\id 1CO 471COkvn.sfm utf8 1Corinthians CUK-Kuna San Blas-Panama 2009 \h 1 Corintios \toc1 Corintogi Gwenadgan-Bukmaladse Pablo Gebe Garda Narmaksad \toc2 1 Corintios \toc3 1 Corintios \mt1 Corintogi Gwenadgan-Bukmaladse \mt1 Pablo Gebe Garda Narmaksad \mt2 1 Corintios \ip Corinto-neggweburgi gebe Jesús-abingasmardo, deun Pablo Bab-igargi sunmaksagu (Gusmalad 18). Corinto-neggwebur, Grecia-yargi siid. A-neggweburse bukidar dulemar-ibmar-ukmalad ese duurmakbukmalad. Corintoginmalad Bab-Dummad-wichurmalad, bela-bela sunnasur nanabukmalad, neg-sichigi-yoledii, bab-dummadga-imakleged-sobaled e-bab-dummadga imakbukwad, bingedsuli galagwensuli nanabukwa-gumalad. Gwenadgan-dummagan Pablose sordamar-barmisdo, ega sogega, gwenadgan galagwensuli nanabukmarye. \ip Pablo Bab Dummad Burba Nuedbali gwenadgan-Corinto-neggweburgi-bukmaladga sogsado, melle dule-baidgi obichaa be nanamaloye (capítulo 1-3). Melle dummarba na be-san saoye, (capítulo 4), melle neg-sichigi ome-baidba nanamaloye, (capítulo 5), melle igar-itoged-negse igar-nabogegala gwenadgan-semaloye (capítulo 6). Pablo anmarga sogsabardo, ome-nikued-igargi (capítulo 7), bab-dummadga-imaklegedga san-uklegedgi (capítulo 8), Bab-Dummad-gaya-burbagi-sunmakdimaladga nue igar-maiye bendakleged-abingaed, degine, igi nue akwemalar-gebe (capítulo 9), Bab-Jesús-burgwisad-mas-gunnedgi igi nanalegedgi (capítulo 11:17-34). Pablo sunmaksabalid, gurgin-burbaledgi (capítulo 12), sabguedgi (capítulo 13), Bab-Dummadse-goledgi bulakwaa-nanamaladgi (capítulo 14), Bab-Jesúsba-nanaimalad gannar durguoedgi (capítulo 15), degine, Pablo sogsabardo, gwenadgan Bab-Dummadga-mani-uked-igargi (capítulo 16). \ip Binsamardo, we-garda birga 54-gi narmaklesye. Be itomargua. \c 1 \p \v 1 Ani Pablo, Bab-Dummad-sogedba anse gollesad, Jesucristo-nuggi-barmilealidga guegar. Gwenad-Sóstenes anbo bemarse garda narmaksiid. \p \v 2 Bemar Bab Dummadgadid, bemar Bab-Jesúsba-nanaimalad-Corintogi-danar-ambikunoni-damalad, bemar Cristo-Jesúsgi gwage-swilidik gunonimalad. Bab Dummad bemarse gochad, belagwapa dulemar bela neg-sukungan-gwen-bessuli Dummad-Jesucristose gorbukmaladba mesa egi akananai-gumalagar. A-Jesucristode amar-Dummadga gunonikid, degine, anmar-Dummadmogad. \p \v 3 Bab Dummad, anmar-Baba, degi, Dummad-Jesucristo, amar bitigi bemargi nued binsamalana-gadin, degine, ulubgi bogidik bemar-itogega imakbalina-yerban. \s1 Pablo gwenadganga dog-nuedye Bab Dummadga sogsad \p \v 4 Bemarga gusgu dog-nuedye an Bab Dummadga an sog-daed, ar Cristo-Jesús-nuggi Bab Dummad bemarga binsaed-nuegan uksadba. \v 5 Ar Jesucristo-nuggi belagwapa ibmar-burbaled bemar nikunonikid, bela yeer-sunmaked, degi, bela ibmar-wisi-gued. \v 6 Degisoggu, Cristogi-gaya-burba-nued-sunmakleged bemargi oyolenonikid, we napiragwadye. \p \v 7 Deginbali, Bab Dummad bemarga belagwapa gurgin-burbarmalad-nuegan-ukedi, be galaku-deeye binsasurmalad, bela be nikmalad, unnila anmar-Dummad-Jesucristo-danikoed-e-ibagan edarbedii be gumarsun. \v 8 Bab Dummaddi burgwedse be bendakdii-guoed, mer iskuedse be galakuegar, adi anmar-Dummad-Jesucristo-e-ibagangi, bega igar-itolealile, be ibmar-gwen-oakalossuliyob daklegegar. \v 9 Ar Bab Dummad na e-ibmar-sogsadba na imaksoggu, bemarga ibmar-sogsad na imakodo. Bab Dummad na e bemarse gochad, adi E-Machiba, anmar-Dummad-Jesucristoba, anmar nue ailegegar. \s1 Cristo danar-danar sordamar-nikusulid \p \v 10 Gwenadgan, an bemarse nue wilesakwaa anmar-Dummad-Jesucristo-nuggi gorsun, mer na be akar-akar sunmakmar, bela balibi na be imakmar, na bela be-damaladgi, degi, na be-binsamaladgi balibi bukwa be gumarsun. \p \v 11 Gwenadgan, weyob an bemarga soged, ar ade Cloé-neg-yaginmalad anga sogedba an bemar-itoged, bemarde na abin-abin imakdimarye. \v 12 An bemarga sogsun, ar bemarde abar sogdimalad: “Andi Pablo-sordaye,” baigandi sogmogad: “Andi Apolos-sordaye,” degi, baigandi sogdimogad: “Andi Pedro-sordaye,” deginbali, abar baigandi sogbalid: “Andi Cristo-sordaye.” \v 13 ¿Ar ade Cristode danar-danar sordamar-seedsi? ¿Pablode bemarga nakrusgi burgwissi? ¿Ar ade bemarde Pablo-nuggi digi oglessi? Degisuli. \p \v 14 Bab Dummadga dog-nuedye an sogsundo, Bab-Jesús-digi an bemar-ogsasurmargu. Unnila Crispo, degi, Gayo, amarbi an Bab-Jesús-digi ogsad. \v 15 Degisoggu, geg bemar sogmalad: “An Pablo-nuggi digi oglesye.” \v 16 Deginbali, Estéfanas-neg-yagi-bukmalad an Bab-Jesús-digi ogsabalid, ar baigandi an insasulid an Bab-Jesús-digi ogsabar-dibe. \v 17 Ar ade Cristo an-barmissulid Bab-Jesús-digi dulemar-ogegar. Cristo an-barmisurbalid, dulemar ibmar-wisii sunmakedgi sunmakegar. Cristo an-barmisad, Bab-Dummad-gaya-burba-nued-egi-soglesadgi sunmakegar. Ar deyobsulile, Cristo-nakrusgi-burgwisad-e-igar gangued-gwen-niksur imaklego-itole. \s1 Bab-ibmar-wisid, degine, e-gangued Cristoba oyolenonikid \p \v 18 Ar dulemar-yoggus-gudimaladgardi, Cristo-nakrusgi-burgwisadgi-sunmakleged-igar, we agumaked-igar gued, ar anmar-abonolesmaladgardi we Bab-Dummad-gaya-burba-nuedgi sunmaked, na Bab-Dummad-e-gangued anmarga oyoged. \v 19 Ar Bab-Dummad-Gardagi narmakar naid: \q1 Bab Dummad soged: \q1 “Dulemar-binsaed-ibegan-e-binsaed an osulogoed, \q1 degi, dulemar-ibmar-mag-ito-gudimalad \q1 ibmar aku-itoge an imakoed.” \qr Is. 29:14 \p \v 20 Degite, ¿bia dule-binsaed-ibed nadsunna? ¿Bia escribamar nadsunna? ¿Bia dule-we-napneggi-igar-dummagan-mamaid-wisimalad nadsunna? ¿Ar we-napneggi-ibmar-wisimalad, Bab Dummad ibmar-wichulidyob imaksasursi? Eye, deyob imaksa. \v 21 Bab Dummad na bela e-ibmar-wisid dulemar-we-napnegginmalad na-e-binsaedgi e-amiega gwen imaksasulid. Ar bur e-gaya-burbagi-sunmakar dulemar-egi-bensurmalad abonogega imaksad, ar e-gaya-burba binsa-agumakedyob dakle-inigwer. \p \v 22 Ar Judiomardi ibmar-wilubgan-dakledisurmalad ega oyobi abemalad, Griegomardina ibmar-wisi-gued amidimalad. \v 23 Ar anmardi, Cristo-nakrusgi-burgwisad-igargi sunmakdiid. We-igar Judiomarga igar-nabiridsulid, Judiosurmaladdi, binsa igar-agumaked dakmalad. \p \v 24 Bab-Dummad-dulemarse-gochamaladgardi, Judiomarse, degi, Griegomarse, we Cristo, Bab-Dummad-e-ganguedid, degine, bela e-ibmar-wisidbalid. \v 25 Ar Bab-Dummad-igar dulemarga binsa-igar-agumakleged-daklegedi, we-binsaed dulemar-binsaedba bur binsaed-biriginedid, degine, Bab-Dummad-ibmar-saed bur nolloo-dakle-inigwele, degite, dulemar-ibmar-saedba bur gangued nikad. \p \v 26 Degisoggu gwenadgan, nue na be itomalana, dulemar-we-napnegginmalad bemar-dakmalad, Bab-Dummad-bemarse-gochamalad-abargi bemar ichee dulemar-binsaed-ibegan nikmalad, bemar ichee dulemar-dummagan nikmarbalid, degine, bemar ichee dulemar-nuga-nikamalad nikamarbalid. \p \v 27 Ar bur Bab Dummad we-napneggi dulemar-ibmar-wichurmaladse gochad, adi dulemar-ibmar-wismalad-obingesaegar, degine, we-napneggi dulemar-nollomaladse Bab Dummad gochad, adi dulemar-nollosurmalad-obingesaegar. \v 28 We-napneggi dulemar-baisur-dakledimalad, degi, dulemar-istar-dakledimalad Bab Dummad a-dulemar bur susad. Bab Dummad ibmar-sulid susad, adi ibmar-nikmalad osulogegar, \v 29 adi melle dule bipisaale Bab-Dummad-asabin na dukin san-odummomalagar. \p \v 30 Ar Bab-Dummad-sunnad Cristo-Jesúsgi bemar-oakanonikid, degi, bemar-imaknonikid, Cristo anmar-ibmar-nue-wisidga, iskussulidyob anmar-imaknonikid, anmar-gwage-swilidik-imaknonikid, degi, Cristogi anmar-baknonikid, anmar-abonogegar. \v 31 Adi Bab-Dummad-Gardagi narmakar naidyob guegar: \q1 Ar dule na san-dummarba itobiele, \q1 Bab-Dummad-nuggi bur san-dummarba na itodo. \qr Jer. 9:23-24 \c 2 \s1 Cristo-nakrusgi-burgwisadgi sunmaked \p \v 1 Nabirdo gwenadgan, Bab-Dummad-igar-napiragwad-maid-sogega an bemarse arbimargu, nabir yeer ibmar-soglegedba, degi, an ibmar-wisidba an bemarga gwen sunmaksasurmalad. \p \v 2 An bemar-abargi gudigusgu, ibmar-baidgi an gwen sunmakosurye an sogsad, unnila Jesucristoginbi bemarga an sunmakoye, bur-bule Jesucristo-nakrusgi-burgwisad-igargi. \v 3 An bemar-abargi gudigusgu, an na wargwen unnisur-itogedgi, dobedgi, degi, ise-wawanmakaledgi an bemar-abargi gudigusad. \p \v 4 An bemarga sunmaksagua, degi, an bemarga Bab-Dummad-gaya-burba-nued bisgua, ibmar-wisidba, yamo bemar-binsaed-gaega an sunmaksasulid. Suli, degisuli. Bab Dummad Burba Nued, degi, E-gangued-nikadba bemar mag itosad, agala bemar Bab-Jesúsba-nagusmalad, \v 5 adi bemar Jesúsgi bensulid melle dulemar-ibmar-wisid-sogedba bensuli be gumalagar. Suli, degisuli. Unnila Bab-Dummad-Burba-Nued-ganguedba Jesúsgi bensuli be gumarsun. \s1 Napiragwad-ibmar-wisgued Bab Dummadgi danikid \p \v 6 Degi-inigwele, anmar nue-binsaed-nikaa sunmakdimalad gwenadgan-Bab-Jesúsgi-bensulidgi-nue-nasgusmalad-abargi. Binsaed-nikaa anmar sunmakedi, we-napneggined-binsaedbarsulid, degi, we-napneggi dulemar-dummagan-neg-dakmamaid binsaedyobsurbalid. Ar a-dulemardi bergudoed. \v 7 Anmardi Bab-Dummad-binsaed-nuedgi, epenne dukuar-maigusadgi an sunmakmalad. Amba yo we-napneg-nague Bab Dummad bato anmarga we-binsaed-nued sabosad, adi anmarga ib-nuedga guegar. \p \v 8 We-napneggined-dummagan we-binsaed-nued aku daksamalad. Ar we binsaed-nued mag itosmalana, we-Jesús-nibneg-yeer-dakleged-e-Dummad nakrusgi oburgwissurmalanad. \v 9 Ar weyob bato iduar Bab-Dummad-Gardagi narmakar sognaid: \q1 Bab Dummad ibmar-nuegan guagwar na e-sabmaladga \q1 bato nasiksaye. \q1 We-ibmarmar dule gwen dakdisulid, \q1 dule gwen itodisurbalid, \q1 degine, dule gwen egi bipisaar binsadisurbalid. \qr Is. 64:4 \m \v 10 Ar Bab Dummad anmargardi e-binsadiid odalosad, na E-Burba-Nuedba. Ar Bab Burba Nued bela ibmar baramied, Bab Dummad ulubgi binsadiidse-bakar. \p \v 11 ¿Ar doa-dule, dule-ulubgi-binsanaid wisguo be insae? ¿Ar unnila na e-san-burbabi e-ulubgi dule-binsanaid wisgusursi? Amba deyobmodo, unnila Bab Dummad Burbabi wisdo, Bab Dummad na igi binsanaid. \p \v 12 Anmarga