\id JAS - Cubeo NT -Colombia 2009 (DBL -2013) 
\h Santiago 
\toc1 Santiago 
\toc2 Santiago 
\toc3 Stg 
\mt1 Santiago 
\ip Mamabʉinore coyʉiyebu Santiago bácʉ ʉ̃i toivacaiye báquede paperayocare doce paiyajuboacavʉ Israecavʉ Jesúre jʉ aipõevare, ne joborõare jocarĩ dajocaivʉ bácavʉre, cʉrãjivʉre apenoa joborõai. Santiago bácʉ judíovacacʉ barejaquémavʉ. Jesucristoi yócʉ barejaquémavʉ. Majidivʉ ne dápiaiyepe, toivacarejaquemavʉ diyocare ãniʉjʉa báquede 40-60 d.C. Aru apevʉ ne dápiaiyepe Santiago bácʉ toivacarejaquemavʉ diyocare caiyoca apeyoca Majepacʉ Jʉ̃menijicʉi yávaiye mamaene coyʉitucubo jívʉi cʉriyoca jipocai ãniʉjʉa báquede 40-50 d.C. 
\ip Diyocaque napicõjenejaquemavʉ ina judíova Jesúre jʉ aipõevare ne ñájiyede (1:2-4, 12-18). Aru coyʉrejaquemavʉ Jesúre jʉ aipõevare aipe d̶aiye jaʉrõre (1:5-11, 19-27, 2:14-26, 3:13-18, 5:7-20) aru aipe d̶aiye jaʉbenore (2:1-13, 3:1-12, 4:1-17, 5:1-6). 
\c 1  
\s1 Santiago ʉ̃i meaicõjeino Jesúre jʉ aipõevare 
\r (Mt 13.55; Mr 6.3; Hch 15.13; Gá 1.19; 1 P 1.1) 
\p  
\v 1 Yʉ, Santiago, toivacaivʉ mʉjare. Majepacʉ Jʉ̃menijicʉre aru maje jabocʉ Jesucristore máre memecayʉbu yʉ. Meaicõjeivʉ mʉjare, jívʉre, doce paiyajuboacavʉ Israecavʉre, mʉje joborõare jocarĩ dajocaivʉ bácavʉre, cʉrãjivʉre apenoa joborõai. 
\s1 Põevare Jʉ̃menijicʉ majiéde ʉ̃i jíno 
\r (Mt 7.7-11; Jn 16.23-24; Stg 3.13-17; 1 P 1.24-25) 
\p  
\v 2 Mʉja, jívʉ, torojʉjarã mʉja mʉje ũmei mʉje ñájiyede apejĩe ãmeque.  
\v 3 Que baru coreóvaivʉbu mʉja ñájivʉ baru dajocabevʉva mʉje jʉ aiyede Jesucristore, pʉeno baju napinajivʉre mʉje ñájiyede. Que teni jã́ri corevaivʉbu mʉja mʉje jʉ aiyede.  
\v 4 Me napijara mʉje ñájiyede, cʉrãjivʉ meara matʉiye yópe Jʉ̃menijicʉi ʉrõpe aru ye jaʉbequiyepe aivʉ mʉjare Jʉ̃menijicʉi jã́inore. 
\p  
\v 5 Apecʉ majacacʉ majibecʉ baru aipe d̶aiye jaʉrõre ʉ̃́re, jẽniajacʉrĩ Jʉ̃menijicʉque ʉ̃i cad̶atequiyepe ayʉ ʉ̃́re. Aru Jʉ̃menijicʉ majide d̶acʉyʉme ʉ̃́re aipe d̶aiye jaʉrõre. Que baru cad̶ateiyʉbi põevare jecʉbecʉva aru jarabecʉva náre, ne jẽniaiye boje ʉ̃́re.  
\v 6 Ʉbenita ñai jẽniañʉre, “Jãve yʉre cad̶atecʉyʉme Jʉ̃menijicʉ. D̶acacʉyʉme ji jẽniainore ʉ̃́que”, arĩ dápiaiye jaʉvʉ, ʉ̃i jʉ aiye boje Jʉ̃menijicʉre, “Jʉ̃menijicʉ cad̶atequijichʉbi yʉre”, abecʉva. Yópe pãcaiboa nʉ́raiyepe ũmevʉque, nopedeca ñai põecʉbe arĩ dápiayʉ apenʉmʉa “Majivʉ yʉ Jʉ̃menijicʉ cad̶atecʉyʉre yʉre”, aru apenʉmʉa “Majibevʉ yʉ Jʉ̃menijicʉ ʉ̃i cad̶atedu yʉre”, arĩ dápiayʉ. Ʉ̃ nópe dápiayʉ cũináro ʉ̃i dápiaino, Jʉ̃menijicʉ ʉ̃́re majide d̶acʉyʉre, ye dápiabebi ʉ̃. Que baru pãcaiboapebu ʉ̃i dápiaiye.  
\v 7 Ñai põecʉ nópe dápiayʉ ʉ̃i jẽniaiyede Jʉ̃menijicʉque, maje jabocʉ Jʉ̃menijicʉ d̶acabecʉbe ʉ̃́re yópe ʉ̃i jẽniainope.  
\v 8 Ñai põecʉ nópe dápiayʉ pʉcaũmea cʉbi. Que baru coreóvaino ãmevʉ aipe d̶aiye jaʉrõre ʉ̃́re cainʉmʉa. 
\p  
\v 9 Jesúre jʉ ayʉ cʉve cʉvabecʉ, apevʉ ne coyʉimʉ, “cõmaje ãrojacʉ aru bojecʉbecʉ”, bojecʉbi Jʉ̃menijicʉi jã́inore. Que baru torojʉjacʉrĩ ʉ̃ ʉ̃i ũmei.  
\v 10 Ʉbenita Jesúre jʉ aipõecʉ cʉve cʉvacʉ torojʉjacʉrĩ ʉ̃i ũmei coreóvayʉ ʉ̃i cʉve bojecʉbede Jʉ̃menijicʉi jã́inore. Ʉ̃i baju cũiquíyebu yópe cóvʉa cũiyepe.  
