\id REV \h EL APOCALIPSIS \toc1 Xa wa tyii ti chalyuu re \toc2 EL APOCALIPSIS \toc3 Ap. \mt1 Xa wa tyii ti chalyuu re \c 1 \s1 Ytsaꞌ Jesucristo ꞌin Xuwa sa ñaꞌan chaꞌ tnun ka lo chalyuu re nde loo la \p \v 1 Nde ndaꞌaǎn ska chaꞌ nu ngwaꞌu Jesucristo ꞌñaǎn. Xuwa lkaǎn. Ska chaꞌ nu ngwa kutsiꞌ ti nu ngwa ti sꞌni lka chaꞌ nu ndaꞌaǎn re. Ti kulo ytsaꞌ Ndiose chaꞌ kanꞌ ꞌin Jesús, chaꞌ kwaꞌu Ni ꞌin nten ꞌin Ni sa ñaꞌan chaꞌ tnun nu wa ndijyan chaꞌ ka lo chalyuu re bra kanꞌ. Loꞌo Jesús, wa ytsaꞌ Ni chaꞌ kanꞌ ꞌñaǎn bra nu msuꞌwa Ni ska angajle ꞌin Ni nu mdoꞌo nde niꞌ kwan yan lo chalyuu seꞌen ndiꞌiǐn re, chunꞌ ngiꞌniǐn tñan ꞌin Ni. \v 2 Nde kwaꞌaǎn lo kityi re nchga chaꞌ tnun nu wa naꞌaǎn ykwiǐnꞌ; kwiꞌ ngwañaꞌan, ñi ꞌa nchkwiǐnꞌ loꞌo nten chaꞌ ꞌin nchga chaꞌ nu nchka tiꞌ Ndiose chkwiꞌ Ni loꞌo nten, ti kwiꞌ chaꞌ suꞌwe nu wa ykwiꞌ Jesús loꞌo nten. \p \v 3 Suꞌwe ꞌa ka tiye wan, bra nu chkwiꞌ wan lo kityi re, bra nu kunan wan chaꞌ nu nchkwiꞌ kityi re, nchga chaꞌ nu ka lo chalyuu re chunꞌ ndiꞌin la; bra nu kuꞌnian nchga chaꞌ nu nchkwiꞌ kityi re, suꞌwe ꞌa ka tiyean bra kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, wa ndla ti ka nchga chaꞌ nu ngwaꞌaǎn re. \s1 Ndaꞌan Xuwa lo kityi re chaꞌ nu tsaa seꞌen ndiꞌin nten ꞌin Jesucristo kati kichen \p \v 4 Naꞌ lkaǎn Xuwa nu nsuꞌwaǎn kityi re chaꞌ tsaa ran taꞌa kati kichen nde Asia, seꞌen ndiꞌin kati ta nten nu ndyaa ñaꞌan tiꞌ chaꞌ ꞌin Jesucristo. Ndaǎn kasiya chaꞌ tsaa la seꞌen ndiꞌin wan chabiyaꞌ ꞌin Ndiose Stian, kwiꞌ ngwañaꞌan chabiyaꞌ ꞌin Tyiꞌi Ni, kwiꞌ ngwañaꞌan chabiyaꞌ ꞌin Jesucristo. Nde ndiya chaꞌ nu nka tiyeěn, chaꞌ ti kaꞌan la ti chaꞌ suꞌwe kuꞌni Ndiose loꞌo wan, chaꞌ kuꞌni Ni chaꞌ tiin ti tyiꞌin niꞌ kasiya ꞌwan. Nu ngwa ti kulo la ti luꞌu Ndiose, luꞌu Ni sa bra ni, loꞌo ngwañaꞌan ti luꞌu Ni nchga tyempu nu ndyaa nde loo la. Ndiꞌin Tyiꞌi Ndiose tloo Ni ti kwiꞌ seꞌen tnun la ti seꞌen ndukwa Ni, kanꞌ lka kati kwiꞌin luwi nu nda Tyiꞌi Ni ndijyan lo chalyuu. \v 5 Suꞌwe ꞌa ykwiꞌ Jesucristo chaꞌ ꞌin Ndiose Sti yu sa yaꞌ nu mdiya bra nu yjwi nten ꞌin yu bra kanꞌ. Bra wa ndyuꞌu Jesús xiyaꞌ xa wa ngujwi yu, kanꞌ naꞌan nten chaꞌ tnun ꞌa tñan nu ngiꞌni yu bra kanꞌ. Loꞌo ni, lka Jesucristo ndloo la ti tyukwi ñaꞌaan chalyuu, chaꞌ lka yu ke nchga nu nka xꞌnan chalyuu. Suꞌwe ꞌa nka tiye Jesús loꞌoan, kanꞌ chaꞌ ngujwi yu lo wsi; wa ngalu tnen yu chaꞌ kulaa yu ꞌñaan, chaꞌ katin nchga kiꞌya nu ndiꞌin ꞌñaan. \v 6 Wa yꞌni Jesús chaꞌ kaan ska lo nten nu ndloo ꞌa chaꞌ ꞌin Ndiose, chaꞌ kuꞌnian tñan nu nchka tiꞌ Ndiose Sti Jesús chaꞌ kuꞌnian. Loꞌo ngwañaꞌan, nka tiye ba chaꞌ ¡nchga tyempu nu ndyaa nde loo la, ja tyii chaꞌ kuꞌniin tnuan ꞌin Ndiose, chunꞌ nchga chaꞌ nu nchka ꞌin Ni kuꞌni Ni siyaꞌ ti! Kwiꞌ ngwañaꞌan ka sikwa. \p \v 7 ¡Xñi wan kwenta! Ti tyaan Jesucristo lo chalyuu re xiyaꞌ ska lo koo ngaten. Ñaꞌan nchga nten ꞌin Ni bra kanꞌ; loꞌo nten nu tiꞌí ꞌa tiꞌ ꞌin Ni xa nu yan Ni lo chalyuu, loꞌo nten nu yojoꞌ chkwan cha yaꞌ Ni siꞌ Ni, loꞌo neꞌ kanꞌ ñaꞌan neꞌ ꞌin Ni xiyaꞌ bra kanꞌ. Loꞌo lye ꞌa xiꞌya yija nten tyukwi ñaꞌaan chalyuu chaꞌ xiꞌin tiꞌ neꞌ bra nu tyaan Jesús xiyaꞌ, chaꞌ wa jlyo tiꞌ neꞌ chaꞌ ndukwi neꞌ kiꞌya. Kwiꞌ ngwañaꞌan ka chaꞌ kanꞌ sikwa. \p \v 8 “Ñaꞌan tiꞌ letra A, ykwiǐnꞌ ndiꞌiǐn bra wa mdyisnan nchga chaꞌ; ñaꞌan tiꞌ letra Z, ykwiǐnꞌ ndiꞌiǐn bra nu tsaa tii nchga chaꞌ” ndukwin Xꞌnaan nu nchka ꞌin nchga chaꞌ. Nu ngwa ti kulo la ti luꞌu Ndiose, luꞌu Ni sa bra ni, kwiꞌ ngwañaꞌan ti luꞌu Ni nchga tyempu nu ndyaa nde loo la. \s1 Naꞌan Xuwa seꞌen nka Krixtu tlyu seꞌen ndiꞌin Ndiose nde niꞌ kwan. \p \v 9 Naꞌ lkaǎn Xuwa, lkaǎn taꞌa ndiꞌin chaꞌ ꞌwan loꞌo Jesús. Ti kwiꞌ ñaꞌan nchka ꞌwan, kwiꞌ ngwañaꞌan nchka ꞌñaǎn, chunꞌ suꞌwa ndijian nu tiꞌí chaꞌ ꞌin Jesús; wa ndyaa ñaꞌan tianꞌ chaꞌ Krixtu nka ndloo la ꞌñaan ni, kanꞌ chaꞌ ndaloan nchga chaꞌ nu nchka ꞌñaan. Nde lka chaꞌ nu ngwa ꞌñaǎn xa wa mdiꞌiǐn lo yuu seꞌen naan Patmos, ska chinꞌ ti yuu wtyi nu ndiya jluꞌwe tyiꞌa tujoꞌo. La kanꞌ yiꞌaǎn niꞌ ñaꞌan chkwan, chunꞌ nu ja ntseěn chkwiǐnꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten; nchkwiǐnꞌ nchga chaꞌ suꞌwe nu wa ykwiꞌ Jesús loꞌoǔn. \v 10 Tsan kulo ꞌin smnan, kanꞌ tsan ꞌin nu nka Xꞌnaan bra kanꞌ, mgii tiǎnꞌ chaꞌ mbiꞌya Tyiꞌi Ndiose chuǔnꞌ siyaꞌ ti; ja ngwa ꞌa kuꞌniǐn xka la chaꞌ bra kanꞌ. Loꞌo ynaǎn ñaꞌan tiꞌ si ykwiꞌ ska nten loꞌoǔn nde chuǔnꞌ seꞌen ndiꞌiǐn bra kanꞌ; kwen ynen ykwiꞌ neꞌ, ñaꞌan tiꞌ nganen ndaꞌa nten kuwi chkwan. \v 11 Nde ndiya chaꞌ nu ykwiꞌ Ni loꞌoǔn: \p ―Kwaꞌaan lyaa nchga chaꞌ nu katsaǎnꞌ ꞌiin ni; nchga chaꞌ nu ñaꞌaan ni, kwaꞌaan lyaa ꞌin ran lo kityi bra ti ―ndukwin Ni bra kanꞌ―. Loꞌo suꞌwaa lyaa kityi re chaꞌ tsaa ran seꞌen ndiꞌin kati ta nten nu ndiꞌin chaꞌ ꞌin loꞌo Jesucristo bra kanꞌ. Suꞌwaa lyaa kityi re chaꞌ tsaa kichen tyi neꞌ la lo yuu ꞌin Asia, ti kwiꞌ kichen nu chkwiǐnꞌ loꞌoo ni: kichen Efeso, loꞌo kichen Esmirna, loꞌo kichen Pérgamo, loꞌo kichen Tiatira, loꞌo kichen Sardis, loꞌo kichen Filadelfia, loꞌo kichen Laodicea bra kanꞌ. \p \v 12 Bra ti mxinaꞌaǎn nde chuǔnꞌ chaꞌ naꞌaǎn ti ka nu ykwiꞌ loꞌoǔn bra kanꞌ. Loꞌo naꞌaǎn chaꞌ nduun kati kandlyeru chkwan oro bra kanꞌ. \v 13 Jluꞌwe kandlyeru kanꞌ naꞌaǎn chaꞌ nduun ska nu suꞌwa ñaꞌan loꞌo nten; ñaꞌan tiꞌ ykwiꞌ slaǎn tiǎn, ngwañaꞌan ñaꞌan yu kula nu nduun kanꞌ. Tukwin ꞌa teꞌ nchkuꞌ Ni; ndiya teꞌ tukwin kanꞌ la lo xñi kiyaꞌ Ni; kwiꞌ ngwañaꞌan, wa nchkanꞌ ska sintya oro lo tiye Ni. \v 14 Lye ꞌa ngaten ke Ni, ñaꞌan tiꞌ ngaten kichanꞌ slyaꞌ nu luwi, ñaꞌan tiꞌ kwaaꞌ ngaten, ngwañaꞌan ngaten kichanꞌ ke Ni. Lye ꞌa xaa kiloo Ni, sa ñaꞌan lka xa nu lye ꞌa nchkin ska kiiꞌ ska seꞌen nu tla yta. \v 15 Xaa ꞌa kiyaꞌ Ni, ñaꞌan tiꞌ chkwan katsi nu xaa ꞌa, nu wa yaa lo kiiꞌ chaꞌ msuwi neꞌ ꞌin ran bra kanꞌ. Bra nu nchkwiꞌ Ni, sa ñaꞌan nganen ska chku tnun seꞌen kwan ꞌa nduun tyiꞌa, ngwañaꞌan nnen tyiꞌi Ni xa nchkwiꞌ Ni bra kanꞌ. \v 16 Lo yaꞌ Ni laꞌa seꞌen kwin, kanꞌ ndukwi kati kwii kulasiin, ñaꞌan tiꞌ nchga kwii kulasiin nu ndukwi niꞌ kwan; tuꞌwa Ni ndyoꞌo ska xtyi nu cha ꞌa taꞌa tyukwaa laꞌa ran. Lye ꞌa xaa tloo Ni, sa ñaꞌan xaa kwichaa bra nu ndiꞌya kwan. \p \v 17 Bra nu naꞌaǎn ꞌin Ni, mlyuǔn lyuu tloo Ni siyaꞌ ti bra kanꞌ; wa mdsoꞌo ꞌñaǎn ñaꞌan tiꞌ neꞌ ngujwi, chunꞌ nu ytseěn ꞌaǎn. Kanꞌ mstya Ni yaꞌ Ni laꞌa seꞌen kwin chuǔnꞌ, loꞌo nde ndiya chaꞌ nu ykwiꞌ Ni loꞌoǔn: \p ―Ja kutseen ―ndukwin Ni―. Ykwiǐnꞌ ndiꞌiǐn ti bra nu mdyisnan chalyuu, loꞌo ti kwiǐnꞌ ndiꞌiǐn bra nu tsaa tii chalyuu bra kanꞌ. \v 18 Naꞌ lkaǎn Ndiose ykwiꞌ ―ndukwin Ni―. Wa ngujwiǐn ska yaꞌ bra kanꞌ, loꞌo wa ndyuꞌuǔn xiyaꞌ, loꞌo ni, ja tyii ꞌa chaꞌ luꞌuǔn. Naꞌ kuloǔn tñan ñaꞌan bra nu kaja nten, kwiꞌ ngwañaꞌan, naꞌ kuloǔn tñan la nde seꞌen tyaa kasiya ꞌin neꞌ. \v 19 Kwaꞌaan lyaa nchga chaꞌ nu tka naꞌaan re, nchga chaꞌ nu ñaꞌaan re ni, kwiꞌ ngwañaꞌan nchga chaꞌ nu ka lo chalyuu re nu ndyaa nde loo la, chaꞌ tsaa kityi re nchga kichen seꞌen ndiꞌin nten ꞌñaǎn bra kanꞌ. \v 20 Nde ñaꞌan ndyoꞌo chaꞌ nu tka naꞌaan ni, chaꞌ ꞌin kati kwii kulasiin nu ndukwi niꞌ kwan nu naꞌaan chaꞌ ndukwi lo yaǎnꞌ laꞌa seꞌen kwin, loꞌo chaꞌ ꞌin kati kandlyeru oro kanꞌ, ti kwiꞌ chaꞌ nu ja ya ka biyaꞌ tiiꞌ; kati kwii kulasiin kanꞌ, kanꞌ lka kati nten nu nduun chaꞌ ꞌin Ndiose chaꞌ chkwiꞌ loꞌo kati ta nten ꞌin Jesucristo, ska ta nten kanꞌ skaa kichen bra kanꞌ; kwiꞌ ngwañaꞌan kati kandlyeru oro ni, kanꞌ lka kati ta nten kanꞌ. \c 2 \s1 Chaꞌ nu nchkwiꞌ Jesús loꞌo taꞌa nten nu wa msñi chaꞌ ꞌin Ni nde kichen Efeso \p \v 1 Nde ndiya chaꞌ nu nchkwiꞌ Jesús bra kanꞌ: \p ―Kwaꞌaan lyaa chaꞌ re chaꞌ tsaa seꞌen ndiꞌin nten nu nduꞌu chaꞌ ꞌin Ndiose chabiyaꞌ ꞌñaǎn nde kichen Efeso. “Nde ndiya chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan, ti kwiǐnꞌ nu ndukwi kati kwii kulasiin kanꞌ yaǎnꞌ, ti kwiǐnꞌ nu nduun jluꞌwe la kati kandlyeru oro kanꞌ. \v 2 Wa jlyo tiǎnꞌ nchga tñan nu ngiꞌni wan” ndukwin Jesús. “Jlyo tiǎnꞌ chaꞌ ndalo ꞌa wan, ni siya ndijin ꞌa wan nu tiꞌí chunꞌ nxuun ꞌa wan loꞌo neꞌ xaꞌan” ndukwin Ni. “Kwiꞌ ngwañaꞌan, jlyo tiǎnꞌ chaꞌ ja nda wan tyempu siyaꞌ ti ꞌin nten nu kuxi ngiꞌni. Wa naꞌan biyaꞌ wan ꞌin nten nu nchkwiꞌ chaꞌ naꞌ nguloǔn tñan ꞌin neꞌ chaꞌ ndijyan neꞌ seꞌen ndiꞌin wan, ni siya ja siyaꞌ nguloǔn tñan ꞌin neꞌ kanꞌ ngwañaꞌan; wa ndyija lyo chaꞌ ꞌwan chaꞌ kwiñi neꞌ kanꞌ” ndukwin Ni. \v 3 “Kwiꞌ ngwañaꞌan, jlyo tiǎnꞌ chaꞌ ja nchka ndaja tiꞌ wan; ni siya ndijin ꞌa wan nu tiꞌí, ja ngulaa yaꞌ wan chaꞌ ꞌñaǎn. \v 4 Ni siya ngwañaꞌan, ti ndiya ska kiꞌya nu xtyaǎn ꞌwan” ndukwin Jesús, “chaꞌ ja suꞌwe nka tiye wan loꞌoǔn, chaꞌ ja ngiꞌni ꞌa wan sa ñaꞌan nka tiye wan ti kulo. \v 5 Kanꞌ chaꞌ ni, tyaa yuꞌwi lya tiꞌ wan sa ñaꞌan nu yꞌni wan bra nu msñi wan chaꞌ ꞌñaǎn ti kulo, bra nu suꞌwe ꞌa ngwa tiye wan loꞌoǔn; loꞌo ni, ti kuꞌni wan ti kwiꞌ chaꞌ suꞌwe kanꞌ xiyaꞌ. Loꞌo si ja kulaa yaꞌ wan chaꞌ kuxi nu ndiꞌin ꞌwan ni, kaǎn chaꞌ kuloǔn ꞌin kandlyeru ꞌwan nde seꞌen ndukwa ran bra kanꞌ, tyaꞌaǎn loꞌoǔn ꞌin ran bra kanꞌ” ndukwin Ni. \v 6 “Loꞌo ndiya ska tñan suꞌwe nu ngiꞌni wan nu ndiya ꞌa tiǎnꞌ” ndukwin Ni, “chaꞌ ja ndiya tiꞌ wan siyaꞌ ti chaꞌ kuxi nu ngiꞌni neꞌ nicolaítas. Kwiꞌ ngwañaꞌan naꞌ, ja ndiya tiǎnꞌ tñan nu ngiꞌni neꞌ kanꞌ siyaꞌ ti. \v 7 Kunan suꞌwe wan nchga chaꞌ nu nchkwiꞌ Tyiꞌi Ndiose loꞌo taꞌa nten nu wa msñi chaꞌ ꞌin Ni skaa kichen, si xlyaa wan kunan wan: Suꞌwe ti kuꞌniǐn loꞌo nchga nten nu tyijin lyo ꞌin kuneꞌ xaꞌan sa yaꞌ nu tyii chalyuu ꞌin neꞌ; kaja chalyuu kwi nu ja tsaa tii ꞌa ꞌin neꞌ kanꞌ, kwiꞌ ngwañaꞌan taǎn chabiyaꞌ ku neꞌ nan nu ndyoꞌo loo yka suꞌwe, kwiꞌ yka kwiñii nu nduun jluꞌwe yuu suꞌwe seꞌen ndiꞌin Ndiose” ndukwin Jesús. \s1 Chaꞌ nu nchkwiꞌ Jesús loꞌo taꞌa nten nu wa msñi chaꞌ ꞌin Ni nde kichen Esmirna \p \v 8 ’Loꞌo ngwañaꞌan kwaꞌaan lyaa chaꞌ re chaꞌ tsaa seꞌen ndiꞌin nten nu nduꞌu chaꞌ ꞌin Ndiose chabiyaꞌ ꞌñaǎn nde kichen Esmirna, “Nde ñaꞌan nchkwiǐnꞌ loꞌo wan: Ykwiǐnꞌ ndiꞌiǐn xa wa mdyisnan nchga chaꞌ, ykwiǐnꞌ ndiꞌiǐn bra nu tsaa tii nchga chaꞌ; chañi chaꞌ ngujwiǐn, loꞌo wa ndyuꞌuǔn xiyaꞌ. \v 9 Jlyo tiǎnꞌ nchga chaꞌ nu ngiꞌni wan” ndukwin Ni. “Jlyo tiǎnꞌ chaꞌ tiꞌí ꞌa tiꞌ nten ꞌwan, chaꞌ tiꞌi ꞌa wan chaꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ, ni siya ñi la nchkwianꞌ chaꞌ ndyuꞌwi lyo ꞌa wan chaꞌ ꞌñaǎn” ndukwin Ni. “Loꞌo ngwañaꞌan, jlyo tiǎnꞌ chaꞌ kuxi ꞌa nchkwiꞌ nten ꞌwan. Nchkwiꞌ neꞌ chaꞌ sñiꞌ Ndiose lka ykwiꞌ neꞌ; loꞌo ska chaꞌ kwiñi nu ngiꞌni ti neꞌ lka chaꞌ kanꞌ, chaꞌ suꞌwa ndiꞌin chaꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ loꞌo Satanás” ndukwin Ni. \v 10 “Ja kutsen wan ꞌin nu tiꞌí nu tyijin wan nde loo la, ni siya kuneꞌ xaꞌan kuꞌni chaꞌ tyun wan tsaa wan niꞌ ñaꞌan chkwan bra kanꞌ. Nchka tiꞌ yu ñaꞌan biyaꞌ yu ꞌwan si ti xñi la wan chaꞌ ꞌñaǎn. Tii tsan ta yu nu tiꞌí ꞌwan bra kanꞌ” ndukwin Ni. “Kanꞌ chaꞌ tyukwi ti tiye wan xñi wan chaꞌ ꞌin Ndiose Stiǐn, ni siya kaja wan, loꞌo ja tyii ꞌa chalyuu nu taǎn ꞌwan nde loo la bra kanꞌ. \v 11 Kunan suꞌwe wan nchga chaꞌ nu nchkwiꞌ Tyiꞌi Ndiose loꞌo taꞌa nten nu wa msñi chaꞌ ꞌin Ni skaa kichen, si xlyaa wan kunan wan: Suꞌwe ti kuꞌniǐn loꞌo nchga nten nu tyijin lyo ꞌin kuneꞌ xaꞌan tyukwi bra nu xuꞌwi neꞌ chalyuu; ja ska ka ꞌin neꞌ kanꞌ siyaꞌ ti tsan nu kulo Ndiose tñan ꞌin nten kuxi nu ndiꞌin lo kiiꞌ jwlyaa chaꞌ tyaa neꞌ niꞌ ñaꞌan chkwan tla” ndukwin Jesús. \s1 Chaꞌ nu nchkwiꞌ Jesús loꞌo taꞌa nten nu wa msñi chaꞌ ꞌin Ni nde kichen Pérgamo \p \v 12 ’Loꞌo ngwañaꞌan, kwaꞌaan lyaa chaꞌ re chaꞌ tsaa seꞌen ndiꞌin nten nu nduꞌu chaꞌ ꞌin Ndiose chabiyaꞌ ꞌñaǎn nde kichen Pérgamo. “Nde ndiya chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan” ndukwin Jesús, “naꞌ nu ndiya xtyi ꞌñaǎn nu cha ꞌa taꞌa tyukwaa laꞌa tuꞌwa ran. \v 13 Wa jlyo tiǎnꞌ nchga chaꞌ nu ngiꞌni wan” ndukwin Ni. “Jlyo tiǎnꞌ chaꞌ Satanás lka ndloo seꞌen ndiꞌin wan; ni siya ngwañaꞌan, ti suꞌwe ꞌa nxñi wan chaꞌ ꞌñaǎn” ndukwin Ni. “Ja ya kulaa yaꞌ wan chaꞌ ꞌñaǎn; ti ndyaa ñaꞌan tiꞌ wan ꞌñaǎn, ni siya kuxi ꞌa ngwa tyempu nu yjwi neꞌ ꞌin ayman Antipas bra kanꞌ. Ja ytsen ayman kanꞌ, suꞌwe ꞌa ykwiꞌ yu chaꞌ ꞌñaǎn nde kichen tyi wan seꞌen nu lka Satanás ndloo. \v 14 Ni siya ngwañaꞌan, ti ndiya kiꞌya nu xtyaǎn ꞌwan” ndukwin Jesús, “chaꞌ ndiya chinꞌ neꞌ taꞌa ndyoꞌ tiꞌin wan kichen Pérgamo kwa, nu ja nchka tiꞌ neꞌ kulaa yaꞌ neꞌ chaꞌ kuxi nu ndiꞌin ꞌin neꞌ, ti kwiꞌ chaꞌ kuxi nu ngwaꞌu ayman Balaam ꞌin nten nu ngwa sꞌni. Wa ykwiꞌ ayman kanꞌ loꞌo ayman Balac nu ngwa bra kanꞌ, chaꞌ kwaꞌu yu chaꞌ kuxi ꞌin neꞌ Israel; ngwaꞌu yu chaꞌ ku neꞌ lomstan nu wa mstya neꞌ tloo nkwin joꞌo ꞌin xka ta nten nu ja nnan chaꞌ ꞌin Ndiose siyaꞌ ti, ti kwiꞌ ti chaꞌ ngwaꞌu yu ꞌin neꞌ chaꞌ kuꞌni neꞌ chaꞌ kuxi loꞌo neꞌ kunaꞌan. \v 15 Loꞌo ndiya neꞌ taꞌa ndyoꞌ tiꞌin wan nu ja xlyaa kulaa yaꞌ ꞌin xka la chaꞌ kuxi nu nduꞌu neꞌ nicolaítas kanꞌ. Ja ndiya tiǎnꞌ chaꞌ kuxi kanꞌ siyaꞌ ti” ndukwin Jesús. \v 16 “Kanꞌ chaꞌ ni, kulaa yaꞌ wan nchga chaꞌ kuxi kanꞌ” ndukwin Ni. “Si ja xlyaa wan kuꞌni wan ngwañaꞌan, ndla ti kaǎn seꞌen ndiꞌin wan chaꞌ kusuǔn loꞌo wan loꞌo xtyi cha nu nsuꞌwi tuꞌwaǎn” ndukwin Ni. \v 17 “Kunan suꞌwe wan nchga chaꞌ nu nchkwiꞌ Tyiꞌi Ndiose loꞌo taꞌa nten nu wa msñi chaꞌ ꞌin Ni skaa kichen, si xlyaa wan kunan wan: Suꞌwe ti kuꞌniǐn loꞌo nchga nten nu tyijin lyo ꞌin kuneꞌ xaꞌan tyukwi bra nu xuꞌwi neꞌ chalyuu; ka kalaꞌ tiꞌ neꞌ kanꞌ, ku neꞌ chaꞌ suꞌwe nu wa mxoǔnꞌ tiꞌiǐn chaꞌ kaja ꞌin neꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, taǎn ska kee xuwe nu ngaten ꞌa ñaꞌan, nu ndukwa nin ska nten chunꞌ, chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ neꞌ kanꞌ, chaꞌ suꞌwe nka tiyeěn ñaꞌaǎn ꞌin neꞌ; xka nin nu ja ya kunan nten, kanꞌ nu ndukwa chunꞌ kee kanꞌ. Loꞌo ja kaja chabiyaꞌ ꞌin xka ta nten xuꞌwi lyo nin kanꞌ; wa lka ti nten nu kaja nin kanꞌ ꞌin, kanꞌ nu kaja chabiyaꞌ chaꞌ xuꞌwi lyo ꞌin ran” ndukwin Jesús. \s1 Chaꞌ nu nchkwiꞌ Jesús loꞌo taꞌa nten nu wa msñi chaꞌ ꞌin Ni nde kichen Tiatira \p \v 18 ’Loꞌo ngwañaꞌan, kwaꞌaan lyaa chaꞌ re chaꞌ tsaa seꞌen ndiꞌin nten nu nduꞌu chaꞌ ꞌin Ndiose chabiyaꞌ ꞌñaǎn nde kichen Tiatira, “Nde ndiya chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan, skaǎn tiǎn nu lkaǎn Sñiꞌ ykwiꞌ Ndiose, naꞌ nu ndiꞌin xaa kiloǔn, ñaꞌan tiꞌ bra nu lye ꞌa nduun kiiꞌ seꞌen tla; naꞌ nu nduwi ꞌa ñaꞌan kiyaǎnꞌ, ñaꞌan tiꞌ ska chkwan katsi nu ngwa xaa chaꞌ wa msuwi neꞌ chunꞌ ran. \v 19 Wa jlyo tiǎnꞌ nchga chaꞌ nu ngiꞌni wan” ndukwin Jesús. “Jlyo tiǎnꞌ chaꞌ suꞌwe ꞌa nka tiye wan loꞌo nchga yu taꞌa ndiꞌin chaꞌ ꞌwan loꞌoǔn, chaꞌ suꞌwe ꞌa msñi wan chaꞌ ꞌñaǎn; jlyo tiǎnꞌ chaꞌ ndayaꞌ ꞌa wan ꞌin nten nu lyiji ꞌa nan nu tyijin yuꞌwi ꞌin, kwiꞌ ngwañaꞌan ndalo ꞌa wan bra nu tiꞌí tiꞌ nten ꞌwan. Loꞌo ni, suꞌwe la ngiꞌni wan, siꞌi sa ñaꞌan nu yꞌni wan nu ngwa sꞌni” ndukwin Ni. \v 20 “Ni siya ngwañaꞌan ti ndiya kiꞌya nu xtyaǎn ꞌwan” ndukwin Jesús, “chaꞌ nda wan chabiyaꞌ ꞌin nu kunaꞌan Jezabel kwa chaꞌ kwiñi lyoꞌo ꞌin taꞌa nten wan. Nchkwiꞌ nu kunaꞌan kwa chaꞌ chabiyaꞌ ꞌin Ndiose nchkwiꞌ, loꞌo ndatsaa ꞌa ꞌin nten nu ndiꞌin chaꞌ ꞌñaǎn; ndatsaa ꞌin neꞌ chaꞌ kuꞌni neꞌ chaꞌ chen ñaꞌan loꞌo xka kunaꞌan nu ja lka kwilyoꞌo neꞌ, loꞌo nduꞌu ꞌin neꞌ chaꞌ ku neꞌ lomstan nu ndukwa tloo nkwin joꞌo ꞌin neꞌ” ndukwin Ni. \v 21 “Wa sꞌni mdiꞌiǐn tiǎn ꞌin nu kunaꞌan kwa, ñaꞌan bra nu kulaa yaꞌ chaꞌ kuxi nu ndiꞌin ꞌin; loꞌo ja xlyaa nu kunaꞌan kwa kulaa yaꞌ chaꞌ kuxi kanꞌ. \v 22 Kanꞌ chaꞌ ni, taǎn nu tiꞌí ꞌin nu kunaꞌan kwa” ndukwin Ni. “Suꞌwa tyijin nu kunaꞌan kwa nu tiꞌí loꞌo nchga nten nu chen ꞌa ñaꞌan ngiꞌni loꞌo, loꞌo ka tiꞌí ꞌa neꞌ bra kanꞌ. Ngwañaꞌan kuꞌniǐn loꞌo neꞌ kanꞌ, chunꞌ nu ja mjyuꞌu tiꞌ neꞌ ꞌin chaꞌ kuxi nu ngiꞌni neꞌ, kwiꞌ ja ngulaa yaꞌ neꞌ chaꞌ kuxi kanꞌ; \v 23 kwiꞌ ngwañaꞌan, kujwiǐn ꞌin nchga nten nu wa msñi chaꞌ ꞌin nu kunaꞌan kwa” ndukwin Ni. “Loꞌo bra kanꞌ taꞌa nten ꞌin Jesucristo nde nchga kichen ni, ka biyaꞌ tiꞌ neꞌ chaꞌ wa jlyo tiǎnꞌ nchga chaꞌ nu ndaꞌan tiye nten chalyuu bra kanꞌ. Loꞌo ka biyaꞌ tiꞌ nchga wan chaꞌ sa ñaꞌan nu ngiꞌni wan chaꞌ kuxi bra nu mdiyan wan lo chalyuu, kwiꞌ ngwañaꞌan taǎn nu tiꞌí ꞌwan” ndukwin Jesús. \v 24 “Chkwiǐnꞌ la chinꞌ loꞌo wan taꞌa msñi wan chaꞌ ꞌñaǎn, nu nganun wan nde Tiatira, ꞌwan nu ja msñi wan chaꞌ kuxi nu nduꞌu nu kunaꞌan kuxi kwa. Ja jlyo tiꞌ wan kuꞌni wan chaꞌ kuxi nu nchkwiꞌ neꞌ kanꞌ, chaꞌ ska chaꞌ tukwi ꞌa nu ndiꞌin ꞌin Satanás lka chaꞌ kuxi kanꞌ. Suꞌwe ꞌa ngiꞌni wan sikwa. Ja taǎn xka tñan nu kuꞌni wan” ndukwin Ni, \v 25 “ni siya ska ti chaꞌ chkwiǐnꞌ loꞌo wan, chaꞌ ti kanun suꞌwe chaꞌ niꞌ kasiya ꞌwan, nchga chaꞌ nu wa ynan wan ti ngwa xkanꞌ; kanun chaꞌ kanꞌ sa ñaꞌan bra nu tyaǎn xiyaꞌ” ndukwin Ni. \v 26 “Suꞌwe ti kuꞌniǐn loꞌo nchga nten nu ka ꞌin tyijin lyo ꞌin kuneꞌ xaꞌan, nten nu talo nchga tñan nu nka tiyeěn chaꞌ kuꞌni neꞌ sa ñaꞌan bra nu xuꞌwi neꞌ chalyuu” ndukwin Ni. “Suꞌwa ti tyukwa neꞌ kanꞌ loꞌoǔn, chaꞌ ka ba ndloo ꞌin nchga nten chalyuu bra kanꞌ, \v 27 chaꞌ wa mda Ndiose Stiǐn chabiyaꞌ chaꞌ kaǎn ndloo la. Kwiꞌ ngwañaꞌan, tnun ꞌa chabiyaꞌ ta Ndiose ꞌin neꞌ kanꞌ, bra nu ka neꞌ ndloo ꞌin nten bra kanꞌ, loꞌo lye ꞌa ta neꞌ nu tiꞌí ꞌin nten nu ja xlyaa kunan chaꞌ ꞌin Ni. \v 28 Loꞌo taǎn ska xaa nu xuꞌwi niꞌ kasiya ꞌin neꞌ ñaꞌan tiꞌ ska kwii kulasiin tnun nu ndukwa bra nu wa kiꞌya ti xaa” ndukwin Ni. \v 29 “Kunan suꞌwe wan nchga chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo taꞌa nten nu wa msñi chaꞌ ꞌin Ni skaa kichen, si xlyaa wan kunan wan” ndukwin Jesús. \c 3 \s1 Chaꞌ nu nchkwiꞌ Jesús loꞌo taꞌa nten nu wa msñi chaꞌ ꞌin Ni nde kichen Sardis \p \v 1 ’Loꞌo ngwañaꞌan kwaꞌaan lyaa chaꞌ re chaꞌ tsaa seꞌen ndiꞌin nten nu nduꞌu chaꞌ ꞌin Ndiose chabiyaꞌ ꞌñaǎn nde kichen Sardis: “Nde ndiya chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan: Ndiꞌin Tyiꞌi Ndiose loꞌoǔn, kwiꞌ nu nka kati kwiꞌin luwi nu ndyoꞌo ndyaa tyukwi ñaꞌaan chalyuu. Kwiꞌ lo yaǎnꞌ ndukwi kati kwii kulasiin nu xaa ꞌa kanꞌ. Wa jlyo tiǎnꞌ nchga chaꞌ nu ngiꞌni wan” ndukwin Jesús, “jlyo tiǎnꞌ chaꞌ wa mnuꞌun kasiya ꞌwan, ni siya nchkwiꞌ neꞌ kichen chaꞌ luwi ꞌa ndiꞌin wan lo chalyuu” ndukwin Ni. \v 2 “Xaa tiꞌ wan ni, chaꞌ ñaꞌan tiꞌ si lajaꞌ wan ndiꞌin wan. Kuꞌni lya wan ni siya chinꞌ ti chaꞌ suꞌwe nu jlyo tiꞌ wan kuꞌni wan, chaꞌ ja kanaꞌ ji tñan kanꞌ bra kanꞌ; ja ya naꞌaǎn chaꞌ ndyaa toꞌo suꞌwe tñan kanꞌ ꞌwan tloo Ndiose Stiǐn” ndukwin Ni. \v 3 “Tyaa yuꞌwi tiꞌ wan chaꞌ suꞌwe ꞌa msñi wan chaꞌ ꞌñaǎn bra nu ngwaꞌu neꞌ chaꞌ kanꞌ ꞌwan ti kulo; kanꞌ chaꞌ ni, kunan wan chaꞌ kanꞌ xiyaꞌ, kulaa yaꞌ wan chaꞌ kuxi nu ngiꞌni wan ni. Si nu ja xlyaa wan kunan wan chaꞌ ꞌñaǎn” ndukwin Jesús, “sa bra ti tyoꞌoǔn tukwaǎn seꞌen ndiꞌin wan, ñaꞌan tiꞌ si ndijyan ska nu kuꞌni kunan; kaǎn chaꞌ taǎn nu tiꞌí ꞌwan, loꞌo ja kii tiꞌ wan ñaꞌan bra nu kaǎn” ndukwin Ni. \v 4 “Wa ndyaꞌan ꞌa tiꞌ neꞌ kanꞌ ngiꞌni neꞌ chaꞌ kuxi. Ni siya ngwañaꞌan, jlyo tiǎnꞌ chaꞌ ti ndiya chinꞌ nten nu suꞌwe ꞌa msñi chaꞌ ꞌñaǎn nde Sardis kwa, ti kwiꞌ nten nu luwi kasiya ꞌin. Ngaten ꞌa teꞌ kaja ꞌin nchga nten kanꞌ nu ti nxñi chaꞌ ꞌñaǎn, kanꞌ nu tyaꞌan loꞌoǔn” ndukwin Ni. “Ngwañaꞌan ndiꞌin chaꞌ ka ꞌin neꞌ kanꞌ, \v 5 chaꞌ xkwiꞌ ngaten ꞌa teꞌ kuꞌ nten nu wa mdijin lyo ꞌin kuneꞌ xaꞌan bra kanꞌ” ndukwin Ni. “Ja kuloǔn nin neꞌ kanꞌ lo kityi seꞌen ngwaꞌaǎn nin nchga nten nu mjwi chalyuu kwi ꞌin ngwañaꞌan bra kanꞌ. Xa nu kalaǎn seꞌen ndiꞌin Stiǐn loꞌo angajle ꞌin Ni, chkwiǐnꞌ loꞌo Ni chaꞌ nten ꞌñaǎn lka neꞌ kanꞌ” ndukwin Ni. \v 6 “Kanꞌ chaꞌ ni, kunan suꞌwe wan nchga chaꞌ nu chkwiꞌ Tyiꞌi Ndiose loꞌo taꞌa nten nu wa msñi chaꞌ ꞌin Ni skaa kichen, si xlyaa wan kunan wan” ndukwin Jesús. \s1 Chaꞌ nu nchkwiꞌ Jesús loꞌo taꞌa nten nu wa msñi chaꞌ ꞌin Ni nde kichen Filadelfia \p \v 7 ’Loꞌo ngwañaꞌan, kwaꞌaan lyaa chaꞌ re chaꞌ tsaa seꞌen ndiꞌin nten nu nduꞌu chaꞌ ꞌin Ndiose chabiyaꞌ ꞌñaǎn nde kichen Filadelfia: “Nde ndiya chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan, skaǎn tiǎn nu lkaǎn Sñiꞌ Ndiose: Xkwiꞌ luwi ꞌa kasiya ꞌñaǎn, xkwiꞌ chaꞌ nu ñi ngiꞌniǐn. Naꞌ lkaǎn ndloo ꞌin nten ꞌñaǎn, ti kwiꞌ sa ñaꞌan nu ngwa ayman David ndloo nu ngwa sꞌni. Bra nu taǎn chabiyaꞌ chaꞌ kuꞌni nten ska tñan, ja tukwin ka ꞌin tukunꞌ chaꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ; bra nu tukuǔnꞌ chaꞌ ꞌin nten chaꞌ ja kuꞌni neꞌ ska tñan, ja tukwin ka ꞌin kuꞌni tñan kanꞌ bra kanꞌ. \v 8 Jlyo tiǎnꞌ nchga chaꞌ nu ngiꞌni wan” ndukwin Jesús. “Wa ndaǎn ska tñan suꞌwe nu kuꞌni wan, loꞌo ja tukwin ka tukunꞌ chaꞌ ꞌwan chaꞌ kuꞌni wan ꞌin ran bra kanꞌ. Loꞌo jlyo tiǎnꞌ chaꞌ ja ka lye ꞌwan chkwiꞌ wan loꞌo nten chaꞌ ꞌñaǎn, chaꞌ chinꞌ ti bra ndalo wan. Sa kanꞌ ti chaꞌ, ti nnan wan nchga chaꞌ nu ngwaꞌuǔn ꞌwan, loꞌo ja ya kulaa yaꞌ wan chaꞌ ꞌñaǎn. \v 9 Loꞌo ndiya xka ta nten nde kwa nu nchkwiꞌ chaꞌ kwiñi loꞌo taꞌa wan chaꞌ nten ꞌñaǎn lka neꞌ, loꞌo ñi la nchkwianꞌ chaꞌ ndiꞌin chaꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ loꞌo Satanás. Chunꞌ ndiꞌin la chinꞌ kuloǔn tñan ꞌin neꞌ kanꞌ, chaꞌ kan neꞌ seꞌen ndiꞌin wan, tyuun xtyinꞌ neꞌ tloo wan chaꞌ kuꞌni tnun neꞌ ꞌwan bra kanꞌ; ngwañaꞌan ka biyaꞌ tiꞌ neꞌ chaꞌ ndiya ꞌa tiǎnꞌ ꞌwan. \v 10 Wa ndyaa yuꞌwi tiꞌ wan chaꞌ nu ykwiǐnꞌ loꞌo wan nu ngwa xkanꞌ, chaꞌ taloo wan tyiꞌin ta wan ꞌñaǎn ñaꞌan bra nu ndijyaǎn xiyaꞌ; kanꞌ chaꞌ ni, kuꞌniǐn chaꞌ ja ska ka ꞌwan bra nu tiya tyempu kuxi lo chalyuu re. Wa tiya ti chaꞌ kuxi kanꞌ, chaꞌ ñaꞌan biyaꞌ Ni ꞌin nchga nten chalyuu bra kanꞌ. \v 11 Ndla ti ndijyaǎn, kanꞌ chaꞌ ja ta wan chabiyaꞌ chaꞌ ñuꞌun chaꞌ suꞌwe nu ndiꞌin niꞌ kasiya ꞌwan ngwa ti ñaꞌan; ti kuꞌni wan ti kwiꞌ ñaꞌan nu yꞌni wan nu ngwa sꞌni. Ndii ti tiꞌ wan tyiꞌin wan chaꞌ kaja chalyuu nu suꞌwe la nu ta Ndiose ꞌwan bra nu tsaa tii chalyuu re. \v 12 Nchga nten nu xlyaa tyijin lyo ꞌin kuneꞌ xaꞌan ni, tnun ꞌa chabiyaꞌ kaja ꞌin neꞌ kanꞌ laja seꞌen ndiꞌin nten ꞌñaǎn xa wa mdyii chalyuu re; suꞌwe ꞌa tyiꞌin neꞌ kanꞌ nde seꞌen ndiꞌiǐn. Kwaꞌaǎn nin Ndiose Stiǐn chunꞌ neꞌ kanꞌ, kwiꞌ ngwañaꞌan kwaꞌaǎn sa ñaꞌan naan kichen tnun nu nka ꞌin Ndiose. Jerusalén kwi naan kichen kanꞌ, kwiꞌ nu tyoꞌo seꞌen ndiꞌin Ndiose, nu kiꞌya lo chalyuu. Loꞌo kwaꞌaǎn niǐn ykwiǐnꞌ chunꞌ neꞌ kanꞌ, chaꞌ lka neꞌ nten ꞌñaǎn. \v 13 Kanꞌ chaꞌ ni, kunan suꞌwe wan nchga chaꞌ nu nchkwiꞌ Tyiꞌi Ndiose loꞌo taꞌa nten nu wa msñi chaꞌ ꞌin Ni skaa kichen, si xlyaa wan kunan wan” ndukwin Jesús. \s1 Chaꞌ nu nchkwiꞌ Jesús loꞌo taꞌa nten nu wa msñi chaꞌ ꞌin Ni nde kichen Laodicea \p \v 14 ’Loꞌo ngwañaꞌan, kwaꞌaan lyaa chaꞌ re chaꞌ tsaa seꞌen ndiꞌin nten nu nduꞌu chaꞌ ꞌin Ndiose chabiyaꞌ ꞌñaǎn nde kichen Laodicea: “Nde ndiya chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan: Chañi chaꞌ ndyoꞌo tukwa nchga chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo nten; kwiꞌ ñi ꞌa nchkwiǐnꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose Stiǐn loꞌo nten, chaꞌ tyukwi ti tiyeěn ngiꞌniǐn tñan ꞌin Ndiose. Bra nu mdyisnan ndyaꞌ nchga nan nu nsuꞌwi lo chalyuu, suꞌwa mdiꞌiǐn loꞌo Ndiose nu ngwa bra kanꞌ” ndukwin Jesús. \v 15 “Wa jlyo tiǎnꞌ nchga chaꞌ nu ngiꞌni wan; jlyo tiǎnꞌ chaꞌ siꞌi nan wa msñi suꞌwe wan chaꞌ ꞌñaǎn, kwiꞌ ngwañaꞌan siꞌi nan wa mdaꞌan chunꞌ wan ꞌñaǎn siyaꞌ ti. ¡Loꞌo suꞌwe la nka tiyeěn ni siya tyukwi ti tiye wan xñi wan chaꞌ ꞌñaǎn, o ta kulaa yaꞌ wan ꞌñaǎn siyaꞌ ti! \v 16 Ñaꞌan tiꞌ si koꞌoan tyiꞌa nu sa kunun ti tsun, siꞌi nan tikeeꞌ ran, ni siꞌi nan tuꞌwa ran, nan sa kunun ti tsun ran; ja suꞌwe ndiꞌyo ran, sluan ꞌin ran lyuu, ja koꞌoun ꞌaan ꞌin ran. Kwiꞌ ngwañaꞌan lka wan chaꞌ ꞌñaǎn, chaꞌ sa jluꞌwe ti ja msñi wan chaꞌ ꞌñaǎn. \v 17 Kaꞌan ꞌa chaꞌ ndiꞌin ꞌwa, ndukwin wan. Suꞌwe ꞌa seꞌen ndiꞌin ba mjwi ꞌwa, kanꞌ chaꞌ ja ska nan lyiji ꞌwa, ndukwin wan. Loꞌo ja ndiꞌya wan kwenta chaꞌ tꞌnan ꞌa wan chaꞌ ꞌñaǎn. Suꞌwe la si ka jyuꞌu tiꞌ wan, nka tiyeěn, chaꞌ ja ska chaꞌ ndiꞌin ꞌwan siyaꞌ ti. Jlyo tiǎnꞌ chaꞌ ndiꞌin ꞌa chaꞌ nu lyiji ꞌwan, kanꞌ chaꞌ ja nchka tyaꞌan suꞌwe chaꞌ tiye wan siyaꞌ ti. \v 18 Chkwiǐnꞌ ska chaꞌ loꞌo wan sikwa, chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ wan sa ñaꞌan ka kulaa yaꞌ wan ꞌin chaꞌ kuxi nu ndiꞌin ꞌwan: Ndiꞌin chaꞌ kuꞌni wan tñan chaꞌ kaja ska chalyuu kwi ꞌwan seꞌen ja kuꞌni wan chaꞌ kuxi, chaꞌ ja ka jyuꞌu la tiꞌ wan bra kanꞌ” ndukwin Jesús. “Suꞌwe la tyaꞌan chaꞌ tiye wan sikwa, chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ wan skaa chaꞌ. \v 19 Nchga nten nu ndiya ꞌa tiǎnꞌ ꞌin, ja ndaǎn chabiyaꞌ kuꞌni neꞌ chaꞌ kuxi, chaꞌ ngwañaꞌan ndaǎn chinꞌ nu tiꞌí ꞌin neꞌ. Kuꞌni lya wan, chaꞌ kulaa yaꞌ wan chaꞌ kuxi nu ngiꞌni wan sikwa. \v 20 Kunan suꞌwe wan: Wa ndiyaǎn seꞌen ndiꞌin wan; nduǔn nchkwiǐnꞌ loꞌo wan ni, chaꞌ nchga nten nu kunan chaꞌ nchkwiǐnꞌ, kanuǔn seꞌen ndiꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ; tyiꞌiǐn seꞌen ndiꞌin neꞌ kanꞌ, suꞌwe ꞌa tyiꞌin chaꞌ ꞌñaǎn loꞌo neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \v 21 Nchga nten nu xlyaa tyijin lyo ꞌin kuneꞌ xaꞌan sa ñaꞌan bra nu xuꞌwi neꞌ chalyuu, taǎn seꞌen tyukwa nten kanꞌ nde seꞌen ndukwaǎn chaꞌ lkaǎn ndloo; chaꞌ ngwañaꞌan naꞌ, wa mdijin lyoǔn ꞌin kuneꞌ xaꞌan, loꞌo ni, ndiꞌiǐn seꞌen ndiꞌin Stiǐn, seꞌen nka Ni ndloo. \v 22 Kanꞌ chaꞌ ni, kunan suꞌwe wan nchga chaꞌ nu nchkwiꞌ Tyiꞌi Ndiose loꞌo taꞌa nten nu wa msñi chaꞌ ꞌin Ni skaa kichen, si xlyaa wan kunan wan.” \p Wa mdyii chaꞌ nu ykwiꞌ Jesús chaꞌ tsaa seꞌen ndiꞌin taꞌa kati ta nten ꞌin Ni. \c 4 \s1 Ngiꞌni tnun neꞌ ꞌin Ndiose nde seꞌen ndukwa Ni niꞌ kwan \p \v 1 Chunꞌ ndiꞌin la naꞌaǎn kwiꞌyaǎn la niꞌ kwan, naꞌaǎn chaꞌ ndukwa laa ska tunaꞌan la kwa bra kanꞌ. Loꞌo xiyaꞌ nganen nchkwiꞌ ti kwiꞌ nu tka ykwiꞌ ti loꞌoǔn tsan; sa ñaꞌan nnen ndaꞌa neꞌ kuwi chkwan, kwiꞌ ngwañaꞌan msiꞌya Ni kanꞌ bra nu ykwiꞌ Ni loꞌoǔn. Nde ndiya chaꞌ nu ykwiꞌ Ni loꞌoǔn bra kanꞌ: \p ―Skween lyaa kaan nde re, chaꞌ kwaꞌuǔn ꞌiin nchga nan nu ndiꞌin chaꞌ ka nu ndyaa nde loo la. \p \v 2 Bra ti mbiꞌya Tyiꞌi Ndiose chuǔnꞌ bra kanꞌ. Jluꞌwe niꞌ kwan, kanꞌ naꞌaǎn ndukwa ska yka xlya tnun nu suꞌwe ꞌa ñaꞌan. Nde kwa ndukwa ska nu suꞌwa ñaꞌan loꞌo nten. \v 3 Xaa ꞌa ñaꞌan tloo yu kula nu ndukwa la kwa, tyun kolo nsuꞌwi tloo Ni, sa ñaꞌan lka kee xaa ngutsi, sa ñaꞌan lka kee xaa ngaꞌa. Tyiꞌiin chunꞌ seꞌen ndukwa Ni nduun kunan taa nu ngaꞌá xaa. \v 4 Nde chunꞌ la ndukwa xka ta yka xlya; lo yka kanꞌ ndukwa kala ndukwa jakwa yu kula, sa lo skwi ndukwa neꞌ tyiꞌiin chunꞌ seꞌen ndukwa Ni bra kanꞌ. Lkuꞌ yu kula kanꞌ teꞌ ngaten, loꞌo ngwañaꞌan ndukwa sneꞌ oro ke skaa yu. \v 5 Lye ꞌa nganen tiꞌyu bra kanꞌ, lye ꞌa ndyuwi seꞌen ndukwa Ndiose bra kanꞌ. Nde loo seꞌen tnun seꞌen ndukwa Ni, nde kwa nduun kati kityee skan nchkin, kanꞌ lka kati kwiꞌin luwi nu lka Tyiꞌi Ndiose nu ndyoꞌo ndyaa tyukwi ñaꞌaan chalyuu. \v 6 Nde loo seꞌen ndukwa Ni, mskeꞌ tiǎnꞌ naꞌaǎn ska tiyuꞌ; ñaꞌan tiꞌ ska kunan, xaa ꞌa tyukwi ñaꞌaan lo ran. \p Nchga chunꞌ seꞌen ndukwa yka xlya tnun kanꞌ, nde kwa nduun jakwa nu luꞌu ñaꞌan tiꞌ ꞌni, ngwañaꞌan ñaꞌan ran; nduun iꞌ kwan. Tyukwi ñaꞌaan iꞌ ndukwa kiloo iꞌ; ni siya nde siꞌ iꞌ, ni siya nde chunꞌ iꞌ ndukwa kiloo iꞌ. \v 7 ꞌNi nu nchka kulo ni, ñaꞌan tiꞌ ska kwichi, ngwañaꞌan ñaꞌan iꞌ; ꞌni nu nchka tukwa ni, ñaꞌan tiꞌ ska toro, ngwañaꞌan ñaꞌan iꞌ; ꞌni nu nchka snan ni, suꞌwa ñaꞌan loꞌo ska nten; ꞌni nu nchka jakwa ni, ñaꞌan tiꞌ la kwiꞌya nu ndukwi niꞌ kwan, ngwañaꞌan ñaꞌan iꞌ bra kanꞌ. \v 8 Skaa ꞌni kanꞌ nsuꞌwi skwa jlyuꞌwe iꞌ; ndukwa kiloo iꞌ ñaꞌaan chunꞌ jlyuꞌwe iꞌ, loꞌo ñaꞌaan niꞌ jlyuꞌwe iꞌ ndukwa kiloo iꞌ. Nchga bra ngala tuꞌwa iꞌ tsan loꞌo tla: \q1 Xkwiꞌ luwi ꞌa kasiya ꞌin Ndiose nu nchga tñan nchka ꞌin, ndukwin iꞌ xa nu ngala tuꞌwa iꞌ bra kanꞌ. \q1 Nu ngwa ti kulo luꞌu Ndiose, kwiꞌ ngwañaꞌan luꞌu Ni ni, loꞌo ti luꞌu la Ni tyempu nde loo la. \m Ngwañaꞌan ndukwin iꞌ xa nu ngala tuꞌwa iꞌ bra kanꞌ. \p \v 9 Taꞌa ti ngala tuꞌwa taꞌa jakwa ꞌni kti kanꞌ bra kanꞌ. Ngiꞌni tnun iꞌ ꞌin Ndiose, suꞌwe nchkwiꞌ iꞌ ꞌin Ni, ndya ꞌa iꞌ xuꞌwe ꞌin Ndiose nu ndukwa lo yka xlya tnun kanꞌ, chaꞌ nchga bra luꞌu Ni siyaꞌ ti. \v 10 Nchga yaꞌ nu ngala tuꞌwa ꞌni kanꞌ, loꞌo mduun xtyinꞌ yu kula kanꞌ tloo Ndiose seꞌen ndukwa Ni lo yka xlya tnun kanꞌ bra kanꞌ; ngiꞌni tnun yu kula kanꞌ ꞌin Ni chaꞌ nchga bra luꞌu Ni siyaꞌ ti. Ngwiꞌya yu kula kanꞌ sneꞌ oro nu ndukwa ke neꞌ, nguun neꞌ ꞌin ran nde loo seꞌen ndukwa Ndiose bra kanꞌ. Loꞌo nde ñaꞌan ykwiꞌ neꞌ loꞌo Ni bra kanꞌ: \q1 \v 11 Ndiose Xꞌnan ba, ndiꞌin chaꞌ kuꞌni tnun ba ꞌiin, chaꞌ chkwiꞌ chaꞌ suꞌwe ba ꞌiin, ndukwin neꞌ. \q1 Nuꞌwin, nchka ꞌiin kuꞌnii nchga lo tñan siyaꞌ ti nu nchka tiiꞌ kuꞌnii lo chalyuu. \q1 Nuꞌwin, wa ngwiñaan nchga lo nan nu nsuꞌwi lo chalyuu; chabiyaꞌ ꞌiin luꞌu nchga nan, chaꞌ nuꞌwin ndaa chabiyaꞌ chaꞌ ndiꞌin nchga nan luꞌu. \m Ngwañaꞌan ndukwin neꞌ xa nu ngala tuꞌwa neꞌ bra kanꞌ. \c 5 \s1 Nten nu mjwi chabiyaꞌ chkwiꞌ lo kityi nu mdukwa yaꞌ Ndiose \p \v 1 Chunꞌ ndiꞌin la naꞌaǎn chaꞌ ndiya ska kityi yaꞌ laꞌa seꞌen kwin ꞌin yu kula nu nka ndloo, ti kwiꞌ nu ndukwa lo yka xlya tnun kanꞌ bra kanꞌ. Ska kityi nu mtu ti nchkunꞌ lka ran; loꞌo ngwañaꞌan, taꞌa tyukwaa chunꞌ kityi kanꞌ, wa ndukwa chaꞌ nu ngwaꞌan Ndiose. Kati seꞌen nchkunꞌ tuꞌwa kityi kanꞌ loꞌo kiñaꞌ bra kanꞌ. \v 2 Loꞌo naꞌaǎn chaꞌ nde kwa nduun ska nten nu ngula tiꞌ, ska angajle ꞌin Ndiose bra kanꞌ. Kwen ꞌa msiꞌya angajle kanꞌ: \p ―¿Ti ka nu ndiya chabiyaꞌ ꞌin chaꞌ xtun kiñaꞌ nu nchkunꞌ tuꞌwa kityi mtu kanꞌ, chaꞌ slaa kityi kanꞌ a? ―ndukwin angajle kanꞌ. \p \v 3 Loꞌo ja mjwi nu slaa kityi chaꞌ chkwiꞌ chaꞌ nu ndukwa lo ran, ni siya ñaꞌaan seꞌen ndiꞌin Ndiose, ni siya ñaꞌaan lo chalyuu, ni siya ñaꞌaan xka chalyuu seꞌen tsaa nten nu wa ngujwi. \v 4 Lye ꞌa ynaǎn bra kanꞌ, chaꞌ ja mjwi nu slaa kityi chaꞌ chkwiꞌ neꞌ lo ran. \v 5 Kanꞌ chaꞌ mdyisnan ykwiꞌ ska yu kula loꞌoǔn: \p ―Ja kunaan ꞌaa ni ―ndukwin―. Wa mjwi nu slaa kityi kanꞌ, nu ka ꞌin xtun kiñaꞌ nu nchkunꞌ tuꞌwa kityi kanꞌ. Ti kwiꞌ Ni kanꞌ lka nu ngula la tiꞌ ꞌin taꞌa yu Juda, chaꞌ ti kwiꞌ taꞌa nten ꞌin ayman David lka Ni. Wa mdijin lyo Ni ꞌin kuneꞌ xaꞌan, kanꞌ chaꞌ ni, ka ꞌin Ni slaa Ni kityi kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 6 Loꞌo naꞌaǎn nduun ska nten; ñaꞌan tiꞌ ska slyaꞌ kuneꞌ, ngwañaꞌan ñaꞌan nten kanꞌ. Nduun Ni kanꞌ tloo seꞌen tnun seꞌen ndukwa Ndiose, ti kwiꞌ seꞌen nduun taꞌa yu kula kanꞌ, ti kwiꞌ seꞌen ndiꞌin ꞌni kti kanꞌ. Ti chkanꞌ seꞌen ndukwa biyaꞌ chunꞌ Ni ti bra nu yjwi nten ꞌin Ni ska yaꞌ. Ndukwa kati yka ke nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ, kanꞌ lka Jesús. Kwiꞌ ngwañaꞌan, ndukwa kati kiloo; kiloo ꞌni, kanꞌ lka kati kwiꞌin luwi kanꞌ nu lka Tyiꞌi Ndiose nu ndyoꞌo ndyaa tyukwi ñaꞌaan chalyuu. \v 7 Chunꞌ ndiꞌin la ndyaa nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ, ndyaa yꞌya kityi nchkunꞌ nu ndiꞌin yaꞌ laꞌa seꞌen kwin ꞌin yu kula nu nka ndloo, nu ndukwa seꞌen tnun kanꞌ. \v 8 Xa wa msñi Ni kityi kanꞌ, mduun xtyinꞌ taꞌa jakwa ꞌni kti kanꞌ bra kanꞌ; kwiꞌ ngwañaꞌan, taꞌa kala ndukwa jakwa yu kula kanꞌ, mduun xtyinꞌ yu tloo nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ bra kanꞌ. Loꞌo snen ndukwa yaꞌ taꞌa yu kula kanꞌ, loꞌo xkuu oro ndukwa yaꞌ yu kula kanꞌ. Nsuꞌwi ynan nu nchkin niꞌ xkuu kanꞌ. Sa ñaꞌan lka bra nu nskwa tyiꞌi ynan nchkin kanꞌ, kwiꞌ ngwañaꞌan tsaa chaꞌ nu chkwiꞌ nten chalyuu nde seꞌen ndiꞌin Ndiose bra nu nchkwiꞌ nten ꞌin Ndiose loꞌo Ni. \v 9 Loꞌo ngala tuꞌwa nchga nu nduun xtyinꞌ kanꞌ ska kantu chaꞌ kuꞌni tnun neꞌ ꞌin nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ bra kanꞌ. Loꞌo ja ya kunaǎn kantu re nu ngala tuꞌwa neꞌ kanꞌ: \q1 Wa nda Ndiose chabiyaꞌ ꞌin nuꞌwin chaꞌ xñii kityi nchkunꞌ kwa, ndukwin neꞌ, chaꞌ xtuun kiñaꞌ nu nchkunꞌ tuꞌwa kityi kwa. \q1 Nan wa yjwi nten ꞌiin ska yaꞌ; loꞌo chunꞌ chaꞌ ngujwii ni, wa yꞌnii tñan chaꞌ ꞌwa, chaꞌ ka ba nten ꞌin Ndiose Sti ba bra kanꞌ. \q1 Ndiya nten nu ndyoꞌo nchga kichen tyi neꞌ, ndiya nten nu nchkwiꞌ nchga lo chaꞌ nu nchkwiꞌ nten chalyuu, \q1 ndiya nten nu ndyoꞌo tyukwi ñaꞌaan chalyuu seꞌen ndiꞌin nten, kanꞌ lka nten nu nguloo suwii ꞌin bra kanꞌ. \q1 \v 10 Nuꞌwin wa yꞌnii chaꞌ ka neꞌ kanꞌ ska lo nten nu ndloo ꞌa chaꞌ ꞌin Ndiose Stian, chaꞌ ka kuꞌni neꞌ tñan nu nchka tiꞌ Ni chaꞌ ka. \q1 Loꞌo ngwañaꞌan, ka neꞌ kanꞌ ndloo tyukwi ñaꞌaan lo chalyuu bra kanꞌ. \p \v 11 Xa wa mdyii nganen kantu kanꞌ, xiyaꞌ naꞌan kwiꞌyaǎn la kwa bra kanꞌ. Kwiꞌ ynaǎn ngala tuꞌwa tyun ꞌa mi angajle ꞌin Ndiose; nde chunꞌ seꞌen ndukwa yka xlya tnun, nde chunꞌ seꞌen nduun ꞌni kti kanꞌ, nde chunꞌ seꞌen nduun yu kula kanꞌ, la kwa nduun kaꞌan ꞌa angajle bra kanꞌ, kwenta miyun angajle nduun kanꞌ. \v 12 Loꞌo kwen ꞌa ngala tuꞌwa angajle kanꞌ bra kanꞌ: \q1 Wa yjwi nten ꞌin nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ ska yaꞌ, ndukwin angajle. Siꞌya nten chalyuu, kanꞌ chaꞌ ngujwi Ni. \q1 Loꞌo ni, ndiꞌin chaꞌ chkwianꞌ chaꞌ ꞌin Ni, chaꞌ nchga lo tñan nchka ꞌin Ni kuꞌni Ni siyaꞌ ti; kwiꞌ ngwañaꞌan, nan ꞌin Ni lka nchga lo nan siyaꞌ ti. \q1 Nchga chaꞌ jlyo tiꞌ Ni, nchga tñan nchka ꞌin Ni; kanꞌ chaꞌ kuwe ꞌa tianꞌ ꞌin Ni, kwiꞌ kuꞌniin tnuan ꞌin Ni, kwiꞌ suꞌwe ꞌa chkwianꞌ chaꞌ ꞌin Ni loꞌo nten. \m Ngwañaꞌan yla tuꞌwa angajle kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 13 Loꞌo nganen ngala tuꞌwa nchga nten, nchga ꞌni nu ngwiñan Ndiose; ni siya nde niꞌ kwan seꞌen ndukwa Ni, ni siya lo chalyuu re, ni siya xka chalyuu seꞌen tsaa nten nu wa ngujwi, ni siya lo tujoꞌo, nchga nten kanꞌ ngiꞌni tnun neꞌ ꞌin Ndiose. Nde ndiya chaꞌ nu nchkwiꞌ neꞌ bra kanꞌ: \q1 Kuꞌniin tnuan ꞌin ti kwiꞌ Ni nu ndukwa lo yka xlya tnun kwa, ndukwin neꞌ, suꞌwe ꞌa chkwianꞌ chaꞌ ꞌin Ni, ndukwin neꞌ bra kanꞌ. \q1 Kwiꞌ ngwañaꞌan nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ, kuꞌniin tnuan ꞌin Ni. \q1 Kwiꞌ ska ti Ndiose nsuꞌwi chabiyaꞌ kuꞌni nchga lo tñan siyaꞌ ti; loꞌo ja tsaa tii ꞌa chaꞌ ꞌin Ndiose siyaꞌ ti, ndukwin neꞌ bra kanꞌ. \p \v 14 Taꞌa jakwa ꞌni kti kwa ni, mxkwen iꞌ ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―¡Ngwañaꞌan ka sikwa! ―ndukwin iꞌ bra kanꞌ. \p Loꞌo mduun xtyinꞌ nu kala ndukwa jakwa yu kula kanꞌ, ngiꞌni tnun yu ꞌin Ndiose, chaꞌ luꞌu Ni nchga tyempu siyaꞌ ti. \c 6 \s1 Bra nu ngalaa kityi nchkunꞌ seꞌen ndukwa chaꞌ ꞌin Ndiose \p \v 1 Chunꞌ ndiꞌin la naꞌaǎn chaꞌ mstun nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ ska kiñaꞌ nu nchkunꞌ tuꞌwa kityi kanꞌ. Ynaǎn ykwiꞌ ska ꞌni kti kanꞌ bra kanꞌ. Lye ꞌa nganen nchkwiꞌ iꞌ ñaꞌan tiꞌ nganen tiꞌyu: \p ―¡Kaan lyaa nde re! ―ndukwin iꞌ bra kanꞌ. \p \v 2 Kanꞌ naꞌan kwiꞌyaǎn ti ka nu nchkwiꞌ ꞌni kti kanꞌ loꞌo, naꞌaǎn nduun ska kwiyu ngaten; yu nu ndukwa chunꞌ kwiyu kanꞌ ni, naꞌaǎn nsuꞌwi ska kilya yaꞌ yu, kwiꞌ ngwañaꞌan, wa nda neꞌ ska sneꞌ chkwan chaꞌ tyukwa ke yu bra kanꞌ. Wa mdoꞌo yu ndyaa yu kusuun; kwiꞌ mdijin lyo yu bra kanꞌ, loꞌo ti tyijin lyo la yu ꞌin nu nxuun loꞌo ꞌin yu bra kanꞌ. \p \v 3 Loꞌo ngwañaꞌan, mstun nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ xka kiñaꞌ nu nchkunꞌ tuꞌwa kityi kanꞌ, ynaǎn ykwiꞌ ꞌni kti nu nchka tukwa bra kanꞌ: \p ―¡Kaan lyaa nde re! ―ndukwin. \p \v 4 Mdoꞌo tukwa xka kwiyu ngaꞌa bra kanꞌ. Yu nu ndukwa chunꞌ iꞌ, kanꞌ nsuꞌwi chabiyaꞌ ꞌin yu kuꞌni yu wsuun lo chalyuu, chaꞌ kujwi taꞌa nten chalyuu bra kanꞌ. Tnun ꞌa xtyi wsuun mjwi ꞌin yu kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 5 Loꞌo ngwañaꞌan, nu mdaꞌa snan yaꞌ mstun nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kaNꞌ kiñaꞌ nu nchkunꞌ tuꞌwa kityi bra kanꞌ. Ynaǎn chaꞌ nu ykwiꞌ ꞌni kti nu nchka snan bra kanꞌ: \p ―¡Kaan lyaa nde re! ―ndukwin. \p Kanꞌ naꞌaǎn nduun ska kwiyu ngata; skaꞌ biyaꞌ ndukwi yaꞌ nten nu ndukwa chunꞌ kwiyu kanꞌ bra kanꞌ. \v 6 Mgii tiǎnꞌ chaꞌ nganen nchkwiꞌ ska nten laja seꞌen nduun taꞌa jakwa ꞌni kti kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Ska skaꞌ ti nskwaꞌ kaja ꞌin nten nu kuꞌni tñan ska tsan ―ndukwin―, loꞌo ngwañaꞌan ska mlya ti nskwaꞌ trigu kaja ꞌin nten ska tsan; loꞌo sete ni, kwiꞌ kaꞌan ꞌa xuꞌwi lyo ran, kwiꞌ kaꞌan ꞌa xuꞌwi lyo mñun nu ndiꞌyo neꞌ ―ndukwin yu kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 7 Loꞌo ngwañaꞌan, nu mdaꞌa jakwa yaꞌ mstun nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ kiñaꞌ nu nchkunꞌ tuꞌwa kityi kanꞌ. Kwiꞌ ynaǎn ykwiꞌ ꞌni kti nu nchka jakwa bra kanꞌ: \p ―¡Kaan lyaa nde re! ―ndukwin iꞌ. \p \v 8 Kanꞌ naꞌaǎn nduun ska kwiyu kolo jii. La Mte naan nu ndukwa chunꞌ kwiyu kanꞌ, chaꞌ kanꞌ lka nu ndaꞌan ndujwi ꞌin nten; nde chunꞌ la ndoꞌo ñaꞌan sa tlyu ti kasiya ꞌin neꞌ ayman. Nsuꞌwi chabiyaꞌ ꞌin yu kanꞌ, chaꞌ kujwi yu ꞌin ñaꞌaan ska yuꞌwe nten nu ndiꞌin lo chalyuu; nchga naꞌan seꞌen ndiꞌin jakwa nten, kujwi yu ꞌin ska neꞌ bra kanꞌ, ni siya loꞌo chaꞌ wsuun, ni siya loꞌo jwiꞌñan, ni siya loꞌo kicha, ni siya kujwi ꞌni tlá ꞌin neꞌ bra kanꞌ. \p \v 9 Loꞌo ngwañaꞌan, nu mdaꞌa kiꞌyu yaꞌ mstun nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ kiñaꞌ nu nchkunꞌ tuꞌwa kityi kanꞌ bra kanꞌ. Loꞌo naꞌaǎn ska msaa tnun nde loo seꞌen ndukwa Ndiose, msaa kanꞌ lka seꞌen nu nxkwa lomstan bra kanꞌ. Nde niꞌ msaa kanꞌ nsuꞌwi tyun nten nu wa ngujwi. Wa yjwi nten ꞌin neꞌ kanꞌ chunꞌ nu wa ykwiꞌ neꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten, kwiꞌ ngwañaꞌan ja ytsen neꞌ ykwiꞌ neꞌ chaꞌ kanꞌ loꞌo taꞌa nten neꞌ bra kanꞌ. \v 10 Kwen msiꞌya ayman kanꞌ: \p ―Ndiose Xꞌnan ba ―ndukwin neꞌ―, nuꞌwin, xkwiꞌ luwi ꞌa kasiya ꞌiin; xkwiꞌ chaꞌ nu ñi ngiꞌnii ―ndukwin ayman kanꞌ―. ¿Ta ti xꞌni kuꞌnii biyaaꞌ ꞌin nten chalyuu a? ¿Ta ja taa nu tiꞌí ꞌin neꞌ kwa, chaꞌ wa yjwi neꞌ ꞌwa a? ―ndukwin ayman kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 11 Loꞌo wa mjwi teꞌ ngaten kuꞌ nchga ayman kanꞌ, ykwiꞌ Ndiose loꞌo neꞌ bra kanꞌ: \p ―Xiyaꞌ xitñaꞌ la wan ti chinꞌ, sa ñaꞌan bra kala tyun la ayman neꞌ taꞌa wan, taꞌa msñi wan chaꞌ ꞌin Jesús, taꞌa ngiꞌni wan tñan ꞌñaǎn; ti kujwi la nten chalyuu ꞌin neꞌ kanꞌ, ti kwiꞌ ñaꞌan nu wa yjwi neꞌ ꞌwan ―ndukwin Ni bra kanꞌ. \p \v 12 Loꞌo ngwañaꞌan, naꞌaǎn nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ, chaꞌ nu mdaꞌa skwa yaꞌ mstun Ni kiñaꞌ nu nchkunꞌ tuꞌwa kityi kanꞌ; lye ꞌa mñan bra kanꞌ. Yku kwichaa bra kanꞌ, ngwiꞌya tla ñaꞌaan chalyuu; ñaꞌan tiꞌ teꞌ ngata nu nchkuꞌ nten seꞌen nskwa ayman, ngwañaꞌan ngwa chalyuu bra kanꞌ. Loꞌo koꞌ ni, ngwa ngaꞌa ran; ñaꞌan tiꞌ tnen, kwiꞌ ngwañaꞌan ngwa ran bra kanꞌ. \v 13 Loꞌo ngalu kwii kulasiin nu nsuꞌwi niꞌ kwan bra kanꞌ; ñaꞌan tiꞌ ngalu mangu yaꞌa bra nu lye ꞌa nchka kwiꞌin chaꞌ nxñan ran ꞌin stanꞌ yka, kwiꞌ ngwañaꞌan ngalu kwii kulasiin lyuu bra kanꞌ. \v 14 Loꞌo ja ngwa ꞌa ñaꞌan nten niꞌ kwan bra kanꞌ; wa ngwiji yuꞌwi ran chaꞌ ngulo tsuꞌ Ndiose ꞌin ran bra kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, ngulo tsuꞌ Ni nchga kiꞌya kwan; kwiꞌ nchga yuu xuwe nu ndukwa jluꞌwe tyiꞌa, ngulo tsuꞌ Ni ꞌin ran bra kanꞌ. \v 15 Loꞌo yuꞌwi kutsiꞌ nchga nten, ni siya tukee, ni siya laja kee siꞌ kiꞌya. Nchga nten nu nka ndloo, loꞌo nu nka ndloo ꞌin nten wsuun, ni siya kuliyaꞌ neꞌ, ni siya tnun ꞌa neꞌ, loꞌo msu nu msiꞌi ti nten, ni siya msu nu ndiꞌin suꞌwe ti, taꞌa neꞌ yuꞌwi kutsiꞌ neꞌ bra kanꞌ. \v 16 Kwen msiꞌya neꞌ ꞌin kiꞌya loꞌo kee tnun: \p ―Tlyuu lya wan chunꞌ ba, chaꞌ ja ñaꞌan ꞌa Ndiose nu ndukwa seꞌen tnun kwa ꞌwa bra kanꞌ; wa msinꞌ ꞌa tiꞌ nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ ꞌwa ―ndukwin neꞌ bra kanꞌ. \p \v 17 Wa mdiya tsan chaꞌ ta Ndiose nu tiꞌí ꞌin nten, loꞌo ja talo neꞌ siyaꞌ ti ꞌin chaꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \c 7 \s1 Sa ñaꞌan taꞌa neꞌ Israel nu kwaꞌan biyaꞌ Ndiose tuꞌ chkan neꞌ \p \v 1 Chunꞌ ndiꞌin la naꞌaǎn jakwa angajle ꞌin Ndiose; naꞌaǎn la kiyaꞌ chalyuu siyaꞌ ti, taꞌa jakwa nskan chalyuu seꞌen nduun jakwa angajle kanꞌ bra kanꞌ. Ndlo angajle kanꞌ tñan ꞌin taꞌa jakwa kwiꞌin nu ndijin lo chalyuu. Ja nda angajle kanꞌ chabiyaꞌ chaꞌ ka kwiꞌin kanꞌ; ni siya nde lo yuu, ni siya nde tujoꞌo, ja ska chunꞌ yka tyijin kwiꞌin bra kanꞌ. \v 2 Loꞌo naꞌaǎn mdoꞌo tukwa xka angajle nu mdoꞌo ndijyan nde seꞌen ndoꞌo tukwa kwichaa bra kanꞌ. Ndiꞌya yu biyaꞌ nu wa mda Ndiose ꞌin yu, ti kwiꞌ Ndiose nu luꞌu, chaꞌ kwaꞌan biyaꞌ yu ꞌin nu lka nten ꞌin Ndiose. Kwen nchkwiꞌ yu loꞌo jakwa angajle nu nsuꞌwi chabiyaꞌ kuꞌni ñuꞌun ꞌin chalyuu loꞌo tujoꞌo bra kanꞌ. \v 3 Nde ñaꞌan ykwiꞌ yu loꞌo angajle kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Ja kalaꞌ wan chalyuu, ja kalaꞌ wan tujoꞌo, ja kalaꞌ wan yka; ti ji kwaꞌan biyaꞌ Ndiose nu lka Stian tuꞌ chkan nten nu ngiꞌni tñan ꞌin Ni nde kwa. \p \v 4 Loꞌo ngwaꞌu neꞌ ꞌñaǎn sa ñaꞌan taꞌa nten neꞌ israel nu ngwaꞌan biyaꞌ Ndiose chkan neꞌ: ska siyentu nsuꞌwi tuꞌwa ndukwa jakwa mi nten lka kanꞌ bra kanꞌ. Tyoꞌo neꞌ kanꞌ laja tii tyukwa ta neꞌ Israel, ska nin lka ꞌin ska ta neꞌ kanꞌ: \q1 \v 5 Tyoꞌo tii tyukwa mi nten laja neꞌ taꞌa nin Juda nu ngwaꞌan biyaꞌ Ndiose ꞌin, \q1 kwiꞌ tyoꞌo xka tii tyukwa mi nten laja neꞌ taꞌa nin Rubén, \q1 kwiꞌ tyoꞌo tii tyukwa mi nten laja neꞌ taꞌa nin Gad, \q1 \v 6 kwiꞌ tyoꞌo tii tyukwa mi nten laja neꞌ taꞌa nin Aser, \q1 kwiꞌ tyoꞌo tii tyukwa mi nten laja neꞌ taꞌa nin Neftalí, \q1 kwiꞌ tyoꞌo tii tyukwa mi nten laja neꞌ taꞌa nin Manasés; \q1 \v 7 kwiꞌ ngwañaꞌan tyoꞌo tii tyukwa mi nten laja neꞌ taꞌa nin Simeón, \q1 kwiꞌ tyoꞌo tii tyukwa mi nten laja neꞌ taꞌa nin Leví, \q1 kwiꞌ tyoꞌo tii tyukwa mi nten laja neꞌ taꞌa nin Isacar, \q1 \v 8 kwiꞌ tyoꞌo tii tyukwa mi nten laja neꞌ taꞌa nin Zabulón, \q1 kwiꞌ tyoꞌo tii tyukwa mi nten laja neꞌ taꞌa nin Se, \q1 kwiꞌ tyoꞌo tii tyukwa mi nten laja neꞌ taꞌa nin Benjamín. \m Sa kwa ti taꞌa neꞌ Israel ngwaꞌan biyaꞌ Ndiose ꞌin. \s1 Xka ta nten nu tyoꞌo tyukwi ñaꞌaan chalyuu nu ta Ndiose teꞌ ngaten ꞌin \p \v 9 Chunꞌ ndiꞌin la naꞌaǎn sa tlyu ti nduun nten nu wa ngulaa Jesús ꞌin; kaꞌan ꞌa nten ndiꞌin, kanꞌ chaꞌ ja tukwin ngwa kwa ꞌin neꞌ kanꞌ. Tyukwi ñaꞌaan chalyuu la seꞌen ndiꞌin nten mdoꞌo neꞌ kanꞌ mdiyan neꞌ; nchga lo nten chalyuu mdiyan, chaꞌ nchga kichen tyi neꞌ mdoꞌo neꞌ, nchga lo chaꞌ nu nchkwiꞌ nten chalyuu nchkwiꞌ neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. Nduun neꞌ nde loo seꞌen ndukwa yka xlya tnun, nde loo seꞌen nduun nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ. Teꞌ ngaten kanꞌ lkuꞌ neꞌ, ndukwi lkaꞌ kiñan yaꞌ neꞌ nduun neꞌ bra kanꞌ. \v 10 Kwen nchkwiꞌ neꞌ kanꞌ bra kanꞌ: \q1 Kuꞌniin tnuun ꞌin Ndiose nu nka Xꞌnaan, ndukwin neꞌ ꞌin taꞌa neꞌ, kwiꞌ nu ndukwa lo yka xlya tnun, ti kwiꞌ Ni kanꞌ lka Ni ndloo ꞌñaan; \q1 kwiꞌ ngwañaꞌan nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ nduun loo la Ni ꞌñaan, ndukwin neꞌ. \m \v 11 Loꞌo nchga angajle kanꞌ nduun nde chunꞌ seꞌen ndukwa yka xlya tnun kanꞌ; nde chunꞌ seꞌen nduun ꞌni kti kanꞌ, nde chunꞌ seꞌen nduun taꞌa yu kula, la kwa ndiꞌin angajle bra kanꞌ. Mdyisti neꞌ nde loo neꞌ lyuu bra kanꞌ, chaꞌ kuꞌni tnun neꞌ ꞌin Ndiose bra kanꞌ. \v 12 Ykwiꞌ angajle kanꞌ bra kanꞌ: \q1 ¡Ngwañaꞌan ka sikwa! Kuꞌniin tnuan ꞌin Ndiose, suꞌwe ꞌa chkwianꞌ chaꞌ ꞌin Ni, tyaan xuꞌwe ꞌin Ni. \q1 Chkwianꞌ chaꞌ nchga chaꞌ jlyo tiꞌ Ni, nan ꞌin Ni lka nchga lo nan nu nsuꞌwi lo chalyuu; \q1 nchga lo tñan nchka ꞌin Ni kuꞌni Ni siyaꞌ ti, ska ti Ndiose nsuꞌwi chabiyaꞌ kuꞌni nchga tñan. \q1 Nchga bra ja tsaa tii ꞌa chaꞌ ngwañaꞌan ka ꞌin Ndiose Stian. Loꞌo chañi chaꞌ ngwañaꞌan ka. \m Ngwañaꞌan ykwiꞌ angajle loꞌo taꞌa bra kanꞌ. \p \v 13 Kanꞌ mnichaꞌ ska yu kula ꞌñaǎn bra kanꞌ: \p ―¿Ti lka nu lkuꞌ teꞌ ngaten kwa, xkeꞌ tiiꞌ a? ―ndukwin―. ¿La nde yaꞌ mdoꞌo nten kwa ndijyan a? \p \v 14 ―Ja jlyo tiǎnꞌ, yu kula. Katsaaꞌ chinꞌ ꞌñaǎn ―niǐn ꞌin yu kula kanꞌ. \p Nchkwiꞌ yu kula loꞌoǔn bra kanꞌ: \p ―Tka mdijin ti nten kwa ska nu tiꞌí tnun, chunꞌ msñi neꞌ chaꞌ ꞌin Jesús ―ndukwin yu kula ꞌñaǎn―. Wa ngujwi nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ lo wsi chaꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ, kanꞌ chaꞌ wa ngwa luwi niꞌ kasiya ꞌin neꞌ, kanꞌ chaꞌ mjwi chabiyaꞌ kuꞌ neꞌ teꞌ ngaten. \v 15 Kwiꞌ ngwañaꞌan, sa bra ni nduun neꞌ kanꞌ nde loo seꞌen tnun seꞌen ndukwa Ndiose ―ndukwin yu kula kanꞌ―, chaꞌ tsan loꞌo tla ngiꞌni neꞌ kanꞌ tñan ꞌin Ni nde seꞌen ndiꞌin Ni. Ndiose nu ndukwa lo yka xlya tnun kanꞌ, kanun Ni kwiꞌ seꞌen ndiꞌin neꞌ kanꞌ, chaꞌ ja ta Ni chabiyaꞌ chaꞌ tyukwa neꞌ kanꞌ chaꞌ kuxi. \v 16 Ja kiteꞌ ꞌa tiꞌ neꞌ kanꞌ xiyaꞌ, kwiꞌ ja kityi ꞌa tiꞌ neꞌ; ja xuwenꞌ ꞌa xaa kwan ꞌin neꞌ kanꞌ, ja kiꞌni ꞌa kwan chunꞌ neꞌ, kwiꞌ ja ka naꞌan ꞌa tiꞌ neꞌ chaꞌ tikeeꞌ kwan bra kanꞌ. \v 17 Ñaꞌansiin nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ, chaꞌ ndiꞌin Ni ti kwiꞌ seꞌen nka Ndiose ndloo; ti kwiꞌ Ni tsaa loꞌo Ni ꞌin neꞌ kanꞌ seꞌen kaja tyiꞌa koꞌo neꞌ chaꞌ kaja chalyuu nu kwi ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. Loꞌo ngwañaꞌan xtyi Ni tyiꞌa kiloo neꞌ kanꞌ, chaꞌ ja kunan ꞌa neꞌ bra kanꞌ. \c 8 \s1 Xkuu oro nu mxkwan xka angajle lyuu \p \v 1 Kanꞌ nu mdaꞌa kati yaꞌ mstun nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ kiñaꞌ nu ndukwa tuꞌwa kityi nchkunꞌ kanꞌ bra kanꞌ. Bra nu ngwa ngwañaꞌan, tiin ti ndiꞌin nchga nan seꞌen ndiꞌin Ndiose bra kanꞌ. \v 2 Kwiꞌ naꞌaǎn xa kati angajle nu nduun tñan tloo Ndiose; wa nda neꞌ kati kuwi chkwan ꞌin angajle kanꞌ, chaꞌ kwaꞌa bra kanꞌ. \v 3 Loꞌo mdiyan xka angajle nu ndiꞌya xkuu oro ndijyan bra kanꞌ. Mdiyan angajle kanꞌ ndyaa tuun yu tuꞌwa msaa seꞌen nskwa lomstan, ti kwiꞌ msaa nu nduun nde loo seꞌen ndukwa yka xlya tnun kanꞌ. Wa mjwi kaꞌan ynan ꞌin yu chaꞌ tikin yu lo msaa seꞌen ndukwa lomstan kanꞌ. Ti kwiꞌ bra nu nchkwiꞌ nten loꞌo Ndiose, nchga nten nu ndiꞌin chaꞌ ꞌin loꞌo Ndiose ni, kanꞌ lka bra nu nchkin ynan kanꞌ bra kanꞌ. \v 4 Lo yaꞌ angajle kanꞌ nu nduun tloo Ndiose mdoꞌo sñii ynan nu nchkin niꞌ xkuu kanꞌ bra kanꞌ; suꞌwa mdoꞌo sñii ynan kanꞌ ndyaa seꞌen ndiꞌin Ndiose loꞌo chaꞌ nu nchkwiꞌ nten kanꞌ loꞌo Ni, chaꞌ ngwañaꞌan ngiꞌni tnun nten kanꞌ ꞌin Ndiose bra kanꞌ. \v 5 Kwiꞌ msñi angajle xkuu kanꞌ, msuꞌwa yu kiiꞌ ndsuwiꞌ niꞌ ran, nguun yu ꞌin xkuu ndyaa, mdiyuu lo chalyuu bra kanꞌ. Kwen nganen lo chalyuu, lye ꞌa nganen tiꞌyu, lye ꞌa ndyuwi, lye ꞌa mñan bra kanꞌ. \s1 Kati kuwi chkwan kanꞌ \p \v 6 Chunꞌ ndiꞌin la kati angajle nu wa naꞌaǎn tsan, mdyisnan ndaꞌa kuwi chkwan nu ndukwa yaꞌ bra kanꞌ. \p \v 7 Bra nu ngwaꞌa angajle nu nchka kulo kuwi chkwan ꞌin, bra ti ngalu tyoo kee loꞌo kiiꞌ mxtiyaaꞌ loꞌo tnen lyuu bra kanꞌ. Sa yuꞌwe chalyuu mdyii mkin bra kanꞌ, loꞌo ngwañaꞌan mkin sa yuꞌwe yka, mkin ñaꞌaan kixinꞌ ngaꞌá bra kanꞌ. \p \v 8 Bra nu ngwaꞌa angajle nu nchka tukwa kuwi chkwan; bra ti ngutin ska kiꞌya kwan, ñaꞌaan ska chunꞌ kiꞌya kanꞌ nchkin sa ñaꞌan mbiꞌya lo tyiꞌa tujoꞌo. Sa yuꞌwe tyiꞌa tujoꞌo ngwa tnen bra kanꞌ, \v 9 sa yuꞌwe ti nan luꞌu nu nsuꞌwi lo tyiꞌa tujoꞌo ngujwi ran, sa yuꞌwe nchga yka naꞌan nu ndaꞌan lo tyiꞌa mdyii ran ngutin ran bra kanꞌ. \p \v 10 Bra nu ngwaꞌa angajle nu nchka snan kuwi chkwan, bra ti mdiyuu ska kwii kulasiin tnun nu nsuꞌwi niꞌ kwan, nchkin ran ñaꞌan tiꞌ nchkin kityee skan bra kanꞌ. Mdiyuu kwii kulasiin kanꞌ lo tyiꞌa chku tyukwi ñaꞌaan chalyuu. Kanꞌ chaꞌ mnuꞌun sa yuꞌwe tyiꞌa luwi nu nsuꞌwi ñaꞌaan lo chalyuu bra kanꞌ. \v 11 Kwii Kulasiin Kixinꞌ Tlyaaꞌ naan kwii kulasiin tnun kanꞌ, chaꞌ ngwa tlyaaꞌ sa yuꞌwe tyiꞌa nu ndiꞌyo nten. Kaꞌan ꞌa nten ngujwi chunꞌ yiꞌo neꞌ tyiꞌa kanꞌ, chaꞌ tlyaaꞌ ꞌa tyiꞌa kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 12 Bra nu ngwaꞌa angajle nu nchka jakwa kuwi chkwan, kanꞌ mnuꞌun nchga xaa tnun nu nsuꞌwi niꞌ kwan, sa yuꞌwe ti ran ndyuwiꞌ ran bra kanꞌ; loꞌo xaa kwichaa, loꞌo xaa koꞌ, loꞌo xaa kwii kulasiin, sa yuꞌwe xaa ndyuwiꞌ bra kanꞌ. Sa jluꞌwe tsan, sa jluꞌwe tla, ja yuꞌwi ꞌa xaa bra kanꞌ. \p \v 13 Loꞌo naꞌaǎn seꞌen ndukwi ska angajle jluꞌwe niꞌ kwan, ñaꞌan tiꞌ la kwiꞌya ngwañaꞌan ñaꞌan angajle kanꞌ. Ynaǎn chaꞌ kwen ꞌa msiꞌya: \p ―¡Tꞌnan ꞌa wan bra nu kwaꞌa xnan angajle kanꞌ kuwi chkwan ꞌin chunꞌ ndiꞌin la ti chinꞌ; tꞌnan ꞌa nchga nten nu ti nganun lo chalyuu xa nu kanen ran bra kanꞌ! ―ndukwin angajle kanꞌ. \c 9 \p \v 1 Chunꞌ ndiꞌin la ngwaꞌa angajle nu nchka kiꞌyu kuwi chkwan; bra ti naꞌaǎn mbiꞌya ska nu kuxi lo chalyuu bra kanꞌ. Ni siya wa ngwa yu ska nu nka ndloo niꞌ kwan nu ngwa sꞌni, mdiyuu yu lyuu bra kanꞌ, sa ñaꞌan ndiyuu ska kwii kulasiin. Wa mjwi yaꞌ naꞌan ꞌin yu chaꞌ slaa yu tuꞌwa tiyu kiꞌñi seꞌen ndiꞌin nchga kuneꞌ xaꞌan bra kanꞌ. \v 2 Mslaa yu tuꞌwa tiyu kanꞌ, kaꞌan ꞌa sñii ndyoꞌo bra kanꞌ; ñaꞌan tiꞌ ska horno tnun, ngwañaꞌan ndyoꞌo sñii kanꞌ bra kanꞌ. Ngwa tla ni siya ndiꞌya kwan bra kanꞌ, ngwa tla lo kwichaa siꞌya sñii nu ndyoꞌo tuꞌwa tiyu kanꞌ bra kanꞌ. \v 3 Laja sñii kanꞌ ndyoꞌo tukwa ska ta kwityinꞌ nu kaꞌan ꞌa, mbiꞌya iꞌ lyuu bra kanꞌ. Nsuꞌwi chabiyaꞌ ꞌin iꞌ kuꞌni tlá iꞌ, ñaꞌan tiꞌ tlá seꞌeen bra kanꞌ. \v 4 Loꞌo ja mjwi chabiyaꞌ ꞌin iꞌ kuꞌni ñuꞌun iꞌ kixinꞌ ngaꞌá, loꞌo ja kuꞌni ñuꞌun iꞌ yka. Ja ska nan nu yta nten ka kuꞌni ñuꞌun iꞌ ꞌin ran; ska ti chabiyaꞌ mjwi ꞌin iꞌ chaꞌ ta iꞌ nu tiꞌí ꞌin nten nu ja ndukwa biyaꞌ ꞌin Ndiose chkan neꞌ bra kanꞌ, chaꞌ kuxi ꞌa neꞌ kanꞌ. \v 5 Loꞌo ja mjwi chabiyaꞌ ꞌin iꞌ kujwi iꞌ ꞌin nten kanꞌ, ska ti chaꞌ lye ꞌa ta iꞌ nu tiꞌí ꞌin neꞌ sa kiꞌyu koꞌ ti; sa ñaꞌan nu nchku seꞌen ꞌñaan, ngwañaꞌan lye ꞌa ta kwityinꞌ kanꞌ nu tiꞌí ꞌin neꞌ bra kanꞌ. \v 6 Sa yaꞌ kiꞌyu koꞌ ti, tsaa naan nten ni ji ñaꞌan ka ꞌin neꞌ chaꞌ kaja neꞌ, loꞌo ja tyija lyo chaꞌ kanꞌ ꞌin neꞌ bra kanꞌ; nchka tiꞌ neꞌ chaꞌ kaja neꞌ, loꞌo ti ji ꞌa tiya bra chaꞌ kaja neꞌ bra kanꞌ. \p \v 7 Kwityinꞌ kanꞌ ni, wa lka ngwa suꞌwe iꞌ loꞌo taꞌa iꞌ chaꞌ xuun iꞌ loꞌo nten, ñaꞌan tiꞌ kwiyu nu wa lka nduun chaꞌ tsaa kusuun. Ska sneꞌ chkwan xaa ndukwa ke iꞌ, ñaꞌan tiꞌ sneꞌ oro ngwañaꞌan ñaꞌan; tloo iꞌ ni, ñaꞌan tiꞌ tloo nten ngwañaꞌan ñaꞌan tloo iꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \v 8 Ñaꞌan tiꞌ kichanꞌ ke ska nu kunaꞌan, ngwañaꞌan ñaꞌan kichanꞌ ke iꞌ; ñaꞌan tiꞌ liꞌya kwichi, ngwañaꞌan ñaꞌan liꞌya iꞌ bra kanꞌ. \v 9 Loꞌo wa nchkunꞌ ñaꞌaan lo tiye iꞌ loꞌo ska lo chkwan. Lye ꞌa nganen jlyuꞌwe iꞌ ndukwi iꞌ, sa ñaꞌan nganen kwiyu nu ndujwakii karreta nu ndaꞌan kusuun. \v 10 Loꞌo ndukwa jyeꞌen iꞌ sa ñaꞌan ndukwa jyeꞌen seꞌen; ti kwiꞌ ti chaꞌ, ndukwa mtsuꞌ lo jyeꞌen iꞌ, chaꞌ loꞌo jyeꞌen iꞌ ta iꞌ nu tiꞌí ꞌin nten chalyuu sa yaꞌ kiꞌyu koꞌ ti bra kanꞌ. \v 11 Ndiya nu nka ndloo ꞌin kwityinꞌ kanꞌ, kwiꞌ nu ndukwa ndloo la niꞌ tiyu kiꞌñi kanꞌ; Abadón naan nu kanꞌ chaꞌ nu nchkwiꞌ neꞌ judío, loꞌo ngwañaꞌan Apolión naan nu kanꞌ chaꞌ nu nchkwiꞌ neꞌ griego, nu nchka tiꞌ chkwiꞌ chaꞌtñan ꞌñaan: ykwiꞌ nu ngiꞌni ñuꞌun chalyuu. \p \v 12 Wa mdyii ska chaꞌ kuxi nu ka lo chalyuu. Ti ji tyoꞌo tukwa tyukwa chaꞌ kuxi nu ka nde loo la bra kanꞌ. \p \v 13 Ngwaꞌa angajle nu nchka skwa kuwi chkwan bra kanꞌ. Kanꞌ ynaǎn ykwiꞌ ska nten la seꞌen ndukwa msaa oro nu tnun, nu ndukwa tloo Ndiose. Taꞌa jakwa nskan msaa kanꞌ nganen nchkwiꞌ yu kanꞌ, \v 14 nchkwiꞌ yu loꞌo angajle nu nchka skwa nu nsuꞌwi kuwi chkwan yaꞌ bra kanꞌ: \p ―Kulaa wan ꞌin taꞌa jakwa angajle nu ndiꞌin nchkanꞌ la tuꞌwa saꞌan tnun, saꞌan chku Eufrates kanꞌ bra kanꞌ ―ndukwin. \p \v 15 Ngwañaꞌan ngwa bra kanꞌ. Xa wa mdoꞌo laa taꞌa jakwa angajle kanꞌ, bra ti mdoꞌo ndyaa chaꞌ kujwi ꞌin, ni siya ja ndiya sa jluꞌwe nten nu nsuꞌwi ñaꞌaan chalyuu bra kanꞌ. Wa lka nduun angajle kanꞌ chaꞌ kujwi ꞌin nten bra nu tiya bra, bra nu tiya ti kwiꞌ tsan, bra nu tiya ti kwiꞌ koꞌ, bra nu tiya ti kwiꞌ yijan chaꞌ kuꞌni Ni tñan kanꞌ bra kanꞌ. \v 16 Loꞌo ngwañaꞌan, ynaǎn ni sa ñaꞌan nkwa taꞌa sndaru nu ndukwa chunꞌ kwiyu, taꞌa ndaꞌan kusuun loꞌo jakwa angajle kanꞌ; kanꞌ lka tukwa siyentu miyun sndaru kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 17 Ti kwiꞌ laja nchkwiꞌ slaǎn, naꞌaǎn taꞌa kwiyu kanꞌ, loꞌo naꞌaǎn ti ka nu ndukwa chunꞌ iꞌ bra kanꞌ. Ñaꞌan tiꞌ kiiꞌ, chaꞌ ngaꞌá kutsi kuxiꞌ kolo ran, ngwañaꞌan ñaꞌan chkwan nu nchkunꞌ ñaꞌaan lo tiye neꞌ bra kanꞌ. Ñaꞌan tiꞌ ke kwichi, ngwañaꞌan ñaꞌan ke kwiyu kanꞌ bra kanꞌ. Kwiꞌ tu tuꞌwa iꞌ ndyoꞌo kiiꞌ loꞌo sñii ngwa ti ñaꞌan, loꞌo sñii kutsi nu chen ꞌa ñaꞌan tyiꞌi ndyoꞌo bra kanꞌ. \v 18 Ja ndiya sa jluꞌwe nten chalyuu nu ngujwi siꞌya taꞌa snan kicha nu ndyoꞌo tu tuꞌwa kwiyu kanꞌ; wa ndiya kicha nu mxnun kiiꞌ kanꞌ, wa ndiya kicha nu mxnun sñii kanꞌ, wa ndiya kicha nu mxnun sñii kutsi nu chen ꞌa ñaꞌan tyiꞌi kanꞌ bra kanꞌ. \v 19 Nde tu tuꞌwa iꞌ, kwiꞌ lo jyeꞌen iꞌ, nde kwa ndyiji jwersa ꞌin iꞌ chaꞌ kuꞌni iꞌ chaꞌ kuxi kanꞌ; ka ꞌin iꞌ ta iꞌ nu tiꞌí ꞌin nten loꞌo jyeꞌen iꞌ, chaꞌ ndukwa mtsuꞌ lo jyeꞌen iꞌ; loꞌo ke iꞌ loꞌo jyeꞌen iꞌ, ñaꞌan tiꞌ ke kunan ngwañaꞌan lka ke iꞌ bra kanꞌ. \p \v 20 Loꞌo ti ngiꞌni nten chaꞌ kuxi, ti kwiꞌ nten nu ja ngujwi loꞌo kicha kanꞌ; ja xlya neꞌ kulaa yaꞌ neꞌ chaꞌ kuxi nu ngiꞌni neꞌ bra kanꞌ. Ti ngiꞌni tnun neꞌ ꞌin kwiꞌin kuxi loꞌo nkwin joꞌo nu ndyaꞌ loꞌo oro, nu ndyaꞌ loꞌo plata, nu ndyaꞌ loꞌo chkwan kutsi, nu ndyaꞌ loꞌo kee, nu ndyaꞌ loꞌo yka bra kanꞌ; ti ngiꞌni tnun neꞌ ꞌin joꞌo kwityinꞌ nu ja nchka ñaꞌan ꞌñaan, kwiꞌ joꞌo kuꞌun nu ja nnan chaꞌ nchkwianꞌ, kwiꞌ joꞌo nu ja nchka tyaꞌan bra kanꞌ. \v 21 Kwiꞌ ngwañaꞌan, ja xlya neꞌ kuꞌni tyii neꞌ chaꞌ ndujwi neꞌ ꞌin taꞌa nten neꞌ, kwiꞌ ja mdyii chaꞌ ngiꞌni taꞌá neꞌ ꞌin taꞌa nten neꞌ, kwiꞌ ja mdyii chaꞌ ngiꞌni neꞌ chaꞌ chen ñaꞌan loꞌo xka nu kunaꞌan, kwiꞌ ja mdyii chaꞌ ngiꞌni neꞌ kunan bra kanꞌ. \c 10 \s1 Angajle ꞌin Ndiose nu ndiꞌya kityi xuwe \p \v 1 Chunꞌ ndiꞌin la naꞌaǎn nduun xka angajle nu wa mdoꞌo seꞌen ndiꞌin Ndiose niꞌ kwan, mbiꞌya lo chalyuu bra kanꞌ; nan wa mxiin ska ko ñaꞌaan chunꞌ bra kanꞌ; nchga tñan nchka ꞌin angajle kanꞌ. Ndukwi kunan taa ke, loꞌo xaa ꞌa tloo ñaꞌan tiꞌ xaa kwichaa; kwiꞌ ngwañaꞌan, tijyan kiyaꞌ loꞌo tijyan ndan angajle kanꞌ, lye ꞌa ndyuꞌwi xaa sa ñaꞌan lka bra nu ndyituun kiiꞌ. \v 2 Yaꞌ angajle kanꞌ ndukwa ska kityi xuwe nu wa ngalaa. Loꞌo kiyaꞌ laꞌa seꞌen kwin mduun lo tyiꞌa tujoꞌo, kiyaꞌ laꞌa seꞌen ka mduun lo yuu wtyi bra kanꞌ. \v 3 Loꞌo kwen ꞌa msiꞌya angajle kanꞌ, ñaꞌan tiꞌ nsiꞌya kwichi bra kanꞌ; xa wa msiꞌya angajle kanꞌ, lye ꞌa nganen tiꞌyu bra kanꞌ. Nganen nda tyiꞌi taꞌa kati tiꞌyu nu nsuꞌwi chalyuu bra kanꞌ. \v 4 Xa wa mdyii ynen tiꞌyu kanꞌ, chaꞌ wa kwaꞌaǎn tiǎn chaꞌ nu ykwiꞌ tiꞌyu kanꞌ, ti kwiꞌ bra kanꞌ ynaǎn ykwiꞌ ska nu ndukwa seꞌen ndiꞌin Ndiose, kanꞌ nu nchkwiꞌ loꞌoǔn bra kanꞌ: \p ―Suꞌwaa kutsiiꞌ chaꞌ nu wa ykwiꞌ taꞌa kati tiꞌyu kwa ―ndukwin Ni ꞌñaǎn―. Ja kwaꞌaan chaꞌ kwa lo kityi. \p \v 5 Kwiꞌ ñaꞌan bra mskwen kwan angajle kanꞌ yaꞌ laꞌa seꞌen kwin, ti kwiꞌ angajle nu naꞌaǎn nduun lo tyiꞌa tujoꞌo, nu nduun lo yuu wtyi bra kanꞌ. \v 6 Ykwiꞌ angajle kanꞌ loꞌoǔn bra kanꞌ: \p ―Chabiyaꞌ ꞌin Ndiose nu ja tsaa tii ꞌa chaꞌ ꞌin chkwiǐnꞌ chaꞌ re ―ndukwin angajle kanꞌ―. Ti kwiꞌ Ndiose lka nu ngwiñan nchga nan nu nsuꞌwi niꞌ kwan, ti kwiꞌ Ni ngwiñan Ni nchga nan nu nsuꞌwi lo chalyuu, ti kwiꞌ Ni ngwiñan Ni nchga nan nu nsuꞌwi lo tyiꞌa tujoꞌo. Ja chan lye tyaan Ni xiyaꞌ chaꞌ kuꞌni biyaꞌ Ni ꞌin nten chalyuu bra kanꞌ. \v 7 Bra nu tyisnan kwaꞌa angajle nu nchka kati kuwi chkwan, bra ti tyisnan kuꞌni Ndiose nchga tñan nu wa ytsaꞌ Ni ꞌin ayman kula nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ni loꞌo nten nu ngwa sꞌni bra kanꞌ. Nu ngwa sꞌni xkwiꞌ yuꞌwi nchkunꞌ chaꞌ kanꞌ, loꞌo ni, kwen ꞌa kanen chaꞌ kanꞌ. \p \v 8 Xka tuꞌwa nganen nchkwiꞌ nu ndukwa seꞌen ndiꞌin Ndiose kanꞌ, kwiꞌ nu nchkwiꞌ loꞌoǔn xiyaꞌ bra kanꞌ: \p ―Yaa xñii kityi xuwe nu wa ngalaa nu ndukwa yaꞌ angajle nu nduun tujoꞌo nu nduun chalyuu kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 9 Kanꞌ chaꞌ yiꞌaǎn seꞌen nduun angajle kanꞌ, niǐn ꞌin chaꞌ ta kityi xuwe kanꞌ ꞌñaǎn bra kanꞌ. \p ―Yaa loꞌoo ꞌin kityi re ―ndukwin―. Chkwiiꞌ jii lo kityi re, chaꞌ ka biyaꞌ suꞌwe tiiꞌ chaꞌ nchkwiꞌ ran bra kanꞌ, ñaꞌan tiꞌ si wa ykuu ꞌin ran; nuꞌwin ka xiꞌin tiiꞌ, ni siya suꞌwe ꞌa ka tiyee bra nu ñaꞌaan ꞌin ran ti kulo bra kanꞌ. \p \v 10 Kwiꞌ msñiǐn kityi xuwe nu ndukwa yaꞌ angajle kanꞌ, ykwiǐnꞌ lo kityi kanꞌ bra kanꞌ. Loꞌo xa nu naꞌaǎn ꞌin ran, suꞌwe ꞌa ngwa tiyeěn bra kanꞌ, sa ñaꞌan lka xa nu kuan kwiñaꞌ kwitun chaꞌ xi ꞌa ran; chunꞌ ndiꞌin la, xa wa ngwa biyaꞌ tiǎnꞌ sa ñaꞌan chaꞌ ndukwa kwa, xiꞌin ꞌa ngwa tiyeěn bra kanꞌ. \v 11 Loꞌo ykwiꞌ angajle loꞌoǔn xiyaꞌ: \p ―Ti ndiꞌin chaꞌ chkwiiꞌ chaꞌ re loꞌo nten chalyuu xiyaꞌ, nchga chaꞌ nu nchka tiꞌ Ndiose chkwiꞌ chaꞌ ꞌin nchga lo nten chalyuu, ni siya chaꞌ ꞌin nten nu nka ndloo, ni siya chaꞌ ꞌin nten tyukwi ñaꞌaan chalyuu la seꞌen ndiꞌin nten; ni siya chaꞌ ꞌin nten nu nchkwiꞌ nchga lo chaꞌ nu nchkwiꞌ nten chalyuu, nuꞌwin ndiꞌin chaꞌ chkwiiꞌ loꞌo neꞌ kwa bra kanꞌ. \c 11 \s1 Tukwa nten nu nduun lo chalyuu chaꞌ chkwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose \p \v 1 Chunꞌ ndiꞌin la mda Ndiose ska yka kulaa nu ñi ꞌa ꞌñaǎn, chaꞌ suꞌwa biyaǎnꞌ loꞌo ran. Ykwiꞌ Ni loꞌoǔn bra kanꞌ: \p ―Suꞌwaa biyaaꞌ lyaa niꞌ lyaa nu suꞌwe ꞌa ñaꞌan ꞌin Ndiose; kwiꞌ ngwañaꞌan, suꞌwaa biyaaꞌ lo msaa seꞌen ndukwa lomstan nu nxtya nten chaꞌ ꞌñaǎn bra kanꞌ. Lkwaa lyaa ni sa ñaꞌan kwa nten nu ndiꞌin nde kwa nu chañi chaꞌ ngiꞌni tnun ꞌñaǎn nu lkaǎn Ndiose ꞌin neꞌ bra kanꞌ. \v 2 Loꞌo ja suꞌwa biyaaꞌ nde chunꞌ laa tnun kanꞌ, chaꞌ lka ran chaꞌ ꞌin xka ta nten nu ja nnan chaꞌ ꞌñaǎn, chaꞌ naꞌ lkaǎn Ndiose siyaꞌ ti bra kanꞌ. Chen ꞌa ñaꞌan ngiꞌni neꞌ kanꞌ bra nu ndiꞌin neꞌ kichen tnun nu ndiꞌin chaꞌ ꞌñaǎn bra kanꞌ. Tuꞌwa ndukwa tukwa koꞌ tyiꞌin neꞌ kanꞌ la kwa bra kanꞌ, \v 3 loꞌo suꞌwaǎn tukwa nten ndijyan lo chalyuu nu chkwiꞌ nchga chaꞌ nu nka tiyeěn chkwiǐnꞌ loꞌo nten bra kanꞌ. Taꞌa tyukwaa neꞌ kanꞌ tyituun neꞌ jluꞌwe kichen kanꞌ bra kanꞌ ―ndukwin Ni ꞌñaǎn―, bra nu taꞌa tii tyukwa siyentu nsuꞌwi snan yla tsan tyuun neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. Tyukwi tyempu kanꞌ kuꞌ neꞌ teꞌ ngata, chaꞌ tnun ꞌa chaꞌ nu chkwiꞌ neꞌ loꞌo nten, sa ñaꞌan nu kuꞌniǐn nde loo la bra kanꞌ. \p \v 4 Nu nduun taꞌa tyukwaa neꞌ kanꞌ lo chalyuu ni, nduun neꞌ chabiyaꞌ ꞌin Ndiose nu nka ndloo tyukwi ñaꞌaan chalyuu; Ndiose msuꞌwa ꞌin neꞌ kanꞌ, chaꞌ chkwiꞌ neꞌ nchga chaꞌ nu nka tiye Ni chaꞌ chkwiꞌ Ni loꞌo nten bra kanꞌ. Ka neꞌ kanꞌ ñaꞌan tiꞌ tukwa yka olivo, kwiꞌ ngwañaꞌan ka neꞌ ñaꞌan tiꞌ tukwa kandlyeru bra kanꞌ. (Suꞌwe ꞌa sete nu nsuꞌwi mta olivo, chaꞌ skin niꞌ kandlyeru.) \v 5 Bra nu nchka tiꞌ nten chalyuu kuꞌni chaꞌ kuxi loꞌo tyukwaa neꞌ kanꞌ, ndse ti kalu kiiꞌ tuꞌwa neꞌ, kwiꞌ tiꞌí ꞌa xuwenꞌ ꞌin neꞌ kuxi kanꞌ; tyii neꞌ kuxi kuꞌni ñuꞌun ran ꞌin neꞌ bra kanꞌ. Ngwañaꞌan kaja nchga nten nu kuꞌni chaꞌ kuxi loꞌo neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \v 6 Wa nsuꞌwi chabiyaꞌ ꞌin neꞌ nu nduun kanꞌ, chaꞌ ja ta neꞌ chabiyaꞌ kiꞌya tyoo tyukwi tyempu nu chkwiꞌ neꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten bra kanꞌ; kwiꞌ ngwañaꞌan, nsuꞌwi chabiyaꞌ ꞌin neꞌ chaꞌ kuꞌni ñuꞌun neꞌ nchga seꞌen ndyukwa tyiꞌa chaꞌ chka ran tnen; kwiꞌ ngwañaꞌan, ka ꞌin neꞌ ta neꞌ nchga lo kicha nu tyijanꞌ ꞌin nten chalyuu, ñaꞌan bra nu nchka tiꞌ neꞌ chaꞌ ka tiꞌí nten bra kanꞌ. \v 7 Bra nu tyii tñan nu kuꞌni tyukwaa neꞌ lo chalyuu, bra ti tyisnan ꞌni xaꞌan nu nsuꞌwi tiyu kiꞌñi kanꞌ, xuun iꞌ loꞌo taꞌa tyukwaa nten nu nduun kanꞌ bra kanꞌ; loꞌo tyijin lyo iꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ, kwiꞌ kujwi iꞌ ꞌin neꞌ bra kanꞌ. \v 8 Kanun tyukwaa jyoꞌo kanꞌ seꞌen nsu neꞌ ngujwi neꞌ tuꞌwa lo kiyaꞌ kichen tnun kanꞌ, ti kwiꞌ kichen seꞌen mstya nten ꞌin Xꞌnaan lo wsi bra kanꞌ. Xaꞌan ꞌa neꞌ kichen kanꞌ, kanꞌ chaꞌ nsuꞌwi ska chaꞌ nu nchkwiꞌ nten chaꞌ ꞌin neꞌ kwa, chaꞌ sa ñaꞌan ngwa neꞌ kichen Sodoma nu ngwa sꞌni, kwiꞌ sa ñaꞌan ngwa neꞌ kichen Egipto nu ngwa sꞌni, kwiꞌ ngwañaꞌan lka neꞌ kichen tnun kanꞌ ni. \v 9 Chunꞌ ndiꞌin la ndijyan nten tyukwi ñaꞌaan chalyuu la seꞌen nsu jyoꞌo kanꞌ. Tyukwi snan tsan jluꞌwe ndijyan nchga lo nten chalyuu, ni siya nten nu ndyoꞌo nchga kichen tyi neꞌ, ni siya nten nu nchkwiꞌ nchga lo chaꞌ nu nchkwiꞌ nten chalyuu; ndijyan naꞌan neꞌ ꞌin ayman kanꞌ seꞌen nsu neꞌ. Loꞌo ja ta neꞌ chabiyaꞌ katsiꞌ ayman kanꞌ bra kanꞌ. \v 10 Ndiya ꞌa tiꞌ nten chalyuu chaꞌ wa ngujwi taꞌa tyukwaa nten nu mduun kanꞌ, kanꞌ chaꞌ kuꞌni neꞌ taꞌa bra kanꞌ. Taꞌa ti ta neꞌ xuꞌwe tsaa seꞌen ndiꞌin taꞌa neꞌ, chaꞌ ndiya ꞌa tiꞌ neꞌ bra kanꞌ. Kaꞌan ꞌa nu tiꞌí ndijin nten chalyuu chunꞌ nu taꞌa tyukwaa jyoꞌo kanꞌ, ndukwin neꞌ bra kanꞌ. \v 11 Xa wa mdaꞌa snan tsan jluꞌwe kanꞌ, xiyaꞌ yꞌni Ndiose chaꞌ ngala tyiꞌi niꞌ kasiya ꞌin taꞌa tyukwaa jyoꞌo kanꞌ; xiyaꞌ ndyaa tukwi neꞌ bra kanꞌ. Ytsen ꞌa nchga nten chalyuu nu wa naꞌan sa ñaꞌan ngwa ꞌin neꞌ kanꞌ, chaꞌ wa ndyuꞌu neꞌ xiyaꞌ bra kanꞌ. \v 12 Kanꞌ ynan taꞌa tyukwaa neꞌ kanꞌ mdoꞌo tyiꞌi ska nu msiꞌya ꞌin neꞌ la seꞌen ndiꞌin Ndiose nde niꞌ kwan bra kanꞌ: \p ―Xkwen lya wan nde niꞌ kwan re ―ndukwin Ni. \p Kwiꞌ ñaꞌan bra nu naꞌan nten nu nxuun loꞌo ꞌin neꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ, kanꞌ mdoꞌo neꞌ ndyaa neꞌ nde niꞌ kwan; laja koo ti ndyaa neꞌ bra kanꞌ. \v 13 Ti kwiꞌ bra kanꞌ lye ꞌa mñan; seꞌen ngwa tii bariyu kichen nu ngwa xkanꞌ, ñaꞌaan ska bariyu mdyii ngutin bra kanꞌ. Kati mi nten ngujwi chaꞌ nu mñan bra kanꞌ. Lye ꞌa ytsen xka ta nten nu nganun bra kanꞌ, ytsen ꞌa neꞌ ꞌin Ndiose nu ndiꞌin niꞌ kwan, chaꞌ nchka ꞌin Ni kuꞌni Ni chaꞌ tnun ꞌa nu ngwañaꞌan; loꞌo nduwe ꞌa tiꞌ neꞌ chaꞌ yꞌni Ni ngwañaꞌan bra kanꞌ. \p \v 14 Wa mdyii tukwa ta chaꞌ kuxi yan lo chalyuu, loꞌo ni, wa ndijyan chaꞌ ka xka chaꞌ kuxi lo chalyuu. \s1 Xka yaꞌ ti nganen kuwi chkwan \p \v 15 Wa lka kati yaꞌ ynen ngwaꞌa angajle kuwi chkwan. Kwiꞌ tyun ꞌa nu nganen nchkwiꞌ nde niꞌ kwan bra kanꞌ, kwiꞌ nu nchkwiꞌ chaꞌ re: \q1 Sa bra ni nganun tsaa chaꞌ ꞌin nu nka Xꞌnaan, kwiꞌ ngwañaꞌan chaꞌ ꞌin Krixtu, chaꞌ ka Ni ndloo tyukwi ñaꞌaan chalyuu, ndukwin Ni kanꞌ. \q1 Loꞌo ni, ja tsaa tii ꞌa chaꞌ kulo Ni tñan lo chalyuu bra kanꞌ. \p \v 16 Kwiꞌ ngwañaꞌan, yꞌni tnun yu kula kanꞌ ꞌin Ndiose, kala ndukwa jakwa yu kula nu ndukwa lo yka xlya seꞌen ndukwa Ndiose; mdyisti neꞌ nde tloo neꞌ lyuu chaꞌ kuꞌni tnun neꞌ ꞌin Ni bra kanꞌ. \v 17 Nde ñaꞌan nchkwiꞌ yu kula kanꞌ bra kanꞌ: \q1 Ndiose Xꞌnan ba, ndukwin neꞌ, wa nchka ꞌiin kuꞌnii nchga tñan. \q1 Nuꞌwin luꞌuu ni, ti kwiꞌ ti luꞌuu nu ngwa ti kulo, kwiꞌ ngwañaꞌan ti luꞌuu la nde loo la. Ja siyaꞌ tsaa tii chaꞌ nu luꞌuu. \q1 Tya ba xuꞌwe ꞌiin chaꞌ wa mdyisnan ngiꞌnii kaꞌan ꞌa tñan tnun lo chalyuu re, kwiꞌ nduwe ꞌa tiꞌ ba chaꞌ nuꞌwin mdyisnan nkaa ndloo. \q1 \v 18 Lye ꞌa msinꞌ tiꞌ xka ta nten nu ja nnan chaꞌ nchkwiiꞌ, chaꞌ wa tiya ti bra chaꞌ taa nuꞌwin nu tiꞌí ꞌin neꞌ kanꞌ, chaꞌ kuꞌnii biyaaꞌ ꞌin nchga ayman. \q1 Kwiꞌ ñaꞌan bra ta nuꞌwin xuꞌwe ꞌin nten nu ngiꞌni tñan ꞌiin, chaꞌ nuꞌwin nguloo tñan ꞌin neꞌ chaꞌ chkwiꞌ neꞌ chaꞌ ꞌiin lo chalyuu; \q1 kwiꞌ ngwañaꞌan ta nuꞌwin xuꞌwe ꞌin nten nu kunan chaꞌ nchkwiiꞌ, ni siya nten kuneꞌ, ni siya nten kula. \q1 Wa ndiya bra chaꞌ kuꞌnii ñuꞌuun ꞌin nten nu wa yꞌni ñuꞌun ꞌin nten chalyuu, ndukwin neꞌ. \p \v 19 Loꞌo naꞌaǎn seꞌen ndukwa laa tnun ꞌin Ndiose nde niꞌ kwan, naꞌaǎn la niꞌ lyaa seꞌen ndukwa tñaꞌ kti, seꞌen ndukwa Ndiose la seꞌen ndiꞌin nten ꞌin Ni nu ngwa ti sꞌni. Bra kanꞌ lye ꞌa nganen lo chalyuu, lye ꞌa ndyuwi, kwiꞌ lye ꞌa nganen tiꞌyu; kwiꞌ lye mñan, loꞌo ngwañaꞌan tlyaa ꞌa tyoo kee ngwiꞌya bra kanꞌ. \c 12 \s1 Tlá ꞌa kunan tnun ꞌin ska nu kunaꞌan \p \v 1 Chunꞌ ndiꞌin la ndyoꞌo tukwa ska biyaꞌ nde niꞌ kwan, nu nda Ndiose chaꞌ kitsaꞌ Ni ꞌñaan, sa ñaꞌan ka ska chaꞌ lo chalyuu nde loo la; biyaꞌ kanꞌ lka ska nu kunaꞌan nu lkuꞌ teꞌ nu xaa ꞌa. Sa ñaꞌan nu luwi ꞌa xaa kwan, kwiꞌ ngwañaꞌan ñaꞌan teꞌ lkuꞌ nu kunaꞌan kanꞌ. Loꞌo mduun nu kunaꞌan kanꞌ chunꞌ koꞌ bra kanꞌ. Tii tyukwa kwii kulasiin ndukwa ke nu kunaꞌan kanꞌ; ñaꞌan tiꞌ ska sneꞌ, ngwañaꞌan ndukwa ran bra kanꞌ. \v 2 Wa ndiꞌin chaꞌ tyiꞌin sñiꞌ nu kunaꞌan kanꞌ, loꞌo tiꞌí ꞌa ꞌin, msiꞌya ꞌa chaꞌ wa ndla ti kala sñiꞌ. \v 3 Sa bra ti ndyoꞌo tukwa xka biyaꞌ niꞌ kwan bra kanꞌ; ska kunan ngaꞌa nu tnun ꞌa lka iꞌ, loꞌo ndiya kati ke iꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, ndukwa ska sneꞌ oro taꞌa kati ke iꞌ kanꞌ, loꞌo ndiya tii yka ke iꞌ bra kanꞌ. \v 4 Mjiꞌin jyeꞌen iꞌ ꞌin kwii kulasiin nu ndukwi niꞌ kwan bra kanꞌ; mslu iꞌ ñaꞌaan ska yuꞌwe nchga kwii kulasiin kanꞌ, ngalu ran lo chalyuu bra kanꞌ. Kwiꞌ mdyituun kunan kanꞌ tloo nu kunaꞌan nu wa kala ti sñiꞌ kanꞌ; bra nu wa ngala kuwiꞌ, bra ti ku kunan ꞌin kuwiꞌ kanꞌ, nka tiye iꞌ bra kanꞌ. \v 5 Ngula ska kuwiꞌ kiꞌyu ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ bra kanꞌ. Wa mdiyan yu lo chalyuu, chaꞌ ñi ꞌa kulo yu tñan ꞌin nchga nten chalyuu bra kanꞌ. Loꞌo bra ti ngwiꞌya Ndiose ꞌin sñiꞌ nu kunaꞌan kanꞌ, ndyaa loꞌo Ni ꞌin yu la seꞌen tnun seꞌen nka Ndiose ndloo bra kanꞌ. \v 6 Loꞌo msnan nu kunaꞌan ndyaa niꞌ kixinꞌ seꞌen tyiꞌin ska ti bra kanꞌ; wa lka yꞌni xuꞌwe Ndiose ska seꞌen tyiꞌin nu kunaꞌan kanꞌ, seꞌen ñaꞌansiin Ni ꞌin, la kwa kanun nu kunaꞌan kanꞌ tii tyukwa siyentu nsuꞌwi snan yla tsan bra kanꞌ. \p \v 7 Chunꞌ ndiꞌin la mdyisnan chaꞌ kusuun la seꞌen nka Ndiose ndloo bra kanꞌ. Mduun Kee nu nka xꞌnan angajle ꞌin Ndiose, mduun loꞌo angajle nu lka sndaru ꞌin; kwiꞌ ngwañaꞌan, mduun kunan tnun loꞌo sndaru ꞌin iꞌ bra kanꞌ. Lye ꞌa msuun taꞌa angajle bra kanꞌ. \v 8 Loꞌo wa mdijin lyo Kee ꞌin kunan kanꞌ, kanꞌ chaꞌ ja ngwa ꞌin iꞌ kanun iꞌ seꞌen ndiꞌin Ndiose loꞌo angajle ꞌin Ni bra kanꞌ; \v 9 wa ngulo Ni ꞌin angajle nu mduun chaꞌ ꞌin kunan kanꞌ bra kanꞌ. Sꞌni ndaꞌan kunan kanꞌ lo chalyuu re, ti kwiꞌ kuneꞌ xaꞌan lka nu kunan kanꞌ; kwiꞌ nu naan Satanás. Xkwiꞌ nan nñi lyoꞌo yu ꞌin nten tyukwi ñaꞌaan chalyuu bra kanꞌ. Nan wa ngulo Ndiose ꞌin kunan kanꞌ loꞌo sndaru ꞌin iꞌ nu ngwa sꞌni, mdiyan iꞌ lo chalyuu re bra kanꞌ. \p \v 10 Chunꞌ ndiꞌin la kwen ꞌa ynen ykwiꞌ ska nten nde niꞌ kwan: \p ―La ni ka ñaꞌaan sa ñaꞌan ndlaa Ndiose ꞌin nten chalyuu yaꞌ kuneꞌ xaꞌan ―ndukwin nu ykwiꞌ kanꞌ―. Ngula ꞌa tñan ngiꞌni Ni lo chalyuu, kanꞌ chaꞌ nka Ni ndloo la ni, loꞌo ngwañaꞌan wa ndiya bra chaꞌ ka Krixtu ndloo ñaꞌaan chalyuu bra kanꞌ. Nu ngwa sꞌni la mduun kuneꞌ xaꞌan tloo Ndiose, chaꞌ tsan loꞌo tla xtya yu kiꞌya chunꞌ nten taꞌa msñian chaꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ; loꞌo ni, wa ngulo Ni ꞌin kuneꞌ xaꞌan seꞌen ndiꞌin Ni bra kanꞌ. \v 11 Taꞌa msñian chaꞌ ꞌin Jesús ni, wa mdijin lyo neꞌ ꞌin kuneꞌ xaꞌan kanꞌ, chunꞌ ngujwi Jesús nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ bra kanꞌ. Loꞌo ni, ja ntsen neꞌ kanꞌ chkwiꞌ neꞌ chaꞌ suꞌwe ꞌin Jesús loꞌo nchga nten; xlyaa neꞌ chkwiꞌ neꞌ chaꞌ kanꞌ, ni siya kujwi nten ꞌin neꞌ chunꞌ msinꞌ ꞌa tiꞌ nten kanꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ. \v 12 Kanꞌ chaꞌ ka suꞌwe ꞌa ka tiye wan ni, ꞌwan nu ndiꞌin seꞌen nka Ndiose ndloo; loꞌo tꞌnan ꞌa wan, ꞌwan nu ndiꞌin wan lo chalyuu re, ꞌwan nu ndiꞌin wan lo tujoꞌo bra kanꞌ. Wa mbiꞌya kuneꞌ xaꞌan seꞌen ndiꞌin wan, loꞌo ni, msinꞌ ꞌa tiꞌ yu ndaꞌan yu, chaꞌ wa jlyo tiꞌ yu chaꞌ chinꞌ ti tsan ti kanun yu chaꞌ ka tiꞌí tiꞌ yu ꞌin nten chalyuu ―ndukwin nu ykwiꞌ niꞌ kwan kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 13 Xa wa ngwa biyaꞌ tiꞌ kunan tnun kanꞌ, chaꞌ wa ngulo Ndiose ꞌin iꞌ ndijyan iꞌ lo chalyuu, kanꞌ mdoꞌo ñaꞌan iꞌ ꞌin nu kunaꞌan nu nsuꞌwi sñiꞌ kiꞌyu kanꞌ bra kanꞌ, chaꞌ lye la ka tiꞌí tiꞌ iꞌ ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ, nka tiye iꞌ bra kanꞌ. \v 14 Kwiꞌ ñaꞌan bra kanꞌ mstya Ndiose jlyuꞌwe nu kunaꞌan kanꞌ, ñaꞌan tiꞌ jlyuꞌwe ska kwiꞌya tnun, chaꞌ ka ꞌin lyukwi kwan tsaa seꞌen kanun suꞌwe la niꞌ kixinꞌ, seꞌen nu ja ndaꞌan kunan kanꞌ bra kanꞌ. La kwa ñaꞌansiin Ni ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ, sa yaꞌ taꞌa snan yijan jluꞌwe bra kanꞌ. \v 15 Loꞌo nguun kunan kanꞌ tyiꞌa tuꞌwa iꞌ ndyaa chunꞌ nu kunaꞌan kanꞌ; ñaꞌan tiꞌ ska saꞌan chku tlyaa, ngwañaꞌan ngalu tyiꞌa tuꞌwa iꞌ chaꞌ xuꞌwa ji iꞌ ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ, nka tiye iꞌ bra kanꞌ. \v 16 Loꞌo yuu wtyi ni, msuꞌwa yaꞌ ran ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ, kanꞌ chaꞌ ngalaa tiꞌin yuu, mdyii tyiꞌa tuꞌwa kunan kanꞌ, yiꞌo yuu bra kanꞌ. \v 17 Kanꞌ chaꞌ msinꞌ ꞌa tiꞌ kunan ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ bra kanꞌ, ndyaa naan iꞌ chaꞌ kusuun loꞌo nchga nten nu tyiꞌin chaꞌ ꞌin loꞌo nu kunaꞌan kanꞌ chunꞌ ndiꞌin la bra kanꞌ; mdsuun iꞌ loꞌo nchga nten nu nganan tñan nu ngulo Ndiose ꞌñaan, kwiꞌ nu ja ntsen chkwiꞌ sa ñaꞌan nu chañi lka chaꞌ ꞌin Jesús loꞌo nten bra kanꞌ. \c 13 \s1 Tukwa ꞌni xaꞌan nu chen ꞌa ñaꞌan \p \v 1 Mdoꞌoǔn ndyaa tuǔn tuꞌwa tujoꞌo bra kanꞌ. Naꞌaǎn nde tuꞌwa tyiꞌa chaꞌ ndijyan ndoꞌo tukwa ska ꞌni nu chen ꞌa ñaꞌan; ndukwa tii yka ke iꞌ, kwiꞌ nsuꞌwi kati ke iꞌ bra kanꞌ. Lo taꞌa yka ke iꞌ kanꞌ ndukwa sneꞌ nu xaa ꞌa, chaꞌ lka iꞌ ndloo lo chalyuu re. Lo taꞌa kati ke iꞌ ndukwa nin kuneꞌ xaꞌan, kwiꞌ nin nu nchkwiꞌ chaꞌ tiꞌí ꞌin Ndiose. \v 2 Ñaꞌan tiꞌ kwichi ngatsiin, ngwañaꞌan ñaꞌan iꞌ, mskeꞌ tiǎnꞌ; tlá ꞌa kiyaꞌ iꞌ, tukwin ꞌa stanꞌ kiyaꞌ iꞌ ñaꞌan tiꞌ stanꞌ kiyaꞌ oso. Loꞌo tuꞌwa iꞌ, ñaꞌan tiꞌ tuꞌwa kwichi la saꞌa, ngwañaꞌan tuꞌwa iꞌ bra kanꞌ. Mda kunan kanꞌ tñan ndloo ꞌin ꞌni chen ñaꞌan kanꞌ, chaꞌ ka iꞌ ndloo ꞌin nten chalyuu, sa ñaꞌan lka ykwiꞌ ndloo. Loꞌo mda kunan chabiyaꞌ kuꞌni ꞌni kanꞌ tñan, chaꞌ ka iꞌ ndloo la seꞌen nu nchka ti tiꞌ iꞌ bra kanꞌ. \v 3 Wa nganun ska biyaꞌ lo ska ke iꞌ seꞌen mjwi cha iꞌ ska yaꞌ; wa kaja ti iꞌ nu ngwa bra kanꞌ, mskeꞌ tiǎnꞌ, loꞌo wa nchkaa seꞌen nu lye ꞌa tiꞌí iꞌ bra kanꞌ. Nduwe ꞌa tiꞌ nten chalyuu ñaꞌan ꞌin iꞌ; ndyaa ñaꞌan tiꞌ neꞌ ꞌin iꞌ, chaꞌ xiyaꞌ nchkaa seꞌen nu lye ꞌa tiꞌí iꞌ bra kanꞌ. \v 4 Ngiꞌni tnun nchga nten ꞌin kunan kanꞌ bra kanꞌ, chaꞌ wa mda iꞌ chabiyaꞌ ka tnun ꞌni chen ñaꞌan kanꞌ; kwiꞌ ngwañaꞌan, ngiꞌni tnun neꞌ ꞌin ti kwiꞌ ꞌni chen ñaꞌan kanꞌ. Nchkwiꞌ neꞌ loꞌo taꞌa neꞌ bra kanꞌ: \p ―Ja tukwin ndiꞌin chalyuu nu suꞌwa loꞌo ꞌni kwa. Ja ka ꞌin nten xuun loꞌo iꞌ ―ndukwin neꞌ. \p \v 5 Wa mjwi chabiyaꞌ ꞌin ꞌni chen ñaꞌan kanꞌ, chaꞌ chkwiꞌ ya ñaꞌan ti chaꞌ, ni siya lye ꞌa kuꞌni siyeꞌ iꞌ, ni siya kuxi ꞌa chkwiꞌ iꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose. Tuꞌwa ndukwa tukwa koꞌ talo chabiyaꞌ ꞌin iꞌ chaꞌ ka iꞌ ndloo lo chalyuu bra kanꞌ. \v 6 Kwiꞌ ngwañaꞌan yꞌni ꞌni chen ñaꞌan kanꞌ, mdyisnan msiꞌya loꞌo iꞌ ꞌin Ndiose bra kanꞌ. Ykwiꞌ iꞌ chaꞌ kuxi ꞌin nchga tñan nu ngiꞌni Ni, loꞌo nchkwiꞌ kuxi iꞌ ꞌin seꞌen tlyu nde niꞌ kwan seꞌen ndiꞌin Ni, kwiꞌ kuxi ꞌa nchkwiꞌ iꞌ ꞌin nchga nten ꞌin Ndiose nde niꞌ kwan bra kanꞌ. \v 7 Ti kwiꞌ ti chaꞌ, wa mjwi chabiyaꞌ ꞌin iꞌ chaꞌ xuun iꞌ loꞌo nten chalyuu nu ndiꞌin chaꞌ ꞌin loꞌo Ndiose, chaꞌ tyijin lyo iꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, wa mjwi chabiyaꞌ ꞌin iꞌ chaꞌ ka iꞌ ndloo tyukwi ñaꞌaan chalyuu la seꞌen ndiꞌin nten, ni siya nchga lo nten chalyuu nu ndyoꞌo nchga kichen tyi neꞌ, nu nchkwiꞌ nchga lo chaꞌ nu nchkwiꞌ nten chalyuu bra kanꞌ. \v 8 Loꞌo nchga nten tyukwi ñaꞌaan chalyuu yꞌni tnun neꞌ ꞌin ꞌni kanꞌ bra kanꞌ, nchga nten nu ja ndukwa nin lo kityi ꞌin Ndiose. Nu ngwa ti kulo, bra nu ti ji kwiñan Ni chalyuu, ti bra kanꞌ ngwaꞌan Ni nin nten nu ja tsaa tii ꞌa chalyuu ꞌin. Loꞌo wa nganun kityi kanꞌ chaꞌ ꞌin nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ nu wa yjwi nten ꞌin ska yaꞌ nu ngwa sꞌni bra kanꞌ. \p \v 9 Kanꞌ chaꞌ kunan suꞌwe wan ni, si xlyaa wan kunan wan chinꞌ. \v 10 Bra nu ndiꞌin chaꞌ tsaa loꞌo neꞌ ꞌin ska wan niꞌ ñaꞌan chkwan, ngwañaꞌan ka sikwa. Ja kutsen wan bra kanꞌ. Bra nu ndiꞌin chaꞌ kujwi nten ꞌin ska wan, ni siya loꞌo xtyi, ngwañaꞌan ka sikwa. Ja kutsen wan bra kanꞌ. Ndiꞌin chaꞌ taloan nchga chaꞌ kuxi; ndiꞌin chaꞌ nchga tsan tsaa ñaꞌan tianꞌ ꞌin Ndiose, si ndiꞌin chaꞌ ꞌñaan loꞌo Ni lo chalyuu re bra kanꞌ. \p \v 11 Chunꞌ ndiꞌin la naꞌaǎn xka ꞌni chen ñaꞌan nu mdoꞌo niꞌ yuu ndijyan lo chalyuu bra kanꞌ. Ndukwa tukwa yka ke iꞌ; ñaꞌan tiꞌ yka ke slyaꞌ kuneꞌ, ngwañaꞌan ñaꞌan yka ke iꞌ. Nchkwiꞌ iꞌ sa ñaꞌan nu nchkwiꞌ kunan tnun kanꞌ bra kanꞌ. \v 12 Ti kwiꞌ sa ñaꞌan nu ndlo ꞌni chen ñaꞌan tñan ꞌin nten, kwiꞌ ꞌni nu yan kulo ndukwa la, ngwañaꞌan nchka ꞌin xka ꞌni re kulo iꞌ tñan ꞌin nten; chaꞌ jwersa ndatsaa iꞌ ꞌin nchga nten chalyuu chaꞌ kuꞌni tnun ꞌin ꞌni nu yan lo chalyuu ti kulo, kwiꞌ nu nchkaa seꞌen tiꞌí ꞌa mjwi cha ke iꞌ bra kanꞌ. \v 13 Loꞌo xka ꞌni chen ñaꞌan kanꞌ ni, loꞌo iꞌ ngiꞌni iꞌ kaꞌan chaꞌ tnun; ngiꞌni iꞌ chaꞌ ngalu kiiꞌ nu nsuꞌwi niꞌ kwan nde lo chalyuu, chaꞌ ñaꞌan kwiꞌya nchga nten ꞌin ran bra kanꞌ. \v 14 Kwiꞌ ngwañaꞌan, mñi lyoꞌo iꞌ ꞌin nchga nten tyukwi ñaꞌaan chalyuu loꞌo chaꞌ tnun nu ngiꞌni iꞌ bra nu ndiꞌin iꞌ loꞌo ꞌni nu yan ti kulo bra kanꞌ. Kwiꞌ nchkwiꞌ iꞌ loꞌo nchga nten chalyuu chaꞌ kwiñan neꞌ ska nkwin nu tyuun tsaa, chaꞌ kuꞌni tnun neꞌ ꞌin nkwin kanꞌ bra kanꞌ; kanꞌ ka ska nkwin ꞌin ꞌni nu yan ti kulo, ti kwiꞌ ꞌni nu wa nchkaa seꞌen tiꞌí ꞌa mjwi cha ke iꞌ loꞌo xtyi bra kanꞌ. \v 15 Loꞌo mjwi chabiyaꞌ ꞌin xka ꞌni kanꞌ, chaꞌ suꞌwa iꞌ kasiya tiye nkwin ꞌni nu yan ti kulo kanꞌ; kanꞌ chaꞌ ngwa ꞌin nkwin kanꞌ chkwiꞌ loꞌo nten bra kanꞌ, ngwa yjwi iꞌ ꞌin nchga nten nu ja xlya kuꞌni tnun ꞌin ran bra kanꞌ. \v 16 Kwiꞌ ngulo iꞌ tñan ꞌin nchga nten chaꞌ tyukwa biyaꞌ ꞌin iꞌ yaꞌ laꞌa seꞌen kwin ꞌin neꞌ, kwiꞌ tyukwa biyaꞌ ꞌin iꞌ chkan neꞌ; ni siya nten nu tnun nchka, ni siya nten kwañaꞌan ti, ni siya kuliyaꞌ neꞌ, ni siya tiꞌi neꞌ, ni siya msu nu wa msiꞌi nten ꞌin, ni siya msu nu ndiꞌin suꞌwe ti, tyukwa biyaꞌ ꞌin iꞌ yaꞌ nchga nten o ta chkan neꞌ, chaꞌ ꞌin kuneꞌ xaꞌan bra kanꞌ. \v 17 Loꞌo ja tukwin nsuꞌwi chabiyaꞌ xiꞌi yuꞌwa, ta kujwiꞌ yuꞌwa, si ja loꞌo biyaꞌ ꞌin iꞌ ndukwa yaꞌ neꞌ, o ta chkan neꞌ bra kanꞌ. Loꞌo biyaꞌ kanꞌ, nin ꞌni nu chen ñaꞌan kanꞌ lka ran, chaꞌ número nu ka ꞌin nin iꞌ lka biyaꞌ kanꞌ. \v 18 Xñi wan kwenta ni ñaꞌan chaꞌ nchka re sikwa. Si ka biyaꞌ suꞌwe tianꞌ, tyija lyo chaꞌ ꞌñaan sa ñaꞌan ndyoꞌo chaꞌ ꞌin número ꞌin ꞌni kanꞌ; número ꞌin iꞌ ni, sa ñaꞌan lka nin nten, ngwañaꞌan lka ran. Loꞌo nde lka número kanꞌ: skwa siyentu nsuꞌwi snan yla ndukwa skwa bra kanꞌ. \c 14 \s1 Ska siyentu nsuꞌwi tuꞌwa ndukwa jakwa mi nten nu ngwa luwi tiye \p \v 1 Chunꞌ ndiꞌin la naꞌaǎn xiyaꞌ la kwa, seꞌen nduun nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ lo kiꞌya Sión; suꞌwa nduun Ni loꞌo ska siyentu nsuꞌwi tuꞌwa ndukwa jakwa mi nten. Chkan nten kanꞌ, kanꞌ ndukwa nin nu nka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ, kwiꞌ ndukwa nin Ndiose Sti Ni bra kanꞌ. \v 2 Kwen ꞌa ynen nde seꞌen ndiꞌin Ndiose; sa ñaꞌan nnen bra nu nduun tyiꞌa tuꞌwa kee, seꞌen kwan ꞌa ngalu tyiꞌa, sa ñaꞌan nnen bra nu lye ꞌa nganen tiꞌyu, ngwañaꞌan nganen, mskeꞌ tiǎnꞌ. Kwiꞌ nde kwa nduun tyun nten nu suꞌwe ꞌa ndla snen tnun nu naan arpa, mskeꞌ tiǎnꞌ. \v 3 Nde loo yka xlya tnun seꞌen ndukwa Ndiose, kwiꞌ seꞌen nduun jakwa ꞌni kti kanꞌ, kwiꞌ seꞌen nduun yu kula kanꞌ, la kwa nduun nten nu ngala snen kanꞌ bra kanꞌ. Ska ta ti nten kaꞌan nu ndiꞌin nde kwa, kanꞌ nu ngala tuꞌwa ska kantu nu kwi; ja ngwa ꞌin xka ta nten chalyuu kuꞌni xaꞌan kantu kanꞌ, chaꞌ ska kantu nu ja ya kunan nten chalyuu lka ran. Ska ta ti nu siyentu nsuꞌwi tuꞌwa ndukwa jakwa mi nten nu wa ngulaa Ni nde lo chalyuu, kanꞌ lka nu ngwa ꞌin kula tuꞌwa kantu kanꞌ bra kanꞌ. \v 4 Nten nu siyaꞌ ti ngwa luwi lka nten kaꞌan kanꞌ. Ja mdiꞌin chaꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ loꞌo xka nu kunaꞌan bra nu mdiꞌin neꞌ lo chalyuu, ja la yꞌni neꞌ kanꞌ chaꞌ kuxi; loꞌo ni, ndaꞌan neꞌ loꞌo nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ la seꞌen ndaꞌan Ni. Wa ngulaa Ni ꞌin neꞌ kanꞌ, chaꞌ lka neꞌ ti kwiꞌ nten nu ndiya la tiꞌ Ndiose ti bra nu mdyisnan chaꞌ ꞌin nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ. Ti kulo ngulo suwi Ni ꞌin neꞌ kanꞌ, chaꞌ kuꞌni neꞌ tñan ꞌin Ni bra kanꞌ. \v 5 Loꞌo ja ndyoꞌo ꞌa chaꞌ kwiñi tuꞌwa neꞌ, chaꞌ ja ndiꞌin chaꞌ kuxi ꞌin neꞌ kanꞌ siyaꞌ ti bra kanꞌ. \s1 Snan angajle nu nchkwiꞌ chaꞌ tnun nu ndlo Ndiose ꞌin \p \v 6 Chunꞌ ndiꞌin la naꞌaǎn ndyaa xka angajle ꞌin Ndiose nu kwan ꞌa ndukwi ndyaa bra kanꞌ; ndyaa loꞌo ꞌin ska chaꞌ suꞌwe nu nchka tiꞌ Ndiose chkwiꞌ loꞌo nchga nten chalyuu, ska chaꞌ nu nꞌni ꞌa chaꞌ kunan nten. Nchga bra ja ndiꞌin chaꞌ tsaa tii chaꞌ kanꞌ. La seꞌen ndiꞌin nchga nten tyukwi ñaꞌaan chalyuu, nchga kichen tyi neꞌ, kwiꞌ nten nu nchkwiꞌ nchga lo chaꞌ nu nchkwiꞌ nten chalyuu, la kwa ndyaa angajle kanꞌ, chaꞌ chkwiꞌ loꞌo nchga nten bra kanꞌ. \v 7 Kwen ykwiꞌ angajle kanꞌ loꞌo neꞌ bra kanꞌ: \p ―Kutsen wan ꞌin Ndiose, kuwe tiꞌ wan chaꞌ tnun ꞌa tñan ngiꞌni Ni lo chalyuu ―ndukwin angajle kanꞌ―. Wa mdiya bra chaꞌ kuꞌni biyaꞌ Ni ꞌin nchga nten chalyuu. Kanꞌ chaꞌ kuꞌni tnun wan ꞌin Ni ni, chaꞌ wa ngwiñan Ni niꞌ kwan, wa ngwiñan Ni chalyuu, wa ngwiñan Ni tujoꞌo, kwiꞌ ngwiñan Ni nchga seꞌen ndyukwa tyiꞌa ―ndukwin angajle kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 8 Xa wa ndyaa angajle kanꞌ, mdiyan xka angajle chaꞌ chkwiꞌ loꞌo nten bra kanꞌ: \p ―Wa ngutin kichen ―ndukwin xka angajle kanꞌ―. Wa ngutin kichen tnun nu naan Babilonia, chaꞌ nu yꞌni ñuꞌun neꞌ kichen kanꞌ ꞌin nchga nten chalyuu. Kuxi ꞌa tñan yꞌni neꞌ kichen kanꞌ bra kanꞌ, chaꞌ nu yꞌni tnun neꞌ ꞌin nkwin joꞌo; loꞌo ngwañaꞌan, ngwaꞌu neꞌ ꞌin xka ta nten chaꞌ tyaꞌan tiꞌ neꞌ kuꞌni neꞌ ti kwiꞌ ti chaꞌ kuxi seꞌen ndiꞌin joꞌo kanꞌ ―ndukwin angajle nu nchka tukwa kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 9 Bra ti mdiyan xka angajle nu nchka snan. Kwen ykwiꞌ loꞌo nten bra kanꞌ: \p ―Ta Ndiose nu tiꞌí ꞌin nchga nten nu kuꞌni tnun ꞌin ꞌni chen ñaꞌan kanꞌ, ni siya ꞌin ykwiꞌ iꞌ, ni siya ꞌin nkwin iꞌ ngiꞌni tnun neꞌ bra kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, ta Ndiose nu tiꞌí ꞌin nchga nten nu nsuꞌwi biyaꞌ ꞌin iꞌ chkan neꞌ o ta yaꞌ neꞌ; \v 10 ta Ndiose nu tiꞌí ꞌin neꞌ kanꞌ, chaꞌ lye ꞌa msinꞌ tiꞌ Ni ꞌin neꞌ bra kanꞌ. Skin neꞌ kanꞌ lo ska kiiꞌ tnun nu mxtiyaaꞌ loꞌo yuu sufri tloo nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ, kwiꞌ tloo nchga angajle nu chaꞌ ꞌin Ni bra kanꞌ. \v 11 Tyukwi tyempu nde loo ja tsaa tii ꞌa tyituun sñii kiiꞌ seꞌen ndijin nten kanꞌ nu tiꞌí bra kanꞌ. Loꞌo ja kaja ñaꞌan lyaa neꞌ kanꞌ ꞌin Ndiose; nchga nten nu ngiꞌni tnun ꞌin ꞌni kanꞌ, ni siya nkwin iꞌ ti ngiꞌni tnun neꞌ, ni siya ngaꞌan biyaꞌ iꞌ chkan neꞌ o ta yaꞌ neꞌ, ja lyaa neꞌ kanꞌ ꞌin Ni bra kanꞌ. \v 12 Loꞌo nan ni, taloan chaꞌ kuxi kanꞌ ska ti si ndiꞌin chaꞌ ꞌñaan loꞌo Ndiose, ska ti si kunaan tñan nu kulo Ni ꞌñaan, ska ti si xñi suꞌwean chaꞌ ꞌin Jesús; kanꞌ nu ka ꞌñaan taloan chaꞌ kuxi kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 13 Chunꞌ ndiꞌin la nde seꞌen ndiꞌin Ndiose ynen ykwiꞌ ska nten loꞌoǔn bra kanꞌ: \p ―Kwaꞌaan lyaa chaꞌ re ―ndukwin:― “Tyempu nde loo la suꞌwe ꞌa ka tiye nten nu kaja chunꞌ ngiꞌni neꞌ tñan ꞌin Ndiose nu nka Xꞌnaan.” Loꞌo ndiya ska chaꞌ nu nchkwiꞌ Tyiꞌi Ndiose loꞌo wan bra kanꞌ. Ndukwin Ni chaꞌ la kanꞌ xitñaꞌ nten kanꞌ bra kanꞌ, chaꞌ suꞌwe ꞌa tñan nu yꞌni neꞌ xa wa yan neꞌ lo chalyuu; ndiya tiꞌ Ni tñan nu yꞌni neꞌ kanꞌ, kanꞌ chaꞌ tyuꞌwi tiꞌ Ni ꞌin ran ―ndukwin Ni ꞌñaǎn bra kanꞌ. \s1 Kuꞌni Ndiose kwa lo chalyuu \p \v 14 Chunꞌ ndiꞌin la naꞌaǎn seꞌen ndukwi ska koo ngaten. Chunꞌ koo kanꞌ ndukwa ska nu ñaꞌan tiꞌ nten; ndukwa ska sneꞌ oro ke Ni, loꞌo yaꞌ Ni ndukwa ska xtyi cha bra kanꞌ. \v 15 Kwiꞌ mdoꞌo ska angajle niꞌ lyaa ꞌin Ndiose la niꞌ kwan, kwiꞌ nu kwen msiꞌya ꞌin Ni nu ndukwa chunꞌ koo kanꞌ: \p ―Suꞌwaa lyaa xtyi ꞌiin, xoꞌ tiꞌiin kixin trigu, chaꞌ mta kanꞌ lka nten ꞌin Ndiose nu ndiꞌin lo chalyuu. Wa mdiya tsan nu kuꞌni Ni kwa lo chalyuu, wa lka ndukwa chaꞌ ꞌin Ni chaꞌ ka chaꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 16 Bra ti mbiꞌya nu ndukwa chunꞌ koo kanꞌ lo chalyuu bra kanꞌ, msuꞌwa Ni xtyi ꞌin Ni chaꞌ siꞌyu Ni kixin trigu bra kanꞌ; ngwañaꞌan ngwa yꞌni Ni kwa lo chalyuu bra kanꞌ. \p \v 17 Chunꞌ ndiꞌin la naꞌaǎn xka angajle nu mdoꞌo niꞌ lyaa ꞌin Ndiose la niꞌ kwan. Loꞌo angajle kanꞌ ndukwa xtyi cha yaꞌ bra kanꞌ. \v 18 Kwiꞌ ngwañaꞌan, mdoꞌo xka angajle nu ngiꞌni tñan tuꞌwa msaa seꞌen nchkin lomstan, mdiyan bra kanꞌ; kanꞌ lka nu nka ndloo ꞌin kiiꞌ kanꞌ. Loꞌo kwen msiꞌya angajle kanꞌ ꞌin angajle nu ndukwa xtyi cha yaꞌ bra kanꞌ: \p ―Suꞌwaa lyaa xtyi ꞌiin, xiꞌyuu nchga siꞌyu chi kutun nu nsuꞌwi chalyuu kwenta stanꞌ, chaꞌ nguwen ꞌa ran ni. \p \v 19 Kanꞌ chaꞌ mbiꞌya angajle kanꞌ bra kanꞌ, msuꞌwa xtyi lo chalyuu, msiꞌyu siꞌyu chi kutun kanꞌ kwenta stanꞌ, nguun ꞌin ran ndyaa niꞌ ska pilya kee chaꞌ lyoꞌo suꞌwa Ni ꞌin ran; kwiꞌ ngwañaꞌan lye ꞌa ta Ndiose nu tiꞌí ꞌin nten chalyuu, chaꞌ msinꞌ ꞌa tiꞌ Ni ꞌin neꞌ bra kanꞌ. \v 20 Tuꞌwa kichen ndukwa seꞌen ngata siꞌyu chi kutun kanꞌ, ti kwiꞌ seꞌen ndyiji nten chaꞌ nda neꞌ kichen nu tiꞌí ꞌin neꞌ. Loꞌo tlyaa ꞌa tnen ngalu ndijyan lyuu bra kanꞌ; sa kwa yaꞌ kwan tuꞌwa kwiyu, sa kwa tlyaa tnen ngalu kanꞌ. Snan siyentu kilómetro biyaꞌ tijyuꞌ msnan tnen kanꞌ ndyaa bra kanꞌ. \c 15 \s1 Mdiyan loꞌo angajle xa kati kicha nu kuꞌni tyii chalyuu \p \v 1 Chunꞌ ndiꞌin la mdoꞌo tukwa xka biyaꞌ tnun nde niꞌ kwan bra kanꞌ. Nduwe ꞌa tiǎnꞌ bra nu naꞌaǎn ꞌin ran, chaꞌ nduun kati angajle ꞌin Ndiose loꞌo kati kicha nu kan xa wa tyii ti chalyuu bra kanꞌ. Xa wa mdyii mdijin kicha kanꞌ chalyuu, kwiꞌ ñaꞌan bra tyii chaꞌ msinꞌ tiꞌ Ndiose bra kanꞌ. \p \v 2 Loꞌo naꞌaǎn ska tiyuꞌ nu luwi ꞌa ñaꞌan ñaꞌan tiꞌ kunan, ngwañaꞌan luwi ꞌa lo tiyuꞌ kanꞌ; sa ñaꞌan ndyituun ska kiiꞌ nchkin, ngwañaꞌan ñaꞌan tiyuꞌ kanꞌ, mskeꞌ tiǎnꞌ bra kanꞌ. Tuꞌwa tiyuꞌ xaa kanꞌ naꞌaǎn nduun nchga nten nu wa mdijin lyo ꞌin ꞌni chen ñaꞌan kanꞌ. Ja mslyaa neꞌ kuꞌni tnun neꞌ ꞌin nkwin ꞌni kanꞌ, ti kwiꞌ ti ja mslyaa neꞌ chaꞌ tyaꞌan biyaꞌ ꞌin iꞌ chunꞌ yaꞌ neꞌ, ni siya wa ngujwi neꞌ kanꞌ chaꞌ ja mslyaa neꞌ kuꞌni neꞌ ngwañaꞌan. Biyaꞌ kanꞌ lka número nu katsaꞌ sa ñaꞌan naan iꞌ bra kanꞌ. Nduun neꞌ kanꞌ nde kwa, ngala neꞌ snen tnun nu naan arpa nu wa mda Ndiose ꞌin neꞌ bra kanꞌ. \v 3 Ngala tuꞌwa neꞌ ska kantu nu suꞌwa ñaꞌan nchkwiꞌ loꞌo kantu nu wa yla tuꞌwa ayman Moisés nu ngwa sꞌni, ti kwiꞌ Moisés nu yꞌni tñan ꞌin Ndiose; loꞌo nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ, kwiꞌ ngwañaꞌan ndla tuꞌwa Ni. Nde ndiya chaꞌ nu nchkwiꞌ kantu kanꞌ: \q1 Ndiose Xꞌnan ba, nchga tñan nchka ꞌiin ngiꞌnii; \q1 tnun ꞌa tñan ngiꞌnii lo chalyuu, loꞌo nduwe ꞌa tiꞌ nchga nten chunꞌ tñan kanꞌ. \q1 Nuꞌwin ni, xkwiꞌ chaꞌ nu ñi ngiꞌnii loꞌo nten chalyuu, chañi ꞌa nchga chaꞌ nu nchkwiiꞌ loꞌo nten. \q1 Ska ti nuꞌwin lka Xꞌnan nten tyukwi ñaꞌaan chalyuu. \q1 \v 4 ¿Loꞌo ja ntsen neꞌ ꞌiin a? \q1 ¿Ta ja xlyaa neꞌ nchkwin neꞌ chaꞌ tnun ꞌa tñan ngiꞌnii a? \q1 Ska ti nuꞌwin nu luwi ꞌa kasiya ꞌiin. \q1 Wa naꞌan neꞌ nchga seꞌen ngiꞌni biyaaꞌ ꞌin nten chaꞌ ñi ꞌa ndyoꞌo chaꞌ, \q1 kanꞌ chaꞌ ndijyan nchga nten tyukwi ñaꞌaan chalyuu seꞌen ndiꞌiin chaꞌ kuꞌni tnun neꞌ ꞌiin. \m Mdyii kantu nu ngala tuꞌwa neꞌ bra kanꞌ. \p \v 5 Chunꞌ ndiꞌin la naꞌaǎn niꞌ lyaa tnun ꞌin Ndiose nu ndukwa laa nde niꞌ kwan bra