\id ROM - Kuna, San Blas - Bible -Panama 2014 (DBL -2014) \h Romanos \toc1 Roma-Dulemarse Garda-Narmaklesad \toc2 Romanos \toc3 Rm \mt1 ROMA-DULEMARSE GARDA-NARMAKLESAD \mt2 ROMANOS \imt2 GEBE-SOGLENAID \imt1 Garda-nug \ip Pablo we-garda gwenadgan-Romaʼgi-bukmaladga narmaksad. Epenne, Roma-neggwebur bela yarmar-ganigusad. Emi-ibagi, we-neggwebur, amba sii-inigwele, unnila Italia-e-nonoga gusiid. Judío-dulemar-Romaʼgi-mamaid, Pentecostés-Ibagi, Jerusalén-neggweburgi gebe Bab-Jesúsʼba nagusmalad. Wemala, Romaʼse gannar-nadmargu, mergudmalad. \ip Pablo, Judío-dule gued. Cilicia-yargi, Tarso-neggweburgi gwalulesad. Pablo Jerusalén-neggweburgi Gamalielʼse Moisés-Igar durdaksad. Pablo Jesúsʼba-nanaimalad-esgaryagi-metega, oburgwega, amar-baregindii gusad. Pablo deyob imakdii gusad, adi, Judíoʼmar mer e-dadgan-igar metemalagar. Pablo, iduardi Sauloʼye nuganad. Bab-Jesúsʼba-naigusad-sorbali, nug-gwagnonikid, Pabloʼye nuggunonikid. (Gusmalad 13:9) Pablo Judíoʼsurmaladse, Jesús-e-sapingan-bur-dummaganga gusad. Binsamardo, we-garda birga 56ʼgi narmakles-insaye. \is1 Roma-Dulemarse-Garda-Narmaklesadgi weyob sunmaklenaid \ip Pablo amba Romaʼse geg-nae-gudiunni, Bab-Dummad-Burba-Isligwaledbali, Corintoʼgi-mai Roma-dulemarse garda narmaksad. Roma-dulemarga sogsad, dule Moisés-Igar-Mesisadba-nanaedgine gwen Bab-Dummad-asabin swilidik gusisurye. Judíoʼdibe, Judíoʼsurdibe, unnila Bab-Jesúsʼgi-bensulidba bela abonolesimarye. Jesús dulemarga-nakrusgi-burgwisad-ular, dulemar, isgussuliyob Bab-Dummad-asabin gunonidaed. Degisoggu, anmar ibmar-imakedgine abonolesisurdo. \ip We-gardagine, weyob ilemakar sunmaklenaid: \io1 1. Gebe-sikwas-soglenaid (1:1-15). \io1 2. Abonoleged-Igargi-odurdakleged: Bab-Jesúsʼgi-bensuliguedba dule-abonoleged (1:16–11:36). \io2 2a. Dulemar bela isgusmaladbiid (1:16–3:20). \io2 2b. Jesucristoʼba isgued osuloleged (3:21–5:21). \io2 2c. Isguedgi ollorgued (6:1–8:39). \io2 2d. Bab-Dummad, Israel-dulemargi ibmar-imaked (9:1–11:36). \io1 3. Bab-Jesúsʼba-nanaimalad-e-damalad (12:1–15:13). \io1 4. Napi-soglenaid (15:14–16:27). \ip Be itogua. \c 1 \ms1 1. GEBE-SIKWAS-SOGLENAID \mr (1:1-15) \p \v 1 Ani an Pablo, Jesucristo-e-mai. Bab-Dummad anse gochad, Jesús-e-sapin-bur-dummadga-gumogaga, degine, Bab-Dummad na e-Gayaburba-Nuedgi-sunmakega, an-susbalid. \p \v 2 Ar Bab-Dummadi, we-Gayaburba-Nued, E-Garda-swilidikidgi e-gayaburba-barsogmaladba bato iduar sogsagusad. \v 3 We-Gayaburba-Nued na E-Machi ukoedgi sunmaked. We-dule, anmar-Dummad-Jesucristoʼd. Dulesiki, David-wagwad. \v 4 Bab-Dummad-Burba-Isligwaledsikdi, we-Jesucristo, Bab-Dummad-Machid. Ar Bab na e-ganguedgi Jesucristo-burgwar-mai gannar-odurgusadba mag daklenonikid, Jesucristoʼde, Bab-Machid. \p \v 5 Jesucristo, na e-nug-dummarba-nikadba anmargi-nued binsasad, degi, e-nuggi-barmilealidga anmar-imaksabalid. Adi, bela yar-baid-baidgi-dulemar-bukmalad Jesucristoʼgi bensuli gumalagar, degi, eba ibsamalagarba. \p \v 6 We-dulemar-abargi, Jesucristo bemarse gochamarmogad, adi, bemar egadga gumarmogagar. \v 7 Bemar, Roma-neggweburgi-bukmalad Bab-Dummadse-nue-sabguledimalad, degi, na egadga-guega bese-gochamalad, an bemarse garda narmaksiid: \p Bab-Dummad-anmar-baba, degi, Dummad-Jesucristo, bemargi nued binsamarsun, degi, ulubgi-bogidikid-itogega bemar imakbarsun. \s1 Pablo Roma-neggweburse ataknabied \p \v 8 Gebegine, an Jesucristo-nuggi, bemar-ulale, an-Bab-Dummadga an dog-nuedye sogdo. Ar bela we-napneg-naidgi be-Jesucristoʼgi-bensulidgi bemargi sunmakedbimalad. \v 9 Ar Bab-Dummadga an E-Gayaburba-Nued-E-Machigi-soglesadgi-sunmakdiidgi, an bela-bela gwage-ulubgi ega mailediid. A-Bab-Dummad nue an-wisid, an ese-goledgi an bemar-iedisulid. \v 10 An-Babse-goledgi an egisdiguad, ar Bab-sogedbalile, bitigi emisbinne an bemarse ataknaega anga igarmar nolloo imaksana gadinye. \p \v 11 An nue bemar-daknabied, adi, bemarga ibmar-burbar-nuedid ukegar. Adi abali, bemar gatik Jesús-igargi nasgumai guegar. \v 12 We-bur-an-sogedi, adi, anmar Jesúsʼgi-bensulid-emar-nikadba, na muchub-muchub ogannomalaga. \p \v 13 Gwenadgan, bemar wisgubi an abedo, ichesurgus an bemarse ataknaye sokardaenad, adi, an bemar-abargi Jesúsʼba-dulemar-nagued imakega, ar igi an dulemar-baigan-abargi imaksayob. Degi-inigwele, an bemarse ataknaegala, emi-ibadse an idu igar biir megisdaed. \v 14 Griego-dorganga, degi, Griego-dorgansulidga, dulemar-binsaed-ibeganga, degi, dulemar-binsaedsulidmarga, an bela Bab-Jesús-igargi sunmakergebed. \v 15 Degisoggu, a-ulale, andi bemar-Romaʼgi-bukmaladga bela-bela Bab-Dummad-Gayaburba-Nuedgi sunmakbied. \ms1 2. ABONOLEGED-IGARGI-ODURDAKLEGED: BAB-JESÚSʼGI-BENSULIGUEDBA DULE-ABONOLEGED \mr (1:16–11:36) \ms2 2a. Dulemar bela isgusmaladbiid \mr (1:16–3:20) \s1 Bab-Gayaburba-Nued dule-abonogega gangued nikad \p \v 16 Ar Bab-Dummad-Gayaburba-Nuedgi gwen an bingesulid, ar Bab-Dummad-e-gangued gued. Adi, bela dulemar-Jesucristoʼgi-bensuli-gunonimalad abonogegar. Gebe Judíoʼmargala abonoleged-igar uklesad. Geb Judíoʼsurmaladga abonoleged-igar uklenonimogad. \v 17 Ar Bab-Dummad-Gayaburba-Nuedgi, Jesucristoʼgi-bengusulidba, Bab-Dummad-dulemar-innikisaed oyolesiid. We-Jesucristoʼgi-bengusulidi nasgumai-nasgumai gudoed. Ar igi Bab-Dummad-Gardagi narmakar-nai: \q1 “Ar dule-gwage-swilidikiddi, Bab-Dummadgi-bensulidgi gudii guoed.” \qr Habacuc 2:4 \s1 Dule-isgudimalad Bab-Dummadse sabsur-odurdaklegoed \p \v 18 Bab-Dummad-e-urwedi nibneg-akale, dulemar-igar-inniki-imaksurmaladgi, degi, isguedgi-nanadimaladgi, oyolemaid. We-dulemar e-ibmar-isgana-imakedba, Bab-Dummad-igar-napiragwad odukudimalad. \v 19 Ar we-dulemar Bab-Dummad-maid-e-ibmar-sunna-wisguleged bela wismalad. Ar Bab-Dummad-sunnad ega bela magarosad. \v 20 Ar Bab-Dummad-e-ibmar-nikad-akudakleged, e-gangued-degisadeguad, degi, na e Bab-Dummadga-gued, napneg-nagusad-akar, na e-ibmar-obinnisadgine mag-dakle gunonikid. Degisoggu, geg dule-wargwensaale sogdo, an Bab-Dummad akudakye. \p \v 21 Ar dulemar-we-napneggi-bukmalad Bab-Dummad-wisgusmar-inigwele, degite, Bab-Dummad-nug gwen odummossurmalad. Degine, dog-nuedye ega gwen sogsasurmarbalid. Aka bur yogasaar ibmar-isgana-galagwensuli-imakedgi binsamalad. Degine, e-binsaed-isgusadbali, igar-nued-akudake gunonimarbarsunnad. \v 22 Dulemar-binsaed-nikamaladye na sogmar-inigwele, dulemar-binsaedsulidga gudmalad. \v 23 Degine, Bab-Dummad-gangued-yeerdakleged-nika-maid-geg-bergued-anar, e-bab-dummadga-imakega, nuchumar galagwensuli sobsamalad. Weyob-dakle nuchumar sobsamalad: Dulemar-baisursunna-berguedyob, nuumaryob, ibdula-unimaladyob, degine, ibmar-musgimakdimaladyob. We-nuchumar-nug odummosmalad. \p \v 24 A-ulale, Bab-Dummadi, dulemar na e-gwagegi-ibmar-isgana-imakbi-gudiid-imakega, imaksasunnad. Bab-Dummadi, dulemar-na-e-galagwensuli-binsadiid-imakega, imaksad. Abali, bingedsuli, na e-abagangi muchub-muchub dododmarsunnad. \p \v 25 Ar Bab-Dummad-e-igar-napiragwad-anar, bur gakan, igar-napiragwadga imakdemalad. \p Ar Bab-Dummad-ibmar-obinnisad-e-nug-anar, aka bur ibmar-obinnilesad-nug odummodmalad, we-ibmarga mailedmalad. Ar Bab-Dummad-e-nugdi degisadegu odummoleged. Ar deyobdo. \p \v 26 Degisoggu, Bab-Dummadi, dulemar bingesuli galagwensuli-guega imaksasunnad. A-ulale, abar e-omegan bar macherganbo megbisulid, aka bur ome-baidbo megbied. Na omegan-omegan igar-maisulidba galagwensuli gudmalad. \p \v 27 Amba deyobmogad, machergan ome-ebogwa-na-abirgunagwar-nanaed metemarmogad. Aka bur machergan-baidbo galagwensuli gudmalad. Na bingedsuli machergan-machergan galagwensuli gudmalad. Emigindi, na e-galagwensuli-daedba sabsur-odurdakleged-amismalad, na e-sangi itonanaisunnad. \p \v 28 Deginbali, we-dulemar Bab-Dummad-amideeye bar binsasurmarsoggu, Bab-Dummad, we-dulemar na e-galagwensuli-binsaed-imakega imaksad, adi, ibmar-isgana-imakedsulid imakmalagar. \p \v 29 We-dulemar, we-ibmarmarbi imakdimalad: \q2 Igar-innikigwadba igar-imaksulid, \q2 abirgunagwarsuli negsichigi nanaed, \q2 bela ibmar-isgana-galagwensuli, \q2 manibina surbinsa-itoged, \q2 bela-galagwensuli-isgued. \q2 Degine, nobedginbi binsaed, \q2 dule-gindakmalad, \q2 na abin-abin-imaked, \q2 dule-yardaked, \q2 bela ibmar-isganabi ibmakbied. \q2 \v 30 Deginbali, dulemar-dikarba-sunmaked, \q2 emargi-gakansaar-sunmaked, \q2 isdar Bab-Dummad-daked, \q2 gadi aimargi-burgued, \q2 na san-dummarba-imaked, \q2 dule-gwen-eyobsurye-soged, \q2 ibmar-isgana-imakega igar-amied, \q2 babganba ibsasulid. \q2 \v 31 Deginbali, igar-napiragwad-itobisulid, \q2 igar-maidgi-yoleged, \q2 dule-baiganbo-igar-nabobisulid, \q2 sabsur-dule-imaked, \q2 dule-wiledaksulid. \p \v 32 Ar we-dulemar, Bab-Dummad na e-igar-innikigwad-mesisadgi-weyob-sogmaid, nue wismalad, ar dule-we-ibmar-isgana-imakmaladgala burgwed-igar maiye. Degi-inigwele, we-dulemar unnila ibmar-isganabi imakdisurmalad, yeer-dakdamarbalid, dulemar we-ibmar-isgana imakmalar. \c 2 \s1 Bab-Dummad napiragwadba dulemarga igar-naboged \p \v 1 A-ulale, ar be doa-dule gudibe, geg na be soged, andi an isgussurye. Ar be dule-baidnik sogele, we-dule isgudiiye, ar be deyob sogedbali, na be dukin sognaido, an isgudimoye. Ar be dule-baid-ibmar-isgana-imakdiiyob be ibmar-isgana imakdimogad. \p \v 2 Ar anmar wisid, Bab-Dummad dulemar-we-ibmar-isgana-imakdimaladga, igar-nabogoedi, napiragwadba ega igar nabogoed. \v 3 Ar bedi, dulemar-we-ibmar-isgana-imakdimaladnik be soged, we-dule isgudiiye, degite, be deyob imakdimogad. Na be binsasunde, ¿andi Bab-Dummad-dulemar-sabsur-odurdakedgi an wakinnoye? Suli, be wakinned sate. \p \v 4 Ar Bab-Dummad dule-nued-daedbali bega e-ibmar-nuegan-ukmaid, be, ¿baisur dakde? Bab-Dummad mer sabsur-be-odurdakega na e-san-bargamaid, be, ¿baisur dakde? Degine, Bab-Dummad be-ibmar-isgana-imaked na e-baisur-itogeyob-maid, be, ¿baisur dakde? Ar Bab-Dummad begi-nued-binsaedba, isguedgi bangued be imakbied, ¿ar be aku itosi? \p \v 5 Ar be Bab-Dummadba-dabisulidbali, degi, be-isgued-mibisulidbali, Bab-Dummad-dulemar-sabsur-odurdakoed-ibagan-nonikoedga, na be dukin odurdakleged-dummad aminaid. A-ibagi, Bab-Dummad na e-igar-naboged-innikigwadi oyononikoed. \v 6 A-ibagangine, Bab-Dummad, dulemar-na-e-ibmar-imaksamaladba, ega ibmar ukoed. \v 7 Dule-ibmar-nued-imakedgi-gwen-galakussurmaladga, burba-geg-bergued ukoed. We-dulemar ibmar-nued-imakedgi nug-gangued amidimalad, nug-nued-nikued amidimalad, degi, e-nug-degisadegu-biledigued amidimalad. \p \v 8 Ar dulemar-gadi-urwemaladdi, igar-napiragwadba-ibsasurmaladdi, degi, ibmar-isgana-imakedgi-alamakdimaladdi, Bab-Dummad-e-urwed, e-nue-sae-itoged, itomaloed. \p \v 9 Bela dule-ibmar-isgana-imakdimaladga naibi-itoleged, degi, surbinsa-itoleged, Bab-Dummad ukoed. Baba, gebesailagi