\id MRK \h MARCOS \toc1 MARCOS \toc2 MARCOS \toc3 Mr. \mt1 MARCOS \c 1 \s1 I subal Juan tsa' bʌ i yʌc'ʌ ch'ʌmja' \r (Mt. 3.1‑12; Lc. 3.1‑9, 15‑17; Jn. 1.19‑28) \p \v 1 Jiñʌch i cajibal jini wen t'an mu' bʌ i yʌc' ti cʌjñel Jesucristo i Yalobil Dios. \v 2 Come ts'ijbubil ti' jun jini x'alt'an Isaías: “Awilan, mic ñaxan choc majlel c winic ti' tojel a wut cha'an mi' chajpan a bijlel. \v 3 Jiñʌch i t'an juntiquil mu' bʌ i cha'len c'am bʌ t'an: Chajpanla i bijlel lac Yum, pʌtʌla majlel mucu bij i cha'an”, che'en. \p \v 4 Juan tsi' yʌc'ʌ ch'ʌmja' ti jochol bʌ lum. Tsi' subu t'an cha'an mi' ch'ʌmob ja' winicob x'ixicob che' mi' cʌyob i mul cha'an mi' ñusʌbentelob. \v 5 Tsa' loq'uiyob tilel ba'an Juan jini ch'oyolo' bʌ ti' lumal Judea, yic'ot ti Jerusalén. Tsi' ch'ʌmʌyob ja' ti' c'ʌb Juan ya' ti Jordán ja'. Tsi' subuyob i mul. \v 6 Lʌpʌl i cha'an Juan i tsutsel camello. An i cajchiñʌc' melbil bʌ ti pʌchi. Jini Juan tsi' c'uxu xc'ajba sajc'. Tsi' japʌ te'lechab. \v 7 Tsi' cha'le subt'an. Tsi' yʌlʌ: Tal tic pat jini ñumen p'ʌtʌl bʌ bajche' joñon. Mach ñucoñic cha'an mic wutstʌl c ticben i ch'ajñal i xʌñʌb. \v 8 Isujm joñon tsa cʌq'ueyetla ch'ʌmja'. Jini mi caj i yʌq'ueñetla la' ch'ʌm Ch'ujul bʌ Espíritu, che'en Juan. \s1 Tsi' ch'ʌmʌ ja' Jesús \r (Mt. 3.13‑17; Lc. 3.21‑22) \p \v 9 Ti jim bʌ ora tsa' tili Jesús loq'uem bʌ ti Nazaret ya' ti Galilea. Tsi' ch'ʌmʌ ja' ti' c'ʌb Juan ya' ti Jordán ja'. \v 10 Che' bʌ tsa' loq'ui ti ja', tsi' bʌc' q'uele tsa' cajli panchan. Jini Espíritu tsa' jubi tilel ti' tojlel Jesús che' bajche' x'ujcuts. \v 11 Tsa' loq'ui tilel t'an ti panchan tsa' bʌ i yʌlʌ: Calobilet, mij c'uxbiñet, wen uts'at mij q'uelet, che'en. \s1 I yilʌbentel i pusic'al Jesús \r (Mt. 4.1‑11; Lc. 4.1‑13) \p \v 12 Ti ora jini Espíritu tsi' wersa choco majlel Jesús ti jochol bʌ lum. \v 13 Tsa' ajni cha'c'al q'uin ya' ti colem bʌ i tiquiñal lum. Tsa' ilʌbenti i pusic'al cha'an Satanás. Ya'an yic'ot bʌte'el. Jini ángelob tsi' coltayob Jesús. \s1 Jesús tsi' pʌyʌyob chʌntiquil xchuc chʌyob \r (Mt. 4.12‑22; Lc. 4.14‑15; 5.1‑11) \p \v 14 Ti wi'il che' ñup'ul Juan ti cárcel tsa' tili Jesús ti Galilea. Tsi' subu jini wen t'an Dios. \v 15 Tsi' yʌlʌ: Tsa'ix c'oti i yorajlel, lʌc'ʌlix i yumʌntel Dios. Cʌyʌ la' mul. Ñopola jini wen t'an, che'en Jesús. \v 16 Che' woli ti xʌmbal ti' ti' ñajb i c'aba' Galilea, tsi' q'uele Simón yic'ot Andrés i yijts'in Simón. Woli' chocob ochel chimo'chʌy ti ñajb, come xchuc chʌyob. \v 17 Jesús tsi' subeyob: La' tsajcañon. Joñon mi caj c meletla ti xchuc winicob, che'en. \v 18 Tsi' bʌc' cʌyʌyob i chimo'chʌy. Tsi' tsajcayob majlel Jesús. \v 19 Che' bʌ tsi' xʌñʌ majlel ts'ita', Jesús tsi' q'uele Jacobo i yalobil Zebedeo yic'ot Juan i yijts'in Jacobo. Woli' ts'isob chimo'chʌy ti' mal barco. \v 20 Ti ora Jesús tsi' pʌyʌyob. Tsi' cʌyʌyob i tat i c'aba' Zebedeo ya' ti' mal barco yic'ot xganarob. Tsi' tsajcayob majlel Jesús. \s1 Winic am bʌ i xibʌjlel \r (Lc. 4.31‑37) \p \v 21 Tsa' ochiyob ti Capernaum. Tsa' ochi Jesús ti sinagoga ti jini q'uin tac che' mi' c'ajob i yo. Tsi' cha'le cʌntesa. \v 22 Tsa' toj sajtiyob i pusic'al cha'an i cʌntesʌbal Jesús, come tsi' cʌntesayob ti' p'ʌtʌlel i ye'tel, mach che'ic bajche' sts'ijbayajob. \v 23 Tsa' bʌc' ochi ti sinagoga juntiquil winic am bʌ i xibʌjlel. Tsi' cha'le c'am bʌ t'an. \v 24 Tsi' yʌlʌ: ¿Chuqui i ye'tel tsa' tiliyet ba' añon lojon, Jesús ch'oyolet bʌ ti Nazaret? ¿Tsa' ba tiliyet cha'an ma' jisañon lojon? Cujil majquiyet. Jatet jini ch'ujulet bʌ ch'oyol bʌ ti Dios, che'en. \v 25 Jesús tsi' tiq'ui. Tsi' sube: Ñʌjch'en, loq'uen ti' pusic'al, che'en. \v 26 Jini xiba tsi' yʌc'ʌ ti wersa juquin chʌmel. Wen c'am tsi' cha'le oñel. Tsa' loq'ui ti' pusic'al jini winic. \v 27 Tsa' toj sajtiyob i pusic'al ti pejtelelob. Tsi' c'ajtibeyob i bʌ: ¿Chuqui jini? ¿Mach ba tsijibic i cʌntesʌbal? Come ti' p'ʌtʌlel cha'an i ye'tel mi' subeñob loq'uel xibajob. Mi' jac'beñob i t'an, che'ob. \v 28 Tsa' bʌc' pujqui majlel t'an ti pejtelel lum ya' ti' joytilel Galilea cha'an ñuc bʌ i melbal Jesús. \s1 Jesús tsi' lajmesa cabʌlob \r (Mt. 8.14‑17; Lc. 4.38‑41) \p \v 29 Tsa' bʌc' loq'ui ti sinagoga. Tsa' tili yic'ot Jacobo yic'ot Juan ti' yotot Simón ba' chumul Andrés ja'el. \v 30 Ñolol ti c'amʌjel x'ixic bʌ i ñij'al Simón. Woli' yubin c'ajc. Tsi' bʌc' subeyob Jesús c'am jini x'ixic. \v 31 Tsa' tili Jesús. Tsi' chucbe i c'ʌb, tsi' teche ch'ojyel. Tsa' bʌc' lajmi jini c'ajc. Jini x'ixic tsa' caji i we'sañob. \p \v 32 Ti ic'ajel, che' bʌjlemix q'uin, jini winicob x'ixicob tsi' pʌyʌyob tilel ba'an Jesús pejtelel xc'amʌjelob yic'ot winicob chucbilo' bʌ cha'an cabʌl xibajob. \v 33 Ti pejtelelob tsi' tempayob i bʌ ti' ti' otot. \v 34 Jesús tsi' lajmesa cabʌl xc'amʌjelob leco tac bʌ i chʌmel. Tsi' choco loq'uel cabʌl xibajob. Tsi' tiq'uiyob cha'an ma'anic mi' cajelob ti t'an, come jini xibajob tsi' cʌñʌyob Jesús. \s1 Jesús tsa' ñumi ti Galilea ti subt'an \r (Lc. 4.42‑44) \p \v 35 Che' bʌ ñumenix ojlil ac'ʌlel che' jal to mi' sʌc'an, tsa' ch'ojiyi Jesús. Tsa' loq'ui majlel ti jochol bʌ lum. Ya'i tsi' cha'le oración. \v 36 Simón yic'ot i pi'ʌlob tsi' sajcayob. \v 37 Tsi' tajayob. Tsi' subeyob: Ti pejtelelob woli' sajcañet, che'ob. \v 38 Jesús tsi' subeyob: Conla ti yan tac bʌ tejclum ba' lʌc'ʌl cha'an ya'i mic sub t'an ja'el, come jini cha'an tsa' loq'uiyon tilel, che'en. \v 39 Tsi' subu t'an ti sinagoga tac ti pejtelel Galilea. Tsi' choco loq'uel xibajob. \s1 Jesús tsi' lajmesa winic am bʌ leco bʌ i tsoy \r (Mt. 8.1‑4; Lc. 5.12‑16) \p \v 40 Juntiquil winic am bʌ leco bʌ i tsoy tsa' tili ba'an Jesús. Tsa' ñocle. Tsi' c'ajtibe ti wocol t'an: Mi a wom mi mejlel a lajmesañon, che'en. \v 41 Jesús tsi' p'unta jini winic. Tsi' sʌts'ʌ i c'ʌb. Tsi' tʌlʌ. Tsi' sube: Com cu. La' lajmiquet, che'en. \v 42 Che' bʌ tsa' ujti ti t'an, tsa' bʌc' lajmi leco bʌ i tsoy. Tsa' sʌq'uesʌnti jini winic. \v 43 Jesús tsi' wersa sube bajche' yom mi' mel. Tsi' bʌc' choco majlel. \v 44 Jesús tsi' sube: Chʌcʌ q'uele a bʌ cha'an ma'anic majqui ma' suben chuqui tsa' ujti. Cucu. Pʌsʌ a bʌ ba'an motomaj. Ac'ʌ chuqui tsi' subu Moisés ti mandar cha'an mi' q'uelob winicob x'ixicob sʌq'esʌbilet, che'en Jesús. \v 45 Tsa' majli jini winic tsa' bʌ lajmesʌnti. Cabʌl tsa' caji i sub chuqui tsa' ujti. Tsi' pucu majlel jini t'an. Jini cha'an ma'anic tsa' mejli ti ochel Jesús ti tejclum che' bʌ woli' q'uelob winicob x'ixicob. Ya' jach tsa' ajni ti colem bʌ i tiquiñal pañimil. Tsa' tiliyob ba'an Jesús winicob x'ixicob ch'oyolo' bʌ ti pejtelel lum. \c 2 \s1 Jesús tsi' lajmesa winic mach bʌ anic i c'ʌjñibal i yoc i c'ʌb \r (Mt. 9.1‑8; Lc. 5.17‑26) \p \v 1 Che' bʌ tsa' ñumi cha'p'ejl uxp'ejl q'uin, tsa' cha' ochi Jesús ti Capernaum. Tsa' ubinti ya'an ti otot. \v 2 Cabʌlob tsi' tempayob i bʌ c'ʌlʌl che' mach jocholix ba' mi' yochelob mi ti' ti' otot. Jesús tsi' subeyob i t'an Dios. \v 3 Tsa' tiliyob winicob woli bʌ i pʌyob tilel ba'an Jesús juntiquil winic mach bʌ anix i c'ʌjñibal i yoc i c'ʌb. Woli' ch'uyob tilel chʌntiquil winicob. \v 4 Che' bʌ ma'anic tsa' mejli i c'otelob ba'an Jesús cha'an cabʌl winicob, tsi' toc jamʌyob i jol otot ti' chañelal Jesús. Che' bʌ tsa'ix i jamʌyob tsi' ju'sayob i wʌyib ba' ñolol jini mach bʌ anix i c'ʌjñibal i yoc i c'ʌb. \v 5 Come Jesús tsi' ña'ta wolix i ñopob winicob, tsi' sube jini mach bʌ anix i c'ʌjñibal i yoc i c'ʌb: Calobil ñusʌbilix a mul, che'en. \p \v 6 Ya' buchulob cha'tiquil uxtiquil sts'ijbayajob. Woliyob ti t'an ti' pusic'al: \v 7 ¿Chucoch che'i mi' cha'len t'an jini winic? Woli ti p'ajoñel. ¿Majqui mi mejlel i ñusan mulil? Jini jach Dios. Che' tsi' yʌlʌyob ti' pusic'al. \v 8 Jesús tsi' bʌc' ña'ta ti' pusic'al chuqui woli' ña'tañob. Tsi' subeyob: ¿Chucoch che'i mi la' cha'len t'an ti la' pusic'al? che'en. \v 9 ¿Baqui bʌ ñumen wocol mic suben jini c'am bʌ? ¿Ñumen wocol ba mic suben: “Ñusʌbilix a mul” o ñumen wocol ba mic suben: “Ch'ojyen, teche a wʌyib, cha'len xʌmbal”? \v 10 Pero cha'an mi la' ña'tan an i p'ʌtʌlel i Yalobil Winic ilayi ti pañimil cha'an mi' ñusan mulil (tsi' sube jini c'am bʌ): \v 11 Mic subeñet: Ch'ojyen, teche a wʌyib, cucu ti a wotot. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \v 12 Tsa' bʌc' ch'ojyi. Tsi' teche i wʌyib. Tsa' loq'ui majlel ti' wut pejtelelob. Che' jini, tsa' toj sajtiyob i pusic'al ti pejtelelob. Tsi' tsictesayob i ñuclel Dios. Tsi' yʌlʌyob: Ma'anic ba' tsa' laj q'uele bajche' jini, che'ob. \s1 Tsa' pʌjyi Leví \r (Mt. 9.9‑13; Lc. 5.27‑32) \p \v 13 Che' bʌ tsa' loq'ui Jesús tsa' cha' majli ti' ti' colem ñajb. Pejtelel winicob tsi' tempayob i bʌ ba'an Jesús. Tsi' cʌntesayob. \v 14 Che' woli ti xʌmbal majlel tsi' q'uele Leví, i yalobil Alfeo, buchul ba' mi' ch'ʌjmel tojoñel. Jesús tsi' sube: Tsajcañon, che'en. Tsa' wa'le Leví. Tsi' tsajca majlel Jesús. \v 15 Jesús tsa' majli ti' yotot Leví. Tsa' buchle ti' t'ejl mesa yic'ot xcʌnt'añob i cha'an. Ya' buchulob ja'el cabʌl xch'ʌm tojoñelob yic'ot xmulilob. Come cabʌl winicob tsi' tsajcayob tilel. \v 16 Jini fariseojob yic'ot xcʌntesa mandarob tsi' q'ueleyob woli ti we'el Jesús yic'ot xch'ʌm tojoñelob yic'ot xmulilob. Tsi' c'ajtibeyob xcʌnt'añob i cha'an: ¿Chucoch mi' cha'len we'el uch'el yic'ot xch'ʌm tojoñelob yic'ot xmulilob? che'ob. \v 17 Che' bʌ tsi' yubi Jesús tsi' subeyob: Jini c'oc'o' bʌ mach yomobic ts'ʌcʌntel, cojach jini c'amo' bʌ. Ma'anic tsa' tiliyon cha'an mic pʌy jini toj bʌ winicob. Tsa' tiliyon cha'an mic pʌy xmulilob. \s1 C'ajtibal cha'an ch'ajb \r (Mt. 9.14‑17; Lc. 5.33‑39) \p \v 18 Woliyob ti ch'ajb jini xcʌnt'añob i cha'an Juan yic'ot i cha'año' bʌ fariseojob. Tsa' tili i c'ajtibeñob Jesús: ¿Chucoch mi' cha'leñob ch'ajb jini xcʌnt'añob i cha'an Juan yic'ot i cha'año' bʌ fariseojob? ¿Chucoch ma'anic mi' cha'leñob ch'ajb xcʌnt'añob a cha'an? che'ob. \v 19 Jesús tsi' subeyob: ¿Mu' ba mejlel i cha'leñob ch'ajb xmel q'uiñob che' ya'to añob yic'ot jini winic woli bʌ ti ñujpuñijel? Che' ya' to an jini winic woli bʌ ti ñujpuñijel mach mejlicob ti ch'ajb. \v 20 Tal to i yorajlel che' mi caj i pʌjyel majlel xñujpuñel. Ti jim bʌ ora mi caj i cha'leñob ch'ajb. \v 21 Ma'anic majqui mi' c'ʌn tsijib pisil cha'an mi' lʌw tsucul bʌ i pislel. Mi che' tsi' mele mi' tsijlel majlel tsucul bʌ pisil ba'an jini tsiji' bʌ i lʌjwil jinto ñumen colem i tsijlemal. \v 22 Che' ja'el ma'anic majqui mi' yotsan tsijib vino ti tsucul bʌ i yajñib melbil bʌ i pʌchi. Mi tsi' yotsa jini vino mi' tojmel i yajñib. Mi' jilel jini vino, che' ja'el mi' jilel i yajñib. Yom mi' yotsʌntel tsijib vino ti tsiji' bʌ i yajñib, che'en Jesús. \s1 Xcʌnt'añob tsi' tuc'uyob i wut jam ti' q'uiñilel c'aj o \r (Mt. 12.1‑8; Lc. 6.1‑5) \p \v 23 Ti jump'ejl q'uin che' mi' c'ajob i yo, tsa' ñumi majlel Jesús ba' pʌc'bil jam c'uxbil bʌ i wut. Che' woliyob ti xʌmbal majlel jini xcʌnt'añob i cha'an, tsa' caji i tuc'beñob c'uxbil bʌ i wut jam. \v 24 Jini fariseojob tsi' subeyob Jesús: Awilan, ¿chucoch mi' cha'leñob chuqui tic'bil ti jini q'uin che' mi laj c'aj la co? che'ob. \v 25 Jesús tsi' subeyob: ¿Mach ba anic tsa' la' q'uele ti jun chuqui tsi' cha'le David che' bʌ tsi' yubi wocol? Tsi' yubi wi'ñal yic'ot i pi'ʌlob. \v 26 Tsa' ochi ti' yotot Dios che' ya'an Abiatar ti' ye'tel ti c'ax ñuc bʌ motomaj. David tsi' c'uxu jini waj tsa' bʌ ajq'ui ti mesa. Tic'bil ti mandar cha'an ma'anic mi' c'uxob. Cojach motomajob mi mejlel i c'uxob. David tsi' yʌq'ueyob i c'ux i pi'ʌlob ja'el, che'en. \v 27 Jesús tsi' subeyob ja'el: Aq'uebilob winicob x'ixicob jini q'uin che' mi laj c'aj la co. Jini q'uin cha'añʌch i wenlel winicob x'ixicob. Mach melbilobic winicob x'ixicob cha'an mi' yʌq'ueñob i ñuclel i q'uiñilel c'aj o. \v 28 Jini cha'an i Yalobil Winic i Yumʌch ja'el i q'uiñilel c'aj o, che'en. \c 3 \s1 Winic am bʌ tiquin bʌ i c'ʌb \r (Mt. 12.9‑14; Lc. 6.6‑11) \p \v 1 Tsa' cha' ochi Jesús ti sinagoga. Ya'an juntiquil winic tiquin bʌ i c'ʌb. \v 2 Woli' wen q'uelob cha'an mi' ña'tañob mi muc'ʌch i lajmesan jini winic ti jini q'uin che' mi' c'ajob i yo, come yomob i jop'ben i mul. \v 3 Jesús tsi' sube jini winic tiquin bʌ i c'ʌb: La' ilayi. Ch'ojyen, ochen ilayi ti ojlil, che'en. \v 4 Jesús tsi' c'ajtibeyob: ¿Baqui bʌ tic'bil ti melol ti jini q'uin che' mi laj c'aj la co? ¿Jim ba chuqui uts'at? ¿O jim ba chuqui jontol? ¿Tic'bil ba coltaya cha'an jini woli bʌ ti chʌmel? ¿O tic'bil ba tsʌnsa? che'en. Ñʌch'ʌl tsa' cʌleyob. \v 5 Mich' tsi' joy q'ueleyob Jesús, come ch'ijiyem tsi' yubi cha'an i tsʌtslelob i pusic'al. Tsi' sube jini winic: Sʌts'ʌ a c'ʌb, che'en. Tsi' sʌts'ʌ. Tsa' wen'esʌnti i c'ʌb. \v 6 Tsa' loq'uiyob majlel fariseojob. Tsi' temeyob i t'an yic'ot jini herodiañob ti' contra Jesús cha'an yomob i tsʌnsan. \s1 Bajc'ʌl winicob x'ixicob ti' ti' ñajb \p \v 7 Jesús tsi' tʌts'ʌ i bʌ. Tsa' majli ti colem ñajb yic'ot xcʌnt'añob i cha'an. Bajc'ʌl winicob x'ixicob ch'oyolo' bʌ ti Galilea tsi' tsajcayob. \v 8 Bajc'ʌl ch'oyolo' bʌ ti Judea, yic'ot ti Jerusalén, yic'ot ti Idumea, yic'ot ti junwejl Jordán ja', yic'ot ti' joytilel Tiro yic'ot Sidón, tsa' tiliyob ba'an Jesús