\id JAS 60JASkvn.sfm utf8 James CUK-Kuna San Blas-Panama 2009 \h Santiago \toc1 Santiago Gwenadganse Garda Narmaksad \toc2 Santiago \toc3 Santiago \mt1 Santiago Gwenadganse Garda \mt1 Narmaksad \mt2 Santiago \ip Santiago Jesús-e-urbad. Santiago gwenadgan-Jerusaléngi-bukmalad-e-dummadga-gusad. We-Santiago Pablo-unas-gusad, adi Pablo gwenadganga oyogegar, ede Moisés-igar-maidba nanadimoye (Gusmalad 21). Santiago, Bab Dummad Burba Nuedbali gwenadgan-neggwebur-baid-baidgi-bukmaladse garda narmaksad, ega sogega, Bab-Jesúsba-nanaimalad igi nanamalar-gebe. Sogsabalid, iskuedgi dule-wilubdakleged Bab Dummadgi danisurye. Santiago sogsabardo, bela dulemar emarbi be dakmaloye. Bab-Jesúsba dule nagunonikir, e-daedgi mag dakle-daye, wede bule-nue Bab-Jesúsba-naid-sunnadye. Santiago sogdo, dule-Jesúsgi-bensulid we nue mag dakle-daye na e-ibmar-imakedgi. Santiago garda-narmaksad-bergunaidgi gwenadganga binsaed uksiido, igi nanamalar-gebe. \ip Binsamardo, Santiago birga 62-gi burgwisar-gebye, degisoggu, a-birga-idu we-garda narmaklesdo. Be itomargua. \c 1 \p \v 1 Andi Santiago, Bab-Dummad-e-mai, degine, Dummad-Jesucristo-e-maibar. Israel-dulemar-sogambe-gakabo we-napneggi aisakis-bukwadse nued-sogeye an sogsiid. \s1 Binsaed-nuegan Bab Dummadgi danikid \p \v 2 Jesúsgi-an-gwenadmalad, bemarga igar-bulegan akar-akar nonikir, bemar yeer-itoge-wilubmalad. \v 3 Ar bemar wismalad, Bab-Jesúsgi-bensulid bei wilubdaklealir, bemar agi abin-baisur-itoged be durdaknonimaloed. \v 4 Degisoggu, abin-baisur-itoged bemarga ibmar-nuedga-gued be imakmar, adi bemar Jesúsgi bela unniguar-guegar, degi, ibmar bela bega nueganbi gumalagar, Cristoba-nanaedgi ibmar-soggwengi gwen galakusuli bemar gumalagar. \p \v 5 Ar bemar gwenna-gwenna amba binsaed-nued-suli-itogele, Bab Dummadse be egismar, ar Bab Dummad bela binsaed-nued dulemarga uked. Bab-Dummad-binsaed-nued-ukedi, ise-obinagwar, nalle-suli uked. \v 6 Ar be binsaed-nued Bab Dummadse egichialir, egi bensuli be egiser-gebed, bega ukegar. Degi-sulile, Bab Dummadgi be benguele, be demar-mulluganyobdo, ar demar-mullugandi unnila burwa-goledba seled-daed. \v 7 Ar dule demar-mulluganyobile, mer binsao, Bab Dummad ega ibmar uko-deeye. \v 8 Ar dulemar emi ibmar-bina-soged, degine, banegi bato ibmar-baid-bina-sogbalid, we-dulemar binsaed-darbomaladdo, e-daed geg gannargwaa daed. \p \v 9 Gwenad, be dule-nug-nikadsulile, weligwar be-itoge-wilubbid, Bab Dummad nug-nikaa be-imaknonikir. \v 10 Ar gwenad-mani-ibed weligwar itoge-wilubmogad, Bab Dummad dule-nug-nikasulidga e-imaknonikir. Ar dule mani-ibed dutuyob baisursunnaa bergudmogoed, ar we-napneggi degi-sadeguosulid, bergudoed. \v 11 Ar dad-ibeler nakwialile, ise-gaar