kanꞌ. Jluꞌwe la niꞌ lyaa kanꞌ ndukwa ska naꞌan nu kti ꞌa, seꞌen msuꞌwa neꞌ kee kwajaꞌ nu ndukwa lee ꞌin Ndiose lo; ti kwiꞌ chaꞌ nu wa ngwaꞌu Ndiose ꞌin nten nu ngwa ti kulo lka ran. \v 6 Mdoꞌo kati angajle kanꞌ niꞌ lyaa, ndyaa loꞌo neꞌ ꞌin taꞌa kati kicha nu ka xa wa tyii ti chalyuu bra kanꞌ. Xkwiꞌ teꞌ ngaten lkuꞌ angajle kanꞌ, teꞌ nu xaa ꞌa; kwiꞌ ngwañaꞌan, wa nchkanꞌ tiye neꞌ loꞌo sintya oro. \v 7 Loꞌo bra kanꞌ mdyituun ska ꞌni kti kanꞌ, kwiꞌ ndiya kati kaꞌnan oro yaꞌ iꞌ; loꞌo kicha nu nsuꞌwi niꞌ kaꞌnan kanꞌ ta Ndiose nu tiꞌí ꞌin nten chalyuu, chaꞌ msinꞌ ꞌa tiꞌ Ni ꞌin neꞌ, ti kwiꞌ Ni nu ja tsaa tii ꞌa chaꞌ ꞌin Ni. Mda iꞌ kaꞌnan kanꞌ ꞌin taꞌa kati angajle kanꞌ bra kanꞌ. \v 8 Wa msaꞌan niꞌ lyaa nsuꞌwi sñii chaꞌ ka biyaꞌ tianꞌ chaꞌ kti ꞌa chaꞌ kanꞌ, chaꞌ tnun ꞌa chaꞌ nu nchka ꞌin Ndiose. Loꞌo ja tukwin ngwa sten niꞌ lyaa kanꞌ sa ñaꞌan yaꞌ tyii taꞌa kati kicha nu ta kati angajle kanꞌ ndijyan lo chalyuu. \c 16 \s1 Kaꞌnan seꞌen ndiya nu tiꞌí nu ta Ndiose ꞌin nten \p \v 1 Chunꞌ ndiꞌin la ynaǎn ykwiꞌ ska nten niꞌ lyaa tnun kanꞌ, kwen ykwiꞌ loꞌo taꞌa kati angajle ꞌin Ndiose kanꞌ: \p ―Yaa lya wan slu wan nan nu nsuꞌwi niꞌ kaꞌnan kanꞌ lo chalyuu, taꞌa kati kaꞌnan seꞌen nsuꞌwi kicha nu ta Ndiose ꞌin nten. \p \v 2 Kanꞌ chaꞌ ndyaa angajle nu nchka kulo, ndyaa mslu nan nu nsuꞌwi niꞌ kaꞌnan lo chalyuu bra kanꞌ. Kwiꞌ ndukwa kitsuꞌ tnun chunꞌ nchga nten nu wa ndiꞌya biyaꞌ ꞌin ꞌni chen ñaꞌan kanꞌ, kwiꞌ nu ngiꞌni tnun ꞌin iꞌ bra kanꞌ. Loꞌo tiꞌí ꞌa ꞌin neꞌ bra kanꞌ. \p \v 3 Loꞌo ndyaa angajle nu nchka tukwa, ndyaa mslu nan nu nsuꞌwi niꞌ kaꞌnan lo tyiꞌa tujoꞌo; mxaꞌan tyiꞌa ngwa tukun tyiꞌi ran ñaꞌan tiꞌ tnen ska jyoꞌo bra kanꞌ. Ngujwi nchga nan luꞌu nu nsuꞌwi lo tyiꞌa tujoꞌo bra kanꞌ. \p \v 4 Loꞌo ndyaa angajle nu nchka snan, ndyaa mslu nan nu nsuꞌwi niꞌ kaꞌnan nchga tuꞌwa chku, nchga seꞌen ndyukwa tyiꞌa tyukwi ñaꞌaan chalyuu; mxaꞌan tyiꞌa ngwa tnen bra kanꞌ. \v 5 Kwiꞌ ñaꞌan bra ynaǎn ykwiꞌ angajle nu nka ndloo ꞌin tyiꞌa: \p ―Nuꞌwin nu nkaa Xꞌnan ba, ñi ꞌa tñan ngiꞌnii chaꞌ ndaa nu tiꞌí ꞌin nten kuxi kanꞌ ―ndukwin ꞌin Ndiose―, chaꞌ luwi ꞌa kasiya ꞌiin. Nan luꞌuu ni, kwiꞌ ngwañaꞌan luꞌuu nu ngwa ti kulo. \v 6 Ti ndyuꞌwi tiiꞌ sa ñaꞌan ngwa chalyuu nu ngwa sꞌni, bra nu yjwi neꞌ ꞌin nten nu yꞌni tñan ꞌiin; yjwi neꞌ ꞌin tyun nten nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌiin loꞌo nten chalyuu bra kanꞌ. Loꞌo ni, ti ngiꞌni neꞌ ngwañaꞌan, kanꞌ chaꞌ ndaa nu tiꞌí ꞌin neꞌ, chaꞌ tyuꞌwi tiꞌ neꞌ ayman nu wa yjwi neꞌ nu ngwa sꞌni bra kanꞌ. \p \v 7 Loꞌo ynaǎn xka chaꞌ nu nchkwiꞌ ska nten nde seꞌen ndukwa msaa, seꞌen nchkin lomstan bra kanꞌ: \p ―Ndiose Xꞌnan ba ―ndukwin neꞌ―, nuꞌwin ni, nchga tñan nchka ꞌiin ―ndukwin yu―. Ñi ꞌa ngiꞌnii chaꞌ ndaa nu tiꞌí ꞌin nten kanꞌ ngwañaꞌan; chañi ꞌa nchkwiiꞌ chaꞌ ꞌin nten kanꞌ, chaꞌ kuxi ꞌa tñan ngiꞌni neꞌ kanꞌ. \p \v 8 Loꞌo ndyaa angajle nu nchka jakwa, ndyaa mslu nan nu nsuꞌwi niꞌ kaꞌnan lo kwichaa; ngula ꞌa tikeeꞌ bra kanꞌ, chaꞌ wa mda Ndiose chabiyaꞌ chaꞌ suwenꞌ kwichaa ñaꞌaan chunꞌ nten bra kanꞌ. \v 9 Tyun ꞌa nten nu tiꞌí, chaꞌ ngula ꞌa tikeeꞌ loo kwichaa bra kanꞌ. Loꞌo mdyisnan neꞌ, lye ꞌa msuꞌwa neꞌ kiꞌya ꞌin Ndiose, chaꞌ Ndiose lka nu ngulo tñan chaꞌ mdiyan kicha kanꞌ ꞌin neꞌ bra kanꞌ; loꞌo ja mslyaa neꞌ kulaa yaꞌ neꞌ chaꞌ kuxi nu ndiꞌin ꞌin neꞌ siyaꞌ ti, chaꞌ kuꞌni tnun neꞌ ꞌin Ndiose bra kanꞌ. \p \v 10 Loꞌo ndyaa angajle nu nchka kiꞌyu, ndyaa mslu nan nu nsuꞌwi niꞌ kaꞌnan lo yka xlya tnun seꞌen ndukwa ꞌni chen ñaꞌan kanꞌ bra kanꞌ; ngwa tla yta ñaꞌaan seꞌen ndloo iꞌ tñan bra kanꞌ. Lye ꞌa mgii tiꞌ nten chalyuu nu tiꞌí kanꞌ sa ñaꞌan yaꞌ nchku liꞌya neꞌ chaꞌ tiꞌí ꞌa ꞌin neꞌ bra kanꞌ. \v 11 Loꞌo ti nsuꞌwa la neꞌ kiꞌya ꞌin Ndiose nu nka ndloo nde niꞌ kwan, chaꞌ nda Ni nu tiꞌí kanꞌ ꞌin neꞌ, loꞌo mda Ni kitsuꞌ nu ndukwa chunꞌ neꞌ; loꞌo ja mslyaa neꞌ kulaa yaꞌ neꞌ chaꞌ kuxi nu ngiꞌni neꞌ bra kanꞌ. \p \v 12 Loꞌo ndyaa angajle nu nchka skwa, ndyaa mslu nan nu nsuꞌwi niꞌ kaꞌnan la tuꞌwa chku tnun nu naan Eufrates; xa wa mtyi saꞌan chku kanꞌ, nganun ska tuwiin nu wa lka ngwa suꞌwe chaꞌ kan tyun nu nka ndloo chaꞌ xuun neꞌ bra kanꞌ. Tijyuꞌ ꞌa tyoꞌo neꞌ kanꞌ kan neꞌ, nde seꞌen ndyoꞌo tukwa kwichaa tyoꞌo neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 13 Chunꞌ ndiꞌin la naꞌaǎn mdoꞌo tukwa snan kuneꞌ xaꞌan; ñaꞌan tiꞌ kwityiꞌ, ngwañaꞌan ñaꞌan kuneꞌ xaꞌan kanꞌ. Wa mdoꞌo ran nde tu tuꞌwa kunan tnun kanꞌ, loꞌo tu tuꞌwa ꞌni chen ñaꞌan kanꞌ, loꞌo tu tuꞌwa nten nu nchkwiꞌ chaꞌ kwiñi chaꞌ ꞌin Ndiose; la kwa mdoꞌo kwiꞌin kuxi kanꞌ ndijyan bra kanꞌ. \v 14 Msu ꞌin kuneꞌ xaꞌan lka kwiꞌin kuxi kanꞌ; nxitsen ran ꞌin nten, chaꞌ nchka ꞌin ran kuꞌni ran chaꞌ tnun chaꞌ kuwe tiꞌ nten. Ndaꞌan kuneꞌ xaꞌan kanꞌ, nxoꞌ tiꞌin ꞌin nchga nu nka ndloo lo chalyuu, chaꞌ kan neꞌ kusuun bra nu ka tsan tnun xa wa tyii ti chalyuu bra kanꞌ. Kanꞌ kuꞌni Ndiose tñan bra kanꞌ, kwiꞌ Ndiose nu nchga tñan nchka ꞌin. \v 15 “Kunan suꞌwe wan” ndukwin Jesús, “ndse ti tyoꞌo tukwaǎn ndijyaǎn ñaꞌan tiꞌ ndijyan ska nu kuꞌni kunan. Loꞌo suꞌwe ka tiye nchga nten nu ndii ti tiꞌ tyiꞌin chalyuu, chaꞌ msñi neꞌ chaꞌ ꞌñaǎn bra kanꞌ; ja ka jyuꞌu tiꞌ neꞌ kanꞌ tloo nten xa nu tiya bra nu tyaǎn bra kanꞌ.” Ngwañaꞌan ndukwin Jesús ꞌin nten ꞌin Ni. \v 16 Wa mxoꞌ tiꞌin kuneꞌ xaꞌan kanꞌ ꞌin neꞌ nu nka ndloo kanꞌ bra kanꞌ, chaꞌ ndijyan neꞌ ska lo ntenꞌ, ska seꞌen naan Armagedón nu nka chaꞌ nu nchkwiꞌ neꞌ judío bra kanꞌ. \p \v 17 Loꞌo ndyaa angajle nu nchka kati, ndyaa mslu nan nu nsuꞌwi niꞌ kaꞌnan lo kwiꞌin ti bra kanꞌ. Loꞌo kwen nchkwiꞌ nu ndukwa lo yka xlya tnun la niꞌ lyaa tnun ꞌin Ndiose nde niꞌ kwan bra kanꞌ: \p ―Wa ngwa chaꞌ kanꞌ ni ―ndukwin Ni. \p \v 18 Loꞌo lye ꞌa ndyuwi, lye ꞌa nganen tyukwi ñaꞌaan lo tyiꞌa tujoꞌo, lye ꞌa nganen tiꞌyu, lye ꞌa mñan; ja ya kiñan ngwañaꞌan ti bra nu ngwiñan Ni nten chalyuu. Tnun ꞌa chaꞌ ngwa bra kanꞌ. \v 19 Loꞌo lye ꞌa mtsu yuu seꞌen nskwa kichen tnun, nu lka kichen Babilonia kanꞌ; snan yuꞌwe mdoꞌo kichen kanꞌ bra kanꞌ. Loꞌo ngwañaꞌan, ngutin nchga kichen tnun nu ndiꞌin chalyuu tijyuꞌ la, chaꞌ ndyuꞌwi tiꞌ Ni chaꞌ ta Ni nu tiꞌí ꞌin neꞌ kichen tnun kanꞌ; loꞌo tnun ꞌa nu tiꞌí nda Ndiose ꞌin neꞌ kanꞌ, chaꞌ msinꞌ ꞌa tiꞌ Ni ꞌin neꞌ bra kanꞌ. \v 20 Mdyii nchga yuu xuwe jluꞌwe tyiꞌa nguꞌwa ran, ngutin nchga kiꞌya kwan ngwañaꞌan ti; ja la ꞌa naꞌan nten ꞌin ran bra kanꞌ. \v 21 Kwiꞌ ngalu tyoo kee tnun lyuu bra kanꞌ. Tiꞌin ꞌa ran, biyaꞌ tuꞌwa kilo, sa kwa biyaꞌ tiꞌin ska yuꞌwe tyoo kee nu ngalu ke nten chalyuu bra kanꞌ. Loꞌo ngwañaꞌan, tnun ꞌa chaꞌ kuxi nchkwiꞌ nten chaꞌ ꞌin Ndiose bra kanꞌ; lye ꞌa mda neꞌ kiꞌya ꞌin Ni chaꞌ ꞌin tyoo kee kanꞌ, chaꞌ tnun ꞌa chaꞌ ngiꞌni Ni lo chalyuu bra kanꞌ. \c 17 \s1 Ngiꞌni ñuꞌun ꞌa neꞌ kichen tnun ꞌin nchga nten chalyuu \p \v 1 Chunꞌ ndiꞌin la mdiyan ska angajle seꞌen ndiꞌiǐn, ska nu nsuꞌwi laja taꞌa kati angajle nu ndukwa kaꞌnan oro yaꞌ kanꞌ. Ykwiꞌ loꞌoǔn bra kanꞌ: \p ―Tyaan lyaa nde re chaꞌ kwaꞌuǔn ꞌiin sa ñaꞌan ta Ndiose nu tiꞌí ꞌin neꞌ kichen tnun, chaꞌ lye ꞌa ngiꞌni ñuꞌun neꞌ kichen kanꞌ ꞌin nten chalyuu; ti kwiꞌ kichen tnun kanꞌ lka seꞌen ndijin tyun chku kwiꞌ seꞌen ti tuꞌwa kichen. \v 2 Kaꞌan ꞌa chaꞌ chen ñaꞌan ngiꞌni neꞌ nu nka ndloo chalyuu, chaꞌ tyun ꞌa joꞌo nsuꞌwi ꞌin neꞌ siꞌya neꞌ kichen tnun kanꞌ; ngwañaꞌan wa mnuꞌun tiye nten tyukwi ñaꞌaan chalyuu siꞌya nchga chaꞌ chen ñaꞌan nu ngiꞌni neꞌ kanꞌ. \p \v 3 Chunꞌ ndiꞌin la yaa loꞌo Tyiꞌi Ndiose ꞌñaǎn, yiꞌaǎn loꞌo ska angajle ꞌin Ndiose niꞌ kixinꞌ seꞌen ja ndiꞌin nten bra kanꞌ. Nde kwa naꞌaǎn seꞌen ndukwa ska nu kunaꞌan chunꞌ ska ꞌni ngaꞌa nu chen ꞌa ñaꞌan; chunꞌ iꞌ ndukwa kaꞌan ꞌa chaꞌ kuxi, nu nchkwiꞌ chaꞌ tiꞌí ꞌin Ndiose bra kanꞌ. Ndukwa kati ke iꞌ, kwiꞌ ndukwa tii yka ke iꞌ bra kanꞌ. \v 4 Teꞌ kolo kwa, teꞌ kolo ngaꞌa lkuꞌ nu kunaꞌan kanꞌ, loꞌo chunꞌ teꞌ kanꞌ ndukwi kaꞌan ꞌa chkwan xaa loꞌo kee xaa loꞌo xka la kee nu kaꞌan ꞌa ndyuꞌwi lyo. Ndukwa ska skaꞌ oro yaꞌ nu kunaꞌan kanꞌ bra kanꞌ; nchga lo chaꞌ kuxi nsuꞌwi niꞌ skaꞌ kanꞌ, loꞌo ngwañaꞌan, nsuꞌwi nchga lo chaꞌ chen ñaꞌan nu wa yꞌni nu kunaꞌan kanꞌ xa wa yan lo chalyuu. \v 5 Chkan nu kunaꞌan kanꞌ wa ndukwa ska chaꞌ, ñaꞌan tiꞌ nin nten lka: “Babilonia tnun lka re, chaꞌ nde lka kichen tyi nchga nten nu ngiꞌni chaꞌ chen ñaꞌan tyukwi ñaꞌaan chalyuu.” Ngwañaꞌan nchkwiꞌ chaꞌ nu ngaꞌan chkan nu kunaꞌan kanꞌ bra kanꞌ, loꞌo ja ka biyaꞌ tianꞌ nin kanꞌ si ja nsuꞌwi lyoan ꞌin ran. \v 6 Bra ti ngwiꞌyaǎn kwenta chaꞌ lye ꞌa ngiꞌni nu kunaꞌan kwa; sa ñaꞌan ngiꞌni ska nu kuꞌwi, ngwañaꞌan ngiꞌni nu kunaꞌan kwa, chaꞌ wa yjwi ꞌin nten ꞌin Ndiose, wa yjwi ꞌin nten nu ja ytsen ykwiꞌ ñi chaꞌ ꞌin Jesús seꞌen ndiꞌin neꞌ lo chalyuu. Xa wa naꞌaǎn ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ, kaꞌan ꞌa chaꞌ mdaꞌan tiyeěn bra kanꞌ. \v 7 Kanꞌ chaꞌ mnichaꞌ angajle ꞌñaǎn bra kanꞌ: \p ―¿Ni chaꞌ lka nduwe ꞌa tiiꞌ a? ―ndukwin―. Katsaǎnꞌ ꞌiin ni ji la chaꞌ tukwi ndiꞌin ꞌin nu kunaꞌan nu ndukwa chunꞌ ꞌni chen ñaꞌan kwa, ꞌni nu ndukwa kati ke loꞌo tii yka ke; katsaǎnꞌ ꞌiin ska chaꞌ nu ja ya ka biyaꞌ tiꞌ nten ―ndukwin angajle bra kanꞌ―. \v 8 ꞌNi nu wa naꞌaan kwa, luꞌu iꞌ nu ngwa sꞌni, loꞌo ja luꞌu iꞌ ni; kwiꞌ ngwañaꞌan, ndse ti tyuꞌu iꞌ xiyaꞌ, ni siya ndiꞌin iꞌ tu tiyu kiꞌñi kanꞌ. Tyuꞌu iꞌ ti xiꞌi chaꞌ tyaa iꞌ la chalyuu tla seꞌen tyii chaꞌ ꞌin iꞌ siyaꞌ ti ―ndukwin―. Loꞌo nchga nten nu ja ndukwa nin lo kityi ꞌin Ndiose ni, kaꞌan ꞌa chaꞌ tyaꞌan tiye neꞌ bra nu ñaꞌan neꞌ ꞌin ꞌni kanꞌ bra kanꞌ. Ti kulo xa nu ti ji tyisnan chalyuu re, wa ngwaꞌan Ndiose nin nten nu wa mda Ni chalyuu nu ja tsaa tii ꞌa ꞌin neꞌ. ꞌNi kanꞌ ni, luꞌu iꞌ nu ngwa sꞌni, ni siya ja luꞌu iꞌ ni; loꞌo ti tyuꞌu la iꞌ xiyaꞌ ni siya ti xiꞌi ti. \p \v 9 ’Nde ñaꞌan ndyoꞌo chaꞌ re, si ka biyaꞌ tiꞌ wan ―ndukwin angajle ꞌñaǎn―. Nu lka kati ke ꞌni kanꞌ ni, kanꞌ lka kati kiꞌya xuwe ti seꞌen nskwa kichen tnun kanꞌ, nu lye ꞌa ngiꞌni ñuꞌun chalyuu; \v 10 kwiꞌ kichen kanꞌ ndiꞌin kati ree nu nka ndloo chalyuu. Wa mdyii chaꞌ ꞌin kiꞌyu ree nu ngwa ndloo kanꞌ, ni siya ti ndukwa ska ree taꞌa neꞌ kanꞌ nu nka ndloo ni; kwiꞌ ngwañaꞌan, ti ji kan xka ree taꞌa neꞌ kanꞌ nu ka ndloo chalyuu nde loo la, ni siya xiꞌi ti ka ree kanꞌ ndloo, xa wa mdiyan yu lo chalyuu. \v 11 Loꞌo ꞌni nu luꞌu nu ngwa sꞌni kanꞌ, kwiꞌ nu ja luꞌu ni, kanꞌ lka xka ree nu ka ndloo; sa ñaꞌan nu nka kati ree kanꞌ ndloo lo chalyuu, kwiꞌ ngwañaꞌan ka xka ree kanꞌ ndloo lo chalyuu, chaꞌ kwiꞌ lka nu ndiꞌin chaꞌ tyaa lo jwlyaa ―ndukwin angajle ꞌñaǎn―. \p \v 12 ’Xa nu naꞌaan ꞌni kanꞌ ni, wa ndiya tii yka ke iꞌ, kanꞌ lka tii ree nu ti ji ka ndloo lo chalyuu. Wa nsuꞌwi chabiyaꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ, chaꞌ ka neꞌ ndloo ni siya ti xiꞌi ti; suꞌwa ti ka tnun neꞌ kanꞌ loꞌo ꞌni chen ñaꞌan kanꞌ bra kanꞌ. \v 13 Ska ti chaꞌ tyaꞌan tiye taꞌa tii ree kanꞌ, chaꞌ tayaꞌ ꞌin ꞌni kanꞌ, chaꞌ ta chabiyaꞌ ka iꞌ ndloo bra kanꞌ. \v 14 Xkwiꞌ xuun neꞌ loꞌo Ndiose, xuun neꞌ loꞌo nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ; loꞌo nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ tyijin lyo Ni ꞌin ꞌni kanꞌ, ti kwiꞌ ti tyijin lyo Ni ꞌin nten nu ndaꞌan loꞌo iꞌ, chaꞌ Ndiose lka Xꞌnan nchga nten chalyuu, Ndiose lka ndloo la ꞌin nchga nten nu nka ndloo lo chalyuu. Loꞌo ngwañaꞌan, nu lka nten ꞌin Ndiose ni, wa ngulo suwi Ni ꞌin neꞌ kanꞌ; nan wa ngulo Ni tñan ꞌin neꞌ kanꞌ, loꞌo suꞌwe ꞌa ndyaa ñaꞌan tiꞌ neꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose ―ndukwin angajle ꞌñaǎn. \p \v 15 Ti nchkwiꞌ la angajle kanꞌ loꞌoǔn bra kanꞌ: \p ―Ñaꞌan tiꞌ chku nu ndijin kwiꞌ seꞌen ti tuꞌwa kichen tnun kanꞌ, kwiꞌ ngwañaꞌan lka nten chalyuu, chaꞌ sa tlyu ti ndijyan nchga lo nten chalyuu nde kichen kanꞌ; ndyoꞌo neꞌ tyukwi ñaꞌaan chalyuu la seꞌen ndiꞌin nten, nchkwiꞌ neꞌ nchga lo chaꞌ nu nchkwiꞌ nten chalyuu. \v 16 Loꞌo taꞌa ree nu lka taꞌa tii yka ke ꞌni chen ñaꞌan kanꞌ nu tka naꞌaan, loꞌo ykwiꞌ ꞌni kanꞌ, loꞌo neꞌ kanꞌ ka tiꞌí tiꞌ neꞌ ꞌin kichen tnun kanꞌ; kulaa neꞌ nchga chaꞌ suꞌwe nu nsuꞌwi ꞌin neꞌ kichen kanꞌ, kanun neꞌ kichen ngwa ti ñaꞌan bra kanꞌ. Tikin ree kichen kanꞌ bra kanꞌ, kuꞌni tyii neꞌ ꞌin neꞌ kichen kanꞌ. \v 17 Wa yꞌni Ndiose chaꞌ kiꞌya chaꞌ ke ree kanꞌ, kanꞌ chaꞌ ta neꞌ chabiyaꞌ ka ꞌni chen ñaꞌan kanꞌ ndloo, sa yaꞌ nu tyoꞌo skwa nchga chaꞌ nu ndukwin Ni chaꞌ ka. \v 18 Nu kunaꞌan nu wa naꞌaan ni, kanꞌ nka ñaꞌan tiꞌ kichen tnun nu nka ndloo la kanꞌ, ngwañaꞌan lka nu kunaꞌan kanꞌ; kanꞌ nu ndlo tñan ꞌin nchga nten nu nka ndloo lo chalyuu. \c 18 \s1 Wa ngutin kichen Babilonia \p \v 1 Chunꞌ ndiꞌin la naꞌaǎn xka angajle ꞌin Ndiose mbiꞌya lo chalyuu; tnun ꞌa chabiyaꞌ ndiꞌya angajle kanꞌ, kwiꞌ xaa ꞌa tyukwi ñaꞌaan, sa yaꞌ nu nda xaa tyukwi ñaꞌaan lo chalyuu bra kanꞌ. \v 2 Kwen ꞌa ykwiꞌ angajle kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Wa mdyii chaꞌ ꞌin kichen Babilonia kwa ―ndukwin―, mdyii kichen tnun kwa ngutin ran. Nde seꞌen mskwa kichen kwa nu ngwa xkanꞌ, la kwa ndukwa naꞌan tyi kuxee ni, seꞌen ndiꞌin kuneꞌ xaꞌan lka kwa ni. Loꞌo ni, la kwa ndukwa naꞌan tyi nchga lo kwiꞌin xaꞌan, nchga lo ꞌni kwityi nu ndukwa jlyuꞌwe, nu chen ꞌa ñaꞌan bra kanꞌ. \v 3 Ti sꞌni ngwaꞌu neꞌ kichen kanꞌ ꞌin nchga nten chalyuu chaꞌ kuꞌni neꞌ chaꞌ xaꞌan, chaꞌ kuꞌni tnun neꞌ ꞌin xka ta joꞌo bra kanꞌ; lye ꞌa ndatsaa neꞌ kanꞌ ꞌin nten, chaꞌ loꞌo neꞌ kuꞌni neꞌ chaꞌ kuxi loꞌo taꞌa nten neꞌ bra kanꞌ. Chen ꞌa ñaꞌan ngiꞌni nchga nu nka ndloo chalyuu xa nu ndaꞌan neꞌ kichen kanꞌ bra kanꞌ. Loꞌo ja ya tyii chaꞌ kuxi nu ngiꞌni neꞌ kichen kanꞌ, kanꞌ chaꞌ lye ꞌa ngiꞌni nu kuliyaꞌ chalyuu kanan loꞌo chaꞌ kuxi kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 4 Kwiꞌ xiyaꞌ ynen nchkwiꞌ ska nten la seꞌen ndiꞌin Ndiose, nchkwiꞌ loꞌo nten nu ndiꞌin chaꞌ ꞌin Ni bra kanꞌ: \p ―Tyoꞌo lya wan, ꞌwan nu lka wan nten ꞌñaǎn ni, tyoꞌo tsuꞌ wan kichen tnun kwa ―ndukwin Ni―. Ja kuꞌni wan chaꞌ kuxi loꞌo neꞌ kwa suꞌwa ti, chaꞌ ja ta Ndiose nu tiꞌí ꞌwan suꞌwa ti loꞌo neꞌ xaꞌan kwa bra kanꞌ. \v 5 Kaꞌan ꞌa chaꞌ kuxi ngiꞌni neꞌ kichen kwa; loꞌo jlyo tiꞌ Ndiose chaꞌ ndiꞌin ꞌa kiꞌya ꞌin neꞌ, tyuꞌwi tiꞌ Ni chaꞌ kuxi nu ngiꞌni neꞌ, \v 6 ta Ni nu tiꞌí ꞌin neꞌ kwa bra kanꞌ. Ti kwiꞌ ñaꞌan nu mda neꞌ nu tiꞌí ꞌwan nu ngwa xkanꞌ, kwiꞌ ngwañaꞌan ta Ni nu tiꞌí ꞌin neꞌ kwa bra kanꞌ, ni siya tukwa yaꞌ ta Ni nu tiꞌí ꞌin neꞌ kichen kwa bra kanꞌ. Chunꞌ nu tiꞌí ꞌa tiꞌ neꞌ kwa ꞌin xka ta nten, kanꞌ chaꞌ tukwa yaꞌ ta Ndiose nu tiꞌí ꞌin neꞌ bra kanꞌ. \v 7 Suꞌwe si tyijin neꞌ kwa nu tiꞌí, suꞌwe si ka xiꞌin tiꞌ neꞌ, chaꞌ lye ꞌa ngiꞌni siyeꞌ neꞌ loꞌo taꞌa neꞌ chunꞌ chaꞌ kuliyaꞌ nu nsuꞌwi ꞌin neꞌ. Xkwiꞌ ndaꞌan chaꞌ re tiye neꞌ kwa: “Sa ñaꞌan tnun ꞌa lka ree seꞌen ndiꞌin, kwiꞌ ngwañaꞌan lka bare” ndukwin neꞌ ꞌin taꞌa neꞌ bra kanꞌ. “Siꞌi neꞌ tiꞌi lka bare, ja nꞌni chaꞌ ka xiꞌin tiꞌ ba” ndukwin neꞌ bra kanꞌ. \v 8 Ngwañaꞌan ndaꞌan chaꞌ tiye neꞌ, kanꞌ chaꞌ kuꞌni Ni chaꞌ ska ti tsan tiyan nchga nu tiꞌí nu ndiꞌin chaꞌ tyijin neꞌ bra kanꞌ. Kaja neꞌ siꞌya kicha tnun, loꞌo kunan ꞌa neꞌ chaꞌ xiꞌin tiꞌ neꞌ, loꞌo ka jwiꞌñan ꞌin neꞌ, loꞌo tyii kichen tyi neꞌ skin ran bra kanꞌ. Tnun ꞌa tñan nu kuꞌni Ndiose nu nka Xꞌnaan, kanꞌ lka nu kuꞌni biyaꞌ ꞌin neꞌ kichen tnun kwa bra kanꞌ. \p \v 9 Xa nu tiya bra, kanꞌ kunan ꞌa nchga nu nka ndloo chalyuu; xiꞌya ꞌa neꞌ bra nu ñaꞌan neꞌ chaꞌ tyoꞌo sñii chaꞌ nchkin kichen tnun kwa, chaꞌ suꞌwa ndiꞌin chaꞌ ꞌin neꞌ loꞌo neꞌ kichen kwa bra kanꞌ. Ti kwiꞌ chaꞌ tiꞌí tiꞌ neꞌ ꞌin taꞌa nten neꞌ, chaꞌ suꞌwa ti chen ꞌa ñaꞌan ngiꞌni neꞌ loꞌo neꞌ kwa bra kanꞌ. \v 10 Tijyuꞌ ti tsaa tuun neꞌ chaꞌ kutsen ꞌa neꞌ ñaꞌan neꞌ sa ñaꞌan katin kichen kanꞌ bra kanꞌ: \p ―¡Tꞌnan ꞌa wan ni, ꞌwan neꞌ kichen Babilonia! ―nchkwin neꞌ bra kanꞌ―. ¡Tnun ꞌa kichen tyi wan nu ngwa xkanꞌ, xen ꞌa chalyuu seꞌen ngwa kichen tyi wan ndloo bra kanꞌ; loꞌo ni, ska bra ti mdiyan nu tiꞌí ꞌwan! \p \v 11 Loꞌo ngwañaꞌan, nchga yu kuliyaꞌ nu ndiꞌin lo chalyuu, tꞌnan ꞌa kuꞌni neꞌ; xiꞌin ꞌa ka tiye neꞌ chaꞌ ja kaja ꞌa nten nu xiꞌi yuꞌwa ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \v 12 ja xiꞌi ꞌa nten oro ꞌin neꞌ, ni siya plata, ni siya kee xaa, ni siya chkanꞌ kee ngaten; ja xiꞌi ꞌa nten teꞌ ngaten ꞌin neꞌ, nu kaꞌan ꞌa ndyuꞌwi lyo, ni siya teꞌ kolo kwaa, ni siya teꞌ sera, ni siya teꞌ nu nsuꞌwi tyun kolo; ti kwiꞌ ti chaꞌ, ja xiꞌi ꞌa nten nchga lo yka nu ndijyan tijyuꞌ, nchga nan ndyaꞌ loꞌo tijyan liꞌya ꞌni, ni siya nan ndyaꞌ loꞌo yka nu kaꞌan ꞌa ndyuꞌwi lyo, ni siya nan ndyaꞌ loꞌo chkwan ngutsi, ni siya nan ndyaꞌ loꞌo chkwan ti, ni siya nan ndyaꞌ loꞌo kee tla, ja xiꞌi ꞌa nten ꞌin ran siyaꞌ ti bra