\id MAT 41Matkvn.sfm utf8 Matthew CUK-Kuna San Blas-Panama 2009 \h Mateo \toc1 Mateo, Gaya-Burba-Nued Jesucristogi Narmaksad \toc2 Mateo \toc3 Mateo \mt1 Mateo, Gaya-Burba-Nued \mt1 Jesucristogi Narmaksad \mt2 Mateo \ip Israel-dulemarga epenne Bab Dummad sogsa-gusad, be-bendakegala, yoedse Dule-Wargwen an bega barmidagoye. Griego-gayaba biledo Cristo, Hebreo-gayabardi biledo Mesías. We-dulede Bab-Dummad-Machi, Jesúsye-bimarbalid. Jesús we-napneggi gudigusgu, Judiomar aku daksa-gusmardo, we Bab-Dummad-dule-wargwen-barmidagoed-duleye. Judiomar bilebalid Israel, e-gayadi biledo Hebreo. \ip Mateo Bab Dummad Burba Nuedba Judiomarga garda narmaksad, ega sogega, Jesús Bab-Dummad-dule-wargwen-barmidagoye-sogsad-dule-sunnadye. \ip Jesús Bab-Dummad-neg-dakmaidgi anmarga sunmaknonikid. Mateo anmarga soged igi Jesús nakrusgi burgwisa dulemar-iskued-ular, adi dulemar Jesúsgi abonolemalagar. \ip Mateo Judio-dule gued, Jesús-sapingan-warambe-gakabogwad-wargwen. Jesús we-napneggi gudigu, Roma-dulemar bela yar-ganimaid. A-ulale, Mateo Jesús-sapinga-gued iduale Roma-dummadga-Judiomargi-mani-gaed daed, degine, Judiomargi mani-atursabalid-dule dabalid. Mateo bimarbalid Leví. Mateo na e-uayagwar Jesús-itosad, degine, e-ibyagwar Jesús-daksadbalid ibmar-narmaksad. \ip Binsamardo, we-garda birga 37-gi narmakles insaye. Be itomargua. \c 1 \s1 Jesucristo-e-dadgan \r (Lucas 3:23-38) \p \v 1 Jesucristo e-dadgan-siki ilekwaa-danikid e-garda. Jesucristo, David-e-wagwa, degi, Abraham-e-wagwabar. \li1 \v 2 Abraham-machidi nuga Isaac, \li1 Isaac-machidi Jacob, \li1 Jacob-machidi Judá, \li1 degi, Judá urbamarde. \li1 \v 3 Judá-machidi Fares, \li1 degi, e-machi-baiddi Zara, \li1 We-machi-warbogwad-e-nandi nuga Tamar. \li1 Fares-machidi nuga Esrom, \li1 Esrom-machidi Aram. \li1 \v 4 Aram-machidi Aminadab, \li1 Aminadab-machidi Naasón, \li1 Naasón-machidi Salmón. \li1 \v 5 Salmón, Rahab-ebo Booz-baksad, \li1 Booz, Rut-ebo Obed-baksamogad, \li1 degi, Obed-machidi nuga Isaí. \li1 \v 6 Isaí-machidi Rey-David, \li1 Rey-David-machidi Salomón, \li1 Salomón-e-nandi Urías-e-omega-gusad. \li1 \v 7 Salomón-machidi nuga Roboam, \li1 Roboam-machidi Abías, \li1 Abías-machidi Asa, \li1 \v 8 Asa-machidi Josafat, \li1 Josafat-machidi Joram, \li1 Joram-machidi Uzías, \li1 \v 9 Uzías-machidi Jotam, \li1 Jotam-machidi Acaz, \li1 Acaz-machidi Ezequías, \li1 \v 10 Ezequías-machidi Manasés, \li1 Manasés-machidi Amón, \li1 Amón-machidi Josías. \li1 \v 11 Judiomar gales Babiloniase ebipilesmargu, \li1 Josías machimala-nikunoni, \li1 Jeconías, degi, e-urbamar. \li1 \v 12 Judiomar gales Babiloniase e-bipilesmalad-sorba, \li1 Jeconías, Babiloniagi, \li1 Salatiel-nikunonimogad, \li1 Salatiel-machidi nuga Zorobabel. \li1 \v 13 Zorobabel-machidi Abiud, \li1 Abiud-machidi Eliaquim, \li1 Eliaquim-machidi Azor. \li1 \v 14 Azor-machidi Sadoc, \li1 Sadoc-machidi Aquim, \li1 Aquim-machidi Eliud. \li1 \v 15 Eliud-machidi Eleazar, \li1 Eleazar-machidi Matán, \li1 Matán-machidi Jacob. \li1 \v 16 Jacob-machidi José, \li1 José, María-e-sui, \li1 geb Jesús agi gwalulesad. \li1 We-Jesús, Cristoye nugad. \p \v 17 Degisoggu, Jesús-e-dadgan, Abraham-akar Davidse, e-ambe-gakabake gued, degi, David-akar, Judiomar gales Babiloniase ebipilesmaladse, e-ambe-gakabakebalid, degi, Judiomar gales Babiloniase ebipilesmalad-akar Cristose e-ambe-gakabakebardo. \s1 Jesucristo gwalulesad \r (Lucas 2:1-7) \p \v 18 Jesucristo weyob gwalulesad: María, Jesús-e-nan, deun José-ebo igar nabosmalad na nikumaloye. Na nikued-idu, María daklealid, bato gurgin-nika gudii, Bab Dummad Burba Nued egi ataksadba. \v 19 José, María-sui, dule-gwage-nuedsoggu, yapa-María-obingesaedba arbakee mete-sokalinad. \p \v 20 Ar José degi-binsadii, gabgi Bab-Dummad-e-anger ese nonikid, ega sognonikid: “José, David-wagwa, mer be dobgu, be-ome-María na be abingae, ar María-bonigwar be dakedi, we Bab-Dummad-Burba-Nued-sogedba deyob gusad. \v 21 María, machi-wargwen-nikuoed, Jesúsye be onugsao, ar ade iskuedgi e-neggwebur abonogoed.” \p \v 22 Ar José, degi, Maríaga weyob bela ibmar-gusadi, deyob gusdo, adi Bab Dummad, na E-gaya-burba-berbegedba, na ibmar-sogsadba guegar, deun sogsa-gusgu: \q1 \v 23 Emi be dake, yagwa-wargwen gurgin-nika guo, \q1 machi-nikunoniko, Emanuelye nugsalegoed. \qr Is. 7:14 \m Emanuel sogleged, “Bab Dummad anmarba gudiiye.” \p \v 24 José gabdakmaid-sorba ataksagu, ar igi Bab-Dummad-e-anger ega sogsa, deyob imaksad, José, María-nikunonisunnad. \v 25 Ar degite amba ese gochasurgweled, María na machi-gebe-nikusad-sorba geb ese gochad. Machigwa gwalulesad, Jesúsye nug imassun. \c 2 \s1 Girmar-dada-nakwe-dorgan Jesússe ataknonimalad \p \v 1 Jesús Judea-yalagi, Belén-neggweburgi gwalulesgu, deun Rey-Herodes neg-dakmaidgi, girmar-dada-nakwe-dorgan-ibmar-nue-wisimalad Jerusalénse nonimalad, \v 2 sognonimalad: \p —¿Bia Judiomar-E-Rey-gwalulesad mai? Ar ade anmar dada-nakwedba e-niskwa daksamalad, anmar ese danimarsunnad e-nug odummogegar. \p \v 3 Rey-Herodes degi-ega-soge itoargu, surbinsa-ito naded, degi, bela Jerusaléngi-bukmalad eba surbinsa-ito nadmarmogad. \v 4 Herodes bela dule-irwa-Bab-Dummadse-gormalad-e-dummaganse, degi, escribamarse gochagu, amarse egichialid, bia Cristo gwalulegoye. \p \v 5 Amar, abin-imakdemar: \p —Cristo Belén-neggweburgi gwalulegoed, Judea-yalagi, ar deyob Bab-Dummad-gaya-burba-berbeged narmakar-obesad sognaid: \q1 \v 6 Be, Belén-neggwebur, Judea-yalagi siid, \q1 be baisur-dakle-inigwele, \q1 ar neggwebur-baiganba be-bur nue nug nikad, \q1 ar ade begi dule-neggwebur-seoed nodagoed, \q1 adi an-dulemar-Israel-akwegar, \q1 igi sibad-wawaad-edarbed \q1 na e-sibad-wawaad-akwemogadyob. \qr Mi. 5:2 \p \v 7 Degi Herodes, girmar-dada-nakwe-dorganse arbakee gochagua, ese nue egichialid, sana nue niskwade emarde daksamarye. Ega sogsamargu, \v 8 Herodes Belénse amar-barmis, degi, amarga sogde: \p —Weba Belénse be namar, nue be mimmi-amimalo. Ar be amismalale, an-owisononiko, adi an ese namogagar, an e-nug odummo namogagar. \p \v 9 Girmar-dada-nakwe-dorgan, Rey-Herodes degi-ega-soge itosmargu, nadmarsun. Amar dada-nakwedba niskwa-daksamalad e-idu nadap-gusad. Geb mosmargu, bia-mimmi-maidgi, agi niskwa mimmi-inikii nai-gunonikid. \v 10 Girmar-dada-nakwe-dorgan niskwa-daksamargu, bela nue-weligwar itosmalad. \p \v 11 Girmar-dada-nakwe-dorgan, neg-yaba dogdemargu, mimmi-dakdemar e-nan-María-walik mai, degi, yokorgi sindigar abin sigidmargu, mimmi-e-nug odummodmalad. Degine, girmar-dada-nakwe-dorgan na e-ulu egadmar, mimmiga ibmar-nuegan ukmalagar. Ega uksamalad: Olo, ibmar-wawadik-yapanned, degine, sapi-gunnugiid-wawadikmalad, mirra nugad. \p \v 12 Ar gabgi Bab Dummad girmar-dada-nakwe-dorgan-owisosad, melle gannar Herodesse bar naoye. Degisoggu, girmar-dada-nakwe-dorgan gannar e-neggweburse nadmalad, igar-baidsik. \s1 Herodes mimmimar-oburgwisad \p \v 13 Ar girmar-dada-nakwe-dorgan-naded-sorba, agi Bab-Dummad-e-anger gabgi Josése nonikid, ega sognonikid: “Be gwisgu, mimmi, degi, e-nan be sue, Egiptose bemar wakin. Weba be gudigumalo an-bega-sogedse, ar ade Herodes mimmi-amidagoed, oburgwegar.” \p \v 14 José atakargu, mimmi, degi, e-nan, yog suar imaksad, a-mutikidba Egiptose ega wakitesunnad. \v 15 Agi gudigusmalad, Herodes burgwisadse. Bab-Dummad-ibmar-sogsadba guegala deyob gusad, deun Bab-Dummad-gaya-burba-berbeged sogsa-gusgu: \q1 An-machi Egiptogi mai, \q1 an ese gochad, \q1 Israel-yarse dagegar. \qr Os. 11:1 \p \v 16 Herodes dakdegu, girmar-dada-nakwe-dorgan e-yardaksa, nue sae-itoded. Degisoggu, a-ulale bela Belén-neggweburgi, degi, neggwebur-dikarbarmalad machimala-birgabo-akuar-nikmalad-oburgoye igar uksasunnad, ar ade nue-itosad mimmi birgabosaar nikar-gebye. \p \v 17 Herodes mimmigan-oburgwisad, ar igi Jeremías, Bab-Dummad-gaya-burba-berbeged sogsa-gusa, deyob gusad, deun sogsa-gusgu: \q1 \v 18 Ramá-neggweburgi dulemar oimakbuk-itolesad, \q1 bela-bela bukib-itomaladbali, nue boedbimalad, \q1 Raquel na e-mimmiganga boe itosmalad, \q1 ar dule-wargwensaar \q1 we-ome-bukib-binsaed-osuloged gwen nika-gussulid, \q1 ar ade e-mimmigan burgwisad. \qr Jer. 31:15 \p \v 19 Herodes-burgwisad-sorba, Bab-Dummad-anger-wargwen, Egiptogi Josése gabgi nonikid, \v 20 ega sognonikid: “Be gwisgu, mimmi, degi, e-nan be sue, Israel-yalase be nae, ar dulemar-mimmi-oburgwebi-gusmaladi bato bela burgwismalad.” \p \v 21 Geb degi José gwisgussun, mimmi, degi, e-nan-susgua, Israel-yalase nonisunnad. \v 22 Ar José itoargu, Arquelao, Judea-yalagi, e-bab-Herodes-sorba neg-dakmaiye, dobe ase nae-gualid. Ar gabgi Bab-Dummad-ega-sogsadba José Galilea-yalase nadsunnad. \p \v 23 José Galilea-yarse nonigu, neggwebur-Nazaret-nugadse megnonikid, adi Bab-Dummad-gaya-burba-berbemalad-sogsamaladba guegar, deun sogsamargu, Nazaretginedye bilegoye. \c 3 \s1 Juan-Bautista Bab-Dummad-igargi sunmaksad \r (Marcos 1:1-8; Lucas 3:1-9, 15-17; Juan 1:19-28) \p \v 1 Deun a-ibagangi Juan-Bautista Bab-Dummad-igargi sunmaknonikid, Judea-yargi, nega-dule-sulidganba, \v 2 sognonikid: “Be-iskuedga na be ulubgi bukib-binsamar, be-daed be gwagmarsun, ar Bab-Dummad-neg-dakmaid bemar mosad.” \p \v 3 Ar wegi Bab-Dummad-gaya-burba-berbeged, Isaías, sogsa-gusad, deun sogsagu: \q1 Dule-wargwen nega-dule-sulidganba binnasur sunmaknonikoed, \q1 dulemarga sognonikoed: \q1 “Dule-Dummad-idu igar mayemar, \q1 igar-swilidik mesmar.” \qr Is. 40:3 \p \v 4 We-dule, Juan-Bautista-nugad, moli-yargan-mureged-e-absar na e-morga imakdigualid, degi, moli-uka e-molidubga imakdiguarbalid, geb ses nabir gulleged, degi, achanis e-masga imakdigusbalid. \p \v 5 Jerusalénginmalad, bela Judea-yalaganbarmalad, degi, Jordán-diwar-dikarba-dulemar-bukmalad, Juanse duurmaknonimalad. \v 6 E-iskudiid na dukin-dukin barsognanai-guarmalad, geb Juan Bab-Dummad-digi-ogleged-igar imaknai-gualid, Jordán-diwargi. \p \v 7 Juan dakargu, Judiomar Fariseo-sordamalad, degi, Judiomar Saduceo-sordamalad, bukidar ese Bab-Dummad-digi-ogleged-igar imakdani, amarga sogdesun: “¡Ar bemar naibe-bulegan-e-mimmiganyob gumalad! ¿Ar doa bemar-odurdaksa, Bab-Dummad-nue-urwedanikoed-idu wakinned? Bemar Bab-Dummad-digi-oglegedgi nuguosurmalad. \v 8 Degisoggu, be-daedgine na be oyomar, bemar nue gwagsamalad, be-iskuedga na be bukib binsasmalad. \p \v 9 “Mer unnila na be sogmalo: ‘Anmar Abraham-wagan gumar, a-ulale Bab Dummad anmargi nabir binsaer-gebed.’ Suli, degisuli. Ar be Abraham-wagwasulile, akarsulid. Ar Bab Dummad sunna we-akwamar Abraham-e-waganga imaked. \p \v 10 “Deginbali, ar bato akan guar sapi-maligi yoid, ar degisoggu, sapi nue sanmaksulile, a-sapi siklegoed, soogi melledoed, ogumaklegegar. Deyob Bab Dummad dulemar-imakmogoed. \p \v 11 “Ar andi napiragwad Bab-Dummad-digi-ogleged-igar an imakedi, an unnila digi ogdiid, bemar-iskusmalad na ga be bukib-binsasmalad oyogegar. Ar dule-an-sorba-danikiddi, ar anba bur dule-dummadsoggu, e-sapatse-bakar geg an ega seed. Ar dule-an-sorba-danikiddi, Bab Dummad Burba Nuedgi, degi, soogi be-ognonimaloed. \p \v 12 “Igi dulemar madubur-gwagwaled egwamala, deyob we-a-dule, dule-dummadid, bato guagwar e-argangi bigbi ganigwichid, madubur-gwagwaled na egwaoed, degi, na madubur-gwagwaled-nued na nue e-urbedgi na urboed, e-ukadi soogi ogumakoed, ar we-soode geg soo ginnedid, degi-gasii-sadeguad-sood. We sogledo, dule-an-sorba-danikoed madubur-gwagwaledyob dulemar-imakmogoye.” \s1 Juan-Bautista Bab-Dummad-digi Jesús-ogsad \r (Marcos 1:9-11; Lucas 3:21-22) \p \v 13 Degi, Jesús Galileagi gudiid, Jordán-diwarse nonikid, adi Juan Bab-Dummad-digi-ogleged-igargi e-ogegar. \v 14 Ar Juandi surye Jesúsga sogenad, ar ade ega soged: \p —Ar be, Bab-Dummad-digi-ogleged-igargi bur an-ogedid, ar be-bur anba dummadid. ¿Degite, anse be danide, an be-ogegar? Suli, degisuli. \p \v 15 Ar Jesúsdi, abin-sogded: \p —Ar emigindi anmar deyob saer-gebed, igar-maidba anmar imaker-gebed. \p Degisoggu, Juan Bab-Dummad-digi-ogleged-igargi Jesús-ogsasun. \v 16 Ar Jesús Bab-Dummad-digi-ogleged-igar-imaksad-sorba diwargi-gwichid nakwiarsun. Agi geb nibneg ega argaded, degi, Jesús, Bab Dummad Burba Nued nuuyobi egi aidedani daksad. \v 17 Geb degi nibneggi gaya-burba gollalid, sogded: “We, An-Machi-sabed-sunnad gued, weba weligwar an itoged.” \c 4 \s1 Jesús nia-sailase wilubdaklesad \r (Marcos 1:12-13; Lucas 4:1-13) \p \v 1 Juan Bab-Dummad-digi-ogleged-igargi Jesús-ogsad-sorba Bab Dummad Burba Nued nega-dule-sulidganba Jesús-sessun, nia-sailase wilubdaklegegar. \p \v 2 Jesús Bab-Dummadse-golegala iba-dulabogus mutikid, degi, ibginedba mas-gunsuli gudigusad-sorba, ukur itoalid. \v 3 Degi nia-saila, dule-wilubdaked ese nonikid, ega sognonikid: \p —Ar be Bab-Dummad-Machi-sunnadile, we-akwamarga be soge: ‘Maduga be-binyeye.’ \p \v 4 Jesús, abin-imakdegu, nia-sailaga sogde: \p —Noar be soged, ar Bab-Dummad-Gardagi narmakar naid: \q1 Dule maduginbi dula gudiguosulid, \q1 bela Bab-Dummad-gaya-burba-itogedgi dula gudigubaloed. \qr Dt. 8:3 \p \v 5 Geb degi nia-saila neggwebur-islidikidse Jesús-ses, Jerusalénse. Agi Bab-Dummadse-goled-neg-uas-birgi ogwisdapgu, \v 6 Jesúsga sogded: \p —Ar be Bab-Dummad-Machi-sunnadile, be napase ichomakdo, ar Bab-Dummad-Gardagi narmakar naid: \q1 Na e-angermar bega barmidagoye, \q1 e-argangi be-gamaloye, \q1 adi melle be nag akwagi yolegegarye. \qr Sal. 91:11-12 \p \v 7 Jesús, nia-saila-abin sogde: \p —Nabir be sogendo, ar Bab-Dummad-Gardagi narmakar sognaibalid: \q1 Melle Dummad, be-Bab-Dummad, \q1 be wilubdakoed. \qr Dt. 6:16 \p \v 8 Geb degi gannar nia-saila yar-matusulidse Jesús-sesbalid, agi belagwable napa-naid, degi, e-gangumalad ese oyosgu, \v 9 geb Jesúsga sogded: \p —An-nug odummogegar, be sindigar an-asabin siger, geb we-ibmar belagwapa an bega ukoed. \p \v 10 Geb degi Jesús, abin-sogded: \p —Nia-saila-Satanás, be angi bangu, ar Bab-Dummad-Gardagi narmakar naid: \q1 Ar Dummad, be-Bab-Dummad, \q1 Asebi be goloed e-nug odummogegar, unnila agarbi be ibmar-imakoed. \qr Dt. 6:13 \p \v 11 Geb degi nia-saila Jesúsgi bangussun. A-sorba angermar Jesússe nonikid, ega ibmar imaknonimalad. \s1 Jesús na e-arbadedgi onoded \r (Marcos 1:14-15; Lucas 4:14-15) \p \v 12 Jesús itoargu, Juan-Bautista eskaryagi mellesiiye, Jesús gannar Galilease nonikid. \v 13 Nazaretgi-maid bangudgu, Capernaumgi megnonikid, mata-dummad-naid-walik, Zabulón-yala, degi, Neftalí-yala-walik. \v 14 Ar Bab-Dummad-gaya-burba-berbeged, epenne-Isaías-sogsa-gusadba guegala deyob gusad, deun sogsa-gusgu: \q1 \v 15 Zabulón-yala, degi, Neftalí-yala, \q1 mata-dummad-naidsik, \q1 Jordán-diwar-obakar-bukmalad, \q1 Galilea-dola, Judiosurmalad, \q1 \v 16 a-neggweburgi Bab-Dummad-wichuli-bukmalad \q1 nega-sichidgi siidyobid, \q1 dule-wargwen Bab-wisgusar, \q1 gwallu-dummad-meegwad ega ganonikidyobid, \q1 dulemar-neg-sichidgi-burgwednagagi-bukmaladga, \q1 dule-wargwen nonikid, \q1 ega gwallu-meegwad-ganonikidyob nonikid. \qr Is. 9:1-2 \p \v 17 Degi, agi Jesús Bab-Dummad-gaya-burbagi sunmakarsun: “Be-iskudiidga na be bukib binsamar, be-daed na be ogwamar, ar Bab-Dummad-neg-dakmaid bemarse warmaksad.” \s1 Jesús ua-gamalad-warbakese gochad, e-sapinganga guegar \r (Marcos 1:16-20; Lucas 5:1-11) \p \v 18 Jesús Galilea-mata-dummad-gakaba nadapgu, dule e-urba-ebo mata-dummadgi saki-minai dakalid. Gwensak Simón, Pedroye-nugbalid, degi, e-urba-Andrés. Amarde gusgu ua-gaedgi arbamalad. \v 19 Jesús amarga sogde: \p —Anba be dagmar, igi bemar ua-gae, abayobi dulemar-napneggi-bukwad gaega, an be-odurdakmaloed, adi dulemar anba nagumalagar. \p \v 20 Abga Simón, degi, Andrés, e-saki yog indakar, Jesúsba yog naar imasmalad. \p \v 21 Jesús sikwas nadbargu, Santiago, Zebedeo-machi, degi, e-urba-Juan, a-ebo urgi e-bab-Zebedeomala saki-matumakbukwa dakdapid. Jesús amar-warbose-gochamogad, eba dagegar e-sapinganga guegar. \v 22 Amar yog ur, degi, e-bab-Zebedeo mete nadmalad, Jesúsba naegar. \s1 Jesús dulemar-bukidar-nudaksad \r (Lucas 6:17-19) \p \v 23 Jesús bela Galilea-yalaganba gudigusad, Judiomar-onmaked-neggi dulemar-odurdakdii, Bab-Dummad-neg-dakmaid-gaya-burba-nuedgi sunmakdii, degine, dulemar bela uelemalad, degi, galagwensuli ibmar-nunmak-itomalad nudakdii-gusad. \p \v 24 Jesús dulemar-nudakdiidba, bela Siria-yalase e-nug dunguded. A-ular dulemar bela ibmar-naibi-itodimalad, galagwensuli-gegudimalad, abgan-nunmakdimalad, niasamalad, suu-itodimalad, abgan-burgwarmalad, Jesússe senonimalad. Bela Jesús amar-nudaksad. \p \v 25 Dule-bukidar Jesúsba duurmaknadap-gusmalad, Galilea-dorgan, neggwebur-gwaambe-bukmaladginmalad, Jerusalénginmalad, Judeaginmalad, degi, Jordán-diwar-obakarmalad, amar Jesúsba duurmaknadap-gusmalad. \c 5 \s1 Yar-mullugi Jesús sogsad, doamargi bur nued binsalesa \r (Lucas 6:20-23) \p \v 1 Jesús dulemar-bukidar ese duurmakdani dakdegu, yar-birse nakwisad. Agi sigisgu, e-sapingan ese nonimalad. \v 2 Degi, Jesús dulemar-odurdakdegu, sogded: \q1 \v 3 “Dulemar burbar na wileged itoger, \q1 amargi nued binsalesad, \q1 ar ade Bab-Dummad-neg-dakmaid amargadid. \q1 \v 4 Dulemar-bodidimalad, \q1 amargi nued binsalesad, \q1 ar amar-bukib-binsadiid, \q1 weligwaled ega uklegoed. \q1 \v 5 Dulemar na san-dummarba imaksurmalad, \q1 amargi nued binsalesad, \q1 ar amar we-napneg-naid egadga guoed. \q1 \v 6 Dulemar-igar-napiragwad-bina mas-gunbiedyob itodimalad, \q1 degi, uku-uku itodimalad, amargi nued binsalesad, \q1 ar Bab Dummad nabir igar-inikigwad-imaked amar-imakoed \q1 igi dulemar immerba nabir itononidamaladyob. \q1 \v 7 Dulemar nue wile emar-daked, \q1 amargi nued binsalesad, \q1 ar amar wile daklemogoed. \q1 \v 8 Dulemar-gwage-swilidikmalad, \q1 amargi nued binsalesad, \q1 ar amar Bab-Dummad-dakmaloed. \q1 \v 9 Dulemar emar-gwage-bogidik-imakmalad, \q1 amargi nued binsalesad, \q1 ar amar Bab-Dummad-mimmiganye bilenonimaloed. \q1 \v 10 Dulemar igar-inikigwad-bina baregilledimalad, \q1 amargi nued binsalesad, \q1 ar ade Bab-Dummad-neg-dakmaid amargadid. \p \v 11 “Dulemar an-nug-ular be-ichoarmalar, be-bareginnarmalar, degi, galagwensuli binsa gakansaar begi sunmakarmalar, bemargi nued binsalesdo. \v 12 Bemar yeer itomar, wergumar, ar nibneggi bemarga ibmar-uklegoed dummarbad, ar ayobi Bab-Dummad-gaya-burba-berbemalad epenne bemar-idu baregillesmarmogad.” \s1 Bemar we-napneggined baluyob gumalad \r (Marcos 9:50; Lucas 14:34-35) \p \v 13 Jesús sogdebar: “Bemar we-napneggi baluyob gumalad. Ar balu-e-gaibid surgudele, ¿igi bar balu-balu guosunna? Geg bar ib-nuedga gued, degisoggu, balu igargi-mier bur nabirid, dulemar egi annaegar.” \s1 Bemar gwallu-meegwadyob gumalad \p \v 14 Jesús sogdebar: “Bemar we-napneggi gwallu-meegwadga gumalad, ar neggwebur-gwagwen yar-birgi siile, geg we-neggwebur dukued. \v 15 Degine, gwallu, ulu-urba-siega ogalesulid, gwallu ogaleged, e-sied-birgi siegar, adi bela dulemar-neg-yagi-bukmaladga neg-mee-saegar. \v 16 Debayobi, gwallu gaeyobi, bemar dulemar-asabin damarmo, adi dule-baigan be-dakmalagar, bemar ibmar-nuegan imakdiid, degine, adi be Bab-Dummad-nibneggi-maid-e-nug ogannomalagar.” \s1 Moisés-igar-mesisadba daegala Jesús nonikid \p \v 17 Jesús sogdebar: “Mer be binsamalo, Moisés-igar-mesisad, igi, Bab-Dummad-gaya-burba-berbemalad-igar-mesisad osulogega an noniye. Suli, an aga nonisulid, an nonikidi a-igar gatik bur-nue odulogegar. \p \v 18 “Ar napira an bemarga sogmalad, we-napneg, degi, nibneg-naid bergued-idu, Moisés-igar-narmakar-naid e-bichugwad-bur-bipigwad gwen bipisaar wis ogwalegosulid, ar bela narmakar-naidba guedsegad. \v 19 Degisoggu, ar doa-dule we-igar-maidgi wis bipisaar egi gwatirisale, degine, ar deyob dulemar-odurdakele, a-dule, dule-bipigwadye nibneggi bilegoed. Ar dule bela Moisés-igar-maidba daele, degine, ar deyob dulemar-odurdakbalile, we-dule, dule-dummadye Bab-Dummad-neg-dakmaidgi bilemogoed. \p \v 20 “Ar napira an bemarga sogmalad, bemar igar-napiragwad-imaked, escribamarba, degi, Fariseomarba bur nuedsulile, Bab-Dummad-neg-dakmaidse bemar gwen dogosurmalad.” \s1 Urwed-igargi Jesús sunmaksad \r (Lucas 12:57-59) \p \v 21 Degi Jesús sogdebar: “Be itosmalad, epenne igi serganga sogles-gusa: \q1 Mer na be oburgwemalo. \qr Ex. 20:13 \q1 Ar dule-wargwen dule-oburgwisale, \q1 a-dulega odurdakleged-igar ega megnonikoed. \qr Ex. 21:12 \m \v 22 Ar andi an bemarga sogmalad, ar dule-wargwen binsarsunna sae-itoge e-gwenadse urwe-dibe, a-dulega igar-itoleged megoed. Ar doa-dule e-gwenadga sog-dibe, ‘Be gegegwa an be-dakye,’ a-dulega Judio-dummagan igar-itogoed, ega igar amiegar. Ar doa-dule e-gwenadga sog-dibe, ‘Be akargubi an be-dakye,’ a-dule soo-sailase odurdakleged bur-nabirid. \p \v 23 “Degisoggu, Bab Dummadga ibmar be uksokalid, na e-ukleged-galuse be sedanikir, agi be insaalir, be-gwenadgi be gwatirisad, \v 24 be ibmar-Bab-Dummadga-be-uksokalid, na e-ukleged-galugi be obes nae, be-gwenad-bebo igar be nabonagwer, geb degi a-sorba gannar be dagoed, be Bab-Dummadga-ibmar-uksokalid geb be ukoed. \p \v 25 “Dule-bebo igar gwatirnaid, ebo amba be igarba nadapi, gwae agi ebo igar be naboge, ar degi be imaksulile, abakalegi dule igar-naboged-dummadga be-ukalile, degi, a-dule, suar-ibedga be-ukarmogale, degiir, a eskaryagi be-metoed. \v 26 Napira an bega soge, be eskaryagi mellesiid, be noosurguodo, bela begi-mani-galesad be bennukedse.” \s1 Abirgunagwarsuli-nanamalad-igargi Jesús sunmaksad \p \v 27 Jesús sogdebar: “Ar be itosmalad igi serganga soglesa: \q1 Mer be na abirgunagwarsuli \q1 neg-sichigi be yolemalo. \qr Ex. 20:14 \m \v 28 Ar andi an sogdo, ar dule-wargwen ome-wargwengi sunnasur na e-ulubgi egi binsasale, bato we-dule na abirgunagwarsuli neg-sichigi omegi yolesdo. \v 29 Degisoggu, be-ibya-nuedsikid, be-gwage ichogega be-imak-dibe, bur be onodo, bikiin be metedo, ar bur nabirsursi unnila be-sangi-akanaid gwensak bei yoggusar, bur be-san bela soo-sailagi mellegedba. \v 30 Ar be-argan-nued be-gwage ichogega be-imak-dibe, bur be sikdo, bikiin be metedo, ar bur nabirsursi unnila be-sangi-akanaid gwensak bei yoggusar, bur be-san bela soo-sailagi mellegedbar.” \s1 Jesús ome-meted-igargi sunmaksad \r (Mateo 19:1-12; Marcos 10:1-12; Lucas 16:18) \p \v 31 Jesús sogdebar: “Bemar itosmar igi epenne bemar-serganga soglesbali: \q1 Ar dule-wargwen ome-metele, \q1 omega ome-meted-garda ukoye. \qr Dt. 24:1 \m \v 32 Ar andi an sogdo, ar dule-wargwen unnila e-ome egi-dikarba nosarbi sunna ome-meted. Ar degisulile, ome-meted ega igar gwen maisulid. Ar dule ome-metele, degiir ome neg-sichigi yolega imako-itole, degine, dule ome-melleded nikusale, a-dule ome-dikarba neg-sichigi yoledimodo.” \s1 Mer ibmar-nug be gamar oyogegar, an ibmar imakoye \p \v 33 Degine, bemar itosbar, igi epenne bemar-serganga soglesbali: \q1 Napira-ibmar-nuggi be sogsadi be imako, \q1 mer be imaksuli-guo. \q1 Ar Bab-Dummad-asabin napira be ibmar sogsad, \q1 imakedse be sao. \qr Lv. 19:12; Nm. 30:2; Dt. 23:21 \m \v 34 Ar andi an sogdo, mer bipisaar be sogo, an napira imakoye we-nibneg-naid-ularye, ar ade nibneg Bab-Dummad-siged-olo-ganad. \p \v 35 Degine, mer be sogbalo, we-napneg-naid-ular napira an sogye an imakoye, ar ade napneg Bab-Dummad-e-nag-onakwed-ganad. Degine, mer be sogbalo, Jerusalén-neggwebur-ular an napira sogye an imakoye, ar ade Jerusalén Bab-Dummad-e-neggwebur gued. \v 36 Degi, be nonose-bakar mer egi be sogo, an-nono-ular an napira ibmar imakoye, ar geg be sailagia-wargwensaar sipuu, igi, sichii be imaked. \p \v 37 “Ar be-sunmaked unnila be soge, eyeye, an imakoye, igi, an sao surye. Ar we-sogedba bur-bule be sogsale, agi ibmar-iskana dani-daed.” \s1 Jesús sogsa-gusad, be-istarmalad be sabgumarye \r (Lucas 6:27-36) \p \v 38 Jesús sogdebar: “Ar bemar itosmarbalid, epenne be-serganga soglesad: \q1 Ibya-gwagwen dule bei onosale, \q1 buged maiye, \q1 degine, nugar-wargwen dule bei bichisale, \q1 buged