we-napneggined-burba uklessulid, anmarga Burba Bab-Dummadgi-danikid uklesad, adi anmar wisguegar, ibu Bab Dummad anmarga uksa. \v 13 Nabir-dulemargi-binsaed-nued-amilegedba anmar sunmaksulid. Suli, degisuli. Anmar sunmakedi, Bab Dummad Burba Nued anmarga binsaed uksadba, degi, E-Burba-Nued anmar-odurdaksadba. Deyob dulemar-Bab-Dummad-Burba-nikmaladga ibmar-burbarmalad an odulodimalad. \p \v 14 Ar dule Bab-Dummad-Burba-Nued-niksulile, geg Bab-Dummad-igarmar abingaed, ar binsa ee gordiiye daked. Deginbali, a-dule amba aku itobalid, ar ade Bab-Dummad-igar, burbar mag be itoger-gebed. \v 15 Ar dule burbar-duladdi bela mag itoged, igid nuedi, degine, igid ichakwabali. Degisoggu, baigan a-dulegi geg soged, be nosye. \v 16 Ar Bab-Dummad-Gardagi soged: \q1 ¿Degite, doa Bab-Dummad-binsanaid wissunna? \q1 ¿Doa Bab-Dummad-odurdakosunna? \qr Is. 40:13 \m Suli, dule geg deyob imake. Anmardi Cristo-binsaed nikmalad. \c 3 \s1 Bab-Jesúsba-nanaimalad Bab-Dummadga-arbamalad-gued \p \v 1 Degisoggu gwenadgan, Bab-Jesús-igargi geg an bemarga sunmakgusad, dulemar bela-bela Bab Dummadgi burbar nanadimaladyob. An bemarga sunmaksamalad unnila dulemar na dukin na e-sangi binsadimaladyob, amba Cristogi-mimmigan gumaladyob. \v 2 An bemarga Bab-Jesús-igargi sunmaksamargu, mimmi-bipi amba nunis gobnaidyob an bemarga sunmaksad, san-selellegedgi an be-oguchasurmaladyob. Ar deun amba bemar Bab-Dummad-Burbagi mimmiganyob geg san-dutusulid gunmalad, ar amba emibela san-dutusulid geg bemar gunmarbalid. \p \v 3 Ar amba bemar dule-napnegginedyob binsamalad. Na be muchub-muchub nobmalad, na be muchub-muchub urwemalad, degine, na be danar-danar sordamar-gamalad. Ar degi-be-damaladde, ¿amba dulemar-we-napnegginedgii be damar-itolesunna? \v 4 Ar gwenna-gwenna bemar soged: “Andi Pablo-sordaye,” baigandi sogmogad: “Andi Apolos-sordamoye.” Ar degisoggu, ¿amba dulemar-we-napnegginedgii be damar-itolesunna? Ar deyobdo. \p \v 5 ¿Ar Pablode, doasunna? ¿Ar Apolosde, doamosunna? Anmar unnila Bab-Jesúsga-arbamalad gumalad. Bab Dummad anmarga arbaed uksadba, anmar bemarga Bab-Jesús-igargi-sunmaksagu, bemar Bab-Jesúsgi-bensuli gunonimalad. \v 6 An-inse bemarga Bab-Dummad-gaya-burba-nuedgi sunmaksad, dule ibmar-gwag digedyob we gusad. Apolos, an-sorba bemarga Bab-Jesús-igargi sunmaksamogad, dule ibmar-gwag digi ogedyob we gusmogad. Ar ibmar-gwag-odungu-daeddi we Bab Dummad ibmar-gwag odungued, deyobi na e-gaya-burba Bab Dummad bemargi onasgumai-imaksad. \v 7 Degisoggu, dule-ibmar-digedi dule-dummadsulid, degi, dule-digi-ibmar-ogedi amba dule-dummadsurbalid, unnila Bab Dummadbi dule-dummadid, ar ade Bab Dummadbi ibmar-gwag-odungued. \p \v 8 Dule-ibmar-diged, degine, dule-ibmar-gwag-digi-oged, degisoggu, emarbi gumarsundo. Ar na e-ibmar-imaksadba wala-walagwen ibmar-nuegan abingamaloed. \v 9 Ar anmar unnila Bab-Dummadga-bulakwaa-arbamalad gumalad. Bemar Bab-Dummad-nainuyob gumalad, bemar Bab-Dummad-neg-sobnaidyob gumalad. \p \v 10 Bab-Dummad-sogedba, akwa-neg-sobed-igar-nue-wisidyob an e-saila-mesega Bab Dummad an-imaksad, dule-baid a-birgi sobmogoed. Degisoggu, gwenna-gwenna birgi sobmaloed, nue salakarmar na igi be sobmaloe. We sogledo, Bab-Jesúsgi dulemar-odurdakoedgi nue salakarmarye. \v 11 Ar neg-sailaga-gued bato maisoggu, dule-baid geg neg-saila-baid mesed. Ar ade we-Jesucristo e-saila-sunnadid. \v 12 Ar dule we-neg-saila-megisad-birgi olo, mani, akwa-nuegan, degi, urgo, gagan-dinnagwad, oros-gagangiid sunna sobmalad. \v 13 Belagwapa wargwen-wargwen dulemar-e-arbaedi neg-magadse oyolenonikoed Bab-Jesús-dulemarga-igar-naboged-ibagangi. A-ibagi soogi daklenonikoed, dulemar na ibmar-imaksamalad bule nued arbasmar-dibe. \p \v 14 Ar dulemar na neg-sobed e-saila-birgi neg-sobsamalad ei gummaksasulile, a-dulemar ibmar-nuegan abingamalodo. \v 15 Ar dule-wargwen na neg-sobsad ei gummaksar, ibmar sate guoed, ar na e-san-sunnaddi abonolegoed, igi dule soogi wakichadyob. \p \v 16 ¿Ar na be wichurmarsi, bemar Bab-Dummadse-goled-negga gumalad, Bab Dummad Burba Nued be-ulubgi maimalad? \v 17 Ar dule-wargwen Bab-Dummadse-goled-neg obelogele, Bab Dummad a-dule-obelomogoed, ar ade Bab-Dummadse-goled-neg swilidikidid, ar bemar Bab-Dummadse-goled-neg gumalad. \p \v 18 Mer na be dukin yardakmar. Ar bemar-abargi dule-wargwen we-napneggi-binsaed-ibedye sogdiile, binsaedsulidyob na imakgweler-gebed, adi nue-binsaed-ibedga guegar. \v 19 Ar we-napneggined-binsaed-nued, Bab Dummaddi binsa binsaed-agumaked daked, ar Bab-Dummad-Gardagi sognaid: \q1 Dulemar-na-binsaed-nikaye-sogdimalad, \q1 Bab Dummad a-dulemar na dukin yardakega imak-daye. \qr Job 5:13 \m \v 20 Degine, amba Bab-Dummad-Gardagi sognaibalid: \q1 Bab Dummad, dulemar-binsaed-nue-nikaye-sogdimalad-e-binsaed nue wisid, \q1 ar amar-binsaed binsaled-daked. \qr Sal. 94:11 \m \v 21 Degisoggu, dule, dule-wargwenba nadapile, na be san-dummarba sae-wilubsulid, ar bela bemargadga gued. \v 22 Degisoggu, Pablo-dibe, Apolos-dibe, Pedro-dibe, we-napneg-naid-dibe, bemar-san-burba-dula-gudiid-dibe, burgwaled-dibe, emiskwagwad-dibe, yo ibmar danikoed-dibe, wemar belagwapa bemargadga guoedbiid. \v 23 Deginbali, bemar Cristogadid, degine, Cristo, Bab Dummadgadmogad. \c 4 \s1 Melle dogdar dummagan be-dummadga be imakmar \p \v 1 Degisoggu, bemar anmar-dake-wilubbid, unnila Cristoga-arbamalad-dulemar. Ar anmar unnila Bab-Dummad-igar-dukuar-maidgi-arbamalad gumalad. \v 2 Emigindi degisoggu, dule-baidga-arbamaladi na oyoger-gebed, ede nue-inikigwadba arbaye. \p \v 3 Angardi gwen akarsulid, igi be angi sogbimar-dibe, an nued arba-dibe, igi, an ichakwa arba-dibe. Amba akarsurbalid, we-napneggi-igar-nabiromalad igi angi sogmogoe, an nued arba-dibe, igi, an ichakwa arba-dibe. An na dukinse-bakar, geg na sogmogad, an nued arbaye, igi, an ichakwa arbaye. \v 4 Ar ulubgi an na itogua, gwen akar an itolesulinad, degi-inigwele, geg an soged, “Ibmar gwen an oakalossurye.” Ar unnila Bab Dummadbi sogoed, an ibmar-nued imaksa-dibe, igi, ibmar ichakwa an imaksa-dibe. \p \v 5 Degisoggu, Bab-Jesús-igar-nabogoed-ibagan-danikoed-iduar mer be sogmar: “Dule-wargwen nued arbasye,” igi, “Ichakwa arbasye.” Bab-Jesús-danikid be edarbemar, ar a sognonikoed, ibmar-neg-sichidgi-bukwad gwallu-meegwadse onononikoed. Bab-Jesús osanalogoed dulemar-gwagegi-binsanaid. Geb degi wala-walagwen Bab Dummad amarga sogoed, “Be nued arbasye,” geb agi e-nug odummogoed. \p \v 6 Agala gwenadgan, bemarga ibmar-nuedga guegala, an bemarga soged, adi bemar angi, degi, Apolosgi durdakmalagar, Bab-Dummad-Gardagi narmakar naidyob, mer dogdar dule-dummagan wilub-obichaa be dakoed, adi mer dummad-wargwen bur dummarba be dakegar, degi, baiddi mesagwar be saegar. \v 7 Degite, ¿ar doa dummarba dule-baiganba be-imaksunna? ¿Ar ibu be niksunna, Bab Dummad bega uksasulid? Bab Dummad ibmar bela bega uksad, degite, ¿ibiga na be-san dummarba be imaksunna, na wargwen be ibmar na-be-ganguedgi amisayob? \p \v 8 Ar bemar bato unnitiba ibmar nikmalad, ar bato bemar mani-ibedmalad, anmar be-bendaksuli bato bemar reyga gunonimalad. ¡Bitigi bemar rey-sunsogedina nabirin, adi anmar bemarba neg-dakmogagar! \v 9 Degisoggu, anmar Bab-Jesús-nuggi-barmilesmalad, an dakgua, solaba Bab Dummad an-obesmaladyob an dakdo, dule-wargwen oburgwile-sokali gueyob. Ibmar-akargunaid oyolenaidyob anmar bela napneg-naidga oyolenaid, degi, angermarga, degi dulemargarbar. \p \v 10 Anmar Cristo-sabedba dule-ibmar-wichulidga an gunonimalad, bemardi Cristoba dule-ibmar-nue-wisidga gunonimalad. Anmar dule-nolloganaga gunonimalad, bemardi dule-gannarbagwadga gunonikid. Bemar nug nue odummolesmalad, anmardi mesagwar gunonikid. \p \v 11 Emi-ibaginedsega anmar ukumesdimalad, uku-uku itodimalad, degi, mor-sate an gudimalad, dulemar sabsur an-imakdimalad, degi, neg-sate an gudimalad. \v 12 Degi, anmar-sunnad na dukin ise-arbaar na imakdimalad. Ise-ukabsaar dulemar anmargi ulualir, anmar gaya-nuedgi abinsadimalad. Anmardi emarse baregillediid, degite anmar baisur itodiid. \v 13 Anmargi binsa istar sunmaklealir, anmardi binnalee, ise-itoagwar aimar-abinsadimalad. Emi-ibagi we-napneg-naid-ibmar-iskanayob anmar-dakmalad, degine, we-napneg-naid-ibmar-mileganayob anmar-imakdidimarbalid. \p \v 14 We-garda an-bese-narmakedi bemar-obingesaegarsulid. Suli, degisuli. Bemarga binsaed-ukegalad, ar bemar an-mimmigan-sabemalad gumalad. \v 15 Ar bemar miliambe Cristogi bemarga sunmakmalad sunna be nikumar-inigwele, bemar bab-sunnaddi geg ichesur be nikumalad. An Bab-Dummad-gaya-burba-nuedgi sunmakedgi Cristo-Jesúsgi an be-babga gunonimalad. \v 16 Degisoggu, an bese wilesakwaa an egismarsundo, be an-daedba be damarsunye. \p \v 17 A-ulale an bemarse Timoteo-barminadapid. We-Timoteode Cristogi an-machi-sabedid, degine, Bab-Jesúsgi-nue-akanaid-dulebalid. An wisdo, we-dule anga galakuosulid. Timoteo bemar-gannar-insaega imakoed, igi Cristogi an nanadii, degi, igi an bela neggweburmargi odurdakdibali, bela Bab-Jesúsba-nanaimalad danar-ambikunoni-damalad-abargi. \p \v 18 An itogua, bemar gwenna-gwenna na be dukin san-ogannodimar an itoged, an bemarse nao-suliyob be angi binsamalad. \v 19 An bemarse emiskwasaar ataknadapoed, ar Bab Dummad deyob abeger. An bemarse omosar, dule-dummarba-na-itodimalad an daknadapoed, bule amar Bab-Dummad-gannalegedgi nanadimar-dibe, igi, unnila binsa gayaginbi askinnee gordimar-dibe. \v 20 Ar Bab-Dummad-neg-dakmaid unnila gayaginbi sunmaklesulid. Suli, degisuli. Bab-Dummad-e-ganguedgi nanaleger-gebbalid. \p \v 21 Degite, ¿ibi be abemarsunna? ¿An bemar mosale, sabsur bemar-odurdakbi be an-abemala? igi, ¿sabedgi, binnalee bemarga sunmakbi be an-abemala? Be-itolegedmardo. \c 5 \s1 Dule-neg-sichigi-nanadiid be onomalar-gebed \p \v 1 Emi an wisgusdo, bemar-abargi dule-wargwen e-omesulidba neg-sichigi yolediiye. A-dule e-bab-ome na e-omega