kanꞌ; \v 13 kwiꞌ ngwañaꞌan kanela, loꞌo nchga lo xiyan skwa nu ndyuꞌwi lo nan nchkuan, loꞌo ynan ngaꞌa, ni siya ynan ngaten, ni siya rmiyu ꞌin yka mirra nu xi tyiꞌi, ja xiꞌi ꞌa nten ꞌin ran; kwiꞌ ngwañaꞌan xka la yuꞌwa nu ndujwiꞌ nten, ni siya mñun, ni siya sete nu xuꞌwi lo nan kuan, ni siya kata jaxlya, ni siya nskwaꞌ, ni siya kuta, ni siya slyaꞌ, ni siya kwiyu, loꞌo ngwañaꞌan karreta nu ndujwakii kwiyu, ni siya msu nu nsiꞌi nten, kwiꞌ nu lka nten chalyuu, ja ka kiyaꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \v 14 Chkwiꞌ neꞌ nu ndujwiꞌ yuꞌwa kanꞌ loꞌo neꞌ kichen kanꞌ bra kanꞌ: \p ―¡Wa mdyii nchga chaꞌ suꞌwe nu ndiya ꞌa tiꞌ wan; kwiꞌ ngwañaꞌan, wa mdyii chaꞌ kuliyaꞌ ꞌwan, wa mdyii nchga lo nan nu suꞌwe ñaꞌan ꞌwan, loꞌo ja tyija lyo ꞌa chaꞌ suꞌwe kanꞌ ꞌwan ni! ―nchkwin neꞌ bra kanꞌ. \p \v 15 Loꞌo ngwañaꞌan, yu kuliyaꞌ kanꞌ ni, kwiꞌ nu wa mjwi chaꞌ kuliyaꞌ ꞌin neꞌ chaꞌ ngiꞌni neꞌ kanan lo kichen kanꞌ, tijyuꞌ tsaa tuun neꞌ, chaꞌ kutsen ꞌa neꞌ ñaꞌan neꞌ katin kichen kanꞌ; tꞌnan ꞌa kuꞌni neꞌ, ka xiꞌin ꞌa tiꞌ neꞌ bra kanꞌ. \v 16 Nde ñaꞌan chkwiꞌ neꞌ kanꞌ bra kanꞌ: \p ―¡Tiꞌi ꞌa wan ni, ꞌwan neꞌ kichen re! Tnun ꞌa kichen tyi wan nu ngwa xkanꞌ ―nchkwin neꞌ kuliyaꞌ bra kanꞌ―. Xkwiꞌ teꞌ ngaten, xkwiꞌ teꞌ wjñun nu kolo kwaa, xkwiꞌ teꞌ nu nsuꞌwi tyun kolo nchkuꞌ neꞌ taꞌa kichen tyi wan bra kanꞌ; xkwiꞌ chkwan oro, loꞌo kee xaa, loꞌo chkanꞌ kee ngaten ndukwi ynin neꞌ, kwiꞌ ndukwi ynin yaꞌ neꞌ bra kanꞌ. \v 17 Loꞌo ni, ¡ska bra ti mnaꞌ nchga chaꞌ kuliyaꞌ kanꞌ ꞌwan! ―nchkwin neꞌ. \p Kwiꞌ nde kwa tsaa tuun nchga nu ngalaꞌ yka naꞌan, loꞌo nten nu ngiꞌni tñan niꞌ yka naꞌan, loꞌo nten nu nda liyaꞌ chaꞌ tsaa tijyuꞌ loꞌo yka naꞌan kanꞌ, loꞌo xka ta nten nu ndyiji kanan tijyuꞌ loꞌo yka naꞌan kanꞌ; tijyuꞌ tsaa tuun neꞌ kanꞌ tuꞌwa kichen bra kanꞌ. \v 18 Xiꞌya ꞌa neꞌ bra nu ñaꞌan neꞌ chaꞌ lye ndyoꞌo sñii seꞌen nchkin kichen tnun kanꞌ: \p ―Ja ya ñaꞌaan xka kichen nu kuliyaꞌ la, sa ñaꞌan ngwa kuliyaꞌ ꞌa kichen re ―nchkwin neꞌ ꞌin taꞌa neꞌ bra kanꞌ. \p \v 19 Loꞌo kuun neꞌ kata yuu ke neꞌ, sa ñaꞌan nu ngiꞌni nten kwa bra nu xiꞌin ꞌa tiꞌ. Xiꞌya ꞌa neꞌ bra kanꞌ: \p ―¡Tiꞌi ꞌa wan, chaꞌ tnun ꞌa kichen tyi wan nu ngwa xkanꞌ! ―nchkwin neꞌ kanꞌ―. Ti sꞌni la kuliyaꞌ ꞌa taꞌaan nu nkaan xꞌnan yka naꞌan, nu ndaꞌan loꞌoan yuꞌwa ꞌin kichen re tijyuꞌ. ¿La nde yaꞌ kaja chaꞌ kanꞌ ni a? ¡Ska bra ti mnaꞌ nchga chaꞌ suꞌwe ꞌñaan! ―nchkwin nu ndaꞌan loꞌo yka naꞌan kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 20 Katsaǎnꞌ ꞌwan ni, ꞌwan nu ndiya seꞌen ndiꞌin Ndiose nde niꞌ kwan, suꞌwe ꞌa ka tiye wan xa nu tiya bra katin kichen kanꞌ; kwiꞌ ngwañaꞌan, ꞌwan nten chalyuu nu ndiꞌin chaꞌ ꞌwan loꞌo Ndiose, loꞌo ꞌwan nten nu wa ngulo Ni tñan ꞌwan chaꞌ kuꞌni wan tñan ꞌin Ni lo chalyuu, loꞌo ꞌwan nu nchkwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten, suꞌwe ꞌa ka tiye wan chaꞌ ñi ꞌa kuꞌni Ni bra nu ta Ni nu tiꞌí ꞌin neꞌ kichen kanꞌ, chaꞌ xaꞌan ꞌa neꞌ kanꞌ loꞌo wan bra kanꞌ. \p \v 21 Chunꞌ ndiꞌin la yan ska angajle nu tnun ꞌa tñan ndiꞌin chaꞌ kuꞌni. Mskwen kwan angajle kanꞌ ska kee tnun nu skwi lo; ñaꞌan tiꞌ kee molino, ngwañaꞌan ñaꞌan kee kanꞌ. Nguun ꞌin ran ndyaa lo tyiꞌa tujoꞌo bra kanꞌ. \p ―Kwiꞌ ngwañaꞌan ka ꞌin kichen Babilonia, kichen tnun kwa ―ndukwin angajle kanꞌ―. Xkwaan nten ꞌin kichen kwa la lyuu siyaꞌ ti; loꞌo ja la ꞌa ñaꞌan neꞌ kichen kanꞌ xiyaꞌ bra kanꞌ. \v 22 Ja kanen ꞌa kwaꞌa muska lo kichen kanꞌ bra kanꞌ; ni siya snen tnun, ni siya kuwi kii, ni siya kuwi chkwan, ja la ꞌa kanen ran xiyaꞌ bra kanꞌ. Loꞌo ja kaja ꞌa nten nu kwiñan naꞌan ꞌwan, ja kaja ꞌa kwityi kaꞌ ꞌwan, ti kwiꞌ ti ja siyaꞌ kanen koo molino seꞌen ndiꞌin wan bra kanꞌ; \v 23 kwiꞌ ja xuꞌwi ꞌa xaa tuꞌwa naꞌan tyi neꞌ kichen, ja kanen ꞌa chkwiꞌ yu kuneꞌ bra nu tka mjwi ti kwilyoꞌo neꞌ. Ti sꞌni, tyukwi ñaꞌaan chalyuu ja yuꞌwi nu kuliyaꞌ sa ñaꞌan nu ngwa kuliyaꞌ wan neꞌ kichen kwa, chunꞌ wa mñi lyoꞌo wan ꞌin kaꞌan ꞌa nten chalyuu, chaꞌ tnun ꞌa chaꞌ taꞌá nchka ꞌwan, ndukwin wan. \p \v 24 Nda Ndiose nu tiꞌí ꞌin neꞌ kichen Babilonia kwa, chaꞌ wa ndyija lyo ꞌin Ni kiꞌya nu ndiꞌin ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ; tyukwi ñaꞌaan chalyuu wa yjwi neꞌ kanꞌ ꞌin ayman kula nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten, loꞌo ngwañaꞌan, wa yjwi neꞌ kanꞌ ꞌin nten chalyuu nu ndiꞌin chaꞌ ꞌin Ni loꞌo bra kanꞌ. \c 19 \p \v 1 Chunꞌ ndiꞌin la chinꞌ ynaǎn nchkwiꞌ nten nu ndiꞌin sa tlyu ti nde seꞌen ndiꞌin Ndiose. Nde ndiya chaꞌ nu ykwiꞌ neꞌ bra kanꞌ: \q1 ¡Kuꞌniin tnuan ꞌin Ndiose Xꞌnaan!, chaꞌ nchka ꞌin Ni kulaa Ni ꞌin nten. ¡Chkwianꞌ suꞌwean chaꞌ ꞌin Ndiose!, chaꞌ nchka ꞌin Ni kuꞌni Ni nchga lo tñan siyaꞌ ti. \q1 \v 2 Chañi ꞌa nchga chaꞌ nu nchkwiꞌ Ndiose loꞌo nten, ñi ꞌa ngiꞌni biyaꞌ Ni ꞌin nten chalyuu. \q1 Wa mda Ni nu tiꞌí ꞌin neꞌ kichen tnun nu lye ꞌa ngiꞌni ñuꞌun chalyuu, chaꞌ chen ꞌa ñaꞌan ngiꞌni neꞌ loꞌo taꞌa neꞌ; mda Ni nu tiꞌí ꞌin neꞌ kanꞌ, chunꞌ nu wa yjwi neꞌ ꞌin nten nu ngiꞌni tñan ꞌin Ndiose bra kanꞌ. \p \v 3 Xiyaꞌ kwen ykwiꞌ nten kaꞌan kanꞌ bra kanꞌ: \p ―¡Kuꞌniin tnuan ꞌin Ndiose Xꞌnaan! Ja tsaa tii chaꞌ tyoꞌo sñii seꞌen nchkin kichen tnun kwa. \p \v 4 Loꞌo mdyisnan kala ndukwa jakwa yu kula kanꞌ, kwiꞌ ngwañaꞌan mdyisnan jakwa ꞌni kti kanꞌ, mdyisti neꞌ lyuu nde loo yka xlya tnun seꞌen ndukwa Ndiose; ngiꞌni tnun neꞌ ꞌin Ndiose bra kanꞌ. Nde ndiya chaꞌ nu nchkwiꞌ neꞌ kanꞌ: \p ―¡Ngwañaꞌan ka sikwa! ¡Kuꞌniin tnuan ꞌin Ndiose nu nka Xꞌnaan! ―ndukwin neꞌ ꞌin taꞌa neꞌ. \p \v 5 Chunꞌ ndiꞌin la ynen nchkwiꞌ ska nten nde seꞌen ndukwa yka xlya tnun: \q1 Taꞌaan nu ngiꞌnian tñan ꞌin Ndiose, kuꞌniin tnuan ꞌin Ni ni; taꞌaan nu nduwe ꞌa tianꞌ ꞌin Ni, ni siya kuneanꞌ, ni siya msuanꞌ, kuꞌniin tnuan ꞌin Ndiose. \s1 Taꞌa chaꞌ kaja kwilyoꞌo nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ \p \v 6 Loꞌo kaꞌan ꞌa nten nganen nchkwiꞌ sa tlyu ti bra kanꞌ. Sa ñaꞌan nnen nduun tyiꞌa ska chku tlyaa tuꞌwa kee, sa ñaꞌan nnen bra nu kwen ꞌa nganen tiꞌyu, ngwañaꞌan nnen bra nu nchkwiꞌ nten kaꞌan kanꞌ, mskeꞌ tiǎnꞌ. Nde ndiya chaꞌ nu ykwiꞌ neꞌ bra kanꞌ: \q1 ¡Kuꞌniin tnuan ꞌin Ndiose nu nka Xꞌnaan!, kwiꞌ Ni nu nchga lo tñan nchka ꞌin kuꞌni, ndukwin neꞌ ꞌin taꞌa neꞌ. \q1 Wa mdyisnan Ni chaꞌ nka Ni ndloo ꞌñaan ni; \q1 \v 7 kanꞌ chaꞌ suꞌwe ꞌa ka tiyean, xiꞌyaan chaꞌ nu ndiya ꞌa tianꞌ ni, suꞌwe ꞌa chkwianꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose. \q1 Wa mdiya tsan chaꞌ kaja kwilyoꞌo nu nka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ, ti kwiꞌ Ni nu ngujwi lo wsi siꞌyaan. \q1 Loꞌo nan ni, taꞌaan msñian chaꞌ ꞌin Ni lo chalyuu, wa lkaan ñaꞌan tiꞌ si lkaan kwilyoꞌo Ni, ni siya sa tlyu ti tyiꞌian loꞌo Ni bra kanꞌ. \q1 Wa lkaan ngwa tkaanꞌ ñaꞌan tiꞌ si kaja kwilyoꞌoan loꞌo Ni ni, ndukwin neꞌ bra kanꞌ. \q1 \v 8 Wa nda Ni teꞌ luwi nu ngaten ꞌa chaꞌ kuanꞌ, kwiꞌ nu suꞌwe ꞌa ñaꞌan bra kanꞌ. \p Nchga tñan suꞌwe nu yꞌni nten kanꞌ lo chalyuu xa wa msñi neꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose, kanꞌ lka ñaꞌan tiꞌ steꞌ neꞌ nu suꞌwe ꞌa ñaꞌan kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 9 Ykwiꞌ angajle kanꞌ loꞌoǔn xiyaꞌ bra kanꞌ: \p ―Kwaꞌaan lyaa chaꞌ re lo kityi ―ndukwin―: “Ka suꞌwe ꞌa ka tiye nten nu wa mniǐn chaꞌ tsaa seꞌen kaja kwilyoꞌo loꞌo Ni nu ngujwi lo wsi chaꞌ ꞌin neꞌ, ti kwiꞌ nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ” ndukwin Ndiose. Ti kwiꞌ chaꞌ nu ñi nu nchkwiꞌ Ndiose loꞌo nten lka chaꞌ kanꞌ ―ndukwin angajle kanꞌ ꞌñaǎn bra kanꞌ. \p \v 10 Bra kanꞌ mduǔn xtyiǐnꞌ mdyistiǐn lyuu tloo angajle kanꞌ, chaꞌ kuꞌniǐn tnuǔn ꞌin, nka tiyeěn, loꞌo ja mda chabiyaꞌ ꞌñaǎn bra kanꞌ: \p ―Ja kuꞌnii ngwañaꞌan loꞌoǔn ―ndukwin angajle kanꞌ ꞌñaǎn―. Ti kwiꞌ taꞌa ngiꞌniin tñan ꞌin Ndiose lkaan taꞌaan. Ti kwiꞌ taꞌaan lka nchga wan nu wa yten wan chaꞌ suꞌwe nu wa ykwiꞌ Jesús loꞌo wan. Ska ti ykwiꞌ Ndiose nsuꞌwi chabiyaꞌ ꞌwan kuꞌni tnun wan ꞌin Ni ―ndukwin angajle ꞌñaǎn. \p Chaꞌ suꞌwe nu ykwiꞌ Jesús loꞌo nten, kanꞌ lka ti kwiꞌ chaꞌ nu nchkwiꞌ Ndiose loꞌo nten nu nchkwiꞌ chaꞌ ꞌin Ni lo chalyuu. \s1 Yu nu ndukwa chunꞌ kwiyu ngaten \p \v 11 Chunꞌ ndiꞌin la naꞌaǎn chaꞌ ndukwa laa tuꞌ naꞌan niꞌ kwan seꞌen ndiꞌin Ndiose; la kwa nduun ska kwiyu ngaten, loꞌo ndukwa ska nten chunꞌ iꞌ bra kanꞌ. Ndukwin nchga nten seꞌen ndiꞌin Ndiose chaꞌ nten suꞌwe lka Ni kanꞌ, chaꞌ chañi ꞌa chaꞌ nu nchkwiꞌ Ni loꞌo nten. Ñi ꞌa chaꞌ nchkwiꞌ Ni bra nu ngiꞌni biyaꞌ Ni ꞌin nten. Ñi ꞌa ngiꞌni Ni loꞌo nten xa ndaꞌan Ni kusuun bra kanꞌ. \v 12 Suꞌwe ꞌa nda xaa kiloo Ni sa ñaꞌan lka bra nu kwan ꞌa ndukwi kiiꞌ. Loꞌo ngwañaꞌan, tyun sneꞌ oro ndukwa ke Ni bra kanꞌ. Wa ndukwa ska nin chunꞌ Ni nu katsaꞌ ꞌin nten sa ñaꞌan tñan ngiꞌni Ni. Loꞌo ja ka ꞌin xka ta nten ka biyaꞌ tiꞌ sa ñaꞌan ndyoꞌo chaꞌ ꞌin nin kanꞌ, chaꞌ ska ti Ndiose nsuꞌwi lyo sa ñaꞌan ndyoꞌo nin kanꞌ. \v 13 Loꞌo nchkwiꞌ nten chaꞌ re ꞌin Ni bra kanꞌ: “Nde lka ti kwiꞌ Chaꞌ nu nchkwiꞌ Ndiose Sti Ni loꞌo nten.” Loꞌo ñaꞌaan chunꞌ steꞌ Ni mdaꞌan tnen Ni bra kanꞌ. \v 14 Loꞌo nchga nten nu nduun nde seꞌen ndiꞌin Ndiose, sa tlyu ti ndaꞌan neꞌ loꞌo Ni la seꞌen tsaa Ni kusuun; ndukwa neꞌ kanꞌ chunꞌ kwiyu ngaten, kwiꞌ ngwañaꞌan, lkuꞌ neꞌ teꞌ ngaten nu luwi ꞌa bra kanꞌ. \v 15 Ñi ꞌa chaꞌ ndyoꞌo tuꞌwa Ni bra nu nchkwiꞌ Ni loꞌo nten chalyuu. Loꞌo ngwañaꞌan, xiꞌya Ni ꞌin nten tyukwi ñaꞌaan chalyuu chaꞌ kunan neꞌ chaꞌ ꞌin Ni bra kanꞌ. Kwiꞌ lye ꞌa kulo Ni tñan ꞌin neꞌ, loꞌo ngwañaꞌan, ta Ni nu tiꞌí ꞌin nten kuxi; ñaꞌan tiꞌ nu nsta neꞌ siꞌyu chi kutun niꞌ ska pilya kee chaꞌ tyoꞌo tyiꞌa chi kutun kanꞌ, kwiꞌ ngwañaꞌan, ta Ni nu tiꞌí ꞌin nten, chaꞌ msinꞌ ꞌa tiꞌ Ndiose ꞌin neꞌ, ti kwiꞌ Ndiose nu nchka kuꞌni nchga lo tñan. \v 16 Ska ti nin ndukwa kiyaꞌ steꞌ Ni loꞌo kiyaꞌ teꞌ kichanꞌ ꞌin Ni, kwiꞌ nu nchkwiꞌ: “Nu nde lka Ree nu chañi ka, nu nde lka Xꞌnan nten nu chañi ka.” Ngwañaꞌan nchkwiꞌ chaꞌ nu ndukwa kiyaꞌ steꞌ Ni bra kanꞌ. \p \v 17 Chunꞌ ndiꞌin la naꞌaǎn seꞌen nduun xka angajle ꞌin Ndiose nde niꞌ kwan, kwiꞌ nu kwen ꞌa nxiꞌya loꞌo ꞌin nchga ꞌni ndukwa jlyuꞌwe nu kwan ꞌa ndukwi nde kwa, ñaꞌan tiꞌ laxu: \p ―Tyan lya wan tyoꞌo tiꞌin wan seꞌen ngiꞌni Ndiose ska taꞌa nu tlyu ꞌa. \v 18 Tyan lya wan ku wan kunaꞌ nchga ayman, ni siya ree, ni siya capitán, ni siya sndaru, ni siya kunaꞌ kwiyu, ni siya kunaꞌ nten nu mdukwa chunꞌ iꞌ kanꞌ; loꞌo kunaꞌ nchga lo nten, ni siya msu nu msiꞌi ti nten, ni siya msu nu ndiꞌin suꞌwe ti, ni siya yu kula, ni siya yu kuneꞌ, tyan lya wan ku wan kunaꞌ kanꞌ. \p \v 19 Bra ti naꞌaǎn chaꞌ wa ndyoꞌ tiꞌin ꞌni chen ñaꞌan kanꞌ loꞌo nchga nten nu nka ndloo lo chalyuu, loꞌo nchga nten nu lka sndaru ꞌin neꞌ; wa ndyoꞌ tiꞌin taꞌa neꞌ chaꞌ kuꞌni neꞌ kusuun loꞌo nu ndukwa chunꞌ kwiyu ngaten kanꞌ loꞌo nchga nten nu ndaꞌan kusuun loꞌo Ni bra kanꞌ. \v 20 Msuun neꞌ msuun neꞌ, loꞌo mskanꞌ neꞌ ꞌin ꞌni chen ñaꞌan kanꞌ chaꞌ lka iꞌ presu; kwiꞌ ngwañaꞌan yu nu kwiñi, nu nchkwiꞌ chaꞌ chabiyaꞌ ꞌin Ndiose nchkwiꞌ, loꞌo yu kanꞌ ngwa yu presu bra kanꞌ. Ti kwiꞌ nu kwiñi, kanꞌ lka nu yꞌni chaꞌ tnun tloo ꞌni chen ñaꞌan kanꞌ ti ngwa sꞌni, chaꞌ xitsen ꞌin nten chalyuu bra kanꞌ; wa mñi lyoꞌo kanꞌ ꞌin nchga nten, kanꞌ chaꞌ nda neꞌ chabiyaꞌ tyaꞌan biyaꞌ ꞌin ꞌni chen ñaꞌan kanꞌ chkan neꞌ, kwiꞌ yꞌni tnun neꞌ ꞌin nkwin iꞌ bra kanꞌ. Xa wa mdyii chaꞌ mxkwan Ndiose ꞌin ꞌni chen ñaꞌan kanꞌ loꞌo nu kwiñi kanꞌ, ndyaa neꞌ ñaꞌan luꞌu ti neꞌ lo tiyuꞌ kiiꞌ, seꞌen ndiꞌin kiiꞌ tnun nu tiꞌí ꞌa nsuwenꞌ ꞌin nten chaꞌ loꞌo yuu sufri nchkin bra kanꞌ. \v 21 Nu ndukwa chunꞌ kwiyu ngaten kanꞌ ni, yjwi Ni ꞌin nchga ta nten kusuun ꞌin kuneꞌ xaꞌan kanꞌ; yjwi Ni ꞌin nten kusuun kanꞌ loꞌo nchga chaꞌ nu ndyoꞌo tuꞌwa Ni bra kanꞌ. Chunꞌ ndiꞌin la mlaꞌ tiꞌ laxu nu ndukwi niꞌ kwan kanꞌ, chaꞌ wa yku iꞌ kunaꞌ nten ngujwi kanꞌ bra kanꞌ. \c 20 \s1 Ndiꞌin nchkanꞌ kuneꞌ xaꞌan presu ska mi yijan \p \v 1 Chunꞌ ndiꞌin la naꞌaǎn chaꞌ mbiꞌya xka angajle nu mdoꞌo nde niꞌ kwan seꞌen ndiꞌin Ndiose bra kanꞌ. Angajle kanꞌ ndiꞌya yaꞌ naꞌan tu tiyu kiꞌñi seꞌen ndiꞌin kuneꞌ xaꞌan, loꞌo ndiꞌya ska karenan tukwin ndijyan bra kanꞌ. \v 2 Kwiꞌ msñi angajle kanꞌ kunan tnun, ti kwiꞌ kunan lka nu ndiꞌin lo chalyuu, ti kwiꞌ kuneꞌ xaꞌan nu naan Satanás lka iꞌ. Tsaa mskanꞌ angajle kanꞌ ꞌin kuneꞌ xaꞌan loꞌo karenan sa yaꞌ nu taꞌa ska mi yijan bra kanꞌ. \v 3 Mstyuu angajle kanꞌ ꞌin kunan kanꞌ ndyaa tu tiyu kiꞌñi bra kanꞌ, mdukunꞌ tuꞌwa tiyu kanꞌ. Kanꞌ ngwaꞌan kiñaꞌ tuꞌwa tiyu, chaꞌ ja tyoꞌo kunan kanꞌ, chaꞌ ja ka ꞌa kwiñi lyoꞌo iꞌ ꞌin nten chalyuu sa yaꞌ taꞌa ska mi yijan bra kanꞌ. Bra nu wa mdaꞌa yijan kanꞌ, ti ndiꞌin chaꞌ tyoꞌo nu kanꞌ ti xiꞌi chaꞌ ti kuꞌni la chaꞌ kuxi bra kanꞌ. \p \v 4 Loꞌo naꞌaǎn seꞌen ndukwa tyun yka xlya tnun bra kanꞌ. Loꞌo nsuꞌwi lyoǔn ꞌin neꞌ nu ndukwa lo yka xlya kanꞌ, chaꞌ kwiꞌ nu nsuꞌwi chabiyaꞌ kuꞌni biyaꞌ ꞌin nten chalyuu lka neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. Laja neꞌ nu ndukwa kwa naꞌaǎn nten chalyuu nu ngujwi sꞌni; wa yjwi nten ꞌin neꞌ, chaꞌ ja ytsen neꞌ katsaꞌ ñi neꞌ chaꞌ suꞌwe ꞌin Ndiose ꞌin taꞌa nten neꞌ, ti kwiꞌ chaꞌ nu wa ykwiꞌ Jesús loꞌoan chabiyaꞌ ꞌin Ndiose Sti Ni lka chaꞌ kanꞌ. Loꞌo ja yꞌni tnun ayman kanꞌ ꞌin ꞌni chen ñaꞌan kanꞌ; ti kwiꞌ ti chaꞌ, ja yꞌni tnun neꞌ ꞌin nkwin ꞌni kanꞌ, loꞌo ja ngaꞌan biyaꞌ ꞌin ꞌni kanꞌ chkan neꞌ, o ta chunꞌ yaꞌ neꞌ. Wa ndyuꞌu neꞌ kanꞌ xiyaꞌ, loꞌo ni, lka neꞌ ndloo loꞌo Krixtu la seꞌen ndiꞌin Ndiose sa yaꞌ taꞌa ska mi yijan bra kanꞌ. \v 5 Ayman nu wa naꞌaǎn ni, kanꞌ lka nu wa ndyuꞌu xiyaꞌ ndla la, chaꞌ ti ndiya xka ta ayman nu ti ji tyuꞌu; yaꞌ nu taꞌa ska mi yijan, la kanꞌ tyuꞌu xka ta neꞌ kanꞌ xiyaꞌ bra kanꞌ. \v 6 ¡Loꞌo suꞌwe ꞌa ka tiye nten nu tyuꞌu xiyaꞌ ndla la, chaꞌ nten ꞌin Ndiose lka neꞌ kanꞌ! Ja ndiꞌin chaꞌ tyijin neꞌ kanꞌ nu tiꞌí siyaꞌ ti xa nu tyaa nchga nten kuxi la chalyuu tla, nde seꞌen tyii nchga chaꞌ siyaꞌ ti bra kanꞌ. Kuꞌni neꞌ kanꞌ tñan ꞌin Ndiose; kwiꞌ ngwañaꞌan, kuꞌni neꞌ tñan ꞌin Krixtu, chaꞌ suꞌwa ka neꞌ ndloo loꞌo Krixtu sa yaꞌ nu tyii ska mi yijan bra kanꞌ. \p \v 7 Xa mdaꞌa ska mi yijan kanꞌ, tyoꞌo Satanás niꞌ ñaꞌan chkwan seꞌen nsuꞌwi yu ndijin yu nu tiꞌí bra kanꞌ. \v 8 Tyoꞌo Satanás kanꞌ ti xiꞌi chaꞌ kwiñi lyoꞌo yu ꞌin nchga nten tyukwi ñaꞌaan chalyuu, chaꞌ xuun neꞌ loꞌo Ndiose; neꞌ Gog loꞌo neꞌ Magog lka nten kanꞌ. Ñaꞌan tiꞌ kata ysiin nu ndiꞌin tuꞌwa tujoꞌo chaꞌ ja nchka ꞌñaan kwaan sa kwa lka ran, kwiꞌ ngwañaꞌan, ja ka kwaan ni sa ñaꞌan nten xoꞌ tiꞌin Satanás chaꞌ xuun yu loꞌo Ndiose bra kanꞌ. \v 9 Chunꞌ ndiꞌin la tyoꞌo nten nu ndiꞌin chaꞌ ꞌin loꞌo Satanás kanꞌ, tsaa neꞌ tyukwi ñaꞌaan chalyuu. Tsaa tuun neꞌ ñaꞌaan chunꞌ seꞌen ndiꞌin taꞌa nten ꞌin Ndiose bra kanꞌ, suꞌwa loꞌo neꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. Tyiꞌin neꞌ ñaꞌaan tuꞌwa kichen tnun, kwiꞌ nu ndiya la tiꞌ Ni bra kanꞌ. Nka tiye neꞌ kuꞌni tyii neꞌ ꞌin nten ꞌin Ndiose. Kanꞌ chaꞌ suꞌwa Ndiose kiiꞌ nu tyoꞌo nde niꞌ kwan kalu lyuu seꞌen ndiꞌin neꞌ kanꞌ, tyii neꞌ skin neꞌ bra kanꞌ. \v 10 Chunꞌ ndiꞌin la xñi Ni kuneꞌ xaꞌan nu wa mñi lyoꞌo ꞌin neꞌ ti kulo, tyaa loꞌo Ni ꞌin yu la lo tiyuꞌ kiiꞌ, seꞌen ndiꞌin kiiꞌ nchkin loꞌo yuu sufri; ti kwiꞌ seꞌen wa mxkwan Ni ꞌin ꞌni chen ñaꞌan kanꞌ, kwiꞌ seꞌen mxkwan Ni ꞌin nu kwiñi kanꞌ, nu ndukwin chaꞌ nchkwiꞌ chabiyaꞌ ꞌin Ni. Tsan loꞌo tla ja tsaa tii ꞌa chaꞌ tyijin neꞌ nu tiꞌí nde kwa bra kanꞌ. \s1 Bra nu kuꞌni biyaꞌ Ndiose ꞌin nten xa wa mdyii chalyuu \p \v 11 Loꞌo kanꞌ naꞌaǎn chaꞌ ndukwa ska nten tnun lo ska yka xlya tnun nu xaa ꞌa bra kanꞌ. Loꞌo ni, chaꞌ nde kwa ndiꞌin Ndiose nu tlyu la ti, kanꞌ chaꞌ ngutin nchga chalyuu, ngutin nchga nan nu nsuꞌwi nde niꞌ kwan; ja la ꞌa chkanꞌ ran siyaꞌ ti, ja mjwi ꞌa seꞌen xuꞌwi ran nde kwa bra kanꞌ. \v 12 Loꞌo naꞌaǎn chaꞌ la kwa ndiꞌin nchga nten nu wa ngujwi, ni siya neꞌ kula, ni siya neꞌ kuneꞌ, ndiꞌin neꞌ tloo yka xlya tnun seꞌen ndukwa Ndiose bra kanꞌ. Kwiꞌ ngalaa kityi kanꞌ bra kanꞌ, loꞌo ngalaa xka kityi kanꞌ seꞌen ndukwa nin nten, nchga nten nu wa mjwi chalyuu nu ja tsaa tii ꞌa ꞌin neꞌ, chaꞌ wa ndyuꞌu neꞌ xiyaꞌ bra kanꞌ. Loꞌo chunꞌ kityi nu ngwaꞌan Ndiose yꞌni biyaꞌ Ni ꞌin nchga nten nu wa ngujwi kanꞌ, chaꞌ lo kityi kanꞌ ndukwa nchga tñan nu yꞌni neꞌ xa nu yan neꞌ lo chalyuu. \v 13 Loꞌo xiyaꞌ ndyuꞌu nten nu wa ngujwi lo tyiꞌa tujoꞌo, kwiꞌ ngwañaꞌan, xiyaꞌ ndyuꞌu nten nu ndyaa loꞌo La Mte ꞌin, loꞌo ayman nu ndyaa seꞌen ndiꞌin chaꞌ tsaa nten xa wa ngujwi neꞌ; taꞌa neꞌ kanꞌ mdoꞌo neꞌ ndijyan neꞌ bra kanꞌ. Loꞌo yꞌni biyaꞌ Ndiose ꞌin nchga nten chaꞌ ꞌin nchga tñan nu wa yꞌni neꞌ xa nu yan neꞌ lo chalyuu bra kanꞌ. \v 14 Kanꞌ mxkwan Ni ꞌin La Mte, loꞌo