Judíoʼmarga-inse ukoed, geb sorba, Judíoʼsurmaladga ukmogoed. \p \v 10 Ar dulemar bela-ibmar-nued-imakdimaladgardi, nug-gangued, nug-nued-nikued, ulubgi-bogidik-itoleged, Bab-dummad ukoed. Gebesaila Judíoʼmargar-inse ukoed, geb sorba, Judíoʼsurmaladga ukmogoed. \p \v 11 Ar ade, Bab-Dummaddi bela dulemar emarbi daked. \v 12 Ar bela dulemar-Moisés-Igar-Maid-wissuli isgudiile, Moisés-Igar-Maidba gwen odurdaklegosulid. Na e-isgudiidba Bab-Dummadse sabsur-odurdaklegoed. Bela dulemar-Moisés-Igar-Maid-wisi-isgusmaladdi, Moisés-Igar-Maidba Bab-Dummadga ega igar-nabogoed. \v 13 Ar Bab-Dummad, dule-Moisés-Igar-Maidba-ibsaed, isgussuliyob daked. Ar Bab-Dummad, dule-Moisés-Igar-Maid-unnila-uayaganbi-itogeddi, eba ibsasuliddi, isgussuliyob daksulid. \p \v 14 Ar Judíoʼsurmalad Moisés-Igar-Maid-wissurmalad na gusgu e-daedba, Moisés-Igar-Maidba nanaele, na emar dukin igarga gumardo, ar igar-niksurmar-inigwer. \v 15 Wemar, deyobi, na e-daedgi oyomardo, ar igi-Moisés-Igar-Maid-ibmar-imakoye-sogmaidi, emarde na e-gwagegi sedimarye. Na e-ulubgi-itogedba ega igar nabolegoed. Ar ade, imbagwena, na e-binsaedi egi gwisgunonidaed, we-ibmar be noar imaksaye, igidibe, we-ibmar be nabir imaksaye. \v 16 Ar igi an Bab-Dummad-Gayaburba-Nuedgi-sunmakdii, deyobi, Bab-Dummad, Jesucristoʼba dulemarga igar-nabononikoed. A-ibagine, Bab-Dummad dulemar-na-gwagegi-ibmar-odukuar-sedimalad magar imaknonikoed. Abali, ega igar nabogoed. \s1 Judíoʼmar, degi, Moisés-Igar-Maid \p \v 17 Emigi nued, bemar, na be san-dummarba-itogedgi, an-Judíoʼye be sogdimalad. \q2 An Moisés-Igar-Mesisadba-nanadiiye be sogdimalad, \q2 na be san-dummarba-imakedgi an-Bab-Dummad-walikagudiiye be sogdimalad. \q2 \v 18 Degine, Bab-Dummad-ibmar-imakbied, an wisye be sogdimalad. \q2 Ar be Moisés-Igar-Maid-nue-wisidba biti bur ibmar-nuedid, an wisye be sogdimalad. \q2 \v 19 An dule-ibmar-wissurmalad-e-iduedye be sogdimalad. \q2 Ani an dulemar-negsichidgi-gudimaladga neg-mee-imakedye, be sogdimalad. \q2 \v 20 Degi, an dulemar-ibmar-wissulid-odurdakedye, be sogdimalad. \q2 Deginbali, dulemar-gebe-Bab-Dummad-igargi-onoded-odurdakedsailaye, be sogdimalad. \q2 Moisés-Igar-Maidgi bela ibmar-wisgued-danikid, degi, igar-napiragwad-danikid, an wisye be sogdimalad. \p \v 21 Emide, bede dule-baid-odurdakdiid, degite, ¿geg na be dukin odurdakde? \q2 Bede Bab-Igargi be sunmakdiid, mer atursamaloye, degite, ¿be atursadide? \q2 \v 22 Bede na be sogdiid, melle abirgunagwarsuli negsichigi yolemaloye, degite, ¿abirgunagwarsuli negsichigi be yoledide? \q2 Bede bab-dummadyob-ibmar-imaklemalad-isdar-dakye be soged, degite, ¿ibiga be ese-goled-neg-e-ibmar be atursasunna? \q2 \v 23 Bede Moisés-Igar-Mesisadgi na nug gannarkwaa itodiid, degite, ¿we-Igar-Maid-bisgedgi be Bab-Dummad-nug oichodide? \p \v 24 Ar Bab-Dummad-Gardagi narmakar naid: \q1 “Bab-Dummad-nug bemar-ular Judíoʼsurmalad-abargi icholediiye.” \qr Isaías 52:5 \p \v 25 Ar Moisés-Igar-Maidba be nanadiile, abgan-uka-duku-sikleged-igar bega igar-nuedga gusiid. Ar Moisés-Igar-Maidba be nanadisulirdi, abgan-uka-duku-sikleged-igar-yoo-imakedyob amba be gued. \v 26 Degisoggu, ar dule-abgan-uka-duku-sikarsulid, Moisés-Igar-Mesisadba nanadiile, dule-abgan-uka-duku-sikaledyob gued. \p \v 27 Ar be Moisés-Igar-Maid-wisi-inigwele, degi, abgan-uka-duku-sikleged-igar imaksa-inigwele, degite, amba be we-Igargi yolediid. A-ulale, dule-abgan-uka-duku-sikarsulid Moisés-Igar-Maidba-ibsadiidi, bemargi yolegoed. \v 28 Ar dule Judíoʼga-guega, unnila asginbi e-daklegedgi Judíoʼga gusulid. Deginbali, dule abgan-uka-duku-sikleged-igar-imaksadbali, Judíoʼga gusurbalid. \p \v 29 Ar Judío-dule-sunnadi na e-ulubgi gued. Degine, abgan-uka-duku-sikleged-imakleged-sunsogedi, gwageginedid, Bab-Burba-Isligwaled imaked. Moisés-Igar-Narmakar-Maidba gusulid. \p Judíoʼmar-deyobmaladi, Bab-Dummad amar-nug ogannoged, dulemar amar-nug ogannosulid. \c 3 \p \v 1 Degite, we-Judíoʼga-guedi, ¿ibi-nuedga gusunna? Abgan-uka-duku-siklegedgi, ¿ibi-nued egi amilesunna? \v 2 Bela ibmar-nued-bukidar egi amilesii. Ar Bab-Dummadi, gebedgine, e-gayaburba Judíoʼmarga uksad. \p \v 3 Ar napiragwa, Judíoʼmar-gwen-gwena Bab-Dummadgi-bengusmalad. Ar deyob-gusadbali, ¿Bab-Dummad na e-ibmar-imakoye-sogsadi, bar imakosur be insae? \v 4 ¡Bab-Dummad na e-sogsadba imakoe! Ar Bab-Dummadi bela napiragwadbi ibmar soged, gakansasulid. Ar bela dulemardi gakansaedbiid. Ar Bab-Dummad-Gardagi sognaid: \q1 “Bab-Dummad, be-igar-nabogedgi be-Igar-Mesedi innikigwadid. \q2 Bab-Dummad, bega igar-itobimalale, be nakoed.” \qr Salmo 51:4 \p \v 5 Ar anmar-isgudiid, Bab-Dummad-e-igar-innikigwadba-ibmar-imaked-magardakle imakele, ¿an igi Babgi sogmalosunna? Bab-Dummad sabsur-anmar-odurdaknaid-ulale, ¿dule-isgana guye? Suli, degisuli. (We an-ibmar-sogedi, wedi dule-binsaedba an soged). \v 6 Ar deyobile, ¿igi Bab-Dummad dulemar-we-napneggi-bukmaladga igar nabogosunna? \p \v 7 Dule sunna soged: “An-gakansaedi, Bab-Dummad-e-ibmar-napiragwadba-soged bur bule magar-dakle imakele, deyobi, bur bule Bab-Dummad-nug odummolegele, degite, ¿ar ibiga amba an dule-isganayob an-dakmarsunna? Deyob angi soglegewilubsurdo. \v 8 Ar ibiga geg weyob soglesunna: Anmar ibmar-isgana imakmarye, adi, ibmar-nued nikuegarye.” (Weyobi dulemar gakansaar anmargi sunmakdimalad, anmarde, weyob odurdakdiiye). Ar Bab-Dummad igar-innikigwadba-ibmar-imakedsoggu, innikigwadba dulemar-degi-anmargi-sunmakdimalad-sabsur-odurdakoed. \s1 Dule-nued, wargwensaar sated \p \v 9 Degite, ¿igi anmargi an sogmalosunna? ¿Anmar Judío-gumalad dule-baiganba bur dule-nuegande? Suli, degisuli. Ar bato anmar sogsabinned, Judíoʼmar, degine, Judíoʼsurmalad bela isguedbimarye. \v 10 Ar Bab-Dummad-Gardagi sognaid: \q1 “Dule-gwage-nued, wargwensaar sated. \q1 \v 11 Dule wargwensaar ibmar-mag-itoged sated, \q2 dule wargwensaar Bab-Dummad-amied sated. \q1 \v 12 Bela Bab-Dummadgi bangusmaladbiid, \q2 ibmar-nuedga gwen gusurmalad. \q1 Dule ibmar-nued-imaked, sated, \q2 wargwensaar ibmar-nued-imaked gwen nikasulid.” \qr Salmos 14:1-3; 53:1-3 \q1 \v 13 “E-sunmaked neg-uan-argas-maiyob maid, \q2 E-sunmakedgi dulemar-yardakmalad.” \qr Salmo 5:9 \q1 “Naibe-nued-e-gichi-boniyobi, e-sunmaked sedimalad.” \qr Salmo 140:3 \q1 \v 14 “E-gaya bela-bela-sae-itogedbi sedimalad. \q2 E-gaya dule-ukabsaedbi sedimalad.” \qr Salmo 10:7 \q1 \v 15 “Dulemar-oburgwega guagwar gudimalad, \q2 \v 16 We-dulemar bia nade sogele, neg-oakalos, degi, dulemar-wios naddamalad. \q1 \v 17 Degine, dulemarba bogidik-nanaed gwen wissurmalad.” \qr Isaías 59:7-8 \q1 \v 18 “We-dulemar, Bab-Dummad-dobe-nanaodeeye gwen binsasurmalad.” \qr Salmo 36:1 \p \v 19 Ar anmar wisid, bela Moisés-Igar-Maid-sogmaidi, dulemar-a-Igar-Maid-urbaligwa-gudimaladga sogmaid. Adi, bela dulemar mer sogmalaga, anmar gwen isgudisurye. Adi, bela dulemar Bab-Dummad-asabin isgusadbi daklegegar. \v 20 Degisoggu, dule-wargwensaar Moisés-Igar-Maidba-ibmar-saedgi, Bab-Dummad-asabin gwage-swilidik daklegosulid. Ar Moisés-Igar-Maidi, unnila magar-itogega anmar-imaked, anmarde dule-isganaye. \ms2 2b. Jesucristoʼba isgued osuloleged \mr (3:21–5:21) \s1 Bab-Jesúsʼgi-bensulidgi dule isgussulidyob gued \p \v 21 Emigindi, anmarga oyolenonikid, igi-anmar Moisés-Igar-Maidba-nanaedbarsuli, Bab-Dummad isgussulidyob anmar-daknonidae. Ar bato deyobi Moisés-Igar-Maidgi-sognaid, degi, Bab-Dummad-Gayaburba-Barsogmalad-Gardagi bato narmakar sognaibalid. \v 22 Bab-Dummad-isgussuliyob-anmar-dakedi, Jesucristoʼgi-bensulidba deyob gunonidaed. Bab-Dummad bela dulemar-Jesucristoʼgi-bensurmaladi, deyobi daked. Ar ade, Bab-Dummad, bela dulemar emarbi dakmaid, gwen akar-akar daksulid. \p \v 23 Ar dulemar belagwapa isgusadbisoggu, Bab-Dummad-e-gangued-yeerdaklegedgi bangus gudimalad. A-ulale, geg Bab-Dummad-walikaa gumarsunnad. \v 24 Degi-inigwele, Bab-Dummad e-anmargi-nued-binsaed-wilubsulinadba, na-e-abegedba isgussuliyob dule-daknonidaed. Cristo-Jesús dulemar-abonogega-burgwisadba, dulemar-baknonikidgi, Bab-Dummad isgussuliyob dule-daknonidaed. \p \v 25 Bab-Dummad isgued-eliegala nakrusgi Cristo-Jesús-oburgwisad. Ar Cristo-e-ablis-ariosadgi-bensulidgi, isgued elileged. Deyobi, Bab-Dummad imaksad, adi, e-igar-innikigwad-imaked oyogegar. Iduardi, Bab-Dummad na san-bargaed-nikadbali, isgued-epennemalad bela elinonikid. \v 26 Ar emigindi, Bab-Dummadi, na e-igar-innikigwad-imaked-oyogegala, Jesucristo-uksad. Deyobi, Bab-Dummad, dule-innikigwad gued, deginbali, dulemar-Jesúsʼgi-bensurmalad-isgussuliyob imakbalid. \p \v 27 Degite, ¿bia san-dummarba-imakleged nadsunna? We-igar bergunoniki. ¿Ar ibi-igar-maidba bergunonisunna? ¿Moisés-Igar-Maid-imakedba bergusa? Suli, abarsuli. Ar unnila Jesúsʼgi-bensuli-guedba bergunonikid. \v 28 Degisoggu, anmar sogsundo, dule Bab-Jesúsʼgi-bensulidba isgussuliyob daklenonidaye. Moisés-Igar-Mesisad-ibmar-imaklegedba isgussuliyob daklenonidasurye. \p \v 29 ¿Ar Bab-Dummadde unnila Judíoʼmar-e-Bab-Dummadbisi? \p ¿Ar Judíoʼsurmalad-e-Bab-Dummadmosursi? \p Napiragwad, ar Bab-Dummad Judíoʼsurmalad-e-Bab-Dummadmogad. \p \v 30 Ar ade, unnila Bab-Dummad wargwenna gued. Bab-Dummad, Judíoʼmar-Jesúsʼgi-bensulidba, degi, Judíoʼsurmalad-Jesúsʼgi-bensulidba, we-dulemar-isgussuliyob daknonikoed. \p \v 31 Degisoggu, anmar Jesúsʼgi-bensulidba Moisés-Igar-Maidi, ¿bar maisuliyob dakode? Suli. Aka bur anmar, we-Moisés-Igar-Mesisad bur ogannoged. \c 4 \s1 Abraham, Babgi-bensulidba isgussuliyob daklesad \p \v 1 Ar degite, anmar-dad-dummad-Abrahamʼgindi, ¿igi anmar sogmalosunna? \v 2 Ar Abraham na e-ibmar-imaksadba isgussuliyob daklenonikina, dulemar-asabin, sunna na san dummarba itogoenad. Ar Bab-Dummad-asabindi deyob na itogosulinad. \v 3 Emigindi, ¿igi Bab-Dummad-Gardagi sognaisunna? \q1 “Abraham, Bab-Dummad-bengussurye, \q2 degisoggu, Bab-Dummadi, isgussuliyob Abraham-daknoniye.” \qr Génesis 15:6 \p \v 4 Ar dule arbasale, mani-ega-ukleged binsa ega uklesulid, arbasad-ular, bennukleged. \v 5 Ar dule-arbasuliddi, Bab-Dummad-isgussulidyob-dule-imakedgi bensulid. We-e-bensulidi, Bab-Dummad-asabinni isgussulidyob-dakle we-dule-imaked. \p \v 6 David deyob sogmogad, deunsoggu, Bab-Dummadi, dule-na-ibmar-imaksasulidba isgussuliyob we-dule-daknonikile, Bab-Dummad we-dulegi nued binsasye. \v 7 David Bab-Dummad-Gardagi soged: \q1 “Bab-Dummad, dulega e-galagwensuli-gudigusad elinonikile, e-isgusad ega osurgunonikile, \q2 Bab-Dummad egi nued binsanonidaed. \q1 \v 8 Bab-Dummad, dulega e-isgudigusad bar insasuli gunonikile, egi-isgued-naid ega osulononikile, \q2 Bab-Dummad egi nued binsanonidaed.” \qr Salmo 32:1-2 \p \v 9 Degisoggu, we dulegi-nued-binsaleged ¿unnila Judíoʼmargarbisi? ¿Ar Judíoʼsurmaladgarmosursi? Ar ade, an