maibarye. \qr Ex. 21:24; Lv. 24:20; Dt. 19:21 \m \v 39 Ar andi an sogdo: Dule-iskana-abin mer be gwisgu. Bur be imakdo, dule-wargwen be-wagar-nuedsikid bei bibyosale, baid-wagar ega be oyobardo. \v 40 Ar dule-wargwen igar-nika igar-maidgi abin-abin be imakar-dibe, bei mor subiguar-dibe, ega be suba ukbardo. \v 41 Ar dule-wargwen ise-barmiar milla-gwen ega-ibmar-sedbi be abe-dibe, ega milla-bo ibmar-seded be sae. \v 42 Ar dule bese ibmar egichialir, ega be uke. Dulegi mer be ibmar nallegu, dule bega sokalir, wis anga be udagwerye, an gannar bega ukbaloye.” \p \v 43 Jesús sogdebar: “Ar bemar itosmalad epenne be-serganga soglesad: \q1 Be dule-baigan-sabgumar, \q1 dule-be-istaraddi istar be dakoed. \qr Lv. 19:18 \m \v 44 Ar andi an sogdo: Be-istarmalad be sabgumar, dulemar-be-ukabsadimalad be nued egi binsamar, ibmar-nued ega be imakmar. Dulemar-be-nug-ichodimaladga, degi, be-baregindimaladga Bab Dummadse ega be gormar. \v 45 Adi bemar, be-Bab-nibneggi-maid-e-mimmiganga gumalagar, ar Bab Dummaddi bela dulemar-nuegan, degi, dulemar-iskanaga dad-ibeler ogamaid. Degine, Bab Dummad bela dulemar igar-inikii-imakmaladga, degi, igar-inikii-imaksurmaladga di-owimaibalid. \p \v 46 “Ar dule-be-sabmaladbi be sabguele, ¿ar ibu-nued egi be amiosunna? Ibmar-nued egi be amiosuli. ¿Ar dulemar-iskana, Roma-dummadga-mani-gaedgi-arbamalad deyob na imakmosursi? \v 47 ¿Ar be-gwenadganbi ega be soger, ‘Be nued sogeye,’ ar ibu baiganba bur-nued be imakmarsunna? Bur-nued be imaksuli. ¿Ar deyob dulemar-Bab-Dummad-wichurmalad imakmosursi? Eye, deyob imakmarmoga. \v 48 Ar be-Bab-nibneggi-maid dule-nueganga, degi, dule-iskanaganga ibmar-nuegan imaksoggu, a-ular bemar ulubgi dule-nueganga gumarmosundo.” \c 6 \s1 Dule-wileganaga mani uked \p \v 1 Jesús sogdebar: “Mer yamo dulemar-asabinbi igar-napiragwad-imaked be sao, adi be-dakmalagar. Ar deyob be daele, be-Bab-nibneggi-maid bar be-nug ogannogosur-itole. \p \v 2 “Ar degisoggu, be dule-wileganaga mani uknair, mer be-idu binnasur gar-ogornai be sao, ar igi dulemar-wagar-darbo-damalad, Judiomar-onmaked-neggi, degi, igarba gar-binnasur-ogornaidgi mani-ukdamaladyob damala, adi dulemar e-nug ogannomalagar. Ar napira an bega sogmalad, ar a-dulemardi bato e-nug ogannolesmarsoggu, Bab Dummad bar amar-nug ogannogosurmalad. \p \v 3 “Ar bedi wileganga be mani uknair, be-argan-sapiled mer wisgu be-argan-nued ibmar imaknaid. A sogledo, mer dule-baiganga be soge-soge daoye be ibmar imakdiid. \v 4 Adi be wileganaga-mani-uksad mer dule-baigan be-wisguegar, ar be-Bab bela-odukuar-be-ibmar-imaksad be-daksasoggu, na e emar-wagab be-nug ogannononikoed.” \s1 Jesús, Bab-Dummadse-goledgi dulemar-odurdaksad \r (Lucas 11:1-4) \p \v 5 Jesús sogdebar: “Ar bemar Bab Dummadse gollalile, mer bemar dulemar-wagar-darbo-damaladyob be damalo, ar amardi yeer-ito damalad Judiomar-onmaked-neggi yamo-gwichi Bab Dummadse gordamalad, degine, yamo igar-abingunaidgi-gwichi Bab Dummadse gordamalad, adi dulemar e-dakmalagar. Ar napira an bemarga soged, ar a-dulemardi bato e-nug ogannolesmalad. Degisoggu, Bab Dummad bar amar-nug ogannogosurmalad. \p \v 6 “Ar bedi Bab Dummadse be gollalile, be neg-yaba be doge, nue yawagak edis, be-Bab-aku-dakleged, a-ebo be sunmake, ar be-Bab bela-odukuar-be-ibmar-imaked be-daksoggu, na e emar-wagab be-nug ogannogoed. \p \v 7 “Ar Bab Dummadse be gollarmalale, melle gannar-gannar ibmar be sogo, igi dulemar-Bab-Dummad-wichurmalad imakedyob, ar amardi binsamalad, gannar-gannar ibmar-sogedba Bab Dummad e-itogoye. \v 8 Degisoggu, mer dulemar-Bab-Dummad-wichurmalad-damaladyob be damalo, ar amba yo ibmar bemar egise, bato be-Bab bemar-wisid ibumala be abemala. \v 9 Degisoggu, bemar weyob Bab Dummadse gormaloed: \q1 Anmar-Bab-nibneggi-maid, \q1 be-nug swilidik obariledii-gusun. \q1 \v 10 Na be-neg-dakmaid \q1 anmarse dage. \q1 Be ibmar na be-sogedba \q1 igi nibneggi imaklege, \q1 deyob we-napneggi imaked \q1 be imakmo. \q1 \v 11 Emi-ibagi mas unnitibali \q1 anmarga be udage. \q1 \v 12 Anmar-begi-iskusad \q1 anmarga be osulo, \q1 igi dulemar anmargi nosale, \q1 anmargi nossulidyob anmar dakdamogadyob. \q1 \v 13 Iskuedgi-wilubdaklegedse mer warmaked \q1 be anmar-imak, \q1 bur iskuedgi obined \q1 be anmar-sae. \q1 Ar na be-neg-dakmaid begadid, \q1 be-gangued, degi, be-nug odummoleged, \q1 begadbalid, \q1 birga-miliba degi-sadegu gusun. \q1 Be itogua.” \p \v 14 Jesús sogdebar: “Ar dulemar-begi-nodimalad, begi nossuliyob be dakele, abayobi be-Bab-nibneggi-maid bega dakmogoed, be-iskusad bega osulogoed, egi nossuliyobi be dakmogoed. \v 15 Ar dulemar begi yoledimaladga begi nossuliyob be daksurmogale, be-Bab bega iskued osulogosurmogad, egi nossuliyob be dakosurmogad.” \s1 Babse-golega mas-gunsuli-nanamaladgi Jesús sunmaksad \p \v 16 Jesús sogdebar: “Ar bemar Bab-Dummadse-golega mas-gunsuli gudiile, mer bemar-wagwar bukib-binsa na be imakmalo, dulemar-wagar-darbo-damalad imakedyob, ar amardi yamo e-wagar na ogwa-damalad, adi dulemar e-dakegar, emardi Bab-Dummadse-golega mas-gunsuli gudiiye. Ar napira an bemarga soged, ar amardi bato e-nug ogannolesmalad. \p \v 17 “Ar bedi Bab-Dummadse-golega mas-gunsuli gudiile, na be nono gwallu-wawagi mage, degi, be wagar nue enukbalo, \v 18 adi mer be dulemarga oyogegar, Bab-Dummadse-golega mas-gunsuli be gudiiye. Unnila be-Babga be oyoge, ar be-Babbi wargwen be-dakmaid, na e dulemar-abargi be-nug ogannogoed.” \s1 Dulemar nibneggi ibmar-nuegan-nikuoedgi Jesús sunmaksad \r (Lucas 12:33-34) \p \v 19 Jesús sogdebar: “Mer we-napneggined ibmar-nuegan-saboleged be we-napneggi sabomar, ar we-napneggi sunna amardi udumesed, degi, sunna saabin gued, degi, sunna atursamalad dogbalid, ibmar atursaegar. \v 20 Ar bemardi bur nibneggi ibmar-nuegan be sabomar, ar agindi geg ibmar iskued, ibmar geg saabin gubalid, degine, atursamalad adi geg dogbalid, ibmar atursaegar. \p \v 21 “Ar be ibmar-nuegan nibneggi sabolesiile, nibneggi be binsadii-gudoed. Be ibmar-nuegan we-napneggi sabolesiirdi, adi be we-napneggi binsadii-gudoed.” \s1 Gwallu, neg-mee-saedyobi, ibya anmar-san imakmogad \r (Lucas 11:34-36) \p \v 22 Jesús sogdebar: “Gwallu anmar-san mee-saedi, we, anmar-ibyado. Ar be-ibya nuedile, bela be-san ibegwar naido. \v 23 Ar be-ibya iskanale, bela be-san neg-sichidgi gudimodo. ¡Degisoggu, neg-meegwad-begi-naidi sichigwale, ar neg-sichid-bursunna, bule-goro be insae! \p \v 24 “Dule geg dummad-warboga maileged, ar ade wargwen sabguoed, baiddi istar dakoed. Wargwenga nue alamaknai-guoed, baiddi mesagwar dakoed. Geg be Bab-Dummad-maiga gued, degi, maniga-mailenai gubalid, unnila wargwen bur-bule be sabguoed.” \s1 Mer surbinsa be itogo, ibu be gunnoe \r (Lucas 12:22-31) \p \v 25 Jesús sogdebar: “Degisoggu, an bemarga sogmar, mer surbinsa na be-san dula gudiidgi be itomar, ibu an gunno-dibeye, ibu an gobo-dibeye, degine, mer be-sangi be binsabar, ibu an yoo-dibeye. ¿Ar be-san-burbade mas-gunnedba bur nuedsursi? ¿Ar be-sande mor-yoedba bur nuedsursi? Eye, bur-nuedi. Anmar-dula-gudiid bur-biriginedid, we-mas-gunnedba, degine, we-mor-yoedba. \p \v 26 “Ar nue be dakmalana, sikwimar-niba-gukudimalad, gwen ibmar-gwag digdisurmalad, degi, gwen ibmar-gwag wedisurmarbalid sabogegar, deginbali, ibmar-gwag-urbed-neggine ibmar-gwag gwen urbedisurmarbalid. Degite, be-Bab-nibneggi-maid mas ega ukmaid. ¿Ar bemarde sikwimarba bur-bule nuedsursi? Eye, bur-nuedi. Degisoggu, Bab Dummad bemarga mas-gunned ukmogodo. \v 27 ¿Ar doa-dule na gatik egi binsaedbali sunna na e-san osuguo be insae? Suli, osuguosuli. \p \v 28 “Ar mor-yoedbina, ¿ibiga surbinsa be itomala? Ar be dakmalana, sapur-dutumardi ibibayobi dungue, degite arbasurmalad, degi, na e-mor sobsurmarbalid. \v 29 Ar an bemarga sogmardo, degite, Salomón, mor bela yeer-daklemalad yosan-inigwele, ar dutumaryob gwen mor yossurgusad, dutumar bur Salomón-morba yeer dakleged. \v 30 Ar gagan-sapurbarmalad emi dulad, banedgi a-gaganmarde soo-yagi bato ogumaklesiid, degite, Bab Dummad yeer-dakle ega mor yoed. ¿Ar degite, bemar-Bab-Dummad-benmalad, bemarga bur-bule Bab Dummad geg mor ukde? Eye sunna bur-bule bemarga uke. \v 31 Ar degisoggu, mer surbinsa be itomar, mer be sogmar: ‘¿Ar ibu an gunmaloe, ibu an gobmaloe, ibu an yomaloe?’ \v 32 Ar dulemar-Bab-Dummad-wichurmalad wegid-ibmar bela amididimalad, ar be-Bab-nibneggi-maiddi bemar-wisid, bela bemar we-ibmarmar abemalad. \p \v 33 “Ar Bab-Dummad-neg-dakmaid-inse be amimar, degi, e-igar-napiragwad-imaked-inse, geb agi Bab Dummad belagwapa we-ibmarmar bemarga ukdagoed. \v 34 Degisoggu, bane-bega-ibmar-guoedba mer surbinsa be itomar, ar ade baneddina na egad surbinsa-itoged sedanimogoed. Ar iba-irbali na e-bonigan egad-egad nikmalad.” \c 7 \s1 Mer yogasaar be sogo, we dule-iskanaye \r (Lucas 6:37-38, 41-42) \p \v 1 Jesús sogdebar: “Mer yogsaar be sogo, we dule-iskanaye, adi melle Bab Dummad deyob begi sogmogagar. \v 2 Ar dulemargi be sogsadyobi, begi soglemogoed, degine, dulemarga be igar-mesisadyobi, bega igar-megnonimogoed. \p \v 3 “¿Ar ibiga be-gwenad-ibyagi durgan-maid magar be dake, ar be-ibya-yaba suar-maiddi aku be dake? \v 4 ¿Ar igi be-gwenadga be sogoe: ‘Be-ibya-yaba durgan-maid an bega onogweloye,’ ar be-ibya-yaba suar maiddina? \p \v 5 “¡Ar bemar wagar-darbomalad! Suar be-ibya-yaba maid-insa be onoge, geb agi nabir be atakoed, be-gwenad-ibya-yaba durgan-maid onogegar. \p \v 6 “Ar ibmar-nuegan-swilidikmalad mer be achumarga ukmar, ar abakalegi degir begi aibinnalile, degine, be-san ichimakalile. Degine, morbeb-akwagiid-nuegan mer be sinmarga mimar, ar abakalegi degir egi annaarmalale.” \s1 Bab Dummadse be egise, ar bega ukoed \r (Lucas 11:9-13) \p \v 7 Jesús sogdebar: “Be Bab Dummadse ibmar egismar, Bab Dummad bega ukmaloed; be Bab Dummadse ibmar amimar, be amimaloed; be Bab Dummadse gormar, bega Bab Dummad yawagak egaoed. \p \v 8 “Ar dule-ibmar-bela-egised, ibmar abingaed; ar dule-ibmar-amiedi, ibmar amied; ar dule-yawagakgi-dulese-goledi, ega yawagak egaleged. \p \v 9 “¿Ar doa-dule emi bemarse be-mimmi madu egichialile, ega be akwa ukmaloe? \v 10 ¿Igi, bese ua egichiar-dibe, ega bemar naibe ukmaloe? Suli. \v 11 Ar bemarde dulemar-iskana-inigwele, be-mimmiganga ibmar-nuegan-uked be wismaladde, ¿ar be-Bab-nibneggi-maid bursunna, dulemar-ese-ibmar-egismaladga ibmar-nuegan ukosur be insae? Ukoe. \p \v 12 “Degisoggu, dulemar igi ibmar bega imakbi be abege, deyob ega ibmarmar be imakmodo. Ar weyob Moisés igar-mesisad, degi, weyob Bab-Dummad-gaya-burba-berbemalad sogsamogad.” \s1 Yawagak-garagwad \r (Lucas 13:23-24) \p \v 13 Jesús sogdebar: “Yawagak-waragwagwadba be dogmar, ar ade yawagak matar-dummadid, igar mata-bipisulid, yoggued-negse dulemar-semaid, degine, bukidar agi dulemar bur dogmalad. \p \v 14 “Ar yawagak garaa gued, degine, igar garaa gubalid, adi durgued-negse dulemar-semaid, unnila bokwagwa a-yawagak amimalad.” \s1 Dule e-daedgi mag be dakmaloed \r (Lucas 6:43-45) \p \v 15 Jesús sogdebar: “Nue salakarmar Bab-Dummad-gaya-burba-berbemalad-sunnadsurmaladgi, ar amar yamo sibad-wawaadyob nonidamalad, ar e-ulubgindi achu-burburudyob sabsur-damalad-dulemalad. \p \v 16 “A-dulemar e-daedgi be dakmaloed. ¿Ar ade ikogi uva sanmaksi, degi, higode iko-sapigi welesi? Suli, degisuli. \v 17 Ar deyobdo, sapi-nuegana, e-durba nueganbi sanmakmodo, ar sapi-iskanadi, e-durba-sanmaked iskanabimodo. \v 18 Ar sapi-nuedi geg e-durba iskana sanmaked, degine, sapi-iskana geg e-durba nued sanmakmogad. \p \v 19 “Ar sapimar e-durba nued sanmaksulile, olaodo, soogi metodo, ogumakegar. \v 20 Degisoggu, Bab-Dummad-gaya-burba-berbemalad-sunnadsurmalad e-daedgi mag be dakmaloed.” \s1 Bab-negse bela dulemar dogosulid \r (Lucas 13:22-27) \p \v 21 Jesús sogdebar: “Ar bela dulemar anga-sogedba: ‘Dummad, Dummad,’ degi-anga-sogedba Bab-Dummad-neg-dakmaidse gwen dogosulid. Dulemar an-Bab-nibneggi-maid-sogedba ibmar-saedba nibneggi dogmaloed. \p \v 22 “Bukidar a-ibagangi anga sogdamaloed. ‘Dummad, ¿ar be-nuggine anmar sunmaksasursi, be-nuggi anmar bukidar niamar-onosmarsursi, degine, be-nuggine bukidar ibmar-dakledisurmalad anmar imaksamarsursi?’ \v 23 Geb degi an abin-sogoed: ‘Gwen an be-wichur, aku an be-dake, be angi bangumar, unnila bemar-ibmar-iskana-saedginbi-arbadimalad.’” \s1 Dulemar neg-sobedgi Jesús sunmaksad \r (Marcos 1:22; Lucas 6:46-49) \p \v 24 Jesús sogdebar: “Ar doa-dule we-an-sunmaked itos-dibe, degine, eba daele, we-dule, dule-binsaed-nikaa daedyobdo, na e-neg akwa-birgi sobsayobdo. \v 25 Di-wiargu, diwarmar noar, burwamar binnasur gollar, bela-bela a-neggi signonigu, a-neg gwen aimukussur, ar ade neg akwa-birgi sobar siid. \p \v 26 “Degine, ar doa-dule we an-sunmaked itos-dibe, degite eba ibmar imaksasulile, we-dule, dule-binsaedsuli-gusayob guodo, na e-neg ukub-birgi sobsayobdo. \v 27 Di-wiargu, diwarmar noar, burwamar binnasur gollar, bela-bela a-neggi signonigu, neg ayarid, a-neg nue-dummad bibichisdo. Be itogua.” \p \v 28 Ar Jesús wegi-ibmar-sogsad-sorba, dulemar geger dakmardo, weyob Jesús e-ibmar odurdaked. \v 29 Ar ade Jesús na ibmar odurdaked, escribamar odurdakeyob odurdaksulid, edi na nue-wisi odurdaked. \c 8 \s1 Jesús dule-naibe-buna-ya-maleged-nikad nudaksad \r (Marcos 1:40-45; Lucas 5:12-16) \p \v 1 Jesús yar-birgi siid, aideargu, dulemar-bukidar eba duurmakdani-gusmalad. \v 2 Agi dule-wargwen, naibe-buna-ya-maleged-nikad ese sindigar yokorgi signonikid, ega sognonikid: \p —Dummad, an wisi, sunna be an-nudaked, be an-nudakbier. \p \v 3 Jesús e-argan oyodgu, e-argangi ebusgu, ega sogded: \p —Nugubi an be-abe. ¡Be nugusun! \p Dule-naibe-buna-ya-maleged-nikad yog nuguar naded. \v 4 Geb degi Jesús dulega sogdesun: \p —Mer dule-baiganga be sogo be nugusad. Unnila be nae, dule-irwa-Bab-Dummadse-gormaladga na be-san oyona, degine, ar igi Moisés igar-mesisa, a-sogedba be ibmar imakna, adi dulemar be-dakega, nue be nugusad. \s1 Jesús, Roma-sorda-dummad-e-mai-nudaksad \r (Lucas 7:1-10) \p \v 5 Jesús Capernaum-neggweburse dogsagu, Roma-sordamar-dulatar-sediid-wargwen ese noni, egi wilenoni, \v 6 ega sognoni: \p —Dummad, an-mai bela abgan-burgwar neggi maid, nue bela-bela nunmaked itomaid. \p \v 7 Geb degi Jesús, abin-sogde: \p —An nao, bega be-mai an nudaknao. \p \v 8 Degi Roma-sordamar-dulatar-sediid, Jesús-abin sogde: \p —Dummad, ar an-negse gwen be dogedsulinad, unnila ibmar be sogsa-sae, agi an-mai yog nuguar naoed. \v 9 Amba an dummad-nikmogad, degine, ani, an dummadmogad, sordamar ani an sediid. Ar wargwenga an sog-dibe, ‘Be nae,’ ar a yog naar-daed. Baidga an sogbar-dibe, ‘Be dage,’ yog dagar-daed. Degine, an-maiga an sog-dibe, ‘We be imake,’ yog imakar-daed. Ar deyobmogad, an-mai abgan-burgwar-maid, unnila be ibmar-sogsaa-imakedba, sunna yog nuguar-guoed. \p \v 10 Jesús weyob Roma-sorda-dummad ega soge itoargu, geger-ito naded, geb degi dulemar-e-sorba-duurmakdanimaladga sogdesun: \p “Napira an bemarga soged, Israel-dulemargi weyob dule nue an-bensulid an dakdisulid. \p \v 11 “Ar an bega sogdo, bukidar dad-nakwedsik, degine, dad-argwanedsik dulemar-Judiosurmalad nonimaloed, Bab-Dummad-neg-dakmaidse, adi Abrahamba, Isaacba, degine, Jacobba mas gunmalagar. \v 12 Ar dulemar Bab-Dummad-neg-dakmaidse dogmaloye ega igar-maimaladga, Judiomarga, ar amardi bur dogosurmalad, ar amardi bur neg-sichidgi magaba melledmaloed. Agine bosii, degine, nunmakedba nugar ogorsii-gumaloed.” \p \v 13 Geb degi Jesús Roma-sordamar-dulatar-sediidga sogdesun: \p “Be nae, ar be bengussursoggu, be-mai an bega nudassun.” \p Ar dummad-e-mai-uelemaid yog a-wachigi nuguar naded. \s1 Jesús, Simón-Pedro-e-sakbundor-uelemaid-nudaksad \r (Marcos 1:29-34; Lucas 4:38-41) \p \v 14 Jesús Pedro-negse nonigu, daknoni, Pedro-e-sakbundor nue uelegar mai. \v 15 Jesús e-argangi Pedro-sakbundor ebusgu, ueleged yog surguar, degi, Pedro-e-sakbundor yog gwisguar imaksad, geb a-sorba ega yog ibmar-imakar gussunnad. \p \v 16 A-ibagi neg-mutikudgu, dulemar bukidar ese niaburba-nikmalad senonimalad. Jesús unnila e-sunmakedgi niaburbamar-onosad, degi, bela dulemar-uelemalad-nudaksabalid. \v 17 Ar Bab-Dummad-gaya-burba-berbeged, Isaías, deun epenne sogsadba guegala deyob gusad, deun sogsa-gusgu: \q1 Anmar-uelemalad anmarga na e sesad, \q1 degine, anmar-ibmar-nunmakmalad \q1 anmarga na e e-sangi sesbalid. \qr Is. 53:4 \s1 Jesúsba nabigusmalanad \r (Lucas 9:57-62) \p \v 18 Jesús dulemar-bukidar e-dikarba-gudii daksoggu, e-sapinganga igar uksasun, mata-dummad obakar namalagar. \v 19 Degi escriba-wargwen noni, Jesúsga sognoni: \p —Odurdaked-saila, ar bia be naoe, an beba naiguodo. \p \v 20 Jesús, abin-sogde: \p —Ar usmardi na e-gubya nikmalad, sikwimar-niba-gukudimaladdi na e-uu nikmarbalid, ar andi Dule-Machi, andi neg-sated. Anyob be unni nanamogale, anba be dagodo. \p \v 21 E-sapin-baid Jesúsga sogdemogad: \p —Dummad, bina an-babse an nagwelo, an-bab-burgwedse geb beba an naoed. \p \v 22 Jesús, abin-sogde: \p —Anba be dage, an-sapinga guegar. Ar dulemar we-napneggi burbar bato-burgwar-gudimalad na e-burgwarmalad digoed. \s1 Jesús burwa, degi, demar obogilesad \r (Marcos 4:35-41; Lucas 8:22-25) \p \v 23 Jesús urgi nakwisgu, e-sapingan eba nadmarmosunnad. \v 24 Igarba nadapmargu, burwa-dummad egi noalid. Ar demar bipisursoggu, bela ur demarba doged gualid, ar Jesúsdi ur-yagi ise-gabar maid. \p \v 25 Geb degi e-sapingan Jesús-gabmaidse nonimargu, odaksamalad, ega sogdemalad: \p —¡Dummad, anmar-ur dogmaid, be anmar-bendake, anmar bergumaloed! \p \v 26 Jesús, abin-sogde: \p —¿Bemar an-benmalad, ar ibi be dobmala? Bemar dobgue-wilubsulinad. \p Degi Jesús gwisgusgua, binnasur burwaga, degi, demarga sogded, be bogidik saye. Geb degi bela neg swilidik sigissunnad. \p \v 27 Bela e-sapingan geger dakdemalad: \p —¿Ar we-dulede igidsunna, burwase, degi, demarse-bakar eba ibsamargu? \s1 Jesús Gadara-dorgan-warbogwadgi niamar-onosad \r (Marcos 5:1-20; Lucas 8:26-39) \p \v 28 Jesús, degi, e-sapingan mata-dummad obaksamargu, Gadara-yalase modapmalad. Napase aidesmargu, walabo dulemar-niasamalad ese nonimalad, neg-uangi gudii noarmalad. Ar gadi urwemarsoggu, dulemar geg a-igarba nanamalad. \v 29 Niasamalad-warbogwad binnasur gotemalad, sogdemalad: \p —Jesús Bab-Dummad-Machi, ¿ibiga be anmargi yoledaniki? ¿Ar be anmarse danikidi, amba yo anmar-odurdaked-ibagan-moed-iduar bato be sabsur anmar-odurdakega daniki? \p \v 30 Emar-gunaidgi undar-banguedgi deun sinmar-bukidar mas mananaid. \v 31 Niamar Jesúsgi wilenagusmar, ega sogdemar: \p —Ar dulegi be anmar-onogele, weba sinmar-bukidar mas-mananaidse be anmar-barmidye. \p \v 32 Jesús ega sogde: \p —Eye, sinmarse be dognamar. \p Niamar dulegi nodgu, sinmarse nadmarsun, agi ubodapmalad. Bela sinmar-ichesulid, danagwen yar-weregedgi batidmalad. Demarse sinmar bela batismargu, bela gundilegar burgwismalad. \p \v 33 Sin-edarbemalad dobguar, duurmakdemalad. Neggweburse modapmargu, bela sogdapmar, igi sinmar gundilegar burgwismala, degine, igi warbo niasamalad nugusmarmoga. \v 34 Degi-itosmargua, bela a-neggweburginmalad Jesús-abin ainiarmalad. Jesús-daksamargu, egi wilenagusmalad, adi e-yargi naegar. Agi Jesús urgi nakwissunnad. \c 9 \s1 Jesús dule-abgan-burgwar-nikad-nudaksad \r (Marcos 2:1-12; Lucas 5:17-26) \p \v 1 Degi Jesús urgi nakwisgu, mata-dummad-gaka-baidse nadsun, na e-neggweburse nonisun. \v 2 Agi dule-wargwen, bela-abgan-burgwar-nikad ese dule-megedgi-mai senonimalad. Ar Jesús dule-senonimalad-dakdegu, egi gwen bensulid, dule-abgan-burgwaledga sogded: \p —An-ai, gandik na be san-sae, na be-iskudii-gusad, be nugussun. \p \v 3 Degi, escribamar-gwen-gwen na ulubgi sogdemar: “We-dule Bab-Dummad-nuggi nue dodonaid.” \p \v 4 Ar Jesús sunna dulemar-ulubgi-binsanaid mag daksoggu, sogdesun: \p —¿Ar ibiga bemar na be-gwagegi ichakwa binsanai? ¿Geg-iskued-osulo be an-insae? \v 5 An dule-bonigwaledga sog-dibe: ‘Be-iskunaid an bega osulos.’ Ar igi an sogbarsun-dibe: ‘Be nugu, be gwisgu, be nae.’ Degite, ¿igid bur-baisursunna imaklesunna? Suli, ebobela baisursunna imaklesuli. Ar dule sunna an nudakele, soglebardo, sunna dule-iskued an elibarye. \v 6 Degisoggu, ani Dule-Machi, dule-bonigwaled an nudakoed, adi bemar wisguegar, igi dule-bonigwaled sunna an nudake, debayobi we-napneggi dule-gwage-iskunaid sunna nudaked an nikbalid. \p Degi Jesús dule-abgan-burgwar-nikadga sogdesun: \p —Be gwisgu, be-egi-maid na be sede, be-negse na be nasun. \p \v 7 Geb degi-dule-bonigwaled yog nuguar-gusgu, na gwisgus imas, e-negse na nadsun. \v 8 Ar dulemar dule-nugusad dakdegu, geger dakdemalad. Bab Dummad dulega we-gangued uksadba, dulemar Bab-Dummad-nug odummodmarsun. \s1 Jesús Mateose gochad, e-sapinga guegar \r (Marcos 2:13-17; Lucas 5:27-32) \p \v 9 Jesús dule-nudaksadgi-gwichi nadgu, dule-wargwen-dakar, Mateo nugad. A-dulede Roma-dummadga-mani-galeged-neggi siid, mani gasiid. Jesús Mateose gote, ega sogde: \p —Anba be dage, an-sapinga guegar. \p Degi Mateo gwisgusgu, eba yog naar imaksad. \p \v 10 Mateo-neggi Jesús, degine, e-sapinganmala mas gunsigu, dulemar-Roma-dummadga-mani-gaedgi-arbamalad, degine, dulemar-baigan galagwensuli-iskudimalad eba mas gunbukwa-gusmarmogad. \v 11 Fariseomar, Jesús dule-iskanamarba mas-gunsii dakarmargu, Jesús-sapinganga sogdemar: \p —¿Ar ibiga bemar-odurdaked-saila dulemar-Roma-dummadga-mani-gaedgi-arbamaladba, degi, dule-baigan-iskudimaladba wede mas gunne? \p \v 12 Jesús, deyob Fariseomar soge itosgu, sogde: \p —Dulemar-gegusurmalad ina-duled abesulid, unnila gegumaladbi ina-duled abe damalad. \v 13 Degisoggu, be namar, be durdaknamar, Bab Dummad igi soge na E-Gardagi: \q1 Nue wile emar-daked bur an abeged, \q1 anga ibmar-gummakar ukedba. \qr Os. 6:6 \m Ar we-napnegse an nonigu, dulemar-nuegan, na iskudisur-itomaladse golega an nonisulid. An nonikidi, dulemar-iskudii-na-itomaladse golega, adi na e-iskuedga ulubgi bukib binsamalagar, mer bar iskumalagar. \s1 Bab-Dummadse-golega mas-gunsuli gudigued \r (Marcos 2:18-22; Lucas 5:33-39) \p \v 14 Agi Juan-sapingan Jesússe nonimalad, ega sognonimalad: \p —Anmar, degi, Fariseomar, Bab-Dummadse-golega mas-gunsuli imbagwenar gudidamalad. ¿Ar ibiga be-sapingandi Bab-Dummadse-golega gwen mas-gunsuli gudidasurmala? \p \v 15 Jesús, abin-burbar-sogde: \p —¿Dulemar ome-nikued-ibagi mas-gullegedse nonikile, bukib binsamalo be insae, ar dule-ome-nikuoed e-abargi siir? Suli, bukib binsaosuli. Ar ibagan nonikoed, dule-ome-nikunaid e-idu seledoed, a-ibagan nonikile, agindi Bab-Dummadse-golega mas-gunsuli gudigumalodo. Emigindi amba an gudisoggu, an-sapingan geg mas-gunsuli gudigumardo. \p \v 16 Jesús sogdebar: “Ar dule gwen morgoa-binid matuga mor-seredgi nasikega gwen imakdisulid. Degir, morgoa-binid sinnii nadele, mor-sered aka-bur-bule achirmakdo-itole. \p \v 17 “Deginbali, inna-gaibid-binid gwen ibmar-uka-bugluga-sobaled-seredgi baliledisulid. Degir, inna-gaibid mudele, buglu-sered esirmako-itole. Degir binsa inna-gaibid milego-itole, degi, bugluse-bakar binsa miledo-itole. A-ulale, inna-gaibid-binid buglu-binidgi baliledo, adi ebobela nabir igarga guegar. Dule-igar deyobmodo, igar-sered geg igar-binid-ebo atoged.” \s1 Jairo-bunolo durgusad, degi, ome Jesús-mor-duku-ebusgu, nugusad \r (Marcos 5:21-43; Lucas 8:40-56) \p \v 18 Jesús wegi-sunmaksii, machered-wargwen, dule-nue-nug-nikagwad ese abarmaknonikid, yokorgi sindigar asabin signonikid, ega sognonikid: \p —An-bunolo emiskwaa burgwisad, ar degite anba be dage, be-argangi an-bunolo be ebudage, adi gannar durguegar. \p \v 19 Jesús gwisgus imaksagu, e-sapinganmala eba nadmarsun. \p \v 20 Degi ome-gwensak birga-ambe-gakabogus boni-nalur-nika gudiid, Jesús-yarganba nonikid, e-mor-duku ebunonikid. \v 21 Ar ade ome na ulubgi soged: “Ar unnila Jesús-mor-dukubi an ebusale, an nudaklegoye.” \p \v 22 Ar Jesús aibiris imaksagu, ome-gwichi