\id DAN - Kuna, San Blas - Bible -Panama 2014 (DBL -2014) \h Daniel \toc1 Daniel-Garda \toc2 Daniel \toc3 Dn \mt1 DANIEL-GARDA \mt2 DANIEL \imt2 GEBE-SOGLENAID \imt1 Garda-nug \ip \it Daniel-Garda.\it* Daniel we-garda-narmaksaye sogleged. \it Bab-Dummad anga igar-nabogedye,\it* Daniel-nug obarileged. \is1 Daniel-Gardagi weyob sunmaklenaid \ip Daniel, Nabucodonosor-ibagangi, degi, Babiloniaʼgi-neggusadgi ibmar sogsiid. Degine, Rey-Darío megnonikidse, sunmaknaid. Daniel negburgan-daksadba iduakwaa-negguoedgi sunmaksabalid. \ip We-gardagine, weyob ilemakar sunmaklenaid: \io1 1. Daniel-e-wilubdaklesad (1:1–6:28). \io2 1a. Daniel, e-aimarmala, Babilonia-neggweburgi gudimalad (1:1-21). \io2 1b. Daniel, Nabucodonosor-gabdaksad-odulosad (2:1-49). \io2 1c. Sadrac, Mesac, degi, Abednego soo ginnitibi-gasiidgi metemalad (3:1-30). \io2 1d. Nabucodonosor sapi-dummad-aimukusadgi-gabdaksad (4:1-37). \io2 1e. Neg-galugi googi ibmar-narmaklesad (5:1-31). \io2 1f. Daniel, achumigurmar-bukwadgi-egwallesad (6:1-28). \io1 2. Daniel negburgan daksad (7:1–12:13). \io2 2a. Daniel-negburgan-daksad, degi, ega odulolesad (7:1–8:27). \io2 2b. Daniel e-dulemarga Babse-goled (9:1-19). \io2 2c. Itoged-dulapaa-gakambe-naguoedgi (70) yoedse-ibmar-guoed (9:20-27). \io2 2d. Daniel diwar-gakaba negburgan-daksad (10:1–11:1). \io2 2e. Dad-nakwed-argan-sapiledsikid-rey, degi, dad-nakwed-argan-nuedsikid-reygi sunmaklesad (11:2-35). \io2 2f. Dad-nakwed-argan-sapiledsikid-rey na-dukin e-nug-odummoged (11:36-45). \io2 2g. Ibagan-bergunaidgi neg-gunonikoed (12:1-13). \ip Be itogua. \c 1 \ms1 1. DANIEL-E-WILUBDAKLESAD \mr (1:1–6:28) \ms2 1a. Daniel, e-aimarmala, Babilonia-neggweburgi gudimalad \mr (1:1-21) \p \v 1 Rey-Joacim, Judá-yargine birgapaagus negdakmaigua, Babilonia-Rey-Nabucodonosor Jerusalén-neggwebur-ebiris bukunonikid. \v 2 Bab-Jehová, Rey-Nabucodonosorʼga Judá-e-rey-Joacim-urmaksad. Degine, Bab-Dummadse-goled-neggi ibmar-ebulemalad-swilidikid-bukwad abala sulegega imaksabalid. We-ibmar, Nabucodonosor, Babilonia-yarse sesad. Babiloniaʼde, Sinarʼye nugbalid. Degine, Nabucodonosor a-ibmar-ebulemalad-olobiid e-bab-dummadse-goled-neggi, mani-saboleged-neggi urbenonikid. \p \v 3 Rey-Nabucodonosor, Aspenazʼga-igar-ukalid. Aspenazʼde, reyneg-dummadgi-arbamalad-e-dummadid. Rey ega sogded: “Israel-e-rey-gwenadgan-e-masmala, degine, Israel-dule-nuga-nikamalad-e-masmala abala be anga sedago. \v 4 We-masmala nued-daklemaloed, bonikwasurmaloed, degine, binsaed-nikarbamaloed, ibmar-wisirbamaloed, magar-neg-itomarbaloed. Adi, we-masmala reyneggine nabir arbadii gumalagar.” Degidbali, Aspenaz, a-masmala Babilonia-dulemar-e-gayagi odurdakoed, deginbali, Babilonia-dulemar-e-garda-narmaklegedgi odurdakbaloed. \v 5 We-ibmar birgapaa-wilub durdakmaloed. Geb bergusale, rey-asabin nonimaloed, ega arbaegar. Degidgine, Rey-Nabucodonosor, a-masmala na-e-masgunned bane-bane-gunnega igar uksad. Degine, bane-bane e-vino-gobega igar uksabalid. \p \v 6 We-sapingan-abargine, Judá-dule-sapingan gudiid. Amarde, Danielʼye, Ananíasʼye, Misaelʼye, degi, Azaríasʼye nugmalad. \v 7 Reyneggi-arbamalad-e-dummad-Aspenaz, we-sapingangala nug-ogwanonikid: Danielʼde, Beltsasarʼye nuggunonikid. Ananíasʼdi, Sadracʼye nuggunonikid. Misaelʼdina, Mesacʼye nuggunonikid. Degine, Azaríasʼdi Abednegoʼye nuggunonikid. \p \v 8 Danielʼdi na e-gwage-ulubgi sogsad: “Rey-e-masgunned an gunnosurye. Rey-e-gobed an gobosurbarye, adi, mer an Bab-Jehováʼgi isguegarye.” Degisoggu, Daniel, Aspenazʼse egichisad, mer be rey-e-masgunnega be an-imakoye, adi, mer an Bab-Dummadgi isguegarye. \v 9 Bab-Dummad, Aspenaz, Danielʼgi nued-binsaega imaksad. \v 10 Geb Aspenaz Danielʼga sogded: \p “An-dummad-rey an dobed. Emide, rey na e-masgunned bega uknaid, e-gobed bega uknaibalid. Ar rey, masmala-beun-sergumalad-e-wagarba, bur be-wagar-sipuu dakalile, be-nukine, rey an-gammu egwannoed.” \p \v 11 Aspenaz, Melsar-onug-imaksad, Daniel-dakdiguega, Ananías-dakdiguega, Misael-dakdiguega, degi, Azarías-dakdigubaligar. Agine, Daniel, Melsarʼga sogded: \p \v 12 “Wilesagwadgi an bese egised, ibambe-wilub (10) be anmar-wilubdake. Unnila gagan-nabir-gullemaladbi be anmarga ukoed. Degine, gobeddi diibi be anmarga ukbaloed. \v 13 Degidgine, be anmar-wagar masmala-bamalad-rey-e-masgundimalad-e-wagarbo be wilubdakoed. A-sorbali, be anmar-wagar-dakedbali, be-dakedba na be ibmar imaksunnoed.” \p \v 14 Agine, sorda-Melsar, Daniel e-aimarmala-ega-ibmar-sogsad nabir-itosad. Degisoggu, ibambe (10) wilubdaknai gualid. \v 15 Ibambegwad (10) bergunonigua, Daniel-wagar, degi, e-aimar-wagar, masmala-bamalad-rey-e-masgundimalad-e-wagarba bur yeerdakleged. \v 16 Degisoggu, Melsar, Danielʼga, degi, Daniel-e-aimarga, rey-e-masgunned bar sessulid, rey-e-gobed bar ega uksasurbalid. A-anale, Danielʼga, degi, Daniel-e-aimarga gagan-nabir-gullemalad uknai gualid. \p \v 17 Bab-Dummad, we-masmala-warbakegwadga ibmar-wisgued-gurgin uksad. Binsaed-nikagued-gurgin ega uksabalid, adi, nabir garda-bukidar-mamaid magar-itogega, degine, ibmar-bukidar-wisgulegedgi nergubaligar. Danielʼgardi, gabdakleged-magar-oduloged-gurgin uklesbalid, deginbali, negburgan-daked-oduloged-gurgin ega uklesbalid. \p \v 18 Degidbali, rey na e-asabin masmala-sedagoye-sogsad-e-ibagan warmaknonigua, reyneggi-arbamalad-e-dummad-Aspenaz, a-masmala Nabucodonosor-asabin senonikid. \v 19 Rey-Nabucodonosor a-masmalabogwa sunmakded. Geb rey dakalid, Danielʼyobid, Ananíasʼyobid, Misaelʼyobid, degi, Azaríasʼyobid dule-baid bur ibmar-wisid sated. Degisoggu, sapingan-warbakegwad na e-ibmar-wisidba reyga arbadii guarmalad. \v 20 Rey-Nabucodonosor a-sapingan-warbakegwadse binsaed-nuegan-egichagua, degine, burbar-magar-ibmar-itoged egichabargua, daknonikid, wemar, dule-ibmar-burbaled-oyoged-nergudimaladba, degine, ibmar-burbaled-wisid-nergudimaladba bur bule ilambe-wilub (10) e-non gangu nikamalad. \v 21 Deyob, Daniel, Babilonia-neggweburgi, Rey-Ciro-birga-gwengus-negdakmai-gusadse gudii gualid. \c 2 \ms2 1b. Daniel, Nabucodonosor-gabdaksad-odulosad \mr (2:1-49) \s1 Nabucodonosor-e-gabdaksad \p \v 1 Nabucodonosor birgabogus-negsemaigua, gabdakardaed. We-ibmar-dakedbali sulibinsa-itodii gualid. Degisoggu, a-ulale, bar-nue gabdisulid. \v 2 Rey-Nabucodonosor na e-gabdaksad ega odulogegala, ibmar-burbaled-oyoged-dulese, ibmar-burbaled-wisid-nerguarmalad-dulese, ina-isgana-imakmalad-dulemarse, degi, Caldeo-dule-binsaed-ibedmarse gochad. Degisoggu, we-dulemar bela Rey-Nabucodonosor-asabin gwisgunonimalad. \v 3 Rey, amarga weyob sogded: \p —An-gabdaksad bukib-binsae an-imaked. Degisoggu, an wisgubied, we-gabdakedde, ¿ibu anga obare? \p \v 4 Geb rey-asabin Caldeo-dulemar-ambikunonimaladi, Arameo-gwabindukuba sogdemalad: \p —¡Rey, degisadegu be dula-gudiguena gadin! Anmarga be-gabdaksad be soge, geb anmar bega nabir odulogoed. \p \v 5 Rey-Nabucodonosor, Caldeo-dulemar-abin-imakde weyob ega sogded: \p —An-gabdaksad an iesad. Ar be anga an-gabdaksad sogsurmalale, degi, odulosurmarbalile, bemar-olomakega, degine, be-negmar burubi-sii imakega, an igar ukoed. \v 6 Ar bemar anga an-gabdaksad sogerdina, degi, odulomarbardibe, adi, an bemarga ibmar-nuegan ukoed, degi, be-nugmar an odummobaloed. Degisoggu, be anga an-gabdaksad sogmala, deginbali, be anga odulomarbali. \p \v 7 Dule-nergumalad gannar reyga sogdemalad: \p —Rey, be anmarga be-gabdaksad soge, geb anmar bega odulogoed. \p \v 8 Rey-Nabucodonosor abin-imakde, ega sogded: \p —Bato an igar-mesisad. A-igar bemar nue-wisid, a-ulale, bemar yamo weyob gunanaid. \v 9 Bemar anga an-gabdaksad sogsurmardibe, unnila igar-soggwen bemarga maid, sabsur-odurdakleged-igar. Bemar anga gakansamalaga gunanaid, anga yogasaar ibmar-sogega gunanaid, agala bemar yoggunanaid. Degisoggu, anga an-gabdaksad sogmala, deyobi, an wisguoed, bemar sunna anga nabir we-gabdaked odulomalodibe. \p \v 10 Geb Caldeo-dule-nerguarmalad rey-abin sogdemalad: \p —We-napneggine, dule-wargwensaale we-igar-be-egisnaid-oduloged gudisulid. Deginbali, rey-wargwensaale, dule-dummad-negdakmaid-wargwensaale, degi, dummad-wargwensaale, ibmar-burbaled-oyoged-nergudimaladse, dule-ibmar-burbaled-wisid-nerguarmaladse, degi, Caldeo-dulemar-binsaed-ibedmarse, weyobi, ibmar egisdisurmalad. \v 11 Ar dummad-rey anmarse-ibmar-egisnaidi yeer-gangued, ar dule-wargwensaale geg ega soged, unni bab-dummagan-dulemar-abargi-gudisurmaladbi, we-ibmar oduloged. \p \v 12 Rey-Nabucodonosor, weyob ega sogsa-itosgua, sae-itoded, nue-uluded. Degisoggu, rey bela Babilonia-neggweburgi dule-binsaed-ibegan-gudidimalad-ogilogega igar uksad. \v 13 Deyobi, gardamar meslenonikid, dulemar-binsaed-ibegan-gudidimalad bela oburgwilemaloye. Degisoggu, oburgwilegega, Daniel e-aimarmala amilearmogad. \p \v 14 Degidbali, Daniel, sorda-Ariocʼga nuedgi, degi, ise-binsaed-nikaa ega sunmaksad. Ariocʼde, rey-sordamar-e-dummadid. We-dulede, dule-binsaed-ibegan-Babiloniaʼgi-gudimalad bato oburgwesokalinad. \v 15 Daniel, Ariocʼga sogded: “Rey, dule-binsaed-ibegan-oburgoye garda-mesisadi, ¿ibiga gwae-gwae-imakbie?” \p Degidgine, Arioc, Danielʼga bela ibmar-ogwasad, ibiga rey weyob igar-uksa. \v 16 Geb agine, Daniel, rey-daknadgusad. Geb Daniel, gabdaked-odulogegala, reyse ibagan ega napi-osuguye egichisad. \p \v 17 A-sorbali, Daniel e-negse naded, geb e-aimar Ananíasʼga, Misaelʼga, degi, Azaríasʼga neg-gunaid sogdapid. \v 18 Degidgine, Daniel na e-aimarga sogsad, ede-nabir-rey-gabdaksad-odulogega, ega Bab-Dummad-Nibneggi-Maid-dule-wile-dakedse gormaloye. Adi, Daniel, degi, e-aimarmala, mer Babilonia-dulemar-binsaed-ibeganmarba oburgwilemalagar. \p \v 19 Mutikidbali, Danielʼga rey-gabdaksad negburgan-dakedba oyolesad. A-ulale, Daniel Bab-Dummad-Nibneggi-Maidgi nued sunmakded. \v 20 Daniel weyob sogded: \q1 “Bab-Dummad-nug, degisadegu odummolesun, \q2 ar bela gangued egadid, \q2 binsaed-nued-ibed egadid. \q1 \v 21 Bab-Dummad bela ibagan ogwamaid, \q2 yolamar ogwamaid. \q1 Bab-Dummad reymar-onugsamaid. \q2 Reymar-dummadga-maid obelobalid. \q1 Dule-binsaed-ibedga binsaed-nikagued uked. \q2 Dule-magar-neg-itomaladga