nagusale, dutu-e-gagan dingud-daed, e-dutu saeledogu, argwatoed, e-yeer-dakleged gwen sanargusuli bergudoed. Debayobi dule-mani-ibed na e-ibmar-nikad bergudmogoed. \s1 Wilubdakleged-igar \p \v 12 Dule iskuedgi wilubdaklealir, baisur itoge egi obichale, we-dulegi nued binsalesdo. Ar wilubdakleged burbagi obichale, dula gudigued, olo-gurgin-nuediyobidi, Bab Dummad na e-sabmaladga ukoye sogsad ega ukoed. \v 13 Ar dule-wargwen iskuedgi wilubdaklear-sogele, mer binsao, Bab Dummad iskuedgi-an-wilubdaknaiye, ar Bab Dummad iskuedgi geg wilubdakleged, degine, wichur dulemar iskuedgi wilubdakbalid. \v 14 Ar anmar iskuedgi wilubdaklealir, galagwensuli na binsamaladba, degi, ibmar-iskana sabiedbali, iskud-damalad. \v 15 We ibmar-iskanagi-binsaedba iskued noar-daed. We-iskuedba ibsaedba, burgwed nonisunnoed. \p \v 16 Degisoggu gwenadgan an-bemar-sabmalad, mer be binsamalo, iskued Bab Dummadgi daniye. \v 17 Bela ibmar-nuegan, degi, ibmar-burba-inikimalad anmarga uklemaid, nibneggi Bab-Dummad-akar danikid. Bab Dummad gwallu-meed nibneggi nasiksad, a-Bab-Dummad gwen gwagmaisulid, degi, bipisaale neg-sichid-naguedyobi Bab Dummad gwen gumaisurbalid. \v 18 Bab Dummad e-binsaedba, na E-gaya-burba-nued-napiragwad-sogedba anmarga burba-dulad uksad, adi ibmar-obinnisad-abargi, anmar-inse na e-dulaga guegar. \s1 Bab-Dummad-igar napiragwadid \p \v 19 Degisoggu, gwenadgan na-be-sabemalad, a-ulale be guakwaa gudii imakmarsun, dulemar ibmar-bega-soged itoged. Ar be-sunmakeddi, degine, be-urweddi na be bargae-wilubmalad. \v 20 Ar dule-urweddina, Bab-Dummad-igar-inikii-imakedba imaksulid. \v 21 Degisoggu, bela ibmar-iskana, ibmar-galagwensuli-bukidar-nikadi, adi be mimarsun. Unnila na be san-bipii-itogedgi, Bab-Dummad-gaya-burba be-gwagegi be abingasmaladba be damarsun, ar adi sunna be-san-burba abonoged. \p \v 22 Bab-Dummad-gaya-burba unnila mer be itomar, eba bur be ibmar-imakmar, ar degisulile, na be dukin yardakdimardo. \v 23 Ar dule unnila Bab-Dummad-gaya-burbabi itogele, eba dasulile, dule-wargwen na ispegi wagar-dakedyobdo. \v 24 Ar na wagar-daksadi, ispegi bangudgu, na iesdo, igi dakleged. Deyobdo, dule Bab-Dummad-gaya-burbaba dasulir. \v 25 Ar dule-wargwendi igar-napiragwadgi, dule-onoleged-igargi nue atakele, nabir yeer-ito-nanaleged-igargi nadapile, a-igar iesulile, ar bur a-igarba daele, we-dule, ibmar-saedgi nued egi binsalegodo. \p \v 26 Ar dule-wargwen bemar-abargi Bab-Dummad-igarba nue-nanadiiye sogele, degi-inigwele, na wichur gwabin bargaele, na dukin yardakdiido, Bab-igar-wisye sogdiid, binsa gordido. \v 27 Ar Bab-Dummad-igar-nuedba-swilidik-nanaedi, Bab-Dummad-asabin weyobdo: Dule-eigana, degine, mukwamar-sui-ei-burgwismalad-wile-itodimalad