sogmalad, Abraham Bab-Dummad-bensulidbali, Bab-Dummad isgussulidyob Abraham-daknoniye. \v 10 Degite, ¿sana wede Abraham deyob gunonisunna? ¿Abgan-uka-duku-sikleged-igar-imaksad-iduale? ¿Abgan-uka-duku-sikleged-igar-imaksad-sorbali? Suli, a-sorbarsuli. Abraham amba yoo abgan-uka-duku-siked-iduale, dule-isgussuliyob daklenonikid. \p \v 11 Abraham Bab-Dummadgi-bensulid-e-wilub-nasikegala, abgan-uka-duku-siked-igar imaksad. Adi, oyogega, bato Bab-Dummad, amba yoo ede abgan-uka-duku-sikeunni, egi-bensulidbali isgussulidyob e-daksaye. Degisoggu, Abraham bela dulemar-Bab-Dummadgi-bensurmalad-abgan-uka-duku-sikarsurmalad-e-babga, gunonisunnad. Adi, Bab-Dummad, we-dulemar-egi-bensulidba isgussulidyob dakmogagar. \p \v 12 Deginbali, Abraham dulemar-abgan-uka-duku-sikarmalad-e-babbalid. We-dulemar, unnila abgan-uka-dukubi sikarsurmalad, igi anmar-dad-Abraham amba-yoo-abgan-uka-duku-siked-iduar Bab-Dummadgi-bensuli-nanadigusa, deyob nanadimarbalid. \s1 Bab-Dummad, Abrahamʼga-ibmar-nuegan-ukoye sogsad \p \v 13 Bab-Dummad, Abrahamʼga, degi, e-waganga sogsad, yoedse we-napneg-naid an bega ukoye. Weyob ega ise-sogar-sogsadi, Moisés-Igar-Maidba-nanadimalad-ularsulid. Bab-Dummadgi-bensulidba isgussuliyob-daklenonikidba, Bab deyob ega sogsad. \v 14 Ar Bab-Dummad-ibmar-ukoye-sogsad dulemar-Moisés-Igar-Maidba-nanadimalad-gadina, Bab-Dummadgi-bensulid-igar binsaledga gunonikiled. Degine, Bab-Dummad-ibmar-ukoye-sogsad, bar igarga gussuliled. \v 15 Bab-Dummad dule-Moisés-Igar-Maidba-dasulid sabsur-odurdaked. Ar igar maisulirdi, dule a-igar geg bisged, ar ade, igar maisulid. \p \v 16 A-ulale, Bab-Dummad Abrahamʼga sogsad, an bega ibmar-nuegan-ukoye. A-ibmar-ukoye-sogsadi, Bab-Dummadgi-bensulidgi abingaleged, dule ibmar-imakedginsulid. Bab-Dummad deyob imaksad, adi, na e-ibmar-nuegan-ukbiedba Abraham-waganga ukmogagar. Unnila dulemar Moisés-Igar-Mesisadba Abraham-waganga gudimaladgarbisulid, dulemar-belagwapa Bab-Dummadgi-Abraham-bengussulidyob-nanadimarmogadga, a-ibmar ukmogagalad. Ar Abraham bela anmar-dadga Bab-asabin gunonisunnad. \v 17 Ar igi Bab-Dummad-Gardagi narmakar nai: \q1 Bab-Dummad soged: \q2 “Ani an dulemar-bukidarad-akar-akar-bukmalad-e-dad-sailaga an be-imaksad.” \qr Génesis 17:5 \p Degisoggu, Abraham, Bab-Dummad-asabin anmar-dad-dummadga gunonisunnad. Bab-Dummad dulemar-burgwismalad gannar odulogedid. Degine, ibmar-amba yoo-ambikued, bato ibmar-ambikusadyob e-nugba ese goledid. We-Bab-Dummadgi Abraham bengussulid. \p \v 18 Gwen igarga-gued daklesulid-inigwele, Abraham, nue-bensulidgi Bab-Dummad-ega-sogsad-edarbedii gusad. Deyob-bengussulidbali, dulemar-bukidarad-akar-akar-bukmalad-e-dad-sailaga gunonikid. Ar igi Bab-Dummad ega sogsadyob: \q1 “Be-wagan weyob ichesur-mergu guoye.” \qr Génesis 15:5 \p \v 19 Abraham na e-sangi binsadgu, bato burgwed omosa-itoged. Deun bato birga-dulatar-gubin (± 100) nikad. Degite, Bab-Dummadgi-bensulid gwen galakussulid. Degine, Abraham, e-ome-Saraʼgi binsadgu, mimmi-baked-e-ibagan bergusye, geg guodeeye gwen binsassurbalid. \v 20 Abraham ibmar-ega-uklegoye-soglesad, ega guosur-dakle-inigwele, degite, gwen bengussulid. Aka bur bule Bab-Dummad-bengusulidgi gannaledii gusad, Bab-Dummad-nug-ogannodii nanasad. \v 21 Abraham nue-wisi gudii gusad, Bab-Dummad-ibmar-ukoye-sogsad na e-ganguedba bela e-sogsadba ibmar imaked. \v 22 Degisoggu, \q1 “Abraham deyob Bab-Dummadgi-bensulidba, \q2 Bab-Dummad isgussuliyob Abraham-daknonisunnad.” \qr Génesis 15:6 \p \v 23 Abraham Bab-Dummadgi-bensulidba, Bab-Dummad-isgussuliyob-daknonikid-narmaklesadi, unnila Abrahamʼgarbi deyob narmaklessulid. \v 24 Anmarga narmaklesmogad, anmar Bab-Dummadgi-bensurmarmogad-ular, Bab-Dummad isgussuliyob anmar-daknoni-damarmogadga. We-Bab-Dummadde, anmar-Dummad-Jesús burgwar-maigu, gannar odulosadid. \v 25 We-Jesús, anmar-isgued-ular-oburgwilegegala uklesad, degine, gannar durgus gusad, adi, anmar isgussuliyob daklegegar. \c 5 \s1 Bab-Dummadbo igar-nabononikid \p \v 1 Degisoggu, anmar Jesucristoʼgi-bensulidba isgussuliyob daklenonidasoggu, anmar-Dummad-Jesucristoʼba, anmar Bab-Dummad-ebo igar nudaknonisunnad. \v 2 Anmar Jesucristoʼgi-bensulidba, Bab-Dummad nabir anmargi binsanonibalid. Ar anmar deyob Bab-Dummadba nue akananaisoggu, Bab-Dummad-gangued-yeerdakleged-dakega anmar nue-bensulidgi edarbedimarsunnad. A-ular, anmar wergudimarsunnad. \p \v 3 Degine, unnila anmar weginbi wergudisurmalad. Ar anmar ibmar-naibi-itodiidgi wergumarbalid. Ar anmar wisid, ibmar-naibi-itogedi, anmarga niga ogannoged, adi, nabir na san-burdiar-gudii guegar. \v 4 Degine, san-burdiar-gudigued bur-nued-gangumaidaed-dulega anmar-imaked. Bur-nued-gangumaidaed-dulega-guedi Bab-Dummad-anmarga-ibmar-imakoed-edarbedii anmar-imaked. \v 5 Bab-Dummad-anmarga-ibmar-imakoed-edarbediidi, anmarga igarga guedsegad. A-ular, anmar gwen bingeguosurmalad. Ar Bab-Dummad E-Burba-Isligwaled-anmarga-uksadba, bela-bela e-sabedi anmargi oyononikid. \p \v 6 Ar ade, anmar gege na dukin abonomarsoggu, Cristo dule-isgudimalad-anar, burgoed-iba-ega-nasiklesadgi burgwisad. \v 7 Dule-wargwen dule-nued-anar burgweye-sogele, burgwissuliled. Ar amba dule, dule-nued-anar-burgwed wis gudiirdibe, degiid-dule undar amileged. \v 8 Degi-inigwele, Bab-Dummaddi e-sabgued anmarga wegi nue-oyosad: Ar amba anmar isgudimalad-inigwele, degite, Cristo anmar-anar burgwisad. \p \v 9 Ar emigindi, Cristo-e-abegine bato anmar isgussuliyobi daklenonisoggu, bur buledo, Cristo Bab-Dummad-sabsur-emar-odurdakoedgi anmar-abonononikoed. \v 10 Ar anmar, deunni e-isdaradga amba gudigua, degite, Bab-Dummad E-Machi-burgwisadgi anmarbogwa igar-nabononigusad. Ar emi bulesunna, ar bato Bab-Dummad anmarbo igar-nabossoggu, Jesús-durgusadba, anmar abonolemarsunnodo. \v 11 Deginbali, amba webisulid. Anmar amba Bab-Dummadgi anmar-Dummad-Jesucristoʼbali weligwar itodimarbalid, ar ade, Jesucristoʼbali anmar Bab-Dummad-ebo igar nabosad. \s1 Adánʼgi, degi, Cristoʼgi sunmakleged \p \v 12 Degisoggu, isgued dule-wargwengi we-napnegse dognonikid. Degine, isguedba burgwed-igar nonibalid, degidbali, bela dulemar burgwedbi gunonisunnad. Ar ade, bela isgusmaladbiid. \p \v 13 Ar amba yoo Moisés-Igar-Meged-iduale, bato isgued we-napneggi naid. Ar Igar maisulile, dule-ibmar-oakalosadga geg sogleged, be ibmar oakalosye. \p \v 14 Degi-inigwele, Adán-akale, Moisésʼsega, dulemar burgwedbi gunonisunnad. Dulemar, Adánʼyobi, igar-maidgi-gwisgusadba-isgussur-inigwele, amba burgwismarmogad. \p We-Adánʼde yoo-Cristo-danikoed-e-wilubga gunai gusanad. \p \v 15 Ar Adán, Cristo-e-wilubga-gusad-inigwele, Adán-e-isgusad Bab-Dummad-anmargi-nued-binsaedba yobisulid. Ar Adán-isgusadba bela dulemar burgwenonikid. \p Jesucristoʼbardi, Bab-Dummad-anmargi-nued-binsaedbali, Bab-Dummad anmarga ibmar-nued uknonikid. We-ibmar-nued, Jesucristo-burgwisadbali bela dulemarga obinebaka uklenonikid. \p \v 16 Deginbali, ar Bab-Dummad-na-e-itogedba-e-dulemar-abonomaidi, gege Adán-e-isgusadbo wilubdakleged. Ar dulega irgwen-isgulesadgi sabsur-odurdakleged-igar megnonikid. \p Bab-Dummad-anmargi-nued-binsaedbardi, anmar-bukidar-isgusad-inigwele, isgussulidyob anmar-daknonikid. \p \v 17 Dule-wargwen-isgusadgi burgwed-igar neg-ganonikid. \q2 Ar degiile, bur buledo, dulemar Bab-Dummad-bela-bela-nabir-binsamaid-abingamaladi, \q2 Bab-Dummad-na-e-itogedba-dule-isgussuliyob-daked-abingamaladi, \q3 dule-wargwen-Jesucristoʼgi, dula-gudiidgi negdakmaloed. \q2 \v 18 Ar igi dule-wargwen-isgusadgi dulemarga sabsur-odurdakleged-igar megnoniki, \q2 deyobi, dule-wargwen-ibmar-nued-imaksadgi, dulemarga dule-isgussuliyob-daklenonikid-igar megnonimogad, \q3 adi, dula-gudii gumalagar. \q2 \v 19 Ar igi dule-wargwen-Bab-Dummad-sogsadba-ibmar-imaksasulidbali, dulemar-bukidar isguedbi nade, \q2 deyobi, dule-wargwen-Bab-Dummad-sogsadba-ibmar-imaksadbali, bukidar isgussuliyobi daklenonimaloed. \p \v 20 Ar Moisés-Igar-Megnonigu, isgued bur merguded. Agi, Bab-Dummad-nabir-dulemargi-binsamaid bur bule mergudmogad. \q2 \v 21 Ar isgued, burgwed-igar nasiknonikid. \q2 Bab-Dummad-bela-bela-e-sabeddi, dulagudigued nasiknonimogad. \q2 Agala, Bab-Dummad dule-isgussuliyob anmar-daknonikid. \q2 Degine, anmar-Dummad-Jesucristoʼba anmar burba-geg-bergued nikunonikid. \c 6 \ms2 2c. Isguedgi ollorgued \mr (6:1–8:39) \s1 Cristoʼbali, isguedgi bangusad \p \v 1 Degite, ¿igi an sogmalosunna? Bab-Dummad-anmargi-nabir-binsa-maid bur bule oyolegegala, ¿anmarde isgudii sadeguode? Suli, degisuli. \p \v 2 Ar anmarde isguedga burgwar-gudiyobidde, degite, ¿igi anmar bar isguedgi nanaosunna? \p \v 3 ¿Ar be wissurmarsi? Bela anmar Cristo-Jesús-nuggi Bab-Dummad-diigi-ogleged-igar-imaksamaladi, anmar Cristo-Jesús-burgwisadyob gunonimogad. \p \v 4 Ar anmar Bab-Dummad-diigi-ogleged-igar-imaksadgi, anmar Cristo-burgwisadba burgwismogad, degi, eba diglesmogad. Adi, Cristo burgwarmalad-abargi-maigusadgi, degi, Bab-Dummad-ganguedba gannar durgusadgi, anmar san-binidgi dula-gudii gumogagar. \p \v 5 Ar anmar Cristo-burgwisadgi eba akanonikid, amba deyob anmar e-durgusadgi eba durgubalodo. \v 6 Ar anmar nue-wismalad. Anmar-san-isgudiid-osulolegega, anmar-sanburba-epennegwad Cristoʼba nakrusgi bioklesad, adi, melle bar isguedba anmar mailedii guegar. \v 7 Ar dule burgwisale, bato isgued geg bar oakaloged. \p \v 8 Ar Cristoʼba anmar burgwisale, anmar eba dula-gudigubaloed bensurdo. \v 9 Ar anmar wisid, Cristo burgwisgu, gannar durgusad, emi bar burgosulid, burgwed geg bar egi obined. \v 10 Ar Cristo burgwisgua, Cristoʼgi isgued-e-gangued degisadegu bergunonikid. Ar emi, Cristo dula-gudiidi, Bab-Dummadga dula gudisunnad. \v 11 Degisoggu, deyob be binsamarmosundo, isguedga an burgwar gudimarye. An dula gudiiddi, anmar-Dummad-Cristo-Jesúsʼba Bab-Dummadga an dula gudimarye. \p \v 12 Degisoggu, isgued be-san-sunna-berguedgi mer obined be imakmar, adi, galagwensuli-isgu-dule-saed-imakbiedba mer eba be damalagar. \v 13 Deginbali, melle be be-abaganmar ibmar-isgana-imakegala be imakmar. Bur be Bab-Dummad-urbaligwa be nanamar, dule-burgwis-gannar-durgusadyob be nanamar. Deginbali, be-abaganmar Bab-Dummadga ibmar-nuegan-imakega be imakmarbar. \v 14 Ar isgued bar bemargi obinosurmalad, ar ade, bemar Moisés-Igar-Mesisadba bar gudisurmalad. Bab-Dummad-nabir-dulemargi-binsamaid-igarba be gudimalad. \s1 Jesúsʼba-nanaimalad, igar-innikigwadba nanaergebed \p \v 15 Degitega, ar anmarde Moisés-Igar-Maidba bar gudisurmarsoggu, emidi, Bab-Dummad-dulemargi-nabir-binsamaid-igarba-gudimarsoggu, degite, ¿anmar isgumarsunnode? Suli, degisuli. \v 16 Ar dule-wargwen-sogedba be nanadiile, e-maiyob eba be ibmar-imakele, deyob-gudiidba be, we-dule-e-maiga be gunonidamalad. A-ulale, isgued-sogedba be