che' bʌ tsi' yubiyob pejtelel chuqui tsi' mele. \v 9 Tsi' sube xcʌnt'añob cha'an mi' chajpʌbeñob barco cha'an ma'anic mi' ñet'ob, come cabʌlob. \v 10 Come Jesús tsa'ix i lajmesa cabʌlob. Jini cha'an pejtelel año' bʌ i c'amʌjel tsi' wersa lʌc'tesayob i bʌ, come yomob i tʌl. \v 11 Jini xibajob che' bʌ tsi' q'ueleyob, tsi' pʌc chocoyob i bʌ ti' tojel Jesús. Ti c'am bʌ t'an tsi' yʌlʌyob: Jatet i Yalobilet Dios, che'ob. \v 12 Jesús tsi' wersa tiq'ui xibajob cha'an ma'anic mi' yʌc'ob ti cʌjñel. \s1 Tsi' yajca lajchʌntiquil \r (Mt. 10.1‑4; Lc. 6.12‑16) \p \v 13 Ti wi'il Jesús tsa' letsi majlel ti wits. Tsi' pʌyʌyob tilel majqui yom i pʌy. Tsa' tiliyob ba'an. \v 14 Jesús tsi' wa'choco lajchʌntiquil cha'an mi' yajñelob yic'ot, cha'an ja'el mi' chocob majlel ti subt'an. \v 15 Tsi' yʌq'ueyob i p'ʌtʌlel cha'an mi' lajmesañob xc'amʌjelob, cha'an mi' chocob loq'uel xibajob. \v 16 Jiñʌch i c'aba'ob jini lajchʌntiquil: Simón tsa' bʌ otsʌbenti i c'aba' Pedro; \v 17 Jacobo i yalobil Zebedeo, Juan i yijts'in Jacobo tsa' bʌ otsʌbenti i cha'chajplel i c'aba' Boanerges, am bʌ i sujmlel: “Winicob mu' bʌ i cha'leñob c'am bʌ t'an bajche' chajc”; \v 18 Andrés, yic'ot Felipe, yic'ot Bartolomé, yic'ot Mateo, yic'ot Tomás, yic'ot Jacobo i yalobil Alfeo; yic'ot Tadeo, yic'ot Simón jini cananista, \v 19 yic'ot Judas Iscariote, jini tsa' bʌ i yʌc'ʌ Jesús ti' c'ʌb i contra. Tsa' sujtiyob ti otot. \s1 P'ajoñel ti' contra Ch'ujul bʌ Espíritu \r (Mt. 12.22‑30; Lc. 11.14‑23; 12.10) \p \v 20 Tsi' cha' tempayob i bʌ cabʌl winicob x'ixicob. Ma'anic tsa' mejliyob ti c'ux waj. \v 21 Che' bʌ tsi' yubiyob i pi'ʌlob Jesús, tsa' tiliyob cha'an mi' chucob come tsi' yʌlʌyob: Sojquem i jol, che'ob. \v 22 Pero jini sts'ijbayajob loq'uemo' bʌ ti Jerusalén tsi' yʌlʌyob: Ochem Beelzebú ti' pusic'al. Ti' p'ʌtʌlel i yum xibajob mi' choc loq'uel xibajob, che'ob. \v 23 Jini cha'an Jesús tsi' pʌyʌyob tilel. Tsi' pejcayob ti lajiya tac. Tsi' yʌlʌ: ¿Bajche' mi mejlel i choc loq'uel i bʌ Satanás? \v 24 Mi tsi' t'oxoyob i bʌ ti leto jini año' bʌ ti' wenta juntiquil yumʌl, mach mejlic ti jalijel i yumʌntel. \v 25 Mi tsi' t'oxoyob i bʌ ti leto jini chumulo' bʌ ti jump'ejl otot, mach mejlicob ti jalijel. \v 26 Che'i ja'el mi tsi' bajñel contraji i bʌ Satanás ti leto mach mejlic ti jalijel. Che' jini mux i jilel. \v 27 Ma'anic majqui mi' mejlel ti ochel ti' yotot p'ʌtʌl bʌ winic cha'an mi' chilben loq'uel i chubʌ'an mi ma'anic tsi' ñaxan cʌchʌ jini p'ʌtʌl bʌ winic. Che' mi' yujtel i cʌch mi mejlel i chilben loq'uel i chubʌ'an. \v 28 Isujm mic subeñetla mi caj i ñusʌbentelob pejtelel i mul winicob yic'ot pejtelel mu' bʌ i subob ti p'ajoñel. \v 29 Pero majqui jach mi' cha'len p'ajoñel ti' contra jini Ch'ujul bʌ Espíritu ma'anic ba' ora mi caj i ñusʌbentel i mul. An i mul ti pejtelel ora, che'en Jesús. \v 30 Come tsi' yʌlʌyob: An i xibʌjlel, che'ob. \s1 I ña' yic'ot i yijts'iñob Jesús \r (Mt. 12.46‑50; Lc. 8.19‑21) \p \v 31 Tsa' tiliyob i yijts'iñob Jesús yic'ot i ña'. Ya' wa'alob ti jumpat. Tsi' chocoyob majlel t'an ba'an Jesús cha'an mi' pʌyob loq'uel. \v 32 Ya' buchulob winicob x'ixicob ti' joytilel Jesús. Tsi' subeyob: Awilan, ya'an a ña' ti jumpat yic'ot a wijts'iñob. Woli' pʌyetob, che'ob. \v 33 Jesús tsi' subeyob: ¿Majqui c ña'? ¿Majqui quijts'iñob? che'en. \v 34 Che' bʌ tsi' joy q'uele jini buchulo' bʌ ti' joytilel, Jesús tsi' subeyob: Awilan, c ña'etla quijts'iñetla. \v 35 Come majqui jach mi' cha'len chuqui yom Dios, jiñʌch quijts'in, quijti'an, yic'ot c ña', che'en. \c 4 \s1 Lajiya cha'an xwejch'uya pac' \r (Mt. 13.1‑15, 18‑23; Lc. 8.4‑15) \p \v 1 Jesús tsa' cha' caji ti cʌntesa ti' ti' colem ñajb. Tsi' tempayob i bʌ bajc'ʌl winicob x'ixicob ba'an. Jini cha'an tsa' ochi Jesús ti buchtʌl ti barco am bʌ ti colem ñajb. Ya' añob ti lum winicob x'ixicob ti' t'ejl colem ñajb. \v 2 An cabʌl chuqui tsi' cʌntesayob ti lajiya tac. Tsi' subeyob ti cʌntesa: \v 3 Ubinla: Awilan, jini xpac' tsa' majli i wejch'un pac'. \v 4 Che' woli i wejch'un majlel tsa' yajli ts'ita' ti bij. Tsa' tili te'lemut. Tsi' c'uxu. \v 5 Yambʌ tsa' yajli ti xajlelol ba' ma'anic cabʌl lum. Ti ora tsa' pasi come ma'anic i lumil. \v 6 Che' bʌ tsa' chañ'a jini q'uin, ticʌw q'uin tsi' yubi. Tsa' tiqui come ma'anic i wi'. \v 7 Yambʌ tsa' yajli ti ch'ixol. Che' bʌ tsa' coli jini ch'ix, tsi' tsʌnsa. Ma'anic tsi' yʌc'ʌ i wut. \v 8 Yambʌ tsa' yajli ti wen bʌ lum. Tsa' pasi, tsa' coli. Tsi' yʌc'ʌ i wut. Jujump'ejl pac' tsi' yʌc'ʌ i wut ti lujump'ejl i cha'c'al, ti uxc'al, ti joc'al, che'en Jesús. \v 9 Jesús tsi' subeyob: Jini am bʌ i chiquin cha'an mi' yubin, la' i yubin, che'en. \p \v 10 Baqui ora an ti' bajñelil, jini año' bʌ ti' joytilel yic'ot jini lajchʌntiquil tsi' c'ajtibeyob i sujmlel jini lajiya. \v 11 Jesús tsi' subeyob: Tsa'ix aq'uentiyetla la' cʌn i sujmlel cha'an i yumʌntel Dios mach bʌ tsictiyemic ti yambʌ ora. Pero mic lu' subeñob ti lajiya tac jini mach bʌ ochemobic, \v 12 cha'an ma'anic mi' c'otel i wut jini woli bʌ i q'uelob, cha'an ma'anic mi' ch'ʌmbeñob isujm jini woli bʌ i yubiñob, ame i sutq'uiñob i bʌ, ame ñusʌbenticob i mul, che'en. \p \v 13 Jesús tsi' subeyob: ¿Mach ba anic mi la' ch'ʌmben isujm jini lajiya? ¿Bajche' che' jini, mi mejlel la' ch'ʌmben isujm pejtelel lajiya tac? che'en. \v 14 Jini xwejch'uya pac', jiñʌch mu' bʌ i puc jini t'an. \v 15 Jini año' bʌ ti' ti' bij jiñobʌch jini otsʌbil bʌ jini t'an ti' pusic'al. Che' mi' yubiñob jini t'an, ti ora mi' tilel Satanás i chilbeñob loq'uel jini t'an tsa' bʌ ochi ti' pusic'al. \v 16 Che' ja'el, jini wejch'ubil bʌ ti xajlelol jiñobʌch mu' bʌ i yubiñob jini t'an. Tijicñayob mi' bʌc' jac'ob. \v 17 Pero ma'anic i wi' ti' pusic'al. Jini cha'an ts'i'ta jach mi' jalijelob. Come che' mi' tilel wocol yic'ot i tic'lʌntel cha'an jini t'an, ti ora mi' tejchel tile bixel bʌ i pusic'al. \v 18 Jini wejch'ubil bʌ ti ch'ixol jiñobʌch mu' bʌ i yubiñob jini t'an. \v 19 Pero i ye'tel ti jini pañimil, yic'ot i mulʌntel chubʌ'añʌl, yic'ot i mulʌntel chuqui tac yomob, mi' yochel ti' pusic'al. Mi' jisan jini t'an cha'an ma'anic mi' yʌc' i wut. \v 20 Jini wejch'ubil bʌ ti wen bʌ lum jiñobʌch mu' bʌ i yubiñob jini t'an. Mi' jac'ob. Mi' yʌc'ob i wut ti lujump'ejl i cha'c'al, ti uxc'al, ti jo'c'al. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \s1 Jini mucul tac mi' caj ti pʌstʌl \r (Lc. 8.16‑18) \p \v 21 Che' ja'el tsi' subeyob: ¿Mu' ba la' ch'ʌm tilel candil cha'an mi la' ñup' ti chiquib mi ti' yebal ch'ac? ¿Mach ba anic mi la' joc'chocon ti' joc'lib? \v 22 Come ma'anic mucul tac bʌ mach bʌ anic mi' caj ti pʌstʌl. Pejtelel jini mach bʌ tsictiyemic mi caj i yʌjq'uel ti tsictiyel. \v 23 Mi an majqui an i chiquin cha'an mi' yubin, la' i yubin, che'en. \v 24 Jesús tsi' subeyob ja'el: Chʌcʌ q'uele la' bʌ cha'an jini mu' bʌ la' wubin. Che' bajche' mi la' p'isben winicob che'ʌch mi caj la' wʌq'uentel. Ñumen cabʌl mi caj la' p'isbentel jatetla mu' bʌ la' wubin. \v 25 Come jini am bʌ i cha'an mu' to caj i yʌq'uentel yambʌ. Jini mach bʌ anic i cha'an mi caj i lu' chilbentel chuqui an i cha'an, che'en. \s1 Lajiya cha'an pac' \p \v 26 Jesús tsi' yʌlʌ: Lajalʌch i yumʌntel Dios bajche' winic mu' bʌ i wejch'un pac' ti lum. \v 27 Mi' cha'len wʌyel. Mi' ch'ojyel. Che'ʌch mi' ñumel ac'ʌlel yic'ot q'uiñil. Jini pac' mi' bots'an, mi' colel. Jini winic ma'anic mi' ña'tan bajche' mi' colel. \v 28 Come jini lum mi' yʌc' ti colel jini pac' ti' bajñel, ñaxan i yopol, wi'il i te'el, wi'il colem bʌ i wut ti' te'el. \v 29 Che' c'ʌñix i wut, ti ora jini winic mi' tsep ti machit che' i yorajlelix mi' lojtel i wut, che'en Jesús. \s1 Lajiya cha'an i pac' mostaza \r (Mt. 13.31‑35; Lc. 13.18‑19) \p \v 30 Jesús tsi' yʌlʌ: ¿Chuqui yic'ot mi mejlel lac lajin i yumʌntel Dios? ¿Chuqui ti lajiya yom mi lac sub? \v 31 Lajalʌch bajche' i bʌc' mostaza. Ma'anic yambʌ pac' ti pañimil ñumen biq'uit bʌ bajche' jini mu' bʌ i wejch'untel ti lum. \v 32 Che' wejch'ubilix, mi' colel jinto mi' ñusan i chanlel pejtelel yan tac bʌ pimel. Mi' yʌc' colem tac i c'ʌb. Jini cha'an te'lemut mi' mel i c'u' ti' yʌxñʌlel, che'en. \v 33 Tsi' subeyob i t'an Dios ti cabʌl lajiya tac che' bajche' jini. I p'isol jach tsi' subeyob bajche' tsa' mejli i yubiñob. \v 34 Jini jach ti lajiya tsi' pejcayob. Che' añob ti' bajñel yic'ot xcʌnt'añob i cha'an tsi' subeyob pejtelel i sujmlel. \s1 Jesús tsi' tiq'ui p'ʌtʌl bʌ ic' \r (Mt. 8.23‑27; Lc. 8.22‑25) \p \v 35 Ti jini jach bʌ q'uin ti ic'ajel Jesús tsi' subeyob: La' c'axiconla ti junwejl ñajb, che'en. \v 36 Tsi' subeyob majlel winicob x'ixicob. Tsi' pʌyʌyob majlel Jesús che' ya'to an ti barco. Ya'an ja'el yambʌ barco tac yic'ot. \v 37 Tsa' tejchi wen p'ʌtʌl bʌ ic'. Tsa' caji i wec'ulan ochel ja' ti barco jinto wolix ti bujt'el. \v 38 Wʌyʌlix Jesús ti c'ʌnjol ti wi'ipat ti' mal barco. Tsa' tili i ñijcañob. Tsi' subeyob: Maestro, ¿mach ba wolic a p'is ti wenta mi caj lac jilel? che'ob. \v 39 Tsa' ch'ojyi Jesús. Tsi' tiq'ui ic'. Tsi' sube colem ñajb: Ñʌjch'en, lajmen, che'en. Tsa' lajmi ic'. Ñʌch'ʌcña pañimil. \v 40 Jesús tsi' subeyob: ¿Chucoch woliyetla ti bʌq'uen? ¿Chucoch ma'anic mi la' ñop? che'en. \v 41 Wen cabʌl woliyob ti bʌq'uen. Tsi' c'ajtibeyob i bʌ: ¿Majqui jini? come jini ic' ja'el yic'ot jini colem ñajb mi' jac'ben i t'an, che'ob. \c 5 \s1 Jini am bʌ i xibʌjlel ti' lumal geraseñob \r (Mt. 8.28‑34; Lc. 8.26‑39) \p \v 1 Tsa' c'otiyob ti junwejl colem ñajb ti' lumal jini geraseñob. \v 2 Che' bʌ tsa' loq'ui Jesús ti barco, juntiquil winic am bʌ i xibʌjlel tsa' loq'ui ba'an i yotlel tac ch'ujlelʌl. Tsa' tili i taj Jesús. \v 3 Jini winic tsa' chumle ba'an i yotlel tac ch'ujlelʌl. Ma'anix majqui tsa' mejli i wen cʌch mi ti cadena. \v 4 Come cabʌl tsa' wen cʌjchi i yoc i c'ʌb ti cadena yic'ot ti' ñejt'ib. Ti ora tsi' bic'ti ts'oco jini cadena. Tsi' top'o i ñejt'ib. Ma'anic majch tsa' mejli i chʌn tic'. \v 5 Ti pejtelel ora, ti q'uiñil ti ac'ʌlel, woli ti oñel ya' ti wits yic'ot ya' ba'an i yotlel ch'ujlelʌl tac. Cabʌl tsi' lowo i bʌ ti xajlel. \p \v 6 Che' bʌ tsi' ñajti q'uele Jesús, tsa' tili ti ajñel. Tsi' ch'ujutesa. \v 7 Wen c'am tsi' cha'le t'an ti oñel. Tsi' yʌlʌ: ¿Chuqui i ye'tel ma' tilel ba' añon Jesús, i Yalobilet bʌ Dios jini C'ax Ñuc bʌ? Mij c'ajtibeñet ti wocol t'an ti' c'aba' Dios mach a tic'lañon, che'en. \v 8 Come Jesús tsi' sube: Loq'uen ti jini winic, xiba, che'en. \v 9 Jesús tsi' c'ajtibe: ¿Chuqui a c'aba'? che'en. Tsi' jac'ʌ: J c'aba' Legión come cabʌlon lojon, che'en. \v 10 Jini xiba tsi' c'ajtibe ti wocol t'an cha'an ma'anic mi' chocob loq'uel ti' lumal. \v 11 Ya' ti wits woliyob ti buc'bal bajc'ʌl chitam. \v 12 Pejtelel jini xibajob tsi' c'ajtibeyob ti wocol t'an: Subeñon lojon majlel ba'an chitam. La' ochicon lojon ti' mal, che'ob. \v 13 Jesús tsi' bʌc' ac'ʌ i t'an cha'an mi' yochel. Jini xibajob tsa' loq'uiyob. Tsa' ochiyob ti chitam. Ti ajñel jini chitam tsa' laj jubi ti xitil bʌ wits. Tsa' ochi ti colem ñajb. Tsa' laj chʌmi ti ja'. An che' bajche' jo'bajc' chitam. \p \v 14 Jini xcʌnta chitamob ti ajñel tsa' majliyob ya' ti tejclum yic'ot ti xchumtʌl tac. Tsi' subuyob chuqui tsa' ujti. Tsa' loq'uiyob tilel winicob x'ixicob cha'an mi' q'uelob chuqui tsa' ujti. \v 15 Tsa' tiliyob ba'an Jesús. Tsi' q'ueleyob jini tsa' bʌ tic'lʌnti cha'an xiba che' chucbil i cha'an cabʌl xibajob. Ya' buchul, lʌpʌl i bujc, anix i pusic'al. Tsi' cha'leyob bʌq'uen. \v 16 Jini winicob tsa' bʌ i q'ueleyob tsi' subeyob chuqui tsa' tumbenti jini chucbil bʌ i cha'an xibajob yic'ot jini chitam tac. \v 17 Tsa' caji i c'ajtibeñob Jesús ti wocol t'an cha'an mi' loq'uel majlel Jesús ti' lumalob. \v 18 Che' bʌ tsa' ochi Jesús ti barco, jini winic tsa' bʌ tic'lʌnti cha'an xibajob tsi' c'ajtibe wocol t'an come yom ajñel yic'ot Jesús. \v 19 Jesús ma'anic tsi' pʌyʌ. Tsi' sube: Cucu ti a wotot ba'an a pi'ʌlob. Subeñob chuqui tac ñuc tsi' melbeyet a Yum. Subeñob bajche' tsi' p'untayet, che'en. \v 20 Tsa' majli jini winic. Tsa' caji i puc t'an ya' ti Decápolis. Tsi' subu chuqui tac ñuc tsi' melbe Jesús. Tsa' toj sajtiyob i pusic'al ti pejtelelob. \s1 Jairo tsi' c'ajti i coltʌntel i yalobil \r (Mt. 9.18‑20; Lc. 8.40‑42) \p \v 21 Che' bʌ tsa' cha' c'axi Jesús ti junwejl ja' ti barco, tsi' tempayob i bʌ cabʌl winicob x'ixicob ti' joytilel. Ya'an Jesús ti' ti' colem ñajb. \v 22 Tsa' tili juntiquil i yum sinagoga, i c'aba' Jairo. Che' bʌ tsi' q'uele Jesús, Jairo tsi' ñocchoco i bʌ ba'an. \v 23 Tsi' c'ajtibe wocol t'an. Tsi' sube: Wolix ti chʌmel xch'oc bʌ calobil. La' ac'ʌ a c'ʌb ti' tojlel jini xch'oc cha'an mi' lajmel cha'an mi' colel, che'en. \v 24 Jesús tsa' majli yic'ot. Cabʌl winicob x'ixicob tsi' tsajcayob majlel. Tsi' joy ñet'eyob. \s1 Tsi' tʌlʌ i bujc Jesús juntiquil x'ixic \r (Mt. 9.20‑22; Lc. 8.43‑48) \p \v 25 Pero an juntiquil x'ixic mach bʌ anic tsa' wis tijq'ui i bec' i ch'ich'el lajchʌmp'ejl jab. \v 26 Cabʌl wocol tsi' yubi cha'an cabʌl sts'ʌcayajob. Tsi' laj jisa pejtelel i chubʌ'an cha'an i tojol i ts'ʌcʌntel. Ma'anic tsa' wis c'oc'a, pero tsa' utsi caji i c'amʌjel. \v 27 Che' bʌ tsi' yubi