ibmar-wisgued uked. \q1 \v 22 Bab-Dummad ibmar-burbarmalad bela oyomaid, \q2 ibmar-dukuar-mamaid bela oyomaibalid. \q1 Ibmar-negsichigi-mamaid bela magar-daked, \q2 ar Bab-Dummad neg-meegwad gued. \q1 \v 23 An-dadgan-e-Bab-Dummad, an begala, \q1 doggus-nuedye-soged, \q2 an be-nug odummobalid. \q1 Ar be anga binsaed-nikagued uksad, \q2 gargangued uksabalid. \q1 Emigindi, anmar ibmar-bese-egichad be anga oyononikid, \q2 ar rey-gabdaksad be anga odulosad.” \s1 Daniel, Nabucodonosor-e-gabdaksad odulosad \p \v 24 Degigusad-sorbali, Daniel, Arioc-daknaded. Rey, Arioc-onug-imaksagusad, Babilonia-dule-binsaed-ibegan-oburgwegar. Daniel, Ariocʼga sogded: \p —Mer be Babilonia-dule-binsaed-ibegan oburgwe. Rey-asabin be an-sede, an ega gabdaked odulogoed. \p \v 25 Degisoggu, Arioc rey-asabin gwae-gwae Daniel-sesad. Geb Arioc reyga weyob sogded: \p —Judá-dulemar-selenonikid-abargi dule-gwensak sunna bega gabdaked-oduloged an amisad. \p \v 26 Geb rey, Daniel-Beltsasarʼye-nugbalidse egichided, ega sogded: \p —¿An-gabdaksad, anga be sunna sogsale? ¿Anga be odulosbalile? \p \v 27 Daniel reyga weyob sogded: \p —Dule-binsaed-ibed-gudiid, dule-ibmar-wilubgan-burbaled-oyoged, dule-ibmar-burbaled-wisid, dule-niisgwamargi-nergualed, wemar-wargwensaale be-gabdaksad gege bega odulomalad. \v 28 Ar degi-inigwele, nibneggi Bab-Dummad gwensak-maid, abi ibmar-burbarmalad oduloged. Rey-Nabucodonosor, we-Bab-Dummad, ibagan-danikoedgi-ibmar-gumaloed, bega oyosad. Be gabmaigua, be weyob gabdaksad, degine, be weyob negburgan daksabalid. \p \v 29 ”Rey, be obunnomaigua, yoedse-neggumaloedgi be binsamai gualid. Geb Bab-Dummad-Nibneggi-Maid ibmar-burbarmalad-oduloged, yoedse-negguoed bega oyosad. \v 30 Angala be-gabdaksad oyolesmogad. We-soglesulid, andi bur dule-bamaladba ibmar nue-wisye. Rey, be-gabdaksad anga-oyolesad, adi, an bega odulogega, degi, be ibmargi-binsamaigusad be magar itogegar. \p \v 31 ”Rey, be gabdakmaigua, ibmar-duleyob-sobaled, be-asabin bipisur-gwichi be daksad. We-duleyob-sobaled yeer-dungued, degine, binnasur gabalid. E-daklegedi swirisur-dakleged. \q2 \v 32 E-nono, or-sunnadgi sobaled. \q2 E-binasgar, degi, e-sakwamar, manigi sobaled. \q2 E-saderwar, degine, e-duawarmar, esgoro-gordikidgi sobaled. \q2 \v 33 E-malimar, esgorogi sobaled. \q2 E-nagmardina, esgorogi, degi, napsagi, sobaled. \p \v 34 ”Rey, be we-ibmar-dakgwisgua, akwa-dummad dule-gwen-mecharsuli mellenonikid. We-akwa, ibmar-duleyob-sobaled e-nagmar-esgorogi, degi, napsagi-sobaledgi, yolenonikid, geb bela akwase goamaksad. \v 35 Geb degine, esgoro, napsa, esgoro-gordikid, mani, degi, or bela eba goamakdemarmogad. We-duleyob-ibmar-sobaled, ar igi oros-e-uka neg-yoladgine burwa-abinni mileddae, deyobi, burwa-abin miledmogad, bar gwen gwichi gussulid. Ar akwa-egi-yolenonikiddi yar-dummadga dungumai gusad. Bela napneg ganonikid. \p \v 36 ”Dummad, weyob be gabdaksa gusad. Emisgindi, an bega soggwelo, we ibu obare: \v 37 Be, rey-gued. Rey-bamalad-abargi, be rey-dummadga gued. Bab-Dummad-Nibneggi-Maid, rey-gangi-sigega be-imaksad. Gangued-nikadba-negseed, gargangued, degi, nug-dummarba-gued bega uksabalid. \v 38 Bela dulemar-we-napneggi-bukwad, be-argan-yaurgine bega uksad. Deginbali, ibmar-durgan-sapurba-bukwad, sikwimarse-bakale, be-argan-yaurgine uksabalid. Bela wemar-birgi-dummadga-megega be imaksad. Ibmar-duleyob-sobaled-e-nono-orbiidi, we, be gued. \p \v 39 ”Be-sorbali, rey-yar-baidgined beba bur dule-nug-nikasulid nonikoed. A-rey-sorbali, baid-rey-yar-baidgined esgoro-gordikid-e-wilubga-gued nonikoed, adi, bela we-napneggi neg-ganonikoed. \v 40 Napidgine, baid-rey-yar-baidgined esgoroyob-gangued-nikad nonikoed. Esgoro, igi bela ibmar-bibisge, degi, bela ubigwar-sii ibmar-imakbali, deyobi, baid-reymar-negsemamaid ese guoed. \p \v 41 ”Dummad-rey, e-nagmar, degi, e-nag-goomar, esgorogi-sobaled, degi, napsagi-sobaled be daksadi, wedi mamarar-negselegoed oyoged. Degi-inigwele, esgoro-gangued-nikadyob gangued wis nikumogoed. \v 42 Ar e-nag-goomar-esgorogi, degi, napsagi-sobaledi, wedi sogleged, we-yar wis gannarba negselegoed, gines nollo negselebaloed. \v 43 Dummad, esgoro, napsabo-oburar be daksad, we-ibmarmar na ebogwa gege achaa nagued. Deyobi, we-yar-e-dulemar na apurmaloenad, degi-inigwele, bulakwaa ambikumalosulid. \p \v 44 ”We-reymar-ibagangine, Bab-Dummad-Nibneggi-Maid, na rey-wargwen-degisadegu-reyga-megoed barmidagoed. We-reygi, dule-baid bipisaar obinosulid. Ar we-rey bur yar-bamalad-obelogoed. We-rey, degisadegu reyga megoed. \v 45 Dummad, be daksagusad, akwa-dummad dule-gwen-barmassuli yar-birgi argwannargusad. We-akwa ibmar-duleyob-sobaledgi yolenonigua, \q2 ese esgoro goa-goa-gusad, \q2 ese napsa ubi-ubi-gusad, \q2 ese esgoro-gordikid goa-goa-gusad, \q2 ese mani goa-goa-gusad, \q2 degi, ese or goa-goa-gusad. \q2 We-akwadi, we-rey-danikoed gued. \p ”Bab-Bur-Dummad, yoedsega igi-neg-guoe, bega oyosad. We-gabdaklesad napiragwadid, degi, e-odulolesad innikigwadid, egi bengulesulid.” \p \v 46 Rey-Nabucodonosor, weyob itosgua, Daniel-asabin bebe napase dulluu imaksad. Geb Danielʼga ina-wawagwad-ogaega, degine, ibmar-nuegan-ukega igar-uksabalid. \v 47 Rey-Nabucodonosor, Danielʼga weyob sogded: \p —Napirado. Be-Bab-Dummadi, bamalad-bab-dummagan-e-Bab-Dummadid, reymar-mamaid-e-Dummadbalid. Be-Bab-Dummad, bela igarmar-burbar-mamaid oduloged. A-ulale, an-gabdaksad be nabir odulosad. \p \v 48 Geb degine, Rey-Nabucodonosor dummadga Daniel-nug-imaksad, geb ibmar-nuegan-bukidar ega uksabalid. Deginbali, rey, bela Babilonia-yar-naidgi-negseega, degi, dule-binsaed-nued-nikamalad-e-dummadga-guega Daniel-nug-imaksabalid. \v 49 Geb degine, Daniel reyse egichisad, e-aimar-Sadrac, Mesac, degi, Abednego, dummaganga onugsamoye. A-sogedbali, rey, we-masmala Babilonia-yargi ega ibmar-akwega onugsasad. Danielʼdi rey-walik arbadii gusad. \c 3 \ms2 1c. Sadrac, Mesac, degi, Abednego soo ginnitibi-gasiidgi metemalad \mr (3:1-30) \p \v 1 Rey-Nabucodonosor ibmar-duleyob-orgi-sobaled-sobega igar-uksad. We-ibmar-duleyob-orgi-sobaledi, daliambe-gakatale (15) nibgued, e-wardunguedi daligwen-gaka-negabalad. We-ibmar Babilonia-yargi, Dura-neba-naidgi sobar-ogwichisad. \v 2 Geb Rey-Nabucodonosor igar-uksad, \q2 bela yar-nanaidgi-dummagan-mamaidse, \q2 igar-nabomalad-e-dummaganse, \q2 sordamar-bila-onomalad-e-dummaganse, \q2 neggwebur-danar-danar-bukwamalad-e-dummaganse, \q2 dule-binsaed-dakmaladse, \q2 dule-mani-dakmaladse, \q2 dule-igar-nabomaladse, \q2 bela dummagan-gudimaladse gornamarye, \q3 adi, Nabucodonosor-ibmar-duleyob-orgi-sobsad-oyolesokalid dakdamalagar. \q2 \v 3 Degisoggu, yar-nanaid-e-dummagan, \q2 igar-nabomalad-e-dummagan, \q2 neggwebur-danar-danar-bukwamalad-e-dummagan, \q2 dule-binsaed-dakmalad, \q2 dule-mani-dakmalad, \q2 dule-igar-nabomalad, \q2 bela dummagan-gudimalad, \q3 Nabucodonosor-ibmar-duleyob-orgi-sobsad-oyolesokalid-dakega, a-asabin bela ambikunonimalad. \p \v 4 Degine, reyga gayaburba-berbemalad, weyobi, iseedi gordii gusad: “Bemarga, neggweburmarga, dulemar-yar-baid-baidgi-bukwamaladga, degi, gwabindukumar-akar-akar-sunmakmaladga weyob igar-ukleged: \v 5 Ar bemar gar-trompeta, gar-flauta, gar-cítara, gar-salterio, gar-arpa, gar-zampoña, degi, garmar-gormalad-bamalad gote-itodele, Rey-ibmar-duleyob-orgi-sobaled-sobsad-asabin, napase wagar dullu-imakmaloed, degi, e-nug-odummomarbaloed. \v 6 Dule-gwensak ibmar-duleyob-orgi-sobaled-asabin, napase wagar dullu-imaksulile, degi, e-nug-odummosurbalile, soo-ginnitibi-gasiid-yagi yog-mellear guoed.” \p \v 7 Degisoggu, bela-dulemar-bukwamalad, neggwebur-danar-danar-bukwadginmalad, dulemar-yar-baid-baidginmalad, degi, dulemar-gwabinduku-akar-akar-sunmakmalad, gar-trompeta, gar-flauta, gar-cítara, gar-salterio, gar-arpa, gar-zampoña, degi, gar-gormalad gote-itodmargua, Rey-ibmar-duleyob-orgi-sobaled sobsagusad-asabin, napase wagar dullu-imakdemalad, degi, e-nug odummodmarbalid. \v 8 Degidgine, Rey-Nabucodonosor-asabin, Caldeo-dulemar-nonimaladi, Judío-dulemar-barsognonimalad. \v 9 Reyga weyob sogdemalad: \p —¡Rey, be degisadegu dulagudiguena gadin! \v 10 Rey, be igar-mesisad: ‘Bela dulemar gar-trompeta, gar-flauta, gar-cítara, gar-salterio, gar-arpa, gar-zampoña, degi, belagwable gar-gormalad gote-itogele, ibmar-duleyob-orgi-sobaled-asabin napase wagar dullu-imakmaloye, degi, e-nug odummomarbaloye. \v 11 Deginbali, be igar-uksabalid, dule-wargwen deyob imaksurdibe, soo-ginnitibi-gasiid-yagi egwanlegoye.’ \v 12 We-Judío-dulemar-Babilonia-yarmar-seega, be onugsasadi, gwen dule-dummad-be-daksurmalad, be-bab-dummagan-e-nug odummosurmalad, deginbali, be ibmar-duleyob-orgi-sobaled sobsagusad-e-nug odummossurmarbalid. Amar wemalad: Sadrac, Mesac, degi, Abednego. \p \v 13 Rey-Nabucodonosor degi-itosgua, nue-uluded, isdar-itogedgi sogded, ega Sadrac, Mesac, degi, Abednego sedamarye. We-sapingan rey-asabin selenonimargua, \v 14 Rey-Nabucodonosor ega sogded: \p —Bemar warbaagwad, ¿ar wede, nabiri? Bemar an-bab-dummagan-e-nug, degi, an ibmar-duleyob-orgi-sobaled sobsagusad-e-nug odummosurye anga sogmalad. \v 15 Emigindi, Bemar guakwagwa gar-trompeta, gar-flauta, gar-cítara, gar-salterio, gar-arpa, gar-zampoña, degi, bela gar-gormalad gote-itodele, an ibmar-duleyob-orgi-sobaled sobsagusad-asabin, napase wagar dullu-imaked, degi, e-nug odummoged. Ar deyob bemar imaksulile, soo-ginnitibi-gasiid-yagi yog-mellear bemar guoed. Weyob an bemar-imakoedgi, ¿ar doa-bab-dummad be-bendakmaloe? \p \v 16 Sadrac, Mesac, degi, Abednego, Rey-Nabucodonosor-abin sogdemalad: \p —Dummad-rey, anmar na san-bendakegala bega akar sogosulid. \v 17 Ar soo-ginnitibi-gasiid-yagi anmar-metemalale, anmar-Bab-Dummad, anmar e-nug-odummodiidi sunna soogi, degi, begi, anmar-ollor-imaked. \v 18 Ar anmar-Bab-Dummad amba anmar-bendaksulile, rey na be wisguergebed, anmar be-bab-dummagan-e-nug, degi, be ibmar-duleyob-orgi-sobaled sobsagusad-e-nug odummogosulid. \p \v 19 Weyobi Sadrac, Mesac, degi, Abednego ega soge itosgua, Nabucodonosor nue-uluded, wemar-nue-sae dakded. Geb degine, soo-ginnitibi-gasiid bela-bela bur ogannogega