mxkwan Ni ñaꞌaan chalyuu seꞌen ndiꞌin ayman, ndyaa ran la lo tiyuꞌ seꞌen ndiꞌin kiiꞌ tnun nchkin bra kanꞌ. Ngwañaꞌan nten nu tsaa lo tiyuꞌ kanꞌ ni, tyaa neꞌ chalyuu tla bra kanꞌ; kaja neꞌ kanꞌ siyaꞌ ti, ja tyuꞌu ꞌa neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \v 15 Kwiꞌ nde kwa xkwan Ndiose ꞌin nchga nten nu ja ndukwa nin lo kityi ꞌin Ni, tsaa neꞌ la lo tiyuꞌ seꞌen ndiꞌin kiiꞌ kanꞌ. Wa ytsaꞌ kityi kanꞌ ti ka nu ja tsaa tii ꞌa chalyuu ꞌin. \c 21 \s1 Wa mdyii ndyaꞌ chalyuu nu kwi \p \v 1 Chunꞌ ndiꞌin la naꞌaǎn chaꞌ ngwa tiji tyukwi ñaꞌaan niꞌ kwan, nan wa ndyaꞌ xka chalyuu nu kwi bra kanꞌ. Wa mdyii chaꞌ ꞌin nchga nan nu yuꞌwi niꞌ kwan nu ngwa xkanꞌ; loꞌo chalyuu kula re ni, kwiꞌ ngwañaꞌan tyiꞌa tujoꞌo, wa mjlyoo ran, loꞌo ja la ꞌa naꞌaan ꞌin ran siyaꞌ ti bra kanꞌ. \v 2 Ti kwiꞌ Xuwa lkaǎn, naꞌ lkaǎn nu naꞌaǎn xka kichen Jerusalén nu kwi. Luwi ꞌa ñaꞌan kichen kwi kanꞌ ni; nde seꞌen ndiꞌin Ndiose mdoꞌo kichen kanꞌ, mbiꞌya lo chalyuu kwi. Ñaꞌaan kichen wa suꞌwe ꞌa ngwa tkanꞌ; suꞌwe ꞌa ñaꞌan ran, xaa ꞌa ran bra kanꞌ. Ñaꞌan tiꞌ ska kuxiin ꞌin nten, nu suꞌwe ꞌa ñaꞌan steꞌ, suꞌwe ꞌa nchka tkanꞌ, ngwañaꞌan suꞌwe ꞌa ñaꞌan kichen kwi kanꞌ bra kanꞌ. \v 3 Kanꞌ nu ynaǎn ykwiꞌ ska nu nduun kwiꞌ seꞌen ti seꞌen ndiꞌin Ndiose nde niꞌ kwan. Kwen ꞌa ykwiꞌ yu bra kanꞌ: \p ―Bra nu ni wa ndiꞌin Ndiose kwiꞌ seꞌen ndiꞌin nten nu wa msñi chaꞌ ꞌin Ni lo chalyuu. Tyiꞌin Ndiose seꞌen ndiꞌin nten ꞌin Ni bra kanꞌ; kwiꞌ ngwañaꞌan, ka neꞌ kanꞌ chaꞌ ꞌin Ni, ka Ni ndloo la ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \v 4 Loꞌo ni, kuꞌni Ni chaꞌ ja kunan ꞌa neꞌ kanꞌ, ni siya lye ꞌa ynan neꞌ nu ngwa sꞌni ―ndukwin nu nchkwiꞌ bra kanꞌ―. Ja ndiꞌin chaꞌ kaja neꞌ kanꞌ bra kanꞌ, ja ka xiꞌin tiꞌ neꞌ, ja xiꞌya ꞌa neꞌ, loꞌo ja tyijin ꞌa neꞌ nu tiꞌí bra kanꞌ; wa mdyii nchga chaꞌ nu ngwa ꞌin neꞌ xa wa mdiꞌin neꞌ lo chalyuu kula ―ndukwin nu nchkwiꞌ bra kanꞌ. \p \v 5 Loꞌo kanꞌ mdyisnan ykwiꞌ ti kwiꞌ Ni nu ndukwa lo yka xlya tnun kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Ñaꞌan wan sa ñaꞌan ka ni. Xiyaꞌ kwiñaǎn kwiǐn nchga nan nu xuꞌwi lo chalyuu kwi ―ndukwin Ni. \p Loꞌo xka chaꞌ ykwiꞌ Ni loꞌoǔn bra kanꞌ: \p ―Kwaꞌaan lyaa chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ lo kityi; chañi ꞌa chaꞌ re, kanꞌ chaꞌ ka tsaa ñaꞌan tiꞌ wan ꞌin ran. \p \v 6 Chunꞌ ndiꞌin la ykwiꞌ Ni loꞌoǔn xiyaꞌ: \p ―Ngwañaꞌan ka sikwa. Ñaꞌan tiꞌ letra A ―ndukwin Ni―, kwiꞌ ngwañaꞌan naꞌ, wa nsuꞌwiǐn bra nu mdyisnan chalyuu; ñaꞌan tiꞌ letra Z, kwiꞌ ngwañaꞌan, ti kwiǐnꞌ xuꞌwiǐn bra nu tyii chalyuu ―ndukwin Ni―. Loꞌo xuꞌwe ti taǎn nan koꞌo nten nu jñan ꞌa chaꞌ kanꞌ ꞌñaǎn; nan koꞌo neꞌ kanꞌ ni, tyoꞌo ran seꞌen nsuꞌwi nchga chaꞌ suꞌwe nu taǎn ꞌin nten chaꞌ kuꞌni kuꞌu kasiya ꞌin neꞌ bra kanꞌ. \v 7 Nde ñaꞌan ka ꞌin nten nu tyijin lyo ꞌin kuneꞌ xaꞌan sa yaꞌ tyii chalyuu ꞌin neꞌ; kuꞌni tnun neꞌ kanꞌ ꞌñaǎn chaꞌ naꞌ lkaǎn Ndiose ꞌin neꞌ, kwiꞌ ngwañaꞌan, ka neꞌ kanꞌ sñiěnꞌ bra kanꞌ. \v 8 Loꞌo nchga nten nu ntsen ꞌa chaꞌ tyiꞌin chaꞌ ꞌin neꞌ loꞌoǔn, tyaa neꞌ la lo tiyuꞌ tnun seꞌen nsuꞌwi kiiꞌ nu nchkin loꞌo yuu sufri; kwiꞌ nten nu ja nnan chaꞌ nchkwiǐnꞌ siyaꞌ ti, kwiꞌ nu ngiꞌni chaꞌ chen ñaꞌan, kwiꞌ nu ndujwi ꞌin taꞌa nten, kwiꞌ nu ngiꞌni chaꞌ kuxi loꞌo nten nu ja lka kwilyoꞌo neꞌ, kwiꞌ nu ndyaa ñaꞌan ꞌa tiꞌ chaꞌ taꞌá, kwiꞌ nu ngiꞌni tnun ꞌin nkwin joꞌo, kwiꞌ nu kwiñi, nchga neꞌ kanꞌ tyaa neꞌ la lo tiyuꞌ kiiꞌ kanꞌ bra kanꞌ. Nchga nten nu wa ndyaa lo tiyuꞌ kanꞌ ni, wa ndyaa neꞌ chalyuu tla; wa mdyii chaꞌ ꞌin neꞌ siyaꞌ ti bra kanꞌ. \s1 Kichen Jerusalén nu kwi \p \v 9 Loꞌo kanꞌ mdiyan ska angajle seꞌen ndiꞌiǐn bra kanꞌ; ti kwiꞌ taꞌa ndaꞌan loꞌo taꞌa kati angajle nu ndiꞌya kaꞌnan oro seꞌen nsuꞌwi kati kicha kanꞌ, kicha nu kan xa wa tyii ti chalyuu. Ykwiꞌ angajle kanꞌ loꞌoǔn bra kanꞌ: \p ―Kaan lyaa nde re chaꞌ kwaꞌuǔn ꞌiin sa ñaꞌan ka kichen tnun kanꞌ, ti kwiꞌ nu suꞌwe ꞌa ngwa tkanꞌ ñaꞌan tiꞌ ska kuxiin. Kanꞌ lka seꞌen tyaa wan tyiꞌin wan loꞌo nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ, ñaꞌan tiꞌ si lka wan kwilyoꞌo Ni, taꞌa wan nu ndiꞌin chaꞌ ꞌwan loꞌo Ni bra kanꞌ. \p \v 10 Bra kanꞌ mgii tiǎnꞌ chaꞌ mbiꞌya Tyiꞌi Ndiose loǔn tyukwi ñaꞌaǎn bra kanꞌ. Laja slaǎn kanꞌ naꞌaǎn angajle ndyaa loꞌo ꞌñaǎn ska lo kiꞌya nu kwan ꞌa; la kwa ngwaꞌu ꞌñaǎn sa ñaꞌan ñaꞌan kichen Jerusalén nu kwi bra kanꞌ. Luwi ꞌa kichen kanꞌ, chaꞌ nde seꞌen ndiꞌin Ndiose mdoꞌo kichen kanꞌ, mbiꞌya lo chalyuu bra kanꞌ. \v 11 Suꞌwe ꞌa ñaꞌan xaa nu ndyuꞌwi lo kichen kanꞌ, chaꞌ xaa ꞌin Ndiose lka ran. Xaa ꞌa tyukwi ñaꞌaan lo kichen kanꞌ, ñaꞌan tiꞌ ska kee xaa, ñaꞌan tiꞌ kee jaspe, ngwañaꞌan ñaꞌan xaa nu ndiꞌin lo kichen kanꞌ bra kanꞌ. \v 12 Loꞌo kwan ꞌa loꞌoo kee nu nduun tuꞌwa kichen kanꞌ, nde kwa ndiya tii tyukwa tuꞌ loꞌoo nu ndukwa laa; ska angajle ꞌin Ndiose nduun kwan skaa tuꞌ loꞌoo kanꞌ bra kanꞌ. Chunꞌ kee nu ndukwa ke tuꞌ loꞌoo, kanꞌ ndukwa nin tii tyukwa ta nten neꞌ Israel nu ngwa sñiꞌ Jacob; kanꞌ lka ti kwiꞌ nten nu wa ngulo suwi Ndiose ꞌin ti kulo, xa nu mdyisnan chaꞌ ꞌin Ndiose. Skaa nin neꞌ ndukwa ke skaa tuꞌ loꞌoo kanꞌ bra kanꞌ. \v 13 Snan tuꞌ loꞌoo ndukwa ska laꞌa tuꞌwa kichen: nde laꞌa seꞌen ndyoꞌo tukwa kwichaa, nde kwa ndukwa snan tuꞌ loꞌoo bra kanꞌ; nde laꞌa seꞌen ndyaa kwichaa, nde kwa ndukwa xnan tuꞌ loꞌoo bra kanꞌ; xka laꞌa nde jꞌni ndukwa xnan tuꞌ loꞌoo bra kanꞌ; xka laꞌa tsuꞌ tuꞌwa kichen, kwiꞌ ngwañaꞌan ndukwa xnan tuꞌ loꞌoo bra kanꞌ. \v 14 Loꞌo tii tyukwa kee tnun nsuꞌwi kiyaꞌ loꞌoo kanꞌ; siꞌ kee kanꞌ wa ndukwa nin tii tyukwa nten, kwiꞌ nu ngulo nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ tñan, chaꞌ kuꞌni neꞌ tñan chabiyaꞌ ꞌin Ndiose bra kanꞌ; kanꞌ lka taꞌa mdaꞌan Krixtu. \p \v 15 Yaꞌ angajle nu nchkwiꞌ loꞌoǔn ndukwa ska biyaꞌ oro, chaꞌ suꞌwa biyaꞌ lo kichen tnun kanꞌ, loꞌo tuꞌ loꞌoo kanꞌ, loꞌo loꞌoo kee nu nduun tuꞌwa kichen bra kanꞌ. \v 16 Suꞌwa ꞌa nchga laꞌa siꞌ kichen kanꞌ; suꞌwa ꞌa taꞌa jakwa nskan ran, kwiꞌ ngwañaꞌan suꞌwa biyaꞌ tukwin ran loꞌo biyaꞌ xen ran bra kanꞌ. Kanꞌ msuꞌwa biyaꞌ angajle ꞌin ñaꞌaan kichen tnun kanꞌ loꞌo biyaꞌ oro ꞌin; tukwa mi ndukwa tukwa siyentu kilómetro biyaꞌ tukwin ska laꞌa, kwiꞌ sa kwa biyaꞌ xen, kwiꞌ sa kwa biyaꞌ kwan kichen tnun kanꞌ bra kanꞌ. \v 17 Loꞌo msuꞌwa biyaꞌ angajle kanꞌ ꞌin loꞌoo kichen, chaꞌ snan yla ndukwa jakwa metro biyaꞌ kwan ran bra kanꞌ. Ti kwiꞌ ñaꞌan biyaꞌ chkwan nu nnanjoꞌo ꞌñaan lo chalyuu re, kwiꞌ ngwañaꞌan ngwa biyaꞌ chkwan nu ngunanjoꞌo ꞌin angajle kanꞌ, xa nu msuꞌwa biyaꞌ lo kichen. \p \v 18 Wa ndyaꞌ loꞌoo tuꞌwa kichen kanꞌ loꞌo kee jaspe, ska kee xaa kolo kuxiꞌ niꞌ kwan, loꞌo tyukwi ñaꞌaan kichen kanꞌ ndyaꞌ ran loꞌo xkwiꞌ oro siyaꞌ ti, nu nduwi ꞌa sa ñaꞌan nu nduwi kunan. \v 19 Wa ngwa tkanꞌ kee tnun nu nsuꞌwi kiyaꞌ loꞌoo kichen loꞌo nchga lo kee xaa nu nsuꞌwi lo chalyuu. Kee nu nchka kulo nu nsuꞌwi kiyaꞌ loꞌoo, wa ngwa tkanꞌ ran loꞌo kee jaspe; loꞌo kee nu nchka tukwa nu nsuꞌwi kiyaꞌ loꞌoo, ngwa tkanꞌ ran loꞌo kee zafiro, ska kee kolo kuxiꞌ xaa; kwiꞌ kee nu nchka snan nu nsuꞌwi kiyaꞌ loꞌoo, ngwa tkanꞌ ran loꞌo kee ágata, ska kee tyun kolo; kwiꞌ kee nu nchka jakwa nu nsuꞌwi kiyaꞌ loꞌoo, ngwa tkanꞌ ran loꞌo kee esmeralda, ska kee kolo ngaꞌá; \v 20 kwiꞌ kee nu nchka kiꞌyu nu nsuꞌwi kiyaꞌ loꞌoo, ngwa tkanꞌ ran loꞌo kee ónice, ska kee nu nsuꞌwi kolo ngaꞌa loꞌo kutsi; kwiꞌ kee nu nchka skwa nu nsuꞌwi kiyaꞌ loꞌoo, ngwa tkanꞌ ran loꞌo kee cornalina, ska kee kolo ngaꞌa tnen; kwiꞌ kee nu nchka kati nu nsuꞌwi kiyaꞌ loꞌoo, ngwa tkanꞌ ran loꞌo kee crisólito, ska kee kolo katsi; kwiꞌ kee nu nchka snuꞌ nu nsuꞌwi kiyaꞌ loꞌoo, ngwa tkanꞌ ran loꞌo kee berilo, xka kee kolo kuxiꞌ; kwiꞌ kee nu nchka kaa nu nsuꞌwi kiyaꞌ loꞌoo, ngwa tkanꞌ ran loꞌo kee topacio, ska kee kolo kuxiꞌ kwaa; kwiꞌ kee nu nchka tii nu nsuꞌwi kiyaꞌ loꞌoo, ngwa tkanꞌ ran loꞌo kee crisoprasa, ska lo kee kolo ngaꞌá kutsi; kwiꞌ kee nu nchka tii xka nu nsuꞌwi kiyaꞌ loꞌoo, ngwa tkanꞌ ran loꞌo kee jacinto, ska kee kolo kwaa sa kunun ti; kwiꞌ kee nu nchka tii tyukwa nu nsuꞌwi kiyaꞌ loꞌoo, ngwa tkanꞌ ran loꞌo kee amatista, ska kee kolo kwaa liye. Kanꞌ lka taꞌa kee xaa nu ngwa tkanꞌ kiyaꞌ loꞌoo kichen bra kanꞌ. \v 21 Wa ndyaꞌ taꞌa tii tyukwa tuꞌ loꞌoo kichen loꞌo kee xaa ngaten, nu naan kee perla; tii tyukwa kee ngaten ndukwa kwa, ska ti kee ngaten kanꞌ ngunanjoꞌo ndyaꞌ ska tuꞌ loꞌoo bra kanꞌ. Xkwiꞌ oro siyaꞌ ti nskwa lo kiyaꞌ kichen kanꞌ; sa ñaꞌan xaa kunan, kwiꞌ ngwañaꞌan xaa lo kiyaꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 22 Loꞌo ja ska laa ndukwa lo kichen kanꞌ, chaꞌ ja naꞌaǎn ndukwa ran siyaꞌ ti. Suꞌwe chaꞌ ndiꞌin Ndiose nu nka Xꞌnaan lo kichen kanꞌ, Ndiose nu ka kuꞌni nchga lo tñan; kwiꞌ ngwañaꞌan, ndiꞌin nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ. Kanꞌ chaꞌ ja ska laa kunanjoꞌo ꞌin neꞌ kichen kanꞌ bra kanꞌ. \v 23 Ja nnanjoꞌo xaa kwan ꞌin neꞌ kichen kanꞌ, loꞌo ngwañaꞌan, ja nꞌni chaꞌ ta xaa koꞌ nde kwa. Suꞌwe ꞌa xaa kichen kanꞌ, chunꞌ xaa luwi nu nda Ndiose, kwiꞌ ngwañaꞌan, luwi ꞌa xaa seꞌen ndiꞌin nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ; \v 24 kanꞌ lka nu ta xaa seꞌen tyaꞌan nten tyukwi ñaꞌaan chalyuu kwi bra kanꞌ. Loꞌo kan nchga nu nka ndloo chalyuu nde kichen tnun kanꞌ, kan loꞌo neꞌ nchga chaꞌ suꞌwe nu nsuꞌwi ꞌin neꞌ la kwa bra kanꞌ. \v 25 Nchga tsan siyaꞌ ti tyukwa laa tuꞌ loꞌoo kichen kanꞌ; ja nꞌni chaꞌ chkunꞌ ran, chaꞌ ja ka tla la kwa bra kanꞌ. \v 26 Nchga chaꞌ kuliyaꞌ, nchga chaꞌ suꞌwe nu nsuꞌwi niꞌ kasiya ꞌin nten chalyuu, tiyan chaꞌ kanꞌ nde kichen tnun kanꞌ bra kanꞌ; \v 27 loꞌo ja ska la chaꞌ kuxi sten kichen kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, nchga nten nu ngiꞌni chaꞌ kuxi loꞌo ya ñaꞌan ti nten nu ja lka kwilyoꞌo neꞌ, loꞌo neꞌ kwiñi, ja kaja chabiyaꞌ sten neꞌ kichen kanꞌ. Ska lo ti nten nu ndukwa nin lo kityi nu ndukwa yaꞌ nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ, kanꞌ ti nten kaja chabiyaꞌ tiyan kichen kanꞌ bra kanꞌ. Kityi kanꞌ lka nu nchkwiꞌ ti ka nu ja tsaa tii ꞌa chalyuu ꞌin. \c 22 \p \v 1 Chunꞌ ndiꞌin la ngwaꞌu angajle ꞌñaǎn la nde yaꞌ ndijin saꞌan chku ꞌin Ndiose, chku kanꞌ nu nda chalyuu nu ja tsaa tii ꞌa ꞌñaan bra kanꞌ. Luwi ꞌa tyiꞌa chku kanꞌ ñaꞌan tiꞌ xaa kunan. Nde kiyaꞌ yka xlya tnun seꞌen ndukwa Ndiose, kwiꞌ nde seꞌen ndukwa nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ, la kwa ndiya suun seꞌen ndyukwa tyiꞌa chku kanꞌ. \v 2 Ndijyan chku nde tuwiin tnun nu nsu jluꞌwe kichen kanꞌ bra kanꞌ. Taꞌa tyukwaa laꞌa tsuꞌ chku kanꞌ ndukwa ska yka; loꞌo nan nu ndyoꞌo loo yka ni, kanꞌ lka nu ta chalyuu nu ja tsaa tii ꞌa ꞌñaan bra kanꞌ. Tii tyukwa yaꞌ nda yka kanꞌ nan chunꞌ ska yijan. Loꞌo suꞌwe ꞌa rmiyu lka lkaꞌ yka kwiñii kanꞌ, ja ka tiꞌí nten tyukwi ñaꞌaan chalyuu bra nu ku neꞌ lkaꞌ ran bra kanꞌ. \v 3 Lo kichen kanꞌ, ja ndiꞌin ꞌa nan nu ndiꞌin yuweꞌ ꞌin siyaꞌ ti. Nde kichen kanꞌ suꞌwa ti ka Ndiose ndloo loꞌo nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ bra kanꞌ; nde kwa ndukwa Ni lo yka xlya tnun ꞌin Ni, loꞌo nchga nten nu ngiꞌni tñan ꞌin Ni, kuꞌni tnun neꞌ ꞌin Ni bra kanꞌ. \v 4 Xuꞌwi lyo suꞌwe neꞌ ꞌin Ndiose bra kanꞌ, chaꞌ la kwa kala nchga nten nu ndukwa nin Ni chkan neꞌ. \v 5 Loꞌo ja ka tla seꞌen ndiꞌin neꞌ la kwa; kanꞌ chaꞌ ja kunanjoꞌo xaa kwan ꞌin neꞌ, kwiꞌ ja nꞌni chaꞌ xkin neꞌ kiiꞌ niꞌ ñaꞌan bra kanꞌ. Ndiose nu nka Xꞌnaan ni, kanꞌ nu ta xaa ꞌin neꞌ, loꞌo ja tsaa tii ꞌa chaꞌ suꞌwa ti ka neꞌ ndloo loꞌo Ni bra kanꞌ. \s1 Ndse ti tyaan Jesús xiyaꞌ \p \v 6 Chunꞌ ndiꞌin la xiyaꞌ ykwiꞌ angajle kanꞌ loꞌoǔn: \p ―Ñi ꞌa chaꞌ nu chkwiǐnꞌ loꞌoo ni, ka tsaa ñaꞌan suꞌwe tiiꞌ chaꞌ re, chaꞌ naꞌ ngitsaǎnꞌ ꞌin nten chabiyaꞌ ꞌin Ndiose nchga chaꞌ nu wa ndijyan chaꞌ ka lo chalyuu nde loo la. Naꞌ lkaǎn angajle ꞌin Ndiose, ti kwiꞌ Ndiose nu nka Xꞌnaan, kwiꞌ Ni wa mda Ni Tyiꞌi Ni ꞌin nchga nten nu nchkwiꞌ chaꞌ ꞌin Ni lo chalyuu re. \p \v 7 ―¡Ndse ti tyaǎn xiyaꞌ! ―ndukwin Jesús. \p ¡Loꞌo ka suꞌwe ꞌa nka tiye nchga nten nu kunan chaꞌ nu nchkwiꞌ Ni loꞌo, ti kwiꞌ chaꞌ nu wa ngwaꞌaǎn lo kityi re! \p \v 8 Wa naꞌaǎn chaꞌ re, wa ynaǎn nchga chaꞌ nu ndukwa lo kityi re. Kwiǐnꞌ Xuwa lkaǎn. Loꞌo xa wa mdyii naꞌaǎn chaꞌ re, kanꞌ mdyistiǐn lyuu tloo angajle nu wa ngwaꞌu chaꞌ re ꞌñaǎn, chaꞌ nka tiyeěn kuꞌniǐn tnuǔn ꞌin bra kanꞌ. \v 9 Bra ti ykwiꞌ loꞌoǔn: \p ―Ja kuꞌnii ngwañaꞌan loꞌoǔn. Naꞌ taꞌa ngiꞌnian tñan ꞌin Ndiose lkaǎn; suꞌwa ndiꞌin chaꞌ ꞌñaǎn loꞌo ayman taꞌa wan nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten chalyuu nu ngwa sꞌni, kwiꞌ ngwañaꞌan lkaǎn taꞌa nchga nten nu kunan chaꞌ nu ndukwa lo kityi re. Ska ti Ndiose lka nu ndiꞌin chaꞌ kuꞌniin tnuan ꞌin Ni. \p \v 10 Loꞌo xka chaꞌ ykwiꞌ angajle loꞌoǔn bra kanꞌ: \p ―Wa ykwiꞌ Ni sa ñaꞌan ka chaꞌ nde loo la, kanꞌ chaꞌ ja suꞌwa kutsiiꞌ kityi re; ndiꞌin chaꞌ kunan nten chalyuu nchga chaꞌ re, chaꞌ wa ndla ti ka nchga chaꞌ nu ndukwa lo kityi re. \v 11 Nu ti ji tyii chalyuu re, ti kuꞌni kuxi la nchga nten nu nchka tiꞌ kuꞌni chaꞌ kuxi, chunꞌ ja xlyaa neꞌ kulaa yaꞌ neꞌ chaꞌ kuxi kanꞌ bra kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, ti ndiꞌin nu ngiꞌni chaꞌ chen ñaꞌan, nu ja xlyaa kulaa yaꞌ chaꞌ kuxi kanꞌ bra kanꞌ. Loꞌo nchga nten nu suꞌwe ngiꞌni lo chalyuu ni, ndiꞌin chaꞌ ti kuꞌni la neꞌ chaꞌ suꞌwe sa yaꞌ nu tsaa tii chalyuu; kwiꞌ ngwañaꞌan, nchga nten nu luwi ndiꞌin lo chalyuu, ti ndiꞌin chaꞌ kanun luwi neꞌ ―ndukwin angajle kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 12 ―Kunan suꞌwe wan chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ re ―ndukwin Jesús bra kanꞌ―. Ndse ti tyaǎn xiyaꞌ. Bra nu tyaǎn ni, kanꞌ tyuꞌwi tiǎnꞌ kuꞌniǐn loꞌo nchga nten sa ñaꞌan nu yꞌni neꞌ xa nu yan neꞌ lo chalyuu; suꞌwe ꞌa ka ꞌin neꞌ nu ngiꞌni chaꞌ suꞌwe, loꞌo nchga neꞌ nu ngiꞌni chaꞌ kuxi, tyijin neꞌ nu tiꞌí bra kanꞌ. \v 13 Ñaꞌan tiꞌ letra A lkaǎn, chaꞌ naꞌ wa nsuꞌwiǐn xa wa mdyisnan nchga chaꞌ; ñaꞌan tiꞌ letra Z lkaǎn, chaꞌ ti kwiǐnꞌ tyiꞌiǐn xa nu tyii nchga chaꞌ. \p \v 14 Ka suꞌwe ꞌa ka tiye nten nu wa ngwa luwi kasiya ꞌin, chaꞌ kanꞌ lka nten nu nsuꞌwi chabiyaꞌ ku nan nu ndyoꞌo lo yka kanꞌ, kwiꞌ nan kaja ꞌñaan lo chalyuu kwi. Loꞌo chunꞌ ndiꞌin la tsaa neꞌ kanꞌ tyiꞌin neꞌ kichen tnun kanꞌ bra kanꞌ. \v 15 Nchga nten nu chen ꞌa ñaꞌan ngiꞌni, loꞌo nten nu ndyaa ñaꞌan ꞌa tiꞌ chaꞌ taꞌá, loꞌo nten nu ngiꞌni chaꞌ kuxi loꞌo ya ñaꞌan ti nten nu ja lka kwilyoꞌo, loꞌo nu ndujwi ꞌin nten, loꞌo nchga nten nu ngiꞌni tnun ꞌin nkwin joꞌo, loꞌo nten nu ndiya ꞌa tiꞌ chaꞌ kwiñi, nchga nten kanꞌ kanun chunꞌ loꞌoo kichen kanꞌ bra kanꞌ. Ja tukwin nu ngiꞌni ngwañaꞌan nsuꞌwi chabiyaꞌ tsaa tyiꞌin kichen kanꞌ. \p \v 16 Xiyaꞌ ykwiꞌ Jesús bra kanꞌ: \p ―Wa msuꞌwaǎn angajle ꞌñaǎn ndijyan seꞌen ndiꞌin nchga ta nten ꞌwan la kichen tyi wan. Naꞌ lkaǎn taꞌa ayman David, ti kwiꞌ nten nu ngwa tnun xa nu yan neꞌ lo chalyuu nu ngwa sꞌni. Loꞌo ñaꞌan tiꞌ xaa kwii kulasiin tnun nu ndyoꞌo tukwa bra wa kiꞌya ti xaa, ngwañaꞌan lka xaa nu taǎn chaꞌ xuꞌwi niꞌ kasiya ꞌin nten ―ndukwin Jesús. \p \v 17 ―Tyan wan nde re ―ndukwin nu lka Tyiꞌi Ndiose bra kanꞌ. \p Ti kwiꞌ ti chaꞌ chkwianꞌ taꞌaan nu wa msñian chaꞌ ꞌin Ndiose, nchga ta nten taꞌaan nu ndiꞌin chaꞌ ꞌñaan loꞌo nu lka ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ kanꞌ. Loꞌo ngwañaꞌan, ndiꞌin chaꞌ chkwianꞌ taꞌaan nu kunaan chaꞌ re: \p ―Tyan wan loꞌo ba ―nchkwiin bra kanꞌ. \p ꞌWan, nchga wan nu lyiji ꞌa chaꞌ ꞌwan, kan wan koꞌo wan tyiꞌa nu ta Ndiose ꞌwan xuꞌwe ti; kaja chalyuu kwi nu ta Ndiose ꞌwan bra kanꞌ, nchga wan nu nchka ꞌa tiꞌ wan kaja chaꞌ kanꞌ ꞌwan bra kanꞌ. \p \v 18-19 Sa kwa ti chaꞌ ykwiꞌ Ndiose chaꞌ kwaꞌaǎn lo kityi re, kanꞌ chaꞌ ja kwaꞌan ꞌa wan xka la chaꞌ lo kityi re. Si ndiya nten nu ti kwaꞌan la xka chaꞌ, ta Ni nu tiꞌí ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ, ti kwiꞌ ñaꞌan nu tiꞌí nu nchkwiꞌ kityi re bra kanꞌ. Loꞌo ngwañaꞌan, ja kulo ꞌa wan ska chaꞌ nu ndukwa lo kityi re ni. Ja ta Ni chalyuu kwi kanꞌ ꞌwan si ngwañaꞌan kuꞌni wan bra kanꞌ; loꞌo ja kaja chabiyaꞌ ku wan nan nu ndyoꞌo loo yka kanꞌ, ja ka tyiꞌin wan kichen tnun nu luwi ꞌa kanꞌ, sa ñaꞌan nu nchkwiꞌ kityi re. Sa kwa ti chaꞌ nchkwiǐnꞌ loꞌo nchga nten nu kunan chaꞌ nu ndukwa lo kityi re, ti kwiꞌ ti chaꞌ nu ka nde loo la lka chaꞌ re. \p \v 20 Ykwiꞌ Jesús lka nu nchkwiꞌ chaꞌ chañi ꞌa lka nchga chaꞌ nu ndukwa re: \p ―Chañi chaꞌ kanꞌ. Ndse ti tyaǎn xiyaꞌ ―ndukwin Ni. \p Ngwañaꞌan ka sikwa. ¡Tyan wan xiyaꞌ, Ni Jesús! \p \v 21 Loꞌo ni, nchka tiǎnꞌ chaꞌ suꞌwa yaꞌ Jesús nu nka Xꞌnaan ꞌwan loꞌo taꞌa wan sikwa. Sa kwa ti chaꞌ chkwiǐnꞌ.