\id JHN \h SAN JUAN \toc1 JAU²³ TSEI²³ I⁴A⁴SAG⁴ JUAN²³ \toc2 SAN JUAN \toc3 Jn. \mt1 JAU²³ TSEI²³ I⁴A⁴SAG⁴ JUAN²³ \c 1 \s1 A³hain⁴ a³lang⁴³ Jau²³ quieh¹ Jon⁴dai¹ a⁴lang³⁴ chie³ \p \v 1 Liah⁴ma²ra⁴lie⁵ m⁵cu³ ma³sian³pa² a³hain⁴ a³lang⁴³ Jau²³, jian³ a³lang⁴³ Jau²³ hain⁴ ma³sian³ jian²³ Jon⁴dai¹ Jmai³, jian³ lang⁴³i³ Jon⁴dai¹ liah⁴. \v 2 Jian³ liah⁴ma²ra⁴lie⁵ ma³sian³ pi²³i³ jian²³ Jon⁴dai¹. \v 3 A⁴júan⁴ Jon⁴dai¹ la⁴jeg³⁴ i⁴sia³ con⁴juah⁴ a³hain⁴; i¹con³ a⁵sia³ i⁴ma²sia³ juah⁴ sa⁴ma²a⁴júan⁴i³ con⁴juah⁴ a³hain⁴. \v 4 Hei⁴i³ quian³ m⁵cu³ quieh¹ chie³, jian³ m⁵cu³ jon³ leg⁴³ joh¹ quieh¹ la⁴jang³⁴ chie³. \v 5 Joh¹ jon³ jnia⁵ i²tionh² chie³ i²naih³; i² i²naih³ jon³ sa⁴cagh¹ jm² i⁴ai³⁴ joh¹. \p \v 6 Jian³ ma²sian³ jan³ a³ñih³ a³sain³ Juan²³ a³a⁴sain⁴ Jon⁴dai¹. \v 7 Cuan³⁴ a³hain⁴ i⁴ua⁵hleh³i³ jau²³ nei² quieh¹ a³lang⁴³ joh¹, canh⁴a² li⁴hain⁴ la⁴jang³⁴ chie³ con⁴juah⁴ jau²³ i⁴hleh²i³ nei² quieh¹ a³hain⁴. \v 8 I² Juan²³ hain⁴, a⁵sia³ joh¹ lang⁴³i³, quie¹ lang⁴³i³ jan³ a³ua⁵hleh³ nei² quieh¹ a³lang⁴³ joh¹pa². \v 9 Jian³ a³lang⁴³ joh¹ i⁴chie⁴³ hain⁴ cuan³⁴i³ m⁵cu³ la³ ua⁵hoh¹i³ m⁴nei² la⁴jang³⁴ chie³. \p \v 10 Jian³ cuan³⁴i³ m⁵cu³ la³, i² la⁴jang³⁴ a³tionh² nei² m⁵cu³ la³, sa⁴ra⁵cu²³ quieh¹i³, ua²liah⁴a² a⁴júan⁴ Jon⁴dai¹ Jmai³ m⁵cu³ la³ con⁴juah⁴ hei⁴i³. \v 11 Cuan³⁴i³ m⁵cu³ quieh¹i³, i² a³co²³i³ ne⁵, sa⁴a⁴hyei⁴³i³. \v 12 I² la⁴jang³⁴ a³hain⁴ a³a⁴hyei⁴³ quieh¹i³, a³ra⁵hain⁴ i²con²³i³, a⁴cúa⁴i³ heih⁴³ i⁴lain⁴i³ si³jon⁴³ Jon⁴dai¹. \v 13 A⁵sia³ lang⁴³i³ liah⁴i² lang⁴³ si³jon⁴³ chie³ a³li⁴sian³ con⁴juah⁴ jeun³ quieh¹ chie³, jian³ o⁴ con⁴juah⁴ si³hyonh³ jan³ chie³; a⁵sia³, quie¹ ra⁵sian³i³ con⁴juah⁴ Jon⁴dai¹. \p \v 14 Jian³ a³hain⁴ a³lang⁴³ Jau²³ hain⁴ a⁴lang³⁴ chie³, jian³ a⁴cua⁴i³ jen² jnia¹; jian³ a⁴niah¹ jnie³² conh⁴ tei⁴³ i⁴júanh⁴³i³, i⁴júanh⁴³i³ i⁴lang⁴³ A³jon⁴³ Jon⁴dai¹ a³jan³ hain⁴, a³eu⁴³ tsei³⁴ tsei⁴³ jian³ a³a⁴hleh⁴ jmah³ jau²³ ni²tei⁴³. \v 15 Jian³ Juan²³ liah⁴ a⁴hleh⁴i³ nei² quieh¹ a³hain⁴, a⁴juah⁴i³: \p ―A³ne³pa² hain⁴ a⁴hleh³ˉ⁴ nei² quieh¹ con³ma²a⁴juah³ˉ⁴, a³hain⁴ a³jia²³ coh⁵cah³ˉ⁴ ne³, a³júanh⁴³ a⁵hei⁴³i² lia⁴ jnia⁴, quie¹ ma³sian³i³ naih⁵i² li⁴sian³⁴ jnia⁴. \p \v 16 Ta² hlion⁴ i⁴tsei³⁴ sia³ quieh¹ a³hain⁴ i⁴a⁴hyan³⁴ˉ¹ la⁴jag³⁴ˉ¹, quie¹ eu⁴³ hlion⁴ tsei³⁴ tsei⁴³i³ i⁴ni²sion⁴. \v 17 Jian³ lai²³ jon³ ja³⁴ con⁴juah⁴ M³se²³; i² i⁴tsei³⁴ tsei⁴³ Jon⁴dai¹ i²con²³ chie³ jian³ jau²³ ni²tei⁴³, jñeih² con⁴juah⁴ Jesucristo. \v 18 Jian³ i¹jan³ a⁵sian⁴³ a³ma³a⁴jen³ Jon⁴dai¹ Jmai³; jan³ A³jon⁴³ hain⁴ pi²³i³ a⁴he⁴ jnia¹ hain³liah⁴ lang⁴³ Jon⁴dai¹ Jmai³, quie¹ cua⁴³i³ hlonh² Jmai³i³. \s1 A⁴hleh⁴ Juan³ Tei³² nei² quieh¹ Jesucristo \r (Mt. 3.11‑12; Mr. 1.7‑8; Lc. 3.15‑17) \p \v 19 I⁴la³pa² jau²³ i⁴a⁴juah⁴ Juan²³, con³ma²a⁴sain⁴ judío a³tionh² je¹jeu³ Jerusalén m³chie³ jian³ chie³ levita i⁴ni²ŋangh²i³ Juan²³ hain³ hei⁴i³. \v 20 I² jon³ a⁴hleh⁴ Juan²³ ra³jia⁵, a⁴juah⁴i³: \p ―A⁵hei⁴³ jnia⁴ A³ya⁴lion³² Chie³ hain⁴. \p \v 21 Conh⁴liah⁴ a⁴ŋang⁴i³ tionh² liah⁴ i⁴seg³⁴: \p ―I² jon³ ne⁵, ¿o⁴ hnei³ I³lie²³ a³sain² hain⁴? \p I² a⁴juah⁴ Juan²³ ne⁵: \p ―A⁵hei⁴³ jnia⁴. \p Conh⁴liah⁴ a⁴ŋang⁴i³ i²con³: \p ―I² ne³ ne⁵, ¿o⁴ hnei³ jan³ a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹ a³ma²jia²³? \p Jian³ a⁴juah⁴i³ liah⁴: \p ―A⁵sia³. \p \v 22 I² jon³ a⁴juah⁴ a³hain⁴ tionh²: \p ―¿Hain³ chianh² hnei³ juah⁴ne³ la⁴jon³? Quie¹ hniah³ si²con²³ jnie³² jau²³ i²con²³ a³a⁴sai⁴ jnie³². ¿Sa¹ li⁴jeuh³²ˉ³ jnie³² hain³ chianh² hnei³? \p \v 23 I² jon³ a⁴juah⁴ Juan²³ liah⁴: \p ―Lang⁴³ jnia⁴ jan³ a³hleh² tia⁴ con³ i²a⁵sian⁴³ a³sian³, i⁴juah⁴i³: “Nia¹ hnei³ con³ jeu³ chie⁴³ quieh¹ Se³ño²³ tionh²ˉ³” ―la⁴jon³ liah⁴i² a⁴hleh⁴ Isaías, a³sain² hain⁴. \p \v 24 Jian³ a³ni²han² a³ni²ŋangh² Juan²³ hain⁴, a³sain² quian¹ chie³ fariseo pa²; \v 25 jian³ a⁴ŋang⁴i³ tionh², a⁴sagh⁴³i³: \p ―¿I² e⁴le³⁴ jm³ sionh⁵ˉ³ chie³ ne⁵, juah⁴ a⁵hei⁴³ hnei³ A³ya⁴lion³² Chie³ hain⁴, juah⁴ a⁵hei⁴³ I³lie²³, jian³ juah⁴ a⁵hei⁴³ i²jan³ a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹? \p \v 26 I² jon³ a⁴ŋangh³ Juan²³, a⁴juah⁴i³: \p ―Jnia⁴ sion⁵ chie³ jm³ jeu³ o¹jm³; i² sian³ jan³ jenh²ˉ³ tionh²ˉ³, a³hain⁴ a³sa⁴cmh⁴³ˉ³. \v 27 Jian³ jia²³ a³hain⁴ coh⁵cah³ˉ⁴ ne³, jian³ júanh⁴³i³ a⁵hei⁴³i² lia⁴ jnia⁴, jian³ sa⁴haih¹ li⁴saih²ˉ⁵ a²lo³ tsei²³ tag³²i³ i⁴tyi¹ˉ⁴. \p \v 28 A⁴leg³⁴ la⁴jeg³⁴ i⁴ne³ jeu³ i²sain³ Betábara, nie⁴³ jo³² ta⁵hŋoh³ jm³ Jordán, ta⁵jia²³ hyie³, i²jon³ i²ma²si²sion⁴³ Juan²³ chie³ jm³. \s1 A⁵a³siah³ quian¹ Jon⁴dai¹ lang⁴³ Jesús \p \v 29 I² con³ma²a⁴jnia³⁴ jon³, jon³ a⁴je³⁴ Juan²³, a⁴jen³i³ Jesús a³ja²³ hlonh²i³, a⁴juah⁴i³: \p ―Jeh³², a³ne³pa² A⁵a³siah³ quian¹ Jon⁴dai¹ a³qui²³ chie³² quieh¹ m⁵cu³. \v 30 Nei² quieh¹ a³ne³pa² a⁴hleh³ˉ⁴ con³ma²a⁴juah³ˉ⁴ i⁴ja³⁴ jan³ coh⁵cah³ˉ⁴ ne³, jian³ júanh⁴³i³ a⁵hei⁴³i² lia⁴ jnia⁴, quie¹ sian³i³ naih⁵i² li⁴sian³⁴ˉ⁴. \v 31 Jian³ sa⁴ma²cm⁴³ˉ⁴ hain³ hei⁴i³; i⁴jon³pa² a⁴nia³⁴ˉ⁴ ni³sion⁵ˉ⁵ chie³ jm³ jeu³ o¹jm³, canh⁴a² li⁴cu²³ a³jeu³ Israel quieh¹i³. \p \v 32 Jian³ a⁴hleh⁴ Juan²³ liah⁴, a⁴juah⁴i³: \p ―A⁴je³⁴ jnia⁴ M⁴tyi⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹ a³ja²³ ñi⁴jeu⁵ a³jnia⁴ liah⁴i² jnia⁴ a⁵ta³cuah³, a⁴jian⁴i³ la⁴teg⁴ i²con²³ a³hain⁴. \v 33 I² jnia⁴ ne⁵, sa⁴ma²cm⁴³ˉ⁴ hain³ hei⁴i³; i² a³hain⁴ a³a⁴sai⁴ jnia⁴ i⁴ua⁴sion⁵ˉ⁵ chie³ jm³ jeu³ o¹jm³ a⁴sag⁴³i³ jnia⁴, a⁴juah⁴i³: “La⁴teg⁴i² a⁴jeh¹ˉ³ M⁴tyi⁴ quien⁴ˉ⁴ i⁴jia²³ ñi⁴jeu⁵ cua⁴ la⁴teg⁴ i²con²³ jan³ chie³, hei⁴ pi²³i³ hain⁴ júan³⁴ i⁴hyei³⁴ chie³ M⁴tyi⁴ quien⁴ˉ⁴”, a⁴juah⁴i³. \v 34 Jian³ ma³a⁴je³⁴ˉ⁴ la⁴jeg³⁴ i⁴jon³, jian³ hleh³ˉ⁴ liah⁴ i⁴chie⁴³ lang⁴³ a³hain⁴ A³jon⁴³ Jon⁴dai¹. \s1 A³la³pa² chie³ quian¹ Jesús a⁴quianh⁴³i³ co⁴ra⁴lie⁵ \p \v 35 Jian³ con³ma²a⁴jnia³⁴ jon³, conh⁴liah⁴ i⁴seg³⁴ si²sainh⁴³ Juan²³ jian²³ on³⁴ chie³ quian¹. \v 36 I² con³ma²a⁴jen³i³ Jesús si²ŋeng²³ i²jon³, jon³ a⁴juah⁴i³: \p ―Jeh³², a³ne³pa² A⁵a³siah³ quian¹ Jon⁴dai¹. \p \v 37 I² con³ma²a⁴nau⁴ li⁵uan⁴ chie³ quian¹ Juan²³ hain⁴ i⁴a⁴juah⁴i³, jon³ ua⁵han²i³ coh⁵cah³² Jesús. \v 38 I² jon³ a⁴jainh³ Jesús nei², a⁴jen³i³ a³hain⁴ a⁵han² coh⁵cah³²i³, jon³ a⁴sagh⁴³i³: \p ―¿Henh⁴ hnoh⁴ˉ³ tionh²ˉ³? \p I² jon³ a⁴juah⁴i³ tionh²: \p ―Hnei³ A²teg²³, ¿jainh¹ ñih⁴ hnei³? \p \v 39 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Nia³, ni³je¹ hnei³. \p Jon³ ua⁵han²i³ ua⁵je⁴i³ jainh¹ cua⁴³i³, i² jon³ a⁴jian⁴i³ tionh² jian²³ Jesús jm² jon³, quie¹ ma³a⁴teg⁴ la⁴conh⁴ ni¹quin⁴ ta⁵hlo⁴. \p \v 40 Jian³ jan³ la⁴conh⁴ li⁵uan⁴ hain⁴, a³sain³ Dre¹, a³reunh¹ Si²úan¹ Pe³², a⁴si⁴tyein⁵i³ coh⁵cah³² Jesús, con³ma²a⁴nau⁴i³ jau²³ quieh¹ Juan²³. \v 41 Jian³ co⁴ra⁴lie⁵ ñeih³² ua⁵hniah³i³ Si²úan¹ reunh¹, jian³ a⁴sagh⁴³i³: \p ―Ma³a⁴chianh³² jnie³² a³hain⁴ a³lang⁴³ Mesías ―i⁴hnie³⁴ ra³juah⁴ A³ua⁵lion³² Chie³ hain⁴. \p \v 42 Ma²jon³ ua⁵jan³i³ la⁴teg⁴ i²con²³ Jesús, i² con³ma²a⁴je³ Jesús quieh¹i³, jon³ a⁴sagh⁴³i³: \p ―Hnei³ sainh³ˉ³ Si²úan¹, a³jon⁴³ Jonás, jian³ te³⁴i³ hnei³ Cefas ―i⁴hnie³⁴ ra³juah⁴, Pe³². \s1 A⁴teh³ Jesús Lei³² jian²³ Natanael \p \v 43 I² con³ma²a⁴jnia³⁴ jon³, jon³ ra⁵hnie³⁴ Jesús chie³⁴i³ húa³⁴ Galilea, i² jon³ a⁴jen³i³ Lei³², jian³ a⁴sagh⁴³i³: \p ―Nia³ coh⁵cah³ˉ⁴. \p \v 44 Jian³ Lei³² la³ a³sian³ je¹jeu³ Betsaida, jeu³ i²sian³ Dre¹ jian²³ Pe³². \v 45 I² Lei³² ŋo³⁴i³ ua⁵hniah³i³ Natanael, jian³ a⁴sagh⁴³i³: \p ―Ma³a⁴chianh³² jnie³² a³hain⁴ a³a⁴sag⁴ M³se²³ nei² quieh¹ nei² ma²jyi³ quieh¹ lai²³, jian³ la⁴jang³⁴ a³sain² liah⁴. Jesús a³sian³ jeu³ Nazaret hain⁴, a³jon⁴³ Se¹. \p \v 46 I² jon³ a⁴juah⁴ Natanael: \p ―¿Liah⁴ cúan²³ li⁴hyon⁴³ jan³ chie³ tsein²³ jeu³ Nazaret, lainh⁴ˉ³? \p I² jon³ a⁴juah⁴ Lei³²: \p ―Nia³, ni³je¹ hnei³. \p \v 47 I² jon³ a⁴je³⁴ Jesús i⁴ja³⁴ Natanael i²con²³i³, jon³ a⁴juah⁴i³ nei² quieh¹i³: \p ―Jeh³², a³ne³pa² jan³ chie³ Israel i⁴chie⁴³, a⁵sia³ ma³co³i³. \p \v 48 I² jon³ a⁴ŋang⁴ Natanael i²con²³ Jesús: \p ―¿Liah⁴ cúan²³ cuh⁴³ˉ³ jnia⁴ ne⁵? \p I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús, a⁴juah⁴i³: \p ―Naih⁵i² a⁴te⁴ hnei³ Lei³², a⁴jen³²ˉ⁴ hnei³ yi⁴ñih⁴ˉ³ jmh¹ a²hma³ m⁴jyi³. \p \v 49 I² jon³ a⁴ŋangh³ Natanael hain⁴, a⁴juah⁴i³: \p ―A²teg²³, hnei³ langh⁴³ A³jon⁴³ Jon⁴dai¹; jian³ hnei³ langh⁴³ Re¹ quian¹ a³jeu³ Israel liah⁴. \p \v 50 I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús, a⁴juah⁴i³: \p ―¿O⁴ ra⁵hainh⁴ˉ³ quie¹ a⁴jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ i⁴a⁴jen³²ˉ⁴ hnei³ ma²yi⁴ñih⁴ˉ³ jmh¹ a²hma³ m⁴jyi³ jon³, lainh⁴ˉ³? I² ne⁵pi¹ jeh²ˉ³ i⁴tyein² júah³ la⁴conh⁴a² i⁴ne³. \p \v 51 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Quie¹ i⁴chie⁴³pa² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, tieh²la³ jian³ ta⁵i²chie³²ˉ¹ la³, jeh²ˉ³ si¹ja⁵ ñi⁴jeu⁵ jian³ jenh³²ˉ³ ángel quian¹ Jon⁴dai¹ a³ti²eu²³ jian³ a³ti²jyon²³ i²con²³ A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴. \c 2 \s1 A⁴sanh⁴ chie³ jeu³ Caná i²tei⁴³ húa³⁴ Galilea \p \v 1 Liah⁴ma²hneng³ jm² jon³, jon³ a⁴júan⁴i³ jm² i⁴sanh⁴ jeu³ Caná i²tei⁴³ húa³⁴ Galilea. Jian³ sie²³ Jesús liah⁴ hein² jon³, \v 2 jian³ ra⁵ten² Jesús liah⁴ jian²³ chie³ quian¹ i²sanh⁴ chie³ jon³. \v 3 I² con³ma²a⁴chia³⁴ o¹bein², jon³ a⁴juah⁴ sie²³ Jesús: \p ―A⁵sie⁴³ o¹bein² ma⁵sia³. \p \v 4 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Hnei³ a³m⁴, ¿e⁴le³⁴ jau²³ ne³ jeuh⁵ˉ³ jnia⁴? A⁵sia³ ma³a⁴tyie³⁴ jm² i⁴júan³²ˉ⁴ ta¹ quien⁴. \p \v 5 I² jon³ a⁴juah⁴ sie²³i³ i²con²³ a³ti²tyieh⁵ hain⁴: \p ―Ma⁴tei³² hnei³ la⁴jeg³⁴ i⁴juah⁴i³. \p \v 6 Jian³ tieh³² i²jon³ jñei⁴ a²tsai³² cah² i⁴leg⁴³ a²caun² i⁴ro³i³ o¹jm³ i⁴raunh⁵ judío si¹cúa³ i⁴tang²³i³, canh⁴a² so⁴heinh⁵i³. Jian³ conh⁴ con³ a²tsai³² cah² haih¹ la⁴conh⁴ to⁴lo⁵quia⁴ jian³ o⁴ to⁴lo⁵quia⁴ ni²tsei¹ quie⁴ litro. \v 7 Jon³ a⁴juah⁴ Jesús, a⁴sagh⁴³i³ a³ti²tyieh⁵ hain⁴: \p ―Ma⁴canh² hnei³ o¹jm³ la⁴jeg³⁴ a²tsai³² ne³. \p Jon³ ma⁴canh³i³ la⁴teg⁴ ho³². \v 8 Conh⁴liah⁴ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Ne³⁴ ne⁵, húa² hnei³, ua⁴cúah³² hnei³ a³sianh³ jm². \p Jon³ ni²can³i³. \v 9 I² a³sianh³ jm² hain⁴, a⁴con²³i³ jau²chie⁴³ o¹jm³ jon³ i⁴a⁴lag³⁴ o¹bein² i⁴sa⁴ñi³i³ jainh¹ ja³⁴; i² jmah³ a³ti²tyieh⁵ hain⁴pa² ñi³, quie¹ hei⁴ pi²³i³ a⁴húa⁴ o¹jm³. I² jon³ a⁴te⁴ a³sianh³ jm² hain⁴, a⁴teh³i³ a³sanh⁴, \v 10 a⁴sagh⁴³i³: \p ―La⁴jang³⁴ chie³ tang²³ tionh² tyieh⁵ o¹bein² tsei³⁴ ñeih³², i² la⁴teg⁴i² ma³a⁴hangh³ la⁴jang³⁴ a³ten² hlion⁴, jon³ a²ma⁴ tyieh⁵i³ o¹bein² si¹jeu⁴. I² hnei³ ne⁵, a⁴hmah²ˉ³ o¹bein² i⁴tsei³⁴ jon³ la⁴teg⁴ tieh²la³. \p \v 11 I⁴la³pa² co⁴ra⁴lie⁵ ua³júah² i⁴a⁴júan⁴ Jesús jeu³ Caná nie⁴³ húa³⁴ Galilea, i² la⁴ne³ ma⁴jnia³i³ i⁴júanh⁴³i³, jian³ ra⁵hain⁴ chie³ quian¹i³ i²con²³i³ liah⁴. \p \v 12 I² con³ma²a⁴leg³⁴ jon³, jon³ ŋo³⁴i³ ta⁵jeu³ Capernaum jian²³i³ sie²³ jian³ si³reunh¹i³ jian³ chie³ quian¹i³ liah⁴. I² jon³ a⁴jian⁴i³ tionh² co⁴meih³ jm². \s1 Ma⁴tsei³⁴ Jesús cuah³júah² \r (Mt. 21.12‑13; Mr. 11.15‑18; Lc. 19.45‑46) \p \v 13 I² con³ma²ma³hloh³², jm² quieh¹ judío tionh², jm² i⁴a⁴lon⁴ jmai³sie²³i³ húa³⁴ Egipto, jon³ ŋo³⁴ Jesús je¹jeu³ Jerusalén. \v 14 I² con³ma²a⁴hei³⁴i³ cuah³júah², jon³ a⁴jen³i³ a³ti²hnang⁴³ a²cua³²jeu²³, jian³ a⁵a³siah³, jian³ a⁵ta³cuah³, jian³ a⁴jen³i³ a³sag²³ o¹cau³² ti²tionh² i²jon³. \v 15 I² jon³ a⁴júan⁴ Jesús con³ i⁴po³⁴i³ i⁴leg⁴³ a²hnai³², a⁴húan⁴³i³ la⁴jang³⁴ a³hain⁴ cuah³júah² jon³, liah⁴ma³jian²³ a⁵a³siah³ quian¹ jian³ a²cua³²jeu²³ ne³, jian³ a⁴jyih³i³ o¹cau³² quieh¹ a³sag²³, jian³ a⁴quegh³i³ a²me²sa³ quieh¹i³ tionh². \v 16 I² jon³ a⁴sagh⁴³i³ a³ti²hnang⁴³ a⁵ta³cuah³ hain⁴: \p ―¡Qui⁴³ hnei³ la⁴jeg³⁴ i⁴ne³ jauh³² la³! ¡Sa⁴júanh²ˉ³ jauh³² quieh¹ Neih³ˉ⁴ i⁴leg⁴³ jauh³² hmah¹! \p \v 17 I² jon³ a⁴tyon²³ tsei⁴³ la⁴jang³⁴ chie³ quian¹i³ i⁴ra³sag² Ma²jyi³: “Ta² tyei⁴³ jnia⁴ nei² quieh¹ jauh³² quianh³ˉ³.” \p \v 18 I² jon³ a⁴ŋang⁴ judío tionh², a⁴juah⁴i³: \p ―¿Henh⁴ ua³júah² li⁴júanh²ˉ³ ta⁵nei² jnie³² i⁴ra³he²³ i⁴chie⁴³ quianh²ˉ³ heih⁴³ i⁴júanh³ˉ³ la⁴ne³? \p \v 19 I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús, a⁴juah⁴i³: \p ―Jeun³² hnei³ con³ cuah³ la³ tionh²ˉ³, jon³ júanh³²ˉ⁴ liah⁴ ta¹la⁴ hneng³ jm². \p \v 20 I² jon³ a⁴juah⁴ chie³ judío hain⁴ tionh²: \p ―Ta¹la⁴ to⁴lo⁵jñei⁴ ñi³ a⁴teg⁴ a⁴júan⁴i³ cuah³júah² la³. ¿I² liah⁴ cúan²³ tianh³²ˉ³ júanh³²ˉ³ ta¹la⁴ hneng³ jm² ne⁵? \p \v 21 I² Jesús ne⁵, a⁴hleh⁴i³ nei² quieh¹ cuah³ i⁴leg⁴³ he³² pi²³i³. \v 22 I⁴jon³da³, con³ma²a⁴hyon²³ Jesús jen² a³jaun², jon³ a⁴tyon²³ tsei⁴³ chie³ quian¹i³ jau²³ jon³ i⁴ma²a⁴juah⁴i³ liah⁴ma²jia⁴³, jian³ ra⁵hain⁴i³ jau²³ i⁴ra³sag² Ma²jyi³ nei² quieh¹i³ jian³ jau²³ i⁴a⁴hleh⁴ Jesús liah⁴. \s1 Ñi³ Jesús liah⁴ lang⁴³ la⁴jang³⁴ \p \v 23 I² con³ma²hein² Jesús Jerusalén jm² i⁴a⁴lon⁴ a³jeu³ Israel húa³⁴ Egipto jon³, ta² jeun⁴³ chie³ ra⁵hain⁴ i²con²³i³, con³ma²a⁴je³⁴i³ la⁴jeg³⁴ ua³júah² i⁴júan³i³. \v 24 I² Jesús ne⁵, sa⁴a⁴hang⁴i³ tsei⁴³ i²con²³ la⁴jang³⁴ a³hain⁴ tionh², quie¹ ñi³i³ liah⁴ lang⁴³ la⁴jang³⁴ chie³. \v 25 Jian³ sa⁴hniah³ juah⁴ sian³ a³juah⁴ liah⁴ lang⁴³ chie³ i²con²³i³, quie¹ hei⁴ pi²³i³ ñi³ co³hei²tsei³ quieh¹ con⁴jan³ chie³. \c 3 \s1 Jesús jian³ Nicodemo \p \v 1 Jian³ ma²sian³ jan³ chie³ fariseo a³sain³ Nicodemo a³lang⁴³ jan³ a³tyein² jen² la⁴jang³⁴ judío. \v 2 I² jon³ a⁴tyie³⁴ a³ne³ i²con²³ Jesús con³ to⁵hlo³⁴, jian³ a⁴sagh⁴³i³: \p ―Hnei³ A²teg²³, nia² jnie³² i⁴a⁴sai⁴ hnei³ Jon⁴dai¹ i⁴ni³heh³²ˉ³ jnie³², quie¹ i¹jan³ sa⁴tieh¹ júan³⁴ ua³júah² liah⁴ júanh³ˉ³ ne³, a¹juah⁴ne³ sa⁴jian²³i³ Jon⁴dai¹. \p \v 3 I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús, a⁴juah⁴i³: \p ―I⁴chie⁴³pa² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³, a³hain⁴ a³sa⁴li⁴sian³ i²conh⁴ i⁴seg³⁴, sa⁴li⁴si⁵hei⁴i³ naih⁵ heih⁴³ hm³⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹. \p \v 4 I² jon³ a⁴juah⁴ Nicodemo: \p ―¿Liah⁴a² cúan²³ li⁴sian³ jan³ a³ma³don⁵ liah⁴ i⁴seg³⁴? ¿O⁴ lei⁴ li⁴chianh³a² chie³ naih⁵ hein² sie²³i³ jian³ i⁴li⁴sian³i³ i²conh⁴? \p \v 5 I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús: \p ―I⁴chie⁴³pa² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³, a¹juah⁴ hain³ sa⁴li⁴sian³ con⁴juah⁴ o¹jm³ jian³ con⁴juah⁴ M⁴tyi⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹, sa⁴li⁴si⁵hei⁴i³ naih⁵ heih⁴³ hm³⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹. \v 6 A³hain⁴ a³ra⁵sian³ i²con²³ jmai³sie²³, quian³i³ he³² a³sian³ m⁵cu³; i² a³hain⁴ a³ra⁵sian³ con⁴juah⁴ M⁴tyi⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹, lang⁴³i³ a³quian³ M⁴tyi⁴ jon³. \v 7 Sa⁴hniah³ chie³⁴ ja³ co³ hoh⁴³ˉ³ i⁴juah³ˉ⁴ la³: “Quie¹ la⁴jang³⁴pa² hniah³ li⁴sian³ i²conh⁴ i⁴seg³⁴.” \v 8 Quie¹ tyi⁴ ŋeng²³ tangh⁵ hnie³⁴ chie³⁴; jian³ nauh³ˉ³ con⁴juah⁴ i⁴hain³², jian³ sa⁴ñih¹ˉ³ tangh⁵ ja³⁴ jian³ tangh⁵ ŋo³⁴ liah⁴. Jian³ la⁴ne³ jainh⁴³ la⁴jang³⁴ chie³ la⁴teg⁴i² li⁴sian³i³ con⁴juah⁴ M⁴tyi⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹. \p \v 9 Conh⁴liah⁴ a⁴ŋang⁴ Nicodemo, a⁴juah⁴i³: \p ―¿Liah⁴a² li⁴lei⁴ la⁴ne³? \p \v 10 Jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Hnei³ langh⁴³ a²teg²³ quian¹ a³jeu³ Israel, ¿i² liah⁴ cúan²³ sa⁴ŋangh⁴ˉ³ i⁴ne³? \v 11 I⁴chie⁴³pa² juah³ˉ⁴, hleh³ jnie³² la⁴conh⁴ i⁴nia² jnie³² jian³ la⁴conh⁴ i⁴a⁴niah¹ jnie³² liah⁴; i² hnei³ tionh²ˉ³ ne⁵, sa⁴hyeih³ˉ³ i⁴hlenh⁵ jnie³² hnei³. \v 12 Quie¹ juah⁴ne³ sa⁴hainh⁴ˉ³ tei⁴³i² hleh³ˉ⁴ i⁴quieh¹ m⁵cu³ la³, ¿liah⁴a² li⁴hainh⁴ˉ³ juah⁴ne³ hleh¹ˉ⁴ i⁴quieh¹ ñi⁴jeu⁵? \p \v 13 ’Jian³ i¹jan³ a³sang²³ sa⁴ma³ŋah² ñi⁴jeu⁵, jan³ hain⁴pa² a³ma²a⁴jyon²³ hain⁴, a³hain⁴ A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴, a³cua⁴³ ñi⁴jeu⁵. \v 14 Jian³ liah⁴i² a⁴sion⁴³ M³se²³ a⁵mh³ yeih³² i²a⁵sian⁴³ a³sian³ jon³, la⁴jon³ hniah³ son⁵ A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴ yeih³² liah⁴, \v 15 canh⁴a² la⁴jang³⁴ a³hain⁴ i²con²³i³, a⁵sia³ si⁵hain⁴i³, quie¹ hyieh⁴i³ con³ m⁵cu³ sa⁴ton³ jm² ua²tya⁴³. \s1 Ra⁵hnio³⁴ Jon⁴dai¹ a³m⁵cu³ \p \v 16 ’Quie¹ eu⁴³ ra⁵hnio³⁴ Jon⁴dai¹ a³m⁵cu³, i⁴jon³ a⁴sain⁴i³ A³jon⁴³, a³jan³ hain⁴, canh⁴a² sa⁴si⁵hain⁴ la⁴jang³⁴ a³hain⁴ i²con²³i³, quie¹ canh⁴a² hyieh⁴i³ con³ m⁵cu³ sa⁴ton³ jm² ua²tya⁴³. \v 17 Jian³ a⁵sia³ a⁴sain⁴ Jon⁴dai¹ A³jon⁴³ nei² m⁵cu³ la³ juah⁴ i⁴ua⁵tion⁴i³ chie³ i²hlagh³², quie¹ i⁴jon³pa² canh⁴a² lion⁴ a³m⁵cu³ con⁴juah⁴ hei⁴i³. \p \v 18 ’A³hain⁴ a³hain⁴ i²con²³i³, a⁵sia³ si⁵hain⁴i³; i² la⁴jang³⁴ a³sa⁴hain⁴ ne⁵, ma³ua⁵hain⁴ pi²³i³, quie¹ ta⁵la⁴ sa⁴ra⁵hain⁴i³ i²con²³ A³jon⁴³ Jon⁴dai¹, a³jan³ hain⁴. \v 19 Jian³ nei² la³pa² si⁵hain⁴i³: quie¹ con³ma²cua³⁴ joh¹ m⁵cu³ la³, eu⁴³a² si³hyonh³ chie³ i²naih³ tionh² a⁴leg³⁴ la⁴conh⁴a² joh¹, quie¹ ta⁵la⁴ ti²júan³i³ jmah³ i⁴hlagh³². \v 20 Quie¹ la⁴jang³⁴ a³júan³ i⁴hlagh³², hieh¹i³ joh¹, jian³ sa⁴hnie³⁴i³ tangh³i³ joh¹, canh⁴a² sa⁴hnie³⁴i³ jñeih³ i⁴hlagh³² i⁴ti²júan³i³. \v 21 I² la⁴jang³⁴ a³júan³ con⁴juah⁴ jau²³ ni²tei⁴³ hnie³⁴i³ tyie¹i³ i²con²³ joh¹, canh⁴a² li⁴jnia³ la⁴jeg³⁴ i⁴ti²júan³i³ i⁴leg⁴³ con⁴juah⁴ heih⁴³ quieh¹ Jon⁴dai¹. \s1 A⁴hleh⁴ Juan³ Tei³² liah⁴ i⁴seg³⁴ nei² quieh¹ Jesús \p \v 22 I² con³ma²a⁴leg³⁴ jon³, jon³ ŋo³⁴ Jesús jian²³ chie³ quian¹ ta⁵húa³⁴ Judea; jian³ a⁴jian⁴i³ i²jon³ jian²³ a³hain⁴ tionh², jian³ a⁴sion⁴³i³ chie³ jm³ liah⁴. \v 23 Jian³ Juan²³ liah⁴ si²sion⁴³i³ chie³ jm³ jeu³ Enón, hloh³² jeu³ Salim, quie¹ hlion⁴ jm³ ra³hei¹ i²jon³; jian³ tyie²³ jeun⁴³ chie³ i²con²³i³ a³sion⁴³i³ jm³. \v 24 Jian³ jon³ pi¹ chie³⁴ Juan²³ ni⁴ñi²³ a⁴leg³⁴ i⁴ne³. \p \v 25 Ma²jon³ a⁴jang²³ chie³ quian¹ Juan²³ jian²³ judío nei² quieh¹ i⁴júan³i³ i⁴a⁵sie⁴³ heinh⁵i³. \v 26 Ma²jon³ a⁵han²i³ ua⁵saih¹i³ Juan²³, a⁴juah⁴i³: \p ―Hnei³ a²teg²³, jeh³², la⁴la³ júan³ a³hain⁴ a³ma²jianh²ˉ³ jo³² ta⁵hŋoh³ jm³ Jordán ta⁵jia²³ hyie³ jon³, a³ma²a⁴hleh²ˉ³ nei² quieh¹: si²sion⁴³i³ chie³ jm³, jian³ la⁴jang³⁴ si³han² coh⁵cah³²i³ liah⁴. \p \v 27 I² jon³ a⁴juah⁴ Juan²³: \p ―I¹con³ sa⁴li⁴hyei³⁴ chie³ juah⁴ne³ sa⁴a⁴cúa⁴ Jon⁴dai¹. \v 28 Jian³ hnei³pa² tionh²ˉ³ liah⁴ ñih¹ˉ³ i⁴a⁴juah³ˉ⁴, a⁵hei⁴³ jnia⁴ A³ya⁴lion³² Chie³ hain⁴, quie¹ lang⁴³ jnia⁴ jan³ a³sain² ñeih³² nei² quieh¹ hei⁴i³. \v 29 Júan³²ˉ¹, nei² quieh¹ jan³ a³sanh⁴, a³m⁴ sanh⁴, a³quian¹ a³ñih³ sanh⁴pa². I² a³ñi³reunh¹ a³sanh⁴ hain⁴ si²sainh⁴³ hloh³² si²nau³i³ jau²³ quieh¹i³; jian³ ta² co³hyon²³tsei³ can²³i³ nau³i³. Jian³ la⁴ne³pa² liah⁴ hyan⁵ i⁴si³hyonh³ jnia⁴ i⁴si³lei⁴ ne³. \v 30 Jian³ hei⁴ pi²³i³ eu⁴³ júanh⁴³ hniah³ lei⁴ con⁴ conh⁴, jian³ jnia⁴ liah⁴, ta⁵jyon³⁴ pe²³ˉ⁴. \s1 A³hain⁴ a³ja²³ ta⁵yeih³² \p \v 31 A³hain⁴ a³ja²³ ta⁵yeih³², tyein² la⁴conh⁴a² la⁴jang³⁴. Jian³ a³quian¹ cuah³²húa³⁴ la³, lang⁴³i³ a³sian³ cuah³²húa³⁴ la³pa², jian³ hleh²i³ jmah³ i⁴quieh¹ cuah³²húa³⁴ la³. I² a³hain⁴ a³ja²³ ñi⁴jeu⁵ ne⁵, tyein² la⁴conh⁴a² la⁴jang³⁴. \v 32 Jian³ la⁴conh⁴ i⁴a⁴je³⁴i³ jian³ i⁴a⁴nau⁴i³, la⁴jon³pa² hleh²i³, jian³ i¹jan³ sa⁴hyei³ jau²³ i⁴hleh²i³. \v 33 I² a³hain⁴ a³hyei³ jau²³ i⁴hleh²i³ ne⁵, ma³jnia³i³ i⁴hleh² Jon⁴dai¹ jau²³ ni²tei⁴³. \v 34 Quie¹ a³hain⁴ a³a⁴sain⁴ Jon⁴dai¹, hleh²i³ jmah³ jau²³ quieh¹ Jon⁴dai¹, quie¹ cúa²³ Jon⁴dai¹ M⁴tyi⁴ quieh¹ i²con²³ a³hain⁴ sa⁴nie⁴³ heih⁴³. \v 