\id LUK \h LUCAS \toc1 LUCAS \toc2 LUCAS \toc3 Lc. \mt1 LUCAS \c 1 \s1 Jun cha'an Teófilo \p \v 1 Cabʌlob tsi' ts'ijbayob chuqui tac tsa' ts'ʌctiyi ti isujm ti lac tojlel. \v 2 Lajal tsi' ts'ijbayob bajche' tsi' cʌntesayonla jini tsa' bʌ i q'ueleyob c'ʌlʌl ti' cajibal. Jiñobʌch mu' bʌ i subob jini t'an. \v 3 Jini cha'an che' bʌ tsa' ujti c ña'tan ti toj i sujmlel pejtelel chuqui tsa' ujti c'ʌlʌl ti' cajibal, joñon ja'el tsac ña'ta uts'at mic ts'ijbubeñet ti quepecña, uts'at bʌ Teófilo. \v 4 Wolic ts'ijbubeñet ili jun cha'an ma' wen cʌn i sujmlel jini tsa' bʌ subentiyet. \s1 Angel tsi' wʌn alʌ mi caj i yilan pañimil Juan \p \v 5 Ti' yorajlel Herodes, jini rey ti Judea, an motomaj i c'aba' Zacarías lajal bʌ i ye'tel bajche' Abías. An i yijñam Zacarías i c'aba' Elisabet, loq'uem bʌ ti' p'olbal Aarón. \v 6 Tojob ti' tojlel Dios ti cha'ticlel. Ts'ʌcʌl tsi' jac'ʌyob pejtelel i subal lac Yum yic'ot i mandar. \v 7 Ma'añobic i yalobil, come to'o wa'al jach bʌ x'ixic jini Elisabet. Cabʌlix i jabilel ti cha'ticlel. \p \v 8 Zacarías tsi' cha'le i ye'tel ti motomaj ti' tojlel Dios che' an ti' wenta. \v 9 Come i tilel mi' cha'leñob yajcaya che' mi' q'uexob i bʌ jini motomajob. Tsa' ochi ti' wenta Zacarías cha'an mi' yochel ti' Templo lac Yum cha'an mi' pul pom. \v 10 Pejtelel winicob x'ixicob añob ti jumpat. Woli' pejcañob Dios ti' yorajlel che' mi' pulel pom. \p \v 11 Tsa' tsictiyi ti' wut Zacarías i yángel lac Yum, wa'al ti' ñoj ba'an i pulʌntib pom. \v 12 Tsiltsilña Zacarías che' bʌ tsi' q'uele. Tsa' wen caji ti bʌq'uen. \v 13 Jini ángel tsi' sube: Mach a cha'len bʌq'uen Zacarías, come tsa' ubinti a woración. Mi caj i tsictiyel i yalobil a wijñam Elisabet. Mi caj i yilan pañimil ch'iton bʌ a walobil. Mi caj a wotsʌben i c'aba' Juan. \v 14 Tijicña mi caj a wubin. Mi caj i ñuc'an a pusic'al. Tijicña jax mi caj i yubiñob cabʌlob che' mi yilan pañimil a walobil. \v 15 Come ñuc mi caj i q'uejlel a walobil ti' tojlel Dios. Ma'anic mi caj i jap vino mi lembal. C'ʌlʌl che' cʌntʌbil, but'ul ti Ch'ujul bʌ Espíritu mi caj i yajñel. \v 16 Mi caj i yʌq'ueñob i sutq'uin i bʌ cabʌl israelob cha'an mi' ñopob i Yum Dios. \v 17 Mi caj i majlel a walobil ñaxan ti' tojlel Lac Yum. Lajal i ye'tel yic'ot i p'ʌtʌlel bajche' Elías. Mi caj i yʌq'ueñob i pusic'al tatʌlob cha'an mi' c'uxbiñob i yalobil. Mi caj i yʌq'ueñob i pusic'al xñusa mandarob cha'an mi' tajob i ña'tʌbal lajal bajche' jini tojo' bʌ. Che' jini mi caj i yʌq'ueñob winicob x'ixicob i chajpañob i pusic'al cha'an lac Yum. Che' tsi' yʌlʌ jini ángel. \p \v 18 Zacarías tsi' sube jini ángel: ¿Bajche' mi caj c ña'tan mi isujm jini? Joñon ñoxonix. Anix cabʌl i jabilel quijñam ja'el, che'en. \v 19 Jini ángel tsi' sube: Joñon Gabrielon. Añon ti' tojlel Dios. Chocbilon tilel cha'an mic pejcañet cha'an mic subeñet jini wen t'an. \v 20 Awilan, mi caj a wochel ti uma'. Ma'anic mi caj a mejlel ti t'an c'ʌlʌl ti jini q'uin che' mi' yujtel jini tsa' bʌ c subeyet. Come ma'anic tsa' ñopo c t'an cha'an jini mu' bʌ caj ti ujtel che' ti' yorajlel, che'en jini ángel. \v 21 Che' bʌ woli' chʌn pijtañob Zacarías jini winicob x'ixicob, tsi' c'ajtibeyob i bʌ chucoch tsa' chʌn jale Zacarías ti Templo. \v 22 Che' bʌ tsa' loq'ui tilel Zacarías, ma'anic tsa' mejli i pejcañob. Tsi' ña'tayob an chuqui tsi' q'uele Zacarías ti Templo ch'oyol bʌ ti panchan. Tsa' jach i pejcayob ti' c'ʌb. Tsa' cʌle ti x'uma'. \v 23 Che' bʌ tsa' ujti i mel i ye'tel, tsa' majli Zacarías ti' yotot. \v 24 Ti wi'il tsa' caji i cʌntan i yalobil Elisabet. Jo'p'ejl uw ma'anic tsa' majli ba'an i pi'ʌlob. \v 25 Tsi' yʌlʌ: Tsa'ix i coltayon c Yum. Tsi' yʌc'ʌ ti lajmel c wajlentel ti' tojlel winicob x'ixicob, che'en. \s1 Angel tsi' wʌn alʌ mi caj i yilan pañimil Jesús \p \v 26 Ti' wʌcp'ejlel uw Dios tsi' choco tilel jini ángel Gabriel ti jump'ejl tejclum ya' ti Galilea i c'aba' Nazaret. \v 27 Tsa' tili jini ángel ba'an juntiquil tsijib xch'oc c'ajtibil bʌ i cha'an José. Jini José loq'uem ti' p'olbal David. I c'aba' jini xch'oc María. \v 28 Che' bʌ tsa' ochi ángel ya' ba'an María tsi' sube: Cotañet. Uts'at woli' q'uelet Dios. An lac Yum a wic'ot. X'ixicob mi caj i subob a ñuclel, che'en. \p \v 29 Tsiltsilña jax i pusic'al María che' bʌ tsi' q'uele jini ángel. Tsa' caji ti t'an ti' pusic'al cha'an jini tsa' bʌ i yʌlʌ ángel. \v 30 Jini ángel tsi' sube: Mach ma' cha'len bʌq'uen, María, come uts'at woli' q'uelet Dios. \v 31 Mi caj a cʌntan alʌl. Mi caj i yilan pañimil ch'iton bʌ a walobil. Mi caj a wotsʌben i c'aba' Jesús. \v 32 Mi caj i q'uejlel ti ñuc. Mi caj i pejcʌntel ti' Yalobil jini C'ax Ñuc bʌ. Lac Yum Dios mi caj i yʌq'uen i ye'tel ti Rey ti' q'uexol i ñojte'el, i c'aba' David. \v 33 Mi caj i cha'len i ye'tel ti Rey ti' tojlel i p'olbal Jacob ti pejtelel ora. Ma'anic mi caj i jilel i yumʌntel, che'en jini ángel. \p \v 34 María tsi' sube jini ángel: ¿Bajche' mi caj i yujtel jini? come maxto anic winic quic'ot, che'en. \v 35 Jini ángel tsi' sube: Mi caj i yochel jini Ch'ujul bʌ Espíritu ti a tojlel. I p'ʌtʌlel jini C'ax Ñuc Bʌ mi caj i moset. Jini cha'an jini ch'ujul bʌ alʌl mu' bʌ caj i yilan pañimil mux i pejcʌntel ti' Yalobil Dios. \v 36 Awilan, a pi'ʌl Elisabet ja'el wolix i cʌntan ch'iton bʌ i yalobil, anquese cabʌlix i jabilel. Wʌcp'ejlix uw woli' cʌntan alʌl jini tsa' bʌ ajli ti to'o wa'al jach bʌ x'ixic. \v 37 Come ma'anic chuqui mach mejlic i mel Dios. Che' tsi' yʌlʌ jini ángel. \v 38 María tsi' yʌlʌ: Joñon x'e'telon i cha'an lac Yum. La' melbenticon che' bajche' tsa' wʌlʌ, che'en. Tsa' loq'ui majlel ángel ba'an María. \s1 María tsa' majil i jula'tan Elisabet \p \v 39 Che' ñumenix cha'p'ejl uxp'ejl q'uin tsa' caji ti xʌmbal María. Tsi' se'ñu majlel i bʌ ti wits c'ʌlʌl ti jump'ejl tejclum ya' ti Judá. \v 40 Tsa' ochi ti' yotot Zacarías. Tsi' yʌq'ue cortesía Elisabet. \v 41 Che' bʌ tsi' yubibe i t'an María jini Elisabet, jini alʌl cʌntʌbil bʌ i cha'an Elisabet tsʌts tsi' ñijca i bʌ ti' ñʌc' i ña'. Tsa' bujt'i Elisabet ti Ch'ujul bʌ Espíritu. \v 42 Tsa' caji i cha'len c'am bʌ t'an: Mi caj a sujbel ti ñuc cha'an x'ixicob. Mi caj i sujbel ti ñuc jini alʌl cʌntʌbil bʌ a cha'an. \v 43 ¿Ñucon ba cha'an mi' jula'tañon i ña' c Yum? \v 44 Awilan che' bʌ tsa' ochi a t'an tic chiquin, jini alʌl cʌntʌbil bʌ c cha'an tsʌts tsi' ñijca i bʌ cha'an i tijicñʌyel. \v 45 Tijicñayet cha'an tsa' ñopbe i t'an lac Yum mu' bʌ caj i ts'ʌctiyel, che'en Elisabet. \s1 I c'ay María \p \v 46 María tsi' yʌlʌ: Mic sub i ñuclel lac Yum ti pejtelel c pusic'al. \v 47 Tijicña c ch'ujlel cha'an Dios Xcoltaya c cha'an. \v 48 Dios tsi' q'uele mach ñuquic jini x'e'tel i cha'an. Come awilan, winicob x'ixicob yic'ot i p'olbalob ti lajm ti lajm mi caj i yʌlob tijicñayon. \v 49 Come jini Am bʌ i P'ʌtʌlel tsi' melbeyon chuqui tac ñuc. Ch'ujul i c'aba'. \v 50 Mi' p'untan winicob x'ixicob yic'ot i yalobilob mu' bʌ i bʌc'ñañob Dios. \v 51 Tsa'ix i pʌsʌ i p'ʌtʌlel i c'ʌb yic'ot ñuc bʌ i melbal. Tsi' pucu majlel jini tsa' bʌ i q'ueleyob i bʌ ti ñuc ti' bajñel ña'tʌbal. \v 52 Tsi' chilbeyob i ye'tel jini tsa' bʌ buchleyob ti ñuc bʌ i ye'tel. Tsi' yʌq'ueyob i ñuclel jini mach bʌ ñucobic. \v 53 Tsi' lajmesʌbeyob i wi'ñal jini wi'ñayo' bʌ yic'ot cabʌl chuqui tac wen. To'ol che jach tsi' choco majlel jini wen chumulo' bʌ. \v 54 Tsi' colta israelob, i winicob, cha'an c'ajal i cha'an bajche' yom i p'untañob, \v 55 che' bajche' tsi' pejcayob lac ñojte'el Abraham yic'ot pejtelel i p'olbal, che'en María. \v 56 Ya' to tsa' jal'a María che' bajche' uxp'ejl uw yic'ot Elisabet. Ti wi'il tsa' sujti ti' yotot. \s1 Tsi' yila pañimil Juan tsa' bʌ i yʌc'ʌ ch'ʌmja' \p \v 57 Tsa' c'oti i yorajlel cha'an mi' yilan pañimil i yalobil Elisabet. Tsi' yʌc'ʌ ti pañimil ch'iton bʌ i yalobil. \v 58 I pi'ʌlob ti chumtʌl yic'ot i pi'ʌlob Elisabet tsi' yubiyob bajche' Dios tsi' p'unta Elisabet. Tijicñayob i pusic'al yic'ot Elisabet. \p \v 59 Ti' waxʌcp'ejlel q'uin tsa' tiliyob cha'an mi' tsepbentel i pʌchʌlel jini alʌl ch'iton. Yom i yotsʌbeñob i c'aba' Zacarías ti' q'uexol i tat. \v 60 Pero i ña' jini alʌl tsi' subeyob: Mach che'ic yom. Mi caj i yotsʌbentel i c'aba' Juan, che'en. \v 61 I pi'ʌlob tsi' subeyob Elisabet: Ma'anic a pi'ʌlob am bʌ i c'aba' ti Juan, mi juntiquilic, che'ob. \v 62 Tsa' caji i pejcañob Zacarías ti' c'ʌb cha'an mi' c'ajtibeñob bajche' yom i yotsʌben i c'aba' i yalobil. \v 63 Tsi' c'ajti jun. Tsi' ts'ijba: I c'aba'ʌch Juan. Che' tsi' ts'ijba. Tsa' toj sajtiyob i pusic'al ti pejtelob. \v 64 Ti ora tsa' cha' caji ti t'an. Tsa' jijti i yac' Zacarías. Tsi' subu i ñuclel Dios. \v 65 Tsa' cajiyob ti bʌq'uen pejtelel i pi'ʌlob ti chumtʌl. Ti pejtelel wits ya' ti Judea tsa' caji ti sujbel pejtelel ili tsa' bʌ ujti. \v 66 Pejtelel tsa' bʌ i yubiyob tsi' lotoyob ti' pusic'al. Tsi' yʌlʌyob: ¿Chuqui mi caj i cha'len jini alʌl? che'ob. Tsa' tsictiyi i p'ʌtʌlel lac Yum yic'ot. \s1 Tsi' subu t'an Zacarías \p \v 67 Zacarías, i tat jini alʌl, tsa' bujt'i ti Ch'ujul bʌ Espíritu. Tsa' caji ti subt'an. Tsi' yʌlʌ: \v 68 La' sujbic ti ñuc lac Yum Dios, i Dios Israel. Tsa'ix tili ba'an i cha'año' bʌ. Tsa'ix i mʌñʌyob. \v 69 Tsa'ix i yʌq'ueyonla p'ʌtʌl bʌ Xcoltaya loq'uem bʌ ti' p'olbal David, x'e'tel bʌ i cha'an. \v 70 Che'ʌch tsi' cha'le t'an Dios yic'ot ch'ujul bʌ x'alt'añob i cha'an ti wajali. \v 71 Dios tsi' yʌlʌ mi caj laj coltʌntel loq'uel ti' c'ʌb laj contrajob yic'ot ti' c'ʌb pejtelel mu' bʌ i ts'a'leñonla. \v 72 Che' jini mi caj i p'untañonla che' bajche' tsi' subeyob lac ñojte'el. Mi caj i ña'tan jini ch'ujul bʌ xuc'ul bʌ t'an \v 73 che' bajche' tsi' sube lac tat Abraham ba' ora tsi' wa'choco i t'an. \v 74 Mi caj i yʌq'ueñonla lac cha'liben i ye'tel che' coltʌbilonixla loq'uel ti' c'ʌb laj contrajob. Che' jini ma'anic bʌq'uen mi caj lac cha'liben i ye'tel. \v 75 Che' jini ch'ujulonla, tojonla ti' wut Dios mi mejlel lac melben i ye'tel ti pejtelel q'uin che' cuxulon to la. \v 76 Jatet, alʌl, mi caj a pejcʌntel ti x'alt'an i cha'an jini C'ax Ñuc Bʌ. Come mi caj a majlel ñaxan ti' wut lac Yum cha'an ma' chajpʌben i bijlel. \v 77 Mi caj a wʌq'ueñob winicob x'ixicob i cʌn bajche' mi caj i coltʌntelob che' mi' ñusʌbentelob i mul. \v 78 Come cabʌl tsi' p'untayonla lac Dios. Mi caj i chocbeñonla tilel i sʌclel pañimil ch'oyol bʌ ti chan. \v 79 Che' jini mi caj i yʌq'ueñob i sʌclel pañimil jini chumulo' bʌ ti ic'ch'ipan bʌ pañimil, jini mach bʌ jalic mi caj i chʌmelob. Mi caj i toj'esañonla majlel ba' ñʌch'ʌl mi la cajñel. Che' tsi' yʌlʌ Zacarías. \v 80 Tsa' coli jini alʌ Juan. Tsi' taja i p'ʌtʌlel i pusic'al. Tsa' ajni ti colem bʌ i tiquiñal pañimil jinto tsa' pʌsle ba'an israelob. \c 2 \s1 Tsi' yila pañimil Jesús \r (Mt. 1.18‑25) \p \v 1 Ti jim bʌ ora tsi' cha'le mandar Augusto César cha'an mi' yʌc'ob tojoñel winicob ti pejtelel lum. \v 2 Tsi' yʌc'ʌyob tojoñel ñaxan che' woli' cha'len i ye'tel ti gobernador ya' ti Siria jini Cirenio. \v 3 Ti pejtelelob tsa' letsiyob majlel ti tejclum tac ba' chucbil i c'aba' i tat i ña' cha'an mi' yʌc'ob tojoñel. \p \v 4 Tsa' loq'ui José ti Nazaret ya' ti Galilea. Tsa' letsi majlel ti Judea ti' tejclum David i c'aba' Belén, come loq'uem ti' p'olbal David jini José. \v 5 Ya' tsa' majli José cha'an mi' yʌc' tojoñel yic'ot i yijñam i c'aba' María tsa' bʌ i c'ajti. Cʌntʌbil i cha'an alʌl. \v 6 Che' ya' añob tsa' c'oti i yorajlel cha'an mi' yilan pañimil i yalobil. \v 7 Tsi' yʌc'ʌ ti pañimil ch'iton bʌ yʌx alʌl. Tsi' bʌc'ʌ ti' majts. Tsi' ñolchoco ti' buc'ujib alʌc'ʌl, come ma'anic tsi' taja i yajñib ti' yotlel wʌyibʌl. \s1 Tsa' tiliyob ángelob ba'an xcʌnta tiñʌme'ob \p \v 8 Ti jini jach bʌ lum an xcʌnta tiñʌme'ob ti jamil. Woli' cʌntañob i tiñʌme' ti ac'ʌlel. \v 9 Awilan, tsa' tsictiyi i yángel lac Yum ba' añob. I ñuclel Dios tsi' yʌc'ʌ i c'ʌc'al ti' joytilelob. Tsa' cajiyob ti cabʌl bʌq'uen. \v 10 Jini ángel tsi' subeyob: Mach mi la' cha'len bʌq'uen come awilan, tsac ch'ʌmbeyetla tilel wen t'an cha'an pejtelel winicob x'ixicob, mu' bʌ caj i yʌq'ueñetla cabʌl i tijicñʌyel la' pusic'al. \v 11 Come sajmʌl ti' tejclum David tsi' yila pañimil la' waj Coltaya, jiñʌch Cristo lac Yum. \v 12 Mi caj la' cʌn che' bajche' jini. Mi caj la' taj jini alʌl bʌc'ʌl ti majts, ñolol ti' buc'ujib alʌc'ʌl, che'en jini ángel. \p \v 13 Ti ora tsa' tsictiyi yic'ot jini ángel wen cabʌlob ch'oyolo' bʌ ti panchan, woli bʌ i subob i ñuclel Dios. \v 14 Tsi' yʌlʌyob: Wen ñuc Dios am bʌ ti panchan. Wʌ' ti pañimil woli' yʌq'uentelob i ñʌch'tilel i pusic'al winicob x'ixicob mu' bʌ i q'uejlelob ti uts'at ti Dios, che'ob. \v 15 Che' bʌ tsa' cha' majliyob ángelob ti panchan, jini xcʌnta tiñʌme'ob tsi' subeyob i bʌ: Conixla ti Belén cha'an mi laj q'uel ili tsa' bʌ ujti tsa' bʌ subentiyonla cha'an lac Yum, che'ob. \p \v 16 Tsa' majliyob ti ora. Tsi' tajayob María yic'ot José yic'ot jini alʌl ñolol ti' buc'ujib alʌc'ʌl. \v 17 Che' bʌ tsa' ujti i q'uelob, tsa' caji i subeñob pejtelel winicob x'ixicob. \v 18 Pejtelel tsa' bʌ i yubiyob jini t'an tsa' toj sajtiyob i pusic'al cha'an chuqui tac tsa' subentiyob cha'an xcʌnta tiñʌme'ob. \v 19 Pero María ma'anic chuqui tsi' sube yambʌ. Tsa' jach i chʌn ña'ta ti' pusic'al pejtel chuqui tsi' yubi. \v 20 Tsa' sujtiyob xcʌnta tiñʌme'ob. Tsi' chʌn tsictesayob i ñuclel Dios. Tsi' subuyob i ñuclel Dios cha'an pejtelel chuqui tsi' yubiyob yic'ot chuqui tsi' q'ueleyob che' bajche' tsa' subentiyob. \s1 Tsi' pʌyʌyob majlel alʌ Jesús ti Templo \p \v 21 Che' bʌ tsa' ñumi waxʌcp'ejl q'uin che' bʌ tsa' tsepbenti i pʌchʌlel alʌ ch'iton, tsi' yotsʌbeyob i c'aba' Jesús. Jiñʌch i c'aba' tsa' bʌ i wʌn otsʌbe jini ángel che' maxto cʌntʌbilic. \v 22 Che' bʌ tsa' ts'ʌctiyi cha'c'al q'uin cha'an mi' sʌq'uesañob i bʌ che' bajche' mi' yʌl ti' mandar Moisés, tsi' pʌyʌyob majlel alʌl ti Jerusalén cha'an mi' yʌq'ueñob lac Yum. \v 23 Che' bajche' ts'ijbubil ti' mandar lac Yum: “Mux caj la' ña'tan i cha'añʌch lac Yum pejtelel ch'iton bʌ yʌx alʌlob”. \v 24 Tsa' majliyob cha'an mi' yʌq'ueñob Dios i majtan ja'el che' bajche' tsi' yʌc'ʌ mandar lac Yum: “Aq'uen cha'cojt xmucuy o mi cha'cojt x'ujcuts”. Che'ʌch ts'ijbubil. \p \v 25 Ya'an winic ti Jerusalén i c'aba' Simeón, toj bʌ i pusic'al, mu' bʌ i ch'ujutesan Dios. Tsi' pijta jini Mesías mu' bʌ caj i ñuq'uesʌbeñob i pusic'al israelob. Jini Ch'ujul bʌ Espíritu an ti' pusic'al. \v 26 Jini Ch'ujul bʌ Espíritu tsi' sube Simeón ma'anic mi' caj ti chʌmel jinto che' q'uelbilix i cha'an jini Yajcʌbil bʌ cha'an lac Yum. \v 27 Ñijcʌbil cha'an Espíritu tsa' ochi ti Templo. I tat i ña' Jesús tsi' pʌyʌyob ochel jini alʌ Jesús ti Templo cha'an mi' melbeñob bajche' mi' yʌl ti mandar. \v 28 Simeón tsi' meq'ue jini alʌl. Tsi' subu i ñuclel Dios. Tsi' yʌlʌ: \v 29 C Yum, x'e'telon a cha'an. La' pʌjyicon majlel ti' ñʌch'tʌlel c pusic'al che' bajche' tsa' wʌlʌ. \v 30 Come wʌle tsa'ix j q'uele tic wut jini Xcoltaya tsa' bʌ a wʌc'ʌ, \v 31 chocbil bʌ tilel ti' tojlel pejtelel winicob x'ixicob. \v 32 Jiñʌch i sʌclel pañimil mu' bʌ caj i pʌstʌl ti' wut gentilob. Jiñʌch i ñuclel a cha'año' bʌ ti Israel, che'en Simeón. \p \v 33 Tsa' toj sajtiyob i pusic'al José yic'ot María, i ña' Jesús, che' bʌ tsi' yubiyob jini t'an cha'an i yalobil. \v 34 Simeón tsi' yʌq'ueyob i yutslel i t'an. Tsi' sube María, i ña' alʌl: Awilan, wa'chocobilix a walobil ti' tojlel cabʌl israelob. Lamital mi caj i yajlelob, lamital mi caj i xuc'chocontelob. Cabʌlob mi caj i cha'leñob t'an ti' contra che' mi' pʌs i bʌ. \v 35 Wen ch'ijiyem a pusic'al mi caj a wubin che' mi' tsictiyel bajche' woli' ña'tañob ti' pusic'al cabʌlob, che'en Simeón. \v 36 Ya'an x'ixic bʌ x'alt'an ja'el i c'aba' Ana (i yalobil Fanuel i p'olbal Aser). Wen cabʌl i jabilel. Che' xch'oc to tsa' chumle yic'ot i ñoxi'al wucp'ejl jab. \v 37 C'ʌlʌl meba'ix che' bʌ tsi' taja chʌmp'ejl i jo'c'al (84) i jabilel. Ma'anic tsi' wis cʌyʌ i bʌ ti Templo ba' tsi' melbe i ye'tel Dios ti q'uiñil yic'ot ti ac'ʌlel yic'ot ch'ajb yic'ot oración. \v 38 Ti jini jach bʌ ora tsa' tili Ana ba'an alʌl. Tsi' sube wocolix i yʌlʌ Dios. Tsi' subeyob i sujmlel jini alʌl ti' tojlel pejtel año' bʌ ti Jerusalén woli bʌ i pijtañob i coltʌntel. \s1 Tsa' cha' majliyob ti Nazaret \r (Mt. 2.19‑23) \p \v 39 Che' bʌ tsa' ujti i melob pejtelel chuqui tac mi' yʌl i mandar lac Yum, tsa' sujtiyob ya' ti Galilea María yic'ot José. Tsa' c'otiyob ti' tejclum i c'aba' Nazaret. \v 40 Tsa' coli jini alʌl. Tsa' p'ʌta. Tsa' bujt'i ti' ña'tʌbal. Tsa' q'uejli ti uts'at ti' wut Dios. \s1 Ch'iton Jesús ti Templo \p \v 41 Ti jujump'ejl jab i tat i ña' tsa' majliyob ti Jerusalén cha'an i q'uiñilel Pascua. \v 42 Che' anix lajchʌmp'ejl i jabilel Jesús, tsa' majliyob ti q'uiñijel che' bajche i tilel. \v 43 Che' bʌ tsa' ujti i melob q'uin, tsa' cajiyob ti sujtel. Ya' tsa' cʌle ti Jerusalén jini ch'iton Jesús. Mach yujilobic José yic'ot i ña' Jesús. \v 44 Tsi' lon ña'tayob ti' pusic'al woli' sujtel i yalobil ja'el yic'ot motocña bʌ i pi'ʌlob. Tsi' xʌñʌyob majlel jump'ejl q'uin. Tsa' caji i sʌclañob ba'an i pi'ʌlob yic'ot ba'an i cʌñʌyo' bʌ. \v 45 Che' ma'anic tsi' tajayob i yalobil, tsa' cha' majliyob ti Jerusalén cha'an mi' sʌclañob. \v 46 Che' ñumenix uxp'ejl q'uin tsi' tajayob ti Templo buchul ti' tojlel jini xcʌntesa mandarob. Woli' ñich'tʌbeñob i t'an. Woli' yotsan i c'ajtibal tac ja'el. \v 47 Tsa' toj sajtiyob i pusic'al pejtelel jini tsa' bʌ i yubibeyob i t'an jini ch'iton, come cabʌl i ña'tʌbal. Uts'at bajche' tsi' jac'beyob i t'an. \v 48 Tsa' toj sajtiyob i pusic'al i tat i ña' che' bʌ tsi' q'ueleyob. María tsi' sube: Calobil, ¿chucoch che' tsa' melbeyon lojon? Awilan, jini a tat yic'ot joñon ti' ch'ijiyemlel lojon c pusic'al tsac sʌclayet lojon, che'en. \p \v 49 Jesús tsi' subeyob: ¿Chucoch tsa' la' sʌclayon? ¿Mach ba la' wujilic yom mic melben i ye'tel c Tat? che'en. \v 50 Ma'anic tsi' ch'ʌmbeyob isujm i t'an Jesús tsa' bʌ i subeyob. \v 51 Tsa' jubi majlel Jesús yic'otob. Tsa' c'oti ti Nazaret. Tsi' wen ch'ujbibe i t'an i tat i ña'. Jini i ña' tsi' mucu ti' pusic'al pejtelel tsa' bʌ ujti. \v 52 Tsa' p'ojli i ña'tʌbal Jesús. Tsa' chañ'a. Tsa' p'ojli i yutslel i pusic'al ti' wut Dios yic'ot ti' wut winicob. \c 3 \s1 I subal Juan tsa' bʌ i yʌc'ʌ ch'ʌmja' \r (Mt. 3.1‑12; Mr. 1.1‑8; Jn. 1.19‑28) \p \v 1 Che' bʌ tsi' cha'le yumʌl jo'lujump'ejl jab Tiberio César, an i ye'tel ti gobernador Poncio Pilato ya' ti Judea. Woli' yumʌntel Herodes ya' ti Galilea. I yijts'in Herodes i c'aba' Felipe, woli' cha'len yumʌl ya' ti Iturea yic'ot ya' ti Traconite. Lisanias woli' cha'len yumʌl ya' ti Abilinia. \v 2 Jini ñuc bʌ motomajob jiñobʌch Anás yic'ot Caifás. Tsa' tili i t'an Dios ba'an Juan ya' ti jochol bʌ lum. Jini Juan i yalobil Zacarías. \v 3 Tsa' ñumi Juan ti subt'an ti pejtelel lum ya' ti' joytilel Jordán ja'. Tsi' sube winicob x'ixicob cha'an mi' ch'ʌmob ja' che' mi' cʌyob i mul cha'an mi' ñusʌbentelob i mul, \v 4 che' bajche' ts'ijbubil ti' juñilel i t'an jini x'alt'an Isaías. Tsi' yʌlʌ: “I t'an juntiquil winic mu' bʌ i cha'len c'am bʌ t'an ti jochol bʌ lum: Chajpanla i bijlel lac Yum. Pʌtʌla majlel mucubij i cha'an, che'en. \v 5 Pejtelel jini c'omol tac bʌ lum mi' caj ti bujt'intel. Pejtelel wits yic'ot bujbujtʌl mi' cajel ti jubel. Jini xoyol tac bʌ bij mi caj i toj'an. Pejtelel jini bulul bexel bʌ bij pamacña mi caj i majlel. \v 6 Pejtelel winicob x'ixicob mi caj i yubiñob bajche' mi' coltʌntelob ti Dios”. Che'ʌch ts'ijbubil ti' juñilel Isaías. \p \v 7 Juan tsa' caji i subeñob winicob x'ixicob tsa' bʌ loq'uiyob tilel cha'an mi' ch'ʌmob ja': I yalobiletla xc'ʌñʌñej. ¿Majqui tsi' subeyetla cha'an mi la' puts'tan jini tojmulil mu' bʌ i tilel? \v 8 Melela toj bʌ la' melbal mi woli la' cʌy la' mul. Mach mi la' wʌl ti la' pusic'al: “Jiñʌch c tat lojon Abraham”. Mach che'ic yom mi la' wʌl. Come mic subeñetla, Dios mi mejlel i pʌntesan jini xajlel tac ti' yalobilob Abraham. \v 9 Wʌle ac'bil hacha ti' yebal te'. Pejtelel jini te' mach bʌ anic mi' yʌc' wen bʌ i wut mi' sejq'uel. Mi' chojquel ti c'ajc, che'en Juan. \p \v 10 Jini winicob x'ixicob tsi' c'ajtiyob: ¿Chuqui yom mic mel lojon? che'ob. \v 11 Juan tsi' jac'ʌ: Jini am bʌ i cha'an cha'p'ejl i bujc la' i yʌq'uen jump'ejl jini mach bʌ anic i cha'an. Jini am bʌ i we'el che'ʌch yom mi' mel ja'el, che'en. \v 12 Tsa' tiliyob cha'tiquil uxtiquil xch'ʌm tojoñelob ja'el cha'an mi' ch'ʌmob ja'. Tsi' c'ajtibeyob: Maestro, ¿chuqui yom mic mel lojon? che'ob. \v 13 Juan tsi' subeyob: Mach yomic mi la' c'ajtin tojoñel ñumen bajche tsa' subentiyetla, che'en. \v 14 Cha'tiquil uxtiquil soldadojob ja'el tsi' c'ajtibeyob: Jixcu joñon lojon, ¿chuqui yom mic mel lojon? che'ob. Juan tsi' subeyob: Mach mi la' chilben i taq'uin winic mi juntiquilic. Mach mi la' pʌc' ti mulil mi juntiquilic. Yom contentojetla yic'ot i tojol la' we'tel, che'en. \p \v 15 Che' woliyob to ti pijt, pejtelel winicob x'ixicob woli' pejcañob i bʌ: ¿Jim ba Cristo jini Juan? che'ob. \v 16 Juan tsi' subeyob ti pejtelelob: Joñon ti isujm mi cʌq'ueñetla ch'ʌmja', pero tal jini ñumen p'ʌtʌl bʌ bajche'on. Mach ñuconic cha'an mic ticben i ch'ajñal i xʌñʌb. Jiñʌch mu' bʌ caj i yʌq'ueñetla la' ch'ʌm Ch'ujul bʌ Espíritu yic'ot c'ajc. \v 17 An i wejlʌjib ti' c'ʌb. Mi caj i wen wejlan i yajñib trigo. Mi caj i lot jini trigo ti' yotlel. Mi caj i pulben i sujl ti c'ajc mach bʌ yujilic yajpel ti pejtelel ora. Che' tsi' yʌlʌ Juan. \v 18 Che' bʌ tsi' subeyob winicob x'ixicob jini wen t'an, tsi' xiq'uiyob cha'an mi' jac'ob. \v 19 Juan tsi' sube i mul jini Herodes am bʌ i ye'tel ti yumʌl. Come Herodes tsi' pʌyʌ Herodías i yijñam Felipe i yijts'in. Juan tsi' sube pejtelel i jontolil tsa' bʌ i cha'le Herodes. \v 20 An to yambʌ jontolil tsa' bʌ i mele Herodes. Tsi' mʌcʌ Juan ti mʌjquibʌl. \s1 Tsi' ch'ʌmʌ ja' Jesús \r (Mt. 3.13‑17; Mr. 1.9‑11) \p \v 21 Che' bʌ tsi' ch'ʌmʌyob ja' pejtelel winicob x'ixicob, tsi' ch'ʌmʌ ja' ja'el Jesús. Che' woli' pejcan Dios ti oración, tsa' cajli panchan. \v 22 Tsa' jubi tilel jini Ch'ujul bʌ Espíritu ba'an Jesús. Che' yilal che' bajche' x'ujcuts. Tsa' tili t'an ch'oyol bʌ ti panchan. Tsi' subu: Jatet Calobilet mu' bʌ j c'uxbin. Wen uts'at mij q'uelet, che'en. \s1 I c'aba' tac i ñojte'el Jesús \r (Mt. 1.1‑17) \p \v 23 An che' bajche' lujump'ejl i cha'c'al i jabilel Jesús che' bʌ tsi' teche i ye'tel. Jini Jesús i yalobilʌch José, che' mi' lon alob winicob. José i ñij'al Elí. \v 24 I tat Elí jiñʌch Matat, i tat Matat jiñʌch Leví, i tat Leví jiñʌch Melqui, i tat