bendaked, degine, we-napneggi-ibmar-sunnasurmaladgi bangued, adi na san swilidik gudiguegar. \c 2 \s1 Bela dulemar emarbi be dakmaloed \p \v 1 Gwenadgan, anmar-Dummad-Jesucristo-bur-bela-bela-nuedgi be bensurmaladi, mer akar-akar dule-mani-nikad, degi, dule-mani-sulid be dakmaloed, emarbi be dake-wilubmalad. \v 2 Ar bemar Bab-Dummadse-gorbukwadgi dule-wargwen bemar-abargi olargan-yoi, degi, mola-nued-yoi dognoni-dibe, degi, dule-wargwen-wileged, mor-wilesakwaa-yoi dognonimo-dibe, \v 3 ar dule-mor-nued-yoid, yeer be dake, ega be sog-dibe: “Wese, gana-nuedse be sigdage.” Dule-wilegedgardi be sog-dibe: “Bedi weba be gwisguna,” igi, ega be sogdago-dibe: “Wegi an-nag-naba napagi be sige.” \v 4 Ar deyob be daele, bato be nosad, dulemar akar-akar bato be daksimalad. Be noar-binsamaladba, igar-noar bato be imaksamardo. \p \v 5 Gwenadgan an-bemar-sabmalad, nue itomar, ¿Ar Bab Dummad we-napneggi dule-wilegana sussursi, adi amar Bab-Jesúsgi nue bensuli-gumalagar, degine, amarga, Bab Dummad na-e-neg-dakmaid na e-sabmaladga ukoye sogsasursi? \v 6 Ar emide bemar dule-wilegana ibgwensur imakmargu. ¿Ar mani-ibmala bemar-wiodimarsursi? Degine, ¿amar igar-itomalad-dummaganse bemar-ebipidimarsursi? \v 7 ¿Ar mani-ibmala Bab-Jesús-nug-nued bemarga uklesadgi istar sunmakdimarsursi? Degite amar nabir wileganaba bur be dakmalad. Suli, bela emarbi dulemar be dake-wilubmalad. \p \v 8 Ar bemar igar-dummad-sunsoged-maidba nanaele, igar-nued be imakdido, Bab-Dummad-Gardagi sognaidgii: \q1 Na be dukin san sabeyobi, \q1 emar be sabgumogoed. \qr Lv. 19:18 \m \v 9 Ar bemar dule akar-akar imakdiile, emarbi daksulile, bato bemar dummad nosdo, Bab-Dummad-igar-maidgi be annasmardo, degisoggu, Bab-Dummad-asabin be nue nosmarsundo. \p \v 10 Ar dule-wargwen belagwapa Moisés-igar-mesisadba nanadiile, unnila igar-wargwengi annanonikile, bato belagwapa igar-mamaidgi a-dule annasdo. \v 11 Ar Bab-Dummad-sunnad sogsad: \q1 Mer neg-sichigi \q1 na abirgunagwarsuli yoledigumaloye. \qr Ex. 20:14 \m Degine, sogsabalid: \q1 Mer dule-oburgwemaloye. \qr Ex. 20:13 \m Degisoggu, dule neg-sichigi yoledisulile, ar aimardi-oburgwisale, ar igar-maidgi bato yolesdo. \p \v 12 Degisoggu, bemar nuekwaa sunmake-wilubbid, degi, nuekwaa nanae-wilubbalid, ar bemar wismalad, ar ibagwengi Bab Dummad dule-onoleged-igar-maidba anmarga igar-itogoed. \v 13 Ar dulemar-wile-daksasurmalad, Bab Dummad ega igar-naboalile, wile daklegosurmogad. Ar dulemar-wile-daksamogaddi, adi amardi Bab Dummad igar-nabiroged-ibagi, wile dakmogoed. Ar Bab Dummaddi sabsur dulemar-odurdakbisulid, bur dulemar wilesakwaa dakbied. \s1 Dule e-ibmar-imakedba mag daklegoed, Jesúsgi nue bensulid \p \v 