chuqui tsi' mele Jesús, tsa' tili jini x'ixic ti' pat Jesús ba' tempʌbilob winicob. Tsi' tʌlbe i pislel. \v 28 Jini x'ixic tsi' yʌlʌ ti' pusic'al: Mi tsa jach c tʌlbe i pislel, mi caj j c'oc'an, che'en. \v 29 Ti ora jach tsa' tijq'ui i bec' i ch'ich'el. Tsi' yubi ti' bʌc'tal lajmenix i c'amʌjel. \p \v 30 Yujil Jesús tsa' c'ʌjñi i p'ʌtʌlel. Tsi' bʌc' sutq'ui i bʌ ba' joyol i cha'an winicob x'ixicob. Tsi' c'ajtibeyob: ¿Majqui tsi' tʌlʌ c pislel? che'en. \v 31 Jini xcʌnt'añob i cha'an tsi' jac'ʌyob: Awilan woli' joy ñet'et winicob x'ixicob. ¿Chucoch ma' c'ajtibeñon lojon majqui tsi' tʌlʌyet? che'ob. \v 32 Jesús tsi' can q'uele winicob x'ixicob cha'an mi' q'uel majqui tsi' tʌlʌ. \v 33 Tsa' tili jini x'ixic, tsiltsilña ti bʌq'uen, come yujil chuqui tsi' mele Jesús ti' tojlel. Tsi' ñocchoco i bʌ ti' tojel Jesús. Tsi' sube pejtelel i sujmlel. \v 34 Jesús tsi' sube: Calobil, tsa' lajmiyet cha'an tsa' ñopoyon. Cucu ti' ñʌch'tilel a pusic'al. Ajñen ti a c'oc'lel, che'en. \s1 Tsi' teche ch'ojyel i yalobil Jairo \r (Mt. 9.23‑26; Lc. 8.49‑56) \p \v 35 Che' woli to ti t'an, tsa' tili cha'tiquil uxtiquil winicob loq'uemo' bʌ ti' yotot i yum sinagoga. Tsi' yʌlʌyob: Chʌmenix xch'oc bʌ a walobil. ¿Chucoch wola' chʌn mʌcben q'uin jini Maestro? che'ob. \v 36 Pero che' bʌ tsi' yubi Jesús chuqui tsi' yʌlʌyob, tsi' sube i yum sinagoga: Mach a cha'len bʌq'uen, chʌn ñopo ti a pusic'al, che'en. \v 37 Jesús tsi' tiq'ui winicob x'ixicob cha'an ma'anic mi' tsajcañob majlel. Jini jach tsi' pʌyʌ majlel Pedro yic'ot Jacobo yic'ot Juan i yijts'in Jacobo. \v 38 Tsa' tili ti' yotot i yum sinagoga. Tsi' q'uele ju'ucñayob ti uq'uel winicob x'ixicob. C'am woliyob ti uq'uel. \v 39 Che' bʌ tsa' ochi, tsi' c'ajtibeyob: ¿Chucoch ju'ucñayetla? ¿Chucoch woliyetla ti uq'uel? Jini xch'oc mach chʌmenic. Woli ti wʌyel, che'en. \v 40 Jini winicob x'ixicob tsi' tse'tayob. Pero Jesús tsi' chocoyob loq'uel ti pejtelel. Tsi' pʌyʌ i tat i ña' jini xch'oc yic'ot jini año' bʌ yic'ot. Tsa' ochi ba' ñolol jini xch'oc. \v 41 Tsi' chucbe i c'ʌb xch'oc. Tsi' sube: Talita cumi, che'en. Mi' yʌl ti lac t'an: Xch'oc, mic subeñet, ch'ojyen. \v 42 Ti ora tsa' ch'ojyi jini xch'oc. Tsi' cha'le xʌmbal come anix lajchʌmp'ejl i jabilel. Ti junyajlel tsa' toj sajtiyob i pusic'al ti pejtelelob. \v 43 Jesús tsi' wersa subeyob cha'an ma'anic mi' subeñob i pi'ʌlob mi juntiquilic. Tsi' subeyob cha'an mi' we'sañob jini xch'oc. \c 6 \s1 Tsa' ts'a'lenti Jesús ya' ti Nazaret \r (Mt. 13.53‑58; Lc. 4.16‑30) \p \v 1 Jesús tsa' loq'ui ya'i. Tsa' tili ti' lumal. Jini xcʌnt'añob i cha'an tsi' tsajcayob majlel. \v 2 Ti' q'uiñilel c'aj o Jesús tsa' caji ti cʌntesa ti sinagoga. Tsa' toj sajti i pusic'al cabʌlob che' bʌ tsi' yubibeyob i t'an. Tsi' yʌlʌyob: ¿Baqui tsi' taja pejtelel jini? ¿Chuqui i ña'tʌbal tsa' bʌ aq'uenti? Wen ñuc i ye'tel mu' bʌ i mel ti' c'ʌb. \v 3 ¿Mach ba jinic xjuc'te', i yalobil María, i yʌscun Jacobo yic'ot José yic'ot Judas yic'ot Simón? ¿Mach ba wʌ'ic an i yijti'añob la quic'ot? che'ob. Tsa' caji i mich'leñob. \v 4 Jesús tsi' subeyob: Mi' q'uejlel ti ñuc pejtel x'alt'an. Pero ma'anic mi' q'uejlel ti ñuc ya' ti' lumal yic'ot ti' tojlel i pi'ʌlob yic'ot ti' yotot, che'en. \v 5 Ma'anic tsa' mejli i mel ñuc bʌ i ye'tel ya'i. Tsa jach i yʌc'ʌ i c'ʌb ti cha'tiquil uxtiquil xc'amʌjelob. Tsi' lajmesayob. \v 6 Ch'ijiyem i pusic'al Jesús come ma'anic tsi' ñopoyob. Tsa' ñumi majlel ti tejclum tac ti cʌntesa. \s1 Tsa' chojquiyob majlel ti subt'an lajchʌntiquil \r (Mt. 10.5‑15; Lc. 9.1‑6) \p \v 7 Tsi' pʌyʌ tilel jini lajchʌntiquil. Tsa' caji i chocob majlel ti cha'cha'tiquil. Tsi' yʌq'ueyob i p'ʌtʌlel ti' contra xibajob. \v 8 Tsi' yʌq'ueyob mandar cha'an mach yomic chuqui mi' ch'ʌmob majlel ti bij, cojach i te' ti xʌmbal. Ma'anic mi' ch'ʌmob majlel chim, mi waj, mi taq'uin. \v 9 Tsi' subeyob cha'an mi' lʌpob i cacte'. Mach yomic mi' lʌpob cha'p'ejl i bujc. \v 10 Tsi' subeyob: Baqui jach mi la' wochel ti otot, jijlenla ya'i jinto mi la' loq'uel majlel ti jini tejclum. \v 11 Baqui jach ma'anic mi' pʌyetla ochel, mi ma'anic mi' jac'beñetla, tijcanla loq'uel i ts'ubeñal la' woc che' mi la' majlel, cha'an mi' q'uelob mach wenic bajche' tsi' meleyob. Isujm mic subeñetla, ñumen wocol mi caj i yubiñob winicob x'ixicob ti jini tejclum ti' yorajlel tojmulil bajche' jini ch'oyolo' bʌ ti Sodoma yic'ot ti Gomorra, che'en. \v 12 Tsa' majliyob jini xcʌnt'añob. Tsi' subuyob t'an cha'an mi' cʌyob i mul winicob x'ixicob. \v 13 Tsi' chocoyob loq'uel cabʌl xibajob. Tsi' bombeyob aceite cabʌl xc'amʌjelob. Tsi' lajmesayob. \s1 Tsa' tsʌnsʌnti Juan tsa' bʌ i yʌc'ʌ ch'ʌmja' \r (Mt. 14.1‑12; Lc. 9.7‑9) \p \v 14 Jini rey Herodes tsi' yubi t'an cha'an Jesús, come tsa' wen cʌjni i c'aba' Jesús. Woli' yʌlob: Tsa'ix tejchi ch'ojyel ba'an chʌmeño' bʌ jini Juan tsa' bʌ i yʌc'ʌ ch'ʌmja'. Jini cha'an cabʌl mi' tsictiyel i p'ʌtʌlel ti' ye'tel, che'ob. \v 15 Yaño' bʌ tsi' lon alʌyob: Jiñʌch Elías, che'ob. Yaño' bʌ tsi' lon alʌyob: Jiñʌch x'alt'an che' bajche' x'alt'añob ti wajali, che'ob. \v 16 Che' bʌ tsi' yubi jini t'an Herodes tsi' yʌlʌ: Jiñʌch Juan tsa' bʌ c set' t'ojbe loq'uel i bic'. Tsa'ix ch'ojyi loq'uel ba'an chʌmeño' bʌ, che'en. \v 17 Come Herodes tsi' choco majlel winic cha'an mi' chuc Juan. Tsi' yotsa Juan ti cárcel cha'an ti' t'an Herodías, i yijñam Felipe, come Herodes tsi' pʌybe i yijñam i yijts'in. \v 18 Juan tsi' sube Herodes: Tic'bil ti mandar ma' pʌyben i yijñam a wijts'in. \v 19 Jini cha'an Herodías tsi' loto i mich'ajel ti' pusic'al ti' contra Juan. Yom i tsʌnsan. Ma'anic tsa' mejli. \v 20 Come Herodes tsi' bʌc'ña Juan come yujil tojʌch, yujil ch'ujulʌch. Tsi' cʌnta ti uts'at. Che' bʌ tsi' yubibe i t'an Juan cabʌl tsa' caji ti t'an i pusic'al Herodes, pero yom i yubiben i t'an Juan. \p \v 21 Tsa' tili i yorajlel cha'an mi' mel q'uin Herodes ti' q'uiñilel i jabil. Tsi' pʌyʌ tilel yumʌlob yic'ot capitañob yic'ot jini wen chumulo' bʌ ya' ti Galilea. \v 22 Che' bʌ tsa' ochi i yalobil Herodías, tsi' cha'le son. Tsa' toj ñuc'a i pusic'al Herodes yic'ot jini año' bʌ ti mesa. Jini rey tsi' sube jini xch'oc: C'ajtibeñon chuqui jach a wom. Mi caj cʌq'ueñet, che'en. \v 23 Tsi' wersa wa'choco i t'an. Tsi' sube: Chuqui jach ma' c'ajtibeñon mi caj cʌq'ueñet c'ʌlʌl ti yojlil c yumʌntel, che'en. \v 24 Tsa' loq'ui majlel xch'oc, tsi' c'ajtibe i ña': ¿Chuqui yom mij c'ajtiben? che'en. I ña' tsi' sube: I jol Juan mu' bʌ i yʌc' ch'ʌmja', che'en. \v 25 Tsa' bʌc' ochi ba'an jini rey. Tsi' sube: Ti jini jach bʌ ora com ma' pit aq'ueñon ti colem latu i jol Juan mu' bʌ i yʌc' ch'ʌmja', che'en. \v 26 Wen ch'ijiyem i pusic'al jini rey, come mach yomic i bajñel ñusan i t'an cha'an tsa'ix i wersa wa'choco i t'an ti' tojlel xq'uiñijelob ti mesa. \v 27 Ti ora jini rey tsi' choco majlel soldado. Tsi' yʌc'ʌ mandar cha'an mi' ch'ʌjmel tilel i jol Juan. \v 28 Tsa' majli jini soldado. Tsi' set' t'ojbe loq'uel i bic' Juan ya' ti cárcel. Tsi' pit ch'ʌmʌ tilel i jol ti colem latu. Tsi' yʌq'ue jini xch'oc. Jini xch'oc tsi' yʌq'ue i ña'. \v 29 Che' bʌ tsi' yubiyob xcʌnt'añob i cha'an Juan, tsa' tiliyob, tsi' ch'ʌmʌyob majlel i bʌc'tal. Tsi' ñolchocoyob ti mucoñibʌl. \s1 Tsi' we'sa jo'p'ejl mil \r (Mt. 14.13‑21; Lc. 9.10‑17; Jn. 6.1‑14) \p \v 30 Jini chocbilo' bʌ majlel ti subt'an tsa' cha' tiliyob ba'an Jesús. Tsi' subeyob pejtelel chuqui tsi' cha'leyob yic'ot pejtelel chuqui tsi' cʌntesayob. \v 31 Jesús tsi' subeyob: Conla ti lac bajñelil ti jochol bʌ lum cha'an mi laj c'aj la co ts'ita', che'en. Come an cabʌl tilel ñumelob jax bʌ. Ma'anic tsi' tajbeyob i q'uiñilel cha'an mi' cha'leñob we'el. \v 32 Tsa' majliyob ti barco c'ʌlʌl ti jochol bʌ lum ti' bajñelilob. \p \v 33 Cabʌl winicob x'ixicob tsi' q'ueleyob Jesús yic'ot xcʌnt'añob che' bʌ tsa' majliyob. Tsi' cʌñʌyob. Jini cha'an ti ajñel tsa' majliyob ti' yoc, ch'oyolo' bʌ ti pejtelel tejclum tac ti' joytilel. Ñaxan tsa' c'otiyob. \v 34 Tsa' loq'ui ti barco Jesús. Tsi' q'uele bajc'ʌl winicob x'ixicob. Tsi' p'untayob come lajalob bajche' tiñʌme' mach bʌ anic xcʌntaya i cha'añob. An cabʌl chuqui tsa' caji i cʌntesañob. \v 35 Che' wolix ti bʌjlel q'uin, tsa' tiliyob jini xcʌnt'añob i cha'an ba'an Jesús. Tsi' yʌlʌyob: Jochol jini lum. Wolix ti bʌjlel q'uin. \v 36 Chocoyob majlel cha'an mi' majlelob ti xchumtʌl tac yic'ot ti tejclum tac ti' joytilel cha'an mi' mʌñob waj, come ma'anic chuqui mi' c'uxob, che'ob. \v 37 Jesús tsi' subeyob: Aq'ueñob jatetla chuqui mi' c'uxob, che'en. Tsi' c'ajtibeyob: ¿A wom ba mic majlel lojon cha'an mic mʌn lojon lujunc'al denario waj cha'an mi la cʌq'ueñob i c'ux? che'ob. \v 38 Jesús tsi' c'ajtibeyob: ¿Jayq'uejl waj an la' cha'an? Cucula, q'uelela, che'en. Che' yujilob, tsi' subeyob: Jo'q'uejl yic'ot cha'cojt chʌy, che'ob. \v 39 Jesús tsi' yʌq'ueyob mandar cha'an mi' subeñob buchtʌl ti pejtelelob ti jujunmojt ti yʌjyʌx bʌ jam. \v 40 Tsa' buchleyob ti jujunmojt ti jo'jo'c'al tac yic'ot ti lujump'ejl i yuxc'al tac. \v 41 Jesús tsi' ch'ʌmʌ jini jo'q'uejl waj yic'ot cha'cojt chʌy. Che' bʌ tsi' letsa i wut ti panchan tsi' cha'le oración. Tsi' xet'e jini waj. Tsi' yʌq'ue xcʌnt'añob i cha'an, cha'an mi' pucbeñob winicob x'ixicob. Tsi' xut'u ja'el jini cha'cojt chʌy cha'an mi' laj aq'uentelob. \v 42 Ti pejtelelob tsi' cha'leyob we'el. Tsa' ñaj'ayob. \v 43 Tsi' lotoyob lajchʌmp'ejl chiquib but'ul ti' xejt'il waj yic'ot chʌy. \v 44 Jo'p'ejl mil winicob tsi' c'uxuyob waj. \s1 Jesús tsi' cha'le xʌmbal ti pam ñajb \r (Mt. 14.22‑33; Jn. 6.15‑21) \p \v 45 Jesús tsi' bʌc' sube ochel xcʌnt'añob i cha'an ti barco cha'an ñaxan mi' majlelob ti Betsaida ti junwejl ja'. Tsa' bajñel cʌle i subeñob sujtel winicob x'ixicob. \v 46 Che' bʌ tsa' ujti i chocob majlel, tsa' letsi majlel ti bujtʌl cha'an mi' pejcan Dios. \v 47 Che' ti ic'ajel, ya'an barco ti ojlil colem ñajb. Ya'an Jesús ti lum ti' bajñelil. \v 48 Tsi' q'uele wocol woli' nijcañob majlel barco jini xcʌnt'añob come jini ic' woli' cujob. Che' yomix sʌc'an tsa' tili Jesús ba' añob. Woli ti xʌmbal tilel ti pam ja'. Tsi' ña'ta Jesús i ñusañob. \v 49 Che' bʌ tsi' q'ueleyob woli ti xʌmbal Jesús ti pam ja' jini xcʌnt'añob tsi' lon ña'tayob i ch'ujlel jach winic. C'am tsi' cha'leyob oñel. \v 50 Come ti pejtelel xcʌnt'añob tsi' q'ueleyob. Tsi' wen cha'leyob bʌq'uen. Pero Jesús tsi' bʌc' pejcayob. Tsi' subeyob: Tijicñesan la' pusic'al. Come joñoñʌch, mach la' cha'len bʌq'uen, che'en. \v 51 Tsa' ochi Jesús ba' añob ti barco. Tsa' lajmi ic'. Ti junyajlel tsa' toj sajtiyob i pusic'al xcʌnt'oñob cha'an bʌq'uen. \v 52 Come maxto anic tsi' ch'ʌmbeyob isujm chuqui tsa' pʌsbentiyob ti waj, come tsʌtsob i pusic'al. \s1 Jesús tsi' lajmesa xc'amʌjelob ya' ti Genesaret \r (Mt. 14. 34‑36) \p \v 53 Che' bʌ tsa' c'axiyob ti junwejl ja', tsa' c'otiyob ti lum ya' ti Genesaret. Tsi' cʌchʌyob barco. \v 54 Che bʌ tsa' loq'ui Jesús ti barco, ti ora tsi' cʌñʌyob jini winicob x'ixicob. \v 55 Ti ajñel tsa' majliyob ti pejtelel lum ti' joytilel. Baqui jach tsa' ñumi Jesús tsi' ch'uyuyob tilel xc'amʌjelob ti' wʌyib che' bʌ tsi' yubiyob ya'an Jesús. \v 56 Baqui jach tsa' ochi, mi ti alʌ tejclum mi ti colem tejclum mi ti xchumtʌl tac, tsa' tiliyob winicob i ñolchocoñob xc'amʌjelob ti calle. Tsi' c'ajtibeyob ti wocol t'an, come yomob i tʌlben anquese jini jach i ti' i pislel Jesús. Pejtelel tsa' bʌ i tʌlʌyob tsa' c'oc'ayob. \c 7 \s1 Jini mu' bʌ i bibesan winic \r (Mt. 15.1‑20) \p \v 1 Tsi' tempayob i bʌ fariseojob yic'ot cha'tiquil uxtiquil sts'ijbayajob ch'oyolo' bʌ ti Jerusalén. Tsa' tiliyob ba'an Jesús. \v 2 Tsi' q'ueleyob an xcʌnt'añob i cha'an mu' bʌ i c'uxob waj che' mach pocbilic i c'ʌb. Tsi' ts'a'leyob. \v 3 Come fariseojob yic'ot pejtelel judíojob mi' yesmañob i subal i ñojte'el. Jini cha'an, ma'anic mi' cha'leñob we'el mi ma'anic mi' pocob i c'ʌb. \v 4 Che' mi' sujtelob ti choñonibʌl tac, mi ma'anic mi' pocob i bʌ, ma'anic mi' cha'leñob we'el. An to cabʌl i subal i ñojte'el mu' bʌ i bej esmañob. I tilelʌch mi' pocob tsima yic'ot p'ejt, yic'ot latu melbil bʌ ti tsucu taq'uin. \p \v 5 Jini fariseojob yic'ot sts'ijbayajob tsi' c'ajtibeyob: ¿Chucoch mi' ñusʌbeñob i subal lac ñojte'el jini xcʌnt'añob a cha'an? ¿Chucoch mi' cha'leñob we'el che' bibi'ob i c'ʌb? che'ob. \v 6 Jesús tsi' subeyob: Cha'p'ejax la' pusic'al. Isujm chuqui tsi' subu Isaías che' bʌ tsi' tajayetla ti t'an che' bajche' ts'ijbubil: “Ti' yej jach mi' subob c ñuclel jini winicob x'ixicob, pero ti' pusic'al ma'anic mi' lʌc'oñoñob. \v 7 Lolom jach mi' ch'ujutesañoñob, come jiñʌch i mandar tac winicob woli bʌ i cʌntesañob”, che'en Jesús. \v 8 Come mi la' cʌyben i mandar Dios. Mi la' wen ñop i subal la' ñojte'el. \v 9 Mi la' wʌl uts'at mi la' ñusʌben i mandar Dios cha'an mi la' wen ñop i subal la' ñojte'el. \v 10 Moisés tsi' yʌlʌ: “Q'uele ti ñuc a tat a ña'. Jini mu' bʌ i p'aj i tat i ña' mi caj i wersa chʌmel”, che'en. \v 11 Pero jatetla mi la' wʌl uts'at mi subeñob i tat i ña' ma'anic chuqui mi mejlel i yʌq'ueñob cha'an mi' coltañob, come Corbán i chubʌ'an mi' yʌlob. (Jini Corbán mi' yʌl ti lac t'an: Jiñʌch mu' bʌ cʌq'uen Dios.) \v 12 Che' jini, ma'anic mi la' wʌq'ueñob i coltan i tat i ña'. \v 13 Mi la' jisʌben i c'ʌjñibal i t'an Dios cha'an jach i subal la' ñojte'el mu' bʌ la' cha' suben la' walobilob. An cabʌl chuqui leco mi la' cha'len che' bajche' jini, che'en. \p \v 14 Jesús tsi' cha' pʌyʌ tilel pejtelel winicob x'ixicob. Tsi' subeyob: Ñich'tañon ti la' pejtelel. Ch'ʌmbenla isujm, che'en. \v 15-16 Ti pañimil ma'anic chuqui c'uxbil bʌ mu' bʌ i bibesʌben i pusic'al winicob. Jini mu' bʌ i loq'uel ti' pusic'al winic, jiñʌch mu' bʌ i bibesan. Majqui jach an i chiquin cha'an mi yubin, la' i yubin. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \v 17 Jesús tsi' cʌyʌ winicob x'ixicob. Che' bʌ tsa' ochi ti otot, jini xcʌnt'añob i cha'an tsi' c'ajtibeyob i sujmlel jini lajiya. \v 18 Jesús tsi' c'ajtibeyob: ¿Jatetla ja'el, mach ba anic mi la' ch'ʌmben isujm? ¿Mach ba anic mi la' ña'tan ma'anic mi' bibesan winic jini mu' tac bʌ i yochel ti' mal? \v 19 Come ma'anic mi' yochel ti' pusic'al, jini jach ti' ñʌc'. Ñumel jach mi' ñumel, che'en Jesús. Che'ʌch tsi' cʌntesayob sʌc pejtelel i bʌl lac ñʌc'. \v 20 Jesús tsi' yʌlʌ: Jini mu' bʌ i loq'uel ti winic mi' bibesan winic. \v 21 Come ch'oyol ti' pusic'al winicob x'ixicob mi' tilel cabʌl jontol bʌ i ña'tʌbal, yic'ot i ts'i'lel, yic'ot i tajol i yixic, yic'ot tsʌnsa, \v 22 yic'ot xujch', yic'ot i mulʌntel chubʌ'añʌl, yic'ot jontolil, yic'ot lotiya, yic'ot i bibi'lel, yic'ot tsʌytsʌyna bʌ i pusic'al cha'an i wenlel yaño' bʌ, yic'ot p'ajoñel, yic'ot i p'isol i bʌ ti ñuc yic'ot i tontojlel. \v 23 Come ch'oyol ti' pusic'al winicob mi' tilel pejtelel jini jontolil. Mi' bibesan winicob x'ixicob, che'en Jesús. \s1 X'ixic ch'oyol bʌ ti Sirofenicia \r (Mt. 15.21‑28) \p \v 24 Tsa' wa'le Jesús, tsa' loq'ui majlel c'ʌlʌl ti' lumal Tiro. Tsa' ochi ti otot. Mach yomic mi' ña'tañob mi ya'an, pero ma'anic ba' tsa' mejli ti mucul ajñel. \v 25 Juntiquil xch'oc an i xibʌjlel. I ña' jini xch'oc tsi' yubi ya'an Jesús. Tsa' bʌc' tili i ñocchocon i bʌ ti' tojel. \v 26 Jini x'ixic griega, ch'oyol ti Sirofenicia. Tsi' c'ajtibe wocol t'an cha'an mi' choc loq'uel xiba ti' yalobil. \v 27 Jesús tsi' sube: La' ñaxan we'sʌntic alobob, come mach uts'atic mi lac chilben i waj alobob cha'an mi lac chocben ts'i', che'en. \v 28 Jini x'ixic tsi' jac'ʌ: Melelʌch c Yum. Pero jini ts'i' ti' yebal mesa mi' c'ux i xujt'il i waj alobob, che'en. \v 29 Jesús tsi' sube: Cha'an jini t'an tsa' bʌ a subeyon mi mejlel a majlel. Tsa'ix loq'ui xiba ti a walobil, che'en. \v 30 Che' bʌ tsa' c'oti x'ixic ti' yotot tsi' taja i yalobil ñolol ti' wʌyib. Loq'uemix jini xiba. \s1 Jesús tsi' lajmesa x'uma' winic \p \v 31 Jesús tsa' cha' loq'ui ti lum i c'aba' Tiro. Che' bʌ tsa' ñumi ti Sidón, tsa' c'oti ti Galilea ñajb. Woli' xʌn ñumel Decápolis. \v 32 Winicob x'ixicob tsi' pʌyʌyob tilel juntiquil xcojc. Wocol mi' cha'len t'an. Tsi' c'ajtibeyob cha'an mi' yʌc' i c'ʌb ti' jini winic. \v 33 Jesús tsi' pʌyʌ tilel ti' bajñel, parte an winicob x'ixicob. Tsi' yotsa i yal i c'ʌb ti' chiquin. Tsi' cha'le tujb. Tsi' tʌlbe i yac'. \v 34 Jesús tsi' letsa i wut ti panchan, c'am tsi' jac'ʌ i yo. Tsi' sube: Efata, che'en, mu' bʌ i yʌl ti lac t'an: La' jajmic. \v 35 Tsa' jajmi i chiquin winic. Tsa' jijti i yac'. Toj tsa' loq'ui i t'an. \v 36 Jesús tsi' wersa subeyob cha'an ma'anic mi' subeñob yaño' bʌ mi juntiquilic. Ti jujunyajl che' bʌ tsi' tiq'uiyob, ñumen tsi' pucuyob t'an. \v 37 C'ax cabʌl tsa' toj sajtiyob i pusic'al winicob x'ixicob. Tsi' yʌlʌyob: Uts'at pejtelel chuqui tac tsi' mele. Mi' yʌq'uen i yubin t'an jini xcojc. Mi' yʌq'uen i cha'len t'an jini x'uma', che'ob. \c 8 \s1 Tsi' we'sa chʌmp'ejl mil \r (Mt. 15.32‑39) \p \v 1 Ti yambʌ q'uin, che' cha' tempʌbil bajc'ʌl winicob x'ixicob, che' ma'anic chuqui mi' c'uxob, Jesús tsi' pʌyʌ tilel xcʌnt'añob i cha'an. Tsi' subeyob: \v 2 Mic p'untan jini winicob x'ixicob, come uxp'ejlix q'uin wʌ' añob quic'ot. Ma'anic chuqui mi' c'uxob. \v 3 Muq'uic c chocob majlel ti' yotot che' wi'ñayobix, mi' c'un'añob ti bij, come ojlil ch'oyolob ti ñajtʌl, che'en. \v 4 Jini xcʌnt'añob i cha'an tsi' c'ajtibeyob: ¿Baqui mi mejlel i tajtʌl waj ilayi ti jochol bʌ lum cha'an mi' we'sʌntelob? che'ob. \v 5 Jesús tsi' c'ajtibeyob: ¿Jayq'uejl waj an la' cha'an? che'en. Tsi' subeyob: Wucq'uejl, che'ob. \v 6 Jesús tsi' sube winicob x'ixicob cha'an mi' buchtʌlob ti lum. Tsi' ch'ʌmʌ jini wucq'uejl waj. Che' bʌ tsi' sube Dios wocolix i yʌlʌ, tsi' xet'e. Tsi' yʌq'ue xcʌnt'añob i cha'an, cha'an mi' pucbeñob winicob x'ixicob. Jini xcʌnt'añob tsi' yʌq'ueyob. \v 7 An i cha'añob ja'el ts'ita' chʌy. Jesús tsi' cha'le oración. Tsi' subeyob cha'an mi yʌq'ueñob ja'el. \v 8 Tsi' cha'leyob we'el. Tsa' ñaj'ayob. Tsi' lotoyob i xujt'il, wucp'ejl colem chiquib but'ul. \v 9 An che' bajche' chʌmp'ejl mil tsa' bʌ i c'uxuyob. Ti wi'il Jesús tsi' subeyob majlel. \v 10 Tsa' bʌc' ochi ti barco yic'ot xcʌnt'añob i cha'an. Tsa' majli ya' ti Dalmanuta. \s1 Yomob i q'uel i yejtal i p'ʌtʌlel Jesús \r (Mt. 16.1‑4; Lc. 12.54‑56) \p \v 11 Jini fariseojob tsa' bʌ tiliyob tsa' caji i contrajiñob ti t'an. Tsi' c'ajtibeyob Jesús cha'an mi' pʌsbeñob i yejtal i p'ʌtʌlel ti panchan. Che'i tsi' yilʌbeyob i pusic'al. \v 12 C'am tsi' jac'ʌ i yo Jesús. Tsi' yʌlʌ: ¿Chucoch yomob i q'uel i yejtal c p'ʌtʌlel jini año' bʌ ti pañimil wʌle? Isujm mic subeñetla, ma'anic mi caj i yʌq'uentelob i q'uel i yejtal c p'ʌtʌlel jini winicob año' bʌ ti pañimil wʌle, che'en. \v 13 Jesús tsi' cʌyʌyob. Tsa' cha' ochi ti barco. Tsa' c'axi ti junwejl ja'. \s1 I levadura fariseojob \r (Mt. 16.5‑12) \p \v 14 Tsa' ñajʌyi i ch'ʌmob tilel waj. Ya' junq'uejl jach an i waj ti barco. \v 15 Jesús tsi' subeyob: Chʌcʌ q'uele la' bʌ cha'an i levadura fariseojob yic'ot i levadura Herodes, che'en. \v 16 Tsa' caji i pejcañob i bʌ. Tsi' yʌlʌyob: Ma'anic lac waj, che'ob. \v 17 Yujil Jesús chuqui woli' yʌlob. Tsi' subeyob: ¿Chucoch woliyetla ti t'an cha'an ma'anic la' waj? ¿Mach ba anic mi la' ña'tan? ¿Mach ba anic mi la' ch'ʌmben isujm? ¿Tsʌts to ba la' pusic'al? \v 18 An la' wut. ¿Mach ba anic mi la' q'uel? An la' chiquin. ¿Mach ba anic mi la' wubin? ¿Mach ba c'ajalic la' cha'an? \v 19 Che' bʌ tsac xet'e jini jo'q'uejl waj cha'an jo'p'ejl mil, ¿jayp'ejl chiquib but'ul ti' xujt'il tsa' la' loto? che'en. Tsi' subeyob: Lajchʌmp'ejl, che'ob. \v 20 Che' wucq'uejl waj cha'an chʌmp'ejl mil, ¿jayp'ejl colem chiquib but'ul ti' xujt'il tsa' la' loto? che'en. Tsi' subeyob: Wucp'ejl, che'ob. \v 21 Jesús tsi' subeyob: ¿Maxto ba anic mi la' ch'ʌmben isujm? che'en. \s1 Tsi' lajmesa xpots' ya' ti Betsaida \p \v 22 Ya' tsa' c'oti Jesús ti Betsaida. Winicob tsi' pʌyʌyob tilel xpots' ba'an Jesús. Tsi' c'ajtibeyob ti wocol t'an cha'an mi' tʌl jini xpots'. \v 23 Jesús tsi' chucbe i c'ʌb jini xpots'. Tsi' pʌyʌ loq'uel ti tejclum. Tsi' tujbʌbe i wut. Tsi' yʌc'ʌ i c'ʌb ti jini xpots'. Tsi' c'ajtibe mi an chuqui woli' q'uel. \v 24 Jini xpots' tsi' letsa i wut. Tsi' sube: Mij q'uel winicob che' yilalob bajche' te', woliyob ti xʌmbal, che'en. \v 25-26 Jesús tsi' cha' ac'ʌ i c'ʌb ti' wut. Tulul i wut tsa' caji i q'uel pañimil. Cha' c'oq'uix. Ñajt tsa' c'oti i wut. Wen tsiquil tsi' queleyob ti pejtelelob. Jesús tsi' choco majlel ti' yotot. Tsi' sube: Mach ma' wochel ti tejclum, che'en. \s1 Pedro tsi' yʌlʌ: Jatet Cristojet \r (Mt. 16.13‑20; Lc. 9.18‑21) \p \v 27 Tsa' majli Jesús yic'ot xcʌnt'añob i cha'an. Tsa' ñumiyob ti tejclum tac ya' ti Cesarea Filipo. Che' añob to ti bij, Jesús tsi' c'ajtibe xcʌnt'añob i cha'an: ¿Majquiyon mi' yʌlob winicob? che'en. \v 28 Tsi' subeyob: Ojlil mi' yʌlob Juanet tsa' bʌ i yʌc'ʌ ch'ʌmja'. Yaño' bʌ mi' yʌlob Elíaset. Yaño' bʌ mi' yʌlob juntiquil x'alt'añet, che'ob. \v 29 Jesús tsi' c'ajtibeyob: Jixcu jatetla, ¿majquiyon mi la' wʌl? che'en. Pedro tsi' sube: Jatet Cristojet, jini yajcʌbil bʌ, che'en. \v 30 Pero Jesús tsi' wersa tiq'uiyob cha'an ma'anic mi' subeñob winicob mi juntiquilic. \s1 Jesús tsi' subu bajche' mi caj i chʌmel \r (Mt. 16.21‑28; Lc. 9.22‑27) \p \v 31 Jesús tsa' caji i cʌntesañob. Tsi' yʌlʌ wersa mi' yubin cabʌl wocol i Yalobil Winic, mi' ts'a'lentel cha'an xñoxob año' bʌ i ye'tel yic'ot ñuc bʌ motomajob yic'ot sts'ijbayajob. Mi' tsʌnsʌntel. Mi' ch'ojyel ti yuxp'ejlel q'uin. \v 32 Wen tsiquil i sujmlel i t'an Jesús tsa' bʌ i subeyob. Jini cha'an Pedro tsi' pʌyʌ majlel. Tsa' caji i tic'. \v 33 Pero Jesús tsi' sutq'ui i bʌ i q'uel xcʌnt'añob i cha'an. Tsa' caji i tic' Pedro. Jesús tsi' sube: Tʌts'ʌ a bʌ ba' añon Satanás, come ma'anic ma' ch'ʌmben isujm chuqui yom Dios, cojach ma' ch'ʌmben isujm chuqui yom winicob, che'en. \v 34 Jesús tsi' pʌyʌ tilel tempʌbilo' bʌ winicob x'ixicob yic'ot xcʌnt'añob i cha'an. Tsi' subeyob: Mi an majqui yom i tsajcañon, la' i len cʌy chuqui yom i bajñel pusic'al. La' i ch'ʌm i cruz. La' i tsajcañon. \v 35 Majqui jach yom i bajñel cʌntan i ch'ujlel mi caj i sʌt. Jini mu' bʌ i yʌc' i ch'ujlel cha'añon yic'ot cha'an jini wen t'an mi caj i cʌntan. \v 36 ¿Come chuqui mi' taj winic mi tsi' lon ch'ʌmʌ pejtelel pañimil pero mi tsi' sʌtʌ i ch'ujlel? \v 37 ¿Chuqui mi mejlel i yʌc' winic cha'an mi' cha' taj i ch'ujlel che' tsa'ix i sʌtʌ? \v 38 Majqui jach mi' cha'len quisin cha'añon yic'ot cha'an c t'an ti' tojlel winicob x'ixicob año' bʌ i ts'i'lel yic'ot i jontolil, i Yalobil Winic ja'el mi caj i cha'len quisin cha'an jini winic che' mi' tilel ti' ñuclel i Tat yic'ot jini ch'ujul bʌ ángelob. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \c 9 \p \v 1 Jesús tsi' subeyob: Isujm mic subeñetla, lamital ili wa'alo' bʌ ma'anic mi caj i chʌmelob jinto mi' q'uelob i yumʌntel Dios che' mi' tilel ti' p'ʌtʌlel, che'en. \s1 Tsa' yʌjñi Jesús \r (Mt. 17.1‑13; Lc. 9.28‑36) \p \v 2 Che' ñumenix wʌcp'ejl q'uin Jesús tsi' pʌyʌ majlel Pedro yic'ot Jacobo yic'ot Juan. Tsi' toj'esayob majlel ti' bajñelob c'ʌlʌl ti chan bʌ wits. Tsa' yʌjñi Jesús ti' wutob i pi'ʌlob. \v 3 Tsa' sʌc'a i pislel, ts'ʌylaw i sʌclel che' bajche' i ña'al tsʌñal. Ma'anic ti pañimil chuqui mi mejlel i sʌq'uesan bajche' jini. \v 4 Tsa' tsictiyiyob Elías yic'ot Moisés. Woliyob ti t'an yic'ot Jesús. \v 5 Pedro tsi' sube Jesús: Maestro, uts'at che' wʌ' añonla ilayi. La' c mel lojon uxp'ejl lejchempat, jump'ejl cha'añet, jump'ejl cha'an Moisés, jump'ejl cha'an Elías, che'en. \v 6 Come Pedro mach yujilic chuqui woli' yʌl, come woliyob ti cabʌl bʌq'uen. \v 7 Tsa' tili tocal. Tsi' mosoyob. Tsa' tili t'an ti tocal. Tsi' yʌlʌ: Jiñʌch calobil, c'ux bʌ mi cubin. Ñich'tanla, che'en. \v 8 Jini xcʌnt'añob che' bʌ tsi' joy q'ueleyob pañimil, tsi' q'ueleyob ma'anix majqui ya'an yic'otob, i bajñel jach Jesús. \p \v 9 Che' woli' jubelob tilel ti wits, Jesús tsi' tiq'uiyob cha'an ma'anic mi' subeñob winicob mi juntiquilic chuqui tsi' q'ueleyob jinto mi' cha' ch'ojyel i Yalobil Winic ba'an chʌmeño' bʌ. \v 10 Jini xcʌnt'añob tsi' cʌntayob jini t'an ti' pusic'al. Tsi' c'ajtibeyob i bʌ chuqui i sujmlel jini t'an “mi' cha' ch'ojyel ba'an chʌmeño' bʌ”. \v 11 Tsi' c'ajtibeyob: ¿Chucoch mi' yʌlob sts'ijbayajob wersa mi' ñaxan tilel Elías? che'ob. \v 12 Jesús tsi' subeyob: Isujmʌch ñaxan tal Elías. Mi caj i cha' toj'esan pejtelel chuqui an. ¿Mach ba ts'ijbubilic: “Wersa mi' ñusan cabʌl wocol i Yalobil Winic, wersa mi' ts'a'lentel ja'el”? \v 13 Mic subeñetla tsa'ix tili Elías. Winicob x'ixicob tsi' tic'layob bajche' jach yomob che' bajche' ts'ijbubil, che'en. \s1 Jesús tsi' lajmesa ch'iton am bʌ i juquin chʌmel \r (Mt. 17. 14‑21; Lc. 9. 