\id MAT \h SAN MATEO \toc1 Kityi nu ngwaꞌan Mateo sa ñaꞌan ngwa chaꞌ ꞌin Jesús \toc2 SAN MATEO \toc3 Mt. \mt1 Kityi nu ngwaꞌan Mateo sa ñaꞌan ngwa chaꞌ ꞌin Jesús \c 1 \s1 Ayman kula ꞌin Jesucristo \p \v 1 Nde ndaꞌaǎn sa ñaꞌan nin nchga nten nu ngwa ayman ꞌin Jesucristo, chaꞌ nten taꞌa ayman David lka yu. Kwiꞌ ngwañaꞌan lka yu nten taꞌa ayman Abraham, ni siya sꞌni ꞌa mdiꞌin yu kula kanꞌ. \p \v 2 Ayman Abraham kanꞌ ngwa sti Isaac; \q1 loꞌo ayman Isaac kanꞌ ngwa sti Jacob; \q1 loꞌo ayman Jacob kanꞌ ngwa sti Juda loꞌo nchga taꞌa ngula yu; \q1 \v 3 loꞌo ayman Juda kanꞌ ngwa sti Fares loꞌo Zara, loꞌo Tamar ngwa naan jyaꞌan neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \q1 Loꞌo ayman Fares kanꞌ ngwa sti Esrom; \q1 loꞌo ayman Esrom kanꞌ ngwa sti Aram; \q1 \v 4 loꞌo ayman Aram kanꞌ ngwa sti Aminadab; \q1 loꞌo ayman Aminadab kanꞌ ngwa sti Naasón; \q1 loꞌo ayman Naasón kanꞌ ngwa sti Salmón; \q1 \v 5 loꞌo ayman Salmón kanꞌ ngwa sti Booz, loꞌo Rahab ngwa naan jyaꞌan Booz kanꞌ bra kanꞌ. \q1 Loꞌo ayman Booz kanꞌ ngwa sti Obed, loꞌo Rut ngwa naan jyaꞌan Obed kanꞌ bra kanꞌ. \q1 Loꞌo ayman Obed kanꞌ ngwa sti Isaí; \q1 \v 6 loꞌo ayman Isaí kanꞌ ngwa sti ree David; \q1 loꞌo ayman ree David ngwa sti Salomón, loꞌo jyaꞌan Salomón kanꞌ ngwa nu kunaꞌan nu ngwa kwilyoꞌo ayman Urías ti kulo la bra kanꞌ. \q1 \v 7 Loꞌo ayman Salomón kanꞌ ngwa sti Roboam; \q1 loꞌo ayman Roboam kanꞌ ngwa sti Abías; \q1 loꞌo ayman Abías kanꞌ ngwa sti Asa; \q1 \v 8 loꞌo ayman Asa kanꞌ ngwa sti Josafat; \q1 loꞌo ayman Josafat kanꞌ ngwa sti Joram; \q1 loꞌo ayman Joram kanꞌ ngwa sti Uzías; \q1 \v 9 loꞌo ayman Uzías kanꞌ ngwa sti Jotam; \q1 loꞌo ayman Jotam kanꞌ ngwa sti Acaz; \q1 loꞌo ayman Acaz kanꞌ ngwa sti Ezequías; \q1 \v 10 loꞌo ayman Ezequías kanꞌ ngwa sti Manasés; \q1 loꞌo ayman Manasés kanꞌ ngwa sti Amón; \q1 loꞌo ayman Amón kanꞌ ngwa sti Josías; \q1 \v 11 loꞌo ayman Josías kanꞌ ngwa sti Jeconías loꞌo taꞌa ngula yu bra kanꞌ. \m Kanꞌ ndyaa loꞌo neꞌ Babilonia ꞌin neꞌ Israel presu la kichen tyi neꞌ tijyuꞌ; niꞌ ñaꞌan chkwan ꞌin neꞌ Babilonia ndyaa kaꞌan ꞌa neꞌ Israel bra kanꞌ. \q1 \v 12 Nde kichen tijyuꞌ kanꞌ ngula Salatiel sñiꞌ ayman Jeconías kanꞌ bra kanꞌ; \q1 loꞌo ayman Salatiel kanꞌ ngwa sti Zorobabel; \q1 \v 13 loꞌo ayman Zorobabel kanꞌ ngwa sti Abiud; \q1 loꞌo ayman Abiud kanꞌ ngwa sti Eliaquim; \q1 loꞌo ayman Eliaquim kanꞌ ngwa sti Azor; \q1 \v 14 loꞌo ayman Azor kanꞌ ngwa sti Sadoc; \q1 loꞌo ayman Sadoc kanꞌ ngwa sti Aquim; \q1 loꞌo ayman Aquim kanꞌ ngwa sti Eliud; \q1 \v 15 loꞌo ayman Eliud kanꞌ ngwa sti Eleazar; \q1 loꞌo ayman Eleazar kanꞌ ngwa sti Matán; \q1 loꞌo ayman Matán kanꞌ ngwa sti Jacob. \q1 \v 16 Loꞌo sñiꞌ ayman Jacob ni, kanꞌ ngwa Se nu ngwa kwilyoꞌo Liya jyaꞌan Jesús bra kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, Krixtu naan Jesús kanꞌ. \p \v 17 Ngwañaꞌan naan ayman kanꞌ, tii lkwa ta nten wa mdijin neꞌ xa nu ti luꞌu Abraham sa ñaꞌan bra nu ngula ayman David. Loꞌo xka tyii lkwa ta nten mdijin neꞌ xa nu ti luꞌu ayman David, sa ñaꞌan bra nu yaa loꞌo neꞌ xka laꞌa tsuꞌ ꞌin neꞌ Israel nde kichen tyi neꞌ, msuꞌwa neꞌ kanꞌ ꞌin neꞌ Israel niꞌ ñaꞌan chkwan nde kichen Babilonia bra kanꞌ. Loꞌo mdijin xka tyii lkwa ta nten, kanꞌ ngula nu lka Krixtu bra kanꞌ. \s1 Sa ñaꞌan ngwa bra nu ngula Jesucristo \p \v 18 Nde ndaꞌaǎn sa ñaꞌan ngwa bra nu ngula Jesucristo. Wa mskanꞌ chaꞌ ꞌin Liya kanꞌ, chaꞌ kaja kwilyoꞌo loꞌo Se nu lka sñiꞌ Jacob kanꞌ. Ja ya tyiꞌin Liya seꞌen ndiꞌin Se loꞌo mgii tiꞌ Liya kanꞌ, chaꞌ wa nsuꞌwi sñiꞌ; kanꞌ lka tñan nu wa yꞌni Tyiꞌi Ndiose ykwiꞌ, chaꞌ ngwa tnan Liya kanꞌ. \v 19 Se kanꞌ ni, tꞌnan tiꞌ yu ꞌin Liya, chañi chaꞌ nsuꞌwi tiye yu ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ. Bra wa ynan yu chaꞌ kanꞌ, ja ngwa tiꞌ yu ta yu chaꞌ jyuꞌu ꞌin Liya, ni siya ja kaja kwilyoꞌo yu loꞌo siꞌya sñiꞌ, mdaꞌan chaꞌ tiye yu; tyii chaꞌ ꞌin yu loꞌo ngwañaꞌan ti, nka tiye yu, chaꞌ ja ngwa tiꞌ yu xtya yu kiꞌya ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ tuꞌ naꞌan tñan. \v 20 Bra nu mdaꞌan chaꞌ tiye yu, ni chaꞌ ngwa ngwañaꞌan, bra kanꞌ mdoꞌo tukwa ska angajle seꞌen ndiꞌin yu, ykwiꞌ sla yu bra kanꞌ. Ykwiꞌ angajle kanꞌ loꞌo yu: \p ―Se ―ndukwin angajle kanꞌ ꞌin yu―, neꞌ taꞌa ayman David lka nuꞌwin ―ndukwin―. Ja kutseen kaja kwilyoꞌoo loꞌo Liya, chaꞌ kan Liya tyiꞌin naꞌan tyii. Siꞌi tñan kuxi yꞌni Liya siyaꞌ ti, tñan nu yꞌni Tyiꞌi Ndiose lka chaꞌ tyiꞌin sñiꞌ Liya ni. \v 21 Bra nu kala sñiꞌ nu kunaꞌan kanꞌ, kuwiꞌ kiꞌyu kala ꞌin. Loꞌo xa nu tyijin nin kuwiꞌ kanꞌ, bra kanꞌ ka naan kuwiꞌ Jesús. Loꞌo Jesús ni, kanꞌ lka nu kulaa ꞌin nten chalyuu nu ndiꞌin chaꞌ ꞌin loꞌo Ndiose, chaꞌ ka katin kiꞌya nu ndukwi neꞌ kanꞌ. \p \v 22 Kwiꞌ ngwañaꞌan ngwa chaꞌ kanꞌ, sa ñaꞌan nu wa ykwiꞌ Ndiose loꞌo nten nu ngwa ti sꞌni sa ñaꞌan ka chaꞌ kanꞌ. Sꞌni kanꞌ ayman nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten, ngwaꞌan neꞌ chaꞌ kanꞌ lo kityi. Loꞌo nde lka chaꞌ nu ngwaꞌan neꞌ: \q1 \v 23 Ka tnan ska nu kunaꞌan kuneꞌ nu ti ji xuꞌwi kiꞌyu ꞌin, loꞌo bra kanꞌ tyiꞌin ska kuwiꞌ kiꞌyu ꞌin; \q1 Emanuel chkwiꞌ neꞌ ꞌin kuwiꞌ kanꞌ. \m Ngwañaꞌan ndukwa chaꞌ lo kityi, kanꞌ chaꞌ ngwañaꞌan ngwa ꞌin Liya bra kanꞌ. Nu nchkwiꞌ neꞌ Emanuel ni, nde lka chaꞌ kanꞌ chaꞌtñan: Suꞌwa ndiꞌin Ndiose loꞌoan. \p \v 24 Bra nu mxaa tiꞌ Se, mdoꞌo yu ndyaa yu seꞌen ndiꞌin Liya chaꞌ kaja kwilyoꞌo yu loꞌo, sa ñaꞌan nu wa ykwiꞌ angajle kanꞌ loꞌo yu. Bra kanꞌ mdiyan loꞌo yu ꞌin Liya naꞌan tyi yu, \v 25 loꞌo ja yijaꞌ yu loꞌo sa ñaꞌan bra nu wa ngula sñiꞌ. Bra wa ngula kuwiꞌ, bra kanꞌ ngwa naan yu Jesús. \c 2 \s1 Mdiyan snan nten nu tiya ꞌa, nu mdoꞌo tijyuꞌ \p \v 1 Ti kwiꞌ bra nu ngula Jesús nde kichen Belén, ska yu kula nu naan Herodes ngwa ndloo la ꞌin nasiyun kanꞌ. La lo yuu ꞌin Judea, la kanꞌ ndiꞌin kichen Belén kanꞌ. Loꞌo mdiyan chinꞌ nten nu tiya ꞌa nde Judea kanꞌ; mdoꞌo neꞌ tiya kanꞌ nde kichen tijyuꞌ, nde seꞌen ndyoꞌo tukwa kwichaa, mdiyan neꞌ kichen Jerusalén bra kanꞌ. Ykwiꞌ neꞌ tiya kanꞌ loꞌo nten nu ndyukwa taꞌa neꞌ tuwiin: \p \v 2 ―¿La nde yaꞌ ndiꞌin kuwiꞌ nu ngula nu ngwa xkanꞌ ti a? ―ndukwin neꞌ―. Ree ꞌwan neꞌ judío lka kuwiꞌ kanꞌ ―ndukwin neꞌ―. Wa naꞌan ba kwii kulasiin tlyu nu tka ndukwi ti niꞌ kwan chaꞌ ꞌin kuwiꞌ kanꞌ, kanꞌ chaꞌ mdiyan ba nde re chaꞌ kuꞌni tnun ba ꞌin kuwiꞌ. \p \v 3 Loꞌo ree Herodes ni, ytsen ꞌa yu bra nu ynan yu chaꞌ nu ykwiꞌ neꞌ tiya kanꞌ, chaꞌ kuꞌni tnun neꞌ ꞌin xka ree, mskeꞌ tiꞌ yu. Kwiꞌ ngwañaꞌan nchga neꞌ kichen Jerusalén, ytsen ꞌa neꞌ sa ñaꞌan kuꞌni ree Herodes bra kanꞌ. \v 4 Loꞌo kanꞌ msiꞌya ree Herodes kanꞌ ꞌin nchga sti joꞌo nu lka ndloo la, loꞌo ꞌin mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo niꞌ lyaa, chaꞌ kan neꞌ seꞌen ndiꞌin yu. Mnichaꞌ ree kanꞌ ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―¿Ja jlyo tiꞌ wan la nde nchkwiꞌ kityi chaꞌ kala Krixtu a? ―ndukwin ree ꞌin neꞌ. \p \v 5 ―Kala Ni nde kichen Belén nde lo yuu ꞌin Judea re ―ndukwin neꞌ ꞌin ree―. Nde ndiya chaꞌ nu ndukwa lo kityi ꞌin Ndiose: \q1 \v 6 Kichen xuwe ti lka Belén nu ndiya seꞌen ndlo Judea tñan, ndukwin Ndiose. \q1 Kichen tyi ska nten nu tnun ꞌa chaꞌ ka ꞌin, ka kichen kanꞌ, ni siya kichen xuwe ti lka ni, ndukwin Ni. \q1 Ka yu kiꞌyu kanꞌ ska nu tyuun loo la ti, loꞌo ñaꞌansiin yu ꞌin neꞌ Israel ꞌñaǎn. \m Ngwañaꞌan ndukwa chaꞌ lo kityi kanꞌ. \p \v 7 Bra wa ynan ree Herodes chaꞌ kanꞌ, bra kanꞌ mnan ti msiꞌya yu ꞌin neꞌ tiya kanꞌ, chaꞌ kan neꞌ seꞌen ndiꞌin yu chaꞌ chkwiꞌ yu loꞌo neꞌ. Mnichaꞌ ree ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ, sa ñaꞌan bra naꞌan neꞌ mdoꞌo tukwa kwii kulasiin kanꞌ nde niꞌ kwan. \v 8 Bra wa ytsaꞌ neꞌ chaꞌ kanꞌ ꞌin ree, bra kanꞌ ykwiꞌ ree loꞌo neꞌ chaꞌ tsaa neꞌ nde kichen Belén. \p ―Yaa lya wan ―ndukwin ree ꞌin neꞌ tiya kanꞌ―, yaa naꞌan wan nde ndukwa naꞌan tyi sti kuwiꞌ kanꞌ ―ndukwin―. Bra nu tyija naꞌan kanꞌ ꞌwan, bra kanꞌ tyaan wan seꞌen ndiꞌiǐn xiyaꞌ chaꞌ ka biyaꞌ tiǎnꞌ la nde yaꞌ ndiya kuwiꞌ kanꞌ. Loꞌoǔn tsaꞌaǎn kuꞌni tnuǔn ꞌin kuwiꞌ kanꞌ, lka tiyeěn. \p \v 9 Mdoꞌo neꞌ ndyaa neꞌ bra wa ynan neꞌ chaꞌ nu ykwiꞌ ree loꞌo neꞌ bra kanꞌ. Xiyaꞌ naꞌan neꞌ kwii kulasiin kanꞌ laja nu ndyaa neꞌ tuwiin chaꞌ tsaa neꞌ nde kichen Belén, ti kwiꞌ kwii tlyu nu naꞌan neꞌ ti kulo nde seꞌen ndyoꞌo tukwa kwichaa. Ngwaꞌu kwii kulasiin kanꞌ ꞌin neꞌ la nde ndukwa naꞌan seꞌen ndiꞌin kuwiꞌ, ndyaa tukwi kwii tlyu kanꞌ seꞌen ndukwa naꞌan kanꞌ. \v 10 Suꞌwe ꞌa ngwa tiye neꞌ chaꞌ naꞌan neꞌ kwii kulasiin kanꞌ xiyaꞌ. \v 11 Yten neꞌ niꞌ ñaꞌan kanꞌ bra kanꞌ, naꞌan neꞌ kuwiꞌ loꞌo Liya jyaꞌan kuwiꞌ. Bra ti mduun xtyinꞌ neꞌ tiya kanꞌ seꞌen nskwa kuwiꞌ chaꞌ kuꞌni tnun neꞌ ꞌin. Loꞌo mxtiꞌ neꞌ yuꞌwa ꞌin neꞌ chaꞌ ta neꞌ lomstan ꞌin kuwiꞌ kanꞌ; mda neꞌ oro ꞌin kuwiꞌ kanꞌ, mda neꞌ ynan nu kaꞌan ꞌa ngaꞌan, loꞌo mda neꞌ mirra nu lka sete xi tyiꞌi ꞌin kuwiꞌ kanꞌ. \v 12 Bra nu ndyaa yijaꞌ neꞌ, ykwiꞌ sla neꞌ bra kanꞌ; ykwiꞌ Ndiose loꞌo neꞌ chaꞌ ja tsaa ꞌa neꞌ seꞌen ndiꞌin ree Herodes kanꞌ xiyaꞌ, chaꞌ kwiñi ꞌa yu. Kanꞌ chaꞌ msñi neꞌ xka tuwiin chaꞌ ndyaan neꞌ kichen tyi neꞌ xiyaꞌ. \s1 Msnan Se loꞌo Liya nde Egipto \p \v 13 Bra nu wa mdoꞌo neꞌ tiya kanꞌ ndyaa neꞌ kichen tyi neꞌ, bra kanꞌ ykwiꞌ sla Se. Mdoꞌo tukwa ska angajle laja sla yu, ykwiꞌ loꞌo yu bra kanꞌ: \p ―Xaa tiiꞌ ―ndukwin angajle kanꞌ ꞌin Se―. Tyituun, xnaan lyaa ―ndukwin―, tsaa loꞌoo ꞌin jyaꞌan kuwiꞌ tijyuꞌ la lo yuu ꞌin Egipto. Tyiꞌin wan nde kwa sa ñaꞌan bra nu katsaǎnꞌ ꞌiin chaꞌ ka tyaan wan nde nasiyun re xiyaꞌ. Tlá ꞌa ree Herodes kanꞌ; wa kan ti yu kichen re chaꞌ kunaan yu ꞌin kuwiꞌ ꞌwan, chaꞌ kujwi yu ꞌin kuwiꞌ ꞌwan, nchka tiꞌ yu. \p \v 14 Bra ti mxaa tiꞌ Se, ndyaa loꞌo ꞌin kuwiꞌ loꞌo jyaꞌan kuwiꞌ xa nu ti tla; ndyaa neꞌ nde Egipto bra kanꞌ. \v 15 Nganun neꞌ la kanꞌ sa ñaꞌan bra nu ngujwi Herodes, nu ree tlá kanꞌ. Loꞌo nde lka ti kwiꞌ chaꞌ nu wa ykwiꞌ ayman kula loꞌo nten chabiyaꞌ ꞌin Ndiose nu ngwa sꞌni: “Siꞌyaǎn ꞌin Sñiěnꞌ chaꞌ tyoꞌo lo yuu nu kwenta ꞌin Egipto, chaꞌ tyaan yu kichen tyi yu xiyaꞌ” ndukwin Ndiose nu nka Xꞌnaan. Kanꞌ chaꞌ ngwañaꞌan ngwa ꞌin neꞌ bra kanꞌ, chaꞌ ndyaa neꞌ nde Egipto. \s1 Yjwi Herodes ꞌin nchga yu xuwe kuneꞌ \p \v 16 Loꞌo ree Herodes kanꞌ ni, msinꞌ ꞌa tiꞌ yu bra nu mgii tiꞌ yu chaꞌ ja mdijin ꞌa neꞌ tiya kanꞌ xiyaꞌ seꞌen ndiꞌin yu. Ngulo ree kanꞌ tñan ꞌin msu ꞌin yu bra kanꞌ, chaꞌ tsaa neꞌ kujwi neꞌ ꞌin nchga kuwiꞌ kiꞌyu nu nsuꞌwi kichen Belén, nchga kuwiꞌ nu ja ya tyii snan yijan; kwiꞌ kujwi neꞌ ꞌin nchga kuwiꞌ kiꞌyu nu ndiꞌin kichen xuwe kwiꞌ seꞌen ti. Wa jlyo tiꞌ ree chaꞌ kuwiꞌ kanꞌ ja ya tyii snan yijan, chaꞌ wa ytsaꞌ neꞌ tiya kanꞌ chaꞌ sa kwa bra naꞌan neꞌ kwii kulasiin kanꞌ. \v 17 Ti kwiꞌ ti chaꞌ ykwiꞌ ayman Jeremías nu ykwiꞌ loꞌo nten chaꞌ ꞌin Ndiose nu ngwa sꞌni. Nde ndiya chaꞌ ngwaꞌan yu lo kityi: \q1 \v 18 Lye ꞌa ngiꞌni xiꞌin nten kichen Rama; \q1 msiꞌya ꞌa neꞌ, nganan ꞌa neꞌ, chaꞌ ngujwi sñiꞌ Raquel. \q1 Nganan ꞌa nu kunaꞌan kanꞌ, chaꞌ wa ngujwi sñiꞌ neꞌ. \q1 Loꞌo ja tukwin ꞌa ngwa kuꞌni chaꞌ ka tiin chaꞌ nganan nu kunaꞌan kanꞌ. \m Ngwañaꞌan lka chaꞌ ngwaꞌan yu kanꞌ lo kityi sꞌni, ni siya ja ya ka chaꞌ kanꞌ nu ti luꞌu ayman kanꞌ. Kanꞌ chaꞌ ngwañaꞌan ngwa ꞌin neꞌ Belén, nganan ꞌa neꞌ chaꞌ ngujwi sñiꞌ neꞌ. \p \v 19 Chunꞌ ndiꞌin la, ngujwi ree Herodes kanꞌ bra kanꞌ. Kanꞌ mdoꞌo tukwa ska angajle seꞌen ndiꞌin Se laja sla yu, chaꞌ ti ndiꞌin Se lo yuu ꞌin Egipto: \p \v 20 ―Xaa tiiꞌ ―ndukwin angajle ꞌin yu―, tyituun lya wan, chaꞌ tyaa wan loꞌo kuwiꞌ loꞌo jyaꞌan kuwiꞌ nde nasiyun Israel xiyaꞌ ―ndukwin―, chaꞌ wa ngujwi yu tlá nu ngwa tiꞌ kujwi ꞌin kuwiꞌ nu ngwa xkanꞌ. \p \v 21 Bra kanꞌ mdyituun Se, ndyaa loꞌo kuwiꞌ loꞌo jyaꞌan kuwiꞌ ngala neꞌ nde nasiyun Israel xiyaꞌ. \v 22 Kanꞌ ynan yu chaꞌ sñiꞌ ayman Herodes ngulo tñan nde Judea, ti kwiꞌ sñiꞌ yu nu naan Arquelao lka yu kanꞌ; kanꞌ chaꞌ ytsen chinꞌ Se bra kanꞌ. Xiyaꞌ ykwiꞌ sla yu sa ñaꞌan kuꞌni yu, kanꞌ chaꞌ ndyaa neꞌ nde lo yuu ꞌin Galilea, \v 23 ngala neꞌ kichen Nazaret bra kanꞌ. Ti kwiꞌ ti chaꞌ ykwiꞌ ayman nu ykwiꞌ loꞌo nten chaꞌ ꞌin Ndiose nu ngwa sꞌni, bra nu ykwiꞌ neꞌ chaꞌ neꞌ Nazaret ka nu lka Krixtu. Ngwañaꞌan ykwiꞌ ayman kanꞌ nu ngwa sꞌni, kanꞌ chaꞌ ngwañaꞌan yꞌni neꞌ loꞌo Jesús bra kanꞌ. \c 3 \s1 Ngwaꞌu Xuwa ꞌin nten nu mdiyan niꞌ kixinꞌ seꞌen ndiꞌin yu \p \v 1 Wa mdiya yaꞌ mdyisnan Xuwa ngwaꞌu yu ꞌin nten nu mdaꞌan seꞌen ndiꞌin yu ska ti yu niꞌ kixinꞌ; mdukwatya yu ꞌin neꞌ bra kanꞌ. Ti kwiꞌ lo yuu ꞌin Judea ndiꞌin yu; wtyi ꞌa yuu seꞌen ndiꞌin Xuwa kanꞌ, ndiꞌin ꞌa kee, loꞌo ja tukwin ndiꞌin nde kwa. \p \v 2 ―Ka jyuꞌu tiꞌ wan ―ndukwin Xuwa ꞌin neꞌ―, kulaa yaꞌ wan chaꞌ kuxi nu ngiꞌni wan ―ndukwin yu―. Wa tyisnan ti chaꞌ ka Ndiose ndloo la niꞌ kasiya ꞌin nten chalyuu. \p \v 3 Loꞌo Xuwa, lka yu ska nten nu wa ykwiꞌ ayman kula Isaías sꞌni chaꞌ ꞌin. Nde ndiya chaꞌ nu ngwaꞌan yu kula lo kityi: \q1 Kwen xiꞌya ska nten niꞌ kixinꞌ: \q1 “Slaa lya wan ska tuwiin seꞌen kan nu nka Xꞌnaan, xñi suꞌwe wan tuwiin seꞌen tyijin yu” ndukwin nten kanꞌ. \m Ngwañaꞌan ngwaꞌan ayman kanꞌ chaꞌ ꞌin Xuwa. \p \v 4 Loꞌo Xuwa kanꞌ ni, lkuꞌ yu ska teꞌ kichanꞌ camello, loꞌo nchkanꞌ kijin siꞌ yu; nchku yu skuꞌ loꞌo kwiñaꞌ kwitun. \v 5 Loꞌo bra kanꞌ ndyoꞌ tiꞌin kaꞌan nten seꞌen ndiꞌin yu; mdiyan neꞌ kichen Jerusalén nde kwa, loꞌo neꞌ nchga kichen xuwe nu kwenta ꞌin Judea kanꞌ, loꞌo neꞌ nu ndiꞌin kwiꞌ seꞌen ti tuꞌwa chku Jordán, taꞌa neꞌ mdiyan neꞌ seꞌen ndiꞌin yu. \v 6 Mdukwatya Xuwa ꞌin neꞌ kanꞌ lo tyiꞌa chku Jordán bra kanꞌ, mdukwatya yu ꞌin nchga nten nu nchkwiꞌ chaꞌ ngwa jyuꞌu tiꞌ ꞌin chaꞌ kuxi nu ngiꞌni. \p \v 7 Ngwa ska tsan naꞌan Xuwa ꞌin tyun neꞌ fariseo loꞌo neꞌ saduceo bra kanꞌ; kti ꞌa ngiꞌni neꞌ kanꞌ loꞌo Ndiose, nxkeꞌ tiꞌ neꞌ, lye ꞌa ngiꞌni siyeꞌ neꞌ loꞌo taꞌa nten neꞌ. Loꞌo chinꞌ neꞌ kanꞌ mdiyan neꞌ chaꞌ tukwatya Xuwa ꞌin neꞌ, loꞌo ja ndiya tiꞌ Xuwa chaꞌ ngwañaꞌan ngiꞌni neꞌ kanꞌ. \p ―Sa ñaꞌan lka kunan tlá, kwiꞌ ngwañaꞌan lka wan ―ndukwin Xuwa ꞌin neꞌ kanꞌ―. ¿Ta wa mxitsen neꞌ ꞌwan sikwa a? ¿Ti ka nu ndukwin ra ꞌwan chaꞌ lyaa wan ꞌin nu tiꞌí nu ndijyan xa nu tyii chalyuu a? ―ndukwin yu―. \v 8 Suꞌwe sikwa, kwaꞌu wan ꞌwa si chañi chaꞌ wa ngulaa yaꞌ wan chaꞌ kuxi nu ndiꞌin ꞌwan. \v 9 Ja xkeꞌ ꞌa tiꞌ wan chaꞌ ka suꞌwe ꞌwan tloo Ndiose si xkwiꞌ ndyuꞌwi tiꞌ wan ꞌin ayman kula ꞌwan, ñaꞌan tiꞌ ayman kula Abraham kanꞌ. Ja talo Ndiose ꞌin chaꞌ kuxi nu ngiꞌni wan siyaꞌ ti, ni siya nten taꞌa ayman Abraham lka wan, nchkwiꞌ wan. Nan kwiñi wan. Si nchka tiꞌ Ndiose, ka ꞌin Ni kwiñan Ni xka ta nten loꞌo kee ndiꞌin tuꞌwa chku re, chaꞌ ka neꞌ taꞌa ayman Abraham; ka ꞌin Ni si nchka tiꞌ Ni. Loꞌo ja tukwa Ndiose chaꞌ ꞌwan bra kanꞌ. \v 10 Sa ñaꞌan nduun ska nten loꞌo chkwan yka ꞌin yu chaꞌ suwi yu lo yka kwiñii ꞌin yu, ngwañaꞌan lka Ndiose; siꞌyu yu kanꞌ ꞌin nchga yka nu ja nda nan suꞌwe, chaꞌ tikin yu ꞌin ran lo kiiꞌ, kwiꞌ ngwañaꞌan ta Ndiose nu tiꞌí ꞌin nten nu ja xlyaa kulaa yaꞌ chaꞌ kuxi nu ngiꞌni neꞌ. \v 11 Loꞌoǔn ni, ndukwatyaǎn ꞌwan loꞌo tyiꞌa chku re, si chañi chaꞌ wa ngwa jyuꞌu tiꞌ wan ꞌin kiꞌya nu ndukwi wan; loꞌo wa kan ti xka nu tnun la chaꞌ nchka ꞌin ke naꞌ. Loꞌoǔn, kuꞌni tnuǔn ꞌin yu kanꞌ; suꞌwe ꞌa ka tiyeěn, ni siya xtiǐnꞌ tiǎn ti ndukwa snan yu kanꞌ. Loꞌo yu kanꞌ ni, ja tukwatya yu ꞌin nten loꞌo tyiꞌa ti; kuꞌni yu chaꞌ kanun Tyiꞌi Ndiose niꞌ kasiya ꞌin nten xa nu tukwatya yu ꞌin neꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, kuꞌni luwi yu kasiya ꞌin neꞌ loꞌo xaa ꞌin yu. \v 12 Sa ñaꞌan ngiꞌni nten bra nu nxoꞌ tiꞌin neꞌ nskwaꞌ niꞌ juꞌwa, loꞌo nxoꞌ neꞌ lkaꞌ tlaꞌ xka seꞌen chaꞌ skin ran lo kiiꞌ, ngwañaꞌan suwi Ndiose ꞌin nten, xa nu suꞌwa Ni ꞌin nten xaꞌan chaꞌ skin lo kiiꞌ seꞌen ja tsaa tii ꞌa chaꞌ nchkin. \p Ngwañaꞌan ngwaꞌu Xuwa ꞌin nten nu ndyaꞌan seꞌen ndiꞌin yu. \s1 Mdukwatya Xuwa ꞌin Jesús \p \v 13 Ti mdiꞌin Xuwa tuꞌwa chku Jordán, bra kanꞌ mdoꞌo Jesús lo yuu ꞌin Galilea mdiyan seꞌen ndiꞌin Xuwa, chaꞌ loꞌo Jesús nchka tiꞌ chaꞌ tukwatya Xuwa ꞌin. \v 14 Loꞌo ngwa tiꞌ Xuwa chaꞌ ja tukwatya yu ꞌin Jesús. \p ―Ja suꞌwe tukwatyaǎn ꞌiin. Suꞌwe la nuꞌwin tukwatyaa ꞌñaǎn ―ndukwin Xuwa ꞌin Jesús. \p \v 15 Ykwiꞌ Jesús loꞌo yu bra kanꞌ: \p ―Suꞌwe tukwatyaa ꞌñaǎn ni ―ndukwin Jesús ꞌin Xuwa―, chaꞌ ngwañaꞌan suꞌwe kuꞌnian nchga tñan nu nchka tiꞌ Ndiose chaꞌ kuꞌnian. \p Bra nu ynan Xuwa chaꞌ nu ykwiꞌ Jesús loꞌo yu, mdukwatya yu ꞌin Jesús bra kanꞌ. \v 16 Xa wa ngwa chaꞌ kanꞌ, mdoꞌo Jesús lo tyiꞌa, kanꞌ ngalaa nde niꞌ kwan. Loꞌo bra kanꞌ naꞌan Jesús chaꞌ ngwiꞌya Tyiꞌi Ndiose chunꞌ yu; sa ñaꞌan ndiꞌya ska kiñi cha kuun lo yuu, ngwañaꞌan ngwiꞌya Tyiꞌi Ndiose chunꞌ Jesús. \v 17 Ynen ykwiꞌ Ndiose nde seꞌen ndiꞌin Ni nde niꞌ kwan bra kanꞌ. Nde ñaꞌan ndukwin Ni: \p ―Nu nde lka Sñiěnꞌ ―ndukwin Ni―. Ndiya ꞌa tiǎnꞌ ꞌin yu, chaꞌ suꞌwe ꞌa nsuꞌwi tiyeěn ñaꞌaǎn ꞌin yu. \c 4 \s1 Ngwa tiꞌ kuneꞌ xaꞌan kwiñi lyoꞌo ꞌin Jesús \p \v 1 Loꞌo bra kanꞌ ndyaa loꞌo Tyiꞌi Ndiose ꞌin Jesús niꞌ kixinꞌ seꞌen wtyi ꞌa yuu, seꞌen ja ndiꞌin nten, chaꞌ tyukwa taꞌa yu loꞌo kuneꞌ xaꞌan nde kanꞌ. Ngwa tiꞌ yu kanꞌ tyijin lyo ꞌin Jesús. \v 2 Tuꞌwa tsan tuꞌwa tla ja yku Jesús siyaꞌ ti, ngiteꞌ ꞌa tiꞌ yu bra kanꞌ. \v 3 Loꞌo bra kanꞌ mdoꞌo tukwa kuneꞌ xaꞌan kanꞌ, chaꞌ kwiñi lyoꞌo ꞌin Jesús: \p ―Si chañi chaꞌ lkaa ska ti nu lka Sñiꞌ Ndiose ―ndukwin kuneꞌ xaꞌan ꞌin Jesús―, xñii ska kee re sikwa, chaꞌ kwiñaan tyaja loꞌo ran chaꞌ kuan. \p \v 4 Mxkwen Jesús ꞌin kuneꞌ xaꞌan bra kanꞌ: \p ―Ndukwa ska chaꞌ lo kityi ꞌin Ndiose ―ndukwin Jesús ꞌin yu―. Nde ñaꞌan nchkwiꞌ chaꞌ kanꞌ: “Siꞌi nan kuꞌu nten chalyuu chaꞌ nchku neꞌ tyaja ti; xa nu kunan neꞌ nchga chaꞌ nu nchkwiꞌ Ndiose, kanꞌ chañi chaꞌ tyiꞌin suꞌwe neꞌ.” Ngwañaꞌan nchkwiꞌ chaꞌ nu ndukwa lo kityi. \p \v 5 Loꞌo bra kanꞌ ndyaa loꞌo kuneꞌ xaꞌan ꞌin Jesús nde kichen Jerusalén, ti kwiꞌ kichen nu ndiya ꞌa tiꞌ Ndiose; mchkwen neꞌ ndyaa neꞌ la ke laa tnun ꞌin kichen kanꞌ, kwan ꞌa mduun neꞌ bra kanꞌ. \p \v 6 ―¿Ta chañi chaꞌ nuꞌwin lkaa ska ti nu lka Sñiꞌ Ndiose a? ―ndukwin kuneꞌ xaꞌan ꞌin Jesús―. Suꞌwe si xtyuu loo lo yuu sikwa, chaꞌ ndukwa ska chaꞌ lo kityi ꞌin Ndiose nu nchkwiꞌ: \q1 Kulo Ndiose tñan ꞌin angajle ꞌin Ni chaꞌ ñaꞌansiin ꞌiin, ndukwin kityi. \m Kwiꞌ ngwañaꞌan ndukwa xka chaꞌ: \q1 Loꞌo yaꞌ ti angajle ꞌin Ni xituun ꞌiin, chaꞌ ja ka tiꞌí kiyaaꞌ seꞌen tyukwa kee kiyaaꞌ. \m Ngwañaꞌan ndukwa chaꞌ lo kityi ―ndukwin kuneꞌ xaꞌan. \p \v 7 Mxkwen Jesús ꞌin kuneꞌ xaꞌan bra kanꞌ: \p ―Kwiꞌ ngwañaꞌan, ndukwa xka chaꞌ lo kityi ꞌin Ndiose: “Ja kwiñi lyoꞌo wan ꞌin Ndiose nu lka Xꞌnan wan” ndukwin kityi kanꞌ. \p \v 8 Bra nu mdyii ykwiꞌ neꞌ, xiyaꞌ ndyaa loꞌo kuneꞌ xaꞌan ꞌin Jesús ska lo kiꞌya nu kwan ꞌa. Ngwaꞌu kuneꞌ xaꞌan nchga nasiyun ñaꞌaan chalyuu ꞌin Jesús bra kanꞌ, chaꞌ suꞌwe ꞌa ñaꞌan chalyuu kanꞌ. \v 9 Ykwiꞌ biyaꞌ kuneꞌ xaꞌan kanꞌ loꞌo Jesús xiyaꞌ bra kanꞌ: \p ―Taǎn chabiyaꞌ kaa ndloo la ꞌin nchga chalyuu nu ñaꞌaan nde kwa ―ndukwin kuneꞌ xaꞌan ꞌin Jesús―, ska ti si tyuun xtyiinꞌ tloǔn, si kuꞌnii tnun ꞌñaǎn, kaa ndloo la bra kanꞌ. \p \v 10 Loꞌo mxkwen Jesús ꞌin kuneꞌ xaꞌan bra kanꞌ: \p ―Tyoꞌo tsuuꞌ seꞌen ndiꞌiǐn, Satanás ―ndukwin Jesús―. Yaa lyaa, chunꞌ ndukwa ska chaꞌ lo kityi ꞌin Ndiose nu nchkwiꞌ: “Ska ti Ndiose nu lka Xꞌnan wan kuꞌni tnun wan ꞌin Ni, siyaꞌ ti kunan wan chaꞌ nu nchkwiꞌ Ndiose xa nu ndiꞌin wan lo chalyuu” ndukwin kityi. \p \v 11 Mdoꞌo kuneꞌ xaꞌan ndyaa bra kanꞌ. Kanꞌ mdoꞌo tukwa angajle chaꞌ tayaꞌ ꞌin Jesús, chaꞌ talo la yu ti chinꞌ seꞌen ndiꞌin yu bra kanꞌ. \s1 Mdyisnan Jesús ngiꞌni tñan ꞌin Ndiose nde lo yuu ꞌin Galilea \p \v 12 Chunꞌ ndiꞌin la mdoꞌo Jesús ndyaa, chaꞌ wa ynan yu chaꞌ wa msñi neꞌ ꞌin Xuwa; wa ndyaa loꞌo neꞌ ꞌin Xuwa kanꞌ niꞌ ñaꞌan chkwan. Bra kanꞌ ndyaan Jesús nde lo yuu ꞌin Galilea xiyaꞌ, ndyaan yu kichen Nazaret. \v 13 Loꞌo ja nganun yu kichen Nazaret kanꞌ; mxaꞌan yu seꞌen ndiꞌin yu, ndyaa yu kichen Capernaum tuꞌwa tiyuꞌ. Ndiꞌin kichen kanꞌ laja lo yuu ꞌin Zabulón loꞌo yuu ꞌin Neftalí. \v 14 Ti kwiꞌ ti chaꞌ mdaꞌan ayman kula Isaías nu ykwiꞌ loꞌo nten chaꞌ ꞌin Ndiose nu ngwa sꞌni: \q1 \v 15 Yuu nu ndiꞌin kwenta ꞌin Zabulón loꞌo yuu nu kwenta ꞌin Neftalí nde xka laꞌa tsuꞌ chku Jordán, tyijian lo yuu kanꞌ, kalaan tuꞌwa tujoꞌo bra kanꞌ; \q1 kanꞌ lka yuu ꞌin Galilea, seꞌen ndiꞌin nten nu ja lka judío. \q1 \v 16 Wa yten ska xaa tlyu niꞌ kasiya ꞌin neꞌ kanꞌ; \q1 nu ngwa xkanꞌ xiꞌin ꞌa tiꞌ neꞌ, ntsen neꞌ si kaja neꞌ, lye ꞌa ngwa tla niꞌ kasiya ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ, siꞌya chaꞌ kuxi. \q1 Bra ni wa ndiꞌin xaa niꞌ kasiya ꞌin neꞌ kanꞌ, wa kaja ti chalyuu nu ja tsaa tii ꞌa ꞌin neꞌ kanꞌ. \m Ngwañaꞌan ykwiꞌ ayman kanꞌ, kanꞌ chaꞌ lo yuu kanꞌ mdiꞌin Jesús bra kanꞌ. \p \v 17 Loꞌo mdyisnan ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ nu ndaꞌan seꞌen ndiꞌin yu bra kanꞌ: \p ―Ka jyuꞌu tiꞌ wan ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―, kulaa yaꞌ wan nchga chaꞌ kuxi nu ngiꞌni wan, chaꞌ wa tiya ti bra chaꞌ ka Ndiose ndloo niꞌ kasiya ꞌwan. \s1 Msiꞌya Jesús ꞌin jakwa nten nu ndyaa kuta kula, chaꞌ tsaa neꞌ loꞌo yu \p \v 18 La xka tsan ndaꞌan Jesús tuꞌwa tiyuꞌ Galilea kanꞌ, naꞌan yu ꞌin Simón loꞌo Ndre taꞌa ngula Simón bra kanꞌ, nduguun neꞌ katan lo tyiꞌa chaꞌ xñi neꞌ kula, chaꞌ kanꞌ lka tñan nu ngiꞌni neꞌ kanꞌ nchga tsan. Ti kwiꞌ Simón kanꞌ lka nu mstya Jesús xka nin chaꞌ ka naan yu Tyu. \v 19 Loꞌo bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo taꞌa tyukwaa yu kiꞌyu kanꞌ: \p ―Tsaa wan loꞌoǔn ni ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ―. Sa ñaꞌan mjwi kula ꞌwan xa nu mdaꞌan wan kuta kula, ngwañaꞌan kaja xka tñan ꞌwan ni chabiyaꞌ ꞌñaǎn; kwaꞌuǔn ꞌwan sa ñaꞌan nu tsaa naan wan ꞌin nten chalyuu re nu ja ya kunan chaꞌ suꞌwe, chaꞌ ka neꞌ nten ꞌñaǎn. \p \v 20 Bra ti mxnun tiꞌin neꞌ katan ꞌin neꞌ, ndyaa ñaꞌan neꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ. \p \v 21 Nde loo la chinꞌ naꞌan Jesús ꞌin Santiago sñiꞌ Zebedeo loꞌo Xuwa taꞌa ngula yu; ndukwa neꞌ niꞌ yka naꞌan xuwe ꞌin neꞌ loꞌo sti neꞌ, nxuꞌwa neꞌ katan ꞌin neꞌ bra kanꞌ. Kanꞌ msiꞌya Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ, chaꞌ tsaa neꞌ loꞌo. \v 22 Bra ti mxnun tiꞌin neꞌ yka naꞌan ꞌin neꞌ loꞌo sti neꞌ, ndyaa neꞌ loꞌo Jesús bra kanꞌ. \s1 Ngwaꞌu Jesús ꞌin kaꞌan ꞌa nten \p \v 23 Ndyaa neꞌ nchga kichen nde lo yuu ꞌin Galilea loꞌo Jesús bra kanꞌ. Nchga kichen seꞌen mdaꞌan yu ngwaꞌu yu ꞌin nten niꞌ lyaa ꞌin neꞌ judío; ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ sa ñaꞌan lka chaꞌ suꞌwe ꞌin Ndiose, chaꞌ wa ndla ti ka Ndiose ndloo la niꞌ kasiya ꞌin neꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, yꞌni yu joꞌó ꞌin nchga nu tiꞌí, nchga kicha nu ndiꞌin ꞌin neꞌ yꞌni Jesús chaꞌ nchkaa neꞌ. \v 24 Bra kanꞌ ynen chaꞌ ꞌin Jesús nchga kichen nde lo yuu ꞌin Siria; kanꞌ chaꞌ mdiyan loꞌo neꞌ ꞌin nchga nu tiꞌí seꞌen ndiꞌin yu, chaꞌ kuꞌni yu joꞌó ꞌin neꞌ. Ndijyan loꞌo neꞌ ꞌin nu tiꞌí, loꞌo nu nsuꞌwi kicha ꞌin; loꞌo nu nsuꞌwi kwiꞌin kuxi ꞌin, loꞌo nu nꞌni lyoꞌo kwiꞌin ꞌin, loꞌo nu nchkunꞌ ñaꞌaan tyukwin nsuꞌwi, loꞌo nu mtyi ska laꞌa yaꞌ, yꞌni Jesús chaꞌ nchkaa nchga nu tiꞌí kanꞌ. \v 25 Kanꞌ chaꞌ kaꞌan ꞌa nten mdoꞌo ñaꞌan ꞌin Jesús, loꞌo neꞌ Galilea, loꞌo neꞌ nchga kichen nde Decápolis, loꞌo neꞌ kichen Jerusalén, loꞌo neꞌ xka la kichen nde lo yuu ꞌin Judea, loꞌo neꞌ kichen xka laꞌa tsuꞌ chku Jordán. Kaꞌan ꞌa kichen mdoꞌo neꞌ ndyaa ñaꞌan neꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ. \c 5 \s1 Sa ñaꞌan chaꞌ ngwaꞌu Jesús ꞌin neꞌ nu ndukwa lo nten \p \v 1 Naꞌan Jesús chaꞌ kaꞌan ꞌa nten ndijyan seꞌen ndiꞌin yu, kanꞌ chaꞌ mskwen yu ndyaa la yu nde siꞌ kiꞌya, ndyaa tukwa yu chinꞌ nde kanꞌ. Loꞌo ndyoꞌ tiꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu nde seꞌen ndiꞌin yu. \v 2 Mdyisnan Jesús ngwaꞌu yu ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. Nde lka chaꞌ nu ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ: \s1 Nten nu chañi chaꞌ suꞌwe lka tiye \p \v 3 ―Ka suꞌwe nka tiye nten si jlyo tiꞌ neꞌ chaꞌ ja ka ꞌin neꞌ kuꞌni neꞌ ska chaꞌ suꞌwe, si ja loꞌo Ndiose ―ndukwin Jesús―. Ka Ndiose ndloo la niꞌ kasiya ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 4 ’Kwiꞌ ngwañaꞌan, ka suꞌwe nka tiye nten ni siya xiꞌin tiꞌ neꞌ ni, siꞌya kiꞌya nu ndiꞌin ꞌin neꞌ; kuꞌni Ndiose chaꞌ ka suꞌwe ka tiye neꞌ kanꞌ chunꞌ ndiꞌin la. \p \v 5 ’Kwiꞌ ngwañaꞌan, ka suꞌwe nka tiye nten nu ja nchka tiꞌ tyijin lyo ꞌin taꞌa nten, chaꞌ nde seꞌen ndiꞌin Ndiose ndiya chaꞌ suꞌwe nu ta Ni ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 6 ’Kwiꞌ ngwañaꞌan, ka suꞌwe nka tiye nten nu xlyaa kuꞌni nchga chaꞌ suꞌwe, nchga chaꞌ nu ñi; tayaꞌ Ndiose ꞌin nten kanꞌ, chaꞌ ka kuꞌni neꞌ nchga tñan nu nchka tiꞌ Ni. \p \v 7 ’Kwiꞌ ngwañaꞌan, ka suꞌwe nka tiye nten nu nchka tꞌnan tiꞌ ꞌin taꞌa nten, chaꞌ ngwañaꞌan chka tꞌnan tiꞌ Ndiose ꞌin neꞌ kanꞌ chunꞌ ndiꞌin la. \p \v 8 ’Kwiꞌ ngwañaꞌan, ka suꞌwe nka tiye nten nu luwi kasiya ꞌin, chaꞌ wa lka nda Ndiose chabiyaꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ, chaꞌ ñaꞌan neꞌ ꞌin ykwiꞌ Ni nde loo la. \p \v 9 ’Kwiꞌ ngwañaꞌan, ka suꞌwe nka tiye nten nu ndayaꞌ ꞌin taꞌa nten chaꞌ ka tiin chaꞌ ꞌin neꞌ loꞌo nu nxuun loꞌo neꞌ. “Sñiěnꞌ” nchkwin Ndiose ꞌin nten nu ngiꞌni chaꞌ kiꞌya tlaꞌ tiye neꞌ loꞌo taꞌa nten neꞌ. \p \v 10 ’Kwiꞌ ngwañaꞌan, ka suꞌwe nka tiye nten nu talo tyiꞌin loꞌo taꞌa nten neꞌ, ni siya naꞌan tiꞌí nten kanꞌ ꞌin neꞌ, chunꞌ ngiꞌni neꞌ chaꞌ suꞌwe chaꞌ ꞌin Ndiose. Ka suꞌwe nka tiye neꞌ, chaꞌ ngwañaꞌan Ndiose lka ndloo la niꞌ kasiya ꞌin neꞌ. \p \v 11 ’Kwiꞌ ngwañaꞌan, ka suꞌwe nka tiye wan ni siya xtyi lyoꞌo neꞌ ꞌwan chunꞌ ndyaa ñaꞌan tiꞌ wan ꞌñaǎn, ni siya kuꞌni liyeꞌ tiꞌ neꞌ ꞌwan, ni siya kwiñi lyoꞌo neꞌ ꞌwan, ni siya chkwiꞌ ꞌa neꞌ kwentu ꞌwan siꞌya chaꞌ ꞌñaǎn. \v 12 Ka suꞌwe nka tiye wan bra kanꞌ, suꞌwe ꞌa tyiꞌin wan chaꞌ wa lka ndiꞌin ska chaꞌ suꞌwe nu tlyu chinꞌ nu ta Ndiose ꞌin nchga wan nde seꞌen ndiꞌin Ni. Kwiꞌ ngwañaꞌan ngwa tiꞌí ꞌa tiꞌ ayman sꞌni ꞌin ayman nu ykwiꞌ loꞌo nten chaꞌ ꞌin Ndiose bra kanꞌ. \s1 Sa ñaꞌan lka tejeꞌ, sa ñaꞌan lka xaa, ngwañaꞌan tyiꞌin wan lo chalyuu \p \v 13 ’Sa ñaꞌan nu nnanjoꞌo ꞌa tejeꞌ ꞌñaan chaꞌ tiyenꞌ ran, chaꞌ kuꞌni xunꞌ ran skwa, ngwañaꞌan lka wan lo chalyuu; nnanjoꞌo ꞌa wan ꞌin Ndiose chaꞌ kuꞌni wan tñan ꞌin Ni. Si wa mnuꞌun tejeꞌ ꞌñaan, ja ka ꞌa kunanjoꞌo ran ꞌñaan bra kanꞌ; suꞌwe la si xkwaan ꞌin tejeꞌ kanꞌ tuꞌwa tuwiin seꞌen ndijin nten bra kanꞌ. Ja nꞌni chaꞌ ni siya lyoꞌo suꞌwa nten chunꞌ tejeꞌ mnuꞌun kanꞌ. Sa ñaꞌan ngiꞌni nten loꞌo tejeꞌ mnuꞌun kanꞌ, ngwañaꞌan ngiꞌni Ndiose loꞌo nten nu ja nnan chaꞌ nchkwiꞌ Ni. \p \v 14 ’Sa ñaꞌan lka ska xaa, ngwañaꞌan lka wan, chaꞌ ka kwaꞌu wan tuwiin ꞌin Ndiose ꞌin nchga nten chalyuu. Ska kichen nu ndiꞌin lo kiꞌya ni, ja ka tyiꞌin kanꞌ mnan ti; ñaꞌan nchga nten ꞌin kichen kanꞌ. \v 15 Kwiꞌ ngwañaꞌan, bra nu mxkin neꞌ ska kiiꞌ kityee, ja suꞌwa kutsiꞌ neꞌ ꞌin kiiꞌ kanꞌ niꞌ kajun bra kanꞌ; kwan xtya neꞌ kityee kanꞌ, chaꞌ kiꞌni xaa ñaꞌaan niꞌ ñaꞌan kanꞌ. \v 16 Kwiꞌ ngwañaꞌan ꞌwan ni, kuꞌni wan chaꞌ ka wan xaa nu kwaꞌu tuwiin ꞌin nten, xkwiꞌ chaꞌ suꞌwe kuꞌni wan chaꞌ ñaꞌan nchga nten ñaꞌaan chaꞌ suꞌwe nu ngiꞌni wan, chaꞌ lka wan sñiꞌ Ndiose. Bra kanꞌ tyaa yuꞌwi tiꞌ neꞌ ꞌin Stian Ndiose, kuꞌni tnun neꞌ ꞌin Ni nu ndiꞌin niꞌ kwan bra kanꞌ. \s1 Ngwaꞌu Jesús chaꞌ ꞌin tñan nu ngulo Ndiose ꞌin ayman sꞌni \p \v 17 ’Ja tyaꞌan chaꞌ tiye wan chaꞌ ndijyaǎn lo chalyuu re chaꞌ kuꞌni tyiǐn chaꞌ kula ꞌñaan; ni siya nchga chaꞌ nu ykwiꞌ Ndiose loꞌo ayman Moisés, ni siya nchga chaꞌ nu ngwaꞌan ayman nu ykwiꞌ loꞌo nten chaꞌ ꞌin Ndiose nu ngwa sꞌni, ja kuꞌni tyiǐn chaꞌ kanꞌ. Wa ndijyaǎn chaꞌ nu kwaꞌuǔn ñi ꞌin nten sa ñaꞌan lka nchga chaꞌ nu ndukwa lo kityi kula kanꞌ. \v 18 Chañi chaꞌ nchkwiǐnꞌ loꞌo wan ni, chaꞌ ja ska chaꞌ nu ngwaꞌan ayman sꞌni chaꞌ ꞌin Ndiose, ja ka kuꞌni tyii nten chaꞌ kanꞌ sa ñaꞌan bra nu tsaa tii chalyuu; chañi chaꞌ ka nchga chaꞌ nu ndukwa lo kityi ꞌin Ndiose nu ngwa sꞌni. \v 19 Kanꞌ chaꞌ ni, ja ta Ndiose seꞌen tyiꞌin nten loꞌo Ni, xa nu ja tukwa neꞌ nchga tñan nu ngulo Ndiose ꞌin neꞌ chaꞌ kuꞌni neꞌ, xa nu loꞌo kwaꞌu neꞌ ꞌin taꞌa nten neꞌ chaꞌ ja ndiꞌin chaꞌ tukwa neꞌ tñan kanꞌ. Ta Ndiose seꞌen tyiꞌin nten loꞌo Ni xa nu tukwa neꞌ nchga chaꞌ nu nchkwiꞌ Ni, xa nu loꞌo kwaꞌu neꞌ tñan kanꞌ ꞌin taꞌa nten neꞌ. \v 20 Nde ndiya chaꞌ nu chkwiǐnꞌ loꞌo wan ni: Chaꞌ kaja chalyuu nu ja tsaa tii ꞌa ꞌwan, ndiꞌin chaꞌ ka suꞌwe la tñan nu kuꞌni wan, siꞌi sa ñaꞌan nu ngiꞌni neꞌ kti kwa, neꞌ fariseo kwa loꞌo mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo kwa. \s1 Nduꞌu Jesús ꞌin neꞌ chaꞌ tsaa tii chaꞌ wsuun ꞌin neꞌ loꞌo taꞌa nten neꞌ \p \v 21 ’Wa ynan wan sa ñaꞌan nu ngulo Ndiose tñan ꞌin ayman nu ngwa sꞌni. Nchkwiꞌ Ni chaꞌ re: “Ja kujwi wan ꞌin taꞌa nten wan” ndukwin Ndiose. “Bra nu kujwi neꞌ ꞌin taꞌa nten neꞌ, ndiꞌin chaꞌ tsaa neꞌ niꞌ ñaꞌan chkwan chaꞌ kuꞌni biyaꞌ wse ꞌin neꞌ bra kanꞌ.” \v 22 Loꞌo ni, kaꞌan la chaꞌ chkwiǐnꞌ loꞌo wan: Ni siya naꞌan tiꞌí ti neꞌ ꞌin taꞌa nten neꞌ, ndiꞌin chaꞌ tyijin neꞌ nu tiꞌí bra kanꞌ; ni siya chkwiꞌ neꞌ ska chaꞌ kuxi ꞌin taꞌa nten neꞌ, bra kanꞌ ndiꞌin chaꞌ tsaa neꞌ nde seꞌen ndukwa nu lka ndloo la nde kichen Jerusalén, chaꞌ ka biyaꞌ chaꞌ ꞌin neꞌ nde kwa bra kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, bra nu msinꞌ ꞌa tiꞌ neꞌ nchkwiꞌ neꞌ loꞌo taꞌa nten neꞌ: ¡Tintu ꞌa nuꞌwin!, ja chan tsaa neꞌ kanꞌ lo jwlyaa, seꞌen ja tsaa tii ꞌa chaꞌ nchkin kiiꞌ bra kanꞌ. \p \v 23 ’Kwiꞌ ngwañaꞌan, si tyaa yuꞌwi tiꞌ wan chaꞌ ndiya chaꞌ wsuun ꞌin ska nten loꞌo wan, bra nu wa tsaa ti wan niꞌ lyaa chaꞌ ta wan lomstan ꞌin Ndiose, \v 24 kanꞌ suꞌwe la xitukwi wan tyaan wan loꞌo lomstan ꞌwan tuꞌ naꞌan tyi wan xiyaꞌ, tsaa wan jñan wan chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin taꞌa wan ti kulo bra kanꞌ. Xiyaꞌ tsaa yꞌya wan lomstan kanꞌ, tsaa loꞌo wan ꞌin ran niꞌ lyaa xiyaꞌ. \p \v 25 ’Nde lka sa ñaꞌan kuꞌni wan bra nu ndiya nten nu xtya kiꞌya ꞌwan tuꞌ naꞌan tñan: bra ti kuꞌni wan chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin taꞌa wan kanꞌ, nu ti ji tiya wan seꞌen ndukwa yu wsiya chaꞌ kuꞌni biyaꞌ neꞌ chaꞌ wsuun kanꞌ. Kuxi la chaꞌ si ka tlá ꞌa yu wsiya, kanꞌ xiꞌya yu ꞌin neꞌ policía chaꞌ suꞌwa neꞌ ꞌwan niꞌ ñaꞌan chkwan bra kanꞌ. \v 26 Chañi nchkwiǐnꞌ loꞌo wan, chaꞌ keeꞌ ꞌa tyoꞌo luwi wan tloo nten kanꞌ, chaꞌ ndiꞌin chaꞌ ta wan nchga tñi siyaꞌ ti nu jñan yu wsiya ꞌwan chaꞌ tyoꞌo wan bra kanꞌ. \s1 Ykwiꞌ Jesús ska chaꞌ ꞌin nten nu ngiꞌni chaꞌ kuxi loꞌo kwilyoꞌo xka nten \p \v 27 ’Wa ynan wan sa ñaꞌan tñan ngulo Ndiose ꞌin ayman taꞌaan sꞌni. Nchkwiꞌ Ni chaꞌ re: “Ja kuꞌni wan chaꞌ kuxi loꞌo kwilyoꞌo xka nten” ndukwin Ndiose bra kanꞌ. \v 28 Loꞌo ni, kaꞌan la chaꞌ chkwiǐnꞌ loꞌo wan: Ni siya ñaꞌan kwiꞌya ska yu kiꞌyu ꞌin ska nu kunaꞌan, loꞌo bra kanꞌ xitukwi tiꞌ yu ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ, suꞌwa ndiꞌin chaꞌ kanꞌ loꞌo yu sa ñaꞌan si wa lka yꞌni yu ska chaꞌ nu kuxi loꞌo nu kunaꞌan kanꞌ, ni siya tiye ti yu nsuꞌwi chaꞌ kuxi kanꞌ. \p \v 29 ’Bra nu ndiya ska chaꞌ kuxi nu ñaꞌan wan loꞌo kiloo wan, loꞌo ndiya ꞌa tiꞌ wan chaꞌ kuxi kanꞌ, ndiꞌin chaꞌ kulaa yaꞌ wan chaꞌ kuxi kanꞌ bra ti. Ñaꞌan tiꞌ si kulo wan ska laꞌa kiloo wan, kanun kwityiinꞌ wan bra kanꞌ, ja tyukwi wan bra kanꞌ; ngwañaꞌan ka kasiya ꞌwan ni, ka luwi kasiya ꞌwan si kulaa yaꞌ wan chaꞌ kuxi kanꞌ, ni siya xiꞌin tiꞌ wan ti chinꞌ. Chunꞌ ndiꞌin la ja tsaa wan lo jwlyaa siꞌya chaꞌ kuxi kanꞌ ꞌwan, seꞌen lye nchkin kiiꞌ bra kanꞌ. \v 30 Bra nu ndiya ska chaꞌ kuxi nu ngiꞌni wan loꞌo yaꞌ wan, loꞌo ndiya ꞌa tiꞌ wan chaꞌ kuxi kanꞌ, ndiꞌin chaꞌ kulo chunꞌ wan chaꞌ kuxi kanꞌ bra ti. Ñaꞌan tiꞌ si siꞌyu wan ska laꞌa skun wan, kanun chkuꞌ yaꞌ wan bra kanꞌ, ja tyukwi wan bra kanꞌ; ngwañaꞌan ka kasiya ꞌwan ni, ka luwi kasiya ꞌwan si kulaa yaꞌ wan chaꞌ kuxi kanꞌ, ni siya xiꞌin tiꞌ wan ti chinꞌ. Chunꞌ ndiꞌin la ja tsaa wan lo jwlyaa siꞌya chaꞌ kuxi kanꞌ ꞌwan, seꞌen lye nchkin kiiꞌ bra kanꞌ. \s1 Ykwiꞌ Jesús ska chaꞌ ꞌin nten nu kulaa tiꞌin ꞌin kwilyoꞌo \p \v 31 ’Nde ndiya xka chaꞌ nu ykwiꞌ ayman sꞌni: “Bra nu nchkwiꞌ ska yu kiꞌyu loꞌo kwilyoꞌo yu chaꞌ tyaa seꞌen ndiꞌin sti loꞌo jyaꞌan xiyaꞌ, chunꞌ nchka tiꞌ yu kulaa tiꞌin yu ꞌin kwilyoꞌo yu, kanꞌ ndiꞌin chaꞌ kulo yu ska kityi chaꞌ ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ bra kanꞌ. Kityi kanꞌ katsaꞌ chaꞌ ja lka ꞌa nu kunaꞌan kanꞌ kwilyoꞌo yu ni.” \v 32 Loꞌo ni, kaꞌan la chaꞌ chkwiǐnꞌ loꞌo wan: Chaꞌ kuxi ngiꞌni ska yu kiꞌyu loꞌo kwilyoꞌo yu bra nu kulaa tiꞌin yu ꞌin kwilyoꞌo yu, loꞌo ja ndukwi nu kunaꞌan kanꞌ kiꞌya. Chunꞌ ndiꞌin bra nu kaja kwilyoꞌo nu kunaꞌan kanꞌ loꞌo xka nten, ngiꞌni yu kanꞌ chaꞌ ndukwi nu ngwa kunaꞌan ꞌin yu kiꞌya bra kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, loꞌo xka nten kanꞌ ndukwi kiꞌya, chaꞌ kwilyoꞌo xka yu kiꞌyu kanꞌ lka nu kunaꞌan kanꞌ, ni siya tlyu la kiꞌya ndukwi yu kiꞌyu kanꞌ nu ngwa kwilyoꞌo ti kulo. \s1 Ja suꞌwe chkwiꞌ neꞌ ska chaꞌ nu tnun ꞌa laja nu nskanꞌ neꞌ chaꞌ loꞌo nten \p \v 33 ’Xka chaꞌ ni, wa ynan wan sa ñaꞌan tñan nu ngulo Ndiose ꞌin ayman sꞌni. Nchkwiꞌ Ni chaꞌ re: “Ja suꞌwe chkwiꞌ wan loꞌo Ndiose chaꞌ kuꞌni wan ska tñan, loꞌo chaꞌ kwiñi nchkwiꞌ wan. Ndiꞌin chaꞌ kuꞌni ji wan sa ñaꞌan nu ndukwin wan ꞌin Ndiose chaꞌ kuꞌni wan.” \v 34 Ni ni, kaꞌan la chaꞌ chkwiǐnꞌ loꞌo wan: Ja suꞌwe siyaꞌ ti skanꞌ wan ska chaꞌ loꞌo nten chaꞌ nchkwiꞌ wan ska chaꞌ nu tnun ꞌa; ni siya chkwiꞌ wan chaꞌ ꞌin nchga nan nu nsuꞌwi niꞌ kwan, ja skanꞌ wan chaꞌ loꞌo nten ngwañaꞌan, chaꞌ la kanꞌ ndiꞌin Ndiose ykwiꞌ; \v 35 ni siya chkwiꞌ wan chaꞌ ꞌin nan nu nsuꞌwi lo chalyuu re, ja chkwiꞌ wan chaꞌ nu tnun ꞌa ngwañaꞌan, chaꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose lka chalyuu re; ni siya chkwiꞌ wan chaꞌ ꞌin kichen Jerusalén, ja chkwiꞌ wan chaꞌ nu tnun ꞌa ngwañaꞌan, chaꞌ la kanꞌ lka Ndiose ndloo la. \v 36 Ti kwiꞌ ti chaꞌ, ja skanꞌ wan chaꞌ loꞌo nten bra nu nchkwiꞌ wan chaꞌ ꞌin ke wan ti ykwiꞌ ti wan, chaꞌ ska ti Ndiose ngwiñan Ni ꞌwan, loꞌo ja ka ꞌwan kuꞌni wan chaꞌ ka kichanꞌ ke wan, ni siya kichanꞌ ngata, ni siya kichanꞌ ngaten. Ja suꞌwe nka tiye Ndiose siyaꞌ ti chaꞌ chkwiꞌ wan ska chaꞌ laja ti bra nu skanꞌ tsaa wan chaꞌ loꞌo nten. \v 37 Sa kanꞌ ti chaꞌ chkwiꞌ wan “Chañi”, si chaꞌ nu ñi lka; kwiꞌ ngwañaꞌan chkwiꞌ wan “Siꞌi”, si chaꞌ kwiñi lka. Nchga la chaꞌ nu chkwiꞌ wan xa nu nchkwiꞌ wan ska chaꞌ tnun, chaꞌ ꞌin kuneꞌ xaꞌan lka kanꞌ. \s1 Ngwaꞌu Jesús sa ñaꞌan chaꞌ suꞌwe kuꞌni nten loꞌo nu