\v 11 Aviá ʉ̃i cõari, bórĩ, popovaibi cõriáre. Que teni cóvʉa poporĩ, tʉrĩ yaiyebu. Nopedeca ñai cʉve cʉvacʉ bíjacʉyʉme, ʉ̃i vorĩ earĩduiyepedeca pʉeno baju cʉvede. Que baru yópe cóvʉa bíjaiyepe cõriáre, nopedeca ʉ̃i cʉve bíjaquiyebu cʉve cʉvacʉre. 
\s1 Maje ñájiye aru ãmeno d̶aiyʉe 
\r (1 P 1.23) 
\p  
\v 12 Torojʉbi ʉ̃i ũmei ñai põecʉ napiñʉ caiye iye ʉ̃i ñájiyede. Ʉ̃i ñájiniburu yóboi dajocabecʉva ʉ̃i jʉ aiyede Jesucristore, Jʉ̃menijicʉ bojed̶acʉyʉme ʉ̃́re me. Cʉvare d̶acʉyʉme ʉ̃́re jãravʉ cũiméjãravʉ baquinóre. Que d̶acʉyʉme yópe “D̶acacʉyʉmu yʉ mʉjare”, ʉ̃i aiye báquepedeca ina ʉrivʉre ʉ̃́re.  
\v 13 Ácʉ põecʉ ãmeno d̶aiyede dápiayʉ bácʉ, yópe arĩdurĩ, “Jʉ̃menijicʉ jʉjovaibi yʉre”, abejacʉrĩ. Jʉ̃menijicʉ jʉjovaimʉ ãmemi, d̶acʉyʉ ãmenore. Aru Jʉ̃menijicʉ ye jʉjovabebi põecʉre, ʉ̃i d̶aquiyepe ayʉ ãmenore.  
\v 14 Quénora ácʉ põecʉ jʉjovaimʉ d̶acʉyʉ ãmenore, ʉ̃i baju jʉjovaibi. Ʉ̃i baju ãmeina d̶aiyʉede d̶ainomu ʉ̃́re yópe moacʉ ʉ̃i jã́iyepe cũ piaváinore, aru no yóboi nore ʉ̃i vorĩ nʉiyepe, põecʉ ʉ̃i jajovarĩ boaquíyepe aiye ʉ̃́re.  
\v 15 Aru yópe jʉed̶oearĩburu yóboi jʉed̶ocʉre põeteiye jaʉépe, aru ʉ̃i bʉcʉrĩburu yóboi ʉ̃́re yaiye jaʉépe, nopedeca põecʉ ʉ̃i dápiarĩburu yóboi ãmenore ãmeina teibi, aru ãmeina teniburu yóboi coatecʉyʉme ʉ̃i baju Jʉ̃menijicʉre jarʉvarĩ. 
\p  
\v 16 Mʉja, jívʉ, ji ʉmara, jápiajarã. Mʉje bajumia apecʉre jʉjovaicõjemejara. Dápiabejarã ʉbenina Jʉ̃menijicʉ d̶ayʉre mʉje ãmeno d̶aiyʉede.  
\v 17 Quénora me matʉiyede d̶ayʉbe Jʉ̃menijicʉ. Caiye méne aru jaʉbede máre maje cʉvaede jacopʉivʉbu maja cavarõ mearo Jʉ̃menijicʉi cʉrõre jocarĩ, majepacʉ Jʉ̃menijicʉi jíyede majare. Jʉ̃menijicʉ cʉed̶arejaquemavʉ ina cavarõcavʉ miad̶áre d̶aivʉre. Aru nácapũravʉ oatʉvaivʉ bʉojad̶ama aru bótainore d̶ad̶ama. Ʉbenita Jʉ̃menijicʉcapũravʉ ye oatʉvabebi ʉ̃. Cainʉmʉa cũinátʉrʉ cʉbi. Aru ʉ̃i yávaiyede máre oatʉvabebi cainʉmʉa.  
\v 18 Jʉ̃menijicʉrecabe cʉre d̶ayʉ majare apʉé mamaeva yópe ʉ̃i ʉrõpe ʉ̃i yávaiye jãveque. Que teni yópe jẽidʉa mama jũaidʉa pʉeno mearʉape, nopedeca maja máre Jʉ̃menijicʉi põeva mama cʉrivʉbu aru mearamu máre caivʉ ʉ̃i cʉed̶aimara pʉeno. 
\s1 Jʉ aiye Jʉ̃menijicʉre jãve 
\p  
\v 19 Mʉja, jívʉ, ji ʉmara, coreóvajarã iyede: Caivʉ põeva yaʉé jápiajarãri me. Ʉbenita dʉibareca yávarĩ bʉ́jarãri me dápiarĩ ad̶aivʉ ne yávaiyede. Aru dʉibareca jarajarãri.  
\v 20 Põecʉ jarayʉ baru, mearore d̶ayʉ bʉojabebi yópe Jʉ̃menijicʉi ʉrõpe.  
\v 21 Que baru dajocajarã caiye ãmeina teiyede mʉjare jarʉvarĩ. Aru d̶abejarã ãmenore. Meara põevape jʉ ajarã iye yávaiyede jãvene, iye coiye báquede mʉje ũmei yópe oteiye coiyepe joborõi. Iye yávaiye parʉé boje, mead̶aimara marajáramu mʉja. 
\p  
\v 22 Ʉbenita jʉjovabejarã mʉje baju. Ina jápiaivʉ iye yávaiyede jãvene quéda, d̶abevʉva yópe iye ne bueiye báquepe, jʉjovad̶ama ne baju. Que baru d̶ajarã mʉja yópe mʉje bueiye báquepe iye yávaiyede jãvene.  
\v 23 Ñai jápiayʉ diede quéda, d̶abecʉva yópe ʉ̃i bueiye báquepe, ʉ̃́recabe ñai põecʉ jã́ñʉpe páyʉ ʉ̃i jivare jivarʉque.  