37‑43) \p \v 14 Che' bʌ tsa' tili ba'an xcʌnt'añob, tsi' q'uele bajc'ʌl winicob x'ixicob ti' joytilel. Jini sts'ijbayajob woliyob ti cabʌl t'an yic'otob. \v 15 Ti ora tsa' toj sajtiyob i pusic'al pejtelel jini winicob x'ixicob che' bʌ tsi' q'ueleyob Jesús. Ti ajñel tsa' tiliyob ba'an. Tsi' yʌq'ueyob cortesía. \v 16 Jesús tsi' c'ajtibeyob: ¿Chucoch woliyetla ti cabʌl t'an? che'en. \v 17 Juntiquil ya' bʌ an yic'otob tsi' sube: Maestro, tsac pʌyʌ tilel calobil ba' añet. An i xibʌjlel mu' bʌ i yotsan ti x'uma'. \v 18 Baqui jach mi' chuc, mi' choc jubel. Mi' loq'uel i lojc i yej. Quech'ecña mi' mel i bʌquel i yej. Mi' tsʌts'an i c'ʌb i yoc. Tsac sube xcʌnt'añob a cha'an, cha'an mi' chocob loq'uel. Ma'anic tsa' mejliyob, che'en. \p \v 19 Jesús tsi' subeyob: ¡Winicob x'ixicob año' bʌ wʌle mach bʌ anic mi la' ñop! ¿Jayp'ejl to q'uin wʌ' añon la' wic'ot? ¿Jayp'ejl to q'uin mic wersa cuchbeñetla la' sajtemal? Pʌyʌla tilel ba' añon, che'en. \v 20 Tsi' pʌyʌyob tilel jini ch'iton ba'an Jesús. Jini xiba che' bʌ tsi' q'uele Jesús, tsi' bʌc' ac'ʌ jini ch'iton ti juquin chʌmel. Tsa' yajli jini ch'iton ti lum. Tsi' pach'i i bʌ. Tsa' loq'ui i lojc i yej. \v 21 Jesús tsi' c'ajtibe i tat: ¿Jayp'ejlix jab tsa' caji jini? che'en. I tat tsi' sube: C'ʌlʌl che' alʌl to, che'en. \v 22 Cabʌl tsi' choco ochel ti c'ajc yic'ot ti ja' cha'an mi' tsʌnsan. Mi an chuqui mi mejlel a mel, p'untañon lojon, coltañon lojon, che'en. \v 23 Jesús tsi' sube: Mi tsa' mejli a ñop, jini mu' bʌ i ñop mi mejlel ti melbentel pejtelel chuqui tac yom, che'en. \v 24 Ti ora i tat jini ch'iton tsi' cha'le c'am bʌ t'an. Tsi' yʌlʌ: Mic ñop. Chocbeñon loq'uel tile bixel bʌ c pusic'al, che'en. \p \v 25 Jesús tsi' tiq'ui xiba che' bʌ tsi' q'uele woli' tempañob i bʌ cabʌl winicob x'ixicob. Tsi' sube xiba: Mic subeñet xiba, mu bʌ a wotsan jini ch'iton ti x'uma' ti xcojc, loq'uen ti jini ch'iton. Mach ma' chʌn ochel ti pejtelel ora, che'en. \v 26 Tsi' cha'le oñel xiba. Tsi' cha' ac'ʌ ti juquin chʌmel jini ch'iton che' bʌ tsa' loq'ui ti' pusical. Che' bajche' chʌmen tsa' cʌle jini ch'iton. Jini cha'an cabʌl tsi' yʌlʌyob: Chʌmenix, che'ob. \v 27 Jesús tsi' chucbe i c'ʌb jini ch'iton. Tsi' teche. Tsa' ch'ojyi jini ch'iton. \v 28 Jesús tsa' ochi ti otot. Jini xcʌnt'añob i cha'an tsi' bajñel c'ajtibeyob: ¿Chucoch ma'anic tsa' mejli c choc lojon loq'uel? che'ob. \v 29 Jesús tsi' subeyob: Mach mejlic ti chojquel loq'uel jini xiba, cojach ti oración, che'en. \s1 Jesús tsi' cha' subu bajche' mi caj i chʌmel \r (Mt. 17.22‑23; Lc. 9.43‑45) \p \v 30 Tsa' loq'uiyob majlel ya'i. Tsa' ñumiyob ti Galilea. Mach yomic Jesús mi' ña'tañob mi ya'an. \v 31 Come woli' cʌntesan majlel xcʌnt'añob i cha'an. Tsi' subeyob: Mi caj i yʌjq'uel i Yalobil Winic ti' c'ʌb winicob mu' bʌ caj i tsʌnsañob. Che' chʌmenix mi caj i cha' ch'ojyel ti' yuxp'ejlel q'uin, che'en. \v 32 Ma'anic tsi' ch'ʌmbeyob isujm jini t'an. Ma'anic tsi' c'ajtibeyob i sujmlel come woliyob ti bʌq'uen. \s1 ¿Majqui ñumen ñuc ti' yumʌntel Dios? \r (Mt. 18.1‑5; Lc. 9.46‑48) \p \v 33 Tsa' c'oti ya' ti Capernaum. Che' bʌ tsa' ochi ti otot, tsi' c'ajtibeyob: ¿Chuqui ti t'an tsa' la' wʌlʌ ti bij? che'en. \v 34 Ma'anic chuqui tsi' jac'ʌyob, come tsi' cʌlʌx pejcayob i bʌ ti bij cha'an woli' bajñel yajcañob majqui ñumen ñuc mi' caj ti ajñel ti' tojlelob. \v 35 Tsa' buchle Jesús. Tsi' pʌyʌ tilel jini lajchʌntiquil. Tsi' subeyob: Majqui yom ajñel ti c'ax ñuc ti la' tojlel wersa mi' mel i bʌ ti c'ax ch'o'ch'oc. Wersa mi' coltañetla ti pejteleletla. \v 36 Tsi' pʌyʌ tilel juntiquil alob. Tsi' yʌc'ʌ ti ojlil ba' añob. Che' bʌ tsi' meq'ue, tsi' subeyob: \v 37 Majqui jach mi' c'uxbin tij c'aba' juntiquil alʌl che' bajche' jini, mi' c'uxbiñon. Jini mu' bʌ i c'uxbiñon mach joñonic jach mi' c'uxbin. Mi' c'uxbin ja'el c Tat tsa' bʌ i chocoyon tilel, che'en. \s1 Jini mach bʌ anic mi' contrajiñonla woli' coltañonla \r (Lc. 9.49‑50; Mt. 10.42) \p \v 38 Juan tsi' sube: Maestro, tsaj q'uele lojon juntiquil mu' bʌ i choc loq'uel xibajob ti a c'aba', pero ma'anic mi' tsajcañon lojon. Tsac tiq'ui lojon come ma'anic mi' tsajcañon lojon, che'en. \v 39 Pero Jesús tsi' sube: Mach mi la' tic' come ma'anic majch mi' cha'len p'ʌtʌl bʌ e'tel tij c'aba' mu' bʌ i p'ajon ti ora. \v 40 Come jini mach bʌ anic mi' contrajiñonla, mi' coltañonla. \v 41 Come majqui jach mi' yʌq'ueñetla jump'ejl tsima ja' tij c'aba' come i cha'añetla Cristo, isujm mic subeñetla, ma'anic mi caj i sʌt i chobejtʌbal. \s1 Jini mu' bʌ i yʌsañonla ti mulil \r (Mt. 18.6‑9; Lc. 17.1‑2; Mt. 5.13; Lc. 14.34‑35) \p \v 42 Majqui jach mi' yʌsan ti mulil juntiquil ch'o'ch'oc bʌ mu' bʌ i ñopon, mach uts'atic mi caj i yujtel. Ñumen uts'at tsa'ic ñaxan cʌjchi ña'atun ti' bic' jini winic cha'an mi' chojquel ochel ti ñajb. \v 43 Mi woli' yʌsañet ti mulil a c'ʌb, tsepe loq'uel. Uts'at mi tsa' taja a cuxtʌlel che' xbor c'ʌbet. Mach uts'atic mi ti cha'ts'ijt a c'ʌb ma' majlel ti infierno, ti jini c'ajc mach bʌ yujilic yajpel, \v 44 ba' ma'anic mi' chʌmel i motso'lel, ba' ma'anic mi' yajpel jini c'ajc ti pejtelel ora. \v 45 Mi woli' yʌsañet ti mulil a woc, tsepe loq'uel. Uts'at mi tsa' taja a cuxtʌlel che' xbor oquet. Mach uts'atic mi ti cha'ts'ijt a woc ma' chojquel ochel ti c'ajc \v 46 ba' ma'anic mi' chʌmel i motso'lel, ba' ma'anic mi' yajpel c'ajc ti pejtelel ora. \v 47 Mi woli' yʌsañet ti mulil a wut, loc'san. Uts'at che' ma' wochel ti' yumʌntel Dios yic'ot jump'ejl jach a wut. Mach uts'atic che' cha'p'ejl a wut ma' chojquel ochel ti c'ajc, \v 48 ba' ma'anic mi' chʌmel i motso'lel, ba' ma'anic mi' yajpel c'ajc ti pejtelel ora. \v 49 Come ti pejtelel pañimil mi caj i yotsʌbentelob i yʌts'mil che' mi' ñusañob wocol. Come pejtelel majtanʌl mu' bʌ i tsʌnsʌntel mi caj i yotsʌbentel i yʌts'mil ti ats'am. \v 50 Uts'at ats'am. Pero mi tsa' sajti i tsajel, ¿bajche' mi mejlel la' cha' tsaj'esan? Yom chʌn tsaj la' wʌts'mil. Tem ajñenla ti' ñʌch'tilel la' pusic'al, che'en. \c 10 \s1 Tic'bil mi' cʌy i yijñam winic \r (Mt. 19.1‑12; Lc. 16.18) \p \v 1 Jesús tsa' loq'ui majlel ya'i. Tsa' tili ti Judea ti junwejl Jordán ja'. Tsi' cha' tempayob i bʌ cabʌl winicob x'ixicob ba'an Jesús. Tsi' cha' cʌntesayob come i tilelʌch. \v 2 Tsa' tiliyob fariseojob ba'an Jesús cha'an mi' yilʌbeñob i pusic'al. Tsi' c'ajtibeyob: ¿Tic'bil ba winic ti mandar cha'an mi' choc loq'uel i yijñam? che'ob. \v 3 Jesús tsi' c'ajtibeyob: ¿Chuqui tsi' subeyetla Moisés ti mandar? che'en. \v 4 Tsi' subeyob: Moisés tsi' yʌq'ue i t'an winicob cha'an mi' ts'ijbuñob jun ba' mi' tsictiyel tsa'ix i cʌyʌ i yijñam ti junyajlel, che'ob. \p \v 5 Jesús tsi' subeyob: Cha'an jach i tsʌtslel la' pusic'al tsi' ts'ijbubeyetla jini mandar. \v 6 Pero ti' cajibal che' bʌ tsi' mele pañimil Dios, tsi' mele winic x'ixic. \v 7 Jini cha'an la' i cʌy i tat i ña' winic cha'an mi' yajñel yic'ot i yijñam. \v 8 Jini cha'tiquil mi' yochelob ti juntiquil jach i bʌc'tal. Mach chʌn cha'tiquilix. Juntiquil jach i bʌc'tal. \v 9 Jini cha'an, mach i t'ox winic jini mu' bʌ i tempan Dios. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \v 10 Ti mal otot jini xcʌnt'añob tsi' cha' c'ajtibeyob i sujmlel jini t'an. \v 11 Jesús tsi' subeyob: Majqui jach mi' cʌy i yijñam, mi tsi' pʌyʌ yambʌ i yijñam, mi' cha'len ts'i'lel ti' contra. \v 12 Jini x'ixic mu' bʌ i cʌy i ñoxi'al, mi tsi' jac'ʌ i pʌyol ti yambʌ winic, mi' cha'len ts'i'lel, che'en Jesús. \s1 Jesús tsi' yʌc'ʌ i c'ʌb ti alobob \r (Mt. 19.13‑15; Lc. 18.15‑17) \p \v 13 Tsi' pʌyʌyob tilel alobob ba'an Jesús cha'an mi' mec'ob. Jini xcʌnt'añob tsi' tiq'uiyob jini tsa' bʌ i pʌyʌyob tilel. \v 14 Jesús tsa' mich'a che' bʌ tsi' q'uele. Tsi' subeyob: La' tilicob alobob ba' añon. Mach mi la' tic'ob, come i cha'añob i yumʌntel Dios. \v 15 Isujm mic subeñetla, jini mach bʌ anic mi' yochel ti' yumʌntel Dios che' bajche' alʌl ma'anic mi caj i yochel, che'en. \v 16 Tsi' meq'ueyob. Tsi' yʌc'ʌ i c'ʌb ti jini alobob. Tsi' yʌq'ueyob i yutslel i t'an. \s1 Jini wen chumul bʌ yumʌl \r (Mt. 19.16‑30; Lc. 18.18‑30) \p \v 17 Che' bʌ tsa' loq'ui majlel ti bij, tsa' tili winic ti ajñel. Tsa' ñocle ba'an Jesús. Tsi' c'ajtibe: Wen bʌ Maestro, ¿chuqui yom mic cha'len cha'an mic taj j cuxtʌlel mach bʌ anic mi' jilel? che'en. \v 18 Jesús tsi' sube: ¿Chucoch ma' wʌl mi weñon? Ma'anic majqui wen, cojach Dios. \v 19 A wujil jini mandar: “Mach a cha'len ts'i'lel, mach a cha'len tsʌnsa, mach a cha'len xujch', mach a cha'len jop't'an, mach a xujch'iben i chubʌ'an a pi'ʌl ti lot, q'uele ti ñuc a tat a ña'”, che'en Jesús. \v 20 Jini winic tsi' jac'ʌ: Maestro, pejtelel jini mandar tsac jac'ʌ c'ʌlʌl che' alobon to, che'en. \v 21 Jesús tsi' q'uele. Tsi' c'uxbi. Tsi' sube: An to yom ma' mel yambʌ junchajp. Cucu, choño pejtelel a chubʌ'an, aq'uen jini mach bʌ anic i chubʌ'an. Che' jini, mi caj a taj cabʌl a chubʌ'an ti panchan. La', ch'ʌmʌ a cruz, tsajcañon, che'en. \v 22 Jini winic tsi' mele i pusic'al cha'an jini t'an. Ch'ijiyem tsa' majli come an cabʌl i chubʌ'an. \p \v 23-24 Jesús tsi' sutq'ui i wut ba'an xcʌnt'añob i cha'an. Tsi' subeyob: Wocol mi caj i yochelob ti' yumʌntel Dios jini wen chumulo' bʌ, che'en. Tsa' toj sajtiyob i pusic'al jini xcʌnt'añob cha'an i t'an. Jesús tsi' cha' subeyob: ¡Alobob, wocol mi' yochelob ti' yumʌntel Dios! \v 25 Wocol mi' ñumel camello ti' yarcayojlel acuxan. Ñumen wocol mi' yochel jini wen chumul bʌ winic ti' yumʌntel Dios, che'en. \v 26 Ñumen tsa' toj sajtiyob i pusic'al cha'an jini t'an. Tsi' subeyob: ¿Majqui che' jini mi mejlel i coltʌntel? che'ob. \v 27 Jesús tsi' q'ueleyob. Tsi' subeyob: Mach mejlicob winicob. Mi mejlel Dios. Ti pejtelel chuqui tac jach yom, mi mejlel i mel Dios, che'en Jesús. \p \v 28 Pedro tsa' caji i suben: Awilan, tsaj cʌyʌ lojon pejtelel chuqui an cha'an mic tsajcañet lojon, che'en. \v 29 Jesús tsi' subeyob: Isujm mic subeñetla, majqui jach mi' cʌy i yotot mi i yʌscun, mi i chich, mi i yijts'in, mi i tat, mi i ña', mi i yijñam, mi i yalobilob, mi i lumal cha'an joñon cha'an jini wen t'an, \v 30 mi' taj wʌle ti ili ora yambʌ jo'c'al i ñumel i yotot tac, i yʌscuñob, i chichob, i yijts'iñob, i ña'ob, i yalobilob, i lum, yic'ot i tic'lʌntel. Ti jini tal to bʌ ora mi caj i taj i cuxtʌlel mach bʌ anic mi' jilel. \v 31 Cabʌl jini ñaxaño' bʌ mi caj i cʌytʌlob ti wi'ipat. Cabʌl jini wi'ilobix bʌ mi caj i c'axelob majlel ti ñaxan, che'en Jesús. \s1 Jesús tsi' cha' alʌ bajche' mi caj i chʌmel \r (Mt. 20.17‑19; Lc. 18.31‑34) \p \v 32 Woli' letselob majlel ti bij ti Jerusalén. Ñaxan tsa' majli Jesús ti bij. Tsa' toj sajtiyob i pusic'al xcʌnt'añob ti bʌq'uen che' bʌ tsi' tsajcayob majlel. Jesús tsi' cha' pʌyʌ tilel jini lajchʌntiquil. Tsa' caji i subeñob chuqui tac mi caj i tumbentel i Yalobil Winic. \v 33 Awilan, woli lac letsel majlel ti Jerusalén. I Yalobil Winic mi caj i yʌjq'uel ti' c'ʌb ñuc bʌ motomajob yic'ot sts'ijbayajob mu' bʌ caj i yʌc'ob ti chʌmel. Mi caj i yʌc'ob ti' c'ʌb gentilob. \v 34 Mi caj i wajleñob. Mi caj i jats'ob ti asiyal. Mi caj i tujbañob. Mi caj i tsʌnsañob. Ti yuxp'ejlel q'uin mi caj i cha' ch'ojyel, che'en Jesús. \s1 I c'ajtibal Jacobo yic'ot Juan \r (Mt. 20.20‑28) \p \v 35 Jacobo yic'ot Juan i yalobilob Zebedeo, tsa' c'otiyob ba'an Jesús. Tsi' subeyob: Maestro, com lojon ma' melbeñon lojon chuqui mij c'ajtibeñet, che'ob. \v 36 Jesús tsi' c'ajtibeyob: ¿Chuqui la' wom mic melbeñetla? che'en. \v 37 Tsi' subeyob: Com lojon ma' wʌc'on lojon ti buchtʌl, juntiquil ti a ñoj juntiquil ti a ts'ej ti a ñuclel, che'ob. \v 38 Jesús tsi' subeyob: Mach la' wujilic chuqui woli la' c'ajtin. ¿Mejl ba mi la' ñusan jini wocol mu' bʌ c ñusan? che'en. \v 39 Tsi' subeyob: Muc'ʌch c mejlel lojon, che'ob. Jesús tsi' subeyob: Isujmʌch, jatetla mi caj la' ñusan jini wocol mu' bʌ caj c ñusan. \v 40 Pero mach c wentajic cha'an mic sub majqui mi caj i buchtʌl tic ñoj yic'ot tic ts'ej. Mi caj i yʌjq'uelob ti buchtʌl jini tsa' bʌ chajpʌbentiyob, che'en. \p \v 41 Che' yujilobix jini lujuntiquil, tsa' caji i mich'leñob Jacobo yic'ot Juan. \v 42 Jesús tsi' pʌyʌyob tilel. Tsi' subeyob: La' wujil c'ax ñuc mi' pʌsob i bʌ jini gentilob mu' bʌ i yumʌntelob. Jini ñuco' bʌ ti' tojlelob, tsʌts mi' yʌc'ob i t'an. \v 43 Mach che'ic yom mi la' cha'len jatetla. Majqui jach yom i taj i ñuclel ti la' tojlel, la' i coltañetla. \v 44 Majqui jach yom ajñel ti c'ax ñuc ti la' tojlel, la' i coltañetla che' bajche' la' winic ti la' pejtelel. \v 45 Come tsa' tili i Yalobil Winic mach cha'anic mi' coltʌñtel, pero cha'an mi' coltan winicob x'ixicob, cha'an mi' yʌc' i bʌ ti chʌmel cha'an i tojol i mul cabʌlob. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \s1 Tsi' lajmesa xpots' i c'aba' Bartimeo \r (Mt. 20.29‑34; Lc. 18.35‑43) \p \v 46 Tsa' tiliyob ti Jericó. Che' bʌ tsa' loq'ui majlel ti Jericó yic'ot xcʌnt'añob i cha'an yic'ot cabʌl winicob x'ixicob, tsi' taja jini xpots' Bartimeo i yalobil Timoteo, buchul ti' ti' bij. Woli' c'ajtin taq'uin. \v 47 Che' bʌ tsi' yubi ya'an Jesús ch'oyol bʌ ti Nazaret, tsa' caji ti c'am bʌ t'an. Tsi' yʌlʌ: Jesús i Yalobilet David, p'untañon, che'en. \v 48 Cabʌlob tsi' tiq'uiyob cha'an mi' cʌy i t'an. Tsa' utsi caji ti c'am bʌ t'an: I Yalobilet David, p'untañon, che'en. \v 49 Jesús tsi' cʌyʌ i xʌmbal. Tsi' yʌlʌ: Pʌyʌla tilel, che'en. Che' bʌ tsi' pʌyʌyob tilel jini xpots', tsi' subeyob: Tijicñesan a pusic'al. Ch'ojyen. Woli' pʌyet Jesús, che'ob. \v 50 Jini xpots' tsi' welchoco i mosil. Tsa' ch'ojyi. Tsa' tili ba'an Jesús. \v 51 Jesús tsi' sube: ¿Chuqui a wom mic tumbeñet? che'en. Jini xpots' tsi' sube: Maestro, com mi' cha' c'otel c wut, che'en. \v 52 Jesús tsi' sube: Cucu, tsa'ix coltʌntiyet cha'an tsa' ñopo, che'en. Ti ora tsa' cha' c'oti i wut. Tsi' tsajca majlel Jesús ti bij. \c 11 \s1 I subentel i ñuclel che' bʌ tsa' ochi ti Jerusalén \r (Mt. 21.1‑11; Lc. 19.28‑40; Jn. 12.12‑19) \p \v 1 Che' bʌ lʌc'ʌlix añob ti Jerusalén, lʌc'ʌl ti Betfagé yic'ot Betania ya' ti' tojel Olivo wits, Jesús tsi' choco majlel cha'tiquil xcʌnt'añob i cha'an. \v 2 Tsi' subeyob: Cucula ti tejclum ya' ti' tojel la' wut. Che' mi la' wochel, ya' cʌchʌl mi caj la' taj tsiji' burro, mach bʌ anic majch tsi' c'ʌchta. Jitila. Pʌyʌla tilel. \v 3 Mi an majch mi' subeñetla: “¿Chucoch che' mi la' mel jini?” subenla: “Yom i c'ʌn lac Yum. Ti ora mi caj i cha' sutq'uibeñet”. Che' yom mi la' suben, che'en Jesús. \p \v 4 Tsa' majliyob jini xcʌnt'añob. Tsi' tajayob jini burro cʌchʌl ti' ti' otot ya' ti calle. Tsi' jitiyob. \v 5 Jini ya' bʌ wa'alob tsi' subeyob: ¿Chuqui woli la' cha'len? ¿Chucoch woli la' jit burro? che'ob. \v 6 Jini xcʌnt'añob