dakdegu, ega sogded: \p —Omegwa, mer be dobgu. Ar be nue an-bengussursoggu, be nugussun. \p Ar agine, ome yog nuguar naded. \p \v 23 Jesús dule-wargwen-wis-nug-nikagwad-negse modapsun. Agi dogdegu, dakde, dulemar-gar-ogormalad bato guagwar bukwa, degi, dulemar bukidar oimakbukwa. \v 24 Jesús amarga sogde: \p —Bemar ainirmar, ar bunolo burgwar maisulid, unnila gabmaid. \p Dulemar Jesúsgi dododmar. \v 25 Ar Jesús bela dulemar-onisgua, geb neg-yaba bunolo-maidse dogded. Jesús bunolo argangi gadapgu, ogwichiis imaksad. \v 26 Ar weyob Jesús bunolo-odurgusad, bela a-yargi wisgunoni-gusmalad. \s1 Jesús dulemar-warbo-ibya-surmalad-nudaksad \p \v 27 Jesús bunolo-neggi nodgu, dulemar-warbo ibya-surmalad Jesús-sorba dani-gusmalad, gordani: \p —Be David-wagwasoggu, be dule-dummadid, wile be anmar-dake. \p \v 28 Degi, Jesús negse dogsagu, dulemar-warbo-ibya-surmalad ese nonimalad. Jesús amarga sogded: \p —¿Ar bemar insagua, sunna an bemar-nudak be insamala? \p Amar, abin-sogdemar: \p —Dummad, eye, sunna be anmar-nudake. \p \v 29 Geb degi Jesús amar-ibya ebussun, amarga sogdesun: \p —Ar bemar an-bensurmarsoggu, bemar nugumarsun. \p \v 30 Geb degi amar nabir atak nadsun. Jesús amarga ise-sogar imas: \p —Melle dule-baiganga be sogmalo, an bemar-nudaksad. \p \v 31 Ar dule-warbogwad-nugusmalad a-neggi nodmargu, bela neggwebur-irba sogdemar igi Jesús e-nudaksad. \s1 Jesús dule-geg-sunmaked-osunmaksad \p \v 32 Ar ibya-nugusmalad nodmargu, Jesússe dule-niasaed-geg-sunmaked senonimalad. \v 33 Jesús a-dulegi nia-onosgua, dule-geg-sunmaked nabir sunmak-naded. Dulemar-bukidar geger dakdemalad, sogdemalad: \p —Ar Israel-yargi wegiid-ibmar iduar gwen dakledisulid. \p \v 34 Ar Fariseomardi sogdemar: \p —Ar nia-sailaba wedi niamar-onodiid. \s1 Jesús dulemar-nue-wile-daked \p \v 35 Jesús bela neggweburmar-dummagan, degi, neggweburmar-burwigana onodii, Judiomar-onmaked-neggi dulemar-odurdakdii, Bab-Dummad-neg-dakmaid, a-e-gaya-burba-nuedgi sunmakdii, degine, dulemar-abargi bela galagwensuli-gegumalad, degi, uelemalad-nudakdii-gusad. \p \v 36 Ar Jesús dulemar-bukidar-dakdegu, nue wile amar-dakded, ar ade dulemar e-bendaked-sate-gudidii daked, degine, e-idued sate dakbalid, igi sibad-wawaad e-idued-sate-gudii damalayob. \v 37 Geb degi Jesús burbar na e-sapinganga sokalid: \p —Napira an bemarga soged, nainugi ibmar-gwag-weleged bukidarad, ar e-wemaladdina ichee gued. \v 38 Degisoggu, nainugi-ibdula-gwag-weleged-e-ibedse be wilesakwaa egismar, adi e-nainuse ibdula-gwag-wemalad-barmidagegar. \c 10 \s1 Jesús, e-ambe-gakabo susad, e-barmilearmaladga guegar \r (Marcos 3:13-19; Lucas 6:12-16) \p \v 1 Degi Jesús na e-sapingan-ambe-gakabogwadse gochagua, ega gangued uksad, niaburbamar-onogegar, dule-galagwensuli-gegumalad, degi, bela uelemalad-nudakegar. \p \v 2 Bab-Jesús na e-nuggi-ambe-gakabogwad-barmisad weyob nugmardo: Gebe Simón, Pedroye-nugbalid, agine, Andrés, Simón-e-urba, Santiago, degine, e-urba Juan, Zebedeo-machimala, \v 3 degine, Felipe, Bartolomé, Tomás, Mateo, Roma-dummadga-mani-gaedgi-arbasad, degi, Santiago Alfeo-machi, degi, Lebeo, Tadeoye-nugbalid. \v 4 Simón, a-dule cananista-sorda, degine, Judas-Iscariote, darba-Jesús-uksad-dule. \s1 Jesús-sapingan Bab-Dummad-neg-dakmaidgi sunmakapid \r (Marcos 6:7-13; Lucas 9:1-6) \p \v 5 Jesús wemar e-ambe-gakabogwad barmisad, ega igar uksad: “Mer Judiosurmaladse be namalo, degine, Samaria-neggweburgangi mer dogmarbalo. \v 6 Ar bur be namaloed, dulemar Israel-dulemar sibad-wawaadyob yoggus-gudimaladse. \p \v 7 “Ar be nadmalale, Bab-Dummad-gaya-burbagi be sunmakmaloed, sogmaloed, ‘Emigindi Bab-Dummad-neg-dakmaid anmarse warmaksasunye.’ \v 8 Degine, dulemar-uelemalad bemar nudakmaloed, dule-naibe-buna-ya-maleged-nikmalad nudakmarbaloed, dulemar-burgwar-mamaid gannar odurgumaloed, dulemargi niamar-onomaloed. Ar we-gangued manigi bemarga uklessursoggu, binsa bemar aimar-bendakmarmogoed, mer egi mani gamarmogo. \p \v 9 “Degine, olo, mani, esnon-mani, mer be sagu-yaba be sedmalo. \v 10 Sagu amba igarba sedosurmarbar, amba mor-gobo sedosurbar, amba sapat satebar, amba gaapoled sedosurbar, ar ade dule-arbaedi na e-arbaedgi mas gunner-gebed. Degisoggu, dulemarga be-ibmar-saoedi, a-dulemar masgi bemar-ogunnoed. \p \v 11 “Ar ibu-neggwebur-dummadse, igi, neggwebur-bipigwadse be dogdap-dibe, be amimaloed, dule-nabir-be-sunmaked-abingaoed. A-neggi be megmaloed, ar a-neggweburgi be nodedse. \v 12 Ar bemar a-neg-yase dogdapile, nue neg-ibedse golo, ga sogo, bemar nued sogeye. \v 13 Ar a-negginmalad nabir-egi-be-binsaed sunna abingaoele, a-neggi dulemar ulubgi bogidik itononikoed, ar degisulirdi, nabir-egi-be-binsasad gannar bese nonikoed. \p \v 14 “Ar dule-wargwen be-abingasulile, degine, be-sunmaked itosurbalile, a-neggi be nodagoed, igi, neggwebur-dibe. Agi be noalile, be-naggi-olli-nanaid nue eli-eli be imakoed, adi dulemar mag be-dakega, Bab-Dummad-igargi ega be sunmaksamoganad, emigindi ese bemar bar dagosurdo. Degisoggu, emargindo, ar Bab-Dummad-igar yapa abingamalad. \v 15 Napira an bemarga soged, Bab-Dummad-igar-nabirogoed-ibagi, we-neggweburginmalad-be-abingassurmalad, Sodoma, degi, Gomorra-neggweburginmaladba bur-bule sabsur odurdaklemaloed.” \s1 Jesús bonigan-abargi e-sapingan-barmisad \p \v 16 Jesús, e-sapinganga sogded: “Emigi an na be-barmidmar, bemar sibad-wawaadyob, achu-burburumalad-abargi. Ar degisoggu, naibeyob bemar binsaed-nikarba damaloed degi-inigwele, baisursunna nuu-daeyob bemar damarbaloed, mer aimargi istar binsamalo. \v 17 Dulemargi nue salakarmar, ar amar be-ukmaloed Judio-dummagan-igar-nabiromaladse, degine, Judiomar-onmaked-neggine sabsur be-bibyomarbaloed. \v 18 Degine, ar be an-sapingansoggu, dulemar dummagan-neg-dakmamaid-asabin, degi, reymar-asabin dulemar be-ebipimaloed, adi dummaganga, degi, Judiosurmaladga bemar angi sunmakmalagar. \p \v 19 “Ar dulemar a-dummaganga be-uksamalale, mer be bukib binsamalo, igi an sogo-dibeye. Ar be sunmak-sokalile, Bab bega binsaed ukoed, igi be sogoe. \v 20 Ar ade bemar na be ibmar sogosulid, Bab Dummad Burba Nued bemarba sunmakoed.” \p \v 21 Jesús na e-sapinganga sogdebar: “Dulemar na muchub-muchub e-gwenadgan oburgwega na urmaknanai-gumaloed. Bab na mimmigi aibinnai-guoed, degi, mimmigan babgangi gwisgunai-gumogoed, na oburgwenanai-gumaloed. \v 22 Bemar an-sapingansoggu, a-ular bela dulemar istar be-dakmaloed. Ar bemar galakussurmaladdina, igar-bulegan berguedse, nue abonolemaloed. \p \v 23 “Ar neggwebur-gwagwengi be-bareginnarmalale, baid-neggweburse idu be wakinmalo. Ar napira an bemarga soged, bemar Israel-neggweburgi bela an-gaya-burbagi-sunmaked-iduar bato ani Dule-Machi, an danikoed. \p \v 24 “¿Ibiga bemar wilemalo be insae? Ar bemar wisid, ar sapin e-sailaba bur dummadsulid, degine, mai, e-ibedba bur dummadsurbalid. \v 25 Degisoggu, sapin e-sailayob gusale bato gusbindo, degine, mai e-ibedyob gusale, bato yeer itoge-wilubdo. Ar dummad-wilegoed bemar nue wilemarmogodo. Ar dulemar anse Nia-Saila-Beelzebúye gochamaladde, ¿ar bemar bursunna? Deyob bemarse gormarmogodo.” \s1 Bab Dummad bur be dobgumar \r (Lucas 12:2-9) \p \v 26 Jesús sogdebar: “Degisoggu, dule-istar-be-dakmalad mer be dobgumar, ar bipisaale ibmar-dukuar-imaklegedi magadse buud noosurdeeye gwen soglesulid, degi, ar emi amba ibmar-dukualed wisgulegosurdeeye gwen soglesulid, wisgulegedse daed. \v 27 Ar begarbi an-ibmar-sogedi, bela dulemarga be sogmaloed. Ar unnila be uaya-nabarbi an-bega-ibmar-sogoedi, bela be dulemarga sogmaloed. \p \v 28 “Mer be dobgumar dulemar-be-oburgwebimalad, ar be-burbadi oburgosurmalad. Bur Bab Dummad be dobgumar, ar adi sunna soo-sailagi be-burba, degi, be-san obeloged. \p \v 29 “¿Ar ade sikwi-gwabo esnon-gwagwengi uklesursi? Ar degite, sikwi-gwagwensaale napase argwanosulid, be-Bab sogsulir. \v 30 Ar bemar sailagiase-bakar bela ebisar be-Bab-Dummad sediid. \v 31 Degisoggu, mer be dobgumar, ar bemar bur-bule sikwimarba bur ibmar-nueganad. Ar degisoggu, bemar bursunna, Bab Dummad bur-bule nued be-akwemalodo. \p \v 32 “Ar degisoggu, doa-dule dulemar-asabin na sog-dibe, ‘An Cristoba naiye,’ an-Bab-nibneggi-maid-asabin an sogmogodo, ‘We dule an-sapinye.’ \v 33 Ar doa-dule dulemar-asabin an-osulosardi, adi an-Bab-nibneggi-maid-asabin an a-dule-osulomogodo.” \s1 Jesús-ular dulemar na muchub-muchub urwenai-gumaloed \r (Lucas 12:49-53; 14:25-33) \p \v 34 Jesús sogdebar: “Mer be binsamalo, we-napnegse an neg-bogidik-saega an noniye. Neg-bogidik-saega an nonisulid, an nonikidi, urwed-onogegar. \v 35 Bab-Dummad-Gardagi sognaidgii: \q1 An nonikidi, dule na e-bab-ebo ourwega, \q1 bunagwa na e-nan-ebo ourwega, \q1 bala na e-saka-bundor-ebo ourwega. \q1 \v 36 Ar neg-yaginmalad na e-istarmaladga gunonimaloed. \qr Mi. 7:6 \p \v 37 “Ar dule, e-bab-dibe, e-nan-dibe, a bur-bule anba sabele, we an-sapinga gued-wilubsulid. Ar e-bunagwa-dibe, igi, e-machi-dibe, a bur-bule anba sabele, an-sapinga gued-wilubsulid. \v 38 Igi dule burgwenadapile, na e-nakrus semai-dae, deyobi dule-anba-naid guakwaa burgwega nanasulile, a-dule an-sapinga gued-wilubsulid. \p \v 39 “Ar dule-wargwen anba-naid-ular burgwebisulir, e-san-burba ei yogguodo. Ar anba-naid-ular, burgwenonikirdi, adi na e-san-burba yogguosurdo.” \s1 Bab Dummad ibmar-nuegan ukoed \r (Marcos 9:41) \p \v 40 Jesús sogdebar: “Ar dule bemar-abingaele, an-abinganaido. Ar dule an-abingaele, Bab-Dummad-an-barmialid, a-abinganaido. \v 41 Ar dule-wargwen Bab-Dummad-gaya-burba-berbeged-abingaele, ar Bab-Dummad-gaya-burba-berbegedsoggu, Bab Dummad ega ibmar-nuegan ukodo, igi na E-gaya-burba-berbemaladga ibmar-nuegan ukdamogadyob. Degine, dule-wargwen dule-nued-ibmar-inikii-saed-abingaele, ar dule-nued-ibmar-inikii-saedsoggu, Bab Dummad ega ibmar-nuegan ukodo, ar igi dule-nued-ibmar-inikii-saedga ibmar-nuegan ukdamogadyob.” \p \v 42 Jesús sogdebar: “Ar doa-dule an-nuggi dule-bipigwadga nog-gwagwen dii-diopigwadgi ogobsa-dibe, ar an-sapinsoggu, napira an bemarga soged, Bab Dummad ibmar-nuegan ega ukosurdeeye soglesurdo, ega ukedsedo.” \c 11 \s1 Jesússe Juan-Bautista na-e-sapingan-barmialid \r (Lucas 7:18-35) \p \v 1 Jesús na e-sapingan-ambe-gakabo-guedga igar-uksad bergusad-sorbali, e-sapingan-barmidsun, na edi nade-gusmogad, Galilea-neggweburmarse, Bab-Dummad-gaya-burbagi sunmakegar, degine, dulemar-odurdakegar. \p \v 2 Juan-Bautista-eskaryagi-mellesiid itoargu, Cristo ibmar-imakdiid, Juan na e-sapingan-warbo Cristose barmialid, \v 3 adi ese egisegar: “¿Ar epenne Bab Dummad sogsad, yoedse dule-wargwen an bemarga barmidagoye, ar be a-dule, igi, anmar dule-baid amba edarbemaloe?” \p \v 4 Jesús, abin-imakdegu sogde: “Be namar, Juanga bemar sognamar, ibmar na be itosmalad, degi, na be ibmar daksamalad: \v 5 Dulemar-ibya-surmalad mag-atak an imaksad, dulemar-muya-muya-nanamalad nabir-nanae an imaksad, dulemar-naibe-buna-ya-maleged-nikmalad swilidik an imaksad, dulemar-uaya-yallirmalad nabir-mag-ito an imaksad, dulemar-burgwismalad gannar-durguega an imaksad, degine, dulemar-wileganaga Bab-Dummad-gaya-burba-nuedgi an ega sunmaknonikid. \v 6 Degine, Juanga be sogbaloed: ‘Ar dule-an-bensuliddi, a-dulegindi nued egi binsalesye.’ ” \p \v 7 Juan-sapingan-warbogwad nadmargu, Jesús, Juan-Bautistagi dulemarga sunmakar, sogded: “¿Ar ibi-dakega bemar nega-dule-sulidganba arbisunna? ¿Nar-gammu burwaba aibangwichi dakega bemar arbi? Suli, degisuli. \v 8 ¿Degite, ar ibi-dakega bemar arbisunna? ¿Bemar dule-wargwen mor-nued-yoi-gudiid dakega arbimala? Suli, degisuli. Ar dulemar-mor-nued-yoi-gudimaladdi, amardi reymar-neg-yagi gudidimalad. \v 9 Ar degite, ¿ibi-dakega bemar arbisunna? ¿Bab-Dummad-gaya-burba-berbeged-dakegala? Eye, an bemarga sogmar, a bemar daksamalad, degine, Bab-Dummad-gaya-burba-berbegedba bur-bule bemar daksamalad, ar ade we bur-dule-dummadid. \v 10 Ar we-dulegine bato narmakar sognaid, Mesíasgi sunmaknaigu, Bab Dummad soged: \q1 Be-iduale, anga-gaya-burba-barsoged an barmidoed, \q1 Adi be-iduar bega igar-mayegar. \qr Mal. 3:1 \m We-gaya-burba-barsoged, Juan-Bautistado. \p \v 11 “Napira an bemarga soged: Dulemar-we-napneggi-gwalulemaid Juan-Bautistaba bur-dummad sulid, ar degite, Bab-Dummad-neg-dakmaidgi bur-dule-bipigwadi, degite, a-dule Juan-Bautistaba bur dule-dummadid. \p \v 12 “Juan-Bautista-akala, emi-ibadsega, Bab-Dummad-neg-dakmaidse dogegala, dutusulidgi dogleged, unnila dulemar-dutusurmaladbi ese dogmaloed. \v 13 Ar bela Bab-Dummad-gaya-burba-berbemalad, degi, Moisés-igar-mesisad, Bab-Dummad-gaya-burbagi-sunmaksamalad, Juan-Bautista-nonikidse. \v 14 Ar bemarga-an-soged bemar abingabiele, Juan-Bautista, we Elías-danikoye-soglesad-duledo. \v 15 Bemar mag nue-itobiele, nue-itomar an bemarga ibmar soged.” \p \v 16 Geb degi Jesús sogdebar: “Degite, emi we-dulemar-bukmaladde, ¿doa-sunnaa damar be insae? Wemar-damaladi, machimala neg-magaba ambikuedgi-ambikumaladyobdo, na muchub-muchub agi na gorbukmaladyobdo, \v 17 na ega sogbukmardo: \q1 An bemarga gar-ogochamalad, \q1 degite bemar gwen dodossurmalad. \q1 Anmar bemarga bukib-binsa namaksamalad, \q1 degite bemar gwen bossurmalad. \m Degisoggu, bemar we-burwigana-binsaedsulidyob damardo. \v 18 Ar Juan we-napnegse nonigu, dule-baigan-mas-gunnedyob mas-gunsuli, degi, dule-baigan-gobedyob gobsuli gudigusad. Egi bemar sogsa-gusmalad, ‘Wedi nia egi naiye.’ \v 19 Ani Dule-Machi, andi nonigu, mas gunnoni, gobnoni, angi be sogmalad: ‘We-dule bemar dakmalana, gadi-mas-gunned-dule, degine, gadi-vino-gobed-dule, deginbali, dulemar-Roma-dummadga-mani-gaedgi-arbamalad, degine, dulemar-galagwensuli-iskudimalad e-aiga-na-saed-dule.’ ” \p Geb degine Jesús sogdesun: “Ar dule Bab-Dummad-ibmar-wisidi, ibmar-nuegan-imakedgi mag-dakle daed.” \s1 Jesús neggweburmar-sabsur-odurdaklegoedgi sunmaksad \r (Lucas 10:13-15) \p \v 20 Geb degi Jesús neggweburmargi-bukidar-ibmar-dakledisurmalad-imaksadgi sabsur ega ibmar sokarsun, ar ade dulemar na e-iskudiidga gwen bukib binsasurmalad, e-iskudiid gwen misurmalad. \p \v 21 Jesús sogdesun: “¡Corazín-dorgan, be wilesmar! ¡Betsaida-dorgan, be wilesmar! Ar bemar Bab Dummadse sabsur-odurdaklenonikoed. Ar Tiro-neggweburgi, degi, Sidón-neggweburgi we-ibmar-dakledisurmalad imaklesana, a-neggweburmar bato dikasurgus sagumor yosmalanad, degine, burugi obsamarbalinad, adi oyogega, emarde na e-iskuedga bukib ulubgi nue itosmarye. \v 22 Degisoggu, an bemarga sogsun, Bab-Dummad-igar-nabogoed-ibagangi, bemar bur-bule Tiro-dorganba, degi, Sidón-dorganba sabsur odurdaklemaloed. \p \v 23 “Emide bedi Capernaum-dorgan, na be nibnegse-onakwiles-gusadyobi, be-nug ogannoles-gusanad. Emigindi, be uluba-odurdakleged-negse odelegoedyob, be-nug iskunonikoed. Ar Sodoma-neggweburgi we-ibmar-dakledisurmalad be-neggweburgi-imaklesadyob imaklesana, we-Sodoma-neggwebur amba emi-ibaganse degina siindo. \v 24 Degisoggu, an bemarga sogsun, Bab-Dummad-igar-naboged-ibagangi, bemar bur-bule Sodoma-dorganba sabsur odurdaklemaloed.” \s1 Jesús soged: “Anse be dagmar, anse be obunnodamarye.” \r (Lucas 10:21-22) \p \v 25 A-ibagangi, Jesús sunmakdegua, sogded: “Bab, an be-nug odummosun, bedi nibneg, degine, we-napneg-e-Dummad, degine, bedi dulemar-ibmar-wismaladgi, dulemar-ibmar-magar-itomaladgi an-we-ibmarmar-imaksad aku-ito be imaksad, dulemar-baisursunnagwadga bur be osanalosad, adi amar magar itomalagar. \v 26 Eye, Bab, ar ade deyob be abesad.” \p \v 27 Jesús sogdebar: “Bela-ibmarmar an-Bab anga uksadi. Dulemar-wargwensaar Bab-Dummad-Machi-mag-daked satemalad, unnila Babbi mag daked, degi, Bab-aku-dakmarbalid, unnila E-Machibi mag Bab-daked, ar doaga E-Machi na e-Bab-osanalobie, agarbi na osanalodo. \p \v 28 “Bela bemar-yegus-alamaknaimalad, degi, yegus-itodidimalad anse be dagmar, ani an bemarga obunnoged ukoed. \v 29 An-igar-maid be sumar, degi, moli-bebe-nikad warbo-ebo-arbaegala suar biir e-dukargi ebo edin-damaladyob be angi akamar, angi be durdakmar, ar an na san-dummarba na imaksulid, degine, an na gwage-eikwaa na-daed-duled. Degine, agi na be-burbagala be obunnoged amioed. \v 30 Ar ade an-igar-maid nollogwad, degine, an-ibmar-seed ukubalid.” \c 12 \s1 Jesús-sapingan obunnoged-ibagi ibmar-gwag gwachamalad \r (Marcos 2:23-28; Lucas 6:1-5) \p \v 1 Deun a-ibagangine, Jesús obunnoged-ibagi orosgii-dakleged-digaled-imbaba nadapgu, e-sapingan ukur itoargu, ibmar-digaled gwane-gwane imakarmar, gunnegar. \v 2 Fariseomar-Jesúsba-nadapmalad deyob dakarmargu, Jesúsga sogdemar: \p —Be dakena, be-sapingan obunnoged-ibagi ibmar-ise-imakleged imaknadapmardo. ¿Mer arbaoye igar-maisursi? \p \v 3 Jesús, Fariseomar-abin sogde: \p “An-sapingan igar-maidgi annadisulid. ¿Ar bemarde absodisurmarsi, igi David imaksa, deun David, degi, e-sordamar ukumecharmargu? \v 4 A-ibagi David Bab-Dummadse-goled-negse dognoni-gusad, degi, madu-Bab-Dummadga-uklesad gucha-gusad. Ar David, degi, e-sordamar a-madu gunnedsulinad, ar ade madu isedid. ¿We-madu unnila dule-irwa-Bab-Dummadse-gormaladbi gunnoye igar-maisursi? Degite, ¿David, degi, e-sordamar igar-noar imaksamala? Suli, ar ukudba nabir madu guchamalad. Degisoggu, an-sapingan nabir imaksamarmodo. \v 5 Deginbali, ¿ar bemarde Moisés-igar-maidgi absodisurmarsi, igi dule-irwa-Bab-Dummadse-gormalad, Bab-Dummadse-goled-neggi, obunnoged-ibagi annadimala, ar degite amar igar-noar imakdimala? Suli, igar-noar imakdisurmala. \v 6 Ar an bemarga sogdo, emide Bab-Dummadse-goled-neggi dule-bur-dummad be-abargi gudimalad. \v 7 Ar bemar insaena, Bab Dummad soged: \q1 Nue wile emar-daked \q1 bur an abeged, \q1 anga ibmar-gummakar ukedba. \qr Os. 6:6 \m We bemar insamalana, an-sordamar noar-ibmar-imaknaiye bemar sogosurmalando. Ar dulemar-igar-maidgi-yoledsurmaladgi binsa bemar egi gwisgussurmalardo. \v 8 Ar ade ani Dule-Machi, obunnoged-iba-e-Dummadid.” \s1 Jesús dule-argan-burgwaled-nudaksad \r (Marcos 3:1-6; Lucas 6:6-11) \p \v 9 A-nainu-naidgi nasgu, Judiomar-onmaked-negse Jesús nonisun. \v 10 Agine dule-wargwen-argan-burgwaled sii-gusmogad. Jesússe yamo egichiarmar, adi Jesúsgi sogmalagar, obunnoged-igar-maidgi annadiiye. Jesúsga sogdemar: \p —¿Ar obunnoged-ibagi sunna dule nudaklege? \p \v 11 Jesús, abin-sogde: \p —¿Ar doa-dule, bemar na sibad-wawaad-wargwen nika-dibe, ar bei obunnoged-ibagi yaa-gureged-yaba argwachale, be onossurmalale? Be onosmalale. \v 12 ¿Ar degite, dule bur-ibmar-nuedsursi sibad-wawaadba? Ar degisoggu, ibmar-nueddo, obunnoged-ibagi ibmar-nued saed. \p \v 13 Geb degi Jesús dule-argan-burgwaledga sogdesun: \p —Be-argan be onak. \p Dule e-argan onakwidgu, yog nuguar naded, ar igi e-argan-baid nuedi, deyob gusmogad. \v 14 Fariseomar-Judiomar-onmaked-neggi-bukmalad ainiarmargu, yog igar amiarmar, igi-saele Jesús-oburgwemalo-dibeye. \s1 Bab Dummad Jesús-susad ega arbaega \p \v 15 Ar Jesús wissoggu, Fariseomar e-oburgwebied, agi-gudiidgi bangudsun. Dulemar-bukidar eba nade-gusmalad, degine, Jesús bela dulemar-uelemalad nudakdii-gusad. \v 16 Ar Jesús dulemar-nudaksamaladga sogde-daed, mer an-barsogmaloye. \v 17 Ar epenne Isaías, Bab-Dummad-gaya-burba-berbeged idu-sogsa-gusadba guega, deyob gusad, deun sogsa-gusgu, Bab Dummad sogye: \q1 \v 18 Emi be dakena, an-mai, anga arbaega an susad. \q1 An nue na sabed, an-burba egi nue-weligwar itoged. \q1 An-Burba-Nued an ega ukoed, \q1 ar dulemar-Judiosurmaladga igar-naboged-igargi sunmakoed. \q1 \v 19 Gwen a-dule urwosulid, \q1 degi, binnasur sunmakosulid. \q1 Ar degi, igar-imbaba dule binnasur gordii, \q1 e-gaya gwen itogosulid, \q1 \v 20 Ar gammu-maraled gwen biskosulid, \q1 degine, gwallu-bipii-bupurmaksiid gwen oginnosulid, \q1 ar geb igar-napiragwad imakedse. \q1 \v 21 Ar bela-Judiosurmalad \q1 e-bendakega, \q1 a-dule-edarbebukwa gumaloed. \qr Is. 42:1-4 \s1 Jesús nia-saila-sogedba niamar-onodiiye-nik sogmalad \r (Marcos 3:20-30; Lucas 11:14-23) \p \v 22 Geb degi Jesússe dule-nia-nikadi, geg-atakedi, degine, geg-sunmakbalidi ese senonimalad. Jesús a-dule-nudaksad. Degisoggu, nabir-atak, degi, nabir-sunmak nadsunnad. \v 23 Jesús-dule-nudaksad bela dulemar geger dakdemalad, sogdemarsunnad: “¿Ar we-dulede inso David-wagwa-yoedse-danikoye-soglesad-sunnad be insae?” \p \v 24 Ar Fariseomardi degi-dulemar-soge-itoarmargu, sogdemar: “Suli, we Mesías-suli, we Beelzebú, nia-saila, a egi-naid, wede a-sogedba niamar-onodiid.” \p \v 25 Ar Jesús Fariseomar-binsanaid mag daksoggu, amarga sogded: “Rey-gwensak na neggwebur dakmaid, ar e-sordamar na dukin-dukin egi aibinnarmalale, we-neggwebur bergudeled. Degine, ar neggwebur-dibe, igi, neg-yagin-dibe, na e-neg-yaginmalad na egi aibinnarmalale, we-neg bergudeled. \v 26 Ar nia-saila-Satanás na e-sapingan na onodele, ar na dukin egi aibinna-itole, ar degiile, ¿igi e-neg-na-dakmaid degi-sadeguosunna? Suli, e-neg bergudele. \p \v 27 “Ar ani, nia-saila-Beelzebú-nuggi an niamar-onodiile, ¿be-sapingandi doa-nuggi niamar-onodimarmosunna? Nia-saila-ganguedbarsuli. Degisoggu, bemar-sapingan bemarga oyonado, bemar noar sogdimalad, nia-saila-sogedba an niamar-onodiiye. \p \v 28 “Ar an Bab Dummad Burba Nuedgi niamar-onodiile, we bemarga oyonado, Bab-Dummad-neg-dakmaid bemarse warmaknoniye. \p \v 29 “Ar dule-dutusulid na e-neggi siile, ¿igi dule-wargwen na e-negse dogo be insae, ei-ibmar atursaegar, ar bina iduar edinsulir? Ar bina iduar edingweler-gebed, geb degi sunna ei-ibmar atursaodo. Ar an deyobmodo, an nia-sailagi-nakwisadba, sunna emi an niamar-onodiid. \p \v 30 “Ar dule anba dasulile, angi gwisgudiido. Ar dule anga dulemar danar urbedisulile, bur we-dule anga dulemar-ichodiido, mer anba naguegar. \p \v 31 “Ar degisoggu, an bemarga sogsun, ar bela dulemar-iskued, degine, dulemar galagwensuli Bab Dummadgi dodoar sunmakdii-dibe, Bab Dummad sunna amarga iskued elioed. Ar dulemar Bab Dummad Burba Nuedgi galagwensuli dodoar sunmaksardi, adi Bab Dummad gege iskued amarga elied. \v 32 Ar doa-dule galagwensuli Dule-Machigi dodoar sunmaksa-dibe, Bab Dummad sunna amarga iskued elioed. Ar dule Bab Dummad Burba Nuedgi galagwensuli egi dodoar sunmaksardi, adi e-iskusad we-napneggi, degi, nibneggi Bab Dummad ega gwen eliosulid. \p \v 33 “Ar sapi nuedile, e-durbamaked nuedmodo, sapi iskanale, e-durbamaked iskanamodo. Ar ade sapi e-sanmakedgi dakleged, sapi-nued-dibe, igi, sapi-iskana-dibe. Dulemar deyobmodo, e-daedgine mag daklenonimogoed. \p \v 34 “¡Ar bemar naibe-bulegan-e-mimmiganyob-gumalad! ¿Ar bemar iskana damarsoggu, degite, ar igi ibmar-nuegangi bemar sunmakosunna? Geg ibmar-nuegangi bemar sunmakmala. Ar ade dule gwagegi-binsaedba sunmak-daed. \p \v 35 “Ar dule, dule-nuedile, e-gwage-nuedba ibmar-nued onodo, ar dule, dule-iskanale, e-gwage-iskanadba ibmar-iskana onomodo. \v 36 Ar andi an bemarga sogdo, ar igi binsa galagwensuli dule sunmaksale, Bab-Dummad-ibagan-igar-nabogedgine, na sunmaksadgine Bab Dummadga na dukin barsoggwichi gumalodo. \v 37 Ar na be sunmaksadbali bega soglegoed, be odurdaklegosurye, igi, bega soglego-dibe, be sabsur odurdaklegoye.” \s1 Dule-iskanamar ibmar-dakledisurmalad dakbi-damalad \r (Marcos 8:11-13; Lucas 11:29-32) \p \v 38 Agi geb gwen-gwen escribamar, degi, Fariseomar, Jesúsga sogdemar: \p —Odurdaked-saila, anmar-wagab ibmar-wilubgan-dakledisulid anmarga be imake, adi anmar mag dakega, be-Bab-Dummad-nuggi-sunmaked napiragwadid. \p \v 39 Jesús, abin-imakdegu, sogde: \p —Be dulemar-iskanamar, degi, neg-sichigi-galagwensuli-yolemaladyob bemar-Bab-Dummadgi-nodimalad, bemar abemardo, ibmar-wilubgan-dakledisulid be-wagab bega imaked. Ar an bega sogmardo, wilubgan bega oyolegosurdo, ar oyolegoedi, Bab-Dummad-gaya-berbeged, Jonásye-nugad gusadyob bega oyolegoed. \p \v 40 “Ar igi Jonás ua-dummad-saban-yaba ibapaa-ibgined, degi, ibapaa-mutikidba megisa, debayobi ani Dule-Machi, napa-urba ibapaa-ibgined, degine, ibapaa-mutikidba megmogoed. \v 41 Machergan-Níniveginmalad Bab-Dummad-igar-nabogoed-ibagangi we-dulemar bemar-emi-dula-gudidimalad-abargi gwisgudagogu, bemar-sabsur-odurdakye sogdagoed. Ar ade Jonás Bab-Dummad-igargi sunmaksagu, Nínive-dorgan na e-iskuedga bukib-binsas-gusmalad, na e-daed gwagsamalad. Ar emigindi, Jonásba bur-bule dule-dummad wegi bemar-abargi gudiid, ar degite, bemar be-iskuedga na be bukib-binsasurmalad, be-daed na be ogwasurmalad. \p \v 42 “Reina-yalasikid-neg-dakmaid Bab-Dummad-igar-nabogoed-ibagangi bemar-emi-dula-gudidimalad-abargi gwisgudagogu, bemar-sabsur-odurdakye sogdagoed. Ar ade we-omegwa bela-bela-dikasur dani-gusad, dad-Salomón-dule-binsaed-ibed-nikad itogegar. Ar emigindi, Salomónba bur-bule dule-binsaed-nikad wegi bemar-abargi gudiid, ar degite bemar an-itobisurmalad.” \s1 Burba-iskana nosad, gannarse noni-daed \r (Lucas 11:24-26) \p \v 43 Ar Jesús sogdebar: “Ar niaburba dulegi nodele, neg-dinnaganaba obunnoged-neg amidii-daed. Ar neg-obunnoged amisursoggu, \v 44 sogdasunnodo, ‘An-neg an mete-alidse gannar an dognaoye.’ Ar na e-negse modapogu, dakdapodo, neg olobi sii, nue durwiar sii, degi, nue neg nudakar sibar. \p \v 45 “Geb degi niaburba deyob daksale, gannar naodo, e-sordamar-walagugle eba-bur-bulegan-damalad sedagegar. Niaburbamar a-negse dognonimalogu, na e-negga imakdemalodo. Ar dule epenne-e-daedba aka-bur-bule iskudsunnodo. Debayobi bemar-emi-iskudidimalad gumarmogoed.” \s1 Jesús-e-nan, degi, Jesús-e-urbamar Jesús-aminonimalad \r (Marcos 3:31-35; Lucas 8:19-21) \p \v 46 Ar amba Jesús dulemarga sunmaksii, deun e-nan, degine, Jesús-e-urbamar neg-magaba Jesús-edarbebukwa-gusmalad, ebo sunmakmalagar. \v 47 Dule-wargwen Jesúsga sokar: \p —Emi be-nan, degi, be-urbamar, neg-magaba be-edarbebukmalad, bebo sunmakbimalad. \p \v 48 Ar Jesús, dule-degi-ega-sogedga abin-sogded: \p —¿Ar doa an-nan-sunna, degi, doamar an-urbamar-sunna? \p \v 49 Jesús na e-argan e-sapingansik oyodgua, sogde: \p —We an-nan, degi, wemar an-urbamar. \v 50 Ar ade doa-dule an-Bab-nibneggi-maidba, a-sogedba ibmar imakele, ar a an-nando, a an-bundo, degine, a an-urbamardo. \c 13 \s1 Jesús ibmar-gwag-diglegedgi burbar sunmaksad \r (Marcos 4:1-9; Lucas 8:4-8) \p \v 1 A-ibagi Jesús-neg-yagi-sii nodgua, mata-dummad-gakase nade-gusad, geb agi sigdap. \v 2 Agi dulemar-bukidar ese nonimalad. Jesús urgi nakwisgu, agi sigis dulemar-odurdakegar, ar dulemardi bela mata-dummad-gakagi ambikusmalad. \p \v 3 Jesús bukidar ibmar-burbarmaladgi akar-akar dulemarga sunmaksii-gusad, dulemar-odurdaksii-gusad. \p Geb Jesús sogde-gusad: “Ibagwengine dule-wargwen-ibmar-gwag-digedi, ibmar-gwag dignaded. \v 4 Ibmar-gwag dignaigusgu, abala ibmar-gwag igargi babatidapid. Sikwimar nonigua, ibmar-gwag-igargi-babatismalad manonimalad. \p \v 5 “Abala akwa-yaisulidgi babatismalad napa-askinnegwadgi. Ar agi gwae-gwae ibmar-gwag ainialid, ar ade napa askinnegwad. \v 6 Dad gaargu, ibmar-gwag gummakded, ar ade e-maligan askinnesoggu, dinguded. \p \v 7 “Abala ibmar-gwag iko-abargi babatisad. Ibmar-gwag dungudgu, ikomar ibmar-gwag ichosad, degisoggu, gwen sanmaksasursundo. \p \v 8 “Ar ibmar-gwag-napa-nuedgi-babatismaladdi, adi nue sanmaksad. Gwenna-gwenna akusaar sanmaksad, baiddi bur-nuegwad sanmaksad, degi, baigandi bur-napiragwad sanmaksad.” \p \v 9 Geb Jesús sogdebar: “Bemar mag nue itobiele, nue itomar, an bemarga ibmar soged.” \s1 ¿Ibiga-wede Jesús burbar sunmakde-dae? \r (Marcos 4:10-12; Lucas 8:9-10) \p \v 10 Geb degi e-sapingan Jesússe nonimargu, ega sogdemar: \p —¿Ar ibiga be dulemarga burbar ibmar sog-dae? \p \v 11 Jesús, abin-imakdegu sogde: “Ar bemargardi Bab-Dummad-neg-dakmaid igar-burbar-mamaid osanalogoye maid, ar dule-baigangardi ega osanalegosulid. \v 12 Ar dule-ibmar-nikadga, uklebalodo, adi bur-bule ibmar gatik nikuegar. Ar dule-ibmar-suliddina, ar bipii-wis-ibmar-nikad aka bur e-annik sulegoed. We sogledo, bemardi bur-bule ibmar mag-ito-guoye. \v 13 A-ular we-dulemarga burbar an sunmak-daed: \q1 Ar amba dakmar-inigwele, aku dakmardo. \q1 Ar itomar-inigwele, aku itomardo. \m \v 14 Ar degisoggu, igi epenne Isaías Bab-Dummad-gaya-burba-berbegedi sogsa-gusa, ar deyob gunonisundo, deun sogsa-gusgu: \q1 Ar na e-uayagwar itomalo-inigwele, \q1 aku itomaloed. \q1 Ar na e-ibyagwar dakmalo-inigwele, \q1 amba aku dakmaloed. \q1 \v 15 Ar we-dulemar an-itobisurmalad, \q1 ar na e-uayagi nue aku-itomalad, \q1 ar e-ibya na murdik imasmalad. \q1 Ar adi mer na e-ibyagi mag dakmalagar, \q1 degi, mer na e-uayagi mag itomalagar. \q1 Ar degiile, Bab Dummadsik namalo-itole, \q1 ar degiile, an nudak dakledagoed. \qr Is. 6:9-10 \p \v 16 “Ar bemar-ibya mag dakedba, degi, bemar-uaya mag itogedba, bemardi nued begi binsalesadmalad. \v 17 Ar napira an bemarga soged, bukidar Bab-Dummad-gaya-burba-berbemalad, degi, bukidar dule-inikii-ibmar-imakmalad, emi-bemar-ibmar-daked dakbi gusmalanad, amar gwen daksasurmalad, degi, emi-bemar-ibmar-itoged itobi gusmalanad, amar gwen itossurmalad.” \s1 Jesús ibmar-gwag-digedgi-burbar-sunmaksad odulosad \r (Marcos 4:13-20; Lucas 8:11-15) \p \v 18 Jesús sogdebar: “Emi bemar nue itomarsun, ibmar-gwag-digedgi burbar an-bemarga-sunmaksad-igar: \v 19 Ar dule-wargwen Bab-Dummad-gaya-burba itosad, aku-ito-dibe, nia-saila nonikogua, a-dule-gwagegi gaya-burba-nued-diglesad ei ungenonikodo. Ar we sogledo, we ibmar-gwag igargi diglesadye. \p \v 20 “Ar ibmar-gwag-akwa-imbaba-babatismaladdi, adi Bab-Dummad-gaya-burba itosmargu, nue weligwar abingasmalad. \v 21 Ar wemar unnila askinbi Bab-abingasmarsoggu, ibmar-gwag-digaled maligan-askinnegwadyobdo. Degisoggu, Bab-Dummad-gaya-burba-ular wilearmargu, degine, dulemar sabsur e-imakarmargu, Bab Dummadgi bangudmalad. \p \v 22 “Ar ikomar-abargi-batismaladdi, we-dulemar Bab-Dummad-gaya-burba abingasmalando, ar we-napneggi-ibmar-nanaidgi, degi, maniginbi bur binsamarsoggu, binsaed-galedmalad, Bab-Dummad-gaya-burba-e-gwagegi-naid iedmarsunnad. Degisoggu, amar ibmar-gwag gwen sanmaksasulidyob gunonisundo. \p \v 23 “Ar ibmar-gwag-napa-nuedgi-diglesmaladdi, we-dulemardi Bab-Dummad-gaya-burba itosmargu, magasar nue itosmalad. Degisoggu, amar ibmar-gwag nue sanmaksamaladyob gunonisundo. Abala bur-napiragwad sanmaksamalad, abala bur-nuegwad sanmaksamalad, degine, baigandi bur-akusaar sanmaksamardo.” \s1 Jesús burbar gagan-iskanagi sunmaksad \p \v 24 Jesús burbar dulemarga sunmakdebar, sogdebar: “Bab-Dummad-neg-dakmaid-e-gaya-burba, dule-wargwen na e-nainugi ibmar-gwag-nued digsayobdo. \v 25 Ar dulemar gabidmargu, e-istarad orosgiid-digaled-abargi gagan-iskana dignonimogad, geb degi nadsunnad. \p \v 26 “Ibmar-gwag nue aramaksagu, sanmakargu, gagan-iskana-abargi daklearmogad. \p \v 27 “Ar e-maigan nainu-ibedse nonimalad, ega sognonimalad: ‘Dummad, ¿ar be-nainugi ibmar-gwag-nued be digsasursi? ¿Ar degite, bia we-gagan-iskanamar danisunna?’ \v 28 Nainu-ibed, abin-imakdesun: ‘An-istarad we-gagan-iskana digsad.’ E-maigan, abin-imakdemar: ‘¿Anmar we-gagan-iskana ungenabi be abege?’ \p \v 29 “Nainu-ibed, abin-sogde: ‘Suli, mer be ungenamar, ar abakalegi gagan-iskana bemar ungenaidgi orosgii-dakleged ungiarbalile. \v 30 Bur ebobela itoba na dungumaimaloed, ibmar-gwag-weleged-ibaganse. A-ibagangi ibmar-gwag-wemaladga an sogoed, bina gagan-iskana-inse be wemargwerye, amar danar-danar edinmarye, ogumakegar, orosgii-daklegeddi an-ibmar-gwag-urbilegedse be urbenamaloye.’ ” \s1 Jesús burbar mostaza-e-gwaggi sunmaksad \r (Marcos 4:30-32; Lucas 13:18-19) \p \v 31 Jesús baid igar-burbar-sunmaklegedgi sunmakdebar, sogdebar: “Bab-Dummad-neg-dakmaid-igar emi mostaza-e-gwag dule-wargwen na e-nainugi digsayobdo. \v 32 Ar mostaza-gwagde ibmar-gwagba bur-bipii-inigwele, ar dunguderdi, ibmar-dubaled-masga-gued-birgi obite-daed. Degisoggu, ar sapiga gunonikogu, sikwimar-niba-gukudimalad sunna e-anagangi gabsundo.” \s1 Jesús burbar madubur-inagi sunmaksad \r (Lucas 13:20-21) \p \v 33 Jesús burbar-sunmakleged-igargi sunmakdebar, sogdebar: “Bab-Dummad-neg-dakmaid-igar weyobdo, ar igi ome-wargwen ilapaa-madubur-wilubsaedgi, madubur-ina obatisa, geb degi madubur-ina binna-binna madubur ganoni-daed, bela omuedse.” \s1 Ibiga Jesús burbar-sunmakleged-igargi sunmakde-dae \r (Marcos 4:33-34) \p \v 34 Ar bela Jesús burbar-sunmaklegedgi dulemarga sunmakde-daed, burbar-sunmaksuli gwen gussulid. \v 35 Ar Bab-Dummad-gaya-burba-berbeged sogsa-gusadba guegala, deyob Jesús sunmak-gusdo, deun sogsa-gusgu: \q1 An sunmakdogu, burbar an sunmakoed, \q1 nega-saila-akar ibmar-dukuar-mamaid an odulogega, \q1 burbar an sunmakoed. \qr Sal. 78:2 \s1 Jesús burbar-gagan-iskanagi-sunmaksad osanalosad \p \v 36 Geb degi dulemar Jesúsgi bangudgua, Jesús neg-yaba dogdesun. E-sapingan Jesússe walik gunonimargu, ega sogdemalad: \p —Anmarga be odulo, we ibi obare, gagan-iskanagi burbar be anmarga sunmaksad. \p \v 37 Jesús, abin-imakdegu, sogde: “Dule-ibmar-gwag-nued-digedi, we Dule-Machido. \v 38 Nainu-obaredi we-napnegdo, ibmar-gwag-nuedi, we Bab-Dummad-neg-dakmaid-e-mimmigando, gagan-iskanadi, we nia-saila-e-mimmigando. \v 39 Ar dule-istarad-gagan-iskana-digsadi we nia-sailado, ibmar-gwag-weleged-ibagan, we-napneg-berguoed-ibagando. Dulemar-ibmar-gwag-wemaladi, we angermardo. \p \v 40 “Ar igi gagan-iskana unnulege, degi, ogumaklege, deyobi we-napneg-berguedse guoed. \v 41 Ar Dule-Machi na e-angermar-barmidagoed, na e-neg-dakmaidgi dulemar-ibmar-ichodimalad, degi, ibmar-iskana-imakdimalad-wenonikoed, \v 42 soo-sailase ogumaknaega, ar agi amar bobukwa, degi, beedse-wilebukwadba nugar-ogorbukwa-gumaloed. \v 43 Geb degi dule-ibmar-inikii-imakmalad e-Bab-neg-dakmaidgi dad-ibeler-gaeyob mag daklenonikoed dule-nuegan-sunnad-gumalad. Ar dulemar uaya-itogega-nikmalad nue itomar an-ibmar-sogsad.” \s1 Jesús or-nuegan-gargerbad-odukuar-siidgi sunmaksad \p \v 44 Jesús sogdebar: “Aginbali, Bab-Dummad-neg-dakmaiddi or-nuegan nainugi odukuar bukwadyobdo. Dule-wargwen a-or-nuegan amisgu, gannar odukusad. Na weligwar-ito naogua, bela na ibmar-nikadi ukogua, a-nainu na bakoed, adi a-or-nuegan na egadga guegar.” \s1 Jesús burbar morbeb-akwagiid-nuedgi sunmaksad \p \v 45 Jesús sogdebar: “Amba Bab-Dummad-neg-dakmaid, dule-wargwen-ibmar-baked, morbeb-akwagiid-nuegan amidiidyobdo. \v 46 Ar morbeb-akwagiid-bur-nued amisgua, nade-gusad. Na ibmar-nikad bela uksagu, ar a-morbeb-akwagiid-bur-nued baksasunnad.” \s1 Jesús burbar sakigi sunmaksad \p \v 47 Jesús sogdebar: “Amba deyobbardo, Bab-Dummad-neg-dakmaid sakiyobdo. Saki demargi miledogu, bela galagwensuli uamar egi galeged. \v 48 Saki ua-ena-gusale, demar-gakase saki seledogu, dulemar ambikumalogu, uamar-nuegan garbagi-urbega suledagoed, uamar-iskanadi miledoed. \p \v 49 “Ar debayobi we-napneg berguedse guoed. Angermar ainidogu, nonimaloed, dulemar igar-maidba-inikii-ibmar-imakmalad, degi, dulemar-iskana akar-akar bachik urbegar. \v 50 Dulemar-iskana soo-sailase miledmaloed, ar agi amar bobukwa, degi, beedse-wilebukwadba nugar ogorbukwa-gumaloed.” \s1 Ibmar-binid, degi, epennemalad ono-daedgi Jesús sunmaksad \p \v 51 Jesús geb e-sapinganga sogdesun: \p —¿Ar bela Bab-Dummad-neg-dakmaidgi an-bega-sogsamalad mag be itomala? \p Jesús-abin, sogdemar: \p —Eye, Dummad, bela mag an itomar. \p \v 52 Geb degi Jesús amarga sogdesun: \p —Ar a-ulale, escriba-wargwen bela Bab-Dummad-neg-dakmaid-igar nue wisile, bab-na-neg-yaur-sediid-wargwenyobdo, igi we-dule na e-ibmar-nuedgi ibmar-binigan, degi, ibmar-sergan, ono-dae, deyobmodo, we-dule-nue-igar-wisid, ibmar-epenne-durdaksad, degine, ibmar-bini-durdaksad ebumodo baigan-odurdakega. \s1 Jesús Nazaretgi gudigusad \r (Marcos 6:1-6; Lucas 4:16-30) \p \v 53 Jesús igar-burbamaladgi-sunmaksiid bergusad-sorba, nade-gusad. \v 54 Jesús na e-dungued-neggweburse nonigu, Judiomar-onmaked-neggi emar-odurdaksigisad. Bukidar agi geger dakdemalad, sogdemalad: \p —¿Ar wede, bia binsaed-nuegan ami-dae, degine, ibiga nabir wede ibmar-dakledisurmalad imak-dae? \v 55 ¿Ar wede carpinter-e-machisursi? ¿Ar e-nande María-nugsursi, Santiago, José, Simón, degine, Judas, amarde e-urbamarsursi? \v 56 ¿Ar bela-e-bunmarde anmar-abargi gudisursi? ¿Ar degite, wede bia we ibmarmar durdaksasunna? \p \v 57 Degisoggu, a-ular dulemar geger Jesús-dakdemalad, Jesúsgi uludmarsunnad. Ar Jesúsdi amarga sogde: \p —Bab-Dummad-gaya-burba-berbemalad bela-neggwebur-baigangi bina nue sogdamalad, unnila e-neggweburginbi, degi, e-neg-yaurginmaladbi baisur dakdamalad. A-ulale bemar an-abingassurmarmogad. \p \v 58 Degisoggu, a-ulale, Nazaretgi Jesús ibmar-dakledisurmalad dogdar gwen imaksasulid, ar ade bukidar egi benmalad. \c 14 \s1 Juan-Bautista burgwisad \r (Marcos 6:14-29; Lucas 9:7-9) \p \v 1 Deun a-ibagangi, Rey-Herodes itoar bela-dulemar Jesúsgi sunmakedbimar. \v 2 Herodes na e-maiganga sogde: “We-dule-gudiid, we Juan-Bautista, ar wede gannar-durgus gudiid, a-ulale nabir ibmar-dakledisulid imaked.” \p \v 3 Ar ade Herodes, Juan-Bautista-gasa-gusad, eskoro-dubgi-edicha eskaryagi mete-gusad, Herodías-ular. Herodíasde, Felipe-omenad. Ar ade Herodes e-urbagi ome-egwachad. \v 4 Ar ade Juan Herodesga soged: “We-ome be nikued sulinye.” \p \v 5 Deun Herodes Juan-oburgwebien-inigwele, geg oburgwe-gusad, dulemar-dobedba. Ar ade dulemar Juangi binsamalad, we Bab-Dummad-gaya-burba-berbegedye. \p \v 6 Deun Herodes-gwalulesad-ibagi iba-ononanaigua, Herodías-e-sisgwa emar-abargi dodosgua, Herodes deun nue-yeer daksa-gusad. \v 7 A-ulale Herodesde bunagwaga sogsad: “Napira an bega soged, Bab-Dummad-nuggi an bega sogbalid, ar ibu be anse egisbie, an bega ukoed.” \p \v 8 A-bunagwade, e-nan-ega-sogedba Herodesga sogded: \p —Bategi, Juan-Bautista-e-nono be anga udaye. \p \v 9 Rey-Herodes deyob bunagwa-ega-soge itosgu, nue bukib-ito naded, ar bato bunagwaga sogsasoggu, “Napira an bega sogye, ar ibu be anse egisbiele, an bega ukoye,” degine, dulemar-eba-mesa-naba-siid e-itosmosoggu, Herodes e-sordamarga sogdesun, “Bunagwaga Juan-Bautista-e-nono ukmarye.” \v 10 Degisoggu, Herodes igar-uksasun, Juan-Bautista-eskaryagi-mellesiid e-dukar egwanegar. \v 11 Sordamar Juan-Bautista-e-nono bategi senonimargu, bunagwaga uknonimarsun, geb degi bunagwa e-nanga uksamosunnad. \p \v 12 Geb degi Juan-sapingan, Juan-e-san sunonimar, geb degi na neg-uangi digsamarsunnad. Geb degi Juan-e-sapingan nadmargu, Jesúsga sogdapmalad, Juan igi burgwisad. \s1 Jesús miliatar-dulemar masgi oguchad \r (Marcos 6:30-44; Lucas 9:10-17; Juan 6:1-15) \p \v 13 Juan-Bautista-burgwisad Jesús wisgusgu, dulemargi banguded, na emarbi urgi bachikii nadmalad, nega-dule-sulidganba. Ar dulemar Jesús-naded wisguarmargu, neggwebur-irba eba nagap nade-gusmalad. \v 14 Jesús urgi aidedgu, dulemar-bukidar e-idu bukwa dakargu, nue dulemar wile dakde, degine, dulemar-uelemalad bela nudaksad. \p \v 15 Bato neg-sedodgu, e-sapingana Jesússe warmaknonimalad, ega sogdemalad: \p —Emi anmar nega-dule-sulidgangi bukmalad, degine, bato neg-sedodbalid. Degisoggu, dulemar be barmid, adi neggweburmarse namalagar, adi agi mas-gunned na bakmaloed. \p \v 16 Jesús na e-sapingan-abin sogde: \p —Wemar nasulir akarsulid, ar bemar ega mas-gunned ukmala. \p \v 17 E-sapingan, abin-sogdemar: \p —Anmar wegi mas sated, unnila madu-gwaatar, degi, ua-ukabo anmar nikmalad, degite, ¿igi anmar we-dulemar masgi ogunmalosunna? Geg anmar masgi ogunmalad. \p \v 18 Jesús na e-sapinganga sogde: \p —Degite madu, degi, ua anse be sedamar. \p \v 19 Geb degi Jesús gagan-birgi dulemar-oambikuega imaksad. Jesús madu-gwaataled, degi, ua-ukabogwad susgua, niba atakdegu, Bab Dummadga dog-nuedye sogsad. Geb degi Jesús madu, degi, ua biske-biske imasgu, na e-sapinganga ukded, degi e-sapingan dulemar-bukidaradga ukdemosunnad. \v 20 Degine, bela-dulemar-gudidimalad nue-immeles mas guchamalad. Jesús-sapingan mas-obichad wesmargu, garba-gwaambe-gakabo-mergu enosmalad. \v 21 Ar dulemar-mas-guchamalad, unnila macherganbi miliatarsaar mergued, omegan, degi, mimmigan, amardi obarilesulid. \s1 Jesús demar-birgi nanasad \r (Marcos 6:45-52; Juan 6:16-21) \p \v 22 Geb degi Jesús na e-sapingan urgi gwae nakwega imaksad, adi e-iduar mata-dummad-gaka-obakar namalagar, na edi dulemar naega imakega besad. \v 23 Jesús dulemar bela barmisgu, na walagwen yar-birse nakwisad, Bab Dummadse golegar. Neg-mutikudgu, na walagwen Bab Dummadse gorsigisad. \v 24 Ar e-sapingandi urgi mataba omukulenado, ar ade burwa asabin gormaid. \p \v 25 Wakudaryalaba, Jesús na e-sapinganse mata-dummad-birgi ganna-ganna nade-gusad. \v 26 Jesús-sapingan, dule mata-dummad-birgi-dani dakarmargua, dobe-ito nadmalad, dobedba binnasur gotemalad, sogdemalad: \p —¡Sergan anmargi dani! \p \v 27 Degisoggu, a-ular Jesús yog e-sapinganse gotesun, ega sogdesun: \p —¡Be gandik imakmar, ani an gudii, mer be dobgumar! \p \v 28 Geb degi Pedro, abin-sogde: \p —Dummad, ar be gudiile, an bese mata-dummad-birgi ganna-ganna daged be an-imakdo. \p \v 29 Jesús Pedroga sogde: \p —Be dagdena. \p Pedro urgi-siid mata-dummadgi aidesgu, mata-birgi ganna-ganna Jesússe nade-gusad. \v 30 Pedro burwa-binnasur-gormai dakdegu, dobe-ito naded. Geb degi matagi dogdegu, binnasur gote, sogde: \p —¡Dummad, an-bendake! \p \v 31 Geb degi Jesús argangi Pedro-gasgu, Pedroga sogded: \p —Be an-bengued-duled, ar ¿ibiga be an-bengusa? \p \v 32 Ar Jesús, Pedro-ebo urgi nakwismargu, burwa bogidik naded. \v 33 Degine, urgi-bukwamaladi daksamargu, Jesús-nug odummodmarsun, igi Bab-Dummad-nug odummole-damogadyob, Jesúsga sogdemar: \p —Ar nue be Bab-Dummad-Machi-sunnadye. \s1 Jesús dule-uelemalad Genesaretgi nudaksad \r (Marcos 6:53-56) \p \v 34 Geb degi Jesús na e-sapinganmala mata-dummad obaksamargua, Genesaret-yarse nonimarsun. \v 35 Dulemar-a-neggweburginmalad mag daksamargu, we Jesús gudiiye, gaya-burba mimmidmar, neggwebur-dikarba nanaidse. Degine, bela dulemar-uelemalad Jesússe senonimar. \v 36 Jesúsgi wilenagus-damalad: “Unnila be mor-dukubi wis ebuged be anmar-imakye.” Ar bela e-mor-duku-ebusmalad, bela nugusmalad. \c 15 \s1 Ibi nue dulemar-gwage icho-dae \r (Marcos 7:1-23) \p \v 1 Geb degi escribamar, degi, Fariseomar Jerusaléngi-danimalad Jesússe nonimargu, Jesúsga sogdemar: \p \v 2 —¿Ibiga be-sapingan dadgan-igar-maidgi-wede yoledimala? ¿Ar ibiga be-sapingan argan enuksurmala mas-gunned-iduar? \p \v 3 Jesús, abin-imakdegu, sogde: \p —¿Ar ibiga bemarmo Bab-Dummad-igar-maidgi yoledimarmosunna, bemar dadgan-igar-maidba daed-ular? \v 4 Ar Bab Dummad sogsad: \q1 Be-bab-nug, degi, be-nan-nug, \q1 be odummogoye. \qr Ex. 20:12; Dt. 5:16 \m Degine: \q1 Dule-gwensak babgi, igi, nangin-dibe \q1 gaya-ichakwa sunmaksale, \q1 a-dule oburgwemaloye. \qr Ex. 21:17; Lv. 20:9 \m \v 5 Ar emigindi bemar-Fariseomardi soggu: ‘Ar doa-dule e-babga, degi, e-nanga sog-dibe: Geg an be-bendaked, ar bela-an-ibmar-nikadi bato Bab Dummadga an uksad. \v 6 Ar degisoggu, a-dule e-bab, degi, e-nan bar bendaksulir, gwen akarsulid.’ Ar weyob bemar dulemar-odurdakedba Bab-Dummad-igar-maidgi yoledimardo, be-dadgan-igar-maidba daed-ular. \v 7 ¡Bemar wagar-darbo-damalad! Ar nabir Isaías, Bab-Dummad-gaya-burba-berbeged, epenne bemar-nik sogsa-gusad, deun Bab Dummad sogye sogsa-gusgu: \q1 \v 8 We-neggwebur unnila askinbi an-nug odummomalad, \q1 ar e-gwage-ulubgindi angi gwen binsasurmalad. \q1 \v 9 Ar binsa askinbi amar anse gordimalad, \q1 an-nug odummomalagar. \q1 E-igar-maid odurdakeddi, \q1 dulemar-igar-mesisadba bur odurdakmalad. \qr Is. 29:13 \p \v 10 Degi Jesús dulemar-yogsarmaladse gotegu, amarga sogded: \p —Nue bela bemar an-itomalo: \v 11 Ar mas-gunned dule-ichosulid, ar dule galagwensuli-sunmakerdi, adi dule-ichodo. \p \v 12 Geb degi e-sapingan Jesússe-walik gunonigua, ega sogdemar: \p —¿Be wisi, emi Fariseomar sae-itodmalad, weyob be-ibmar-soge itoarmargu? \p \v 13 Jesús, abin-imakdegu, sogde: \p —Ar an-Bab-nibneggi-maid sapi digsasulid, a-sapi gannar ungoed. \v 14 Mer geger be Fariseomar-dakmala, ar ibya-suliyob gudidimalad, amar aku-atakmalad-iduedmalad. Ar dule-ibya-sulid, dule-ibya-sulid-idumaile, ebobela neg-gullu-dummadgi argwanmaloed. \p \v 15 Pedro, abin-imakdegu, Jesúsga sogde: \p —Anmarga be oduloge, we be-ibmar-burbar-soged mas-gunned dule-ichosulid, we ibu obare. \p \v 16 Jesús, abin-sogde: \p —¿Ar bemarmo amba aku-itomarmoga? \v 17 ¿Ar bemar aku-itoge, bela mas-gunned, unnila sabanse ubod-daed, degi, geb gannar miled-dabalid? \v 18 Ar dule-galagwensuli-sunmakeddi, adi gwagegi-bukwa ainiar-daed, degisoggu, amardi dule-ichosundo. \v 19 Ar dule-gwagegi binsaed-iskanamar ainiar-daed, na iblomalad, na ome-dikarba, degi, sui-dikarba yolemalad, na abirgunagwarsuli neg-sichigi nanamalad, ibmar-atursamalad, gakansaar aimar-barsoged, Bab-Dummad-nuggi dodomalad. \v 20 Ar we-ibmarmardi dule-ichomaladdo, ar dule argan-enuksuli mas-gunneddi, dule-ichogedsulid. \s1 Ome-Cananeagined Jesúsgi bengussulid e-bunolo-nudakegar \r (Marcos 7:24-30) \p \v 21 Jesús Genesaretgi-gudiid nade-gus, Tiro, degi, Sidón-yarse. \v 22 Agi ome-wargwen, Judiosulid, Cananeagined, a-yalaganba-danikid, binnasur Jesússe gordani, sogdani-gusad: \p —¡Dummad, be David-Wagwa, wile be an-dake! An-bunagwa sabsur niasamaid. \p \v 23 Ar Jesúsdi gwen abin-imaksasulid. Geb degi e-sapingan Jesússe warmaknonimargu, egi wilenagusmalad, ega sogdemalad: \p —We-ome be barmide, ar anmar-sorba wede ee gordanikid. \p \v 24 Jesús, abin-imakdegu, sogde: \p —An barmilealidi, dulemar-baiganse an barmilearsulid, unnila Israel-dulemar-sibad-wawaadyob-yoggus-gudimaladse an barmilealid. \p \v 25 Degi, ome Jesús-abin yokorgi signonikid, ega sognonikid: \p —¡Dummad, be an-bendake, anga an-bunolo be nudake! \p \v 26 Jesús, abin-imakdegu, sogde: \p —Be Judiosursoggu, an be-bendakele, mimmigan-mas achuga uknaiyob an imako-itole, degisoggu, igar-maisulid mimmigan-mas achuga be ukoye. \p \v 27 Ome, Jesús-abin sogde: \p —Dummad, nabir be sogendo, ar degi-inigwele, achumarse-bakar sunna mimmigan-mas mesa-urba-batemamaid gunmogad. \p \v 28 Geb Jesús, ome-abin imakdegu, sogde: \p —Ome, ibibayobi be an-bensuli bega sunna be-bunolo an nudakoed, degisoggu, deyob bega gusun. \p Ar a-wachigi yog e-bunolo nuguar-naded. \s1 Jesús dulemar-bukidar-nudaksad \p \v 29 Tiro-yargi, degi, Sidón-yargi Jesús bangudgua, Galilea-mata-dummad-naidse nonikid. Geb degi Jesús yar-birse nakwisgu, agi sigidapid. \v 30 Agi dulemar-bukidar Jesússe nonimalad, ese senonimalad, dulemar-muya-muya-nanamalad, dulemar-ibya-surmalad, dulemar-geg-sunmakmalad, dulemar-sakwa-sikarmalad, degi, bukidar dulemar-galagwensuli-uelemalad Jesús-nag-naba mesnonimalad. Jesús amar bela nudaksa-gusad. \p \v 31 Degisoggu, dulemar-bukmalad geger dakdemalad, dulemar-geg-sunmakmalad sunmak imasgu, dulemar-sakwa-sikarmalad nudaksagu, dulemar-muya-muya-nanamalad nabir-nanae imaksagu, dulemar-ibya-surmalad mag-daksa imasgu. Degisoggu, Israel-Bab-Dummad-nug ogannodmarsun. \s1 Jesús milibake-dulemar masgi oguchad \r (Marcos 8:1-10) \p \v 32 Degi Jesús na e-sapinganse gochagua, amarga sogde: \p —We-dulemar nue-wile an daked, ar ibapaagus anmarba bipirmakdimalad, mas-gunned sate gudimalad. Degisoggu, dulemar mas-gunsuli an barmidele, abakalegi igarba negoedamalale. \p \v 33 Geb degi e-sapingan, abin-sogdemar: \p —¿Ar bia wede anmar neg-dule-sulidgangi mas-ichesur amimalosunna, we-dulemar-ichesulid masgi ogunnegar? \p \v 34 Jesús na e-sapinganga sogde: \p —¿Madu-bigwa bemar nikmarsunna? \p E-sapingan, abin-sogde: \p —Madu walagugle anmar nikmalad, degi, ua anmar wis nikmarbalid. \p \v 35 Degi, Jesús dulemar-bukidarmalad napagi-sigega imaksad. \v 36 Jesús madu-walagugled susgua, degi, uamar susbargua, Bab Dummadga dog-nuedye sogsa-gusad. A-sorba, madu, degi, ua biske-biske imaksagu, e-sapinganga ukded. Geb degi e-sapingan dulemarga ukdemogad. \v 37 Dulemar-bergwapa madu, degi, ua-guchamargu, nue immelesmalad. Jesús-e-sapingan e-gwabgusad bela wesmargu, garba-gwagugle enosmalad. \v 38 Bela madu, degi, ua-guchamalad, macherganbi milibake-mergu daklealid. Omegan, degi, mimmigandi gwen obarilesulid. \v 39 Degi, Jesús dulemar-barmisgu, Jesús urgi nakwissun, geb degi Magdala-yalaganse nonisunnad. \c 16 \s1 Fariseomar ibmar-dakledisulid Jesús ega imakbi abesad \r (Marcos 8:11-13; Lucas 12:54-56) \p \v 1 Fariseomar, degi, Saduceomar, Jesússe nonimar, yamo Jesús-wilubdakegar. Jesúsga sogdemar: \p —Be anmarga Bab-Dummad-ganguedba, ibmar-wilubgan-dakledisulid anmar-wagab be imake, adi anmar mag be-dakoed, be Bab-Dummad-nuggi nue danikid. \p \v 2 Jesús amar-abin imakdegu, sogde: \p “Wegi anmar-yargi neg-sedodele, bemar sogmardo: ‘Mogir, ber ginnidikid, degisoggu, neg-yolasaila guoed.’ \v 3 Degine, neg-wagdar bemar sogmarbardo: ‘Emi mogir ber ginnidikid, degine, gutumar yaisurbalid, degisoggu, dii burwaba mesa wioed.’ ¡Bemar wagar-darbo-damalad-dulemar! Ar di-wioeddi magar bemar dakmalad, degite, bemar-abargi ibmar-gunaiddi aku bemar dakmalad. \p \v 4 “Dulemar galagwensuli-damalad, degi, neg-sichigi-galagwensuli-yolemaladyob Bab-Dummad-sogedba-ibsasurmalad, amardi ega ibmar-wilubgan-dakledisurmalad oyobi abedamalad. Ar we-wilubgan ega oyolegosurmalad, unnila ega oyolegoedi, Bab-Dummad-gaya-burba-berbeged, Jonás, a-gusadyob a-wilubgan ega oyolegoed, adi wisgumalagar an doa-dule gue.” \p Jesús degi-sogsagu, emargi bangudsun. \s1 Jesús sogsad, Fariseomar-dulemar-odurdaked, igar-nuedsurye \r (Marcos 8:14-21) \p \v 5 Jesús na e-sapinganmala mata-dummad-gaka-obakar mosgua, e-sapingan dakarmar madu na iesmala. \v 6 Jesús na e-sapinganga sogdesun: \p —Nue salakarmar, Fariseomar, degi, Saduceomar-madubur-inagi. \p \v 7 Jesús-sapingan na dukin ulubgi binsadmalad, sogdemalad: \p —Jesús weyob anmarga soger-gebed, anmar madu searsulidbar. \p \v 8 Jesús mag daksagu e-sapingan madu-senonisulidgi sunmakmalad, amarga sogdesun: \p “¿Ar ibiga bemar sogmarsunna, anmar madu searsurye? ¿Ar amba be an-benmarde? \v 9 ¿Ar amba bemar nue-akusunna itomala, degine, be insasurmarsi, madu-gwaataledgi dulemar-miliatar madu guchamalad? ¿Agi madu-obichad garba-gwaambe-gakabo-mergu bemar wesmarbarsursi? \v 10 Deginbali, ¿amba bemar insasurmarbali, madu-gwagugledgine dule-milibake madu guchamalad? ¿Agi madu-obichad, garba-gwagugle bemar wesmarbarsursi? \v 11 ¿Ar ibiga bemar nue-akusunna itomala, madu-ular an bemarga sogsasulid, bemar nue salakarmarye, Fariseomar, degi, Saduceomar-madubur-inagi?” \p \v 12 Geb degi Jesús-sapingan nue mag itosmalad, ega sogsad, madubur-inagi nue salakarmarye, nue madubur-ina-sunnadgi ega sogsulid. Ega soged, Fariseomar, degi, Saduceomar-ibmar-odurdakedgi nue salakarmarye. \s1 Pedro Jesúsga sogsad, be Bab-Dummad-Machi-sunnadye \r (Marcos 8:27-30; Lucas 9:18-21) \p \v 13 Jesús Cesarea-de-Filipos-yarse nonigu, agi e-sapinganse egichialid, ega sogded: \p —¿Ani Dule-Machi, wede doaye an-nik dulemar sogmala? \p \v 14 E-sapingan abin-sogdemar: \p —Gwenna-gwenna Juan-Bautistaye, be-nik sogmalad. Baigandi sogmalad, be Bab-Dummad-gaya-burba-berbeged Elías-nugadye. Agi baigan sogmarbalid, be Jeremíasye, ar a sulile, baigan sogmarbalid, be Bab-Dummad-gaya-burba-berbeged epenne-gudigusad-wargwenye. \p \v 15 Jesús na e-sapinganga sogde: \p —¿Bemardina, doaye an-nik sogmarmosunna? \p \v 16 Simón-Pedro Jesús-abin sogde: \p —Be Cristo, Bab-Dummad-dule-wargwen-barmidagoye-sogsad-dule, Bab-Dummad-Dula-Maid-E-Machi-sunnad. \p \v 17 Geb degi Jesús, abin-imakdemogad: \p —Simón, be Jonás-machi, begi nued binsalesad, ar dule we-ibmar bega sogsasulid, bega-sogsadi, an-Bab-nibneggi-maid, a bega we osanalos, an Cristoye, Bab-Dummad-Machi-sunnadye. \v 18 Ani an bega sogsun; be Simónye-nugad, Pedroye be-nuggubaloed. We-akwa-birgi anba-nanaimalad an na omelomai an imakoed, burgweddi gwen egi nakosulid. \v 19 Degine, ani an Bab-Dummad-neg-dakmaid-yabi an bega ukoed, ar bela we-napneggi be-ibmar-sogsadba galenonikile, nibneggi bela galenonimogoed. Ar we-napneggi be-ibmar-sogsadba igar-egasale, nibneggi bela deyob igar-egalemogoed. \p \v 20 Geb degi Jesús na e-sapinganga sabsur sogdesun: “Melle dulemar-baiganga bipisaar sogoye, ede Jesúsye, Cristoye, Bab-Dummad-dule-wargwen-barmidagoye-sogsad-dule-sunnadye.” \s1 Jesús na e-burgoedgi sunmaksad \r (Marcos 8:31-9:1; Lucas 9:22-27) \p \v 21 A-iba-onodedgi Jesús na e-sapinganga e-burgoedgine sunmakded, ede Jerusalénse naer-gebye, Judiomar-girmar-dummaganse nue odurdaklegoye, dule-irwa-Bab-Dummadse-gormalad-e-dummaganse nue wilegoye, degine, escribamarse wilebaloye, ede amarse oburgwilegoye, geb degi ede ibapaagi gannar durguoye. \p \v 22 Pedro, deyob-Jesús-sogsad itosgu, bachik Jesús-sesad, Jesúsga sabsur ibmar sogded: \p —Dummad, na be dukin wile na be dake, ar bela we-ibmar-be-sogsadi mer deyob bega guena-gadin. \p \v 23 Ar Jesús Pedrosik aibiris imaksagu, Pedroga sogde: \p —¡Nia-saila-Satanás, be angi bangusun! Bedi igar-iskanagi an-egwanbi-gudiid. Pedro, ar be-binsaedi, Bab-Dummad-sunnaa be binsasulid, unnila dulemar-sunnaa be binsaed. \p \v 24 Geb degi Jesús na e-sapinganga sogde: “Ar dule-wargwen an-sapinga gubiele, na dukin san ieger-gebed, nakrus-semaiyob nanaer-gebed, bato burgwenadapidyob, geb a-dule anba dagodo, geb a an-sapinga guodo. \p \v 25 “Ar dule-wargwen anba-naid-ular burgwebisulir, e-san-burba ei yogguodo. Ar anba-naid-ular burgwenonikirdi, adi na e-san-burba yogguosurdo. \v 26 ¿Ar ibi-nuedga dule-wargwenga gusar be insae, ar dule napneg-naid bela egadga imaksar, ar e-san-burbadi yoggusar? Deginbali, ¿dule-gwensak e-san-burba-ular, ibi na uksar be insae, adi e-san-burba mer ei yogguegar? Ibmar-sated san-burba-ular ogwaed. \p \v 27 “Ar Dule-Machi na E-Bab-ganguedgi, degi, yeer-daklegedgi na e-angermar-abargi we-napnegse danikir, geb degi bela wala-walagwen dulemarga ibmar uknonikoed, na e-ibmar-imaksamaladba. \v 28 Napira an bemarga soged, gwenna-gwenna wegi-bemar-bukmalad, burgosulid, amba dula gudii Dule-Machi-neg-dakmai-gued bemar dakedsemalad.” \c 17 \s1 Jesús-e-san-dakleged gwagsad \r (Marcos 9:2-13; Lucas 9:28-36) \p \v 1 A-iba-nergwad-sorbali, Jesús, bachik Pedro, Santiago, degine, Santiago-urba Juan, amar bachik yar-bir-matusulidse sesad. \v 2 Amar-asabin yar-birgi-gwichi Jesús-e-san-dakleged gwagde-gusad, na e-wagar dad-ibeler-gaeyobi gade-gusad, degine, e-mormar bela ise-sipumakar, bela dagudik, gwallubayobi dakle-naded. \v 3 Geb agi Jesús-sapingan-warbaagwad dakdemalad, dulemar epenne-dula-gudigusmalad, Moisés, degi, Elías, amar Jesúsmala sunmakgwichi. \p \v 4 Geb degi Pedro Jesúsga sogdesun: \p —Dummad, we nueddo wegi anmar gudigu. Ar be abegele, anmar wegi obunnoged-neg-gwapaa sobmalodo: Gwagwen bega, baid Moisésga, geb baid Elíasgarmo. \p \v 5 Ar amba Pedro sunmakgwichi, mogir mee emar-birgi nagunonikid. Geb agi mogir-imbaba gaka-burba gollalid, sogded: “We An-Machi-sabedi gued, we-machigi yeer an itoged. A-Machi nue be itomar.” \p \v 6 Ar Jesús-sapingan degi-gaya-burba itosmargua, yog napase askun sindigar sigidmalad, bela nue-dobe-ito nadmalad. \v 7 Geb degi Jesús na e-sapingan-walik nonisunnad, e-argangi ebunonikid, emarga sogded: \p —Be gwisgumar, mer be dobgumar. \p \v 8 E-sapingan nono-onakwidmargu, dakdemalad, unnila bato Jesúsbi walagwen gwichi. \p \v 9 Jesús na e-sapingan-warbaagwadmala yar-birgi-gwichi aidearmargu, na e-sapinganga ise-sabsur sogded: \p —Mer bipisaar an-san-gwagsad bemar daksamaladi dulemarga sogmaloye, geb Dule-Machi burgwisar gannar durgusad-sorba, geb be sogmaloye. \p \v 10 Geb degi e-sapingan Jesússe egichiarmarsun, ega sogdemar: \p —¿Ibiga degite, escribamar sogmarsunna, Bab-Dummad-dule-wargwen-barmidagoye-sogsad-dule-nonikoed-idu, Elías-inse nonigweloye? \p \v 11 Jesús, abin-imakdegu, sogded: \p —Ar napiragwad, Elías-inse bina nonikoed, bela-dulemar Bab-Dummad-igargi-binsaega nudaknonikoed. \v 12 Ar andi an bemarga soged, Elías bato nonikid. Nonigu, aku-daksa-gusmalad, ar igi na imakbi-gusmala, deyob Elías-imaksa-gusmalad. Amba deyob ani Dule-Machi, amarse odurdaklemogoed. \p \v 13 Geb degi e-sapingan mag itosmalad, Juan-Bautista-nik ega ibmar soged. \s1 Jesús machigwa-niaburba-nikad-nudaksad \r (Marcos 9:14-29; Lucas 9:37-42) \p \v 14 Jesús na-e-sapingan-warbaagwadmala dulemar-bukidar-bukmaladse aidenonimargu, dule-wargwen Jesússe nonikid, yokorgi sindigar abin signonikid, ega sognoni: \p \v 15 —Dummad, an-machi wile be dake, an-machi burwa-saar-daed, degine, ani nue odurdaklediid, imbagwenar soogi argwate-daed, imbagwenar digi argwate-daed. \v 16 Ar be-sapinganga an-machi an senonikinad, be-sapingan anga gwen nudaksasurmalad. \p \v 17 Jesús, abin-imakdegu, sogde: \p —¡Bemar Babgi-bengumalad-dulemar, bemar Bab-igar-oakalogedmar! ¿Sanase bemar-abargi an gudiguosunna, bemar mer an-bengumalagar? ¿Sanase mag be itomaloe? Budar an bemar-daked danikid. Machigwa anse be sedamar. \p \v 18 Geb degi machigwa Jesússe senonimargu, Jesús niaga binnasur ibmar sokar, geb agi nia-machigwagi-maid nodsun, geb agi machigwa nugussunnad. \p \v 19 Geb e-sapingan Jesússe bachikii nonigu, ega sokarmalad: \p —¿Ar ibiga anmardi geg niaburba-onogusmala? \p \v 20 Jesús abin-sogde: \p —Ar bemar ulubgi amba angi benmarsoggu, a-ular geg niaburba bemar onogusmalad, ar napiraa an bemarga soged, ar bemar wismalad igi mostaza-gwag bur-bipigwa. Ayob-dungu bemar angi bensulir, sunna we-yarga be sogsamalaled: ‘Wegi-siid be weba ainir,’ ar yar ainirisaled. Ar ibmar bela be imakedbiirdo. \v 21 An-emis-nia-onosadgiid, geg dule onoged, unnila mas-gunsuli Bab-Dummadse-goledgi geb bemar sunna wegiid-niamar-onoged. \s1 Jesús ilabogus gannar na e-burgoedgi sunmaksad \r (Marcos 9:30-32; Lucas 9:44-45) \p \v 22 Jesús Galilea-yargi bipirmakdimaladgi, na e-sapinganga sokalid: \p —Ani Dule-Machi, dulemarse uklegoed. \v 23 Geb agi dulemar an-oburgwemaloed. Ar degite, ibapaagi gannar an durguoed. \p E-sapingan Jesús-deyob-ega-soge itoarmargu, nue wile-itodmalad. \s1 Jesús, Bab-Dummadse-goled-negga mani-weleged bennuksad \p \v 24 Jesús na e-sapinganmala Capernaumse modapmalad, dulemar-Bab-Dummadse-goled-negga-mani-wemalad Pedrose nonimalad, ega sognonimalad: \p —¿Bemar-odurdaked-saila, we Bab-Dummadse-goled-negga-mani-weleged bennuksuli? \p \v 25 Pedro, abin-sogde: \p —Anmar-odurdaked-saila bennuke. \p Negse Pedro dogdegua, Jesús-inse ega sunmakalid, ega sogded: \p —Simón, be dakegua, reymar-we-napnegginmalad ¿doamargi we mani ga-damar be insae? ¿E-sordamargine, igi, dulemar-baigangine? \p \v 26 Pedro, abin-sogde: \p —E-sordasurmaladgi mani galeged. \p Jesús Pedroga sogdesun: \p —Degisoggu, e-sordamardi geg bennuksundo. \v 27 Ar degi-inigwele, dulemar mer anmargi urwemalagala, mata-dummadse be nae, be ua-sona. Ua gebe-be-sooedi, e-gaya be egaoed, a-e-gaya-yaba be mani-amioed. A-manigi bega, degi, anga, be mani-galeged bennukoed. \c 18 \s1 ¿Doa bur-dule-dummadi? \r (Marcos 9:33-37; Lucas 9:46-48) \p \v 1 A-ibagangi, deun Jesús-e-sapingan Jesússe nonimalad, ega sognonimalad: \p —¿Bab-Dummad-neg-dakmaidgi doa bur-dule-dummadi? \p \v 2 Jesús machi-bipigwad-wargwense gochagua, emar-abargi ogwichisgu, \v 3 sogde: \p “Napira an bemarga sogmalad, ar bemar machi-bipigwa-daedyob gusulile, Bab-Dummad-neg-dakmaidse geg be dogmalad. \v 4 Ar degisoggu, doa-dule na san bipii we-mimmigwayob na imakele, ar a-dule Bab-Dummad-neg-dakmaidgi dule-dummaddo. \v 5 Ar doa-dule an-nuggine we-mimmigwayobid-wargwen ber nue-weligwar abingaele, ar an-abinganaiyob gunaido.” \s1 Jesús sogsa-gusad, iskuedgi-aimar-ichoged, igar-buledye \r (Marcos 9:42-48; Lucas 17:1-2) \p \v 6 Jesús sogdebar: “Ar dule-wargwen akwamu-dummad e-dukargi-nai demar-wilase metemalar, we-dule nue-dummad-wilegoed, ar burgoed. Aba bur-bule, dule nue-dummad-wilegoed, dule-wargwen we-mimmi-burwiganayob angi-bensur-gudidiid iskuega imaksar. Degisoggu, dule-ichoged-iduar, we-dulega bur-nuedirdo akwamu-dummad dukargi-nai burgwed. \v 7 Ibibayobi dulemar we-napneggi-bukmaladga iskana, ibmar dulemar gwage-ichomalad nikagu, degite, ibmar-dule-ichomalad nue abelebalid, degi-inigwele, ¡ar dule emar-gwage-ichodiiddina, adi nue-dummad-wilegodo! \p \v 8 “Degisoggu, ar be-argan, igi, be-nag-dibe, be-gwage-ichogega be-imak-dibe, bur be siked nabirid, begi-dikasur-meted be imake, ar bur-nabirsursi, dula gudigued nag-wargwen, igi, argan-wargwen-nika dula gudigued, bur argan-warbo be nikad, igi, mali-warbo be nikad, be soo-saila-geg-berguedse bur melleder. \v 9 Ar be-ibya be-gwage-ichogega be-imak-dibe, bur ibya be onoge, begi-dikasur-meted be imake, ar bur-nabirsursi, ibya-gwagwen-nika dula gudigued, gwendi, ibya-gwabo-nika bur soo-saila-geg-berguedse melleder.” \s1 Jesús burbar sibad-wawaad-yoggusadgi sunmaksad \r (Lucas 15:3-7) \p \v 10 Jesús sogdebar: “Nue be salakarmar, mer ibgwensur we-burwigana be dakmalo, ar napira an bemarga soged, ar nibneggi e-angermar an-Bab-nibneggi-maid-walik gudigumalad. \v 11 Ar ani, Dule-Machi, an nonigu, dulemar-yoggus-gudimalad abonogega an nonikid. \p \v 12 “Bemar itogua, ar dule-wargwen dulatar-na-sibad-wawaad-nikad ei wargwen yoggusale, ¿ar dulabake-gakambe-gakabakebakad-obes nadsulir be insae, sibad-wawaad-wargwen-ei-yoggusad, sapurba aminaegar? Aminadele. \p \v 13 “Napira an bemarga soged, ar na amisale, we sibad-wawaad-wargwenadba bur-weligwar itosaled, sibad-wawaad-dulabake-gakambe-gakabakebak yoggussulidba. \v 14 Degisoggu, be-Bab-nibneggi-maid, sibad-wawaadyob we-bipigana-wargwensaar ei yoggubisur abemaid.” \s1 Gwenad na-ebo igar-naboged \r (Lucas 17:3-4) \p \v 15 Jesús sogdebar: “Degisoggu, be-gwenad begi nosale, ese be nae, unnila bebo-apinni siidgi nue ega be soge, nue be angi nosye. Ar be-gwenad nabir be-itosale, na be-gwenad be-aiga gannar gunonikoed. \p \v 16 “Ar be-gwenad be-itosulile, dule-wargwen, igi, dule-warbo-dibe beba be nide, adi bela be-ibmar-sogoed, amar-wagab be sogegar. \p \v 17 “Ar amar-wagab be-gwenad be-itosulile, bela na Bab-Jesúsba-nanaimalad-danar-ambikunoni-damalad-abargi be ega ibmar soge, ar amar-abargi amba be-gwenad be-itosulile, dule-Bab-Dummad-wichurmaladyob be we-gwenad-daksunnoed, degine, Roma-dummadga-mani-gaedgi-arbamaladyob be we-dule-dakbaloed. \p \v 18 “Napira an bega soged, ar bela we napneggi be-ibmar-sogsadba galenonikile, nibneggi bela galenonimogoed, ar bela we-napneggi be-ibmar-sogsadba igar-egasale, nibneggi bela deyob igar-egalemogoed. \p \v 19 “Gannar an bemarga soged, ar bemar-warbo we-napneggi na be-emarbi-binsae Bab Dummadse ibmar egichidele, ar ibu be egisbimala, an-Bab-nibneggi-maid a-ibmar bemarga imakoed. \v 20 Ar bia bemar-warbo, igi, warbaa an-nuggi ambikunonimalale, an bato bemar-abargi siid.” \p \v 21 Geb degi Pedro Jesússe walikaa gunonikid, ega sognonikid: \p —Dummad, An-gwenad-angi-nosadga, ¿ilabigwa angi nossulidyob an dakoe? ¿Ilagugledsega? \p \v 22 Jesús abin-sogde: \p —Unnila ilagugleye an bega sogsulid, an bega soged, dulapaagwad-gakambe-ilagugle be-gwenad begi nossulidyob be dakoed. \s1 Jesús, dule-warbo-e-dummadgi-mani-ganimaladgi sunmaksad \p \v 23 Jesús sogdebar: “A-ulale, Bab-Dummad-neg-dakmaiddi, ar rey-wargwen e-maimar-egi-mani-ganikid-ebo igar-nabirogega ese gocha-gusadyobdo. \v 24 Wargwen-egi-mani-ganikid ese nonigu, dakleardo, talento-mili-ambe egi ganiki. \v 25 Ar we-dule mani-satedsoggu, geg e-dummad bennuked. A-ular e-dummad ega sogdesun, ‘Be-ome, degi, be-mimmimar, degi, bela be-ibmar-nikad be manigi ukna, adi agi be an-bennukoed.’ \p \v 26 “Dakargu, a-maide, yokorgi e-dummad-asabin sindigar sii, egi wilenagusad, ega sognagualid: ‘Dummad, mer doga-doga be an-imako. Bela an be-bennukoed.’ \v 27 Ar we-mai-e-dummad, wile na e-mai-dakdegu, a e-maiga sogdesun: ‘Be angi bar mani ganisurdo.’ \p \v 28 “Ar we-mai, e-dummad-walik-siid nodgu, dule-ebo-arbaed, egi denario-dulatar-mani-ganikid abingualid. A-dule gammuyagi gasgu, ega sogded: ‘Angi be-mani-ganikid, be an-bennuk.’ \p \v 29 “Geb agi na-ebo-arbaed, egi wilenagusad, ega sogded: ‘Mer doga-doga be an-imak. Bela an be-bennukoed.’ \p \v 30 “Ar we-dule-ebo-arbaed gwen itobi gussulid. Nade-gusad, eskaryase dule-egi-mani-ganikid-metedapid, bela-egi-mani-ganikid bela e-bennukedse. \v 31 Ebo-arbamalad deyob daksamargu, bukib binsadmalad, nadmargu, e-dummadga bela sogdapmalad, emar na ibmar daksamalad. \p \v 32 “Geb degi e-dummad dule-egi-mani-gani-gusadse gochad, ega sogded: ‘Mai, be dule-iskana, bela-be-angi-mani-ganikid an bela bega osulosad, ar be angi wilenagusadbar. \v 33 ¿Ar be geg bebo-arbaed be wile dakmosi, igi wile an be-daksamoga?’ \v 34 Geb degi e-dummad uludgu, dulemar-odurdakmaloedga we-mai-iskana-urmaksasun, adi bela-egi-mani-ganikid bela e-bennukedse.” \p \v 35 Geb degi Jesús sogde: “Amba deyob an-Bab-nibneggi-maid bemar-sabsur-imakmarmogoed, ar bemar bela gwagegi na be-gwenad-begi-nosad be ega sogsurmalar: ‘Be angi nossuliyob an be-dakoye.’ ” \c 19 \s1 Ome-metedgi, degi, sui-metedgi Jesús sunmaksad \r (Mateo 5:31-32; Marcos 10:1-12; Lucas 16:18) \p \v 1 Emi Jesús weyob-ibmar-sogsad-sorba, Galileagi bangudsun, Judea-yalaganba, Jordán-diwar-obakar nade-gusad. \v 2 Dulemar-bukidar Jesúsba nade-gusmalad, agi dulemar-onudaksad. \p \v 3 Geb agi gwenna-gwenna Fariseomar Jesússe nonimalad, yamo yardaknonimalad, ega sognonimalad: \p —¿Wede binsa yogsaar sunna ome-meteye igar mai? \p \v 4 Jesús, abin-imakdegu, sogde: \p “¿Ar bemarde Bab-Dummad-Gardagi absodisurmarsi: \q1 Gebesailagi Bab Dummad we-napneg nasikargu, \q1 machered ome-ebo abirgunagwar ogwisgunonikid?” \qr Gn. 1:27; 5:2 \m \v 5 Degi Jesús sogdebar: “Bab-Dummad-Gardagi sognaibalid: \q1 A-ulale, machered ome-nikusale, \q1 e-babgi, degi, e-nangi banguoye igar maid, \q1 adi unnila e-ome-ebo gudiguegar, \q1 na ebogwad san-wargwennaga gunonisunnoed. \qr Gn. 2:24 \m \v 6 Ar degisoggu, bar na warbomarsursundo, unnila san-wargwennaa gunonimarsundo. Ar degisoggu, Bab Dummad abirgunagwar-dule-imaksadi mer na meted imakmar.” \p \v 7 Fariseomar, Jesús-abin sogdemar: \p —¿Ar ibiga degite, Moisés igar-mesissunna, ome-meted-garda imakoye ome-metegar? \p \v 8 Jesús, abin-sogde: \p —Ar bemar-gwage dutusulidba Moisés bemarga igar mesis-gusad, sunna bemar ome-meted-garda imakye, ome-metega, ar iduardi degi-igar-maisulinad. \v 9 Ar andi an bemarga soged, ar doa-dule ome-mete-dibe, ar e-dikarba-nosardi nabir metodo. Ar degisulirdi, ar ome-baid-nikusale, we-machered ome-dikarba neg-sichigi yolediido. Ar doa-dule, ome-melleded-nikusale, we-dule ome-dikarba neg-sichigi yoledimodo. \p \v 10 E-sapingan Jesúsga sokarmarsun: \p —Ar weyob macheredga ome-nikued-sik ega igar maile, mer bur ome-nikued nabir. \p \v 11 Geb degi Jesús na e-sapingan-abin sogde: \p —Suli, deyobsuli. Ar bela dulemar ome-nikuosurmar-deeye soglesulid, unnila Bab Dummad dulemarga igar-uksamaladga, amardi nabir ome-nikuosur nanamalodo. \v 12 Ar gwen-gwen gusgu muu-neggi-danikid siamar-baisur-daked, ar gwen-gwen yamo girmar emar-abargi siamar-baisur-daked imaksamalad, ar gwen-gwenbali, siamar-baisur-daked dukin na imaksamalad, Bab-Dummad-neg-dakmaid-ular. Ar dule sunna unni na ome-suli nanao-itogele, we-igar na abingaodo, ome-suli nanaed. \s1 Jesús mimmigangi nued binsasad \r (Marcos 10:13-16; Lucas 18:15-17) \p \v 13 Geb degi Jesússe mimmigan-senonimalad, adi e-argan mimmigan-nonogi mesega, Bab Dummadse ega golega. Jesús-sapingan dulemar-mimmigan-senonimaladse uluarmalad. \v 14 Ar Jesúsdi sogded: \p —Mer ese urwemar. Mimmigan anse daged be imakmar, mer be bargamar, ar Bab-Dummad-neg-dakmaid we-mimmiganyob-damaladgadid. \p \v 15 Ar Jesús mimmigan-e-nono-birgi na e-argan mesisgu, nue nabir egi binsaded, Bab Dummadse ega gochad. Geb a-sorba Jesús nade-gusad. \s1 Dule-mani-ibed Jesússe nonikid \r (Marcos 10:17-31; Lucas 18:18-30) \p \v 16 Geb degi dule-wargwen Jesússe nonikid, ega sognonikid: \p —Odurdaked-saila-nued, ¿ibi-nued an saer-gebe, burba-geg-bergued an nikuegar? \p \v 17 Jesús, abin-sogde: \p —¿Ibiga dule-nuedye be anga soge? Dule-nued niksulid, unnila Bab Dummadbi wargwennaa dule-nued gued. Ar burba-geg-bergued be nikubiele, Bab-Dummad-igar-mesisadba be nanaer-gebed. \p \v 18 Dule, abin-sogde: \p —¿Igid-igarmala? \p Geb Jesús, abin-sogde: \q1 Mer dule-oburgwemalo, \q1 mer sui-dikarba, degi, ome-dikarba yolemalo, \q1 mer atursamalo, \q1 mer gakansaar aimargi sunmakmalo. \q1 \v 19 Be-babgi, degi, be-nangi \q1 nue-binsaed-nikaa damalo. \q1 Degine, na be dukin san-sabeyobi, \q1 emar be sabgumogo. \qr Ex. 20:12-16; Dt. 5:16-20; Lv. 19:18 \p \v 20 Sapingwa, Jesús-abin sogde: \p —Gusgu an sapingwagwad-akar bela we-igarmar-mamaidba an nanadiid. Emidi, ¿ibubi napi-imaked an abesunna? \p \v 21 Jesús, abin-sogde: \p —Ar ibmar-napiragwadbi-imakdii be nanabiele, be-negse be nae, be-ibmar na be manigi uknae, geb agi mani wileganaga be mimmioed. Geb degiir be nibneggi ibmar-nued be nikuodo. Geb a-sorba anba be dagoed, an-sapinga guegar. \p \v 22 Sapingwa deyob Jesús ega soge itosgu, naibi-ito naded, ar ade dule-mani-ibedid. \p \v 23 Geb degi Jesús na e-sapinganga sogdesun: \p —Napira an bemarga soged, ibiyobi dule-mani-ibganga Bab-Dummad-neg-dakmaidse-doged igar dutusuli, ar ade dogdar maniginbi binsamalad. \v 24 Gannar an bemarga soged, moli-yargan-mureged bur-baisursunna iko-ibyagi doged, ar dule-mani-ibeddi bur-beedse Bab-Dummad-neg-dakmaidse doged. \p \v 25 E-sapingan, Jesús wegi-soge itosgu, nue geger-ito nadmalad, ar ade mani-ibgan bur-baisursunnaa abonolegoye bimalad. A-ulale, sogdemarsunnad: \p —¿Ar doa degite, sunna abonolegosunna? \p \v 26 Jesús na e-sapingan-dakdegu, ega sogde: \p —Ar dulemargardi geg gue, ar Bab Dummadgardi, bela ibmar guedbiid. \p \v 27 Geb degi Pedro, abin-imakdegu, sogde: \p —Anmardi belagwapa ibmar obesad, adi anmar beba naegar. Degite anmardi, ¿ibu nikumarmogosunna? \p \v 28 Jesús, abin-sogde: “Napira an bemarga soged, Bab Dummad we-ibmar-bela-ogwaoed-ibagangi, ani Dule-Machi, an-olo-gan-yeer-daklegedgi an sigidapir, bemar-anba-nagusmalad olo-gan gwaambe-gakabogwadgi sigmarmogoed, adi Israel-dorgan-sogambe-gakabogwadga igar-nabosii bemar gumalagar. \p \v 29 “Ar doa-dule anba-naid-ular ibmar-meter, e-negmar, e-gwenadgan, e-bunmar, e-bab, e-nan, e-ome, e-mimmigan, degine, e-nainumar, we-dule ibmar-dulataledba bur-bule abingaoed, degine, burba-geg-berguedi nikubaloed. \p \v 30 “Ar dummagan-bukidar dule-sorbarmaladga guoed, degine, dule-sorbarmalad dummaganga gunonimogoed.” \c 20 \s1 Dulemar-nainugi-arbamaladgi Jesús burbar sunmaksad \p \v 1 Jesús sogdebar: “Ar Bab-Dummad-neg-dakmaid weyobdo: Dule-wargwen, na neg-uya-sediid, wakudar neggi nodgua, dule-ega-arbamalad-aminaddo, adi e-nainugi ega arbamalagar. \v 2 Dule-nainu-ibed arbamalad-ebo na igar nabosmargu, arbamaladga sogsado, denario-irgwen ibagwengi an be-bennukoye. Geb agi e-nainuse ega arbaega barmissundo. \p \v 3 “Dad-abar-dummad gusgu, gannar nainu-ibed, nodbardo, dakdapdo, ibmar-ukleged-naba dulemar binsa bukmala, arbaed-suli. \v 4 Nainu-ibed amarga sogdedo: ‘Ar bemar an-nainuse arbanamarmo, ar sogedba an bemar-bennukmaloed.’ Amar nade-gusmalad, arbanad-gusmalad. \p \v 5 “Yorukugusgu, nainu-ibed dulemar-amiega gannar nodbar. Dulemar-amisgu, e-nainuse barmis, ega arbamalagar. Wachi-ilapaagi, amba deyob imaksabalid, degine amarga baiganga-sogsadyob sogsabalid. \v 6 Wachi-ilatargi, nainu-ibed gannar nodbalid, dulemar-dakdapid, arbasuli bukmala. Amarga sogded: ‘¿Ar ibiga bemar arbasuli emi be osedosmala?’ \p \v 7 “Abin-imakdemalad: ‘Ar dule anmarga arbaed-uksurmalad.’ Nainu-ibed amarga sogde: ‘Bemar an-nainuse arbanamarmo, ar sogedba an bemar-bennukmaloed.’ \p \v 8 “Neg-mutikudgu, nainu-ibed, ega-neg-dakedga sogded: ‘Arbamaladse be gole, be bennuk ibagwen-arbasad-wilub. Napisolaba-modapmalad-inse be bennuko, geb degi, wakudar arbadmaladse.’ \p \v 9 “Napisolaba-arbadmalad nonimargu, bennuklesmalad, denario-irgwen. \v 10 Gebe-arbadmalad warmaksagu, binsadmar, emardi bur-melu bennuklegoye. Ar amar bennuklearmargu, amba denario-irgwen bennuklesmarmogad. \p \v 11 “Gebe-arbadmalad bennuklesmargu, nainu-ibedgi uluarmalad, \v 12 sogdemalad: ‘Wemar-sorba-nonimalad, unnila wachi-irgwen arbasmalad, anmardi bur-dummad arbasad, dadba dummad gal-itosad, degite, anmar-sunnaa bennuklesmarmogad.’ \p \v 13 “Nainu-ibed, amar-wargwen abinsadgu sogde: ‘An-ai, an gwen begi dodossulid. ¿Ar bemarbo igar an nabossursi, denario-irgwen an be-bennukoye? \v 14 Degisoggu, ar begadid na be sue, be nae, ar wemar-napisolaba-nonimalad bemar-sunnaa an bennukbiele, an itolegeddo. \v 15 ¿Ar wede igar-nabirsursi, an-itolegedba an-mani an imakbier? ¿Ar angi be nobsi, an dule-nued-daedba?’ \p \v 16 “Degisoggu, dummagan dule-sorbarmaladga guoed, degine, dule-sorbarmalad dummaganga gunonimogoed. Ar ade bukidar dulemarse gollesad, degite unnila ichee wis dulemar sulegaled.” \s1 Jesús ilapaagud gannar na e-burgoedgi sunmaksad \r (Marcos 10:32-34; Lucas 18:31-34) \p \v 17 Jerusalénse nadapmargu, Jesús na e-sapingan-ambe-gakabogwadse bachikii gochad, amarga sogded: \p \v 18 “Emi anmar Jerusalénse nadapid, Ani Dule-Machi, dule-irwa-Bab-Dummadse-gormalad-e-dummaganga, degi, escribamarga uklegoed. Amar anga igar-itosmalar, sogmaloed, oburgwemarye. \v 19 Wemar-Judio-dummagan Judiosurmaladga an-ukmaloed, adi angi dodomalagar, an-bibyomalagar, degi, nakrusgi an-biokmalagar. Ar degi-inigwele, ibapaagi gannar an durguoed.” \s1 Santiago, degi, Juan-ebo dummadga gubigusmalad \r (Marcos 10:35-45) \p \v 20 Geb degi Zebedeo-machimala-e-nan, Jesússe na e-machimalamala nonimar, yokorgi sindigar abin signonigu, Jesússe ibmar egisnonimalad. \p \v 21 Jesús ega sogde: \p —¿Ibu be abege? \p Ome, abin-sogde: \p —Na be neg-dakmai-gusale, we an-masmala-warbogwad dummaganga be nugsao, gwensak be-argan-nuedsik-siged, baid be-argan-sapiledsik-siged. \p \v 22 Jesús, ome-abin imakdegu, sogde: \p —Ibmar bemar egisnanaid, bemar wichurmalad ibu be egisnanai. ¿Ar nue dummad-an-wilegoedgi sunna bemar wilemogosi, an nog-goboedyob? Degine, ¿an digi-ogaledgi sunna bemar oglemogosi? \p Emar, abin-imakdemargu, sogdemar: \p —Anmar sunnamala. \p \v 23 Jesús abin-sogde: \p —Ar bemar sunnamarsoggu, napira an bemarga soged, bemar anyob nue-dummad naibi-itomarmogoed. Ar dummaganga-nug-imakeddi, adi ani, an nug-saosulid, unnila Bab Dummad bato na-igar-mesisadba na e-nug saoed dulemar-dummaganga guoe. \p \v 24 Jesús-e-sapingan-e-ambedi itosmalad wemar-warbogwad dummadga gubimalad. Degisoggu, wemar gwenad-warbogwadgi uludmarsunnad. \p \v 25 Geb degi Jesús e-sapinganse gochagu, amarga sogde: \p “Bemardi nue wismalad, dulemar-we-napneg-dummaganga-gudimaladdi e-sordamarba bur-dule-dummad na san-imak-daed, degisoggu, bela ega ibmar imakbi abe-damarsunnad. Degine, e-sorbarmalad gandikidba dulemar-barmidaed. \p \v 26 “Bemardi mer deyob gumalo, ar be dummadga gubiele, maiyob bela be dulemar-bendaker-gebed. \v 27 Ar be dulemar-iduedga gubiele, bela dulemar maiga be guer-gebed. \p \v 28 “Ar ani Dule-Machi, we-napnegse an nonigu, mai-nikuega an nonisulid, maiyob dulemar-bendakega an nonikid, degine, an na-san-burba-ukegar, adi dule-iskudimalad-anar an burgwegar.” \s1 Jesús dulemar-warbo-ibya-surmalad-nudaksad \r (Marcos 10:46-52; Lucas 18:35-43) \p \v 29 Jesús na e-sapinganmala Jericó-neggweburgi noarmargu, dulemar-bukidar eba armalad. \v 30 Deun, dulemar-warbo ibya-surmalad, igar-dikarba-simalad itosmargu, Jesús nadapye, binnasur Jesússe gotemalad, sogdemalad: \p —¡Dummad, Rey-David-wagwa, anmar-bendake, wile be anmar-dake! \p \v 31 Dulemar ese uluarmalad, adi boo sigmalagar. Ar bur-bule dulemar-ibya-surmalad binnasur Jesússe gotemalad, sogdemalad: \p —¡Dummad, Rey-David-wagwa, wile be anmar-dake! \p \v 32 Jesús, ibya-surmalad-itosgu, geb gwisgusad. Amarse gochagu, amarga sogde: \p —¿Ibu bemarga imakbi be an-abesunna? \p \v 33 Dulemar-ibya-surmalad sogdemalad: \p —Dummad, mag-atake be anmar-imake. \p \v 34 Geb Jesús amar-wile-dakdegu, amar-ibya-ebus, geb degi amar yog ibya nuguar nadmalad. Wemar-warbo ibya nugusad Jesúsba nade-gusmalad. \c 21 \s1 Jesús Jerusalén-neggweburgi reyyob dogsad \r (Marcos 11:1-11; Lucas 19:28-40; Juan 12:12-19) \p \v 1 Jesús na e-sapinganmala Jerusalén modanimargu, Olivos-yar-dikarba, Betfagé-neggwebur-walik-gusgu, Jesús na e-sapingan-warbo-barmisad, \v 2 amarga sogsad: \p —Neggwebur-bipii anmar-asabin-siidse be namar. Agi bemar dakdapoed, moli-uaya-suid atinnar nai, na e-mimmi e-dikarba gudii. A-moli bemar esikoed, geb degine a-molimar be anse sedamaloed. \v 3 Ar dule-wargwen bemarga akar sokalile, bemar sogmaloed: ‘Ar Dummad wedi bina-soged, ebusad-sorba bega yog gannar barmidabaloye soged.’ \p \v 4 Ar we deyob bela we-ibmar-gusadi, igi Bab-Dummad-gaya-burba-berbeged sogsa-gusa, adi deyob guegala gunonikid, deun sogsa-gusgu: \q1 \v 5 Siongi-bukmaladga be soge: \q1 “Emi, be-Rey bese danikid, \q1 Na gwage eikwaa, moli-uaya-suid-birgi sii, \q1 Moli-uaya-suid-e-mimmi-birgi sii, \q1 Moli-uaya-suid ibmar-berbeged-e-mimmi-birgi-sii bese danikid.” \qr Zac. 9:9 \p \v 6 Jesús-sapingan-warbogwad nadmarsunnad, Jesús ega igi sogsa, deyob imakdapmalad. \v 7 Jesús-sapingan moli-uaya-suid, degi, e-mimmi, Jesússe senonimarsunnad. Geb degi a-moli-birgi na e-mormar ogichamargu, a-birgi Jesús sigisad. Jesús moli-birgi sigisgu, Jerusalénse nadsun. \p \v 8 Dulemar-bukidarad, na e-mor igargi Jesús-iduar ogitemalad, abala ogob-gagangiid-e-gagan gwane-gwane imakdemargu, Jesús-iduar igargi ogitemalad. \p \v 9 Ar dulemar-bukidar-idu-nadapmaladi, degi, sorba-danimaladi, binnasur gornadapmalad, sognadapmalad: \q1 ¡Bab-Dummad-nug odummomar! \q1 ¡We David-Wagwa! \q1 ¡We, Bab-Dummad-nuggi-danikid, \q1 bela ega ib-nuedga guena-gadin! \q1 ¡Nibneggi e-nug odummomarbar! \qr Sal. 118:26 \p \v 10 Jesús Jerusaléngi dogdapgu, bela Jerusalénginmalad oimakdemalad, sogdemalad: \p —¿Wede doasunna? \p \v 11 Dulemar-bukidarad-Jesúsba-danimalad sogdemalad: \p —We-dule, Jesús, Bab-Dummad-gaya-burba-berbeged, Nazaret-neggweburgined, Galilea-dola. \s1 Jesús, Bab-Dummadse-goled-neggi ibmar-ukbukmalad-onosad \r (Marcos 11:15-19; Lucas 19:45-48; Juan 2:13-22) \p \v 12 Jesús Bab-Dummadse-goled-negse dogdapgu, bela dulemar-ibmar-baknanaid, degi, ibmar-ukbukmalad sabsur onisad, degi, dulemar-mani-ogwabukmalad-e-mesa binnasur barbikiin meted, degi, dulemar nuu-ukbukmalad-e-gan barbikiin-metebalid. \v 13 Jesús amarga sogded: \p —Bab-Dummad-Gardagi narmarkar naid: \q1 Bab Dummad soged: \q1 ‘An-nega, anse-goled-negye nugguoed.’ \qr Is. 56:7 \m Ar emigindi bemardi atursamalad-negga imaksamalad. \p \v 14 Jesús Bab-Dummadse-goled-neggi siidgi, dulemar-ibya-surmalad, degi, dulemar-nue-geg-nanamalad ese nonimalad. Jesús amar bela-nudaksad. \v 15 Deginbali, burwigana-bukidar Bab-Dummadse-goled-neggi oimakbukwad, sogbukwad: “¡We-David-Wagwa, e-nug odummomar!” Ar dule-irwa-Bab-Dummadse-gormalad-e-dummagan, degi, escribamar Jesús-ibmar-dakledisulid-imaknai-dakedba, degine, machimala-oimakbukwa-itosmaladba, sae-itodmalad, Jesúsgi uludmalad. \p \v 16 Amar Jesúsga sogdemalad: \p —¿Be itoge burwigana ibmar sogbukmalad? \p Jesús, abin-sogde: \p —Eye, an itoge; ¿Ar bemar Bab-Dummad-Gardagi absodisurmarsi? \q1 Burwigangi, degi, amba mimmigan-nunanaidgi, \q1 Amar-sunmakedgi be-nug-odummoged be imaksad. \qr Sal. 8:2 \p \v 17 Jesús agi nadgu, Judio-dummagan-mete-naded, neggweburgi nade-gusad, Betaniase. Geb agi megidapid. \s1 Jesús higuera-sapi ukabsasad \r (Marcos 11:12-14, 20-26) \p \v 18 Oibosgu, Jesús wagdar Jerusalén-neggweburse gannar danigu, ukur itoalid. \v 19 Igar-dikarba higuera-sapi-gwichi dakargu, ese nade-gusad. Ese modapgu, san sate dakalid, unnila e-gaganbi nika. A-sapiga Jesús sogdesun: \p —Be bipisaale bar gwen durbamakosulid. \p Agi higuera-sapi dinguded. \p \v 20 Jesús-e-sapingan higuera-sapi dingud-gusad daksagu, geger dakdemalad, sogdemalad: \p —¿Ar wede ibiga gwae-gwae higuera-sapi dingude? \p \v 21 Jesús, abin-imakdegu, sogded: \p —Napira an bemarga soged, ar bemar ibmar-imaknaid nue bensulile, unnila we-sapi-higuerabi deyob bemar imaksasuliled, ar sunna we-yarga be sogsamalaled: ‘Wegi be siid be ainir, demarse be nae,’ ar bemar-sogedba gusaled. \v 22 Ar bela be nue-bensuli Bab-Dummadse-goledgi be egisele, ar be-ibmar-egised abingaodo. \s1 Judio-dummagan Jesúsga soged: ¿Doa-nuggi be ibmar imakye? \r (Marcos 11:27-33; Lucas 20:1-8) \p \v 23 Jesús Bab-Dummadse-goled-negse nonigu, dule-irwa-Bab-Dummadse-gormalad-e-dummagan, degi, Judiomar-girmar-dummagan Jesússe warmaknonimalad, ar edi na odurdaksigu, ega sogdemalad: \p —¿Doa-nuggine-wede be we-ibmar imakdii? ¿Ar doa bega gangued uksasunna? \p \v 24 Jesús, abin-imakdegu, sogde: \p —An bemarse ibmar-soggwen egismogodo. Bemar an-abin imaksale, geb an bemarga sogmogoed, we doa gangued anga uksa we-ibmar an imakdiid. \v 25 Juan-Bautista, Bab-Dummad-digi-ogleged imaksad, we, ¿bia daniki? ¿We, Bab Dummad barmiali, igi, we, dulemar barmiali? Anga be sogmalana. \p Degi, Judio-dummagan muchub-muchub na sogdemalad: “Bab Dummad barmiarye, anmar sogmalale, anmarga sogdagoed: ‘Degite, ¿ibiga bemar Juan-Bautista-bengusmarsunna?’ \v 26 Dulemar barmiarye anmar sogbalile, anmarse neggwebur urwedagoed. Ar ade bela sogmalad, ‘Juan-Bautista, Bab-Dummad-gaya-burba-berbeged-sunnadye.’ ” \p \v 27 Degisoggu, Judio-dummagan, Jesús-abin sogdemarsun: \p —Anmar wichurmar, doa Juan-Bautista-barmiali. \p Degi Jesús, abin-imakdemosun: \p —An bemarga sogosurmarmodo, wede doa-nuggi we-ibmar an imakdii. \s1 Jesús machimala-warbogwadgi burbar sunmaksad \p \v 28 Jesús Judio-dummaganga sogde: “Degite, ¿Be itomalana? Dule-wargwen machimala na warbo nikado. A-dulede e-machi-wargwenga sogdo: ‘Machi, an-nainuse be arbana, uva eminao.’ \v 29 Machi, e-bab-abin imakdegu, sogded: ‘Yapa an nae.’ Ar sorba, bukib itoargu, na nade-gusdo, arbanaddo. \v 30 Bab na machi-baidse nadbardo, ega amba deyob sogdapbardo: ‘An-nainuse be uva eminao.’ E-machi e-bab-abin sogde: ‘Baba, eye, an arbanao.’ Ar degite, we-machi nadsurdo, arbanadsurdo.” \p \v 31 Jesús Judio-dummaganse egisdesun: \p —¿We-masmala-warbogwad, doa bur e-bab-sogedba ibmar imaksa be insae? \p Abin-sogdemar: \p —Machigwa arbaapid. \p Jesús emarga sogde: \p —Deyobdo. Ar napira an bemarga soged, dulemar-Roma-dummadga-mani-gaedgi-arbamalad, degi, omegan-gamba-samalad, amar bur bemarba Bab-Dummad-neg-dakmaidse dogoed. \v 32 Ar bemarse Juan-Bautista igar-napiragwadgi sunmaknonimar-inigwele, bemar eba ib-imaksasurmalad, ar Roma-dummadga-mani-gaedgi-arbamaladdi, degi, omegan-gamba-samaladdi e-sogsad bengussurmalad, ar bemar wemar-daksamarmo-inigwele, degite, be-iskuedga gwen bukib be itossurmalad, gwagegar, adi bemar we-igar abingamogagar. \s1 Judio-dummagan Jesús-abingassurmalad \r (Marcos 12:1-12; Lucas 20:9-19) \p \v 33 Jesús Judio-dummaganga sogdebar: “Bemar itomarbalina, igar-burbar-baid maid: Ibagwengi dule-wargwen, na neg-uya sediid, uva na nainugi digsado, ber ebilis e maksado, agi, abargi uva-egured sobsabardo, geb degi galu sobsabardo, adi agi bela nainugi nakulegegar. Nainu-ibed dulemar-arbamaladga na e-nainu urmaksado, adi a-dulemar nainugi uva wealir, e-ibedga wis ukmogoye, na deyob ebo igar mesismardo. Nainu-ibeddi dikasur neggwebur-baidse nadsunnad. \p \v 34 “Uva-weed-ibagan mosgu, nainu-ibed na e-maigan nainugi-arbamaladse barmialid, adi uva na egadid suegar. \p \v 35 “Ar nainugi-arbamaladdi, nainu-ibed-e-maigan ese nonimargu, gwensak sarsosmalad, baiddi oburgwismalad, degi baiddi akwagi maksamalad. \v 36 A-sorba nainu-ibed na e-maigan-baigan bur-melu barmiarsunnad, ar amba deyob imaksamarbalid. \p \v 37 “Nainu-ibed napisolaba na e-machi-barmiarsunnad, ar ade binsaded: ‘An-machisoggu, egi-binsaed-nikaa-damaladba gwen oakalogosurmar an insaye.’ \p \v 38 “Ar nainugi-arbamalad, nainu-ibed-machi dani dakarmargu, na ega sogdemalad: ‘We-dule-danikidi e-bab burgwisar, nainu bela egadbi guoed. Degisoggu, dagmar, we-machi oburgwemarsun, adi anmar ei-nainu suegar.’ \v 39 Machigwa-gasmargu, nainu-dikarba metemalad, geb degi oburgwismarsunnad.” \p \v 40 Jesús Judio-dummaganse egisdesun: \p —Ar nainu-ibed na e-nainuse nonikir, ¿igi nainugi-arbamalad-imaknoni be insae? \p \v 41 Jesús-abin sogdemar: \p —Ar nainu-ibed nonikogu, bela nainugi-arbamalad-iskanamar-sabsuli-oburgwenonikoed. Na e-nainu, baigan-arbamaladga urmaknonikoed, adi amar na iba-sekalaa e-uva ega ukmalagar. \p \v 42 Ar Jesús na ede akwa-nuedyobsoggu, a-ular Judio-dummaganga sogdesun: \p —¿Ar bemarde Bab-Dummad-Gardagi absodisurmarsi? Bab-Dummad-Garda soged: \q1 Dulemar-neg-sobmalad-akwa-istar-daksamalad, \q1 a-akwa, akwa-sunsogedga bur gunonikid. \q1 ¿Ar weyob Bab Dummad akwa imaksad, \q1 ar anmarde geger dakde? \qr Sal. 118:22-23 \m \v 43 Degisoggu, an bemarga sogmar, Bab-Dummad-neg-dakmaid, bemargadid, be-annik sulemaloed, dulemar-baigan-nabir-ibmar-nuegan-imakmaloedga uklegoed. \v 44 Ar dule-wargwen we-akwa-nuedgi argwachale, we-dule bibiskoed. Ar we-akwa dulegi argwachardi, adi, we-dule ese ubigwar guoed. \p \v 45 Jesús we-igar-burbar-sunmaklemaladgi sunmaksad, dule-irwa-Bab-Dummadse-gormalad-e-dummagan, degi, Fariseomar mag itosmalad, we emargi sunmaked. \v 46 Ar amar, Jesús-gabi-guarmalan-inigwele, geg oakalosgusmalad, ar ade neggwebur-dobmalad. Ar neggweburde we-Jesús Bab-Dummad-gaya-burba-berbegedye nik sogmalad. \c 22 \s1 Ome-nikued-ibase-nonimaladgi Jesús burbar sunmaksad \r (Lucas 14:15-24) \p \v 1 Jesús, gannar igar-burbar-maidgi sunmakdebargu, Judio-dummaganga sogdebalid: \p \v 2 “Bab-Dummad-neg-dakmaid weyobdo: Rey-gwensak na e-machi ome-nikued-ibagi mas-gunned-dummad onodaedyobdo. \v 3 Rey na e-maigan-barmisad, dulemar-ibase-nonimaloedse gornaegar, e-machi ome-niku-sokalid e-ibase dagegar. Ar ese-gollesmalad gwen ibase nonisurmalad. \p \v 4 “Geb agi rey e-maigan-baigan-barmisbalid, ega sogsad: ‘Dulemar-ibase-danimaloedga sogo: Emi wegine, guagwar bemarga an mas imaksamar, molimar, degine, ibmar-unimalad-gwallu-ibegan an bemarga oburgwismar, bato bemarga guagwar bukwad, degisoggu mer ikumalo, ibase dagmalo.’ \p \v 5 “Ar ese-gollesmalad bai gwen itossurmar, gwensak e-nainuse arbanad, baiddi ibmar-uked-negse ibmar-uknaded. \v 6 Ar baiddi, rey-e-maigan-sarsosgu, oburgwismalad. \p \v 7 “Rey wisguargu, ese-gollesmalad deyob e-maigan-imaksamarye, nue sae-itoded, na e-sordamar-barmisad, bela e-maigan-oburgwismalad-ogilosad, geb degi bela a-neggwebur ogumaksasunnad. \p \v 8 “Geb degi rey e-maiganga sogded: Dulemar-ibase-dagega-ese-gollesmalad ega igar-gwen-maisulid ibase dagegar. ‘Ar an-machi-ome-nikued-ibagi mas-gunned bato guagwarsoggu, \v 9 bemar namarsun, igargan-mamaidba, ar agi bemar dulemar-dakalir, ese be gormalo, mas-gunned-ibase dagmalagar.’ \v 10 Rey-maigan igarganba nadmargu, dulemar-abingusmalad bela amarse gochamalad, dulemar-nuegan, degi, dulemar-iskanamarse-bakar. Ome-nikued-ibagi-mas-gulleged bela engussunnad. \p \v 11 “Rey mas-gunned-ibase dognonigu, dulemar-nonimalad-daknonikid. Agi dakalid, dule-wargwen ome-nikued-ibagi-mor-yoleged-e-mor yoisuli. \v 12 Rey a-dulega sogded: ‘An-ai, ¿igi wegi be dogsa, ome-nikued-mor-yoisuli?’ Dule gwen abin-imaksasulid. \p \v 13 “Geb degi rey e-maiganga sokarsun: ‘We-dule-e-argan, degi, e-mali edinmar, magaba neg-sichidgi metemar, agi dummad-na-wilesiidbali bosii-guoed, degi, nugar-gorsii-guoed.’ \p \v 14 “Ar Bab Dummad bukidar dulemarse gochad, degite unnila ichee wis sulesmalad.” \s1 Roma-dummadga-mani-galeged-igargi Jesús sunmaksad \r (Marcos 12:13-17; Lucas 20:20-26) \p \v 15 Jesús sunmaked bergusgu, Fariseomar nadmalad, na igar amiarmalad, igi-saele e-sunmakedgi anmar Jesús-gao-dibeye. \v 16 Degisoggu, Jesússe Fariseomar na e-sapingan-barmisad, Herodianomar-abargi. Jesússe nonimargu, ega sogdemalad: \p —Odurdaked-saila, anmar be-wisdo, be dule-ibmar-napiragwad-soged-duled, igar-napiragwadba Bab-Dummad-igar be odurdaked, degine, baisur be itoged igi dulemar begi binsae, ar ade begardi emarbi dulemar be daked. \v 17 Degisoggu, anmarga be sogena, emide, ¿we igar-nuedi, Roma-Dummad César-nugad anmargi-mani-gaed bennuked? ¿Anmar bennukoe, igi, anmar bennukosuli? ¿Igi be sogmosunna? \p \v 18 Ar Jesúsdi wemar-egi-istar-binsananaid mag daksoggu, amarga sogded: \p —¡Bemar wagar-darbo-damalad! ¿Ar ibiga bemar yamo an-wilubdakdanimala? \v 19 Mani Roma-dummadga-ukleged anga be oyogena. \p Jesúsga denario-gwagwen oyoarmalad. \v 20 Geb degi Jesús amarga sogde: \p —¿Ar wede we-manigi doa-wagar-wilub sisunna, degine, doa-nug narmakar naibarsunna? \p \v 21 Jesús-abin sogdemalad: \p —Roma-Dummad-César, a-wagar-wilub, degi, a-nug narmakarbalid. \p Geb degi Jesús sogdesun: \p —Ar ibmar Césargadir, Césarba be ibsamardo. Ar ibmar Bab Dummadgadirdi, Bab Dummadba be ibsamardo. \p \v 22 Dulemar-Jesússe-ibmar-egisnonimalad weyob Jesús ega soge itosmargu, geger abin-itodmalad. Geb degi emardi Jesúsgi bangudmarsunnad. \s1 Saduceomar Jesússe egichisad gannar-durgued-igargi \r (Marcos 12:18-27; Lucas 20:27-40) \p \v 23 Amba a-ibagi Saduceomar Jesússe nonimalad. Amarde sogmalad, dule burgwisale, gannar geg bar durguye. Agala Saduceomar Jesússe we-igar egichiarmalad, \v 24 ega sogdemalad: \p —Odurdaked-saila, Moisés sogsa-gusdo: \q1 Ia mimmi-nikussuli ome-idu burgwisale, \q1 E-urba a-ome-nikuoye, \q1 Adi e-iaga anagan-urbegar. \qr Dt. 25:5 \m \v 25 Anmar-abargi machimala e-gwenadgan-walagugle-na-gumaladi weyob gusdo. Ia-dummad ome-nikusgu, anagan-urbissuli burgwisdo. A-sorbalid a-ome-nikunonimogu, \v 26 amba e-iayob mimmi-nikussuli burgwismodo. Geb degi a-sorbalid amba a-ome-nikunonimogad. Deyob bela e-walagugled a-ome-nikusmaladbiid, anagan-gwen-obessuli bela burgwismalad. \v 27 Geb a-sorba ome burgwismosunnad. \p \v 28 “Ar dule-gannar-durguoed-iba nonikile, a-omede, ¿wede doa-omega guosunna, ar bela na e-gugle nikusmaladbiid?” \p \v 29 Geb Jesús, Saduceomar-abin imakdegu, sogded: \p “Bab-Dummad-Garda-narmakar-maid wichulidba, degi, Bab-Dummad-gangued wichulidba, bemar noar sogmalad. \v 30 Ar ade dulemar gannar-durgued-ibagi ome-bar-nikuosurmalad, degine, gannar ome sui-nikunai bar guosurmogad, ar ade dulemar Bab-Dummad-angermar-nibnegginmaladyob gumaloed.” \p \v 31 Jesús Saduceomarga sogde: “Dule-burgwismalad-gannar-durgued-igarde, ¿ar bemarde Bab-Dummad-sogsad absodisurmarsi? Bab Dummad sogsa-gusad: \q1 \v 32 Ani an Abraham, Isaac, \q1 degi, Jacob, amar e-Bab-Dummad. \qr Ex. 3:6 \m Degisoggu, Bab Dummad, dulemar-burgwarmalad-e-Bab-Dummadsulid. Bab Dummad, dulemar-dula-gudidimalad-e-Bab-Dummadid. Ar Abraham, Isaac, degi, Jacob, amar burgwismar-inigwele, Bab Dummadgardi amba dula gudidimalad. Degisoggu, bemar nue noar sogmardo.” \p \v 33 Ar dulemar Jesús weyob soge itosmargu, geger itodmalad, we-Jesús weyob dulemar-odurdakdiid. \s1 Bab-Dummad-igar-mesisad igid bur-biriginedi \r (Marcos 12:28-34) \p \v 34 Degi, Fariseomar wisguarmargu Jesús nue Saduceomar-abin imaksaye, Fariseomar na igar-amiarmarsunnad, Jesús-oburgwemalagar. \v 35 Fariseo-wargwen, Moisés-igar-nue-wisidi, Jesússe egichialid, yamo wilubdakegar: \p \v 36 —Odurdaked-saila, Bab-Dummad-igar-maidgi, ¿igid bur-igar-biriginedi? \p \v 37 Jesús, abin-sogde: \q1 “Dummad, Be-Bab-Dummad, \q1 bela be-gwagegi be sabguoed, \q1 bela be-san-burbagi, \q1 degi, bela be-binsaedgi. \qr Dt. 6:5 \m \v 38 Ar dule Bab-Dummad-sabgued, we-igar gebeddo, degi, bur igar-dummadbardo. \v 39 Agi, igar-sogbogi, amba deyobsaarbardo: \q1 Ar na be-san na be sabguedyobi, \q1 dule-baid be sabgumogoed. \qr Lv. 19:18 \m \v 40 Ar wemar-igar-warbogwadgi, bela igar-baigan-mamaid, degi, Bab-Dummad-gaya-burba-berbemalad-sunmaksamalad, ase bergusiid.” \s1 Jesús Fariseomarse egichisad: “¿Wede Cristo doa-wagwa-sunna?” \r (Marcos 12:35-37; Lucas 20:41-44) \p \v 41 Fariseomar-danar-bukwadse Jesús ese egichialid, \v 42 ega sogded: \p —¿Cristogi bemar igi binsamarsunna? ¿Wede Cristo doa-wagwa-sunna? \p Abin-sogdemar: \p —Rey-David-wagwa. \p \v 43 Jesús amarga sogdesun: \p —¿Ar degite, ibiga Bab Dummad Burba Nuedba David Cristoga sogsunna, ‘An-Dummadye,’ deun soggu? \q1 \v 44 Bab Dummad an-Dummadga soged: \q1 ‘An-argan-nuedsik be sige, \q1 be dule-dummadga guegar, \q1 bela be-istarmaladgi-nakwedse an be-imakedsegad.’ \qr Sal. 110:1 \m \v 45 Ar David Cristoga soged, ‘Be an-Dummadye.’ Degite, ¿Cristo igi e-wagwaga gubarsunnoe? \p \v 46 Ar dule-wargwensaar Jesús-gwen-abin imaksasurmalad, degine, bipisaar dule ese ibmar gwen a-ibagi bar egisbi itossurmalad. \c 23 \s1 Jesús escribamargi, degi, Fariseomargi sunmaksad \r (Marcos 12:38-40; Lucas 11:37-54; 20:45-47) \p \v 1 Geb degi Jesús dulemar-bukidaradga, degi, e-sapinganga sunmakde, sogded: \p \v 2 “Fariseomar, degi, escribamar Moisés-igar-mamaid nue-wisi gandikidba odurdakmalad. \v 3 Ar degisoggu, Fariseomar bela bemarga Moisés-igar-maid-sogmaladba be damar, degi, eba be imakmarbar. Ar Fariseomar-damaladbardi mer be damalo, ar ade unni nabir sogmalad, imakeddi eba geg imakmalad. \v 4 Ar wemar-Fariseomar dulemarga beedse-dutusur igar-mesmalad. Ar degite emar dulemar-gwen-bendaksurmalad igar-mesisadba dulemar nanamalagar. \p \v 5 “Ar Fariseomardi bela ibmar-imakmalad yamo dulemar e-dakmalagar. Degine, amardi bebegi, degine, sakwagi Bab-Dummad-Garda-saboged-sagu nasik-damalad, degine, e-mor-duku-durbamakarmalad osuosmalad, adi dulemar egi binsamalagar, emarde dule-nueganye. \p \v 6 “We-Fariseomar ibagi mas gullealir, dummagan-gan-sigedginbi sigbi-damalad, degine, Judiomar-onmaked-neggi dummagan-gan-sigedginbi sigbi-damarbalid, \v 7 We-Fariseomar yeer itodamalad ibmar-ukleged-neggi dulemar bela ese goledbimalar, degine, yeer itodamalad, dulemar ese goled, odurdaked-sailaye. \p \v 8 “Ar bemardi bese gorbisur be abemalad, odurdaked-sailaye, ar bemargardi unnila wargwennagwad bemar-odurdaked, Cristo, degine, bela bemar na-gwenadgan gumalad. \v 9 We-napneggi mer dulemar-baiganga an-babye be sogo. Ar unnila wargwennaa be bab-nikmalad, be-Bab-nibneggi-maid. \v 10 Mer odurdaked-sailaye, na be bimalo, ar unnila be-odurdaked-saila wargwennaa gued, Cristo. \p \v 11 “Ar bemar-abargi bur-dummadidi, a bela-bemar-maiga guoed. \v 12 Ar ade dule-wargwen na nug dummarba na saele, a-dule-nug bur-bipii guoed. Ar dule na nug bipii na saerdi, adi a-dule-nug bur odummolegoed. \p \v 13 “¡Ar bemardi, escribamar, Fariseomar na be dule-wilesmar, wagar-darbo be damalad! Ar bemar Bab-Dummad-neg-dakmaidse dulemar-dogbimalad-idu yawagak be edidimalad, ar bemar ase dogsurmalad, degine, dulemar-ase-dogbimalad gwen dogega be imaksurmalad. \p \v 14 “¡Bemar escribamar, Fariseomar, na be dule-wilesmar, wagar-darbo be damalad! Ar bemar yamo yardakar ammamar-ei-sui-burgwismalad-ibe neg atursa-damalad, degine, dulemar yeer bemar-dakegala yamo suitii Bab Dummadse bemar gorgwis-damalad. A-ular bemar bur-bule sabsur odurdaklemaloed, deyob bemar damaladba. \p \v 15 “¡Bemar escribamar, Fariseomar na be dule-wilesmar, wagar-darbo be damalad! Ar bemar demar, degi, yar bela be ebirdimalad, dule-wargwen-e-gwage ogwaegar, bemarba naguegar. Bemarba nagusale, aka be ilabo bur-bule soo-sailagi-odurdaklegoedga be imakdimalad. \p \v 16 “¡Ar bemar dule-wilesmar, bemar dulemar-idumalad-ibya-sulidmalad! Emi bemar soged: ‘Ar dule-wargwen sogsa-dibe Bab-Dummadse-goled-neg-nuggi napira an bega sogye, an ibmar saoye. Gwen akarsulid, degi-sogsadba ibmar-imaksulir. Ar dule Bab-Dummadse-goled-neggi-or-siid-nuggi, adi degi-sogsardi, degi-sogsadba saer-gebed.’ \p \v 17 “¡Bemar binsaed-gwen-niksurmalad, ibya-sulidyob be damalad! Ar igid bur-sunsogedsunna, ¿or bur-sunsogedi, igi, Bab-Dummadse-goled-neg bur-sunsogedi. Ar Bab-Dummadse-goled-neg or swilidikidga imaksursi? \p \v 18 “Ar bemar sogmarbalid: ‘Dule-wargwen sogsa-dibe: Bab-Dummadga-ibmar-gummakar-ukleged-galu-nuggi napira an bega sogye, an ibmar imakoye. Degi sogsadba imaksasulir, gwen akarsulid. Ar dule Bab-Dummadga-ibmar-ukleged-nuggi degi-sogsardi, adi na degi-sogsadba eba saer-gebye.’ \p \v 19 “¡Bemar binsaed-gwen-niksurmalad, ibya-sulidyob be damalad! Ar ade igid bur-sunsogedsunna, ¿Bab-Dummadga-ibmar-gummakar-ukleged-galu, igi, we-ibmar a-birgi mesleged? ¿Ar Bab-Dummadga-ibmar-gummakar-ukleged-galu ibmar swilidik imaksursi? \v 20 Ar ade dule Bab-Dummadga-ibmar-ukleged-galu-nuggi sogsale, napira an bega sogye, an ibmar imakoye, a-dule bato Bab-Dummadga-ibmar-gummakar-ukleged-galu-nuggine degi-sogsadi ¿bela agi ibmar-ambikued eba galesmosursi? Bela eba galesmoga. \p \v 21 “Ar ade dule Bab-Dummadse-goled-neg-nuggi sogsale, napira an bega sogye, an ibmar imakoye, ar a-nuggi, degi, Bab-Dummad-a-neg-yaba-maid-nuggi bato sogsabalid, napira an bega sogye, an ibmar imakoye. \v 22 Ar dule nibneg-naid-nuggi sogsale, napira an bega sogye an ibmar imakoye, bato Bab-Dummad-e-olo-gana-siged-nuggi sogsado, degine, Bab-Dummad-a-ganagi-siged-nuggi sogsabardo. \p \v 23 “¡Ar bemar escribamar, Fariseomar, na be dule-wilesmar, wagar-darbo be damalad! Ar bemar ibmar-burwiganase-bakar menta, eneldo, degi, comino ambegi-gwensak Bab Dummadga be ukdimalad, ar degite bur-ibmar-sunsoged, Moisés-igar-maidgi igar-maid: Dulega igar-nudaked, dulemar wile-daked, degi, nue-inikii nanaed, amardi gwen be imakdisurmalad. Ar wemar bemar imaked nabirid, degine, amba ibmar-burwigana-bemar-imakdiid imakbalodo. \p \v 24 “¡Bemar ibya-sulidyob emar-idudimalad. Bemar ibmar-burwiganagi alamaknanaimalad. Ibmar-dummagandi bemar gwen imaksurmalad, gwi gobedgi nair sumaladyob, degite, moli-yargan-mureged gobedgi nairdi domaladyob be damalad! \p \v 25 “¡Bemar escribamar, Fariseomar, na be dule-wilesmar, wagar-darbo-damalad! Ar bemar askinbi-na-dule-nued-imakmalad-dulemalad, noga, degi, bate unnila askinedbi nue bemar enukmaladyobid. Ar yabardi ibmar-atursamalad, degi, igar-inikigwad-gwen-imaksurmalad, ibmar-iskana ena be sedidimalad. \v 26 ¡Fariseo ibya-sulid! Bemar na ulubgi nue nudaked bur nabirid, geb askine be nued gudmogoed, igi nog-yabalid, degi, bate-yabalid, a-inse dulemar nue enukmaladyob, adi magabalid bato nue enukar guddamogadyob. \p \v 27 “¡Bemar escribamar, Fariseomar, na be dule-wilesmar, wagar-darbo-damalad! Ar bemar neg-uan-aski sipuu magaleyob, ibiyobi aski yeer-daklege, ar yabardi garbi ena, degi, ibmar-iskanabi ena bukwad. \v 28 Ar bemar amba deyobmarmodo, askindi ar nue be baiganse oyomardo bemar igar-maidba-inikii-ibmar-imakmalad-dulemarye, ar bemar ulubgindi wagar-darbo be damardo, ulubgi galagwensulid bukidar be sedimardo. \p \v 29 “¡Bemar escribamar, Fariseomar, na be dule-wilesmar, wagar-darbo-damalad! Ar bemar Bab-Dummad-gaya-burba-berbesmaladga neg-uan be sobmalad, degi, inikii-ibmar-imakdii-dule-nanasmaladga be yeer-dakle e-neg-uan-wilubgan imakmalad, \v 30 bemar sogmalad: ‘Anmar-dadgan-ibagi anmar gudigusana, Bab-Dummad-gaya-burba-berbemalad-oburgwenana-gusmargua, anmardi eba gwen akassurmalanye.’ \v 31 Ar bemar na-dukin na be san oyomardo, bemar we-dulemar-Bab-Dummad-gaya-burba-berbemalad-oburgwismalad-e-wagan gumarye. \v 32 Degisoggu, be-dadgan ibmar-iskana-imaksamalad amba napidi, obelogegala, bemar deyob imakmarmosunnad. \p \v 33 “¡Naibe-bulegan, ayob bemar iskana gumalad! ¿Ar igi bemar soo-sailagi-odurdaklemaloedgi wakinno na be itomala? Bemar wakinnosurmala. \v 34 Degisoggu, Bab-Dummad-gaya-burba-berbemalad, degi, binsaed-ibegan, degi, escribamar an bemarga barmimarsunnad. Gwen-gwen bemar amar-oburgwemaloed, nakrusgi biokmaloed, baigandi bemar sabsur Judiomar-onmaked-neggi bibyomaloed, amar-baregindii neggwebur-baid-baidse be gumaloed. \p \v 35 “Deyob bemar imakoed, adi bemargi ataklemalagar, bela we-napneggi dulemar-ibmar-oakalossurmalad binsa be-dadgan oburgwis-gusmalad, Abel-dule-nued-akar, Zacarías, Berequías-e-machise. Deun be-dadgan, Bab-Dummadse-goled-neg-sunnad-siid, degi, Bab-Dummadga-ibmar-gummakar-ukleged-galu-siid-abargi, Zacarías-oburgwisgusmargu. \v 36 Napira an bemarga soged, we dule-nuegan-oburgwilesmalad emi bemar-dula-gudidimaladgi ataklemaloed.” \s1 Jesús Jerusalénga bosad \r (Lucas 13:31-35) \p \v 37 “¡Jerusalén-dor, Jerusalén-dor, Bab-Dummad-gaya-burba-berbemalad be oburgwedimalad, bemarse-barmilearmalad bemar akwagi be makdimalad! ¡Ilabigwa bela be-mimmigan danar an na urbebi-gusana, ar igi gannir na e-sakan-urba na e-mimmigan-urbe-daedyob, bemar yapagusmalad! \v 38 Degisoggu, be-neg, nega-dule-sulidganyob gunonisunnoed, bei melledoed. \v 39 Ar an bemarga sogsun, emigindi bar be an-dakosurmalad, ar geb bemar sogedse: \q1 We, Bab-Dummad-nuggi danikid, \q1 bela ega ib-nuedga guena-gadin.” \qr Sal. 118:26 \c 24 \s1 Jesús sogsa-gusad, Bab-Dummadse-goled-neg ayaroye \r (Marcos 13:1-2; Lucas 21:5-6) \p \v 1 Bab-Dummadse-goled-neggi Jesús nodgua, agi bangudgu, e-sapingan ese walikgunonikid, ega oyoarmalad, Bab-Dummadse-goled-neg yeer-dakle siid. \v 2 Jesús na e-sapinganga sogded: \p —Ar we-neg yeer-daklegendo, degite napira an bemarga soged, bela we-neg-bemar-dakedi, bipisaale akwa-gwagwensaar-birgi na askin-askin bar sigosulid, bela egwallegoedbiid. \s1 Neg-bergued-iduar neg-wilubgan-guoedgi Jesús sunmaksad \r (Marcos 13:3-23; Lucas 21:7-24; 17:22-24) \p \v 3 Jesús Olivos-yarse naded, agi sii, e-sapingan bachikii ese nonimalad, ese egisnonimalad: \p —¿Sana degite Bab-Dummadse-goled-neg ayarosunna? Be-danikid-iduar, ¿ibi-wilubgan oyoledagosunna? Neg-dukumosar, ¿igi neg gudagosunna? Anmarga be soge. \p \v 4 Jesús na e-sapingan-abin imakdegu, sogded: “Nue salakarmar, mer dulemar be-yardaked be-imakmalo. \v 5 Ar bukidar yamo anyob imaknonimaloed, sognonimaloed: ‘Ani an Cristo, Bab-Dummad-dule-wargwen-barmidagoye-sogsad-dule.’ A-dule dulemar-bukidar-yardakoed, eba bukidar nagudmaloed. \p \v 6 “Bila-onogedgibi naguar bemar itoar-dibe, degine, bila-onoged daniye, aginbi sunmakarmar bemar itoarbar-dibe, nue salakarmar, mer surbinsa be itomalo, ar wegid-igargan degi-guedsegad. Degi-inigwele, negdi amba yo dukumoed. \v 7 Dulemar-yar-baid-baidgi-bukmalad na bila ononanai-gudamaloed, degi, reymar na muchub-muchub egi yolenanai na gudamarbaloed. Yar-baid-baidgi uelemalad-bukidar ainioed, ukud-dummad nagubaloed, degine, negabandur-dummagan nagumai-gudabaloed, \v 8 Degi-inigwele, bela we-ibagan-bulegan unnila igi dutu achunnalile e-bonigan nunmaked-itoar daeyobdo. Ar a-sorbardi bur-bule ibagan-bulegan nonikoed. \p \v 9 “Neg deyob gunonikile, bemar-sabsur-odurdaklegega dulemar dummaganse be-ukmaloed, amar be-oburgwemaloed. Ar bemar an-sapingansoggu, a-ular bela-dulemar-yar-baid-baidgi-bukmalad istar be-dakmaloed. \v 10 A-ibagangine bukidar anba-naigusmalad angi bangudmaloed, na muchub-muchub uknanai-gumaloed, degine, na muchub-muchub na istar dake-gumaloed. \p \v 11 “Degine, yamo, bukidar Bab-Dummad-gaya-burba-berbemaladyobi na san imaknonimaloed, amar bukidar-dulemar-yardakmaloed, adi eba nagumalagar. \v 12 Ar ibmar-iskana-yaisulidba, bukidar-anba-nagusmalad bar an-sabguosurmalad. \v 13 Ar ibagan-bulegan-berguedse, dule gwen galakussuliddina, adi nue abonolegodo. \p \v 14 “We-Bab-Dummad-neg-dakmaid-gaya-burba-nued bela we-napneg-naidgi sunmaklegweler-gebed, adi bela dulemar-yar-baid-baidgi-bukmalad Bab-Dummad-neg-dakmaid-gaya-burba-nued wisguegar, geb agi we-napneg bergunonisunnoed.” \p \v 15 Jesús sogdebar: “Bab-Dummad-gaya-burba-berbeged-Daniel, wegi-narmaksa, sogsado: \q1 Bab Dummad ibmar-istar-dakedi, \q1 Bab-Dummadse-goled-neg-islidikidse dognonikogu, \q1 Neg-nued neg-iskanaga imakoed, \q1 Ar ade a-negse dogedsulinad. \qr Dn. 9:27; 11:31 \m Ani Jesús, an bemarga sogdo: Bemar deyob neg dakalile, we-Daniel Bab-Dummad-gaya-burba-berbeged-sogsa-gusadba gunaido. Emi be nabir-garda-absodimalad mag ittos namaloed. \v 16 Degisoggu, a-ibagi, Judeagi be gudiile, yalaganba be wakinsun. \v 17 Ar agi dule-wargwen neg-uas-birgi siile, aidealir, mer neg-yaba ibmar-oniega doged-sao, bur yog wakinnar imako. \v 18 Ar dule-wargwen sapurba gudiile, mer gannar negse bar daged sao, mor sudagegar, bur yog wakinnar imaked, nabirid. \p \v 19 “¡Ar ammamar-gurgin-nika-gudidimalad, degi, mimmigan-gwaruu-onunanaimaladdi a-ibagangi be nue wilemaloed, ar ade geg be abarmak-gumaloed! \v 20 Bab Dummadse be gormarsun, we-ibagan-bulegan mer di-wied-ibagi guega, degi, obunnoged-ibaginsurbar. \v 21 Ar a-ibagangi ibagan-buled, naibi-itoleged naiguoed. A-ibagan naibi-itolegedyobid Bab-Dummad-neg-obinnisad-akar gwen itoledisulid, degi, a-sorba ayobid bar itolegosurbalid. \p \v 22 “Ar Bab Dummad a-ibagan-wileged giar imaksasulina, dulemar a-ibagangi gwen wakinosurmalanad, bela burgwemaloenad. Emigindi Bab Dummad na e-sordamar bato nugsaar-ese-gollesmalad-sabedba a-ibagan giar nasiksad. \p \v 23 “Degisoggu, dule-wargwen bemarga sokar-dibe: ‘¡Be dakena, wegi gudii, Bab-Dummad-dule-wargwen-barmidagoye-sogsad-dule!’ Degi, bemarga sokarbar-dibe: ‘¡Be dakena, weba Cristo gudibar!’ Degi-dule-bega-sogedba mer be ibsamalo. \v 24 Ar ade yamo binsa Bab-Dummad-dule-wargwen-barmidagoye-sogsad-duleyob, degi, Bab-Dummad-gaya-burba-berbegedyob-na-imakmalad nonimaloed. Amar galagwensuli ibmar-wilubgan-dummagan imakdamaloed, degi, ibmar-dakledisurmalad imakdamarbaloed, adi dulemar-yardakegar. Amba Bab-Dummad-sunnad-na-nug-imasmaladse-bakar sunna ese yardaklegena, ese yardaklesmarmogaled. \v 25 Degisoggu, nue salakarmar, ar iduakwaa bato an bemarga sogsamalad, mer yardaklemalo. \p \v 26 “Ar degisoggu, bemarga sokarmar-dibe: ‘Cristo nega-dule-sulidganba gudiiye.’ Mer ase be namalo. Ar igi bemarga sokarmarbar-dibe: ‘Cristo neg-yaba duku-maiye.’ Mer be itomalo. \p \v 27 “Ar igi mar-ibyed ukiar dada-nakwedsik gaar-dae, degi yog neg-mee dad-argwanedsik neg imake, debayobi, ani Dule-Machi, an nonimogoed. \v 28 Ar bia san-burgwaled mai, agi mulamar danar ambikunoni-damalad. Debayobi dulemar mag dakmogoed, an gannar we-napnegse danikir.” \s1 Jesús na gannar-e-danikoedgi sunmaksad \r (Marcos 13:24-37; Lucas 17:24-36; 21:25-36) \p \v 29 Jesús sogdebar: \q1 Ibagan-naibi-itoleged-sorba \q1 dad-ibeler bar gaosulid, \q1 nii bar gaosurmogad. \q1 Niskwamardi nibneggi-nanaid babatidagoed. \q1 Nibneggi ibmar-dummagan gala-nika-nanaid bela giglimakoed. \qr Is. 13:10; 34:4 \p \v 30 “Geb degine, mogir-imbaba ani Dule-Machi danikoed-wilubgan dakledagoed. Geb degi we-napneggi bela dulemar-baid-baid-danar-danar-bukmalad bukib binsadamaloed, degi, ani Dule-Machi, mogir-imbaba an-ganguedba, degi, an bela-bela-yeer-daklegedba dani bela an-dakdamaloed. \v 31 An-angermar gala-binnasur-goled-abargi an barmidoed, an-sordamar-bato-nugsalesmalad napneg-ugakase, degi, bela nibneg-ugakase anga wenaegar. Geb degi bela danar ambikunonimaloed. \p \v 32 “Sapi-higuera e-wilubgangi be durdakmar. Ar e-anagan dudumaksale, degi, e-gagan aramaksale, bemar nue wisid, yor omodanikid. \v 33 Amba deyobmodo, we-ibmarmar-an-bemarga-sogsamaladi bela deyob guar bemar dakalir, bemar wisdo, ani Dule-Machi, an-danikid nue omosad. \p \v 34 “Napira an bemarga soged, we-dulemar-burgwed-idu we-ibmargan bela guedsegad. \v 35 Nibnegdi, degi, napnegdi bela berguoed, an-gaya-burbadi gege bergued, adi degi-sadeguoed. \p \v 36 “Ar an-danikoed-ibadi, degi, a-wachidi dule gwen wichulid, angermar-nibnegginmaladse-bakar gwen wichurmalad, unnila an-Bab-Dummadbi wisid sana an danikoed. \p \v 37 “Ar igi Noé maigu-gusa, deyob ani Dule-Machi, gannar-danikoed-ibagangi gumogoed. \v 38 Deun dii-mured-iduar mas gunbukwa, gobbukwa, ome-nikubukwa, degi, na e-sisgwaga sui-ukbukwa-gusmalad, Noé geb ur-dummad-na-sobsad-yaba dogsadse. \v 39 A-dulemar mag gwen itossurmalad. Dii-muludgu, bela a-dulemar burgwismalad. A-Dule-Machi-danikoed-ibagangi, amba deyob gumogoed, dulemar an-edarbebukwasuli ukiar an nonikoed. \p \v 40 “A-ibagangi warbo sapurba na gudimalad, wargwen nibnegse seledoed, baiddi obelegoed. \v 41 Omegan-warbo na ibmar-gwag nagnanaid, wargwen nibnegse seledoed, baiddi obelegoed. \p \v 42 “Degisoggu, nue salakarmar, nue atakmar, ar ade bemar wichulid sana be-Dummad danikoe. \v 43 Ar wedi bemar nue wismalad, ar dule-neg-ibed wisina igi-wachigi dule-ibmar-atursaed danikoe, e-neg-ibed edarbisaled, dule ei ibmar-atursaega imaksasuliled. \v 44 Ar degisoggu, bemar guagwar gudii-samar, ar ade ani Dule-Machi, danikoed bemar wichulid, wede sana an danikoe.” \s1 Jesús mai-nuedgi, degi, mai-iskanagi sunmaksad \r (Lucas 12:41-48) \p \v 45 Jesús egisdesun: “¿Ar doa degite mai-nued, nue-binsaed-nikaa, geg galakuedga guosunna? Mai-deyobidi, na e-dummad na e-neg-dakega nug saodo, adi wachi-sekalaa mai-baiganga mas dakegar. \v 46 Ar we-maigi nued binsalegodo, adi e-dummad gannar nonikir, daknonikir, ar nue deyob arbanai.” \v 47 Geb degi Jesús sogde: “Napira an bemarga soged, mai-e-dummad bela na e-ibmar-nikadi we-maiga ukoed, bela ega ibmar-dakegar.” \p \v 48 Jesús sogdebar: “Ar mai-iskanardi, na e-gwagegi sokar-dibe: ‘An-dummad amba yoggudoed.’ \v 49 A-ular mai-baigan-sarsoalir, degi, dulemar-mungumaladba akaalir, eba mas gunnalir, eba gobbalir. \v 50 Ar na e-dummad a-ibagi, a-wachigi danikoed-edarbedisulidgi nonikogu, \v 51 daknonikoed, mai deyob gudii. Degisoggu, dummad sabsur mai-odurdaknonikodo, a-e-mai dulemar-wagar-darbo-damaladba eskaryagi metodo, agi bosii, degi, dummad-odurdaklesiidba nugar gorsii-gusunnoed. Debayobi, ani Dule-Machi, an-maigan an imakmogoed.” \c 25 \s1 Yagan-e-ambe-guedgi Jesús burbar sunmaksad \p \v 1 Degi Jesús sunmakdebar, sogdebar: “Bab-Dummad-neg-dakmaid weyobdo, igi yagana-ambe-guedi na gwallu susmala, ome-nikunaid-ibase naegar, suiga-guoed-abindaknaegar. \v 2 E-atale dakleargu, nue-binsaed-nikaa damardo, degi, e-atarbali gwen binsaed nikmarsurdo. \v 3 E-ataled-binsaed-surmaladi, gwallu na sesmargua, gwen e-gwallu-dii-baid butegi enossurmalad. \v 4 Ar e-atar-binsaed-nikaa-damaladi gwalluba mesa na gwallu-dii bute-baidgi sesmalad. \v 5 Ar suiga-guoed yoggudsoggu, bela gabed itoarmargu, gabidmalad. \p \v 6 “Nega-gabigwengi binnasur dule gole itoarmalad: ‘¡Suiga-guoed dani, abin daknamar!’ \p \v 7 “Geb degi bela yagana gwisguarmarsun, na e-gwallu nudakarmar gatik nued gaegar. \v 8 Ar e-atar-binsaed-suli-damaladi, e-atar-binsaed-nikaa-damaladga sogdemalad: ‘Bemar gwallu-dii anmarga wis udamar, ar ade anmar-gwallu akinmaid.’ \p \v 9 “Yagan-binsaed-nikaa-damalad sogdemalad: ‘Ar mer anmarga gwallu-dii akuegala, degi, bemarga mer akumogagala, bemar dulemar-gwallu-dii-ukmaladse bur be baknamar.’ \p \v 10 “Ar yagan-binsaed-suli-damalad gwallu-dii geb baknadmargu, a-sorba suiga-guoedi nonikid, yagan-binsaed-nikaa-damalad guakwaa bukmarsoggu, eba mas-gunnega dogdemalad, a-sorba yawagak atidsunnad. \p \v 11 “Geb yagan-ataledi-gwallu-dii-bakdimalad nonimarmogad, suiga-guoedga sognonimalad: ‘¡Dummad, anmarga be yawagak egamar!’ \p \v 12 “Ar dummad abin-imakdegu, sogded: ‘Napira an bemarga soged, aku an be-dakmalad.’ ” \p \v 13 Degi Jesús sogdebar: “Degisoggu, nue nakulemar, ar be wichurmalad ibi-ibagi, igi-wachigi Dule-Machi danikoed.” \s1 Mani-igargi Jesús burbar sunmaksad \r (Lucas 19:11-27) \p \v 14 Jesús sogdebar: “Ar ade Bab-Dummad-neg-dakmaid weyobdo, igi dule-wargwen dikasur na e-neggi nasokargu, e-maiganse gocha, amarga na e-ibmar uksa-nade, ega dakegar. \v 15 Emarga-uksadi na e-mani-onoged-sik gurgin-nikadbar. Wargwenga mani-talento-atar ega uksad, baidga mani-talento-bogwa uksad, degi, baidga talento-gwensak uksamogad. Mani-ibeddi dikasur nadsunnad. \p \v 16 “Ar dule-talento-atar-abingasadi nadgu, na egi mani onoded, egi atar onosbalid. \v 17 Ar dule-talento-bogwa-abingasadi amba deyob imaksamogad, gwabo egi onosbalid. \v 18 Ar dule-talento-gwagwen-abingasaddi nadgu, napagi digdapid, e-dummad-mani napa-yaba odukusad. \p \v 19 “Ar degi-undaradgine, we-maigan-e-dummad nonikid, e-maigan-ebo mani-igar naboalid. \v 20 Dule-talento-atar-abingasadi nonigu, talento-atar senonibalid, ega sognonikid: ‘Dummad, talento-atar be anga uksad, an talento-atar egi onosbalid, talento-ambe an bega sedanisunnad, be sue.’ \p \v 21 “E-dummad ega sogded: ‘Nued, be mai-nued, mai-gwen-akussulid. Ar ibmar-ichesaaledgi gwen akussuli be arbasad, ibmar-ichesur an bega uksunnoed. Degisoggu, an-werguedba be wergumosun.’ \p \v 22 “Ar dule-talento-bogwa-abingasad nonimogu, sognoni: ‘Dummad, talento-bogwa be anga uksad, talento-gwabo an egi onosbar, talento-bake an bega sedanisun, be sue.’ \p \v 23 “E-dummad ega sogde: ‘Nued, be mai-nued, mai-gwen-akussulid. Ar ibmar-ichesaaledgi gwen akussuli be arbassoggu, ibmar-ichesur an bega uksunnoed. Degisoggu, an-werguedba be wergumosun.’ \p \v 24 “Ar dule-talento-gwagwen-abingasad nonimogu, sognonikid: ‘Dummad, an be-wisdo, be dule-buledid, be ibmar-weed ibmar-digsasulidgi, degine, be-arbassulidgi ibmar be weed. \v 25 Degisoggu, an be-dobgusad. An nadgu, be-talento napa-yaba an odukusad. Ar begadid an bega uksun.’ \p \v 26 “E-dummad, abin-sogdegu, ega sogded: ‘Be mai-iskana, mai-wiegala, be wisinad, an-ibmar-digsasulidgi an ibmar-weed, degine, an arbasulidgi ibmar an webalid. \v 27 Ar degisoggu, mani-onogosur be itogu, mani-urbemalad-negse be an-mani uknaenad, adi an nonikogu, an-mani onolesad, degi, e-burba an na sunonikoenad.’ \p \v 28 “Dule-mani-ibed e-mai-baiganga sogded: ‘Degisoggu, talento-e-annik be sumarsun, dule-talento-ambe-nikadga be ukmarsun. \v 29 Ar dule-ibmar-nikadi, ega bur uklegoed, adi bur-bule ibmar-nikuegar. Ar dule-ibmar-satedi annik ei sulegoed, amba wis nikad ei bur sulegoed. \v 30 Ar mai-wichur-arbaedi, magaba neg-sichidse metna, agi bosii-guoed, degi, dummad-wilesiidba nugar gorsii-guoed.’ ” \s1 Neggweburmarga-igar-itolegoedgi Jesús sunmaksad \p \v 31 Jesús sogded: “Ani Dule-Machi, na an-ganguedgi-danikoed-ibagi, bela an-angermar-gwage-swilidikmalad-abargi, geb degi an ologangi an-yeer-daklegedgi signonikoed, dulemarga igar-itogegar. \v 32 Geb degi bela dulemar-yar-baid-baidgi-bukmalad an-asabin ambikunonimaloed. Agi geb bachik-bachik an oambikuoed, igi sibad-wawaad-edarbed sibad-wawaad, degi, sibad-absar-sulid-ebo akar urbe, deyob an dulemar-imakmogoed. \v 33 An-argan-nuedsiki sibad-wawaad an urboed, degi, an-argan-sapiledsikdi sibad-absar-sulidi an urboed. \p \v 34 “Geb degi an-reyga-maidba an-argan-nuedsik-bukmaladga an sogdagoed: ‘Bemar dagmar, an-Bab-Dummadga be nuedmalad, bemar an-Bab-neg-dakmaid ibgudamar, ar we-napneg nagudgu, bato bemarga nugsales nagusad. \v 35 Ar an ukur itosgu, masgi be an-oguchamalad, an uku-uku itosgu, be an-ogobsamalad, an-neggwebur-sulidgi an gudigusgu, be an-akwismalad. \v 36 An mor-sate gudigusgu, mor be anga uksamalad, an uelesgu, be anse atakapmalad an-bendakegar, an eskaryagi mellesigusgu, be anse arbimalad.’ \p \v 37 “Geb degi dulemar-igar-napiragwadba-damalad an-abin imakdemaloed, sogdamaloed: ‘Dummad, ¿sana ukudmada an be-daksamala, an deun masgi an be-oguchamala, uku-uku be itodigu, sana an be-ogobsamala? \v 38 ¿Sana be-neggwebur-sulidgi be gudigu, anmar be-susmala? ¿Sana mor-sate an be-daksamargu, mor an bega yosmala? \v 39 ¿Sana deun be uelemaigu, an bese atakapmala be-bendakegar? ¿Sana be eskaryagi mellesigu, an bese atakapmala?’ \p \v 40 “Ani an-Rey, an abin-imakdoed: ‘Napira an bemarga soged, ar an-gwenadgan-dummagansulidse-bakar deyob bemar bendaksasoggu, be deyob an-bendaksamaladyobsundo.’ \p \v 41 “Geb degi dulemar an-argan-sapiledsik-bukmaladga an sogdagoed: ‘Angi be bangumar, bemar bato ukabsalesmalad, soo-saila-geg-berguedse be namar, nia-sailaga, degi, e-angermarga a-neg bato guagwar sigisadse. \v 42 Ar ade ukumada an gudigusgu, gwen masgi be an-oguchasurmalad, uku-uku an itosgu, gwen be an ogobsasurmalad. \v 43 An-neggwebur-sulidgi an gudigusgu, gwen be an-akwissurmalad, mor-sate an gudigusgu, gwen be anga mor yossurmalad, an uelemaigusgu, gwen be an-bendakapsurmalad, degi, eskaryagi an mellesii-gusgu, gwen be anse atakapsurmalad.’ \p \v 44 “Geb degi amar an-abin imakdemarmogoed: ‘Dummad, ¿sana ukur be gudii, uku-uku be itodii, be neggwebur-sulidgi be gudii, mor-sate be gudii, be ueledii, eskaryagi be mellesii an be-daksamala, deun anmar be-bendaksasuli?’ \p \v 45 “Geb degi wemar-abin an imakoed, an sogoed: ‘Napira an bemarga soged, ar an-gwenadgan-dummagansurmaladga deyob bemar imaksasurmarsoggu, anga bemar imaksasurmarmosundo.’ \p \v 46 “Degisoggu, wemar-iskanamar, odurdakleged-neg-sadeguoedse barmiledmaloed. Dulemar-nuegandi, burba-geg-bergued-negse namaloed.” \c 26 \s1 Jesús-istarmalad igar-amiarmar, Jesús-oburgwemalagar \r (Marcos 14:1-2; Lucas 22:1-2; Juan 11:45-53) \p \v 1 Jesús bela-wegi-ibmar-sogsad-sorba, e-sapinganga sokalid: \p \v 2 —Bemar wismalad, Bab-Dummad-Israel-Dulemar-Egiptogi-Wilebukwa-Onosad-Iba ibabose nagudoed. Agine, ani Dule-Machi, uklegoed, adi nakrusgi biokmalagar. \p \v 3 Degine, dule-irwa-Bab-Dummadse-gormalad-e-dummagan, escribamar, Judiomar-girmar-dummagan-neggwebur-sedimalad, bela amar danar dule-irwa-Bab-Dummadse-gormalad-bur-dummad, Caifás-nugad, a-neg-imbase ambikunonimalad. \v 4 Agi igar-itosmalad, adi yamo-yardakar Jesús-gaegar, geb degi oburgwemalagar. \v 5 Judio-dummagan na ga sogdemalad: \p —Mer ibagi anmar Jesús-gamalo. Degiir, dulemar Jesúsbina urwedamaloed. \s1 Betaniagi ome-wargwen Jesús-nonogi gwallu-wawaad eosad \r (Marcos 14:3-9; Juan 12:1-8) \p \v 6 Jesús Betania-neggweburgi, Simón-naibe-buna-ya-maleged-nika-gudigusad-neggi sii, \v 7 deun Jesús mesa-naba mas gunsigu, ome-wargwen ese nonikid, gwallu-wawaad-nuedi, bute-alabastro-akwagi-sobaledgi siid, Jesús-nonogi eononikid. A-gwallu-wawaad gargerba-bakleged. \p \v 8 Jesús-sapingan ome-weyob-imaksad daksamargu, uludmalad, sogdemalad: \p —¿Wede ibiga binsarsunna we-ome we-gwallu-wawa-nued wiosa? \v 9 Ar wede sunna we-gwallu-wawaad mani-dummad uklegoenad, degi, we-mani dule-wileganaga adi nabir uklegoenad. \p \v 10 Ar degi-sogmalad Jesús mag daksagu, sogded: \p —¿Ar ibiga bemar nue omese urwemala? Mer ese achamar. Ar ome ibmar-nued anga imaksad. \v 11 Ar dule-wilegedi gusgu bemarba gudigu-sadeguoed. Andi bemarba gudigu-sadeguosulid. \p \v 12 Ar ome we gwallu-wawaad an-sangi eosadi, we eosdo an-diglegoed-iduar, ar gusgu anmar-igar-maidba. \p \v 13 “Napira an bemarga soged, bia an-gaya-burba-nuedgi we-napneggi sunmaklegoe, we-ome-ibmar-imaksadgi sunmaklemogoed, adi we-ome ibmar-imaksadgi binsamalagar.” \s1 Judas, Jesús-darba-uksad \r (Marcos 14:10-11; Lucas 22:3-6; Juan 13:21-30) \p \v 14 Jesús-e-sapingan-ambe-gakabogwad-wargwen, Judas-Iscarioteye-nugad, dule-irwa-Bab-Dummadse-gormalad-e-dummaganse nade-gusad. \v 15 Amarga sogdapid: \p —¿Ibi bemar anga ukmaloe, an bemarga Jesús-ukmalar? \p Judio-dummagan Judasga mani-sibu dulagwen-gakambe uksamalad. \v 16 Geb agi Judas igar-amiarsunnad, igi saele darba Jesús-uko-dibeye. \s1 Bab-Jesús e-burgwisadgi-binsaegala igar-megisad \r (Marcos 14:12-26; Lucas 22:7-23; 1 Corintios 11:17-34) \p \v 17 Judio-ibagi, Madu-Ina-Niksuli-Gulleged-Iba-gebe-onodedgi, e-sapingan Jesússe nonimalad, ega sognonimalad: \p —¿Bia anmar guagwar bega neg amimaloe, Bab-Dummad-Israel-Dulemar-Egiptogi-Wilebukwa-Onosad-Ibagi mas-gulleged gunnegar? \p \v 18 Jesús amarga sogde: \p —Neggweburse be namar, an-bega-dule-wargwengi-sogoedse. A-dulega be sogmaloed: ‘Odurdaked-saila sogye: An-ibagan omosye. Be-neggine an sapinganmala, Bab-Dummad-Israel-Dulemar-Egiptogi-Wilebukwa-Onosad-Iba an dakmaloye.’ \p \v 19 Ar igi Jesús emarga sogsamala, e-sapingan deyob imaksado. A-neggi ibagi na mas-gunmalaga bela ibmar guagwar urbismarsunnad. \p \v 20 A-ibagi neg-mutikudgu, Jesús na-e-sapingan-ambe-gakabogwadmala mesa-naba mas-gunnega signonimalad. \v 21 Mas gunbukmargu, Jesús sogded: \p —Napira an bemarga soged, bemar-wargwen darba an-ukoed. \p \v 22 A-ular e-sapingan nue-wile itodmalad, na wargwen-wargwen Jesúsga sogdemarsunnad: \p —¿Dummad, ani an be-ukoye? Sur an insa. \p \v 23 Jesús, abin-imakdegu, sogde: \p —Ar dule-wargwen e-argan bategi anba odogoedi, a darba an-ukoed. \v 24 Napira an bemarga soged, ani Dule-Machi, ar igi Bab-Dummad-Gardagi angi narmakar nai, ar deyob an guoed, an burgoed. Ar dule-darba-an-ukoeddina adi nue wilegoed, sabsur-odurdaklegoedba. A-dule gwalulessulina, bur nabirinad. \p \v 25 Geb degi Judas, darba-Jesús-uknaid, Jesúsga sogded: \p —Odurdaked-saila, ¿ani an be-ukoye? \p Jesús ega sogde: \p —Ar bede soged. \p \v 26 Mas gunbukmargu, Jesús madu susgua, Bab Dummadga dog-nuedye sogsa-gusad. Geb a-sorba Jesús madu biske-biske imaksad, e-sapinganga ukded, sogded: \p —Be sumar, be gunmar, we-madu an-sanad. \p Jesús na e-sapinganmala we-madu guchamarsunnad. \p \v 27 A-sorba Jesús nog susbalid. Bab Dummadga dog-nuedye sogsabargu, e-sapinganga ukdebalid, sogdebalid: \p —Bemar bela we gobmar. \v 28 We, an-abe. An-abe Bab Dummad dulemarbo igar-bini-mesnaid-wilubganad, degi, an-abe dulemar-bukidar-ular milegoed, adi iskued ega eliegar. \v 29 An bemarga soged, emigindi uva-nisdi we-sorba bar an gobosulid, geb an-Bab-neg-dakmaidse an bemar-abargi an gobdapbaloed. \p Jesús na e-sapinganmala we-vino gobsamarsunnad. \s1 Jesús Pedroga sogsad, aku be an-dakye be sogoed \r (Marcos 14:27-31; Lucas 22:31-34; Juan 13:36-38) \p \v 30 Bab-Dummad-nuggi namaksamalad-sorba, Olivos-yarse nadmarsun. \v 31 Geb degi Jesús na e-sapinganga sogded: \p —Belagwapa emi-mutik bemar angi bangudmaloed, ar ade Bab-Dummad-Gardagi narmakar naid, sognaid: \q1 ‘Sibad-wawaad-edarbed an oburgoed, \q1 Geb agi sibad-wawaad bela duurmakdoed.’ \qr Zac. 13:7 \p \v 32 Jesús sogdebar: \p —Geb gannar-an-durgusad-sorba, bemar-idu Galilease an naoed. \p \v 33 Pedro, abin-imakdegu, sogde: \p —Bela begi bangudmalale, andi begi gwen banguosulid. \p \v 34 Jesús, Pedro-abin sogded: \p —Napira an bega soged, emi-mutik, gannir-namaked-iduar, ilapaa be an-osulogoed. \p \v 35 Pedro, abin-sogde: \p —Ar an beba burgweye sogele, amba an be-osulogosulid. \p E-sapingan-baigan bela degibi sogdemalad. \s1 Getsemanígi Jesús Bab Dummadse gorsigusad \r (Marcos 14:32-42; Lucas 22:39-46) \p \v 36 Jesús na e-sapinganmala Getsemaní-neg-nugadse nonimarsun. Agi e-sapinganga Jesús sogde: \p —Wegi bemar ambikumar, andi weba Bab Dummadse gornagwelo. \p \v 37 Pedro, degi, Zebedeo-machimala-warbogwadbi eba sesa-gusad. Geb agi Jesús na nue-wilegoedba nue-wile itoalid, degi, nue-surbinsa itoarbalid. \v 38 Geb degi Jesús na e-sapingan-walapaagwadga sogde: \p —Andi an ulubgi nue-bukib-itogedba sunna an burgwisar-itoleged. Wegi be ambikumar, nue atakmalo, Bab Dummadse be gormalo. \p \v 39 Jesús sikwas nadgu, yokorgi sindigar napagi dulluu sigdapgu, Bab Dummadse gote, sogded: “An-Bab, an-idu igar-buled naid, ina-gaibid gobedyob beedse an egi wilegoed, sunna be anga osulogena-gadin, degite an-sogedbarsur, unnila be-sogedbarbi be imakoed.” \p \v 40 Geb degi Jesús Bab-Dummadse-gorsiid bergusgu, na e-sapinganse nonikid, daknonikid, bela gabmamai. Geb degi Jesús Pedroga sogded: \p —¿Ar wachi-irgwensaar anba wis ataksii geg be gue, Babse golega? \v 41 Nue atak, Bab Dummadse be gole, adi iskuedgi-wilubdakleged mer bemarse warmakmalagar. An wisi bemar-burbadi guagwar gudiid Babse golega, bemar-sandi degisulid, adi nolloo gued. \p \v 42 Jesús gannar nadbargu, gannar Bab Dummadse gotebalid, sogdebalid: “An-Bab, an-idu igar-buled naid, ina-gaibid gobedyob beedse an egi wilegoed, geg be anga osulogele, igi-barsa, degite, be-sogedba be imakoed.” \p \v 43 Jesús Bab-Dummadse-gorsiid bergusgu, gannar na e-sapinganse nonibargu, daknonikid, gabmamai, ar ade gabed nue egi obin itomalad. \v 44 Degi Jesús na e-sapingan gabmamai obesad, gannar nadbalid. Degi gannar ilapaagi Bab Dummadse goted, gannar idu sogsadgii sogdebalid. \p \v 45 Geb degi Jesús e-sapinganse nonikid, ega sognonikid: \p —Bemar gabmarsun, bemar obunnomarsun. Emigindi wachidi omossun. Ani Dule-Machi, dulemar-iskudidimaladse darba uklesokarsun, adi an-oburgwemalagar. \v 46 Degisoggu, bemar gwisgumarsun, namarsun. Be dakmar, dule-darba-an-uksaddi bato anmar-walik gusad. \s1 Judio-dummagan-sogedba dulemar Jesús-ganonimalad \r (Marcos 14:43-52; Lucas 22:47-53; Juan 18:1-11) \p \v 47 Jesús amba e-sapinganga sunmakgwichi, e-sapingan-warambe-gakabogwad-wargwen, Judas-nugad, ese nonikid. Aba dule-irwa-Bab-Dummadse-gormalad-e-dummagan, degi, Judiomar-girmar-dummagan-neggwebur-sedimalad dulemar-bukidar-barmiar-gusmalad. We-dulemar-bukidar espunyar-yalaba, degi, suarmar annik-annik, Judasba duurmakdani-gusmalad. \p \v 48 Judas, Jesús-darba-uksadi dulemar-nonimalad-ebo igar-nabosad, ega sogsad: “Ar dule-e-wagar an uoed, ega sogegar, be nued sogeye, a-dule bemar gamaloed.” \v 49 Geb Judas yog Jesússe naar imaksad, ega sogded: \p —Odurdaked-saila, ¿be nuedi? \p Geb degi ei-wagar usa imaksad. \v 50 Degi Jesús Judasga sogded: \p —An-ai, ¿ibiga be daniki? \p Geb degi dulemar Jesússe nonimalad, geb Jesússe achadmargu, Jesús-gasmarsunnad. \p \v 51 Ar e-sapin-wargwen Jesús-naba-gwichidi, espunyar onosgu, dule-irwa-Bab-Dummadse-gormalad-bur-dummad-e-mai naibi imaksad, e-uaya ei siksad. \p \v 52 Geb degi Jesús aga sogde: \p —Be espunyar e-uka-yaba be mese, ar bela dulemar-espunyar-ebumaladi, espunyargi burgoed. \v 53 ¿Ar be insagua, emispinne geg an-Babse gochar be insae, mili-miliba geg angermar anga barmida be insae? Anga barmialile. \v 54 Ar deyob gusale, ¿degite, igi Bab-Dummad-Gardagi narmakar-naidba bar gusarsunna? Ar a-Gardagi sognaid, an burgwer-gebye. \p \v 55 Geb agi Jesús dulemarga sogded: \p —¿Ibiga bemar dule-iskana-ibmar-atursaedyob an-gadanimala, emide espunyar, degi, suarmar-yalaba bemar an-gadanimargu? Bane-bane bemarba an gudigusad, Bab-Dummadse-goled-neggi dulemar-odurdakdii, degite agindi bemar gwen an-gassurmalad. \v 56 Emigindi ar igar-maidbali, adi Bab-Dummad-Gardagi narmakar Bab-Dummad-gaya-burba-berbemalad-narmaksadba guegala deyob gunonikid. \p Degi Jesús-sapingan Jesús wargwen mete, e-idu bela duurmakdemarsun. \s1 Jesús igar-nabiromalad-dummagan-asabin selesad \r (Marcos 14:53-65; Lucas 22:66-71; Juan 18:19-24) \p \v 57 Dulemar-Jesús-gasmaladi, dule-irwa-Bab-Dummadse-gormalad-bur-dummad, Caifás-nugadse Jesús-sesmalad, bia escribamar, degi, Judiomar-girmar-dummagan igar-itogega bukmaladse. \v 58 Pedrodi bannabasaar Jesúsba nadap-gusmogad, dule-irwa-Bab-Dummadse-gormalad-bur-dummad-neg-imbase warmakdapid. A-neg-imbase dogsagua, suar-ibedmar-abargi sigdapid, dakega, igi Jesús-imakmalo-dibeye. \p \v 59 Dule-irwa-Bab-Dummadse-gormalad-e-dummagan, girmar-dummagan, degi, bela Judio-dummagan-igar-nabiromalad, aminanai-guarmalad, igi-saele Jesús nodiid, yamo-gakansaale, amimalo-dibeye, adi Jesús-oburgwemalagar. \v 60 Degite gwen amissurgusmalad, bia Jesús nodiid. Ar bukidar yamo-gakansaar sunmaknonimar-inigwer. Geb warbo yamo-gakansaar ibmar soged nonimalad, \v 61 sognonimalad: \p —We-dule sogsaye: ‘An sunna Bab-Dummadse-goled-neg-siid an earye, degi, gannar ibapaagi sunna gannar an sobye.’ \p \v 62 Dule-irwa-Bab-Dummadse-gormalad-bur-dummad gwisgusgu, Jesúsga sogded: \p —¿Be dulemar-abin imakosuli? ¿Ar wede igi be sogmosunna begi-sunmaknanaidgi? \p \v 63 Ar Jesúsdi bipisaar gwen abin-imaksasulid. Geb degi dule-irwa-Bab-Dummadse-gormalad-bur-dummad ega sogdesun: \p —Bab-Dummad-Dula-Maid-nuggi an bega soged, anmarga be soge, ¿ar be Cristo, Bab-Dummad-Machi-sunnadi? \p \v 64 Jesús, abin-sogde: \p —Ar bede soged. A-uki an bega sogbalid, emigi ani Dule-Machi, Bab-Dummad-bela-gangued-nikad-e-argan-nuedsik dule-dummadga an sii be an-dakmaloed, degine, nibneggi mogir-imbaba daniki be an-dakmarbaloed. \p \v 65 Geb degi dule-irwa-Bab-Dummadse-gormalad-bur-dummad e-mor na esirmaksad, oyogegar Jesús degi-sogsad ede sae-itoye, Bab Dummadgi dodoguye. Degi dummaganga sogded: \p —¡Bab-Dummad-nuggi we dodosad! ¿Ar ibiga e-barsogmalad anmar bar abesunna? Ar bemar-sunnad, emiskwaa be itosmalad, we-Jesús Bab-Dummad-nuggi dodosad. \v 66 ¿Igi bemar itomarmosunna? \p Dummagan-igar-itobukmalad abin-imakdemargu, sogdemalad: \p —Oburgwed ega igar maid. \p \v 67 Geb degi, dummagan Jesús-wagargi wiakdemalad, argan-olor sarsodmarbalid, degine, baigan wagargi bibyodmarbalid. \v 68 Ega sogdemalad: \p —Cristo, ar bela be ibmar wissoggu, anmarga be soge, ¿doa be-bibyossunna? \s1 Pedro sogsa-gusad, an aku Jesús-dakye \r (Marcos 14:66-72; Lucas 22:54-62; Juan 18:15-18, 25-27) \p \v 69 Pedro neg-imbagi sii, bunagwa-arbaed-wargwen ese nonikid, ega sognonikid: \p —Be, Jesús-Galileaginedba gudii an be-daksamogad. \p \v 70 Pedro, bela dulemar-asabin osuloded, sogded: \p —Aku an itoged, ibu be anga obare. \p \v 71 Pedro yawagakse nadgu, bunagwa baid Pedro-dakarbalid, a-bunagwa dulemar-bukmaladga sogded: \p —We-dule, Jesús-Nazaretginedba gudii an daksamogad. \p \v 72 Pedro gannar osulodbalid, sogded: \p —Bab-Dummad-nuggi napira an bemarga soged: Andi, an we-dule-aku-daked. \p \v 73 Degine, sikwas sanargusadgine, walik-bukmalad Pedrose nonimargu, ega sogdemarmogad: \p —Napira an bega soged, be Jesús-sordamogad, ar be-sunmaked mag-itoleged be a-sordamogad. \p \v 74 Geb degi Pedro ukabsaar ibmar sokalid, degi sogdebalid: \p —Bab-Dummad-nuggi napira an bemarga soged: Andi, an we-dule-aku-daked. \p Geb degidgine, yog gannir namakded. \v 75 Geb degi Pedro ebinsaas-naded, igi Jesús ega ibmar sogsad: “Gannir-namaked-iduar, ilapaa be an-osulogoed.” Degi Pedro magaba nadgu, nue-ise-boar nadsunnad. \c 27 \s1 Jesús Pilatose sesmalad \r (Marcos 15:1; Lucas 23:1-2; Juan 18:28-32) \p \v 1 Wakdargusgu, bela dule-irwa-Bab-Dummadse-gormalad-e-dummagan, degi, Judiomar-girmar-dummagan-neggwebur-sedimalad igar-itosmargu, igar-mesismalad, Jesús-oburgwemaloye. \v 2 Edinnar Jesús-sesmalad, neggwebur-dakmaidse Poncio-Pilato-nugadse, aga ukdapmalad, Jesúsga igar-itogegar. \s1 Judas na dukin oburgwisad \p \v 3 Geb degi Judas, Jesús-darba-uksad-dule, dakargu, Jesús-oburgwilegoe, bukib-binsaded. A-ular Judas mani-dulagwen-gakambed gannar dule-irwa-Bab-Dummadse-gormalad-e-dummaganse, degi, Judiomar-girmar-dummaganse senonikid, \v 4 amarga sognonikid: \p —An dummad nosad, dule-ibmar-gwen-oakalossulid binsa darba an uksad. \p Ar dummagandi, abin-imakdemalad: \p —¿Ar anmargardi baisi? ¡Ar wedi begindo! \p \v 5 Geb degi Judas Bab-Dummadse-goled-neggi mani-mide nadsunnad, geb agi na dukin gammu gadapid. \p \v 6 Dule-irwa-Bab-Dummadse-gormalad-e-dummagan, Judas-mani-mided wesmargu, sogdemalad: \p —Igar-nuedsulid, we-mani anmar Bab-Dummadga-mani-sabogedgi uker, ar ade we-mani bato ukabsalealed, dule-gindakega-imakoed-manid. \p \v 7 Geb dummagan igar-itosmargu, baksamalad, napsa-ibmarga-sobleged-nainu, adi agi dulemar-ainebarmalad burgwisar, digmalagar. \v 8 A-ular a-nainu amba emi-ibase bileged: “Nainu-Abeye.” \v 9 Ar deyob gunonido, igi Bab-Dummad-gaya-burba-berbeged, Jeremías-nugad, deun sogsa-gusgu: \q1 Mani-dulagwen-gakambe susmar, \q1 dule-nued-uklesad e-mani, \q1 Israel-dulemar an-uksad-mani. \q1 \v 10 A-mani napsa-ibmar-sobed-nainu bakega uksamalad, \q1 ar igi Bab Dummad anga sogsadba, \q1 aba igar imaklesad. \qr Zac. 11:12-13 \s1 Pilato Jesúsga igar-itosad \r (Marcos 15:2-15; Lucas 23:3-5, 13-25; Juan 18:28-19:16) \p \v 11 Dule-dummad-neg-dakmaid Pilato-nugad, a-asabin Jesús gwisgudapid. Pilato Jesússe egichialid, ega sogded: \p —¿Ar be Judiomar-E-Rey? \p Jesús, abin-sogde: \p —Ar bede soged. \p \v 12 Dule-irwa-Bab-Dummadse-gormalad-e-dummagan, degi, Judiomar-girmar-dummagan ar Jesúsgi sognanai-guarmar, we, igar-iskana imakdiiye. Ar Jesúsdi gwen abin-imaksasulid. \v 13 Geb degi Pilato Jesúsga sogded: \p —¿Be itosuli bule-melu begi sunmaknanaid bede ibmar-iskana imakdiiye? \p \v 14 Ar Jesúsdi bipisaale gwen abin-imaksasulid. Degisoggu, Pilato nue-geger daksunnad, ar ibiga wede Jesús dulemar-abin imaksuli. \s1 Pilato Jesúsga igar-mesisad, oburgweye \r (Marcos 15:6-15; Lucas 23:13-25; Juan 18:39-19:16) \p \v 15 Emide dakleargu, ibagi Pilato gusgu Judiomar-abemaladba dule-wargwen-eskaryagi-mellesiid ega onodaed. \v 16 Deunni a-ibagangine, dule-wargwen eskaryagi-mellesiido, yeer-dule-nug-nikagwad, Barrabásye a-dulede nugad. \v 17 Dulemar-bukidar ambikunonimargu, amarga Pilato sokar: \p —¿Doa bemarga onobi be an-abemarsunna, Barrabás-onoge, igi, Jesús, Cristoye-nugad, a bemarga onobi be an-abemala? \p \v 18 Ar ade Pilato wisid, Judio-dummagan nobedbali ega Jesús-uksamalad. \p \v 19 Pilato deun igar-naboged-gangi sii, e-ome ese gaya barmialid: “We dule-nued, dule-iskudisulid, mer egi be yolemogo. Emi an ichakwa gabdakmai oibosad, an egi gabdaksadgi nue nunmak an itodiid.” \p \v 20 Ar dule-irwa-Bab-Dummadse-gormalad-e-dummagandi, degi, Judiomar-girmar-dummagan yamo dulemar-binsaed gasmalad, adi Pilatose Barrabás-egismalaga, ega onogegar, Jesúsdi oburgwemalagar. \p \v 21 Pilato gannar dulemarga sogdebar: \p —¿Doa bur wemar-warbogwad bemarga onobi be an-abemala? \p Emar abin-sogdemar: \p —Barrabás anmarga onoye. \p \v 22 Geb degi Pilato dulemarga sogdesun: \p —Ar degite Jesús, Cristoye-nugad, ¿igi an imakosunna? \p Bela abin-sogdemar: \p —¡We-dule nakrusgi bioke! \p \v 23 Pilato dulemarga sogdebar: \p —¿Ar degite, we-dulede ibu ibmar-iskana wede imaksasunna? \p Agi dulemar bur-bule oimakdemalad, sogdemalad: \p —We-dule nakrusgi bioke. \p \v 24 Pilato dakdegu gwen igar-nabolesuli, aka-bur-bule dulemar oimakbukwa, bormogi dii susgua, na e-argan dulemar-wagab enukded, sogded: \p —We-dule-nued bemar oburgoed, anginsurdo, bemargindo. \p \v 25 Bela-dulemar abin-sogdemalad: \p —We-dule-oburgwilegoed anmargi naguoed, degi, anmar-mimmigangi. \p \v 26 Geb degi Pilato Barrabás-onossun. Jesúsdi sabsur-bibyosad-sorba suar-ibmalaga uksasun, adi nakrusgi biokmalagar. \s1 Suar-ibmala Jesúsgi dodosad \r (Marcos 15:16-20; Juan 19:2-3) \p \v 27 Degi Pilato-e-suar-ibmala, Pilato-neg-Pretorio-nugadse Jesús-sesmalad. Agi suar-ibmala na e-sordamar bela-danagwenad Jesús-ebilis ambikunonimalad. \p \v 28 Suar-ibgan Jesús-mor esusmargu, rey-mor-ginnid-yoedgiid Jesúsga yosmarsunnad. \v 29 E-nonogi iko-sobaled-gurgin ega sismarbalid, gaapoledyob e-argan-nuedgi ega masargiid uksamarbalid. Geb degine, Jesús-asabin yokorgi sindigar sig-damalad, yamo egi dodonagus-damalad, ega sogde-damalad: \p —¡Be Judiomar-E-Rey, suibaksaar be ani gudigusana-gadin! \p \v 30 Suar-ibgan Jesúsgi wiaksa-damarbalid, masargiid annik sudamalad, geb agi e-nonogi sarso-damarbalid. \v 31 Suar-ibgan Jesúsgi-dodosmalad-sorba, mor-ginnid ega esusmalad, gannar ega e-mor yosmalad. Geb degi Jesús-sesmarsunnad nakrusgi biokmalagar. \s1 Jesús nakrusgi bioklesad \r (Marcos 15:21-32; Lucas 23:26-43; Juan 19:17-27) \p \v 32 Roma-suar-ibgan Jesús nakrusgi biokegala Jerusalén-neggweburgi nodmargu, dule-wargwen-Cirene-neggweburgined, Simónye-nugad dakarmalad. A-dulede Jesúsga nakrus-seega ise-barmiar imaksamalad. \p \v 33 Neg Gólgotaye-nugadse modapmalad, a sogleged, Dule-Nonogar-Nega. \p \v 34 A-negse modapmargu, vino ina-gaibidgi oburaledba suar-ibgan Jesús-ogobdemalad, adi dogbar mer nunmaked itogegar. Ar Jesúsdi wis itosgua, yapa abin-gobgusad. \p \v 35 Suar-ibgan Jesús-nakrusgi-bioksamargu, Jesús-morgi dodoarmalad, wilubdaknai-guarmalad, igid mormar egadga guo-dibeye. A-sorba Jesús-mor mimmismarsunnad. Weyob gusdo, adi Bab-Dummad-gaya-burba-berbeged epenne sogsadyob guegar, deun sogsa-gusgu: \q1 An-mor na mimmismarsun, \q1 degine, an-morgi wilubdaknanai gusmar, \q1 adi dakega doagadga guo-dibeye. \qr Sal. 22:18 \p \v 36 Degine suar-ibgan ambikusmargu, Jesús-edarbesigusmarsunnad. \v 37 E-nakrus-birgi narmaksamar, ibiga Jesús burgwenai. Narmakaled weyob sognaido: \qc WE JESÚS \qc JUDIOMAR-E-REY. \p \v 38 Geb degi suar-ibgan dulemar-atursamalad-warbo nakrusgi bioksamarmogad. Wargwen Jesús-nakrus argan-nuedsik ogwichisad, baiddi Jesús-nakrus argan-sapiledsik. \v 39 Dulemar-Jesús-dikarba-nasdamalad ise-dodoar egi nas-damalad, yamo ega nono-ege-ege gunadap nas-damalad, \v 40 ega sogde-damalad: \p —Ar be Bab-Dummadse-goled-neg be earoye sogsad, degi, ibapaagi gannar sobbaloye. Ar be deyob sogsasoggu, emigindi na be dukin bendake, ar be Bab-Dummad-Machile, nakrusgi-naid be aidedage. \p \v 41 Amba deyob, dule-irwa-Bab-Dummadse-gormalad-e-dummagan, escribamar, Fariseomar, degi, Judiomar-girmar-dummagan, amar bela Jesúsgi dododmarmogad, sogdemarmogad: \p \v 42 —We-Jesús dule-baigandi nabir bendaksad, edi dukin geg na bendaked. Ar Jesús Israel-Dulemar-E-Reyle, nakrusgi-naid aideda-den, geb agi anmar egi benguosulid. \v 43 We-dule Bab-Dummad-gwen-bengussulid e-bendakegar, degisoggu, Bab Dummad nabir we e-dakele, bendakodo, ar na sogsagusad: ‘Ani an Bab-Dummad-Machiye.’ \p \v 44 Amba deyob atursamalad-Jesúsba-nakrusgi-bioklegar-naimalad egi dodonanai-gusmarmogad. \s1 Jesús nakrusgi-nai burgwisad \r (Marcos 15:33-41; Lucas 23:44-49; Juan 19:28-37; Hebreos 9:1-28) \p \v 45 Dad yorukugusgu, bela we-napa-naidgi nega-sichid nagunonikid, wachi-irbaase naigusad. \v 46 Wachi-irbaa gusgu, Jesús binnasur goted, sogded: \q1 “\tl Elí, Elí, ¿lama sabactani?\tl*” \m A sogleged: \q1 An-Bab-Dummad, an-Bab-Dummad, \q1 ¿ibiga be angi bangusa? \qr Sal. 22:1 \p \v 47 Abar Jesús-nakrus-walik-bukmalad Jesús degi-soge itosmargu, sogdemalad: \p —Wede Elíasse gornaid. \p \v 48 Degi dule-wargwen, yoga abarmakar naded, ibmar buta-butadi susgua vino-gaibidgi owardikusad, geb suar-dukugi edichagu, Jesúsga ukded, adi suk-suk saegar. \v 49 Ar baigandi sogdemalad: \p —Mer ese achamar, dakmalo bule Elías odenoniko-dibe. \p \v 50 Geb Jesús gannar binnasur gotebargu, burkwis naded. \v 51 Deun, Jerusaléngi, Bab-Dummadse-goled-neggi, Neg-Islidikid-irwa-mor-naid niba achirmakde urbalidse-bakar gusad. Degi napneg giglimakded, akwa-dummagan mamaridbalid. \v 52 Degi neg-uanmar argadbalid, bukidar-dule-gwage-swilidikmalad-burgwismalad durgudmalad, \v 53 amar neg-uangi-mamaid ainidmalad. Jesús-gannar-durgusad-sorba, geb neggwebur-islidikid-Jerusalénse, nonimalad, degine, amar bukidar-dulemarse magarosmalad. \p \v 54 Degi Roma-suar-ibed, sordamar-dulatar-sediid, degine, e-sordamar, Jesús-edarbebukmalad, negabandur-nagusad daksamargu, degi, bela ibmar-gusad daksamalad, bela nue-dobe-ito nadmalad, sogdemalad: \p —We-dule nue Bab-Dummad-Machi-sunnadid. \p \v 55 Agi bukidar-omegan bannabasaar Jesús-dakbuk-gusmarmogad. Ar a-omegan Galilea-akar Jesúsba bipirmakdanimalad, ega ibmar-imakdii-gusmalad. \v 56 Amar-omegan-abargi María-Magdalena, María, Santiago, degi, José e-nan, degine, Zebedeo-machimala-e-nan, gwichi-gusmarmogad. \s1 Jesús neg-uangi diglesad \r (Marcos 15:42-47; Lucas 23:50-56; Juan 19:38-42) \p \v 57 Neg-sedodgu, mani-ibed-wargwen, José-nugad nonikid. We-dulede Arimateaginedid, Jesús-e-sapinga gusmogad. \v 58 We dule Pilatose nade-gusad, Jesús-mui egisdapid, adi neg-uanse dignaegar. Geb degi Pilato igar-uksad, Jesús-mui Joséga ukmalagar. \p \v 59 José, Jesús-mui-nakrusgi-naid odesgu, atued-sipu-ollibisulid-nuedgi nue obipirmaksad. \v 60 Geb degi José na e-neg-uan-binidgi Jesús-mesisad. A-neg-uande akwa-imbaba nue-saale akwiargalad José akwa-dummad obaparmaksagu, a-neg-uan-doged-idu akwa-dummad sisa, nadsunnad. \v 61 José, Jesús-mui dignaigu, María-Magdalena, baid Maríaye-nugbalid, neg-uan-asabin bukwa-gusmarmogad. \s1 Dummagan suar-ibgan-urbisad neg-uan edarbega \p \v 62 Banedgine, ibmar-guar-urbed-sorba, dule-irwa-Bab-Dummadse-gormalad-e-dummagan, degi, Fariseomar Pilatose ambikunonimargu, \v 63 ega sogdemalad: \p —Dummad, anmar insado, we-dule-yardakegwad amba dula gudigu, sogsa-gusad: ‘Ibapaagwad-sorba gannar an durguoye.’ \v 64 Degisoggu, be barmide dule neg-uan ibapaa edarbegar, ar abakalegi degiile, e-sapingan mutik Jesús-mui atursanonimalale, geb dulemarga sokarmalale: ‘Burgwar-mamaimalad-abargi Jesús durgusye.’ Ar degiir, bur-bule idualedba dulemar-yardakoed. \p \v 65 Geb degi Pilato amarga sogded: \p —Nabir, Ar degiile, wegi-suar-ibmala-bukwad be neg-uanse sedmar, ar na be wismaladba be imakmarsun. \p \v 66 Geb degi amar neg-uanse nadmarsun. Akwa-yawagakgi-siidgi Roma-wilub nasiksamalad, adi dulemar mer neg-uan egamalagar. Degine, suar-ibmala-ogwichismarbalid, neg-uan edarbemalagar. \c 28 \s1 Jesús gannar durgusad \r (Marcos 16:1-8; Lucas 24:1-12; Juan 20:1-10) \p \v 1 Obunnoged-iba nasgu, itoged-iba-geb-naguded oiboargu, María-Magdalena, degi, María-baid, neg-uan-dakega nonimalad. \p \v 2 Degi negabandur-dummad nagu-nonikid, ar ade Bab-Dummad-e-anger-nibneggi-danikid, napnegse nonigu, akwa-dummad neg-uan-yawagak-idu-siid onirnonikid. A-anger a-akwa-birgi sigissunnad. \v 3 Anger-e-dakleged mar-gaedyob-dakleged, degine, e-mor ise-sibudik, dakuu daklebalid. \v 4 A-dobedbali, suar-ibmala wawanmakdemalad, degi, burgwisayob megismarbalid. \p \v 5 Ar angerdi omeganga sogded: \p —Mer bemar dobgumar, ar an wisdo, bemar Jesús-nakrusgi-biokles-gusad amidanimalad. \v 6 Jesús wegi bar maisulid, ar igi bemarga sogsa-gusa, deyob gusad, Jesús gannar durgusad. Be dakdamar, bia Dummad-Jesús mai-gusad e-gannar. \v 7 Bemar gwae namar, e-sapinganga sognamar: ‘Emi Jesús burgwar-mai-gusadmar-abargi gannar durgusye, bemar-idu Galilease nadmarye, agi be dakmaloye.’ Webi an bemarga sogdo. \p \v 8 Degi omegan neg-uangi nodgu, dobed-abargi, degi, nue-weligwar itogedginbali, abarmakdemalad, Jesús-sapinganga gaya-burba-nued sognamalagar, Jesús durgusye. Degine, omegan gaya-burba-nued sognadapmargu, \v 9 egi Jesús noalid, ega sogded: “¡Na, degite, bemarde!” Degi omegan ese walik gunonimargu, e-mali-duku angaagwar imakdemalad, degi, Jesús-nug Bab-Dummad-nug-odummolegedyob odummodmarmogad. \v 10 Geb degi Jesús amarga sogde: \p —Mer bemar dobgumar, be namar, an-gwenadmarga gaya-burba-nued be sognamar, adi Galilease namalagar, agi an-dakmalagar. \s1 Suar-ibmala ibmar-sogsamalad \p \v 11 Ar omegan nadapmargu, suar-ibmala-abar neggweburse nadmarmogad, dule-irwa-Bab-Dummadse-gormalad-e-dummagan owisodapmalad, bela igi neg-uangi ibmar-gusadba. \v 12 Dule-irwa-Bab-Dummadse-gormalad-e-dummagan, Judiomar-girmar-dummaganse gochamargu, na igar-itosmalad, degi, suar-ibmalaga mani-ichesur uksamalad. \v 13 Amarga sogsamalad: \p —Bemar sogoye: ‘Jesús-sapingan mutikidba nonimarye, Jesús-mui atursasmarye anmar gabmamaiguye.’ \v 14 Ar dule-dummad-neg-dakmaid degi-itoalile, anmar-ebo sunmakoed, adi mer be-oakalomalagar bemar gabbukwad-ular. \p \v 15 Suar-ibmala mani susmargu, ar igi Judio-dummagan ega sogsamala, deyob imaksamardo. Ar deyob Judiomar-abargi we-gaya amba emi-ibase soglediid: suar-ibmala gabmamaigu, Jesús-e-sapingan Jesús-mui atursasmarye. \s1 Jesús e-sapinganga igar-uksad e-igargi sunmaknamalagar \r (Marcos 16:14-18; Lucas 24:36-49; Juan 20:19-23) \p \v 16 Ar Jesús-e-sapingan-ambe-gakagwensak-guedi, Galilea-yarse nadmalad, bia Jesús ega sogsagusad, a-yarse be naoye. A-yarse nadmarsunnad. \v 17 E-sapingan Jesús-dakarmargu, Jesús-nug igi Bab-Dummad-nug-odummolegedyob odummodmarmogad. Gwenna-gwenna-e-sapingan amba egi bengusmalad. \v 18 Jesús na e-sapingan-walik gunonigu, amarga sogded: \p —We-napneggi neg-dakega degine, nibneg dakega Bab Dummad bela igar anga uksad. \v 19 Degisoggu be namar, bela-dulemar-yar-baid-baidgi-bukmalad an-sapinganga gued be imaknamar, Bab-digi-ogleged-igar be imaknamar, Bab-Dummad-nuggi, Bab-Dummad-Machi-nuggi, degi, Bab-Dummad-Burba-Nued-nuggi. \v 20 Bemar dulemar-odurdaknamar, bela-ibmar an-bemar-odurdaksad nue eba nanamaloye. An emi bemarba bane-bane gudiguoed, we-napneg-berguedse. Be itomargua.