\v 24 Aru ʉ̃i jã́riburu yóboi, cũiná copedini nʉri jivarʉre jocarĩ ãrʉmetecʉyʉme ʉ̃i jã́ino mácarõre. Nopedeca cũinácʉ jã́ñʉme d̶abecʉva aru apecʉ jápiayʉbe d̶abecʉva. Ne d̶abe boje, ãrʉmeted̶ama cũinácʉ ʉ̃i jã́ino mácarõre aru apecʉ ʉ̃i jápiaino mácarõre. Que teni cũinácʉ ʉ̃i jã́ino mácarõ aru apecʉ ʉ̃i jápiaino mácarõ bojecʉbevʉ náre.  
\v 25 Ʉbenita ñai me dápiarĩ buede nʉñʉ Jʉ̃menijicʉi d̶aicõjeiyede aru ãrʉmetebecʉ ʉ̃i jápiaino mácarõre diede, quénora d̶ayʉ yópe ʉ̃i bueiye báquepe, ʉ̃́recabe torojʉcʉ bacʉyʉ́ ʉ̃i ũmei ʉ̃i jʉ aiyeque diede. Aru Jʉ̃menijicʉi d̶aicõjeiye métamu aru jaʉbebu. Que baru ñai põecʉ ʉ̃i d̶aiyʉe boje diede cõjeimʉpe ãmemi. 
\p  
\v 26 Ácʉ põecʉ dápiayʉ baru ʉ̃i baju jʉ ayʉ Jʉ̃menijicʉre me, ʉbenita ãmeina yávaicõjeñʉ maru ʉ̃i baju, ʉ̃́recabe jʉjovayʉ ʉ̃i baju. Ʉ̃́recabe ʉbenina jʉ arĩduyʉ Jʉ̃menijicʉre.  
\v 27 Ʉbenita ñai jʉ ayʉ Jʉ̃menijicʉre jãve, aru meacʉ, aru ãmeina tebecʉ majepacʉ Jʉ̃menijicʉ ʉ̃i jã́inore, ʉ̃́recabe cad̶ateyʉ ina tẽumarare aru ina nomiópevare máre. Aru ʉ̃́vacari d̶abebi ãmenore yópe ijãravʉcavʉ Jʉ̃menijicʉre jʉ abevʉ ne d̶aiyepe. 
\c 2  
\s1 Jã́mejara apevʉ põevare me apevʉ pʉeno 
\r (Mt 5.21, 27; 19.19) 
\p  
\v 1 Mʉja, jívʉ, maje jabocʉ meacʉ baju Jesucristore jʉ aivʉ, jã́mejara apevʉ põevare me apevʉ pʉeno.  
\v 2-3 Ecoyʉ baru mʉje cójijiñami cũinácʉ ʉ̃mʉ cʉve cʉvacʉ, ãmuyo ad̶aitarabʉa úruque aru meacaje cuitótecajede máre doyʉ, aru ecoyʉ baru mʉje cójijiñami apecʉ ʉ̃mʉ máre, cʉve cʉvabecʉ, cõmaje ãrojacʉ, aru meamecaje javecacaje cuitótecajede doyʉ, ne ecoiyede, mʉja me jã́ri ñai cʉve cʉvacʉre aivʉ baru ʉ̃́re, “Dobajacʉ mʉ yo dobarõ mearore”, ʉbenita ãme jã́ri ñai cʉve cʉvabecʉre aivʉ baru ʉ̃́re, “Nújacʉ mʉ nore o dobajacʉ joborõi ji cʉboba yebai”, mʉje nópe d̶aru, meamejebu no.  
\v 4 Que d̶aivʉ baru, mʉjavacari pʉcaũmea cʉvʉ. Apevʉre jã́ivʉ baru me baju apevʉ pʉeno, beoivʉbu apevʉ bojecʉrivʉre mʉje jã́ru aru jarʉvaivʉbu apevʉ bojecʉbevʉre mʉje jã́ru. Que dápiaru, ãmenotamu. 
\p  
\v 5 Mʉja, jívʉ, ji ʉmara, jápiajarã. Javede Jʉ̃menijicʉ beorejaquemavʉ ina ijãravʉcavʉ cõmaje ãrojarivʉ cʉve cʉvabevʉre, ne jʉ arãjiyepe ayʉ ʉ̃́re cʉve cʉvarivʉpe bárãjivʉ ne Jʉ̃menijicʉi jaboteinocavʉ bae boje yópe ʉ̃i aiye báquepedeca. Jʉ̃menijicʉ “Mearo d̶acacʉyʉmu yʉ mʉjare”, arejaquemavʉ ina ʉrivʉre ʉ̃́re jãve.  
\v 6 Ʉbenita mʉjacapũravʉ cʉyoje d̶aivʉbu ina cʉve cʉvabevʉre. Ina cʉve cʉvarivʉrecabu ñájine d̶aivʉ mʉjare. Nárecabu jabʉboivʉ mʉjare jabova ne ãmeina teivʉre jẽniari jã́iñami.  
\v 7 Mʉjavacari “Jesucristo jinamu maja”, aivʉbu, mʉje jʉ aiye báque boje ʉ̃́re. Ʉbenita nárecabu ãmeina yávaivʉ Jesucristore, mʉje pued̶aimʉre. 
\p  
\v 8 Jʉ̃menijicʉ toivaicõjenejaquemavʉ ʉ̃i yávaiyede ʉ̃i d̶aicõjeino mácarõ pʉeno parʉrõ cõjeinore, yópe arĩ: “Ʉjacʉ mícʉre yópe mi ʉepe mi baju”, arĩ toivaicõjenejaquemavʉ. Mʉja d̶aivʉ baru jãve yópe yo cõjeinope, mearo d̶aivʉbu mʉja.  
\v 9 Ʉbenita mʉja jã́ivʉ baru apevʉ põevare me apevʉ pʉeno, ye jecʉbevʉ caivʉre cũinátʉrʉra. Que teni ãmeno d̶aivʉbu mʉja, mʉje jʉ abe boje Jʉ̃menijicʉi d̶aicõjeiye báquede aru mʉje vainí tʉiye boje diede.  
\v 10 Põecʉ jʉ arĩ d̶aiyʉrĩduyʉ baru Jʉ̃menijicʉi d̶aicõjeiye matʉiyede, ʉbenita quéno cũinájino cõjeinore d̶abecʉ baru, boropateibi ʉ̃ Jʉ̃menijicʉi jã́inore ʉ̃i jʉ abeni, vainí tʉ́jʉroepe caiye diede.  