tsi' subeyob chuqui tsi' yʌlʌ Jesús. Jini winicob tsi' chocoyob majlel. \v 7 Jini xcʌnt'añob tsi' pʌyʌyob tilel jini tsijib burro ba'an Jesús. Tsi' tasibeyob i pat burro ti' pislelob. Jesús tsi' buchta. \v 8 An cabʌl tsa' bʌ i tasiyob majlel jini bij ti' pislelob. Yaño' bʌ tsa' caji i lijlij ac'ob majlel ti bij i c'ʌb te' am bʌ i yopol tsa' bʌ i tsepeyob. \v 9 Jini woli bʌ i majlelob ti' tojel Jesús yic'ot jini woli bʌ i tilelob ti' pat c'am tsi' yʌlʌyob: Cotañet. La' sujbic a ñuclel jatet mu' bʌ a tilel ti' c'aba' lac Yum. \v 10 La' sujbic i ñuclel i yumʌntel lac tat David woli bʌ i cajel. Cotañet añet bʌ ti chan, che'ob. \v 11 Tsa' ochi Jesús ti Jerusalén ba' tsa' majlel ti Templo. Che' bʌ tsa'ix i joy q'uele pejtelel chuqui tac an, che' bʌ yomix ic'an, tsa' majli ti Betania yic'ot jini lajchʌntiquil. \s1 Tsi' tiq'ui higuera te' \r (Mt. 21.18‑19) \p \v 12 Ti yijc'ʌlal che' loq'uemobix ti Betania, tsi' yubi wi'ñal. \v 13 Ñajt tsi' q'uele higuera te' am bʌ i yopol. Tsa' majli i q'uel mi an chuqui mi' taj. Che' bʌ tsa' c'oti ba'an te', i yopol jach tsi' taja come maxto i yorajlelic i wut. \v 14 Jesús tsi' sube jini te': Mach i chʌn c'ux a wut winicob x'ixicob ti pejtelel ora, che'en. Jini xcʌnt'añob i cha'an tsi' yubiyob. \s1 Jesús tsi' chocoyob loq'uel ti Templo \r (Mt. 21.12‑17; Lc. 19.45‑48; Jn. 2.13‑22) \p \v 15 Tsa' tiliyob ti Jerusalén. Jesús tsa' ochi ti Templo. Tsa' caji i choc loq'uel jini woliyo' bʌ ti choñoñel yic'ot woliyo' bʌ ti mʌñoñel ti Templo. Jesús tsi' ch'a' chocobeyob i mesa tac xq'uex taq'uiñob, yic'ot i buchlib tac jini woli bʌ i choñob x'ujcuts. \v 16 Tsi' tiq'uiyob cha'an ma'anic chuqui mi' ch'ʌmob ñumel ti' mal Templo mi juntiquilic. \v 17 Jesús tsi' cʌntesayob. Tsi' subeyob: Ts'ijbubil ti jun: “Mi' caj ti ajlel cotot ti' yotlel oración cha'an winicob x'ixicob ti pejtelel lum tac”. Pero jatetla tsa'ix la' wotsa ti' ch'eñal xujch', che'en. \v 18 Jini sts'ijbayajob yic'ot jini ñuc bʌ motomajob tsi' yubiyob. Tsi' sajcayob bajche' mi mejlel i tsʌnsañob come tsi' bʌc'ñayob Jesús. Come tsa' toj ñuc'ayob i pusic'al pejtelel winicob x'ixicob cha'an i cʌntesʌbal. \v 19 Che' wolix i yic'an tsa' loq'ui majlel ti tejclum Jesús yic'ot jini xcʌnt'añob. \s1 Tsa' tiqui higuera te' \r (Mt. 21.19‑22) \p \v 20 Ti sʌc'ajel che' bʌ tsa' cha' ñumiyob, tsi' q'ueleyob higuera te' tiquinix c'ʌlʌl ti' wi'. \v 21 Tsa' c'ajtiyi i cha'an Pedro. Tsi' sube: Maestro, q'uele tsa'ix tiqui jini higuera te' tsa' bʌ a ch'ʌcʌ, che'en. \v 22 Jesús tsi' jac'ʌ: Ñopola Dios. \v 23 Come isujm mic subeñetla: Majqui jach mi' suben jini wits cha'an mi' ch'ujyel letsel cha'an mi' chojquel ochel ti colem ñajb, mi mach tile bixelic i pusic'al wolix i ñop, mi caj i yujtel bajche' mi' yʌl, che'ʌch mi caj i melbentel. \v 24 Jini cha'an mic subeñetla: Pejtelel chuqui mi la' c'ajtiben Dios ti oración, ñopola mi caj la' wʌq'uentel. Che' jini mi caj la' wʌq'uentel. \v 25 Che' woliyetla ti oración, mi an chuqui lotol ti la' pusic'al ti' contra juntiquil, ñusʌben i mul cha'an mi' ñusʌbeñetla la' mul la' Tat am bʌ ti panchan. \v 26 Come mi ma'anic mi la' ñusʌben i mul, ma'anic mi caj i ñusʌbeñetla la' mul ja'el la' Tat am bʌ ti panchan, che'en Jesús. \s1 Tsi' c'ajtibeyob Jesús baqui tsi' taja i ye'tel \r (Mt. 21.23‑27; Lc. 20.1‑8) \p \v 27 Tsa' cha' tiliyob ti Jerusalén. Che' bʌ tsi' cha'le xʌmbal Jesús ti mal Templo, tsa' tiliyob ñuc bʌ motomajob yic'ot sts'ijbayajob yic'ot xñoxob año' bʌ i ye'tel. \v 28 Tsi' subeyob: ¿Baqui tsa' taja a we'tel cha'an ma' cha'len jini? ¿Majqui tsi' yʌq'ueyet a we'tel cha'an ma' mel chuqui tac ma' mel? che'ob. \v 29 Jesús tsi' subeyob: An chuqui mij c'ajtibeñetla ja'el. Subeñon. Che' jini joñon mi caj c subeñetla baqui tsac taja que'tel cha'an jini mu' bʌ c mel. \v 30 ¿Baqui ch'oyol i ye'tel Juan cha'an mi' yʌc' ch'ʌmja'? ¿Ch'oyol ba ti panchan o ch'oyol ba ti winicob? Subeñon, che'en Jesús. \v 31 Tsa' caji i bajñel pejcañob i bʌ. Tsi' yʌlʌyob: Mi tsa' lac sube ch'oyol ti panchan, mi cho'onla, mi caj i yʌl: “¿Chucoch, che' jini, ma'anic tsa' la' ñopbe i t'an?” Che' mi caj i yʌl, che'ob. \v 32 ¿Yom ba mi lac suben ch'oyol ti winicob? che'ob. Pero tsi' bʌc'ñayob winicob x'ixicob come ti pejtelelob tsi' yʌlʌyob mero x'alt'añʌch jini Juan. \v 33 Jini cha'an tsi' subeyob: Mach cujilic lojon, che'ob. Jesús tsi' subeyob: Joñon ja'el, ma'anic mic subeñetla baqui tsac taja que'tel cha'an jini mu' bʌ c mel, che'en. \c 12 \s1 Jontol bʌ xcʌnta ts'usubilob \r (Mt. 21.33‑46; Lc. 20. 9‑19) \p \v 1 Jesús tsa' caji i pejcañob ti lajiya tac: Juntiquil winic tsi' pʌc'ʌ ts'usubil, che'en. Tsi' joy mʌcʌ ti corral, tsi' piqui lum ba' mi' t'uchtʌben loq'uel i ya'lel ts'usub. Tsi' mele chan bʌ q'ueloñib. Tsi' yʌc'ʌ ti' wenta xcʌnta ts'usubilob. Tsa' majli ti yambʌ lum. \v 2 Che' bʌ tsa' tili i yorajlel, tsi' choco majlel x'e'tel ba'an xcʌnta ts'usubilob cha'an mi' ch'ʌm i wut ts'usubil ti' c'ʌbob. \v 3 Pero jini xcʌnta ts'usubilob tsi' chucuyob jini x'e'tel. Tsi' lowoyob. To'o che' jach tsi' chocoyob sujtel. \v 4 I yum tsi' cha' choco majlel yambʌ x'e'tel ba' añob. Tsi' juluyob ti xajlel, tsi' lowbeyob i jol. Che' ja'el leco tsi' tic'layob che' bʌ tsi' cha' chocoyob sujtel. \v 5 I yum tsi' cha' choco majlel yambʌ. Jini xcʌnta ts'usubilob tsi' tsʌnsayob. Che' ja'el, cabʌl yaño' bʌ x'e'telob, ojlil tsi' lowoyob, ojlil tsi' tsʌnsayob. \v 6 Ya' to tsa' cʌle juntiquil yic'ot jini yumʌl, jiñʌch i yalobil tsa' bʌ i wen c'uxbi. Tsi' choco majlel i yalobil ja'el ya' ba' añob. Tsi' yʌlʌ: “Mux caj i q'uelob calobil ti ñuc”, che'en. \v 7 Jini xcʌnta ts'usubilob tsi' subeyob i bʌ: “Jiñʌch mu' bʌ caj i yochel ti yumʌl. Conla, la' lac tsʌnsan. Che' jini, mux la cochel ti' yum pejtel i chubʌ'an”, che'ob. \v 8 Tsi' chucuyob. Tsi' tsʌnsayob. Tsi' chocoyob loq'uel ti ts'usubil. \p \v 9 ¿Chuqui mi caj i cha'len i yum ts'usubil che' jini? Mi caj i tilel. Mi caj i jisan xcʌnta ts'usubilob. Mi caj i yʌc' i ts'usubil ti' c'ʌb yaño' bʌ. \v 10 ¿Mach ba anic tsa' la' q'uele jini t'an ti' ts'ijbujel Dios?: “Jini jach bʌ xajlel tsa' bʌ i chocoyob xmel ototob, tsa'ix otsʌnti ti ñaxan bʌ i xujc otot. \v 11 Jiñʌch i melbal lac Yum. Uts'atax mi laj q'uel”, che'en Jesús. \v 12 Jini ñuc bʌ motomajob yic'ot sts'ijbayajob tsi' ña'tayob bajche' mi mejlel i chucob Jesús, come yujilob tsi' cha'le t'an ti lajiya ti' contrajob. Pero tsi' bʌc'ñayob winicob x'ixicob. Jini cha'an tsi' cʌyʌyob Jesús. Tsa' majliyob. \s1 C'ajtibal cha'an tojoñel \r (Mt. 22.15‑22; Lc. 20.20‑26) \p \v 13 Tsi' chocoyob majlel cha'tiquil uxtiquil fariseojob yic'ot herodiañob ya' ba'an Jesús cha'an mi' tajbeñob i mul Jesús ti' t'an. \v 14 Che' bʌ tsa' tiliyob ba'an Jesús, tsi' subeyob: Maestro, cujil lojon isujmet. Ma'anic majqui ma' bʌc'ñan. Junlajal jach ma' q'uel winicob mi an i ye'tel mi ma'anic i ye'tel. Wola' cha'len cʌntesa ti isujm cha'an i bijlel Dios. ¿Mu' ba i yʌl ti mandar cha'an mi la cʌq'uen César jini tojoñel o ma'anic? ¿Yom ba mi la cʌq'uen o mach yomic? che'ob. \v 15 Jesús yujil cha'chajp jax i pusic'al jini winicob. Jini cha'an tsi' subeyob: ¿Chucoch mi la' wilʌbeñon c pusic'al? Ch'ʌmbeñon tilel junq'uejl taq'uin cha'an mij q'uel, che'en. \v 16 Tsi' ch'ʌmbeyob tilel. Jesús tsi' c'ajtibeyob: ¿Majqui i cha'an ili i yejtal yic'ot i ts'ijbal ti' pam? che'en. Tsi' subeyob: I cha'an César, che'ob. \v 17 Jesús tsi' subeyob: Aq'uenla César chuqui i cha'an César. Aq'uenla Dios chuqui i cha'an Dios, che'en. Tsa' toj sajtiyob i pusic'al cha'an Jesús. \s1 Che' mi' tejchelob ch'ojyel \r (Mt. 22.23‑33; Lc. 20.27‑40) \p \v 18 Tsa' tiliyob saduceojob ba'an Jesús. Jiñobʌch mu' bʌ i yʌlob ma'anic mi' tejchelob ch'ojyel chʌmeño' bʌ. Tsi' c'ajtibeyob: \v 19 Maestro, Moisés tsi' ts'ijbubeyonla chuqui yom mi' mel winic mi tsa' chʌmi i yʌscun am bʌ i yijñam mach bʌ anic i yalobil. Jini ijts'iñʌl bʌ wersa mi' pʌyben i yijñam i yʌscun cha'an mi' techben i p'olbal i yʌscun. \v 20 An wuctiquil winic i yerañob i bʌ. Jini ascuñʌl bʌ tsi' pʌyʌ i yijñam. Tsa' chʌmi. Ma'anic i p'olbal. \v 21 Jini ijtsiñil bʌ tsi' pʌyʌ jini x'ixic cha'an i yijñam. Tsa' chʌmi ja'el che' ma'anic i yalobil. Lajal tsi' mele i yuxticlel. \v 22 Ti' wucticlel tsi' pʌyʌ jini x'ixic cha'an i yijñam. Ma'anic i yalobil. Ti wi'il tsa' chʌmi ja'el jini x'ixic. \v 23 Ti' yorajlel che' mi' tejchelob ch'ojyel, ¿baqui bʌ winic i ñoxi'al jini x'ixic? come tsi' pʌyʌyob cha'an i yijñam ti' wucticlel. Che' tsi' yʌlʌyob jini saduceojob. \p \v 24 Jesús tsi' subeyob: ¿Mach ba jinic la' sajtemal? che'en, come ma'anic mi la' cʌn i Ts'ijbujel Dios yic'ot i p'ʌtʌlel. \v 25 Che' mi' ch'ojyelob ba'an chʌmeño' bʌ, ma'anix mi' chʌn pʌyob i pi'ʌl, ma'anic mi' sijintelob ja'el. Come lajalob bajche' ángelob ya' ti panchan. \v 26 Cha'an i sujmlel jini chʌmeño' bʌ mu' bʌ i tejchelob ch'ojyel, ¿mach ba anic tsa' la q'uele ti' jun Moisés ba' Dios tsi' pejca ti alʌ te'? Dios tsi' sube: “Joñon i Dioson Abraham, i Dioson Isaac, i Dioson Jacob”. \v 27 Jini Dios mach i Diosic chʌmeño' bʌ. I Diosʌch cuxulo' bʌ. Jini cha'an cabʌl la' sajtemal, che'en Jesús. \s1 Ñumen ñuc bʌ mandar \r (Mt. 22.34‑40; Lc. 10.25‑28) \p \v 28 Che' lʌc'ʌl tsa' tili juntiquil sts'ijbaya, tsi' yubibeyob i t'an che' woli' pejcañob i bʌ. Jini sts'ijbaya tsi' ña'ta uts'at bajche' tsi' cha'le t'an Jesús. Jini cha'an tsi' c'ajtibe: ¿Baqui bʌ mandar ñumen ñuc ti pejtelel? che'en. \v 29 Jesús tsi' sube: Jini ñumen ñuc bʌ mandar ti pejtelel jiñʌch: “Ñich'tanla israelob, jini lac Yum Dios, juntiquil jach. \v 30 C'uxbin a Yum Dios ti pejtelel a pusic'al, ti pejtelel a ch'ujlel, ti pejtelel a ña'tʌbal, ti pejtelel a p'ʌtʌlel”. Jiñʌch jini ñumen ñuc bʌ mandar. \v 31 Lajalʌch jini cha'p'ejlel bʌ mandar: “C'uxbin a pi'ʌlob che' bajche' ma' bajñel c'uxbin a bʌ”. Ma'anic yambʌ mandar ñumen ñuc bʌ bajche' jini cha'p'ejl mandar, che'en Jesús. \v 32 Jini sts'ijbaya tsi' sube: Melelʌch Maestro, tsa'ix a subu chuqui isujm. Dios juntiquil jach. Ma'anic yambʌ. Cojach jini. \v 33 Mi tsa' laj c'uxbi Dios ti pejtelel lac pusic'al, ti pejtelel lac ña'tʌbal, ti pejtelel lac ch'ujlel, ti pejtelel lac p'ʌtʌlel, mi tsa' laj c'uxbi lac pi'ʌlob ja'el che' bajche' mi lac bajñel c'uxbin lac bʌ, jiñʌch ñumen ñuc bʌ bajche' pejtelel pulem bʌ i majtan Dios yic'ot tsʌnsʌbil bʌ i majtan Dios, che'en. \v 34 Jesús tsi' ña'ta uts'at bajche' tsi' jac'ʌ jini sts'ijbaya. Tsi' sube: Ts'ita' jax yom cha'an ma' wochel ti' yumʌntel Dios, che'en. Ti wi'il ma'anix majqui tsi' chʌn ñopo i c'ajtiben Jesús yan tac bʌ cha'an bʌq'uen. \s1 Cristo i yalobil David \r (Mt. 22.41‑46; Lc. 20.41‑44) \p \v 35 Che' woli ti cʌntesa ti Templo Jesús tsi' yʌlʌ: ¿Chucoch, mi' yʌlob sts'ijbayajob jini Cristo i yalobilʌch David? \v 36 David tsi' yʌlʌ yic'ot Ch'ujul bʌ Espíritu: “Jini lac Yum tsi' sube c Yum: Buchi' tic ñoj, che'en Dios, jinto mi cʌq'ueñet a t'uchtan a contrajob”, che'en. \v 37 David tsi' pejca Cristo ti' Yum. ¿Bajche' isujm, che' jini, mi i yalobil? Che' tsi' yʌlʌ Jesús. Cabʌl tempʌbilo' bʌ winicob x'ixicob tijicña jax tsi' yubibeyob i t'an. \s1 Jesús tsi' tiq'ui sts'ijbayajob \r (Mt. 23.1‑36; Lc. 11. 37‑54; 20. 45‑47) \p \v 38 Jesús tsi' subeyob ja'el che' woli ti cʌntesa: Chʌcʌ q'uele la' bʌ cha'an sts'ijbayajob mu' bʌ i mulañob i lʌpob pʌl bʌ i bujc. Mi' mulañob i yʌq'uentel cortesía ba'an choñoñibʌl. \v 39 Mi' mulañob jini ñaxan bʌ buchlibʌl ti sinagoga yic'ot ñaxan bʌ buchlibʌl ti q'uiñijel. \v 40 Mi' chilbeñob i yotot tac meba' x'ixicob. Cha'an mi' lon q'uejlelob ti uts'at mi' melob tam bʌ oración. Ñumen wocol mi caj i tajob tojmulil, che'en Jesús. \s1 I yofrenda meba' x'ixic \r (Lc. 21.1‑4) \p \v 41 Jesús tsa' buchle ti' tojel i yajñib ofrenda. Tsi' q'uele winicob x'ixicob woli bʌ i chocob ochel i taq'uin ti' yajñib. Cabʌl wen chumulo' bʌ tsi' chocoyob ochel cabʌl taq'uin. \v 42 Tsa' tili meba' x'ixic mach bʌ anic i chubʌ'an. Tsi' choco ochel cha'q'uejl taq'uin. Ti' cha'q'uejlel ts'ʌcʌl mi' loq'uel lujump'ejl centavo. \v 43 Jesús tsi' pʌyʌ tilel xcʌnt'añob i cha'an. Tsi' subeyob: Isujm mic subeñetla, jini meba' x'ixic mach bʌ anic i chubʌ'an tsa'ix i choco ochel ñumen cabʌl bajche' pejtelel yaño' bʌ tsa' bʌ i chocoyob ochel taq'uin ti' yajñib. \v 44 Come ti pejtelelob tsi' chocoyob ochel jini loc'sʌbil bʌ ti' yonlel i chubʌ'an, pero jini meba' x'ixic mach bʌ anic i chubʌ'an tsi' choco ochel pejtelel i tojol i bʌl i ñʌc'. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \c 13 \s1 Jesús tsi' wʌn alʌ bajche' mi caj i jilel Templo \r (Mt. 24.1‑2; Lc. 21.5‑6) \p \v 1 Che' wolix ti loq'uel Jesús ti Templo, juntiquil xcʌnt'an i cha'an tsi' sube: Maestro, q'uele wen uts'at tac jini xajlel, wen wa'chocobil jini otot tac, che'en. \v 2 Jesús tsi' sube: ¿Mu' ba a q'uel jini colem tac bʌ otot? Ma'anic mi caj i cʌytʌl mi jump'ejlic xajlel ti pam yambʌ. Mi caj i laj chojquel jubel, che'en. \s1 I yejtal tac i jilibal \r (Mt. 24.3‑28; Lc. 17. 