\id LUK \h SAN LUCAS \toc1 Kityi nu ngwaꞌan Luka sa ñaꞌan ngwa chaꞌ ꞌin Jesús \toc2 SAN LUCAS \toc3 Lc. \mt1 Kityi nu ngwaꞌan Luka sa ñaꞌan ngwa chaꞌ ꞌin Jesús \c 1 \s1 Chaꞌ nu ngwaꞌan yu ti kulo \p \v 1 Wa kaꞌan nten ngwaꞌan lo kityi sa ñaꞌan nu ngwa nchga chaꞌ ꞌin Jesús nde seꞌen ndiꞌin ba, kityi historia lka kanꞌ. \v 2 Wa mdiya neꞌ nu ngwaꞌu chaꞌ kanꞌ ꞌñaan. Neꞌ kanꞌ, wa naꞌan neꞌ chaꞌ kanꞌ ti kulo, ti bra mdyisnan Jesús yꞌni yu tñan; loꞌo kanꞌ yaa neꞌ ykwiꞌ neꞌ chaꞌ ꞌin Jesús loꞌo nchga nten. \v 3 Kanꞌ chaꞌ loꞌo naꞌ, ndaꞌan naǎn ꞌaǎn sa ñaꞌan ngwa nchga chaꞌ nu mdijin ti bra mdyisnan chaꞌ kanꞌ. Suꞌwe nxkeꞌ tiǎnꞌ si loꞌo naꞌ kwaꞌaǎn nchga chaꞌ kanꞌ lo kityi, chaꞌ tsaa seꞌen ndiꞌin nuꞌwin, yu kula Teófilo, \v 4 chaꞌ ka biyaꞌ suꞌwe la tiiꞌ nchga chaꞌ nu ykwiꞌ neꞌ loꞌoo. \s1 Ndyaa angajle seꞌen ndiꞌin Zacarías nu ka sti Xuwa Bautista \p \v 5 Bra nu ngwa ree Herodes tñan, chaꞌ lka yu ndloo ꞌin neꞌ Judea, bra kanꞌ mdiꞌin ska sti joꞌo nu naan Zacarías. Mdiꞌin Zacarías loꞌo ska ta sti joꞌo nu nduun tñan seꞌen mduun ayman Abías nu ngwa sꞌni. Elisabet naan kwilyoꞌo Zacarías, lka ti kwiꞌ nten taꞌa ayman Aarón nu ngwa sti joꞌo ti kulo la. \v 6 Ñi ꞌa ngiꞌni taꞌa tyukwaa neꞌ kanꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose, ndukwa neꞌ nchga tñan ꞌin Ndiose, ndukwa ꞌa neꞌ nchga chaꞌ nu wa ykwiꞌ Ndiose loꞌo nten nu ngwa sꞌni. Ja tukwin nchkwiꞌ chaꞌ kuxi ꞌin neꞌ kanꞌ. \v 7 Ska ti chaꞌ ndiꞌin ꞌin neꞌ, ja ska sñiꞌ neꞌ nsuꞌwi. Ja mjwi sñiꞌ neꞌ kula Sabe, loꞌo ni, kula ꞌa neꞌ. \p \v 8 Wa mdiya smnan ꞌin ska ta sti joꞌo seꞌen ndiꞌin Zacarías, chaꞌ kuꞌni neꞌ tñan niꞌ lyaa. \v 9 Nde ñaꞌan yꞌni sti joꞌo nu ngwa bra kanꞌ: nchga ta sti joꞌo kanꞌ ngulo suwi neꞌ ska taꞌa neꞌ, chaꞌ ska ti yu ka sten yu seꞌen kti la niꞌ lyaa tnun, chaꞌ tikin yu ynan lo msaa la kanꞌ bra kanꞌ. Loꞌo ni, nganun tñan kanꞌ ꞌin ykwiꞌ Zacarías. \v 10 Bra nu nchkin ynan kanꞌ niꞌ lyaa, bra kanꞌ ndyoꞌ tiꞌin neꞌ kichen nde liyaꞌ, nchkwiꞌ tꞌnan neꞌ loꞌo Ndiose. \v 11 Bra kanꞌ mdoꞌo tukwa angajle ꞌin ykwiꞌ nu lka Xꞌnaan tloo Zacarías niꞌ lyaa, naꞌan yu chaꞌ nduun angajle kanꞌ laꞌa seꞌen kwin, seꞌen ndukwa msaa kti ti, seꞌen nchkin ynan. \v 12 Bra nu naꞌan Zacarías angajle kanꞌ, ja jlyo ꞌa tiꞌ yu sa ñaꞌan kuꞌni yu, chaꞌ ytsen ꞌa yu ꞌin angajle kanꞌ. \v 13 Ykwiꞌ angajle kanꞌ loꞌo yu bra kanꞌ: \p ―Ja kutseen, Zacarías ―ndukwin―. Wa ynan Ndiose chaꞌ nu tꞌnan ꞌa nchkwiiꞌ loꞌo, kanꞌ chaꞌ kala ska sñiꞌ Sabe nu lka kwilyoꞌoo. Xuwa