14 Gwenadgan, dule-wargwen sog-dibe, Jesúsgi an bensurye, degite e-daedgi oyosurbalile, ¿ar sunna Jesúsgi bensurye sogdiid e-abonogosi? Suli, e-abonogosuli. \v 15 Ar igisun-dibe, gwenad-machered-wargwen, igi, gwenad-bundor-wargwen, mor-yoed sate, igi, mas-gunned satebar-dibe, \v 16 unni gayagi ega bemar sog-dibe: “An-ai, baisur, gwage-bogidikidgi be nae, na be mor yoe, mer be dambegu, degi, mas be gunbar.” Ar degite ibmar-abediid ega be uksulir, ¿wede unni-ibmar-sogedba be bendakosi? Suli, be bendakosuli. Ar be ega ibmar-ukerdi, be bendakodo. \p \v 17 Ar deyobdo, Jesúsgi be bensulid be oyosulir, binsa be gordido. Ar be-daedgi be oyoger-gebed, be Jesúsgi bensurye. \p \v 18 Sunna dule-wargwen sogdagoed: “Suli, degisur, gwensakdi ulubgi Jesúsgi bensulid, baiddi, ibmar-nuegan-imakdimogad, ebobela igar-nueganbido.” Andi an sogdo, degisurye. Ar be ibmar-imaksulidgi anga be oyogena, be Jesúsgi bensulid. Andi an ibmar-imakdiidgi an bega oyogodo, an Jesúsgi bensulid. \p \v 19 ¿Unnila Bab-Dummad-wargwenna-maid be bensuli? Nueddo. Ar deyob niamar bensurmogad, degine, Bab-Dummad-asabin niamar dobedba wawanmakde-daed, degi-inigwele, Bab Dummadba dasurmalad. Ar be deyobmodo, be Jesúsgi bensulid, be ibmar-saedgi oyosulile, be binsa-gordido, ar be-daedgi be oyoger-gebed be Jesúsgi bensulid. \p \v 20 ¿Be nono-sered, ar amba be nue aku-itoge, Jesúsgi-bensulid, na be oyosulile, binsa be gordiid? \p \v 21 ¿Anmar wichursi, ar anmar-dad-Abraham na e-ibmar-imaksadba, Bab Dummad, Abraham iskussuliyob daksad? Deun e-machi-Isaac Bab-Dummad-sogedba oburgwar Bab-Dummad-galugi-gummakar Bab-Dummadga-uke-sokalingu. \v 22 ¿Emide mag be itononisunna Abraham igi gusa? Abraham na Bab Dummadgi bensulidba, degi, na e-ibmar-imaksadba nue oyosad ede Bab Dummadgi nue bela-bela napiragwadgi bensurye. \v 23 Degisoggu, Bab-Dummad-Garda-narmakar-maidba gunonisundo: \q1 Abraham, Bab-Dummad-bengussulid, \q1 degisoggu, a-ular Bab Dummad, \q1 Abraham iskussuliyob daknonisunnad. \qr Gn. 15:6 \m Deginbali, Abraham Bab-Dummad-e-aiye bilenonisundo. \p \v 24 Degisoggu, emide mag be itosunna, dule unnila Jesúsgi-bensurye-sogedbi Bab Dummad dule-iskussulidyob daksulid, dule ibmar saer-gebbalid, adi Bab Dummad dule-iskussulidyob dakegar. \p \v 25 Amba deyob gusmogad, Rahab, ome-gamba-nuchu, deun na e-neggi dulemar-neg-argamalad-odosgu, degi, igar-baidba barmisgu, adi dulemar-e-baregindanimaladgi wakinnegar. We deyob-ibmar-imaksadba, Bab Dummad we-ome iskudisuliyob daksad. \v 26 Ar igi anmar-san, burba sulile, burgwale, debayobi Jesúsgi-bensulid, ibmar-imaked-oyosulile, burgwaleyobmodo, degisoggu, binsa gordido. \c 3 \s1 Be-sunmaked na be bargae \p \v 1 Gwenadgan, mer bemar