35 Jian³ Jon⁴dai¹ Jmai³, hnio³⁴i³ A³jon⁴³, jian³ a⁴toh³i³ joh⁴³ cúa³ a³hain⁴ la⁴jeg³⁴ i⁴sia³. \v 36 A³hain⁴ a³hain⁴ i²con²³ A³jon⁴³ Jon⁴dai¹, sia³ m⁵cu³ quieh¹i³ sa⁴ton³ jm² ua²tya⁴³; i² a³hain⁴ a³sa⁴hnie³⁴ li⁴hain⁴ i²con²³ A³jon⁴³i³, sa⁴hyieh⁴i³ m⁵cu³ jon³, quie¹ hyieh⁴i³ ma²eu⁴³ pain⁴ i⁴he³⁴ Jon⁴dai¹. \c 4 \s1 Jesús jian³ a³m⁴ a³sian³ húa³⁴ Samaria \p \v 1-2 Jon³ ra⁵ñi³ chie³ fariseo tionh² i⁴jeun⁴³ chie³ ya¹han² coh⁵cah³² Jesús, jian³ sion⁴³i³ jm³ la⁴conh⁴a² Juan²³; ua²liah⁴a² sa⁴sion⁴³ Jesús chie³ jm³, chie³ quian¹ pi²³i³ sie⁴³; con³ma²ra⁵ñi³ Se³ño²³ jau²³ jon³, \v 3 jon³ ua⁵hag⁴³i³ húa³⁴ Judea, ŋah³i³ ta⁵húa³⁴ Galilea. \p \v 4 Jian³ hniah³ ua⁵jeun³²i³ ton³²nie⁴³ húa³⁴ Samaria i⁴tyanh¹i³ jeu³ co²³. \v 5 I² jon³ a⁴tyie³⁴i³ con³ jeu³ nie⁴³ húa³⁴ Samaria, jeu³ sain³ Sicar, hloh³² húa³⁴ i⁴a⁴cúa⁴ Ja³co²³ i²con²³ a³jon⁴³ a³sain³ Se¹. \v 6 I²jon³ nie⁴³ con³ a²po²zo³, teh²i³ pozo quieh¹ Ja³co²³. I² Jesús ne⁵, a⁴húah⁴³i³ hein²i³ jeu³, jon³ a⁴cua⁴i³ ho³² a²po²zo³. Jian³ ma³a⁴teg⁴ la⁴conh⁴ yi⁵hyie³. \v 7 I² jon³ a⁴tyie³⁴ jan³ a³m⁴ a³sian³ húa³⁴ Samaria jon³ a³can³⁴ o¹jm³ pozo jon³, i² jon³ a⁴juah⁴ Jesús i²con²³i³: \p ―Cúa² o¹jm³ lauh³²ˉ⁴. \p \v 8 I² chie³ quian¹i³ tionh² ne⁵, ma³ua⁵han²i³ ta⁵je¹jeu³ ñeih³² ma³ua⁵lia⁴³i³ i⁴queuh⁴³i³. \v 9 I² jon³ a⁴juah⁴ a³m⁴ a³sian³ Samaria hain⁴, a⁴sagh⁴³i³ Jesús: \p ―¿E⁴le³⁴ hnei³ mh³ o¹jm³ i²con²³ jnia⁴, quie¹ judío pa² hnei³, jian³ a³sian³ Samaria pa² jnia⁴? \p (Quie¹ sa⁴hnio⁴ judío jian²³ a³sian³ húa³⁴ Samaria tionh².) \v 10 I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús, a⁴juah⁴i³: \p ―Juah⁴ne³ ma²ñih¹ hnei³ i⁴jon³ i⁴ta² cúa²³ Jon⁴dai¹, jian³ juah⁴ne³ ma²ñih¹ˉ³ hain³ jnia⁴ i⁴si²m³⁴ˉ⁴ o¹jm³, leg⁴³ re³pa² ma²mh²ˉ³ i²con²³ jnia⁴, jian³ ma²cúa¹ˉ⁴ o¹jm³ i⁴sian³. \p \v 11 I² jon³ a⁴juah⁴ a³m⁴: \p ―Hnei³ a³don⁵, i¹ sa⁴quianh² hnei³ i⁴li⁴tainh³²ˉ³ o¹jm³, jian³ la³a² con³ jeuh³ hei¹ liah⁴. ¿I² jainh¹ ua²quianh³ˉ³ o¹jm³ i⁴sian³ jon³ ne⁵? \v 12 Quie¹ jmai³sie²³ jnie³², Ja³co²³ hain⁴, a⁴cúa⁴ a²po²zo³ la³ i²ma²hangh² hei⁴i³ jian³ si³jon⁴³i³ jian³ jah⁴ quian¹i³ liah⁴. ¿O⁴ júanh⁴³a² hnei³ la⁴conh⁴a² hei⁴i³ juah⁴ne³ la⁴jon³? \p \v 13 Jon³ a⁴ŋangh³ Jesús, a⁴juah⁴i³: \p ―La⁴jang³⁴ a³hangh² o¹jm³ la³ liah⁴ma³li⁴quein³ jon³pa² tsei⁴³i³; \v 14 i² la⁴jang³⁴ a³hangh³ o¹jm³ i⁴cúa¹ jnia⁴, sa⁴legh⁴ ua²ra⁵quein³ tsei⁴³i³. Jian³ o¹jm³ i⁴cúa¹ˉ⁴ jon³ leg⁴³ liah⁴i² leg⁴³ con³ i⁴hya²³ naih⁵ ni²tsei⁴³ chie³ i⁴cúa²³ m⁵cu³ sa⁴ton³ jm² ua²tya⁴³. \p \v 15 I² jon³ a⁴juah⁴ a³m⁴ liah⁴: \p ―Hnei³ a³don⁵, cúa² o¹jm³ ne³ lauh³²ˉ⁴, canh⁴a² a⁵sie⁴³ li⁴queinh² tsei³⁴ˉ⁴, jian³ canh⁴a² a⁵sie⁴³ nia²³ˉ⁵ nia²húa³⁴ˉ⁴ o¹jm³ pozo la³. \p \v 16 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Cua³ ua⁴teh⁴³ i³cúah³, jon³ niah²ˉ³. \p \v 17 I² jon³ a⁴ŋangh³ a³m⁴, a⁴juah⁴i³: \p ―A⁵sian⁴³ i³cúa³⁴ˉ⁴ sian³. \p I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús liah⁴: \p ―I⁴chie⁴³pa² a⁴juah¹ hnei³, a⁵sian⁴³ i³cúah³ˉ³ sian³; \v 18 quie¹ hña⁴ a³ñih³ ma³a⁴teg⁴ ra⁵jianh²ˉ³, jian³ a³jianh²ˉ³ tieh²la³, a⁵hei⁴³ i³cúah³ˉ³. I⁴chie⁴³pa² jau²³ ne³ a⁴juah¹ˉ³. \p \v 19 Jon³ a⁴juah⁴ a³m⁴ hain⁴: \p ―Hnei³ a³don⁵, lain³⁴ jnia⁴ i⁴langh⁴³ˉ³ jan³ a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹. \v 20 Quie¹ jmai³sie²³ jnie³² a³sian³ ya⁴jo³⁴, a⁴ma⁴con⁴³i³ Jon⁴dai¹ nei² mah⁴ la³; i² hnei³ tionh²ˉ³, judío, juah⁴ˉ³ i⁴la⁴teg⁴ Jerusalén pa² hniah³ si⁵han²i³, i²jon³ i²leg⁴³ i²ma³con⁴³i³ Jon⁴dai¹. \p \v 21 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Hnei³ a³m⁴, ua²li⁴hainh⁴ hnei³ jau²³ la³, quie¹ jia²³ jm² i⁴a⁵sie⁴³ hniah³ niah²ˉ³ nei² mah⁴ la³ i⁴ni²ma⁴conh³²ˉ³ Jon⁴dai¹ Jmai³ tionh²ˉ³, a⁵ga⁴ Jerusalén liah⁴. \v 22 Hnei³ tionh²ˉ³ sianh³ˉ³ i²la³, sa⁴ñih¹ˉ³ hain³ ma⁵conh³²ˉ³; i² jnie³² ne⁵, nia² jnie³² hain³ ma⁵con³² jnie³²; quie¹ con⁴juah⁴ judío pa² tionh² jia²³ i⁴lion⁴ chie³. \v 23 Quie¹ ja³⁴ jm² jian³ ma³cua²³ tieh²la³pa² i⁴la⁴jang³⁴ a³ma³co⁴³ i⁴chie⁴³, ma⁵con⁴³i³ Jon⁴dai¹ Jmai³ con⁴juah⁴ m⁴tyi⁴ jian³ con⁴juah⁴ jau²³ ni²tei⁴³. Quie¹ Jon⁴dai¹ Jmai³ hnah³ chie³ a³la⁴ne³ i⁴ma⁵co⁴³ quieh¹i³. \v 24 Quie¹ Jon⁴dai¹ lang⁴³i³ M⁴tyi⁴, jian³ la⁴jang³⁴ a³ma³co⁴³ quieh¹i³, hniah³ ma⁵con⁴³i³ con⁴juah⁴ m⁴tyi⁴ jian³ con⁴juah⁴ jau²³ ni²tei⁴³. \p \v 25 I² jon³ a⁴juah⁴ a³m⁴ hain⁴: \p ―Yan³² jnia⁴ i⁴jia²³ Mesías ―jau²³ ne³ ra³juah⁴, A³lion³ Chie³ hain⁴―; jian³ tei⁴³i² cuan³⁴ hei⁴i³, he³⁴i³ la⁴jeg³⁴ i²con²³ˉ¹. \p \v 26 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús liah⁴: \p ―Jnia⁴pa² a³hain⁴ si²hlenh⁵ˉ⁵ hnei³. \p \v 27 I² con³ a⁴la³ a⁴tyanh³ chie³ quian¹i³ tionh², jian³ ta² co³ ŋo³⁴ tsei⁴³i³, quie¹ si²tya²³ Jesús jau²³ jian²³ jan³ a³m⁴. Jian³ i¹jan³ a³hain⁴ tionh² sa⁴a⁴juah⁴: “¿Henh⁴ pi¹ ma²ŋangh³ˉ³?”, jian³ o⁴ “¿Henh⁴ jau²³ ma²ti²tyah³ˉ³ tionh²ˉ³?” \v 28 I² a³m⁴ hain⁴, a⁴seih⁴i³ a²tsai³² quieh¹ i²jon³, jon³ ŋah³i³ ta⁵je¹jeu³, jian³ a⁴sagh⁴³i³ chie³ a³tionh² i²jon³: \p \v 29 ―Nia³, ni³jen³² hnei³ tionh²ˉ³ jan³ chie³ a³a⁴sag⁴³ jnia⁴ la⁴jeg³⁴ i⁴ma³a⁴júan³⁴ˉ⁴. ¿O⁴ a¹hei⁴ a³ma²jia²³ Ya⁴lion³² Chie³ hain⁴, lainh⁴ˉ³? \p \v 30 I² jon³ a⁴húan³i³ je¹jeu³, ua⁵han²i³ i²sainh⁴³ Jesús. \v 31 I² ta¹la⁴ jon³ ti²hleh⁴³ chie³ quian¹ Jesús i⁴ti²sagh⁴³i³: \p ―Hnei³ A²teg²³, cauh⁴³ hnei³. \p \v 32 I² jon³ a⁴juah⁴ hei⁴i³: \p ―Sia³ con³ ma³⁴ quien⁴ˉ⁴ i⁴queuh³ˉ⁴ i⁴sa⁴ñih¹ˉ³ tionh²ˉ³. \p \v 33 I² jon³ a⁴júanh⁴ chie³ quian¹i³ la⁴can³ húan⁴ tionh²: \p ―¿O⁴ sian³ a³ma³li⁴ua⁵can³ i⁴queuh⁴³i³, lainh⁴ˉ³? \p \v 34 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Ma³⁴ quien⁴ˉ⁴ leg⁴³ i⁴ma²tei³²ˉ⁴ heih⁴³ quieh¹ a³a⁴sai⁴ jnia⁴, jian³ ma²tieh²ˉ⁵ ta¹ quieh¹i³. \v 35 I² hnei³ tionh²ˉ³ juah⁴: “Quin⁴ segh³ a²júah³ si³hain⁴³ i⁴lo³⁴ o¹m⁴”; i² jnia⁴ juah³: Jeh³², je¹ hnei³ i⁴jnia², ma³don³, ma³li⁴queih³i³. \v 36 Jian³ la⁴jang³⁴ a³júan³ ta¹ i⁴jaih²i³ o¹m⁴, hyei³i³ hmah¹ quieh¹; i² o¹m⁴ i⁴jaih²i³ i⁴lo²³ jon³, i⁴quieh¹ m⁵cu³ sa⁴ton³ jm² ua²tya⁴³, canh⁴a² lei⁴ si³hyonh³ a³jnei³ co⁴chia³ jian²³ a³jaih². \v 37 Quie¹ i⁴chie⁴³pa² jau²³ jon³ i⁴ra³juah⁴ la⁴la³: “Jan³ a³jnei³ jian³ a³sang²³pa² jaih².” \v 38 Quie¹ sain¹ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³ i⁴ua²jaih¹ˉ³ i²sa⁴a⁴jñih⁴ˉ³; quie¹ a³sang²³pa² a⁴jnei⁴, jian³ hnei³ re³ tangh³ˉ³ ta¹ quieh¹i³. \p \v 39 Jian³ jeun⁴³ chie³ samaritano a³sian³ jeu³ jon³ ra⁵hain⁴ i²con²³ Jesús con⁴juah⁴ jau²³ i⁴a⁴tya⁴ a³m⁴ hain⁴, i⁴a⁴sagh⁴³i³ a³hain⁴ tionh², juah⁴i³: “I⁴a⁴jñeih³ a³hain⁴ la⁴jeg³⁴ i⁴ma³a⁴júan³⁴ jnia⁴.” \v 40 I² con³ma²a⁴tyie³⁴ a³hain⁴ tionh² i²con²³ Jesús, jon³ a⁴m⁴i³ i²con²³ Jesús i⁴jian³⁴i³ jen²i³ tionh². I² jon³ a⁴jian⁴ Jesús to⁴jm⁵ i²jon³, \v 41 jian³ jeun⁴³i³ tionh² ra⁵hain⁴, con³ma²a⁴nau⁴i³ jau²³ quieh¹ hña³i³. \v 42 I² jon³ a⁴sagh⁴³i³ a³m⁴ hain⁴: \p ―A⁵jon⁴³ con⁴juah⁴ jmah³ jau²³ i⁴a⁴tyah²ˉ³, ra⁵hain⁴ jnie³², quie¹ con⁴juah⁴ jau²³ i⁴a⁴nai² jnie³² húan⁴ jnie³² i²con²³i³ liah⁴; jian³ nia² jnie³² i⁴chie⁴³ lang⁴³ a³hain⁴ Cristo, a³hain⁴ A³ya⁴lion³² m⁵cu³. \s1 A⁴júan⁴ Jesús i⁴a⁴huan⁴ quieh¹ a³jon⁴³ jan³ a³tyein² quian¹ re¹ \p \v 43 Liah⁴ma³jo³⁴ ua⁵hag⁴³ Jesús húa³⁴ Samaria, jon³ a⁴hei³⁴i³ jeu³, ŋah³i³ húa³⁴ Galilea. \v 44 Quie¹ a⁴juah⁴ Jesús hña³ liah⁴ i⁴sa⁴ron⁴³i³ jeu³ jan³ a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹ jeu³ co²³i³. \v 45 I² con³ma²a⁴tyanh³i³ húa³⁴ Galilea, ta² re³ a⁴hyei⁴³ a³sian³ i²jon³ quieh¹i³, quie¹ a⁴je³⁴ a³hain⁴ tionh² la⁴jeg³⁴ i⁴a⁴júan⁴ Jesús con³ma²a⁴júan⁴i³ jm² tionh² jeu³ Jerusalén, jm² i⁴a⁴lon⁴ a³jeu³ Israel húa³⁴ Egipto, quie¹ ni²han² a³hain⁴ tionh² jm² liah⁴. \p \v 46 Jian³ a⁴tyanh³ Jesús liah⁴ jeu³ Caná nie⁴³ húa³⁴ Galilea i²a⁴júanh³i³ o¹jm³ i⁴a⁴lag³⁴ o¹bein². Jian³ jeu³ Capernaum ma²sian³ jan³ tyein² quian¹ re¹, a³hain⁴ a³chieh¹ a³jon⁴³. \v 47 I² a³tyein² hain⁴, con³ma²ra⁵ñi³i³ i⁴a⁴tyanh³ Jesús húa³⁴ Galilea i⁴jonh³i³ húa³⁴ Judea, jon³ ni²jen³²i³ Jesús i⁴ni²mh²i³ i⁴chie³⁴i³ jauh³² quieh¹i³ i⁴si⁵júan⁴i³ i⁴huan⁴ quieh¹ a³jon⁴³i³, quie¹ ra³quian³i³ ma³o¹jaun⁴i³. \v 48 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Sa⁴legh⁴ ua²ra⁵hainh⁴ˉ³ tionh²ˉ³ juah⁴ne³ sa⁴jeh²ˉ³ ua³júah² co³ jnia⁴. \p \v 49 Conh⁴liah⁴ a⁴juah⁴ a³tyein² quian¹ re¹ hain⁴: \p ―Hnei³ Se³ño²³, nia³ hnei³ ta¹tia⁴ naih⁵i² jaun⁴ a³jon³⁴ˉ⁴. \p \v 50 Jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Cuanh³ hnei³, quie¹ ma³a⁴jainh¹pa² tsei⁴³ a³jonh³ˉ³. \p I² chie³ hain⁴ ra⁵hain⁴ jau²³ i⁴a⁴juah⁴ Jesús, jon³ ŋah³i³. \v 51 I² ta¹la⁴ ŋah³i³, jon³ ua⁵han² a³cúa²³ cúa³tag³² quian¹i³ a⁵ma⁵jainh³²i³; i² jon³ a⁴sagh⁴³i³ jeu³², a⁴juah⁴i³: \p ―Ma³a⁴lag³⁴ tsei⁴³ a³jonh³ˉ³. \p \v 52 I² jon³ a⁴ŋang⁴ hei⁴i³ hain³ o²ra³ a⁴lag³⁴ tsei⁴³i³; i² jon³ a⁴juah⁴ a³hain⁴ tionh²: \p ―Tyie⁴ ni¹con³ ta⁵hlo⁴ a⁴qui³ tyei⁴. \p \v 53 Jon³ a⁴tagh³ tsei⁴³ jmai³i³ i⁴o²ra³ jon³ con³ma²a⁴juah⁴ Jesús i²con²³i³: “Ma³a⁴jainh¹ tsei⁴³ a³jonh³ˉ³”; i² jon³ ra⁵hain⁴ a³hain⁴ jian²³i³ la⁴jang³⁴ a³tionh² jauh³² quieh¹i³ i²con²³ Jesús. \p \v 54 I⁴la³pa² a²teg⁴ teun³⁴ ua³júah² i⁴a⁴júan⁴ Jesús, con³ma²a⁴tyanh³i³ húa³⁴ Galilea i⁴jonh³i³ húa³⁴ Judea. \c 5 \s1 A⁴júan⁴ Jesús i⁴a⁴huan⁴ quieh¹ jan³ a³lo³ i²teh²i³ Betesda \p \v 1 Con³ma²a⁴leg³⁴ jon³, jon³ ti²júan³ judío jm² liah⁴ Jerusalén, i² jon³ ŋo³⁴ Jesús liah⁴. \v 2 Jian³ je¹jeu³ jon³ hloh³² o²hnei³² i⁴sain³ i⁴quieh¹ A⁵a³siah³, nie⁴³ con³ jm³ i⁴teh²i³ Betesda jau²³ hebreo, i⁴quian³ hña⁴ ho³²quie³. \v 3 I² ho³²quie³ jon³ ra³han² jeun⁴³ a³chieh¹: a³taun³², a³tein⁴, a³lo³, a³ti²jian²³ i⁴jaih³ jm³. \v 4 Quie¹ ma²jyon²³ jan³ ángel legh⁴conh⁴ i²nie⁴³ jm³ jon³ i⁴si³jua⁴³i³, jian³ a³hain⁴ a³si³hei⁴ la⁴conh⁴ ra⁴lie⁵ joh⁴³ jm³, jon³ huan⁴ quieh¹i³ ua²hain³ˉ² chie² lang⁴³i³. \v 5 Jian³ ma²hein² jan³ a³ñih³ je¹ jon³, a³chieh¹ ma³qui⁴quia⁵jña³⁴ ñi³. \v 6 I² con³ma²a⁴je³ Jesús, a⁴jen³i³ a³chieh¹ hain⁴ a³ra³quian³ i²jon³, jon³ ra⁵laih²i³ i⁴chieh¹ a³hain⁴ ma³jon⁵ne³⁴, i² jon³ a⁴sagh⁴³i³: \p ―¿O⁴ hnoh³ˉ³ huan⁴ quianh³ˉ³? \p \v 7 I² jon³ a⁴ŋangh³ a³chieh¹ hain⁴: \p ―Hnei³ a³don⁵, a⁵sian⁴³ a³li⁴tonh⁴³ jnia⁴ joh⁴³ jm³ tei⁴³i² a⁴jaih³. Quie¹ la⁴jeg³⁴ nie⁴³ tei⁴³i² ma³ŋo⁵ˉ⁵ joh⁴³, a³sang²³pa² ñeih³² si³hei⁴. \p \v 8 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―No³ hnei³, sieh¹ a²hyei²³ quianh³, ŋeng² hnei³ liah⁴. \p \v 9 I² liah⁴ma²jon³ a⁴huan⁴ quieh¹ a³ñih³ hain⁴, jon³ a⁴con²³ a²hyei²³ quieh¹, jian³ a⁴ŋeng⁴i³. I² jm² jon³ ne⁵, jm² sa⁴júan³i³ ta¹. \v 10 I² jon³ a⁴juah⁴ judío tionh², a⁴sagh⁴³i³ a³a⁴huan⁴ quieh¹ hain⁴: \p ―Jm² sa⁴júan³ˉ¹ ta¹pa² jnia¹ ne³⁴; sa⁴ra³cúa²³ i⁴canh²ˉ³ a²hyei²³ quianh³. \p \v 11 I² jon³ a⁴ŋangh³ a³ñih³ hain⁴: \p ―A³hain⁴ a³a⁴júan⁴ a⁴huan⁴ quien⁴ˉ⁴, a⁴sag⁴³i³ jnia⁴: “Sieh¹ a²hyei²³ quianh³, jian³ ŋeng² liah⁴.” \p \v 12 Conh⁴liah⁴ a⁴ŋang⁴ a³hain⁴ tionh²: \p ―¿Hain³ a³a⁴juah⁴ la⁴ne³: “Sieh¹ a²hyei²³ quianh³, jian³ ŋeng²”? \p \v 13 I² hei⁴i³ ne⁵, sa⁴ñi³i³ hain³ hain⁴ a⁴júan⁴ a⁴huan⁴ quieh¹i³, quie¹ a⁵sian⁴³ Jesús ma⁵sian³ jen² chie³ a³tionh² i²jon³. \v 14 I² coh⁵ jon³ a⁴jainh³ Jesús a³hain⁴ cuah³júah², jian³ a⁴sagh⁴³i³: \p ―Jeh³², tieh²la³ ma³a⁴huan⁴ quianh³ˉ³; a⁵ma⁵ta⁵canh¹ chie³², canh⁴a² sa⁴quionh⁴ˉ³ si¹jeu⁴ la⁴conh⁴a² ma²jia⁴³. \p \v 15 I² jon³ ŋah³ a³ñih³ hain⁴ quieh¹, jian³ a⁴júan⁴i³ jau²³ i²con²³ judío i⁴ Jesús pa² a³hain⁴ a³a⁴júan⁴ i⁴a⁴huan⁴ quieh¹i³. \v 16 I² nei² ne³ a⁴hag⁴ judío, a⁴hang⁴i³ Jesús i⁴hnie³⁴i³ jŋangh³i³, quie¹ júan³i³ la⁴jon³ jm² sa⁴júan³i³ ta¹. \v 17 I² Jesús ne⁵, a⁴juah⁴i³: \p ―Neih³ jnia⁴ júan³ ta¹ la⁴teg⁴ tieh²la³, jian³ jnia⁴ liah⁴ júan³⁴ˉ⁴. \p \v 18 I² la⁴ne³ jon³ tsei³⁴sa² hnie³⁴ judío tionh² jŋangh³ quieh¹i³, quie¹ júan³i³ lang⁴³i³ Jon⁴dai¹ i⁴juah⁴i³ Jmai³i³ Jon⁴dai¹, a⁵jon⁴³ jmah³ nei² quieh¹ i⁴ua³tsei³²i³ lai²³ quieh¹ jm² sa⁴júan³i³ ta¹. \s1 Heih⁴³ i⁴quian³ A³jon⁴³ Jon⁴dai¹ \p \v 19 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―I⁴chie⁴³pa² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, i¹con³ sa⁴li⁴júan³⁴ A³jon⁴³ Jon⁴dai¹ con⁴juah⁴ i⁴júan³i³ hña³; quie¹ júan³i³ la⁴conh⁴ je²³i³ i⁴júan³ Jmai³i³. Jian³ la⁴jeg³⁴ i⁴júan³ Jmai³i³, la⁴jon³ júan³ A³jon⁴³i³ liah⁴. \v 20 Quie¹ hnio³⁴ Jmai³i³ A³jon⁴³, jian³ heh²i³ A³jon⁴³ la⁴jeg³⁴ i⁴júan³i³ liah⁴; jian³ he³⁴ pi¹ Jmai³i³ i⁴tyein²ga² júah³, canh⁴a² chie³⁴ co³ hoh⁴³ˉ³ tionh²ˉ³. \v 21 Quie¹ liah⁴i² júan³ Jmai³i³ i⁴hyon⁴³ a³jaun² jian³ i⁴cúa²³i³ m⁵cu³ quieh¹, la⁴ne³pa² A³jon⁴³i³ liah⁴ cúa²³ m⁵cu³ quieh¹ la⁴jang³⁴ a³hnie³⁴i³ cúah³i³. \v 22 Jian³ a⁵sia³ can²³ Jmai³i³ jau²chie⁴³ i²con²³ i¹jan³, quie¹ ma³a⁴tonh³i³ joh⁴³ cúa³ A³jon⁴³i³ i⁴can³⁴i³ jau²chie⁴³, \v 23 canh⁴a² la⁴jang³⁴ ma⁵con⁴³ A³jon⁴³i³ liah⁴i² ma³con⁴³i³ Jmai³i³. A³hain⁴ a³sa⁴ma³con⁴³ A³jon⁴³i³, sa⁴ma³con⁴³i³ Jmai³i³ liah⁴ a³a⁴sai⁴ quieh¹i³. \p \v 24 ’I⁴chie⁴³pa² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, a³hain⁴ a³nau³ jau²³ quien⁴ˉ⁴ jian³ hain⁴i³ i²con²³ a³a⁴sai⁴ jnia⁴, sia³ m⁵cu³ quieh¹i³ sa⁴ton³ jm² ua²tya⁴³; a⁵sia³ si⁵hain⁴i³, quie¹ ma³sian³i³ i⁴ma²jaun²i³. \v 25 Quie¹ i⁴chie⁴³pa² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, i⁴ja³⁴ jm² jian³ ma³a⁴tyie³⁴ tieh²la³pa², tei⁴³i² nau³⁴ la⁴jang³⁴ la⁴jan³ a³ti²jaun² jau²³ quieh¹ A³jon⁴³ Jon⁴dai¹; jian³ la⁴jang³⁴ a³ro³⁴ jeu³ jau²³ jon³, li⁴sia³ m⁵cu³ quieh¹i³. \v 26 Quie¹ Jon⁴dai¹ Jmai³ lang⁴³ o¹sieh³² m⁵cu³ i⁴cúa²³i³ i²con²³ chie³, jian³ a⁴tonh³i³ joh⁴³ cúa³ A³jon⁴³i³ i⁴cúa³⁴i³ i²con²³ chie³ liah⁴. \v 27 Jian³ a⁴cúa⁴i³ heih⁴³ i⁴can³⁴i³ jau²chie⁴³ i²con²³ la⁴jang³⁴, quie¹ ta⁵la⁴ lang⁴³i³ A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴. \v 28 Jian³ sa⁴hniah³ chie³⁴ ja³ co³ hoh⁴³ˉ³ tionh²ˉ³ jau²³ ne³, quie¹ jia²³ jm² la⁴teg⁴i² nau³⁴ la⁴jang³⁴ a³jaun² jau²³ ho³²i³. \v 29 Jian³ la⁴jang³⁴ a³a⁴júan⁴ i⁴tsei³⁴, hyon⁴³i³ i⁴hyieh⁴i³ m⁵cu³ quieh¹; i² la⁴jang³⁴ a³a⁴júan⁴ i⁴hlagh³², hyon⁴³i³ i⁴si⁵hain⁴i³. \s1 I⁴la³ ra³he²³ i⁴quian³ Jesús heih⁴³ \p \v 30 ’Jian³ jnia⁴ húan⁵, i¹con³ a⁵sia³ i⁴li⁴júan³²ˉ⁴. Quie¹ can³⁴ˉ⁴ jau²chie⁴³ la⁴conh⁴ i⁴nau³⁴ˉ⁴ i²con²³ Neih³ˉ⁴, jian³ can³⁴ˉ⁴ jau²chie⁴³ la⁴conh⁴ ni²tei⁴³, quie¹ a⁵sia³ júan³⁴ˉ⁴ con⁴juah⁴ i⁴hno⁵ˉ⁵ húan⁵, quie¹ júan³⁴ˉ⁴ la⁴conh⁴ i⁴hnie³⁴ Neih³ pe²³ˉ⁴, a³a⁴sai⁴ jnia⁴. \v 31 Jian³ juah⁴ne³ jan³ jnia⁴pa² ma²hleh³ˉ⁴ nei² quien⁴ˉ⁴ húan⁵, a⁵sia³ ma²quein⁴³ la⁴jeg³⁴ i⁴hleh³ˉ⁴ ne³. \v 32 Quie¹ sian³ i²jan³ a³hleh² nei² quien⁴ˉ⁴, jian³ yan³²ˉ⁴ i⁴hleh² a³hain⁴ nei² quien⁴ˉ⁴ i⁴chie⁴³ quein⁴³. \v 33 Jian³ hnei³ tionh²ˉ³ a⁴sainh⁴³ˉ³ chie³ a³ni²ŋangh² Juan²³ nei² quien⁴ˉ⁴; i² hei⁴i³ ne⁵, i⁴chie⁴³pa² jau²³ i⁴a⁴jainh³i³ jon³. \v 34 Jian³ a⁵sia³ hniah³ hleh³ chie³ ton³²nie⁴³ nei² quien⁴ˉ⁴; jon³pa² juah³ˉ⁴ jau²³ la³ canh⁴a² lionh⁴ˉ³ tionh²ˉ³. \v 35 Juan²³ hain⁴ ma²lang⁴³ liah⁴i² leg⁴³ con³ a²hma³ tyi¹ jyi³ i⁴ya¹co²³, ya¹júan³ joh¹, jian³ ta² si³hyonh³ˉ³ a⁴tangh³ˉ³ joh¹ quieh¹i³ co⁴le⁴. \v 36 Quie¹ sia³ con³ i⁴júan³ lei³ nei² quien⁴ˉ⁴ la⁴conh⁴a² i⁴a⁴hleh⁴ Juan²³. Quie¹ la⁴jeg³⁴ i⁴a⁴juah⁴ Neih³ˉ⁴ i⁴hniah³ júan³²ˉ⁴, la⁴jeg³⁴ ne³, ra³he²³ nei² quien⁴ˉ⁴ i⁴chie⁴³ a⁴sai⁴ jnia⁴ Neih³ˉ⁴. \v 37 Conh⁴liah⁴ Neih³ˉ⁴, a³a⁴sai⁴ jnia⁴, júan³i³ lei³ i⁴ra³he²³ nei² quien⁴ˉ⁴, ua²liah⁴a² sa⁴ma³a⁴naih³ˉ³ jau²³ ho³²i³ jian³ sa⁴ma³a⁴jenh³²i³ hnei³ liah⁴ jnia⁴i³ liah⁴. \v 38 Jian³ sa⁴ma³ta⁴ton³² hoh⁴³ˉ³ jau²³ quieh¹i³ tionh²ˉ³, quie¹ sa⁴hnoh³ˉ³ li⁴hainh⁴ˉ³ i²con²³ a³hain⁴ a³a⁴sain⁴ m⁵cu³ la³. \v 39 Re³ ma⁴tang²³ hnei³ Ma²jyi³ ti²sag² jau²³ quieh¹ Jon⁴dai¹, quie¹ lainh⁴ˉ³ i⁴tyanh³²ˉ³ m⁵cu³ sa⁴ton³ jm² ua²tya⁴³ quianh³ˉ³ tionh²ˉ³ con⁴juah⁴ Ma²jyi³ jon³; jian³ Ma²jyi³ jon³pa² ti²hleh² nei² quien⁴ˉ⁴. \v 40 I² sa⁴hnoh³ˉ³ tionh²ˉ³ niah²ˉ³ i²con²³ jnia⁴ canh⁴a² tyanh³²ˉ³ m⁵cu³ jon³. \p \v 41 ’Jian³ a⁵sia³ hnoh³²ˉ⁴ i⁴sainh³ˉ⁴ re³ i²con²³ chie³ tionh². \v 42 Quie¹ cm⁴³ jnia⁴ hnei³ tionh²ˉ³, jian³ yan³²ˉ⁴ i⁴sa⁴hnoh⁴³ˉ³ Jon⁴dai¹. \v 43 Quie¹ cuan⁵ jnia⁴ nei² quieh¹ Neih³ˉ⁴, i² hnei³ tionh²ˉ³ sa⁴hyeih⁵ˉ³ jnia⁴; i² juah⁴ne³ ja³⁴ jan³ nei² quieh¹ hña³, a³hain⁴pa² hnoh³ˉ³ hyeinh³²ˉ³ tionh²ˉ³. \v 44 ¿Liah⁴a² li⁴hainh⁴ˉ³ tionh²ˉ³, quie¹ hnoh⁴ˉ³ i⁴sainh³ˉ³ tsei³⁴ i²con²³ a³jan³ jan³, quie¹ sa⁴hnoh⁴ˉ³ i⁴sainh³ˉ³ re³ i²con²³ Jon⁴dai¹ a³jan³ hain⁴? \v 45 Sa⁴hniah³ júanh²ˉ³ co³hei²tsei³ juah⁴ i⁴jnia⁴pa² hnang²³ hnei³ i²con²³ Neih³ˉ⁴; quie¹ sian³pa² a³hnang⁵ hnei³, M³se²³ hain⁴, a³hain⁴ a³hangh⁵ˉ³ hoh⁴³ tionh²ˉ³. \v 46 Quie¹ juah⁴ne³ ma²ra⁵hainh⁴ˉ³ i⁴a⁴juah⁴ M³se²³, la⁴jon³ ma²li⁴hainh⁴ˉ³ i²con²³ jnia⁴ liah⁴, quie¹ nei² quien⁴ jnia⁴pa² a⁴sag⁴i³. \v 47 I² juah⁴ne³ sa⁴hainh⁴ˉ³ la⁴conh⁴ i⁴a⁴sag⁴i³, ¿liah⁴a² li⁴hainh⁴ˉ³ jau²³ quien⁴ˉ⁴, juah⁴ne³ la⁴jon³? \c 6 \s1 Guenh⁴ Jesús hña⁴ mai²³ chie³ \r (Mt. 14.13‑21; Mr. 6.30‑44; Lc. 9.10‑17) \p \v 1 Con³ma²ua⁴jeu³² jon³, jon³ ŋo³⁴ Jesús ta⁵hŋoh³ jm³ñei³ Galilea i⁴teh²i³ jm³ñei³ Tiberias liah⁴. \v 2 Jian³ ta² jeun⁴³ chie³ si³han² coh⁵cah³²i³, quie¹ je²³i³ la⁴jeg³⁴ ua³júah² i⁴huan⁴ quieh¹ a³chieh¹. \v 3 I² jon³ ŋo³⁴ Jesús con³ mah⁴, jian³ a⁴cua⁴i³ i²jon³ jian²³ chie³ quian¹. \v 4 Jian³ ma³hloh³² jm² i⁴júan³ judío tionh², jm² i⁴a⁴lon⁴ jmai³sie²³i³ húa³⁴ Egipto. \v 5 I² con³ma²a⁴je³⁴ Jesús, a⁴jen³i³ jeun⁴³ chie³ a³ja²³ hlonh²i³, jon³ a⁴sagh⁴³i³ Lei³²: \p ―¿Jainh¹ si²lia³² jnia¹ i⁴queuh⁴³ la⁴jang³⁴ chie³ ne³ tionh²? \p \v 6 Quie¹ a⁴juah⁴ Jesús la⁴ne³ i⁴con²³i³ jau²chie⁴³ canh⁴a² hain³liah⁴ juah⁴ Lei³², quie¹ ma³ñi³ re³ pi²³i³ hain³liah⁴ júan³⁴i³. \v 7 I² jon³ a⁴ŋangh³ Lei³²: \p ―Sa⁴teg³⁴ pi¹ teun³⁴ nia⁴lo⁴ o¹cau³² denario a²hei⁴³ñih¹ i⁴queuh⁴³i³ ma⁵ca³leuh² la⁴jang³⁴i³. \p \v 8 Jon³ a⁴juah⁴ Dre¹, chie³ i²jan³ quian¹ Jesús, a³reunh¹ Si²úan¹ Pe³², a⁴sagh⁴³i³ Jesús: \p \v 9 ―I²la³ sainh⁴³ jan³ a³peih¹ ñih³ a³quian³ hña⁴ a²hei⁴³ñih¹ i⁴leg⁴³ cebada jian³ on³⁴ jon⁴³júa³²; jeh³², ¿liah⁴ li⁴teg³⁴ quieh¹ la⁴jang³⁴? \p \v 10 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Saih³² hnei³ la⁴jang³⁴ chie³ ua²cua⁴i³. \p Jian³ jmah³ o¹ñei³ peih¹ leg⁴³ i²jon³; i² jon³ a⁴cua⁴ la⁴conh⁴ hña⁴ mai²³ a³ñih³. \v 11 Jian³ ma²jon³ a⁴tang⁴ Jesús a²hei⁴³ñih¹ jon³, i² con³ma²a⁴cúa⁴i³ ti²hmah³² i²con²³ Jon⁴dai¹, jon³ a⁴cúah³i³ chie³ quian¹, i² chie³ quian¹i³ a⁴tyieh⁵ i²con²³ la⁴jang³⁴ a³ti²tionh² hain⁴. Jian³ la⁴jon³ a⁴júan⁴i³ jon⁴³júa³² hain⁴ liah⁴, a⁴cúah³i³ la⁴conh⁴ hnie³⁴i³ tionh². \v 12 I² con³ma²a⁴lag³⁴ tsei⁴³i³ a⁴queuh³i³, i² jon³ a⁴juah⁴ Jesús, a⁴sagh⁴³i³ chie³ quian¹: \p ―Jaih¹ hnei³ o¹leuh² i⁴a⁴sion³⁴, canh⁴a² sa⁴si⁵hain⁴. \p \v 13 Jon³ a⁴jaih³i³ o¹leuh² jon³, jian³ a⁴canh³ quia⁵teun⁴ a²mh³ta²³ o¹leuh² li⁵hña⁴ a²hei⁴³ñih¹ cebada jon³ i⁴a⁴sion³⁴ i⁴a⁴queuh³ la⁴jang³⁴ a³hain⁴ tionh². \v 14 I² chie³ hain⁴ tionh², con³ma²a⁴je³⁴i³ ua³júah² i⁴a⁴júan⁴ Jesús, jon³ a⁴juah⁴i³: \p ―I⁴chie⁴³ lang⁴³ a³ne³ jan³ a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹ a³ma²jia²³ m⁵cu³ hain⁴. \p \v 15 I² Jesús ne⁵, ra⁵laih²i³ i⁴ma²te⁴³ chie³ quieh¹i³ ta⁵li⁴hnai³ i⁴si⁵lain⁴i³ re¹, jon³ a⁴tain³⁴i³ a³hain⁴ tionh², ŋo³⁴i³ hña³ teg⁴ nei² mah⁴. \s1 Ŋeng²³ Jesús jeu³ nei² jm³ \r (Mt. 14.22‑27; Mr. 6.45‑52) \p \v 16 I² con³ma²ma³si³naih³, jon³ a⁴jyon²³ chie³ quian¹ Jesús la⁴teg⁴ jm³ñei³. \v 17 I² jon³ a⁴han⁵i³ con³ joh⁴³ a²úan⁴³, ua⁵han²i³ ta⁵hŋoh³, i⁴tyie¹i³ jeu³ Capernaum. Jian³ ta² ma³naih³; i² Jesús ne⁵, a⁵sia³ ma³jonh² jen²i³. \v 18 I² jon³ a⁴hag⁴ tyi⁴ tia⁴ nei² jm³ jon³, a⁴hlan³⁴ jm³. \v 19 I² con³ma²a⁴ŋeng⁴i³ la⁴conh⁴ teun³⁴ mai²³ ton⁴ ñi⁴ jian³ o⁴ hneng³ mai²³ ñi⁴, jon³ a⁴jen³i³ Jesús ya¹ŋeng²³ jeu³ nei² jm³ i²ja¹i³ hloh³² a²úan⁴³; jian³ ta² yi⁴hag³² tsei⁴³i³ tionh². \v 20 I² jon³ a⁴juah⁴ hei⁴i³: \p ―¡Jnia⁴pa² la³, a⁵júan³ hnei³ canh⁴³ tionh²ˉ³! \p \v 21 I² hei⁴i³ tionh², ta² si³hyonh³i³ a⁴hyein⁴³i³ Jesús joh⁴³ a²úan⁴³, jian³ liah⁴ma²jon³ a⁴tyie³⁴i³ i²ma²hnie³⁴i³ chie³⁴i³ jon³. \s1 A⁴hnoh³ chie³ quieh¹ Jesús \p \v 22 I² con³ma²a⁴jnia³⁴, jon³ ra⁵laih² chie³ a³ma²a⁴jian⁴ ta⁵ca³jo³² jm³ñei³ hain⁴ tionh² i⁴ua⁵han² chie³ quian¹ Jesús húan⁴, jeu³ joh⁴³ a²úan⁴³, i⁴con³ jon³ ma²ra³quia³, i⁴sa⁴jian²³i³ Jesús. \v 23 Ta¹la⁴ jon³ a⁴tyie³⁴ co⁴meih³ a²úan⁴³ seg³⁴ i⁴ja³⁴ ta⁵jeu³ Tiberias, i⁴a⁴tyie³⁴ hloh³² i²ma²a⁴queuh³i³ a²hei⁴³ñih¹ ta⁵ma³a⁴cúa⁴ Se³ño²³ ti²hmah³² i²con²³ Jon⁴dai¹. \v 24 I² con³ma²a⁴je³⁴ chie³ hain⁴ tionh² i⁴a⁵sie⁴³ si²sainh⁴³ Jesús i²jon³ jian³ a⁵ga⁴ chie³ quian¹i³ liah⁴, jon³ a⁴han⁵i³ la⁴jeg³⁴ a²úan⁴³ seg³⁴ jon³, ua⁵han²i³ ta⁵jeu³ Capernaum ua⁵hniah³i³ Jesús. \s1 Lang⁴³ Jesús a²hei⁴³ñih¹ i⁴cúa²³ m⁵cu³ \p \v 25 I² con³ma²a⁴chianh¹i³ Jesús jo³² ta⁵hŋoh³ jm³ñei³ jon³, jon³ a⁴sagh⁴³i³: \p ―Hnei³ A²teg²³, ¿ma³legh⁴ cuanh³ˉ³ ta⁵la³? \p \v 26 I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús, a⁴juah⁴i³: \p ―I⁴chie⁴³pa² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, ti²hnoh⁵ˉ³ jnia⁴ tionh²ˉ³ quie¹ a⁴cauh⁴³ˉ³ liah⁴a² a⁴canh³ heinh¹ˉ³, a⁵jon⁴³ quieh¹ i⁴a⁴quienh³ hoh⁴³ˉ³ ua³júah² i⁴a⁴jeh¹ˉ³. \v 27 Jian³ sa⁴hniah³ hnoh²ˉ³ ma³⁴ i⁴tya³ ta¹tia⁴; ma³⁴ jon³pa² hniah³ hnoh²ˉ³ i⁴sa⁴tya³ jian³ i⁴cúa²³ m⁵cu³ sa⁴ton³ jm² ua²tya⁴³, i⁴cúa³⁴ A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴, quie¹ Jon⁴dai¹ Jmai³ ma³a⁴júan⁴ lei³ i⁴quian³ a³hain⁴ heih⁴³. \p \v 28 I² jon³ a⁴juah⁴i³ tionh²: \p ―¿Henh⁴ hniah³ júan² jnie³² i⁴ma²tei³² jnie³² heih⁴³ quieh¹ Jon⁴dai¹? \p \v 29 I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús, a⁴juah⁴i³: \p ―I⁴la³pa² hnie³⁴ Jon⁴dai¹ júanh²ˉ³, i⁴hniah³ li⁴hainh⁴ˉ³ i²con²³ a³a⁴sain⁴i³. \p \v 30 I² jon³ a⁴ŋang⁴i³ liah⁴: \p ―¿Henh⁴ júanh²ˉ³ lei³, canh⁴a² niah¹ jnie³² jian³ li⁴hain⁴ jnie³² i²conh²ˉ³ liah⁴? ¿Henh⁴ júanh²ˉ³? \v 31 Quie¹ jmai³sie²³ jnie³² a⁴queuh³ maná i²a⁵sian⁴³ a³sian³ jon³ liah⁴i² ra³sag² Ma²jyi³: “A⁴cúa⁴ Jon⁴dai¹ a²hei⁴³ñih¹ quieh¹ ñi⁴jeu⁵ a⁴queuh³i³.” \p \v 32 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―I⁴chie⁴³pa² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, a⁵hei⁴³ M³se²³ a⁴cúa⁴ a²hei⁴³ñih¹ i⁴ja³⁴ ñi⁴jeu⁵, quieh¹ Neih³ pe²³ˉ⁴ cúa²³ a²hei⁴³ñih¹ i⁴ja³⁴ ñi⁴jeu⁵ i⁴chie⁴³. \v 33 Quie¹ a²hei⁴³ñih¹ i⁴cúa²³ Jon⁴dai¹ jon³ lang⁴³ a³hain⁴ a³ja²³ ñi⁴jeu⁵ jian³ júan³i³ i⁴sian³ a³tionh² m⁵cu³ la³. \p \v 34 I² jon³ a⁴juah⁴ a³hain⁴ tionh²: \p ―Hnei³ Se³ño²³, cúa² hnei³ a²hei⁴³ñih¹ jon³ quian⁴ jnie³² la⁴jeg³⁴ nie⁴³. \p \v 35 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Jnia⁴pa² lang⁴³ a²hei⁴³ñih¹ i⁴cúa²³ m⁵cu³ quieh¹ chie³. A³hain⁴ a³jia²³ i²con²³ jnia⁴, sa⁴legh⁴ ua²ra⁵cúanh⁴³i³; jian³ a³hain⁴ a³hain⁴ i²con²³ jnia⁴, sa⁴legh⁴ ua²ra⁵quein³ tsei⁴³i³. \v 36 Jian³ liah⁴i² ma³a⁴jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ liah⁴, ua²liah⁴a² ti²jeh⁵ˉ³ jnia⁴ tionh²ˉ³, sa⁴hainh⁴ˉ³. \v 37 La⁴jang³⁴ a³cúan⁴³ Neih³ˉ⁴, jia²³i³ i²con²³ jnia⁴; jian³ a³hain⁴ a³ja²³ i²con²³ jnia⁴, a⁵sia³ ton²³ˉ⁵ ta⁵co⁴³. \v 38 Quie¹ a⁵jon⁴³ i⁴jon³ a⁴nia³⁴ jnia⁴ ñi⁴jeu⁵ juah⁴ i⁴júan¹ˉ⁴ i⁴hno⁵ˉ⁵ húan⁵, quie¹ i⁴jon³pa² i⁴júan¹ˉ⁴ i⁴hnie³⁴ a³a⁴sai⁴ jnia⁴. \v 39 Jian³ i⁴la³pa² heih⁴³ quieh¹ Neih³ˉ⁴ a³a⁴sai⁴ jnia⁴, i⁴la⁴jang³⁴ a³cúan⁴³i³ i²con²³ˉ⁵, sa⁴si⁵hain⁴ i¹jan³, quie¹ hniah³ júan¹ˉ⁴ i⁴hyon⁴³i³ la⁴teg⁴ i²a⁴toh⁴ jm². \v 40 Jian³ i⁴la³pa² heih⁴³ quieh¹ a³a⁴sai⁴ jnia⁴ liah⁴, i⁴la⁴jang³⁴ a³jen⁴³ A³jon⁴³i³ jian³ hain⁴i³ i²con²³i³, hyieh⁴i³ m⁵cu³ sa⁴ton³ jm² ua²tya⁴³, jian³ júan¹ jnia⁴ i⁴hyon⁴³i³ la⁴teg⁴ i²a⁴toh⁴ jm². \p \v 41 I² judío tionh² ne⁵, a⁴si⁴hen⁴³i³ Jesús, quie¹ juah⁴i³: “Jnia⁴pa² lang⁴³ a²hei⁴³ñih¹ i⁴ja³⁴ ñi⁴jeu⁵.” \v 42 Jian³ a⁴júanh⁴i³ tionh²: \p ―¿O⁴ a⁵hei⁴³ Jesús a³jon⁴³ Se¹ hain⁴ ne³, lainh⁴ˉ³? Quie¹ cm⁴³ jnia¹ jmai³i³ jian³ sie²³i³ liah⁴. ¿I² liah⁴ cúan²³ juah⁴i³: “A⁴nia³⁴ jnia⁴ ñi⁴jeu⁵”? \p \v 43 I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús, a⁴juah⁴i³: \p ―A⁵si⁵he⁴³ jnia⁴ tionh²ˉ³. \v 44 I¹jan³ sa⁴li⁴jia²³ i²con²³ jnia⁴, a¹juah⁴ne³ sa⁴a⁴te⁴ Neih³ˉ⁴ a³a⁴sai⁴ jnia⁴; jian³ júan³²ˉ⁴ i⁴hyon⁴³ a³hain⁴ la⁴teg⁴ i²a⁴toh⁴ jm². \v 45 Quie¹ ra³sag² ma²jyi³ quieh¹ a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹: “Heh³ Jon⁴dai¹ la⁴jang³⁴.” I² la⁴ne³ la⁴jang³⁴ a³a⁴nau⁴ jau²³ quieh¹ Neih³ˉ⁴ jian³ ra⁵tang³i³ i²con²³i³, jia²³i³ i²con²³ jnia⁴. \p \v 46 ’A⁵jon⁴³ quie¹ i⁴sian³ a³ma³a⁴jen³ Neih³ˉ⁴; quie¹ a³hain⁴pa² a⁴je³, a³ja²³ i²con²³ Jon⁴dai¹pa². \v 47 I⁴chie⁴³pa² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, a³hain⁴ a³hain⁴ i²con²³ jnia⁴, sia³ m⁵cu³ quieh¹i³ sa⁴ton³ jm² ua²tya⁴³. \v 48 Jnia⁴pa² lang⁴³ a²hei⁴³ñih¹ i⁴júan³ i⁴sian³ chie³. \v 49 Quie¹ naih⁴³sieh³ˉ³ tionh²ˉ³, a⁴queuh³i³ a²hei⁴³ñih¹ maná i²a⁵sian⁴³ a³sian³ jon³, jian³ a⁴chian³⁴ pi²³i³ tionh². \v 50 Quie¹ hleh³ˉ⁴ nei² quieh¹ a²hei⁴³ñih¹ i⁴ja³⁴ ñi⁴jeu⁵ jon³, canh⁴a² la⁴jang³⁴ a³queuh³ a²hei⁴³ñih¹ jon³, sa⁴jaun⁴i³. \v 51 Húan⁵pa² jnia⁴ lang⁴³ a²hei⁴³ñih¹ sian³ i⁴ja³⁴ ñi⁴jeu⁵; la⁴jang³⁴ a³queuh³ a²hei⁴³ñih¹ la³, sian³i³ sa⁴ton³ jm² jaun⁴i³. Jian³ a²hei⁴³ñih¹ i⁴cúa¹ˉ⁴ jon³ leg⁴³ he³⁴ˉ⁴ húan⁵, i⁴cúa¹ˉ⁴ canh⁴a² li⁴sian³ a³tionh² m⁵cu³ la³. \p \v 52 Jon³ a⁴jang²³ judío húan⁴ tionh², a⁴juah⁴i³: \p ―¿Liah⁴ cúan²³ li⁴cúa³⁴ a³ne³ he³² hña³ i⁴quih³²ˉ¹, lainh⁴ˉ³? \p \v 53 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―I⁴chie⁴³pa² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, a¹juah⁴ne³ sa⁴a⁴cauh⁴³ˉ³ he³² A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴, jian³ juah⁴ne³ sa⁴a⁴hainh⁴ˉ³ jm³yein⁴ quieh¹i³, sa⁴li⁴sia³ m⁵cu³ quianh³ˉ³ tionh²ˉ³. \v 54 Quie¹ a³hain⁴ a³queuh³ he³⁴ˉ⁴ jian³ hangh²i³ jm³yein⁴ quien⁴ˉ⁴, sia³ m⁵cu³ quieh¹i³ sa⁴ton³ jm² ua²tya⁴³; jian³ júan³²ˉ⁴ i⁴hyon⁴³i³ i²a⁴toh⁴ jm². \v 55 Quie¹ he³⁴ jnia⁴pa² leg⁴³ con³ ma³⁴ i⁴chie⁴³, jian³ jm³yein⁴ quien⁴ jnia⁴pa² leg⁴³ con³ i⁴hangh²i³ i⁴chie⁴³ liah⁴. \v 56 Quie¹ a³hain⁴ a³queuh³ he³⁴ jnia⁴ jian³ hangh²i³ jm³yein⁴ quien⁴ˉ⁴, hein²i³ naih⁵ ni²tsei³⁴ˉ⁴, jian³ hein³² jnia⁴ naih⁵ ni²tsei⁴³i³ liah⁴. \v 57 Quie¹ la⁴jon³ liah⁴i² a⁴sai⁴ jnia⁴ Neih³ˉ⁴ a³sian³, jian³ sian³⁴ jnia⁴ con⁴juah⁴ hei⁴i³, jian³ la⁴ne³pa² liah⁴, a³hain⁴ a³queuh³ he³⁴ˉ⁴, li⁴sian³i³ con⁴juah⁴ jnia⁴. \v 58 I⁴ne³pa² a²hei⁴³ñih¹ ja³⁴ ñi⁴jeu⁵, a⁵jon⁴³ liah⁴ a²hei⁴³ñih¹ maná i⁴a⁴queuh³ naih⁴³sieh³ˉ³ tionh²ˉ³, jian³ a⁴chian³⁴i³; quie¹ a³hain⁴ a³queuh³ a²hei⁴³ñih¹ la³, sian³i³ sa⁴ton³ jm² jaun⁴i³. \p \v 59 A⁴he⁴ Jesús jau²³ la³ cuah³ judío jeu³ Capernaum. \s1 Jau²³ quieh¹ m⁵cu³ sa⁴ton³ jm² ua²tya⁴³ \p \v 60 I² con³ma²a⁴nau⁴ jeun⁴³ chie³ a³ya¹han² coh⁵cah³² Jesús, jon³ a⁴juah⁴i³ tionh²: \p ―Ta² jeuh⁴³ nie⁴³ jau²³ i⁴hleh²i³ ne³. ¿Hain³ lei⁴ li⁴hyei³⁴? \p \v 61 Jon³ ra⁵laih² Jesús i⁴ti²he⁴³ chie³ quieh¹i³ nei² jon³, jon³ a⁴ŋang⁴i³: \p ―¿O⁴ hianh³² hnei³ jau²³ ne³? \v 62 Jeh³², ¿liah⁴a² li⁴lainh⁴ˉ³ juah⁴ne³ jenh³²ˉ³ A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴ ŋah³i³ i²ma²cua⁴³i³ liah⁴ma²jia⁴³? \v 63 Quie¹ m⁴tyi⁴pa² cúa²³ m⁵cu³; i¹con³ a⁵sia³ ta¹ tei⁴³ he³²ˉ¹. Quie¹ la⁴jeg³⁴ jau²³ i⁴ma³a⁴juah³ˉ⁴ ne³, leg⁴³ jmah³ i⁴tain⁴³ m⁴tyi⁴ jian³ i⁴cúa²³ m⁵cu³. \v 64 Jian³ sian³ pi¹ co⁴meih³ jenh²ˉ³ tionh²ˉ³ a³sa⁴hain⁴. \p Quie¹ ñi³ Jesús liah⁴ma²ra⁴lie⁵ hain³ hain⁴ sa⁴li⁴hain⁴, jian³ hain³ hain⁴ a³cúah⁴³ quieh¹i³. \v 65 I² jon³ a⁴juah⁴i³: \p ―I⁴jon³pa² a⁴juah³ˉ⁴ la⁴ne³, quie¹ i¹jan³ sa⁴li⁴jia²³ i²con²³ jnia⁴, juah⁴ne³ sa⁴a⁴te⁴ Neih³ˉ⁴. \p \v 66 Jian³ liah⁴ma²jm² jon³, jeun⁴³ a³ma²ya¹han² coh⁵cah³²i³, a⁴ton³⁴ quieh¹i³, a⁵sie⁴³ a⁴ŋeng⁴i³ jian²³i³. \v 67 I² jon³ a⁴ŋang⁴ Jesús i²con²³ quia⁵teun⁴ chie³ quian¹: \p ―¿O⁴ hnoh³ˉ³ jainh²ˉ³ mah² tionh²ˉ³ liah⁴? \p \v 68 I² jon³ a⁴ŋangh³ Si²úan¹ Pe³², a⁴juah⁴i³: \p ―Hnei³ Se³ño²³, ¿hain³ i²con²³ ma⁵li⁴chie² jnie³²? Quie¹ jau²³ quianh³ˉ³ leg⁴³ jau²³ quieh¹ m⁵cu³ sa⁴ton³ jm² ua²tya⁴³. \v 69 Jian³ ma³ra⁵hain⁴ jnie³² jian³ nia² jnie³² i⁴langh⁴³ hnei³ A³ya⁴lion³² Chie³ hain⁴, A³jon⁴³ Jon⁴dai¹ a³sian³. \p \v 70 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús liah⁴: \p ―¿Sa¹ chie⁴³ a⁴quianh³²ˉ⁴ quia⁵teun⁴ hnei³ tionh²ˉ³, liah²? I² jan³ hnei³ tionh²ˉ³ lang⁴³ jan³ a³sa⁴tsein³⁴. \p \v 71 Quie¹ a⁴hleh⁴ Jesús jau²³ ne³ i⁴a⁴hen⁴³i³ Judas Iscariote pa², a³jon⁴³ Si²úan¹, quie¹ a³ne³pa² hain⁴ a³cúah⁴³ quieh¹i³, ua²liah⁴a² lang⁴³i³ jan³ a³hein² jen² quia⁵teun⁴. \c 7 \s1 Sa⁴ra⁵hain⁴ si³reunh¹ Jesús i²con²³i³ \p \v 1 Con³ma²a⁴leg³⁴ jon³, jon³ a⁴ŋeng⁴ Jesús húa³⁴ Galilea; quie¹ sa⁴hnie³⁴i³ chie³⁴i³ húa³⁴ Judea, quie¹ i²jon³ hnie³⁴ judío jŋangh³ quieh¹i³. \v 2 Jian³ ma³ja²³ jm² i⁴júan³ judío tionh², jm² quieh¹ cuah²hnei⁴³. \v 3 I² jon³ a⁴juah⁴ si³reunh¹i³: \p ―A⁵jian³ hnei³ i²la³; cua³ hnei³ teg⁴ húa³⁴ Judea, canh⁴a² la⁴jang³⁴ chie³ quianh³ˉ³ a³tionh² i²jno³ je³⁴i³ i⁴júanh²ˉ³. \v 4 Quie¹ juah⁴ne³ hnie³⁴ jan³ chie³ li⁴cu²³ chie³ quieh¹i³, sa⁴júan³i³ i⁴ni²hma² la⁴jeg³⁴ i⁴júan³i³. Jian³ juah⁴ne³ júanh³ˉ³ la⁴ne³, hniah³ ma²jniah³²ˉ³ ta⁵nei² la⁴jang³⁴. \p \v 5 Quie¹ la⁴jang³⁴ si³reunh¹i³ sa⁴ra⁵hain⁴i³ i²con²³i³. \v 6 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―A⁵sia³ ma³a⁴tyie³⁴ jm² quien⁴ˉ⁴, i² hnei³ tionh²ˉ³, la⁴jeg³⁴ jm²pa² tsei³⁴ quianh³ˉ³. \v 7 Quie¹ sa⁴li⁴ma⁵hie²³ hnei³ a³m⁵cu³ tionh²ˉ³; i² jnia⁴pa² ma³hie²³i³, quie¹ ta⁵la⁴ ma⁵jnia³²ˉ⁴ i⁴hlagh³² ti²júan³i³. \v 8 Cua³ ua⁴han² hnei³ tionh²ˉ³ jm²; i² jnia⁴ ne⁵, a⁵sia³ nai³²ˉ⁴, quie¹ sa⁴ma³a⁴teg⁴ i²tyie¹ jm² quien⁴ˉ⁴. \p \v 9 I² con³ma²a⁴sagh⁴³i³ a³hain⁴ tionh² jau²³ jon³, jon³ a⁴jian⁴i³ húa³⁴ Galilea. \s1 A⁴tyie³⁴ Jesús jm² quieh¹ cuah²hnei⁴³ \p \v 10 Jian³ ta⁵ma³ua⁵han² si³reunh¹ Jesús, jon³ ŋo³⁴ Jesús liah⁴ jm²; i² a⁵sia³ ŋo³⁴i³ jeu³ ni²jnia³, quie¹ ŋo³⁴i³ jeu³ ta⁵si²hma². \v 11 I² judío tionh² ne⁵, ti²hnoh³i³ quieh¹i³ jm² jon³, ti²júanh⁴i³: \p ―¿Jainh¹ pi¹ sainh⁴³ a³hain⁴, liah²? \p \v 12 Jian³ jeun⁴³ chie³ ti²hleh² nei² quieh¹ hei⁴i³. Ca³chion²³ ti²hleh²: “Chie³ tsein²³pa² hain⁴”; conh⁴liah⁴ i²ca³chion²³ juah⁴: “A⁵sia³, quie¹ a³ma³can³ chie³pa² hain⁴.” \p \v 13 I² i¹jan³ sa⁴i²hleh³ ra³jia⁵ nei² quieh¹ hei⁴i³, quie¹ ta⁵la⁴ con⁴³i³ judío. \p \v 14 I² con³ma²a⁴teg⁴ to⁵chieh³² jm² jon³, jon³ a⁴hei³⁴ Jesús cuah³júah², jian³ a⁴he⁴i³. \v 15 Jian³ ta² co³ ŋo³⁴ tsei⁴³ judío tionh², a⁴juah⁴i³: \p ―¿Liah⁴ na²o⁴ hlion⁴ ŋang⁴ a³ne³, jian³ a⁵sia³ ga⁴ ma⁴tang²³i³? \p \v 16 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―La⁴jeg³⁴ i⁴he³⁴ˉ⁴ ne³, a⁵jon⁴³ i⁴quien⁴ˉ⁴, i⁴quieh¹ a³hain⁴pa² a³a⁴sai⁴ jnia⁴. \v 17 A³hain⁴ a³hnie³⁴ júan³⁴ i⁴teg³ tsei⁴³ Jon⁴dai¹, li⁴laih² tsei⁴³i³ i⁴he³⁴ˉ⁴ la³, juah⁴ i⁴leg⁴³ jau²³ quieh¹ Jon⁴dai¹ jian³ o⁴ jau²³ quien⁴ˉ⁴ húan⁵pa². \v 18 Quie¹ a³hain⁴ a³hleh² con⁴juah⁴ co³hei²tsei³ quieh¹ hña³, hleh²i³ canh⁴a² júan³⁴ chie³ i⁴júanh⁴³i³; i² a³hain⁴ a³hnie³⁴ júan³⁴ júanh⁴³ a³a⁴sai⁴ quieh¹i³, a³hain⁴pa² hleh² conh⁴ ni²tei⁴³, jian³ i¹con³ i⁴hlagh³² sa⁴júan³i³. \p \v 19 ’¿Sa¹ chie⁴³ a⁴cúa⁴ M³se²³ lai²³ i²conh²ˉ³ tionh²ˉ³? Jian³ i¹jan³ hnei³ sa⁴ma⁵teih³²ˉ³ lai²³. ¿Quie¹ e⁴le³⁴ hnoh³ˉ³ jŋangh¹ˉ³ jnia⁴? \p \v 20 I² jon³ a⁴ŋangh³ chie³ jeun⁴³ hain⁴ tionh², a⁴juah⁴i³: \p ―Quianh² m⁴tyi⁴ hlagh³²pa² hnei³. ¿Hain³ hnie³⁴ jŋangh³ hnei³? \p \v 21 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Quie¹ eu⁴³ co³ ŋo³⁴ hoh⁴³ˉ³ tionh²ˉ³ con³ ua³júah² i⁴a⁴júan³⁴ˉ⁴ jm² sa⁴júan³i³ ta¹. \v 22 I⁴chie⁴³pa² a⁴júan⁴ M³se²³ heih⁴³ i⁴gm⁴³ he³² chie³ (jian³ a⁵jon⁴³ juah⁴ i⁴ma⁴lie⁵ M³se²³, quie¹ i⁴ma⁴lie⁵ jmai³sie²³pa² jnia¹ tionh²); jian³ ua²liah⁴a² jm² sa⁴júan³i³ ta¹ liah⁴, teih³ˉ³ he³² si³yein³ ñih³. \v 23 I² jon³ ne⁵, juah⁴ne³ gm³ he³² jan³ yein³ jm² sa⁴júan³i³ ta¹, canh⁴a² sa⁴hnoh³ˉ³ juah⁴ i⁴sa⁴li⁴tei⁴³ lai²³ quieh¹ M³se²³, ¿i² e⁴le³⁴ ti²conh³ˉ³ i²con²³ jnia⁴ nei² quieh¹ i⁴a⁴júan³⁴ˉ⁴ i⁴a⁴huan⁴ quieh¹ jan³ chie³ jm² sa⁴júan³i³ ta¹? \v 24 A⁵con⁴ hnei³ jau²chie⁴³ con⁴juah⁴ co³hei²tsei³ quieh¹ chie³ tionh², jian³ tei⁴³i² hnoh³ˉ³ hleh²ˉ³ henh⁴ hleh²ˉ³, júan² hnei³ ni²tei⁴³. \s1 Hleh² Jesús nei² quieh¹ jainh¹ ja³⁴i³ \p \v 25 I² jon³ a⁴ŋang⁴ co⁴meih³ chie³ a³sian³ Jerusalén jon³, a⁴juah⁴i³: \p ―¿A¹hei⁴ a³ne³ hain⁴ ti²hnah³i³ a³hnie³⁴i³ jŋangh³i³? \v 26 Jeh³², si²sainh⁴³i³ i²ne³ si²hleh²i³ ta⁵nei² a³jeu³, jian³ i¹jan³ sa⁴hleh⁴³ quieh¹i³. ¿A¹ hain⁴pa² si³ta¹, liah², i⁴lang⁴³ a³ne³ A³ma²ya⁴lion³² Chie³ hain⁴? \v 27 I² a³ne³ ne⁵, nia²ˉ¹ jainh¹ ja³⁴i³; quie¹ la⁴teg⁴i² jia²³ A³lion³ Chie³ hain⁴, i¹jan³ a⁵sian⁴³ a³ñi³ jainh¹ jia²³i³. \p \v 28 I² Jesús, con³ma²a⁴nau⁴i³ jau²³ jon³, i²si²he²³i³ cuah³júah², jon³ a⁴hleh⁴i³ con³ i⁴tia⁴: \p ―¡Ti²cuh⁴³ˉ³ jnia⁴ jian³ ñih¹ˉ³ jainh¹ a⁴nia³⁴ˉ⁴! Jian³ a⁵sia³ a⁴nia³⁴ˉ⁴ con⁴juah⁴ i⁴hno⁵ˉ⁵ húan⁵, quie¹ a⁴nia³⁴ˉ⁴ i⁴sain³²ˉ⁴ quieh¹ a³hain⁴ a³lang⁴³ ni²tei⁴³; i² hnei³ tionh²ˉ³, sa⁴cmh⁴³i³ hnei³. \v 29 I² jnia⁴pa² cm⁴³i³, quie¹ a⁴nia³⁴ˉ⁴ i²con²³i³ i⁴a⁴sai⁴i³ jnia⁴. \p \v 30 I² jon³ ma²hnie³⁴i³ júan³⁴i³ chion³² Jesús; i² i¹jan³ a⁵sian⁴³ a³a⁴sonh³ quieh¹i³, quie¹ a⁵sia³ jm² jon³ ma³a⁴tyie³⁴ i²con²³i³. \v 31 Jian³ jeun⁴³ a³jeu³ ra⁵hain⁴ i²con²³i³, jon³ a⁴júanh⁴i³: \p ―La⁴teg⁴i² jia²³ A³lion³ Chie³ hain⁴, ¿o⁴ hlion⁴ pi¹ ua³júah² júan³⁴i³ la⁴conh⁴a² a³ne³, lainh⁴ˉ³? \s1 A⁴sai⁴ chie³ fariseo, a⁴sain⁴i³ po³li³sei¹ quian¹ cuah³, ua⁵júan⁴i³ chion³² Jesús \p \v 32 I² jon³ a⁴nau⁴ chie³ fariseo tionh² i⁴ti²hleh² chie³ nei² quieh¹ Jesús; i² hei⁴i³ liah⁴ma³jian²³ m³chie³ tyein², a⁴sain⁴i³ po³li³sei¹ quian¹ cuah³júah² i⁴ua⁵sianh³i³ Jesús. \v 33 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Co⁴le⁴ jm²pa² júah³ sainh⁴³ˉ⁴ jenh²ˉ³ tionh²ˉ³, quie¹ naih²ˉ⁵ i²con²³ a³hain⁴ a³a⁴sai⁴ jnia⁴. \v 34 Jian³ hnoh³²ˉ³ jnia⁴ tionh²ˉ³, jian³ a⁵sian⁴³ jnia⁴ ma⁵tyanh³²ˉ³, quie¹ i²jon³ i²naih²ˉ⁵, sa⁴li⁴cúah¹ˉ³ tionh²ˉ³. \p \v 35 I² jon³ a⁴júanh⁴ judío húan⁴ tionh²: \p ―¿Jainh¹ pi² chianh³ a³ne³, lainh⁴ˉ³, i²jon³ i²sa⁴tyanh³²i³ jnia¹? ¿A¹ sa⁴chie³⁴i³ jen² a³co³²ˉ¹ a³ra³jan⁴ jen² chie³ griego tionh² i⁴si⁵heh²i³ a³sa⁴lang⁴³ judío tionh²? \v 36 ¿I² henh⁴ ne³ ra³juah⁴ i⁴juah⁴i³: “Hnoh³²ˉ³ jnia⁴ tionh²ˉ³, jian³ a⁵sian⁴³ jnia⁴ ma⁵tyanh³²ˉ³ liah⁴, quie¹ i²jon³ i²naih²ˉ⁵ sa⁴li⁴cúah¹ˉ³ tionh²ˉ³”? \s1 Jm³ i⁴sian³ \p \v 37 Jian³ jm² i²a⁴toh⁴ jm² jon³, ta² júah³ jm² júan³i³; i² jon³ a⁴no³ Jesús jm² jon³, a⁴hleh⁴i³ con³ i⁴tia⁴, a⁴juah⁴i³: \p ―Juah⁴ne³ hain³ a³quein³ tsei⁴³, ua²jia³i³ i²con²³ jnia⁴ ua²ya⁴hainh³i³. \v 38 La⁴jon³ liah⁴i² ra³juah⁴ ra³sag² Ma²jyi³, a³hain⁴ a³hain⁴ i²con²³ jnia⁴ lei⁴ la⁴teg⁴ m⁴tyi⁴ quieh¹i³ la⁴con³ i²hya²³ o¹jm³ i⁴sian³. \p \v 39 A⁴hleh⁴ Jesús jau²³ jon³ i⁴hyei³⁴ M⁴tyi⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹ la⁴jang³⁴ a³hain⁴ i²con²³i³; jian³ a⁵sia³ ma³cua²³ M⁴tyi⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹ i²con²³ chie³, quie¹ a⁵sia³ ma³a⁴júan⁴ Jon⁴dai¹ i⁴tyein² júanh⁴³ Jesús ma²jon³. \s1 A⁴han⁵ a³jeu³ ma⁵quein²³ co³hei²tsei³ \p \v 40 I² con³ma²a⁴nau⁴ co⁴meih³ a³tionh² jen² chie³ jeun⁴³ hain⁴ jau²³ jon³, jon³ a⁴juah⁴i³: \p ―I⁴chie⁴³pa² lang⁴³ a³ne³ a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹ a³ma²jia²³ hain⁴. \p \v 41 Jian³ ca³chion²³ juah⁴: \p ―A³ne³pa² A³ya⁴lion³² Chie³ hain⁴. \p Conh⁴liah⁴ juah⁴ i²ca³chion²³: \p ―¿Liah⁴ cúan²³ li⁴sian³ A³ya⁴lion³² Chie³ hain⁴ húa³⁴ Galilea? \v 42 Quie¹ ra³juah⁴ ra³sag² Ma²jyi³ i⁴hyon⁴³ A³ya⁴lion³² Chie³ hain⁴ jeun³ re¹ Da³vei²³, a³li⁴sian³ jeu³ Belén i²ma²sian³ Da³vei²³. \p \v 43 I² la⁴ne³ a⁴han⁵ a³jeu³ ma⁵quein²³ co³hei²tsei³ nei² quieh¹i³. \v 44 Jian³ ca³chion²³ hnie³⁴ ma²júan³⁴i³ chion³², jian³ i¹jan³ sa⁴a⁴sonh³ quieh¹i³. \s1 Sa⁴ra⁵cu²³ si³ta¹ quieh¹ Jesús \p \v 45 I² jon³ a⁵han² po³li³sei¹ a³hie³ cuah³ hain⁴ i²con²³ m³chie³ tyein² jian³ fariseo tionh², i² jon³ a⁴ŋang⁴ a³hain⁴ tionh²: \p ―¿E⁴le³⁴ sa⁴teh³²i³ hnei³? \p \v 46 I² jon³ a⁴ŋangh³ po³li³sei¹ hain⁴ tionh²: \p ―¡I¹jan³ a⁵sian⁴³ a³ma³a⁴hleh⁴ liah⁴i² hleh² a³hain⁴! \p \v 47 I² jon³ a⁴juah⁴ fariseo tionh²: \p ―¿A¹ sa⁴ma⁴co³i³ hnei³ liah⁴ tionh²ˉ³, liah²? \v 48 ¿A¹ sa⁴ra⁵hain⁴ jan³ si³ta¹ quian⁴ˉ¹ i²con²³i³ jian³ o⁴ jan³ fariseo? \v 49 Quie¹ a³jeun⁴³ a³sa⁴ŋang⁴ lai²³ hain⁴, ma³ua⁵hain⁴ pi²³i³. \p \v 50 I² jon³ a⁴ŋang⁴ Nicodemo, a³ma²ni²jen³² Jesús con³ to⁵hlo³⁴, jan³ a³hein² jen² a³hain⁴ tionh², a⁴juah⁴i³: \p \v 51 ―¿O⁴ ra³cúa²³ lai²³ quian⁴ˉ¹ i⁴queih³²ˉ¹ heih⁴³ i²con²³ jan³ chie³ juah⁴ne³ sa⁴nai³²ˉ¹ ñeih³² i²con²³i³, canh⁴a² li⁴nia²ˉ¹ henh⁴ a⁴júan⁴i³? \p \v 52 I² jon³ a⁴ŋangh³i³ tionh², a⁴sagh⁴³i³ Nicodemo: \p ―¿O⁴ hnei³ liah⁴ sianh³ˉ³ húa³⁴ Galilea? Je¹ hnei³ Ma²jyi³ quieh¹ Jon⁴dai¹ re³, jon³ li⁴ñih¹ˉ³ i⁴i¹jan³ a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹ sa⁴ma³a⁴hyon²³ húa³⁴ Galilea. \s1 A³m⁴ sa⁴jmh³ \p \v 53 Jon³ ŋah³ a³jan³ jan³ jauh³² quieh¹. \c 8 \p \v 1 I² Jesús ne⁵, ŋo³⁴i³ mah⁴ quieh¹ a²hma³ Olivos. \v 2 I² con³ma²si³jnia³⁴, to⁵hie³ jon³, jon³ ŋo³⁴ Jesús liah⁴ i⁴seg³⁴ cuah³júah², jian³ la⁴jang³⁴ a³jeu³ a⁴tyie³⁴ i²con²³i³; jon³ a⁴cua⁴i³, jian³ a⁴he⁴i³. \v 3 I² jon³ ne⁵, a⁴tyie³⁴ a²teg²³ quian¹ lai²³ jian²³ chie³ fariseo tionh², jian³i³ jan³ a³m⁴ a³a⁴jon⁴i³ jian²³ i³cúa³ chie³. I² jon³ a⁴sainh⁴i³ to⁵chieh³² jon³, \v 4 i² jon³ a⁴sagh⁴³i³ Jesús: \p ―Hnei³ A²teg²³, jeh³² a³m⁴ la³, a⁴jon⁴ jnie³² jian²³ i³cúa³ a³sang²³, a³a⁴jon⁴ jnie³² o³tan². \v 5 Jian³ lai²³ quieh¹ M³se²³ ra³juah⁴ i⁴hniah³ quinh⁵i³ a³m⁴ la⁴la³ m⁴caun² canh⁴a² jaun⁴i³. I² hnei³, ¿henh⁴ juah⁴ˉ³? \p \v 6 Quie¹ a⁴juah⁴i³ i⁴ne³ tionh² i⁴con²³i³ jau²chie⁴³, canh⁴a² sia³ liah⁴ li⁴hnang⁵i³. I² Jesús ne⁵, a⁴júan⁴i³ ta⁵i²hain²³i³, a⁴sag⁴i³ húa³⁴ jeu³ jon⁴³ si¹cúa³i³. \v 7 Jian³ liah⁴ma²ti²ŋang³ jon³ pi²³i³ i²con²³ Jesús, i² Jesús ne⁵, a⁴no³i³ liah⁴, a⁴juah⁴i³: \p ―Juah⁴ hain³ hnei³ sa⁴renh³ˉ³ chie³² i¹con³, ua²ma⁴lie⁵i³ quinh⁵i³ a³m⁴ la³ m⁴caun². \p \v 8 Conh⁴liah⁴ i⁴seg³⁴ a⁴júan⁴ Jesús ta⁵i²hain²³i³, a⁴sag⁴i³ húa³⁴. \v 9 I² a³hain⁴ tionh², con³ma²a⁴nau⁴i³ jau²³ jon³, jon³ ra⁵laih² tsei⁴³i³ i⁴ti²ren³i³ chie³²; jon³ a⁴húan³i³ ma⁵jan³i³, a³don⁵ ñeih³² ra⁴lie⁵ ŋah³ tionh², jon³ a²ma⁴ ŋah³ la⁴jang³⁴ a³si³maih² i²a⁴toh⁴; hña³pa² júah³ Jesús a⁴quionh³ jian²³ a³m⁴ hain⁴ si²sainh⁴³ to⁵chieh³² jon³. \v 10 I² jon³ a⁴no³ Jesús liah⁴, a⁴je³⁴i³ i⁴so⁵ma⁵sian³ chie³ i¹jan³, jan³ a³m⁴pa² júah³ si²sainh⁴³; i² jon³ a⁴sagh⁴³i³ a³m⁴: \p ―Hnei³ a³m⁴, ¿nah⁴³ a³hain⁴ tionh² a³ma²ti²hnang⁴³ hnei³ hain⁴? ¿O⁴ i¹jan³ sa⁴a⁴queih³i³ heih⁴³ i²conh²ˉ³? \p \v 11 I² jon³ a⁴ŋangh³ a³m⁴ hain⁴, a⁴juah⁴i³: \p ―Hnei³ Se³ño²³, i¹jan³pa². \p I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―A⁵ga⁴ jnia⁴ queih¹ˉ⁴ heih⁴³ i²conh²ˉ³; cuanh³ quianh³, a⁵ma⁵ta⁵canh¹ chie³². \s1 Jesús lang⁴³ joh¹ quieh¹ m⁵cu³ \p \v 12 Conh⁴liah⁴ a⁴hleh⁴ Jesús i⁴seg³⁴ i²con²³ chie³, a⁴juah⁴i³: \p ―Jnia⁴pa² lang⁴³ joh¹ quieh¹ m⁵cu³; a³hain⁴ a³si³tyein⁵ coh⁵cah³ˉ⁴, a⁵sia³ ŋeng³⁴i³ i²naih³, quie¹ li⁴sia³ joh¹ i⁴cúa³⁴ m⁵cu³ quieh¹i³. \p \v 13 I² jon³ a⁴juah⁴ fariseo tionh²: \p ―Si²hleh³ˉ³ nei² quianh³ húanh⁴³pa² hnei³, jian³ i⁴hleh³ˉ³ húanh⁴³ˉ³ ne³, sa⁴quein⁴³. \p \v 14 I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús, a⁴juah⁴i³: \p ―Ua²liah⁴a² hleh³ˉ⁴ nei² quien⁴ húan⁵, i⁴hleh³ˉ⁴ ne³, quein⁴³pa². Quie¹ yan³²ˉ⁴ jainh¹ a⁴nia³⁴ jnia⁴ jian³ jainh¹ naih²ˉ⁵ liah⁴; i² hnei³ tionh²ˉ³ ne⁵, sa⁴ñih¹ˉ³ jainh¹ a⁴nia³⁴ˉ⁴, jian³ jainh¹ naih²ˉ⁵ liah⁴. \v 15 Quie¹ hnei³ tionh²ˉ³ canh³ˉ³ jau²chie⁴³ con⁴juah⁴ co³hei²tsei³ quieh¹ m⁵cu³. Jian³ jnia⁴, a⁵sia³ can³⁴ˉ⁴ jau²chie⁴³ i²con²³ i¹jan³. \v 16 I² juah⁴ne³ can¹ˉ⁴ jau²chie⁴³, can¹ˉ⁴ la⁴conh⁴ ni²tei⁴³pa², quie¹ a⁵sia³ húan⁵ jnia⁴ leg⁴³, quie¹ jian²³ˉ⁵ Neih³ˉ⁴ a³a⁴sai⁴ jnia⁴. \v 17 Jian³ lai²³ quianh³ˉ³ ra³sag² tionh²ˉ³, jau²³ quieh¹ on³⁴ a³tei⁴³ nei², quein⁴³pa². \v 18 I² la⁴ne³ jon³ jnia⁴pa² hleh³ˉ⁴ nei² quien⁴ˉ⁴ húan⁵, jian³ Neih³ˉ⁴ a³a⁴sai⁴ jnia⁴ ma³jnia³i³ nei² quien⁴ˉ⁴ liah⁴. \p \v 19 I² jon³ a⁴sagh⁴³i³ Jesús tionh²: \p ―¿Nah⁴³ Naih⁴³ˉ³ ne⁵? \p I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús: \p ―Hnei³ tionh²ˉ³ sa⁴cuh⁴³ˉ³ jnia⁴, jian³ a⁵ga⁴ Neih³ˉ⁴ liah⁴; quie¹ juah⁴ne³ ma²cuh⁴³ˉ³ jnia⁴, ma²cmh⁴³pa² hnei³ Neih³ˉ⁴ liah⁴. \p \v 20 Jau²³ la³ a⁴hleh⁴ Jesús ta¹la⁴ ua²he²³i³ cuah³júah² i²ua²cua⁴³i³ jon³ i²tieh³² a²cúa⁴³ o¹cau³². Jian³ i¹jan³ sa⁴a⁴sonh³ quieh¹i³, quie¹ sa⁴ma³a⁴tyie³⁴ jm². \s1 “Sa⁴li⁴cúah¹ hnei³ i²naih² jnia⁴” \p \v 21 Conh⁴liah⁴ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Tieh²la³ naih²ˉ⁵, i² hnei³ tionh²ˉ³ hnoh³²ˉ³ jnia⁴, jian³ jaunh⁴ˉ³ tionh²ˉ³ liah⁴ma³ti²renh³ˉ³ chie³²; jian³ i²jon³ i²naih²ˉ⁵, sa⁴li⁴cúah¹ˉ³ tionh²ˉ³. \p \v 22 I² jon³ a⁴júanh⁴ judío húan⁴: \p ―¿A¹ sa⁴jŋangh³i³ hña³, liah², quie¹ juah⁴i³: “I²jon³ i²naih²ˉ⁵, sa⁴li⁴cúah¹ˉ³ tionh²ˉ³”? \p \v 23 Conh⁴liah⁴ a⁴juah⁴ Jesús i²con²³ a³hain⁴ tionh²: \p ―Hnei³ tionh²ˉ³ langh⁴³ˉ³ a³sian³ nei² cuah³²húa³⁴ la³, quie¹ jnia⁴ sian³⁴ ta⁵yeih³²; hnei³ tionh²ˉ³ langh⁴³ a³quian¹ m⁵cu³ la³, i² jnia⁴ a⁵sia³ lang⁴³ˉ⁴ a³sian³ m⁵cu³ la³. \v 24 I⁴jon³pa² a⁴jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ i⁴tyanh⁴³ˉ³ liah⁴ma³renh³ˉ³ chie³²; quie¹ juah⁴ne³ sa⁴hainh⁴ˉ³ i⁴lang⁴³ jnia⁴ a³hain⁴ a³ma²jia²³, jon³ tyanh⁴³ˉ³ liah⁴ma³renh³ˉ³ chie³². \p \v 25 I² jon³ a⁴sagh⁴³i³ Jesús liah⁴: \p ―¿Hain³ hnei³ ne⁵? \p I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús, a⁴juah⁴i³: \p ―Quie¹ liah⁴ma²ra⁴lie⁵ ma³a⁴jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³. \v 26 Hlion⁴pa² i⁴hno⁵ˉ⁵ hleh¹ˉ⁴ nei² quianh³ˉ³ jian³ i⁴can¹ˉ⁴ jau²chie⁴³ i²conh²ˉ³ liah⁴, jian³ a³hain⁴ a³a⁴sai⁴ jnia⁴ hleh² jau²³ ni²tei⁴³, jian³ la⁴conh⁴ i⁴a⁴nau³⁴ˉ⁴ i⁴a⁴hleh⁴ a³hain⁴, hleh³ˉ⁴ i²con²³ m⁵cu³ la³. \p \v 27 I² a³hain⁴ tionh², sa⁴ra⁵ŋang⁴i³ i⁴a⁴hleh⁴ Jesús nei² quieh¹ Jmai³i³. \v 28 I⁴jon³ a⁴juah⁴ Jesús liah⁴: \p ―La⁴teg⁴i² sieh³²ˉ³ jnia⁴ yeih³² i⁴lang⁴³ˉ⁴ A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴, jon³ pi¹ li⁴ñih¹ˉ³ i⁴lang⁴³ˉ⁴ a³hain⁴ a³ma²jia²³, jian³ i¹con³ a⁵sia³ júan³⁴ˉ⁴ con⁴juah⁴ i⁴hno⁵ˉ⁵ húan⁵; jmah³ i⁴jon³pa² hleh³ˉ⁴ la⁴conh⁴ i⁴a⁴he⁴ Neih³ pe²³ˉ⁴. \v 29 Quie¹ a³hain⁴ a³a⁴sai⁴ jnia⁴ jian²³i³ jnia⁴, jian³ a⁵sia³ ma³a⁴ton³⁴ jnia⁴ Neih³ˉ⁴ juah⁴ i⁴húan⁵, quie¹ la⁴jeg³⁴ nie⁴³ júan³⁴ˉ⁴ i⁴teg³ tsei⁴³ Neih³ˉ⁴. \p \v 30 Ta¹la⁴ a⁴hleh⁴ Jesús jau²³ ne³, jeun⁴³ chie³ ra⁵hain⁴ i²con²³i³. \s1 Lionh⁴ˉ³ con⁴juah⁴ jau²³ ni²tei⁴³ \p \v 31 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús i²con²³ judío a³ma²ra⁵hain⁴ i²con²³i³: \p ―Juah⁴ne³ sa⁴teinh³ hoh⁴³ˉ³ jau²³ quien⁴ˉ⁴, jon³ lainh⁴ hnei³ chie³ quian³⁴ˉ⁴ i⁴chie⁴³ tionh²ˉ³; \v 32 jian³ li⁴ñih¹ˉ³ jau²³ ni²tei⁴³, jian³ con⁴juah⁴ jau²³ ni²tei⁴³ jon³ lionh⁴ˉ³. \p \v 33 I² jon³ a⁴ŋangh³ a³hain⁴ tionh²: \p ―Jeun³ quieh¹ A³brang²³pa² lang⁴³ jnie³²; i¹jan³ jnie³² sa⁴ma³a⁴lang³⁴ a³júan³ quian¹ chie³. ¿Liah⁴ cúan²³ juah⁴ hnei³ lion⁴ jnie³²? \p \v 34 I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús: \p ―I⁴chie⁴³pa² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, la⁴jang³⁴ a³ta³canh¹ chie³², lang⁴³i³ a³júan³ quian¹ chie³². \v 35 Jian³ a³hain⁴ a³júan³ quian¹ chie³, a⁵sia³ juah⁴ i⁴cua⁴³i³ o³tan² jauh³² quieh¹ jeu³²; a³jon⁴³ jeu³² pi²³i³ cua⁴³ o³tan². \v 36 I² la⁴ne³ jon³, juah⁴ne³ A³jon⁴³ Jon⁴dai¹ lie⁴³ hnei³, jon³ lainh⁴ hnei³ tionh²ˉ³ a³lon² i⁴chie⁴³. \v 37 Jian³ yan³²pa² jnia⁴ i⁴langh⁴³ˉ³ jeun³ quieh¹ A³brang²³; i² hnoh³ˉ³ jŋangh¹ˉ³ jnia⁴ tionh²ˉ³, quie¹ sa⁴i²hyeih²ˉ³ jau²³ quien⁴ˉ⁴. \v 38 Quie¹ hleh³ jnia⁴ la⁴conh⁴ i⁴a⁴he⁴ Neih³ˉ⁴, i² hnei³ tionh²ˉ³ júanh³ˉ³ la⁴conh⁴ i⁴a⁴naih³ˉ³ i⁴a⁴juah⁴ naih⁴³ˉ³. \s1 Lang⁴³ naih⁴³ˉ³ tionh²ˉ³ a³sa⁴tsein³⁴ \p \v 39 I² jon³ a⁴ŋangh³ a³hain⁴ tionh², a⁴juah⁴i³: \p ―A³brang²³pa² jmai³sie²³ jnie³². \p I² a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Juah⁴ne³ i⁴chie⁴³ ma²langh⁴³ˉ³ jon⁴³segh³² A³brang²³ ma²júanh²ˉ³ liah⁴ a⁴júan⁴i³. \v 40 I² hnei³ tionh²ˉ³ hnoh³ˉ³ jŋangh¹ˉ³ jnia⁴, ua²liah⁴a² a⁴hleh³ˉ⁴ jau²³ ni²tei⁴³ la⁴conh⁴ i⁴a⁴he⁴ Jon⁴dai¹. Jian³ A³brang²³, ¡a⁵sia³ la⁴ne³ a⁴júan⁴i³! \v 41 Quie¹ júanh³ˉ³ tionh²ˉ³ liah⁴i² júan³ naih⁴³ˉ³. \p I² jon³ a⁴juah⁴ a³hain⁴ tionh²: \p ―¡A⁵sian⁴³ jnie³² lang⁴³ yein³ ta² sian³! Sian³ jan³ jmai³ jnie³², a³hain⁴ Jon⁴dai¹. \p \v 42 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús, a⁴sagh⁴³i³ a³hain⁴: \p ―Juah⁴ne³ chie⁴³ ma²lang⁴³ naih⁴³ˉ³ Jon⁴dai¹, leg⁴³ re³ ma²ma²hnoh³²ˉ³ jnia⁴, quie¹ cuan⁵ jnia⁴, a⁴nia³⁴ˉ⁴ i²con²³ Jon⁴dai¹. A⁵sia³ a⁴nia³⁴ˉ⁴ i⁴nie⁴³ tsei³⁴ húan⁵, hei⁴ pi²³i³ a⁴sai⁴ jnia⁴. \v 43 ¿E⁴le³⁴ sa⁴ŋangh⁴ˉ³ tionh²ˉ³ i⁴hleh³ˉ⁴, lainh⁴ˉ³? Jon³pa² quie¹ ta⁵la⁴ sa⁴hnoh³ˉ³ nauh²ˉ³ jau²³ quien⁴ˉ⁴. \v 44 Quie¹ langh⁴³ hnei³ tionh²ˉ³ quian¹ naih⁴³ˉ³, a³hain⁴ a³sa⁴tsein³⁴, jian³ hnoh³ˉ³ júanh²ˉ³ la⁴conh⁴ i⁴hnie³⁴ naih⁴³ˉ³. Quie¹ a³sa⁴tsein³⁴ hain⁴ lang⁴³ a³jŋangh² chie³ liah⁴ma²ra⁴lie⁵; jian³ sa⁴ma³a⁴júan⁴i³ con⁴juah⁴ jau²³ ni²tei⁴³, quie¹ sa⁴sia³ jau²³ ni²tei⁴³ i²con²³i³. Quie¹ tei⁴³i² hleh²i³ jau²ta³jau²³, hleh²i³ liah⁴ lang⁴³i³; quie¹ ta³jaun²³i³, jian³ lang⁴³i³ o¹sieh³² jau²ta³jau²³. \v 45 Quie¹ jnia⁴ hleh³ˉ⁴ jau²³ ni²tei⁴³, jon³ sa⁴hainh⁴ˉ³. \v 46 ¿Hain³ hnei³ tionh²ˉ³ li⁴cúah³²ˉ³ jnia⁴ con³ chie³²? I² juah⁴ne³ jmah³ jau²³ ni²tei⁴³ ma³a⁴hleh³ˉ⁴ ne⁵, ¿i² e⁴le³⁴ sa⁴hainh⁴ˉ³ tionh²ˉ³ i²con²³ jnia⁴? \v 47 Quie¹ a³hain⁴ a³lang⁴³ a³quian¹ Jon⁴dai¹, nau³i³ jau²³ quieh¹ Jon⁴dai¹; i⁴jon³pa²da³ sa⁴i²nauh²ˉ³ tionh²ˉ³ quie¹ sa⁴langh⁴³ˉ³ a³quian¹ Jon⁴dai¹. \s1 Sian³ Cristo naih⁵i² ra⁴lie⁵ m⁵cu³ \p \v 48 I² jon³ a⁴ŋangh³ judío tionh², a⁴sagh⁴³i³: \p ―I⁴chie⁴³pa² li⁴juah² jnie³² i⁴langh⁴³ hnei³ jan³ chie³ samaritano jian³ i⁴quianh²ˉ³ m⁴tyi⁴ hlagh³². \p \v 49 I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús: \p ―A⁵sia³ m⁴tyi⁴ hlagh³² quian³²ˉ⁴, quie¹ júan³⁴ˉ⁴ júanh⁴³ Neih³ pe²³ˉ⁴; i² hnei³ tionh²ˉ³ sa⁴júanh³ˉ³ i⁴júanh⁴³ jnia⁴. \v 50 Jian³ a⁵sia³ hnoh³²ˉ⁴ i⁴júanh⁴³ˉ⁴ húan⁵ˉ⁵, quie¹ sian³ jan³ a³hnoh³ i⁴júanh⁴³ jnia⁴ jian³ a³can²³ jau²chie⁴³. \v 51 I⁴chie⁴³pa² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, a³hain⁴ a³ma³tei⁵ jau²³ quien⁴ˉ⁴, sa⁴legh⁴ ua²a⁴jaun³⁴i³. \p \v 52 I² jon³ a⁴juah⁴ judío tionh²: \p ―Ne⁵a² nia² jnie³² i⁴quianh²ˉ³ m⁴tyi⁴ hlagh³². Quie¹ a⁴jaun³⁴ A³brang²³ jian³ la⁴jang³⁴ a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹; i² hnei³ juah⁴ˉ³: “A³hain⁴ a³ma³tei⁵ jau²³ quien⁴ˉ⁴, sa⁴legh⁴ ua²a⁴jaun³⁴i³.” \v 53 ¿O⁴ júanh⁴³ga² hnei³, lainh⁴ˉ³, la⁴conh⁴a² A³brang²³, jmai³sie²³ jnie³²? Quie¹ hei⁴i³ a⁴jaun³⁴ jian³ la⁴jang³⁴ a³sain² liah⁴ a⁴chian³⁴. I² hnei³ ne⁵, ¿hain³ júanh⁵ˉ³, lainh⁴ˉ³? \p \v 54 I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús: \p ―Quie¹ juah⁴ne³ júan³⁴ˉ⁴ i⁴júanh⁴³ˉ⁴ húan⁵ˉ⁵, i⁴júanh⁴³ˉ⁴ jon³ sa⁴quein⁴³. Neih³ pe²³ˉ⁴ júan³ i⁴júanh⁴³ jnia⁴, a³hain⁴ a³juah⁴ˉ³ tionh²ˉ³ lang⁴³ Jon⁴dai¹ quianh³ˉ³. \v 55 Jian³ a⁵sian⁴³ cmh⁴³i³ hnei³ tionh²ˉ³. Jnia⁴pa² cm⁴³ˉ⁴; jian³ juah⁴ne³ ma²juah³ jnia⁴ i⁴sa⁴cm⁴³i³ jnia⁴, ma²lang⁴³ jnia⁴ a³lia⁴ hnei³ tionh²ˉ³, a³ta³jaun²³. I² jnia⁴ ne⁵, cm⁴³i³ jnia⁴, jian³ ma⁵tei³²ˉ⁴ jau²³ quieh¹i³. \v 56 Quie¹ A³brang²³ naih⁴³sieh³ˉ³ tionh²ˉ³, ta² si³hyonh³i³ a⁴júan⁴i³ quie¹ ma²i²je³⁴i³ jm² ma²nia²³ˉ⁵; jian³ a⁴je³⁴ pi²³i³, jian³ a⁴júan⁴i³ si³hyonh³ liah⁴. \p \v 57 I² jon³ a⁴juah⁴ judío tionh² i²con²³i³: \p ―I¹ sa⁴ma³heinh² hnei³ to⁴lo⁵quia⁴ ñi³. ¿Liah⁴ cúan²³ juah⁴ˉ³ i⁴a⁴jenh³²ˉ³ A³brang²³? \p \v 58 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―I⁴chie⁴³pa² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, naih⁵i² li⁴sian³ A³brang²³, ma³sian³pa² jnia⁴. \p \v 59 I² jon³ a⁴tang⁴i³ m⁴caun² tionh² i⁴quinh⁵i³ Jesús; i² Jesús ne⁵, ua⁵conh⁴i³ jen² a³hain⁴ tionh², ua⁵hag⁴³i³ cuah³júah², a⁴ua⁴jeun³²i³ jeu³ jen² a³hain⁴ tionh², ŋo³⁴i³ ta⁵seg³⁴. \c 9 \s1 A⁴júan⁴ Jesús i⁴a⁴jnia⁵ m⁴nei² jan³ a³taun³² liah⁴ma²ra⁵sian³ \p \v 1 I² con³ i²ma²si²ŋeng²³ Jesús, jon³ a⁴jen³i³ jan³ a³ñih³ a³taun³² liah⁴ma²ra⁵sian³. \v 2 I² jon³ a⁴ŋang⁴ chie³ quian¹i³ i²con²³i³, juah⁴i³: \p ―Hnei³ A²teg²³, ¿e⁴le³⁴ taun³² a³ñih³ ne³ ra⁵sian³? ¿O⁴ quie¹ a⁴tanh⁴ jmai³sie²³i³ chie³² o⁴ quie¹ a⁴tanh⁴ hña³ pi²³i³? \p \v 3 I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús: \p ―A⁵jon⁴³ quie¹ a⁴tanh⁴ jmai³sie²³i³ chie³² jian³ o⁴ i⁴a⁴tanh⁴ hei⁴i³; a⁵sia³, jon³pa² canh⁴a² li⁴jnia³ i⁴tang³ Jon⁴dai¹ i²con²³i³. \v 4 Quie¹ hniah³ júan³²ˉ⁴ ta¹ quieh¹ a³hain⁴ a³a⁴sai⁴ jnia⁴ ta¹la⁴ i⁴jm²³; quie¹ tei⁴³i² ma³ja²³ je¹nai³, i¹jan³ a⁵sian⁴³ a³ma⁵li⁴júan³⁴ ta¹. \v 5 Quie¹ ta¹la⁴ sainh⁴³ˉ⁴ m⁵cu³ la³, lang⁴³ˉ⁴ joh¹ quieh¹ m⁵cu³ la³. \p \v 6 I² con³ma²a⁴juah⁴ Jesús jau²³ jon³, jon³ a⁴hñei³⁴i³ húa³⁴, a⁴júan⁴i³ o¹jain²³ jian²³ jm³teuh¹, jian³ o¹jain²³ jon³ a⁴jñei³⁴i³ m⁴nei² a³taun³². \v 7 Ma²jon³ a⁴sagh⁴³i³: \p ―Cua³ ua⁴raunh³² mah² i²nie⁴³ jm³ Siloé ―jau²³ ne³ ra³juah⁴, A³sain². \p I² jon³ ŋo³⁴ a³taun³² hain⁴, jian³ a⁴raunh⁵i³, i² con³ma²ma³jonh²i³, jon³ ma³ya¹je²³i³. \v 8 Jon³ a⁴juah⁴ a³tionh² hloh³² i²cua⁴³i³ jian³ la⁴jang³⁴ a³ma²a⁴je³ quieh¹i³ i⁴taun³²i³ liah⁴ma²jia⁴³, a⁴júanh⁴i³: \p ―¿A¹hei⁴ a³ne³ hain⁴ ma²cua²³ ma²m²³ o¹cau³²? \p \v 9 I² jon³ a⁴juah⁴ ca³chion²³: \p ―Hei⁴ pi²³i³ ne³. \p Conh⁴liah⁴ a⁴juah⁴ ca³chion²³: \p ―La⁴jan³ hei⁴ pi²³i³, la⁴jon³ jnia⁴i³. \p I² jon³ a⁴juah⁴i³ hña³i³: \p ―Jnia⁴pa² la³. \p \v 10 I² jon³ a⁴ŋang⁴ a³hain⁴ tionh² i²con²³i³: \p ―¿Liah⁴ a⁴leg³⁴ a⁴jnia⁵ m⁴mah²ˉ³ ne⁵? \p \v 11 I² jon³ a⁴ŋangh³i³, a⁴juah⁴i³: \p ―Jan³ a³ñih³ a³sain³ Jesús pa² a⁴júan⁴ o¹jain²³, jian³ a⁴jñei³⁴i³ m⁴nei³⁴ˉ⁴, jian³ a⁴sag⁴³i³ jnia⁴: “Cua³ i²nie⁴³ jm³ Siloé, ya⁴raunh³²ˉ³ mah².” Jon³ ñei³²ˉ⁴ jian³ a⁴raunh⁵ˉ⁵, jian³ a⁴hoh³ m⁴nei³⁴ˉ⁴. \p \v 12 I² jon³ a⁴ŋang⁴ a³hain⁴ tionh² liah⁴: \p ―¿Jainh¹ si²sainh⁴³ a³ñih³ hain⁴ ne⁵? \p I² jon³ a⁴juah⁴i³: \p ―Sa⁴yan³²ˉ⁴. \s1 A⁴ŋang⁴ chie³ fariseo i²con²³ a³taun³² a³a⁴jnia⁵ m⁴nei² hain⁴ \p \v 13 I² jon³ ni²jan³i³ a³ma²taun³² hain⁴ ta⁵nei² chie³ fariseo tionh². \v 14 Jian³ jm² i⁴a⁴júan⁴ Jesús o¹jain²³ jian³ i⁴a⁴na⁴ m⁴nei² a³ma²taun³² hain⁴, jm² sa⁴júan³ ta¹ pi²³i³. \v 15 I² jon³ a⁴ŋang⁴ fariseo liah⁴ i⁴seg³⁴ i²con²³i³ hain³liah⁴ a⁴hoh³ m⁴nei²i³. I² jon³ a⁴juah⁴ hei⁴i³: \p ―O¹jain²³pa² a⁴jñei³⁴i³ m⁴nei³⁴ˉ⁴, jian³ a⁴raunh⁵ˉ⁵, jian³ je³⁴ˉ⁴ liah⁴. \p \v 16 I² jon³ a⁴juah⁴ ca³chion²³ fariseo hain⁴: \p ―A³ñih³ a³a⁴júan⁴ i⁴ne³ a⁵hei⁴³ a³quian¹ Jon⁴dai¹, quie¹ sa⁴hie³i³ jm² sa⁴júan³i³ ta¹. \p Conh⁴liah⁴ a⁴juah⁴ i²ca³chion²³: \p ―¿Liah⁴ cúan²³ li⁴júan³⁴ jan³ chie³ a³ren³ chie³² ua³júah² la⁴ne³, lainh⁴ˉ³? \p I² jon³ a⁴han⁵i³ ma⁵quein²³ co³hei²tsei³ tionh². \v 17 Conh⁴liah⁴ a⁴ŋang⁴i³ i²con²³ a³ma²taun³² hain⁴: \p ―I² hnei³, ¿liah⁴ juah⁴ˉ³ nei² quieh¹ a³a⁴júan⁴ i⁴a⁴jnia⁵ m⁴mah²ˉ³ hain⁴? \p I² jon³ a⁴juah⁴i³: \p ―Lang⁴³ jan³ a³sain² quian¹ Jon⁴dai¹. \p \v 18 I² judío tionh², sa⁴hain⁴i³ i⁴ma²lang⁴³ a³hain⁴ a³taun³² jian³ i⁴ma³a⁴hoh³ m⁴nei²i³ la⁴conh⁴ a⁴teh³i³ jmai³sie²³ a³hain⁴ a³a⁴jnia⁵ m⁴nei² hain⁴. \v 19 I² jon³ a⁴ŋangh³i³, a⁴juah⁴i³: \p ―¿O⁴ a³ne³ a³jonh³ˉ³ tionh²ˉ³ a³juah⁴ˉ³ a³ra⁵sian³ taun³²? ¿I² liah⁴ cúan²³ ma³je²³i³ tieh²la³? \p \v 20 I² jon³ a⁴ŋangh³ jmai³sie²³i³, a⁴juah⁴i³: \p ―Jen³⁴, a³ne³pa² a³jon⁴³ jnie³² a³ra⁵sian³ taun³². \v 21 I² sa⁴nia² jnie³² tieh²la³ liah⁴ a⁴jnia⁵ m⁴nei²i³, jian³ sa⁴nia² jnie³² hain³ a⁴júan⁴ a⁴hoh³ m⁴nei²i³; i² ma³hein² ñi³ pi²³i³, lei⁴pa² li⁴ŋangh³²i³ hnei³ hña³, i² hei⁴ pi²³i³ li⁴juah⁴ liah⁴ a⁴leg³⁴ i²con²³i³. \p \v 22 A⁴juah⁴ jmai³sie²³i³ la⁴jon³ quie¹ con⁴³i³ judío tionh², quie¹ ma³a⁴júan⁴ judío re³ i⁴húan⁵i³ chie³ cuah³ la⁴jang³⁴ a³hleh² i⁴lang⁴³ Jesús A³ya⁴lion³² Chie³ hain⁴. \v 23 I⁴jon³pa² a⁴juah⁴ jmai³sie²³i³: “A³ma³hein² ñi³ pi²³i³, lei⁴pa² li⁴ŋangh³²i³ hnei³.” \p \v 24 I² jon³ a⁴te⁴ judío liah⁴ i⁴seg³⁴, a⁴teh³i³ a³ma²taun³² hain⁴, a⁴sagh⁴³i³: \p ―Hniah³ júanh²ˉ³ júanh⁴³ Jon⁴dai¹pa², quie¹ nia² jnie³² i⁴lang⁴³ a³ñih³ hain⁴ jan³ a³ren³ chie³². \p \v 25 I² jon³ a⁴ŋangh³i³, a⁴juah⁴i³: \p ―Juah⁴ne³ lang⁴³i³ jan³ a³ren³ chie³², sa⁴yan³²ˉ⁴. Con³ i⁴la³pa² yan³²ˉ⁴, quie¹ ma²lang⁴³ jnia⁴ a³taun³², jian³ tieh²la³ ma³je³⁴ˉ⁴. \p \v 26 Conh⁴liah⁴ a⁴ŋang⁴i³ tionh² i⁴seg³⁴: \p ―¿Henh⁴ a⁴júan⁴i³ ne⁵? ¿Liah⁴ a⁴júan⁴i³ i⁴a⁴jnia⁵ m⁴mah²ˉ³? \p \v 27 I² jon³ a⁴ŋangh³i³ liah⁴: \p ―Ma³a⁴jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, jian³ a⁵sia³ jeu³ roh³ˉ³. ¿E⁴le³⁴ hnoh³ˉ³ jeu¹ˉ⁴ hnei³ liah⁴ i⁴seg³⁴? ¿O⁴ quie¹ hnoh³ˉ³ liah⁴ lainh⁴ˉ³ chie³ quian¹i³? \p \v 28 I² jon³ a⁴sagh⁴³i³ a³hain⁴ jau²hlagh³², a⁴juah⁴i³: \p ―Hnei³ langh⁴³ chie³ quian¹ a³hain⁴, i² jnie³² lang⁴³ chie³ quian¹ M³se²³. \v 29 Quie¹ nia² jnie³² i⁴a⁴hleh⁴ Jon⁴dai¹ i²con²³ M³se²³; i² a³ñih³ hain⁴, sa⁴nia² jnie³² jainh¹ ja³⁴i³. \p \v 30 I² jon³ a⁴juah⁴ a³ma²taun³² hain⁴: \p ―¿O⁴ a⁵sia³ hniah³ chie³⁴ co³ tsei⁴³ˉ¹, lainh⁴ˉ³? Quie¹ sa⁴ñih¹ˉ³ jainh¹ ja³⁴ a³ñih³ hain⁴, i² hei⁴ pi²³i³ a⁴júan⁴ a⁴jnia⁵ m⁴nei³⁴ˉ⁴. \v 31 Ti²nia² re³pa² jnia¹ i⁴sa⁴nau³ Jon⁴dai¹ jau²³ quieh¹ a³ti²ren³ chie³², quie¹ a³hain⁴pa² nau³i³ jau²³ quieh¹, a³ma³co⁴³ quieh¹ pi²³i³ jian³ a³ma³tei⁵ heih⁴³ quieh¹i³. \v 32 Jian³ i¹conh⁴ sa⁴ma³a⁴nai² jnia¹ juah⁴ i⁴ma³a⁴nia³⁴ jan³ chie³ m⁴nei² jan³ a³taun³² liah⁴ma²ra⁵sian³. \v 33 I² juah⁴ne³ sa⁴ma²ja³⁴ a³ñih³ hain⁴ i²con²³ Jon⁴dai¹, i¹con³ a⁵sia³ i⁴ma²li⁴júan³⁴i³. \p \v 34 I² jon³ a⁴ŋangh³i³ tionh², a⁴sagh⁴³i³ a³ma²taun³² hain⁴: \p ―Hnei³ langh⁴³ jan³ a³ren³ chie³² liah⁴ma²ra⁵sianh³ˉ³, ¿o⁴ ma²tagh²ˉ³ jnie³², lainh⁴ˉ³? \p I² jon³ a⁴tyein³i³ a³hain⁴. \s1 A³taun³² nei² quieh¹ m⁴tyi⁴ \p \v 35 Jon³ ra⁵ñi³ Jesús i⁴ma³a⁴tyein³i³ a³taun³² hain⁴; i² con³ma²a⁴jainh³i³, jon³ a⁴sagh⁴³i³: \p ―¿O⁴ hainh⁴ˉ³ i²con²³ A³jon⁴³ Jon⁴dai¹? \p \v 36 I² jon³ a⁴ŋangh³ hei⁴i³, a⁴juah⁴i³: \p ―¿Hain³ hain⁴, a³don⁵, canh⁴a² li⁴hain⁴ jnia⁴ i²con²³i³? \p \v 37 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús liah⁴ i²con²³i³: \p ―Ma³si²jenh⁵ pi²³i³ hnei³, a³hain⁴ a³jianh²ˉ³ si²tyah³ˉ³ jau²³pa², jnia⁴pa². \p \v 38 I² jon³ a⁴juah⁴i³: \p ―Hain⁴ jnia⁴ i²conh²ˉ³, Se³ño²³. \p I² jon³ a⁴si⁴jnei⁵i³ ta⁵nei² Jesús. \v 39 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús liah⁴: \p ―Cuan⁵ jnia⁴ m⁵cu³ la³ i⁴ni³queih³ˉ⁴ heih⁴³, canh⁴a² jnia⁵ m⁴nei² a³taun³², jian³ taun⁴ a³ti²je²³ tionh². \p \v 40 Jian³ co⁴meih³ chie³ fariseo ma²ti²tionh² jian²³ Jesús, con³ma²a⁴nau⁴i³ jau²³ jon³, jon³ a⁴ŋang⁴i³: \p ―¿O⁴ taun³²a² jnie³² liah⁴, heh⁵ˉ³? \p \v 41 I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús: \p ―Juah⁴ne³ ma²taunh³²ˉ³ tionh²ˉ³, a⁵sia³ chie³² ma²renh³ˉ³. Quie¹ juah⁴ˉ³ tionh²ˉ³ i⁴ti²jeh⁴ˉ³, i⁴jon³ renh³ˉ³ chie³². \c 10 \s1 Jau²³ quieh¹ joh⁴³ a²ha⁴ \p \v 1 ’I⁴chie⁴³pa² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, a³hain⁴ a³sa⁴si³hei⁴ jeu³ ho³² a²ha⁴ quieh¹ a⁵a³siah³, i² juah⁴ne³ si³hei⁴i³ jeu³ ta⁵seg³⁴, lang⁴³i³ jan³ a³hang³ pi²³, jian³ tian²³i³ ta⁵li⁴hnai³. \v 2 I² a³hain⁴ a³si³hei⁴ jeu³ o²hnei³² ne⁵, a³hain⁴pa² lang⁴³ jeu³² a⁵a³siah³. \v 3 I² a³hie³ ho³² a²ha⁴ nia²³i³ o²hnei³² canh⁴a² si⁵hei⁴ jeu³² a⁵a³siah³, jian³ cuh² a⁵a³siah³ ho³²i³. Jian³ te²³ jeu³²i³ jm³i⁴sain³ a⁵a³siah³ quian¹, jian³ húan⁴³i³ liah⁴. \v 4 I² tei⁴³i² ma³a⁴húan⁴³i³ la⁴jang³⁴ a⁵a³siah³ quian¹, jon³ si³jian⁴³i³ nei², jian³ coh⁵ ya¹han² jah⁴, quie¹ cuh²i³ ho³² jeu³²i³. \v 5 I² a³sa⁴cm²³i³ ne⁵, sa⁴si³han²i³ coh⁵cah³²i³, quie¹ cm³i³ i²con²³i³, quie¹ sa⁴cuh²i³ ho³² a³sa⁴cm²³i³ hain⁴. \p \v 6 A⁴can³⁴ Jesús jau²³ la³ i²con²³i³ tionh², i² hei⁴i³ tionh² sa⁴ra⁵ŋang⁴i³ henh⁴ hnie³⁴ ra³juah⁴ i⁴a⁴hleh⁴i³. \s1 Jesús lang⁴³ jan³ a³tsein²³ a³hion⁴³ a⁵a³siah³ \p \v 7 Conh⁴liah⁴ a⁴hleh⁴ Jesús liah⁴ i⁴seg³⁴, a⁴sagh⁴³i³ a³hain⁴: \p ―I⁴chie⁴³pa² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³: Jnia⁴pa² lang⁴³ o²hnei³² jeu³ si³hon¹ a⁵a³siah³. \v 8 La⁴jang³⁴ a³cuan²³ ñeih³² la⁴conh⁴a² jnia⁴ lang⁴³i³ hang³ jian³ tian²³i³ ta⁵li⁴hnai³; i² a⁵a³siah³ sa⁴a⁴ro⁴ jeu³ jau²³ quieh¹i³. \v 9 Jnia⁴pa² lang⁴³ o²hnei³²; a³hain⁴ a³si³hei⁴ con⁴juah⁴ jnia⁴, lion⁴i³. Jian³ lang⁴³i³ liah⁴i² lang⁴³ jan³ a⁵a³siah³ a³si³hei⁴ jian³ si³hag⁴³i³ tyieh¹i³ o¹ñei³. \p \v 10 ’I² a³hang³ hain⁴, i⁴jon³pa² jia²³i³ i⁴yi⁴quian⁴i³, jian³ i⁴ya⁴jŋangh³i³, jian³ yi⁴jeun⁴³i³; i² jnia⁴ cuan⁵ ne⁵ canh⁴a² li⁴sia³ m⁵cu³ quieh¹i³, jian³ canh⁴a² sia³ quieh¹i³ i⁴ni²sion⁴. \v 11 Jnia⁴ lang⁴³ jan³ a³tsein²³ a³hion⁴³ a⁵a³siah³. Jan³ a³tsein²³ jeu³² a⁵a³siah³ a³cúa²³ m⁵cu³ nei² quieh¹ a⁵a³siah³ quian¹. \v 12 I² a³hain⁴ a³hion⁴³ a⁵a³siah³ i⁴hlianh², a³sa⁴lang⁴³ jeu³² a⁵a³siah³, cm³i³ la⁴teg⁴i² je²³i³ i⁴ja³⁴ a¹tsai³nau²³ jian³ ton²³i³ a⁵a³siah³, quie¹ sa⁴quian¹i³. Jon³ sanh² a¹tsai³nau²³ a⁵a³siah³, ma²jon³ jenh²i³. \v 13 I² la⁴ne³ cm³ a³ñih³ a³júan³ ta¹ i⁴hlianh² hain⁴, quie¹ lang⁴³i³ mozo pi²³; i⁴jon³ sa⁴ron⁴³i³ jeu³ a⁵a³siah³. \p \v 14 ’I² jnia⁴ lang⁴³ jan³ a³tsein²³ a³hion⁴³ a⁵a³siah³, jian³ cm⁴³ jnia⁴ a⁵a³siah³ quian³⁴, jian³ a⁵a³siah³ quian³⁴ˉ⁴ cu²³ jnia⁴, \v 15 la⁴jon³ liah⁴i² cu²³ jnia⁴ Neih³ˉ⁴, jian³ cm⁴³ jnia⁴ Neih³ˉ⁴ liah⁴. Jian³ cúa¹ˉ⁴ m⁵cu³ quien⁴ nei² quieh¹ a⁵a³siah³ quian³⁴ˉ⁴ tionh². \v 16 Jian³ sian³ pi¹ a⁵a³siah³ quian³⁴ˉ⁴ a³sa⁴tionh² joh⁴³ a²ha⁴ la³; jian³ hniah³ ni¹quian⁵i³ jnia⁴, canh⁴a² nau³⁴i³ jau²³ quien⁴ˉ⁴. Jon³ lei⁴ con³pa² i²han⁵i³ jian³ jan³pa² jeu³²i³ liah⁴. \p \v 17 ’Jian³ nei² jon³ hnie³⁴ jnia⁴ Neih³ˉ⁴, quie¹ cúa¹ˉ⁴ m⁵cu³ quien⁴, jian³ li⁴sian³⁴ˉ⁴ liah⁴ i⁴seg³⁴. \v 18 I¹jan³ a⁵sian⁴³ a³li⁴qui³⁴, quie¹ cúa¹ˉ⁴ i⁴hyon³ tsei³⁴ húan⁵. Quie¹ quian³²ˉ⁴ heih⁴³ i⁴cúa¹ˉ⁴, jian³ quian³²ˉ⁴ heih⁴³ i⁴li⁴sian³⁴ˉ⁴ liah⁴. I⁴ne³ heih⁴³ a⁴júan⁴ Neih³ˉ⁴ i²con²³ˉ⁵. \p \v 19 Con³ma²a⁴nau⁴ judío tionh² jau²³ jon³, jon³ a⁴han⁵i³ ma⁵quein²³ co³hei²tsei³. \v 20 Quie¹ jeun⁴³ a³hain⁴ tionh² a⁴juah⁴: \p ―Quian³ a³ne³ m⁴tyi⁴ hlagh³², jian³ ŋo⁴³i³ liah⁴. ¿E⁴le³⁴ ti²nauh³ˉ³ jau²³ quieh¹i³ tionh²ˉ³? \p \v 21 I² ca³chion²³ a⁴juah⁴: \p ―A⁵sian⁴³ a³quian³ m⁴tyi⁴ hlagh³² hleh² jau²³ la⁴ne³. ¿O⁴ lei⁴ li⁴júan³⁴ a³quian³ m⁴tyi⁴ hlagh³² i⁴nia⁴ m⁴nei² a³taun³², lainh⁴ˉ³? \s1 