ka naan yu, ngwañaꞌan xtya wan nin yu. \v 14 Suꞌwe ꞌa ka tiyee bra nu wa ngula kuwiꞌ kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, ka suꞌwe ꞌa ka tiye kaꞌan ꞌa nten bra nu ñaꞌan neꞌ kuwiꞌ kanꞌ, \v 15 chaꞌ nu kanꞌ ka ska nten nu tnun nchka tloo Ndiose. Ja koꞌo Xuwa kanꞌ xalyu, ja ska loo xalyu koꞌo yu. Ti bra nu kala yu, bra kanꞌ kanun Tyiꞌi Ndiose niꞌ kasiya ꞌin yu. \v 16 Kuꞌni yu chaꞌ xiyaꞌ ka suꞌwe kasiya ꞌin kaꞌan ꞌa neꞌ Israel, chaꞌ xiyaꞌ kunan neꞌ chaꞌ nu nchkwiꞌ Ndiose Xꞌnan neꞌ. \v 17 Ti kwiꞌ tyiꞌi nu mdiꞌin niꞌ kasiya ꞌin ayman Elías nu yaa loꞌo Ndiose ꞌin nu ngwa sꞌni, ti kwiꞌ tyiꞌi kanꞌ kaja ꞌin Xuwa ni. Chunꞌ ndiꞌin la kan Xuwa chkwiꞌ loꞌo nten chaꞌ kiꞌya tlaꞌ tiye nten, chaꞌ ja xuun ꞌa neꞌ loꞌo sñiꞌ neꞌ. Bra kanꞌ ka xaꞌan nchga chaꞌ nu nsuꞌwi tiye neꞌ, chaꞌ tukwa neꞌ nchga chaꞌ nu ñi. Loꞌo chkwiꞌ Xuwa loꞌo neꞌ chaꞌ kuꞌni xuꞌwe neꞌ tiye neꞌ, chaꞌ xlyaa neꞌ sten neꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose. Bra kanꞌ kan ykwiꞌ Krixtu. \p \v 18 Kanꞌ mnichaꞌ Zacarías ꞌin angajle bra kanꞌ: \p ―¿Sa ñaꞌan ka chaꞌ ka biyaꞌ tiǎnꞌ si chañi ka chaꞌ kanꞌ a? Kulaǎn ꞌaǎn, loꞌo kula ꞌa kwilyoꞌoǔn ―ndukwin Zacarías ꞌin angajle kanꞌ. \p \v 19 ―Gabriel naǎn ―ndukwin angajle ꞌin yu bra kanꞌ―. Nduun tiǎn nde seꞌen ndiꞌin Ndiose; kanꞌ lka nu msuꞌwa ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ chkwiǐnꞌ loꞌoo, chaꞌ kitsaǎnꞌ chaꞌ suꞌwe re ꞌwan. \v 20 Kunaan suꞌwe chaꞌ nu chkwiǐnꞌ loꞌoo ni: Ka kuꞌuun ni, chaꞌ ja ka ꞌa chkwiiꞌ sa ñaꞌan bra nu kala kuwiꞌ kanꞌ ꞌwan; ngwañaꞌan ka ꞌiin siꞌya chaꞌ ja ndyaa ñaꞌan tiiꞌ ꞌñaǎn. Bra nu tiya tsan kanꞌ, bra kanꞌ ka biyaꞌ tiiꞌ chaꞌ chañi lka nchga chaꞌ nu ykwiǐnꞌ loꞌoo ―ndukwin angajle kanꞌ ꞌin Zacarías. \p \v 21 Ti ndiꞌin neꞌ kichen tuꞌwa laa, chaꞌ ngita neꞌ ꞌin Zacarías sa ñaꞌan bra nu tyoꞌo yu chunꞌ naꞌan; kaꞌan ꞌa chaꞌ ndaꞌan tiye neꞌ ni chaꞌ chan ꞌa yuꞌwi Zacarías niꞌ lyaa kanꞌ. \v 22 Chunꞌ ndiꞌin la, bra wa mdoꞌo Zacarías nde liyaꞌ, bra kanꞌ ja ngwa ꞌa chkwiꞌ yu loꞌo neꞌ. Mskeꞌ tiꞌ neꞌ chaꞌ niꞌ lyaa ngwaꞌu loo ska xaa tlyu ꞌin yu, nu mdoꞌo yan seꞌen ndiꞌin Ndiose. Bra kanꞌ seꞌen ti mduun yu ngiꞌni yaꞌ yu ꞌin neꞌ, chaꞌ nganun kuꞌun yu. \p \v 23 Bra wa mdyii tsan nu yꞌni Zacarías tñan niꞌ lyaa, bra kanꞌ mdoꞌo yu ndyaa yu kichen tyi yu. \v 24 Chunꞌ ndiꞌin la bra kanꞌ, mgii tiꞌ neꞌ kula Sabe kwilyoꞌo yu, chaꞌ nsuꞌwi sñiꞌ. Bra kanꞌ wa mdaꞌa kiꞌyu koꞌ nu xkwiꞌ niꞌ ñaꞌan ti nganun neꞌ kula kanꞌ. \v 25 Mdaꞌan ꞌa