\id LUK \h SAN LUCAS \toc1 JAU²³ TSEI²³ I⁴A⁴SAG⁴ CA¹ \toc2 SAN LUCAS \toc3 Lc. \mt1 JAU²³ TSEI²³ I⁴A⁴SAG⁴ CA¹ \c 1 \s1 Nei² quieh¹ ua⁵sag² ma²jyi³ la³ \p \v 1 Hnei³ Tio³², jeun⁴³ chie³ ma³a⁴sag⁴ ma²jyi³ ma⁵con³ la⁴conh⁴ con³ la⁴jeg³⁴ i⁴a⁴leg³⁴ jen² si³reunh⁴ˉ¹ nei² quieh¹ Jesucristo; \v 2 a⁴sag⁴ a³hain⁴ tionh² la⁴conh⁴ a⁴he⁴ a³a⁴teg⁴ nei² i²con²³ Jesús liah⁴ma²ra⁴lie⁵, jian³ a³a⁴hleh⁴ jau²³ quieh¹i³ tionh². \v 3 Jon³ a⁴júan³⁴ˉ⁴ co³hei²tsei³ liah⁴ i⁴sag¹ˉ⁴ con³ ma²jyi³ i²conh²ˉ³, Tio³², ma⁵con³ la⁴conh⁴ con³ ta⁵ma³a⁴ŋang³⁴ˉ⁴ la⁴jeg³⁴ i⁴a⁴leg³⁴ liah⁴ma²ra⁴lie⁵ ta¹huan³². \v 4 A⁴sag³⁴ˉ⁴ i⁴la³ canh⁴a² li⁴ñih¹ˉ³ i⁴chie⁴³ jau²³ jon³ i⁴ra⁵tangh³ˉ³. \s1 A⁴júan⁴ jan³ ángel jau²³ i⁴li⁴sian³ Juan³ Tei³² \p \v 5 Jian³ liah⁴, con³ma²lang⁴³ Herodes re¹ húa³⁴ Judea, ma²sian³ jan³ m³chie³ a³sain³ Zacarías, a³hein² jen² co⁴hna³ a³ti²quian³ jm³i⁴sain³ Abías. I² a³don⁵ quian¹i³ ma²sain³ Be¹, a³lang⁴³ jeun³ Reun²³. \v 6 Li⁵uan⁴i³ la⁴jon³ tsein³⁴i³ ta⁵nei² Jon⁴dai¹, ma³tei⁵i³ la⁴jeg³⁴ heih⁴³ quieh¹ Se³ño²³. \v 7 Jian³ a⁵sian⁴³ a³jon⁴³i³ sian³, quie¹ sa⁴can²³ a³don⁵ Be¹ yein³, jian³ ma³a⁴yinh³ pi²³i³ tionh². \p \v 8 I² jon³ ne⁵, con³ jm² ma²si²júan³ Zacarías ta¹ quieh¹ m³chie³ ta⁵nei² Jon⁴dai¹, quie¹ a⁴tyie³⁴ jm² a⁴teg⁴ hna³i³ tionh². \v 9 Jian³ liah⁴i² tang²³ jm³chie³ tionh² coh²i³ jeu³ m⁴cm³², hain³ teg³⁴ quieh¹, jon³ a⁴teg⁴ quieh¹ Zacarías i⁴si⁵hei⁴i³ con³ je¹sieh³² i²hen² cuah³ i⁴si⁵jein³i³ sein³. \v 10 I² la⁴jang³⁴ a³jeu³ ne⁵, ti²tionh²i³ jo³² ta⁵ca³hna³² ti²mh²i³ Jon⁴dai¹ o²ra³ jeng³i³ sein³. \v 11 Jon³ a⁴ma⁴jnia³² jan³ ángel quian¹ Jon⁴dai¹ i²con²³ Zacarías, a³a⁴no³ jo³² ta⁵chie³⁴ ni²hyie⁴ i²jeng³i³ sein³. \v 12 I² con³ma²a⁴je³ Zacarías, ta² a⁴tanh⁴³ tsei⁴³i³, yi⁴hang³²i³. \v 13 Jon³ a⁴juah⁴ ángel i²con²³i³: \p ―A⁵júan³ hnei³ canh⁴³, Zacarías; quie¹ ma³a⁴nau⁴ Jon⁴dai¹ jau²³ quianh³ˉ³. Jian³ tieh²la³ can³⁴ Be¹ i³cúah³ˉ³ jan³ a³jonh³ˉ³. I² jm³i⁴sain³ yein³ hain⁴ ma²sainh²ˉ³ Juan²³. \v 14 Jian³ ta² co³hyon²³tsei³ sianh³ˉ³ lei⁴ la⁴teg⁴i² ma³cuan²³i³, jian³ jeun⁴³ chie³ sang²³ liah⁴ lei⁴ si³hyonh³i³; \v 15 quie¹ eu⁴³ júanh⁴³i³ lei⁴ ta⁵nei² Jon⁴dai¹. Jian³ a⁵sia³ jm³ i⁴li⁴hain⁴³i³ hangh³i³, jian³ hlion⁴ ua³pei⁴ quieh¹ M⁴tyi⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹ can³⁴i³ la⁴teg⁴i² ra⁴lie⁵ jie³ sie²³i³ jian³ coh⁵ jon³ liah⁴. \v 16 Jian³ júan³⁴ hei⁴i³ i⁴jainh³ jeun⁴³ chie³ Israel nei² ta⁵i²con²³ Se³ño²³ Jon⁴dai¹ quian¹. \v 17 Chie³⁴ Juan²³ ne³ ñeih³² naih⁵i² jia²³ Se³ño²³, i⁴lain⁴i³ liah⁴ ma²lang⁴³ I³lie²³, i⁴ma⁵tyan³i³ hnai³qui³ i²con²³ a³si²tang³ jian²³ jon⁴³segh³², jian³ i⁴júan³⁴i³ i⁴ma⁴tei⁵ a³sa⁴naih¹ tionh² i⁴hleh⁵i³, canh⁴a² ma²tionh² la⁴jang³⁴ a³jeu³ re³ i⁴hyein⁵i³ Se³ño²³ la⁴teg⁴i² ma³ja²³i³. \p \v 18 I² jon³ a⁴ŋang⁴ Zacarías i²con²³ ángel: \p ―¿Liah⁴a² lei⁴ i⁴ne³ i²con²³ˉ⁵, lainh⁴ˉ³? Quie¹ ma³a⁴yinh³pa² jnia⁴, jian³ ma³a⁴yinh³pa² a³don⁵ quian³⁴ˉ⁴ liah⁴. \p \v 19 Conh⁴liah⁴ a⁴juah⁴ ángel liah⁴: \p ―Bie¹pa² sain³ jnia⁴, si²sainh⁴³ˉ⁴ ta⁵nei² Jon⁴dai¹, a³a⁴sai⁴ jnia⁴ i⁴ni³hlenh⁵ˉ⁵ hnei³ i⁴ni³jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ jau²³ tsei²³ la³. \v 20 I² jon³ ne⁵, nei² quieh¹ i⁴sa⁴hainh⁴ˉ³ jau²³ la³, jon³ li⁴conh²ˉ³ i⁴so⁵li⁴hleh²ˉ³ la⁴teg⁴ jm² i⁴li⁴tei⁴³ la⁴jeg³⁴ i⁴ne³. Quie¹ la⁴teg⁴i² ma³a⁴teg⁴ jm² quieh¹, hniah³ li⁴tei⁴³. \p \v 21 Ta¹la⁴ jon³ ti²tionh² chie³ jeun⁴³ hain⁴ ti²jian⁴³i³ Zacarías, jian³ ta² co³ ŋo³⁴ tsei⁴³i³ tionh² quie¹ a⁴len⁴i³ i²hen² cuah³ jon³. \v 22 I² con³ma²ua⁵hag⁴³i³ ne⁵, a⁵sie⁴³ li⁴hlenh⁴³i³ a³hain⁴ tionh²; jon³ ra⁵laih² chie³ jeun⁴³ hain⁴ i⁴sia³ con³ i⁴ma⁴jnia³² i²con²³i³ i⁴a⁴je³⁴i³ i²hen² cuah³ jon³. Quie¹ hleh²i³ con⁴juah⁴ i⁴júan³i³ lei³ jeu³ si¹cúa³, i² la⁴ne³ ra⁵con²i³. \p \v 23 I² con³ma²a⁴tyie³⁴ jm² i⁴ua⁵hag⁴³ Zacarías ta¹ i⁴jeng³i³ sein³ cuah³ jon³, jon³ ŋah³i³ jauh³² quieh¹. \v 24 I² coh⁵ jon³ a⁴can³⁴ a³don⁵ Be¹ quian¹i³ yein³, jian³ ta¹la⁴ hña⁴ segh³ a⁴cua⁴ Be¹ jauh³² i⁴so⁵ua⁵hag⁴³i³, a⁴juah⁴i³: \p \v 25 ―A⁴júan⁴ Jon⁴dai¹ la⁴la³ i²con²³ˉ⁵ tieh²la³ canh⁴a² so⁵hleh³ chie³ hlagh³² i²con²³ˉ⁵. \s1 A⁴júan⁴ jan³ ángel jau²³ i⁴li⁴sian³ Jesús \p \v 26 Liah⁴ma²jñi⁴ segh³ jon³, jon³ a⁴sain⁴ Jon⁴dai¹ ángel Bie¹ hain⁴ la⁴teg⁴ con³ jeu³ sain³ Nazaret, nie⁴³ húa³⁴ Galilea, \v 27 i²con²³ jan³ a³m⁴ yin³ a³sain³ Ma³rei², a³ma³a⁴leg³⁴ re³ i⁴sanh⁴i³ jian²³ jan³ a³ñih³ a³sain³ Se¹, a³lang⁴³ jeun³ re¹ Da³vei²³. \v 28 Jon³ a⁴hei³⁴ ángel i²cua⁴³ a³m⁴ hain⁴, a⁴cúa⁴i³ dai¹, a⁴juah⁴i³: \p ―¡Ta² hlion⁴ i⁴tsei³⁴ tsei⁴³ Jon⁴dai¹ a⁴júan⁴i³ i²conh²ˉ³! Quie¹ jianh²ˉ³ Se³ño²³; jian³ ta² tsei³⁴ jm² renh³ˉ³ la⁴conh⁴a² la⁴jang³⁴ a³m⁴. \p \v 29 I² con³ma²a⁴je³⁴ Ma³rei² jian³ a⁴nau⁴i³ jau²³ jon³, ta² co³ a⁴jainh⁴³i³, sa⁴ñi³i³ henh⁴ hnie³⁴ ra³juah⁴ i⁴jon³. \v 30 I² jon³ a⁴juah⁴ ángel hain⁴: \p ―Hnei³ Ma³rei², a⁵júan³ hnei³ canh⁴³, quie¹ eu⁴³ teg³ tsei⁴³ Jon⁴dai¹ liah⁴ júanh³ˉ³. \v 31 I² jon³ ne⁵, quie¹ hlianh⁴ˉ³, i⁴li⁴sian³ jan³ a³jonh³ˉ³, a³hain⁴ a³ma²sainh²ˉ³ JESÚS. \v 32 Ta² júanh⁴³ a³hain⁴ lei⁴, jian³ teh³i³ a³hain⁴ A³jon⁴³ Jon⁴dai¹ Júanh⁴³; jian³ júan³⁴ Se³ño²³ Jon⁴dai¹ i⁴lain⁴ a³hain⁴ re¹ liah⁴ ma²lang⁴³ re¹ Da³vei²³ sa¹jeun³ quieh¹i³. \v 33 I² la⁴ne³ júan³⁴i³ heih⁴³ i²con²³ la⁴jang³⁴ sa¹jeun³ quian¹ Ja³co²³ i⁴sa⁴ton³ jm² ua²tya⁴³, jian³ sa⁴legh⁴ ua²a⁴toh⁴ heih⁴³ quieh¹i³. \p \v 34 I² Ma³rei² ne⁵, a⁴ŋang⁴i³ i²con²³ ángel, a⁴juah⁴i³: \p ―¿Liah⁴a² lei⁴ i⁴ne³? Quie¹ a⁵sian⁴³ a³ñih³ ma³jian²³ˉ⁵. \p \v 35 I² jon³ a⁴juah⁴ ángel: \p ―Quie¹ lei⁴ con⁴juah⁴ i⁴jia²³ M⁴tyi⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹ i²conh²ˉ³, jian³ con⁴juah⁴ ua³pei⁴ quieh¹i³ i⁴si⁵hei⁴ i²conh²ˉ³. I⁴jon³ teh³i³ A³peih¹ A³hen² a³li⁴sian³ hain⁴ A³jon⁴³ Jon⁴dai¹. \v 36 Jian³ a³don⁵ Be¹ reunh³ˉ³ liah⁴, ma³ua²quian³i³ yein³ ta⁵a⁴yinh³i³; ma³han⁴³i³ segh³ jñi⁴ ua²chieh¹i³ tieh²la³, a³hain⁴ a³ma²teh²i³ a³sa⁴sian³ a³jon⁴³. \v 37 Quie¹ i¹con³ a⁵sia³ i⁴sia³ juah⁴ i⁴sa⁴li⁴júan³⁴ Jon⁴dai¹. \p \v 38 I² jon³ a⁴juah⁴ Ma³rei²: \p ―Jnia⁴pa² a³cúa²³ cúa³tag³² i²con²³ Se³ño²³. Ua²lei⁴ i²con²³ jnia⁴ la⁴jeg³⁴ jau²³ si²quianh²ˉ³ ne³. \p Jon³ ŋah³ ángel hain⁴. \s1 Ñei² Ma³rei² ni²jen³²i³ Be¹ reunh¹ \p \v 39 Jian³ ma²jon³ ŋo³⁴ Ma³rei² ta¹tia⁴ hion²³ con³ jeu³ ta⁵je¹sieh³² mah⁴ húa³⁴ Judea. \v 40 Jon³ a⁴tyie³⁴i³ jauh³² quieh¹ Zacarías, jian³ a⁴cúa⁴i³ dai¹ i²con²³ Be¹. \v 41 I² con³ma²a⁴hyei⁴ Be¹ hain⁴ dai¹ i⁴a⁴cúa⁴ Ma³rei², ta² ua⁴nei³² yein³ hein²i³, jian³ hlion⁴ ua³pei⁴ quieh¹ M⁴tyi⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹ quian³ Be¹. \v 42 Jon³ a⁴hleh⁴i³ tia⁴, a⁴juah⁴i³: \p ―Ta² tsei³⁴ jm² renh³ˉ³ la⁴conh⁴a² la⁴jang³⁴ a³m⁴, jian³ ta² tsei³⁴ jm² li⁴ren³ yein³ quianh³ˉ³ a³li⁴sian³. \v 43 ¿I² hain³ jnia⁴ a⁴niah³ˉ³ ya³jeh³²ˉ³, quie¹ hnei³pa² langh⁴³ sie²³ Se³ño²³ quian³⁴ˉ⁴? \v 44 Quie¹ con³ma²a⁴nau³⁴ˉ⁴ jau²³ quianh³ˉ³ i⁴a⁴cúah³²ˉ³ jnia⁴ dai¹, liah⁴ma²jon³ a⁴ua⁴nei³² yein³ hein³⁴ˉ⁴ i⁴si³hyonh³i³. \v 45 Jian³ ta² tsei³⁴ jm² renh³ˉ³ quie¹ ra⁵hainh⁴ˉ³, quie¹ li⁴tei⁴³ la⁴jeg³⁴ jau²³ i⁴ni²sai¹ hnei³ Se³ño²³. \p \v 46 I² jon³ a⁴juah⁴ Ma³rei²: \q1 Júan³⁴ˉ⁴ júanh⁴³ Se³ño²³, \q1 \v 47 jian³ si³hyonh³ m⁴tyi⁴ quien⁴ˉ⁴ i²con²³ Jon⁴dai¹ A³lie³ jnia⁴. \q1 \v 48 Quie¹ a⁴je³i³ jnia⁴ i⁴cúa³⁴ˉ⁴ cúa³tag³⁴ i²con²³i³ i⁴ti⁴ñei³ˉ⁴. \q1 Jian³ ta⁵i²chie³⁴ la³ hleh³ la⁴jang³⁴ chie³ a³si⁵cúan³ i⁴eu⁴³ tsei³⁴ jm² ra⁵ren³ˉ⁴. \q1 \v 49 Quie¹ ta² pain⁴ ua³júah² a⁴júan⁴ Jon⁴dai¹ i²con²³ˉ⁵, a³hain⁴ a³li⁴júan³⁴ la⁴jeg³⁴. \q1 Eu⁴³ hen² jm³i⁴sain³i³. \q1 \v 50 Jian³ jieh⁴ ñei⁴ tsei⁴³i³ sa⁴ton³ jm² ua²tya⁴³ \q1 i²con²³ la⁴jang³⁴ a³ma³co⁴³ quieh¹i³. \q1 \v 51 Jian³ ma³a⁴júan⁴i³ ua³júah² pain⁴ con⁴juah⁴ ua³pei⁴ quieh¹i³; \q1 jian³ a⁴júan⁴i³ i⁴sa⁴quein⁴³ co³hei²tsei³ quieh¹ a³ti²ron⁴. \q1 \v 52 Jian³ a⁴húan⁴³i³ a³canh² a³ti²lang⁴³ ta¹, \q1 jian³ a⁴sionh³i³ a³ti⁴ñei³ ta⁵yeih³². \q1 \v 53 Jian³ a⁴cúa⁴i³ hlion⁴ i⁴tsei³⁴ i²con²³ a³sa⁴sia³ quieh¹, \q1 jian³ a⁴ton³⁴i³ pagh⁴³ a³jlanh². \q1 \v 54 A⁴ma⁴hon³²i³ a³jeu³ Israel quian¹, a³lang⁴³ a³cúa²³ cúa³tag³² i²con²³i³, \q1 i⁴joh³ ñei⁴ tsei⁴³i³ i²con²³i³, \q1 \v 55 liah⁴ ma²a⁴cúa⁴i³ jau²³ ho³² i²con²³ A³brang²³ jmai³sie²³ˉ¹, \q1 jian³ i²con²³ sa¹jeun³ quian¹i³ i⁴sa⁴legh⁴ ua²ua⁴jeu³². \p \v 56 I² jon³ a⁴jian⁴ Ma³rei² hain⁴ on³ segh³ jauh³² quieh¹ Be¹, coh⁵ jon³ a²ma⁴ ŋah³i³ jauh³² quieh¹. \s1 Ra⁵sian³ Juan³ Tei³² \p \v 57 I² con³ma²a⁴teg⁴ segh³ yein³ quian¹ Be¹, jon³ ra⁵sian³ jan³ yein³ ñih³. \v 58 I² con³ma²ra⁵ñi³ la⁴jang³⁴ a³tionh² hlonh²i³ jian³ jon²reunh¹i³ i⁴hlion⁴ i⁴tsei³⁴ tsei⁴³ Jon⁴dai¹ a⁴júan⁴ i²con²³ hei⁴i³, jon³ a⁴júan⁴i³ si³hyonh³i³ tionh² jian²³i³. \v 59 I² con³ma²a⁴teg⁴ jña³⁴ jm² ra⁵sian³ yein³, jon³ ua⁵ma⁵tei³²i³ lai²³ i⁴gm² he³²i³, jian³ ma²hnie³⁴i³ ma⁵sain³ yein³ Zacarías, liah⁴i² sain³ jmai³i³. \v 60 I² a⁴juah⁴ sie²³ yein³ ne⁵: \p ―A⁵sia³ ma²sain²ˉ¹ la⁴ne³; Juan²³pa² li⁴sain³i³. \p \v 61 I² a⁴juah⁴ a³hain⁴ tionh² ne⁵: \p ―¿E⁴le³⁴? Jian³ i¹jan³ jon³reunh³ˉ³ sa⁴sain³ la⁴ne³. \p \v 62 Ma²jon³ a⁴ŋangh³i³ jmai³ yein³ i⁴júan³i³ lei³ jeu³ si¹cúa³i³ liah⁴ hnie³⁴i³ ma⁵sain³i³. \v 63 Jon³ a⁴m⁴ jmai³i³ con³ jo³²hma³ peih¹, a⁴sag⁴i³, a⁴juah⁴i³: “Juan²³pa² li⁴sain³i³.” Ta² co³ ŋo³⁴ tsei⁴³ la⁴jang³⁴ a³hain⁴ tionh². \v 64 Jian³ liah⁴ma²jon³ a⁴hleh⁴ Zacarías liah⁴ i⁴seg³⁴, i⁴a⁴ra⁵hua³² o¹segh³²i³, a⁴júan⁴i³ júanh⁴³ Jon⁴dai¹. \v 65 Ta² hlion⁴ joh³ tsei⁴³ la⁴jang³⁴ a³tionh² hlonh²i³, jian³ ra⁵sia³ jau²³ jon³ la⁴tan² je¹sieh³² mah⁴ húa³⁴ Judea. \v 66 Jian³ la⁴jang³⁴ a³a⁴nau⁴ jau²³ jon³, a⁴júan⁴i³ co³hei²tsei³ naih⁵ m⁴tyi⁴ quieh¹, a⁴juah⁴i³: \p ―¿Hain³ pi² chie³ a³peih¹ ne³, liah²? \p Jian³ chie⁴³pa² lei³ jnia⁴ ma³ho³² Jon⁴dai¹ quieh¹i³. \s1 A⁴hleh⁴ Zacarías jau²³ i⁴si⁵lei⁴ \p \v 67 Jian³ hlion⁴ ma⁴ho³² M⁴tyi⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹ quieh¹ Zacarías, jmai³ yein³, i⁴a⁴hleh⁴i³ jau²³ la³, a⁴juah⁴i³: \q1 \v 68 Ta² júanh⁴³ Se³ño²³ Jon⁴dai¹ quian¹ a³jeu³ Israel, \q1 quie¹ cuan³⁴i³ i⁴lion⁴³i³ a³jeu³ quian¹. \q1 \v 69 Quie¹ ma³a⁴cúan⁴³i³ jan³ a³júanh⁴³ A³lie³ jnia¹, \q1 a³ja²³ jeun³ re¹ Da³vei²³ a³a⁴cúa⁴ cúa³tag³² i²con²³i³. \q1 \v 70 Liah⁴i² a⁴hleh⁴i³ con⁴juah⁴ jau²³ i⁴a⁴hleh⁴ a³sain² quian¹i³ a³a⁵han² liah⁴ma²ra⁴lie⁵: \q1 \v 71 i⁴lie⁴³i³ jnia¹ i²con²³ la⁴jang³⁴ a³hie²³ jian³ i²con²³ a³hnie³⁴ júanh¹ˉ¹. \q1 \v 72 I² la⁴ne³ joh³ ñei⁴ tsei⁴³i³ nei² quieh¹ jmai³sie²³ˉ¹, \q1 i⁴ma⁴tei⁵i³ jau²³ ho³² hen² quieh¹. \q1 \v 73 Quie¹ i⁴ne³pa² jau²³ ho³²i³ i⁴a⁴cúa⁴i³ i²con²³ \q1 A³brang²³ jmai³sie²³ˉ¹ i⁴ma⁴tei⁵i³ i²con²³ jnia¹, \q1 \v 74 i⁴lie⁴³i³ jnia¹ i²con²³ a³ti²hie²³, \q1 canh⁴a² la⁴jon³ li⁴ma²con³²i³ jnia¹ i⁴sa⁴can⁴³ˉ¹, \q1 \v 75 jian³ i⁴cúanh¹ˉ¹ jian³ i⁴júan³ˉ¹ i⁴tsei³⁴ ta⁵nei²i³ la⁴conh⁴ jm² i⁴sian³ˉ¹. \q1 \v 76 Jian³ hnei³ a³peih¹ quian³⁴ˉ⁴, te³⁴ hnei³ chie³ tionh² a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹ Júanh⁴³, \q1 quie¹ cúah²ˉ³ ñeih³² ta⁵nei² Se³ño²³ i⁴júanh²ˉ³ re³ jeu³ quieh¹i³; \q1 \v 77 i⁴ua²saih³²ˉ³ la⁴jang³⁴ a³jeu³ quian¹i³ i⁴lie⁴³ Jon⁴dai¹ quieh¹i³, \q1 jian³ i⁴hain³⁴i³ chie³² quieh¹i³, \q1 \v 78 con⁴juah⁴ i⁴eu⁴³ joh³ ñei⁴ tsei⁴³ Jon⁴dai¹ quian⁴ˉ¹, \q1 quie¹ sain³⁴i³ jan³ i²con²³ˉ¹ a³lang⁴³ liah⁴i² leg⁴³ joh¹ hyie³ tei⁴³i² a⁴jnia³⁴, \q1 \v 79 canh⁴a² tagh³ joh¹ i²con²³ a³tionh² i²naih³ jian³ jeu³ jaun⁴, \q1 canh⁴a² han⁵ˉ¹ jeu³ tsei²³ i⁴si³hyonh³ˉ¹. \p \v 80 Jon³ ma³si³cúan³ yein³ jian³ i⁴ŋang⁴i³ nei² quieh¹ m⁴tyi⁴. Jon³ ua⁵cua³i³ con³ i²a⁵sian⁴³ a³sian³ liah⁴i² a⁴tyie³⁴ jm² i⁴ma⁵jnia³²i³ i²con²³ a³jeu³ Israel. \c 2 \s1 Ra⁵sian³ Jesús \r (Mt. 1.18‑25) \p \v 1 Jain³ jon³ a⁴júan⁴ gobierno Augusto César heih⁴³ i⁴si⁵hon¹ chie³ pa³dron²³ la⁴tan² m⁵cu³. \v 2 Jon³ pi¹ ra⁴lie⁵ censo a⁴júanh³i³, con³ma²lang⁴³ Cirenio si²mah⁴ tyein² quian¹ húa³⁴ Siria. \v 3 Jon³ ua⁵han² la⁴jang³⁴ ua⁵tion³²i³ jyi³ conh⁴ con³ jeu³ co²³i³. \v 4 I² jon³ ua⁵hag⁴³ Se¹ jeu³ Nazaret nie⁴³ húa³⁴ Galilea, ŋo³⁴i³ ta⁵húa³⁴ Judea teg⁴ jeu³ Belén, jeu³ co²³ re¹ Da³vei²³, quie¹ lang⁴³i³ sa¹jeun³ Da³vei²³, \v 5 ua⁵han²i³ jian²³ Ma³rei² ua⁵tion³²i³ jyi³, quie¹ ma³a⁴leg³⁴ re³ i⁴sanh⁴i³ tionh². I² Ma³rei² ne⁵, ua²chieh¹i³. \v 6 Jian³ con³ma²tionh²i³ i²jon³, jon³ a⁴teg⁴ segh³ i⁴li⁴sian³ yein³ quian¹i³. \v 7 Jon³ ra⁵sian³ jan³ yein³ ñih³ a³nai² quian¹i³. I² jon³ a⁴lion³i³ a²hag²³, jian³ a⁴quion³i³ joh⁴³ a²úan⁴³ queuh³ a²cua³², quie¹ so⁵jo³ jauh³² i²jian²³ chie³. \s1 Ma⁴jnia³² ángel i²con²³ a³ti²hion⁴³ a⁵a³siah³ \p \v 8 Jian³ ma²ti²tionh² a³ti²hion⁴³ a⁵a³siah³ hloh³² jeu³ Belén jon³, je¹nai³ jon³. \v 9 I² con³ a⁴la³ ma⁴jnia³² jan³ ángel quian¹ Jon⁴dai¹ i²con²³i³ tionh², jian³ a⁴tangh⁴i³ joh¹ quieh¹ Se³ño²³ tionh²; jian³ ta² yi⁴hang³²i³. \v 10 I² jon³ a⁴juah⁴ ángel: \p ―A⁵júan³ hnei³ canh⁴³ tionh²ˉ³, quie¹ quian³²ˉ⁴ jau²³ tsei²³ i²conh²ˉ³ tionh²ˉ³, i⁴jon³ lei⁴ si³hyonh³ la⁴jang³⁴ a³jeu³ hlion⁴ mai²³. \v 11 Quie¹ ne³⁴ ra⁵sian³ jan³ A³lion³ chie³, jeu³ co²³ re¹ Da³vei²³, a³hain⁴ a³lang⁴³ Re¹ CRISTO. \v 12 Jian³ canh⁴a² li⁴ñih¹ˉ³ tionh²ˉ³, la⁴la³ jenh³²ˉ³: jenh³²ˉ³ yein³ a³ra³hein² joh⁴³ a²úan⁴³ queuh³ a²cua³², a³ra³lion³ a²hag²³. \p \v 13 Jian³ con³ a⁴la³ ma⁴jnia³² jeun⁴³ lio⁴mai²³ ángel quian¹ ñi⁴jeu⁵ jian²³ ángel hain⁴, a³ti²júan³ júanh⁴³ Jon⁴dai¹, ti²hleh²i³: \q1 \v 14 ¡Ta² júanh⁴³ Jon⁴dai¹ si³lei⁴ ñi⁴jeu⁵, \q1 jian³ ua²tionh² chie³ tai³² a³tionh² nei² cuah³²húa³⁴ la³ con⁴juah⁴ i⁴tsei³⁴ tsei⁴³ Jon⁴dai¹ i²con²³i³! \p \v 15 Jian³ con³ma²ŋah³ la⁴jang³⁴ ángel hain⁴ ta⁵ñi⁴jeu⁵ tionh², jon³ a⁴juah⁴ a³ti²hion⁴³ a⁵a³siah³ hain⁴ i²con²³ a³jan³ jan³ jon²reunh¹: \p ―Ma³²ˉ¹ teg⁴ Belén, ma⁵niah³²ˉ¹ i⁴a⁴leg³⁴ i⁴ma⁴jnia³² Se³ño²³ i²con²³ˉ¹. \p \v 16 Jon³ ua⁵han²i³ ta¹tia⁴ hion²³ tionh², i² jon³ a⁴chianh¹i³ Ma³rei² jian²³ Se¹, jian³ yein³ a³ra³hein² joh⁴³ a²úan⁴³ queuh³ a²cua³². \v 17 I² con³ma²a⁴je³i³, jon³ a⁴tya⁴i³ jau²³ tionh² i⁴a⁴sag⁴³ ángel quieh¹i³ nei² quieh¹ yein³. \v 18 Jian³ ta² co³ ŋo³⁴ tsei⁴³ la⁴jang³⁴ a³a⁴nau⁴ jau²³ i⁴a⁴tya⁴ a³hion⁴³ a⁵a³siah³ hain⁴ tionh². \v 19 I² Ma³rei² hain⁴ ne⁵, hlion⁴ co³hei²tsei³ júan³i³ nei² la⁴jeg³⁴ i⁴jon³ naih⁵ m⁴tyi⁴ quieh¹ la⁴jeg³⁴ nie⁴³. \v 20 Jon³ ua⁵han² la⁴jang³⁴ jeu³² a⁵a³siah³ hain⁴, i⁴ti²júan³i³ júanh⁴³ Jon⁴dai¹ jian³ i⁴ti²cúa²³i³ ti²hmah³² i²con²³i³ jeu³ ŋah³i³, nei² quieh¹ la⁴jeg³⁴ i⁴a⁴je³⁴i³ jian³ i⁴a⁴nau⁴i³, liah⁴ ma²a⁴juah⁴ ángel i²con²³i³. \s1 Ni²cúanh³²i³ Jesús joh⁴³ cúa³ Jon⁴dai¹ cuah³júah² \p \v 21 Liah⁴ma²jña³⁴ jm² ra⁵sian³ yein³, jon³ a⁴ma⁴tei⁵i³ lai²³ i⁴gm² he³²i³, jian³ a⁴ma⁴sain³i³ yein³ JESÚS, quie¹ la⁴ne³ a⁴juah⁴ ángel liah⁴ma²ra⁴lie⁵ naih⁵i² can³⁴i³. \p \v 22 I² con³ma²ua⁴jeu³² jm² i⁴júan³⁴i³ con⁴juah⁴ lai²³ quieh¹ M³se²³ canh⁴a² so⁴heinh⁵i³, jon³ jian³i³ yein³ ta⁵ Jerusalén ua⁵cúanh³²i³ i²con²³ Jon⁴dai¹, \v 23 la⁴jon³ liah⁴i² ra³sag² lai²³ quieh¹ Se³ño²³, ra³juah⁴: “La⁴jang³⁴ yein³ ñih³ a³ra⁴lie⁵ cuan⁴, hniah³ tanh⁴³i³ joh⁴³ cúa³ Jon⁴dai¹.” \v 24 Jian³ jian³i³ jah⁴ a³ua⁵jain³i³ liah⁴i² ra³juah⁴ lai²³ quieh¹ Se³ño²³: “Hniah³ jang³⁴i³ on³⁴ a²jau³pe²³ jian³ o⁴ on³⁴ a⁵ta³cuah³.” \p \v 25 I² jon³ ne⁵, ma²sian³ jan³ a³don⁵ a³sain³ Simeón Jerusalén ma²jon³, jan³ chie³ tsein²³, a³ni²taih⁴³ a³jian²³ jm² i⁴lion⁴³ Jon⁴dai¹ a³jeu³ Israel; jian³ hlion⁴ ua³pei⁴ quieh¹ M⁴tyi⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹ quian³i³. \v 26 Jian³ ra⁵ñi³i³ con⁴juah⁴ co³hei²tsei³ i⁴a⁴cúa⁴ M⁴tyi⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹ i⁴sa⁴jaun⁴i³ naih⁵i² sa⁴jen³i³ A³ya⁴lion³² Chie³ hain⁴ a³sain³⁴ Jon⁴dai¹. \v 27 Jon³ a⁴tyie³⁴i³ cuah³júah² con⁴juah⁴ i⁴ya¹te²³ M⁴tyi⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹; con³ma²a⁴tyie³⁴ jmai³sie²³ yein³, jian³i³ yein³ Jesús cuah³júah² i⁴júan³⁴i³ con⁴juah⁴ lai²³ quieh¹ M³se²³, \v 28 jon³ a⁴tang⁴ Simeón yein³, a⁴júan⁴i³ júanh⁴³ Jon⁴dai¹, a⁴juah⁴i³: \q1 \v 29 I² tieh²la³ ne⁵, hnei³ Se³ño²³, ma³li⁴cúah²ˉ³ jeu³ i⁴jaun⁴ˉ⁴ a³cúa²³ cúa³tag³² i²conh²ˉ³ i⁴si³hyonh³ˉ⁴, \q1 quie¹ ma³ra⁵tei⁴³ jau²³ quianh³ˉ³. \q1 \v 30 Quie¹ ma³a⁴jen³²ˉ⁴ A³lion⁴³ chie³ \q1 \v 31 a³a⁴sainh⁴ˉ³ i²con²³ la⁴jang³⁴ chie³, \q1 \v 32 a³lang⁴³ joh¹, canh⁴a² hoh³ m⁴nei² chie³ sang²³, \q1 jian³ a³júan³⁴ júanh⁴³ a³jeu³ Israel quianh³ˉ³. \p \v 33 Jian³ ta² co³ a⁴jainh⁴³ Se¹ jian²³ sie²³ yein³ la⁴jeg³⁴ jau²³ i⁴a⁴hleh⁴ Simeón nei² quieh¹ yein³ Jesús. \v 34 Jon³ ma⁴cúah¹ Simeón quieh¹i³ tionh², jian³ a⁴sagh⁴³i³ Ma³rei², sie²³i³, a⁴juah⁴i³: \p ―Jeh³², i⁴hei¹ heih⁴³ i⁴júan³⁴ yein³ la³ i⁴jeun⁴³ chie³ Israel sonh⁴³ ta⁵yeih³² jian³ a³tianh⁵ ta⁵jeuh³ liah⁴; quie¹ lei³ jnia⁴ i⁴a⁴sain⁴ Jon⁴dai¹ quieh¹i³, jian³ jeun⁴³ chie³ ton³⁴ quieh¹i³, \v 35 canh⁴a² jñeih³ co³hei²tsei³ ti²júan³ chie³ naih⁵ m⁴tyi⁴ quieh¹ tionh². Jian³ hnei³, liah⁴, si⁵hei⁴ queuh³ hoh⁴³ˉ³ la⁴con³ i⁴ya¹tia³ ñi²tauh⁵ la⁴teg⁴i² jeh²ˉ³ i⁴jainh⁴³i³. \p \v 36 Jian³ ma²sainh⁴³ jan³ a³don⁵ m⁴ a³hleh² jau²³ i⁴cúa²³ Jon⁴dai¹ quieh¹ i²jon³ liah⁴ a³sain³ A¹han³², a³jon⁴³ Fanuel, a³lang⁴³ sa¹jeun³ a³quia⁵teun⁴ Aser. Jian³ ta² ma³a⁴yinh³i³. Jian³ quie³⁴ ñi³pa² a⁴cua⁴i³ jian²³ i³cúa³ liah⁴ma²maih⁴³i³, \v 37 jian³ quia⁵jñei⁴ a²sa⁴tei⁴³ nia⁴lo⁴ ñi³ liah⁴ma²ra⁵hnang⁴i³. Jian³ sa⁴ua³hag⁴³i³ cuah³júah² jon³ liah⁴, quie¹ cúa²³i³ cúa³tag³² la⁴húa²³ la⁴jm²³ i²con²³ Jon⁴dai¹, i⁴júan³i³ he² i⁴sa⁴queuh³i³ jian³ i⁴mh²i³ Jon⁴dai¹. \v 38 Jon³ a⁴tyie³⁴i³ o²ra³ jon³ liah⁴, a⁴cúa⁴i³ ti²hmah³² i²con²³ Jon⁴dai¹, jian³ a⁴hleh⁴i³ nei² quieh¹ yein³ Jesús i²con²³ la⁴jang³⁴ a³tionh² Jerusalén a³ti²jian²³ i⁴lie⁴³ Jon⁴dai¹ quieh¹i³. \s1 Jonh²i³ Nazaret \p \v 39 Con³ma²ra⁵tei⁴³ la⁴jeg³⁴ la⁴conh⁴ ra³sag² lai²³ quieh¹ Se³ño²³, jon³ jonh³i³ ta⁵ Nazaret, nie⁴³ húa³⁴ Galilea. \v 40 Jon³ ma³si³cúan³ yein³, jian³ ma³si³li⁴huanh⁴³i³, jian³ hlion⁴ ma³si³li⁴ŋang⁴i³, jian³ hlion⁴ ma⁴ho³² Jon⁴dai¹ quieh¹i³ liah⁴. \s1 Hein² yein³ Jesús cuah³júah² \p \v 41 I² jon³ ne⁵, chie²³ jmai³sie²³ Jesús la⁴jeg³⁴ ñi³ jm² i⁴a⁴lon⁴ a³jeu³ Israel húa³⁴ Egipto, i⁴júan³i³ Jerusalén. \v 42 I² con³ma²a⁴hei³⁴ Jesús quia⁵teun⁴ ñi³, jon³ ua⁵han²i³ Jerusalén tionh² liah⁴i² tang²³i³ chie²³i³ jm² i⁴teg³⁴. \v 43 Jon³ a⁵han²i³ tionh² con³ma²a⁴cúah³ jm². I² yein³ Jesús ne⁵, a⁴jian⁴i³ Jerusalén, i⁴sa⁴ñi³ Se¹ jian²³ Ma³rei² sie²³i³. \v 44 Quie¹ lain⁴i³ a³jonh² jen² chie³ jeun⁴³ a³ni²han² jm². I² con³ma²a⁴neih³i³ con³ jm² jeu³, jon³ a⁴hnah³i³ jen² a³tei⁴³ jau²³ quian¹ jian³ jen² a³cm²³i³ ho³²jeu³ jon³. \v 45 I² sa⁴a⁴chianh¹i³ ne⁵. Jon³ a⁴jainh³i³ nei² liah⁴ ta⁵ Jerusalén, hnah³i³. \p \v 46 I² con³ma²ua⁴jeu³² hneng³ jm², jon³ pi¹ a⁴chianh¹i³ cuah³júah², a³ua²cua⁴³ jen² a²teg²³ quian¹ lai²³ ua²nau³i³ jau²³ quieh¹i³ tionh² jian³ ua²ŋang⁴i³ i²con²³ a³hain⁴ tionh². \v 47 I² la⁴jang³⁴ a³ti²nau³ jau²³ quieh¹i³, ta² co³ chie²³ tsei⁴³i³ tionh² i⁴ŋang⁴i³ jian³ la⁴jeg³⁴ jau²³ i⁴ua²jainh²i³. \v 48 I² con³ma²a⁴je³ jmai³sie²³i³, ta² co³ a⁴jainh⁴³i³ tionh²; jon³ a⁴juah⁴ sie²³i³: \p ―Peih¹ quian³⁴ˉ⁴, ¿e⁴le³⁴ la⁴ne³ a⁴júanh²ˉ³? Jeh³², jnie³² jie³ jnie³² naih⁴³ˉ³, hlion⁴ co³hei²tsei³ tieh² jnie³² i⁴a⁴hniah⁵ jnie³² hnei³. \p \v 49 I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús: \p ―¿E⁴le³⁴ jnia⁴ hnoh⁵ˉ³ tionh²ˉ³? ¿O⁴ sa⁴ñih¹ˉ³ i⁴hniah³ sainh⁴³ˉ⁴ ta¹ quieh¹ Neih³ˉ⁴ ton³²nie⁴³? \p \v 50 I² hei⁴i³ tionh² ne⁵, a⁵sia³ ra⁵ŋang⁴i³ jau²³ i⁴a⁴hleh⁴ Jesús jon³. \p \v 51 Jon³ a²ma⁴ a⁵han²i³ tionh² liah⁴ ta⁵ Nazaret, jian³ naih¹ yein³ i²con²³i³ tionh². I² sie²³i³ ne⁵, hlion⁴ co³hei²tsei³ júan³i³ nei² quieh¹ la⁴jeg³⁴ i⁴jon³ la⁴jeg³⁴ nie⁴³. \v 52 Jian³ tsei³⁴sa² hlion⁴ ma³si³li⁴ŋang⁴ Jesús jian³ i⁴ma³si³li⁴júanh⁴³i³, jian³ tsei³⁴sa² teg³ tsei⁴³ Jon⁴dai¹ i²con²³i³ jian³ si³hyonh³ chie³ liah⁴. \c 3 \s1 A⁴hleh⁴ Juan³ Tei³² jau²³ quieh¹ Jon⁴dai¹ \r (Mt. 3.1‑12; Mr. 1.1‑8; Jn. 1.19‑28) \p \v 1 Con³ma²a⁴teg⁴ quia⁵hña⁴ ñi³ júan³ gobierno Tiberio César heih⁴³, jian³ ma²jon³ lang⁴³ Poncio Pilato si²mah⁴ tyein² quian¹ húa³⁴ Judea, jian³ lang⁴³ Herodes ta¹ húa³⁴ Galilea, jian³ lang⁴³ Lei³² reunh¹i³ ta¹ húa³⁴ Iturea jian³ húa³⁴ Traconite, jian³ lang⁴³ Lisanias ta¹ húa³⁴ Abilinia, \v 2 jian³ lang⁴³ Anás jeu³² m³chie³ tyein² jian²³ Caifás, ma²jon³ ja³⁴ jau²³ quieh¹ Jon⁴dai¹ i²con²³ Juan²³, a³jon⁴³ Zacarías, con³ i²a⁵sian⁴³ a³sian³. \v 3 Jon³ a⁴ŋeng⁴ Juan²³ hain⁴ la⁴tan² hloh³² jm³ Jordán, a⁴hleh⁴i³ i⁴hniah³ sag³⁴ chie³ co³hei²tsei³ quieh¹ jian³ i⁴hniah³ son⁵i³ jm³, canh⁴a² hain³⁴ Jon⁴dai¹ chie³² quieh¹i³. \v 4 Lei⁴ la⁴ne³ liah⁴i² ra³sag² jau²³ quieh¹ Isaías a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹, i⁴ra³juah⁴: \q1 Si²hleh² jan³ tia⁴ con³ i²a⁵sian⁴³ a³sian³, juah⁴i³: \q1 “Júanh¹ hnei³ jeu³ quieh¹ Se³ño²³ tionh²ˉ³; \q1 o³chie⁴³ ñeih¹ hnei³ jeu³ quieh¹i³. \q1 \v 5 La⁴jeg³⁴ húa³⁴ i²jenh⁴³ hniah³ si⁵ho¹; \q1 jian³ hniah³ tiah³ la⁴jeg³⁴ i²ñei⁴³; \q1 jian³ la⁴jeg³⁴ jeu³ ni²jlei³, hniah³ lai⁴³ jeu³ chie⁴³; \q1 jian³ la⁴jeg³⁴ jeu³ sah⁴, hniah³ júanh³i³ i⁴euh³; \q1 \v 6 jian³ jen⁴³ la⁴jang³⁴ A³lion⁴³ chie³ a³sain³⁴ Jon⁴dai¹.” \p \v 7 Jian³ a⁴hlenh⁴³ Juan²³ chie³ jeun⁴³ a³ua⁵han² a³hnie³⁴ son⁵ jm³, a⁴juah⁴i³: \p ―¡Hnei³ tionh²ˉ³ jeun³ a⁵mh³! ¿Hain³ a⁴sag⁴³ hnei³ i⁴hnoh³ˉ³ lionh⁴ˉ³ ma²eu⁴³ pain⁴ i⁴jia²³? \v 8 Ma⁴jnia³² hnei³ liah⁴i² haih¹ ma⁵jnia³² a³ma³a⁴sag²³ co³hei²tsei³ quieh¹. Jian³ sa⁴hniah³ júanh²ˉ³ co³hei²tsei³ naih⁵ m⁴tyi⁴ quianh³ˉ³ tionh²ˉ³, i⁴lainh⁴ˉ³: “Sa¹jeun³ A³brang²³pa² jnia¹.” Quie¹ juah³ jnia⁴, la⁴teg⁴ m⁴caun² la³ li⁴júan³⁴ Jon⁴dai¹ i⁴lain⁴³ sa¹jeun³ A³brang²³. \v 9 Jian³ ma³ya¹hei⁴³ re³ a²ñi²³ tyi² i⁴gmh⁴ a²hma³ la⁴teg⁴ o¹júan⁴³. I² la⁴jon³ ne⁵, la⁴jeg³⁴ a²hma³ i⁴sa⁴cúa²³ o¹m⁴ tsei³⁴ hniah³ gmh⁴, jian³ ton³⁴i³ joh⁴³ o¹jyi³ loh⁴³. \p \v 10 Jon³ a⁴ŋang⁴ a³hain⁴ tionh², a⁴juah⁴i³: \p ―Juah⁴ne³ la⁴ne³ ne⁵, ¿henh⁴ hniah³ júan² jnie³²? \p \v 11 Jon³ a⁴juah⁴ Juan²³: \p ―A³hain⁴ a³leg⁴³ teun³⁴ a²cúan³, ua²cúa⁴i³ con³ i²con²³ a³sa⁴sia³ quieh¹; jian³ a³hain⁴ a³ni²sion⁴ i⁴queuh⁴³, ua²cúah³i³ a³sa⁴sia³ quieh¹ liah⁴. \p \v 12 Jon³ a⁴tyie³⁴ co⁴meih³ a³can²³ hmah¹ liah⁴, a³hnie³⁴ son⁵ jm³, jon³ a⁴ŋang⁴i³ tionh²: \p ―Hnei³ a²teg²³, ¿henh⁴ hniah³ júan² jnie³²? \p \v 13 I² jon³ a⁴juah⁴ Juan²³: \p ―Sa⁴hniah³ canh²ˉ³ leg⁴³ hmah¹, la⁴conh⁴ ra³cúa²³ heih⁴³. \p \v 14 Jian³ a⁴ŋang⁴ co⁴meih³ a²hlie⁴ liah⁴, a⁴juah⁴i³: \p ―I² jnie³² ne⁵, ¿henh⁴ hniah³ júan² jnie³²? \p I² jon³ a⁴juah⁴ Juan²³ liah⁴: \p ―Sa⁴quih³²ˉ³ i⁴quieh¹ chie³ i⁴ta⁵li⁴hnai³, jian³ sa⁴hnangh³²ˉ³ chie³ i⁴sa⁴sia³ nei²; jian³ ma⁴hyon²³ hnei³ hoh⁴³ conh⁴ hlianh²ˉ³. \p \v 15 Jian³ la⁴jang³⁴ a³jeu³ ti²júan³ co³hei²tsei³ naih⁵ m⁴tyi⁴ quieh¹, sa⁴nia² o⁴ Juan²³ hain⁴ lang⁴³ A³ma²ya⁴lion³² Chie³ hain⁴. \v 16 I² a⁴juah⁴ Juan²³ i²con²³ la⁴jang³⁴ ne⁵: \p ―Quie¹ i⁴chie⁴³pa² jnia⁴ ne⁵, sion⁵ˉ⁵ hnei³ jm³ tionh²ˉ³ con⁴juah⁴ o¹jm³; i² a³jia²³ coh⁵ ne³ ne⁵, a³júanh⁴³ a⁵hei⁴³ lia⁴ jnia⁴, jian³ sa⁴haih¹ i⁴li⁴saih²ˉ⁵ a²lo³ tsei²³ tag³² hei⁴i³ i⁴tyi¹ˉ⁴. Hei⁴ pi²³i³ júan³⁴ i⁴hyeih² hnei³ M⁴tyi⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹ tionh²ˉ³ jian³ i⁴quie⁴ co³hei²tsei³ hlagh³². \v 17 Jian³ sianh³i³ a²ñi²³ jleg³ cúa²³ quieh¹ i⁴quiah³i³ o¹m⁴ trigo i⁴qui³⁴i³ ma²qui³. Jon³ ro³⁴i³ o¹m⁴ trigo joh⁴³ a²quei³, jian³ jeng³⁴i³ ma²qui³ jeu³ o¹jyi³ loh⁴³ sa⁴legh⁴ ua²a⁴au³. \p \v 18 I² la⁴ne³ jian³ hlion⁴ jau²³ seg³⁴ a⁴hlenh⁴³ Juan²³ a³jeu³, a⁴hleh⁴i³ jau²³ tsei²³ quieh¹ Jon⁴dai¹. \v 19 Jian³ a⁴jain³⁴i³ si³ta¹ Herodes nei² quieh¹ i⁴jian²³i³ Herodías, a³m⁴ quian¹ Lei³² reunh¹i³, jian³ a⁴jai³⁴i³ nei² quieh¹ la⁴jeg³⁴ i⁴hlagh³² i⁴seg³⁴ i⁴ma³a⁴júan⁴i³ liah⁴. \v 20 Jian³ a⁵jon⁴³ jmah³ la⁴jeg³⁴ i⁴ne³, quie¹ a⁴ma⁴hlion⁴ pi¹i³, quie¹ a⁴tanh³i³ Juan²³ ni⁴ñi²³. \s1 A⁴son⁴ Jesús jm³ \r (Mt. 3.13‑17; Mr. 1.9‑11) \p \v 21 Con³ma²si²sion⁴³ Juan²³ la⁴jang³⁴ a³jeu³ jm³ tionh², jon³ a⁴tyie³⁴ Jesús liah⁴ a⁴son⁴ jm³; jian³ ta¹la⁴ mh²i³ Jon⁴dai¹, jon³ a⁴na⁴ ñi⁴jeu⁵, \v 22 jon³ a⁴jyie²³ M⁴tyi⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹ i²con²³i³ la⁴jan³ a⁵ta³cuah³, jon³ ja³⁴ con³ jau²³ ho³² teg⁴ ñi⁴jeu⁵, i⁴juah⁴i³: \p ―Hnei³pa² langh⁴³ A³jon³⁴ˉ⁴ a³hno⁵ˉ⁵ a³eu⁴³ teg³ tsei³⁴ˉ⁴. \s1 Jeun³ quieh¹ Jesucristo \r (Mt. 1.1‑17) \p \v 23 Con³ma²hein² Jesús la⁴conh⁴ qui⁴quia⁴ ñi³, jon³ ma⁴lie⁵i³ ta¹ quieh¹, a³hain⁴ a³ma²lain⁴i³ jon⁴³ Se¹, jian³ Se¹ hain⁴ a³jon⁴³ Elí, \v 24 jian³ Elí hain⁴, a³jon⁴³ Matat, jian³ Matat hain⁴, a³jon⁴³ Leví, jian³ Leví hain⁴, a³jon⁴³ Melqui, jian³ Melqui hain⁴, a³jon⁴³ Jana, jian³ Jana hain⁴, a³jon⁴³ Se¹, \v 25 jian³ Se¹ hain⁴, a³jon⁴³ Matatías, jian³ Matatías hain⁴, a³jon⁴³ Amós, jian³ Amós hain⁴, a³jon⁴³ Nahum, jian³ Nahum hain⁴, a³jon⁴³ Esli, jian³ Esli hain⁴, a³jon⁴³ Nagai, \v 26 jian³ Nagai hain⁴, a³jon⁴³ Maat, jian³ Maat hain⁴, a³jon⁴³ Matatías, jian³ Matatías hain⁴, a³jon⁴³ Semei, jian³ Semei hain⁴, a³jon⁴³ Se¹, jian³ Se¹ hain⁴, a³jon⁴³ Judá, \v 27 jian³ Judá hain⁴, a³jon⁴³ Joana, jian³ Joana hain⁴, a³jon⁴³ Resa, jian³ Resa hain⁴, a³jon⁴³ Zorobabel, jian³ Zorobabel hain⁴, a³jon⁴³ Salatiel, jian³ Salatiel hain⁴, a³jon⁴³ Neri, \v 28 jian³ Neri hain⁴, a³jon⁴³ Melqui, jian³ Melqui hain⁴, a³jon⁴³ Adi, jian³ Adi a³jon⁴³ Cosam, jian³ Cosam a³jon⁴³ Elmodam, jian³ Elmodam a³jon⁴³ Er, \v 29 jian³ Er a³jon⁴³ Josué, jian³ Josué a³jon⁴³ Eliezer, jian³ Eliezer a³jon⁴³ Jorim, jian³ Jorim a³jon⁴³ Matat, \v 30 jian³ Matat a³jon⁴³ Leví, jian³ Leví a³jon⁴³ Simeón, jian³ Simeón a³jon⁴³ Judá, jian³ Judá a³jon⁴³ Se¹, jian³ Se¹ a³jon⁴³ Jonán, jian³ Jonán a³jon⁴³ Eliaquim, \v 31 jian³ Eliaquim a³jon⁴³ Melea, jian³ Melea a³jon⁴³ Mainán, jian³ Mainán a³jon⁴³ Matata, jian³ Matata a³jon⁴³ Natán, \v 32 jian³ Natán a³jon⁴³ Da³vei²³, jian³ Da³vei²³ a³jon⁴³ Isaí, jian³ Isaí a³jon⁴³ Obed, jian³ Obed a³jon⁴³ Booz, jian³ Booz a³jon⁴³ Salmón, jian³ Salmón a³jon⁴³ Naasón, \v 33 jian³ Naasón a³jon⁴³ Aminadab, jian³ Aminadab a³jon⁴³ Aram, jian³ Aram a³jon⁴³ Esrom, jian³ Esrom a³jon⁴³ Fares, jian³ Fares a³jon⁴³ Judá, \v 34 jian³ Judá a³jon⁴³ Ja³co²³, jian³ Ja³co²³ a³jon⁴³ I³sa²³, jian³ I³sa²³ a³jon⁴³ A³brang²³, jian³ A³brang²³ a³jon⁴³ Taré, jian³ Taré a³jon⁴³ Nacor, \v 35 jian³ Nacor a³jon⁴³ Serug, jian³ Serug a³jon⁴³ Ragau, jian³ Ragau a³jon⁴³ Peleg, jian³ Peleg a³jon⁴³ Heber, jian³ Heber a³jon⁴³ Sala, \v 36 jian³ Sala a³jon⁴³ Cainán, jian³ Cainán a³jon⁴³ Arfaxad, jian³ Arfaxad a³jon⁴³ Sem, jian³ Sem a³jon⁴³ Noé, jian³ Noé a³jon⁴³ Lamec, \v 37 jian³ Lamec a³jon⁴³ Matusalén, jian³ Matusalén a³jon⁴³ Enoc, jian³ Enoc a³jon⁴³ Jared, jian³ Jared a³jon⁴³ Mahalaleel, jian³ Mahalaleel a³jon⁴³ Cainán, \v 38 jian³ Cainán a³jon⁴³ Enós, jian³ Enós a³jon⁴³ Set, jian³ Set a³jon⁴³ A³dang²³, jian³ A³dang²³ hain⁴ lang⁴³ a³jon⁴³ Jon⁴dai¹. \c 4 \s1 Joh³ jau²chie⁴³ i²con²³ Jesús \r (Mt. 4.1‑11; Mr. 1.12‑13) \p \v 1 I² Jesús ne⁵, hlion⁴ ua³pei⁴ quieh¹ M⁴tyi⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹ quian³i³, jon³ ua⁵hag⁴³i³ jm³ Jordán, ŋo³⁴i³ jie³ M⁴tyi⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹ quieh¹i³ ta⁵i²a⁵sian⁴³ a³sian³, \v 2 i²ñei²i³ to⁴lo⁵ jm², jian³ a⁴con²³ a³sa⁴tsein³⁴ jau²chie⁴³ i²con²³i³. Jian³ ta¹la⁴ jon³ sa⁴a⁴queuh³i³ i¹ca³leuh². I² con³ma²ua⁴jeu³² jon³, jon³ ja³⁴ ra⁵cúanh⁴³i³. \v 3 I² jon³ a⁴juah⁴ a³sa⁴tsein³⁴ i²con²³i³: \p ―Juah⁴ne³ hnei³ langh⁴³ A³jon⁴³ Jon⁴dai¹, li⁴júanh²ˉ³ heih⁴³ a²caun² la³ i⁴lai⁴³ a²hei⁴³ñih¹. \p \v 4 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Quie¹ ra³juah⁴ Ma²jyi³: “A⁵jon⁴³ con⁴juah⁴ jmah³ a²hei⁴³ñih¹ sian³ chie³, quie¹ con⁴juah⁴ la⁴jeg³⁴ jau²³ i⁴hleh² Jon⁴dai¹pa².” \p \v 5 I² jon³ a⁴te¹ a³sa⁴tsein³⁴ quieh¹i³ la⁴teg⁴ con³ nei² mah⁴ ñei⁴³, a⁴heh³i³ Jesús conh⁴ a⁴la³ la⁴jeg³⁴ nación quieh¹ cuah³²húa³⁴. \v 6 Jian³ a⁴sag⁴³ a³sa⁴tsein³⁴ quieh¹i³: \p ―Jeh³², la⁴tan² nación jno³ cúa¹ˉ⁴ i⁴júanh²ˉ³ heih⁴³, jian³ cúa¹ˉ⁴ i⁴co³ jnia⁴ i⁴sia³ liah⁴, quie¹ ta⁵la⁴ hei¹ joh⁴³ cúa³⁴ˉ⁴ la⁴jeg³⁴ i⁴ne³, jian³ cúah²ˉ⁵ a³hain⁴ a³hno⁵ˉ⁵ cúah²ˉ⁵. \v 7 I² juah⁴ne³ si²jneih³²ˉ³ ta⁵nei³⁴ˉ⁴ i⁴ma²coh³²ˉ³ jnia⁴, la⁴jeg³⁴ i⁴jno³ li⁴quianh³ˉ³. \p \v 8 I² Jesús ne⁵, a⁴juah⁴i³: \p ―Cuanh³ hnei³ i²con²³ jnia⁴, a⁵lainh³², quie¹ ra³sag² Ma²jyi³ quieh¹ Jon⁴dai¹: “Jan³ Se³ño²³ Jon⁴dai¹pa² hniah³ ma⁵con⁴³ chie³, jian³ jan³ hain⁴pa² hniah³ cúa³⁴i³ cúa³tag³² i²con²³.” \p \v 9 Conh⁴liah⁴ a⁴te¹ a³sa⁴tsein³⁴ quieh¹i³ la⁴teg⁴ Jerusalén, jon³ a⁴saih⁴i³ yeih³² hnei⁴³ cuah³júah², jian³ a⁴sagh⁴³i³: \p ―Juah⁴ne³ hnei³ langh⁴³ A³jon⁴³ Jon⁴dai¹, juan⁴³ hnei³ con³ i²la³ la⁴teg⁴ húa³⁴, \v 10 quie¹ ra³sag² Ma²jyi³ quieh¹ Jon⁴dai¹: \q1 Júan³⁴ Jon⁴dai¹ heih⁴³ i²con²³ ángel quian¹ tionh² i⁴hie⁵i³ hnei³. \q1 \v 11 Jian³ sieh⁴³i³ hnei³ jeu³ si¹cúa³, \q1 canh⁴a² sa⁴jainh⁴³ˉ³ eu⁴³ i⁴jnoh³ m⁴caun² si¹tagh¹ˉ³. \p \v 12 I² a⁴ŋangh³ Jesús liah⁴, a⁴juah⁴i³: \p ―Quie¹ ra³juah⁴ liah⁴: “Sa⁴hniah³ con⁴³ chie³ jau²chie⁴³ i²con²³ Se³ño²³ Jon⁴dai¹ quian¹.” \p \v 13 I² con³ma²a⁴toh⁴ a⁴con²³ a³sa⁴tsein³⁴ jau²chie⁴³, jon³ a⁴quein³⁴i³ hlonh² Jesús ta¹la⁴ co⁴le⁴. \s1 Ma⁴lie⁵ Jesús ta¹ quieh¹ \r (Mt. 4.12‑17; Mr. 1.14‑15) \p \v 14 Jon³ ŋah³ Jesús ta⁵húa³⁴ Galilea i⁴quian³i³ hlion⁴ ua³pei⁴ quieh¹ M⁴tyi⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹, jian³ ta⁴tsei¹ jau²³ nei² quieh¹i³ la⁴tan² húa³⁴ jon³. \v 15 Jian³ si²heh²i³ chie³ la⁴jeg³⁴ cuah³ judío, jian³ la⁴jang³⁴ júan³ júanh⁴³i³. \s1 A⁴tyanh³ Jesús jeu³ Nazaret \r (Mt. 13.53‑58; Mr. 6.1‑6) \p \v 16 Jon³ a⁴tyanh³ Jesús jeu³ Nazaret i²a⁴cúan³⁴i³ jon³. I² con³ma²a⁴teg⁴ jm² sa⁴júan³i³ ta¹, jon³ ŋo³⁴i³ cuah³ judío liah⁴i² ma³tang²³i³ chie²³i³, ma²jon³ a⁴no³i³ i⁴heg³⁴i³ Ma²jyi³. \v 17 Jon³ a⁴cúah³i³ ma²jyi³ quieh¹ Isaías, a³sain² hain⁴; con³ma²a⁴jan³⁴i³ ma²jyi³, jon³ a⁴chieh¹i³ i²ra³sag² jau²³ la³: \q1 \v 18 Quian³²ˉ⁴ hlion⁴ ua³pei⁴ quieh¹ M⁴tyi⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹, \q1 quie¹ ta⁵la⁴ ma³ma⁴cúah¹i³ jnia⁴ i⁴hleh¹ˉ⁴ jau²³ tsei²³ i²con²³ a³ti⁴ñei³; \q1 a⁴sai⁴i³ jnia⁴ i⁴júan³²ˉ⁴ i⁴lai⁴³ tsei⁴³ a³eu⁴³ chionh⁴ tsei⁴³, \q1 jian³ i⁴jeu¹ˉ⁴ a³chion³² i⁴ma³a⁴lon⁴i³, \q1 jian³ júan³²ˉ⁴ i⁴jnia⁵ m⁴nei² a³taun³², \q1 jian³ i⁴lion³²ˉ⁴ a³ua³tsain³² chie³; \q1 \v 19 jian³ i⁴hleh¹ˉ⁴ i⁴ma³a⁴tyie³⁴ jm² i⁴júan³⁴ Jon⁴dai¹ i⁴tsei³⁴ tsei⁴³ i²con²³ chie³. \p \v 20 Jon³ a⁴pan³⁴i³ ma²jyi³ jon³, a⁴cúah³i³ a³hie³ cuah³, ma²jon³ a⁴cua⁴i³. Jian³ ta² tia⁴ ti²je³ a³ti²tionh² cuah³ quieh¹i³. \v 21 I² jon³ ma⁴lie⁵ Jesús a⁴hleh⁴i³, a⁴juah⁴i³: \p ―Ne³⁴ ra⁵tei⁴³ la⁴conh⁴ ra³sag² Ma²jyi³ la³ ta⁵mah²ˉ³ tionh²ˉ³. \p \v 22 Jian³ la⁴jang³⁴ ti²hleh² re³ nei² quieh¹i³, jian³ ta² co³ chie²³ tsei⁴³i³ tionh² la⁴jeg³⁴ jau²³ co³ naih⁵ i⁴hleh²i³. I² jon³ a⁴juah⁴i³ tionh²: \p ―¿A¹hei⁴ a³jon⁴³ Se¹ hain⁴ ne³? \p \v 23 Jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Leg⁴³ re³pa² jeuh³²ˉ³ jnia⁴ jau²³ i⁴hleh² chie³ la³: “Hnei³ teg³m⁴³, júan² hnei³ i⁴huan⁴ quianh³ húanh⁴³”; jian³ li⁴juah²ˉ³: “A⁴nai² jnie³² i⁴a⁴júanh²ˉ³ hlion⁴ ua³júah² jeu³ Capernaum; hniah³ júanh²ˉ³ liah⁴ jeu³ coh³²ˉ³ la³.” \p \v 24 Jian³ a⁴juah⁴ pi¹i³: \p ―I⁴chie⁴³ pa² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, quie¹ i¹jan³ a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹ sa⁴ron⁴³i³ jeu³ jeu³ co²³i³ hña³. \v 25 Quie¹ i⁴chie⁴³pa² juah³ˉ⁴, jm² ma²sian³ I³lie²³ ya⁴jo³⁴, jeun⁴³ a³don⁵ m⁴ hnang⁴ ma²sian³ húa³⁴ Israel la³, con³ma²sa⁴a⁴tah⁴ o¹jm⁴³ ta¹la⁴ hneng³ ñi³ ton⁴, jian³ a⁴hei³⁴ ho³²cúan⁴ la⁴tan² húa³⁴ la³; \v 26 jian³ a⁵sia³ a⁴sai⁴ Jon⁴dai¹ quieh¹ I³lie²³ i²con²³ i¹jan³ a³hain⁴ tionh², quie¹ a⁴sain⁴i³ i²con²³ jan³ a³m⁴ hnang⁴ a³sian³ jeu³ Sarepta, jeu³ seg²³, nie⁴³ húa³⁴ Sidón. \v 27 Jian³ liah⁴ jeun⁴³ a³ma²lang⁴³ chie² jyih² o¹ŋeu⁴³ quieh¹ ma²sian³ húa³⁴ Israel jm² ma²sian³ Eliseo, a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹, jian³ i¹jan³ hain⁴ sa⁴a⁴huan⁴ quieh¹, jan³ Naamán a³sian³ húa³⁴ Siria pa². \p \v 28 Con³ma²a⁴nau⁴ la⁴jang³⁴ a³tionh² cuah³ judío jau²³ jon³, ta² a⁴jain³⁴ tsei⁴³i³, \v 29 a⁴ra⁴hang³²i³ tionh², a⁴tyein³i³ Jesús je¹jeu³ jon³, jian³i³ la⁴teg⁴ nei² mah⁴ nie⁴³ jeu³ Nazaret, hnie³⁴i³ juan⁴³i³ i²jon³. \v 30 I² Jesús ne⁵, ua⁵hag⁴³i³ jeu³ jen² a³hain⁴ tionh², ŋo³⁴i³ ta⁵seg³⁴. \s1 Jan³ chie³ a³quian³ m⁴tyi⁴ hlagh³² \r (Mr. 1.21‑28) \p \v 31 Jon³ ŋo³⁴ Jesús jeu³ Capernaum, nie⁴³ húa³⁴ Galilea, i² jon³ a⁴heh³i³ chie³ la⁴jeg³⁴ jm² sa⁴júan³i³ ta¹. \v 32 Jian³ ta² co³ jainh⁴³ chie³ jau²³ i⁴he²³i³, quie¹ hleh²i³ i⁴quian³i³ heih⁴³ pain⁴. \p \v 33 Jian³ ma²sainh⁴³ jan³ chie³ a³quian³ m⁴tyi⁴ hlagh³² cuah³ judío jon³, a³a⁴hleh⁴ con³ i⁴tia⁴, \v 34 juah⁴i³: \p ―¡A⁵coh⁴³ jnie³²! ¿Henh⁴ hnoh³ˉ³ júanh²ˉ³ i²con²³ jnie³², hnei³ Jesús a³sian³ jeu³ Nazaret? ¿O⁴ a⁴niah³ˉ³ i⁴ma²tyieh²ˉ³ jnie³²? Quie¹ cm⁴³ˉ⁴ hain³ hnei³, hnei³pa² A³hen², a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹. \p \v 35 I² Jesús ne⁵, jon³ a⁴jain³⁴i³, a⁴juah⁴i³: \p ―¡Cauh¹ lauh²! ¡Jau²³ i²con²³ a³ñih³ ne³! \p I² con³ a⁴la³ a⁴ton³⁴ m⁴tyi⁴ hlagh³² a³ñih³ hain⁴ húa³⁴ ta⁵nei² la⁴jang³⁴, ua⁵hag⁴³i³ i²con²³i³, jian³ a⁵sion⁴³ a²ma⁴ a⁴júanh¹i³. \v 36 I⁴jon³ ta² co³ a⁴jainh⁴³ la⁴jang³⁴ a³hain⁴ tionh², a⁴hlenh⁴³i³ a³jan³ jan³, juah⁴i³: \p ―¿Hain³ ga⁴ jau²³ ne³, liah²? Quie¹ quian³i³ ua³pei⁴ jian³ heih⁴³ pain⁴ i⁴júan³i³ i²con²³ m⁴tyi⁴ hlagh³² tionh², jian³ húan⁵ liah⁴. \p \v 37 I² jon³ ta⁴tsei¹ jau²³ nei² quieh¹ Jesús la⁴tan² húa³⁴ jon³. \s1 A⁴júan⁴ Jesús i⁴a⁴huan⁴ quieh¹ a³don⁵ a¹sie²³ Si²úan¹ Pe³² \r (Mt. 8.14‑15; Mr. 1.29‑31) \p \v 38 Ma²jon³ a⁴no³ Jesús, ua⁵hag⁴³i³ cuah³ judío, a⁴tyie³⁴i³ jauh³² quieh¹ Si²úan¹ Pe³². I² a³don⁵ a¹sie²³i³, ta² ra³tyein⁴i³, jon³ a⁴mh³i³ Jesús i⁴ma⁵ho³² quieh¹i³. \v 39 Jon³ a⁴no³ Jesús ta⁵si²hain²³i³ hlonh²i³, jon³ a⁴júan⁴i³ heih⁴³ i⁴qui⁴ tyei⁴, jian³ a⁴qui³ tyei⁴. Jian³ liah⁴ma²jon³ a⁴no³ a³m⁴ hain⁴, a⁴cúa⁴i³ cúa³tag³² i²con²³ a³hain⁴ tionh². \s1 A⁴júan⁴ Jesús i⁴a⁴huan⁴ quieh¹ jeun⁴³ a³chieh¹ con³ ta⁵hlo⁴ \r (Mt. 8.16‑17; Mr. 1.32‑34) \p \v 40 Con³ma²a⁴chia³⁴ hyie³, la⁴jang³⁴ a³ma²ra³han² a³chieh¹ quian¹ a³ti²lang⁴³ ma⁵quein²³ nai² chie², ua⁵jan³i³ i²con²³ Jesús; ma²jon³ a⁴tei³⁴i³ si¹cúa³ ma⁵jan³ a³hain⁴ tionh², a⁴júan⁴i³ i⁴a⁴huan⁴ quieh¹i³. \v 41 Jian³ jeun⁴³ a³ma²ti²quian³ m⁴tyi⁴ hlagh³² liah⁴, a⁴húan³, i⁴ti²hleh²i³ tia⁴, juah⁴i³: \p ―Hnei³ langh⁴³ A³jon⁴³ Jon⁴dai¹. \p I² Jesús ne⁵, a⁴cauh³i³ lau²i³, sa⁴cúa²³i³ i⁴hleh³i³, quie¹ ñi³i³ tionh² i⁴lang⁴³ hei⁴i³ A³ya⁴lion³² Chie³ hain⁴. \s1 A⁴hleh⁴ Jesús jau²³ quieh¹ Jon⁴dai¹ húa³⁴ Galilea \r (Mr. 1.35‑39) \p \v 42 Con³ma²a⁴jnia³⁴, jon³ ua⁵hag⁴³ Jesús jeu³ jon³, ŋo³⁴i³ con³ i²a⁵sian⁴³ a³sian³. Jian³ ta² a⁴hnoh³ a³jeu³ quieh¹i³ liah⁴a² a⁴tyie³⁴i³ i²cua⁴³i³. Sa⁴cúa²³i³ i⁴si⁴hag⁴³ Jesús jen²i³ tionh². \v 43 I² a⁴juah⁴ Jesús ne⁵: \p ―Ton³²nie⁴³ hniah³ nai³²ˉ⁴ jeu³ seg²³ ni¹hleh³ˉ⁴ jau²³ tsei²³ liah⁴ leg⁴³ i⁴tionh²i³ naih⁵ heih⁴³ hm³⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹, quie¹ nei² ne³pa² a⁴sai⁴i³ jnia⁴. \p \v 44 Jon³ a⁴ŋeng⁴ Jesús, a⁴hleh⁴ jau²³ quieh¹ Jon⁴dai¹ la⁴jeg³⁴ cuah³ judío húa³⁴ Galilea. \c 5 \s1 A⁴jon⁴i³ jon⁴³júa³² con⁴juah⁴ ua³júah² \r (Mt. 4.18‑22; Mr. 1.16‑20) \p \v 1 Con³ jm² ma²hein² Jesús quien¹i²jm¹ jm³ñei³ Genesaret, ta² jeun⁴³ chie³ a⁴tyie³⁴ hlonh²i³ i⁴si³caunh⁵i³ ta⁵li⁴hnai³, a³hnie³⁴ nau³⁴ jau²³ quieh¹ Jon⁴dai¹. \v 2 Jon³ a⁴je³⁴ Jesús teun³⁴ a²úan⁴³ i⁴ra³ha¹ quien¹i²jm¹, quie¹ ma³a⁴húan³ a³jo³ a³ma²tionh² joh⁴³ jian³ ma²ti²raunh⁵i³ a²nai²³ quieh¹. \v 3 I² Jesús ne⁵, jon³ a⁴hei³⁴i³ joh⁴³ con³ a²úan⁴³ jon³, i⁴jon³ i⁴quieh¹ Si²úan¹, jian³ a⁴sagh⁴³i³ Si²úan¹ i⁴hag³⁴i³ meih³ jo³² ta⁵yi⁴jo²³. Jon³ a⁴cua⁴i³ joh⁴³, a⁴heh³i³ chie³ a³jeun⁴³ hain⁴ i⁴ua²cua⁴³i³ joh⁴³. \v 4 Con³ma²a⁴toh⁴ a⁴hleh⁴i³, jon³ a⁴sagh⁴³i³ Si²úan¹: \p ―Yi⁴canh²ˉ³ a²úan⁴³ la³ ta⁵i²jeuh³, ma²jon³ tiah²ˉ³ a²nai²³ quianh³ i⁴jmah³²ˉ³ jah⁴ tionh²ˉ³. \p \v 5 I² a⁴juah⁴ Si²úan¹: \p ―Hnei³ A²teg²³, la⁴tan² húa²³ ma³hm⁴ a⁴júan² jnie³² ta¹, i¹jan³ sa⁴a⁴jon⁴ jnie³²; a¹juah⁴ hnei³ juah⁴, ni¹hai³⁴ pe²³ˉ⁴ i²con³. \p \v 6 I² con³ma²a⁴júan⁴i³ la⁴jon³, ta² jeun⁴³ jah⁴ a⁴yanh⁵, jian³ ma³li⁴quei³⁴ júah³ a²nai²³. \v 7 I² jon³ a⁴júan⁴i³ lei³ jeu³ si¹cúa³ i²con²³ a³jian²³i³ a³tionh² a²úan⁴³ i²con³, i⁴jia²³ a³hain⁴ i⁴ma⁵ho³² quieh¹i³ tionh². Jon³ ua⁵han²i³ tionh², jian³ ma⁴canh³i³ li⁵teun⁴ a²úan⁴³ jon³ jon⁴³júa³², i⁴ma³li⁴hon³⁴ júah³. \v 8 Con³ma²a⁴je³⁴ Si²úan¹ Pe³² i⁴jon³, jon³ a⁴si⁴jnei⁵i³ ta⁵nei² Jesús, a⁴juah⁴i³: \p ―Ta⁵co⁴³ quein⁴³ hnei³ i²con²³ jnia⁴, hnei³ Se³ño²³, quie¹ lang⁴³ˉ⁴ jan³ chie³ a³ren³ chie³². \p \v 9 Quie¹ ta² yi⁴hag³² tsei⁴³ Si²úan¹ jian³ la⁴jang³⁴ a³jian²³i³ nei² quieh¹ eu⁴³ jeun⁴³ jah⁴ a⁴jon⁴i³; \v 10 jian³ yi⁴hang³² Jacobo jian²³ Juan²³, si³jon⁴³ Zebedeo, a³júan³ ta¹ jian²³ Si²úan¹. Jon³ a⁴juah⁴ Jesús i²con²³ Si²úan¹: \p ―A⁵júan³ hnei³ canh⁴³; quie¹ tieh²la³ júan³²ˉ⁴ i⁴lainh⁴ˉ³ a³jo³ a³sanh² chie³. \p \v 11 I² con³ma²a⁴tien³⁴i³ a²úan⁴³ quien¹i²jm¹, jon³ a⁴ton³⁴i³ la⁴jeg³⁴ tionh², ua⁵han²i³ coh⁵cah³² Jesús. \s1 A⁴júan⁴ Jesús i⁴a⁴huan⁴ quieh¹ jan³ a³jyih² o¹ŋeu⁴³ quieh¹ \r (Mt. 8.1‑4; Mr. 1.40‑45) \p \v 12 Jian³ con³ jm², con³ma²hein² Jesús con³ jeu³, jon³ a⁴tyie³⁴ jan³ a³ñih³ a³lang⁴³ chie² i⁴jyih² o¹ŋeu⁴³ quieh¹. I² con³ma²a⁴jen³i³ Jesús, jon³ a⁴si⁴jnei⁵i³, a⁴quie³i³ teg⁴ húa³⁴, jian³ a⁴m⁴i³ i²con²³i³, a⁴juah⁴i³: \p ―Hnei³ Se³ño²³, a¹juah⁴ne³ hyon³ hoh⁴³ˉ³, li⁴júanh²ˉ³ i⁴huan⁴ quien⁴ˉ⁴. \p \v 13 Jon³ a⁴ñeih³ Jesús si¹cúa³, a⁴tei³⁴i³ he³² a³hain⁴, juah⁴i³: \p ―Hno⁵ˉ⁵; ua²huan⁴ quianh³ˉ³. \p I² liah⁴ma²jon³ ua⁵conh⁴ chie² i⁴ma²jyih² o¹ŋeu⁴³ quieh¹i³. \v 14 Jon³ a⁴júan⁴ Jesús heih⁴³ i²con²³i³ i⁴sa⁴sagh⁵i³ i¹jan³ chie³, quie¹ a⁴juah⁴i³: \p ―Tyieh⁴ˉ³ yi⁴ma⁴jniah³²ˉ³ ta⁵nei² m³chie³, jian³ yi⁴cúah²ˉ³ i²con²³ Jon⁴dai¹ canh⁴a² so⁴heinh⁵ˉ³ i⁴jon³ i⁴a⁴júan⁴ M³se²³ heih⁴³, canh⁴a² li⁴ñi³i³ tionh² i⁴a⁴huan⁴ quianh³ˉ³. \p \v 15 I² jon³ ne⁵, tsei³⁴sa² ta³tsei¹ jau²³ nei² quieh¹ Jesús con⁴ conh⁴, jian³ jeun⁴³ ŋangh³ a³hnie³⁴ nau³⁴ jau²³ quieh¹i³ jian³ a³hnie³⁴ huan⁴ quieh¹. \v 16 I² Jesús ne⁵, quein²³i³ i²tionh² chie³, chie²³i³ ta⁵i²a⁵sian⁴³ a³sian³, si³mh²i³ Jon⁴dai¹. \s1 A⁴júan⁴ Jesús i⁴a⁴huan⁴ quieh¹ jan³ a³lo³ \r (Mt. 9.1‑8; Mr. 2.1‑12) \p \v 17 Jian³ liah⁴ con³ jm² ma²ua²he²³ Jesús, jian³ ma²tionh² fariseo jian³ a²teg²³ quian¹ lai²³, a³a⁵han² la⁴jeg³⁴ jeu³ nie⁴³ húa³⁴ Galilea, jian³ húa³⁴ Judea jian³ jeu³ Jerusalén liah⁴. I² Jesús ne⁵, quian³i³ hlion⁴ ua³pei⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹ i⁴júan³i³ i⁴huan⁴ quieh¹ a³chieh¹. \v 18 I² jon³ ti²jian³ co⁴meih³ chie³ jan³ a³chieh¹ a³lo³, a³hein² joh⁴³ a²hyei²³, ma²hnie³⁴i³ si⁵jan³i³ ta⁵jauh³² i⁴si⁵quion³i³ ta⁵nei² Jesús. \v 19 I² sa⁴sia³ liah⁴ li⁴chie³⁴i³ ne⁵, quie¹ eu⁴³ jeun⁴³ chie³. I² jon³ a⁴eu⁴i³ cah³² hnei⁴³, a⁴qui³⁴i³ co⁴meih³ a²cuah³², a⁴nia³⁴i³ to³ jeu³ a⁴jyon³i³ a³chieh¹ a³hein² a²hyei²³ hain⁴ to⁵chieh³² i²ti²tionh² chie³ ta⁵nei² Jesús. \v 20 I² con³ma²a⁴je³⁴ Jesús conh⁴ tei⁴³ i⁴hain⁴ a³hain⁴ tionh², jon³ a⁴sagh⁴³i³ a³chieh¹: \p ―Jeu³⁴ˉ⁴ hnei³, ma³a⁴hain³⁴ chie³² quianh³ˉ³ la⁴jeg³⁴. \p \v 21 I² jon³ a⁴júan⁴ a²teg²³ quian¹ lai²³ co³hei²tsei³ tionh² jian²³ chie³ fariseo, a⁴juah⁴i³: “¿Hain³ chie³ ne³ sa⁴jieh⁴ tsei⁴³ hleh² jau²³ i⁴hieh¹ Jon⁴dai¹? ¿Quie¹ hain³ ma⁵li⁴hain³⁴ chie³² quieh¹ chie³? Jan³ Jon⁴dai¹pa².” \p \v 22 I² Jesús ne⁵, ñi³i³ co³hei²tsei³ ti²júan³ a³hain⁴ tionh², jon³ a⁴sagh⁴³i³: \p ―¿E⁴le³⁴ co³hei²tsei³ ne³ ti²júanh³ˉ³ naih⁵ ni²hoh⁴³ˉ³ tionh²ˉ³? \v 23 I² jon³ ne⁵, ¿henh⁴a² tyein² sa⁴jeuh⁴³ li⁴hleh¹ˉ⁴ li⁴tei⁴³ la⁴conh⁴a² li⁵teun⁴ la³, lainh⁴ˉ³? ¿O⁴ li⁴juah¹ˉ⁴: “Ma³a⁴hain⁵ˉ⁵ chie³² quianh³ˉ³”, jian³ o⁴: “No³ hnei³, ŋeng²”? \v 24 I² jon³ ne⁵, canh⁴a² li⁴ñih¹ˉ³ i⁴quian³ A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴ heih⁴³ i⁴hain³⁴i³ chie³² quieh¹ chie³ cuah³²húa³⁴ la³, ua²ma²jnia³²ˉ⁴ i⁴la³. \p Jon³ a⁴sagh⁴³i³ a³lo³ hain⁴: \p ―Jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tieh²la³, no³, quien²³ a²hyei²³ quianh³, cuanh³ quianh³ jauh³² quianh³. \p \v 25 Jian³ liah⁴ma²jon³ ra⁴hang³²i³ ta⁵nei² la⁴jang³⁴ a³hain⁴ tionh², quien²³i³ a²hyei²³ quieh¹ i⁴ma²ra³hein²i³, ŋah³i³ jauh³² quieh¹ i⁴ya¹júan³i³ júanh⁴³ Jon⁴dai¹. \v 26 Jian³ ta² co³ a⁴jainh⁴³ la⁴jang³⁴ a³hain⁴ tionh², jian³ a⁴júan⁴i³ júanh⁴³ Jon⁴dai¹, jian³ ta² coh⁴³i³, a⁴juah⁴i³: \p ―Ne³⁴ a⁴niah¹ˉ¹ ua³júah² pain⁴. \s1 A⁴teh³ Jesús Leví \r (Mt. 9.9‑13; Mr. 2.13‑17) \p \v 27 I² con³ma²a⁴leg³⁴ jon³, jon³ ua⁵hag⁴³ Jesús, i² jon³ a⁴jen³i³ jan³ a³can²³ hmah¹ a³sain³ Leví, a³ua²cua⁴³ jauh³² i²can²³i³ hmah¹, ma²jon³ a⁴sagh⁴³i³ a³hain⁴: \p ―Nia³ coh⁵cah³ˉ⁴. \p \v 28 I² liah⁴ma²jon³ ra⁴hang³²i³, a⁴ton³⁴i³ la⁴jeg³⁴, ŋo³⁴i³ coh⁵cah³² Jesús. \p \v 29 I² coh⁵ jon³ a⁴júan⁴ Leví con³ jm² júah³ jauh³² quieh¹ i⁴ma⁴con⁴³i³ Jesús, jian³ tionh² jeun⁴³ a³can²³ hmah¹ jian³ jeun⁴³ a³sang²³ liah⁴, a³tionh² mesa jian²³i³. \v 30 I² a²teg²³ quian¹ lai²³ jian²³ chie³ fariseo tionh², a⁴si⁴hen⁴³i³ chie³ quian¹ Jesús, a⁴juah⁴i³: \p ―¿E⁴le³⁴ queuh³ hauh⁴ˉ³ tionh²ˉ³ jianh²ˉ³ chie³ a³can²³ hmah¹ jian³ a³ti²ren³ chie³²? \p \v 31 I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús i²con²³i³ tionh², a⁴juah⁴i³: \p ―La⁴jang³⁴ a³hei⁴³ tsei⁴³, a⁵sian⁴³ teg³m⁴³ hniah³ quian¹i³, a³chieh¹pa² hniah³ quian¹. \v 32 Jian³ la⁴ne³ liah⁴, a⁵sia³ cuan⁵ˉ⁵ juah⁴ i⁴ni³teh⁵ˉ⁵ a³ni²taih⁴³ tionh², a³ren³ chie³²pa², canh⁴a² sag³⁴i³ co³hei²tsei³ quieh¹. \s1 A⁴ŋang⁴i³ nei² quieh¹ i⁴júan³i³ he² i⁴sa⁴queuh³i³ \r (Mt. 9.14‑17; Mr. 2.18‑22) \p \v 33 I² jon³ a⁴juah⁴ a³hain⁴ tionh²: \p ―¿I² e⁴le³⁴ queuh³ hangh² chie³ quianh³ˉ³ ne⁵? Quie¹ chie³ quian¹ Juan³ Tei³² jian³ fariseo tionh², con³ ta¹ júan³i³ he² i⁴sa⁴queuh³i³, jian³ hlion⁴ nie⁴³ mh²i³ Jon⁴dai¹. \p \v 34 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús i²con²³i³ tionh²: \p ―¿O⁴ li⁴júan³⁴ a³ten² quian¹ a³sanh⁴ he² ta¹la⁴ cua⁴³ a³ñih³ a³sanh⁴ jian²³i³, lainh⁴ˉ³? \v 35 Quie¹ jia²³ jm² la⁴teg⁴i² te⁴³i³ a³sanh⁴; jon³ a²ma⁴ júan³⁴i³ he² tionh² i⁴sa⁴queuh⁴³i³. \p \v 36 Jian³ a⁴can³⁴i³ jau²³ la³ i⁴a⁴sagh⁴³i³: \p ―I¹jan³ a⁵sian⁴³ tei²³ ca³leuh² a²hmh³ hm²³ juah⁴ i⁴tien²³i³ con³ a²hmh³ ma³don⁵. Quie¹ juah⁴ne³ tei²³i³ la⁴ne³ i⁴tien³i³, jon³ si⁵hain⁴ a²hmh³ hm²³ jon³, jian³ sa⁴queunh² liah⁴ jian²³ a²hmh³ don⁵. \v 37 Jian³ la⁴jon³ liah⁴, i¹jan³ sa⁴ro³ o¹bein² hm³⁴ joh⁴³ a²lo³ don⁵; quie¹ juah⁴ne³ la⁴ne³, jon³ li⁴naih⁵ a²lo³, jon³ tain³⁴ o¹bein² jian³ si⁵hain⁴ a²lo³. \v 38 I⁴jon³ hniah³ ro³⁴i³ o¹bein² hm³⁴ joh⁴³ a²lo³ hm²³, canh⁴a² i¹con³ a⁵sia³ i⁴lei⁴ o¹bein² a⁵ga⁴ a²lo³. \v 39 Conh⁴liah⁴ i¹jan³ a³hangh² o¹bein² don⁵ juah⁴ i⁴hnie³⁴a² chie³ o¹bein² hm³⁴, quie¹ juah⁴i³: “Eu⁴a² re³ o¹bein² don⁵.” \c 6 \s1 Queun²³ chie³ quian¹ Jesús o¹m⁴ trigo jm² sa⁴júan³i³ ta¹ \r (Mt. 12.1‑8; Mr. 2.23‑28) \p \v 1 Jian³ liah⁴ con³ jm² sa⁴júan³i³ ta¹ hein² Jesús jeu³ je¹ i²ti²jnia², jian³ ti²queun²³ chie³ quian¹i³ o¹m⁴ trigo, jian³ ti²he²³i³ i⁴queuh³i³ tionh². \v 2 I² jon³ a⁴juah⁴ co⁴meih³ fariseo tionh²: \p ―¿E⁴le³⁴ ti²júanh³ˉ³ i⁴sa⁴haih¹ li⁴júanh²ˉ³ jm² ne³⁴, jm² sa⁴júan³i³ ta¹? \p \v 3 I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús, a⁴juah⁴i³: \p ―¿O⁴ a⁵sia³ ma³a⁴heih³ˉ³ liah⁴ a⁴júan⁴ re¹ Da³vei²³, con³ma²ra⁵cúanh⁴³i³ tionh² jian²³i³ a³ma²jian²³i³? \v 4 Quie¹ a⁴hei³⁴i³ jauh³² quieh¹ Jon⁴dai¹, a⁴queuh³i³ a²hei⁴³ñih¹ hen² i⁴sa⁴ra³cúa²³ i⁴queuh⁴³ chie³ta²chie³, quie¹ jmah³ m³chie³pa² tain⁴³ queuh³; jian³ a⁴guenh⁴ Da³vei²³ la⁴jang³⁴ a³ma²jian²³i³ liah⁴. \p \v 5 Jian³ a⁴juah⁴i³ liah⁴: \p ―Quie¹ A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴ lang⁴³ a³júan³ heih⁴³ liah⁴ ra³cúa²³ jm² sa⁴júan³i³ ta¹. \s1 Jan³ a³ñih³ a³lo³ si¹cúa³ \r (Mt. 12.9‑14; Mr. 3.1‑6) \p \v 6 Jian³ jm² seg³⁴, jm² sa⁴júan³i³ ta¹, jon³ a⁴hei³⁴ Jesús cuah³ judío i²a⁴heh³i³ chie³. Jian³ ua²cua⁴³ jan³ a³ñih³ a³lo³ si¹cúa³ jo³² ta⁵chie³⁴. \v 7 Jian³ a²teg²³ quian¹ lai²³ jian²³ fariseo tionh², ti²tan³i³ i²con²³ Jesús, niah³²ˉ¹ o⁴ júan³⁴i³ i⁴huan⁴ quieh¹ a³chieh¹ jm² sa⁴júan³i³ ta¹, canh⁴a² la⁴jon³ li⁴hnang⁵i³. \v 8 I² Jesús ne⁵, ñi³i³ co³hei²tsei³ i⁴ti²júan³ a³hain⁴ tionh², ma²jon³ a⁴sagh⁴³i³ a³ñih³ a³lo³ si¹cúa³ hain⁴, a⁴juah⁴i³: \p ―Ra⁴hang³², no³ to⁵chieh³² la³. \p Ma²jon³ ra⁴hang³² a³ñih³ hain⁴, a⁴no³i³ to⁵chieh³². \v 9 Ma²jon³ a⁴juah⁴ Jesús i²con²³ a³hain⁴ tionh² liah⁴: \p ―Hno⁵ˉ⁵ ŋang¹ˉ⁴ con³ i²conh²ˉ³ tionh²ˉ³. ¿O⁴ ra³cúa²³ i⁴júan³⁴i³ i⁴tsei³⁴ jm² sa⁴júan³i³ ta¹, jian³ o⁴ i⁴hlagh³²? ¿Jian³ o⁴ ra³cúa²³ i⁴tainh⁴³i³ jan³ chie³, jian³ o⁴ i⁴jŋangh³i³? \p \v 10 I² con³ma²a⁴jen³ Jesús a³tionh² co⁴la⁴lagh⁵ hain⁴, jon³ a⁴sagh⁴³i³ a³ñih³ hain⁴: \p ―Sieh¹ si¹cúah³. \p I² con³ma²a⁴júan⁴i³ la⁴jon³, jon³ a⁴lag³⁴ si¹cúa³i³. \v 11 I² la⁴jang³⁴ a³hain⁴ tionh², ta² a⁴jain³⁴ tsei⁴³i³, jon³ a⁴júanh⁴i³ húan⁴i³ tionh²i³, a⁴hnoh³i³ liah⁴ li⁴júan³⁴i³ hlagh³² i²con²³ Jesús. \s1 A⁴hnah³ Jesús quia⁵teun⁴ a³cúah³i³ ta¹ quieh¹ \r (Mt. 10.1‑4; Mr. 3.13‑19) \p \v 12 Jian³ jm² jon³ ŋo³⁴ Jesús con³ mah⁴ i⁴ua⁵mh²i³ Jon⁴dai¹, jian³ la⁴tan² húa²³ jon³ a⁴mh³i³ Jon⁴dai¹. \v 13 I² con³ma²si⁵joh¹, jon³ a⁴teh³i³ la⁴jang³⁴ chie³ quian¹ jian³ a⁴quianh⁴³i³ quia⁵teun⁴ jen² a³hain⁴ tionh², a³a⁴teh³i³ a³hei¹ joh⁴³ cúa³ ta¹ quieh¹i³, \v 14 a³la³ tionh²: Si²úan¹, a³hain⁴ a³ma⁴sain³i³ Pe³², jian³ Dre¹ reunh¹i³, jian³ Jacobo liah⁴ jian²³ Juan²³, Lei³² jian²³ Bartolomé, \v 15 jian³ Ma³te³² ne³, To³ma²³ ne³, jian³ Jacobo a³jon⁴³ Alfeo ne³, jian³ Si²úan¹ a³hain⁴ a³teh²i³ A³tyeih⁴³, \v 16 jian³ Judas a³reunh¹ Jacobo, jian³ Judas Iscariote, a³hain⁴ a³a⁴cúanh³ Jesús. \s1 A⁴júan⁴ Jesús i⁴a⁴huan⁴ quieh¹ jeun⁴³ chie³ \r (Mt. 4.23‑25) \p \v 17 I² con³ma²jonh³ Jesús i⁴ñei²i³ mah⁴ jian²³ chie³ quian¹, jon³ a⁴jian⁴i³ con³ o⁵m³. Jian³ jeun⁴³ chie³ ti²tionh² jian²³ chie³ quian¹i³ a³a⁵han² la⁴tan² húa³⁴ Judea, jian³ jeu³ Jerusalén jian³ a³sian³ la⁴can²³ i²jm¹ jm³ñih¹ jeu³ Tiro jian³ Sidón, a³ma³a⁴tyie³⁴ i⁴nau³⁴i³ jau²³ quieh¹ Jesús, jian³ canh⁴a² júan³⁴i³ i⁴huan⁴ quieh¹i³ tionh². \v 18 Jian³ a⁴huan⁴ quieh¹ la⁴jang³⁴ a³ti²can²³ ma²eu⁴³ i⁴júan³ m⁴tyi⁴ hlagh³². \v 19 Jian³ la⁴jang³⁴ chie³ hnie³⁴ tei³⁴i³ si¹cúa³ he³² Jesús, quie¹ ta⁵la⁴ júan³ Jesús i⁴huan⁴ quieh¹ la⁴jang³⁴ con⁴juah⁴ ua³pei⁴ quieh¹i³. \s1 A³tsei³⁴ jm² li⁴ren³ jian³ a³hyei³⁴ ma²eu⁴³ \r (Mt. 5.1‑12) \p \v 20 Jon³ a⁴jen³ Jesús chie³ quian¹ tionh², a⁴sagh⁴³i³: \p ―Ta² tsei³⁴ jm² li⁴renh³ˉ³ tionh²ˉ³ a³ti⁴ñeih³ˉ³ tieh²la³, quie¹ hnei³pa² tainh⁴³ˉ³ tionh²ˉ³ hanh⁵ˉ³ naih⁵ heih⁴³ hm³⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹. \p \v 21 ’Ta² tsei³⁴ jm² li⁴renh³ˉ³ a³cuanh⁴³ˉ³ tieh²la³, quie¹ li⁴canh⁴³ heinh¹ˉ³ ta⁵cang³. \p ’Ta² tsei³⁴ jm² li⁴renh³ˉ³ a³ti²hoh⁵ˉ³ tieh²la³, quie¹ jia²³ jm² lei⁴ si³hyonh³ˉ³. \p \v 22 ’Ta² tsei³⁴ jm² li⁴renh³ˉ³ la⁴teg⁴i² hie²³ hnei³ chie³, jian³ la⁴teg⁴i² húa⁵i³ hnei³ jen²i³ tionh², jian³ la⁴teg⁴i² sag⁵i³ hnei³ jau²hlagh³², jian³ tei⁴³i² so⁵jai¹i³ hnei³ nei² quieh¹ A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴. \v 23 Jm² jon³ hniah³ júanh²ˉ³ si³hyonh³ˉ³ hlion⁴ mai²³ tionh²ˉ³, quie¹ eu⁴³ hlion⁴ ma⁵hmah³² Jon⁴dai¹ quianh³ˉ³ tionh²ˉ³ ñi⁴jeu⁵, quie¹ la⁴ne³ a⁴júan⁴ jmai³sie²³ a³hain⁴ tionh² i²con²³ la⁴jang³⁴ a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹ jm² ma³ya⁴jo³⁴. \p \v 24 ’Jian³ ta² jeuh²ˉ³, hnei³ tionh²ˉ³, a³jlanh², quie¹ ma³a⁴quianh³ˉ³ co³hyon²³tsei³ quianh³ tieh²la³. \p \v 25 ’Jian³ ta² jeuh²ˉ³ tionh²ˉ³ a³si²canh³ heinh¹ˉ³ tieh²la³, quie¹ li⁴cuanh⁴³ˉ³ ta⁵cang³. \p ’Jian³ ta² jeuh²ˉ³ tionh²ˉ³ a³ti²ŋengh⁴ˉ³ tieh²la³, quie¹ hoh³²ˉ³ i⁴hei¹ queuh³ hoh⁴³ˉ³ ta⁵cang³. \p \v 26 ’Jian³ ta² jeuh²ˉ³ tionh²ˉ³ liah⁴ tei⁴³i² hleh² re³ la⁴jang³⁴ nei² quianh³ˉ³ tionh²ˉ³, quie¹ la⁴ne³ a⁴hleh⁴ jmai³sie²³i³ nei² quieh¹ la⁴jang³⁴ a³a⁴juah⁴ hleh² jau²³ quieh¹ Jon⁴dai¹ a³ta³jaun²³ ya⁴jo³⁴. \s1 Nei² quieh¹ i⁴hnio³⁴i³ a³hie²³ \r (Mt. 5.38‑48; 7.12) \p \v 27 ’Jian³ la⁴jang³⁴ hnei³ a³ti²nauh³ˉ³, jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³: Ma⁴hno³² hnei³ a³hnie³⁴ júanh¹ hnei³, jian³ júan² hnei³ i⁴tsei³⁴ i²con²³ a³hie²³. \v 28 Saih³² hnei³ jau²³ tsei²³ a³sag⁵ hnei³ jau²hlagh³², jian³ mh³² hnei³ Jon⁴dai¹ nei² quieh¹ a³hleh² hlagh³² nei² quianh³ˉ³. \v 29 Jian³ juah⁴ne³ quein³i³ co³jo³² ma³mah²ˉ³, hai⁴ hnei³ ta⁵ca³jo³² liah⁴; jian³ juah⁴ne³ sian³ a³hnie³⁴ qui³⁴ a²hmh³ tsei²³ coh⁵, cúah³²i³ hnei³ liah⁴ma³jian²³ a²hmh³ heinh²ˉ³ naih⁵. \v 30 Jian³ a³hain⁴ a³sia³ i⁴m²³ i²conh²ˉ³, cúah³²i³ hnei³; jian³ a³hain⁴ a³con²³ i⁴quianh³ˉ³, a⁵m⁴ hnei³ i⁴cúah³i³. \v 31 Jian³ liah⁴i² hnoh³ˉ³ júan³⁴ chie³ i⁴tsei³⁴ i²conh²ˉ³ tionh²ˉ³, la⁴ne³ hniah³ júanh²ˉ³ i²con²³i³ liah⁴ tionh². \p \v 32 ’Quie¹ juah⁴ne³ ma⁵hnoh³²ˉ³ jmah³ a³hnie³⁴ hnei³ tionh²ˉ³, ¿o⁴ eu⁴³ re³ júanh³ˉ³, lainh⁴ˉ³? Quie¹ la⁴ne³ júan³ chie³ a³ti²ren³ chie³² tionh² liah⁴. \v 33 Jian³ juah⁴ne³ júanh³ˉ³ i⁴tsei³⁴ i²con²³ jmah³ a³júan³ i⁴tsei³⁴ i²conh²ˉ³ tionh²ˉ³, ¿o⁴ eu⁴³ re³ júanh³ˉ³, lainh⁴ˉ³? Quie¹ la⁴ne³ júan³ chie³ a³ti²ren³ chie³² tionh² liah⁴. \v 34 Jian³ juah⁴ne³ tyih³ˉ³ o¹cau³² i²con²³ jmah³ chie³ a³hain³² hoh⁴³ˉ³ cúah³, ¿o⁴ eu⁴³ re³ júanh³ˉ³, lainh⁴ˉ³? Quie¹ la⁴ne³ tyi³ a³ti²ren³ chie³² liah⁴ i²con²³ a³ti²ren³ chie³² reunh¹, i⁴hain³² tsei⁴³i³ hyeih³i³. \v 35 I² la⁴ne³ ne⁵, hniah³ ma²hnoh³²ˉ³ a³hie²³ hnei³, jian³ júan² hnei³ i⁴tsei³⁴, jian³ tyi² hnei³, i⁴sa⁴hain³² hoh⁴³ˉ³ jieh⁴. Quie¹ Jon⁴dai¹pa² ma⁵hmah³² quianh³ˉ³ hlion⁴ mai²³, jian³ lei³ jnia⁴ la⁴ne³ langh⁴³ˉ³ jon⁴³segh³² Jon⁴dai¹ Júanh⁴³; quie¹ tsei³⁴ tsei⁴³i³ i²con²³ chie³ hlangh² jian³ i²con²³ a³sa⁴cúa²³ ti²hmah³² i²con²³i³. \v 36 I² la⁴ne³ jon³ júan² hnei³ i⁴ñeih⁴ hoh⁴³ˉ³ la⁴jon³ liah⁴i² ñeih⁴ tsei⁴³ Naih⁴³ˉ³ a³cua⁴³ ñi⁴jeu⁵. \s1 Nei² quieh¹ i⁴tyan⁴³i³ hei²³ chie³ \r (Mt. 7.1‑5) \p \v 37 ’A⁵tyan⁴³ hnei³ hei²³ chie³, canh⁴a² sa⁴can³⁴ Jon⁴dai¹ jau²chie⁴³ i²conh²ˉ³. A⁵queih⁴ hnei³ heih⁴³ i²con²³ chie³, canh⁴a² sa⁴gmh⁴ heih⁴³ i²conh²ˉ³. Hain⁴³ hnei³ chie³² quieh¹ chie³, canh⁴a² hain³⁴ Jon⁴dai¹ chie³² quianh³ˉ³. \v 38 Cúa² hnei³ i²con²³ chie³, canh⁴a² cúa³⁴ Jon⁴dai¹ i²conh²ˉ³, ro³⁴i³ re³ joh⁴³ a²to³lo³ quianh³ˉ³ i⁴re³ si²tieh¹ jian³ i¹so⁵haih¹. Quie¹ cúa³⁴ Jon⁴dai¹ la⁴conh⁴ cúah³ˉ³ i²con²³ chie³. \p \v 39 I² jon³ a⁴can³⁴ Jesús con³ jau²³, a⁴juah⁴i³: \p ―¿O⁴ li⁴ua⁵jo³² jan³ a³taun³², i⁴ua⁵jan³²i³ a³taun³² sang³⁴, lainh⁴ˉ³? ¿O⁴ a⁵sia³ tianh⁵i³ to³ li⁵uan⁴i³ la⁴jon³, lainh⁴ˉ³? \v 40 I¹jan³ a³ma³tang²³ sa⁴ŋang⁴ liah⁴i² ŋang⁴ a²teg²³ quian¹i³. I² tei⁴³i² a⁴toh⁴ ma³tang²³i³, jon³ tyie¹i³ lang⁴³i³ liah⁴i² lang⁴³ a²teg²³ quian¹. \p \v 41 ’¿Liah⁴ cúan²³ jeh⁴ˉ³ con³ ma²qui³ peih¹ i⁴hei¹ m⁴nei² a³m⁵cu³ reunh³ˉ³, jian³ sa⁴jeh⁴ˉ³ con³ teinh³² hma³ pa¹ hei¹ m⁴mah²ˉ³ húanh⁴³ˉ³? \v 42 ¿Jian³ liah⁴ li⁴jeuh³²ˉ³ a³m⁵cu³ reunh³: “Hnei³ goh³ quian³⁴ˉ⁴, cúa² jeu³ ua²tyi¹ˉ⁴ ma²qui³ hei¹ m⁴mah²ˉ³ ne³”? Jian³ sa⁴jeh⁴ˉ³ teinh³² hma³ pa¹ hei¹ quianh³ˉ³ húanh⁴³ˉ³ ne⁵. Hnei³ chie³ a³lain⁴ ni²taih⁴³, tyi² hnei³ ñeih³²jia⁴³ teinh³² hma³ i⁴hei¹ m⁴mah²ˉ³ húanh⁴³ˉ³, ma²jon³ li⁴jeh²ˉ³ re³ i⁴tyih²ˉ³ ma²qui³ i⁴hei¹ m⁴nei² a³m⁵cu³ reunh³ˉ³. \s1 Cuh²i³ a²hma³ con⁴juah⁴ o¹m⁴ quieh¹ \r (Mt. 7.15‑20; 12.33‑35) \p \v 43 ’Quie¹ a²hma³ tsei²³ sa⁴hag³ o¹m⁴ hlagh³², jian³ a²hma³ hlagh³² liah⁴ sa⁴hag³ o¹m⁴ tsei³⁴. \v 44 Quie¹ conh⁴ con³ nai² a²hma³ li⁴cuh²i³ con⁴juah⁴ o¹m⁴ i⁴hag³; quie¹ sa⁴lo²³ o¹m⁴jyi³ juah⁴ i⁴hag³ a²hma³ ton⁴³, conh⁴liah⁴ sa⁴queun²³i³ o¹m⁴ ya¹gm³jeh² juah⁴ i⁴hag³ o¹sieh³² a²ton⁴³. \v 45 Jian³ la⁴ne³ chie³ liah⁴, la⁴jang³⁴ chie³ tsein²³ hleh² jau²³ tsei²³ quie¹ ta⁵la⁴ júan³i³ co³hei²tsei³ tsei²³ naih⁵ ni²tsei⁴³i³; jian³ la⁴jang³⁴ chie³ hlangh² liah⁴, hleh²i³ jau²hlagh³² quie¹ ta⁵la⁴ júan³i³ co³hei²tsei³ hlagh³² naih⁵ ni²tsei⁴³i³. Quie¹ la⁴conh⁴ tei⁴³ i⁴jia²³ m⁴tyi⁴ quieh¹i³, húa²³ ho³²i³. \s1 Teun³⁴ ta³jmh¹ a²hnei⁴³ \r (Mt. 7.24‑27) \p \v 46 ’¿E⁴le³⁴ teh⁵ˉ³ jnia⁴, “Se³ño²³ tyein²”, jian³ sa⁴júanh³ˉ³ i⁴jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³? \v 47 Quie¹ juah¹ˉ⁴ liah⁴ lang⁴³ a³hain⁴ a³jia²³ i²con²³ˉ⁵ a³nau³ jau²³ quien⁴ˉ⁴ i⁴ma³tei⁵i³. \v 48 Lang⁴³i³ liah⁴i² lang⁴³ jan³ chie³ a³júan³ a²hnei⁴³, a⁴cag³⁴i³ ñeih³² húa³⁴ i⁴jeuh³, a⁴seih⁴i³ ta³jmh¹ a²hnei⁴³ nei² a²caun². I² con³ma²ja³⁴ jm³ júah², jon³ a⁴hlia⁴ a²hnei⁴³ jon³, jian³ i¹ sa⁴a⁴jai³, quie¹ si²ho³ nei² a²caun². \v 49 Jian³ a³hain⁴ a³nau³ jau²³ quien⁴ˉ⁴ jian³ sa⁴ma³tei⁵i³, lang⁴³i³ liah⁴i² lang⁴³ jan³ chie³ a³a⁴júan⁴ a²hnei⁴³ quieh¹ nei² húa³⁴ lang³⁴ i⁴sa⁴si²quian³ ta³jmh¹. I² con³ma²a⁴hlia⁴ jm³ júah², jon³ a⁴quegh³ a²hnei⁴³ jon³, a⁴cúan⁴, ua⁵hain⁴ o³tan². \c 7 \s1 A⁴júan⁴ Jesús i⁴a⁴huan⁴ quieh¹ jan³ a³cúa²³ cúa³tag³² i²con²³ jan³ jeu³² a²hlie⁴ romano \r (Mt. 8.5‑13) \p \v 1 Con³ma²a⁴toh⁴ a⁴hleh⁴ Jesús la⁴jeg³⁴ jau²³ jon³ i²con²³ a³jeu³ a³ti²nau³, jon³ a⁴tyie³⁴i³ jeu³ Capernaum. \v 2 I² jon³ ra³chieh¹ jan³ a³cúa²³ cúa³tag³² i²con²³ jan³ jeu³² a²hlie⁴, a³ma³o¹jaun⁴, a³hain⁴ a³eu⁴³ hnio³⁴i³. \v 3 I² con³ma²a⁴nau⁴ jeu³² a²hlie⁴ i⁴tya²³i³ jau²³ nei² quieh¹ Jesús, jon³ a⁴sain⁴i³ co⁴meih³ a³don⁵ ma⁴³teg²³ quian¹ judío tionh² i⁴ua⁵mh²i³ Jesús i⁴chie³⁴i³ si⁵júan⁴i³ i⁴huan⁴ quieh¹ a³cúa²³ cúa³tag³² quian¹i³. \v 4 Jon³ ua⁵han²i³ tionh² i²con²³ Jesús, jian³ a⁴mh³i³ i⁴jang³⁴ tsei⁴³i³, a⁴juah⁴i³: \p ―Eu⁴³ tsein³⁴ chie³ jeu³² a²hlie⁴ hain⁴. I⁴jon³ haih¹ ma²honh³²i³ hnei³. \v 5 Quie¹ hnio³⁴i³ la⁴jang³⁴ a³co³²ˉ¹. Jian³ a⁴júan⁴i³ cuah³ quian⁴ jnie³² liah⁴. \p \v 6 Jon³ ŋo³⁴ Jesús jian²³ a³hain⁴ tionh². I² con³ma³o¹tyie¹i³ jauh³² quieh¹ a³hain⁴, jon³ a⁴sain⁴ jeu³² a²hlie⁴ hain⁴ co⁴meih³ a³ñi³reunh¹ a³ua⁵saih¹ Jesús jau²³ la³: \p ―Hnei³ Se³ño²³, ua²leg⁴³pa² júah³, quie¹ sa⁴haih¹ i⁴niah²ˉ³ jauh³² quien⁴ˉ⁴; \v 7 jian³ sa⁴haih¹ i⁴nai³²ˉ⁴ húan⁵ ni¹jen³²ˉ⁴ hnei³. Eu⁴³a² re³ heih⁴³pa² júanh²ˉ³, canh⁴a² huan⁴ quieh¹ a³cúa²³ cúa³tag³² quian³⁴ˉ⁴. \v 8 Quie¹ jnia⁴ liah⁴, sian³ a³júan³ heih⁴³ i²con²³ˉ⁵, jian³ tionh² a²hlie⁴ a³júan³⁴ˉ⁴ heih⁴³ i²con²³ liah⁴. Quie¹ tei⁴³i² jeu³⁴ˉ⁴ jan³, “cua³”, jon³ chie²³i³; jian³ tei⁴³i² jeu³⁴ˉ⁴ i²jan³, “nia³”, jon³ jia²³i³; jian³ tei⁴³i² jeu³⁴ˉ⁴ a³cúa²³ cúa³tag³² quian³⁴, “júan² i⁴ne³”, jon³ júan³i³ liah⁴. \p \v 9 I² con³ma²a⁴nau⁴ Jesús jau²³ jon³, ta² co³ a⁴jainh⁴³i³, jon³ a⁴jainh³i³ nei², a⁴sagh⁴³i³ la⁴jang³⁴ a³ya¹han² coh⁵cah³²i³: \p ―I⁴chie⁴³pa² juah³ˉ⁴, i¹ jen² a³jeu³ Israel sa⁴ma³a⁴chianh³²ˉ⁴ chie³ a³hain⁴ hlion⁴ i²con²³ jnia⁴ la⁴ne³. \p \v 10 I² con³ma²a⁴tyanh³ a³sain² hain⁴ tionh² jauh³², jon³ a⁴jen³i³ a³cúa²³ cúa³tag³² hain⁴ i⁴ma³a⁴huan⁴ quieh¹i³, i⁴ma²chieh¹i³. \s1 A⁴júan⁴ Jesús i⁴a⁴jainh¹ a³jon⁴³ jan³ a³m⁴ hnang⁴ \p \v 11 Jian³ con³ma²a⁴leg³⁴ jon³, jon³ ŋo³⁴ Jesús con³ jeu³ sain³ Naín, jian³ ua⁵han² jeun⁴³ chie³ quian¹i³ jian²³i³ liah⁴, jian³ jeun⁴³ chie³ sang²³. \v 12 I² con³ma²a⁴tyie³⁴ Jesús hloh³² o²hnei³² si³hei⁴i³ je¹jeu³ jon³, jon³ ti²jian³i³ jan³ a³jaun² a³si⁵hon⁴³i³, jan³ hain⁴ ma²sian³ i²con²³ sie²³, a³lang⁴³ a³m⁴ hnang⁴. Jian³ jeun⁴³ chie³ a³sian³ jeu³ jon³ liah⁴ ti²ma³reunh¹ quieh¹ a³m⁴ hain⁴. \v 13 I² con³ma²a⁴je³ Se³ño²³ quieh¹ a³m⁴ hnang⁴ hain⁴, jon³ joh³ ñei⁴ tsei⁴³i³ i²con²³i³, a⁴sagh⁴³i³: \p ―A⁵hoh⁴³ hnei³. \p \v 14 Jon³ ŋo³⁴ Jesús hlonh² a³jaun², a⁴sanh³i³ a²cúa⁴³; jian³ a⁴jian⁴ a³hain⁴ tionh² a³ma²ti²jian³ a³jaun². Jon³ a⁴sagh⁴³i³ a³jaun²: \p ―Hnei³ a³maih², jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ i⁴noh²ˉ³. \p \v 15 Jon³ a⁴cua⁴ a³jaun², jian³ ma⁴lie⁵i³ a⁴hleh⁴i³, ma²jon³ a⁴cúanh³ Jesús i²con²³ sie²³i³. \v 16 Ta² yi⁴hang³² la⁴jang³⁴ a³hain⁴ tionh², jian³ a⁴júan⁴i³ júanh⁴³ Jon⁴dai¹, a⁴juah⁴i³: \p ―Tieh²la³ ma³cuan²³ jan³ a³júanh⁴³, a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹ jen² jnia¹. \p Conh⁴liah⁴ a⁴juah⁴i³: \p ―Ma³cuan²³ Jon⁴dai¹ i⁴ma⁵hon³²i³ a³jeu³ quian¹. \p \v 17 Jian³ ta² ta⁴tsei¹ jau²³ nei² quieh¹ Jesús la⁴tan² húa³⁴ Judea jian³ la⁴tan² hloh³² jon³. \s1 A³sain² quian¹ Juan³ Tei³² \r (Mt. 11.2‑19) \p \v 18 Jon³ a⁴tya⁴ chie³ quian¹ Juan²³ jau²³ i²con²³i³ la⁴jeg³⁴ i⁴júan³ Jesús. Jon³ a⁴teh³i³ on³⁴ chie³ quian¹, \v 19 a³a⁴sain⁴ i²con²³ Jesús a³ua⁵ŋang⁴: \p ―¿O⁴ hnei³ langh⁴³ A³lion³ Chie³ a³ma²jia²³ hain⁴, jian³ o⁴ hniah³ jian³² jnie³² a³sang²³? \p \v 20 I² con³ma²a⁴tyie³⁴ a³hain⁴ tionh² i²con²³ Jesús, jon³ a⁴juah⁴i³: \p ―Juan³ Tei³²pa² a⁴sai⁴ jnie³² i⁴ni³ŋangh³² jnie³² hnei³: ¿O⁴ hnei³ a³ma²jia²³, jian³ o⁴ hniah³ jian³² jnie³² a³sang²³? \p \v 21 Jian³ o²ra³ jon³ si²júan³ Jesús i⁴huan⁴ quieh¹ jeun⁴³ a³chieh¹ jian³ a³ti²can²³ ma²eu⁴³, jian³ a⁴húa⁴³i³ m⁴tyi⁴ hlagh³², jian³ a⁴júan⁴i³ a⁴jnia⁵ m⁴nei² jeun⁴³ a³taun³². \v 22 Jon³ a⁴juah⁴ Jesús i²con²³ a³hain⁴ tionh², a⁴jainh³i³ jau²³: \p ―Cua³ yi⁴saih³²ˉ³ Juan²³ la⁴jeg³⁴ i⁴a⁴jeh¹ˉ³ jian³ i⁴a⁴naih³ˉ³: i⁴jnia⁵ m⁴nei² a³taun³², i⁴ŋeng²³ a³tein⁴, i⁴huan⁴ quieh¹ a³lang⁴³ chie² i⁴jyih² o¹ŋeu⁴³, jian³ i⁴naih¹ a³teun³, jian³ i⁴jainh¹ a³jaun², jian³ i⁴si³hleh² jau²³ tsei²³ quieh¹ Jon⁴dai¹ i²con²³ a³ti⁴ñei³. \v 23 Jian³ ta² tsei³⁴ jm² ren³ a³sa⁴hieh¹ jau²³ quien⁴ˉ⁴. \p \v 24 I² con³ma²ua⁵han² a³sain² hain⁴ tionh² i²con²³ Juan²³, jon³ ma⁴lie⁵ Jesús a⁴hleh⁴ nei² quieh¹ Juan²³ i²con²³ a³jeu³, juah⁴i³: \p ―¿Henh⁴ ni²jeh¹ˉ³ tionh²ˉ³ ta⁵i²a⁵sian⁴³ a³sian³ jon³? ¿O⁴ con³ a²ma³cu⁴³ si²can⁵ tyi⁴, lainh⁴ˉ³? \v 25 ¿Jian³ o⁴ henh⁴ ñeih²ˉ³ ni²jeh¹ˉ³? ¿O⁴ ni²jenh³²ˉ³ jan³ a³ñih³ a³hein² a²hmh³ jlanh²? Quie¹ a³tionh² a²hmh³ jlanh² jian³ a³tsei³⁴ sian³, tionh² jauh³² quieh¹ re¹pa². \v 26 I² jon³ ne⁵, ¿henh⁴ ni²jeh¹ˉ³? ¿O⁴ ni²jenh³²ˉ³ jan³ a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹? I⁴chie⁴³pa², quie¹ lang⁴³i³, jian³ eu⁴³ pi¹ júanh⁴³i³ la⁴conh⁴a² a³sain². \v 27 Quie¹ lang⁴³ hei⁴i³ a³ra³sag² Ma²jyi³ quieh¹ Jon⁴dai¹ nei² quieh¹, ra³juah⁴: \q1 Jeh³², sain¹ˉ⁴ a³sain² quian³⁴ ta⁵mah²ˉ³, \q1 a³hain⁴ a³júanh³ jeu³ quianh³ˉ³. \m \v 28 Jian³ jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³ liah⁴, eu⁴³ júanh⁴³ Juan³ Tei³² la⁴conh⁴a² la⁴jang³⁴ a³sain² a³ma³ra⁵sian³. I² a³hain⁴ a³peih¹ jen² a³tionh² naih⁵ heih⁴³ hm³⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹, júanh⁴³i³ la⁴conh⁴a² Juan²³. \p \v 29 I² con³ma²a⁴nau⁴ la⁴jang³⁴ a³jeu³ jian²³ a³can²³ hmah¹ jau²³ i⁴a⁴hleh⁴ Juan²³, jon³ a⁴son⁴i³ jm³ i⁴a⁴sie⁴³ Juan²³, i⁴ma⁴jnia³i³ i⁴tsei³⁴ júan³ Jon⁴dai¹. \v 30 I² chie³ fariseo tionh² jian³ a²teg²³ quian¹ lai²³, a⁵sia³ a⁴hyein⁴³i³ júan³⁴i³ i⁴hnie³⁴ Jon⁴dai¹, quie¹ sa⁴hnie³⁴i³ sie⁵ Juan²³ jm³ quieh¹i³. \v 31 Jon³ a⁴juah⁴ Se³ño²³ liah⁴: \p ―¿Liah⁴a² li⁴juah¹ˉ⁴ liah⁴ lang⁴³ chie³ a³sian³ tieh²la³? \v 32 Quie¹ lang⁴³i³ liah⁴i² lang⁴³ si³maih² peih¹ a³ti²tionh² je¹hmah¹ a³ti²hlenh⁴³ jon²reunh¹, ti²hleh²i³ tia⁴: “Jeh³², a⁴jai³² jnie³² a²lau⁴³ i²conh²ˉ³ tionh²ˉ³, i² a⁵sia³ jan¹ ñeih²ˉ³ tionh²ˉ³; jian³ a⁴he² jnie³² seun²³ quieh¹ a³jaun², jian³ a⁵sia³ a⁴hoh³²ˉ³ liah⁴.” \v 33 Quie¹ cuan³⁴ Juan³ Tei³² i⁴sa⁴queuh³i³ a²hei⁴³, a⁵ga⁴ hangh²i³ o¹bein², i² juah⁴ˉ³ tionh²ˉ³ ne⁵: “A³quian³ m⁴tyi⁴ hlagh³².” \v 34 Jian³ cuan³⁴ A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴ a³queuh³ a³hangh², i² juah⁴ˉ³ tionh²ˉ³: “Lang⁴³ a³ñih³ ne³ a³jlen⁴ a³hangh² jm³, a³ñi³reunh¹ a³can²³ hmah¹ jian³ a³ti²ren³ chie³² tionh².” \v 35 Quie¹ lei³ jnia⁴ i⁴ŋang⁴ Jon⁴dai¹ con⁴juah⁴ i⁴ma³jnia³ si³jon⁴³i³. \s1 Hein² Jesús jauh³² quieh¹ Si²úan¹ fariseo \p \v 36 Jon³ a⁴te⁴ jan³ fariseo, a⁴teh³i³ Jesús i⁴si⁵queuh³ a²hei⁴³ jian²³i³; i² con³ma²a⁴tyie³⁴ Jesús jauh³² quieh¹ fariseo hain⁴, jon³ a⁴cua⁴i³ mesa. \v 37 I² con³ma²ra⁵ñi³ jan³ a³m⁴ sa⁴jmh³ a³sian³ jeu³ jon³ i⁴ua²queuh³ Jesús hei⁴³ jauh³² quieh¹ fariseo, jon³ a⁴tyie³⁴i³, quian³i³ con³ m⁴tsai³² peih¹, i⁴leg⁴³ a²caun² alabastro, si²canh² o¹jm³no¹ ma³jeu³. \v 38 Jon³ a⁴cua⁴i³ coh⁵cah³² Jesús hloh³² he⁴³ tag³² i⁴hoh⁵i³, jian³ a⁴taun³ jm³hñieh³² quieh¹i³ nei² si¹tag³² Jesús, jian³ a⁴sei³⁴i³ jeu³ o¹tyi² hña³; jian³ a⁴seinh⁴i³ si¹tag³²i³, jian³ a⁴saih³i³ o¹jm³no¹ ma³jeu³. \v 39 I² con³ma²a⁴je³⁴ fariseo a³a⁴te⁴ quieh¹i³ hain⁴, jon³ a⁴júan⁴i³ co³hei²tsei³ hña³, lain⁴i³: “Juah⁴ne³ i⁴chie⁴³ ma²lang⁴³ a³ne³ jan³ a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹, jon³ ma²ñi³i³ hain³ nai² a³m⁴ ne³ a³ua²sag²³ si¹tag³²i³, quie¹ a³m⁴ sa⁴jmh³pa² ne³.” \v 40 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús i²con²³ Si²úan¹: \p ―Hnei³ Si²úan¹, sia³ con³ jau²³ hno⁵ˉ⁵ jeu¹ˉ⁴ hnei³. \p I² jon³ a⁴juah⁴ Si²úan¹: \p ―Hnei³ A²teg²³, juah¹ hnei³. \p \v 41 Jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―On³⁴ chie³ ma²ren³ o¹cau³² quieh¹ jan³ a³tyi³ o¹cau³². Jan³ ma²ren³ co³jo³² mai²³ o¹cau³² tie³, jian³ i²jan³ ma²ren³ to⁴lo⁵quia⁴. \v 42 I² sa⁴sia³ i⁴li⁴cúah³i³ tionh² ne⁵. I² a³a⁴tyi³ hain⁴ ne⁵, a⁴ai⁴i³ hmah¹ jon³ quieh¹ a³hain⁴ tionh² li⁵uan⁴. I² jon³ ne⁵, hno⁵ˉ⁵ juah²ˉ³, ¿hain³ conh⁴ li⁵uan⁴ hain⁴ tyein² hnie³⁴ quieh¹i³, lainh⁴ˉ³? \p \v 43 I² jon³ a⁴ŋang⁴ Si²úan¹, a⁴juah⁴i³: \p ―Lain³⁴ jnia⁴, a³hain⁴pa² a³a⁴ai⁴ hlion⁴ quieh¹. \p I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Ta² re³ a⁴juah¹ˉ³. \p \v 44 Jon³ ua⁵lang⁴ Jesús, a⁴jen³i³ a³m⁴ hain⁴, jian³ a⁴sagh⁴³i³ Si²úan¹: \p ―¿Jenh⁵ˉ³ a³m⁴ la³, liah²? Quie¹ con³ma²a⁴heu³⁴ˉ⁴ jauh³² quianh³ˉ³, a⁵sia³ o¹jm³ a⁴cúah²ˉ³ juah⁴ i⁴raunh²ˉ⁵ si¹tag³⁴; i² a³m⁴ la³ ne⁵, ma³a⁴tain⁴i³ jm³hñieh³² quieh¹ nei² si¹tag³⁴ˉ⁴, jian³ a⁴ma⁴queinh⁴i³ jeu³ o¹tyi²i³. \v 45 Jian³ liah⁴ a⁵sia³ a⁴seinh²ˉ³ nei³⁴ˉ⁴ i⁴ma⁴coh³²ˉ³ jnia⁴; i² a³la³ ne⁵, liah⁴ma²a⁴heu³⁴ˉ⁴ jauh³² quianh³ˉ³, ua²seinh²i³ si¹tag³⁴ˉ⁴ i⁴sa⁴jian²³i³. \v 46 Jian³ a⁵sia³ o¹jm³no¹ a⁴jñeih⁴³ˉ³ ma³tyi³⁴ˉ⁴; i² hei⁴i³ ne⁵, a⁴saih³i³ o¹jm³no¹ ma³jeu³ si¹tag³⁴ˉ⁴. \v 47 I⁴jon³ jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ i²quie¹ i⁴hlion⁴ chie³² a⁴jlenh³ quieh¹i³, jon³ hnie³⁴i³ jnia⁴ hlion⁴; jian³ a³hain⁴ a³jlenh³ meih³ quieh¹, meih³pa² ma³jnia³i³ i⁴hnie³⁴i³ jnia⁴. \p \v 48 Jon³ a⁴juah⁴ Jesús i²con²³ a³m⁴ hain⁴: \p ―Ma³a⁴jlenh³ chie³² quianh³ˉ³. \p \v 49 I² jon³ a⁴júanh⁴ la⁴jang³⁴ a³tionh² mesa hain⁴ jian²³i³, a⁴júanh⁴i³ húan⁴i³: \p ―¿Hain³ ga⁴ chie³ ne³, liah²? Hleh²i³ jau²³ i⁴hain²³i³ chie³² quieh¹ chie³. \p \v 50 I⁴jon³ a⁴juah⁴ Jesús i²con²³ a³m⁴ hain⁴: \p ―Ma³a⁴lonh⁴ˉ³ quie¹ ra⁵hainh⁴ˉ³; cuanh³ quianh³ si³hyonh³ˉ³. \c 8 \s1 A³m⁴ a³ma⁴ho³² quieh¹ Jesús tionh² \p \v 1 Con³ma²ua⁴jeu³² jon³, jon³ a⁴ŋeng⁴ Jesús la⁴jeg³⁴ jeu³ cah² jian³ la⁴jeg³⁴ jeu³ peih¹ liah⁴, hleh²i³ jau²³ tsei²³ liah⁴ leg⁴³ i⁴tionh² chie³ naih⁵ heih⁴³ hm³⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹. Jian³ jian²³i³ quia⁵teun⁴ chie³ quian¹, \v 2 jian²³ co⁴meih³ a³m⁴ liah⁴ a³hain⁴ a³ma²a⁴júan⁴ Jesús i⁴a⁴huan⁴ quieh¹, a³ma²ti²quian³ m⁴tyi⁴ hlagh³² jian³ a³ma²ti²chieh¹: je¹ jon³ hein² Ma³rei², a³hain⁴ a³teh²i³ Ma³da³len², a³a⁴húa³ quie³⁴ m⁴tyi⁴ hlagh³² quieh¹, \v 3 jian³ A²juan² liah⁴, a³m⁴ quian¹ Chuza a³hie³ la⁴jeg³⁴ i⁴quieh¹ Herodes, jian³ hein² A¹san² liah⁴, jian³ jeun⁴³ a³m⁴ sang³⁴ a³ma³ho³² quieh¹ Jesús con⁴juah⁴ i⁴sia³ quieh¹i³. \s1 Can²³i³ jau²³ quieh¹ a³jnei³ \r (Mt. 13.1‑15, 18‑23; Mr. 4.1‑20) \p \v 4 Jon³ a⁴ŋangh³ jeun⁴³ lio⁴mai²³ chie³ a³a⁵han² conh⁴ con³ jeu³ i²con²³i³; jon³ a⁴can³⁴ Jesús con³ jau²³, a⁴juah⁴i³: \p \v 5 ―Jan³ chie³ ŋo³⁴ ua⁵jñi³ o¹m⁴. I² con³ma²si²jnei³i³, jon³ a⁴jyih³ co⁴meih³ o¹m⁴ hloh³² ho³²jeu³, jon³ a⁴he⁴soh³ chie³. I² jon³ a⁵han² jon⁴³tan²³, a⁴queuh³i³. \v 6 Conh⁴liah⁴ a⁴jyih³ co⁴meih³ je¹ a²caun²; jian³ a⁴hya³, jon³ ra⁵quein³ quie¹ sa⁴cuh⁴. \v 7 Conh⁴liah⁴ a⁴jyih³ co⁴meih³ je¹ a²ton⁴³, jian³ ra⁵jang¹ co⁴chia³ jian²³ a²ton⁴³, a⁴loh⁴. \v 8 Conh⁴liah⁴ i²co⁴meih³ a⁴jyih³ húa³⁴ tsei³⁴; jian³ a⁴hya³, jian³ a⁴cúa⁴ o¹m⁴ ma⁵nia⁴lo⁴ conh⁴ con³. \p Con³ma²a⁴hleh⁴ Jesús jau²³ ne³, jon³ a⁴juah⁴i³ con³ i⁴tia⁴: \p ―A³hain⁴ a³ho³ ta³ra³cua¹ i⁴nau³⁴i³, ua²nai⁴i³. \p \v 9 I² jon³ a⁴ŋang⁴ chie³ quian¹i³ tionh², a⁴juah⁴i³: \p ―¿Henh⁴ hnie³⁴ ra³juah⁴ jau²³ i⁴a⁴quianh³ˉ³ ne³? \p \v 10 Jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Quie¹ i²conh² hnei³pa² tionh²ˉ³ júan³ Jon⁴dai¹ i⁴li⁴ñih¹ˉ³ jau²³ ni²hma² liah⁴ leg⁴³ i⁴tionh² chie³ naih⁵ heih⁴³ hm³⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹; i² a³sang²³ ne⁵, con⁴juah⁴ jmah³ jau²³ i⁴can³⁴ˉ⁴ la⁴ne³pa² hleh³ˉ⁴ i²con²³i³ tionh², quie¹ ua²liah⁴a² je²³i³, la⁴con³ sa⁴ho³ m⁴nei² pi²³i³, jian³ ua²liah⁴a² nau³i³, sa⁴li⁴ŋang⁴i³. \p \v 11 ’I⁴la³pa² hnie³⁴ ra³juah⁴ jau²³ sa⁴lei³ ne³: O¹m⁴ i⁴jnei³i³ jon³ leg⁴³ jau²³ quieh¹ Jon⁴dai¹. \v 12 O¹m⁴ i⁴a⁴jyih³ ho³²jeu³ jon³ leg⁴³ liah⁴i² lang⁴³ chie³ a³nau³ jau²³ quieh¹ Jon⁴dai¹, jon³ jia²³ a³sa⁴tsein³⁴, qui²³i³ jau²³ i⁴hei¹ naih⁵ ni²tsei⁴³i³, canh⁴a² sa⁴li⁴hain⁴i³ i⁴ma²lion⁴i³. \v 13 Jian³ i⁴a⁴jyih³ je¹ a²caun² leg⁴³ liah⁴i² lang⁴³ a³nau³ jau²³ quieh¹ Jon⁴dai¹ jian³ hyei³i³ si³hyonh³i³, i² sa⁴quian³ hlion⁴ o¹júan⁴³ ne⁵, hain⁴i³ ta¹la⁴ co⁴le⁴ pi²³; i² con³ma²ja²³ jau²chie⁴³ i²con²³i³, jon³ teinh³ tsei⁴³i³. \v 14 Jian³ o¹m⁴ i⁴a⁴jyih³ je¹ a²ton⁴³ leg⁴³ liah⁴i² lang⁴³ a³nau³ jau²³ quieh¹ Jon⁴dai¹ jian³ ŋeng²³i³ teinh³ tsei⁴³ ma⁵meih³ nei² quieh¹ i⁴júan³i³ hlion⁴ co³hei²tsei³ quieh¹ m⁵cu³ la³, jian³ i⁴hnie³⁴i³ o¹cau³², jian³ i⁴can³⁴i³ co³hyon²³tsei³ quieh¹ m⁵cu³ la³, jian³ sa⁴ma³jnia³i³ i⁴tsei³⁴. \v 15 I² o¹m⁴ i⁴a⁴jyih³ húa³⁴ tsei³⁴ ne⁵, leg⁴³ liah⁴i² lang⁴³ a³nau³ jau²³ quieh¹ Jon⁴dai¹, jian³ hie³i³ i⁴jang³⁴ tsei⁴³i³ con⁴juah⁴ co³hei²tsei³ tsei²³, jian³ ma³jnia³i³ i⁴tsei³⁴ i⁴sa⁴teinh³ tsei⁴³i³. \s1 La⁴jeg³⁴ i⁴ni²hma² liah⁴ma³jñeih³pa² \r (Mr. 4.21‑25) \p \v 16 ’I¹jan³ sa⁴hainh² o¹jyi³ juah⁴ i⁴hma²³i³ naih⁵ a²teuh³, jian³ a⁵ga⁴ i⁴seih²i³ naih⁵ a²jain³², quie¹ seih²i³ yeih³²pa², canh⁴a² la⁴jang³⁴ a³si³hei⁴³ jauh³² je³⁴ joh¹. \v 17 Quie¹ i¹con³ i⁴ni²hma² sa⁴sia³ juah⁴ i⁴sa⁴li⁴jñeih³; jian³ i¹con³ i⁴ni²jleg³ sa⁴sia³ juah⁴ i⁴sa⁴li⁴ñi³ chie³ jian³ o⁴ juah⁴ i⁴sa⁴jñeih³. \p \v 18 ’I² jon³ ne⁵, jianh³ˉ³ nai³ hnei³ jau²³ quien⁴ˉ⁴ tionh²ˉ³; quie¹ la⁴jang³⁴ a³ma³ñi³, hyieh⁴ pi¹i³ i⁴li⁴ŋang⁴i³, jian³ la⁴jang³⁴ a³sa⁴ñi³, jon³ qui³⁴ la⁴teg⁴ ca³leuh² peih¹ i⁴lain⁴i³ ŋang⁴i³ jon³. \s1 Sie²³ Jesús jian²³ si³reunh¹i³ \r (Mt. 12.46‑50; Mr. 3.31‑35) \p \v 19 Ma²jon³ ja³⁴ sie²³ Jesús jian²³ si³reunh¹i³ la⁴teg⁴ i²ua²cua⁴³i³, i¹ sa⁴li⁴tyie¹i³ teg⁴ hlonh²i³ quie¹ eu⁴³ jeun⁴³ chie³ tionh². \v 20 Jon³ a⁴júan⁴ chie³ jau²³ i²con²³ Jesús, juah⁴i³: \p ―Jeh³², sieh³ˉ³ jian²³ si³reunh³ˉ³ ti²tionh² coh⁵hnei³² la³, hnie³⁴i³ je⁴³i³ hnei³. \p \v 21 I² Jesús ne⁵, a⁴jainh³i³ jau²³ i²con²³ a³hain⁴ tionh², a⁴juah⁴i³: \p ―A³hain⁴pa² lang⁴³ sia³⁴ˉ⁴ jian³ si³reunh³ˉ⁴, a³nau³ jau²³ quieh¹ Jon⁴dai¹pa² jian³ ma³tei⁵i³. \s1 A⁴júan⁴ Jesús i⁴a⁴jian⁴ tyi⁴ tia⁴ \r (Mt. 8.23‑27; Mr. 4.35‑41) \p \v 22 Jian³ con³ jm² liah⁴ a⁴hei³⁴ Jesús a²úan⁴³ jian²³ chie³ quian¹ tionh², jon³ a⁴sagh⁴³i³ tionh²: \p ―Ma³²ˉ¹ ta⁵hŋoh³ jm³ñei³. \p Ma²jon³ ua⁵han²i³ tionh². \v 23 I² ta¹la⁴ ti²han³i³ jm³ tionh²i³ a²úan⁴³, jon³ a⁴cm³ Jesús. Con³ a⁴la³ ra⁴hag³² con³ tyi⁴ tia⁴ nei² jm³, jon³ a⁴ha⁵ jm³ joh⁴³ a²úan⁴³, i⁴co³ jia²³ ma²li⁴hon³⁴. \v 24 Jon³ a⁴tyie³⁴i³ tionh² hlonh² Jesús, a⁴sion⁴³i³, a⁴juah⁴i³: \p ―Hnei³ A²teg²³, ¡jeh³², ma³o¹tyan⁴³ˉ¹! \p Con³ma²a⁴ñei³⁴i³, jon³ a⁴júan⁴ Jesús heih⁴³ i²con²³ tyi⁴ jian³ jm³ñei³; jon³ a⁴jian⁴, jian³ a⁴nie³⁴ tai³². \v 25 Ma²jon³ a⁴sagh⁴³i³ chie³ quian¹: \p ―¿O⁴ a⁵sia³ li⁴hainh⁴ˉ³ tionh²ˉ³? \p I² hei⁴i³ tionh², ta² yi⁴hag³² tsei⁴³i³, co³ a⁴jainh⁴³i³, jon³ a⁴sagh⁴³i³ a³jan³ jan³ jon²reunh¹: \p ―¿Hain³ ne³, lainh⁴ˉ³, quie¹ júan³i³ heih⁴³ i²con²³ tyi⁴ jian³ jm³ñei³, jian³ ma³co⁴³ quieh¹i³ liah⁴? \s1 A³sian³ Gadara a³quian³ m⁴tyi⁴ hlagh³² \r (Mt. 8.28‑34; Mr. 5.1‑20) \p \v 26 Jon³ a⁴tyie³⁴i³ ta⁵húa³⁴ Gadara, nie⁴³ jo³² ta⁵hŋoh³ o³chie⁴³ lia⁴ nie⁴³ húa³⁴ Galilea. \v 27 I² con³ma²a⁴tyie³⁴ Jesús húa³⁴ jon³, jon³ ja³⁴ jan³ a³ñih³ a³sian³ je¹jeu³ jon³, a³a⁴tyie³⁴ hlonh² Jesús a³quian³ m⁴tyi⁴ hlagh³² ma³jon⁵ne³⁴. Jian³ i¹ so⁵hein²i³ a²cúan³, jian³ so⁵cua⁴³i³ jauh³², quie¹ cua⁴³i³ to³ quieh¹ a³jaun²pa². \v 28 I² con³ma²a⁴jen³i³ Jesús, jon³ a⁴hoh⁵i³ con³ i⁴tia⁴, jian³ a⁴si⁴jnei⁵i³ ta⁵nei²i³, a⁴hleh⁴i³ tia⁴: \p ―¿Henh⁴ hnoh³ˉ³ i²con²³ jnia⁴, hnei³ Jesús, A³jon⁴³ Jon⁴dai¹ Júanh⁴³? Mh⁵ˉ⁵ hnei³ i⁴sa⁴heh²ˉ³ ma²eu⁴³ pain⁴ i²con²³ˉ⁵. \p \v 29 A⁴juah⁴i³ la⁴ne³ quie¹ si²júan³ Jesús heih⁴³ i⁴si⁵hag⁴³ m⁴tyi⁴ hlagh³², quie¹ ma³jon⁵ne³⁴ co³lieh³ m⁴tyi⁴ hlagh³² quieh¹i³; jian³ ua²liah⁴a² hñi³ chie³ quieh¹i³ jeu³ a²ca³den², i⁴hñei³i³ si¹cúa³ si¹tag³²; i² hei⁴i³ cag²³i³ a²ca³den², jian³ júan³ m⁴tyi⁴ hlagh³² i⁴cm³i³ ta⁵i²a⁵sian⁴³ a³sian³. \v 30 Jon³ a⁴ŋang⁴ Jesús i²con²³i³, a⁴juah⁴i³: \p ―¿Henh⁴ sainh³ˉ³? \p I² a⁴juah⁴ a³hain⁴: \p ―Ta⁵la⁵mai²³ A²hlie⁴pa² sain³⁴ˉ⁴. \p Quie¹ ta⁵la⁴ jeun⁴³ m⁴tyi⁴ hlagh³² ma³a⁴han⁵ i²con²³i³. \v 31 Jian³ ti²m²³ m⁴tyi⁴ hlagh³² jon³ i²con²³ Jesús i⁴sa⁴sain³⁴i³ to³ qui⁴jeu⁵. \v 32 Jian³ ma²tionh² jeun⁴³ a¹ñi⁴³ a³ti²queuh³ yi⁴jo²³ mah⁴, jon³ a⁴m⁴ m⁴tyi⁴ hlagh³² i⁴cúa³⁴i³ jeu³ i⁴si⁵han²i³ naih⁵ ni²tsei⁴³ a¹ñi⁴³ tionh², jon³ a⁴hyieh³i³ jeu³. \v 33 Jon³ a⁴húa³ m⁴tyi⁴ hlagh³² a³ma²tionh² naih⁵ ni²tsei⁴³ a³ñih³ hain⁴, a⁴han⁵i³ naih⁵ ni²tsei⁴³ la⁴jang³⁴ a¹ñi⁴³, jon³ ua⁵han²i³ jeu³ra³tyi⁴ ta⁵si²jeg²³ mah⁴ la⁴teg⁴ joh⁴³ jm³ i²a⁴chian³⁴i³ tionh². \p \v 34 I² con³ma²a⁴je³⁴ a³ti²hion⁴³ a¹ñi⁴³ hain⁴ la⁴jeg³⁴ i⁴a⁴leg³⁴ jon³, jon³ ua⁵han²i³ jeu³ra³tyi⁴, ŋah³i³ je¹jeu³ ua⁵tya³i³ jau²³ i²con²³ chie³ jian³ la⁴tan² i²nau³ liah⁴. \v 35 Jon³ ua⁵han² chie³ tionh² ua⁵je⁴i³ i⁴a⁴leg³⁴, a⁴tyie³⁴i³ hlonh² Jesús. Jian³ a⁴jen³i³ a³ñih³ a³ma²quian³ m⁴tyi⁴ hlagh³² hain⁴, ua²cua⁴³ hloh³² si¹tag³² Jesús, ua²hein² a²cúan³ jian³ ma³tsein³⁴i³ o³tan². Jian³ ta² ra⁵coh⁴³i³ tionh². \v 36 Jian³ la⁴jang³⁴ a³a⁴je³⁴ liah⁴ a⁴leg³⁴, a⁴tya⁴i³ jau²³ liah⁴ a⁴lon⁴ a³hain⁴ i⁴ma²jie³ m⁴tyi⁴ hlagh³² quieh¹i³. \v 37 I² jon³ la⁴jang³⁴ a³sian³ la⁴tan² hloh³² húa³⁴ Gadara jon³, a⁴mh³i³ Jesús i⁴ua⁵hag⁴³i³ jeu³ co²³i³ tionh², quie¹ ta⁵la⁴ eu⁴³ yi⁴hang³²i³. I² Jesús ne⁵, a⁴hei³⁴i³ a²úan⁴³ liah⁴ i⁴seg³⁴, jonh²i³. \v 38 Jian³ a³ñih³ a³a⁴húa³ m⁴tyi⁴ i²con²³ hain⁴, a⁴mh³i³ Jesús i⁴cúa³⁴i³ jeu³ i⁴chie³⁴i³ jian²³i³. I² Jesús ne⁵, a⁴saih³ pi²³i³, a⁴sagh⁴³i³: \p \v 39 ―Cuanh³ hnei³ jauh³² quianh³, ua⁴tya² hnei³ jau²³ la⁴jeg³⁴ i⁴eu⁴³ co³ jnia⁴ i⁴a⁴júan⁴ Jon⁴dai¹ i²conh²ˉ³. \p Jon³ ŋah³i³ ya¹hleh²i³ la⁴tan² jeu³ jon³ la⁴jeg³⁴ i⁴co³ jnia⁴ i⁴a⁴júan⁴ Jesús i²con²³i³. \s1 A³m⁴ jon⁴³ Jairo, jian³ a³a⁴tang⁴ he⁴³ a²cúan³ Jesús \r (Mt. 9.18‑26; Mr. 5.21‑43) \p \v 40 Con³ma²jonh³ Jesús, ta² si³hyonh³ la⁴jang³⁴ chie³ jeun⁴³ a⁴hyeih³ quieh¹i³, quie¹ ma²ti²jien⁴³ la⁴jang³⁴. \v 41 I² jon³ a⁴tyie³⁴ jan³ a³ñih³ a³sain³ Jairo, a³tyein² quian¹ cuah³ judío, a⁴si⁴jnei⁵i³ ta⁵nei² Jesús, a⁴mh³i³ i⁴chie³⁴i³ jauh³² quieh¹i³, \v 42 quie¹ ma³o¹jaun⁴ a³m⁴ jon⁴³i³, ra³can²³ tyi⁴, a³hein² quia⁵teun⁴ ñi³, a³jan³ hain⁴ leg⁴³pa² quian¹i³. I² ta¹la⁴ hein² Jesús jeu³, ta² jeun⁴³ chie³ ti²hlia²³. \p \v 43 I² je¹ jon³ ma³hein² jan³ a³m⁴ a³chieh¹ ma³quia⁵teun⁴ ñi³ a³lang⁴³ ua³pei⁴ quieh¹, jian³ ma³a⁴chia³⁴ la⁴jeg³⁴ i⁴quieh¹i³ i⁴júan³i³ hei²³ i²con²³ teg³m⁴³; jian³ i¹jan³ sa⁴a⁴tieh¹ júan³⁴ i⁴huan⁴ quieh¹i³. \v 44 Jon³ a⁴tyie³⁴i³ jeu³ ta⁴coh⁵cah³² Jesús, jian³ a⁴tang⁴i³ he⁴³ a²cúan³i³, i² liah⁴ma²jon³ a⁴jian⁴ ua³pei⁴ quieh¹i³. \p \v 45 Jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―¿Hain³ a⁴tei³⁴ jnia⁴ si¹cúa³? \p I² a⁴juah⁴ la⁴jang³⁴: \p ―I¹jan³. \p Jon³ a⁴juah⁴ Pe³² jian²³i³ la⁴jang³⁴ a³jian²³i³: \p ―Hnei³ A²teg²³, chie³pa² si²hnauh⁴, hlie⁴³ hnei³, jian³ juah⁴ˉ³: “¿Hain³ a⁴tei³⁴ jnia⁴ si¹cúa³?” \p \v 46 I² a⁴juah⁴ Jesús ne⁵: \p ―Sian³ jan³ a³a⁴tei³⁴ jnia⁴ si¹cúa³, quie¹ ra⁵lai²³ˉ⁵ i⁴sian³ a³a⁴huan⁴ quieh¹ con⁴juah⁴ ua³pei⁴ quien⁴ˉ⁴. \p \v 47 I² con³ma²a⁴je³⁴ a³m⁴ hain⁴ i⁴sa⁴tian⁴ juah⁴ i⁴si⁵hma³²i³, jon³ ŋo³⁴i³ ta⁵hlonh² Jesús, a⁴si⁴jnei⁵i³, jon³ a⁴sagh⁴³i³ Jesús ta⁵nei² la⁴jang³⁴ chie³ jeun⁴³ hain⁴ hain³ nei² a⁴tei³⁴i³ si¹cúa³ he³² Jesús, jian³ liah⁴ a⁴huan⁴ quieh¹i³ liah⁴ma²jon³. \v 48 Jon³ a⁴juah⁴ Jesús i²con²³i³: \p ―Hnei³ jon²³ quian³⁴ˉ⁴, a⁴huan⁴ quianh³ˉ³ quie¹ ra⁵hainh⁴ˉ³. Cuanh³ quianh³ si³hyonh³. \p \v 49 Ma²si²hleh² pi¹ Jesús, con³ma²a⁴tyie³⁴ jan³ a³ja²³ jauh³² quieh¹ Jairo, a³tyein² quian¹ cuah³, a³a⁴sag⁴³ quieh¹i³: \p ―Ma³jaun²pa² a³jonh³ˉ³; a⁵ma⁵si⁵quian³² hnei³ tsei⁴³ A²teg²³. \p \v 50 Con³ma²a⁴nau⁴ Jesús jau²³ jon³, jon³ a⁴juah⁴i³: \p ―A⁵júan³ hnei³ canh⁴³; júan² hnei³ i⁴hainh⁴, quie¹ jainh¹ pi²³i³. \p \v 51 I² con³ma²a⁴tyie³⁴ Jesús jauh³² quieh¹i³, a⁵sia³ a⁴cúa⁴i³ i⁴han⁵ chie³, quie¹ Pe³²pa² a⁴hei³⁴ jian³ Jacobo, jian³ Juan²³, jian³ jmai³sie²³ yein³pa². \v 52 Jian³ ta² ti²hoh⁵i³ la⁴jang³⁴i³ tionh², chionh⁴ tsei⁴³i³ nei² quieh¹ yein³. I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Ma⁵hoh⁴³ hnei³ tionh²ˉ³; quie¹ a⁵sian⁴³ yein³ ra³jaun², ra³cm²pa². \p \v 53 Jon³ a⁴ji⁴ŋang⁴i³ Jesús tionh², quie¹ ti²ñi³i³ i⁴ma³ra³jaun². \v 54 I² Jesús ne⁵, a⁴tang⁴i³ si¹cúa³ a³m⁴ peih¹ hain⁴, a⁴hleh⁴i³ tia⁴, a⁴juah⁴i³: \p ―Hnei³ a³peih¹ m⁴, ra⁴hang³² hnei³. \p \v 55 Jon³ a⁴jainh¹i³, jian³ liah⁴ma²jon³ a⁴no³i³; jian³ a⁴júan⁴ Jesús heih⁴³ i⁴gueh⁴³i³. \v 56 Jian³ ta² co³ ŋo³⁴ tsei⁴³ jmai³sie²³i³; jon³ a⁴júan⁴ Jesús heih⁴³ i²con²³i³ tionh² i⁴sa⁴sagh⁵i³ i¹jan³ i⁴a⁴leg³⁴. \c 9 \s1 A⁴sain⁴ Jesús quia⁵teun⁴ chie³ quian¹ \r (Mt. 10.5‑15; Mr. 6.7‑13) \p \v 1 Con³ma²a⁴jaih³ Jesús quia⁵teun⁴ chie³ quian¹, jon³ a⁴cúah³i³ ua³pei⁴ jian³ a⁴cúah³i³ heih⁴³ i⁴húa³⁴i³ la⁴jeg³⁴ m⁴tyi⁴ hlagh³², jian³ i⁴júan³⁴i³ i⁴huan⁴ la⁴jeg³⁴ chie² ti²lang⁴³ chie³. \v 2 I² jon³ a⁴sain⁴i³ ua⁵hleh³i³ jau²³ liah⁴ han⁵ chie³ naih⁵ heih⁴³ hm³⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹, jian³ i⁴si⁵júan⁴i³ i⁴huan⁴ quieh¹ a³ti²chieh¹. \v 3 Jon³ a⁴sagh⁴³i³: \p ―I¹con³ a⁵sia³ i⁴canh²ˉ³ quieh¹ ho³²jeu³, a⁵ga⁴ a²hma³heu¹, a⁵ga⁴ a²mo³ra², a⁵ga⁴ a²hei⁴³, a⁵ga⁴ o¹cau³²; jian³ sa⁴canh²ˉ³ a²cúanh³, conh⁴ heinh² ne³pa² hnei³. \v 4 Jian³ juah⁴ hain³ jauh³² i²a⁴cúah³ˉ³, jian² hnei³ i²jon³ la⁴conh⁴i² a⁴jauh²ˉ³ jeu³ jon³. \v 5 Jian³ jeu³ i²sa⁴hyei⁴³i³ hnei³, jau²³ hnei³ jeu³ jon³, jian³ poh⁴³ hnei³ o¹hlie³ ti²quin⁴³ si¹tagh¹ˉ³ i⁴júan³ lei³ i⁴sa⁴jaih¹ a³hain⁴ tionh². \p \v 6 Jon³ ua⁵han²i³ tionh², hleh²i³ jau²³ tsei²³ quieh¹ Jon⁴dai¹ la⁴jeg³⁴ jeu³ peih¹, jian³ júan³i³ i⁴huan⁴ quieh¹ a³chieh¹ la⁴tan² jon³. \s1 Jaun² Juan³ Tei³² \r (Mt. 14.1‑12; Mr. 6.14‑29) \p \v 7 I² jon³ ne⁵, a⁴nau⁴ re¹ Herodes nei² quieh¹ la⁴jeg³⁴ i⁴júan³ Jesús; ta² so⁵ñi³i³ liah⁴ sian³i³, quie¹ juah⁴ ca³chion²³: \p ―Ma³a⁴hyon²³ Juan³ Tei³² jen² a³jaun². \p \v 8 Conh⁴liah⁴ juah⁴ i²ca³chion²³: \p ―Ma³cúan²³ I³lie²³ liah⁴ i⁴seg³⁴. \p Conh⁴liah⁴ juah⁴ i²co⁴meih³: \p ―Jan³ a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹ a³ma²sian³ ya⁴jo³⁴, ma³a⁴hyon²³i³ liah⁴. \p \v 9 I² a⁴juah⁴ Herodes ne⁵: \p ―Quie¹ a⁴júan³⁴ˉ⁴ heih⁴³ a⁴gmh⁴ lau² Juan²³. ¿I² hain³ chianh² ne³ ne⁵ a³hain⁴ a³nau³⁴ˉ⁴ hlion⁴ jau²³ nei² quieh¹? \p Jian³ ta² hnoh³i³ liah⁴ li⁴jen⁴³i³ Jesús. \s1 A⁴guenh⁴ Jesús hña⁴ mai²³ chie³ \r (Mt. 14.13‑21; Mr. 6.30‑44; Jn. 6.1‑14) \p \v 10 I² con³ma²a⁵han² la⁴jang³⁴ a³hei¹ joh⁴³ cúa³ ta¹ quieh¹i³, jon³ a⁴tyieh³i³ Jesús jau²³ la⁴jeg³⁴ i⁴ni²júan⁴i³ tionh². I² jon³ jian³ Jesús a³hain⁴ tionh², ua⁵han²i³ con³ i²a⁵sian⁴³ a³sian³ hloh³² jeu³ i⁴sain³ Betsaida. \v 11 Con³ma²ra⁵ñi³ chie³ tionh², jon³ ua⁵han²i³; jian³ a⁴hyei⁴³ Jesús quieh¹i³, jian³ a⁴hlenh⁴³i³ jau²³ liah⁴ tionh² chie³ naih⁵ heih⁴³ hm³⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹, jian³ a⁴júan⁴i³ i⁴a⁴huan⁴ quieh¹ a³ma²hniah³ lei⁴ hei²³ quieh¹. \p \v 12 I² con³ma²a⁴hlo⁴, ua⁵han² quia⁵teun⁴ chie³ quian¹i³ hlonh²i³, a⁴sagh⁴³i³ Jesús tionh²: \p ―Sainh³² hnei³ chie³ ne³ tionh², ua²tyanh⁴i³ ua²yi⁴jian³i³ la⁴jeg³⁴ jeu³ peih¹ jian³ i²nau³ la⁴con³ hloh³² ne³, jian³ canh⁴a² li⁴tyieh¹i³ i⁴queuh⁴³i³, quie¹ i²tieh²ˉ¹ la³ i²a⁵sian⁴³ a³sian³. \p \v 13 I² a⁴juah⁴ Jesús ne⁵: \p ―Guenh³²i³ hnei³ tionh²ˉ³. \p I² a⁴juah⁴i³ tionh²: \p ―Ta² sa⁴hlion⁴ le² jnie³² i²la³, hña⁴ a²hei⁴³ñih¹pa² jian³ on³⁴ jon⁴³júa³², juah⁴ne³ sa⁴chie² jnie³² si²lia³² jnie³² i⁴queuh⁴³ a³ne³ tionh² la⁴jang³⁴. \p \v 14 Quie¹ tain⁴³ a³hain⁴ tionh² conh⁴ hña⁴ mai²³ chie³. I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús i²con²³ chie³ quian¹: \p ―Tyan³² a³ne³ tionh² co⁴lagh⁴³ ma⁵to⁴lo⁵quian⁴ conh⁴ con³ i²tionh². \p \v 15 Jon³ a⁴júan⁴ chie³ quian¹i³ la⁴jon³, a⁴tyan⁴³i³ la⁴jang³⁴. \v 16 Ma²jon³ a⁴tang⁴ Jesús li⁵hña⁴ a²hei⁴³ñih¹ jian³ li⁵uan⁴ jon⁴³júa³², a⁴je³⁴i³ ta⁵ñi⁴jeu⁵, a⁴ma⁴cúah¹i³, ma²jon³ a⁴jeun³⁴i³, a⁴cúah³i³ chie³ quian¹ tionh² canh⁴a² tyieh⁵i³ i²con²³ la⁴jang³⁴ a³jeu³. \v 17 Jon³ a⁴queuh³ la⁴jang³⁴ a³hain⁴ tionh², jian³ a⁴canh³ hein²i³; ma²jon³ a⁴jaih³i³ la⁴jeg³⁴ i⁴a⁴sion³⁴, jon³ a⁴canh³ quia⁵teun⁴ a²mh³ta²³ o¹leuh². \s1 A⁴hleh⁴ Pe³² ra³jia⁵ nei² quieh¹ Jesús hain³ hei⁴i³ \r (Mt. 16.13‑20; Mr. 8.27‑30) \p \v 18 Jian³ liah⁴ con³ jm² ma²si²mh² Jesús Jon⁴dai¹ Jmai³ i²a⁵sian⁴³ a³sian³ jian²³i³ chie³ quian¹, jon³ a⁴ŋang⁴i³ i²con²³ chie³ quian¹, a⁴juah⁴i³: \p ―¿Hain³ jnia⁴ juah⁴ chie³ tionh²? \p \v 19 I² a⁴juah⁴i³ tionh²: \p ―Juan³ Tei³²pa² hnei³ juah⁴ ca³chion²³; jian³ ca³chion²³ juah⁴ I³lie²³pa² hnei³, jian³ juah⁴i³ i²co⁴meih³ langh⁴³ˉ³ jan³ a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹ a³a⁴hyon²³ a³ma²sian³ ya⁴jo³⁴. \p \v 20 I² a⁴juah⁴ Jesús liah⁴: \p ―I² hnei³ tionh²ˉ³ ne⁵, ¿hain³ jnia⁴ juah⁴ˉ³ tionh²ˉ³? \p I² jon³ a⁴ŋangh³ Pe³², a⁴juah⁴i³: \p ―Hnei³ langh⁴³ A³lion³ Chie³ hain⁴, a³a⁴sain⁴ Jon⁴dai¹. \s1 A⁴hleh⁴ Jesús i⁴jaun⁴ \r (Mt. 16.21‑28; Mr. 8.31―9.1) \p \v 21 Jon³ a⁴júan⁴ Jesús pain⁴ heih⁴³ i²con²³i³ tionh² i⁴sa⁴sagh⁵i³ i¹jan³ chie³ jau²³ jon³, \v 22 jian³ a⁴juah⁴i³: \p ―Quie¹ ton³²nie⁴³ hniah³ can³⁴ A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴ hlion⁴ ma²eu⁴³, jian³ i⁴ton³⁴ a³don⁵ ma⁴³teg²³ quieh¹i³, jian³ m³chie³ tyein² tionh², jian³ a²teg²³ quian¹ lai²³; jian³ hniah³ jaun⁴i³, jian³ hyon⁴³i³ tei⁴³i² ma³a⁴teg⁴ hneng³ jm². \p \v 23 Jian³ a⁴sagh⁴³i³ la⁴jang³⁴: \p ―Juah⁴ne³ sian³ a³hnie³⁴ si⁴tyein⁵ coh⁵cah³ˉ⁴, hniah³ ma⁵hain³i³ tsei⁴³ i²con²³ hña³, jian³ hniah³ can³⁴i³ ma²eu⁴³ conh⁴ con³ jm², jian³ jia²³i³ coh⁵cah³ˉ⁴. \v 24 Quie¹ la⁴jang³⁴ a³hnie³⁴ lion⁴ m⁵cu³ quieh¹, si⁵hain⁴i³; jian³ la⁴jang³⁴ a³si³hain⁴ m⁵cu³ quieh¹ nei² quien⁴ˉ⁴, hyieh⁴i³ m⁵cu³ quieh¹ i²a⁴toh⁴. \v 25 Quie¹ ¿henh⁴ ta¹ tei⁴³ i²con²³ jan³ chie³ juah⁴ne³ laih⁴i³ la⁴tan² m⁵cu³ la³, jian³ ma²a⁴leg³⁴ jon³ si⁵hain⁴i³, so⁵lei³ jnia⁴i³ hña³i³? \v 26 Quie¹ a³hain⁴ a³hyeih¹ nei² quien⁴ˉ⁴ jian³ nei² quieh¹ jau²³ quien⁴ˉ⁴, jon³ hyeih¹ A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴ jen⁴³i³ a³hain⁴ liah⁴, la⁴teg⁴i² jionh⁴i³ i⁴quian³i³ joh¹ jian³ joh¹ quieh¹ Jmai³i³, jian³ i⁴ti²quian³ ángel tsein²³ joh¹ liah⁴. \v 27 Jian³ i⁴chie⁴³ jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³ liah⁴: ca³chion²³ hnei³ a³tionh² i²la³ jeh²ˉ³ i⁴ua²júan³ Jon⁴dai¹ heih⁴³ m⁵cu³ la³, naih⁵i² jaunh⁴ˉ³. \s1 A⁴sang²³ Jesús \r (Mt. 17.1‑8; Mr. 9.2‑8) \p \v 28 Liah⁴ma²jña³⁴ jm² a⁴hleh⁴ Jesús jau²³ jon³, jon³ ŋo³⁴ Jesús con³ nei² mah⁴ ua⁵mh²i³ Jon⁴dai¹, jian³i³ Pe³² jian²³ Juan²³ jian³ Jacobo liah⁴. \v 29 I² ta¹la⁴ si²mh²i³ Jon⁴dai¹, jon³ a⁴sag²³ ma³nei²i³, jian³ ra⁵tie³ a²cúan³i³, ra⁵joh¹. \v 30 Jian³ con³ a⁴la³ ma⁴jnia³² on³⁴ chie³ a³ti²tya²³ jau²³ jian²³i³, a³hain⁴ tionh² M³se²³ jian²³ I³lie²³, \v 31 a³hain⁴ a³ma⁴jnia³² i⁴ya¹taih³² joh¹ jian³ ti²hleh²i³ nei² quieh¹ i⁴jaun⁴ Jesús la⁴jon³ i⁴jainh⁴³i³ Jerusalén. \v 32 Jian³ Pe³² jian²³ a³hain⁴ tionh², ta² tieh³² sie⁴ nei²i³, i² ton³²nie⁴³ ti²cúah²i³ tsei⁴³ ti²nai²i³ tionh², a⁴je³⁴i³ joh¹ quieh¹ Jesús, jian³ li⁵uan⁴ chie³ ti²tionh² hlonh²i³. \v 33 I² con³ma²ma³quein²³ chie³ hain⁴ tionh² hlonh² Jesús, jon³ a⁴juah⁴ Pe³² i²con²³i³: \p ―¡Hnei³ A²teg²³, ta² re³ quie¹ tieh²ˉ¹ i²la³! Ua²júan³² jnie³² hneng³ cuah²hnei⁴³ peih¹; con³ quianh³ˉ³, con³ quieh¹ M³se²³, jian³ con³ quieh¹ I³lie²³ liah⁴. \p I¹ sa⁴ñi³ Pe³² henh⁴ hleh²i³. \v 34 Ta¹la⁴ si²hleh²i³ i⁴jon³, jon³ ja³⁴ con³ o¹jnai⁴³, a⁴quionh³i³, jian³ ta² yi⁴hag³² tsei⁴³i³ tionh², con³ma²a⁴han⁵i³ je¹ o¹jnai⁴³. \v 35 Jian³ je¹ o¹jnai⁴³ jon³, ja³⁴ con³ jau²³ ho³² i⁴juah⁴i³: \p ―A³ne³pa² A³jon³⁴ˉ⁴ a³hno⁵ˉ⁵; nai³ hnei³ jau²³ quieh¹i³. \p \v 36 I² con³ma²ua⁴jeu³² jau²³ jon³, jon³ a⁴quionh³ Jesús hña³pa² júah³. Jian³ hei⁴i³ tionh² i¹con³ sa⁴a⁴hleh⁴i³, jian³ jm² jon³ i¹jan³ a⁵sian⁴³ a³a⁴tyieh³i³ jau²³ i⁴a⁴je³⁴i³ jon³. \s1 A⁴júan⁴ Jesús i⁴a⁴huan⁴ quieh¹ jan³ a³maih² ñih³ a³quian³ m⁴tyi⁴ hlagh³² \r (Mt. 17.14‑21; Mr. 9.14‑29) \p \v 37 Con³ma²a⁴jnia³⁴ jon³, con³ma²a⁴jyon²³i³ mah⁴, jon³ ua⁵han² jeun⁴³ chie³ ua⁵ma⁵jainh³² quieh¹i³. \v 38 I² con³ a⁴la³ a⁴hleh⁴ jan³ chie³ tia⁴ jen² chie³ jeun⁴³ hain⁴ tionh², a⁴juah⁴i³: \p ―Hnei³ A²teg²³, m³⁴ˉ⁴ i²conh²ˉ³ i⁴jenh³²ˉ³ a³jon³⁴ˉ⁴, quie¹ jan³ la³pa² leg⁴³ quian³⁴ˉ⁴. \v 39 Quie¹ sonh² con³ m⁴tyi⁴ hlagh³² quieh¹i³, jian³ hoh⁵i³ la⁴conh⁴ sa⁴jian³, jian³ júan³i³ i⁴ma³huanh² i⁴hma²³i³, jian³ i⁴húah²i³ o¹jan³ liah⁴, jian³ júanh¹i³, la⁴ton³² tai²³ quieh¹i³. \v 40 Jian³ a⁴mh⁵ˉ⁵ chie³ quianh³ˉ³ i⁴ma²tyi⁴³i³ m⁴tyi⁴ hlagh³²; a⁵sia³ a⁴cagh¹i³ jm². \p \v 41 I² Jesús ne⁵, a⁴juah⁴i³: \p ―¡Hnei³ a³sa⁴hain⁴ tionh² jian³ a³hlangh²! ¿Hain³ la⁴conh⁴a² sa⁴hniah³ tie³²ˉ⁴ jian²³ˉ⁵ hnei³ tionh²ˉ³, liah²? ¿Jian³ hain³ la⁴conh⁴a² sa⁴hniah³ cúah²ˉ⁵ tsei³⁴ i²conh²ˉ³ tionh²ˉ³? Jian⁴³ hnei³ a³jonh³ ta⁵la³. \p \v 42 I² con³ma²ŋo³⁴ yein³ hloh³², jon³ a⁴júan⁴ m⁴tyi⁴ hlagh³² i⁴a⁴cangh³ yein³, a⁴hma³⁴i³; i² jon³ a⁴jain³⁴ Jesús m⁴tyi⁴ hlagh³², a⁴júan⁴i³ i⁴a⁴huan⁴ quieh¹ a³maih² hain⁴, ma²jon³ a⁴cúanh³i³ i²con²³ jmai³i³. \v 43 Ta² co³ a⁴jainh⁴³ la⁴jang³⁴ a³hain⁴ tionh² la⁴conh⁴ tei⁴³ i⁴júanh⁴³ Jon⁴dai¹. \s1 A⁴hleh⁴ Jesús liah⁴ i⁴seg³⁴ i⁴jaun⁴i³ \r (Mt. 17.22‑23; Mr. 9.30‑32) \p Con³ma²eu⁴³ co³ ti²jainh⁴³i³ la⁴jang³⁴i³ la⁴jeg³⁴ i⁴júan³ Jesús, jon³ a⁴sagh⁴³i³ chie³ quian¹: \p \v 44 ―Co³re³ ua²ta⁴ton³² hoh⁴³ˉ³ jau²³ la³ tionh²ˉ³, quie¹ cúanh⁴³i³ A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴ joh⁴³ cúa³ chie³ tionh². \p \v 45 I² hei⁴i³ tionh², sa⁴ra⁵ŋang⁴i³ jau²³ jon³, quie¹ sa⁴a⁴cúa⁴ Jon⁴dai¹ i⁴ra⁵ŋang⁴i³ jm² jon³; jian³ ra⁵coh⁴³i³ ŋang³⁴i³. \s1 ¿Hain³ a³tyein² júanh⁴³, lainh⁴ˉ³? \r (Mt. 18.1‑5; Mr. 9.33‑37) \p \v 46 I² jon³ a⁴jang²³i³ tionh² húan⁴i³ nei² quieh¹ hain³ tyein² júanh⁴³ jen²i³. \v 47 I² Jesús ne⁵, si²ñi³ co³hei²tsei³ ti²júan³ a³hain⁴ tionh² naih⁵ ni²tsei⁴³i³. Jon³ a⁴tang⁴i³ jan³ yein³, a⁴sainh⁴i³ hlonh²i³, \v 48 jon³ a⁴sagh⁴³i³ a³hain⁴ tionh²: \p ―A³hain⁴ a³hyein⁴³ jan³ a³peih¹ a³la⁴la³ nei² quien⁴ˉ⁴, jnia⁴pa² hyei⁴³i³; jian³ a³hain⁴ a³hyei⁴³ jnia⁴, hyein⁴³ a³a⁴sai⁴ jnia⁴. I² a³hain⁴ a³jnia⁴ a³sa⁴quein⁴³ jenh²ˉ³ tionh²ˉ³, a³hain⁴pa² tyein² júanh⁴³. \s1 A³hain⁴ a³sa⁴hie²³ jnia¹, a³hain⁴pa² jie³ˉ¹ \r (Mr. 9.38‑40) \p \v 49 I² jon³ a⁴juah⁴ Juan²³, a⁴sagh⁴³i³ Jesús: \p ―Hnei³ A²teg²³, a⁴nia³² jnie³² jan³ chie³ a³ma²si²húa³ m⁴tyi⁴ hlagh³² con⁴juah⁴ jm³i⁴sainh³ˉ³; i⁴jon³ a⁴saih³²i³ jnie³² i⁴so⁵júan³⁴i³ la⁴jon³, quie¹ sa⁴ŋeng²³i³ jie³ˉ¹. \p \v 50 I² a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Sa⁴hniah²ˉ³ juah⁴ i⁴sa⁴júan³⁴i³, quie¹ a³hain⁴ a³sa⁴hieh¹ i⁴júan³ˉ¹, a³hain⁴pa² jie³ˉ¹. \s1 A⁴jain³⁴ Jesús Jacobo jian²³ Juan²³ \p \v 51 Con³ma³o¹teg³⁴ jm² i⁴chianh³ Jesús ñi⁴jeu⁵, jon³ ŋo³⁴i³ ta⁵ Jerusalén i⁴júan³i³ con³ co³hei²tsei³. \v 52 Jon³ a⁴sain⁴i³ co⁴meih³ a³quian³ jau²³ ñeih³² a³ua⁵júan⁴ re³ i²jian³⁴i³ con³ jeu³ peih¹ i²tei⁴³ húa³⁴ Samaria. \v 53 I² a³tionh² húa³⁴ Samaria jon³ ne⁵, sa⁴hyei⁴³i³ quieh¹i³, quie¹ lei³ jnia⁴ hein²i³ jeu³ i⁴chie³⁴i³ Jerusalén. \v 54 I² con³ma²a⁴je³⁴ chie³ quian¹i³ i⁴ne³, Jacobo jian²³ Juan²³, jon³ a⁴juah⁴i³: \p ―Hnei³ Se³ño²³, ¿o⁴ hnoh³ˉ³ júan² jnie³² heih⁴³ i⁴tiah³ o¹jyi³ loh⁴³ ñi⁴jeu⁵ liah⁴a² a⁴júan⁴ I³lie²³, canh⁴a² tyan⁴³ chie³ la³ tionh²? \p \v 55 Jon³ ua⁵lang⁴ Jesús, a⁴jain³⁴i³ a³hain⁴, a⁴juah⁴i³: \p ―Ta² sa⁴ñih¹ˉ³ tionh²ˉ³ júanh³ˉ³ co³hei²tsei³ ne³. \v 56 A⁵jon⁴³ i⁴jon³ cuan³⁴ A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴ juah⁴ i⁴ma⁵hain³i³ m⁵cu³ quieh¹ chie³, quie¹ i⁴jon³pa² i⁴ua⁵lion³² pi²³i³. \p I² jon³ ua⁵han²i³ tionh² i²con³ jeu³ peih¹. \s1 A³hain⁴ a³hnie³⁴ si⁴tyein⁵ coh⁵cah³² Jesús \r (Mt. 8.18‑22) \p \v 57 Con³ma²tionh²i³ jeu³ ho³²jeu³, jon³ a⁴juah⁴ jan³ chie³ i²con²³ Jesús: \p ―Hnei³ Se³ño²³, hno⁵ˉ⁵ nai³²ˉ⁴ coh⁵cah³²ˉ³ ua²jainh¹ i²tyieh⁴ˉ³. \p \v 58 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Sia³pa² i²cm²³ a²hyah³, jian³ sia³pa² sag³² jon⁴³tan²³ liah⁴; i² A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴ ne⁵, a⁵sia³ i²li⁴quie⁴³i³ sia³. \p \v 59 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús i²con²³ i²jan³: \p ―Nia³ hnei³ coh⁵cah³ˉ⁴. \p I² a⁴juah⁴ a³hain⁴: \p ―Hnei³ Se³ño²³, cúa² hnei³ jeu³ ñeih³² naih²ˉ⁵ ni¹hon⁵ˉ⁵ neih³ˉ⁴. \p \v 60 I² a⁴juah⁴ Jesús ne⁵: \p ―Ua²hon³⁴ a³ti²jaun² m⁴tyi⁴ quieh¹ a³jaun² quian¹; i² hnei³, cua³ ua⁴hleh² hnei³ liah⁴ leg⁴³ naih⁵ heih⁴³ hm³⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹. \p \v 61 Conh⁴liah⁴ a⁴juah⁴ i²jan³ liah⁴: \p ―Hnei³ Se³ño²³, hno⁵ˉ⁵ si²tyein³²ˉ⁴ coh⁵cah³²ˉ³. Quie¹ cúa² hnei³ jeu³ ñeih³² ni¹hai³²ˉ⁴ jau²³ a³tionh² jauh³² quien⁴ˉ⁴. \p \v 62 I² a⁴juah⁴ Jesús liah⁴: \p ―I¹jan³ a³quiah³ húa³⁴ sa⁴jainh² nei² coh⁵cah³², a³la⁴ne³ sa⁴haih¹ i⁴li⁴si⁵hei⁴ naih⁵ heih⁴³ hm³⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹. \c 10 \s1 A⁴sain⁴ Jesús to⁴lo⁵quian⁴ ni²tsain¹ quion⁴ \p \v 1 Con³ma²ua⁴jeu³² jon³, jon³ a⁴quianh⁴³ Jesús to⁴lo⁵quian⁴ ni²tsain¹ quion⁴ a³sang²³, a³a⁴sain⁴i³ ma⁵on³⁴ ma⁵on³⁴ ñeih³² la⁴jeg³⁴ jeu³ i²hniah³ chie³⁴i³. \v 2 Jian³ a⁴sagh⁴³i³: \p ―Ta² hlion⁴ i⁴jnia² je¹, a³júan³ ta¹pa² co⁴meih³ leg⁴³. I⁴jon³ hniah³ mh³²ˉ³ A³don⁵ quieh¹ je¹ i⁴sain³⁴i³ mozo quian¹ i⁴si⁵queun³i³. \v 3 Ua⁴han² hnei³ tionh²ˉ³; jeh³², sain¹ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³ la⁴jan³ a⁵a³siah³ jen² a¹tsai³nau²³. \v 4 Sa⁴canh²ˉ³ o¹cau³², jian³ sa⁴canh²ˉ³ a²mo³ra², jian³ sa⁴canh²ˉ³ i²con³ a²lo³ tsei²³ tagh¹, jian³ sa⁴tyah²ˉ³ jau²³ úa⁴ ho³²jeu³ tei⁴³i² a⁴jainh³ˉ³ chie³. \v 5 Jian³ jauh³² i²jon³ i²cúah¹ˉ³, co⁴ra⁴lie⁵ ñeih³² jeuh³²i³ hnei³: “Jon⁴dai¹ júan³⁴ i⁴tionh²ˉ³ hyon³ hoh⁴³ˉ³ jauh³² la³.” \v 6 I² juah⁴ne³ jauh³² jon³ tionh² chie³ a³hnie³⁴ ma⁵ho³² Jon⁴dai¹ quieh¹ la⁴ne³, jon³ ma⁵ho³² Jon⁴dai¹ quieh¹i³ liah⁴ ma³a⁴juah¹ˉ³ jon³. I² juah⁴ne³ sa⁴lang⁴³i³ la⁴ne³, jon³ sa⁴ta⁵sagh³² i²con²³i³ la⁴jon³. \v 7 Jian³ con³ jauh³² jon³pa² jianh²ˉ³ liah⁴, jian³ cauh⁴³ hainh⁴ hnei³ i⁴cúa³⁴i³; quie¹ la⁴jang³⁴ a³júan³ ta¹ haih¹ li⁴hlianh²i³. A⁵nei⁴ hnei³ i⁴con³ i⁴con³ jauh³². \v 8 Jian³ la⁴jeg³⁴ jeu³ i²cúah¹ˉ³ i²hyei⁴³i³ hnei³ tionh²ˉ³, cauh⁴³ hnei³ la⁴conh⁴ i⁴cúa³⁴i³. \v 9 Jian³ júan² hnei³ i⁴huan⁴ quieh¹ a³ti²chieh¹ a³tionh² jeu³ jon³, jian³ saih³²i³ hnei³: “Ma³a⁴tyie³⁴ jm² i⁴hanh⁵ˉ³ tionh²ˉ³ naih⁵ heih⁴³ hm³⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹.” \v 10 Jian³ la⁴jeg³⁴ jeu³ i²cúah¹ˉ³ i²sa⁴hyei⁴³i³ hnei³ tionh²ˉ³, húan³ hnei³ jeu³ jon³ i⁴hleh²ˉ³ jeu³júan²³, i⁴jeuh³²i³ hnei³: \v 11 “La⁴teg⁴ o¹hlie³ quieh¹ jeu³ coh³²ˉ³ la³ i⁴a⁴quin⁵ ma³tag³² jnie³², poh⁵ jnie³² i⁴la³ i⁴júan³ lei³ i⁴sa⁴jainh³²ˉ³ tionh²ˉ³. Quie¹ hniah³ li⁴ñih¹ˉ³ i⁴la³, i⁴ma³a⁴tyie³⁴ jm² i⁴ma²li⁴hanh⁵ˉ³ naih⁵ heih⁴³ hm³⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹.” \v 12 Jian³ jm² i⁴gmh⁴ heih⁴³, pain⁴ ma²eu⁴³ hyieh⁴ a³tionh² jeu³ jon³ la⁴conh⁴a² a³ma²tionh² jeu³ Sodoma. \s1 Jeu³ a³sa⁴a⁴sag⁴ co³hei²tsei³ quieh¹ hyieh⁴ ma²eu⁴³ \r (Mt. 11.20‑24) \p \v 13 ’¡Ti⁴³ jeuh² hnei³ a³tionh² jeu³ Corazín! ¡Ti⁴³ jeuh² hnei³ a³tionh² jeu³ Betsaida! Quie¹ juah⁴ne³ ma²a⁴leg³⁴ ua³júah² la⁴ne³ jeu³ Tiro jian³ jeu³ Sidón liah⁴i² a⁴leg³⁴ i²conh²ˉ³, ma³jon⁵ne³⁴pa² ma²a⁴sag²³i³ co³hei²tsei³ quieh¹, i⁴ma³a⁴hei³⁴i³ a²hmh³ quieh¹ a³chionh⁴ tsei⁴³, jian³ i⁴ma³a⁴sie⁴i³ o¹jua³ ma³tyi². \v 14 I⁴jon³ jm² i⁴queih³ Jon⁴dai¹ heih⁴³ i²con²³ m⁵cu³, hyanh⁴ˉ³ pain⁴ ma²eu⁴³ tionh²ˉ³ la⁴conh⁴a² jeu³ Tiro jian³ Sidón. \v 15 Jian³ hnei³ jeu³ Capernaum, ¿o⁴ euh²ˉ³ ta⁵ñi⁴jeu⁵, lainh⁴ˉ³? Ta⁵jeuh³pa² cúah²ˉ³, la⁴teg⁴ I²tionh² A³jaun². \p \v 16 ’A³hain⁴ a³nau³ jau²³ quianh³ˉ³, jau²³ quien⁴ jnia⁴pa² nau³i³; jian³ a³hain⁴ a³ton²³ hnei³, jnia⁴pa² ton²³i³; jian³ a³hain⁴ a³ton²³ jnia⁴, ton²³i³ a³a⁴sai⁴ jnia⁴pa² liah⁴. \s1 A⁴tyanh³ to⁴lo⁵quian⁴ ni²tsain¹ quion⁴ \p \v 17 Jon³ a⁴tyanh³ to⁴lo⁵quian⁴ ni²tsain¹ quion⁴ hain⁴ i⁴si³hyonh³i³ tionh², juah⁴i³: \p ―Hnei³ Se³ño²³, la⁴teg⁴ m⁴tyi⁴ hlagh³² ma³co⁴³ heih⁴³ quian⁴ jnie³² con⁴juah⁴ jm³i⁴sainh³ˉ³. \p \v 18 I² a⁴juah⁴ Jesús: \p ―I⁴chie⁴³pa², quie¹ a⁴je³⁴ˉ⁴ i⁴a⁴tanh⁴ a⁵lainh³² a³ma²hein² ñi⁴jeu⁵ la⁴con³ o¹jyi³ quieh¹ a²ñih³. \v 19 Jeh³², cúa¹ˉ⁴ ua³pei⁴ i⁴si²tyeinh³²ˉ³ jah⁴ hion²³ jian³ a¹hnei⁴³, jian³ i⁴cangh³²ˉ³ jm² la⁴jeg³⁴ ua³pei⁴ i⁴quian³ a³hie²³, jian³ i¹con³ a⁵sia³ i⁴jainh⁴³ˉ³. \v 20 Jian³ a⁵júan³ hnei³ si³hyonh³ quie¹ i⁴ma³co⁴³ hnei³ m⁴tyi⁴ hlagh³² tionh²ˉ³, quie¹ hniah³ júanh²ˉ³ si³hyonh³ nei² quieh¹ i⁴ra³ton³ jm³i⁴sainh³ˉ³ ñi⁴jeu⁵pa². \s1 Si³hyonh³ Jesús \r (Mt. 11.25‑27; 13.16‑17) \p \v 21 I² o²ra³ jon³ a⁴júan⁴ Jesús si³hyonh³ con⁴juah⁴ M⁴tyi⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹, a⁴juah⁴i³: \p ―Júan³⁴ jnia⁴ i⁴júanh⁴³ˉ³, hnei³ Neih³ˉ⁴, Se³ño²³ quian¹ ñi⁴jeu⁵ jian³ cuah³²húa³⁴ la³, quie¹ ma³ma⁴jniah³²ˉ³ la⁴jeg³⁴ i⁴ne³ nei² quien⁴ˉ⁴ i²con²³ chie³ peih¹, jian³ a⁴hmah²ˉ³ i²con²³ a³tang³ hlion⁴ jian³ a³ŋang⁴. I⁴chie⁴³, hnei³ Neih³ˉ⁴, quie¹ la⁴ne³ ra⁵hnoh³ˉ³. \p \v 22 ’Jian³ ma³a⁴tonh³ Neih³ˉ⁴ joh⁴³ cúa³⁴ˉ⁴ la⁴jeg³⁴. I⁴jon³ i¹jan³ sa⁴cm²³ A³jon⁴³ Jon⁴dai¹, jan³ Jon⁴dai¹ Jmai³pa² cu²³, jian³ i¹jan³ sa⁴cm²³ Jmai³i³, jan³ A³jon⁴³ pi²³i³ cu²³, jian³ a³hain⁴pa² cu²³ a³hnie³⁴ A³jon⁴³i³ ma⁵jnia³²i³ Jmai³i³ i²con²³ a³hain⁴. \p \v 23 I² jon³ a⁴jen³i³ chie³ quian¹, a⁴sagh⁴³i³ con³ ta⁵i²sa⁴sian³ chie³: \p ―Ta² tsei³⁴ jm² ren³ a³je²³ i⁴ti²jeh⁴ˉ³ tionh²ˉ³; \v 24 quie¹ jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ i⁴jeun⁴³ a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹ jian³ re¹ tionh² ma²i²je³⁴ i⁴ti²jeh⁴ˉ³ tionh²ˉ³, jian³ a⁵sia³ a⁴teg⁴ nei²i³; jian³ ma²i²nau³⁴i³ i⁴nauh³ˉ³ tionh²ˉ³, jian³ a⁵sia³ a⁴tang⁴i³ a⁴nau⁴i³ liah⁴. \s1 Jau²³ quieh¹ jan³ chie³ tsein²³ a³sian³ húa³⁴ Samaria \p \v 25 Jon³ a⁴no³ jan³ a²teg²³ quian¹ lai²³, a⁴con²³i³ jau²chie⁴³ Jesús, a⁴juah⁴i³: \p ―Hnei³ A²teg²³, ¿henh⁴ hniah³ júan³²ˉ⁴ canh⁴a² li⁴sia³ m⁵cu³ sa⁴ton³ jm² ua²tya⁴³ quien⁴ˉ⁴? \p \v 26 I² a⁴juah⁴ Jesús: \p ―¿Henh⁴ ra³sag² lai²³ liah⁴a² hegh³ˉ³? \p \v 27 I² jon³ a⁴jainh³i³ jau²³, a⁴juah⁴i³: \p ―Ra³hleh²: “Ma⁴hno³² hnei³ Se³ño²³ Jon⁴dai¹ quianh³ i⁴jang³⁴ hoh⁴³ˉ³, jian³ i⁴lie²³ m⁴tyi⁴ quianh³ˉ³, jian³ li⁵teun⁴ cúah³tagh¹ˉ³, jian³ la⁴jeg³⁴ co³hei²tsei³ quianh³ˉ³”; jian³ ra³hleh² liah⁴: “Ma⁴hno³² hnei³ m⁵cu³ reunh³ liah⁴i² hnoh⁴ˉ³ húanh⁴³ˉ³.” \p \v 28 Jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Ta² re³ a⁴jainh¹ˉ³ jau²³. Ma⁴tei³² hnei³ i⁴ne³, jon³ li⁴sia³ m⁵cu³ quianh³ˉ³. \p \v 29 I² hei⁴i³ ne⁵, a⁴júan⁴i³ i⁴lonh⁵i³, a⁴sagh⁴³i³ Jesús: \p ―¿Hain³ a³hain⁴ a³m⁵cu³ reunh³ˉ⁴ ne⁵? \p \v 30 Jon³ a⁴ŋangh³ Jesús, a⁴juah⁴i³: \p ―Jan³ chie³ ŋo²³ ta⁵jeu³ Jericó a³ja²³ Jerusalén, i² jon³ a⁴jainh³i³ chie³ a³júan³ hang³ ho³²jeu³ tionh², a³a⁴qui³⁴ la⁴jeg³⁴ i⁴quieh¹i³; jian³ a⁴júanh¹i³, co⁴meih³i² sa⁴a⁴jaun³⁴, ma²jon³ a⁴cm⁴i³ quieh¹. \v 31 I² jon³ ne⁵, jon³ ja³⁴ jan³ m³chie³ jeu³ jon³; i² con³ma²a⁴jen³i³ a³a⁴jainh⁴³ eu⁴³ hain⁴ ra³quian³, jon³ ua⁴jeun³² jeu³ chie⁴³ pi²³i³ quieh¹. \v 32 Conh⁴liah⁴ la⁴jon³ liah⁴, ja³⁴ jan³ chie³ levita jeu³ jon³, con³ma²a⁴tyie³⁴i³ hloh³² i²ra³quian³ a³a⁴jainh⁴³ eu⁴³ hain⁴; i² con³ma²a⁴je³i³, ua⁴jeun³² jeu³ chie⁴³ pi²³i³ quieh¹ liah⁴. \v 33 I² coh⁵ jon³ ja³⁴ jan³ a³sian³ húa³⁴ Samaria a³hein² jeu³ jon³, con³ma²a⁴tyie³⁴i³ hloh³², jon³ a⁴jen³i³, jian³ joh³ ñei⁴ tsei⁴³ i²con²³i³. \v 34 Jon³ ŋo³⁴i³ hlonh²i³, a⁴jñei³⁴i³ o¹a³sai²te³ jian²³ o¹bein² i⁴eu⁴³ quieh¹, jian³ a⁴lie⁴i³ o¹leuh² hmh³, jian³ a⁴tyan⁴³i³ cah³² a²lo¹ quian¹, te¹i³ teg⁴ jauh³² i²jian²³ chie³ i²a⁴hion⁴³i³ a³hain⁴. \v 35 I² con³ma²a⁴jnia³⁴, con³ma²a⁴teg⁴ i²chianh³i³, jon³ a⁴tyi³i³ teun³⁴ o¹cau³² tie³, a⁴cúah³i³ a³quieh¹ jauh³², jian³ a⁴sagh⁴³i³: “Hion³² hnei³ a³ne³ hno⁵ˉ⁵, i² juah⁴ne³ ra⁵hniah³ i²co⁴meih³, ma²jon³ ma²hmah³²ˉ⁴ quianh³ˉ³ la⁴teg⁴i² ma³a⁴nia³⁴ˉ⁴ liah⁴.” \v 36 I² jon³ ne⁵, ¿hain³ conh⁴ li⁵on³ hain⁴ a³ma⁴jnia³ i⁴lang⁴³i³ a³m⁵cu³ reunh¹i³ a³a⁴júanh¹ a³júan³ hang³ hain⁴ tionh², lainh⁴ˉ³? \p \v 37 I² jon³ a⁴juah⁴ a²teg²³ quian¹ lai²³: \p ―A³hain⁴pa² a³joh³ ñei⁴ tsei⁴³ i²con²³i³. \p I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús i²con²³i³: \p ―Cua³, jian³ la⁴ne³ hniah³ júanh²ˉ³. \s1 A⁴tyie³⁴ Jesús jauh³² quieh¹ Marta jian²³ Ma³rei² \p \v 38 Jian³ hein² pi¹ Jesús jeu³, jon³ a⁴tyie³⁴i³ con³ jeu³ peih¹, i² jon³ a⁴hyei⁴³ jan³ a³m⁴ a³sain³ Marta quieh¹i³ jauh³² quieh¹. \v 39 Jian³ Marta ne³ ma²sian³ jan³ a³m⁴ reunh¹ a³sain³ Ma³rei² liah⁴, a³hain⁴ a³a⁴cua⁴ hlonh² Jesús, i⁴a⁴nau⁴i³ jau²³ quieh¹i³. \v 40 I² Marta ne⁵, ta² hlion⁴ sa⁴jen²i³, si²júan³i³ ta¹, jon³ ŋo³⁴i³ hlonh² Se³ño²³, a⁴sagh⁴³i³: \p ―Hnei³ Se³ño²³, ¿o⁴ a⁵sia³ co³hei²tsei³ júanh³ˉ³ i⁴sa⁴si²ma³ho³² Ma³rei² reunh³ˉ⁴ ta¹ i⁴si²júan³⁴ˉ⁴ la³? Saih³²i³ hnei³, hno⁵ˉ⁵ ua²ma⁴ho³²i³ jnia⁴. \p \v 41 I² a⁴ŋangh³ Jesús, a⁴juah⁴i³: \p ―Hnei³ Marta, ta² so⁵ñih¹ˉ³ henh⁴ sianh³ˉ³, hlion⁴ co³hei²tsei³ júanh³ˉ³ nei² quieh¹ i⁴hlion⁴ ta¹. \v 42 Con³pa² i⁴hniah³ lei⁴ ton³²nie⁴³. I² Ma³rei² ne⁵, ma³a⁴hnoh³i³ con³ i⁴tyein² hniah³, jian³ i¹jan³ sa⁴li⁴qui³⁴. \c 11 \s1 A⁴he⁴ Jesús liah⁴ mh²i³ Jon⁴dai¹ \r (Mt. 6.9‑15; 7.7‑11) \p \v 1 Jian³ liah⁴ con³ i²ma²hein² Jesús ma²si²mh²i³ Jon⁴dai¹, i² con³ma²a⁴toh⁴ a⁴mh³i³ Jon⁴dai¹, jon³ a⁴juah⁴ jan³ chie³ quian¹i³: \p ―Hnei³ Se³ño²³, he³² hnei³ jnie³² liah⁴ mh³² jnie³² Jon⁴dai¹, la⁴jon³ liah⁴i² a⁴heh³ Juan³ Tei³² chie³ quian¹. \p \v 2 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―La⁴teg⁴i² mh³²ˉ³ Jon⁴dai¹ tionh²ˉ³, la⁴la³ hleh²ˉ³: \q1 Hnei³ Jmai³ jnie³², a³cua⁴³ ñi⁴jeu⁵, \q1 ua²lei⁴ hen² jm³i⁴sainh³ˉ³. \q1 Jian³ ua²jia³ jm² i⁴han⁵ chie³ naih⁵ heih⁴³ hm³⁴ quianh³ˉ³. \q1 Ua²lei⁴ liah⁴ hnoh³ˉ³ nei² cuah³²húa³⁴ la³, liah⁴i² leg⁴³ ñi⁴jeu⁵. \q1 \v 3 Cúa² hnei³ a²hei⁴³ i⁴hniah³ quian⁴ jnie³² ne³⁴ conh⁴ con³ jm². \q1 \v 4 Jian³ hain⁴³ hnei³ chie³² quian⁴ jnie³², quie¹ hain⁵ jnie³² chie³² quieh¹ la⁴jang³⁴ a³júan³ hlagh³² i²con²³ jnie³². \q1 Jian³ a⁵con⁴ hnei³ jnie³² jau²chie⁴³, eu⁴³a² re³ lie³² hnei³ jnie³² la⁴jeg³⁴ i⁴hlagh³². \p \v 5 Jian³ a⁴juah⁴i³ jau²³ la³ liah⁴: \p ―Júan³²ˉ¹, jan³ hnei³ tionh²ˉ³ sian³ jan³ a³ñi³reunh³ˉ³. I² jon³ tyieh⁴ˉ³ jauh³² quieh¹i³ je¹nai³ húa²³, jeuh⁵i³ hnei³: “Hnei³ ming³²go⁴ quian³⁴ˉ⁴, ¿sa¹ tyih²ˉ³ hneng³ a²hei⁴³? \v 6 Quie¹ cuan³⁴ jan³ a³ñi³reunh³ˉ⁴ jauh³² quien⁴ˉ⁴ a³hein² jeu³, jian³ sa⁴sia³ i⁴li⁴guenh³²i³ jnia⁴.” \v 7 I² jon³ ra³ŋangh² a³hain⁴ ra³quian³ ta⁵jauh³², juah⁴i³: “A⁵ni³si⁴quian³² tsei³⁴ˉ⁴; quie¹ ma³si²jnang¹pa² o²hnei³² quien⁴ˉ⁴, ma³ra³han²pa² jnie³² jie³ jnie³² jon³segh³ˉ⁴; a⁵sie⁴³ li⁴no¹ˉ⁴ juah⁴ i⁴cúah²a² jnia⁴ hnei³.” \v 8 I² juah³ jnia⁴ ne⁵, i² ua²liah⁴a² sa⁴i²no³⁴i³ o⁴ quie¹ i⁴ma²lang⁴³i³ ñi³reunh¹i³ i⁴cúah³i³, a⁵sia³, quie¹ i⁴jon³pa² no³⁴i³ quie¹ i⁴si²júan³ a³hain⁴ hlenh⁴³ i²con²³i³, jian³ cúa³⁴i³ la⁴jeg³⁴ la⁴conh⁴ hniah³ quieh¹i³. \v 9 I² jon³ jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³ ne⁵: M² hnei³ tionh²ˉ³, quie¹ cúa³⁴ Jon⁴dai¹; hnieh³ hnei³, jian³ tyanh³²ˉ³ liah⁴; te² hnei³ o²hnei³², quie¹ nia³⁴i³. \v 10 Quie¹ la⁴jang³⁴ a³m²³, hyei³i³; jian³ la⁴jang³⁴ a³hnoh³, tyieh¹i³; jian³ la⁴jang³⁴ a³te²³ o²hnei³², nia²³i³. \p \v 11 ’¿Jian³ hain³ hnei³ tionh²ˉ³ liah⁴, li⁴cúah³²ˉ³ a³jonh³ m⁴caun² juah⁴ne³ m²³i³ a²hei⁴³ i²conh²ˉ³? Jian³ juah⁴ne³ m⁴³i³ jon⁴³júa³², i⁴niah¹ jon⁴³júa³² ne⁵, ¿o⁴ li⁴cúanh³²i³ hnei³ jan³ a⁵mh³? \v 12 Jian³ juah⁴ne³ m²³i³ con³ m⁴jlag³² a¹hyie²³, ¿o⁴ li⁴cúanh³²i³ hnei³ a¹hnei⁴³? \v 13 Quie¹ ua²liah⁴a² hlangh² hnei³ tionh²ˉ³, ñih¹ˉ³ cúah⁵ˉ³ si³jonh³ i⁴tsei³⁴, ¿la⁴conh⁴a² sa⁴ Naih⁴³ˉ³ a³cua⁴³ ñi⁴jeu⁵, cúa³⁴i³ M⁴tyi⁴ quieh¹ i²con²³ la⁴jang³⁴ a³m²³ i²con²³i³? \s1 Juah⁴ chie³ i⁴quian³ Jesús ua³pei⁴ quieh¹ a³sa⁴tsein³⁴ \r (Mt. 12.22‑30; Mr. 3.20‑27) \p \v 14 Con³ jm² ma²si²tyi³ Jesús con³ m⁴tyi⁴ hlagh³² i⁴ma²júan³ con² jan³ chie³; i² con³ma²ua⁵hag⁴³ m⁴tyi⁴ hlagh³² jon³, jon³ a⁴hleh⁴ a³ma²con² hain⁴. Jian³ ta² co³ a⁴jainh⁴³ la⁴jang³⁴ tionh². \v 15 I² ca³chion²³ a³hain⁴ tionh² a⁴juah⁴: \p ―Con⁴juah⁴ ua³pei⁴ quieh¹ Beelzebú, jeu³² m⁴tyi⁴ hlagh³²pa², húa³ a³ne³ m⁴tyi⁴ hlagh³². \p \v 16 Jian³ i²ca³chion²³ a⁴m⁴ ua³júah² i⁴jia²³ ñi⁴jeu⁵ i⁴con²³i³ jau²chie⁴³ Jesús. \v 17 I² Jesús ne⁵, si²ñi³i³ co³hei²tsei³ i⁴ti²júan³ a³hain⁴ tionh², jon³ a⁴sagh⁴³i³: \p ―La⁴jeg³⁴ nación i²si³tang⁴ chie³ i⁴tionh²i³ ma⁵quein²³ jo³², tyan⁴³i³, jian³ a³tionh² con³ jauh³² a³si³tang⁴ i⁴sa⁴tionh²i³ con³ co³hei²tsei³, so⁵jenh³i³. \v 18 Jian³ la⁴ne³ liah⁴, juah⁴ne³ si³tang⁴ a⁵lainh³² jian²³ a³tionh² jian²³, ¿liah⁴a² li⁴úan⁴i³ heih⁴³ quieh¹i³, lainh⁴ˉ³? Quie¹ juah⁴ˉ³ tionh²ˉ³ i⁴húa³⁴ jnia⁴ m⁴tyi⁴ hlagh³² con⁴juah⁴ ua³pei⁴ quieh¹ a³sa⁴tsein³⁴. \v 19 Quie¹ juah⁴ne³ i⁴chie⁴³ húa³⁴ˉ⁴ m⁴tyi⁴ hlagh³² con⁴juah⁴ ua³pei⁴ quieh¹ a³sa⁴tsein³⁴, i² chie³ quianh³ˉ³ ne⁵, ¿hain³ con⁴juah⁴ ua³pei⁴ quieh¹ húa³i³ tionh²? I² la⁴jon³ hei⁴ pi²³i³ ma³jnia³ i⁴sa⁴re³ co³hei²tsei³ quianh³ˉ³ tionh²ˉ³. \v 20 I² juah⁴ne³ húa³⁴ˉ⁴ m⁴tyi⁴ hlagh³² con⁴juah⁴ ua³pei⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹ ne⁵, lei³ jnia⁴ la⁴ne³ i⁴ma³a⁴tyie³⁴ jm² i⁴hanh⁵ˉ³ naih⁵ heih⁴³ hm³⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹. \p \v 21 ’Júan³²ˉ¹, la⁴teg⁴i² jan³ chie³ re³ huanh⁴³ hie³i³ jauh³² júah³ quieh¹, i⁴sianh³i³ la⁴jeg³⁴ a²ñi²³ i⁴jainh²i³ jm² quieh¹, i⁴jon³ i¹jan³ sa⁴li⁴si⁵tian⁴³ juah⁴ i⁴si⁵qui⁴³i³ i⁴tieh³² jauh³². \v 22 Jian³ juah⁴ne³ ja³⁴ i²jan³ a³tyein² pain⁴ la⁴conh⁴a² a³hain⁴, jon³ li⁴cagh¹i³ jm² i²con²³i³, jian³ qui³⁴i³ la⁴jeg³⁴ a²ñi²³ i⁴ma²jainh²i³ jm² i⁴ma²hain³² tsei⁴³i³, jon³ qui³⁴i³ la⁴jeg³⁴ i⁴tieh³² jauh³² jon³, tyieh⁵i³ i²con²³ a³jian²³i³. \p \v 23 ’A³hain⁴ a³sa⁴quein⁴³ tsei⁴³ jian²³ˉ⁵, a³hain⁴pa² hie²³ jnia⁴; a³hain⁴ a³sa⁴jaih² chie³ i²con²³ˉ⁵, júan³i³ i⁴so³jenh² chie³ i²con²³ jnia⁴. \s1 A⁴tyanh³ m⁴tyi⁴ hlagh³² i²con²³ a³ma²hein²i³ \r (Mt. 12.43‑45) \p \v 24 ’La⁴teg⁴i² si³hag⁴³ con³ m⁴tyi⁴ hlagh³² naih⁵ ni²tsei⁴³ jan³ a³ñih³, jon³ ŋeng²³i³ ta⁵húa³⁴ quein³, hnoh³i³ i²jian³⁴i³; i² sa⁴tyieh¹i³ ne⁵, i² jon³ juah⁴i³: “Naih²ˉ⁵ jauh³² quien⁴ˉ⁴ i²ma²a⁴jau³⁴ˉ⁴.” \v 25 I² tei⁴³i² a⁴tyanh³i³, jon³ jen³i³ a³ñih³ hain⁴ liah⁴i² leg⁴³ con³ jauh³² i⁴re³ si²hyah² jian³ si²lag¹. \v 26 I² jon³ chie²³i³ si⁵quian⁴i³ i²quie³⁴ m⁴tyi⁴ tyein² hlangh² la⁴conh⁴a² hei⁴i³, ma²jon³ han⁵i³ naih⁵ ni²tsei⁴³ a³ñih³ hain⁴, cua³⁴i³; i² jon³ eu⁴³ pi¹ hlagh³² hie⁴³ quionh⁴ a³ñih³ hain⁴ i²a⁴toh⁴ la⁴conh⁴a² ma²ra⁵lie⁵. \s1 A³hain⁴ a³tsei³⁴ jm² li⁴ren³ \p \v 27 Con³ma²si²hleh²i³ jau²³ ne³, con³ a⁴la³ a⁴hleh⁴ jan³ a³m⁴ i⁴tia⁴ jen² chie³ jeun⁴³ tionh², a⁴juah⁴i³: \p ―¡Ta² tsei³⁴ jm² ren³ a³m⁴ a³a⁴can³⁴ jian³ a³a⁴teinh⁴³ hnei³! \p \v 28 I² a⁴juah⁴ Jesús ne⁵: \p ―¡Eu⁴³a² tsei³⁴ jm² ren³ a³nau³ jau²³ quieh¹ Jon⁴dai¹, jian³ ma⁴tei⁵i³! \s1 Chie³ hlangh² m²³ ua³júah² \r (Mt. 12.38‑42; Mr. 8.12) \p \v 29 Con³ma²a⁴ŋangh³ chie³ jeun⁴³ hlonh² Jesús, jon³ a⁴juah⁴i³: \p ―Ta² hlangh² chie³ a³sian³ tieh²la³; m²³i³ i⁴júan³²ˉ⁴ ua³júah²; quie¹ a⁵sie⁴³ ua³júah² ma⁵li⁴lei⁴ i⁴seg³⁴, con³ ua³júah² i⁴a⁴leg³⁴ i²con²³ Jonás, a³sain² hain⁴pa². \v 30 Quie¹ a⁴leg³⁴ ua³júah² i²con²³ Jonás i⁴a⁴júan⁴ lei³ i²con²³ a³tionh² Nínive, jian³ la⁴ne³ lei⁴ ua³júah² i²con²³ A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴ i⁴júan³⁴ lei³ quieh¹ a³sian³ ne³⁴. \v 31 Jian³ la⁴teg⁴i² can³⁴ Jon⁴dai¹ jau²chie⁴³ i²con²³ m⁵cu³, jon³ ra⁵hang³² a¹si²re¹ quian¹ Ta⁵ñei³⁴ jian²³ chie³ a³sian³ tieh²la³, jian³ hnang⁵i³ hnei³ tionh²ˉ³, quie¹ cuan³⁴ a¹si²re¹ i⁴ja³⁴i³ i²gm⁴ don⁵ i⁴ua⁵nai³i³ jau²³ i⁴ŋang⁴ re¹ Salomón; jian³ sainh⁴³ jan³ i²la³ a³júanh⁴³ a⁵hei⁴³ lia⁴ Salomón. \v 32 Conh⁴liah⁴ co⁴jon³ ra⁵hang³² a³ma²sian³ Nínive tei⁴³i² can³⁴ Jon⁴dai¹ jau²chie⁴³ i²con²³ m⁵cu³ jian²³ chie³ a³sian³ tieh²la³, jian³ hnang⁵i³ hnei³ tionh²ˉ³; quie¹ ta⁵la⁴ a⁴sag²³ co³hei²tsei³ quieh¹i³ tionh² jau²³ i⁴a⁴hleh⁴ Jonás; jian³ sainh⁴³ jan³ i²la³ a³júanh⁴³ a⁵hei⁴³ lia⁴ Jonás. \s1 O¹jyi³ quieh¹ he³²i³ \r (Mt. 5.15; 6.22‑23) \p \v 33 ’Jian³ sa⁴hainh²i³ con³ o¹jyi³ juah⁴ i⁴seih³i³ i²si²hma², jian³ o⁴ naih⁵ a²hma³ ca³jeun²³, quie¹ seih²i³ con³ i²leg⁴³ yeih³²pa², canh⁴a² la⁴jang³⁴ a³si³hei⁴ jauh³² je³⁴i³ joh¹. \v 34 Quie¹ m⁴mah²ˉ³ leg⁴³ liah⁴i² leg⁴³ o¹jyi³ heh³²ˉ³; i² juah⁴ne³ tsei³⁴ m⁴mah²ˉ³, jon³ joh¹ heh³²ˉ³ la⁴tan² con³; i² juah⁴ne³ sa⁴tsei³⁴ m⁴mah²ˉ³, la⁴tan² heh³²pa² hnei³ naih³ liah⁴. \v 35 Jianh³ˉ³ júan² hnei³ canh⁴a² sa⁴liah⁴ joh¹ i⁴leg⁴³ m⁴mah²ˉ³. \v 36 Jian³ la⁴ne³ liah⁴, juah⁴ne³ joh¹ la⁴tan² janh³ˉ³ jian³ i¹con³ i²naih³ sa⁴sia³ i²conh²ˉ³, jon³ li⁴jeh²ˉ³ re³ la⁴jeg³⁴ liah⁴i² júan³ o¹jyi³ i⁴joh¹ la⁴tan² janh³ˉ³. \s1 A⁴hnang⁴³ Jesús chie³ fariseo jian³ a²teg²³ quian¹ lai²³ \r (Mt. 23.1‑36; Mr. 12.38‑40; Lc. 20.45‑47) \p \v 37 Con³ma²a⁴toh⁴ a⁴hleh⁴ Jesús, jon³ a⁴m⁴ jan³ chie³ fariseo i⁴si⁵queuh³i³ a²hei⁴³ jian²³i³. Con³ma²a⁴tyie³⁴ Jesús jauh³², jon³ a⁴cua⁴i³ a²me²sa³. \v 38 I² con³ma²a⁴je³⁴ fariseo hain⁴ i⁴sa⁴a⁴raunh⁵i³ si¹cúa³ ñeih³² naih⁵i² queuh⁴³i³, i⁴jon³ ta² co³ a⁴jainh⁴³i³. \v 39 I² jon³ a⁴juah⁴ Se³ño²³: \p ―I² jon³ ne⁵, hnei³ tionh²ˉ³ fariseo, quie¹ raunh³ˉ³ jmah³ ta⁴coh⁵ a²va²so³ jian³ a²gm⁴³; i² naih⁵ m⁴tyi⁴ quianh³ˉ³ ne⁵, si²canh³ i⁴hang³ jian³ la⁴jeg³⁴ i⁴hlagh³². \v 40 Hnei³ chie³ hmengh² tsei⁴³, ¿o⁴ a⁵sia³ ñih¹ˉ³ i⁴ Jon⁴dai¹pa² a⁴júan⁴ la⁴jeg³⁴ i⁴quieh¹ ta⁴coh⁵ i⁴je²³i³, jian³ hei⁴ pi²³i³ a⁴júan⁴ m⁴tyi⁴ quieh¹ chie³ i⁴sa⁴lain³ liah⁴? \v 41 Ma⁴hon³² hnei³ a³ti⁴ñei³ la⁴conh⁴ i⁴sia³ quianh³ˉ³, i² la⁴ne³ li⁴tsei³⁴ co³hei²tsei³ quianh³ˉ³ tionh²ˉ³. \p \v 42 ’¡Ti⁴³ jeuh²ˉ³ tionh²ˉ³, hnei³ fariseo! Quie¹ cúah³ˉ³ a²teg⁴ quia³⁴ chieh³² o¹a³siah³ jian³ o¹m⁴ ruda jian³ la⁴jeg³⁴ nai² o¹m⁴ seg³⁴ i⁴queuh³i³; i² i⁴tyein² quein⁴³ ne⁵, a⁵sia³ ma⁵teih³²ˉ³, i⁴júan³i³ i⁴tsei³⁴ jian³ i⁴hnio³⁴i³ Jon⁴dai¹. I⁴ne³pa² tyein² hniah³ júanh²ˉ³ ton³²nie⁴³. Jian³ liah⁴ma³cúah³ ne³pa² hnei³ i⁴ne³. \p \v 43 ’¡Ti⁴³ jeuh²ˉ³ tionh²ˉ³, fariseo! Quie¹ si³hyonh³ˉ³ neih²ˉ³ hien²³ chie³ canh² cuah³ judío, jian³ si³hyonh³ˉ³ i⁴ma³co⁴³ hnei³ chie³ je¹hmah¹. \p \v 44 ’¡Ti⁴³ jeuh²ˉ³ tionh²ˉ³, hnei³ a²teg²³ quian¹ lai²³ jian³ fariseo, a³júan³ ni²taih⁴³! Quie¹ langh⁴³ˉ³ liah⁴i² leg⁴³ to³ quieh¹ a³jaun² i⁴sa⁴lain³, jian³ a³hain⁴ a³ŋeng²³ nei² sa⁴laih²i³. \p \v 45 I² jon³ a⁴ŋangh³ jan³ a²teg²³ quian¹ lai²³, a⁴juah⁴i³: \p ―Hnei³ A²teg²³, i⁴hleh³ˉ³ ne³, ta² eu⁴³ jain⁴³ jnie³² liah⁴. \p \v 46 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―¡Ti⁴³ jeuh²ˉ³ tionh²ˉ³ liah⁴, hnei³ a²teg²³ quian¹ lai²³! Quie¹ cúah³ˉ³ heih⁴³ hyei³ i²con²³ chie³ i⁴sa⁴tieh¹i³ ma⁴tei⁵i³, la⁴con³ lie²³. I² hnei³ tionh²ˉ³ ne⁵, i¹ sa⁴i²teih³²ˉ³ si¹cúah³ i⁴ma²hoh³²ˉ³. \p \v 47 ’¡Jian³ ti⁴³ jeuh²ˉ³ tionh²ˉ³ liah⁴! Quie¹ júanh³ˉ³ hyah³ i⁴leg⁴³ a²hnei⁴³ peih¹ i²ti²hon³ a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹, a³hain⁴ a³ma⁴tyan³ naih⁴³sieh³ˉ³ tionh²ˉ³ ya⁴jo³⁴. \v 48 I² la⁴ne³ ma⁵jniah³²ˉ³ i⁴hyon³ hoh⁴³ˉ³ i⁴a⁴júan⁴ naih⁴³sieh³ˉ³ la⁴jon³; quie¹ i⁴chie⁴³pa² ma⁴tyan³i³ a³sain² hain⁴ tionh², jian³ hnei³ tionh²ˉ³ júanh³ˉ³ hyah³ i²ra³han²i³. \p \v 49 ’I⁴jon³ ga² a⁴juah⁴ Jon⁴dai¹ con⁴juah⁴ i⁴re³ ŋang⁴i³: “Sain¹ˉ⁴ a³hleh² jau²³ quien⁴ˉ⁴ jian³ a³hei¹ joh⁴³ cúa³ ta¹ quien⁴ˉ⁴ i²con²³i³ tionh², ca³chion²³ hain⁴ tionh² jŋangh³i³, jian³ ca³chion²³ qui⁴hang³⁴i³.” \v 50 I² la⁴ne³ con⁴³ Jon⁴dai¹ hmah¹ i²con²³ chie³ a³sian³ tieh²la³ tionh² nei² quieh¹ la⁴jang³⁴ a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹ a³a⁴jŋangh⁴i³ liah⁴ma²ra⁴lie⁵ m⁵cu³, \v 51 liah⁴ma²ra⁴lie⁵ a⁴tain³⁴i³ jm³yein⁴ quieh¹ Abel la⁴teg⁴ Zacarías a³a⁴jaun³⁴ hloh³² ni²hyie⁴ i²jang³i³ jah⁴ cuah³júah². I⁴chie⁴³pa² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, con⁴³ Jon⁴dai¹ hmah¹ i²conh² hnei³ tionh²ˉ³ a³sian³ tieh²la³. \p \v 52 ’¡Ti⁴³ jeuh²ˉ³ tionh²ˉ³, hnei³ a²teg²³ quian¹ lai²³! Quie¹ sa⁴cúah³ˉ³ i⁴li⁴ŋang⁴ chie³; jian³ sa⁴i²heuh¹ˉ³ i⁴lionh⁴ˉ³ húanh⁴ˉ³, jian³ a⁵ga⁴ cúah³ˉ³ i⁴han⁵ a³sang²³ i⁴lion⁴i³. \p \v 53 Con³ma²a⁴hleh⁴ Jesús jau²³ jon³ i²con²³ a²teg²³ quian¹ lai²³ jian³ fariseo tionh², ta² hlion⁴ a⁴jain³⁴ tsei⁴³i³ tionh², jon³ a⁴ŋang⁴i³ hlion⁴ jau²³ i²con²³i³, \v 54 i⁴con²³i³ jau²chie⁴³ i²con²³i³, i⁴hnie³⁴i³ si⁵seun³ Jesús jau²³ canh⁴a² la⁴jon³ li⁴hnang⁵i³. \c 12 \s1 A⁴si⁴he⁴³ Jesús quieh¹ a³júan³ a³ni²taih⁴³ \p \v 1 Ta¹la⁴ jon³ a⁴ŋangh³ ta⁵la⁵mai²³ chie³, qui⁴hlian⁴³i³ jon²reunh¹, jon³ ma⁴lie⁵ Jesús a⁴hlenh⁴³i³ ñeih³² co⁴ra⁴lie⁵ chie³ quian¹, a⁴juah⁴i³: \p ―Jianh³ˉ³ júan² hnei³ o¹sieh³² a²hei⁴³ñih¹ quieh¹ chie³ fariseo tionh², i⁴ra³juah⁴ i⁴júan³i³ i⁴ni²taih⁴³i³ tionh². \v 2 Quie¹ i¹con³ i⁴ni²jleg³ sa⁴sia³ juah⁴ i⁴sa⁴li⁴jñeih³, jian³ i¹con³ i⁴ni²hma² juah⁴ i⁴sa⁴li⁴ñi³ chie³. \v 3 Jian³ la⁴ne³ liah⁴, la⁴jeg³⁴ i⁴hleh³ˉ³ ta⁵i²nai³ tionh²ˉ³, liah⁴ ma³tyie¹pa² i²li⁴ñi³ chie³ liah⁴i² leg⁴³ i⁴tagh³ joh¹; jian³ la⁴jeg³⁴ i⁴hleh³ˉ³ jauh³² si²jnang¹, liah⁴ ma³tyie¹pa² jm² i⁴hnai⁵ chie³ lau² tionh². \s1 Hain³ hniah³ júan³⁴i³ con⁴³i³ \r (Mt. 10.26‑31) \p \v 4 ’Jian³ jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ liah⁴, hnei³ ñi³reunh³ˉ⁴ tionh²ˉ³, a⁵júan³ hnei³ canh⁴³ a³jŋangh² heh³²ˉ³, quie¹ tei⁴³i² ma³a⁴leg³⁴ jon³, a⁵sie⁴³ i⁴ma⁵li⁴júan³⁴i³. \v 5 I² jeu¹ˉ⁴ hnei³ ne⁵, hain³ hniah³ júanh²ˉ³ canh⁴³ˉ³ tionh²ˉ³: júan² hnei³ canh⁴³ a³hain⁴ a³tei⁴³i² ma³a⁴jŋangh⁴ hnei³, quian³i³ ua³pei⁴ i⁴li⁴ton³⁴i³ hnei³ qui⁴jeu⁵ liah⁴. I⁴chie⁴³pa² juah³ˉ⁴, a³ne³pa² hniah³ júanh²ˉ³ canh⁴³ˉ³. \p \v 6 ’¿O⁴ sa¹ chie⁴³ hnang⁴³i³ hña⁴ jon⁴³tan²³ peih¹ conh⁴ teun³⁴ ñi²hña⁴, liah²? I² la⁴ne³ ne⁵, i¹jan³ jah⁴ peih¹ hain⁴ sa⁴si³hain⁴ tsei⁴³ Jon⁴dai¹. \v 7 Quie¹ la⁴teg⁴ hmh⁴jñi³ tyih³ˉ³ ni²hei²³ la⁴jeg³⁴ i²con²³ Jon⁴dai¹. I² la⁴jon³ a⁵júan³ hnei³ canh⁴³, quie¹ eu⁴³a² hlion⁴ queinh⁴³ˉ³ tionh²ˉ³ la⁴conh⁴a² jeun⁴³ jon⁴³tan²³ peih¹. \s1 A³hain⁴ a³ma³jnia³ nei² quien⁴ˉ⁴ ta⁵nei² chie³ \r (Mt. 10.32‑33; 12.32; 10.19‑20) \p \v 8 ’Jian³ juah³ˉ⁴ liah⁴, la⁴jang³⁴ a³ma³jnia³ i⁴lang⁴³i³ chie³ quian³⁴ˉ⁴ ta⁵nei² chie³ tionh², jon³ hleh³ A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴ liah⁴ i⁴lang⁴³i³ chie³ quian¹i³ ta⁵nei² la⁴jang³⁴ ángel quian¹ Jon⁴dai¹. \v 9 Jian³ a³hain⁴ a³sa⁴ma³jnia³ i⁴lang⁴³i³ chie³ quian³⁴ˉ⁴ ta⁵nei² chie³, jian³ la⁴ne³ liah⁴ si⁵hleh² i⁴sa⁴cu²³i³ ta⁵nei² la⁴jang³⁴ ángel quian¹ Jon⁴dai¹. \p \v 10 ’Jian³ la⁴jang³⁴ a³hleh³ jau²hlagh³² nei² quieh¹ A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴, li⁴jlenh⁴³pa² chie³² quieh¹i³; i² a³hleh³ jau²hlagh³² nei² quieh¹ M⁴tyi⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹ ne⁵, sa⁴li⁴jlenh⁴³ chie³² quieh¹i³. \p \v 11 ’La⁴teg⁴i² jie³i³ hnei³ teg⁴ cuah³ judío, jian³ o⁴ ta⁵nei² júa¹ jian³ o⁴ ta⁵nei² si³ta¹ sang³⁴, sa⁴hniah³ júanh²ˉ³ co³hei²tsei³ ñeih³² henh⁴ jau²³ jainh²ˉ³ jian³ o⁴ henh⁴ hleh²ˉ³, \v 12 quie¹ M⁴tyi⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹pa² cúa³⁴ hnei³ jau²³ o²ra³ jon³ henh⁴ hniah³ hleh²ˉ³. \s1 Jian³i³ hniah³ i⁴jlanh²i³ \p \v 13 Jon³ a⁴juah⁴ jan³ chie³ a³hein² jen² a³jeun⁴³ hain⁴ tionh²: \p ―Hnei³ A²teg²³, saih³² a³reunh³ˉ⁴, hno⁵ˉ⁵ ua²tyon³⁴i³ i⁴tain⁴³ jnie³² jie³i³ jnie³². \p \v 14 I² a⁴juah⁴ Jesús i²con²³i³ ne⁵: \p ―Hnei³ chie³, ¿o⁴ lainh⁴ˉ³ i⁴tain⁴³ˉ⁴ can¹ˉ⁴ jau²chie⁴³ nei² ne³ jian³ o⁴ i⁴tyieh²ˉ⁵ i⁴sia³ quianh³ˉ³? \p \v 15 Jian³ a⁴juah⁴ pi¹i³ liah⁴: \p ―Jian³ jianh³ˉ³ júan² hnei³ la⁴jeg³⁴ i⁴tsainh³ chie³ i⁴hnie³⁴i³ hlion⁴, quie¹ a⁵sia³ re³ sian³ chie³ con⁴juah⁴ i⁴sia³ quieh¹i³ hlion⁴. \p \v 16 Jian³ a⁴can³⁴i³ con³ jau²³, a⁴sagh⁴³i³ a³hain⁴ tionh², juah⁴i³: \p ―Ma²sian³ jan³ chie³ jlanh² a³ma³jnia² húa³⁴ júah³ quieh¹ i⁴a⁴lo³ hlion⁴ mai²³. \v 17 I² hei⁴i³ ne⁵, a⁴júan⁴i³ co³hei²tsei³ hña³, lain⁴i³: “¿Liah⁴ júan³²ˉ⁴ tieh²la³? Quie¹ so⁵sia³ i²li⁴tya¹ˉ⁴ la⁴jeg³⁴ i⁴a⁴lo³ quien⁴ˉ⁴.” \v 18 I² jon³ a⁴juah⁴i³: “La⁴la³pa² júan³²ˉ⁴: Eu⁴³a² re³ jeh²ˉ⁵ i⁴tieh³² i⁴quieh¹ liah⁴ma²jia⁴³, jon³ júan³²ˉ⁴ i⁴cah². I² jon³ tya¹ˉ⁴ la⁴jeg³⁴ i⁴a⁴lo³ quien⁴ˉ⁴ jian³ la⁴jeg³⁴ lie²³ quien⁴ˉ⁴. \v 19 Ma²jon³ jeu¹ˉ⁴ m⁴tyi⁴ quien⁴ˉ⁴: Hnei³ m⁴tyi⁴ quien⁴ˉ⁴, ta² hlion⁴ sia³ quianh³ˉ³ i⁴nie⁴³, tieh¹ hlion⁴ ñi³; tai³² san⁴ hnei³ quianh³, cauh⁴³ hnei³, hainh⁴ hnei³, co³hyon²³tsei³ quian³ hnei³ quianh³.” \v 20 I² a⁴juah⁴ Jon⁴dai¹ i²con²³i³ ne⁵: “Hnei³ chie³ hmengh² tsei⁴³, je¹nai³ ne³⁴ tieh⁴ m⁵cu³ quianh³ˉ³; jian³ la⁴jeg³⁴ i⁴sia³ quianh³ˉ³ jon³, ¿hain³ chianh² li⁴quieh¹, lainh⁴ˉ³?” \v 21 La⁴ne³ jainh⁴³ chie³ a³júan³ i⁴jlanh² hña³, jian³ i¹con³ sa⁴sia³ quieh¹i³ i²con²³ Jon⁴dai¹. \s1 Hion⁴³ Jon⁴dai¹ jon⁴³segh³² \r (Mt. 6.25‑34) \p \v 22 Jian³ ma²a⁴leg³⁴ jon³, a⁴sagh⁴³i³ chie³ quian¹: \p ―I² la⁴jon³ ne⁵, jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³: Sa⁴júanh²ˉ³ hlion⁴ co³hei²tsei³ liah⁴ sianh³ˉ³, henh⁴ queuh²ˉ³, jian³ o⁴ nei² quieh¹ heh³²ˉ³ henh⁴ heuh¹ˉ³. \v 23 Quie¹ hlion⁴ quein⁴³ m⁵cu³ quieh¹ chie³ la⁴conh⁴a² i⁴queuh³i³, jian³ hlion⁴ quein⁴³ he³² chie³ la⁴conh⁴a² i⁴hein²i³ liah⁴. \v 24 Jen³² hnei³ jon⁴³tan²³, quie¹ sa⁴jnei³i³ jian³ sa⁴jaih²i³ juah⁴ i⁴a⁴lo³, jian³ a⁵sia³ jauh³² sia³ quieh¹i³ jian³ o⁴ a²quei³ juah⁴ i²li⁴tya³⁴i³; i² la⁴jon³ ne⁵, Jon⁴dai¹pa² gueh⁴ quieh¹i³. ¿O⁴ a⁵sia³ queinh⁴³ˉ³ hlion⁴ tionh²ˉ³ la⁴conh⁴a² jon⁴³tan²³, lainh⁴ˉ³? \v 25 ¿Jian³ hain³ hnei³ li⁴si⁵cúanh³ˉ³ i²ca³leg³ nei² quieh¹ hlion⁴ co³hei²tsei³ i⁴sianh³ˉ³, lainh⁴ˉ³? \v 26 Juah⁴ne³ sa⁴tian⁴ lei⁴ con³ i⁴peih¹ la⁴ne³, ¿i² e⁴le³⁴ ti²júanh³ˉ³ hlion⁴ co³hei²tsei³ nei² quieh¹ la⁴jeg³⁴ i⁴seg³⁴ ne⁵? \p \v 27 ’Je² hnei³ con³ o¹lei²³ liah⁴ si³cúan³. I¹ sa⁴júan³i³ ta¹, a⁵ga⁴ ta²³i³ liah⁴. I² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, i¹ re¹ Salomón a³tyein² ma²jlanh², a⁵sia³ a²hmh³ a⁴hei³⁴i³ i⁴tyein² tsei³⁴ jnia⁴ liah⁴i² jnia⁴ o¹lei²³. \v 28 Quie¹ juah⁴ne³ la⁴ne³ cúa²³ Jon⁴dai¹ a²cúan³ o¹nau³ i⁴tsei³⁴ jnia⁴ i⁴sia³ i²nau³ con³ ne³⁴, jian³ hie³⁴ jon³ co³⁴ joh⁴³ a²gm², ¿la⁴conh⁴a² sa⁴cúa³⁴i³ i²conh²ˉ³ tionh²ˉ³, hnei³ chie³ a³sa⁴hain⁴ hlion⁴? \v 29 I⁴jon³ sa⁴hniah³ júanh²ˉ³ co³hei²tsei³ tionh²ˉ³ nei² quieh¹ henh⁴ hniah³ queuh²ˉ³, jian³ o⁴ henh⁴ hniah³ hauh²ˉ³, la⁴jan³ a³chionh⁴ tsei⁴³ i⁴sianh³ˉ³ co³hei²tsei³ ne³. \v 30 Quie¹ la⁴jeg³⁴ i⁴ne³ hnoh³ chie³ quian¹ m⁵cu³ la³; i² Naih⁴³ hnei³ tionh²ˉ³ ne⁵, ñi³i³ i⁴hniah³ la⁴jeg³⁴ i⁴ne³ quianh³ˉ³ tionh²ˉ³. \v 31 I⁴jon³ tyein² hniah³ tonh²ˉ³ co³hei²tsei³ quianh³ nei² quieh¹ hain³liah⁴ leg⁴³ i⁴tionh² chie³ naih⁵ heih⁴³ hm³⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹, jian³ ma²jon³ hyeih²ˉ³ la⁴jeg³⁴ i⁴hniah³ quianh³ˉ³ liah⁴. \s1 I⁴quein⁴³ hlion⁴ i⁴quieh¹ ñi⁴jeu⁵ \r (Mt. 6.19‑21) \p \v 32 ’A⁵júan³ hnei³ canh⁴³ tionh²ˉ³, a⁵a³siah³ quian³⁴ˉ⁴, quie¹ si³hyonh³ Naih⁴³ˉ³ cúa²³i³ i⁴júanh²ˉ³ heih⁴³ jianh²i³ hnei³. \v 33 Hnang² hnei³ i⁴sia³ quianh³ tionh²ˉ³, jian³ ma⁴hon³² hnei³ a³ti⁴ñei³; júan² hnei³ jlanh²ˉ³ i²con²³ Jon⁴dai¹ i²so⁵jeun⁴ a²to³hmh³ quieh¹ o¹cau³², i²jon³ i²jlanh² chie³ sa⁴legh⁴ ua²a⁴chia³⁴ ñi⁴jeu⁵, jian³ i²jon³ i²sa⁴li⁴si⁵hei⁴ a³júan³ hang³ jian³ i²so⁵toh² jah⁴. \v 34 Quie¹ i²jon³ i²nie⁴³ i⁴jlanh² quianh³ˉ³, i²jon³pa² ya¹queunh³ hoh⁴³ˉ³ liah⁴. \s1 Hniah³ lei⁴ o³jian¹ \p \v 35 ’Júan² hnei³ co³jian¹ la⁴jan³ a³re³ hñih² a²cúan³ jian³ o³re³ hainh⁴³ hnei³ o¹jyi³ quianh³ liah⁴. \v 36 Júan² hnei³ liah⁴i² júan³ a³cúa²³ cúa³tag³² a³ti²jian⁴³ jeu³² a³jionh⁴ a³hein² i²sanh⁴ chie³, canh⁴a² la⁴teg⁴i² ma³jonh²i³ si²te²³i³ o²hnei³², ma³sia² nia³⁴i³ liah⁴ma²jon³. \v 37 Ta² tsei³⁴ jm² li⁴ren³ a³cúa²³ cúa³tag³² hain⁴ tionh² i⁴la⁴teg⁴i² a⁴tyanh³ jeu³²i³, jen⁴³i³ i⁴ti²nai²i³. I⁴chie⁴³pa² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, hag⁵ jeu³²i³ a²hmh³ ta⁵nei², tyan⁵i³ a³hain⁴ mesa tionh², jian³ tya³⁴i³ ma³⁴ guenh⁴³i³ a³hain⁴ tionh². \v 38 Jian³ ta² tsei³⁴ jm² li⁴ren³ a³hain⁴ tionh² a¹juah⁴ne³ a⁴jen³i³ i⁴ti²nai²i³ i⁴jonh³i³ je¹nai³ húa²³ jian³ o⁴ ta⁵jnia³. \v 39 Jian³ ñih¹ˉ³ i⁴la³ liah⁴, juah⁴ne³ ma²ñi³ jan³ a³quieh¹ jauh³² hain³ o²ra³ ma²tyie¹ a³júan³ hang³ jauh³² quieh¹i³, jon³ ma²si²jian³i³, sa⁴ma²cúa³⁴i³ i⁴si⁵hei⁴i³ jauh³². \v 40 Jian³ hnei³ tionh²ˉ³ liah⁴, júan² hnei³ co³jian¹, quie¹ jionh⁴ A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴ jm² sa⁴jianh³ˉ³. \s1 A³cúa²³ cúa³tag³² a³ni²taih⁴³ jian³ a³sa⁴ni²taih⁴³ \r (Mt. 24.45‑51) \p \v 41 Jon³ a⁴ŋang⁴ Pe³² i²con²³ Jesús: \p ―Hnei³ Se³ño²³, ¿o⁴ a⁴quianh³ˉ³ jau²³ ne³ i⁴jeuh⁵ˉ³ jnie³² jian³ o⁴ i⁴jeuh⁵ˉ³ la⁴jang³⁴pa²? \p \v 42 I² jon³ a⁴juah⁴ Se³ño²³: \p ―¿Hain³ hnei³ tionh²ˉ³ lang⁴³ la⁴jan³ a³cúa²³ cúa³tag³² a³ni²taih⁴³ jian³ a³sian³ tsei⁴³, a³a⁴ron⁴³ jeu³² joh⁴³ cúa³ la⁴jang³⁴ a³tionh² jauh³² quieh¹, canh⁴a² guenh⁴³i³ a³hain⁴ tionh² o²ra³ quieh¹? \v 43 Eu⁴³ tsei³⁴ jm² li⁴ren³ a³cúa²³ cúa³tag³² a³ma³tei⁵ la⁴ne³, la⁴teg⁴i² ma³jonh² jeu³²i³, jian³ je⁴³i³ i⁴si²júan³i³ la⁴ne³. \v 44 I⁴chie⁴³pa² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, jon³ tonh³i³ joh⁴³ cúa³ a³cúa²³ cúa³tag³² hain⁴ la⁴jeg³⁴ i⁴sia³ quieh¹i³. \v 45 I² juah⁴ne³ hlangh² a³cúa²³ cúa³tag³² hain⁴ jian³ júan³i³ co³hei²tsei³, lain⁴i³: “Len⁴ pi¹ jeu³²ˉ⁴ i⁴jionh⁴.” Jon³ ma⁴lie⁵i³ júanh¹i³ a³cúa²³ cúa³tag³² reunh¹ a³ñih³ a³m⁴ tionh², jian³ queuh³i³ hangh²i³ jian³ li⁴hain⁴³i³. \v 46 I² jon³ jionh⁴ jeu³² a³cúa²³ cúa³tag³² hain⁴ jm² sa⁴si²jian²³i³ jian³ o²ra³ sa⁴ñi³i³; i² jon³ he³⁴ jeu³²i³ ma²eu⁴³ pain⁴ i²con²³i³, i⁴jainh⁴³i³ liah⁴i² jainh⁴³ a³sa⁴hain⁴. \p \v 47 ’I² a³cúa²³ cúa³tag³² a³ñi³ heih⁴³ quieh¹ jeu³² i⁴hniah³ i⁴ma²júan³⁴i³ jian³ sa⁴a⁴júan⁴i³, jian³ a⁵ga⁴ a⁴júan⁴i³ co³jian¹, jon³ po³⁴i³ hlion⁴ nie⁴³. \v 48 I² a³cúa²³ cúa³tag³² a³sa⁴ñi³ henh⁴ hniah³ júan³⁴i³ i²con²³ jeu³², jian³ a⁴júan⁴i³ i⁴hlagh³² i⁴haih¹ i⁴hyieh⁴i³ ma²eu⁴³, jon³ po³⁴ jeu³²i³ co⁴meih³. Quie¹ a³hain⁴ a³hei¹ hlion⁴ joh⁴³ cúa³, jon³ m⁴³ jeu³²i³ hlion⁴ i²con²³i³, jian³ a³hain⁴ a³hei¹ hlion⁴ lau², tsei³⁴sa² hlion⁴ m⁴³i³ i²con²³. \s1 Nei² quieh¹ Cristo han⁵ chie³ ma⁵quein²³ co³hei²tsei³ \r (Mt. 10.34‑36) \p \v 49 ’Quie¹ cuan⁵ˉ⁵ ua⁵tya³⁴ˉ⁴ hnai³qui³ nei² cuah³²húa³⁴ la³ la⁴con³ i⁴ya¹tyi¹ jyi³ loh⁴³, jian³ ta² hno⁵ˉ⁵ a²juah⁴ ma²si²lei⁴pa². \v 50 Jian³ hniah³ can¹ˉ⁴ con³ ma²eu⁴³ pain⁴. ¡Jian³ ta² hlion⁴ co³hei²tsei³ sian³⁴ˉ⁴ la⁴conh⁴i² ra⁵tei⁴³ i⁴ne³! \v 51 ¿O⁴ cuan⁵ˉ⁵ i⁴júan³²ˉ⁴ i⁴cua³⁴ chie³ tai³² cuah³²húa³⁴ la³, lainh⁴ˉ³ tionh²ˉ³? Jeu³⁴ˉ⁴ hnei³, a⁵sia³, quie¹ i⁴han⁵ chie³ ma⁵quein²³ co³hei²tsei³pa². \v 52 Quie¹ tieh²la³ jian³ ta⁵i²chie³⁴ la³ tyon⁴ hña⁴ chie³ con³ jauh³²: on³ chie³ sa⁴cang³⁴ tsei⁴³ jian²³ on³⁴, jian³ on³⁴ sa⁴cang³⁴ tsei⁴³ jian²³ on³. \v 53 Jmai³i³ sa⁴cang³⁴ tsei⁴³ jian²³ a³jon⁴³, jian³ a³jon⁴³i³ jian²³ jmai³ liah⁴; jian³ sa⁴cang³⁴ tsei⁴³ sie²³ jian²³ a³m⁴ jon⁴³, jian³ a³m⁴ jian²³ sie²³; jian³ sa⁴cang³⁴ tsei⁴³ a³don⁵ a¹sie²³ jian²³ a³lo²³, jian³ a³lo²³ jian²³ a³don⁵ a¹sie²³. \s1 Sa⁴laih² chie³ i⁴júan³ lei³ tieh²la³ \r (Mt. 16.1‑4; Mr. 8.11‑13) \p \v 54 I² jon³ a⁴hleh⁴ Jesús liah⁴ i²con²³ chie³ jeun⁴³, a⁴juah⁴i³: \p ―La⁴teg⁴i² jeh⁴ˉ³ i⁴so²³ o¹jnai⁴³ ta⁵tya³ hyie³, jon³ juah⁴ˉ³ tionh²ˉ³: “Jia²³ o¹jm⁴³”; jian³ si³lei⁴ la⁴jon³ liah⁴. \v 55 Jian³ la⁴teg⁴i² jia²³ tyi⁴ ta⁵ñei³⁴, juah⁴ˉ³ tionh²ˉ³: “Júan³⁴ hyie³”; jian³ teg³ jau²³ liah⁴. \v 56 ¡Chie³ a³júan³ ni²taih⁴³ tionh²! Re³ ñih¹ˉ³ liah⁴ júan³⁴ jain³ i⁴jeh⁴ˉ³ ñi⁴jeu⁵ jian³ cuah³²húa³⁴. ¿Liah⁴ sa⁴lainh²ˉ³ tionh²ˉ³ hain³ jain³ sianh³ˉ³ tieh²la³? \s1 Júan² hnei³ re³ jianh²ˉ³ a³si³tangh⁴ˉ³ \r (Mt. 5.25‑26) \p \v 57 ’¿E⁴le³⁴ sa⁴júanh³ˉ³ co³hei²tsei³ re³ liah⁴ hniah³ júanh²ˉ³ tionh²ˉ³? \v 58 Juah⁴ne³ tyieh⁴ˉ³ nei²ta¹ jianh²ˉ³ a³si³tangh⁴ˉ³, júan² hnei³ re³ ton³²nie⁴³ jianh²i³ hnei³ ho³²jeu³ canh⁴a² sa⁴te³⁴i³ hnei³ ta⁵nei² júa¹, quie¹ júa¹ cúah⁴³i³ hnei³ i²con²³ po³li³sei¹, jian³ po³li³sei¹ liah⁴ tonh⁴³i³ hnei³ ni⁴ñi²³. \v 59 Jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ i⁴sa⁴legh⁴ ua²a⁴jauh²ˉ³ i²jon³ la⁴conh⁴i² sa⁴ma⁴hmah³²ˉ³ la⁴jeg³⁴ o¹cau³². \c 13 \s1 Hniah³ sag³⁴i³ co³hei²tsei³ quieh¹ \p \v 1 Jian³ jm² jon³ ma²tionh² co⁴meih³ chie³ a³a⁴tya⁴ jau²³ i²con²³ Jesús nei² quieh¹ co⁴meih³ a³sian³ húa³⁴ Galilea, a⁴jŋangh⁴ Pilato con³ma²ti²jŋangh² a³hain⁴ tionh² jah⁴, a⁴jang³⁴i³ i²con²³ Jon⁴dai¹. \v 2 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús liah⁴: \p ―¿O⁴ lainh⁴ˉ³ tionh²ˉ³ a⁴jainh⁴³ a³sian³ húa³⁴ Galilea hain⁴ la⁴ne³ quie¹ i⁴eu⁴³ hlion⁴ chie³² ren³i³ la⁴conh⁴a² la⁴jang³⁴ a³co²³i³, lainh⁴ˉ³? \v 3 Jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, a⁵sia³; jian³ juah⁴ne³ sa⁴sagh²ˉ³ co³hei²tsei³ quianh³ tionh²ˉ³, la⁴ne³pa² tyanh⁴³ˉ³ la⁴jangh³ˉ³ tionh²ˉ³. \v 4 ¿Jian³ o⁴ lainh⁴ˉ³ tionh²ˉ³ liah⁴, a³quia⁵jña⁴ a³a⁴neh³ a²hnei⁴³ Siloé leg⁴³ hlion⁴ hna³, i⁴eu⁴³ ren³i³ chie³² la⁴conh⁴a² la⁴jang³⁴ a³tionh² Jerusalén, lainh⁴ˉ³? \v 5 Jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, a⁵sia³; jian³ juah⁴ne³ sa⁴sagh²ˉ³ co³hei²tsei³ quianh³ tionh²ˉ³, la⁴ne³pa² tyanh⁴³ˉ³ la⁴jangh³ˉ³ tionh²ˉ³. \s1 A⁴can³⁴i³ jau²³ quieh¹ a²hma³ m⁴jyi³ i⁴sa⁴hag³ \p \v 6 Jian³ a⁴can³⁴i³ jau²³ la³ liah⁴, a⁴juah⁴i³: \p ―Jan³ chie³ ma²seih⁴³ con³ a²hma³ m⁴jyi³ je¹ quieh¹, jon³ ua⁵je⁴i³ o⁴ ti²tsei¹ o¹m⁴, i² sa⁴ti²tsei¹ ne⁵. \v 7 Jon³ a⁴sagh⁴³i³ a³hie³ je¹ quieh¹i³: “Ma³hneng³ ñi³ ne³⁴ cuan⁴ˉ⁴ hnoh³²ˉ⁴ o¹m⁴ quieh¹ a²hma³ m⁴jyi³ la³, jian³ i¹conh⁴ sa⁴ma³a⁴je³⁴ˉ⁴ i⁴ti²tsei¹. Eu⁴³a² re³ queih¹ hnei³ júah³, quie¹ i¹con³ a⁵sia³ ta¹ tei⁴³ i⁴seih⁴³ húa³⁴ la³.” \v 8 I² a⁴juah⁴ a³hie³ je¹ quieh¹i³: “Hnei³ a³don⁵, cúa² hnei³ jeu³ ua²seih⁴³ i²con³ ñi³ la³, canh⁴a² li⁴sieh³²ˉ⁴ o¹cuah³² ta³jmh¹ jian³ ro¹ˉ⁴ m⁴³. \v 9 I² juah⁴ne³ a⁴cúa⁴ o¹m⁴ ne⁵, ta² re³; i² juah⁴ne³ sa⁴a⁴cúa⁴ liah⁴, ma²jon³ li⁴queih²ˉ³.” \s1 A⁴júan⁴ Jesús i⁴a⁴huan⁴ quieh¹ jan³ a³m⁴ jm² sa⁴júan³i³ ta¹ \p \v 10 Con³ jm² sa⁴júan³i³ ta¹ ma²si²heh² Jesús chie³ cuah³ judío. \v 11 Jian³ ma²hein² jan³ a³m⁴ i²jon³ a³chieh¹ ma³quia⁵jña⁴ ñi³ i⁴a⁴júan⁴ m⁴tyi⁴ hlagh³², i⁴ŋeng²³ a³hain⁴ jlein⁴³, jian³ i¹leuh² sa⁴li⁴ñeih³i³ o³chie⁴³ hna²³. \v 12 I² con³ma²a⁴je³ Jesús quieh¹i³, jon³ a⁴teh³i³ jian³ a⁴sagh⁴³i³: \p ―Hnei³ a³m⁴, ma³a⁴lonh⁴ˉ³ chie² i⁴langh⁴³ˉ³. \p \v 13 Jon³ a⁴tang⁴ Jesús he³²i³, jian³ liah⁴ma²jon³ a⁴ñeih³ hna²³ a³m⁴ hain⁴, jian³ a⁴júan⁴i³ júanh⁴³ Jon⁴dai¹. \v 14 I² a³tyein² quian¹ cuah³ jon³ ne⁵, ta² a⁴jain³⁴ tsei⁴³ i²con²³ Jesús, quie¹ a⁴júan⁴i³ i⁴a⁴huan⁴ quieh¹ a³hain⁴ jm² sa⁴júan³i³ ta¹, jon³ a⁴sagh⁴³i³ la⁴jang³⁴ chie³: \p ―Jñei⁴ jm²pa² sia³ i⁴li⁴júan³⁴ chie³ ta¹; i² jon³ ne⁵, jm² jon³pa² li⁴niah²ˉ³ i⁴li⁴lei⁴ hei²³ quianh³ˉ³ tionh²ˉ³, a⁵jon⁴³ jm² sa⁴júan³i³ ta¹. \p \v 15 I² jon³ a⁴ŋangh³ Se³ño²³, a⁴juah⁴i³: \p ―Hnei³ chie³ a³júan³ ni²taih⁴³, con⁴janh³ˉ³ tionh²ˉ³, ¿o⁴ a⁵sia³ sainh⁵ˉ³ a²cua³²jeu²³ quianh³ jian³ o⁴ a²lo¹siah³ i⁴ua²hainh³²ˉ³ o¹jm³ jm² sa⁴júan³i³ ta¹? \v 16 ¿Conh⁴a² sa⁴hniah³ lion⁴³ a³m⁴ la³ jm² sa⁴júan³i³ ta¹ la³, a³lang⁴³ sa¹jeun³ A³brang²³ a³a⁴júan⁴ a⁵lainh³² la⁴jan³ a³hñi⁴³ i⁴chieh¹i³ ma³quia⁵jña⁴ ñi³? \p \v 17 Con³ma²a⁴hleh⁴ Jesús jau²³ jon³, jon³ ta² ra⁵hyeih¹ la⁴jang³⁴ a³hie²³ hain⁴; i² la⁴jang³⁴ a³jeu³ ne⁵, si³hyonh³ pi²³i³ la⁴jeg³⁴ i⁴co³ jnia⁴ jon³ i⁴a⁴júan⁴ Jesús. \s1 Can²³i³ jau²³ quieh¹ o¹m⁴ mostaza \r (Mt. 13.31‑32; Mr. 4.30‑32) \p \v 18 Jon³ a⁴juah⁴ Jesús liah⁴: \p ―¿Hain³liah⁴ leg⁴³ i⁴tionh² chie³ naih⁵ heih⁴³ hm³⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹, jian³ o⁴ hain³ jau²³ li⁴can¹ˉ⁴? \v 19 Quie¹ leg⁴³ liah⁴i² leg⁴³ con³ o¹m⁴ mostaza i⁴a⁴can³⁴ jan³ chie³ i⁴a⁴jnei⁴i³ je¹ quieh¹, i² jon³ ua⁵cúan³, a⁴leg³⁴ con³ a²hma³ júah³, i² jon³ a⁴júan⁴ jon⁴³tan²³ sag³² je¹ o¹cúah² quieh¹. \s1 Can²³i³ jau²³ quieh¹ o¹sieh³² hei⁴³ñih¹ \r (Mt. 13.33) \p \v 20 Jian³ a⁴juah⁴i³ liah⁴: \p ―¿Hain³ jau²³ li⁴can¹ˉ⁴ liah⁴i² leg⁴³ i⁴tionh² chie³ naih⁵ heih⁴³ hm³⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹? \v 21 Quie¹ leg⁴³ liah⁴i² leg⁴³ o¹sieh³² hei⁴³ñih¹ i⁴a⁴can³⁴ jan³ a³m⁴, jian³ a⁴conh³i³ hneng³ tieh³² hma³ ca³jeun²³ o¹a³ri²na³, jian³ a⁴yienh⁴ la⁴jeg³⁴. \s1 O²hnei³² tsai³ \r (Mt. 7.13‑14, 21‑23) \p \v 22 Ma²jon³ ua⁴jeun³² Jesús la⁴jeg³⁴ jeu³ júah² jian³ jeu³ peih¹, heh²i³ chie³ i⁴ŋo³⁴i³ ta⁵ Jerusalén. \v 23 I² jon³ a⁴juah⁴ jan³ chie³: \p ―Hnei³ Se³ño²³, ¿o⁴ co⁴meih³pa² chie³ lion⁴? \p I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p \v 24 ―Cúah³² hnei³ pei⁴ i⁴heuh¹ˉ³ jeu³ o²hnei³² tsai³, quie¹ jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ i⁴jeun⁴³ a³hnie³⁴ júan³⁴ si⁵hei⁴, jian³ sa⁴tieh¹i³ tionh². \v 25 Júan³²ˉ¹, tei⁴³i² ma³ra⁴hang³² a³quieh¹ jauh³², jian³ a⁴jnai³⁴i³ o²hnei³², ma²jon³ ma²lieh¹ˉ³ teh²ˉ³ tionh²ˉ³ coh⁵hnei³², juah²ˉ³: “A³don⁵, a³don⁵, nia¹ o²hnei³² ua²han⁵ jnie³².” I² si²ŋangh² a³hain⁴ ta⁵jauh³², sag⁵i³ hnei³ tionh²ˉ³: “Sa⁴yan³²ˉ⁴ jainh¹ a⁴niah³ˉ³.” \v 26 I² jon³ ma²lieh¹ˉ³ hleh²ˉ³ tionh²ˉ³: “Ma³a⁴quih² a⁴hneih²pa² jnia¹ jie³ˉ¹, jian³ hnei³pa² ni²heh³² jnie³² teg⁴ jeu³júan²³ quian⁴ jnie³².” \v 27 I² jon³ li⁴juah⁴ a³quieh¹ jauh³² hain⁴ i²conh²ˉ³ tionh²ˉ³: “Jian³ ma³a⁴jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ sa⁴yan³²ˉ⁴ jainh¹ a⁴niah³ˉ³. Quein⁴³ hnei³ i²con²³ˉ⁵ la⁴jangh³ hnei³ a³júan³ jmah³ i⁴hlagh³²”, li⁴juah⁴i³. \v 28 I²jon³ hoh³²ˉ³, queuh²ˉ³ m⁴janh² tei⁴³i² jenh³²ˉ³ A³brang²³, I³sa²³, Ja³co²³ jian³ la⁴jang³⁴ a³sain² a³tionh² naih⁵ heinh² quieh¹ Jon⁴dai¹, i² hnei³ tionh²ˉ³ ne⁵, ton³⁴i³ hnei³ ta⁵co⁴³. \v 29 Quie¹ yi⁴han² chie³ a³tionh² ta⁵jia²³ hyie³ jian³ ta⁵tyan³ hyie³, jian³ ta⁵ñei³⁴ jian³ ta⁵quian³⁴ i⁴cua³⁴i³ queuh⁴³i³ a²hei⁴³ naih⁵ heinh² quieh¹ Jon⁴dai¹. \v 30 Jian³ jeun⁴³ a³tionh² ta³ra³pei¹ tieh²la³ si⁵jian⁴³i³ nei², jian³ jeun⁴³ a³ya¹jian⁴³ nei² tieh²la³ tang³⁴i³ ta³ra³pei¹ liah⁴. \s1 A⁴hoh⁵ Jesús nei² quieh¹ Jerusalén \r (Mt. 23.37‑39) \p \v 31 Jm² jon³ a⁴tyie³⁴ co⁴meih³ fariseo, a⁴sagh⁴³i³ Jesús, a⁴juah⁴i³: \p ―Cuanh³, jau²³ hnei³ i²la³, quie¹ hnie³⁴ Herodes jŋangh³i³ hnei³. \p \v 32 I² a⁴juah⁴ Jesús i²con²³i³ tionh²: \p ―Cua³ ua⁴saih³² hnei³ Herodes, a²hyah³ nei²³ tsei⁴³ hain⁴ la⁴la³: “Jeh³², ne³⁴ jian³ hie³⁴ húa¹ˉ⁴ m⁴tyi⁴ hlagh³² jian³ júan³²ˉ⁴ i⁴huan⁴ quieh¹ a³chieh¹, i² yie⁴ jon³, ma³a⁴toh⁴ ta¹ quien⁴ˉ⁴. \v 33 I² la⁴jon³ ne⁵, ton³²nie⁴³ hniah³ lei⁴ nai³²ˉ⁴ ne³⁴ jian³ hie³⁴, yie⁴ liah⁴, quie¹ sa⁴re³ juah⁴ne³ sa⁴jaun⁴ jan³ a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹ Jerusalén.” \p \v 34 ’¡Hnei³ tionh²ˉ³, a³tionh² Jerusalén, jŋangh⁵ hnei³ la⁴jang³⁴ a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹, jian³ quinh⁵ˉ³ m⁴caun² a³sain³i³ i²conh²ˉ³ tionh²ˉ³! ¡Ta² hlion⁴ nie⁴³ ma²hno⁵ˉ⁵ ma²jaih³²ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, liah⁴i² júan³ a¹si²hyie²³, tyan⁵i³ co⁴lagh⁴³ jon⁴³yein³ hyie²³ quian¹ naih⁵ ya¹cúa⁴³i³! ¡I² sa⁴ra⁵hnoh³ˉ³ tionh²ˉ³! \v 35 Quie¹ ton³⁴ Jon⁴dai¹ i²tionh²ˉ³ ne³. Jian³ jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ liah⁴ i⁴a⁵sie⁴³ jeh³²ˉ³ jnia⁴ la⁴conh⁴i² a⁴tyie³⁴ jm² i⁴juah²ˉ³: “Ta² tsei³⁴ jm² ren³ a³ja²³ con⁴juah⁴ jm³i⁴sain³ Se³ño²³.” \c 14 \s1 A⁴júan⁴ Jesús i⁴a⁴huan⁴ quieh¹ jan³ a³yon³ \p \v 1 Jian³ liah⁴ con³ jm² sa⁴júan³i³ ta¹ a⁴tyie³⁴ Jesús jauh³² quieh¹ jan³ a³quian³ ma³tyi² quian¹ fariseo i⁴ua⁵queuh³i³ a²hei⁴³, jian³ la⁴jang³⁴ fariseo tionh² ti²tan³i³ i²con²³ Jesús. \v 2 I² ta⁵nei² Jesús jon³ ma²ua²cua⁴³ jan³ a³chieh¹ a³yon³. \v 3 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús i²con²³ a²teg²³ quian¹ lai²³ tionh² jian³ fariseo: \p ―¿O⁴ ra³cúa²³ i⁴júan³⁴i³ i⁴huan⁴ quieh¹ a³chieh¹ jm² sa⁴júan³i³ ta¹, lainh⁴ˉ³? \p \v 4 I² hei⁴i³ tionh², i¹con³ sa⁴a⁴juah⁴i³. I² Jesús ne⁵, a⁴tang⁴i³ a³yon³ hain⁴, a⁴júan⁴i³ i⁴a⁴huan⁴ quieh¹i³, ma²jon³ a⁴saih³i³. \v 5 Jian³ ma²jon³ a⁴sagh⁴³i³ a³hain⁴ tionh², a⁴juah⁴i³: \p ―¿Hain³ hnei³ tionh²ˉ³ juah⁴ne³ a⁴tanh⁴ jan³ a²lo¹siah³ quianh³ˉ³ jian³ o⁴ a²cua³²jeu²³ joh⁴³ to³, o⁴ a⁵sia³ si⁵te¹i³ si⁵tyein³i³ liah⁴ma²jon³, ua²liah⁴a² jm² sa⁴júan³i³ ta¹, lainh⁴ˉ³? \p \v 6 I⁴jon³ i¹con³ a⁵sie⁴³ a⁴ŋang³ a³hain⁴ tionh² nei² ne³. \s1 A³ten² quian¹ i²sanh⁴ chie³ \p \v 7 I² con³ma²a⁴je³⁴ Jesús i⁴ti²hnoh³ a³ten² hain⁴ hien²³ tyein² i⁴cua³⁴i³ mesa, jon³ a⁴can³⁴i³ con³ jau²³, a⁴sagh⁴³i³ a³ten² hain⁴ tionh²: \p \v 8 ―Juah⁴ne³ sian³ a³te²³ hnei³ con³ i²sanh⁴ chie³, sa⁴neih²ˉ³ hien²³ tyein², quie¹ lei⁴ li⁴jia²³ i²jan³ a³ten² sang³⁴ a³júanh⁴³ a⁵hei⁴³ lia⁴ hnei³ a³a⁴teh³i³. \v 9 I² tei⁴³i² a⁴je³ hnei³ a³a⁴te⁴ hnei³ i⁴jian³i³ a³hain⁴, jon³ li⁴sag⁵i³ hnei³: “Cúa² hien²³ ne³ ua²cua³ a³la³.” I² jon³ li⁴hyeinh³²ˉ³ queinh³²ˉ³ neih²ˉ³ hien²³ i²a⁴toh⁴. \v 10 I² la⁴teg⁴i² te²³i³ hnei³ la⁴ne³, cua³ hnei³ jian³ nei⁴ hien²³ i²a⁴toh⁴, canh⁴a² la⁴teg⁴i² a⁴je³⁴ a³a⁴te⁴ hnei³, jon³ li⁴sag⁵i³ hnei³: “Hnei³ a³ñi³reunh³ˉ⁴, teg⁴ ma³tyi² la³ ni³nei⁴ quian⁴ˉ¹.” I² la⁴jon³ li⁴júanh⁴³ˉ³ ta⁵nei² la⁴jang³⁴ a³ti²tionh² mesa jianh²ˉ³. \v 11 Quie¹ la⁴jang³⁴ a³júan³ júanh⁴³, sainh³i³ o³hyeih², jian³ la⁴jang³⁴ a³júan³ ti⁴ñeih⁵, lei⁴ júanh⁴³i³. \p \v 12 Jian³ a⁴juah⁴ Jesús liah⁴ i²con²³ a³a⁴te⁴ quieh¹i³: \p ―La⁴teg⁴i² júanh²ˉ³ con³ jm² júah³ i⁴guenh³²ˉ³ chie³, sa⁴hniah³ teh³²ˉ³ a³ñi³reunh³ tionh², a⁵ga⁴ si³reunh³ˉ³, a⁵ga⁴ a³tei⁴³ jau²³ quianh³ˉ³, a⁵ga⁴ a³jlanh² a³tionh² hlonh²ˉ³; quie¹ hei⁴i³ tionh² lei⁴ li⁴te³⁴i³ hnei³ tei⁴³i² júan³⁴i³ quieh¹, i² la⁴jon³ li⁴jainh³i³ quianh³ˉ³. \v 13 I² la⁴teg⁴i² júanh²ˉ³ jm² júah³ ne⁵, teh⁴³ hnei³ a³ti⁴ñei³ tionh², jian³ a³si¹jeu⁴, jian³ a³tein⁴ jian³ a³taun³². \v 14 I² la⁴jon³ tsei³⁴ jm² li⁴renh³ˉ³. Quie¹ hei⁴i³ tionh² sa⁴li⁴jainh³i³ quianh³ˉ³, i² ma²jon³pa² si⁵jainh² quianh³ˉ³ la⁴teg⁴i² hyon⁴³ la⁴jang³⁴ chie³ tsein²³. \s1 A⁴can³⁴i³ jau²³ i⁴queuh⁴³i³ ma³⁴ jm² júah³ \p \v 15 I² con³ma²a⁴nau⁴ jan³ jen² a³tionh² mesa jian²³ Jesús jau²³ jon³, jon³ a⁴sagh⁴³i³ Jesús: \p ―Ta² tsei³⁴ jm² li⁴ren³ a³queuh⁴³ ma³⁴ naih⁵ heinh² quieh¹ Jon⁴dai¹. \p \v 16 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús i²con²³i³: \p ―Jan³ chie³ a⁴júan⁴ con³ jm² júah³ i⁴guenh⁴³i³ chie³, i² jon³ a⁴teh³i³ jeun⁴³. \v 17 I² con³ma²a⁴teg⁴ o²ra³ i⁴queuh⁴³i³ ma³⁴ ne⁵, jon³ a⁴sain⁴i³ a³cúa²³ cúa³tag³² quian¹ i⁴ua⁵saih¹i³ a³ten² tionh², juah⁴i³: “Nia³ hnei³ tionh²ˉ³ to⁴ne⁵, quie¹ ma³ti²nie⁴³ la⁴jeg³⁴.” \v 18 I² la⁴jang³⁴ a³hain⁴ tionh² a⁴juah⁴i³ i⁴sa⁴tian⁴. I² a³co⁴ra⁴lie⁵ a⁴juah⁴: “Húa³⁴ júah³pa² a⁴la³⁴ˉ⁴ con³, i⁴jon³ hniah³ ton³²nie⁴³ nai³²ˉ⁴ ni¹je³⁴ˉ⁴; mh⁵ˉ⁵ hnei³ i⁴júanh²ˉ³ júanh³ hoh⁴³.” \v 19 Jian³ a⁴juah⁴ i²jan³: “Hña⁴ ni²quein⁴³ a²cua³² quiah³ húa³⁴ ma³a⁴lan³⁴ˉ⁴, i⁴jon³ hniah³ ni¹quien³²ˉ⁴ jah⁴ jau²chie⁴³ ton³²nie⁴³; i⁴jon³ mh⁵ˉ⁵ hnei³ i⁴júanh²ˉ³ júanh³ hoh⁴³.” \v 20 Conh⁴liah⁴ a⁴juah⁴ i²jan³ liah⁴: “Can¹ a⁴sanh⁴pa² jnia⁴, i⁴jon³ sa⁴tian⁴ nai³²ˉ⁴.” \v 21 I² jon³ jonh³ a³cúa²³ cúa³tag³² hain⁴, a⁴sagh⁴³i³ jeu³² la⁴jeg³⁴ i⁴jon³. I² jeu³²i³ ne⁵, ta² a⁴jain³⁴ tsei⁴³i³, jon³ a⁴sagh⁴³i³ a³cúa²³ cúa³tag³² quian¹ liah⁴: “Eu⁴³a² re³ cua³ ta¹tia⁴ la⁴tan² ñi⁵jeu³ jian³ la⁴tan² jeu³júan²³ quieh¹ je¹jeu³ la³, yi⁴quianh¹ˉ³ a³ti⁴ñei³, jian³ a³si¹jeu⁴, jian³ a³tein⁴ jian³ a³taun³² tionh².” \v 22 I² a⁴tyanh³ a³cúa²³ cúa³tag³², a⁴sagh⁴³i³ jeu³²: “Hnei³ a³don⁵, ra⁵tei⁴³pa² liah⁴ ma²a⁴saih³²ˉ³ jnia⁴, jian³ ra³sion⁴ pi¹ i²li⁴cua³⁴i³.” \v 23 I² jon³ a⁴juah⁴ jeu³²i³, a⁴sagh⁴³i³ a³cúa²³ cúa³tag³² liah⁴: “Cua³ tyieh⁴ˉ³ la⁴jeg³⁴ ho³²jeu³ jian³ i²nau³ la⁴conh⁴ hloh³² ne³, yi⁴jianh⁴³ˉ³ ta⁵li⁴hnai³, canh⁴a² canh⁴³ jauh³² quien⁴ˉ⁴. \v 24 Quie¹ jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, i¹jan³ a³a⁴teh⁵ˉ⁵ liah⁴ma²ra⁴lie⁵ hain⁴ tionh², sa⁴hyei⁴³i³ ma³⁴ quien⁴ˉ⁴.” \s1 Liah⁴ hniah³ si⁴tyein⁵i³ coh⁵cah³² Cristo \p \v 25 Jian³ ta² jeun⁴³ chie³ ua⁴han² jian²³i³ Jesús, tionh²i³ jeu³; i² jon³ a⁴jainh³ Jesús nei², a⁴sagh⁴³i³: \p \v 26 ―Jian³ a³hain⁴ a³jia²³ i²con²³ jnia⁴, sa⁴li⁴lain⁴i³ chie³ quian³⁴ˉ⁴ juah⁴ne³ sa⁴ma³hain³i³ tsei⁴³ i²con²³ hña³, jian³ nei² quieh¹ jmai³i³, sie²³i³, jian³ nei² quieh¹ i³cúa³i³, jian³ nei² quieh¹ si³jon⁴³i³, jian³ si³reunh¹i³ a³ñih³ a³m⁴ tionh². \v 27 Jian³ a³hain⁴ a³sa⁴hnie³⁴ can³⁴ ma²eu⁴³ i⁴jia²³i³ coh⁵cah³ˉ⁴, sa⁴li⁴lain⁴i³ chie³ quian³⁴ˉ⁴. \v 28 Júan³²ˉ¹, juah⁴ne³ sian³ hnei³ tionh²ˉ³ a³hnie³⁴ júan³⁴ con³ a²hnei⁴³ leg⁴³ hlion⁴ hna³, ¿o⁴ a⁵sia³ cua³⁴i³ ñeih³² júan³⁴i³ co³hei²tsei³ conh⁴ o¹cau³² teg³⁴, nia³²ˉ¹ o⁴ nie⁴³ quieh¹i³ la⁴conh⁴ li⁴teg³⁴ tieh⁴? \v 29 Quie¹ juah⁴ne³ con³ i⁴ma⁴lie⁵i³ ta³jmh¹ jian³ ma²a⁴leg³⁴ jon³ sa⁴tieh¹i³ ma⁵tieh⁴i³, i² la⁴jang³⁴ a³a⁴je³⁴ i⁴ma⁴lie⁵i³, ji⁵ŋang⁴i³ quieh¹i³, \v 30 li⁴juah⁴i³: “Jeh³² a³ñih³ ne³ ma⁴lie⁵ con³ a²hnei⁴³, jian³ sa⁴tieh¹i³ ma⁵tieh⁴i³”, li⁴juah⁴i³. \v 31 Jian³ la⁴ne³ liah⁴, juah⁴ne³ jan³ re¹ hnie³⁴ júan³⁴ hnai³ i²con²³ re¹ sang³⁴, ¿o⁴ a⁵sia³ cua³⁴i³ ñeih³² júan³⁴i³ co³hei²tsei³ o⁴ li⁴cagh¹ quia³⁴ mai²³ a²hlie⁴ quian¹i³ jm² i²con²³ quie⁴ mai²³ a²hlie⁴ quian¹ re¹ sang³⁴? \v 32 I² juah⁴ne³ sa⁴tian⁴ ne⁵, i² ta¹la⁴ tionh²i³ i²gm⁴, jon³ sain³⁴i³ meih³ chie³ quian¹ i⁴si⁵mh²i³ re¹ hain⁴ i⁴tyan⁴³ hnai³. \v 33 Jian³ la⁴ne³ liah⁴ con⁴jan³ hnei³ tionh²ˉ³, a¹juah⁴ne³ sa⁴ma⁵hainh¹ˉ³ hoh⁴³ la⁴jeg³⁴ i⁴sia³ quianh³ˉ³, sa⁴li⁴lainh⁴ˉ³ chie³ quian³⁴ˉ⁴. \s1 O¹ñi² a⁴chia³⁴ ua³pei⁴ quieh¹ \r (Mt. 5.13; Mr. 9.50) \p \v 34 ’Quie¹ i⁴chie⁴³pa² tsei³⁴ o¹ñi²; i² juah⁴ne³ a⁴chia³⁴ ua³pei⁴ quieh¹ ne⁵, ¿hain³liah⁴a² ma⁵li⁴ñih¹? \v 35 Jian³ so⁵ma⁵tsei³⁴ i⁴roh³i³ húa³⁴, jian³ a⁵ga⁴ i⁴li⁴conh³i³ m⁴³ quieh¹ húa³⁴, quie¹ hniah³ ton³⁴i³ o³tan². A³hain⁴ a³ho³ ta³ra³cua¹ i⁴nau³i³, ua²nai⁴i³ jau²³ la³. \c 15 \s1 A⁴can³⁴i³ jau²³ quieh¹ a⁵a³siah³ ua⁵conh⁴ \r (Mt. 18.10‑14) \p \v 1 I² jon³ a⁴tyie³⁴ jeun⁴³ a³can²³ hmah¹ hlonh² Jesús jian³ a³ti²ren³ chie³² tionh² i⁴nau³⁴i³ jau²³ quieh¹i³. \v 2 I⁴jon³ a⁴si⁴he⁴³ chie³ fariseo jian³ a²teg²³ quian¹ lai²³, a⁴si⁴hen⁴³i³ Jesús, a⁴juah⁴i³: \p ―Hyein⁴³ a³ne³ a³ren³ chie³² tionh², jian³ queuh³i³ jian²³i³. \p \v 3 I² jon³ a⁴can³⁴ Jesús jau²³ la³, a⁴sagh⁴³i³ a³hain⁴ tionh²: \p \v 4 ―¿Hain³ jan³ hnei³ tionh²ˉ³ a³tionh² nia⁴lon⁴ a⁵a³siah³ quian¹, i² jon³ ua⁵conh⁴ jan³, i² ta¹la⁴ jon³ tain³⁴i³ ñeih³² jan³ a²sa⁴tain⁴³ nia⁴lon⁴ hain⁴ i²nau³ jon³, i⁴si⁵hniah³i³ a³ua⁵conh⁴ hain⁴ la⁴conh⁴i² a⁴chianh¹i³? \v 5 