imaksad. \v 20 Rey na e-sordamar-bila-onomalad-bur-dutusurmaladga igar-uksad, adi, wemar-warbaagwad-edinmalaga, degi, soo-ginnitibi-gasiid-yagi metemalagar. \v 21 Deyobi, we-sapingan gugmaklesmalad. E-mor-dummad-yoyoi, e-sapatmar-yoyoi, mor-bipirmakaled nonogi-sii, soo-ginnitibi-gasiid-yagi metemalad. \v 22 Rey na e-igar-uksadba gwae ibmar-imakmaloye sogsagussoggu, bela-bela bur soo ogannosmalad. Degisoggu, sorda-bila-onomalad we-sapingan-soo-yagi-metenadapmaladi, soogi gummaksamalad, geb burgwismalad. \v 23 We-sapingan-warbaagwad, Sadrac, Mesac, degi, Abednego, soo-ginnitibi-gasiid-yagi atinnar argwatemalad. \p \v 24 Geb deyob-neg-gunaidgine, Rey-Nabucodonosor gwichibin-imaksad, geb geger-ibmar-dakedba ega-binsaed-dakmaladga sogded: \p —¿Ar soo-yagi dule-warbaa atinnar metemarsursi? \p Rey-abin, sogdemalad: \p —Dummad. Ar deyobdo. \p \v 25 Geb degine, Rey sogdebalid: \p —Degite, soo-abargi dule-walabake achikar-gudii an daked. Gwen akar-gusuli an dakbalid. E-bakegwad-wargwenadi, baliwituryob dakleged. \p \v 26 Deyob sogsagua, Nabucodonosor soo-gasiid-e-yawagak-waliksaar gwisgudapid, geb sogded: \p —Sadrac, Mesac, Abednego, Bab-Dummad-Bur-Birigined-e-nug-odummodimalad, ¡be nodamala, dagmala! \p Sadrac, Mesac, degi, Abednego soo-gasiid-yagi-noarmargua, \v 27 yar-nanaid-e-dummagan, danar-danar-yar-sedimalad, sordamar-bila-onomalad-e-dummagan, degi, reyga-binsaed-ukmalad, we-sapingan-dakmalaga ebiris ambikunonimalad. Geb dakarmalad, soodi gwen wemar-akar-imaksasuli, degi, e-sailagia gwen gummaksasuli. Deginbali, e-mormar-yoyoid gwen soobi yapansulid, gwen gummaksasurbalid. \p \v 28 Geb agine, Nabucodonosor sogded: “We-sapingan-e-Bab-Dummad-nug odummolesunna. E-maimar-egi-bengussurmalad-bendakegala na e-baliwitur barmialid. We-sapingan, rey-igar-mesisadba ibsassurmalad, na e-Bab-Dummad-nug-odummoged-ular, burgwega guagwar-gudigusmalad, na e-sangi binsassurmalad, bab-dummagan-bamalad-e-nug odummossurmalad. \v 29 Degisoggu, an igar-messundo, bela dulemar, dulemar-yar-baid-baidgi-bukwamalad, degi, dule-gwabinduku-akar-akar-sunmakmalad, Sadrac, Mesac, degi, Abednego-e-Bab-Dummadgi galagwensur-sunmakele, na e-san-goamaklegoed, e-neg burubi-sii guoed. Ar Bab-Dummad-weyob-emar-bendakedi, sated.” \p \v 30 Geb Rey-Nabucodonosor, Sadrac, Mesac, degi, Abednego, Babilonia-yargi dule-dummaganga nug-imaksad. \c 4 \ms2 1d. Nabucodonosor sapi-dummad-aimukusadgi-gabdaksad \mr (4:1-37) \s1 Nabucodonosor sapi-aimukusadgi gabdaksad \p \v 1 Ani, an Rey-Nabucodonosor gued. \pi1 Bela we-napneggi dulemar-neggweburmargi-bukwamaladga, dulemar-yar-baid-baidgi-bukwamaladga, degi, dulemar-gwabinduku-akar-akar-sunmakmaladga an soged: \pi1 Neg-bogidikid bemarga nai guena gadin, degi, bela be ibmargi-nasgumai gusmalana gadin. \pi1 \v 2 Bab-Dummad-Bur-Birigined anga ibmar-gegerdaklemalad-imaksadi, bemar wisgubi an abedo. \v 3 Ibiyobi, Bab-Dummad-e-ibmar-wilubgan dungue, degi, ibiyobi, e-ibmar-gegerdakleged gangubali. Bab-Dummad-Bur-Birgined-e-negganikid degisadeguad, e-negsemaid gege bergued. \pi1 \v 4 Ani, Nabucodonosor, an-neggi an nuedgi-gudiidgine, an-ibmar-nasgumaidgi an weligwar-itodiidgine, \v 5 ibagwengi mutikidba an gabdakalid. We-gabdaked dobed anga uknonikid. An gabdakmaidgine, ibmar-galagwensuli an dakalid. A-ulale, an gwakialid. \v 6 Agala, Babilonia-neggweburgi bela dulemar-binsaed-ibed-gudimaladse an goted, adi, an-gabdaksad anga odulomalagar. \v 7 Ar dule-ibmar-burbar-oyomalad, dule-ibmar-burbaled-wisid-nerguarmalad, Caldeo-dulemar-binsaed-ibedmar, degi, nermar-yoedse-ibmar-guoed-sogmalad anse nonimargua, an ega an-gabdaksad sogsad. Degi-inigwele, gwen anga odulossurmalad. \v 8 Napidgine, Daniel an-bab-dummadba-Beltsasarʼye-nugbalid, anse nonikid. Danielʼgine bab-isligwaled gudiid. Danielʼga an-gabdaksad an ega weyob sogsad: \pi1 \v 9 “Beltsasar, dule-ibmar-wilubgan-e-burba-oyoged-e-dummad. An wisdo, begi bab-dummagan-isligwaled-e-burba maid, begi ibmar-burbarmalad dukumaisulid. An-gabdaksad, an bega sogo, degi, be anga odulogo. \v 10 An obunnomaigua, an we-ibmar dakmai gualid: \pi1 ”Napneg-naid-abargine, sapi matusur-gwichi an dakalid. \v 11 We-sapi dungumai gualid, geb warbipisuli gusad. E-anagan mogirse mosad, bela napneg-naid-ugakaasega, dikasuli magar daklegwichid. \v 12 E-gaganmar yeerdakleged, degi, bela-bela sanmakgwichid. Bela dulemar e-san gundidiid. A-sapi-urba, negsichigwadgi ibdurgan obunno-nonidamalad. E-anagangine, sikwimar na e-uu sobnonidamalad. We-sapigi bela-ibmar-dulamalad mas-gunbukwad. \pi1 \v 13 ”An gabdakmaidgine, dule-gayaburba-berbeged-isligwaled nibneggi aidedaniki an dakarbalid. \v 14 We-dule binnasuli weyob sogded: \pi1 ” ‘Sapi-gwichid olae, e-anagan sike-sike imakmala, e-gagan bela swiri imakmala, degi, e-sanmar bela mie-mie imakmala. Ibdurgan e-urba-gudidimalad, bela duurmakmala. Sikwimar e-anagangi-gudidiid, bela gukumala. \v 15 E-sailadi, degi, e-malimardi, mer napagi ungemalo. Wemar esgoro-dubgi, degi, esgoro-gordikid-dubgi edinnar gaganmar-abargi be ogwicho. Egi boo batenaidbali, waradik gwichiguoed, degi, ibdurgan-abargi gagan-gundii guoed. \v 16 E-binsaedi, duleyob bar binsaosulid, ibdurgan-daedyob gudoed. Birgagugle (7) deyob gudiguoed.’ \pi1 \v 17 ”Gayaburba-berbemalad-islidikmalad bela dulemar-gudidimalad Bab-Dummad-Bur-Birigined-magar-dakmalaga weyob sogsad: \pi1 ”Bab-Dummad-Bur-Biriginedi bela dulemar-negsemamaid-e-dummadid, Ar doaga negseleged ukbie, na e-sogedba ukedid. Degine, dule-nug-bipi-nikad emar-iduega onug-imakedid. \pi1 \v 18 ”Ani, Rey-Nabucodonosor, an weyob gabdaksad. Degisoggu, Beltsasar, be anga oduloge. Ar ade, an-yar-semaidgine, wargwensaar dule-binsaed-ibed anga gwen odulossulid. Ar begine bab-dummagan-islidikmalad-e-burba maidsoggu, bedi sunna anga oduloged.” \s1 Daniel, Nabucodonosor-e-gabdaksad odulosad \p \v 19 Degidgine, Daniel-Beltsasarʼye-nugbalid, we-ibmargi-binsa-gwichidbali na bela-bela bukib-itogwichi gualid. A-ulale, Rey-Nabucodonosor weyob ega sogded: \p —Beltsasar, we-gabdaklesadba, e-odulolegedba mer be bukib-binsae. \p Daniel weyob abin-imakded: \p —An-dummad, we-gabdaked, e-oduloged, bitigi be-isdarmaladgi, degi, begi-isdar-binsadimaladgi gusana gadin. \p \v 20 ”Dummad, be-gabdaksadgi, sapi-matusur, degi, wardummad be daksadi, a-sapi, bee be gued. A-sapi-e-duku mogirse-warmakgwichi, degi, bela napneg-ugakaase magar-daklegwichi gusad. \v 21 A-sapi na e-gagan yeerdaklegwichid, degi, e-san nue-sanmak-gwichid. Bela dulemar e-san gunbukwad. E-urbali, negsichigwadgi ibdurgan gudimalad, degi, sikwimar e-anagangi na e-uu sobbukwad. \v 22 Rey, a-sapi be gued. Be nue-dungunonikid, be yeer-gangu gunonikid. Be-nug-dummarba-guedi mogirse warmaknonikid. Bela napneg-ugakaase be neg ganikid. \p \v 23 ”Rey, be-gabdaksadgine, gayaburba-berbeged-isligwaled aidedani be daksadi, weyob sogsagusad: ‘Be sapi-sike, be obeloge. E-sailadi, degi, e-malimardi, melle be ungo. Wemar, esgoro-dubgi, degi, esgoro-gordikid-dubgi edinnar gaganmar-abargi be ogwicho. Egi boo batenaidbali, waradik-gwichi guoed. Deyobi, birgagugle (7) ibdurganyob gudii guoed.’ \p \v 24 ”Rey, be-gabdaksad we obared, Bab-Dummad-Bur-Birigined sabsur-be-odurdaked-igar mesisad. \v 25 Dulemar-abargi bar be gudii guosulid, ibdurgan-abargi be gudii guoed. Molimaryobi be gaganbi-gundii guoed, degi, boobali be waragudii guoed. Dummad-rey, deyobi, birgagugle (7) be gudii guoed. A-sorbali, geb be magar-daknonikoed, unnila Bab-Dummad-Bur-Biriginedbi dummagan-negsemamaid-birgi dummadga-maiye, degi, abi na e-itolegedba dummadga dule-nug-imakye. \v 26 Dummad, ar sapi-e-saila, degi, e-malimar mer-ungoye-igar-uklesadi, gannar be negsenonikoed, obared. Unnila weyob ibmar gunonikoed, ar be magar neg-daknonikir, Bab-Dummad-Bur-Biriginedbi dummadga maiye. \v 27 Degisoggu, dummad-rey, an bega binsaed-ukoedba, be ibmar-imakoena gadin: Be-isgued be indake, innikigwadba be ibmar-imake. Be-ibmar-isgana-imaked be indake, dule-wiledimalad be bendake. Dummad-rey, weyob be ibmar-imakedba, abakale be bogidik, degi, weligwar-gudii gualile.” \p \v 28 Rey-Nabucodonosor na igi-gabdaksa, ar deyobi, egi ibmar gunonikid: \v 29 Birgagwen-nasad-sorbali, Rey-Nabucodonosor, Babilonia-neggweburgi na e-reyneg-dummad-siidgi-gudigua, \v 30 weyob sogded: “¡Dakmala! An ibiyobi Babilonia-neggwebur dungu sobsa. An-garganguedba an yeerdakle sobsad, adi, an-nug dummarba guegar.” \p \v 31 Rey amba deyob sunmakgwichidgi, nibneg-akale gayaburba gollalid: \pi1 “Rey-Nabucodonosor, bega weyob sogleged: ‘Be, reyga-maid bar be megosulid. \v 32 Dulemar-abargi bar be gudii guosulid, ibdurgan-abargi be gudii guoed. Molimaryobi be gaganbi-gundii guoed, degi, boobali, be waragudii guoed. Dummad-rey, deyobi, birgagugle (7) be gudii guoed. A-sorbali, geb be magar-daknonikoed, unnila Bab-Dummad-Bur-Biriginedbi dummagan-negsemamaid-birgi dummadga-maiye, degi, abi na e-itolegedba dummadga-dule-nug-imakye.’ ” \p \v 33 Nabucodonosorʼga ibmar-soglesadba, yog-ega-ibmar-guar gusad. Dulemar-abargi oballenonikid, molimaryobi gagan-gundii gualid. Boobali na waradik-gudii gualid. Sulubagi-e-absaryob e-saila suguded, deginbali, sulubagi-e-nasiyob e-gonasimar sugudbalid. \pi1 \v 34 “Birgagugle (7) nasad-sorbali, ani, Nabucodonosor, an niba atakded. Geb agi an magar neg-itononikid. Geb degine, Bab-Dummad-Bur-Birigined-e-nug, na degisadegu-dula-maid-e-nug an odummoded: \q1 E-negdakmaid degisadeguad, \q2 e-negsemaid gege-bergued. \q1 \v 35 E-asabinni, napneggi dulemar-bukwamalad, dule-binsaledga gumalad. \q2 Bab-Dummad, nibneggi sordamar-bukwadgine, \q2 degi, we-napneggi dulemar-bukwadgine, na e-abegedba ibmar-imaked. \q1 Na e-gangued-abinni dule-wargwensaale gwisguosulid, \q2 deginbali, geg ese egisbalid: ¿Ibu be imaknai?” \pi1 \v 36 An weyob sogsagua, an gannar magar-neg-itononikid. Geb an-nug-dummarba-gued, an-negsemaid-e-gangued, degi, an-negdakmaid-e-yeerdakleged anga gannar uklenonikid. Anga binsaed-ukmalad, degi, anga dummaganga-mamaid anse nonimalad. Geb an gannar reyga megnonikid. Idualedbali an bur bule gangued-nika gunonikid. \pi1 \v 37 Emigindi, ani Nabucodonosor, Rey-Nibneggi-Maid-e-nug, an bela-bela odummoged, degi, ogannobalid, ar ade, innikigwadba, degi, sogedba ibmar-imaked. Deginbali, dule-na-san-dummarba-imakdiid-e-nug bipii imakbalid. \c 5 \ms2 1e. Neg-galugi googi ibmar-narmaklesad \mr (5:1-31) \p \v 1 Rey-Belsasar na e-sordagan dule-nuga-nikamalad-miligwen-merguedga (1,000) iba-dummad onosad. Na e-sordaganmala mumguedse vino-gobsamalad. \v 2 Belsasar mummudgine, na igar-ukded. E-bab-Nabucodonosor Jerusalén-neggweburgi Bab-Dummadse-goled-neggi nogmar-orgi-sobaled, degi, nogmar-manigi-sobaled-seargusad, ega sedamarye. Adi, a-nogmargi na e-sordaganmala, e-omeganmala, degi, e-omegan-dikarbarmaladmala vino gobmalagar. \p \v 3 Geb degine, Jerusalén-neggweburgi Bab-Dummadse-goled-neggi nogmar-orbiid-seargusmalad ega senonimalad. Geb a-nogmargi rey na e-sordaganmala, e-omeganmala, degi, e-omegan-dikarbarmaladmala vino gobsamalad. \v 4 Vino-gobnanaidgine, na e-bab-dummagan orgi-sobarmalad-e-nug, manigi-sobarmalad-e-nug, esgoro-gordikidgi-sobarmalad-e-nug, esgorogi-sobarmalad-e-nug, urgogi-sobarmalad-e-nug, degi, akwagi-sobarmalad-e-nug odummonanai guarmalad. \p \v 5 Deyob-gunanaidgine, ukiagwar reyneg-dummad-ollor-naid-e-galugi argan-gwensak daklealid. Geb we-goo galu-sipu-magaledgine ibmar-narmaknai dakalid. Gwallumar-gabukwadba we-ibmar-narmaklenaid magar-dakleged. Rey-Belsasar, goo ibmar-narmaknai-dakargua, \v 6 dobgudedbali e-wagar sipuu naded. Deginbali, wawanmakded, e-malimar nollomakded, aimukubigualid.\fig Goo, galu-sipuu-magaledgine ibmar-narmaknai daklesad. (Daniel 5:5) |src="CO01372B.TIF" size="col" ref="Daniel 5:6" \fig* \p \v 7 Geb Rey-Belsasar, dule-ibmar-burbaled-oyomalad, Caldeo-nelemar, dule-niisgwagi-nerguarmalad ese dagmalaga imaksad. Rey-Belsasar dule-binsaed-ibedmar-Babiloniaʼginmaladga sogded: \p —Anga dule we-narmaklesad absosdibe, degi, anga odulosbardibe, dule-nuga-nikadyob mor-suir-akwagiid an ega yooed, e-dukargine ordub an ega nasikoed, deginbali, rey-yarbalid-e-yarbalidga we-yar-dummad-naid-seega an nug-imakbaloed. \p \v 8 Geb degine, bela dule-binsaed-ibegan-reyga-binsaed-ukdimalad nonimalad. Degi-inigwele, amardi ibmar-narmakar-naid ibu-obarnai, aku-itomalad. Degisoggu, reyga gwen odulossurmalad. \v 9 A-ulale, Rey-Belsasar bela-bela bukib binsaded, geb e-wagar sipuu naded. E-sordagan-nuga-nikamaladdina oes-bukusmalad. \p \v 10 Rey-ome-itosgua, e-sui-rey, degi, e-sordagan-nuga-nikamaladmala oimakbukwa, iba-onolenaidse dognonikid, geb sogded: \p —¡Rey, be degisadegu mai gusun! ¡Mer be surbinsa-itoge, mer be dobgue! \v 11 Be-yar-semaidgine, dule-wargwen gudiid. A-dulegine, bab-dummagan-islidikid-e-burba maid. Be-bab-Nabucodonosor-dula-gudiunni, we-dule nue-ibmar-wisi, nue-binsaed-nikaa, degi, bab-dummaganyob nabir-ibmar-burbaled-oduloge daklealid. Be-bab-Rey-Nabucodonosor, we-dule, dulemar-ibmar-burbar-oyoged-e-dummadga, dulemar-burbar-ibmar-guoed-soged-e-dummadga, Caldeo-nermar-e-dummadga, dulemar-niisgwamargi-nergualed-e-dummadga onug-imaksagusad. \v 12 Ar we-dulede magasar-neg-itoged, bela-bela ibmar-wisid, nono-nued-nikad, ibgwensuli gabdaked oduloged, degi, igar-burbarmalad nabir odulobalid, deginbali, ibmar-undar-nudakleged baisur nudakbalid. We-dulese be gole, ar we-dule bega sogoed, we-ibmar-narmakar-naid ibu obare. We-dule Danielʼye-nugad. Dummad-rey, be-bab-Nabucodonosor we-dule Beltsasarʼye onug-imaksad. \p \v 13 Geb degine, Daniel rey-asabin selealid. Geb Rey, Danielʼga sogded: \p —¿Ar bee be Daniel? ¿An-bab Judá-yargi dulemar-gasa-seargusad-abargi be seleargusmogadi? \v 14 Anga sogmalad, begine bab-dummagan-islidikid-e-burba maiye. Be magasar-neg-itoye, be nue-ibmar-wisye, deginbali, be doggus binsaed-ibedbarye. \v 15 Dulemar-binsaed-ibed, degi, dule-ina-isgana-imakmalad anse selenonigusmalad, adi, anga we-ibmar-narmakar-naid odulomalaga, degi, anga sogmarbaliga, we, ibu-obare. Degi-inigwele, anga gwen odulossurmalad. \v 16 Anga sogsamalad, be sunna ibmar-oduloye, degi, ibmar-undar-nudakleged be baisur nudakbarye. Be anga we-ibmar-narmakar-naid nabir odulosdibe, degi, be anga sogsabardibe ibu obare, dule-nuga-nikadyob mor-suir-akwagiid an bega yooed. Be-dukargine, an ordub nasikoed. Deginbali, rey-yarbalid-e-yarbalidga we-yar-dummad-naid-seega an be-nug-imakbaloed. \p \v 17 Geb degine, Daniel, rey-abin-imakded. Ega sogded: \p —Be anga ibmar-binsa-ukbied mer be anga ukedgi binsae, dule-bamaladga be uke. Degi-inigwele, dummad, an bega we-ibmar-narmakar-naid absogoed, deginbali, an bega odulobaloed. \p \v 18 ”Rey, be-bab-Nabucodonosorʼga Bab-Dummad-Bur-Birigined we-yar-naid uksad. Dummarba-gued, gangued-nika-gued, degi, nug-dummarba-gued uksabalid. \v 19 Bab-Dummad ega gargangued-uksadbali, dulemar-yar-baid-baidgi-bukwamalad, bela neggweburmar-bukwad, degi, dulemar-gwabinduku-akar-akar-sunmakmalad, e-abin dobedba wawanmakdedamalad. Ar Nabucodonosor, dule-oburgwebidibe, na-e-sogedba oburgwedaed, ar dule-oburgwebisulile, na e-sogedba dula-gudii imakdaed. Ar dule-dummadga-imakbiele, na e-sogedba dule-odummoged, ar dule-nug-bipi-imakbiele, na e-sogedba dule-nug-bipi imakdaed. \v 20 Ar Nabucodonosor na bela-bela gargangued-nika-itoargua, degi, na san-dummarba-imakdegua, sabsur-emar-imakalid. A-ulale, e-yar-negsemaid, degi, e-gargangued e-ibe sulenonikid. \v 21 Nabucodonosor, dulemar-abargi bar gudii gunonisulid. Geb ibdurgan-daedyob gunonikid. Molimar-uayasuid-sapurginmalad-abargi gudii gusad, degi, moli-bebe-nikad-gagan-maedyobi, gagan-madii gusad. Mutik boo-batedbali waradik-gudii gusad. Geb Bab-Dummad-magar-daknonikidse weyobi gudii gusad. Bab-Dummad-Bur-Birigined dummagan-negsemamaid-birgi dummadga-maiye wisgunonikidse, degi, Bab-Dummadbi na e-itolegedba dummadga-dule-nug-imakye wisgunonikidse, deyob gudii gusad. \p \v 22 ”Degi-inigwele, be, Nabucodonosor-e-machi-Belsasar, amba be bela we-ibmar-wisi-inigwele, degite, gwen be na san-bipi-imaksasulid. \v 23 Aka be Bab-Dummad-Nibneggi-Maidgi dodonaigualid, e-neggi nogmar-selealid be wese-senonikid, adi, a-nogmargi be, be-sordagan, e-omegan, degi, e-omegan-dikarbarmalad vino-gobmalagar. \q2 Deginbali, bab-dummagan-orgi-sobaled-nug, \q2 manigi-sobaled-nug, \q2 esgoro-gordikidgi-sobaled-nug, be odummosmalad. \q2 Esgorogi-sobaled-nug, \q2 urgogi-sobaled-nug, \q2 degi, akwagi-sobaled-nug be odummosbalid. \q2 We-bab-dummagan aku-atakmalad, aku-ibmar-itomalad, \q2 degi, ibmar-wissurmarbalid. \q3 Aka bur Bab-Dummad be-dula-gudi-imaked-e-nug, bela be-ibmar-imaked-wisid-e-nug be odummossulid. \p \v 24 ”A-ulale, Bab-Dummad goo-wargwen we-narmakega imaksad. \v 25 Weyob narmaklesad: ‘Mene, Mene, Tekel, Parsin.’ \p \v 26 ”Narmakar-naidi we-obared: \q2 ‘Mene’ sogleged: Bab-Dummad, be-negsemaid obelosokarye, e-berguoed-ibagan nasiksaye. \q2 \v 27 ‘Tekel’ sogleged: Nibirgi be wilubsalesgua, be-aidikued ukuu daklearye. \q2 \v 28 ‘Peres’ sogleged: Be-negsemaid mimilesye. Media-dulemarga, degi, Persa-dulemarga uklesye.” \p \v 29 Geb degine, Rey-Belsasar igar-uksad, dule-nuga-nikadyob Danielʼga mor-suir-akwagiid yomarye, e-dukargi ordub ega nasikmarye. Deginbali, dulemar-owisonamarye, Daniel na rey-yarbalid-e-yarbalid-sorba we-yar-dummad-naid-seega nug-imaklesbarye. \p \v 30 A-mutiki, Caldeo-dulemar-e-rey-Belsasar oburgwilesad. \v 31 Yar-naidi Mediaʼgined-Darío ganonikid. Darío, deunni birga-dulapaa-gakabo (62) nikad. \c 6 \ms2 1f. Daniel, achumigurmar-bukwadgi-egwallesad \mr (6:1-28) \p \v 1 Rey-Darío na e-yar-semaid nuekwaa seegala, dulanergwa (120) dummagan-negsemalad onugsaed nabir-itosad. \v 2 Darío, dummagan-negsemalad-e-ibmar-imaked-dakegala warbaa dummagan-onug-imaksabalid. Daniel we-dummagan-warbaagwad wargwenadid. Dummagan-negsemalad-dulanergwadi (120), we-dummagan-warbaagwadga bela ibmar-imakmalad sogmaloed, adi, rey-ibmar-nikadi mer akar-guegar. \v 3 Daniel dummagan-baiganba bur yeer-ibmar-wisidbali nabir negsemai gualid. A-ulale, Rey-Darío bela we-dummagan-e-dummadga Daniel-onugsasad. Deginbali, rey na e-yar-semaid-e-dummadga Daniel-onug-imaked binsasbalid. \v 4 Geb degine, dummagan-negsemalad-dulanergwad (120), degi, dummagan-warbogwad, Daniel sikwas-ibmar-noar-imaked abitodimalad, adi, egi sogmalaga, Daniel dummad-guedgine, gwen nabir negsemaisurye. Degi-inigwele, egi gwisgumalaga Daniel-ibmar-noar-imakdiid gwen amissurmalad. Ar Danielʼdi na sogedba negsemaid, ibmar-noar-imakdisulid, egi bengulesurbalid. \v 5 A-ulale, we-dulemar na igar-amismalad, geb sogdemalad: “Anmar Danielʼgi gwisgumalaga, e-ibmar-noar-imakdiid gwen amiosurye. Anmar, unnila e-Bab-Dummad-E-Igar-Maidgi-yolegega imakoye.” \p \v 6 Degisoggu, we-dummagan-warbogwad, degi, dummagan-negsemamaid-dulanergwad (120) na sordagan-nug-imaksamalad, adi, reybo sunmaknamalaga. Geb wemar Rey-Darío-asabin-bukwa sogdemalad: \p —¡Rey-Darío, be degisadegu negsemai gusun! \v 7 Bela-dummagan-negsemamaid, igar-nabomalad-e-dummagan, dummagan-negsemamaid-dulanergwad (120), dule-nuga-nikamalad, degi, sordamar-e-dummagan bega weyob sogdo, be dummad-guedgine, na be weyob igar-mesye. Ar dule-wargwen iba-durgwen-gakambe (30) nagudoedgi na e-bab-dummadse, degi, dule-baidse gorbiele, geg gued. Unnila besebi bab-dummadyob goloed. Ar bab-dummad-baidse-gordibe, degi, dule-baidse-gordibe, achumigur-bukwad-yagi egwallegoed. \v 8 Rey, emigindi, we-igar be barmayed abeleged, degi, be-goo-burba-nai be gardagi narmakar mese, adi, we-igar mer bar ogwalegegar. Deyobi, Media-dulemar-e-igar-sogmaidba, degi, Persa-dulemar-e-igar-sogmaidba we-igar gege bar bisged. \p \v 9 Degisoggu, Rey-Darío igar-narmakar-mesisadgi e-goo-burba nasiksad. Geb we-igar gardagi narmakar mesisad. \v 10 Daniel, we-garda-narmaklesadgi na rey e-goo-burba-nasiksaye wisguargua, e-negse nadegusad. Geb e-gabed-e-yawagak-senigana egasad. We-yawagak-senigan Jerusalén-neggwebursik argasiid. Geb agi Daniel yokorgi sindigar sigisad, adi, e-Bab-Dummadse-golega, degi, e-Bab-Dummad-nug odummogegarbar. Ar ade, na gusgu iba-irbali, ilapaa Bab-Dummadse gordaed. \v 11 We-dule-dummagan Daniel-negse nonimargua, daknonimalad, Daniel