Melqui jiñʌch Jana, i tat Jana jiñʌch José, \v 25 i tat José jiñʌch Matatías, i tat Matatías jiñʌch Amós, i tat Amós jiñʌch Nahum, i tat Nahum jiñʌch Esli, i tat Esli jiñʌch Nagai, \v 26 i tat Nagai jiñʌch Maat, i tat Maat jiñʌch Matatías, i tat Matatías jiñʌch Semei, i tat Semei jiñʌch José, i tat José jiñʌch Judá, \v 27 i tat Judá jiñʌch Joana, i tat Joana jiñʌch Resa, i tat Resa jiñʌch Zorobabel, i tat Zorobabel jiñʌch Salatiel, i tat Salatiel jiñʌch Neri, \v 28 i tat Neri jiñʌch Melqui, i tat Melqui jiñʌch Adi, i tat Adi jiñʌch Cosam, i tat Cosam jiñʌch Elmodam, i tat Elmodam jiñʌch Er, \v 29 i tat Er jiñʌch Josué, i tat Josué jiñʌch Eliezer, i tat Eliezer jiñʌch Jorim, i tat Jorim jiñʌch Matat, \v 30 i tat Matat jiñʌch Leví, i tat Leví jiñʌch Simeón i tat Simeón jiñʌch Judá, i tat Judá jiñʌch José, i tat José jiñʌch Jonán, i tat Jonán jiñʌch Eliaquim, \v 31 i tat Eliaquim jiñʌch Melea, i tat Melea jiñʌch Mainán, i tat Mainán jiñʌch Matata, i tat Matata jiñʌch Natán, \v 32 i tat Natán jiñʌch David, i tat David jiñʌch Isaí, i tat Isaí jiñʌch Obed, i tat Obed jiñʌch Booz, i tat Booz jiñʌch Salmón, i tat Salmón jiñʌch Naasón, \v 33 i tat Naasón jiñʌch Aminadab, i tat Aminadab jiñʌch Aram, i tat Aram jiñʌch Esrom, i tat Esrom jiñʌch Fares, i tat Fares jiñʌch Judá, \v 34 i tat Judá jiñʌch Jacob, i tat Jacob jiñʌch Isaac, i tat Isaac jiñʌch Abraham, i tat Abraham jiñʌch Taré, i tat Taré jiñʌch Nacor, \v 35 i tat Nacor jiñʌch Serug, i tat Serug jiñʌch Ragau, i tat Ragau jiñʌch Peleg, i tat Peleg jiñʌch Heber, i tat Heber jiñʌch Sala, \v 36 i tat Sala jiñʌch Cainán, i tat Cainán jiñʌch Arfaxad, i tat Arfaxad jiñʌch Sem, i tat Sem jiñʌch Noé, i tat Noé jiñʌch Lamec, \v 37 i tat Lamec jiñʌch Matusalén, i tat Matusalén jiñʌch Enoc, i tat Enoc jiñʌch Jared, i tat Jared jiñʌch Mahalaleel, i tat Mahalaleel jiñʌch Cainán, \v 38 i tat Cainán jiñʌch Enós, i tat Enós jiñʌch Set, i tat Set jiñʌch Adán, Adán jiñʌch i yalobil Dios. \c 4 \s1 I yilʌbentel i pusic'al Jesús \r (Mt. 4.1‑11; Mr. 1.12‑13) \p \v 1 Jesús, but'ul ti jini Ch'ujul bʌ Espíritu, tsi' cʌyʌ Jordán ja'. Tsa' pʌjyi majlel cha'an Espíritu c'ʌlʌl ti colem bʌ i tiquiñal lum. \v 2 Cha'c'al q'uin ya'an. Tsa' ilʌbenti i pusic'al cha'an xiba. Cha'c'al q'uin ma'anic chuqui tsi' wis c'uxu. Che' ñumenix, an i wi'ñal Jesús. \v 3 Jini xiba tsi' sube Jesús: Mi i Yalobilet Dios suben ili xajlel cha'an mi' pʌntʌyel ti waj, che'en. \v 4 Jesús tsi' sube: Ts'ijbubil: “Mach ti wajic jach cuxulob winicob x'ixicob, pero ti pejtelel t'an ch'oyol bʌ ti Dios”, che'en. \v 5 Jini xiba tsi' pʌyʌ majlel ti chan bʌ wits. Ti poj jumuc' jach tsi' laj pʌsbe Jesús i yumʌntel tac jini yumʌlob ti pañimil. \v 6 Jini xiba tsi' sube Jesús: Mi caj cʌq'ueñet pejtel iliyi yic'ot i p'ʌtʌlel yic'ot i ñuclel, come laj aq'uebilon tic wenta. Mi cʌq'uen majqui com. \v 7 Muq'uic a ñocchocon a bʌ a ch'ujutesañon, a cha'añʌch mi' majlel ti pejtelel, che'en jini xiba. \v 8 Jesús tsi' sube: Cucu ti loq'uel wʌ' ba' añon, Satanás, come ts'ijbubil: “Yom ma' ch'ujutesan a Yum Dios. Cojach jini yom ma' yuman”, che'en. \p \v 9 Jini xiba tsi' pʌyʌ majlel Jesús ya' ti Jerusalén. Ya' tsi' pʌyʌ majlel ti wa'tʌl ti' pam i jol Templo. Tsi' sube: Mi i Yalobilet Dios, choco jubel a bʌ. \v 10 Come ts'ijbubil: “Mi caj i subeñob i yángelob cha'an mi' cʌntañet. \v 11 Mi caj i chuquet ti' c'ʌb, ame a jats' a woc ti xajlel”, che'en xiba. \v 12 Jesús tsi' sube: Albilix jini t'an: “Mach yomic ma' wilʌben i pusic'al a Yum Dios”, che'en. \v 13 Che' bʌ tsa' ujti i yilʌben i pusic'al Jesús, jini xiba tsi' cʌyʌ cha'p'ejl uxp'ejl q'uin. \s1 I techibal i ye'tel Jesús wʌ' ti pañimil \r (Mt. 4.12‑17; Mr. 1.14‑15) \p \v 14 Jesús tsa' cha' majli ti Galilea. An i p'ʌtʌlel jini Espíritu yic'ot. Tsa' pujqui t'an ti pejtelel lum ti' joytilel Galilea cha'an ñuc bʌ i melbal Jesús. \v 15 Jesús tsi' cha'le cʌntesa ti sinagoga tac i cha'an judíojob. Pejtelel winicob x'ixicob tsi' tsictesayob i ñuclel Jesús. \s1 Tsa' ts'a'lenti Jesús ya' ti Nazaret \r (Mt. 13.53‑58; Mr. 6.1‑6) \p \v 16 Tsa' majli Jesús ya' ti Nazaret ba' tsa' coli. Tsa' ochi ti sinagoga ti' q'uiñilel c'aj o che' bajche' i tilel. Tsa' wa'le cha'an mi' q'uel jun. \v 17 Tsa' aq'uenti i jun jini x'alt'an Isaías. Che' bʌ tsi' tili jini bʌlbil bʌ jun tsi' taja ba' ts'ijbubil ili t'an: \v 18 “An i yEspíritu lac Yum tic pusic'al. Tsi' yajcayon cha'an mic subeñob jini wen t'an p'umpuño' bʌ. Tsi' chocoyon tilel cha'an mic lajmesʌbeñob i ch'ijiyemlel jini ch'ijiyemo' bʌ, cha'an mic subeñob loq'uel jini ñup'ulo' bʌ, cha'an mij c'oq'uesʌbeñob i wut jini xpots'ob, cha'an mi cʌc' ti colel jini tic'lʌbilo' bʌ. \v 19 Tsi' chocoyon tilel cha'an mic sub jiñʌch i jabilel i yutslel i pusic'al lac Yum”. Che'ʌch tsi' pejcʌbeyob i Ts'ijbujel Dios jini Jesús. \p \v 20 Tsi' cha' bʌlʌ jini jun Jesús. Tsi' cha' aq'ue jini am bʌ i ye'tel ti sinagoga. Tsa' buchle. Pejtelel año' bʌ ti sinagoga tsi' ch'ujch'uj q'ueleyob Jesús. \v 21 Jesús tsa' caji i subeñob: Ts'ʌctiyemix wʌle i ts'ijbujel Dios, tsa' bʌ la' wubi, che'en. \v 22 Ti pejtelelob uts'at tsi' tajayob ti t'an Jesús. Tsa' toj sajtiyob i pusic'al cha'an uts'at i t'an Jesús. Tsi' yʌlʌyob: ¿Mach ba jinic i yalobil José? che'ob. \v 23 Jesús tsi' subeyob: Isujm mi caj la' subeñon jini t'an mu' bʌ i c'ʌñob ti lajiya: “Sts'ʌcaya, ts'ʌcan a bʌ”, che'en. Mi caj la' subeñon c mel wʌ' tic lumal chuqui tsac mele ya' ti Capernaum che' bajche' tsa'ix la' wubi. che'en. \v 24 Jesús tsi' yʌlʌ ja'el: Ti isujm mic subeñetla, ma'anic x'alt'an mu' bʌ i q'uejlel ti ñuc ti' lumal. \p \v 25 Ti isujm mic subeñetla an cabʌl meba' x'ixicob ti Israel ti' q'uiñilel Elías che' wen jamʌl pañimil ojlil i chʌmp'ejl jab, che' bʌ tsa' tili cabʌl wi'ñal ti pejtelel lum. \v 26 Ma'anic tsa' chojqui majlel Elías ba' añob. Tsa' jach chojqui majlel ti Sarepta ya' ti Sidón ba'an juntiquil meba' x'ixic. \v 27 An ja'el cabʌl israelob año' bʌ leco bʌ i tsoy che' ti' yorajlel jini x'alt'an Eliseo. Ma'anic majqui tsa' lajmesʌnti, jini jach Naamán, ch'oyol bʌ ti Siria. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \v 28 Che' bʌ tsi' yubiyob ili t'an, tsa' laj cajiyob ti mich'ajel ya' ti sinagoga. \v 29 Tsa' wa'leyob. Tsi' pʌyʌyob loq'uel Jesús ti' ti' tejclum wa'chocobil bʌ ti wits. Tsi' pʌyʌyob majlel ba' jʌmʌl wits cha'an mi' xit chocob jubel. \v 30 Jesús tsa' ñumi ti ojlil ba' añob. Tsa' majli. \s1 Winic am bʌ i xibʌjlel \r (Mr. 1.21‑28) \p \v 31 Tsa' jubi majlel Jesús ti jump'ejl tejclum ya' ti Galilea i c'aba' Capernaum. Tsi' cʌntesayob ti' q'uiñilel tac c'aj o. \v 32 Tsa' toj sajtiyob i pusic'al cha'an i cʌntesa come tsi' cha'le t'an Jesús yic'ot i p'ʌtʌlel i ye'tel. \v 33 Ya' ti sinagoga an winic am bʌ i xibʌjlel. C'am tsi' cha'le t'an. \v 34 Tsi' yʌlʌ: Cʌyʌyon lojon. ¿Chuqui i ye'tel tsa' tiliyet ba' añon lojon, Jesús ch'oyolet bʌ ti Nazaret? ¿Tsa' ba tiliyet cha'an ma' jisañon lojon? Cujil majquiyet. Jatet jini Ch'ujulet Bʌ ch'oyol bʌ ti Dios, che'ob. \v 35 Jesús tsi' tiq'ui. Tsi' sube: Ch'ʌbix. Loq'uen ti' pusic'al, che'en. Jini xiba tsi' choco jini winic ti lum ti' yojlilob. Tsa' loq'ui xiba. Ma'anic tsi' wis lowo jini winic. \v 36 Tsa' toj sajtiyob i pusic'al ti pejtelelob. Tsa' caji i pejcañob i bʌ. Tsi' yʌlʌyob: ¿Baqui tilem i t'an? Come ti' p'ʌtʌlel yic'ot i ye'tel mi' choc loq'uel i xibʌjlel winic. Mi' loq'uelob, che'ob. \v 37 Tsa' pujqui t'an ti pejtelel jini lum yic'ot ti yan tac bʌ lum ti' joytilel cha'an ñuc bʌ i melbal Jesús. \s1 Jesús tsi' lajmesa cabʌlob \r (Mt. 8.14‑17; Mr. 1.29‑34) \p \v 38 Tsa' wa'le Jesús. Tsa' loq'ui ti sinagoga. Tsa' ochi ti' yotot Simón ba' woli' wen ubin c'ajc x'ixic bʌ i ñij'al Simón. Tsi' c'ajtibeyob Jesús ti wocol t'an cha'an mi' lajmesan. \v 39 Ñuc wa'al Jesús ti' t'ejl x'ixic, tsi' tiq'ui jini c'ajc. Jini x'ixic tsa' lajmi. Tsa' ch'ojyi ti ora. Tsa' caji i we'sañob. \v 40 Che' woli ti bʌjlel q'uin tsi' pʌyʌyob majlel ba'an Jesús pejtel xc'amʌjelob leco tac bʌ i chʌmel. Jesús tsi' yʌc'ʌ i c'ʌb ti junjuntiquilob. Tsi' lajmesayob. \v 41 Tsa' loq'uiyob xibajob ti' pusic'al cabʌlob. Tsi' cha'leyob c'am bʌ t'an. Tsi' yʌlʌyob: Jatet i Yalobilet Dios, che'ob. Jesús tsi' tiq'uiyob. Ma'anic tsi' yʌq'ueyob i cha'len t'an, come cʌñʌl i cha'añob jiñʌch Cristo. \s1 Jesús tsi' cha'le subt'an ti Galilea \r (Mr. 1.35‑39) \p \v 42 Che' bʌ tsa' sʌc'a pañimil tsa' loq'ui majlel Jesús. Tsa' majli ti jochol bʌ lum. Winicob x'ixicob tsi' sʌclayob. Tsa' majliyob ba'an. Tsi' ñopoyob i jalitesan Jesús cha'an ya jach mi' cʌytʌl yic'otob. \v 43 Jesús tsi' subeyob: Wersa mic sub jini wen t'an cha'an i yumʌntel Dios ti yambʌ tejclum tac ja'el, come jini cha'an chocbilon tilel, che'en. \v 44 Tsi' cha'le subt'an ti sinagoga tac ya' ti Judea. \c 5 \s1 Tsi' chucuyob cabʌl chʌy \r (Mt. 4.18‑22; Mr. 1.16‑20) \p \v 1 Che' ya'an Jesús ti' t'ejl ñajb i c'aba' Genesaret, jini winicob x'ixicob tsi' jom ñet'eyob i bʌ ba' wa'al Jesús cha'an mi' ñich'tañob i t'an Dios. \v 2 Tsi' q'uele cha'p'ejl barco lʌc'ʌl ti' ti' jini ñajb. Loq'uemobix ti barco jini xchuc chʌyob, woli' sʌc'ob i chimo'chʌy. \v 3 Tsa' ochi Jesús ti jump'ejl barco i cha'an Simón. Tsi' sube Simón cha'an mi' ts'ita' ñijcan majlel jini barco ya' ti' ti' ja'. Tsa' buchle Jesús ti barco. Ya' tsa' caji i cʌntesan jini tempʌbilo' bʌ. \v 4 Che' bʌ tsa' ujti ti t'an, Jesús tsi' sube Simón: Ñijcan majlel jini barco ba' tam jini ñajb. Choco ochel a chimo'chʌy, che'en. \v 5 Simón tsi' jac'ʌ: Maestro, tsa'ix c cha'le lojon e'tel ti pejtelel ac'ʌlel. Ma'anic chuqui tsac chucu lojon. Pero cha'an ti a t'an mic choc ochel chimo'chʌy, che'en. \v 6 Che' bʌ tsi' yotsayob tsi' chucuyob cabʌl chʌy. Tsa' caji ti ts'ojquel jini chimo'chʌy. \v 7 Tsi' pʌyʌyob ti' c'ʌb i pi'ʌlob año' bʌ ti yambʌ barco cha'an mi' tilelob i coltan. Tsa' tiliyob. Tsi' but'uyob jini cha'p'ejl barco jinto che' yomix junyajlel ochel ti ja' jini barco tac. \p \v 8 Che' bʌ tsi' q'uele Simón Pedro, tsi' ñocchoco i bʌ ba'an Jesús. Tsi' sube: Loq'uen tic tojlel c Yum, come xmulilon, che'en. \v 9 Come tsa' wen caji ti bʌq'uen Pedro yic'ot pejtelel ya' bʌ añob, come oñatax tsi' chucuyob chʌy. \v 10 Che' ja'el, tsa' cajiyob ti bʌq'uen Jacobo yic'ot Juan, i yalobilob Zebedeo, i pi'ʌlobʌch Simón ti e'tel. Jesús tsi' sube Simón: Mach a cha'len bʌq'uen. Wʌle, mux a wochel ti xchuc winicob, che'en. \v 11 Che' bʌ tsa' ujti i ñijcañob majlel barco tac ti' ti' ñajb, jini xchuc chʌyob tsi' cʌyʌyob pejtelel i chubʌ'an. Tsi' tsajcayob majlel Jesús. \s1 Jesús tsi' lajmesa jini am bʌ leco bʌ i tsoy \r (Mt. 8.1‑4; Mr. 1.40‑45) \p \v 12 Che' ya'an Jesús ti jump'ejl tejclum, awilan, tsa' tili winic wen pacal leco bʌ i tsoy. Che' bʌ tsi' q'uele Jesús, tsi' pʌcchoco i bʌ ti lum. Tsi' c'ajtibe ti wocol t'an: C Yum, mi a wom mi mejlel a lajmesañon, che'en. \v 13 Jesús tsi' sʌts'ʌ i c'ʌb. Tsi' tʌlʌ. Tsi' yʌlʌ: Com cu. La' lajmiquet, che'en. Tsa' bʌc' lajmi leco bʌ i tsoy. \v 14 Jesús tsi' tiq'ui cha'an ma'anic mi' suben mi juntiquilic. Cucu, che'en, pʌsʌ a bʌ ba'an motomaj. Ac'ʌ chuqui tsi' subu Moisés ti mandar cha'an mi' ña'tañob winicob x'ixicob sʌq'uesʌbilet, che'en Jesús. \v 15 Ñumen cabʌl tsa' pujqui t'an cha'an ñuc bʌ i melbal Jesús. Tsi' tempayob i bʌ bajc'ʌlob cha'an mi' ñich'tʌbeñob i t'an Jesús yic'ot cha'an mi' lajmelob ti pejtelel i chʌmel. \v 16 Jesús tsi' cʌyʌyob. Tsa' majli ti jochol bʌ lum. Tsi' pejca Dios. \s1 Jesús tsi' lajmesa winic mach bʌ anic i c'ʌjñibal i yoc i c'ʌb \r (Mt. 9.1‑8; Mr. 2.1‑12) \p \v 17 Ti jump'ejl q'uin che' woli ti cʌntesa Jesús, ya' buchulob fariseojob yic'ot xcʌntesa mandarob ch'oyolo' bʌ ti pejtelel tejclum ti Galilea yic'ot ti Judea yic'ot ti Jerusalén. An i p'ʌtʌlel lac Yum yic'ot Jesús cha'an mi' lajmesañob. \v 18 Awilan, cha'tiquil uxtiquil winicob tsi' pʌyʌyob tilel winic mach bʌ anic i c'ʌjñibal i yoc i c'ʌb, ñolol ti' wʌyib. Tsi' ñopoyob i yotsan ti otot cha'an mi' yʌc'ob ti' tojel Jesús. \v 19 Ma'anic ba' tsa' mejli i yotsañob, come teñecña winicob x'ixicob. Tsa' letsiyob ti' jol otot ba' tsi' toc jamʌyob teja. Tsi' ju'sayob ti' wʌyib ti yojlil ba'an Jesús. \v 20 Che' bʌ tsi' ña'ta Jesús woli' ñopob jini winicob, tsi' sube jini c'am bʌ: Winic ñusʌbilix a mul, che'en. \p \v 21 Jini fariseojob yic'ot sts'ijbayajob tsa' caji i yʌlob ti' pusic'al: ¿Chuqui i ye'tel jini winic mu' bʌ i p'aj Dios? ¿Majqui mi mejlel i ñusan mulil? ¿Mach ba cojic jach Dios? che'ob. \v 22 Ña'tʌbil i cha'an Jesús chuqui woli' yʌlob ti' pusic'al. Tsi' subeyob: ¿Chucoch woli la' cha'len t'an ti la' pusic'al? \v 23 ¿Baqui bʌ ñumen wocol? ¿Wocol ba che' mic suben: “Ñusʌbilix a mul”, o jimba wocol che' mic suben: “Ch'oyen, cha'len xʌmbal”? \v 24 Pero cha'an mi la' ña'tan an i p'ʌtʌlel i Yalobil Winic ilayi ti pañimil cha'an mi' ñusan mulil, (tsi' sube jini mach bʌ anic i c'ʌjñibal i yoc i c'ʌb): Mic subeñet ch'ojyen, teche a wʌyib, cucu ti a wotot, che'en Jesús. \v 25 Ti ora tsa' ch'ojyi jini winic ti' tojel i wutob. Tsi' teche i wʌyib ba' tsa' ñole. Tsa' majli ti' yotot. Tsi' tsictesa i ñuclel Dios. \v 26 Tsa' toj sajtiyob i pusic'al ti pejtelelob. Tsi' tsictesʌbeyob i ñuclel Dios. Tsi' wen cha'leyob bʌq'uen. Tsi' yʌlʌyob: Tsa'ix laj q'uele bʌbʌq'uen tac bʌ, che'ob. \s1 Tsa' pʌjyi Leví \r (Mt. 9.9‑13; Mr. 2.13‑17) \p \v 27 Ti wi'il tsa' loq'ui majlel Jesús. Tsi' q'uele xch'ʌm tojoñel, i c'aba' Leví, ya' buchul ba' mi' ch'ʌjmel tojoñel. Jesús tsi' sube: Tsajcañon, che'en. \v 28 Leví tsi' cʌyʌ pejtelel i chubʌ'an. Tsa' wa'le. Tsa' caji i tsajcan majlel Jesús. \v 29 Leví tsi' mele q'uin ti' yotot. Ya' tem buchulob cabʌl xch'ʌm tojoñelob yic'ot yaño' bʌ. \v 30 Jini sts'ijbayajob yic'ot fariseojob tsa' cajiyob ti wʌlwʌl t'an ti' contra jini xcʌnt'añob i cha'an Jesús. Tsi' subeyob: ¿Chucoch woli la' pi'len ti we'el uch'el jini xch'ʌm tojoñelob yic'ot xmulilob? che'ob. \v 31 Jesús tsi' jac'beyob: Jini c'oc'o' bʌ mach yomobic ts'ʌcʌntel, cojach jini c'amo' bʌ. \v 32 Ma'anic tsa' tili c pʌy jini tojo' bʌ, jini jach xmulilob, cha'an mi' cʌyob i mul, che'en. \s1 C'ajtibal cha'an ch'ajb \r (Mt. 9.14‑17; Mr. 2.18‑22) \p \v 33 Winicob tsa' caji i subeñob: Cabʌl mi' cha'leñob ch'ajb yic'ot oración jini xcʌnt'añob i cha'an Juan. Che'ʌch mi' melob ja'el jini xcʌnt'añob i cha'an fariseojob. Pero jini xcʌnt'añob a cha'an mi' cha'leñob we'el uch'el, che'ob. \v 34 Jesús tsi' subeyob: ¿Mejl ba la' suben jini xmel q'uiñob wersa mi' cha'leñob ch'ajb che' ya'to an jini xñujpuñijel yic'otob? \v 35 Pero tal i yorajlel che' mi caj i pʌjyel majlel jini woli bʌ ti ñujpuñijel. Ti jini q'uin tac mi' cajelob ti ch'ajb xmel q'uiñob, che'en. \p \v 36 Tsi' subeyob ja'el jini lajiya: Ma'anic majch mi' c'ʌn tsijib pisil cha'an mi' lʌw tsucul bʌ i pislel. Mi che'ʌch mi' mel, mi' tsijlel majlel tsucul bʌ pisil ba'an jini tsiji' bʌ i lʌjwil. Mach i t'ojolic tsiji' bʌ pisil yic'ot tsucul bʌ pisil. \v 37 Che' ja'el, ma'anic majch mi' yotsan tsiji' bʌ vino ti tsucul bʌ i yajñib melbil bʌ ti pʌchi. Mi tsi' yotsa jini vino mi' tojmel. Mi' bejq'uel vino. Mi' jilel i yajñib. \v 38 Pero mi' yotsañob tsiji' bʌ vino ti tsiji' bʌ i yajñib. Che' jini mi' jalijel jini pʌchi yic'ot jini vino ja'el. \v 39 Jini mu' bʌ i jap wajalix bʌ vino ma'anic mi' mulan i jap jini tsiji' bʌ ti wi'il, come mi' yʌl ñumen uts'at jini wajalix bʌ. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \c 6 \s1 Xcʌnt'añob tsi' tuc'uyob i wut jam ti' q'uiñilel c'aj o \r (Mt. 12.1‑8; Mr. 2.23‑28) \p \v 1 Ti' q'uiñilel c'aj o Jesús tsa' ñumi ti jamil. Jini xcʌnt'añob i cha'an tsi' tuc'uyob majlel jini c'uxbil bʌ i wut jam. Tsi' bilt'uyob ti' c'ʌb. Tsi' c'uxuyob. \v 2 Cha'tiquil uxtiquil fariseojob tsi' c'ajtibeyob: ¿Chucoch mi la' cha'len chuqui tic'bil ti' q'uiñilel c'aj o? che'ob. \v 3 Jesús tsi' subeyob: ¿Mach ba anic tsa' la' q'uele ti jun chuqui tsi' cha'le David che' bʌ tsi' yubi wi'ñal yic'ot i pi'ʌlob? \v 4 Tsa' ochi ti' yotot Dios. Tsi' ch'ʌmʌ jini waj tsa' bʌ ajq'ui ti mesa. Tsi' c'uxu. Tsi' yʌq'ue i pi'ʌlob ja'el. Tic'bil ti mandar mi' c'uxob winicob. Cojach motomajob mi mejlel i c'ux jini waj, che'en Jesús. \v 5 Jesús tsi' subeyob: I Yalobil Winic i Yumʌch jini q'uin che' mi laj c'aj la co, che'en. \s1 Winic am bʌ tiquin bʌ i c'ʌb \r (Mt. 12.9‑14; Mr. 3.1‑6) \p \v 6 Ti yambʌ i q'uiñilel c'aj o tsa' ochi Jesús ti sinagoga. Tsa' caji ti cʌntesa. Ya'an winic tiquin bʌ ñoj bʌ i c'ʌb. \v 7 Jini sts'ijbayajob yic'ot fariseojob tsi' wen q'ueleyob Jesús cha'an mi' jop'beñob i mul mi tsi' lajmesa jini winic che' ti' yorajlel c'aj o. \v 8 Yujil Jesús chuqui woli' yʌlob ti' pusic'al. Tsi' sube jini winic tiquim bʌ i c'ʌb: Ch'ojyen. Wa'i' ti ojlil, che'en. Tsa' ch'ojyi jini winic. Tsa' wa'le. \v 9 Jesús tsi' subeyob: Jini jach mij c'ajtibeñetla: ¿Baqui bʌ tic'bil ti melol ti jini q'uin che' mi laj c'aj la co? ¿Tic'bil ba chuqui uts'at o jim ba chuqui jontol? ¿Tic'bil ba coltaya o tic'bil ba tsʌnsa? che'en. \v 10 Jesús tsi' joy q'ueleyob ti pejtelel. Tsi' sube jini winic: Sʌts'ʌ a c'ʌb, che'en. Tsi' sʌts'ʌ. Jini i c'ʌb tsa' cha' wen'a. \v 11 Cabʌl tsa' mich'ayob. Tsa' caji i pejcañob i bʌ cha'an mi' ña'tañob chuqui mi caj i tumbeñob Jesús. \s1 Tsi' yajca lajchʌntiquil \r (Mt. 10.1‑4; Mr. 3.13‑19) \p \v 12 Ti ili q'uin tac tsa' letsi majlel Jesús ti wits cha'an mi' mel oración. Ti pejtelel ac'ʌlel tsi' pejca Dios. \v 13 Che' bʌ tsa' sʌc'a, Jesús tsi' pʌyʌ tilel xcʌnt'añob i cha'an. Tsi' yajca lajchʌntiquil. Tsi' yotsʌbeyob i c'aba' ti apóstolob. \v 14 Tsi' yajca Simón jini am bʌ i cha'chajplel i c'aba' Pedro, yic'ot Andrés i yijts'in Pedro; Jacobo yic'ot Juan, Felipe yic'ot Bartolomé, \v 15 Mateo yic'ot Tomás, Jacobo i yalobil Alfeo; yic'ot Simón jini Zelote; \v 16 Judas i yijts'in Jacobo; yic'ot Judas Iscariote tsa' bʌ i yʌc'ʌ Jesús ti' c'ʌb i contra. \s1 I cʌntesa Jesús ti bujtʌl \r (Mt. 4.23‑25) \p \v 17 Jesús tsa' jubi majlel yic'ot jini xcʌnt'añob. Tsa' wa'le ya' ti joctʌl yic'ot xcʌnt'añob i cha'an yic'ot bajc'ʌl winicob x'ixicob ch'oyolo' bʌ ti pejtelel Judea, ti Jerusalén, yic'ot ti' ti' ñajb ya' ti Tiro yic'ot ti Sidón. Tsa' tiliyob cha'an mi' yubibeñob i t'an Jesús yic'ot cha'an mi' lajmesʌbentelob i chʌmel. \v 18 Jini tic'lʌbilo' bʌ cha'an xibajob tsa' lajmesʌntiyob. \v 19 Ti pejtelel winicob x'ixicob yomob i tʌl Jesús come tsa' tsictiyi i p'ʌtʌlel cha'an mi' c'oq'uesañob ti pejtelel. \s1 Jini am bʌ i tijicñʌyel \r (Mt. 5.1‑12) \p \v 20 Jesús tsa' caji i q'uel xcʌnt'añob i cha'an. Tsi' yʌlʌ: \m Tijicñayetla mach bʌ anic la' chubʌ'an, come la' cha'añʌch i yumʌntel Dios. \m \v 21 Tijicñayetla mu' bʌ la' wubin wi'ñal wʌle, come mi caj la' ñaj'an. Tijicñayetla mu' bʌ la' cha'len uq'uel, come mi caj la' cha'len tse'ñal. \m \v 22 Tijicñayetla che' mi' ts'a'leñetla winicob, che' mi' choquetla, che' mi wajleñetla, che' mi' p'ajob la' c'aba' cha'an tsa' la' ñopo i Yalobil Winic. \m \v 23 Ti jimbʌ ora la' ñuc'ac la' pusic'al. Yom tijicñayetla come awilan, ñuc la' chobejtʌbal ya' ti panchan, come la' ñojte'elob lajal tsi' tic'layob x'alt'añob ti oñiyi. \m \v 24 Mi caj la' taj wocol wen chumulet bʌ la, come tsa'ix la' taja la' chobejtʌbal. \m \v 25 Mi caj la' taj wocol ñajetix bʌ la, come mi caj la' wubin wi'ñal. \m Mi caj la' taj wocol mu' bʌ la' cha'len tse'ñal wʌle, come mi caj la' tsic la' pusic'al. Mi caj la' cha'len uq'uel. \m \v 26 Mi caj la' taj wocol che' uts'at mi' tajetla ti t'an pejtelel winicob x'ixicob, come che'ʌch tsi' tajayob ti t'an jini lot bʌ x'alt'añob ti oñiyi. \s1 I cʌntesa Jesús cha'an i q'uextʌntel jontolil \r (Mt. 5.38‑42; 7.12) \p \v 27 Pero mic subeñetla mu' bʌ la' wubin c tan: C'uxbin la' contrajob, melbenla chuqui uts'at jini mu' bʌ i ts'a'leñetla. \v 28 Aq'ueñob i yutslel la' t'an jini mu' bʌ i p'ajetla. Tajala ti oración jini mu' bʌ i tic'lañetla. \v 29 Jini mu' bʌ i jats'et ti junwejl a choj, pʌsben yambʌ a choj. Jini mu' bʌ i chilbeñet a chaqueta la' i ch'ʌm a bujc ja'el. \v 30 Maqui jach mi' c'ajtibeñet, aq'uen chuqui yom. Mach a chʌn c'ajtiben. \v 31 Melbenla chuqui uts'at winicob x'ixicob che' bajche' la' wom mi' melbeñetla. Mi la' yom mi' melbeñetob chuqui uts'at winicob x'ixicob, che' yom mi la' melbeñob ja'el. \s1 Mi laj c'uxbin laj contrajob \r (Mt. 5.43‑48) \p \v 32 Mi jini jach mi la' c'uxbin jini c'ux bʌ mi' yubiñetla, ¿uts'at ba mi la' q'uejlel che' jini? Come xmulilob ja'el yujilob c'uxbiya che' c'uxbibilob. \v 33 Mi jini jach mi la' coltan jini mu' bʌ i coltañetla, ¿uts'at ba mi la' q'uejlel, che' jini? Ma'anic. Come che'ʌch mi' melob xmulilob ja'el. \v 34 Mi jini jach mi la' wʌq'ueñob ti majan jini mu' bʌ caj i sutq'uibeñetla i q'uexol, ¿uts'at ba mi la' q'uejlel che' jini? Jini xmulilob mi yʌq'ueñob ti majan yambʌ xmulilob cha'an mi' sutq'uibentelob yic'ot i ñumel. \v 35 Pero c'uxbinla la' contrajob. Melela chuqui wen. Aq'uenla ti majan. Mach mi la' cha'len pensar cha'an mi la' cha' sutq'uibentel. Che' jini mi caj la' ch'ʌm la' chobejtʌbal. Che' jini tsiquil i yalobiletla jini C'ax Ñuc Bʌ, come mi' c'uxbin jini mach bʌ añobic i yutslel i pusic'al yic'ot jini jontolo' bʌ. \v 36 P'untan la' pi'ʌlob che' bajche' mi' p'untañetla la' Tat ja'el. \s1 Che' an majch mi' lon al ti' pusic'al mi an i mul i pi'ʌlob \r (Mt. 7.1‑5) \p \v 37 Mach mi la' wʌl ti la' pusic'al an i mul la' pi'ʌlob. Che' jini, ma'anic mi caj i yʌlob ti' pusic'al an la' mul. Mach mi la' sub ti xmulil la' pi'ʌlob. Che' jini, ma'anic mi la' sujbel ti xmulil. Ñusʌbenla i mul la' pi'ʌlob. Che' jini, mi caj i ñusʌntel la' mul. \v 38 Aq'uenla. Che' jini, mi caj la' wʌq'uentel wen bʌ i p'isol, tsʌts tejñʌbil, chejpʌbil, che' wolix ti wejtuyel. Come che' bajche' mi la' p'isben winicob che'ʌch mi caj la' wʌq'uentel. \v 39 Jesús tsi' subeyob lajiya: Jini xpots' ¿mejl ba i toj'esan majlel yambʌ xpots'? ¿Mach ba muq'uic i yajlelob ti ch'en ti cha'ticlel? \v 40 Mach ñuquic xcʌnt'an bajche' i maestro. Che' tsa'ix i laj ñopo, lajal mi yajñel bajche' i maestro. \p \v 41 ¿Chucoch ma' q'uel che' bʌ ya wistʌl sajte' am bʌ ti' wut a pi'ʌl pero ma'anic ma' q'uel cucujl am bʌ ti a wut? \v 42 ¿Bajche' mi mejlel a suben a pi'ʌl: “C pi'ʌl, la' to c loc'san sajte' ti a wut”, che'et, pero ma'anic ma' q'uel jini cucujl am bʌ ti a wut? Jatet, cha'chajp jax bʌ a pusic'al, ñaxan loc'san jini cucujl am bʌ ti a wut. Ti wi'il mi mejlel a wen q'uel cha'an ma' loc'san jini sajte' am bʌ ti' wut a pi'ʌl. \s1 Ti' wut mi' cʌjñel te' \r (Mt. 7.15‑20; 12.34‑35) \p \v 43 Mach wenic jini te' mu' bʌ i yʌc' leco bʌ i wut. Mach lecojic jini te' mu' bʌ i yʌc' uts'at bʌ i wut. \v 44 Jujuntejc te' mi' cʌjñel ti' wut. Ma'anic mi lac tuc' higo ti ts'ʌbabol. Che' ja'el, ma'anic mi lac tuc' ts'usub ti ch'ixol. \v 45 Jini uts'at bʌ winic mi' loc'san uts'at tac bʌ ti uts'at bʌ i pusic'al. Jini jontol bʌ winic mi' loc'san jontol tac bʌ ti jontol bʌ i pusic'al. Come chuqui jach but'ul ti lac pusic'al mi' tsictiyel che' mi lac cha'len t'an. \s1 Cha'p'ejl i c'ʌclib otot \r (Mt. 7.24‑27) \p \v 46 ¿Chucoch mi la' pejcañon ti la' Yum che' ma'anic mi la' mel chuqui mic subeñetla? \v 47 Mi caj j cʌntesañetla bajche' yilal jujuntiquil mu' bʌ i tilel ba' añon, mu' bʌ i yubibeñon c t'an, mu' bʌ i jac'beñon. \v 48 Lajalʌch bajche' winic tsa' bʌ i mele otot. Tam tsi' top'o lum. Tsi' wa'choco i c'ʌclib otot ti pam xajlel. Tsa' tili but'ja'. Tsʌts tsi' jats'ʌ jini otot. Ma'anic tsa' mejli i ñijcan, come wen wa'chocobil jini otot. \v 49 Pero jini mu' bʌ i yubibeñon c t'an che' ma'anic mi' jac'beñon lajalʌch bajche' winic tsa' bʌ i wa'choco i yotot ti pam lum. Ma'anic tsi' mele i c'ʌclib. Tsʌts tsa' tili but'ja' i jats' jini otot. Ti ora tsa' bujchi. Tsa' lu' jejmi jini otot. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \c 7 \s1 Jesús tsi' lajmesa x'e'tel i cha'an jini am bʌ i ye'tel \r (Mt. 8.5‑13; Jn. 4.43‑54) \p \v 1 Che' bʌ tsa' ujti i sub pejtelel jini t'an tsa' bʌ i yubiyob winicob x'ixicob, tsa' ochi Jesús ti Capernaum. \v 2 Woli ti c'amʌjel x'e'tel i cha'an juntiquil i yaj capitán joc'al soldadojob. Wen c'ux mi' yubin jini x'e'tel. Yomix chʌmel. \v 3 Che' bʌ tsi' yubi jini capitán ya'ʌch an Jesús, tsi' choco majlel ba'an Jesús jini xñoxob cha'an judíojob cha'an mi' subeñob ti wocol t'an, cha'an mi' tilel i lajmesan jini x'e'tel i cha'an. \v 4 Che' bʌ tsa' tiliyob ba'an Jesús tsi' xiq'uiyob ti wocol t'an. Tsi' yʌlʌyob: Uts'at i pusic'al jini capitán. Yom ma' melben jini woli bʌ i c'ajtibeñet. \v 5 Come c'ux mi' yubin lac lumal. Tsi' wa'chocobeyon lojon sinagoga, che'ob. \p \v 6 Tsa' majli Jesús yic'otob. Che' mach ñajtix añob ti' yotot, jini capitán tsi' choco majlel i pi'ʌlob ba'an Jesús. Tsi' sube: C Yum, mach ma' tic'lan a bʌ, come mach uts'aticon cha'an ma' wochel ti cotot. \v 7 Jini cha'an tsac ña'ta mach uts'aticon cha'an mic tilel ba' añet. Cojach yom ma' wʌc' a t'an. Che' jini, mi' caj ti lajmel x'e'tel c cha'an. \v 8 Come joñon ja'el añon ti' wenta yambʌ winic. An tic wenta cabʌl soldadojob. Mic suben juntiquil: “Cucu”. Mi' majlel. Yambʌ mic suben: “La'”. Mi' tilel. Mic suben c winic: “Cha'len jini”. Mi' mel, che'en. \v 9 Jesús uts'at tsi' yubibe i t'an jini capitán. Tsi' sutq'ui i bʌ. Tsi' subeyob jini woli bʌ i tsajcañob majlel: Mic subeñetla, ma'anic ba' tsac taja ti pejtelel Israel winic mu' bʌ i ñopon bajche' jini, che'en Jesús. \v 10 Che' bʌ tsa' sujtiyob ti' yotot jini capitán, c'oq'uix tsi' tajayob jini x'e'tel tsa' bʌ i cha'le c'amʌjel. \s1 Jesús tsi' teche ch'ojyel chʌmen bʌ i yalobil meba' x'ixic \p \v 11 Ti wi'il tsa' majli Jesús ti tejclum i c'aba' Naín. Tsi' pi'leyob majlel cabʌl xcʌnt'añob i cha'an yic'ot cabʌl winicob x'ixicob. \v 12 Che' lʌc'ʌlix an ti' ti' tejclum, awilan, woli' ch'ʌmob majlel ch'ujlelʌl cha'an mi' mucob. Jini winic tsa' bʌ chʌmi cojachix bʌ i yalobil i ña'. Meba'ix i ña'. Tsi' pi'leyob majlel cabʌl winicob x'ixicob loq'uemo' bʌ ti jini tejclum. \v 13 Che' bʌ tsi' q'uele lac Yum, tsi' p'unta jini meba' x'ixic. Tsi' sube: Mach ma' cha'len uq'uel, che'en. \v 14 Che' bʌ tsa' tili Jesús ba' añob, tsi' tʌlʌ i c'ʌclib ch'ujlelʌl. Tsi' cʌyʌyob i xʌmbal jini woli bʌ i q'uech majlel. Jesús tsi' yʌlʌ: Ch'iton, ch'ojyen, che'en. \v 15 Jini tsa' bʌ chʌmi tsa' buchle. Tsa' caji ti t'an. Jesús tsi' cha' aq'ue i yalobil jini x'ixic. \v 16 Tsa' cajiyob ti bʌq'uen ti pejtelelob. Tsi' tsictesayob i ñuclel Dios. Tsi' yʌlʌyob: Tsa'ix tili ñuc bʌ x'alt'an ba' añonla. Dios tsa'ix i jula'ta winicob x'ixicob i cha'an, che'ob. \v 17 Tsa' pujqui t'an cha'an ñuc bʌ i melbal Jesús ti pejtelel Judea yic'ot ti pejtelel lum ti' joytilel. \s1 Jini winicob chocbilo' bʌ tilel i cha'an Juan \r (Mt. 11.2‑19) \p \v 18 Jini xcʌnt'añob i cha'an Juan tsi' subeyob Juan pejtelel tsa' bʌ ujti. Juan tsi' pʌyʌ cha'tiquil. \v 19 Tsi' chocoyob majlel ba'an lac Yum cha'an mi' c'ajtibeñob: ¿Jatet ba woli bʌ c pijtan lojon, o woli ba c pijtan lojon yambʌ? che'ob. \v 20 Che' bʌ tsa' tiliyob jini winicob ba'an Jesús, tsi' subeyob: Tsi' chocoyon lojon tilel jini Juan tsa' bʌ i yʌc'ʌ ch'ʌmja'. Juan woli' c'ajtin: “¿Jatet ba jini mu' bʌ i tilel o yom ba mic pijtan lojon yambʌ?” che'ob. \v 21 Ti jim bʌ ora Jesús tsi' lajmesa cabʌl xc'amʌjelob año' bʌ leco tac bʌ i chʌmel, yic'ot jini año' bʌ i xibʌjlel. Tsi' cambeyob i wut cabʌl xpots'ob. \v 22 Jesús tsi' subeyob: Cucula. Subenla Juan chuqui tsa' la' q'uele yic'ot chuqui tsa' la' wubi, che'en. Wolix ti cha' c'otelob i wut jini xpots'ob. Woliyobix ti xʌmbal jini mach bʌ añobic i c'ʌjñibal i yoc. Lajmesʌbilobix jini año' bʌ leco bʌ i tsoy. Jini xcojcob wolix i yubiñob t'an. Woli' cha' tejchelob ch'ojyel jini chʌmeño' bʌ. Jini p'umpuño' bʌ woli' yubiñob jini wen t'an. \v 23 Tijicña jini mach bʌ anic mi' lon tejchel tile bixel bʌ i pusic'al cha'an c melbal, che'en Jesús. \p \v 24 Che' bʌ tsa' majliyob jini winicob chocbilo' bʌ tilel cha'an Juan, Jesús tsa' caji' suben jini tempʌbilo' bʌ bajche' yilal Juan: ¿Chuqui tsajni la' q'uel ti jochol bʌ lum? ¿Jim ba chiquib jam woli bʌ i yujcun ic'? \v 25 ¿Chuqui tsajni la' q'uel? ¿Jim ba juntiquil winic wen i t'ojol bʌ i pislel? La' wilan jini wen chumulo' bʌ mu' bʌ i lʌpob weñatax bʌ pisil añob ti' yototob reyob. \v 26 ¿Chuqui tsajni la' q'uel? ¿Tsajni ba la' q'uel juntiquil x'alt'an? Isujm, mic subeñetla, ñumen ñuc jini Juan bajche' x'alt'an. \v 27 Come tsa' ña'tʌnti Juan ti jini t'an tsa' bʌ ts'ijbunti: “Awilan, mic ñaxan choc majlel subt'an mu' bʌ i chajpan a bijlel”, che'ʌch ts'ijbubil. \v 28 Mic subeñetla: Ti pejtelel i yalobilob x'ixicob ma'anic yambʌ ñuc bʌ x'alt'an bajche' jini Juan tsa' bʌ i yʌc'ʌ ch'ʌmja'. Pero jini c'ax ch'o'ch'oc bʌ ti' yumʌntel Dios ñumen an i ñuclel bajche' Juan. Che' tsi yʌlʌ Jesús. \p \v 29 Pejtel winicob x'ixicob yic'ot xch'ʌm tojoñelob tsi' ña'tayob tojʌch Dios che' bʌ tsi' yubibeyob i t'an Juan. Tsi' ch'ʌmʌyob ja' ti' c'ʌb Juan. \v 30 Pero jini fariseojob yic'ot xcʌntesa mandarob tsi' ñusayob i pʌyol ti Dios yic'ot i coltʌntel. Come ma'anic tsi' ch'ʌmʌyob ja' ti' c'ʌb Juan. \p \v 31 ¿Bajche' mic lajin jini winicob x'ixicob año' bʌ ti pañimil wʌle? ¿Bajche' yilalob? \v 32 Lajalob bajche' alobob buchulo' bʌ ba'an choñoñibʌl woli bʌ i pʌyob i pi'ʌlob. Mi' yʌlob: “Tsac wusu lojon amʌy, ma'anic tsa' la' cha'le son. Tsa cuc'tʌbeyet lojon ch'ujlelʌl, ma'anic tsa' la' cha'le uq'uel”, che'ob. \v 33 Come Juan tsa' bʌ i yʌc'ʌ ch'ʌm ja' tsa' tili. Ma'anic tsi' c'uxu waj, ma'anic tsi' japʌ vino. Mi la' wʌl: “An i xibʌjlel”. \v 34 I Yalobil Winic tsa' tili. An chuqui mi' c'ux. An chuqui mi' jap. Woli la' wʌl: “Awilan, xwo'lel, jini xjap vino. Mi' pi'leñob ti xʌmbal jini xch'ʌm tojoñelob yic'ot xmulilob”, che'etla. \v 35 I ña'tʌbal Dios mi' tsictiyel ti uts'at ti pejtel i yalobilob, che'en Jesús. \s1 Jesús tsa' majli ti' yotot juntiquil fariseo \p \v 36 Juntiquil fariseo tsi' sube Jesús ti wocol t'an cha'an mi' cha'len we'el yic'ot. Tsa' ochi Jesús ti' yotot jini fariseo. Tsa' buchle ti' t'ejl mesa. \v 37 Awilan, juntiquil x'ixic ti tejclum tsa' bʌ i cha'le mulil, che' bʌ tsi' ña'ta ya'an Jesús ti' t'ejl mesa ti' yotot jini fariseo, tsi' ch'ʌmʌ tilel jump'ejl alʌ limetej melbil bʌ ti xajlel but'ul ti xojocña bʌ ts'ac. \v 38 Che' ya' wa'al jini x'ixic ti' pat Jesús, tsa' caji ti uq'uel. Tsa' chʌjq'ui jubel i ya'lel i wut ti' yoc Jesús. Tsi' sujcube ti' tsutsel i jol. Tsi' ts'ujts'ube i yoc. Tsi' boño ti jini xojocña bʌ ts'ac. \p \v 39 Jini fariseo tsa' bʌ i pʌyʌ tilel Jesús ti we'el tsi' q'uele. Tsi' ña'ta ti' pusic'al: X'alt'anic jini winic, tsa'ix i cʌñʌ ili x'ixic woli bʌ i tʌl. Tsa'ix i cʌmbe i melbal, come xmulilʌch jini x'ixic, che'en. \v 40 Jesús tsi' sube Simón: Simón, an chuqui mi caj c subeñet, che'en. Simón tsi' yʌlʌ: Subeñon, Maestro, che'en. \v 41 Tsa' caji' yʌl Jesús: Juntiquil winic tsi' yʌq'ueyob taq'uin ti bet cha'tiquil xbetob. Juntiquil an i bet jo'c'al i cha'bajc' denario. Yambʌ an i bet lujump'ejl i yuxc'al denario. \v 42 Ma'añobic i chubʌ'an ili xbetob cha'an mi' tojob i bet. Jini winic tsi' ñusʌbeyob i bet ti cha'ticlelob. Ti cha'ticlel mi caj i c'uxbiñob jini winic tsa' bʌ i ñusʌbeyob i bet. Alʌ, che' jini ¿majqui mi caj i ñumen c'uxbin? che'en Jesús. \v 43 Tsi' yʌlʌ Simón: Mi cʌl jini tsa' bʌ ñusʌbenti ñumen on bʌ i bet, che'en. Jesús tsi' cha' sube: Isujm bajche' tsa' ña'ta, che'en. \p \v 44 Jesús tsi' sutq'ui i bʌ i q'uel jini x'ixic. Tsi' sube Simón: ¿Woli ba a q'uel jini x'ixic? Tsa' ochiyon ti a wotot. Ma'anic tsa' wʌq'ueyon ja' cha'an coc. Ili x'ixic tsa' chʌjq'ui jubel i ya'lel i wut ti coc. Tsi' sujcubeyon ti' tsutsel i jol. \v 45 Ma'anic tsa' ts'ujts'uyon. Pero ili x'ixic ma'anic tsi' cʌyʌ i ts'ujts'ubeñon coc c'ʌlʌl che' bʌ tsa' ochiyon. \v 46 Ma'anic tsa' boño c jol ti aceite. Pero ili x'ixic tsi' boño coc ti xojocña bʌ ts'ac. \v 47 Jini cha'an mic subeñet, anquese cabʌl i mul ñusʌbilix ti pejtelel. Jini cha'an cabʌl mi' c'uxbiñon. Majqui mi' ñusʌbentel ts'ita' i mul ts'ita' jach mi' cha'len c'uxbiya, che'en Jesús. \v 48 Tsi' sube x'ixic: Ñusʌbilix a mul, che'en. \v 49 Jini buchulo' bʌ yic'ot Jesús ti' t'ejl mesa tsa' caji i yʌlob ti' pusic'al: ¿Ñuc ba jini winic cha'an mi' ñusan mulil? che'ob. \v 50 Jesús tsi' sube x'ixic: Coltʌbilet cha'an tsa' ñopo. Cucu ti' ñʌch'tilel a pusic'al, che'en. \c 8 \s1 X'ixicob tsa' bʌ i coltayob Jesús \p \v 1 Ti wi'il Jesús tsa' ñumi majlel ti pejtelel tejclum yic'ot ti pejtelel xchumtʌl. Tsi' subu jini wen t'an cha'an i yumʌntel Dios. Jini lajchʌntiquil xcʌnt'añob i cha'an tsi' pi'leyob majlel. \v 2 Tsi' pi'leyob majlel ja'el cha'tiquil uxtiquil x'ixicob tsa' bʌ lajmesʌntiyob cha'an i xibʌjlel yic'ot i chʌmel. Juntiquil x'ixic i c'aba' María, ch'oyol bʌ ti Magdala. Tsa' loq'uiyob wuctiquil xibajob ti' pusic'al. \v 3 Ya'an ja'el Juana, i yijñam Chuza. Jini Chuza xq'uel e'tel i cha'an Herodes. Ya' an ja'el Susana, yic'ot cabʌl yaño' bʌ x'ixicob tsa' bʌ i c'ʌñʌyob i chubʌ'an cha'an mi' we'sañob. \s1 Lajiya cha'an xwejch'uya pac' \r (Mt. 13.1‑15, 18‑23; Mr. 4.1‑20) \p \v 4 Tsi' tempayob i bʌ bajc'ʌl winicob x'ixicob. Tsa' tiliyob ba'an Jesús loq'uemo' bʌ ti cabʌl tejclum tac. Jesús tsi' pejcayob ti lajiya. \v 5 Tsi' yʌlʌ: Tsa' majli winic ti wejch'uya pac'. Che' woli' wejch'un majlel, tsa' yajli ts'ita' ti' ti' bij. Tsi' t'uchtayob winicob. Tsi' c'uxuyob te'lemut. \v 6 Yambʌ tsa' yajli ti xajlelol. Che' bʌ tsa' coli, tsa' tiqui, come ma'anic ach'. \v 7 Yambʌ tsa' yajli ti ch'ixol. Temel tsa' coli yic'ot jini ch'ix. Jini ch'ix tsi' tsʌnsa. \v 8 Yambʌ tsa' yajli ti wen bʌ lum. Che' bʌ tsa' coli, tsi' yʌc'ʌ i wut jo'jo'c'al ti jujump'ejl. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. Che' bʌ tsa' ujti i sub ili t'an, tsi' yʌlʌ ti c'am bʌ t'an: Jini am bʌ i chiquin cha'an mi' yubin, la' i yubin, che'en. \p \v 9 Jini xcʌnt'añob i cha'an tsi' c'ajtibeyob Jesús: ¿Chuqui i sujmlel jini lajiya? che'ob. \v 10 Jesús tsi' yʌlʌ: Aq'uebiletla cha'an mi la' cʌmben i sujmlel i yumʌntel Dios mach bʌ tsictiyemic ti yambʌ ora. Pero jini yaño' bʌ mic pejcañob ti lajiya cha'an mi' q'uelob, pero ma'anic mi' c'otelob i wut. Mi' yubiñob, pero ma'anic mi' ch'ʌmbeñob isujm. \p \v 11 Jiñʌch i sujmlel jini lajiya: Jini pac' jiñʌch i t'an Dios. \v 12 Jini am bʌ ti' ti' bij jiñobʌch mu' bʌ i yubiñob t'an. Mi' tilel xiba. Mi' chilben loq'uel jini t'an ti' pusic'al cha'an ma'anic mi' ñopob ame mi' coltʌntelob. \v 13 Jini año' bʌ ti xajlelol, jiñobʌch mu' bʌ i yubiñob jini t'an. Ti' tijicñʌyel i pusic'al mi' bʌc' jac'ob, pero ma'anic i wi' ti' pusic'al. Mi' poj ñopob, pero che' mi' yilʌbentelob i pusic'al mi' cha' cʌyob. \v 14 Jini tsa' bʌ yajli ti ch'ixol jiñʌch tsa' bʌ i yubiyob jini t'an. Che' mi' majlelob, cabʌl i c'ojo'ol cha'an pañimil yic'ot chubʌ'añʌl yic'ot paxyal. Mi' c'unte' jisan jini am bʌ ti' pusic'al. Ma'anic mi' yʌc'ob i wut. \v 15 Jini tsa' bʌ yajli ti wen bʌ lum jiñʌch mu' bʌ i yubiñob jini t'an. Toj i pusic'al. Uts'at i pusic'al. Mi' lotob jini t'an tsa' bʌ i yubiyob. Mi' yʌc'ob i wut ti' xuc'tilel i pusic'al. \s1 Candil ti' yebal chiquib \r (Mr. 4.21‑25) \p \v 16 Jini mu' bʌ i tsuc' candil ma'anic mi' mʌc ti p'ejt. Ma'anic mi' yʌc' ti yebal ch'ac. Mi' joc'chocon ti' joc'lib cha'an mi' pʌsbeñob i sʌclel jini mu' bʌ i yochelob. \v 17 Ma'anic mucul tac bʌ mach bʌ anic mi' caj ti pʌstʌl. Ma'anic mucul tac bʌ mach bʌ anic mi' caj ti cʌjñel, come mi' caj ti tsictiyel ti' sʌclel pañimil. \v 18 Chʌcʌ q'uele la' bʌ cha'an mi la' wen ubin jini t'an, come majqui jach an i cha'an mi caj i yʌq'uentel yambʌ. Majqui jach ma'anic i cha'an mi caj i lu' chilbentel chuqui tac an i cha'an, che'en Jesús. \s1 I ña', i yijts'iñob Jesús \r (Mt. 12.46‑50; Mr. 3.31‑35) \p \v 19 Tsa' tiliyob ba'an Jesús i ña' yic'ot i yerañob. Ma'anic tsa' mejliyob ti ochel ba'an Jesús cha'an cabʌl winicob x'ixicob. \v 20 Tsa' subenti Jesús: Ya' wa'alob a ña' a wijts'iñob ti' pat otot. Yomob i q'uelet, che'ob. \v 21 Jesús tsi' subeyob: Jini mu' bʌ i yubiñob i t'an Dios mu' bʌ i jac'ob jiñobʌch c ña' yic'ot quijts'iñob, che'en. \s1 Jesús tsi' tiq'ui p'ʌtʌl bʌ ic' \r (Mt. 3.23‑27; Mr. 4.35‑41) \p \v 22 Ti yambʌ q'uin Jesús tsa' ochi ti barco yic'ot jini xcʌnt'añob i cha'an. Tsi' subeyob: La' c'axiconla ti junwejl ñajb, che'en. Tsa' cajiyob ti majlel. \v 23 Che' woliyob ti xʌmbal majlel ti ja', tsa' caji ti wʌyel Jesús. Tsa' tili p'ʌtʌl bʌ ic' ti ñajb. Yom bujt'el ti ja' barco. Bʌbʌq'uen mi' chʌmelob. \v 24 Tsa' tiliyob ba'an Jesús. Tsi' ñijcayob ch'ojyel. Tsi' subeyob: Maestro, Maestro, wolic jilel lojon, che'ob. Tsa' ch'ojyi Jesús. Tsi' tiq'ui jini ic' yic'ot jini wamlaw ch'inlaw bʌ ja'. Ñʌch'ʌcña pañimil. \v 25 Jesús tsi' subeyob: ¿Bacan mi la' ñop? che'en. Tsi' cha'leyob bʌq'uen. Tsa' toj sajtiyob i pusic'al. Tsi' subeyob i bʌ: ¿Majqui jini? come jini ic' yic'ot ñajb mi' jac'ben i mandar, che'ob. \s1 Jini am bʌ i xibʌjlel ti' lumal geraseñob \r (Mt. 8.28‑34; Mr. 5.1‑20) \p \v 26 Tsi' ñijcayob majlel barco c'ʌlʌl ti' lumal geraseñob ya' ti junwejl Galilea. \v 27 Che' bʌ tsa' c'oti ti lum Jesús, tsa' tili winic ch'oyol bʌ ti tejclum. Anix ora an i xibʌjlel. Ma'anic i pislel. Ma'anic mi' yajñel ti otot. Ya jach an ti' yotlel ch'ujlelʌl. \v 28 Jini winic tsi' cha'le oñel che' bʌ tsi' q'uele Jesús. Tsi' yʌlʌ: ¿Chuqui i ye'tel ma' tilel ba' añon, Jesús, i Yalobilet bʌ Dios, jini C'ax Ñuc bʌ? Mic subeñet awocolic mach ma' tic'lañon, che'en. \v 29 Come Jesús tsi' sube loq'uel jini xiba ti' pusic'al winic. Anix ora chucul i cha'an. Tsi' cʌntayob ti cárcel jini winic. Tsi' cʌchʌyob ti cadena yic'ot ti' ñejt'il i c'ʌb i yoc. Pero jini winic tsi' ts'oco jini cadena tac. Jini xiba tsi' wersa ñijca majlel ti jochol bʌ lum. \v 30 Jesús tsi' c'ajtibe: ¿Chuqui a c'aba'? che'en. Tsi' yʌlʌ: J c'aba' Legión, che'en, come tsa' ochiyob cabʌl xibajob ti' pusic'al jini winic. \v 31 Tsi' c'ajtibeyob ti wocol t'an cha'an ma'anic mi' chocob jubel ti ch'en mach bʌ anic i yebal. \p \v 32 Ya'an bajc'ʌl chitam. Woli ti buc'bal ya' ti wits. Jini xibajob tsi' c'ajtibeyob Jesús ti wocol t'an cha'an mi' yʌc'ob ti ochel ti chitam. Jesús tsi' yʌc'ʌ i t'an. \v 33 Jini xibajob tsa' loq'uiyob ti jini winic. Tsa' ochiyob ti chitam. Ti ajñel tsa' laj jubi chitam ti xitil bʌ wits. Tsa' ochi ti colem ñajb. Tsa' laj chʌmi ti ja'. \v 34 Che' bʌ tsi' q'ueleyob chuqui tsa' ujti, ti ajñel tsa' majliyob jini xcʌnta chitamob. Ya' ti tejclum yic'ot ti xchumtʌl tac tsi' subuyob chuqui tsa' ujti. \v 35 Tsa' loq'uiyob tilel winicob x'ixicob cha'an mi' q'uelob jini winic. Tsa' tiliyob ba'an Jesús. Ya' tsi' tajayob jini winic tsa' bʌ loq'ui i xibʌjlel, buchul ti' tojlel Jesús. Lʌpʌl i bujc. Anix i pusic'al. Tsi' cha'leyob bʌq'uen. \v 36 Jini tsa' bʌ i q'ueleyob tsi' subuyob bajche' tsa' coltʌnti jini winic am bʌ i xibʌjlel. \v 37 Pejtelel winicob x'ixicob ch'oyolo' bʌ ti' joytilel i lumal geraseñob tsi' subeyob Jesús ti wocol t'an cha'an mi' loq'uel majlel ya' ba' añob. Come tsi' cha'leyob cabʌl bʌq'uen. Tsa' cha' ochi Jesús ti barco. Tsa' cha' majli. \v 38 Jini winic tsa' bʌ chojqui loq'uel i xibʌjlel tsi' c'ajtibe Jesús ti wocol t'an cha'an mi' yʌc' i t'an cha'an mi yajñel yic'ot. Jesús tsi' choco majlel. \v 39 Tsi' sube: Sujten ti a wotot. Suben a pi'ʌlob chuqui tac ñuc tsi' melbeyet Dios, che'en. Tsa' majli jini winic. Tsa' caji i puc t'an ti pejtelel tejclum cha'an chuqui tac ñuc tsi' melbe Jesús. \s1 I yalobil Jairo yic'ot jini x'ixic tsa' bʌ i tʌlʌ i bujc Jesús \r (Mt. 9.18‑26; Mr. 5.21‑43) \p \v 40 Che' bʌ tsa' cha' tili Jesús, tijicñayob tsi' q'ueleyob come tsi' pijtayob ti pejtelelob. \v 41 Awilan, tsa' tili winic i c'aba' Jairo, i yum sinagoga. Tsi' ñocchoco i bʌ ba'an Jesús. Tsi' c'ajtibe ti wocol t'an cha'an mi' yochel Jesús ti' yotot. \v 42 Come an jach juntiquil xch'oc bʌ i yalobil, yomix i taj lajchʌmp'ejl i jabilel. Wolix ti chʌmel. Che' bʌ tsa' majli Jesús, cabʌl winicob x'ixicob tsi' joy ñet'eyob. \v 43 An juntiquil x'ixic mach bʌ anic tsa' wis tijq'ui i bec' i ch'ich'el lajchʌmp'ejl jab. Tsi' laj jisa pejtelel i chubʌ'an cha'an i tojol i ts'ʌcʌntel. Ma'anic majch tsa' mejli i lajmesan. \v 44 Lʌc'ʌl tsa' tili ti' pat Jesús. Tsi' tʌlbe i yoc i pislel. Ti ora tsa' tijq'ui i bec' i ch'ich'el. \v 45 Jesús tsa' caji' yʌl: ¿Majqui tsi' tʌlʌyon? che'en. Ti pejtelelob tsi' yʌlʌyob ma'anic tsi' tʌlʌyob. Pedro tsi' sube: Maestro, an cabʌl winicob x'ixicob ti a joytilel. Mi' ñet'etob, che'en. \p \v 46 Pero Jesús tsi' yʌlʌ: An majqui tsi' tʌlʌyon. Ña'tʌbil c cha'an tsa' c'ʌjni c p'ʌtʌlel, che'en. \v 47 Che' yujilix jini x'ixic mach mejlix i muc i bʌ, tsiltsilña tsa' tili. Tsi' pʌcchoco i bʌ ti' tojlel i yoc Jesús. Tsi' subu ti' tojlel pejtelel winicob x'ixicob chucoch tsi' tʌlʌ. Che' bʌ tsi' tʌlʌ, tsa' lajmi ti ora. \v 48 Jesús tsi' sube: Calobil, tsa' lajmiyet cha'an tsa' ñopoyon. Cucu ti' ñʌch'tilel a pusic'al, che'en. \p \v 49 Che' bʌ woli to ti t'an, tsa' tili winic loq'uem bʌ ti' yotot i yum sinagoga. Tsi' yʌlʌ: Chʌmenix a walobil. Mach a chʌn mʌcben q'uin jini Maestro, che'en. \v 50 Che' bʌ tsi' yubi jini t'an, Jesús tsi' sube jini yumʌl: Mach a cha'len bʌq'uen. Chʌn ñopo ti a pusic'al. Che' jini, mi' caj i coltʌntel jini xch'oc, che'en. \v 51 Che' bʌ tsa' ochi Jesús ti' yotot jini yumʌl, ma'anic tsi' yʌc'ʌ ti ochel yaño' bʌ, jini jach Pedro yic'ot Jacobo yic'ot Juan yic'ot i tat i ña' jini xch'oc. \v 52 Woliyob ti uq'uel pejtelel winicob x'ixicob. Woli' yuc'tañob jini xch'oc. Jesús tsi' yʌlʌ: Cʌyʌx la' wuq'uel. Mach chʌmenic. Woli jach ti wʌyel, che'en. \v 53 Tsi' wajleyob come yujilob chʌmenix jini xch'oc. \v 54 Jesús tsi' chucbe i c'ʌb jini xch'oc. Tsi' yʌlʌ ti c'am bʌ t'an: Xch'oc, ch'ojyen, che'en. \v 55 Tsa' cha' ochi i ch'ujlel. Tsa' ch'ojyi ti ora. Jesús tsi' subeyob cha'an mi' we'sañob. \v 56 Tsa' toj sajtiyob i pusic'al i tat i ña' jini xch'oc. Jesús tsi' subeyob mach yomic mi' subeñob i pi'ʌlob chuqui tsa' ujti. \c 9 \s1 Tsa' aq'uentiyob i ye'tel jini lajchʌntiquil \r (Mt. 10.5‑16; Mr. 6.7‑13) \p \v 1 Jesús tsi' pʌyʌ tilel jini lajchʌntiquil xcʌnt'añob i cha'an. Tsi' yʌq'ueyob i ye'tel yic'ot i p'ʌtʌlel ti' contra xibajob, yic'ot ti' contra pejtel c'amʌjel. \v 2 Tsi' chocoyob majlel cha'an mi' subob jini wen t'an cha'an i yumʌntel Dios, cha'an mi' lajmesañob jini xc'amʌjelob. \v 3 Jesús tsi' subeyob: Mach yomic chuqui mi la' ch'ʌm majlel ti bij, mi te' cha'an xʌmbal, mi chim, mi waj, mi taq'uin. Mach mi la' lʌp cha'p'ejl la' bujc. \v 4 Baqui jach bʌ otot mi la' wochel, ya' yom mi la' jijlel c'ʌlʌl mi la' loq'uel majlel ti jini tejclum. \v 5 Che' mi la' loq'uel ti tejclum ba' ma'anic mi' pʌyetla ochel ti' yotot, tijcanla loq'uel i ts'ubeñal la' woc cha'an mi' q'uelob, come mach wenic bajche' tsi' meleyob. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \v 6 Tsa' loq'uiyob majlel jini xcʌnt'añob. Tsi' pucuyob i bʌ ti pejtelel xchumtʌl tac. Tsi' subuyob jini wen t'an. Tsi' cha'leyob lajmesaya ti pejtelel lum. \s1 Tsa' tsʌnsʌnti Juan tsa' bʌ i yʌc'ʌ ch'ʌmja' \r (Mt. 14.1‑12; Mr. 6.14‑29) \p \v 7 Tsa' caji' yubin jini yumʌl Herodes pejtelel chuqui tac tsi' mele Jesús. Cabʌl tsi' cha'le tsic pusic'al, come cha'tiquil uxtiquil tsi' yʌlʌyob tsa'ix tejchi ch'ojyel Juan ba'an chʌmeño' bʌ. \v 8 Yaño' bʌ tsi' yʌlʌyob tsa'ix cha' tsictiyi Elías. Yaño' bʌ tsi' yʌlʌyob tsa'ix cha' ch'ojyi juntiquil oñiyi bʌ x'alt'an. \v 9 Tsi' yʌlʌ Herodes: Joñon tsa'ix c set' t'ojbe loq'uel i bic' Juan. ¿Majqui jini woli bʌ i mel ñuc bʌ i ye'tel? che'en. Yom i q'uel. \s1 Tsa' we'sʌntiyob jo'p'ejl mil \r (Mt. 14.13‑21; Mr. 6.30‑44; Jn. 6.1‑14) \p \v 10 Che' bʌ tsa' cha' tiliyob jini chocbilo' bʌ majlel, tsi' subeyob Jesús pejtel chuqui tac tsi' cha'leyob. Jesús tsi' bajñel pʌyʌyob majlel ti colem bʌ i tiquiñal lum ti' tojel jini tejclum i c'aba' Betsaida. \v 11 Che' bʌ tsi' ña'tayob jini winicob x'ixicob, tsi' tsajcayob majlel. Jesús tsi' wen pejcayob. Tsi' subeyob t'an cha'an i yumʌntel Dios. Tsi' lajmesa jini año' bʌ i chʌmel. \p \v 12 Che' wolix ti bʌjlel q'uin, tsa' tiliyob ba'an Jesús jini lajchʌntiquil. Tsi' subeyob: Subeñobix majlel ti xchumtʌl tac yic'ot ti tejclum cha'an mi' jijlelob ba' mi' tajob i bʌl i ñʌc', come wʌ' añonla ti jochol bʌ lum, che'ob. \v 13 Jesús tsi' subeyob: Aq'ueñob jatetla chuqui tac mi' c'uxob, che'en. Tsi' subeyob: Cojach an c cha'an lojon jo'q'uejl waj yic'ot cha'cojt chʌy. Mach jastʌyic. Yom mic majlel lojon c mʌn i bʌl ñʌc'ʌl, che'ob. \v 14 Ya' añob jo'p'ejl mil winicob. Jesús tsi' sube xcʌnt'añob: Subeñob buchtʌl ti mojt ti mojt, che' bajche' lujuntiquil i yuxc'al ti jujunmojt, che'en. \v 15 Che'ʌch tsi' meleyob bajche' tsi' yʌlʌ. Tsi' subeyob buchtʌl ti pejtelelob. \v 16 Jesús tsi' ch'ʌmʌ jini jo'q'uejl waj yic'ot cha'cojt chʌy. Tsi' letsa i wut ti panchan. Tsi' cha'le oración. Tsi' xet'e waj. Tsi' yʌq'ue xcʌnt'añob i cha'an cha'an mi' pucbeñob. \v 17 Tsi' c'uxuyob ti pejtelelob. Tsa' ñaj'ayob. Tsi' lotoyob lajchʌmp'ejl chiquib i xujt'il tac. \s1 Pedro tsi' yʌlʌ: Jatet Cristojet \r (Mt. 16.13‑20; Mr. 8.27‑30) \p \v 18 Ti yambʌ q'uin che' bʌ tsi' bajñel pejca Dios Jesús, ya' añob xcʌnt'añob yic'ot. Jesús tsi' c'ajtibeyob: ¿Majquiyon mi' yʌlob? che'en. \v 19 Jini xcʌnt'añob tsi' subeyob: Cha'tiquil uxtiquil mi' yʌlob jatet Juanet, jini x'ac' ch'ʌmja'. Yaño' bʌ mi' yʌlob Elíaset. Yaño' bʌ mi' yʌlob juntiquil oñiyi bʌ x'alt'añet tsa' bʌ cha' ch'ojyi, che'ob. \v 20 Jesús tsi' c'ajtibeyob: Jixcu jatetla, ¿majquiyon mi la' wʌl? che'en. Pedro tsi' jac'ʌ: Jatet Cristojet, yajcʌbil bʌ i cha'an Dios, che'en. \s1 Jesús tsi' subu bajche' mi caj i chʌmel \r (Mt. 16.21‑23; Mr. 8.31‑33) \p \v 21 Jesús tsi' tiq'uiyob. Tsi' yʌq'ueyob mandar cha'an ma'anic mi' subeñob yambʌ mi juntiquilic. \v 22 Tsi' yʌlʌ: Wersa mi' yubin cabʌl wocol i Yalobil Winic. Wersa mi' ts'a'lentel cha'an xñoxob año' bʌ i ye'tel yic'ot ñuc bʌ motomajob yic'ot sts'ijbayajob. Mi caj i tsʌnsʌntel. Mi caj i cha' ch'ojyel ti yuxp'ejlel q'uin, che'en. \s1 Bajche' yom mi lac tsajcan majlel Jesús \r (Mt. 16.24‑28; Mr. 8.34―9.1) \p \v 23 Jesús tsi' subeyob ti pejtelelob: Mi an majqui yom i tsajcañon, la' i len cʌy chuqui yom ti' bajñel pusic'al, la' i ch'ʌm i cruz ti jujump'ejl q'uin, la' i tsajcañon. \v 24 Majqui jach yom i bajñel cʌntan i cuxtʌlel mi caj i sʌt. Jini mu' bʌ i yʌc' i cuxtʌlel cha'añon mi caj i cʌntan. \v 25 ¿Come chuqui mi' taj winic mi tsi' lon ch'ʌmʌ pejtelel pañimil, mi tsa' sajti i ch'ujlel, mi tsi' jisa i bʌ? \v 26 Majqui jach mi' quisniñon yic'ot c t'an, i Yalobil Winic ja'el mi caj i quisnin jini winic che' mi' tilel ti' ñuclel yic'ot i ñuclel i Tat yic'ot i ñuclel jini ch'ujul bʌ ángelob. \v 27 Ti isujm mic subeñetla, lamital ili wa'alo' bʌ ma'anic mi caj i chʌmelob jinto che' mi' q'uelob i yumʌntel Dios, che'en Jesús. \s1 Tsa' yʌjñi Jesús \r (Mt. 17.1‑8; Mr. 9.2‑8) \p \v 28 Che' bʌ tsa' ñumi che' bajche' waxʌcp'ejl q'uin che' ajlemix jini t'an, Jesús tsi' pʌyʌ majlel Pedro yic'ot Juan yic'ot Jacobo. Tsa' letsi majlel yic'otob ti wits cha'an mi' pejcan Dios. \v 29 Che' woli ti oración, tsa' yʌjñi i wut Jesús. Tsa' sʌc'a i pislel. Ts'ʌylaw i sʌclel. \v 30 Awilan, cha'tiquil winicob tsi' pejcayob Jesús. Jiñobʌch Moisés yic'ot Elías. \v 31 Tsa' tsictiyiyob yic'ot i ñuclel. Tsa' caji i subob bajche' mi caj i cʌy pañimil Jesús che' mi' yujtesan chuqui mi caj i mel ya' ti Jerusalén. \v 32 Suts'atax i wut Pedro yic'ot i pi'ʌlob cha'an yomob wʌyel. Che' cañal i wut tsi' q'ueleyob i ñuclel Jesús yic'ot jini cha'tiquil winicob ya' bʌ añob. \v 33 Che' bʌ tsa' cajiyob ti majlel jini cha'tiquil, Pedro tsi' sube Jesús: Maestro, uts'at mi laj cʌytʌl ilayi. La' c mel lojon uxp'ejl lejchempat, jump'ejl cha'añet, jump'ejl cha'an Moisés, jump'ejl cha'an Elías, che'en. Ma'anic tsi' ña'ta Pedro chuqui woli yʌl. \p \v 34 Che' woli to i yʌl jini t'an tsa' tili jump'ejl tocal. Tsi' mosoyob. Tsi' cha'leyob bʌq'uen jini xcʌnt'añob che' bʌ tsa' mosleyob ti tocal. \v 35 Tsa' loq'ui t'an ti tocal. Tsi' yʌlʌ: Jiñʌch Calobil tsa' bʌ c yajca. Ubinla i t'an, che'en. \v 36 Che' bʌ tsa' ujti jini t'an, ya'ʌch an Jesús ti' bajñelil. Jini xcʌnt'añob ñʌch'ʌl tsa' cʌleyob. Cabʌl q'uin ma'anic tsi' wis subeyob yaño' bʌ chuqui tac tsi' q'ueleyob. \s1 Jesús tsi' lajmesa ch'iton am bʌ i juquin chʌmel \r (Mt. 17.14‑21; Mr. 9.14‑29) \p \v 37 Ti yijc'ʌlal che' bʌ tsa' jubiyob ti wits, cabʌl winicob x'ixicob tsa' tiliyob i taj Jesús. \v 38 Awilan, juntiquil tsa' bʌ tili tsi' yʌlʌ ti c'am bʌ t'an: Maestro, mij c'ajtibeñet awocolic q'uele calobil, come jiñʌch cojach bʌ calobil. \v 39 Awilan, jini xiba mi' choc. Mi' bʌc' cajel ti oñel. Jini xiba mi' yʌc' ti juquin chʌmel jinto mi' loq'uel i lojc i yej. Mi' chʌn tic'lan. Wocol mi' poj cʌy. \v 40 Tsaj c'ajtibe xcʌnt'añob a cha'an ti wocol t'an cha'an mi' chocob loq'uel. Ma'anic tsa' mejliyob, che'en. \v 41 Jesús tsi' jac'ʌ: Winicob x'ixicob año' bʌ wʌle mach bʌ anic mi la' ñop, sojquemetla. ¿Jayp'ejl to q'uin wʌ' añon la' wic'ot? ¿Jayp'ejl to q'uin mij cuchbeñetla la' sajtemal? Pʌyʌ tilel a walobil wʌ' ba' añon, che'en. \v 42 Che' woli to i tilel i tat jini ch'iton, jini xiba tsi' wersa ñijca jini ch'iton. Tsi' yʌc'ʌ ti juquin chʌmel. Jesús tsi' tiq'ui jini xiba. Tsi' lajmesa jini ch'iton. Tsi' cha' ac'ʌ ti' wenta i tat. \s1 Jesús tsi' cha' subu bajche' mi caj i chʌmel \r (Mt. 17.22‑23; Mr. 9.30‑32) \p \v 43 Tsa' toj sajtiyob i pusic'al ti pejtelelob che' bʌ tsi' q'ueleyob i ñuclel i p'ʌtʌlel Dios. Che' bʌ tsa' toj sajtiyob i pusic'al cha'an chuqui tac tsi' cha'le Jesús, tsa' caji i suben xcʌnt'añob i cha'an: \v 44 La' ochic ti la' chiquin jini c t'an, come i Yalobil Winic mi caj i yʌjq'uel ti' c'ʌb winicob, che'en Jesús. \v 45 Pero ma'anic tsi' ch'ʌmbeyob isujm jini t'an, come mucbil i sujmlel i t'an cha'an ma'anic mi' ch'ʌmbeñob isujm. Ma'anic tsi' c'ajtiyob i sujmlel come woliyob ti bʌq'uen. \s1 ¿Majqui ñumen ñuc ti' yumʌntel Dios? \r (Mt. 18.1‑5; Mr. 9.33‑37) \p \v 46 Tsa' caji i cʌlʌx pejcañob i bʌ cha'an mi' bajñel yajcañob majqui ñumen ñuc ti' tojlelob. \v 47 Jesús tsi' ña'ta chuqui woli' yʌlob ti' pusic'al. Tsi' pʌyʌ tilel juntiquil alob. Tsi' yʌc'ʌ ti' t'ejl. \v 48 Tsi' subeyob: Majqui jach mi' c'uxbin jini alob tij c'aba' mi' c'uxbiñon. Majqui jach mi' c'uxbiñon mi' c'uxbin c Tat tsa' bʌ i chocoyon tilel. Come jini ñumen ch'o'ch'oc bʌ ti la' tojlel jiñʌch ñumen ñuc bʌ. \s1 Jini mach bʌ anic mi' contrajiñonla woli' coltañonla \r (Mr. 9.38‑40) \p \v 49 Juan tsi' sube: Maestro, tsaj q'uele lojon juntiquil mu' bʌ i choc loq'uel xibajob ti a c'aba'. Tsac tiq'ui lojon come ma'anic mi' tsajcañon lojon, che'en. \v 50 Jesús tsi' sube: Mach mi la' tic', come jini mach bʌ anic mi' contrajiñonla woli' coltañonla, che'en. \s1 Jesús tsi' tiq'ui Jacobo yic'ot Juan \p \v 51 Che' i yorajlelix che' mux caj i pʌjyel majlel ti panchan, ti jump'ejl jach i pusic'al tsa' caji ti majlel ti Jerusalén. \v 52 Tsi' choco majlel winicob ti' tojel i wut. Tsa' ochiyob ti jump'ejl i tejclum samaritanojob cha'an mi' chajpʌbeñob ba' mi' jijlel Jesús. \v 53 Pero jini winicob x'ixicob ma'anic tsi' pʌyʌyob ochel come tsiquil wersa yom majlel ti Jerusalén. \v 54-55 Che' bʌ tsi' ña'tayob Jacobo yic'ot Juan, xcʌnt'añob i cha'an, tsi' subeyob: C Yum, ¿a wom ba mic cha'len lojon mandar cha'an mi' jubel tilel c'ajc ti panchan cha'an mic jisañob che' bajche' tsi' mele Elías? che'ob. Jesús tsi' sutq'ui i bʌ i q'uelob. Tsi' tiq'uiyob: \v 56 Ma'anic tsa' tili i Yalobil Winic cha'an mi' jisan winicob x'ixicob, pero cha'an mi' coltañob, che'en. Tsa' majliyob ti yambʌ xchumtʌl. \s1 Jini yomo' bʌ i tsajcañob Jesús \r (Mt. 8.18‑22) \p \v 57 Che' woli' majlelob ti bij, juntiquil winic tsi' sube Jesús: C Yum, mi caj c tsajcañet baqui jach ma' majlel, che'en. \v 58 Jesús tsi' sube: An i met wax. An i c'u' te'lemut, pero ma'anic i yajñib ba' mi' c'aj i yo i Yalobil Winic che'en. \v 59 Jesús tsi' sube yambʌ winic: Tsajcañon, che'en. Jini winic tsi' sube: C Yum, la' ñaxan majlicon c muc c tat, che'en. \v 60 Jesús tsi' sube: La' i mucob chʌmeño' bʌ jini chʌmeño' bʌ i pi'ʌlob. Pero jatet, cucu, subu i yumʌntel Dios, che'en. \v 61 Yambʌ winic tsi' sube Jesús: Mi caj c tsajcañet, c Yum. Pero la' ñaxan majlicon c subeñob jini año' bʌ ti cotot, che'en. \v 62 Jesús tsi' sube: Jini mu' bʌ i q'uel i pat che' woli' top' lum, ma'anic i c'ʌjñibal ti' yumʌntel Dios, che'en. \c 10 \s1 I ye'tel lujuntiquil i chʌnc'al \r (Mt. 11.20‑27; 13.16‑17) \p \v 1 Che' ujtemix iliyi, lac Yum tsi' yʌq'ueyob i ye'tel yambʌ lajchʌntiquil i chʌnc'al (72). Tsi' chocoyob majlel ti cha'cha'tiquil cha'an mi' majlelob ti ñaxan ti pejtelel tejclum yic'ot xchumtʌl ba' mi caj i majlel Jesús. \v 2 Tsi' subeyob: Isujm, cabʌl jini c'ajbal pero ma'anic jaytiquil x'e'telob. Jini cha'an c'ajtibenla i yum c'ajbal cha'an mi' choc majlel x'e'telob ti c'ajbal. \v 3 Cucula. Awilan, mic choquetla majlel che' bajche' tiñʌme' joyol bʌ ti bʌte'el ts'i'. \v 4 Mach mi la' ch'ʌm majlel i yajñib taq'uin, mi chim, mi xʌñʌbʌl. Mach mi la' wʌq'ueñob cortesía jini xñumelob ti bij. \v 5 Baqui jach mi la' wochel ti otot ñaxan subula: La' tilic i ñʌch'tilel i pusic'al jini año' bʌ ti jini otot. Che' yom mi la' sub. \v 6 Mi ya'an juntiquil yom bʌ i taj i ñʌch'tilel i pusic'al, aq'uenla i yutslel la' t'an cha'an mi' taj i ñʌch'tilel i pusic'al. Mi mach yomic, ma'anic mi caj i taj. \v 7 Ya' yom mi la' jijlel ti jini jach bʌ otot ba' pʌybilet. C'uxula, japʌla chuqui mi la' wʌq'uentel. Come uts'at mi' yʌq'uentelob i tojol x'e'telob. Mach mi la' c'axel ti jujump'ejl otot. \p \v 8 Che' mi la' wochel ti colem tejclum ba' uts'at mi' pʌyetla ochel, c'uxula chuqui jach mi' yʌq'ueñetla. \v 9 Mi an xc'amʌjelob ya' ba' mi la' wochel, c'oq'uesañob. Subeñob: “Tsa'ix juli i yumʌntel Dios wʌ' ba' añetla”, che'etla. \v 10 Che' mi la' wochel ti colem tejclum ba' ma'anic mi' pʌyetla ochel, ñumenla ti calle tac. Subula jini t'an: \v 11 “Jini ts'ubejn tsa' bʌ i toybeyon lojon coc ti la' tejclum mic tijcan loq'uel cha'an i yejtal la' contrajintel. Ña'tanla lʌc'ʌlix i yumʌntel Dios”. Che' yom mi la' sub. \v 12 Mic subeñetla: Ñumen wocol mi caj i yubiñob ti jini tejclum bajche' jini ch'oyolo' bʌ ti Sodoma che' ti' q'uiñilel tojmulil. \p \v 13 Mi caj la' taj wocol añet bʌ la ti Corazín. Mi caj la' taj wocol añet bʌ la ti Betsaida. Come tsa'ic mejli ñuc bʌ e'tel ti Tiro yic'ot Sidón che' bajche' tsa' mejli ba' añetla tsi' cʌyʌyob i mul. Tsa' buchleyob, tsi' xojoyob i tsutsel chivo. Tsi' mujlayob i bʌ yic'ot i tʌñil c'ajc. \v 14 Jini cha'an, ñumen wocol mi caj i yubiñob ti' q'uiñilel tojmulil jini chumulo' bʌ ti jini tejclum bajche' jini ch'oyolo' bʌ ti Tiro yic'ot Sidón. \v 15 Jixcu jatet Capernaum, mu' bʌ a q'uel a bʌ ti ñuc che' bajche' i ñuclel panchan, mi caj a chojquel jubel ti c'ajc. \v 16 Jini c'ux bʌ mi yubiñetla c'ux mi' yubiñon. Jini mu' bʌ i ts'a'leñetla, mi' ts'a'leñon. Jini mu' bʌ i ts'a'leñon mi' ts'a'len jini tsa' bʌ i chocoyon tilel. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \p \v 17 Tsa' cha' tiliyob jini lajchʌntiquil i chʌnc'al. Tijicñayob, tsi' subeyob: C Yum, jini xibajob mi' loq'uelob che' mic subeñob loq'uel ti a c'aba', che'ob. \v 18 Jesús tsi' subeyob: Tsaj q'uele Satanás che' bʌ tsa' yajli ti panchan che' bajche' i xu'il chajc. \v 19 La' wilan, mi cʌq'ueñetla la' p'ʌtʌlel cha'an mi la' t'uchtan lucum yic'ot siñan yic'ot pejtelel i p'ʌtʌlel la' contra. Ma'anic chuqui mi caj i tumbeñetla. \v 20 Mach yomic tijicñayetla cha'an woli' loq'uelob xibajob cha'an ti la' t'an. Pero yom tijicñayetla cha'an ts'ijbubil la' c'aba' ti panchan, che'en Jesús. \p \v 21 Ti jim bʌ ora tijicña i pusic'al Jesús cha'an jini Espíritu. Tsi' yʌlʌ: Mic subeñet a ñuclel, c Tat, i Yumet panchan yic'ot pañimil. Come tsa' mucbeyob a t'an jini año' bʌ cabʌl i ña'tʌbal yic'ot jini p'ip'o' bʌ i pusic'al, pero tsa' wʌq'ueyob i ch'ʌmbeñob isujm alʌlob. Uts'atʌch, c Tat, come che'ʌch yom a pusic'al. \v 22 Pejtelel chuqui tac an, aq'uebilon i cha'an c Tat. Ma'anic majqui mi' cʌñon cojach c Tat. Che' ja'el, ma'anic majqui mi' cʌn c Tat cojach joñon come i Yalobilon. Mi' cʌñob c Tat ja'el majqui jach mi cʌq'uen i cʌn. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \v 23 Tsa' caji i suben xcʌnt'añob che' i bajñel añob: Tijicñayob jini mu' bʌ i q'uelob chuqui tac mi la' q'uel. \v 24 Come mic subeñetla, cabʌl x'alt'añob yic'ot reyob wersa yomob i q'uel jini woli bʌ la' q'uel pero ma'anic tsi' q'ueleyob. Yomob i yubiñob jini woli bʌ la' wubin pero ma'anic tsi' yubiyob, che'en. \s1 Uts'at bʌ samaritano \p \v 25 Awilan, tsa' wa'le juntiquil xcʌntesa mandar cha'an mi' yilʌben i pusic'al Jesús. Tsa' caji i c'ajtiben: Maestro, ¿chuqui yom mic cha'len cha'an mic taj j cuxtilel mach bʌ anic mi' jilel? che'en. \v 26 Jesús tsi' sube: ¿Chuqui ts'ijbubil ti mandar? ¿Chuqui ma' q'uel ti jun? che'en. \v 27 Tsi' jac'ʌ: “C'uxbin a Yum Dios ti pejtelel a pusic'al, ti pejtelel a ch'ujlel, ti pejtelel a p'ʌtʌlel, ti pejtelel a ña'tʌbal. C'uxbin a pi'ʌlob che' bajche' ma' bajñel c'uxbin a bʌ”, che'en. \v 28 Jesús tsi' sube: Weñʌch bajche' tsa' jac'ʌ. Che'ʌch yom ma' mel. Che' jini, mi caj a taj a cuxtʌlel, che'en. \p \v 29 Jini winic yom i q'uel i bʌ ti toj, jini cha'an tsi' sube: ¿Majqui c pi'ʌlob? che'en. \v 30 Jesús tsi' jac'ʌ: Juntiquil winic tsa' loq'ui ti Jerusalén cha'an mi' majlel ti Jericó. Tsi' chucuyob xujch'ob. Tsi' lu' chilbeyob i chubʌ'an yic'ot i pislel. Tsi' lowoyob. Tsa' majliyob. Ts'ita jax yom chʌmel che' bʌ tsi' cʌyʌyob. \v 31 Tsa' tili juntiquil motomaj ya' ti jini bij. Che' bʌ tsi' q'uele jini lojwem bʌ, tsa' ñumi ti junwejl i ti' bij. \v 32 Che'ʌch tsi' mele juntiquil leví ja'el che' bʌ tsa' tili ba'an. Tsa jach i q'uele. Tsa' ñumi ti junwejl i ti' bij. \v 33 Pero juntiquil samaritano, che' woli ti xʌmbal ti bij, tsa' c'oti ba'an jini lojwem bʌ. Che' bʌ tsi' q'uele tsi' p'unta. \v 34 Tsa' tili i pixben i lojwel. Tsi' yotsʌbe aceite yic'ot vino. Tsi' c'ʌchchoco ti' c'ʌchlib. Tsi' pʌyʌ majlel ti' yotlel wʌyibʌl ba' tsi' cʌnta. \v 35 Ti yijc'ʌlal che' yomix majlel, tsi' loc'sa cha'p'ejl denario. Tsi' yʌq'ue i yum otot. Tsi' sube. “Cʌntʌbeñon jini winic. Mi ñumen ma' jisan taq'uin mu' to c tojbeñet che' mic cha' tilel”, che'en. \v 36 ¿Bajche' ma' wʌl? che'en Jesús. Tsa' ñumiyob uxtiquil winicob. ¿Majqui tsi' pʌsʌ i bʌ ti' pi'ʌl jini tsa' bʌ chujqui cha'an xujch'ob? che'en Jesús. \v 37 Jini winic tsi' yʌlʌ: Jini tsa' bʌ i p'unta, che'en. Jesús tsi' sube: Cucu. Che'ʌch yom ma' mel ja'el, che'en. \s1 Jesús ti' yotot Marta yic'ot María \p \v 38 Che' bʌ tsa' majli ti bij, Jesús tsa' c'oti ti xchumtʌl. Juntiquil x'ixic i c'aba' Marta tsi' pʌyʌ ochel ti' yotot. \v 39 An i yijts'in jini Marta, i c'aba' María. María tsa' buchle ti' tojel Jesús. Tsi' ñich'tʌbe i t'an. \v 40 Marta tsa' caji i mel i pusic'al, come cabʌl i ye'tel. Tsa' tili ba'an Jesús. Tsi' yʌlʌ: C Yum, ¿mach ba anic ma' q'uel bajche' mi' cʌyon quijts'in cha'an mic bajñel cha'len e'tel? Suben cha'an mi' coltañon, che'en. \v 41 Pero Jesús tsi' sube: Marta, Marta, cabʌl ma' tsic a pusic'al, cabʌl ma' mel a pusic'al cha'an a we'tel. \v 42 Junchajp jach yom. María tsi' yajca jini wem bʌ. Ma'anic mi caj i chilbentel, che'en. \c 11 \s1 I cʌntesa Jesús cha'an oración \r (Mt. 6.9‑15; 7.7‑11) \p \v 1 Tsa' majli Jesús ba' tsi' pejca Dios. Che' bʌ tsa' ujti ti oración, juntiquil xcʌnt'an i cha'an tsi' sube: C Yum, cʌntesañon lojon bajche' yom mic pejcan lojon Dios, che' bajche' Juan tsi' cʌntesa xcʌnt'añob i cha'an ja'el, che'en. \v 2 Jesús tsi' subeyob: Che' mi la' pejcan Dios, yom mi la' wʌl: C Tat lojon añet bʌ ti panchan, la' ch'ujutesʌntic a c'aba', la' tilic a yumʌntel, la' mejlic chuqui a wom ti pañimil che' bajche' ti panchan. \v 3 Aq'ueñon lojon wʌle c waj cha'an ili q'uin. \v 4 Ñusʌbeñon lojon c mul che' bajche' mic ñusʌbeñob i mul c pi'ʌlob lojon. Mach ma' wʌc'on lojon ba' mic pʌjyel lojon ti mulil. Cʌntañon lojon ame yajlicon lojon ti jontolil. \p \v 5 Jesús tsi' subeyob ja'el: Mi an a cʌñʌ bʌ, ¿mach ba muq'uic a majlel ti ojlil ac'ʌlel a suben: “C pi'ʌl, la' c majñan uxq'uejl a waj? \v 6 Come juntiquil c pi'ʌl tsa' tili i jula'tañon. Ma'anic chuqui mi cʌq'uen i c'ux”, che'et. \v 7 Jini am bʌ ti' mal otot mi' subeñet: “Mach a tic'lañon. Ñup'ulix i ti' cotot. Wʌyʌlonix quic'ot calobilob. Mach mejlicon ti ch'ojyel cha'an mi cʌq'ueñet”, che'en. \v 8 Mic subeñetla: Anquese cʌñʌlet i cha'an, mach yomic ch'ojyel i yʌq'ueñet jini waj, pero che' ma' chʌn c'ajtiben mi caj i ch'ojyel i yʌq'ueñet chuqui yom. \v 9 Joñon mic subeñetla: C'ajtinla, mi caj la' wʌq'uentel. Sajcanla, mi caj la' taj. Pejcanla i yum otot, mi caj la' jambentel. \v 10 Come jujuntiquil mu' bʌ i c'ajtin mi' yʌq'uentel. Jini mu' bʌ i sajcan mi' taj. Jini mu' bʌ i pejcan i yum otot mi caj i jambentel. \v 11 ¿Am ba juntiquil mu' bʌ i yʌq'uen xajlel i yalobil che' mi' c'ajtiben waj? ¿Mu' ba a wʌq'uen lucum che' mi' c'ajtibeñet chʌy? \v 12 ¿Mu' ba a wʌq'uen siñan che' mi' c'ajtibeñet tumut? \v 13 Jatetla jontolet bʌ la, la' wujil la' wʌq'uen la' walobil chuqui uts'at. La' Tat am bʌ ti panchan, ¿mach ba ñumen yujilic i yʌq'ueñob jini Ch'ujul bʌ Espíritu jini mu' bʌ i c'ajtibeñob? Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \s1 Tsi' yʌlʌyob mi' cha'len i ye'tel ti' p'ʌtʌlel Satanás \r (Mt. 12.22‑30, 43‑45; Mr. 3.19‑27) \p \v 14 Tsa' caji i choc loq'uel ti winic juntiquil xiba tsa' bʌ i yotsa winic ti x'uma'. Che' bʌ tsa'ix chojqui loq'uel i xibʌjlel tsa' caji ti t'an jini x'uma'. Tsa' toj sajtiyob i pusic'al winicob x'ixicob. \v 15 Cha'tiquil uxtiquil tsi' yʌlʌyob: Ti' p'ʌtʌlel Satanás, i yum xibajob, mi' choc loq'uel xibajob, che'ob. \v 16 Yaño' bʌ tsi' c'ajtibeyob cha'an mi' pʌsbeñob i yejtal i p'ʌtʌlel ti panchan, cha'an mi' yilʌbeñob i pusic'al. \v 17 Yujil Jesús chuqui woli' yʌlob ti' pusic'al. Tsi' subeyob: Mi tsi' t'oxoyob i bʌ ti leto i winicob juntiquil yumʌl, mi' jilel i yumʌntel. Mi' jilel jump'ejl otot ba' mi' t'oxob i bʌ ti leto. \v 18 Che' ja'el, mi woli' bajñel contrajin i bʌ Satanás, ¿bajche' mi' mejlel ti jalijel i yumʌntel? Come mi la' wʌl wolic choc loq'uel xibajob ti' p'ʌtʌlel Satanás. \v 19 Mi wolic choc loq'uel xibajob ti' p'ʌtʌlel Satanás, ¿baqui mi' tajob i p'ʌtʌlel la' walobilob cha'an mi' chocob loq'uel? Jini cha'an la' walobilob mi caj i tsictesañob la' mul. \v 20 Mi wolic choc loq'uel xibajob ti' p'ʌtʌlel i c'ʌb Dios, isujm tsa'ix juli i yumʌntel Dios ba' añetla. \p \v 21 Che' p'ʌtʌl i yum otot che' chajpʌbil yic'ot juloñib, ma'anic mi' tic'lʌbentel i chubʌ'an. \v 22 Che' mi' tilel ñumen p'ʌtʌl bʌ i chuc i yum otot, mi' mʌjlel i cha'an. Mi' chilben i juloñib tsa' bʌ i lon ña'ta i c'ʌn i coltan i bʌ. Mi' puc jini tsa' bʌ i chili. \v 23 Jini mach bʌ anic quic'ot woli' contrajiñon. Jini mach bʌ anic mi' pʌy tilel tiñʌme' ba' añon woli jach i pam puc. \v 24 Che' mi' loq'uel i xibʌjlel ti' pusic'al winic, mi' cha'len xʌmbal ba' tiquin pañimil. Mi' sajcan ba' mi' c'aj i yo. Che' ma'anic mi' taj, mi' yʌl: “Muq'uix c cha' majlel ti cotot ba' tsa' loq'uiyon”, che'en. \v 25 Che' mi' c'otel, misubil mi' taj, chajpʌbilix. \v 26 Mi' majlel i pʌy tilel yambʌ wuctiquil espíritujob ñumen jontolo' bʌ. Mi' yochelob ti chumtʌl. Ñumen leco mi' caj ti ajñel jini winic ti wi'il bajche' ti ñaxan. \s1 Jini mero tijicñayo' bʌ \p \v 27 Che' bʌ tsa' ujti i sub ili t'an Jesús, juntiquil x'ixic ya' ti' yojlil winicob x'ixicob tsi' cha'le c'am bʌ t'an. Tsi' yʌlʌ: Tijicña jini x'ixic tsa' bʌ i cʌntayet, tijicña jini tsa' bʌ i tsu'sayet, che'en. \v 28 Jesús tsi' sube: Ñumen tijicñayob mu' bʌ i yubibeñob i t'an Dios mu' bʌ i jac'ob, che'en. \s1 Yomob i q'uel i yejtal i p'ʌtʌlel Jesús \r (Mt. 12.38‑42; Mr. 8.12) \p \v 29 Che' bʌ tsi' tempayob i bʌ ba'an Jesús tsa' caji i yʌl: Jontolob jini winicob x'ixicob año' bʌ wʌle. Woli' sʌclañob i yejtal c p'ʌtʌlel. Ma'anic mi caj i yʌq'uentelob i q'uel, jini jach i yejtal c p'ʌtʌlel tsa' bʌ pʌsle ti Jonás. \v 30 Che' bajche' tsa' pʌsbentiyob nínivejob i yejtal c p'ʌtʌlel ti Jonás, che' ja'el mi caj i pʌstʌl i Yalobil Winic cha'an mi' ñopob año' bʌ ti pañimil wʌle. \v 31 Jini x'ixic tsa' bʌ i cha'le yumʌl ya' ti Sur mi caj i wa'tʌl ti' q'uiñilel melo'mulil yic'ot jini winicob año' bʌ ti pañimil wʌle. Mi caj i subeñob i mul. Come jini x'ixic tsa' tili ti ñajtʌl cha'an mi' cʌmben i ña'tʌbal Salomón. Awilan, wʌ'an ñumen ñuc bʌ bajche' Salomón. \v 32 Jini winicob ch'oyolo' bʌ ti Nínive, mi caj i wa'tʌlob ti' q'uiñilel melo'mulil yic'ot jini año' bʌ ti pañimil wʌle. Mi caj i subeñob i mul. Come tsi' cʌyʌyob i mul che' bʌ tsi' cha'le subt'an Jonás. Awilan, wʌ'an ñumen ñuc bʌ bajche' Jonás. \s1 Lámpara cha'an lac bʌc'tal \r (Mt. 5.15; 6.22‑23) \p \v 33 Ma'anic majqui mi' muc candil che' tsuc'bilix. Ma'anic mi' ñup' ti chiquib. Mi' joc'chocon ti' joc'lib cha'an mi' pʌsbeñob i c'ʌc'al jini mu' bʌ i yochelob. \v 34 Jini a wut lámparajʌch cha'an a bʌc'tal. Mi weñʌch a wut ma' wen q'uel i sʌclel pañimil. Mi mach wenic a wut añet ti ac'ʌlel. \v 35 Q'uele che' jini, ame i'ic'ic ma' q'uel i sʌclel pañimil. \v 36 Mi añet ti' sʌclel pañimil mi mach i cha'añetic ac'ʌlel, puro i sʌclel pañimil ma' pʌs che' bajche' lámpara. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \s1 Jesús tsi' tiq'ui fariseojob yic'ot sts'ijbayajob \r (Mt. 23.1‑36; Mr. 12.38‑40; Lc. 20.45‑47) \p \v 37 Che' bʌ tsi' cha'le t'an Jesús, juntiquil fariseo tsi' pʌyʌ cha'an mi' cha'len we'el yic'ot. Tsa' ochi Jesús. Tsa' buchle ti' t'ejl mesa. \v 38 Jini fariseo leco tsi' q'uele Jesús come ma'anic tsi' ñaxan poco i c'ʌb che' bʌ tsa' caji ti we'el. \v 39 Lac Yum tsi' sube: Jatetla, fariseojet bʌ la, mi la' wen pocben i pat jini vaso yic'ot latu, pero but'ul la' pusic'al ti xujch' yic'ot cabʌl jontolil. \v 40 Tontojetla. Jini tsa' bʌ i mele la' bʌc'tal, ¿mach ba anic tsi' mele la' pusic'al ja'el? \v 41 Aq'ueñob p'ump'uño' bʌ chuqui an la' cha'an, che' jini, sʌc pejtelel chuqui mi caj a q'uel. \v 42 ¡Mi caj la' taj wocol, fariseojob! Mi la' wʌq'uen Dios i diezmojlel jini pimel i c'aba' menta, yic'ot ruda, yic'ot jujunchajp pimel, pero mi la' junyajlel ñusan toj bʌ meloñel yic'ot i c'uxbiya Dios. Mach yomic mi la' cʌy la' wʌq'uen i diezmojlel tac la' chubʌ'an, pero yom mi la' p'is ti wenta ili ñuc tac bʌ. \v 43 ¡Mi caj la' taj wocol fariseojob! come mi la' mulan ñaxan bʌ buchlibʌl ti sinagoga. Mi la' mulan la' wʌq'uentel cabʌl cortesía ba'an choñoñibʌl. \v 44 ¡Mi caj la' taj wocol sts'ijbayajob, fariseojob, cha'p'ejl jach la' pusic'al! Lajaletla bajche' mucoñibʌl mach bʌ tsiquilic. Winicob mi' cha'leñob xʌmbal ti' pam che' mach yujilobic, che'en. \p \v 45 Juntiquil xcʌntesa mandar tsi' sube Jesús: Maestro, che' ma' cha'len t'an bajche' jini wolix a wʌ'leñon lojon ja'el, che'en. \v 46 Jesús tsi' yʌlʌ: ¡Mi caj la' taj wocol ja'el, xcʌntesa mandaret bʌla! Mi la' wʌq'ueñob winicob al bʌ i cuch mach bʌ mejlic i lʌt'ob. Pero jatetla, ma'anic mi la' tʌl jini cuchʌl mi ti junts'ijtic i yal la' c'ʌb. \v 47 ¡Mi caj la' taj wocol! Come mi la' melbeñob i yotlel ch'ujlelʌl jini x'alt'añob tsʌnsʌbilo' bʌ i cha'an la' ñojte'el. \v 48 Woli la' tsictesan la' bʌ. Woli la' lon ña'tan uts'at bajche' tsi' meleyob la' ñojte'el. Come isujm la' ñojte'el tsi' tsʌnsayob x'alt'añob. Jatetla mi la' melbeñob jini x'alt'añob i yotlel ch'ujlelʌl. \v 49 Jini cha'an, Dios ja'el tsa'ix i yʌlʌ ti' ña'tʌbal: “Mi caj c chocbeñetla majlel x'alt'añob yic'ot apóstolob. Ojlil mi caj la' tsʌnsañob. Ojlil mi caj la' tic'lañob”, che'en. \v 50-51 Jini cha'an jini año' bʌ ti pañimil wʌle mi caj i tojbeñob i mul jini tsa' bʌ i tsʌnsayob x'alt'añob c'ʌlʌl ti' cajibal pañimil che' bʌ tsa' tsʌnsʌnti Abel, c'ʌlʌl tsa' tsʌnsʌnti Zacarías. Zacarías tsa' tsʌnsʌnti ya' ti' tojel Templo ti junwejl jini pulʌntib. Isujm mic subeñetla, jini año' bʌ ti pañimil wʌle mi caj i tojob. \v 52 ¡Mi caj la' taj wocol, xcʌntesa mandarob! Come mach la' womic la' wʌq'ueñob i tajob i ña'tʌbal. Jatetla, ma'anic tsa' ochiyetla. Che' ja'el, tsa' la' mʌcta jini woliyo' bʌ ti ochel. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \v 53 Che' bʌ tsa' ujti ti t'an Jesús, jini sts'ijbayajob yic'ot fariseojob, maña jax tsi' pejcayob. Cabʌl chuqui tsa' caji i c'ajtibeñob Jesús cha'an mi' yʌquiñob ti' t'an. \v 54 Tsi' chʌcʌ ñich'tʌbeyob i t'an cha'an mi' jop'beñob i mul. \c 12 \s1 I levadura fariseojob \p \v 1 Ti jim bʌ ora tsi' tempayob i bʌ wen cabʌl winicob x'ixicob jinto che' wolix i t'uchtʌbeñob i bʌ i yoc. Jesús tsa' caji i ñaxan pejcan xcʌnt'añob i cha'an. Tsi' yʌlʌ: Chʌcʌ q'uele la' bʌ cha'an i levadura fariseojob, jiñʌch i cha'p'ejlel i pusic'al. \v 2 Come ma'anic mosol tac bʌ mach bʌ anic mi' caj ti pʌstʌl. Ma'anic mucul tac bʌ mach bʌ anic mi' caj ti ña'tʌntel. \v 3 Mi caj i yubintel ti jamʌl chuqui tac tsa' la' subu ti mucul. Chuqui tac tsa' la' wʌlʌ mi' caj ti sujbel ti pejtelel otot. \s1 ¿Majqui yom mi lac bʌc'ñan? \r (Mt. 10.26‑31) \p \v 4 Mic subeñetla, c pi'ʌlob, mach mi la' bʌc'ñan jini mu' bʌ i tsʌnsan la' bʌc'tal pero ti wi'il ma'anix chuqui mi mejlel i tumbeñetla. \v 5 Mi caj c wʌn subeñetla majqui yom mi la' bʌc'ñan. Yom mi la' bʌc'ñan jini am bʌ i p'ʌtʌlel cha'an mi' choquetla ochel ti c'ajc che' mi' yʌq'uetla ti chʌmel. Isujm mic subeñetla, jini jach yom mi la' bʌc'ñan. \v 6 ¿Mach ba mi' chojñel jo'cojt xpuruwoc ti cha'p'ejl taq'uin? Mach ñajʌyemic mi juncojtic ti' pusic'al Dios. \v 7 Che' ja'el, tsicbil i tsutsel la' jol. Jini cha'an mach mi la' cha'len bʌq'uen. Come jatetla, ñumen an la' c'ʌjñibal bajche' cabʌl xpuruwoc. \s1 Yom mi lac subeñob winicob mi tsa' lac ñopo Jesús \r (Mt. 10.19‑20, 32‑33; 12.31‑32) \p \v 8 Mic subeñetla: Majqui jach mi' sub i bʌ ti' tojlel winicob x'ixicob cha'an i cʌñʌyʌch i Yalobil Winic joñon ja'el mi caj c sub ya' ti' tojlel i yángel Dios j cʌñʌyʌch jini winic ja'el. \v 9 Majqui jach mi' subeñob winicob x'ixicob mach i cʌñʌyonic, mi' caj ti sujbel ya' ti' tojlel i yángelob Dios cha'an mach cʌñʌlic jini winic ja'el. \v 10 Majqui jach mi' cha'len t'an ti' contra i Yalobil Winic mi caj i ñusʌbentel i mul. Majqui jach mi' cha'len p'ajoñel ti' contra jini Ch'ujul bʌ Espíritu ma'anic mi caj i ñusʌbentel i mul. \v 11 Che' mi' pʌyetla majlel ti sinagoga tac ti' tojlel yumʌlob yic'ot año' bʌ i ye'tel, mach la' mel la' pusic'al cha'an bajche' mi' caj ti loq'uel la' t'an yic'ot bajche' mi caj la' jac', yic'ot chuqui mi caj la' sub. \v 12 Come jini Ch'ujul bʌ Espíritu mi caj i cʌntesañetla ti jim bʌ ora chuqui yom mi la' sub. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \s1 Lajiya cha'an wen chumul bʌ winic \p \v 13 Che' motocñayob winicob x'ixicob juntiquil tsi' sube Jesús: Maestro, suben jini cʌscun cha'an mi' t'oxbeñon i chubʌ'an c tat, che'en. \v 14 Jesús tsi' sube jini winic: ¿Am ba que'tel ti meloñel cha'an mic t'oxbeñetla la' chubʌ'an? che'en. \v 15 Tsi' subeyob: Chʌcʌ q'uele la' bʌ cha'an ma'anic chuqui tac mi la' tsʌjyun. Mach cuxulobic winicob cha'an ti cabʌl i chubʌ'an, che'en. \v 16 Jesús tsi' subeyob ja'el jini lajiya. Tsi' yʌlʌ: Awilan, tsi' wen ac'ʌ i wut pejtelel chuqui tsi' pʌc'ʌ ti lum juntiquil wen chumul bʌ winic. \v 17 Jini winic tsa' caji i bajñel ña'tan ti' pusic'al: “¿Chuqui mi caj c mel? Come ma'anix i yotlel ba' mic lot i wut c pʌc'ʌb. \v 18 An chuqui mi caj c mel. Mi caj c jem i yotlel tac. Mi caj c cha' mel ñumen colem bʌ. Ya' mi caj c lot pejtelel i wut c pʌc'ʌb yic'ot c chubʌ'an. \v 19 Mi caj c bajñel ña'tan tic pusic'al: Cabʌl jax c chubʌ'an lotbil cha'an mij c'ʌn ti cabʌl jab. La' j c'aj co. La' j c'ux c waj. La' c jap chuqui com. La' cubin i tijicñʌyel c pusic'al”. Che' tsi' yʌlʌ jini winic. \v 20 Dios tsi' sube jini winic: “Tontojet, ti jini jach bʌ ac'ʌlel talob i pʌy majlel a ch'ujlel. Che' jini, ¿majqui i cha'an pejtelel a chubʌ'an tsa' bʌ a tempa?” che'en. \v 21 Junlajal jini mu' bʌ i p'ojlesan cabʌl i chubʌ'an cha'an mi' bajñel c'ʌn, pero ma'anic chuqui mi' taj ti Dios, che'en Jesús. \s1 Mel pusic'al yic'ot tsic pusic'al \r (Mt. 6.19‑21, 25‑34) \p \v 22 Jesús tsi' sube xcʌnt'añob i cha'an: Jini cha'an mic subeñetla, mach mi la' mel la' pusic'al cha'an la' cuxtʌlel wʌ' ti pañimil, mi cha'an chuqui mi la' c'ux, mi cha'an chuqui mi la' xoj. \v 23 Ñumen i c'ʌjñibal la' bʌc'tal bajche' la' pislel. \v 24 Ña'tanla jini xwachin. Ma'anic mi' cha'len pac' mi c'ajbal. Ma'anic i yotlel ba' mi' tempan i buc'bal. Dios mi yʌq'uen i buc'bal. ¿Mach ba ñumen c'uxbibiletic la bajche' te'lemut? \v 25 ¿Am ba majch mi mejlel i ñumen chan'an cha'an ti cabʌl mel pusic'al? Ma'anic. \v 26 Mach mejlic la' mel chuqui tac mach ñuquic ti' melol. ¿Chucoch che' jini, mi la' mel la' pusic'al cha'an jini yan tac bʌ? \p \v 27 Ña'tanla bajche' mi' colel jini sʌsʌc bʌ i nich pimel. Ma'anic mi' cha'len e'tel, mi ñoq'uijel. Pero mic subeñetla, mach yoque i t'ojolic i pislel Salomón ti pejtelel i ñuclel bajche' i nich jini pimel. \v 28 I t'ojol jax mi' mel pimel Dios, jini pimel cuxul bʌ wʌle ti jamil mu' bʌ caj i chojquel ti c'ajc ti yijc'ʌlal. Mi che' mi' mel, ¿mach ba muq'uic i yʌq'ueñetla chuqui mi la' xoj jatetla mach bʌ anic mi la' ñop ti pejtelel la' pusic'al? \v 29 Mach la' mel la' pusic'al cha'an chuqui mi caj la' cu'x mi chuqui mi caj la' jap. Mach mi la' tsic la' pusic'al. \v 30 Come pejtelel ili tac mi' sʌclañob ti pañimil. Yujil la' Tat pejtelel chuqui tac yom la' cha'an. \v 31 Jini cha'an sajcanla i yumʌntel Dios. Che' jini mi caj la' wʌq'uentel pejtelel chuqui tac yom. \p \v 32 Mach mi la' cha'len bʌq'uen anquese mach cabʌleticla come la' Tat tsi' pʌyʌyetla ti' yumʌntel, come che'ʌch yom i pusic'al. \v 33 Choño la' chubʌ'an. Aq'uen la' chubʌ'an p'umpuño' bʌ. Melela i yajñib la' taq'uin mach bʌ anic mi' ñox'an. Tempan la' chubʌ'an ti panchan ba' ma'anic mi' jilel, ba' ma'anic mi' yochelob xujch', ba' ma'anic mi' jisan motso'. \v 34 Baqui jach tempʌbil la' chubʌ'an ya' mi la' teñe ac' la' pusic'al. \s1 Xuc'ul bʌ x'e'tel \p \v 35 Yom chajpʌbiletla. Yom tsuc'bil la' lámpara. \v 36 Ajñenla bajche' mi' yajñelob x'e'telob woli bʌ i pijtañob i yum mu' bʌ i cha' tilel ti' yotot che' mi' yujtel i q'uiñilel ñujpuñijel. Che' jini, che' mi' c'otel i pejcañob ti' yotot, mi' jambeñob ti ora. \v 37 Tijicñayob jini x'e'telob woli bʌ i pijtañob i yum che' mi' tilel. Isujm mic subeñetla, i yum mi caj i chajpan i bʌ. Mi caj i subeñob buchtʌl ti c'ux waj jini x'e'telob i cha'an. Mi caj i tilel i yʌq'ueñob i bʌl i ñʌc'. \v 38 Mi tsa' tili i yum che' yomix i taj ojlil ac'ʌlel o mi che' ñumenix ti ojlil ac'ʌlel, tijicñayob jini x'e'telob mu' bʌ i tajtʌlob che' woliyob ti pijt. \v 39 Pero ña'tanla yom yʌxʌl la' wo. Tsa'ic i ña'ta i yum otot baqui ora mi' tilel xujch', isujm tsi' chʌcʌ q'uele i yotot cha'an ma'anic mi' jambentel. \v 40 Yom chajpʌbiletla ja'el, come tal i Yalobil Winic ti' yorajlel che' mach yʌxʌlic la' wo. \s1 Jontol bʌ xe'tel \r (Mt. 24.45‑51) \p \v 41 Pedro tsa' caji i c'ajtiben: C Yum, jini t'an mu' bʌ a sub ti lajiya, ¿woli ba a subeñon lojon, o woli ba a suben pejtelel winicob x'ixicob? che'en. \v 42 Lac Yum tsi' yʌlʌ: ¿Majqui jini xuc'ul bʌ xq'uel e'tel am bʌ cabʌl i ña'tʌbal? Jini xq'uel e'tel tsa' aq'uenti i ye'tel ti' yum cha'an mi' yʌq'ueñob i bʌl i ñʌc' jini año' bʌ ti' yotot che' ti' yorajlel. \v 43 Tijicña jini x'e'tel uts'at bʌ woli' mel che' mi' sujtel i yum. \v 44 Isujm mic subeñetla, i yum mi caj i yʌq'uen ti' wenta pejtelel i chubʌ'an. \v 45 Mi tsi' yʌlʌ ti' pusic'al jini x'e'tel: “Jal to tal c yum”, mi che'en, mi tsa' caji i jats' jini x'e'telob, winicob yic'ot x'ixicob, mi tsi' bajñel cha'le we'el uch'el, mi tsa' caji ti yʌc'ʌjel, \v 46 che' jini mi caj i c'otel i yum jini x'e'tel ti jump'ejl q'uin che' mach yʌxʌlic i yo, che' ti yorajlel mach ña'tʌbilic i cha'an. Mi caj i yʌc' ti tojmulil. Mi caj i yotsan ba' añob jini mach bʌ xuc'ulobic. \v 47 Come jini x'e'tel tsi' ña'ta chuqui yom i yum, pero ma'anic tsi' chajpa i bʌ cha'an mi' mel. Jini cha'an cabʌl mi caj i jajts'el ti asiyal. \v 48 Jini x'e'tel mach bʌ cʌñʌlic i cha'an chuqui yom i yum, mi tsi' mele chuqui mach wenic, ts'ita jach mi caj i jajts'el ti asiyal. Jini cabʌl bʌ mi' yʌq'uentel ti' majtan, cabʌl an ti' wenta cha'an mi' c'ʌn ti uts'at. Che' cabʌl mi' yʌq'uentel ti' wenta, ñumen cabʌl mi caj i c'ajtibentel. \s1 Mi' t'oxob i bʌ cha'an Jesús \r (Mt. 10.34‑36) \p \v 49 Tsa' tiliyon cha'an mic choc tilel c'ajc ti pañimil. Tijicñayon tsa'ic tsujq'ui. \v 50 An wocol mu' bʌ c wersa ñusan mu' bʌ caj i tilel che' bajche' but'ja'. Cabʌl wolic cha'len tsic pusic'al jinto mi' yujtel. \v 51 ¿Woli ba la' lon ña'tan tsa' tiliyon cha'an mic ñʌch'chocon jini año' bʌ ti pañimil? Mic subeñetla mach cha'anic jini. Tsa' tiliyon cha'an mi cʌq'ueñob i t'oxob i bʌ. \v 52 Wʌle, c'ʌlʌl ti' jilibal mi caj i t'oxob i bʌ año' bʌ ti jujump'ejl otot. Mi an jo'tiquil, mi' t'oxob i bʌ uxtiquil ti' contra cha'tiquil, cha'tiquil ti' contra uxtiquil. \v 53 Mi caj i t'oxob i bʌ i tat ti' contra i yalobil, i yalobil ti' contra i tat, i ña' ti' contra i yixic'al, i yixic'al ti' contra i ña', i yʌ'lib ti' contra i yʌ'lib, che'en Jesús. \s1 ¿Chucoch ma'anic mi la' na'tʌben i sujmlel jini woli bʌ ti ujtel? \r (Mt. 16.1‑4; Mr. 8.11‑13) \p \v 54 Tsi' sube winicob x'ixicob ja'el: Che' mi la' q'uel jump'ejl tocal mu' bʌ i loq'uel tilel ba' mi' bʌjlel q'uin, ti ora mi la' wʌl tal ja'al. Isujm, che'ʌch mi' yujtel. \v 55 Che' mi' tilel ic' loq'uem bʌ ti sur, mi la' wʌl mux i tilel ticwal. Che'ʌch mi yujtel. \v 56 ¡Cha'p'ejl jach la' pusic'al! Mi la' ña'tʌben i sujmlel chuqui tac mi la' q'uel ti pañimil yic'ot ti panchan. ¿Chucoch mach mejlic la' ña'tʌben i sujmlel jini woli bʌ ti ujtel wʌle? \s1 Ñopo a mel a bʌ yic'ot a contra \r (Mt. 5.25‑26) \p \v 57 ¿Chucoch ma'anic mi la' ña'tan ti la' bajñelil chuqui toj? \v 58 Che' ma' majlel ba'an jini am bʌ i ye'tel, ñopo a mel a bʌ yic'ot a contra che' temel añetla ti bij cha'an ma'anic mi' wersa pʌyet majlel ba'an xmel mulil. Che' jini, jini xmel mulil mi caj i yʌq'uet ti' c'ʌb xcʌnta cárcel. Jini xcʌnta cárcel mi caj i yotsañet ti mʌjquibʌl. \v 59 Mic subeñet, ma'anic mi caj a loq'uel ya'i jinto ma' toj. Ma'anic mi caj a cʌybentel mi jump'ejlic centavo. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \c 13 \s1 Mi ma'anic mi la' cʌy la' mul mi caj la' jilel \p \v 1 Ti jim bʌ ora ya' añob cha'tiquil uxtiquil tsa' bʌ i subeyob Jesús chuqui tsi' mele Pilato che' bʌ tsi' tsʌnsa galileojob. Tsi' xʌbeyob i ch'ich'el galileojob yic'ot i ch'ich'el jini tsʌnsʌbil bʌ i majtan tsa' bʌ i yʌq'ueyob Dios. \v 2 Jesús tsi' c'ajtibeyob: ¿Mu' ba la' wʌl ñumen cabʌl i mul ili galileojob bajche' i mul pejtelel i pi'ʌlob cha'an che'ʌch tsa' ujtiyob bajche' jini? \v 3 Mic subeñetla, ma'anic. Mi ma'anic mi la' cʌy la' mul che'ʌch mi caj la' jilel ja'el ti la' pejtelel. \v 4 Jixcu jini waxʌclujuntiquilob tsa' bʌ chʌmiyob che' bʌ tsa' tejñiyob ti chan bʌ ts'ajc che' bʌ tsa' yajli ya' ti Siloé. ¿Mu' ba la' wʌl ñumen cabʌl i mul bajche' pejtelel chumulo' bʌ ti Jerusalén? \v 5 Mic subeñetla, ma'anic. Mi ma'anic mi la' cʌy la' mul che'ʌch mi caj la' jilel ja'el ti la' pejtelel, che'en Jesús. \s1 Lajiya cha'an higuera te' mach bʌ anic i wut \p \v 6 Tsi' subeyob ti lajiya: Juntiquil winic an i cha'an higuera te' pʌc'bil ti' ts'usubil. Tsa' tili i q'uel mi anix i wut. Ma'anic tsi' taja. \v 7 Tsi' sube xcʌnta ts'usubil: “Awilan, uxp'ejlix jab wolic tilel cha'an mij q'uel mi anix i wut higuera te'. Ma'anic tsac tajbe. Seq'uex. ¿Chuqui to i ye'tel mi' chʌn mʌctan lum?” che'en. \v 8 Jini xcʌnta tsi' jac'be i yum: “La' to ajñic yambʌ jab jinto mic joy picben i yebal. Mi caj cotsʌben i ta' alʌc'ʌl. \v 9 Mi tsi' yʌc'ʌ i wut, uts'at. Mi ma'anic mi' yʌc' i wut, ti wi'il mi caj a sec'”. Che' tsi' yʌlʌ jini winic, che'en Jesús. \s1 Jesús tsi' lajmesa x'ixic ti' q'uiñilel c'aj o \p \v 10 Ti' q'uinilel c'aj o tsa' caji ti cʌntesa Jesús ti sinagoga. \v 11 Awilan, ya'an x'ixic am bʌ i c'amʌjel. Waxʌclujump'ejl (18) jab ma'anic tsa' mejli i toj'esan i pat cha'an i xibʌjlel. C'uchucña tsi' cha'le xʌmbal. \v 12 Jesús tsi' pʌyʌ tilel jini x'ixic che' bʌ tsi' q'uele. Tsi' sube: X'ixic lajmesʌbiletix ti a c'amʌjel, che'en. \v 13 Tsi' yʌc'ʌ i c'ʌb ti jini x'ixic. Ti ora, tsa' toj'esʌbenti i pat. Tsi' tsictesa i ñuclel Dios. \v 14 Tsa' mich'a i yum sinagoga, come Jesús tsi' cha'le lajmesaya ti' q'uiñilel c'aj o. Tsi' subeyob winicob x'ixicob: Wʌcp'ejl q'uin mi lac cha'len e'tel. Ti jim bʌ ora yom mi la' tilel cha'an mi la' lajmesʌntel, mach ti' q'uiñilelic c'aj o, che'en. \v 15 Lac Yum tsi' sube: Cha'chajp jax la' pusic'al ti jujuntiquiletla. ¿Mach ba muq'uic a tic jini tat wacax yic'ot a burro ba' cʌchʌl ti' buc'ujib che' ti' q'uiñilel c'aj o cha'an ma' pʌy majlel ba' mi' jap ja'? \v 16 ¿Mach ba yomic mi' yʌjq'uel ti colel ti' q'uiñilel c'aj o ili x'ixic, i yalobil Abraham chucbil bʌ i cha'an Satanás waxʌclujump'ejl jab? che'en. \v 17 Che' bʌ tsi' subu ili t'an, tsi' cha'leyob quisin pejtelel i contrajob. Pejtelel winicob x'ixicob tijicña jax tsi' yubiyob cha'an pejtelel jini ñuc tac bʌ i melbal Jesús. \s1 Lajiya cha'an i pac' mostaza yic'ot levadura \r (Mt. 13.31‑33; Mr. 4.30‑32) \p \v 18 Jesús tsi' yʌlʌ: ¿Bajche' yilal i yumʌntel Dios? ¿Chuqui yic'ot mi mejlel c lajin? \v 19 Lajalʌch bajche' i bʌc' mostaza tsa' bʌ i ch'ʌmʌ winic. Tsi' wejch'u ti lum. Tsa' coli. Tsa' ochi ti colem te'. Tsa' tili te'lemut. Tsi' meleyob i c'u' tac ti' c'ʌb jini te', che'en Jesús. \v 20 Tsi' cha' alʌ: ¿Chuqui yic'ot mi mejlel c lajin i yumʌntel Dios? \v 21 Lajalʌch bajche' levadura tsa' bʌ i ch'ʌmʌ juntiquil x'ixic. Tsi' yotsa ti uxp'is harina, jinto tsi' xaxa ti pejtelel, che'en Jesús. \s1 Ch'o'ch'oc bʌ i ti' otot \r (Mt. 7.13‑14, 21‑23) \p \v 22 Tsa' ñumi majlel Jesús ti pejtelel tejclum yic'ot ti xchumtʌl tac. Tsi' cha'le cʌntesa che' woli' majlel ti Jerusalén. \v 23 Juntiquil tsi' sube: C Yum, ¿mach ba anic jaytiquilob mu' bʌ i coltʌntelob? che'en. Jesús tsi' subeyob: \v 24 Cha'lenla wersa cha'an mi la' wochel ti ch'o'ch'oc bʌ i ti'. Come mic subeñetla cabʌlob mi caj i ñopob ochel pero ma'anic mi caj i mejlelob. \v 25 I yum otot mi caj i ch'ojyel i ñup'ben i ti' otot. Ti wi'il mi caj la' wa'tʌl ti' pat otot. Mi caj la' pejcan i yum ya' ti' ti' otot. Mi caj la' wʌl: “C Yum, c Yum, jambeñon lojon”, che'etla. I yum otot mi caj i subeñetla: “Mach cujilic baqui ch'oyoletla”, che'en. \v 26 Mi caj la' wʌl: “Tsac cha'le lojon we'el uch'el ti a tojlel. Jatet tsa' cha'le cʌntesa ti yojlil c tejclum tac lojon”, che'etla. \v 27 I yum otot mi caj i subeñetla: “Mic subeñetla, mach cujilic baqui ch'oyoletla. Loq'uenla tic tojlel pejteleletla mu' bʌ la' cha'len jontolil”, che'en. \v 28 Ya' mi la' caj ti cabʌl uq'uel yic'ot quech'ecña i bʌquel la' wej, che' mi la' q'uel Abraham yic'ot Isaac yic'ot Jacob yic'ot pejtelel x'alt'añob ti' yumʌntel Dios che' chocbiletixla. \v 29 Mi caj i tilelob cabʌl ch'oyolo' bʌ ti' pasibal q'uin yic'ot ti' bʌjlibal q'uin yic'ot ti norte yic'ot ti sur. Mi caj i buchtʌlob ti' t'ejl mesa ya' ti' yumʌntel Dios. \v 30 Awilan, an wi'ilobix bʌ mu' bʌ caj i c'axelob majlel ti ñaxan. An ñaxaño' bʌ mu' bʌ caj i cʌytʌlob ti wi'ipat, che'en Jesús. \s1 Tsi' subeyob Jesús chuqui yom i cha'len Herodes \r (Mt. 23.37‑39) \p \v 31 Ti jini jach bʌ q'uin tsa' tiliyob fariseojob. Tsi' subeyob Jesús: Cucu, loq'uen wʌ'i come Herodes yom i tsʌnsañet, che'ob. \v 32 Jesús tsi' subeyob: Cucula, subenla jini wax: “Awilan, mic choc loq'uel xibajob. Mic cha'len lajmesaya wʌle yic'ot ijc'ʌl. Ti yuxp'ejlel q'uin mi cujtesan que'tel”. Che'ʌch yom ma' suben. \v 33 Wersa mic cha'len xʌmbal wʌle, yic'ot ijc'ʌl, yic'ot chabi come mach mejlic ti tsʌnsʌntel x'altan ti yambʌ tejclum, ya' jach ti Jerusalén. \v 34 Jerusalén, Jerusalén, mu' bʌ a tsʌnsan x'alt'añob, mi la' jul ti xajlel jini chocbilo' bʌ tilel ba' añetla. Anix jayyajl com c tempan la' walobilob che' bajche' mi' luts' i yal jini ña'a mut, pero mach la' womic. \v 35 La' wilan, jocholix tsa' cʌle la' wotot. Mic subeñetla ma'anic mi caj la' q'uelon jinto mi' tilel i yorajlel che' mi caj la' wʌl: “La' sujbic i ñuclel jini woli bʌ i tilel ti' c'aba' lac Yum”. Che'ʌch mi caj la' wʌl, che'en Jesús. \c 14 \s1 Jesús tsi' lajmesa winic sijt'em bʌ i bʌc'tal \p \v 1 Ti jump'ejl i q'uiñilel c'aj o che' bʌ tsa' ochi Jesús ti c'ux waj ti' yotot fariseo am bʌ i ye'tel ti yumʌl, jini winicob tsi' chʌcʌ q'ueleyob. \v 2 Awilan, ya'an juntiquil winic ti' tojel Jesús, sijt'em i bʌc'tal. \v 3 Jesús tsi' sube fariseojob yic'ot xcʌntesa mandarob: ¿Chuqui mi' yʌl mandar? ¿Tic'bil ba lajmesaya che' ti' yorajlel c'aj o? che'en. \v 4 Ma'anic tsi' jac'ʌyob. Jesús tsi' pʌyʌ tilel jini winic. Tsi' lajmesa. Tsi' sube majlel. \v 5 Jesús tsi' pejcayob. Tsi' subeyob: Mi an la' walobil, o mi an la' cha'an tat wacax, mi tsa' yajli ti ch'en, ¿mach ba muq'uic la' bʌc' chuc loq'uel anquese i yorajlel c'aj o? che'en. \v 6 Ma'anic tsa' mejli i jac'beñob i t'an. \s1 Jini pʌybilo' bʌ ti mel q'uin \p \v 7 Che' bʌ tsi' q'uele wolix i yajcañob ñaxan bʌ buchlibʌl ti mesa jini pʌybilo' bʌ ti q'uiñijel, Jesús tsa' caji i subeñob ti lajiya: \v 8 Che' pʌybilet majlel ti c'ux waj ba' woliyob ti q'uinijel cha'an ñujpuñijel, mach ma' buchtʌl ti ñaxan bʌ buchlibʌl. Ma'tica an yambʌ pʌybil bʌ ñumen ñuc bajche'et. \v 9 Che' mi' tilel i yum q'uin tsa' bʌ i pʌyʌyetla tilel ti la' cha'ticlel, mi caj i subeñet cha'an ma' wʌq'uen a buchlib ili winic. Che' jini quisintic mi caj a wubin che' ma' majlel ti buchtʌl ti jini cojix bʌ buchlibʌl. \v 10 Che' pʌybilet majlel ti q'uiñijel, cucu, buchi' ti wi'ilix bʌ buchlibʌl. Che' julemix jini tsa' bʌ i pʌyʌyet tilel ti q'uiñijel tic'ʌl mi' subeñet: “Queran, la' ti buchtʌl ti ñumen uts'at bʌ buchlibʌl”, che'en. Che' jini, ñuc mi caj a q'uejlel ti' wut jini buchulo' bʌ ti' t'ejl mesa. \v 11 Majqui jach chan mi' mel i bʌ mi caj i peq'uesʌntel. Majqui pec' mi' mel i bʌ mi caj i chañ'esʌntel. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \p \v 12 Jesús tsi' sube ja'el jini winic tsa' bʌ i pʌyʌ tilel ti q'uiñijel: Che' ma' mel q'uin, mach ma' pʌy tilel a cʌñʌyo' bʌ, mi a wijts'iñob, mi a pi'ʌlob, mi jini wen chumulo' bʌ, ame i cha' pʌyetob majlel ti q'uiñijel. Che' jini ma' cha' q'uextʌbentel. \v 13 Che' ma' mel q'uin, pʌyʌ tilel jini mach bʌ añobic i chubʌ'an, yic'ot mach bʌ weñobic i c'ʌb, yic'ot mach bʌ weñobic i yoc yic'ot xpots'ob. \v 14 Mi caj a taj i tijicñʌyel a pusic'al come mach mejlic i cha' q'uextʌbeñet. Mi caj a q'uextʌbentel che' mi' cha' ch'ojyelob jini tojo' bʌ, che'en Jesús. \s1 Lajiya cha'an winic tsa' bʌ i mele colem q'uin \r (Mt. 22.1‑10) \p \v 15 Che' bʌ tsi' yubi juntiquil buchul bʌ ti' t'ejl mesa ba'an Jesús, tsi' sube: Tijicña jini mu' bʌ i c'ux waj ti' yumʌntel panchan, che'en. \v 16 Jesús tsi' sube: Juntiquil winic tsi' mele colem q'uin. Tsi' pʌyʌ tilel cabʌlob. \v 17 Ti' yorajlel q'uin tsi' choco majlel x'e'tel i cha'an cha'an mi' suben jini pʌybilo' bʌ: “La'ix cula. Laj chajpʌbilix”, che'en. \v 18 Tsa' cajiyob ti t'an cha'an mach yomobic majlel. Jini ñaxan bʌ tsi' yʌlʌ: “Tsac mʌñʌ lum. Wersa mic majlel j q'uel c lum. Awocolic mach mejlicon ti majlel j q'uel q'uin”, che'en. \v 19 Yambʌ tsi' yʌlʌ: “Tsac mʌñʌ lujuncojt tat wacax. Sami j q'uel mi wen yujil e'tel. Awocolic mach mejlicon”, che'en. \v 20 Yambʌ tsi' yʌlʌ: “Tsa' ujtiyon ti ñujpuñel. Jini cha'an mach mejlicon ti majlel j q'uel q'uin”, che'en. \v 21 Tsa' sujti jini x'e'tel. Tsi' laj sube i yum bajche' tsa' ujti. Mich'ix i yum otot, tsi' sube x'e'tel i cha'an: “Cucu ti ora ti choñoñibʌl yic'ot ti calle ya' ti tejclum. Pʌyʌ tilel jini mach bʌ añobic i chubʌ'an, yic'ot mach bʌ weñobic i c'ʌb, yic'ot mach bʌ weñobic i yoc, yic'ot xpots'ob”, che'en. \v 22 Jini x'e'tel tsi' sube i yum: “Che'ʌch tsac cha'le bajche' tsa' subeyon. An to jochol bʌ buchlibʌl tac”, che'en. \v 23 I yum tsi' sube: “Cucu ti colem bij yic'ot ti mucu bij. Yom ma' wersa pʌyob tilel cha'an mi' bujt'el cotot. \v 24 Come jini ñaxan pʌybilo' bʌ tilel ti q'uiñijel ma'anic mi caj i wis c'uxob jini we'elʌl tsa' bʌ c mele, mi juntiquilic”, che'en. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \s1 Jini mu' bʌ i ch'ʌm i cruz i tsajcan Jesús \r (Mt. 10.37‑38) \p \v 25 Motocñayob tsa' majliyob yic'ot Jesús. Tsi' sutq'ui i bʌ Jesús i q'uelob. Tsi' subeyob: \v 26 Mi an majqui mi' ñochtañon mach bʌ anic mi' ts'a'len i tat, i ña', i yijñam, i yalobilob, i yijts'iñob, i yʌscuñob, i chichob, yic'ot i cuxtʌlel ja'el, mach mejlic ti ochel ti xcʌnt'an c cha'an. \v 27 Jini mach bʌ anic mi' ch'ʌm i cruz i tsajcañon, mach mejlic ti ochel ti xcʌnt'an c cha'an. \p \v 28 Mi an majqui yom i mel chan bʌ q'ueloñib, ¿mach ba ñaxanic mi' buchtʌl i tsicben i tojol cha'an mi' ña'tan mi jasʌl i taq'uin cha'an mi' yujtel i mel? \v 29 Mi tsi' mele i c'ʌclib pero mi ma'anic tsa' mejli i yujtesan, mi caj i wajleñob pejtelel mu' bʌ i q'uelob. \v 30 Mi caj i yʌlob: “Jini winic tsa' caji i wa'chocon chan bʌ q'ueloñib, pero ma'anic tsa' mejli i yujtesan”, che'ob. \p \v 31 Che' ja'el mi an juntiquil rey mu' bʌ i majlel ti guerra ti' contra yambʌ rey, ¿mach ba ñaxanic mi' buchtʌl i ña'tan mi jasʌl lujump'ejl mil soldadojob cha'an mi' contrajin junc'al mil mu' bʌ i tilelob ti' contra? \v 32 Mi tsi' ña'ta mach mejlic i cha'an, mi' choc majlel winic ba'an i contrajob che' ñajt to añob. Mi' c'ajtibeñob ti wocol t'an cha'an ma'anic mi' techob guerra. \v 33 Che' ja'el, mi an juntiquil mach bʌ yomic i len cʌy pejtelel i chubʌ'an, mach mejlic ti ochel ti xcʌnt'an c cha'an. \s1 Mi tsa' sajti i tsajel ats'am \r (Mt. 5.13; Mr. 9.49‑50) \p \v 34 Uts'at ats'am. Mi tsa' sajti i tsajel ats'am, ¿bajche' mi caj i cha' tsaj'esʌntel? \v 35 Mi tsa' sajti i tsajel ma'anic i c'ʌjñibal cha'an lum, mi cha'anic mi' xʌbob yic'ot i ta' alʌc'ʌl. Winicob mi' chocob. Jini am bʌ i chiquin cha'an mi' yubin, la' i yubin. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \c 15 \s1 Sajtem bʌ tiñʌme' \r (Mt. 18.10‑14) \p \v 1 Tsa' caji i tilelob pejtelel xch'ʌm tojoñelob yic'ot xmulilob ba'an Jesús cha'an mi yubibeñob i t'an. \v 2 Jini fariseojob yic'ot sts'ijbayajob tsa' cajiyob ti wulwul a'leya. Tsi' yʌlʌyob: Jesús mi' pʌy tilel xmulilob. Mi' c'ux waj yic'otob, che'ob. \v 3 Jesús, tsi' subeyob ili t'an ti lajiya: \v 4 Mi an juntiquil winic am bʌ jo'c'al i tiñʌme', mi tsa' sajti juncojt, ¿mach ba muq'uic i cʌy bolonlujuncojt i jo'c'al ti jochol bʌ lum cha'an mi' majlel i sajcan jini sajtem bʌ jinto mi' taj? \v 5 Che' bʌ tsa'ix i taja, tijicña i pusic'al mi' yʌc' ti' quejlab. \v 6 Che' mi' c'otel ti' yotot, mi' pʌy tilel i cʌñʌyo' bʌ yic'ot i pi'ʌlob ti chumtʌl. Mi' subeñob: “Yom tijicñayetla quic'ot, come tsac taja c tiñʌme' tsa' bʌ sajti”, che'en. \v 7 Mic subeñetla, ñumen tijicñayob i pusic'al mi' yubiñob jini año' bʌ ti panchan che' mi' cʌy i mul juntiquil xmulil. Ts'ita jach mi' yubiñob cha'an bolonlujuntiquil i jo'c'al tojo' bʌ mach bʌ añobic i mul. \s1 Lajiya cha'an sajtem bʌ taq'uin \p \v 8 Mi tsi' sʌtʌ jump'ejl dracma juntiquil x'ixic anquese lujump'ejl dracma i cha'an, ¿mach ba anic mi' tsuc' c'ajc? ¿Mach ba anic mi' misun otot? ¿Mach ba anic mi' wen sʌclan jinto mi' taj? \v 9 Che' bʌ tsa'ix i taja mi' pʌy tilel i cʌñʌyo' bʌ yic'ot i pi'ʌlob ti chumtʌl. Mi' subeñob: “Yom tem tijicñayetla quic'ot, come tsac taja jini taq'uin tsa' bʌ c sʌtʌ”, che'en. \v 10 Che' ja'el mic subeñetla, tijicñayob i yángelob Dios cha'an juntiquil xmulil mu' bʌ i cʌy i mul. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \s1 Ch'iton tsa' bʌ majli ti ñajtʌl \p \v 11 Tsi' yʌlʌ ja'el: Juntiquil winic an cha'tiquil i yalobil. \v 12 Jini ijts'iñʌl bʌ tsi' sube i tat: “C tat, aq'ueñon a chubʌ'an che' bajche' c'amel yom mic ch'ʌm”, che'en. I tat tsi' t'oxbeyob i chubʌ'an. \v 13 Che' ñumenix cha'p'ejl uxp'ejl q'uin, jini ijts'iñʌl bʌ i yalobil tsi' ch'ʌmʌ pejtelel i chubʌ'an. Tsa' majli ti ñajt bʌ lum. Ya'i tsi' lon jisa pejtelel i chubʌ'an. Tsi' to'o ñusa q'uin ti mulil. \v 14 Che' lu' jilemix i taq'uin tsa' tejchi cabʌl wi'ñal ti jini lum. Tsa' caji i yubin wi'ñal. \v 15 Tsa' majli ti e'tel ba'an juntiquil winic ti jini lum. Jini winic tsi' choco majlel ti jamil cha'an mi' buc'san chitam. \v 16 Jini ch'iton yom i c'uxben i buc'bal chitam, come ma'anic majqui tsi' yʌq'ue i bʌl i ñʌc'. \p \v 17 Che' bʌ tsa' caji i ña'tan pañimil tsi' yʌlʌ: “An x'e'telob ya' ti' yotot c tat año' bʌ cabʌl i waj. Pero joñon wolic chʌmel ti wi'ñal. \v 18 Mi caj c ch'ojyel. Muq'uix c majlel ba'an c tat. Mi caj c suben c tat: Tsac cha'le mulil ti' contra jini am bʌ ti panchan yic'ot ti a tojlel. \v 19 Mach uts'aticon cha'an mic pejcʌntel ti a walobil. Otsañon ti x'e'tel a cha'an”. Che' tsi' ña'ta i suben i tat. \v 20 Tsa' ch'ojyi. Tsa' majli ba'an i tat. Che' ñajt to i tilel, i tat tsi' q'uele. Tsi' p'unta. Ti ajñel tsa' majli i taj i yalobil. Tsi' meq'ue. Tsi' ts'ujts'u. \p \v 21 I yalobil tsi' sube: “C tat, tsac cha'le mulil ti' contra jini am bʌ ti panchan yic'ot ti a tojlel. Mach uts'aticon cha'an mic pejcʌntel ti a walobil”, che'en. \v 22 I tat tsi' sube x'e'telob i cha'an: “Ch'ʌmʌla tilel jini ñumen uts'at bʌ bujcʌl. Xojbenla. Otsʌbenla mʌtc'ʌbʌl ti' c'ʌb yic'ot xʌñʌbʌl ti' yoc. \v 23 Pʌyʌla tilel jini jujp'em bʌ alʌ tat wacax. Tsʌnsanla. La' laj c'ux. La' lac mel q'uin. \v 24 Come ili calobil chʌmen yubil ti yambʌ ora, pero wʌle tsa'ix cha' cuxtiyi yubil. Jini sajtem bʌ tsa'ix cha' tajle”, che'en. Tsa' caji i yubiñob i tijicñʌyel i pusic'al. \p \v 25 Ya'an jini ascuñʌl bʌ i yalobil ti jamil. Che' bʌ wolix i tilel ti' yotot che' lʌc'ʌlix an, tsi' yubi música yic'ot son. \v 26 Tsi' pʌyʌ juntiquil x'e'tel. Tsi' c'ajtibe chuqui woli ti ujtel. \v 27 Jini x'e'tel tsi' sube: “Tsa'ix juli a wijts'in. Tsa'ix i tsʌnsa jujp'em bʌ alʌ wacax a tat come c'oc' tsi' cha' taja a wijts'in”, che'en. \v 28 Jini ascuñʌl bʌ tsa' caji ti mich'ajel. Mach yomic ochel. Jini cha'an tsa' loq'ui tilel i tat. Tsi' sube ti wocol t'an cha'an mi' yochel. \v 29 Jini ascuñʌl bʌ tsi' sube i tat: “Awilan cabʌl jab tsac melbeyet a we'tel. Ma'anic tsac ñusʌbeyet a t'an. Ma'anic ba' tsa' wʌq'ueyon mi jinic jach alʌ chivo cha'an mic mel q'uin quic'ot c pi'ʌlob. \v 30 Che' bʌ tsa' tili a walobil tsa' bʌ i jisʌbeyet a chubʌ'an ti' ts'i'lel yic'ot i yixicob, tsa' tsʌnsʌbe jini jujp'em bʌ alʌ wacax”, che'en. \v 31 I tat tsi' sube: “Calobil, ti pejtelel q'uin wʌ' añet quic'ot. Pejtelel c chubʌ'an a cha'añʌch. \v 32 Yom mi lac mel q'uin. Yom mi la cubin i tijicñʌyel lac pusic'al, come chʌmen yubil a wijts'in ti yambʌ ora. Wʌle cha' cuxulix yubil. Jini sajtem bʌ tsa'ix cha' tajle”, che'en. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \c 16 \s1 Jontol bʌ i yaj choñoñel \r (Mt. 6.24) \p \v 1 Jesús tsi' sube xcʌnt'añob i cha'an ja'el: An wen chumul bʌ winic am bʌ i cha'an juntiquil xq'uel e'tel. Tsa' subenti i yum cha'an woli jach i to'o asin i chubʌ'an i yum. \v 2 Jini i yum tsi' pʌyʌ tilel jini i yaj choñoñel. Tsi' sube: “¿Chuqui woli a mel? Subeñon bajche' tsa' c'ʌñʌ jini tsa' bʌ cotsa ti a wenta come mach chʌn mejlic a cha'libeñon que'tel”, che'en. \v 3 Jini i yaj choñoñel tsa' caji i yʌl ti' pusic'al: “¿Chuqui mi caj c mel? C yum mi caj i loc'sañon ti que'tel. Mach mejlicon ti top' lum, mij quisñin j c'ajtin taq'uin. \v 4 Cujil chuqui mi caj c mel cha'an mi' pʌyoñob ochel ti' yotot c pi'ʌlob ba' ora loq'uemonix ti que'tel”, che'en jini xchoñoñel ti' pusic'al. \v 5 Tsi' pʌyʌ tilel pejtelel winicob año' bʌ i bet yic'ot i yum. Tsi' sube ñaxan bʌ winic: “¿Bajche' c'amel an a bet yic'ot c yum?” che'en. \v 6 Jini winic tsi' jac'be: “An c bet jo'c'al barril aceite”, che'en. Jini xchoñoñel tsi' sube: “Ch'ʌmʌ i juñilel a bet. Buchi' ti ora. Yom ma' cha' ts'ijban ti lujump'ejl i yuxc'al”, che'en. \v 7 Ti wi'il tsi' sube yambʌ: “Jixcu jatet, ¿bajche' c'amel an a bet?” che'en. Tsi' jac'ʌ: “An c bet jo'c'al ti p'is jini trigo”, che'en. Jini xchoñoñel tsi' sube: “Ch'ʌmʌ i juñilel a bet. Cha' ts'ijban ti chʌnc'al”, che'en. \v 8 I yum tsa' caji i sub i ñuclel jini jontol bʌ i yaj choñoñel, come maña jax bajche' tsi' mele. Come i cha'año' bʌ pañimil ñumen maña i melbal ti' tojlel i pi'ʌlob bajche' i cha'año' bʌ i sʌclel pañimil. \p \v 9 Mic subeñetla: C'ʌñʌ la' chubʌ'an ti pañimil cha'an mi' p'ojlelob la' cʌñʌyo' bʌ ya' ti panchan, cha'an mi' pʌyetla ochel ti' yotot tac mach bʌ anic mi' jilel che' bʌ tsa'ix jili la' chubʌ'an. \v 10 Jini mu' bʌ i c'ʌn i chubʌan ti xuc'ul che' ts'ita', xuc'ul mi caj i c'ʌn che' cabʌl. Jini mach bʌ tojic mi' c'ʌn che' ts'ita', mach tojic mi caj i c'ʌn cabʌl. \v 11 Mi mach xuc'ulic mi la' c'ʌn i chubʌ'an pañimil, ¿majqui mi caj i yʌq'ueñetla jini mero isujm bʌ chubʌ'añʌl? \v 12 Mi mach xuc'ulic mi la' c'ʌmben i chubʌ'an yambʌ winic, ¿majqui mi caj i yʌq'ueñetla la' bajñel cha'an bʌ? \v 13 Ma'anic x'e'tel mu' bʌ mejlel i yuman cha'tiquil yumʌl. Mi' ts'a'len juntiquil, mi' c'uxbin yambʌ. Mi' jac'ben i t'an juntiquil, mi' ñusʌben i t'an yambʌ. Mach mejlic la' yuman Dios che' woli la' yuman chubʌ'añʌl. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \s1 Yambʌ i cʌntesa Jesús \r (Mt. 11.12‑13; 5.31‑32; 19.1‑12; Mr. 10.1‑12) \p \v 14 Jini fariseojob ja'el mu' bʌ i mulañob taq'uin tsi' yubiyob pejtelel jini t'an. Tsa' caji i wajleñob. \v 15 Jesús tsi' subeyob: Jatetla, la' wom la' q'uejlel ti toj cha'an winicob. Dios mi' cʌn la' pusic'al. Chuqui tac mi' q'uelob ti ñuc winicob x'ixicob, ts'a' mi' q'uel Dios, che'en. \p \v 16 Tsa' sujbi mandar yic'ot i t'an tac x'alt'añob jinto tsa' tili Juan. Wʌle wolix i sujbel i yumʌntel Dios. Pejtelel winicob x'ixicob mi' cha'leñob wersa cha'an mi' yochelob. \v 17 Mi' mejlel ti jilel panchan yic'ot pañimil, pero mach mejlic ti jilel i c'ʌjñibal mandar mi jump'ejlic punto. \p \v 18 Majqui jach mi' to'o cʌy i yijñam cha'an mi' pʌy yambʌ woli' cha'len i ts'i'lel. Majqui jach mi' pʌy cʌybil bʌ x'ixic woli' cha'len i ts'i'lel yic'ot. \s1 Wen chumul bʌ winic yic'ot Lázaro \p \v 19 An wen chumul bʌ winic, lʌpʌl bʌ i cha'an chʌccojan bʌ i pislel, wen uts'at bʌ. Ti jujump'ejl q'uin tsi' mele ñuc bʌ q'uiñijel. \v 20 An ja'el juntiquil xc'ajtiya taq'uin i c'aba' Lázaro tsa' bʌ ajq'ui ti' ti' i yotot jini wen chumul bʌ. Cabʌl jax i tsoy. \v 21 Yom i yʌq'uentel i colobal waj tsa' bʌ yajli ti' mesa jini wen chumul bʌ. Tsa' tili cabʌl ts'i' i lemben i tsoy tac. \v 22 Ti wi'il tsa' chʌmi jini xc'ajtiya taq'uin. Jini ángelob tsi' pʌyʌyob majlel Lázaro ya' ti' tajn Abraham. Tsa' chʌmi ja'el jini wen chumul bʌ winic. Tsa' mujqui. \v 23 Ya' ti' yajñib chʌmeño' bʌ c'ax cabʌl i wocol. Tsi' letsa i wut. Tsi' q'uele Abraham ti ñajtʌl yic'ot Lázaro ya' ti' tajn Abraham. \v 24 Tsi' yota. Tsi' sube: “Tat Abraham, p'untañon. Choco tilel Lázaro cha'an mi' ts'aj i ñi' i yal i c'ʌb ti ja' cha'an mi' tsʌñesʌbeñon cac' come tic'lʌbilon ti wocol ti ili c'ajc”, che'en. \p \v 25 Abraham tsi' sube: “Calobil, ña'tan bajche' tsa' taja chuqui tac wen che' cuxulet to ti pañimil. Lázaro tsi' yubi wocol. Wʌle ñuq'uesʌbil i pusic'al ilayi. Jatet tic'lʌbilet ti wocol. \v 26 Awilan, an colem jajp ch'en mu' bʌ i t'oxonla cha'an ma'anic mi' mejlel ti ñumel majlel ya' ba' añet jini yomo' bʌ loq'uel ilayi. Jatetla ja'el mach mejliquetla ti c'axel tilel”, che'en. \v 27 Jini wen chumul bʌ tsi' yʌlʌ: “Awocolic, tat, choco majlel Lázaro ti' yotot c tat. \v 28 An jo'tiquil quijts'iñob. La' i subeñob ame tilicob ja'el quijts'iñob wʌ' ba' añon ti wocol”, che'en jini wen chumul bʌ winic. \v 29 Abraham tsi' sube: “An i cha'añob i jun Moisés yic'ot x'alt'añob. La' i yubibeñob i t'an”, che'en. \v 30 Jini winic tsi' yʌlʌ: “Mach jasʌlic, tat Abraham, pero mi tsa' majli juntiquil loq'uem bʌ ba'an chʌmeño' bʌ cha'an mi' pejcañob, mux caj i cʌyob i mul”, che'en. \v 31 Abraham tsi' sube: “Mi ma'anic mi' jac'beñob i t'an Moisés yic'ot x'alt'añob, mach muq'uic i ñopob ja'el anquese mi' ch'ojyel loq'uel juntiquil ba'an chʌmeño' bʌ”, che'en. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \c 17 \s1 Jini mu' bʌ i yʌsañonla ti mulil \r (Mt. 18.6‑7, 21‑22; Mr. 9.42) \p \v 1 Jesús tsa' caji i suben xcʌnt'añob i cha'an: Wersa mi' tilelob jini mu' bʌ i yʌsañob ti mulil winicob x'ixicob. Pero mi caj i tajob wocol. \v 2 Uts'at tsa'ic ñaxan cʌjchi ña'tun ti' bic' cha'an mi' chojquel ochel ti chʌmel ti ñajb majqui jach mi' yʌsan ti mulil juntiquil ch'o'ch'oc bʌ. \v 3 Chʌcʌ q'uele la' bʌ. Mi tsi' cha'le mulil ti a contra a wermano, tiq'ui. Mi' tsi' cʌyʌ i mul, ñusʌben i mul. \v 4 Anquese wucyajl ti jujump'ejl q'uin mi' cha'len mulil ti a contra, ñusʌben i mul mi ti jujunyajl mi' cha' tilel ba' añet cha'an mi' subeñet tsa'ix i mele i pusic'al. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \s1 Coltañon lojon cha'an xuc'ul mic ñop lojon \p \v 5 Jini apóstolob tsi' subeyob lac Yum: Coltañon lojon cha'an xuc'ul mic ñopet lojon, che'ob. \v 6 Lac Yum tsi' yʌlʌ: Muq'uic la' ñop ti la' pusic'al, mi che' jach ya wistʌl bajche' i bʌc' mostaza, mi mejlel la' suben ili sicómoro te': “La' bojquiquet. La' pʌjq'uiquet ti colem ñajb”. Mi caj i jac'beñet la' t'an. \s1 Jini am bʌ ti' wenta xe'tel \p \v 7 Mi an juntiquil x'e'tel a cha'an, mi xtop' lum o mi xcʌnta tiñʌme', mi tsa' sujti ti otot che' loq'uemix ti jamil, ¿mu' ba a bʌc' suben: “La' ti buchtʌl. C'uxu a waj?” ¿Che' ba ma' suben? \v 8 ¿Mach ba muq'uic a suben: “Chajpʌbeñon i bʌl c ñʌc'. Chajpan a bʌ. Aq'ueñon c we'el yic'ot chuqui mic jap. Jinto mi cujtel, mi caj a cha'len we'el uch'el ja'el”. Che'ʌch ma' suben x'e'tel a cha'an. \v 9 ¿Mu' ba a suben x'e'tel a cha'an wocolix i yʌlʌ, che' mi' yujtel i mel chuqui tsa' sube? Mi cʌl, ma'anic. \v 10 Che' ja'el jatetla, che' bʌ tsa'ix la' mele pejtelel chuqui tsac subeyetla, subula: “X'e'telon lojon jach. Mach cabʌlic j c'ʌjñibal. Tsa jach c mele lojon jini am bʌ tic wenta cha'an mic mel lojon”. Che'ʌch yom mi la' wʌl, che'en Jesús. \s1 Tsi' lajmesa lujuntiquil año' bʌ leco bʌ i tsoy \p \v 11 Che' woli' majlel Jesús ti Jerusalén, tsa' ñumi majlel ti yojlil Samaria yic'ot ti Galilea. \v 12 Che' bʌ tsa' ochi ti jump'ejl tejclum, awilan tsa' tili i tajob Jesús lujuntiquil winicob año' bʌ leco bʌ i tsoy. Ñajt to tsa' wa'leyob. \v 13 C'am tsi' yʌlʌyob: Jesús, Maestro, p'untañon lojon, che'ob. \v 14 Jesús tsi' q'ueleyob. Tsi' subeyob: Cucula, pʌsʌ la' bʌ ba'an motomajob, che'en. Che' woliyob ti majlel tsa' lamesʌntiyob. \v 15 Juntiquil tsa' cha' tili ba'an Jesús che' bʌ tsi' q'uele lajmenix i tsoy. C'am tsi' subu i ñuclel Dios. \v 16 Tsi' pʌcchoco i bʌ ti' tojel Jesús. Tsi' sube wocolix i yʌlʌ. Ch'oyol ti Samaria ili winic. \v 17 Jesús tsi' yʌlʌ: ¿Mach ba lujuntiquilic tsa' bʌ lajmesʌntiyob? Jixcu jini bolontiquil, ¿baqui añob? \v 18 Ma'anic majqui tsa' cha' tili i sub i ñuclel Dios, cojach jini juntiquil ch'oyol bʌ ti yambʌ lum. \v 19 Jesús tsi' sube: Ch'ojyen. Cucu. Tsa' coltʌntiyet cha'an tsa' ñopoyon, che'en. \s1 Che' mi' tilel i yumʌntel Dios \r (Mt. 24.23‑28, 36‑41; Mr. 13.21‑23) \p \v 20 Jini fariseojob tsi' c'ajtibeyob Jesús baqui ora mi caj i tilel i yumʌntel Dios. Jesús tsi' subeyob: Mach tsiquilic mi caj i tilel i yumʌntel Dios. \v 21 Ma'anic mi caj i yʌlob: “Q'uele ya'an ya'i”, mi “q'uele wʌ'an ilayi”, come awilan, wʌ'ʌch an ti la' tojlel i yumʌntel Dios, che'en Jesús. \v 22 Tsi' sube xcʌnt'añob: Tal to i yorajlel che' mi caj la' pijtan jump'ejl i q'uiñilel i Yalobil Winic, pero ma'anic mi caj la' q'uel. \v 23 Winicob mi caj i subeñetla: “Q'uele wʌ'an ilayi, q'uele ya'an ya'i”, che'ob. Mach mi la' majlel. Mach la' tsajcañob. \v 24 Come che' bache' mi' tsictiyel i c'ʌc'al chajc c'ʌlʌl ti junwejl panchan c'ʌlʌl ti yambʌ junwejl, che' ja'el mi' caj ti tsictiyel i Yalobil Winic che' ti' q'uiñilel. \v 25 Wersa mi' ñaxan ubin cabʌl wocol i Yalobil Winic. Wersa mi' ts'a'lentel cha'an winicob x'ixicob año' bʌ ti pañimil wʌle. \p \v 26 Che' bajche' tsa' ujti ti' yorajlel Noé, che' ja'el mi caj i yujtel ti' yorajlel i Yalobil Winic. \v 27 Tsi' cha'leyob we'el. Tsi' cha'leyob uch'el. Tsi' cha'leyob ñujpuñijel. Tsi' sijiyob i yalobilob c'ʌlʌl ti jini q'uin che' bʌ tsa' ochi Noé ti barco. Tsa' tili but'ja'. Tsi' lu' jisayob. \v 28 Che' ja'el tsa' ujti ti' yorajlel Lot. Tsi' cha'leyob we'el uch'el. Tsi' cha'leyob mʌñoñel. Tsi' cha'leyob choñoñel. Tsi' cha'leyob pac'. Tsi' wa'chocoyob i yotot. \v 29 Ti jini jach bʌ q'uin che' bʌ tsa' loq'ui Lot ti Sodoma, tsa' loq'ui tilel c'ajc yic'ot azufre ti panchan. Tsi' laj jisayob. \v 30 Che' ja'el mi' caj ti ujtel ti jini q'uin che' mi' tsictiyel i Yalobil Winic. \p \v 31 Ti jini jach bʌ q'uin jini am bʌ ti' jol otot mach jubic cha'an mi' loc' i chubʌ'an am bʌ ti' mal otot. Che' ja'el mach sujtic jini am bʌ ti cholel. \v 32 Ña'tanla i yijñam Lot. \v 33 Majqui jach mi' ñop i bajñel cʌntan i cuxtʌlel mi caj i sʌt i ch'ujlel. Majqui jach mi' yʌc' i cuxtʌlel cha'añon ma'anic mi caj i sʌt i ch'ujlel. \v 34 Mi' cajelob ti wʌyel cha'tiquil winicob ti jump'ejl wʌyibʌl ti jim bʌ ac'ʌlel. Mi caj i pʌjyel majlel juntiquil, yambʌ mi caj i cʌytʌl. \v 35 Temel mi' cajelob ti juch'bal cha'tiquil x'ixicob. Juntiquil mi caj i pʌjyel majlel, yambʌ mi caj i cʌytʌl. \v 36 Cha'tiquil winicob mi caj i yajñelob ti cholel. Juntiquil mi caj i pʌjyel majlel, yambʌ mi caj i cʌytʌl. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \v 37 Jini xcʌnt'añob tsi' c'ajtibeyob Jesús: ¿Baqui mi caj i yujtel, c Yum? che'ob. Jesús tsi' subeyob: Baqui jach an i bʌc'tʌl chʌmen bʌ ya' mi caj i tempañob i bʌ xta'jol, che'en. \c 18 \s1 Lajiya cha'an meba' x'ixic yic'ot jontol bʌ xmel mulil \p \v 1 Jesús tsi' sube xcʌnt'añob jini lajiya ti cʌntesa cha'an mi' cha'leñob oración ti pejtelel ora. Mach yomic mi' lujb'añob. \v 2 Tsi' yʌlʌ: An xmel mulil ti jump'ejl tejclum. Ma'anic tsi' bʌc'ña Dios. Ma'anic tsi' c'uxbi winicob. \v 3 Ya'an juntiquil meba' x'ixic ja'el ti jini tejclum. Tsa' tili ba'an jini xmel mulil. Tsi' yʌlʌ: “Coltañon. Melbeñon i mul jini woli bʌ i contrajiñon”, che'en. \v 4 Tsa' ñumi cabʌl ora cha'an mach yomic i coltan jini x'ixic. Ti wi'il tsa' caji i bajñel al ti' pusic'al: “Ma'anic mic bʌc'ñan Dios. Ma'anic mij c'uxbin winicob. \v 5 Pero jini meba' x'ixic cabʌl woli' mʌctʌbeñon q'uin. Jini cha'an mux caj c melben i mul i contra ame chʌn tilic jini x'ixic i lujbesañon”, che'en jini xmel mulil. \v 6 Tsi' yʌlʌ lac Yum: Ubinla chuqui mi' yʌl jini mach bʌ tojic bʌ xmel mulil. \v 7 Jixcu Dios, ¿mach ba muq'uic i melben i mul jini mu' bʌ i contrajin jini yajcʌbilo' bʌ i cha'an, mu' bʌ i chʌn pejcañob ti q'uiñil yic'ot ti ac'ʌlel? ¿Jal ba mi' jac'beñob? \v 8 Mic subeñetla, ti ora mi caj i melbeñob i mul i contra. Che' mi' tilel i Yalobil Winic, ¿mu' ba caj i taj ti pañimil jini mu' bʌ i ñopob? Che' tsi' yʌlʌ lac Yum. \s1 Tsi' cha'leyob oración fariseo yic'ot xch'ʌm tojoñel \p \v 9 Jesús tsi' subeyob ili t'an ti lajiya jini tsa' bʌ i ña'tayob toj i pusic'al cha'an ti' bajñel p'ʌtʌlel. Pero tsi' lon ña'tayob mach tojic i pusic'al yaño' bʌ. \v 10 Jesús tsi' yʌlʌ: Cha'tiquil winicob tsa' letsiyob majlel ti Templo ti oración. Juntiquil fariseo, yambʌ xch'ʌm tojoñel. \v 11 Wa'al jini fariseo woli ti oración ti' bajñelil. Tsi' yʌlʌ: “Wocolix a wʌlʌ Dios, come mach lajalonic bajche' yaño' bʌ. Xujch'ob, mach tojobic i pusic'al. Mi' cha'leñob i ts'i'lel. Mach lajalonic ja'el bajche' jini xch'ʌm tojoñel. \v 12 Cha'yajl ti semana mic cha'len ch'ajb. Mi cʌq'uen Dios i diezmojlel pejtel c chubʌ'an mu' bʌ c taj”. Che' tsi' yʌlʌ jini fariseo. \p \v 13 Jini xch'ʌm tojoñel ñajt to an. Mach yomic i letsan i wut ti panchan. Tsi' jats'ʌ i tajn. Tsi' yʌlʌ: “Dios, p'untañon, xmulilon”, che'en. \v 14 Mic subeñetla: Dios tsi' q'uele ti toj ili winic che' bʌ tsa' jubi majlel ti' yotot. Pero ma'anic tsi' q'uele ti toj jini yambʌ. Come majqui jach chan mi' mel i bʌ mi caj i peq'uesʌntel. Majqui jach pec' mi' mel i bʌ, mi caj i chan'esʌntel, che'en Jesús. \s1 Jesús tsi' yʌc'ʌ i c'ʌb ti alobob \r (Mt. 19.13‑15; Mr. 10.13‑16) \p \v 15 Tsi' pʌyʌyob tilel alʌlob ba'an Jesús cha'an mi' yʌc' i c'ʌb ti' jol. Jini xcʌnt'añob tsi' tiq'uiyob che' bʌ tsi' q'ueleyob. \v 16 Jesús tsi' pʌyʌyob tilel. Tsi' subeyob: La' tilicob alʌlob ba' añon. Mach mi la' tic'ob come pejtelel mu' bʌ i tilelob che' bajche' alʌl mi caj i yochelob ti' yumʌntel Dios. \v 17 Ti isujm mic subeñetla, jini mach bʌ anic mi' yochel ti' yumʌntel Dios che' bajche' alʌl, ma'anic mi caj i yochel, che'en. \s1 Jini wen chumul bʌ yumʌl \r (Mt. 19.16‑30; Mr. 10.17‑31) \p \v 18 Juntiquil yumʌl tsi' c'ajtibe: Wem bʌ Maestro, ¿chuqui yom mic cha'len cha'an mic taj j cuxtilel mach bʌ anic mi' jilel? che'en. \v 19 Jesús tsi' sube: ¿Chucoch ma' wʌl weñon? Ma'anic majch wen, jini jach Dios. \v 20 A cʌñʌyʌch mandar: “Mach a cha'len tsʌnsa. Mach a cha'len ts'i'lel. Mach a cha'len xujch'. Mach a cha'len jop't'an. Q'uele ti ñuc a tat a ña'”, che'en Jesús. \v 21 Jini yumʌl tsi' jac'ʌ: Ti pejtelel jini mandar tsac jac'ʌ c'ʌlʌl che' alobon to, che'en. \v 22 Che' bʌ tsi' yubi jini t'an, Jesús tsi' sube: An to yom ma' mel yambʌ junchajp. Choño pejtelel a chubʌ'an. Aq'uen jini mach bʌ añobic i chubʌ'an. Che' jini, mi caj a taj cabʌl a chubʌ'an ti panchan. La' tsajcañon, che'en. \v 23 Che' bʌ tsi' yubi ili t'an jini yumʌl, wen ch'ijiyem i pusic'al, come wen cabʌl i chubʌ'an. \p \v 24 Che' bʌ tsi' q'uele Jesús ch'ijiyem i pusic'al jini yumʌl, tsi' yʌlʌ: Wocol mi yochelob ti' yumʌntel Dios jini wen chumulo' bʌ. \v 25 Wocol mi' ñumel camello ti' yarcayojlel acuxan. Ñumen wocol mi' yochel ti' yumʌntel Dios jini wen chumul bʌ, che'en Jesús. \v 26 Jini tsa' bʌ i yubiyob tsi' c'ajtibeyob: ¿Majqui mi mejlel i coltʌntel, che' jini? che'ob. \v 27 Jesús tsi' subeyob: Jini mach bʌ anic mi mejlel i mel winicob mi mejlel i mel Dios, che'en. \v 28 Pedro tsa' caji i suben: Awilan, tsaj cʌyʌ lojon c chubʌ'an. Tsac tsajcayet lojon, che'en Pedro. \v 29 Jesús tsi' subeyob: Isujm mic subeñetla: majqui jach mi' cʌy i yotot, mi i tat, mi i ña', mi i yʌscuñob, mi i yijts'iñob, mi i yijñam, mi i yalobilob cha'an i yumʌntel Dios, \v 30 mi caj i taj ñumen cabʌl ti ili ora yic'ot i cuxtʌlel mach bʌ anic mi' jilel ti jini ora mu' bʌ caj i tilel, che'en. \s1 Jesús tsi' cha' alʌ bajche' mi caj i chʌmel \r (Mt. 20.17‑19; Mr. 10.32‑34) \p \v 31 Jesús tsi' pʌyʌ tilel jini lajchʌntiquil. Tsi' subeyob: Awilan, woli lac letsel majlel ti Jerusalén. Mi caj i ts'ʌctiyel pejtelel chuqui tac ts'ijbubil i cha'an x'alt'añob cha'an i Yalobil Winic. \v 32 Come mi caj i yʌjq'uel ti' c'ʌb gentilob. Mi caj i wajlentel. Leco mi caj i tic'lʌntel. Mi caj i tujbʌntel. \v 33 Che' mi' yujtel i jats'ob ti asiyal mi caj i tsʌnsañob. Pero ti yuxp'ejlel q'uin mi caj i cha' ch'ojyel, che'en Jesús. \v 34 Ma'anic tsi' ch'ʌmbeyob isujm ili t'an mi ts'ita'ic. Ma'anic tsa' aq'uentiyob i ña'tan i sujmlel. Ma'anic tsi' ch'ʌmbeyob isujm chuqui tac tsi' subeyob Jesús. \s1 Tsa' c'oti i wut xpots' ya ti Jericó \r (Mt. 20.29‑34; Mr. 10.46‑52) \p \v 35 Che' lʌc'ʌlix an Jesús ti Jericó, ya'an juntiquil xpots' buchul ti' ti' bij. Woli' c'ajtin taq'uin. \v 36 Jini xpots' che' bʌ tsi' yubi woliyob ti ñumel cabʌl winicob x'ixicob, tsi' c'ajtibeyob chuqui woli' yujtel. \v 37 Tsi' subeyob: Wolix ti ñumel Jesús ch'oyol bʌ ti Nazaret, che'ob. \v 38 C'am tsi' cha'le t'an jini xpots'. Tsi' yʌlʌ: Jesús, i Yalobilet bʌ David, p'untañon, che'en. \v 39 Jini woli bʌ i majlelob ti ñaxan tsi' tiq'uiyob. Tsa' utsi caji ti c'am bʌ t'an jini xpots': I Yalobilet bʌ David, p'untañon, che'en. \v 40 Jesús tsi' sube i pi'ʌlob cha'an mi' pʌyob tilel. Che' bʌ tsa' c'oti xpots', Jesús tsi' c'ajtibe: \v 41 ¿Chuqui a wom mic tumbeñet? che'en. Tsi' jac'ʌ xpots': C Yum, com mi' cha' c'otel c wut, che'en. \v 42 Jesús tsi' sube: La' c'otic a wut. Tsa' coltʌntiyet cha'an tsa' ñopoyon, che'en. \v 43 Tsa' bʌc' c'oti i wut. Tsi' tsajca majlel Jesús. Tsi' tsictesa i ñuclel Dios. Pejtelel tsa' bʌ i q'ueleyob, tsi' subuyob i ñuclel Dios. \c 19 \s1 Jesús yic'ot Zaqueo \p \v 1 Tsa' ochi Jesús ti Jericó. Ñumel jach woli. \v 2 Awilan, ya'an winic i c'aba' Zaqueo. I yumʌch jini xch'ʌm tojoñelob. Wen chumul. \v 3 Tsi' ñopo i q'uel Jesús cha'an mi' cʌn. Ma'anic tsa' mejli come joyol ti cabʌl winicob x'ixicob. Pec'atax Zaqueo. \v 4 Ti ajñel