I² tei⁴³i² a⁴chianh¹i³ ne⁵, jon³ te⁴³i³ jeu³ co⁵lau²³i³ si³hyonh³i³. \v 6 I² tei⁴³i² a⁴tyanh³i³ jauh³² quieh¹, jon³ teh³i³ la⁴jang³⁴ a³ñi³reunh¹ jian³ a³tionh² hlonh²i³, sagh⁵i³ a³hain⁴ tionh²: “Júan² hnei³ si³hyonh³ˉ³ jianh²ˉ³ jnia⁴ tionh²ˉ³, quie¹ a⁴chianh³² pe²³ˉ⁴ a⁵a³siah³ ma²ua⁵hain⁴ hain⁴ quian³⁴ˉ⁴.” \v 7 Jian³ jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ liah⁴, la⁴ne³ lei⁴ si³hyonh³ a³tionh² ñi⁴jeu⁵ la⁴teg⁴i² jan³ a³ren³ chie³² sag²³ co³hei²tsei³ quieh¹, la⁴conh⁴a² jan³ a²sa⁴tain⁴³ nia⁴lon⁴ chie³ tsein²³ a³sa⁴hniah³ sag³⁴ co³hei²tsei³ quieh¹. \s1 A⁴can³⁴i³ jau²³ quieh¹ o¹cau³² ua⁵hain⁴ \p \v 8 ’¿Jian³ o⁴ hain³ jan³ a³m⁴ ma²sia³ quia³⁴ o¹cau³² tie³ quieh¹, i² jon³ ua⁵hain⁴ con³, o⁴ a⁵sia³ hainh³i³ o¹jyi³, lainh⁴ˉ³, jian³ hyah³i³ jauh³², hnoh⁴³i³ ta¹huan³² la⁴conh⁴i² a⁴chieh¹i³? \v 9 I² tei⁴³i² a⁴chieh¹i³ ne⁵, jon³ teh³i³ a³m⁴reunh¹ jian³ a³m⁴ a³tionh² hlonh²i³, sagh⁵i³ tionh²: “Júan² hnei³ si³hyonh³ˉ³ jianh²ˉ³ jnia⁴ tionh²ˉ³, quie¹ ma³a⁴chieh³² pe²³ˉ⁴ o¹cau³² tie³ ma²ua⁵hain⁴ jon³ quien⁴ˉ⁴.” \v 10 Jian³ jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ liah⁴, la⁴ne³ sia³ co³hyon²³tsei³ i²con²³ ángel quian¹ Jon⁴dai¹ a³tionh² ñi⁴jeu⁵, la⁴teg⁴i² jan³ a³ren³ chie³² sag²³ co³hei²tsei³ quieh¹. \s1 A³maih² ñih³ a³ma⁴hain³ o¹cau³² quieh¹ \p \v 11 Jian³ a⁴juah⁴i³ liah⁴: \p ―Jan³ a³don⁵ ma²sian³ on³⁴ a³ñih³ jon⁴³. \v 12 I² jan³ a³jon⁴³i³ a³maih⁴³ hain⁴, a⁴sagh⁴³i³ jmai³: “Pa²³ quian³⁴ˉ⁴, cúa² la⁴conh⁴ i⁴tain⁴³ˉ⁴ hyei¹ˉ⁴ i⁴sia³ quianh³ˉ³.” I² jon³ a⁴tyieh⁵ jmai³i³ i²con²³ li⁵uan⁴i³ i⁴sia³ quieh¹. \v 13 I² a⁵sia³ jm² ŋo³⁴ coh⁵ jon³, a⁴tya⁴ a³jon⁴³i³, a³maih² hain⁴, co⁴lagh⁴³ i⁴quieh¹, jon³ ŋo³⁴i³ con³ húa³⁴ gm⁴. I² jon³ ma⁴hain³i³ la⁴jeg³⁴ i⁴sia³ quieh¹ i²ni²ŋeng³i³ con³ m⁵cu³ hlagh³². \v 14 I² con³ma²ma⁴hain³i³ la⁴jeg³⁴ i⁴ma²sia³ quieh¹, jon³ ja³⁴ con³ ho³²cúan⁴ húa³⁴ jon³, i² jon³ a⁴leg³⁴ i⁴ra⁵hniah³ quieh¹i³. \v 15 I² jon³ ŋo³⁴i³ ua⁵jen³²i³ jan³ a³sian³ húa³⁴ jon³ i⁴hnoh³i³ ta¹, i² jon³ a⁴sai⁴ a³hain⁴ teg⁴ i²nau³ quieh¹ i⁴si⁵hion⁴³i³ a¹ñi⁴³. \v 16 I² hei⁴i³ ne⁵, ta² i²cúanh⁴³i³ jian³ i²queuh⁴³i³ o¹cúah⁴³ a²hma³ i⁴queuh³ a¹ñi⁴³, jian³ i¹jan³ sa⁴gueh³ quieh¹i³. \v 17 I² jon³ a⁴júan⁴i³ co³hei²tsei³ hña³, lain⁴i³: “¡La⁴conh⁴a² sa⁴ni²sion⁴ i⁴queuh³ la⁴jang³⁴ a³júan³ ta¹ quieh¹ neih³ˉ⁴, i² jnia⁴ ne⁵, jaun⁴ pe²³ˉ⁴ i²la³ cúan⁴³ˉ⁴! \v 18 Eu⁴³a² re³ ra²hang³²ˉ⁴, naih²ˉ⁵ i²con²³ neih³ˉ⁴, jian³ i²jon³ jeu¹i³ jnia⁴: Pa²³ quian³⁴ˉ⁴, ma³a⁴tanh⁴ˉ⁴ chie³² i²con²³ Jon⁴dai¹ jian³ i²conh² hnei³ liah⁴. \v 19 A⁵sie⁴³ haih¹ juah⁴ ma⁵li⁴teh³²ˉ³ jnia⁴ a³jonh³ˉ³; eu⁴³a² re³ jeh³²ˉ³ jnia⁴ la⁴jan³ mozo quianh³ˉ³.” \v 20 I² jon³ ra⁴hang³²i³, jonh³i³ i²cua⁴³ jmai³i³. \p ’I² con³ma²ma³jonh²i³ i²gm⁴, jon³ a⁴je³ jmai³i³ jian³ joh³ ñei⁴ tsei⁴³i³ i²con²³i³. Jon³ ŋo³⁴i³ jeu³ra³tyi⁴, a⁴rang⁴i³ lau²i³, a⁴seinh⁴i³. \v 21 I² jon³ a⁴juah⁴ a³jon⁴³i³ hain⁴: “Pa²³ quian³⁴ˉ⁴, ma³a⁴tanh⁴ˉ⁴ chie³² i²con²³ Jon⁴dai¹ jian³ i²conh² hnei³ liah⁴. A⁵sie⁴³ ma⁵haih¹ li⁴jeuh³²ˉ³ jnia⁴ i⁴a³jonh³ˉ³.” \v 22 I² jmai³i³ ne⁵, a⁴sagh⁴³i³ a³cúa²³ cúa³tag³² quian¹ tionh²: “Quian³ con³ a²hmh³ tyein² tsei³⁴, tanh³²ˉ³ a³jon³⁴ˉ⁴; jian³ tonh²ˉ³ con³ a²ñi²³ si¹cúa³i³ liah⁴, jian³ si⁵hei⁴ a²lo³ si¹tag³²i³. \v 23 Jian³ ua⁴te⁴³ hnei³ jan³ a²cua³²jeu²³ maih⁴³ a³re³ heunh³², jian³ jŋangh¹ˉ³ canh⁴a² quih³²ˉ¹ júan³²ˉ¹ jm². \v 24 Quie¹ ma³jaun²pa² a³jon³⁴ˉ⁴, ma²lain³⁴ˉ⁴, i² li⁴sian³pa² chie³ ne⁵; ma³ua⁵hain⁴ pi²³i³ ma²leg⁴³, i² ma³cúan²³ pi²³i³ tieh²la³.” I² jon³ ma⁴lie⁵i³ tionh² a⁴júan⁴i³ i⁴si³hyonh³i³. \p \v 25 ’I² a³jon⁴³i³ a³don⁵ ne⁵, ma²hein² je¹ pi²³i³ quieh¹; i² con³ma²jonh³i³, jon³ a⁴tyanh³i³ hloh³² o²hnei³², i² jon³ a⁴nau⁴i³ i⁴ti²júan³i³ seun²³ jian³ ti²chie²³i³ jan¹. \v 26 I² jon³ a⁴teh³i³ jan³ mozo quian¹ jmai³i³ a³a⁴ŋangh³i³ henh⁴ si³lei⁴. \v 27 I² a⁴juah⁴ a³hain⁴: “A³reunh³pa² hnei³ cúan²³; i⁴jon³ a⁴júan⁴ naih⁴³ heih⁴³ i⁴jaun⁴ a²cua³²jeu²³ maih⁴³ a³re³ heunh³², quie¹ ta⁵la⁴ cúan³⁴i³ tsein³⁴i³ hei⁴³ tsei⁴³i³.” \v 28 I² hei⁴i³ ne⁵, a⁴jain³⁴ tsei⁴³i³, jian³ sa⁴i²si⁵hain²³i³ jauh³², jon³ ua⁵hag⁴³ jmai³i³, a⁴sagh⁴³i³ i⁴si⁵hain²³i³. \v 29 I² hei⁴i³ ne⁵, a⁴sagh⁴³i³ jmai³, a⁴juah⁴i³: “Jeh³², hlion⁴ ñi³ ma³a⁴cúa³⁴ˉ⁴ cúa³tag³⁴ i²conh²ˉ³, jian³ i¹conh⁴ juah⁴ sa⁴ma³a⁴nau³⁴ˉ⁴ jau²³ quianh³ˉ³, jian³ i¹conh⁴ sa⁴ma³a⁴cúanh³²ˉ³ jan³ a²sain²ñih³ peih¹ juah⁴ i⁴júan¹ˉ⁴ jm² quien⁴ jian²³ˉ⁵ a³ñi³reunh³ˉ⁴ tionh². \v 30 I² con³ma²cúan³⁴ a³jonh³ˉ³ ne³, a³ma³ma⁴hain³ o¹cau³² quianh³ˉ³ jian²³i³ a³m⁴ sa⁴jmh³, jon³ a⁴júanh²ˉ³ heih⁴³ i⁴jaun⁴ a²cua³²jeu²³ maih⁴³ a³re³ heunh³² quian¹.” \v 31 I² a⁴juah⁴ jmai³i³ ne⁵: “Hnei³ peih¹ quian³⁴ˉ⁴, la⁴jeg³⁴ jm²pa² jianh²ˉ³ jnia⁴, jian³ la⁴jeg³⁴ i⁴sia³ quien⁴ˉ⁴ tainh⁴³ hnei³pa². \v 32 I⁴jon³ hniah³ ton³²nie⁴³ júan³²ˉ¹ jm² jian³ i⁴le²³ˉ¹ co³hyon²³tsei³, quie¹ a³reunh³ˉ³ ne³ ma²jaun²pa² ma²leg⁴³, li⁴sian³pa² li⁴ chie³; ma³ua⁵hain⁴ pi²³i³ ma²leg⁴³, i² ne⁵pi¹ cúan³⁴i³.” \c 16 \s1 A⁴can³⁴i³ jau²³ quieh¹ a³hei¹ joh⁴³ cúa³ lie²³ quieh¹ jeu³² \p \v 1 Conh⁴liah⁴ a⁴juah⁴ Jesús i²con²³ chie³ quian¹ tionh²: \p ―Ma²sian³ jan³ chie³ jlanh² a³ma²sian³ jan³ a³hei¹ joh⁴³ cúa³ lie²³ quieh¹, i² jon³ a⁴tya⁴ chie³ jau²³ i²con²³ a³jlanh² hain⁴ i⁴ma³hain³ a³hain⁴ lie²³ quieh¹i³. \v 2 I² jon³ a⁴te⁴ jeu³²i³, a⁴sagh⁴³i³: “Ta² hlion⁴ jau²³ nau³⁴ˉ⁴ nei² quianh³ˉ³, sa⁴yan³²ˉ⁴ o⁴ i⁴chie⁴³. Cúah¹ hnei³ cuenta ta¹ i⁴quianh²ˉ³, quie¹ a⁵sie⁴³ ma⁵lainh⁴ˉ³ a³hie²³ lie²³ quien⁴ˉ⁴.” \v 3 I² a³hei¹ joh⁴³ cúa³ lie²³ quieh¹ jeu³² hain⁴ a⁴júan⁴i³ co³hei²tsei³ hña³, lain⁴i³: “¿Liah⁴ júan³²ˉ⁴ tieh²la³? Quie¹ qui³⁴ jeu³²ˉ⁴ ta¹ i⁴hei¹ joh⁴³ cúa³⁴ˉ⁴. Jian³ sa⁴tie³²ˉ⁴ cag¹ˉ⁴ húa³⁴, jian³ hyeih³²ˉ⁴ ŋeng¹ˉ⁴ i⁴m¹ˉ⁴ i²con²³ chie³. \v 4 Ma³yan³²ˉ⁴ liah⁴ júan³²ˉ⁴ canh⁴a² li⁴hyei⁵ jnia⁴ chie³ sang²³, tei⁴³i² ma³a⁴qui³ ta¹ quien⁴ˉ⁴.” \v 5 I² a⁴te⁴ a³hain⁴ i²con²³ con⁴jan³ a³ren³ hmah¹ quieh¹ jeu³²i³, jon³ a⁴sagh⁴³i³ jan³ co⁴ra⁴lie⁵: “¿Conh⁴ renh³ˉ³ quieh¹ jeu³²ˉ⁴?” \v 6 I² a⁴juah⁴ a³ren³ hain⁴: “Nia⁴lo⁴ a²ba³rrei²³ o¹a³sai²te³pa².” Jian³ a⁴sagh⁴³i³ liah⁴: “I²la³pa² ra³ton³ conh⁴ renh³ˉ³; co⁴seih⁴³ ni³nei⁴, júan² hnei³ i²con³ i⁴hm³⁴, jon³ tienh³²ˉ³ to⁴lo⁵quia⁴.” \v 7 Con³ma²a⁴leg³⁴ jon³, a⁴sagh⁴³i³ i²jan³ liah⁴: “I² hnei³ ne⁵, ¿conh⁴ renh³ˉ³ liah⁴?” I² a⁴juah⁴ a³ren³ hain⁴: “Nia⁴lo⁴ a²to³tyie¹ o¹m⁴ trigo pa².” Jon³ a⁴sagh⁴³i³: “I²la³pa² ra³ton³ conh⁴ renh³ˉ³; júan² hnei³ i²con³ i⁴hm³⁴, jon³ tienh³²ˉ³ quie⁴ a²sa⁴tei⁴³ nia⁴lo⁴ i⁴renh³ˉ³.” \v 8 I² a⁴juah⁴ jeu³²i³ i⁴chie⁴³pa² a⁴júan⁴ a³hlangh² hain⁴ a³hei¹ joh⁴³ cúa³ lie²³ con⁴juah⁴ re³ i⁴ŋang⁴i³ liah⁴ li⁴ta⁵sangh²i³. Quie¹ la⁴ne³ júan³ a³tionh² m⁵cu³ la³ con⁴juah⁴ i⁴re³ ŋang⁴i³ jen² jon²reunh¹ la⁴conh⁴a² júan³ a³tionh² je¹ joh¹. \p \v 9 ’I² jon³ jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³ ne⁵, júan³² hnei³ ñi³reunh³ chie³ o¹cau³² quieh¹ m⁵cu³ hlagh³² la³, canh⁴a² la⁴jon³ sian³ a³ñi³reunh³ˉ³ a³li⁴hyeih⁴³ hnei³ ñi⁴jeu⁵ i²sa⁴legh⁴ ua²a⁴toh⁴, la⁴teg⁴i² ma³a⁴chia³⁴ o¹cau³² jon³. \p \v 10 ’Quie¹ a³hain⁴ a³ni²taih⁴³ i⁴quian³i³ con³ ta¹ peih¹, la⁴ne³pa² ma²ma⁴tei⁵i³ juah⁴ne³ ma²quian³i³ con³ ta¹ son²³ liah⁴; jian³ a³hain⁴ a³sa⁴ni²taih⁴³ con³ ta¹ peih¹ i⁴quian³i³, la⁴jon³pa² sa⁴ma²ni²taih⁴³i³ juah⁴ne³ ma²quian³i³ con³ ta¹ júah³ liah⁴. \v 11 Quie¹ juah⁴ne³ sa⁴re³ júanh³ˉ³ nei² quieh¹ o¹cau³² quieh¹ m⁵cu³ hlagh³² la³, ¿hain³a² li⁴cúa³⁴ i²conh²ˉ³ i⁴jon³ i⁴tyein² quein⁴³, lainh⁴ˉ³? \v 12 I² juah⁴ne³ sa⁴re³ ma⁵teih³²ˉ³ nei² quieh¹ o¹cau³² i⁴sia³ m⁵cu³ la³, ¿liah⁴a² li⁴hyeih³²ˉ³ i⁴ma²tainh⁴³ˉ³ húanh⁴ˉ³ ñi⁴jeu⁵, lainh⁴ˉ³? \p \v 13 ’I¹jan³ chie³ sa⁴li⁴cúa³⁴ cúa³tag³² i²con²³ on³⁴ jeu³²; quie¹ jan³pa² ma⁵hnio³⁴i³ jian³ jan³ li⁴hion²³i³ liah⁴, jian³ o⁴ jan³pa² ma⁵con⁴³i³ re³, jian³ jan³ sa⁴jain¹i³ liah⁴. Jian³ la⁴ne³ liah⁴, sa⁴tian⁴ juah⁴ i⁴li⁴cúa³⁴ chie³ cúa³tag³² i²con²³ Jon⁴dai¹ jian³ o¹cau³² liah⁴ co⁴chia³. \p \v 14 Jian³ la⁴jang³⁴ fariseo tionh² a⁴nau⁴i³ jau²³, a³ya¹queunh³ tsei⁴³ jmah³ o¹cau³², jon³ a⁴ji⁴ŋang⁴i³ Jesús. \v 15 Jian³ a⁴juah⁴ Jesús liah⁴: \p ―Hnei³ tionh²ˉ³, ma⁵jniah³²ˉ³ i⁴ni²tainh⁴³ˉ³ ta⁵nei² chie³, i² Jon⁴dai¹ ne⁵, ñi³i³ re³ m⁴tyi⁴ quianh³ˉ³ tionh²ˉ³; quie¹ a³lain⁴ chie³ a³eu⁴³ quein⁴³, i² ta⁵nei² Jon⁴dai¹ ne⁵, jen³i³ a³hain⁴ i⁴hianh¹ tsei⁴³i³. \s1 Lai²³ jian³ hain³liah⁴ leg⁴³ naih⁵ heih⁴³ hm³⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹ \p \v 16 ’Quie¹ lai²³ quieh¹ M³se²³, jian³ la⁴jeg³⁴ jau²³ i⁴a⁴sag⁴ a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹, a⁴júan⁴ heih⁴³ la⁴teg⁴ jm² i⁴cuan³⁴ Juan³ Tei³²; i² liah⁴ma²jm² jon³ si³hleh² liah⁴ han⁵ chie³ naih⁵ heih⁴³ hm³⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹, jian³ la⁴jang³⁴ a³cúah² pei⁴ han⁵i³. \p \v 17 ’I² la⁴jeg³⁴ i⁴ra³hleh² lai²³ ne⁵, i¹con³ juah⁴ne³ i⁴sa⁴li⁴tei⁴³; eu⁴³ pi¹ sa⁴jeuh⁴³ i⁴li⁴ua⁵jeu³² ñi⁴jeu⁵ jian³ cuah³²húa³⁴. \s1 He²³ Jesús jau²³ liah⁴ leg⁴³ i⁴tyon⁴i³ jian²³ i³cúa³ \r (Mt. 19.1‑12; Mr. 10.1‑12) \p \v 18 ’La⁴jang³⁴ a³tyon⁴ jian²³ a³m⁴ quian¹ jian³ sanh⁴i³ jian²³i³ a³m⁴ sang³⁴, ta³canh¹i³ chie³² i⁴hlenh⁴³i³ a³m⁴ sang³⁴; jian³ a³sanh⁴ jian²³ a³m⁴ a³ma³a⁴tyon⁴ jian²³ i³cúa³ hain⁴, ta³canh¹i³ chie³² i⁴hlenh⁴³i³ i³cúa³ chie³. \s1 A³jlanh² jian³ La² \p \v 19 ’Ma²sian³ jan³ a³jlanh² a³ma²hein² jmah³ a²hmh³ tsei²³ jian³ i⁴jlanh², jian³ la⁴jeg³⁴ jm² ma²júan³i³ jm² jauh³² quieh¹ i⁴co³ jnia⁴. \v 20 Jian³ ma²sian³ jan³ a³ti⁴ñei³ liah⁴ a³sain³ La², a³tieh³² hmh⁴³ cah² he³² a³si³cua³ o²hnei³² quieh¹ a³jlanh² hain⁴. \v 21 Jian³ ma²hnie³⁴ a³ti⁴ñei³ ne³ queuh⁴³i³ la⁴jeg³⁴ o¹leuh² i⁴jyih² i⁴queuh³ a³jlanh² hain⁴, jian³ tyie²³ a¹tsai³ hlonh²i³ a³hleih² nei² hmh⁴³ quieh¹i³. \v 22 I² jon³ a⁴tyie³⁴ jm² i⁴a⁴jaun³⁴ a³ti⁴ñei³ hain⁴, jon³ a⁴te¹ ángel quieh¹i³ la⁴teg⁴ hlonh² A³brang²³. Jian³ a⁴jaun³⁴ a³jlanh² liah⁴, a⁴hon³⁴i³. \v 23 I² la⁴teg⁴ I²tionh² A³jaun² jon³, con³ma²si²can²³i³ ma²eu⁴³, jon³ a⁴je³⁴i³ ta⁵yeih³², a⁴jen³i³ A³brang²³ con³ i²gm⁴ jian³ La² a³sainh⁴³ hlonh²i³. \v 24 I² jon³ a⁴juah⁴ a³jlanh² hain⁴, a⁴hleh⁴i³ tia⁴: “Hnei³ a³don⁵ A³brang²³, neih³ˉ⁴, ua²jieh⁴ ñei⁴ hoh⁴³ˉ³ i²con²³ jnia⁴, sain⁴³ hnei³ La² ne³ canh⁴a² si⁵tia⁴³i³ naih¹ jon⁴³ si¹cúa³ joh⁴³ o¹jm³, jian³ sainh¹i³ hnei³ ta⁵la³ canh⁴a² ma⁵jñah⁴i³ leuh² o¹segh³²ˉ⁴, quie¹ ta² hlion⁴ ma²eu⁴³ si²can³⁴ˉ⁴ je¹ o¹jyi³ loh⁴³ la³.” \v 25 I² a⁴juah⁴ A³brang²³ ne⁵: “Hnei³ a³jon³⁴ˉ⁴, tyon¹ hnei³ hoh⁴³ la⁴conh⁴ tei⁴³ co³hyon²³tsei³ ni²quianh³ˉ³ m⁵cu³ quianh³ˉ³, jian³ La² la³ hlion⁴ ma²eu⁴³ ni²quian⁴i³ liah⁴. I² tieh²la³ ne⁵, can²³i³ co³hyon²³tsei³ i²la³ tieh²la³, i² hnei³ si²canh³ˉ³ ma²eu⁴³ liah⁴. \v 26 Jian³ sia³ con³ nei² liah⁴, quie¹ hei¹ con³ ta³jeuh³ júah² to⁵chieh³² i²tieh²ˉ¹, jnie³² jian³ hnei³ tionh²ˉ³ liah⁴. I⁴jon³ sa⁴li⁴ŋang³⁴ a³tionh² i²la³ i⁴li⁴chie³⁴i³ i²ne³, jian³ a⁵ga⁴ a³tionh² i²ne³ li⁴jia²³ i²la³ liah⁴.” \v 27 I² a⁴juah⁴ a³jlanh² liah⁴: “M³⁴ˉ⁴ i²conh²ˉ³ jon³, hnei³ a³don⁵ A³brang²³ neih³ˉ⁴, i⁴sainh¹ˉ³ La² ne³ jauh³² quieh¹ neih³ˉ⁴, \v 28 quie¹ tionh² pi¹ hña⁴ si³reunh³ˉ⁴ tionh², canh⁴a² si⁵hlenh³²i³ a³hain⁴, jian³ canh⁴a² sa⁴teg³⁴ quieh¹i³ jia²³i³ i²can²³ chie³ ma²eu⁴³ la⁴la³ liah⁴.” \v 29 I² a⁴juah⁴ A³brang²³ ne⁵: “Quie¹ ra³quia³pa² jau²³ i⁴a⁴sag⁴ M³se²³ jian³ i⁴a⁴sag⁴ la⁴jang³⁴ a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹; lei⁴ li⁴ro³⁴i³ jeu³ jau²³ jon³.” \v 30 I² a⁴juah⁴i³ ne⁵: “Hnei³ a³don⁵ A³brang²³ neih³ˉ⁴, a⁵sia³ re³ la⁴ne³, i² juah⁴ne³ chie³⁴ jan³ a³si⁵hleh³² quieh¹i³ tionh² a³hyon⁴³ jen² a³jaun², leg⁴³ re³pa² li⁴sag³⁴i³ co³hei²tsei³ quieh¹ tionh².” \v 31 I² a⁴juah⁴ A³brang²³ liah⁴: “Juah⁴ne³ sa⁴i²nau³⁴i³ jau²³ i⁴a⁴sag⁴ M³se²³ jian³ i⁴a⁴sag⁴ la⁴jang³⁴ a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹, liah⁴ma³sa⁴ro³⁴ jon³ pi²³i³ jeu³, ua²liah⁴a² hyon⁴³ jan³ jen² a³jaun².” \c 17 \s1 Heinh⁵ i⁴júan³⁴i³ i⁴tianh⁵ a³sang²³ chie³² \r (Mt. 18.6‑7, 21‑22; Mr. 9.42) \p \v 1 Jon³ a⁴juah⁴ Jesús, a⁴sagh⁴³i³ chie³ quian¹: \p ―La⁴jeg³⁴ jm²pa² sia³ i⁴li⁴tianh⁵ chie³ chie³²; i² a³júan³ i⁴tianh⁵ chie³ chie³² ne⁵, ¡ta² jeu²³ a³hain⁴! \v 2 Eu⁴³a² re³ ma²hñei³⁴i³ lau² con³ a²hnai³² ya¹hñei⁴³ con³ a²caun² pa¹, jon³ si⁵tiah³i³ teg⁴ joh⁴³ jm³ñih¹ la⁴conh⁴a² i⁴júan³⁴i³ i⁴tianh⁵ jan³ si³peih¹ la³ chie³². \v 3 ¡Jianh³ˉ³ júan² hnei³ tionh²ˉ³ la⁴ne³! \p ’Jian³ juah⁴ne³ a⁴tanh⁴ a³reunh³ˉ³ chie³² i²conh²ˉ³, jon³ hniah³ jainh¹i³ hnei³; i² juah⁴ne³ a⁴can³⁴i³ jau²³ ne⁵, jon³ hniah³ hainh³²ˉ³ chie³² quieh¹i³. \v 4 Jian³ ua²liah⁴a² quie³⁴ nie⁴³ a⁴tanh⁴i³ chie³² con³ jm² i²conh²ˉ³, jian³ quie³⁴ nie⁴³ jon³ si⁵je³²i³ hnei³ con³ jm² liah⁴ i⁴juah⁴i³: “A⁵sie⁴³ ma⁵júan³²ˉ⁴”, jon³ hniah³ hainh³²ˉ³ chie³² quieh¹i³. \s1 La⁴jeg³⁴pa² li⁴lei⁴ con⁴juah⁴ i⁴hain⁴i³ \p \v 5 Jon³ a⁴juah⁴ la⁴jang³⁴ a³hei¹ joh⁴³ cúa³ ta¹ quieh¹ Se³ño²³, a⁴juah⁴i³: \p ―Júan² hnei³ i⁴li⁴hain⁴ jnie³² re³. \p \v 6 I² a⁴juah⁴ Se³ño²³ i²con²³i³: \p ―Juah⁴ne³ ma²tei⁴³ i⁴hainh⁴ˉ³ tionh²ˉ³ conh⁴i² tei⁴³ con³ o¹m⁴ peih¹ quieh¹ mostaza, jon³ ma²li⁴jeuh³²ˉ³ a²hma³ sicómoro la³: “Ua²quei³ hnei³ i²si²seih⁴³ ne³, ua²seih³ hnei³ la⁴teg⁴ joh⁴³ jm³ñih¹”, i²jon³ ma²li⁴ro³⁴ a²hma³ jeu³ jau²³ quianh³ˉ³ tionh²ˉ³. \s1 Liah⁴ hniah³ júan³⁴ a³cúa²³ cúa³tag³² \p \v 7 ’Júan³²ˉ¹, jan³ hnei³ tionh²ˉ³, sian³ jan³ a³cúa²³ cúa³tag³² quian¹, a³hein² quiah³ húa³⁴ jian³ o⁴ a³hion⁴³ jah⁴, i² la⁴teg⁴i² ma³a⁴tyanh³i³, ¿o⁴ li⁴jeuh³²i³ hnei³: “Nia³ ni³nei⁴ ni³cauh⁴³”? \v 8 Leg⁴³ re³pa², a⁵sia³, quie¹ jeuh³²i³ hnei³: “Júan² hnei³ ma³⁴ queuh¹ˉ⁴, hai⁴³ hnei³ a²hmh³ ta⁵mah²; tya² hnei³ ma³⁴ i⁴gueh³²ˉ³ jnia⁴ liah⁴a² a⁴leg³⁴ quien⁴ˉ⁴. Ma²jon³ a²ma⁴ queuh² hauh²ˉ³ quianh³.” \v 9 ¿Jian³ o⁴ cúah³²ˉ³ ti²hmah³² a³cúa²³ cúa³tag³² i²conh²ˉ³ tei⁴³i² ma³a⁴júan⁴i³ la⁴jeg³⁴ i⁴a⁴saih³²i³ hnei³, lainh⁴ˉ³? Leg⁴³ re³pa² a⁵sia³, lain³⁴ˉ⁴. \v 10 I² la⁴ne³pa² hnei³ tionh²ˉ³ liah⁴, tei⁴³i² ma³a⁴júanh²ˉ³ la⁴jeg³⁴ la⁴conh⁴ i⁴a⁴sag⁴³ hnei³ Jon⁴dai¹, jon³ li⁴juah²ˉ³: “Lang⁴³ jnie³² a³cúa²³ cúa³tag³² sa⁴quein⁴³, quie¹ co⁴jon³pa² a⁴júan² jnie³² conh⁴ ma²hniah³ júan² jnie³².” \s1 A⁴júan⁴ Jesús i⁴a⁴huan⁴ quieh¹ quian³⁴ chie³ a³jyih² o¹ŋeu⁴³ quieh¹ \p \v 11 Hein² pi¹ Jesús jeu³, ŋo³⁴i³ Jerusalén, jian³ ua⁴jeun³²i³ húa³⁴ Galilea jian³ húa³⁴ Samaria. \v 12 Jon³ a⁴tyie³⁴i³ con³ jeu³ peih¹, i²ua⁵ma⁵jainh³² quian³⁴ chie³ quieh¹i³ a³ti²lang⁴³ chie² i⁴jyih² o¹ŋeu⁴³ quieh¹, a³a⁴jian⁴ i²gm⁴ meih³, \v 13 jian³ a⁴hleh⁴i³ tia⁴ tionh², a⁴juah⁴i³: \p ―Hnei³ Jesús, A²teg²³, ¡ua²jieh⁴ ñei⁴ hoh⁴³ˉ³ i²con²³ jnie³²! \p \v 14 I² con³ma²a⁴je³ Jesús quieh¹i³, jon³ a⁴sagh⁴³i³: \p ―Cua³ ua⁴han² tionh²ˉ³ yi⁴ma⁴jniah³²ˉ³ ta⁵nei² m³chie³ tionh². \p I² con³ma²ua⁵han²i³ tionh², ta¹la⁴ jon³ a⁴huan⁴ quieh¹i³. \v 15 I² jon³ ne⁵, jan³ a³hain⁴, con³ma²a⁴je³⁴i³ i⁴a⁴huan⁴ quieh¹i³, jon³ a⁴jainh³i³ nei² ya¹júan³i³ júanh⁴³ Jon⁴dai¹ ya¹hleh²i³ tia⁴. \v 16 Jon³ a⁴si⁴jnei⁵i³ ta⁵nei² Jesús, a⁴jengh³i³ húa³⁴, a⁴cúa⁴i³ ti²hmah³² i²con²³i³. I² a³ne³ a³sian³ húa³⁴ Samaria. \v 17 I² a⁴juah⁴ Jesús, a⁴sagh⁴³i³ a³hain⁴: \p ―¿O⁴ a⁵hei⁴³ li⁵quian³⁴ a⁴huan⁴ quieh¹? ¿I² nah⁴³ i²ñi³⁴ hain⁴ ne⁵? \v 18 Quie¹ sa⁴a⁵han²i³ cúah³i³ Jon⁴dai¹ ti²hmah³², quie¹ jan³ a³sian³ ta⁵seg³⁴pa² a⁴cúa⁴ ti²hmah³². \p \v 19 Jon³ a⁴juah⁴ Jesús i²con²³ a³hain⁴: \p ―No³ hnei³, cuanh³ quianh³; ma³a⁴huan⁴ quianh³ˉ³ quie¹ ra⁵hainh⁴ˉ³. \s1 Liah⁴ tyie¹ jm² júan³⁴ Jon⁴dai¹ heih⁴³ \r (Mt. 24.23‑28, 36‑41) \p \v 20 Jon³ a⁴ŋang⁴ fariseo tionh² i²con²³ Jesús hain³legh⁴ tyie¹ jm² júan³⁴ Jon⁴dai¹ heih⁴³ m⁵cu³ la³, i² a⁴ŋangh³ Jesús, a⁴juah⁴i³: \p ―Quie¹ i⁴júan³ Jon⁴dai¹ heih⁴³ m⁵cu³ la³ sa⁴lei³ jnia⁴. \v 21 Jian³ a⁵ga⁴ sian³ a³li⁴juah⁴: “Jeh³² i²la³ júan³i³ heih⁴³”, jian³ o⁴ “I²jno³.” A⁵sia³, quie¹ ma³júan³ Jon⁴dai¹ heih⁴³ naih⁵ ni²hoh⁴³ˉ³ tionh²ˉ³. \p \v 22 Jon³ a⁴sagh⁴³i³ chie³ quian¹: \p ―Jia²³ jm² i⁴hnoh³ˉ³ teg³⁴ mah²ˉ³ jm² i⁴jionh⁴ A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴, i² hnei³ tionh²ˉ³, a⁵sia³ teg³⁴ mah²ˉ³. \v 23 Jian³ li⁴sag⁵i³ hnei³ ca³chion²³: “Jeh³² i²la³ sainh⁴³i³”, jian³ o⁴ “I²jno³ si²sainh⁴³i³.” Jon³ sa⁴hniah³ cúah²ˉ³ tionh²ˉ³, a⁵ga⁴ si²tyeinh³²ˉ³ coh⁵cah³²i³. \v 24 Quie¹ liah⁴i² tagh³ joh¹ o¹jyi³ quieh¹ a⁵ñih³ la⁴teg⁴ ta⁵ca³jo³² m⁵cu³, la⁴ne³ lei⁴ la⁴teg⁴i² teg³⁴ jm² jionh⁴ A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴. \v 25 I² ñeih³²jia⁴³ ne⁵, hniah³ can³⁴i³ ma²eu⁴³ hlion⁴, jian³ hniah³ ton³⁴ chie³ a³sian³ tieh²la³ quieh¹i³. \v 26 Liah⁴i² a⁴leg³⁴ jm² ma²sian³ Noé, la⁴ne³ lei⁴ jm² i⁴jionh⁴ A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴ liah⁴. \v 27 Quie¹ ma²jon³ ti²queuh³i³ hangh²i³, ti²sanh⁴i³ jian³ ti²cúan⁴³i³ si³jon⁴³ i⁴sanh⁴, la⁴conh⁴i² a⁴tyie³⁴ jm² i⁴a⁴hei³⁴ Noé joh⁴³ a²úan⁴³ i⁴leg⁴³ a²hnei⁴³, ma²jon³ a⁴canh³ jm³ m⁵cu³, a⁴chian³⁴ la⁴jang³⁴. \v 28 Jian³ la⁴jon³ liah⁴ liah⁴i² a⁴leg³⁴ jm² ma²sian³ Lot, ma²queuh³i³ hangh²i³, ma²ti²la²³i³ jian³ ma²ti²hnang³i³, ma²ti²jnei³i³ jian³ ma²ti²júan³i³ a²hnei⁴³ tionh². \v 29 I² jm² i⁴ua⁵hag⁴³ Lot jeu³ Sodoma ne⁵, jon³ a⁴tah⁴ o¹jyi³ loh⁴³ jian³ o¹jeu² o¹jyi³ i⁴ma⁴tyan³i³ la⁴jang³⁴. \v 30 La⁴ne³ lei⁴ la⁴teg⁴i² a⁴teg⁴ jm² ma⁵jnia³² A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴. \p \v 31 ’Jian³ a³hain⁴ a³sainh⁴³ yeih³² cah³² hnei⁴³ jm² jon³, sa⁴hniah³ jyon⁴³i³ juah⁴ i⁴si⁵quien²³i³ quieh¹ i⁴nie⁴³ jauh³²; jian³ a³hain⁴ a³sainh⁴³ je¹, sa⁴hniah³ chianh³i³ jauh³² quieh¹. \v 32 Tyon¹ hnei³ hoh⁴³ liah⁴ a⁴jainh⁴³ a³m⁴ quian¹ Lot. \v 33 Quie¹ la⁴jang³⁴ a³hnie³⁴ lion⁴ m⁵cu³ quieh¹, si⁵hain⁴ pi²³i³, jian³ la⁴jang³⁴ a³si³hain⁴ m⁵cu³ quieh¹, hyieh⁴i³ liah⁴ i²a⁴toh⁴. \p \v 34 ’Quie¹ jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, je¹nai³ jon³ ra³han² on³⁴ nei² jain³²; jan³pa² te⁴³i³, jian³ jan³ jian³⁴. \v 35 Jian³ on³⁴ a³m⁴ ti²húah² ti²tionh² nei² a²to²³; jan³pa² te⁴³i³, jian³ jan³ jian³⁴. \v 36 Jian³ on³⁴ chie³ ti²tionh² je¹; jan³pa² te⁴³i³, jian³ jan³ jian³⁴. \p \v 37 I² jon³ a⁴juah⁴ chie³ quian¹i³ tionh², a⁴sagh⁴³i³ Jesús: \p ―¿Jainh¹ lei⁴ i⁴ne³, juah², Se³ño²³? \p I² a⁴juah⁴ Se³ño²³: \p ―I²jon³ i²ra³quian³ he³² jaun², i²jon³pa² ŋangh³ a¹teu³júa⁵. \c 18 \s1 Can²³i³ jau²³ nei² quieh¹ a³don⁵ m⁴ hnang⁴ jian³ júa¹ hlangh² \p \v 1 Jian³ a⁴can³⁴ Jesús con³ jau²³ liah⁴, nei² quieh¹ i⁴hniah³ mh³i³ Jon⁴dai¹ la⁴jeg³⁴ nie⁴³ i⁴sa⁴quian¹ tsei⁴³i³, \v 2 juah⁴i³: \p ―Con³ jeu³ ma²sian³ júa¹ a³sa⁴ma³con⁴³ Jon⁴dai¹, jian³ a⁵sia³ jm² si²quian¹i³ chie³ liah⁴. \v 3 Jian³ ma²sian³ jan³ a³don⁵ m⁴ hnang⁴ jeu³ jon³ liah⁴ a³con³ ta² ma²si³je³² quieh¹i³, i⁴sagh⁴³i³: “Júan² hnei³ re³ nei² quien⁴ˉ⁴, canh⁴a² sa⁴cagh¹ a³hie²³ jnia⁴ jm².” \v 4 I² júa¹ ne⁵, sa⁴i²ro³⁴i³ jeu³ jau²³ quieh¹ a³don⁵ m⁴, úa⁴ a⁴teg⁴, i² coh⁵ jon³, a⁴júan⁴i³ co³hei²tsei³ naih⁵ ni²tsei⁴³i³, juah⁴i³: “Ua²liah⁴a² sa⁴con⁴³ˉ⁴ Jon⁴dai¹, jian³ a⁵sia³ jm² si²quian¹ˉ⁴ chie³ liah⁴; \v 5 i² jon³ ne⁵, a³don⁵ m⁴ ne³ ŋeng²³ si³quian⁵ tsei³⁴ˉ⁴, eu⁴³a² re³ júan³²ˉ⁴ re³ nei² quieh¹i³, canh⁴a² sa⁴jia²³i³ i⁴lagh⁵, jian³ canh⁴a² sa⁴ua⁵jeu³² si³quian⁵ˉ⁵ tsei³⁴.” \p \v 6 Jon³ a⁴juah⁴ Se³ño²³: \p ―A⁴naih³ˉ³ tionh²ˉ³ liah⁴ a⁴juah⁴ júa¹ hlangh². \v 7 I² la⁴ne³ ne⁵, ¿o⁴ a⁵sia³ li⁴júan³⁴ Jon⁴dai¹ re³ nei² quieh¹ a³quianh² quian¹i³, a³hleh⁴³ quieh¹i³ la⁴húa²³ la⁴jm²³, lainh⁴ˉ³? ¿Jian³ o⁴ lainh⁴ˉ³ si⁵le⁴ i⁴jainh³i³ jau²³? \v 8 Juah³ jnia⁴ a⁵sia³ si⁵le⁴ i⁴júan³⁴i³ re³ nei² quieh¹ chie³ quian¹. I² la⁴teg⁴i² jionh⁴ A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴, ¿o⁴ tionh² pi¹ a³ti²hain⁴ i²con²³i³ cuah³²húa³⁴ la³, lainh⁴ˉ³? \s1 Jau²³ quieh¹ fariseo jian³ a³can²³ hmah¹ \p \v 9 Conh⁴liah⁴ a⁴tya⁴ Jesús i²con³ jau²³ la³ i²con²³ chie³ a³lain⁴ a³eu⁴³ ni²taih⁴³ tionh² i⁴sa⁴ron⁴³i³ chie³ sang²³ jeu³, a⁴juah⁴i³: \p \v 10 ―On³⁴ chie³ ŋo³⁴ cuah³júah² ua⁵mh²i³ Jon⁴dai¹: jan³ a³hain⁴ lang⁴³ fariseo jian³ jan³ a³hain⁴ lang⁴³ a³can²³ hmah¹. \v 11 I² fariseo hain⁴, si²sainh⁴³i³, a⁴mh³i³ Jon⁴dai¹ la⁴la³: “Hnei³ Jon⁴dai¹, cúah⁵ˉ⁵ hnei³ ti²hmah³² quie¹ sa⁴lang⁴³ˉ⁴ liah⁴i² lang⁴³ chie³ sang²³ tionh², a³júan³ hang³, a³sa⁴ni²taih⁴³, a³hlenh⁴³i³ i³cúa³ chie³, a⁵ga⁴ lang⁴³ˉ⁴ liah⁴i² lang⁴³ a³can²³ hmah¹ ne³. \v 12 Jian³ taun³⁴ nie⁴³ júan³⁴ˉ⁴ he² i⁴sa⁴queuh³ˉ⁴ con³ sa³ma², jian³ cúa³⁴ˉ⁴ a²teg⁴ quia³⁴ chieh³² la⁴jeg³⁴ i⁴lai⁴ˉ⁴”, a⁴juah⁴i³. \v 13 I² a³can²³ hmah¹ ne⁵, i²gm⁴pa² si²sainh⁴³i³, i¹ sa⁴hnie³⁴i³ i²sieh³i³ ma³nei² ta⁵yeih³². Quie¹ con³ i⁴si²quein³i³ ni²tsei⁴³ pi²³i³, juah⁴i³: “Hnei³ Jon⁴dai¹, ua²jieh⁴ ñei⁴ hoh⁴³ˉ³ i²con²³ jnia⁴ i⁴lang⁴³ˉ⁴ a³ren³ chie³²”, a⁴juah⁴i³. \v 14 I² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, ŋah³i³ jauh³² quieh¹ i⁴a⁴jlenh³ chie³² quieh¹i³, i² fariseo ne⁵, a⁵sia³. Quie¹ la⁴jang³⁴ a³júan³ júanh⁴³, sainh³i³ o³hyeih²; jian³ a³hain⁴ a³júan³ ti⁴ñeih⁵, lei⁴ júanh⁴³i³. \s1 Ma³cúanh¹ Jesús si³maih² peih¹ \r (Mt. 19.13‑15; Mr. 10.13‑16) \p \v 15 Jon³ ti²jian³i³ si³maih² peih¹ ta⁵nei² Jesús, canh⁴a² tei³⁴ Jesús si¹cúa³ i²con²³i³. I² con³ma²a⁴je³⁴ chie³ quian¹ Jesús, jon³ a⁴jain³⁴i³ a³hain⁴ tionh². \v 16 I² Jesús ne⁵, a⁴teh³i³ a³hain⁴ tionh², a⁴sagh⁴³i³: \p ―Cúa² hnei³ jeu³ i⁴ya⁴han² si³maih² peih¹ hlonh²ˉ⁵, a⁵hnia³ hnei³ tionh²ˉ³; quie¹ a³la⁴ne³ tionh² han⁵ naih⁵ heih⁴³ hm³⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹. \v 17 I⁴chie⁴³pa² juah³ˉ⁴, a³hain⁴ a³sa⁴hyei³ heih⁴³ hm³⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹ liah⁴i² hyei³ jan³ yein³, sa⁴li⁴si⁵hei⁴i³ naih⁵ heih⁴³ jon³. \s1 Jan³ a³maih² jlanh² \r (Mt. 19.16‑30; Mr. 10.17‑31) \p \v 18 Jon³ a⁴ŋang⁴ jan³ chie³ tyein² i²con²³ Jesús, a⁴juah⁴i³: \p ―Hnei³ A²teg²³ tsein²³, ¿henh⁴ hniah³ júan³²ˉ⁴ canh⁴a² li⁴sia³ m⁵cu³ sa⁴ton³ jm² ua²tya⁴³ quien⁴ˉ⁴? \p \v 19 Jon³ a⁴juah⁴ Jesús i²con²³i³: \p ―¿E⁴le³⁴ teh⁵ˉ³ jnia⁴ a³tsein²³? Quie¹ i¹jan³ a³tsein²³ sa⁴sian³, jan³ Jon⁴dai¹pa². \v 20 Quie¹ ñih¹ hnei³ heih⁴³ quieh¹ Jon⁴dai¹ i⁴ra³juah⁴: “A⁵hlenh⁴³ hnei³ a³sa⁴lang⁴³ i³cúah³ˉ³; a⁵jŋangh⁴³ hnei³ chie³; a⁵júan³ hang³; a⁵hleh³ hnei³ jau²ta³jau²³ nei² quieh¹ i¹jan³; jian³ ma⁴con³² hnei³ naih⁴³sieh³.” \p \v 21 I² a⁴juah⁴i³ ne⁵: \p ―La⁴jeg³⁴ i⁴ne³ ma⁵tei³²ˉ⁴ liah⁴ma²maih⁴³ˉ⁴. \p \v 22 I² con³ma²a⁴nau⁴ Jesús jau²³ jon³, jon³ a⁴sagh⁴³i³ a³hain⁴: \p ―Sia³ pi¹ i²con³ i⁴si³hain⁴ quianh³ˉ³: cua³ ua⁴hnang² la⁴jeg³⁴ i⁴sia³ quianh³ˉ³, ma²jon³ cúah³²ˉ³ a³ti⁴ñei³ o¹cau³² jon³, canh⁴a² li⁴sia³ i⁴quein⁴³ hlion⁴ quianh³ˉ³ ñi⁴jeu⁵; ma²jon³ niah²ˉ³ si²tyeinh³²ˉ³ coh⁵cah³ˉ⁴. \p \v 23 I² hei⁴i³, con³ma²a⁴nau⁴i³ jau²³ ne³, ta² ra⁵chionh⁴ tsei⁴³i³ quie¹ eu⁴³ jlanh²i³. \v 24 I² con³ma²a⁴je³⁴ Jesús i⁴eu⁴³ chionh⁴ tsei⁴³i³ a⁴leg³⁴, jon³ a⁴juah⁴i³: \p ―¡Ta² jeuh⁴³ nie⁴³ i⁴si⁵han² a³sia³ hlion⁴ quieh¹ naih⁵ heih⁴³ hm³⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹! \v 25 Eu⁴³a² sa⁴jeuh⁴³ i⁴si⁵hei⁴ jan³ a²ca³me²llo³ to³ a²ma³cau³², la⁴conh⁴a² i⁴hei⁴ jan³ a³jlanh² naih⁵ heih⁴³ hm³⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹. \p \v 26 I² la⁴jang³⁴ a³a⁴nau⁴ jau²³ ne³ a⁴juah⁴i³ tionh²: \p ―Juah⁴ne³ la⁴ne³ ne⁵, ¿hain³ pi² lei⁴ li⁴lion⁴? \p \v 27 Jon³ a⁴juah⁴ Jesús i²con²³i³ tionh²: \p ―I⁴sa⁴tieh¹ chie³ li⁴júan³⁴ tionh², Jon⁴dai¹pa² tieh¹ la⁴jeg³⁴. \p \v 28 I² jon³ a⁴juah⁴ Pe³² i²con²³i³: \p ―Jeh³², ma³a⁴tien² jnie³² la⁴jeg³⁴ i⁴sia³ quian⁴ jnie³², jian³ ma³ya¹han² jnie³² coh⁵cah³²ˉ³. \p \v 29 I² a⁴juah⁴ Jesús: \p ―I⁴chie⁴³pa² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, a³hain⁴ a³ma³a⁴teinh³ tsei⁴³ a²hnei⁴³ quieh¹, jian³ o⁴ jmai³sie²³i³, si³reunh¹i³, jian³ o⁴ a³m⁴ quian¹i³, si³jon⁴³i³, nei² quieh¹ heih⁴³ hm³⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹, \v 30 jian³ hlion⁴ pi¹ hyei³⁴i³ cuah³²húa³⁴ la³, jian³ hyieh⁴i³ m⁵cu³ sa⁴ton³ jm² ua²tya⁴³ m⁵cu³ con³. \s1 A⁴hleh⁴ Jesús liah⁴ i⁴seg³⁴ i⁴jaun⁴i³ \r (Mt. 20.17‑19; Mr. 10.32‑34) \p \v 31 Jon³ jian³ Jesús quia⁵teun⁴ chie³ quian¹ con³ ta⁵co⁴³, a⁴sagh⁴³i³: \p ―Jeh³², tieh²la³ tieh²ˉ¹ jeu³ chie²ˉ¹ Jerusalén, i² jon³ i²li⁴tei⁴³ la⁴jeg³⁴ i⁴ra³sag² nei² quieh¹ A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴ i⁴a⁴sag⁴ la⁴jang³⁴ a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹. \v 32 Quie¹ cúanh⁴³i³ a³hain⁴ joh⁴³ cúa³ a³sa⁴lang⁴³ judío, i⁴ji⁵ŋang⁴i³, jian³ júanh¹i³, jian³ hñi⁵i³ jm³teuh¹. \v 33 I² tei⁴³i² ma³a⁴po³⁴i³, jon³ jŋangh³i³; i² tei⁴³i² ma³a⁴teg⁴ hneng³ jm² hon³i³, jon³ hyon⁴³i³. \p \v 34 I² hei⁴i³ tionh² ne⁵, i¹leuh² sa⁴ra⁵ŋang⁴i³ jau²³ ne³, ra³hma²pa² jau²³ ne³ i²con²³i³, sa⁴quienh⁴ tyi²i³ la⁴jeg³⁴ i⁴hleh⁴³ Jesús quieh¹i³ tionh². \s1 A⁴jnia⁵ m⁴nei² jan³ a³taun³² a³sian³ Jericó \r (Mt. 20.29‑34; Mr. 10.46‑52) \p \v 35 Jian³ con³ma³o¹tyie¹ Jesús je¹jeu³ Jericó, jon³ ua²cua⁴³ jan³ a³taun³² ho³²jeu³ a³ua²m²³ o¹cau³². \v 36 I² con³ma²a⁴nau⁴i³ ua³jeun³² jeun⁴³ chie³, jon³ a⁴ŋang⁴i³ henh⁴ si³lei⁴ ne³. \v 37 I² jon³ a⁴juah⁴i³ tionh², Jesús a³sian³ jeu³ Nazaret pa² hein² jeu³. \v 38 I² jon³ a⁴hleh⁴ a³taun³² hain⁴ tia⁴, a⁴juah⁴i³: \p ―¡Hnei³ Jesús, Sa¹jeun³ Da³vei²³, ua²jieh⁴ ñei⁴ hoh⁴³ˉ³ i²con²³ jnia⁴! \p \v 39 I² la⁴jang³⁴ a³ya¹jian⁴³ nei² a⁴jain³⁴i³ a³hain⁴ canh⁴a² cua³⁴i³ tai³²; i² hei⁴i³ ne⁵, tsei³⁴sa² tia⁴ a⁴hleh⁴i³: \p ―¡Hnei³ Sa¹jeun³ Da³vei²³, ua²jieh⁴ ñei⁴ hoh⁴³ˉ³ i²con²³ jnia⁴! \p \v 40 I² Jesús ne⁵, a⁴jian⁴i³, a⁴júan⁴i³ heih⁴³ i⁴si⁵quian⁴i³ a³hain⁴ teg⁴ hlonh²i³. I² con³ma²a⁴tyie³⁴i³, jon³ a⁴ŋang⁴ Jesús i²con²³i³, \v 41 a⁴juah⁴i³: \p ―¿Henh⁴ hnoh³ˉ³ júan³²ˉ⁴ i²conh²ˉ³? \p I² jon³ a⁴juah⁴ a³taun³² hain⁴: \p ―Hnei³ Se³ño²³, hno⁵ˉ⁵ júanh²ˉ³ i⁴jnia⁵ m⁴nei³⁴ˉ⁴. \p \v 42 Jon³ a⁴juah⁴ Jesús i²con²³i³: \p ―Ua²jnia⁵ quianh³ˉ³, ma³a⁴huan⁴ quianh³ˉ³ quie¹ ra⁵hainh⁴ˉ³. \p \v 43 I² liah⁴ma²jon³ a⁴jnia⁵ m⁴nei²i³, ŋo³⁴i³ coh⁵cah³² Jesús, ya¹júan³i³ júanh⁴³ Jon⁴dai¹. I² con³ma²a⁴je³⁴ la⁴jang³⁴ chie³ i⁴a⁴leg³⁴ jon³, a⁴júan⁴i³ júanh⁴³ Jon⁴dai¹. \c 19 \s1 Jesús jian³ Zaqueo \p \v 1 I² con³ma²a⁴hei³⁴ Jesús jeu³ Jericó jon³, jon³ hein²i³ jeu³, jeu³ to⁵chieh³² je¹jeu³. \v 2 Jian³ jeu³ jon³ cua⁴³ jan³ jeu³² a³can²³ hmah¹, a³sain³ Zaqueo, jan³ a³jlanh². \v 3 I² hei⁴i³ hnie³⁴ jen⁴³ Jesús hain³ chianh². I² sa⁴tian⁴ je⁴³i³ ne⁵, quie¹ eu⁴³ jeun⁴³ chie³, jian³ la³ a²con³ teg³i³ liah⁴. \v 4 I² hei⁴i³ ne⁵, ŋo³⁴i³ jeu³ra³tyi⁴ ta⁵nei², jon³ a⁴eu⁴i³ con³ a²hma³ sicómoro canh⁴a² li⁴jen⁴³i³ Jesús, quie¹ jeu³ jon³ hniah³ ua⁵jeun³²i³. \v 5 I² con³ma²a⁴tyie³⁴ Jesús o³chie⁴³ jon³, jon³ a⁴je³⁴i³ ta⁵yeih³², a⁴jen³i³ Zaqueo, jian³ a⁴sagh⁴³i³: \p ―Hnei³ Zaqueo, ta¹tia⁴ jyon²³ hnei³, quie¹ ne³⁴ hniah³ ton³²nie⁴³ ni¹jian³⁴ˉ⁴ jauh³² quianh³ˉ³. \p \v 6 I² hei⁴i³ ne⁵, a⁴jyon²³i³ ta¹tia⁴, jian³ a⁴hyein⁴³i³ Jesús si³hyonh³i³. \v 7 I² con³ma²a⁴je³⁴ la⁴jang³⁴ chie³ sang²³, jon³ a⁴si⁴hen⁴³i³ Jesús, a⁴juah⁴i³ i⁴ua⁵jian³ Jesús jauh³² quieh¹ jan³ a³ren³ chie³². \v 8 I² Zaqueo ne⁵, a⁴no³i³ ta⁵nei² Se³ño²³, a⁴sagh⁴³i³: \p ―Hnei³ Se³ño²³, tieh²la³ cúah²ˉ⁵ a³ti⁴ñei³ to⁵chieh³² i⁴sia³ quien⁴ˉ⁴; jian³ juah⁴ne³ sian³ a³ma³a⁴qui⁵ˉ⁵ quieh¹ i⁴ma⁴can²i³ jnia⁴, jon³ cúah²ˉ⁵ quieh¹i³ quin⁴ ra³jeunh³. \p \v 9 Jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Ne³⁴ pi¹ a⁴tyie³⁴ jm² i⁴lion⁴ a³tionh² jauh³² la³, quie¹ ta⁵la⁴ lang⁴³ hei⁴i³ sa¹jeun³ quian¹ A³brang²³ liah⁴. \v 10 Quie¹ cuan³⁴ A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴ i⁴ua⁵hniah³i³ a³ma³ua⁵hain⁴ i⁴ua⁵lion³²i³. \s1 A⁴can³⁴i³ jau²³ quieh¹ quia³⁴ o¹cau³² tie³ \p \v 11 Con³ma²a⁴nau⁴ chie³ tionh² jau²³ jon³, jon³ a⁴can³⁴ Jesús con³ jau²³, quie¹ ma³o¹tyie¹i³ Jerusalén, jian³ ti²lain⁴ chie³ tionh² i⁴ma³a⁴tyie³⁴ jm² i⁴júan³⁴ Jon⁴dai¹ heih⁴³ m⁵cu³ la³. \v 12 Jon³ a⁴juah⁴i³: \p ―Ma²sian³ jan³ chie³ a³júanh⁴³, a³ŋo²³ con³ jeu³ gm⁴ a³ua⁵hyei⁴ heih⁴³ i⁴lain⁴i³ re¹ jian³ jionh⁴i³ liah⁴. \v 13 I² naih⁵i² chie³⁴i³ ne⁵, a⁴teh³i³ quian³⁴ a³cúa²³ cúa³tag³² quian¹ a³a⁴cúah³i³ ma⁵con³ o¹cau³² tie³, jian³ a⁴sagh⁴³i³: “Júan² hnei³ ta¹ o¹cau³² la³ la⁴conh⁴i² a⁴nioh⁵ˉ⁵.” \v 14 I² a³co²³i³ a³sian³ jeu³ jon³, hion²³i³ chie³ júanh⁴³ hain⁴, jian³ a³tionh² jeu³ co²³i³ jon³, a⁴sain⁴i³ chie³ quian¹ a³ti²quian³ jau²³ la³: “Sa⁴hnio⁴³ jnie³² a³hain⁴ i⁴júan³⁴i³ heih⁴³ jen² jnie³².” \p \v 15 ’I² ton³²nie⁴³ ne⁵, a⁴lang³⁴i³ re¹, coh⁵ jon³ a⁴tyanh³i³ jeu³ co²³. Ma²jon³ a⁴teh³i³ la⁴jang³⁴ a³cúa²³ cúa³tag³² quian¹ a³ma³a⁴cúah³i³ o¹cau³², hnie³⁴i³ li⁴ñi³i³ la⁴conh⁴ ma³ta⁴tsain¹ quieh¹ con⁴jan³. \v 16 I² jon³ a⁴tyie³⁴ jan³ co⁴ra⁴lie⁵, a⁴juah⁴i³: “Hnei³ a³don⁵, o¹cau³² jon³ quianh³ˉ³ ma³ta⁴tsain¹ quia³⁴ jeunh³.” \v 17 Jon³ a⁴juah⁴ jeu³²i³: “Ta² tsei³⁴, hnei³ a³cúa²³ cúa³tag³² a³tsein²³; quie¹ re³ ma⁴teih³²ˉ³ ua²liah⁴a² co⁴meih³, jon³ cúa¹ˉ⁴ i⁴júanh²ˉ³ heih⁴³ quia³⁴ jeu³ júah².” \v 18 Jon³ a⁴tyie³⁴ i²jan³, a⁴juah⁴i³: “Hnei³ a³don⁵, o¹cau³² jon³ quianh³ˉ³ ma³ta⁴tsain¹ hña⁴ jeunh³.” \v 19 Conh⁴liah⁴ a⁴juah⁴ jeu³²i³ i²con²³i³: “Hnei³ júanh²ˉ³ heih⁴³ i²con²³ hña⁴ jeu³ júah².” \v 20 Conh⁴liah⁴ a⁴tyie³⁴ i²jan³ liah⁴, a⁴juah⁴i³: “Hnei³ a³don⁵, jeh³² o¹cau³² jon³ quianh³ˉ³ la³ i⁴a⁴hie³⁴ˉ⁴ ra³lie³ a²pan²; \v 21 quie¹ ra⁵con⁴³ˉ⁴ hnei³, quie¹ langh⁴³ hnei³ jan³ a³hyan³ tsei⁴³, jian³ lainh⁴ˉ³ ta¹ quieh¹ a³sang²³ jian³ jaih⁴ˉ³ i²sa⁴a⁴jñih⁴ˉ³.” \v 22 I² a⁴juah⁴ jeu³²i³: “Hnei³ a³cúa²³ cúa³tag³² hlangh², con⁴juah⁴ jau²³ i⁴hleh³ ne³pa² hnei³ hnang²³ˉ⁵ hnei³. Quie¹ ma²ñih¹ˉ³ i⁴lang⁴³ˉ⁴ a³hyan³ tsei⁴³ i⁴lai⁴ˉ⁴ ta¹ quieh¹ a³sang²³ jian³ i⁴jaih³²ˉ⁴ i⁴sa⁴a⁴jan³⁴ˉ⁴. \v 23 I² jon³ ne⁵, ¿e⁴le³⁴ sa⁴a⁴tienh³ˉ³ o¹cau³² quien⁴ˉ⁴ banco ne⁵, canh⁴a² tei⁴³i² ma²ma³nioh⁵ˉ⁵, ma²hyeih³²ˉ⁴ i⁴ma²ta⁴tsain¹?” \v 24 I² jon³ a⁴juah⁴ re¹ i²con²³ a³tionh² ta⁵nei²i³: “Qui⁴³ hnei³ o¹cau³² tie³ i⁴quian³ a³ne³, cúah³² hnei³ a³quian³ quia³⁴.” \v 25 I² a⁴juah⁴ a³hain⁴ tionh²: “Hnei³ a³don⁵, quie¹ ma³quian³ pi²³i³ quia³⁴.” \v 26 Jon³ a⁴juah⁴ re¹ hain⁴: “Quie¹ jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, la⁴jang³⁴ a³ma³quian³, hyieh⁴ pi¹i³; i² a³hain⁴ a³sa⁴quian³ ne⁵, la⁴teg⁴ ca³leuh² i⁴quian³i³ jon³, qui⁴. \v 27 Jian³ a³hain⁴ a³sa⁴ma²hnie³⁴ lain⁴ˉ⁴ re¹ i²con²³i³ tionh², jian⁴³ hnei³ ta⁵la³, ni³queih¹ hnei³ lau²i³ tionh² ta⁵nei³⁴ˉ⁴.” \s1 A⁴hei³⁴ Jesús Jerusalén i²a⁴leg³⁴ júanh⁴³i³ \r (Mt. 21.1‑11; Mr. 11.1‑11; Jn. 12.12‑19) \p \v 28 Con³ma²a⁴hleh⁴ Jesús jau²³ jon³, a⁴hei³⁴i³ jeu³ liah⁴, ŋo³⁴i³ Jerusalén. \v 29 Con³ma²a⁴tyie³⁴i³ hloh³² jeu³ Betfagé jian³ jeu³ Betania, nie⁴³ hloh³² mah⁴ i⁴teh²i³ i⁴quieh¹ a²hma³ Olivos, i² jon³ a⁴sain⁴i³ on³⁴ chie³ quian¹, \v 30 a⁴sagh⁴³i³: \p ―Cua³ jeu³ peih¹ nie⁴³ ta⁵nei² ne³ tionh²ˉ³, i² tei⁴³i² ma³a⁴cúah³ˉ³ i²jno³, jon³ tyanh³²ˉ³ jan³ a²lo¹siah³ peih¹ a³si²hñih², jian³ i¹jan³ a⁵sian⁴³ ma³ua⁴tsain³². Jon³ sainh³²ˉ³ jian³ teh³²ˉ³ ta⁵la³. \v 31 Jian³ juah⁴ne³ sian³ a³ŋang⁴ i²conh²ˉ³: “¿E⁴le³⁴ ti²sainh⁵ˉ³ a²lo¹siah³ ne³ tionh²ˉ³?” jon³ jeuh³²i³ hnei³ la⁴la³: “Quie¹ hniah³ quian¹ Se³ño²³pa².” \p \v 32 Jon³ ua⁵han² a³a⁴sain⁴ hain⁴ tionh², jian³ a⁴je³⁴i³ la⁴jeg³⁴ i⁴ra⁵tei⁴³ jau²³ liah⁴ a⁴juah⁴ Jesús i²con²³i³ tionh². \v 33 I² con³ma²ti²sainh⁵i³ a²lo¹siah³, jon³ a⁴juah⁴ jeu³² jah⁴ i²con²³i³ tionh²: \p ―¿E⁴le³⁴ ti²sainh⁵ˉ³ a²lo¹siah³ ne³? \p \v 34 I² jon³ a⁴juah⁴i³ tionh²: \p ―Quie¹ hniah³ quian¹ Se³ño²³pa². \p \v 35 Jon³ jian³i³ i²con²³ Jesús. I² con³ma²a⁴ja³⁴ chie³ quian¹i³ a²cúan³ tionh² ma³cah³² a²lo¹, jon³ a⁴tyan⁴³i³ Jesús. \v 36 I² ta¹la⁴ hein² Jesús jeu³ ti²ja²³i³ a²cúan³ ho³²jeu³ tionh² jeu³ chie²³i³. \v 37 Con³ma²ma³a⁴tyie³⁴i³ hloh³² i²si²jeg²³ mah⁴ quieh¹ a²hma³ Olivos, jon³ a⁴hleh⁴ la⁴jang³⁴ chie³ quian¹i³ i⁴tia⁴ i⁴si³hyonh³i³, a⁴júan⁴i³ i⁴júanh⁴³ Jon⁴dai¹ nei² quieh¹ la⁴jeg³⁴ ua³júah² i⁴ma³a⁴je³⁴i³ tionh², \v 38 a⁴juah⁴i³: \p ―¡Ta² tsei³⁴ jm² ren³ re¹ a³ja²³ con⁴juah⁴ jm³i⁴sain³ Se³ño²³ Jon⁴dai¹! ¡Ua²lei⁴ si³hyonh³ a³tionh² ñi⁴jeu⁵, jian³ ua²lei⁴ júanh⁴³ Jon⁴dai¹ liah⁴! \p \v 39 I² jon³ a⁴juah⁴ co⁴meih³ chie³ fariseo a³tionh² jen² chie³ jeun⁴³ hain⁴, a⁴sagh⁴³i³ Jesús: \p ―Hnei³ A²teg²³, hlenh³² hnei³ chie³ quianh³ a⁵ua²hleh⁴³i³ la⁴ne³. \p \v 40 I² a⁴ŋangh³ Jesús ne⁵, a⁴juah⁴i³: \p ―Jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³ juah⁴ne³ cauh³ a³ne³ lau² tionh², lei⁴ li⁴hleh³ a²caun² liah⁴ tia⁴. \p \v 41 I² con³ma²a⁴tyie³⁴i³ hloh³² je¹jeu³ Jerusalén, jon³ a⁴je³⁴i³ i²jon³, jian³ a⁴hoh⁵i³ nei² quieh¹, \v 42 i⁴juah⁴i³: \p ―¡Ta² ma²re³ juah⁴ne³ ma²ra⁵ŋangh⁴ˉ³ i⁴sianh³ˉ³ jm² ne³⁴ liah⁴ ma²li⁴cúah¹ˉ³ i²cang³⁴ hoh⁴³ˉ³ jianh²ˉ³ Jon⁴dai¹! I² tieh²la³ ne⁵, ra³jleg³ i⁴jon³ i²conh²ˉ³. \v 43 Quie¹ jia²³ jm² tei⁴³i² júan³⁴ a³hie²³ hnei³ a²ha⁴ co⁴la⁴langh⁵ hnei³ tionh²ˉ³, jian³ jnei³⁴i³ co⁴la⁴lagh⁵, jian³ sonh³i³ hnei³ co⁴la⁴lagh⁵, \v 44 jian³ cúan³⁴i³ la⁴jeg³⁴ teg⁴ húa³⁴, jian³ i¹con³ m⁴caun² a⁵sie⁴³ ra³quia³ nei² m⁴caun² reunh¹ nei² lei⁴, jian³ ma⁵tyan³i³ la⁴jang³⁴ a³sian³ i²conh²ˉ³, quie¹ sa⁴ra⁵lainh²ˉ³ jm² i⁴cuan³⁴ Jon⁴dai¹ i⁴ma²lie⁴³i³ hnei³. \s1 A⁴húan⁴³ Jesús a³ti²júan³ hlagh³² cuah³júah² \r (Mt. 21.12‑17; Mr. 11.15‑19; Jn. 2.13‑22) \p \v 45 I² con³ma²a⁴hei³⁴ Jesús cuah³júah², jon³ ma⁴lie⁵i³ a⁴húan⁴³i³ la⁴jang³⁴ a³ti²hnang³ jian³ a³ti²la²³ i²jon³, \v 46 a⁴sagh⁴³i³ a³hain⁴ tionh²: \p ―Quie¹ ra³sag² Ma²jyi³: “Jauh³² quien⁴ˉ⁴, jauh³² i²mh²i³ Jon⁴dai¹ pi²³i³.” I² hnei³ tionh²ˉ³ júanh³ˉ³ jauh³² la³ la⁴con³ to³hlo³ quieh¹ hang³. \p \v 47 Jian³ conh⁴ con³ jm² a⁴heh³i³ chie³ cuah³júah²; i² m³chie³ tyein² tionh², jian³ a²teg²³ quian¹ lai²³, jian³ la⁴jang³⁴ a³tyein² quian¹ a³jeu³ tionh², hnoh³i³ liah⁴ li⁴jŋangh³i³ Jesús. \v 48 I² sa⁴tyieh¹i³ liah⁴ li⁴lei⁴, quie¹ la⁴jang³⁴ chie³ ti²nau³ tai³² jau²³ i⁴hleh² Jesús. \c 20 \s1 Heih⁴³ i⁴quian³ Jesús \r (Mt. 21.23‑27; Mr. 11.27‑33) \p \v 1 Con³ jm² hein² Jesús cuah³júah², si²heh²i³ a³jeu³, si²hleh² jau²³ tsei²³ quieh¹ Jon⁴dai¹, i² jon³ a⁴tyie³⁴ m³chie³ tyein² tionh² jian³ a²teg²³ quian¹ lai²³, jian³ a³don⁵ ma⁴³teg²³ tionh² liah⁴, \v 2 a³hain⁴ a³a⁴hlenh⁴³ Jesús, a⁴juah⁴i³: \p ―Sai³² hnei³ jnie³² hain³ heih⁴³ quianh²ˉ³ i⁴júanh³ˉ³ la⁴jeg³⁴ i⁴ne³. ¿Jian³ o⁴ hain³ a⁴cúa⁴ heih⁴³ ne³ i²conh²ˉ³? \p \v 3 I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús, a⁴juah⁴i³: \p ―Hno⁵ jnia⁴ liah⁴ ŋang¹ˉ⁴ con³ i²conh²ˉ³ tionh²ˉ³; jian³ jainh¹ hnei³ jau²³: \v 4 ¿hain³ a⁴júan⁴ heih⁴³ i²con²³ Juan³ Tei³² i⁴ua⁵sion⁴³ chie³ jm³? ¿O⁴ Jon⁴dai¹ jian³ o⁴ chie³, lainh⁴ˉ³? \p \v 5 Jon³ a⁴júanh⁴i³ húan⁴i³ tionh², juah⁴i³: \p ―Juah⁴ne³ juah²ˉ¹ i⁴ Jon⁴dai¹pa² a⁴júan⁴ heih⁴³ i²con²³i³, jon³ sag⁵i³ jnia¹: “¿E⁴le³⁴ sa⁴ra⁵hainh⁴ˉ³ jau²³ quieh¹i³ ne⁵?” \v 6 Jian³ juah⁴ne³ saih³²i³ jnia¹ i⁴a⁴sai⁴ chie³pa² quieh¹i³, lei⁴ li⁴quih⁵ jnia¹ la⁴jang³⁴ a³jeu³ m⁴caun², quie¹ la⁴jang³⁴i³ ti²ñi³ i⁴ma²lang⁴³ Juan²³ hain⁴ jan³ a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹. \p \v 7 I² jon³ a⁴ŋangh³i³ tionh² i⁴sa⁴ñi³i³ hain³ a⁴sai⁴. \v 8 I² a⁴juah⁴ Jesús liah⁴: \p ―Jian³ jnia⁴ liah⁴, a⁵sia³ jeu¹ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³ hain³ heih⁴³ quian³²ˉ⁴ i⁴júan³⁴ˉ⁴ la⁴jeg³⁴ i⁴la³. \s1 Nei² quieh¹ a³júan³ ta¹ a³hlangh² tionh² \r (Mt. 21.33‑44; Mr. 12.1‑11) \p \v 9 Conh⁴liah⁴ a⁴hleh⁴ Jesús i²con²³ a³jeu³ jau²³ i⁴a⁴can³⁴i³ la³: \p ―Ma²sian³ jan³ chie³ a³jnia² o¹m⁴ ya¹gm³jeh² quieh¹, jon³ a⁴tonh³i³ je¹ jon³ joh⁴³ cúa³ co⁴meih³ a³júan³ ta¹, jon³ ua⁵hag⁴³i³ ta⁵seg³⁴ úa⁴ jm². \v 10 I² con³ma²a⁴tyie³⁴ jm² a⁴lo³, jon³ a⁴sain⁴i³ jan³ a³cúa²³ cúa³tag³² quian¹ i²con²³ a³júan³ ta¹ je¹ hain⁴ canh⁴a² ma²cúah³i³ co⁴meih³ o¹m⁴ ya¹gm³jeh² jon³; i² a³júan³ ta¹ hain⁴ tionh² ne⁵, a⁴pan³⁴i³ a³hain⁴, a⁴sainh³i³ a³hain⁴ ti¹hag⁵ si¹cúa³ to⁵lang³⁴. \v 11 Conh⁴liah⁴ a⁴sain⁴ a³quieh¹ je¹ hain⁴ i²jan³ a³cúa²³ cúa³tag³² quian¹; i² a³júan³ ta¹ hain⁴ tionh² liah⁴, a⁴júanh¹i³ a³ne³, jian³ a⁴sagh⁴³i³ jau²hlagh³², jian³ a⁴saih³i³ to⁵lang³⁴. \v 12 I² jon³ a⁴sain⁴ a³quieh¹ je¹ hain⁴ a²teg⁴ on³ a³cúa²³ cúa³tag³² quian¹; i² a³júan³ ta¹ hain⁴ tionh² liah⁴, a⁴tyein³i³ a³hain⁴ ta⁴coh⁵ je¹ con³ma²a⁴júanh¹i³. \p \v 13 ’I² a⁴juah⁴ a³quieh¹ je¹ hain⁴: “¿Liah⁴a² júah³ júan³²ˉ⁴? Eu⁴³a² re³ sain¹ˉ⁴ a³jon³⁴ a³eu⁴³ hno⁵ˉ⁵; jian³ canh⁴a² sa¹ li⁴ma⁵con⁴³i³ tei⁴³i² a⁴je³i³.” \v 14 I² a³júan³ ta¹ hain⁴ tionh², con³ma²a⁴jen³i³, jon³ a⁴júanh⁴i³ húan⁴i³ tionh², juah⁴i³: “A³ne³pa² li⁴quieh¹ je¹ la³. Ma³²ˉ¹ ma⁵jŋangh¹i³ jnia¹ canh⁴a² li⁴quian⁴ˉ¹ je¹ la³.” \v 15 Ma²jon³ a⁴tyein³i³ ta⁴coh⁵ je¹ jon³, jian³ a⁴jŋangh⁴i³. \p ’I² jon³ ne⁵, ¿henh⁴ júan³⁴ a³quieh¹ je¹ jon³, lainh⁴ˉ³? \v 16 Quie¹ jionh⁴i³, ya⁴ma⁴tyan²³i³ a³júan³ ta¹ hain⁴, jon³ tonh³i³ je¹ quieh¹ joh⁴³ cúa³ a³sang²³ tionh². \p Con³ma²a⁴nau⁴i³ tionh² jau²³ ne³, jon³ a⁴juah⁴i³: \p ―¡Sa⁴ua²lei⁴ la⁴ne³! \p \v 17 I² jon³ a⁴je³⁴ Jesús, a⁴jen³i³ a³hain⁴ tionh², a⁴sagh⁴³i³: \p ―¿Henh⁴ hnie³⁴ ra³juah⁴ jau²³ i⁴ra³sag² ne⁵: \q1 A²caun² i⁴a⁴ton³⁴ teg³hyah³ tionh², \q1 a²caun² jon³pa² re³ a⁴seih³ ta³jmh¹ a²hnei⁴³? \m \v 18 Jian³ a³hain⁴ a³cangh³ nei² a²caun² jon³ jeun⁴i³ o¹leuh²; jian³ juah⁴ne³ sian³ a³neh³ a²caun² ne³, jon³ lain⁴i³ o¹jeu². \s1 Nei² quieh¹ i⁴ma³hmah³²i³ i²tain⁴³ gobierno \r (Mt. 21.45‑46; 22.15‑22; Mr. 12.12‑17) \p \v 19 I² o²ra³ jon³ hnie³⁴ m³chie³ tyein² tionh² jian³ a²teg²³ quian¹ lai²³, hnie³⁴i³ sanh³i³ Jesús, quie¹ ra⁵laih²i³ tionh² i⁴a⁴hleh⁴ Jesús nei² quieh¹i³ jau²³ i⁴a⁴can³⁴i³ jon³; i² hei⁴i³ tionh² ne⁵, con⁴³i³ a³jeu³. \v 20 I² jon³ a⁴sain⁴i³ meih³ chie³ quian¹ a³ma³jnia³ i⁴tsein³⁴, a³ua⁵quien²³ jau²chie⁴³ sa¹ si⁵seun³ Jesús jau²³, canh⁴a² sia³ liah⁴ li⁴cúanh⁴³i³ joh⁴³ cúa³ si²mah⁴ tyein². \v 21 I² jon³ a⁴ŋang⁴i³ i²con²³ Jesús, a⁴juah⁴i³: \p ―Hnei³ A²teg²³, nia² jnie³² i⁴hleh³ˉ³ jian³ i⁴heh³ˉ³ jmah³ jau²³ ni²tei⁴³, jian³ co³nai² jenh⁵ˉ³ chie³ la⁴jang³⁴, quie¹ heh³ˉ³ jeu³ quieh¹ Jon⁴dai¹ con⁴juah⁴ jau²³ ni²tei⁴³. \v 22 I² ne³ ne⁵, ¿o⁴ ra³cúa²³ i⁴ma²hmah³²ˉ¹ hmah¹ i²tain⁴³ gobierno, jian³ o⁴ a⁵sia³? \p \v 23 I² Jesús ne⁵, si²laih²i³ re³ i⁴a⁴ŋang⁴ a³hain⁴ tionh² con⁴juah⁴ co³hei²tsei³ hlagh³², jon³ a⁴sagh⁴³i³: \p ―¿E⁴le³⁴ jau²chie⁴³ conh⁴ˉ³ jnia⁴ tionh²ˉ³? \v 24 He³² hnei³ jnia⁴ con³ o¹cau³². I² jon³ ne⁵, ¿hain³ ma³nei² ne³ ra³ton³, jian³ hain³ jm³i⁴sain³ ra³sag²? \p I² jon³ a⁴ŋangh³i³ tionh², a⁴juah⁴i³: \p ―Gobierno César pa². \p \v 25 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús i²con²³i³: \p ―Juah⁴ne³ la⁴ne³, cúah³² hnei³ gobierno i²tain⁴³, jian³ cúah³² hnei³ Jon⁴dai¹ i²tain⁴³ liah⁴. \p \v 26 I² la⁴ne³ sa⁴a⁴cagh¹i³ jm² juah⁴ i⁴si⁵seun³ Jesús jau²³ i⁴si²hleh²i³ ta⁵nei² chie³, quie¹ co³ ŋo³⁴ tsei⁴³i³ tionh² jau²³ i⁴a⁴jainh³ Jesús, jon³ a⁴cauh³ lau²i³. \s1 A⁴ŋang⁴i³ i²con²³ Jesús nei² quieh¹ i⁴hyon⁴³ a³jaun² \r (Mt. 22.23‑33; Mr. 12.18‑27) \p \v 27 Ma²jon³ a⁴tyie³⁴ co⁴meih³ saduceo tionh², a³hain⁴ tionh² a³juah⁴ i⁴sa⁴hyon⁴³ a³jaun², a⁴ŋang⁴i³ i²con²³ Jesús, \v 28 juah⁴i³: \p ―Hnei³ A²teg²³, a⁴sag⁴ M³se²³ ma²jyi³ i⁴ra³hleh² la⁴la³: “Juah⁴ne³ a⁴jaun³⁴ jan³ a³ñih³ a³sa⁴ra⁵sian³ si³jon⁴³ jian²³ i³cúa³, jon³ hniah³ sanh⁴ a³reunh¹ a³jaun² jian²³ a³m⁴ hain⁴, canh⁴a² li⁴sian³ si³jon⁴³i³ nei² quieh¹ a³jaun² reunh¹i³.” \v 29 I² jon³ ne⁵, ma²sian³ quion³⁴ si³reunh¹i³ jmah³ a³ñih³. I² a³co⁴ra⁴lie⁵ hain⁴ a⁴sanh⁴i³ jian²³ a³m⁴ quian¹, jian³ a⁴jaun³⁴i³ i⁴sa⁴ra⁵sian³ si³jon⁴³i³. \v 30 Jian³ la⁴jon³ a⁴sanh⁴ a²teg⁴ on³⁴ liah⁴ jian²³ a³m⁴ hain⁴, jian³ a⁴jaun³⁴i³ i⁴sa⁴ra⁵sian³ si³jon⁴³i³ liah⁴. \v 31 Jian³ la⁴jon³pa² liah⁴ a²teg⁴ on³, jian³ liah⁴a² a⁴teg⁴ li⁵quion³⁴i³, a⁴chian³⁴i³ tionh² i⁴sa⁴ra⁵sian³ jon⁴³segh³²i³. \v 32 Jian³ i²a⁴toh⁴ a⁴jaun³⁴ a³m⁴ liah⁴. \v 33 I² jon³ ne⁵, tei⁴³i² hyon⁴³ la⁴jang³⁴ a³jaun², ¿hain³ li⁴quian¹ a³m⁴ hain⁴, quie¹ la⁴jang³⁴ la⁴jon³ pi²³ ra⁵jian²³i³? \p \v 34 Jon³ a⁴ŋangh³ Jesús, a⁴juah⁴i³: \p ―Quie¹ chie³ a³sian³ m⁵cu³ la³, a³ñih³ a³m⁴, sanh⁴i³ tionh². \v 35 Quie¹ la⁴jang³⁴ a³haih¹ i⁴hyon⁴³ jen² a³jaun² jian³ i⁴tang³⁴i³ m⁵cu³ con³, a³ñih³ a³m⁴, i²jon³ a⁵sie⁴³ ma⁵sanh⁴i³, jian³ a⁵ga⁴ cúan⁵i³ si³jon⁴³ i⁴sanh⁴i³. \v 36 Quie¹ a⁵sie⁴³ ma⁵jaun⁴i³ i²jon³, quie¹ lang⁴³i³ liah⁴ lang⁴³ ángel jian³ lang⁴³i³ jon⁴³segh³² Jon⁴dai¹ quie¹ ta⁵la⁴ ma³a⁴hyon²³i³. \v 37 Jian³ hña³ M³se²³ liah⁴ ma³jnia³i³ nei² quieh¹ i⁴hyon⁴³ a³jaun², con³ma²a⁴sag⁴i³ nei² quieh¹ sieh³² hma³ ton⁴³ tsain⁴³ ma²si²co²³, con³ma²a⁴teh³i³ Se³ño²³ Jon⁴dai¹, Jon⁴dai¹ quian¹ A³brang²³, Jon⁴dai¹ quian¹ I³sa²³ jian³ Jon⁴dai¹ quian¹ Ja³co²³. \v 38 Quie¹ a⁵sia³ lang⁴³i³ Jon⁴dai¹ juah⁴ Jon⁴dai¹ quian¹ a³jaun², quie¹ Jon⁴dai¹ quian¹ a³sian³pa²; quie¹ i²con²³ hei⁴i³ sian³ la⁴jang³⁴. \p \v 39 I² jon³ a⁴ŋangh³ co⁴meih³ a²teg²³ quian¹ lai²³, a⁴juah⁴i³: \p ―Hnei³ A²teg²³, ta² re³ a⁴hleh²ˉ³. \p \v 40 I⁴jon³ a⁵sie⁴³ tia⁴ tsei⁴³i³ ma⁵ŋang³⁴i³ tionh². \s1 ¿Hain³ lang⁴³ jmai³ Cristo? \r (Mt. 22.41‑46; Mr. 12.35‑37) \p \v 41 I² jon³ a⁴ŋang⁴ Jesús i²con²³i³ tionh²: \p ―¿Liah⁴ cúan²³ juah⁴ chie³ tionh² i⁴lang⁴³ A³ma²ya⁴lion³² Chie³ hain⁴ sa¹jeun³ re¹ Da³vei²³? \v 42 I² hña³pa² Da³vei²³ a⁴hleh⁴ nei² ma²jyi³ quieh¹ Salmo i⁴ra³juah⁴: \q1 A⁴juah⁴ Se³ño²³ Jon⁴dai¹ i²con²³ Se³ño²³ quian³⁴ˉ⁴: \q1 “Nei⁴ hnei³ jo³² ta⁵chie³⁴ quien⁴ˉ⁴ \q1 \v 43 la⁴conh⁴i² júan³²ˉ⁴ i⁴cangh³²ˉ³ jm² i²con²³ la⁴jang³⁴ a³hie²³ hnei³.” \m \v 44 I² la⁴ne³ hña³pa² Da³vei²³ hleh² i⁴lang⁴³ a³hain⁴ Se³ño²³ quian¹i³; ¿liah⁴ cúan²³ lang⁴³ A³ma²ya⁴lion³² Chie³ hain⁴ sa¹jeun³ quian¹i³ juah⁴ne³ la⁴jon³? \s1 A⁴hnang⁴³ Jesús a²teg²³ quian¹ lai²³ tionh² \r (Mt. 23.1‑36; Mr. 12.38‑40; Lc. 11.37‑54) \p \v 45 La⁴jang³⁴ a³jeu³ hain⁴ tionh² ti²nau³ con³ma²a⁴sagh⁴³ Jesús chie³ quian¹, juah⁴i³: \p \v 46 ―Jianh³ˉ³ júan² hnei³ tionh²ˉ³ i²con²³ a²teg²³ quian¹ lai²³, quie¹ si³hyonh³i³ ŋeng²³i³ i⁴tionh²i³ a²hmh³ cúa³ la⁴conh⁴a² a³sang²³, jian³ hnie³⁴i³ ma⁵co⁴³ chie³ quieh¹i³ je¹hmah¹, jian³ si³hyonh³i³ cua²³i³ hien²³ a³tyein² cuah³ judío, jian³ cua²³i³ queuh³i³ a²hei⁴³ hien²³ a³canh² i²júan³i³ jm². \v 47 Jian³ qui²³i³ jauh³² quieh¹ a³don⁵ m⁴ hnang⁴, jian³ júan³i³ i⁴mh²i³ Jon⁴dai¹ i⁴úa⁴ i⁴ma³can³i³ chie³. I⁴jon³ hyieh⁴i³ ma²eu⁴³ pain⁴ la⁴conh⁴a² la⁴jang³⁴ la⁴teg⁴i² gmh⁴ heih⁴³. \c 21 \s1 A⁴cúa⁴ a³don⁵ m⁴ hnang⁴ o¹cau³² i²con²³ Jon⁴dai¹ \r (Mr. 12.41‑44) \p \v 1 Jon³ a⁴je³⁴ Jesús i⁴ti²ro³ a³jlanh² o¹cau³² joh⁴³ a²cúa⁴³ i²tonh²i³ o¹cau³². \v 2 Jian³ a⁴jen³i³ jan³ a³don⁵ m⁴ hnang⁴ a³eu⁴³ ti⁴ñei³ a³a⁴tonh³ teun³⁴ a²ñi²yein⁴ quieh¹. \v 3 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―I⁴chie⁴³pa² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, a³m⁴ hnang⁴ a³ti⁴ñei³ ne³, hlion⁴ pi¹ a⁴cúa⁴i³ la⁴conh⁴a² la⁴jang³⁴ a³ma³a⁴ro⁴ joh⁴³ a²cúa⁴³. \v 4 Quie¹ la⁴jang³⁴ a³hain⁴ tionh² a⁴cúa⁴i³ o¹cau³² i²con²³ Jon⁴dai¹ i⁴ni²sion⁴pa²; i² a³m⁴ ne³ ne⁵, ua²liah⁴a² eu⁴³ ti⁴ñei³i³, a⁴cúa⁴i³ la⁴jeg³⁴ la⁴conh⁴ ma²sia³ quieh¹i³ i⁴ma²queuh⁴³i³. \s1 A⁴hleh⁴ Jesús i⁴jeun⁴ cuah³júah² \r (Mt. 24.1‑2; Mr. 13.1‑2) \p \v 5 Ma²ti²tya²³ co⁴meih³ chie³ jau²³ nei² quieh¹ cuah³júah² i⁴eu⁴³ tsei³⁴ jnia⁴ si²leg⁴³ la⁴jeg³⁴ a²caun² i⁴tieh³² jian³ la⁴jeg³⁴ i⁴a⁴cúa⁴ chie³ tionh², jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p \v 6 ―La⁴conh⁴ tei⁴³ i⁴ti²jeh⁴ˉ³ ne³ tionh²ˉ³ tieh²la³, jia²³ jm² i⁴si⁵cúan⁴, i¹con³ a²caun² a⁵sie⁴³ ni²tsei¹ nei² a²caun² reunh¹ lei⁴. \s1 Liah⁴ júan³⁴ lei³ jm² i²tieh⁴ \r (Mt. 24.3‑28; Mr. 13.3‑23) \p \v 7 I² jon³ a⁴ŋang⁴i³ tionh² i²con²³ Jesús: \p ―Hnei³ A²teg²³, ¿legh⁴ si⁵lei⁴ la⁴jeg³⁴ i⁴ne³? ¿Jian³ henh⁴ júan³⁴ lei³ la⁴teg⁴i² ma³o¹lei⁴ la⁴jeg³⁴ i⁴ne³? \p \v 8 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Jianh³ˉ³ júan² hnei³ yo⁴ua²lainh²ˉ³ ca³ tionh²ˉ³; quie¹ jeun⁴³ jia²³ con⁴juah⁴ jm³i⁴sain³⁴ jnia⁴, i⁴juah⁴i³: “Jnia⁴pa² lang⁴³ A³lion³ Chie³ hain⁴”, jian³ “Ma³a⁴tyie³⁴pa² jm² jon³ tieh²la³.” Jian³ sa⁴hniah³ cúah²ˉ³ coh⁵cah³²i³. \v 9 I² tei⁴³i² a⁴naih³ˉ³ jau²³ i⁴ma³si³tang⁴ nación, jian³ i⁴ma³ra⁴hang³² a³jeu³ conh⁴ con³ jeu³, a⁵júan³ hnei³ canh⁴³; quie¹ ton³²nie⁴³ hniah³ si⁵lei⁴ i⁴ne³ ñeih³², i² si³hain⁴ pi¹ i²tieh⁴. \p \v 10 Jian³ a⁴juah⁴i³ liah⁴: \p ―Quie¹ júan³⁴ con³ nación hnai³ i²con²³ nación seg³⁴, jian³ júan³⁴ re¹ hnai³ i²con²³ re¹ sang³⁴ liah⁴. \v 11 Jian³ qui³⁴ húa³⁴ i⁴tia⁴, jian³ jia²³ ho³²cúan⁴ jian³ chie² pain⁴ ma⁵quein²³ jeu³, jian³ lei⁴ ua³júah² pain⁴ i⁴co³ jia²³ ta⁵ñi⁴jeu⁵. \p \v 12 ’I² naih⁵i² lei⁴ la⁴jeg³⁴ i⁴ne³ ne⁵, sonh³i³ hnei³ tionh²ˉ³, jian³ hag³⁴i³ hnei³, jian³ si⁵jo⁴i³ hnei³ cuah³ judío i²queih³i³ heih⁴³ i²conh²ˉ³, jian³ tonh⁴³i³ hnei³ ni⁴ñi²³, jian³ si⁵jo⁴i³ hnei³ ta⁵nei² re¹ jian³ ta⁵nei² si²mah⁴ tyein² liah⁴ nei² quien⁴ˉ⁴. \v 13 I² la⁴ne³ cúa³⁴ jm² i⁴hleh²ˉ³ nei² quien⁴ˉ⁴. \v 14 Jian³ sa⁴hniah³ júanh²ˉ³ la⁴la³ juah⁴ i⁴júanh²ˉ³ co³hei²tsei³ ñeih³² henh⁴ jau²³ hniah³ jainh²ˉ³, \v 15 quie¹ jnia⁴pa² cúa¹ jau²³ jian³ i⁴ŋangh⁴ˉ³ re³ i⁴sa⁴cagh¹ a³hie²³ hnei³ jm² juah⁴ i⁴li⁴juah⁴i³ i⁴sa⁴chie⁴³. \v 16 Jian³ naih⁴³sieh³ˉ³, si³reunh³ˉ³, a³tei⁴³ jau²³ quianh³ˉ³ jian³ ñi³reunh³ˉ³, cúah⁴³i³ hnei³ i²con²³ si³ta¹; jian³ jŋangh³i³ hnei³ ca³chion²³, \v 17 jian³ la⁴jang³⁴ chie³ li⁴hie²³ hnei³ nei² quien⁴ˉ⁴; \v 18 jian³ i¹con³ hmh⁴ o¹tyih³ˉ³ sa⁴si⁵hain⁴ tionh²ˉ³. \v 19 Quie¹ con⁴juah⁴ i⁴júanh³ hoh⁴³ˉ³, lion⁴ m⁴tyi⁴ quianh³ˉ³. \p \v 20 ’I² tei⁴³i² jeh²ˉ³ Jerusalén i⁴ma³ti²lagh⁵ a²hlie⁴ tionh², jon³ ma³ñih¹ˉ³ i⁴ma³a⁴tyie³⁴ jm² i⁴si⁵cúan⁴. \v 21 Jian³ la⁴jang³⁴ a³tionh² húa³⁴ Judea tei⁴³i² jon³, hniah³ cm³⁴i³ ta⁵mah⁴; jian³ la⁴jang³⁴ a³tionh² Jerusalén jon³, hniah³ húan⁵i³, jian³ a³hain⁴ a³tionh² i²nau³, sa⁴hniah³ tyanh¹i³ je¹jeu³ tei⁴³i² jon³. \v 22 Quie¹ jm² jon³ jm² he³⁴ Jon⁴dai¹ ma²eu⁴³ pain⁴, canh⁴a² li⁴tei⁴³ la⁴jeg³⁴ jau²³ i⁴ti²sag² ma²jyi³. \v 23 Jian³ a³m⁴ a³ti²chieh¹ tei⁴³i² jon³, ¡ti⁴³ jeu²³i³ jian³ a³ti²jian³ yein³ teih⁴ liah⁴! Quie¹ eu⁴³ pain⁴ jainh⁴³ chie³ húa³⁴ la³ jian³ ma²eu⁴³ i⁴hyei³⁴ a³jeu³ la³. \v 24 Quie¹ tyan⁴³ ca³chion²³ jeu³ a²ñi²tag⁴, jian³ ca³chion²³ te⁴³i³ chion³² la⁴jeg³⁴ jeu³; jian³ han⁵ chie³ sang²³ Jerusalén la³ i⁴júan³⁴i³ heih⁴³ liah⁴a² a⁴tyie³⁴ jm² i⁴hei¹ heih⁴³ i⁴lei⁴ la⁴ne³. \s1 La⁴la³ jionh⁴ A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴ \r (Mt. 24.29‑35, 42‑44; Mr. 13.24‑37) \p \v 25 ’Jian³ jm² jon³ lei⁴ lei³ hyie³, jian³ segh³ jian³ jah⁴nai⁴³ liah⁴, jian³ nei² cuah³²húa³⁴ la³ liah⁴ yi⁵hang³² chie³ tionh², so⁵ñi³i³ henh⁴ sian³i³ nei² quieh¹ i⁴tia⁴ hain³² jm³ñih¹ hlan³⁴. \v 26 Jian³ coh⁴³i³ ma³li⁴jaun⁴i³ nei² quieh¹ i⁴júan³i³ co³hei²tsei³ la⁴jeg³⁴ i⁴lei⁴ m⁵cu³; quie¹ jai⁴³ i⁴sia³ ñi⁴jeu⁵. \v 27 I² jon³ jen⁴³ chie³ tionh² A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴ jionh⁴ jeu³ je¹ o¹jnai⁴³ i⁴quian³i³ ua³pei⁴ jian³ i⁴eu⁴³ júanh⁴³i³. \v 28 La⁴teg⁴i² ma³ra⁴lie⁵ si³lei⁴ la⁴jeg³⁴ i⁴ne³, júan² hnei³ si³hyonh³ˉ³ tionh²ˉ³, jian³ je¹ hnei³ ta⁵yeih³², quie¹ ma³hloh³² lionh⁴ˉ³ tionh²ˉ³. \p \v 29 Jian³ a⁴can³⁴ Jesús con³ jau²³ liah⁴, juah⁴i³: \p ―¿Sa¹ jeh⁴ˉ³ a²hma³ m⁴jyi³ jian³ o⁴ hain³ a²hma³ seg³⁴ liah⁴? \v 30 La⁴teg⁴i² ma³hyie²³ o¹úan³² quieh¹, jon³ ñih¹ˉ³ i⁴ma³o¹teg³⁴ jain³ jm⁴³. \v 31 Conh⁴liah⁴ la⁴ne³ hnei³ tionh²ˉ³ liah⁴, tei⁴³i² jeh⁴ˉ³ si³lei⁴ la⁴jeg³⁴ i⁴ne³, jon³ ñih¹ˉ³ i⁴ma³o¹teg³⁴ i⁴júan³⁴ Jon⁴dai¹ heih⁴³ nei² m⁵cu³ la³. \p \v 32 ’I⁴chie⁴³pa² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, si⁵lei⁴ la⁴jeg³⁴ i⁴ne³ naih⁵i² tyan⁴³ chie³ a³sian³ tieh²la³. \v 33 Si⁵hain⁴ ñi⁴jeu⁵ jian³ cuah³²húa³⁴, i² jau²³ quien⁴ˉ⁴ ne⁵, liah⁴ma³li⁴tei⁴³pa². \p \v 34 ’Jianh³ˉ³ júan² hnei³ tionh²ˉ³, canh⁴a² sa⁴li⁴huah³ m⁴tyi⁴ quianh³ˉ³ nei² quieh¹ i⁴jlenh⁴ˉ³ tionh²ˉ³ jian³ o⁴ i⁴hauh⁴ˉ³ o¹jm³ma⁴tyei⁴ jian³ nei² quieh¹ i⁴sianh³ˉ³ jeu³ la⁴jeg³⁴ i⁴sia³ m⁵cu³ la³, canh⁴a² sa⁴jia²³ jm² i⁴nioh²ˉ⁵ la⁴conh⁴ sa⁴jianh³ˉ³. \v 35 Quie¹ jia²³ jm² jon³ liah⁴i² tiah² con³ a²lia⁴ i²con²³ la⁴jang³⁴ a³tionh² cuah³²húa³⁴ la³. \v 36 I⁴jon³ ua²tionh²ˉ³ tionh²ˉ³ i⁴ti²naih²ˉ³ jian³ i⁴ti²mh⁵ˉ³ Jon⁴dai¹ la⁴jeg³⁴ nie⁴³, canh⁴a² haih¹ li⁴lionh⁴ˉ³ la⁴jeg³⁴ i⁴jia²³ jon³ jian³ i⁴ma²jniah³²ˉ³ ta⁵nei² A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴. \p \v 37 Jian³ he²³ Jesús i⁴jm²³ i²con²³ chie³ cuah³júah², jian³ je¹nai³ si³hag⁴³i³, chie²³i³ mah⁴ quieh¹ a²hma³ Olivos si³jian³i³. \v 38 Jian³ si³han² la⁴jang³⁴ a³jeu³ cuah³júah² la⁴jeg³⁴ hie³ a³si³nai³ jau²³ quieh¹ Jesús. \c 22 \s1 A⁴júan⁴i³ re³ i⁴jŋangh³i³ Jesús \r (Mt. 26.1‑5, 14‑16; Mr. 14.1‑2, 10‑11; Jn. 11.45‑53) \p \v 1 Ma³hloh³² jm² i⁴queuh³i³ a²hei⁴³ñih¹ i⁴sa⁴hei¹ o¹sieh³², jm² i⁴teh²i³ jm² i⁴a⁴lon⁴ a³jeu³ Israel húa³⁴ Egipto. \v 2 I² m³chie³ tyein² tionh² jian³ a²teg²³ quian¹ lai²³ hnoh³i³ hain³liah⁴ li⁴jŋangh³i³ Jesús i⁴sa⁴lei³, quie¹ con⁴³i³ a³jeu³. \p \v 3 I² jon³ a⁴hei³⁴ a³sa⁴tsein³⁴ naih⁵ ni²tsei⁴³ Judas, a³hain⁴ a³ni²tsei¹ jm³i⁴sain³ Iscariote, a³hain⁴ a³hein² jen² a³quia⁵teun⁴. \v 4 Jon³ ŋo³⁴ a³ne³ ua⁵jen³²i³ m³chie³ tyein² tionh² jian³ la⁴jang³⁴ jeu³² po³li³sei¹ quian¹ cuah³júah², hain³liah⁴ li⁴cúanh⁴³i³. \v 5 I² hei⁴i³ tionh² ne⁵, ta² si³hyonh³i³ a⁴leg³⁴, jian³ a⁴tyie³⁴i³ con³ jau²³ re³ i⁴cúah³i³ Judas o¹cau³². \v 6 I² Judas ne⁵, a⁴hyein⁴³i³, jon³ a⁴hnoh³i³ liah⁴ li⁴tag³⁴ i⁴li⁴cúanh⁴³i³ Jesús i⁴sa⁴li⁴laih² a³jeu³. \s1 Ma³⁴ quieh¹ Se³ño²³ \r (Mt. 26.17‑29; Mr. 14.12‑25; Jn. 13.21‑30; 1 Co. 11.23‑26) \p \v 7 I² jon³ ne⁵, a⁴tyie³⁴ jm² i⁴queuh³i³ a²hei⁴³ñih¹ i⁴sa⁴hei¹ o¹sieh³², jm² i⁴hniah³ jŋangh³i³ a⁵a³siah³ a³caunh⁴³i³ jm² i⁴a⁴lon⁴ a³jeu³ Israel húa³⁴ Egipto. \v 8 Jon³ a⁴sain⁴ Jesús Pe³² jian²³ Juan²³, a⁴sagh⁴³i³: \p ―Cua³ yi⁴júanh²ˉ³ re³ ma³⁴ quieh¹ jm² la³ tionh²ˉ³ canh⁴a² quih³²ˉ¹. \p \v 9 I² jon³ a⁴juah⁴ a³hain⁴ tionh²: \p ―¿Jainh¹ hnoh³ˉ³ si²júan²³ jnie³² ma³⁴ jon³ ne⁵? \p \v 10 Jon³ a⁴sagh⁴³i³ a³hain⁴: \p ―Quie¹ tei⁴³i² a⁴hanh⁵ˉ³ je¹jeu³, i²jon³ jainh⁴³ˉ³ jan³ a³ñih³ a³quian³ con³ a²tsai³² tieh³² o¹jm³, jon³ si²tyeinh³²ˉ³ coh⁵cah³²i³ la⁴teg⁴ jauh³² i²tyanh¹i³. \v 11 I² jon³ jeuh³²ˉ³ a³quieh¹ jauh³² hain⁴: “La⁴la³ juah⁴ A²teg²³: ¿Hain³ jauh³² i²leg⁴³ yeih³² queuh⁴³i³ ma³⁴ quieh¹ jm² la³ jian²³i³ chie³ quian¹? juah⁴i³.” \v 12 I² jon³ he³⁴i³ hnei³ tionh²ˉ³ con³ jauh³² júah³ i²leg⁴³ yeih³² i⁴ma³si²leg⁴³ re³; i² jon³ júanh²ˉ³ i⁴quih³²ˉ¹. \p \v 13 Jon³ ua⁵han² li⁵uan⁴ a³hain⁴ tionh², jian³ a⁴je³⁴i³ i⁴ra⁵tei⁴³ la⁴jeg³⁴ la⁴conh⁴ ma²a⁴juah⁴ Se³ño²³, i² jon³ a⁴júan⁴i³ ma³⁴ quieh¹ jm² i⁴a⁴lon⁴ a³jeu³ Israel húa³⁴ Egipto. \p \v 14 I² con³ma²a⁴tyie³⁴ o²ra³ quieh¹, jon³ a⁴han⁵ Jesús mesa jian²³ la⁴jang³⁴ a³quian³ ta¹ quieh¹i³. \v 15 Jian³ a⁴sagh⁴³i³ a³hain⁴ tionh²: \p ―¡Chie⁴³pa² ta² ma²hno⁵ˉ⁵ queuh¹ˉ⁴ jian²³ˉ⁵ hnei³ tionh²ˉ³ ma³⁴ quieh¹ jm² la³ naih⁵i² jaun⁴ˉ⁴! \v 16 Quie¹ jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³ i⁴a⁵sie⁴³ queuh¹ˉ⁴ ma³⁴ la³ naih⁵i² sa⁴tyie²³ jm² júan³⁴ Jon⁴dai¹ heih⁴³ m⁵cu³ la³. \p \v 17 Jon³ a⁴tang⁴ Jesús a²va²so³ tieh³² o¹bein², a⁴cúa⁴i³ ti²hmah³² i²con²³ Jon⁴dai¹, jian³ a⁴juah⁴i³: \p ―Janh³ i⁴la³ tionh²ˉ³, hainh⁴ la⁴jangh³ˉ³; \v 18 quie¹ jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, a⁵sie⁴³ ma⁵lauh³²ˉ⁴ o¹bein² quieh¹ o¹m⁴ ya¹gm³jeh² naih⁵i² sa⁴tyie²³ jm² júan³⁴ Jon⁴dai¹ heih⁴³ nei² m⁵cu³ la³. \p \v 19 Jon³ a⁴tang⁴ Jesús a²hei⁴³ñih¹ liah⁴, a⁴cúah³i³ Jon⁴dai¹ ti²hmah³², a⁴jeun³⁴i³, jian³ a⁴cúah³i³ a³hain⁴ tionh², a⁴juah⁴i³: \p ―A²hei⁴³ñih¹ la³ leg⁴³ he³⁴ˉ⁴ i⁴jon³ i⁴cúanh³²ˉ⁴ i⁴jaun⁴ˉ⁴ nei² quianh³ˉ³ tionh²ˉ³; júanh¹ hnei³ i⁴la³ i⁴tyon²³ hoh⁴³ˉ³ jnia⁴. \p \v 20 Conh⁴liah⁴ la⁴jon³, con³ma²a⁴toh⁴ a⁴queuh³i³ a²hei⁴³, a⁴tang⁴ Jesús a²va²so³ o¹bein², a⁴juah⁴i³: \p ―O¹bein² tieh³² a²va²so³ la³ ra³he²³ i⁴lei⁴ re³ con³ jau²³ hm³⁴ con⁴juah⁴ jm³yein⁴ quien⁴ˉ⁴, i⁴tain³⁴ nei² quianh³ˉ³ tionh²ˉ³. \p \v 21 ’I² a³cúah⁴³ jnia⁴ ne⁵, a³ua²queuh³ nei² mesa la³pa² jian²³ˉ⁵. \v 22 Quie¹ i⁴chie⁴³pa² hniah³ lei⁴ i²con²³ A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴ liah⁴i² ra³hei¹ heih⁴³ lei⁴, i² a³cúah⁴³ quieh¹i³ ne⁵, ¡ti⁴³ jeu²³ a³hain⁴! \p \v 23 I² jon³ a⁴júanh⁴ chie³ quian¹i³ húan⁴ tionh² hain³ pi² hain⁴ a³cúah⁴³ quieh¹i³. \s1 ¿Hain³ pi² tyein² júanh⁴³, lainh⁴ˉ³? \p \v 24 Jon³ a⁴jang²³ chie³ quian¹ Jesús húan⁴ tionh² nei² quieh¹ hain³ tyein² jen²i³. \v 25 I² a⁴juah⁴ Jesús i²con²³i³ tionh²: \p ―Quie¹ la⁴jeg³⁴ nación i²tionh² chie³ sang²³, pain⁴ heih⁴³ júan³ gobierno quian¹i³ i²con²³i³ tionh², jian³ a³ti²quian³ heih⁴³ pain⁴, teh²i³ a³júan³ i⁴tsei³⁴ tionh². \v 26 I² jenh²ˉ³ tionh²ˉ³ ne⁵, sa⁴hniah³ lei⁴ la⁴ne³; a³hain⁴ a³tyein² jenh²ˉ³ tionh²ˉ³, hniah³ júan⁵i³ la⁴jan³ a³peih¹ la⁴conh⁴a² la⁴jang³⁴, jian³ a³hain⁴ a³quian³ ma³tyi², hniah³ júan⁵i³ la⁴jan³ a³cúa²³ cúa³tag³² i²conh²ˉ³ tionh²ˉ³. \v 27 Júan³²ˉ¹, ¿hain³ a³tyein² lainh⁴ˉ³, o⁴ a³ua²cua⁴³ mesa jian³ o⁴ a³si²tya²³ ma³⁴? ¿O⁴ a⁵hei⁴³ a³ua²hein² mesa, lainh⁴ˉ³? I² jnia⁴ ne⁵, hein³²ˉ⁴ jenh²ˉ³ tionh²ˉ³ la⁴jan³ a³cúa²³ cúa³tag³². \p \v 28 ’Jian³ hnei³pa² tionh²ˉ³ liah⁴, ma³a⁴cúah³²ˉ³ hoh⁴³ jianh²ˉ³ jnia⁴ la⁴jeg³⁴ ma²eu⁴³ ma³a⁴can³⁴ˉ⁴. \v 29 I⁴jon³ cúa¹ˉ⁴ con³ i²júanh²ˉ³ heih⁴³ la⁴jon³ liah⁴i² a⁴cúa⁴ Neih³ˉ⁴ i²con²³ jnia⁴, \v 30 jian³ canh⁴a² queuh²ˉ³ hauh²ˉ³ nei² mesa quien⁴ˉ⁴ tei⁴³i² júan¹ˉ⁴ heih⁴³, jian³ neih²ˉ³ tionh² a²ma³sei² jlanh² i²júanh²ˉ³ heih⁴³ i²con²³ quia⁵teun⁴ sa¹jeun³ Israel. \s1 A⁴hleh⁴ Jesús i⁴jlian³⁴ Pe³² \r (Mt. 26.31‑35; Mr. 14.27‑31; Jn. 13.36‑38) \p \v 31 Conh⁴liah⁴ a⁴juah⁴ Se³ño²³ liah⁴: \p ―Hnei³ Si²úan¹ Pe³², jeh³², ma³a⁴m⁴³ hnei³ a³sa⁴tsein³⁴ tionh²ˉ³ i⁴con⁴³i³ jau²chie⁴³ i²conh²ˉ³, liah⁴i² jua²³i³ o¹m⁴ trigo; \v 32 i² jnia⁴ ne⁵, ma³a⁴mh⁵ˉ⁵ Neih³ˉ⁴ nei² quianh³ˉ³ canh⁴a² sa⁴jlianh³²ˉ³ i⁴hainh⁴ˉ³. Jian³ hnei³ liah⁴ tei⁴³i² ma³a⁴tainh³²ˉ³ hoh⁴³ nei² quien⁴ˉ⁴, jon³ hniah³ ma²huanh³²ˉ³ si³reunh³. \p \v 33 I² a⁴juah⁴i³ ne⁵: \p ―Hnei³ Se³ño²³, sainh⁴³ re³pa² jnia⁴ nai³²ˉ⁴ jian²³ˉ⁵ hnei³ ni⁴ñi²³ jian³ jaun⁴ˉ⁴ liah⁴. \p \v 34 I² a⁴juah⁴ Jesús ne⁵: \p ―Hnei³ Pe³², jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ i⁴naih⁵i² hoh⁵ a¹hyie²³, jlianh³²ˉ³ i⁴juah²ˉ³ i⁴sa⁴cuh⁴³ˉ³ jnia⁴ hnang²³ nie⁴³. \s1 Ma³ja²³ hloh³² jau²chie⁴³ \p \v 35 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús i²con²³i³ tionh²: \p ―Con³ma²a⁴sain³⁴ˉ⁴ hnei³ i⁴sa⁴quianh¹ˉ³ a²mo³ra², jian³ a²to³hmh³ quieh¹ o¹cau³², jian³ a²lo³ tsei²³ tagh¹ˉ³, ¿o⁴ sia³ i⁴ra⁵hniah³ i²conh²ˉ³ tionh²ˉ³, lainh⁴ˉ³? \p Jon³ a⁴juah⁴i³ tionh²: \p ―I¹con³. \p \v 36 Jian³ a⁴juah⁴i³ liah⁴: \p ―I² tieh²la³ ne⁵, a³hain⁴ a³ra³quia³ a²mo³ra² quieh¹, hniah³ can³⁴i³, jian³ a²to³hmh³ quieh¹ o¹cau³², hniah³ can³⁴i³; jian³ a³hain⁴ a³sa⁴sia³ a²ñi²tag⁴ quieh¹, ua²hnang⁴i³ a²cúan³ canh⁴a² li⁴la³⁴i³ a²ñi²tag⁴. \v 37 Quie¹ jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³ i⁴hniah³ li⁴tei⁴³ ton³²nie⁴³ i²con²³ jnia⁴ la⁴jeg³⁴ i⁴ra³sag² ra³juah⁴: “Je⁴³i³ jnia⁴ i⁴ren³⁴ˉ⁴ chie³² co³nai² jian²³ˉ⁵ chie³ hlangh².” Quie¹ la⁴jeg³⁴ i⁴ra³sag² nei² quien⁴ˉ⁴, hniah³ li⁴tei⁴³ ton³²nie⁴³. \p \v 38 Jon³ a⁴juah⁴i³ tionh²: \p ―Hnei³ Se³ño²³, i²la³ ra³quia³ teun³⁴ a²ñi²tag⁴. \p I² a⁴juah⁴i³ ne⁵: \p ―Ua²leg⁴³. \s1 Hein² Jesús con³ i²sain³ Getsemaní i²a⁴mh³i³ Jmai³ \r (Mt. 26.36‑46; Mr. 14.32‑42) \p \v 39 Jon³ ua⁵hag⁴³ Jesús, ŋo³⁴i³ mah⁴ quieh¹ a²hma³ Olivos i²ma³tang²³i³ chie²³i³; jian³ ua⁵han² chie³ quian¹i³ coh⁵cah³²i³ liah⁴. \v 40 I² con³ma²a⁴tyie³⁴i³ i²jon³, jon³ a⁴sagh⁴³i³ chie³ quian¹: \p ―Mh³² hnei³ Jon⁴dai¹ tionh²ˉ³ canh⁴a² sa⁴tianh⁵ˉ³ tei⁴³i² jia²³ jau²chie⁴³ i²conh²ˉ³. \p \v 41 I² hei⁴i³ ne⁵, ŋo³⁴ pi¹i³ meih³ ta⁵co⁴³ i²tionh² a³hain⁴ tionh² la⁴conh⁴i² tei⁴³ con³ i²ton²³i³ m⁴caun², i² jon³ a⁴si⁴jnei⁵i³, a⁴mh³i³ Jon⁴dai¹, \v 42 juah⁴i³: \p ―Hnei³ Neih³ˉ⁴, a¹juah⁴ hnoh³ˉ³ li⁴quih³²ˉ³ ma²eu⁴³ pain⁴ i⁴jia²³ i²con²³ˉ⁵; i² ua²lei⁴ liah⁴ hnoh³ hnei³, a⁵jon⁴³ liah⁴ hno⁵ˉ⁵. \p \v 43 I² jon³ a⁴ma⁴jnia³² jan³ ángel quian¹ ñi⁴jeu⁵ a³ma⁴ho³² quieh¹i³. \v 44 Jian³ ta² hlion⁴ ma²eu⁴³ si²can²³i³, jian³ tsei³⁴sa² a⁴mh³i³ Jmai³ jang³⁴ tsei⁴³i³, jon³ a⁴jan⁵i³ jm³tyie³² cah² la⁴con³ jm³yein⁴, tain²³ teg⁴ húa³⁴. \p \v 45 Jon³ a⁴no³i³ con³ma²a⁴toh⁴ a⁴mh³i³ Jon⁴dai¹, jonh²i³ i²tionh² chie³ quian¹i³, jon³ a⁴jen³i³ i⁴ti²cm²i³ nei² quieh¹ i⁴chionh⁴ tsei⁴³i³. \v 46 Jon³ a⁴sagh⁴³i³: \p ―¿Henh⁴le³⁴ ti²cmh²ˉ³ tionh²ˉ³? No³ hnei³, mh³² hnei³ Jon⁴dai¹ canh⁴a² sa⁴tianh⁵ˉ³ tei⁴³i² jia²³ jau²chie⁴³ i²conh²ˉ³. \s1 A⁴júan⁴i³ chion³² Jesús \r (Mt. 26.47‑56; Mr. 14.43‑50; Jn. 18.2‑11) \p \v 47 I² ma²si²hleh² pi¹ Jesús, con³ a⁴la³ a⁴tyie³⁴ jeun⁴³ chie³; i² a³hain⁴ a³teh²i³ Judas, a³lang⁴³ jan³ a³hein² jen² quia⁵teun⁴ chie³ quian¹i³, ya¹jian⁴³i³ nei² jian²³ a³hain⁴ tionh², jon³ a⁴tyie³⁴i³ teg⁴ hlonh² Jesús canh⁴a² seinh³i³ nei² Jesús. \v 48 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús i²con²³i³: \p ―Judas, ¿o⁴ con³ i⁴seinh²ˉ³ nei²pa² hnei³ A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴ i⁴cúanh³²ˉ³? \p \v 49 I² con³ma²a⁴je³⁴ la⁴jang³⁴ a³jian²³ Jesús i⁴si³lei⁴ jon³, jon³ a⁴juah⁴i³: \p ―Hnei³ Se³ño²³, ¿o⁴ ma²tyan²³ jnie³² a³ne³ jeu³ a²ñi²tag⁴? \p \v 50 I² jan³ chie³ quian¹ Jesús hain⁴, a⁴júanh¹i³ a³cúa²³ cúa³tag³² i²con²³ jeu³² m³chie³ tyein², a⁴queih³i³ ta³ra³cua¹i³ jo³² ta⁵chie³⁴. \v 51 I² Jesús a⁴juah⁴i³: \p ―A⁵conh⁴³, ua²leg⁴³. \p I² jon³ a⁴tei³⁴ Jesús si¹cúa³ ta³ra³cua¹ a³hain⁴, a⁴júan⁴i³ i⁴a⁴huan⁴. \v 52 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús i²con²³ m³chie³ tyein² jian³ jeu³² po³li³sei¹ quian¹ cuah³júah² jian³ a³don⁵ ma⁴³teg²³ tionh² a³a⁵han² i⁴sonh³ quieh¹i³, a⁴sagh⁴³i³: \p ―¿O⁴ a⁴niah³ˉ³ tionh²ˉ³ i⁴jmah³²ˉ³ jnia⁴ ti²quianh²ˉ³ a²ñi²tag⁴ jian³ a²hma³, liah⁴i² sanh²i³ hang³? \v 53 Quie¹ la⁴jeg³⁴ jm² ma²hein³²ˉ⁴ jenh²ˉ³ tionh²ˉ³ cuah³júah², jian³ sa⁴a⁴sienh²ˉ³ jnia⁴; i² ne⁵pi¹ a⁴tyie³⁴ jm² quianh³ˉ³ tionh²ˉ³, jian³ i⁴cagh¹ jm² heih⁴³ quieh¹ i²naih³. \s1 A⁴juah⁴ Pe³² i⁴sa⁴cm²³i³ Jesús \r (Mt. 26.57‑58, 69‑75; Mr. 14.53‑54, 66‑72; Jn. 18.12‑18, 25‑27) \p \v 54 I² con³ma²a⁴sanh³i³ Jesús, jon³ ni²jan³i³ teg⁴ jauh³² quieh¹ jeu³² m³chie³; jian³ Pe³² ya¹tyein¹ coh⁵ i²ma³gm⁴. \v 55 Jon³ a⁴tya⁴ a³hain⁴ o¹jyi³ tionh² to⁵chieh³² coh⁵hnei³² jon³, jian³ a⁴cua⁴i³ co⁴la⁴lagh⁵ tionh²; jian³ a⁴cua⁴ Pe³² liah⁴ jen²i³. \v 56 I² jan³ a³m⁴ a³júan³ ta¹ jauh³², con³ma²a⁴je³⁴i³ i⁴ua²cua⁴³ Pe³² hloh³² jyi³, tsei³⁴sa² tia⁴ a⁴je³i³, a⁴juah⁴i³: \p ―Jeh³², a³ne³pa² ma²jian²³ a³jno³. \p \v 57 I² Pe³² ne⁵, a⁴jlian³⁴i³, a⁴juah⁴i³: \p ―Hnei³ a³m⁴, sa⁴cm⁴³i³ jnia⁴, nah². \p \v 58 I² con³ma²ma³co⁴le⁴ jon³, a⁴je³ a³sang²³ quieh¹i³, a⁴juah⁴i³: \p ―Hnei³ liah⁴, langh⁴³ chie³ quian¹i³ tionh². \p I² a⁴juah⁴ Pe³²: \p ―A⁵sia³, a⁵hei⁴³ jnia⁴ a³hain⁴, a³don⁵. \p \v 59 I² con³ma²ua⁴jeu³² la⁴conh⁴ con³ o²ra³ liah⁴, jon³ ma⁴chie⁴³i³ i²jan³, juah⁴i³: \p ―I⁴chie⁴³pa² ne³ liah⁴, a³ne³ ma²jian²³ hei⁴i³, quie¹ sian³i³ húa³⁴ Galilea. \p \v 60 I² a⁴juah⁴ Pe³² liah⁴: \p ―Hnei³ chie³, sa⁴yan³²ˉ⁴ henh⁴ hleh³ˉ³. \p I² liah⁴ma²jon³, to⁵si²hleh² pi¹ Pe³², con³ a⁴la³ a⁴hoh⁵ a¹hyie²³. \v 61 I² jon³ ne⁵, ua⁵lang⁴ Se³ño²³, a⁴jen³i³ Pe³²; i² jon³ a⁴tyon²³ tsei⁴³ Pe³² jau²³ i⁴ma³a⁴hleh⁴ Se³ño²³ i²con²³i³, i⁴juah⁴i³: “Naih⁵i² hoh⁵ a¹hyie²³, jlianh³²ˉ³ i⁴juah²ˉ³ i⁴sa⁴cuh⁴³ˉ³ jnia⁴ hnang²³ nie⁴³.” \v 62 I² Pe³² ne⁵, ua⁵hag⁴³i³ coh⁵hnei³², a⁴hoh⁵i³ i⁴hei¹ queuh³ tsei⁴³i³. \s1 A⁴co⁴lianh³i³ Jesús \r (Mt. 26.67‑68; Mr. 14.65) \p \v 63 La⁴jang³⁴ a³ti²hie⁴³ quieh¹ Jesús a⁴ji⁴ŋang⁴ quieh¹i³ jian³ a⁴pan³⁴i³. \v 64 Jian³ a⁴hñei⁴i³ con³ a²hmh³ ma³nei²i³, con³ma²a⁴leg³⁴ jon³, a⁴quein³⁴i³ jian³ ti²ŋangh²i³, juah⁴i³: \p ―¡Tyi² hnei³ con³ jau²³ hain³ a⁴quein⁴ ma³mah²ˉ³! \p \v 65 Jian³ hlion⁴ pi¹ jau²hlagh³² a⁴sagh⁴³i³ liah⁴. \s1 Ma⁴jnia³² Jesús ta⁵nei² la⁴jang³⁴ si³ta¹ quian¹ judío \r (Mt. 26.59‑66; Mr. 14.55‑64; Jn. 18.19‑24) \p \v 66 I² con³ma²a⁴jnia³⁴, jon³ a⁴ŋangh³ la⁴jang³⁴ a³don⁵ ma⁴³teg²³ quian¹ a³jeu³, jian³ m³chie³ tyein² tionh² jian³ la⁴jang³⁴ a²teg²³ quian¹ lai²³, ma²jon³ jian³i³ Jesús ta⁵nei² la⁴jang³⁴ si³ta¹ jon³, a⁴ŋangh³i³: \p \v 67 ―Jeh³², ¿o⁴ langh⁴³ˉ³ A³ya⁴lion³² Chie³ hain⁴? Sai³² hnei³ jnie³². \p I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús: \p ―Juah⁴ne³ juah¹ˉ⁴, jnia⁴pa², a⁵sia³ ua²li⁴hainh⁴ˉ³ tionh²ˉ³. \v 68 Jian³ juah⁴ne³ ŋang¹ˉ⁴ i²conh²ˉ³ tionh²ˉ³ liah⁴, a⁵sia³ jau²³ ua²jainh²ˉ³, jian³ a⁵ga⁴ lieh³²ˉ³ jnia⁴. \v 69 I² jon³ ne⁵, ne⁵a² a⁴teg⁴ jm² si⁵cua³ A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴ jo³² ta⁵chie³⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹ a³li⁴júan³⁴ la⁴jeg³⁴. \p \v 70 I² jon³ a⁴ŋang⁴ la⁴jang³⁴: \p ―¿I² la⁴ne³ jon³ hnei³pa² li⁴ langh⁴³ A³jon⁴³ Jon⁴dai¹, heh⁵ˉ³? \p I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús: \p ―Húanh⁴³pa² hnei³ tionh²ˉ³ juah⁴ˉ³ i⁴lang⁴³ˉ⁴. \p \v 71 I² jon³ a⁴júanh⁴i³ tionh²: \p ―¿Hain³a² ma⁵hniah³ a³hnang⁵ quieh¹i³ ton³²nie⁴³? Quie¹ húan⁴pa² jnia¹ ma³a⁴nai²ˉ¹ jau²³ ho³²i³ hña³. \c 23 \s1 Ma⁴jnia³² Jesús ta⁵nei² Pilato \r (Mt. 27.1‑2, 11‑14; Mr. 15.1‑5; Jn. 18.28‑38) \p \v 1 I² jon³ ne⁵, ra⁴hang³² la⁴jang³⁴ si³ta¹ hain⁴ tionh², jian³i³ Jesús ta⁵nei² Pilato si²mah⁴ tyein². \v 2 I² jon³ ma⁴lie⁵ a³hain⁴ tionh², a⁴hnang⁴³i³ Jesús, a⁴juah⁴i³: \p ―Ra⁵nia² jnie³² nei² quieh¹ a³ne³ i⁴sion⁴³i³ a³jeu³, quie¹ hnia²³i³ i⁴ma³hmah³² chie³ hmah¹ i²tain⁴³ gobierno, jian³ juah⁴i³ hei⁴i³ hña³ pi²³i³ lang⁴³ A³ya⁴lion³² Chie³ hain⁴, hnie³⁴ ra³juah⁴, jan³ re¹. \p \v 3 I² jon³ a⁴ŋang⁴ Pilato i²con²³i³, a⁴sagh⁴³i³: \p ―¿O⁴ hnei³ langh⁴³ Re¹ quian¹ judío tionh²? \p Jon³ a⁴ŋangh³ Jesús, a⁴juah⁴i³: \p ―Liah⁴ juah⁴ ne³pa² hnei³. \p \v 4 I² jon³ a⁴juah⁴ Pilato i²con²³ la⁴jang³⁴ m³chie³ tyein² tionh² jian³ i²con²³ a³jeu³: \p ―I¹con³ chie³² sa⁴sia³ quieh¹ a³ñih³ la³. \p \v 5 I² hei⁴i³ tionh² ne⁵, ta² sa⁴can²³i³ jau²³, a⁴juah⁴i³: \p ―Ta² sion⁴³ a³ne³ a³jeu³ con⁴juah⁴ jau²³ i⁴heh²i³ chie³ la⁴tan² húa³⁴ Judea la³, liah⁴ma²ma⁴lie⁵i³ húa³⁴ Galilea jian³ la⁴teg⁴ la³. \s1 Ma⁴jnia³² Jesús ta⁵nei² re¹ Herodes \p \v 6 Con³ma²a⁴nau⁴ Pilato jau²³ jon³, jon³ a⁴ŋang⁴i³ o⁴ lang⁴³i³ a³sian³ húa³⁴ Galilea. \v 7 I² con³ma²ra⁵ñi³i³ i⁴sian³i³ húa³⁴ i²júan³ Herodes heih⁴³, jon³ a⁴sain⁴i³ Jesús i²con²³ Herodes, quie¹ cua⁴³i³ Jerusalén jm² jon³. \v 8 I² Herodes ne⁵, con³ma²a⁴jen³i³ Jesús, ta² si³hyonh³i³ a⁴leg³⁴, quie¹ ma³jon⁵ne³⁴ hnie³⁴i³ jen⁴³i³, jian³ quie¹ hlion⁴ jau²³ ma³a⁴nau⁴i³ nei² quieh¹i³, jian³ hnie³⁴i³ jen⁴³i³ i⁴júan³⁴i³ ua³júah² ta⁵nei²i³. \v 9 I⁴jon³ ta² hlion⁴ a⁴ŋang⁴i³ i²con²³ Jesús, i² Jesús ne⁵, i¹con³ jau²³ sa⁴a⁴jainh³i³. \v 10 Jian³ ti²tionh² m³chie³ tyein² jian³ a²teg²³ quian¹ lai²³ ti²hnang⁴³i³ jang³⁴ tsei⁴³i³. \v 11 I² Herodes ne⁵, jian²³ a²hlie⁴ quian¹, co⁴lianh³i³ Jesús quie¹ a⁴tonh³i³ a²hmh³ jlanh² quieh¹ re¹ i⁴ji⁴ŋang⁴i³; jian³ ma²a⁴leg³⁴ jon³ a⁴saih³i³ i²con²³ Pilato. \v 12 Jian³ jm² jon³ a⁴jainh³ tsei⁴³ Pilato jian²³ Herodes, quie¹ liah⁴ma²jia⁴³ ma²tionh² hnai³qui³ pi²³i³. \s1 A⁴gmh⁴ heih⁴³ i⁴jaun⁴ Jesús \r (Mt. 27.15‑26; Mr. 15.6‑15; Jn. 18.39―19.16) \p \v 13 I² jon³ a⁴júan⁴ Pilato i⁴a⁴ŋangh³ la⁴jang³⁴ m³chie³ tyein² jian³ la⁴jang³⁴ si³ta¹ quian¹ judío, jian³ a³jeu³ liah⁴, \v 14 a⁴sagh⁴³i³: \p ―Ma³jianh⁴³ˉ³ a³ne³ i²con²³ jnia⁴ tionh²ˉ³, juah⁴ˉ³ i⁴sion⁴³i³ a³jeu³; i² ma³a⁴can³⁴ˉ⁴ jau²chie⁴³ i²con²³i³ ta⁵mah²ˉ³ tionh²ˉ³, i² i¹con³ chie³² sa⁴a⁴chieh³²ˉ⁴ quieh¹i³ nei² quieh¹ i⁴jon³ i⁴hnangh⁵i³ hnei³. \v 15 Jian³ Herodes liah⁴, sa⁴a⁴chieh¹i³ chie³² quieh¹i³, quie¹ ma²a⁴sain³⁴i³ jnia⁴ ta⁵nei² hei⁴i³. I² tieh²la³ ne⁵, i¹con³ chie³² sa⁴sia³ quieh¹i³ juah⁴ i⁴li⁴jaun⁴i³. \v 16 I² jon³ ne⁵, lion³²i³ jnia⁴ tei⁴³i² ma³a⁴pan³⁴ˉ⁴ jeu³ a²lo³. \p \v 17 Quie¹ ton³²nie⁴³ hniah³ lion⁴ jan³ a³chion³² jm² la³ conh⁴ con³ ñi³. \v 18 I² la⁴jang³⁴ a³jeu³ ne⁵, a⁴hleh⁴i³ tia⁴ co⁴chia³, juah⁴i³: \p ―¡Hniah³ jaun⁴pa² a³ñih³ ne³, lion³² hnei³ Barrabás! \p \v 19 Quie¹ ma³a⁴tanh³i³ Barrabás ni⁴ñi²³ nei² quieh¹ i⁴a⁴sion⁴³i³ a³jeu³ Jerusalén jon³ jian³ i⁴a⁴jŋangh⁴i³ chie³ liah⁴. \v 20 Conh⁴liah⁴ a⁴hleh⁴ Pilato i²con²³ a³jeu³ liah⁴ i⁴seg³⁴ i⁴hnie³⁴i³ lion⁴³i³ Jesús. \v 21 I² hei⁴i³ tionh² ne⁵, conh⁴liah⁴ a⁴hleh⁴i³ tia⁴, juah⁴i³: \p ―¡Tion⁴³ hnei³ a³ne³ crau¹, tion⁴³ hnei³ a³ne³ crau¹! \p \v 22 Conh⁴liah⁴ a⁴juah⁴ Pilato a²teg⁴ hnang²³ nie⁴³: \p ―¿I² henh⁴ hlagh³² ma³a⁴júan⁴ a³la³ ne⁵? Quie¹ i¹con³ chie³² sa⁴tyieh³²ˉ⁴ quieh¹i³ juah⁴ i⁴li⁴jaun⁴i³. Pan¹ pi²³i³ jnia⁴ jeu³ a²lo³, ma²jon³ lion³²i³ jnia⁴. \p \v 23 I² hei⁴i³ tionh², tsei³⁴sa² tia⁴ a⁴hleh⁴i³ i⁴m²³i³ ta⁵ton³²i³ crau¹; i² jau²³ quieh¹ a³jeu³ jian³ m³chie³ tyein² tionh², a⁴nau⁴ Pilato. \v 24 I² jon³ a⁴queih³ Pilato heih⁴³ i⁴lei⁴ liah⁴ ti²m²³i³ tionh², \v 25 jian³ a⁴lion³i³ a³hain⁴ a³ma²a⁴tanh³i³ ni⁴ñi²³ nei² quieh¹ i⁴a⁴sion⁴³i³ a³jeu³ jian³ i⁴a⁴jŋangh⁴i³ chie³, a³a⁴m⁴ a³jeu³ jau²³ quieh¹, jian³ a⁴cúanh³i³ Jesús i²con²³i³ canh⁴a² júan³⁴i³ liah⁴ hyon³ tsei⁴³i³. \s1 Ta⁴ton³² Jesús crau¹ jian³ a⁴jaun³⁴i³ \r (Mt. 27.32‑56; Mr. 15.21‑41; Jn. 19.17‑30) \p \v 26 Con³ma²ma³jian³i³ Jesús ua⁵tion⁴i³ crau¹, jon³ a⁴sanh³i³ jan³ chie³ a³sain³ Si²úan¹ ho³²jeu³, a³sian³ je¹jeu³ Cirene, a³jonh³ i²nau³, a⁴júan⁴i³ heih⁴³ i⁴jian³⁴ a³hain⁴ crau¹, i⁴chie³⁴i³ coh⁵cah³² Jesús. \p \v 27 Jian³ ta² jeun⁴³ a³jeu³ ya¹han² coh⁵ liah⁴, jian³ a³m⁴ a³ti²hoh⁵ a³ti²chionh⁴ tsei⁴³ nei² quieh¹i³. \v 28 I² Jesús ne⁵, a⁴jainh³i³ nei², a⁴jen³i³ a³m⁴ hain⁴, a⁴sagh⁴³i³: \p ―Hnei³ a³m⁴ a³sian³ Jerusalén la³, a⁵hoh⁴³ hnei³ nei² quien⁴ˉ⁴ tionh²ˉ³, hoh³² hnei³ nei² quianh³ˉ³ húanh⁴ tionh²ˉ³ jian³ nei² quieh¹ si³jonh³ˉ³. \v 29 Quie¹ jia²³ jm² la⁴teg⁴i² hleh³ chie³: “Ta² tsei³⁴ jm² ren³ la⁴jang³⁴ a³m⁴ a³sa⁴sian³ a³jon⁴³, la⁴jang³⁴ a³sa⁴a⁴can³⁴ yein³, la⁴jang³⁴ a³sa⁴ma⁴cúan³ yein³ a³teih⁴.” \v 30 Jian³ ma²jon³ hleh³ chie³, sagh⁴³i³ a²mah⁴: “Ua²yi⁴cúan⁴ i²con²³ jnie³²”, jian³ sagh⁴³i³ nei²cuanh³: “Jlang³² hnei³ jnie³².” \v 31 Quie¹ juah⁴ne³ júanh¹i³ jnia⁴ liah⁴i² queih²i³ con³ a²hma³ reh³, ¿liah⁴a² jainh⁴³ a³coh³²ˉ³ ne⁵, a³lang⁴³ liah⁴i² leg⁴³ a²hma³ quein³? \p \v 32 Jian³ jian³i³ jian²³ Jesús i²on³⁴ a³a⁴tanh⁴ chie³² a³lang⁴³ a³chion³², a³ua⁵jŋangh³i³ co⁴chia³ jian²³ Jesús. \v 33 I² con³ma²a⁴tyie³⁴i³ con³ i²teh²i³ Ma³tyi² Húan³⁴, jon³ a⁴tion⁴i³ Jesús crau¹ jian²³ a³chion³² hain⁴, jan³ jo³² ta⁵chie³⁴ jian³ jan³ jo³² ta⁵quegh³. \v 34 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Hnei³ Neih³ˉ⁴, hain⁴³ hnei³ chie³² quieh¹ a³ne³ tionh², quie¹ sa⁴ñi³i³ henh⁴ júan³i³. \p Jian³ a⁴tyonh⁴i³ a²cúan³ Jesús jen²i³ tionh² con⁴juah⁴ i⁴a⁴tyi³i³ jau²chie⁴³. \v 35 Jian³ ti²je³ a³jeu³ quieh¹ Jesús, jian³ la⁴teg⁴ si³ta¹ a⁴ji⁴jŋang⁴i³ Jesús, a⁴juah⁴i³: \p ―A³sang²³pa² a⁴lion³i³; ¿e⁴le³⁴ sa⁴i²lion⁴³i³ hña³, juah⁴ne³ hei⁴i³ lang⁴³ A³ya⁴lion³² Chie³ a³a⁴hen⁴³ Jon⁴dai¹, a³a⁴sain⁴i³? \p \v 36 Conh⁴liah⁴ co⁴jon³ a⁴ji⁴jŋang⁴ a²hlie⁴ quieh¹i³, chie²³i³ hlonh²i³ jian³ haih³i³ o¹bein² jeinh³, \v 37 jian³ sagh⁴³i³: \p ―Juah⁴ne³ hnei³ langh⁴³ Re¹ quian¹ judío tionh², lion³² hnei³ húanh⁴³. \p \v 38 Jian³ ra³ton³ con³ jo³²hma³ ma³tyi² crau¹ jau²³ la³ i⁴ra³sag² jau²³ griego, jau²³ la³tein²³ jian³ jau²³ hebreo i⁴ra³juah⁴: A³LA³PA² RE¹ QUIAN¹ JUDÍO TIONH². \p \v 39 Jian³ jan³ a³chion³² ya¹ton³ crau¹ hain⁴ a⁴hleh⁴i³ jau²hlagh³² i²con²³ Jesús, a⁴juah⁴i³: \p ―Juah⁴ne³ hnei³ langh⁴³ A³ya⁴lion³² Chie³ hain⁴, lion³² hnei³ con³ húanh⁴³ jian³ lie³² hnei³ jnie³² liah⁴. \p \v 40 I² jon³ a⁴ŋang⁴ a³chion³² i²jan³ hain⁴, a⁴jain³⁴i³ a³chion³² reunh¹, juah⁴i³: \p ―¿O⁴ a⁵sia³ canh⁴³ˉ³ Jon⁴dai¹? Quie¹ ma³ya¹canh²pa² hnei³ ma²eu⁴³ i⁴jaunh⁴ˉ³ liah⁴ ya¹can²³i³. \v 41 I² jnia¹ ne⁵, ti²le⁴ˉ¹ ma²eu⁴³ la⁴conh⁴ ma²hniah³ jnia¹ nei² quieh¹ la⁴conh⁴ tei⁴³ i⁴a⁴júan²ˉ¹; i² a³ne³ ne⁵, i¹con³ hlagh³² sa⁴a⁴júan⁴i³. \p \v 42 I² jon³ a⁴sagh⁴³i³ Jesús: \p ―Tyon¹ hnei³ hoh⁴³ jnia⁴ tei⁴³i² ma³nioh²ˉ³ júanh²ˉ³ heih⁴³ m⁵cu³ la³. \p \v 43 Jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―I⁴chie⁴³pa² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³, ne³⁴pa² cuanh¹ˉ³ jianh²ˉ³ jnia⁴ i²tsei³⁴ jon³. \p \v 44 Con³ma²a⁴teg⁴ la⁴conh⁴ i⁵hyie³, jon³ a⁴naih³ la⁴tan² nei² cuah³²húa³⁴ la⁴teg⁴ ni¹hneng³ ta⁵hlo⁴. \v 45 Jian³ a⁴liah⁴ hyie³, jian³ a⁴sain⁴³ a²hmh³ sai²³ quieh¹ cuah³júah² to⁵chieh³². \v 46 I² jon³ a⁴hleh⁴ Jesús con³ i⁴tia⁴, a⁴juah⁴i³: \p ―Hnei³ Neih³ˉ⁴, tieh²la³ cúah³²ˉ⁴ m⁴tyi⁴ quien⁴ joh⁴³ cúah³ˉ³. \p I² con³ma²a⁴hleh⁴i³ jau²³ ne³, jon³ a⁴jaun³⁴i³. \p \v 47 I² jon³ ne⁵, con³ma²a⁴je³⁴ jeu³² a²hlie⁴ la⁴conh⁴ i⁴a⁴leg³⁴, jon³ a⁴júan⁴i³ júanh⁴³ Jon⁴dai¹, a⁴juah⁴i³: \p ―I⁴chie⁴³pa² li⁴ lang⁴³ a³ne³ jan³ chie³ tsein²³. \p \v 48 Jian³ la⁴jang³⁴ chie³ a³ti²tionh² i²jon³, con³ma²a⁴je³⁴i³ la⁴jeg³⁴ i⁴a⁴leg³⁴, a⁵han²i³ i⁴ti²quein³i³ ni²tsei⁴³. \v 49 I² la⁴jang³⁴ a³cu²³ quieh¹ Jesús, jian³ la⁴jang³⁴ a³m⁴ a³ma²ya¹han² coh⁵cah³²i³ liah⁴ma²ja³⁴i³ húa³⁴ Galilea, ti²tionh²i³ ti²je²³i³ i²gm⁴ la⁴jeg³⁴ i⁴a⁴leg³⁴ jon³. \s1 A⁴hon³⁴i³ Jesús \r (Mt. 27.57‑61; Mr. 15.42‑47; Jn. 19.38‑42) \p \v 50 Ma²sian³ jan³ chie³ a³sain³ Se¹ a³sian³ jeu³ Arimatea, jeu³ nie⁴³ húa³⁴ Judea, jan³ a³hein² jen² a³ti²lang⁴³ ta¹ quian¹ a³jeu³ Israel tionh², jan³ chie³ tsein²³ a³ni²taih⁴³. \v 51 Jian³ ma²jian²³i³ jm² ma²júan³⁴ Jon⁴dai¹ heih⁴³ m⁵cu³ la³, jian³ sa⁴ra⁵hyon³ tsei⁴³i³ la⁴conh⁴ re³ i⁴a⁴tiah⁴ la⁴jang³⁴ si³ta¹ reunh¹i³ tionh², jian³ la⁴conh⁴ tei⁴³ i⁴a⁴júan⁴i³ liah⁴. \v 52 Jon³ ñei²i³ i²con²³ Pilato, ni²m¹i³ he³² Jesús. \v 53 I² con³ma²a⁴jyon³i³, jon³ a⁴lion³i³ con³ a²hmh³ tie³. I² jon³ a⁴quion³i³ con³ to³hlo³ i²a⁴cag³⁴i³, i²sa⁴ma³a⁴quion³i³ i¹jan³ a³jaun². \v 54 Jian³ jm² jon³ hlo⁴ jm² quieh¹ jm² sa⁴júan³i³ ta¹, jm² i⁴ti²júan³i³ co³jian¹, quie¹ ma³o¹teg³⁴ i²li⁴lie⁵ jm² sa⁴júan³i³ ta¹. \p \v 55 Jian³ la⁴jang³⁴ a³m⁴ a³ma²a⁵han² jian²³ Jesús húa³⁴ Galilea, ua⁵han²i³ liah⁴ jian³ a⁴je³⁴i³ to³hlo³ jian³ liah⁴ a⁴quie³i³ he³² Jesús. \v 56 I² con³ma²a⁵han²i³ tionh², jon³ a⁴júan⁴i³ re³ o¹jeu² i⁴jia²³ ma³jeu³ jian³ i⁴leg⁴³ o¹tai³² i⁴si⁵jñei⁴³i³ he³² Jesús. I² jon³ a⁴jian⁴i³ jm² sa⁴júan³i³ ta¹ jon³, liah⁴i² ra³juah⁴ lai²³. \c 24 \s1 A⁴hyon²³ Jesús \r (Mt. 28.1‑10; Mr. 16.1‑8; Jn. 20.1‑10) \p \v 1 Jm² ra⁴lie⁵ sa³ma², con³ma²a⁴jnia³⁴, to⁵hie³ hion²³, jon³ ua⁵han² a³m⁴ hain⁴ tionh² jian³ co⁴meih³ a³m⁴ sang³⁴ liah⁴, ti²quian³i³ o¹jeu² i⁴jia²³ ma³jeu³ i⁴ma³a⁴júan⁴i³ re³ tionh². \v 2 I² jon³ a⁴je³⁴i³ i⁴ma³a⁴qui³ a²caun² si²jneng³ ho³²to³. \v 3 Jon³ a⁴han⁵i³ tionh², i² he³² Re¹ Jesús ne⁵, a⁵sia³ a⁴chieh¹i³. \v 4 I² ta¹la⁴ ti²júan³i³ co³hei²tsei³ nei² jon³ i⁴so⁵ñi³i³ liah⁴ sian³i³, con³ a⁴la³ ma⁴jnia³² on³⁴ chie³ ta⁵nei²i³ a³tionh² a²hmh³ joh¹. \v 5 I² nei² quieh¹ yi⁴hang³²i³, jian³ i⁴a⁴tiah⁴i³ nei² ta⁵húa³⁴, jon³ a⁴sag⁴³ a³hain⁴ quieh¹i³ tionh²: \p ―¿E⁴le³⁴ ti²hnah⁵ˉ³ jan³ chie³ a³sian³ a³ma³a⁴jainh¹, jen² a³jaun²? \v 6 A⁵sion⁴³i³ ma⁵sian³ i²la³ quie¹ ma³a⁴hyon²³ pi²³i³. Tyon¹ hnei³ hoh⁴³ la⁴jeg³⁴ jau²³ i⁴a⁴sag⁴³i³ hnei³ tionh²ˉ³, con³ma²cua⁴³i³ húa³⁴ Galilea, \v 7 i⁴a⁴juah⁴i³: “Quie¹ ton³²nie⁴³ hniah³ cúanh⁴³i³ A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴ joh⁴³ cúa³ chie³ a³ti²ren³ chie³² canh⁴a² tion³⁴i³ crau¹, jian³ hniah³ hyon⁴³i³ tei⁴³i² ma³a⁴teg⁴ hneng³ jm² hon³i³.” \p \v 8 I² jon³ ne⁵, hei⁴i³ tionh², a⁴tyon²³ tsei⁴³i³ jau²³ quieh¹ Jesús jon³. \v 9 I² jon³ ua⁵han²i³ ma²tionh²i³ to³hlo³, ua⁵tya³i³ la⁴jeg³⁴ jau²³ jon³ i²con²³ quia⁵con³ chie³ quian¹ Jesús jian³ i²con²³ la⁴jang³⁴ liah⁴. \v 10 A³hain⁴ tionh² Ma³rei² Ma³da³len², jian³ a³teh²i³ A²juan², jian³ Ma³rei² sie²³ Jacobo, jian³ i²co⁴hna³ a³m⁴ sang³⁴ liah⁴, a³hain⁴ a³a⁴tya⁴ jau²³ i²con²³ la⁴jang³⁴ a³hei¹ joh⁴³ cúa³ ta¹ quieh¹ Jesucristo. \v 11 I² la⁴jang³⁴ a³hain⁴ tionh² ne⁵, ta² ŋo⁴³ jau²³ quieh¹ a³m⁴ hain⁴ tionh², lain⁴i³, sa⁴ra⁵hain⁴i³. \p \v 12 I² Pe³² ne⁵, ra⁴hang³²i³, ŋo³⁴i³ jeu³ra³tyi⁴ la⁴teg⁴ to³hlo³; i² con³ma²a⁴je³⁴i³ naih⁵, jmah³ a²hmh³ tie³pa² júah³ ti²nie⁴³ hña³, jon³ jonh³i³ jauh³² liah⁴ i⁴co³ ya¹chie²³ tsei⁴³i³ la⁴conh⁴ i⁴a⁴leg³⁴ jon³. \s1 Tionh²i³ jeu³ quieh¹ Emaús \r (Mr. 16.12‑13) \p \v 13 Jm² jon³ ŋo³⁴ on³⁴ chie³ quian¹ Jon⁴dai¹ con³ jeu³ peih¹ sain³ Emaús, i⁴nie⁴³ i²tei⁴³ la⁴conh⁴ quia⁵con³ mai²³ metro la⁴teg⁴ Jerusalén. \v 14 Hein²i³ jeu³ tionh²i³ ti²tya²³i³ jau²³ la⁴jeg³⁴ la⁴conh⁴ i⁴a⁴leg³⁴ jon³. \v 15 I² jainh¹ a⁵sia³, ta¹la⁴ ti²tya²³i³ jau²³ ti²júanh⁴i³ húan⁴i³, con³ a⁴la³ a⁴tyie³⁴ Jesús hlonh²i³, ŋo³⁴i³ jian²³ a³hain⁴ ya¹ŋeng²³i³. \v 16 Jian³ ua²liah⁴a² ti²jen³i³ Jesús, i¹leuh² sa⁴cu²³i³. \v 17 Jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―¿Hain³ pi² jau²³ ti²tyah³ˉ³ tionh²ˉ³, tionh²ˉ³ jeu³ la³? ¿E⁴le³⁴ ti²chionh⁴ hoh⁴³ˉ³? \p \v 18 I² jon³ a⁴ŋangh³ jan³ a³hain⁴ tionh², a³sain³ Cleofas, a⁴juah⁴i³: \p ―¿O⁴ jan³ hnei³pa² li⁴ sa⁴ñih¹ˉ³ la⁴conh⁴ i⁴a⁴leg³⁴ Jerusalén tyie⁴ jo³⁴ ne³, quie¹ la⁴jang³⁴ a³ni²han² Jerusalén pa² ti²ñi³ i⁴a⁴leg³⁴? \p \v 19 I² jon³ a⁴ŋang⁴ hei⁴i³: \p ―¿Henh⁴ a⁴leg³⁴ ne⁵? \p I² jon³ a⁴juah⁴ a³hain⁴ tionh²: \p ―Quie¹ a⁴júan⁴i³ i²con²³ Jesús a³sian³ jeu³ Nazaret, a³ma²lang⁴³ jan³ a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹ jian³ a³ma²quian³ hlion⁴ ua³pei⁴ i⁴a⁴júan⁴i³ hlion⁴ ua³júah² jian³ jau²³ i⁴a⁴hleh⁴i³ i⁴teg³ tsei⁴³ Jon⁴dai¹ jian³ a⁴teg⁴ tsei⁴³ a³jeu³ liah⁴. \v 20 I² la⁴jang³⁴ m³chie³ tyein² tionh² ne⁵ jian³ si³ta¹ quian⁴ˉ¹, a⁴cúanh³i³ i⁴a⁴queih³i³ heih⁴³ i²con²³i³ i⁴jaun⁴, jon³ a⁴tion⁴i³ crau¹. \v 21 I² jnie³² ne⁵, ma²hain³² tsei⁴³ jnie³² i²con²³i³ i⁴hei⁴ pi²³i³ ma²lion⁴³ a³jeu³ Israel. I² jon³ ne⁵, ne³⁴ ma³hneng³ jm² liah⁴ma²a⁴leg³⁴ la⁴jeg³⁴ i⁴ne³. \v 22 Jian³ la⁴la³ a⁴júah⁴ jnie³² co⁴meih³ a³m⁴ jie³ jnie³², con³ma²ñei²i³ to³hlo³ i²ma²ra³hon³i³ to⁵hie³ ni²can³. \v 23 I² a⁵sia³ he³² Jesús a⁴chieh¹i³, jon³ jonh²i³ jian³ a⁴tyie⁴i³ jnie³² jau²³ liah⁴ a⁴jen³i³ on³⁴ ángel a³a⁴juah⁴ sian³ pi²³i³. \v 24 Ma²jon³ ua⁵han² co⁴meih³ a³jie³ jnie³² teg⁴ to³hlo³ jon³, jian³ a⁴je³⁴i³ la⁴jon³ la⁴conh⁴ jau²³ i⁴a⁴tya⁴ a³m⁴ hain⁴ tionh², jian³ a⁵sian⁴³ Jesús a⁴jen³i³ liah⁴. \p \v 25 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús i²con²³i³ tionh²: \p ―¡Ta² huah³ tyih³ˉ³ tionh²ˉ³! ¡Ta² úa⁴ teg³⁴ i⁴li⁴hainh⁴ˉ³ la⁴jeg³⁴ jau²³ i⁴a⁴sag⁴ a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹! \v 26 ¿O⁴ lainh⁴ˉ³ i⁴sa⁴ma²hniah³ can³⁴ A³ua⁵lion³² Chie³ hain⁴ ma²eu⁴³ la⁴jeg³⁴ i⁴ne³ naih⁵i² tyanh¹i³ ñi⁴jeu⁵ i⁴júanh⁴³i³? \p \v 27 Jian³ ma²jon³ ma⁴lie⁵i³ a⁴tya⁴i³ jau²³ la⁴jeg³⁴ Ma²jyi³ i²ra³sag² nei² quieh¹i³, la⁴teg⁴ ma²jyi³ i⁴a⁴sag⁴ M³se²³ jian³ i⁴a⁴sag⁴ la⁴jang³⁴ a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹. \p \v 28 I² jon³ a⁴tyie³⁴i³ jeu³ peih¹ jon³ i²ma²ŋah³i³; i² Jesús ne⁵, a⁴júan⁴i³ la⁴jan³ a³hein² jeu³ pi²³i³. \v 29 I² a³hain⁴ tionh² ne⁵, a⁴júan⁴i³ ton³²nie⁴³ i⁴jian³⁴i³, a⁴sagh⁴³i³: \p ―Jian² hnei³ jie³ jnie³², quie¹ ma³a⁴hlo⁴pa² tieh²la³, quie¹ ma³o¹nai⁴³pa². \p I² Jesús ne⁵, a⁴hei³⁴i³ jauh³² i⁴jian³⁴i³ jian²³ a³hain⁴ tionh². \v 30 I² con³ma²tionh²i³ tionh² mesa i⁴queuh⁴³i³ a²hei⁴³, jon³ a⁴tang⁴ Se³ño²³ a²hei⁴³ñih¹, a⁴ma⁴cúah¹i³, jian³ a⁴jeun³⁴i³, jon³ a⁴cúah³i³ a³hain⁴ tionh². \v 31 I² con³ma²a⁴leg³⁴ jon³, jon³ a⁴leg³⁴ la⁴con³ a⁴hoh³ m⁴nei²i³, ra⁵cm²³i³ Jesús; i² Jesús ne⁵, so⁵lei³ ta⁵ŋo³⁴i³ ta⁵nei² a³hain⁴ tionh². \v 32 Ma²jon³ a⁴júanh⁴i³ húan⁴i³ tionh², a⁴juah⁴i³: \p ―¿O⁴ sa¹ chie⁴³ si³hyonh³ m⁴tyi⁴ quian⁴ˉ¹ a⁴leg³⁴, con³ma²ya¹hleh⁴³i³ jnia¹ jau²³ quieh¹ Jon⁴dai¹ ho³²jeu³, jian³ ma²ya¹he²³i³ la⁴jeg³⁴ i⁴ra³sag² Ma²jyi³? \p \v 33 I² liah⁴ma²jon³ ra⁴hang³²i³ tionh², ŋo³⁴i³ liah⁴ ta⁵ Jerusalén; i² con³ma²a⁴tyanh³i³, jon³ a⁴jen³i³ quia⁵con³ a³hain⁴ ti²ŋangh³ jian³ la⁴jang³⁴ a³tionh² jian²³i³ liah⁴, \v 34 a³ti²tya²³ jau²³, juah⁴i³: \p ―Jeh³², i⁴chie⁴³ ma³a⁴hyon²³ Se³ño²³ quian⁴ˉ¹, quie¹ ma³ma⁴jnia³²i³ i²con²³ Si²úan¹. \p \v 35 I² jon³ liah⁴ a⁴tya⁴ li⁵uan⁴ hain⁴ jau²³ la⁴jeg³⁴ i⁴a⁴leg³⁴ la⁴conh⁴ a⁴leg³⁴ ho³²jeu³, jian³ hain³liah⁴ ra⁵cm²³i³ Se³ño²³, con³ma²a⁴jeun³⁴i³ a²hei⁴³ñih¹. \s1 Ma⁴jnia³² Jesús i²con²³ chie³ quian¹ \r (Mt. 28.16‑20; Mr. 16.14‑18; Jn. 20.19‑23) \p \v 36 Jian³ ta¹la⁴ ma²ti²tya²³i³ la⁴jeg³⁴ jau²³ jon³, con³ a⁴la³ ma⁴jnia³² Jesús, a⁴no³i³ to⁵chieh³² jen²i³ tionh², a⁴juah⁴i³: \p ―Ua²tionh²ˉ³ hyon³ hoh⁴³ˉ³. \p \v 37 I² hei⁴i³ tionh² ne⁵, ta² yi⁴hang³²i³, coh⁴³i³, quie¹ lain⁴i³ ti²je²³i³ tyi⁴cuh⁴ quieh¹ a³jaun². \v 38 I² a⁴juah⁴ hei⁴i³ ne⁵: \p ―¿E⁴le³⁴ ti²canh⁴³ˉ³ tionh²ˉ³, jian³ i⁴ti²júanh³ˉ³ co³hei²tsei³ ne³? \v 39 Je¹ hnei³ si¹cúa³⁴ˉ⁴ jian³ si¹tag³⁴ˉ⁴, jnia⁴pa² la³ la⁴conh⁴ lang⁴³ˉ⁴. Sianh³ hnei³ he³⁴ˉ⁴, je¹ hnei³; quie¹ i¹con³ m⁴tyi⁴ quieh¹ a³jaun² a⁵sia³ he³² quian³, jian³ a⁵sia³ hein² a²úan²³ liah⁴ liah⁴i² jeh⁴ˉ³ liah⁴ lang⁴³ˉ⁴. \p \v 40 I² con³ma²a⁴hleh⁴i³ jau²³ jon³, jon³ a⁴he⁴i³ si¹cúa³ jian³ si¹tag³²i³ liah⁴. \v 41 I² hei⁴i³ tionh² ne⁵, sa⁴ma³ta⁴sagh³² pi¹ tsei⁴³i³ o³re³ jian³ ta² si³hyonh³i³ tionh², i⁴co³ jainh⁴³i³, jon³ a⁴sag⁴³ Jesús quieh¹i³ tionh²: \p ―¿Sa¹ sia³ i⁴li⁴quih² i²la³? \p \v 42 Ma²jon³ a⁴cúah³i³ ca³leuh² i⁴quieh¹ jon⁴³júa³² i⁴cu²³ nei² jyi³ jian³ ca³leuh² cm⁴³ i⁴tieh³² o¹jm³ro⁴. \v 43 I² hei⁴i³ ne⁵, a⁴sanh³i³, a⁴queuh³i³ ta⁵nei² a³hain⁴ tionh². \v 44 Ma²jon³ a⁴juah⁴i³: \p ―I⁴la³pa² jau²³ a⁴jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³ liah⁴ ma²hein³²ˉ⁴ jenh²ˉ³ i⁴ton³²nie⁴³ hniah³ li⁴tei⁴³ la⁴jeg³⁴ i⁴ra³hleh² nei² quien⁴ˉ⁴ nei² ma²jyi³ quieh¹ lai²³ i⁴a⁴sag⁴ M³se²³, jian³ ma²jyi³ i⁴a⁴sag⁴ la⁴jang³⁴ a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹ jian³ ma²jyi³ salmo liah⁴. \p \v 45 I² ma²jon³ a²ma⁴ a⁴júan⁴ Jesús i⁴a⁴quienh³ tyi²i³ ra³jia⁵, canh⁴a² li⁴ŋang⁴i³ la⁴jeg³⁴ i⁴ti²sag², \v 46 jian³ a⁴sagh⁴³i³ tionh² liah⁴: \p ―La⁴ne³ ra³sag² jian³ la⁴ne³ ra⁵hniah³ i⁴can³⁴ A³ua⁵lion³² Chie³ hain⁴ ma²eu⁴³, i⁴jaun⁴i³, jian³ i⁴hniah³ hyon⁴³i³ jen² a³jaun² tei⁴³i² ma³a⁴teg⁴ hneng³ jm²; \v 47 jian³ i⁴hniah³ si⁵hleh² i⁴con⁴juah⁴ hei⁴i³ hniah³ sag³⁴ chie³ co³hei²tsei³ quieh¹ a³tionh² la⁴jeg³⁴ nación, canh⁴a² li⁴hain³⁴ Jon⁴dai¹ chie³² quieh¹i³, i⁴li⁴lie⁵ teg⁴ Jerusalén la³. \v 48 Jian³ hnei³pa² tionh²ˉ³ langh⁴³ a³a⁴teg⁴ nei² la⁴jeg³⁴ i⁴la³. \v 49 Jian³ ma²jon³ sain¹ˉ⁴ M⁴tyi⁴ quieh¹ Neih³ˉ⁴ i²conh²ˉ³ tionh²ˉ³ liah⁴ ma²a⁴juah⁴i³; i² jon³ ne⁵, ua²tionh²ˉ³ tionh²ˉ³ ñeih³² Jerusalén la³ la⁴conh⁴i² a⁴hyeih²ˉ³ ua³pei⁴ jia²³ ñi⁴jeu⁵. \s1 Ŋah³ Jesús ñi⁴jeu⁵ \r (Mr. 16.19‑20) \p \v 50 Jon³ a⁴húan⁴³ Jesús la⁴jang³⁴ a³hain⁴, te¹i³ la⁴teg⁴ jeu³ Betania, ma²jon³ a⁴sie⁴ Jesús si¹cúa³, a⁴ma⁴cúanh¹i³. \v 51 Jian³ ta¹la⁴ ma⁴cúanh¹i³, jon³ ua⁵hag⁴³i³ jen²i³ tionh², a⁴son⁴i³ ta⁵yeih³², ŋah³i³ ta⁵ñi⁴jeu⁵. \v 52 I² hei⁴i³ tionh², con³ma²ma⁴con⁴³i³ Se³ño²³, jon³ a⁵han²i³ liah⁴ Jerusalén i⁴eu⁴³ si³hyonh³i³. \v 53 Jian³ la⁴jeg³⁴ jm² ŋangh³i³ cuah³júah² júan³i³ júanh⁴³ Jon⁴dai¹ jian³ cúa²³i³ ti²hmah³² liah⁴. La⁴ne³pa².