22‑24; 21.7‑24) \p \v 3 Tsa' buchle ti Olivo wits ti' tojel Templo. Pedro yic'ot Jacobo yic'ot Juan yic'ot Andrés ti' bajñelilob tsi' c'ajtibeyob: \v 4 Subeñon lojon baqui ora mi caj i yujtel pejtelel jini. ¿Chuqui mi' caj ti pʌstʌl che' yom ujtel pejtelel ili tac? che'ob. \v 5 Jesús tsa' caji' subeñob: Chʌcʌ q'uele la' bʌ ame anic majch mi' soquetla. \v 6 Come talob cabʌl tij c'aba' mu' bʌ caj i lon cuyob i bʌ ti Cristo. Mi caj i socob cabʌlob. \v 7 Ba' ora mi la' wubin an cabʌl guerra che' ja'el cabʌl t'an cha'an guerra, mach la' cha'len bʌq'uen come wersa mi' tilel, pero maxto i jilibalic. \v 8 Come jini año' bʌ ti jumpejt lum mi caj i techob guerra ti' contra año' bʌ ti yambʌ lum. Jini año' bʌ ti' wenta juntiquil yumʌl mi caj i techob guerra ti' contra jini año' bʌ ti' wenta yambʌ yumʌl. Tal i yujquel lum ti cabʌl lum. Tal cabʌl wi'ñal yic'ot leto. Jiñʌch i cajibal wocol. \p \v 9 Chʌcʌ q'uele la' bʌ come mi caj i yʌq'uetla ti' c'ʌb jini año' bʌ i ye'tel. Mi caj la' bajbentel ti sinagoga tac. Mi caj la' pʌjyel tilel ti' tojlel yumʌlob, ti' tojlel reyob cha'añon cha'an mi' tsictiyel c t'an ti' tojlelob. \v 10 Wersa mi' ñaxan subentelob jini wen t'an ti pejtelel lum. \v 11 Ba' ora mi' chuquetla majlel ti meloñel cha'an mi' yʌq'uetla ti' c'ʌb yumʌlob, mach mi la' wʌn mel la' pusic'al cha'an chuqui mi caj la' sub yic'ot chuqui mi caj la' ña'tan. Subula jini t'an mu' bʌ caj la' wʌq'uentel ti jini jach bʌ ora. Mach jateticla mi la' caj ti t'an pero mu' ti t'an jini Ch'ujul bʌ Espíritu. \v 12 Winicob mi caj i yʌc'ob ti chʌmel i yʌscun yic'ot i yijts'in. Jini tatʌl mi caj i yʌc' ti chʌmel i yalobil, jini i yalobilob mi caj i contrajiñob i tat i ña', mi caj i tsʌnsañob. \v 13 Mi caj la' ts'a'lentel ti pejtelel pañimil cha'an tij c'aba'. Jini mu' bʌ i cuch i wocol c'ʌlʌl ti' jilibal mi caj i coltʌntel. \p \v 14 Mi caj la' q'uel jini c'ax bibi' jax bʌ wa'al ba' tic'bil, mu' bʌ i jisan cabʌl chuqui an che' bajche' tsi' wʌn subu jini x'alt'an Daniel. (Jini mu' bʌ i q'uel jini jun la' i ch'ʌmben isujm.) Che' mi la' q'uel jini, la' puts'icob majlel ti wits jini año' bʌ ti Judea. \v 15 Jini am bʌ ti' jol i yotot mach chʌn jubic cha'an mi' loc'san i chubʌ'an ti' yotot. \v 16 Jini am bʌ ti cholel mach chʌn sujtic cha'an mi' lot i pislel. \v 17 Obol jax i bʌ jini cʌntʌbilo' bʌ i cha'an alʌl yic'ot jini woli bʌ i tsu'sañob alʌl ti jim bʌ ora. \v 18 Cha'lenla oración cha'an mach ti' yorajlelic tsʌñal mi la' puts'el. \v 19 Come ti jim bʌ ora mi caj i tilel cabʌl wocol, ñumen bajche' tsa' ñumi c'ʌlʌl ti' cajibal jini pañimil tsa' bʌ i mele Dios, c'ʌlʌl wʌle, c'ʌlʌl ti pejtelel ora. \v 20 Che' ti' yorajlel jini wocol, mi ma'anic tsi' com'esa i yorajlel wocol lac Yum, ma'anic majqui mi' coltʌntel mi juntiquilic. Cha'an mi' coltan jini yajcʌbilo' bʌ i cha'an tsi' com'esa i yorajlel wocol. \v 21 Ti jini jach bʌ ora mi an majch mi' subeñetla: “Awilan, wʌ'an jini Cristo”, o mi an majch mi' subeñetla: “Awilan, ya'an Cristo”, mi che'en, mach mi la' ñop. \v 22 Come mi caj i tejchelob jini mu' bʌ i cuyob i bʌ ti Cristo yic'ot lot bʌ x'alt'añob. Mi caj i pʌsob cabʌl i yejtal i p'ʌtʌlel yic'ot bʌbʌq'uen tac bʌ cha'an mi' socob jini yajcʌbilo' bʌ mi tsa' mejli. \v 23 Chʌcʌ q'uele la' bʌ. Tsa'ix c wʌn subeyetla ti pejtelel jini. \s1 Che' mi' tilel i Yalobil Winic \r (Mt. 24.29‑44; Lc. 21.25‑36) \p \v 24 Ti jim bʌ ora che' mi' yujtel jini wocol mi caj i yiq'uesʌntel jini q'uin. Ma'anic mi caj i yʌc' i c'ʌc'al uw. \v 25 Mi caj i yajlel tac jini ec' ti panchan. Jini p'ʌtʌl tac bʌ ti panchan mi caj i ñijcʌntel. \v 26 Ti wi'il mi caj i q'uelob i Yalobil Winic che' mi' tilel ti tocal yic'ot cabʌl i p'ʌtʌlel yic'ot i ñuclel. \v 27 Mi caj i choc majlel i yángelob cha'an mi' tempañob tilel ti' chʌnwejlel pañimil jini yajcʌbilo' bʌ i cha'an ch'oyolo' bʌ ti' ñajtlel pañimil c'ʌlʌl ti' ñajtlel panchan. \p \v 28 Ñopola jini lajiya cha'an jini higuera te'. Che' c'unix i c'ʌb che' woli' pasel i yopol, la' wujil lʌc'ʌlix i yorajlel ticwal. \v 29 Che' ja'el jatetla, che' mi la' q'uel wolix i yujtel jini, ña'tanla lʌc'ʌlix i tilel i Yalobil Winic. Mero wolix i julel. \v 30 Isujm mic subeñetla, ti pejtelel jini mi' caj ti ujtel che' wʌ' to an ti pañimil jini winicob x'ixicob año' bʌ wʌle. \v 31 Mi caj i jilel jini panchan yic'ot pañimil, pero mach jilic c t'an. \s1 Mach tsiquilic baqui bʌ ora \r (Mt. 24.36‑44) \p \v 32 Ma'anic majch yujil baqui bʌ q'uin baqui bʌ ora mi' caj ti ujtel jini, mi ángelob ti panchan, mi i Yalobil Dios. Jini jach c Tat yujil. \v 33 Chʌcʌ q'uele la' bʌ. Yom yʌxʌl la' wo, come mach la' wujilic baqui ora mi caj i c'otel i yorajlel. \v 34 Lajalʌch bajche' winic tsa' bʌ majli ti ñajtʌl. Che' bʌ tsi' cʌyʌ i yotot tsi' yʌq'ueyob i ye'tel i winicob. Ti jujuntiquil tsi' subeyob chuqui yom mi' melob. Tsi' sube xcʌntaya cha'an mi' q'uel i ti' otot. \v 35 Yom yʌxʌl la' wo, che' jini, come mach la' wujilic baqui ora tal i yum otot, mi ti ic'ajel, mi ti ojlil ac'ʌlel, mi che' wolix ti uq'uel mut, mi ti sʌc'ajel. \v 36 Ame bʌc' julic i tajetla che' wʌyʌletla. \v 37 Jini mu' bʌ c subeñetla mic subeñob ti pejtelelob. Yom yʌxʌl la' wo. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \c 14 \s1 Tsi' temeyob i t'an cha'an mi' chucob Jesús \r (Mt. 26.1‑5; Lc. 22.1‑2; Jn. 11.45‑53) \p \v 1 Yom to cha'p'ejl q'uin cha'an i q'uiñilel Pascua che' mi' c'uxob caxlan waj mach bʌ anic i levadurajlel. Jini ñuc bʌ motomajob yic'ot sts'ijbayajob tsi' pejcayob i bʌ cha'an bajche' mi mejlel i chucob Jesús ti lot cha'an mi' tsʌnsañob. \v 2 Tsi' yʌlʌyob: Mach ti' yorajlelic q'uiñijel ame tejchicob ti cabʌl a'leya winicob x'ixicob, che'ob. \s1 Jesús tsa' mujli ti ts'ac \r (Mt. 26.6‑13; Jn. 12.1‑8) \p \v 3 Che' ya'an Jesús ti Betania ti' yotot jini Simón tsa' bʌ lajmesʌbenti leco bʌ i tsoy, che' buchul ti' t'ejl mesa, tsa' tili x'ixic am bʌ i limetej melbil bʌ ti xajlel, but'ul ti xojocña bʌ ts'ac wen letsem bʌ i tojol. Tsi' ts'ita' top'o jini limetej. Tsi' mulbe ti' jol Jesús. \v 4 Ya' añob winicob tsa' bʌ mich'ayob. Tsi' yʌlʌyob: ¿Chucoch tsa' lon jisʌnti jini ts'ac? che'ob. \v 5 Come tsa'ic chojñi jini ts'ac an i tojol ñumen ti jo'lujunc'al (300) denario cha'an mi' yʌq'uentelob jini p'ump'uño' bʌ, che'ob. Tsi' yʌ'leyob jini x'ixic. \v 6 Jesús tsi' subeyob: Cʌyʌx la' wʌ'len. ¿Chucoch mi la' techben i ch'ijiyemlel i pusic'al? I t'ojol jax jini tsa' bʌ i melbeyon. \v 7 Come ti pejtelel ora an jini p'ump'uño' bʌ la' wic'ot. Ba' ora la' wom mi mejlel la' coltañob. Mach ti pejtelelic ora wʌ' añon la' wic'ot. \v 8 Jini x'ixic tsi' mele chuqui tsa' mejli i mel. Tsi' wʌn boño c bʌc'tal cha'an mic mujquel. \v 9 Isujm mic subeñetla, baqui jach mi' sujbel jini wen t'an ti pejtelel pañimil, mi caj i sujbel ja'el chuqui tsi' mele jini x'ixic cha'an mi' ña'tʌntel, che'en Jesús. \s1 Judas tsi' choño Jesús ti' c'ʌb i contra \r (Mt. 26.14‑16; Lc. 22.3‑6) \p \v 10 Judas Iscariote, i pi'ʌl jini junlujuntiquil, tsa' majli ba'an ñuc bʌ motomajob cha'an mi' yʌc' Jesús ti' c'ʌb. \v 11 Che' bʌ tsi' yubiyob, tijicñayob i pusic'al motomajob. Tsi' yʌc'ʌyob i t'an cha'an mi' yʌq'ueñob taq'uin Judas. Che' jini tsa' caji i chajpan i pusic'al cha'an mi' yʌc' Jesús. \s1 Jesús tsi' c'uxu Pascua yic'ot xcʌnt'añob \r (Mt. 26.17‑29; Lc. 22.7‑23; Jn. 13.21‑30; 1Co. 11.23‑26) \p \v 12 Ti ñaxan bʌ q'uin che' mi' c'uxob caxlan waj mach bʌ anic i levadurajlel che' mi' tsʌnsañob tiñʌme' cha'an Pascua, jini xcʌnt'añob i cha'an tsi' subeyob: ¿Baqui a wom mic majlel lojon c chajpan cha'an ma' c'ux we'elʌl che' ti Pascua? che'ob. \v 13 Jesús tsi' choco majlel cha'tiquil xcʌnt'añob i cha'an. Tsi' subeyob: Cucula ti tejclum. Mi caj i tajetla winic woli bʌ i q'uech majlel uc'um. Tsajcanla majlel. \v 14 Baqui jach mi' yochel, subenla i yum otot: “Jini Maestro mi' yʌl: ¿Baqui an jump'ejl i mal otot ba' mi mejlel j c'ux we'elʌl cha'an Pascua yic'ot xcʌnt'añob c cha'an?” \v 15 Jini winic mi caj i pʌsbeñetla colem bʌ i mal otot ti chan, chajpʌbilix bʌ. An i bʌl. Chajpʌbeñonla chuqui tac yom, che'en Jesús. \v 16 Tsa' majliyob jini xcʌnt'añob i cha'an. Tsa' ochiyob ti tejclum. Tsi' tajayob jini otot che' bajche' tsi' subeyob. Tsi' chajpayob we'elʌl cha'an Pascua. \p \v 17 Che bʌ wolix i yic'an, tsa' tili Jesús yic'ot jini lajchʌntiquil. \v 18 Che' buchulob ti' t'ejl mesa che' woliyob ti we'el, Jesús tsi' subeyob: Isujm mic subeñetla, juntiquil woli bʌ i c'ux waj quic'ot mi caj i yʌc'on ti' c'ʌb j contra, che'en. \v 19 Ch'ijiyem tsa' caji i yubiñob. Quepecña tsa' caji i yʌlob ti jujuntiquil: ¿Joñon ba? che'ob. \v 20 Tsi' subeyob: Jiñʌch i pi'ʌl jini junlujuntiquil woli bʌ i ts'aj i waj ti ch'ejew quic'ot. \v 21 Melelʌch, i Yalobil Winic mi caj i majlel che' bajche' ts'ijbubil. Jini winic mu' bʌ i yʌc' i Yalobil Winic ti' c'ʌb i contra mi caj i taj wocol. Uts'at machic tsi' yila pañimil jini winic, che'en. \s1 Jini Ch'ujul bʌ Waj \r (Mt. 26.26‑29; Lc. 22.15‑20; 1Co. 11.23‑25) \p \v 22 Che' bʌ tsi' cha'leyob we'el, Jesús tsi' ch'ʌmʌ waj. Tsi' cha'le oración. Tsi' xet'e. Tsi' yʌq'ueyob. Tsi' yʌlʌ: Ch'ʌmʌla, jiñʌch c bʌc'tal, che'en. \v 23 Tsi' ch'ʌmʌ vaso. Che' bʌ tsi' sube Dios wocolix i yʌlʌ tsi' yʌq'ueyob. Tsi' japʌyob ti jujuntiquil. \v 24 Jesús tsi' subeyob: Jiñʌch c ch'ich'el cha'an jini trato bʌ t'an mu' bʌ i bejq'uel cha'an cabʌlob. \v 25 Isujm mic subeñetla, ma'anic mic chʌn jap i ya'lel ts'usub jinto mi' tilel jini q'uin che' mic jap jini tsiji' bʌ ti' yumʌntel Dios, che'en Jesús. \s1 Pedro mi caj i yʌl mach i cʌñʌyic Jesús \r (Mt. 26.30‑35; Lc. 22.31‑34, 39; Jn. 13.36‑38) \p \v 26 Che' bʌ tsa' ujti i c'ʌyiñob jump'ejl c'ay, tsa' majliyob ti Olivo wits. \v 27 Jesús tsi' subeyob: Mi caj i tejchel tile bixel bʌ la' pusic'al ti la' pejtelel cha'añon ti jini jach bʌ ac'ʌlel, come ts'ijbubil: “Mi caj c low xcʌntaya, che'en Dios. Jini tiñʌme' mi caj i pam pujquel”. \v 28 Che' tejchemonix ch'ojyel, mic majlel c pijtañetla ti Galilea, che'en Jesús. \v 29 Pedro tsi' sube Jesús: Mi tsa' tejchi tile bixel bʌ i pusic'al pejtelelob, mach joñonic, che'en. \v 30 Jesús tsi' sube: Isujm mic subeñet, ti ili ac'ʌlel che' maxto cha'yajlic tsi' cha'le uq'uel mut, mi caj a wʌl mach a cʌñʌyonic, che'en. \v 31 Pedro tsi' wersa sube: Anquese wersa mic chʌmel quic'otet, ma'anic mi caj cʌl mach j cʌñʌyetic, che'en. Che' ja'el, tsi' yʌlʌyob ti pejtelelob. \s1 Jesús tsi' cha'le oración ti pʌc'ʌbʌl \r (Mt. 26.36‑46; Lc. 22.40‑46) \p \v 32 Tsa' tiliyob ti pʌc'ʌbʌl i c'aba' Getsemaní. Jesús tsi' sube xcʌnt'añob i cha'an: Buchi'la ilayi che' mic cha'len oración, che'en. \v 33 Tsi' pʌyʌ majlel Pedro yic'ot Jacobo yic'ot Juan. Ch'ijiyem tsa' caji i yubin Jesús. Tsi' wen mele i pusic'al. \v 34 Tsi' subeyob: Wen ch'ijiyem c pusic'al, comix chʌmel ti' ch'ijiyemlel c pusic'al. Pijtanla wʌ'i. Yom yʌxʌl la' wo, che'en. \v 35 Tsa' to i ts'ita' xʌñʌ majlel. Tsi' pʌcchoco i bʌ ti lum. Tsi' c'ajtibe Dios cha'an ma'anic mi' c'otel i yorajlel jini wocol mi tsa' mejli ti tijq'uel. \v 36 Jesús tsi' yʌlʌ: Papa, c Tat, ti pejtelel mi mejlel a mel. Loc'sʌbeñon ili wocol, pero mach ma' mel chuqui com, mele chuqui yom a pusic'al, che'en. \p \v 37 Tsa' tili Jesús, tsi' taja wʌyʌlob. Tsi' sube Pedro: ¿Simón, wʌyʌlet ba? ¿Mach ba anic tsa' mejli a tic' a wʌyel mi jump'ejlic ora? \v 38 Yom yʌxʌl la' wo. Cha'lenla oración cha'an ma'anic mi la' jac' la' pʌyol ti mulil. Come la' wom la' mel chuqui uts'at, pero c'uñatax la' bʌc'tal, che'en Jesús. \v 39 Tsa' cha' majli. Tsi' cha'le oración. Lajal tsi' cha'le t'an. \v 40 Tsa' cha' tili. Tsi' cha' tajayob, wʌyʌlob come suts'ob jax i wut. Ma'anic chuqui tsa' mejli i yʌlob. \v 41 Ti' yuxyajlel tsa' tili Jesús. Tsi' subeyob: Cha'lenixla wʌyel, c'ajax la' wo. Jasʌlix. I yorajlelix wʌle. Awilan, i Yalobil Winic woli' yʌjq'uel ti' c'ʌb xmulilob. \v 42 Ch'ojyenla. Conixla. Awilan, lʌc'ʌl an jini mu' bʌ i yʌc'on ti' c'ʌb j contra, che'en Jesús. \s1 Tsa' chujqui Jesús \r (Mt. 26.47‑56; Lc. 22.47‑53; Jn. 18.2‑11) \p \v 43 Che' bʌ woli to ti t'an tsa' bʌc' tili Judas, i pi'ʌl jini junlujuntiquil. Tsa' tili yic'ot cabʌl año' bʌ i yespada yic'ot te' tac chocbilo' bʌ tilel i cha'an ñuc bʌ motomajob yic'ot sts'ijbayajob yic'ot xñoxob año' bʌ i ye'tel. \v 44 Jini Judas tsa' bʌ i yʌc'ʌ Jesús ti' c'ʌb i contra tsi' wʌn subeyob bajche' mi caj i cʌñob: Jini mu' bʌ c ts'ujts'un, jiñʌch. Chucula, pʌyʌla majlel ti uts'at. Che' tsi' yʌlʌ Judas. \p \v 45 Che' bʌ tsa' tili ba'an Jesús tsi' bʌc' lʌc'tesa i bʌ. Tsi' yʌlʌ: Maestro, Maestro, che'en. Tsi' ts'ujts'u. \v 46 Tsi' chucuyob. Tsi' pʌyʌyob majlel. \v 47 Juntiquil ya' bʌ an tsi' bots'o i yespada. Tsi' lowo jini x'e'tel i cha'an jini c'ax ñuc bʌ motomaj. Tsi' wel tsepbe loq'uel i chiquin. \v 48 Jesús tsi' subeyob: ¿Tsa' ba tiliyetla cha'an mi la' chucon che' bajche' mi la' chuc xujch' yic'ot espada yic'ot te'? \v 49 Añon la' wic'ot ti jujump'ejl q'uin ti Templo. Tsac cha'le cʌntesa. Ma'anic tsa' la' chucuyon. Pero che'ʌch woli' yujtel cha'an mi' ts'ʌctiyel i Ts'ijbujel Dios, che'en Jesús. \v 50 Ti pejtelel xcʌnt'añob tsi' cʌyʌyob Jesús. Tsa' puts'iyob. \p \v 51 Juntiquil ch'iton winic tsa' bʌ i bʌc'ʌ i bʌ ti pisil tsi' tsajca