imakdiid, igar-gwen-nabiridsulid. Judiosurmaladse-bela weyob gwen nanadisurmalad. \v 2 ¿Degite bemar na san dummarba samarde? Bemar we-iskuedba bur-wile itoge-wilubbinad. Ar dule-degi-gusadi, bemar-abargi bemar onoge-wilubbinad. \p \v 3 An bemar-abargi sanagwar gudisurmar-inigwele, an bemar-abargi gudiyob be angi binsamaloed. An bemar-abargi sanale gudiyob, dule-degi-gusadi, andi bato ega igar an itosad. \v 4 Anmar-Dummad-Jesucristo-nuggi bemar danar ambikumaloed, an bemar-abargi burbar simogoed, degine, Bab-Jesús-e-gangued bemarba gudigumogoed. \v 5 We-dule-degi-iskudiid nia-saila-Satanásga bemar urmakmalo, e-san oichimakegar, adi Dummad-Jesús-danikoed-ibagi e-burbadi abonolegegar. \p \v 6 Degisoggu, gwen nabirsulid, bemar na san dummarba saed. ¿Ar bemar wichursi, madu-ina bipii wis egwachale, bela madu omued? Ar deyobmodo, dule-wargwen iskudiid, bela sunna dulemar-ichoged. \v 7 Degisoggu, madubur-ina-sered-mieyobi be-ichoged be mimar, adi bemar madu-bur-binidyob be gumalagar, e-ina suli, ar bemar deyobid. Ar Cristo, Bab-Dummad-Israel-Dulemar-Egiptogi-Wilebukwa-Onosad-E-Iba e-sibad-wawaad-sunnadid. Ar a-sibad-wawaad bato anmarga burgwisad. \v 8 Degisoggu, Bab-Dummad-Israel-Dulemar-Egiptogi-Wilebukwa-Onosad-E-Iba anmar onomarsun, madubur-ina seredginsur, degi, madubur-ina iskana-binsaedginsurbar. Iba onomarsun, madu madubur-ina-sulidgi, nued-binsaedgi, nue napiragwadgi. \p \v 9 An bemarga garda-iduar-narmaksadgi an sogsamalad: Mer bemar dulemar-na-abirgunagwar-suli-neg-sichigi-yoledimaladba akaoye. \v 10 An bemarga sogsurdo, dulemar-yo-Bab-Jesús-amimalad, abirgunagwarsuli-neg-sichigi-yoledimaladba, dulemar unnila maniginbi binsadimaladba, atursamaladba, binsa bab-dummadga-imakleged e-bab-dummadga imakdimaladba, amarba mer be akamarye. Ar degi an bemarga sogele, we-napneg-naidgi be nomalar-gebed. \p \v 11 Unnila an bemarga sogdo, dule-wargwen, Bab-Jesúsba-naiye sogdiid, degite abirgunagwarsuli-neg-sichigi-yolediid, maniginbi binsadiid, binsa bab-dummadga-imakleged e-bab-dummadga sadiid, gadi gakan-berbeged, gadi mungued, gadi atursaed, amar-dulemarba mer be akamarye, degi, mer eba be mas gunmarye. \p \v 12 Amba-yo-Bab-Jesús-amimaladga geg an ega igar-itoged. Ar bemar dulemar-Bab-Jesús-amismaladgardi ega igar itoger-gebed. \v 13 Ar dule-yo-Bab-Jesús-amimaladi Bab Dummad ega igar-itogoed. Degisoggu, a-ulale, Bab-Dummad-Gardagi sognaidyob be imakmarsundo: \q1 Dule-iskana bemar-abargi \q1 be onomarsunye. \qr Dt. 17:7 \c 6 \s1 Bab-Jesúsba-nanaimalad bega igar-nabomaloed \p \v 1 Emi na be abin-abin imakarmalar, ¿ibiga dummagan-Bab-Jesús-wichurmaladse bemar igar-nabironad-damala? ¿Bemar Jesucristogi-akananaimaladse geg igar-nabironamarsi? \v 2 ¿Ar bemarde wichurmarsi, Jesucristogi-akananaimalad dulemar-we-napneggi-bukmaladga igar-nabirogoed? Ar bemar we-napnegginmaladga igar-nabirogoedde, ¿degite geg we-igar-burwiganade nabomarde? \v 3 Deginbali, ¿ar bemar wichurmarbarsi, anmar angermarga igar-nabirogega gumaloed? Degisoggu, we-napneggined-ibmar-bursunna, sunna be igar nabomardo. \p \v 4 We-napneggined-igargangi na be abin-abin imakarmalale, ¿ibiga dulemar-Bab-Jesúsba-nanaimalad-danar-ambikunoni-damalad-e-sordasurmalad bemarga igar-nabogega be imakdamala? \v 5 Bemar-obingesaegala an bemarga soged. ¿Ar bemar-abargi gwenadganga igar-nabogegala gwenad-wargwensaar nue-binsaed-nikaa-daedi sursi? \v 6 Emide, bemar igar-nabogegala dulemar-Bab-Jesúsba-naisurmalad-asabin na gwenadgan-gwenadgan abin-abin na imakmargu. Mer deyob be damala. \p \v 7 Ar na be abin-abin-imaknanaid dummagan-Bab-Jesús-wichurmaladse be igar-nabonadmalale, bato na be nue nosmalad. ¿Bur nabirsursi, binsa dule be-wioarmalar? ¿Bur nabirsursi, binsa dule yardakar begi ibmar atursasmalar? \v 8 Emide bemar gwenadgangi binsa yoledimargu, degine, yardakar ibmar atursadidimargu. ¿Deyob bemar gwenadgan-imake-wilubmala? Suli, degi-wilubsuli. \p \v 9 ¿Ar bemar wichursi dulemar-igar-napiraa-imaksurmalad Bab-Dummad-neg-dakmaidse dogosurmalad? Degisoggu, mer be yardaklemar: Dulemar yo-abirgin-niku neg-sichigi-yoledimalad, binsa bab-dummadga-imakleged e-bab-dummadga imakdimalad, ome-dikarba, degi, sui-dikarba yoledimalad, omegangii-damalad, machergan na machered e-omega imakmalad, \v 10 atursamalad, dogdar maniginbi binsamalad, munguerbamalad, gadi dulemar-ukabsamalad, dulemar yardakar mani-atursamalad, amar Bab-Dummad-neg-dakmaidse gwen dogosurmalad. \p \v 11 Bemar epenne gwenna-gwenna deyob nanadii-gusmalanad, emigindi bemar, gwage uruklesmalad, gwage-swilidik-gusmalad iskussuliyob Dummad-Jesús-nuggi, degi, Bab Dummad Burba Nuedgi bemar gunonimarsunnad. \s1 Na bemar-sangi Bab-Dummad-nug ogannomar \p \v 12 Sogmardo: “Belagwapa sunna ibmar an saedbiye.” Ar nabirindo, degi-inigwele, belagwapa anga ibmar-nueganbi guosulid. Ar belagwapa sunna ibmar an sae-inigwele, mer ibmar maiga-an-imaked an imakoed. \v 13 Sogmarbardo: “Mas-gullegedi sabangarye, saban, mas-gullegedgarmoye.” Ar degi-sogmalad nabirindo. Ar saban, degine, mas-gulleged, Bab Dummad ebobela osulogoed. Anmar-sandina, neg-sichigi abirgunagwarsuli yolegegarsulid. Suli, agarsuli. Ar anmar-san, Bab-Jesúsga arbaegalad, degi, Bab-Jesús anmar-sangi na e-nug ogannolegegalad. \p \v 14 Geg anmar soged, Bab Dummad anmar-san-osulogoye, ar igi Bab Dummad, Bab-Jesús-burgwar-maigu gannar odulosa, abayobi gannar na e-ganguedgi Bab Dummad anmar-san odulomogoed. \p \v 15 ¿Ar bemar wichursi, bemar-san Cristogi akanaid? ¿An-san Cristogadid, degite, Cristogi an-san an suode, ome-gamba-nuchuga ukega? Suli, degisuli. \v 16 ¿Ar amba be wichurmarbarsi, dule ome-gamba-nuchu, na e-omega imaksar, ebogwad na san-wargwennagwadga gunoni-daed? Ar Bab-Dummad-Gardagi sognaid: \q1 Ome na sui-ebogwad \q1 dule-wargwennagwadga gunoni-daye. \qr Gn. 2:24 \m \v 17 Ar dule Bab-Jesúsgi akanonikile, wargwennaa e-san-burba Bab-Jesúsba gunoni-dasunnad. \p \v 18 Degisoggu, abirgunagwarsuli-neg-sichigi-yolegedgi be wakinmarsun. Ar iskued-baidgi dule-wargwen iskusar, e-sangi iskussulid. Ar abirgunagwarsuli-neg-sichigi-yolegeddi na dukin e-sangi iskudiid. \v 19 ¿Ar amba bemar wichurmarsi, bemar-san, Bab-Dummad-Burba-Nued-e-negad? Bab Dummad, E-Burba-Nued bemarga uksad. Emigindi, E-Burba-Nued bemargi maid. Degisoggu, bemar na bemargadsulid, bemar Bab Dummadgadid. \v 20 Ar Bab Dummad gargedgi bemar-baksad. Degisoggu, bemar-sangi, degi, bemar-burbagi, Bab-Dummad-nug odummomarsun, ar sogbobela, be-san, degi, be-burba, Bab Dummadgad gued. \c 7 \s1 Pablo abirgunagwar-nikumalad-unasiid \p \v 1 Be anse igar-soggwen-egichismalad an be-abin imakmardo. Ar nuedindo, dule ome-nikusulir, \v 2 degi-inigwele, ar neg-sichigi-yolemalad dogdar nikasoggu, bur-nabirdo dule na ome-nikued, degi, ome, na sui-nikumogad. \v 3 Sui na e-ome-ebogwa abirgunagwar nanae-wilubbid, degi, ome na e-sui-ebogwa abirgunagwar nanae-wilubmogad. \v 4 Ar ome na e-san bar egadsulid, e-suigadid, degi, e-sui na e-san bar egadsurmogad, e-omegadid. \p \v 5 Degisoggu, mer na egi be nallegumar. Ar bebogwa igar-nabosmalardi nabirdo, abakalegi bemar gatik ise-bagaagwar Bab-Dummadse-gorbied-ular deyob be imaksamalale. A-sorbali na be ese gole-wilubmalad, abakalegi degiir na be wichur-san-bargamaladba nia-saila-Satanás iskuega be-imakarmalale. \p \v 6 We an-bemarga-sogedi, nui an bemarga soged, deyob be imakmarye an bemarga sogsulid. \v 7 Ar degite bitigi bela machergan anyob gusana-gadinye an binsaed, ar degi-inigwele, Bab Dummad anmarga gurgin akar-akar uksamalad, gwensak igar-soggwensik, baiddina igar-baidsikmo. \p \v 8 Degisoggu, abirgined-niksurmaladga, degi, ei-sui-burgwismaladga an sogsundo, ar nuedirdo, bemar anyob abirgined suli gudigumogar. \v 9 Ar na bemar geg na san-bargamalardi, bur be abirgined-nikumarsundo. ¿Ar bur-nabirsursi na abirgunagwar-nikumalar, bur be galagwensuli iskudiidbar? \p \v 10 Ar na be-abirgunagwar-nikumamaidgardi an bemarga igar-uked, ani an sogsulid, Bab-Jesús soged: “Ome mer e-sui-metoye.” \v 11 Ar ome sui-metele, mer bar sui-nikuodo. Ar gannar e-suise monaerdi, nabirdo. Degi, macheredmo, mer ome-metemogodo. \p \v 12 Baigangardi ani an soged, Bab-Jesús sogsulid, gwenad-wargwen, ome-Bab-Jesúsba-naisulid-nika-dibe, e-ome ar e-metebisulile, mer a-gwenad na e-ome-metodo. \v 13 Degine, ar ome-wargwen sui-Bab-Jesúsba-naisulid-nika-dibe, e-sui ar e-metebisulir, mer a-ome na e-sui-metodo. \v 14 Ar ade sui-Bab-Jesúsba-naisulid na e-omeba nugusiid, degi, ome-Bab-Jesúsba-naisulid na e-suiba nugusimogad. Ar degisulile, bemar-nusgana Bab Dummadgi iskanamardo, ar emigindi bemar-nusgana bato Bab Dummadgi nugusiid. \p \v 15 Ar dule-Bab-Jesúsba-naisulid, na ebo-nikumaidgi bangubi-dibe, Bab-Jesúsba-naid-dulegi banguodo. Ar gwenad-machered, degi, gwenad-bundor, a-duleba-nikumai degi-sadeguo-deeye ega igar-maisulid, ar Bab Dummad anmarse gochad, anmar dulemar-baid-ebo ulubgi-bogidik-itogedgi nanamalagar. \v 16 ¿Omegwa, ar be wichi abakalegi, be-sui beba abonolealile? ¿Machered, ar be wichi, abakalegi be-ome beba abonolealile? \p \v 17 Ar degi-inigwele, na wala-walagwen ar igi anmar gudii Bab-Jesús anmarse gocha, anmar deyob gudigue-wilubmalad. Igi yo Bab-Dummad-amigua anmar gudigusa, deyob anmar gudigumarsun. Weyob bela Bab-Jesúsba-nanaimalad-ambikunoni-damalad-abargi an odurdakdiid. \v 18 ¿Bab Dummad bese gochagua, be abgan-duku-sikale? Ar degiile, deyob be gudigudo. ¿Bab Dummad bese gochagua, be abgan-duku-sikarsuli? Ar degiile, mer be abgan-duku be sikodo. \p \v 19 Be abgan-duku-sikar-dibe, igi, sikarsurbar-dibe, gwen akarsulid. Unnila igar-napiragwaddo, Bab-Dummad-igar-mamaidba nanaed. \v 20 Ar Bab Dummad bese gochagua, igi gudii bese gocha, amba deyob be dado. \p \v 21 ¿Ar be dule-maiga-gudii Bab-Jesús bese gocha? Mer geg be itogo, baisur. Ar sunna dule-maiga-gudiidgi be noe-itogele, ar be nodo. \v 22 Ar deun