\v 11 Jʉ̃menijicʉvacari “Cʉbejarã apevʉque mʉjemarebʉcʉvare jarʉvarĩ”, arejaquemavʉ. Aru ʉ̃ máre “Boarĩ́ jarʉvabejarã põevare”, arejaquemavʉ. Que baru mʉja cʉbevʉ baru apevʉque mʉjemarebʉcʉvare jarʉvarĩ, ʉbenita boarĩ́ jarʉvaivʉ baru põevare, mʉjarecabu jʉ abeni, vainí tʉivʉ Jʉ̃menijicʉi d̶aicõjeiyede.  
\v 12 Mʉja coreóvaivʉbu Jʉ̃menijicʉ jã́ri coyʉcʉyʉre méne o ãmene mʉje d̶aiyede. Jã́cʉyʉme aipe ãrojaene diede, yópe ʉ̃i d̶aicõjeiye me, aru ye jaʉbe, aru bʉoimarare d̶abepe máre. Que baru me yávajarã aru me d̶ajarã máre yópe Jʉ̃menijicʉi ʉrõpe.  
\v 13 Jʉ̃menijicʉ cõmaje ãroje jã́mecʉ ñájine d̶acʉyʉme ñai põecʉ cõmaje ãroje jã́mecʉre ʉ̃ jicʉre. Ʉbenita jidʉé jaʉbequiyebu ina cõmaje ãroje jã́ivʉre apevʉre Jʉ̃menijicʉi ñájiovaquijãravʉ baquinói põevare, ne ãmeina teiye boje. 
\s1 Põeva ne d̶aiye me bojecʉrõ ne yávaiye pʉeno 
\r (Ro 4.3) 
\p  
\v 14 Mʉja, jívʉ, jápiajarã. Ñai põecʉ coyʉyʉ “Jʉ aivʉ yʉ Jesucristore”, ʉbenita mearore d̶abecʉvacari, ʉbenina coyʉrĩduibi ʉ̃ jʉ ayʉre. Ye baju ãmevʉ no jʉ aino jãve ãmeno. Põecʉ ʉ̃i jʉ aino nópe painoque mead̶aimʉ macʉyʉ́ bʉojabebi.  
\v 15-16 Cũinácʉ mʉjacacʉ o cũináco mʉjacaco cʉvabedu cuitótecajede aru ãiyede máre, aru náre “Me nʉjara mʉja. Cũmajara mʉja me aru me javatejarã máre” mʉje aru, ʉbenita mʉjavacari ye jíbedu náre ne doiyeva aru ne ãiyeva máre, meamejebu no. Ye baju ãmevʉ mʉje que d̶aiye.  
\v 17 Quédecabu ñai põecʉ ayʉ “Jʉ aivʉ yʉ Jesucristore”, ʉbenita mearore d̶abecʉva. Ñai jʉ ayʉ jãve ãmemi. 
\p  
\v 18 Aru apecʉ ʉ̃i aru: “Mʉ jʉ ayʉbu Jesucristore aru yʉ mearore d̶ayʉbu”, yópe arĩ, coyʉjebu yʉ: “Jã́d̶ovajacʉ yʉre mi jʉ aiyede Jesucristore mearore d̶aiye cʉvabecʉva. Aru yʉ́capũravʉ jã́d̶ovaquijivʉ mʉre ji jʉ aiyede ʉ̃́re ji mearore d̶aiyeque”. Que ajebu yʉ.  
\v 19 Mʉ coreóvayʉbu Jʉ̃menijicʉ cũinácʉra cʉcʉre. Mearotamu no mi coreóvaino. Abujuva máre coreóvad̶ama Jʉ̃menijicʉ cũinácʉra cʉcʉre. Aru ʉ̃́re jidʉrivʉ bidiyama na. Ʉbenita ne coreóvaiyede ʉ̃́re cad̶atebevʉ náre. 
\p  
\v 20 Mʉ, ãrʉmecʉ, jã́d̶ovaquijivʉ mʉre põecʉ ʉ̃i jʉ aiyede mearore d̶abecʉva jʉ aiye jãve ãmene aru cad̶atebede ʉ̃́re.  
\v 21 Jʉ̃menijicʉ jã́rejaquemavʉ majeñecu mácʉre, Abraham mácʉre, boropatebecʉpe, ʉ̃i bʉoiye báquede mamacʉre, Isaac bácʉre, ʉ̃i boarĩ́, juarĩ jícaquiyepe ayʉ ʉ̃́re Jʉ̃menijicʉre, yópe Jʉ̃menijicʉi d̶aicõjeino mácarõpedeca ʉ̃́re.  
\v 22 Que teni coreóvayʉbu mʉ Abraham mácʉi jã́d̶ovaiye báquede ʉ̃i jʉ aiye báque Jʉ̃menijicʉre jãvene ʉ̃i d̶aiye báqueque. Aru ʉ̃i d̶aiye báqueque jã́d̶ovarejaquemavʉ ʉ̃i jʉ aiye báque ye jaʉbede.  
\v 23 Que teni vaidéjaquemavʉ yópe Jʉ̃menijicʉi aiye báquepedeca. Abraham mácʉrã Jʉ̃menijicʉ toivaicõjenejaquemavʉ ʉ̃i yávaiyede, yópe arĩ: “Abraham jʉ arejaquemavʉ Jʉ̃menijicʉ ‘Yópe d̶acʉyʉmu’, ʉ̃i aiye báquede ʉ̃́re. Que baru Jʉ̃menijicʉ coyʉrejaquemavʉ ʉ̃́re, ‘Boropatebecʉbu mʉ ji jã́inore’ ”, arĩ toivaicõjenejaquemavʉ. Aru Abraham mácʉ, “Jʉ̃menijicʉi yóvaimʉme”, ne aimʉ marejaquémavʉ. 
\p  
\v 24 Que baru coreóvaivʉbu mʉja Jʉ̃menijicʉ coyʉyʉre, “Boropatebevʉ mʉja ji jã́inore”, ina põeva mearore d̶aivʉre. Ʉbenita põecʉ quénora coyʉyʉ baru “Jʉ aivʉ yʉ Jʉ̃menijicʉre”, jaʉvʉ ʉ̃́re Jʉ̃menijicʉi jã́inova.  