chaꞌ tiye neꞌ kula kanꞌ: “Ndiose nu lka Xꞌnaan yꞌni chaꞌ tnun re ꞌñaǎn. Wa yꞌni Ni chaꞌ ja chkwiꞌ ꞌa nten chaꞌ kuxi ꞌñaǎn” ndukwin neꞌ kula Sabe kanꞌ. \s1 Ykwiꞌ angajle loꞌo Liya chaꞌ wa kala ti Jesús \p \v 26 Wa nsuꞌwi skwa koꞌ ndaꞌan neꞌ kula Sabe tnan, bra kanꞌ ngulo Ndiose tñan ꞌin ska angajle, chaꞌ tsaa nde kichen Nazaret, ska kichen nde lo yuu ꞌin Galilea. Angajle kanꞌ ni, ti kwiꞌ Gabriel lka kanꞌ. \v 27 Msuꞌwa Ndiose ꞌin angajle kanꞌ chaꞌ tsaa seꞌen ndiꞌin ska nu kunaꞌan kuneꞌ nu ja ya tyiꞌin loꞌo nten. Nan wa mjñi chaꞌ ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ, chaꞌ kaja kwilyoꞌo loꞌo ska yu kiꞌyu nu naan Se; David lka nin ke yu kiꞌyu kanꞌ, ska ti ñaꞌan nin yu loꞌo ayman David nu yuꞌwi nu ngwa sꞌni. Liya naan nu kunaꞌan kuneꞌ kanꞌ, ti kwiꞌ taꞌa neꞌ kula Sabe kanꞌ lka Liya. \v 28 Wa mdiya angajle seꞌen ndiꞌin nu kunaꞌan kanꞌ, ykwiꞌ loꞌo bra kanꞌ: \p ―Ndiya ska chaꞌ nu suꞌwe ꞌa nu ndijyaǎn chkwiǐnꞌ loꞌoo ―ndukwin angajle kanꞌ ꞌin Liya―. ¡Suꞌwe ꞌa nka tiye Ndiose loꞌo nuꞌwin! ¡Suꞌwe ꞌa ndiꞌiin loꞌo Ni! ―ndukwin―. Kaꞌan ꞌa chaꞌ suꞌwe nda Ndiose ꞌiin, ja ngiꞌni Ni ngwañaꞌan loꞌo xka la nu kunaꞌan. \p \v 29 Wa naꞌan Liya ꞌin angajle kanꞌ. Bra kanꞌ ynan Liya chaꞌ nu ykwiꞌ, loꞌo nduwe ꞌa tiꞌ ni chaꞌ lka nchkwiꞌ angajle kanꞌ ngwañaꞌan. Ytsen ꞌa bra kanꞌ. \v 30 Xiyaꞌ ykwiꞌ angajle kanꞌ loꞌo nu kunaꞌan kuneꞌ kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Liya ―ndukwin―, ja kutseen chaꞌ wa nda Ndiose ska chaꞌ suꞌwe ꞌiin ―ndukwin angajle kanꞌ ꞌin Liya―. \v 31 Kaa tnaan, tyiꞌin ska sñiiꞌ; nuꞌwin xtyaa nin Jesús ꞌin kuwiꞌ nu tyiꞌin ꞌiin. \v 32 Kanꞌ nu ka ska nten nu tnun nchka. Chkwiꞌ neꞌ ꞌin yu chaꞌ Sñiꞌ Ndiose nu lka Xꞌnaan nu tlyu la ti ka yu. Ti kwiꞌ taꞌa tñan tlyu nu yꞌni ayman ree David taꞌa yu, nu yan lo chalyuu nu ngwa sꞌni, kanꞌ tñan lka nu ta ykwiꞌ nu lka Xꞌnaan ꞌin Jesús, \v 33 chaꞌ nchga tsan ja tyii chaꞌ ka yu ndloo ꞌin nchga nten Israel; ngwañaꞌan ja tyii chaꞌ kulo yu tñan ꞌin nchga nten chalyuu. \p \v 34 Bra kanꞌ ykwiꞌ Liya loꞌo angajle kanꞌ: \p ―¿Ni sa ñaꞌan ka chaꞌ re sikwa a?, chaꞌ nu ja ya kaja kwilyoꞌoǔn ―ndukwin Liya ꞌin angajle kanꞌ. \p \v 35 Bra kanꞌ ytsaꞌ angajle ska chaꞌ ꞌin Liya: \p ―Ta Ndiose Tyiꞌi ykwiꞌ Ni chaꞌ tiyan seꞌen ndiꞌiin, chaꞌ xuꞌwi tyukwi ñaꞌaan; ska chaꞌ tnun nu kuꞌni Ndiose nu lka ndloo la ti ka chaꞌ kanꞌ. Bra nu kala sñiiꞌ, ska nten nu luwi ꞌa chaꞌ ꞌin Ndiose ka kuwiꞌ nu kala kanꞌ, ti kwiꞌ kanꞌ lka nu ka naan ykwiꞌ Sñiꞌ Ndiose. \v 36 Loꞌo xka chaꞌ chkwiǐnꞌ loꞌoo ―ndukwin angajle ꞌin Liya―, chaꞌ loꞌo neꞌ kula Sabe taꞌaa tyiꞌin ska sñiꞌ, loꞌo kula ꞌa neꞌ kula kanꞌ. Ti ngwa sꞌni la nchkwiꞌ nten chaꞌ ja ndiji sñiꞌ neꞌ kula siyaꞌ ti, loꞌo ni wa mdaꞌa skwa koꞌ ndaꞌan tnan. \v 37 Ja ska chaꞌ nu tukwi ꞌin Ndiose. \p \v 38 Bra kanꞌ ykwiꞌ Liya loꞌo angajle kanꞌ: \p ―Si ndukwin Ndiose chaꞌ ngwañaꞌan kala sñiěnꞌ, wa lka chaꞌ bra kanꞌ. Suꞌwe ꞌa nka tiyeěn kuꞌniǐn tñan ꞌin Ni, nchga tñan nu kulo Ndiose Xꞌnaan ꞌñaǎn ―ndukwin Liya. \p Loꞌo mdoꞌo angajle kanꞌ, ndyaa. \s1 Ndyaa Liya seꞌen ndiꞌin neꞌ kula Sabe taꞌa \p \v 39 Bra kanꞌ mdoꞌo Liya ndyaa ndla ti nde ska kichen nu ndiꞌin laja kiꞌya Judea. \v 40 Bra kanꞌ mdiya Liya seꞌen ndukwa naꞌan tyi Zacarías, mdyisnan ykwiꞌ loꞌo neꞌ kula Sabe. \v 41 Bra nu ynan neꞌ kula kanꞌ chaꞌ nu ykwiꞌ Liya loꞌo, bra ti mgii tiꞌ chaꞌ mñan chinꞌ kuwiꞌ. Bra kanꞌ msaꞌan tiye neꞌ kula Sabe nsuꞌwi Tyiꞌi Ndiose, \v 42 kanꞌ chaꞌ kwen ꞌa ykwiꞌ loꞌo Liya bra kanꞌ: \p ―Tnun ꞌa chaꞌ suꞌwe nu nda Ndiose ꞌiin ―ndukwin neꞌ kula kanꞌ ꞌin Liya―. Ja ya kuꞌni Ni ngwañaꞌan loꞌo xka la nu kunaꞌan. Loꞌo ngwañaꞌan, nchka ꞌa tiꞌ Ndiose ꞌin kuwiꞌ nu ndiꞌin ꞌiin ―ndukwin―. \v 43 Wa mdiyan jyaꞌan nu ka Xꞌnaǎn seꞌen ndiꞌiǐn, loꞌo nten ya ñaꞌan ti lkaǎn. \v 44 Chañi chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌoo, chaꞌ mgii tiǎnꞌ chaꞌ wa mñan chinꞌ kuwiꞌ ꞌñaǎn, chaꞌ suꞌwe ngwa tiye kuwiꞌ bra nu ynaǎn chaꞌ nu ykwiiꞌ loꞌoǔn. \v 45 Suꞌwe ꞌa nka tiyee chaꞌ wa ndyaa ñaꞌan tiiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose, chaꞌ kuꞌni Ni nchga chaꞌ nu wa ykwiꞌ Ni loꞌoo. \p Ngwañaꞌan ndukwin neꞌ kula Sabe ꞌin Liya. \v 46 Bra kanꞌ yꞌni tnun Liya ꞌin Ndiose: \q1 Tyukwi ti tiyeěn kuꞌni tnuǔn ꞌin Ndiose nu lka Xꞌnaǎn, ndukwin Liya. \q1 \v 47 Chka suꞌwe kasiya ꞌñaǎn chunꞌ ndlaa Ni ꞌñaǎn ꞌin nu kuxi. \q1 \v 48 Wa yꞌni kuwe ꞌa tiꞌ Ndiose ꞌñaǎn, chaꞌ lkaǎn msu ꞌin Ni, ni siya ska nten tiꞌi lkaǎn. \q1 Ni wa mdyisnan nchkwiꞌ nchga nten nu ndijyan lo chalyuu chaꞌ suꞌwe ꞌa nka tiyeěn; \q1 kwiꞌ ngwañaꞌan chkwiꞌ nten nu kan nde loo la. \q1 \v 49 Tlyu ꞌa tñan nu ngiꞌni Ndiose, loꞌo tnun ꞌa chaꞌ nu ngiꞌni Ni loꞌoǔn; \q1 luwi ꞌa Ndiose, ndukwin Liya. \q1 \v 50 Ja kulaa yaꞌ Ndiose ꞌin nten nu tukwa chaꞌ nu nchkwiꞌ Ni; \q1 nchga bra nu ti ndijyan nten lo chalyuu, chañi chaꞌ nchka tꞌnan tiꞌ Ndiose ꞌin neꞌ kanꞌ. \q1 \v 51 Kaꞌan ꞌa chaꞌ tnun wa yꞌni Ndiose. \q1 Wa yꞌni tyii Ni chaꞌ ꞌin nten nu xkwiꞌ chaꞌ siyeꞌ ngiꞌni loꞌo taꞌa nten neꞌ. \q1 \v 52 Suꞌwa ti ngiꞌni Ndiose loꞌo nchga nten. \q1 Nchga nten nu tnun nchkwiꞌ, nu lye ꞌa ngiꞌni siyeꞌ loꞌo taꞌa nten neꞌ, kanꞌ ngulaa tiꞌin Ndiose ꞌin neꞌ. \q1 Loꞌo nchga nten nu ndiꞌin nganen, nu ja tukwin ꞌa ngiꞌni kwenta ꞌin, tyiꞌin Ndiose loꞌo neꞌ kanꞌ chaꞌ xtya Ni ꞌin neꞌ seꞌen nu suꞌwe la ti. \q1 \v 53 Wa yꞌni Ndiose chaꞌ kiꞌya tlaꞌ tiye nten nu lyiji ꞌa chaꞌ suꞌwe ꞌin, \q1 loꞌo wa ngulo Ni tñan chaꞌ ja kaja la chaꞌ kuliyaꞌ ꞌin neꞌ nu kuliyaꞌ ꞌa. \q1 \v 54-55 Ndayaꞌ ꞌa Ndiose ꞌin nchga neꞌ Israel taꞌaan, chaꞌ lkaan msu ꞌin Ndiose; \q1 loꞌo suꞌwe ꞌa mskanꞌ Ni chaꞌ loꞌo ayman ꞌñaan nu yuꞌwi ti sꞌni. \q1 Ja mjlyaa tiꞌ Ndiose ꞌñaan, nten taꞌa ayman Abraham lkaan; xkwiꞌ nchka tꞌnan tiꞌ Ni ꞌin neꞌ taꞌaan. \q1 Loꞌo ñaꞌan ti nchka tꞌnan tiꞌ Ni ꞌñaan loꞌo sñianꞌ tyukwi bra nde loo la. \m Ngwañaꞌan ngwa bra nu yꞌni tnun Liya ꞌin Ndiose. \p \v 56 Snan koꞌ nganun Liya naꞌan tyi neꞌ kula Sabe, bra kanꞌ mdoꞌo ndyaa kichen tyi. \s1 Bra nu ngula Xuwa Bautista \p \v 57 Wa mdiya tsan nu kala sñiꞌ neꞌ kula Sabe. Kiꞌyu kuwiꞌ nu ngula ꞌin. \v 58 Xa wa ynan neꞌ chaꞌ ngula sñiꞌ neꞌ kula kanꞌ, suꞌwe ꞌa ngwa tiye nchga neꞌ taꞌa, loꞌo neꞌ nu ndiꞌin kwiꞌ seꞌen ti. Bra kanꞌ mdiyan neꞌ seꞌen ndiꞌin neꞌ kula kanꞌ, chaꞌ chkwiꞌ neꞌ loꞌo, chaꞌ suꞌwe ꞌa ngwa tꞌnan tiꞌ nu lka Xꞌnaan ꞌin neꞌ. \v 59 La mdaꞌa snuꞌ tsan, bra kanꞌ yaa neꞌ naꞌan tyi neꞌ kula Sabe chaꞌ lkwan kuwiꞌ kanꞌ chaꞌ ꞌin neꞌ judío, chaꞌ msiꞌyu kijin yu. Wa xtya ti neꞌ nin kuwiꞌ kanꞌ, chaꞌ ka naan Zacarías, sa ñaꞌan naan sti. \v 60 Loꞌo bra kanꞌ ja mda jyaꞌan kuwiꞌ kanꞌ chabiyaꞌ chaꞌ ka naan sñiꞌ ngwañaꞌan: \p ―Siꞌi ngwañaꞌan ka naan yu ―ndukwin neꞌ kula kanꞌ ꞌin neꞌ―, Xuwa ka naan yu re. \p \v 61 ―Ja ndiya taꞌa wan nu naan ngwañaꞌan ―ndukwin taꞌa neꞌ kula kanꞌ. \p \v 62 Yꞌni yaꞌ neꞌ ꞌin sti kuwiꞌ bra kanꞌ, chaꞌ ñaꞌan ti ja nchka ꞌa chkwiꞌ yu kula kanꞌ. Mnichaꞌ neꞌ ꞌin yu bra kanꞌ: \p ―¿Sa ñaꞌan ka naan kuwiꞌ re, nchka tiiꞌ a? ―ndukwin neꞌ ꞌin yu kula. \p \v 63 Bra kanꞌ mjñan yu kula ska kaꞌ lyuꞌ ti chaꞌ lo kaꞌ kanꞌ kwaꞌan yu letra. Nde ndukwa chaꞌ nu ngwaꞌan yu kula kanꞌ bra kanꞌ: “Xuwa ka naan yu.” Nchga nten nu ndiꞌin kwiꞌ seꞌen ti, yuwe ꞌa tiꞌ neꞌ bra kanꞌ. \v 64 Bra ti ngwa ykwiꞌ Zacarías xiyaꞌ bra kanꞌ, mdyisnan yu yꞌni tnun yu ꞌin Ndiose bra kanꞌ. \v 65 Yuwe ꞌa tiꞌ nchga nten taꞌa kichen tyi neꞌ bra kanꞌ; kwiꞌ ngwañaꞌan yuwe ꞌa tiꞌ nchga neꞌ kichen laja kiꞌya Judea kanꞌ, ytsaꞌ neꞌ ꞌin taꞌa neꞌ sa