yogsaar odurdaked-sailaga gumar, ar be wismalad, Bab-Dummad-igar-itoged-ibagi dulemar-odurdakmaladga bur-bule ese ibmar egislegoed. \v 2 Belagwapa anmar noedbimalad. Ar dule-wargwen na e-sunmakedgine nodisulile, a-dule, dule-gwage-swilidikiddo, degine, bela na e-daedi sunna na bargabarsundo. \p \v 3 Anmar-sogedba moli ibsaegala, anmar moli-gaya-yaba, moli-bargaed yodamalad. We moli-bargaed bipii-inigwele, sunna bela moli anmar-sogedba an semalad. \p \v 4 Emi urmar be dakbalina, urmar dummarba-inigwele, degine, burwa-binnasur-goledba nana-inigwele, degite e-sorgaeddi bipii-inigwele, e-sorgaed-sogedba bia captan na ur sedbie, aba na sed-daed. \p \v 5 Ar anmar-gwabin deyobmodo. Ar gwabin bipii-inigwele, ibmar-dummagan ede sunna imakye soged. Emi be dakena, soo-bipii-gaed sunna bela nainu-dummad ogumaked. \v 6 Anmar-gwabin sooyobi gued. Napneg-iskus-naiyob anmar-gwabin guar naid, anmar-san bela ichogegar. Anmar-gwabin sooyobi sunna bela anmar-san-dula-gudiid ichoged, igar-iskanase anmar-odonadapid, soo-gamaid neg-obelomaidyob. We a-soo nia-neg-akar danikid. \p \v 7 Dule sunna bela ibdurgan-ursirmalad, nuugimalad, naibegimalad, degi, demargi-ibdula-bukmalad, geg-urwedyob saed. Ar sunna geg-urwedyob imakdimardo. \v 8 Degi-inigwele, e-gwabindi dule geg na bargaed. Gwabin, ib-iskana, geg bargaleged, unnila ibmar-iskanabi sogbigunaid. \p \v 9 Emi we-gwabin-sunmakedgi anmar Bab-Dummad-anmar-Baba, a-e-nug odummomalad, degine, amba a-gwabingine Bab-Dummad-e-sunna-dule-obinnismaladgi an ulud-damarbalid, ise-ukabsaale. \v 10 Aka a-gwabingi anmar weligwaledba Bab-Dummad-nug odummobalid, degi, a-gwabingi ainibalid, gaya-iskana, dule-ukabsaed. Gwenadgan, deyob gue-wilubsulindo. \p \v 11 ¿Ar sunna dii-gammu-wargwengi dii-ochii ainisi, amba a-dii-gammugine, dii-gaibire ainibarsi? Suli, degisuli. \v 12 Dii-ochigwad, degine, dii-gaibireged, geg dii-gammu-wargwengi nodaged. Gwenadgan, ¿ar sunna higuera-sapigi, aceituna-sanmako be insae? ¿Igi, uva-dubgangi higos-sanmake? Suli, degisuli. Ar deyobmodo, anmar-gwabin, sogbo sunmake-wilubsulindo. \s1 Binsaed-napiragwad bur-sunsoged \p \v 13 Ar bemar-abargi dule-wargwen sog-dibe, ede binsaed-nue-nikaye, degine, ede bela ibmar nue mag itobarye, na oyogodo, e-nued-daedgi. Ibgwensuli bipii na-san-saedgi na e-ibmar-wisid oyogodo. \p \v 14 Ar be nobgued-dummad, degine, urwed, be-gwagegi naile, mer san-dummarba na be imakmar, mer be sogmar Bab-Jesús-igar nue an wisye, ar degiile, igar-napiragwadgi be gakansadimardo. \v 15 Ar degiidi Bab Dummadgi we-binsaed danisulid. We-binsaed napnegginedid, anmar-san ibmar-abegedgi danikidid, nia-igargansikidid. \v 16 Ar bemar-abargi dule-nobmalad-nikale, degine, urwemalad-nikabalile, agi