\v 25 Quédecabe ico nomió máco, õi baju bojed̶ad̶o ʉ̃mʉvare ãmenore d̶ad̶o báco náque, õi ãmiá Rahab. Jʉ̃menijicʉ jã́rejaquemavʉ õ mácore boropatebecope õi d̶aiye báqueque. Õ máco copʉ etarejaquemavʉ ina Josué bácʉi jaroimara mácavʉre. Aru cad̶atedejaquemavʉ na mácavʉre máre, ne dupini nʉrajiyepe ad̶o õi jã́d̶ovaiye báquede na mácavʉre apema, ne dupini nʉima mácarõre.  
\v 26 Que baru yópe põecʉ ũme cʉbecʉ, yaiyʉ́ bácʉpe, nopedeca ñai põecʉ mearo d̶abecʉ jʉ ayʉ Jʉ̃menijicʉre jãve ãmemi. Cad̶atebebi ʉ̃. Aru ʉ̃i jʉ aiye bojecʉbevʉ. 
\c 3  
\s1 Maje jemedo yávaino 
\p  
\v 1 Mʉja, jívʉ, jápiajarã. Maja, bueipõeva, bueivʉ apevʉre Jʉ̃menijicʉi yávaiyede ʉ̃i toivaicõjeiye báquede maje buedu jãve ãmene, Jʉ̃menijicʉ ñájine d̶acʉyʉme majare apevʉ pʉeno baju. Que baru obedivʉ mʉjacavʉre bueiye jaʉbevʉ apevʉre.  
\v 2 Caivʉ maja vainí tʉrĩ ãmeno d̶aivʉbu obedinʉmʉa. Põecʉ cʉcʉ baru vainí tʉrĩ ãmeno d̶abecʉ cainʉmʉa ʉ̃i yávaiyeque, ñai põecʉ meacʉ baju bájebu. Ʉ̃i baju me matʉiyeda d̶aicõjejebu.  
\v 3 Quĩ́jiyo cõjeiyo tãuyore epeivʉbu maja caballore ʉ̃i jijecamui, nʉicõjenajivʉ ʉ̃́re cõjeimeaque ã́ri maje nʉiyʉrõi. Que teni jʉ are d̶aivʉbu ʉ̃́re aru ʉ̃i baju me matʉiyeda d̶aicõjeivʉbu maja.  
\v 4 Quédecabu jiad̶ocũ ʉracũque. Ʉracũ bajubu. Aru ũmevʉ parʉrõ copʉ japuivʉ. Ʉbenita jipocateipõecʉ nʉicõjeimi dicũre quĩ́jive japʉvaiveque ã́ri ʉ̃i nʉiyʉrõi.  
\v 5 Quédecabu maje jemedoque. Quĩ́jinomu maje jemedo. Ʉbenita maje quĩ́jie yávaiyeque ʉrarõ d̶aivʉbu maja. Nopedeca quĩ́jino toaque macarõ ʉrarõ ẽ́iyavʉ.  
\v 6 Aru maje jemedo toapebu. Yópe toa ẽ́iyepe caino macarõre, nopedeca maje jemedo ãmed̶aivʉ maje baju matʉiyede. Aru ñai abujuvai jabocʉvacari iye ãmeina d̶aiye d̶are d̶ayʉbe. Maje yávaiyeque ãmeina d̶aivʉbu aru ñájine d̶aivʉbu máre yópe abujuvai cʉrõ, toabo cũimébo, ãmeina d̶aiyepe aru ñájine d̶aiyepe máre. 
\p  
\v 7 Maja, põeva, d̶aicõjeni bʉojaivʉbu caiyajuboa ãimayajuboacavʉre: macarõcavʉ jijecʉrivʉre, aru míjinare, papeivʉre, aru jiacavʉre máre.  
\v 8 Ʉbenita põecʉ cʉbebi d̶aicõjeni bʉojayʉ ʉ̃i jemedore. Ãmeina yávaiyede dajocarĩ majibevʉ maja. Yópe ãd̶a jĩmaque ʉ̃i ijetede d̶aiyepe ʉ̃i cũiyede, nopedeca maja máre ijié d̶aivʉbu maje yávaiyeque.  
\v 9 Maje jemedoque mearore jívʉbu majepacʉ Jʉ̃menijicʉre. Aru no jemedomiareca ãmeina yávaivʉbu maja põevare, ina Jʉ̃menijicʉi cʉed̶aimara mácavʉre ʉ̃́pe paivʉre.  
\v 10 Cũinácamu jijecamuque yávaivʉbu méne aru ãmene máre. Mʉja, jívʉ, que d̶aru meamevʉ.  
\v 11 Macajia cʉbevʉ oco me aru oco jʉ̃me máre pĩapóri cũinátʉrʉra.  
\v 12 Aru mʉja, jívʉ, higueracʉre olivorʉa jẽiye bʉojabevʉ. Aru ʉ́yaimure máre higuerarʉa jẽiye bʉojabevʉ. Quédeca oco yuquiraque aru oco me etarĩ bʉojabevʉ cũináro oco pĩapóinore jocarĩ. 
\s1 Majié jãve 
\r (Stg 1.5) 
\p  
\v 13 Mʉjacacʉ apecʉ cʉcʉ baru majicʉ aru jápiarĩ eayʉ, jã́d̶ovajacʉrĩ ʉ̃i majiéde aru ʉ̃i jápiarĩ eaiyede ʉ̃i mearo d̶aiyeque, “¿Meacʉ bárica yʉ apevʉ pʉeno?” arĩ dápiabecʉva.  
\v 14 Ʉbenita mʉjacacʉ apecʉ cʉcʉ baru ãmei jorojĩñʉ ʉ̃i ũmei aru cad̶ateiyʉcʉ ʉ̃i baju apevʉ pʉeno, “Me majivʉ yʉ”, borocʉeque arĩ dápiabejacʉrĩ. Ʉ̃́pe páyʉbe ʉbenina ayʉ, jãvene majibecʉ.  
