\id MRK \h SAN MARCOS \toc1 Kityi nu ngwaꞌan Marcos sa ñaꞌan ngwa chaꞌ ꞌin Jesús \toc2 SAN MARCOS \toc3 Mr. \mt1 Kityi nu ngwaꞌan Marcos sa ñaꞌan ngwa chaꞌ ꞌin Jesús \c 1 \s1 Mda Xuwa chaꞌ loꞌo nten niꞌ kixinꞌ seꞌen ja ndiꞌin nten \p \v 1 Nde ndaꞌaǎn chaꞌ nu lka suun chaꞌ suꞌwe ꞌin Jesucristo, ska ti nu lka Sñiꞌ Ndiose. \v 2 Ayman Isaías, nu ykwiꞌ loꞌo nten chaꞌ ꞌin Ndiose nu ngwa sꞌni, ngwaꞌan yu lo kityi sa ñaꞌan nu ka tyisnan chaꞌ re. Nde lka chaꞌ nu ngwaꞌan yu kanꞌ: \q1 Kuloǔn tñan ꞌin ska nten nu ka skan ꞌñaǎn, ndukwin Ndiose ꞌin Krixtu, chaꞌ tsaa yu kulo ndukwa la. \q1 Kanꞌ lka nu slaa tuwiin seꞌen tsaa, ndukwin Ni. \q1 \v 3 Kwen xiꞌya yu niꞌ kixinꞌ. Nde lka chaꞌ nu chkwiꞌ yu loꞌo nten: \q1 “Slaa lya wan ska tuwiin seꞌen kan nu lka Xꞌnaan; \q1 xñi suꞌwe wan tuwiin seꞌen tyijin ykwiꞌ”. \m \v 4 Sa ñaꞌan chaꞌ nu ngwaꞌan Isaías kanꞌ, ngwañaꞌan ndyoꞌo tukwa Xuwa niꞌ kixinꞌ seꞌen ja ndiꞌin nten. Kanꞌ ykwiꞌ yu loꞌo nten chaꞌ ka jyuꞌu tiꞌ neꞌ ꞌin nchga chaꞌ kuxi nu ndiꞌin ꞌin neꞌ, chaꞌ kulaa yaꞌ neꞌ chaꞌ kuxi kanꞌ, chaꞌ ngwañaꞌan kuꞌni Ndiose chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ. Bra kanꞌ tukwatya Xuwa ꞌin neꞌ kanꞌ, ndukwin. \v 5 Mdyoꞌ tiꞌin kaꞌan ꞌa nten seꞌen ndiꞌin Xuwa kanꞌ; ndijyan neꞌ kichen xuwe ti nu ndiꞌin lo yuu ꞌin Judea, loꞌo ndijyan neꞌ Jerusalén nu lka kichen tnun kanꞌ seꞌen ndiꞌin yu. Nten nu mjyuꞌu ꞌa tiꞌ ꞌin chaꞌ kuxi nu ndiꞌin ꞌin neꞌ, mjñan neꞌ ꞌin Ndiose chaꞌ kuꞌni tyii Ni chaꞌ kuxi kanꞌ, loꞌo mdukwatya Xuwa ꞌin neꞌ kanꞌ lo tyiꞌa chku Jordán bra kanꞌ. \p \v 6 Loꞌo Xuwa kanꞌ, lkuꞌ yu ska teꞌ kichanꞌ camello, loꞌo nchkanꞌ kijin siꞌ yu. Nchku yu skuꞌ loꞌo kwiñaꞌ kwitun. \v 7 Nde lka chaꞌ nu ykwiꞌ yu loꞌo nten kanꞌ: \p ―Ndiya ska nten nu wa kan ti; wa msuꞌwa yu ꞌñaǎn chaꞌ ndijyaǎn ndla la, ni siya yu kanꞌ lka ndloo la ―ndukwin Xuwa ꞌin neꞌ―. Loꞌoǔn, kuꞌniǐn tnuǔn ꞌin yu kanꞌ; suꞌwe ꞌa ka tiyeěn ni siya xtiǐnꞌ ti nu ndukwa snan yu kanꞌ. \v 8 Loꞌo tyiꞌa ti ndukwatyaǎn ꞌwan; yu kanꞌ ni, ja tukwatya ꞌa yu ꞌin nten loꞌo tyiꞌa ti, kuꞌni yu chaꞌ kanun Tyiꞌi Ndiose niꞌ kasiya ꞌin neꞌ chaꞌ ka luwi neꞌ siyaꞌ ti, bra nu tukwatya yu ꞌin neꞌ. \s1 Mdukwatya Xuwa ꞌin Jesús \p \v 9 Xka tsan la tiyaꞌ la chinꞌ, mdoꞌo Jesús kichen Nazaret nde lo yuu ꞌin Galilea, ndyaa yu seꞌen ndiꞌin Xuwa nde tuꞌwa chku Jordán. Bra kanꞌ mdukwatya Xuwa ꞌin Jesús lo tyiꞌa chku kanꞌ. \v 10 Bra wa tyoꞌo ti Jesús lo tyiꞌa, bra kanꞌ naꞌan yu chaꞌ wa ngalaa tuwiin nde niꞌ kwan. Bra kanꞌ ngwiꞌya Tyiꞌi Ndiose seꞌen nduun Jesús; sa ñaꞌan ndukwi ska kiñi cha kuun, ngwañaꞌan ngwiꞌya Tyiꞌi Ndiose chunꞌ Jesús bra kanꞌ. \v 11 Loꞌo ynen ykwiꞌ Ndiose seꞌen ndiꞌin Ni nde niꞌ kwan bra kanꞌ. Nde lka chaꞌ nu ykwiꞌ Ni: \p ―Ska ti nu lka Sñiěnꞌ lka yu re, loꞌo suꞌwe ꞌa lka tiyeěn ñaꞌaǎn ꞌin yu ―ndukwin Ndiose chaꞌ ꞌin Jesús. ―Ndiya ꞌa tiǎnꞌ ꞌin yu ―ndukwin Ni. \s1 Ngwa tiꞌ kuneꞌ xaꞌan kwiñi lyoꞌo ꞌin Jesús \p \v 12 Loꞌo bra ti ndyaa loꞌo Tyiꞌi Ndiose ꞌin Jesús niꞌ kixinꞌ seꞌen ja ndiꞌin nten bra kanꞌ. \v 13 Tuꞌwa tsan ngunun Jesús ska ti yu niꞌ kixinꞌ bra kanꞌ, mdiꞌin yu loꞌo ꞌni tlá niꞌ kixinꞌ. Kanꞌ mdiyan Satanás seꞌen ndiꞌin yu, ngwa tiꞌ kwiñi lyoꞌo ꞌin Jesús si kuꞌni yu chaꞌ kuxi. Xa wa mdyii chaꞌ kanꞌ, mdiyan angajle seꞌen ndiꞌin Jesús chaꞌ tayaꞌ ꞌin yu, chaꞌ talo yu la chinꞌ seꞌen ndiꞌin yu. \s1 Mdyisnan Jesús ngiꞌni yu tñan ꞌin Ndiose Sti yu nde Galilea \p \v 14 Chunꞌ ndiꞌin la msuꞌwa neꞌ ꞌin Xuwa niꞌ ñaꞌan chkwan. Bra kanꞌ yan Jesús nde lo yuu ꞌin Galilea, ngwaꞌu yu ꞌin neꞌ sa ñaꞌan lka chaꞌ suꞌwe ꞌin Ndiose. \p \v 15 ―Wa ndiya bra chaꞌ ka Ndiose ndloo niꞌ kasiya ꞌin nten ―ndukwin Jesús―. Ka jyuꞌu tiꞌ wan ꞌin nchga chaꞌ kuxi nu ndiꞌin ꞌwan; kulaa yaꞌ wan chaꞌ kuxi kanꞌ, chaꞌ ka xñi wan chaꞌ suꞌwe ꞌin Ndiose nu kulaa ꞌwan bra kanꞌ. \s1 Msiꞌya Jesús ꞌin jakwa nten nu ndaꞌan kuta kula \p \v 16 Ngwa ska tsan nu mdaꞌan Jesús tuꞌwa tiyuꞌ Galilea. Bra kanꞌ naꞌan yu ꞌin Simón, loꞌo Ndre taꞌa ngula Simón; mdaꞌan neꞌ kuta kula loꞌo katan, chaꞌ kanꞌ lka tñan nu ngiꞌni neꞌ kanꞌ nchga tsan. \v 17 Ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Tsaa wan loꞌoǔn ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Xka tñan kwaꞌuǔn ꞌwan ni, chaꞌ tsaa naan wan ꞌin nten chalyuu nu mnaꞌ kasiya ꞌin siꞌya chaꞌ kuxi nu ngiꞌni neꞌ, chaꞌ ka neꞌ kanꞌ nten ꞌñaǎn ―ndukwin. \p \v 18 Ynan neꞌ, loꞌo bra ti mxnun neꞌ katan ꞌin neꞌ, mdoꞌo neꞌ mdaꞌan neꞌ loꞌo Jesús bra kanꞌ. \p \v 19 Chunꞌ ndiꞌin la chinꞌ mdijin Jesús, naꞌan yu taꞌa tyukwaa sñiꞌ Zebedeo nu naan Santiago loꞌo Xuwa. Mdiꞌin neꞌ niꞌ yka naꞌan xuwe ti, ngiꞌni xuꞌwe neꞌ katan ꞌin neꞌ. \v 20 Loꞌo msiꞌya Jesús ꞌin neꞌ chaꞌ tsaa neꞌ loꞌo yu bra kanꞌ. Bra ti mxnun neꞌ ꞌin Zebedeo sti neꞌ, nganun yu kula kanꞌ loꞌo msu ꞌin neꞌ loꞌo yka naꞌan xuwe ti. Mdoꞌo taꞌa tyukwaa sñiꞌ yu kula kanꞌ ndyaa neꞌ loꞌo Jesús. \s1 Msñi kwiꞌin kuxi ꞌin ska yu kiꞌyu \p \v 21 Chunꞌ ndiꞌin la ngala taꞌa neꞌ kichen Capernaum. Xa nu ngwa tsan taꞌa nu nxitñaꞌ neꞌ judío, bra kanꞌ ndyaa Jesús niꞌ lyaa ꞌin neꞌ chaꞌ kwaꞌu yu ꞌin neꞌ. \v 22 Bra nu ynan neꞌ, yuwe ꞌa tiꞌ neꞌ sa ñaꞌan lka chaꞌ nu ngwaꞌu Jesús ꞌin neꞌ. Mskeꞌ tiꞌ neꞌ chaꞌ tlyu ꞌa chabiyaꞌ nsuꞌwi ꞌin yu, chaꞌ siꞌi sa ñaꞌan nchkwiꞌ mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo niꞌ lyaa nchkwiꞌ yu loꞌo nten bra kanꞌ. \v 23 Ti kwiꞌ niꞌ lyaa kanꞌ mdiꞌin ska yu kiꞌyu nu nsuꞌwi kwiꞌin kuxi ꞌin. Msiꞌya ꞌa yu ꞌin Jesús bra kanꞌ: \p \v 24 ―¿Ni sa ñaꞌan chaꞌ nchka tiiꞌ chkwiiꞌ loꞌoǔn?, Jesús Nazaret ―ndukwin yu tiꞌí kanꞌ―. ¿Ta wa nchka tiiꞌ kuꞌnii tyii chaꞌ ꞌñaǎn a? ―ndukwin―. Nsuꞌwi lyoǔn ꞌiin. Xkwiꞌ luwi lka nuꞌwin, loꞌo Ndiose msuꞌwa ꞌiin chaꞌ ndijyaan lo chalyuu re. \p \v 25 Loꞌo ja mda ꞌa Jesús chabiyaꞌ ꞌin kwiꞌin kuxi nu nsuꞌwi ꞌin yu tiꞌí kanꞌ, ngulo yu ꞌin kwiꞌin kuxi kanꞌ chaꞌ tyaa siyaꞌ ti bra kanꞌ. \p ―¡Ja chkwiiꞌ ꞌa! ―ndukwin Jesús ꞌin kwiꞌin kanꞌ―. ¡Ja kuꞌnii ꞌa chaꞌ kuxi loꞌo yu re! \p \v 26 Bra ti mxlyuu kwiꞌin kuxi kanꞌ ꞌin yu tiꞌí. Kwen msiꞌya yu xa mdoꞌo kwiꞌin kanꞌ, ndyaa bra kanꞌ. \v 27 Ytsen ꞌa nchga nten bra kanꞌ. Ykwiꞌ neꞌ loꞌo taꞌa neꞌ: \p ―¿Ni sa ñaꞌan lka chaꞌ re a? ―ndukwin neꞌ―. ¿Ta xka chaꞌ kwi nduꞌu yu kwa ꞌin nten a? ―ndukwin neꞌ―. Nchka ꞌin yu kwa kulo yu tñan ꞌin kwiꞌin kuxi, loꞌo ndukwa kwiꞌin kanꞌ chaꞌ nchkwiꞌ yu bra kanꞌ. \p \v 28 Bra ti nganen chaꞌ ꞌin Jesús nchga kichen nde lo yuu ꞌin Galilea bra kanꞌ. \s1 Yꞌni Jesús joꞌó ꞌin jyaꞌan laa Tyu Simón \p \v 29 Chunꞌ ndiꞌin la mdoꞌo Jesús niꞌ lyaa kanꞌ loꞌo Santiago loꞌo Xuwa, ndyaa neꞌ la naꞌan tyi Simón loꞌo Ndre. \v 30 Loꞌo ytsaꞌ neꞌ ꞌin Jesús chaꞌ tiꞌí ꞌa jyaꞌan laa Simón bra kanꞌ; tlyu ꞌa tikeeꞌ nsuꞌwi ꞌin neꞌ kula kanꞌ, nskwa ti lo kiꞌyan. \v 31 Kanꞌ ndyaa Jesús seꞌen ndiꞌin nu tiꞌí kanꞌ, msñi yu yaꞌ chaꞌ tayaꞌ yu ꞌin tyituun. Bra ti mdoꞌo tikeeꞌ ꞌin neꞌ kula kanꞌ, mdyisnan yꞌni kuwe tiꞌ chaꞌ kaja chinꞌ nan ku neꞌ bra kanꞌ. \s1 Yꞌni Jesús joꞌó ꞌin kaꞌan nten tiꞌí \p \v 32 Wa msiin ꞌa bra kanꞌ, loꞌo bra wa ndyaa kwichaa, yan loꞌo nten ꞌin nchga neꞌ tiꞌí seꞌen ndiꞌin Jesús, loꞌo nten nu msñi kwiꞌin kuxi ꞌin, loꞌo nten nu nsuꞌwi xka lo kicha ꞌin. \v 33 Nchga nten kichen kanꞌ, wa ndyoꞌ tiꞌin neꞌ tuꞌ naꞌan tyi Simón bra kanꞌ. \v 34 Yꞌni Jesús joꞌó ꞌin neꞌ kanꞌ, ni siya kaꞌan lo kicha nsuꞌwi ꞌin neꞌ; loꞌo nten nu msñi kwiꞌin kuxi ꞌin, nchkaa neꞌ chunꞌ ngulo Jesús kwiꞌin kanꞌ. Ja mda ꞌa Jesús chabiyaꞌ chkwiꞌ kwiꞌin kuxi kanꞌ, chunꞌ wa nsuꞌwi lyo kwiꞌin kanꞌ ꞌin Jesús. \s1 Ykwiꞌ Jesús chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten nde Galilea \p \v 35 Ja ya kiꞌya xaa la xka tsan, bra kanꞌ mdyituun Jesús, mdoꞌo yu ndyaa yu chinꞌ nde niꞌ kixinꞌ seꞌen tiin ndiꞌin chalyuu, chaꞌ chkwiꞌ yu loꞌo Ndiose nde kwa. \v 36 Simón loꞌo xka taꞌa ndaꞌan yu, ndyaa neꞌ ndyaa naan neꞌ ꞌin yu. \v 37 Xa wa mdyija lyo Jesús ꞌin neꞌ, bra kanꞌ ndukwin neꞌ ꞌin yu: \p ―Ndyaa naan ꞌa neꞌ ꞌiin ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús. \p \v 38 ―Ni siya ndyaa naan neꞌ ꞌñaǎn nde re, ti ndiꞌin chaꞌ tsaꞌaǎn nchga kichen ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Loꞌo ꞌin neꞌ xka kichen ndiꞌin chaꞌ kwaꞌuǔn chaꞌ suꞌwe nu ꞌñaǎn ―ndukwin yu―. Kanꞌ tñan ndiꞌin chaꞌ kuꞌniǐn lo chalyuu re. \p \v 39 Kanꞌ chaꞌ mdoꞌo neꞌ ndyaa neꞌ loꞌo yu bra kanꞌ. Nchga kichen seꞌen mdaꞌan Jesús nde Galilea kanꞌ, ndyaa yu niꞌ lyaa ꞌin neꞌ, chaꞌ kwaꞌu yu ꞌin nten. Loꞌo ngulo yu kwiꞌin kuxi nu msñi ꞌin neꞌ, chaꞌ chkaa neꞌ tiꞌí nu nsuꞌwi kwiꞌin ꞌin. \s1 Yꞌni Jesús joꞌó ꞌin ska nu tiꞌí nu mtsuꞌ kunaꞌ \p \v 40 Loꞌo ngwa ska tsan mdiyan ska nu tiꞌí seꞌen ndiꞌin Jesús, ska yu nu ngutsuꞌ kunaꞌ siꞌya kicha nu msñi ꞌin yu. Bra kanꞌ mduun xtyinꞌ yu tiꞌí kanꞌ seꞌen ndiꞌin Jesús, ykwiꞌ yu loꞌo: \p ―Si nchka tiꞌ wan chaꞌ chkaǎn, jlyo tiǎnꞌ chaꞌ ka ꞌwan kuꞌni wan chaꞌ chkaǎn ―ndukwin yu tiꞌí kanꞌ ꞌin Jesús. \p \v 41 Ngwa tꞌnan tiꞌ Jesús ꞌin yu tiꞌí kanꞌ bra kanꞌ, mlaꞌ yu kunaꞌ yu tiꞌí kanꞌ seꞌen ngutsuꞌ. \p ―Xlyaǎn, kuꞌniǐn joꞌó ꞌiin ―ndukwin Jesús ꞌin yu tiꞌí kanꞌ―. Kanun luwi kunaaꞌ ni. \p \v 42 Bra ti nchkaa seꞌen ngutsuꞌ kunaꞌ yu; ngwa luwi kunaꞌ yu, chaꞌ wa mdyii kicha kanꞌ ꞌin yu siyaꞌ ti bra kanꞌ. \v 43 Bra nu mslaaꞌ Jesús loꞌo yu kanꞌ, bra kanꞌ lye ꞌa ykwiꞌ loꞌo yu nu ngwa tiꞌí kanꞌ: \p \v 44 ―Ja katsaaꞌ ꞌa ꞌin nten chaꞌ naꞌ yꞌniǐn joꞌó ꞌiin ―ndukwin Jesús ꞌin yu nu ngwa tiꞌí kanꞌ―. Yaa lyaa seꞌen ndiꞌin sti joꞌo chaꞌ taa lomstan ꞌin Ndiose nu yꞌni chaꞌ nchkaa. Taa lomstan, sa kwa lomstan nu ykwiꞌ ayman Moisés sꞌni chaꞌ taan ꞌin Ndiose bra nu ngwa luwi kunaanꞌ. Ngwañaꞌan ka biyaꞌ tiꞌ nchga nten chaꞌ wa nchkaa, bra nu ñaꞌan neꞌ chaꞌ xñi sti joꞌo lomstan nu taa. \p \v 45 Ja ynan suꞌwe yu nu ngwa tiꞌí kanꞌ. Mdoꞌo yu ndyaa yu ykwiꞌ yu loꞌo nchga nten sa ñaꞌan ngwa chaꞌ nchkaa yu, kanꞌ chaꞌ ja ngwa ꞌa ꞌin Jesús tyoꞌo taꞌan lo kichen; nganun yu niꞌ kixinꞌ ti seꞌen ja ndiꞌin nten. Loꞌo kaꞌan ꞌa nten mdaꞌan seꞌen ndiꞌin yu, ni siya tijyuꞌ kichen tyi neꞌ, mdoꞌo neꞌ ndyaa neꞌ seꞌen ndiꞌin yu bra kanꞌ. \c 2 \s1 Yꞌni Jesús joꞌó ꞌin ska nten nu nchkunꞌ ñaꞌaan tyukwin yu \p \v 1 Wa mdijin chinꞌ tsan mxitukwi Jesús ndyaa nde kichen Capernaum kanꞌ xiyaꞌ. Bra ti nganen chaꞌ ñaꞌaan kichen chaꞌ wa ngala yu. \v 2 Kanꞌ kaꞌan ꞌa nten mdyoꞌ tiꞌin seꞌen ndiꞌin yu; ja ngalaa ꞌa niꞌ ñaꞌan seꞌen tyiꞌin neꞌ, kwiꞌ ngwañaꞌan tsaa ꞌa ndiꞌin nten chunꞌ naꞌan. Loꞌo ngwaꞌu Jesús chaꞌ suꞌwe ꞌin Ndiose ꞌin neꞌ bra kanꞌ. \v 3 Loꞌo mdiyan jakwa nten bra kanꞌ, ngwiꞌya neꞌ ska yu tiꞌí nu nchkunꞌ ñaꞌaan tyukwin yu. \v 4 Ja ngwa tiyan neꞌ seꞌen ndiꞌin Jesús loꞌo yu tiꞌí kanꞌ, chaꞌ tsaa ꞌa ndiꞌin nten; kanꞌ chaꞌ mskwen neꞌ ke naꞌan loꞌo yu tiꞌí kanꞌ. Lkwa ke naꞌan kanꞌ, loꞌo mslaa neꞌ ke naꞌan seꞌen ndiꞌin Jesús chaꞌ sten katan seꞌen nskwa yu tiꞌí bra kanꞌ. Kanꞌ mbiꞌya neꞌ ꞌin katan nde seꞌen ndiꞌin Jesús. \v 5 Bra nu naꞌan Jesús chaꞌ ndyaa ñaꞌan ꞌa tiꞌ neꞌ kwa ꞌin yu, bra kanꞌ ykwiꞌ yu loꞌo yu tiꞌí kanꞌ: \p ―Wa yꞌniǐn chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin kiꞌya nu ndiꞌin ꞌiin, sñiěnꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin yu. \p \v 6 Loꞌo mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo niꞌ lyaa nu mdiꞌin niꞌ ñaꞌan kanꞌ, yuwe ꞌa tiꞌ neꞌ bra kanꞌ: \v 7 “¿Ni chaꞌ ykwiꞌ yu re ngwañaꞌan?” mskeꞌ tiꞌ neꞌ kanꞌ. “Ska ti Ndiose ka kuꞌni Ni chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin nten nu ndukwi kiꞌya. Ska kiꞌya tnun lka chaꞌ ykwiꞌ yu kiꞌyu re chaꞌ kuꞌni tyii yu kiꞌya nu ndiꞌin ꞌin ska nten chalyuu, chaꞌ ja tukwin nchka ꞌin kuꞌni tyii kiꞌya nu ndiꞌin ꞌin nten.” \v 8 Ngwiꞌya Jesús kwenta sa ñaꞌan lka chaꞌ nu ndaꞌan tiye neꞌ, kanꞌ chaꞌ ykwiꞌ yu loꞌo mstru kanꞌ bra kanꞌ: \p ―¿Ni sa ñaꞌan chaꞌ kuxi ndaꞌan chaꞌ tiye wan seꞌen ndiꞌin wan a? ―ndukwin Jesús ꞌin mstru kanꞌ―. \v 9 Ja ndiya tiꞌ wan chaꞌ nu wa mxkweěn ꞌin yu tiꞌí re: “Wa yꞌniǐn chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin kiꞌya nu ndukwii.” ¿Ta suꞌwe la chkwiǐnꞌ xka chaꞌ re loꞌo yu tiꞌí sikwa a?: “Tyituun, tyaa loꞌo katan ꞌiin naꞌan tyii” ―ndukwin Jesús―. \v 10 Suꞌwe sikwa. Nchka tiǎnꞌ chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ wan chaꞌ ndiya chabiyaꞌ ꞌñaǎn chaꞌ kuꞌniǐn chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin nten chalyuu nu ndukwi kiꞌya; ndiya chabiyaꞌ ꞌñaǎn, chunꞌ wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn lo chalyuu chaꞌ kaǎn nten. Ka biyaꞌ tiꞌ wan bra nu ñaꞌan wan chaꞌ chkaa yu tiꞌí re ni ―ndukwin Jesús. \p Loꞌo xiyaꞌ ykwiꞌ yu loꞌo yu tiꞌí bra kanꞌ: \p \v 11 ―Kuloǔn tñan ꞌiin ni ―ndukwin Jesús ꞌin yu―. Tyituun, tsaa loꞌo katan ꞌiin naꞌan tyii. \p \v 12 Bra ti mdyituun nu tiꞌí kanꞌ, msñi katan ꞌin, mdoꞌo ndyaa bra kanꞌ. Naꞌan nchga nten chaꞌ mdoꞌo nu ngwa tiꞌí kanꞌ ndyaa loꞌo katan ꞌin. Loꞌo yuwe ꞌa tiꞌ neꞌ bra kanꞌ, yꞌni tnun neꞌ ꞌin Ndiose chaꞌ ngwa chaꞌ tnun kanꞌ: \p ―Ja ska yaꞌ ñaꞌan ba ska chaꞌ tnun sa ñaꞌan nu yꞌni yu ni ―ndukwin neꞌ ꞌin Ndiose bra kanꞌ. \s1 Msiꞌya Jesús ꞌin Leví \p \v 13 Chunꞌ ndiꞌin la mdoꞌo Jesús ndyaa yu nde tuꞌwa tiyuꞌ kanꞌ xiyaꞌ. Loꞌo mdyoꞌ tiꞌin kaꞌan nten seꞌen ndiꞌin yu bra kanꞌ, kanꞌ chaꞌ xiyaꞌ ngwaꞌu yu ꞌin neꞌ. \v 14 Laja nu mdaꞌan Jesús lo kichen, mdijin yu ska naꞌan seꞌen ndiya Leví sñiꞌ Alfeo bra kanꞌ; ndukwa yu ndlo yu tñi ꞌin nten chaꞌ ꞌin neꞌ xka laꞌa tsuꞌ nu lka ndloo la. \p ―Tsaa loꞌoǔn ―ndukwin Jesús ꞌin Leví kanꞌ. \p Bra ti mdyituun Leví, mdyisnan yu ndaꞌan yu loꞌo Jesús. \p \v 15 Chunꞌ ndiꞌin la ndyaa yku Jesús naꞌan tyi Leví kanꞌ. Suꞌwa nchku yu loꞌo tyun nten kuxi, loꞌo tyun neꞌ taꞌa ngiꞌni Leví tñan nu kaꞌan ꞌa tñi ndlo ꞌin nten chaꞌ ꞌin neꞌ xka laꞌa tsuꞌ kanꞌ; kaꞌan ꞌa neꞌ kanꞌ nchka tiꞌ neꞌ kunan neꞌ chaꞌ nu nchkwiꞌ Jesús. Mdiꞌin Jesús niꞌ ñaꞌan kanꞌ loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ nu nduꞌu yu. \v 16 Loꞌo mdiyan chinꞌ neꞌ fariseo bra kanꞌ, loꞌo mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo taꞌa ndaꞌan yu fariseo kanꞌ. Kti ꞌa chaꞌ ꞌin neꞌ, nxkeꞌ tiꞌ neꞌ; lye ꞌa ngiꞌni siyeꞌ neꞌ kanꞌ ꞌin nten. Naꞌan neꞌ kanꞌ ti ka nu lka ndiꞌin nchku loꞌo Jesús niꞌ ñaꞌan kanꞌ, loꞌo ja ndiya tiꞌ neꞌ chaꞌ kanꞌ. Kanꞌ chaꞌ bra ti ykwiꞌ neꞌ loꞌo nten nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús: \p ―¿Ni chaꞌ nchku xꞌnan wan loꞌo nten kuxi kwa? Loꞌo msu ꞌin neꞌ xka laꞌa tsuꞌ nu kaꞌan ꞌa tñi ndlo ꞌñaan re ndiꞌin loꞌo yu nde kwa ―ndukwin neꞌ. \p \v 17 Chaꞌ wa ynan Jesús chaꞌ nu ykwiꞌ neꞌ nu tnun nchka kanꞌ, kanꞌ chaꞌ ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ bra kanꞌ: \p ―Ja ndiꞌin chaꞌ ka joꞌó ꞌin nten nu suꞌwe ti ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―, ka joꞌó ꞌin neꞌ tiꞌí ―ndukwin yu―. Loꞌoǔn ni, ja ndijyaǎn lo chalyuu chaꞌ kwaꞌuǔn chaꞌ suꞌwe ꞌin Ndiose ꞌin nten nu nxkeꞌ tiꞌ chaꞌ nten suꞌwe lka neꞌ; nan wa ndijyaǎn chaꞌ kwaꞌuǔn chaꞌ suꞌwe kanꞌ ꞌin nten nu jlyo tiꞌ chaꞌ ndiꞌin kiꞌya ꞌin neꞌ ―ndukwin Jesús. \s1 Mnichaꞌ neꞌ judío ꞌin Jesús ni chaꞌ ja ngiꞌni kti yu ꞌin tsan nu ndiꞌin kuꞌnan ꞌin neꞌ \p \v 18 Wa mdiya ska tsan kti ꞌin neꞌ nu yꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Xuwa loꞌo ꞌin neꞌ fariseo, nu kti ꞌa chaꞌ ꞌin neꞌ. Ja nchku neꞌ tyaja tsan kti kanꞌ. Loꞌo mdiyan chinꞌ nten seꞌen ndiꞌin Jesús, ykwiꞌ neꞌ loꞌo yu bra kanꞌ: \p ―Ja nchku ꞌa neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Xuwa tsan ni. Kwiꞌ ngwañaꞌan neꞌ fariseo, ja nchku neꞌ ni ―ndukwin neꞌ―. Loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌiin ni, nchku neꞌ. ¿Ni chaꞌ ja suꞌwa ngiꞌni nten ꞌiin loꞌo neꞌ fariseo kanꞌ? ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús. \p \v 19 Mxkwen Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Bra nu kaja kwilyoꞌo nten, loꞌo nten nu ndaꞌan loꞌo nu kiꞌyu kuxiin nchku neꞌ; ja ndiꞌin chaꞌ tyiꞌin kuꞌnan ꞌin neꞌ tsan nu ndiꞌin neꞌ loꞌo kuxiin ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ―. Suꞌwe ꞌa nka tiye neꞌ ndiꞌin neꞌ loꞌo. \v 20 Bra nu tiya tsan nu tyaa loꞌo nten ꞌin nu kiꞌyu kuxiin, bra kanꞌ tyiꞌin kuꞌnan ꞌin neꞌ taꞌa suꞌwe nsuꞌwi kuxiin, chaꞌ xiꞌin tiꞌ neꞌ bra kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, suꞌwe ꞌa nka tiye taꞌa suꞌweěn nsuꞌwiǐn ni, ni siya ka xiꞌin tiꞌ neꞌ nde loo la. \p \v 21 ’Xka chaꞌ ni, nten nu nxkwan teꞌ, nu kuꞌni xuꞌwe teꞌ kusun, ja xuꞌwi neꞌ sa yuꞌwe teꞌ tiji lo ska teꞌ kusun, chaꞌ ngatiꞌ la teꞌ tiji; bra ti tyiꞌiin ran, tyaaꞌ seꞌen nchkwan ran bra kanꞌ. \v 22 Ti kwiꞌ ti chaꞌ, ja suꞌwa neꞌ xalyu nu tka mdoꞌo ti niꞌ chkaꞌ kula. Si suꞌwa neꞌ ꞌin ran niꞌ chkaꞌ kula, ndla ti katsu siꞌ chkaꞌ kanꞌ; tyii chkaꞌ kwaꞌa bra kanꞌ, tyii xalyu kalu bra kanꞌ. Niꞌ chkaꞌ tiji xuꞌwi xalyu nu tka mdoꞌo ti. \s1 Mxtun neꞌ mta trigu tsan taꞌa \p \v 23 Wa mdiya ska tsan taꞌa nu nxitñaꞌ neꞌ judío. Tsan kanꞌ mdijin Jesús seꞌen ndiya jyan trigu ꞌin neꞌ, ndyaa yu loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ nu nduꞌu yu. Loꞌo mxtun neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan kanꞌ chinꞌ mta trigu chaꞌ ku neꞌ seꞌen ndaꞌan neꞌ bra kanꞌ. \v 24 Loꞌo naꞌan neꞌ fariseo sa ñaꞌan nu yꞌni neꞌ kanꞌ. Bra ti ykwiꞌ neꞌ fariseo kanꞌ loꞌo Jesús: \p ―Tsan taꞌa, tsan nxitñaanꞌ lka ni ―ndukwin neꞌ fariseo ꞌin Jesús―. Tsan kti lka. ¿Ni chaꞌ ngiꞌni neꞌ kanꞌ tñan nu ja nsuꞌwi chabiyaꞌ kuꞌnian tsan ni? ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús. \p \v 25 Mxkwen Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―¿Ja ya ñaꞌan wan lo kityi ꞌin Ndiose seꞌen ngwaꞌan neꞌ sa ñaꞌan nu yꞌni ayman David a? Wa mdiya ska tsan ngiteꞌ ꞌa tiꞌ yu, loꞌo ngiteꞌ ꞌa tiꞌ taꞌa ndaꞌan yu ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. \v 26 Ngwa ayman Abiatar ndloo la ꞌin nchga sti joꞌo bra kanꞌ, loꞌo bra kanꞌ yten ayman David kanꞌ niꞌ ñaꞌan nu kti ꞌa ꞌin Ndiose nde kwa, msñi yu jaxlya nu lka lomstan ꞌin Ndiose, nu ndukwa lo msaa kti nde kwa; yku neꞌ jaxlya kanꞌ, ni siya ska ti sti joꞌo nsuꞌwi chabiyaꞌ ku ran ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ fariseo kanꞌ―. \p \v 27 ’Ja ngwa tiꞌ Ndiose ta Ni nu tiꞌí ꞌñaan chunꞌ nu ykwiꞌ Ni chaꞌ ka ska tsan nu xitñaanꞌ; suꞌwe la tyiꞌian xa nu kaja ska tsan nu xitñaanꞌ, ngwa tiye Ni. \v 28 Loꞌo ngwañaꞌan, nsuꞌwi chabiyaꞌ ꞌñaǎn chaꞌ lkaǎn ndloǔn ꞌin tsan nu nxitñaꞌ neꞌ, chaꞌ wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten. \c 3 \s1 Ska yu tiꞌí nu nchkunꞌ yaꞌ yu \p \v 1 Xiyaꞌ ndyaa Jesús niꞌ lyaa la kanꞌ tsan nu nxitñaꞌ neꞌ, loꞌo mdiꞌin ska yu tiꞌí nu nchkunꞌ ska laꞌa tsuꞌ yaꞌ yu. \v 2 Naꞌan kwiꞌya ꞌa nten nu kti chaꞌ ꞌin, neꞌ fariseo kanꞌ, naꞌan ꞌa neꞌ ꞌin Jesús si kuꞌni yu joꞌó ꞌin yu tiꞌí kanꞌ, ni siya tsan taꞌa nu nxitñaꞌ neꞌ judío ngwa. Ngwa tiꞌ neꞌ nu tnun nchka kanꞌ tyija lyo kiꞌya chaꞌ xtya neꞌ chunꞌ Jesús. \v 3 Kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo yu tiꞌí kanꞌ: \p ―Kaan, tyuun tukwii tloo bare ―ndukwin Jesús ꞌin yu. \p \v 4 Bra kanꞌ mnichaꞌ Jesús ꞌin nchga nten kanꞌ: \p ―¿Ta nsuꞌwi chabiyaꞌ ꞌñaan kuꞌnian ska chaꞌ suꞌwe tsan nu nxitñaꞌ nten a? ―ndukwin yu ꞌin neꞌ―. ¿Ta suꞌwe la si kuꞌnian ska chaꞌ kuxi tsan kanꞌ a? ―ndukwin yu―. ¿Ta ja suꞌwe kuꞌnian joꞌó ꞌin nten bra kanꞌ, nxkeꞌ tiꞌ wan a? ¿Ta suꞌwe la si taan chabiyaꞌ kaja neꞌ tiꞌí tsan kanꞌ sikwa a? ―ndukwin Jesús. \p Ja mjwi la chaꞌ xkwen neꞌ nu tnun nchka kanꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ. \v 5 Msinꞌ tiꞌ Jesús ñaꞌan yu ꞌin neꞌ kanꞌ, kwiꞌ ngwa xiꞌin chinꞌ tiꞌ yu chaꞌ ja xlyaa neꞌ kiꞌya neꞌ kwenta ꞌin chaꞌ nu nduꞌu yu ꞌin nten. Ykwiꞌ yu loꞌo yu tiꞌí bra kanꞌ: \p ―Tukwii lyaa yaaꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin yu. \p Mdukwi ñi yu yaꞌ yu bra kanꞌ, loꞌo bra ti nchkaa yaꞌ yu. \v 6 Bra nu mdoꞌo neꞌ fariseo niꞌ lyaa kanꞌ bra kanꞌ, ndyaa ykwiꞌ neꞌ loꞌo xka ta nten nu ꞌin ree Herodes; ykwiꞌ neꞌ sa ñaꞌan ka kuꞌni neꞌ chaꞌ kujwi neꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ. \s1 Mdyoꞌ tiꞌin kaꞌan ꞌa nten tuꞌwa tiyuꞌ \p \v 7 Loꞌo ndyaa Jesús tuꞌwa tiyuꞌ loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu bra kanꞌ. Kaꞌan ꞌa neꞌ Galilea ndyaa ñaꞌan neꞌ ꞌin yu chaꞌ kunan neꞌ chaꞌ nu nduꞌu yu. \v 8 Loꞌo nten nu ndiꞌin kichen tijyuꞌ wa ynan neꞌ sa ñaꞌan chaꞌ tnun nu yꞌni Jesús. Kanꞌ chaꞌ loꞌo neꞌ tijyuꞌ mdiyan neꞌ chaꞌ ñaꞌan kwiꞌya neꞌ ꞌin yu; mdiyan neꞌ Judea, loꞌo neꞌ Jerusalén, loꞌo neꞌ Idumea, loꞌo neꞌ xka laꞌa tsuꞌ chku Jordán, loꞌo neꞌ Sidón, loꞌo neꞌ Tiro. \v 9 Naꞌan Jesús chaꞌ kaꞌan ꞌa nten mdiyan seꞌen ndiꞌin yu. Kanꞌ chaꞌ ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu chaꞌ kan loꞌo neꞌ ska yka naꞌan xuwe seꞌen nchka tiꞌ yu tyukwa yu, chaꞌ ja tukwa naꞌan neꞌ ꞌin yu seꞌen nduun yu tuꞌwa tyiꞌa, chaꞌ kaꞌan ꞌa nten ndiꞌin nde kwa. \v 10 Jlyo tiꞌ neꞌ chaꞌ wa yꞌni yu joꞌó ꞌin kaꞌan ꞌa neꞌ tiꞌí, kanꞌ chaꞌ tsaa ꞌa ndiꞌin neꞌ tiꞌí seꞌen ndiꞌin yu; wa nchka ꞌa tiꞌ neꞌ ni siya kalaꞌ ti neꞌ ꞌin yu. \v 11 Nu tiꞌí nu msñi kwiꞌin kuxi ꞌin ni, bra nu naꞌan neꞌ kanꞌ ꞌin Jesús, bra kanꞌ mduun xtyinꞌ neꞌ tloo yu. Kwen msiꞌya neꞌ siꞌya kwiꞌin kuxi, chaꞌ nsuꞌwi lyo kwiꞌin kanꞌ ꞌin Jesús: \p ―¡Nuꞌwin lkaa ska ti nu lka Sñiꞌ Ndiose ykwiꞌ! ―ndukwin nu tiꞌí kanꞌ. \p \v 12 Bra ti ngulo Jesús tñan ꞌin kwiꞌin kuxi chaꞌ ja katsaꞌ ꞌa neꞌ ꞌin xka la nten ti ka nu lka yu. \s1 Ngulo suwi Jesús ꞌin tii tyukwa nten nu kuꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu \p \v 13 Chunꞌ ndiꞌin la mdoꞌo Jesús ndyaa mskwen yu siꞌ kiꞌya. Kanꞌ msiꞌya yu ꞌin tyun nten chaꞌ kan neꞌ seꞌen ndiꞌin, loꞌo ndyaa neꞌ kanꞌ seꞌen ndiꞌin yu bra kanꞌ. Laja neꞌ kanꞌ ngulo suwi Jesús ꞌin nten nu kuꞌni tñan ꞌin yu; \v 14 ngulo suwi yu ꞌin tii tyukwa nten kanꞌ, chaꞌ kuꞌni xaꞌan neꞌ chaꞌ ꞌin yu. Kanꞌ lka nten nu xuꞌwa yu chaꞌ tsaa seꞌen ndiꞌin nten tyun kichen tijyuꞌ la nde loo la, chaꞌ kwaꞌu neꞌ chaꞌ suꞌwe ꞌin Ndiose ꞌin nchga nten. \v 15 Mda Jesús chabiyaꞌ ꞌin tii tyukwa neꞌ kanꞌ, chaꞌ kuꞌni neꞌ joꞌó ꞌin nu tiꞌí, loꞌo kulo neꞌ kwiꞌin kuxi nu wa msñi ꞌin nten. \v 16 Nde ndukwa nin taꞌa tii tyukwa yu kiꞌyu nu ngulo suwi Jesús ꞌin: Simón nu mstya Jesús xka nin chaꞌ ka naan yu Tyu, kanꞌ lka ska; \v 17 kwiꞌ ngulo suwi yu ꞌin taꞌa tyukwaa sñiꞌ Zebedeo, nu naan Santiago loꞌo Xuwa, loꞌo ykwiꞌ Jesús chaꞌ sñiꞌ tiꞌyu lka neꞌ (ngwañaꞌan ndyoꞌo chaꞌ Boanerges chaꞌ nchkwiꞌ neꞌ kanꞌ); \v 18 loꞌo ngulo suwi yu ꞌin Ndre, loꞌo Lpe, loꞌo Bartolomé, loꞌo Mateo, loꞌo Toma, loꞌo xka Santiago sñiꞌ Alfeo, loꞌo Tadeo, loꞌo xka Simón nu ndiꞌin chaꞌ ꞌin yu loꞌo xka ta nten nu lka cananista; \v 19 loꞌo ngulo suwi yu ꞌin Juda Iscariote nu yꞌni trisiyun ꞌin Jesús loꞌo nten xaꞌan chunꞌ ndiꞌin la siꞌya tñi. \s1 Mstya neꞌ kiꞌya ꞌin Jesús \p Chunꞌ ndiꞌin la ngala Jesús naꞌan tyi ska nten loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu. \v 20 Xiyaꞌ mdyoꞌ tiꞌin nten kichen seꞌen ndiꞌin Jesús bra kanꞌ. Chaꞌ kaꞌan ꞌa nten ndiꞌin, ja mjwi bra chaꞌ ku yu loꞌo taꞌa ndaꞌan yu. \v 21 Xa nu ynan taꞌa Jesús chaꞌ kanꞌ, mdaꞌan ꞌa chaꞌ tiye neꞌ bra kanꞌ. Bra ti mdoꞌo neꞌ ndyaa neꞌ seꞌen ndiꞌin Jesús, chaꞌ ndiya nten nu ndukwin chaꞌ wa mnaꞌ chaꞌ tiya ꞌin yu. \p \v 22 Loꞌo mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo niꞌ lyaa tnun nde Jerusalén, mdiyan neꞌ nde kwa. Ykwiꞌ mstru kanꞌ loꞌo nten: \p ―Wa msñi Beelzebú xꞌnan nchga lo kwiꞌin kuxi ꞌin Jesús kwa ―ndukwin mstru kanꞌ―, kanꞌ chaꞌ loꞌo chabiyaꞌ ꞌin kuneꞌ xaꞌan kanꞌ nchka ꞌin yu kulo yu kwiꞌin kuxi nu msñi ꞌin nten. \p \v 23 Kanꞌ msiꞌya Jesús ꞌin mstru kanꞌ, chaꞌ kan neꞌ seꞌen ndiꞌin yu; ykwiꞌ yu ska chaꞌ loꞌo neꞌ bra kanꞌ: \p ―¿Ta ka kulo Satanás ꞌin ti ykwiꞌ ti a? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ―. \v 24 Ja ka. Bra ti tyii chaꞌ ꞌin ska kichen ngwañaꞌan ti, bra nu xkwiꞌ nsuun ska ta neꞌ wsiya loꞌo xka ta neꞌ wsiya. \v 25 Kwiꞌ ngwañaꞌan, loꞌo neꞌ taꞌa ndiꞌin ska niꞌ ñaꞌan ti, bra nu xkwiꞌ nsuun neꞌ, tyuꞌwe taꞌa neꞌ tyaa neꞌ bra kanꞌ. \v 26 Kanꞌ chaꞌ ja talo Satanás si xuun taꞌa Satanás loꞌo msu ꞌin, tyii chaꞌ ꞌin kuneꞌ xaꞌan ndla ti bra kanꞌ. \p \v 27 ’Ska nten ngula ni, ja kaja sa ñaꞌan nu sten xka nten naꞌan tyi yu chaꞌ kuꞌni neꞌ kunan yuꞌwa ꞌin yu. Ska ti si skanꞌ neꞌ ꞌin xꞌnan naꞌan ti kulo, ka kuꞌni neꞌ kunan nan nu nsuꞌwi ꞌin yu kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 28 ’Chañi chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan, chaꞌ nchka ꞌin nten chalyuu jñan chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin Ndiose Stiǐn chaꞌ ꞌin ya ñaꞌan ti kiꞌya nu ndiꞌin ꞌin neꞌ, ni siya chaꞌ kuxi nu yꞌni neꞌ, ni siya chaꞌ kuxi nu ykwiꞌ neꞌ; \v 29 ska ti nten nu chkwiꞌ chaꞌ kuxi ꞌin tñan nu ngiꞌni Tyiꞌi Ndiose, ja kuꞌni Ndiose chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin nten kanꞌ. Ja kuꞌni tyii Ni kiꞌya nu ndiꞌin ꞌin nten kanꞌ. \p \v 30 Ngwañaꞌan ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ siꞌya chaꞌ nu ndukwin neꞌ, chaꞌ wa msñi kwiꞌin kuxi ꞌin yu. \s1 Mdiyan jyaꞌan Jesús loꞌo taꞌa yu \p \v 31 Loꞌo kanꞌ mdiyan jyaꞌan Jesús loꞌo taꞌa yu tuꞌ naꞌan seꞌen ndiꞌin yu. Chunꞌ naꞌan ti nganun neꞌ. Kanꞌ msuꞌwa neꞌ ꞌin nten nu ndyaa ytsaꞌ ꞌin Jesús. \v 32 Loꞌo tsaa ꞌa ndukwa nten kwiꞌ seꞌen ndiꞌin Jesús. Ykwiꞌ neꞌ loꞌo yu bra kanꞌ: \p ―Nduun jyaꞌaan loꞌo taꞌaa chunꞌ naꞌan kwa ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús―. Nchka tiꞌ neꞌ chkwiꞌ neꞌ loꞌoo ―ndukwin neꞌ ꞌin yu. \p \v 33 ―¿Ti ka nu chañi chaꞌ lka jyaꞌaǎn? ¿Ti ka nu chañi chaꞌ lka taꞌaǎn? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ. \p \v 34 Loꞌo naꞌan Jesús ꞌin neꞌ nu ndukwa kwiꞌ seꞌen ndiꞌin yu bra kanꞌ, ykwiꞌ yu loꞌo nten kaꞌan kanꞌ xiyaꞌ: \p ―Nten re ni, ska ñaꞌan ndiꞌin ti neꞌ ꞌñaǎn, sa ñaꞌan nu ndiꞌin jyaꞌaǎn ꞌñaǎn, sa ñaꞌan nu ndiꞌin taꞌaǎn ꞌñaǎn ―ndukwin Jesús―. \v 35 Loꞌo ngwañaꞌan nchga nten nu ndukwa chaꞌ nu nchkwiꞌ Ndiose, nu ngiꞌni sa ñaꞌan nu nchka tiꞌ Ndiose chaꞌ kuꞌni neꞌ, ngiꞌni neꞌ kanꞌ ñaꞌan tiꞌ si lka neꞌ jyaꞌaǎn, ñaꞌan tiꞌ si lka neꞌ taꞌaǎn, ni siya kiꞌyu neꞌ, ni siya kunaꞌan neꞌ ―ndukwin Jesús. \c 4 \s1 Chaꞌ ꞌin nten nu yta mta trigu \p \v 1 Xiyaꞌ mdyisnan Jesús ngwaꞌu yu ꞌin nten tuꞌwa tiyuꞌ kanꞌ. Wa mdyoꞌ tiꞌin kaꞌan ꞌa nten seꞌen ndiꞌin yu bra kanꞌ; loꞌo ja mdoꞌo skwa yuu seꞌen nduun yu, kanꞌ chaꞌ yten yu ska niꞌ yka naꞌan xuwe nu ndukwi tuꞌwa tyiꞌa ti. Niꞌ yka naꞌan kanꞌ ndyaa tukwa Jesús, loꞌo kaꞌan la nten nganun lo yuu wtyi tuꞌwa tiyuꞌ kanꞌ. \v 2 Kanꞌ kaꞌan ꞌa chaꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ, chaꞌ kuꞌni xaꞌan neꞌ nchga chaꞌ nu ngwa tiꞌ yu kwaꞌu yu ꞌin neꞌ. Nde lka ska chaꞌ nu ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ: \p \v 3 ―Kunan suꞌwe wan chaꞌ re ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Wa mdiya ska tsan ndyaa ska nten kata mta trigu. \v 4 Mskwin yu mta ꞌin yu, loꞌo ngalu chinꞌ mta kanꞌ lo yuu tla tuꞌwa tuwiin. Bra ti yan kiñi, mdyii mta kanꞌ yku iꞌ. \v 5 Loꞌo ngalu la chinꞌ mta seꞌen chinꞌ ꞌa yuu ndukwa chunꞌ kee. Ndla ti mtsu mta kanꞌ; loꞌo chinꞌ ti yuu nchkunꞌ chunꞌ ran, \v 6 kanꞌ chaꞌ ja msñi suꞌwe ran chunꞌ kee kanꞌ, ja ngwa kaluu suꞌwe ran. Mdyii kala kanꞌ nganaan ran, chaꞌ tikeeꞌ ꞌa kwan. \v 7 Kwiꞌ xka seꞌen ngalu chinꞌ mta lo yuu seꞌen nsuꞌwi yka kicheꞌ. Ndla la nguluu yka kicheꞌ kanꞌ; ja mda chabiyaꞌ kaluu suꞌwe kala trigu, kanꞌ chaꞌ ja mdoꞌo mta lo ran bra kanꞌ. \v 8 Loꞌo ngalu chinꞌ mta lo yuu suꞌwe. Suꞌwe mtsu mta kanꞌ; suꞌwe ꞌa nguluu kala, suꞌwe ꞌa mdoꞌo mta lo juun kanꞌ bra kanꞌ. Wa yuꞌwi juun nu mda kalatyii mta ska ti juun, loꞌo yuꞌwi juun nu mda snan yla mta lo ran, loꞌo yuꞌwi juun nu mda ska siyentu mta ska ti lo juun. \p \v 9 ’Kunan suꞌwe wan chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan ni, si chañi chaꞌ xlyaa wan kunan wan chaꞌ suꞌwe kanꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin nten kaꞌan kanꞌ. \s1 Ni chaꞌ ykwiꞌ Jesús chaꞌ kutsiꞌ ti loꞌo nten \p \v 10 Chunꞌ ndiꞌin la wa mdoꞌo nten kanꞌ ndyaa neꞌ sa tlyu ti. Mdiyan tii tyukwa nten nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús seꞌen ndiꞌin yu bra kanꞌ, loꞌo mdiyan xka la taꞌa suꞌwe nsuꞌwi neꞌ ti kwiꞌ seꞌen kanꞌ. Kanꞌ mnichaꞌ neꞌ kanꞌ ꞌin Jesús: \p ―¿Ni sa ñaꞌan ndyoꞌo chaꞌ tiya nu ykwiiꞌ tsan? ―ndukwin neꞌ kanꞌ ꞌin Jesús. \p \v 11 ―ꞌWan, wa nda Ndiose chabiyaꞌ ꞌwan chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ wan ska chaꞌ nu nsuꞌwi nchkunꞌ ti, chaꞌ nu ka xa nu ka Ndiose ndloo la niꞌ kasiya ꞌin nten ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ―. Xka ta nten nu ja yten chaꞌ ꞌin Ndiose ni, ja kiꞌya neꞌ kwenta bra nu kunan neꞌ ska chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ; tukwi ꞌa chaꞌ kanꞌ, nxkeꞌ tiꞌ neꞌ. \v 12 Kanꞌ chaꞌ nchkwiǐnꞌ chaꞌ kutsiꞌ ti loꞌo neꞌ, chaꞌ ñaꞌan neꞌ ni siya ja kiꞌya neꞌ kwenta sa ñaꞌan ndyoꞌo chaꞌ kanꞌ, chaꞌ kunan neꞌ ni siya ja ka biyaꞌ tiꞌ neꞌ chaꞌ kanꞌ. Jlyo tiǎnꞌ chaꞌ ja xlyaa neꞌ kulaa yaꞌ neꞌ chaꞌ kuxi nu ndiꞌin ꞌin neꞌ, kanꞌ chaꞌ ja nchka ꞌñaǎn kuꞌniǐn chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin neꞌ ꞌin kiꞌya nu ndiꞌin ꞌin neꞌ. \s1 Sa ñaꞌan nu lka chaꞌ ꞌin nten nu yta mta trigu \p \v 13 ’¿Ja ngwa biyaꞌ tiꞌ wan sa ñaꞌan ndyoꞌo chaꞌ kutsiꞌ kanꞌ a? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ―. ¿Ni sa ñaꞌan ka kiꞌya wan kwenta ꞌin xka la chaꞌ sikwa?, si ja nnan wan chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ ―ndukwin. \v 14 Ñaꞌan tiꞌ yu nu yta mta trigu kanꞌ, ngwañaꞌan lka nten nu nchkwiꞌ chaꞌ suꞌwe ꞌin Ndiose loꞌo xka ta nten. \v 15 Ñaꞌan tiꞌ mta nu ngalu lo yuu tla tuꞌwa tuwiin, loꞌo mdyii mta yku kiñi bra kanꞌ, ngwañaꞌan lka nten nu wa ynan chaꞌ suꞌwe ꞌin Ndiose, loꞌo ja ynan suꞌwe neꞌ bra kanꞌ. Ñaꞌan tiꞌ yuu tla kanꞌ, ngwañaꞌan lka kasiya ꞌin nten chalyuu. Sa ñaꞌan lka xa wa mdyii yku kiñi mta nu ndiya tuꞌwa tuwiin, ngwañaꞌan kan Satanás chaꞌ kuꞌni tyii chaꞌ suꞌwe kanꞌ, chaꞌ ja tyuꞌwi ꞌa tiꞌ neꞌ chaꞌ suꞌwe kanꞌ bra kanꞌ. \v 16 Loꞌo mta nu ngalu lo yuu lti ti tuꞌwa nu ndiya chunꞌ kee ni, kanꞌ lka ñaꞌan tiꞌ nten nu kulo ndukwa la suꞌwe ꞌa nka tiye neꞌ xa wa ynan neꞌ chaꞌ suꞌwe ꞌin Ndiose. \v 17 Chunꞌ ndiꞌin la, bra nu kuꞌni tiꞌí tiꞌ xka ta nten ꞌin neꞌ kanꞌ chunꞌ nu wa ynan neꞌ chaꞌ suꞌwe nu nchkwiǐnꞌ, bra nu xtyi lyoꞌo nten ꞌin neꞌ kanꞌ, ja talo ꞌa neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. Lka neꞌ kanꞌ ñaꞌan tiꞌ mta nu ja msñi suꞌwe suun ran chunꞌ kee, chaꞌ lti ti tuꞌwa yuu nu ndukwa chunꞌ kee kanꞌ, loꞌo ja mdalo kala kanꞌ, nganaan ran bra kanꞌ. \v 18 Mta nu ngalu lo yuu laja yka kicheꞌ ni, kanꞌ lka ñaꞌan tiꞌ nten nu ynan chaꞌ suꞌwe kanꞌ, \v 19 loꞌo kaꞌan ꞌa chaꞌ ndaꞌan tiye neꞌ sa ñaꞌan kuꞌni neꞌ chaꞌ ka kuliyaꞌ neꞌ bra kanꞌ. Ndaꞌan naan ꞌa neꞌ sa ñaꞌan ka kaja kaꞌan ꞌa chaꞌ suꞌwe nu nsuꞌwi chalyuu re ꞌin neꞌ, chaꞌ ka suꞌwa neꞌ loꞌo nten nu tnun la nchka; kanꞌ chaꞌ ja nchka kanun chaꞌ suꞌwe niꞌ kasiya ꞌin neꞌ kanꞌ. \v 20 Loꞌo seꞌen ngalu mta lo yuu suꞌwe ni, mtsu mta kanꞌ, suꞌwe ꞌa nguluu kala, mdoꞌo ꞌa mta lo ran bra kanꞌ; ngwañaꞌan lka nten nu wa ynan chaꞌ suꞌwe kanꞌ, loꞌo suꞌwe ꞌa ynan neꞌ chaꞌ kanꞌ. Sa kalatyii yaꞌ, sa kwa chaꞌ suꞌwe kuꞌni neꞌ kanꞌ xa wa ynan neꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose, ta snan yla yaꞌ chaꞌ suꞌwe kuꞌni neꞌ, ta ska siyentu yaꞌ chaꞌ suꞌwe kuꞌni neꞌ. \s1 Chaꞌ ꞌin xaa nu xuꞌwi niꞌ ñaꞌan \p \v 21 Loꞌo ngwaꞌu Jesús xka chaꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ: \p ―Bra nu xtyaan xaa niꞌ ñaꞌan xa tla, ¿ta tukuanꞌ lo xaa kanꞌ a? ¿O ta xtyaan xaa kanꞌ niꞌ kiꞌyan a? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Ja kuꞌnian ngwañaꞌan ―ndukwin yu―. Kwan chinꞌ xtyaan xaa chaꞌ xuꞌwi xaa ran ñaꞌaan niꞌ ñaꞌan. \v 22 Ndiꞌin chaꞌ tyoꞌo lo xaa nchga nan nu nsuꞌwi kutsiꞌ ꞌin nten ni; ja ska chaꞌ nu nsuꞌwi mnan ti ni, nu ja tyija lyo ꞌin nten nde loo la. \v 23 Kunan suꞌwe wan chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan sikwa, si chañi chaꞌ xlyaa wan kunan wan chaꞌ suꞌwe re. \p \v 24 Ti ngwaꞌu la chinꞌ Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―Kunan suꞌwe wan chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan ni ―ndukwin Jesús―. Sa ñaꞌan nu ngiꞌni wan loꞌo xka la nten, kwiꞌ ngwañaꞌan kuꞌni Ndiose loꞌo wan bra kanꞌ. Xa nu kunan suꞌwe wan chaꞌ ꞌñaǎn, kwiꞌ ngwañaꞌan ti kaja la kaꞌan chaꞌ suꞌwe nu xuꞌwi niꞌ kasiya ꞌwan bra kanꞌ. \v 25 Loꞌo nten nu ndyaa ñaꞌan tiꞌ ꞌñaǎn, nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ kanꞌ ni, ti chkwiꞌ la Ndiose chaꞌ suꞌwe loꞌo neꞌ kanꞌ; nten nu ja ndyaa ñaꞌan tiꞌ ꞌñaǎn, nu ja nchka tiꞌ kuꞌni xaꞌan neꞌ chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ, kuꞌni Ndiose chaꞌ ja ka ꞌin neꞌ kanꞌ kuꞌni xaꞌan neꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose siyaꞌ ti bra kanꞌ. \s1 Chaꞌ ꞌin nskwaꞌ nu nchka jyan \p \v 26 Loꞌo ngwaꞌu Jesús xka chaꞌ ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―Chkwiǐnꞌ ska chaꞌ tiya loꞌo wan chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ wan sa ñaꞌan ka xa nu ka Ndiose ndloo niꞌ kasiya ꞌin nten ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Ntya nten nskwaꞌ, \v 27 ndijyaꞌ neꞌ tla; nu ndiꞌya xaa xka tsan ndyaa tukwi neꞌ. Ngwañaꞌan ndijin neꞌ tyun tsan loꞌo tyun tla. Laja bra kanꞌ nchu mta kanꞌ, ndijyan ngaluu ran bra kanꞌ. Ja jlyo tiꞌ neꞌ sa ñaꞌan ndijyan ngaluu mta kanꞌ. \v 28 Ngwañaꞌan nchka ꞌin ska mta nu kataan. Ti kwiꞌ yuu seꞌen ytaan mta, kanꞌ lka nu ta jwersa ꞌin ran chaꞌ kaluu ran. Kulo ndukwa tyukwa kala kuneꞌ, bra kanꞌ tyoꞌo tukwa katsunꞌ, chunꞌ ndiꞌin la kaja tya ꞌñaan. \v 29 Xa wa wtyi tya, bra kanꞌ tsaa kusaaꞌ neꞌ tya chaꞌ ka kwa. \s1 Chaꞌ ꞌin mta xuwe ti \p \v 30 Loꞌo ngwaꞌu Jesús xka chaꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Xka chaꞌ chkwiǐnꞌ loꞌo wan ni, chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ wan sa ñaꞌan ka xa nu ka Ndiose ndloo niꞌ kasiya ꞌin nten ―ndukwin Jesús―. \v 31 Ka kanꞌ ñaꞌan tiꞌ ska lo mta nu xuwe ꞌa nu ntya nten. Mta kanꞌ lka mta nu xuwe la ti ñaꞌaan chalyuu, chaꞌ ja nsuꞌwi xka mta nu xuwe la. \v 32 Bra nu kata neꞌ mta kanꞌ, ndla ti katsu ran, kaluu yka chaꞌ ka ran ska yka tnun bra kanꞌ. Loꞌo kiꞌya kiñi laja stanꞌ yka kanꞌ, tyukwa tñaꞌ iꞌ seꞌen tlaꞌ laja lkaꞌ bra kanꞌ. \s1 Ni chaꞌ ykwiꞌ Jesús chaꞌ kanꞌ loꞌo nten \p \v 33 Ngwañaꞌan ngwaꞌu Jesús chaꞌ ꞌin nten; ykwiꞌ yu chinꞌ chaꞌ tiya, ykwiꞌ yu chaꞌ kutsiꞌ loꞌo neꞌ, chaꞌ kwaꞌu yu chaꞌ ꞌin Ndiose ꞌin neꞌ, sa ñaꞌan yaꞌ nu kiꞌya suꞌwe neꞌ kwenta sa ñaꞌan lka chaꞌ ꞌin Ndiose. \v 34 Xkwiꞌ loꞌo chaꞌ kutsiꞌ ti ngwaꞌu Jesús chaꞌ ꞌin nten kaꞌan, ni siya ja ngwiꞌya suꞌwe neꞌ kwenta sa ñaꞌan ndyoꞌo chaꞌ kanꞌ; chunꞌ ndiꞌin la ngwaꞌu suꞌwe la yu nchga chaꞌ kanꞌ ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, chaꞌ ka biyaꞌ la tiꞌ neꞌ chaꞌ kanꞌ. \s1 Ngulo Jesús tñan ꞌin kwiꞌin loꞌo ꞌin kulooꞌ lo tiyuꞌ \p \v 35 Wa msiin ꞌa tsan kanꞌ, wa ndyaa kwichaa, bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús chinꞌ loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu: \p ―Tyijian tyaan nde xka laꞌa tsuꞌ tiyuꞌ re ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ. \p \v 36 Loꞌo ngulaa tiꞌin neꞌ ꞌin nten kaꞌan nu ndiꞌin nde kwa bra kanꞌ, yten taꞌa ndaꞌan Jesús niꞌ yka naꞌan seꞌen ndiya yu, seꞌen ngwaꞌu yu chaꞌ ꞌin nten kaꞌan kanꞌ ti tsan la. Mdoꞌo neꞌ ndyaa neꞌ, loꞌo xka la yka naꞌan ndyaa suꞌwa ti. \v 37 Loꞌo lye ꞌa mskwa kwiꞌin bra kanꞌ, lye ꞌa ngutsa tyiꞌa lo tiyuꞌ, sa yaꞌ nu yten ꞌa tyiꞌa kulooꞌ niꞌ yka naꞌan; wa xaꞌan ti yka naꞌan kanꞌ nsuꞌwi tyiꞌa. \v 38 Lajaꞌ ti Jesús mskwa yu tu seꞌen yka naꞌan, mskwa ke yu lo ska teꞌ kuti ti. Mlyo neꞌ slaa yu bra kanꞌ: \p ―¡Yu kula! ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús―. ¡Xaa tiiꞌ! ¿Ta ja nduwe tiiꞌ chaꞌ wa kaja tian a? ―ndukwin neꞌ―. Wa katin ti yka naꞌan re niꞌ tyiꞌa. \p \v 39 Bra kanꞌ mdyituun Jesús, ngulo yu tñan ꞌin kwiꞌin, ykwiꞌ yu loꞌo kwiꞌin chaꞌ ja ka kulooꞌ lo tyiꞌa tiyuꞌ kanꞌ. \p ―¡Ka tiin lo tyiꞌa re! ―ndukwin yu. \p Bra ti ngwa tiin kwiꞌin, ngwa tiin kulooꞌ; tiin ti nganun tiyuꞌ bra kanꞌ. \v 40 Kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu: \p ―¿Ni chaꞌ ntsen ꞌa wan? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. ¿Ni chaꞌ ja ndyaa ñaꞌan tiꞌ wan ꞌin Ndiose chaꞌ ka ꞌin Ni kuꞌni Ni ngwañaꞌan? ―ndukwin yu. \p \v 41 Yuwe ꞌa tiꞌ neꞌ ñaꞌan neꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ: \p ―¿Ti ka nu lka yu kiꞌyu re? ―ndukwin neꞌ ꞌin taꞌa neꞌ―, chaꞌ loꞌo kwiꞌin ndukwa chaꞌ nu ykwiꞌ yu loꞌo ran, loꞌo tyiꞌa tiyuꞌ ynan chaꞌ kanꞌ ―ndukwin neꞌ ꞌin taꞌa ndaꞌan neꞌ. \c 5 \s1 Yꞌni Jesús joꞌó ꞌin ska neꞌ Gadara nu nsuꞌwi kwiꞌin xaꞌan \p \v 1 Chunꞌ ndiꞌin la mdiyan neꞌ xka laꞌa tsuꞌ tiyuꞌ kanꞌ, nde lo yuu ꞌin Gadara. \v 2 Wa tyoꞌo ti Jesús niꞌ yka naꞌan, bra kanꞌ mdoꞌo tukwa ska yu tiꞌí nu msñi kwiꞌin xaꞌan ꞌin. Ndiꞌin yu tiꞌí kanꞌ niꞌ lyoꞌoo jyoꞌo. \v 3 Seꞌen mtsiꞌ ayman ti ndiꞌin yu tiꞌí kanꞌ, chaꞌ ja ngwa ꞌin nten skanꞌ ꞌin yu; ni loꞌo chkwan, ja ngwa ꞌin neꞌ. \v 4 Wa tyun yaꞌ mskanꞌ neꞌ ꞌin yu tiꞌí kanꞌ loꞌo karenan; nchkanꞌ kiyaꞌ yu, nchkanꞌ yaꞌ yu, loꞌo bra ti mdijin kuꞌ yu chkwan kanꞌ, ngutin karenan, nganun yuꞌwe ti chkwan nu nchkanꞌ yu tiꞌí kanꞌ. Ja ska nten ngwa ꞌin kulo tñan ꞌin yu tiꞌí kanꞌ. \v 5 Loꞌo nde tsan loꞌo nde tla ndaꞌan yu nxiꞌya yu niꞌ lyoꞌoo jyoꞌo, ndaꞌan yuꞌwi ti yu lo kiꞌya, loꞌo ykwiꞌ ti yu, yꞌni kuxi yu ꞌin yu loꞌo kee. \v 6 Loꞌo ni, tijyuꞌ ti mduun yu tiꞌí kanꞌ naꞌan yu ꞌin Jesús. Bra ti msnan yu, mduun xtyinꞌ yu tloo Jesús, chaꞌ kuꞌni tnun yu ꞌin Jesús. \v 7 Kwen msiꞌya yu tiꞌí kanꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ: \p ―¿Ni sa ñaꞌan tñan nchka tiꞌ wan ꞌñaǎn a? ―mnichaꞌ yu tiꞌí ꞌin Jesús bra kanꞌ―. ꞌWan lka wan Jesús, ska ti wan nu lka wan Sñiꞌ Ndiose, kwiꞌ Ndiose nu ndloo la ti ―ndukwin―. Chabiyaꞌ ꞌin Ndiose, ja ta wan nu tiꞌí ꞌñaǎn. \p \v 8 Ti tsan la wa ngulo Jesús tñan ꞌin kwiꞌin xaꞌan kanꞌ, chaꞌ tyoꞌo tsuꞌ ꞌin yu tiꞌí kanꞌ, kanꞌ chaꞌ tꞌnan ykwiꞌ yu loꞌo Jesús chaꞌ ja ta nu tiꞌí ꞌin yu bra kanꞌ. \p ―Tyoꞌo lya wan, tyaa wan siyaꞌ ti ―ndukwin Jesús ꞌin kwiꞌin xaꞌan kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 9 Kanꞌ mnichaꞌ Jesús ꞌin yu tiꞌí kanꞌ: \p ―¿Ni sa ñaꞌan naan nuꞌwin? ―ndukwin Jesús ꞌin yu. \p ―Kaꞌan ꞌa loo ñaꞌan naǎnꞌ ―ndukwin yu tiꞌí―, chaꞌ kaꞌan ꞌa kwiꞌin xaꞌan wa msñi ꞌñaǎn ―ndukwin yu. \p \v 10 Loꞌo mjñan ꞌa yu tiꞌí kanꞌ, chaꞌ ja kuꞌni ꞌa Jesús joꞌó ꞌin yu, chaꞌ ja kulo ꞌa Jesús tñan ꞌin kwiꞌin xaꞌan, chaꞌ tyoꞌo ran ꞌin yu, chunꞌ ja nchka tiꞌ kwiꞌin xaꞌan kanꞌ tsaa xka chalyuu tijyuꞌ la. \v 11 Loꞌo ndiꞌin ska ta tnun kuweꞌ nchku kixinꞌ siꞌ kiꞌya kwa. \v 12 Kanꞌ chaꞌ mjñan yu tiꞌí kanꞌ ꞌin Jesús chaꞌ ꞌin kwiꞌin xaꞌan nu msñi ꞌin yu: \p ―Ta wan chabiyaꞌ tsaa kwiꞌin chaꞌ xñi ꞌin kuweꞌ kwa ―ndukwin. \p \v 13 Loꞌo mda Jesús chabiyaꞌ ꞌin nchga kwiꞌin xaꞌan kanꞌ. Kanꞌ mdoꞌo kwiꞌin ndyaa, msñi ꞌin kuweꞌ bra kanꞌ. Ndiꞌin tukwa mi kuweꞌ, loꞌo msñi kwiꞌin kanꞌ ꞌin nchga iꞌ. Msnan iꞌ siꞌ yuu bra kanꞌ, mdiyuu taꞌa iꞌ niꞌ tyiꞌa tiyuꞌ; ngutin iꞌ niꞌ tyiꞌa, ngujwi nchga kuweꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 14 Loꞌo yuwe ꞌa tiꞌ neꞌ nu naꞌansiin ꞌin kuweꞌ kanꞌ bra kanꞌ, msnan neꞌ nde kichen chaꞌ katsaꞌ neꞌ ꞌin nchga nten kichen loꞌo nten ndiꞌin kwiꞌ seꞌen ti sa ñaꞌan ngwa kanꞌ. Bra ti mdoꞌo nten ndijyan neꞌ chaꞌ ñaꞌan neꞌ chaꞌ kanꞌ. \v 15 Bra nu mdiyan neꞌ seꞌen ndiꞌin Jesús, bra kanꞌ naꞌan neꞌ ꞌin nu kiꞌyu nu ngwa tiꞌí kanꞌ; naꞌan neꞌ chaꞌ tiin ti ndukwa yu kiꞌyu kanꞌ, lkuꞌ yu steꞌ yu, chaꞌ wa nchkaa yu. Ja nxlyuu ꞌa kwiꞌin xaꞌan kanꞌ ꞌin yu. Ytsen ꞌa neꞌ bra kanꞌ. \v 16 Ytsaꞌ ꞌa neꞌ nu naꞌansiin ꞌin kuweꞌ kanꞌ sa ñaꞌan ngwa ꞌin yu tiꞌí, chaꞌ sa tlyu ti mdoꞌo kwiꞌin xaꞌan kanꞌ ꞌin yu ndyaa bra kanꞌ, msñi ꞌin nchga kuweꞌ nu ndiꞌin kanꞌ; mdyii chaꞌ ꞌin kuweꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \v 17 Bra wa ynan nten kichen chaꞌ kanꞌ, bra kanꞌ tꞌnan ykwiꞌ neꞌ loꞌo Jesús chaꞌ tyoꞌo tsuꞌ yu tyaa yu xka seꞌen nu tijyuꞌ la. \p \v 18 Nu wa sten ti Jesús niꞌ yka naꞌan xuwe chaꞌ tyaa yu, bra kanꞌ ykwiꞌ nu ngwa tiꞌí kanꞌ loꞌo Jesús; mjñan yu chabiyaꞌ ꞌin Jesús chaꞌ tsaa yu loꞌo. \v 19 Loꞌo ja mda Jesús chabiyaꞌ ꞌin yu bra kanꞌ. \p ―Xitukwii tyaa naꞌan tyii xiyaꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin yu―. Katsaaꞌ ꞌin nchga neꞌ taꞌaa sa ñaꞌan ngwa chaꞌ tnun nu yꞌni Ndiose nu nka Xꞌnaan loꞌoo, ti kwiꞌ Ni yꞌni Ni chaꞌ nchkaa, chaꞌ wa ngwa tꞌnan ꞌa tiꞌ Ni ꞌiin. \p \v 20 Kanꞌ mdoꞌo ndyaa yu kiꞌyu kanꞌ nchga kichen nde Decápolis, ytsaꞌ yu nchga loo chaꞌ ꞌin neꞌ, sa ñaꞌan nu yꞌni Jesús loꞌo yu. Yuwe ꞌa tiꞌ nchga nten nu ndiꞌin nde kwa bra kanꞌ. \s1 Sñiꞌ Jairo loꞌo nu kunaꞌan nu ylaꞌ steꞌ Jesús - tukwa loo chaꞌ tnun nu yꞌni Jesús \p \v 21 Loꞌo xiyaꞌ yan Jesús niꞌ yka naꞌan nde tsuꞌ tiyuꞌ re. Xiyaꞌ mdyoꞌ tiꞌin kaꞌan ꞌa nten seꞌen ndiꞌin Jesús tuꞌwa tiyuꞌ bra kanꞌ. \v 22 Kanꞌ mdiyan ska yu kiꞌyu nu lka yu tñan niꞌ lyaa kwa. Jairo naan yu kula kanꞌ. Mduun xtyinꞌ yu kula kanꞌ tloo Jesús, mdukwi ndlyuu ke yu la lyuu. \v 23 Tꞌnan ꞌa ykwiꞌ yu loꞌo Jesús bra kanꞌ: \p ―Wa kaja ti sñiěnꞌ ―ndukwin yu ꞌin Jesús―. Kuꞌni wan chaꞌ suꞌwe tsaa wan nde seꞌen nskwa nu kunaꞌan xuwe kanꞌ ꞌñaǎn, chaꞌ kuꞌni wan joꞌó ꞌin, xtya yaꞌ wan chunꞌ nu xuwe chaꞌ kuꞌu. \p \v 24 Loꞌo ndyaa Jesús loꞌo yu bra kanꞌ, loꞌo kaꞌan nten ndyaa loꞌo neꞌ, tsaa ꞌa ndiꞌin nten tuwiin seꞌen ndaꞌan neꞌ. \v 25 Loꞌo ska nu kunaꞌan tiꞌí mdaꞌan laja nten kaꞌan kanꞌ. Wa tii tyukwa yijan nsuꞌwi kicha nu kunaꞌan kanꞌ, chaꞌ ngalu ꞌa tnen. \v 26 Wa mdyii nchga loo joꞌó yꞌni neꞌ ꞌin nu tiꞌí kanꞌ, loꞌo ja ngwa ꞌin neꞌ kuꞌni chkaa neꞌ ꞌin. Mdyii tñi ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ, mdyii nchga loo chaꞌ suꞌwe nu nsuꞌwi ꞌin siꞌya rmiyu, loꞌo lye la tiꞌí bra kanꞌ. \v 27 Wa ynan nu kunaꞌan tiꞌí kanꞌ chinꞌ chaꞌ ꞌin Jesús, kanꞌ chaꞌ yan laja nten nde chunꞌ seꞌen nduun Jesús. Ylaꞌ nu kunaꞌan kanꞌ steꞌ Jesús bra kanꞌ. \v 28 “Bra nu kalaǎnꞌ tiǎn steꞌ Jesús re, chkaǎn bra kanꞌ” mskeꞌ tiꞌ nu tiꞌí kanꞌ. \v 29 Bra ti nchkunꞌ chaꞌ ngalu tnen, siyaꞌ ti mgii tiꞌ nu kunaꞌan chaꞌ wa nchkaa bra kanꞌ. \v 30 Loꞌo bra ti mgii tiꞌ Jesús chaꞌ wa yꞌni yu joꞌó ꞌin ska nten, ni siya ja ya ñaꞌan yu ꞌin nu tiꞌí kanꞌ. Kanꞌ chaꞌ mxinaꞌan yu nde chunꞌ yu ꞌin nten kaꞌan nu ndaꞌan loꞌo yu. \p ―¿Ti ka lka nu wa ylaꞌ steěnꞌ a? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \p \v 31 Yuwe ꞌa tiꞌ neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu bra kanꞌ. \p ―Tsaa ꞌa ndiꞌin nten re seꞌen ndaꞌaan ―ndukwin neꞌ kanꞌ ꞌin Jesús―. ¿Ni chaꞌ mnichaaꞌ ꞌin neꞌ, “ti ka lka nu ylaꞌ ꞌñaǎn?” ―ndukwin neꞌ. \p \v 32 Kanꞌ naꞌan ꞌa Jesús ꞌin nchga nten chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ yu ti ka lka nu ylaꞌ ꞌin yu. \v 33 Loꞌo yan nu kunaꞌan kanꞌ, mduun xtyinꞌ tloo yu bra kanꞌ. Nchkwaan ꞌa kanꞌ, chaꞌ ntsen ꞌa, loꞌo jlyo tiꞌ chaꞌ wa nchkaa. Bra kanꞌ ytsaꞌ ñi ꞌin Jesús sa ñaꞌan ngwa ꞌin. \p \v 34 ―Suꞌwe ꞌa ndyaa ñaꞌan tiiꞌ ꞌñaǎn, sñiěnꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin―, kanꞌ chaꞌ nchkaa. Tiin ti tyiꞌin tiyee ni. Suꞌwe ti tyaa ni, ñi katsaǎnꞌ ꞌiin chaꞌ ja xñi ꞌa kicha kanꞌ ꞌiin la xiyaꞌ la. \p \v 35 Bra nu ti nchkwiꞌ Jesús loꞌo nu kunaꞌan kanꞌ, bra kanꞌ mdiyan ska msu ꞌin Jairo, yu kula nu lka tñan niꞌ lyaa kanꞌ, mdyukwa taꞌa loꞌo neꞌ. Ykwiꞌ msu kanꞌ loꞌo Jairo chaꞌ ꞌin nu xuwe tiꞌí: \p ―Wa ngujwi sñiꞌ wan, yu kula ―ndukwin msu ꞌin xꞌnan―. Ja ndiꞌin chaꞌ chkwiꞌ la wan loꞌo mstru re. \p \v 36 Loꞌo Jesús, ynan yu chaꞌ nu ykwiꞌ msu kanꞌ, loꞌo ja mdukwa Jesús ꞌin ran bra kanꞌ. \p ―Ja kutseen ―ndukwin Jesús ꞌin yu kula nu lka tñan niꞌ lyaa kanꞌ―. Sa kanꞌ ti chaꞌ, kuꞌnii chaꞌ tsaa ñaꞌan tiiꞌ ꞌñaǎn. \p \v 37 Loꞌo ja mda ꞌa Jesús chabiyaꞌ ꞌin nten chaꞌ tsaa neꞌ loꞌo yu; ska ti Tyu, loꞌo Santiago, loꞌo Xuwa taꞌa Santiago, mda yu chabiyaꞌ tsaa neꞌ loꞌo yu. \v 38 Kanꞌ mdiyan neꞌ tuꞌ naꞌan tyi yu nu lka tñan niꞌ lyaa kanꞌ. Wa kaꞌan ꞌa nten mdyoꞌ tiꞌin nde kwa, nganan ꞌa neꞌ ndiꞌin neꞌ. Lye ꞌa ngwa chaꞌ wa ngujwi nu xuwe ti kanꞌ. \v 39 Yten Jesús niꞌ ñaꞌan bra kanꞌ. \p ―¿Ni chaꞌ lka nganan ꞌa wan ndiꞌin wan? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. ¿Ni chaꞌ lka chaꞌ kaꞌan ꞌa chaꞌ ndaꞌan tiye wan? Ja ngujwi nu xuwe tiꞌí re, nan lajaꞌ ti nskwa ―ndukwin Jesús. \p \v 40 Loꞌo mstyi lyoꞌo ꞌa neꞌ ꞌin yu bra kanꞌ. Kanꞌ chaꞌ ngulo Jesús ꞌin nchga nten nu ndiꞌin nxiꞌya neꞌ; nganun yu loꞌo sti loꞌo jyaꞌan nu xuwe tiꞌí, loꞌo taꞌa snan yu taꞌa ndaꞌan Jesús, ndyaa neꞌ kanꞌ seꞌen ndiꞌin nu xuwe. \v 41 Bra kanꞌ msñi Jesús yaꞌ nu xuwe kanꞌ: \p ―Talita, kumi ―ndukwin Jesús ꞌin, chaꞌ nu nchkwiꞌ neꞌ kanꞌ. Nde lka sa ñaꞌan ndyoꞌo chaꞌ kanꞌ: ―Maan, kuloǔn tñan ꞌiin ni, chaꞌ tyituun. \p \v 42 Bra ti mdyituun nu kunaꞌan xuwe nu ngujwi kanꞌ, mdyisnan ndaꞌan bra kanꞌ. Tii tyukwa ti yijan nsuꞌwi nu xuwe ti kanꞌ. Yuwe ꞌa tiꞌ neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \v 43 Loꞌo lye ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ kanꞌ, chaꞌ ja katsaꞌ neꞌ ꞌin xka la nten sa ñaꞌan ngwa chaꞌ nchkaa nu xuwe kanꞌ. Bra kanꞌ ngulo yu tñan ꞌin neꞌ chaꞌ ta chinꞌ nan ku nu xuwe ti kanꞌ. \c 6 \s1 Mdiya Jesús kichen Nazaret \p \v 1 Nde loo la mdoꞌo Jesús ndyaa yu loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, ndyaa neꞌ kichen tyi yu. \v 2 Loꞌo ndyaa Jesús niꞌ lyaa kichen kanꞌ tsan nu nxitñaꞌ neꞌ, tsan taꞌa kanꞌ. Nde kwa ngwaꞌu yu ꞌin nten bra kanꞌ. Yuwe ꞌa tiꞌ neꞌ nu ndiꞌin niꞌ lyaa kanꞌ bra nu ynan neꞌ chaꞌ nu ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ. \p ―¿La nde yaꞌ yꞌni xaꞌan yu re nchga chaꞌ nu nchkwiꞌ yu? ―ndukwin neꞌ―. ¿Ni sa ñaꞌan ngwa chaꞌ ndiꞌya suꞌwe yu kwenta ꞌin chaꞌ kanꞌ? ¿Ta ndii ꞌa tiꞌ yu a? ―ndukwin neꞌ―. ¿Ni chaꞌ nchka ꞌin yu kuꞌni yu chaꞌ tnun? ―ndukwin neꞌ ꞌin taꞌa neꞌ―. \v 3 Kwityi kaꞌ ti lka yu re ―ndukwin neꞌ―. Ti kwiꞌ sñiꞌ Liya lka yu re; taꞌa Santiago, taꞌa Se, taꞌa Juda, taꞌa Simón lka yu re, loꞌo nde kichen tyian ndiꞌin neꞌ kunaꞌan taꞌa yu re ―ndukwin neꞌ ꞌin taꞌa kichen tyi neꞌ. \p Chen ngwa tiye neꞌ ñaꞌan neꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ, \v 4 kanꞌ chaꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ xiyaꞌ: \p ―Nchga nten xka kichen ni, kuꞌni tnun neꞌ ꞌin ska nten nu nchkwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo neꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin nten kanꞌ―. Neꞌ taꞌa kichen tyi ti yu ni, kanꞌ nu ja xlyaa kunan chaꞌ nu nchkwiꞌ yu siyaꞌ ti ―ndukwin Jesús―. Nchga taꞌa yu, kwiꞌ neꞌ taꞌa ndiꞌin yu, ja kunan neꞌ chaꞌ nu nchkwiꞌ yu ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \p \v 5 Ngwañaꞌan ngwa chaꞌ ja ngwa kuꞌni Jesús chaꞌ tnun seꞌen ndiꞌin neꞌ kanꞌ, chaꞌ ja ndyaa ñaꞌan tiꞌ neꞌ ꞌin yu; yꞌni yu chaꞌ nchkaa ska tukwa ti neꞌ tiꞌí xa nu mstya yaꞌ ti yu chunꞌ neꞌ, sa kanꞌ ti chaꞌ tnun yꞌni yu kichen tyi yu. \v 6 Yuwe ꞌa tiꞌ Jesús chaꞌ ja ndyaa ñaꞌan tiꞌ neꞌ kanꞌ ꞌin siyaꞌ ti. Kanꞌ ti mdaꞌan la yu la xka kichen xuwe ti nu ndiꞌin kwiꞌ seꞌen ti, ngwaꞌu yu ꞌin nten la kwa bra kanꞌ. \s1 Msuꞌwa Jesús ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu chaꞌ tsaa neꞌ chkwiꞌ neꞌ chaꞌ ꞌin yu loꞌo nten xka kichen \p \v 7 Chunꞌ ndiꞌin la msiꞌya Jesús ꞌin tii tyukwa nten nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, chaꞌ chkwiꞌ yu loꞌo neꞌ bra kanꞌ. Ngulo yu tñan ꞌin neꞌ kanꞌ, chaꞌ tyoꞌo neꞌ tsaa neꞌ kwenta tukwa ti neꞌ; suꞌwa ti tsaa tukwa neꞌ ska kichen. Loꞌo mda Jesús chabiyaꞌ ꞌin neꞌ chaꞌ kulo neꞌ ꞌin kwiꞌin kuxi nu nsuꞌwi ꞌin nten. \v 8 Ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ chaꞌ ja loꞌo suꞌwa neꞌ kiꞌya neꞌ tsaa neꞌ. Tsaa neꞌ loꞌo ska yka skan ti; ja loꞌo kwijin, ja loꞌo tyaja, ja loꞌo tñi tsaa neꞌ, ndukwin Jesús. Tloo ti neꞌ tsaa neꞌ. \v 9 Xuꞌwi snan neꞌ, kuꞌ neꞌ ykanꞌ, ni siya ja loꞌo xka ykuꞌ steꞌ neꞌ tsaa neꞌ. \p \v 10 ―Nu ta neꞌ naꞌan seꞌen kajaꞌ wan seꞌen ndiꞌin neꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ―, nde kwa kanun wan bra kanꞌ, sa ñaꞌan bra nu tyoꞌo wan tsaa wan xka kichen. \v 11 Si nsuꞌwi ska kichen seꞌen ja xlyaa nten ta neꞌ seꞌen kanun wan, kichen nu ja xlyaa neꞌ kunan neꞌ chaꞌ nu chkwiꞌ wan loꞌo neꞌ, bra ti tyoꞌo wan kichen kanꞌ, tyaa lya wan bra kanꞌ. Tuꞌwa kichen kanꞌ skwin wan kiyaꞌ wan chaꞌ kulo yuu nsuꞌwi snan wan, chaꞌ ngwañaꞌan ka biyaꞌ tiꞌ neꞌ chaꞌ kuxi ꞌa tñan nu yꞌni neꞌ loꞌo wan. \p Ngwañaꞌan ykwiꞌ Jesús loꞌo nten nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu. \p \v 12 Kanꞌ mdoꞌo neꞌ ndyaa neꞌ nde tyun kichen. Ykwiꞌ neꞌ loꞌo nten kichen kanꞌ, chaꞌ ka jyuꞌu tiꞌ neꞌ kichen ꞌin nchga chaꞌ kuxi nu ngiꞌni neꞌ, chaꞌ kulaa yaꞌ neꞌ ꞌin chaꞌ kuxi kanꞌ bra kanꞌ. \v 13 Loꞌo ngulo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan kanꞌ kwiꞌin kuxi nu msñi ꞌin tyun nten, loꞌo mgoꞌo neꞌ sete xi tyiꞌi chunꞌ xka ta neꞌ tiꞌí bra nu yꞌni neꞌ joꞌó ꞌin neꞌ tiꞌí kanꞌ; nchkaa neꞌ tiꞌí kanꞌ bra kanꞌ. \s1 Ngujwi Xuwa nu mdukwatya ꞌin nten \p \v 14 Loꞌo wa ynan ree Herodes ꞌin chaꞌ tnun nu wa yꞌni Jesús bra kanꞌ; nchga kichen ynen chaꞌ kanꞌ, chaꞌ skaa chaꞌ ykwiꞌ skaa nten ꞌin Jesús. Nde lka chaꞌ nu mskeꞌ tiꞌ ree kanꞌ: \p ―Ayman Xuwa nu mdukwatya ꞌin nten nu ngwa sꞌni, kanꞌ lka Jesús re ―ndukwin Herodes kanꞌ―. Wa yjwiǐn ꞌin Xuwa kanꞌ, loꞌo ni, wa ndyuꞌu yu xiyaꞌ, kanꞌ chaꞌ nchka ꞌin kuꞌni chaꞌ tnun nu ngwañaꞌan ―ndukwin ree. \p \v 15 ―Siꞌi nu kanꞌ ―ndukwin xka ta nten―. Ayman Elías lka yu kiꞌyu re. \p ―Siꞌi ngwañaꞌan ―ndukwin xka ta nten―. Ska nten nu nchkwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose lka yu re, ñaꞌan tiꞌ ayman nu mdiꞌin sꞌni, nu ykwiꞌ loꞌo nten chaꞌ ꞌin Ndiose. \p \v 16 Xa wa ynan Herodes chaꞌ nu ykwiꞌ nten chaꞌ ꞌin Jesús, xiyaꞌ ykwiꞌ ree kanꞌ: \p ―Wa ndyuꞌu ayman Xuwa xiyaꞌ ―ndukwin―. Naꞌ nguloǔn tñan ꞌin nten, loꞌo mdijin kuꞌ neꞌ ke Xuwa kanꞌ bra kanꞌ; ja chan ayman Xuwa lka yu kiꞌyu re ―ndukwin ree Herodes. \p \v 17 Nu ngwa sꞌni la, wa ngulo ree Herodes kanꞌ tñan ꞌin msu ꞌin, kanꞌ chaꞌ yaa neꞌ msñi neꞌ ꞌin Xuwa kanꞌ, yaa loꞌo neꞌ ꞌin yu niꞌ ñaꞌan chkwan. Yꞌni ree chaꞌ kuxi kanꞌ siꞌya Herodías nu ngwa kwilyoꞌo Lpe taꞌa Herodes, chaꞌ wa msnan loꞌo Herodes ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ, chaꞌ kaja kwilyoꞌo loꞌo. \p \v 18 ―Ja nsuꞌwi chabiyaꞌ tyiꞌiin loꞌo kwilyoꞌo taꞌaa ―ndukwin Xuwa ꞌin ree Herodes ti bra kanꞌ. \p Kanꞌ chaꞌ msuꞌwa ree ꞌin Xuwa niꞌ ñaꞌan chkwan, chaꞌ wa ykwiꞌ yu ngwañaꞌan loꞌo ree kanꞌ. \v 19 Msinꞌ ꞌa tiꞌ Herodías chunꞌ chaꞌ nu ykwiꞌ Xuwa, kujwi ꞌin yu ngwa tiꞌ nu kunaꞌan kanꞌ. Loꞌo ja mjwi ñaꞌan kujwi ꞌin yu bra ti, \v 20 chaꞌ ntsen ree Herodes ꞌin Xuwa. Jlyo tiꞌ ree chaꞌ ñi ꞌa chaꞌ nu yꞌni Xuwa, chaꞌ luwi ꞌa tiye Xuwa, loꞌo ja ndiꞌin chaꞌ kuxi ꞌin yu; kanꞌ chaꞌ wa naꞌansiin ree ꞌin yu chaꞌ ja kuꞌni nu kunaꞌan kanꞌ chaꞌ kuxi loꞌo yu. Ndiya tiꞌ ree Herodes kunan chaꞌ nu ngwaꞌu Xuwa, ni siya ja ngwa biyaꞌ suꞌwe tiꞌ ree chaꞌ kanꞌ. \v 21 Suꞌwe ꞌa ngwa tiye Herodías xa nu ngwa tsan ngula ykwiꞌ ree Herodes bra kanꞌ. Tsan kanꞌ yꞌni ree taꞌa, loꞌo tyun nten nu tnun nchka yku neꞌ seꞌen ndiꞌin ree bra kanꞌ. Loꞌo nten nu ndloo la ꞌin ree kanꞌ, loꞌo xꞌnan sndaru ꞌin ree, loꞌo neꞌ kuliyaꞌ nde Galilea kanꞌ, nchga nten nu tnun nchka kanꞌ, ndyaa yku neꞌ seꞌen ndiꞌin ree tsan kanꞌ. \v 22 Bra kanꞌ mdiyan ska nu kunaꞌan kuneꞌ sñiꞌ Herodías, ngula kiyaꞌ nu kunaꞌan kanꞌ seꞌen ndiꞌin neꞌ taꞌa. Tsaa ꞌa tiꞌ ree Herodes bra kanꞌ, loꞌo ngwañaꞌan ndiya ꞌa tiꞌ neꞌ nu nchku seꞌen ndiꞌin ree naꞌan neꞌ ꞌin nu kunaꞌan kuneꞌ kanꞌ, chaꞌ ngula kiyaꞌ. Ykwiꞌ ree loꞌo nu kunaꞌan kuneꞌ kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Katsaaꞌ ꞌñaǎn ni, ñaꞌaan chaꞌ suꞌwe nu nchka tiiꞌ kaja ꞌiin ―ndukwin ree ꞌin―. Taǎn chaꞌ suꞌwe kanꞌ ꞌiin ―ndukwin―. \v 23 Ta Ndiose nu tiꞌí ꞌñaǎn si ja taǎn nchga nan nu jñaan ꞌñaǎn ni, ni siya sa jluꞌwe yuu nu kwenta ꞌñaǎn, taǎn ꞌiin ―ndukwin ree ꞌin nu kunaꞌan kuneꞌ kanꞌ. \p \v 24 Kanꞌ mdoꞌo nu kunaꞌan kuneꞌ kanꞌ, ndyaa seꞌen ndiꞌin jyaꞌan. \p ―¿Nan ka nu jñaǎn ꞌin ree a? ―ndukwin ꞌin jyaꞌan bra kanꞌ. \p ―Jñaan ke Xuwa nu ndukwatya ꞌin nten ―ndukwin jyaꞌan ꞌin bra kanꞌ. \p \v 25 Bra ti ndyaa nu kunaꞌan kuneꞌ kanꞌ tloo ree xiyaꞌ, chaꞌ jñan chaꞌ kanꞌ ꞌin ree: \p ―Ke Xuwa nu ndukwatya ꞌin nten nchka tiǎnꞌ kaja ꞌñaǎn ―ndukwin nu kunaꞌan kanꞌ―. Nu ni ti nchka tiǎnꞌ ke yu kanꞌ ska niꞌ siꞌyuu ―ndukwin ꞌin ree. \p \v 26 Ni siya xiꞌin ꞌa tiꞌ ree bra kanꞌ, ja ngwa ꞌin yu tukunꞌ chaꞌ ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ. Ja ngwa ꞌin yu, chaꞌ tloo neꞌ taꞌa nchku yu wa mskanꞌ ree chaꞌ kanꞌ, chaꞌ ta nchga nan nu jñan nu kunaꞌan kuneꞌ kanꞌ ꞌin yu. \v 27 Bra ti ngulo ree tñan ꞌin ska sndaru ꞌin yu nu nduun kwan, chaꞌ tsaa ꞌya sndaru ke Xuwa. Kanꞌ mdoꞌo sndaru ndyaa niꞌ ñaꞌan chkwan, mdijin kuꞌ yu ke Xuwa bra kanꞌ. \v 28 Ndyaan loꞌo sndaru ꞌin ran niꞌ siꞌyuu bra kanꞌ, loꞌo mda ran ꞌin nu kunaꞌan kuneꞌ kanꞌ. Ndyaa loꞌo nu kunaꞌan kanꞌ ꞌin ran seꞌen ndiꞌin jyaꞌan bra kanꞌ. \p \v 29 Sa ñaꞌan ngwa bra kanꞌ, bra nu ynan nten nu yꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Xuwa chaꞌ nskwa ayman kanꞌ, bra ti ndyaa neꞌ nde seꞌen nskwa yu. Bra kanꞌ ndyaa neꞌ mtsiꞌ neꞌ ꞌin ayman kanꞌ. \s1 Mda Jesús nan yku kiꞌyu mi nten \p \v 30 Chunꞌ ndiꞌin la chinꞌ, xiyaꞌ ndyaan neꞌ taꞌa ndaꞌan Jesús seꞌen ndiꞌin yu, ti kwiꞌ nten nu yaa ykwiꞌ loꞌo neꞌ xka kichen chaꞌ ꞌin Jesús. Ytsaꞌ neꞌ ꞌin yu nchga tñan nu wa yꞌni neꞌ, sa ñaꞌan nu ngwaꞌu neꞌ ꞌin nten la kanꞌ. \v 31 Ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Tsaan chinꞌ xka seꞌen, seꞌen tyiꞌian ti ykwiinꞌ tian, chaꞌ xitñaꞌ wan chinꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin tii tyukwa neꞌ kanꞌ. \p Ngwañaꞌan ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ kanꞌ, chaꞌ kaꞌan ꞌa nten nsuꞌwi seꞌen ndiꞌin neꞌ, loꞌo ja yuꞌwi bra ku neꞌ. \v 32 Mdoꞌo neꞌ ndyaa neꞌ niꞌ yka naꞌan xuwe ti bra kanꞌ, chaꞌ tsaa neꞌ la seꞌen ja nsuꞌwi nten. \v 33 Loꞌo tyun nten naꞌan la seꞌen ndyaa neꞌ. Yuꞌwi lyo nten kanꞌ ꞌin neꞌ, loꞌo bra ti ynen chaꞌ tyun kichen la nde yaꞌ ndyaa neꞌ. Kanꞌ chaꞌ msnan nten kichen kanꞌ ndyaa neꞌ tuꞌwa tiyuꞌ, sa bra nu kulo ndukwa mdiyan neꞌ kanꞌ seꞌen ndyaa Jesús loꞌo taꞌa ndaꞌan yu. \v 34 Bra wa mdiyan yka naꞌan xuwe ti tuꞌwa tiyuꞌ, mdoꞌo Jesús naꞌan yu chaꞌ kaꞌan ꞌa nten ndiꞌin nde kwa. Tꞌnan ꞌa tiꞌ Jesús ñaꞌan yu ꞌin nten kaꞌan kanꞌ bra kanꞌ; mskeꞌ tiꞌ yu chaꞌ ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ nu ja nsuꞌwi nten nu ñaꞌansiin ꞌin iꞌ, ngwañaꞌan ngwa nten kaꞌan kanꞌ. Kanꞌ chaꞌ chan ngwaꞌu yu kaꞌan ꞌa chaꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ. \v 35 Bra nu wa ngwa msiin, bra kanꞌ ndijyan neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu tloo yu chaꞌ chkwiꞌ neꞌ loꞌo yu: \p ―Niꞌ kixinꞌ lka re ―ndukwin neꞌ―, loꞌo msiin ꞌa ni. \v 36 Suꞌwe la si kuloo tñan ꞌin nten kaꞌan re chaꞌ tyaa neꞌ nde kichen kwiꞌ seꞌen ti, chaꞌ xiꞌi neꞌ nan ku neꞌ ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús. \p \v 37 ―ꞌWan, ta wan nan ku neꞌ re ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu bra kanꞌ. \p ―¿Ta tyoꞌo skwa tukwa siyentu tñi plata xiꞌi ba jaxlya tejeꞌ ku neꞌ re a?, yu kula ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús. \p \v 38 ―¿Ni sa nkwa jaxlya tejeꞌ nsuꞌwi ꞌwan nde re a? ―ndukwin Jesús―. Lkwa wan chinꞌ ꞌin ran ―ndukwin ꞌin neꞌ. \p Mdaꞌan naan neꞌ si loꞌo chinꞌ nan ku ndaꞌan nten kanꞌ, loꞌo xiyaꞌ ykwiꞌ neꞌ loꞌo Jesús bra kanꞌ: \p ―Kiꞌyu ti jaxlya tejeꞌ loꞌo tukwa ti kula loꞌo ꞌin neꞌ nde ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ. \p \v 39 Loꞌo ngulo Jesús tñan ꞌin nchga nten kanꞌ, chaꞌ tyan neꞌ tyukwa neꞌ lo kii xuwe kwenta ta ti neꞌ bra kanꞌ; \v 40 kwenta ska siyentu nten ska ta, kwenta tuꞌwatyii nten xka ta, ngwañaꞌan mdukwa neꞌ. \v 41 Kanꞌ msñi Jesús ꞌin kiꞌyu jaxlya tejeꞌ loꞌo tukwa kula kanꞌ, naꞌan yu nde kwan chaꞌ tya yu xuꞌwe ꞌin Ndiose chaꞌ ꞌin jaxlya loꞌo kula kanꞌ. Msuꞌwe yu jaxlya bra kanꞌ, mda yu yuꞌwe jaxlya ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, chaꞌ kutsaa neꞌ ran ꞌin nten kaꞌan kanꞌ; kwiꞌ ngwañaꞌan msuꞌwe yu kula kanꞌ chaꞌ ku neꞌ. \v 42 Ngwañaꞌan ngwa chaꞌ yku nchga nten kanꞌ, ngulaꞌ tiꞌ neꞌ. \v 43 Bra nu mdyii yku neꞌ, mxoꞌ tiꞌin neꞌ nchga yuꞌwe nu ngunun, loꞌo yuꞌwe jaxlya loꞌo yuꞌwe kula; mxaꞌan tii tyukwa xkuwi loꞌo yuꞌwe kanꞌ bra kanꞌ. \v 44 Ngwañaꞌan ngwa chaꞌ kiꞌyu mi yu kiꞌyu yku jaxlya loꞌo kula nu ngwa tsan kanꞌ. \s1 Mdaꞌan Jesús lo tyiꞌa tiyuꞌ \p \v 45 Bra ti ngulo Jesús tñan ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, chaꞌ sten neꞌ niꞌ yka naꞌan xuwe ti, chaꞌ tsaa neꞌ nde loo la seꞌen tsaa yu la xka laꞌa tsuꞌ tiyuꞌ, nde kichen Betsaida. Kanun Jesús chaꞌ slaaꞌ loꞌo nten kaꞌan kanꞌ, chaꞌ tyaa neꞌ tuꞌ naꞌan tyi neꞌ. \v 46 Nu wa mslaaꞌ loꞌo neꞌ, mdoꞌo Jesús ndyaa xka ti yu nde siꞌ kiꞌya chaꞌ chkwiꞌ yu loꞌo Ndiose Sti yu. \v 47 Bra wa ndyaa kwichaa ndiꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan tijyuꞌ lo tyiꞌa niꞌ yka naꞌan xuwe ti, nganun Jesús xka ti lo yuu wtyi tuꞌwa tiyuꞌ. \v 48 Naꞌan Jesús chaꞌ lye ꞌa ngiꞌni neꞌ tñan chaꞌ tyaꞌan yka naꞌan kanꞌ lo tyiꞌa, chaꞌ ngula ꞌa nxkwa kwiꞌin lo tyiꞌa. Wa kiꞌya ti xaa, bra kanꞌ mdiyan Jesús ndaꞌan lo tyiꞌa ti, wa tyijin ti yu seꞌen ndiꞌin neꞌ. \v 49 Bra kanꞌ naꞌan neꞌ ꞌin yu ndaꞌan yu lo tyiꞌa. Msiꞌya ꞌa neꞌ bra kanꞌ, chaꞌ lka yu ska ayman, mskeꞌ tiꞌ neꞌ. \v 50 Naꞌan taꞌa neꞌ ꞌin yu, loꞌo ytsen ꞌa neꞌ bra kanꞌ. Bra ti ytsaꞌ Jesús ꞌin neꞌ: \p ―¡Kuꞌni tnun tiye wan, naꞌ lkaǎn! ―ndukwin yu―. ¡Ja kutsen wan! ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \p \v 51 Bra kanꞌ yten Jesús niꞌ yka naꞌan loꞌo neꞌ, bra ti ngwa tiin kwiꞌin kanꞌ bra kanꞌ. Yuwe ꞌa tiꞌ neꞌ bra kanꞌ, mdaꞌan ꞌa chaꞌ tiye neꞌ. \v 52 Loꞌo ja ngwiꞌya neꞌ kwenta siyaꞌ ti sa ñaꞌan ngwa chaꞌ mdaꞌan Jesús lo tyiꞌa. Ti kwiꞌ ti chaꞌ, ja ngwa biyaꞌ tiꞌ neꞌ sa ñaꞌan nu yꞌni Jesús bra nu msuꞌwe yu jaxlya kanꞌ. Nan wa nchkunꞌ ke neꞌ. \s1 Yꞌni Jesús joꞌó ꞌin neꞌ tiꞌí nde Genesaret \p \v 53 Chunꞌ ndiꞌin la mdiyan yka naꞌan kanꞌ xka laꞌa tsuꞌ tiyuꞌ loꞌo neꞌ, nde lo yuu ꞌin Genesaret mdiyan neꞌ bra kanꞌ. Mskanꞌ neꞌ ꞌin yka naꞌan kanꞌ, \v 54 mdoꞌo neꞌ bra kanꞌ. Bra ti yuꞌwi lyo nten nu kwa tyi kanꞌ ꞌin Jesús. \v 55 Msnan neꞌ ndyaa neꞌ seꞌen ndiꞌin neꞌ tiꞌí ꞌin neꞌ, chaꞌ kan loꞌo neꞌ ꞌin neꞌ tiꞌí kanꞌ seꞌen ndiꞌin Jesús; neꞌ kichen kwiꞌ seꞌen ti, neꞌ kichen nu tijyuꞌ la chinꞌ, ngwiꞌya loꞌo neꞌ ꞌin nu tiꞌí ndijyan. Niꞌ katan, o ta lo jaaꞌ ti ndijyan ꞌya neꞌ ꞌin nu tiꞌí seꞌen ndiꞌin Jesús. \v 56 Tyun kichen seꞌen ndyaa Jesús, loꞌo kichen tnun, loꞌo kichen xuwe ti, loꞌo seꞌen ndiya neꞌ niꞌ kixinꞌ, nchga seꞌen ndaꞌan yu ndijyan loꞌo neꞌ ꞌin nu tiꞌí ꞌin neꞌ. Mjñan neꞌ chabiyaꞌ ꞌin Jesús chaꞌ kalaꞌ ti nu tiꞌí ni siya kiyaꞌ steꞌ ti yu. Loꞌo nchga nu tiꞌí nu ylaꞌ steꞌ Jesús ni, bra ti nchkaa neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \c 7 \s1 Nan lka nu kuꞌni ñuꞌun tiye nten \p \v 1 Ngwa ska tsan mdiyan ska ta neꞌ fariseo, mdaꞌan neꞌ loꞌo chinꞌ mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo niꞌ lyaa nde kichen Jerusalén. Mdiyan neꞌ nde seꞌen ndiꞌin Jesús. \v 2 Yuwe ꞌa tiꞌ neꞌ kanꞌ, chaꞌ ndiꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús nu nchku tyaja ni siya ja ya mnaꞌ neꞌ sa ñaꞌan nu nduꞌu mstru chaꞌ joꞌo ꞌin neꞌ chaꞌ kuꞌni neꞌ. \v 3 (Neꞌ fariseo, loꞌo nchga neꞌ judío, ja ka ku neꞌ si ja ya mnaꞌ suꞌwe neꞌ sa ñaꞌan nu ndukwa chaꞌ lo kityi kula sꞌni chaꞌ kuꞌni neꞌ. \v 4 Xa nu ndaꞌan neꞌ lo kiyaꞌ chaꞌ xiꞌi neꞌ ska nan ku neꞌ, ndijyan loꞌo neꞌ ꞌin ran niꞌ ñaꞌan, ja nsuꞌwi chabiyaꞌ ku neꞌ ꞌin ran bra kanꞌ, si ja ya kuꞌni luwi neꞌ ꞌin tyukwi ñaꞌan neꞌ. Kaꞌan ꞌa tñan kti ti wa ngwaꞌu ayman kula ꞌin neꞌ judío chaꞌ kuꞌni neꞌ; sa ñaꞌan nu katen sa ꞌin neꞌ, sa ñaꞌan nu katen styu, sa ñaꞌan nu katen katunꞌ chkwan, sa ñaꞌan nu katen kaꞌnan, chaꞌ ka luwi ska nan chaꞌ ꞌin Ndiose, nxkeꞌ tiꞌ neꞌ.) \v 5 Kanꞌ chaꞌ mnichaꞌ neꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ, neꞌ fariseo kanꞌ loꞌo mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo kanꞌ: \p ―¿Ni chaꞌ lka ja suꞌwe ngiꞌni neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌiin? ―ndukwin neꞌ ꞌin yu―. Ja ndukwa neꞌ kwa tñan nu wa ngwaꞌu ayman kula ꞌñaan nu ngwa sꞌni, chaꞌ ja mnaꞌ suꞌwe neꞌ bra nu ku neꞌ tyaja ―ndukwin neꞌ kanꞌ ꞌin Jesús. \p \v 6 Mxkwen Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Chañi ꞌa chaꞌ nu ykwiꞌ ayman Isaías ꞌwan nu ngwa sꞌni, chaꞌ nten nu tukwa chaꞌ nsuꞌwi tiye lka wan. Wa ngwaꞌan yu kula kanꞌ chaꞌ re lo kityi ꞌin Ndiose: \q1 Ngiꞌni tnun nten re ꞌñaǎn chaꞌ nchkwiꞌ ti neꞌ, ndukwin Ndiose, siꞌi tyukwi ti tiye neꞌ ngiꞌni tnun neꞌ ꞌñaǎn. \q1 \v 7 Kwiñi ꞌa nchkwiꞌ neꞌ re chaꞌ ngiꞌni tnun neꞌ ꞌñaǎn, loꞌo nduꞌu neꞌ chaꞌ nu nchkwiꞌ nten ti ꞌin taꞌa neꞌ, ni siya ndukwin neꞌ chaꞌ nduꞌu neꞌ chaꞌ ꞌñaǎn ꞌin taꞌa neꞌ, ndukwin Ndiose. \m Ngwañaꞌan ndukwa chaꞌ lo kityi. \v 8 Ja nduwe tiꞌ wan sa ñaꞌan tñan nu ngulo Ndiose ꞌin nten chalyuu; tñan nu ngwaꞌu ayman kula ꞌñaan, kanꞌ ti tñan ndukwa wan ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ. \p \v 9 Ti ykwiꞌ la Jesús loꞌo neꞌ kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Wa ngulaa yaꞌ wan tñan nu ngulo Ndiose ꞌñaan, loꞌo ni, ndloo la chaꞌ ꞌwan, chaꞌ tukwa wan nchga chaꞌ nu ngwaꞌu ayman kula ꞌñaan ―ndukwin Jesús―. \v 10 ¿Ja nsuꞌwi tiꞌ wan chaꞌ nu ykwiꞌ ayman Moisés loꞌo nten chabiyaꞌ ꞌin Ndiose sꞌni a? “Tukwa wan chaꞌ nu nchkwiꞌ sti wan, chaꞌ nu nchkwiꞌ jyaꞌan wan” ndukwin. “Si chkwiꞌ wan chaꞌ kuxi ꞌin sti jyaꞌan wan, ndiꞌin chaꞌ kujwi neꞌ ꞌwan bra kanꞌ” ndukwin. \v 11 Loꞌo kuxi ꞌa chaꞌ nu nchkwiꞌ wan. Nduꞌu wan ꞌin nten chaꞌ chaꞌ suꞌwe lka xa nu chkwiꞌ ska nten chaꞌ re loꞌo sti loꞌo jyaꞌan: “Ja ka ꞌa ꞌñaǎn tayaǎnꞌ ꞌwan, chaꞌ nan Corbán lka nchga nan nu nsuꞌwi ꞌñaǎn.” (Corbán lka ska chaꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ nu nchkwiꞌ chaꞌ ska nan nu wa mda neꞌ xuꞌwe ꞌin Ndiose.) \v 12 Loꞌo ja nda wan chabiyaꞌ chaꞌ tayaꞌ nten kanꞌ ꞌin sti ꞌin jyaꞌan neꞌ bra kanꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ―. \v 13 Ja suꞌwe chaꞌ nduꞌu wan ꞌin nten ngwañaꞌan. Ja ndukwa wan tñan nu ngulo Ndiose ꞌñaan, bra nu ngwañaꞌan nduꞌu wan ꞌin neꞌ; lye la ndukwa wan chaꞌ nu ytsaꞌ ayman kula ꞌwan ꞌin wan. Loꞌo ti kaꞌan la chaꞌ kuxi ngiꞌni wan ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ. \p \v 14 Xiyaꞌ msiꞌya Jesús ꞌin nten kaꞌan chaꞌ kan neꞌ seꞌen ndiꞌin yu bra kanꞌ. \p ―Nchga wan kunan suꞌwe wan nchga chaꞌ nu kwaꞌuǔn ꞌwan ni, chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ wan ska chaꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ―. \v 15 Ja ndiya nan nchku nten nu kuꞌni chaꞌ ka kuxi tiye neꞌ ―ndukwin yu―. Nu nchkwiꞌ neꞌ ska chaꞌ, nu ngiꞌni neꞌ ska tñan, ngwañaꞌan ka biyaꞌ tianꞌ si kuxi nka tiye neꞌ kanꞌ. \v 16 Taꞌa wan kunan suꞌwe wan chaꞌ kanꞌ ni, si nchka tiꞌ wan ―ndukwin Jesús ꞌin nten kanꞌ. \p \v 17 Chunꞌ ndiꞌin la, yaa Jesús niꞌ ñaꞌan. Nganun nten kaꞌan kanꞌ chunꞌ naꞌan ti. Kanꞌ mnichaꞌ nten nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, sa ñaꞌan lka chaꞌ nu wa ngwaꞌu yu ꞌin neꞌ tsan ti. \p \v 18 ―¿Loꞌo ꞌwan, ja ngwa biyaꞌ tiꞌ wan chaꞌ kanꞌ a? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ―. ¿Ja jlyo tiꞌ wan chaꞌ siꞌi nan nu kuan nu kuꞌni chaꞌ ka kuxi tiyean a? Ja ka ꞌin ran. \v 19 Bra nu kuan ska nan, bra kanꞌ sten nan kanꞌ tu tuꞌwaan, ka tiꞌin ran kanꞌ nde nianꞌ bra kanꞌ; xa nu tsaan liyaꞌ, tyii ji chaꞌ ꞌin ran bra kanꞌ ―ndukwin Jesús. \p Ngwañaꞌan ykwiꞌ Jesús chaꞌ ka biyaꞌ tianꞌ chaꞌ suꞌwe kuan nchga nan nu nchku nten. \v 20 Ti ngwaꞌu la Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Chaꞌ nu wa ykwiꞌ ska nten, chaꞌ nu wa yꞌni ska nten, chunꞌ chaꞌ kanꞌ ka biyaꞌ tianꞌ bra nu nsuꞌwi chaꞌ kuxi niꞌ kasiya ꞌin neꞌ kanꞌ. \v 21 Bra nu chañi chaꞌ nsuꞌwi chaꞌ kuxi niꞌ kasiya ꞌin nten, kaꞌan ꞌa chaꞌ kuxi kuꞌni neꞌ kanꞌ bra kanꞌ: xuꞌwi chaꞌ ꞌin neꞌ loꞌo kwilyoꞌo xka nten, kuꞌni neꞌ chaꞌ chen ñaꞌan loꞌo xka nten, kujwi neꞌ ꞌin taꞌa neꞌ, \v 22 kuꞌni neꞌ kunan chaꞌ nu nsuꞌwi ꞌin taꞌa nten neꞌ, xitukwi tiꞌ neꞌ ꞌin ska nan nu nsuꞌwi ꞌin xka nten, ka tiꞌí tiꞌ neꞌ ꞌin taꞌa nten neꞌ, tukwa chaꞌ ka tiye neꞌ, xaꞌan ꞌa kuꞌni neꞌ, ka liyeꞌ tiꞌ neꞌ, kwentu ꞌa ka neꞌ, siyeꞌ ꞌa chkwiꞌ neꞌ, loꞌo ja ska chaꞌ kuwe tiꞌ neꞌ siyaꞌ ti. \v 23 Nchga chaꞌ kuxi kanꞌ wa nsuꞌwi tiye nten, kanꞌ chaꞌ ndiya tiꞌ neꞌ kuꞌni neꞌ chaꞌ kuxi kanꞌ. Kanꞌ lka chaꞌ kuxi nu ngiꞌni nten chalyuu chaꞌ ja luwi kasiya ꞌin neꞌ. \s1 Ndyaa ñaꞌan tiꞌ ska nu kunaꞌan xka laꞌa tsuꞌ ꞌin Jesús \p \v 24 Chunꞌ ndiꞌin la mdoꞌo Jesús ndyaa tijyuꞌ nde lo yuu ꞌin kichen Sidón loꞌo kichen Tiro bra kanꞌ. Ngwa tiꞌ yu chaꞌ kanun yu ska niꞌ ñaꞌan mnan ti nde kwa; loꞌo ja ngwa ꞌin yu, chaꞌ bra ti mjwi rsun ꞌin neꞌ kichen chaꞌ ndiꞌin yu kwiꞌ seꞌen ti. \v 25 Loꞌo mjwi rsun kanꞌ ꞌin ska nu kunaꞌan nu ndiꞌin kichen kanꞌ, kanꞌ chaꞌ mdiyan seꞌen ndiꞌin yu. Wa msñi ska kwiꞌin kuxi ꞌin ska nu kunaꞌan xuwe sñiꞌ nu kunaꞌan kanꞌ; kanꞌ chaꞌ mduun xtyinꞌ jyaꞌan nu xuwe ti tloo Jesús, \v 26 mjñan chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin yu, chaꞌ kulo yu kwiꞌin kuxi nu nsuꞌwi ꞌin sñiꞌ, nka tiye. Chaꞌ ꞌin neꞌ griego nchkwiꞌ nu kunaꞌan kanꞌ, chaꞌ neꞌ xka laꞌa tsuꞌ lka, neꞌ sirofenicia. \p \v 27 ―Ti kulo nda neꞌ nan ku sñiꞌ neꞌ ―ndukwin Jesús―. Ja suꞌwe si xñi neꞌ tyaja nu nchku sñiꞌ neꞌ chaꞌ ta neꞌ ꞌin xneꞌ ti ―ndukwin Jesús ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ. \p \v 28 ―Chañi chaꞌ ꞌiin ―ndukwin nu kunaꞌan―, loꞌo nsuꞌwi chabiyaꞌ ku xneꞌ kata tyaja nu ngalu niꞌ msaa laja nu nchku nu xuwe ―ndukwin ꞌin Jesús. \p \v 29 ―Suꞌwe ꞌa chaꞌ nchkwiiꞌ ―ndukwin Jesús―. Suꞌwe ti tyaa naꞌan tyii, chaꞌ wa nchkaa sñiiꞌ ni ―ndukwin yu ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 30 Mdoꞌo nu kunaꞌan kanꞌ ndyaa bra kanꞌ, ngala naꞌan tyi seꞌen nskwa sñiꞌ lo kiꞌyan. Bra kanꞌ naꞌan nu kunaꞌan chaꞌ wa nchkaa sñiꞌ, ja nsuꞌwi ꞌa kwiꞌin kuxi ꞌin ni. \s1 Yꞌni Jesús joꞌó ꞌin nten kuꞌun \p \v 31 Mdoꞌo Jesús kichen Tiro bra kanꞌ, mdijin yu kichen Sidón, mdijin yu nde Decápolis, ti kwiꞌ lo yuu nu kwenta ꞌin tii kichen. Bra kanꞌ mxitukwi yu ndyaan yu tuꞌwa tiyuꞌ Galilea xiyaꞌ. \v 32 Loꞌo mdiyan chinꞌ nten seꞌen ndiꞌin Jesús bra kanꞌ, ndijyan loꞌo neꞌ ꞌin ska yu kuꞌun. Kuꞌun tu nskan yu, kwiꞌ ngwañaꞌan ja ngwa chkwiꞌ suꞌwe yu. Kanꞌ ykwiꞌ neꞌ loꞌo Jesús chaꞌ xtya yaꞌ yu ke yu tiꞌí kanꞌ. \v 33 Loꞌo ndyaa loꞌo Jesús ꞌin yu tiꞌí kanꞌ ska seꞌen nu ja ñaꞌan nten, ni siya kwiꞌ seꞌen ti. Bra kanꞌ yojoꞌ xñii yaꞌ Jesús tu nskan yu tiꞌí kanꞌ, loꞌo mdoꞌo tyiꞌa nu ndyoꞌo tuꞌwa yu lo xñii yaꞌ yu, mstya ran loo ltseꞌ yu tiꞌí. \v 34 Kanꞌ naꞌan Jesús nde niꞌ kwan, lye ꞌa ynen ndyaan tyiꞌi yu bra kanꞌ. \p ―¡Efata! ―ndukwin Jesús ꞌin yu tiꞌí kanꞌ bra kanꞌ. Kanꞌ nu nchka tiꞌ chkwiꞌ: ¡Kalaa tu nskaan! \p \v 35 Bra ti ngalaa tu nskan yu tiꞌí kanꞌ; ynan suꞌwe yu, ngwa suꞌwe ltseꞌ yu chaꞌ suꞌwe ti ykwiꞌ yu loꞌo nten. \v 36 Kanꞌ ngulo Jesús tñan ꞌin neꞌ kanꞌ, chaꞌ ja katsaꞌ neꞌ ꞌin nten sa ñaꞌan ngwa ꞌin yu tiꞌí kanꞌ; loꞌo ja ynan neꞌ, lye la ynen chaꞌ kanꞌ, ni siya lye ngulo Jesús tñan ꞌin neꞌ chaꞌ ja katsaꞌ ꞌa neꞌ ꞌin taꞌa nten neꞌ. \v 37 Yuwe ꞌa tiꞌ nten bra nu ynan neꞌ sa ñaꞌan ngwa chaꞌ kanꞌ. \p ―Suꞌwe ꞌa ngiꞌni yu kanꞌ ―ndukwin neꞌ―, loꞌo ꞌin neꞌ nu kuꞌun tu nskan, nchka ꞌin yu kuꞌni yu chaꞌ nchkaa neꞌ; loꞌo neꞌ nu kuꞌun tuꞌwa, nchkwiꞌ neꞌ xiyaꞌ chabiyaꞌ ꞌin yu. \c 8 \s1 Mda Jesús nan nchku jakwa mi nten \p \v 1 Chunꞌ ndiꞌin la chinꞌ, xiyaꞌ mdyoꞌ tiꞌin kaꞌan ꞌa nten seꞌen ndiꞌin Jesús. Wa tsan ndiꞌin neꞌ, kanꞌ chaꞌ ja nsuꞌwi ꞌa nan ku neꞌ bra kanꞌ. Loꞌo ykwiꞌ Jesús loꞌo nten nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu: \p \v 2 ―Tꞌnan ꞌa tiǎnꞌ ꞌin nten kaꞌan re ―ndukwin―, chaꞌ snan tsan wa mdaꞌan neꞌ loꞌoǔn. Loꞌo ja nsuꞌwi siyaꞌ ti nan ku neꞌ ni. \v 3 Kanꞌ chaꞌ ja suꞌwe kuloǔn tñan ꞌin neꞌ chaꞌ tyaa neꞌ, chaꞌ ndijin jwiꞌñan neꞌ ndaꞌan neꞌ; ja talo ꞌa neꞌ tuwiin tyaa neꞌ naꞌan tyi neꞌ, chaꞌ ndiꞌin chinꞌ nten re nu tijyuꞌ ꞌa ndijyan neꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu. \p \v 4 ―¿Ni sa ñaꞌan kuꞌni ba seꞌen tijyuꞌ re a? ―ndukwin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ―. Ja tukwin ndiꞌin nde re. Ja kaja sa ñaꞌan nu taan nan ku neꞌ re ―ndukwin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu kanꞌ. \p \v 5 ―¿Ni nkwa jaxlya nsuꞌwi ꞌwan a? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \p ―Kati ti jaxlya tejeꞌ loꞌo ꞌwa ―ndukwin neꞌ ꞌin yu. \p \v 6 Bra kanꞌ ngulo Jesús tñan ꞌin nten kaꞌan kanꞌ, chaꞌ tyukwa neꞌ lyuu. Msñi yu kati jaxlya tejeꞌ kanꞌ, ndya yu xuꞌwe ꞌin Ndiose chaꞌ ndiya nan ku neꞌ. Bra kanꞌ msuꞌwe yu jaxlya kanꞌ, mda yu yuꞌwe jaxlya ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu chaꞌ kutsaa neꞌ ran ꞌin nten kaꞌan kanꞌ, chaꞌ ku neꞌ ran. \v 7 Loꞌo chinꞌ kula xuwe nsuꞌwi ꞌin neꞌ; kanꞌ chaꞌ bra nu nkwan Jesús ꞌin kula kanꞌ, ngulo yu tñan chaꞌ loꞌo kutsaa neꞌ yuꞌwe kula kanꞌ ꞌin nten kaꞌan kanꞌ, chaꞌ ku neꞌ. \v 8 Yku nchga nten kanꞌ, loꞌo mlaꞌ ꞌa tiꞌ neꞌ bra kanꞌ. Kanꞌ mxoꞌ tiꞌin neꞌ nchga yuꞌwe jaxlya loꞌo kula taꞌa nu ngunun seꞌen yku neꞌ, msaꞌan kati xkuwi loꞌo yuꞌwe kanꞌ. \v 9 Ti kwiꞌ tsan kanꞌ wa yku jakwa mi nten. Mslaaꞌ Jesús loꞌo nten kaꞌan kanꞌ, \v 10 bra kanꞌ yten yu niꞌ yka naꞌan xuwe loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, ndyaa yu loꞌo neꞌ nde ska seꞌen naan Dalmanuta. \s1 Ñaꞌan kwiꞌya neꞌ ska chaꞌ tnun nu kuꞌni Jesús, ngwa tiꞌ neꞌ \p \v 11 Chunꞌ ndiꞌin la mdoꞌo tukwa chinꞌ neꞌ fariseo seꞌen ndiꞌin Jesús. Ngwa tiꞌ neꞌ tyijin lyo neꞌ ꞌin Jesús loꞌo ska chaꞌ tukwi, kanꞌ chaꞌ mjñan neꞌ ꞌin yu chaꞌ kuꞌni yu ska chaꞌ tnun chabiyaꞌ ꞌin Ndiose nu ndiꞌin nde niꞌ kwan. \v 12 Lye ꞌa ynen mda yu tyiꞌi yu, mxkwen yu ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―¿Ni chaꞌ nchka ra tiꞌ nten chalyuu re chaꞌ kuꞌniǐn ska chaꞌ tnun chabiyaꞌ ꞌin Ndiose? Chañi chaꞌ nchkwiǐnꞌ loꞌo wan, chaꞌ ja ta ꞌa Ndiose chabiyaꞌ ñaꞌan kwiꞌya wan ska chaꞌ tnun ngwañaꞌan ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ. \p \v 13 Loꞌo ngulaa tiꞌin yu ꞌin neꞌ fariseo kanꞌ bra kanꞌ. Xiyaꞌ yten yu niꞌ yka naꞌan xuwe ti loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu kanꞌ, mdijin neꞌ lo tiyuꞌ, mdoꞌo neꞌ xka laꞌa tsuꞌ bra kanꞌ. \s1 Ñaꞌan tiꞌ skwan tiyeꞌ, ngwañaꞌan lka neꞌ fariseo \p \v 14 Loꞌo nten nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús, mjlyaa tiꞌ neꞌ chaꞌ tsaa loꞌo neꞌ nan ku neꞌ tsan kanꞌ; ska ti jaxlya tejeꞌ loꞌo ꞌin neꞌ niꞌ yka naꞌan xuwe kanꞌ. \v 15 Bra kanꞌ ngwaꞌu Jesús ska chaꞌ ꞌin neꞌ: \p ―Ndii ti tiꞌ wan tyiꞌin wan ―ndukwin yu―, kiꞌya wan kwenta sa ñaꞌan ngiꞌni chaꞌ nu nchkwiꞌ neꞌ fariseo loꞌo neꞌ nu ndaꞌan chabiyaꞌ ꞌin ree Herodes. Ñaꞌan tiꞌ skwan tiyeꞌ, ngwañaꞌan ngiꞌni chaꞌ nu nchkwiꞌ neꞌ kanꞌ. \p \v 16 Mnan ti ykwiꞌ neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu loꞌo taꞌa neꞌ bra kanꞌ: \p ―Chunꞌ ja loꞌo jaxlya tejeꞌ ꞌñaan ndyaꞌaan, kanꞌ chaꞌ ykwiꞌ yu chaꞌ ꞌin skwan tiyeꞌ loꞌoan ―ndukwin neꞌ ꞌin taꞌa neꞌ. \p \v 17 Mgii tiꞌ Jesús chaꞌ ja ngwa biyaꞌ tiꞌ neꞌ kanꞌ. \p ―¿Ni chaꞌ lka nduwe tiꞌ wan chaꞌ ja nsuꞌwi nan ku wan? ―ndukwin yu ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ―. ¿Ja jlyo tiꞌ wan a? ¿Ta ja nchka biyaꞌ tiꞌ wan a? ¿O ta nchkunꞌ ke wan a? ―ndukwin yu―. \v 18 Nsuꞌwi kiloo wan, loꞌo ja nchka ñaꞌan wan. Ndukwa tu nskan wan, loꞌo ja nchka kunan wan. ¿Ta ja ndyuꞌwi ꞌa tiꞌ wan siyaꞌ ti a? \v 19 Bra nu msuꞌweěn kiꞌyu jaxlya tejeꞌ nu yku kiꞌyu mi nten kanꞌ, ¿ni sa ñaꞌan nkwa xkuwi nsuꞌwi nu msaꞌan loꞌo yuꞌwe jaxlya nu wa mxoꞌ tiꞌin wan bra kanꞌ? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \p ―Tii tyukwa xkuwi ―ndukwin neꞌ. \p \v 20 ―Kwiꞌ ngwañaꞌan bra nu msuꞌweěn kati jaxlya tejeꞌ nu yku jakwa mi nten kanꞌ, ¿ni sa ñaꞌan nkwa xkuwi nsuꞌwi nu msaꞌan loꞌo yuꞌwe jaxlya nu wa mxoꞌ tiꞌin wan bra kanꞌ? ―ndukwin yu ꞌin neꞌ. \p ―Kati xkuwi ―ndukwin neꞌ. \p \v 21 ―¿Ja ya ka biyaꞌ tiꞌ wan sikwa a? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \s1 Yꞌni Jesús joꞌó ꞌin ska yu kwityiinꞌ nde Betsaida \p \v 22 Chunꞌ ndiꞌin la mdiyan neꞌ nde kichen Betsaida. Bra ti mdiyan loꞌo neꞌ kichen ꞌin ska yu kwityiinꞌ seꞌen ndiꞌin Jesús. Mjñan ꞌa neꞌ ꞌin yu chaꞌ xtya yaꞌ yu ke yu tiꞌí, ngwa tiꞌ neꞌ. \v 23 Kanꞌ chaꞌ msñi Jesús yaꞌ yu kwityiinꞌ kanꞌ, ndyaa loꞌo yu ꞌin yu nde tuꞌwa kichen. Loꞌo msuꞌwa Jesús chinꞌ tyiꞌa nu ndyoꞌo tuꞌwa yu kiloo yu tiꞌí bra kanꞌ, mstya yaꞌ yu kiloo yu kwityiinꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \p ―¿Ta ka ñaꞌaan ska nan ni a? ―ndukwin Jesús ꞌin yu tiꞌí. \p \v 24 Naꞌan kwiꞌya yu tiꞌí chinꞌ kwiꞌ seꞌen ti bra kanꞌ. \p ―Nchka ñaꞌaǎn chinꞌ ti ―ndukwin yu tiꞌí―. Sa ndijin ti chkanꞌ ñaꞌaǎn chinꞌ, ñaꞌan tiꞌ yka ñaꞌan nten, loꞌo ndaꞌan ran ―ndukwin yu tiꞌí kanꞌ ꞌin Jesús. \p \v 25 Xiyaꞌ mstya yaꞌ Jesús kiloo yu tiꞌí kanꞌ. Bra ti nchkaa kiloo yu bra kanꞌ, ngwa ñaꞌan suꞌwe yu ꞌin nchga nten. \v 26 Kanꞌ ngulo Jesús tñan ꞌin yu chaꞌ tyaa yu naꞌan tyi yu: \p ―Ja tsaa ꞌaa lo kichen ni, ja katsaaꞌ ꞌin nten nan lka nu ngwa ꞌiin ―ndukwin Jesús ꞌin yu nu ngwa tiꞌí kanꞌ. \s1 Ytsaꞌ ñi Tyu chaꞌ ti kwiꞌ Krixtu lka Jesús \p \v 27 Chunꞌ ndiꞌin la mdoꞌo Jesús ndyaa yu loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, ndyaa neꞌ tyun kichen xuwe ti nde lo yuu ꞌin Cesarea de Filipo. Laja nu ndaꞌan neꞌ tuwiin, mnichaꞌ Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―Nu nchkwiꞌ nten chaꞌ ꞌñaǎn ni, ¿ti ka nu lkaǎn, nxkeꞌ tiꞌ neꞌ? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu. \p \v 28 ―Nsuꞌwi nten nu nchkwiꞌ chaꞌ ayman Xuwa nu mdukwatya ꞌin nten nu ngwa sꞌni lkaa ―ndukwin neꞌ―. Xka ta nten ni, nchkwiꞌ neꞌ chaꞌ ayman Elías lkaa; loꞌo xka ta nten ni, nchkwiꞌ neꞌ chaꞌ ska ayman nu ykwiꞌ loꞌo nten chaꞌ ꞌin Ndiose sꞌni lkaa. \p \v 29 ―Loꞌo ꞌwan ni ―ndukwin Jesús―, ¿ti ka nu lkaǎn, nxkeꞌ tiꞌ wan? ―ndukwin yu ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu. \p Bra ti mxkwen Tyu ꞌin yu bra kanꞌ: \p ―Krixtu lka nuꞌwin ―ndukwin Tyu bra kanꞌ. \p \v 30 Loꞌo ngulo Jesús tñan ꞌin neꞌ bra kanꞌ, chaꞌ ja katsaꞌ neꞌ chaꞌ kanꞌ ꞌin nten. \s1 Ytsaꞌ Jesús ꞌin neꞌ chaꞌ wa kaja ti yu \p \v 31 Loꞌo kanꞌ mdyisnan Jesús ngwaꞌu la yu ꞌin neꞌ: \p ―Ndiose msuꞌwa ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten, loꞌo ndiꞌin chaꞌ tyijiǐn kaꞌan ꞌa nu tiꞌí ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Nde loo la chkwiꞌ ꞌa neꞌ kwentu ꞌñaǎn; loꞌo neꞌ kula, loꞌo sti joꞌo nu lka ndloo la, loꞌo mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo niꞌ lyaa, nchga neꞌ kanꞌ chkwiꞌ neꞌ chaꞌ nu kwiñi lkaǎn. Kujwi neꞌ ꞌñaǎn bra kanꞌ; loꞌo bra wa mdaꞌa snan tsan, bra kanꞌ tyuꞌuǔn xiyaꞌ. \p \v 32 Ñi ngwaꞌu Jesús chaꞌ kanꞌ ꞌin nten nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu; kanꞌ chaꞌ msñi Tyu yaꞌ Jesús bra kanꞌ, ngwa tiꞌ Tyu tukunꞌ chaꞌ ꞌin yu, chaꞌ ja chkwiꞌ ꞌa yu ngwañaꞌan. \v 33 Loꞌo mxitukwi Jesús seꞌen nduun bra kanꞌ, naꞌan yu ꞌin taꞌa nten nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, mdukunꞌ yu chaꞌ nu ykwiꞌ Tyu siyaꞌ ti bra kanꞌ. \p ―¡Tyoꞌo tsuꞌ ꞌñaǎn, Satanás! ―ndukwin yu ꞌin Tyu―. ¡Ja tukunꞌ loo chaꞌ ꞌñaǎn! Siꞌi sa ñaꞌan nu nchka tiꞌ Ndiose nka tiye nuꞌwin ni, sa ñaꞌan nu ndaꞌan chaꞌ tiye nten chalyuu ti nka tiyee ni ―ndukwin Jesús ꞌin Tyu. \p \v 34 Kanꞌ msiꞌya Jesús ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, loꞌo ꞌin nten kaꞌan nu mdoꞌo ñaꞌan ꞌin yu, msiꞌya yu ꞌin neꞌ chaꞌ kan neꞌ seꞌen ndiꞌin yu. Ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ bra kanꞌ: \p ―Nten nu tyukwi ti tiye nchka tiꞌ tyaꞌan loꞌoǔn ―ndukwin yu ꞌin neꞌ―, ndiꞌin chaꞌ xnun neꞌ kanꞌ nchga chaꞌ nu nsuꞌwi ꞌa tiye neꞌ, chaꞌ tyaꞌan neꞌ loꞌoǔn nchga tsan, ni siya kujwi nten ꞌin neꞌ kanꞌ chunꞌ ndyaa ñaꞌan tiꞌ neꞌ ꞌñaǎn. \v 35 Kanaꞌ chalyuu ꞌin neꞌ si xkwiꞌ ndaꞌan chaꞌ tiye neꞌ sa ñaꞌan ka kuꞌni neꞌ chaꞌ tyuꞌu neꞌ, ti ykwiꞌ ti neꞌ; loꞌo kaja chalyuu nu ja tsaa tii ꞌa ꞌin neꞌ, si xlyaa neꞌ tsaa neꞌ loꞌoǔn, ni siya kujwi nten ꞌin neꞌ chaꞌ ꞌñaǎn, chunꞌ ntsaꞌ neꞌ chaꞌ suꞌwe ꞌñaǎn ꞌin nten. \v 36 Loꞌo nten nu xkwiꞌ ndaꞌan chaꞌ tiye ꞌin ti ykwiꞌ ti, ja kanun ꞌa chaꞌ suꞌwe ꞌin neꞌ kanꞌ, ni siya wa yꞌni ꞌa neꞌ kanan bra nu mdiꞌin neꞌ lo chalyuu; nu kaja neꞌ kanꞌ ni, kanaꞌ nchga chaꞌ suꞌwe nu nsuꞌwi ꞌin neꞌ bra kanꞌ. \v 37 Ja nchka ta nten liyaꞌ chaꞌ tyuꞌu la neꞌ lo chalyuu. \v 38 Naꞌ nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten, ka jyuꞌu tiǎnꞌ bra nu ñaꞌaǎn ꞌin ska nten chalyuu nu jyuꞌu tiꞌ ꞌñaǎn, ni siya jyuꞌu tiꞌ yu ꞌin chaꞌ suꞌwe nu nchkwiǐnꞌ. Chaꞌ nchka jyuꞌu tiꞌ neꞌ kanꞌ ꞌñaǎn tloo neꞌ xaꞌan lo chalyuu ni, tloo neꞌ nu chen ñaꞌan ngiꞌni lo chalyuu re, loꞌo naꞌ, ka jyuꞌu tiǎnꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ bra nu kaǎn lo chalyuu xiyaꞌ nde loo la. Lye ꞌa ñaꞌan xaa bra nu kaǎn xiyaꞌ chabiyaꞌ ꞌin Stiǐn. Kaǎn loꞌo angajle nu kti ꞌa tiꞌ, chaꞌ luwi siyaꞌ ti angajle kanꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \c 9 \p \v 1 Ti ngwaꞌu la Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―Chañi ꞌa chaꞌ nu chkwiǐnꞌ loꞌo wan ni ―ndukwin yu―, chaꞌ ndiya nten chalyuu nu ti ndiꞌin loꞌoǔn ni siya ni ti, nu ti ji kaja neꞌ ka biyaꞌ tiꞌ neꞌ chaꞌ wa mdyisnan chaꞌ ka Ndiose ndloo la niꞌ kasiya ꞌin nten chalyuu. Tlyu ꞌa chabiyaꞌ nsuꞌwi ꞌin Ndiose chaꞌ ka Ni ndloo la ꞌin nten bra kanꞌ. \s1 Wa mxaꞌan tyukwi ñaꞌaan Jesús loꞌo steꞌ yu mduun yu loꞌo neꞌ \p \v 2 Xa wa mdaꞌa skwa tsan, mdoꞌo Jesús ndyaa bra kanꞌ; loꞌo Tyu, loꞌo Santiago, loꞌo Xuwa ndyaa loꞌo yu. Jakwa ti neꞌ kanꞌ ndyaa neꞌ lo kiꞌya kwan, ja loꞌo xka nten ndyaa neꞌ. La kanꞌ, laja nu naꞌan neꞌ ꞌin Jesús, wa mxaꞌan tyukwi ñaꞌaan yu. \v 3 Naꞌan neꞌ chaꞌ luwi ꞌa steꞌ Jesús, ngaten ꞌa ñaꞌan ran. Ja nchka ꞌin ska nten chalyuu jyaꞌan teꞌ ngwañaꞌan, ni siya jlyo ꞌa tiꞌ neꞌ sa ñaꞌan katen teꞌ. \v 4 Laja nu naꞌan neꞌ kanꞌ, mdoꞌo tukwa ayman Elías loꞌo ayman Moisés, mduun ayman kanꞌ nchkwiꞌ neꞌ loꞌo Jesús. \v 5 Bra kanꞌ ykwiꞌ Tyu loꞌo Jesús: \p ―Mstru ―ndukwin―, ¡suꞌwe ꞌa chaꞌ ndiꞌin ba loꞌoo nde re! Taa chabiyaꞌ kwiñan ba snan teꞌ naꞌan, ska ka seꞌen tyiꞌin ykwiꞌ nuꞌwin, xka ka seꞌen tyiꞌin niMoisés, xka ka seꞌen tyiꞌin niElías ―ndukwin Tyu ꞌin Jesús. \p \v 6 Ytsen ꞌa Tyu loꞌo taꞌa ndaꞌan yu, kanꞌ chaꞌ ja jlyo ꞌa tiꞌ yu sa ñaꞌan ngwa chaꞌ nu ykwiꞌ yu. \v 7 Loꞌo mdoꞌo tukwa ska koo nu yuꞌwi nchga seꞌen nduun neꞌ bra kanꞌ, kwiꞌ ynen laja koo kanꞌ nchkwiꞌ Ndiose loꞌo neꞌ: \p ―Ti kwiꞌ yu re lka ska ti nu lka Sñiěnꞌ ―ndukwin Ndiose―, ndiya ꞌa tiǎnꞌ ꞌin yu re. Kunan suꞌwe wan ꞌin yu re bra nu chkwiꞌ yu loꞌo wan. \p \v 8 Bra ti naꞌan neꞌ seꞌen mduun ayman kanꞌ nu ngwa tsan, naꞌan neꞌ chaꞌ ja ndiꞌin ꞌa neꞌ kanꞌ ni; siyaꞌ ti nduun snan neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús loꞌo ti kwiꞌ Jesús. \p \v 9 Kanꞌ mdoꞌo neꞌ ndijyan neꞌ, ngwiꞌya neꞌ siꞌ kiꞌya kanꞌ. Loꞌo ngulo Jesús tñan ꞌin neꞌ chaꞌ ja katsaꞌ neꞌ ꞌin xka la nten sa ñaꞌan ngwa chaꞌ nu wa naꞌan neꞌ lo kiꞌya kanꞌ. \p ―Bra nu kajaǎn, naꞌ nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten, loꞌo tyuꞌuǔn xiyaꞌ, bra kanꞌ ka katsaꞌ wan chaꞌ kanꞌ ꞌin nten ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ. \p \v 10 Ynan neꞌ chaꞌ nu ykwiꞌ Jesús. Nduwe ꞌa tiꞌ neꞌ xa nu ykwiꞌ yu chaꞌ ndiꞌin chaꞌ tyuꞌu yu xiyaꞌ xa wa ngujwi yu. \v 11 Bra kanꞌ mnichaꞌ neꞌ kanꞌ ꞌin Jesús: \p ―Mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo kanꞌ ni, ¿ni sa ñaꞌan ndyoꞌo chaꞌ nu nchkwiꞌ mstru kanꞌ a? Ndukwin neꞌ chaꞌ kulo ndukwa la ndiꞌin chaꞌ kan ayman Elías lo chalyuu re xiyaꞌ ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús. \p \v 12-13 ―Chañi, ndiꞌin chaꞌ kan ayman Elías kulo, chaꞌ kuꞌni xuꞌwe ꞌin nchga nan ―ndukwin Jesús―. Katsaǎnꞌ ñi ꞌwan ni, chaꞌ wa lka mdiyan ayman Elías kanꞌ lo chalyuu re. Loꞌo wa yꞌni neꞌ loꞌo yu sa ñaꞌan nu ndukwa lo kityi kula chaꞌ ka ꞌin yu bra kanꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ―. Kwiꞌ ngwañaꞌan, wa ndukwa chaꞌ ꞌñaǎn lo kityi ꞌin Ndiose, chaꞌ ndiꞌin chaꞌ tyijiǐn nu tiꞌí ni siya wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten, loꞌo ndiꞌin chaꞌ chkwiꞌ neꞌ chaꞌ kuxi ꞌñaǎn. \s1 Yꞌni Jesús joꞌó ꞌin ska yu kuneꞌ nu msñi kwiꞌin kuxi ꞌin yu \p \v 14 Kanꞌ mdiyan neꞌ seꞌen ndiꞌin taꞌa neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús xiyaꞌ. Wa mdyoꞌ tiꞌin kaꞌan ꞌa nten seꞌen ndiꞌin neꞌ, loꞌo mduun chinꞌ mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo loꞌo neꞌ, msuun mstru kanꞌ loꞌo neꞌ. \v 15 Yuwe ꞌa tiꞌ nten kaꞌan kanꞌ bra nu naꞌan neꞌ chaꞌ ndijyan Jesús. Msnan neꞌ seꞌen ndiꞌin yu chaꞌ chkwiꞌ neꞌ loꞌo yu bra kanꞌ. \p \v 16 ―¿Ni sa ñaꞌan chaꞌ nchkwiꞌ wan loꞌo neꞌ kwa a? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ. \p \v 17 Bra ti mdyisnan ykwiꞌ ska nten nu nduun laja nten kaꞌan kanꞌ: \p ―Mstru ―ndukwin ꞌin Jesús―, nan wa yan loꞌoǔn ꞌin sñiěnꞌ tloo nuꞌwin. Nan kuꞌun yu siꞌya kwiꞌin kuxi nu nsuꞌwi ꞌin yu. \v 18 Nchga seꞌen nxlyuu kwiꞌin kuxi kanꞌ ꞌin yu ndiyuu yu bra kanꞌ, ndyoꞌo ngoꞌ tuꞌwa yu; lye nchku liꞌya yu, loꞌo nchkunꞌ tyukwin tyukwi ñaꞌan yu. Wa mjñaǎn ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌiin si xlyaa neꞌ kulo neꞌ ꞌin kwiꞌin kuxi nu nsuꞌwi ꞌin yu tiꞌí re, loꞌo ja ngwa ꞌin neꞌ ―ndukwin sti yu tiꞌí kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 19 ―Ja ndyaa ñaꞌan tiꞌ wan ꞌñaǎn siyaꞌ ti ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ―. ¡Kuxi ꞌa kasiya ꞌwan! ¡Ja suꞌwe kanuǔn seꞌen ndiꞌin wan, chunꞌ ja taloǔn ꞌwan siyaꞌ ti! Kan loꞌo wan ꞌin yu tiꞌí kwa tloǔn ni. \p \v 20 Kanꞌ yan loꞌo neꞌ ꞌin yu tiꞌí tloo Jesús. Bra nu naꞌan kwiꞌin kuxi kanꞌ ꞌin Jesús, bra ti mxlyuu ꞌin yu tiꞌí kanꞌ; mlyuu yu lo yuu, mlyuu kiꞌin yu, ndukwa ngoꞌ tuꞌwa yu bra kanꞌ. \v 21 Mnichaꞌ Jesús ꞌin sti yu tiꞌí bra kanꞌ: \p ―¿Ni ñaꞌan bra mdyisnan tiꞌí yu a? ―ndukwin Jesús. \p ―Ti kuneꞌ yu, ti bra kanꞌ msñi kicha kanꞌ ꞌin yu ―ndukwin sti yu tiꞌí kanꞌ―. \v 22 Tyun ꞌa yaꞌ wa mxlyuu ran ꞌin yu lo kiiꞌ, mstyuu ran ꞌin yu lo tyiꞌa, chaꞌ ngwa tiꞌ kwiꞌin kujwi ꞌin yu. Chka tꞌnan chinꞌ tiiꞌ ꞌwa, kuꞌnii ska chaꞌ suꞌwe ꞌwa, kuꞌnii joꞌó ꞌin yu si nchka ꞌiin ―ndukwin sti yu tiꞌí kanꞌ ꞌin Jesús. \p \v 23 ―¿Ni chaꞌ lka ndukwiin ꞌñaǎn ngwañaꞌan “si nchka ꞌñaǎn?” ―ndukwin Jesús ꞌin yu―. Nchga lo tñan nchka ꞌin ska nten nu ndyaa ñaꞌan tiꞌ ꞌin Ndiose ―ndukwin. \p \v 24 Bra ti ykwiꞌ sti yu tiꞌí kanꞌ bra kanꞌ: \p ―¡Wa ndyaa ñaꞌan tiǎnꞌ ꞌiin! ―ndukwin―, tayaaꞌ ꞌñaǎn chaꞌ xñiǐn suꞌwe la chaꞌ ꞌiin bra nu ja ya tsaa ñaꞌan suꞌweěn tiǎnꞌ ꞌiin, nxkeꞌ tiǎnꞌ ―ndukwin yu ꞌin Jesús. \p \v 25 Loꞌo naꞌan Jesús chaꞌ kaꞌan la nten wa tyoꞌ tiꞌin ti seꞌen ndiꞌin yu bra kanꞌ, kanꞌ chaꞌ ngulo yu tñan ꞌin kwiꞌin kuxi kanꞌ: \p ―Kwiꞌin kuxi ni, ti kwiiꞌ lkaa nu yꞌni kuꞌun ꞌin yu tiꞌí re ―ndukwin Jesús―. Kuloǔn tñan ꞌiin chaꞌ tyoꞌoo ꞌin yu kuneꞌ re, chaꞌ ja xlyuu ꞌa ꞌin yu siyaꞌ ti ―ndukwin Jesús ꞌin kwiꞌin kuxi. \p \v 26 Loꞌo yꞌni kwiꞌin chaꞌ kwen msiꞌya yu tiꞌí, xiyaꞌ lye ꞌa mxlyuu ran ꞌin yu bra nu mdoꞌo ran ꞌin yu bra kanꞌ. Mlyuu yu tiꞌí kanꞌ, msu yu lyuu, mdsoꞌo ꞌin yu. Wa kaꞌan ꞌa nten naꞌan chaꞌ kanꞌ. \p ―Wa ngujwi yu ni ―ndukwin neꞌ bra kanꞌ. \p \v 27 Kanꞌ msñi Jesús yaꞌ yu tiꞌí kanꞌ, mxituun Jesús ꞌin yu. Mdyituun yu tiꞌí kanꞌ, chaꞌ nchkaa yu bra ti. \p \v 28 Chunꞌ ndiꞌin la, bra nu ndyaa Jesús niꞌ ñaꞌan, ykwiꞌ neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu loꞌo yu mnan ti seꞌen ndiꞌin neꞌ ykwiꞌ ti neꞌ bra kanꞌ: \p ―¿Ni chaꞌ ja ngwa ꞌwa kulo ba ꞌin kwiꞌin nu msñi ꞌin yu tiꞌí kanꞌ? ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús. \p \v 29 ―Ska lo ti kwiꞌin kuxi lka kanꞌ ―ndukwin Jesús―, ja nchka ꞌwan kulo wan ꞌin ska kwiꞌin ngwañaꞌan. Ska ti si jñan wan chabiyaꞌ ꞌin Ndiose chaꞌ ka, bra nu ngiꞌni wan kuꞌnan. \s1 Xiyaꞌ ytsaꞌ Jesús ꞌin neꞌ chaꞌ ndiꞌin chaꞌ kaja yu \p \v 30 Chunꞌ ndiꞌin la mdoꞌo Jesús kichen kanꞌ, ndyaa yu loꞌo taꞌa ndyaꞌan yu, mdijin neꞌ tyun kichen lo yuu ꞌin Galilea kanꞌ. Ja ngwa tiꞌ Jesús chaꞌ kanen chaꞌ ꞌin yu laja kichen kanꞌ, \v 31 chaꞌ ngwa tiꞌ yu kwaꞌu la yu ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu laja nu ndaꞌan ti neꞌ tuwiin. \p ―Nsuꞌwi ska nten nu kuꞌni trisiyun ꞌñaǎn ꞌin neꞌ wsiya chaꞌ kuꞌni neꞌ chaꞌ kuxi loꞌoǔn, ni siya wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Kujwi neꞌ kanꞌ ꞌñaǎn bra kanꞌ. Xa wa mdaꞌa snan tsan chaꞌ nu wa yjwi neꞌ ꞌñaǎn, bra kanꞌ tyuꞌuǔn xiyaꞌ ―ndukwin Jesús. \p \v 32 Ja ngwiꞌya neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu kwenta sa ñaꞌan lka chaꞌ nu ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ; loꞌo ja mnichaꞌ neꞌ ꞌin yu sa ñaꞌan ndyoꞌo chaꞌ kanꞌ, chaꞌ ntsen neꞌ chkwiꞌ neꞌ loꞌo yu bra kanꞌ. \s1 Ykwiꞌ neꞌ chaꞌ ndloo la chaꞌ ꞌin neꞌ, ti ykwiꞌ ti neꞌ \p \v 33 Chunꞌ ndiꞌin la ngula neꞌ nde kichen Capernaum, yten neꞌ niꞌ ñaꞌan. Loꞌo mnichaꞌ Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―¿Ni sa ñaꞌan ngwa chaꞌ nu ykwiꞌ wan loꞌo taꞌa wan tuwiin tsan? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ. \p \v 34 Ja xlyaa neꞌ katsaꞌ neꞌ ꞌin yu ni ñaꞌan ngwa chaꞌ nu wa ykwiꞌ neꞌ loꞌo taꞌa neꞌ tuwiin, chaꞌ mjyuꞌu tiꞌ neꞌ, chunꞌ wa mxkwen neꞌ chaꞌ ꞌin taꞌa neꞌ ti ka nu lka ndloo la chaꞌ ꞌin ska taꞌa ndaꞌan neꞌ. \v 35 Kanꞌ mdyitukwa Jesús, xiyaꞌ ykwiꞌ yu loꞌo tii tyukwa neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu bra kanꞌ: \p ―Nten nu nchka tiꞌ chaꞌ ka ndloo la ꞌin taꞌa neꞌ, ndiꞌin chaꞌ kuꞌni neꞌ kanꞌ nchga tñan xuwe ti chaꞌ tayaꞌ neꞌ ꞌin taꞌa neꞌ, sa ñaꞌan ngiꞌni ska msu tñan ꞌin xꞌnan yu ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ. \p \v 36 Loꞌo msiꞌya Jesús ꞌin ska nu xuwe chaꞌ xituun yu ꞌin nu xuwe kanꞌ tloo neꞌ bra kanꞌ. Laja nu ndukwa skun Jesús ꞌin nu xuwe kanꞌ, ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ xiyaꞌ: \p \v 37 ―Bra nu tayaꞌ wan ꞌin ska nten sa ñaꞌan lka nu xuwe re chaꞌ ꞌñaǎn, ti kwiꞌ ti chaꞌ nan ndayaꞌ wan ꞌñaǎn, ngwañaꞌan ndyoꞌo chaꞌ ―ndukwin Jesús―. Loꞌo bra nu kuꞌni wan tñan ꞌñaǎn, kwiꞌ ngwañaꞌan ngiꞌni wan tñan ꞌin Ndiose nu wa msuꞌwa ꞌñaǎn chaꞌ ndijyaǎn lo chalyuu ―ndukwin Jesús. \s1 Suꞌwa nka tiye neꞌ loꞌoan si siꞌi nan nsuun neꞌ loꞌoan \p \v 38 ―Mstru ―ndukwin Xuwa ꞌin Jesús―, wa naꞌan ba ꞌin xka nten nu ndlo ꞌin kwiꞌin kuxi nu msñi ꞌin nten. Ngiꞌni yu tñan kanꞌ chabiyaꞌ ꞌiin, ndukwin yu ꞌwa, ni siya ja ngiꞌni xaꞌan yu loꞌo ba. Kanꞌ chaꞌ ngwa tiꞌ ba chkwiꞌ ba loꞌo yu, chaꞌ ja kulo ꞌa yu ꞌin kwiꞌin kuxi nu nsuꞌwi ꞌin nten ―ndukwin Xuwa. \p \v 39 ―Ja chkwiꞌ wan loꞌo yu ngwañaꞌan ―ndukwin Jesús ꞌin Xuwa―. Nten nu wa yꞌni ska chaꞌ tnun chabiyaꞌ ꞌñaǎn, ja ka chkwiꞌ nten kanꞌ chaꞌ kuxi ꞌñaǎn nde loo la. \v 40 Suꞌwa nka tiye nten loꞌoan si siꞌi nan nsuun neꞌ loꞌoan. \v 41 Chañi chaꞌ nu chkwiǐnꞌ loꞌo wan ni: Si ta ska nten ni siya ska sa ti tyiꞌa koꞌo wan chaꞌ nten ꞌin Krixtu lka wan, nde loo la kaja chaꞌ suꞌwe ꞌin nten kanꞌ. \s1 Kuxi ꞌa ka si nsuꞌwi ska kiꞌya nu lka ndloo la ꞌñaan \p \v 42 ’Ja suꞌwe chaꞌ kwaꞌu ska nten tuwiin kuxi ꞌin nten nu ndyaa ñaꞌan tiꞌ ꞌñaǎn sa ñaꞌan nu ndyaa ñaꞌan tiꞌ ska nu xuwe ꞌin sti ―ndukwin Jesús―. Suꞌwe la si chkanꞌ ska kee kichi tnun ynin yu kuxi kanꞌ, loꞌo xkwan nten ꞌin yu lo tyiꞌa tujoꞌo bra kanꞌ. \v 43 Ndiꞌin chaꞌ kulaa yaꞌ wan siyaꞌ ti ska chaꞌ kuxi nu ndiya ꞌa tiꞌ wan, ni siya ndloo ꞌa chaꞌ kanꞌ ꞌwan, nxkeꞌ tiꞌ wan, ñaꞌan tiꞌ ska laꞌa tsuꞌ yaꞌ wan. Suꞌwe la tyisnan chalyuu nu ja tsaa tii ꞌa ꞌwan, ni siya ja loꞌo chaꞌ kuxi kanꞌ nu ndloo ꞌa ꞌwan, chaꞌ ja kala wan seꞌen kuxi ꞌa nde lo jwlyaa bra kanꞌ. Ja tyii chaꞌ chkin kiiꞌ la kanꞌ, sa kuꞌ ti chkin. \v 44 Ja tyii chaꞌ ku kunuꞌ kunaꞌ nten la kanꞌ, ja tyii chaꞌ chkin kiiꞌ kanꞌ siyaꞌ ti. \v 45 Ti kwiꞌ ti chaꞌ, ndiya ꞌa tiꞌ wan ska chaꞌ kuxi nu ngiꞌni wan, nu ndloo ꞌa ꞌwan, nxkeꞌ tiꞌ wan, ñaꞌan tiꞌ ska laꞌa tsuꞌ kiyaꞌ wan; kanꞌ chaꞌ ndiꞌin chaꞌ kulaa yaꞌ wan siyaꞌ ti ꞌin ran. Suꞌwe la tyisnan chalyuu nu ja tsaa tii ꞌa ꞌwan siyaꞌ ti, ni siya ja loꞌo chaꞌ kuxi kanꞌ, chaꞌ ja kala wan seꞌen kuxi ꞌa nde lo jwlyaa bra kanꞌ. \v 46 Ja tyii chaꞌ ku kunuꞌ kunaꞌ nten la kanꞌ, ja tyii chaꞌ chkin kiiꞌ kanꞌ siyaꞌ ti. \v 47 Ti kwiꞌ ti chaꞌ, ndiya ꞌa tiꞌ wan ska chaꞌ kuxi nu ñaꞌan wan, kanꞌ chaꞌ ndiꞌin chaꞌ kulaa yaꞌ wan ꞌin chaꞌ kuxi kanꞌ siyaꞌ ti, sa ñaꞌan si nan kulo wan ꞌin kiloo ykwiꞌ wan. Suꞌwe la tyisnan Ndiose kulo Ni tñan niꞌ kasiya ꞌwan, ni siya ja loꞌo chaꞌ kuxi kanꞌ nu ndloo ꞌa ꞌwan, chaꞌ ja kala wan seꞌen kuxi ꞌa nde lo jwlyaa bra kanꞌ. \v 48 Ja tyii chaꞌ ku kunuꞌ kunaꞌ nten la kanꞌ, ja tyii chaꞌ chkin kiiꞌ kanꞌ siyaꞌ ti. \p \v 49 ’Xñi Ndiose nchga lomstan nu tyukwi ti tiye nten xtya neꞌ chaꞌ chkin chaꞌ ꞌin Ndiose. Loꞌo chinꞌ tejeꞌ xtya neꞌ lomstan kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, xñi Ndiose chaꞌ ꞌin nchga nten nu talo bra nu tyukwa neꞌ nu tiꞌí. \v 50 Suꞌwe ꞌa tejeꞌ, nnanjoꞌo ꞌa ran ꞌñaan; ska ti si tyii chaꞌ tiyenꞌ ꞌin ran, bra kanꞌ ja kunanjoꞌo ꞌa ꞌñaan, chaꞌ ja ka tiyenꞌ ꞌa ran xiyaꞌ. Loꞌo nchga wan ni, ñaꞌan tiꞌ tejeꞌ lka wan xa nu ndiꞌin wan lo chalyuu; sa ñaꞌan suꞌwe ꞌa tñan ngiꞌni tejeꞌ lo ska nan kuan, ngwañaꞌan suꞌwe ꞌa tñan kuꞌni wan laja nten chalyuu bra nu suꞌwe ti tyiꞌin wan loꞌo taꞌa nten wan. \c 10 \s1 Ngwaꞌu Jesús chaꞌ ja kulaa tiꞌin neꞌ ꞌin kwilyoꞌo neꞌ \p \v 1 Loꞌo mdoꞌo Jesús kichen Capernaum bra kanꞌ, ndyaa yu tijyuꞌ nde lo yuu ꞌin Judea. Mdijin yu ndyaa yu xka laꞌa tsuꞌ chku Jordán bra kanꞌ. La kanꞌ mdyoꞌ tiꞌin kaꞌan ꞌa nten seꞌen ndiꞌin yu. Ngwaꞌu Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ, sa ñaꞌan nu nduꞌu yu ꞌin nten nchga kichen seꞌen ndaꞌan yu. \v 2 Loꞌo mdiyan chinꞌ neꞌ fariseo seꞌen ndiꞌin yu, chaꞌ ngwa tiꞌ neꞌ kanꞌ chaꞌ ka kuxi chaꞌ ꞌin Jesús. Kanꞌ mnichaꞌ neꞌ ꞌin yu: \p ―¿Ta nda chaꞌ kula nu nsuꞌwi ꞌñaan chabiyaꞌ ꞌñaan chaꞌ kulaa tiꞌin ska nten ꞌin kwilyoꞌo yu a? ―ndukwin neꞌ kanꞌ ꞌin Jesús. \p \v 3 Bra kanꞌ mxkwen Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ: \p ―¿Ni sa ñaꞌan tñan ngulo ayman Moisés ꞌwan nu ngwa sꞌni? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \p \v 4 ―Nda ayman Moisés chabiyaꞌ ꞌin yu kiꞌyu taꞌaan chaꞌ kulo kityi chaꞌ kulaa tiꞌin yu ꞌin kwilyoꞌo yu siyaꞌ ti. Xa wa mdoꞌo kityi ꞌin ska yu kiꞌyu, wa mdyii chaꞌ kwilyoꞌo yu siyaꞌ ti bra kanꞌ; ja lka nu kunaꞌan kanꞌ kwilyoꞌo yu bra kanꞌ ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús. \p \v 5 Mxkwen Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―Siꞌya wan ngwaꞌan ayman Moisés chaꞌ kanꞌ, chaꞌ ja nnan wan siyaꞌ ti chaꞌ ꞌin Ndiose ―ndukwin Jesús―. \v 6 Bra nu mdyisnan ndukwa kiyaꞌ chalyuu, xa nu ngwiñan Ndiose nchga lo nan, ja ngwa tiꞌ Ndiose chaꞌ ka ngwañaꞌan. “Ngwiñan Ndiose nten; ngwiñan Ni ska yu kiꞌyu loꞌo ngwiñan Ni ska nu kunaꞌan” ndukwin kityi kula ꞌin Ndiose. \v 7 “Kanꞌ chaꞌ bra nu kaja kwilyoꞌo ska yu kiꞌyu, tyoꞌo tsuꞌ yu naꞌan tyi sti yu loꞌo jyaꞌan yu, chaꞌ tyiꞌin yu loꞌo kwilyoꞌo yu bra kanꞌ, \v 8 chaꞌ ka neꞌ sa ñaꞌan lka ska ti nten bra kanꞌ.” Ja lka neꞌ tukwa nten bra kanꞌ, chaꞌ wa lka neꞌ ñaꞌan tiꞌ si ska ti nten lka neꞌ. \v 9 Kanꞌ chaꞌ ja suꞌwe kulaa tiꞌin yu ꞌin kwilyoꞌo yu, chaꞌ wa mda Ndiose chaꞌ kwilyoꞌo ꞌin neꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \p \v 10 Bra wa mdiyan Jesús niꞌ ñaꞌan xiyaꞌ, bra kanꞌ mnichaꞌ neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu ni ñaꞌan lka chaꞌ nu tka ytsaꞌ ti yu ꞌin neꞌ. \v 11 Mxkwen Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―Xa nu kulo ska nten kityi chaꞌ kulaa tiꞌin yu ꞌin kwilyoꞌo yu, chaꞌ kaja kwilyoꞌo yu loꞌo xka nu kunaꞌan bra kanꞌ, nka tiye yu, chaꞌ kuxi ngiꞌni yu loꞌo nu ngwa kwilyoꞌo yu bra kanꞌ ―ndukwin Jesús―. \v 12 Ti kwiꞌ ti chaꞌ lka loꞌo ska nu kunaꞌan nu kulo kityi chaꞌ kulaa tiꞌin ꞌin kwilyoꞌo, chaꞌ kaja kwilyoꞌo loꞌo xka yu kiꞌyu bra kanꞌ, nka tiye, ti kwiꞌ ti chaꞌ kuxi ngiꞌni kanꞌ loꞌo nu ngwa kwilyoꞌo kanꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \s1 Ndukwan Jesús ꞌin nu xuwe \p \v 13 Loꞌo ngwa ska tsan mdiyan loꞌo neꞌ ꞌin tyun nu xuwe nde seꞌen ndiꞌin Jesús. Ngwa tiꞌ neꞌ chaꞌ xtya yaꞌ Jesús ke nu xuwe kanꞌ. Loꞌo yꞌni tlá ꞌa yu kuneꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús ꞌin neꞌ, chaꞌ ja kan loꞌo neꞌ ꞌin nu xuwe kanꞌ. \v 14 Bra nu naꞌan Jesús sa ñaꞌan nu ngiꞌni neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, ja mdiya tiꞌ yu chaꞌ ngiꞌni neꞌ ngwañaꞌan: \p ―Ta wan chabiyaꞌ ꞌin nu xuwe chaꞌ kan neꞌ seꞌen ndiꞌiǐn ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ―. Ja chkwiꞌ wan loꞌo nu xuwe kanꞌ chaꞌ ja kan neꞌ seꞌen ndiꞌiǐn. Sa ñaꞌan lka chaꞌ ndyaa ñaꞌan tiꞌ nu xuwe ꞌin sti neꞌ, kwiꞌ ngwañaꞌan ndiꞌin chaꞌ tsaa ñaꞌan tiꞌ nten ꞌin Ndiose, chaꞌ ka Ni ndloo niꞌ kasiya ꞌin neꞌ bra kanꞌ. \v 15 Chañi chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ ―ndukwin―, chaꞌ ja ka sten nten chaꞌ ꞌin Ndiose chaꞌ ka Ni ndloo niꞌ kasiya ꞌin neꞌ si nu ja ya tsaa ñaꞌan tiꞌ neꞌ tyukwi ti tiye neꞌ ꞌin Ni, sa ñaꞌan nu ndyaa ñaꞌan tiꞌ nu xuwe tyukwi ti tiye neꞌ ꞌin sti neꞌ. \v 16 Kanꞌ msñi Jesús ꞌin nu xuwe kanꞌ, nkwan yu ꞌin neꞌ bra nu mstya yaꞌ yu ke neꞌ. \s1 Nchkwiꞌ ska yu kuliyaꞌ kuneꞌ loꞌo Jesús \p \v 17 Ti ndyaa la Jesús tuwiin, kanꞌ naꞌan yu nxnan ska yu kiꞌyu kuneꞌ ndijyan ñaꞌan ꞌin Jesús. Mduun xtyinꞌ yu kuneꞌ tloo Jesús bra kanꞌ. \p ―Mstru, suꞌwe ꞌa ngiꞌni wan nchga tsan ―ndukwin ꞌin Jesús―. Kuꞌni wan chaꞌ suꞌwe katsaꞌ wan ꞌñaǎn, ¿ni sa ñaꞌan kuꞌniǐn chaꞌ kaja chalyuu ꞌñaǎn nu ja tsaa tii ꞌa? ―ndukwin. \p \v 18 ―¿Ni chaꞌ lka nxkeꞌ tiiꞌ chaꞌ nten suꞌwe lkaǎn? ―ndukwin Jesús ꞌin yu kuneꞌ bra kanꞌ―. Ska ti Ndiose lka nu chañi chaꞌ suꞌwe lka Ni ―ndukwin―. \v 19 ¿Ta jlyo ka tiiꞌ nchga tñan nu ngulo Ndiose ꞌin nten nu ngwa sꞌni?: “Ja xuꞌwi chaꞌ ꞌwan loꞌo xka la nten nu ja lka kwilyoꞌo wan; ja kujwi wan ꞌin taꞌa nten wan; ja kuꞌni wan kunan chaꞌ suꞌwe nu nsuꞌwi ꞌin taꞌa nten wan; ja chkwiꞌ wan kwentu ꞌin taꞌa nten wan; ja kwiñi lyoꞌo wan ꞌin taꞌa nten wan; kwiꞌ ngwañaꞌan, kuꞌni tnun wan ꞌin sti wan loꞌo jyaꞌan wan, kunan wan chaꞌ nu nchkwiꞌ neꞌ kanꞌ”. \p \v 20 ―Mstru ―ndukwin yu kuneꞌ kanꞌ bra kanꞌ―, ti kuneěnꞌ ndukwaǎn nchga tñan kanꞌ; ja mdyii chaꞌ ndukwaǎn chaꞌ kanꞌ nchga tsan. \p \v 21 Suꞌwe nka tiye Jesús chaꞌ ykwiꞌ yu kiꞌyu kanꞌ ngwañaꞌan. Xiyaꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo yu bra kanꞌ: \p ―Ska ti tñan ti ji kuꞌnii ―ndukwin Jesús ꞌin yu―. Yaa lyaa kujwiiꞌ nchga chaꞌ suꞌwe nu nsuꞌwi ꞌiin, chaꞌ tyoꞌo tñi taa ꞌin neꞌ tiꞌi bra kanꞌ; kaꞌan la chaꞌ suꞌwe kaja ꞌiin chunꞌ ndiꞌin la nde seꞌen ndiꞌin Ndiose. Nde loo la tyaan xiyaꞌ seꞌen ndiꞌiǐn chaꞌ tyaꞌaan loꞌoǔn. \p \v 22 Bra wa ynan yu kanꞌ nchga chaꞌ nu ykwiꞌ Jesús loꞌo, xka ñaꞌan ndaꞌan chaꞌ tiye yu bra kanꞌ; xiꞌin ꞌa tiꞌ yu, chaꞌ kuliyaꞌ ꞌa yu. Mdoꞌo yu ndyaa yu ngwañaꞌan ti bra kanꞌ. \p \v 23 Mxitukwi Jesús naꞌan ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu bra kanꞌ. \p ―¡Tukwi ꞌa ka chaꞌ kala ska nu kuliyaꞌ nde seꞌen lka Ndiose ndloo! ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 24 Nduwe ꞌa tiꞌ neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu bra kanꞌ, chaꞌ ngwañaꞌan ykwiꞌ yu chaꞌ ꞌin neꞌ kuliyaꞌ. Kanꞌ chaꞌ xiyaꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ: \p ―ꞌWan, yu kuneꞌ ―ndukwin Jesús―, tukwi ꞌa ka chaꞌ ka Ndiose ndloo niꞌ kasiya ꞌin nten, xa nu lye ꞌa ndiya tiꞌ neꞌ nchga chaꞌ suꞌwe nu nsuꞌwi ꞌin neꞌ. \v 25 Sa la tñan tyijin ska ꞌni kiyaꞌ kuxa, ni siya ska ꞌni tnun ñaꞌan tiꞌ ska camello. Sa la chaꞌ kanꞌ, loꞌo tukwi la sten ska nu kuliyaꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose chaꞌ ka Ni ndloo niꞌ kasiya ꞌin. \p \v 26 Bra wa ynan neꞌ chaꞌ kanꞌ, nduwe ꞌa tiꞌ neꞌ bra kanꞌ. \p ―¿Ti ka nu ka lyaa ꞌin nu kuxi nu nsuꞌwi chalyuu sikwa a? ¿Ti ka nu ka kala nde seꞌen ndiꞌin Ndiose? ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ. \p \v 27 Naꞌan ꞌa Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ, kwiꞌ ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ xiyaꞌ: \p ―Kanꞌ lka ska chaꞌ nu ja nchka kuꞌni nten chalyuu. Ndiose ni, nchga tñan nchka ꞌin Ni, kanꞌ chaꞌ nchka kuꞌni Ni chaꞌ kala nten seꞌen ndiꞌin Ni ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \p \v 28 Ykwiꞌ Tyu loꞌo Jesús bra kanꞌ: \p ―Loꞌo bare ni, wa mxnun ba nchga nan nu nsuꞌwi ꞌwa chaꞌ tyaꞌan ba loꞌoo, sa ñaꞌan nu ndukwiin chaꞌ kuꞌni ba ―ndukwin Tyu. \p \v 29 ―Chañi chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan ―ndukwin Jesús―, chaꞌ nchga nten nu ndiꞌin chaꞌ tsaa tijyuꞌ chaꞌ kuꞌni tñan ꞌñaǎn, nu ngwañaꞌan wa mxnun nchga nan nu nsuꞌwi ꞌin neꞌ chaꞌ ngiꞌni neꞌ tñan ꞌñaǎn, ja kulaa yaǎnꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ ngwañaꞌan ti. Ni siya naꞌan tyi neꞌ, ni siya taꞌa ngula neꞌ, ni siya sti neꞌ, ni siya jyaꞌan neꞌ, ni siya kwilyoꞌo neꞌ, ni siya sñiꞌ neꞌ, ni siya yuu nu nsuꞌwi ꞌin neꞌ, kanun nchga chaꞌ kanꞌ; \v 30 loꞌo ti kwiꞌ lo chalyuu re ni, xiyaꞌ kaja kaꞌan la chaꞌ nu mnaꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ. Kaja seꞌen ka naꞌan tyi neꞌ, kaja nu ka taꞌa ngula neꞌ, kaja nu ka jyaꞌan neꞌ, kaja nu ka sñiꞌ neꞌ, kaja yuu seꞌen kuꞌni neꞌ tñan; ta Ndiose ska siyentu sa kwa chaꞌ kanꞌ nu kaja ꞌin neꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, tyijin neꞌ kanꞌ nu tiꞌí lo chalyuu re. Loꞌo nde loo la kaja chalyuu nu ja tsaa tii ꞌa ꞌin neꞌ kanꞌ. \v 31 Nde loo la ka nten nu tyoꞌo tukwa bra wa tyii ti chaꞌ; nde chunꞌ la kanun nten nu mdoꞌo tukwa ti kulo la ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \s1 Xiyaꞌ ytsaꞌ Jesús ꞌin neꞌ chaꞌ wa kaja ti yu \p \v 32 Xiyaꞌ mdoꞌo neꞌ ndyaa neꞌ bra kanꞌ, ndyaa Jesús loꞌo neꞌ taꞌa ndaꞌan yu tuwiin tsaa neꞌ nde Jerusalén. Nde loo la mdaꞌan ykwiꞌ Jesús. Kaꞌan ꞌa chaꞌ mdaꞌan tiye neꞌ taꞌa ndaꞌan yu, kwiꞌ ngwañaꞌan xka ta nten nu mdaꞌan loꞌo neꞌ, ytsen ꞌa neꞌ. Kanꞌ ndyaa loꞌo Jesús ꞌin tii tyukwa neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, mdoꞌo tsuꞌ neꞌ ska laꞌa tuwiin ti chaꞌ katsaꞌ Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ sa ñaꞌan ka chaꞌ nu ka ꞌin yu nde loo la. \p \v 33 ―Kunan suꞌwe wan ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ―. Wa msñian tuwiin nde yꞌni, chaꞌ tsaan Jerusalén. Nde kwa xñi nten ꞌñaǎn, ni siya wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten. Tsaa loꞌo neꞌ ꞌñaǎn tloo sti joꞌo nu lka ndloo la, tloo mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo. Kuꞌni biyaꞌ neꞌ kanꞌ ꞌñaǎn bra kanꞌ. Chkwiꞌ neꞌ chaꞌ ndiꞌin kiꞌya tnun ꞌñaǎn, loꞌo ndiꞌin chaꞌ kajaǎn siꞌya kiꞌya kanꞌ, chkwiꞌ neꞌ kanꞌ. Kanꞌ tsaa loꞌo neꞌ kanꞌ ꞌñaǎn tloo neꞌ xka laꞌa tsuꞌ nu lka ndloo. \v 34 Bra kanꞌ xtyi lyoꞌo neꞌ kanꞌ ꞌñaǎn, suꞌwa tyiꞌa nsuꞌwi tuꞌwa neꞌ loǔn, jwiꞌin neꞌ kanꞌ ꞌñaǎn loꞌo ti su. Bra kanꞌ jwiꞌin kaꞌan neꞌ kanꞌ ꞌñaǎn lo wsi chaꞌ kajaǎn. Loꞌo bra wa mdaꞌa snan tsan, bra kanꞌ tyuꞌuǔn xiyaꞌ. \s1 Mjñan Santiago loꞌo Xuwa ska chaꞌ suꞌwe ꞌin Jesús \p \v 35 Loꞌo mdiyan Santiago loꞌo Xuwa taꞌa yu seꞌen ndiꞌin Jesús bra kanꞌ. Sñiꞌ Zebedeo lka neꞌ kanꞌ. \p ―Mstru ―ndukwin neꞌ―, kuꞌnii chaꞌ tlyu tiiꞌ ꞌwa, ndiya ska xuꞌwe nu nchka tiꞌ ba jñan ba ꞌiin ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús. \p \v 36 ―¿Nan lka nchka tiꞌ wan chaꞌ kuꞌniǐn chaꞌ ꞌwan a? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ. \p \v 37 ―Kuꞌnii chaꞌ suꞌwe taa chabiyaꞌ ꞌwa chaꞌ suꞌwa ti tyukwa ba loꞌoo nde seꞌen tlyu, seꞌen nu xaa ꞌa, seꞌen nu ka ndloo la nuꞌwin nde loo la ―ndukwin neꞌ kanꞌ―. Ska ba tyukwa ba laꞌa seꞌen kwin ꞌiin, xka ba tyukwa ba laꞌa seꞌen kaa ꞌiin bra kanꞌ. \p \v 38 ―Ja jlyo tiꞌ wan sa ñaꞌan nan lka nu njñan wan ꞌñaǎn ni ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. ¿Ta nchka ꞌwan koꞌo wan nan tlyaaꞌ nu ndiꞌin chaꞌ koꞌoǔn a? ¿Ta talo wan bra nu ta neꞌ nu tiꞌí ꞌwan ñaꞌan tiꞌ nu tiꞌí nu ndiꞌin chaꞌ tyijiǐn xa nu kujwi neꞌ ꞌñaǎn a? \p \v 39 ―Nchka ꞌwa ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ. \p ―Chañi chaꞌ loꞌo wan ndiꞌin chaꞌ koꞌo wan nan tlyaaꞌ nu ndiꞌin chaꞌ koꞌoǔn ―ndukwin Jesús―. Chañi chaꞌ tyijin wan nu tiꞌí sa ñaꞌan nu ndiꞌin chaꞌ tyijiǐn nu tiꞌí. \v 40 Loꞌo ni, chaꞌ nu tyukwa wan laꞌa seꞌen kwin ꞌñaǎn, chaꞌ tyukwa wan laꞌa seꞌen kaa ꞌñaǎn, ja nsuꞌwi chabiyaꞌ ꞌñaǎn chaꞌ taǎn seꞌen tyukwa nten nde kwa. Wa lka ngulo suwi Ndiose Stiǐn ꞌin nten nu tyukwa nde siǐnꞌ bra kanꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \p \v 41 Loꞌo xa tyii neꞌ nu mdaꞌan loꞌo Jesús, bra wa ynan neꞌ sa ñaꞌan chaꞌ nu mjñan Santiago loꞌo Xuwa ꞌin Jesús, chen ꞌa ngwa tiye neꞌ ñaꞌan neꞌ ꞌin taꞌa tyukwaa yu kanꞌ bra kanꞌ. \v 42 Kanꞌ chaꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo taꞌa neꞌ: \p ―Jlyo tiꞌ wan chaꞌ nten nu lka ndloo la ꞌin neꞌ xka laꞌa tsuꞌ, tlá ꞌa neꞌ kanꞌ ―ndukwin Jesús―. Lye ꞌa ndlo neꞌ kanꞌ tñan ꞌin neꞌ nde kichen tyi neꞌ. \v 43 Loꞌo ꞌwan ni, ja suꞌwe kuꞌni wan ngwañaꞌan. Nchga lo tñan nu ka tayaꞌ wan ꞌin taꞌa nten wan, kanꞌ tñan ndiꞌin chaꞌ kuꞌni wan, xa nu nchka tiꞌ wan chaꞌ ka wan ndloo ꞌin neꞌ kanꞌ. \v 44 Kwiꞌ ngwañaꞌan, si xkeꞌ tiꞌ wan chaꞌ ndloo la chaꞌ ꞌwan ke neꞌ taꞌa wan, ndiꞌin chaꞌ kuꞌni wan loꞌo taꞌa nten wan ñaꞌan tiꞌ si lka wan ska msu ꞌin neꞌ ni siya ja loꞌo liyaꞌ. \v 45 Naꞌ nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten, ja ndijyaǎn lo chalyuu re chaꞌ kaja msu ꞌñaǎn; naꞌ kaǎn msu ꞌin nten, kanꞌ chaꞌ ndijyaǎn. Nan wa ndijyaǎn chaꞌ kajaǎn siꞌya kiꞌya nu ndiꞌin ꞌin nten, chaꞌ kulaǎn ꞌin kaꞌan ꞌa nten bra kanꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \s1 Yꞌni Jesús joꞌó ꞌin Bartimeo nu kwityiinꞌ \p \v 46 Chunꞌ ndiꞌin la mdiyan Jesús nde kichen Jericó loꞌo taꞌa ndaꞌan yu. Mdijin neꞌ jluꞌwe kichen kanꞌ. Bra wa tyaa ti Jesús loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu bra kanꞌ, loꞌo kaꞌan ꞌa nten ndyaa ñaꞌan ꞌin neꞌ. Ngwañaꞌan ngwa bra kanꞌ, tuꞌwa tuwiin mdukwa ska yu kwityiinꞌ nu naan Bartimeo, njñan yu lomstan ꞌin nten nu ndijin nde kwa. Sñiꞌ Timeo lka yu tiꞌí kanꞌ. \v 47 Bra nu mgii tiꞌ yu chaꞌ ndijyan Jesús Nazaret, kwen msiꞌya yu ꞌin Jesús bra kanꞌ: \p ―¡Yu kula Jesús! ¡Jlyo tiǎnꞌ chaꞌ nten ꞌin ayman David lka wan! ―ndukwin―. Kuꞌni wan chaꞌ suꞌwe chaꞌ chka tꞌnan tiꞌ wan ꞌñaǎn ―ndukwin yu tiꞌí kanꞌ ꞌin Jesús. \p \v 48 Tyun nten ngwa tiꞌ chkwiꞌ loꞌo yu tiꞌí kanꞌ, chaꞌ mnan ti tyukwa yu, ngwa tiꞌ neꞌ; loꞌo ja mslyaa yu tiꞌí kanꞌ, kwen la msiꞌya bra kanꞌ: \p ―¡Yu kula, nten ꞌin ayman David lka wan! ―ndukwin yu tiꞌí―, kuꞌni wan chaꞌ suꞌwe chaꞌ chka tꞌnan tiꞌ wan ꞌñaǎn. \p \v 49 Bra ti ndyaa tuun Jesús seꞌen ti bra kanꞌ. \p ―Chkwiꞌ wan loꞌo yu chaꞌ kan yu nde re ―ndukwin Jesús. \p Kanꞌ ndukwin neꞌ ꞌin yu kwityiinꞌ kanꞌ chaꞌ tsaa yu tloo Jesús. \p ―Kuꞌnii tnun tiyee ni ―ndukwin neꞌ ꞌin yu tiꞌí kanꞌ―. Tyituun, tyaa lyaa seꞌen ndiꞌin yu kula Jesús kwa ―ndukwin neꞌ ꞌin yu. \p \v 50 Bra ti ngulo yu tiꞌí kanꞌ teꞌ kichanꞌ ꞌin yu, mxnun seꞌen yu ꞌin ran. Mdyituun yu msnan yu ndyaa yu seꞌen ndiꞌin Jesús bra kanꞌ. \v 51 Loꞌo ykwiꞌ Jesús loꞌo yu: \p ―¿Ni sa ñaꞌan nan nchka tiiꞌ chaꞌ kuꞌniǐn loꞌoo? ―ndukwin Jesús ꞌin yu. \p ―Mstru ―ndukwin yu kwityiinꞌ―, kuꞌni wan joꞌó ꞌñaǎn, chaꞌ xiyaꞌ kalaa kiloǔn chaꞌ ñaꞌaǎn xiyaꞌ ―ndukwin yu ꞌin Jesús. \p \v 52 ―Suꞌwe ―ndukwin Jesús ꞌin yu―. Tyaa lyaa naꞌan tyii ni. Ndyaa ñaꞌan tiiꞌ ꞌñaǎn, kanꞌ chaꞌ wa nchkaa kiloo. \p Bra ti ngwa suꞌwe kiloo yu kwityiinꞌ kanꞌ, naꞌan yu xiyaꞌ. Bra kanꞌ mdoꞌo ñaꞌan yu ꞌin. \c 11 \s1 Yꞌni tnun neꞌ ꞌin Jesús bra nu mdiyan yu nde Jerusalén \p \v 1 Chunꞌ ndiꞌin la mdiyan neꞌ kwiꞌ seꞌen ti tuꞌwa kichen Jerusalén, seꞌen ndiꞌin tukwa kichen xuwe ti siꞌ kiꞌya Olivos. Betfagé loꞌo Betania ngwa naan kichen xuwe kanꞌ. Bra kanꞌ ngulo Jesús tñan ꞌin tukwa neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu: \p \v 2 ―Yaa wan kichen xuwe ti nde kwa ―ndukwin ꞌin neꞌ―. Bra nu tiyan wan tuꞌwa kichen kanꞌ, bra ti ñaꞌan wan nduun ska buru nchkanꞌ nu ja ya tyukwa nten chunꞌ. Xtiꞌ wan ꞌin iꞌ, chaꞌ kan loꞌo wan ꞌin iꞌ nde re. \v 3 Si ndiya nten nu chkwiꞌ loꞌo wan, ni chaꞌ lka ngiꞌni wan ngwañaꞌan, bra kanꞌ nde lka chaꞌ nu chkwiꞌ wan loꞌo neꞌ kanꞌ: “Ndiya tñan nu kuꞌni buru re chaꞌ ꞌin Xꞌnaan. Bra ti tyaan loꞌo ba ꞌin iꞌ xiyaꞌ” nchkwin wan. \p \v 4 Mdoꞌo neꞌ ndyaa neꞌ kichen xuwe ti kanꞌ; ndyija buru ꞌin neꞌ seꞌen nduun tuꞌwa tuwiin, nchkanꞌ iꞌ tuꞌ naꞌan tyi ska nten. Bra nu mxtiꞌ neꞌ ꞌin iꞌ, \v 5 bra kanꞌ ykwiꞌ ska nten nu nduun kwiꞌ seꞌen ti loꞌo neꞌ kanꞌ: \p ―¿Ni chaꞌ mxtiꞌ wan ꞌin buru kwa? ―ndukwin yu ꞌin neꞌ. \p \v 6 Ytsaꞌ neꞌ ꞌin yu kanꞌ nchga tñan nu ngulo Jesús ꞌin neꞌ chaꞌ chkwiꞌ neꞌ loꞌo. Bra kanꞌ mda yu chabiyaꞌ chaꞌ tsaa neꞌ loꞌo buru kanꞌ. \v 7 Ndyaan loꞌo neꞌ ꞌin buru seꞌen ndiꞌin Jesús bra kanꞌ. Mstya neꞌ steꞌ neꞌ chunꞌ buru seꞌen tyukwa Jesús, kwiꞌ mdukwa Jesús chunꞌ iꞌ bra kanꞌ. \v 8 Kwiꞌ ngwañaꞌan mstya nten steꞌ neꞌ tuwiin kanꞌ, loꞌo ndyaa nten msiꞌyu neꞌ stanꞌ yka chaꞌ xtya neꞌ lkaꞌ lyuu, chaꞌ ka suꞌwe ñaꞌan tuwiin seꞌen tyijin buru loꞌo Jesús. \p \v 9 Kanꞌ msiꞌya nten nu ndyaa nde loo Jesús, msiꞌya nten nu ndijyan nde chunꞌ; lye ꞌa yꞌni tnun neꞌ ꞌin Jesús: \p ―¡Kuꞌni tnuan ꞌin Ndiose! ―ndukwin neꞌ―. ¡Suꞌwe ti kuꞌni Ndiose loꞌo nu kiꞌyu re nu ndijyan chabiyaꞌ ꞌin nu nka Xꞌnaan! ¡Ni ti kuꞌni tnuan ꞌin Xꞌnaan! ―ndukwin neꞌ―. \v 10 Suꞌwe ꞌa si kuꞌni tnuan ꞌin yu re, chaꞌ ndla ti ka Ndiose ndloo nde re. Kanꞌ nu ka ndloo sa ñaꞌan ngwa ayman David ndloo nu ngwa sꞌni ―ndukwin neꞌ―. ¡Ni ti kuꞌni tnun nchga nu ndiꞌin niꞌ kwan ꞌin Xꞌnaan! ―ndukwin neꞌ. \p \v 11 Loꞌo mdiyan neꞌ kanꞌ loꞌo Jesús tuꞌwa kichen Jerusalén, yten neꞌ tuloꞌoo kichen kanꞌ bra kanꞌ. Bra ti ndyaa naꞌan Jesús niꞌ lyaa tnun nde kwa bra kanꞌ. Naꞌan yu nchga lo nan nu ndukwa nde kwa, loꞌo mxitukwi yu ndyaa yu nde kichen Betania xiyaꞌ loꞌo tii tyukwa neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, chaꞌ msiin ꞌa bra kanꞌ. \s1 Mstya Jesús yuweꞌ ꞌin ska yka kityi nu ja yuꞌwi mta loo \p \v 12 Ngwiꞌya xaa xka tsan, mdoꞌo neꞌ kichen Betania bra kanꞌ. Ngiteꞌ ꞌa tiꞌ Jesús bra kanꞌ. \v 13 Loꞌo naꞌan yu wa tijyuꞌ la chinꞌ nduun ska yka kityi nu nsuꞌwi lkaꞌ loo. Ndyaa naꞌan yu si nsuꞌwi mta loo ran; loꞌo lkaꞌ ti nsuꞌwi, ja nsuꞌwi mta loo ran siyaꞌ ti, chaꞌ ti ji tiya bra tyoꞌo mta loo yka kanꞌ. \p \v 14 ―Ja ku ꞌa nten siyaꞌ ti mta nu tyoꞌo loo yka re ―ndukwin Jesús bra kanꞌ. \p Loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús, ynan neꞌ chaꞌ nu ykwiꞌ yu chaꞌ ꞌin yka kanꞌ. \s1 Ngulo Jesús ꞌin nten nu ndujwiꞌ yuꞌwa la niꞌ lyaa tnun \p \v 15 Chunꞌ ndiꞌin la chinꞌ, mdiyan neꞌ kichen Jerusalén. Yten Jesús niꞌ lyaa tnun nde kwa bra kanꞌ, loꞌo mdyisnan yu ngulo yu ꞌin nten nu ndujwiꞌ yuꞌwa niꞌ lyaa kwa; loꞌo ꞌin nten nu ndiꞌya yuꞌwa kanꞌ, ngulo yu ꞌin neꞌ kanꞌ siyaꞌ ti. Loꞌo nten nu nxaꞌan tñi ꞌin neꞌ nde kwa, mxlyuu yu msaa ꞌin neꞌ kanꞌ, ngwañaꞌan mxlyuu yu yka ꞌin nten nu ndujwiꞌ kiñi cha kuun. \v 16 Ja mda ꞌa Jesús chabiyaꞌ tyijin nten loꞌo yuꞌwa ꞌin neꞌ niꞌ lyaa tnun kanꞌ. \v 17 Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ kwa: \p ―Ndukwa ska chaꞌ lo kityi ꞌin Ndiose chaꞌ ꞌin laa re: “Ska naꞌan seꞌen chkwiꞌ nchga nten loꞌo Ndiose, ngwañaꞌan nchkwin nten chaꞌ ka naꞌan ꞌñaǎn re, ndukwin Ndiose.” Ngwañaꞌan ndukwa lo kityi ―ndukwin Jesús bra kanꞌ―, loꞌo ꞌwan ni, wa yꞌni wan chaꞌ naꞌan tyi nten nu ngiꞌni kunan lka naꞌan re ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ. \p \v 18 Ynan sti joꞌo nu lka ndloo la chaꞌ kanꞌ, loꞌo ynan mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo niꞌ lyaa. Naꞌan neꞌ chaꞌ kaꞌan ꞌa nten nganan chaꞌ nu nduꞌu Jesús ꞌin neꞌ, kanꞌ chaꞌ ntsen neꞌ nu tnun nchka kanꞌ si ka tnun la chaꞌ ꞌin Jesús; ngwa tiꞌ neꞌ tnun kanꞌ, chaꞌ kaja suun ꞌin neꞌ chaꞌ ka kujwi neꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ. \v 19 Bra nu ndyaa kwichaa, bra kanꞌ mdoꞌo Jesús loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, ndyaa yu. Ja nganun ꞌa neꞌ kichen tnun kanꞌ tla. \s1 Ngwityi yka kityi kanꞌ \p \v 20 Ngwiꞌya xaa xka tsan, xiyaꞌ mdijin neꞌ kwiꞌ seꞌen nduun yka kityi kanꞌ bra kanꞌ. Wa ngwityi siyaꞌ ti yka kanꞌ, tyukwi ñaꞌan yka loꞌo kiyaꞌ yka ngwityi. \v 21 Loꞌo nsuꞌwi tiꞌ Tyu chaꞌ nu ykwiꞌ Jesús ꞌin yka kanꞌ ti kaa bra kanꞌ. \p ―Mstru, ñaꞌaan chinꞌ nde re ―ndukwin Tyu ꞌin Jesús―. Wa ngwityi ti kwiꞌ yka kityi seꞌen nu mstya nuꞌwin yuweꞌ chunꞌ ran. \p \v 22 ―Ndiꞌin chaꞌ tsaa ñaꞌan tiꞌ wan ꞌin Ndiose ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ―. \v 23 Chañi chaꞌ nu chkwiǐnꞌ loꞌo wan ni, chaꞌ si chkwiꞌ wan loꞌo kiꞌya kwa: “Tyoꞌo tsuuꞌ, yaa skwaa lo tyiꞌa tujoꞌo” nchkwin wan ꞌin kiꞌya, kwiꞌ ngwañaꞌan kuꞌni Ndiose loꞌo kiꞌya kanꞌ. Ngwañaꞌan ka, si chañi ꞌwan chaꞌ ndyaa ñaꞌan tiꞌ wan chaꞌ ka ska chaꞌ nu jñan wan ꞌin Ndiose; si ja tsaa ñaꞌan tiꞌ wan chaꞌ nu ykwiꞌ Ndiose, ja ka chaꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \v 24 Kwiꞌ ngwañaꞌan, nchga lo chaꞌ nu jñan wan ꞌin Ndiose laja nu chkwiꞌ wan loꞌo Ni, chañi chaꞌ ta Ni chaꞌ kanꞌ ꞌwan, si chañi chaꞌ ndyaa ñaꞌan tiꞌ wan ꞌin Ni. \v 25 Nchga yaꞌ nu nduun wan chaꞌ chkwiꞌ wan loꞌo Ndiose, ndiꞌin chaꞌ kuꞌni wan chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin taꞌa nten wan, bra nu ndiya ska chaꞌ nu msuꞌwa neꞌ chaꞌ msinꞌ tiꞌ wan. Bra kanꞌ Ndiose Sti wan nu ndukwa nde niꞌ kwan, kwiꞌ nu kuꞌni chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌwan ꞌin chaꞌ kuxi nu ndiꞌin ꞌwan. \v 26 Ja kuꞌni Ndiose Sti wan chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌwan ꞌin chaꞌ kuxi nu ndiꞌin ꞌwan, si ja loꞌo wan kuꞌni wan chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin taꞌa nten wan. \s1 Ngiꞌni Jesús tñan chabiyaꞌ ꞌin Ndiose \p \v 27 Xiyaꞌ ndyaa neꞌ nde Jerusalén bra kanꞌ, yaa Jesús niꞌ lyaa tnun kwa. Loꞌo naꞌan sti joꞌo nu ndloo la ꞌin yu, loꞌo mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo, loꞌo neꞌ kula nu nduun loo la ꞌin kichen, naꞌan neꞌ ꞌin yu seꞌen ndaꞌan yu niꞌ lyaa kanꞌ. Bra kanꞌ mdyoꞌ tiꞌin neꞌ kanꞌ seꞌen ndiꞌin yu chaꞌ chkwiꞌ neꞌ loꞌo yu. \p \v 28 ―¿Ti ka nu lka nu nda chabiyaꞌ ꞌiin chaꞌ kuꞌnii tñan nu ngiꞌnii a? ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús―. ¿Ti ka nu ngulo tñan ꞌiin a? ―ndukwin neꞌ. \p \v 29 ―Loꞌo naꞌ, kunichaǎnꞌ ska chaꞌ ꞌwan ―ndukwin Jesús bra kanꞌ―. Xkwen ñi wan ꞌñaǎn, loꞌo katsaǎnꞌ ꞌwan ti ka nu nda chabiyaꞌ ꞌñaǎn bra kanꞌ ―ndukwin yu―. \v 30 ¿Ti ka nu ngulo tñan ꞌin ayman Xuwa chaꞌ tukwatya yu ꞌin nten a? ¿Ta Ndiose mda chabiyaꞌ ꞌin Xuwa kanꞌ a? ¿O ta nten chalyuu ti mda chabiyaꞌ ꞌin yu a? Katsaꞌ ñi wan ꞌñaǎn ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \p \v 31 Kanꞌ mnan ti ykwiꞌ neꞌ nu tnun nchka kanꞌ loꞌo taꞌa neꞌ: \p ―Si chkwianꞌ chaꞌ Ndiose mda chabiyaꞌ ꞌin ayman Xuwa kanꞌ, bra kanꞌ xkwen yu ꞌwa: “¿Ni chaꞌ ja ynan wan chaꞌ nu ykwiꞌ yu sikwa?” \v 32 ¿Ta suꞌwe la chkwianꞌ chaꞌ nten chalyuu ti ngulo tñan ꞌin Xuwa a? ―ndukwin neꞌ ꞌin taꞌa neꞌ. \p Nan wa ntsen neꞌ nu lka ndloo kanꞌ ꞌin nchga nten nu ndiꞌin kichen kanꞌ. Jlyo tiꞌ neꞌ nu tnun nchka kanꞌ chaꞌ nchga nten kanꞌ wa ndyaa ñaꞌan tiꞌ neꞌ chaꞌ ykwiꞌ ayman Xuwa chaꞌ ꞌin Ndiose. \p \v 33 ―Ja jlyo tiꞌ ba ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ. \p ―Suꞌwe sikwa ―ndukwin Jesús―. Kwiꞌ ngwañaꞌan naꞌ, ja katsaǎnꞌ ꞌwan ti ka nu lka nda chabiyaꞌ ꞌñaǎn chaꞌ kuꞌniǐn tñan re ―ndukwin yu ꞌin neꞌ nu tnun nchka kanꞌ. \c 12 \s1 Chaꞌ ꞌin msu xaꞌan \p \v 1 Kanꞌ mdyisnan Jesús ngwaꞌu ska chaꞌ tiya ꞌin neꞌ nu nduun kwiꞌ seꞌen ndiꞌin yu: \p ―Wa mdiya ska nten, yuꞌwi tyun yka chi kutun ꞌin yu nu wa yta yu. Ngwiñan yu ska loꞌoo chunꞌ yka kanꞌ. Bra kanꞌ ngulu yu ska tu tiyuu niꞌ kee seꞌen lyoꞌo sta neꞌ mta chi kutun, chaꞌ kulo neꞌ tyiꞌa xi nu nsuꞌwi niꞌ ran. Loꞌo ngwiñan yu ska naꞌan seꞌen kuꞌni neꞌ kwan ꞌin yka kanꞌ. \p ’Chunꞌ ndiꞌin la mda yu niꞌ lyoꞌoo seꞌen nduun yka kanꞌ mjñan xka ta nten, loꞌo sa tkanꞌ ti nan nu tyoꞌo lo yka kanꞌ kaja ꞌin yu bra kanꞌ. Kwiꞌ mdoꞌo yu ndyaa yu xka kichen tijyuꞌ la bra kanꞌ. \v 2 Xa nu wa tiya koꞌ chaꞌ kuwin mta chi kutun, kanꞌ ngulo yu tñan ꞌin msu ꞌin yu chaꞌ tsaa seꞌen ndiꞌin nten kanꞌ, tsaa yꞌya msu chinꞌ nan nu ndiꞌin chaꞌ kanun ꞌin yu. \v 3 Bra ti msñi neꞌ nu ndiꞌin loo tñan kanꞌ ꞌin msu nu tka mdiyan ti, mjiꞌin neꞌ ꞌin msu kanꞌ; ja ska mta chi kutun mda neꞌ ku xꞌnan loꞌoo kanꞌ. \v 4 Xiyaꞌ ngulo xꞌnan loꞌoo ꞌin xka msu chaꞌ tsaa naꞌan msu kanꞌ ꞌin yka kwiñii ꞌin yu. Xiyaꞌ yꞌni liyeꞌ tiꞌ neꞌ kanꞌ ꞌin msu nu mdiyan seꞌen ndiꞌin neꞌ. Mjiꞌin ndukunꞌ neꞌ ke msu kanꞌ, nguun neꞌ kee ꞌin msu kanꞌ. \v 5 Xiyaꞌ ngulo xꞌnan kanꞌ tñan ꞌin xka msu, loꞌo yjwi neꞌ ꞌin msu kanꞌ bra kanꞌ. Tyun msu msuꞌwa xꞌnan chaꞌ tsaa yꞌya neꞌ mta chi kutun kanꞌ, kwiꞌ yꞌni liyeꞌ ꞌa tiꞌ nten kanꞌ ꞌin taꞌa msu nu ndyaa seꞌen ndiꞌin neꞌ. Wa mdiya msu nu mjiꞌin ti neꞌ ꞌin, loꞌo mdiya nu yjwi neꞌ ꞌin. \p \v 6 ’Xka ti nten nganun ꞌin xꞌnan loꞌoo kanꞌ, ti kwiꞌ lka sñiꞌ yu nu ndiya la tiꞌ yu. Loꞌo ngulo xꞌnan loꞌoo ꞌin sñiꞌ kanꞌ bra kanꞌ, chaꞌ tsaa naꞌan ꞌin nten nu tiꞌí tiꞌ kanꞌ. “Ja chan tukwa neꞌ chaꞌ nchkwiꞌ sñiěnꞌ” mskeꞌ tiꞌ xꞌnan kanꞌ. \v 7 Bra nu naꞌan nten tiꞌí tiꞌ kanꞌ ꞌin sñiꞌ xꞌnan loꞌoo kanꞌ, bra ti mdyisnan neꞌ ykwiꞌ neꞌ loꞌo taꞌa neꞌ: “Yu kwa ka xꞌnan yka re nde loo la” ndukwin neꞌ ꞌin taꞌa neꞌ. “Suꞌwe la si taꞌaan kujwian ꞌin yu kwa bra ti, chaꞌ kanun yka re ꞌñaan bra kanꞌ” ndukwin neꞌ. \v 8 Kanꞌ chaꞌ msñi neꞌ kanꞌ ꞌin sñiꞌ xꞌnan loꞌoo kanꞌ, yjwi neꞌ ꞌin yu; mxkwan neꞌ ꞌin ayman kanꞌ chunꞌ loꞌoo. \p \v 9 Bra kanꞌ mnichaꞌ Jesús ꞌin nten nu wa ynan chaꞌ tiya kanꞌ: \p ―¿Ni sa ñaꞌan kuꞌni xꞌnan loꞌoo kanꞌ bra kanꞌ? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Ja chan kan ykwiꞌ xꞌnan loꞌoo kanꞌ nde seꞌen nduun yka ꞌin yu; bra ti kujwi yu ꞌin nchga nten tiꞌí tiꞌ kanꞌ, ta yu yka kwiñii kanꞌ jñan xka ta nten bra kanꞌ, chaꞌ kuꞌni neꞌ tñan nde kwa. Ngwañaꞌan kuꞌni xꞌnan loꞌoo kanꞌ. \p \v 10 ’¿Ja ya chkwiꞌ wan lo kityi ꞌin Ndiose seꞌen ndukwa chaꞌ re a?: \q1 Ndiya ska kee nu mxkwan nten nu ngwiñan naꞌan ti kulo, chaꞌ ja suꞌwe ñaꞌan kee kanꞌ, mskeꞌ tiꞌ neꞌ; \q1 loꞌo ni, wa mjwi tñan nu kuꞌni kee kanꞌ, chunꞌ nduun ran seꞌen lka ndloo la chaꞌ ꞌin Ndiose. \q1 \v 11 Nu lka Xꞌnaan, yꞌni Ni chaꞌ ngwañaꞌan ngwa chaꞌ kanꞌ, kanꞌ chaꞌ nduwe ꞌa tianꞌ ꞌin chaꞌ tnun kanꞌ. \m Ngwañaꞌan nchkwiꞌ kityi ―ndukwin Jesús. \p \v 12 Loꞌo msinꞌ ꞌa tiꞌ neꞌ nu lka ndloo kanꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ, chaꞌ ngwa biyaꞌ tiꞌ neꞌ chaꞌ wa ykwiꞌ Jesús chaꞌ ꞌin ykwiꞌ neꞌ, laja nu ngwaꞌu yu chaꞌ tiya kanꞌ ꞌin nten. Xñi neꞌ kanꞌ ꞌin Jesús, ngwa tiꞌ neꞌ; loꞌo ja ngwa ꞌin neꞌ, chaꞌ ntsen neꞌ ꞌin nten kaꞌan kanꞌ. Kanꞌ chaꞌ mdoꞌo neꞌ nu tnun nchka kanꞌ, ndyaa neꞌ bra kanꞌ. \s1 Chaꞌ ꞌin tñi nu ndlo neꞌ nu lka ndloo la \p \v 13 Chunꞌ ndiꞌin la msuꞌwa neꞌ nu tnun nchka kanꞌ tukwa snan neꞌ fariseo, kwiꞌ ngwañaꞌan msuꞌwa neꞌ la chinꞌ nten nu ꞌin ree Herodes, chaꞌ tsaa neꞌ seꞌen ndiꞌin Jesús. Wa ngulo neꞌ tñan ꞌin neꞌ chaꞌ kunaan neꞌ ska chaꞌ nu nchkwiꞌ yu, chaꞌ ka xtya neꞌ kiꞌya ꞌin yu siꞌya chaꞌ kanꞌ. \v 14 Bra wa mdiyan neꞌ kanꞌ seꞌen ndiꞌin yu, ykwiꞌ neꞌ loꞌo yu bra kanꞌ: \p ―Mstru ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús―, jlyo tiꞌ ba chaꞌ ñi ꞌa ngiꞌnii; ti kwiꞌ chaꞌ nu ñi nu wa ykwiꞌ Ndiose, kanꞌ lka chaꞌ nu nduꞌuu ꞌin nten. Ja nduwe tiiꞌ sa ñaꞌan lka chaꞌ nu chkwiꞌ nten chaꞌ ꞌiin. Ska ti biyaꞌ ñaꞌaan ꞌin nchga nten, ni siya neꞌ tiꞌi, ni siya neꞌ nu tnun nchka. Kuꞌnii chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌwa, ¿ta suꞌwe chaꞌ ndaan tñi nu ndlo neꞌ nu ngiꞌni tñan ꞌin ree tlyu nu ndiꞌin xka laꞌa tsuꞌ kanꞌ a? ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús―. ¿Ta nꞌni ꞌa chaꞌ taan tñi kanꞌ ꞌin neꞌ kwa a? ¿O ta suꞌwe la ni siya ja taan ꞌaan tñi kanꞌ siyaꞌ ti a? \p \v 15 Mgii tiꞌ Jesús chaꞌ tukwa chaꞌ ndaꞌan tiye neꞌ kanꞌ. \p ―¿Ni chaꞌ nchkwiꞌ biyaꞌ wan ꞌñaǎn ngwañaꞌan? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ―. Ta wan ska tñi plata ꞌñaǎn chaꞌ ñaꞌaan ꞌin ran. \p \v 16 Kanꞌ mda neꞌ ska tñi ꞌin yu, loꞌo mnichaꞌ Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―¿Ti ka nu lka nkwin nu ngaꞌan chunꞌ tñi re a? ¿Ni sa ñaꞌan nin yu nu ngwaꞌan chunꞌ tñi re a? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \p ―Nin ree tlyu nu ndiꞌin xka laꞌa tsuꞌ, kanꞌ ngwaꞌan chunꞌ tñi kwa ―ndukwin neꞌ bra kanꞌ. \p \v 17 ―Suꞌwe ―ndukwin Jesús bra kanꞌ―, ta wan nchga nan nu ndiꞌin chaꞌ ta wan ꞌin ree tlyu kanꞌ sikwa; kwiꞌ ngwañaꞌan, taa wan ꞌin Ndiose nchga nan nu ndiꞌin chaꞌ taa wan ꞌin Ni. \p Yuwe ꞌa tiꞌ neꞌ chaꞌ nchka ꞌa ꞌin Jesús xitukwi chaꞌ loꞌo neꞌ kanꞌ. \s1 Mnichaꞌ neꞌ ꞌin Jesús sa ñaꞌan ka chaꞌ tyuꞌu nten xiyaꞌ \p \v 18 Chunꞌ ndiꞌin la mdiyan chinꞌ neꞌ saduceo seꞌen ndiꞌin Jesús; neꞌ kanꞌ ni, ja ndyaa ñaꞌan tiꞌ neꞌ chaꞌ ti tyuꞌu ayman xiyaꞌ. Mnichaꞌ neꞌ kanꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ: \p \v 19 ―Mstru ―ndukwin neꞌ kanꞌ―, wa sꞌni ngwaꞌan ayman Moisés ska chaꞌ lo kityi chaꞌ ꞌin taꞌa ngula nten. Xa wa ngujwi ska nten ni, si wa mjwi kwilyoꞌo yu loꞌo ja ya kaja sñiꞌ yu, bra kanꞌ ndiya tñan ꞌin taꞌa ngula yu nu ti ndiꞌin ska ti chaꞌ kaja kwilyoꞌo yu loꞌo nu kunaꞌan kwilyoꞌo ayman taꞌa yu. Kanꞌ chkwiꞌ neꞌ ꞌin sñiꞌ nu kala kulo ꞌin neꞌ chaꞌ sñiꞌ yu kiꞌyu nu wa ngujwi lka yu, chaꞌ ja kanaꞌ nin yu nu wa ngujwi kanꞌ. Ngwañaꞌan ykwiꞌ Moisés nu ngwa sꞌni. \v 20 ¿Ni sa ñaꞌan ka chaꞌ ni a? Mdiya ska yaꞌ mdiꞌin kati yu kiꞌyu, xkwiꞌ taꞌa ngula neꞌ. Kanꞌ mjwi kwilyoꞌo nu kula la, loꞌo ndla ti ngujwi yu bra kanꞌ, loꞌo ja ya kaja sñiꞌ neꞌ. \v 21 Kwiꞌ ngwañaꞌan mjwi kwilyoꞌo nu kunaꞌan kanꞌ loꞌo xka yu taꞌa ngula ayman kanꞌ. Ti kwiꞌ ti chaꞌ ngwa, ngujwi nu kiꞌyu kanꞌ, loꞌo ja ya kaja sñiꞌ neꞌ. Xiyaꞌ mjwi kwilyoꞌo nu kunaꞌan kanꞌ loꞌo xka yu taꞌa ayman kanꞌ. \v 22 Kwiꞌ ngwañaꞌan ngwa chaꞌ loꞌo taꞌa kati yu kiꞌyu kanꞌ. Ja mjwi sñiꞌ neꞌ siyaꞌ ti. Xa wa mdyii chaꞌ, ngujwi nu kunaꞌan kanꞌ bra kanꞌ. \v 23 Bra nu tyuꞌu nchga ayman xiyaꞌ ni, ¿ti ka nu ka kwilyoꞌo nu kunaꞌan kanꞌ a?, chunꞌ taꞌa kati yu kiꞌyu kanꞌ wa mdiꞌin loꞌo nu kunaꞌan kanꞌ. \p \v 24 ―Ja jlyo tiꞌ wan siyaꞌ ti ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ―, chaꞌ ja nchka biyaꞌ tiꞌ wan sa ñaꞌan lka chaꞌ nu ndukwa lo kityi ꞌin Ndiose. Ja ndiꞌya wan kwenta sa ñaꞌan chaꞌ tnun ꞌa nu nchka ꞌin Ndiose kuꞌni. \v 25 Xa nu tyuꞌu nchga ayman xiyaꞌ, ja ndiꞌin chaꞌ kaja kwilyoꞌo nten bra kanꞌ, ja ta ꞌa neꞌ sñiꞌ neꞌ chaꞌ ka kuxiin nten. Sa ñaꞌan ndiꞌin angajle nde seꞌen ndiꞌin Ndiose, ngwañaꞌan tyiꞌin nten bra kanꞌ. \v 26 ¿Ta ja ya tsaa ñaꞌan tiꞌ wan chaꞌ tyuꞌu ayman xiyaꞌ a? ¿Ta ja ya chkwiꞌ wan lo kityi nu ngwaꞌan ayman Moisés nu ngwa sꞌni a? Suꞌwe la si chkwiꞌ wan lo kityi kanꞌ sa ñaꞌan ndukwa chaꞌ ꞌin yka kicheꞌ kanꞌ, seꞌen nu ykwiꞌ Ndiose loꞌo Moisés: “Ndiose Xꞌnan Abraham lkaǎn” ndukwin Ni ꞌin Moisés, “kwiꞌ Ndiose Xꞌnan Isaac lkaǎn, kwiꞌ Ndiose Xꞌnan Jacob lkaǎn” ndukwin Ni. \v 27 Ja ndukwin kityi kanꞌ chaꞌ nan wa ngwa Ndiose Xꞌnan ayman kanꞌ, chunꞌ ti lka Ndiose Xꞌnan neꞌ kanꞌ sa bra nu ni. Kwiꞌ ngwañaꞌan lka Ndiose Xꞌnan nchga nten luꞌu. Kanꞌ chaꞌ ndukwiǐn chaꞌ ja ngwa biyaꞌ tiꞌ wan siyaꞌ ti ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ saduceo kanꞌ. \s1 Tñan nu ndloo la ꞌñaan chaꞌ kuꞌnian chaꞌ ꞌin Ndiose \p \v 28 Loꞌo mdiyan ska mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo nde seꞌen ndiꞌin Jesús bra kanꞌ. Wa ynan mstru kanꞌ bra nu mxkwen neꞌ kanꞌ ꞌin Jesús, sa ñaꞌan ngwa chaꞌ suꞌwe ꞌa ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ. Loꞌo mnichaꞌ mstru kanꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ: \p ―Taꞌa tñan nu ngulo Ndiose ꞌñaan chaꞌ kuꞌnian ni, ¿ni sa ñaꞌan tñan lka nu ndloo la ꞌñaan chaꞌ kuꞌnian a? ―ndukwin yu ꞌin Jesús. \p \v 29 Bra kanꞌ mxkwen Jesús ꞌin mstru kanꞌ: \p ―Chaꞌ nu ndukwa kulo la, kanꞌ lka re: “ꞌWan neꞌ Israel, kunan suꞌwe wan ni: Ska ti Ndiose lka Xꞌnaan. \v 30 Ndiꞌin chaꞌ tyukwi ti tiye wan tyiꞌin chaꞌ ꞌwan loꞌo Ndiose nu lka Xꞌnan wan; ndiꞌin chaꞌ ka luwi kasiya ꞌwan, kwiꞌ tyiꞌin chaꞌ ꞌwan loꞌo Ndiose loꞌo nchga chaꞌ tiya nu ndiꞌin ke wan, sa ñaꞌan yaꞌ nu ka ꞌwan tyiꞌin chaꞌ ꞌwan loꞌo Ni” ―ndukwin Jesús ꞌin yu―. \v 31 Kwiꞌ ngwañaꞌan ndukwa xka chaꞌ: “Chka tꞌnan tiꞌ wan ꞌin taꞌa nten wan sa ñaꞌan ka bra nu nchka tꞌnan tiꞌ wan ꞌwan, ti ykwiꞌ ti wan.” Ja ndiya xka tñan nu ndloo la ꞌñaan chaꞌ kuꞌnian, ska lo ti tñan re ―ndukwin Jesús. \p \v 32 ―Chaꞌ nu ñi nchkwiiꞌ, mstru ―ndukwin mstru kanꞌ ꞌin Jesús―, chañi chaꞌ nu nchkwiiꞌ chaꞌ ska ti Ndiose nu chañi chaꞌ lka Ni Xꞌnaan; ja ndiya xka nu lka xꞌnaan. \v 33 Kwiꞌ ngwañaꞌan, tyukwi ti tiyean ndiꞌin chaꞌ tyiꞌin chaꞌ ꞌñaan loꞌo Ni loꞌo nchga chaꞌ tiya nu ndiꞌin kean, sa ñaꞌan yaꞌ nu ka tyiꞌin chaꞌ ꞌñaan loꞌo Ni; ndiꞌin chaꞌ kuꞌnian ngwañaꞌan. Loꞌo ndiꞌin chaꞌ chka tꞌnan tianꞌ ꞌin taꞌa nten nan, sa ñaꞌan ka bra nu nchka tꞌnan tianꞌ ꞌñaan ti ykwiinꞌ tian, suꞌwe ꞌa chaꞌ kanꞌ. Nu kuꞌnian tñan ngwañaꞌan, kaꞌan ꞌa chaꞌ suꞌwe ngiꞌnian bra kanꞌ. Chinꞌ la chaꞌ nu lka ꞌñaan chaꞌ tsaa loꞌoan lomstan nu ka ꞌin Ndiose, ni siya lomstan nchkin, ni siya ꞌni luꞌu nu kujwian nde niꞌ lyaa chaꞌ ka lomstan. \p \v 34 Ngwa biyaꞌ suꞌwe tiꞌ yu kiꞌyu kanꞌ, mskeꞌ tiꞌ Jesús. \p ―Chinꞌ ti chaꞌ ti ji ꞌiin chaꞌ nu steen chaꞌ ꞌin Ndiose, chaꞌ ka Ni ndloo niꞌ kasiya ꞌiin ―ndukwin Jesús ꞌin mstru kanꞌ. \p Bra nu mdyii ykwiꞌ Jesús chaꞌ kanꞌ, ja ykwiꞌ ꞌa nten xka la chaꞌ loꞌo yu, chaꞌ ntsen chinꞌ neꞌ ꞌin yu bra kanꞌ. \s1 Mnichaꞌ Jesús ꞌin neꞌ chaꞌ ꞌin Krixtu \p \v 35 Ngwa ska yaꞌ mduun Jesús ngwaꞌu yu ꞌin nten niꞌ lyaa tnun kanꞌ, loꞌo mnichaꞌ yu ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―Nduꞌu mstru chaꞌ joꞌo chaꞌ ti kwiꞌ nten taꞌa ayman David ka Krixtu ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. ¿Ni chaꞌ nduꞌu mstru kanꞌ ngwañaꞌan? \v 36 Ti kwiꞌ ayman David wa ykwiꞌ yu nu ngwa sꞌni chaꞌ Xꞌnan yu lka Krixtu. Wa ngwaꞌu Tyiꞌi Ndiose chaꞌ kanꞌ ꞌin David, kanꞌ chaꞌ ngwañaꞌan ngwaꞌan yu lo kityi: \q1 Ndiose nu lka Xꞌnaan ykwiꞌ loꞌo Krixtu nu lka Xꞌnaǎn: \q1 “Tyukwaa nde laꞌa seꞌen kwin ꞌñaǎn” ndukwin Ni, “sa ñaꞌan yaꞌ nu kuꞌni tyiǐn chaꞌ ꞌin nchga nu nxuun loꞌoo, chaꞌ kaa ndloo ꞌin nchga chaꞌ” ndukwin Ndiose nu lka Xꞌnaan ꞌin Krixtu. \m \v 37 “Xꞌnaǎn” ykwiꞌ ayman David chaꞌ ꞌin Krixtu ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. ¿Ni chaꞌ nduꞌu neꞌ chaꞌ nten ꞌin ayman David ka Krixtu sikwa? \p Kaꞌan ꞌa nten mduun nde kwa, loꞌo mdiya ꞌa tiꞌ neꞌ xa wa ynan neꞌ chaꞌ nu ngwaꞌu Jesús ꞌin neꞌ. \s1 Mstya Jesús kiꞌya ꞌin mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo \p \v 38 Loꞌo ti ngwaꞌu la Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―Ndii ti tiꞌ wan chaꞌ ja kwiñi lyoꞌo mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo ꞌwan. Ndiya ꞌa tiꞌ neꞌ kanꞌ, chaꞌ tyijin lyo neꞌ ꞌin xka la nten ―ndukwin Jesús―. Lkuꞌ neꞌ kanꞌ teꞌ suꞌwe ñaꞌan nu tukwiin kuꞌ, chaꞌ nchka tiꞌ neꞌ chaꞌ lye ꞌa kuꞌni tnun xka la nten ꞌin neꞌ kanꞌ xa nu ndaꞌan neꞌ lo kiyaꞌ. \v 39 Ndiya tiꞌ mstru kanꞌ tyukwa lo yka xlya suꞌwe xa nu ndaꞌan neꞌ niꞌ lyaa, kwiꞌ ngwañaꞌan tyukwa neꞌ kanꞌ seꞌen suꞌwe la xa nu nchka taꞌa, \v 40 ni siya kulaa mstru kanꞌ naꞌan tyi neꞌ kunaꞌan nu nganun ska ti chaꞌ ngujwi kwilyoꞌo, loꞌo nchga nan nu nsuꞌwi ꞌin neꞌ kunaꞌan kanꞌ kulaa neꞌ. Chan nchkwiꞌ mstru kanꞌ loꞌo Ndiose; chaꞌ kwiñi ti ngiꞌni neꞌ ngwañaꞌan, ska ti chaꞌ ñaꞌan xka la nten ꞌin neꞌ, nchka tiꞌ neꞌ. Kanꞌ chaꞌ kaꞌan la nu tiꞌí tyijin mstru kanꞌ, bra nu tiya tsan chaꞌ kuꞌni biyaꞌ Ndiose ꞌin nchga nten. \s1 Lomstan nu mda ska nu kunaꞌan tiꞌi \p \v 41 Ngwa ska tsan ndyaa tukwa Jesús chinꞌ niꞌ lyaa kanꞌ kwiꞌ seꞌen nduun kajun seꞌen nsuꞌwa neꞌ tñi chaꞌ ka lomstan. Naꞌan yu ꞌin kaꞌan ꞌa nten nu mdaꞌan msuꞌwa lomstan niꞌ kajun nde kwa. Mdiyan chinꞌ neꞌ kuliyaꞌ, loꞌo kaꞌan ꞌa tñi msuꞌwa neꞌ kuliyaꞌ kanꞌ niꞌ kajun kanꞌ. \v 42 Chunꞌ ndiꞌin la mdiyan ska nu kunaꞌan tiꞌi nu msuꞌwa tukwa ti tñi xuwe niꞌ kajun kanꞌ, kwiꞌ nu chinꞌ ꞌa nsuꞌwi lyo. \v 43 Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu chaꞌ kan neꞌ seꞌen ndiꞌin yu: \p ―Chañi chaꞌ nu chkwiǐnꞌ loꞌo wan ni ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ―, chaꞌ tlyu la lomstan mda nu kunaꞌan tiꞌi kwa ke nchga lomstan nu mda xka la nten nu ndaꞌan re. \v 44 Xka ta nten ni, mda neꞌ tñi nu nganun ti ꞌin neꞌ. Loꞌo nu kunaꞌan tiꞌi kwa mda nchga nan nu nsuꞌwi ti chinꞌ ꞌin; nchga nan nu ndiya ꞌin chaꞌ kaja chinꞌ nan ku, wa mda nu kunaꞌan kanꞌ ni. \c 13 \s1 Ndla ti katin laa tnun \p \v 1 Chunꞌ ndiꞌin la wa tyoꞌo ti Jesús niꞌ lyaa tnun kanꞌ loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu. \p ―Mstru ―ndukwin ska yu ꞌin Jesús―, ¡ñaꞌan kwiꞌyaa chinꞌ laa tnun re chaꞌ suꞌwe ꞌa ndyaꞌ! ¡Suꞌwe ꞌa ñaꞌan kee nu nsuꞌwi siꞌ naꞌan re! ―ndukwin. \p \v 2 ―¿Ta wa naꞌan wan chaꞌ tnun ꞌa naꞌan kee re a? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ―. Nde loo la tiya ska tsan chaꞌ kuꞌni tyii siyaꞌ ti nten ꞌin naꞌan re, sa ñaꞌan bra nu ja ska kee kanun nu xñi kaꞌan chunꞌ taꞌa ran. \s1 Nu tiꞌí nu ka xa nu wa tyii ti chalyuu \p \v 3 Mdoꞌo neꞌ ndyaa neꞌ lo kiꞌya Olivos, ndyaa tukwa neꞌ chinꞌ seꞌen nchkanꞌ suꞌwe laa tnun kanꞌ bra kanꞌ. Mdaꞌan Jesús loꞌo Tyu loꞌo Santiago loꞌo Xuwa loꞌo Ndre, loꞌo mnan ti mnichaꞌ neꞌ kanꞌ ꞌin yu bra kanꞌ: \p \v 4 ―Katsaaꞌ ꞌwa, ¿ni bra ka nu kuꞌni tyii neꞌ ꞌin laa tnun kwa a? ―ndukwin neꞌ kanꞌ ꞌin Jesús―. ¿Ni sa ñaꞌan ka chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ ba chaꞌ wa ka ti chaꞌ kuxi kanꞌ a? \p \v 5 Ngwaꞌu la chinꞌ Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―Kiꞌya wan kwenta chaꞌ ja tukwin kwiñi lyoꞌo ꞌwan ―ndukwin Jesús―. \v 6 Nde loo la kan kaꞌan nten nu chkwiꞌ chaꞌ kwiñi chaꞌ ꞌñaǎn. Chkwiꞌ neꞌ chaꞌ Krixtu lka neꞌ, ngwañaꞌan kwiñi lyoꞌo neꞌ kanꞌ ꞌin kaꞌan nten nu tsaa ñaꞌan tiꞌ chaꞌ kwiñi kanꞌ. \p \v 7 ’Bra kanꞌ kanen chaꞌ nxuun taꞌa nten nasiyun re loꞌo nten xka nasiyun, loꞌo kunan wan chaꞌ nxuun nten nasiyun tijyuꞌ la. Ja kutsen wan bra kanꞌ. \v 8 Xuun nten ska tsuꞌ loꞌo nten xka laꞌa tsuꞌ, kwiꞌ xuun nten ska kichen tnun loꞌo nten xka kichen tnun. Loꞌo tyun seꞌen kiñan chalyuu bra kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, nchga seꞌen kaja jwiꞌñan ꞌin neꞌ. Nchga chaꞌ kanꞌ ka bra nu wa tyisnan ti nu tiꞌí nu ka ꞌin nten chalyuu, siꞌi nan wa tyii ti chalyuu bra kanꞌ. \p \v 9 ’Loꞌo ꞌwan ni, ndii ti tiꞌ wan tyiꞌin wan bra kanꞌ ―ndukwin Jesús―. Xñi nten kuxi ꞌwan, xtya neꞌ kiꞌya ꞌwan tloo neꞌ wsiya; jwiꞌin neꞌ kanꞌ ꞌwan la niꞌ lyaa ꞌin neꞌ. Ndiꞌin chaꞌ tyituun wan tloo neꞌ gobierno, loꞌo tloo neꞌ nu lka ndloo; chkwiꞌ wan nchga chaꞌ suꞌwe nu ꞌñaǎn loꞌo neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \v 10 Ti ji tyii chalyuu bra kanꞌ, chaꞌ kulo ndiꞌin chaꞌ kanen chaꞌ suꞌwe ꞌñaǎn seꞌen ndiꞌin nchga nten ñaꞌaan chalyuu. \v 11 Ja kutsen wan bra nu xñi nten ꞌwan chaꞌ tsaa loꞌo neꞌ ꞌwan seꞌen ndiꞌin neꞌ wsiya, chaꞌ ka biyaꞌ ꞌwan tloo neꞌ kanꞌ; ja tyaꞌan ꞌa chaꞌ tiye wan sa ñaꞌan ka chaꞌ nu xkwen wan ꞌin neꞌ kanꞌ; ta Ndiose nchga chaꞌ nu ndiꞌin chaꞌ chkwiꞌ wan tsan kanꞌ. Siꞌi wan, ti ykwiꞌ ti wan, nu chkwiꞌ wan loꞌo neꞌ kanꞌ, chaꞌ loꞌo tyukwi chabiyaꞌ ꞌin Tyiꞌi Ndiose chkwiꞌ wan. \v 12 Kuxi ꞌa ka tsan bra kanꞌ; kujwiꞌ xuꞌwa neꞌ ꞌin taꞌa nten neꞌ chaꞌ kujwi nten ꞌin neꞌ, ngwañaꞌan kujwiꞌ xuꞌwa neꞌ ꞌin sñiꞌ neꞌ. Loꞌo neꞌ kuneꞌ ni, kasinꞌ tiꞌ neꞌ ꞌin sti neꞌ, ꞌin jyaꞌan neꞌ bra kanꞌ; ta neꞌ kuneꞌ kanꞌ ta sti neꞌ, o ta jyaꞌan neꞌ chaꞌ kujwi nten kuxi ꞌin neꞌ kula kanꞌ. \v 13 Lye ꞌa ka tiꞌí tiꞌ nchga nten ꞌwan chaꞌ nten ꞌñaǎn lka wan. Ja kuwe tiꞌ wan; nchga wan nu talo wan ꞌin chaꞌ kuxi kanꞌ sa bra nu tyii chalyuu, kulaa Ndiose ꞌwan bra kanꞌ. \p \v 14 ’Ndukwa ska chaꞌ lo kityi nu ngwaꞌan ayman Daniel nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten nu ngwa sꞌni; wa ngwaꞌan chaꞌ nde loo la ñaꞌan wan bra nu xituun neꞌ ska nan nu chen ꞌa ñaꞌan, nu kuꞌni ñuꞌun ꞌin nchga nan luwi. ―Ka biyaꞌ tiꞌ wan chaꞌ kanꞌ bra nu chkwiꞌ wan lo kityi re―. Bra nu ñaꞌan wan chaꞌ nduun nan chen ñaꞌan kanꞌ nde niꞌ lyaa tnun seꞌen ja nsuꞌwi chabiyaꞌ tyuun ran ―ndukwin Jesús―, bra kanꞌ ndiꞌin chaꞌ xnan nchga wan nu ndiꞌin lo yuu Judea, xnan wan chaꞌ xuꞌwi kutsiꞌ wan lo kiꞌya. \v 15 Xnan lya wan tsan kanꞌ. Si ngaꞌan ska nten ke naꞌan tyi yu tsan kanꞌ, ja kaja ꞌa bra chaꞌ tyaan yu nde niꞌ ñaꞌan, chaꞌ kulo yu yuꞌwa nu nsuꞌwi ꞌin yu; ndiꞌin chaꞌ kiꞌya yu lyuu bra ti chaꞌ xnan yu bra kanꞌ. \v 16 Kwiꞌ ngwañaꞌan, si ngaꞌan ska nten lo jyan tsan kanꞌ, ja kaja ꞌa bra xitukwi yu nde naꞌan tyi yu chaꞌ kiꞌya yu teꞌ kichanꞌ ꞌin yu, ndiꞌin chaꞌ xnan yu bra ti. \v 17 ¡Tꞌnan ꞌa nu kunaꞌan tnan! Loꞌo nu kunaꞌan nu nsuꞌwi kuwiꞌ kuneꞌ nu ti ngatiꞌ, ¡tꞌnan ꞌa ka neꞌ kanꞌ bra nu tiya tsan kanꞌ! \v 18 Suꞌwe ti jñan wan chaꞌ ꞌin Ndiose chaꞌ ja ka tyempu tlyaꞌ bra nu ndiꞌin chaꞌ xnan wan, \v 19 chaꞌ kaꞌan ꞌa nu tiꞌí tyijin wan tsan kanꞌ. Ja ya tyijin nten chalyuu nu tiꞌí ngwañaꞌan, ti bra nu ngwiñan Ndiose chalyuu. Loꞌo kwiꞌ tyempu nu ka nde loo la, ja tyijin ꞌa nten nu tiꞌí ngwañaꞌan xiyaꞌ. \v 20 Wa ytsaꞌ nu lka Xꞌnaan ꞌñaan chaꞌ chinꞌ ti tsan ka bra nu tyijin neꞌ nu tiꞌí kanꞌ; chunꞌ nchka tꞌnan tiꞌ Ni ꞌwan nu lka wan nten ꞌin Ni, kanꞌ chaꞌ kuꞌni Ni chaꞌ chinꞌ ti bra talo tsan kuxi kanꞌ. Si chan talo tsan kuxi kanꞌ, ja ska nten chalyuu lyaa bra kanꞌ. \p \v 21 ’Nde loo la ka bra nu katsaꞌ neꞌ kwiñi ꞌwan: “Kan naꞌan wan chinꞌ nde re, wa ngala Krixtu” nchkwin neꞌ kwiñi ꞌwan. “Yaa naꞌan wan nde kwa, wa ngala Krixtu kichen kwa” nchkwin xka nu kwiñi bra kanꞌ. Ja kunan wan chaꞌ nu chkwiꞌ neꞌ kanꞌ. \v 22 Krixtu kwiñi ka neꞌ kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, kan la chinꞌ nten kwiñi nu chkwiꞌ chaꞌ ntsaꞌ neꞌ chaꞌ nu ykwiꞌ Ndiose loꞌo nten; chaꞌ kwiñi ti kuꞌni neꞌ kanꞌ chaꞌ tnun, chaꞌ kuwe ꞌa tiꞌ nten. Kuꞌni neꞌ kwiñi kanꞌ ngwañaꞌan, chaꞌ kwiñi lyoꞌo neꞌ ꞌwan, chaꞌ nchka tiꞌ neꞌ kwiñi lyoꞌo neꞌ ꞌin nchga nten nu wa ngulo suwi Ndiose chaꞌ ka neꞌ nten ꞌin Ni. \v 23 Wa ytsaǎnꞌ chaꞌ kanꞌ ꞌwan ni, ni siya ti ji ka chaꞌ kuxi kanꞌ, chaꞌ kiꞌya wan kwenta sa ñaꞌan ka chaꞌ kanꞌ, chaꞌ ka ndii ti tiꞌ wan bra kanꞌ. \s1 Sa ñaꞌan ka bra nu xiyaꞌ kan ti kwiꞌ Ni nu wa msuꞌwa Ndiose chaꞌ ngwa nten chalyuu. \p \v 24 Ti ngwaꞌu la Jesús chinꞌ chaꞌ ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―Bra nu mdyii mdijin nten nu tiꞌí kanꞌ ―ndukwin Jesús―, ka tla ñaꞌan xaa kwan bra kanꞌ, kwiꞌ ngwañaꞌan ja chkanꞌ xaa koꞌ bra kanꞌ. \v 25 Kwii kulasiin nu ndukwi kwan kalu lyuu bra kanꞌ, loꞌo kiñan nchga nan nu nsuꞌwi niꞌ kwan. \v 26 Loꞌo naꞌ nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten ni, ñaꞌan nten ꞌñaǎn, chaꞌ tyaǎn xiyaꞌ laja koo nu nduwi ꞌa. Lye chinꞌ ñaꞌan ka bra kanꞌ, chaꞌ loꞌo nchga jwersa ꞌñaǎn tyaǎn. \v 27 Bra kanꞌ kuloǔn tñan ꞌin kaꞌan ꞌa angajle, chaꞌ tsaa angajle kanꞌ xoꞌ tiꞌin seꞌen ti nchga nten nu wa ngulo suwi Ndiose; tsaa angajle kanꞌ nchga seꞌen ndiꞌin nten kanꞌ ñaꞌaan chalyuu. \p \v 28 ’Ndiya ska chaꞌ nu ka kiꞌyaan kwenta si ñaꞌaan yka kityi, yka nstin. Xa nu tyisnan tyukwa kuten, kanꞌ kalu lkaꞌ, loꞌo ka biyaꞌ tianꞌ chaꞌ wa ndla ti kala niꞌ tyoo bra kanꞌ. \v 29 Kwiꞌ ngwañaꞌan, ka biyaꞌ tiꞌ wan chaꞌ wa tyii ti nchga chaꞌ, xa nu ñaꞌan wan chaꞌ wa ndoꞌo tukwa nchga chaꞌ nu wa ytsaǎnꞌ ꞌwan tsan; wa ka ti chaꞌ bra kanꞌ. \v 30 Chañi chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan, chaꞌ nu ja ya tyii chaꞌ ꞌin nchga nten nu luꞌu lo chalyuu ni, bra kanꞌ ka nchga chaꞌ lo chalyuu sa ñaꞌan nu ytsaǎnꞌ ꞌwan tsan. \v 31 Tyii chaꞌ ꞌin nchga nan nu nsuꞌwi niꞌ kwan, tyii chaꞌ ꞌin nchga nan nu nsuꞌwi lo chalyuu, ni siya ja tyii siyaꞌ ti chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan, chaꞌ xkwiꞌ chaꞌ nu ñi lka chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ. \p \v 32 ’Ja ska nten jlyo tiꞌ ni tsan ka chaꞌ kanꞌ, ni bra ka ran; ni siya angajle, ni siya naꞌ, skaǎn tiǎn nu lkaǎn Sñiꞌ Ndiose, ja jlyo tianꞌ. Ska ti Stian Ndiose, jlyo tiꞌ Ni ni tsan ka chaꞌ tnun kanꞌ. \p \v 33 ’Ndii ti tiꞌ wan tyiꞌin wan sikwa. Ndla ti tiꞌ wan tyiꞌin wan bra nu kata wan ꞌin Ndiose, chaꞌ ja jlyo tiꞌ wan ni ñaꞌan bra kan Ni. \v 34 Sa ñaꞌan lka xa nu wa tsaa ti ska nten tijyuꞌ, bra wa tsaa ti yu, ta yu tñan ꞌin msu chaꞌ ñaꞌansiin neꞌ naꞌan tyi yu, ska tñan skaa msu kanꞌ; kwiꞌ kulo xꞌnan naꞌan kanꞌ tñan ꞌin yu kiꞌyu nu nduun kwan tuloꞌoo chaꞌ ka ndii ti tiꞌ yu nchga bra. \v 35 Ngwañaꞌan ꞌwan ni, ndii ti tiꞌ wan tyiꞌin wan chaꞌ ja jlyo tiꞌ wan sa ñaꞌan bra tyaan Xꞌnan wan, ni siya nde msiin, ni siya jluꞌwe tla, ni siya bra nu msiꞌya la kweꞌe, ni siya wa ngwiꞌya xaa xka tsan. \v 36 Ndii ti tiꞌ wan tyiꞌin wan sikwa, si siyaꞌ ka kala Xꞌnan wan, chaꞌ ja tyoꞌo tukwa yu laja bra nu lajaꞌ ti wan. \v 37 Nde lka chaꞌ nu chkwiǐnꞌ loꞌo wan, kwiꞌ ngwañaꞌan loꞌo nchga nten: Ndii ti tiꞌ wan tyiꞌin wan sikwa. \c 14 \s1 Mnan ti mskanꞌ nten chaꞌ loꞌo taꞌa neꞌ chaꞌ xñi neꞌ ꞌin Jesús \p \v 1 Tyukwa tsan ti ji chaꞌ ka taꞌa pascua, taꞌa nu nchku neꞌ jaxlya tiji nu ja loꞌo skwan tiyeꞌ ndyaꞌ bra kanꞌ. Kanꞌ ndyaa naan sti joꞌo nu lka ndloo, ndyaa naan mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo, ndyaa naan neꞌ sa ñaꞌan kuꞌni neꞌ chaꞌ ka xñi neꞌ ꞌin Jesús mnan ti, chaꞌ kujwi neꞌ ꞌin yu. \v 2 Ykwiꞌ neꞌ loꞌo taꞌa neꞌ bra kanꞌ: \p ―Ja suꞌwe xñian ꞌin yu tsan nchka taꞌa ―ndukwin neꞌ―. Kasinꞌ ꞌa tiꞌ nchga nten nu ndiꞌin taꞌa si ngwañaꞌan kuꞌnian, tlyu ꞌa chaꞌ wsuun ka kanꞌ bra kanꞌ. \s1 Ndaꞌan ska nu kunaꞌan sete ke Jesús \p \v 3 Loꞌo ndiꞌin Jesús naꞌan tyi Simón nu wa msñi kicha nu ngatsuꞌ kunaꞌ yu nu ngwa sꞌni la. Nde kichen Betania ndukwa tyi Simón kanꞌ. Bra nu ndukwa neꞌ tuꞌwa msaa nchku neꞌ, kanꞌ mdiyan ska nu kunaꞌan seꞌen ndiꞌin neꞌ, mdiyan loꞌo ska teꞌén lyuꞌ ti nu ndyaꞌ loꞌo kee alabastro. Wa msaꞌan teꞌén lyuꞌ ti loꞌo tyiꞌa xi tyiꞌi nu lka sete nardo; kaꞌan ꞌa ngaꞌan sete kanꞌ. Bra kanꞌ mcha nu kunaꞌan kanꞌ tuꞌwa teꞌén, mslu tyiꞌa xi tyiꞌi kanꞌ lo jlyuꞌwe Jesús seꞌen ndukwa yu. \v 4 Kanꞌ chaꞌ msinꞌ tiꞌ chinꞌ nten taꞌa nchku neꞌ bra nu naꞌan neꞌ chaꞌ yꞌni nu kunaꞌan kanꞌ ngwañaꞌan: \p ―¿Ni chaꞌ mslu nu kunaꞌan sete kwa ngwañaꞌan ti? ―ndukwin neꞌ―. \v 5 ¿Ni chaꞌ ja yjwiꞌ ran chaꞌ kaja chinꞌ tñi chaꞌ ta ꞌin neꞌ tiꞌi? Wa mdijin snan siyentu tñi plata ngaꞌan sa kwa sete xi tyiꞌi kanꞌ ―ndukwin neꞌ ꞌin taꞌa neꞌ. \p Lye ꞌa mxichaꞌ neꞌ ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 6 ―Ja chkwiꞌ wan loꞌo nu kunaꞌan re chaꞌ ja kuꞌni ngwañaꞌan ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Suꞌwe ꞌa tñan yꞌni nu kunaꞌan re chaꞌ ꞌñaǎn. \v 7 Nchga tsan ndiꞌin neꞌ tiꞌi loꞌo wan lo chalyuu re, kanꞌ chaꞌ ka kuꞌni wan chaꞌ suꞌwe loꞌo neꞌ tiꞌi sa ñaꞌan bra nu nchka tiꞌ wan; loꞌo naꞌ ni, wa tyii ti tsan nu tyiꞌiǐn loꞌo wan. \v 8 Wa yꞌni nu kunaꞌan re nchga chaꞌ sa ñaꞌan nu ngwa ꞌin. Nan wa yꞌni chaꞌ ka xi tyiꞌi tyukwi ñaꞌaǎn ni; ni siya ti ji kajaǎn, nde loo la yꞌni xuꞌwe nu kunaꞌan re ꞌñaǎn tyukwi ñaꞌaǎn chaꞌ kutsiꞌ neꞌ ꞌñaǎn. \v 9 Chañi chaꞌ nu chkwiǐnꞌ loꞌo wan ni, chaꞌ nchga seꞌen nu kanen chaꞌ ꞌñaǎn ñaꞌaan chalyuu, la kanꞌ kunan nten nchga chaꞌ nu wa yꞌni nu kunaꞌan re tsan ni, chaꞌ tyuꞌwi tiꞌ nten chaꞌ suꞌwe ꞌa tñan yꞌni nu kunaꞌan re. \s1 Yꞌni Juda trisiyun ꞌin Jesús yaꞌ nten xaꞌan \p \v 10 Loꞌo Juda Iscariote ni, ti kwiꞌ taꞌa yu loꞌo nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús lka yu kanꞌ. Bra kanꞌ mdoꞌo Juda kanꞌ ndyaa yu seꞌen ndiꞌin sti joꞌo nu lka ndloo la, chaꞌ kujwiꞌ xuꞌwa yu ꞌin Jesús yaꞌ neꞌ kanꞌ. \v 11 Suꞌwe ꞌa ngwa tiye neꞌ nu tnun nchka kanꞌ xa nu ynan neꞌ chaꞌ nu ykwiꞌ Juda loꞌo neꞌ, kanꞌ chaꞌ ykwiꞌ neꞌ tnun kanꞌ loꞌo yu chaꞌ ta neꞌ tñi ꞌin yu. Bra kanꞌ mdyisnan Juda ndyaa naan yu ni bra ka nu ta yu ꞌin Jesús yaꞌ neꞌ xaꞌan kanꞌ. \s1 Xka yaꞌ ti nchku siin Jesús loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu \p \v 12 Nu ngwa tsan kulo ꞌin taꞌa nu nchku neꞌ jaxlya tiji nu ja loꞌo skwan tiyeꞌ ndyaꞌ kanꞌ, tsan kanꞌ ngwa taꞌa siin pascua, tsan nu ndujwi neꞌ slyaꞌ kuneꞌ chaꞌ ku neꞌ taꞌa. Bra kanꞌ mnichaꞌ neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús: \p ―¿La nde yaꞌ kuꞌni xuꞌwe ba chaꞌ ku siinan chaꞌ ꞌin taꞌa pascua a? ―ndukwin neꞌ ꞌin yu. \p \v 13 Loꞌo ngulo Jesús tñan ꞌin tukwa neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu bra kanꞌ: \p ―Yaa lya wan lo kichen tnun kwa ―ndukwin yu ꞌin neꞌ kanꞌ―. Nde kwa tyukwa taꞌa wan loꞌo ska yu kiꞌyu nu ndukwa ska teꞌen tyiꞌa skun yu. Tsaa ñaꞌan wan ꞌin yu kanꞌ. \v 14 Seꞌen sten yu niꞌ ñaꞌan, chkwiꞌ wan loꞌo nu lka xꞌnan naꞌan kanꞌ: “Nde lka tñan nu ndukwin mstru ꞌñaan ꞌiin. Kuꞌnii chaꞌ suꞌwe katsaaꞌ ꞌñaǎn, ¿la nde yaꞌ kaja seꞌen nu kuǔn siinǎnꞌ loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌñaǎn, chaꞌ kuꞌni ba taꞌa pascua?” Ngwañaꞌan chkwiꞌ wan loꞌo nten nu nka tyi kanꞌ. \v 15 Loꞌo kwaꞌu yu ska seꞌen tlyu ꞌwan bra kanꞌ, ska naꞌan nu ndiya xka pisu nde kwan nu wa lka ngwa suꞌwe, seꞌen ndiꞌin nchga nan nu kunanjoꞌo ꞌñaan bra kanꞌ. La kanꞌ kuꞌni xuꞌwe wan nan nu ku siinan ―ndukwin Jesús. \p \v 16 Kanꞌ chaꞌ mdoꞌo neꞌ ndyaa neꞌ lo kichen tnun kanꞌ, mdiyan neꞌ tuꞌwa naꞌan kanꞌ; sa ñaꞌan nu wa ndukwin Jesús ꞌin neꞌ, ngwañaꞌan ngwa chaꞌ kanꞌ. Kwiꞌ yꞌni xuꞌwe neꞌ nan nu ku siin neꞌ chaꞌ ꞌin taꞌa pascua bra kanꞌ. \p \v 17 Xa wa msiin, mdiyan Jesús loꞌo tii tyukwa neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu. \v 18 Laja nu ndiꞌin neꞌ nchku neꞌ, bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ: \p ―Chañi chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan ―ndukwin Jesús―. Ndiya ska nten taꞌa wan nu suꞌwa ti nchku loꞌoǔn ni, nu wa kujwiꞌ xuꞌwa ti ꞌñaǎn yaꞌ nten xaꞌan. \p \v 19 Xiꞌin chinꞌ tiꞌ neꞌ ndiꞌin neꞌ bra kanꞌ. Bra ti mdyisnan taꞌa neꞌ ykwiꞌ neꞌ loꞌo Jesús: \p ―¿Ta naꞌ nu taǎn ꞌiin yaꞌ nten xaꞌan a? ―ndukwin ska yu ꞌin Jesús. \p ―¿Ta naꞌ a? ―ndukwin xka yu bra kanꞌ. \p \v 20 ―Ska yu taꞌa tii tyukwa wan, kanꞌ lka nu kujwiꞌ xuꞌwa ꞌñaǎn yaꞌ nten xaꞌan ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Ska yu taꞌa wan nu suꞌwa nchku loꞌoǔn ska ti niꞌ kaꞌnan skwa re ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. \v 21 Naꞌ ni, nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten, ka chaꞌ kuxi ꞌñaǎn sa ñaꞌan nu ndukwa chaꞌ ꞌñaǎn lo kityi ti ngwa sꞌni. Tꞌnan ꞌa nten nu ta ꞌñaǎn yaꞌ nten xaꞌan bra kanꞌ, suꞌwe la ngwa ꞌin yu ni siya ja yan yu lo chalyuu siyaꞌ ti. \p \v 22 Ti nchku siin neꞌ bra nu msñi Jesús ska jaxlya, ndya yu xuꞌwe ꞌin Ndiose chaꞌ ꞌin jaxlya kanꞌ, msuꞌwe yu ꞌin ran, chaꞌ kutsaa yu ran ꞌin nten chaꞌ ku neꞌ. \p ―Ku wan jaxlya re ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Nde lkaǎn, tyukwi ñaꞌaan ykwiǐnꞌ lka re. \p \v 23 Kanꞌ msñi Jesús ꞌin ska basu mñun, ndya yu xuꞌwe ꞌin Ndiose, mda yu mñun ꞌin neꞌ chaꞌ koꞌo neꞌ bra kanꞌ. Yiꞌo nchga neꞌ mñun kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 24 ―Ñaꞌan tiꞌ tneěn, ngwañaꞌan ka mñun re ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Xa nu kajaǎn lo wsi, kalu tneěn chaꞌ kaja sa ñaꞌan kuꞌni tyii Ndiose kiꞌya nu ndiꞌin ꞌin nchga nten chalyuu, chaꞌ ngwañaꞌan xkanꞌ Ni chaꞌ loꞌo nten xiyaꞌ. \v 25 Chañi chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan, chaꞌ ja koꞌoǔn ꞌaǎn mñun xiyaꞌ ni, sa ñaꞌan bra nu tiya tsan kanꞌ nu koꞌoǔn mñun kwi loꞌo wan nde seꞌen ndiꞌin Ndiose ndloo la. \s1 Chkwiꞌ Tyu loꞌo nten chaꞌ ja nsuꞌwi lyo yu ꞌin Jesús siyaꞌ ti \p \v 26 Bra wa yla tuꞌwa neꞌ kantu ꞌin Ndiose, mdoꞌo neꞌ ndyaa neꞌ lo kiꞌya Olivos bra kanꞌ. \v 27 Xiyaꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo nten nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu bra kanꞌ: \p ―Taꞌa wan ka jyuꞌu tiꞌ wan ꞌñaǎn ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Kulaa yaꞌ wan chinꞌ ꞌñaǎn ndiꞌa. Kanꞌ ka chaꞌ nu ndukwa lo kityi ꞌin Ndiose: “Kujwiǐn ꞌin nten nu naꞌansiin ꞌin slyaꞌ kanꞌ, loꞌo xnan nchga slyaꞌ tyaa iꞌ bra kanꞌ, ndukwin Ndiose.” Ngwañaꞌan nchkwiꞌ kityi kanꞌ. \v 28 Bra nu tyuꞌuǔn xiyaꞌ, tsaꞌaǎn Galilea nde loo la ꞌwan. \p \v 29 ―Ja chan nchga nten kulaa yaꞌ neꞌ ꞌiin; loꞌo naꞌ ni, ja kulaǎn tiꞌiǐn ꞌiin siyaꞌ ti ―ndukwin Tyu ꞌin Jesús bra kanꞌ. \p \v 30 ―Chañi chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌoo ―ndukwin Jesús ꞌin Tyu―. Ndiꞌa, snan yaꞌ chkwiꞌ nuꞌwin loꞌo nten chaꞌ ja nsuꞌwi lyoo ꞌñaǎn. Ngwañaꞌan chkwiiꞌ loꞌo nten xa nu ti ji xiꞌya la kweꞌe tukwa yaꞌ ndiꞌa, xa wa tla. \p \v 31 ―Ja chkwiǐnꞌ loꞌo nten chaꞌ ja nsuꞌwi lyoǔn ꞌiin ―ndukwin Tyu ꞌin Jesús―. Si kujwi nten ꞌiin, ni siya wa kujwi ti nten ꞌñaǎn, ja xkweěn ꞌin nten chaꞌ ja nsuꞌwi lyoǔn ꞌiin ―ndukwin Tyu ꞌin Jesús. \p Lye ꞌa ykwiꞌ Tyu, kwiꞌ ngwañaꞌan nchga neꞌ kwa, suꞌwa ti ykwiꞌ neꞌ loꞌo Jesús. \s1 Ykwiꞌ Jesús loꞌo Ndiose Sti yu nde Getsemaní \p \v 32 Loꞌo ndyaa neꞌ ska niꞌ lyoꞌoo seꞌen nduun yka tlaꞌ, ska yuu nu ngwa naan Getsemaní bra kanꞌ. \p ―Tyukwa wan chinꞌ nde ti ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu―. Tsaꞌaǎn nde kwa la chinꞌ chaꞌ chkwiǐnꞌ loꞌo Ndiose Stiǐn ―ndukwin yu. \p \v 33 Ndyaa yu la chinꞌ bra kanꞌ, ndyaa yu loꞌo Tyu loꞌo Santiago loꞌo Xuwa. Kanꞌ lye ꞌa ngwa xiꞌin tiꞌ Jesús, mdaꞌan ꞌa chaꞌ tiye yu sa ñaꞌan ka chaꞌ kuxi nu ndiꞌin chaꞌ ka ꞌin yu. \p \v 34 ―Xiꞌin ꞌa tiǎnꞌ ni ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―, ja taloǔn siꞌya chaꞌ xiꞌin kanꞌ. Nde ti kanun wan, ndii ti tiꞌ wan tyiꞌin wan ―ndukwin. \p \v 35 Ti ndyaa Jesús la chinꞌ nde kwa la, mduun xtyinꞌ yu lo yuu ti, mjñan yu ꞌin Ndiose si kaja ñaꞌan nu ka ꞌin yu chaꞌ ja tyukwa yu chaꞌ kuxi. \p \v 36 ―Stiǐn ―ndukwin Jesús ꞌin Ndiose―, nchga lo tñan nchka ꞌiin kuꞌnii. Kanꞌ chaꞌ ni, ja taa chabiyaꞌ tyukwaǎn chaꞌ kuxi re, si kaja xka ñaꞌan nu ka kuꞌniǐn tñan re ―ndukwin Jesús ꞌin Ndiose Sti yu―. Loꞌo siꞌi sa ñaꞌan nu nchka tiǎnꞌ chaꞌ ka; nuꞌwin kuꞌnii loꞌoǔn sa ñaꞌan nu nchka tiiꞌ. \p \v 37 Bra kanꞌ ndyaan Jesús xiyaꞌ seꞌen ndiꞌin snan nten kanꞌ, loꞌo lajaꞌ ti neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \p ―Simón ―ndukwin yu ꞌin Tyu―, ¿ta lajaaꞌ tii ni a? ―ndukwin―. ¿Ta ja nchka kaa ndii tiiꞌ chinꞌ, ni siya ska bra ti a? \v 38 Ndii ti tiꞌ wan tyiꞌin wan ni. Chkwiꞌ wan loꞌo Ndiose chaꞌ ja kuꞌni kuneꞌ xaꞌan kanan ꞌwan. Jlyo tiǎnꞌ chaꞌ tyukwi ti tiye wan xlyaa wan kuꞌni wan tñan re ꞌñaǎn; loꞌo ja ndalo wan, kanꞌ chaꞌ ndla ꞌa yijaꞌ wan. \p \v 39 Xiyaꞌ ndyaa Jesús la chinꞌ, ti kwiꞌ ti chaꞌ mjñan yu ꞌin Ndiose Sti yu xiyaꞌ. \v 40 Kanꞌ ndyaan yu xiyaꞌ seꞌen ndiꞌin neꞌ kanꞌ, loꞌo xiyaꞌ lajaꞌ neꞌ kanꞌ, chaꞌ lye ꞌa yuꞌwi sla neꞌ. Ja jlyo ꞌa tiꞌ neꞌ sa ñaꞌan xkwen neꞌ ꞌin yu bra kanꞌ. \v 41 Xiyaꞌ ndyaa Jesús bra kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan snan yaꞌ ndyaan Jesús seꞌen ndiꞌin neꞌ. \p ―¿Ti lajaꞌ wan a? ¿Ti ndiꞌin tñaꞌ wan a? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Yaꞌ la ni sikwa, wa mdiya bra nu tyaa loꞌo neꞌ ꞌñaǎn nu wa msuꞌwa Ndiose ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten. Wa ta ti nten ꞌñaǎn yaꞌ nten xaꞌan ni. \v 42 Tyituun wan tyaan ni, chaꞌ wa mdiyan yu nu wa yꞌni trisiyun ꞌñaǎn yaꞌ nten xaꞌan. \s1 Ndyaa loꞌo neꞌ ꞌin Jesús presu \p \v 43 Laja bra nu ykwiꞌ Jesús, mdiyan Juda kanꞌ seꞌen ndiꞌin yu, ti kwiꞌ taꞌa neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu ngwa Juda kanꞌ. Kaꞌan ꞌa nten tlá mdaꞌan loꞌo Juda, nten nu wa ngulo neꞌ wsiya tñan ꞌin chaꞌ kan loꞌo ꞌin Jesús; loꞌo xtyi wsuun, loꞌo yka ndiꞌya neꞌ ndijyan neꞌ. Sti joꞌo nu lka ndloo la, loꞌo mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo, loꞌo neꞌ kula ꞌin kichen, kanꞌ lka nu ngulo tñan ꞌin neꞌ tlá kanꞌ. \v 44 Juda nu wa ta ti ꞌin Jesús yaꞌ nten xaꞌan kanꞌ, wa ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ tlá kanꞌ nu ngwa tsan, ytsaꞌ yu sa ñaꞌan nu kuꞌni yu: \p ―Chkwichaǎnꞌ kijin skaꞌ yu kiꞌyu kanꞌ ―ndukwin Juda ꞌin neꞌ tlá―. Xñi lya wan ꞌin yu bra kanꞌ, yaa loꞌo lya wan ꞌin yu kanꞌ ―ndukwin yu ꞌin neꞌ. \p \v 45 Kanꞌ chaꞌ ndijyan Juda, bra ndyaa yu seꞌen nduun Jesús chaꞌ chkwichaꞌ yu skaꞌ Jesús: \p ―¿Nde ti nduun, mstru? ―ndukwin Juda ꞌin Jesús. \p Ykwichaꞌ Juda skaꞌ Jesús bra kanꞌ. \v 46 Bra ti msñi neꞌ tlá ꞌin Jesús, chaꞌ tyaa loꞌo neꞌ ꞌin yu bra kanꞌ. \p \v 47 Loꞌo ska nten taꞌa ndaꞌan Jesús mskwin yu xtyi ꞌin yu, msiꞌyu kuꞌ yu jin nxkan ska msu ꞌin sti joꞌo nu lka ndloo la bra kanꞌ. \v 48 Kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ tlá kanꞌ: \p ―¿Ta loꞌo xtyi wsuun loꞌo yka ndiꞌya wan ndaꞌan wan chaꞌ xñi wan ꞌñaǎn a? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ―. ¿Ta ska nten nu yꞌni kunan lkaǎn sikwa a? \v 49 Tyun ꞌa tsan naꞌan wan ꞌñaǎn xa nu mdiꞌiǐn niꞌ lyaa tnun, ngwaꞌuǔn chaꞌ ꞌin Ndiose ꞌin nten nde kwa, loꞌo ja msñi wan ꞌñaǎn bra kanꞌ. Jlyo tiǎnꞌ sa ñaꞌan chaꞌ nchka ni, chunꞌ kwiꞌ ngwañaꞌan nchkwiꞌ kityi ꞌin Ndiose chaꞌ ꞌñaǎn. \p \v 50 Bra kanꞌ ngulaa yaꞌ nchga taꞌa ndaꞌan Jesús ꞌin yu, msnan neꞌ. \s1 Yu kuneꞌ nu msnan ꞌin nten xaꞌan \p \v 51 Loꞌo ska yu kuneꞌ ti, nganun yu mdaꞌan ñaꞌan yu ꞌin nten nu ndyaa loꞌo ꞌin Jesús. Ska teꞌ ngaten ti mxiin chunꞌ yu kuneꞌ kanꞌ. Loꞌo xñi neꞌ tlá kanꞌ ꞌin yu kuneꞌ, ngwa tiꞌ neꞌ; \v 52 kanꞌ chaꞌ mxnun yu teꞌ ngaten kanꞌ yaꞌ neꞌ, msnan yu tiꞌyu ti yu. \s1 Mduun Jesús tloo neꞌ wsiya \p \v 53 Ndyaa loꞌo neꞌ ꞌin Jesús tloo xꞌnan sti joꞌo bra kanꞌ. Nde kwa mdyoꞌ tiꞌin nchga sti joꞌo nu lka ndloo la, loꞌo neꞌ kula, loꞌo mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo. \v 54 Tijyuꞌ ti mdaꞌan ñaꞌan Tyu chunꞌ neꞌ tlá kanꞌ, sa bra nu mdiyan neꞌ niꞌ lyoꞌoo ꞌin xꞌnan sti joꞌo. Bra kanꞌ ndyaa tukwa Tyu seꞌen ndiꞌin nten nu ndiꞌin kwan tunaꞌan kanꞌ. Ndukwa neꞌ tuꞌwa kiiꞌ chaꞌ katsun ti neꞌ. \p \v 55 Loꞌo sti joꞌo nu lka ndloo la, loꞌo nchga neꞌ wsiya kanꞌ, ngwa tiꞌ neꞌ xtya neꞌ kiꞌya ꞌin Jesús chaꞌ ka kujwi neꞌ ꞌin yu, loꞌo ja mjwi ñaꞌan nu xtya neꞌ kiꞌya ꞌin yu. \v 56 Mdaꞌan ꞌa neꞌ kwiñi tloo neꞌ wsiya kanꞌ, chaꞌ xtya neꞌ kiꞌya ꞌin yu, loꞌo ja suꞌwa ykwiꞌ neꞌ kanꞌ. \v 57 Nu wa tyii ti chaꞌ, bra kanꞌ mdyituun la chinꞌ neꞌ kwiñi, ykwiꞌ neꞌ loꞌo neꞌ nu tnun nchka kanꞌ: \p \v 58 ―Wa ynan ba ska chaꞌ nu ykwiꞌ yu kiꞌyu re ―ndukwin ska neꞌ kwiñi kanꞌ―. Nde lka chaꞌ nu ykwiꞌ yu: “Kuꞌni tyiǐn ꞌin laa tnun re nu ngwiñan nten chalyuu ti. Chunꞌ snan tsan ti kuꞌniǐn chaꞌ tyaꞌ xka nu ja kwiñan nten chalyuu.” \p \v 59 Loꞌo ja suꞌwa ykwiꞌ neꞌ kwiñi kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 60 Kanꞌ mdyituun sti joꞌo nu lka ndloo la tloo nchga neꞌ nu tnun nchka, mnichaꞌ yu ꞌin Jesús: \p ―¿Ta ja ndiya chaꞌ nu chkwiiꞌ loꞌo ba chaꞌ kulo luwi ꞌiin, ꞌin kiꞌya nu mstya neꞌ ꞌiin a? ―ndukwin sti joꞌo kanꞌ ꞌin Jesús. \p \v 61 Tiin ti mduun Jesús, ja ska chaꞌ siyaꞌ ti mxkwen yu ꞌin neꞌ. Kanꞌ chaꞌ xiyaꞌ mnichaꞌ sti joꞌo nu lka ndloo la ꞌin yu bra kanꞌ: \p ―¿Ta chañi chaꞌ Krixtu lkaa a? ―ndukwin―. ¿Ta ska ti nuꞌwin lkaa Sñiꞌ Ndiose nu ngiꞌni tnuan ꞌin a? ―ndukwin sti joꞌo kanꞌ ꞌin Jesús. \p \v 62 ―Chañi chaꞌ nu ykwiꞌ wan, naꞌ lkaǎn nu kanꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ―. Kwiꞌ ngwañaꞌan, nde loo la ñaꞌan wan ꞌñaǎn nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten; ñaꞌan wan ꞌñaǎn seꞌen tyukwaǎn laꞌa seꞌen kwin ꞌin Ndiose Stiǐn. Nchga tñan siyaꞌ ti nchka ꞌin Ndiose kuꞌni Ni. Loꞌo ñaꞌan wan ꞌñaǎn bra nu kaǎn xiyaꞌ laja koo nde niꞌ kwan bra kanꞌ. \p \v 63 Msinꞌ ꞌa tiꞌ sti joꞌo nu lka ndloo la bra kanꞌ, kanꞌ chaꞌ msaaꞌ steꞌ yu tloo neꞌ kanꞌ. \p ―Ja ndiꞌin chaꞌ xtya la xka nten kiꞌya ꞌin yu kiꞌyu re ―ndukwin sti joꞌo kanꞌ ꞌin neꞌ―. \v 64 Nan wa ynan wan chaꞌ tnun ꞌa chaꞌ kuxi nu ykwiꞌ yu re ꞌin Ndiose, bra nu ndukwin yu chaꞌ ska ti nu lka Sñiꞌ Ndiose lka yu. ¿Ni sa ñaꞌan chkwiꞌ wan ꞌin chaꞌ kanꞌ a? \p Nchga nten kanꞌ mxkwen neꞌ ꞌin nu lka ndloo la kanꞌ, chaꞌ ndiꞌin chaꞌ kaja Jesús. \p \v 65 Bra kanꞌ mdyisnan neꞌ ngiꞌni tiꞌí neꞌ ꞌin Jesús; msuꞌwa neꞌ tyiꞌa nu mdoꞌo tuꞌwa neꞌ kiloo yu, kwiꞌ ngwañaꞌan mjiꞌin neꞌ ꞌin yu xa nu nchkunꞌ kiloo yu loꞌo ska teꞌ. \p ―Loꞌo ni, chaꞌ kii tiꞌ nuꞌwin, ¡katsaaꞌ ꞌwa ti ka nu lka mjiꞌin ꞌiin! ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ. \p Loꞌo neꞌ nu nduun kwan kanꞌ, mjiꞌin neꞌ ndukunꞌ ꞌin yu bra kanꞌ. \s1 Ndukwin Tyu chaꞌ ja nsuꞌwi lyo ꞌin Jesús siyaꞌ ti \p \v 66 Ti ndukwa Tyu tuꞌ naꞌan tyi xꞌnan sti joꞌo, loꞌo mdiyan ska nu kunaꞌan nu ngiꞌni tñan ꞌin sti joꞌo bra kanꞌ. \v 67 Naꞌan nu kunaꞌan kanꞌ ꞌin Tyu seꞌen ndukwa yu tuꞌwa kiiꞌ, kanꞌ mxinaꞌan suꞌwe ꞌin yu xiyaꞌ. \p ―Loꞌo nuꞌwin ndaꞌan loꞌoo Jesús Nazaret kanꞌ ―ndukwin nu kunaꞌan kanꞌ ꞌin yu bra kanꞌ. \p \v 68 ―Siꞌi naꞌ ―ndukwin Tyu―. Ja nsuꞌwi lyoǔn ꞌin yu. Ja nchka biyaꞌ tiǎnꞌ ni chaꞌ lka nchkwiiꞌ loꞌoǔn ―ndukwin Tyu ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ. \p Bra kanꞌ mdoꞌo Tyu ndyaa tuꞌwa loꞌoo ti. Msiꞌya la kweꞌe bra kanꞌ. \v 69 Naꞌan nu kunaꞌan kanꞌ ꞌin yu xiyaꞌ, kanꞌ chaꞌ mdyisnan nchkwiꞌ loꞌo neꞌ nu nduun kwiꞌ seꞌen ti: \p ―Loꞌo yu kiꞌyu kwa lka taꞌa ndaꞌan neꞌ kanꞌ ―ndukwin nu kunaꞌan kanꞌ. \p \v 70 Xiyaꞌ ykwiꞌ Tyu chaꞌ ja loꞌo yu ndaꞌan yu loꞌo Jesús. Chunꞌ ndiꞌin la chinꞌ ykwiꞌ nten nu nduun kwiꞌ seꞌen ti loꞌo Tyu: \p ―Chañi chaꞌ taꞌa ndaꞌan neꞌ kanꞌ lkaa ―ndukwin neꞌ―, chaꞌ loꞌoo lkaa neꞌ Galilea ―ndukwin neꞌ ꞌin Tyu. \p \v 71 Bra kanꞌ mdyisnan Tyu nchkwiꞌ lye yu chaꞌ ta Ndiose nu tiꞌí ꞌin yu si chaꞌ kwiñi chkwiꞌ yu loꞌo neꞌ. \p ―Ja nsuꞌwi lyoǔn ꞌin yu kiꞌyu kwa nu nchkwiꞌ ꞌa wan chaꞌ ꞌin ―ndukwin Tyu ꞌin neꞌ. \p \v 72 Bra ti msiꞌya la kweꞌe xiyaꞌ. Bra kanꞌ nsuꞌwi tiꞌ Tyu sa ñaꞌan chaꞌ nu wa ykwiꞌ Jesús loꞌo yu nu ngwa tsan: “Nde lka tñan nu kuꞌnii ndiꞌa, Tyu; snan yaꞌ chkwiiꞌ loꞌo nten chaꞌ ja nsuꞌwi lyoo ꞌñaǎn, xa nu ti ji xiꞌya la kweꞌe tukwa yaꞌ.” Kanꞌ chaꞌ nganan ꞌa Tyu bra kanꞌ. \c 15 \s1 Mduun Jesús tloo Pilato nu lka gobernador \p \v 1 Xa nu ngwiꞌya xaa xka tsan, mdyoꞌ tiꞌin sti joꞌo nu lka ndloo, loꞌo neꞌ kula, loꞌo mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo, mdiꞌin nchga neꞌ wsiya chaꞌ chkwiꞌ neꞌ loꞌo taꞌa neꞌ. Bra kanꞌ mskanꞌ neꞌ kanꞌ ꞌin Jesús, ndyaa loꞌo neꞌ ꞌin yu tloo Pilato nu ngwa gobernador romano chaꞌ ka biyaꞌ ꞌin yu. Mnichaꞌ Pilato ꞌin Jesús bra kanꞌ: \p \v 2 ―¿Ta nuꞌwin lkaa ree ꞌin neꞌ judío a? ― \p ―Kwiꞌ sa ñaꞌan nu ndukwiin, ti kwiǐnꞌ lkaǎn ―ndukwin Jesús ꞌin gobernador kanꞌ. \p \v 3 Kanꞌ mstya sti joꞌo nu lka ndloo kaꞌan kiꞌya ꞌin Jesús tloo Pilato kanꞌ. \v 4 Loꞌo xiyaꞌ ykwiꞌ Pilato loꞌo Jesús bra kanꞌ: \p ―¿Ja nchka ꞌiin xkween ꞌin neꞌ kwa a? ―ndukwin Pilato ꞌin yu―. Nan wa kaꞌan kiꞌya mstya neꞌ ꞌiin. \p \v 5 Ja ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ siyaꞌ ti. Yuwe ꞌa tiꞌ Pilato bra kanꞌ. \s1 Ngulo Pilato tñan chaꞌ kujwi neꞌ ꞌin Jesús \p \v 6 Nchga yijan xa nu ndiya tsan taꞌa kanꞌ, ndlaa nu lka gobernador ska ti presu, sa ñaꞌan presu nu jñan neꞌ judío ꞌin yu. \v 7 Loꞌo nsuꞌwi tyun nten niꞌ ñaꞌan chkwan yijan kanꞌ, neꞌ nu wa yjwi ꞌin neꞌ romano, neꞌ xka laꞌa tsuꞌ nu ngwa ndloo kanꞌ bra nu msuun neꞌ loꞌo. Ska presu kanꞌ lka Barrabás. \v 8 Bra kanꞌ mdyoꞌ tiꞌin kaꞌan nten tloo Pilato, mjñan neꞌ ꞌin yu chaꞌ kulaa yu ꞌin ska presu sa ñaꞌan nu ngiꞌni yu nchga yijan. \p \v 9 ―¿Ta nchka tiꞌ wan chaꞌ kulaǎn ꞌin yu re nu lka ree ꞌwan, neꞌ judío a? ―mnichaꞌ Pilato ꞌin nten kaꞌan kanꞌ. \p \v 10 Ykwiꞌ Pilato ngwañaꞌan chunꞌ mgii tiꞌ yu chaꞌ tiꞌí tiꞌ sti joꞌo nu lka ndloo ꞌin Jesús, kanꞌ chaꞌ mdiyan loꞌo neꞌ ꞌin Jesús tloo yu chaꞌ lka yu gobernador. \v 11 Mjñan nten kaꞌan ꞌin Pilato chaꞌ kulaa yu ꞌin Barrabás, siꞌi ꞌin Jesús. Nan wa ykwiꞌ nten kaꞌan kanꞌ loꞌo Pilato chaꞌ kulaa ꞌin Barrabás, chunꞌ mdatsaa sti joꞌo nu lka ndloo ꞌin nten chaꞌ ngwañaꞌan jñan neꞌ chaꞌ ꞌin Pilato. \v 12 Xiyaꞌ mnichaꞌ Pilato ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―¿Ni sa ñaꞌan kuꞌniǐn loꞌo yu re, nu ykwiꞌ wan chaꞌ lka yu ree ꞌin neꞌ judío sikwa a? ―ndukwin Pilato ꞌin nten kaꞌan kanꞌ. \p \v 13 Kwen msiꞌya loꞌo neꞌ ꞌin Pilato bra kanꞌ: \p ―¡Kujwi lya wan ꞌin yu kwa lo wsi! ―ndukwin neꞌ. \p \v 14 ―¿Ni chaꞌ nchka tiꞌ wan chaꞌ kujwiǐn ꞌin yu re? ―ndukwin Pilato ꞌin neꞌ―. ¿Ni ñaꞌan kiꞌya ndiꞌin ꞌin yu a? \p Lye la msiꞌya loꞌo neꞌ ꞌin Pilato bra kanꞌ: \p ―¡Kujwi lya wan ꞌin yu kwa lo wsi! \p \v 15 Kanꞌ chaꞌ ngulaa Pilato ꞌin Barrabás chaꞌ kiꞌya tlaꞌ chinꞌ tiye nten kaꞌan kanꞌ. Xa nu lye mjiꞌin sndaru ꞌin Jesús loꞌo ti su, bra kanꞌ ngulo Pilato tñan ꞌin sndaru chaꞌ tyaa loꞌo neꞌ ꞌin Jesús chaꞌ jwiꞌin kaꞌan neꞌ ꞌin yu lo wsi. \p \v 16 Loꞌo ndyaa loꞌo sndaru ꞌin Jesús niꞌ ñaꞌan seꞌen ndukwa nten nu lka gobernador, mdyoꞌ tiꞌin nchga sndaru nu ndiꞌin nde kwa bra kanꞌ. \v 17 Kanꞌ mxkuꞌ neꞌ ska teꞌ kwaa ꞌin Jesús. Mxkii neꞌ lti kicheꞌ chunꞌ taꞌa chaꞌ ka ska sneꞌ, mstya neꞌ sneꞌ kicheꞌ kanꞌ ke Jesús. \v 18 Kwiꞌ yꞌni tnun neꞌ ꞌin yu chaꞌ kwiñi ti bra kanꞌ: \p ―¡Suꞌwe ti tyiꞌiin, nuꞌwin nu lkaa ree ꞌin neꞌ judío! ―ndukwin sndaru ꞌin Jesús. \p \v 19 Loꞌo mdyisnan neꞌ mjiꞌin neꞌ yka ti ke Jesús bra kanꞌ. Lye msuꞌwa neꞌ tyiꞌa nu ndoꞌo tuꞌwa neꞌ loo yu. Kwiꞌ mduun xtyinꞌ neꞌ tloo yu, sa ñaꞌan si kuꞌni tnun neꞌ ꞌin yu, ni siya chaꞌ kwiñi ti. \v 20 Xa wa mdyii mstyi lyoꞌo sndaru ꞌin Jesús, ngulo neꞌ teꞌ kwaa kanꞌ ꞌin yu bra kanꞌ; xiyaꞌ mxkuꞌ neꞌ steꞌ yu bra kanꞌ, chaꞌ tsaa loꞌo neꞌ ꞌin yu seꞌen xtya neꞌ ꞌin yu lo wsi. Mdoꞌo neꞌ ndyaa loꞌo neꞌ ꞌin yu bra kanꞌ. \s1 Mstya neꞌ ꞌin Jesús lo wsi \p \v 21 Tuwiin seꞌen mdaꞌan neꞌ, bra kanꞌ mdukwa taꞌa sndaru ꞌin Simón, neꞌ Cirene; sti Alejandro loꞌo Rufo lka Simón kanꞌ. Ndyaan Simón yaa yu tñan niꞌ kixinꞌ, loꞌo ngulo sndaru tñan ꞌin yu chaꞌ kiꞌya yu wsi kanꞌ chaꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ. \p \v 22 Ndyaa loꞌo neꞌ ꞌin Jesús nde seꞌen nu naan Gólgota bra kanꞌ. Kiꞌya seꞌen ndiya tijyan ke ayman, ngwañaꞌan ndyoꞌo Gólgota chaꞌtñan. \v 23 Nde kwa mda neꞌ mñun mxtiyaꞌ loꞌo mirra nu lka ska rmiyu yka chaꞌ koꞌo Jesús bra kanꞌ, loꞌo ja mslyaa yu koꞌo yu mñun kanꞌ. \v 24 Bra kanꞌ mjiꞌin kaꞌan neꞌ ꞌin yu lo wsi, loꞌo kanꞌ mdiꞌin jya sndaru loꞌo taꞌa neꞌ, yꞌni neꞌ kanan loꞌo taꞌa neꞌ ti ka nu ka kaja steꞌ Jesús. Ngwañaꞌan ngwa chaꞌ mdyii mtsaa neꞌ steꞌ Jesús loꞌo taꞌa neꞌ. \p \v 25 Ngwa bra wa kaa tlya mstya sndaru ꞌin Jesús lo wsi. \v 26 Ke wsi kanꞌ wa mdiya letra nu ytsaꞌ ni ñaꞌan kiꞌya mstya neꞌ ꞌin Jesús: “Nu nde lka ree ꞌin neꞌ judío” ndukwin letra kanꞌ. \v 27 Ti kwiꞌ tsan kanꞌ, mjiꞌin kaꞌan neꞌ ꞌin tukwa nten nu yꞌni kunan lo wsi kwiꞌ seꞌen ti loꞌo Jesús. Wsi ꞌin ska yu kunan, kanꞌ mduun laꞌa seꞌen kwin ꞌin Jesús, wsi ꞌin xka yu mduun laꞌa seꞌen kaa kanꞌ. \v 28 Sa ñaꞌan lka chaꞌ nu ngwaꞌan ayman sꞌni lo kityi ꞌin Ndiose, ngwañaꞌan ngwa: “Chkwiꞌ neꞌ chaꞌ lka yu taꞌa nten xaꞌan.” Ngwañaꞌan lka chaꞌ ndukwa lo kityi kanꞌ. \p \v 29 Mstyi lyoꞌo ꞌa neꞌ ꞌin Jesús xa nu mdijin neꞌ tuwiin, lye mxichaꞌ neꞌ ꞌin yu. \p ―¡Jaan! Nuꞌwin lkaa nu ykwiiꞌ chaꞌ kuꞌni tyii laa tnun kwa ―ndukwin neꞌ kanꞌ―, loꞌo ndukwiin chaꞌ kwiñaan ꞌin ran xiyaꞌ chunꞌ snan tsan ti, ¿mskeꞌ tiiꞌ a? \v 30 Kulaa ꞌiin, ti ykwiiꞌ ti sikwa; kiꞌyaa lyaa lo wsi kwa ni, si ka ꞌiin ―ndukwin neꞌ. \p \v 31 Loꞌo sti joꞌo nu lka ndloo, loꞌo mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo, mstyi lyoꞌo neꞌ ꞌin Jesús. \p ―Ngulaa yu ꞌin xka ta nten ―ndukwin neꞌ nu tnun nchka kanꞌ ꞌin taꞌa neꞌ―, loꞌo ja nchka ꞌin yu kulaa ꞌin yu, ti ykwiꞌ yu. \v 32 Krixtu lka yu, ree ꞌin neꞌ Israel taꞌaan lka yu, ndukwin yu. Suꞌwe la si kiꞌya yu lo wsi, ti ykwiꞌ ti yu. Ñaꞌan kwiꞌyaan si ka ꞌin yu bra kanꞌ. Tsaa ñaꞌan tianꞌ ꞌin yu bra kanꞌ ―ndukwin neꞌ ꞌin taꞌa neꞌ. \p Kwiꞌ ngwañaꞌan yu kunan taꞌa ngaꞌan yu lo wsi, loꞌo neꞌ kanꞌ ykwiꞌ neꞌ chaꞌ kuxi ꞌin Jesús. \s1 Ngujwi Jesús \p \v 33 Xa nu ndiꞌya kwan ngwa tla xaa ñaꞌaan chalyuu. Snan bra mdaloo chaꞌ tla xaa. \v 34 Loꞌo bra wa snan siin, bra kanꞌ kwen msiꞌya Jesús: \p ―Eloi, Eloi, ¿lama sabactani? ―ndukwin. Nde ñaꞌan ndyoꞌo chaꞌ kanꞌ chaꞌtñan: Ndiose ꞌñaǎn, Ndiose ꞌñaǎn, ¿ni chaꞌ ngulaa yaaꞌ ꞌñaǎn? \p \v 35 Ynan chinꞌ nten nu nduun kwiꞌ seꞌen ti, loꞌo ja ngwa biyaꞌ tiꞌ neꞌ ni chaꞌ ngwa nu ykwiꞌ yu: \p ―Kunan suꞌwe wan, wa msiꞌya yu ꞌin ayman Elías ―ndukwin neꞌ kanꞌ. \p \v 36 Kanꞌ msnan ska nten ndyaa ꞌya yu ska kiche; mchaꞌ yu ꞌin kiche kanꞌ loꞌo mñun tiyeꞌ bra kanꞌ, mskwen yu ꞌin ran kijin tuꞌwa Jesús loꞌo ska yka ti chaꞌ koꞌo Jesús, ngwa tiꞌ yu. \p ―Kataan chinꞌ ―ndukwin nten kanꞌ―, ñaꞌaan si kan ayman Elías chaꞌ tiꞌya ꞌin Jesús re lo wsi. \p \v 37 Loꞌo kwen msiꞌya Jesús, ngujwi bra kanꞌ. \v 38 Bra ti mdaaꞌ teꞌ tnun nu ndukwi loo joꞌo niꞌ lyaa tnun kanꞌ. Nde kwan mdyisnan mdaaꞌ teꞌ kanꞌ sa ñaꞌan yaꞌ mdaaꞌ ran la lyuu. \v 39 Loꞌo capitán romano nu ngwa ndloo ꞌin sndaru nu nduun seꞌen ngaꞌan Jesús, wa naꞌan capitán kanꞌ sa ñaꞌan yꞌni Jesús bra nu ngujwi yu. \p ―Chañi chaꞌ Sñiꞌ Ndiose nu lka ndloo la ti lka ayman re ―ndukwin capitán kanꞌ. \p \v 40 La kanꞌ tijyuꞌ ti mduun ska ta neꞌ kunaꞌan, ñaꞌan kwiꞌya neꞌ ꞌin Jesús; loꞌo Liya Magdalena, loꞌo xka Liya nu ngwa jyaꞌan Santiago nu kuneꞌ la, kwiꞌ jyaꞌan Se, loꞌo Salomé ndiꞌin nde kwa. \v 41 Xa nu ti mdaꞌan Jesús nde Galilea, ti kwiꞌ taꞌa neꞌ kunaꞌan kanꞌ mdaꞌan loꞌo yu, mdayaꞌ neꞌ ꞌin yu. Kwiꞌ ngwañaꞌan, mdiꞌin tyun la neꞌ kunaꞌan nde kwa loꞌo neꞌ kanꞌ, neꞌ kunaꞌan nu taꞌa mdaꞌan Jesús mdiyan neꞌ kichen Jerusalén. \s1 Mtsiꞌ ayman Jesús \p \v 42 Wa kiꞌya ti tla, ti kwiꞌ tsan taꞌa siin ngwa kanꞌ, loꞌo la xka tsan ka tsan nu xitñaꞌ neꞌ judío. \v 43 Mdiya ska neꞌ wsiya nu naan Se, neꞌ kichen Arimatea ngwa yu kanꞌ, ska neꞌ kula nu tnun nchka ngwa yu. Loꞌo Se ndyaa ñaꞌan ꞌa tiꞌ yu chaꞌ wa tiya ti tsan chaꞌ ka Ndiose ndloo la; kanꞌ chaꞌ yꞌni ngula tiye yu, ndyaa yu tloo Pilato mjñan yu chabiyaꞌ kutsiꞌ yu ꞌin ayman Jesús. \v 44 Yuwe ꞌa tiꞌ Pilato si chañi chaꞌ ngujwi Jesús ndla ti. Kanꞌ chaꞌ msiꞌya Pilato ꞌin capitán ꞌin sndaru nu nduun kwan kiyaꞌ wsi chaꞌ kan capitán kanꞌ tloo yu, chaꞌ katsaꞌ ñi ꞌin yu si chañi chaꞌ ngujwi Jesús. \v 45 Loꞌo ytsaꞌ capitán kanꞌ ꞌin Pilato chaꞌ chañi ngujwi ayman kanꞌ; kanꞌ chaꞌ mda Pilato chabiyaꞌ ꞌin Se chaꞌ tsaa loꞌo yu ꞌin ayman kanꞌ, chaꞌ katsiꞌ. \v 46 Bra ti ngwiꞌya Se ska teꞌ suꞌwe ꞌa ñaꞌan; mdiꞌya yu kula ꞌin ayman kanꞌ, mxiin yu teꞌ kwi chunꞌ ayman. Bra kanꞌ ndyaa loꞌo yu ꞌin ayman ska tukee nu wa ngulu yu siꞌ yuu, mtsiꞌ yu ꞌin ayman Jesús niꞌ tukee kanꞌ. Bra kanꞌ mxlyuu yu ska kee tnun tuꞌwa tukee kanꞌ, tsaa mchkunꞌ neꞌ tuꞌwa kee kanꞌ bra kanꞌ. \v 47 Loꞌo Liya Magdalena, loꞌo Liya jyaꞌan Se, naꞌan neꞌ seꞌen mtsiꞌ yu ꞌin ayman Jesús. \c 16 \s1 Ndyuꞌu Jesús xiyaꞌ \p \v 1 Bra wa mdyii tsan nu nxitñaꞌ neꞌ judío, loꞌo Liya Magdalena loꞌo Liya jyaꞌan, Santiago loꞌo Salomé, ndyaa neꞌ msiꞌi neꞌ sete xi tyiꞌi. Kanꞌ ndyaa loꞌo neꞌ ꞌin sete kanꞌ, chaꞌ taꞌan ran ñaꞌaan chunꞌ ayman Jesús, ngwa tiꞌ neꞌ. \v 2 Wa ngwiꞌya xaa xka tsan bra kanꞌ, tsan kulo ꞌin smnan. Bra nu ndyoꞌo tukwa kwichaa, bra ti mdoꞌo neꞌ kunaꞌan kanꞌ ndyaa neꞌ seꞌen nsu ayman Jesús tukee kanꞌ. \v 3 Laja nu mdaꞌan neꞌ tuwiin ykwiꞌ neꞌ loꞌo taꞌa neꞌ: \p ―¿Ti ka nu ka tayaꞌ ꞌñaan chaꞌ kulo tsuanꞌ kee tnun nu nchkunꞌ tuꞌwa tukee kanꞌ a? ―ndukwin neꞌ ꞌin taꞌa neꞌ. \p \v 4 Bra wa mdiyan neꞌ kwiꞌ seꞌen ti, naꞌan neꞌ tukee kanꞌ, chaꞌ wa mdoꞌo tsuꞌ kee tnun nu nchkunꞌ tuꞌwa tukee bra kanꞌ; ndukwa laa tuꞌwa tukee kanꞌ bra kanꞌ. \v 5 Yten neꞌ niꞌ tukee, naꞌan neꞌ ska yu kiꞌyu kuneꞌ, mskeꞌ tiꞌ neꞌ; ngaten ꞌa teꞌ tyukwin nu nchkuꞌ yu kiꞌyu kanꞌ, ndukwa laꞌa seꞌen kwin seꞌen ysu ayman kanꞌ nu ngwa xkanꞌ. Yuwe ꞌa tiꞌ neꞌ kunaꞌan kanꞌ ñaꞌan neꞌ ꞌin yu. \p \v 6 ―Ja kutsen wan ―ndukwin yu kiꞌyu kanꞌ ꞌin neꞌ kunaꞌan kanꞌ―. Wa jlyo tiǎnꞌ chaꞌ ndaꞌan naan wan ꞌin Jesús Nazaret nu yjwi neꞌ lo wsi. Ja nsu ayman kanꞌ nde re, chaꞌ wa ndyuꞌu yu kanꞌ xiyaꞌ. Kan wan nde re, ñaꞌan wan chinꞌ seꞌen mstya neꞌ ꞌin ayman kanꞌ. \v 7 Bra kanꞌ yaa lya wan katsaꞌ wan chaꞌ re ꞌin Tyu loꞌo ꞌin ñaꞌaan ta neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu: “Wa tsaa ti yu, ti ykwiꞌ ti yu, nde Galilea nde loo la ꞌwan; nde kwa tyukwa taꞌa wan ꞌin yu, sa ñaꞌan nu wa ndukwin yu ꞌwan nu ngwa xkanꞌ”. \p \v 8 Bra kanꞌ mdoꞌo neꞌ tukee msnan neꞌ ndyaa neꞌ. Lye ꞌa mchkwan neꞌ, chaꞌ ytsen ꞌa neꞌ. Ja ykwiꞌ ꞌa neꞌ loꞌo xka nten tuwiin chaꞌ ytsen ꞌa neꞌ. \s1 Mdoꞌo tukwa Jesús seꞌen ndiꞌin Liya Magdalena \p \v 9 Ti kwiꞌ tsan kulo ꞌin smnan ngwa, kanꞌ nu ndyuꞌu Jesús xiyaꞌ. Kulo mdoꞌo tukwa yu tloo Liya Magdalena. Ti sꞌni la yꞌni yu joꞌó ꞌin Liya kanꞌ, bra nu ngulo yu kati kwiꞌin kuxi nu msñi ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ. \v 10 Bra nu naꞌan Liya ꞌin Jesús, bra ti mdoꞌo nu kunaꞌan kanꞌ ndyaan seꞌen ndiꞌin taꞌa neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, chaꞌ katsaꞌ ꞌin neꞌ nchga chaꞌ nu ngwa. Nganan ti neꞌ ndiꞌin neꞌ, chaꞌ xiꞌin ꞌa tiꞌ neꞌ chunꞌ ngujwi Jesús. \v 11 Ja ynan neꞌ chaꞌ nu ykwiꞌ Liya loꞌo neꞌ, chaꞌ ja yaa ñaꞌan tiꞌ neꞌ siyaꞌ ti chaꞌ wa naꞌan Liya ꞌin Jesús luꞌu. \s1 Mdoꞌo tukwa Jesús seꞌen ndiꞌin tukwa nten nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu \p \v 12 Chunꞌ ndiꞌin la chinꞌ, kanꞌ mdoꞌo tukwa Jesús xiyaꞌ, ngwaꞌu tloo yu ꞌin tukwa nten nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu. Tuwiin seꞌen ndyaꞌan neꞌ niꞌ kixinꞌ, la kanꞌ ngwaꞌu tloo ykwiꞌ Jesús ꞌin neꞌ. \v 13 Bra ti ndyaan neꞌ lo kichen, ytsaꞌ neꞌ chaꞌ kanꞌ ꞌin taꞌa ndaꞌan neꞌ; loꞌo ja ynan neꞌ chaꞌ nu ykwiꞌ tukwa nten kanꞌ. \s1 Tñan nu ngulo Jesús ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu \p \v 14 Nu ngwa msiin la chinꞌ, kanꞌ mdoꞌo tukwa Jesús seꞌen ndiꞌin tii xka nten nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu laja nu mdukwa neꞌ nchku neꞌ tuꞌwa msaa. Lye ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ kanꞌ, ni chaꞌ lka ja ndyaa ñaꞌan suꞌwe tiꞌ neꞌ ꞌin yu, ni chaꞌ lka nchkunꞌ ke neꞌ. Loꞌo ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ ni chaꞌ lka ja ynan neꞌ chaꞌ nu ykwiꞌ taꞌa tyukwaa neꞌ kanꞌ, bra nu ytsaꞌ neꞌ ꞌin neꞌ chaꞌ wa naꞌan neꞌ ꞌin yu kulo ndukwa bra nu tka ndyuꞌu ti yu xiyaꞌ. \p \v 15 ―Tsaa wan tyukwi ñaꞌaan lo chalyuu ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ―. Katsaꞌ wan chaꞌ ꞌñaǎn ꞌin nchga nten. Chkwiꞌ wan loꞌo nten chaꞌ wa yꞌniǐn tñan lo wsi chaꞌ ka lyaa neꞌ ꞌin nchga chaꞌ kuxi. \v 16 Xa nu sten nten chaꞌ ꞌñaǎn, tyukwatya neꞌ chabiyaꞌ ꞌñaǎn bra kanꞌ, tyoꞌo laa neꞌ kanꞌ ꞌin chaꞌ kuxi bra kanꞌ. Nten nu ja xlyaa sten chaꞌ ꞌñaǎn siyaꞌ ti, kanun kiꞌya ꞌin neꞌ bra kanꞌ. \v 17 Nten nu sten chaꞌ ꞌñaǎn, kuꞌni neꞌ kanꞌ chaꞌ tnun chabiyaꞌ ꞌñaǎn, chaꞌ kuwe ꞌa tiꞌ xka la nten: kulo neꞌ kanꞌ ꞌin kwiꞌin kuxi nu msñi ꞌin nten; ka chkwiꞌ neꞌ kanꞌ chaꞌ nu nchkwiꞌ neꞌ xka kichen tijyuꞌ chabiyaꞌ ꞌñaǎn; \v 18 xñi neꞌ kanꞌ ꞌin kunan tlá; si koꞌo neꞌ yan, ja ska chaꞌ kuxi ka ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ; loꞌo ka xtya yaꞌ neꞌ kanꞌ chunꞌ nu tiꞌí kanꞌ, chaꞌ chkaa neꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \s1 Ndyaa Jesús nde niꞌ kwan \p \v 19 Bra wa mdyii ykwiꞌ Jesús nu lka Xꞌnaan, bra kanꞌ yꞌni Ndiose chaꞌ mchkwen yu ndyaa yu nde niꞌ kwan; ndyaa tukwa Jesús laꞌa seꞌen kwin ꞌin Ndiose la kanꞌ. \v 20 Loꞌo mdoꞌo neꞌ nu wa yꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús ndyaa neꞌ bra kanꞌ, nchga kichen ykwiꞌ neꞌ chaꞌ ꞌin Ni loꞌo nten. Lye ꞌa mdayaꞌ Xꞌnaan ꞌin neꞌ, chaꞌ ngwa biyaꞌ suꞌwe tiꞌ nten nchga kichen seꞌen ndyaa neꞌ kanꞌ, chaꞌ chañi ꞌa chaꞌ ꞌin Ndiose nu ngwaꞌu neꞌ; ngwa biyaꞌ tiꞌ nten kichen kanꞌ xa nu naꞌan neꞌ chaꞌ tnun nu yꞌni neꞌ kanꞌ chabiyaꞌ ꞌin Ndiose. \p Ngwañaꞌan ka chaꞌ.