maiga-be-gudii Bab-Jesús bese gochagu, be dule-maiga gudiid, ulubgi be ollorgunonikid. Amba deyobmodo, be dule-mai-sulid, na be-itoleged be gudiid, Bab-Jesús bese gornonigu, be Cristo-maiga gunonikid. \v 23 Bab Dummad mani-dummadgi be baksamalad, degisoggu, melle dule-baid-maiga be gumarsun. \v 24 Degisoggu gwenadgan, bemar wala-walagwen igi-gudii Bab Dummad bemarse gocha, ar deyob Bab Dummadga be damarsundo. \s1 Pablo ome-surmalad, degi, sui-surmalad unasiid \p \v 25 Ar yaganagardi Bab-Jesús-sogedba an sogsulid, suli, ani an soged, an nabir mag neg-itogedba, Bab-Dummad-wile-an-daknonikidba an soged. \v 26 Andi an itogua, neg-galagwensuli-gunaidba an sogsundo, dule ome-sulile, ome-nikusulir bur-nabir an itoye. \v 27 Ar be ome-nikale, mer be ome-metodo. Amba be ome-sulile, mer ome-nikuedgi be binsaodo. \v 28 Ar be ome-nikuele, gwen be iskuosulid. Ar yagwa-gwensak sui-nikuele, gwen iskuosurmogad. Degi-inigwele, na abirgunagwar-nikumaladdi we-napneggi igar-buled nikumaloed. Ar we-igargan-buled-nikubisuli an be-abemalanad. \p \v 29 Gwenadgan, we an-bega-sogmalad, ibagan-giakwasoggu, an bemarga sogsun, bemar-ome-nikamalad, ome-suliyob be nanamarsun. \v 30 Ar bemar-bodimalad, bodisurmaladyob be nanamarsun. Bemar-alledimalad, alledisurmaladyob be nanamar. Degi, bemar-ibmar-bakdimalad, we-ibmar begadsulidyob be nanamarsun. \v 31 Degi, we-napneggined-ibmarmargi be yeer itodimalad, we-napneggined-ibmarmargi yeer itodisulidyob be nanamarsun, ar ade we-napneg-daklegedi bergudoed. \p \v 32 Bitigi bemar mer bukib-binsadii gumalana-gadin. Dule ome-niksulidi Bab-Jesús-ibmarginbi binsadiid, igi Bab-Jesús yeer-weligwar-ito imako-dibeye binsadiid. \v 33 Ar dule ome-nikaddi, we-napneg-naid-ibmargi binsadiid, igi e-ome weligwar-ito imako-dibeye na binsadiid. \v 34 Amba deyobmodo, ome sui-nikad, yagwa-ebogwa wis akalad. Yagwadi unnila Bab-Jesús-ibmarginbi binsadiid, na e-san, degi, e-burba, swilidik guegar. Ar ome sui-nikaddi, we-napneg-ibmargi binsadiid, igi e-sui weligwar-ito imako-dibeye binsadiid. \p \v 35 We-an-bemarga-sogedi, bemarga igar-nuedga-guega an soged, bemar-idu igar-nollosur-mesega an sogsulid. Suli, agarsuli. An bemarga sogedi, adi bemar igar-napiragwadgi, igar-dule-yardaksulidgi, unnila Bab-Jesús-igargi binsanai-guega an soged. \p \v 36 Ar dule-wargwen binsa-dibe, e-sisgwa sui-nikued bur-nabirye. Ar bato wargwen sergumai dakele, ar sui-nikued bur-nabir dakele, nueddo, sui ega ukodo. Ega sui-uksale, akarsurdo, iskuosurdo. \v 37 Ar dule-baiddi, akarsur-itogele, na e-itogedba imakmogodo. Ar na e-gwagegi ito-dibe, e-sisgwaga sui-ukosurye, a-dule igar-nued imakmogodo. \v 38 Degisoggu, e-sisgwaga sui-ukele, igar-nued imakdo, ar baiddi e-sisgwaga sui-uksulile, a bur igar-nued imakodo. \s1 Ome-ei-sui-burgwisad gannar sui-nikued \p \v 39 Ome-sui-nikadi, e-sui amba dula gudiile, igar-maidba e-suigi alakwaa gudiguoed. Ar e-sui burgwisardi, a-ome e-itolegeddo ar doa na nikubie, unnila Bab-Jesúsba-naid nikued abelesunnad. \v 40 Andi an itogua, a-ome bar sui-nikusulile, bur-weligwar gudigusar an itoged. We-an-bemarga-sogedi, Bab Dummad Burba Nuedba bemarga soge an itoged. \c 8 \s1 Bab-dummadga-imaklegedba-san-uklesad, wede ise gulle-dibe \p \v 1 Emigindi bab-dummadga-imaklegedga mas-gulleged-ukmaladsik an bemarga sogbido. Ar nabir sogmardo, “Bela anmar we-igar wisidbimarye.” Dule-ibmar-wisid, na san dummarba imaked, ar sabgueddi, sunna ulubgi anmar-ogannoged. \v 2 Ar dule-wargwen na ibmar wisye gordiile, amba yo ibmar nue wisgu-gudido. \v 3 Ar dule Bab-Dummad-sabele, Bab Dummad na wisdo, we-dule e-sabed. \p \v 4 Nabirdo, bab-dummadga-imaklegedga mas-gulleged-uked-igar weyobdo. Anmar wisid, bab-dummadga-imakleged, we-napneggi bab-dummad-sunnadsulid, ar unnila Bab-Dummad-sunnad wargwenna gued. \v 5 Ar ibmar-baigan bab-dummadye biledimar-inigwele, igi, we-napneggined-dibe, igi, nibalid-dibe, amar bab-dummadsulid. Ar bab-dummad bukidarye sogmalad, degine, dule-dummagan-nug-nikamalad bukidarbarye, \v 6 ar anmargardi, unnila Bab-Dummad-sunnad wargwenna gued. A-Bab-Dummad anmar-Babad, aginbi bela ibmar danikid, degine, anmar Bab Dummadga dula gudimogad. Degine, Dule-Dummad wargwenna gubalid, Jesucristo, bela abarbi ibmar danibalid, degine, anmar aba dula gudimogad. \p \v 7 Ar degi-inigwele, we-ibmar dulemar bela wisidbisurmalad. Ar gwenna-gwennaa amba binsaed we-san bab-dummadga-imaklegedga uklesye, degisoggu, we-san bab-dummadga-imaklegedga-uksad gundogu, e-binsaed nollosoggu, iskuddasunnad. \v 8 Ar anmar-mas-gunnedba Bab Dummad anmar-abingasulid. Anmar-mas-gunnedba bur dule-nuedga anmar gunoni-dasulid, anmar-mas-gunsulidba bur dule-iskanaga gunoni-dasurbalid. \p \v 9 Unnila nue salakarmar, we be-akarsuli-itogedba na be mas-gunmaladi, mer gwenadgan-amba-ulubgi-nollomalad ichogega be imakmalo. \v 10 Ar we-igar bedi wisidba, bab-dummadga-imakleged-neggi, gwenad-wargwen mas gunsii be-dakalir, a-gwenad amba Jesúsgi bensulid nollogwale, ¿sunna a-gwenad bab-dummadga-imaklegedga-san-uklesad gunmogosur be insae? Gunmogodo. \v 11 Ar bedi mag neg-itoged-ular, be-nuggi we-gwenad-e-san-burba be oyogsaoed, ar a-gwenadga Cristo burgwismogad. \p \v 12 Ar degisoggu, gwenadgan-Jesúsgi-bensulid-amba-nollomalad iskuega be imakele, Cristogi be iskunaimodo. \v 13 Degisoggu, an san-gunnedba, an-gwenad-amba-nollogwad, iskuega an imakele, mer bur san an bar gunnodo, adi melle an-gwenad-iskuega an imakegar. \c 9 \s1 Bab-Jesús-nuggi-barmilearmalad nanaed \p \v 1 ¿An Jesús-nuggi-barmilealidsuli? ¿An wargwen an-itogedba gudisuli? ¿Anmar-Dummad-Jesús, an daksasuli? ¿Ar Bab-Jesús-nuggi an arbaed-ular, bemar Bab-Jesúsba-nanaimaladga gunonisursi? \v 2 Ar dule-baiganga an Bab-Jesús-nuggi-barmilealidsulile, bemargardi an Bab-Jesús-nuggi-barmilealiddo. Ar bemar Bab-Jesúsgi bensuli-gunonikidba nue oyolenaid, an nue Jesús-nuggi-barmilealidye. \p \v 3 Ar dulemar-angi-sunmakdimalad-abin weyob an abinsa-daed. \v 4 ¿Ar anmardi Bab-Jesúsga-arbaedgi geg mas gun be insae, degine, geg gobbar be insae? \v 5 ¿Ar anmardi ome-Bab-Jesúsba-naid geg an nikumar be insae, degi, geg an sedabar be insae, igi Bab-Jesús-nuggi-barmilearmalad-baigan, Bab-Jesús-urbamar, degine, Cefas, Pedroye-nugbalid, amar na ome-nikamarmoga, degine, eba seddamarmogadyob? ¿Ar anmardi geg deyob imakmarmode? \v 6 An Bab-Jesús-igargi sunmaked-ular, ¿ibiga geg anmar Bab-Jesús-nuggi-barmilearmalad-baiganyob bennuklemarmoga? ¿Unnila Bernabé-anbo mas-gunned onogegar ibmar-baidgi arbaer-gebde, geb degine Bab-Jesús-igargi arbabali? \p \v 7 ¿Ar doa sordaga arbadii be insae, degine, na dukin bennukbali? ¿Doa uva digdii be insae, degine, ar uva gunnosurbali? ¿Doa sibad-wawaad-edarbed, na e-sibad-wawaad-nunis gobdisur be insae? \v 8 ¿We an-ibmar-soged, unnila we-napneggi-dulemar-sogedba an soge? ¿Ar Bab Dummad Moisésga-igar-uksadgi degi-sognaimosursi? \v 9 Ar Moisés-igar-mesisadgi narmakar igar sognaid: \q1 Moli-bebe-nikad ibmar-gwag egwirmaknair, \q1 mer e-gaya edinno, \q1 ar moli ibmar-gwag sunna maoed, \q1 na egwirmaknaidba. \qr Dt. 25:4 \m ¿Ar Bab Dummad unnila moli-bebe-nikad wile-dakedba deyob sogsa be insae? \v 10 Suli, degisuli. Anmargi sunmaknaimogad, we Bab-Dummad-igar-mesisad, anmar-ular deyob igar-mesisad. Ar dule napa imunair, degi, ibmar-gwag egwirmaknair, bato na ulubgi binsanaid, ibmar-gwag na egadga gumogoye. \p \v 11 ¿Ar anmar bemar-abargi san-burbaledga ibmar digele, degite bemar-abargi geg anmar ibmar-sanaled wee be insae? \v 12 Ar baiganbela bemar ibmar edarbediid, anmar bursunna. \p Anmar bemar-ibmar sunna ebu-inigwele, anmar bemar-ibmar gwen ebudisulid, anmar bur wiledimalad, ar adi Bab-Dummad-gaya-burba-nued-Cristogi-soglesad mer bargalegegar. \v 13 ¿Ar bemar wichursi, dule-Bab-Dummadse-goled-neggi-arbamaladi, a-neggi-mas-nikad gunmalad, degine, dulemar-Bab-Dummadga-ibmar-gummakar-uklemalad-galugi-arbamalad sunna ibmar-uklesad-e-san gunmogad? \v 14 Amba deyob Bab-Jesús sogsamogad, dulemar Bab-Dummad-gaya-burba-nuedgi-sunmakdimalad, agi gudiguoye. \p \v 15 Degi-inigwele, andi we-igar-maidba an imaksasulid, degine, we-garda an bemarse narmaksisurbalid, adi bemar anga ibmar-ukmalagar. Bab-Jesús-igargi-sunmaked-ular be an-bennukmarye sogele, a-idu an burgwed bur-nabir an itoged, ar Bab-Jesús-igargi-sunmaked bur-weligwar an itoged, amba bemar anga ibmar-uksurmalar. \p \v 16 Ar Bab-Dummad-gaya-burba-nuedgi an sunmakdiidba, wargwen geg na san dummarba an saed, ar ade deyob an sunmaker-gebed. ¡Ar igi an gusale, an Bab-Dummad-gaya-burba-nuedgi sunmaksulilir! \v 17 Degisoggu, ar an yeer-itogedgi an Bab-Jesús-gaya-burba-nuedgi an sunmakdiile, bennukleged-nued an nikuodo. Ar istar-itogedgi an sunmakerdi, ar amba an egi sunmaker-gebed, ar ade deyob anga igar uklesad. \v 18 ¿Degite, igi an bennuklesunna? An bennukleged wegiido: Bab-Dummad-gaya-burba-nued-Cristogi-soglesadgi an sunmakdiid, binsa, maniginsuli an egi sunmaked, wegi an yeer-itodiid. Ar an sunna Bab-Dummad-gaya-burba-nuedgi sunmaked-ular mani-gae-wilubbin-inigwele, deyob an imakosulid. \p \v 19 Degisoggu, an-itoleged an gudisunnad, degi-inigwele, bela emar-maiga an gunonikid, adi dulemar bur-bukidar Bab-Jesúsba nagumalagar. \v 20 Judiomarga, Judio na san imaksad, adi Judiomar, Bab-Jesúsba nagumalagar. An Moisés-igar-mesisadba an dasulile, akarsur-inigwele, Moisés-igar-mesisadba an dae na san-imaksad, adi Moisés-igar-mesisadba-nanadimalad Bab-Jesúsba-nagumarmogagar. \p \v 21 Dulemar-Moisés-igar-mesisadba-dasurmalad-abargi, a-igarba dasuli an na san imaksabalid, adi Bab-Jesúsba nagumarmogagar. Ar Bab-Dummad-igar-maidba an dasurye an sogsulid, an soged, Cristo-igar-maidba an nanadimoye. \v 22 Dule-burba-nollomaladga na burba nollo an imasmogad, adi amar Bab-Jesús-igarba nagumarmogagar. Bela dulemar-damaladgii an na san imaksad, adi bela akar-akar-dulemar-bukwad