majlel Jesús. Winicob tsi' chucuyob jini ch'iton. \v 52 Jini tsi' cʌyʌ jini pisil. Pits'ilix tsa' puts'i. \s1 Jesús ti' tojlel jini año' bʌ i ye'tel \r (Mt. 26.57‑68; Lc. 22.54, 63‑71; Jn. 18.12‑14, 19‑24) \p \v 53 Tsi' pʌyʌyob majlel Jesús ba'an jini c'ax ñuc bʌ motomaj. Pejtelel ñuc bʌ motomajob yic'ot jini xñoxob am bʌ i ye'tel yic'ot sts'ijbayajob tsi' tempayob i bʌ ya'i. \v 54 Pedro tsi' ñajti tsajca majlel Jesús. Tsa' ochi ti' pam i yotot jini c'ax ñuc bʌ motomaj. Tsa' buchle yic'ot xcʌntayajob. Tsi' q'uixñesa i bʌ ti c'ajc. \v 55 Jini ñuc bʌ motomajob yic'ot pejtelel año' bʌ i ye'tel tsi' sajcayob mu' bʌ i cha'leñob jop'tan ti' contra Jesús cha'an mi' yʌc'ob ti chʌmel. Ma'anic tsi' tajayob. \v 56 Come cabʌlob tsi' jop'oyob t'an ti' contra Jesús. Mach junlajalic i t'an. \v 57 Tsa' wa'leyob winicob tsa' bʌ i jop'oyob t'an ti' contra. Tsi' yʌlʌyob: \v 58 Tsa cubi lojon che' bʌ tsi' yʌlʌ: “Mi caj c jisan jini Templo melbil bʌ ti c'ʌbʌl. Ti uxp'ejl q'uin mi caj c wa'chocon yambʌ mach melbilic ti c'ʌbʌl”. Che' tsi' yʌlʌ Jesús, che'ob. \v 59 Pero mach junlajalic i t'an tsa' bʌ i subuyob. \p \v 60 Jini c'ax ñuc bʌ motomaj tsa' wa'le ti ojlil. Tsi' c'ajtibe Jesús: ¿Mach ba anic chuqui ma' jac'? ¿Chuqui jini mu' bʌ i subob winicob ti a contra? che'en. \v 61 Ñʌch'ʌl tsa' cʌle. Ma'anic chuqui tsi' jac'ʌ. Jini c'ax ñuc bʌ motomaj tsi' cha' c'ajtibe: ¿Jatet ba Cristojet, jini Yajcʌbil bʌ, i Yalobilet ba jini Uts'at Bʌ? che'en. \v 62 Jesús tsi' sube: Joñon cu. Mi caj la' q'uel i Yalobil Winic buchul ti' ñoj jini p'ʌtʌl bʌ Dios. Mi caj la' q'uel che' mi' tilel ti tocal ti panchan, che'en. \v 63 Jini c'ax ñuc bʌ motomaj tsi' tsili i pislel. Tsi' yʌlʌ: ¿Chuqui to i c'ʌjñibal xtoj'esa t'añob? \v 64 Tsa'ix la' wubi i p'ajoñel. ¿Chuqui mi la' wʌl? che'en jini c'ax ñuc bʌ motomaj. Ti pejtelel tsi' yʌlʌyob wersa yom mi' yʌjq'uel ti chʌmel cha'an i mul. \v 65 An tsa' bʌ caji i tujbañob Jesús. Tsi' mosbeyob i wut. Tsi' jats'ʌyob. Tsi' subeyob: Pʌsbeñon lojon mi x'alt'añet, che'ob. Jini xcʌntayajob tsi' poch'iyob. \s1 Pedro tsi' yʌlʌ mach i cʌñʌyic Jesús \r (Mt. 26.69‑75; Lc. 22.55‑62; Jn. 18.15‑18, 25‑27) \p \v 66 Che' ya'to an Pedro ti entʌl ti pam otot, tsa' tili juntiquil i criada jini c'ax ñuc bʌ motomaj. \v 67 Che' bʌ tsi' q'uele woli' q'uixñesan i bʌ Pedro, tsi' wen q'uele. Tsi' yʌlʌ: Jatet ja'el añet yic'ot Jesús ch'oyol bʌ ti Nazaret, che'en. \v 68 Pedro tsi' yʌlʌ mach isujmic. Tsi' yʌlʌ: Mach cujilic chuqui ma' wʌl. Ma'anic mic ch'ʌmben isujm, che'en. Tsa' majli ti' ti' corredor. Tsi' cha'le jun'uq'uel tat mut. \v 69 Jini criada tsi' cha' q'uele. Tsa' caji i suben jini lʌc'ʌl bʌ añob: Jini winic jiñʌch xcʌnt'an i cha'an, che'en. \v 70 Pedro tsi' cha' alʌ mach isujmic. Ti jumuc' jach jini lʌc'ʌl bʌ añob tsi' cha' subeyob Pedro: Isujm jatet xcʌnt'añet i cha'an come ch'oyolet ti Galilea. Lajal a t'an che' bajche' i t'an, che'ob. \v 71 Pedro tsa' caji i bajñel ch'ʌc i bʌ. Tsi' wersa wa'choco i t'an. Tsi' yʌlʌ: Ma'anic mij cʌn jini winic mu' bʌ la' taj ti t'an, che'en. \v 72 Tsi' cha' cha'le uq'uel mut cha'yajlelix. Tsa' c'ajtiyi ti' pusic'al Pedro i t'an Jesús tsa' bʌ i sube: “Che' maxto i cha'yajlic mi' cha'len uq'uel tat mut, uxyajl mi caj a wʌl mach a cʌñʌyonic”. Che' bʌ tsi' ña'ta Pedro, tsi' cha'le uq'uel. \c 15 \s1 Jesús ti' tojlel Pilato \r (Mt. 27.1‑2, 11‑14; Lc. 23.1‑5; Jn. 18.28‑38) \p \v 1 Ti sʌc'ajel tsi' tempayob i bʌ ti t'an jini ñuc bʌ motomajob yic'ot jini xñoxob am bʌ i ye'tel yic'ot sts'ijbayajob yic'ot pejtelel año' bʌ i ye'tel. Cʌchʌl tsi' pʌyʌyob majlel Jesús. Tsi' yʌc'ʌyob ti' c'ʌb Pilato. \v 2 Pilato tsi' c'ajtibe: ¿Jatet ba i Reyet judíojob? che'en. Jesús tsi' sube: Isujm bajche' ma' wʌl, che'en. \v 3 Jini ñuc bʌ motomajob cabʌl tsi' pʌc'ʌyob ti mulil Jesús. \v 4 Pilato tsi' cha' c'ajtibe: ¿Mach ba anic chuqui ma' jac'? Ubin jaychajp woli' yʌlob ti a contra, che'en. \v 5 Ma'anic tsi' chʌn jac'ʌ Jesús. Jini cha'an tsa' toj sajti i pusic'al Pilato. \s1 Jesús o Barrabás \r (Mt. 27.15‑26; Lc. 23.13‑25; Jn. 18.38‑40) \p \v 6 I tilelʌch jini gobernador mi' yʌc' ti colel juntiquil xñujp'el majqui jach c'ajtibil i cha'an winicob che' woli' melob q'uin. \v 7 Ya' ñup'ulob winicob tsa' bʌ i cha'leyob tsʌnsa che' bʌ tsi' contrajiyob gobierno. Juntiquil i c'aba' Barrabás. \v 8 Che' bʌ tsa' tiliyob winicob tsa' caji i c'ajtibeñob Pilato cha'an mi' cha'len che' bajche' i tilel. \v 9 Pilato tsi' jac'beyob: ¿La' wom ba mi cʌc' ti colel i Rey judíojob? che'en. \v 10 Come Pilato yujil tsa' jach i yʌc'ʌyob Jesús ti' c'ʌb cha'an tsʌytsʌyñayob i pusic'al jini ñuc bʌ motomajob cha'an i ñuclel Jesús. \v 11 Jini ñuc bʌ motomajob tsi' xic'beyob winicob cha'an mi' c'ajtiñob ti colel Barrabás. \v 12 Pilato tsi' cha' c'ajtibeyob: ¿Chuqui la' wom mic tumben jini mu' bʌ la' pejcan ti' Rey judíojob? che'en. \v 13 Tsa' cha' cajiyob ti c'am bʌ t'an: ¡Ch'iji ti cruz! che'ob. \v 14 Pilato tsi' subeyob: ¿Chuqui ti jontolil tsi' cha'le? che'en. Tsa' utsi cajiyob ti c'am bʌ t'an: ¡Ch'iji ti cruz! che'ob. \v 15 Pilato yom i mel bajche' yomob winicob. Jini cha'an tsi' yʌc'ʌ ti colel Barrabás. Che' bʌ tsa' ujti i jats' Jesús ti asiyal, tsi' yʌc'ʌ ti' c'ʌb soldadojob cha'an mi' ch'ijob ti cruz. \s1 Soldadojob tsi' ts'a'leyob Jesús \r (Mt. 27.27‑31; Jn. 19.1‑3) \p \v 16 Jini soldadojob tsi' pʌyʌyob majlel. Tsa' ochiyob ti jump'ejl i mal colem otot i c'aba' pretorio. Tsi' pʌyʌyob tilel pejtelel soldadojob ti junmojtlel. \v 17 Tsi' lʌpbeyob chʌcchojan bʌ i pislel. Che' bʌ tsi' xot jalʌyob ch'ix, tsi' joy ñet'beyob ti' jol Jesús. \v 18 Tsa' caji i yʌq'ueñob cortesía: Cotañet i Reyet judíojob, che'ob. \v 19 Tsi' jats'beyob i jol ti sic'ʌb. Tsi' tujbayob. Tsi' ñocchocoyob i bʌ che' bajche' woli' ch'ujutesañob yilal. \v 20 Che' bʌ tsa' ujti i wajleñob, tsi' jochbeyob jini chʌccojan bʌ bujcʌl. Tsi' cha' lʌpbeyob i pislel. Tsi' pʌyʌyob majlel cha'an mi' ch'ijob ti cruz. \s1 Tsa' chʌmi ti cruz Jesús \r (Mt. 27.32‑56; Lc. 23.26‑49; Jn. 19.16‑30) \p \v 21 Simón ch'oyol bʌ ti Cirene woli' ñumel majlel, loq'uemix tilel ti xchumtʌl. Jiñʌch i tat Alejandro yic'ot Rufo. Wersa tsi' yʌq'ueyob i q'uechben majlel i cruz Jesús. \v 22 Tsi' pʌyʌyob majlel c'ʌlʌl ti bujtʌl i c'aba' Gólgota, mi' yʌl ti lac t'an che' yilal bajche' i bʌquel jolʌl. \v 23 Tsi' yʌq'ueyob vino xʌbʌl yic'ot mirra cha'an mi' jap. Ma'anic tsi' ch'ʌmʌ. \v 24 Tsi' ch'ijiyob ti cruz. Tsi' pucbeyob i bʌ i pislel Jesús. Tsi' cha'leyob yajcaya ti alas cha'an mi' ña'tañob baqui bʌ mi' ch'ʌmob ti jujuntiquil. \p \v 25 Yom to uxp'ejl ora cha'an xinq'uiñil che' bʌ tsi' ch'ijiyob ti cruz. \v 26 Jiñʌch jini ts'ijbubil bʌ ti' contra Jesús: I REY JUDIOJOB. \v 27 Tsi' ch'ijiyob ti cruz cha'tiquil xujch' yic'ot Jesús, juntiquil ti' ñoj, juntiquil ti' ts'ej. \v 28 Tsa' ts'ʌctiyi i Ts'ijbujel Dios mu' bʌ i yʌl: Tsa' tsijqui yic'ot xmulilob. \v 29 Jini woliyo' bʌ ti ñumel tsi' p'ajayob. Tsi' ñijcayob i jol. Tsi' subeyob: Aja. Jatet, mu' bʌ a jisan i Templo Dios mu' bʌ a cha' wa'chocon ti uxp'ejl q'uin. \v 30 Coltan a bʌ, juben ti cruz, che'ob. \p \v 31 Che' ja'el ñuc bʌ motomajob tsi' wajleyob yic'ot jini sts'ijbayajob. Tsi' subeyob i bʌ: Tsi' colta yaño' bʌ. Mach mejlic i coltan i bʌ. \v 32 La' jubic ti cruz jini Cristo, i Rey Israel, cha'an mi laj q'uel, cha'an mi lac ñop, che'ob. Jini tsa' bʌ ch'ijleyob ti cruz yic'ot Jesús tsi' wajleyob ja'el. \p \v 33 Ti xinq'uiñil tsa' ic'a pejtelel pañimil c'ʌlʌl ti och'ajel q'uin. \v 34 Ti och'ajel q'uin wen c'am tsi' cha'le t'an Jesús. Tsi' yʌlʌ: Eloi, Eloi, ¿lama sabactani? che'en. Mi' yʌl ti lac t'an: C Dios, c Dios, ¿chucoch tsa' cʌyʌyon? \v 35 Che' bʌ tsi' yubiyob jini lʌc'ʌl bʌ añob, lamital tsi' yʌlʌyob: Awilan, woli' pʌy tilel Elías, che'ob. \v 36 Juntiquil tsa' majli ti ajñel cha'an mi' yʌc' chʌyo'ja' i chʌy vinagre. Tsi' yʌc'ʌ ti' ñi' te'. Tsi' yʌq'ue cha'an mi' ts'ujts'un. Tsi' yʌlʌ: Pijtanla. La' laj q'uel mi tal Elías cha'an mi' ju'san, che'en. \v 37 Jesús wen c'am tsi' cha'le t'an. Tsa' chʌmi. \p \v 38 Jini pisil joc'ol bʌ ti Templo tsa' tsijli jubel ti' jol c'ʌlʌl ti yoc. \v 39 Ya'an i yaj capitán jo'c'al soldadojob ti' tojel i wut Jesús. Che' bʌ tsi' q'uele woli ti t'an che' bʌ tsa' chʌmi, tsi' yʌlʌ: Isujmʌch i Yalobilʌch Dios jini winic, che'en. \v 40 Ya' añob x'ixicob ja'el woli' ñajti q'uelob. Ya'an María ch'oyol bʌ ti Magdala yic'ot Salomé yic'ot María i ña' José, yic'ot Jacobo jini ijts'iñil bʌ. \v 41 Jiñob tsi' tsajcayob Jesús che' an to ti Galilea. Tsi' we'sayob majlel. Ya' añob yic'ot cabʌl x'ixicob tsa' bʌ letsiyob tilel ti Jerusalén yic'ot Jesús. \s1 Tsi' yotsayob Jesús ti mucoñibʌl \r (Mt. 27.57‑61; Lc. 23.50‑56; Jn. 19. 38‑42) \p \v 42 I q'uiñilelʌch chajpaya come ti yijc'ʌlal mi' c'ajob i yo. Tsa' bʌjli q'uin. \v 43 Tsa' tili José ch'oyol bʌ ti Arimatea, am bʌ ñuc bʌ i ye'tel, yic'ot yaño bʌ. Jini ja'el woli' pijtan i yumʌntel Dios. Ch'ejl i pusic'al tsa' ochi ba'an Pilato. Tsi' c'ajtibe i bʌc'tal Jesús. \v 44 Pilato ma'anic tsi' ñopo mi tsa'ix chʌmi Jesús. Tsi' pʌyʌ tilel juntiquil capitán. Tsi' c'ajtibe mi chʌmenix Jesús. \v 45 Che' yujlix cha'an ti' t'an capitán chʌmenix Jesús, Pilato tsi' yʌq'ue José i bʌc'tal. \v 46 José tsi' mʌmbe i bʌjq'uil. Tsi' ju'sʌbe i bʌc'tal Jesús. Tsi' bʌc'ʌ ti' bʌjq'uil. Tsi' ñolchoco ti' yotlel ch'ujlelʌl tocbil bʌ i mal xajlel. Tsi' selc'u majlel xajlel ti' ti' i yotlel ch'ujlelʌl. \v 47 María ch'oyol bʌ ti Magdala yic'ot María i ña' José tsi' q'ueleyob ba' tsa' ñolchoconti. \c 16 \s1 Tsa' cha' ch'ojyi Jesús \r (Mt. 28.1‑8; Lc. 24.1‑12; Jn. 20.1‑10) \p \v 1 Che' bʌ tsa' ñumi jini q'uin che' mi' c'ajob i yo, María ch'oyol bʌ ti Magdala, yic'ot Salomé, yic'ot María i ña' Jacobo, tsi' mʌñʌyob xojocña bʌ ts'ac cha'an mi' majlel i boñob. \v 2 Wen seb to ti jini ñaxan bʌ q'uin ti semana tsa' majliyob ti' yotlel ch'ujlelʌl che' pasemix q'uin. \v 3 Tsi' pejcayob i bʌ: ¿Majqui mi caj i selc'ubeñonla loq'uel xajlel am bʌ ti' ti' i yotlel ch'ujlelʌl? che'ob. \p \v 4 Che' bʌ tsi' yilayob, tsi' q'ueleyob selc'ubilix loq'uel jini xajlel. Wen colem jini xajlel. \v 5 Che' bʌ tsa' ochiyob ti' yotlel ch'ujlelʌl, tsi' q'ueleyob ch'iton winic buchul ti' ñoj, lʌpʌl i cha'an tam bʌ i pislel wen sʌsʌc bʌ. Tsa' toj sajtiyob i pusic'al. \v 6 Jini winic tsi' subeyob: Mach la' cha'len bʌq'uen. Woli la' sajcan Jesús ch'oyol bʌ ti Nazaret jini tsa' bʌ ch'ijle ti cruz. Tsa'ix ch'ojyi. Mach wʌ'ix an. Q'uelela i yajñib ba' tsi' ñolchocoyob. \v 7 Cucula, subenla xcʌnt'añob i cha'an yic'ot Pedro woli' majlel Jesús i pijtañetla ti Galilea. Ya'i mi caj la' q'uel che' bajche' tsi' subeyetla, che'en. \v 8 Jini x'ixicob tsa' loq'uiyob majlel ti ajñel ba'an i yotlel ch'ujlelʌl come tsiltsilñayob ti bʌq'uen. Ma'anic chuqui tsi' subeyob yaño' bʌ come woliyob ti bʌq'uen. \s1 Jesús tsa' tsictiyi ti' wut María ch'oyol bʌ ti Magdala \r (Mt. 28.9‑10; Jn. 20.11‑18) \p \v 9 Che' bʌ tsa' ch'ojyi Jesús ti sʌc'ajel ti ñaxan bʌ q'uin ti semana, tsa' ñaxan tsictiyi ti' wut María ch'oyol bʌ ti Magdala. Jiñʌch tsa' bʌ chocbenti loq'uel wuctiquil xiba ti' pusic'al ti' p'ʌtʌlel Jesús. \v 10 Jini María tsa' majli i suben jini xcʌnt'añob tsa' bʌ i pi'leyob ti xʌmbal Jesús. Woliyob ti uq'uel, ch'ijiyemob i pusic'al. \v 11 Che' bʌ tsi' yubiyob cha' cuxulix Jesús, q'uelelix i cha'an jini x'ixic, ma'anic tsi' ñopbeyob i t'an. \s1 Cha'tiquil xcʌnt'añob tsi' q'ueleyob Jesús \r (Lc. 24.13‑35) \p \v 12 Ti wi'il tsa' tsictiyi Jesús ti' wut cha'tiquil woli bʌ i cha'leñob xʌmbal majlel ti bij. Mach che'ic tsi' pʌsʌ i bʌ bajche' ti ñaxan. \v 13 Jini cha'tiquil tsa' majli i subeñob yaño' bʌ winicob, pero ma'anic tsi' ñopbeyob i t'an ja'el. \s1 Jesús tsi' subeyob majlel ti subt'an xcʌnt'añob \r (Mt. 28.16‑20; Lc. 24.36‑49; Jn. 20. 19‑23; Hch. 1.6‑8) \p \v 14 Ti wi'il tsa' tsictiyi Jesús ti' wut jini junlujuntiquil che' buchulob ti' t'ejl mesa. Jesús tsi' yʌ'leyob cha'an i tsʌtslelob i pusic'al cha'an ma'anic tsi' ñopoyob. Come ma'anic tsi' ñopbeyob i t'an jini tsa' bʌ i q'ueleyob Jesús che' bʌ tejchemix ch'ojyel. \v 15 Jesús tsi' subeyob: Cucula ti pejtelel pañimil. Subenla jini wen t'an pejtelel winicob x'ixicob. \v 16 Jini mu' bʌ i ñop mu' bʌ i ch'ʌm ja' mi caj i coltʌntel. Jini mach bʌ anic mi' ñop mi caj i yʌjq'uel ti tojmulil. \v 17 Mi' caj ti tsictiyel i yejtal c p'ʌtʌlel ti jini mu' bʌ i ñopob: Tij c'aba' mi caj i chocob loq'uel xibajob. Mi' cajelob ti t'an ti yan tac bʌ t'an. \v 18 Mi caj i chucob lucum. Mi an chuqui tac mi' japob am bʌ i venenojlel, ma'anic mi caj i yubiñob wocol. Mi caj i yʌc'ob i c'ʌb ti xc'amʌjelob. Mi caj i lajmelob. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \s1 Tsa' pʌjyi letsel ti panchan Jesús \r (Lc. 24.50‑53; Hch. 1.9‑11) \p \v 19 Lac Yum Jesús che' bʌ tsa' ujti i subeñob jini t'an, tsa' pʌjyi letsel ti panchan. Tsa' buchle ti' ñoj Dios. \v 20 Jini junlujuntiquil tsa' majliyob. Tsi' cha'leyob subt'an ti pejtelel lum. Lac Yum tsi' tem cha'le e'tel yic'otob. Tsi' pʌsʌ i yejtal tac i p'ʌtʌlel ti' tojlelob che' bʌ tsi' cha'leyob sub t'an.