\v 15 Ʉ̃i majié jãve ãmevʉ. Jʉ̃menijicʉi jíye ãmevʉ. Quénora iye majié ijãravʉquebu. Aru põeva ne ʉrõpe yópe ãimara dápiabevʉpebu. Aru abujuvai dápiaiyequebu máre.  
\v 16 Põeva jorojĩvʉ baru aru cad̶ateiyʉrivʉ baru ne baju apevʉ pʉeno, cãrijovad̶ama ne bajumia aru d̶ad̶ama caino ãmenore máre.  
\v 17 Ʉbenita Jʉ̃menijicʉ majide d̶ayʉbe põevare majié jãveque. Mamarʉmʉre ina põeva majidivʉ me Jʉ̃menijicʉ jiede caino mearo d̶aivʉbu. Aru cãrijimene d̶aivʉbu. Cad̶ateivʉbu apevʉre. Jijecʉbevʉva cʉrivʉbu apevʉque. Cõmaje ãroje jã́ivʉbu apevʉre. Pued̶aivʉbu apevʉre. Jã́ivʉbu caivʉre cũinátʉrʉra, jã́mevʉva apevʉre me apevʉ pʉeno. Pʉcaũmea cʉbevʉbu. Aru mearore d̶aivʉbu. Québu ina põeva majidivʉ Jʉ̃menijicʉi majiéque.  
\v 18 Na cãrijimene d̶aivʉbu caivʉ apevʉque, cʉrãjivʉ d̶aivʉ me. 
\c 4  
\s1 Maje yóvaiye ijãravʉcavʉque jaʉbevʉ majare 
\r (Mt 6.24; 23.12; Lc 16.13; 1 P 5.5-6) 
\p  
\v 1 ¿Aipe teni boaivʉba mʉja mʉje baju? Aru, ¿aipe teni ãd̶amateivʉba mʉja mʉje baju? Mʉje ãmeina d̶aiyʉe yópe maucʉvaepebu mʉje dápiaiyeque.  
\v 2 Mʉja ʉrivʉ baru apejĩene aru eabevʉ baru diede, boarĩ́ jarʉvaiyʉrivʉbu põevare, cʉvarĩdurãjivʉ diede. Aru mʉja ãujivʉ baru apejĩene aru cʉvarivʉ bʉojabevʉ baru diede, maucʉvarĩ boaivʉbu, cʉvarĩdurãjivʉ diede. Mʉja cʉvabevʉtamu, mʉje jẽniame boje Jʉ̃menijicʉque.  
\v 3 Mʉje jẽniariduiyede Jʉ̃menijicʉque, jẽniariduivʉbu yópe jaʉbenope mʉjare mʉje dápiaiye ãmeque. Quéda jẽniariduivʉbu Jʉ̃menijicʉque, cojʉquiyepe aivʉ mʉje ãmeina d̶aiyʉede. Que baru mʉja jacopʉbenamu mʉje jẽniariduiye báquede.  
\v 4 Ãmena bajutamu mʉja. Jʉ̃menijicʉre jarʉvarĩ dajocaiyʉrivʉbu mʉja yópe nomió ãmecoi dajocaiyepe jímarepacʉre jarʉvarĩ. Ina yóvaivʉ ijãravʉcavʉre ne ãmeina teiyeque yópe ne baju ʉrõpe maucʉvarivʉbu Jʉ̃menijicʉre. ¿Coreóvabenarʉ mʉja diede? Jãve mʉja me coreóvaivʉbu diede. Que baru ácʉ põecʉ yóvaiyʉcʉ ijãravʉcavʉre ne ãmeina teiyeque yópe ne baju ʉrõpe, ʉ̃́recabe maucʉvacʉ Jʉ̃menijicʉre. 
\p  
\v 5 ¿Dápiaivʉrʉ̃ mʉja Jʉ̃menijicʉi toivaicõjeiye báquede ʉ̃i yávaiyede ʉbenina? ¡Que ãmevʉ! Yópe arĩ, toivaicõjenejaquemavʉ ʉ̃: “Jʉ̃menijicʉ cʉed̶abedejaquemavʉ põeva jorojĩnajivʉre. Maje ũmene Jʉ̃menijicʉi epeiye báquede majare, maucʉvare d̶abevʉ apevʉre”, arĩ toivaicõjenejaquemavʉ.  
\v 6 Aru Jʉ̃menijicʉ pʉeno baju cad̶ateibi majare ʉ̃i me boje. Que baru yópe arĩ, Jʉ̃menijicʉ toivaicõjenejaquemavʉ ʉ̃i yávaiyede: “Jʉ̃menijicʉ maucʉvaibi ina ‘¿Meara márica apevʉ pʉeno?’ aivʉre. Ʉbenita ʉ̃i me boje cad̶ateibi ina ‘Apevʉ cãchinotamu maja’, aivʉre”, arĩ toivaicõjenejaquemavʉ. 
\p  
\v 7 Jʉ ajarã mʉja Jʉ̃menijicʉre, mʉje d̶arãjiyepe aivʉ yópe ʉ̃i ʉrõpe. Maucʉvajarã ñai abujuvai jabocʉre, mʉje d̶abenajiyepe aivʉ yópe ʉ̃i ʉrõpe. Aru que d̶aru, ʉ̃ dupini nʉcʉyʉme mʉjare jocarĩ.  
\v 8 Pʉeno baju coreóvaiyʉjarã Jʉ̃menijicʉre. Aru que d̶aru, Jʉ̃menijicʉ mʉjare coreóvare d̶acʉyʉme ʉ̃́re. Mʉja, ãmeina teivʉ, dajocajarã mʉje ãmeina teiyede. Mʉja, pʉcaũmea cʉrivʉ, oatʉvajarã mʉje dápiaiyede, mʉje ʉede cũinárora Jʉ̃menijicʉre aru ijãravʉquede máre.  
\v 9 Mʉje que dápiaiye boje, ñájijara, ojarã, aru chĩojara mʉja. Yʉrivʉ baru, dajocajarã mʉje yʉriyede aru ojarã. Aru torojʉrivʉ baru, dajocajarã mʉje torojʉede aru chĩojara.  