abakalegi gwenna-gwenna Bab-Jesúsba naguarmalale. \v 23 Bab-Dummad-gaya-burba-nued-ular deyob an gudigusad, adi dulemar Bab-Jesúsba nagunonikir, an yeer-itogwichi gumogagar. \p \v 24 ¿Ar bemar wichursi, bela abarmaked-neggi na bengunanair, bela abarmakedbimalad, degi-inigwele, unnila wargwennaa nakwisadbi ibmar-nued sued? Bemar abarmaked imakmar we-ibmar-nued suegar. \v 25 Bela dulemar-na-dodomaladgi-abarmakmalad, bela ibmar na e-bargaedi midamalad. Amar na deyob imakmalad, unnila nabir we-napneggi baisursunna olo-gurgin-berguedbina sognaid-ular. Anmardi olo-gurgin-geg-berguedbina alamaknaid. \p \v 26 Degisoggu, deyob an abarmaknaid, yogsaar an abarmaksulid, degi, deyob an urwenaibalid, daksuli an yogsaar sarsonaisurbalid. \v 27 Suli, degisuli. An na dukin na san-odurdaknaid, degine, an-san anba-ibmar-imaked an saed, adi melle iskuedse galakuegar, ar abakalegi degiile, an baigan-odurdakdii nanasad, ani an sorba mellealile. \c 10 \s1 Bab-dummadga-imaklegedse mer gormalo \p \v 1 Gwenadgan, bemar nue insamalo, igi Bab Dummad mogir-urba anmar-dadgan-semai-gusa, degi, igi Demar-Ginnid-nugad-abargi obaksamala, deun demar ega dinnaa imaksagu. \v 2 Degisoggu, bela anmar-dadgan mogirgine, degine, demargine, Bab-Dummad-digi-oglesmaladyob Moisés-igarba nagusmalad. \v 3 Deginbali, bela anmar-dadgan mas-burbaled guchadbimarbalid. \v 4 Degine, bela amar gobed-burbaled gobsadbimarbalid, ar ade akwa-burbaled eba nadap-gusad, agi dii-ainied gobsamalad. Ar we-akwa Cristo-sunnadid. \v 5 Ar degi-inigwele, anmar-dadgan bur-melu Bab-Dummad-yeer-ito imaksasurmalad, degisoggu, a-ular nega-dule-sulidganba anmar-dadgan burgwismarsunnad. \p \v 6 Ar we-ibmarmar-gusadi, anmar-odurdakega deyob gusad, adi anmar mer ibmar-iskanabina sogegar, igi anmar-dadgan ibmar-iskanabina sogsamaladyob. \v 7 Degine, melle binsa bab-dummadga-imaklegedse be gormalo, igi war-wargwen be-dadgan gusmaladyob. Weyob Bab-Dummad-Gardagi narmakar naid: \q1 Dulemar ambikusmalad, \q1 orgi-moli-sobaledga mas guchamalad, \q1 degi, ega gobsamalad, \q1 geb a-sorba ega dodonanai-gusmarbalid. \qr Ex. 32:6 \p \v 8 Degine, melle na be abirgunagwarsuli na be neg-sichigi yoledigumalo, igi be-dadgan gwenna-gwenna degi-gusmala, deun a-ulale mili-dulagwen-gakapaa ibagwen burgwis-gusmalad. \v 9 Degine, melle Bab-Jesús-wilubdaknai-gumarbalo, igi gwenna-gwenna be-dadgan Bab-Dummad-wilubdakbi-guarmalana, deun a-ular naibe-buledgi bukidar warmaksamalad, degi, burgwis-gusmalad. \v 10 Degi, melle Bab Dummadgi urwar be sunmakmalo, igi be-dadgan wargwen-wargwen Bab Dummadgi urwar sunmaksamala, a-ular anger-dule-oburgwedse anmar-dadgan-oburgwiles-gusmalad. \p \v 11 Ar we-ibmar bela degi-gusadi, anmarga oyonaid, adi anmar mer deyob damalagar, degine, Bab-Dummad-Gardagi narmakar naibalid, adi anmarga sogegar, nue salakarmarye, anmar emi neg-dukumosadgi dula-gudidimaladgar. \p \v 12 Degisoggu, ar dule Bab-Jesús-igargi gannasgwaa na nanadii-itogele, nue salakar, mer iskued sao. \v 13 Be wilubdaklear sogele, be binsao, we-wilubdaklegedgi, baigan wilubdaklesmogad. Ar Bab Dummad gwen galakumaisursoggu, anmarga-wilubdakleged-nagumaid ise-anmargi obichaa-imaked imakosulid. Wilubdakleged anmargi noni-sogele, Bab Dummad anmarga igar-egabaloed, adi anmar wilubdaklegedgi wakinnegar, mer ese galakuegar. \p \v 14 Degisoggu gwenadgan, an na be-sabemalad, bab-dummadga-imaklegedse-goledgi be wakinmarsun. \v 15 Bemar binsaed-nue-nikaa damaladsoggu, an-ibmar-bega-soged, na be-sunnad egi nue be binsamarmogoed, wede ib-nued-dibe, igi, wede ib-iskana-dibe. \p \v 16 Anmar uva-nis gobbalile, Bab Dummadga dog-nuedye sogsale, ¿ar wede soglesursi, Cristo-abe-milesadba anmar bato Cristogadmoye? Deginbali, anmar madu-gunnega burwi-burwi mimmialile, ¿ar wede soglesursi, bato anmar Cristogadye? \v 17 Anmar ichesur gumar-inigwele, unnila madu-wargwennaa an guchamalad. Debayobi, anmar ichesulid, san-wargwennaa Cristogi anmar gunonimarmogad. \p \v 18 Emi Israel-dorgan be dakena, Bab-Dummadga-galugi-ibmar-gummakar-uksamalad guchamalar, ¿oyonaisursi, Bab-Dummadba-mesa akanonimarye? \v 19 Emide, ¿igi an sogsunna? ¿An sogsi, binsa bab-dummadga-imakleged, we gangued-nikaye? ¿An sogsi, binsa bab-dummadga-imaklegedga ibmar-gummakar-ukleged we ib-nuedye? Suli, degi an sogsuli. \v 20 An sognaido, Judiosurmalad ibmar-gummakar-ukmalad, we niaga ukmarye, Bab Dummadgarsurye. An bemar-abesurdo, niaba bemar akanai-gued. \p \v 21 Ar geg bemar Bab-Jesús-nog gobnai, degi, nia-nog gobnai-gubalid. Degine, Bab-Jesús-mesagi mas-gunsii, degi, nia-mesagi mas-gunsii geg bemar gumarbalid. \p \v 22 ¿Ar ade bemargi Bab Dummad nobgubi be abemarsi? ¿Ar ade anmar Bab Dummadba bur dutusursi? Suli, degisuli. \s1 Bela be ibmar saedi, Bab-Dummad-nug-odummogega be imakmar \p \v 23 Belagwapa sunna ibmar an saed, degi-inigwele, belagwapa ibmar-nueganbisulid. Belagwapa sunna ibmar an saed, degi-inigwele, belagwapa ibmar-nueganbi anga guosulid. \v 24 Melle na be dukin begadbi-ibmar-nued-imakedgi be binsamalo, suli, aimar-baigangi be binsamarmogoed. \p \v 25 San-ukleged-neggi bela san-ukleged be gunmar, mer be egismar wede binsa bab-dummadga-imaklegedga we-san ukles sogeye, adi be-ulubgi mer be ichakwa be itogegar. \q1 \v 26 Ar ade we-napneg-naid, \q1 degine, bela egi ibmar-bukwadi, \q1 Bab Dummadgadid. \qr Sal. 24:1 \p \v 27 Dule-wargwen-Bab-Jesúsba-naisulid mas-gunnega bese gochale, be nabiele, be naoed. Bela bega mas-gunned ukalile, be gunnoed, mer be egisoed, we bab-dummadga-imaklegedga ukles sogeye, ar adi mer ichakwa ulubgi be itogegar. \v 28 Ar dule-wargwen bega sokalirdi: “We-mas, bab-dummadga-imaklegedga uklesye,” adi mer be gunnoed, ar dule bega sogsad-ular, degine, ulubgi egi be binsaed-ular. \q1 Ar ade we-napneg-naid, \q1 degine, bela egi ibmar-bukwadi \q1 Bab Dummadgadid. \qr Sal. 24:1 \p \v 29 An sogedi, be-ulubgi-binsaed-ular an sogsulid. Suli, dule-baid-ulubgi-binsaed-ular an soged. \p Dule-wargwen sunna sogdagoed: “¿Ibiga an wargwen yeer-itodiid dule-baid angi akar-binsaed-ular angi ichakwa sunmakledagoe? \v 30 Ar Bab Dummadga dog-nuedye mas-gunned-idu an sogele, ¿ibiga degite angi ichakwa sunmakledabalosunna, ar mas-gunned-iduar dog-nuedye Bab Dummadga an sogsasursi?” \p \v 31 Degisoggu, be mas gun-dibe, igi, be gob-dibe, ibu be imak-dibe, bela Bab-Dummad-nug-odummogega imaked be sae. \v 32 Judiomar-dibe, degi, Judiosurmalad-dibe, igi, Bab-Jesúsba-nanaimalad-dibe, mer be-nuggi iskuega be imakoed. \v 33 Andi an gudigu, bela an ibmar-saedi, dulemar-baigan yeer-ito an imakbied, unnila anginbi an binsabisulid, adi bukidar Bab-Jesúsba abonolemarmogagar. \c 11 \p \v 1 An-daedba be damar, igi an Cristo-daedba gudimoga. \s1 Gwenadgan Bab Dummadse gollalir, igi daer-gebe \p \v 2 Gwenadgan an be-nug ogannomar, ar bemar an-iedisurmalad, degine, igi an be-odurdaksamala, amba bemar deyob nue ganimalad. \p \v 3 Bemar nue-wisgubi an be-abemardo, Cristo we bela-machergan-e-nonoga gued, degine, machergan, omegan-nonoga gumogad, degine, Bab Dummad Cristo-nonoga gusimogad. \v 4 Bela dule-machergan nonogi-gurgin-sii Bab Dummadse golele, igi, Bab-Dummad-gaya-burba barsogele, gwen nabirsurdo, e-nonogi istar binsananaiyobdo, Cristogi-dodonaiyob gunaido. \p \v 5 Ar omedi nono-dunwesuli Bab Dummadse gorgwichile, igi, Bab-Dummad-gaya-burba-abingasad-barsoggwichile, gwen nabirsulid, e-nonogi istar binsananaiyob gunaido, ar sailagia-gwiri na isayobdo. \v 6 Ar ome-wargwen na e-nono dunwesulile, bur bela saila-gwiri-siked nabirid. Ar ome na saila-siked binge-itogele, igi, nono-gwiri-saed binge-itogele, ar degirdi na nono dunwesundo. \p \v 7 Ar machereddi nono-dunwed abelesulid, ar ade Bab-Dummad-yopiraa-dakleged-wilub na san-sediid, degine, dule-macheredba Bab-Dummad-nug ogannolegoed. Machereddi e-omeba nug ogannolemogoed. \v 8 Ar machered omegi danisulid, ome macheredgi danikid. \v 9 Deginbali, Bab Dummad, machered omega obinnissulid, Bab Dummad, ome macheredga obinnisad. \v 10 Degisoggu, a-ulale ome e-nono dunwer-gebed, adi mag daklegegar, machered-urbalii daed, deginbali, angermar dakmogagar, ome machered-urbalii nanadiiye. \p \v 11 Degi-inigwele, anmar Bab-Jesús-nuggindi, machergan omegansuli geg gued, degi, omegan machergansuli geg gumogad. \v 12 Ar igi ome macheredgi daniki, deyob machered omegi gwalulenonimogad. Ar degite belagwapa Bab Dummadgi danimalad. \p \v 13 Bemar-sunnad nue itomarmogana, ¿ar wede nabiri ome Bab Dummadse nono-dunwarsuli goled? \v 14 ¿Ar macherganga gusgu igar maisursi, sailagia-suitigwar gwen nabiridsurye, na wargwen binged amiedye? \v 15 Ar omegangardina sailagia-suitii-saed bur nabirid, ar sailagia ega uklesad, nono edugegar. \p \v 16 Ar degite, dule-wargwen we-igargi abin-abin sunmakbiele, unnila an bemarga sogdo, anmar igar-baidgi gwen odurdakdisurye, degi, Bab-Jesúsba-nanaimalad danar-ambikunoni-damalad, Bab Dummadse goledsik, igar-baid nikasurbarye. \s1 Jesús-burgwisad-e-binsaega gwenadgan noar nanadimalad \p \v 17 We-ibmar an bemarga sogsokalidsikdi, an bemar-nug gwen odummosurmardo. Ar bemar ambikualile, an itogua, gwen ibmar-nuedga be ambikusurmalad, ibmar-ichogega be imakde-damalad. \v 18 Anga sogmardo, bemar Bab-Jesúsba-nanaimalad danar ambikunonikile, na be danar-danar abinsabukwa-gud-damarye. An insagua, ar bemar abala deyob gubuk an insado. \v 19 Ar dakargua, bemar-abargi na danar-danar ambikuer-gebed, adi mag daklegegar, doamar nue Bab-Jesúsba-nanaimalad-sunnadi. \p \v 20 Ar bemar danar ambikunonimalale, bemar Bab-Jesús-burgwisad e-binsaega mas-gunye sogmalan-inigwele, gwen aga be ambikunoni-dasurmalad. \v 21 Ar bemar mas-gunned-wachi mosale, gwenna-gwenna na eginbi binsamarsoggu, abala amba ukumada besdamalad, abala, doggusadba, mungud-damalad. \p \v 22 ¿Ar bemar neg-niksursi, na be-neggi mas gunmalagar, degi, be-neggi na be gobmalagar? Ar