ñaꞌan nu ngwa chaꞌ ꞌin Zacarías. \v 66 Mdaꞌan ꞌa chaꞌ tiye nchga nten nu ynan chaꞌ kanꞌ: \p ―¿Sa ñaꞌan tñan ka ꞌin kuwiꞌ kanꞌ a? ―ndukwin neꞌ ꞌin taꞌa neꞌ. \p Chañi chaꞌ suꞌwe ꞌa ngiꞌni Ndiose loꞌo kuwiꞌ kanꞌ. \s1 Yꞌni tnun Zacarías ꞌin Ndiose, yla tuꞌwa yu ska kantu \p \v 67 Wa msaꞌan tiye Zacarías nsuꞌwi Tyiꞌi Ndiose. Bra kanꞌ mdyisnan yu kula kanꞌ ykwiꞌ yu nchga chaꞌ nu wa ytsaꞌ Ndiose ꞌin yu: \q1 \v 68 Ndiꞌin chaꞌ kuꞌni tnuan ꞌin Ndiose nu lka Xꞌnaan, nu lka Ndiose ꞌñaan neꞌ Israel, ndukwin yu kula kanꞌ bra kanꞌ. \q1 Wa xiyaꞌ mdyisnan Ndiose ykwiꞌ Ni loꞌo neꞌ taꞌaan nu lkaan nten ꞌin Ni. \q1 Sa bra ni ngiꞌni Ni tñan chaꞌ kulaa Ni ꞌñaan ꞌin nchga chaꞌ kuxi. \q1 \v 69 Tka msuꞌwa Ndiose ndijyan ska nu suꞌwe ꞌa chaꞌ nchka ꞌin, nu kulaa ꞌñaan ꞌin nchga chaꞌ kuxi nu ndiꞌin ꞌñaan; \q1 kanꞌ lka ska nten nu ti kwiꞌ taꞌa ayman David nu yꞌni tñan ꞌin Ndiose nu ngwa sꞌni. \q1 \v 70 Ti kwiꞌ ti chaꞌ ykwiꞌ Ni loꞌo neꞌ taꞌaan ti sꞌni la, chaꞌ wa ngwa tyun siyentu yijan nu ytsaꞌ Ni chaꞌ kanꞌ ꞌin ayman ꞌñaan, nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten. \q1 \v 71 Ndukwin ayman kanꞌ, chaꞌ kulo Ndiose ꞌñaan laja nten kuxi nu nxuun loꞌoan, loꞌo kulo Ni ꞌñaan laja nten nu tiꞌí tiꞌ ꞌñaan. \q1 \v 72 Nchka tꞌnan tiꞌ Ndiose ꞌñaan, loꞌo ꞌin ayman ꞌñaan; \q1 ja mjlyaa tiꞌ Ndiose chaꞌ nu wa mskanꞌ Ni loꞌo ayman taꞌaan nu ngwa sꞌni, ndukwin ayman kanꞌ. \q1 \v 73 Nde lka chaꞌ nu wa ykwiꞌ Ndiose loꞌo ayman Abraham, bra nu ngunun tsaa chaꞌ nu ykwiꞌ Ndiose loꞌo yu. \q1 \v 74 Ndukwin Ni chaꞌ kulo Ni ꞌñaan laja nten kuxi nu nxuun loꞌoan; \q1 ngwañaꞌan kuꞌni Ni chaꞌ ja kutsean tyukwi tyempu nu ndiꞌian ngiꞌnian tñan ꞌin Ndiose lo chalyuu re. \q1 \v 75 Ta Ni chabiyaꞌ kanꞌ ꞌñaan si luwi tiyean, si nka tiyean tukwaan tñan ꞌin Ni, ndukwin yu kula Zacarías bra kanꞌ. \q1 \v 76 Loꞌo ni, sñiěnꞌ, ndukwin yu ꞌin kuwiꞌ kanꞌ, chkwiꞌ neꞌ chaꞌ nuꞌwin lkaa nu taa chaꞌ tiya ꞌin nten chaꞌ ꞌin Ndiose nu lka ndloo la. \q1 Tyaꞌaan kulo ndukwa la ꞌin ykwiꞌ nu ka Xꞌnaan, chaꞌ xñii suꞌwee tuwiin seꞌen nu kan ykwiꞌ Xꞌnaan. \q1 \v 77 Nuiꞌwin kwaꞌuu ꞌin nten chaꞌ ꞌin Xꞌnaan; \q1 kuꞌnii chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ neꞌ chaꞌ kuꞌni Ndiose chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin kiꞌya nu ndukwi neꞌ, \q1 chaꞌ ka tyoꞌo laa neꞌ ꞌin nchga chaꞌ kuxi bra kanꞌ. \q1 \v 78 Suꞌwe ꞌa nka tiye Ndiose ñaꞌan Ni ꞌñaan; \q1 nchka tꞌnan ꞌa tiꞌ Ndiose ꞌñaan, kanꞌ chaꞌ wa ta ti Ni ꞌin Krixtu chaꞌ kan seꞌen ndiꞌian. \q1 Kanꞌ lka ska xaa nu ja tsaa tii ꞌa, nu xuꞌwi niꞌ kasiya ꞌñaan, ñaꞌan tiꞌ xaa ndyuwi nu ngaꞌni seꞌen ndiꞌian bra nu tka ndijyan ti kwichaa. \q1 \v 79 Bra kanꞌ ta xaa kanꞌ xaa nu xuꞌwi niꞌ kasiya ꞌin nten nu ja ndyiji ꞌa sa ñaꞌan kuꞌni neꞌ, chaꞌ tla ꞌa niꞌ kasiya ꞌin neꞌ; \q1 ti luꞌu neꞌ kanꞌ, ni siya sa ñaꞌan lka ꞌin neꞌ si wa ngujwi neꞌ, siꞌya chaꞌ kuxi nu nsuꞌwi niꞌ kasiya ꞌin neꞌ. \q1 Kwaꞌu Krixtu ꞌñaan sa ñaꞌan kuꞌnian chaꞌ tyiꞌiin suꞌwean loꞌo taꞌa ntean. \m Wa mdyii chaꞌ nu ykwiꞌ Zacarías bra kanꞌ. \p \v 80 Wa ndijyan ngaluu la Xuwa, kwiꞌ ngwañaꞌan wa ngwa ngula la tiye yu. Xkwiꞌ niꞌ kixinꞌ yuꞌwi yu tyukwi sa ñaꞌan bra nu nguluu yu, kanꞌ ngwaꞌu tloo yu ꞌin neꞌ Israel taꞌa yu. \c 2 \s1 Bra nu ngula Jesús \p \v 1 Tyempu kanꞌ, nten nu lka ndloo la tyukwi ñaꞌaan chalyuu, kanꞌ nu ngwa emperador; Augusto naan yu. Bra kanꞌ ngulo yu tñan chaꞌ tyaꞌan nin neꞌ lo kityi sa ñaꞌan naan neꞌ nchga kichen. \v 2 Ja ya tyaꞌan nin neꞌ ngwañaꞌan nu ngwa sꞌni, kulo ni kwaꞌan neꞌ nin neꞌ lo kityi kanꞌ. Ti kwiꞌ tyempu lka Cirenio gobernador nde lo yuu ꞌin Siria, tñan ꞌin nu nka emperador kanꞌ. \v 3 Bra kanꞌ ndyaa nchga nten kichen tyi ayman ꞌin neꞌ, chaꞌ la kanꞌ ndukwa nin neꞌ bra kanꞌ. \v 4-5 Kichen Belén nde lo yuu ꞌin Judea, kanꞌ lka kichen tyi ayman David nu ngwa ayman kula ꞌin Se ti sꞌni, kanꞌ chaꞌ mdoꞌo Se kichen Nazaret seꞌen ndiꞌin yu, ndyaa yu nde kichen Belén. Suꞌwa ti ndyaa yu loꞌo Liya nu ka kwilyoꞌo yu, chaꞌ tyaꞌan nin neꞌ; wa kala ti sñiꞌ nu kunaꞌan kanꞌ. \v 6 Bra kanꞌ wa ndiya bra chaꞌ kala sñiꞌ nu kunaꞌan kanꞌ, bra nu ndiꞌin neꞌ kichen Belén kanꞌ. \v 7 Kiꞌyu kuwiꞌ nu ngula ꞌin Liya kanꞌ, sñiꞌ kulo nu kunaꞌan kanꞌ lka kuwiꞌ kanꞌ. Suꞌwe mxiin jyaꞌan teꞌ chunꞌ kuwiꞌ kanꞌ, loꞌo kanꞌ mstya ꞌin kuwiꞌ niꞌ kanduwa seꞌen nchku ꞌni, chaꞌ ja mjwi naꞌan tyiꞌin neꞌ siyaꞌ ti. \s1 Neꞌ nu ndiꞌin kwan ꞌin slyaꞌ tla kanꞌ ynan neꞌ chaꞌ nu ykwiꞌ Ndiose \p \v 8 Tuꞌwa kichen kanꞌ ndaꞌan neꞌ nu naꞌansiin ꞌin slyaꞌ ꞌin nten. Tla kanꞌ ndiꞌin neꞌ kwan ꞌin ska ta slyaꞌ kanꞌ. \v 9 Bra kanꞌ mdoꞌo tukwa ska angajle seꞌen ndiꞌin neꞌ la kanꞌ; ngwañaꞌan mꞌni ska xaa tlyu seꞌen ndiꞌin neꞌ kanꞌ, xaa ꞌin Ndiose lka kanꞌ. Ytsen ꞌa neꞌ bra kanꞌ. \v 10 Ykwiꞌ angajle kanꞌ loꞌo neꞌ: \p ―Ja kutsen wan ―ndukwin―. Wa ndijyaǎn re chaꞌ katsaǎnꞌ ska chaꞌ nu suꞌwe ꞌa ꞌwan ―ndukwin―. Suꞌwe ꞌa ka tiye nchga nten chunꞌ chaꞌ nu chkwiǐnꞌ loꞌo wan ―ndukwin angajle kanꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ―. \v 