nanadiile, be burgwemalodo. Ar Bab-Dummad-sogedba be nanaerdi, dule-innikigwadga be gumalodo. \p \v 17 Ar Bab-Dummadga anmar dog-nuedye sogsun. Ar iduar bemar isgued-maiga gudiinad. Emigindi, igar-nued-bemarga-soglesadba be napiragwadba nanadmalad. \v 18 Degidbali, be isguedgi ollorgunonimarsoggu, bemar igar-inniki-imakleged-e-maiga gunonimarsunnad. \p \v 19 An-bemarga-sunmaknaidi, amba bemar aku-itomarsoggu, sanar-sanar an bemarga sunmaknasunnad, adi, be magar itomalagar. Ar iduardi, bemar ibmar-isganaga be-abaganmar be ukdii gusmalad. Ar deyob-imakedi, aka bur bule-isguega be-imaked. Emisgindi, be, igar-innikigwad-maid-imakmalaga, deyob, be be-abaganmar ukmarbar, adi, be san-swilidik gumalagar. \p \v 20 Ar bemar isgued-maiga-gudimargua, bemar, igar-innikii-imaklegedgi bangus-gudii gusmalad. \v 21 Ar deyob gudimargua, degite, ¿ibi-nued egi be amismarsunna? Ar emigindi, egi be bingegudimarsunnad. Ar we-ibmarmardi unnila burgwedse dule-nied. \v 22 Emigindi, be isguedgi-ollorgunonimaladgi, Bab-Dummad-maiga be gunonimaladgi, bega we-ibmardi ibmar-nuedga gunonimalad, be san-swilidik gunonimarsunnad, adi, be burba-geg-bergued nikumalagar. \v 23 Ar isgued, burgwedgi dule-bennuked. Bab-Dummad-nabir-anmargi-binsamaiddi, anmar-Dummad-Cristo-Jesúsʼgi burba-geg-bergued anmarga uked. \c 7 \s1 Abirgunagwar-nikulegedgi binsaed amied \p \v 1 Gwenadgan, dulemar-Moisés-Igar-Maid-wismaladga an soged: We-Moisés-Igar-Maid, dule dula-gudiirbi a-Igar-Maid-urbalikwaa nanaoed. \v 2 Ome sui-nikadyobdo: E-sui dula-gudiile, abirgunagwar-nanaleged-igar-maidba suiba nanaoed. Ar e-sui burgwenonikirdi, a-igar-maidgi ollorgunonikoed. Ome, bar a-igarba nanaosulid. \v 3 Degisoggu, amba e-sui-dula-gudiidgi machered-baid-nikunonikile, we soglegodo, ome igarsuli negsichigi e-sui-dikarba yolediiye. Ar e-sui-burgwisardi, sui-nikued-igar-maidgi ollorgunonido. Degisoggu, ar sui-baid-nikunonikile, we-ome negsichigi yoledisurdo. \p \v 4 Gwenadgan, bemar amba deyobmodo. Cristo burgwisgu, bemar Cristoʼba-burgwisayob gunonimarmogad. A-ular, bemar Moisés-Igar-Maidgi ollorgunonimalad. \p Emisgindi, bemar dule-burgwisad-gannar-durgus-gusadgadga gunonikid. Adi, bemar, Bab-Dummadga ibmar-nuegan-imakmalagar. \p \v 5 Ar anmar-ibmar-isgana-imakbiedbarbi an gudimargua, Moisés-Igar-Maiddi, ibmar-isgana-imaked-imakega anmar-imakdedaed. Degisoggu, we, bur bule Bab-Dummadgi-banguega anmar-imaked, burgwedse anmar-seddaed. \v 6 Ar emigindi, igar-isgana-anmar-ganikidgi an burgwismarsoggu, Moisés-Igar-Maidgi an ollorgusmalad. Degisoggu, a-ular, Bab-Burba anmarga-gargangued-ukedba Bab-Dummadga arbamarsundo. Bar Moisés-Igar-sered-narmakar-maidginsurdo. \s1 Isgued-angi-naid \p \v 7 Degite, ¿igi an sogmalosunna? ¿Moisés-Igar-Maid wede isguedi? Suli, degisuli. Ar Moisés-Igar-Maid maisulina, we-isgued an wisguosulinad. Ar Moisés-Igar-Maidgi sognasulina: “Mer dulemar-baid-e-ibmarbina yaisur-sogoye.” An dule-baid-ibmarbina-yaisur-soged wisguosulinad. \p \v 8 Ar Igar-Maid deyob sognaisoggu, isgued bela-bela dule-baid-e-ibmarbina-yaisur-soged angi nasiksad. Ar Moisés-Igar maisulina, isgued gangued sulinad. Isgued-igar burgwar mainad. \p \v 9 Ani, epennedi an Moisés-Igar-Maid-wissuli an gudigusad. An Moisés-Igar-Maid-wisgunonigu, isgued-angi-naid durguded. Agine, an burgwenonisunnad. \v 10 Degine, an daknonisunnad, an dula-gudiguega we-Igar-uklesadi, anga burgwedga gubali. \v 11 Ar ade, isgued, Igar-Sogmaidba an-yardaknonikid, agi, an-oburgwenonisunnad. \p \v 12 Degisoggu, an sogmarsunnad, Moisés-Igar-Maid-swilidikid, Bab-Dummad mesisad. Bela we-Igargan-Mamaidi nue-swilidikidid, igar-innikigwadid, degine, igar-nuedid. \v 13 Ar degite, ¿wede ibmar-nuedidde, burgwedga we-ibmar-nued anga gunonisunde? Suli, degisuli. Ar isgued, oyogegala we isguedye, anga ibmar-nuedba burgwed-uknonikid, adi, Igar-Maidba oyolegegar, we-isgued bela-bela isganaye. \p \v 14 Ar anmar wismalad, Moisés-Igar-Mesisad, we-igar-nuedid, burbaledid. Ar an-sandi we-napnegginedsoggu, isgued-e-maiga-guega isguedse bakles gudiid. \v 15 Ar an ibmar-imaked an aku itoged. Ar an ibmar-imakbied an imakdasulid, aka bur an ibmar-isdar-daked an imakdedaed. \v 16 Ar an ibmar-abesulid an imakele, an sognaido, we-Moisés-Igar-Maidi, nuedye. \p \v 17 Degisoggu, an-sunnad an ibmar-imaksursundo. An ibmar-imakedi, isgued-angi-naid ibmar-imakega an-imaked. \v 18 Degine, an nue wisid, we angi ibmar-nued naisulid. Ar ibmar-nued an imakbien-inigwele, gege an ibmar-imak itodaed. \v 19 Ar ade, ibmar-nued-an-imakbiedi, an imaksulid. Aka bur an ibmar-isgana-imakbisulidi, imakdedaed. \v 20 Ar an ibmar-imakbisulid imakele, ani an bar imaksurdo. An-ibmar-imakedi, isgued-angi-naid ibmar-imakega an-imaked. \p \v 21 Degisoggu, weyob igar mai an daksundo, ibmar-nued an imakbien-inigwele, isgued angi naid. \v 22 Ar an-san-burba-ulubgindi, Bab-Dummad-Igar-Maidgi an nue yeer itoged. \v 23 Degine, an-sangi baid-igar-mai an dakbardo. We-igar, an-binsaedgi yolenonidaed. Degisoggu, we-igarse an gales gudisunnad. An ibmar-imakedi, isguedbi an imakdisunnad. \p \v 24 Degisoggu, ¡nue an dule-wilesdo! ¿Doa-wede we-burgwed-angi-naid anga osulogosunna? \v 25 Ar Bab-Dummadga dog-nuedye an sogsunnad. Ar mer anmar bar isguedgi nanamalaga, Bab-Dummad, anmar-Dummad-Jesucristoʼba anmar-abonoged. \p Degisoggu, an-sunnad an-binsaedgi Bab-Dummad-Igar-Maidba an mailedisunnad. Ar an-sangindi, isgued-igar-maidba an mailediid. \c 8 \s1 Bab-Burba-Isligwaledgi nanaleged \p \v 1 Degisoggu, dule-Cristo-Jesúsʼgi-akanimaladga, bar odurdakleged-igar maisulid. Amarde, na-e-san-sogedba-bar-nanadisurmalad. Unnila, Bab-Dummad-Burba-Isligwaledba nanadimalad. \v 2 Cristo-Jesúsʼba Bab-Dummad-Burba-e-igar-dule-odulogedi isgued-igargi an-ollor-imaksad, degine, burgwed-igargi an-ollor-imaksabalid. \p \v 3 Ar napiragwa, Moisés-Igar-Maid anmar-abonogega gwen unnigussulid, ar ade, anmar-isguedi Moisés-Igar-Maid-e-gangued-obelosad. Degisoggu, Bab-Dummad, dulemarga isgued-bennukega, sanar na E-Machi duleyobi we-napnegse barminonikid. Deyob, Bab-Dummad, Cristo-sangine isgued-e-gargangued obelononisunnad. \v 4 Deyob imaksad, adi, anmar, anmar-san-sogedba mer bar gudii gumalagar. Adi, anmar-Bab-Dummad-Burba-sogedba-gudimaladga, igar-inniki-maid nabir guegar. \p \v 5 Ar dule-na-e-san-sogedba-nanadimaladi, na e-ibmar-abegedgi binsadaed. \p Ar Bab-Dummad-Burba-sogedba-nanadimaladdi, Bab-Dummad-Burba-e-ibmar-imakbiedginbi binsadaed. \p \v 6 Ar dule, na e-san-sogedba binsadiile, wedi burgoed. \p Ar dule, Bab-Dummad-Burba-sogedba binsadiirdina, dula gudiguoed. Degine, ulubgi bogidik na itogoed. \p \v 7 Ar dule na e-san-sogedba nanaele, we-dule Bab-Dummad-e-isdaradid. Ar ade, Bab-Dummad-Igar-Maid-sogedba nanabisulid, degine, a-igarba-nanaed geg gubalid. \v 8 Degine, dulemar-na-e-san-sogedba-nanadimalad geg Bab-Dummad-yeer-ito imaked. \p \v 9 Ar bemardi na be-san-sogedba be nanadisurmalad, Bab-Dummad-Burba-sogedba nanadimalad. Ar Bab-Dummad-Burba bemargi maile, deyob be nanamaloed. Ar dule Bab-Cristo-Burba nikasulile, we-dule, Cristoʼgadsulid. \v 10 Ar Cristo bemargi maile, be-sandi isguedga bar gudisulid. Ar Bab-Dummad-Burba-bemargi-maidi, Bab-Dummad isgussuliyob bemar-imaksad-ulale, be-burba-dula-gudii imaked. \v 11 Ar Bab-Dummad-Burba Jesús-burgwarmalad-abargi-mai-odulosad bemargi maidi, a-Burba-Cristo-odulosad bemargi-maidba, bemar-san-burgoed gannar odulomogoed. \p \v 12 Degisoggu, gwenadgan, anmar-ibmar-imaked unnila soggwenna imakergebed, mer anmar ibmar-isgana-imakdii gued. \v 13 Ar be-san-sogedba be nanaele, be burgoed. Bab-Dummad-Burbaba-nanaedgi be-san-ibmar-isganabina-soged be obelogele, be dula-gudii guoed. \p \v 14 Ar bela dulemar Bab-Dummad-Burba-sogedba-nanadimaladi, we Bab-Dummad-mimmigan gumalad. \v 15 Ar bemar maiga-gued-burba abingassulid, adi, bemar gannar dobgudii gumalagarsulid. Ar bemar Bab-Burba-abingasadi, Bab-Dummad-mimmiga-gued-e-burbad. Abali, anmar binnasur gorsunnad: ¡Abba! A sogleged, babye. \p \v 16 Bab-Dummad-Burba, e-sunnad anmar-burbaga oyonaid, anmar Bab-Dummad-mimmigan gumarye. \v 17 Degine, ar anmar Bab-Dummad-e-mimmigan-gumarsoggu, eba anmar ibmar gamogoed. Bab-Dummad-ibmar-nikad anmargadga gumogoed, degine, Cristoʼba-mesa anmar ibmar-nikumogoed. Ar anmar Cristoʼba wilemalar, Cristo-nug-dungued-nikadbali, anmar-nug dungumogoed. \s1 Bab-Dummad-ibmar-nuegan-imaked-abingalegoed \p \v 18 Ar an nue-wisid, Bab-Dummad-e-gangued-e-yeerdakleged, e-walik-gudiguoedgi anmargi-oyolegoedi, emi-anmar-boniganba-wilediidba, bur bela-bela nuedid. \v 19 Ar bela Bab-Dummad-bela-ibmarmar-nasiksad, bela-bela guakwaa Bab-Dummad-e-mimmigan-oyolegoed edarbebukwad. \v 20 Ar bela-ibmar-obinnilesad bela isgunonikid. Ibmar-obinnilesad na-e-sogedba deyob gussulid. Bab-Dummad deyob igar-mesisadba gunonikid. Degi-inigwele, ibmar-obinnilesad amba e-bendakleged nue-bensulidgi edarbediid. \v 21 Ar ade, bela ibmar-obinnilesad, we-ibmar-isgana-e-maiga-gudiidgi ollorgunonikoed, Bab-Dummad-e-mimmigan ibmar-nuedga-gunonimogadyob gunonimogoed. \p \v 22 Ar anmar nue-wismalad, bela ibmar-obinnilesad emi-iba-naidse akiginbukwad, igi siamar na e-boni-itoalir, nunmaked-itodamaladyob. \p \v 23 Unnila ibmar-obinnilesmaladbi deyob-itosurmalad. \p Anmarmoga, Bab-Dummad-e-Burba-gebe-uklesad-nikamalad, ulubgi deyob akigindimarmogad. \p Emisgindi, anmar Bab-Dummad-e-mimmiganga-gued edarbedimalad. We-sogleged, anmar-san-galesiid-ollorgued bensulidgi ebarbediiye. \p \v 24 We deyob anmar Bab-Dummadgi-bensulidgi-edarbediidba abonolenonikid. Ar anmar-ibmar-edarbediid bato an daksamalale, geg bar ibmar-edarbelegedga gued. Ar dule ibmar daksale, ¿ibi bar edarbosunna? Suli, bar edarbosuli. \v 25 Ar an ibmar-daksulid bensulidgi edarbedimalale, gwae-gwae-itogedgi an edarbedisurmalad, binnalegwadgi bensulidgi an edarbedimalad. \p \v 26 Amba deyobi, ar anmar Bab-Dummadgi-bensurgued nollosoggu, Bab-Dummad-Burba anmar-nollogwadgi anmar-bendaked. Ar anmar wissulid, igi-Babse-goledgi bur-nabir ibmar egisoe. A-ulale, Bab-Dummad-Burba, akiginneyobi gayagi-geg-soglegedba, anmar-ular Bab-Dummadse ibmar-egised. \v 27 Ar Bab-Dummad ulubse magar emar-daksoggu, Bab-Dummad-Burba-igi-nue-soged, nue-wisimakaled. Ar Bab-Burba Jesucristoʼgi-akananaimaladga Bab-Dummad-ibmar-abegedba Babse goled. \s1 Anmar ibmar-birgi-bur-obined gumalad \p \v 28 Degine, anmar wisid, Bab-Dummadi, e-sabmaladga, e-sogedba-ese-gollesmaladga, bela ibmar-guedi, ibmar-nuedga ega imakdaed. \p \v 29 Ar Bab-Dummad gebesailaunni bato wisid, ede doamar-susa, degi, E-Machiyob-guegala, bato idu amar-nug-imaksad. Adi, na E-Machi e-urbamar-abargi e-urbamar-iduedga guegar. \p \v 30 Ar bato-idu-nug-imaklesmaladse, Bab-Dummad, gochabalid. \p Dulemarse-gollesmaladse, Bab-Dummad, isgussulidyob amar-imaknonibalid. \p Dulemar-isgussulidyob-imaklenonimaladse, Bab-Dummad, amar-nug ogannononibalid. \p \v 31 Degite, we-ibmar-soglesadgi, ¿igi-an bar sogmalosunna? \p Ar Bab-Dummad anmarba naile, ¿doa anmargi gwisguosunna? \p Dule anmargi gwisgued, sate. \p \v 32 Ar Bab-Dummad na-E-Machibela mer ukodeeye gwen sogsasulid, bela anmar-ular uksagusadi, degite, ¿igi-anmarga E-Machiba obinebaka bela ibmar-ukosur be insasunna? Bela ukoed. \p \v 33 Degite, ¿doa Bab-Dummad-na-dulemar-susmaladnik sogosunna, isgudiiye? Suli, dule sogosulid. \p Ar Bab-Dummad, isgussuliyob dulemar-imaked. \p \v 34 Ar degite, Bab-Dummad-na-dulemar-susmaladga, ¿doa sabsur-odurdakleged-igar ega mesosunna? Suli, gege dulemar ega mesed. \p Ar Cristo amar-ular burgwisadid, deginbali, Cristo burgwar-maigu, durgusbalidid. \p A-ukinbali, Cristo Bab-Dummad-argan-nuedsik siibalid, adi, anmar-ular Bab-Dummadse-golegar, adi, anmar mer odurdaklegegar. \p \v 35 ¿Ar doa Cristo-anmar-sabedgi-banguega anmar-imakosunna? \p Ar naibi-itoged, ¿banguega be-imakoe? \p Suli-suli-itoged, ¿banguega be-imakoe? \p Baregilleged, ¿banguega be-imakoe? \p Ukumesed, ¿banguega be-imakoe? \p Mor-sate-gudigued, ¿banguega be-imakoe? \p Bonigan-abargi-gudigued, ¿banguega be-imakoe? \p Burgwed, ¿banguega be-imakoe? \p \v 36 Ar weyob Bab-Dummad-Gardagi narmakar naid: \q1 “Be-ular, anmar bane-bane oburgwilediid. \q2 Sibad-wawaad-oburgwelegedyob anmar imaklediid.” \qr Salmo 44:22 \p \v 37 Ar bela anmar bonigan-abalagi-gudiidgine, Cristo anmar-sabgusad-ular, bela we-ibmargi-obinega anmar-imaksad. \p \v 38 Degisoggu, a-ulale, nue an wissunnad, Cristo-sabguedgi we-ibmarmar gege anmar-obanmalad: \q2 Burgweddibe, \q2 dula-gudigueddibe, \q2 baliwiturmardibe, \q2 niamardibe, \q2 emi-ibmar-gudiiddibe, \q2 yoedse-ibmar-danikoeddibe, \q2 burbar-gandikid-nikmaladdibe, \q2 \v 39 nibgueddibe, \q2 neg-urbar-matusuliddibe, \q2 degine, ibmar-bela-obinnilesaddibe, \q3 we-ibmarmala bipisaale, Bab-Dummad-e-sabguedgi gwen-anmar-obanosulid. \q3 Ar Bab-Dummad e-sabgued anmar-Dummad-Cristo-Jesúsʼgi oyosad. \c 9 \ms2 2d. Bab-Dummad, Israel-dulemargi ibmar-imaked \mr (9:1–11:36) \s1 Bab-Dummad, Israel-dulemar-susad \p \v 1 Cristoʼgi napira an soged, an gakansasulid. Degine, Bab-Dummad-Burba-Isligwaled an-ulubgi anga sogbalid, an napira ibmar sogye. \v 2 An-Israel-dulemar bela Cristoʼba naisurmarsoggu, a-ular, an nue-bukib-binsadiid. An-gwagegine, nue-nunmak an itodibalid. \p \v 3 Ar an-sunnad an-gwenadgan-ablis-emalad-sabed-ulale, an ukabsales-gudisunnana gadin. Ar sogledibe, amar-abonolegegala, Cristoʼgi be banguergebye, an Cristoʼgi bangusaled, adi, an-gwenadgan nabir abonolegegar. \v 4 Ar wemar Israel-dula gumalad. \p Ar Bab-Dummad, amar na e-mimmiga imaksad. \p Amar-abargi na e-gangued-yeerdaklegedba gudii gusad. \p Amarbo, Bab-Dummad igarmar-mesisad. \p Amarga Moisés-Igar uksad. \p Bab-Dummad-nug-odummoged-igar ega uksabalid. \p Degine, amarga sogsabalid, an napira bemarga ibmar ukoye. \p \v 5 Ar Israel-dulamargi anmar-dadgan-gebe-negsesmalad danikid. Geb degine, anmar-Israel-dulemargi Cristo sanar danimogad. \p We-Cristo Bab-Dummad-sunnadid, degine, bela-ibmarmar-e-dummadga maibalid. Cristo-nug birga-irba degisadegu ogannolesun. Ar deyobdo. \p \v 6 Israel-dulemar Cristo-abingassursoggu, we soglesulid, Bab-Dummad-sunmaksadba we-ibmar gussurdeeye. Ar ade, Israel-dulemar, belagwapa Israel-wagan-sunnadsurmalad. \v 7 Deginbali, Abraham-wagan-guedbali soglesulid bela Abraham-waganga guye. Suli. Unnila Bab-Dummad sogsad: \q1 “Be-machi-Isaacʼgine be-waganye soglegoye.” \qr Génesis 21:12 \p \v 8 Weyobsundo: Bab-Dummad-mimmi-guedi, Abrahamʼgi-gwalulesadba Bab-Dummad-mimmi-gudeeye soglesulid. Ar ade, Bab-Dummad Abrahamʼga sogsagusad, machi-wargwen an bega ukoye. A-machigi-danimaladi, amar Abraham-wagwaga gunonimalad. \v 9 Ar Bab-Dummad weyob Abrahamʼga sogsad: \q1 “Baid-birgase gannar an bese nonibaloed. A-ibagangi, be-ome-Sara bato susugwa-nika gudioed.” \qr Génesis 18:10, 14 \p \v 10 Ar webisurdo. Rebeca-machimala-warbogwad na bab-gargwenad nikusmalad. We-bab, anmar-dad-Isaac gued. \v 11 Amba yoo masmala-warbogwad gwalulemargua, amba yoo neg-wisgumargua, ibu ibmar-nuedi, ibu ibmar-isgana, Bab-Dummad e-sogedba dule-suedgi bato we-masmala-wargwen susad. Degisoggu, Bab-Dummad dule-ibmar-imakedgi dule-susulid. \v 12 Degi-inigwele, Bab-Dummad Rebecaʼga sogsad: \q1 “Ia, urba-sogedba nanadii guoed.” \qr Génesis 25:23 \p \v 13 Ar igi-Bab-Dummad-Gardagi narmakar naibali: \q1 Bab-Dummad sogsad: “Jacob bur an sabgusad. \q2 Esaúʼdi an isdar-daksad.” \qr Malaquías 1:2-3 \p \v 14 Degite, ¿igi an sogmalosunna? ¿Bab-Dummad igar-innikii imaksurye? Suli, gege an degi-sogmalad. \p \v 15 Ar Bab-Dummad Moisésʼga sogsad: \q1 “Doa an wiledakbie, an wile dakoed. \q2 Degi, an wiledakedba an doa bendakbie, an bendakoed.” \qr Éxodo 33:19 \p \v 16 Ar degisoggu, Bab-Dummadse-sulegedi, dule-ibmar-abegedbarsulid, dule-ibmar-imakedbarsurbalid. Bab-Dummad na wile-dule-dakedba dule-sued. \v 17 Ar Bab-Dummad-Gardagi narmakar naid, deun Bab-Dummad Faraónʼga sogsagusgu: \q1 “A-ulale, dummadga an be-imaksad, adi, begi an-gangued an oyogegar, \q2 degine, bela we-napneg-naidgi an-nug ogannomalagar.” \qr Éxodo 9:16 \p \v 18 Degisoggu, Bab-Dummad ar doa wile dakbie, a-wile-dakodo. Degine, doa uayasuli imakbie, a-uayasuli-imakodo. \p \v 19 Ar dule anga sogele: “Degite, ¿ibiga Bab-Dummad anmar-isgudiidba amba anmargi atakosunna? ¿Ar doa Bab-Dummad-e-ibmar-imaked-abegedgi gwisguosunna?” \v 20 An we-dulega weyob sogoed: ¿Ar doa na be itoge, emide, be Bab-Dummad-abin-imaknagu? \q1 “Ar napsa-metega-sobaled, dule-e-sobsadga sogosi: \q2 ‘¿Wede ibiga deyob be an-sobsa?’ ” \qr Isaías 29:16; 45:9 \p \v 21 ¿Ar dule-napsa-sobed, wede na e-itolegedba geg napsa-imaksi? Ar sunna we-napsa-mete-ibmar-nued-ebulegega sobed, degine, sunna napsa-mete-ibmar-baisurmalad-ebulegega sobbalid.\fig Dule-napsa-sobed na e-itolegedba, mete sobnaid. (Romanos 9:21) |src="LB00138B.TIF" size="col" ref="Romanos 9:21" \fig* \p \v 22 Deyobi, Bab-Dummad e-sogedba ibmar imaksamogad. Bab-Dummad dulemar-sabsur-odurdakoye-sogsad-oyogegala, degi, e-gangued-sabsur-oyobaligala, dulemar-odurdaklegoenadgi mer e-urwed-oyogegala, na bargaagwar gudii gusad. ¿Doa Bab-Dummadga sogosunna, mer deyob imakye? \v 23 Deginbali, Bab-Dummad e-gangued-yeerdakleged-yaisur-nikad-oyogega, degi, e-sabgued-dummarba-nikadi, anmargi ise-oyoar imaksad. Ar Bab-Dummad, iduakwaa wile anmar-daksad, degine, guakwaa anmar-urbisad, adi, eba-gudii gumalagar. \p \v 24 We-dulemarse Bab-Dummad-gochadi, sogleged, anmarse-gochaye. Unnila anmar-Judíoʼmarsebi gochasulid, Judíoʼsurmaladse gochamogad. \v 25 Ar Bab-Dummad Oseas-gardagi, deyob sogsad: \q1 “An-dulasurmaladse, an-dulamarye an gornonikoed. \q2 An sabed-egi-niksulidse, an-sabesailadye an goloed.” \qr Oseas 2:23 \p \v 26 Deginbali, Oseas-gardagi sogbalid: \q1 “Bia e-annik soglesa, ‘an-neggwebursulidye,’ \q2 agine, ‘Bab-Dummad-dula-maid-e-mimmiganye’ bilenonikoed.” \qr Oseas 1:10 \p \v 27 Amba Isaías Israel-dulemargi sogmogad: \q1 “Ar Israel-dulemar ukub-demar-gakaba-naidyob merguen-inigwele, \q2 unnila ichee wis gwabgumaloedbi abonolemaloed. \q1 \v 28 Ar Bab-Dummad e-igar-nabogedgi e-Igar-Mesedi, \q2 we-napneggi gwae-gwaegwadgi bela imakedsegad.” \qr Isaías 10:22-23 \p \v 29 Degine, Isaías idu weyob sogsagusbalid: \q1 “Ar Bab-Dummad-Bela-Gangued-Nikad, anmarga anagan-obessulina, \q2 Sodoma-dulemaryob anmar gumogoenad, \q2 Gomorra-dulemaryob anmar obelolemogoenad.” \qr Isaías 1:9 \s1 Israel-dulemar Babgi-bengusmalad \p \v 30 Degite, ¿igi an sogmalosunna? Ar Judíoʼsurmalad, Bab-Dummad-isgussuliyob-e-daked-amidisurmalanadi, degite, amismalad. Jesucristoʼgi-bensulidba Bab-Dummad-isgussuliyob-e-daked aminonimalad. \p \v 31 Israel-dulemardi, Moisés-Igar-Maid-imakedba Bab-Dummad-isgussuliyob-e-daked-amidigusmalanad, gwen egi isgussuliyob-dakleged-igar amissurgusmalad. \p \v 32 ¿Ar ibiga amissurgusmarsunna? Ar Bab-Dummadgi-bensulidgi amissurmalad. Ar Moisés-Igar-Maid-imakedgi amidii gusmalad. Degisoggu, akwamur-idu-siidgi yoledapmarsundo. We-akwa obaredi, we Cristoʼdo. \v 33 Ar weyob Bab-Dummad-Gardagi narmakar naid: \q1 Bab-Dummad soged: “¡Be dakmala! \q2 Siónʼgi akwamur-dule-egi-gowarmaked an sied, \q1 we-akwa-dummad-dule-egi-aimukued an sied. \q2 Ar dule we-akwagi bensurgunonikile, egi gwen bingeguosulid.” \qr Isaías 28:16 \c 10 \s1 Israel, degi, Bab-Dummad-Gayaburba-Nued \p \v 1 Gwenadgan, bela-bela an ibmar-abegedi, degine, Babse Israel-dulemarga an goledi, an binsaed, bitigi wemar abonolesmalana gadinye. \v 2 Ar an nue-wisid, an nue bemarga sogmalad, we-Israel-dulemala Bab-Dummadbina nue-sogmalanad. Degi-inigwele, ibmar-nue-wissulidba noar ese gormalad. \p \v 3 Ar Israel-dulemar, Bab-Dummad-isgussuliyob-dulemar-imaked wissurmalad. A-ulale, Israel-dulemar na e-ibmar-imakedba isgussuliyob-gued amididimarsunnad. Degisoggu, Bab-Dummad-isgussuliyob-emar-imaked-igar-maidba dasurmalad. \v 4 Ar Moisés-Igar-Mesisad, Cristoʼgi bela gunonikid. Adi, Bab-Dummad bela dulemar-Cristoʼgi-bensurmalad isgussuliyob dakegar. \p \v 5 Ar Moisés Igar-Maidgi Bab-Dummad-dule-isgussuliyob-dakedgi soged: \q1 “Ar dule we-Igar-Maidba innikidaele, dula gudiguodo.” \qr Levítico 18:5 \p \v 6 Ar Cristoʼgi-bensulid-ular, dule-isgussuliyob-gunonidaedgindina soged: \q1 “Mer be-gwagegi be soge: \q2 ‘¿Doa wede niba nakoe?’ ” \qr Deuteronomio 30:12 \q3 (Ar adi, napnegse Cristo-sedagega soged). \q1 \v 7 Mer be sogbalo: \q2 “¿Doa wede napa-urba aidegoe?” \qr Deuteronomio 30:13 \q3 (Ar adi, dulemar-burgwarmalad-abargi Cristo-onakwega soged). \p \v 8 Degite, ¿igi Bab-Dummad-Gardagi sogsunna? \q1 “Bab-Dummad-Gayaburba begi itakaa gudiid. \q2 Ar be-gwabindukugi naid, degi, be-gwagegi maibalid.” \qr Deuteronomio 30:14 \p We-Bab-Dummad-gayaburba-Cristoʼgi-bensulidgi anmar sunmakdimalad. \p \v 9 Ar dulemarga bela be sogele, “Jesús, Bab-Dummadye,” degine, be-gwagegi be bensulile, Bab-Dummad, we-Jesús burgwarmalad-abargi gannar odulosye, be abonolegodo. \p \v 10 Ar be isgussuliyob-daklegega, gwagegi Jesúsʼgi-bensuli be guergebed. \p Be abonolegegardi, gayagi be sogergebed, Jesús, Bab-Dummadye. \p \v 11 Ar Bab-Dummad-Gardagi soged: \q1 “Ar dule agi bensulile, suli-suli itogosulid.” \qr Isaías 28:16 \p \v 12 Ar Bab-Dummad Judíoʼmar, degi, Judíoʼsurmalad, akar-akar daksulid, emarbi daked. Ar Bab-Dummad ebi wargwenna bela dulemar-e-Dummadga maid, bela obinagwar dulemar-ese-goledga ibmar ukmaid. \v 13 Ar Bab-Dummad-Gardagi sognaid: \q1 “Bela dulemar Bab-Dummad e-Bab-Dummadga imakmaladi, bela abonolemaloed.” \qr Joel 2:32 \p \v 14 Emisgi, ar Jesucristoʼgi amba benmalale, ¿igi-degite, e-Bab-Dummadga imakosunna? \p Ar Jesucristo-nug itodisurmalale, ¿igi egi bensuli gumalosunna? \p Ar dule ega Bab-Dummad-Gayaburba-Nuedgi-sunmaksulile, ¿igi-Jesucristo-nug itomalosunna? \p \v 15 Ar dule barmilesulile, ¿doa Bab-Dummad-Gayaburba-Nuedgi sunmakosunna? \p Ar weyob Bab-Dummad-Gardagi narmakar naid: \q1 “Ibibayobi nuedi, we-dulemar-gayaburba-nuegan-berbemalad-danikid, \q2 Bab-Dummad-Gayaburba-Nued sedanikid.” \qr Isaías 52:7 \p \v 16 Ar degite, bela Israel-dulemar Bab-Dummad-Gayaburba-Nued-sogedba imaksasurmalad. \p Agala Isaías sogsad: \q1 “Bab-Dummad, wede, ¿doa anmar-ibmar-sogsad bengussuli?” \qr Isaías 53:1 \p \v 17 Degisoggu, ar dule e-uayagwar Bab-Dummad-Gayaburba itogergebed. Geb agi Jesucristoʼgi bensuli gunonikoed. We-gayaburba-itogoedi, Cristoʼgi-sunmaklenaid itogoed. \p \v 18 Ar an egismosundo: ¿Wede Israel-dulemar, Bab-Dummad-gayaburba itossurmarsi? Itosmala. \p Ar Bab-Dummad-Garda soged: \q1 “Bab-Dummad-gayaburba-barsoglenaid, bela napneg-naidgi barmilesad. \q2 Ar sukun-gwen-bessuli e-gayaburba warmaknaid.” \qr Salmo 19:4 \p \v 19 Degine, an egisbarsundo: \p ¿Wede, Israel-dulemarde we gayaburba wisgussurmarsi? Wisgusmala. \p Ar Moisés-inse gebe-sogsad: \q1 Bab-Dummad soged: “An-dulasurmalad an sabguoed, \q2 bemar, a-dulemargi nobgumaloed. \q1 An dule-binsaed-satemaladgi nabir binsaoed, \q2 bemar, a-dulemargi uludoed.” \qr Deuteronomio 32:21 \p \v 20 Sorbali, Isaías bur-bakar-buud soged: \q1 Bab-Dummad soged: \q2 “Dulemar-an-amidisulid, an-amimalaga an imaksad, \q1 dulemar-an-egisdisurmaladse an magarosad, \q2 an doa-dule gue.” \qr Isaías 65:1 \p \v 21 Ar Israel-dulemargindi, Isaías weyob sogsad: \q1 Bab-Dummad soged: “Dule-uayasulidamaladse, \q2 degine, dule-ega-ibmar-sogedba-ibsasurmaladse, \q2 bane-bane, an-argan an oyomai gusanad.” \qr Isaías 65:2 \c 11 \s1 Israel-dulemar-ichee-besad abonolegoed \p \v 1 Degisoggu, an sogsundo: ¿Bab-Dummad na e-dulemar metesunde? Suli, degisuli. Ar be dakdo, ar amba an Israel-dulemogad, Abraham-e-wagwad, dad-Benjamínʼsikidid. \v 2 Degisoggu, Bab-Dummad na e-dulemar metesurdo, ar bato iduar na susad. ¿Ar be wissurmarsi, igi Elíasʼgi Bab-Dummad-Garda soge? Deun, Elías Bab-Dummadse gotegu, Israel-dulemarnik sogdegu: \q1 \v 3 “Bab-Dummad, we-Israel-dulemar be-gayaburba-barsogmalad-oburgwismalad. \q2 Degine, bega-ibmar-ogumakar-ukleged-ailamar earismarbalid. \q1 Deginbali, napi anbi walagwen an besad, \q2 emigi an-oburgwebimarmogad.” \qr 1 Reyes 19:14 \p \v 4 Degite, ¿igi Bab-Dummad Elías-abin sogsasunna? Ega sogsado: \q1 “Machergan-miligugle (7,000) an na sabosad. \q2 Wemar, bab-dummadga-imaklediid-Baal-asabin, Bab-Dummadyob-dakega, yokorgi-sindigar-sigissurmaladid.” \qr 1 Reyes 19:18 \p \v 5 Emi-ibagi, Bab-Dummad amba deyob ichesaar Israel-dulemar-susa bukwad. Bab-Dummad we-dulemar-suewilubsulinad, ar emidi, na wiledakedba susad. \v 6 Ar Bab-Dummad e-nued-binsaedba dule-sued, dule-ibmar-nued-imakedba susulid. Ar Bab-Dummad dule-ibmar-imakedba dule-suele, degirdi, e-nued-binsaedba bar susurdo. \p \v 7 Degite, ¿igi gussunna? Israel-dulemar bela-bela-ibmar-abedigusad gwen abingassurmalad. Bab-Dummadse-sulesmaladdi, abingasmalad. Israel-dulemar-bamaladdi, Bab-Dummad, amar-uayasuli imaksad, adi, egi bengumalagar. \v 8 Ar weyob e-Gardagi sognaid: \q1 “Bab-Dummad dulemar-e-gwage dutusur imaksad, \q2 e-ibya akudake imaksad, \q1 degi, e-uaya aku-ito imaksabalid. \q2 Emi-ibase, amba deyob gudimalad.” \qr Deuteronomio 29:4 \p \v 9 Degine, Bab-Dummad-Gardagi David sogmogad: \q1 “Weligwar-e-iba-onobukwad ega boniga gusun, \q2 sakigi-ibmar-galegedyob egi galesun, \q1 e-iba ega yolegedga-gusun, \q2 degi, ega sabsur-odurdaklegedga gusun. \q1 \v 10 Melle-atakmalaga, amar-e-ibya mommoo be imaksun. \q2 Nolloo namalaga, e-gangued e-ibe be obelosun.” \qr Salmo 69:22-23 \s1 Judíoʼsurmalad abonolenonikid \p \v 11 Degine, an egisbarsundo: ¿Ar Israel-dulemarde Bab-Dummad-abingassurmarsoggu, degisadegu bar Bab-Dummad-abingaosurmarsunde? Suli, degisuli. \p Israel-dulemar-yolesadba Judíoʼsurmalad abonolenonimalad, adi, Judíoʼmar amargi nobgumalagar. \p \v 12 Ar Israel-dulemar Bab-Dummad-abingassurmalad, we-deyob-gusadi, dulemar-we-napneggi-bukmaladga, ibmar-nuedga gunonikid. \p Degine, Israel-dulemar igarga gussurmalad, we-deyob-gusadi, Judíoʼsurmaladga ibmar-nuedga gunonikid. \p Degisoggu, bela Judíoʼmar gannar Bab-Dummadse sulenonikir-bursunna. Bela bur bule Judíoʼsurmaladga ibmar-nuedga guodo. \p \v 13 Ar an bemarga, bemar-Judíoʼsurmaladga an sunmaked. Ar ande bemarse Bab-Jesús-nuggi-sunmakega an barmilessoggu, an-arbaed an nue-ogannosunnad. \v 14 An bemar-Judíoʼsurmaladgi-arbanaidba, bitigi nabir an-na-ablis-mesamalad bemargi-nobgumalana gadindo, adi, amar abar nabir abonolemogagar. \p \v 15 Ar Bab-Dummad Israel-dulemar-barmetedbali, dule-baigan-we-napneggi-bukmalad nabir Bab-Dummad-ebo-igar-nabogega gunonikid. Degisoggu, Bab-Dummad gannar Israel-dulemar-sunonikile, ¿igi guosunna? Bur bule Israel-dulemar-burgwaledyob-gudimalad burba-geg-bergued nikunonimaloed. \p \v 16 Ar madu-omukulesad Bab-Dummadga uklesale, we-madu-omukulesad-besadi, amba Bab-Dummadgadbalid, bela Babgadbiid. \p Ar sapi-e-saila nuedile, amba sapi-e-anagan nuedmodo. \p We sogledo, Israel-dulemar-gebemalad ar Bab-Dummadgadile, Israel-dulemar-sorbarmalad amba Bab-Dummadgadmoye. \p \v 17 Ar Israel-dulemar sapi-olivo-nuegan-anaganyobid. We-sapi-anagan-abala siklesad. Bemar-Judíoʼsurmaladdi olivo-sapi-isganayobid. Sapi-anagan-napiragwad-siklesad-ular, bemar e-war-sunnadgi gwadilenonimalad. Emigindi, e-mali-bakadga, degine, e-gichi-sunnad-bakadga be gunonimarsunnad. \v 18 Degisoggu, sapi-e-anagan-sunnadba mer san-dummaa na be imakmar. Ar na be san-dummarba saele, be insao, be sapi-mali ganisulid, sapi-mali be-ganikid. \p \v 19 Abakale be sokalile: “Ar sapi-anagan siklesad, adi, an e-war-sunnadgi nabir gwadilegegar.” \v 20 Ar nabir be sogendo. Emar Bab-Dummad-ibmar-sogsadgi-bengusmaladba siklesad. Bedi, Jesúsʼgi-bensulidba egi be akanaid. Melle san-dummarba na be imakmar. Bur be dobee itogewilubmalad. \v 21 Ar Bab-Dummad sapi-ana-sunsogedbela siksadde, be-bursunna. Bedi e-ana-sunsogedsulid. Degisoggu, be egi benguder, be-sikmogodo. \p \v 22 Degisoggu, Bab-Dummad-ibmar-nuegan-dulemarga-imaked, degine, Bab-Dummad-gandikidba-sabsur-dulemar-odurdaked nue be dakmar. Ar Bab-Dummad e-gandikidba-sabsur-dulemar-odurdaked dulemar-galakusmaladga oyoged. E-ibmar-nuegan-imakeddi, bega oyoged. Ar be Bab-Dummad-ibmar-nuegan-imakedgi be nanadisulile, amba be oballemogoed. \v 23 Ar Israel-dulemarmoga, Bab-Dummad-bar-bengunonisurmarmogale, abonolenonimarmogoed. Igi sapi-anagan-sunnad sunna gannar gwadilege, deyob Israel-dulemar gunonimaloed. Ar Bab-Dummad gangued nikad gannar sapi-ana sapigi gwadied. \p \v 24 Ar bedi olivo-sapi-isganagi be siklesad. Gwen olivo-sapi-nuedgi be gwadilegedsulinad, degite, olivo-sapi-nuedgi be gwadilesad. Israel-dulemar-bursunna. Ar Israel-dulemardi e-anagan-sunnadsoggu, ¿e-olivo-sapi-sunnadgi gannar gwadilegosur be insae? Gwendina, gannar gwadilegoe. \s1 Neg-dukumosale, Israel-dulemar bela abonolemaloed \p \v 25 Gwenadgan, an abesurdo, we-igar-dukuar-maid bemar wissuli-gudigued. Adi, wissulidbali, melle na be dukin san-dummarba itomalagar. Ar Israel-dulemar Bab-Gayaburba-abala benmalad. Deyobi, Israel-dulemala, bela Judíoʼsurmalad-nabir-abonolemaloed abonolemaladse, bengudii gumaloed. \v 26 Geb a-sorbali, Israel-dulemar bela abonolenonikoed, Bab-Dummad-Gardagi narmakar naidyob: \q1 “Sión-akale, Dule-Bendaked danikoed. \q2 We-dule, Israel-dulemar-bar-ibmar-isgana-imakbisuli imaknonikoed.” \qr Isaías 59:20 \q1 \v 27 “An Israel-dulemarga isgued elisar, \q2 geb weyob an amarga igar-mesoed.” \qr Jeremías 31:33-34 \p \v 28 Degisoggu, Israel-dulemar Bab-Dummad-Gayaburba-Nued-sunmaklegedsikdi, Bab-Dummad-e-isdaraddo, adi, bemar abonolemalagar. Ar Israel-dulemar Bab-Dummad-na-susadsikdi, nue-sabgulegaleddo, ar e-dad-dummagan-sulesad-ular. \v 29 Ar Bab-Dummad-ibmar-ukedi dulemar-annik gannar bar susulid, degine, dulemar-susale, geg gannar bar meted. \p \v 30 Ar bemar-Judíoʼsurmalad, iduardi, Bab-Dummadba gwen uaya-niksur-gudii gusmarmoganad. Emigindi, Bab-Dummad, Judíoʼmar-uayasuli-gunonikid-ular, wile-bemar-dakedba bemar-abinganonimalad. \v 31 Amba deyobi, Judíoʼmar-uayasate-gusmalad, emidi, Bab-Dummad, wile-bemar-daksadba, nabir amar-wile dakmogoed. \v 32 Ar ade, Bab-Dummad bela dulemar-uaya-sate imaksad, adi, bela dulemar-wiledakegar. \s1 Bab-Dummad-nug-odummoleged \p \v 33 ¡Ibibayobi Bab-Dummad bela-bela binsaed nika! ¡Ibibayobi bela-bela ibmar wisbali! Bab-Dummad-e-igar-naboleged, dule bela mag itogosurguoed, degine, e-ibmar-imaked ibiga wede deyob-imake, dule amba aku-itobalid. \p \v 34 Bab-Dummad-Gardagi sognaid: \q1 “¿Doa Bab-Dummad-binsaed bela mag itosa? \q2 ¿Doa Bab-Dummadga binsaed-ukedga gussunna?” \qr Isaías 40:13 \q1 \v 35 “¿Doa Bab-Dummadga e-inse gebe ibmar-uksa, \q2 adi, Bab-Dummad a-dulega ibmar-ukmogagar?” \qr Job 41:11 \q1 \v 36 Ar ade, bela ibmarmar Bab-Dummadgi danikid. \q2 Bab-Dummadgi bela ibmarmar nabir selemaid. \q1 Bela ibmarmar Bab-Dummadgadga gubalid. \q2 Bab-Dummad-nug degisadegu ogannolemai gusun. \q2 Ar deyobdo. \c 12 \ms1 3. BAB-JESÚSʼBA-NANAIMALAD-E-DAMALAD \mr (12:1–15:13) \s1 Bab-Dummadga san-uked, nuedid \p \v 1 Degisoggu, gwenadgan, Bab-Dummad-dule-wiledaked-ular, ise-wilegar an bemarse egismarsun. Ibdurgan-Bab-Dummadga-ogumakar-uklegedyob na be-san-gudiid, ega be ukmar, be-san swilidikidgi ega be ukmar. Degi, Bab-Dummad-yeer-be-dakedgi be-san ega be ukmar. Ar weyob Bab-Dummadga be-san be ukele, we Bab-nug-odummoleged-napiragwadid. \v 2 Dulemar-Bab-wissurmalad-daedba mer be damar. Aka bur bemar be-binsaed-gwagmaidba be-daed be ogwamai imakmar. Adi, bemar mag dakega, Bab-Dummad na e-sogedba igi-ibmar abemai. Ar Bab-Dummad-e-ibmar-abegedi, ibnuedid, yeer-itolegedid, degine, innikigwadbalid. \p \v 3 Bab-Dummad nued angi binsaewilubsulinad, degite, nued angi binsasad. A-ular, anga igar uklesad, adi, bemarga sogega, melle bemar wala-walagwensaar, na be dukin wilub-obis itomalo. Suli, degisuli. Bab-Dummad egi-bensuli-gued bega uksadba na be itoakwaa binsamalo. \s1 Gurgin-burbarmalad-ukleged \p \v 4 Ar igi anmar-sana gwennaa guen-inigwele, degite, eba-akamalad bukidar egi akananaid, degine, we-eba-akamalad bela emarbi ibmar imaksulid. \v 5 Ar anmar Cristoʼba-nanaimalad deyobmodo, anmar ichesur-gumar-inigwele, Cristoʼgindi anmar san-wargwennaa gued, degine, anmar unnila san-wargwengi bela na akananai gumalad. \p \v 