bemar degi-daed-ulale, Bab-Jesúsba-nanaimalad-Bab-Dummadse-golega-danar-ambikunoni-damalad-e-nug bemar ichobukmalad, degine, gwenadgan-wilemalad obingesabukmalad. ¿Igi an bemarga sogo be insae, an be-nug odummomaloe? Suli, wesikdi geg an be-nug odummomalad. \s1 Bab-Jesús-burgwisadgi-binsaega mas-gunmalad-igar \r (Mateo 26:17-29; Marcos 14:12-26; Lucas 22:7-23) \p \v 23 Bab-Jesús-sunnad anga uksad, a an bemar-odurdaksamarmogad: Dummad-Jesús darba-uklesad mutik, madu susa-gusad, \v 24 Bab Dummadga dog-nuedye sogsad-sorba, madu biske-biske imaksad, degi, sogded: “Be gunmar, we an-san, bemar-ular weyob ichimaksad. Weyob be imakdii-gumalo, adi bemar an-insamalagar.” \p \v 25 Mas-guchad-sorba Jesús amba deyob nog susbar. Geb sogdebar: “We-gobeddina an-abegi Bab Dummad dulemar-ebo igar-bini-mesisad-e-wilubganad. Gobed-irba weyob be gobmaloed, adi angi be binsamalagar.” \v 26 Degisoggu, we-madu be gunnarmalale, degi, we-gobed be gobbarmalale, Bab-Jesús-burwisad-igar bemar oyonaid, Bab-Jesús-gannar-danikoed-ibase. \p \v 27 Degisoggu, doa-dule igarsuli, dodoakwaa we-madu guchale, degi, igarsuli gobed gobsale, a-dule Bab-Jesús-abegi, degi, e-sangi nue iskusdo. \v 28 Degisoggu, a-ulale wargwen-wargwen na be dukin ulubgi dakmar, na be iskudii-dibe, geb a-sorba madu gunnoed, degi, geb a-sorba be goboed. \v 29 Ar dule-wargwen iskued-nika we-madu gunnele, degi, gobele, Bab-Jesús-sangi binsasulid-ular, na dukin san wiononikoed. \p \v 30 A-ulale bemar bukidar ueledimalad, degi, yegus be itodimalad, deginbali, bukidargus burgwemarsunnad. \v 31 Ar an na dukin-dukin ulubgi na dakmalana, Bab-Jesús sabsur anmar-odurdaknai-gussuliled. \v 32 Ar Bab-Jesús anmar wilub-daker, anmar iskus-dibe, igi, iskussur-dibe, anmar-odurdaknonisunnoed, adi mer anmar dule-baigan-Bab-Jesúsba-naisurmaladba degi-sadegu sabsur odurdaklesii-gumogagar. \p \v 33 Degisoggu gwenadgan, bemar danar mas-gunnega ambikunonikile, na be muchub-muchub edarbemar. \v 34 Ar dule-wargwen ukurba-itogele, na e-neggi mas gundo, adi mer Bab Dummad bemar-sabsur-odurdakmalagar, bemar danar ambikumalar. \p Igar-baigandi an modapile, an bemarga nudakdapoed. \c 12 \s1 Gurgin-burbarmalad Bab Dummad Burba Nued anmarga uked \p \v 1 Gwenadgan, Bab-Dummad-anmarga-gurgin-burbaled-uked gwen wichuli gudigubisur an be-abemardo. \p \v 2 Ar bemar nue wismalad, amba bemar Bab-Jesús-wichuli gudimargu, bab-dummadga-imakleged-geg-sunmaked, ase bemar ebipiledii-gusmarmoga. \v 3 Emigindi nue wisgubi an be-abemardo, Bab-Dummad-Burba-Nued-ganguedba dule geg Bab-Jesús-ukabsaed, degine, na e-itolegedba geg sogbalid, “Jesús, Bur-Dule-Dummadye,” ar Bab Dummad Burba Nued ega soger-gebed, degi-be-sogye. \p \v 4 Nabir, gurgin-burbaled akar-akar nika-inigwele, unnila Bab Dummad Burba Nueddi wargwennaa gued. \v 5 Ar Bab-Dummadga-arbaed akar-akar nika-inigwele, unnila Bab-Jesúsdi wargwennaa gued. \v 6 Ar Bab-Dummadga-arbaed-imaked akar-akar nika-inigwele, ar Bab Dummaddi bela-anmargi-ibmar-imaked unnila wargwennaa gued. \p \v 7 Ar Bab Dummad Burba Nued gurgin-burbaledba anmarga oyoged, ede nue anmarba gudiiye, adi gwenadgan bela egi nabir bendaklemalagar. \v 8 Dule-wargwenga, Bab Dummad Burba Nued, binsaed-nikaa-sunmaked ega uked. Baidgardi, nue-ibmar-wisid ega ukmogad, ar Bab Dummad Burba Nueddi wargwennado. \p \v 9 Ar amba Bab Dummad Burba Nued dule-baidga, nue Jesúsgi-bensuli-nanaed ega uked. Degi, baidgardi, dule-uelemalad-sunna-nudaked ega ukmogad. \v 10 Bab Dummad Burba Nued baidgardi, ibmar-dakledisurmalad-sunna-imaked ega uked. Baiddi, Bab-Dummad-gaya-burba-abingasad-barsoged. Baidmoga, nabir mag itoged, we Bab-Dummad-Burba-Nuedgad-dibe, igi, we burbamar-iskanagad-dibe. Degine, baidgarmoga, nabir gaya-baid-baid sunmaked, deginbali, baidmoga, nabir gaya-baid oduloged. \v 11 Ar bela we-gurgin-burbaled-akar-akar-nikad-mimmiedi unnila wargwennaa gued, Bab Dummad Burba Nuedbi. Degine, na e-itolegedba ukbalid, doamarga we-gurgin-burbaled na nue ukbiedba. \s1 Bela anmar san-wargwennaa gumalad \p \v 12 Ar igi anmar-sana wargwennaa gue, degite eba-akanimalad bukidar gued. Eba-akanimalad bukidar-gue-inigwele, sandi unnila wargwennaa gued, amba Cristo deyobmogad. \v 13 Ar anmar bela unnila Bab-Dummad-Burba-Nued-wargwennaa-guedgi oglesmalad, agi anmar bela san-wargwennaa gunonikid, igi, Judio-dibe, igi, Judiosur-dibe, igi, mai-dibe, igi, maisur-dibe, bela anmargi Bab Dummad Burba Nued ubosadbimalad. \p \v 14 Deginbali anmar-sangi-akananaid unnila wargwennaa gusulid, suli, bukidar egi akananaid. \v 15 Ar mali sokar-dibe: “Ar an argansursoggu, an san-sordasurye.” Ar degi-sogedba, soglesurdo, mali, san-sordasurye. \v 16 Ar uaya sokar-dibe: “Ar an ibya-sursoggu, an san-sordasurye.” Ar degi-sogedba, soglesurdo, uaya, san-sordasurye. \v 17 Ar bela anmar-san ibyabiile, ¿igi anmar itosarsunna? Ar bela anmar-san uayabiile, ¿igi anmar ibmar usarsunna? \p \v 18 Ar Bab Dummad emigindi na e-itolegedba anmar-sangi na eba-akananaid nasiksad. \v 19 Ar belagwapa anmar-sangi-akananaid emarbina, ¿bia anmar-san nagusarsunna? \v 20 Ar emigindi anmar-sangi-akananaid bukidar-inigwele, unnila anmar-sandi wargwennaa gued. \p \v 21 Geg ibya arganga soged: “An be-abesurye, an wargwen unniye.” Degi, nono geg malimarga sogmogad: “An be-abesurmarye, an wargwen unniye.” \v 22 Ar anmar-sangi-akananaid bur-nollo-daklemalad, amar bur-nue abelemalad. \p \v 23 Anmar-sangi-akananaid bur-baisurdaklemalad, a bur anmar ega nue mor yodamalad, degi, anmar-abgan-daklebisur-abeleged, a anmar odukuar, ise ega mor-yoigu sedidamalad. \v 24 Ar anmar-san-odukuarsulir-baisur-dakleged, adi ega mor-yosulir akarsulid. Bab Dummad ibiyobi anmar-san imaksa, bur baisur-dakleged, aka-bur-nue akwega anmar-imaksad, ega nue-mor-yoe anmar-imaksad. \v 25 Adi melle anmar-sangi-akananaid na muchub-muchub ega sogmalagar, an-bur nue abelegedye. Bela anmar-sangi-akananaid na bela bendakedbimalad. \v 26 Degisoggu, anmar-sangi-akananaid-gwensak, ibmar nunmak-itogele, bela eba nunmaked itodamarmogad. Ar gwensak ega nug odummolenaile, bela eba weligwar itodamarmogad. \p \v 27 Ar degisoggu, bemar Cristo-sanga gumarsunnad, degi, eba gwenna-gwenna akananaidga gumarbarsunnad. \v 28 Bab Dummad, Bab-Jesúsba-nanaimalad-danar-ambikunoni-damalad-abargi gwenna-gwenna nug imaksad: Gebe, Bab-Jesús-nuggi-barmilearmalad, a-sorba, Bab-Dummad-gaya-burba-berbemalad, degine, odurdaked-sailamar, a-sorba, ibmar-dakledisulid-imakmalad, degine, sunna dule-gegumair-nudakmalad, degine, dulemar-gadi-bendakmalad, dulemar-neg-akwemalad, degine, dulemar gaya-baid-baid-nabir-sunmakmalad. \p \v 29 ¿Ar ade bela Bab-Jesús-nuggi-barmilealidbimarsi? ¿Ar ade bela Bab-Dummad-gaya-burba-berbemaladbimarsi? ¿Ar ade bela odurdaked-sailabimarsi? ¿Ar bela ibmar-dakledisurmalad-imakedbimarsi? \v 30 ¿Ar bela dule-gegumair-nudakedbimarsi? ¿Ar ade bela gaya-baid-baid-sunmakedbimarsi? ¿Ar bela sunna gaya-baid-baid-odulogedbimarsi? Suli, degisuli. \v 31 Degisoggu, gurgin-burbaled-nued bur be amimarsun. \p Emigindi, andi bemarga bur igar-birigined-nued oyomaloed. \c 13 \s1 Sabgued bur igar-biriginedid \p \v 1 Igi-dibe, sunna dulemar-gaya-baid-baid-sunmakmalad an sunmak-dibe, degine, angermar-gaya an wisbar-dibe, ar degite, sabedgi an imaksulile, an binsa esnon ee oimakeyob, degine, bormo-matargana na abin-abin sarsolenaiyob an gudiido. \v 2 Igi, Bab-Dummad-gaya-burba an abingasad, an baiganga uk-dibe, degine, bela ibmarmar-dukuar-mamaid an wisbar-dibe, degine, ibmarmar-bela-sunna-wisguleged an wisgunonibar-dibe, degine, bela ulubgi bensulidba sunna yarmar an onnirbar-dibe, ar sabedgi an imaksulile, binsa an gudiido. \v 3 Igi, an bela-ibmar-nuegan-an-nikad an bela wileganga uk-dibe, degine, an-san-ogumaklegegala an ukbar-dibe, ar sabedgi an imaksulile, bela we ibmarmar-binsaleddo. \p \v 4 Dulemar-sabguedi weyobid: Na urwed bargaed, nued-binsaedgi dulemar-bendaked, geg nobgued, geg na san dummarba itoged, degine, geg baiganba dummarba na san imaked. \v 5 Geg gwinni-gwinni daed, ibmar imakalir, geg eginbi binsaed, geg gwae-gwae urwed, degine, dule egi nosale geg bar ebinsaed, egi nosad nossulidyob dakde-daed. \v 6 Dule-baigan-iskuedgi geg wergued, unnila igar-napiragwadginbi wergued. \v 7 Dulemar sabguedi bela ibmar-nunmaked-abin burdi-daed, bela ibmar bensur-daed, bela bensulidgi edarbedii-daed, degine, bela ibmar-naibid-abin burdi-daed. \p \v 8 We sabgued-igar geg bergued, degi-sadeguoed. Ibagan-danikoed, yo-ibmar-guoedgi-sunmaked-igardi bergudoed, gaya-baid-baid-sunmaklemalad bar sunmaklegosulid, degine, ibmar-nue-wisi-gumalad bergudmogoed. \v 9 Ar emigindi abala ibmar an wismalad, degi, iche-iche yo-ibmar-guoedgi an sunmakmalad. \v 10 Ar bela ibmar-napiramalad nonikirdi, we-ibmar-amba-akuarmalad bergudoed. \p \v 11 An bipigwaunni, bipiganayob an sunmaksad, bipiganayob an binsasad, bipiganayob ibmar an daksad. An dule-macheredga an gunonigu, bar mimmiganayob an dae-gussulid. \v 12 Emigindi ispe-sunnasulidgi ibmar bole-bole dakeyob Bab-Dummad-ibmar an dakmalad. Ibagan danikoed, anmar na dule nue-asabin na dakeyob Bab-Dummad-ibmar daknonikoed. Emigindi bukidar amba an wichurmalad, igi Bab Dummad an-wisi, yoedsedi deyob an Bab-Dummad-wisgunonimogoed. \p \v 13 Emigindi, Bab-Dummad-bensulid-igar, nue-bensulidgi Bab-Jesúsgi ibmar-nuegan edarbediid-igar, degine, sabgued-igar, wemar-sogbaagwadi, na sadeguoed. Ar degite, wemar-sogbaagwad, sabgued-igar bur emargi obinsiid. \c 14 \s1 Gaya-baid-baid-sunmaked-igar \p \v 1 Degisoggu, bela-bela dulemar-baigan-sabgudii be nanamarsun. Degine, gurgin-burbamalad Bab-Dummad-uked, abina bur-bule be sogmar. Bur-bule Bab-Dummad-gaya-burba-abingasad-barsogedbina be itoge-wilubmalad. \v 2 Ar dule gaya-baid-baid sunmakele, Bab Dummadga sunmaked, dulemarga sunmaksulid, ar dulemar aku e-itoged, ar Bab Burba Nuedba