neg-iskued danikoed, degi, bela-bela igar-galagwensuli-iskumalad nonibaloed. \p \v 17 Ar binsaed-napiragwad, Bab-Dummadgi-danikiddi, ber nueganbiid: Gebedgine, binsaed-swilidikidid, a-sorbali, bogidik-daedid, sabedba-binnalee-ibmar-imakedid, nabir sunna ebo sunmaklegedid, wile emar-dakedid, ibmar nueganbi-imakedid, emarbi dulemar-dakedid, degine, wagar-darbo dasurbalidid. \v 18 Dulemar-ulubgi-bogidik-daed-amidimaladi, binsaed-napiragwad Bab-Dummadgi-danikidgi dulemarga sunmakdiile, dulemar gwage-inikigwad nikunonimalodo. \c 4 \s1 Napneg-ibmar-iskana-ebo aileged \p \v 1 ¿Wede bia urwed danisunna, degine, wede bia bemar na abin-abin na be imakmalad danibarsunna? ¿Ar na bemargine, na be ibmar-bina-soged-ular, abin-abin na imaknanaisursi? \v 2 Ar bemar na ibmar-bina-sogedi geg be nikumalad, na be gindakde-damalad, degi, na be aimar-ibmar-bina-nue-soged-ular, na be sae-dakde damalad. Ar bemar ibmar-bina-sogedi geg be nikumarsoggu, be uluddamarsunnad, degi, na be muchub-muchub urwedii-gud-damarsunna. Ar ibmar-bina-sogedi geg be nikumalad, ar ade Bab Dummadse be egissurmalad. \v 3 Ar amba Bab Dummadse be ibmar-egisele, amba be abingasurmarbalid, ar bede noar egismalad. Ar be-ibmar-abemaladi unnila be-sanginbi nabir-itodi-guegala be egis damarsoggu, we ib-nuedsulid. \p \v 4 ¡Dule-abirgunagwar-na-nikumaisuli-dikarba-yoleged-dulemaryob be Bab Dummadgi nodimardo! ¿Ar be wichurmarsi, dule we-napneggined-ibmar-iskana na e-aiga saele, Bab-Dummad-e-istaradga gunoni-daed? Degisoggu, doa-dule we-napneggined-ibmar e-aiga imaksale, Bab-Dummad-e-istaradga gunoni-dasundo. \p \v 5 ¿Bab-Dummad-Gardagi binsa-sognai be insae?: \q1 E-Burba-Nued anmargi \q1 na oubos-gusadi, \q1 nue-anmargi-nobedba \q1 anmar-sabgunaye. \qr Ex. 20:5 \m Degisoggu, anmar Bab-Dummad-nue-sabgue-wilubmodo. \v 6 Ar Bab Dummad nabir anmargi binsae-wilubsulinad, degite, nabir anmargi binsasad, ar E-Gardagi soged: \q1 Bab Dummad, \q1 dulemar-na-san-dummaa-sadimaladgi \q1 gwisgu-daye. \q1 Ar dulemar-na-san-bipii-imakdimaladdi, \q1 nue-nabir-dakedba \q1 Bab Dummad amardi bendak-daye. \qr Pr. 3:34 \p \v 7 Degisoggu, Bab-Dummad-urbaligwaa be nanamar. Nia-saila-abin gandikidba be gwisgumar, ar deyob be imakele, nia-saila bemargi bangudmaloed. \v 8 Bab Dummadse be dagmar, Bab Dummad bese dagmarmogoed. Bemar-iskuedgi-nanadimalad, be iskued mimarsun. Bemar gwage-darbo binsamalad, na be gwage nudakmar, nue Bab Dummadba naguegar. \v 9 Be-iskudiidba na be bukib binsamar, bomar, degine, ise-wilegar na be itomar. Be-iskuedgi-allediiddi na be bomarsun, degi, na be-iskuedgi wergudiiddi, be naibi-itomarsun. \v 10 Bab-Dummad-asabin na be san bipii imakmar, ar deyob