nxuun loꞌo neꞌ \p \v 38 ’Loꞌo wa ynan wan chaꞌ re nu ykwiꞌ ayman sꞌni: “Ska nten xaꞌan ni, bra nu mchu yu kiloo taꞌa yu, ndiꞌin chaꞌ kulo neꞌ wsiya kiloo ykwiꞌ yu chaꞌ ka tiin kiꞌya ꞌin yu bra kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, bra nu mstun yu ska liꞌya taꞌa yu, bra kanꞌ ndiꞌin chaꞌ kulo neꞌ wsiya liꞌya ykwiꞌ yu, chaꞌ ka tiin kiꞌya nu ndukwi yu.” Ngwañaꞌan ykwiꞌ neꞌ nu ngwa sꞌni. \v 39 Loꞌo ni, kaꞌan la chaꞌ chkwiǐnꞌ loꞌo wan, chaꞌ ja xuun taꞌa wan loꞌo nten nu yꞌni chaꞌ kuxi loꞌo wan. Bra nu jwiꞌin neꞌ ndukunꞌ neꞌ tloo wan laꞌa seꞌen kwin, ta wan chabiyaꞌ jwiꞌin neꞌ ndukunꞌ xka laꞌa tloo wan bra kanꞌ, si nchka tiꞌ neꞌ. \v 40 Bra nu nchka tiꞌ ska nten xaꞌan kulaa ykanꞌ ꞌwan, bra ti ta wan ran ꞌin yu bra kanꞌ; loꞌo ta wan chinꞌ xka la teꞌ ꞌin yu, chaꞌ kanun suꞌwe ka tiye yu bra kanꞌ. \v 41 Kwiꞌ ngwañaꞌan, ska yu nu lka ndloo la, si kulo yu tñan ꞌwan chaꞌ tsaa loꞌo wan yuꞌwa ꞌin yu ska seꞌen, bra ti tsaa loꞌo wan yuꞌwa kanꞌ ꞌin yu; suꞌwe ti ka tiye wan tsaa loꞌo wan ꞌin ran la tijyuꞌ la chinꞌ, si ngwañaꞌan nchka tiꞌ yu. \v 42 Bra nu jñan ska nten ya ñaꞌan ti nan ꞌwan, ta wan nan kanꞌ ꞌin yu; kwiꞌ ngwañaꞌan, si jñan neꞌ ska nan jñiꞌ ti ꞌwan, suꞌwe ti chkwiꞌ wan loꞌo neꞌ bra kanꞌ. \s1 Ngwaꞌu Jesús chaꞌ xuꞌwi suꞌwe tiye neꞌ loꞌo nu tiꞌí tiꞌ ꞌin neꞌ \p \v 43 ’Wa ynan wan chaꞌ re nu ykwiꞌ ayman sꞌni: “Suꞌwe kuꞌni wan loꞌo taꞌa wan, loꞌo ñaꞌan tiꞌí wan ꞌin nten nu nxuun loꞌo wan.” \v 44 Loꞌo ni, kaꞌan la chaꞌ chkwiǐnꞌ loꞌo wan: Suꞌwe ꞌa xuꞌwi tiye wan ñaꞌan wan ꞌin nu tiꞌí tiꞌ ꞌwan; kwiꞌ ngwañaꞌan, suꞌwe chkwiꞌ wan loꞌo nten nu suꞌwa kwentu ꞌwan, suꞌwe kuꞌni wan loꞌo nten nu liyeꞌ tiꞌ ꞌwan; chkwiꞌ wan loꞌo Ndiose chaꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ, ni siya naꞌan tiꞌí neꞌ ꞌwan, ni siya nxtyi lyoꞌo neꞌ ꞌwan. \v 45 Ka xuꞌwi lyo nten ꞌwan chaꞌ lka wan sñiꞌ Ndiose nu ndiꞌin niꞌ kwan bra kanꞌ. Suꞌwa nda Ndiose xaa kwan loꞌo seꞌen ndiꞌin nten kuxi, loꞌo seꞌen ndiꞌin nten suꞌwe; suꞌwa nda Ndiose tyoo kiꞌya seꞌen ndiꞌin nten suꞌwe loꞌo seꞌen ndiꞌin nten xaꞌan. Kanꞌ chaꞌ suꞌwe la bra nu suꞌwa kuꞌni wan chaꞌ suꞌwe loꞌo nchga nten. \v 46 Ti kwiꞌ ti chaꞌ, ja suꞌwe si xkwiꞌ suꞌwe nsuꞌwi tiye wan loꞌo nten taꞌa suꞌwe ndiꞌin wan. Siꞌi nan suꞌwe la kunan Ndiose chaꞌ nchkwiꞌ wan si ngwañaꞌan ngiꞌni wan, chaꞌ kwiꞌ ngwañaꞌan ngiꞌni ya ñaꞌan ti nten; ni siya nten suꞌwe, ni siya nten xaꞌan, loꞌo neꞌ nu ndlo tñi ꞌwan chaꞌ ꞌin neꞌ xka laꞌa tsuꞌ, nchga nten kanꞌ ngiꞌni suꞌwe neꞌ loꞌo taꞌa suꞌwe ndiꞌin neꞌ. \v 47 Bra nu chkwiꞌ suꞌwe wan ska ti loꞌo taꞌa suꞌwe nsuꞌwi wan, ja suꞌwe kanꞌ, chaꞌ kwiꞌ ngwañaꞌan ngiꞌni nchga nten; loꞌo nten nu ja ndiꞌin chaꞌ ꞌin loꞌo Ndiose, loꞌo nten kanꞌ nchkwiꞌ suꞌwe loꞌo taꞌa suꞌwe ndiꞌin neꞌ. Ti kaꞌan la chaꞌ suꞌwe kuꞌni wan, nchka tiꞌ Ndiose. \v 48 Stian Ndiose nu ndiꞌin nde niꞌ kwan ni, xkwiꞌ chaꞌ suꞌwe, xkwiꞌ chaꞌ nu ñi, xkwiꞌ chaꞌ nu luwi ngiꞌni Ni. Sa ñaꞌan ngiꞌni Ndiose, ngwañaꞌan ndiꞌin chaꞌ kuꞌni wan xkwiꞌ chaꞌ suꞌwe loꞌo nchga nten, si chañi chaꞌ sñiꞌ Ndiose lka wan. \c 6 \s1 Ngwaꞌu Jesús ꞌin neꞌ sa ñaꞌan tayaꞌ neꞌ ꞌin nten nu tiꞌi \p \v 1 ’Nde ndiya xka chaꞌ chkwiǐnꞌ loꞌo wan ni: Ja ta wan ska xuꞌwe ꞌin neꞌ tiꞌi bra nu ñaꞌan xka ta nten ꞌwan. Ja ndiꞌin chaꞌ ñaꞌan nten sa ñaꞌan chaꞌ suꞌwe nu ngiꞌni wan chaꞌ ꞌin Ndiose. Ja ta Stian Ndiose ska chaꞌ suꞌwe ꞌwan nde seꞌen ndiꞌin Ni, xa nu ñaꞌan xka la nten ꞌwan chaꞌ ngiꞌni wan chaꞌ suꞌwe kanꞌ. \v 2 Bra nu tayaꞌ wan ꞌin neꞌ tiꞌi, ja ndiꞌin chaꞌ katsaꞌ wan chaꞌ kanꞌ ꞌin xka la nten. Ja kuꞌni wan sa ñaꞌan nu ngiꞌni nten nu tukwa chaꞌ nsuꞌwi tiye neꞌ, nu nchka ꞌa tiꞌ chaꞌ ñaꞌan xka la nten ꞌin neꞌ; bra nu tayaꞌ neꞌ kanꞌ ꞌin neꞌ tiꞌi, ni siya niꞌ lyaa ꞌin neꞌ judío taꞌaan, ni siya tuꞌwa tuwiin ti, ska ti chaꞌ nchka tiꞌ neꞌ kanꞌ, chaꞌ suꞌwe ꞌa chkwiꞌ nten chaꞌ ꞌin neꞌ, ti ykwiꞌ ti neꞌ. Ja kuꞌni wan ngwañaꞌan. Chañi chaꞌ nchkwiǐnꞌ loꞌo wan: Nchga chaꞌ suꞌwe nu kaja ꞌin neꞌ kanꞌ nde loo la seꞌen ndiꞌin Ndiose, wa lka mjwi chaꞌ kanꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ, chaꞌ wa naꞌan xka la nten ꞌin neꞌ. \v 3 Loꞌo ꞌwan ni, bra nu ta wan ska xuꞌwe ꞌin neꞌ tiꞌi, ta wan ran mnan ti, chaꞌ ja ka biyaꞌ tiꞌ xka la nten; ni siya neꞌ taꞌa wan, ja ka biyaꞌ tiꞌ neꞌ sa ñaꞌan tñan ngiꞌni wan. \v 4 Ska ti Stian Ndiose, ka biyaꞌ tiꞌ Ni sa ñaꞌan chaꞌ suꞌwe nu ngiꞌni wan mnan ti, loꞌo bra kanꞌ ta Ndiose chaꞌ suꞌwe nu tlyu chinꞌ ꞌwan nde loo la. \s1 Ngwaꞌu Jesús ꞌin neꞌ sa ñaꞌan chkwiꞌ neꞌ loꞌo Ndiose \p \v 5 ’Xka chaꞌ ni: Bra nu chkwiꞌ wan loꞌo Ndiose, ja kuꞌni wan sa ñaꞌan nu ngiꞌni nten nu tukwa chaꞌ nsuꞌwi tiye. Nduun neꞌ kwiñi kanꞌ seꞌen ndiꞌin nten niꞌ lyaa ꞌin neꞌ judío taꞌaan, chaꞌ nchka tiꞌ neꞌ chkwiꞌ neꞌ loꞌo Ndiose bra nu ñaꞌan nten ꞌin neꞌ; ti kwiꞌ ti chaꞌ, nduun neꞌ jluꞌwe tuwiin chaꞌ chkwiꞌ neꞌ loꞌo Ndiose. Chañi chaꞌ nchkwiǐnꞌ loꞌo wan: Nchga chaꞌ suꞌwe nu kaja ꞌin neꞌ kanꞌ nde loo la seꞌen ndiꞌin Ndiose, wa lka mjwi chaꞌ kanꞌ ꞌin neꞌ lo chalyuu ni, chaꞌ wa naꞌan nten chalyuu ꞌin neꞌ. \v 6 Loꞌo ꞌwan ni, bra nu chkwiꞌ wan loꞌo Ndiose, tsaa wan ska seꞌen nu ka tyiꞌin wan ska ti wan. Nu ndiꞌin wan niꞌ ñaꞌan bra kanꞌ, tukunꞌ wan tunaꞌan, chaꞌ ngwañaꞌan kuꞌni tnun wan ska ti wan ꞌin Stian Ndiose bra kanꞌ; ndiꞌin Ni ti kwiꞌ seꞌen ndiꞌin wan, ni siya ja ndiꞌin xka la nten seꞌen ndiꞌin wan. Ska ti Stian Ndiose nchka biyaꞌ tiꞌ Ni sa ñaꞌan chaꞌ suꞌwe nu ngiꞌni wan ska ti wan, kanꞌ nu ta chaꞌ suꞌwe ꞌwan nde loo la. \p \v 7 ’Bra nu chkwiꞌ wan loꞌo Ndiose, ja chkwiꞌ wan ti kwiꞌ ti chaꞌ kaꞌan ꞌa yaꞌ, loꞌo ja chkwiꞌ wan kaꞌan ꞌa chaꞌ nu ja nchka biyaꞌ tiꞌ wan ti ykwiꞌ ti wan, sa ñaꞌan nu ngiꞌni nten nu ja ndiꞌin chaꞌ ꞌin loꞌo Ndiose siyaꞌ ti. Nxkeꞌ tiꞌ neꞌ kanꞌ, chaꞌ suꞌwe la kunanjoꞌo chaꞌ kanꞌ ꞌin neꞌ bra nu kaꞌan ꞌa chaꞌ chkwiꞌ neꞌ, ngwañaꞌan lka tiye neꞌ kanꞌ. \v 8 Ja chkwiꞌ wan ngwañaꞌan loꞌo Ndiose, chaꞌ jlyo tiꞌ Stian Ndiose nchga chaꞌ nu lyiji ꞌwan, ni siya ja ya jñan wan chaꞌ kanꞌ ꞌin Ni. \v 9 Nde lka sa ñaꞌan nu suꞌwe la chkwiꞌ wan loꞌo Ndiose sikwa: \q1 Ndiose Sti ba nu ndiꞌin nde niꞌ kwan, ska ti nuꞌwin ngiꞌni tnun nten chalyuu ꞌiin. \q1 \v 10 Kan nuꞌwin lo chalyuu re chaꞌ ka ndloo la ꞌwa. \q1 Kuꞌnii chaꞌ ka nchga chaꞌ nu nchka tiiꞌ chaꞌ ka lo chalyuu re; \q1 sa ñaꞌan nu ngiꞌnii nde seꞌen ndiꞌiin nde niꞌ kwan, ngwañaꞌan ka lo yuu re bra kanꞌ. \q1 \v 11 Taa nan ku ba tsan ni. \q1 \v 12 Kuꞌnii chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌwa ꞌin nchga chaꞌ kuxi nu yꞌni ba, chaꞌ ngwañaꞌan wa yꞌni ba chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin xka la nten nu yꞌni chaꞌ kuxi loꞌo ba. \q1 \v 13 Ja taa chabiyaꞌ chaꞌ jwakii chaꞌ kuxi ꞌwa, kuloo ꞌwa yaꞌ kuneꞌ xaꞌan bra kanꞌ. \q1 Nuꞌwin ndloo tñan nchga chaꞌ; \q1 nchga chabiyaꞌ nu nsuꞌwi lo chalyuu, nchga chabiyaꞌ nu nsuꞌwi nde niꞌ kwan, nuꞌwin ndiya nchga chabiyaꞌ kanꞌ ꞌiin. \q1 Ja tsaa tii ꞌa chaꞌ tlyu la ti nuꞌwin. Ngwañaꞌan ka chaꞌ. \m Ngwañaꞌan chkwiꞌ wan loꞌo Ndiose. \p \v 14 ’Bra nu kuꞌni wan chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin xka la nten nu wa yꞌni chaꞌ kuxi loꞌo wan, loꞌo Stian nu ndiꞌin nde niꞌ kwan, kuꞌni Ni chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌwan bra kanꞌ; \v 15 bra nu ja kuꞌni wan chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin taꞌa nten wan, loꞌo Stian Ndiose, ja kuꞌni Ni chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌwan ꞌin kiꞌya nu ndiꞌin ꞌwan bra kanꞌ. \s1 Ngwaꞌu Jesús chaꞌ ꞌin tsan kti xa nu ngiꞌni kuꞌnan nten \p \v 16 ’Xka chaꞌ ni: Bra nu tiya tsan ꞌwan chaꞌ ja ku wan chunꞌ ngiꞌni tnun wan ꞌin Ndiose, ja suꞌwe si xkwiꞌ chaꞌ xiꞌin tiye wan, sa ñaꞌan ngiꞌni nten nu tukwa chaꞌ nsuꞌwi tiye. Nchka tiꞌ neꞌ kanꞌ, chaꞌ ñaꞌan nten ꞌin neꞌ chaꞌ xkwiꞌ ngiꞌni kti neꞌ, chunꞌ ja nchku neꞌ tsan kanꞌ. Chañi chaꞌ nchkwiǐnꞌ loꞌo wan: Wa lka mjwi chaꞌ ꞌin neꞌ, sa kwa ti chaꞌ suꞌwe nu ta Ndiose ꞌin neꞌ nde loo la. \v 17 ꞌWan ni, bra nu tiya ska tsan nu kuꞌni kuꞌnan wan chaꞌ suꞌwe la kuꞌni tnun wan ꞌin Ndiose, jyaꞌan wan tloo wan, taꞌan wan chku ke wan bra kanꞌ, \v 18 chaꞌ ja ka biyaꞌ tiꞌ xka la nten chaꞌ ja yku wan tsan kanꞌ. Ska ti Stian Ndiose nchka biyaꞌ tiꞌ Ni sa ñaꞌan chaꞌ suꞌwe nu ngiꞌni wan ska ti wan. Loꞌo bra kanꞌ xnun Ni chaꞌ suꞌwe nu kaja ꞌwan nde loo la. \s1 Chaꞌ suꞌwe nu kaja ꞌin neꞌ seꞌen ndiꞌin Ndiose \p \v 19 ’Xka chaꞌ ni: Ja xoꞌ tiꞌin wan kaꞌan ꞌa chaꞌ suꞌwe chaꞌ ꞌwan ti ykwiꞌ ti wan xa nu ndiꞌin wan lo chalyuu re. Ndla ti ñuꞌun chaꞌ suꞌwe kanꞌ ngwa ti ñaꞌan; ndiya bra nchku tñaꞌ ꞌin ran, ta nchku kusunꞌ ꞌin ran, kuꞌni ñuꞌun iꞌ ꞌin ran bra kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, kuꞌni neꞌ kunan chaꞌ suꞌwe nu nsuꞌwi ꞌwan, kanaꞌ chaꞌ kanꞌ ꞌwan bra kanꞌ. \v 20 Suꞌwe la chaꞌ ta Ndiose chaꞌ suꞌwe nu tnun chinꞌ ꞌwan nde seꞌen ndiꞌin Ni; ja ku tñaꞌ chaꞌ suꞌwe kanꞌ, ja ka ñuꞌun ran, loꞌo ja ka kuꞌni neꞌ kunan chaꞌ suꞌwe kanꞌ. \v 21 Nganun kasiya ꞌwan nde seꞌen ndiya ska chaꞌ nu nchka la ti tiꞌ wan, ni siya ska chaꞌ suꞌwe nu xoꞌ tiꞌin wan lo chalyuu, ni siya ska chaꞌ suꞌwe nu ndiꞌin chaꞌ kaja ꞌwan nde seꞌen ndiꞌin Ndiose. \s1 Nu lka xaa ꞌñaan tyukwi ñaꞌaan \p \v 22 ’Kiloan ni, kanꞌ lka nu nda xaa ꞌñaan tyukwi ñaꞌaan. Xa nu ti suꞌwe ti kiloan, ka ñaꞌaan nchga lo tñan nu ti ndiya chaꞌ kuꞌnian, ka kuꞌnian xkwiꞌ chaꞌ suꞌwe bra kanꞌ. \v 23 Xa nu tiꞌí kiloan, ja ka kuꞌnian tñan, chaꞌ ja ndyukwi ꞌa xaa ꞌñaan bra kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan ka niꞌ kasiya ꞌwan, bra nu ja ndyukwi xaa ꞌwan chunꞌ ndiꞌin chaꞌ kuxi ꞌwan, ¡siyaꞌ ti ja ka ꞌa xuꞌwi xaa niꞌ kasiya ꞌwan bra kanꞌ! Tla ꞌa kanun tyukwi ñaꞌaan wan loꞌo kasiya ꞌwan bra kanꞌ. \s1 Sa ñaꞌan nchkwiꞌ Ndiose chaꞌ ꞌin tñi \p \v 24 ’Ja ska nten ka xuꞌwi tukwa xꞌnan neꞌ ska bra ti. Ja ka kunan wan chaꞌ nchkwiꞌ Ndiose bra nu lye ꞌa ndaꞌan chaꞌ tiye wan chaꞌ ꞌin tñi. Si ngwañaꞌan ngiꞌni wan, wa lka nsuꞌwi tukwa xꞌnan wan bra kanꞌ. Ja chan ñaꞌan tiꞌí wan ꞌin ska xꞌnan wan, loꞌo ka suꞌwe tiye wan ñaꞌan wan ꞌin xka xꞌnan wan bra kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, kunan suꞌwe wan chaꞌ nchkwiꞌ nu ngwa xꞌnan wan ti kulo kanꞌ, loꞌo kanun kuxi wan loꞌo xka bra kanꞌ. \s1 Ñaꞌansiin suꞌwe Ndiose ꞌin sñiꞌ \p \v 25 ’Nduwe ꞌa tiꞌ Ndiose ꞌwan, kanꞌ chaꞌ ja ndiꞌin chaꞌ tyaꞌan ꞌa chaꞌ tiye wan sa ñaꞌan ka kuꞌu wan lo chalyuu, nan ka ku wan, nan ka koꞌo wan seꞌen ndiꞌin wan. Ja tyaꞌan ꞌa chaꞌ tiye wan la nde kaja steꞌ wan. Yaꞌ la ni chaꞌ luꞌuun tian, ni siya ja kaꞌan ꞌa nan kuan; yaꞌ la ni chaꞌ suꞌwe ti tyukwi ñaꞌaan, ni siya ja suꞌwe ꞌa steanꞌ. \v 26 Tyaꞌan chinꞌ chaꞌ tiye wan sa ñaꞌan nchka ꞌin kiñi nu ndukwi kwan: ja ntya iꞌ nskwaꞌ, ja nxtun iꞌ tya, ja nñan iꞌ juꞌwa seꞌen xoꞌ tiꞌin iꞌ nan ku iꞌ; Stian Ndiose nu ndiꞌin nde niꞌ kwan, nda Ni nan ku iꞌ ngwa ti ñaꞌan. Loꞌo ꞌwan ni, ¿ta chinꞌ la nsuꞌwi lyo wan ke ska kiñi seꞌen ndiꞌin Ndiose a? ¡Siꞌi! Kaꞌan la nsuꞌwi lyo wan chaꞌ ꞌin Ndiose. \v 27 Loꞌo xka chaꞌ ꞌwan, ja ka kaluu la wan sa jluꞌwe metro kwan la, ni siya kaꞌan ꞌa chaꞌ tyaꞌan tiye wan. \p \v 28 ’Kwiꞌ ngwañaꞌan steꞌ wan, ¿ni chaꞌ ndyaꞌan ꞌa chaꞌ tiye wan chaꞌ ꞌin ran? Tyaꞌan chinꞌ chaꞌ tiye wan xa nu ñaꞌan wan keé nu ndukwa laja kixinꞌ kwa. Suꞌwe ti ngaluu ran, ja ngiꞌni ran tñan, ja nchka ꞌin ran kwiñan teꞌ kuꞌ ran. \v 29 Ayman Salomón nu ngwa ree kuliyaꞌ ꞌa nu ngwa sꞌni ni, suꞌwe ꞌa ñaꞌan steꞌ yu kula kanꞌ; loꞌo ja suꞌwa ñaꞌan steꞌ yu loꞌo keé kwa, chaꞌ suꞌwe la ñaꞌan keé kwa siyaꞌ ti. \v 30 Suꞌwe ꞌa ngwiñan Ndiose keé kwa, chaꞌ nda Ni ska lo chaꞌ ndiꞌya ꞌin keé kanꞌ, ni siya ska ti tsan talo keé kwa, kanꞌ nchkin ran ndiꞌin bra; kwiꞌ ngwañaꞌan, ta Ndiose teꞌ kuꞌ wan, ni siya chinꞌ ꞌa ndyaa ñaꞌan tiꞌ wan ꞌin Ni. \v 31 Kanꞌ chaꞌ ja ndiꞌin chaꞌ tyaꞌan ꞌa chaꞌ tiye wan sa ñaꞌan chaꞌ kuxi nu tyukwa wan nde loo la. Ja chkwiꞌ lye wan: “¿La nde kaja nan ku ba a?” Ja chkwiꞌ wan: “¿La nde kaja tyiꞌa koꞌo ba a?” Ja chkwiꞌ wan: “¿La nde kaja steꞌ ba a?” \v 32 Kwiꞌ ngwañaꞌan ndaꞌan ꞌa chaꞌ tiye nten nu ja ndyaa ñaꞌan tiꞌ ꞌin Ndiose. Jlyo tiꞌ Stian Ndiose nu ndiꞌin nde niꞌ kwan chaꞌ lyiji chaꞌ kanꞌ ꞌwan, \v 33 kanꞌ chaꞌ siꞌi chaꞌ kanꞌ tsaa naan wan. Suꞌwe la si ta wan chabiyaꞌ ꞌin Ndiose chaꞌ ka Ni ndloo niꞌ kasiya ꞌwan, suꞌwe la si kuꞌni wan nchga chaꞌ nu nchka tiꞌ Ndiose chaꞌ kuꞌni wan lo chalyuu re; bra kanꞌ ta Ni nchga nan nu lyiji chinꞌ ꞌwan. \v 34 Kwiꞌ ngwañaꞌan, ja ndiꞌin chaꞌ tyaꞌan chaꞌ tiye wan chaꞌ ꞌin sa ñaꞌan nu ka ꞌwan la tyaa. Xka tsan lka kanꞌ. Ska ti ꞌin tsan ni tyaꞌan chinꞌ chaꞌ tiye wan sa ñaꞌan kuꞌni wan chaꞌ tyijin lyo wan ꞌin chaꞌ kuxi nu tyukwa wan ni. \c 7 \s1 Ja suꞌwe xtya neꞌ kiꞌya ꞌin taꞌa nten neꞌ \p \v 1 ’Xka chaꞌ ni: Ja xtya wan kiꞌya ꞌin taꞌa nten wan, chaꞌ ja chan xtya Ndiose kiꞌya ꞌwan xa nu kuꞌni wan ngwañaꞌan. \v 2 Sa ñaꞌan nchkwiꞌ wan chaꞌ kuxi ꞌin xka taꞌa nten wan bra nu msinꞌ tiꞌ wan, kwiꞌ ngwañaꞌan kuꞌni biyaꞌ Ndiose ꞌwan. Sa ñaꞌan biyaꞌ nu nchkwiꞌ wan ꞌin taꞌa nten wan, ti kwiꞌ biyaꞌ kanꞌ kuꞌni Ndiose loꞌo wan. \v 3 ¿Ni chaꞌ ndla ꞌa nchkwiꞌ wan ꞌin ska chaꞌ kuxi nu nsuꞌwi ꞌin xka taꞌa nten wan? Ñaꞌan tiꞌ si lka ran ska yuu kata ti nu wa yten kiloo neꞌ. Ja nduwe tiꞌ wan chaꞌ tnun ꞌa chaꞌ kuxi nu ngiꞌni ykwiꞌ wan, sa ñaꞌan si lka ran ska mti tnun nu nsuꞌwi kiloo wan, ti ykwiꞌ ti wan. \v 4 ¿Ni chaꞌ lka tnun ꞌa tiye wan chaꞌ chkwiꞌ wan chaꞌ re loꞌo nten kanꞌ: “Taa chabiyaꞌ kuloǔn yuu nu nsuꞌwi kiloo” a? Ngwañaꞌan nchkwiꞌ wan loꞌo nten kanꞌ, loꞌo ja ñaꞌan wan mti nu nsuꞌwi kiloo ykwiꞌ wan. \v 5 ¡Neꞌ kwiñi lka wan! Kulo la tyoꞌo mti tnun nu nsuꞌwi kiloo ykwiꞌ wan, bra kanꞌ ka ñaꞌan suꞌwe wan chaꞌ kulo wan yuu kata nu nsuꞌwi kiloo taꞌa nten wan. \p \v 6 ’Chaꞌ suꞌwe nu ykwiꞌ Ndiose ni, ja suꞌwe si tsaa chkwiꞌ wan chaꞌ suꞌwe kanꞌ loꞌo nten xaꞌan nu ja nchka tiꞌ kunan chaꞌ kanꞌ siyaꞌ ti, chaꞌ ñaꞌan tiꞌ xneꞌ, ngwañaꞌan nchka tiꞌ nten kanꞌ. Ta wan chaꞌ kasinꞌ tiꞌ ꞌin neꞌ xaꞌan kanꞌ, ka liyeꞌ tiꞌ neꞌ ꞌwan bra kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, ja suꞌwe xtya wan ska kee xaa nu kaꞌan ꞌa nsuꞌwi lyo ꞌwan seꞌen ndiꞌin kuweꞌ, chaꞌ bra ti lyoꞌo suꞌwa iꞌ ꞌin nan suꞌwe kanꞌ. \s1 Sa ñaꞌan nu suꞌwe la jñaan ska chaꞌ ꞌin Ndiose \p \v 7 ’Xka chaꞌ ni: Jñan wan ska chaꞌ ꞌin Ndiose, loꞌo ta Ni chaꞌ kanꞌ ꞌwan bra kanꞌ; tsaa naan wan ꞌin Ndiose, loꞌo tyija lyo Ni ꞌwan bra kanꞌ; tyukwi ti tiye wan chkwiꞌ wan loꞌo Ndiose, kunan Ni chaꞌ nu chkwiꞌ wan loꞌo Ni bra kanꞌ. \v 8 Nchga nten nu jñan ska chaꞌ ꞌin Ndiose, kaja chaꞌ kanꞌ ꞌin neꞌ bra kanꞌ; nchga nten nu tsaa naan ꞌin Ndiose, tyija lyo Ni ꞌin neꞌ bra kanꞌ; kwiꞌ ngwañaꞌan, nchga nten nu tyukwi ti tiye neꞌ chkwiꞌ neꞌ loꞌo Ndiose, kunan Ni chaꞌ nu chkwiꞌ neꞌ loꞌo Ni bra kanꞌ. \p \v 9 ’Ja ska wan ta wan ska kee ku sñiꞌ wan bra nu jñan nu xuwe jaxlya ku. ¿Ta ta wan kee ku a? \v 10 Ja nsuꞌwi nten nu ta ska kunan ku sñiꞌ bra nu jñan nu xuwe kula ku. ¿Ta kuꞌni wan ngwañaꞌan a? \v 11 Kanꞌ chaꞌ sikwa, chaꞌ nu jlyo tiꞌ wan sa ñaꞌan ta wan nan suꞌwe ꞌin sñiꞌ wan, ni siya xaꞌan tiye wan, kwiꞌ ngwañaꞌan jlyo la tiꞌ Stian Ndiose nu ndiꞌin nde niꞌ kwan sa ñaꞌan nu ta Ni nan suꞌwe ꞌin nten nu njñan ska chaꞌ ꞌin Ni. \p \v 12 ’Ndiꞌin chaꞌ kuꞌni wan chaꞌ suꞌwe loꞌo xka la nten si nchka tiꞌ wan chaꞌ suꞌwe ti kuꞌni neꞌ loꞌo wan. Ti kwiꞌ tñan kanꞌ ngulo Ndiose lo kityi nu ngwaꞌan ayman Moisés, ti kwiꞌ ti chaꞌ ngwaꞌan xka la ayman nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten nu ngwa sꞌni; ska ñaꞌan ndyoꞌo ti chaꞌ nu ykwiꞌ nchga neꞌ kanꞌ lo kityi. \s1 Tu loꞌoo luꞌwi ti \p \v 13 ’Xka chaꞌ ni: Ndiꞌin chaꞌ tyijin wan tu loꞌoo luꞌwi ti. Tnun ꞌa tu loꞌoo, kwiꞌ xiin ꞌa tuwiin seꞌen tsaa neꞌ lo jwlyaa. Suꞌwe ꞌa ñaꞌan tuwiin kanꞌ, nxkeꞌ tiꞌ neꞌ, kanꞌ chaꞌ kaꞌan ꞌa nten ndaꞌan tuwiin kanꞌ. \v 14 Luꞌwi ꞌa tu loꞌoo, lti ti tuwiin seꞌen tsaa neꞌ nu mjwi chalyuu nu ja tsaa tii ꞌa ꞌin neꞌ; chinꞌ ti nten ndyija lyo tuwiin kanꞌ ꞌin neꞌ. \s1 Ka jlyo tianꞌ ni yka lka yka kanꞌ bra nu ñaꞌaan nan nu ndyoꞌo lo ran \p \v 15 ’Xka chaꞌ ni: Chaꞌ tiya ti tiꞌ wan kuꞌni wan loꞌo nten nu kwiñi, nu nchkwiꞌ chaꞌ chabiyaꞌ ꞌin Ndiose nduꞌu neꞌ ꞌwan, nchkwiꞌ neꞌ. Ska ꞌni suꞌwe lka slyaꞌ, ja tlá iꞌ; loꞌo neꞌ kwiñi kanꞌ, nchka tiꞌ neꞌ kwiñi lyoꞌo neꞌ ꞌwan chaꞌ nten suꞌwe lka neꞌ, chaꞌ lka neꞌ ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ. Suꞌwe ꞌa ngiꞌni neꞌ loꞌo wan, loꞌo nde niꞌ kasiya ꞌin neꞌ kanꞌ, xaꞌan ꞌa neꞌ. Kwiñi ꞌa neꞌ kanꞌ. Ja lka neꞌ kanꞌ ñaꞌan tiꞌ slyaꞌ; ñaꞌan tiꞌ nguoꞌo nu tlá ꞌa, ngwañaꞌan lka neꞌ kanꞌ. \v 16 Ka xuꞌwi lyo wan ꞌin neꞌ kwiñi kanꞌ xa nu ñaꞌan wan sa ñaꞌan tñan ngiꞌni neꞌ, ni siya chaꞌ suꞌwe, ni siya chaꞌ kuxi ngiꞌni neꞌ. Ja ndyoꞌo mta chi kutun ꞌin kicheꞌ styaꞌ, loꞌo ja nda yka kicheꞌ nan xi kuan. \v 17 Lo nchga yka kwiñi ndyoꞌo nan nu kunanjoꞌo ꞌñaan; yka nu tlá ni, ja ka kuan nan nu ndyoꞌo lo ran. \v 18 Ja tyoꞌo nan nu ja suꞌwe nchku ꞌin ska yka kwiñii; ngwañaꞌan ska yka nu tlá, ja suꞌwe nan nu ndyoꞌo lo ran. \v 19 Siꞌyu neꞌ yka nu tlá kanꞌ, chaꞌ ja ka kunanjoꞌo ran ꞌñaan; tikin neꞌ yka kanꞌ bra kanꞌ. \v 20 Nchka biyaꞌ tiꞌ wan sa ñaꞌan lka ska yka bra nu ñaꞌan wan nan nu ndyoꞌo lo ran; kwiꞌ ngwañaꞌan, ka biyaꞌ tiꞌ wan si kwiñi neꞌ kanꞌ bra nu ñaꞌan wan sa ñaꞌan tñan nu ngiꞌni neꞌ. \s1 Siꞌi nchga nten nu sten seꞌen lka Ndiose ndloo la \p \v 21 ’Nsuꞌwi ꞌa nten nu nchkwiꞌ loꞌoǔn: “Xꞌnaǎn, Xꞌnaǎn” ndukwin neꞌ ꞌñaǎn; siꞌi nchga neꞌ kanꞌ nu sten seꞌen lka Ndiose ndloo la. Nten nu kunan chaꞌ nu nchkwiꞌ Stiǐn nu ndiꞌin nde niꞌ kwan, sa kanꞌ ti nten lka nu sten seꞌen nu lka Ndiose ndloo la. \v 22 Bra nu tiya bra chaꞌ kuꞌni biyaꞌ Ni ꞌin nchga nten chalyuu, bra kanꞌ tyoꞌo tukwa kaꞌan nten nu chkwiꞌ loꞌoǔn: “Xꞌnaǎn, Xꞌnaǎn” nchkwin neꞌ ꞌñaǎn, “loꞌo ba re, wa ykwiꞌ ba loꞌo nten chabiyaꞌ ꞌiin. Chabiyaꞌ ꞌiin wa ngulo ba ꞌin kwiꞌin kuxi nu msñi ꞌin nten, loꞌo wa yꞌni ba xka la chaꞌ tnun chabiyaꞌ ꞌiin” nchkwin neꞌ kanꞌ ꞌñaǎn. \v 23 Loꞌo bra kanꞌ nde lka chaꞌ nu ndiꞌin chaꞌ xkweěn ꞌin neꞌ kanꞌ: “Ja nsuꞌwi lyoǔn ꞌwan siyaꞌ ti. ¡Yaa lya wan chaꞌ neꞌ xaꞌan lka wan!” \s1 Tukwa lo naꞌan mñan neꞌ \p \v 24 ’Nchga nten nu kunan suꞌwe chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ re, nchga nten nu tukwa chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ, lka neꞌ kanꞌ sa ñaꞌan lka ska nten nu ngiꞌni suꞌwe kwenta xa nu ti ji kwiñan yu naꞌan ꞌin yu. Kanꞌ mñan yu kanꞌ naꞌan ꞌin yu chunꞌ ska kee jaaꞌ. \v 25 Loꞌo kanꞌ ngwiꞌya ꞌa tyoo, sa ñaꞌan yaꞌ nu ndiya tyiꞌa yuu la kiyaꞌ naꞌan nu ndukwa chunꞌ kee kanꞌ. Kwiꞌ lye ꞌa ngwa kwiꞌin, loꞌo ja mlyuu naꞌan kanꞌ, chaꞌ suꞌwe ꞌa seꞌen ndukwa ran chunꞌ kee kanꞌ. \v 26 Kwiꞌ ngwañaꞌan, nchga nten nu kunan chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo neꞌ, loꞌo ja tukwa ꞌa neꞌ chaꞌ kanꞌ, lka neꞌ kanꞌ ñaꞌan tiꞌ ska nten tintu nu ja yꞌni suꞌwe kwenta bra nu ngwiñan yu naꞌan ꞌin yu lo ysiin ti. \v 27 Ngwiꞌya ꞌa tyoo bra kanꞌ, sa ñaꞌan yaꞌ mxlyuu tyiꞌa yuu ꞌin naꞌan kanꞌ, loꞌo lye ꞌa ngwa kwiꞌin. Ja mdalo naꞌan kanꞌ bra kanꞌ, mlyuu ran bra kanꞌ. ¡Mdyii ran nguꞌun ran bra kanꞌ! Loꞌo nten nu ja xlyaa kunan chaꞌ nu nchkwiǐn, ¡tyii chaꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ siyaꞌ ti! \p \v 28 Bra wa mdyii ngwaꞌu Jesús nchga chaꞌ re ꞌin neꞌ, yuwe ꞌa tiꞌ nten kaꞌan kanꞌ ni ñaꞌan chaꞌ nduꞌu yu ꞌin neꞌ bra kanꞌ. \v 29 Mskeꞌ tiꞌ neꞌ chaꞌ tnun ꞌa chabiyaꞌ nsuꞌwi ꞌin yu xa nu nchkwiꞌ yu loꞌo neꞌ, ja ngiꞌni yu sa ñaꞌan ngiꞌni mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo ꞌin neꞌ. \c 8 \s1 Yꞌni Jesús joꞌó ꞌin ska yu tiꞌí nu mtsuꞌ kunaꞌ yu \p \v 1 Ngwiꞌya Jesús lo kiꞌya kanꞌ bra kanꞌ. Kaꞌan ꞌa nten ndaꞌan ꞌin yu. \v 2 Loꞌo bra kanꞌ mdoꞌo tukwa ska yu tiꞌí seꞌen ndiꞌin Jesús. Mduun xtyinꞌ yu seꞌen ndiꞌin Jesús, chaꞌ nchka tiꞌ yu jñan yu ꞌin Jesús chaꞌ kuꞌni joꞌó ꞌin yu, chaꞌ nu msñi kicha mtsuꞌ kunaꞌ yu kanꞌ. \p ―Xꞌnaǎn ―ndukwin yu tiꞌí kanꞌ ꞌin Jesús―, kuꞌnii joꞌó ꞌñaǎn. Jlyo tiǎnꞌ chaꞌ nchka ꞌiin kuꞌnii chaꞌ ka luwi kunaǎnꞌ. \p \v 3 Kanꞌ mstya yaꞌ Jesús chunꞌ yu tiꞌí kanꞌ, mstya yaꞌ seꞌen mtsuꞌ kunaꞌ yu. \p ―Kuꞌniǐn joꞌó ꞌiin ―ndukwin Jesús ꞌin yu tiꞌí kanꞌ―. Kanun luwi kunaaꞌ ni ―ndukwin bra kanꞌ. \p Bra ti nchkaa yu tiꞌí kanꞌ, ngwa luwi kunaꞌ yu. \v 4 Xiyaꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo yu bra kanꞌ: \p ―Yaa lyaa seꞌen ndiꞌin sti joꞌo ―ndukwin―. Nde kwa taa lomstan nu ykwiꞌ ayman Moisés chaꞌ taan ꞌin Ndiose bra nu nchkaan ꞌin ska kicha nu nsuꞌwi ꞌñaan. Ja katsaaꞌ ꞌin xka la nten. Ka biyaꞌ tiꞌ nten chaꞌ wa nchkaa, bra nu kunan neꞌ chaꞌ wa msñi sti joꞌo lomstan nu ndaa. \s1 Yꞌni Jesús joꞌó ꞌin msu ꞌin xꞌnan sndaru \p \v 5 Loꞌo mdiyan Jesús tuꞌwa kichen Capernaum bra kanꞌ. Kichen kanꞌ ndyukwa taꞌa yu loꞌo ska capitán ꞌin sndaru romano, kwiꞌ nu mjñan ꞌin Jesús chaꞌ kuꞌni joꞌó ꞌin ska nu tiꞌí: \p \v 6 ―Xꞌnaǎn ―ndukwin capitán kanꞌ ꞌin Jesús―, tiꞌí ꞌa msu ꞌñaǎn. Nan nskwa ti yu naꞌan tyiǐn chaꞌ nchkunꞌ ñaꞌaan tyukwin nsuꞌwi ꞌin yu, tiꞌí ꞌa yu kwa ni. \p \v 7 Ykwiꞌ Jesús loꞌo yu bra kanꞌ: \p ―Tsaꞌaǎn. Kuꞌniǐn chaꞌ chkaa yu ―ndukwin Jesús ꞌin yu capitán kanꞌ. \p \v 8 Bra ti mxkwen capitán ꞌin Jesús bra kanꞌ: \p ―Xꞌnaǎn ―ndukwin capitán ꞌin Jesús―, ja suꞌwe tsaa nde naꞌan tyiǐn, chaꞌ siꞌi nten suꞌwe lkaǎn. Sa kanꞌ ti chaꞌ nchka tiǎnꞌ, chaꞌ kuloo tñan chaꞌ katin kicha ꞌin yu; jlyo tiǎnꞌ chaꞌ chkaa msu ꞌñaǎn bra kanꞌ, ni siya tijyuꞌ ti tyuun chkwiiꞌ. \v 9 Xꞌnan sndaru lkaǎn, naꞌ lkaǎn ndloo ꞌin ska siyentu sndaru; kwiꞌ ngwañaꞌan, ndiya nu lka ndloo la ꞌñaǎn. Si kuloǔn tñan re ꞌin ska sndaru ꞌñaǎn: “Yaa lyaa”, bra ti tsaa yu, chaꞌ nchka tiǎnꞌ chaꞌ tsaa yu. Ngwañaꞌan si chkwiǐnꞌ loꞌo xka yu: “Kaan nde re”, bra ti kan yu seꞌen ndiꞌiǐn bra kanꞌ. Ngwañaꞌan si kuloǔn tñan ꞌin msu ꞌñaǎn: “Kuꞌnii tñan re ꞌñaǎn”, chkwiǐnꞌ loꞌo yu, bra ti kuꞌni yu tñan kanꞌ ꞌñaǎn ―ndukwin capitán ꞌin Jesús―. Kanꞌ chaꞌ ni, jlyo tiǎnꞌ chaꞌ ka ꞌiin kuloo tñan chaꞌ katin kicha kanꞌ ꞌin msu kanꞌ ꞌñaǎn. \p \v 10 Nduwe ꞌa tiꞌ Jesús bra nu ynan chaꞌ nu ykwiꞌ capitán kanꞌ. Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo nchga nten nu ndaꞌan ñaꞌan ꞌin: \p ―Chañi ꞌa chaꞌ nchkwiǐnꞌ loꞌo wan ni ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Ja ya ñaꞌaǎn ska nten nu suꞌwe la ndyaa ñaꞌan tiꞌ ꞌin Ndiose, sa ñaꞌan nu ndyaa ñaꞌan tiꞌ capitán re; ñaꞌaan nasiyun Israel re, ja nsuꞌwi nten nu ndyaa ñaꞌan tiꞌ ꞌin Ndiose ngwañaꞌan. \v 11 Chañi chaꞌ nde loo la kala kaꞌan ꞌa nten tijyuꞌ, loꞌo nten lo yuu nde seꞌen ndyoꞌo tukwa kwichaa, loꞌo nten lo yuu nde seꞌen ndyaa kwichaa, tsaa neꞌ chaꞌ tyukwa neꞌ tuꞌwa msaa seꞌen lka Ndiose ndloo niꞌ kwan; suꞌwa ti tyitukwa neꞌ tuꞌwa msaa kanꞌ loꞌo ayman Abraham loꞌo ayman Isaac loꞌo ayman Jacob. \v 12 Kwiꞌ ngwañaꞌan, ndiya xka ta nten nu lka sñiꞌ Ndiose, ndukwin neꞌ, loꞌo ja kala ꞌa neꞌ kanꞌ seꞌen ndiꞌin Ndiose. Kulo Ndiose tñan ꞌin angajle ꞌin Ni chaꞌ tsaa xkwaan ꞌin neꞌ kanꞌ nde seꞌen ndiꞌin tla; kanan ꞌa neꞌ kanꞌ la kanꞌ, kasinꞌ ꞌa tiꞌ neꞌ sa ñaꞌan yaꞌ ku liꞌya neꞌ chaꞌ msinꞌ tiꞌ neꞌ. \p \v 13 Xiyaꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo capitán bra kanꞌ: \p ―Yaa lyaa naꞌan tyii sikwa ―ndukwin Jesús―. Wa ndyaa ñaꞌan tiiꞌ ꞌñaǎn, kanꞌ chaꞌ nchkaa yu ni; ngwa tiin kicha kanꞌ ꞌin yu ―ndukwin Jesús ꞌin capitán. \p Ti kwiꞌ bra kanꞌ nchkaa msu kanꞌ. \s1 Yꞌni Jesús joꞌó ꞌin jyaꞌan laa Tyu \p \v 14 Chunꞌ ndiꞌin la ndyaa Jesús nde naꞌan tyi Tyu. Loꞌo naꞌan Jesús chaꞌ nskwa ti jyaꞌan laa Tyu lo kiꞌyan, chaꞌ lye ꞌa nsuꞌwi tikeeꞌ ꞌin bra kanꞌ. \v 15 Mstya yaꞌ Jesús chunꞌ yaꞌ neꞌ kula kanꞌ. Bra ti mdoꞌo tikeeꞌ ꞌin; mdyituun neꞌ kula kanꞌ bra kanꞌ, yꞌni kuwe tiꞌ chaꞌ keeꞌ chinꞌ nan ku Jesús loꞌo taꞌa ndaꞌan. \s1 Yꞌni Jesús joꞌó ꞌin tyun neꞌ tiꞌí \p \v 16 Bra wa msiin, mdiyan kaꞌan ꞌa nten seꞌen ndiꞌin Jesús, mdiyan loꞌo neꞌ ꞌin neꞌ kicha nu nsuꞌwi kwiꞌin kuxi ꞌin bra kanꞌ. Kanꞌ ngulo Jesús tñan ꞌin kwiꞌin kuxi kanꞌ, chaꞌ tyoꞌo tsuꞌ ran ꞌin neꞌ tiꞌí kanꞌ; nchkaa neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, yꞌni Jesús joꞌó ꞌin nchga neꞌ tiꞌí nu mdiyan seꞌen ndiꞌin yu. \v 17 Ngwañaꞌan ngwa, chaꞌ mdoꞌo tukwa ti kwiꞌ ti chaꞌ nu ngwaꞌan ayman Isaías lo kityi nu ngwa sꞌni. Nde lka chaꞌ nu nchkwiꞌ kityi kanꞌ: “Wa jlyo tiꞌ Ndiose nchga seꞌen tiꞌí ꞌñaan, jlyo tiꞌ Ni sa ñaꞌan kicha nu nsuꞌwi ꞌñaan kwenta skaan; yꞌni tyii Ndiose nchga kicha kanꞌ, nchkaan bra kanꞌ.” Ngwañaꞌan ndukwa chaꞌ lo kityi, kanꞌ chaꞌ ngiꞌni Jesús joꞌó ꞌin nten nu tiꞌí. \s1 Nten nu ngwa tiꞌ tyaꞌan loꞌo Jesús \p \v 18 Ngwa xka tsan naꞌan Jesús chaꞌ kaꞌan ꞌa nten ndaꞌan seꞌen ndiꞌin yu, kanꞌ chaꞌ ngulo yu tñan ꞌin taꞌa ndaꞌan yu chaꞌ tsaa loꞌo neꞌ ꞌin yu niꞌ yka naꞌan la xka laꞌa tsuꞌ tiyuꞌ kanꞌ. \v 19 La wa tsaa ti neꞌ, bra kanꞌ mdiyan ska mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo chaꞌ chkwiꞌ loꞌo Jesús: \p ―Mstru ―ndukwin mstru kanꞌ ꞌin Jesús―, loꞌoǔn nchka tiǎnꞌ tyaꞌaǎn loꞌoo nchga seꞌen tsaa. \p \v 20 Mxkwen Jesús ꞌin mstru kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Nu lka kutaꞌ ni, niꞌ tukee ꞌin iꞌ xuꞌwi iꞌ; kwiꞌ ngwañaꞌan kiñi xuwe, ndiya seꞌen xkwa iꞌ. Loꞌo naꞌ ni, wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn lo chalyuu re chaꞌ kaǎn nten, loꞌo ja ndiya seꞌen kajaǎnꞌ, ja ndiya seꞌen tyukwaǎn xitñaǎnꞌ. \p \v 21 Loꞌo kanꞌ ykwiꞌ xka yu kiꞌyu nu mdaꞌan loꞌo Jesús: \p ―Yu kula ―ndukwin yu ꞌin Jesús―, taa chinꞌ chabiyaꞌ ꞌñaǎn chaꞌ nu tyaꞌaǎn tuꞌwa naꞌan tyiǐn, tyaꞌaǎn chaꞌ kuꞌniǐn kwentaǎn ꞌin stiǐn sa ñaꞌan yaꞌ kaja stiǐn, chaꞌ tsaa ytsiǐnꞌ ꞌin stiǐn kulo ndukwa. Tsaꞌaǎn loꞌoo bra kanꞌ. \p \v 22 Kanꞌ mxkwen Jesús ꞌin yu: \p ―Suꞌwe la kaan ñaꞌaan ꞌñaǎn bra ti ―ndukwin Jesús ꞌin yu―. Ti ndiya chinꞌ xka la nten taꞌa wan nu ka kutsiꞌ ꞌin nten ꞌiin nu wa ngujwi. \s1 Ngulo Jesús tñan ꞌin kwiꞌin loꞌo kulooꞌ lo tiyuꞌ \p \v 23 Chunꞌ ndiꞌin la yten Jesús niꞌ yka naꞌan xuwe loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan ꞌin yu, mdoꞌo neꞌ ndyaa neꞌ bra kanꞌ. \v 24 Kanꞌ lye ꞌa ngwa kwiꞌin, lye ꞌa ngatsa tyiꞌa lo tiyuꞌ, wa sten ti yka naꞌan kanꞌ niꞌ tyiꞌa siꞌya kulooꞌ. Lajaꞌ Jesús nsuꞌwi niꞌ yka naꞌan kanꞌ bra kanꞌ. \v 25 Mlyo neꞌ sla Jesús bra kanꞌ: \p ―¡Yu kula! ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús―, ¡kulaa lyaa ꞌwa seꞌen kuxi re! Wa sten ti yka naꞌan re niꞌ tyiꞌa, loꞌo kajaan bra kanꞌ. \p \v 26 Loꞌo mxkwen Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ: \p ―¿Ni chaꞌ ngitsen ꞌa wan? ―ndukwin ꞌin neꞌ―. ¡Chinꞌ ꞌa ndyuꞌwi tiꞌ wan ꞌin Ndiose, chunꞌ ja ndyaa ñaꞌan tiꞌ wan ꞌin Ni chaꞌ ka kulaa Ni ꞌñaan! \p Kanꞌ mdyituun Jesús, ykwiꞌ loꞌo kwiꞌin loꞌo kulooꞌ chaꞌ ka tiin ran; bra ti ngwa tiin ran bra kanꞌ. \v 27 Yuwe ꞌa tiꞌ neꞌ kanꞌ bra kanꞌ, chunꞌ ngwa tiin kulooꞌ loꞌo kwiꞌin siyaꞌ ti. \p ―¿Ti lka ra yu kula re? ―ndukwin neꞌ ꞌin taꞌa neꞌ―. Ynan kulooꞌ chaꞌ nu ykwiꞌ yu, kwiꞌ ngwañaꞌan ynan kwiꞌin chaꞌ nu ykwiꞌ yu kula re loꞌo ran. \s1 Yꞌni Jesús joꞌó ꞌin neꞌ Gadara nu nsuꞌwi kwiꞌin xaꞌan \p \v 28 Chunꞌ ndiꞌin la mdiꞌin neꞌ la xka laꞌa tsuꞌ tiyuꞌ nde lo yuu ꞌin neꞌ Gadara. Kanꞌ ndyukwa taꞌa Jesús loꞌo tukwa yu tiꞌí; nsuꞌwi kwiꞌin xaꞌan ꞌin taꞌa tyukwaa neꞌ kanꞌ, kanꞌ chaꞌ tlá ꞌa yu tiꞌí kanꞌ. Ndiꞌin neꞌ niꞌ lyoꞌoo ꞌin jyoꞌo, loꞌo ja nda neꞌ chabiyaꞌ tyijin xka la nten tuwiin kanꞌ bra kanꞌ. \v 29 Loꞌo yꞌni kwiꞌin xaꞌan kanꞌ, chaꞌ kwen ꞌa nxiꞌya yu tiꞌí kanꞌ: \p ―Jesús, ¿ni chaꞌ ndaꞌaan seꞌen ndiꞌin ba? ―ndukwin yu tiꞌí kanꞌ―. Nuꞌwin lkaa ska ti nu lka Sñiꞌ Ndiose. ¿Ta taa nu tiꞌí ꞌwa, nchka tiiꞌ a? Ja ya tiya bra tiyan nu tiꞌí ꞌwa. \p \v 30 Nde kwa la chinꞌ ndiꞌin ska ta kaꞌan ꞌa kuweꞌ, ndaꞌan naan iꞌ nan ku iꞌ bra kanꞌ. \v 31 Loꞌo yꞌni kwiꞌin xaꞌan kanꞌ, chaꞌ mjñan yu tiꞌí chabiyaꞌ ꞌin Jesús chaꞌ ꞌin kwiꞌin kanꞌ: \p ―Jlyo tiꞌ ba chaꞌ nchka tiiꞌ kuloo kwiꞌin nu nsuꞌwi ꞌwa, chaꞌ kuꞌni joꞌó ꞌwa ―ndukwin neꞌ kanꞌ ꞌin Jesús―. Kanꞌ chaꞌ taa chinꞌ chabiyaꞌ ꞌin kwiꞌin chaꞌ tsaa ran xuꞌwi ran ꞌin kuweꞌ nu ndaꞌan kwa. \p \v 32 Kanꞌ nu mda Jesús chabiyaꞌ ꞌin kwiꞌin kanꞌ: \p ―Yaa lya wan ―ndukwin Jesús ꞌin kwiꞌin kanꞌ. \p Bra ti mdoꞌo tsuꞌ kwiꞌin xaꞌan ꞌin taꞌa tyukwaa yu tiꞌí kanꞌ, ndyaa kwiꞌin kanꞌ msñi ꞌin kuweꞌ bra kanꞌ. Msnan nchga kuweꞌ kanꞌ, mdiyuu iꞌ ska tuꞌ kwaꞌan kwan tuꞌwa tiyuꞌ yten iꞌ niꞌ tyiꞌa, ngujwi nchga kuweꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 33 Bra nu naꞌan neꞌ nu nsuꞌwi kwan ꞌin kuweꞌ kanꞌ sa ñaꞌan nu ngwa ꞌin iꞌ, ytsen ꞌa neꞌ bra kanꞌ. Msnan neꞌ nde lo kichen chaꞌ katsaꞌ neꞌ ꞌin taꞌa kichen tyi neꞌ sa ñaꞌan nu ngwa ꞌin yu tiꞌí nu yuꞌwi kwiꞌin xaꞌan ꞌin, kwiꞌ ytsaꞌ neꞌ ꞌin neꞌ sa ñaꞌan nu ngwa ꞌin kuweꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \v 34 Bra wa ynan neꞌ kichen chaꞌ kanꞌ, mdoꞌo neꞌ ndyaa neꞌ seꞌen ndiꞌin Jesús. Bra nu ndyukwa taꞌa neꞌ loꞌo Jesús, bra kanꞌ lye ꞌa mjñan neꞌ kanꞌ ꞌin yu chaꞌ ja kanun ꞌa yu lo yuu ꞌin kichen tyi neꞌ; tyaa yu xka seꞌen, nchka tiꞌ neꞌ bra kanꞌ. \c 9 \s1 Yꞌni Jesús joꞌó ꞌin ska nu tiꞌí nu nchkunꞌ ñaꞌaan tyukwin yu \p \v 1 Chunꞌ ndiꞌin la xiyaꞌ yten Jesús niꞌ yka naꞌan, chaꞌ tyijin yu lo tiyuꞌ tyaan yu kichen tyi yu. \v 2 Bra nu ngala yu kichen kanꞌ, bra kanꞌ mdiyan loꞌo nten ꞌin ska nu tiꞌí nu nchkunꞌ ñaꞌaan tyukwin yu; ndijyan neꞌ seꞌen ndiꞌin Jesús chaꞌ kuꞌni yu joꞌó ꞌin yu tiꞌí kanꞌ. Nsu yu tiꞌí kanꞌ ska niꞌ katan. Jlyo tiꞌ Jesús chaꞌ ndyaa ñaꞌan tiꞌ neꞌ kanꞌ ꞌin, kanꞌ chaꞌ ykwiꞌ yu loꞌo yu tiꞌí kanꞌ: \p ―Chkaa suꞌwee, sñiěnꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin yu tiꞌí―. Wa yꞌniǐn chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin kiꞌya nu ndukwii. \p \v 3 Loꞌo ni, mdaꞌan ꞌa chaꞌ tiye mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo nu nduun kwiꞌ seꞌen ti: “Chaꞌ kuxi nchkwiꞌ yu kiꞌyu re chaꞌ ꞌin Ndiose” mskeꞌ tiꞌ neꞌ. \v 4 Loꞌo mgii tiꞌ Jesús nchga loo chaꞌ nu ndaꞌan tiye neꞌ kanꞌ. \p ―¿Ni chaꞌ kuxi ꞌa ndaꞌan chaꞌ tiye wan loꞌoǔn ni? ―ndukwin Jesús ꞌin mstru kanꞌ―. \v 5 Ja ndiya tiꞌ wan chaꞌ nu ykwiǐnꞌ loꞌo yu tiꞌí re: “Wa yꞌniǐn chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin kiꞌya nu ndukwii.” ¿Ta chkwiǐnꞌ loꞌo yu tiꞌí: “Tyituun, tyoꞌoo taꞌaan ni” suꞌwe la sikwa a? ―ndukwin Jesús―. \v 6 Ndiꞌin chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ wan chaꞌ nda Ndiose chabiyaꞌ ꞌñaǎn chaꞌ kuꞌniǐn chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin kiꞌya nu ndukwi nten chalyuu, chaꞌ wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten. Ka biyaꞌ tiꞌ wan bra nu ñaꞌan wan chaꞌ chkaa yu tiꞌí re. \p Bra kanꞌ xiyaꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo yu tiꞌí kanꞌ: \p ―Tyituun ―ndukwin Jesús ꞌin yu―, chkwaan katan ꞌiin, chaꞌ tyaa loꞌoo ꞌin ran nde naꞌan tyii. \p \v 7 Bra ti mdyituun yu tiꞌí kanꞌ, ndyaa yu naꞌan tyi yu. \v 8 Kaꞌan ꞌa nten naꞌan chaꞌ kanꞌ, ytsen ꞌa neꞌ bra kanꞌ. Yꞌni tnun neꞌ ꞌin Ndiose bra kanꞌ, chaꞌ wa nda Ni chabiyaꞌ ꞌin nten chalyuu chaꞌ kuꞌni chaꞌ tnun ngwañaꞌan, mskeꞌ tiꞌ neꞌ. \s1 Ngulo suwi Jesús ꞌin Mateo \p \v 9 Mdoꞌo Jesús ndyaa, loꞌo wa tyijin ti yu tuꞌwa naꞌan seꞌen ndukwa Mateo nu ndlo tñi ꞌin neꞌ chaꞌ ꞌin neꞌ xka laꞌa tsuꞌ. Ykwiꞌ Jesús loꞌo Mateo kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Tyoꞌoo ñaꞌaan ꞌñaǎn ―ndukwin Jesús ꞌin yu. \p Bra ti mdyituun Mateo, ngulaa tiꞌin yu tñan ꞌin yu, ndyaa ñaꞌan yu ꞌin Jesús bra kanꞌ. \p \v 10 Chunꞌ ndiꞌin la mdiꞌin Jesús naꞌan tyi Mateo, ndukwa yu tuꞌwa msaa chaꞌ nchku yu bra kanꞌ. Loꞌo mdiyan kaꞌan ꞌa nten seꞌen ndiꞌin Mateo chaꞌ ku neꞌ loꞌo yu. Ndiꞌin neꞌ taꞌa ngiꞌni tñan loꞌo Mateo, loꞌo xka ta nten nu ndukwin neꞌ kichen ꞌin chaꞌ ja suꞌwe nten kanꞌ, loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús; suꞌwa ti nchku nchga neꞌ kanꞌ loꞌo bra kanꞌ. \v 11 Naꞌan neꞌ fariseo chaꞌ ndukwa Jesús nchku yu loꞌo neꞌ kanꞌ, kanꞌ chaꞌ bra ti ykwiꞌ neꞌ loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu: \p ―¿Ni chaꞌ suꞌwa ti nchku xꞌnan wan loꞌo nten nu ja suꞌwe kwa, loꞌo nten nu lka msu ꞌin neꞌ xka laꞌa tsuꞌ, kwiꞌ nu ndaꞌan ndlo kaꞌan ꞌa tñi kwiñi ti ꞌin neꞌ taꞌa kichen tyian? ―ndukwin neꞌ fariseo kanꞌ. \p \v 12 Ynan Jesús chaꞌ nu nchkwiꞌ neꞌ kanꞌ loꞌo taꞌa nchku yu, kanꞌ chaꞌ ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ fariseo bra kanꞌ: \p ―Nten nu ja tiꞌí ni, ja ndiꞌin chaꞌ ka joꞌó ꞌin ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Nu tiꞌí ndiꞌin chaꞌ ka joꞌó ꞌin. \v 13 Yaa lya wan kunan suꞌwe wan chaꞌ re nu ngwaꞌan ayman lo kityi sꞌni: “Nchka la tiǎnꞌ chaꞌ chka tꞌnan tiꞌ wan ꞌin taꞌa nten wan, ndukwin Ndiose. Kanꞌ nu suꞌwe la, ni siya ja ta wan kaꞌan ꞌa lomstan ꞌñaǎn; kwiꞌ ngwañaꞌan, ja ndiꞌin chaꞌ ta wan ꞌni skunꞌ wan chaꞌ ka lomstan ꞌñaǎn.” Ngwañaꞌan ndukwa chaꞌ lo kityi. Loꞌo naꞌ ni, ja ndijyaǎn lo chalyuu chaꞌ chkwiǐnꞌ loꞌo nten nu suꞌwe ꞌa ti ykwiꞌ ti, nxkeꞌ tiꞌ neꞌ; wa ndijyaǎn lo chalyuu chaꞌ chkwiǐnꞌ loꞌo nten nu jlyo tiꞌ chaꞌ ndiya chaꞌ kuxi tiye neꞌ, chaꞌ ka jyuꞌu tiꞌ neꞌ bra kanꞌ. Kulaa yaꞌ neꞌ chaꞌ kuxi kanꞌ bra kanꞌ. \s1 Mnichaꞌ neꞌ judío ꞌin Jesús ni chaꞌ ja kuꞌni kti yu ꞌin tsan nu ngiꞌni kuꞌnan neꞌ \p \v 14 Chunꞌ ndiꞌin la mdiyan xka ta nten seꞌen ndiꞌin Jesús, kwiꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Xuwa nu ndukwatya ꞌin neꞌ lka nten kanꞌ. Ykwiꞌ neꞌ kanꞌ loꞌo Jesús bra kanꞌ: \p ―Ndiya tsan nu ngiꞌni kuꞌnan bare ―ndukwin neꞌ―, kwiꞌ ndiya tsan nu ngiꞌni kuꞌnan neꞌ fariseo. Bare ngiꞌni kti ba tsan kanꞌ, loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌiin, loꞌo ykwiiꞌ, nchga tsan nchku wan. ¿Ni chaꞌ nchku wan ya ñaꞌan ti tsan bra nu ngiꞌni kuꞌnan bare? \p \v 15 Mxkwen Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Bra nu kaja kwilyoꞌo nten, nchku neꞌ nu ndaꞌan loꞌo yu kiꞌyu; ja xiꞌin tiꞌ neꞌ tsan nu ndiꞌin neꞌ loꞌo nu kiꞌyu nu mjwi kwilyoꞌo kanꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ―. Bra nu tiya tsan chaꞌ tyaa loꞌo nten ꞌin yu kiꞌyu kanꞌ, kuꞌni kuꞌnan neꞌ nu taꞌa suꞌwe nsuꞌwi yu kiꞌyu kanꞌ, chaꞌ ka xiꞌin tiꞌ neꞌ bra kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, suꞌwe nka tiye taꞌa suꞌwe nsuꞌwiǐn ni, loꞌo ka xiꞌin tiꞌ neꞌ chunꞌ ndiꞌin la ―ndukwin Jesús. \p \v 16 ’Xka chaꞌ chkwiǐnꞌ loꞌo wan: Ja tukwin kuꞌni xuꞌwe ska teꞌ kusun ꞌin neꞌ loꞌo sa yuꞌwe teꞌ tiji, chaꞌ bra nu wa ngaten teꞌ kanꞌ, ndyiꞌiin teꞌ tiji kanꞌ; katiꞌ seꞌen nchkwan teꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \v 17 Ti kwiꞌ ti chaꞌ, ja xuꞌwi neꞌ xalyu nu tka mdoꞌo ti niꞌ chkaꞌ kula. Bra nu suꞌwa neꞌ ꞌin ran niꞌ chkaꞌ kula, ndla ti katsu siꞌ chkaꞌ kanꞌ; tyii chkaꞌ kanꞌ lyaꞌa bra kanꞌ, tyii xalyu kalu bra kanꞌ. Niꞌ chkaꞌ tiji xuꞌwi xalyu nu tka mdoꞌo ti; ngwañaꞌan talo taꞌa tyukwaa nan, loꞌo xalyu loꞌo chkaꞌ bra kanꞌ. (Ngwañaꞌan ngwaꞌu Jesús ꞌin neꞌ chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ neꞌ chaꞌ ja suꞌwe xtiyaaꞌ neꞌ chaꞌ kwi nu nduꞌu yu chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo chaꞌ kula nu mxnun ayman kula chaꞌ kuꞌni neꞌ.) \s1 Sñiꞌ Jairo, loꞌo nu kunaꞌan nu ylaꞌ steꞌ Jesús - tukwa loo chaꞌ tnun nu yꞌni Jesús \p \v 18 Bra nu ti nchkwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ, kanꞌ mdiyan ska neꞌ judío nu lka ndloo la; mduun xtyinꞌ yu kula tloo Jesús, chaꞌ jñan ska chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin yu bra kanꞌ: \p ―Tka ngujwi ti ska nu kunaꞌan lyuꞌ ti, sñiěnꞌ ―ndukwin yu kula kanꞌ ꞌin Jesús―. ¿Ja tsaa chinꞌ seꞌen ndiꞌiǐn chaꞌ xtyaa yaaꞌ chunꞌ nu lyuꞌ ti kanꞌ a? ―ndukwin―. Jlyo tiǎnꞌ chaꞌ ka ꞌiin kuꞌnii chaꞌ tyuꞌu nu lyuꞌ ti kanꞌ xiyaꞌ. \p \v 19 Kanꞌ chaꞌ mdoꞌo Jesús loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, ndyaa neꞌ loꞌo yu kula kanꞌ. \v 20 Tuwiin seꞌen ndyaa neꞌ ndyukwa ska nu kunaꞌan tiꞌí ꞌin Jesús, mdiyan nde chunꞌ yu chaꞌ kalaꞌ kiyaꞌ steꞌ yu; wa tii tyukwa yijan tiꞌí nu kunaꞌan kanꞌ, chaꞌ ngalu tnen neꞌ kula kanꞌ. \v 21 “Nu kalaǎnꞌ tiǎn steꞌ Jesús, bra kanꞌ chkaǎn.” Ngwañaꞌan mdaꞌan chaꞌ tiye neꞌ kula kanꞌ. \v 22 Kanꞌ mxituun Jesús, naꞌan ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ: \p ―Kuꞌnii xuꞌwee tiyee, sñiěnꞌ ―ndukwin Jesús―. Ndyaa ñaꞌan tiiꞌ ꞌñaǎn, kanꞌ chaꞌ nchkaa ni. \p Loꞌo bra ti nchkaa neꞌ kula kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 23 Chunꞌ ndiꞌin la ndiya Jesús naꞌan tyi nu lka ndloo la kanꞌ, naꞌan yu chaꞌ wa mdiyan neꞌ muska nde kwa chaꞌ nskwa angajle; nganan ꞌa nten ndiꞌin naꞌan tyi yu kula kanꞌ. \v 24 Ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ bra kanꞌ: \p ―Tyaa wan suꞌwe la ―ndukwin―. Nan lajaꞌ ti nu lyuꞌ re, siꞌi nan ngujwi re. \p Mstyi lyoꞌo ꞌa neꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ. \v 25 Ngulo Jesús ꞌin neꞌ chaꞌ kaja seꞌen sten ykwiꞌ yu niꞌ ñaꞌan seꞌen nskwa nu lyuꞌ ti nu ngujwi kanꞌ. Loꞌo msñi yu yaꞌ nu lyuꞌ ti kanꞌ, mxituun yu nu lyuꞌ ti bra kanꞌ. \v 26 Ngwañaꞌan ngwa chaꞌ nganen chaꞌ kanꞌ nchga kichen seꞌen ndiꞌin nten la kwa. \s1 Yꞌni Jesús joꞌó ꞌin tukwa yu kwityiinꞌ \p \v 27 Chunꞌ ndiꞌin la mdoꞌo Jesús niꞌ ñaꞌan kanꞌ ndyaa yu, kanꞌ mdaꞌan ñaꞌan tukwa yu kwityiinꞌ ꞌin yu. Msiꞌya yu ꞌin Jesús bra kanꞌ: \p ―¡Chka tꞌnan tiiꞌ ꞌwa, yu kula! Nuꞌwin lkaa nten taꞌa ayman David ―ndukwin neꞌ ꞌin yu. \p \v 28 Bra wa mdiyan Jesús niꞌ ñaꞌan, loꞌo yu kwityiinꞌ kanꞌ mdiyan neꞌ seꞌen ndiꞌin yu. Ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ bra kanꞌ: \p ―¿Ta ndyaa ñaꞌan tiꞌ wan chaꞌ ka ꞌñaǎn kuꞌniǐn chaꞌ chkaa wan a? ―ndukwin yu ꞌin neꞌ. \p ―Ndyaa ñaꞌan tiꞌ ba ꞌiin, yu kula ―ndukwin yu kwityiinꞌ kanꞌ ꞌin yu. \p \v 29 Kanꞌ ylaꞌ Jesús kiloo taꞌa tyukwaa yu kwityiinꞌ kanꞌ. \p ―Chkaa wan sikwa. Ngwañaꞌan ka ꞌwan chaꞌ ndyaa ñaꞌan tiꞌ wan ꞌñaǎn ―ndukwin Jesús ꞌin yu kwityiinꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 30 Bra ti nchkaa kiloo neꞌ, ñaꞌan suꞌwe neꞌ bra kanꞌ. Kwiꞌ lye ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ kanꞌ: \p ―Ja siyaꞌ katsaꞌ wan chaꞌ re ꞌin nten, chaꞌ ja ka biyaꞌ tiꞌ neꞌ ni ñaꞌan ngwa chaꞌ nchkaa kiloo wan ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ. \p \v 31 Mdoꞌo neꞌ ndyaa neꞌ bra kanꞌ, loꞌo ytsaꞌ neꞌ ꞌin nchga nten sa ñaꞌan ngwa chaꞌ tnun nu yꞌni Jesús loꞌo neꞌ; kanꞌ chaꞌ nganen chaꞌ kanꞌ ñaꞌaan lo yuu kwa. \s1 Yꞌni Jesús joꞌó ꞌin ska yu kuꞌun \p \v 32 Ti kwiꞌ bra nu wa tyoꞌo ti neꞌ kanꞌ tyaa neꞌ, bra kanꞌ mdiyan xka ta nten, yan loꞌo neꞌ ꞌin ska yu kuꞌun; nan kuꞌun yu siꞌya kwiꞌin kuxi nu nsuꞌwi ꞌin yu. \v 33 Bra nu ngulo Jesús kwiꞌin kuxi ꞌin yu tiꞌí kanꞌ, ngwa ykwiꞌ yu tiꞌí bra kanꞌ, ni siya tsan ti kuꞌun yu. Yuwe ꞌa tiꞌ nchga nten nu mduun nde kwa bra kanꞌ. \p ―Ja ya ñaꞌaan ska chaꞌ tnun ngwañaꞌan ―ndukwin neꞌ ꞌin taꞌa neꞌ―. Ja nsuꞌwi nten tyukwi ñaꞌaan nasiyun Israel re nu ka kuꞌni joꞌó ngwañaꞌan ―ndukwin neꞌ. \p \v 34 Xka ñaꞌan ykwiꞌ neꞌ fariseo kanꞌ: \p ―Nan ndlo Jesús kwa ꞌin kwiꞌin kuxi nu nsuꞌwi ꞌin nten loꞌo chabiyaꞌ ꞌin xꞌnan kuneꞌ xaꞌan, kanꞌ chaꞌ nchka ꞌin yu kuꞌni yu ngwañaꞌan ―ndukwin neꞌ fariseo kanꞌ. \s1 Ngwa tꞌnan ꞌa tiꞌ Jesús ꞌin kaꞌan nten \p \v 35 Chunꞌ ndiꞌin la ndyaa Jesús nchga kichen xuwe, nchga kichen tnun, chaꞌ kwaꞌu yu ꞌin neꞌ niꞌ lyaa ꞌin neꞌ judío. Kaꞌan ꞌa chaꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo nten ni ñaꞌan ka suꞌwe chaꞌ, xa nu ka Ndiose ndloo niꞌ kasiya ꞌin neꞌ. Loꞌo yꞌni yu joꞌó ꞌin nchga nu tiꞌí loꞌo nchga nten nu naꞌan ꞌa tiꞌ. \v 36 Ngwa tꞌnan ꞌa tiꞌ Jesús ꞌin kaꞌan ꞌa nten nu ndaꞌan ñaꞌan ꞌin yu, chaꞌ ja nchka ꞌin neꞌ kanꞌ; ja jlyo ꞌa tiꞌ neꞌ kanꞌ ni ñaꞌan nu tyiꞌin suꞌwe la neꞌ. Sa ñaꞌan ngiꞌni slyaꞌ nu ja nsuꞌwi nu ñaꞌansiin ꞌin iꞌ, ngwañaꞌan ngiꞌni nten kaꞌan kanꞌ, mskeꞌ tiꞌ Jesús. \v 37 Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, ytsaꞌ yu ska chaꞌ ꞌin neꞌ chaꞌ ꞌin nten kaꞌan kanꞌ. Ykwiꞌ yu chaꞌ ja ya kunan suꞌwe nten kanꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose, chaꞌ ñaꞌan tiꞌ ska jyan nu suꞌwe ꞌa ngutsi chaꞌ wa ndla ti kuꞌni neꞌ kwa ꞌin ran, ngwañaꞌan lka nten kanꞌ. \p ―Chañi chaꞌ nsuꞌwi ꞌa tñan re chaꞌ chkwianꞌ loꞌo nten chaꞌ sten neꞌ chaꞌ ꞌñaǎn ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ―. Loꞌo chinꞌ ti nten ndiya nu ka kuꞌni tñan re. \v 38 Kanꞌ chaꞌ chkwiꞌ wan loꞌo Stiǐn nu lka Xꞌnan tñan re, chaꞌ ti ta la Ni tyun nten nu ka kuꞌni tñan re. \c 10 \s1 Ngulo suwi Jesús ꞌin tii tyukwa nten chaꞌ kuꞌni xaꞌan neꞌ chaꞌ ꞌin yu \p \v 1 Chunꞌ ndiꞌin la msiꞌya Jesús ꞌin tii tyukwa nten nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu chaꞌ kan neꞌ seꞌen ndiꞌin yu. Mda yu chabiyaꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ, chaꞌ tsaa neꞌ lo tñan ꞌin yu, chaꞌ kulo neꞌ kwiꞌin kuxi nu nsuꞌwi ꞌin nten; loꞌo mda yu chabiyaꞌ chaꞌ kuꞌni neꞌ chaꞌ chkaa nchga nu tiꞌí, nchga nu nsuꞌwi kicha. \p \v 2 Nde ndaꞌaǎn nin taꞌa tii tyukwa neꞌ nu ngulo suwi Jesús: kulo ngulo suwi yu ꞌin Simón, nu mstya Jesús xka nin chaꞌ ka naan yu Tyu, loꞌo Ndre taꞌa ngula Simón kanꞌ; kanꞌ ngulo suwi yu ꞌin Santiago, loꞌo Xuwa taꞌa ngula Santiago, nu lka sñiꞌ Zebedeo; \v 3 loꞌo ngulo suwi yu ꞌin Lpe, loꞌo Bartolomé, loꞌo Toma, loꞌo Mateo nu ngulo tñi ꞌin nten chaꞌ ꞌin neꞌ xka laꞌa tsuꞌ ti kulo; loꞌo ngulo suwi yu ꞌin Santiago sñiꞌ Alfeo, loꞌo Tadeo; \v 4 ngulo suwi yu ꞌin Simón nu ngwa neꞌ cananista, loꞌo Juda Iscariote nu kujwiꞌ xuꞌwa ꞌin Jesús ꞌin nten kuxi nde loo la. \s1 Ngulo Jesús tñan ꞌin tii tyukwa neꞌ kanꞌ, chaꞌ tsaa luꞌu neꞌ ꞌin neꞌ xka kichen \p \v 5 Ngulo Jesús tñan re ꞌin tii tyukwa neꞌ kanꞌ: \p ―Ja tsaa wan tuwiin nde xka laꞌa tsuꞌ seꞌen ndiꞌin nten nu ja ndiꞌin chaꞌ ꞌin loꞌo Ndiose siyaꞌ ti, loꞌo ja tsaa wan kichen tyi neꞌ Samaria ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ―. \v 6 Ska ti seꞌen ndiꞌin neꞌ Israel taꞌa kichen tyi wan tsaa wan, chaꞌ tꞌnan ꞌa neꞌ kanꞌ; sa ñaꞌan ngiꞌni slyaꞌ nu wa mnaꞌ, ngwañaꞌan ngiꞌni neꞌ kanꞌ. \v 7 Katsaꞌ wan ꞌin nten nchga kichen chaꞌ wa tiya ti bra chaꞌ ka Ndiose ndloo la. \v 8 Kuꞌni wan chaꞌ chkaa neꞌ tiꞌí, kuꞌni wan chaꞌ tyuꞌu neꞌ xiyaꞌ bra nu wa ngujwi neꞌ; kuꞌni wan joꞌó ꞌin neꞌ nu ngatsuꞌ kunaꞌ, chaꞌ ka luwi kunaꞌ neꞌ tiꞌí kanꞌ xiyaꞌ; kulo wan kwiꞌin kuxi nu nsuꞌwi ꞌin nten. Ja msñiǐn tñi chaꞌ ndaǎn chabiyaꞌ ꞌwan chaꞌ kuꞌni wan joꞌó ꞌin neꞌ tiꞌí, kanꞌ chaꞌ ja xñi wan tñi chaꞌ kuꞌni wan joꞌó ꞌin neꞌ kanꞌ. \p \v 9 ’Ja loꞌo tñi kwiꞌya wan tsaa wan, ni siya tñi oro, ni siya tñi plata, ni siya tñi xuwe; \v 10 ja loꞌo kisu tyaja kwiꞌya wan tsaa wan. Kwiꞌ ngwañaꞌan, ja kwiꞌya loꞌo wan xka ykanꞌ, ja loꞌo xka snan wan, ja loꞌo yka skan kwiꞌya wan tsaa wan. Tloo ti wan tsaa wan. Bra nu ndayaꞌ wan ꞌin nten, ndiꞌin chaꞌ xku neꞌ ꞌwan. \p \v 11 ’Bra nu kala wan ska kichen, ni siya kichen tnun, ni siya kichen xuwe ti, bra kanꞌ tsaa naan wan ꞌin ska nten nu suꞌwe nka tiye ñaꞌan ꞌwan. Seꞌen ndiꞌin yu kanꞌ tyiꞌin wan sa ñaꞌan bra nu tyoꞌo wan tsaa wan xka kichen. \v 12 Bra nu sten wan tu naꞌan tyi yu, jñan wan ꞌin Ndiose chaꞌ tiin ti tyiꞌin neꞌ kwa tyi. \v 13 Si chañi chaꞌ nchka tiꞌ neꞌ nu ndiꞌin niꞌ ñaꞌan kanꞌ kunan la neꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose, kanꞌ kuꞌni Ndiose chaꞌ tiin ti tyiꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ; si kwiñi lyoꞌo ti neꞌ ꞌwan chaꞌ nchka tiꞌ neꞌ kunan neꞌ, ja jñan wan xuꞌwe ꞌin Ndiose chaꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ. Ja chkwiꞌ ꞌa wan chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \v 14 Bra nu ja nchka tiꞌ nten chaꞌ kanun wan seꞌen ndiꞌin neꞌ, nu ja xlyaa neꞌ kunan neꞌ chaꞌ nu nduꞌu wan ꞌin neꞌ, kulaa yaꞌ wan ꞌin neꞌ kanꞌ, xnun wan ꞌin kichen kanꞌ bra kanꞌ; kwiꞌ ngwañaꞌan, skwin wan kiyaꞌ wan chaꞌ tyoꞌo yuu nu nsuꞌwi snan wan bra nu tyoꞌo wan kichen kanꞌ. \v 15 Chañi chaꞌ nchkwiǐnꞌ loꞌo wan, chaꞌ xa nu tiya tsan nu kuꞌni biyaꞌ Ndiose ꞌin nchga nten, bra kanꞌ lye ꞌa ta Ndiose nu tiꞌí ꞌin neꞌ kichen seꞌen ja xlyaa neꞌ kunan neꞌ chaꞌ nu kwaꞌu wan ꞌin neꞌ. Tsan kanꞌ ka suꞌwe la chaꞌ ꞌin neꞌ xaꞌan nu mdiꞌin kichen Sodoma, nu mdiꞌin kichen Gomorra nu ngwa sꞌni. \s1 Kuꞌni liyeꞌ tiꞌ neꞌ ꞌwan \p \v 16 ’Kunan suꞌwe wan chaꞌ nchkwiǐnꞌ: Suꞌwaǎn ꞌwan chaꞌ tsaa wan xka kichen ñaꞌan tiꞌ si lka wan slyaꞌ nu ndaꞌan laja nguoꞌo tlá; kanꞌ chaꞌ, chaꞌ tiya ti tiꞌ tyiꞌin wan laja nten, sa ñaꞌan ndaꞌan kunan nu tiya ꞌa tiꞌ. Suꞌwe ti tyiꞌin wan, ja kuꞌni tlá wan ꞌin nten siyaꞌ ti. Ka wan ñaꞌan tiꞌ kiñi cha kuun, chaꞌ msu ꞌa iꞌ, ja tlá iꞌ siyaꞌ ti. \v 17 Ndii ti tiꞌ wan tyiꞌin wan laja nten; ja chan tsaa loꞌo neꞌ ꞌwan seꞌen ndukwa neꞌ wsiya, ni siya ja yꞌni tlá wan ꞌin nten. Kwiꞌ jwiꞌin neꞌ ꞌwan niꞌ lyaa ꞌin neꞌ. \v 18 Ndiya nten nu tsaa loꞌo ꞌwan seꞌen ndiꞌin neꞌ nu lka ndloo la chaꞌ tiꞌí ti tiꞌ neꞌ ꞌwan, loꞌo tsaa loꞌo neꞌ ꞌwan tloo ykwiꞌ ree. Xa nu ta neꞌ nu tiꞌí ꞌwan chunꞌ ndyaa ñaꞌan tiꞌ wan ꞌñaǎn, kaja chinꞌ bra ꞌwan chaꞌ chkwiꞌ wan chinꞌ chaꞌ ꞌñaǎn loꞌo neꞌ kanꞌ, loꞌo neꞌ xka laꞌa tsuꞌ bra kanꞌ. \v 19 Xa nu tsaa loꞌo neꞌ ꞌwan seꞌen ndukwa neꞌ wsiya, ja tyaꞌan chaꞌ tiye wan sa ñaꞌan chaꞌ nu chkwiꞌ wan loꞌo neꞌ kanꞌ, sa ñaꞌan ka xkwen wan ꞌin neꞌ kanꞌ. Kuꞌni Ndiose chaꞌ kiꞌya chaꞌ tiya ke wan chaꞌ chkwiꞌ wan loꞌo neꞌ kanꞌ, \v 20 chaꞌ siꞌi chaꞌ ꞌwan ti nu chkwiꞌ wan bra kanꞌ; chaꞌ ꞌin Tyiꞌi Ndiose nu lka Stian, kanꞌ ka chaꞌ nu chkwiꞌ wan loꞌo neꞌ kanꞌ. \p \v 21 ’Ndii ti tiꞌ wan tyiꞌin wan lo chalyuu sikwa, chaꞌ loꞌo taꞌa ngula wan tsaa loꞌo ꞌwan chaꞌ kwiñi ti xtya kiꞌya ꞌwan tloo nten kuxi kanꞌ. Loꞌo sti wan kujwiꞌ xuꞌwa ꞌwan. Loꞌo ti kwiꞌ sñiꞌ wan, kujwiꞌ xuꞌwa ꞌwan tloo nten kuxi kanꞌ; kujwi neꞌ ꞌwan, nka tiye neꞌ kuneꞌ kanꞌ. \v 22 Kwiꞌ ngwañaꞌan kuꞌni liyeꞌ tiꞌ nchga nten ꞌwan chunꞌ ndyaa ñaꞌan tiꞌ wan ꞌñaǎn. Nten nu talo chaꞌ tyijin nchga chaꞌ kuxi kanꞌ, suꞌwe ti tyoꞌo neꞌ kanꞌ, kaja chalyuu kwi nu ja tsaa tii ꞌa ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \v 23 Suꞌwe la xnan wan xka kichen xa nu lye ꞌa ngiꞌni liyeꞌ tiꞌ neꞌ ꞌwan. Chañi chaꞌ nchkwiǐnꞌ loꞌo wan ni: Ja ya chkwiꞌ wan chaꞌ ꞌñaǎn loꞌo neꞌ Israel nchga kichen tyi neꞌ bra nu kaǎn lo chalyuu xiyaꞌ, naꞌ nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten. \p \v 24 ’Nten nu lka mstru ꞌin neꞌ, kanꞌ lka nu jlyo la tiꞌ; ja jlyo tiꞌ neꞌ kuneꞌ nu tka ngiꞌni xaꞌan ti nchga chaꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan nten nu lka xꞌnan msu, kanꞌ lka ndloo la ꞌin neꞌ; siꞌi msu nu lka ndloo la. \v 25 Ska ti biyaꞌ tyijin neꞌ kuneꞌ kanꞌ nu tiꞌí bra kanꞌ, sa ñaꞌan nu nchka ꞌin mstru ꞌin neꞌ; ska ti biyaꞌ ka tñan tukwi ꞌin msu kanꞌ bra kanꞌ, sa ñaꞌan nu nchka ꞌin xꞌnan neꞌ. Wa ykwiꞌ neꞌ chaꞌ lkaǎn Beelzebú, kwiꞌ nu lka xꞌnan kuneꞌ xaꞌan, kanꞌ chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ wan chaꞌ tiꞌí ꞌa chkwiꞌ neꞌ ꞌwan nu ndiꞌin chaꞌ ꞌwan loꞌoǔn, chaꞌ naꞌ lkaǎn Xꞌnan wan. \s1 Ni ñaꞌan nu lka nu chañi ka xitsen ꞌwan \p \v 26 ’Kanꞌ chaꞌ ykwiǐnꞌ chaꞌ ja kutsen wan ꞌin nten chalyuu ti. Nchga chaꞌ nu ngiꞌni neꞌ mnan ti, tyija lyo chaꞌ kanꞌ ꞌin nten nde loo la; nchga chaꞌ ꞌin neꞌ nu nsuꞌwi kutsiꞌ ti ꞌin nten, ka biyaꞌ tiꞌ nten chaꞌ kanꞌ nde loo la. \v 27 Nchga chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan seꞌen ndiꞌin wan ska ti wan, chkwiꞌ wan chaꞌ kanꞌ loꞌo nchga nten nde loo la; kwiꞌ ngwañaꞌan, skaa chaꞌ nu nduꞌuǔn ꞌwan mnan ti, kwen chkwiꞌ wan chaꞌ kanꞌ loꞌo nchga neꞌ kichen. \v 28 Ja kutsen wan ꞌin neꞌ nu kujwi ꞌwan lo chalyuu re, chaꞌ ja nchka ꞌin neꞌ kujwi neꞌ ꞌin kasiya ꞌwan; suꞌwe la kutsen wan ꞌin Ndiose nu kuꞌni biyaꞌ ꞌwan nde loo la. Chañi chaꞌ kutsen wan ꞌin Ndiose, kwiꞌ nu kuꞌni chaꞌ tyii chaꞌ ꞌwan si tsaa wan nde jwlyaa. \p \v 29 ’Wa jlyo tiꞌ wan chaꞌ xꞌnan ꞌa ngaꞌan kiñi xuwe nu ndujwiꞌ nten, tukwa kiñi xuwe kaja ꞌwan ska ti tñi. Ti kwiꞌ Stiǐn nu lka ndloo la ti, nchga chaꞌ jlyo tiꞌ Ni; ni siya ska ti kiñi xuwe kaja iꞌ, wa jlyo tiꞌ Ni chaꞌ kanꞌ. \v 30 Kwiꞌ ngwañaꞌan, wa nkwa Ndiose nchga kichanꞌ ke wan, jlyo tiꞌ Ni ni nkwa kichanꞌ ndukwa ke skaa wan. \v 31 Loꞌo ꞌwan ni, kaꞌan la nsuꞌwi lyo wan nde seꞌen ndiꞌin Ndiose; ni siya kaꞌan ꞌa kiñi xuwe, ja suꞌwa nsuꞌwi lyo iꞌ loꞌo wan. Kanꞌ chaꞌ ja ndiꞌin chaꞌ kutsen wan ꞌin nten. \s1 Chaꞌ ꞌin nten nu ndiꞌin chaꞌ ꞌin loꞌo Jesucristo \p \v 32 ’Loꞌo xka chaꞌ ni: Nchga nten nu ndiꞌin chaꞌ ꞌin loꞌoǔn, nu nchkwiꞌ chaꞌ ꞌñaǎn loꞌo nten, naꞌ chkwiǐnꞌ loꞌo Stiǐn Ndiose nu ndiꞌin nde niꞌ kwan chaꞌ taꞌa suꞌwe nsuꞌwiǐn lka nten kanꞌ. \v 33 Loꞌo nchga nten nu nchkwiꞌ loꞌo taꞌa nten chaꞌ ja ndiꞌin chaꞌ ꞌin loꞌoǔn, naꞌ chkwiǐnꞌ loꞌo Stiǐn nu ndiꞌin nde niꞌ kwan chaꞌ siꞌi taꞌa suꞌwe nsuꞌwiǐn lka nten kanꞌ. \s1 Ja suꞌwa chaꞌ ꞌin nten chalyuu chunꞌ mdiyan Jesús \p \v 34 ’Ja xkeꞌ tiꞌ wan chaꞌ tiin ti tyiꞌin nten chalyuu chaꞌ ꞌñaǎn, chaꞌ wa ndijyaǎn. Ja ka ngwañaꞌan. Lye la xuun taꞌa neꞌ chaꞌ ꞌñaǎn; \v 35 xuun ska nten loꞌo sti yu chaꞌ ꞌñaǎn, xuun ska nu kunaꞌan loꞌo jyaꞌan chaꞌ ꞌñaǎn, xuun sñiꞌ xiin neꞌ loꞌo jyaꞌan laa neꞌ chaꞌ ꞌñaǎn. \v 36 Xuun taꞌa neꞌ ngwañaꞌan sa ñaꞌan bra ka kontra ꞌin neꞌ nchga taꞌa ndiꞌin neꞌ. \p \v 37 ’Suꞌwe ꞌa chaꞌ chka tꞌnan tiꞌ nten ꞌin sti neꞌ, ꞌin jyaꞌan neꞌ; loꞌo si chinꞌ la nka tiye neꞌ kanꞌ loꞌoǔn, ja ka tyaꞌan neꞌ kanꞌ loꞌoǔn bra kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, suꞌwe chaꞌ chka tꞌnan tiꞌ nten ꞌin sñiꞌ neꞌ, ni siya kiꞌyu, ni siya kunaꞌan; loꞌo si chinꞌ la nka tiye neꞌ kanꞌ loꞌoǔn, ja ka tyaꞌan neꞌ kanꞌ loꞌoǔn bra kanꞌ. \v 38 Ja ka chkwiꞌ nten chaꞌ naꞌ lkaǎn Xꞌnan neꞌ, bra nu ja nchka tiꞌ neꞌ kanꞌ tyaꞌan neꞌ loꞌoǔn tuwiin nu kwaꞌuǔn ꞌin neꞌ chaꞌ tsaa neꞌ. Ndiꞌin chaꞌ xñi neꞌ tuwiin kanꞌ, ni siya kujwi xka la nten ꞌin neꞌ kanꞌ chunꞌ msñi neꞌ chaꞌ ꞌñaǎn. \v 39 Ja kaja chalyuu kwi nu ja tsaa tii ꞌa ꞌin neꞌ nu lye la nka tiye neꞌ ꞌin neꞌ ti ykwiꞌ ti neꞌ, kwiꞌ nu ja nda ꞌa bra chaꞌ kujwi nten ꞌin neꞌ chaꞌ ꞌñaǎn. Loꞌo kaja chalyuu nu ja tsaa tii ꞌa ꞌin neꞌ si kujwi nten ꞌin neꞌ chunꞌ msñi neꞌ chaꞌ ꞌñaǎn. \s1 Chaꞌ suꞌwe nu kaja ꞌin neꞌ nde loo la \p \v 40 ’Xka chaꞌ ni: Xa nu ta nten seꞌen tyiꞌin wan naꞌan tyi neꞌ, suꞌwa lka chaꞌ kanꞌ sa ñaꞌan si wa nda neꞌ seꞌen tyiꞌiǐn naꞌan tyi neꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, xa nu ta neꞌ seꞌen tyiꞌiǐn loꞌo neꞌ, suꞌwa lka chaꞌ kanꞌ sa ñaꞌan si wa nda neꞌ seꞌen tyiꞌin Ndiose loꞌo neꞌ, chaꞌ ti kwiꞌ Ndiose lka nu wa msuꞌwa ꞌñaǎn ndijyaǎn nde re. \v 41 Loꞌo xa nu ta neꞌ seꞌen tyiꞌin ska nten nu nchkwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo neꞌ, chaꞌ ndyaꞌan nten kanꞌ lo tñan ꞌin Ndiose, suꞌwe ꞌa ka ꞌin neꞌ nde loo la. Kanꞌ kaja ska chaꞌ suꞌwe nu ta Ndiose ꞌin neꞌ kanꞌ; suꞌwa ti ka ꞌin neꞌ kanꞌ loꞌo nten nu nchkwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose bra kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, bra nu ta neꞌ seꞌen tyiꞌin ska nten nu suꞌwe ꞌa tiye chunꞌ ndukwa yu chaꞌ nchkwiꞌ Ndiose, suꞌwa ka ꞌin neꞌ kanꞌ loꞌo nten nu suꞌwe ꞌa tiye kanꞌ, chaꞌ ta Ndiose ska chaꞌ suꞌwe ꞌin neꞌ kanꞌ nde seꞌen ndiꞌin Ni. \v 42 Kwiꞌ ngwañaꞌan, bra nu ta neꞌ ska skaꞌ tyiꞌa koꞌo neꞌ kuneꞌ re chunꞌ ngiꞌni xaꞌan neꞌ chaꞌ ꞌñaǎn, chañi chaꞌ ta Ndiose ska chaꞌ suꞌwe ꞌin neꞌ kanꞌ nde loo la. \c 11 \s1 Msuꞌwa Xuwa ꞌin nten nu ndyaa seꞌen ndiꞌin Jesús \p \v 1 Bra nu mdyii ngwaꞌu Jesús chaꞌ kanꞌ ꞌin tii tyukwa nten nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, kanꞌ mdoꞌo yu ndyaa yu chaꞌ chkwiꞌ yu loꞌo neꞌ tyun kichen nu ndiꞌin kwiꞌ seꞌen ti; ngwaꞌu yu ꞌin neꞌ kichen kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 2 Ti nsuꞌwi Xuwa kanꞌ niꞌ ñaꞌan chkwan, wa ynan yu chaꞌ ꞌin nchga tñan nu ngiꞌni Jesús nu nka Krixtu; kanꞌ chaꞌ ngulo Xuwa tñan ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, chaꞌ tsaa neꞌ kanꞌ seꞌen ndiꞌin Jesús, \v 3 chaꞌ kunichaꞌ neꞌ kanꞌ chaꞌ re ꞌin Jesús chaꞌ ꞌin Xuwa: \p ―¿Ta chañi chaꞌ nuꞌwin lkaa ti kwiꞌ nu wa kan ti a? ―ndukwin neꞌ kanꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ―. ¿Ta kan la xka nu ka Krixtu ykwiꞌ a? \p \v 4 Mxkwen Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Yaa wan katsaꞌ wan ꞌin Xuwa nchga loo chaꞌ nu ynan wan seꞌen ndiꞌiǐn, nchga chaꞌ nu naꞌan wan seꞌen ndiꞌiǐn ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. \v 5 Katsaꞌ wan ꞌin yu sa ñaꞌan ngiꞌniǐn chaꞌ nchkaa kiloo nten nu ngwa kwityiinꞌ, chaꞌ ndaꞌan nten nu ngwa tiꞌí kiyaꞌ, chaꞌ ngwa luwi kunaꞌ nten nu mtsuꞌ kunaꞌ, chaꞌ nu nnan nten nu ngwa kuꞌun tu nskan, chaꞌ ndyuꞌu nten xiyaꞌ bra nu wa ngujwi neꞌ, chaꞌ nchka biyaꞌ tiꞌ nu tiꞌi sa ñaꞌan nu kulaa Ndiose ꞌin nten chalyuu ꞌin chaꞌ kuxi nu ndiꞌin ꞌin neꞌ. \v 6 Suꞌwe ꞌa ka tiye nten nu ti ndyaa ñaꞌan tiꞌ ꞌñaǎn, kwiꞌ nu ja kulaa yaꞌ ꞌñaǎn chunꞌ nchka jyuꞌu tiꞌ. \p \v 7 Bra wa ndyaa neꞌ kanꞌ, mdyisnan Jesús ykwiꞌ yu chaꞌ ꞌin Xuwa kanꞌ loꞌo nten kaꞌan nu ndiꞌin loꞌo yu nde kwa: \p ―Bra nu yaa wan niꞌ kixinꞌ seꞌen mdiꞌin Xuwa, ¿ni sa ñaꞌan lka yu, mskeꞌ tiꞌ wan, xa wa naꞌan wan ꞌin yu nde kwa a? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ―. ¿Ta mskeꞌ tiꞌ wan chaꞌ ngwa yu ñaꞌan tiꞌ ska yka kii nu mxkii tuun kwiꞌin ꞌin a? ¿Ta ngwañaꞌan mskeꞌ tiꞌ wan a? \v 8 ¿Ni chaꞌ lka yaa naꞌan wan ꞌin yu nde kwa sikwa? ¿Ta mskeꞌ tiꞌ wan chaꞌ ngwa yu ñaꞌan tiꞌ ska yu kiꞌyu nu siyeꞌ ꞌa a? ¿Ta kanꞌ chaꞌ yaa naꞌan wan ꞌin yu a? Nten nu suꞌwe ñaꞌan steꞌ, kanꞌ ndiꞌin seꞌen ndiꞌin neꞌ kuliyaꞌ nu lka ree. \v 9 Ja chan nxkeꞌ tiꞌ wan chaꞌ lka Xuwa ska nten nu nchkwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten. Chañi chaꞌ ngwañaꞌan lka yu, loꞌo ti tlyu la tñan mjwi ꞌin Xuwa. \v 10 Nde ndiya chaꞌ nu ngwaꞌan ayman kula sꞌni chaꞌ ꞌin tñan nu kuꞌni Xuwa: \q1 Kuloǔn tñan ꞌin ska msu ꞌñaǎn chaꞌ tsaa yu nde loo la ꞌiin, chaꞌ slaa yu tuwiin seꞌen tsaa, ndukwin Ndiose ꞌin Krixtu. \m \v 11 Chañi chaꞌ nchkwiǐnꞌ loꞌo wan chaꞌ ꞌin Xuwa nu ndukwatya ꞌin nten: Ja ya kala ska nten chalyuu nu kuꞌni tñan nu tnun la, sa ñaꞌan lka tñan nu mjwi ꞌin Xuwa kanꞌ. Naꞌ wa ndijyaǎn chaꞌ kaǎn ndloo la niꞌ kasiya ꞌin nten; loꞌo ni, nchga nten nu sten chaꞌ ꞌñaǎn, tlyu la chaꞌ nsuꞌwi ꞌin neꞌ kanꞌ ke Xuwa, ni siya tiꞌi neꞌ, ni siya kuneꞌ neꞌ. \p \v 12 ’Ti bra nu yan Xuwa kanꞌ ti kulo, loꞌo bra ni, kaꞌan ꞌa chaꞌ nchkwiꞌ nten, chaꞌ nsuꞌwi ꞌa nten nu nchka tiꞌ chaꞌ ka Ndiose ndloo ꞌin neꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, nsuꞌwi ꞌa nten nu lye ꞌa ngiꞌni jwersa chaꞌ kala neꞌ seꞌen ndiꞌin Ndiose, ykwiꞌ ti neꞌ. \v 13 Nchga chaꞌ nu ngwaꞌan ayman Moisés lo kityi, sa ñaꞌan lka tñan nu ngulo Ndiose ꞌin nten, kwiꞌ nchga chaꞌ ꞌin Ndiose nu ykwiꞌ ayman kula ꞌñaan loꞌo nten sꞌni, suꞌwa ykwiꞌ ayman kanꞌ sa ñaꞌan ka chaꞌ bra nu tyisnan ka Ndiose ndloo niꞌ kasiya ꞌin nten. Loꞌo ni, wa mdiyan Xuwa. \v 14 Ti kwiꞌ yu kanꞌ lka ñaꞌan tiꞌ Elías nu ngwa sꞌni, nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten. Wa sꞌni ndukwa chaꞌ tyaan Elías kanꞌ xiyaꞌ, si xlyaa wan xñi wan chaꞌ kanꞌ. \v 15 Kunan suꞌwe wan chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ re loꞌo wan. \p \v 16 ’Ja suꞌwe siyaꞌ ti sa ñaꞌan ngiꞌni nten chalyuu bra nu ni. Ngiꞌni neꞌ sa ñaꞌan ngiꞌni nu xuwe nu ndaꞌan ndiꞌin jya ti jluꞌwe kichen, nu ndaja tiꞌ ꞌin taꞌa ndiꞌin jya neꞌ, chunꞌ ja nchka ꞌa tiꞌ neꞌ tyiꞌin jya neꞌ loꞌo taꞌa neꞌ. Kanꞌ chaꞌ nxiꞌya neꞌ ꞌin taꞌa neꞌ: \v 17 “¿Ni chaꞌ ja xlyaa wan kula kiyaꞌ wan? Nan ngala ba jiin loꞌo kuwi kii chaꞌ ꞌwan” ndukwin nu xuwe ꞌin taꞌa ndiꞌin jya. “¿Ni chaꞌ ja xlyaa wan ka xiꞌin tiꞌ wan loꞌo ba? Nan ngala ba jiin xiꞌin, nan nganan ba ndiꞌin ba.” Ti kwiꞌ ngwañaꞌan ngiꞌni wan lo chalyuu re ni, chunꞌ xkwiꞌ ndaja tiꞌ wan; ja suꞌwe lka tiye wan siyaꞌ ti ñaꞌan wan ꞌin taꞌa nten wan. \v 18 Bra nu yan Xuwa kanꞌ ni, ja yku yu loꞌo wan, ja yiꞌo yu xalyu loꞌo wan. Kanꞌ nchkwiꞌ wan chaꞌ ꞌin yu: “Nsuꞌwi kwiꞌin xaꞌan ꞌin yu, kanꞌ chaꞌ ngiꞌni yu ngwañaꞌan” ndukwin wan bra kanꞌ. \v 19 Chunꞌ ndiꞌin la mdiyaǎn nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn chaꞌ kaǎn nten. Nchkuǔn nchga lo nan loꞌo wan, ndiꞌyoǔn nchga lo nan loꞌo wan, loꞌo nchkwiꞌ wan chaꞌ ꞌñaǎn: “¡Ñaꞌan wan sa ñaꞌan ngiꞌni yu kwa! Nchku ꞌa yu kwa, loꞌo kuꞌwi ꞌa yu” ndukwin wan ꞌin taꞌa wan. “Ja suꞌwe yu kwa chaꞌ taꞌa suꞌwe yu loꞌo neꞌ nu ndlo kaꞌan tñi chaꞌ ꞌin neꞌ xka laꞌa tsuꞌ. Loꞌo xka la nten kuxi lka taꞌa suꞌwe nsuꞌwi yu” ndukwin wan ꞌñaǎn. Kwiꞌ nchkwiꞌ wan chaꞌ ja suꞌwe chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ, nxkeꞌ tiꞌ wan. Suꞌwe sikwa, ka biyaꞌ tiꞌ wan nde loo la chaꞌ nu ñi ꞌa nchkwiꞌ nten chaꞌ ndaꞌaǎn chabiyaꞌ ꞌin Ndiose. \s1 Kichen seꞌen ja nnan neꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose \p \v 20 Lye ꞌa ykwiꞌ Jesús chaꞌ ꞌin neꞌ kichen seꞌen taꞌa ti ndaꞌan yu, chaꞌ kaꞌan ꞌa chaꞌ tnun wa yꞌni yu seꞌen ndiꞌin neꞌ kichen kanꞌ, loꞌo ja mjyuꞌu tiꞌ neꞌ ꞌin chaꞌ kuxi nu ndiꞌin niꞌ kasiya ꞌin neꞌ; ja ngulaa yaꞌ neꞌ chaꞌ kuxi kanꞌ. \p \v 21 ―¡Tꞌnan ꞌa wan neꞌ kichen Corazín! ―ndukwin Jesús―. ¡Tꞌnan ꞌa wan neꞌ kichen Betsaida! ―ndukwin―. Kaꞌan ꞌa chaꞌ tnun wa naꞌan wan, loꞌo ja mjyuꞌu tiꞌ wan siyaꞌ ti ꞌin chaꞌ kuxi nu ngiꞌni wan, ja ngulaa yaꞌ wan chaꞌ kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan ti sꞌni, xaꞌan ꞌa neꞌ kichen Tiro loꞌo neꞌ kichen Sidón, neꞌ xka laꞌa tsuꞌ ngwa neꞌ kanꞌ. Loꞌo ja mjwi ñaꞌan ka jyuꞌu tiꞌ neꞌ kanꞌ ꞌin chaꞌ kuxi nu wa yꞌni neꞌ. Ja ngulaa yaꞌ neꞌ chaꞌ kuxi kanꞌ, chunꞌ ja ya ñaꞌan neꞌ kanꞌ chaꞌ tnun sa ñaꞌan nu naꞌan wan, ꞌwan neꞌ Israel; kanꞌ chaꞌ ja ngwa xiꞌin tiꞌ neꞌ kanꞌ, kanꞌ chaꞌ ja ykuꞌ neꞌ teꞌ ngata, ja msuꞌwa neꞌ jii ke neꞌ sa ñaꞌan nu ngiꞌni nten seꞌen nskwa ayman. \v 22 Ñi katsaǎnꞌ ꞌwan, chaꞌ ka suꞌwe la chaꞌ ꞌin ayman neꞌ Tiro loꞌo ayman neꞌ Sidón, loꞌo lye la kaja nu tiꞌí ꞌwan bra nu tiya tsan tnun chaꞌ kuꞌni biyaꞌ Ndiose ꞌin nten chalyuu bra kanꞌ. \v 23 Loꞌo ꞌwan, neꞌ Capernaum ni, ¿ta suꞌwe la kichen tyi wan, nxkeꞌ tiꞌ wan a? ¿Ta lka kichen tyi wan ndloo la ꞌin xka la kichen, nxkeꞌ tiꞌ wan a? Nde loo la ñuꞌun siyaꞌ ti kichen tyi wan, loꞌo ykwiꞌ wan tyaa wan nde lo jwlyaa bra kanꞌ. Kaꞌan ꞌa chaꞌ tnun yꞌniǐn seꞌen ndiꞌin wan, loꞌo ja yaa ñaꞌan tiꞌ wan ꞌñaǎn siyaꞌ ti. Kwiꞌ ngwañaꞌan nu ngwa sꞌni, xaꞌan ꞌa ngwa neꞌ kichen Sodoma; loꞌo ja naꞌan ayman kanꞌ chaꞌ tnun sa ñaꞌan nu wa naꞌan wan, ꞌwan neꞌ Capernaum. Si wa naꞌan neꞌ chaꞌ kanꞌ, ja chan wa mjyuꞌu tiꞌ neꞌ ꞌin chaꞌ kuxi nu wa yꞌni neꞌ bra kanꞌ, wa ngulaa yaꞌ neꞌ chaꞌ kuxi kanꞌ; ja chan ti ndukwa kichen tyi neꞌ kanꞌ sa bra ni. \v 24 Ñi katsaǎnꞌ ꞌwan, chaꞌ ka suꞌwe la chaꞌ ꞌin ayman neꞌ Sodoma kanꞌ, loꞌo lye la kaja nu tiꞌí ꞌwan tsan tlyu nu kuꞌni biyaꞌ Ndiose ꞌin nten chalyuu. \s1 Tiin ti tyiꞌin nten chaꞌ mdiyan Jesús \p \v 25 Chunꞌ ndiꞌin la ykwiꞌ Jesús loꞌo Ndiose Sti yu: \p ―Kuꞌni tnuǔn ꞌiin, Stiǐn; nuꞌwin lkaa Xꞌnan ba, loꞌo nde niꞌ kwan, loꞌo lo chalyuu ―ndukwin Jesús ꞌin Ndiose―. Ngwa xuꞌwe ꞌiin chaꞌ wa yꞌnii chaꞌ ngwa biyaꞌ tiꞌ nten nu ja jlyo suꞌwe tiꞌ nu ngwa sꞌni la. Xka ta nten nu tiya la tiꞌ, loꞌo nten nu nchka ꞌa ꞌin, loꞌo nten nu jlyo ꞌa tiꞌ nchga chaꞌ ꞌiin, nxkeꞌ tiꞌ neꞌ, loꞌo neꞌ kanꞌ ja nchka biyaꞌ la tiꞌ neꞌ kanꞌ. \v 26 Chañi chaꞌ ngwañaꞌan nchka tiꞌ nuꞌwin, chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ nten nu ja jlyo tiꞌ siyaꞌ ti. \p \v 27 Ti ngwaꞌu la Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―Nchga chabiyaꞌ ꞌin Stiǐn Ndiose nganun ꞌñaǎn. Ja tukwin jlyo tiꞌ sa ñaꞌan lka chaꞌ nu nsuꞌwi niꞌ kasiya ꞌñaǎn, chaꞌ naꞌ lkaǎn ska ti nu lka Sñiꞌ Ndiose; ska ti Stiǐn Ndiose jlyo tiꞌ Ni sa ñaꞌan lka chaꞌ nu nsuꞌwi niꞌ kasiya ꞌñaǎn. Kwiꞌ ngwañaꞌan, ja tukwin jlyo tiꞌ sa ñaꞌan chaꞌ nu nsuꞌwi niꞌ kasiya ꞌin Stiǐn; skaǎn tiǎn nu lkaǎn Sñiꞌ Ni jlyo tiǎnꞌ, loꞌo kwaꞌuǔn chaꞌ kanꞌ ꞌin nten nu kuloǔn suwiǐn ꞌin chaꞌ kuꞌni xaꞌan neꞌ chaꞌ ꞌñaǎn. \v 28 Nchga wan nu ja talo wan chaꞌ tiꞌin ꞌa tñan nsuꞌwi ꞌwan lo chalyuu, nxkeꞌ tiꞌ wan, kan wan tyiꞌin chaꞌ ꞌwan loꞌoǔn ni. Taǎn chabiyaꞌ chaꞌ tiin ti tyiꞌin wan bra kanꞌ. \v 29 Xñi wan tñan nu taǎn ꞌwan, kwiꞌ kuꞌni xaꞌan wan nchga chaꞌ ꞌñaǎn bra kanꞌ. Chka tꞌnan ꞌa tiǎnꞌ ꞌwan, taloǔn ꞌaǎn ꞌwan; loꞌo tiin ti tyiꞌin wan chaꞌ wa yꞌni tyiǐn nchga chaꞌ kuxi nu nsuꞌwi niꞌ kasiya ꞌwan. \v 30 Chaꞌ suꞌwe lka chaꞌ nu kuꞌni xaꞌan wan ꞌñaǎn; ja tukwi chaꞌ kanꞌ, sa ti tñan nu taǎn ꞌwan. \c 12 \s1 Mstun taꞌa ndaꞌan Jesús juun trigu tsan nu nxitñaꞌ neꞌ judío \p \v 1 Wa ndiya tsan taꞌa nu nxitñaꞌ neꞌ judío, loꞌo ndyaa Jesús seꞌen ndiya jyan trigu ꞌin neꞌ loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu. Ngiteꞌ tiꞌ neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu bra kanꞌ, kanꞌ chaꞌ mstun neꞌ chinꞌ juun trigu chaꞌ ku neꞌ mta ꞌin ran ñaꞌan yaꞌa ti. \v 2 Naꞌan neꞌ fariseo chaꞌ ngiꞌni neꞌ ngwañaꞌan, ykwiꞌ neꞌ fariseo kanꞌ loꞌo Jesús bra kanꞌ: \p ―¿Ja jlyo tiꞌ wan chaꞌ ja ndiya chabiyaꞌ kuꞌnian tñan ni, chaꞌ tsan nu nxitñaanꞌ lka a? ―ndukwin neꞌ fariseo ꞌin Jesús―. Neꞌ kwa nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌiin ni, ¿ni chaꞌ lka ngiꞌni neꞌ tñan kanꞌ ni sikwa? \p \v 3 Mxkwen Jesús ꞌin neꞌ fariseo bra kanꞌ: \p ―¿Ja ya chkwiꞌ wan lo kityi ꞌin Ndiose seꞌen nu ndukwa chaꞌ sa ñaꞌan nu yꞌni ayman David sꞌni a? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Ngwa ska tsan ngiteꞌ ꞌa tiꞌ yu, loꞌo ngiteꞌ ꞌa tiꞌ nchga taꞌa ndaꞌan yu bra kanꞌ. \v 4 Jlyo tiꞌ yu chaꞌ nskwa jaxlya nu lka lomstan ꞌin Ndiose lo msaa niꞌ ñaꞌan nu lka kwenta ꞌin Ndiose nde kwa. Kanꞌ chaꞌ ndyaa neꞌ niꞌ ñaꞌan kanꞌ, yku neꞌ jaxlya kanꞌ, ni siya ja ndiya chabiyaꞌ ku ya ñaꞌan ti nten ꞌin ran; ska ti nten nu nka sti joꞌo ndiya chabiyaꞌ ku neꞌ jaxlya kanꞌ. \v 5 Loꞌo ndiya xka chaꞌ nu ngwaꞌan ayman Moisés lo kityi, chaꞌ sti joꞌo ni, ja nxitñaꞌ neꞌ niꞌ lyaa tnun xa nu ndiya tsan nu nxitñaꞌ nten; nsuꞌwi tñan nu ngiꞌni sti joꞌo kanꞌ. Ti kwiꞌ ti chaꞌ, ja ndiꞌin kiꞌya ꞌin neꞌ kanꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose, chaꞌ ngiꞌni neꞌ tñan kanꞌ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ fariseo kanꞌ―. \v 6 Chañi chaꞌ naꞌ nu ndijyaǎn re, tnun la ti chaꞌ ꞌñaǎn ke laa tnun kanꞌ. \v 7 Ja nduwe tiꞌ wan sa ñaꞌan lka chaꞌ re nu ndukwa lo kityi kula: “Nchka tiǎnꞌ chaꞌ chka tꞌnan tiꞌ wan ꞌin taꞌa nten wan” ndukwin Ndiose, “kanꞌ tñan nu ndloo la chaꞌ kuꞌni wan. Ja nchka tiǎnꞌ chaꞌ ta wan kaꞌan ꞌa lomstan ꞌñaǎn; ni siya skunꞌ wan, ja ndiꞌin chaꞌ ta wan ꞌñaǎn.” Si chañi chaꞌ ngwa biyaꞌ tiꞌ wan sa ñaꞌan nchkwiꞌ chaꞌ kanꞌ nu ndukwa lo kityi, ja xtya ꞌa wan kiꞌya ꞌin nten chaꞌ kwiñi ti bra kanꞌ. \v 8 Loꞌo ndiya xka chaꞌ nu chkwiǐnꞌ loꞌo wan, chaꞌ naꞌ nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten, naꞌ lkaǎn ndloo la, ni siya tsan nu nxitñaꞌ neꞌ. \s1 Chaꞌ ꞌin ska yu tiꞌí nu nchkunꞌ tyukwin yaꞌ yu \p \v 9 Chunꞌ ndiꞌin la mdoꞌo Jesús, ndyaa yu xka kichen, yten yu niꞌ lyaa ꞌin neꞌ judío nde kwa bra kanꞌ. \v 10 Naꞌan yu chaꞌ ndiꞌin ska yu kiꞌyu nu tiꞌí yaꞌ, chaꞌ wa nchkunꞌ tyukwin ska laꞌa yaꞌ yu. Loꞌo mnichaꞌ neꞌ judío kanꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ: \p ―¿Ta ndiya chabiyaꞌ ꞌñaan chaꞌ kuꞌnian joꞌó ꞌin nu tiꞌí tsan taꞌa a?, xa nu ndiꞌin chaꞌ xitñaanꞌ ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús. \p Nchka ꞌa tiꞌ neꞌ kanꞌ xtya neꞌ kiꞌya ꞌin Jesús. \v 11 Kanꞌ mxkwen yu ꞌin neꞌ: \p ―¿Ta ja tlyo wan ꞌin ska slyaꞌ ꞌwan xa wa mdiyuu iꞌ ska niꞌ tiyuu a? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Ja chan tlyo wan ꞌin iꞌ, ni siya tsan taꞌa lka bra kanꞌ. \v 12 Loꞌo taꞌa nten wan ni, ndloo la chaꞌ ꞌin neꞌ ke ꞌin ska slyaꞌ, kanꞌ chaꞌ ndiya chabiyaꞌ ꞌñaǎn tayaǎnꞌ ꞌin nten, ni siya tsan nu kti ꞌa ꞌñaan, nu ja ndiya chabiyaꞌ chaꞌ kuꞌnian xka lo tñan. \p \v 13 Ykwiꞌ Jesús loꞌo yu tiꞌí kanꞌ: \p ―Xñii yaaꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin yu kanꞌ. \p Mxñi yu tiꞌí kanꞌ yaꞌ yu bra kanꞌ. Bra ti nchkaa yaꞌ yu, suꞌwa ngwa taꞌa tyukwaa laꞌa yaꞌ yu kanꞌ. \v 14 Msinꞌ ꞌa tiꞌ neꞌ fariseo kanꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ. Mdoꞌo neꞌ, ndyaa neꞌ, ngwa tiꞌ neꞌ kaja ñaꞌan kujwi neꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ. \s1 Sa ñaꞌan ndukwa chaꞌ ꞌin Jesús lo kityi kula \p \v 15 Loꞌo Jesús ni, ngwa biyaꞌ tiꞌ yu nchga chaꞌ kuxi nu ndaꞌan chaꞌ tiye neꞌ fariseo, kanꞌ chaꞌ mdoꞌo yu ndyaa yu xka seꞌen. Kaꞌan ꞌa nten mdoꞌo ñaꞌan ꞌin yu, loꞌo yꞌni yu chaꞌ nchkaa nchga nu tiꞌí. \v 16 Kanꞌ ngulo yu tñan ꞌin neꞌ nu ngwa tiꞌí kanꞌ, chaꞌ ja katsaꞌ neꞌ ti lka nu yꞌni chaꞌ nchkaa neꞌ. \v 17 Ti sꞌni ytsaꞌ Ndiose ska chaꞌ ꞌin ayman Isaías chaꞌ ꞌin Krixtu. Nde ndukwa chaꞌ kanꞌ lo kityi: \q1 \v 18 Nde ndiya msu ꞌñaǎn nu wa ngulo suwiǐn ꞌin, ndukwin Ndiose. \q1 Ndiya ꞌa tiǎnꞌ ꞌin yu, loꞌo suꞌwe ꞌa nka tiyeěn ñaꞌaǎn ꞌin yu kanꞌ. \q1 Kuꞌniǐn chaꞌ kiꞌya Tyiꞌiǐn ykwiǐnꞌ chunꞌ yu, chaꞌ chkwiꞌ yu loꞌo nchga nten, loꞌo nten nu ja lka judío. \q1 Kwaꞌu yu ꞌin neꞌ sa ñaꞌan nu ñi ꞌa ngiꞌniǐn biyaǎnꞌ ꞌin nten chalyuu, ndukwin Ni. \q1 \v 19 Ja xuun taꞌa yu, loꞌo ja xiꞌya yu kwen; \q1 ja kanen tyiꞌi yu laja tuwiin. \q1 \v 20 Suꞌwa yaꞌ yu ꞌin nten chaꞌ sten la neꞌ chaꞌ ꞌñaǎn, ni siya lka neꞌ ñaꞌan tiꞌ ska yka kii nu wa katsa ti, chaꞌ naꞌan ꞌa tiꞌ neꞌ kanꞌ; \q1 ni siya lka neꞌ ñaꞌan tiꞌ ska kiiꞌ nu wa tyuwiꞌ ti, nxkeꞌ tiꞌ neꞌ, chaꞌ wa tyii ti chaꞌ suꞌwe nu nsuꞌwi tiye neꞌ kanꞌ. \q1 Ngwañaꞌan tyijin lyo chaꞌ nu ñi kanꞌ ꞌin chaꞌ kuxi. \q1 \v 21 Ndiꞌin ta nten ñaꞌaan chalyuu chaꞌ wa kan ti yu kanꞌ. \m Ngwañaꞌan ndukwa chaꞌ ꞌin Krixtu lo kityi kula kanꞌ. \s1 Mstya neꞌ kiꞌya ꞌin Jesús \p \v 22 Chunꞌ ndiꞌin la mdiyan neꞌ loꞌo ska yu tiꞌí seꞌen ndiꞌin Jesús; wa nsuꞌwi kwiꞌin xaꞌan ꞌin yu, kanꞌ chaꞌ ja nchka ꞌa chkwiꞌ yu, loꞌo kwityiinꞌ yu. Bra ti yꞌni Jesús joꞌó ꞌin yu tiꞌí kanꞌ, chaꞌ xiyaꞌ nchkwiꞌ yu, xiyaꞌ mda Jesús xaa kiloo yu. \v 23 Nduwe ꞌa tiꞌ nchga nten nu naꞌan chaꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \p ―¿Ta ti kwiꞌ yu taꞌa ayman David kanꞌ lka yu kiꞌyu re a? ―ndukwin neꞌ ꞌin taꞌa neꞌ. \p \v 24 Bra wa ynan neꞌ fariseo chaꞌ kanꞌ, xka chaꞌ ykwiꞌ neꞌ chaꞌ ꞌin Jesús: \p ―Ska ti chabiyaꞌ ꞌin Beelzebú nu nka xꞌnan nchga lo kwiꞌin kuxi, kanꞌ lka chaꞌ nu nchka ꞌin yu kiꞌyu re kulo yu kwiꞌin kuxi nu nsuꞌwi ꞌin nten ―ndukwin neꞌ fariseo kanꞌ. \p \v 25 Mgii tiꞌ Jesús sa ñaꞌan chaꞌ kuxi ndaꞌan chaꞌ tiye neꞌ, kanꞌ chaꞌ ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Si xuun ꞌa neꞌ nu lka ndloo la ska nasiyun, suꞌwe taꞌa nten nasiyun kanꞌ, tyii chaꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ wa ñaꞌan ti bra kanꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Kwiꞌ ngwañaꞌan, si lye ꞌa xuun taꞌa neꞌ ska kichen, tyii chaꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ wa ñaꞌan ti; ni siya xuun taꞌa neꞌ nu ndiꞌin ska naꞌan ti, ti kwiꞌ ti chaꞌ ka, tyii chaꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ loꞌo taꞌa neꞌ, tyaa neꞌ bra kanꞌ. \v 26 Kwiꞌ ngwañaꞌan, ja talo Satanás si xuun loꞌo msu ꞌin; tyii chaꞌ ꞌin kuneꞌ xaꞌan kanꞌ ndla ti bra kanꞌ. \v 27 ¿Ta chañi nchkwiꞌ wan sikwa, xa nu nchkwiꞌ wan chaꞌ chabiyaꞌ ꞌin Beelzebú ndloǔn ꞌin kwiꞌin kuxi a? Ja ñi nchkwiꞌ wan siyaꞌ ti, chaꞌ loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌwan, ndlo neꞌ ꞌin kwiꞌin kuxi chabiyaꞌ ꞌin Ndiose, ndukwin neꞌ. Chunꞌ nu ngiꞌni neꞌ kanꞌ ngwañaꞌan ka biyaꞌ tiꞌ wan sikwa, si chañi chaꞌ nchkwiꞌ wan, si chaꞌ kwiñi ti nchkwiꞌ wan. \v 28 Chabiyaꞌ ꞌin Tyiꞌi Ndiose ndloǔn ꞌin kwiꞌin kuxi, kanꞌ chaꞌ ka ka biyaꞌ tiꞌ wan chaꞌ wa mdyisnan chaꞌ lka Ndiose ndloo niꞌ kasiya ꞌin nten. \p \v 29 ’Ska yu tlá ni, ja kaja ñaꞌan sten xka nten naꞌan tyi yu chaꞌ kuꞌni kunan yuꞌwa ꞌin yu; siyaꞌ ti si skanꞌ neꞌ ꞌin yu tlá nu lka xꞌnan naꞌan kanꞌ kulo ndukwa, kanꞌ ka kuꞌni neꞌ kunan nan nu nsuꞌwi ꞌin yu kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 30 ’Nten nu ja xlyaa xñi chaꞌ ꞌñaǎn, nan nsuun neꞌ kanꞌ loꞌoǔn, ngwañaꞌan lka chaꞌ kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan nten nu ja ndayaꞌ ꞌñaǎn, ja nda neꞌ chabiyaꞌ ꞌin taꞌa nten neꞌ chaꞌ sten neꞌ tuwiin ꞌñaǎn sikwa. \p \v 31 ’Kanꞌ chaꞌ katsaǎnꞌ ꞌwan ni, chaꞌ ka kuꞌni Ndiose chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin nten nchga kiꞌya nu ndukwi neꞌ, ni siya kuxi ꞌa nchkwiꞌ neꞌ ꞌin Ndiose; siyaꞌ ti bra nu nchkwiꞌ neꞌ chaꞌ kuxi ꞌin tñan nu ngiꞌni Tyiꞌi Ndiose, kanꞌ ja kuꞌni ꞌa Ndiose chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \v 32 Kuꞌni Ndiose chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin nten nu nchkwiꞌ chaꞌ kuxi ꞌñaǎn nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten; siyaꞌ ti bra nu chkwiꞌ neꞌ chaꞌ kuxi ꞌin tñan nu ngiꞌni Tyiꞌi Ndiose, kanꞌ ja kuꞌni Ndiose chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ nchga tsan nu tyiꞌin neꞌ lo chalyuu, nchga bra nde loo la bra kanꞌ. \s1 Nsuꞌwi lyoan ska yka bra nu ñaꞌaan nan nu ndyoꞌo lo ran \p \v 33 ’Ska yka suꞌwe ni, ta ran nan kuan bra kanꞌ; yka nu ja suꞌwe ni, ja ta ran nan kuan bra kanꞌ. Jlyo tianꞌ si suꞌwe yka bra nu ñaꞌaan nan nu ndoꞌo lo ran. \v 34 Nu ꞌwan, ¡ñaꞌan tiꞌ kunan tlá, ngwañaꞌan lka wan! Ja nchka chkwiꞌ wan chaꞌ suꞌwe chaꞌ nsuꞌwi ꞌa chaꞌ kuxi tiye wan; sa ñaꞌan chaꞌ nu nsuꞌwi tiye skaan, ngwañaꞌan ndyoꞌo chaꞌ nu nchkwianꞌ. \v 35 Nchga nten nu suꞌwe tiye ni, suꞌwe ꞌa nchkwiꞌ neꞌ kanꞌ; loꞌo nchga nten nu kuxi ka tiye, kuxi ti nchkwiꞌ neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \v 36 Katsaǎnꞌ ska chaꞌ ꞌwan ni: Bra nu tiya tsan nu kuꞌni biyaꞌ Ndiose ꞌin nchga nten, bra kanꞌ ndiꞌin chaꞌ katsaꞌ ji neꞌ ti ykwiꞌ ti neꞌ nchga chaꞌ kuxi nu wa ykwiꞌ neꞌ lo chalyuu. \v 37 Ndiꞌya Ndiose kwenta ꞌin nchga chaꞌ nu wa ykwiꞌ wan lo chalyuu; katsaꞌ Ni ꞌwan si ndiꞌin kiꞌya ꞌwan loꞌo Ni, kwiꞌ katsaꞌ Ni ꞌwan si ja ndiꞌin kiꞌya ꞌwan. \s1 Ngwa tiꞌ nten kuxi ñaꞌan kwiꞌya ska chaꞌ tnun nu kuꞌni Jesús \p \v 38 Chunꞌ ndiꞌin la ndiꞌin chinꞌ mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo, ndiꞌin neꞌ fariseo, nchkwiꞌ neꞌ loꞌo Jesús: \p ―Mstru ―ndukwin neꞌ kanꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ―, kuꞌnii ska chaꞌ tnun chaꞌ ñaꞌan kwiꞌya ba ꞌin ran. \p \v 39 Mxkwen Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―Xaꞌan ꞌa taꞌa wan, chaꞌ xkwiꞌ njñan wan ꞌñaǎn chaꞌ kuꞌniǐn ska chaꞌ tnun chaꞌ ñaꞌan kwiꞌya wan ꞌin ran; lka wan nten nu ja ndyaa ñaꞌan tiꞌ ꞌin Ndiose siyaꞌ ti ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Ja ska chaꞌ tnun kuꞌniǐn ngwañaꞌan. Ndiꞌin chaꞌ tyaa yuꞌwi tiꞌ wan nan lka ngwa ꞌin ayman Jona nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo neꞌ Nínive nu ngwa sꞌni. \v 40 Sa ñaꞌan nganun Jona kanꞌ niꞌ kula tnun kanꞌ snan tsan loꞌo snan tla, ngwañaꞌan naꞌ, nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten, kanuǔn niꞌ yuu snan tsan loꞌo snan tla xa wa ngujwiǐn. \v 41 Bra nu tiya tsan nu kuꞌni biyaꞌ Ndiose ꞌin nchga nten, xtya ayman neꞌ Nínive kiꞌya ꞌwan nu ndiꞌin wan lo chalyuu ni bra kanꞌ. Katsaꞌ ayman kanꞌ nchga chaꞌ nu wa ynan neꞌ, xa nu ykwiꞌ ayman Jona loꞌo neꞌ nu ngwa sꞌni, loꞌo bra kanꞌ mjyuꞌu tiꞌ neꞌ ꞌin nchga chaꞌ kuxi nu yꞌni neꞌ; ngulaa yaꞌ neꞌ chaꞌ kuxi kanꞌ chunꞌ wa yten neꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose. Loꞌo ja suꞌwa chaꞌ nu ngwaꞌu ayman Jona kanꞌ ꞌin neꞌ sꞌni loꞌo chaꞌ nu nduꞌuǔn ꞌwan ni; tlyu la chaꞌ ꞌin Ndiose lka nu nduꞌuǔn ꞌwan ni, loꞌo ja nnan ꞌa wan chaꞌ re siyaꞌ ti. \v 42 Loꞌo ayman reina nu ngwa ndloo la ꞌin neꞌ nde Sur, tyituun nu kunaꞌan kanꞌ tloo Ndiose tsan nu kuꞌni biyaꞌ Ni ꞌin nten chalyuu. Xtya nu kunaꞌan kanꞌ kiꞌya ꞌwan nu ndiꞌin wan lo chalyuu ni bra kanꞌ. Chkwiꞌ neꞌ kula kanꞌ sa ñaꞌan ngwa bra nu yaa seꞌen mdiꞌin ayman ree Salomón. Tijyuꞌ ꞌa kichen tyi reina kanꞌ; wa ynan neꞌ kula chaꞌ tiya ꞌa Salomón kanꞌ, chaꞌ suꞌwe ꞌa chaꞌ tiya nu nchkwiꞌ yu. Kanꞌ chaꞌ yaa neꞌ kula kanꞌ seꞌen mdiꞌin ree chaꞌ kunan ni sa ñaꞌan chaꞌ tiya nu nsuꞌwi ꞌin yu kula kanꞌ. Loꞌo chinꞌ la chaꞌ ngwaꞌu ayman Salomón ke chaꞌ nu nduꞌuǔn ꞌwan ni; tnun la chaꞌ ꞌin Ndiose lka nu nduꞌuǔn ꞌwan ni, loꞌo ja nnan wan siyaꞌ ti. \s1 Kwiꞌin kuxi nu ndyaan xiyaꞌ seꞌen ndiꞌin nten \p \v 43 ’Bra nu kulaa yaꞌ kwiꞌin kuxi ꞌin ska nten, tyaꞌan yuꞌwi kwiꞌin kanꞌ niꞌ kixinꞌ tijyuꞌ bra kanꞌ, seꞌen ja ndiꞌin nten; tsaa kwiꞌin kuxi kanꞌ tsaa naan seꞌen xitñaꞌ chinꞌ. Bra nu ja kaja seꞌen xitñaꞌ kanꞌ, \v 44 bra kanꞌ chkwiꞌ kwiꞌin kuxi kanꞌ: “Tyaꞌaǎn xiyaꞌ seꞌen mdiꞌiǐn ti kulo.” Ngwañaꞌan xkeꞌ tiꞌ kwiꞌin kuxi kanꞌ. Bra nu kala kwiꞌin kuxi kanꞌ seꞌen ndiꞌin neꞌ kanꞌ, bra ti ñaꞌan kwiꞌin chaꞌ ti ndiꞌin laja ti kasiya ꞌin nten seꞌen mdiꞌin nu ngwa xkanꞌ; ja ya chkaa nten kanꞌ. \v 45 Bra ti tsaa kwiꞌin xiyaꞌ, tsaa naan ꞌin xa kati kwiꞌin nu xaꞌan la, chaꞌ suꞌwa ti xuꞌwi nchga kwiꞌin ꞌin nten kanꞌ, chaꞌ kaja seꞌen tyiꞌin kwiꞌin kanꞌ loꞌo nten, nchka tiꞌ kwiꞌin kanꞌ. Ka kuxi la chaꞌ ꞌin nten kanꞌ bra kanꞌ, chaꞌ kaꞌan la kwiꞌin nsuꞌwi ꞌin neꞌ bra kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan kuxi ꞌa ka chaꞌ ꞌin nten nu ndiꞌin lo chalyuu ni, chaꞌ xaꞌan ꞌa neꞌ. \s1 Mdiyan jyaꞌan Jesús loꞌo taꞌa yu \p \v 46 Ti nchkwiꞌ la Jesús loꞌo nten, loꞌo mdiyan jyaꞌan loꞌo taꞌa Jesús, mduun neꞌ chunꞌ naꞌan seꞌen ndiꞌin yu chaꞌ nchka tiꞌ neꞌ chkwiꞌ neꞌ loꞌo yu. \v 47 Ytsaꞌ ska nten ꞌin Jesús bra kanꞌ: \p ―Jyaꞌaan loꞌo taꞌaa, nduun neꞌ chunꞌ naꞌan re ―ndukwin ꞌin Jesús―. Nchka tiꞌ neꞌ chkwiꞌ neꞌ loꞌoo. \p \v 48 Mxkwen Jesús ꞌin yu kiꞌyu kanꞌ bra kanꞌ: \p ―¿Ti ka nu chañi lka jyaꞌaǎn a? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. ¿Ti ka nu chañi lka taꞌaǎn a? \p \v 49 Kanꞌ nguaꞌu yaꞌ yu ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu bra kanꞌ: \p ―Neꞌ re ni, suꞌwa ndloo ꞌa neꞌ re ꞌñaǎn sa ñaꞌan ndloo ꞌa jyaꞌaǎn ꞌñaǎn, sa ñaꞌan ndloo ꞌa taꞌaǎn ꞌñaǎn ―ndukwin Jesús―. \v 50 Taꞌaǎn lka nchga nten nu ngiꞌni sa ñaꞌan nu nchka tiꞌ Stiǐn Ndiose nu ndiꞌin niꞌ kwan; nten kanꞌ lka sa ñaꞌan lka jyaꞌaǎn, sa ñaꞌan lka taꞌaǎn, ni siya kiꞌyu neꞌ, ni siya kunaꞌan neꞌ. \c 13 \s1 Chaꞌ ꞌin nten nu yta mta trigu \p \v 1 Ti kwiꞌ tsan kanꞌ mdoꞌo Jesús naꞌan kanꞌ, ndyaa yu tuꞌwa tiyuꞌ, ndukwa yu chinꞌ nde kwa. \v 2 Loꞌo ndyoꞌ tiꞌin kaꞌan ꞌa Nten seꞌen ndiꞌin Jesús, kanꞌ chaꞌ yten yu niꞌ yka naꞌan xuwe, mdukwa yu chinꞌ bra kanꞌ; nganun nten kaꞌan kanꞌ tuꞌwa tyiꞌa ti. \v 3 Kanꞌ nguaꞌu Jesús tyun chaꞌ tiya ꞌin neꞌ, chaꞌ kuꞌni xaꞌan la neꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose. Nde ndiya chaꞌ nu ykwiꞌ yu: \p ―Ngwa ska tsan ndyaa ska nten kata mta trigu ―ndukwin Jesús―. \v 4 Bra nu msnen yu mta kanꞌ, mdiyuu chinꞌ ran lo yuu tla tuꞌwa tuwiin; bra ti yan kiñi, mdyii mta kanꞌ yku iꞌ. \v 5 Loꞌo ngalu chinꞌ mta kanꞌ seꞌen lti ti tuꞌwa yuu nskwa chunꞌ kee, ndla ꞌa mtsu mta kanꞌ. Chaꞌ nu chinꞌ ꞌa yuu nskwa chunꞌ kee kanꞌ, \v 6 kanꞌ chaꞌ ja msñi suꞌwe suun ran lo kee kanꞌ, ja ngwa kaluu suꞌwe ran. Mdyii kala kanꞌ nganaan ran, chaꞌ tikeeꞌ ꞌa kwan. \v 7 Loꞌo ngalu chinꞌ mta kanꞌ laja ti kicheꞌ; bra ti nguluu ti kicheꞌ kanꞌ xiyaꞌ, loꞌo ja mda ꞌa ran chabiyaꞌ kaluu kala trigu siyaꞌ ti. \v 8 Loꞌo ngalu chinꞌ mta kanꞌ lo yuu suꞌwe, seꞌen nu suꞌwe ꞌa nguluu kala; loꞌo kaꞌan ꞌa mta mdoꞌo lo juun kala kanꞌ bra kanꞌ, kwenta ska siyentu mta mdoꞌo ska lo juun, kwenta snan yla mta mdoꞌo xka lo juun, kwenta kala tyii mta mdoꞌo xka lo juun. \v 9 Kunan suꞌwe wan chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan ni, si chañi chaꞌ nchka tiꞌ wan kunan wan chaꞌ suꞌwe kanꞌ. \s1 Ni chaꞌ lka ngwaꞌu Jesús chaꞌ kanꞌ \p \v 10 Chunꞌ ndiꞌin la mdiyan neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús seꞌen ndiꞌin yu. Mnichaꞌ neꞌ ꞌin yu bra kanꞌ: \p ―¿Ni chaꞌ lka ytsaaꞌ chaꞌ kanꞌ ꞌin neꞌ kwa? Sa ñaꞌan lka si nchkwiꞌ neꞌ ska kwentu, ngwañaꞌan lka chaꞌ kanꞌ ―ndukwin neꞌ kanꞌ ꞌin Jesús. \p \v 11 Mxkwen Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―Wa mda Ndiose chabiyaꞌ ꞌwan chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ wan ska chaꞌ nu yuꞌwi kutsiꞌ ꞌin ayman sꞌni, sa ñaꞌan ka xa nu ka Ndiose ndloo la niꞌ kasiya ꞌin nten. Nten nu ja msñi chaꞌ ꞌin Ndiose ni, ja kiꞌya neꞌ kwenta bra nu kunan neꞌ ska chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ; tukwi ꞌa chaꞌ kanꞌ, xkeꞌ tiꞌ neꞌ. \v 12 Nten nu ndyaa ñaꞌan tiꞌ chaꞌ nu ynan neꞌ ꞌin Ndiose, ti kwaꞌu la Ndiose chaꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ, chaꞌ ngwañaꞌan suꞌwe la sten neꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose; nten nu ja ndyaa ñaꞌan tiꞌ chaꞌ kanꞌ, neꞌ nu ja xlyaa kunan chaꞌ kanꞌ, kuꞌni Ndiose chaꞌ ja ka ꞌin neꞌ sten neꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose siyaꞌ ti. \v 13 Kanꞌ chaꞌ nchkwiǐnꞌ chaꞌ kanꞌ loꞌo nten. Ni siya ñaꞌan neꞌ, ja kiꞌya neꞌ kwenta sa ñaꞌan lka chaꞌ nu ñi kanꞌ; ni siya kunan neꞌ, ja ka biyaꞌ tiꞌ neꞌ sa ñaꞌan lka chaꞌ kanꞌ, chunꞌ ja nnan suꞌwe neꞌ chaꞌ nchkwiǐnꞌ. \v 14 Bra nu ñaꞌaan ꞌin neꞌ kanꞌ, ka biyaꞌ tianꞌ chaꞌ chañi ꞌa chaꞌ ꞌin Ndiose nu ngwaꞌan ayman Isaías nu ngwa sꞌni. Nde lka sa ñaꞌan nchkwiꞌ chaꞌ kanꞌ: \q1 Ja chan kunan wan chaꞌ kanꞌ, loꞌo ja ka biyaꞌ tiꞌ wan sa ñaꞌan chaꞌ nu wa ynan wan, ndukwin Ndiose. \q1 Ja chan ñaꞌan wan chaꞌ kanꞌ, loꞌo ja kiꞌya wan kwenta siyaꞌ ti nan lka nu wa naꞌan wan. \q1 \v 15 Ja xlyaa neꞌ tukwa neꞌ chaꞌ nchkwiǐnꞌ, chunꞌ xaꞌan ꞌa tiye neꞌ taꞌa wan. \q1 Ja xlyaa neꞌ kunan neꞌ chaꞌ nchkwiǐnꞌ, chunꞌ ja nnan suꞌwe neꞌ taꞌa wan. Ja nchka tiꞌ neꞌ kiꞌya neꞌ kwenta, chunꞌ ja nchka ꞌin neꞌ ñaꞌan suꞌwe neꞌ. \q1 Ja xlyaa neꞌ kulaa yaꞌ neꞌ chaꞌ kuxi nu ndiꞌin ꞌin neꞌ, kanꞌ chaꞌ ja nda neꞌ chabiyaꞌ kuꞌniǐn chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin neꞌ ꞌin chaꞌ kuxi kanꞌ, ndukwin Ndiose. \m Ngwañaꞌan ndukwa chaꞌ lo kityi ꞌin Ndiose. \p \v 16 ’Suꞌwe nka tiye wan chaꞌ ti ndukwa laa kiloo wan, ti ndukwa laa tu nskan wan, chaꞌ ka kiꞌya suꞌwe wan kwenta ꞌin ska chaꞌ nu nchkwiꞌ Ndiose. \v 17 Chañi chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan, chaꞌ kaꞌan ꞌa nten nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten nu ngwa sꞌni, loꞌo kaꞌan ꞌa nten nu suꞌwe ngwa tiye neꞌ ñaꞌan neꞌ ꞌin Ndiose sꞌni, wa mta ꞌa neꞌ kanꞌ ꞌin chaꞌ nu ñaꞌan wan ni, chaꞌ ñaꞌan neꞌ chaꞌ kanꞌ; wa mta ꞌa neꞌ ꞌin chaꞌ nu nganan wan ni, chaꞌ kunan neꞌ chaꞌ kanꞌ. Loꞌo ja ya ñaꞌan neꞌ chaꞌ kanꞌ, ja ya kunan neꞌ chaꞌ kanꞌ siyaꞌ ti, bra nu ngujwi neꞌ. \s1 Sa ñaꞌan lka chaꞌ ꞌin nten nu yta mta trigu \p \v 18 ’Nde chkwiǐnꞌ sa ñaꞌan lka chaꞌ tiya nu ꞌin nten nu yta mta trigu kanꞌ: \v 19 Bra nu kunan nten sa ñaꞌan ka chaꞌ nu lka Ndiose ndloo niꞌ kasiya ꞌin nten, loꞌo ja nchka biyaꞌ tiꞌ neꞌ kanꞌ sa ñaꞌan lka chaꞌ kanꞌ, bra ti kuꞌni kuneꞌ xaꞌan tñan chaꞌ katin chaꞌ suꞌwe kanꞌ, chaꞌ ja xñi ꞌa neꞌ kanꞌ chaꞌ suꞌwe kanꞌ. Ñaꞌan tiꞌ mta trigu nu mdiyuu tuꞌwa tuwiin, ngwañaꞌan lka nten kanꞌ. \v 20 Loꞌo mta nu ngalu lo yuu ti ti tuꞌwa nu nskwa chunꞌ kee ni, ñaꞌan tiꞌ mta kanꞌ, ngwañaꞌan lka nten nu suꞌwe ꞌa nka tiye neꞌ bra nu ynan neꞌ chaꞌ suꞌwe ꞌin Ndiose ti kulo. \v 21 Chunꞌ ndiꞌin la, bra nu mdyisnan xka ta nten nchka tiꞌí tiꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ, ni siya xtyi lyoꞌo nten ꞌin neꞌ kanꞌ siꞌya chaꞌ suꞌwe nu wa ynan neꞌ kanꞌ, ja talo ꞌa neꞌ bra kanꞌ. Ñaꞌan tiꞌ mta nu ja msñi suꞌwe suun, mta nu mtsu lo yuu ti ti tuꞌwa nu nskwa chunꞌ kee kanꞌ, ja mdaloo kala kanꞌ, bra ti nganaan ran, ngwañaꞌan lka neꞌ kanꞌ. \v 22 Mta nu ngalu lo yuu seꞌen nsuꞌwi ti kicheꞌ ni, ñaꞌan tiꞌ mta kanꞌ, ngwañaꞌan lka nten nu wa ynan chaꞌ suꞌwe kanꞌ, loꞌo ndaꞌan ꞌa chaꞌ tiye neꞌ kanꞌ sa ñaꞌan ka ꞌin neꞌ lo chalyuu, chaꞌ nchka ꞌa tiꞌ neꞌ ka kuliyaꞌ neꞌ. Kanꞌ chaꞌ ja nchka ꞌin Ndiose kuꞌni Ni ska tñan suꞌwe niꞌ kasiya ꞌin neꞌ kanꞌ. \v 23 Loꞌo mta nu ngalu lo yuu suꞌwe ni, ñaꞌan tiꞌ mta kanꞌ, ngwañaꞌan lka nten nu wa ynan chaꞌ suꞌwe kanꞌ, loꞌo nchka biyaꞌ tiꞌ neꞌ chaꞌ kanꞌ; xkwiꞌ ngiꞌni neꞌ sa ñaꞌan nchkwiꞌ chaꞌ kanꞌ. Chunꞌ ndiꞌin la suꞌwe ꞌa ka chaꞌ nu xuꞌwi niꞌ kasiya ꞌin neꞌ kanꞌ, chaꞌ ñaꞌan tiꞌ yuu suꞌwe kanꞌ, ngwañaꞌan lka kasiya ꞌin neꞌ kanꞌ. Nsuꞌwi juun trigu nu ndoꞌo ska siyentu mta lo ran, loꞌo nsuꞌwi juun nu ndoꞌo snan yla mta lo ran, loꞌo nsuꞌwi juun nu ndoꞌo kalatyii mta lo ran. \s1 Chaꞌ ꞌin kixinꞌ nu mtsu laja jyan trigu \p \v 24 Chunꞌ ndiꞌin la ngwaꞌu Jesús xka chaꞌ tiya ꞌin neꞌ: \p ―Chkwiǐnꞌ xka chaꞌ loꞌo wan, chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ wan sa ñaꞌan ka xa nu lka Ndiose ndloo niꞌ kasiya ꞌin nten ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Sa ñaꞌan lka ska nten nu yta xkwiꞌ mta suꞌwe lo jyan trigu ꞌin yu, ngwañaꞌan lka Ndiose. \v 25 Xa wa tla, yijaꞌ xꞌnan jyan kanꞌ. Bra nu lajaꞌ ti yu, bra kanꞌ yan nu nka kontra ꞌin yu, msnen mta kixinꞌ laja jyan trigu ꞌin yu kanꞌ. Bra wa mdyii msnen mta kixinꞌ, ndyaa nu nka kontra ꞌin yu kanꞌ bra kanꞌ. \v 26 Suꞌwa ti mtsu taꞌa tyukwaa loo mta, loꞌo mta trigu, loꞌo mta kixinꞌ kanꞌ; suꞌwe ꞌa nguluu kala kanꞌ bra kanꞌ. Chunꞌ ndiꞌin la naꞌan neꞌ chaꞌ siꞌi xkwiꞌ mta suꞌwe nu wa yta yu kanꞌ nu mtsu; ñaꞌaan lo jyan kanꞌ mxtiyaaꞌ ndukwa trigu loꞌo kixinꞌ. \v 27 Kanꞌ chaꞌ bra ti ndyaa msu seꞌen ndiꞌin xꞌnan jyan kanꞌ, ndyaa ytsaꞌ neꞌ ꞌin yu sa ñaꞌan nan ngwa: “Yu kula” ndukwin neꞌ ꞌin xꞌnan tñan kanꞌ, “¿ta siꞌi xkwiꞌ mta suꞌwe ytaa lo yuu kwa a? ¿Ni chaꞌ lka ndukwa ꞌa xka kixinꞌ laja kala ni?” \v 28 Kanꞌ mxkwen xꞌnan jyan ꞌin msu kanꞌ bra kanꞌ: “Ti kwiꞌ nu nka kontra ꞌñaǎn yꞌni ñuꞌun ꞌin kala kwa ꞌñaǎn sikwa” ndukwin xꞌnan jyan ꞌin neꞌ. “¿Ta nchka tiiꞌ chaꞌ tsaa ba xkwaan ba kixinꞌ kwa a?, yu kula” ndukwin msu ꞌin xꞌnan jyan bra kanꞌ. \v 29 “Ja suꞌwe ngwañaꞌan” ndukwin xꞌnan jyan ꞌin neꞌ. “¿Ni sa ñaꞌan ka si loꞌo kala trigu xkwaan wan bra kanꞌ a? \v 30 Suꞌwe la kataan chinꞌ chaꞌ kaluu ran taꞌa tyukwaa ran, sa ñaꞌan bra nu katsi trigu kanꞌ. Bra kanꞌ kuloǔn tñan ꞌin neꞌ chaꞌ tsaa neꞌ siꞌyu neꞌ kixinꞌ ti kulo, chaꞌ skanꞌ neꞌ ꞌin ran kwenta ynin ti ran, chaꞌ skin ran lo kiiꞌ; kuꞌni neꞌ kwa bra kanꞌ, siꞌyu neꞌ nchga trigu chaꞌ xoꞌ tiꞌin neꞌ ꞌin ran niꞌ juꞌwa.” \s1 Chaꞌ ꞌin mta nu xuwe ꞌa \p \v 31 Kwiꞌ ngwañaꞌan ngwaꞌu Jesús xka chaꞌ tiya, ñaꞌan tiꞌ ska nkwin ti: \p ―Xka chaꞌ chkwiǐnꞌ loꞌo wan, sa ñaꞌan ka xa nu lka Ndiose ndloo la niꞌ kasiya ꞌin nten ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Sa ñaꞌan lka ska mta xuwe ꞌa nu yta ska nten niꞌ lyoꞌoo ꞌin yu, ngwañaꞌan ka chaꞌ kanꞌ. \v 32 Xuwe ꞌa mta kanꞌ, loꞌo tnun ꞌa yka kanꞌ xa nu nguluu ran, sa ñaꞌan bra nu kan kiñi chaꞌ kwiñan iꞌ seꞌen xkwa iꞌ laja stanꞌ yka kanꞌ. \s1 Chaꞌ ꞌin skwan tiyeꞌ \p \v 33 Kwiꞌ ngwañaꞌan ngwaꞌu Jesús xka chaꞌ tiya ꞌin neꞌ: \p ―Xka chaꞌ chkwiǐnꞌ loꞌo wan, sa ñaꞌan ka bra nu lka Ndiose ndloo la niꞌ kasiya ꞌin nten ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Ñaꞌan tiꞌ ska nguluꞌ jyaꞌan skwan, nu xñi ska nu kunaꞌan chaꞌ suꞌwa ꞌin ran lo snan skaꞌ kata jaxlya; xtiyaaꞌ ꞌin ran bra kanꞌ, chaꞌ sa tlyu ti skwen nchga skwan kanꞌ, ngwañaꞌan ka tñan ꞌin Ndiose bra kanꞌ. \s1 Ni chaꞌ ngwaꞌu Jesús chaꞌ tiya kanꞌ ꞌin nten \p \v 34 Ngwañaꞌan ngwaꞌu Jesús ꞌin nten kaꞌan nu ndiꞌin nde kwa, chaꞌ xkwiꞌ loꞌo chaꞌ tiya nu ñaꞌan tiꞌ nkwin ykwiꞌ Jesús loꞌo nten bra kanꞌ; ja ska chaꞌ nduꞌu yu ꞌin nten si ja loꞌo chaꞌ tiya nchkwiꞌ yu. \v 35 Kanꞌ lka ska chaꞌ ꞌin Ndiose nu wa ykwiꞌ ska ayman loꞌo nten nu ngwa sꞌni. Nde ndiya chaꞌ kanꞌ: \q1 Loꞌo chaꞌ tiya ti chkwiǐnꞌ loꞌo nten chaꞌ kwaꞌuǔn ska chaꞌ ꞌin neꞌ, ndukwin Ndiose. \q1 Chkwiǐnꞌ ꞌin ska chaꞌ nu nsuꞌwi kutsiꞌ, ti nu mñaǎn chalyuu re. \s1 Ni sa ñaꞌan lka chaꞌ ꞌin kixinꞌ nu ndukwa lo jyan ꞌin neꞌ \p \v 36 Chunꞌ ndiꞌin la mxnun Jesús ꞌin nten kaꞌan kanꞌ, ndyaa yu niꞌ ñaꞌan kanꞌ. Kanꞌ ndijyan neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu seꞌen ndiꞌin yu, mnichaꞌ neꞌ ꞌin yu bra kanꞌ: \p ―Yu kula, kwaꞌuu ꞌwa sa ñaꞌan lka chaꞌ nu ngwaꞌuu ꞌwa tsan, chaꞌ ꞌin kixinꞌ nu ndukwa lo jyan ꞌin neꞌ ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús. \p \v 37 ―Suꞌwe ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Naꞌ nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten, xa nu nduꞌuǔn ꞌin nten ni, sa ñaꞌan lka si kataǎn mta suꞌwe lo jyan ꞌñaǎn, ngwañaꞌan ngiꞌniǐn. \v 38 Loꞌo nu lka jyan ꞌñaǎn ni, kanꞌ lka tyukwi ñaꞌaan chalyuu; loꞌo kala trigu nu nguluu la seꞌen ndukwa mta suꞌwe kanꞌ, ngwañaꞌan lka nten nu nda chabiyaꞌ chaꞌ ka Ndiose ndloo la niꞌ kasiya ꞌin neꞌ. Loꞌo kixinꞌ kanꞌ ni, ngwañaꞌan lka nten nu ndiꞌin chaꞌ ꞌin loꞌo kuneꞌ xaꞌan, \v 39 chaꞌ ti kwiꞌ kuneꞌ xaꞌan lka nu nxuun loꞌoǔn, loꞌo kanꞌ lka nu msnen mta kixinꞌ kanꞌ lo jyan ꞌñaǎn. Tsan nu tyisnan siꞌyu neꞌ jyan ni, kanꞌ lka tsan nu tlyu ꞌa bra nu tsaa tii chalyuu; loꞌo nten nu siꞌyu kixinꞌ lo jyan kanꞌ ni, kanꞌ lka angajle ꞌin Ndiose. \v 40 Sa ñaꞌan lka bra nu xoꞌ tiꞌin neꞌ kixinꞌ chaꞌ skin ran, ngwañaꞌan ka ꞌin nten kuxi bra nu tyii chalyuu. \v 41 Tsan kanꞌ, naꞌ nu wa ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten, suꞌwaǎn ꞌin angajle ꞌñaǎn chaꞌ xoꞌ tiꞌin ꞌin nchga nten nu ngwaꞌu ꞌin taꞌa nten chaꞌ kuꞌni neꞌ chaꞌ kuxi; tyoꞌ tiꞌin nchga nten nu kuxi ka tiye kanꞌ, chaꞌ ja ndiꞌin chabiyaꞌ kanun neꞌ kanꞌ seꞌen lka Stiǐn Ndiose ndloo. \v 42 Bra kanꞌ xkwan angajle ꞌin neꞌ kanꞌ lo kiiꞌ tnun; kunan ꞌa neꞌ kanꞌ bra kanꞌ, kasinꞌ ꞌa tiꞌ neꞌ sa ñaꞌan yaꞌ nu ku liꞌya neꞌ chunꞌ msinꞌ tiꞌ neꞌ bra kanꞌ. \v 43 Kanun nchga nten nu luwi kasiya ꞌin seꞌen lka Stiǐn Ndiose ndloo; sa ñaꞌan luwi xaa kwichaa, ngwañaꞌan ka luwi ꞌa tloo neꞌ kanꞌ, chunꞌ ngwa luwi kasiya ꞌin neꞌ siyaꞌ ti kwenta ꞌin Ndiose bra kanꞌ. Kunan suꞌwe wan chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan, si chañi chaꞌ nchka tiꞌ wan kunan wan. \s1 Chaꞌ ꞌin ska yuꞌwa nu kaꞌan ngaꞌan nu nsuꞌwi kutsiꞌ niꞌ yuu \p \v 44 ’Xka chaꞌ chkwiǐnꞌ loꞌo wan, sa ñaꞌan ka xa nu lka Ndiose ndloo niꞌ kasiya ꞌin nten; ñaꞌan tiꞌ ska yuꞌwa nu kaꞌan ꞌa ngaꞌan, ngwañaꞌan lka chaꞌ kanꞌ. Wa nsuꞌwi kutsiꞌ yuꞌwa nu kaꞌan ngaꞌan kanꞌ niꞌ yuu ska niꞌ lyoꞌoo ꞌin neꞌ. Chunꞌ ndiꞌin la, wa ndyija ꞌin xka nten seꞌen nsuꞌwi kutsiꞌ yuꞌwa kanꞌ. Suꞌwe ꞌa ngwa tiye yu bra kanꞌ; kanꞌ chaꞌ bra ti mdukunꞌ yu yuu lo seꞌen nsuꞌwi kutsiꞌ yuꞌwa kanꞌ xiyaꞌ, mdoꞌo yu ndyaa yu lo kichen chaꞌ kujwiꞌ yu nchga nan nu nsuꞌwi ꞌin yu. Ngwañaꞌan mjwi tñi ꞌin yu, msiꞌi yu loꞌoo kanꞌ seꞌen nsuꞌwi kutsiꞌ yuꞌwa nu kaꞌan ngaꞌan kanꞌ bra kanꞌ. \s1 Chaꞌ ꞌin ska kee ngaten nu kaꞌan ꞌa ngaꞌan \p \v 45 ’Loꞌo xka chaꞌ chkwiǐnꞌ loꞌo wan ni, sa ñaꞌan ka xa nu lka Ndiose ndloo la niꞌ kasiya ꞌin nten. Lka kanꞌ sa ñaꞌan lka si ndaꞌan naan ꞌa ska nten ꞌin kee ngaten nu suꞌwe ꞌa, kwiꞌ nu lka kee perla. Jlyo tiꞌ yu nan lka nu ndyaa naan yu, kanꞌ chaꞌ keeꞌ ndaꞌan naan yu ꞌin kee ngaten nu suꞌwe kanꞌ, chaꞌ xiꞌi yu ꞌin ran, nka tiye yu. \v 46 Chunꞌ ndiꞌin la ndyija ska kee ngaten nu kaꞌan ꞌa ngaꞌan ꞌin yu kanꞌ; bra ti yjwiꞌ yu nchga nan nu nsuꞌwi ꞌin yu, chaꞌ xiꞌi yu ska ti kee ngaten kanꞌ, chaꞌ ja nsuꞌwi ꞌa nan suꞌwe la xiꞌi yu, mskeꞌ tiꞌ yu. \p (Wa ngwaꞌu Jesús taꞌa tyukwaa chaꞌ tiya kanꞌ ꞌin neꞌ, chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ neꞌ chaꞌ ska ti chaꞌ ndloo la ꞌñaan, chaꞌ tyija lyo ꞌñaan chalyuu kwi seꞌen lka Ndiose ndloo niꞌ kasiya ꞌñaan.) \s1 Chaꞌ ꞌin katan nu loꞌo tsaa neꞌ kuta kula \p \v 47 ―Loꞌo xka chaꞌ chkwiǐnꞌ loꞌo wan ni, sa ñaꞌan ka xa nu lka Ndiose ndloo niꞌ kasiya ꞌin nten ―ndukwin Jesús―. Sa ñaꞌan lka ska katan tnun nu nduguun nten lo tyiꞌa tujoꞌo chaꞌ xñi kula, chaꞌ kanun nchga loo kula niꞌ katan kanꞌ, ngwañaꞌan lka chaꞌ kanꞌ. \v 48 Chunꞌ ndiꞌin la jwakii neꞌ ꞌin katan msaꞌan kanꞌ, chaꞌ tyoꞌo ran tuꞌwa tyiꞌa. Nde kwa tyiꞌin neꞌ chinꞌ chaꞌ kulo suwi neꞌ nchga kula nu suꞌwe ti; suꞌwa neꞌ kula suꞌwe ti kanꞌ niꞌ xkuwi, xkwan neꞌ kula nu ja suꞌwe bra kanꞌ. \v 49 Kwiꞌ ngwañaꞌan ka tsan tnun bra nu tsaa tii chalyuu. Kanꞌ kan angajle chaꞌ suꞌwe taꞌa angajle ꞌin nchga nten, chaꞌ ja suꞌwa tyiꞌin neꞌ nu xaꞌan tiye loꞌo neꞌ nu luwi tiye. \v 50 Xkwan angajle ꞌin nten xaꞌan lo kiiꞌ tnun; kunan ꞌa neꞌ kanꞌ bra kanꞌ, kasinꞌ ꞌa tiꞌ neꞌ sa ñaꞌan bra nu ku liꞌya neꞌ chaꞌ msinꞌ tiꞌ neꞌ bra kanꞌ. \s1 Chaꞌ ꞌin nan nu kaꞌan ngaꞌan, ni siya chaꞌ nu kwi, ni siya chaꞌ nu kula \p \v 51 ’¿Ngwa biyaꞌ tiꞌ wan nchga chaꞌ nu tka ngwaꞌuǔn tiǎn ꞌwan ni a? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ. \p ―Ngwa biyaꞌ tiꞌ ba ―ndukwin neꞌ ꞌin yu. \p \v 52 Kanꞌ ngwaꞌu Jesús xka chaꞌ ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu: \p ―Ska mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo ni, xa wa msñi yu chaꞌ ꞌñaǎn, xa wa yꞌni xaꞌan yu sa ñaꞌan ka bra nu lka Ndiose ndloo niꞌ kasiya ꞌin nten ―ndukwin Jesús―, lka yu kanꞌ sa ñaꞌan lka ska nu kuliyaꞌ nu nsuꞌwi ꞌa chaꞌ suꞌwe nu ndiꞌin niꞌ ñaꞌan tyi yu, ngwañaꞌan lka mstru kanꞌ. Loꞌo ni, nsuꞌwi ꞌa chaꞌ suꞌwe nu ka kwaꞌu yu ꞌin nten, ni siya chaꞌ nu kula, ni siya chaꞌ nu kwi. \s1 Mdiyan Jesús nde kichen Nazaret \p \v 53 Bra nu mdyii ngwaꞌu Jesús nchga chaꞌ kanꞌ ꞌin neꞌ, mdoꞌo yu ndyaa yu xka seꞌen. \v 54 Chunꞌ ndiꞌin la mdiyan yu kichen tyi jyaꞌan yu, yten yu niꞌ lyaa ꞌin neꞌ kwa, ngwaꞌu yu chinꞌ ꞌin nten nu ndiꞌin niꞌ lyaa kanꞌ bra kanꞌ. Yuwe ꞌa tiꞌ neꞌ ñaꞌan neꞌ ꞌin yu bra kanꞌ: \p ―¿La nde yaꞌ yꞌni xaꞌan yu kiꞌyu re nchga chaꞌ nu nchkwiꞌ yu? ―ndukwin neꞌ ꞌin taꞌa neꞌ―. ¿Ni sa ñaꞌan ngwa ꞌin yu chaꞌ nchka ꞌin yu ngiꞌni yu chaꞌ tnun? \v 55 Nan sñiꞌ neꞌ kwityi kaꞌ ti lka yu re. Loꞌo Liya lka jyaꞌan yu; loꞌo Santiago, loꞌo Se, loꞌo Simón, loꞌo Juda, neꞌ kanꞌ lka taꞌa yu re. \v 56 Loꞌo nu kunaꞌan taꞌa yu ni, ti ndiꞌin neꞌ kichen re. ¿La nde yaꞌ yꞌni xaꞌan yu chaꞌ kanꞌ sikwa a? \p \v 57 Ngwañaꞌan ngwa chaꞌ chen nka tiye neꞌ ñaꞌan neꞌ ꞌin Jesús, kanꞌ chaꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ xiyaꞌ bra kanꞌ: \p ―Nchga seꞌen ngiꞌni tnun neꞌ ꞌin ska nten nu nchkwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Ska ti kichen tyi yu, ja nnan neꞌ chaꞌ nu nchkwiꞌ yu siyaꞌ ti; loꞌo taꞌa yu, ja ndukwa ꞌa neꞌ chaꞌ nu nchkwiꞌ yu. \p \v 58 Chinꞌ ti chaꞌ tnun yꞌni Jesús kichen kanꞌ. Ja yaa ñaꞌan tiꞌ neꞌ ꞌin yu siyaꞌ ti, kanꞌ chaꞌ ja yꞌni yu kaꞌan la chaꞌ tnun nde kwa. \c 14 \s1 Ngujwi Xuwa nu ndukwatya ꞌin nten \p \v 1 Kwiꞌ ñaꞌan bra ynan Herodes chaꞌ ꞌin Jesús, ti kwiꞌ Herodes nu ngwa ndloo la ꞌin neꞌ Galilea. \v 2 Kanꞌ chaꞌ ykwiꞌ yu kula kanꞌ loꞌo msu ꞌin yu: \p ―Ti kwiꞌ ayman Xuwa nu ndukwatya ꞌin neꞌ, ti kwiꞌ kanꞌ lka nu kiꞌyu kanꞌ ―ndukwin Herodes―. Wa ngujwi yu, loꞌo ndyuꞌu yu xiyaꞌ, nxkeꞌ tiǎnꞌ, kanꞌ chaꞌ nchka ꞌin yu kuꞌni yu chaꞌ tnun nu ngwañaꞌan. \p \v 3 Ntsen Herodes ni, chaꞌ wa msñi yu ꞌin Xuwa kanꞌ nu ngwa xkanꞌ, mskanꞌ yu ꞌin Xuwa msuꞌwa yu ꞌin yu niꞌ ñaꞌan chkwan. Yꞌni yu kula chaꞌ kuxi kanꞌ siꞌya Herodías kwilyoꞌo Felipe taꞌa yu kula kanꞌ, \v 4 chaꞌ bra nu ti luꞌu Xuwa wa ykwiꞌ yu chaꞌ re loꞌo Herodes kanꞌ: \p ―Ja ndiya chabiyaꞌ tyiꞌiin loꞌo kwilyoꞌo taꞌaa ―ndukwin Xuwa ꞌin Herodes bra kanꞌ. \p \v 5 Nu ngwa bra kanꞌ ngwa tiꞌ Herodes kujwi ꞌin Xuwa, loꞌo ytsen yu ꞌin neꞌ kichen, chaꞌ ndyaa ñaꞌan tiꞌ neꞌ chaꞌ wa ykwiꞌ Xuwa chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo neꞌ. \v 6 Bra nu ngwiꞌya taꞌa nin Herodes, yꞌni yu ska taꞌa bra kanꞌ. Kaꞌan nten ndyoꞌ tiꞌin seꞌen ndiꞌin yu, kanꞌ mdiyan nu kunaꞌan sñiꞌ Herodías, yla kiyaꞌ tloo Herodes. Mdiya ꞌa tiꞌ yu kula kanꞌ ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ, \v 7 kanꞌ chaꞌ mskanꞌ yu ska chaꞌ loꞌo, chaꞌ ta yu nchga nan nu jñan nu kunaꞌan kanꞌ ꞌin yu. \v 8 Tiꞌí ꞌa tiꞌ Herodías jyaꞌan nu kunaꞌan kuneꞌ ꞌin Xuwa, ngwa tiꞌ kujwi ꞌin Xuwa, kanꞌ chaꞌ ytsaꞌ ꞌin sñiꞌ ni ñaꞌan nan nu jñan ꞌin Herodes bra kanꞌ. \p ―Ke Xuwa nu ndukwatya ꞌin nten, nchka tiǎnꞌ ―ndukwin nu kunaꞌan kuneꞌ kanꞌ ꞌin Herodes bra kanꞌ―. Kan loꞌo neꞌ ꞌin ke yu ska niꞌ siꞌyuu ―ndukwin. \p \v 9 Ngwa xiꞌin chinꞌ tiꞌ Herodes nu lka ndloo kanꞌ bra kanꞌ; wa mskanꞌ yu chaꞌ kanꞌ tloo nchga nten nu ndaꞌan taꞌa kanꞌ, kanꞌ chaꞌ ngulo yu tñan ꞌin sndaru chaꞌ kuꞌni neꞌ sa ñaꞌan nu ndukwin nu kunaꞌan kuneꞌ kanꞌ. \v 10 Kanꞌ chaꞌ yaa sndaru, yaa mdijin kuꞌ neꞌ ke Xuwa niꞌ ñaꞌan chkwan bra kanꞌ. \v 11 Mstya neꞌ ke jyoꞌo niꞌ siꞌyuu, mdiyan loꞌo neꞌ siꞌyuu kanꞌ bra kanꞌ, mda neꞌ ran ꞌin nu kunaꞌan kuneꞌ kanꞌ bra kanꞌ. Mdoꞌo nu kunaꞌan kanꞌ ndyaa, ndyaa loꞌo siꞌyuu kanꞌ seꞌen ndiꞌin jyaꞌan bra kanꞌ. \p \v 12 Chunꞌ ndiꞌin la mdiyan neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Xuwa, ngwiꞌya neꞌ ꞌin ayman kanꞌ, chaꞌ tsaa loꞌo neꞌ ꞌin yu chaꞌ katsiꞌ yu. Xa wa mtsiꞌ neꞌ ꞌin yu, ndyaa ytsaꞌ neꞌ ꞌin Jesús sa ñaꞌan ngwa chaꞌ kanꞌ. \s1 Mda Jesús nan yku kaꞌyu mi nten \p \v 13 Bra wa ynan Jesús sa ñaꞌan nu ngwa ꞌin ayman Xuwa, yten yu ska ti yu niꞌ yka naꞌan chaꞌ tsaa yu xka tuꞌwa tiyuꞌ; ngwa tiꞌ yu tsaa yu ska seꞌen niꞌ kixinꞌ, seꞌen ja ndiꞌin nten. Bra ti ngwa biyaꞌ tiꞌ kaꞌan nten chaꞌ ndyaa yu nde kanꞌ, kanꞌ chaꞌ bra ti mdoꞌo ñaꞌan neꞌ ꞌin yu, kiyaꞌ ti neꞌ ndijyan neꞌ tuꞌwa tiyuꞌ. Loꞌo neꞌ tyun kichen mdiyan neꞌ. \v 14 Bra wa mdiya yka naꞌan kanꞌ seꞌen ndyaa yu tuꞌwa tiyuꞌ kanꞌ, mdoꞌo Jesús; naꞌan yu chaꞌ wa ndiꞌin kaꞌan ꞌa nten nde kwa bra kanꞌ. Nchka tꞌnan ꞌa tiꞌ yu ꞌin nchga nten kanꞌ, kanꞌ chaꞌ yꞌni yu chaꞌ nchkaa nchga neꞌ tiꞌí nu ndaꞌan loꞌo neꞌ. \v 15 Tyukwi tsan mdiꞌin neꞌ. Bra wa msiin ykwiꞌ neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús loꞌo yu: \p ―Niꞌ kixinꞌ ꞌa ndiꞌian re. Ja tukwin ndiꞌin kwiꞌ seꞌen ti nde ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús―. Kwiꞌ ngwañaꞌan msiin ꞌa ni. Suꞌwe la kuloo tñan ꞌin nten kaꞌan kwa chaꞌ tsaa neꞌ nchga kichen nu ndiꞌin lo yuu kwa, chaꞌ xiꞌi neꞌ nan ku neꞌ. \p \v 16 ―ꞌWan, ta wan nan ku neꞌ nde ti ―ndukwin Jesús―. Ja ndiꞌin chaꞌ tyaa neꞌ. \p \v 17 Yuwe ꞌa tiꞌ neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Kaꞌyu ti jaxlya tejeꞌ ndiya ꞌñaan nde, yu kula ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús―, loꞌo ndiya tukwa ti kula. Sa kanꞌ ti nan. \p \v 18 Ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Kan loꞌo wan ꞌin ran nde re ―ndukwin yu ꞌin neꞌ. \p \v 19 Loꞌo kanꞌ ngulo Jesús tñan ꞌin nten kaꞌan, chaꞌ tyukwa neꞌ chinꞌ lo kii. Kwiꞌ msñi yu kaꞌyu jaxlya tejeꞌ kanꞌ loꞌo tukwa kula kanꞌ; mxinaꞌan yu niꞌ kwan bra kanꞌ, ndya yu xuꞌwe ꞌin Ndiose. Kanꞌ mdyisnan yu msuꞌwe yu jaxlya loꞌo kula kanꞌ, mda yu kwenta yuꞌwe ran ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu chaꞌ kutsaa neꞌ ran ꞌin nten kaꞌan kanꞌ bra kanꞌ. \v 20 Ngwañaꞌan ngwa chaꞌ yku nchga nten kanꞌ, sa ñaꞌan yaꞌ nu ngulaꞌ tiꞌ neꞌ. Mxoꞌ tiꞌin yu kuneꞌ nchga yuꞌwe nu nganun bra kanꞌ, msaꞌan tii tyukwa xkuwi loꞌo yuꞌwe jaxlya kanꞌ. \v 21 Kaꞌyu mi nu kiꞌyu yku seꞌen ndiꞌin Jesús tsan kanꞌ, loꞌo xka kwenta nu kunaꞌan loꞌo nu xuwe ti. \s1 Mdaꞌan Jesús lo tyiꞌa tiyuꞌ \p \v 22 Chunꞌ ndiꞌin la ngulo Jesús tñan ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, chaꞌ sten neꞌ niꞌ yka naꞌan chaꞌ tsaa neꞌ xka laꞌa tsuꞌ tiyuꞌ kanꞌ; nde loo la tsaa neꞌ ti ykwiꞌ ti neꞌ, loꞌo kanun yu ska ti yu chaꞌ slaaꞌ yu ꞌin nten kaꞌan kanꞌ, ngwa tiye yu. \v 23 Bra wa ndyaa nchga nten kanꞌ, ndyaa Jesús lo kiꞌya chaꞌ chkwiꞌ loꞌo Ndiose seꞌen ndiꞌin yu ska ti yu bra kanꞌ. Bra wa tsaa ti kwichaa, ti ndiꞌin Jesús ska ti lo kiꞌya kanꞌ. \v 24 Ti kwiꞌ ti bra kanꞌ tijyuꞌ ndaꞌan yka naꞌan kanꞌ lo tiyuꞌ. Keeꞌ ti ndyaꞌan yka naꞌan lo tyiꞌa siꞌya kwiꞌin, chaꞌ lye ꞌa nskwa kwiꞌin, lye ꞌa ngutsa tyiꞌa lo tiyuꞌ. \v 25 Wa kiꞌya ti xaa, kanꞌ ndijyan Jesús ndaꞌan lo tyiꞌa ti. \v 26 Bra nu naꞌan neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu chaꞌ ndaꞌan yu lo tyiꞌa ti, ytsen ꞌa neꞌ bra kanꞌ. \p ―¡Wa ndijyan ska ayman! ―ndukwin neꞌ. \p Msiꞌya ꞌa neꞌ chaꞌ ytsen neꞌ bra kanꞌ. \v 27 Bra ti ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ: \p ―¡Kuꞌni tnun tiye wan! ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Naꞌ lkaǎn, ¡ja kutsen ꞌa wan! \p \v 28 Mxkwen Tyu ꞌin yu bra kanꞌ: \p ―¿Ta chañi chaꞌ nuꞌwin lkaa a?, yu kula ―ndukwin Tyu ꞌin Jesús―. Si chañi chaꞌ nuꞌwin lkaa, kuloo tñan ꞌñaǎn sikwa, chaꞌ loꞌoǔn tyaꞌaǎn lo tyiꞌa chaꞌ kalaǎn seꞌen ndiꞌiin. \p \v 29 ―Kaan nde re ―ndukwin Jesús ꞌin Tyu bra kanꞌ. \p Bra ti mdoꞌo Tyu niꞌ yka naꞌan, mdaꞌan yu lo tyiꞌa chaꞌ kala yu seꞌen ndiꞌin Jesús. \v 30 Bra nu nduwe tiꞌ yu chaꞌ lye ꞌa nxkwa kwiꞌin, ytsen ꞌa yu bra kanꞌ, mdyisnan mdiyuu yu niꞌ tyiꞌa bra kanꞌ. Kwen msiꞌya yu ꞌin Jesús: \p ―Xꞌnaǎn ―ndukwin Tyu ꞌin yu―, ¡kuloo lyaa ꞌñaǎn niꞌ tyiꞌa re! \p \v 31 Bra ti msñi Jesús yaꞌ Tyu. \p ―Chinꞌ ti bra mdaloo chaꞌ ndyaa ñaꞌan tiiꞌ ꞌñaǎn ―ndukwin Jesús ꞌin Tyu ―. ¿Ni chaꞌ ja nchka ꞌiin tsaa ñaꞌan suꞌwe tiiꞌ ꞌñaǎn a? \p \v 32 Loꞌo bra kanꞌ mdiyan loꞌo Jesús ꞌin Tyu seꞌen ndukwi yka naꞌan lo tyiꞌa, yten neꞌ niꞌ ran bra kanꞌ; bra ti ngwa tiin kwiꞌin bra kanꞌ. \v 33 Kanꞌ chaꞌ yꞌni tnun neꞌ nu ndiꞌin niꞌ yka naꞌan kanꞌ ꞌin Jesús, mduun xtyinꞌ neꞌ tloo yu bra kanꞌ. \p ―Chañi chaꞌ nuꞌwin lkaa ska ti nu lka Sñiꞌ Ndiose ―ndukwin neꞌ ꞌin yu. \s1 Yꞌni Jesús joꞌó ꞌin neꞌ nu tiꞌí nde Genesaret \p \v 34 Mdiyan neꞌ xka laꞌa tsuꞌ tiyuꞌ kanꞌ, mdiya neꞌ nde Genesaret bra kanꞌ. \v 35 Bra nu ndyija lyo ꞌin neꞌ ngwa tyi kwa chaꞌ ndiꞌin Jesús, bra ti msuꞌwa neꞌ chaꞌ ndyaa nchga kichen kwiꞌ seꞌen ti, chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ neꞌ kanꞌ chaꞌ wa mdiya Jesús. Kanꞌ chaꞌ mdiyan loꞌo neꞌ ꞌin nchga neꞌ tiꞌí seꞌen ndiꞌin Jesús. \v 36 Mjñan neꞌ chabiyaꞌ ꞌin yu ni siya kalaꞌ ti neꞌ tiꞌí kanꞌ kiyaꞌ steꞌ yu. Loꞌo bra ti nchkaa neꞌ tiꞌí kanꞌ bra kanꞌ, chunꞌ wa ylaꞌ neꞌ steꞌ yu. \c 15 \s1 Ni nan lka nu ngiꞌni chaꞌ nchka kuxi ka tiye nten \p \v 1 Chunꞌ ndiꞌin la mdiyan ska ta neꞌ tnun nchka seꞌen ndiꞌin Jesús. Neꞌ kichen Jerusalén lka neꞌ kanꞌ, neꞌ fariseo loꞌo mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo niꞌ lyaa lka neꞌ kanꞌ. \p \v 2 ―¿Ni chaꞌ ja suꞌwe ngiꞌni neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌiin? ―ndukwin neꞌ kanꞌ ꞌin Jesús―. Ja suꞌwa ngiꞌni neꞌ kwa loꞌo chaꞌ nu wa ykwiꞌ ayman kula loꞌoan nu ngwa sꞌni, chaꞌ katen suꞌwe yaanꞌ bra nu tiya yaꞌ kuan. Loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌiin ni, ja ngiꞌni neꞌ ngwañaꞌan ―ndukwin neꞌ bra kanꞌ. \p \v 3 Mxkwen Jesús ꞌin neꞌ tnun nchka kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Loꞌo ꞌwan ni ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―, ¿ni chaꞌ lka chinꞌ la chaꞌ nka tiye wan ꞌin tñan nu ngulo Ndiose ꞌñaan?, loꞌo lye la nduwe tiꞌ wan ꞌin nchga loo tñan xuwe nu ngulo ayman kula ꞌñaan. \v 4 Wa ykwiꞌ Ndiose loꞌoan: “Tukwa wan tñan nu nchkwiꞌ sti jyaꞌan wan” ndukwin Ni. “Kwiꞌ ngwañaꞌan, si chkwiꞌ wan chaꞌ kuxi ꞌin sti jyaꞌan wan, ndiꞌin chaꞌ kujwi neꞌ ꞌwan bra kanꞌ” ndukwin Ni. \v 5 ꞌWan ni, xka loo chaꞌ nchkwiꞌ wan. Nduꞌu wan ꞌin nten chaꞌ suꞌwe ꞌa lka si chkwiꞌ wan chaꞌ re loꞌo sti, jyaꞌan wan: “Wa mdaǎn nchga nan nu nsuꞌwi ꞌñaǎn chaꞌ tyiꞌin ran kwenta ꞌin Ndiose, kanꞌ chaꞌ ja ka ꞌñaǎn tayaǎnꞌ ꞌwan ni.” \v 6 Ngwañaꞌan lka chaꞌ kuxi nu nduꞌu wan ꞌin nten, chaꞌ ja kuꞌni tnun neꞌ ꞌin sti, jyaꞌan neꞌ; ngwañaꞌan nchkwiꞌ wan, loꞌo xka ñaꞌan ngulo Ndiose tñan ꞌñaan. Ja suꞌwe chaꞌ nu ykwiꞌ Ndiose loꞌoan, nxkeꞌ tiꞌ wan; suꞌwe la chaꞌ nu ykwiꞌ ayman taꞌa wan loꞌoan, nxkeꞌ tiꞌ wan chaꞌ ꞌwan ti. \v 7 ¡Kwiñi ꞌa wan, chaꞌ tukwa chaꞌ nsuꞌwi tiye wan! Chañi chaꞌ nu ykwiꞌ ayman Isaías chaꞌ ꞌwan nu ngwa sꞌni. Nde lka chaꞌ nu ngwaꞌan ayman kula kanꞌ lo kityi: \q1 \v 8 Ngiꞌni tnun neꞌ re ꞌñaǎn ska chaꞌ nchkwiꞌ ti neꞌ, ndukwin Ndiose, loꞌo ja tyukwi ti tiye neꞌ ngiꞌni tnun neꞌ ꞌñaǎn. \q1 \v 9 Nan kwiñi ꞌa neꞌ re, chaꞌ nchkwiꞌ neꞌ chaꞌ ngiꞌni tnun neꞌ ꞌñaǎn. \q1 Nduꞌu neꞌ chaꞌ nu nchkwiꞌ nten chalyuu ti ꞌin taꞌa nten neꞌ, ni siya nchkwiꞌ neꞌ chaꞌ nduꞌu neꞌ chaꞌ ꞌñaǎn ꞌin taꞌa neꞌ. \m Ngwañaꞌan ndukwa chaꞌ nu ngwaꞌan ayman Isaías kanꞌ chabiyaꞌ ꞌin Ndiose. \p \v 10 Kanꞌ msiꞌya Jesús ꞌin nten kaꞌan nu ndiꞌin nde kwa chaꞌ kan neꞌ kwiꞌ seꞌen la chinꞌ, chaꞌ chkwiꞌ yu loꞌo neꞌ bra kanꞌ: \p ―Kunan suꞌwe wan ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―, chaꞌ ka biyaꞌ suꞌwe tiꞌ wan ―ndukwin―. \v 11 Siꞌi ska nan nu nchku ti nten nu ngiꞌni chaꞌ ka kuxi ka tiye neꞌ; nchga chaꞌ nu nchkwiꞌ nten ni, siꞌya chaꞌ kanꞌ ka biyaꞌ tianꞌ chaꞌ mnuꞌun tiye neꞌ. \p \v 12 Bra wa msiin la mdiyan neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús kwiꞌ seꞌen ndiꞌin yu. \p ―Ja mdiya tiꞌ neꞌ fariseo kanꞌ, xa ynan neꞌ chaꞌ nu ykwiiꞌ ―ndukwin neꞌ kanꞌ ꞌin Jesús. \p \v 13 ―Stiǐn Ndiose nu ndiꞌin nde niꞌ kwan, xkwan Ni nchga kixinꞌ nu siꞌi nan kwiñii nu yta Ni, chaꞌ ja suꞌwe kixinꞌ kanꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. \v 14 Kwiꞌ ngwañaꞌan, ja suꞌwe neꞌ fariseo kanꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose, kanꞌ chaꞌ ndiꞌin chaꞌ tyoꞌo tsuꞌ wan ꞌin neꞌ kanꞌ, chaꞌ ñaꞌan tiꞌ nu kwityiinꞌ, ngwañaꞌan lka neꞌ fariseo kanꞌ ―ndukwin Jesús―. Si kwaꞌu ska nu kwityiinꞌ tuwiin ꞌin xka yu taꞌa kwityiinꞌ ti yu, tiyuu taꞌa tyukwaa neꞌ kanꞌ ska tuꞌwa yuu bra kanꞌ, chaꞌ tyukwaa neꞌ kanꞌ ja ngwa ñaꞌan neꞌ tuwiin seꞌen ndijyan neꞌ bra kanꞌ. \p \v 15 Ykwiꞌ Tyu loꞌo Jesús bra kanꞌ: \p ―Kwaꞌuu ꞌwa sa ñaꞌan lka chaꞌ tiya nu tka ykwiiꞌ ti chaꞌ ꞌin nan nchku neꞌ ―ndukwin―. Ja nchka biyaꞌ tiꞌ ba. \p \v 16 ―¿Loꞌo ꞌwan, ja ngwa biyaꞌ tiꞌ wan chaꞌ kanꞌ a? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ―. \v 17 ¿Ja ya kiꞌya wan kwenta a? Nchga nan nu sten tuꞌwa nten ni, tyijin nan kanꞌ niꞌ neꞌ. Bra nu tsaa neꞌ liyaꞌ, tyii ji chaꞌ ꞌin ran bra kanꞌ. \v 18 Kwiꞌ ngwañaꞌan ska chaꞌ nu nchkwiꞌ nten ni, suꞌwa lka ran loꞌo chaꞌ nu nsuꞌwi niꞌ kasiya ꞌin neꞌ. Nchka biyaꞌ tiꞌ nchga nten bra nu wa mnuꞌun tiye ska nten, siꞌya chaꞌ nu nchkwiꞌ yu kanꞌ. \v 19 Niꞌ kasiya ꞌin nten ni, la kanꞌ ndukwa suun nchga chaꞌ kuxi: ni siya kujwi neꞌ ꞌin taꞌa nten neꞌ, ni siya tyiꞌin chaꞌ ꞌin neꞌ loꞌo kwilyoꞌo xka nten, ni siya kuꞌni neꞌ chaꞌ kuxi loꞌo xka nten, ni siya kuꞌni neꞌ kunan nan nu ndiya ꞌin taꞌa nten neꞌ, ni siya chkwiꞌ neꞌ chaꞌ kwiñi ꞌin taꞌa nten neꞌ, ni siya chkwiꞌ neꞌ kwentu ꞌin taꞌa nten neꞌ. \v 20 Bra nu ndiya chaꞌ kuxi niꞌ kasiya ꞌin neꞌ, kanꞌ lka nu ngiꞌni ñuꞌun tiye neꞌ; loꞌo bra nu kuan ska nan ni, ni siya ja ya katen suꞌwe yaanꞌ, ja ska chaꞌ kuꞌni kanꞌ ꞌin kasiya ꞌñaan, chaꞌ ja ka kuxi tiyean ngwañaꞌan. \s1 Ndyaa ñaꞌan tiꞌ ska nu kunaꞌan xka laꞌa tsuꞌ ꞌin Jesús \p \v 21 Chunꞌ ndiꞌin la mdoꞌo Jesús ndyaa nde lo yuu ꞌin kichen Tiro, loꞌo lo yuu ꞌin kichen Sidón; loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, ndyaa neꞌ loꞌo yu. \v 22 Ngwa ska tsan mdiyan ska nu kunaꞌan ngwa tyi seꞌen ndiꞌin Jesús, msiꞌya ꞌa nu kunaꞌan kanꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ: \p ―¡Chka tꞌnan tiiꞌ ꞌñaǎn, Xꞌnaǎn! ―ndukwin nu kunaꞌan kanꞌ ꞌin Jesús―. Nuꞌwin lkaa ti kwiꞌ nu lka taꞌa ayman David, kanꞌ chaꞌ kuꞌnii ska chaꞌ suꞌwe loꞌoǔn. Tiꞌí ꞌa sñiěnꞌ, nxlyuu ꞌa kwiꞌin ꞌin sñiěnꞌ lyuu. \p \v 23 Ja mxkwen ꞌa Jesús ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ, kanꞌ chaꞌ ndyaa ykwiꞌ neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús loꞌo yu: \p ―Kuloo tñan ꞌin nu kunaꞌan re chaꞌ tyaa xka seꞌen ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús―, chaꞌ ndaꞌan nganan ñaꞌan ꞌa ꞌñaan. \p \v 24 ―Wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn lo chalyuu chaꞌ ska ti loꞌo neꞌ Israel chkwiǐnꞌ ―ndukwin Jesús bra kanꞌ―, chaꞌ sa ñaꞌan ngiꞌni slyaꞌ nu wa mnaꞌ, ngwañaꞌan ngiꞌni nten kanꞌ ―ndukwin. \p \v 25 Loꞌo kwiꞌ seꞌen la mdiyan nu kunaꞌan kanꞌ bra kanꞌ, mduun xtyinꞌ tloo Jesús. \p ―¡Xꞌnaǎn! ―ndukwin ꞌin Jesús―, ¡tayaaꞌ ꞌwa! \p \v 26 Kanꞌ mxkwen Jesús ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Ja suꞌwe si xñi neꞌ tyaja nu nchku sñiꞌ neꞌ chaꞌ ta neꞌ ku xneꞌ ti ―ndukwin. \p \v 27 ―Chañi chaꞌ nu nchkwiiꞌ, Xꞌnaǎn ―ndukwin nu kunaꞌan kanꞌ―, loꞌo ndiya chabiyaꞌ ꞌin xneꞌ chaꞌ ku iꞌ kata tyija ti nu ngalu tuꞌwa msaa laja nu nchku xꞌnan iꞌ. \p \v 28 ―Chañi chaꞌ ndyaa ñaꞌan tiiꞌ ꞌñaǎn ―ndukwin Jesús ꞌin―. Ka chaꞌ nu nchka tiiꞌ sikwa ―ndukwin. \p Bra ti nchkaa sñiꞌ nu kunaꞌan kanꞌ bra kanꞌ. \s1 Yꞌni Jesús joꞌó ꞌin kaꞌan ꞌa neꞌ tiꞌí \p \v 29 Chunꞌ ndiꞌin la mdoꞌo Jesús ndyaa yu tuꞌwa tiyuꞌ Galilea kanꞌ. Mdaꞌan yu chinꞌ tuꞌwa tiyuꞌ kanꞌ, mskwen yu siꞌ kiꞌya chaꞌ tyukwa yu chinꞌ nde kwa bra kanꞌ. \v 30 Kaꞌan ꞌa nten mdiyan seꞌen ndiꞌin yu bra kanꞌ; mdaꞌan loꞌo neꞌ ꞌin kaꞌan ꞌa neꞌ tiꞌí, loꞌo neꞌ nu tiꞌí kiyaꞌ, loꞌo neꞌ kwityiinꞌ, loꞌo neꞌ kuꞌun, loꞌo neꞌ nu chkuꞌ yaꞌ, nu chkuꞌ kiyaꞌ, nchga lo neꞌ tiꞌí. Mstya neꞌ ꞌin neꞌ tiꞌí kanꞌ lyuu tloo Jesús, loꞌo yꞌni Jesús chaꞌ nchkaa neꞌ bra kanꞌ. \v 31 Yuwe ꞌa tiꞌ nten kaꞌan kanꞌ xa nu naꞌan neꞌ chaꞌ xiyaꞌ nchkwiꞌ nu ngwa kuꞌun, xiyaꞌ ngwa tyukwi yaꞌ nu chkuꞌ yaꞌ, xiyaꞌ ndaꞌan nu ngwa tiꞌí kiyaꞌ, xiyaꞌ chkanꞌ xaa nu ngwa kwityiinꞌ. Lye ꞌa yꞌni tnun neꞌ ꞌin Ndiose nu nka Xꞌnan neꞌ Israel, chunꞌ nchkaa nchga neꞌ tiꞌí kanꞌ bra kanꞌ. \s1 Mda Jesús nan yku jakwa mi nten \p \v 32 Loꞌo msiꞌya Jesús ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu chaꞌ kan neꞌ seꞌen ndiꞌin yu. Ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ bra kanꞌ: \p ―Tꞌnan ꞌa tiǎnꞌ ꞌin nten kaꞌan kwa ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ―. Wa snan tsan mdaꞌan neꞌ loꞌoǔn ni, loꞌo ja ndiya ꞌa nan ku neꞌ. Ja suꞌwe kuloǔn tñan ꞌin neꞌ kwa chaꞌ tyaa neꞌ ñaꞌan ngiteꞌ ti tiꞌ neꞌ, chaꞌ ja talo neꞌ tuwiin ngwañaꞌan. \p \v 33 Kanꞌ ykwiꞌ neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu loꞌo yu: \p ―¿La nde yaꞌ kaja nan ku neꞌ ꞌñaan a? Niꞌ kixinꞌ ꞌa ndiꞌian re, seꞌen ja ndiꞌin nten ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús―. Kwiꞌ kaꞌan ꞌa nten ndaꞌan loꞌoan re. \p \v 34 ―¿Ni sa nkwa ra jaxlya ndiya ꞌwan? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \p ―Kati ti jaxlya tejeꞌ loꞌo ꞌwa ―ndukwin neꞌ ꞌin yu―, loꞌo ndiya chinꞌ kula xuwe ti ―ndukwin neꞌ. \p \v 35 Loꞌo ngulo Jesús tñan ꞌin nten kaꞌan chaꞌ tyukwa neꞌ lyuu. \v 36 Kanꞌ msñi Jesús kati jaxlya kanꞌ loꞌo kula kanꞌ, ndya yu xuꞌwe ꞌin Ndiose chaꞌ ꞌin nan ku neꞌ kanꞌ. Msuꞌwe yu jaxlya loꞌo kula kanꞌ, mda yu kwenta yuꞌwe ran ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu chaꞌ kutsaa neꞌ ran ꞌin nten kaꞌan bra kanꞌ. \v 37 Loꞌo yku nchga nten jaxlya kanꞌ sa ñaꞌan yaꞌ nu ngulaꞌ tiꞌ neꞌ. Bra nu mxoꞌ tiꞌin yu kuneꞌ nchga yuꞌwe nu nganun seꞌen yku neꞌ kanꞌ, wa msaꞌan kati xkuwi loꞌo yuꞌwe kanꞌ bra kanꞌ. \v 38 Jakwa mi yu kiꞌyu yku jaxlya tsan kanꞌ, loꞌo xka kwenta nu kunaꞌan loꞌo nu xuwe ti; nchga nten kanꞌ yku neꞌ. \v 39 Bra wa mdyii yku neꞌ, mslaaꞌ Jesús ꞌin nten kaꞌan kanꞌ, chaꞌ tyaa neꞌ naꞌan tyi neꞌ. Kanꞌ yten Jesús niꞌ yka naꞌan xuwe ti, mdoꞌo yu ndyaa yu nde lo yuu Magdala loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu. \c 16 \s1 Nchka tiꞌ neꞌ ñaꞌan kwiꞌya neꞌ ska chaꞌ tnun nu kuꞌni Jesús \p \v 1 Loꞌo mdiyan ska ta neꞌ fariseo loꞌo neꞌ saduceo seꞌen ndiꞌin Jesús, chaꞌ chkwiꞌ biyaꞌ neꞌ loꞌo yu, si ka kuxi la chaꞌ ꞌin yu, nka tiye neꞌ. Nchkwiꞌ neꞌ loꞌo Jesús chaꞌ kwaꞌu ska chaꞌ tnun ꞌin neꞌ, ska chaꞌ tnun nu tyoꞌo tukwa niꞌ kwan chabiyaꞌ ꞌin Ndiose. \v 2 Mxkwen Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―Nu ꞌwan ni, ndiya tsan nchkwiꞌ wan chaꞌ re bra wa tsaa ti kwichaa: “Luwi kwan ka la tyaa, chaꞌ lye ꞌa ngaꞌa niꞌ kwan ni” ndukwin wan. \v 3 Kwiꞌ ndiya xka tsan nchkwiꞌ wan nde tlya, xa nu ñaꞌan wan niꞌ kwan: “Kiꞌya tyoo ni, chaꞌ ndla ti xaa” ndukwin wan. ¡Kwiñi ꞌa wan! Nchka biyaꞌ tiꞌ wan ska nan nu ñaꞌan wan niꞌ kwan, wa nsuꞌwi lyo wan chaꞌ kanꞌ, loꞌo ja ndii ꞌa tiꞌ wan siyaꞌ ti nan ka nu ka ꞌwan lo chalyuu re ni. \v 4 Nan xaꞌan ꞌa tiye wan loꞌo taꞌa wan, chaꞌ xkwiꞌ nchka tiꞌ wan chaꞌ kuꞌniǐn ska chaꞌ tnun chaꞌ ñaꞌan kwiꞌya wan ꞌin ran; lka wan nten nu ja ndyaa ñaꞌan tiꞌ ꞌin Ndiose siyaꞌ ti ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Loꞌo ja kuꞌniǐn chaꞌ tnun ngwañaꞌan. Ndiꞌin chaꞌ tyaa yuꞌwi tiꞌ wan nan lka nu ngwa ꞌin ayman Jona nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten nu ngwa sꞌni. \p Ja ykwiꞌ ꞌa Jesús loꞌo neꞌ kanꞌ, mdoꞌo yu ndyaa yu bra kanꞌ. \s1 Ñaꞌan tiꞌ skwan tiyeꞌ, ngwañaꞌan lka neꞌ fariseo \p \v 5 Ti kwiꞌ tsan kanꞌ, wa mdijin neꞌ lo tiyuꞌ loꞌo yka naꞌan. Mdoꞌo neꞌ xka laꞌa tsuꞌ, loꞌo ndyuꞌwi tiꞌ neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús chaꞌ wa mjlyaa tiꞌ neꞌ kwiꞌya neꞌ jaxlya tejeꞌ chaꞌ ku neꞌ tuwiin. \v 6 Kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ: \p ―Chaꞌ tiya ti tiꞌ wan tyiꞌin wan ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Kiꞌya wan kwenta ni sa ñaꞌan ngiꞌni skwan tiyeꞌ nu nda neꞌ fariseo loꞌo neꞌ saduceo ꞌwan ―ndukwin. \p \v 7 Ykwiꞌ neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu loꞌo taꞌa neꞌ bra kanꞌ: \p ―Chaꞌ ja ngwiꞌyaan jaxlya tejeꞌ ndaꞌaan, kanꞌ chaꞌ nchkwiꞌ yu kula kwa loꞌoan, chaꞌ ꞌin skwan tiyeꞌ kanꞌ ―ndukwin neꞌ. \p \v 8 Jlyo tiꞌ Jesús chaꞌ ja ngwa biyaꞌ tiꞌ neꞌ chaꞌ kanꞌ. \p ―¿Ni chaꞌ nduwe tiꞌ wan chaꞌ ja loꞌo jaxlya tejeꞌ ꞌwan ndijyan wan? ―ndukwin yu ꞌin neꞌ―. Chinꞌ ti chaꞌ ndyaa ñaꞌan tiꞌ wan ꞌin Ndiose. \v 9 ¿Ta chañi chaꞌ ja ya ka biyaꞌ tiꞌ wan a? ¿Ja nsuꞌwi tiꞌ wan chaꞌ ngwa kaꞌyu ti jaxlya tejeꞌ nu yku kaꞌyu mi nten nu ngwa xkanꞌ a? Tyun xkuwi msaꞌan loꞌo yuꞌwe jaxlya nu nganun xa wa mdyii yku neꞌ tsan kanꞌ. \v 10 Ti kwiꞌ ti chaꞌ, kati jaxlya tejeꞌ yku jakwa mi nten kanꞌ, kwiꞌ tyun xkuwi msaꞌan loꞌo yuꞌwe jaxlya nu nganun xa wa yku neꞌ bra kanꞌ. \v 11 ¿Ni chaꞌ lka ja ndiꞌya wan kwenta? Ja nchkwiǐnꞌ chaꞌ ꞌin jaxlya nu nchku nten bra nu nchkwiǐnꞌ chaꞌ ꞌin skwan tiyeꞌ. Kanꞌ chaꞌ katsaǎnꞌ ꞌwan xiyaꞌ ni: Kiꞌya wan kwenta ni sa ñaꞌan ngiꞌni skwan tiyeꞌ nu nda neꞌ fariseo loꞌo neꞌ saduceo ꞌwan. \p \v 12 Ngwa biyaꞌ tiꞌ neꞌ bra kanꞌ, chaꞌ nchkwiꞌ Jesús chaꞌ ꞌin nchga chaꞌ kuxi nu nduꞌu neꞌ fariseo loꞌo neꞌ saduceo ꞌin nten, chaꞌ ja suꞌwe xñi neꞌ chaꞌ kanꞌ; siꞌi chaꞌ ꞌin skwan tiyeꞌ nu ndyuꞌwi lo jaxlya ngwa tiꞌ Jesús chkwiꞌ bra kanꞌ. \s1 Ytsaꞌ ñi Tyu chaꞌ ti kwiꞌ Krixtu lka Jesús \p \v 13 Xa wa mdiya neꞌ laja yuu nu kwenta ꞌin kichen Cesarea de Filipo, mnichaꞌ Jesús ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu bra kanꞌ: \p ―¿Ni ñaꞌan nchkwiꞌ ra nten chaꞌ ꞌñaǎn a? ¿Ta naꞌ lkaǎn ti kwiꞌ nu wa msuꞌwa Ndiose ndijyan chaꞌ ka nten a? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ. \p \v 14 ―Ndiya nten nu nchkwiꞌ chaꞌ nuꞌwin lkaa ayman Xuwa nu mdukwatya ꞌin nten nu ngwa xkanꞌ ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús―. Loꞌo ndiya nten nu nchkwiꞌ chaꞌ ayman Elías lkaa. Loꞌo ndiya nten nu nchkwiꞌ chaꞌ ayman Jeremías lkaa. Loꞌo ndiya nten nu nchkwiꞌ chaꞌ wa ndyuꞌu xka ayman xiyaꞌ nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten nu ngwa sꞌni; ti kwiꞌ kanꞌ lka nuꞌwin, ndukwin neꞌ. \p \v 15 Xiyaꞌ mnichaꞌ Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ: \p ―Loꞌo ꞌwan ni, ¿ti ka nu lkaǎn, nxkeꞌ tiꞌ wan? \p \v 16 Bra ti mxkwen Tyu Simón ꞌin Jesús bra kanꞌ: \p ―Krixtu lka nuꞌwin. Sñiꞌ Ndiose nu luꞌu lkaa nuꞌwin. \p \v 17 ―Suꞌwe nka tiye nuꞌwin Simón, sñiꞌ Jona ―ndukwin Jesús ꞌin yu bra kanꞌ―. Siꞌi nten chalyuu ti nu ngwaꞌu chaꞌ kanꞌ ꞌiin; Stiǐn Ndiose nu ndiꞌin nde niꞌ kwan, kanꞌ nu ytsaꞌ chaꞌ kanꞌ ꞌiin. \v 18 Tyu naan, kanꞌ chaꞌ nuꞌwin kaa sa ñaꞌan lka ska kee nu nsu kiyaꞌ naꞌan. Chañi ꞌa chaꞌ nu ykwiiꞌ tsan; kanꞌ lka suun chaꞌ ꞌin nten ꞌñaǎn, chaꞌ tsaa ꞌa nganun chaꞌ nu ykwiiꞌ ngwañaꞌan. Ja ka ꞌin kuneꞌ xaꞌan tyijin lyo ꞌin nten ꞌñaǎn; loꞌo kwiꞌin kuxi, loꞌo ayman, loꞌo nten, ja tukwin ka ꞌin tyijin lyo ꞌin nten ꞌñaǎn, ni siya kaja nten ꞌñaǎn siꞌya chaꞌ kuxi. \v 19 Taǎn nchga chabiyaꞌ ꞌñaǎn ꞌiin, chaꞌ ka sten nten ꞌñaǎn nde seꞌen lka Ndiose ndloo la. Xa nu ja kuꞌnii chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin nten ꞌin ska chaꞌ kuxi nu yꞌni neꞌ kanꞌ, kwiꞌ ngwañaꞌan ja kuꞌni Stiǐn Ndiose chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin nten kanꞌ nde loo la; xa nu kuꞌnii chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin nten, kwiꞌ ngwañaꞌan kuꞌni Ndiose chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin nten kanꞌ. \p \v 20 Loꞌo ngulo Jesús tñan ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, chaꞌ ja katsaꞌ ꞌa neꞌ ꞌin nten chaꞌ ti kwiꞌ Krixtu lka yu. \s1 Ytsaꞌ Jesús ꞌin neꞌ chaꞌ wa kaja ti \p \v 21 Loꞌo mdyisnan Jesús ngwaꞌu yu ꞌin neꞌ chaꞌ ndiꞌin chaꞌ tsaa yu kichen Jerusalén. Kichen kanꞌ ta neꞌ kula ꞌin neꞌ judío nu tiꞌí ꞌin yu. Kwiꞌ sti joꞌo nu lka ndloo la, loꞌo mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo, nchga neꞌ kula kanꞌ ta neꞌ nu tiꞌí ꞌin yu sa ñaꞌan bra nu kujwi neꞌ ꞌin yu. Loꞌo tyuꞌu yu xiyaꞌ la mdaꞌa snan tsan, ndukwin yu. \v 22 Loꞌo msñi Tyu yaꞌ Jesús chaꞌ chkwiꞌ yu loꞌo: \p ―Ja kulaa yaꞌ Ndiose ꞌiin chaꞌ ka ngwañaꞌan, Xꞌnaǎn ―ndukwin Tyu ꞌin yu. \p \v 23 Bra ti mxinaꞌan Jesús tloo Tyu bra kanꞌ. \p ―¡Tyoꞌo tsuuꞌ, Satanás! ¡Ja chkwiiꞌ loꞌoǔn ngwañaꞌan, chaꞌ siꞌi ran! ―ndukwin Jesús ꞌin yu―. Ja nka tiye nuꞌwin sa ñaꞌan nka tiye Ndiose, sa ñaꞌan nka tiye nten chalyuu ti nka tiye nuꞌwin ni. \p \v 24 Loꞌo ngwaꞌu la Jesús ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu bra kanꞌ: \p ―Bra nu ndiya nten nu chañi chaꞌ nchka tiꞌ tyaꞌan loꞌoǔn ―ndukwin―, ndiꞌin chaꞌ kulaa yaꞌ neꞌ kanꞌ ꞌin nchga nan nu nchka la tiꞌ neꞌ, chaꞌ tyaꞌan neꞌ loꞌoǔn nchga tsan, ni siya kujwi nten ꞌin neꞌ kanꞌ chaꞌ ꞌñaǎn. \v 25 Kanaꞌ kasiya ꞌin nten nu xkwiꞌ ndaꞌan ꞌa chaꞌ tiye neꞌ ni ñaꞌan ka suꞌwe la chaꞌ ꞌin neꞌ, ti ykwiꞌ ti neꞌ; loꞌo kaja chalyuu ꞌin neꞌ seꞌen ndiꞌin Ndiose bra nu xlyaa neꞌ tyaꞌan neꞌ loꞌoǔn, ni siya kujwi nten ꞌin neꞌ chaꞌ ꞌñaǎn. \v 26 Ja ska chaꞌ suꞌwe kanun ꞌin nten bra nu kaja neꞌ, ni siya yꞌni ꞌa neꞌ kanan lo chalyuu; loꞌo kanaꞌ kasiya ꞌin neꞌ bra kanꞌ, chaꞌ ja ka ta nten liyaꞌ chaꞌ kaja kasiya ꞌin neꞌ xiyaꞌ. \v 27 Chañi chaꞌ bra nu kaǎn xiyaꞌ, naꞌ nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten, suꞌwa ti kaǎn loꞌo nchga angajle; ka nduwi ꞌa tyukwi ñaꞌaǎn loꞌo xaa ꞌin Stiǐn Ndiose bra kanꞌ. Tsan kanꞌ taǎn siyaꞌ nten kwenta tñan nu wa yꞌni skaa neꞌ xa nu yan neꞌ lo chalyuu. \v 28 Chañi chaꞌ nchkwiǐnꞌ loꞌo wan ni, chaꞌ ndiya nten nu ti nduun loꞌoǔn lo chalyuu re ni, nu ti ji kaja neꞌ, kanꞌ ka biyaꞌ tiꞌ neꞌ chaꞌ wa mdyisnan chaꞌ lkaǎn ndloo niꞌ kasiya ꞌin nten, naꞌ nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten. \c 17 \s1 Wa mxaꞌan tyukwi ñaꞌaan Jesús nduun yu loꞌo neꞌ \p \v 1 Xa wa mdaꞌa skwa tsan, bra kanꞌ ndyaa loꞌo Jesús ꞌin Tyu loꞌo Santiago loꞌo Xuwa taꞌa ngula Santiago kanꞌ; jakwa yu kanꞌ ndyaa yu lo kiꞌya kwan. \v 2 Xa nu ti naꞌan neꞌ kanꞌ ꞌin Jesús, wa mxaꞌan tyukwi ñaꞌaan bra kanꞌ. Luwi ꞌa ñaꞌan tloo yu; sa ñaꞌan luwi xaa kwichaa, ngwañaꞌan ñaꞌan yu bra kanꞌ. Ñaꞌan tiꞌ ska xaa nu ngaten ꞌa, ngwañaꞌan ngaten ꞌa ñaꞌan steꞌ yu. \v 3 Ti kwiꞌ bra kanꞌ mdoꞌo tukwa ayman Moisés loꞌo ayman Elías, nduun neꞌ nchkwiꞌ neꞌ loꞌo Jesús. Loꞌo taꞌa ndaꞌan Jesús ni, naꞌan neꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ. \v 4 Kwiꞌ ykwiꞌ Tyu loꞌo Jesús bra kanꞌ: \p ―Xꞌnaǎn ―ndukwin Tyu ꞌin yu―, ¡suꞌwe ꞌa chaꞌ loꞌo bare ndiꞌin ba! ―ndukwin―. ¿Ta suꞌwe nchka tiiꞌ si kwiñan ba snan naꞌan xuwe ti a? Ska ka seꞌen tyiꞌin ykwiiꞌ, xka ka seꞌen tyiꞌin yu kula Moisés, xka ka seꞌen tyiꞌin yu kula Elías. \p \v 5 Bra nu ykwiꞌ Tyu mdoꞌo tukwa ska ko nu ngaten ꞌa, nu nduwi ꞌa, nu ndyuꞌwi ñaꞌaan seꞌen nduun neꞌ. Ynen ykwiꞌ ska nten bra kanꞌ. Bra ti ngwa biyaꞌ tiꞌ neꞌ kanꞌ, chaꞌ nchkwiꞌ Ndiose loꞌo neꞌ laja ko kanꞌ: \p ―Yu re lka yu Sñiěnꞌ, ndiya ꞌa tiǎnꞌ ꞌin yu ―ndukwin Ni―. Suꞌwe ꞌa nka tiyeěn naꞌaǎn ꞌin yu. Kunan suꞌwe wan nchga chaꞌ nu chkwiꞌ Sñiěnꞌ re loꞌo wan. \p \v 6 Bra wa ynan neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan kanꞌ, chaꞌ nu ykwiꞌ Ndiose chaꞌ ꞌin Jesús, mlyuu neꞌ kanꞌ lyuu bra kanꞌ, chaꞌ ytsen ꞌa neꞌ kanꞌ. \v 7 Loꞌo mstya yaꞌ Jesús chunꞌ neꞌ bra kanꞌ. \p ―Tyituun wan ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―, ja kutsen ꞌa wan. \p \v 8 Kanꞌ naꞌan taꞌa snan neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan kanꞌ seꞌen mduun ayman kanꞌ tsan la, naꞌan neꞌ chaꞌ ja tukwin ꞌa nduun; xka ti Jesús nduun bra kanꞌ. \p \v 9 Bra nu ngwiꞌya neꞌ siꞌ kiꞌya kanꞌ, ngulo Jesús tñan ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu bra kanꞌ: \p ―Ja katsaꞌ ꞌa wan ꞌin nten ni sa ñaꞌan nan nu wa naꞌan wan lo kiꞌya kwa tsan ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ―. Sa ñaꞌan bra nu kajaǎn, naꞌ nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten, sa ñaꞌan bra nu ndyuꞌuǔn xiyaꞌ, kanꞌ ka katsaꞌ wan chaꞌ kanꞌ ꞌin nten bra kanꞌ. \p \v 10 Loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús, mnichaꞌ neꞌ ꞌin yu bra kanꞌ: \p ―¿Ni sa ñaꞌan ndyoꞌo chaꞌ nu nchkwiꞌ kityi kula sikwa? Nchkwiꞌ ran chaꞌ ti kulo la ndiꞌin chaꞌ kan ayman Elías lo chalyuu xiyaꞌ ―ndukwin neꞌ ꞌin yu. \p \v 11 ―Chañi chaꞌ kan Elías kulo, chaꞌ kuꞌni xuꞌwe yu ꞌin nchga lo nan ―ndukwin Jesús―. \v 12 Chañi katsaǎnꞌ ꞌwan chaꞌ wa lka yan nu lka Elías lo chalyuu nu ngwa xkanꞌ ti; loꞌo ja yuꞌwi lyo neꞌ ꞌin yu, kanꞌ chaꞌ yꞌni neꞌ chaꞌ kuxi loꞌo yu. Kwiꞌ ngwañaꞌan ta neꞌ nu tiꞌí ꞌñaǎn, naꞌ nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten. \p \v 13 Ngwañaꞌan ngwa biyaꞌ tiꞌ neꞌ chaꞌ ꞌin ayman Xuwa nu ndukwatya ꞌin nten lka chaꞌ nu tka ykwiꞌ ti Jesús loꞌo neꞌ. \s1 Yꞌni Jesús joꞌó ꞌin ska yu kuneꞌ nu nxlyuu kwiꞌin kuxi ꞌin \p \v 14 Bra wa ngwiꞌya neꞌ siꞌ kiꞌya kanꞌ, xiyaꞌ mdiyan neꞌ seꞌen ndiꞌin nten kaꞌan kanꞌ, loꞌo nchga taꞌa ngiꞌni xaꞌan neꞌ chaꞌ ꞌin Jesús. Bra ti mdiyan ska yu kiꞌyu, mduun xtyinꞌ yu tloo Jesús, ykwiꞌ yu kanꞌ loꞌo Jesús bra kanꞌ: \p \v 15 ―Chka tꞌnan tiiꞌ ꞌin sñiěnꞌ, yu kula ―ndukwin yu kanꞌ ꞌin Jesús―. Tiꞌí ꞌa sñiěnꞌ chaꞌ taꞌa ti nxlyuu kwiꞌin kuxi ꞌin yu; ngiꞌni kwiꞌin kanꞌ chaꞌ bra ti ndlyuu yu lo kiiꞌ, taꞌa ti nxtyuu ꞌin yu lo tyiꞌa. \v 16 Yiꞌaǎn loꞌoǔn ꞌin yu tiꞌí re seꞌen ndiꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌiin, loꞌo ja ngwa ꞌin neꞌ kuꞌni neꞌ chaꞌ chkaa yu. \p \v 17 ―¡Ja ndyaa ñaꞌan tiꞌ wan ꞌin Ndiose siyaꞌ ti! ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ―. ¡Kuxi ꞌa kasiya ꞌwan! Ja suꞌwe kanuǔn seꞌen ndiꞌin wan, ja taloǔn ꞌwan siyaꞌ ti. Kan loꞌo wan ꞌin yu tiꞌí kwa seꞌen ndiꞌiǐn ni. \p \v 18 Kanꞌ ngulo Jesús tñan ꞌin kwiꞌin kuxi, chaꞌ tyoꞌo tsuꞌ siyaꞌ ti ꞌin yu tiꞌí kanꞌ. \v 19 Chunꞌ ndiꞌin la chinꞌ mnichaꞌ neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús seꞌen ndiꞌin neꞌ, ti ykwiꞌ ti neꞌ: \p ―¿Ni chaꞌ ja ngwa ꞌwa kulo ba ꞌin kwiꞌin kuxi kanꞌ sikwa? ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús. \p \v 20 Mxkwen Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Chinꞌ ti yaꞌ ndyaa ñaꞌan tiꞌ wan ꞌin Ndiose, kanꞌ chaꞌ ja ngwa ꞌwan ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ―. Chañi chaꞌ re nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan: Ñaꞌan tiꞌ ska mta yka nu xuwe ꞌa, ni siya ngwañaꞌan ti tsaa ñaꞌan tiꞌ wan ꞌin Stiǐn Ndiose, bra kanꞌ ka chkwiꞌ wan loꞌo kiꞌya kwan kwa: “Tyoꞌo tsuuꞌ, tyaa xka seꞌen nde kwa la” nchkwin wan ꞌin ran, loꞌo kunan kiꞌya kanꞌ chaꞌ nu chkwiꞌ wan loꞌo ran. Kanꞌ tyoꞌo tsuꞌ kiꞌya kanꞌ, tsaa xka seꞌen bra kanꞌ. Ja ndiya tñan nu ja ka kuꞌni wan bra nu chañi ka chaꞌ ndyaa ñaꞌan tiꞌ wan ꞌñaǎn. \v 21 Kwiꞌ ngwañaꞌan, bra nu kulo wan ꞌin kwiꞌin kuxi kanꞌ, ja ka kulo wan ꞌin kwiꞌin kanꞌ si ja suwi wan chinꞌ ꞌwan, ti ykwiꞌ ti wan; suꞌwe si ja ku wan tyaja bra nu chkwiꞌ wan loꞌo Ndiose chaꞌ ꞌin neꞌ nu tiꞌí ngwañaꞌan. Ngwañaꞌan kuꞌni wan sa ñaꞌan yaꞌ nu tyoꞌo kwiꞌin kanꞌ tyaa. \s1 Xiyaꞌ ytsaꞌ Jesús ꞌin neꞌ chaꞌ ndiꞌin chaꞌ kaja yu \p \v 22 Chunꞌ ndiꞌin la, ti ndyaa neꞌ ti chinꞌ nde lo yuu ꞌin Galilea, Jesús loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu. Laja nu ndyaa neꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ kanꞌ: \p ―Ndiya ska nten nu kujwiꞌ xuꞌwa ꞌñaǎn ꞌin neꞌ wsiya chaꞌ ta neꞌ nu tiꞌí ꞌñaǎn, ni siya wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten. \v 23 Kujwi neꞌ kanꞌ ꞌñaǎn bra kanꞌ, kwiꞌ tyuꞌuǔn xiyaꞌ la taꞌa snan tsan bra kanꞌ. \p Loꞌo ngwa xiꞌin ꞌa tiꞌ neꞌ bra nu wa ynan neꞌ chaꞌ kanꞌ. \s1 Mda neꞌ tñi chaꞌ ꞌin laa tnun \p \v 24 Wa tsan chinꞌ ndyaan neꞌ kichen Capernaum, mdiyan neꞌ nu lka tñan niꞌ lyaa seꞌen ndiꞌin Tyu; nxoꞌ tiꞌin neꞌ kanꞌ tñi chaꞌ ꞌin laa tnun nu ndukwa Jerusalén. Ykwiꞌ neꞌ kanꞌ loꞌo Tyu bra kanꞌ: \p ―Nu nka mstru ꞌwan ni, ¿ta loꞌo yu nda yu tñi niꞌ lyaa kanꞌ a? ―ndukwin neꞌ ꞌin Tyu. \p \v 25 ―Nda yu ―ndukwin Tyu ꞌin neꞌ bra kanꞌ. \p Bra nu ngula Tyu tu naꞌan xiyaꞌ, ykwiꞌ Jesús loꞌo yu bra kanꞌ: \p ―Simón, ¿ni sa ñaꞌan nxkeꞌ tiiꞌ a? ―ndukwin Jesús ꞌin Tyu―. ¿Ti ka lka nu nda tñi ꞌin neꞌ nu ndloo tñi kanꞌ? ¿Ta ndlo neꞌ tñi ꞌin sñiꞌ neꞌ, nxkeꞌ tiiꞌ a? ¿Ta siꞌi ꞌin xka nten ndlo neꞌ tñi a? \p \v 26 ―Ndlo neꞌ kanꞌ tñi ꞌin xka ta nten, ja ndlo neꞌ ran ꞌin sñiꞌ neꞌ ―ndukwin Tyu bra kanꞌ. \p ―Chañi chaꞌ ꞌiin. Ja loꞌo sñiꞌ neꞌ nda liyaꞌ ꞌin chaꞌ kanꞌ sikwa ―ndukwin Jesús ꞌin Tyu―. \v 27 Loꞌo ni, ja nchka tiǎnꞌ chaꞌ kasinꞌ tiꞌ neꞌ kanꞌ ꞌñaǎn, neꞌ nu lka ndloo la niꞌ lyaa tnun kanꞌ, kanꞌ chaꞌ yaa lyaa tuꞌwa tiyuꞌ chaꞌ kuun chkwan xñi kula lo tyiꞌa, chaꞌ xñii ska kula. Kwiꞌ xñii lyaa kula nu kaja ꞌiin kulo la, slaa tuꞌwa kula kanꞌ, chaꞌ kuloo tñi nu nsuꞌwi tuꞌwa iꞌ; kala tñi kanꞌ chaꞌ taa tñi ꞌin neꞌ kanꞌ chaꞌ ꞌiin, kwiꞌ chaꞌ ꞌñaǎn. \c 18 \s1 Ykwiꞌ neꞌ chaꞌ ndloo la chaꞌ ꞌin neꞌ, ti ykwiꞌ ti neꞌ \p \v 1 Ti kwiꞌ bra kanꞌ mdiyan nchga neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús seꞌen ndiꞌin yu, chaꞌ chkwiꞌ neꞌ loꞌo yu: \p ―¿Ti ka lka nu ndloo la chaꞌ ꞌin seꞌen lka Ndiose ndloo? ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús. \p \v 2 Kanꞌ msiꞌya Jesús ꞌin ska nu xuwe ti chaꞌ kan seꞌen ndiꞌin yu bra kanꞌ, chaꞌ tyituun nu xuwe ti tloo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu. \p \v 3 ―Chañi chaꞌ nchkwiǐnꞌ loꞌo wan ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―, chaꞌ ja ka sten wan chaꞌ ꞌin Ndiose chaꞌ ka Ndiose ndloo niꞌ kasiya ꞌwan bra nu ja ya xaꞌan chaꞌ tiye wan; ndiꞌin chaꞌ ka tiye wan sa ñaꞌan lka tiye nu xuwe ti re, chaꞌ ja ngiꞌni siyeꞌ nu xuwe. \v 4 Ska nten nu lka sa ñaꞌan lka nu xuwe ti re, ska nten nu ja ya ka siyeꞌ tiye, nu ja nchka tiꞌ tyijin lyo ꞌin taꞌa nten chaꞌ ka ykwiꞌ yu ska nten tnun, kanꞌ lka nu ndloo la chaꞌ ꞌñaǎn seꞌen lka Ndiose ndloo. \v 5 Bra nu tayaꞌ wan ꞌin ska nten ñaꞌan tiꞌ nu xuwe ti re, chunꞌ msñi suꞌwe wan chaꞌ ꞌñaǎn, kwiꞌ ngwañaꞌan nan ndayaꞌ wan ꞌñaǎn. \s1 Kuxi ꞌa ka ꞌñaan si ndiꞌin ska kiꞌya ꞌñaan nu ndiya la tianꞌ \p \v 6 ’Si ndiya nten nu ndatsaa ꞌin taꞌa nten chaꞌ kuꞌni chaꞌ kuxi, ni siya ndatsaa nten kanꞌ ꞌin nu xuwe ti re chaꞌ kuꞌni chaꞌ kuxi, suꞌwe la chkanꞌ ska kichi tnun ynin nten kuxi kanꞌ, loꞌo kanꞌ xtyuu neꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ lo tyiꞌa tujoꞌo chaꞌ tyii ji chaꞌ ꞌin neꞌ bra kanꞌ. Suꞌwe la si kaja nten nu ngwañaꞌan ngiꞌni, chaꞌ ja tatsaa ꞌa neꞌ ꞌin xka la nu xuwe ti chaꞌ kuꞌni chaꞌ kuxi ngwañaꞌan. \v 7 ¡Tꞌnan ꞌa nten chalyuu re! Nsuꞌwi ꞌa chaꞌ kuxi nu ngiꞌni ñuꞌun tiye nten. Nchga bra ndiya chaꞌ kuxi ngwañaꞌan lo chalyuu, loꞌo tnun ꞌa chaꞌ ngiꞌni nten nu ndatsaa ꞌin taꞌa nten chaꞌ kuꞌni chaꞌ kuxi; tlyu ꞌa nu tiꞌí kaja ꞌin neꞌ kanꞌ nde loo la. \p \v 8 ’Ndiꞌin chaꞌ kulaa yaꞌ wan siyaꞌ ti nchga chaꞌ kuxi nu ndiya la tiꞌ wan, ni siya ndloo ꞌa chaꞌ kuxi kanꞌ ꞌwan ñaꞌan tiꞌ ska laꞌa yaꞌ wan, ñaꞌan tiꞌ ska laꞌa kiyaꞌ wan. Suꞌwe la si tyisnan chalyuu nu ja tsaa tii ꞌa ꞌwan, ni siya ja loꞌo chaꞌ kuxi kanꞌ nu ndiya la tiꞌ wan, loꞌo kanꞌ ja tsaa ꞌa wan lo kiiꞌ nu ja tsaa tii ꞌa chaꞌ nchkin bra kanꞌ. \v 9 Ti kwiꞌ ti chaꞌ, bra nu ndiya la tiꞌ wan ska chaꞌ kuxi nu ñaꞌan wan, ndiꞌin chaꞌ kulaa yaꞌ wan chaꞌ kanꞌ siyaꞌ ti, sa ñaꞌan lka si kulo wan ska laꞌa kiloo wan lka chaꞌ kanꞌ, chaꞌ ja kuꞌni ꞌa wan chaꞌ kuxi kanꞌ siyaꞌ ti. Suꞌwe la si tyisnan chalyuu nu ja tsaa tii ꞌa ꞌwan, ni siya ja loꞌo chaꞌ kuxi kanꞌ nu ndiya la tiꞌ wan, loꞌo kanꞌ ja tsaa ꞌa wan lo kiiꞌ nu ja tsaa tii ꞌa chaꞌ nchkin bra kanꞌ. \s1 Chaꞌ ꞌin ska slyaꞌ nu wa mnaꞌ ꞌin neꞌ \p \v 10 ’Ja suꞌwe xa nu ja kuwe tiꞌ wan ꞌin ska nten ꞌñaǎn, ñaꞌan tiꞌ ska nu xuwe ti re. Chañi chaꞌ nchkwiǐnꞌ loꞌo wan, chaꞌ ndiya angajle seꞌen ndiꞌin Ndiose nu ndiꞌin kwan ꞌin nchga nu xuwe ti kanꞌ; nchga bra nsuꞌwi chabiyaꞌ chkwiꞌ angajle kanꞌ loꞌo Stiǐn Ndiose chaꞌ ꞌin nu xuwe kanꞌ. \v 11 Wa ndijyaǎn lo chalyuu chabiyaꞌ ꞌin Ndiose chaꞌ kaǎn nten, chaꞌ kulaǎn ꞌin nten chalyuu nu wa mnaꞌ kasiya ꞌin siꞌya chaꞌ kuxi. \p \v 12 ’¿Ni sa ñaꞌan xkeꞌ tiꞌ wan ni a? Wa nsuꞌwi ska siyentu slyaꞌ ꞌin ska nten, loꞌo mdiya ska tsan mnaꞌ ska ti slyaꞌ ꞌin yu. ¿Ni sa ñaꞌan kuꞌni yu bra kanꞌ a? Nde ñaꞌan kuꞌni yu, nxkeꞌ tiǎnꞌ: Xnun yu ꞌin ñaꞌaan ta slyaꞌ kaꞌan kanꞌ siꞌ kiꞌya seꞌen suꞌwe ti ndiꞌin iꞌ, chaꞌ tsaa yu tsaa naan yu ꞌin slyaꞌ nu mnaꞌ ꞌin yu kanꞌ. \v 13 Bra nu tyija lyo slyaꞌ kanꞌ ꞌin yu, ka suꞌwe ꞌa ka tiye yu bra kanꞌ, chaꞌ xiyaꞌ ñaꞌan yu ska ti slyaꞌ nu wa mnaꞌ ꞌin yu; loꞌo ja ndiꞌin chaꞌ tyaꞌan chaꞌ tiye yu chaꞌ ꞌin xa jyakwa yla nsuꞌwi tiꞌyun lkwa slyaꞌ nu nganun suꞌwe ti. \v 14 Sa ñaꞌan nu ngiꞌni xꞌnan slyaꞌ kanꞌ, chaꞌ ja kanaꞌ ska slyaꞌ ꞌin yu, ngwañaꞌan ngiꞌni Sti wan Ndiose nu ndiꞌin nde niꞌ kwan, chunꞌ ja nchka tiꞌ Ni chaꞌ kanaꞌ kasiya ꞌin ska nten siꞌya chaꞌ kuxi nu ndiꞌin ꞌin neꞌ. Ja nchka tiꞌ Ndiose chaꞌ tyii chaꞌ ꞌin ska nten, ni siya xuwe ꞌa neꞌ kanꞌ, nxkeꞌ tiꞌ wan. \s1 Ndiꞌin chaꞌ kuꞌnian chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin taꞌa ntean \p \v 15 ’Bra nu ndiya ska nten taꞌa wan nu wa yꞌni ska chaꞌ kuxi loꞌo wan, bra kanꞌ tsaa wan seꞌen ndiꞌin yu taꞌa wan kanꞌ, chaꞌ mnan ti katsaꞌ wan ꞌin yu kanꞌ sa ñaꞌan lka chaꞌ kuxi nu yꞌni yu loꞌo wan. Suꞌwe ꞌa bra kanꞌ si xlyaa yu taꞌa wan kanꞌ kunan yu chaꞌ nu chkwiꞌ wan loꞌo yu. Ka xiꞌin tiꞌ yu bra kanꞌ, siꞌya chaꞌ kuxi kanꞌ nu wa yꞌni yu, chka suꞌwe chaꞌ ꞌwan loꞌo yu taꞌa wan kanꞌ xiyaꞌ. \v 16 Ni siya ja xlyaa yu taꞌa wan kanꞌ kunan yu chaꞌ nu nchkwiꞌ wan loꞌo yu, suꞌwe la si tsaa wan seꞌen ndiꞌin yu kanꞌ xiyaꞌ; loꞌo xka la neꞌ taꞌa wan tsaa wan bra kanꞌ, chaꞌ loꞌo neꞌ kanꞌ kunan neꞌ chaꞌ nu chkwiꞌ taꞌa tyukwaa wan, chaꞌ ka neꞌ kanꞌ testigo bra kanꞌ. \v 17 Si ja xlyaa ꞌa yu taꞌa wan kanꞌ kunan yu chaꞌ nchkwiꞌ tukwa snan wan bra kanꞌ, ndiꞌin chaꞌ katsaꞌ wan chaꞌ kanꞌ ꞌin ñaꞌaan ta nten ꞌwan, nu suꞌwa ngiꞌni tnun wan ꞌin Ndiose. Ti kwiꞌ ti chaꞌ, si ja xlyaa yu taꞌa wan kanꞌ kunan yu chaꞌ nu nchkwiꞌ ñaꞌaan ta taꞌa wan loꞌo yu bra kanꞌ, ja chka suꞌwe chaꞌ ꞌwan loꞌo yu kanꞌ sikwa. Ñaꞌan tiꞌ ska nten nu ja ndiꞌin chaꞌ ꞌin loꞌo Ndiose siyaꞌ ti, ngwañaꞌan ka yu kanꞌ loꞌo wan; sa ñaꞌan ngiꞌni wan loꞌo ska msu ꞌin neꞌ xka laꞌa tsuꞌ nu kwiñi ti ndlo kaꞌan ꞌa tñi ꞌwan, ngwañaꞌan kuꞌni wan loꞌo yu bra kanꞌ. \p \v 18 ’Chañi chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ re, chaꞌ xa nu ja kuꞌni wan chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin nten ꞌin ska chaꞌ kuxi nu yꞌni neꞌ kanꞌ, kwiꞌ ngwañaꞌan ja kuꞌni Ndiose chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ nde loo la. Loꞌo bra nu kuꞌni wan chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin nten, kwiꞌ ngwañaꞌan kuꞌni Stiǐn Ndiose chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ. \p \v 19 ’Xiyaꞌ katsaǎnꞌ ꞌwan chaꞌ chañi chaꞌ kuꞌni Stiǐn nu ndiꞌin nde niꞌ kwan nchga chaꞌ nu jñan wan ꞌin Ni, xa nu suꞌwa chaꞌ nsuꞌwi tiye wan, ni siya tukwa ti wan ndiꞌin wan nchkwiꞌ wan loꞌo Ni. \v 20 Loꞌoǔn ndiꞌiǐn loꞌo wan nchga seꞌen nu ndyoꞌ tiꞌin tukwa snan ti wan chabiyaꞌ ꞌñaǎn. \p \v 21 Loꞌo ndijyan Tyu kwiꞌ seꞌen la chaꞌ kunichaꞌ yu ꞌin Jesús: \p ―Xꞌnaǎn ―ndukwin ꞌin Jesús―, ¿ni lkwa yaꞌ kuꞌniǐn chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin yu taꞌaǎn xa wa yꞌni yu ska chaꞌ kuxi loꞌoǔn? ―ndukwin―. ¿Ta suꞌwe kati yaꞌ kuꞌniǐn chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin yu a? \p \v 22 Mxkwen Jesús ꞌin Tyu bra kanꞌ: \p ―Ja chkwiǐnꞌ chaꞌ kati ti yaꞌ ―ndukwin Jesús―. Suꞌwe kuꞌni wan chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin taꞌa wan ni siya snan yla nsuꞌwi tiꞌyun tyukwa yaꞌ ―ndukwin. \s1 Chaꞌ ꞌin msu nu ja ngwa tiꞌ kuꞌni chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin taꞌa msu \p \v 23 ’Chkwiǐnꞌ xka chaꞌ loꞌo wan, chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ wan sa ñaꞌan ka bra nu lka Ndiose ndloo niꞌ kasiya ꞌin nten: Chkwiǐnꞌ chaꞌ ꞌin ska ree nu ngwa tiꞌ kuꞌni tyii tneꞌ nu ndukwi msu ꞌin yu. \v 24 Nu mdyisnan ti ree kuꞌni yu ngwañaꞌan, bra ti mdoꞌo tukwa neꞌ seꞌen ndiꞌin ree kanꞌ, mdiyan loꞌo neꞌ ꞌin ska msu nu ndukwi tyun ꞌa miyun pxu ꞌin ree kanꞌ. \v 25 Ja la nsuꞌwi tñi ꞌin msu kanꞌ, chaꞌ tya yu tneꞌ kanꞌ ꞌin xꞌnan yu; kanꞌ chaꞌ ngulo xꞌnan yu tñan chaꞌ kujwiꞌ neꞌ ꞌin msu kanꞌ, loꞌo kwilyoꞌo yu, loꞌo taꞌa sñiꞌ yu, loꞌo nchga nan nu nsuꞌwi ꞌin yu ka kiyaꞌ chaꞌ tya yu tñi nu ndukwi yu ꞌin xꞌnan yu bra kanꞌ. \v 26 Ytsen ꞌa msu kanꞌ bra kanꞌ, mlyuu yu lyuu tloo xꞌnan yu. Mduun xtyinꞌ yu tloo xꞌnan yu chaꞌ jñan la yu chinꞌ bra ꞌin xꞌnan yu bra kanꞌ: “Xꞌnaǎn” ndukwin msu kanꞌ ꞌin ree, “taloo chinꞌ ꞌñaǎn. Taa la chinꞌ bra ꞌñaǎn chaꞌ tyaǎn nchga tñi nu ndukwiǐn ꞌiin tyaa wcha la.” \v 27 Ngwa tꞌnan tiꞌ ree kanꞌ ꞌin yu bra kanꞌ, yꞌni chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin yu ꞌin tneꞌ ndukwi yu. “Wa mdyii tneꞌ ꞌiin ni. Ja ndukwii ꞌa ꞌñaǎn ni” ndukwin xꞌnan yu ꞌin yu. Mdoꞌo msu kanꞌ ndyaa bra kanꞌ. \v 28 Tuwiin seꞌen ndyaa yu, mdyukwa taꞌa yu loꞌo taꞌa msu yu nu ndukwi chinꞌ ti tñi ꞌin yu bra kanꞌ. Bra ti msñi yu ynin taꞌa yu, tlá ꞌa yu ꞌin taꞌa msu yu. “¿Ni bra tyaa tñi nu ndukwii ꞌñaǎn?” ndukwin yu ꞌin taꞌa msu yu. \v 29 Loꞌo nu ndukwi chinꞌ ti tñi kanꞌ ni, mduun xtyinꞌ yu tloo msu tlá kanꞌ, mjñan chinꞌ chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin yu tlá kanꞌ, chaꞌ chka tꞌnan tiꞌ ꞌin yu: “Taloo chinꞌ ꞌñaǎn” ndukwin yu ꞌin yu tlá kanꞌ. “Taa la chinꞌ bra ꞌñaǎn chaꞌ tyaǎn nchga tñi nu ndukwiǐn ꞌiin tyaa wcha la.” \v 30 Loꞌo msu tlá kanꞌ ni, ja ngwa tꞌnan tiꞌ yu ꞌin taꞌa msu yu siyaꞌ ti; bra ti mstya yu kiꞌya ꞌin taꞌa msu yu la tu naꞌan tñan, chaꞌ suꞌwa neꞌ ꞌin msu kanꞌ niꞌ ñaꞌan chkwan sa ñaꞌan yaꞌ nu tya yu tñi nu ndukwi yu ꞌin yu kanꞌ. \v 31 Bra wa naꞌan nchga taꞌa msu yu sa ñaꞌan chaꞌ kuxi nu yꞌni yu tlá kanꞌ, xiꞌin ꞌa tiꞌ neꞌ chaꞌ ꞌin msu nu nsuꞌwi niꞌ ñaꞌan chkwan kanꞌ bra kanꞌ. Kanꞌ chaꞌ ndyaa neꞌ seꞌen ndiꞌin ree kanꞌ, ytsaꞌ neꞌ nchga chaꞌ kanꞌ ꞌin xꞌnan neꞌ, sa ñaꞌan nu ngwa ꞌin taꞌa msu neꞌ nu ndukwi tñi kanꞌ. \v 32 Bra ti msiꞌya ree ꞌin msu tlá kanꞌ, chaꞌ kan yu xiyaꞌ tloo ree kanꞌ. “¡Xaꞌan ꞌa tiye, nuꞌwin!” ndukwin ree ꞌin yu tlá kanꞌ. “Wa mjñaan chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌñaǎn, kwiꞌ yꞌniǐn chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌiin nu ngwa xkanꞌ ti, ni siya kaꞌan ꞌa tñi ndukwii ꞌñaǎn. \v 33 Loꞌo ni, ¿ni chaꞌ ja ngwa tꞌnan tiiꞌ ꞌin taꞌa msu wan nu ndukwi chinꞌ ti tñi ꞌiin, sa ñaꞌan nu ngwa tꞌnan tiǎnꞌ ꞌiin?” \v 34 Msinꞌ ꞌa tiꞌ ree ꞌin msu tlá kanꞌ bra kanꞌ, ngulo tñan chaꞌ xñi policía ꞌin yu, chaꞌ suꞌwa neꞌ ꞌin yu niꞌ ñaꞌan chkwan, chaꞌ ta neꞌ nu tiꞌí ꞌin yu sa ñaꞌan yaꞌ nu tya msu tlá kanꞌ nchga tñi nu ndukwi yu ꞌin ree kanꞌ. Kanꞌ lka chaꞌ ꞌin ree loꞌo msu ꞌin yu. \p \v 35 ’Sa ñaꞌan yꞌni ree kanꞌ loꞌo msu tlá ꞌin ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―, ngwañaꞌan kuꞌni Stiǐn nu ndiꞌin nde niꞌ kwan loꞌo nchga wan, bra nu ja tyukwi ti tiye wan kuꞌni wan chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin taꞌa nten wan. \c 19 \s1 Ngwaꞌu Jesús chaꞌ ja kulaa tiꞌin neꞌ ꞌin kwilyoꞌo neꞌ \p \v 1 Bra wa mdyii ykwiꞌ Jesús chaꞌ kanꞌ loꞌo neꞌ, mdoꞌo yu seꞌen ndiꞌin yu lo yuu ꞌin Galilea, ndyaa yu nde lo yuu ꞌin Judea. Mdijin Jesús chku Jordán, \v 2 loꞌo kaꞌan ꞌa nten ndaꞌan ñaꞌan ꞌin yu chaꞌ kuꞌni yu joꞌó ꞌin nchga nu tiꞌí nu ndijyan loꞌo neꞌ. Kwiꞌ yꞌni Jesús joꞌó ꞌin nu tiꞌí kanꞌ, nchkaa neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 3 Loꞌo kanꞌ mdiyan chinꞌ neꞌ fariseo seꞌen ndiꞌin Jesús chaꞌ chkwiꞌ biyaꞌ neꞌ loꞌo yu, si tyija ska chaꞌ kuxi ꞌin yu ꞌin neꞌ siꞌya ska chaꞌ nu nchkwiꞌ ti yu, nchka tiꞌ neꞌ. \p ―¿Ta ndiya chabiyaꞌ chaꞌ kulaa tiꞌin ska nten ꞌin kwilyoꞌo yu siyaꞌ ti, si ja nchka ꞌa tiꞌ yu ꞌin kwilyoꞌo yu a? ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús. \p \v 4 ―¿Ta ja ya chkwiꞌ wan lo kityi chaꞌ ꞌin Ndiose a? ―mxkwen Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ―. “Ti kulo mñan Ni nten, ska yu kiꞌyu loꞌo ska nu kunaꞌan” ngwañaꞌan ndukwa chaꞌ lo kityi kanꞌ. \v 5 Loꞌo ykwiꞌ Ndiose chaꞌ re: “Kanꞌ chaꞌ tyoꞌo tsuꞌ ska yu kiꞌyu seꞌen ndiꞌin sti yu, seꞌen ndiꞌin jyaꞌan yu, chaꞌ kaja kwilyoꞌo yu loꞌo ska nu kunaꞌan, chaꞌ ka neꞌ ska ti neꞌ taꞌa tyukwaa neꞌ.” \v 6 Siꞌi tukwa nten lka neꞌ bra kanꞌ; sa ñaꞌan si lka neꞌ ska ti nten, ngwañaꞌan lka chaꞌ ꞌin neꞌ bra kanꞌ. Kanꞌ chaꞌ ja suꞌwe kulaa tiꞌin neꞌ ꞌin kwilyoꞌo neꞌ, chaꞌ wa mda Ndiose chabiyaꞌ chaꞌ nchka kwilyoꞌo neꞌ. \p \v 7 Xiyaꞌ mnichaꞌ neꞌ fariseo ꞌin Jesús: \p ―¿Ni chaꞌ lka mda ayman Moisés chabiyaꞌ re ꞌñaan sikwa? Ka kulo yu kiꞌyu ska kityi chaꞌ kulaa tiꞌin yu ꞌin kwilyoꞌo yu, ndukwin ayman kanꞌ. \p \v 8 Xiyaꞌ mxkwen Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Ja nnan wan chaꞌ nchkwiꞌ Ndiose siyaꞌ ti, kanꞌ chaꞌ mda ayman Moisés chabiyaꞌ ꞌwan chaꞌ kulaa tiꞌin wan ꞌin kwilyoꞌo wan loꞌo ska kityi ti ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Siꞌi ngwañaꞌan ngwa tiꞌ Ndiose ti bra nu mñan Ni chalyuu. \v 9 Naꞌ chkwiǐnꞌ chaꞌ re loꞌo wan ni: Bra nu kulaa tiꞌin ska nten ꞌin kwilyoꞌo chaꞌ kaja kwilyoꞌo loꞌo xka nu kunaꞌan, kuꞌni yu chaꞌ kuxi loꞌo kwilyoꞌo yu bra kanꞌ. Ska ti xa wa yten yuꞌwi kwilyoꞌo yu loꞌo xka yu kiꞌyu, ñi ka chaꞌ kulaa tiꞌin yu ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ bra kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan loꞌo nu kunaꞌan nu wa ngulaa tiꞌin ꞌin kwilyoꞌo kanꞌ, si xiyaꞌ kaja kwilyoꞌo loꞌo xka nten, chaꞌ kuxi kuꞌni neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 10 Loꞌo ykwiꞌ neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús loꞌo yu bra kanꞌ: \p ―Suꞌwe la ni siya ja kaja kwilyoꞌoan siyaꞌ ti, si ngwañaꞌan ka chaꞌ ꞌin ska yu kiꞌyu loꞌo kwilyoꞌo yu ―ndukwin neꞌ. \p \v 11 ―Ndiya ꞌa nu kiꞌyu nu ja talo yu chaꞌ tyiꞌin yu ska ti yu ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu bra kanꞌ―. Ska ti si kulo Ndiose tñan ꞌin ska nten chaꞌ ja kaja kwilyoꞌo, bra kanꞌ ka talo yu chaꞌ ja kalaꞌ yu ꞌin ska nu kunaꞌan siyaꞌ ti, bra nu tayaꞌ Ndiose ꞌin yu kanꞌ. \v 12 Ndiya tyun lo chaꞌ nu ngiꞌni chaꞌ ja nchka kaja kwilyoꞌo ska yu kiꞌyu: ndiya nu kiꞌyu nu kicha yu ti bra nu ngula yu; kwiꞌ ndiya chinꞌ nu kiꞌyu nu ja nchka ꞌin yu chunꞌ wa yꞌni ñuꞌun nten ꞌin yu kanꞌ; kwiꞌ ndiya chinꞌ nu kiꞌyu nu wa ngulo suwi Ndiose ꞌin yu chaꞌ kuꞌni yu tñan ꞌin Ni, kanꞌ chaꞌ suꞌwe la chaꞌ ja kaja kwilyoꞌo yu kanꞌ bra kanꞌ, chaꞌ ska ti Ndiose ka ndloo ꞌin yu bra kanꞌ, nskeꞌ tiꞌ yu. Ska yu kiꞌyu nu ngwañaꞌan ni, ndiꞌya yu kwenta ti ykwiꞌ ti yu si ka ꞌin yu tyiꞌin yu ska ti yu; suꞌwe si talo yu kanꞌ tyiꞌin yu ska ti yu sikwa. \s1 Ndukwan Jesús ꞌin nu xuwe ti \p \v 13 Ngwa ska tsan mdiyan loꞌo neꞌ ꞌin tyun nu xuwe ti seꞌen ndiꞌin Jesús. Ngwa tiꞌ neꞌ chaꞌ xtya yaꞌ Jesús ke nu xuwe ti kanꞌ, chaꞌ chkwiꞌ yu loꞌo Ndiose chaꞌ ꞌin nu xuwe kanꞌ. Loꞌo yꞌni tlá neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \v 14 Bra ti ykwiꞌ Jesús loꞌo yu kuneꞌ kanꞌ: \p ―Ta wan chabiyaꞌ ꞌin nu xuwe ti chaꞌ kan neꞌ seꞌen ndiꞌiǐn ―ndukwin Jesús ꞌin yu kanꞌ―. Ja tukunꞌ ꞌa wan chaꞌ ꞌin nu xuwe, chaꞌ ja kan neꞌ. Sa ñaꞌan lka bra nu ndyaa ñaꞌan tiꞌ nu xuwe ꞌin sti neꞌ, ngwañaꞌan ndiꞌin chaꞌ tsaa ñaꞌan tiꞌ nten ꞌin Ndiose chaꞌ ka Ndiose ndloo niꞌ kasiya ꞌin neꞌ. \p \v 15 Mstya yaꞌ Jesús ke nu xuwe kanꞌ bra kanꞌ, mdoꞌo yu ndyaa yu bra kanꞌ. \s1 Ykwiꞌ ska nu kuliyaꞌ loꞌo Jesús \p \v 16 Ngwa ska tsan mdiyan ska nu kiꞌyu kuneꞌ seꞌen ndiꞌin Jesús. \p ―Mstru, nuꞌwin suꞌwe ꞌa ngiꞌnii nchga tsan ―ndukwin yu ꞌin Jesús―. Kuꞌnii chaꞌ suꞌwe katsaaꞌ ꞌñaǎn, ¿ni sa ñaꞌan chaꞌ suꞌwe kuꞌniǐn chaꞌ kaja chalyuu nu ja tsaa tii ꞌa ꞌñaǎn? ―ndukwin yu. \p \v 17 Ykwiꞌ Jesús loꞌo yu bra kanꞌ: \p ―¿Ni chaꞌ nchkwiiꞌ chaꞌ suꞌwe ꞌa ngiꞌniǐn? ―ndukwin Jesús ꞌin yu kanꞌ―. Ska ti Ndiose nu chañi chaꞌ suꞌwe ꞌa ngiꞌni. Kunaan nchga tñan nu ngulo Ndiose ꞌin nten, si nchka tiiꞌ kaja chalyuu nu ja tsaa tii ꞌa ꞌiin. \p \v 18 ―¿Ni sa ñaꞌan tñan lka kanꞌ? ―ndukwin yu kuneꞌ kanꞌ ꞌin yu. \p Loꞌo ngwaꞌu la Jesús chinꞌ chaꞌ ꞌin yu kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Ja kujwi wan ꞌin taꞌa nten wan; ja sten yuꞌwi wan loꞌo kwilyoꞌo xka nten; ja kuꞌni wan kunan chaꞌ suꞌwe nu nsuꞌwi ꞌin taꞌa nten wan; ja chkwiꞌ wan kwentu ꞌin taꞌa nten wan; \v 19 kwiꞌ ngwañaꞌan, kuꞌni tnun wan ꞌin sti jyaꞌan wan; chka tꞌnan tiꞌ wan ꞌin taꞌa nten wan, sa ñaꞌan lka bra nu nchka tꞌnan tiꞌ wan ꞌwan, ti ykwiꞌ ti wan. \p \v 20 Mxkwen yu kuneꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ: \p ―Ti kuneěnꞌ wa ndukwaǎn nchga tñan kanꞌ nchga tsan ―ndukwin yu kuneꞌ kanꞌ ꞌin Jesús―. ¿Ta ndiya la chaꞌ nu ti ji kuꞌniǐn sikwa a? ―ndukwin. \p \v 21 ―¿Ta chañi chaꞌ nchka tiiꞌ chaꞌ ka luwi kasiya ꞌiin a? ¿Ta nchka tiiꞌ kaja chalyuu kwi nu ja tsaa tii ꞌa ꞌiin a? ―ndukwin Jesús ꞌin yu kuneꞌ kanꞌ―. Si chañi chaꞌ nu nchkwiiꞌ, yaa lyaa kujwiiꞌ nchga chaꞌ suꞌwe nu nsuꞌwi ꞌiin; tyoꞌo tñi chaꞌ taa ꞌin nu tiꞌi bra kanꞌ. Loꞌo ta Ndiose chaꞌ suꞌwe ꞌiin seꞌen ndiꞌin Ni nde loo la. Bra wa yꞌnii chaꞌ kanꞌ, kaan seꞌen ndiꞌiǐn chaꞌ tyaꞌaan loꞌoǔn bra kanꞌ. \p \v 22 Bra wa ynan yu kuneꞌ kanꞌ chaꞌ nu ykwiꞌ Jesús loꞌo yu, mdoꞌo yu ndyaa yu bra kanꞌ; xiꞌin ꞌa tiꞌ yu chaꞌ ykwiꞌ Jesús chaꞌ kanꞌ, chunꞌ kuliyaꞌ ꞌa yu. \p \v 23 Loꞌo ykwiꞌ Jesús chaꞌ re loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu bra kanꞌ: \p ―Chañi chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan ni ―ndukwin―, tukwi ꞌa lka chaꞌ, chaꞌ sten ska neꞌ kuliyaꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose, chaꞌ ka Ni ndloo la niꞌ kasiya ꞌin yu. \v 24 Sa la tñan tyijin ska ꞌni kiyaꞌ kuxa, ni siya ska ꞌni tnun ñaꞌan tiꞌ ska camello; sa la chaꞌ kanꞌ, loꞌo tukwi la kala ska neꞌ kuliyaꞌ seꞌen lka Ndiose ndloo. \p \v 25 Yuwe ꞌa tiꞌ neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu xa nu ynan neꞌ chaꞌ kanꞌ. \p ―¿Ti ka lka nu ka tyoꞌo tsuꞌ ꞌin chaꞌ kuxi nu nsuꞌwi chalyuu chaꞌ kala seꞌen ndiꞌin Ndiose sikwa? ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ. \p \v 26 ―Kanꞌ lka ska tñan nu ja nchka kuꞌni ska nten chalyuu; Ndiose ni, kanꞌ nu nchka kuꞌni chaꞌ kala nten seꞌen ndiꞌin Ni ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \p \v 27 Ykwiꞌ Tyu loꞌo Jesús bra kanꞌ: \p ―Loꞌo bare ni, wa ngulaa tiꞌin ba nchga nan nu nsuꞌwi ꞌwa chaꞌ tyaꞌan ba loꞌo nuꞌwin, sa ñaꞌan yaꞌ nu ndukwiin chaꞌ kuꞌni ba ―ndukwin Tyu ꞌin Jesús―. ¿Nan ka kaja ꞌwa nde loo la bra kanꞌ a? \p \v 28 ―Chañi chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan ni ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―, bra nu ka chalyuu kwi kanꞌ, naꞌ nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten, kanꞌ tyitukwaǎn seꞌen suꞌwe la ti la kwa, chaꞌ kuꞌni biyaǎnꞌ ꞌin nchga nten chalyuu bra kanꞌ. Loꞌo ꞌwan nu ndaꞌan wan loꞌoǔn, tyukwa wan lo tii tyukwa yka xlya tnun nu suꞌwe ꞌa, chaꞌ kuꞌni biyaꞌ wan ꞌin taꞌa nten wan, nu lka tii tyukwa ta neꞌ Israel kanꞌ. \v 29 Kwiꞌ ngwañaꞌan nchga nten nu ndiꞌin chaꞌ tsaa tijyuꞌ chaꞌ kuꞌni neꞌ tñan ꞌñaǎn, nu loꞌo kulaa tiꞌin neꞌ nchga nan nu nsuꞌwi ꞌin neꞌ chaꞌ kuꞌni neꞌ tñan kanꞌ, ja kulaa yaǎnꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ ngwañaꞌan ti; ni siya xnun neꞌ naꞌan tyi neꞌ, ni siya taꞌa ngula neꞌ, ni siya sti neꞌ, ni siya jyaꞌan neꞌ, ni siya sñiꞌ neꞌ, ni siya yuu nu nsuꞌwi ꞌin neꞌ, ni siya xnun neꞌ nchga chaꞌ kanꞌ, kaja chalyuu nu ja tsaa tii ꞌa ꞌin neꞌ nde loo la. Kwiꞌ kaja kaꞌan la chaꞌ kanꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ xiyaꞌ, sa ñaꞌan nan nu mnaꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ, nxkeꞌ tiꞌ neꞌ, ngwañaꞌan nan nu kaja ꞌin neꞌ. \v 30 Loꞌo tyun nten nu tyoꞌo tukwa xa wa tyii ti chaꞌ, kanꞌ lka nu ka nde loo la bra kanꞌ; loꞌo tyun nten nu mdoꞌo tukwa ti kulo, kanꞌ lka nu kanun nde chunꞌ la bra kanꞌ. \c 20 \s1 Chaꞌ ꞌin neꞌ nu ndaꞌan ngiꞌni tñan ꞌin nten \p \v 1 ’Xka chaꞌ tiya chkwiǐnꞌ loꞌo wan ni, chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ wan sa ñaꞌan ka xa nu lka Ndiose ndloo niꞌ kasiya ꞌin nten. Wa mdiya ska xꞌnan msu. Ngwa ska tsan nde tlya mdoꞌo yu ndyaa yu lo kiyaꞌ chaꞌ tsaa naan yu msu, si xlyaa neꞌ kuꞌni neꞌ tñan niꞌ lyoꞌoo ꞌin yu seꞌen yta yu yka chi kutun. \v 2 Ta yu siyaꞌ msu sa ñaꞌan nu nda ti neꞌ ska tsan bra kanꞌ, ndukwin xꞌnan msu kanꞌ ꞌin neꞌ; suꞌwe ꞌa mskeꞌ tiꞌ neꞌ nu ka msu, si kaja sa kwa liyaꞌ ꞌin neꞌ. Mdoꞌo neꞌ kanꞌ ndyaa neꞌ tñan niꞌ lyoꞌoo ꞌin yu bra kanꞌ. \v 3 Bra wa mdyii snan bra nsuꞌwi neꞌ tñan, kanꞌ ndyaa xꞌnan msu kanꞌ lo kiyaꞌ xiyaꞌ. Nde kwa naꞌan yu xka ta nten, nduun ti neꞌ chaꞌ ja ya kaja tñan ꞌin neꞌ. \v 4 Kwiꞌ ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ kanꞌ bra kanꞌ: “Yaa lya wan, kuꞌni wan tñan niꞌ lyoꞌoo ꞌñaǎn. Suꞌwa kuꞌni wan tñan loꞌo msu ꞌñaǎn, chaꞌ nde kwa nsuꞌwi neꞌ ngiꞌni neꞌ tñan ꞌñaǎn. Taǎn liyaꞌ suꞌwe ꞌwan bra kanꞌ” ndukwin yu. Bra ti ndyaa neꞌ tñan ꞌin xꞌnan msu kanꞌ bra kanꞌ. \v 5 Loꞌo xiyaꞌ ndyaa xꞌnan msu kanꞌ lo kiyaꞌ la ndiꞌya kwan la, xiyaꞌ naꞌan yu chinꞌ nten, nan nduun ti neꞌ. Ti kwiꞌ ti chaꞌ ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. Loꞌo bra wa snan siin, kwiꞌ ngwañaꞌan ngwa xiyaꞌ. \v 6 La wa msiin la, ti nduun la chinꞌ nten lo kiyaꞌ kanꞌ. Kwiꞌ ykwiꞌ xꞌnan msu loꞌo neꞌ bra kanꞌ: “¿Ni chaꞌ lka nduun ti wan nde re tyukwi tsan?” ndukwin yu ꞌin nten kanꞌ. “¿Ja nsuꞌwi tñan ꞌwan sikwa a?” \v 7 “Ja ndiya ꞌa nten nu nchka tiꞌ msu tsan ni” ndukwin neꞌ ꞌin yu. “Yaa lya wan kuꞌni wan chinꞌ tñan niꞌ lyoꞌoo ꞌñaǎn sikwa” ndukwin xꞌnan msu kanꞌ ꞌin neꞌ bra kanꞌ. \v 8 Bra wa tsaa ti kwichaa ykwiꞌ xꞌnan tñan loꞌo nu lka ndloo la ꞌin msu ꞌin yu: “La ni xiꞌyaa ꞌin nchga msu chaꞌ taa siyaꞌ neꞌ” ndukwin yu. “Ti kulo la taa siyaꞌ msu nu tka mdiyan ti; bra nu wa tyii ti, taa siyaꞌ msu nu mdiyan ti tlya la bra kanꞌ.” \v 9 Mdiyan msu nu tka mdyisnan ti ngiꞌni tñan seꞌen ndiꞌin yu, mda yu siyaꞌ neꞌ sa ñaꞌan si wa yuꞌwi neꞌ tñan tyukwi tsan. \v 10 Nde chunꞌ la mdiyan msu nu mdyisnan ngiꞌni tñan ti tlya la seꞌen ndiꞌin yu. Mskeꞌ tiꞌ msu kanꞌ chaꞌ kaꞌan la tñi kaja siyaꞌ neꞌ bra kanꞌ, loꞌo suꞌwa ti mjwi siyaꞌ nchga msu ꞌin yu. \v 11 Msinꞌ ꞌa tiꞌ msu nu mdyisnan ngiꞌni tñan ti tlya la bra kanꞌ. \v 12 “Tyukwi tsan yꞌni ba tñan ꞌiin” ndukwin msu kanꞌ ꞌin xꞌnan neꞌ. “Tikeeꞌ ꞌa kwan ndiꞌya kwan, loꞌo ti yꞌni ba tñan ꞌiin bra kanꞌ. Loꞌo ni, suꞌwa mjwi siyaꞌ ba, nchga taꞌa ngiꞌni ba tñan, ni siya ska bra ti yꞌni neꞌ kwa tñan ꞌiin” ndukwin msu nu mdyisnan ngiꞌni tñan nde tlya la kanꞌ. \v 13 Loꞌo mxkwen xꞌnan tñan ꞌin msu nu msinꞌ tiꞌ bra kanꞌ: “Siꞌi chaꞌ kuxi nu ngiꞌniǐn loꞌo wan. ¿Ta siꞌi wa mskaǎnꞌ chaꞌ loꞌo wan tsan sa kwa liyaꞌ taǎn ꞌwan a? Kwiꞌ sa kwa tñi siyaꞌ skaa wan mdaǎn ꞌwan ni. \v 14 Xñi wan siyaꞌ wan, chaꞌ tyaa wan sikwa. Ja ndiꞌin chaꞌ kasinꞌ tiꞌ wan ꞌñaǎn. Naꞌ nchka tiǎnꞌ chaꞌ ka suꞌwa siyaꞌ wan loꞌo xka ta msu nu chinꞌ ti bra yꞌni tñan; suꞌwe ꞌa sikwa. \v 15 Nsuꞌwi chabiyaꞌ ꞌñaǎn kuꞌniǐn sa ñaꞌan nu nchka tiǎnꞌ kuꞌniǐn loꞌo tñi ꞌñaǎn. ¿Ta chañi a? ¿Ni chaꞌ lka tiꞌí tiꞌ wan ꞌñaǎn sikwa? Suꞌwe liyaꞌ mdaǎn ꞌin nchga msu ꞌñaǎn” ndukwin xꞌnan msu kanꞌ. \v 16 Loꞌo ni, nten nu tyoꞌo tukwa xa wa tyii ti chaꞌ, kanꞌ lka nu ka nde loo la; loꞌo nten nu mdoꞌo tukwa ti kulo, kanꞌ lka nu kanun nde chunꞌ la ―ndukwin Jesús―. Wa mniěn ꞌin kaꞌan ꞌa nten chaꞌ kunan suꞌwe neꞌ sa ñaꞌan chaꞌ nu nduꞌuǔn ꞌin neꞌ, loꞌo wa lka ti nten ngulo suwiǐn ꞌin chaꞌ ka neꞌ nten ꞌñaǎn. \s1 Xiyaꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ chaꞌ wa kaja ti \p \v 17 Bra nu mdaꞌan neꞌ tuwiin chaꞌ tsaa neꞌ kichen Jerusalén, mdoꞌo tsuꞌ Jesús chinꞌ tuꞌwa tuwiin loꞌo tii tyukwa yu kuneꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, chaꞌ chkwiꞌ yu chinꞌ loꞌo yu kanꞌ bra kanꞌ: \p \v 18 ―Jlyo tiꞌ wan chaꞌ wa skwen tian tuwiin nde lo kiꞌya ni, chaꞌ wa tsaan tian Jerusalén ―ndukwin Jesús ꞌin yu kanꞌ―. Loꞌo naꞌ, ni siya wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten, xñi neꞌ kwa ꞌñaǎn chaꞌ tsaa loꞌo neꞌ ꞌñaǎn tloo sti joꞌo nu lka ndloo la, tloo mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo niꞌ lyaa. Kuꞌni biyaꞌ neꞌ kanꞌ ꞌñaǎn bra kanꞌ; chkwiꞌ neꞌ chaꞌ ndiꞌin kiꞌya ꞌñaǎn, chaꞌ ndiꞌin chaꞌ kajaǎn siꞌya kiꞌya kanꞌ. \v 19 Kwiꞌ tsaa loꞌo neꞌ ꞌñaǎn tloo neꞌ xka laꞌa tsuꞌ nu lka ndloo la, chaꞌ xtyi lyoꞌo neꞌ ꞌñaǎn bra kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, jwiꞌin neꞌ ꞌñaǎn loꞌo ti su, jwiꞌin kaꞌan neꞌ ꞌñaǎn lo wsi chaꞌ kujwi neꞌ ꞌñaǎn bra kanꞌ. Loꞌo la taꞌa snan tsan kanꞌ, tyuꞌuǔn xiyaꞌ bra kanꞌ ―ndukwin Jesús. \s1 Mjñan jyaꞌan Santiago ska chaꞌ suꞌwe chaꞌ ꞌin sñiꞌ \p \v 20 Chunꞌ ndiꞌin la mdiyan jyaꞌan Santiago loꞌo Xuwa seꞌen ndiꞌin Jesús. Zebedeo lka sti taꞌa tyukwaa yu kiꞌyu kanꞌ. Suꞌwa ti mdiyan nu kunaꞌan kanꞌ loꞌo taꞌa tyukwaa sñiꞌ, mduun xtyinꞌ tloo Jesús bra kanꞌ, chaꞌ jñan ska chaꞌ suꞌwe ꞌin yu. \v 21 Kanꞌ mnichaꞌ Jesús ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ: \p ―¿Nan lka nchka tiꞌ wan a? ―ndukwin Jesús. \p ―Kuꞌnii chaꞌ suꞌwe taa chabiyaꞌ chaꞌ suꞌwa ti tyukwa sñiěnꞌ re loꞌoo, seꞌen ka nuꞌwin ndloo la ti nde loo la ―ndukwin nu kunaꞌan kanꞌ―. Kuloo tñan chaꞌ tyukwa ska yu laꞌa seꞌen kwin ꞌiin, xka yu kanꞌ tyukwa yu laꞌa seꞌen ka ꞌiin ―ndukwin nu kunaꞌan kanꞌ. \p \v 22 Loꞌo ykwiꞌ Jesús loꞌo taꞌa tyukwaa yu kiꞌyu kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Ja nchka biyaꞌ tiꞌ wan sa ñaꞌan lka chaꞌ nu njñan wan ꞌñaǎn ni ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Sa ñaꞌan ka si ta neꞌ ska rmiyu tlyaaꞌ ꞌa chaꞌ koꞌoǔn, ngwañaꞌan ka nu tiꞌí nu ta neꞌ ꞌñaǎn. ¿Ta talo wan si ta neꞌ nu tiꞌí ꞌwan sa ñaꞌan nu ndiꞌin chaꞌ ta neꞌ nu tiꞌí ꞌñaǎn, bra nu kujwi neꞌ ꞌñaǎn a? \p ―Talo ba ―ndukwin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 23 ―Chañi chaꞌ loꞌo wan koꞌo wan rmiyu tlyaaꞌ kanꞌ nu ndiꞌin chaꞌ koꞌoǔn, kwiꞌ tyijin wan nu tiꞌí sa ñaꞌan nu tyijiǐn nu tiꞌí ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Loꞌo ni, ja ndiya chabiyaꞌ ꞌñaǎn chaꞌ taǎn ska seꞌen nde siǐnꞌ seꞌen tyukwa wan nde loo la, chaꞌ wa lka ngulo suwi Stiǐn Ndiose ꞌin nten nu tyukwa nde siǐnꞌ bra kanꞌ. \p \v 24 Bra wa ynan nu xa tyii yu taꞌa ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús, chen ꞌa ngwa tiye yu ñaꞌan yu ꞌin Santiago loꞌo taꞌa yu bra kanꞌ. \v 25 Kanꞌ msiꞌya Jesús ꞌin nchga yu kuneꞌ kanꞌ, chaꞌ tyoꞌ tiꞌin tloo yu. \p ―Jlyo tiꞌ wan chaꞌ nu lka ndloo la ꞌin neꞌ xka laꞌa tsuꞌ ni, tlá ꞌa neꞌ kanꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu―. Lye ꞌa ndlo neꞌ nu lka ndloo la kanꞌ tñan ꞌin taꞌa kichen tyi neꞌ; \v 26 loꞌo ꞌwan, ja ndiꞌin chaꞌ kuꞌni wan ngwañaꞌan. Nchga lo tñan nu ka tayaꞌ wan ꞌin taꞌa nten wan, kanꞌ tñan ndiꞌin chaꞌ kuꞌni wan, xa nu nchka tiꞌ wan chaꞌ ka wan ndloo la ꞌin neꞌ. \v 27 Kwiꞌ ngwañaꞌan, xa nu nchka tiꞌ wan chaꞌ ka wan ndloo la ꞌin yu taꞌa wan, ndiꞌin chaꞌ kuꞌni wan sa ñaꞌan si lka wan msu ꞌin taꞌa nten wan, ni siya ja loꞌo liyaꞌ. \v 28 Naꞌ nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten, ja ndijyaǎn lo chalyuu chaꞌ kaja msu ꞌñaǎn; ykwiǐnꞌ kaǎn msu ꞌin nten, kanꞌ chaꞌ ndijyaǎn. Wa ndijyaǎn chaꞌ kajaǎn chaꞌ tyii kiꞌya nu ndiꞌin ꞌin nten, chaꞌ kulaǎn ꞌin kaꞌan ꞌa nten bra kanꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \s1 Yꞌni Jesús joꞌó ꞌin tukwa yu kwityiinꞌ \p \v 29 Wa mdijin neꞌ kichen Jericó. Wa tyoꞌo ti neꞌ tyaa neꞌ bra kanꞌ, loꞌo kaꞌan ꞌa nten mdoꞌo ñaꞌan ꞌin Jesús. \v 30 Tuꞌwa tuwiin seꞌen tyijin neꞌ ndukwa tukwa yu kwityiinꞌ; wa ynan yu kwityiinꞌ kanꞌ chaꞌ ti kwiꞌ Jesús ndijin tuwiin kwa, kanꞌ chaꞌ kwen msiꞌya neꞌ ꞌin yu: \p ―¡Xꞌnan ba, chkaa tꞌnan tiiꞌ ꞌwa! Jlyo tiꞌ ba chaꞌ ti kwiꞌ nu lka taꞌa ayman David lkaa ―ndukwin yu kwityiinꞌ kanꞌ ꞌin Jesús. \p \v 31 Ja mdiya tiꞌ nten kaꞌan kanꞌ, chaꞌ lye ꞌa msiꞌya yu kwityiinꞌ ꞌin Jesús. \p ―Mnan ti wan ―ndukwin neꞌ ꞌin yu kwityiinꞌ kanꞌ. \p Ja ynan yu kwityiinꞌ, kwen la msiꞌya yu bra kanꞌ: \p ―Xꞌnan ba ―ndukwin yu―, nuꞌwin lkaa ti kwiꞌ yu nu lka taꞌa ayman David ―ndukwin yu kwityiinꞌ kanꞌ ꞌin Jesús―, ¡chkaa tꞌnan tiiꞌ ꞌwa! \p \v 32 Loꞌo bra kanꞌ yaa tuun Jesús, msiꞌya ꞌin tyukwaa yu kwityiinꞌ kanꞌ, chaꞌ kan neꞌ seꞌen ndiꞌin yu. \p ―¿Ni nan ka nchka tiꞌ wan chaꞌ kuꞌniǐn loꞌo wan a? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ. \p \v 33 ―Xꞌnan ba ―ndukwin neꞌ kanꞌ ꞌin yu―, nchka tiꞌ ba chaꞌ suꞌwaa suꞌwe xaa kiloo ba chaꞌ ka ñaꞌan ba. \p \v 34 Tꞌnan ꞌa tiꞌ Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ. Mstya xñii yaꞌ yu chunꞌ kiloo neꞌ kanꞌ bra kanꞌ; bra ti ngalaa xaa kiloo neꞌ, ngwa ñaꞌan neꞌ bra kanꞌ. Mdoꞌo neꞌ kanꞌ ndyaa neꞌ bra kanꞌ, mdaꞌan ñaꞌan neꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ. \c 21 \s1 Yꞌni tnun neꞌ ꞌin Jesús bra nu ngala yu Jerusalén \p \v 1 Wa kala ti Jesús loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu kichen Jerusalén. Wa tyijin ti neꞌ ska kichen xuwe ti seꞌen naan Betfagé, siꞌ kiꞌya Olivos ndiꞌin kichen kanꞌ. Ngulo Jesús tñan ꞌin tukwa neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu bra kanꞌ: \p \v 2 ―Yaa wan lo kichen kwa ―ndukwin yu―. Ndla ti tyija ska buru nu nduun nchkanꞌ ꞌwan; nduun iꞌ loꞌo sñiꞌ iꞌ. Xtiꞌ wan ꞌin iꞌ chaꞌ kan loꞌo wan ꞌin iꞌ nde re. \v 3 Si kunichaꞌ neꞌ kichen kwa ꞌwan: “¿Ni sa ñaꞌan tñan kuꞌni wan loꞌo buru kwa?”, katsaꞌ wan chaꞌ re ꞌin neꞌ bra kanꞌ: “Ndiya tñan kuꞌni buru re chaꞌ ꞌin ti kwiꞌ nu nka Xꞌnaan.” Bra ti ta neꞌ chabiyaꞌ ꞌwan chaꞌ kan loꞌo wan ꞌin iꞌ bra kanꞌ. \v 4 Ayman nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten nu ngwa sꞌni, sa ñaꞌan nu ngwaꞌan neꞌ chaꞌ re lo kityi, ngwañaꞌan nchka chaꞌ ni: \q1 \v 5 Katsaꞌ wan ꞌin neꞌ kichen Sión: \q1 “Ñaꞌan kwiꞌya wan chinꞌ nde re, chaꞌ wa ndijyan nu ka ndloo la ꞌwan. \q1 Ja tlá yu kula kanꞌ, chunꞌ buru ti ndukwa yu. \q1 Ska buru kuneꞌ lka iꞌ, sñiꞌ ꞌni nu ndiꞌya yuꞌwa lka buru kuneꞌ kanꞌ.” \m Ngwañaꞌan nchkwiꞌ lo kityi kanꞌ. \p \v 6 Kanꞌ ndyaa tyukwaa neꞌ kanꞌ lo kichen bra kanꞌ, sa ñaꞌan nu ngulo Jesús tñan ꞌin neꞌ chaꞌ tsaa neꞌ. \v 7 Ndijyan loꞌo neꞌ ꞌin buru kanꞌ loꞌo sñiꞌ iꞌ. Kanꞌ mstya neꞌ steꞌ neꞌ chunꞌ buru chaꞌ tyukwa Jesús. Loꞌo ndyaa tukwa Jesús chunꞌ iꞌ bra kanꞌ. \v 8 Kwiꞌ ngwañaꞌan, kaꞌan ꞌa nten nu ndiꞌin la kanꞌ mslaa tiꞌin neꞌ steꞌ neꞌ, mstya neꞌ ꞌin ran tuwiin chaꞌ ka suꞌwe tuwiin seꞌen ndijyan Jesús ndukwa chunꞌ buru kanꞌ. Xka ta nten msiꞌyu stanꞌ yka chaꞌ xtya neꞌ tuwiin seꞌen ndijyan yu. \v 9 Loꞌo nchga nten msiꞌya ꞌa neꞌ chaꞌ suꞌwe ꞌa nka tiye neꞌ, loꞌo neꞌ nu ndyaa nde loo la, loꞌo neꞌ nu ndijyan nde chunꞌ la, suꞌwe ꞌa nka tiye nchga neꞌ kanꞌ. \p ―¡Kuꞌni tnun ba ꞌiin! Nuꞌwin lkaa ti kwiꞌ taꞌa ayman ree David nu ndiꞌin chaꞌ kan ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús―. ¡Suꞌwe ꞌa kuꞌni Ndiose loꞌoo chaꞌ ndijyaan chabiyaꞌ ꞌin Ni nu nka Xꞌnaan! ¡Kuꞌni tnuan ꞌin Ndiose ni! ―ndukwin neꞌ. \p \v 10 Kanꞌ mdiyan neꞌ kanꞌ loꞌo Jesús tuꞌwa kichen Jerusalén, yten neꞌ tuloꞌoo kichen kanꞌ. Loꞌo yuwe ꞌa tiꞌ neꞌ kichen kanꞌ bra kanꞌ. Kwen ꞌa msiꞌya neꞌ loꞌo taꞌa neꞌ: \p ―¿Ti ka nu lka ndijyan re a? ―ndukwin neꞌ. \p \v 11 Mxkwen nten kaꞌan kanꞌ ꞌin neꞌ kichen bra kanꞌ: \p ―Jesús Nazaret lka yu re. Nde lo yuu ꞌin Galilea ndukwa kichen tyi yu. Kwiꞌ nchkwiꞌ yu chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten ―ndukwin neꞌ. \s1 Ngulo Jesús ꞌin nten nu ngiꞌni chaꞌ kuxi niꞌ lyaa tnun \p \v 12 Chunꞌ ndiꞌin la mdiyan Jesús tu laa tnun seꞌen ngiꞌni tnun nten ꞌin Ndiose. Yten yu ndyaa yu niꞌ lyaa kanꞌ, ngulo yu ꞌin nchga nten nde liyaꞌ bra kanꞌ, neꞌ nu ndujwiꞌ yuꞌwa niꞌ lyaa kanꞌ loꞌo nchga nten nu ndiꞌin nsiꞌi yuꞌwa kanꞌ. Kanꞌ mxlyuu Jesús msaa seꞌen nxaꞌan neꞌ tñi ꞌin nten, mxlyuu yu yka seꞌen ndukwa neꞌ nu ndujwiꞌ kiñi cha kuun. \p \v 13 ―Chkwiǐnꞌ chaꞌ nu ndukwa lo kityi ꞌin Ndiose, chaꞌ ꞌin laa re ―ndukwin Jesús bra kanꞌ―: “Seꞌen nu ka chkwiꞌ nchga nten loꞌo Ndiose lka naꞌan re, ngwañaꞌan chkwiꞌ neꞌ chaꞌ ꞌin naꞌan tyiǐn, ndukwin Ndiose.” Loꞌo ꞌwan, wa yꞌni wan chaꞌ naꞌan tyi neꞌ nu ngiꞌni kunan lka naꞌan re ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ. \p \v 14 Loꞌo mdiyan chinꞌ nu kwityiinꞌ seꞌen ndiꞌin Jesús niꞌ lyaa tnun kanꞌ, kwiꞌ mdiyan nten nu tiꞌí kiyaꞌ; yꞌni Jesús chaꞌ nchkaa nu tiꞌí kanꞌ bra kanꞌ. \v 15 Naꞌan sti joꞌo nu lka ndloo chaꞌ tnun nu yꞌni Jesús bra kanꞌ; loꞌo mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo kanꞌ, naꞌan neꞌ sa ñaꞌan ngwa chaꞌ nchkaa nu tiꞌí kanꞌ. Loꞌo naꞌan neꞌ kanꞌ, chaꞌ ndiꞌin tyun nu xuwe ti, nu kwen ꞌa nchkwiꞌ xa ngiꞌni tnun neꞌ ꞌin Jesús: \p ―¡Kuꞌni tnun ba ꞌiin! Nuꞌwin lkaa ti kwiiꞌ nu lka taꞌa ayman ree David nu ndiꞌin chaꞌ kan ―ndukwin nu xuwe kanꞌ. \p Msinꞌ ꞌa tiꞌ neꞌ nu lka ndloo kanꞌ bra kanꞌ, bra nu ynan neꞌ tnun nchka kanꞌ sa ñaꞌan chaꞌ nu nchkwiꞌ nu xuwe kanꞌ. \v 16 Bra ti ykwiꞌ neꞌ tnun nchka kanꞌ loꞌo Jesús: \p ―¿Ta ja nnaan chaꞌ kwiñi nu nchkwiꞌ nu xuwe ti re chaꞌ ꞌiin a? ―ndukwin neꞌ kanꞌ ꞌin Jesús. \p ―Wa ynaǎn ―ndukwin Jesús bra kanꞌ―. Loꞌo siꞌi chaꞌ kwiñi nchkwiꞌ nu xuwe re. ¿Ja ya chkwiꞌ wan lo kityi seꞌen ndukwa chaꞌ re a?: \q1 Ngala tuꞌwa kuwiꞌ, ngala tuꞌwa nu xuwe kuneꞌ; chañi chaꞌ ngiꞌni tnun neꞌ kanꞌ ꞌin Ndiose. \p \v 17 Mdoꞌo Jesús ndyaa yu ska kichen xuwe nu naan Betania. La kanꞌ yijaꞌ yu tla bra kanꞌ. \s1 Yꞌni Jesús chaꞌ mtyi ska yka kwiñii \p \v 18 La xka tsan mxitukwi Jesús ndyaan kichen tlyu kanꞌ, ngiteꞌ tiꞌ yu bra kanꞌ. \v 19 Kanꞌ naꞌan yu ska yka kwiñii nu nduun tuꞌwa tuwiin. Ndyaa naꞌan yu ꞌin yka kanꞌ si kaja nan ku yu lo ran, loꞌo ja nsuꞌwi nan lo ran, xkwiꞌ lkaꞌ ti nsuꞌwi lo ran. Ykwiꞌ Jesús chaꞌ ꞌin yka bra kanꞌ: \p ―Ja tyoꞌo ꞌa nan lo yka kwa xka yijan ―ndukwin yu. \p Bra ti mtyi yka kanꞌ. \v 20 Yuwe ꞌa tiꞌ neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu bra kanꞌ: \p ―¿Nan lka ngwa ꞌin yka kwiñii kwa a? Mtyi ran siyaꞌ ti ―ndukwin neꞌ kanꞌ ꞌin Jesús. \p \v 21 Mxkwen Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Chañi chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan ni ―ndukwin yu―. Bra nu chañi chaꞌ ndyaa ñaꞌan tiꞌ wan ꞌin Ndiose, loꞌo ja lka tukwa chaꞌ nsuꞌwi tiye wan nchkwiꞌ wan loꞌo Ni, loꞌo ꞌwan, ka ꞌwan kuꞌni wan ska chaꞌ tnun ngwañaꞌan. Siꞌi chaꞌ kityi ska yka ti chkwiꞌ wan loꞌo Ndiose bra kanꞌ, loꞌo ka chkwiꞌ wan chaꞌ re loꞌo kiꞌya kwa: “Tyoꞌo tsuuꞌ, yaa tukwaa lo tyiꞌa tujoꞌo” nchkwin wan ꞌin kiꞌya kwa. Loꞌo tyoꞌo tsuꞌ kiꞌya kwa bra kanꞌ. \v 22 Nchga lo chaꞌ nu jñan wan ꞌin Ndiose, bra nu chañi chaꞌ ndyaa ñaꞌan tiꞌ wan ꞌin Ni, kaja chaꞌ kanꞌ ꞌwan bra kanꞌ. \s1 Ngiꞌni Jesús tñan chabiyaꞌ ꞌin Ndiose \p \v 23 Bra nu mdiyan neꞌ kichen tlyu kanꞌ xiyaꞌ, bra kanꞌ yten Jesús ndyaa yu niꞌ lyaa tnun kanꞌ; nduꞌu yu ꞌin nten xiyaꞌ. Loꞌo sti joꞌo nu lka ndloo, loꞌo xka ta neꞌ kula nu lka ndloo, naꞌan neꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ. Bra ti ndyaa neꞌ kanꞌ seꞌen ndiꞌin yu chaꞌ kunichaꞌ neꞌ ꞌin yu bra kanꞌ: \p ―¿Ti ka lka nu nda ra chabiyaꞌ ꞌiin chaꞌ kuꞌnii sa ñaꞌan tñan nu ngiꞌnii ni? ―ndukwin neꞌ nu lka ndloo kanꞌ ꞌin Jesús―. ¿La nde yaꞌ mjwi chabiyaꞌ kwa ꞌiin? ―ndukwin neꞌ kanꞌ ꞌin yu. \p \v 24 ―Loꞌoǔn kunichaǎnꞌ ska chaꞌ ꞌwan sikwa, ni sa ñaꞌan xkwen wan ꞌñaǎn bra kanꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ―. Si ka ꞌwan xkwen wan ꞌñaǎn, loꞌoǔn xkweěn ꞌwan bra kanꞌ; katsaǎnꞌ ñiǐn ꞌwan ti ka lka nu nda chabiyaꞌ ꞌñaǎn, chaꞌ kuꞌniǐn sa ñaꞌan nu ngiꞌniǐn nde re ni. \v 25 ¡Suꞌwe sikwa! Bra nu ti ndukwatya Xuwa ꞌin nten, ¿ta chabiyaꞌ ꞌin Ndiose ngwa kanꞌ a? ¿Ta chabiyaꞌ ꞌin nten chalyuu ti ngwa kanꞌ a? \p Mnan ti ykwiꞌ neꞌ nu lka ndloo kanꞌ loꞌo taꞌa neꞌ bra kanꞌ: \p ―¿Ni sa ñaꞌan xkwean ra ꞌin yu re? Si xkwean: “Chabiyaꞌ ꞌin Ndiose mdukwatya Xuwa kanꞌ ꞌin nten”, ja suꞌwe chaꞌ kanꞌ, chaꞌ bra ti chkwiꞌ yu chaꞌ re ꞌñaan: “¿Ni chaꞌ ja msñi wan chaꞌ nu ykwiꞌ Xuwa sikwa?” \v 26 Loꞌo si xkwean: “Chabiyaꞌ ꞌin nten ti mdukwatya Xuwa kanꞌ ꞌin nten”, ti kwiꞌ ti chaꞌ, ja suꞌwe chaꞌ kanꞌ, chaꞌ nchga neꞌ kichen re ndyaa ñaꞌan tiꞌ neꞌ chaꞌ chañi chaꞌ ykwiꞌ Xuwa kanꞌ xkwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten. Loꞌo ntsean ꞌin neꞌ kichen re. \p \v 27 Kanꞌ chaꞌ mxkwen neꞌ kanꞌ ꞌin Jesús: \p ―Ja jlyo tiꞌ ba ―ndukwin neꞌ. \p ―Suꞌwe sikwa ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Loꞌoǔn, ja katsaǎnꞌ ꞌwan ti ka lka nu nda chabiyaꞌ ꞌñaǎn chaꞌ kuꞌniǐn sa ñaꞌan nu ngiꞌniǐn bra ni. \s1 Chaꞌ ꞌin ska yu loꞌo taꞌa ngula yu \p \v 28 Ti ngwaꞌu la Jesús chinꞌ chaꞌ ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―Chkwiǐnꞌ ska chaꞌ tiya re loꞌo wan, chaꞌ xkwen wan ꞌñaǎn ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Wa ndiꞌin ska yu kula nu ndiꞌin tukwa yu kiꞌyu sñiꞌ yu. Kanꞌ ykwiꞌ yu kula kanꞌ loꞌo sñiꞌ yu nu kula la: “Sñiěnꞌ” ndukwin yu, “yaa kuꞌnii tñan niꞌ lyoꞌoo ꞌñaǎn ni, seꞌen ndukwa yka kwiñii ꞌñaǎn.” \v 29 “¡Ja tsaꞌaǎn!” ndukwin sñiꞌ yu bra kanꞌ. Chunꞌ ndiꞌin la ngwa jyuꞌu tiꞌ yu kuneꞌ chaꞌ ja mdukwa yu tñan ꞌin sti yu, kanꞌ chaꞌ mdoꞌo yu ndyaa yu tñan kanꞌ. \v 30 Loꞌo ti kwiꞌ tñan kanꞌ ngulo sti yu ꞌin xka sñiꞌ. “Tsaꞌaǎn, ja kuwe tiiꞌ” ndukwin yu kuneꞌ la kanꞌ ꞌin sti yu, loꞌo chaꞌ kwiñi ykwiꞌ yu, chunꞌ ja yaa yu tñan ꞌin sti yu. \v 31 ¿Ni sa ñaꞌan xkeꞌ tiꞌ wan ni? Taꞌa tyukwaa yu kuneꞌ kanꞌ ni, ¿ti lka ska nu yꞌni tñan nu ngulo sti ꞌin a? \p ―Sñiꞌ yu nu kula la, kanꞌ nu yꞌni tñan kanꞌ ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ. \p ―Chañi chaꞌ ꞌwan ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Loꞌo chañi chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan ni, chaꞌ ndiya neꞌ kuxi, ñaꞌan tiꞌ msu ꞌin neꞌ xka laꞌa tsuꞌ nu kwiñi ti ndlo kaꞌan ꞌa tñi ꞌin nten, ndiya neꞌ kanꞌ nu ndla la sten chaꞌ ꞌin Ndiose, chaꞌ ka Ni ndloo la niꞌ kasiya ꞌin neꞌ; kwiꞌ ndiya nu kunaꞌan calle ti nu ndla la sten chaꞌ ꞌin Ndiose, chaꞌ ka Ndiose ndloo la niꞌ kasiya ꞌin neꞌ. Loꞌo ꞌwan ni, tiyaꞌ la kala wan seꞌen ndiꞌin Ndiose. \v 32 Bra nu yan ayman Xuwa kanꞌ, xkwiꞌ chaꞌ nu ñi ykwiꞌ yu loꞌo wan. Ñi ꞌa yꞌni yu, loꞌo ja msñi wan kwenta chaꞌ nu ykwiꞌ yu loꞌo wan. Loꞌo neꞌ kuxi kanꞌ nu kaꞌan tñi ndlo ꞌin nten ni, wa ynan neꞌ chaꞌ nu ykwiꞌ Xuwa kanꞌ loꞌo neꞌ bra kanꞌ; kwiꞌ ngwañaꞌan nu kunaꞌan calle kanꞌ, ynan neꞌ chaꞌ nu ykwiꞌ Xuwa. Loꞌo ꞌwan, wa naꞌan wan sa ñaꞌan nu ndyaa ñaꞌan tiꞌ neꞌ nu kuxi tiye kanꞌ chaꞌ nu ngwaꞌu Xuwa, loꞌo ja ngwa jyuꞌu tiꞌ wan ꞌin kiꞌya nu ndiꞌin ꞌwan, chunꞌ chaꞌ ja msñi wan chaꞌ nu ykwiꞌ Xuwa kanꞌ. \s1 Chaꞌ ꞌin msu xaꞌan \p \v 33 ’Nde chkwiǐnꞌ xka chaꞌ tiya loꞌo wan, ñaꞌan tiꞌ ska nkwin: Ndiya ska nu kuliyaꞌ, yta yu kaꞌan ꞌa yka kwiñii. Msuꞌwa yu ska loꞌoo chunꞌ yka kanꞌ bra kanꞌ. Loꞌo mñan yu ska tu tiyuu niꞌ kee seꞌen lyoꞌo sta neꞌ mta chi kutun, chaꞌ kulo neꞌ tyiꞌa xi nu nsuꞌwi niꞌ ran. Loꞌo mñan yu ska naꞌan seꞌen kuꞌni neꞌ kwan tñan kanꞌ bra kanꞌ. \p ’Loꞌo mda xꞌnan yuu kanꞌ mjñan xka ta nten bra kanꞌ, chaꞌ kuꞌni neꞌ tñan niꞌ lyoꞌoo ꞌin yu, chunꞌ nsuꞌwi ska tñan tsaa yu tijyuꞌ. \v 34 Chunꞌ ndiꞌin la, wa tiya ti bra xtun neꞌ mta chi kutun kanꞌ, loꞌo tijyuꞌ ndiꞌin xꞌnan loꞌoo kanꞌ. Kanꞌ ngulo yu tñan ꞌin ska ta msu ꞌin yu chaꞌ tsaa neꞌ seꞌen ngiꞌni neꞌ tñan niꞌ lyoꞌoo ꞌin yu bra kanꞌ, chaꞌ tsaa yꞌya msu kanꞌ chinꞌ nan nu ndiꞌin chaꞌ kanun ꞌin xꞌnan loꞌoo kanꞌ. \v 35 Bra nu naꞌan neꞌ nu ngiꞌni tñan kanꞌ chaꞌ ndijyan msu kanꞌ, bra ti msñi neꞌ ꞌin msu; mjiꞌin neꞌ ꞌin ska, yjwi neꞌ ꞌin xka, mguun kee neꞌ ꞌin xka. \v 36 Chunꞌ ndiꞌin la msuꞌwa xꞌnan loꞌoo ꞌin xka ta msu kaꞌan la bra kanꞌ, chaꞌ tsaa neꞌ seꞌen ngiꞌni neꞌ tñan kanꞌ. Bra nu naꞌan neꞌ chaꞌ ndijyan msu kanꞌ, kwiꞌ ngwañaꞌan yꞌni neꞌ loꞌo bra kanꞌ. \p \v 37 ’Loꞌo kanꞌ msuꞌwa xꞌnan loꞌoo kanꞌ ꞌin sñiꞌ yu, ndyaa seꞌen ngiꞌni neꞌ tñan kanꞌ. “Ja chan tukwa neꞌ kanꞌ chaꞌ nchkwiꞌ sñiěnꞌ” nka tiye xꞌnan loꞌoo bra kanꞌ. \v 38 Xa wa naꞌan neꞌ kanꞌ ꞌin sñiꞌ yu, bra kanꞌ ykwiꞌ neꞌ loꞌo taꞌa neꞌ: “Sñiꞌ xꞌnan loꞌoo ndijyan ni” ndukwin neꞌ ꞌin taꞌa neꞌ. “Nu kwa ka xꞌnan yka kwiñii re nde loo la, kanꞌ chaꞌ suꞌwe la si kujwian ꞌin yu, chaꞌ kanun loꞌoo re ꞌñaan” ndukwin neꞌ kanꞌ. \v 39 Kanꞌ chaꞌ msñi neꞌ ꞌin sñiꞌ yu kanꞌ, ndyaa loꞌo neꞌ ꞌin sñiꞌ yu chunꞌ loꞌoo, yjwi neꞌ ꞌin sñiꞌ yu bra kanꞌ. \p \v 40 ’¿Nan lka kuꞌni xꞌnan loꞌoo loꞌo yu xaꞌan nu ngiꞌni tñan niꞌ lyoꞌoo ꞌin yu, bra nu tyaan yu xiyaꞌ, xkeꞌ tiꞌ wan a? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ. \p \v 41 ―Ndla ti kujwi xꞌnan loꞌoo kanꞌ ꞌin nchga yu xaꞌan kanꞌ ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús―. Loꞌo ta yu loꞌoo kanꞌ jñan xka ta nten chaꞌ kuꞌni neꞌ tñan lo yuu kanꞌ. Tsaa naan xꞌnan loꞌoo ꞌin nten suꞌwe nu xlyaa tya chinꞌ yuꞌwa ꞌin yu, liyaꞌ ꞌin yuu kanꞌ; tya neꞌ yuꞌwa nchga yijan bra nu ndiya bra xtun neꞌ mta chi kutun kanꞌ. \p \v 42 Xiyaꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ nu lka ndloo kanꞌ bra kanꞌ: \p ―¿Ja ya chkwiꞌ wan lo kityi ꞌin Ndiose a? Nde lka chaꞌ kanꞌ: \q1 Ti kwiꞌ kee tnun nu mxkwan nten nu mñan naꞌan ti kulo, chaꞌ ja suꞌwe kee kanꞌ, mskeꞌ tiꞌ neꞌ, wa mjwi tñan kuꞌni kee kanꞌ ni; \q1 nduun ran seꞌen nka ndloo la ꞌin naꞌan ꞌin Ndiose. \q1 Ndiose yꞌni chaꞌ ngwañaꞌan ngwa chaꞌ tnun kanꞌ, kanꞌ chaꞌ nduwe ꞌa tianꞌ. \m Ngwañaꞌan nchkwiꞌ kityi; \v 43 kanꞌ chaꞌ katsaǎnꞌ ñi ꞌwan ni, chaꞌ ja ta ꞌa Ndiose chabiyaꞌ sten wan chaꞌ ꞌin Ni, chaꞌ ka Ni ndloo la niꞌ kasiya ꞌwan. Ta Ni chabiyaꞌ kala xka ta nten seꞌen ndiꞌin Ni, nten nu suꞌwe nka tiye chaꞌ kuꞌni tñan ꞌin Ni. \v 44 Loꞌo chaꞌ ꞌin kee tnun kanꞌ ni, naꞌ lkaǎn ñaꞌan tiꞌ kee tnun kanꞌ; sa ñaꞌan nu yꞌni neꞌ nu mñan naꞌan loꞌo kee tnun kanꞌ, ngwañaꞌan ngiꞌni wan loꞌoǔn. Loꞌo nten nu nchka tiꞌ tukunꞌ chaꞌ ꞌñaǎn, ja ka suꞌwe chaꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ; bra nu kuꞌni biyaꞌ Ndiose ꞌin nchga nten chalyuu, ska yaꞌ ti tyii chaꞌ ꞌin nten nu ja xlyaa xñi chaꞌ ꞌñaǎn tyukwi nu yan neꞌ lo chalyuu. \p \v 45 Sti joꞌo nu lka ndloo loꞌo neꞌ fariseo ni, bra nu ynan neꞌ chaꞌ nu tka ykwiꞌ ti Jesús loꞌo neꞌ, mskeꞌ tiꞌ neꞌ chaꞌ ykwiꞌ kaꞌan Jesús ꞌin neꞌ bra nu ykwiꞌ yu chaꞌ ꞌin neꞌ xaꞌan nu yꞌni tñan niꞌ lyoꞌoo ꞌin xꞌnan yuu kanꞌ, kwiꞌ chaꞌ ꞌin kee nu mxkwan neꞌ nu mñan naꞌan. \v 46 Lye ꞌa nka tiye neꞌ nu tnun nchka kanꞌ xñi neꞌ ꞌin Jesús, chaꞌ kujwi neꞌ ꞌin yu, ngwa tiꞌ neꞌ. Loꞌo ja ngwa ꞌin neꞌ, chaꞌ ntsen neꞌ ꞌin nten kaꞌan kanꞌ, chaꞌ kaꞌan ꞌa nten ndyaa ñaꞌan tiꞌ chaꞌ ska nten nu nchkwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose lka Jesús. \c 22 \s1 Chaꞌ ꞌin taꞌa seꞌen mjwi kwilyoꞌo neꞌ \p \v 1 Loꞌo ykwiꞌ Jesús xka chaꞌ tiya loꞌo neꞌ bra kanꞌ: \p \v 2 ―Chkwiǐnꞌ xka chaꞌ loꞌo wan chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ wan sa ñaꞌan lka bra nu ka Ndiose ndloo niꞌ kasiya ꞌin nten ―ndukwin Jesús bra kanꞌ―. Ngwa ska tsan ngwa taꞌa mjwi kwilyoꞌo sñiꞌ ree. Yꞌni ree taꞌa bra kanꞌ. \v 3 Ngulo ree tñan ꞌin msu ꞌin chaꞌ tsaa neꞌ, tsaa ykwiꞌ neꞌ loꞌo nchga nten nu ndiꞌin suꞌwe chaꞌ ꞌin loꞌo ree, chaꞌ wa mdiya tsan nu ka taꞌa kanꞌ; loꞌo ja mslyaa neꞌ kanꞌ kan seꞌen ndiꞌin ree tsan nu ngwa taꞌa kanꞌ. \v 4 Xiyaꞌ ngulo ree tñan ꞌin msu ꞌin, chaꞌ tsaa msu seꞌen ndiꞌin neꞌ kanꞌ xiyaꞌ: “Chkwiꞌ wan loꞌo nchga nten kwa, chaꞌ wa lka yꞌni xuꞌweěn skwa chaꞌ ku neꞌ; wa yjwiǐn kuta loꞌo xkeru. Wa mdiya yaꞌ ku tlya neꞌ ni, si kuꞌni neꞌ chaꞌ suꞌwe kan neꞌ taꞌa re bra ti, chaꞌ wa mjwi kwilyoꞌo sñiěnꞌ” ndukwin ree ꞌin msu ꞌin. \v 5 Ja yan ꞌa nten kanꞌ, chunꞌ ja yuwe ꞌa tiꞌ neꞌ chaꞌ mjwi kwilyoꞌo sñiꞌ ree kanꞌ. Ndiya neꞌ kanꞌ nu ndyaa tñan niꞌ kixinꞌ, ndiya xka ta neꞌ kanꞌ nu ndyaa yjwiꞌ yuꞌwa ꞌin neꞌ, \v 6 loꞌo xka ta neꞌ kanꞌ ni, msñi neꞌ ꞌin msu kanꞌ, mjiꞌin neꞌ ꞌin msu kanꞌ sa ñaꞌan yaꞌ nu yjwi neꞌ ꞌin msu kanꞌ. \v 7 Xa wa ynan ree kanꞌ tñan nu yꞌni neꞌ loꞌo msu ꞌin, msinꞌ ꞌa tiꞌ ree kanꞌ ꞌin nten xaꞌan kanꞌ. Ngulo ree tñan ꞌin sndaru ꞌin chaꞌ kujwi neꞌ ꞌin nchga neꞌ xaꞌan kanꞌ bra kanꞌ, chaꞌ xkin sndaru kichen tyi neꞌ xaꞌan kanꞌ. \v 8 Loꞌo ykwiꞌ ree loꞌo msu ꞌin xiyaꞌ: “Wa yꞌniǐn xuꞌweěn skwa chaꞌ ka taꞌa mjwi kwilyoꞌo sñiěnꞌ” ndukwin ree kanꞌ, “loꞌo nten nu wa ykwiǐnꞌ loꞌo tsan chaꞌ kan neꞌ taꞌa seꞌen ndiꞌiǐn, ja mslyaa neꞌ kan neꞌ, kanꞌ chaꞌ ja ku ꞌa neꞌ kanꞌ siyaꞌ ti skwa suꞌwe nu nsuꞌwi ꞌñaǎn. \v 9 Suꞌwe la yaa lya wan nde tuwiin tlyu ni; chkwiꞌ wan loꞌo ya ñaꞌan ti nten nu ñaꞌan wan nde tuwiin kwa, chaꞌ kan neꞌ taꞌa nde seꞌen ndiꞌiǐn.” \v 10 Kanꞌ chaꞌ mdoꞌo msu kanꞌ ndyaa neꞌ tuꞌwa tuwiin; ykwiꞌ neꞌ loꞌo nchga nten nu ndyukwa taꞌa neꞌ loꞌo, ni siya nten suꞌwe, ni siya nten kuxi. Ndyoꞌ tiꞌin nchga nten kanꞌ seꞌen ndiꞌin ree sa ñaꞌan yaꞌ nu msaꞌan naꞌan ꞌin ree bra kanꞌ. \p \v 11 ’Chunꞌ ndiꞌin la mdiyan ree kanꞌ, yten niꞌ ñaꞌan chaꞌ chkwiꞌ loꞌo nchga nten nu ndiꞌin naꞌan kanꞌ. Kanꞌ naꞌan ree chaꞌ ndiꞌin ska yu kiꞌyu nu ja lkuꞌ teꞌ suꞌwe chaꞌ taꞌa. \v 12 Kwiꞌ mnichaꞌ ree ꞌin yu kiꞌyu kanꞌ bra kanꞌ: “Che” ndukwin ree, “¿ni chaꞌ yteen niꞌ ñaꞌan re ni siya ja lkuuꞌ teꞌ suꞌwe nu wa mdaǎn ꞌiin chaꞌ taꞌa?” Ja mjwi ñaꞌan xkwen yu kiꞌyu kanꞌ ꞌin ree bra kanꞌ; \v 13 kanꞌ chaꞌ ngulo ree kanꞌ tñan ꞌin msu ꞌin: “Xñi wan ꞌin yu kiꞌyu re, skanꞌ lya wan yaꞌ yu, skanꞌ lya wan kiyaꞌ yu. Loꞌo xkwan wan ꞌin yu re lo jwlyaa seꞌen tla ꞌa, seꞌen nsiꞌya ꞌa neꞌ ndiꞌin neꞌ, seꞌen lye ꞌa nchku liꞌya neꞌ chaꞌ msinꞌ ꞌa tiꞌ neꞌ” ndukwin ree kanꞌ. \v 14 Loꞌo Ndiose ni, wa mnin Ni ꞌin kaꞌan ꞌa nten chaꞌ kunan suꞌwe neꞌ nchga chaꞌ nu nchkwiꞌ Ni, loꞌo wa lka ti nten nu ndlo suwi Ni chaꞌ ka neꞌ nten ꞌin Ni. \s1 Chaꞌ ꞌin tñi nu ndlo neꞌ xka laꞌa tsuꞌ \p \v 15 Loꞌo mdoꞌo neꞌ fariseo ndyaa neꞌ chaꞌ ka suꞌwa chaꞌ ꞌin neꞌ loꞌo taꞌa neꞌ, sa ñaꞌan nu ka kwiñi lyoꞌo neꞌ ꞌin Jesús chaꞌ chkwiꞌ yu ska chaꞌ kuxi. Ka xtya neꞌ kiꞌya ꞌin yu bra kanꞌ. \v 16 Ngulo neꞌ kanꞌ tñan ꞌin chinꞌ yu kuneꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin neꞌ fariseo bra kanꞌ, chaꞌ chkwiꞌ biyaꞌ yu kuneꞌ kanꞌ loꞌo Jesús, nka tiye neꞌ. Mdaꞌan yu kuneꞌ kanꞌ loꞌo xka ta nten nu chaꞌ ꞌin ree Herodes, ndyaa yu seꞌen ndiꞌin Jesús. \p ―Mstru ―ndukwin yu kuneꞌ kanꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ―, jlyo tiꞌ bare chaꞌ ñi ꞌa ngiꞌnii; ti kwiꞌ chaꞌ nu ñi nu nchkwiꞌ Ndiose, kanꞌ lka chaꞌ nu nduꞌuu ꞌin nten. Loꞌo ja nduwe tiiꞌ sa ñaꞌan nnen chaꞌ nu nchkwiꞌ nten ꞌiin; ska ti biyaꞌ ngiꞌnii loꞌo nchga nten, ni siya neꞌ tiꞌi, ni siya neꞌ nu tnun nchka. \v 17 Kuꞌnii chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌwa, katsaaꞌ ñi ꞌwa: Tñi nu ndlo ree tlyu nu ndiꞌin xka laꞌa tsuꞌ kanꞌ ni, ¿ta suꞌwe si taan tñi kanꞌ ꞌin yu a? \p \v 18 Ngwa biyaꞌ tiꞌ Jesús sa ñaꞌan chaꞌ kuxi ndaꞌan tiye neꞌ kanꞌ, kanꞌ chaꞌ mxkwen yu ꞌin neꞌ: \p ―Kwiñi ꞌa wan ni. ¿Ni chaꞌ lka nchkwiꞌ biyaꞌ wan loꞌoǔn a? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ―. \v 19 Kwaꞌu wan ska tñi ꞌñaǎn, ti kwiꞌ taꞌa tñi plata nu ndaan ꞌin neꞌ nu ndlo tñi kanꞌ. \p Bra kanꞌ mdiyan loꞌo neꞌ ska tñi plata kanꞌ seꞌen ndiꞌin Jesús. \p \v 20 ―¿Ti lka nkwin ngaꞌan chunꞌ tñi re? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ―. ¿Ti lka ra nu ndukwa nin re? ―ndukwin. \p \v 21 ―Nin ree tlyu nu ndiꞌin xka laꞌa tsuꞌ, kanꞌ ngaꞌan chunꞌ tñi kwa ―ndukwin neꞌ bra kanꞌ. \p ―Suꞌwe ―ndukwin Jesús bra kanꞌ―, ta wan tñi nu ndiꞌin chaꞌ ta wan ꞌin ree tlyu kanꞌ sikwa; kwiꞌ ngwañaꞌan, ta wan ꞌin Ndiose nchga nan nu ndiꞌin chaꞌ ta wan ꞌin Ni. \p \v 22 Yuwe ꞌa tiꞌ neꞌ kanꞌ bra kanꞌ, chaꞌ nchka ꞌa ꞌin Jesús nchkwen ꞌin neꞌ. Mdoꞌo neꞌ ndyaa neꞌ bra kanꞌ. \s1 Mnichaꞌ neꞌ ꞌin Jesús sa ñaꞌan ka chaꞌ bra nu tyuꞌu nten xiyaꞌ \p \v 23 Ti kwiꞌ tsan kanꞌ mdiyan chinꞌ neꞌ saduceo seꞌen ndiꞌin Jesús, kanꞌ lka ska ta nten nu nchkwiꞌ chaꞌ ja tyuꞌu ꞌa nten xiyaꞌ xa wa ngujwi neꞌ. Mnichaꞌ neꞌ kanꞌ chaꞌ re ꞌin Jesús bra kanꞌ: \p \v 24 ―Mstru ―ndukwin neꞌ kanꞌ ꞌin yu―, nu ngwa sꞌni ytsaꞌ ayman Moisés ska chaꞌ ꞌñaan chaꞌ ꞌin taꞌa ngula neꞌ. Bra wa ngujwi ska yu kiꞌyu, si wa mjwi kwilyoꞌo yu loꞌo ti ji tyiꞌin sñiꞌ yu, bra kanꞌ ndiya tñan ꞌin taꞌa ngula yu nu ndiꞌin ska ti, chaꞌ kaja kwilyoꞌo yu loꞌo nu kunaꞌan nu ngwa kwilyoꞌo ayman taꞌa yu. Loꞌo chkwiꞌ neꞌ ꞌin sñiꞌ nu kala kulo chaꞌ sñiꞌ yu kiꞌyu nu wa ngujwi kanꞌ lka kuwiꞌ kanꞌ, chaꞌ ja kanaꞌ nin yu nu wa ngujwi kanꞌ bra kanꞌ. Ngwañaꞌan ykwiꞌ Moisés nu ngwa sꞌni. \v 25 Loꞌo ni, chkwiꞌ ba sa ñaꞌan ngwa ska yaꞌ: Taꞌa kichen tyi ba wa mdiꞌin kati yu kiꞌyu taꞌa ngula. Loꞌo mjwi kwilyoꞌo nu ngula kulo kanꞌ, ndla ꞌa ngujwi yu bra kanꞌ, loꞌo ja ya xuꞌwi sñiꞌ yu loꞌo kwilyoꞌo yu. Kanꞌ nganun nu kunaꞌan kanꞌ kwenta ꞌin taꞌa ngula yu bra kanꞌ. \v 26 Kanꞌ mjwi kwilyoꞌo nu kunaꞌan kanꞌ xiyaꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, ndla ti ngujwi xka yu kiꞌyu taꞌa ngula ayman kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan ngwa ꞌin taꞌa kati yu kanꞌ. \v 27 Bra wa mdyii chaꞌ, ngujwi nu kunaꞌan kanꞌ. \v 28 Loꞌo ni, bra nu tyuꞌu nchga ayman xiyaꞌ, ¿ti ka nu ka kwilyoꞌo nu kunaꞌan kanꞌ?, chaꞌ taꞌa kati taꞌa ngula neꞌ mjwi kwilyoꞌo neꞌ loꞌo. \p \v 29 Mxkwen Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Ja ska chaꞌ jlyo tiꞌ wan, ja ya ka biyaꞌ tiꞌ wan chaꞌ nu nchkwiꞌ kityi ꞌin Ndiose; ja nchka biyaꞌ tiꞌ wan chaꞌ nchka ꞌa ꞌin Ndiose kuꞌni Ni nchga chaꞌ tnun nu nchka tiꞌ Ni. \v 30 Bra nu tyuꞌu nchga ayman xiyaꞌ, ja ndiꞌin chaꞌ kaja kwilyoꞌo neꞌ bra kanꞌ; tyiꞌin neꞌ sa ñaꞌan ndiꞌin angajle seꞌen ndiꞌin Ndiose. \v 31 Chañi chaꞌ ndiꞌin chaꞌ tyuꞌu nchga ayman xiyaꞌ. ¿Ja ya chkwiꞌ wan lo kityi seꞌen nchkwiꞌ Ndiose loꞌo wan a? Nde ndiya chaꞌ nu nchkwiꞌ kityi kanꞌ: \v 32 “Ndiose nu lka Xꞌnan Abraham lkaǎn” ndukwin Ni, “Ndiose nu lka Xꞌnan Isaac lkaǎn, loꞌo ti kwiꞌ Ndiose nu lka Xꞌnan Jacob lkaǎn” ndukwin Ni. Ja ndukwin kityi chaꞌ wa ngwa Ndiose Xꞌnan neꞌ kanꞌ bra nu mdiꞌin ti jyoꞌo kanꞌ lo chalyuu; ti nka Ndiose Xꞌnan neꞌ kanꞌ ni, kwiꞌ ngwañaꞌan ti nka Ndiose Xꞌnan nchga nten nu luꞌu. \p \v 33 Bra wa ynan nten kaꞌan nu ndiꞌin nde kwa chaꞌ nu nduꞌu Jesús, yuwe ꞌa tiꞌ neꞌ ꞌin chaꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \s1 Tñan nu ndloo la ꞌñaan chaꞌ kuꞌnian chaꞌ ꞌin Ndiose \p \v 34 Xa wa ynan neꞌ fariseo chaꞌ ja ngwa ꞌin neꞌ saduceo kanꞌ kwiñilyoꞌo ꞌin Jesús, bra ti ndyoꞌ tiꞌin nchga neꞌ fariseo kanꞌ seꞌen ndiꞌin Jesús. \v 35 Loꞌo ndiꞌin ska neꞌ fariseo nu jlyo ꞌa tiꞌ nchga chaꞌ ꞌin Ndiose nu ngwaꞌan ayman Moisés. Mnichaꞌ yu ꞌin Jesús chaꞌ chkwiꞌ biyaꞌ yu loꞌo bra kanꞌ: \p \v 36 ―Mstru ―ndukwin yu kanꞌ ꞌin Jesús―, ¿ni sa ñaꞌan lka chaꞌ nu ndloo la ꞌñaan chaꞌ kuꞌnian, chaꞌ nu ykwiꞌ Ndiose loꞌo ayman Moisés nu ngwa sꞌni? \p \v 37 Mxkwen Jesús ꞌin yu kanꞌ bra kanꞌ: \p ―“Ndiꞌin chaꞌ tyukwi ti tiye wan tyiꞌin chaꞌ ꞌwan loꞌo Ndiose nu lka Xꞌnan wan; ndiꞌin chaꞌ ka luwi kasiya ꞌwan, kwiꞌ tyiꞌin chaꞌ ꞌwan loꞌo Ni loꞌo nchga chaꞌ tiya nu ndiꞌin ke wan.” \v 38 Kanꞌ lka chaꞌ nu ndloo la ꞌñaan loꞌo Ni. \v 39 Loꞌo ndiya xka chaꞌ nu ndloo ꞌa ꞌñaan: “Ndiꞌin chaꞌ chka tꞌnan tiꞌ wan ꞌin taꞌa nten wan, sa ñaꞌan lka bra nu nchka tꞌnan tiꞌ wan ꞌwan, ti ykwiꞌ ti wan.” \v 40 Tyukwaa chaꞌ re lka suun nchga chaꞌ nu ngwaꞌan ayman Moisés chabiyaꞌ ꞌin Ndiose, nchga chaꞌ re lka suun nchga chaꞌ ꞌin Ndiose nu ykwiꞌ neꞌ loꞌo nten nu ngwa sꞌni. \s1 Mnichaꞌ Jesús ꞌin neꞌ chaꞌ ꞌin Krixtu \p \v 41 Bra nu ti ndyoꞌ tiꞌin nchga neꞌ fariseo kanꞌ seꞌen ndiꞌin Jesús, mnichaꞌ yu ska chaꞌ ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p \v 42 ―¿Ni sa ñaꞌan nxkeꞌ tiꞌ wan chaꞌ ꞌin Krixtu nu ndiꞌin chaꞌ kan? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ―. ¿Ti lka nu ngwa ayman ꞌin Krixtu, nxkeꞌ tiꞌ wan a? \p ―Nten taꞌa ayman ree David ka nu kanꞌ ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús. \p \v 43 Mnichaꞌ Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ xiyaꞌ bra kanꞌ: \p ―¿Ni sa ñaꞌan lka chaꞌ re, xkeꞌ tiꞌ wan a?, chaꞌ nu wa ykwiꞌ ayman David chaꞌ Xꞌnan yu lka Krixtu kanꞌ. Wa ngwaꞌu Tyiꞌi Ndiose chaꞌ kanꞌ ꞌin David, kanꞌ chaꞌ mjlyo tiꞌ ree kanꞌ. Nde lka chaꞌ nu ykwiꞌ ree kanꞌ ―ndukwin Jesús: \q1 \v 44 Ndiose nu nka Xꞌnaan ykwiꞌ chaꞌ re loꞌo Krixtu nu nka Xꞌnaǎn: \q1 “Tyukwaa chinꞌ nde laꞌa seꞌen kwin ꞌñaǎn, sa ñaꞌan yaꞌ nu kuꞌni tyiǐn chaꞌ ꞌin nchga nu tiꞌí tiꞌ ꞌiin, chaꞌ nuꞌwin kaa ndloo ꞌin nchga lo chaꞌ” ndukwin Ni ꞌin Krixtu. \m \v 45 Xꞌnaǎn, ykwiꞌ ayman David ꞌin Krixtu. ¿Ta sa kanꞌ ti nten taꞌa ayman David ka Krixtu, xkeꞌ tiꞌ wan a? \p \v 46 Ja tukwin ngwa jlyo tiꞌ xkwen la ꞌin Jesús bra kanꞌ. Chunꞌ ndiꞌin la, ja mnichaꞌ ꞌa neꞌ ꞌin yu, chaꞌ ntsen neꞌ ꞌin yu, sa ñaꞌan nu xkwen Jesús ꞌin neꞌ. \c 23 \s1 Mstya Jesús kiꞌya ꞌin neꞌ fariseo loꞌo mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo \p \v 1 Loꞌo ykwiꞌ Jesús loꞌo nten kaꞌan nu ndiꞌin seꞌen ndiꞌin yu, loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu: \p \v 2 ―Neꞌ fariseo kanꞌ, loꞌo mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo niꞌ lyaa, jlyo tiꞌ neꞌ kanꞌ nchga chaꞌ nu ngwaꞌan ayman Moisés lo kityi. \v 3 Kanꞌ chaꞌ ndiꞌin chaꞌ kunan suꞌwe wan chaꞌ nu nduꞌu neꞌ kanꞌ ꞌwan, ndiꞌin chaꞌ tukwa wan nchga chaꞌ nu ndukwa lo kityi nu nduꞌu neꞌ kanꞌ; ska ti chaꞌ, ja kuꞌni wan sa ñaꞌan nu ngiꞌni neꞌ kanꞌ, chunꞌ ja la ndukwa neꞌ chaꞌ kanꞌ ni siya suꞌwe ꞌa nduꞌu neꞌ chaꞌ joꞌo. \v 4 Loꞌo neꞌ fariseo kanꞌ, ndlo neꞌ tñan ꞌin taꞌa nten neꞌ chaꞌ tnun ꞌa yuꞌwa kwiꞌya neꞌ. Tiꞌin ꞌa yuꞌwa nxtya neꞌ fariseo kanꞌ skun nten, loꞌo ja ndlyaꞌ neꞌ yuꞌwa kanꞌ siyaꞌ ti. \v 5 Nchga chaꞌ nu ngiꞌni neꞌ kanꞌ, ngiꞌni neꞌ ꞌin ran chaꞌ ñaꞌan nten ꞌin neꞌ; kanꞌ chaꞌ nskanꞌ neꞌ kanꞌ kityi chaꞌ ꞌin Ndiose ke neꞌ, kwiꞌ skun neꞌ, chaꞌ nchka tiꞌ neꞌ chaꞌ chkwiꞌ nten chaꞌ ꞌin neꞌ chaꞌ kti ꞌa ngiꞌni neꞌ. Kwiꞌ nxiin neꞌ kanꞌ piyun nu tnun ꞌa su, chaꞌ ñaꞌan nten ꞌin neꞌ. \v 6 Bra nu ndaꞌan neꞌ kanꞌ ska taꞌa, xkwiꞌ nan nchka tiꞌ neꞌ tyukwa neꞌ seꞌen suꞌwe la ñaꞌan. Loꞌo niꞌ lyaa, ti kwiꞌ ti chaꞌ, nchka tiꞌ neꞌ kanꞌ tyukwa neꞌ seꞌen nu suꞌwe la ñaꞌan. \v 7 Kwiꞌ ngwañaꞌan, bra nu tyukwa taꞌa nten loꞌo neꞌ kanꞌ tuwiin, ndiya tiꞌ neꞌ fariseo chaꞌ suꞌwe ti chkwiꞌ nten loꞌo neꞌ, chaꞌ kuꞌni tnun nten ꞌin neꞌ; nchka tiꞌ neꞌ chaꞌ chkwiꞌ nten chaꞌ ꞌin neꞌ, chaꞌ mstru lka neꞌ. \p \v 8 ’ꞌWan ni, ja suꞌwe si chkwiꞌ nten ꞌwan chaꞌ mstru lka wan; suꞌwe la si ska ti chaꞌ nka tiye wan loꞌo taꞌa nten wan, chaꞌ ska ti mstru nsuꞌwi ꞌwan, kanꞌ lka Krixtu. \v 9 Kwiꞌ ngwañaꞌan, ja ndiꞌin chaꞌ chkwiꞌ wan chaꞌ sti wan lka ska nten chalyuu ti, chaꞌ ska ti Ndiose nu ndiꞌin nde niꞌ kwan, kanꞌ lka Sti wan. \v 10 Loꞌo ja ta wan chabiyaꞌ ꞌin nten chaꞌ chkwiꞌ neꞌ chaꞌ ꞌwan chaꞌ xꞌnan neꞌ nka wan, chaꞌ ska ti Krixtu nka Xꞌnan wan nu chañi. \v 11 Ndiꞌin chaꞌ kuꞌni wan ñaꞌaan tñan nu kulo taꞌa nten wan ꞌwan, si chañi chaꞌ ndloo la chaꞌ ꞌwan ke taꞌa nten wan. \v 12 Nten nu nchka tiꞌ chaꞌ ka tnun la, ti ykwiꞌ ti, ke taꞌa nten, ndiꞌin chaꞌ ka jyuꞌu tiꞌ neꞌ nde loo la; loꞌo nten nu ja siyeꞌ loꞌo taꞌa nten, nu ja nchka tiꞌ tyijin lyo ꞌin taꞌa nten, kanꞌ lka nu chañi chaꞌ ka tnun la chaꞌ ꞌwan. \p \v 13 ’¡Tꞌnan ꞌa ꞌwan mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo, loꞌo ꞌwan neꞌ fariseo, chaꞌ tukwa chaꞌ ndaꞌan tiye wan! Nan ndukunꞌ ti wan tuwiin ꞌin nten, chaꞌ ja ka sten neꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose, chaꞌ ja ka Ndiose ndloo la niꞌ kasiya ꞌin neꞌ. ꞌWan ti ykwiꞌ ti wan, ja xlyaa wan sten wan chaꞌ kanꞌ, loꞌo ja nda wan chabiyaꞌ chaꞌ sten xka la nten chaꞌ kanꞌ. \p \v 14 ’¡Tꞌnan ꞌa ꞌwan mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo, loꞌo ngwañaꞌan ꞌwan neꞌ fariseo, chaꞌ tukwa chaꞌ ndaꞌan tiye wan! Ndlaa wan naꞌan tyi nu kunaꞌan tiꞌi, loꞌo chan nchkwiꞌ wan loꞌo Ndiose seꞌen ndiꞌin nten chaꞌ ñaꞌan nten ꞌwan bra kanꞌ. Ja ka biyaꞌ tiꞌ xka la nten ñaꞌaan chaꞌ kuxi nu nsuꞌwi niꞌ kasiya ꞌwan bra kanꞌ, nxkeꞌ tiꞌ wan. Kanꞌ chaꞌ lye ꞌa ta Ndiose nu tiꞌí ꞌwan nde loo la. \p \v 15 ’¡Tꞌnan ꞌa ꞌwan mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo, loꞌo ꞌwan neꞌ fariseo, chaꞌ tukwa chaꞌ nka tiye wan! Tijyuꞌ ꞌa ndaꞌan wan tuwiin nde xka chalyuu, kwiꞌ tuwiin ndijin wan tujoꞌo, chaꞌ tsaa naan wan ꞌin nten; tsaa naan wan ni siya ska ti nten nu xlyaa kulaa yaꞌ ꞌin xka la joꞌo nu ngiꞌni tnun yu ꞌin, chaꞌ xñi yu chaꞌ nu kwaꞌu wan ꞌin yu. Loꞌo chaꞌ nu kwaꞌu wan ꞌin yu kuꞌni wan chaꞌ lye la ka yu sñiꞌ kuneꞌ xaꞌan ke ꞌwan, ꞌwan nu ndiꞌin chaꞌ tsaa wan lo jwlyaa. \p \v 16 ’¡Tꞌnan ꞌa ꞌwan! Nan wa nchka tiꞌ wan kwaꞌu wan ꞌin xka la nten, loꞌo kwityiinꞌ ꞌa wan, chaꞌ ja la ndiꞌya wan kwenta. Ndiya yaꞌ nchkwiꞌ wan: “Bra nu skanꞌ nten ska chaꞌ ꞌin neꞌ loꞌo kulo naan neꞌ ꞌin laa tnun re, chaꞌ kuꞌni ji neꞌ ska tñan, ja ska chaꞌ lka ran” nchkwiꞌ wan. “Loꞌo bra nu skanꞌ neꞌ ska chaꞌ loꞌo taꞌa nten neꞌ, loꞌo kulo naan neꞌ ꞌin nan oro nu nsuꞌwi niꞌ lyaa chaꞌ kuꞌni neꞌ tñan kanꞌ, kanꞌ ndiꞌin chaꞌ kuꞌni ji neꞌ nchga tñan nu ykwiꞌ neꞌ” ndukwin wan. \v 17 ¡Mnaꞌ chaꞌ tiya ꞌwan, kwityiinꞌ ꞌa wan! ¿Ni nan lka nu ndloo la chaꞌ ꞌin, nxkeꞌ tiꞌ wan? ¿Ta tlyu la chaꞌ ꞌin nan oro nu nsuꞌwi niꞌ lyaa kanꞌ a? ¿O ta tlyu la chaꞌ ꞌin laa tnun seꞌen nsuꞌwi nan oro kanꞌ, nxkeꞌ tiꞌ wan a? Ska ñaꞌan ti lka tyukwaa chaꞌ kanꞌ. \v 18 Loꞌo ndiya yaꞌ nchkwiꞌ wan xka chaꞌ re: “Bra nu skanꞌ nten ska chaꞌ loꞌo taꞌa nten neꞌ, loꞌo kulo naan neꞌ ꞌin msaa nu nduun niꞌ lyaa re, chaꞌ kuꞌni ji neꞌ ska tñan, ja ska chaꞌ lka ran” ndukwin wan. “Loꞌo bra nu skanꞌ neꞌ chaꞌ loꞌo taꞌa nten neꞌ, loꞌo kulo naan neꞌ ꞌin lomstan nu nxtya neꞌ lo msaa kanꞌ, chaꞌ kuꞌni neꞌ ska tñan, kanꞌ ndiꞌin chaꞌ kuꞌni ji neꞌ nchga tñan kanꞌ” ndukwin wan. \v 19 ¡Chañi chaꞌ kwityiinꞌ wan! ¿Ni nan lka nu ndloo la chaꞌ ꞌin, nxkeꞌ tiꞌ wan? ¿Ta tlyu la chaꞌ ꞌin lomstan kanꞌ a? ¿O ta tlyu la chaꞌ ꞌin msaa seꞌen ndukwa lomstan kanꞌ, nxkeꞌ tiꞌ wan a? Ska ñaꞌan ti lka tyukwaa chaꞌ kanꞌ; \v 20 kanꞌ chaꞌ bra nu skanꞌ neꞌ ska chaꞌ chabiyaꞌ ꞌin msaa kanꞌ, suꞌwa nskanꞌ neꞌ chaꞌ chabiyaꞌ ꞌin nan nu ndukwa lo msaa kanꞌ. \v 21 Ti kwiꞌ ti chaꞌ, bra nu skanꞌ neꞌ ska chaꞌ chabiyaꞌ ꞌin laa tnun re, suꞌwa nskanꞌ neꞌ chaꞌ chabiyaꞌ ꞌin Ndiose, chaꞌ loꞌo niꞌ lyaa kanꞌ ndiꞌin Ndiose. \v 22 Bra nu skanꞌ neꞌ ska chaꞌ chabiyaꞌ ꞌin ska nan nu ndiꞌin nde niꞌ kwan, suꞌwa nskanꞌ neꞌ chaꞌ kanꞌ chabiyaꞌ ꞌin seꞌen tlyu seꞌen ndiꞌin Ndiose, ti kwiꞌ chabiyaꞌ ꞌin Ndiose lka chaꞌ kanꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \p \v 23 ’¡Tꞌnan ꞌa ꞌwan mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo, loꞌo ꞌwan neꞌ fariseo, chaꞌ tukwa chaꞌ nsuꞌwi tiye wan! Kti ꞌa ngiꞌni wan tloo Ndiose loꞌo nchga nan xuwe ti nu nsuꞌwi ꞌwan; bra nu nsuꞌwi tii lkaꞌ kanunꞌ xlya ꞌwan ni, bra ti nda wan ska ꞌin Ndiose bra kanꞌ, ta nxin, ta mta komino, kwiꞌ ngwañaꞌan ngiꞌni wan. Loꞌo chaꞌ nu ngwaꞌu Stian Ndiose, nu ndloo la ꞌwan chaꞌ kuꞌni wan, ja la nduwe tiꞌ wan chaꞌ kanꞌ. Wa ykwiꞌ Ndiose chaꞌ kuꞌni biyaꞌ ñi wan ꞌin nten, chaꞌ chka tꞌnan tiꞌ wan ꞌin nten, chaꞌ tsaa ñaꞌan suꞌwe tiꞌ wan ꞌin Ni; loꞌo ja nnan wan chaꞌ kanꞌ. Ndiꞌin chaꞌ tukwa wan chaꞌ nu ndloo la kanꞌ, ni siya ti kuꞌni wan chaꞌ suꞌwe sa ñaꞌan nu ngiꞌni ti wan bra nu nda wan lomstan xuwe ti kanꞌ. \v 24 Nchka tiꞌ wan kwaꞌu wan chaꞌ ꞌin Ndiose ꞌin xka la nten; loꞌo kwityiinꞌ wan, chaꞌ nchkunꞌ ke wan ꞌin nchga chaꞌ nu ñi kanꞌ. Sa ñaꞌan lka si nsuwi wan tyiꞌa chaꞌ koꞌo wan, chaꞌ ja koꞌo wan ꞌni xuwe nu nsuꞌwi lo tyiꞌa kanꞌ, loꞌo ja ngiꞌni wan kwenta ni siya wa yiꞌo wan ska ꞌni tnun, ñaꞌan tiꞌ ska camello ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \p \v 25 ’¡Tꞌnan ꞌa ꞌwan mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo, loꞌo ꞌwan neꞌ fariseo, chaꞌ tukwa chaꞌ nsuꞌwi tiye wan! Suꞌwe ꞌa njyaꞌan wan tloo wan, njyaꞌan wan chunꞌ wan, ñaꞌan tiꞌ ngaten ska sa, ngaten ska kaꞌnan; loꞌo niꞌ kasiya ꞌwan xkwiꞌ chaꞌ kuxi nsuꞌwi, chaꞌ nchka tiꞌ wan kulaa wan nan nu nsuꞌwi ꞌin xka la nten, chaꞌ nxitukwi tiꞌ wan nan nsuꞌwi ꞌin nten. \v 26 ¡Nan kwityiinꞌ wan, ꞌwan neꞌ fariseo! Kulo kuꞌni luwi wan niꞌ kasiya ꞌwan, ti ykwiꞌ ti wan, chaꞌ kanun luwi tyukwi ñaꞌaan wan bra kanꞌ, ñaꞌan tiꞌ ska sa, ska kaꞌnan nu wa ngaten ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \p \v 27 ’¡Tꞌnan ꞌa ꞌwan mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo, loꞌo ngwañaꞌan ꞌwan neꞌ fariseo, chaꞌ tukwa chaꞌ nka tiye wan! Ñaꞌan tiꞌ ska kwaa nu ngwa tkanꞌ chaꞌ yꞌni ngaten neꞌ ꞌin ran, chaꞌ ka suꞌwe ꞌa ñaꞌan kwaa kanꞌ bra kanꞌ, ngwañaꞌan lka wan. Xkwiꞌ tijyan ayman nsuꞌwi niꞌ kwaa kanꞌ, xkwiꞌ nan tukun tyiꞌi nsuꞌwi kanꞌ. \v 28 Kwiꞌ ngwañaꞌan ꞌwan ni, suꞌwe ꞌa ñaꞌan chunꞌ wan, ñi ꞌa ngiꞌni wan, nxkeꞌ tiꞌ nten; loꞌo bra nu ñaꞌan Ndiose niꞌ wan, tukwa chaꞌ nka tiye wan, kuxi ꞌa chaꞌ nu nsuꞌwi niꞌ kasiya ꞌwan, nxkeꞌ tiꞌ Ndiose bra kanꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \p \v 29 ’¡Tꞌnan ꞌa ꞌwan mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo, loꞌo ꞌwan neꞌ fariseo, chaꞌ tukwa chaꞌ nka tiye wan! Suꞌwe ꞌa ñaꞌan naꞌan xuwe nu nñan wan chunꞌ kwaa seꞌen mtsiꞌ ayman nu wa yan ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten nu ngwa sꞌni, loꞌo suꞌwe ꞌa ngiꞌni tkanꞌ wan kwaa seꞌen mtsiꞌ ayman nu suꞌwe tiye nu ngwa sꞌni. \v 30 “Kuxi ꞌa yꞌni ayman ꞌwa nu ngwa sꞌni” ndukwin wan. “Si wa ndiꞌin ba lo chalyuu nu ngwa bra kanꞌ, ja loꞌo ba kujwi ba ꞌin neꞌ nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten kanꞌ” ndukwin wan. \v 31 Jlyo tiꞌ wan chaꞌ lka wan ti kwiꞌ taꞌa nten loꞌo ayman ꞌwan nu wa yjwi ꞌin neꞌ nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten nu ngwa sꞌni; loꞌo ti kuxi tiye wan ni, sa ñaꞌan nu kuxi tiye ayman ꞌwan nu ngwa sꞌni bra kanꞌ. \v 32 ¡Suꞌwe sikwa! ¡Ti kuꞌni la wan chaꞌ kuxi nu yꞌni ayman ꞌwan nu ngwa sꞌni! ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \p \v 33 ’¡Ñaꞌan tiꞌ kunan, ngwañaꞌan nchka tiꞌ wan! Sa ꞌa ngiꞌni wan chaꞌ kuxi. ¿Ta nxkeꞌ tiꞌ wan chaꞌ kulaa Ndiose ꞌwan, chaꞌ ja kaja nu tiꞌí ꞌwan lo jwlyaa a? Ja ka ꞌwan ngwañaꞌan. \v 34 Kanꞌ chaꞌ ti suꞌwaǎn ꞌin nten ꞌñaǎn chaꞌ tsaa seꞌen ndiꞌin wan, nten nu nchkwiꞌ chaꞌ ꞌñaǎn, nten nu jlyo tiꞌ chaꞌ ꞌñaǎn, loꞌo mstru nu kuꞌni tñan ꞌñaǎn. Jlyo tiǎnꞌ chaꞌ xaꞌan ꞌa wan; kujwi wan ꞌin chinꞌ nten kanꞌ, jwiꞌin kaꞌan wan ꞌin chinꞌ neꞌ kanꞌ lo wsi, xka ta neꞌ kanꞌ jwiꞌin wan loꞌo ti su niꞌ lyaa ꞌwan. Kuxi ꞌa kuꞌni wan loꞌo neꞌ kanꞌ, sa ñaꞌan yaꞌ nu kulo wan ꞌin neꞌ kanꞌ, chaꞌ ja la kanun neꞌ kichen tyi wan. \v 35 Kanꞌ chaꞌ sikwa, kanun kiꞌya ꞌwan siꞌya ayman ꞌwan nu wa yjwi ꞌin kaꞌan ꞌa nten nu ykwiꞌ chaꞌ nu ñi nu ngwa ti sꞌni, ti bra nu ngujwi Abel ti kulo la, sa ñaꞌan yaꞌ nu ngujwi Zacarías sñiꞌ Berequías. Ayman Zacarías ni, wa yjwi neꞌ ꞌin yu seꞌen nduun yu niꞌ lyaa, tuꞌwa msaa seꞌen nchkin lomstan, bra nu wa tsaa ti yu niꞌ ñaꞌan seꞌen kti ꞌa chaꞌ ꞌin Ndiose. Suꞌwa lka chaꞌ sa ñaꞌan lka si wa yjwi wan ꞌin ayman kanꞌ, chunꞌ ti kwiꞌ ti chaꞌ kuxi kanꞌ nka tiye wan ni. \v 36 Chañi chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan ni, chaꞌ ja ya kaja wan xa nu tlyu ꞌa chaꞌ kuxi ka ꞌwan, neꞌ nasiyun re, siꞌya kiꞌya tnun nu ndukwi wan ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \s1 Ynan ꞌa Jesús siꞌya kichen Jerusalén \p \v 37 ’¡Tꞌnan ꞌa wan neꞌ Jerusalén! ¡Tukwi ꞌa chaꞌ nsuꞌwi ꞌwan! Ti sꞌni ꞌa ndujwi wan ꞌin nten nu ndyaꞌan tñan ꞌin Ndiose, njyiꞌin wan kee ꞌin neꞌ nu nchkwiꞌ chaꞌ ꞌin Ni. Tyun ꞌa yaꞌ ngwa tiǎnꞌ ñaꞌansiǐn ꞌwan chaꞌ ja ka kuxi ꞌwan. Ñaꞌan tiꞌ ska kwitu nu nxoꞌ tiꞌin ꞌin sñiꞌ niꞌ jluꞌwe, ngwañaꞌan ngwa tiǎnꞌ kuꞌniǐn loꞌo wan; loꞌo ja la nda wan chabiyaꞌ ꞌñaǎn. \v 38 Kanꞌ chaꞌ xiꞌin ꞌa kanun kichen tyi wan ni. \v 39 Chañi chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan ni, chaꞌ ja ñaꞌan ꞌa wan ꞌñaǎn sa ñaꞌan yaꞌ nu chkwiꞌ wan chaꞌ re ꞌñaǎn: “Suꞌwe ꞌa ngiꞌni Ndiose loꞌo nten nu ndijyan chabiyaꞌ ꞌin ti kwiꞌ Ni nu nka Xꞌnaan” nchkwin wan bra kanꞌ. \c 24 \s1 Wa ndla ti katin laa tnun \p \v 1 Chunꞌ ndiꞌin la mdoꞌo Jesús chunꞌ laa tnun kanꞌ; wa tyaa ti yu, lye ꞌa ykwiꞌ neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu loꞌo yu chaꞌ ꞌin laa tnun kanꞌ, chaꞌ suꞌwe ꞌa ñaꞌan nchga naꞌan nu kwenta ꞌin laa kanꞌ. \v 2 Mxkwen Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Ñaꞌan suꞌwe wan nchga chaꞌ nu nsuꞌwi laa tnun re ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ―. Chañi chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan ni, chaꞌ tyii laa re katin ran loꞌo ja ska ꞌa kee nu nsuꞌwi siꞌ laa re kanun ran chunꞌ taꞌa ran. \s1 Nu tiꞌí nu ka xa nu tsaa tii chalyuu \p \v 3 Loꞌo kanꞌ ndyaa neꞌ lo kiꞌya nu naan Olivos bra kanꞌ. Nde kwa ndyaa tukwa Jesús. Mnan ti ykwiꞌ neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu loꞌo yu bra kanꞌ, mnichaꞌ neꞌ ꞌin yu: \p ―Katsaaꞌ ꞌwa, ¿ni ñaꞌan bra ka chaꞌ kuxi kanꞌ ꞌin laa tnun re? Kwiꞌ ngwañaꞌan, ¿ni sa ñaꞌan ka chaꞌ bra nu tyaan xiyaꞌ, xa nu tyii chalyuu? ―ndukwin neꞌ kanꞌ ꞌin yu. \p \v 4 Ti ngwaꞌu la Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―Ndii ti tiꞌ wan tyiꞌin wan, kiꞌya wan kwenta chaꞌ ja tukwin kwiñi lyoꞌo ꞌwan ―ndukwin yu―. \v 5 Nde loo la kan tyun nten kwiñi nu chkwiꞌ chaꞌ chabiyaꞌ ꞌñaǎn ndijyan neꞌ. “Krixtu lkaǎn” nchkwin neꞌ kanꞌ ꞌwan, chaꞌ kwiñi lyoꞌo neꞌ ꞌin kaꞌan ꞌa nten nu tsaa ñaꞌan tiꞌ chaꞌ nu chkwiꞌ neꞌ. \v 6 Kanꞌ kanen chaꞌ nxuun neꞌ nasiyun re loꞌo neꞌ xka nasiyun, kwiꞌ ngwañaꞌan kaja chaꞌ ꞌwan chaꞌ nxuun neꞌ nasiyun tijyuꞌ. Ja kutsen wan bra kanꞌ. Ndiꞌin chaꞌ ka ngwañaꞌan, xa nu ti ji tyii chalyuu bra kanꞌ. \v 7 Xuun taꞌa nten re loꞌo neꞌ xka laꞌa tsuꞌ, kwiꞌ ngwañaꞌan xuun taꞌa nten ska kichen tnun loꞌo neꞌ xka kichen tnun. Kanꞌ ka jwiꞌñan ꞌin neꞌ, kan kicha nu xñi ꞌin nchga nten, kwiꞌ lye ꞌa kiñan chalyuu bra kanꞌ. \v 8 Nchga chaꞌ kanꞌ ka bra nu tyisnan ti ta Ndiose nu tiꞌí ꞌin nten chalyuu, siꞌi chaꞌ wa mdyii chalyuu bra kanꞌ. \p \v 9 ’Bra nu tyisnan chaꞌ kuxi kanꞌ ni, xñi neꞌ ꞌwan chaꞌ ta neꞌ nu tiꞌí ꞌwan; chka tiꞌ neꞌ kujwi neꞌ ꞌwan, chaꞌ ndiya neꞌ ñaꞌaan chalyuu nu ka tiꞌí tiꞌ ꞌwan chaꞌ ꞌñaǎn. \v 10 Kanꞌ chaꞌ tyun neꞌ taꞌa wan ka ndaja tiꞌ neꞌ loꞌoǔn, ja talo ꞌa neꞌ chaꞌ ndyaa ñaꞌan tiꞌ neꞌ chaꞌ ꞌñaǎn bra kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, ndiya neꞌ taꞌa wan nu kujwiꞌ xuꞌwa neꞌ ꞌin taꞌa wan yaꞌ neꞌ xaꞌan, kwiꞌ ndiya nu ka tiꞌí tiꞌ ꞌin taꞌa wan bra kanꞌ. \v 11 Kwiꞌ ngwañaꞌan, tyoꞌo tukwa kaꞌan neꞌ kwiñi, nu chkwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose, nchkwin neꞌ. Kwiñi lyoꞌo neꞌ kanꞌ ꞌin tyun neꞌ taꞌa wan, nu lka wan nten ꞌñaǎn. \v 12 Kaꞌan ꞌa chaꞌ kuxi ka, nu kuꞌni chaꞌ ja chka tꞌnan tiꞌ wan ꞌin taꞌa nten wan. \v 13 Loꞌo ja kuwe tiꞌ wan, nchga wan nu talo wan chan ꞌin chaꞌ kuxi kanꞌ, kulaǎn ꞌwan bra kanꞌ, xa nu wa tyii chalyuu ―ndukwin Jesús―. \v 14 Ndiꞌin chaꞌ kwaꞌu wan chaꞌ ꞌñaǎn ꞌin nten, nchga chaꞌ suꞌwe nu nchkwiǐnꞌ, sa ñaꞌan ka bra nu lka Ndiose ndloo niꞌ kasiya ꞌin nten; ndiꞌin chaꞌ chkwiꞌ wan chaꞌ kanꞌ loꞌo nten ñaꞌaan chalyuu, chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ neꞌ nchga nasiyun chaꞌ kanꞌ. Kanꞌ tyii chalyuu bra kanꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. \p \v 15 ’Ayman Daniel nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten ti sꞌni, wa ykwiꞌ yu chaꞌ ꞌin ska nkwin nu kuxi ꞌa, ska nan nu kuꞌni ñuꞌun ꞌin nchga nan nu luwi. ―Ka biyaꞌ tiꞌ wan chaꞌ kanꞌ, bra nu chkwiꞌ wan lo kityi re―. Bra nu ñaꞌan wan chaꞌ nduun nkwin nu kuxi kanꞌ nde seꞌen kti ꞌa niꞌ lyaa tnun kanꞌ ―ndukwin Jesús―, \v 16 ka biyaꞌ tiꞌ wan bra kanꞌ chaꞌ suꞌwe la si xnan nchga wan nu ndiꞌin lo yuu ꞌin Judea re, xnan lya wan chaꞌ xuꞌwi kutsiꞌ wan lo kiꞌya. \v 17 Nten nu nduun ke naꞌan ꞌin neꞌ tsan kanꞌ, ja laa ꞌa neꞌ sten neꞌ niꞌ ñaꞌan chaꞌ kulo neꞌ suꞌwa neꞌ; ndiꞌin chaꞌ kiꞌya neꞌ kanꞌ lyuu ndla, chaꞌ xnan neꞌ bra ti. \v 18 Kwiꞌ ngwañaꞌan nten nu ndiꞌin niꞌ kixinꞌ ni, ja laa ꞌa neꞌ xitukwi neꞌ tyaan neꞌ naꞌan tyi neꞌ, chaꞌ tyaan yꞌya neꞌ teꞌ kichanꞌ ꞌin neꞌ; ndiꞌin chaꞌ xnan neꞌ ndla bra kanꞌ. \v 19 ¡Tꞌnan ꞌa nu kunaꞌan tnan bra nu tiya tsan kanꞌ! ¡Tꞌnan ꞌa nu kunaꞌan nu nsuꞌwi kuwiꞌ kuneꞌ nu ti ngatiꞌ ꞌin bra kanꞌ! \v 20 Suꞌwe la jñan wan chaꞌ ꞌin Ndiose, chaꞌ ja ndiꞌin chaꞌ xnan wan bra nu tiya tsan nu ka tlyaꞌ; kwiꞌ jñan wan chaꞌ ꞌin Ni chaꞌ ja ndiꞌin chaꞌ xnan wan tsan taꞌa nu nxitñaꞌ neꞌ. \v 21 Bra nu ndiꞌin chaꞌ xnan wan ni, kanꞌ lye ꞌa tyijin nten chalyuu nu tiꞌí. Ja ya tyijin nten nu tiꞌí ngwañaꞌan, ti bra nu ngwiñan Ndiose chalyuu sa bra ni; loꞌo ngwañaꞌan, ja tyijin ꞌa nten nu tiꞌí ngwañaꞌan nde loo la. \v 22 Wa ykwiꞌ Ndiose chaꞌ chinꞌ ti tsan tyijin neꞌ nu tiꞌí ngwañaꞌan; si chan talo tyempu kuxi kanꞌ, ja ska ꞌa nten chalyuu tyoꞌo laa neꞌ bra kanꞌ. Loꞌo kuꞌni Ni chaꞌ chinꞌ ti tsan talo tyempu kuxi kanꞌ, chaꞌ chka tꞌnan ꞌa tiꞌ Ndiose ñaꞌan Ni ꞌin nten ꞌin Ni. \p \v 23 ’Xa nu tiya bra kanꞌ, si chkwiꞌ nten: “Ñaꞌan wan nde re, nde wa ngala Krixtu”, ja kunan wan chaꞌ kwiñi nu nchkwiꞌ neꞌ kanꞌ. Ti kwiꞌ ti chaꞌ, si ndiya nten nu chkwiꞌ chaꞌ re: “Wa ngala Krixtu kichen kwa”, ja kunan ꞌa wan bra kanꞌ, \v 24 chaꞌ Krixtu kwiñi ka yu kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, tyoꞌo tukwa neꞌ kwiñi nu chkwiꞌ chabiyaꞌ ꞌin Ndiose, nchkwin neꞌ; kwiñi ti kuꞌni neꞌ kanꞌ chaꞌ tnun chaꞌ kuwe ꞌa tiꞌ nten. Loꞌo kuꞌni neꞌ kwiñi kanꞌ ngwañaꞌan, chaꞌ nchka tiꞌ neꞌ kuꞌni neꞌ kanan ꞌwan loꞌo ꞌin nchga nten nu wa ngulo suwi Ndiose ꞌin. \v 25 Wa ytsaǎnꞌ chaꞌ kanꞌ ꞌwan ni, xa nu ti ji ti ka chaꞌ kuxi kanꞌ, \v 26 chaꞌ ja tukwa ꞌa wan chaꞌ ꞌin neꞌ si chkwiꞌ neꞌ chaꞌ re loꞌo wan: “Tsaan seꞌen ndiꞌin Krixtu, chaꞌ ndiꞌin yu niꞌ kixinꞌ kwa ni.” Ja tsaa wan loꞌo neꞌ bra kanꞌ. Loꞌo ja kunan wan si chkwiꞌ neꞌ chaꞌ re loꞌo wan: “Mnan ti ndiꞌin yu niꞌ ñaꞌan kwa ni.” Ja xñi wan chaꞌ nu chkwiꞌ neꞌ kanꞌ siyaꞌ ti. \v 27 Sa ñaꞌan lka nxtyi xaa ndyuwi ñaꞌaan niꞌ kwan, chaꞌ ñaꞌan nchga nten ꞌin ran, ngwañaꞌan ka xa nu tiyaǎn xiyaꞌ, naꞌ nu wa msuꞌwa Stiǐn ꞌñaǎn chaꞌ ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten. \v 28 Kunan wan chaꞌ re: La seꞌen ndiꞌin nan tukun, la kanꞌ kiꞌya laxu bra kanꞌ. \s1 Sa ñaꞌan ka bra nu kaǎn xiyaꞌ, naꞌ nu wa ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten \p \v 29 ’Xa nu wa mdyii tsan nu ndiꞌin chaꞌ ka nu tiꞌí ꞌin neꞌ, bra ti ka tla lo kwichaa, kwiꞌ ngwañaꞌan ja ka xaa lo koꞌ bra kanꞌ. Kalu kwii kulasiin nu ndukwi niꞌ kwan la lyuu; kwiꞌ ngwañaꞌan, kiñan nchga nan nu nsuꞌwi niꞌ kwan. \v 30 Tyoꞌo tukwa biyaꞌ nu xtyaǎn niꞌ kwan bra kanꞌ, naꞌ nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten. Lye ꞌa ka xiꞌin tiꞌ nchga nten chalyuu nu ndiꞌin nchga kichen, kunan neꞌ bra kanꞌ. Loꞌoǔn nu wa ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten ni, ñaꞌan neꞌ ꞌñaǎn chaꞌ ndijyaǎn laja koo nu ngaten ꞌa; tnun ꞌa chaꞌ ka bra kanꞌ, chaꞌ loꞌo nchga chabiyaꞌ ꞌñaǎn kaǎn. \v 31 Bra nu lye kanen kuwi, bra kanꞌ kuloǔn tñan ꞌin kaꞌan ꞌa angajle ꞌñaǎn chaꞌ tsaa xoꞌ tiꞌin ꞌin nchga nten nu wa ngulo suwi Ndiose ꞌin; tyoꞌo neꞌ kanꞌ la seꞌen ndiꞌin nten ñaꞌaan chalyuu kan neꞌ tloo Ni bra kanꞌ. \p \v 32 ’Ndiya ska chaꞌ nu ka kuꞌni xaꞌaan, bra nu ñaꞌaan ska yka, ni siya yka nstin, ni siya xka la yka kwiñii. Bra nu tyisnan tyukwa nstin, bra kanꞌ tyoꞌo tukwa kuten yka kanꞌ; jlyo tianꞌ chaꞌ wa ndla ti kiꞌya tyoo bra kanꞌ. \v 33 Kwiꞌ ngwañaꞌan, bra nu ñaꞌan wan tyoꞌo tukwa nchga nan nu ykwiǐnꞌ loꞌo wan tsan, bra kanꞌ ka biyaꞌ tiꞌ wan chaꞌ wa ndla ti tyii chaꞌ re. \v 34 Chañi chaꞌ nu chkwiǐnꞌ loꞌo wan ni, chaꞌ ja ya kaja nchga nten nu nsuꞌwi chalyuu ni, bra nu ka chaꞌ nu wa ykwiǐnꞌ tsan. \v 35 Tyii nchga nan nu nsuꞌwi niꞌ kwan, tyii chalyuu re, loꞌo ja tyii siyaꞌ ti chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ re, chaꞌ xkwiꞌ chañi lka chaꞌ nchkwiǐnꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \p \v 36 ’Tsan kanꞌ, ja tukwin ka jlyo tiꞌ ni tsan ka, ni bra ka kanꞌ; ja jlyo tiꞌ angajle, kwiꞌ naꞌ nu lkaǎn ska ti nu lka Sñiꞌ Ndiose, ja jlyo tiǎnꞌ. Ska ti Stiǐn Ndiose jlyo tiꞌ Ni chaꞌ kanꞌ. \p \v 37 ’Sa ñaꞌan ngwa bra nu mdiꞌin ayman Noé chalyuu ti sꞌni, ngwañaꞌan ka tsan nu kaǎn naꞌ nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten; ja ka biyaꞌ tiꞌ nten ni tsan ka chaꞌ kanꞌ. \v 38 Sa ñaꞌan ngwa chaꞌ ꞌin Noé kanꞌ bra nu ja ya kiꞌya tyoo tlyaa, ngwañaꞌan ka tsan kanꞌ. Sa ñaꞌan nu yꞌni nten chalyuu sꞌni: yꞌni neꞌ taꞌa, yku neꞌ, yiꞌo neꞌ, mjwi kwilyoꞌo neꞌ; ja ska chaꞌ yuwe tiꞌ neꞌ siyaꞌ ti, sa ñaꞌan bra nu yten Noé kanꞌ niꞌ yka naꞌan ꞌin yu. \v 39 Ja mgii ꞌa tiꞌ neꞌ bra nu mdyisnan ngwiꞌya tyoo tlyaa. Loꞌo mdyii chaꞌ ꞌin nchga neꞌ kanꞌ, chaꞌ ja ynan neꞌ chaꞌ nu ykwiꞌ Ndiose. Kwiꞌ ngwañaꞌan ka tsan nu kaǎn naꞌ nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn chaꞌ ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten, ja kii ꞌa tiꞌ neꞌ ni tsan ka kanꞌ. \v 40 Tsan kanꞌ, bra nu ndaꞌan tukwa nten niꞌ kixinꞌ chaꞌ kuꞌni tñan, bra kanꞌ tyaa loꞌo angajle ꞌin ska yu kanꞌ, kanun xka yu bra kanꞌ; \v 41 kwiꞌ ngwañaꞌan tsan kanꞌ, bra nu ndiꞌin tukwa nu kunaꞌan ska ti niꞌ ñaꞌan chaꞌ koo neꞌ, bra kanꞌ tyaa loꞌo angajle ꞌin ska ti neꞌ, kanun xka neꞌ bra kanꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. \p \v 42 ’Kanꞌ chaꞌ ndii ti tiꞌ wan tyiꞌin wan, chaꞌ ja jlyo tiꞌ wan siyaꞌ ti ni tsan ka nu kan ti kwiꞌ nu nka Xꞌnan wan. \v 43 Ñaꞌan tiꞌ ska xꞌnan naꞌan, si wa ngii tiꞌ yu ni bra ngwa tla kan nten nu kuꞌni kunan naꞌan tyi yu, ja chan ndii ti tiꞌ yu ndiꞌin yu naꞌan tyi yu bra kanꞌ, chaꞌ ja ta yu chabiyaꞌ sten nu kuꞌni kunan kanꞌ niꞌ ñaꞌan tyi yu. \v 44 Kanꞌ chaꞌ nchga tsan ndiꞌin chaꞌ ndii ti tiꞌ wan tyiꞌin wan lo chalyuu, chaꞌ ja chan bra ti tyoꞌo tukwaǎn kaǎn, naꞌ nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten. ¿Ni sa ñaꞌan kuꞌni wan si ja ndiꞌin wan ndii ti tiꞌ wan bra kanꞌ? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. \s1 Chaꞌ ꞌin msu suꞌwe loꞌo msu xaꞌan \p \v 45 ’¿Ta ndiya nten ꞌwan nu tyukwi ti tiye nchka tiꞌ kuꞌni tñan ꞌñaǎn a? Nde lka chaꞌ nu kuꞌni wan sikwa: Ska msu nu suꞌwe ni, ta xꞌnan yu tñan ꞌin yu chaꞌ ka yu ndloo niꞌ ñaꞌan ꞌin xꞌnan yu; kulo xꞌnan yu tñan ꞌin yu chaꞌ xku yu ꞌin nchga nten nu ndiꞌin niꞌ ñaꞌan kanꞌ, ni siya ja ndiꞌin xꞌnan neꞌ. \v 46 Suꞌwe ꞌa ka tiye msu kanꞌ bra nu kan xꞌnan yu xiyaꞌ, si chañi chaꞌ ti ngiꞌni yu tñan nu wa ngulo xꞌnan yu ꞌin yu. \v 47 Chañi chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan ni, chaꞌ tlyu la tñan ta xꞌnan yu ꞌin msu kanꞌ, chaꞌ ka yu ndloo ꞌin nchga tñan nu nsuꞌwi ꞌin xꞌnan yu bra kanꞌ. \v 48 Ska msu nu ndaja tiꞌ ni, nsuꞌwi tñan nu ngulo xꞌnan yu ꞌin yu, loꞌo ja nduwe tiꞌ yu. “Ja kan ndla xꞌnaǎn” nxkeꞌ tiꞌ yu, kanꞌ chaꞌ bra ti kiꞌya ska chaꞌ kuxi ke yu. \v 49 Kanꞌ tyisnan yu kuꞌni yu chaꞌ chen ñaꞌan, kuꞌni tlá yu ꞌin taꞌa msu yu; tsaa yku yu, tsaa yiꞌo yu loꞌo taꞌa kuꞌwi yu bra kanꞌ. \v 50 Loꞌo kanꞌ kan xꞌnan msu xaꞌan kanꞌ ska tsan nu ja ndii tiꞌ yu kanꞌ, chaꞌ ja jlyo tiꞌ msu kanꞌ sa ñaꞌan bra tyoꞌo tukwa xꞌnan yu xiyaꞌ. \v 51 Lye ꞌa ta xꞌnan yu nu tiꞌí ꞌin yu kanꞌ bra kanꞌ, sa ñaꞌan yaꞌ nu kaja yu. Kulo xꞌnan yu tñan ꞌin yu, chaꞌ tsaa yu lo jwlyaa seꞌen ja tyii chaꞌ tyijin neꞌ nu tiꞌí. Lye ꞌa xiꞌya neꞌ, kwiꞌ lye ꞌa ku liꞌya neꞌ chaꞌ kasinꞌ tiꞌ neꞌ. Suꞌwa ti tsaa yu loꞌo neꞌ kwiñi nu tukwa chaꞌ nka tiye ―ndukwin Jesús―. \c 25 \s1 Chaꞌ ꞌin tii nu kunaꞌan kuneꞌ \p \v 1 ’Chkwiǐnꞌ ska chaꞌ tiya loꞌo wan chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ wan sa ñaꞌan ka bra nu ka Ndiose ndloo niꞌ kasiya ꞌin nten: Ndiya tii nu kunaꞌan kuneꞌ, ndyaa neꞌ naꞌan tyi ska nu kunaꞌan nu ka kuxiin ꞌin nten. Nsuꞌwi candil ꞌin taꞌa tii neꞌ, chaꞌ ndiꞌin ta neꞌ ꞌin nu kaja kwilyoꞌo neꞌ. \v 2 Ja ska chaꞌ nduwe tiꞌ kiꞌyu nu kunaꞌan kanꞌ, loꞌo xa tiꞌyu nu kunaꞌan kanꞌ, suꞌwe ꞌa chaꞌ ndaꞌan tiye neꞌ. \v 3 Nu kunaꞌan nu ja nduwe tiꞌ kanꞌ ni, ja loꞌo sete chaꞌ xuꞌwi niꞌ candil ndiꞌya neꞌ ndaꞌan neꞌ, chaꞌ ta la xaa ꞌin neꞌ. \v 4 Loꞌo xa tiꞌyu nu kunaꞌan nu suꞌwe ti ndaꞌan chaꞌ tiye kanꞌ, loꞌo candil ꞌin neꞌ ndaꞌan neꞌ, loꞌo seꞌen nsuꞌwi sete ꞌin neꞌ ndaꞌan neꞌ. \v 5 Chan ꞌa mdiꞌin ta neꞌ ꞌin nu kiꞌyu nu ka kwilyoꞌo neꞌ; ngwiꞌya sla neꞌ, yijaꞌ neꞌ bra kanꞌ. \v 6 Jluꞌwe tla siyaꞌ ti ynen msiꞌya ska nten: “Wa ndijyan yu nu ka kwilyoꞌo kuxiin re ni” ndukwin. “Tyoꞌo lya wan nde chunꞌ naꞌan chaꞌ tsaa wan tuwiin loo yu, chaꞌ tyaan loꞌo wan ꞌin yu niꞌ ñaꞌan re.” \v 7 Bra ti mxaa tiꞌ nchga nu kunaꞌan kanꞌ bra kanꞌ, msiꞌyu neꞌ juun nu ndukwa lo candil ꞌin neꞌ, loꞌo wa suꞌwa ti neꞌ xka ta sete niꞌ candil kanꞌ. \v 8 Bra kanꞌ ndyuꞌwi tiꞌ nu kunaꞌan nu ja nduwe tiꞌ kanꞌ ꞌin sete ꞌin. ¿La nde kaja sete ni a? Bra kanꞌ mjñan neꞌ sete ꞌin taꞌa neꞌ: “Ta wan chinꞌ sete ꞌwa, chaꞌ wa tyuwiꞌ ti candil ꞌwa” ndukwin neꞌ nu ja nduwe tiꞌ kanꞌ. \v 9 “Sete nu ndiꞌya wa, ja tyoꞌo skwa chaꞌ xuꞌwi niꞌ candil ꞌñaan taꞌaan” ndukwin nu kunaꞌan nu suꞌwe ndaꞌan chaꞌ tiye kanꞌ. “Suꞌwe la yaa lya wan tiyenta chaꞌ xiꞌi wan ti chinꞌ.” \v 10 Bra nu ndyaa nu kunaꞌan nu ja nduwe tiꞌ kanꞌ xiꞌi la neꞌ ti chinꞌ sete, bra kanꞌ mdiyan yu nu kaja kwilyoꞌo kanꞌ. Nu kunaꞌan nu wa lka yꞌni xuꞌwe candil ꞌin neꞌ, ndyaa neꞌ niꞌ ñaꞌan tyi kuxiin loꞌo yu nu ka kwilyoꞌo kanꞌ, chaꞌ ku neꞌ seꞌen ndiꞌin; bra ti nchkunꞌ tunaꞌan kanꞌ. \v 11 Chunꞌ ndiꞌin la chinꞌ mdiyan nu kunaꞌan nu ja nduwe tiꞌ kanꞌ. “¡Wa mdiyan bare ni!” ndukwin neꞌ. “¡Slaa lya wan tunaꞌan chaꞌ sten ba seꞌen ndiꞌin wan kwa!” ndukwin neꞌ ꞌin yu nu kaja kwilyoꞌo kanꞌ. \v 12 Bra kanꞌ mxkwen yu ꞌin nu kunaꞌan nu ja nduwe tiꞌ kanꞌ: “Ja nsuꞌwi lyoǔn ꞌwan siyaꞌ ti, ja jlyo tiǎnꞌ ti ka nu lka wan” ndukwin yu nu ka kwilyoꞌo kanꞌ ꞌin neꞌ bra kanꞌ. \p \v 13 Ti ykwiꞌ la Jesús ti chinꞌ loꞌo neꞌ bra kanꞌ: \p ―Kanꞌ chaꞌ ndii ti tiꞌ wan tyiꞌin wan nchga bra, chaꞌ ja jlyo tiꞌ wan ni tsan, ni bra kaǎn xiyaꞌ, naꞌ nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten. \s1 Chaꞌ ꞌin snan msu nu mda xꞌnan tñi ꞌin \p \v 14 ’Loꞌo ni, chkwiǐnꞌ ska chaꞌ tiya loꞌo wan, chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ wan sa ñaꞌan ka bra nu ka Ndiose ndloo niꞌ kasiya ꞌin nten: Ndiya ska yu kuliyaꞌ, loꞌo wa tsaa ti yu tijyuꞌ, kanꞌ chaꞌ msiꞌya yu ꞌin nchga msu ꞌin yu, chaꞌ kan neꞌ seꞌen ndiꞌin yu. Kanꞌ mxnun xꞌnan neꞌ chinꞌ tñi ꞌin nchga msu bra kanꞌ, chaꞌ kuꞌni neꞌ tñan loꞌo tñi chaꞌ ꞌin yu kuliyaꞌ kanꞌ. \p \v 15 ’Loꞌo kanꞌ mda yu kuliyaꞌ kanꞌ kiꞌyu mi tñi plata ꞌin msu nu mdiyan kulo, kwiꞌ mda yu tukwa mi ꞌin xka msu, kwiꞌ mda yu xka mi ti ꞌin xka msu kanꞌ, chaꞌ jlyo tiꞌ xꞌnan neꞌ ti ka msu nu ka la ꞌin kuꞌni tñan loꞌo tñi kanꞌ. Chunꞌ ndiꞌin la mdoꞌo xꞌnan neꞌ, ndyaa tijyuꞌ bra kanꞌ. \v 16 Bra ti ndyaa msu nu nsuꞌwi kiꞌyu mi tñi plata ꞌin, ngwiꞌya yu yuꞌwa loꞌo tñi kanꞌ. Bra wa yjwiꞌ yu yuꞌwa kanꞌ, yꞌni yu kanan xa tiꞌyu mi tñi plata ꞌin yu. \v 17 Kwiꞌ ngwañaꞌan yꞌni xka msu nu nsuꞌwi tukwa mi tñi plata ꞌin, yꞌni yu kanan tyukwa mi tñi plata. \v 18 Msu nu nsuꞌwi ska mi ti tñi plata ꞌin yu, ngulu yu ska tiyuu, loꞌo niꞌ yuu kanꞌ msuꞌwa kutsiꞌ yu tñi ꞌin xꞌnan yu bra kanꞌ. \p \v 19 ’Xꞌni yaa xꞌnan msu kanꞌ, chunꞌ ndiꞌin la ngala yu naꞌan tyi yu xiyaꞌ. Msiꞌya yu ꞌin nchga msu ꞌin yu bra kanꞌ, chaꞌ tyan neꞌ seꞌen ndiꞌin yu, chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ xꞌnan neꞌ sa ñaꞌan tñan yꞌni neꞌ loꞌo tñi kanꞌ. \v 20 Kulo mdiyan msu nu mda xꞌnan kiꞌyu mi tñi plata ꞌin. “Xꞌnaǎn” ndukwin msu kanꞌ, “mdaa kiꞌyu mi tñi ꞌñaǎn, loꞌo ni, wa mjwi xa tiꞌyu mi tñi ꞌñaǎn, chaꞌ wa yꞌniǐn tñan loꞌo tñi kanꞌ ꞌiin.” \v 21 “Suꞌwe ꞌa tñan nu yꞌnii” ndukwin xꞌnan msu kanꞌ ꞌin yu. “Ska msu suꞌwe lkaa, chaꞌ suꞌwe ꞌa ndukwaa chaꞌ ꞌñaǎn. Ska tñan xuwe ti mdaǎn ꞌiin nu ngwa xkanꞌ; nu ka nde loo la taǎn xka tñan nu tlyu la chaꞌ kuꞌnii. Suꞌwa ti tyiꞌiin seꞌen ndiꞌiǐn, chaꞌ suꞌwa ti ka suꞌwe tiyee loꞌoǔn” ndukwin xꞌnan msu kanꞌ ꞌin bra kanꞌ. \v 22 Chunꞌ ndiꞌin la mdiyan xka msu nu mda xꞌnan tukwa mi tñi plata ꞌin. “Xꞌnaǎn” ndukwin msu kanꞌ, “mdaa tukwa mi tñi plata ꞌñaǎn, loꞌo ni, wa mjwi tyukwa mi tñi ꞌñaǎn chaꞌ yꞌniǐn tñan loꞌo tñi kanꞌ ꞌiin.” \v 23 “Suꞌwe ꞌa tñan nu yꞌnii” ndukwin xꞌnan msu kanꞌ ꞌin. “Ska tñan xuwe ti mdaǎn ꞌiin nu ngwa xkanꞌ; nu ka nde loo la taǎn xka tñan nu tlyu la chaꞌ kuꞌnii. Suꞌwa ti tyiꞌiin seꞌen ndiꞌiǐn, chaꞌ suꞌwa ti ka suꞌwe tiyee loꞌoǔn” ndukwin xꞌnan yu ꞌin yu bra kanꞌ. \v 24 Chunꞌ ndiꞌin la mdiyan xka msu nu mda xꞌnan ska mi ti tñi ꞌin. “Xꞌnaǎn” ndukwin msu kanꞌ, “jlyo tiǎnꞌ chaꞌ nten tiji ꞌa lkaa, chaꞌ ndoꞌo tya ꞌiin seꞌen yꞌni xka la nten tñan kanꞌ; ngwañaꞌan nskwaꞌ nu nskwaꞌ xka la nten, kanꞌ lka nu kaja ꞌiin. \v 25 Kanꞌ chaꞌ ytseěn ꞌiin. Kanꞌ yiꞌaǎn msuꞌwaǎn kutsiǐnꞌ tñi ꞌiin niꞌ yuu. Nde lka tñi ꞌiin sikwa.” \v 26 Msinꞌ tiꞌ xꞌnan msu kanꞌ ꞌin yu bra kanꞌ. “Ska msu xaꞌan lkaa” ndukwin xꞌnan msu kanꞌ ꞌin yu. “Ndajaa ꞌaa” ndukwin. “Wa jlyo tiiꞌ chaꞌ nxoꞌ kiǐn tya, ni siya ja ytaǎn nskwaꞌ kanꞌ, ni siya siꞌi naꞌ nu yꞌniǐn tñan kanꞌ, ndukwin nuꞌwin. \v 27 ¿Ni chaꞌ ja mdaa tñi ꞌñaǎn ꞌin xka nten sikwa, chaꞌ kuꞌni neꞌ tñan loꞌo ran? Chunꞌ ndiꞌin la tyaꞌan sñiꞌ tñi kanꞌ ꞌñaǎn, chaꞌ tyaa ꞌñaǎn xa nu kalaǎn xiyaꞌ.” \v 28 Ykwiꞌ xꞌnan msu kanꞌ loꞌo xka ta msu bra kanꞌ: “Suꞌwe la xñi wan ska mi nsuꞌwi yaꞌ yu re, ta wan ꞌin msu nu nsuꞌwi tii mi ꞌin. \v 29 Ngwañaꞌan lka loꞌo nten nu wa nsuꞌwi chinꞌ chaꞌ ꞌin, ti taǎn kaꞌan la ꞌin nten kanꞌ si ngiꞌni neꞌ tñan loꞌo chaꞌ kanꞌ, chaꞌ kaꞌan la chaꞌ suꞌwe xuꞌwi ꞌin neꞌ kanꞌ; loꞌo nten nu chinꞌ ꞌa chaꞌ nsuꞌwi ꞌin, si ja xlyaa neꞌ kuꞌni neꞌ tñan loꞌo chaꞌ kanꞌ, kulaǎn jiǐn ti chaꞌ nu ti nsuꞌwi ꞌin neꞌ kanꞌ. \v 30 Loꞌo ni, tsaa loꞌo wan ꞌin msu xaꞌan re, chaꞌ xkwan wan ꞌin yu re lo jwlyaa, seꞌen lye ꞌa nxiꞌya neꞌ, loꞌo lye ꞌa nchku liꞌya neꞌ chaꞌ msinꞌ tiꞌ neꞌ, chaꞌ lye ꞌa ndijin neꞌ nu tiꞌí nde kwa.” \s1 Kuꞌni biyaꞌ Ndiose ꞌin nchga nten chalyuu \p \v 31 ’Naꞌ nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten, kaǎn xiyaꞌ nde loo la chaꞌ kaǎn ndloǔn la ti ꞌin nchga nten. Suꞌwa ti kaǎn loꞌo nchga angajle ꞌñaǎn, kanꞌ tyukwaǎn seꞌen tlyu la ti, ska seꞌen luwi ꞌa. Nde kwa kuꞌni biyaǎnꞌ ꞌin nchga nten bra kanꞌ. \v 32 Ska seꞌen ti tyoꞌ tiꞌin nchga nten ñaꞌaan chalyuu tloǔn bra kanꞌ, chaꞌ kuꞌni biyaǎnꞌ ꞌin neꞌ. Bra kanꞌ suꞌweěn ꞌin nten tukwa seꞌen, sa ñaꞌan nu ngiꞌni nten nu ñaꞌansiin ꞌin slyaꞌ, kwiꞌ ngwañaꞌan kuꞌniǐn; ska laꞌa tyiꞌin ska ta slyaꞌ ꞌin neꞌ, xka laꞌa tyiꞌin xka ta chivu ꞌin neꞌ. \v 33 Ngwañaꞌan kuꞌniǐn, chaꞌ laꞌa seꞌen kwin ꞌñaǎn tyiꞌin nchga nten ꞌñaǎn, ñaꞌan tiꞌ ndiꞌin slyaꞌ kanꞌ; laꞌa seꞌen kaa seꞌen tyukwaǎn, la kanꞌ tyiꞌin nchga nu ja lka nten ꞌñaǎn, ñaꞌan tiꞌ ndiꞌin chivu kanꞌ. \v 34 Bra nu kaǎn ndloǔn la ti, chkwiǐnꞌ loꞌo nchga nten nu ndiꞌin laꞌa seꞌen kwin ꞌñaǎn: “Kan wan nde seꞌen ndiꞌin Ndiose nu lka ndloo la ti, nchga wan nu suꞌwe ꞌa nka tiye Stiǐn Ndiose ñaꞌan Ni ꞌwan, chaꞌ wa yꞌni xuꞌwe Ni seꞌen tyiꞌin wan seꞌen ndiꞌin ykwiꞌ Ni, ti bra nu mñan Ni chalyuu. \v 35 ꞌWan ni, wa mda wan nan ykuǔn chaꞌ mteꞌ tiǎnꞌ mdiꞌiǐn lo chalyuu; xa ngwityi tiǎnꞌ, mda wan tyiꞌa yiꞌoǔn bra kanꞌ. Ja yuꞌwi lyo wan ꞌñaǎn, loꞌo mda wan naꞌan tyi wan mdiꞌiǐn bra kanꞌ; \v 36 chaꞌ ja yuꞌwi steěnꞌ bra nu mdiꞌiǐn lo chalyuu, mda wan teꞌ ykuǔnꞌ bra kanꞌ. Bra nu ngwa tiꞌíǐn lo chalyuu, yaa naꞌan wan ꞌñaǎn bra kanꞌ, mdayaꞌ wan ꞌñaǎn; kwiꞌ bra nu mstiǐn niꞌ ñaꞌan chkwan, ja ytsen wan yaa wan seꞌen yuꞌwiǐn bra kanꞌ.” Ngwañaꞌan chkwiǐnꞌ bra nu kaǎn ndloǔn la ti. \v 37 Xkwen neꞌ nu luwi kanꞌ ꞌñaǎn: “Xꞌnaan, ¿ni ñaꞌan bra naꞌan ba ꞌiin chaꞌ mteꞌ tiiꞌ a? ¿Ni ñaꞌan bra mxku ba ꞌiin a? ¿Ni ñaꞌan bra mda ba tyiꞌa yiꞌoo chaꞌ ngwityi tiiꞌ a? \v 38 ¿Ni ñaꞌan bra mda ba seꞌen mdiꞌiin xa nu ja yuꞌwi lyo ba ꞌiin a? ¿Ni ñaꞌan bra mda ba teꞌ ykuuꞌ bra nu mdaꞌaan tiꞌyu tii a? \v 39 ¿Ni ñaꞌan bra yaa naꞌan ba ꞌiin xa nu ngwa tiꞌií a? ¿Ni ñaꞌan bra yaa naꞌan ba ꞌiin xa nu yuꞌwii niꞌ ñaꞌan chkwan a? Ja jlyo tiꞌ ba, Xꞌnaan.” \v 40 Loꞌo naꞌ nu lkaǎn ndloo la ti, chkwiǐnꞌ xiyaꞌ loꞌo neꞌ kanꞌ: “Chañi chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan ni, chaꞌ bra nu mdayaꞌ wan ꞌin ska neꞌ taꞌaǎn nu ndiꞌin chaꞌ ꞌin loꞌoǔn, ni siya tiꞌi ꞌa neꞌ taꞌaǎn, kanꞌ ngwa ñaꞌan tiꞌ si mdayaꞌ wan ꞌñaǎn” ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. \p \v 41 ’Loꞌo chkwiǐnꞌ loꞌo xka ta nten nu tyiꞌin laꞌa seꞌen kaa ꞌñaǎn: “Tyaa lya wan, ꞌwan nu ja nsuꞌwi seꞌen tyiꞌin wan seꞌen ndiꞌin Ndiose. Yaa lya wan seꞌen nu ja ndyuwiꞌ ꞌa kiiꞌ, chaꞌ suꞌwa ti tyiꞌin wan loꞌo nu lka xꞌnan kuneꞌ xaꞌan loꞌo nchga nu ngiꞌni tñan ꞌin, nchga kwiꞌin kuxi; siꞌya kuneꞌ xaꞌan kanꞌ mxuꞌu Ndiose kiiꞌ kanꞌ. \v 42 ꞌWan ni, ja mda ꞌa wan nan kuǔn bra nu mteꞌ tiǎnꞌ mdiꞌiǐn lo chalyuu; ja mda ꞌa wan tyiꞌa koꞌoǔn bra nu ngwityi tiǎnꞌ; \v 43 loꞌo ja mda wan seꞌen mdiꞌin wan tyiꞌiǐn bra kanꞌ, chaꞌ nu ja yuꞌwi lyo wan ꞌñaǎn; ja mda wan teꞌ kuǔn xa nu mdaꞌaǎn tiꞌyuǔn tiǎn; ja yaa naꞌan wan ꞌñaǎn bra nu ngwa tiꞌiǐn, loꞌo ja yaa naꞌan wan ꞌñaǎn xa nu yuꞌwiǐn niꞌ ñaꞌan chkwan.” \v 44 Xkwen neꞌ kuxi kanꞌ ꞌñaǎn bra kanꞌ: “Xꞌnaan” chkwiꞌ neꞌ kanꞌ, “¿ni ñaꞌan bra naꞌan ba ꞌiin chaꞌ mteꞌ tiiꞌ a? Bra nu ngwityi tiiꞌ, xa nu mdaꞌaan tiꞌyuu tiiꞌ, bra nu ngwa tiꞌií, xa nu yuꞌwii niꞌ ñaꞌan chkwan, ¿ni ñaꞌan bra ja mdayaꞌ ba ꞌiin a? Ja jlyo tiꞌ ba chaꞌ kanꞌ.” \v 45 Loꞌoǔn chaꞌ kaǎn ndloo la ti, chkwiǐnꞌ loꞌo neꞌ xaꞌan kanꞌ xiyaꞌ bra kanꞌ: “Chañi chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan ni, chaꞌ ja mdayaꞌ wan ꞌin ska nu tiꞌi nu ndiꞌin chaꞌ ꞌin loꞌoǔn, kanꞌ chaꞌ nchkwiǐnꞌ loꞌo wan chaꞌ ja ska yaꞌ mdayaꞌ wan ꞌñaǎn.” \v 46 Ndiꞌin chaꞌ tyaa neꞌ kanꞌ lo jwlyaa seꞌen nu ja tyii ꞌa chaꞌ tyijin neꞌ nu tiꞌí bra kanꞌ; loꞌo neꞌ nu luwi ni, kaja chalyuu nu ja tsaa tii ꞌa ꞌin neꞌ kanꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ. \c 26 \s1 Mnan ti ngwa suꞌwa chaꞌ ꞌin neꞌ loꞌo taꞌa neꞌ chaꞌ xñi neꞌ ꞌin Jesús \p \v 1 Bra wa mdyii ykwiꞌ Jesús nchga chaꞌ kanꞌ, ykwiꞌ yu chinꞌ loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu: \p \v 2 ―Jlyo tiꞌ wan chaꞌ tyukwa ti tsan ti ji chaꞌ ka taꞌa siin pascua. Tsan kanꞌ xñi neꞌ xaꞌan ꞌñaǎn nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten. Tsaa loꞌo neꞌ ꞌñaǎn chaꞌ kujwi neꞌ ꞌñaǎn lo wsi bra kanꞌ. \p \v 3 Ti kwiꞌ ti bra nu nchkwiꞌ Jesús, bra kanꞌ ndyoꞌ tiꞌin tyun sti joꞌo nu lka ndloo, loꞌo mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo ꞌin nten, loꞌo yu kula ꞌin neꞌ judío; ndyoꞌ tiꞌin neꞌ seꞌen ndiꞌin Caifás nu ngwa xꞌnan nchga sti joꞌo kwa. \v 4 Kanꞌ yꞌni suꞌwa neꞌ chaꞌ ꞌin neꞌ loꞌo taꞌa neꞌ sa ñaꞌan kuꞌni neꞌ chaꞌ xñi mnan ti neꞌ ꞌin Jesús, chaꞌ kujwi neꞌ ꞌin yu. \p \v 5 ―Ja suꞌwe xñian ꞌin yu tsan taꞌa ―ndukwin neꞌ kanꞌ―. Kasinꞌ ꞌa tiꞌ nchga nten nu ndiꞌin tsan taꞌa, tlyu ꞌa chaꞌ wsuun ka bra kanꞌ ―ndukwin neꞌ kanꞌ. \s1 Mdaꞌan ska nu kunaꞌan tyiꞌa xi tyiꞌi ke Jesús \p \v 6 Ngwa ska tsan mdiꞌin Jesús kichen Betania, naꞌan tyi Simón nu yuꞌwi kicha ngatsuꞌ kunaꞌ ꞌin mdiꞌin yu. \v 7 Kanꞌ mdiyan ska nu kunaꞌan seꞌen ndiꞌin Jesús nu mdaꞌan loꞌo ska teꞌén lyuꞌ ti nu ndyaꞌ loꞌo kee alabastro; msaꞌan teꞌén lyuꞌ ti kanꞌ nsuꞌwi tyiꞌa xi tyiꞌi nu kaꞌan ngaꞌan. Loꞌo mslu tukwa nu kunaꞌan kanꞌ tyiꞌa xi tyiꞌi lo jlyuꞌwe Jesús seꞌen ndukwa yu tuꞌwa msaa. \v 8 Bra nu naꞌan neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu sa ñaꞌan nu yꞌni nu kunaꞌan kanꞌ, msinꞌ ꞌa tiꞌ neꞌ ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ bra kanꞌ. \p ―¿Ni chaꞌ mslu ji nu kunaꞌan kwa tyiꞌa xi tyiꞌi kanꞌ chunꞌ yu? ―ndukwin neꞌ kanꞌ―. \v 9 Kaꞌan ꞌa ngaꞌan tyiꞌa xi tyiꞌi kwa. ¿Ni chaꞌ ja yjwiꞌ neꞌ ꞌin ran chaꞌ kaja tñi ta neꞌ ꞌin neꞌ tiꞌi? ―ndukwin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu. \p \v 10 Bra nu mgii tiꞌ Jesús chaꞌ nu ndaꞌan tiye neꞌ kanꞌ, ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ bra kanꞌ: \p ―¿Ni chaꞌ msinꞌ tiꞌ wan ꞌin nu kunaꞌan re? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ―. Ska chaꞌ suꞌwe ꞌa yꞌni nu kunaꞌan re loꞌoǔn. \v 11 Nchga tsan ndiꞌin neꞌ tiꞌi loꞌo wan lo chalyuu chaꞌ tayaꞌ wan ꞌin neꞌ, loꞌo naꞌ ni, wa tyii ti tsan nu ndiꞌiǐn loꞌo wan. \v 12 Wa mslu nu kunaꞌan re tyiꞌa xi tyiꞌi chuǔnꞌ bra nu wa ndla ti kajaǎn, chaꞌ kuꞌni xuꞌwe tyukwi ñaꞌaǎn chaꞌ katsiǐnꞌ. \v 13 Chañi chaꞌ nu chkwiǐnꞌ loꞌo wan ni, chaꞌ nchga seꞌen nu kanen chaꞌ ꞌñaǎn ñaꞌaan chalyuu, bra kanꞌ kunan neꞌ nchga chaꞌ nu yꞌni nu kunaꞌan re ni, chaꞌ tyuꞌwi tiꞌ neꞌ chaꞌ suꞌwe ꞌa tñan nu yꞌni nu kunaꞌan re tsan ni. \s1 Yꞌni Juda trisiyun ꞌin Jesús loꞌo neꞌ nu lka ndloo \p \v 14 Loꞌo Juda Iscariote ni, taꞌa ndaꞌan nu tii xka yu nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús, mdoꞌo yu ndyaa yu seꞌen ndiꞌin sti joꞌo nu lka ndloo bra kanꞌ. \p \v 15 ―¿Ni nkwa tñi ta wan liyaꞌ ꞌñaǎn si kwaꞌuǔn tuwiin ꞌwan, chaꞌ tsaa sñi wan ꞌin Jesús kanꞌ a? ―ndukwin Juda ꞌin sti joꞌo kanꞌ. \p Mda neꞌ kalatyii tñi plata ꞌin Juda bra kanꞌ. \p \v 16 Ti bra kanꞌ mdaꞌan naan yu sa ñaꞌan ka tayaꞌ yu ꞌin neꞌ kanꞌ, ni ñaꞌan bra ka ꞌin yu kwaꞌu mnan ti yu tuwiin ꞌin neꞌ, chaꞌ tsaa neꞌ seꞌen ndiꞌin Jesús. \s1 Xiyaꞌ ti yku siin Jesús loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu \p \v 17 Bra nu ngwa tsan ykwiꞌ taꞌa xa nu nchku neꞌ jaxlya nu ja yuꞌwi skwan tiyeꞌ, kanꞌ mdiyan neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús seꞌen ndiꞌin yu. Mnichaꞌ neꞌ ꞌin yu bra kanꞌ: \p ―¿La nde yaꞌ nchka tiiꞌ chaꞌ kuꞌni xuꞌwe ba nan kuun siin chaꞌ ꞌin taꞌa pascua re? ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús. \p \v 18 ―Tsaa wan lo kichen seꞌen ndiꞌin taꞌa suꞌwe nsuꞌwiǐn kanꞌ. Chkwiꞌ wan chaꞌ re loꞌo yu: “Ndukwin mstru ꞌñaan chaꞌ wa ndla ti tiya bra ꞌin yu. Loꞌo ni, nchka tiꞌ ti kwiꞌ yu kula kanꞌ ku siin taꞌa pascua naꞌan tyii loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu.” \p \v 19 Mdoꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan kanꞌ ndyaa neꞌ lo kichen, yꞌni neꞌ nchga tñan nu wa ngulo Jesús ꞌin neꞌ; yꞌni xuꞌwe neꞌ nchga nan nu kunanjoꞌo ꞌin neꞌ chaꞌ ku siin neꞌ taꞌa pascua. \p \v 20 Xa wa msiin, bra kanꞌ mdiyan Jesús naꞌan kanꞌ. Nde kwa mdukwa yu loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu tuꞌwa msaa, yku siin neꞌ. \v 21 Mdyisnan ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ bra kanꞌ: \p ―Chañi chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan ni, chaꞌ ndiya ska yu taꞌa wan nu kuꞌni trisiyun ꞌñaǎn yaꞌ neꞌ xaꞌan ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ. \p \v 22 Xiꞌin ꞌa tiꞌ neꞌ bra nu ynan neꞌ chaꞌ kanꞌ. Bra ti mdyisnan neꞌ mnichaꞌ neꞌ ꞌin Jesús: \p ―Xꞌnaǎn, ¿ta naꞌ nu tyaǎn ꞌiin yaꞌ neꞌ xaꞌan a? ―ndukwin ska yu ꞌin Jesús. \p ―¿Ta naꞌ a? ―ndukwin xka yu bra kanꞌ. \p Loꞌo ngwañaꞌan ndukwin xka ta neꞌ kanꞌ. \v 23 Mxkwen Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―Ndiꞌin ska yu taꞌa nchkuan siin ni, nu ska ti niꞌ kaꞌnan nchkuǔn loꞌo yu, kanꞌ lka nu kuꞌni trisiyun ꞌñaǎn loꞌo neꞌ xaꞌan kanꞌ. \v 24 Sa ñaꞌan nu ndukwa chaꞌ lo kityi ꞌin Ndiose, ngwañaꞌan ndiꞌin chaꞌ ka ꞌñaǎn, naꞌ nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten. ¡Tꞌnan ꞌa nten nu tya ꞌñaǎn yaꞌ neꞌ xaꞌan! Suꞌwe la ka ꞌin yu ni siya ja ngula yu chalyuu siyaꞌ ti. \p \v 25 Loꞌo Juda nu kuꞌni chaꞌ kuxi kanꞌ, loꞌo yu kanꞌ mnichaꞌ yu ꞌin Jesús bra kanꞌ: \p ―Mstru ―ndukwin Juda kanꞌ ꞌin Jesús―, ¿ta naꞌ lkaǎn nu tyaǎn ꞌiin yaꞌ neꞌ xaꞌan a? \p ―Kwiiꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin Juda bra kanꞌ. \p \v 26 Laja nu nchku neꞌ, bra kanꞌ msñi Jesús ska jaxlya, ndya xuꞌwe ꞌin Ndiose, msuꞌwe jaxlya kanꞌ. Mda yu yuꞌwe jaxlya kanꞌ ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu bra kanꞌ. \p ―Ku wan jaxlya re, chaꞌ ñaꞌan tiꞌ kunaǎnꞌ, ngwañaꞌan lka re ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ. \p \v 27 Chunꞌ ndiꞌin la msñi Jesús ska basu mñun, ndya xuꞌwe ꞌin Ndiose. Kanꞌ mda yu basu mñun kanꞌ ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu. \p ―Nchga wan koꞌo wan mñun re ―ndukwin Jesús―, \v 28 chaꞌ ñaꞌan tiꞌ tneěn, ngwañaꞌan lka re. Lka re ska chaꞌ nu kwaꞌu ñi ꞌwan chaꞌ xiyaꞌ skanꞌ Ndiose chaꞌ loꞌo nten chalyuu, xa nu kalu tneěn lo wsi. Ngwañaꞌan kulaa Ndiose ꞌin kaꞌan ꞌa taꞌa nten wan, bra nu kuꞌni Ni chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌwan kiꞌya nu ndukwi wan. \v 29 Chañi ꞌa chaꞌ nu chkwiǐnꞌ loꞌo wan ni, chaꞌ ja koꞌoǔn ꞌa mñun ni, sa ñaꞌan yaꞌ nu tiya tsan kanꞌ nu koꞌoǔn ꞌin ran suꞌwa loꞌo wan seꞌen ndiꞌin Stiǐn Ndiose nu lka ndloo la ti. \s1 Chkwiꞌ Tyu tloo nten chaꞌ ja nsuꞌwi lyo yu ꞌin Jesús siyaꞌ ti \p \v 30 Bra nu yla tuꞌwa neꞌ ska kantu ꞌin Ndiose, bra kanꞌ mdoꞌo neꞌ ndyaa neꞌ lo kiꞌya Olivos. \v 31 Kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ kanꞌ: \p ―Ka jyuꞌu tiꞌ nchga wan ñaꞌan wan ꞌñaǎn tla ndaꞌa. Kanꞌ ka sa ñaꞌan ndukwa chaꞌ lo kityi ꞌin Ndiose nu ngwa sꞌni. Nde lka chaꞌ kanꞌ: “Bra nu kujwiǐn ꞌin nu ñaꞌansiin ꞌin slyaꞌ, xnan nchga slyaꞌ kanꞌ, tyaa iꞌ bra kanꞌ” ndukwin kityi kanꞌ. \v 32 Loꞌo naꞌ, bra nu tyuꞌuǔn xiyaꞌ, bra kanꞌ tsaꞌaǎn Galilea kulo ndukwa la. Tsaa naan wan ꞌñaǎn nde kwa bra kanꞌ. \p \v 33 Ykwiꞌ Tyu loꞌo Jesús bra kanꞌ: \p ―Ja kulaa yaǎnꞌ ꞌiin siyaꞌ ti ―ndukwin Tyu bra kanꞌ―. Ni siya nchga neꞌ xnan neꞌ ꞌiin, naꞌ ni, ja xnaǎn ꞌiin. \p \v 34 Mxkwen Jesús ꞌin Tyu bra kanꞌ: \p ―Chañi katsaǎnꞌ ꞌiin ni ―ndukwin yu―, chaꞌ bra nu ti ji xiꞌya la kweꞌe tla ndaꞌa, snan yaꞌ chkwiiꞌ loꞌo nten chaꞌ ja nsuꞌwi lyoo ꞌñaǎn; jlyo tiǎnꞌ chaꞌ ngwañaꞌan chkwiiꞌ loꞌo neꞌ. \p \v 35 Xiyaꞌ ykwiꞌ Tyu bra kanꞌ: \p ―Ni siya suꞌwa kajaǎn loꞌoo, ja chkwiǐnꞌ loꞌo nten chaꞌ ja nsuꞌwi lyoǔn ꞌiin ―ndukwin Tyu bra kanꞌ. \p Kwiꞌ ngwañaꞌan mxkwen nchga neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ. \s1 Ykwiꞌ Jesús loꞌo Ndiose nu lka Sti yu niꞌ lyoꞌoo Getsemaní \p \v 36 Chunꞌ ndiꞌin la mdiyan Jesús loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, yten neꞌ ska niꞌ lyoꞌoo seꞌen naan Getsemaní, nu ndiꞌin tuꞌwa kichen. \p ―Tyukwa wan chinꞌ nde kwa ti ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ―, bra nu tsaꞌaǎn nde kwa la chinꞌ chaꞌ chkwiǐnꞌ loꞌo Stiǐn Ndiose. \p \v 37 Ti ndyaa la Jesús ti chinꞌ seꞌen loꞌo Tyu loꞌo taꞌa tyukwaa sñiꞌ Zebedeo bra kanꞌ. Ngwa xiꞌin ꞌa tiꞌ Jesús siꞌya chaꞌ tnun nu wa tyukwa ti yu. \v 38 Loꞌo ykwiꞌ Jesús loꞌo taꞌa snan neꞌ kanꞌ: \p ―Niꞌ kasiya ꞌñaǎn nsuꞌwi ska chaꞌ xiꞌin nu tlyu ꞌa. Ja taloǔn chaꞌ xiꞌin ꞌa tiǎnꞌ. Kanun wan nde ti, ndii ti tiꞌ wan tyiꞌin wan loꞌoǔn. \p \v 39 Ti ndyaa la yu chinꞌ nde kwa bra kanꞌ. Mdyisti yu nde tloo yu chaꞌ xiꞌin ꞌa tiꞌ yu. Ykwiꞌ yu loꞌo Ndiose, nde lka chaꞌ nu ykwiꞌ yu bra kanꞌ: \p ―Stiǐn, ¿ta ja nsuꞌwi ꞌa xka ñaꞌan nu kuꞌniǐn tñan tnun re ꞌiin a?, chaꞌ ja tyijiǐn ꞌaǎn nu tiꞌí siꞌya chaꞌ tnun re ―ndukwin Jesús ꞌin Ndiose Sti yu―. Ska ti chaꞌ nchka tiǎnꞌ kuꞌniǐn ñaꞌaan tñan nu kuloo ꞌñaǎn. Siꞌi naꞌ kuloǔn tñan. \p \v 40 Chunꞌ ndiꞌin la mxitukwi yu ndyaa yu seꞌen ndiꞌin taꞌa snan neꞌ kanꞌ. Lajaꞌ ꞌa neꞌ bra kanꞌ. Loꞌo ykwiꞌ Jesús loꞌo Tyu kanꞌ: \p ―¿Ta ja nchka tyiꞌin wan ndii ti tiiꞌ wan loꞌoǔn ni siya ska bra ti a? ―ndukwin Jesús ꞌin yu―. \v 41 ¡Ndii ti tiꞌ wan tyiꞌin wan ni sikwa! Chkwiꞌ wan loꞌo Ndiose chaꞌ ja kuꞌni kuneꞌ xaꞌan kanan ꞌwan. Jlyo tiǎnꞌ chaꞌ tyukwi ti tiye wan nchka tiꞌ wan kuꞌni wan tñan re ꞌñaǎn. Loꞌo ja ndalo wan, kanꞌ chaꞌ ndla ꞌa yijaꞌ wan. \p \v 42 Xiyaꞌ ndyaa Jesús bra kanꞌ, chaꞌ chkwiꞌ yu loꞌo Ndiose: \p ―Stiǐn ―ndukwin yu―, chaꞌ ja ndiya xka ñaꞌan kuꞌniǐn tñan ꞌiin, suꞌwe la tyijiǐn nu tiꞌí sikwa, chaꞌ nchka tiǎnꞌ kuꞌniǐn nchga tñan nu ndloo ꞌñaǎn. \p \v 43 Xiyaꞌ mxitukwi yu ndyaa yu seꞌen ndiꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ; loꞌo naꞌan yu ꞌin neꞌ chaꞌ lajaꞌ neꞌ xiyaꞌ, chaꞌ lye ꞌa yuꞌwi sla neꞌ. \v 44 Mxnun yu ꞌin neꞌ bra kanꞌ, ndyaa yu chaꞌ chkwiꞌ yu loꞌo Ndiose xiyaꞌ. Ti kwiꞌ chaꞌ nu ykwiꞌ yu ti tsan, ti kwiꞌ chaꞌ kanꞌ ykwiꞌ yu xiyaꞌ; wa mdaꞌa snan yaꞌ ykwiꞌ yu loꞌo Ndiose nu lka Sti yu bra kanꞌ. \v 45 Chunꞌ ndiꞌin la mxitukwi yu ndyaa yu xiyaꞌ seꞌen ndiꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu. \p ―¿Ti lajaꞌ wan a? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ―. ¿Ja ya tyoꞌo sla wan a? Xaa tiꞌ wan ni, chaꞌ wa mdiya bra nu xñi neꞌ xaꞌan ꞌñaǎn, naꞌ nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten. \v 46 Tyituun wan chaꞌ tyaan, chaꞌ wa mdiyan yu nu ta ꞌñaǎn yaꞌ neꞌ xaꞌan kanꞌ. \s1 Ndyaa loꞌo neꞌ ꞌin Jesús presu \p \v 47 Bra nu ykwiꞌ Jesús chaꞌ kanꞌ, bra ti mdiyan Juda seꞌen ndiꞌin neꞌ. Ti kwiꞌ taꞌa neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús ngwa Juda kanꞌ. Loꞌo kaꞌan ꞌa nten mdiyan loꞌo yu, nu ndiya xtyi wsuun ꞌin, nu ndiya yka ꞌin; mdiyan neꞌ xaꞌan kanꞌ tñan nu ngulo sti joꞌo nu lka ndloo, ti kwiꞌ tñan nu ngulo nchga yu kula nu lka ndloo, mdiyan neꞌ. \v 48 Loꞌo Juda ni, kanꞌ lka nu wa ta ti ꞌin Jesús yaꞌ neꞌ xaꞌan kanꞌ. Nde lka chaꞌ nu wa ytsaꞌ Juda ꞌin neꞌ ti tsan: \p ―Ska ti yu nu xñiǐn siꞌ taꞌa ba loꞌo, kanꞌ yu xñi wan. \p Ngwañaꞌan ykwiꞌ Juda loꞌo neꞌ ti tsan, \v 49 kanꞌ chaꞌ ndyaa yu kanꞌ seꞌen ndiꞌin Jesús chaꞌ xñi siꞌ taꞌa yu loꞌo. \p ―¿Ni rsun ndaa ni, Mstru? ―ndukwin Juda ꞌin Jesús. \p Msñi Juda siꞌ Jesús. \v 50 Loꞌo ykwiꞌ Jesús loꞌo Juda bra kanꞌ: \p ―Taꞌa suꞌwe nsuꞌwiǐn ngwa nuꞌwin ti xkanꞌ ―ndukwin Jesús―. ¿Ni tñan ndijyaan re ni a? \p Loꞌo msñi neꞌ xaꞌan kanꞌ ꞌin Jesús, chaꞌ tyaa loꞌo neꞌ ꞌin yu bra kanꞌ. \p \v 51 Loꞌo ska nten nu mdaꞌan loꞌo Jesús, bra ti ngulo yu xtyi wsuun ꞌin yu, mdijin kuꞌ yu jin nxkan msu ꞌin xꞌnan sti joꞌo bra kanꞌ. \v 52 Bra ti ngulo Jesús tñan ꞌin yu kanꞌ: \p ―Tyukwan xtyi wsuun kwa ꞌiin ―ndukwin ꞌin yu kanꞌ―. Nchga nten nu nxuun loꞌo xtyi, kwiꞌ ngwañaꞌan kaja neꞌ kanꞌ loꞌo xtyi. \v 53 ¿Ja jlyo tiiꞌ a? Bra nu jñaǎn ꞌin Stiǐn, bra ti kulo Stiǐn tñan chaꞌ kan tii tyukwa ta angajle ꞌin Ni, chaꞌ tayaꞌ neꞌ ꞌñaǎn. \v 54 Loꞌo ja nchka tiꞌ ba ngwañaꞌan. Ndiꞌin chaꞌ ka ñaꞌaan chaꞌ nu ndukwa lo kityi kula ꞌin Stiǐn Ndiose. \p \v 55 Loꞌo ykwiꞌ Jesús loꞌo ñaꞌaan ta nten xaꞌan nu ndijyan chaꞌ xñi ꞌin yu: \p ―¿Ni chaꞌ ndijyan wan loꞌo xtyi wsuun ꞌwan, loꞌo yka ꞌwan, chaꞌ xñi wan ꞌñaǎn a? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. ¿Ta neꞌ nu yꞌni kunan lkaǎn, xkeꞌ tiꞌ wan a? Tyun ꞌa tsan mdiꞌiǐn niꞌ lyaa tnun ꞌwan, ngwaꞌuǔn chaꞌ ꞌin Ndiose ꞌin nten, loꞌo ja msñi wan ꞌñaǎn bra kanꞌ. \v 56 Sa ñaꞌan nu ngwaꞌan neꞌ lo kityi nu ngwa sꞌni, neꞌ nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten, ngwañaꞌan ngiꞌni wan loꞌoǔn ni. \p Kanꞌ mdoꞌo nchga neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, msnan neꞌ bra kanꞌ. \s1 Neꞌ nu lka ndloo ꞌin neꞌ judío yꞌni biyaꞌ ꞌin Jesús \p \v 57 Chunꞌ ndiꞌin la mdiyan loꞌo neꞌ xaꞌan kanꞌ ꞌin Jesús tloo Caifás, xꞌnan sti joꞌo. Tuꞌ naꞌan tyi yu kanꞌ wa ndyoꞌ tiꞌin nchga mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo loꞌo nchga yu kula nu lka ndloo. \v 58 Loꞌo Tyu kanꞌ ni, tijyuꞌ ti ndaꞌan ñaꞌan yu chunꞌ neꞌ nu msñi ꞌin Jesús, sa ñaꞌan yaꞌ nu mdiyan neꞌ tu loꞌoo ꞌin xꞌnan sti joꞌo kanꞌ. Kwiꞌ yten Tyu niꞌ lyoꞌoo kanꞌ, suꞌwa ti ndukwa yu loꞌo neꞌ policía, chaꞌ nchka tiꞌ yu ñaꞌan yu sa ñaꞌan kuꞌni lyoꞌo neꞌ ꞌin Jesús. \p \v 59 Nchga neꞌ wsiya, loꞌo nchga sti joꞌo nu lka ndloo, loꞌo nchga yu kula kanꞌ, ndyaa naan neꞌ sa ñaꞌan ka xtya neꞌ kiꞌya ꞌin Jesús, chaꞌ nchka ꞌa tiꞌ neꞌ kujwi neꞌ ꞌin yu, loꞌo ja mjwi ꞌa nten nu kujwiꞌ xuꞌwa ꞌin yu yaꞌ neꞌ nu lka ndloo kanꞌ. \v 60 Ja mjwi ñaꞌan kuꞌni neꞌ. Kaꞌan ꞌa nu kwiñi yan seꞌen ndiꞌin neꞌ nu lka ndloo kanꞌ, chaꞌ xtya neꞌ kiꞌya ꞌin Jesús; loꞌo ja suꞌwa chaꞌ nchkwiꞌ yu kwiñi kanꞌ. Xa wa tyii ti chaꞌ bra kanꞌ, mdiyan tukwa nu kwiñi nu ykwiꞌ chaꞌ re: \p \v 61 ―Nde lka chaꞌ nu ykwiꞌ nu kiꞌyu kwa: “Ka ꞌñaǎn kuꞌni tyiǐn laa tnun re ꞌin Ndiose, loꞌo ka ꞌñaǎn kwiñaǎn ꞌin ran xiyaꞌ; chunꞌ snan tsan ti tyii tyaꞌ laa ꞌñaǎn” ndukwin Jesús kwa ―ngwañaꞌan ndukwin nu kwiñi kanꞌ. \p \v 62 Mdyituun xꞌnan sti joꞌo bra kanꞌ, ykwiꞌ yu loꞌo Jesús: \p ―¿Ni chaꞌ mstya neꞌ re kiꞌya ꞌiin? ―ndukwin sti joꞌo kanꞌ―. ¿Ni chaꞌ ja xkween ꞌin ska chaꞌ nchkwiꞌ ba? \p \v 63 Ja ska chaꞌ mxkwen Jesús ꞌin sti joꞌo. Chunꞌ ndiꞌin la ngulo sti joꞌo kanꞌ tñan ꞌin yu: \p ―Chabiyaꞌ ꞌin Ndiose nu luꞌu ndloǔn tñan re ꞌiin ni: Katsaaꞌ lyaa ꞌwa si chañi chaꞌ Krixtu lka nuꞌwin, si lkaa ska ti nu lka Sñiꞌ Ndiose. \p \v 64 ―Kwiǐnꞌ lkaǎn, sa ñaꞌan nu ndukwiin chaꞌ lkaǎn ―ndukwin Jesús bra kanꞌ―. Loꞌo xka chaꞌ katsaǎnꞌ ꞌwan ni, chaꞌ nde loo la ñaꞌan wan ꞌñaǎn xa nu tyukwaǎn laꞌa seꞌen kwin seꞌen ndukwa Stiǐn Ndiose, nu nchka ꞌin nchga tñan, naꞌ nu wa msuꞌwa Ni ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten. Loꞌo ñaꞌan wan xa nu kaǎn xiyaꞌ laja ko bra kanꞌ. \p \v 65 Loꞌo xꞌnan sti joꞌo kanꞌ ni, ti ykwiꞌ ti yu msaaꞌ yu steꞌ yu bra kanꞌ, chaꞌ msinꞌ ꞌa tiꞌ yu. \p ―Kwiñi ꞌa yu re, chaꞌ kuxi nchkwiꞌ yu re ꞌin Ndiose ―ndukwin sti joꞌo kanꞌ ꞌin ñaꞌaan ta neꞌ nu lka ndloo bra kanꞌ―. Ja ndiꞌin chaꞌ xtya xka nten kiꞌya ꞌin yu re, chaꞌ wa ynaan chaꞌ tnun ꞌa chaꞌ kuxi ykwiꞌ yu re, xa nu ndukwin yu chaꞌ Sñiꞌ Ndiose lka yu. \v 66 ¿Ni sa ñaꞌan nka tiye wan ni a? \p Bra ti mxkwen neꞌ ꞌin xꞌnan sti joꞌo kanꞌ: \p ―Ndiꞌin chaꞌ kaja yu ―ndukwin neꞌ kanꞌ. \p \v 67 Chunꞌ ndiꞌin la msuꞌwa sneꞌ neꞌ tloo Jesús; mjiꞌin neꞌ ꞌin yu. Loꞌo xka ta neꞌ, kanꞌ ykwanꞌ tloo Jesús. \v 68 Loꞌo ykwiꞌ neꞌ loꞌo yu bra kanꞌ: \p ―Nuꞌwin ndukwiin chaꞌ Krixtu lkaa, kwiꞌ ndukwiin chaꞌ Ndiose msuꞌwa ꞌiin ndijyaan chalyuu. Suꞌwe sikwa. Katsaaꞌ ñi ꞌwa: ¿Ni sa ñaꞌan naan yu nu mykwanꞌ ꞌiin a? Si chañi chaꞌ ndii tiiꞌ ―ndukwin neꞌ kanꞌ ꞌin Jesús. \s1 Ndukwin Tyu chaꞌ ja nsuꞌwi lyo yu ꞌin Jesús \p \v 69 Loꞌo Tyu kanꞌ ni, chunꞌ naꞌan ti mdukwa yu kanꞌ. Kanꞌ mdiyan ska nu kunaꞌan msu ꞌin sti joꞌo seꞌen ndukwa yu. \p ―Loꞌo nuꞌwin ndaꞌaan suꞌwa ti loꞌo Jesús, neꞌ Galilea kwa ―ndukwin nu kunaꞌan kanꞌ ꞌin Tyu bra kanꞌ. \p \v 70 Loꞌo kwen mxkwen Tyu ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ, chaꞌ kunan nchga nten bra kanꞌ: \p ―Ja nchka biyaꞌ tiǎnꞌ chaꞌ nu nchkwiiꞌ ―ndukwin Tyu ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ. \p \v 71 Bra ti mdoꞌo tsuꞌ Tyu mdyituun yu kwiꞌ seꞌen ti tuloꞌoo kanꞌ. Chunꞌ ndiꞌin la naꞌan xka nu kunaꞌan nu lka msu ꞌin sti joꞌo, ykwiꞌ loꞌo nten nu nduun kwiꞌ seꞌen ti: \p ―Suꞌwa ti ndaꞌan nu kiꞌyu re loꞌo Jesús Nazaret kwa ―ndukwin nu kunaꞌan kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 72 Xiyaꞌ ykwiꞌ Tyu xka chaꞌ kwiñi, chaꞌ siꞌi kanꞌ lka yu: \p ―Ja siyaꞌ yuꞌwi lyoǔn ꞌin nu kiꞌyu kwa ―ndukwin Tyu ꞌin neꞌ bra kanꞌ. \p \v 73 Chunꞌ ndiꞌin la chinꞌ mdiyan xka ta nten nu nduun nde kwa ti chaꞌ chkwiꞌ neꞌ loꞌo Tyu bra kanꞌ: \p ―Chañi chaꞌ taꞌa ndaꞌan nu kiꞌyu kwa lkaa ―ndukwin neꞌ ꞌin yu―, chaꞌ suꞌwa ti nnen chaꞌ nu nchkwiiꞌ loꞌo taꞌa kichen tyi yu kwa. \p \v 74 Lye ꞌa ykwiꞌ Tyu xiyaꞌ bra kanꞌ, chaꞌ ta Ndiose nu tiꞌí ꞌin yu si chaꞌ kwiñi lka nu nchkwiꞌ yu. \p ―Ja siyaꞌ yuꞌwi lyoǔn ꞌin nu kiꞌyu kwa ―ndukwin Tyu ꞌin neꞌ. \p Bra ti msiꞌya la kweꞌe bra kanꞌ. \v 75 Kanꞌ ndyaa yuꞌwi tiꞌ Tyu chaꞌ nu ykwiꞌ Jesús loꞌo yu ti tsan: “Bra nu ti ji ti xiꞌya la kweꞌe tla ni, snan yaꞌ chkwiiꞌ loꞌo nten chaꞌ ja nsuꞌwi lyoo ꞌñaǎn.” Ngwañaꞌan ndukwin Jesús ꞌin yu ti tsan la, kanꞌ chaꞌ mdoꞌo yu ndyaa yu bra kanꞌ; nganan ꞌa yu ndyaa yu chaꞌ xiꞌin ꞌa tiꞌ yu bra kanꞌ. \c 27 \s1 Ndyaa loꞌo neꞌ ꞌin Jesús tloo Pilato \p \v 1 Bra nu ngwiꞌya xaa xka tsan, xiyaꞌ ndyoꞌ tiꞌin nchga sti joꞌo nulka ndloo loꞌo nchga yu kula ꞌin neꞌ judío, chaꞌ ka suꞌwa chaꞌ ꞌin neꞌ loꞌo taꞌa neꞌ, sa ñaꞌan ka kujwi neꞌ ꞌin Jesús. \v 2 Mskanꞌ neꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ, ndyaa loꞌo neꞌ ꞌin tloo Poncio Pilato, nu ngwa gobernador romano. \s1 Ngujwi Juda \p \v 3 Loꞌo Juda nu yꞌni trisiyun ꞌin Jesús yaꞌ neꞌ xaꞌan kanꞌ, naꞌan yu chaꞌ wa kujwi ti neꞌ ꞌin Jesús; ngwa xiꞌin ꞌa tiꞌ yu bra kanꞌ. Bra ti ndya yu kalatyii tñi plata kanꞌ ꞌin yu nu lka ndloo kanꞌ xiyaꞌ. \p \v 4 ―Ndiꞌin kiꞌya ꞌñaǎn ―ndukwin Juda kanꞌ ꞌin yu nu lka ndloo―, chaꞌ wa yjwiǐnꞌ ska nten luwi ꞌwan, chaꞌ kujwi wan ꞌin ―ndukwin. \p Mxkwen yu nu lka ndloo kanꞌ ꞌin Juda bra kanꞌ: \p ―Siꞌi chaꞌ ꞌwa lka chaꞌ kanꞌ ―ndukwin neꞌ nu lka ndloo―. Si ndiꞌin kiꞌya ꞌiin, chaꞌ ꞌiin lka kanꞌ. \p \v 5 Kanꞌ chaꞌ mslu Juda tñi plata kanꞌ niꞌ lyaa tnun tloo yu nu lka ndloo kanꞌ, mdoꞌo yu ndyaa yu bra kanꞌ. Loꞌo Juda kanꞌ, ti ykwiꞌ ti yu yjwi yu ꞌin yu; mskanꞌ yu ti su ynin yu, loꞌo nguun yu ti su lo yka, mskanꞌ tukwi yu ꞌin yu, ti ykwiꞌ ti yu. Kanꞌ mxtyuu loo yu lyuu, ngujwi yu bra kanꞌ. \p \v 6 Msñi sti joꞌo nu lka ndloo tñi kanꞌ bra kanꞌ. \p ―¿Ni sa ñaꞌan kuꞌnian sikwa a? ―ndukwin sti joꞌo ꞌin taꞌa neꞌ―. Ja ndiya chabiyaꞌ xtyaan tñi re loꞌo lomstan nu wa mda nten ꞌin Ndiose niꞌ lyaa re, chaꞌ tñi nu mjwi ꞌin yu chaꞌ yꞌni yu trisiyun ꞌin ska nten lka tñi re ―ndukwin sti joꞌo kanꞌ. \p \v 7 Loꞌo ngwa suꞌwa chaꞌ ꞌin neꞌ loꞌo taꞌa neꞌ, chaꞌ xiꞌi neꞌ ska loꞌoo ꞌin nten loꞌo tñi kanꞌ, seꞌen mñan neꞌ katunꞌ nu ngwa sꞌni; kaja seꞌen niꞌ lyoꞌoo kanꞌ katsiꞌ ayman ꞌin neꞌ xka laꞌa tsuꞌ. \v 8 Kanꞌ chaꞌ nchkwiꞌ neꞌ chaꞌ ꞌin yuu kanꞌ ni: Niꞌ lyoꞌoo seꞌen ngalu tnen nten, ngwañaꞌan naan yuu kanꞌ ꞌin neꞌ sa bra ni. \v 9 Ayman Jeremías nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten nu ngwa sꞌni, wa ngwaꞌan yu chaꞌ re chaꞌ ꞌin tñi plata kanꞌ lo kityi, ska chaꞌ nu ka nde loo la: “Kalatyii tñi plata (sa kwa nsuꞌwi lyo ska nten, ndukwin neꞌ Israel taꞌaan). \v 10 Loꞌo msñi neꞌ tñi kanꞌ, msiꞌi neꞌ ska loꞌoo ꞌin nten nu mñan katunꞌ nu ngwa sꞌni. Kanꞌ ngwa tñan nu ngulo Ni ꞌñaǎn, Ndiose nu nka Xꞌnaan” ndukwin Jeremías. \s1 Mduun Jesús tloo Pilato \p \v 11 Chunꞌ ndiꞌin la mdiyan loꞌo neꞌ ꞌin Jesús tloo nu nka gobernador kanꞌ, mnichaꞌ nu lka ndloo kanꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ: \p ―¿Ti kwiiꞌ lkaa ree ꞌin neꞌ judío a? ―ndukwin nu lka ndloo ꞌin Jesús. \p ―Ti kwiǐnꞌ lkaǎn ti kwiꞌ sa ñaꞌan nu ndukwiin chaꞌ lkaǎn ―ndukwin Jesús bra kanꞌ. \p \v 12 Loꞌo tyun sti joꞌo nu lka ndloo loꞌo yu kula kanꞌ, mstya neꞌ kiꞌya ꞌin Jesús; ja mxkwen ꞌa Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ. \v 13 Chunꞌ ndiꞌin la xiyaꞌ ykwiꞌ Pilato loꞌo Jesús bra kanꞌ: \p ―¿Ta ja ynaan chaꞌ kuxi nu nchkwiꞌ neꞌ kwa ꞌiin a? ―ndukwin nu lka ndloo kanꞌ ꞌin Jesús. \p \v 14 Ja mxkwen ꞌa Jesús ꞌin neꞌ; ja ska chaꞌ ykwiꞌ yu, kanꞌ chaꞌ nduwe ꞌa tiꞌ Pilato kanꞌ naꞌan yu ꞌin Jesús. \s1 Mda Pilato chabiyaꞌ chaꞌ kujwi sndaru ꞌin Jesús \p \v 15 Nchga yijan bra nu nchka taꞌa kanꞌ, ndlaa nu nka gobernador ꞌin ska presu, ti kwiꞌ presu nu jñan neꞌ judío ꞌin. \v 16 Tsan kanꞌ, ndiꞌin ska yu kiꞌyu nu naan Barrabás niꞌ ñaꞌan chkwan, ska nten nu ndukwi ꞌa kiꞌya ngwa yu kanꞌ. \v 17 Loꞌo kaꞌan ꞌa neꞌ judío ni, ndyoꞌ tiꞌin neꞌ tuꞌ naꞌan ꞌin gobierno, loꞌo mnichaꞌ Pilato ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―¿Ti lka nchka tiꞌ wan chaꞌ kulaǎn ni a? ¿Ta suꞌwe la lyaa Barrabás a? ¿O ta suꞌwe la lyaa Jesús nu nchkwiꞌ wan chaꞌ lka Krixtu a? ―ndukwin Pilato ꞌin neꞌ. \p \v 18 Jlyo tiꞌ Pilato, chaꞌ tiꞌí ꞌa tiꞌ neꞌ nu lka ndloo kanꞌ ñaꞌan neꞌ ꞌin Jesús, kanꞌ chaꞌ msuꞌwa neꞌ kanꞌ ꞌin yu niꞌ ñaꞌan chkwan. \p \v 19 Ti nduun nten kaꞌan kanꞌ seꞌen ndiꞌin Pilato, loꞌo ti ndukwa Pilato kanꞌ lo yka xlya tnun seꞌen ngiꞌni biyaꞌ yu chaꞌ ꞌin nten. Kanꞌ mdiyan ska msu seꞌen ndukwa yu, ytsaꞌ msu chaꞌ re nu wa ykwiꞌ kwilyoꞌo Pilato: “Ja ska chaꞌ kuꞌnii loꞌo yu kiꞌyu kwa, nten suꞌwe lka yu kwa” ndukwin nu kunaꞌan kanꞌ ꞌin Pilato. “Tyukwi tla lye ꞌa mdaꞌan chaꞌ tiyeěn chaꞌ ꞌin yu kwa. Wa ykwiꞌ slaǎn chaꞌ ꞌin yu kwa.” \p \v 20 Nchga sti joꞌo nu lka ndloo loꞌo yu kula kanꞌ, wa ykwiꞌ neꞌ loꞌo nten kaꞌan kanꞌ, chaꞌ jñan neꞌ chabiyaꞌ ꞌin Pilato chaꞌ kulaa yu ꞌin Barrabás nu ndiꞌin niꞌ ñaꞌan chkwan kanꞌ, loꞌo kujwi Pilato ꞌin Jesús bra kanꞌ. \v 21 Chunꞌ ndiꞌin la mnichaꞌ gobernador kanꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ xiyaꞌ: \p ―¿Ti ka kulaǎn sikwa a? ―ndukwin Pilato ꞌin neꞌ. \p ―ꞌIn Barrabás ―ndukwin nten kaꞌan bra kanꞌ. \p \v 22 ―¿Ni ñaꞌan kuꞌniǐn loꞌo Jesús nu nchkwiꞌ wan chaꞌ nka Krixtu sikwa a? ―ndukwin Pilato bra kanꞌ. \p ―¡Jwiꞌin kaꞌan wan ꞌin yu lo wsi! ―ndukwin nchga nten bra kanꞌ. \p \v 23 ―¿Ni chaꞌ lka nchka tiꞌ wan chaꞌ kujwiǐn ꞌin yu re? ―ndukwin Pilato bra kanꞌ―. ¿Ni kiꞌya ndukwi yu a? \p Kwen ꞌa msiꞌya loꞌo neꞌ ꞌin Pilato bra kanꞌ: \p ―¡Jwiꞌin kaꞌan wan ꞌin yu lo wsi! ―ndukwin neꞌ. \p \v 24 Bra nu naꞌan Pilato chaꞌ tlá ꞌa ngiꞌni tloo neꞌ, chaꞌ msinꞌ ꞌa tiꞌ neꞌ, jlyo tiꞌ yu chaꞌ ja xlyaa ꞌa neꞌ kunan neꞌ chaꞌ nchkwiꞌ yu loꞌo neꞌ bra kanꞌ. Kanꞌ chaꞌ ngulo yu tñan ꞌin ska msu chaꞌ kan loꞌo msu kanꞌ ska siꞌyuu tyiꞌa. Mnaꞌ yu tloo nchga nten bra kanꞌ. \p ―Luwi kanun yaǎnꞌ ―ndukwin yu―, chaꞌ siꞌi chaꞌ ꞌñaǎn kaja yu nu ja ska kiꞌya ndukwi re ―ndukwin Pilato ꞌin neꞌ―. Chaꞌ ꞌwan lka chaꞌ kanꞌ. \p \v 25 ―Suꞌwe ―ndukwin nchga nten kanꞌ―. Ni siya kanun kiꞌya chunꞌ ba, nchga ba loꞌo sñiꞌ ba, ndiꞌin chaꞌ kaja yu re. \p \v 26 Loꞌo ngulaa Pilato ꞌin Barrabás kanꞌ, mjiꞌin neꞌ ꞌin Jesús loꞌo ti su. Kwiꞌ ngulo Pilato tñan ꞌin neꞌ sndaru chaꞌ tsaa loꞌo neꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ, chaꞌ jwiꞌin kaꞌan neꞌ ꞌin yu lo wsi. \p \v 27 Loꞌo sndaru nu nduun kwan seꞌen ndiꞌin gobernador kanꞌ, msñi neꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ, ndyaa loꞌo neꞌ ꞌin yu niꞌ ñaꞌan ꞌin gobierno; ytsaꞌ neꞌ ꞌin nchga sndaru nu ndiꞌin niꞌ ñaꞌan kanꞌ, chaꞌ tyoꞌ tiꞌin neꞌ seꞌen nduun Jesús. \v 28 Loꞌo ngulo neꞌ steꞌ Jesús, mxkuꞌ neꞌ ska teꞌ ngaꞌa ꞌin yu. \v 29 Kanꞌ mxkwan neꞌ ti kicheꞌ chaꞌ ka ska sneꞌ; mstya neꞌ sneꞌ kanꞌ ke Jesús, kwiꞌ mstya neꞌ ska kii yaꞌ laꞌa seꞌen kwin. Mduun xtyinꞌ neꞌ tloo Jesús bra kanꞌ, chaꞌ xtyi lyoꞌo liyeꞌ tiꞌ neꞌ ꞌin yu; kanꞌ chaꞌ yꞌni neꞌ ngwañaꞌan, sa ñaꞌan si lka yu ska ree lo chalyuu. \p ―¡Ngiꞌni tnun ba ꞌiin! ¡Nuꞌwin lkaa ree ꞌin neꞌ judío! ―ndukwin sndaru ꞌin Jesús bra kanꞌ. \p \v 30 Loꞌo msuꞌwa sneꞌ neꞌ tloo Jesús; msñi neꞌ kii kanꞌ, mjiꞌin neꞌ ke Jesús bra kanꞌ. \v 31 Bra wa mdyii mstyi lyoꞌo liyeꞌ tiꞌ neꞌ ꞌin yu, bra kanꞌ ngulo neꞌ teꞌ ngaꞌa kanꞌ, xiyaꞌ mxkuꞌ neꞌ nu lka steꞌ ka yu. Mdoꞌo sndaru bra kanꞌ, ndyaa loꞌo neꞌ ꞌin Jesús tuꞌwa kichen chaꞌ jwiꞌin kaꞌan neꞌ ꞌin yu lo wsi. \s1 Mstya neꞌ ꞌin Jesús lo wsi \p \v 32 Tuwiin seꞌen ndyaa neꞌ, ndyukwa taꞌa neꞌ loꞌo ska yu kiꞌyu nu naan Simón bra kanꞌ; neꞌ Cirene lka yu kanꞌ. Kanꞌ ngulo sndaru tñan ꞌin Simón kanꞌ, chaꞌ kwiꞌya yu wsi nu ndiꞌya Jesús. \p \v 33 Loꞌo mdiya neꞌ ska lo nten nu naan Gólgota. Nde lka Gólgota chaꞌtñan ꞌñaan: Kiꞌya seꞌen ndiya tijyan ke jyoꞌo. \v 34 Kwiꞌ mda neꞌ mñun mxtiyaaꞌ loꞌo ska tyiꞌa lyaaꞌ chaꞌ koꞌo Jesús; xa nu yiꞌo biyaꞌ yu ꞌin ran, ja mslyaa ꞌa yu koꞌo yu mñun kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 35 Xa wa mstya neꞌ ꞌin yu lo wsi loꞌo klavu, mdiꞌin jya sndaru chaꞌ yaa kanan taꞌa yu ti ka nu kuꞌni kanan steꞌ Jesús bra kanꞌ. Ti kwiꞌ chaꞌ ngwa chaꞌ nu wa ngwaꞌan ayman nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten nu ngwa sꞌni: “Mtsa neꞌ steěnꞌ loꞌo taꞌa neꞌ laja mdiꞌin jya neꞌ.” \v 36 Ti kwiꞌ sndaru kanꞌ mdiꞌin kwan kiyaꞌ wsi. \v 37 Mstya neꞌ letra ke wsi nu nchkwiꞌ sa ñaꞌan kiꞌya ndiꞌin ꞌin Jesús: “Yu re lka yu Jesús, ree ꞌin neꞌ judío.” Ngwañaꞌan ngwa letra kanꞌ. \p \v 38 Ti kwiꞌ tsan kanꞌ mstya neꞌ ꞌin tukwa nten nu wa yꞌni kunan lo tyukwa wsi seꞌen nduun wsi ꞌin Jesús; ska ndukwi laꞌa seꞌen kwin ꞌin Jesús, loꞌo xka ndukwi laꞌa seꞌen kaa ꞌin yu. \v 39 Loꞌo kaꞌan ꞌa nten mdijin seꞌen nduun wsi kanꞌ, mxtyi lyoꞌo neꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ. \p \v 40 ―Yu re lka nu kuꞌni tyii ꞌin laa tnun ꞌñaan, ndukwin yu; loꞌo ndukwin yu chaꞌ kwiñan yu xka chunꞌ snan tsan ti. Kulaa ꞌin ti ykwiiꞌ ti sikwa ―ndukwin neꞌ kanꞌ ꞌin Jesús―. Si chañi chaꞌ nuꞌwin lkaa ska ti nu lka Sñiꞌ Ndiose, kiꞌyaa lyaa lo wsi kwa sikwa ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús. \p \v 41 Loꞌo sti joꞌo nu lka ndloo, loꞌo mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo, loꞌo yu kula ꞌin neꞌ judío, nchga neꞌ ndaꞌan naꞌan kwiꞌya neꞌ ꞌin Jesús seꞌen ndukwi yu lo wsi, chaꞌ xtyi lyoꞌo neꞌ ꞌin yu bra kanꞌ. \p \v 42 ―Ngulaa yu ꞌin xka ta nten; loꞌo ja nchka ꞌin yu kulaa yu ꞌin yu, ti ykwiꞌ ti yu ―ndukwin neꞌ nu lka ndloo kanꞌ―. Ree ꞌin neꞌ Israel lka yu, ndukwin yu. Suꞌwe la si kiꞌya yu lo wsi kwa ni, chaꞌ tsaa ñaꞌan tianꞌ ꞌin yu bra kanꞌ ―ndukwin neꞌ kanꞌ ꞌin taꞌa neꞌ―. \v 43 Ndiꞌin ta yu ꞌin Ndiose chaꞌ tayaꞌ Ni ꞌin yu, ndukwin yu; suꞌwe la si kulaa Ndiose ꞌin yu ni, si chañi chaꞌ suꞌwe ꞌa nka tiye Ndiose ñaꞌan ꞌin yu, chaꞌ “Sñiꞌ Ndiose lkaǎn” ndukwin yu re. \p \v 44 Loꞌo yu nu yꞌni kunan, taꞌa mstya neꞌ ꞌin yu lo wsi, loꞌo yu kanꞌ mstyi lyoꞌo yu ꞌin Jesús bra kanꞌ. \s1 Ngujwi Jesús \p \v 45 Chunꞌ ndiꞌin la ngwa tla chalyuu snan bra; ti ndiꞌya kwan mdyisnan chaꞌ kanꞌ, sa bra wa snan siin mdyii chaꞌ kanꞌ. \v 46 Ti kwiꞌ bra wa snan siin, kanꞌ kwen ꞌa msiꞌya Jesús: \p ―Elí, Elí, ¿lama sabactani? ―ndukwin yu. Nde lka chaꞌ kanꞌ chaꞌtñan: Ndiose Stiǐn, Ndiose Stiǐn, ¿ni chaꞌ lka ngulaa yaaꞌ ꞌñaǎn ni? \p \v 47 Bra wa ynan nten nu nduun kwiꞌ seꞌen ti, ykwiꞌ neꞌ loꞌo taꞌa neꞌ: \p ―Msiꞌya yu re ꞌin ayman Elías ―ndukwin neꞌ bra kanꞌ. \p \v 48 Bra ti msnan ska nten ndyaa yꞌya ska kiche, nguchaꞌ yu ꞌin ran loꞌo mñun tiyeꞌ. Loꞌo mskanꞌ yu ꞌin ran lo yka tukwin chaꞌ xtya yu ꞌin ran tuꞌwa Jesús chaꞌ koꞌo yu bra kanꞌ. \v 49 Loꞌo xka ta nten ndukwin: \p ―Kataan si chañi chaꞌ kan ayman Elías chaꞌ kulaa ꞌin yu ―ndukwin neꞌ kanꞌ. \p \v 50 Chunꞌ ndiꞌin la, kwen ꞌa msiꞌya Jesús xiyaꞌ; mdoꞌo kasiya ꞌin yu, ngujwi yu bra kanꞌ. \v 51 Ti kwiꞌ ti bra mdaaꞌ teꞌ tlyu nu ndukwi loo joꞌo niꞌ lyaa tnun. Nde tukwin ran mdaaꞌ ran; sa kuꞌ ti mdaaꞌ ran, sa la lyuu ndiꞌin ran. Loꞌo tyun kee tnun ngwaꞌa ran, chunꞌ lye ꞌa mñan chalyuu. \v 52 Kwiꞌ ngwañaꞌan, ngalaa kwaa seꞌen mtsiꞌ ayman, loꞌo tyun ayman nu mdiꞌin chaꞌ ꞌin loꞌo Ndiose nu ngwa sꞌni, ndyuꞌu ayman kanꞌ xiyaꞌ, \v 53 mdoꞌo neꞌ niꞌ kwaa bra kanꞌ. Chunꞌ ndiꞌin la, xa wa ndyuꞌu Jesús xiyaꞌ, ndyaa neꞌ kanꞌ lo kichen Jerusalén, kichen nu ndiya la tiꞌ Ndiose. Loꞌo tyun nten naꞌan ꞌin neꞌ nu ngwa ayman kanꞌ, chaꞌ wa ndyuꞌu neꞌ xiyaꞌ. \p \v 54 Loꞌo sndaru nu ndiꞌin kwan ꞌin Jesús, loꞌo capitán ꞌin sndaru kanꞌ, yuwe ꞌa tiꞌ neꞌ bra kanꞌ; lye ꞌa ytsen neꞌ xa nu naꞌan neꞌ sa ñaꞌan ngwa chaꞌ kanꞌ, sa ñaꞌan ngwa xa nu lye ꞌa mñan chalyuu. \p ―Chañi chaꞌ ska ti nu lka Sñiꞌ Ndiose lka ayman re ―ndukwin sndaru kanꞌ. \p \v 55 Tyukwi bra nu ngwa chaꞌ kanꞌ, tijyuꞌ ti mduun tyun nu kunaꞌan. Neꞌ taꞌa mdaꞌan Jesús ngwa neꞌ kanꞌ; wa mdoꞌo neꞌ Galilea loꞌo yu chaꞌ mdayaꞌ neꞌ ꞌin yu. Mduun ti nu kunaꞌan kanꞌ, naꞌan kwiꞌya neꞌ ndukwi Jesús lo wsi; \v 56 loꞌo Liya Magdalena, loꞌo Liya jyaꞌan Santiago jyaꞌan Se, loꞌo nu lka jyaꞌan sñiꞌ Zebedeo, naꞌan taꞌa neꞌ kanꞌ sa ñaꞌan ngwa ꞌin Jesús. \s1 Mtsiꞌ ayman Jesús \p \v 57 Bra wa msiin la mdiyan ska yu kuliyaꞌ nu naan Se, ska neꞌ kichen Arimatea lka yu. Loꞌo Se kanꞌ yꞌni xaꞌan yu chaꞌ ꞌin Jesús. \v 58 Ti tsan la wa yaa yu seꞌen ndiꞌin Pilato, mjñan yu chabiyaꞌ chaꞌ tsaa loꞌo yu ꞌin ayman Jesús chaꞌ katsiꞌ. Mda Pilato chabiyaꞌ ꞌin yu bra kanꞌ, ngulo Pilato tñan ꞌin sndaru chaꞌ ta neꞌ ayman kanꞌ ꞌin Se. \v 59 Kanꞌ mxiin Se ska teꞌ luwi chunꞌ ayman kanꞌ, ndyaa loꞌo yu ꞌin ayman kanꞌ chaꞌ katsiꞌ bra kanꞌ. \v 60 Mtsiꞌ yu ꞌin ayman kanꞌ niꞌ ska tukee nu tka ngulu ti neꞌ siꞌ yuu, chaꞌ ka kwaa seꞌen katsiꞌ ti kwiꞌ Se bra nu kaja yu, mskeꞌ tiꞌ yu. Mdukunꞌ Se tuꞌwa kwaa loꞌo ska kee tlyu, mdoꞌo yu ndyaa yu bra kanꞌ. \v 61 Loꞌo Liya Magdalena loꞌo xka Liya, ndukwa neꞌ kwiꞌ seꞌen ti tuꞌwa kwaa kanꞌ. \s1 Mduun neꞌ kwan tuꞌwa kwaa seꞌen mtsiꞌ neꞌ ꞌin ayman Jesús \p \v 62 Wa ngwa xka tsan ni, wa mdyii yꞌni neꞌ judío tñan ꞌin neꞌ, chaꞌ kuꞌni xuꞌwe neꞌ taꞌa seꞌen nxitñaꞌ neꞌ. Kanꞌ ndyoꞌ tiꞌin nchga sti joꞌo nu lka ndloo loꞌo neꞌ fariseo kanꞌ seꞌen ndiꞌin Pilato bra kanꞌ. \v 63 Ykwiꞌ neꞌ loꞌo Pilato bra kanꞌ: \p ―Yu kula ―ndukwin neꞌ ꞌin Pilato―, nsuꞌwi tiꞌ bare chaꞌ nu ykwiꞌ yu kwiñi kanꞌ xa nu ti luꞌu yu: “Xa mdaꞌa snan tsan, bra kanꞌ tyuꞌuǔn xiyaꞌ” ndukwin yu. \v 64 Kanꞌ chaꞌ suꞌwe la si kulo wan tñan chaꞌ kuꞌni sndaru kwan tuꞌwa kwaa kanꞌ snan tsan, chaꞌ ja ta ꞌa chabiyaꞌ ꞌin neꞌ nu yꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, chaꞌ ja tsaa ꞌa neꞌ kanꞌ kuꞌni neꞌ kunan ꞌin ayman kanꞌ. Ja kaja ñaꞌan chkwiꞌ neꞌ chaꞌ kwiñi chaꞌ wa ndyuꞌu ayman kanꞌ xiyaꞌ bra kanꞌ. Wa msñi nten chaꞌ kwiñi nu ykwiꞌ ayman kanꞌ nu ngwa xkanꞌ; loꞌo ni, si tsaa ñaꞌan tiꞌ nten chaꞌ wa ndyuꞌu ayman kanꞌ xiyaꞌ, tlyu la chaꞌ kwiñi ka si xñi neꞌ chaꞌ kanꞌ. \p \v 65 Loꞌo mxkwen Pilato ꞌin neꞌ nu lka ndloo kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Ndiya sndaru ꞌwan ―ndukwin Pilato―. Yaa lya wan loꞌo sndaru kanꞌ, chaꞌ tukunꞌ suꞌwe wan tuꞌwa kwaa kanꞌ sa ñaꞌan nu nchka tiꞌ wan, ti ykwiꞌ ti wan. \p \v 66 Mdoꞌo neꞌ nu lka ndloo bra kanꞌ, ndyaa neꞌ loꞌo ska ta sndaru ꞌin neꞌ, mdukunꞌ tsaa neꞌ tuꞌwa kwaa kanꞌ loꞌo ska lo kiñaꞌ tla nu yuꞌwi sello ꞌin neꞌ, chaꞌ ja kulo ꞌa nten kee tlyu nu nchkunꞌ tuꞌwa kwaa kanꞌ. Loꞌo ngulo neꞌ tñan ꞌin sndaru kanꞌ, chaꞌ kuꞌni yu kwan tuꞌwa kwaa bra kanꞌ. \c 28 \s1 Ndyuꞌu Jesús xiyaꞌ \p \v 1 Xa wa mdyii tsan nu nxitñaꞌ neꞌ, wa kiꞌya ti xaa tsan kulo ꞌin smnan, bra kanꞌ ndyaa Liya Magdalena loꞌo xka Liya kanꞌ, chunꞌ nchka tiꞌ neꞌ ñaꞌan neꞌ seꞌen ngatsiꞌ ayman Jesús. \v 2 Lye ꞌa mñan chalyuu bra kanꞌ, chaꞌ ngwiꞌya ska angajle ꞌin nu nka Xꞌnaan nu ndiꞌin nde niꞌ kwan, ngwiꞌya lo yuu tuꞌwa kwaa kanꞌ. Kwiꞌ ngulo angajle kanꞌ kee tlyu nu ngwaꞌan tuꞌwa kwaa, ndyaa tukwa chunꞌ kee kanꞌ bra kanꞌ. \v 3 Ñaꞌan tiꞌ xaa ndyuwi, ngwañaꞌan ñaꞌan xaa tloo angajle kanꞌ, kwiꞌ lye ꞌa ngaten steꞌ angajle kanꞌ. \v 4 Bra nu naꞌan sndaru ꞌin angajle kanꞌ, ytsen ꞌa yu, mchkwan ꞌa yu bra kanꞌ; mlyuu yu lyuu sa ñaꞌan ka si wa ngujwi yu, ngwañaꞌan msu yu chaꞌ ytsen ꞌa yu. \v 5 Ykwiꞌ angajle loꞌo nu kunaꞌan kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Ja kutsen wan ―ndukwin ꞌin nu kunaꞌan―. Jlyo tiǎnꞌ chaꞌ ndaꞌan naan wan ꞌin Jesús nu ngujwi lo wsi. \v 6 Ja ndiꞌin yu kanꞌ nde re chaꞌ wa ndyuꞌu yu xiyaꞌ, sa ñaꞌan nu ykwiꞌ yu loꞌo wan nu ngwa xkanꞌ. Kan wan, kan naꞌan wan seꞌen yuꞌwi ayman kanꞌ. \v 7 Bra wa naꞌan wan, tyaa ytsaꞌ wan chaꞌ re ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu kanꞌ: “Ja nsuꞌwi ꞌa ayman kanꞌ niꞌ kwaa re, chaꞌ wa ndyuꞌu yu xiyaꞌ; wa tsaa ti yu Galilea kulo ndukwa la ꞌwan, la kanꞌ ñaꞌan wan ꞌin yu”. Sa kwa ti chaꞌ ndiꞌin chaꞌ katsaǎnꞌ ꞌwan ―ndukwin angajle ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ. \p \v 8 Bra ti mdoꞌo nu kunaꞌan kanꞌ tuꞌwa kwaa, ndyaa neꞌ. Loꞌo suꞌwe ꞌa ngwa tiye neꞌ, ni siya ytsen neꞌ chinꞌ. Msnan neꞌ, ndyaa ytsaꞌ neꞌ ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús. \v 9 Tuwiin ndyukwa taꞌa Jesús loꞌo nu kunaꞌan kanꞌ, ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ. Bra ti mduun xtyinꞌ nu kunaꞌan kanꞌ seꞌen nduun Jesús, msñi neꞌ kiyaꞌ yu, yꞌni tnun neꞌ ꞌin yu bra kanꞌ. \p \v 10 ―Ja kutsen wan ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ―. Tyaa ytsaꞌ lya wan ꞌin taꞌaǎn chaꞌ ndiꞌin chaꞌ tsaꞌaǎn Galilea, la kanꞌ tyukwa taꞌaǎn loꞌo neꞌ. Ngwañaꞌan chkwiꞌ wan loꞌo neꞌ kwa. \s1 Chaꞌ nu ykwiꞌ sndaru loꞌo nten \p \v 11 Bra nu ndyaa nu kunaꞌan kanꞌ, loꞌo ndyaa sndaru nu mdiꞌin kwan tuꞌwa kwaa kanꞌ; ndyaa neꞌ lo kichen, ndyaa ytsaꞌ neꞌ ꞌin sti joꞌo nu lka ndloo nchga chaꞌ nu ngwa tuꞌwa kwaa kanꞌ. \v 12 Bra ti ndyoꞌ tiꞌin nchga sti joꞌo nu lka ndloo loꞌo nchga yu kula ꞌin neꞌ judío, chaꞌ skanꞌ chaꞌ loꞌo taꞌa neꞌ, sa ñaꞌan chaꞌ chkwiꞌ neꞌ loꞌo nchga nten. Kwiꞌ mda neꞌ nu lka ndloo kanꞌ kaꞌan ꞌa tñi ꞌin sndaru bra kanꞌ, chaꞌ ja chkwiꞌ neꞌ chaꞌ nu ngwa kanꞌ. \p \v 13 ―Nde ñaꞌan chkwiꞌ wan loꞌo nten: “Bra nu yijaꞌ ba tla, bra kanꞌ yan neꞌ nu yꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin ayman Jesús kanꞌ, ngulo mnan neꞌ ꞌin ayman kanꞌ.” Ngwañaꞌan chkwiꞌ wan loꞌo nten ―ndukwin neꞌ nu lka ndloo kanꞌ ꞌin sndaru―. \v 14 Loꞌo si kunan gobernador nu lka ndloo ꞌñaan chaꞌ re, bra ti chkwiꞌ ba loꞌo yu chaꞌ ja ta ꞌa yu nu tiꞌí ꞌwan bra kanꞌ. \p Ngwañaꞌan ykwiꞌ neꞌ nu lka ndloo kanꞌ loꞌo sndaru. \v 15 Msñi sndaru tñi bra kanꞌ; mdoꞌo neꞌ ndyaa neꞌ chaꞌ chkwiꞌ neꞌ loꞌo nten sa ñaꞌan tñan nu ndiꞌin chaꞌ chkwiꞌ neꞌ. Kanꞌ chaꞌ sa bra ni, ti ndyaa ñaꞌan tiꞌ neꞌ judío chaꞌ ngwañaꞌan ngwa ꞌin ayman Jesús. \s1 Mda Jesús ska tñan ꞌin nten nu wa ngulo suwi yu \p \v 16 Chunꞌ ndiꞌin la mdoꞌo tii xka neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús, ndyaa neꞌ nde lo yuu ꞌin Galilea; ndyoꞌ tiꞌin neꞌ lo kiꞌya seꞌen ndukwin Jesús chaꞌ tyukwa taꞌa neꞌ loꞌo bra kanꞌ. \v 17 Bra nu naꞌan neꞌ ꞌin Jesús chaꞌ ndijyan yu seꞌen ndiꞌin neꞌ, bra kanꞌ yꞌni tnun neꞌ ꞌin yu, ni siya ndiꞌin chinꞌ taꞌa neꞌ nu ja ya tsaa ñaꞌan suꞌwe tiꞌ ꞌin yu. \v 18 Mdiyan Jesús kwiꞌ seꞌen la, ykwiꞌ loꞌo neꞌ bra kanꞌ: \p ―Wa mda Stiǐn Ndiose nchga chabiyaꞌ ꞌñaǎn chaꞌ lkaǎn ndloo ꞌin nchga nan, ni siya nchga nan nu nsuꞌwi seꞌen ndiꞌin Ni nde niꞌ kwan, ni siya nchga nan nu nsuꞌwi lo chalyuu ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. \v 19 Yaa wan nchga kichen lo chalyuu chaꞌ kuꞌni xaꞌan nchga nten chaꞌ ꞌñaǎn. Kwiꞌ tukwatya wan ꞌin neꞌ chabiyaꞌ ꞌin Stiǐn Ndiose, ngwañaꞌan chabiyaꞌ nu ndiꞌin ꞌñaǎn chaꞌ lkaǎn Sñiꞌ Ni, kwiꞌ ngwañaꞌan chabiyaꞌ ꞌin Tyiꞌi Ndiose tukwatya wan ꞌin neꞌ bra kanꞌ. \v 20 Kwaꞌu wan ꞌin neꞌ kanꞌ, chaꞌ kuꞌni neꞌ nchga tñan nu wa ngwaꞌuǔn ꞌwan. Loꞌo tyuꞌwi tiꞌ wan chaꞌ nu ykwiǐnꞌ loꞌo wan, chaꞌ naꞌ lkaǎn nu tyiꞌiǐn loꞌo wan nchga tsan sa ñaꞌan yaꞌ nu tsaa tii chalyuu. \p Sa kwa ti chaꞌ ykwiꞌ Jesús.