ibmar-dukuar-maidgi sunmaked. \p \v 3 Bab-Dummad-gaya-burba-abingasadgi sunmakerdi, adi dulemarga sunmakdo, dulemar-odurdakegar, dulemar-ogannogegar, degi, dulemar-bukib-binsadiid yeer-ito imakegar. \v 4 Ar gaya-aku-an-itomalad dule sunmakele, unnila we-dule na dukin e-burba-ogannogega sunmaked, dule Bab-Dummad-gaya-burba-abingasadgi sunmakerdi, adi Bab-Jesúsba-nanaimalad danar-ambikunoni-damalad-e-burba-ogannogega sunmak-daed. \p \v 5 Degisoggu, bitigi bemar belagwable gaya-baid-baid sunmakmalana-gadin, degi-inigwele, bur-bule bemar Bab-Dummad-gaya-burba-abingasadgi sunmakega gumalana-gadin. Ar Bab-Dummad-gaya-burba-abingasadgi-sunmaked bur-sunsogedid, dule-gaya-baid-baid-sunmakedba, degine, odulobalirdi nabirdo, adi nabir Bab-Jesúsba-nanaimalad-danar-ambikunoni-damalad-e-burba ogannogegar. Ar deyob be imakerdi, geb ebo emar gunonikoed. \p \v 6 A-ulale, gwenadgan, ar bemarse an ataknadele, bemar gaya-itodisulidgi an sunmakdele, ¿ar wede ib-nuedga bemarga guosi? Suli, ib-nuedga bemarga guosuli. Ar Bab-Dummad-bemar-ibmar-wisgubi-abemaidgi an bemarga sunmakerdi nabirdo, ibmar-nue-wisidgin-dibe, Bab-Dummad-gaya-burba an abingasadgin-dibe, bemar-odurdakedginbar-dibe, amardi nueddo. Ar degisulile, binsa an bemarga gaya-baidgi sunmakdapo-itole. \p \v 7 Ar garmar-sunna-ogorlemaladse-bakar sunna gormalad, gammu-dibe, igi, gar-duba-nikad-dibe, ar nue gorsulile, ¿igi mag be itogoe igid gar gornai? \v 8 Deginbali, gar-trompeta goter, sordamarga-sogegar ibi-imakmaloe, we-gar-goled aku itolegele, ¿ibi-saega gornai, doa-sordamar urwenaega guagwar ambikusarsunna? Guagwar ambikussurmalale. \p \v 9 Ar amba bemar deyobmodo, ar be-gaya-sunmakedba ibmar-bied aku-itolegele ¿igi mag itolegosunna ibu be obare? Ar unnila binsa ee burwaga be sunmakodo. \v 10 We-napneggi bukidar-gaya-baid-baid-sunmakleged nika an insado, degine, bela mag itolegedbido ibi na obarmala. \v 11 Ar dule-anga-sunmaked mag an itosulir, a-dule-anbo-gaya-emar-sunmaksuliyobdo. \p \v 12 Ar bemarga amba deyobmodo. Ar bemar gurgin-burbarmalad nue abebuksoggu, bemar gurgin-burbaled nabir Bab-Jesúsba-nanaimalad-danar-ambikunoni-damalad-ogannomalad-bina bur-bule be sogmarsundo. \p \v 13 Degisoggu, dule-wargwen gaya-dule-aku-itoged sunmak-dibe, Bab Dummadse egisbardo, nabir gaya oduloged-igar. \v 14 Ar gaya-dulemar-itodisulidgi Bab Dummadse an gor-dibe, an-san-burbadi Bab Dummadse gornaido, ar an-mag-itogedgindi gwen an gannalegosurdo. \p \v 15 ¿Degite, igi an saosunna? Burbar Bab Dummadse an golodo, degine, mag-itogedgi an Bab Dummadse gorbalodo. An namaker, burbar an namakodo, degine, mag-itogedgi an namakbalodo. \v 16 Ar Bab-Dummad-nug unnila burbar be oganno-gwichile, ¿igi dule-be-abargi-gwichid, “Degina-nabirinye” sogosunna? Ar aku be itoged, ibi be sogsa. \v 17 Ar bedi na dog-nuedye Bab Dummadga sognaido, dule-baiddi gwen Bab-Dummad-nuggi gannalegosulid. \p \v 18 Bab Dummadga dog-nuedye an sogdo, ar bemarba bur-bule gaya-baid-baid an sunmakgu. \v 19 Bab-Jesúsba-nanaimalad-danar-ambikunoni-damalad-abargindina unnila giakwasaar an sunmakoed, mag an-ito sunmakgwichi an gued bur-nabirid, agi gwenadgan-odurdakgwichi, bur suitii gaya-aku-itogedba sunmakgwichi-guedba. \p \v 20 Gwenadgan, bemar-binsaedgi mer mimmiganyob be binsamar. Iskuedsikdi mimmiganyob be damardo, be-binsaedgindi, dule-machergan-binsaedyob na be binsamardo. \v 21 Moisés-igargi-narmakar naid: \q1 Bab Dummad soged: \q1 “We Israel-dulemarga, gaya-baidgi, \q1 degine, gwabin-baidgi an sunmakoed, \q1 ar degite gwen an-itogosurmalad.” \qr Is. 28:11-12 \p \v 22 Degisoggu, gaya-baidgi-sunmakedi, Bab-Jesúsba-nanaimaladgarsulid. Oyoged, dulemar-Bab-Jesúsgi-amba-bengudimaladgar. Bab-Dummad-gaya-burba-abingasad-barsogeddi, dule-Bab-Jesúsgi-amba-bengudimaladgarsulid. Oyoged, dulemar-Bab-Jesúsba-nanaimaladgar. \v 23 Ar ade Bab-Jesúsba-nanaimalad Bab-Dummadse-golega bela danar ambikunonikile, bela gaya-baid-baid sunmakedbimalale, dule-yogsaled-dibe, igi, dule-Bab-Jesúsba-naisulid-dibe, bemar-abargi dognonikile, ¿bemargi sogosur be insae, bemar goelle bukmarye? \p \v 24 Ar bela bemar Bab-Dummad-gaya-burba-abingasad barsogedbimalale, degi, dule-wargwen-Bab-Jesúsba-naisulid-dibe, igi, dule-binsaled-dibe, dognonikile, bemar-ibmar-sogedba e-iskudiid mag na itogoed. \v 25 E-gwage-ulubgi-iskued-dukuar-naid sanar oyolenonikoed, degi, na yokorgi sindigar Bab-Dummad-asabin signonikoed, Bab-Dummad-nug odummogegar. Geb degi sogdagoed: “Nue-napiragwad bemar-abargi Bab Dummad gudiiye.” \s1 Bab Dummadse gollarmalale, igar-nikaa be ibmar-imakmar \p \v 26 Degite gwenadgan, ¿igi an bemarga sogosunna? Ar bemar danar ambikunonikile, bemar nikadamalad, gwenna-gwenna namaked, baiddi sunna Bab-Jesús-igargi odurdaked, baiddi sunna gaya-baid-baidgi sunmaked, baiddi sunna gaya-baid-baidgi-sunmaked oduloged, degi, baiddi sunna Bab-Dummad-ibmar-dukuar-bukwad odaloged. Ar bela bemar wemar imake-wilubmalad, Bab-Jesúsba-nanaimalad-danar-ambikunoni-damalad ogannogegar. \p \v 27 Ar bemar gaya-baid-baidgi sunmakele, unnila warbo, igi, warbaa-dibe, sunmake-wilubbid, degine, baid-sunmaksad-sorba geb baid sunmake-wilubmogad. Deginbali, gwensak ega oduloge-wilubbalid, wede ibu obare. \v 28 Ar dule-e-oduloged sulile, mer bur Bab-Jesúsba-nanaimalad-danar-ambikunonimalad-abargi sunmakodo, unnila na dukin egarbi ibmar sogodo, degine, Bab Dummadgarbibar. \p \v 29 Bab-Dummad-gaya-burba-abingasad-berbemalad amba deyobmodo, unnila warbo, igi, warbaa-dibe, sunmakoed, baigandi nue bar itogoed, bule-nue nabir soggwis-dibeye. \v 30 Ar dule-gwensak-siidgala Bab Dummad ibmar-soggwen oyononi-dibe, dule-sunmakgwichid mer bar sunmakodo, adi dule ibmar-soggwen Bab-Dummad-ega-ibmar-oyosad sogegar. \v 31 Ar bela bemar Bab-Dummad-gaya-burba sunna wargwen-wargwen baid-sunmaksad-sorba sogedbimalad, adi bela bemar durdakmalagar, degi, bela bemar na burba ogannomalagar. \p \v 32 Ar ade Bab-Dummad-gaya-burba-abingasad-berbemalad na e-burba bargae-wilubmalad. \v 33 Ar Bab Dummad dule-ibmar-obured-dule-sulid, suli, Bab Dummad dule ibmar inikii saed-duled. \p Ar igi Jesucristogi-akananaimalad danar-ambikunoni-damalad bela damaladyob, \v 34 bemar danar ambikunonimalale, omegan bogidik sigmalo, mer sunmakmalo. Ar omegan Bab-Jesúsba-nanaimalad-danar-ambikunonimaladgi sunmaked ega igar maisulid, ar Moisés-igar deyob narmakar sogmaimogad, omegan machergan-urbaligwaa nanaoye. \v 35 Ar omegan ibmar wisgubiele, e-neggi e-suise na egisoed. Ar ade sunnasur-dakleged, Bab-Jesúsba-nanaimalad-danar-ambikunonimaladgi omegan sunmaked. \p \v 36 An wisdo, an-bemarga-ibmar-sogedba yapa be imakmaloed. ¿Ar bemarbi akarguode? ¿Ar bemargi Bab-Dummad-gaya-burbade ainiarsi? ¿Ar unnila bemarsebi Bab-Dummad-gaya-burbade warmaksasi? \v 37 Ar dule-gwensak na Bab-Dummad-gaya-burba-abingasad-berbeged itogele, igi, na gurgin-burbaled-nika itogele, we an-bemarse-narmaked mag-itoge-wilubdo, ar we Bab-Dummad-igar-uked-sunnadye. \v 38 Ar we an-bemarga-sogedi, a-dule abingabisulile, mer bemar e-ibmar-soged abingamogodo. \p \v 39 Degisoggu gwenadgan, Bab-Dummad-gaya-burba-abingasad-berbeged bur be imakbi be itomardo. Deginbali, mer be bargamar, ar dule gaya-baidgi sunmakbier. \v 40 Ar degi-inigwele, bela igar-nikaa, nuekwaa be ibmar-imakmardo. \c 15 \s1 Cristo gannar durgusad-igar \p \v 1 Gwenadgan, emigindi an bemarga sogbar, Bab-Dummad-gaya-burba-nuedgi an bemarga sunmakapidgi, bemar A-gaya-burba-nued abingasmalad, emigi amba agi bemar nanadimalad. \v 2 Deginbali, ar an bemarga sunmakapidgi, ar bemar amba a-gaya-burba-nuedgi nue nanadiile, bemar agi abonolesmardo, ar unnila askinbi bemar bengussurmalar. \p \v 3 Igi an odurdaklesmoga, ayob an bemar-odurdaksamarmogad: Cristo anmar-iskued-ular burgwisad, igi Bab-Dummad-Gardagi narmakar naidyob, deyob gunonikid. \v 4 Cristo napa-urba diglesad, degine, ibapaagi gannar durgusad, igi Bab-Dummad-Gardagi narmakar naidyob, deyob gunonikid. \p \v 5 Cristo gannar durgusgu, Cefasse na magarosad. A-Cefasde Pedroye-nugbalid. A-sorba Cristo e-ambe-gakabogwadse na magarosbalid. \v 6 A-sorba gwenadgan-e-dula-ataled-ilatar-gwena-bukwadse magarosbalid, a-gwenadgan amba bukidar dula gudidiid, abar bato burgwismarbalid. \v 7 A-sorba Santiagose Jesús na magarosad, a-sorbali e-nuggi-barmilesmaladse na magarosbalid. \p \v 8 Geb a-sorba, napidgi, Cristo anse magarosmogad, an dule-wargwen igar-suli yo-e-ibagan-moe gwalulesayob an gunonikid. \p \v 9 Ar ani an Bab-Jesús-nuggi-barmilesmalad-e-solabalid an itodo. Deginbali, an Jesús-nuggi-barmilealidye nugsalege-wilubsulinad, ar ade Bab-Jesúsba-nanaimalad-Bab-Dummadse-golega-danar-ambikunoni-damalad baregindii an gusad-duled. \v 10 Ar Bab Dummad nabir angi binsae-wilubsulinad, ar emigindi nabir angi binsanonikid. A-ular weyob an gudisunnad. Binsa Bab Dummad nabir angi binsassulid, ar ade emarba an bur-bule arbasad. Ar ani an arbassulid, Bab Dummad nabir angi binsasadba an deyob arbasad. \p \v 11 Degisoggu, an-dibe, igi, Jesús-nuggi-barmilearmalad-baigan-dibe, anmar bemarga weyob Bab-Dummad-gaya-burba-nuedgi sunmaksamalad, degine, bemar weyob A-gaya-burba-nued abingasmalad. \s1 Dule-burgwisar gannar durgued-igar \p \v 12 Ar Cristogi sunmaklediir, Cristo burgwisgu, gannar durgusye, ¿ar degite ibiga bemar-abargi gwen-gwen sogsunna, dule burgwisar, geg gannar bar durguye? \v 13 Ar dule burgwisar, geg gannar bar durguele, Cristo burgwisgu, gannar bar durgussurmodo. \v 14 Ar Cristo gannar durgussulile, binsa Bab-igargi anmar sunmakdido, degine, bemar binsa Cristogi bensuli-gudimardo. \p \v 15 Degisoggu, anmar gakanba binsa Bab-Dummad-barsogdimarsundo, ar ade anmar sogdiid, “Bab Dummad Cristo-burgwisad gannar odulosye.” Bab Dummad Cristo-odulossurdo, ar burgwismalad gannar durgusulir. \v 16 Ar burgwismalad geg gannar durguele, Cristo gannar durgussurmodo. \v 