A⁴ton³⁴ judío Jesús \p \v 22 Jian³ Jerusalén jon³ ti²júan³i³ jm² Jerusalén i⁴ti²tyon²³i³ tsei⁴³ i⁴ra⁵cúah¹ cuah³júah²; jian³ jain³ jon³, jain³ cu⁴. \v 23 Jian³ i²jon³ si²ŋeng²³ Jesús ho³²quie³ quieh¹ cuah³júah² i²teh²i³ quieh¹ Salomón. \v 24 I² jon³ a⁴tyie³⁴ judío tionh² co⁴la⁴lagh⁵ hlonh² Jesús, a⁴sagh⁴³i³: \p ―¿Ua²legh⁴ jon³ júanh³ˉ³ i⁴sian³ jnie³² co³hei²tsei³ nei² quianh³ˉ³? Juah⁴ne³ hnei³ langh⁴³ A³ma²ya⁴lion³² Chie³ hain⁴, sai³² hnei³ jnie³² ra³jia⁵. \p \v 25 I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús: \p ―Ma³a⁴jeu³⁴ jnia⁴ hnei³ tionh²ˉ³, i² sa⁴hainh⁴ˉ³. Quie¹ la⁴jeg³⁴ i⁴júan³⁴ˉ⁴ con⁴juah⁴ heih⁴³ quieh¹ Neih³ˉ⁴, ti²he²³ hain³ chianh² jnia⁴. \v 26 I² hnei³ tionh²ˉ³ sa⁴hainh⁴ˉ³, quie¹ sa⁴langh⁴³ˉ³ a⁵a³siah³ quian³⁴ˉ⁴ liah⁴i² ma³a⁴jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³. \v 27 Quie¹ cuh² a⁵a³siah³ quian³⁴ˉ⁴ ho³⁴ˉ⁴ jian³ cm⁴³i³ jnia⁴, jian³ si³tyein⁵i³ coh⁵cah³ˉ⁴. \v 28 Jian³ cúa¹ˉ⁴ m⁵cu³ quieh¹i³ i⁴sa⁴ton³ jm² ua²tya⁴³, jian³ sa⁴legh⁴ ua²si⁵hain⁴i³, jian³ i¹jan³ a⁵sian⁴³ a³li⁴húan⁵ joh⁴³ cúa³⁴ jnia⁴. \v 29 Jian³ Neih³ˉ⁴, a³hain⁴ a³a⁴cúan⁴³ i²con²³ˉ⁵, a³tyein² la⁴conh⁴a² la⁴jang³⁴pa²; jian³ i¹jan³ a⁵sian⁴³ a³tieh¹ húan⁵ joh⁴³ cúa³ hei⁴i³ liah⁴. \v 30 Jian³ jnia⁴ jian²³ˉ⁵ Neih³ˉ⁴, jan³pa² lang⁴³ jnie³². \p \v 31 I² jon³ a⁴tang⁴ judío tionh² m⁴caun² liah⁴ i⁴seg³⁴ i⁴quinh⁵i³ Jesús. \v 32 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Ta² hlion⁴ i⁴tsei³⁴ ma³a⁴júan³⁴ˉ⁴ i²conh²ˉ³ tionh²ˉ³ con⁴juah⁴ ua³pei⁴ quieh¹ Neih³ˉ⁴. ¿Henh⁴ jon³ nei² quieh¹ i⁴tsei³⁴ jon³ quih³²ˉ³ jnia⁴ m⁴caun² tionh²ˉ³? \p \v 33 I² jon³ a⁴ŋangh³ judío tionh², a⁴juah⁴i³: \p ―A⁵sia³ quinh³² jnie³² hnei³ juah⁴ nei² quieh¹ con³ i⁴tsei³⁴ jon³, jon³pa² quie¹ ta⁵la⁴ hleh³ˉ³ jau²³ i⁴hieh¹ Jon⁴dai¹pa². Quie¹ júanh³ˉ³ langh⁴³ˉ³ Jon⁴dai¹, jian³ langh⁴³ jan³ chie³ta²chie³pa² hnei³. \p \v 34 I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús: \p ―¿Sa¹ chie⁴³ ra³sag² lai²³ quianh³ˉ³ tionh²ˉ³: “A⁴juah³ jnia⁴ i⁴langh⁴³ hnei³ jon⁴dai¹ tionh²ˉ³”? \v 35 Jian³ nia²ˉ¹ i⁴liah⁴ma³quein⁴³ jon³ la⁴conh⁴ ra³sag² Ma²jyi³ quieh¹ Jon⁴dai¹; quie¹ a⁴juah⁴ Jon⁴dai¹ Jmai³ i⁴la⁴jang³⁴ a³a⁴hyei⁴ jau²³ quieh¹i³ lang⁴³i³ jon⁴dai¹. \v 36 I² Jon⁴dai¹ Jmai³ ne⁵, ma⁴cúah¹i³ jnia⁴, jian³ a⁴sai⁴i³ jnia⁴ m⁵cu³ la³; i⁴jon³ ¿liah⁴ cúan²³ juah⁴ˉ³ tionh²ˉ³ i⁴a⁴hleh³ˉ⁴ jau²³ i⁴hieh¹ Jon⁴dai¹ quie¹ a⁴juah³ˉ⁴ i⁴lang⁴³ˉ⁴ A³jon⁴³ Jon⁴dai¹? \v 37 Juah⁴ne³ sa⁴júan³⁴ˉ⁴ i⁴júan³ Neih³ˉ⁴, sa⁴hniah³ ma²hainh⁴ˉ³ i²con²³ jnia⁴. \v 38 I² juah⁴ne³ júan³⁴ˉ⁴ ne⁵, ua²liah⁴a² sa⁴hnoh³ˉ³ li⁴hainh⁴ˉ³ i²con²³ jnia⁴, ua²li⁴hainh⁴ˉ³ i⁴júan³⁴ˉ⁴ ne³, canh⁴a² li⁴ñih¹ˉ³ jian³ li⁴hainh⁴ˉ³ i⁴sian³ Neih³ˉ⁴ naih⁵ ni²tsei³⁴ˉ⁴ jian³ sian³⁴ jnia⁴ naih⁵ ni²tsei⁴³i³ liah⁴. \p \v 39 Conh⁴liah⁴ i⁴seg³⁴ ma²hnie³⁴i³ sanh³i³ Jesús tionh², i² Jesús, a⁴cm⁴i³ je¹ jon³. \p \v 40 I² jon³ a⁴tyie³⁴i³ liah⁴ i⁴seg³⁴ ta⁵hŋoh³ jm³ Jordán ta⁵jia²³ hyie³ jon³, i²jon³ i²ma²a⁴sion⁴³ Juan²³ chie³ jm³ liah⁴ma²jia⁴³, jian³ a⁴jian⁴i³ i²jon³. \v 41 Jian³ ta² jeun⁴³ chie³ tyie²³ i²con²³i³, jian³ júanh⁴i³ tionh²: \p ―I⁴chie⁴³pa² Juan²³ hain⁴, i¹con³ ua³júah² sa⁴a⁴júan⁴i³; i² la⁴conh⁴ a⁴hleh⁴i³ nei² quieh¹ a³ne³ ne⁵, ni²tei⁴³ la⁴jeg³⁴pa². \p \v 42 Jian³ ta² jeun⁴³ chie³ ra⁵hain⁴ i²con²³ Jesús i²jon³. \c 11 \s1 Jaun² La² \p \v 1 Jian³ ma²sian³ jan³ chie³ a³chieh¹ a³sain³ La², a³sian³ jeu³ Betania, jeu³ sian³ Ma³rei² jian³ Marta reunh¹i³. \v 2 Jian³ Ma³rei² la³ a³reunh¹ La² a³chieh¹ hain⁴, jian³ hei⁴ pi²³i³ hain⁴ a⁴sie⁴ o¹jm³no¹ ma³jeu³ si¹tag³² Se³ño²³, jian³ a⁴sei³⁴i³ jeu³ o¹tyi²i³. \v 3 I² li⁵uan⁴ a³m⁴ reunh¹i³ hain⁴ a⁴sain⁴i³ jau²³ i²con²³ Jesús, a⁴juah⁴i³: \p ―Hnei³ Se³ño²³, ñi³reunh³ˉ³ ra³chieh¹. \p \v 4 I² con³ma²a⁴nau⁴ Jesús, jon³ a⁴juah⁴i³: \p ―Chie² jon³, a⁵sia³ leg⁴³ juah⁴ i⁴jaun⁴i³ o³tan²; i⁴jon³pa² canh⁴a² li⁴jnia³ i⁴júanh⁴³ Jon⁴dai¹ Jmai³, jian³ canh⁴a² li⁴jnia³ i⁴júanh⁴³ A³jon⁴³ Jon⁴dai¹ liah⁴ con⁴juah⁴ chie² jon³. \p \v 5 I² Jesús ne⁵, ta² ma²hnio³⁴i³ Marta, jian³ Ma³rei², jian³ La² reunh¹i³ tionh² liah⁴. \v 6 I² ta⁵ma³a⁴nau⁴ Jesús jau²³ i⁴ra³chieh¹ La² hain⁴, a⁴jian⁴ pi¹i³ i²to⁴jm⁵ i²ma²hein²i³ jon³. \v 7 I² coh⁵ jon³ a²ma⁴ a⁴sagh⁴³i³ chie³ quian¹: \p ―Ma³²ˉ¹ liah⁴ i⁴seg³⁴ ta⁵húa³⁴ Judea. \p \v 8 I² jon³ a⁴sagh⁴³ chie³ quian¹i³: \p ―Hnei³ A²teg²³, a⁵sia³ jm² ma³ŋo²³ ma²hnie³⁴ judío ma²jŋangh³ hnei³ jeu³ m⁴caun²; ¿jian³ i⁴seg³⁴ hnoh³ˉ³ cúah²ˉ³ liah⁴ i²jon³? \p \v 9 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―¿Sa¹ chie⁴³ hei¹ quia⁵teun⁴ o²ra³ con³ jm²? Jian³ a³hain⁴ a³ŋeng²³ i⁴jm²³, a⁵sia³ a²caun² ua²hyanh⁵i³, quie¹ je²³i³ jnia⁴ con⁴juah⁴ joh¹ hyie³; \v 10 i² a³hain⁴ a³ŋeng²³ je¹nai³, hyanh⁵i³ a²caun², quie¹ ta⁵la⁴ sa⁴jnia⁴ joh¹ i²con²³i³. \p \v 11 Con³ma²a⁴juah⁴ Jesús jau²³ jon³, ma²jon³ a⁴sagh⁴³i³ a³hain⁴ tionh²: \p ―Ma³ra³cm² La² ñi³reunh⁴ˉ¹ hain⁴; jon³ hniah³ nai³²ˉ⁴ ni¹ñei³⁴i³ jnia⁴. \p \v 12 I² jon³ a⁴juah⁴ chie³ quian¹i³ tionh²: \p ―Hnei³ Se³ño²³, juah⁴ne³ ra³cm²i³, jon³ lei⁴ li⁴huan⁴ quieh¹i³. \p \v 13 Quie¹ a⁴hleh⁴ Jesús jau²³ jon³, hnie³⁴ ra³juah⁴ i⁴ma³ra³jaun²i³; i² hei⁴i³ tionh² a⁴júan⁴ co³hei²tsei³ nei² quieh¹ i⁴ra³cm²i³ sie⁴pa². \v 14 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús ra³jia⁵ i²con²³i³: \p ―Ma³a⁴jaun³⁴pa² La² hain⁴. \v 15 I⁴jon³ si³hyonh³ˉ⁴ quie¹ sa⁴hein³²ˉ⁴ i²jon³; eu⁴³ re³ quianh³ˉ³ i⁴a⁴leg³⁴ la⁴jon³ canh⁴a² li⁴hainh⁴ˉ³ tionh²ˉ³. I² la⁴ne³ jon³ ma³²ˉ¹ ma⁵nia²ˉ¹. \p \v 16 I² jon³ a⁴juah⁴ To³ma²³, a³teh²i³ A³cuan²³ On³⁴ hain⁴, a⁴sagh⁴³i³ jon²reunh¹: \p ―Ma³² jnia¹ liah⁴, ma⁵jaun⁴ˉ¹ jie³ˉ¹ hei⁴i³. \s1 Jesús júan³ i⁴hyon²³ chie³ jian³ cúa²³i³ m⁵cu³ liah⁴ \p \v 17 I² con³ma²a⁴tyie³⁴ Jesús, jon³ ra⁵ñi³i³ i⁴ma³a⁴teg⁴ quin⁴ jm² hon³ La². \v 18 Jian³ jeu³ Betania jon³ nie⁴³ hloh³² Jerusalén la⁴conh⁴ con³ mai²³ ton⁴ ñi⁴. \v 19 Jian³ ta² jeun⁴³ judío ni²han² jauh³² quieh¹ Marta jian²³ Ma³rei² a³ni²júanh¹ tsei⁴³i³ i⁴jaun² a³reunh¹i³. \v 20 I² Marta hain⁴, con³ma²a⁴nau⁴i³ jau²³ i⁴ja³⁴ Jesús, jon³ ŋo³⁴i³ ua⁵ma⁵jainh³²i³; i² Ma³rei² reunh¹i³ ne⁵, sainh⁴³ jauh³² pi²³i³. \v 21 I² jon³ a⁴juah⁴ Marta, a⁴sagh⁴³i³ Jesús: \p ―Hnei³ Se³ño²³, juah⁴ne³ ma²ñih⁴ˉ³ i²la³, a⁵sian⁴³ La² reunh³ˉ⁴ ma²a⁴jaun³⁴. \v 22 I² tieh²la³ ne⁵, yan³² jnia⁴ i⁴cúa³⁴ Jon⁴dai¹ la⁴jeg³⁴ i⁴mh³ˉ³ i²con²³i³. \p \v 23 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús i²con²³i³: \p ―Jainh¹pa² a³reunh³ˉ³. \p \v 24 I² jon³ a⁴juah⁴ Marta: \p ―I⁴chie⁴³, yan³² jnia⁴ i⁴hyon⁴³i³ la⁴teg⁴i² hyon⁴³ la⁴jang³⁴ a³jaun² i²a⁴toh⁴ jm². \p \v 25 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús liah⁴: \p ―Jnia⁴pa² júan³⁴ i⁴hyon²³ a³jaun² jian³ i⁴sia³ m⁵cu³ quieh¹i³ liah⁴. Quie¹ a³hain⁴ a³hain⁴ i²con²³ jnia⁴, ua²liah⁴a² jaun²i³, li⁴sian³i³ liah⁴ i⁴seg³⁴. \v 26 Jian³ la⁴jang³⁴ a³hain⁴ i²con²³ jnia⁴ jian³ sian³i³ con⁴juah⁴ jnia⁴, sa⁴legh⁴ ua²a⁴jaun³⁴i³. ¿O⁴ hainh⁴ˉ³ jau²³ la³? \p \v 27 I² jon³ a⁴juah⁴ a³m⁴ hain⁴: \p ―Jen³⁴, Se³ño²³, hain⁴ jnia⁴ i²conh²ˉ³ i⁴langh⁴³ hnei³ A³lion³ Chie³ hain⁴, A³jon⁴³ Jon⁴dai¹, i⁴a⁴niah³ˉ³ m⁵cu³ la³. \s1 A⁴hoh⁵ Jesús i²ra³hon³ La² \p \v 28 I² con³ma²a⁴juah⁴i³ jau²³ jon³, jon³ ŋah³ Marta ua⁵teh³i³ Ma³rei² reunh¹, a⁴sagh⁴³i³ ta⁵si²hma², a⁴juah⁴i³: \p ―A²teg²³ hain⁴ ma³cuan²³ jian³ te²³i³ hnei³. \p \v 29 I² Ma³rei², con³ma²a⁴nau⁴i³ jau²³ jon³, jon³ ra⁴hang³²i³ liah⁴ma²jon³, ja³⁴i³ i²sainh⁴³ Jesús. \v 30 I² Jesús a⁵sia³ ma³a⁴hei³⁴i³ je¹jeu³, quie¹ si²jian²³ i²jon³ pi¹i³ i²a⁴jainh³ Marta quieh¹i³. \v 31 I² judío a³ma²tionh² jauh³² quieh¹ Ma³rei² a³ma²ti²júanh² tsei⁴³i³ hain⁴, con³ma²a⁴je³⁴i³ i⁴ra⁴hang³² Ma³rei² i⁴ua⁵hag⁴³i³ ta¹tia⁴ hion²³, jon³ ua⁵han²i³ coh⁵cah³²i³, a⁴júanh⁴i³: \p ―Ŋo³⁴ Ma³rei² ua⁵hoh⁴³ i²ra³quian³ La². \p \v 32 I² con³ma²a⁴tyie³⁴ Ma³rei² i²si²sainh⁴³ Jesús, jon³ a⁴jen³i³, jian³ a⁴si⁴jnei⁵i³ ta⁵nei²i³, a⁴sagh⁴³i³: \p ―Se³ño²³, juah⁴ne³ ma²ñih⁴ˉ³ i²la³, a⁵sian⁴³ La² reunh³ˉ⁴ ma²a⁴jaun³⁴. \p \v 33 I² Jesús ne⁵, con³ma²a⁴je³⁴i³ i⁴hoh⁵ Ma³rei² jian³ la⁴jang³⁴ judío a³a⁵han² jian²³i³ liah⁴ ti²hoh⁵, jon³ ra⁵chionh⁴ tsei⁴³ Jesús, a⁴hei³⁴ queuh³ tsei⁴³i³. \v 34 Jon³ a⁴ŋang⁴i³: \p ―¿Jainh¹ a⁴honh⁴³i³ hnei³? \p I² jon³ a⁴sagh⁴³i³ Jesús: \p ―Se³ño²³, nia³, ni³je¹. \p \v 35 I² jon³ a⁴hoh⁵ Jesús. \v 36 I² jon³ a⁴juah⁴ judío hain⁴ tionh²: \p ―¡Ta² ma²li⁴hnio³⁴i³, liah²! \p \v 37 I² jon³ a⁴juah⁴ ca³chion²³i³: \p ―A³ne³pa² hain⁴ a⁴nia³⁴ m⁴nei² a³taun³². ¿Sa¹ ma²li⁴cagh¹i³ jm² i⁴ma²li⁴júan³⁴i³ i⁴sa⁴ma²jaun⁴ La², lainh⁴ˉ³? \s1 A⁴hyon²³ La² \p \v 38 I² con³ma²a⁴hei³⁴ queuh³ tsei⁴³ Jesús liah⁴ i⁴seg³⁴, jon³ a⁴tyie³⁴i³ i²ra³hon³ La², i²leg⁴³ con³ to³hlo³, jian³ si²jneng³ con³ a²caun² júah³ i²leg⁴³ ho³². \v 39 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Qui⁴³ a²caun² ne³ tionh²ˉ³. \p I² jon³ a⁴juah⁴ Marta, a³reunh¹ a³jaun² hain⁴: \p ―Hnei³ Se³ño²³, ma³jia²³ ma³jau²³pa² ne³, quie¹ ma³quin⁴ jm² ne³⁴ a⁴jaun³⁴i³. \p \v 40 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús liah⁴: \p ―¿O⁴ a⁵sia³ ma³a⁴jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ juah⁴ne³ hainh⁴ˉ³, li⁴jeh²ˉ³ conh⁴ tei⁴³ júanh⁴³ Jon⁴dai¹? \p \v 41 I² jon³ a⁴qui³⁴i³ a²caun² jon³ tionh² to³ i²ma²a⁴quion³i³ a³jaun² hain⁴. I² jon³ a⁴je³⁴ Jesús ta⁵ñi⁴jeu⁵ a⁴juah⁴i³: \p ―Hnei³ Neih³ˉ⁴, cúa¹ˉ⁴ ti²hmah³² i²conh² hnei³ quie¹ ma³a⁴naih³ˉ³ jau²³ quien⁴ˉ⁴. \v 42 Jian³ yan³²ˉ⁴ i⁴nauh³ˉ³ jau²³ quien⁴ˉ⁴ la⁴jeg³⁴ nie⁴³, jian³ a⁴juah³ˉ⁴ jau²³ ne³ nei² quieh¹ la⁴jang³⁴ a³ti²tionh² hloh³² la³, canh⁴a² li⁴hain⁴i³ i⁴hnei³pa² a⁴saih⁴³ jnia⁴. \p \v 43 I² con³ma²a⁴juah⁴ Jesús jau²³ ne³, jon³ a⁴hleh⁴i³ con³ i⁴tia⁴: \p ―¡La², jau²³ hnei³ i²ne³! \p \v 44 I² a³ma²jaun² hain⁴, jon³ ua⁵hag⁴³i³ si²ponh²i³ a²hmh³ si¹cúa³i³ si¹tag³²i³ jian³ ra³lie³ a²hmh³ ma³nei²i³. I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Saih³² hnei³ a²hmh³ si²ponh²i³ ne³ canh⁴a² ua²ŋeng⁴i³. \s1 A⁴júan⁴i³ re³ i⁴sanh³i³ Jesús \r (Mt. 26.1‑5; Mr. 14.1‑2; Lc. 22.1‑2) \p \v 45 I² jeun⁴³ judío a³ma²a⁵han² jian²³ Ma³rei² jian³ a⁴je³⁴i³ la⁴conh⁴ i⁴a⁴júan⁴ Jesús, jon³ ra⁵hain⁴i³ i²con²³i³. \v 46 I² ca³chion²³ a³hain⁴ tionh² ni²han² i²con²³ chie³ fariseo, ni²tya³i³ jau²³ la⁴conh⁴ i⁴a⁴júan⁴ Jesús. \v 47 I² jon³ a⁴ŋangh³ fariseo tionh² jian²³ m³chie³ tyein² i²a⁴júanh⁴i³: \p ―¿Liah⁴ júan³²ˉ¹ i²con²³ a³ñih³ hain⁴, lainh⁴ˉ³? Quie¹ ta² hlion⁴ ua³júah² júan³i³. \v 48 Juah⁴ne³ con³ i⁴niah¹ˉ¹ la⁴ne³, la⁴jang³⁴pa² li⁴hain⁴ i²con²³i³, jian³ li⁴jia²³ a²hlie⁴ romano tionh² li⁴yi⁴jeun⁴³i³ cuah³júah² hen² quian⁴ˉ¹, jian³ li⁴ma⁵tyie³i³ jnia¹ liah⁴. \p \v 49 Jan³ a³hain⁴ tionh² a³sain³ Caifás, a³lang⁴³ jeu³² m³chie³ ñi³ jon³, jon³ a⁴sagh⁴³i³ a³hain⁴ tionh²: \p ―Ta² sa⁴ñih¹ˉ³ tionh²ˉ³, \v 50 jian³ a⁵sia³ co³hei²tsei³ sianh³ˉ³ i⁴eu⁴³ga² re³ i⁴jaun⁴ jan³ chie³ nei² quieh¹ a³jeu³ la⁴conh⁴a² i⁴tyan⁴³ la⁴jang³⁴. \p \v 51 I² jau²³ ne³ a⁵sia³ a⁴hleh⁴i³ con⁴juah⁴ co³hei²tsei³ quieh¹ hña³, i² quie¹ ta⁵la⁴ ma²lang⁴³i³ jeu³² m³chie³ ñi³ jon³, i⁴jon³ a⁴cúa⁴ Jon⁴dai¹ co³hei²tsei³ quieh¹i³ i⁴a⁴juah⁴i³ i⁴jaun⁴ Jesús nei² quieh¹ la⁴jang³⁴ a³jeu³; \v 52 jian³ a⁵jon⁴³ jmah³ nei² quieh¹ jeu³ jon³ jaun⁴i³, quie¹ jaun⁴i³ nei² quieh¹ la⁴jang³⁴ si³jon⁴³ Jon⁴dai¹ a³tionh² ma⁵quein²³ jeu³. \v 53 I² jon³ ne⁵, liah⁴ma²jm² jon³ ra⁴lie⁵ i⁴júan³ si³ta¹ re³ i⁴jŋangh³i³ Jesús. \p \v 54 I⁴jon³ a⁵sie⁴³ a⁴ŋeng⁴ Jesús i²ni¹jia⁵ nai² jen² judío, quie¹ ua⁵hag⁴³i³ húa³⁴ Judea jon³, quie¹ ŋo³⁴i³ hloh³² con³ i²a⁵sian⁴³ a³sian³, la⁴teg⁴ con³ jeu³ i²sain³ Efraín. I²jon³ a⁴jian⁴i³ jian²³ chie³ quian¹. \p \v 55 Jian³ ma³ja²³ hloh³² jm² i⁴júan³ judío tionh², jm² i⁴a⁴lon⁴ jmai³sie²³i³ húa³⁴ Egipto, jian³ ta² jeun⁴³ tyie²³ Jerusalén a³sian³ ma⁵quein²³ jeu³ i⁴júan³i³ i⁴so⁴heinh⁵i³ naih⁵i² teg³⁴ jm² jon³. \v 56 Jian³ i²jon³ ti²hnah³i³ Jesús; i² con³ma²tionh²i³ cuah³júah², jon³ a⁴ŋangh³i³ a³jan³ jan³, juah⁴i³: \p ―¿Liah⁴ lainh⁴ˉ³ tionh²ˉ³? ¿O⁴ jia²³ a³hain⁴ jm² la³, lainh⁴ˉ³? \p \v 57 Quie¹ ta⁵la⁴ m³chie³ tyein² jian²³ chie³ fariseo ma³a⁴júan⁴i³ heih⁴³ i²con²³ chie³ juah⁴ne³ hain³ a³ñi³ i²sainh⁴³ Jesús, jon³ ma³sia² júan³⁴i³ jau²³, canh⁴a² júan³⁴i³ chion³². \c 12 \s1 A⁴jñei³⁴ jan³ a³m⁴ o¹jm³no¹ ma³jeu³ si¹tag³² Jesús \r (Mt. 26.6‑13; Mr. 14.3‑9) \p \v 1 Liah⁴i² jñei⁴ jm², jm² i⁴a⁴lon⁴ a³jeu³ Israel húa³⁴ Egipto, ŋo³⁴ Jesús jeu³ Betania, jeu³ i²sian³ La², a³ma²a⁴jaun³⁴ hain⁴, jian³ a³a⁴júan⁴i³ i⁴a⁴hyon²³i³. \v 2 I² jon³ a⁴júan⁴i³ con³ ma³⁴ i⁴ma⁵con⁴³i³ Jesús; i² Marta si²tya²³ ma³⁴, jian³ ua²cua⁴³ La² jen² a³tionh² mesa a³ti²queuh³ jian²³ Jesús. \v 3 Jon³ a⁴can³⁴ Ma³rei² teun³⁴ cua² o¹jm³no¹ ma³jeu³ i⁴leg⁴³ jmah³ nardo i⁴tyein² húanh², jon³ a⁴sie⁴i³ si¹tag³² Jesús, ma²jon³ a⁴sei³⁴i³ jeu³ o¹tyi²i³. Jian³ la⁴tan² jauh³² a⁴hag⁴ ma³jeu³. \v 4 I² jon³ a⁴juah⁴ Judas Iscariote, a³jon⁴³ Si²úan¹, jan³ chie³ quian¹ Jesús, a³hain⁴ a³cúah⁴³ quieh¹i³: \p \v 5 ―¿E⁴le³⁴ sa⁴a⁴hnang⁴i³ o¹jm³no¹ ma³jeu³ ne³ hneng³ nia⁴lo⁴ o¹cau³² denario, canh⁴a² ma²ma⁵hon³²i³ a³ti⁴ñei³? \p \v 6 Jian³ a⁵sia³ a⁴juah⁴i³ i⁴ne³ o⁴ quie¹ i⁴júan³i³ co³hei²tsei³ nei² quieh¹ a³ti⁴ñei³ tionh², i⁴jon³pa², quie¹ lang⁴³i³ hang³, jian³ hei¹ joh⁴³ cúa³i³ a²to³hmh³ quieh¹ o¹cau³², jian³ qui²³i³ ma⁵meih³ la⁴jeg³⁴ o¹cau³² i⁴tonh² chie³. \v 7 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―A⁵hnia³ hnei³, quie¹ a⁴júan⁴i³ i⁴ne³ quieh¹ jm² i⁴hon³⁴ jnia⁴. \v 8 Quie¹ la⁴jeg³⁴ jm²pa² sian³ a³ti⁴ñei³ jenh²ˉ³ tionh²ˉ³; i² jnia⁴ ne⁵, a⁵sia³ la⁴jeg³⁴ jm² jianh²ˉ³ jnia⁴. \s1 A⁴júan⁴i³ re³ i⁴jŋangh³i³ La² \p \v 9 I² jon³ ta² jeun⁴³ chie³ judío ra⁵ñi³ i⁴hein² Jesús jeu³ Betania, i² jon³ ua⁵han²i³ ua⁵jen³²i³ Jesús, jian³ a⁵hei⁴³ jmah³ Jesús, quie¹ ua⁵jen³²i³ La² liah⁴, a³hain⁴ a³a⁴júan⁴ Jesús i⁴a⁴hyon²³ jen² a³jaun². \v 10 Jian³ a⁴júan⁴ la⁴jang³⁴ m³chie³ tyein² re³ i⁴jŋangh³i³ La² liah⁴, \v 11 quie¹ nei² quieh¹ hei⁴ pi²³i³, jeun⁴³ chie³ judío ma³cm³ i²con²³i³ tionh² i⁴li⁴hain⁴ i²con²³ Jesús. \s1 A⁴hei³⁴ Jesús Jerusalén i²a⁴leg³⁴ júanh⁴³i³ \r (Mt. 21.1‑11; Mr. 11.1‑11; Lc. 19.28‑40) \p \v 12 Jian³ ta² jeun⁴³ chie³ ma³a⁴tyie³⁴ Jerusalén jm² júah³ jon³; i² con³ma²a⁴jnia³⁴, jon³ ra⁵ñi³i³ tionh² i⁴ma³o¹tyie¹ Jesús je¹jeu³. \v 13 I² jon³ a⁴queih³i³ o¹cúah² hma³ seun⁴³ tionh², jian³ ua⁵han²i³ ua⁵hyeinh³²i³ Jesús, ti²hleh²i³ tia⁴: \p ―¡Júanh⁴³ Jon⁴dai¹! ¡Ta² tsei³⁴ jm² ren³ a³ja²³ con⁴juah⁴ jm³i⁴sain³ Se³ño²³ Jon⁴dai¹, a³hain⁴ a³lang⁴³ Re¹ quian¹ a³jeu³ Israel! \p \v 14 I² jon³ a⁴chianh¹ Jesús jan³ a²lo¹siah³, jian³ a⁴ua⁴tsain³²i³ liah⁴i² ra³sag² Ma²jyi³: \q1 \v 15 A⁵júan³ hnei³ canh⁴³, a³tionh² je¹jeu³ Sión; \q1 jeh³², ma³ja²³ Re¹ quianh³ˉ³, \q1 ua²tsain¹ jan³ a²lo¹siah³ peih¹. \p \v 16 Jian³ co⁴ra⁴lie⁵ jon³, sa⁴ra⁵ŋang⁴ chie³ quian¹i³ la⁴jeg³⁴ i⁴jon³; i² con³ma²a⁴leg³⁴ i⁴tyein² júanh⁴³ Jesús, jon³ pi¹ a⁴tyon²³ tsei⁴³ chie³ quian¹i³ tionh² la⁴conh⁴ i⁴ra³sag² nei² quieh¹i³, la⁴conh⁴ i⁴a⁴jainh⁴³i³ jon³. \p \v 17 Jian³ a³hain⁴ a³ma²jian²³ Jesús tionh² con³ma²a⁴teh³i³ La² i²ra³hon³ i⁴a⁴júan⁴i³ i⁴a⁴hyon²³i³, tya²³i³ jau²³ la⁴jeg³⁴ i⁴a⁴je³⁴i³ jon³. \v 18 I⁴jon³ a⁴húan³i³ je¹jeu³ i⁴ua⁵hyeinh³²i³ Jesús, quie¹ a⁴nau⁴i³ jau²³ i⁴a⁴júan⁴ Jesús ua³júah² jon³. \v 19 I² jon³ a⁴júanh⁴ fariseo tionh²: \p ―Jeh⁴ˉ³ tionh²ˉ³, i¹con³ a⁵sie⁴³ liah⁴ li⁴lei⁴. Jeh³², la⁴jang³⁴ chie³ ma³ya¹han² coh⁵cah³²i³. \s1 Co⁴meih³ chie³ griego a⁴hnoh³ quieh¹ Jesús \p \v 20 Jian³ ma²tionh² co⁴meih³ chie³ griego jen² chie³ a³ni²han² jm² júah³ jon³ jeu³ Jerusalén, a³ni²ma⁴con³² Jon⁴dai¹. \v 21 I² chie³ ne³ tionh², a⁴tyie³⁴i³ i²con²³ Lei³², a³sian³ jeu³ Betsaida nie⁴³ húa³⁴ Galilea, a⁴mh³i³ Lei³², a⁴juah⁴i³: \p ―Hnei³ a³don⁵, hnie³⁴ jnie³² nia³² jnie³² Jesús. \p \v 22 I² Lei³² ne⁵, ŋo³⁴i³ ua⁵saih¹i³ Dre¹ jau²³ jon³; i² jon³ ŋo³⁴i³ li⁵uan⁴i³ la⁴jon³ ua⁵tyieh²i³ Jesús jau²³. \v 23 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Ma³a⁴tyie³⁴ jm² tieh²la³ i⁴lei⁴ tyein² júanh⁴³ A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴. \v 24 I⁴chie⁴³pa² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, juah⁴ne³ sa⁴a⁴hei³⁴ con³ m⁴cu³ húa³⁴ jian³ jyah³, sa⁴li⁴hlion⁴ juah⁴ne³ liah⁴ma³leg⁴³ jon³ con³ m⁴; i² juah⁴ne³ jyah³ ne⁵, hlion⁴ o¹jeun³ cúa³⁴. \v 25 A³hain⁴ a³hnie³⁴ lion⁴ m⁵cu³ quieh¹ nei² cuah³²húa³⁴ la³, si⁵hain⁴i³; jian³ a³hain⁴ a³sa⁴ro³ jeu³ m⁵cu³ quieh¹ nei² cuah³²húa³⁴ la³, hyieh⁴i³ m⁵cu³ quieh¹ i⁴sa⁴ton³ jm² ua²tya⁴³. \v 26 Jian³ a³hain⁴ a³hnie³⁴ cúa³⁴ cúa³tag³² i²con²³ jnia⁴, ua²jia³i³ coh⁵cah³ˉ⁴; jian³ i²jon³ i²cua³²ˉ⁴, si⁵cua³ a³cúa²³ cúa³tag³² i²con²³ jnia⁴ liah⁴. Jian³ juah⁴ne³ cúa²³ jan³ cúa³tag³² i²con²³ˉ⁵, jon³ júan³⁴ Neih³ˉ⁴ i⁴júanh⁴³i³. \s1 A⁴hleh⁴ Jesús nei² quieh¹ i⁴jaun⁴i³ \p \v 27 ’¡Ta² sa⁴yan³²ˉ⁴ liah⁴ sian³⁴ˉ⁴ tieh²la³! ¿I² henh⁴a² li⁴juah¹ˉ⁴? ¿O⁴ li⁴juah¹ˉ⁴: “Hnei³ Neih³ˉ⁴, lie³² jnia⁴ la⁴jeg³⁴ i⁴jain⁴³ˉ⁴ tieh²la³”? A⁵sia³, i⁴jon³pa² cuan⁵ jnia⁴. \v 28 Hnei³ Neih³ˉ⁴, júan² hnei³ i⁴júah³ jm³i⁴sainh³ˉ³. \p I² jon³ ja³⁴ con³ jau²³ teg⁴ ñi⁴jeu⁵, i⁴juah⁴i³: \p ―Ma³a⁴júan³⁴pa² jnia⁴ i⁴júah³ jm³i⁴sain³⁴ˉ⁴, jian³ júan¹ pi¹ jnia⁴ liah⁴ i⁴seg³⁴. \p \v 29 I² la⁴jang³⁴ chie³ jeun⁴³ a³ti²tionh² i²jon³ jian³ a⁴nau⁴i³ jau²³ jon³, jon³ a⁴juah⁴i³ i⁴a⁴hain³² tia⁴ i⁴a⁴júan⁴ jan³ a⁵ñih³; i² ca³chion²³ a⁴juah⁴: \p ―Jan³ ángel pa² a⁴hleh⁴ i²con²³i³. \p \v 30 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―A⁵sia³ ja³⁴ jau²³ ne³ juah⁴ nei² quien⁴ˉ⁴, quie¹ nei² quianh³ hnei³pa² tionh²ˉ³. \v 31 I² tieh²la³ ma³a⁴tyie³⁴ jm² i⁴can³⁴ Jon⁴dai¹ jau²chie⁴³ i²con²³ m⁵cu³, jian³ ma³a⁴tyie³⁴ jm² i⁴tyein⁵i³ a³sa⁴tsein³⁴ a³júan³ heih⁴³ i²con²³ a³tionh² m⁵cu³ la³. \v 32 I² tei⁴³i² ma³a⁴sie⁴³i³ jnia⁴ yeih³² nei² cuah³²húa³⁴ la³, ma²jon³ teh²ˉ⁵ la⁴jang³⁴ i²con²³ jnia⁴. \p \v 33 A⁴hleh⁴i³ jau²³ ne³, a⁴he⁴i³ hain³liah⁴ jaun⁴i³. \v 34 I² jon³ a⁴ŋangh³ chie³ hain⁴ tionh²: \p ―Quie¹ ma³ti²nia² jnie³² con⁴juah⁴ i⁴ra³hleh² lai²³ i⁴li⁴sian³ A³ma²ya⁴lion³² Chie³ hain⁴ sa⁴ton³ jm² ua²tya⁴³. ¿I² liah⁴ cúan²³ juah⁴ hnei³ ne⁵ i⁴hniah³ sion⁵i³ yeih³² A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴? ¿Hain³ hain⁴ A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴ ne⁵? \p \v 35 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Sia³ pi¹ i²co⁴le⁴ joh¹ jenh²ˉ³ tionh²ˉ³. I⁴jon³ hniah³ ŋengh²ˉ³ ta¹la⁴ sia³ joh¹ con³na¹a⁴nai³ la⁴conh⁴ sa⁴jianh³ˉ³; quie¹ a³hain⁴ a³ŋeng²³ i²naih³ sa⁴ñi³i³ tangh⁵ chie³⁴i³. \v 36 I⁴jon³ hniah³ li⁴hainh⁴ˉ³ i²con²³ a³hain⁴ a³lang⁴³ joh¹, ta¹la⁴ sia³ joh¹ canh⁴a² lainh⁴ hnei³ chie³ quian¹ joh¹ tionh²ˉ³. \s1 Nei² la³ sa⁴ra⁵hain⁴ judío tionh² \p Ta⁵ma³a⁴hleh⁴ Jesús jau²³ jon³, jon³ ua⁵hag⁴³i³, a⁵sie⁴³ ma⁴jnia³²i³ jen² a³hain⁴ tionh². \p \v 37 Jian³ ua²liah⁴a² a⁴júan⁴ Jesús hlion⁴ ua³júah² ta⁵nei²i³ tionh², a⁵sia³ ra⁵hain⁴i³ i²con²³i³; \v 38 canh⁴a² la⁴ne³ li⁴tei⁴³ jau²³ i⁴a⁴sag⁴ Isaías, a³sain² hain⁴, i⁴ra³juah⁴: \q1 Hnei³ Se³ño²³, ¿hain³ pi² ra⁵hain⁴ jau²³ i⁴a⁴hleh²ˉ¹? \q1 ¿Jian³ hain³ i²con²³ a⁴jñeih³ ua³pei⁴ quieh¹ Se³ño²³? \m \v 39 I⁴jon³da³ sa⁴li⁴hain⁴i³, quie¹ a⁴sag⁴ Isaías liah⁴: \q1 \v 40 A⁴júan⁴ Jon⁴dai¹ i⁴taun³²i³ jian³ i⁴huah³ m⁴tyi⁴ quieh¹i³, \q1 