\v 10 Que baru, “Apevʉ cãchinotamu yʉ”, ajarã mʉja Jʉ̃menijicʉre, ʉ̃i cad̶atequiyepe aivʉ mʉjare ʉ̃i parʉéque. Que teni Jʉ̃menijicʉ mearore jícʉyʉme mʉjare. 
\s1 Coyʉiye jaʉbevʉ majare apevʉre ne d̶aiyede 
\p  
\v 11 Mʉja, jívʉ, yávabejarã ãmenore caivʉ ne jápiaiyede apevʉi borore. Ñai coyʉyʉ ãmenore ʉ̃ jicʉi borore aru “Ãmeina teivʉ mʉ” ayʉ ʉ̃́re, ʉ̃́recabe yávayʉ ãmenore Jʉ̃menijicʉi d̶aicõjeiyede. Ñai que ayʉ, “Ãmetamu Jʉ̃menijicʉi d̶aicõjeiye”, ayʉbe. Mʉja yávaivʉ baru ãmenore Jʉ̃menijicʉi d̶aicõjeiyede, mʉja jʉ abevʉ diede. Quénora mʉja d̶aivʉbʉ yópe mʉje baju ʉrõpe.  
\v 12 Ʉbenita Jʉ̃menijicʉ cũinácʉrabe d̶aicõjeñʉ majare. Aru Jʉ̃menijicʉ cũinácʉrabe coyʉyʉ maje d̶aiye méne o ãmene máre. Que baru ʉ̃́recabe cũinácʉra mead̶ayʉ bʉojaibi põevare, ne ñájimenajiyepe ayʉ ne ãmeina teiye boje. Aru ʉ̃́recabe cũinácʉra jarʉvayʉ bʉojaibi põevare, ne ñájinajiyepe ayʉ ne ãmeina teiye boje. Ʉbenita mʉjacapũravʉ ye ãmenore coyʉrĩ bʉojabevʉ apevʉi borore. 
\s1 Põeva aipe vaiquíyede javenare ne majibeno 
\p  
\v 13 Caride me jápiajarã mʉja yópe arĩ dápiaivʉ: “Caride o javenare nʉrajarevʉ maja apeno ĩmaroi. Mautenajarevʉ nore cũináʉjʉ memeni, bojed̶arĩ, earãjivʉ ʉre tãutʉrare aru cʉvede máre”, aivʉbu.  
\v 14 Mʉja ye coreóvabevʉ aipe vaiquíyede javenare. Coreóvabevʉ aipiyede mʉje yainájijãravʉ baquinóre. Mʉje apʉrõ yópe painomu abobicope. Yópe abobico járorĩ, maumena bíjaiyepe, nopedecabu maje apʉrõ máre maumena cũino.  
\v 15 Que baru yópe arĩ dápiaiye jaʉvʉ mʉjare: “Jʉ̃menijicʉi ʉru, cʉrĩ, memeni, d̶arãjarevʉ apejĩene”. Que aiye jaʉvʉ.  
\v 16 Ʉbenita mʉjacapũravʉ boroteivʉbu mʉje baju majiéque, Jʉ̃menijicʉi majiéde jarʉvarĩ. Ʉbenina “Jʉ̃menijicʉ jaʉbebi majare”, arĩ dápiarĩduivʉbu mʉja. Que d̶aru ãmenomu.  
\v 17 Ñai coreóvayʉ d̶ayʉ méne, d̶abecʉ baru méne yópe ʉ̃i coreóvaiyepe, ãmeina d̶ayʉbe ʉ̃, ʉ̃i d̶abe boje yo mearore d̶ayʉ majicʉpe. 
\c 5  
\s1 Majicaino cʉve cʉvarivʉre 
\r (Mt 6.19) 
\p  
\v 1 Caride jápiajarã mʉja, cʉve cʉvarivʉ. Cod̶oboborĩ ojarã mʉja mʉje ñájinajinore.  
\v 2 Mʉje cʉve pojeiyebu. Aru mʉje doiye bocomiva ne ãiyebu.  
\v 3 Aru mʉje tãutʉratʉrava, úru aru plata máre, cʉra etaiyebu. Iye cʉra etaiye jã́d̶ovaivʉ mʉje cad̶atebe báquede ina cõmaje ãrojarivʉre mʉje cʉveque. Que baru mʉja ñájinajivʉbu yópe põecʉi ñájiyepe toa ẽ́iyede ʉ̃i bajure. Mʉja jẽivʉbu mʉjeva ʉrarõ cʉvede ijãravʉa, bʉojaijãravʉare, Jʉ̃menijicʉi ñájiovaquijãravʉ baquinó jipocai põevare, ne ãmeina teiye boje.  
\v 4 Jã́rijide apa. Ina memecaivʉ mʉjare mʉje jioai chĩoivʉ cod̶oboboivʉbu, mʉje jíbe boje iye bojed̶aiye jaʉéde náre, ne memecaiye báque boje. Ina mʉje jʉjovaimara, mʉje bojed̶abemara, ne boro coyʉrĩ ad̶aiyede jápiaibi ñai Jʉ̃menijicʉ, caivʉ ijãravʉcavʉ ne jabocʉ.  
\v 5 Ijãravʉi torojʉrĩ cʉrivʉbu mʉja mʉje ʉre cʉveque. Ʉrabʉcʉvabu mʉje ãiye boje méne. Que baru yópe oteiãimacʉ coreóvabecʉpe põevai jíyede ʉ̃́re ʉrarõ ãinore, d̶arãjivʉ jiacʉcʉre ne boarã́jiye jipocai ʉ̃́re, nopedeca mʉje ñájinajijãravʉ baquinó edaquiyebu mʉjare, corebevʉre.  
\v 6 Mʉjacapũravʉ ãmenore coyʉrĩ ñájicõjeivʉbu aru boarĩ́ jarʉvaivʉbu máre ina cõmaje ãrojarivʉ mearare. Ʉbenita nácapũravʉ maucʉvabema mʉjare. 
\s1 Põeva ne napiyeque ne jẽniaino Jʉ̃menijicʉque 
\r (Mt 5.34-37; Mr 6.13; Lc 10.34) 
\p  
\v 7 Mʉja, jívʉ, caride napini corejarã mʉja maje jabocʉ Jesucristoi copaidaquiyede. Dápiajarã ñai oteyʉre. Napini coreibi ĩcʉyʉ iye jẽiye bojecʉede. Napini coreibi mama ocainore aru ocaino yóbocarõre máre. Aru no yóboi, jẽiyede ĩñʉ bʉojaibi.  