tsa' majli ti ñaxan. Tsa' letsi ti sicómoro te' cha'an mi' q'uel Jesús ya' ba' mi' caj ti ñumel Jesús ti bij. \v 5 Che' bʌ tsa' c'oti Jesús ba'an Zaqueo, tsi' letsa i wut, tsi' q'uele. Tsi' sube: Zaqueo, juben ti ora come wersa mic jijlel ti a wotot wʌle, che'en. \v 6 Ora jach tsa' jubi Zaqueo. Tijicña i pusic'al tsi' pʌyʌ majlel Jesús ti' yotot. \v 7 Pejtel tsa' bʌ i q'ueleyob tsa' cajiyob ti wulwul a'leya. Tsi' yʌlʌyob: Tsa'ix majli ti jijlel ba'an xmulil, che'ob. \v 8 Che' wa'al Zaqueo ba'an lac Yum, tsi' sube: Awilan, c Yum, mi caj cʌq'ueñob ojlil c chubʌ'an jini mach bʌ añobic i chubʌ'an. Mi tsac chilbe i chubʌ'an winic mi caj c cha' sutq'uiben uxyajl i ñumel, che'en Zaqueo. \v 9 Jesús tsi' sube: Wʌle tsa'ix juli i coltʌntel jini año' bʌ ti ili otot, come jiñʌch i yalobil Abraham ja'el, che'en. \v 10 Come i Yalobil Winic tsa' tili i sʌclan jini sajtem bʌ. Tsa' tili i coltan, che'en. \s1 Lajiya cha'an x'e'telob tsa' bʌ i c'ʌmbeyob i taq'uin i yum \r (Mt. 25.14‑30) \p \v 11 Che' bʌ tsi' yubibeyob i t'an Jesús che' lʌc'ʌlix an ti Jerusalén, Jesús tsa' caji i subeñob lajiya, come tsi' lon ña'tayob mux caj i tsictiyel i yumʌntel Dios ti ora. \v 12 Jini cha'an Jesús tsi' yʌlʌ: Juntiquil yumʌl tsa' majli ti ñajt bʌ lum cha'an ya' mi' ch'ʌm i ye'tel ti yumʌl. Tsi' ña'ta sujtel che' ujtel i ch'ʌm. \v 13 Tsi' pʌyʌ tilel lujuntiquil x'e'telob i cha'an. Tsi' t'oxbeyob taq'uin. Tsi' subeyob: “C'ʌñʌla ti ganar jini taq'uin jinto mic cha' tilel”, che'en. \v 14 Jini xchumtʌlob ti' lumal jini yumʌl tsi' ts'a'leyob. Tsi' chocoyob majlel winicob ti' pat jini yumʌl cha'an mi' subob: “Mach la comic lac yuman ili winic”, che'ob. \p \v 15 Che' bʌ tsa' ujti i ch'ʌm i ye'tel ti yumʌl, tsa' cha' sujti ti' yotot. Tsi' yʌc'ʌ mandar cha'an mi' pʌjyelob tilel jini x'e'telob tsa' bʌ aq'uentiyob taq'uin, cha'an mi' q'uel bajche tsi' c'ʌñʌyob ti ganar ti jujuntiquil. \v 16 Tsa' tili jini ñaxan bʌ. Tsi' yʌlʌ: “C yum tsa cʌc'ʌ a taq'uin ti ganar. Tsac taja yambʌ lujump'ejl”, che'en. \v 17 I yum tsi' sube: “Uts'at bajche' tsa' cha'le, xuc'ul bʌ x'e'telet. Xuc'ul tsa' mele che' an ts'ita' ti a wenta. Mi caj cotsʌbeñet ti a wenta lujump'ejl tejclum”. \v 18 Tsa' tili yambʌ x'e'tel. Tsi' sube: “C yum, tsaj c'ʌñʌ a taq'uin ti ganar. Tsac taja yambʌ jo'p'ejl”, che'en. \v 19 I yum tsi' sube jini x'e'tel ja'el: “Jatet ja'el, mi caj cʌc' ti a wenta jo'p'ejl tejclum”, che'en. \v 20 Tsa' tili yambʌ x'e'tel. Tsi' sube: “C yum, wʌ'ʌch an a taq'uin tsa' bʌ c pixi ti jump'ejl pisil. \v 21 Come tsac bʌc'ñayet, come bʌc'ñʌbilet. Ma' ch'ʌm chuqui tac ma'anic tsa' pʌc'ʌ. Ma' tsep jini jam ba' ma'anic tsa' wejch'u pac'”, che'en jini x'e'tel. \v 22 I yum tsi' sube: “Jontol bʌ x'e'telet, mi caj c melet cha'an ti a t'an tsa' bʌ a wʌlʌ. A wujil bʌc'ñʌbilon. Awujil mic ch'ʌm chuqui tac ma'anic tsac pʌc'ʌ. Awujil mic tsep jam ba' ma'anic tsac wejch'u. \v 23 ¿Chucoch che' jini, ma'anic tsa' wʌc'ʌ c taq'uin ba' mi' c'ʌjñel ti ganar? Che'ic jini tsa' mejli c cha' ch'ʌm c taq'uin yic'ot i jol che' bʌ tsa' juliyon”, che'en. \v 24 I yum tsi' subeyob jini ya' bʌ añob: “Chilbenla jini taq'uin. Aq'uenla jini am bʌ i cha'an lujump'ejl”, che'en. \v 25 Tsi' subeyob: “C yum, anix i cha'an lujump'ejl”, che'ob. \v 26 Jini yumʌl tsi' subeyob: “Joñon mic subeñetla: Majqui jach an i cha'an mi caj i yʌq'uentel yambʌ. Majqui jach ma'anic i cha'an mi caj i lu' chilbentel chuqui an i cha'an. \v 27 Pʌyʌla tilel jini mu' bʌ i contrajiñoñob mach bʌ yomobic i yumañoñob. Tsʌnsañob wʌ' tic tojel”, che'en. Che' tsi' yʌlʌ. Jesús. \s1 I subentel i ñuclel che' bʌ tsa' ochi ti Jerusalén \r (Mt. 21.1‑11; Mr. 11.1‑11; Jn. 12.12‑19) \p \v 28 Jesús tsa' ujti i sub ili t'an. Tsa' caji ti letsel majlel ti ñaxan ti Jerusalén. \v 29 Che' bʌ lʌc'ʌl an ti Betfagé yic'ot ti Betania ti Olivo wits, tsi' choco majlel cha'tiquil xcʌnt'añob i cha'an. \v 30 Tsi' yʌlʌ: Cucula ti tejclum ya' ti' tojel la' wut. Che' mi la' wochel, ya' cʌchʌl mi caj la' taj tsiji' burro maxto bʌ anic majqui tsi' c'ʌchta. Jitila, chucula tilel. \v 31 Mi an majqui mi' c'ajtibeñetla: “¿Chucoch woli la' jit?” mi che'en, yom mi la' suben: “Yom i c'ʌn lac Yum”, che'etla. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \v 32 Tsa' majliyob. Tsi' tajayob che' bajche' tsi' yʌlʌ Jesús. \v 33 Che' bʌ tsi' jitiyob jini burro, i yum tsa' caji i subeñob: ¿Chucoch mi la' jit jini burro? che'en. \v 34 Jini xcʌnt'añob tsi' yʌlʌyob: Come yom i c'ʌn lac Yum, che'ob. \v 35 Tsi' pʌyʌyob tilel ba'an Jesús. Tsi' tasibeyob i pat burro ti' pislelob. Tsi' c'ʌchchocoyob Jesús ti' pam jini pisil. \v 36 Che' bʌ woli ti majlel Jesús tsi' tasiyob majlel jini bij ti' pislelob. \v 37 Che' lʌc'ʌl añob ya' ti yebal Olivo wits, tijicñayob i pusic'al pejtelel jini motocña bʌ xcʌnt'añob. Tsa' caji i subeñob i ñuclel Dios ti c'am bʌ t'an cha'an ñuc pejtelel i melbal Jesús tsa' bʌ i q'ueleyob. \v 38 Tsi' yʌlʌyob: La' sujbic a ñuclel, Reyet mu' bʌ a tilel ti' c'aba' lac Yum. Ñʌch'ʌl i pusic'al jini am bʌ ti panchan. Ñuc jini am bʌ ti chan, che'ob. \v 39 Cha'tiquil uxtiquil fariseojob ya' bʌ añob ti' tojlelob tsi' subeyob Jesús: Maestro, tiq'ui jini xcʌnt'añob a cha'an, che'ob. \v 40 Jesús tsi' subeyob: Mic subeñetla, mi tsa' ñʌjch'iyob mi' caj ti c'am bʌ t'an jini xajlel tac, che'en. \p \v 41 Che' lʌc'ʌlix an, che' wolix i q'uel jini tejclum, Jesús tsi' cha'le uq'uel. \v 42 Tsi' yʌlʌ: Uts'at tsa'ic la' ña'ta bajche' tsa' mejli la' taj i ñʌch'tilel la' pusic'al ti jini jach bʌ ora. Pero ma'anic tsa' la' ña'ta. \v 43 Mi caj i tajetla yan tac bʌ q'uin che' mi caj i top'ob lum ti la' joytilel la' contrajob. Mi caj i joyetla. Mi caj i mʌctañetla ti jujunwejl. \v 44 Mi caj i choquetla jubel ti lum yic'ot la' walobilob año' bʌ ti tejclum. Ma'anic mi caj la' cʌybentel mi jump'ejlic xajlel ti' pam yambʌ, come ma'anic tsa' la' ña'ta che' i yorajlelix la' coltʌntel ti Dios. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \s1 Jesús tsi' chocoyob loq'uel ti templo \r (Mt. 21.12‑17; Mr. 11.15‑19; Jn. 2.13‑22) \p \v 45 Tsa' ochi Jesús ti Templo. Tsa' caji i choc loq'uel ti Templo pejtelel jini woliyo' bʌ ti choñoñel yic'ot mʌñoñel. \v 46 Jesús tsi' subeyob: Ts'ijbubil: “Mi' caj ti ajlel cotot ti' yotlel oración. Pero jatetla tsa'ix la' sutq'ui ti' ch'eñal xujch'”, che'en. \v 47 Ti jujump'ejl q'uin tsi' cha'le cʌntesa Jesús ti Templo. Jini ñuc bʌ motomajob yic'ot sts'ijbayajob yic'ot jini ñuco' bʌ i ye'tel yomob i tsʌnsan Jesús. \v 48 Ma'anic tsa' mejliyob come ti pejtelel tejclum tsi' wen ñich'tʌbeyob i t'an Jesús. \c 20 \s1 Tsi' c'ajtibeyob Jesús baqui tsi' taja i ye'tel \r (Mt. 21.23‑27; Mr. 11.27‑33) \p \v 1 Ti jump'ejl q'uin Jesús woli' cʌntesan jini winicob x'ixicob ti Templo. Che' woli' sub jini wen t'an, tsa' c'otiyob ñuc bʌ motomajob yic'ot sts'ijbayajob yic'ot xñoxob año' bʌ i ye'tel. \v 2 Tsa' caji i pejcañob Jesús: Tsi' yʌlʌyob: Subeñon lojon, ¿baqui tsa' taja a we'tel cha'an chuqui ma' mel? ¿Majqui tsi' yʌq'ueyet a we'tel? che'ob. \v 3 Jesús tsi' subeyob: An chuqui mij c'ajtibeñetla ja'el. Subeñonla. \v 4 ¿Baqui ch'oyol i ye'tel Juan cha'an mi' yʌc' ch'ʌmja'? ¿Ch'oyol ba ti panchan o ch'oyol ba ti winicob? che'en. \v 5 Tsa' caji i bajñel pejcañob i bʌ. Tsi' yʌlʌyob: Mi tsa' lac sube: “Ch'oyol ti panchan”, mi cho'onla, muq'uix i cha' c'ajtibeñonla: “¿Chucoch ma'anic tsa' la' ñopbe i t'an?” \v 6 Mi tsa' lac sube: “Ch'oyol ti winicob”, mi cho'onla, pejtelel winicob mi caj i julonla ti xajlel, come mi' ña'tañob ti isujm x'alt'añʌch jini Juan, che'ob. \v 7 Tsi' yʌlʌyob: Mach cujilic lojon baqui ch'oyol i ye'tel Juan. \v 8 Jesús tsi' subeyob: Joñon ja'el, ma'anic mic subeñetla baqui tsac taja que'tel cha'an jini mu' bʌ c mel, che'en. \s1 Lajiya cha'an jontol bʌ xcʌnta ts'usubilob \r (Mt. 21.33‑44; Mr. 12.1‑11) \p \v 9 Jesús tsa' caji i suben winicob x'ixicob ili lajiya: Juntiquil winic tsi' pʌc'ʌ ts'usubil. Tsi' yʌc'ʌ ti' wenta xcʌnta ts'usubilob. Tsa' majli ti yambʌ lum. Jal tsa' cʌle ya'i. \v 10 Che' bʌ tsa' tili i yorajlel, tsi' choco majlel juntiquil x'e'tel i cha'an ba'an xcʌnta ts'usubilob cha'an mi' ch'ʌm lamital i wut ts'usubil. Pero jini xcʌnta ts'usubilob tsi' lowoyob jini x'e'tel. To'o che jach tsi' cha' chocoyob sujtel. \v 11 I yum tsi' cha' choco majlel yambʌ x'e'tel. Jini xcʌnta ts'usubilob tsi' lowoyob ja'el. Leco tsi' tic'layob. To'o che jach tsi' cha' chocoyob sujtel. \v 12 I yum tsi' cha' choco majlel i yuxticlel. Jini xcʌnta ts'usubilob tsi' lowoyob ja'el. Tsi' chocoyob loq'uel. \v 13 I yum ts'usubil tsi' yʌlʌ: “¿Chuqui yom mic mel? Mi caj c choc majlel c'uxbibil bʌ calobil. Tic'ʌl che' mi' q'uelob calobil mi caj i q'uelob ti ñuc”, che'en. \v 14 Jini xcʌnta ts'usubilob che' bʌ tsi' q'ueleyob i yalobil jini yumʌl, tsi' pejcayob i bʌ. Tsi' yʌlʌyob: “Jiñʌch mu' bʌ caj i yochel ti yumʌl. La' lac tsʌnsan. Che' jini, mux caj la cochel ti' yum pejtelel i chubʌ'an”, che'ob. \v 15 Tsi' chocoyob loq'uel ti ts'usubil. Tsi' tsʌnsayob. ¿Chuqui mi caj i tumbeñob xcʌnta ts'usubilob jini i yum? \v 16 Mi caj i tilel. Mi caj i wersa jisan jini xcʌnta ts'usubilob. Mi caj i yʌc' i ts'usubil ti' c'ʌb yaño' bʌ. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. Che' bʌ tsi' yubiyob ili t'an tsi' yʌlʌyob: Mach i sujmic mi caj cujtel lojon, che'ob. \p \v 17 Jesús tsi' q'ueleyob. Tsi' subeyob: ¿Chuqui i sujmlel ili ts'ijbubil bʌ che' jini? “Jini jach bʌ xajlel tsa' bʌ i chocoyob xmel ototob tsa'ix otsʌnti ti ñaxan bʌ i xujc otot”. Che'ʌch ts'ijbubil. \v 18 Jujuntiquil mu' bʌ i yajlel ti' pam ili xajlel mi caj i c'ʌscujel. Jini mu' bʌ i tejñel ti jini xajlel mi caj i lu' bic'tiyel, che'en Jesús. \s1 C'ajtibal cha'an tojoñel \r (Mt. 22.15‑22; Mr. 12.12‑17) \p \v 19 Ti jim bʌ ora jini ñuc bʌ motomajob yic'ot sts'ijbayajob tsa' caji i ña'tañob bajche' mi mejlel i chucob Jesús, come yujilob tsi' cha'le jini t'an ti lajiya ti' contrajob. Pero tsi' bʌc'ñayob winicob. \v 20 Tsi' chʌcʌ q'ueleyob Jesús. Tsi' chocoyob majlel xñich'ta t'añob tsa' bʌ i lon pʌsʌyob i bʌ ti toj. Tsi' chocoyob majlel cha'an mi' yʌquiñob ti' t'an cha'an mi' yʌc'ob ti melol ti' tojlel jini gobernador. \v 21 Jini xñich'ta t'añob tsi' subeyob Jesús: Maestro, cujil lojon ma' wʌl chuqui uts'at, ma' cʌntesan chuqui uts'at ja'el. Junlajal jach ma' q'uel winicob. Wola' cʌntesañon lojon ti' bijlel Dios ti isujm. \v 22 ¿Mu' ba i yʌl ti mandar yom mi la cʌq'uen César jini tojoñel o ma'anic? che'ob. \p \v 23 Jesús tsi' ña'ta maya jax i t'an. Tsi' subeyob: ¿Chucoch mi la' wilʌbeñon c pusic'al? \v 24 Pʌsbeñon jini taq'uin. ¿Majqui i cha'an i yejtal yic'ot i ts'ijbal ti' pam? che'en. Tsi' jac'beyob: I cha'an César, che'ob. \v 25 Jesús tsi' subeyob: Jini cha'an, aq'uenla César chuqui i cha'an César. Aq'uenla Dios chuqui i cha'an Dios, che'en Jesús. \v 26 Ma'anic tsa' mejli i tajbeñob i mul Jesús, come toj i t'an ti' tojlel winicob x'ixicob. Tsa' toj sajtiyob i pusic'al cha'an uts'at tsi' jac'ʌ Jesús. Ñʌch'ʌl tsa' cʌleyob. \s1 C'ajtibal cha'an che' mi' tejchelob ch'ojyel \r (Mt. 22.23‑33; Mr. 12.18‑27) \p \v 27 Tsa' tiliyob saduceojob ba'an Jesús. Jiñobʌch mu' bʌ i yʌlob ma'anic mi' cha' ch'ojyelob chʌmeño' bʌ. \v 28 Tsi' c'ajtibeyob Jesús: Maestro, Moisés tsi' ts'ijbubeyonla: “Mi tsa' chʌmi juntiquil ascuñʌl bʌ am bʌ i yijñam mach bʌ anic i yalobil, che' jini an ti' wenta jini ijts'inʌl bʌ cha'an mi' pʌyben i yijñam i yʌscun cha'an mi' techben i p'olbal i yʌscun”. \v 29 An wuctiquil winicob i yerañob i bʌ. Jini ñaxan bʌ tsi' pʌyʌ i yijñam. Tsa' chʌmi jini winic. Ma'anic i yalobil. \v 30 Jini i cha'ticlel winic tsi' pʌyʌ jini x'ixic. Tsa' chʌmi ja'el. Ma'anic i yalobil. \v 31 I yuxticlel winic tsi' pʌyʌ. Che' ja'el, tsa' lu' ujtiyob jini wuctiquilob. Tsa' laj chʌmiyob. Ma'añobic i yalobil. \v 32 Ti wi'il tsa' chʌmi jini x'ixic ja'el. \v 33 Ti' yorajlel che' mi' cha' ch'ojyelob, ¿baqui bʌ winic i ñoxi'al jini x'ixic? Come ti' wucticlelob tsi' pʌyʌyob cha'an i yijñam, che'ob. \p \v 34 Jesús tsi' subeyob: Jini cuxulo' bʌ ti ili ora mi' pʌyob i pi'ʌl. Mi' sijintelob. \v 35 Pero jini mu' bʌ i q'uejlelob ti uts'at cha'an mi' tajob i cuxtʌlel ti jini yambʌ ora yic'ot cha'an mi' cha' ch'ojyelob ba'an chʌmeño' bʌ ma'anic mi' pʌyob i pi'ʌl. Ma'anic mi' sijintelob. \v 36 Mach chʌn mejlobix ti chʌmel, come lajalob bajche' ángelob. I yalobilobʌch Dios. Mi tejchelob ch'ojyel ba'an chʌmeño' bʌ. \v 37 Jini chʌmeño' bʌ mi caj i cha' ch'ojyelob. Che' tsi' yʌlʌ Moisés che' bʌ tsi' tsictesa chuqui tsa' ujti ti alʌ te'. Tsi' pejca lac Yum ti' Dios Abraham, i Dios Isaac, i Dios Jacob. \v 38 Come Dios mach i Diosic chʌmeño' bʌ, pero i Diosʌch cuxulo' bʌ, come laj cuxulob cha'an mi' ñuq'uesañob Dios, che'en Jesús. \v 39 Cha'tiquil uxtiquil sts'ijbayajob tsi' subeyob: Maestro, tsa'ix a subu chuqui isujm, che'ob. \v 40 Ti wi'il ma'anic majch tsi' chʌn ñopo i c'ajtiben yan tac bʌ cha'an bʌq'uen. \s1 Cristo i yalobil David \r (Mt. 22.41‑46; Mr. 12. 35‑37) \p \v 41 Jesús tsi' subeyob: ¿Chucoch mi la' wʌl i Yalobilʌch David jini Cristo? \v 42 Jini David tsi' yʌlʌ ti' juñilel Salmos: “Lac Yum tsi' sube c Yum, buchi' tic ñoj \v 43 jinto mi cʌq'ueñet a t'uchtan a contrajob”. Che' tsi' yʌlʌ David, che'en Jesús. \v 44 Tsi' pejca Cristo ti' yum jini David. ¿Bajche' isujm che' jini mi i yalobil David jini Cristo? che'en Jesús. \s1 Jesús tsi' tiq'ui sts'ijbayajob \r (Mt. 23.1‑36; Mr. 12.38‑40; Lc. 11.37‑54) \p \v 45 Jesús tsi' sube xcʌnt'añob i cha'an ili t'an ba' tsa' mejli i yubiñob pejtelel winicob x'ixicob: \v 46 Chʌcʌ q'uele la' bʌ cha'an sts'ijbayajob mu' bʌ i mulañob i lʌpob pʌl bʌ i bujc. Mi' mulañob i yʌq'uentelob cortesía ba'an choñoñibʌl tac. Mi' mulañob jini ñaxan bʌ buchlibʌl ti sinagoga tac, yic'ot ñaxan bʌ buchlibʌl ti q'uiñijel. \v 47 Mi' chilbeñob i yotot meba' x'ixicob. Mi' melob tam bʌ oración cha'an mi' lon q'uejlelob ti uts'at. \c 21 \s1 I yofrenda meba' x'ixic \r (Mr. 12.41‑44) \p \v 1 Jesús tsi' ts'ita' letsa i wut. Tsi' q'uele jini wen chumulo' bʌ che' bʌ tsi' chocoyob ochel ofrenda ti' yajñib. \v 2 Tsi' q'uele juntiquil meba' x'ixic mach bʌ anic i chubʌ'an tsa' bʌ i choco ochel cha'p'ejl taq'uin. \v 3 Jesús tsi' yʌlʌ: Ti isujm mic subeñetla, jini meba' x'ixic mach bʌ anic i chubʌ'an tsa'ix i choco ochel ñumen cabʌl bajche' pejtelel yaño' bʌ. \v 4 Come ti pejtelelob tsi' yʌq'ueyob Dios ofrenda loq'uem bʌ ti' yonlel i chubʌ'an. Jini meba' x'ixic mach bʌ anic i chubʌ'an tsi' choco ochel pejtelel i taq'uin, i tojol i bʌl i ñʌc'. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \s1 Jesús tsi' wʌn alʌ mi caj i jilel Templo \r (Mt. 24.1‑2; Mr. 13.1‑2) \p \v 5 Cha'tiquil uxtiquil tsa' cajiyob ti t'an cha'an wen i t'ojol jax jini xajlel tac am bʌ ti templo yic'ot i ch'ʌjlib tsa' bʌ i yʌc'ʌyob winicob x'ixicob. \v 6 Tsi' yʌlʌ Jesús: Ti pejtelel ili woli bʌ la' q'uel mi caj i jilel. Tal jini q'uin che' ma'anic mi caj i cʌytʌl mi jump'ejlic xajlel ti' pam yambʌ mach bʌ anic mi caj i chojquel jubel, che'en. \s1 I yejtal tac i jilibal \r (Mt. 24.3‑22; Mr. 13.3‑20) \p \v 7 Tsi' c'ajtibeyob Jesús: Maestro, ¿baqui ora mi caj i yujtel pejtelel jini? ¿Chuqui mi' caj ti pʌstʌl che' yom ujtel? che'ob. \v 8 Jesús tsi' yʌlʌ: Chʌcʌ q'uele la' bʌ ame anic majqui mi' soquetla, come talob cabʌl tij c'aba' mu' bʌ caj i cuyob i bʌ ti Cristo. Mi caj i yʌlob lʌc'ʌlix i yumʌntel. Jini cha'an mach mi la' tsajcañob majlel. \v 9 Ba' ora mi la' wubin an cabʌl guerra yic'ot leto, mach mi la' cha'len bʌq'uen. Come wersa mi' ñaxan ujtel pejtelel jini, pero maxto i jilibalic. \v 10 Jesús tsi' subeyob: Jini año' bʌ ti jump'ejl lum mi caj i techob guerra ti' contra jini año' bʌ ti yambʌ lum. Jini año' bʌ ti' wenta juntiquil yumʌl mi caj i techob guerra ti' contra jini año' bʌ ti' wenta yambʌ. \v 11 Tal p'ʌtʌl bʌ i yujquel lum. Tal wi'ñal ti cabʌl lum yic'ot c'amʌjel mu' bʌ i pam pujquel. Tal bʌbʌq'uen tac bʌ yic'ot chuqui tac ñuc mu' bʌ caj i pʌstʌl ti panchan. \p \v 12 Che' maxto ujtemic ili tac winicob mi caj i chuquetla. Mi caj i tic'lañetla. Mi caj i pʌyetla majlel ti sinagoga yic'ot ti cárcel. Muq'uix la' pʌjyel majlel ti' wut reyob yic'ot ti' wut gobernadorob cha'an tij c'aba'. \v 13 Ti jim bʌ ora mi mejlel la' wen ac'on ti cʌjñel. \v 14 Chʌn ña'tanla mach yomic mi la' wʌn mel la' pusic'al cha'an bajche' mi caj la' jac' cha'an mi la' coltan la' bʌ. \v 15 Come joñon mi caj cʌq'ueñetla t'an mu' bʌ caj la' sub yic'ot la' ña'tʌbal mach bʌ mejlic i contrajintel. \v 16 La' tat, la' wʌscuñob, la' chichob, la' wijts'iñob, la' pi'ʌlob, la' cʌñʌyo' bʌ mi caj i yʌq'uetla ti' c'ʌb la' contra. Lamitaletla mi caj la' tsʌnsʌntel. \v 17 Mi caj la' ts'a'lentel cha'an pejtelel winicob x'ixicob cha'an tij c'aba. \v 18 Pero ma'anic mi caj i sajtel mi junt'ujmic i tsutsel la' jol. \v 19 Che' xuc'ul la' pusic'al ti wocol ma'anic mi caj i sajtel la' ch'ujlel. \p \v 20 Che' mi la' q'uel Jerusalén joyol bʌ ti soldadojob, ña'tanla che' jini, lʌc'ʌlix i yorajlel i jisʌntel. \v 21 Ti jim bʌ ora, la' puts'icob majlel ti wits jini año' bʌ ti Judea. La' loq'uicob jini año' bʌ ti Jerusalén. Jini año' bʌ ti jamil mach chʌn sujticob ti Jerusalén. \v 22 Jiñʌch q'uin tac che' mi caj i q'uextʌbentelob i jontolil, cha'an mi' yujtel ti pejtelel che' bajche' ts'ijbubil. \v 23 Ti jim bʌ ora obolob jax i bʌ jini cʌntʌbilo' bʌ i cha'an alʌl yic'ot jini woli bʌ i tsu'sañob alʌl. Tal cabʌl wocol ti pañimil yic'ot i mich'lel Dios ti' tojlel ili winicob x'ixicob. \v 24 Mi caj i yajlelob cha'an ti' yej machit. Mi caj i chujquelob majlel ti pejtelel lum. Jerusalén mi caj i t'uchtʌntel cha'an gentilob c'ʌlʌl mi' ts'ʌctiyel i yorajlel gentilob. \s1 Che' mi' tilel i Yalobil Winic \r (Mt. 24.29‑35, 42‑44; Mr. 13.24‑37) \p \v 25 An chuqui tac mi' caj ti pʌstʌl ti q'uin, yic'ot ti uw, yic'ot ti ec'. Jini winicob x'ixicob ti pañimil cabʌl mi caj i tsicob i pusic'al. Mi caj i sʌc sojquelob i pusic'al cha'an ju'ucña jini colem ñajb, wʌlʌcña jini ja'. \v 26 Mi caj i cʌn chʌmelob winicob cha'an bʌq'uen yic'ot pensar cha'an chuqui mi' caj ti ujtel ti pañimil. Jini p'ʌtʌl tac bʌ ti panchan mi caj i wersa ñijcʌntel. \v 27 Ti jim bʌ ora mi caj i q'uelob i Yalobil Winic che' mi' tilel ti tocal yic'ot i p'ʌtʌlel yic'ot cabʌl i ñuclel. \v 28 Che' mi' cajel ti ujtel ili tac, letsan la' wut, letsan la' jol, come lʌc'ʌlix la' coltʌntel. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \p \v 29 Jesús tsi' subeyob jini t'an ti lajiya: Q'uelela jini higuera te' yic'ot pejtelel te' tac. \v 30 Che' mi la' q'uel woli' pasel i yopol te' mi la' ña'tan lʌc'ʌlix i yorajlel ticwal. \v 31 Che' ja'el, che' mi la' q'uel woli ti ujtel ili tac, ña'tanla lʌc'ʌlix i yumʌntel Dios. \v 32 Isujm mic subeñetla, ti pejtelel mi' caj ti ujtel che' wʌ' to añob ti pañimil jini winicob x'ixicob año' bʌ wʌle. \v 33 Mi' caj ti jilel panchan yic'ot pañimil. Pero mach jilic c t'an. \p \v 34 Chʌcʌ q'uele la' bʌ ame tsʌts'ac la' pusic'al cha'an la' wo'lel yic'ot yʌc'ʌjel che' mi la' c'ojo'tan chuqui tac an ti pañimil, ame i bʌc' tajetla ili q'uin. \v 35 Ili q'uin che' bajche yac mi caj i taj pejtelel winicob x'ixicob chumulo' bʌ ti' petol pañimil. \v 36 Yom yʌxʌl la' wo che' jini. Chʌn cha'lenla oración ti pejtelel ora, cha'an mi la' q'uejlel ti uts'at, cha'an ma'anic mi' tajetla ili wocol mu' bʌ caj ti ujtel, cha'an uts'at mi la' wa'tʌl ti' tojel i Yalobil Winic, che'en Jesús. \v 37 Ti q'uiñil tsi' cha'le cʌntesa Jesús ti Templo. Ti ac'ʌlel tsa' majli ti wits i c'aba' Olivo. \v 38 Che' ti sʌc'ajel tsa' tiliyob pejtelel winicob x'ixicob ba'an Jesús ti Templo cha'an mi yubibeñob i t'an. \c 22 \s1 Judas tsi' yʌc'ʌ i t'an ti' contra Jesús \r (Mt. 26.1‑5, 14‑16; Mr. 14.1‑2, 10‑11; Jn. 11.45‑53) \p \v 1 Lʌc'ʌlix i q'uiñilel Pascua che' mi' c'uxob caxlan waj mach bʌ anic i levadurajlel. \v 2 Jini ñuc bʌ motomajob yic'ot sts'ijbayajob tsi' temeyob i t'an cha'an mi' mucul tsʌnsañob Jesús, come tsi' bʌc'ñayob winicob x'ixicob. \v 3 Tsa' ochi Satanás ti Judas, am bʌ i cha'chajplel i c'aba' Iscariote, i pi'ʌlʌch jini junlujuntiquil. \v 4 Tsa' majli Judas i pejcan jini ñuc bʌ motomajob yic'ot xcʌnta Templojob cha'an mi' yʌc' Jesús ti' c'ʌbob. \v 5 Tijicñayob i pusic'al che' bʌ tsi' yubiyob. Tsi' cha'leyob trato cha'an mi' yʌq'ueñob taq'uin Judas. \v 6 Judas tsi' yʌc'ʌ i t'an. Tsa' caji i wʌn ña'tan baqui ora mi caj i yʌc' Jesús ti' c'ʌb motomajob che' mach ña'tʌbilic i cha'an winicob x'ixicob. \s1 Jesús tsi' c'uxu Pascua yic'ot xcʌnt'añob \r (Mt. 26.17‑19; Mr. 14.12‑16; Jn. 13.21‑30) \p \v 7 Tsa' c'oti ili q'uin che' mi' c'uxob caxlan waj mach bʌ anic i levadurajlel. Jiñʌch i q'uiñilel Pascua che' mi' tsʌnsañob tiñʌme'. \v 8 Jesús tsi' choco majlel Pedro yic'ot Juan. Tsi' subeyob: Cucula. Chajpanla jini we'elʌl cha'an Pascua cha'an mi laj c'ux. \v 9 Tsi' c'ajtibeyob Jesús: ¿Baqui a wom mic chajpan lojon? che'ob. \v 10 Jesús tsi' subeyob: Awilan, che' ochemetixla ti tejclum, mi caj i tajetla winic woli bʌ i q'uech majlel uc'um but'ul bʌ ti ja'. Tsajcanla che' mi' yochel ti otot. \v 11 Subenla i yum otot: “Jini Maestro mi' c'ajtibeñet: ¿Baqui an jump'ejl i mal otot ba' mi mejlel j c'ux we'elʌl cha'an Pascua yic'ot xcʌnt'añob c cha'an?” Che' yom mi la' suben, che'en Jesús. \v 12 Mi caj i pʌsbeñet colem bʌ i mal otot ti chan am bʌ i bʌl. Chajpanla ya'i chuqui tac yom, che'en Jesús. \v 13 Tsa' majliyob. Tsi' tajayob jini otot che' bajche' tsi' subeyob Jesús. Tsi' chajpayob jini we'elʌl cha'an Pascua. \s1 Jini Ch'ujul bʌ Waj \r (Mt. 26.20‑29; Mr. 14.17‑26; 1 Co. 11.23‑26) \p \v 14 Che' i yorajlelix, Jesús tsa' buchle ti' t'ejl mesa yic'ot jini lajchʌntiquil. \v 15 Jesús tsi' subeyob: Ti pejtelel c pusic'al com j c'ux jini we'elʌl cha'an Pascua quic'otetla che' maxto anic woli cubin wocol. \v 16 Come mic subeñetla, ma'anix mi caj c chʌn c'ux jinto mi lac cha' c'ux ti' yumʌntel Dios. \v 17 Jesús tsi' ch'ʌmʌ vaso. Tsi' sube wocolix i yʌlʌ Dios. Tsi' yʌlʌ: Ch'ʌmʌla. Aq'uen la' bʌ. \v 18 Come mic subeñetla ma'anix mic chʌn jap i ya'lel ts'usub jinto mi' tilel i yumʌntel Dios, che'en. \v 19 Jesús tsi' ch'ʌmʌ waj. Tsi' sube wocolix i yʌlʌ Dios. Tsi' xet'e. Tsi' yʌq'ueyob. Tsi' yʌlʌ: Jiñʌch c bʌc'tal, mu' bʌ cʌc' cha'añetla. Che'ʌch yom mi la' mel cha'an c ña'tʌntel, che'en. \v 20 Che' ja'el tsi' ch'ʌmʌ jini vaso che' bʌ tsa' ujtiyob ti we'el. Tsi' yʌlʌ: Jini vaso jiñʌch tsiji' bʌ trato cha'an c ch'ich'el mu' bʌ i bejq'uel cha'añetla. \v 21 Awilan, wʌ'ʌch an quic'ot ti mesa jini mu' bʌ i yʌc'on ti' c'ʌb j contra. \v 22 Ti isujm, i Yalobil Winic mi caj i majlel che' bajche' wʌn ña'tʌbil. Pero cabʌl mi caj i taj wocol jini winic mu' bʌ i yʌc' i Yalobil Winic ti' c'ʌb i contra, che'en. \v 23 Tsa' caji i c'ajtibeñob i bʌ majqui mi caj i yʌc'. \s1 Tsi' pejcayob i bʌ cha'an majqui ñumen ñuc \p \v 24 Tsa' caji i cʌlʌx pejcañob i bʌ cha'an woli' bajñel yajcañob majqui ñumen ñuc ti' tojlelob. \v 25 Jesús tsi' subeyob: I yumob jini tejclumob c'ax ñuc mi' pʌsob i bʌ ti' tojlelob. Jini año' bʌ i ye'tel ti' tojlelob mi' pejcʌntelob ti xcʌnta pañimilob. \v 26 Mach che'ic yom mi la' mel. Jini ñumen ñuc bʌ ti la' tojlel la' i mel i bʌ bajche' alob. Jini am bʌ i ye'tel la' i mel i bʌ ti x'e'tel la' cha'an. \v 27 Come ¿majqui ñumen ñuc ma' wʌl? ¿Jim ba mu' bʌ i buchtʌl ti c'ux waj, o jim ba x'e'tel mu' bʌ i ñusʌben waj? Pero joñon che'ʌch añon ti la' tojlel bajche' x'e'tel la' cha'an. \p \v 28 Jatetla, tsa' chʌn ajniyetla quic'ot che' ti' yorajlel i yilʌbentel c pusic'al. \v 29 Joñon mi caj cʌq'ueñetla la' yumʌntel che' bajche c tat tsi' yʌq'ueyon c yumʌntel. \v 30 Che' jini mi mejlel la' cha'len we'el uch'el tic mesa tic yumʌntel. Mi caj la' buchtʌl ti la' we'tel cha'an mi la' mel jini lajchʌnmojt i p'olbal Israel. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \s1 Mi caj i yʌl Pedro mach i cʌñʌyic Jesús \r (Mt. 26.31‑35; Mr. 14.27‑31; Jn. 13.36‑38) \p \v 31 Lac Yum tsi' yʌlʌ ja'el: Simón, Simón, awilan, Satanás tsi' c'ajtiyetla cha'an mi' chijcañetla che' bajche' mi' chijcañob loq'uel i sujl trigo. \v 32 Joñon tsac tajayet ti oración ame a cʌy a ñopon. Che' ma' cha' sutq'uin a bʌ, p'ʌtesan a wermanojob, che'en Jesús. \v 33 Pedro tsi' sube: C Yum chajpʌbilonix cha'an mic majlel quic'otet, anquese ma' majlel ti mʌjquibʌl, anquese mic chʌmel awic'ot. \v 34 Jesús tsi' sube: Pedro, mic subeñet, che' maxto anic mi' cha'len uq'uel jini tat mut ti ili ac'ʌlel, uxyajl mi caj a wʌl mach a cʌñʌyonic. \s1 I yajñib taq'uin yic'ot chim yic'ot espada \p \v 35 Jesús tsi' subeyob: Che' bʌ tsac chocoyetla majlel ma'anic i yajñib la' taq'uin, ma'anic la' chim, ma'anic la' xʌñʌb. ¿Mach ba anic tsa' la' taja pejtelel chuqui yom la' cha'an? che'en Jesús. Tsi' yʌlʌyob: Tsa' cu, che'ob. \v 36 Jesús tsi' subeyob: Wʌle jini am bʌ i yajñib i taq'uin la' i ch'ʌm majlel yic'ot i chim. Jini mach bʌ anic i yespada, la' i chon i chaqueta cha'an mi' mʌn. \v 37 Come mic subeñetla. Wersa mi caj cujtel bajche' mi yʌl ti' ts'ijbujel Dios. Mi yʌl: “Tsa' tsijqui yic'ot xmulilob”. Che'ʌch ts'ijbubil. Ts'ʌcʌl mi' caj ti ujtel chuqui tac ts'ijbubil cha'añon, che'en Jesús. \v 38 Jini xcʌnt'añob tsi' yʌlʌyob: C Yum, awilan wʌ'an cha'ts'ijt espada, che'ob. Jesús tsi' subeyob: Jasʌl jini, che'en. \s1 Jesús tsi' cha'le oración ti pʌc'ʌbʌl \r (Mt. 26.30, 36‑46; Mr. 14.26, 32‑42; Jn. 18.1) \p \v 39 Jesús tsa' loq'ui ti tejclum. Tsa' majli ti Olivo wits come i tilel che' mi' mel. Xcʌnt'añob i cha'an tsa' caji i tsajcañob majlel ja'el. \v 40 Che' bʌ tsa' c'oti Jesús ya' ba' yom ajñel, Jesús tsi' subeyob: Cha'lenla oración cha'an ma'anic mi la' jac' la' pʌyol ti mulil. \v 41 Tsi' ts'ita' xʌñʌ majlel che' i ñajtlel bajche' mi' chojquel xajlel. Tsa' ñocle. Tsi' cha'le oración. \v 42 Tsi' yʌlʌ: C Tat, mi a wom, loc'sʌbeñon jini vaso i yejtal bʌ wocol. La' mejlic bajche' yom a pusic'al, mach che'ic bajche' com, che'en. \v 43 Tsa' tili ángel ch'oyol bʌ ti panchan cha'an mi' p'ʌtesan Jesús. \v 44 Che' bʌ woli ti wocol Jesús, ñumen wersa tsa' caji i pejcan Dios. Tsa' caji ti bu'lich. Lajal bajche' ch'ich' tsa' chʌc' p'ajti ti lum. \v 45 Che' bʌ tsa' ujti ti oración tsa' ch'ojyi. Tsa' cha' tili ba'an xcʌnt'añob i cha'an. Tsi' tajayob wʌyʌlob cha'an i ch'ijiyemlel i pusic'al. \v 46 Jesús tsi' c'ajtibeyob: ¿Chucoch wʌyʌletla? Ch'ojyenla. Cha'lenla oración cha'an ma'anic mi la' jac' la' pʌyol ti mulil, che'en. \s1 Tsa' chujqui Jesús \r (Mt. 26.47‑56; Mr. 14.43‑50; Jn. 18.2‑11) \p \v 47 Che' woli to ti t'an Jesús, awilan tsa' tiliyob cabʌl winicob yic'ot Judas, i pi'ʌl jini junlujuntiquil. Ñaxan woli' tilel Judas. Tsa' c'oti i ts'ujts'un Jesús. \v 48 Jesús tsi' sube: Judas, ¿mu' ba a wʌc' i Yalobil Winic yic'ot ts'ujts'uya? che'en. \v 49 Jini año' bʌ yic'ot Jesús che' bʌ tsi' ña'tayob chuqui mi' caj ti ujtel tsi' subeyob: C Yum, ¿a wom ba mic bajben lojon ti espada? che'ob. \v 50 Juntiquil xcʌnt'an tsi' lowo jini x'e'tel i cha'an jini c'ax ñuc bʌ motomaj. Tsi' wel tsepbe loq'uel jini ñoj bʌ i chiquin. \v 51 Jesús tsi' yʌlʌ: La' to ajnic. Cʌyʌx, che'en. Tsi' tʌlbe i chiquin. Tsi' lajmesa. \v 52 Jesús tsi' sube jini ñuc bʌ motomajob yic'ot xcʌnta templojob yic'ot xñoxob año' bʌ i ye'tel tsa' bʌ tiliyob ti' contra: ¿Tsa' ba tiliyetla cha'an mi la' chucon yic'ot espada yic'ot te' che' bajche' mi la' chuc xujch'? \v 53 Che' ya' añon quic'otetla jujump'ejl q'uin ti Templo ma'anic tsa' la' chucuyon. Wʌle la' cha'añʌch ili ora. I yorajlelix mi' pʌstʌl i p'ʌtʌlel ic'ch'ipan bʌ pañimil. Che' tsi' yʌlʌ Jesús. \s1 Pedro tsi' yʌlʌ mach i cʌñʌyic Jesús \r (Mt. 26.57‑58, 69‑75; Mr. 14.53‑54, 66‑72; Jn. 18.12‑18, 25‑27) \p \v 54 Tsi' chucuyob Jesús. Tsi' pʌyʌyob majlel ti' yotot jini ñuc bʌ motomaj. Pedro tsi' ñajti tsajca majlel. \v 55 Jini ya' bʌ añob tsi' xiq'uiyob c'ajc ti' pam otot. Tsa' buchleyob ti' joytilel c'ajc ti pejtelelob. Pedro tsa' buchle yic'otob. \v 56 Juntiquil xch'oc tsi' q'uele Pedro che' buchul ti' t'ejl c'ajc. Tsi' ch'ujch'u q'uele. Tsi' yʌlʌ: Ili winic ja'el tsi' pi'le ñumel Jesús, che'en. \v 57 Pedro tsi' yʌlʌ: Mach isujmic. X'ixic, mach j cʌñʌyic jini winic, che'en. \v 58 Ti jumuc' an yambʌ tsa' bʌ i q'uele Pedro. Tsi' yʌlʌ: Jatet ja'el i pi'ʌlet ili winicob, che'en. Pedro tsi' yʌlʌ: Winic, mach i pi'ʌlonic, che'en. \v 59 Ñumenix jump'ejl ora yambʌ winic tsi' yʌlʌ: Isujmʌch jini winic ja'el tsi' pi'le ñumel Jesús, come ch'oyol ti Galilea, che'en. \v 60 Pedro tsi' yʌlʌ: Winic, mach cujilic chuqui wola' wʌl, che'en. Ti ora che' woli to ti t'an Pedro, tsi' cha'le uq'uel tat mut. \v 61 Che' bʌ tsi' sutq'ui i bʌ lac Yum, tsi' q'uele Pedro. Tsa' c'ajtiyi ti' pusic'al Pedro i t'an lac Yum tsa' bʌ i wʌn sube: “Che' maxto anic mi' cha'len uq'uel tat mut, uxyajl mi caj a wʌl mach a cʌñʌyonic”. \v 62 Pedro tsa' loq'ui majlel. Tsʌts tsa' caji ti uq'uel. \s1 Tsi' ts'a'leyob Jesús. Tsi' jats'ʌyob \r (Mt. 26.67‑68; Mr. 14.65) \p \v 63 Jini winicob woli bʌ i cʌntañob Jesús tsi' wajleyob. Tsi' jats'ʌyob. \v 64 Tsi' mʌc cʌchbeyob i wut. Tsi' poch'iyob. Tsi' c'ajtibeyob: Subeñon lojon, ¿majqui tsi' jats'ʌyet? che'ob. \v 65 Anto cabʌl chuqui tsi' yʌlʌyob ti p'ajoñel jini winicob ti' contra Jesús. \s1 Jesús ti' tojlel jini año' bʌ i ye'tel \r (Mt. 26.59‑66; Mr. 14.55‑64; Jn. 18.19‑24) \p \v 66 Che' bʌ tsa' sʌc'a pañimil tsi' tempayob i bʌ xñoxob año' bʌ i ye'tel ti' tojlel i pi'ʌlob yic'ot ñuc bʌ motomajob yic'ot sts'ijbayajob. Tsi' pʌyʌyob majlel Jesús ba'an jini año' bʌ i ye'tel. \v 67 Tsi' c'ajtibeyob: ¿Cristojet ba, yajcʌbilet ba? Subeñon lojon, che'ob. Jesús tsi' subeyob: Mi tsac subeyetla, mach muq'uic la' ñop. \v 68 Che' ja'el mi an chuqui mij c'ajtibeñetla, ma'anic mi la' jac'beñon. \v 69 Wʌle yic'ot ti pejtelel ora mi' caj ti buchtʌl i Yalobil Winic ti' ñoj jini P'ʌtʌl bʌ Dios, che'en Jesús. \v 70 Ti pejtelelob tsi' subeyob: ¿Jatet ba i Yalobilet Dios? che'ob. Jesús tsi' subeyob: Joñoñʌch che' bajche' woli la' wʌl, che'en. \v 71 Tsi' c'ajtibeyob i bʌ: ¿Mach ba jasʌlic ili t'an cha'an mi' tsictiyel i mul? Tsa'ix la cubibe i t'an tsa' bʌ i subu, che'ob. \c 23 \s1 Jesús ti' tojlel Pilato \r (Mt. 27.1‑2, 11‑14; Mr. 15.1‑5; Jn. 18.28‑38) \p \v 1 Tsa' tejchiyob pejtelel jini tempʌbilo' bʌ winicob. Tsi' pʌyʌyob majlel Jesús ba'an Pilato. \v 2 Tsa' caji i jop'beñob i mul. Tsi' yʌlʌyob: Tsac taja lojon ili winic mu' bʌ i soc pejtelel winicob x'ixicob ti lac lumal. Mi' tic'ob winicob cha'an ma'anic mi yʌq'ueñob César tojoñel. Mi' sub i bʌ ti Cristo. Mi' sub i bʌ ti rey, che'ob. \v 3 Pilato tsi' c'ajtibe Jesús: ¿Jatet ba i Reyet judíojob? che'en. Jesús tsi' jac'be: Joñon cu, che'en. \v 4 Pilato tsi' sube jini ñuc bʌ motomaj yic'ot jini winicob: Joñon mi cʌl ma'anic i mul jini winic, che'en. \v 5 Ñumen tsʌts tsi' yʌlʌyob: Woli' ñijcan winicob x'ixicob ti cabʌl t'an. Mi' cha'len cʌntesa ti pejtelel Judea c'ʌlʌl ti Galilea c'ʌlʌl ilayi, che'ob. \s1 Jesús ti' tojlel Herodes \p \v 6 Che' bʌ tsi' yubi Pilato woli' tajob ti t'an Galilea tsi' c'ajtibeyob mi ya' ch'oyol Jesús ti Galilea. \v 7 Che' bʌ tsi' ña'ta isujm ya' ch'oyol Jesús ba' woli ti yumʌntel Herodes, Pilato tsi' choco majlel ba'an Herodes. Ya'an Herodes ja'el ti Jerusalén ti jim bʌ ora. \v 8 Wen tijicña Herodes che' bʌ tsi' q'uele Jesús, come anix ora yom i q'uel come tsa'ix i yubi t'an cha'an Jesús. Yom i q'uel i yejtal i p'ʌtʌlel Jesús. \v 9 An cabʌl chuqui tsi' c'ajtibe Jesús jini Herodes. Ma'anic chuqui tsi' jac'ʌ Jesús. \v 10 Ya' wa'alob ñuc bʌ motomajob yic'ot sts'ijbajob. Ti wersa tsi' jop'beyob i mul Jesús. \v 11 Herodes yic'ot i soldadojob tsi' p'ajayob. Tsi' wajleyob. Tsi' lʌpbeyob wen i t'ojol bʌ i pislel. Herodes tsi' cha' choco majlel ba'an Pilato. \v 12 Ti jini jach bʌ q'uin Pilato yic'ot Herodes tsa' caji i cha' uts'esañob i bʌ, come ti yambʌ ora ts'a' woli' q'uelob i bʌ. \s1 Jesús o Barrabás \r (Mt. 27.15‑26; Mr. 15.6‑15; Jn. 18.38‑40) \p \v 13 Pilato tsi' tempa tilel jini ñuc bʌ motomajob yic'ot jini yumʌlob yic'ot winicob x'ixicob. \v 14 Tsi' subeyob: Tsa'ix la' pʌyʌ tilel ili winic ba' añon, come mi la' wʌl woli' soc winicob x'ixicob. Awilan, joñon tsa'ix j c'ajtibe ti' la' tojlel chuqui tac tsi' mele. Tsac ña'ta ma'anic mi junchajpic i mul woli bʌ la' wʌl ti' contra ili winic. \v 15 Che' ja'el Herodes, come tsa'ix i cha' choco tilel ili winic. Awilan, ma'anic chuqui tsi' mele ili winic cha'an mi' yʌjq'uel ti chʌmel. \v 16 Jini cha'an che' mic jats' ti asiyal mi caj j col, che'en Pilato. \v 17 Come wersa mi' yʌc' ti colel juntiquil xñujp'el ti jujunyajl che' mi' melob q'uin. \p \v 18 Pejtelel jini winicob x'ixicob junlajal tsi' yʌlʌyob ti c'am bʌ t'an: La' chʌmic ili winic. Ac'ʌ ti colel Barrabás, che'ob. \v 19 (Jini Barrabás jiñʌch tsa' bʌ ñujp'i ti cárcel, come tsi' ñijca i pi'ʌlob ti' contra gobierno. Tsi' cha'le tsʌnsa ja'el.) \v 20 Pilato tsi' cha' pejcayob come yom i col Jesús. \v 21 Jini winicob tsi' cha' cha'leyob c'am bʌ t'an: Ch'iji ti cruz, ch'iji ti cruz, che'ob. \v 22 Ti' yuxyajlel Pilato tsi' c'ajtibeyob: ¿Chucoch? ¿Chuqui ti jontolil tsi' cha'le ili winic? Tsaj q'uele ma'anic i mul cha'an mi' yʌjq'uel ti chʌmel. Mi caj c jats' ti asiyal. Mi caj cʌc' ti colel, che'en Pilato. \v 23 Tsi' wersa c'ajtibeyob ti c'am bʌ t'an cha'an mi' ch'ijtʌl ti cruz. Tsa' mʌjliyob i cha'an winicob yic'ot ñuc bʌ motomajob. \v 24 Pilato tsi' yʌc'ʌ i t'an cha'an mi' yujtel bajche' tsi' c'ajtiyob winicob. \v 25 Tsi' yʌc'ʌ ti colel jini c'ajtibil bʌ i cha'añob, tsa' bʌ ñujp'i ti cárcel cha'an tsi' ñijca winicob ti' contra gobierno. Tsi' cha'le tsʌnsa ja'el. Pilato tsi' yʌc'ʌ Jesús ti' c'ʌb winicob cha'an mi' melbeñob bajche' yomob. \s1 Tsa' ch'ijle ti cruz Jesús \r (Mt. 27.32‑44; Mr. 15.21‑32; Jn. 19.16‑27) \p \v 26 Che' bʌ tsi' pʌyʌyob majlel tsi' chucuyob winic i c'aba' Simón ch'oyol bʌ ti Cirene. Loq'uem ti xchumtʌl woli' tilel ti tejclum. Tsi' yʌq'ueyob i q'uech majlel cruz ti' pat Jesús. \v 27 Cabʌl winicob x'ixicob tsi' tsajcayob. X'ixicob woli yuc'tañob, ch'ijiyemob i pusic'al. \v 28 Jesús tsi' sutq'ui i bʌ cha'an mi' q'uelob. Tsi' subeyob: X'ixicob añet bʌ la ti Jerusalén, mach mi la' wuc'tañon. Uc'tan la' bʌ. Uc'tan la' walobilob ja'el. \v 29 Come awilan, tal jini q'uin tac che' mi caj i yʌlob: “Tijicñayob jini to'ol wa'al jach bʌ x'ixic yic'ot jini mach bʌ anic tsi' cʌntayob i yalobil yic'ot jini mach bʌ anic tsi' tsu'sayob alʌl”. \v 30 Ti jim bʌ ora mi caj i pejcañob wits: “Yajlen ti joñon lojon”, che'ob. Mi caj i subeñob bujtʌl: “Mujlañon lojon”, che'ob. \v 31 Mi che'ʌch mi la' tic'lañon che' ma'anic c mul, ñumen mi caj la' tic'lʌntel, che'en Jesús. \p \v 32 Tsi' pʌyʌyob majlel ja'el cha'tiquil xjontolilob yic'ot Jesús cha'an mi' tsʌnsañob. \v 33 Che' bʌ tsa' c'otiyob ti jini bujtʌl i c'aba' I Bʌquel Jolʌl, ya' tsi' ch'ijiyob ti cruz Jesús yic'ot jini xjontolilob, juntiquil ti' ñoj, yambʌ ti' ts'ej. \v 34 Jesús tsi' yʌlʌ: C Tat ñusʌbeñob i mul come mach yujilobic chuqui woli' cha'leñob, che'en. Tsi' pucbeyob i bʌ i pislel Jesús che' bʌ tsi' cha'leyob yajcaya ti alas. \v 35 Jini winicob x'ixicob woli' q'uelob. Jini yumʌlob tsi' wajleyob Jesús. Tsi' yʌlʌyob: Tsi' colta yaño' bʌ. La' i coltan i bʌ mi jiñʌch Cristo, jini Yajcʌbil bʌ i cha'an Dios, che'ob. \v 36 Jini soldadojob ja'el tsi' wajleyob. Tsa' tili i yʌq'ueñob vinagre che' tiquin i ti'. \v 37 Jini soldadojob tsi' yʌlʌyob: Mi i Reyet judíojob coltan a bʌ, che'ob. \v 38 An ti' chañelal i jol Jesús ili t'an ts'ijbubil bʌ: JIÑɅCH I REY JUDIOJOB. \p \v 39 Juntiquil xjontolil tsa' bʌ ch'ijle ti cruz yic'ot Jesús tsi' wajle. Tsi' yʌlʌ: Mi Cristojet, coltan a bʌ. Coltañon lojon ja'el, che'en. \v 40 Jini yambʌ xjontolil tsi' tiq'ui. Tsi' yʌlʌ: ¿Mach ba anic ma' bʌc'ñan Dios? Come junlajal woli lac chʌmel ti cruz. \v 41 Ti isujm che'ʌch yom mi lac chʌmel cha'an jontol lac melbal. Pero ili winic ma'anic chuqui jontol tsi' cha'le, che'en. \v 42 Jini winic tsi' sube Jesús: C Yum ña'tañon che' ma' tilel ti a yumʌntel, che'en. \v 43 Jesús tsi' sube: Ti isujm mic subeñet: Wʌle mux caj a wochel quic'ot ti paraíso, che'en. \s1 Tsa' chʌmi Jesús \r (Mt. 27.45‑56; Mr. 15.33‑41; Jn. 19.28‑30) \p \v 44 Che' ti xinq'uiñil tsa' ic'a pejtelel pañimil c'ʌlʌl ti och'ajel q'uin. \v 45 Come tsa' wen mʌjqui q'uin. Jini pisil joc'ol bʌ ti Templo tsa' tsijli ti ojlil. \v 46 Jesús wen c'am tsi' cha'le t'an. Tsi' yʌlʌ: C Tat, mi cʌq'ueñet c ch'ujlel ti a c'ʌb, che'en. Che' ujtemix i yʌl, tsa' chʌmi. \v 47 Che' bʌ tsi' q'uele chuqui tsa' ujti i yaj capitán jo'c'al soldadojob, tsi' subu i ñuclel Dios. Tsi' yʌlʌ: Isujm tojʌch ili winic, che'en. \v 48 Che' bʌ tsi' q'ueleyob pejtelel winicob x'ixicob ya' bʌ tempʌbilob, ch'ijiyemob i pusic'al cha'an chuqui tsa' ujti. Tsa' sujtiyob. \v 49 Pejtelel i cʌñʌyo' bʌ Jesús yic'ot x'ixicob tsa' bʌ i tsajcayob tilel c'ʌlʌl che' bʌ tsa' loq'uiyob ti Galilea, ñajt wa'alob woli' q'uelob. \s1 Tsi' yotsayob ti mucoñibʌl \r (Mt. 27.57‑61; Mr. 15.42‑47; Jn. 19.38‑42) \p \v 50 Ya'an José ch'oyol bʌ ti colem tejclum ti Judea i c'aba' Arimatea. An ñuc bʌ i ye'tel ti' tojlel i pi'ʌlob. Weñʌch jini winic. Toj i pusic'al. \v 51 Woli' pijtan i yumʌntel Dios. Ma'anic tsi' teme i t'an yic'ot jini año' bʌ i ye'tel tsa' bʌ i contrajiyob Jesús. \v 52 Tsa' majli José ba'an Pilato. Tsi' c'ajtibe i bʌc'tal Jesús. \v 53 Tsi' ju'sʌbe i bʌc'tal ti cruz. Tsi' bʌc'ʌ ti wen bʌ i bʌjq'uil. Tsi' ñolchoco ti' yotlel ch'ujlelʌl, tocbil bʌ i mal xajlel ba' maxto ac'bilic ch'ujlelʌl. \v 54 Tsa' ujti i mucob ti' q'uiñilel chajpaya che' yomix cajel i q'uiñilel caj o. \v 55 Jini x'ixicob ja'el tsa' bʌ i tsajcayob majlel Jesús c'ʌlʌl che' bʌ tsa' loq'ui ti Galilea tsi' q'ueleyob bajche' tsa' ñolchoconti i bʌc'tal Jesús ti' yotlel ch'ujlelʌl. \v 56 Tsa' sujtiyob. Tsi' chajpayob xojocña bʌ perfume yic'ot c'o'ol bʌ ts'ac. Tsi' c'ajayob i yo ti' q'uiñilel c'aj o che' bajche' mi yʌl mandar. \c 24 \s1 Tsa' cha' ch'ojyi Jesús \r (Mt. 28.1‑10; Mr. 16.1‑8; Jn. 20.1‑10) \p \v 1 Ti ñaxan bʌ q'uin ti semana che' woli' sʌc'an, tsa majliyob x'ixicob ti mucoñibʌl. Tsi' ch'ʌmʌyob majlel xojocña bʌ perfume tsa' bʌ i chajpayob. \v 2 Che' bʌ tsa' c'otiyob, selc'ubilix loq'uel jini xajlel ti' ti' i yotlel ch'ujlelʌl. \v 3 Tsa' ochiyob ti mal. Ma'anic tsi' tajbeyob i bʌc'tal lac Yum Jesús. \v 4 Tsa' caji i melob i pusic'al cha'an ma'anic tsiquil. Awilan ya' ti' t'ejl tsa' wa'leyob cha'tiquil winicob ts'ʌylaw bʌ i pislel. \v 5 Jini x'ixicob tsi' ju'sayob i wut ti lum cha'an bʌq'uen. Jini winicob tsi' subeyob: ¿Chucoch mi la' sajcan jini cuxul bʌ ba'an chʌmeño' bʌ? \v 6 Mach wʌ'ix an. Tsa'ix ch'ojyi. Ña'tanla chuqui tsi' subeyetla Jesús che' ya'to an ti Galilea: \v 7 “Wersa mi' yʌjq'uel i Yalobil Winic ti' c'ʌb jontol bʌ winicob. Wersa mi' ch'ijtʌl ti cruz. Wersa mi' cha' ch'ojyel ti' yuxp'ejlel q'uin”, che'ob. \v 8 Tsa' cha' c'ajtiyi i cha'añob i t'an Jesús. \p \v 9 Tsi' cʌyʌyob mucoñibʌl. Tsa' majli i laj subeñob jini junlujuntiquil yic'ot pejtel i pi'ʌlob. \v 10 Jiñobʌch María, ch'oyol bʌ ti Magdala, yic'ot Juana, yic'ot María i ña' Jacobo, yic'ot yambʌ x'ixicob tsa' bʌ i subeyob jini apóstolob chuqui tsa' ujti. \v 11 Jini junlujuntiquil tonto jax tsi' yubibeyob i t'an. Ma'anic tsi' ñopbeyob. \v 12 Tsa' wa'le Pedro. Ajñel tsa' majli ti mucoñibʌl. Che' bʌ tsi' q'uele i mal, cojach tsi' q'uelbe i bʌjq'uil Jesús. Tsa' cha' majli ti' yotot. Tsa' toj sajti i pusic'al cha'an jini tsa' bʌ ujti. \s1 Ti' bijlel Emaús \r (Mr. 16.12‑13) \p \v 13 Awilan, ti jini jach bʌ q'uin woli' majlelob cha'tiquil xcʌnt'añob ti jump'ejl tejclum i c'aba' Emaús, che' bajche' uxp'ejl legua i ñajtlel ti Jerusalén. \v 14 Che' woli' majlelob tsi' pejcayob i bʌ cha'an pejtelel chuqui tac tsa' ujti. \v 15 Che' woliyob ti t'an, che' woli' pejcañob i bʌ, Jesús tsi' lʌc'tesa i bʌ. Tsi' pi'leyob majlel. \v 16 Ma'anic tsa' aq'uentiyob i cʌñob Jesús che' bʌ tsi' q'ueleyob. \v 17 Jesús tsi' c'ajtibeyob: ¿Chuqui ti t'an woli la' wʌl che' woliyetla ti xʌmbal majlel? ¿Chucoch ch'ijiyemetla? che'en. \v 18 Juntiquil i c'aba' Cleofas tsi' c'ajtibe: ¿Xjula'et jach ba ti Jerusalén? ¿Mach ba anic tsa' wubi chuqui tsa' ujti ya'i ti jini q'uin tac? che'en. \p \v 19 Jesús tsi' yʌlʌ: ¿Chuqui jini tsa' bʌ ujti? che'en. Jini xcʌnt'añob tsi' subeyob: ¿Mach ba anic tsa' wubi bajche' tsa' ujti Jesús ch'oyol bʌ ti Nazaret? X'alt'añʌch jini Jesús. Tsi' pʌsʌ i p'ʌtʌlel ti wen bʌ i melbal yic'ot ti' t'an ti' wut Dios yic'ot ti' wut pejtelel winicob x'ixicob. \v 20 ¿Mach ba anic tsa' wubi? Jini ñuc bʌ motomajob yic'ot jini yumʌlob lac cha'an tsi' yʌc'ʌyob ti' c'ʌb yaño' bʌ cha'an mi' yʌjq'uel ti chʌmel. Tsi' ch'ijiyob ti cruz. \v 21 Tsa cʌlʌ lojon jiñʌch mu' bʌ caj i coltan israelob. Mach cojic jach, pero wʌle i yuxp'ejlelix q'uin. \v 22 An x'ixic bʌ c pi'ʌlob lojon tsa' bʌ i yʌc'ʌ ti toj sajtel c pusic'al lojon. Ti sʌc'ajel tsa' majliyob ti mucoñibʌl. \v 23 Ma'anic tsi' tajbeyob i bʌc'tal Jesús. Tsa' cha' tili i subeñon lojon tsi' q'ueleyob ángelob tsa' bʌ i yʌlʌyob cuxul Jesús. \v 24 Cha'tiquil uxtiquil c pi'ʌlob lojon tsa' majliyob ti mucoñibʌl. Che'ʌch tsi' tajayob bajche' tsi' yʌlʌyob x'ixicob. Pero ma'anic tsi' q'ueleyob Jesús, che'ob. \p \v 25 Jesús tsi' subeyob: Tontojetla, jal mi la' ñop ti la' pusic'al pejtelel chuqui tsi' yʌlʌyob x'alt'añob. \v 26 ¿Mach ba wersajic tsi' ñaxan ubi ili wocol jini Cristo cha'an mi yochel ti' ñuclel? che'en. \v 27 Jesús tsa' caji i subeñob i sujmlel pejtelel i Ts'ijbujel Dios ba' tsa' tajle ti t'an c'ʌlʌl ti' jun Moisés c'ʌlʌl ti' jun pejtelel x'alt'añob. \v 28 Tsa' c'otiyob ti alʌ tejclum ba' woli' majlelob. Che' bajche' yom to i xʌn majlel tsi' mele Jesús. \v 29 Pero tsi' wersa subeyob cʌytʌl. Tsi' yʌlʌyob: Cʌlejen quic'ot lojon come yomix ic'an. Wolix i bʌjlel q'uin, che'ob. Tsa' ochi ti jijlel yic'otob. \p \v 30 Che' bʌ buchul yic'otob ti' t'ejl mesa Jesús tsi' ch'ʌmʌ waj. Tsi' sube wocolix i yʌlʌ Dios. Tsi' xut'u jini waj. Tsi' yʌq'ueyob. \v 31 Ti ora tsa' aq'uentiyob i wen cʌn Jesús. Pero Jesús tsi' bʌc' sʌtʌ i bʌ ti' wutob. \v 32 Tsi' subeyob i bʌ: ¿Mach ba uts'atic jax lac pusic'al tsa' la cubi che' bʌ tsi' pejcayonla Jesús ti bij, che' bʌ tsi' subeyonla i sujmlel i Ts'ijbujel Dios? che'ob. \v 33 Tsa' ch'ojyiyob ti jini jach bʌ ora. Tsa' cha' majliyob ti Jerusalén ba' tsi' tajayob jini junlujuntiquil tsa' bʌ i tempayob i bʌ yic'ot yaño' bʌ. \v 34 Tsi' yʌlʌyob: Isujmʌch tsa'ix cha' ch'ojyi lac Yum. Tsa'ix i pʌsʌ i bʌ ba'an Simón, che'ob. \v 35 Jini cha'tiquil tsi' subeyob chuqui tsa' ujti ti bij. Tsa' caji i yʌlob bajche' tsi' cʌñʌyob Jesús che' bʌ tsi' xut'u waj. \s1 Jesús tsa' wa'le ti yojlil jini junlujuntiquil \r (Mt. 28.16‑20; Mr. 16.14‑18; Jn. 20.19‑23; Hch. 1.6‑8) \p \v 36 Che' woliyob ti t'an cha'an chuqui tsa' ujti, tsa' wa'le Jesús ti ojlil ba' añob. Tsi' subeyob: La' ñʌch'lec la' pusic'al, che'en. \v 37 Tsa' toj sajtiyob i pusic'al xcʌnt'añob. Tsi' cha'leyob bʌq'uen. Tsi' lon ña'tayob woli' q'uelob espíritu. \v 38 Jesús tsi' subeyob: ¿Chucoch woli la' mel la' pusic'al? ¿Chucoch woli ti t'an la' pusic'al? \v 39 Q'uelela j c'ʌb yic'ot coc. Awilan, joñoñʌch. Tʌlʌyon. Q'ueleyon. Come ma'anic i bʌc'tal ma'anic i bʌquel espíritu che' bajche' woli la' q'uelon, che'en Jesús. \v 40 Che' bʌ tsa' ujti i sub jini t'an, tsi' pʌsbeyob i c'ʌb i yoc. \v 41 Maxto anic tsa' mejli i ñopob mi isujm cha'an i tijicñʌyel i pusic'al. Tsi' c'ajtibeyob i bʌ bajche' isujm. Jesús tsi' c'ajtibeyob: ¿Am ba chuqui mi laj c'ux? che'en. \v 42 Jini xcʌnt'añob tsi' yʌq'ueyob ts'ita' pojpobil bʌ chʌy yic'ot chab. \v 43 Jesús tsi' ch'ʌmʌ. Tsi' c'uxu ti' tojel i wut. \p \v 44 Jesús tsi' subeyob: Jiñʌch tsa' bʌ c subeyetla che' añon to quic'otetla cha'an wersa mi' yujtel pejtelel chuqui tac ts'ijbubil cha'añon ti' mandar Moisés yic'ot ti' jun x'alt'añob yic'ot ti Salmos, che'en. \v 45 Che' jini tsi' yʌq'ueyob i ña'tʌbal cha'an mi' ch'ʌmbeñob isujm i Ts'ijbujel Dios. \v 46 Tsi' subeyob: Wersa mi' yubin wocol jini Cristo. Wersa mi' cha' ch'ojyel ba'an chʌmeño' bʌ ti yuxp'ejlel q'uin che' bajche' ts'ijbubil. \v 47 Wersa mi' subentelob winicob x'ixicob ti pejtelel lum cha'an mi' cʌyob i mul ti' c'aba' Cristo cha'an mi' ñusʌbentelob i mul. Ya' ti Jerusalén mi caj i tejchel ti sujbel jini t'an. \v 48 Jatetla mi caj la' sub chuqui tac tsa' la' q'uele. \v 49 Awilan, mi caj c chocbeñetla tilel chuqui subebiletla i cha'an c Tat mu' bʌ caj i yʌq'ueñetla. Jalijenla wʌ' ti Jerusalén jinto mi la' wʌq'uentel la' p'ʌtʌlel ch'oyol bʌ ti chan, che'en. \s1 Tsa' pʌjyi letsel ti panchan Jesús \r (Mr. 16.19‑20) \p \v 50 Jesús tsi' pʌyʌyob majlel c'ʌlʌl ti Betania. Tsi' letsa i c'ʌb. Tsi' yʌq'ueyob i yutslel i t'an. \v 51 Che' bʌ tsa' ujti i yʌq'ueñob i yutslel i t'an tsi' cʌyʌyob. Tsa' pʌjyi letsel ti panchan. \v 52 Jini xcʌnt'añob tsi' ch'ujutesayob. Tsa' cha' majliyob ti Jerusalén, wen tijicñayob i pusic'al. \v 53 Tsa' chʌn majliyob ti Templo. Tsi' subuyob i ñuclel Dios. Tsi' yʌlʌyob uts'at Dios.