Bab-Dummadse-gorsii, degi, nue-wilesakwaa ese bendakleged egichii. \p \v 12 Dule-dummagan, Daniel-weyob-daksamargua, Rey-Daríoʼse yog-naar-imaksamalad, adi, ega igar-mesisadgi sunmakmalaga: \p —Dummad, ¿gardagi-narmakar be igar-mesissursi? Ar iba-dulagwen-gakambe (30) nagudoedgi, dule-wargwen bipisaar bab-dummad-baid-nug, degi, dule-baid-nug odummogosurye, unnila be-nugbi odummogoye. Ar deyob dule imaksulile, achumigur-bukwad-yagi egwallegoed, ¿ar deyobsursi? \p Rey abin-imakded: \p —Ar napira bemar soged, igar-megisadi, Media-dulemar-e-igar-maidba, degi, Persa-dulemar-e-igar-maidba imaklegoed. Degisoggu, we-igar gege bisgeleged. \p \v 13 Geb degine, we-dulemar reyga sogdemarbalid: \p —Daniel, Judá-yargi-gales-selenonigusadi, gwen rey be-daksulid, deginbali, be-igar-mesisadba gwen ibsasurbalid. Aka bur e-Bab-Dummadse iba-irba ilapaa goled. \p \v 14 Rey deyob itosgua, bela-bela bukib-itonaded, Daniel-bendakbi gualid. Degisoggu, Daniel-bendakega igar-aminai osedosad. \v 15 Ar we-dulemardi rey-daknadmarbalid. Geb reygi alamaknai guarmalad: \p —Dummad, mer be iego, ar Media-dulemar-e-igar-maidba, degi, Persa-dulemar-e-igar-maidba, na rey gardagi igar-narmakar-mesisadgi e-goo-burba-nasiksale, dule-wargwensaale geg we-igar-megisad bar ogwaed. \p \v 16 Geb degine, rey Daniel-sedamalaga igar-uksad. Geb achumigur-bukwad-yagi Daniel egwachamalad. Agine, rey Daniel-niga-ogannogega ega sunmaknai gualid: \p —Be-Bab-Dummad, be gusgu e-nug-odummodiid, be-bendakena gadin. \p \v 17 Geb degine, akwa-dummad senonimalad. A-akwagi achumigur-bukwad-e-yaa edismalad. A-akwa-birgi, rey e-olargan-e-wilub, degi, nuga-nikamalad-e-olargan-wilubmar nasiksad, adi, Danielʼga-igar-megisadi melle gwagegar. \v 18 A-sorbali, rey na e-neg-dummadse gannar naded. Geb mas-guchasuli, degi, gar-goled-itossuli megisad. Deginbali, geg gabe guarbalid. \p \v 19 Neg-oibosgua, rey wakudaryalaba gwisgualid, geb gwae-gwae achumigur-bukwadse naded. \v 20 Rey achumigur-bukwad-walikgusgua, wile-itoge Danielʼse binnasur goted: \p —Daniel, Bab-Dummad-Dula-Maid-e-mai, be-Bab-Dummad, be gusgu e-nug odummodiid, ¿achumigurmargi nabir be-bendaksa? \p \v 21 Geb Daniel, rey-abin-imaksad: \p —¡Rey, be degisadegu negsemai gusun! \v 22 An-Bab-Dummad e-baliwitur barmialid, a achumigurmar-e-gaya edisad, adi, mer akar an-imakmalaga. Ar Bab-Dummad-asabin, an gwen ibmar-oakalossulid. Rey, an be-ibe gwen ibmar-oakalossurbalid. \p \v 23 Rey Daniel-bendaklesadba doggus yeer-itoded. Geb achumigur-bukwadgi Daniel-onomalaga igar-uksad. Onosmargua, dakarmalad, Daniel gwen akar gussuli, ar ade, Daniel na e-Bab-Dummadgine bengussulid. \v 24 Geb degine, rey igar-uksad, Danielʼgi dulemar-gakansaar-sunmaksamalad sedamarye, degi, e-omeganmala, e-mimmiganmala, achumigurmar-bukwadgi egwanmarye. Wemar amba yoo napase-warmakmala bato achumigurmarse galearmalad, geb bela e-ibe garmar bibichisad. \p \v 25 Geb degine, Rey-Darío bela we-napneggi neggweburmar-bukwamaladga, dulemar-yar-baid-baidgi-bukwamaladga, degi, dulemar-gwabinduku-akar-akar-sunmakmaladga garda narmaksad: \pi1 “Neg-bogidikid bemarga nasgumai, degi, bela ibmargi-nasgumai be gusmalana gadin. \pi1 \v 26 ”We-garda-meslenaidi, ani an mesnaid: Bela an-negsemaidgine, bela dulemar Daniel-e-Bab-Dummad-nug odummomalo, eba ibsamalo. \q1 Ar Daniel-e-Bab-Dummad, Bab-Dummad-Dula-Maidid, \q2 na degisadegu maidid. \q1 E-negsemaid bipisaar akar-guosulid. \q2 Deginbali, bela e-neg-ganikid bipisaar gwen berguosulid. \q1 \v 27 Bab-Dummad dule-abonogedid, dule-ollor-imakedid. \q2 Nibneggi, napneggi ibmar-bulegan, degi, ibmar-dakledisurmalad imaked. \q1 Bab-Dummad achumigurmargi Daniel-bendaksad.” \p \v 28 Daniel, Darío-negsemaigua, degi, Persa-dule-Ciroʼye-nugad-negsemaigua, nasgumai gusad. \c 7 \ms1 2. DANIEL NEGBURGAN DAKSAD \mr (7:1–12:13) \ms2 2a. Daniel-negburgan-daksad, degi, ega odulolesad \mr (7:1–8:27). \s1 Ibdurgan-walabake burbar daklesad \p \v 1 Babilonia-e-rey-Belsasar birgagwengus negsemaidgine, Daniel e-obunnoged-neggi-maigua, gabdaknonikid. Degi, negburgan dakalid. Agine, na e-gabdaksad-bur-biriginmalad narmaksad. \p \v 2 Daniel weyob narmaksad: “Mutikidbali an negburgan daksad. Agine, an demar-dummad dakalid. A-demar burwa-sogabake-abin-abin-gormaidbali arwemai an daksad. \v 3 Demargine, ibdula-unid-dummagan walabake noalid, akar-akar dakleged. \p \v 4 ”Ibdula-unid-gebesailagined, achumigur-nono-wawaadyob dakleged. Sulubagi-e-sakan nikabalid. An dakgwichidgine, e-ibe sakan unnusmalad, napagi-mai ogwichismalad, degi, e-nag-sorbalidgi duleyobi-gwisguega imaksamalad. Geb dule-binsaedyobi, binsaed-nika gunonikid. \p \v 5 ”Ibdula-unid-sogbogwad an dakarbalid, adi, wiobyob dakleged. We-ibdula e-dikargi yollee maid. E-gayagine, ibmar-dikar-gar warbaa ganikid. We-ibdulaga soglesad: ‘Be gwisgue, be immeregedse san gunne.’ \p \v 6 ”A-sorbali, ibdula-unid-baid nodaniki an dakarbalid. Adi, achu-barbadyob dakleged. E-yargangi nuu-sakanyob sakan walabake nikad, deginbali, nono gwabake nikabalid. Negseegala ega gangued uklesad. \p \v 7 ”We-sorbali, an negburgan-dakmaidgine, ibdula-unid-baid an dakarbalid. Adi, bela-bela sunnasur-dakleged, degi, bela-bela gargangued nikabalid. E-nugar-esgorobiid-dummagan-nikadgi dulemar-goa-goa imaked, degi, dulemar-dobalid. A-sorbali, sanmar-obichad-birgi dii-dii annadaed. We-ibdula-unid, iduar ibdula-unid-bamalad an daksadyob daklesulid, wedi warambe (10) bebe nikad. \p \v 8 ”An e-bebe-warambegwad-dakgwisgua (10), a-imbagi bebe-senigwad-baid noali an dakalid. We-bebe-senigwad-anar, walapaa bebe-iduarmalad unnulesad. We-bebe-senigwad dulemar-ibyayob ibya nikad. Degine, gaya nikabali. E-sunmakedi, bule-bule sunmaked.” \s1 Dule-Selebagwad-nuga-nikadga namaked \q1 \v 9 “An we-ibmar dakgwichidgine, ologanmar silenonikid. \q2 Geb Dule-Selebagwad-nuga-nikad signonikid. \q1 E-mor booyobi sipuu dakleged, \q2 e-sailagia sibad-wawaad-e-absaryobi dagudik dakleged. \q1 E-ologanagi, degi, e-ologan-e-nag-urba-orokwagwad-bipirmaked-naidgi, \q2 soo gwabunyear daed. \q1 \v 10 Dule-Selebagwad-siidgine soo noardaed. \q2 Dulemar mili-miliba ega ibmar-imaknanaid. \q2 Dulemar-bukidar-geg-ebisle e-asabin gwichimalad. \q1 Dule-Selebagwad igar-nabogega, gangi signonikid, \q2 geb garda-dummagan-mamaid egalesad. \p \v 11 ”Bebe-senigwad gandikidgi-bule-bule-sunmakedba, an dakgwichi gusad. An dakgwichidgine, we-ibdula-bakegwad oburgwelenonikid, goa-goa imaksamalad, geb soo-gwabunye-siidgine, e-san metemalad. \v 12 Ibdula-unid-bamalad-ibe e-gargangued sulesad, degi-inigwele, wis sikwas dula-gudii-gumalaga amba ega ibagan nagusad. \p \v 13 ”Mutikidba an we-negburgan dakmaidgine, dule-wargwen mogir-imbaba aidedaniki an dakalid. We-dule, Dule-Selebagwad-siidse nade gusad, geb ese walikaa warmakega imaksamalad. \v 14 Geb a-dulega gargangued, gandikidba-negseleged, degi, nug-dummarba-gued ega uklesad, adi, bela dulemar-gudidiid, dulemar-yar-baid-baidgi-bukwamalad, degi, gwabinduku-akar-akar-sunmakmalad, e-nug odummomalagar. \q1 E-neg-ganikidi degisadeguad, gege bergued. \q2 E-yar-ganikidi bipisaar berguosulid.” \s1 Gabdaklesad oduloged \p \v 15 “Ani, Daniel, an we-ibmar-daksadbali an bela-bela dobe-itoded, degi, nue an bukib-itodbalid. \v 16 Geb degine, dule-gwensak-gwichidse an walikaa-naded, geb an ese egichided, an we-ibmar-daksadi, ibu obarye. Geb weyobi anga odulosad: \p \v 17 ” ‘We-ibdula-unid-walabakegwad, we-napneggi reymar-walabake neg-ganonimaloedid. \v 18 Degi-inigwele, Bab-Dummad-Bur-Birigined-e-sordagan-islidikmaladga negseleged uklegoed. Wemar, degisadegu na negsemaloed.’ \p \v 19 ”Geb degine, an nue-wisgubi gualid, we-ibdula-unid-bakegwad bur ibu-burba oyoge. We-ibdula-bakegwaddi bamaladba bur akarsaar-dakleged, bela-bela sunnasur-dakleged. Nugar esgorobi nikad, degi, gonasimar esgoro-gordikidbi nikbalid. We-ibdula, dulemar-goa-goa imaked, degi, dulemar-dobalid. A-sorbali, sanmar-obichad-birgi dii-dii annadaed. \v 20 Geb an egisdebalid, ibdula na e-nonogi ambe (10) bebe-nikad, we, ibu obarbarye. Amba deyobi an wisgubiguarbalid, e-nonogi bebe-senigwad noargusad, geb ese walapaa bebemar-idualed-bibichisad, ibu obarbarye. We-bebe-senigwad bur bule gargangued-nika dakleged, ar ade, ibyamar nikad, degine, bule-bule sunmakbalid. \p \v 21 ”An deyob dakgwichidgine, we-bebe-senigwad dule-islidikmaladbogwa bila-onod gusad, geb amargi nakwisad. \v 22 Geb degine, Dule-Selebagwad nonikid, geb Bab-Dummad-Bur-Birigined-e-dule-islidikmaladga igar-nabononikid. Geb agine, dule-islidikmaladga negsemalaga iba nonikid. \p \v 23 ”Dule-Selebagwad-nuga-nikadi, weyob anga odulosad: \q1 ‘Ibdula-unid-sogabakegwadi, we-napneggi negseleged-sogabakegwadga gunonikoed. \q2 Negseleged-bamaladbali dikasur-akar negseoed. \q1 Bela napneggi-dulemar-gudimalad ese dolemaloed, \q2 ese annalemaloed, degine, ese ubi-ubi gumaloed. \q1 \v 24 Bebe-ambegid (10) oyoged, \q2 a-negselegedgine warambe (10) reymar negsenonikoye. \q1 Amar-sorbali, rey-baid negsenonikoed. \q2 We-rey, reymar-idualedba akarsaila negsenonikoed. \q2 We-reyse walapaa reymar-idualed galakumaloed. \q1 \v 25 We-rey, Bab-Dummad-Bur-Biriginedgi isdar-sunmakoed. \q2 Bab-Dummad-Bur-Birigined-e-dule-islidikmalad-wiogega imakoed. \q1 Ibagan-mamaid, igarmar-mamaid ogwabigudagoed. \q2 Dule-islidikmalad we-rey-urbaligwa birgapaa-negabar gudimaloed. \q1 \v 26 Dule-Igar-Naboged signonikoed, \q2 bebe-senigwad-ibe e-gangued osulolegoed, geb obergulegoed. \q2 Degisadegu bebe-senigwad bar gwisguosulid. \q1 \v 27 Geb degine, Bab-Dummad-Bur-Birigined-e-sorda-islidikmaladgala, \q2 bela we-napneggi yarmar-nanaid-e-nug-dummarbagued, ega uklenonikoed, \q1 gandikidba-negseleged, ega uklenonikoed \q2 e-yarmar-dummarba-gued, ega uklenonikoed. \q1 Bab-Dummad-sorda-islidikidmalad-e-negseleged degisadegu guoed. \q2 Bela we-napneggi dummagan-negsedimaladi, e-urbaligwa nanadii gumaloed, \q2 degi, eba ibsadii gumarbaloed.’ \p \v 28 ”Dule-Selebagwad-nuga-nikad wese anga sunmaksad. Andi, Daniel, an we-ibmar-daksadba an bela-bela bukib-itod gusad, abali an-wagar sipuu daklenaded. Degi-inigwele, an we-ibmar-daksad an na gwagegi wargwen sedii gusad.” \c 8 \s1 Sibad-wawaad-machered, degi, sibad-machered burbar daklesad \p \v 1 “Rey-Belsasar birgapaagus-negsemaidgine, ani, Daniel, an negburgan-baid daknonibalid. \v 2 A-negburgan-dakmaidgine, an Elam-yargi, Susa-neggweburgi, Ulai-diwar-dikarba an gudii an na dakalid. Susa-neggwebur neggwebur-bamalad-e-sailaga siid. \v 3 An gabdakmaidgine, sibad-wawaad-machered diwar-dikarba gunai, an dakalid. We-sibad-wawaad-machered bebe-gar warbo mullusur-nikad. Degi-inigwele, gwensak bur-baidba suid. We-bur-suidi sorba nosad. \p \v 4 ”Dad-argwanedsik, dad-nakwed-argan-sapiledsik, degi, dad-nakwed-argan-nuedsik sibad-wawaad-machered na e-bebe-gargi dulemar-naibi-imaknai, an daksad. Ibdula-wargwensaale, geg ebo urwed, deginbali, dule-wargwensaale, e-ganguedgi geg ollorgubalid. Sibad-wawaad-machered na e-itolegedba ibmar imaked, degi, e-gargangued bur bule gangumaid. \p \v 5 ”We-ibmar-daksadgi an binsagwisgua, ukiagwar dad-argwanedsik sibad-machered daniki an dakalid. We-sibad-machered e-ibya-gwabogwad-siid-abargi bebe-gar-dummad gwichid. Gwen-napagi-warmaksuli, gwae-gwae bela napneggi nasad. \v 6 We-sibad-machered, sibad-wawaad-machered-bebe-gar-warbo-nikadgi sabsur-yoledapid. We-sibad-wawaad diwar-gakagi an daksagusadid. \p \v 7 ”An daksad, igi sibad-machered, sibad-wawaad-macheredgi sabsur yoledapi. E-ibe bebe-gar-warbogwad bichisad. Sibad-wawaad-machered, sibad-machered-abinsaega gwen gargangued-nika gussulid. Degisoggu, sibad-macheredi, sibad-wawaad-machered-omukusad, e-birgi dii-dii annasad. Dule-wargwensaale, sibad-machered-e-ganguedgi, sibad-wawaad-bendaksasulid. \p \v 8 ”Sibad-machered bur bule gargangumai gualid. Ar na bela-bela bur gargangued-nikadgine, e-ibe bebe-gar-bur-suid bichisad. A-anale, walabake bebe-gar-dummagan noalid. We-bebe-gar-walabakegwadi burwa-sogabake-gormaidsiki nogwismalad. \v 9 We-bebe-gar-walabakegwad-gwensakgine bebe-gar-senigwad-baid noalid. We-bebe-gar-senigwad bela-bela dungusad, geb dad-nakwed-argan-nuedsik, dad-nakwedsik, degi, yar-yeerdaklegedsik e-gangued nasgumai gualid. \p \v 10 ”We-bebe-gar-senigwad bela-bela dungussoggu, niisgwamar-nanaidse warmaksad. Geb abar-niisgwamar obatisad, e-birgi dii-dii annasad. \v 11 We-bebe-gar-senigwad niisgwamar-e-dummadbali bur bule na san-dummarbaa imaksabalid. We-bebe-gar-senigwad bane-bane ibmar-ogumakar-ukleged osulosad. Degi, Bab-Dummadse-goled-neg oichasbalid. \v 12 Anmar-dulemar-uaya-sulidaed-ulale, e-dulemar-bila-onomalad igar-innikigwad-mamaid oichosmalad, deginbali, bane-bane ibmar-ogumakar-ukleged obelosmarbalid. We-bebe-gar-senigwad ibmar-imakbiedba ibmar imaksad. Bela ega ibmar nueganbi nosad. \p \v 13 ”Geb degine, dule-islidikid-gwensak sunmake an itosad. Dule-islidikid-baid, dule-islidikid-sunmaknaidse egisded: \q1 ‘Bane-bane-ibmar-ogumakar-ukleged-ailagi, anmar-ibmar-daknaidi, \q2 ¿sanagwadse berguoe? \q1 Isgued-dummad-gunaidi, \q2 ¿sanagwadse berguoe? \q1 Bab-Dummadse-goled-neggi isgued-imaklenaidi, \q2 ¿sanagwadse berguoe? \q1 Bab-Dummad-e-sordagan sabsur-imaklenaid, \q2 ¿sanagwadse berguoe?’ \p \v 14 ”Geb we-dule ega sogded: ‘Milibo gaka dulataled-ilapaa (2,300) ibagan naguoed. Geb a-sorbali, Bab-Dummad-Neg-Islidikid, swilidik gunonikoed.’ ” \s1 Daniel-negburgan-daksad-odulolesad \p \v 15 “Ani, Daniel, an negburgan-dakmaidgine, degi, an wisgubi-gumaidgine, we ibu-burba obare, ukiagwar an-asabin duleyob-daklege gwisgunonikid. \v 16 Geb Ulai-diwar-gakaba, dule-gwensak binnasur-gole an itosad. Weyob soged: ‘Gabriel, negburgan-oyolesad we-dulega be oduloge.’ \p \v 17 ”Gabriel, an-gwichidse walikaa-nonigua, an ise-gwayar naded, geb an napase wagar dulluu imaksad. Ar edi anga sogded: ‘Dule, we-negburgan be daksadi, wedi yoedse neg-berguoedgi guoed.’ \p \v 18 ”Gabriel anga sunmaknaigua, an negoeded, napagi an melleded. Agine, an-ebunonikid, geb gwisguega an-imaksad. \v 19 Anga sogdebalid: ‘Emigindi an bega sogo, yoedse Bab-Dummad-urwed-e-iba bergudele, igi neg-gunonikoe. Ar we-negburgan-daklesad napneg-bergued-mosar guoed. \v 20 Sibad-wawaad-machered-bebegar-warbo-nikad be daksadi, adi, Media-yar-e-rey-e-wilub, degi, Persia-yar-e-rey-e-wilub gued. \v 21 Sibad-machereddina, Grecia-yar-e-rey-e-wilub gumogad. We-sibad-machered e-ibya-gwabogwad-siid-abargi bebe-gar-dummad-gwichidi, gebesaila-Grecia-e-rey-megnonikoed-e-wilub gued. \v 22 Bebe-gar-bichisgusad-anar bebe-gar-walabake-noargusadi, Grecia-yargine neg-sogabake-selegoed-e-wilub gued. We-negseleged-sogabakegwad gebe-negselesadyobi gangued nikumalosulid. \p \v 23 ” ’We-negseleged-sogabakegwad-bergunadapile, dulemar-igar-mamaidgi-annadimalad-e-isgued wilub-obicha-gusale, rey-wargwen na san-dummarba-imaked, degi, igar-dukuar-mamaid magar-oduloged, negsenonikoed. \p \v 24 ” ’E-gangued bur bule gangumai guoed, degi-inigwele, we-gangued egi danisulid. We-rey, yeer ibmar-bibisgoed. Bela ibmar-imaked ega nueganbi guoed. Na e-itolegedba ibmar-imakoed. Dule-bulegan-obelogoed, Bab-Dummad-e-sordamar ese burgwemaloed. \p \v 25 ” ’We-rey nue-binsaed-nikadba emar-binsaed-gamai guoed, na emargi-obinye binsaoed. Ukiagwar, bukidar dulemar-gwen-akar-guosurye-binsamaladi ese berguoed. We-rey, Dule-Bur-Nuga-Nikadgine gwisgunonikoed, degi-inigwele, we-rey, burgwenonikoed, dulese burgosulid. \p \v 26 ” ’Bega we-negburgan-oyolesadi, napiragwadid. Degi-inigwele, mer be emarga sogo, ar emiskwaa guosulid, amba bukidar ibagan napid.’ \p \v 27 ”Ani, Daniel, an bela-bela nolloo itonaded. Geb an undarsaar uellemai gusad. An gannar gwisgusadgine, reyga-negselemaidgi an gannar arbadbalid. Degi-inigwele, an we-negburgan-daksadbali, bela-bela bukib-binsadii gualid, ar ade, an magar-itosulid.” \c 9 \ms2 2b. Daniel e-dulemarga Babse-goled \mr (9:1-19) \p \v 1 “Media-yargined, Asuero-machi-Darío, Babilonia-dulemar-e-reyga megnonikid. \v 2 Rey-Darío birgagwengus negsemaigua, ani, Daniel, an ibagwengi Jeremías-garda-narmakar-maid-absosigua, an magar-itononikid, bia-narmakar-nai, deun Bab-Jehová Jeremíasʼga-sogsagusgu: ‘Birga-dulapaa-gakambe (70) Jerusalén-neggwebur bergus sigoye.’ \v 3 Geb degine, an-Bab-Dummad-Dule-Dummadse an goted, an ega ise-wilegar ibmar-sogded. Aginbali, an mas guchasurbalid, an wile-itoged-mor yosbalid, degi, an bukib-itogedba, sogun-e-buru-birgi sigisbalid. \v 4 An-Bab-Dummad-Jehováʼse an goted, weyob anmar-isgued an barsogded: \pi1 ” ‘Bab-Dummadye, be Dule-Dummadid, be Dule-Gandikidid. Ar bedi dulemar-be-sabgudimaladbo, degi, be-Igar-Mamaidba-ibsadimaladbo igar-mesisale, na sogedba be ibmar-imakdaed. A-ulale, an na magar-itoged: \v 5 Anmar nue-isgusad, anmar ibmar-isgana imaksad, anmar sunnasur-gudigusad, degi, anmar uayasuli-gudigusbalid. Anmar Be-Igar-Mamaidgi, degi, Be-Igar-Uksadgi bangusad. \v 6 Anmar be-maimar-be-gayaburba-barsogmaladba ibsassurmalad. We-dulemar be-nuggi anmar-reymarga, anmar-dummaganga, anmar-babganga, degi, bela anmar-dulemarga sunmaksagusmalad. \pi1 \v 7 ” ’Bab-Jehová, bedi innikigwadba ibmar-imakedid. A-ulale, anmar binge-itoged. Anmar Judá-yarginmalad, Jerusalén-neggweburginmalad, degi, bela Israel-dulemar-bamalad, bela-bela emi-ibagi binge-itomarmogad. Deginbali, beba-uayasuli-gusmalad-ular, be itaka-yar-baid-baidse barmisgusmaladi, degi, be dikasur-yar-baid-baidse-barmilesgusadi, bela-bela emi-ibagi binge-itomarmogad. \pi1 \v 8 ” ’Bab-Jehová, ar begi isgusmalad-ulale, anmar, anmar-reymar, anmar-dummagan, degi, anmar-dadgan, nue-binge-itomalad. \v 9 Ar anmar beba uayasuli-gusmala-inigwele, bedi, anmar-Bab-Dummad-Jehová, amba dule-wile dakmaid, degi, dulega isgued elibalid. \pi1 \v 10 ” ’Anmar-Bab-Dummad-Jehová, anmar beba ibsassulid, degi, Be-Igar-Maidba ibsassurbalid. A-igarmar, be-maimar-be-gayaburba-barsogmaladba be anmarga uksanad. \v 11 Bela Israel-dulemar Be-Igar-Maidgi bangudmalad, beba ibsabisurmalad. A-ulale, anmar-isgusadbali, be anmarga ib-isganamar-sogsagusadi, anmargi aibinnonikid. We-ib-isganamar, be-mai-Moisés-Igar-narmaksadgi narmakar maid. \pi1 \v 12 ” ’Be anmarga, anmar-dummaganga, weyob sogsagusad, bemar nuekwaa nanasulile, an bemargi boni-dummad barmidagoye. Emidi, bela be we-ibmar-sogsagusadi, be imaksad. Jerusalén-neggweburgi neggusadyobi, bipisaar we-napneggi deyob gudisulid. \pi1 \v 13 ” ’Anmargi, bela we-bonigan, Moisés-Igar-narmaksadba gunonikid. Ar degite, anmar Bab-Dummad-Jehováʼse bendakleged gwen amissulid. Anmar-isgued anmar gwen iessulid, deginbali, anmar be-igar-innikigwad-maidba nanasurbalid. \v 14 A-ulale, Bab-Jehová, be we-bonigan-nasiksad, be anmargi barmialid. Ar be, anmar-Bab-Dummad-Jehová, bela be-ibmar-imaked innikigwadid. Ar degi-inigwele, anmar beba gwen ibsassulid. \pi1 \v 15 ” ’Anmar-Bab-Dummad, deun be-dulamar be Egipto-yargi onosgusgu, be-gangued be oyosgusad. Deyobi, a-iba-akale, emi-ibase be-nug dummarbaa gunonikid. Anmardi isgusad, degi, ibmar-isgana imaksad. \v 16 Bab-Dummad, be-ibmar-innikigwad-imakedba, be-urwed, be-sae-itoged, Jerusalén-neggweburgi mer be bar imake. Ar Jerusalén be-neggwebur gued, be-yar-islidikid gued. Anmar-isgusadbali, degi, anmar-dadgan-isgusadbali, anmar-dikarba bela-dulemar-yar-baid-baidgi-bukwamalad Jerusalén-neggweburgi, degi, be-dulamargi dodobukwamalad. \pi1 \v 17 ” ’Degisoggu, anmar-Bab-Dummadye, emi an bese goled, bese ise-wilegar-gornaid be an-itoge. Bab-Dummad, be-nug-dummarba-gued-ulale, be dake igi bese-goled-neg sigisa. Be-sabgued be anmarga oyoge. \v 18 Anmar-Bab-Dummad, be nue anmar-itoge. Be dake anmar-bergussiid, deginbali, be-nug-odummoleged-neggwebur-bergussiid be dakbali. Bab-Dummad, anmar bese anmar-innikidaed-ular, ise-wilegar gornaisulid. Unnila be-dule-wiledakmaid-ular, anmar bese wilenaid. \p \v 19 ” ’¡Bab-Dummadye, be anmar itoge! ¡Bab-Dummad, be anmarga isgued elie! ¡Bab-Dummad, be nue-anmar-itoge, be anmar-bendake! An-Bab-Dummadye, be-nug-dummarba-gued-ulale, be-neggwebur-ulale, degi, be-dulamar-be-nug-odummodimalad-ulale, be gwae anmar-bendakdage.’ ” \ms2 2c. Itoged-dulapaa-gakambe-naguoedgi (70) yoedse-ibmar-guoed \mr (9:20-27) \p \v 20 “An-Bab-Dummad-Jehováʼse amba an gorsii gualid, an ega an-isgusad barsognai gualid. Degi, an-Israel-dulemar-e-isgusad an barsognai guarbalid. An ese e-yar-islidikidga gorsii guarbalid. \v 21 An amba Babse gorsiidgine, baliwitur-Gabriel, an iduar-negburgan-daksadgi daksagusadi, an-siidsik binnasur gukualid. Deunni, sedogidba ibmar-ogumakar-ukleged-wachi modanikid. \v 22 Gabriel magar-ibmar-itogega an-imaksad, geb anga sogded: \pi1 ” ‘Daniel, emidi an bese-nonikid, adi, bela we-ibmar be magar itogegar. \v 23 Gebe-onodeyala Bab-Dummadse be gotegua, bato Bab-Dummad be-abin-imaksad. A an bega sogega danikid, ar Bab-Dummad nue be-sabed. Degisoggu, an bega ibmar-sogsokalid be nue itogo, adi, be negburgan-daksad magar itogegar. \pi1 \v 24 ” ’Be-dulemar, degi, be-neggwebur-islidikid, isgued mer bar imakmalaga, igar-maidgi-gwisgudiid mer bar egi gwisguega, itoged-dulapaa-gakambe (70) nasiklesad. Degi, e-ibmar-isgana-imaksad Bab-Dummad ega eliega, igar-inniki-imakleged degisadegu mesmalaga, itoged-dulapaa-gakambe (70) nasiklesad. Negburgan-daklesad, degi, ibmar-yoedse-guoed-soglesadguega, degi, Bab-Dummadse-Goled-Bur-Neg-Islidikid swilidik-imakmalaga, itoged-dulapaa-gakambe (70) nasiklesad. \pi1 \v 25 ” ’We-ibmar be magar-itogergebed, be nue-wisguergebed: Jerusalén-neggwebur gannar-soblegega igar-uklesad-akale, Dule-Dummad-Nugsalesad nonikoedse, Itoged-gugle (7) naguoed. A-sorbali, itoged-dulapaa-gakabo (62) nagubaloed. Geb degine, Jerusalén-neggwebur, e-igar-dummagan, degi, e-galu-matusurmalad gannar soblenonikoed, A-ibagan, bukib-itoged-ibagan, degi, wile-itoged-ibagan guoed. \pi1 \v 26 ” ’We-itoged-dulapaa-gakabo (62) nasad-sorbali, Dule-Dummadga-nug-Imaklesad oburgwilenonikoed. We-Dule-Dummadga-nug-imaklesad, neggwebur-sate, degi, Bab-Dummadse-goled-neg-sate guoed. Ar ade, rey-wargwen-yar-baidsikid e-sordamar-bila-onomaladmala obergunonikoed. Muu-dummad-noedyobi neg-bergued nonikoed. Neggweburmar-bergued bila-onoleged-berguedse bergudapoed. \pi1 \v 27 ” ’Itoged-ilagwen, we-rey-isgana dulemar-bukidarbo igar-mesnai guoed. Ar degi-inigwele, itoged-negabar-gusale, ibmar-ogumakar-ukleged, degi, ibmar-uklemalad-mer-bar-ukmalaga imakoed. Geb ibmar-ogumakar-ukleged-ailagi ibmar-isgana-isemalad ogumaknai guoed. A-sorbali, Bab-Dummad, dule-weyob-ese-goled-neggi-ibmar-imaksadga, bergued-igar-megisadba obergunonikoed.’ ” \c 10 \ms2 2d. Daniel diwar-gakaba negburgan-daksad \mr (10:1–11:1). \p \v 1 Persia-yar-e-rey-Ciro, birgapaagus negsemaidgine, Daniel, Beltsasarʼye-nugbalid, sorda-bila-onomalad-bukidar-merguedgi gabdaksad. We-gayaburba innikigwadid, degi, magar-itogega dutusur gued. Ar degi-inigwele, Daniel, we-gayaburba magar-itogedse na imaksad, geb negburgan-daksad magar itononikid. \p \v 2 “A-ibagangine, ani, Daniel, itoged-ilapaa an wile-itodii gusad. \v 3 Agine, an mas-nuegan guchasulid, an san guchasulid, an vino gobsasulid, deginbali, geb we-itoged-ilapaagwad gwinmaksadse an ina-wawagwad maksasurbalid. \v 4 Nii-gebe-yoleded e-iba-dulagwen-gakabakegi (24), an Hidekel-diwar-dummad-gakaba gudiidgine, \v 5 an niba atakded, geb an dakalid dule an-asabin lino-mor-yoi gwichi, degi, molidub-orbiid nai gwichid. We-orde Ufaz-yargi danikid. \v 6 E-abagan akwa-topacio-gordikidyob gaed. E-wagar mar-dakarmakmaiyob dakleged. E-ibyamar soo-gwabunye-gwichidyob dakleged. E-sakwamar, degi, e-nagmar esgoro-gordikid-dakar-dakar-gaedyob dakleged. E-sunmaked dulemar-bukidar-sunmakedyob itoleged. \p \v 7 ”Anbi, Daniel, we-negburgan daksad. Dulemar-anba-gudimalad we-ibmar-daksasurmalad, ar ade, gwakidmalad, dukuega abarmakdemalad. \v 8 An we-negburgan-daksagua, dule-wargwensaar an-walik bessulid. An nig-argwated, an-wagar sipuu naded, an bela nolloo itonaded. \v 9 Geb degine, dule anga sunmake an itoalid. Dule anga sunmaknai an itoargua, an negoeded, geb napagi asgunar an aimukuded. \v 10 Agine, dule an-ganonikid, geb napagi-akani yokorgi-sigega an-imaksad. \v 11 Anga sogded: ‘Daniel, be gwisgue, ar an be-dakega an-barmilealid. Bab-Dummad bela-bela be-sabed, degisoggu, an bega ibmar-sogsokalid be nue-itogo.’ \p ”Weyob anga sunmaknaidgine, an gwisgusad, degi-inigwele, amba an wawanmakgwichi gusad. \v 12 Geb degine, we-dule anga sogded: ‘Daniel, mer be dobgue. Gebe-iba-onodedgi be ibmar-egichisad Bab-Dummad be-itosad, deunni na be sogsagusgu, an we-ibmar magar-itogedseye, degi, Bab-Dummad-asabin an na san-bipii imakoye. A-ibmar-bega-sogega an wese nonikid. \v 13 An bese iduar danikoenad, degi-inigwele, an geg dagegusad, ar ade, iba-durgwen-gakagwensak (21) Persia-yar-e-dule-dummad mer an bese dagega an-imaksad. An walagwen Persia-yar-e-reymar-walik besagusad. Agine baliwitur-e-dummad-bur-nuga-nikamogad, Miguelʼye-nugad an-bendaknoni gusad. \v 14 Emigindi, an bega ibmar-odulogega nonikid, be-dulemar yoedse ibagan-bergudele igi gumaloe. Ar a-ibagangi ibmar-guoed-e-negburgan bega oyolesad.’ \p \v 15 ”Weyob anga ibmar-sognaigua, unnila an napaginbi atakgwichid, an gaya-makles gwisgusad. \v 16 Geb degine, gwensak duleyob-itoged an-gakuli ebunonikid, geb an nabir sunmakded. Dule-an-asabin-gwichidga an weyob sogded: ‘Dummad, an we-negburgan-daksad-ulale, an surbinsa-itoged, an nolloo itoged. \v 17 Degisoggu, ¿igi an bebo sunmakosunna? Ar ade, an bela-bela nolloo itoged, ar uunnila an bunnogwisbalid.’ \p \v 18 ”We-duleyob-itoged gannar an-ebusbalid, geb gargangued anga uksad, \v 19 agi anga sogdebalid: ‘Mer be dobgue, mer be bukib-binsae. Bab-Dummad be-sabed. ¡Niga be ogannoge! ¡Gandik be imake!’ \p ”Anga sunmaknaigua, an niga gangumai gualid, geb an ega sogded: ‘Dummad, ar be anga niga-ogannossoggu, be anga sunmake.’ \v 20 Geb anga sogded: ‘¿Be wisi, an ibiga be-dakdaniki? Ar emigindi, Persia-yar-e-dule-dummadbo bila-onogega an gannar naergebed. An a-bogwa bila-onoged-bergusale, Grecia-yar-e-dule-dummad nonikoed. \v 21 Ar we-iduale, an bega sogoed, garda-sunsoged-maidgi ibu narmakar-mai. An wemarbo urwenaidgine, unnila Miguelʼbi an-bendaked an nikad. Miguel, be-sorda-bila-onomalad-iduedid.’ ” \c 11 \p \v 1 “Dule-anbo-sunmaknaidi, anga sogdebalid: ‘Media-e-rey-Darío birgagwengus-negdakmaigua, ani an e-nig-ogannononigusad, degi, ani an bendaknonigusbalid.’ ” \ms2 2e. Dad-nakwed-argan-sapiledsikid-rey, degi, dad-nakwed-argan-nuedsikid-reygi sunmaklesad \mr (11:2-35) \p \v 2 “Dule-anbo-sunmaknaidi, anga sogdebalid: ‘Emigindi, an bega ibmar-innikigwad sogoed. Persia-yargine, amba rey walapaa megnonikoed. Wemar-warbaagwad-sorbali, rey-baid megnonikoed. We-rey, bur bule reymar-idualedmarba ibmar-ibed megoed. We-rey, e-ibmar-bukidar-nikadba gargangued-nikunonikile, bela dulemar Grecia-yar-selemaidgi-aibinmalaga imakoed. \p \v 3 ” ’Geb-sorbali, rey-wargwen-buled megnonikoed. We-rey yeer-ganguedgi yar-senonikoed, na e-ibmar-imakbiedba ibmar-imakoed. \v 4 Degi-inigwele, na-nue-yar-semaigusale, e-yar-semaid mamaridoed, geb sogabake e-yar mimilegoed. We-rey, e-waganga e-yar-semaid obegosulid. Deginbali, e-yar-semaid Bab-Dummad e-ibe mamarnonikoed, geb dule-bamaladgala uklegoed. We-rey-iduar-negsesayobi, reymar-sorba-megnonimaloed bar gangued nikuosulid.’ \p \v 5 ”Dule-anbo-sunmaknaidi, anga sogdebalid: ‘Dad-nakwed-argan-nuedsikid-rey gangued-nikarbaa gunonikoed. Degi-inigwele, e-sordamar-bila-onomalad-dummad-gwensak eba bur bule gangued-nika gunonikoed. We-sorda-dummad na e-yar-semaidgi gannarbaa negseoed. \p \v 6 ” ’Birgamar-sikwas-nasadgine, dad-nakwed-argan-nuedsikid-rey, degi, dad-nakwed-argan-sapiledsikid-rey na atonai gumaloed: \p ” ’We-reymar-ebogwad, neg-bogidikid-amimalagala, dad-nakwed-argan-nuedsikid-rey na e-sisgwa dad-nakwed-argan-sapiledsikid-reyga ukoed, nikuegar. Degi-inigwele, we-ibmar igarga-guosulid. Ar rey-sisgwa negseosur guoed. Deginbali, e-sui-rey undar negsemogosulid. Ar ade, rey-sisgwa, e-sui-rey, e-bardakmalad, e-machi, degi, eba-nanaimalad bela oburgwilemaloed.’ \p \v 7 ”Dule-anbo-sunmaknaidi, anga sogdebalid: ‘A-ibagangine, dad-nakwed-argan-nuedsikid-rey-e-sisgwa-ibe, rey-e-gwenad-gwensak rey-gana sunonikoed. Geb we-dule-rey-gan-susadi, e-sordamar-bila-onomaladmala, rey-dad-nakwed-argan-sapiledsikidgi bila-onodagoed. Amar, reyneg-gandik-siidgi ubononikoed, geb bila-onogedgi obinnonimaloed. \p \v 8 ” ’Aginbali, e-ibe Egipto-yarse e-bab-dummagan-bormogi-sobaled, degi, e-ibmar-bamalad-orgi-sobaled, manigi-sobaled, sedbaloed. Geb birgamar-undarsaar dad-nakwed-argan-sapiledsikid-reygi bar bila-onogosulid. \p \v 9 ” ’A-sorbali, dad-nakwed-argan-sapiledsikid-rey, dad-nakwed-argan-nuedsikid-rey-e-yargi doged-imakoenad. Ar degi-inigwele, dad-nakwed-argan-sapiledsikid-rey gannar e-yarse nae dakledagoed.’ \p \v 10 ”Dule-anbo-sunmaknaidi, anga sogdebalid: ‘Geb degine, dad-nakwed-argan-sapiledsikid-rey-e-masmala nue sae-itodmaloed. Geb dad-nakwed-argan-nuedsikid-reygi-bila-onodagega sordamar-bukidar onmakoed. E-machimala e-sordamar-bila-onomaladmala, dad-nakwed-argan-nuedsikid-yar-suega dagoed. Diwar-dummad-noedyobi, bela e-idu-ibmar-bukwad bibisgoed, geb reyneg-gandik-siidse bila-onononikoed. \p \v 11 ” ’Weyob-negguoed-ulale, dad-nakwed-argan-nuedsikid-rey bela-bela uludoed. Geb dad-nakwed-argan-sapiledsikid-reygi bila-ononaoed. Dad-nakwed-argan-sapiledsikid-rey na sordamar-bukidar-nika-inigwele, ese galakuoed. \p \v 12 ” ’Dad-nakwed-argan-nuedsikid-rey na nakwis-itogedbali, na san-dummarba imakdoed, geb miliba dulemar-oburgoed. Degi-inigwele, e-nakwisadi, undar-degisadegu guosulid. \v 13 Ar dad-nakwed-argan-sapiledsikid-rey gannar sordamar-bila-onomalad-bamalad onmakoed. Idualedba bur bule sordamar-bukidar omelogoed, degi, bur gingi-nuegan nikamarbaloed. Geb sikwas birgamar-nasad-sorbali, gannar dad-nakwed-argan-nuedsikid-reygi bila-onononikoed.’ \p \v 14 ”Dule-anbo-sunmaknaidi, anga sogdebalid: ‘Daniel, a-ibagangine, dulemar-bukidar dad-nakwed-argan-nuedsikid-reygi gwisgudamaloed. Igi be negburgan-daksagusa, deyobi be-dulemar-isganamar wemar-abargi naimogoed, degi-inigwele, dad-nakwed-argan-nuedsikid-reygi obinmalosulid. \p \v 15 ” ’Geb degine, dad-nakwed-argan-sapiledsikid-rey nonikoed, degi, neggwebur-galu-matusulid-dikarba arsanyob napa mesoed. Geb we-neggwebur-gandikid ese sulegoed. Dad-nakwed-argan-nuedsikid-sordamar-bila-onomalad abinsamalosulid. Amba e-sordamar-buleganse-bakale, abingwisgumalosulid, ar abinsamalad, sateoed. \p \v 16 ” ’We-rey-neggwebur-suoed na e-itolegedba ibmar-imakoed, ar dule e-abin-imaked, sateoed. Geb yeerdakleged-yargine ambikumaloed. Degi, we-yardi bela gaoed. \p \v 17 ” ’Deginbali, dad-nakwed-argan-sapiledsikid-rey bela-bela gangued-nikadbali, bela-dad-nakwed-argan-nuedsikid-yar-suega danikoed. A-ulale, dad-nakwed-argan-nuedsikid-reybo igar-mesnonikoed. Dad-nakwed-argan-sapiledsikid-rey na e-sisgwa ega ukoenad, adi, dad-nakwed-argan-nuedsikid-rey-e-negsemaid-oberguegar. Degi-inigwele, dad-nakwed-argan-nuedsikid-rey-e-negsemaid oberguosulid. \p \v 18 ” ’Degisoggu, demar-gakaba-neggwebur-bukwamaladgi bila-ononaoed. Degi, bukidar we-neggweburmar ese sulegoed. Degi-inigwele, sordamar-bila-onomalad-e-dummad-gwensak, we-rey-na-san-dummarba-imakdiid obelononikoed. Degidbali, we-rey-bingeguega imakoed. \p \v 19 ” ’A-sorbali, dad-nakwed-argan-sapiledsikid-rey, e-yargi negmar-gandikid-bukwadse gannar nonikoed. Degi-inigwele, we-rey nailikguoed, agi burgwenonikoed, bar amimalosulid. \p \v 20 ” ’Dad-nakwed-argan-sapiledsikid-rey-sorbali, rey-baid megnonikoed. We-rey, na e-yar-semaid ibmar-bukidar-nikuegala, dule-wargwen dulemargi-mani-gaega barmidoed. Degi-inigwele, we-rey sikwas ibagan-nasad-sorbali, oburgwilenonikoed, bila-onolenaidgi burgosulid. \p \v 21 ” ’We-rey-sorbali, dule-isgana negsenonikoed. We-dule gwen reyga megedwilubsulinad. We-dule-isgana, dulemar-baisur-binsabukwa, ukiagwar egi nonikoed. Ibmar-nueganbi-sogedbali dule-yardakar rey-gangi signonikoed. \p \v 22 ” ’Diwar-dummad-noed-ibmar-bukwad-bibisgedaeyobi, we-dule-isgana, e-isdarmalad-e-sorda-bila-onomalad bela oberguoed. Deginbali, dule-dummad-ebo-igar-mesisad oburgwebaloed. \v 23 Dulemar-ebo-igar-mesmaloed ese yardaklegoed, amba ichesaar-sordamar-nika-inigwele, rey-gangi signonikoed. \p \v 24 ” ’We-dule-isgana, dulemar-yar-baidginmalad baisur-binsabukwa egi dognonikoed. E-ibe bur nainu-nuegan-nanaid sunonikoed. E-babgan, degi, e-dadgan-ibmar-imaksasulid imakoed: Bila-onosadgi ibmar-nuegan-susad, e-sordamar-bila-onomaladga mimioed. Neggweburmar-galu-matusur-nikamalad-suega igar-aminai guoed. Ar weyob neg-guoedi, undarsaar-gunai guosulid. \p \v 25 ” ’We-dule-isgana na gargangued-nika-itogedba, degi, na gandikid-nika-itogedba e-sordamar-bila-onomalad-bukidar-abargi dad-nakwed-argan-nuedsikid-reygi bila-onononikoed. Dad-nakwed-argan-nuedsikid-rey e-sordamar-bila-onomalad-bukidar-abargi gandikidba abin-imakoed. Degi-inigwele, egi nakosulid, ar yardakmaloed. \v 26 Amba eba-mas-gundimaladse-bakale, egi aibinmaloed. E-sordamar-bila-onomalad galakumaloed, bukidar burgwemaloed. \p \v 27 ” ’We-reymar-warbogwad, na mese-gwagwengi mas-gunbukwa gumaloed, degi-inigwele, na muchub-muchub naibi-imakedginbi binsabukwa gumaloed. Na muchub-muchub gakansabukwa gumaloed. Ar we-ibmardi ega igarga guosulid, ar ade, amba yoo ibagan-bergued omoed. \p \v 28 ” ’Dad-nakwed-sapiledsikid-rey ibmar-nuegan-bukidar-nika e-yarse gannar nonikoed. Geb degine, Igar-Islidikid-Maidba ibmar imakosulid. E-igar-amisadba ibmar imakoed. Geb sorbali, e-yarse gannar naoed. \p \v 29 ” ’Ar ibagan-megisad-mosale, dad-nakwed-argan-sapiledsikid-rey gannar dad-nakwed-argan-nuedsikid-reygi bila-onononikoed. Ar emigindi, idualeyob bar nakosulid. \v 30 Ar abin-imakega, bila-onoged-urmar-diakined-Quitim-dupginmalad abin-nodagoed, geb dad-nakwed-argan-sapiledsikid-rey we-urmar-dobgudedba sikirmakdoed. Geb Igar-Islidikid-Maid sae-dakdoed. Gannar sorsik-nadapidgi, dulemar-Igar-Islidikid-Maid-obachamaladgi nued-binsaoed. \p \v 31 ” ’We-rey-e-sordamar-bila-onomalad, Bab-Dummadse-goled-neg-oichonai, degi, Bab-Dummadse-goled-neggi neg-gandikidsiid-oichonai gumaloed. Deginbali, bane-bane Bab-Jehováʼga ibmar-ogumakar-uklemalad osulomarbaloed. Geb ibmar-ised Bab-Dummad-ibmar-abesulid ogwismaloed. \p \v 32 ” ’We-rey, nued-dulemarga-sunmakedgi, dulemar-Igar-Maidgi-annadimalad-e-binsaed gaoed. Ar dulemar e-Bab-Dummad-sabgudimaladdi, we-rey-abin ganna-gwisgumaloed, eba ibsaosurmalad. \p \v 33 ” ’Dule-binsaed-ibegan dulemar-bukidar odurdakmaloed. Degi-inigwele, abar es-suidgi oburgwelemaloed, abar soogi ogumaklemaloed, abar bela-ibmar-nikmalad e-ibe-atursamaloed. Abar emar-maiga-gumalaga yar-baidse seledmaloed. \p \v 34 ” ’Abar dule-binsaed-ibegan, balegillearmalale, e-bendakmalad onogwen guoed. Unnila ibmar-abeged-ular, dulemar-bukidar eba atononimaloed. \v 35 Abar dule-binsaed-ibegan-balegillemaloedi, we-wilubdakleged ega bur bule swilidik-imakega guoed, bur nue-inniki-nanadigumalaga guoed, adi, ibagan-bergued-mosale, swilidik gutu-sate gumalagar. A-ibagan-moegala, amba dikasur napid.’ ” \ms2 2f. Dad-nakwed-argan-sapiledsikid-rey na-dukin e-nug-odummoged \mr (11:36-45) \p \v 36 “Dule-anbo-sunmaknaidi, anga sogdebalid: ‘Dad-nakwed-argan-sapiledsikid-rey na ibmar-imakbiedba ibmar imakoed. Na dukin san-dummarbaa imakoed, bab-dummagan-birgi na dummarbaa itogoed. Bab-Dummad-napiragwadgi bela-bela isdar-sunmakdii guoed. Bab-Dummad sabsur-odurdakedsega, e-ibmar-imaked nasgumai guoed. Ar Bab-Dummad na ibmar-imakoed, imakedsegad. \p \v 37 ” ’Dad-nakwed-argan-sapiledsikid-rey na e-dadgan-e-bab-dummagangi binsaosulid, omegan-e-bab-dummagan-bur-nue-sabgudiidgi binsaosulid, deginbali, bab-dummagan-baigangi binsabalosulid. Ar ade, we-bab-dummaganba bur bule na san-dummarbaa imakoed. \v 38 Wemar-anale, we-rey, neg-gandikmalad-e-bab-dummad-nug odummogoed. E-dadgan, we-bab-dummad-nug odummossurmalad. We-bab-dummadga or, mani, akwa-nuegan, ibmar-mani-gargerbamalad ukoed. \p \v 39 ” ’Neggwebur-gandikmalad-susad-bendakegala, sordamar-bab-dummagan-baid-nug-odummodimaladse goloed. We-rey, dulemar-dummadga-maid-magar-e-dakmalad-e-nug odummogoed, dule-bukidarad-e-dummadga onugsaoed, degi, ega nainumar ukbaloed. \p \v 40 ” ’Ar ibagan-bergued-nonikile, dad-nakwed-argan-nuedsikid-rey, dad-nakwed-argan-sapiledsikid-reygi bila-onononikoed. Degi-inigwele, dad-nakwed-argan-sapiledsikid-rey, bila-onoged-ur-napaginedgi, moli-birgi-sii-urwemaladgi, degi, bukidar bila-onoged-ur-diakinmaladgi abin-imakoed. Dad-nakwed-argan-sapiledsikid-rey, burwa-dummad-noedyobi yarmargi ubononikoed, diwar-dummad-noedyobi negmar ese bibisgoed. \p \v 41 ” ’Deginbali, anmar-yar-yeerdaklegedgi ubononimogoed. Bukidar dulemar-yar-baidginmalad ese burgwemaloed. Degi-inigwele, Edom-dulemardi, Moab-dulemardi, egi wakinmaloed. Deginbali, Amón-dulemar bur bule-mergue egi wakinmaloed. \p \v 42 ” ’Dad-nakwed-argan-sapiledsikid-rey-e-sordamar-bila-onomalad, yarmar-baigan-bukidar sunonikoed, Egipto-yarse-bakale, egi onogosulid. \v 43 Egipto-yar-ibe ibmar-ormargi-sobaled, ibmar-manigi-sobaled, degi, bela ibmar-nuegan-nikad suoed. Deginbali, Libia-yar, degi, Etiopía-yar subaloed. \p \v 44 ” ’Degi-inigwele, dad-nakwed-argan-sapiledsik-neg-gunaid, degi, dad-nakwedsik-neg-gunaid gardagan-isgana ese nonikile, bela-bela dobgudoed. Geb degine, bela-bela uludedba ibmar-oberguedgi, degi, dulemar-bukidar-ogilogedgi binsadoed. \p \v 45 ” ’Geb e-dordoneg-dummad, bia demar-nai, degi, bia yar-yeerdakleged-islidikid-sii, amar-imbagi dordoneg soboed. Agi e-ibagan-bergued nonikoed, dule-wargwensaale gwen bendakosulid.’ ” \c 12 \ms2 2g. Ibagan-bergunaidgi neg-gunonikoed \mr (12:1-13) \p \v 1 “Dule-anbo-sunmaknaidi, anga sogdebalid: ‘A-ibagangine, Miguel daklenonikoed. Miguel, baliwiturmar-e-dummadid, degi, be-dulemar-bendakedid. \q1 A-ibagine, nunmaked-dummad nagunonikoed. \q2 We-napneggi dulemar-ambikusad-akale, deyobi nunmaked nagudisulid. \q1 Degi-inigwele, a-ibagangine, bela be-dule-e-nugmar Gardagi-Narmakar-Nanaid bendaklemaloed. \q2 \v 2 A-ibagi, dulemar-bukidar napa-urba-mamaid gannar durgudamaloed: \q1 Abala, degisadegu-dula-gudiguega durgumaloed. \q2 Bamaladdi, degisadegu-binge-itodiguega, degi, surbinsa-itodiguega durgumaloed. \q1 \v 3 Dule-binsaed-ibegana nibneg-gaeyobi, e-nug-ogannoledii guoed. \q2 Igar-innikigwadgi dulemar-odurdakdimaladi, niisgwamar-gaeyobi, degisadegu e-nug-ogannoledii guoed. \p \v 4 ” ’Be, Daniel, we-gayaburba mer be emarga sogo. Garda-dummad-maid ibagan-berguedse be ediar-mesoed. Ar dule-bukidar na gatik-ibmar-wisgubiedbali, baid-baidsik neg-onodii gumaloed.’ \p \v 5 ”Ani, Daniel, an-asabin dule-warbo-gwichi an daksabalid. Wargwena diwar-gakaba gwichid, baiddi diwar-gaka-obakaledgi gwismogad. \v 6 We-ebogwad-wargwenad, diwargi dule-linoʼmor-yoid-gwichidse egisded: ‘We-ibmar-gegerdakleged-guega, ¿bule bangu napi?’ \p \v 7 ”Diwargi-dule-linoʼmor-yoid-gwichid nibnegse argan-onaksad, geb Dule-Degisadegu-Dula-Maid-nuggi ise-sogar imaksad: ‘Birgapaa-negabar napid. Dule-islidikidmalad-e-balegilleged-bergusadse, bela we-ibmar gunonikoed.’ \p \v 8 ”Ani Daniel, weyob-ibmar-sogsadi an itosanad, ar degite, an magar-itossulid. Degisoggu, an ese egisdesunnad: ‘An-dummad, bela weyob ibmar-gusad-sorbali, ¿igi neg-guoe?’ \p \v 9 ”Dummad-linoʼmor-yoid an-abin-imaksad: ‘Daniel, mer be bukib-binsae, igi be emisgwa-gudii, na deyob be gudii sae. Ar bela we-ibmarmar dule wisguosulid, ibagan-berguedse dukuar megoed. \v 10 We-ibmar-soglesadgi dule-bukidar wilemaloed. A-sorbali, bur swilidik gunonimaloed, bur islidik gunonimaloed, degi, bur dule-nued gunonimaloed. Dule-isganamardi, amba na e-ibmar-isgana-imakdii gumaloed. Dule-isganamala, we-neg-gunaid magar dakmalosulid. Ar dule-binsaed-ibegandi, bela magar negdakmaloed. \p \v 11 ” ’Bane-bane-ibmar-ogumakar-ukleged osulolenonikid-iba-akale, geb Bab-Dummadse-goled-neggi ibmar-ised Bab-Dummad-ibmar-abesulid-ogwismaloedse, ibagan miligwen dulataled-ilabo gaka dulabake-gakambe (1,290) naguoed. \v 12 Dule bensuli iba-miligwen dulataled-ilapaa gaka durgwen-gakambe-gakatar (1,335) edarbedigusadgi, ise-nued binsalesad. \p \v 13 ” ’Bedi, Daniel, mer be galakuo. Be-ibagan-berguedse be dobsuligudii imako. Ar ibmar-bega-sabolemaid-abingaegala, bedi ibagan-bergunonikile, gannar burgwarmalad-abargi be gwisgunonikoed.’ ”