be imakele, Bab Dummad be-odummomaloed. \s1 Gwenadgangi mer istar sunmakmar \p \v 11 Gwenadgan, mer na gi be muchub-muchub istar sunmakmalo. Ar dule gwenad-wargwengi istar sunmakele, degine, egi sogele, gwenad bato nosye, bato be igar-maidgi istar sunmaknaido, degine, igar-maidgi be sognaido, we-igar noar maiye. Ar be igar-maidgi sunmakele, be igar-maidba-nanaed-dulesurdo, bato be igar-naboged-dummadga gunonido. \v 12 Unnila Bab Dummadbi wargwenna igar-uked-maid. Bab Dummadbi sunna sogoed: “Be abonolegoye, bedi oburgwilegoye.” Ar bedina, ¿be doa-dule-sunna, be emargi sogdigu, be nosye? Ar deyob be sunmake-wilubsulinad. \s1 Bane iba-guoed be wichulid \p \v 13 Emigi bemar nue itomalana, be sogmalad: “Emi-dibe, igi bane-dibe, anmar a-neggweburse namaloye. A-neggweburgi birgagwen an megmaloye, ibmar-ukega, degi, mani-dummad agi an onomaloye.” \v 14 Ar be wichurmalad igi bane neg-gudagoe. ¿Ar be-san-burbade ibisunna? Ar be-san-burba unnila booyobid, sikwas wis dakledagoed, bato ichee wis naogua, yog berguarbalid. \p \v 15 Ar bemar soge-wilubmalando: “Bab-Dummad-sogedba amba anmar dulale, a anmar imakmaloye, igi, ibmar-baid anmar imakmalo-dibeye.” \v 16 Ar emidi san-dummarba na be sunmakdimalad. Ar bela na san-dummarba dule saele, we ibmar-nuedsulid, ibmar-iskanad. \v 17 Ar dule na ibmar-nued-saed wisile, ar degite imaksurbalile, we-a-dule iskudido, dummad nue nodisundo. \c 5 \s1 Mani-ibgan dulemar-wilegana-wioged \p \v 1 ¡Mani-ibgan, emigindi bemar nue an itomar! Ar bemargi naibid-dummad-danikoed-idu, na be dukin na ga be bukib binsamar, degi, na ga be bomar. \v 2 Be-ibmar-nue-nikad bela bato nungusad, degi, be-mormar bela iskwiryobid bato obubumaksad. \v 3 Be-or, degi, be-mani, bela samedsad, degine, samedsadi, aka begi aibinnonikoed, be-san soo-yagine-gummakmaiyob imakoed. Ibagan-bergudanikidgi mani na be onmaksamalad. \p \v 4 Emigi be dakena, nainugi dulemar-bega-ibmar-wesmaladi nue be bennuksasulidba, Bab Dummadse amar binnasur gordidimarsunnad, bemar-sabsur-odurdakegar. A-dulemar-binnasur-gordidimalad, Bab-Dummad-Bur-Gandikidba-Maid, amar nue itosad. \v 5 We-napneggi bemar bela ibmar nika-gudigusad, degi, bela weligwar be gudigusmalad. Igi ibmar-dula-oburgwegala owardungudamala, deyob bemar na dukin owardungusmalad. Bemar oburgwileged-ibagandi warmaksasunnad. \v 6 Dulemar-ibmar-gwen-oakalossulidga ibagan-odurdakleged be nasiksamalad, degine, bemar binsa oburgwismarbalid. A-dulemarde gwen be-abin imaksasurmalad. \s1 Naibi-itoged-abargi na dukin san bargaed \p \v 7 Degisoggu gwenadgan, a-ulale bemar na bargaakwaa, Bab-Jesús-danikoed edarbedii-gumarsun. Emi be dakena, igi dule-nainugi-arbaedi e-ibdula-gwag-weegala, gebe-di-wied, degi, napi-di-wied edarbedii-dae. \v 8 Ar bemar deyob Bab-Jesús-danikoed edarbedii imakmarmosun, mer gwae-gwae itomar, na be gwage-ogannomarsun, ar Bab-Jesús-gannar-danikid-e-ibagan warmakdanikid. \p \v 9 Gwenadgan, mer na gi be urwemar, adi melle Bab Dummad begi sogegar, sabsur be-odurdakye. Emi be dakmalana, Bab-Dummad-dulemarga-igar-itoged-e-ibagan warmakdanikid. \p \v 10 Gwenadgan, Bab-Dummad-gaya-burba-berbemalad Bab-Dummad-nuggi-sunmaksamalad, amar anmarga oyosmalad, naibi-itoleged-abargi, igi nanalege. Amar ukurmakar ibmar abessurmalad, degisoggu, aba anmar damarmosundo. \v 11 Emide anmarde sogmarsursi, we-dule nued egi binsalesye, dule nunmaked-birgi nakwisar. Bemar bato itodiid igi Job baisur itosa, nunmaked-birgi obichad. Degine, be wisbalid igi a-sorbali Bab Dummad Jobga ibmar uksa-gusa. Ar Bab Dummad dulemar-nue-sabed, degi, dulemar-nue-wile-daked maid. \p \v 12 Degine, gwenadgan, nue be itomar, mer be sogmar, nibneg-naid-nuggi an napira imakoye, adi oyogegar, be-ibmar-sognaid napiragwadye, degine, we-napneg-naid mer be gamarbalo, ibmar-baid-nug be gaosurmarbalid. Ar “Eye,” be sogele, “Eye,” be soge. Ar “Surye” be sogele, “Surye” be sogbar, unnila irgwen sogsa be sae, adi Bab Dummad mer sabsur be-odurdakegar. \s1 Bab-Jesúsgi-bensulidgi Bab Dummadse goled \p \v 13 ¿Ar dule-wargwen bemar-abargi naibi-itodii? Bab Dummadse gordo. ¿Ar dule-wargwen bemar-abargi weligwar-itodii? Bab-Dummad-nug-odummogedgi namakdo. \v 14 ¿Ar bemar-abargi dule uelege? Bab-Jesúsba-nanaimalad-danar-ambikunoni-damalad-e-idumaladse gole, Bab Dummadse ega golega, Bab-Jesús-nuggi ega gwallu-wawaad magegar. \v 15 Ar amar Bab-Jesúsgi-bensulidba Bab Dummadse golele, dule-uelemaid nuguoed, Bab Dummad a-dule nudakoed. Ar sikwas iskuedgi nosa-gudiile, e-iskued ega elilenonikoed, iskussuliyob gunonisunnoed. \p \v 16 Degisoggu, be-iskudiid muchub-muchub na be sogmar, degine, muchub-muchub na ga be Bab Dummadse gormar, adi bemar nugumalagar. Dule-gwage-swilidikid, Bab-Dummadse-goledi, gangued nue nikad, a-ulale ega nabir ibmar-gunonikoed. \p \v 17 Bab-Dummad-gaya-burba-berbeged Elías, anmar sunnaa dule-sunnad gusmogad, sunna galagwensuli iskued egi nika. Degite mer di-wiega, Bab Dummadse ise-egisar gochagua, birgapaa-abala we-nap-naidgi gwen di-wissulid. \v 18 Degi Elías gannar Bab Dummadse gotebargu, di-wiar-gusad, degi, napagi ibmar-dula-gwag sanmakde-gusbarsunnad. \p \v 19 Gwenadgan, ar bemar-abargi dule-wargwen Jesús-igar-napiragwadgi banguded, dule-gwensak gannar igar-nuedse sear-dibe, \v 20 nue wisigarmar, ar a-dule, dule-iskued gannar igar-nuedse senonikile, a-e-burba bendasdo, degine, e-iskudiid-bukidar nudaklegodo. Be itomargua.