canh⁴a² sa⁴je³⁴i³ jeu³ m⁴nei²i³ tionh², \q1 jian³ sa⁴li⁴ŋang⁴i³ teg⁴ m⁴tyi⁴ quieh¹i³, \q1 jian³ sa⁴i²sag³⁴i³ co³hei²tsei³ quieh¹, canh⁴a² ma²júan³²ˉ⁴ i⁴huan⁴ quieh¹i³ tionh². \m \v 41 A⁴hleh⁴ Isaías jau²³ ne³ con³ma²a⁴je³⁴i³ conh⁴ tei⁴³ júanh⁴³ Jesús jian³ a⁴hleh⁴i³ nei² quieh¹i³ liah⁴. \p \v 42 I² la⁴jon³ ne⁵, jeun⁴³ judío ra⁵hain⁴ i²con²³ Jesús, jian³ la⁴teg⁴ a³tyein² a³ti²quian³ ma³tyi² jen²i³ tionh² liah⁴, ra⁵hain⁴i³; jian³ a⁵sia³ a⁴hleh⁴i³ ra³jia⁵ i⁴hain⁴i³ ta⁵nei² chie³, quie¹ con⁴³i³ fariseo, quie¹ con³na¹a⁴húa⁴³ a³hain⁴ cuah³ quieh¹i³ tionh². \v 43 Quie¹ eu⁴³ si³hyonh³i³ sainh³i³ re³ ta⁵nei² chie³, la⁴conh⁴a² i⁴sainh³i³ re³ ta⁵nei² Jon⁴dai¹. \s1 Jau²³ quieh¹ Jesús queih³ heih⁴³ i²con²³ chie³ tionh² \p \v 44 Jon³ a⁴hleh⁴ Jesús con³ i⁴tia⁴, a⁴juah⁴i³: \p ―A³hain⁴ a³hain⁴ i²con²³ jnia⁴, a⁵jon⁴³ jmah³ i²con²³ jnia⁴ hain⁴i³, quie¹ hain⁴i³ i²con²³ a³a⁴sai⁴ jnia⁴ liah⁴. \v 45 Jian³ a³hain⁴ a³je³ jnia⁴, jen³i³ a³a⁴sai⁴ jnia⁴ liah⁴. \v 46 Jnia⁴ a³lang⁴³ joh¹, cuan⁵ˉ⁵ m⁵cu³ la³ canh⁴a² la⁴jang³⁴ a³hain⁴ i²con²³ jnia⁴, a⁵sie⁴³ ma⁵tionh²i³ i²naih³. \v 47 Jian³ a³hain⁴ a³nau³ jau²³ quien⁴ˉ⁴ juah⁴ i⁴sa⁴ma³tei⁵i³, a⁵sian⁴³ jnia⁴ queih¹ heih⁴³ i²con²³i³; quie¹ a⁵sia³ cuan⁵ˉ⁵ juah⁴ i⁴ni³tion⁵ˉ⁵ a³m⁵cu³ i²hlagh³², quie¹ i⁴jon³pa² cuan⁵ˉ⁵ i⁴ua⁵lion³²i³ jnia⁴ pi²³. \v 48 A³hain⁴ a³ton²³ jnia⁴, jian³ sa⁴hyei³i³ jau²³ quien⁴ˉ⁴, sia³ con³ i⁴queih³ heih⁴³ i²con²³i³: quie¹ jau²³ i⁴ma³a⁴hleh³ˉ⁴ i⁴ne³pa² queih³ heih⁴³ i²con²³i³ jm² i²a⁴toh⁴. \v 49 Quie¹ a⁵sia³ hleh³ˉ⁴ con⁴juah⁴ co³hei²tsei³ quien⁴ˉ⁴ húan⁵ˉ⁵; Neih³ˉ⁴ a³a⁴sai⁴ jnia⁴, hei⁴ pi²³i³ a⁴júan⁴ heih⁴³ henh⁴ hniah³ he¹ˉ⁴ jian³ henh⁴ hniah³ hleh¹ˉ⁴ liah⁴. \v 50 Jian³ yan³²ˉ⁴ heih⁴³ quieh¹ Neih³ˉ⁴ quian³ m⁵cu³ sa⁴ton³ jm² ua²tya⁴³. I² la⁴jon³ ne⁵, la⁴conh⁴ i⁴hleh³ˉ⁴, hleh³ˉ⁴ la⁴conh⁴ i⁴a⁴sag⁴³ jnia⁴ Neih³ pe²³ˉ⁴. \c 13 \s1 A⁴raunh⁵ Jesús si¹tag³² chie³ quian¹ \p \v 1 Ma³a⁴teg⁴ hlo⁴ jm² i⁴a⁴lon⁴ a³jeu³ Israel húa³⁴ Egipto jon³. Jian³ ma³ñi³ Jesús i⁴ma³a⁴teg⁴ o²ra³ i⁴si⁵hag⁴³i³ m⁵cu³ la³ i⁴chianh³i³ i²con²³ Jmai³i³. Jian³ la⁴ne³ ra⁵hnio³⁴i³ la⁴jang³⁴ chie³ quian¹ a³tionh² m⁵cu³ la³, ra⁵hnio³⁴i³ la⁴conh⁴ jm² i⁴a⁴ŋeng⁴i³ jian²³i³. \p \v 2-4 Jian³ liah⁴ma²jia⁴³ ñeih³² a⁴cúa⁴ a³sa⁴tsein³⁴ co³hei²tsei³ i²con²³ Judas Iscariote, a³jon⁴³ Si²úan¹, i⁴cúanh⁴³i³ Jesús. Jian³ ma³ñi³ Jesús i⁴ja³⁴i³ i²con²³ Jon⁴dai¹ Jmai³, jian³ i⁴chianh³i³ liah⁴ i²con²³ Jon⁴dai¹, jian³ i⁴ma³a⁴tonh³ Jmai³i³ joh⁴³ cúa³i³ la⁴jeg³⁴; i² jon³ ne⁵, con³ma²ti²queuh³i³ a²hei⁴³, jon³ a⁴no³ Jesús i²ma²ua²queuh³i³, a⁴tyi³i³ con⁴jeu⁴ a²cúan³ i⁴hein²i³ coh⁵, i² jon³ a⁴tang⁴i³ con³ a²hmh³ jonh², a⁴hñih³i³. \v 5 Jon³ a⁴ro⁴i³ o¹jm³ joh⁴³ con³ a²heu⁴³, jian³ ma⁴lie⁵i³ raunh⁵i³ si¹tag³² chie³ quian¹ tionh², jian³ a⁴sei³⁴i³ jeu³ a²hmh³ jonh² i⁴hñih²i³. \p \v 6 I² con³ma²a⁴teg⁴ i²raunh⁵i³ tag³² Si²úan¹ Pe³², jon³ a⁴juah⁴ Pe³²: \p ―Hnei³ Se³ño²³, ¿liah⁴ cúan²³ hnei³ raunh³² si¹tag³⁴ˉ⁴? \p \v 7 I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús, a⁴sagh⁴³i³: \p ―La⁴conh⁴ i⁴si²júan³⁴ jnia⁴, a⁵sia³ li⁴ŋangh⁴ˉ³ tieh²la³; ta⁵cang³ ne³pa² li⁴ŋangh⁴ˉ³. \p \v 8 I² jon³ a⁴juah⁴ Pe³²: \p ―Sa⁴cúan²³ juah⁴ i⁴raunh³²ˉ³ si¹tag³⁴ˉ⁴. \p I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús liah⁴: \p ―I² juah⁴ne³ sa⁴raunh²ˉ⁵ si¹tagh¹ˉ³, a⁵sie⁴³ ma⁵tainh⁴³ˉ³ i²con²³ jnia⁴. \p \v 9 I² jon³ a⁴juah⁴ Si²úan¹ Pe³²: \p ―Hnei³ Se³ño²³, juah⁴ne³ la⁴jon³, a⁵sia³ raunh³²ˉ³ jmah³ si¹tag³⁴ˉ⁴, quieh¹ hniah³ raunh³²ˉ³ si¹cúa³⁴ˉ⁴ jian³ ma³tyi³⁴ˉ⁴ liah⁴. \p \v 10 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús liah⁴: \p ―A³hain⁴ a³ma³ni²lieh³, a⁵sie⁴³ ma⁵hniah³ loh³i³, quie¹ jmah³ si¹tag³² pi²³i³ hniah³ quei⁴, quie¹ ma³si²cang⁴ pi²³i³ la⁴tan² jan³i³. Jian³ ma³ti²cangh⁴pa² hnei³ tionh²ˉ³, ua²liah⁴a² sa⁴la⁴jangh³ˉ³. \p \v 11 Quie¹ ma³ñi³ Jesús hain³ cúah⁴³ quieh¹i³; i⁴jon³ a⁴juah⁴i³: “A⁵sia³ ti²cangh⁴ˉ³ la⁴jangh³ˉ³.” \p \v 12 I² la⁴ne³ ne⁵, ta⁵ma³a⁴raunh⁵i³ si¹tag³² la⁴jang³⁴ chie³ quian¹, jon³ a⁴hei³⁴i³ a²cúan³ i⁴hein²i³ coh⁵ jon³, jian³ a⁴hei³⁴i³ liah⁴ i⁴seg³⁴ mesa, jian³ a⁴sagh⁴³i³ a³hain⁴ tionh²: \p ―¿O⁴ a⁴quienh³ tyih³ˉ³ i⁴ma³ra³júan³⁴ˉ⁴ ne³ tionh²ˉ³? \v 13 I² hnei³ tionh²ˉ³ ne⁵, teh⁵ˉ³ jnia⁴ A²teg²³ jian³ A³tyein² liah⁴; i² tsei³⁴pa² hleh³ˉ³ la⁴ne³, quie¹ lang⁴³ˉ⁴ liah⁴. \v 14 Quie¹ lang⁴³ jnia⁴ A³tyein² jian³ A²teg²³, jian³ a⁴raunh⁵ˉ⁵ si¹tagh¹ˉ³ tionh²ˉ³, jian³ la⁴ne³ hniah³ raunh³²ˉ³ si¹tagh¹ la⁴jan³ jan³ hnei³ tionh²ˉ³ liah⁴. \v 15 Quie¹ ma⁴jnia³²ˉ⁴ liah⁴ hniah³ júanh²ˉ³ tionh²ˉ³ canh⁴a² liah⁴i² a⁴júan³⁴ˉ⁴ ne³, la⁴ne³ hniah³ júanh²ˉ³ tionh²ˉ³ liah⁴. \v 16 I⁴chie⁴³pa² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, a³hain⁴ a³cúa²³ cúa³tag³² a⁵sia³ júanh⁴³i³ la⁴conh⁴a² jeu³²i³, jian³ a⁵ga⁴ a³sain² liah⁴ juah⁴ júanh⁴³ pi¹i³ la⁴conh⁴a² a³a⁴sai⁴ quieh¹i³. \v 17 Jian³ ta² tsei³⁴ jm² renh³ˉ³ juah⁴ne³ ŋangh⁴ˉ³ jau²³ la³ jian³ ma⁵teih³²ˉ³ liah⁴. \p \v 18 ’A⁵sia³ hleh³ˉ⁴ nei² quianh³ˉ³ la⁴jangh³ˉ³ tionh²ˉ³, quie¹ cm⁴³ˉ⁴ la⁴conh⁴ a³a⁴quianh⁵ˉ⁵, quie¹ hniah³ li⁴tei⁴³ la⁴conh⁴ ra³sag² Ma²jyi³ i⁴ra³juah⁴: “A³hain⁴ a³ua²queuh³ jian²³ˉ⁵, ra⁵hie²³i³ i⁴jainh²i³ i⁴hlagh³² i²con²³ˉ⁵.” \v 19 Jian³ teg⁴ to⁴ne⁵ la³ jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ i⁴la³ tionh²ˉ³ i⁴ya¹jian⁴³ jau²³, canh⁴a² la⁴teg⁴i² jain⁴³ˉ⁴ i⁴jain⁴³ˉ⁴, jon³ li⁴hainh⁴ˉ³ i⁴jnia⁴pa² hain⁴ a³ma²jia²³. \v 20 I⁴chie⁴³pa² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, a³hain⁴ a³hyein⁴³ a³sain¹ jnia⁴, hyei⁴³i³ jnia⁴ liah⁴; jian³ a³hain⁴ a³hyei⁴³ jnia⁴, hyein⁴³i³ a³a⁴sai⁴ jnia⁴ liah⁴. \s1 A⁴hleh⁴ Jesús i⁴cúah⁴³ Judas quieh¹i³ \r (Mt. 26.20‑25; Mr. 14.17‑21; Lc. 22.21‑23) \p \v 21 I² con³ma²a⁴juah⁴ Jesús jau²³ jon³, jon³ a⁴hei³⁴ queuh³ tsei⁴³i³, jon³ a⁴hleh⁴i³ ra³jia⁵, a⁴juah⁴i³: \p ―I⁴chie⁴³pa² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, i⁴jan³ hnei³ tionh²ˉ³ cúah⁴³ jnia⁴. \p \v 22 I² chie³ quian¹i³ tionh², a⁴jen³i³ la⁴jan³ jan³ jon²reunh¹ i⁴sa⁴ñi³i³ hain³ hen⁴³i³. \v 23 I² jan³ chie³ quian¹ Jesús, a³hain⁴ a³eu⁴³ hnio³⁴ Jesús a³ua²cua⁴³ hlonh²i³, \v 24 i²con²³ a³ne³ a⁴júan⁴ Si²úan¹ Pe³² lei³ i⁴ŋangh³i³ Jesús hain³ chianh² hain⁴ hleh²i³ nei² quieh¹. \v 25 I² a³ua²cua⁴³ hlonh²i³ hain⁴ ne⁵, jon³ ŋo³⁴i³ i²co⁴meih³ hlonh² Jesús, a⁴juah⁴i³: \p ―Hnei³ Se³ño²³, ¿hain³ chianh² hain⁴? \p \v 26 Jon³ a⁴ŋangh³ Jesús: \p ―A³hain⁴ a³cúah²ˉ⁵ a²hei⁴³ñih¹ ra³hyeih², a³hain⁴pa² hain⁴. \p Jon³ a⁴hyeih³i³ a²hei⁴³ñih¹, a⁴cúah³i³ Judas Iscariote, a³jon⁴³ Si²úan¹. \v 27 I² con³ma²a⁴queuh³i³ a²hei⁴³ñih¹ jon³, jon³ a⁴hei³⁴ a⁵lainh³² naih⁵ ni²tsei⁴³i³. I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―La⁴conh⁴ i⁴i²júanh²ˉ³, júan² hnei³ ta¹tia⁴. \p \v 28 Jian³ i¹jan³ a³ti²queuh³ nei² a²me²sa³ jon³ sa⁴ra⁵ŋang⁴i³ e⁴le³⁴ a⁴hleh⁴ Jesús jau²³ jon³. \v 29 I² quie¹ ma²lang⁴³ Judas a³hei¹ joh⁴³ cúa³ a²to³hmh³ tieh³² o¹cau³², i⁴jon³ ra⁵lain⁴ ca³chion²³ i⁴a⁴juah⁴ Jesús i²con²³i³: “Cua³ ua⁴lia⁴³ hnei³ i⁴hniah³ quian⁴ˉ¹ jm² la³”; jian³ o⁴ ma²si⁵cúah²i³ a³ti⁴ñei³ meih³ o¹cau³². \v 30 I² con³ma²a⁴queuh³ Judas a²hei⁴³ñih¹ jon³, jon³ ua⁵hag⁴³i³; jian³ ma³nai³. \s1 Con³ heih⁴³ hm³⁴ \p \v 31 I² con³ma²ua⁵hag⁴³ Judas, jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Tieh²la³ li⁴jnia³ i⁴júanh⁴³ A³a⁴lang³⁴ Chie³ hain⁴, jian³ li⁴jnia³ i⁴júanh⁴³ Jon⁴dai¹ con⁴juah⁴ hei⁴i³ liah⁴. \v 32 I² juah⁴ne³ li⁴jnia³ i⁴júanh⁴³ Jon⁴dai¹ con⁴juah⁴ hei⁴i³, jon³ ma⁵jnia³ Jon⁴dai¹ liah⁴ i⁴júanh⁴³ A³jon⁴³i³, jian³ ma⁵jnia³i³ i⁴júanh⁴³i³ ta¹tia⁴. \v 33 Hnei³ tionh²ˉ³ jon²³ quian³⁴ˉ⁴, cua³² pi¹ jnia⁴ ta¹la⁴ co⁴le⁴ jenh²ˉ³ tionh²ˉ³. Jian³ hnoh³²ˉ³ jnia⁴ tionh²ˉ³; i² liah⁴i² a⁴jeu³⁴ˉ⁴ judío tionh², la⁴jon³ jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ liah⁴ tionh²ˉ³ tieh²la³: I²jon³ i²naih²ˉ⁵ sa⁴li⁴cúah¹ˉ³. \v 34 I² cúa¹ˉ⁴ con³ heih⁴³ hm³⁴ i²conh²ˉ³ tionh²ˉ³: i⁴jon³ i⁴ma²hnoh³²ˉ³ a³jan³ jan³. La⁴jon³ liah⁴i² hno⁵ˉ⁵ hnei³ tionh²ˉ³, la⁴ne³ ma²hnoh³²ˉ³ a³jan³ jan³ liah⁴. \v 35 Jian³ la⁴ne³ li⁴cu²³ hnei³ la⁴jang³⁴ i⁴langh⁴³ˉ³ chie³ quian³⁴ˉ⁴, juah⁴ne³ ma⁵jniah³²ˉ³ i⁴hnoh⁴³ˉ³ a³jan³ jan³. \s1 A⁴hleh⁴ Jesús i⁴jlian³⁴ Pe³² \r (Mt. 26.31‑35; Mr. 14.27‑31; Lc. 22.31‑34) \p \v 36 Jon³ a⁴ŋang⁴ Si²úan¹ Pe³² i²con²³ Jesús: \p ―Hnei³ Se³ño²³, ¿jainh¹ cúah²ˉ³? \p I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús: \p ―I²jon³ i²naih²ˉ⁵, sa⁴li⁴si²tyeinh³²ˉ³ coh⁵cah³ˉ⁴ tieh²la³; i² ta⁵cang³pa² li⁴cúah²ˉ³. \p \v 37 I² jon³ a⁴juah⁴ Pe³²: \p ―Hnei³ Se³ño²³, ¿e⁴le³⁴ heh²ˉ³ sa⁴li⁴nai³²ˉ⁴ coh⁵cah³²ˉ³ tieh²la³? Sainh⁴³ re³pa² jnia⁴ cúa¹ˉ⁴ m⁵cu³ quien⁴ nei² quianh³ˉ³. \p \v 38 Jon³ a⁴ŋangh³ Jesús: \p ―¿O⁴ i⁴chie⁴³ cúah²ˉ³ m⁵cu³ quianh³ nei² quien⁴ˉ⁴, lainh⁴ˉ³? Quie¹ i⁴chie⁴³pa² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ i⁴jlianh³²ˉ³ hnang²³ nie⁴³ i⁴sa⁴cuh⁴³ˉ³ jnia⁴ naih⁵i² hoh⁵ a¹hyie²³. \c 14 \s1 Jesús lang⁴³ jeu³ quieh¹ Jon⁴dai¹ Jmai³ \p \v 1 ’A⁵júan³ hnei³ hlion⁴ co³hei²tsei³ i⁴so⁵ñih¹ˉ³ liah⁴ sianh³ˉ³; quie¹ ti²hain³² hoh⁴³ˉ³ i²con²³ Jon⁴dai¹, jian³ la⁴ne³ hniah³ hangh³²ˉ³ hoh⁴³ i²con²³ jnia⁴ liah⁴. \v 2 Quie¹ jauh³² quieh¹ Neih³ˉ⁴, ta² júah³ sia³ i²li⁴cua³⁴i³; i² juah⁴ne³ sa⁴ma²leg⁴³ la⁴ne³, liah⁴ma²jia⁴³pa² ma²a⁴jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³. I² la⁴ne³ jon³ naih²ˉ⁵ ni¹júanh³²ˉ⁴ re³ i²neih²ˉ³ tionh²ˉ³. \v 3 I² tei⁴³i² ma³a⁴ñeih⁵ˉ⁵ i⁴ni¹júanh³²ˉ⁴ re³ i²neih²ˉ³ jon³, ma²jon³ nioh²ˉ⁵ liah⁴ i⁴seg³⁴ i⁴ni²te³²ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³ i⁴chieh²ˉ¹ jie³ˉ¹, canh⁴a² ua²neih⁴ˉ³ i²jon³ i²ni¹nei³⁴ˉ⁴ liah⁴. \v 4 Jian³ ma³ñih¹pa² hnei³ jainh¹ naih²ˉ⁵ jian³ hain³ jeu³ liah⁴. \p \v 5 I² jon³ a⁴juah⁴ To³ma²³: \p ―Hnei³ Se³ño²³, sa⁴nia² jnie³² jainh¹ cúah²ˉ³. ¿I² liah⁴ li⁴nia² jnie³² jeu³ ne⁵? \p \v 6 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Jnia⁴pa² lang⁴³ jeu³, jian³ jau²³ ni²tei⁴³, jian³ m⁵cu³ quieh¹ chie³ liah⁴. I¹jan³ sa⁴li⁴tyie¹ i²con²³ Jon⁴dai¹ Jmai³ juah⁴ne³ sa⁴ja³⁴i³ con⁴juah⁴ jnia⁴. \v 7 Juah⁴ne³ ma²cuh⁴³ˉ³ jnia⁴, ma²cmh⁴³pa² hnei³ Neih³ˉ⁴ tionh²ˉ³ liah⁴; tieh²la³ jian³ ta⁵i²chie³²ˉ¹ la³ ma³cmh⁴³ pi²³i³ hnei³ jian³ ma³a⁴jenh³²i³ hnei³ liah⁴. \p \v 8 I² jon³ a⁴juah⁴ Lei³²: \p ―Hnei³ Se³ño²³, ma⁴jnia³² hnei³ Naih⁴³ i²con²³ jnie³², canh⁴a² li⁴hyon³ tsei⁴³ jnie³². \p \v 9 Jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Hnei³ Lei³², hlion⁴pa² jm² ma³ŋo²³ i⁴ŋeng³⁴ˉ⁴ jian²³ˉ⁵ hnei³ tionh²ˉ³. ¿O⁴ i¹ ne³⁴ ma⁴sa⁴cuh⁴³ˉ³ jnia⁴? A³hain⁴ a³je³ jnia⁴, jen³i³ Neih³ˉ⁴ liah⁴. ¿I² e⁴le³⁴ juah⁴ˉ³ ne⁵: “Ma⁴jnia³² hnei³ Naih⁴³ i²con²³ jnie³²”? \v 10 ¿O⁴ sa⁴hainh⁴ hnei³ i⁴sian³⁴ jnia⁴ naih⁵ ni²tsei⁴³ Neih³ˉ⁴, jian³ hei⁴i³ liah⁴ sian³ naih⁵ ni²tsei³⁴ˉ⁴? Quie¹ la⁴jeg³⁴ jau²³ i⁴hleh³ˉ⁴ i²conh²ˉ³ tionh²ˉ³, a⁵sia³ hleh³ˉ⁴ con⁴juah⁴ co³hei²tsei³ quien⁴ húan⁵, quie¹ Neih³ˉ⁴ a³sian³ naih⁵ ni²tsei³⁴ˉ⁴, hei⁴ pi²³i³ júan³ ta¹ quieh¹. \v 11 Hniah³ hainh⁴ hnei³ i⁴sian³⁴ jnia⁴ naih⁵ ni²tsei⁴³ Neih³ˉ⁴, jian³ sian³ hei⁴i³ naih⁵ ni²tsei³⁴ˉ⁴; i² juah⁴ne³ sa⁴hainh⁴ˉ³ la⁴ne³, ua²li⁴hainh⁴ˉ³ con⁴juah⁴ i⁴júan³⁴ˉ⁴. \v 12 I⁴chie⁴³pa² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, a³hain⁴ a³hain⁴ i²con²³ jnia⁴, la⁴conh⁴ i⁴júan³⁴ jnia⁴, júan³⁴i³ liah⁴, jian³ eu⁴³ pi¹ co³ jnia⁴ i⁴júan³⁴i³, quie¹ ta⁵la⁴ naih²ˉ⁵ i²cua⁴³ Neih³ˉ⁴. \v 13 Jian³ la⁴jeg³⁴ i⁴mh²ˉ³ i²con²³ Neih³ˉ⁴ con⁴juah⁴ jm³i⁴sain³⁴ˉ⁴, cúa¹ˉ⁴ canh⁴a² li⁴jnia³ i⁴júanh⁴³ Jon⁴dai¹ Jmai³ con⁴juah⁴ A³jon⁴³i³. \v 14 Juah⁴ sia³ con³ i⁴mh²ˉ³ con⁴juah⁴ jm³i⁴sain³⁴ˉ⁴, cúa¹ˉ⁴. \s1 A⁴cúa⁴ Jesús jau²³ quieh¹ i⁴sainh³i³ M⁴tyi⁴ \p \v 15 ’Juah⁴ne³ hnoh⁴³ˉ³ jnia⁴ tionh²ˉ³, hniah³ ma²teih³²ˉ³ heih⁴³ quien⁴ˉ⁴. \v 16 Jian³ mh²ˉ⁵ Neih³ˉ⁴ i⁴cúan⁵i³ i²jan³ A³júanh² Tsei⁴³ Chie³, canh⁴a² hein²i³ jenh²ˉ³ tionh²ˉ³ la⁴jeg³⁴ jm²: \v 17 M⁴tyi⁴ hain⁴ a³he²³ jau²³ ni²tei⁴³, a³hain⁴ a³sa⁴li⁴hyein⁴³ chie³ quian¹ m⁵cu³ la³, quie¹ ta⁵la⁴ sa⁴jen³i³ jian³ sa⁴cm²³i³ liah⁴; i² hnei³ tionh²ˉ³ ma³cmh⁴³ˉ³, quie¹ hein²i³ jenh²ˉ³ jian³ li⁴sian³ naih⁵ ni²hoh⁴³ˉ³ tionh²ˉ³. \v 18 A⁵sian⁴³ hnei³ si⁵hangh⁴³ o³tan² júan¹ˉ⁴; quie¹ nioh²ˉ⁵ ni²nei³⁴ˉ⁴ jenh²ˉ³ tionh²ˉ³. \v 19 Jian³ co⁴meih³pa² júah³ jm² sia³ i⁴a⁵sie⁴³ je⁴³ jnia⁴ chie³ quian¹ m⁵cu³ tionh², i² hnei³pa² tionh²ˉ³ jeh³²ˉ³ jnia⁴; jian³ quie¹ i⁴sian³⁴ jnia⁴, li⁴sia³ m⁵cu³ quianh³ˉ³ liah⁴. \v 20 Jian³ jm² jon³ li⁴ñih¹ˉ³ i⁴sian³⁴ jnia⁴ naih⁵ ni²tsei⁴³ Neih³ˉ⁴, jian³ i⁴sianh³ hnei³ tionh²ˉ³ naih⁵ ni²tsei³⁴ jnia⁴, jian³ i⁴sian³⁴ jnia⁴ naih⁵ ni²hoh⁴³ˉ³ tionh²ˉ³ liah⁴. \v 21 A³hain⁴ a³hyei³ heih⁴³ quien⁴ˉ⁴ jian³ ma³tei⁵i³, a³ne³pa² hain⁴ a³hnie³⁴ jnia⁴. Jian³ a³hain⁴ a³hnie³⁴ jnia⁴ lang⁴³ a³hnio³² quian¹ Neih³ˉ⁴, jian³ ma²hno³²i³ jnia⁴ liah⁴, jian³ ma²jnia³² jnia⁴ i²con²³i³. \p \v 22 I² jon³ a⁴juah⁴ Judas (a⁵hei⁴³ Iscariote): \p ―Hnei³ Se³ño²³, ¿e⁴le³⁴ jmah³ i²con²³ jnie³²pa² ma²jniah³²ˉ³? ¿I² e⁴le³⁴ sa⁴i²ma²jniah³²ˉ³ i²con²³ a³m⁵cu³ ne⁵? \p \v 23 Jon³ a⁴ŋangh³ Jesús, a⁴juah⁴i³: \p ―A³hain⁴ a³hnie³⁴ jnia⁴, ma³tei⁵i³ jau²³ quien⁴ˉ⁴; jian³ ma⁵hnie³⁴ Neih³ˉ⁴ quieh¹i³ liah⁴, jian³ jie² jnie³² jie³ jnie³² Neih³ˉ⁴ i²con²³ a³hain⁴ i⁴hyie² jnie³² naih⁵ ni²tsei⁴³i³. \v 24 I² a³hain⁴ a³sa⁴hnie³⁴ jnia⁴, sa⁴ma³tei⁵i³ jau²³ quien⁴ˉ⁴. La⁴conh⁴ jau²³ i⁴ma³a⁴naih³ˉ³ tionh²ˉ³, a⁵jon⁴³ jau²³ quien⁴ˉ⁴ húan⁵ˉ⁵, quie¹ i⁴quieh¹ Neih³ pe²³ˉ⁴, a³hain⁴ a³a⁴sai⁴ jnia⁴. \p \v 25 ’A⁴jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ jau²³ la³ tionh²ˉ³ ta¹la⁴ sainh⁴³ˉ⁴ jenh²ˉ³. \v 26 I² M⁴tyi⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹, A³júanh² Tsei⁴³ Chie³ hain⁴, a³hain⁴ a³sain³⁴ Neih³ˉ⁴ nei² quien⁴ˉ⁴, hei⁴ pi²³i³ he³⁴ hnei³ la⁴jeg³⁴ jian³ júan³⁴i³ i⁴tyon⁴³ hoh⁴³ˉ³ la⁴jeg³⁴ i⁴ma³a⁴jeu³⁴ˉ⁴ hnei³. \p \v 27 ’Tieh²la³ júan¹ˉ⁴ i⁴nie⁴³ tai³² m⁴tyi⁴ quianh³ˉ³ la⁴jon³ liah⁴i² sian³⁴ˉ⁴, la⁴ne³ cúa¹ˉ⁴; a⁵sia³ cúa¹ˉ⁴ i⁴nie⁴³ tai³² la³ liah⁴i² cúa²³ m⁵cu³ liah⁴. A⁵júan³ hnei³ hlion⁴ co³hei²tsei³ juah⁴ i⁴so⁵ñih¹ˉ³ liah⁴ sianh³ˉ³, jian³ a⁵júan³ hnei³ canh⁴³. \v 28 Ma³a⁴naih³ˉ³ tionh²ˉ³ i⁴a⁴jeu³⁴ˉ⁴ hnei³, a⁴teg⁴ i²naih²ˉ⁵, jian³ nioh²ˉ⁵ liah⁴ i²conh²ˉ³ tionh²ˉ³. Juah⁴ne³ i⁴chie⁴³ ma⁵hnoh³²ˉ³ jnia⁴, jon³ ma²lei⁴ si³hyonh³ˉ³ i⁴a⁴juah³ˉ⁴ i⁴naih²ˉ⁵ i²con²³ Neih³ˉ⁴; quie¹ eu⁴³a² júanh⁴³ Neih³ˉ⁴ la⁴conh⁴a² jnia⁴. \v 29 I² la⁴ne³ ma³a⁴jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³ naih⁵i² si⁵lei⁴ i⁴lei⁴, canh⁴a² tei⁴³i² ma³si³lei⁴, jon³ li⁴hainh⁴ˉ³ tionh²ˉ³. \p \v 30 ’A⁵sie⁴³ ma⁵hleh¹ˉ⁴ hlion⁴ i²conh²ˉ³ tionh²ˉ³; quie¹ jia²³ a³sa⁴tsein³⁴ a³júan³ heih⁴³ i²con²³ a³tionh² m⁵cu³ la³. Jian³ i¹con³ sa⁴li⁴júan³⁴i³ nei² quien⁴ˉ⁴. \v 31 I² canh⁴a² li⁴laih² a³m⁵cu³ i⁴hno⁵ˉ⁵ Neih³ˉ⁴, la⁴ne³ hniah³ si⁵lei⁴, jian³ la⁴conh⁴ heih⁴³ i⁴a⁴júan⁴i³, ma⁵tei³²ˉ⁴. Ra⁴hang³² hnei³ tionh²ˉ³ i²tieh²ˉ¹ la³, ma³²ˉ¹. \c 15 \s1 O¹sieh³² ya¹gm³jeh² i⁴chie⁴³ lang⁴³ Jesús \p \v 1 ’Jnia⁴ lang⁴³ o¹sieh³² ya¹gm³jeh² i⁴chie⁴³, jian³ Neih³ˉ⁴ lang⁴³ a³hie³ hei²³ a²hma³ jon³. \v 2 La⁴jeg³⁴ o¹cúah² i⁴quian³² jnia⁴ i⁴sa⁴hag³ o¹m⁴, queih³i³; jian³ la⁴jeg³⁴ o¹cúah² i⁴hag³ o¹m⁴, ma³jo²³i³ re³, canh⁴a² la⁴jon³ cúa³⁴ hlion⁴ pi¹ o¹m⁴. \v 3 Jian³ ma³ti²cangh⁴ˉ³ tionh²ˉ³ con⁴juah⁴ jau²³ i⁴a⁴hlenh⁵ˉ⁵ hnei³. \v 4 Ua²tionh²ˉ³ liah⁴ma³tionh²ˉ³ ne³ naih⁵ ni²tsei³⁴ jnia⁴, jian³ i⁴hein³²ˉ⁴ naih⁵ ni²hoh⁴³ˉ³ tionh²ˉ³. Jian³ sa⁴li⁴hag³⁴ o¹m⁴ o¹cúah² hña³, juah⁴ne³ sa⁴ya¹quian³² la⁴teg⁴ o¹sieh³²; conh⁴liah⁴ la⁴ne³ hnei³ tionh²ˉ³ liah⁴, i¹con³ i⁴tsei³⁴ sa⁴li⁴ma²jniah³²ˉ³, juah⁴ne³ sa⁴tionh²ˉ³ naih⁵ ni²tsei³⁴ jnia⁴. \p \v 5 ’Jnia⁴ lang⁴³ o¹sieh³², hnei³ tionh²ˉ³ langh⁴³ o¹cúah². A³hain⁴ a³hein² naih⁵ ni²tsei³⁴ˉ⁴ jian³ hein³² jnia⁴ naih⁵ ni²tsei⁴³i³, a³la⁴ne³ ta² hlion⁴ i⁴tsei³⁴ ma³jnia³i³; i² juah⁴ne³ sa⁴jianh²ˉ³ jnia⁴ ne⁵, i¹con³ a⁵sia³ i⁴li⁴júanh²ˉ³ tionh²ˉ³. \v 6 A³hain⁴ a³sa⁴hein² naih⁵ ni²tsei³⁴ jnia⁴ i⁴li⁴úan⁴i³, si⁵hang⁴³i³ ta⁵co⁴³ liah⁴i² ton²³i³ o¹cúah² hma³, jian³ li⁴quin³i³ liah⁴i² li⁴quein³ o¹cúah² hma³ i⁴tya²³i³ co⁴lagh⁴³ i⁴jeng³i³ i⁴co³⁴. \p \v 7 ’I² juah⁴ne³ liah⁴ma³sianh³ˉ³ ne³ naih⁵ ni²tsei³⁴ˉ⁴ jian³ i⁴quianh²ˉ³ jau²³ quien⁴ˉ⁴ liah⁴ma³quianh²ˉ³ ne³ tionh²ˉ³, m² hnei³ la⁴jeg³⁴ i⁴hnoh³ˉ³, jian³ hyanh⁴ˉ³ liah⁴. \v 8 Jian³ ta² lei³ i⁴júanh⁴³ Neih³ˉ⁴ la⁴teg⁴i² ma⁵jniah³²ˉ³ hlion⁴ i⁴tsei³⁴, jian³ la⁴ne³ lei³ i⁴langh⁴³ˉ³ chie³ quian³⁴ˉ⁴. \v 9 La⁴jon³ liah⁴i² hnie³⁴ jnia⁴ Neih³ˉ⁴, la⁴ne³ hno⁵ˉ⁵ hnei³ tionh²ˉ³; ua²tionh²ˉ³ liah⁴ma³tionh²ˉ³ ne³ liah⁴ ra⁴hno⁵ˉ⁵ hnei³. \v 10 Jian³ juah⁴ne³ ma⁵teih³²ˉ³ heih⁴³ quien⁴ˉ⁴, jon³ sa⁴teinh³ hoh⁴³ˉ³ liah⁴ hno⁵ˉ⁵ hnei³ tionh²ˉ³, la⁴jon³ liah⁴i² ma⁵tei³²ˉ⁴ la⁴jeg³⁴ heih⁴³ quieh¹ Neih³ˉ⁴, jian³ sa⁴si³hain⁴ tsei³⁴ˉ⁴ liah⁴ hnie³⁴i³ jnia⁴. \p \v 11 ’A⁴jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ jau²³ la³ canh⁴a² liah⁴i² si³hyonh³ jnia⁴, lei⁴ si³hyonh³ˉ³ liah⁴, jian³ canh⁴a² ni²hyan³² i⁴si³hyonh³ˉ³. \v 12 Jian³ i⁴la³pa² heih⁴³ quien⁴ˉ⁴: i⁴ma²hnoh³²ˉ³ la⁴jan³ jan³ liah⁴i² ra⁴hno⁵ˉ⁵ hnei³ tionh²ˉ³. \v 13 A⁵sion⁴³ i²jan³ ma⁵hnio³⁴ chie³ i⁴chie⁴³ i⁴la⁴la³ i⁴cúa²³i³ m⁵cu³ quieh¹ nei² quieh¹ a³ñi³reunh¹. \v 14 Hnei³ tionh²ˉ³ langh⁴³ˉ³ a³ñi³reunh³ˉ⁴, juah⁴ne³ ma⁵teih³²ˉ⁴ la⁴conh⁴ heih⁴³ júan³⁴ˉ⁴. \v 15 A⁵sie⁴³ ma⁵teh²ˉ⁵ hnei³ a³cúa²³ cúa³tag³², quie¹ a³cúa²³ cúa³tag³² a⁵sia³ ñi³i³ la⁴conh⁴ júan³ jeu³²i³. Quie¹ ma³a⁴juah³ˉ⁴ i⁴langh⁴³ˉ³ a³ñi³reunh³ˉ⁴ tionh²ˉ³, quie¹ la⁴jeg³⁴ i⁴a⁴nau³⁴ˉ⁴ i²con²³ Neih³ˉ⁴, ma³ma⁴jnia³²ˉ⁴ i²conh²ˉ³ la⁴jeg³⁴. \v 16 A⁵sian⁴³ hnei³ a⁴hnieh² jnia⁴ tionh²ˉ³; jnia⁴pa² a⁴quianh⁵ˉ⁵ hnei³ jian³ ma³a⁴tonh³ˉ⁴ joh⁴³ cúah³ˉ³ i⁴ua²hanh²ˉ³ i⁴ma²jniah³²ˉ³ hlion⁴ i⁴tsei³⁴, jian³ i⁴tsei³⁴ i⁴ma²jniah³²ˉ³ jon³, tieh¹ úa⁴. Jian³ la⁴ne³ la⁴jeg³⁴ i⁴mh²ˉ³ i²con²³ Neih³ˉ⁴ con⁴juah⁴ jm³i⁴sain³⁴ˉ⁴, cúa³⁴ Neih³ˉ⁴ i²conh²ˉ³ tionh²ˉ³. \v 17 Jian³ júan³⁴ˉ⁴ heih⁴³ la³: i⁴ma²hnoh³²ˉ³ a³jan³ jan³. \s1 Hie²³ a³m⁵cu³ quieh¹ Jesús jian³ hion²³i³ chie³ quian¹ Jesús liah⁴ \p \v 18 ’Juah⁴ne³ hie²³ hnei³ a³m⁵cu³ tionh²ˉ³, ñih¹ˉ³ i⁴jnia⁴pa² ñeih³² ra⁵hie²³i³ la⁴conh⁴a² hnei³ tionh²ˉ³. \v 19 Juah⁴ne³ ma²langh⁴³ˉ³ a³quian¹ m⁵cu³, jon³ ma²ma⁵hnie³⁴i³ hnei³ liah⁴i² hnio³⁴i³ chie³ quian¹. Quie¹ a⁴quianh⁵ˉ⁵ hnei³ jen² a³m⁵cu³, i⁴jon³ hie²³ hnei³ a³m⁵cu³, quie¹ so⁵langh⁴³ˉ³ chie³ quian¹ m⁵cu³. \v 20 Tyon¹ hnei³ hoh⁴³ jau²³ la³ i⁴a⁴jeu³⁴ˉ⁴ hnei³: “I¹jan³ a³cúa²³ cúa³tag³² sa⁴tyein² la⁴conh⁴a² jeu³².” Juah⁴ne³ jnia⁴ ñeih³² a⁴hag⁴i³, leg⁴³ re³pa² hag³⁴i³ hnei³ tionh²ˉ³ liah⁴; juah⁴ne³ ma³tei⁵ chie³ jau²³ quien⁴ˉ⁴, jon³ ma⁴tei⁵i³ jau²³ quianh³ˉ³ tionh²ˉ³ liah⁴. \v 21 I² la⁴jeg³⁴ i⁴ne³ júan³⁴i³ i²conh²ˉ³ nei² quien⁴ˉ⁴, quie¹ sa⁴cm²³i³ a³hain⁴ a³a⁴sai⁴ jnia⁴. \p \v 22 ’Jian³ juah⁴ne³ sa⁴ma³cuan⁵ˉ⁵ m⁵cu³ la³ jian³ juah⁴ sa⁴ma²a⁴hleh³ˉ⁴ i²con²³i³, a⁵sia³ ma²li⁴juah⁴i³ i⁴ren³i³ chie³². I² tieh²la³ ne⁵, a⁵sie⁴³ li⁴juah⁴i³ juah⁴ i⁴sa⁴ren³i³ chie³². \v 23 A³hain⁴ a³hie²³ jnia⁴, hion²³i³ Neih³ˉ⁴ liah⁴. \v 24 Jian³ juah⁴ne³ sa⁴ma²a⁴júan³⁴ˉ⁴ jen²i³ i⁴sa⁴ma³a⁴júan⁴ i¹jan³ chie³, a⁵sia³ chie³² ma²ren³i³; i² tieh²la³ ne⁵, ma³a⁴je³⁴i³ jian³ ra⁵hie²³i³ jnia⁴ jian³ ra⁵hion²³i³ Neih³ˉ⁴ liah⁴. \v 25 I² i⁴jon³ si³lei⁴ la⁴ne³ canh⁴a² li⁴tei⁴³ jau²³ i⁴ra³sag² lai²³ quieh¹i³ i⁴ra³juah⁴: “Ra⁵hie²³i³ jnia⁴ i⁴sa⁴sia³ nei².” \p \v 26 ’I² la⁴teg⁴i² jia²³ A³júanh² Tsei⁴³ Chie³ hain⁴, a³hain⁴ a³sain¹ˉ⁴ a³jia²³ con⁴juah⁴ Neih³ˉ⁴, M⁴tyi⁴ a³he²³ jau²³ ni²tei⁴³, hei⁴ pi²³i³ hleh³ nei² quien⁴ˉ⁴, quie¹ jia²³i³ i²con²³ Neih³ˉ⁴. \v 27 Jian³ hnei³ tionh²ˉ³ liah⁴, hleh²ˉ³ nei² quien⁴ˉ⁴, quie¹ ta⁵la⁴ jianh²ˉ³ jnia⁴ liah⁴ma²ra⁴lie⁵. \c 16 \p \v 1 ’A⁴jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ la⁴jeg³⁴ jau²³ la³ canh⁴a² sa⁴teinh⁴³ hoh⁴³ˉ³ jnia⁴. \v 2 Quie¹ húa⁵i³ hnei³ cuah³ judío tionh², quie¹ jia²³ jm² la⁴teg⁴i² lain⁴ chie³ i⁴hnie³⁴i³ jŋangh³i³ hnei³, lain⁴i³ ma⁵con⁴³i³ Jon⁴dai¹ la⁴ne³. \v 3 Júan³i³ la⁴jon³ tionh² quie¹ sa⁴cm²³i³ Neih³ˉ⁴, jian³ a⁵ga⁴ jnia⁴ liah⁴. \v 4 I² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ i⁴la³ ñeih³², canh⁴a² la⁴teg⁴i² jia²³ jm² jon³, jon³ tyon⁴³ hoh⁴³ˉ³ la⁴jeg³⁴ la⁴conh⁴ ma³a⁴jeu³⁴ˉ⁴ hnei³. \s1 La⁴la³ júan³⁴ M⁴tyi⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹ \p ’Jian³ jau²³ la³ a⁵sia³ a⁴jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ liah⁴ma²ra⁴lie⁵, quie¹ ta⁵la⁴ ma²hein³²pa² jnia⁴ jenh²ˉ³ tionh²ˉ³. \v 5 I² tieh²la³ naih²ˉ⁵ i²con²³ a³hain⁴ a³a⁴sai⁴ jnia⁴; jian³ i¹jan³ hnei³ tionh²ˉ³ sa⁴li⁴ŋangh²ˉ³: “¿Jainh¹ cúah²ˉ³?” \v 6 I² quie¹ ma³a⁴juah³ˉ⁴ la⁴jeg³⁴ i⁴ne³, i⁴jon³ ta² chionh⁴ hoh⁴³ˉ³ hlion⁴ mai²³ tionh²ˉ³. \v 7 Quie¹ jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ i⁴la³ i⁴chie⁴³pa²: i⁴eu⁴³a² re³ quianh³ˉ³ i⁴naih²ˉ⁵. Quie¹ juah⁴ne³ sa⁴naih²ˉ⁵, a⁵sia³ jia²³ A³júanh² Tsei⁴³ hain⁴ i²conh²ˉ³ tionh²ˉ³; i² juah⁴ne³ naih²ˉ⁵ ne⁵, ma²jon³ sainh³²i³ jnia⁴. \v 8 I² la⁴teg⁴i² ma³cuan²³i³, jon³ júan³⁴i³ i⁴laih² tsei⁴³ a³m⁵cu³ i⁴lang⁴³i³ a³ti²ren³ chie³², jian³ liah⁴ li⁴tsein³⁴i³ ta⁵nei² Jon⁴dai¹, jian³ liah⁴ queih³ Jon⁴dai¹ heih⁴³ i²con²³ chie³. \v 9 Li⁴laih²i³ i⁴ti²ren³i³ chie³² tionh², quie¹ sa⁴hain⁴i³ i²con²³ jnia⁴; \v 10 jian³ li⁴ñi³i³ liah⁴ li⁴tsein³⁴i³, quie¹ naih²ˉ⁵ i²cua⁴³ Neih³ˉ⁴, jian³ a⁵sie⁴³ ma⁵jeh³²ˉ³ jnia⁴; \v 11 jian³ li⁴ñi³i³ liah⁴ queih³ Jon⁴dai¹ heih⁴³ i²con²³ chie³, quie¹ ma³a⁴queih³i³ heih⁴³ i²con²³ a³sa⁴tsein³⁴, a³júan³ heih⁴³ i²con²³ a³tionh² m⁵cu³ la³. \p \v 12 ’Hlion⁴ pi¹ hno⁵ˉ⁵ jeu¹ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, i² tieh²la³ ne⁵, sa⁴tian⁴ li⁴ŋangh⁴ˉ³. \v 13 I² la⁴teg⁴i² ma³cuan²³ M⁴tyi⁴ a³he²³ jau²³ ni²tei⁴³, hei⁴ pi²³i³ he³⁴ hnei³ tionh²ˉ³ la⁴jeg³⁴ jau²³ ni²tei⁴³; jian³ a⁵sia³ hleh³i³ con⁴juah⁴ co³hei²tsei³ quieh¹ hña³, quie¹ hleh³i³ la⁴conh⁴ a⁴nau⁴i³, jian³ júan³⁴i³ i⁴li⁴ñih¹ˉ³ la⁴jeg³⁴ i⁴si⁵lei⁴. \v 14 Jian³ júan³⁴ hei⁴i³ i⁴júanh⁴³ jnia⁴, quie¹ hyei³⁴i³ la⁴jeg³⁴ nei² quien⁴ˉ⁴, jian³ júan³⁴i³ i⁴li⁴ñih¹ˉ³ tionh²ˉ³. \v 15 Quie¹ la⁴jeg³⁴ i⁴sia³ quieh¹ Neih³ˉ⁴, i⁴quien⁴ jnia⁴pa²; i⁴jon³pa² a⁴juah³ˉ⁴ i⁴hyei³⁴ M⁴tyi⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹ la⁴jeg³⁴ nei² quien⁴ˉ⁴, jian³ júan³⁴i³ i⁴li⁴ñih¹ˉ³ tionh²ˉ³. \s1 Jieh⁴ co³hyon²³tsei³ nei² quieh¹ i⁴chionh⁴ tsei⁴³i³ \p \v 16 ’Jian³ co⁴meih³pa² júah³ jm² sia³ i⁴a⁵sie⁴³ jeh³²ˉ³ jnia⁴, jian³ sa⁴úa⁴pa² coh⁵ ne³, jeh³²ˉ³ jnia⁴ liah⁴ i⁴seg³⁴, quie¹ naih²ˉ⁵ i²cua⁴³ Neih³ˉ⁴. \p \v 17 I² la⁴jon³ a⁴júanh⁴ co⁴meih³ chie³ quian¹i³ tionh², a⁴sagh⁴³i³ a³jan³ jan³: \p ―¿Henh⁴ ra³juah⁴ i⁴ne³ i⁴a⁴sag⁴³i³ jnia¹ i⁴juah⁴i³: “Co⁴meih³pa² júah³ jm² sia³ i⁴a⁵sie⁴³ jeh³²ˉ³ jnia⁴, jian³ sa⁴úa⁴pa² coh⁵ ne³, jeh³²ˉ³ jnia⁴ liah⁴ i⁴seg³⁴, quie¹ naih²ˉ⁵ i²cua⁴³ Neih³ˉ⁴”? \p \v 18 I² i⁴jon³ a⁴júanh⁴i³: \p ―¿Henh⁴ hnie³⁴ ra³juah⁴ jau²³ jon³, “co⁴meih³pa² júah³ jm²”? Quie¹ sa⁴ŋang⁴ jnia¹ henh⁴ si²hleh²i³. \p \v 19 Jon³ ra⁵laih² Jesús i⁴ma²hnie³⁴ chie³ quian¹i³ ŋang³⁴ i²con²³i³, jon³ a⁴sagh⁴³i³: \p ―¿O⁴ ti²júanh⁴ˉ³ tionh²ˉ³ húanh⁴ˉ³ nei² quieh¹ jau²³ i⁴a⁴juah³ˉ⁴: “Co⁴meih³pa² júah³ jm² sia³ i⁴a⁵sie⁴³ jeh³²ˉ³ jnia⁴, jian³ sa⁴úa⁴pa² coh⁵ ne³, jeh³²ˉ³ jnia⁴ liah⁴ i⁴seg³⁴”? \v 20 I⁴chie⁴³pa² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³, i⁴hoh³²ˉ³ jian³ li⁴chionh⁴ hoh⁴³ˉ³, i² a³m⁵cu³ ne⁵, lei⁴ si³hyonh³i³ tionh²; jian³ ua²liah⁴a² li⁴chionh⁴ hoh⁴³ˉ³ tionh²ˉ³, i⁴chionh⁴ hoh⁴³ˉ³ jon³, lei⁴ si³hyonh³ˉ³ hlion⁴ mai²³. \v 21 Quie¹ liah⁴i² lang⁴³ jan³ a³m⁴ tei⁴³i² cuan⁴ a³jon⁴³i³, si³hei⁴ queuh³ tsei⁴³i³, quie¹ ma³a⁴teg⁴ o²ra³ quieh¹i³; i² tei⁴³i² ma³cuan²³ yein³ ne⁵, a⁵sie⁴³ ma⁵tyon²³ tsei⁴³i³ ma²eu⁴³ i⁴a⁴can³⁴i³, nei² quieh¹ i⁴eu⁴³ si³hyonh³i³ i⁴ra⁵sian³ yein³ m⁵cu³ la³. \v 22 Jian³ la⁴ne³pa² hnei³ tionh²ˉ³ liah⁴, li⁴chionh⁴ hoh⁴³ˉ³ tieh²la³; i² nia²jen³² pe²³ˉ⁴ hnei³ liah⁴ i⁴seg³⁴, i² ma²jon³ lei⁴ si³hyonh³ˉ³ tionh²ˉ³ hlion⁴ mai²³, con³ i⁴si³hyonh³ˉ³, i¹jan³ sa⁴li⁴qui³⁴. \p \v 23 ’Jian³ jm² jon³ a⁵sie⁴³ ma⁵hniah³ ŋangh³²ˉ³ jnia⁴ i¹con³. Quie¹ i⁴chie⁴³pa² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³, la⁴jeg³⁴ i⁴mh²ˉ³ i²con²³ Neih³ˉ⁴ con⁴juah⁴ jm³i⁴sain³⁴ˉ⁴, cúa³⁴i³. \v 24 Jian³ la⁴teg⁴ tieh²la³, i¹con³ a⁵sia³ i⁴ma³a⁴mh²ˉ³ tionh²ˉ³ con⁴juah⁴ jm³i⁴sain³⁴ˉ⁴; m² hnei³ jian³ hyanh⁴ˉ³, canh⁴a² hyan⁵ i⁴si³hyonh³ˉ³. \s1 A⁴cagh¹ Jesucristo jm² m⁵cu³ \p \v 25 ’Ma³a⁴jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ la⁴jeg³⁴ i⁴la³ con⁴juah⁴ jau²³ sa⁴lei³; i² jia²³ jm² i⁴so⁵hlenh²ˉ⁵ hnei³ tionh²ˉ³ con⁴juah⁴ jau²³ sa⁴lei³, quie¹ hleh¹ˉ⁴ ra³jia⁵ o³tan² nei² quieh¹ Neih³ˉ⁴. \v 26 Jian³ jm² jon³ mh³²i³ hnei³ con⁴juah⁴ jm³i⁴sain³⁴ˉ⁴; jian³ a⁵sia³ juah³ˉ⁴ juah⁴ jnia⁴pa² mh²ˉ⁵ Neih³ˉ⁴ nei² quianh³ˉ³, \v 27 quie¹ hña³pa² Neih³ˉ⁴ ma³hnie³⁴ hnei³, quie¹ ra⁵hnoh⁴³ˉ³ jnia⁴ tionh²ˉ³, jian³ ra⁵hainh⁴ˉ³ i⁴a⁴nia³⁴ˉ⁴ i²con²³ Jon⁴dai¹. \v 28 A⁴nia³⁴ˉ⁴ i²con²³ Neih³ˉ⁴ i⁴cuan⁵ˉ⁵ m⁵cu³ la³, jian³ la⁴ne³ liah⁴ hniah³ jau¹ˉ⁴ m⁵cu³ la³, i⁴naih²ˉ⁵ i²con²³ Neih³ˉ⁴. \p \v 29 I² jon³ a⁴juah⁴ chie³ quian¹i³ tionh²: \p ―Ne⁵a² si²hleh³ˉ³ ra³jia⁵ o³tan², a⁵sie⁴³ ma⁵hleh³ˉ³ con⁴juah⁴ jau²³ sa⁴lei³. \v 30 Jian³ nia² jnie³² tieh²la³ i⁴ñih¹ˉ³ la⁴jeg³⁴, jian³ a⁵sie⁴³ ma⁵hniah³ juah⁴ i⁴ŋang³⁴ chie³ i²conh²ˉ³ i¹jan³. I⁴jon³ hain⁴ jnie³² i⁴a⁴niah³ˉ³ i²con²³ Jon⁴dai¹. \p \v 31 I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús: \p ―¿O⁴ ne⁵pi¹ ra⁵hainh⁴ˉ³ tionh²ˉ³? \v 32 Quie¹ ma³ja²³ jm², ma³a⁴tyie³⁴ tieh²la³pa² la⁴teg⁴i² so⁵jenh³ hnei³ ma⁵quein²³ la⁴jan³ jan³ hnei³ tionh²ˉ³ cm³⁴, jian³ tonh³²ˉ³ jnia⁴ húan⁵ˉ⁵. I² a⁵sia³ quionh⁴ˉ⁴ húan⁵ˉ⁵, quie¹ jian²³pa² jnia⁴ Neih³ˉ⁴. \v 33 La⁴jeg³⁴ i⁴ne³ a⁴hlenh⁵ˉ⁵ hnei³ tionh²ˉ³ canh⁴a² sianh³ˉ³ hyon³ hoh⁴³ˉ³ con⁴juah⁴ jnia⁴. Jian³ m⁵cu³ la³ hniah³ canh²ˉ³ ma²eu⁴³; jian³ re³ tya² hnei³ hoh⁴³, quie¹ jnia⁴ ma³a⁴cagh³²ˉ⁴ jm² m⁵cu³ la³. \c 17 \s1 A⁴m⁴ Jesús i²con²³ Jmai³i³ nei² quieh¹ chie³ quian¹ \p \v 1 Con³ma²a⁴hleh⁴ Jesús jau²³ jon³, jon³ a⁴je³⁴i³ ta⁵ñi⁴jeu⁵, a⁴juah⁴i³: \p ―Hnei³ Neih³ˉ⁴, ma³a⁴tyie³⁴ jm² tieh²la³. Ma⁴jnia³² hnei³ i⁴júanh⁴³ A³jonh³ˉ³, jian³ canh⁴a² la⁴ne³ ma⁵jnia³ A³jonh³ˉ³ i⁴júanh⁴³ hnei³ liah⁴. \v 2 Quie¹ ma³a⁴cúah²ˉ³ i²con²³ A³jonh³ˉ³ i⁴júan³⁴i³ heih⁴³ i²con²³ la⁴jang³⁴, canh⁴a² cúa³⁴i³ m⁵cu³ sa⁴ton³ jm² ua²tya⁴³ i²con²³ la⁴jang³⁴ a³a⁴cúanh³²ˉ³ i²con²³i³. \v 3 I² i⁴la³pa² m⁵cu³ sa⁴ton³ jm² ua²tya⁴³ i⁴li⁴cu²³ hnei³ chie³, i⁴jan³ hnei³pa² Jon⁴dai¹ sian³ i⁴chie⁴³, jian³ i⁴li⁴cm²³i³ Jesucristo, a³hain⁴ a³a⁴sainh⁴ˉ³. \p \v 4 ’Ma³a⁴júan³⁴ jnia⁴ i⁴júanh⁴³ˉ³ nei² cuah³²húa³⁴ la³, jian³ ma³ma⁴tieh²ˉ⁵ ta¹ i⁴ma²a⁴cúah³²ˉ³ jnia⁴ júan¹ˉ⁴. \v 5 I² tieh²la³ ne⁵, hnei³ Neih³ˉ⁴, ma⁴jnia³² hnei³ i⁴júanh⁴³ jnia⁴ la⁴teg⁴ hlonh²ˉ³, liah⁴i² ma²júanh⁴³ˉ⁴ hlonh²ˉ³ naih⁵i² lei⁴ m⁵cu³ la³. \p \v 6 ’Jian³ ma³a⁴he³⁴ˉ⁴ hain³liah⁴ langh⁴³ˉ³ i²con²³ la⁴jang³⁴ a³a⁴cúanh³²ˉ³ jnia⁴, a³ma²lang⁴³ chie³ quian¹ m⁵cu³. Ma²lang⁴³i³ chie³ quianh³ˉ³, jian³ a⁴cúanh³²i³ hnei³ tionh² i²con²³ˉ⁵, jian³ ma³ma⁴tei⁵i³ jau²³ quianh³ˉ³. \v 7 Jian³ ma³ra⁵ñi³i³ i⁴la⁴jeg³⁴ i⁴a⁴cúah² hnei³ i²con²³ jnia⁴, ja³⁴ i²conh² hnei³pa²; \v 8 quie¹ la⁴jeg³⁴ i⁴a⁴cúah²ˉ³ i²con²³ jnia⁴, ma³a⁴cúah⁵i³ jnia⁴ tionh², jian³ ma³a⁴hyei⁴i³ liah⁴. Jian³ ma³ra⁵laih²i³ i⁴chie⁴³ i⁴a⁴nia³⁴ˉ⁴ i²conh² hnei³, jian³ ma³ra⁵hain⁴i³ tionh² i⁴hnei³pa² a⁴saih⁴ˉ³ jnia⁴. \p \v 9 ’I² i⁴jon³ mh⁵ˉ⁵ hnei³ nei² quieh¹i³ tionh²; a⁵sia³ mh⁵ˉ⁵ hnei³ nei² quieh¹ a³m⁵cu³, quie¹ nei² quieh¹ a³a⁴cúanh³²ˉ³ i²con²³ˉ⁵ pe²³ˉ⁴; quie¹ ta⁵la⁴ lang⁴³i³ chie³ quianh³ˉ³. \v 10 Jian³ la⁴jang³⁴ a³quian³⁴ jnia⁴, quianh³ hnei³pa², jian³ la⁴jang³⁴ a³quianh³ hnei³, quian³⁴ jnia⁴ liah⁴; jian³ lei³ jnia⁴ i⁴júanh⁴³ jnia⁴ con⁴juah⁴ hei⁴i³ tionh². \p \v 11 ’I² jnia⁴ ne⁵, a⁵sie⁴³ ma⁵jian¹ˉ⁴ m⁵cu³ la³; hei⁴ pi²³i³ tionh² jian³⁴i³ m⁵cu³ la³, i² jnia⁴ naih²ˉ⁵ i²ñih⁴ˉ³. Hnei³ Neih³ˉ⁴ a³hen², hion³² hnei³ con⁴juah⁴ ua³pei⁴ quianh³ˉ³ la⁴conh⁴ a³a⁴cúanh³²ˉ³ i²con²³ˉ⁵, canh⁴a² tionh²i³ i⁴lang⁴³i³ jan³ chie³ la⁴jon³ liah⁴i² tieh² jnia¹. \v 12 Jian³ ta¹la⁴ ŋeng³⁴ˉ⁴ jian²³i³ jnia⁴ tionh² m⁵cu³ la³, a⁴hion⁵i³ jnia⁴ con⁴juah⁴ ua³pei⁴ quianh³ˉ³; jian³ la⁴conh⁴ a³a⁴cúanh³²ˉ³ ne³, a⁴hion⁵ˉ⁵. Jian³ i¹jan³ sa⁴ua⁵hain⁴, jan³ a³hain⁴pa² a³ma³ra³gmh⁴ heih⁴³ si⁵hain⁴ hain⁴, canh⁴a² li⁴tei⁴³ i⁴ra³sag² Ma²jyi³. \p \v 13 ’I² tieh²la³ ne⁵, naih²ˉ⁵ i²conh² hnei³; jian³ ta¹la⁴ hein³²ˉ⁴ m⁵cu³ la³ hleh³ˉ⁴ jau²³ la³, canh⁴a² lei⁴ si³hyonh³i³ ni²hyan³² tionh² liah⁴i² si³hyonh³ jnia⁴. \v 14 Jian³ ma³a⁴cúah⁵i³ jnia⁴ jau²³ quianh³ˉ³, jian³ a³m⁵cu³ tionh² hie²³ quieh¹i³, quie¹ a⁵sie⁴³ lang⁴³i³ quian¹ m⁵cu³ la⁴jon³ liah⁴i² sa⁴lang⁴³ jnia⁴ liah⁴. \v 15 A⁵sia³ mh⁵ˉ⁵ hnei³ juah⁴ne³ i⁴húanh³²i³ hnei³ m⁵cu³ la³, i⁴jon³pa² m³⁴ˉ⁴ i⁴hionh³²i³ hnei³ nei² quieh¹ i⁴hlagh³². \v 16 A⁵sie⁴³ ma⁵lang⁴³i³ a³quian¹ m⁵cu³ la⁴jon³ liah⁴i² sa⁴lang⁴³ jnia⁴ a³quian¹ m⁵cu³. \v 17 Ma⁴cúanh¹i³ hnei³ tionh² con⁴juah⁴ ni²tei⁴³, jian³ jau²³ quianh³ˉ³ i⁴ni²tei⁴³. \v 18 Jian³ la⁴jon³ liah⁴i² a⁴saih⁴ˉ³ jnia⁴ m⁵cu³ la³, la⁴ne³ sain¹i³ jnia⁴ jen² a³m⁵cu³ liah⁴. \v 19 Jian³ nei² quieh¹ hei⁴i³ tionh², cúanh³² jnia⁴ i²conh² hnei³, canh⁴a² la⁴jon³ li⁴cúanh¹i³ con⁴juah⁴ jau²³ ni²tei⁴³. \p \v 20 ’Jian³ a⁵sia³ mh⁵ˉ⁵ hnei³ jmah³ nei² quieh¹ a³ne³ tionh², quie¹ m³⁴ˉ⁴ liah⁴ nei² quieh¹ a³li⁴hain⁴ i²con²³ jnia⁴ ta⁵cang³ con⁴juah⁴ jau²³ i⁴hleh³ a³ne³ tionh², \v 21 jian³ canh⁴a² tionh²i³ i⁴lang⁴³i³ jan³ chie³ la⁴jang³⁴i³, la⁴jon³ liah⁴i² lang⁴³ jnia¹ jan³ chie³, hnei³ Neih³ˉ⁴, i⁴heinh²ˉ³ naih⁵ ni²tsei³⁴ˉ⁴ jian³ i⁴hein³²ˉ⁴ naih⁵ ni²hoh⁴³ˉ³ liah⁴, jian³ ua²lain⁴i³ tionh² jan³ chie³ i⁴tionh²i³ naih⁵ ni²tsei⁴³ˉ¹, canh⁴a² li⁴hain⁴ a³m⁵cu³ tionh², hnei³pa² a⁴saih⁴ˉ³ jnia⁴. \v 22 Jian³ a⁴cúa³⁴ˉ⁴ i⁴júanh⁴³i³ tionh² liah⁴i² a⁴cúah²ˉ³ i⁴júanh⁴³ jnia⁴, canh⁴a² lain⁴i³ jan³ chie³ liah⁴i² lang⁴³ jnia¹ jan³. \v 23 I⁴hein³² jnia⁴ naih⁵ ni²tsei⁴³i³ tionh², jian³ heinh² hnei³ naih⁵ ni²tsei³⁴ˉ⁴, canh⁴a² lain⁴i³ o³tan² jan³ chie³, jian³ la⁴ne³ li⁴ñi³ a³m⁵cu³ i⁴a⁴saih⁴ˉ³ jnia⁴, jian³ hnoh⁴³i³ hnei³ tionh² liah⁴i² ra⁵hnoh⁴³ˉ³ jnia⁴. \p \v 24 ’Hnei³ Neih³ˉ⁴, la⁴conh⁴ a³hain⁴ a³a⁴cúanh³²ˉ³ i²con²³ jnia⁴, hno⁵ˉ⁵ si⁵cua³i³ i²jon³ jian²³i³ jnia⁴ i²ni¹nei³⁴ˉ⁴, canh⁴a² li⁴je³⁴i³ conh⁴ tei⁴³ i⁴júanh⁴³ˉ⁴ i⁴a⁴cúah²ˉ³; quie¹ ma⁵hnoh³²ˉ³ jnia⁴ liah⁴ma²ra⁴lie⁵ naih⁵i² lei⁴ m⁵cu³ la³. \v 25 Hnei³ Neih³ˉ⁴ a³hen², sa⁴ra⁵cu²³ hnei³ a³m⁵cu³, i² jnia⁴pa² cm⁴³ hnei³, jian³ a³ne³pa² tionh² ra⁵ñi³ i⁴a⁴saih⁴ˉ³ jnia⁴. \v 26 Jian³ ma³ma⁴jnia³²ˉ⁴ hain³ hnei³, jian³ ma²jnia³² pi¹ jnia⁴, canh⁴a² liah⁴i² hnoh⁴³ˉ³ jnia⁴, li⁴hnio³⁴i³ jon²reunh¹ tionh², jian³ canh⁴a² jian³i³ jnia⁴ naih⁵ ni²tsei⁴³i³ liah⁴. \c 18 \s1 A⁴júan⁴i³ chion³² Jesús \r (Mt. 26.47‑56; Mr. 14.43‑50; Lc. 22.47‑53) \p \v 1 Con³ma²a⁴hleh⁴ Jesús jau²³ jon³, jon³ ua⁵han²i³ jian²³i³ chie³ quian¹ ta⁵hŋoh³ jm³cua³ Cedrón. I²jon³ i²ma²leg⁴³ con³ je¹ a²hma³ i²a⁴han⁵ Jesús jian²³ chie³ quian¹. \v 2 Jian³ Judas, a³cúah⁴³ quieh¹i³ hain⁴, ñi³i³ i²jon³, quie¹ hlion⁴ nie⁴³ ma³ñei² Jesús i²jon³ jian²³ chie³ quian¹ i⁴ŋangh³i³. \v 3 I² Judas ne⁵, a⁴tyie³⁴i³ jian³i³ co⁴hna³ a²hlie⁴ jian³ po³li³sei¹ quian¹ cuah³júah², a³sain² quian¹ m³chie³ tyein² jian³ chie³ fariseo tionh², a⁴tyie³⁴i³ i²jon³, ti²quian³i³ a²ñi²³ jian³ o¹jyi³ jm³co²³ jian³ a²hma³ tyi¹ jyi³ liah⁴. \v 4 I² Jesús ne⁵, ma³ñi³ pi²³i³ la⁴jeg³⁴ la⁴conh⁴ si⁵lei⁴ i²con²³i³, jon³ ŋo³⁴i³ ta⁵hloh³², a⁴juah⁴i³: \p ―¿Hain³ hnah⁵ˉ³ tionh²ˉ³? \p \v 5 I² jon³ a⁴ŋangh³ a³hain⁴ tionh²: \p ―Jesús a³sian³ jeu³ Nazaret pa² hniah⁵ jnie³². \p I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Jnia⁴pa² a³hain⁴. \p Jian³ jen² a³hain⁴ tionh² si²sainh⁴³ Judas a³cúah⁴³ quieh¹i³. \v 6 I² con³ma²a⁴juah⁴ Jesús: “Jnia⁴pa² a³hain⁴”, jon³ ŋah³ a³hain⁴ tionh² ta⁴coh⁵cah³², a⁴cangh³i³ húa³⁴. \v 7 I² jon³ a⁴ŋang⁴ Jesús liah⁴ i⁴seg³⁴: \p ―¿Hain³ hnah⁵ˉ³ tionh²ˉ³? \p I² jon³ a⁴juah⁴i³ tionh²: \p ―Jesús a³sian³ jeu³ Nazaret pa² hniah⁵ jnie³². \p \v 8 I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús: \p ―Ma³a⁴jeu³⁴ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³ i⁴jnia⁴pa² a³hain⁴. Juah⁴ne³ hnoh⁵ˉ³ jnia⁴, cúa² hnei³ jeu³ i⁴chianh³ a³ne³ tionh². \p \v 9 A⁴leg³⁴ la⁴ne³ canh⁴a² li⁴tei⁴³ jau²³ i⁴ma³a⁴hleh⁴ Jesús i⁴juah⁴i³: “Hnei³ Neih³ˉ⁴, la⁴conh⁴ a³a⁴cúanh³²ˉ³ ne³ i²con²³ˉ⁵, i¹jan³ sa⁴ua⁵hain⁴.” \v 10 I² Si²úan¹ Pe³² ne⁵, ma²quian³i³ con³ a²ñi²tag⁴, jon³ a⁴tyi³i³, a⁴júanh¹i³ jan³ a³sain³ Malco, a³cúa²³ cúa³tag³² i²con²³ jeu³² m³chie³ tyein², a⁴queih³i³ ta³ra³cua¹i³ jo³² ta⁵chie³⁴. \v 11 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús, a⁴sagh⁴³i³ Pe³²: \p ―Tienh³ hnei³ a²ñi²tag⁴ quianh³ a²lo³. ¿O⁴ a⁵sia³ lainh⁴ˉ³ i⁴hniah³ can¹ˉ⁴ ma²eu⁴³ pain⁴ liah⁴ heih⁴³ a⁴tonh³ Neih³ˉ⁴? \s1 Ma⁴jnia³² Jesús ta⁵nei² jeu³² m³chie³ tyein² \r (Mt. 26.57‑58; Mr. 14.53‑54; Lc. 22.54) \p \v 12 I² jon³ ne⁵, co⁴hna³ a²hlie⁴ hain⁴ liah⁴ma³jian²³ jeu³², jian³ po³li³sei¹ quian¹ judío a³hie³ cuah³júah², a⁴sanh³i³ Jesús, a⁴hñi³⁴i³. \v 13 I² jon³ ni²jan³i³ ñeih³² co⁴ra⁴lie⁵ ta⁵nei² Anás, quie¹ a³hain⁴ lang⁴³ a³don⁵ a⁵jmai³ Caifás, a³hain⁴ a³lang⁴³ jeu³² m³chie³ tyein² ñi³ jon³. \v 14 I² Caifás hain⁴ a⁴cúa⁴i³ co³hei²tsei³ i²con²³ judío tionh² liah⁴ma²jia⁴³ i⁴juah⁴i³ i⁴eu⁴³ re³ i⁴jaun⁴ jan³ chie³ nei² quieh¹ la⁴jang³⁴ a³jeu³. \s1 A⁴jlian³⁴ Pe³² i²con²³ Jesús \r (Mt. 26.69‑70; Mr. 14.66‑68; Lc. 22.55‑57) \p \v 15 I² jon³ ua⁵han² Si²úan¹ Pe³² coh⁵cah³² Jesús jian²³ i²jan³ chie³ quian¹ Jesús. I² a³i²jan³ hain⁴ ne⁵, cu²³ jeu³² m³chie³ quieh¹i³, i² jon³ a⁴han⁵i³ jian²³ Jesús je¹sieh³² coh⁵hnei³² jauh³² quieh¹ jeu³² m³chie³ tyein². \v 16 I² Pe³² ne⁵, a⁴jian⁴i³ o²hnei³² jneng²³. I² jon³ ua⁵hag⁴³ chie³ quian¹ Jesús hain⁴ a³cm²³ jeu³² m³chie³, ni²hlenh³²i³ a³m⁴ a³hie³ o²hnei³² i⁴ni²saih¹i³ i⁴si⁵hei⁴ Pe³². \v 17 I² jon³ a⁴juah⁴ a³m⁴ a³hie³ o²hnei³² hain⁴, a⁴sagh⁴³i³ Pe³²: \p ―¿O⁴ a⁵hei⁴³ hnei³ langh⁴³ jan³ chie³ quian¹ a³ñih³ jno³, liah²? \p I² jon³ a⁴juah⁴ Pe³²: \p ―A⁵sia³ lang⁴³ˉ⁴. \p \v 18 Jian³ ta² cuh⁴ ma²jon³, i⁴jon³ a⁴tya⁴ a³cúa²³ cúa³tag³² hain⁴ tionh² o¹jyi³ jian²³ po³li³sei¹, i² jon³ ti²ma³húan⁴i³ tionh² hloh³² jyi³ jon³. Jian³ Pe³² liah⁴ si²sainh⁴³i³ jen² a³hain⁴ si²ma³húan⁴i³. \s1 A⁴ŋang⁴ jeu³² m³chie³ i²con²³ Jesús \r (Mt. 26.59‑66; Mr. 14.55‑64; Lc. 22.66‑71) \p \v 19 I² jon³ a⁴ŋang⁴ jeu³² m³chie³ i²con²³ Jesús nei² quieh¹ chie³ quian¹i³ jian³ nei² quieh¹ jau²³ i⁴he²³i³. \v 20 Jon³ a⁴ŋangh³ Jesús: \p ―Ma³a⁴hleh³ˉ⁴ ni¹jia⁵ ta⁵nei² la⁴jang³⁴; quie¹ la⁴jeg³⁴ nie⁴³ a⁴he³⁴ˉ⁴ cuah³júah² jian³ la⁴jeg³⁴ cuah³ peih¹ liah⁴ i²ŋangh³ la⁴jang³⁴ judío; i¹conh⁴ sa⁴a⁴hleh³ˉ⁴ ta⁵ni²hma². \v 21 ¿I² e⁴le³⁴ ŋangh⁵ˉ³ jnia⁴ ne⁵? Ŋangh³² hnei³ la⁴jang³⁴ a³a⁴nau⁴ tionh² henh⁴ jau²³ i⁴a⁴hleh³ˉ⁴. I² hei⁴i³ tionh² ñi³ re³ henh⁴ jon³ i⁴a⁴hleh³ˉ⁴. \p \v 22 I² con³ma²a⁴hleh⁴ Jesús jau²³ jon³, con³ a⁴la³ a⁴quein⁴ jan³ po³li³sei¹ quian¹ cuah³júah² ma³nei²i³, a³ma²si²sainh⁴³ i²jon³, juah⁴i³: \p ―¿O⁴ la⁴la³ jainh²ˉ³ jau²³ i²con²³ jeu³² m³chie³? \p \v 23 I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús: \p ―Juah⁴ne³ a⁴hleh³ˉ⁴ jau²hlagh³², juah¹ hnei³ henh⁴ jon³; i² juah⁴ne³ a⁴hleh³ˉ⁴ jau²³ tsei²³ ne⁵, ¿e⁴le³⁴ nei³⁴ˉ⁴ a⁴queinh²ˉ³? \p \v 24 I² jon³ a⁴sai⁴ Anás ya¹hñi⁴³i³ i²con²³ Caifás a³lang⁴³ jeu³² m³chie³. \s1 Conh⁴liah⁴ a⁴jlian³⁴ Pe³² i⁴seg³⁴ \r (Mt. 26.71‑75; Mr. 14.69‑72; Lc. 22.58‑62) \p \v 25 I² jon³ ne⁵, ta¹la⁴ si²ma³húan⁴ Pe³² hloh³² jyi³ jon³, i² jon³ a⁴sagh⁴³i³ tionh²: \p ―¿O⁴ a⁵hei⁴³ hnei³ langh⁴³ jan³ chie³ quian¹i³, liah²? \p I² hei⁴i³ ne⁵, a⁴jlian³⁴i³, a⁴juah⁴i³: \p ―A⁵sia³ lang⁴³ˉ⁴. \p \v 26 Conh⁴liah⁴ a⁴ŋang⁴ i²jan³ a³cúa²³ cúa³tag³² i²con²³ jeu³² m³chie³, a³hain⁴ a³tei⁴³ jau²³ quian¹ a³a⁴queih³ Pe³² ta³ra³cua¹ hain⁴, a⁴juah⁴i³: \p ―¿Sa¹ chie⁴³ a⁴jen³²ˉ⁴ hnei³ je¹ a²hma³ jon³ jianh²ˉ³ a³jno³, liah²? \p \v 27 Jon³ a⁴jlian³⁴ Pe³² liah⁴ i⁴seg³⁴, i² liah⁴ma²jon³ a⁴hoh⁵ jan³ a¹hyie²³. \s1 Ma⁴jnia³² Jesús ta⁵nei² Pilato \r (Mt. 27.1‑2, 11‑31; Mr. 15.1‑20; Lc. 23.1‑5, 13‑25) \p \v 28 Jon³ a⁴tyein³i³ Jesús jauh³² quieh¹ Caifás, ua⁵jan³i³ jauh³²tyie³ quieh¹ si²mah⁴ tyein², ma³hei¹ ta⁵jnia³; i² hei⁴i³ tionh², a⁵sia³ a⁴han⁵i³ jauh³²tyie³ canh⁴a² sa⁴lei⁴ heinh⁵i³, quie¹ canh⁴a² la⁴ne³ li⁴queuh⁴³i³ ma³⁴ quieh¹ jm² i⁴a⁴lon⁴ a³jeu³ Israel húa³⁴ Egipto. \v 29 I² jon³ ua⁵hag⁴³ si²mah⁴ tyein² Pilato ua⁵hlenh³²i³ a³hain⁴ tionh², a⁴sagh⁴³i³: \p ―¿Hain³ chie³² hnangh⁵ hnei³ a³ñih³ la³ tionh²ˉ³? \p \v 30 I² jon³ a⁴ŋangh³i³ tionh², a⁴juah⁴i³: \p ―Juah⁴ne³ sa⁴ma²lang⁴³ a³ne³ jan³ a³ren³ chie³², a⁵sia³ ma²cúanh³²i³ jnie³² i²conh²ˉ³. \p \v 31 I² jon³ a⁴juah⁴ Pilato: \p ―Te⁴³i³ hnei³ tionh²ˉ³, ua⁴quian³ hnei³ jau²chie⁴³ i²con²³i³ con⁴juah⁴ lai²³ quianh³ˉ³. \p I² jon³ a⁴juah⁴ judío tionh²: \p ―Sa⁴ra³cúa²³ i²con²³ jnie³² i⁴jŋangh¹ jnie³² chie³ i¹jan³, quie¹ lang⁴³ jnie³² chie³ judío. \p \v 32 I² la⁴ne³ li⁴tei⁴³ jau²³ i⁴a⁴hleh⁴ Jesús liah⁴ma²jia⁴³ i⁴a⁴he⁴i³ hain³liah⁴ hniah³ jaun⁴i³. \v 33 I² jon³ a⁴hei³⁴ Pilato liah⁴ i⁴seg³⁴ jauh³²tyie³, jian³ a⁴teh³i³ Jesús, a⁴sagh⁴³i³: \p ―¿O⁴ hnei³ langh⁴³ Re¹ quian¹ judío tionh²? \p \v 34 I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús: \p ―¿O⁴ a⁴juah¹ˉ³ i⁴ne³ con⁴juah⁴ co³hei²tsei³ quianh³ˉ³ húanh⁴³ˉ³, jian³ o⁴ quie¹ i⁴a⁴sag⁴³ hnei³ a³sang²³ nei² quien⁴ˉ⁴? \p \v 35 I² jon³ a⁴ŋangh³ Pilato: \p ―¿O⁴ lainh⁴ˉ³ lang⁴³ jnia⁴ judío, heh⁵ˉ³? A³coh³²ˉ³ jian³ m³chie³ tyein² a⁴cúah³i³ hnei³ joh⁴³ cúa³⁴ jnia⁴. ¿I² henh⁴ a⁴júanh²ˉ³ ne⁵? \p \v 36 I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús: \p ―A⁵sia³ lang⁴³ˉ⁴ re¹ nei² m⁵cu³ la³. I² juah⁴ne³ ma²lang⁴³ˉ⁴, jon³ ma²jainh³ chie³ quian³⁴ˉ⁴ jm² tionh² i⁴sa⁴ma²cúah⁴³i³ jnia⁴ i²con²³ chie³ judío. I⁴jon³ a⁵sia³ lang⁴³ˉ⁴ re¹ cuah³²húa³⁴ la³. \p \v 37 I² jon³ a⁴juah⁴ Pilato liah⁴: \p ―¿O⁴ langh⁴³ˉ³ re¹, heh⁵ˉ³? \p I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús: \p ―Hnei³pa² juah⁴ˉ³ i⁴lang⁴³ˉ⁴ re¹. Nei² ne³pa² i⁴cuan⁵ˉ⁵, ra⁵sian³⁴ˉ⁴ m⁵cu³ la³, i⁴jon³ i⁴ni³hleh³ˉ⁴ jau²³ ni²tei⁴³. La⁴jang³⁴ a³júan³ con⁴juah⁴ jau²³ ni²tei⁴³ nau³i³ jau²³ quien⁴ˉ⁴. \p \v 38 I² jon³ a⁴juah⁴ Pilato: \p ―¿Henh⁴ jon³ i⁴ni²tei⁴³? \p I² con³ma²a⁴hleh⁴i³ jau²³ jon³, jon³ ua⁵hag⁴³i³ liah⁴ i⁴seg³⁴ ua⁵hlenh³²i³ judío, a⁴sagh⁴³i³: \p ―I¹con³ chie³² sa⁴tyieh³²ˉ⁴ quieh¹ a³ñih³ la³. \v 39 I² hnei³ tionh²ˉ³ tangh²ˉ³ i⁴lion³²ˉ⁴ jan³ a³chion³² jm² la³, jm² i⁴a⁴lon⁴ naih⁴³sieh³ˉ³ húa³⁴ Egipto. ¿O⁴ hnoh³ˉ³ lion³²ˉ⁴ Re¹ quian¹ judío tionh²? \p \v 40 I² jon³ a⁴hleh⁴ la⁴jang³⁴ i⁴tia⁴ i⁴seg³⁴, a⁴juah⁴i³: \p ―¡A⁵sia³ lionh³²ˉ³ a³ñih³ ne³! ¡Lion³² hnei³ Barrabás pa²! \p I² Barrabás hain⁴ lang⁴³ a³hang³. \c 19 \p \v 1 I² jon³ jian³ Pilato Jesús, jian³ a⁴júan⁴i³ heih⁴³ i⁴pan³⁴i³ jeu³ a²lo³. \v 2 Conh⁴liah⁴ a⁴júan⁴ a²hlie⁴ con³ a²sag³ i⁴leg⁴³ a²ton⁴³, a⁴tonh³i³ ma³tyi² Jesús, jian³ a⁴tanh³i³ con³ a²hmh³ sein³² cúa³. \v 3 Jon³ a⁴sagh⁴³i³ Jesús tionh²: \p ―¡Ta⁵yeih³² Re¹ quian¹ judío tionh²! \p Jon³ a⁴quein⁴i³ nei² Jesús liah⁴. \p \v 4 I² jon³ ua⁵hag⁴³ Pilato liah⁴ i⁴seg³⁴, a⁴juah⁴i³: \p ―Jeh³², tyein²³ˉ⁵ a³ñih³ ne³ ta⁵mah²ˉ³ tionh²ˉ³ canh⁴a² li⁴ñih¹ˉ³ i⁴sa⁴tyieh³²ˉ⁴ i¹con³ chie³² quieh¹i³. \p \v 5 Jon³ ua⁵hag⁴³ Jesús ya¹hei¹ a²sag³ i⁴leg⁴³ a²ton⁴³ ma³tyi²i³, jian³ i⁴hein²i³ a²hmh³ sein³² liah⁴. I² jon³ a⁴juah⁴ Pilato i²con²³ a³jeu³: \p ―¡Jeh³² i²la³ si²sainh⁴³ a³ñih³ hain⁴! \p \v 6 I² con³ma²a⁴je³ la⁴jang³⁴ m³chie³ tyein² hain⁴ quieh¹i³, jian²³ po³li³sei¹ quian¹ cuah³júah², jon³ a⁴hleh⁴i³ tia⁴ tionh², a⁴juah⁴i³: \p ―¡Tion⁴³ hnei³ a³ne³ crau¹! ¡Tion⁴³ hnei³ a³ne³ crau¹! \p I² jon³ a⁴juah⁴ Pilato i²con²³i³ tionh²: \p ―Jian⁴³i³ hnei³ húanh⁴ˉ³ tionh²ˉ³, yi⁴tionh⁴³ˉ³ crau¹, quie¹ i¹con³ chie³² sa⁴tyieh³²ˉ⁴ quieh¹i³. \p \v 7 I² jon³ a⁴ŋangh³ judío tionh²: \p ―Sia³ con³ lai²³ quian⁴ jnie³², i² con⁴juah⁴ lai²³ jon³ hniah³ jaun⁴i³, quie¹ júan³i³ lang⁴³i³ A³jon⁴³ Jon⁴dai¹. \p \v 8 I² con³ma²a⁴nau⁴ Pilato jau²³ i⁴a⁴juah⁴i³ jon³, tsei³⁴sa² ra⁵coh⁴³ tsei⁴³i³. \v 9 Jon³ a⁴hei³⁴i³ jauh³²tyie³ liah⁴ i⁴seg³⁴, jon³ a⁴sagh⁴³i³ Jesús: \p ―¿Jainh¹ sianh³ hnei³ ne⁵? \p I² Jesús ne⁵, i¹con³ sa⁴a⁴ŋangh³i³. \p \v 10 I² jon³ a⁴juah⁴ Pilato: \p ―¿E⁴le³⁴ jau²³ sa⁴jainh⁴ˉ³ i²con²³ jnia⁴? ¿O⁴ sa⁴ñih¹ˉ³ i⁴quian³²ˉ⁴ heih⁴³ i⁴li⁴tion²³ˉ⁵ hnei³ crau¹, jian³ quian³²ˉ⁴ heih⁴³ i⁴li⁴lion³²ˉ⁴ hnei³ liah⁴? \p \v 11 I² jon³ a⁴ŋangh³ Jesús: \p ―I¹con³ heih⁴³ sa⁴ma²quianh²ˉ³ i²con²³ jnia⁴, a¹juah⁴ne³ sa⁴ma²a⁴cúa⁴ A³cua⁴³ ñi⁴jeu⁵; i² jon³ ne⁵, eu⁴³a² pain⁴ chie³² quieh¹ a³a⁴cúah³ jnia⁴ i²conh²ˉ³ la⁴conh⁴a² hnei³. \p \v 12 I² liah⁴ma²jon³ ma²hnoh³ Pilato hain³liah⁴ li⁴lion⁴i³; i² judío tionh² ti²hleh²i³ tia⁴, juah⁴i³: \p ―¡Juah⁴ne³ lionh³²ˉ³ a³ne³, a⁵sia³ langh⁴³ˉ³ a³ñi³reunh¹ gobierno romano! ¡Quie¹ la⁴jang³⁴ a³júan³ lang⁴³ re¹, ua³tsain³²i³ gobierno! \p \v 13 I² Pilato ne⁵, con³ma²a⁴nau⁴i³ jau²³ jon³, jon³ a⁴tyein³i³ Jesús, jian³ a⁴cua⁴i³ i²can²³i³ jau²chie⁴³, i²sain³ Gabata jau²³ hebreo, i⁴ra³juah⁴: I²leg⁴³ Piso Leg⁴³ A²caun². \v 14 Jian³ ma³a⁴teg⁴ la⁴conh⁴ i⁵hyie³ hlo⁴ jm² i⁴a⁴lon⁴ a³jeu³ Israel húa³⁴ Egipto. I² jon³ a⁴juah⁴ Pilato i²con²³ judío liah⁴: \p ―¡Jeh³², a³la³ si²sainh⁴³ Re¹ quianh³ˉ³! \p \v 15 I² jon³ a⁴hleh⁴i³ tia⁴ la⁴jang³⁴i³ tionh²: \p ―¡Ua²jaun⁴i³! ¡Ua²jaun⁴i³! ¡Crau¹ tion⁴³i³ hnei³! \p I² jon³ a⁴juah⁴ Pilato: \p ―¿O⁴ tion²³ˉ⁵ crau¹ Re¹ quianh³ˉ³ tionh²ˉ³, lainh⁴ˉ³? \p I² jon³ a⁴ŋangh³ la⁴jang³⁴ m³chie³ tyein² hain⁴: \p ―A⁵sian⁴³ re¹ ma⁵sian³ quian⁴ jnie³² a³sang²³, jan³ re¹ romano pa², a³lang⁴³ gobierno. \p \v 16 I² jon³ a⁴cúanh³i³ Jesús i²con²³ a³hain⁴ tionh² canh⁴a² si⁵tion⁴i³ crau¹, ma²jon³ a⁴te¹i³, jian³i³. \s1 Ta⁴ton³² Jesús crau¹ \r (Mt. 27.32‑50; Mr. 15.21‑37; Lc. 23.26‑49) \p \v 17 Jon³ ŋo³⁴ Jesús ya¹quian³ crau¹ la⁴teg⁴ con³ i²sain³ Ma³tyi² Húan³⁴, jian³ jau²³ hebreo sain³ Gólgota. \v 18 I²jon³ a⁴tion⁴i³ Jesús crau¹, jian³ a⁴tion⁴i³ i²on³⁴ a³sang²³ jian²³i³, ma⁵jan³ la⁴conh⁴a² jo³², to⁵chieh³² hein² Jesús. \v 19 I² jon³ a⁴tien⁴ Pilato con³ jo³²hma³ ma³tyi² crau¹ i⁴ra³sag² la⁴la³: JESÚS A³SIAN³ JEU³ NAZARET, RE¹ QUIAN¹ JUDÍO TIONH². \v 20 Jian³ jeun⁴³ judío a⁴heg⁴ i⁴ra³sag² jon³, quie¹ i²a⁴tion⁴i³ Jesús crau¹ jon³, hloh³² je¹jeu³ jon³pa², jian³ jau²³ i⁴ra³sag² jon³ ra³hleh² jau²³ hebreo, jian³ jau²³ griego, jian³ jau²³ la³tein²³. \v 21 I² jon³ a⁴juah⁴ m³chie³ tyein² quian¹ judío, a⁴sagh⁴³i³ Pilato: \p ―A⁵sag³ hnei³ i⁴lang⁴³i³ “Re¹ quian¹ judío”; quie¹ hniah³ sagh²ˉ³ la⁴la³: “Juah⁴ a³la³, jnia⁴ lang⁴³ Re¹ quian¹ judío tionh².” \p \v 22 I² a⁴ŋangh³ Pilato ne⁵: \p ―Liah⁴ a⁴sag³⁴ˉ⁴, ma³ra³sag²pa². \p \v 23 I² con³ma²a⁴tion⁴ a²hlie⁴ hain⁴ tionh² Jesús crau¹, ma²jon³ a⁴tang⁴i³ a²cúan³ Jesús, a⁴jeun³⁴i³ quin⁴ chieh³², ma⁵con³ queih³² la⁴jan³i³. Conh⁴liah⁴ a⁴tang⁴i³ a²hmh³ tsei²³ coh⁵ i⁴sa⁴ni²hm²³ hlion⁴ i⁴ra³hm²³ con³ ra³lang³² la⁴teg⁴ yeih³² la⁴teg⁴ húa³⁴. \v 24 Ma²jon³ a⁴júanh⁴i³ húan⁴i³ tionh², a⁴juah⁴i³: \p ―A⁵sia³ jeun³²ˉ¹, eu⁴³a² re³ ua²tyi³²ˉ¹ jau²chie⁴³, niah²ˉ¹ hain³ teg³⁴ quieh¹. \p A⁴leg³⁴ la⁴ne³ i⁴ra⁵tei⁴³ i⁴ra³sag² Ma²jyi³ i⁴ra³juah⁴: “A⁴tyonh⁴i³ a²cúan³⁴ˉ⁴ jen²i³ tionh², nei² quieh¹ a²hmh³ quien⁴ˉ⁴ a⁴tyi³i³ jau²chie⁴³.” I² la⁴ne³ a⁴júan⁴ a²hlie⁴ hain⁴ tionh². \p \v 25 Jian³ hlonh² crau¹ i²ya¹ton³ Jesús jon³ si²sainh⁴³ sie²³i³, jian³ a³m⁴ reunh¹ sie²³i³ liah⁴, jian³ Ma³rei² i³cúa³ Cleofas, jian³ Ma³rei² Ma³da³len² liah⁴. \v 26 I² con³ma²a⁴jen³ Jesús sie²³, jian³ chie³ quian¹i³ a³eu⁴³ ma²hnio³⁴i³ hain⁴ a³si²sainh⁴³, jon³ a⁴sagh⁴³i³ sie²³: \p ―I²ne³ si²sainh⁴³ a³jonh³ˉ³. \p \v 27 I² con³ma²a⁴hleh⁴i³ jon³, jon³ a⁴sagh⁴³i³ chie³ quian¹ liah⁴: \p ―I²ne³ si²sainh⁴³ sieh³ˉ³. \p I² liah⁴ma²jon³ a⁴te¹ chie³ quian¹ Jesús hain⁴ la⁴teg⁴ jauh³² quieh¹. \p \v 28 I² con³ma²a⁴leg³⁴ jon³, jon³ a⁴juah⁴ Jesús jau²³ la³ canh⁴a² li⁴tei⁴³ i⁴ra³sag² Ma²jyi³, quie¹ ñi³i³ i⁴ma³ra⁵tei⁴³ la⁴jeg³⁴, a⁴juah⁴i³: \p ―Ta² quein³ tsei³⁴ˉ⁴. \p \v 29 I²jon³ ma²seih⁴³ con³ a²tsai³² si²canh³ o¹bein² jeinh³; jon³ ma⁴jñah⁴i³ con³ i⁴nah³ joh⁴³ o¹bein² jeinh³, jian³ si⁴tyi⁵i³ con³ a²hma³ i⁴sain³ hisopo, jon³ a⁴sie³⁴i³ la⁴teg⁴ ho³² Jesús. \v 30 I² con³ma²a⁴yeinh³ Jesús o¹bein² jon³, jon³ a⁴juah⁴i³: \p ―Ma³ra⁵tei⁴³ la⁴jeg³⁴. \p Con³ma²a⁴tah⁴ ma³tyi²i³, jon³ a⁴jaun³⁴i³. \s1 A⁴toh³ jan³ a²hlie⁴ a²ñi²seinh³ co³jo³² ni²tsei⁴³ Jesús \p \v 31 I² hlo⁴ jm² jon³ a⁴leg³⁴ la⁴jeg³⁴ i⁴jon³, i⁴jon³ sa⁴hnie³⁴ judío i⁴ti²ton³i³ crau¹ la⁴teg⁴ hie³⁴, jm² sa⁴júan³i³ ta¹, quie¹ eu⁴³ hen² jm² sa⁴júan³i³ ta¹ jon³. I⁴jon³ ni²mh²i³ Pilato i⁴si⁵jie⁴i³ ma³tag³² a³ti²ton³ crau¹ hain⁴, jian³ i⁴si⁵jyon³²i³ liah⁴. \v 32 I² jon³ ne⁵, ua⁵han² a²hlie⁴ tionh², jian³ a⁴jie⁴i³ ma³tag³² jan³ ra⁴lie⁵, conh⁴liah⁴ a⁴jie⁴i³ ma³tag³² i²jan³ liah⁴ a³ti²ton³ jian²³ Jesús. \v 33 I² con³ma²a⁴tyie³⁴i³ hlonh² Jesús, i² quie¹ a⁴je³⁴i³ i⁴ma³ya¹jaun², i⁴jon³ a⁵sie⁴³ a⁴jie⁴i³ ma³tag³²i³. \p \v 34 I² jon³ ne⁵, a⁴toh³ jan³ a²hlie⁴ a²ñi²seinh³ co³jo³² ni²tsei⁴³ Jesús, jian³ liah⁴ma²jon³ a⁴húa³ jm³yein⁴ jian³ jm³ liah⁴. \v 35 I² a³hain⁴ a³a⁴je³⁴, tya²³i³ jau²³, jian³ jau²³ i⁴tya²³i³ jon³ ni²tei⁴³, jian³ ñi³i³ re³ i⁴hleh²i³ jau²³ ni²tei⁴³, canh⁴a² li⁴hainh⁴ˉ³ tionh²ˉ³. \v 36 Quie¹ a⁴leg³⁴ la⁴jeg³⁴ i⁴la³ canh⁴a² li⁴tei⁴³ jau²³ i⁴ra³sag² Ma²jyi³ i⁴ra³juah⁴: “A⁵sia³ jie³⁴ a²úan²³ quieh¹i³.” \v 37 Jian³ ra³sag² i²con³ liah⁴ i⁴ra³juah⁴: “Jen⁴³i³ a³a⁴toh³i³ a²ñi²³.” \s1 A⁴hon³⁴i³ Jesús \r (Mt. 27.57‑61; Mr. 15.42‑47; Lc. 23.50‑56) \p \v 38 I² ta⁵ma³a⁴leg³⁴ la⁴jeg³⁴ i⁴jon³, jon³ ñei² jan³ chie³ a³sain³ Se¹ a³sian³ jeu³ Arimatea, a³lang⁴³ chie³ quian¹ Jesús ta⁵ni²hma², quie¹ con⁴³i³ judío, ni²mh²i³ Pilato i⁴cúa³⁴i³ jeu³ i⁴si⁵quien²³i³ he³² Jesús ton³ crau¹. Ma²jon³ a⁴cúa⁴ Pilato jeu³, jian³ ŋo³⁴ Se¹ hain⁴ ni²quien²³i³ he³² Jesús. \v 39 Conh⁴liah⁴ Nicodemo liah⁴, a³hain⁴ a³ni²jen³² Jesús con³ to⁵hlo³⁴ liah⁴ma²jia⁴³, a⁴tyie³⁴i³ quian³i³ qui⁴quia⁴ kilo o¹tai³² i⁴jia²³ ma³jeu³ i⁴ni²conh² mirra jian²³ áloes. \v 40 Ma²jon³ a⁴con²³i³ he³² Jesús li⁵uan⁴i³ jon³, jian³ a⁴lion³i³ a²hmh³ ta⁵ra³ponh² jian²³ o¹tai³² i⁴jia²³ ma³jeu³ jon³, liah⁴i² tang²³ chie³ judío tionh² hon²³i³ a³jaun². \v 41 I² o³chie⁴³ i²a⁴tion⁴i³ crau¹ jon³, leg⁴³ con³ je¹ a²hma³, jian³ je¹ a²hma³ jon³ ho³ con³ to³ i⁴can¹ a⁴cag³⁴i³, i²jon³ i²sa⁴ma³a⁴quion³i³ i¹jan³ a³jaun². \v 42 I² jon³ a⁴quie³i³ he³² Jesús to³ jon³ ta¹tia⁴ hion²³ quie¹ ta⁵la⁴ hloh³² ho³, quie¹ nei² quieh¹ ma³o¹si⁵hei⁴ jm² i⁴júan³ judío i⁴a⁴lon⁴ jmai³sie²³i³ húa³⁴ Egipto. \c 20 \s1 A⁴hyon²³ Jesús \r (Mt. 28.1‑10; Mr. 16.1‑8; Lc. 24.1‑12) \p \v 1 Jm² ra⁴lie⁵ sa³ma², jon³ ŋo³⁴ Ma³rei² Ma³da³len² to³ i²ra³hon³i³ to⁵hie³ hion²³, naih³ pi¹ co⁴meih³; i² jon³ a⁴je³⁴i³ i⁴a⁵sie⁴³ si²jneng³ a²caun² júah³ ho³²to³. \v 2 I² jon³ jonh³i³ jeu³ra³tyi⁴ la⁴teg⁴ i²cua⁴³ Si²úan¹ Pe³² jian²³ i²jan³ chie³ quian¹ Jesús a³sang²³, a³eu⁴³ ma²hnio³⁴i³ hain⁴, a⁴sagh⁴³i³ tionh²: \p ―Ma³a⁴te¹i³ Se³ño²³ to³ i²ma²ra³hon³i³, sa⁴nia² jainh¹ ni²quion³i³. \p \v 3 I² jon³ ua⁵hag⁴³ Pe³² jian²³ i²jan³ chie³ quian¹ Jesús hain⁴ la⁴teg⁴ ho³²to³, ua⁵han²i³ la⁴teg⁴ to³ i²ra³hon³i³. \v 4 Li⁵uan⁴i³ la⁴jon³ ua⁵han²i³ jeu³ra³tyi⁴; jian³ i²jan³ hain⁴ tsei³⁴sa² tia⁴ ŋo³⁴i³ la⁴conh⁴a² Pe³², a⁴tyie³⁴i³ co⁴ra⁴lie⁵ ho³²to³. \v 5 Jon³ a⁴jeunh³i³ cah³², a⁴je³⁴i³ to³, jian³ a⁴je³⁴i³ a²hmh³ ma²lion³i³ jon³ ti²nie⁴³; i² a⁵sia³ a⁴hei³⁴i³ naih⁵ to³. \v 6 I² coh⁵ jon³, jon³ a⁴tyie³⁴ Si²úan¹ Pe³², jian³ a⁴hei³⁴i³ to³, jian³ a⁴je³⁴i³ a²hmh³ ma²lion³i³ i⁴ti²nie⁴³ i²jon³; \v 7 jian³ a⁴je³⁴i³ a²hmh³ i⁴ma²lie³ ma³tyi² Jesús i⁴sa⁴ti²nie⁴³ co⁴chia³ jian²³ a²hmh³ ma²lion³i³ jon³, quie¹ ra³pan³ nie⁴³ ta⁵co⁴³. \v 8 Conh⁴liah⁴ a⁴hei³⁴ chie³ quian¹ Jesús, i²jan³ hain⁴, a³hain⁴ a³ma²a⁴tyie³⁴ co⁴ra⁴lie⁵ ho³²to³; jon³ a⁴je³⁴i³ la⁴jon³ jian³ ra⁵chie⁴³ tsei⁴³i³. \v 9 Quie¹ a⁵sia³ ma³ra⁵ŋang⁴i³ tionh² i⁴ra³sag² Ma²jyi³ i⁴hniah³ hyon⁴³ Jesús ton³²nie⁴³ jen² a³jaun². \v 10 I² jon³ a⁵han² chie³ quian¹i³ hain⁴ i²con²³ jon²reunh¹i³ tionh². \s1 Ma⁴jnia³² Jesús i²con²³ Ma³rei² Ma³da³len² \r (Mr. 16.9‑11) \p \v 11 I² Ma³rei² ne⁵, si²jian²³i³ ho³²to³, si²hoh⁵i³ hloh³². I² ta¹la⁴ si²hoh⁵i³, a⁴júan⁴i³ ta⁵i²hain²³i³ i⁴je³⁴i³ naih⁵ to³, \v 12 jian³ a⁴jen³i³ on³⁴ ángel a³tionh² a²hmh³ tie³ a³ti²tionh² i²ma²ra³quian³ Jesús, jan³ si²sainh⁴³ i²ma²leg⁴³ yeih³² tyi²i³ jian³ jan³ si²sainh⁴³ i²ma²leg⁴³ he⁴³ tag³²i³. \v 13 A³a⁴juah⁴ tionh² i⁴sagh⁴³i³ Ma³rei²: \p ―A³m⁴, ¿e⁴le³⁴ si²hoh⁵ˉ³? \p I² jon³ a⁴juah⁴i³: \p ―Jon³pa² quie¹ a⁴te¹i³ Se³ño²³ quian³⁴ˉ⁴, sa⁴yan³²ˉ⁴ jainh¹ ni²quion³i³. \p \v 14 Con³ma²a⁴juah⁴i³ jau²³ jon³, jon³ ua⁵lang⁴i³, a⁴jen³i³ Jesús a³si²sainh⁴³ i²jon³, ma⁵sa⁴ñi³ pi¹i³ o⁴ Jesús. \v 15 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús i²con²³i³: \p ―¿E⁴le³⁴ hoh⁵ˉ³, a³m⁴? ¿Hain³ hnah⁵ˉ³? \p I² a³m⁴ hain⁴, a⁴júan⁴i³ co³hei²tsei³, lain⁴i³, a³hie³ je¹ a²hma³ jon³pa², jian³ a⁴sagh⁴³i³: \p ―Hnei³ a³don⁵, juah⁴ne³ hnei³ la⁴teh⁴³ˉ³, juah¹ hnei³ jainh¹ ni²quionh²ˉ³, canh⁴a² ni¹te³²ˉ⁴. \p \v 16 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―¡Ma³rei²! \p I² jon³ ua⁵lang⁴ Ma³rei², a⁴juah⁴i³ jau²jm⁴³ hebreo: \p ―¡Raboni! ―i⁴hnie³⁴ ra³juah⁴, A²teg²³. \p \v 17 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―A⁵ñeih³² jmah⁴³ hnei³ jnia⁴, quie¹ a⁵sia³ ma³ŋah⁵ˉ⁵ i²cua⁴³ Neih³ˉ⁴. I² eu⁴³a² re³ tyieh⁴ˉ³ i²tionh² si³reunh³ˉ⁴ yi⁴saih³²i³ hnei³ i⁴naih²ˉ⁵ i²cua⁴³ Neih³ˉ⁴ jian³ Naih⁴³ˉ³ tionh²ˉ³, Jon⁴dai¹ quian³⁴ˉ⁴ jian³ Jon⁴dai¹ quianh³ˉ³ liah⁴ tionh²ˉ³. \p \v 18 I² jon³ ŋo³⁴ Ma³rei² Ma³da³len² i⁴ua⁵saih¹i³ chie³ quian¹ Jesús jau²³ hm²³ ne³ i⁴a⁴jen³i³ Se³ño²³, jian³ i⁴a⁴hleh⁴i³ jau²³ la³ liah⁴. \s1 Ma⁴jnia³² Jesús i²con²³ chie³ quian¹ \r (Mt. 28.16‑20; Mr. 16.14‑18; Lc. 24.36‑49) \p \v 19 I² con³ma²a⁴nai³ jm² ra⁴lie⁵ sa³ma² jon³, jon³ ti²ŋangh³ chie³ quian¹ Jesús i⁴tionh²i³ si²jnang¹ o²hnei³², quie¹ con⁴³i³ judío tionh². I² jon³ a⁴tyie³⁴ Jesús, a⁴no³i³ to⁵chieh³² jen²i³ tionh², a⁴juah⁴i³: \p ―Ua²tionh²ˉ³ hyon³ hoh⁴³ˉ³ tionh²ˉ³. \p \v 20 I² con³ma²a⁴hleh⁴i³ jau²³ jon³, jon³ a⁴he⁴i³ si¹cúa³ jian³ co³jo³² ni²tsei⁴³i³. I² chie³ quian¹i³ tionh² ne⁵, ta² si³hyonh³i³ a⁴leg³⁴ i⁴jen³i³ Se³ño²³. \v 21 Conh⁴liah⁴ a⁴juah⁴ Jesús liah⁴ i⁴seg³⁴: \p ―Ua²tionh²ˉ³ hyon³ hoh⁴³ˉ³ tionh²ˉ³. La⁴jon³ liah⁴i² a⁴sai⁴ jnia⁴ Neih³ˉ⁴, la⁴ne³ sain¹ˉ⁴ hnei³ tionh²ˉ³ liah⁴. \p \v 22 I² con³ma²a⁴hleh⁴i³ jau²³ jon³, jon³ a⁴jai³⁴i³ tyi⁴ jen² a³hain⁴ tionh², a⁴juah⁴i³: \p ―Hyei² hnei³ M⁴tyi⁴ quieh¹ Jon⁴dai¹. \v 23 A³hain⁴ a³hainh⁵ˉ³ chie³² quieh¹, ma³a⁴jlenh³ chie³² quieh¹i³; jian³ a³hain⁴ a³sa⁴hainh⁵ˉ³ chie³² quieh¹, liah⁴ma³ren³ jon³ pi²³i³. \s1 Sa⁴ra⁵hain⁴ To³ma²³ i⁴a⁴hyon²³ Se³ño²³ \p \v 24 I² To³ma²³ hain⁴ a³teh²i³ A³cuan²³ On³⁴, a³lang⁴³ jan³ a³hein² jen² quia⁵teun⁴ chie³ quian¹ Jesús, a³sa⁴si²sainh⁴³ con³ma²ma⁴jnia³² Jesús i²con²³ chie³ quian¹. \v 25 I² jon³ a⁴tya⁴ chie³ quian¹ Jesús hain⁴ tionh² jau²³ i²con²³ To³ma²³, a⁴juah⁴i³: \p ―Ma³a⁴nia² jnie³² Se³ño²³. \p I² jon³ a⁴juah⁴ To³ma²³: \p ―Juah⁴ne³ sa⁴je³⁴ˉ⁴ si¹cúa³i³ i²a⁴toh³ a²jon⁴³ñi²³, jian³ tonh¹ˉ⁴ jon⁴³ si¹cúa³⁴ˉ⁴ o³chie⁴³ jon³ liah⁴, jian³ juah⁴ne³ sa⁴tonh¹ˉ⁴ si¹cúa³⁴ˉ⁴ jo³² ni²tsei⁴³i³ i²a⁴toh³ a²ñi²seinh³, sa⁴legh⁴ ua²ra⁵hain⁴ˉ⁴. \p \v 26 Liah⁴ma³jña³⁴ jm² jon³, jon³ si²ŋangh³ chie³ quian¹ Jesús liah⁴ i⁴seg³⁴ con³ jauh³², jian³ si²sainh⁴³ To³ma²³ jen²i³. Jian³ ua²liah⁴a² ma²si²jnang¹ o²hnei³², a⁴hei³⁴ Jesús jen²i³, a⁴no³i³ to⁵chieh³², a⁴juah⁴i³: \p ―Ua²tionh²ˉ³ hyon³ hoh⁴³ˉ³. \p \v 27 Ma²jon³ a⁴sagh⁴³i³ To³ma²³: \p ―Tienh³ hnei³ jon⁴³ si¹cúah³ i²la³, je¹ hnei³ si¹cúa³⁴ˉ⁴; na⁴ŋang³² hnei³ si¹cúah³, tienh³ hnei³ si¹cúah³ co³jo³² ni²tsei³⁴ˉ⁴ ho³² ñi²³ la³. A⁵júan³ hnei³ i⁴sa⁴hainh⁴ˉ³, ua²li⁴hainh⁴ hnei³. \p \v 28 I² jon³ a⁴ŋangh³ To³ma²³, a⁴juah⁴i³: \p ―¡Se³ño²³ quian³⁴ˉ⁴, jian³ Jon⁴dai¹ quian³⁴ˉ⁴ liah⁴! \p \v 29 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―To³ma²³, ne⁵pi¹ ra⁵hainh⁴ˉ³ quie¹ a⁴jeh³²ˉ³ jnia⁴. Eu⁴³ tsei³⁴ jm² ren³ la⁴jang³⁴ a³hain⁴ i²con²³ jnia⁴ i⁴sa⁴a⁴je³i³ jnia⁴. \s1 Nei² i⁴ua⁵sag² ma²jyi³ la³ \p \v 30 Hlion⁴ pi¹ ua³júah² a⁴júan⁴ Jesús ta⁵nei² chie³ quian¹ tionh² i⁴jon³ i⁴sa⁴ra³sag² nei² ma²jyi³ libro la³. \v 31 I² i⁴la³pa² ua⁵sag² canh⁴a² li⁴hainh⁴ˉ³ i⁴lang⁴³ Jesús A³ua⁵lion³² Chie³ hain⁴, A³jon⁴³ Jon⁴dai¹, jian³ canh⁴a² con⁴juah⁴ i⁴hainh⁴ˉ³ i²con²³i³, li⁴sia³ m⁵cu³ quianh³ˉ³ con⁴juah⁴ hei⁴i³. \c 21 \s1 Ma⁴jnia³² Jesús i²con²³ quion³⁴ chie³ quian¹ \p \v 1 Con³ma²ua⁴jeu³² jon³, jon³ a⁴ma⁴jnia³² Jesús liah⁴ i⁴seg³⁴ i²con²³ chie³ quian¹, quien¹i²jm¹ jm³ñei³ Tiberias. Ma⁴jnia³²i³ la⁴la³: \v 2 Ti²tionh² Si²úan¹ Pe³² co⁴chia³ jian²³ To³ma²³, a³hain⁴ a³teh²i³ A³cuan²³ On³⁴, jian³ Natanael, a³sian³ jeu³ Caná i⁴nie⁴³ húa³⁴ Galilea, jian³ si³jon⁴³ Zebedeo, jian³ i²on³⁴ chie³ quian¹ Jesús, a³sang²³. \v 3 I² jon³ a⁴juah⁴ Si²úan¹ Pe³²: \p ―Nai³²ˉ⁴ ni¹jmah⁵ˉ⁵ jah⁴ tieh²la³. \p I² jon³ a⁴juah⁴i³ tionh²: \p ―Chie²pa² jnie³² liah⁴ jie³ jnie³² hnei³. \p Jon³ ua⁵han²i³, a⁴han⁵i³ joh⁴³ a²úan⁴³, jian³ je¹nai³ jon³ i¹jan³ jah⁴ sa⁴a⁴jon⁴i³. \v 4 I² con³ma²ma³hei¹ ta⁵jnia³, jon³ a⁴ma⁴jnia³² Jesús quien¹i²jm¹ i²chie³²; i² chie³ quian¹i³ tionh² ne⁵, sa⁴ñi³i³ hain³ chianh² hei⁴i³. \v 5 I² jon³ a⁴juah⁴i³: \p ―Hnei³ tionh²ˉ³, si³maih², ¿a¹sian⁴³ jah⁴ ma³ra³jonh⁴ˉ³? \p I² jon³ a⁴juah⁴i³ tionh²: \p ―A⁵sian⁴³ sian³. \p \v 6 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús liah⁴: \p ―Yi⁴tiah²ˉ³ a²nai²³ jo³² ta⁵chie³⁴ a²úan⁴³, ma²jon³ jonh⁴ˉ³ jah⁴. \p Ma²jon³ ni²tiah³i³ a²nai²³, i² con³ma²a⁴leg³⁴ jon³, a⁵sie⁴³ ma⁵li⁴soh⁴³, quie¹ eu⁴³ jeun⁴³ jah⁴ ni²hñi⁴³. \v 7 I² jon³ ne⁵, chie³ quian¹ Jesús, a³eu⁴³ ma²hnio³⁴i³ hain⁴, a⁴sagh⁴³i³ Pe³²: \p ―¡Se³ño²³pa² ne³! \p I² Si²úan¹ Pe³², con³ma²a⁴nau⁴i³ jau²³ i⁴ Se³ño²³ a³hain⁴, jon³ a⁴hei³⁴i³ a²cúan³, quie¹ ta⁵la⁴ ma²a⁴tyi³i³, ma²jon³ a⁴juan³⁴i³ joh⁴³ jm³. \v 8 I² la⁴jang³⁴ chie³ quian¹ Jesús i²co⁴hna³ hain⁴, ŋah³i³ ta⁵i²quein³ jeu³ joh⁴³ a²úan⁴³ ya¹cmh²i³ a²nai²³ ni²hñi⁴³ jah⁴, quie¹ la⁴conh⁴ teun³⁴ nia⁴lo⁴ leg³ tei⁴³ i²ma²ya¹hei⁴³ a²úan⁴³ la⁴teg⁴ i²jm¹. \v 9 I² con³ma²a⁴húan³i³ joh⁴³ a²úan⁴³ i²quein³, jon³ a⁴je³⁴i³ i⁴nie⁴³ jyi³ ni²co²³ o¹tah³ jian³ ra³tsain²³ jon⁴³júa³² nei² jyi³, jian³ a²hei⁴³ñih¹ liah⁴. \v 10 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Jian⁴³ hnei³ co⁴meih³ jon⁴³júa³² a³jeu³ la⁴jon⁴ ne³. \p \v 11 I² jon³ a⁴hei³⁴ Si²úan¹ Pe³² joh⁴³ a²úan⁴³ jon³, a⁴cmh³i³ a²nai²³ la⁴teg⁴ i²quein³ si²canh³ ni²hñi⁴³ jon⁴³júa³² canh², a³tain⁴³ nia⁴lon⁴ ni²tsain¹ to⁴lo⁵quian⁴ ra³tsein²³ on³; jian³ ua²liah⁴a² eu⁴³ jeun⁴³, a⁵sia³ a⁴cag³ a²nai²³. \v 12 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Nia³ ni³cauh⁴³ tionh²ˉ³. \p Jian³ i¹jan³ chie³ quian¹i³ sa⁴tia⁴ tsei⁴³i³ ŋang³⁴ i²con²³i³: “¿Hain³ hnei³?” quie¹ ma³ti²ñi³ pi²³i³ tionh² i⁴ Se³ño²³pa². \v 13 I² jon³ ŋo³⁴ Jesús hlonh²i³, a⁴tang⁴i³ a²hei⁴³ñih¹, a⁴cúah³i³ a³hain⁴ tionh²; conh⁴liah⁴ la⁴jon³pa² a⁴júan⁴i³ jon⁴³júa³² liah⁴. \p \v 14 Ne³ i²ma³a⁴teg⁴ hnang²³ nie⁴³ ma³jnia³² Jesús i²con²³ chie³ quian¹ tionh², ta⁵ma³a⁴hyon²³i³ jen² a³jaun². \s1 A⁴tya⁴ Jesús jau²³ jian²³ Si²úan¹ Pe³² \p \v 15 I² con³ma²a⁴leg³⁴ ti²queuh³i³ a²hei⁴³ tionh², jon³ a⁴ŋang⁴ Jesús i²con²³ Si²úan¹ Pe³²: \p ―Hnei³ Si²úan¹, a³jon⁴³ Jonás, ¿o⁴ hnoh⁴³ˉ³ jnia⁴ la⁴conh⁴a² a³ne³? \p I² jon³ a⁴ŋangh³ Pe³²: \p ―Jen³⁴, Se³ño²³, ma³ñih¹pa² hnei³ i⁴hno⁵ˉ⁵ hnei³. \p I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Guenh³² hnei³ a⁵a³siah³ quian³⁴ˉ⁴ jon³. \p \v 16 Conh⁴liah⁴ a⁴ŋang⁴i³ a²teg⁴ taun³⁴ nie⁴³: \p ―Hnei³ Si²úan¹, a³jon⁴³ Jonás, ¿o⁴ hnoh⁴³ˉ³ jnia⁴? \p Jon³ a⁴ŋangh³ Pe³²: \p ―Jen³⁴, Se³ño²³, ñih¹pa² hnei³ i⁴hno⁵ˉ⁵ hnei³. \p Jon³ a⁴juah⁴i³: \p ―Hion³² hnei³ a⁵a³siah³ quian³⁴ˉ⁴ jon³. \p \v 17 Conh⁴liah⁴ a⁴ŋang⁴ Jesús a²teg⁴ hnang²³ nie⁴³: \p ―Hnei³ Si²úan¹, a³jon⁴³ Jonás, ¿o⁴ hnoh⁴³ˉ³ jnia⁴? \p I² jon³ ra⁵chionh⁴ tsei⁴³ Pe³², quie¹ a⁴ŋang⁴i³ hnang²³ nie⁴³ i⁴juah⁴i³: “¿O⁴ hnoh⁴³ˉ³ jnia⁴?” I² jon³ a⁴ŋangh³ Pe³²: \p ―Hnei³ Se³ño²³, la⁴jeg³⁴pa² ñih¹ˉ³. Jian³ ñih¹pa² hnei³ i⁴hno⁵ˉ⁵ hnei³. \p Conh⁴liah⁴ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Guenh³² hnei³ a⁵a³siah³ quian³⁴ˉ⁴. \v 18 I⁴chie⁴³pa² jeu³⁴ˉ⁴ hnei³, liah⁴ma²maih⁴³ˉ³, ma²hñih⁵ hnei³ húanh⁴³ a²cúanh³, jian³ ma²cúah⁴ˉ³ jainh¹ i²hyon³ hoh⁴³ˉ³ cúah²ˉ³; i² la⁴teg⁴i² ma³a⁴yinh³ˉ³ ne⁵, jon³ ñeih²ˉ³ ma³cúah³ˉ³, jian³ a³sang²³pa² hñih⁴³ hnei³, jian³ si⁵jo⁴i³ hnei³ i²sa⁴hnoh³ˉ³ cúah²ˉ³. \p \v 19 A⁴hleh⁴ Jesús i⁴ne³, a⁴he⁴i³ hain³liah⁴ jaun⁴ Pe³² i⁴júan³⁴i³ júanh⁴³ Jon⁴dai¹. I² con³ma²a⁴hleh⁴i³ jon³, jian³ a⁴juah⁴i³ liah⁴: \p ―Nia³ coh⁵cah³ˉ⁴. \s1 Chie³ quian¹ Jesús a³eu⁴³ hnio³⁴i³ hain⁴ \p \v 20 Con³ma²a⁴jainh³ Pe³² nei², jon³ a⁴jen³i³ chie³ quian¹ Jesús ya¹tyein¹ coh⁵, a³hain⁴ a³eu⁴³ ma²hnio³⁴ Jesús, a³ma²a⁴cua⁴ hlonh² Jesús con³ma²a⁴queuh³i³ a²hei⁴³, jian³ a³a⁴ŋang⁴: “Hnei³ Se³ño²³, ¿hain³ a³hain⁴ a³cúah⁴³ hnei³?” \v 21 I² con³ma²a⁴je³ Pe³² quieh¹i³, jon³ a⁴sagh⁴³i³ Jesús: \p ―Hnei³ Se³ño²³, ¿liah⁴a² jainh⁴³ a³ne³ ne⁵? \p \v 22 I² jon³ a⁴juah⁴ Jesús: \p ―Juah⁴ne³ hno⁵ˉ⁵ i⁴sian³i³ la⁴teg⁴i² ma³nioh⁵ˉ⁵, ¿henh⁴ jm² si²quianh¹ˉ³? Hnei³pa² hniah³ niah²ˉ³ coh⁵cah³ˉ⁴. \p \v 23 I² jau²³ ne³ ta⁴tsei¹ jen² si³reunh¹i³ tionh² i⁴sa⁴jaun⁴ chie³ quian¹ Jesús hain⁴. I² Jesús ne⁵, a⁵sia³ i⁴juah⁴i³ juah⁴ i⁴sa⁴jaun⁴ a³hain⁴, i⁴jon³pa² juah⁴i³: “Juah⁴ne³ hno⁵ˉ⁵ i⁴sian³i³ la⁴teg⁴i² ma³nioh⁵ˉ⁵, ¿henh⁴ jm² si²quianh¹ˉ³?” \p \v 24 Chie³ hain⁴pa² ne³ tya²³ jau²³ la⁴jeg³⁴ i⁴la³, jian³ a⁴sag⁴i³ jau²³ la³ liah⁴. Jian³ nia² jnie³² jau²³ i⁴tya²³i³ jon³ leg⁴³ jau²³ ni²tei⁴³. \p \v 25 Jian³ hlion⁴ pi¹ i⁴a⁴júan⁴ Jesús, i² juah⁴ne³ ma²ua⁵sag² ma⁵con³ la⁴conh⁴ con³, lain³⁴ jnia⁴, i¹ sa⁴ma²haih¹ m⁵cu³ la⁴jeg³⁴ ma²jyi³ ma²si⁵sag². Ua²lei⁴ la⁴ne³.