17 Ar Cristo gannar durgussulile, binsa bemar Jesúsgi bensuli-gudimardo, ar degisoggu, amba bemar be-iskuedgi gudimarsundo. \v 18 Ar degisoggu, Cristoba-nai-burgwismalad abonolessurmarmosundo. \v 19 Ar Cristo unnila we-napnegginedginbi anmarga ibmar-nuedga guele, anmar bela dulemar-we-napnegginmaladba nue wiledimardo. \p \v 20 Emigindi Cristo dule-burgwismalad-abargi gannar durgusad. Cristo gannar durgusadgi, dule-burgwismalad-iduedga gunonisunnad. \v 21 Ar dule-wargwengi burgwed-igar nonisoggu, dule-wargwengi gannar-durgued-igar nonibardo. \v 22 Ar igi bela dulemarga Adángi burgwed-igar noniki, debayobi bela dulemar Cristogi durgunonimaloed. \p \v 23 Dule-burgwismalad Bab-Dummad-igar-mesisadba gannar durgunonimaloed: Cristo-inse durgusad, geb a-sorba Cristoba-nanaimalad gannar durgunonikoed, Cristo na eba-nanaimalad sudanikir. \v 24 Degi geb neg-bergued nonikoed, bela burbar-dummagan-neg-semamaid, bela burbar-sailaganga-gumaid, degine, bela burbar-gandikidba-gangued-nikmalad osulosar, geb degi Cristo na e-ganguedba neg-dakmaid, e-Bab, Bab-Dummadga-gumaidga na uknonikoed. \v 25 Ar Cristo neg-semai guer-gebed, bela e-istarmalad-birgi nakwedse. \v 26 Cristo solaba e-istarad-napi-osulogoedi, burgwed. \q1 \v 27 Ar bela Bab Dummad \q1 Cristo-nag-urba ibmar-urbisad. \qr Sal. 8:6 \m Degisoggu, mag itoledo, Bab Dummaddi Cristo-urbaligwaa gunonisulid, ar ade Bab Dummad bela Cristo-urba ibmar urbisad. \v 28 Ar bela ibmar Cristo-urba urbilesale, geb Cristo na e-sunnad, na Bab-Dummad-Machi, Bab-Dummad-urbaligwaa na nanadoed, ar ade Bab Dummad bela Cristoga ibmar uksad. Geb agi bela Bab-Dummad-sogedba ibmar gunonisunnoed. \p \v 29 Ar deginbali, ¿degite ibiga burgwemalad-anar Bab-Jesús-digi-ogleged-igar imakmarsunna, ar dule-burgwarmalad gannar durgusulir? ¿Ar ibiga degite burgwemalad-anar Bab-Jesús-digi-ogleged-igar imakmarsunna? \v 30 ¿Ar degite ibiga anmar wachi-iliba boni-abargi gudimarsunna? \v 31 Gwenadgan, napira an bemarga soged, ar igi weligwar an itoge, bemar Dummad-Jesucristoba-naidba, ayob an napira an bemarga sogbalid, an bane-bane burgwednaga gudibalid. \v 32 Ar unnila dule-macheredyob Efesogi achu-sapurbarmaladba an gar-itodii-gusale, ¿ar ibi-nued an egi amissunna, ar burgwarmalad gannar durgusulir? Ar burgwarmalad gannar durgusulir, degiir dulemar-sogmaladyob an damarmosundo: \q1 An wergumarsundo, \q1 An mas gunmarsundo, degi, an gobmarsundo, \q1 ar ade bane an burgwemaloed. \qr Is. 22:13 \p \v 33 Mer be yardaklemar: “Dulemar-nuegan dulemar-iskanaba akaele, iskuddamalad.” \v 34 Nue be binsamar, mer be bar iskumar, iskuedgi be nomar. Bemar-obingesaegala an bemarga soged, ar bukidar amba Bab-Dummad-wichuli gudimalad. \s1 Pablo, dulemar igi gannar durgumaloedgi sunmaksad \p \v 35 Ar gwenna-gwenna sunna egisdamaloed, degite: “¿Dule-burgwismalad igi gannar durguoe? ¿Igi e-san daklegosunna?” \v 36 Ibmar-wichurmaladyob be gudimalad: Ar ibmar-gwag niegala be digedi, ¿bina ibmar-gwag-e-uka burgwe dasursi? \v 37 Ibmar be digedi, sapi-sunnad be digsulid, e-gwag be diged, ibu-gwag be digo-dibe, oros-gwag-sunnaa-dakleged-dibe, oros-gwag-dibe. \v 38 Ar Bab Dummad ega e-san ukeddi na igi-dakle ega ukbiedba ega uked. Degine, ibmar-gwaggala na egad-egad e-san ega uked. \p \v 39 Ar sanmar belagwapa emarbi daklesulid. Dulemar-san akar dakleged, ibdula-sanmar akar daklemogad, ibmar-gukuarmalad-san akarmogad, degine, uamar-san akarmogad. \v 40 Amba deyobmodo, nibneggined san-nikmogad, degine, napneggined san-nikmogad. Nibneggined-e-san-e-dakleged, degi, napneggined-e-san, eba akar dakleged, degine, yeer-dakleged eba akarbalid. \v 41 Dad-ibeler-gaed, nii-gaed-ebo, akalad, degine, niskwamar-gaed amba akarmogad. Ar na niskwamar na akar-akar gamalad. \p \v 42 Amba deyobmodo, dule-gannar-durguedsik. Dule-burgwisar diglesar, e-san nungudoed, ar gannar-durgusad-sorbardi bar nunguosulid. \v 43 Degi, dule-san istar-daklegedgi digleged. Durgunonikogudi, yeer-dakle durgunonikoed. Dule-san nollogwadgi digleged. Durgunonikir, nollosulidgi durgunonikoed. \v 44 Degine, dule burgwisar, e-san-we-napneggined digleged. Durgudagogudi, bato san gwagsado, san-burbaledse. We-napneggined-san nikad, degine, burbaled-san nikmogad. \p \v 45 Ar weyob Bab-Dummad-Gardagi sognaid: \q1 Adán, gebesaila we-napneggi dule-aidenonikid, \q1 dulasaila gunoniye. \qr Gn. 2:7 \m Adán-sorbaliddina, a-sogleged, Cristo, adina dulega burba-oduloged uked. \v 46 Ar dule-burbaled-insarsulid, san-we-napneggined-insa nonikid, geb a-sorba burbaled nonikid. \v 47 Dule gebe-we-napneggined-aideged, unnila we-napnegginedid. Dule sorba-nonimogad, we Bab-Jesús, wedi nibnegginedid. \v 48 Adán-san-nikusmaladyob we-napnegginmalad san-nikmarmogad, ar Cristoba-nanaimaladdi Cristoyob san-nikumarmogoed, ar adi nibneggi danikid. \p \v 49 Ar igi anmar dule-we-napnegginedgii daklemala, deyob anmar dakledapmogoed, dule-nibneggi-danikid daklegedyob. \p \v 50 Gwenadgan, we an bemarga sogdo, ar san-we-napneggined, geg Bab-Dummad-neg-dakmaidse doged. Deginbali, ar ibmar-nunguoed nibneg-nunguosulidse geg dogbalid. \s1 Burgwedgi anmar nakwemaloed \p \v 51 Ar degi-inigwele, igar-dukuar-maid an bemarga sogodo: Bela anmar burgoedbisurmalad, ar degi-inigwele, bela anmar-san gwagoedbiid. \v 52 Ar napi gala-goloedgi, anmar-san ukiar, anmar ibya-muru-sade-daedyob gwagoed. Ar ade gar goloed, geb agi dulemar-burgwismalad durgudagogu, bar e-san nunguosurmalad, degine, anmarmoga, anmar-san gwagmarmogoed. \v 53 Ar ade we anmar-san-nabir-nunguedi, gwager-gebed, geg san-nunguedse, degi, anmar-san-nabir-berguedi, gwager-gebed, geg san-berguedse. \v 54 We anmar-san-nabir-nunguedi geg nunguedse gwagsa sogele, anmar-san-sunna-berguedi geg berguedse gwagsa sogele, geb agi Bab-Dummad-Garda narmakar naidba gunonisunnoed: \q1 Burgwed-igargi-nakwilesadba, \q1 burgwed-igar bergussunye. \qr Is. 25:8 \m Bab-Dummad-Gardagi sognaibalid: \q1 \v 55 Burgwedde, ¿emigindi \q1 bia be-bonigandi nadsunna? \q1 Degite, burgwedde, \q1 ¿bia be-nakoedde nadsunna? \qr Os. 13:14 \m \v 56 Ar iskued, burgwed-e-boniganad, degine, Moisés-igar-mesisad iskuedga gangued uksad. \v 57 Anmar emigindi Bab Dummadga dog-nuedye sogmarsundo, ar anmarga anmar-Dummad-Jesucristoba burgwed-igargi nakwega anmar-imaknonigu. \p \v 58 Degisoggu gwenadgan, an na be-sabemalad, gatik gannaa be imakmar, degi, mer be akumalo, gatik Bab-Jesús-igargi arbanai be gumar. Ar bemar wisid, emi bemar Bab-Jesús-igargi arbananaid, binsa be alamaknanaisulid, bemarga igar-nuedga gumaloed. \c 16 \s1 Mani weleged-igargi Pablo sunmaksad \p \v 1 Gwenadgan, Jesucristogi-akananaimaladga mani welegedsik, an bemarga sogdo, igi Bab Jesúsba-nanaimalad-danar-ambikunoni-damalad-Galaciagi-bukmaladga an sogsa, ayob bemar imakmarmogodo. \v 2 Itoged-iliba gebe-iba-nagudedgi bemar mani na wis urbemar, ar igi na be mani wis onosmaladba, adi mer geb an monadapir, bemar mani wenai-gumalagar. \v 3 An bemarse modapile, ar bemar dulemar Jerusalénse-mani-sedega na be susmalad garda-nikaa an barmidoed. \v 4 Ar an-sunnad an namogo an dakele, dulemar-Jerusalénse-mani-sedmaloed anba namalodo. \s1 Pablo Corintose-naedgi binsamaid \p \v 5 An Macedoniase-arbid-sorba, an bemarse nadapoed, ar Macedoniase-naed anga igar maid. \v 6 An bemar-walik undarsaar-meger megodo, sulirdi, di-wied-nii-berguedse an bemar-abargi mego an insado. Geb a-sorba bemar an-barmidoed, an nabiedba. \v 7 Ar emigindi unnila sikwas an bemar-dakbisurdo, wis undarsaar bemar-abargi an gudi-sabied, ar Bab Dummad degi-abeger. \v 8 Ar emigindi Pentecostés-Ibagan-naguedse Efesogi an mai-guoed. \v 9 Ar ade an daked bela-bela nabir Bab-Jesús-igargi an sunmako an daked, degi-inigwele, bukidar Bab-Jesús-igar-istar-dakmalad nikbalid. \p \v 10 Bemarse Timoteo modapile, nue akwemalo, adi weligwar bemar-abargi gudiguegar, ar Bab-Dummadga-arbadimogad-duled, igi an arbadimogadyob. \v 11 Degisoggu, mer Timoteo ibgwensur be dakmalo. Anse nue bogidikidgi barmidaged be imakmalo, ar ade gwenadgan-baiganmala anmar Timoteo-edarbedii-gumaloed. \p \v 12 Gwenad-Apolosdi, yapa emiskwadi bemarse nae-gusad, ar an egi wilenaigusando, gwenadgan-baiganmala bemarse ataknaegar. Apolos bemarse ataknadapo an insado, nabir ega igargan argader. \s1 Pablo we-gardagi napi gwenadganga ibmar sogsad \p \v 13 ¡Nue atakmar, mer gabmar, salakarmar, Bab-Jesúsgi-bensulidgi! Dobsuli na be nanamar, gannargwaa na be imakmar. \v 14 Bela bemar ibmar-imakedi, sabedgi be imakmar. \p \v 15 Gwenadgan, bemar wisid, Estéfanas-negginmalad-inse Acayagi Bab-Jesús-abingasad, emigindi amar Jesucristogi-akananaimalad-bendakdimalad. \v 16 Degisoggu, an be-abemarsundo, bemar dulemar-weyob-damalad-urbalii gudigued, degine, dulemar-gadi-arbamalad, degi, dulemar-Bab-Jesúsba-nanaimalad-gadi-bendakmalad-urbalii bemar gudigumarsundo. \p \v 17 An yeer itodo, Estéfanas, Fortunato, degine, Acaico anse nonimargu, ar ade amar bemar-nuggi an-bendaknonimalad. \v 18 A-dulemar burbar nue an-ogannononimalad, degine, burbar bemar-ogannosmarmogad. Dulemar-degi-damalad bemar a-dulemar mag-dake nanae-wilubmalad. \p \v 19 Asia-yargi Bab-Jesúsba-nanaimalad-danar-ambikunoni-damalad, bemar nued sogeye, bemarga sogsimalad. Aquila, Priscila-ebo, degi, Bab-Jesúsba-nanaimalad-e-neggi-danar-ambikunoni-damalad, Bab-Jesús-nuggi, bemar nued sogeye, bemarse gorsimogad. \v 20 Gwenadgan bela bemarse gorsimalad, bemarde nued sogeye. Na be muchub-muchub bela angaagwale na be nued sogeye, na ga be sogmar. \p \v 21 Ani Pablo, an-argan-sunnadgi we an bemarga narmakdo, bemar nued sogeye. \p \v 22 Ar dule-gwensak Dummad-Jesucristo-sabsulile, a-dule bato ukabsaleged nabirid. ¡Anmar-Dummad-Jesucristo, be dage! \p \v 23 Anmar-Dummad-Jesucristo bitigi bemargi nued binsamalana-gadin. \v 24 An Cristo-Jesúsgi bemar-sabed, bela bemarba gudiguena-gadin. Be itomargua.