\v 8 Quédeca mʉja máre napini corejarã. Parʉre d̶ajarã mʉje ũmene. Caijãravʉa vainíburu yóboi, Cristoi copaidaquino pʉeno joabenotamu. 
\p  
\v 9 Mʉja, jívʉ, boro coyʉrĩ ad̶abejarã mʉjevʉre mʉje ñájiye boje. Que d̶aru, mʉjavacari ñájine d̶aimara márajivʉbu. Jʉ̃menijicʉrecabe ñájine d̶ayʉ põevare ne ãmeina teiye boje. Aru ʉ̃i náre ñájine d̶aquino joabenotamu.  
\v 10 Mʉja, jívʉ, dápiajarã ina Jʉ̃menijicʉi yávaiyede coyʉcaipõeva mácavʉre. Ne ñájiye báquede napini coredejaquemavʉ na mácavʉ. Napedeca napini corejarã mʉja.  
\v 11 Torojʉrivʉtamu maje jã́inoi ina napivʉ caiye iye ne ñájiyede. Javede jápiad̶avʉ̃ mʉja Job bácʉi borore. Coreóvad̶avʉ̃ mʉja ʉrarõ ñájiye báquede napiñʉ mácʉre Job bácʉre. Aru Jʉ̃menijicʉi cõmaje ãroje jã́iye boje aru ʉ̃i mearo d̶acaiyʉe boje põevare Job bácʉi ñájiniburu yóboi, Jʉ̃menijicʉ mearo d̶acarĩ bʉojarejaquemavʉ ʉ̃ mácʉre. 
\p  
\v 12 Mʉja, jívʉ, caiye mʉjare jaʉé pʉeno yo cũináro jaʉrõtamu. Mʉje yávaiyede jẽniamejara cavarõ mearo Jʉ̃menijicʉi cʉrõcavʉre aru ijãravʉcavʉre máre, ne d̶are d̶arãjiyepe aivʉ mʉjare yópe mʉje jẽniaiyepedeca. Quénora cainʉmʉa borocʉbevʉva coyʉjarã yávaiyede jãvene, jaʉbequiyepe aiye mʉjare cavarõ mearocacʉi ãmiáque aru ijãravʉcacʉi ãmiáque máre, põeva ne majinajiyepe aivʉ mʉja yávaiyede jãvene coyʉivʉre. Mʉje yávaiyede, nurié jʉ aiyʉrivʉ baru, jʉ ajarã, aru bi aiyʉrivʉ baru, bi ajarã quénora, Jʉ̃menijicʉi ñájine d̶abequiyepe aivʉ mʉjare. 
\p  
\v 13 Apecʉ mʉjacacʉ ñájiñʉ maru, jẽniajacʉrĩ ʉ̃ Jʉ̃menijicʉque. Aru apecʉ mʉjacacʉ torojʉcʉ baru, yʉriajacʉrĩ, jícʉyʉ mearore Jʉ̃menijicʉre.  
\v 14 Aru apecʉ mʉjacacʉ ijimʉ maru, cutujacʉrĩ ina Jesúre jʉ aivʉre coreipõevare, ne jẽniarajiyepe ayʉ ʉ̃́re maje jabocʉ Jesucristoque ne yuaiyede ʉ̃́ra olivo ãmicʉricʉ jẽidʉa córoque.  
\v 15 Aru ne jẽniaiyede “Jesucristo mead̶arĩ majicʉtame”, ne arĩ dápiaru, ñai ijimʉ mead̶aimʉ macʉyʉ́me. Maje jabocʉ Jesucristo mead̶acʉyʉme ʉ̃́re. Aru ijimʉ mácʉ baru ʉ̃i ãmeina teiye báque boje, Jʉ̃menijicʉ ãrʉmetecʉyʉme diede.  
\v 16 Que baru coyʉjarã mʉjevʉre mʉje ãmeina teiyede. Aru jẽniajara Jʉ̃menijicʉque mʉjevʉre, ʉ̃i mead̶aquiyepe aivʉ mʉjare. Ñai põecʉ meacʉ Jʉ̃menijicʉi jã́inoi, ʉ̃i jẽniaiyede Jʉ̃menijicʉque, jãve Jʉ̃menijicʉ jápiaibi aru cad̶ateibi ʉ̃́re yópe ʉ̃i jẽniaiyepe.  
\v 17 Ñai Jʉ̃menijicʉi yávaiyede coyʉcaipõecʉ Elías majape páyʉ barejaquémavʉ. Parʉéque jẽniarejaquemavʉ ʉ̃ Jʉ̃menijicʉque, ocabequiyepe ayʉ. Que baru ocabedejaquemavʉ ʉ̃i joborõi yóbecʉriʉjʉa coricai.  
\v 18 Aru bedióva cojedeca jẽniarejaquemavʉ Jʉ̃menijicʉque, ocaquiyepe ayʉ. Que baru ocarejaquemavʉ. Aru põeva ne oteiye báque bʉcʉrejaquemavʉ. 
\p  
\v 19-20 Mʉja, jívʉ, jápiajarã. Apecʉ mʉjacacʉ ʉ̃i dajocaru ʉ̃i jʉ aiyede iye yávaiyede jãvene, aru apecʉ jʉ are d̶ayʉ baru ʉ̃́re diede cojedeca, ñai oatʉvare d̶ayʉ apecʉre ʉ̃i dápiainore, ʉ̃i dajocaquiyepe ayʉ ʉ̃i ãmeina teiyede jarʉvarĩ, ʉ̃i jʉ aquiyepe ayʉ iye yávaiyede jãvene cojedeca, mead̶aibi ʉ̃́re, ʉ̃i ñájimequiyepe ayʉ ʉ̃i ãmeina teiye boje. Que baru Jʉ̃menijicʉ jarʉvacʉyʉme caiye ʉ̃i ãmeina teiye báquede. Aru ãrʉmetecʉyʉme diede máre. Coreóvajarã mʉja diede. Quénoramu.