6 Degisoggu, Bab-Dummad-Burba-Isligwaled anmargi dog-nued-binsasadba, anmar gurgin-burbaled akar-akar nikamalad: \q1 Bab-Dummad-gayaburba-barsoged-gurgin-burbaled be nikale, \q2 Bab-Dummad egi-bensuli-gued bega-uksadba be ebusunna. \q1 \v 7 Dulemar-baid-bendaked-gurgin-burbaled be nikale, \q2 nue be dulemar-baid-bendakodo. \q1 Ar dulemar-odurdaked-gurgin-burbaled be nikale, \q2 nue be dulemar-odurdakodo. \q1 \v 8 Bab-Jesús-igargi-dulemar-ogannoged-gurgin-burbaled be nikale, \q2 nue be dulemar-ogannogodo. \q1 Be dulemarga ibmar-uked-gurgin-burbaled be nikale, \q2 nabir gatik ibmar obinebakar be ukodo. \q1 Be dulemar-idued-gurgin-burbaled be nikale, \q2 nuedgi be dulemar-iduodo. \q1 Be dulemar-wiledaked-gurgin-burbaled be nikale, \q2 weligwar-itogedgi be dulemar-bendakodo. \s1 Jesúsʼba-nanaleged-igar \p \v 9 Napiragwadgi na be sabgumar, mer yamo-daedgi na be sabgumar. Ibmar-isgana sae be-dakmar, unnila ibmar-nuedbarbi be nanamar, mer igar-nued be metemar. \p \v 10 Na be muchub-muchub sabgumar, na gwenatigwale be sabgumar. Na be muchub-muchub dummaganyob be dakmar. \p \v 11 Arbaed be nuedgi-imakmar, mer be wiedgi imakmalo. Bab-Burba-yeer-itoged-anmar-imakedba Bab-Dummadga be arbamar. \p \v 12 Bab-Dummad ibmar-nued-yoedse-bemarga-ukoed-ular, bemar nue-weligwar itomarsun. Be nue-naibi-itodiidgi burdied be imakmar. Bab-Dummadse-gordigu be imakmar. \p \v 13 Jesucristoʼgi-akananaimalad ibmar-sate be dakele, be-ibmar-nikadba ega be ukmalo. Aimar bese atakdanikir, nue ogabmalo. \p \v 14 Dulemar-be-baregindimaladga be sogo, bela bega ibmar-nueganbi guena gadinye, mer amar be ukabsamalo. \p \v 15 Dulemar-weligwar-itodimaladba be wergumar. Dulemar-bodimaladba be bomarmo. \p \v 16 Bemar na be bulakwaa nuedgi gudii gumar. Mer san-dummarba na be imakmar. Suli, degisuli. Dule-binsarmalad be-sordaga be imakmar. Mer be binsamar, bemarbi be ibmar wismarye. \p \v 17 Dule ibmar-isgana begi imakele, bedi mer a-dulegi ibmar-isgana imako. Nue salakarmar, bela dulemar-abargi ibmar-nueganbi-imaked be imakmar. \v 18 Ar dule-baiganbo-igar-nudaked begi siile, imaked be imake. Adi, be dule-baiganbo bogidik-gudii gumalagar. \p \v 19 Gwenadgan-sabemalad, dule be-oakalosale, melle buged-mai be imakmar. Suli, degisuli. Bur bemar, Bab-Dummad-dule-sabsur-odurdakega imakmar. Ar Bab-Dummad-Gardagi narmakar naid: \q1 Bab-Dummad soged: “Buged-mai-imakleged angadid, \q2 ani an buged-mai imakoed.” \qr Deuteronomio 32:35 \p \v 20 Degisoggu: \q1 “Be-isdarad ukudmaada-itogele, masgi ogunno, \q2 uku-uku-itogele, ogobo. \q1 Deyob be a-dule-imakele, \q2 be nue-obingegsaoed.” \qr Proverbios 25:21-22 \p \v 21 Ibmar-isgana mer begi obined be sae. Ibmar-nued-saedgi ibmar-isganagi obined be imake. \c 13 \s1 Dummagan-urbalikwaa be nanamar \p \v 1 Bela dulemar dummagan-negdakmamaidba nanaewilubmalad. Ar ade, Bab-Dummad belagwapa na dummagan-mesed. Ar dummagan-negdakmamaidi, Bab-Dummad-sogedba mamaid. \v 2 Degisoggu, dule-wargwen dummad-maidba-dasulile, Bab-Dummad-dule-mesisadgi yolenaido. Degine, dulemar dummaganba-ibsasurmaladi, na dukin sabsur-odurdakleged amimaloed. \p \v 3 Ar dummagan-negdakmamaidi, dulemar-ibmar-nued-imakdimalad-ogwayega maisulid. Wemar-maidi, dulemar-ibmar-isgana-imakdimalad-ogwayega mamaid. \p Degisoggu, dummagan-negdakmamaidse, ¿be dobgudii gubisuli? Ibmar-nued be imakdo, adi, amar be-nug ogannogoed. \v 4 Ar dummagande, bemarga ibmar-nuegan-imakmalaga, Bab-Dummadga-arbamalad gued. Ar be ibmar-isgana-imakele, be dobe itomaloed. Ar ade, dummagan binsa gangued nikasulid, ar Bab-Dummadga-ibmar-inniki-imakega maid, dule-ibmar-isgana-imakdiid-sabsur-odurdakega maid. \p \v 5 Degisoggu, a-ulale, anmar dummagan-urbalikwaa gudiguergebed, adi, anmar mer sabsur-odurdaklegegar. Unnila agarbisurdo, ar anmar dummagan-urbalikwaa nanaergebed, adi, anmar ulubgi akarsur itobaligar. \p \v 6 Ar agala, bemar, mani-bennuklegergebed bennukmalad, adi, nabir dummagan negsedii gumalagar. Ar dummagan Bab-Dummadga-arbamalad gumalad, ar a e-arbaed gued. \p \v 7 Bemar ibmar-ganikid igarmar-sogmaidba be imakmar: \p Mani-bennuklegergebed-be-ganikid be bennukmar. \p Neggweburgi-mani-weleged-be-ganikid, be ukmar. \p Doa-dulegi be binsaed-nikaa-dae-wilubbina, ega be binsaed-nikaa-daed oyogo. \p Doa-dule-nug be ogannogewilubbina, a-e-nug be ogannomar. \s1 Dule-baid be sabgumar \p \v 8 Melle dule-baidgi mani-gani-gudii be imakmar. Bur na be muchub-muchub sabgued-oyodii gumar. Ar ade, be dule-baid sabele, Moisés-Igar-Maidba be imaksamardo. \v 9 Ar weyob igar maid: \q2 “Melle be be-abirginsulid-ebo galagwensuli nanao. \q2 Melle be dule-oburgo. \q2 Melle be ibmar-atursao. \q2 Melle be gakansaar aimargi sunmako. \q2 Melle be dule-baid-ibmarbina be sogo.” \qr Éxodo 20:13-17 \p We-igarmar-soglesad, degi, bela igarmar-bamalad-mamaid, wegi bela irgwen-sogar weyob soglesiid: \q1 “Ar igi na be san-sabgue, deyobi dule-baid be sabgumogoed.” \qr Levítico 19:18 \p \v 10 Ar be dule-baid-sabele, geg egi be ibmar-isgana imaked. Degisoggu, dule-baid-sabguedi, we bela-Igar-Maidba nanaedid. \p \v 11 Degisoggu, na be sabgumar, ar anmar ibagan-isgana-naid wisid. Emigi wachi bato omossoggu, anmar gabmamaiyob-gudimalad atakmarsun. Ar anmar-gebe-Jesúsʼgi-bensuli-gunonikidba, emigindi, bela-abonolegoed-iba anmarga bur-nue walikgusad. \p \v 12 Neg-mutikid-bergudanikidyob, we-napneg bergudanimogad. \p Degine, neg-ibgued bato warmakdanikidyob Jesús-gannar-danikid bato warmakdanimogad. \p Degisoggu, negsichidgi-ibmar-imakleged anmar mimarsun. Sordamar-urwed-mor-yoedyobi, anmar neg-meegwadgi Bab-Jesús-Igargi nanamarsun. \p \v 13 Neg-ibgin-nanalegedyob, ibmar-nued-imakdii an nanamarsun. \p Mer dogdar-mas-gunnedginbi be nanamar. \p Mer mumgudii be nanamar. \p Mer galagwensuli abirgunagwarsuli negsichigi be nanamar. \p Degine, mer be-abagangi-bingedsuli-nanaed be imakmar. \p Mer na urwedgi be nanamar. \p Degine, mer na nobguedgi be nanamar. \p \v 14 Bur be Bab-Jesucristoʼga na be san-uksadba nanamar, adi, Bab-Jesucristo-daedba nanaegar. \p Deginbali, melle be ibmar-isgana-imakbiedba be nanamar. \c 14 \s1 Cristoʼba-nollo-nanaimaladga mer sabsur ibmar sogo \p \v 1 Ar dule-gwensak Jesúsʼgi-bensulid nollogwale, be abingao. Melle ebo be abin-abin imaknai guo. \v 2 Ar dule-Jesúsʼgi-bensulid-nollosurmalad binsamala, bela ibmar-gunnele, akarsurye. Dule-Jesúsʼgi-bensulid-nollomaladdi, unnila ibmar-gagan-durbabi gunmalad. \v 3 Dule-bela-ibmar-gunmalad, mer isdar dule-bela-ibmar-gunsurmalad dako. Degine, dule-bela-ibmar-gunsulidi, mer dule-bela-ibmar-gunnedgi yolego, ar ade, Bab-Dummad we-ebobela abingasad. \p \v 4 Jesúsʼba-nanaimalad bela Bab-Dummad-mai gumalad. Degisoggu, ¿ar bede doa-dulesunna, be dule-baid-maigi sunmaked? Ar mai na e-dummadga nabir ibmar-imaksadibe, noar ibmar-imaksadibe, we-e-dummad na ega sogoed, be nabir imaksaye, be noar imaksaye. Deyobi, Bab-Dummadbi Bab-Jesús-Igargi-gwen-galakuosuli-nanaega dule-imaked. \p \v 5 Abar-dulemar ibagwensak iba-baidba bur iba-birigined daked. Abar-dulemar ibamar ber emarbi daked. Dule-wala-walagwen na e-binsaedba gudii gumalargebmalad. \p \v 6 Ar dule iba-naid bur-nued dakele, we Bab-Dummadga nued iba dakdo. \p Ar dule iba-naid baisur-dakele, we Bab-Dummadga iba baisur-dakodo. \p Ar dule ibi-mas-gunnele, Bab-Dummad-nug-ogannogega gunned, ar ade, Bab-Dummadga soged dog-nuedye. \p Ar dule a-mas-gunsulile, Bab-Dummad-nug-ogannogega gunsulid, degine, a-dule Bab-Dummadga dog-nuedye sogmogad. \p \v 7 Ar anmar-dula-gudiid, na anmarga dukin dula gudisulid, degine, anmarga na dukin burgwesurmarbalid. \p \v 8 Ar an dula-gudimalale, Bab-Jesúsʼga an dula-gudimalad. \p An burgwemalale, Bab-Jesúsʼga an burgwemalad. \p Degisoggu, ar an dula-gudimardibe, an burgwemardibe, anmar Bab-Jesúsʼgadga gumalad. \p \v 9 Ar a-ulale, Cristo burgwisad, gannar durgunonikid, adi, Cristo dulemar-burgwismalad-e-Dummadga, degine, dulemar-dula-gudidimalad-e-Dummadga guegar. \p \v 10 Ar degite, bedi ¿ibiga be-gwenadgi be sunmaksunna, we nodiiye? \p Deginbali, bede, ¿ibiga be-gwenad-ibgwensur be daksunna? \p Ar bela anmar Bab-Dummad-asabin ambikudapmaloedbiid, adi, Bab-Dummad anmarga igar-itogegar. \p \v 11 Ar Bab-Dummad-Gardagi narmakar naid: \q1 “Ar an dulasaila maidgi weyob soged: \q2 Bela-dulemar an-asabin yokorgi-sindigar sigmaloed, \q1 bela-dulemar anga ise-sogar imakmaloed, \q2 be Bab-Dummadye.” \qr Isaías 45:23 \p \v 12 Degisoggu, anmar Bab-Dummadga an-ibmar-imaksamalad na wala-walagwen sogmaloed, ibiga deyob an imaksamala. \p \v 13 Degisoggu, melle anmar bar na muchub-muchub egi sogmar, we isgudiiye. Anmar melle-gwenad-yoleged, melle-isgued bur imakewilupid. \v 14 An wisdo, Bab-Jesúsʼgi an bensurdo, masgulleged-gwensakgi bipisaar ised sated. Ar dule binsaele, masgulleged-gwensak iseye, ar agardi a-mas isedga gudo. \v 15 Ar be-mas-gunnedba be-gwenad bukib-binsaega be imakdibe, ar bar be sabguedgi nanadisurdo. Melle be be-masgunned-ular, be-gwenad-isgued be imako, ar be-gwenad-ular Cristo burgwismogad. \p \v 16 Degisoggu, melle dule-baigan ibmar-nued-be-imakdiidgi isdar-sunmaked be imako. \v 17 Ar Bab-Dummad-e-negdakmaidi, masgullegedsulid, degine, goblegedsurbalid. We-Bab-Dummad-e-negdakmaid-igar, Bab-Burba-Isligwaledgi innikii ibmar-imaklegedid, ulubgi bogidik-itolegedid, degine, weligwar-itolegedid. \v 18 Ar weyob, dule Cristoʼga arbadiile, Bab-Dummad yeer a-dule-daked, degine, dulemar nabir a-dule-dakmogad. \p \v 19 Degisoggu, bogidik-gudiguega be ibmar imakmarsun. Be muchub-muchub-ogannogega be ibmar imakmarsun. \v 20 Mer mas-ulale, Bab-Dummad-dulegi-arbasad-ichogega be imako. Ar nue-napiragwad, bela masgulleged nueganbiid. Degi-inigwele, dule na e-mas-gunnedgi dule-baid-isguega-imakele, wedi ibnuedsulid. \v 21 Ar deyobile, bur-nueddo, san gunsulid, vino gobsulid. Degine, ibu-imakedgindibe, be-gwenad-isguega-imakele, bur amar melle be imakodo. \p \v 22 We-igar-an-bega-sogsadgi, ar igi na be itoge, unnila, Bab-Dummad bebo deyob na be wisii gudo. Ar dule, na e-ibmar-imaked egi yolesur-itogele, we-dulegi nued binsalesdo. \v 23 Ar dule na ibmar-gunnedgi wis naibaisaar itogele, we bato nue-nosdo, ar ade, benedgi mas guchad. Ar bela ulubgi benedgi ibmar-imakele, we, isgueddo. \c 15 \s1 Gwenad-bur-yeer-ito be imakmar \p \v 1 Degisoggu, anmar Jesúsʼgi-bensuli-gannarba-gudimalad, gwenadgan-Jesúsʼgi-bensulid-nollo-gudimalad-bendakewilubmar. Mer dukin anmar na yeer-itogedginbi binsamar. \v 2 Anmar na war-wargwen gwenad-baid ibmar-nuedgi-yeer-itogega imakmar, adi, anmar a-gwenad e-ulubgi ogannogegar. \v 3 Ar Cristoʼbela ibmar na dukin-yeer-itogega imaksasulid. Ar igi-Bab-Dummad-Gardagi narmakar nai, deyob gusad: \q1 “Dulemar-begi-isdar-sunmaknanaid angi yolenonimogad.” \qr Salmo 69:9 \p \v 4 Ar ade, iduar Bab-Dummad-Gardagi ibmar-narmaklesmaladi, anmar-odurdakegala narmaklesad. Adi, anmar Bab-Dummad-Garda-wisidba, gwae-gwae-itosulidgi, degi, gwage-ogannolegedgi, degine, bensulidgi, ibmar-edarbedii gumalagar. \p \v 5 Bab-Dummad-gwae-gwae-itosuli-anmar-imakedi, degine, anmar-gwage-ogannogedi, bitigi Cristo-Jesús-nanasadyobi, gwenatigwar-gudigumalaga, degi, na emarbi-itoge bemar-imakena gadin. \v 6 Adi, bemar bela bulakwaa, unnila gaya-gwennagwayobi, Bab-Dummad anmar-Dummad-Jesucristo-e-Bab-e-nug, odummomalagar. \s1 Bab-Gayaburba-Nued Judíoʼsurmaladga uklesmogad \p \v 7 Degisoggu, ar igi Cristo anmar-abingasmoga, deyob na be muchub-muchub abingamarmo. Adi, Bab-Dummad-nug ogannolegegar. \v 8 An bemarga sogsun: Cristo-Jesús Judíoʼmar-maiga-guega nonikid, adi, Bab-Dummad-napira-ibmar-imaked oyogegar. Degi, Bab-Dummad-anmar-dadganga-ibmar-imakoye-sogsad, imakbaligar. Deyob guegala, Cristo nonikid. \v 9 Degine, Cristo nonibalid, adi, Judíoʼsurmalad Bab-Dummad-wilesakwaa-e-daked-ular, Bab-Dummad-nug ogannomalagar. Ar igi Bab-Dummad-Gardagi narmakar nai: \q1 “Degisoggu, agala, dule-yar-baid-baiginmalad-abargi an be-nug odummoged. \q2 An be-nug-odummogega an namakbaloed.” \qr 2 Samuel 22:50; Salmo 18:49 \p \v 10 Amba Bab-Dummad-Gardagi sognaibalid: \q1 “Dulemar-yar-baid-baidginmalad, Bab-Dummad-dulamarba be wergumar.” \qr Deuteronomio 32:43 \p \v 11 Degine, Bab-Dummad-Gardagi amba sognaibalid: \q1 “Bela dulemar-yar-baid-baidgi-bukwad, Bab-Jehová-nug odummomar. \q2 Degi, bela dulemar-baid-baid-danar-danar-bukwamalad, Bab-Dummad-nug ogannomar.” \qr Salmo 117:1 \p \v 12 Amba Isaías weyob narmaksamogad: \q1 “Igi sapi-saila nie, deyob Isaí-e-wagwa nodamogoed. \q2 Degi, we-dule, belagwapa dulemar-yar-baid-baidgi-bukwamalad-ugakaase negdakmai guoed. \q1 Degine, dulemar-baid-baid-danar-danar-bukwamaladi, abonolemalaga, \q2 a-dulegi nue-bensuli-edarbedii gumaloed.” \qr Isaías 11:10 \p \v 13 Bab-Dummad-ibmar-bensuli-edarbedi-anmar-imakedi, bemar-egi-bensuli-gunonikidba bela weligwar-itogega, degine, ulubgi bogidik-itogega bemar-imakena gadin. Adi, bemar Bab-Burba-Isligwaled-gangued-nikadba, bur bule Bab-Dummadgi-bensuli-edarbedii be gumalagar. \ms1 4. NAPI-SOGLENAID \mr (15:14–16:27) \s1 Pablo, Judíoʼsurmalad-abargi Jesús-Igargi arbasad \p \v 14 Gwenadgan, bemargi an bensurdo. Ar an nue-wisid, bemar ibmar-nued-imakbiedbina gudimalad, degine, be Bab-Jesús-igar nue-wismarbalid. Degisoggu, sunna na be muchub-muchub ogannomardo. \v 15 Degi-inigwele, gwenadgan, Bab-Dummad nabir angi binsaewilubsulinad. Degite, nabir angi binsasad. A-ular, anga-igar-uksadi, an bemarga gannabasaar narmaksado, adi, bemar insamalagar. \v 16 Ar Judíoʼsurmaladga-sunmakegala Jesucristoʼga-arbaega an nugsalesad. Degisoggu, Bab-Gayaburba-Nuedgi an sunmakdisunnad, adi, Judíoʼsurmalad Bab-Dummadga-ibmar-nued-uklegedyob gumalaga, Bab-Burba-Isligwaledba swilidik gumalagar. \p \v 17 Degisoggu, Bab-Dummadga an Cristo-Jesúsʼba-ibmar-imakedgi an bela-bela yeer itoged. \v 18 Ar degisulile, an sunmakbi itossuliled. Emigindi, an sunmakdo, igi angi Cristo Bab-Dummadba-ibsaega Judíoʼsurmalad-imaksa. An imaksadi, an-sunmaksadginbi an imaksasulid, an-ibmar-imaksadgi an imaksabalid. \v 19 Weyob-an-imaksadi, Bab-Burba-Isligwaled-ganguedba ibmar-wilubgan-dakledisulid an imaksad, degine, ibmar-gegerdaklemalad an imaksabalid. Degisoggu, Jerusalén-neggwebur, degine, a-neggweburmar-dikarbarmalad-akale, Ilírico-yarsega, bela Cristo-Gayaburba-Nuedgi an sunmaksad. \p \v 20 Weyobi, Bab-Gayaburba-Nuedgi-sunmakegala, bia amba yoo Cristoʼgi sunmaklege, agi an alamaknai gudigusad, adi, melle dule-baid-Bab-Gayaburba-Nuedgi-sunmaksad-sorba an sunmakegar. \v 21 Ar Bab-Dummad-Gardagi narmakar naidyob: \q1 “Dulemar-Bab-Dummadgi-sunmakleged-itodisurmaladi, Bab-Dummad-itononimaloed. \q2 Degi, dulemar-Bab-Dummad-gwen-itodisurmaladi, mag itononimaloed.” \qr Isaías 52:15 \p \v 22 Agala, we-arbaed-ular, geg an bemarse nue-nae an gusad. \s1 Pablo Roma-neggweburse gwenadganse-ataknaedgi binsaed \p \v 23 Ar emigindi, wegi an-arbaed anga bergunonisoggu, degine, birga-dikasurgus an bemarse ataknabi gudisoggu, \v 24 España-yarse an nadele, bemarse an atakee naoed. Bemar-walik an weligwar-gudiguoed-sorba, Españaʼse be an-barmidmalaga, be an-bendakmalo an insado. \p \v 25 Ar emigindi, an Jerusalén-neggweburse naesokalid, Jesucristoʼgi-akananaimalad-agi-bukmaladga mani berbenaegar. \v 26 Ar ade, gwenadgan-Macedonia-yarginmalad, degine, gwenadgan-Acaya-yarginmalad, Jesúsʼba-nanaimalad-Jerusalénʼgi-bukmalad-abargi-wilegana-gudimaladga mani-weed nue-yeer itosmalad. \v 27 Ar we-gwenadgan nue-yeer-itogedgi mani-wesmalad, ar amba emar-bendakergebmalad. Ar Judíoʼsurmalad Judíoʼmarba nabir ibmar-burbaled nikusmarmosoggu, Judíoʼsurmalad Judíoʼmarga ibmar-sanaled ukmarmogargebed. \p \v 28 Degisoggu, we-ibmar-imaked an obelosale, we-mani an uksad-sorbali, España-yarse an nadoed, agi an bemarse atakee nadapoed. \v 29 An nue-wisdo, an bemarse modapile, Cristo-Gayaburba-Nuedgi an bemarga sunmakdele, Bab-Dummad bela-bela anmargi nued binsaoed. \p \v 30 Degi-inigwele, gwenadgan, bemarse nue-ise-wilesakwaa anmar-Dummad-Jesucristo-nuggi an egis, degine, Bab-Burba-Isligwaled-anmar-sabedba an egisba, Bab-Dummadse-anga-goledgi be an-bendakmar. \v 31 Adi, Judea-yargi Bab-Jesúsʼba-ibsabisurmaladi melle angi yolemalagar, degine, an mani-semaid, Jerusalénʼgi Jesucristoʼgi-akananaimalad-bukmalad nuedgi abingamalagar. \v 32 Adi, an bemarse warmakdapir, weligwaledgi Bab-Dummad-sogedba an modapi-guegar, adi, bemar-abargi an obunnogegar. \v 33 Degine, Bab-Dummad-Ulubgi-bogidik-itoge-anmar-imaked, bela bemarba gudii guo. Deyob gusun. \c 16 \s1 Pablo gwenadganga sogsiid, bemar nued-sogeye \p \v 1 Anmar-buna-Febe, Jesúsʼba-nanaimalad-Cencrea-neggweburgi-danar-ambikunonidamalad-e-bendakedga gudiid. \v 2 An bemarga soged, a-buna Bab-Jesús-nuggi be nued abingamalo. Igi Jesucristoʼgi-akananaimalad gusgu-igar-maidba nued abingalege, deyob be abingamalo. Degine, Febe ibi-ibmar-abealile, be bendakmalo. Ar ade, we-buna dulemar-bukidar-bendaksad, degine, anse-bakar, an-bendaksamogad. \pi1 \v 3 Priscila, degi, Aquila, anba Cristo-Jesúsʼga-arbamalad gumalad. Amarga sogo, be nuedmar sogeye. \v 4 Wemar an-ular burgwednaga gusmalad. Priscilaʼga, degi, Aquilaʼga, anbi dog-nuedye an sogsulid. Bela Judíoʼsurmalad Jesúsʼba-nanaimalad-danar-ambikunonidamalad amarga dog-nuedye sogmarmogad. \pi1 \v 5 Deginbali, Jesúsʼba-nanaimalad-amar-neggi-danar-ambikunonidamaladga be sogbalo, bemar nued sogeye. \pi1 Degine, Epeneto, an nue-sabedga be sogo, be nued sogeye. We-inse Acaya-yargi Cristoʼba nagus gusad. \pi1 \v 6 Maríaʼga be sogo, be nued sogeye. We bemarga nue-arbasad. \pi1 \v 7 Andrónicoʼga, degine, Juniasʼga, be sogo, be nuedmar sogeye. Wemar-an-gwenadgan, an-dare esgaryagi mellesii gusmalad. Gwenadgan-Jesús-e-sapingan-bur-dummagan-abargi, wemar nue-nug-nikamarmogadid. Degine, wemar-inse an-idu Cristo-abingas gusmalad. \pi1 \v 8 Ampliasʼga be sogo, be nued sogeye. We-dule, Bab-Jesús-nuggi an nue-sabedid. \pi1 \v 9 Urbanoʼga be sogo, be nued sogeye. Urbano Cristo-Jesúsʼgi anmarba arbaedid. Degi, Estaquisʼga, be sogo, be nued-sogeye. Estaquis an nue-sabedid. \pi1 \v 10 Apelesʼga be sogo, be nued sogeye. We-dule, Cristoʼgi-nue-bensulid na oyosad. \pi1 Aristóbulo-negginmaladga be sogo, be nuedmar sogeye. \pi1 \v 11 An-gwenad-Herodiónʼga be sogo, be nued sogeye. \pi1 Narciso-negginmalad-Jesúsʼba-nanaimaladga be sogo, be nuedmar sogeye. \pi1 \v 12 Trifenaʼga, degine, Trifosaʼga be sogo, be nuedmar-sogeye. Wemar Bab-Jesúsʼga-arbamalad gumalad. \pi1 Pérsidaʼga be sogmogo, be nued sogeye. We-buna, anmar nue-sabedid, Bab-Jesús-igargi nue-arbasmogad. \pi1 \v 13 Rufoʼga be sogo, be nued sogeye. We-dulede, Bab-Jesúsʼgi nue-nug-nikamogadid. Degine, Rufo-e-nanga be sogbalo, be nued sogeye. We-omede, an-nanyobi an daked. \pi1 \v 14 Asíncritoʼga, Flegonteʼga, Hermasʼga, Patrobasʼga, Hermesʼga, degine, gwenadgan-amarba-gudimaladga be sogo, be nueganbimar sogeye. \pi1 \v 15 Filólogoʼga, Juliaʼga, Nereoʼga, Nereo-e-bunga, Olimpasʼga, degine, bela Jesucristoʼgi-akananaimalad-amarba-gudimaladga be sogo, bemar nueganbi sogeye. \pi1 \v 16 Na be nue-angaagwaledgi na be muchub-muchub sogmar, be nued sogeye. Bela Cristoʼba-nanaimalad-danar-ambikunonidamalad bemarga sogsiid, be nuedmar sogeye. \s1 Pablo, napi-gwenadgan-unasiid \p \v 17 Gwenadgan, wilesagwadgi an bemarga soged, nue salakarmar. Be dulemar-danar-danar-sordamar-mamarmaladgi, degine, dulemar-Bab-Jesús-Igargi-banguega-imakedgi be bangumar. Ar bemar-ibmar-durdaksadi, weyob be durdaksasurmalad. We-dulemargi be bangumar. \v 18 Ar dule-degidamalad anmar-Dummad-Jesucristoʼga arbadisurmalad. Wemardi, e-sabanginbi-binsaedba arbamalad. Degine, yeer-gayamar-bilegedgine, yamo-binsa-nued-sunmaklegedgine, dulemar-binsaedsurmalad-e-binsaed gaddamalad. \p \v 19 Ar ade, bela dulemar bemar-Bab-Jesús-sogedba-ibsadiidi wisgumamaid, degisoggu, an bemarba weligwar itoged. Degi-inigwele, ibmar-nued-imakegala be binsaed-nikaa-nanaed an bemar-abeged. Ibmar-isgana-imakegardi, mer be deyob nanamalo. \p \v 20 Degine, Bab-Dummad-Ulubgi-bogidik-itogega-anmar-imaked, a emisgwasaar nia-saila-Satanásʼgi-nakwed be-imakmaloed. Bemar nia-saila-birgi annasayobi be gumaloed. \p Anmar-Dummad-Jesucristo bemargi nued binsasun. \p \v 21 Anbo-arbaed-Timoteo, an-gwenadgan-Lucio, Jasón, degine, Sosípater, amar bemarga sogsiid, be nuedmar sogeye. \p \v 22 Ani Tercio, we garda an-googi an bemarga narmaksad. Bab-Jesús-nuggi an bemarga soged, be nuedmar sogeye. \p \v 23 Gayo bela bemarga sogmogad, be nuedmar sogeye. Gayo, e-neggi nue-an-akwisad, degine, bela Jesúsʼba-nanaimalad-danar-ambikunonidamalad ese nue-akwilesmarmogad. \p Erasto, bemarga sogmogad, be nuedmar-sogeye. We-dule, neggweburga-mani-saboged-duled. \p Degine, gwenad-Cuarto bemarga sogsimogad, bemarde nueganbi sogeye. \p \v 24 Anmar-Dummad-Jesucristo bemargi nued binsasun. Deyob gusun. \s1 Pablo, napi Bab-Dummad-nug ogannoged \p \v 25 Ar Bab-Dummad, an Gayaburba-Nued-Jesucristoʼgi-an-sunmakdiidyob sunna gandik bemar-imaked. A-e-nug be ogannomarsun. We-Igarde, iduar gusgu gebe-negasailaunni odukuar mainad. \v 26 Emigindi, Bab-Dummad-degisadegumaid-sogsadba e-gaya-barsogmalad Bab-Dummad-Gardagi-narmaksamaladbali, we-igar osanolenonikid. Adi, bela dulemar-yar-baid-baidgi-bukmalad Jesucristoʼgi mer bengumalaga, eba uaya-nikaa damalagar. \p \v 27 Ar unnila Bab-Dummadbi wargwennagwad, degine, bela-ibmar-wisi maid. A-e-nug Jesucristoʼba, degisadegu ogannomarsun. Deyob gusun.