11 Wa ndijyaǎn katsaǎnꞌ ꞌwan chaꞌ nu ni, wa ngula ska kuwiꞌ kichen tyi wan, chaꞌ ti kwiꞌ kichen tyi ayman David lka kanꞌ; kuwiꞌ kanꞌ lka nu kuꞌni tyii kiꞌya nu ndukwi wan. Kanꞌ lka Krixtu nu nka Xꞌnaan, nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌin chaꞌ ndijyan lo chalyuu ―ndukwin―. \v 12 Si tyija ꞌwan seꞌen nskwa ska kuwiꞌ nu suꞌwe ꞌa mxiin teꞌ chunꞌ, nu nskwa niꞌ kanduwa seꞌen nchku ꞌni, bra kanꞌ ka biyaꞌ tiꞌ wan chaꞌ kanꞌ lka nu naan Krixtu. \p \v 13 Bra wa mdyii ykwiꞌ angajle kanꞌ loꞌo neꞌ, bra kanꞌ nde niꞌ kwan mdoꞌo tukwa xka ta angajle nu kaꞌan la, nu mdoꞌo nde seꞌen ndiꞌin Ndiose; suꞌwe ꞌa ngiꞌni tnun angajle kanꞌ ꞌin Ndiose. Nchga angajle kanꞌ suꞌwe ꞌa nchkwiꞌ chaꞌ re loꞌo taꞌa bra kanꞌ: \q1 \v 14 ¡Lye ꞌa kuꞌni tnuan ꞌin Ndiose, loꞌo nde niꞌ kwan seꞌen ndiꞌin Ni, loꞌo lo chalyuu! \q1 ¡Tlyu ꞌa chaꞌ ndiꞌin ꞌin Ni!, ndukwin angajle kanꞌ bra kanꞌ. \q1 Kuꞌni chaꞌ tiin ti tyiꞌin nten chalyuu chaꞌ nu ka biyaꞌ tiꞌ neꞌ chaꞌ suꞌwe ꞌa nka tiye Ndiose ñaꞌan Ni ꞌin nten, ndukwin angajle bra kanꞌ. \p \v 15 Mdoꞌo angajle kanꞌ ndyaa nde niꞌ kwan seꞌen ndiꞌin Ndiose. Loꞌo neꞌ nu ndiꞌin kwan ꞌin slyaꞌ kanꞌ, bra ti mdyisnan neꞌ ykwiꞌ neꞌ loꞌo taꞌa neꞌ bra kanꞌ: \p ―Tsaa naꞌaan nde Belén ―ndukwin neꞌ ꞌin taꞌa neꞌ bra kanꞌ―. Tsaa naꞌaan nan lka nu nchka kwa, ni chaꞌ lka nu wa ytsaꞌ Ndiose ꞌñaan. \p \v 16 Bra ti ndyaa neꞌ bra kanꞌ; ndyija lyo Liya loꞌo Se ꞌin neꞌ, ndiꞌin neꞌ loꞌo ska kuwiꞌ nu nskwa niꞌ kanduwa seꞌen nchku ꞌni. \v 17 Bra wa naꞌan neꞌ ꞌin kuwiꞌ kanꞌ, bra kanꞌ ytsaꞌ neꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ, nchga chaꞌ nu wa ykwiꞌ angajle kanꞌ loꞌo neꞌ chaꞌ ꞌin kuwiꞌ kanꞌ. \v 18 Bra nu ykwiꞌ neꞌ nu ndiꞌin kwan ꞌin slyaꞌ chaꞌ kanꞌ, bra kanꞌ mdaꞌan ꞌa chaꞌ tiye neꞌ kanꞌ. \v 19 Tiye ti Liya nganun chaꞌ kanꞌ, kaꞌan ꞌa chaꞌ mdaꞌan tiye chaꞌ ngwa ngwañaꞌan. \v 20 Bra kanꞌ mdoꞌo neꞌ nu ndiꞌin kwan ꞌin slyaꞌ kanꞌ, ndyaa neꞌ; suꞌwe ꞌa yꞌni tnun neꞌ ꞌin Ndiose chaꞌ ꞌin nchga chaꞌ nu wa ynan neꞌ, chaꞌ ꞌin nchga chaꞌ nu wa naꞌan neꞌ. Chañi chaꞌ wa ngwa chaꞌ kanꞌ, nchga chaꞌ nu ykwiꞌ angajle loꞌo neꞌ kanꞌ. \s1 Mstya neꞌ nin kuwiꞌ, loꞌo ndukwan neꞌ ꞌin yu \p \v 21 Wa mdaꞌa snuꞌ tsan, bra kanꞌ ndukwan neꞌ ꞌin kuwiꞌ kuneꞌ kanꞌ chaꞌ ꞌin neꞌ judío. Bra kanꞌ mstya neꞌ nin, chaꞌ Jesús ka naan yu, ndukwin neꞌ, chaꞌ ngwañaꞌan wa ytsaꞌ angajle ꞌin Liya xa nu ti ji ka tnan. \p \v 22 Chunꞌ ndiꞌin la, bra wa mdyii mduun neꞌ tsan chaꞌ ꞌin nchga chaꞌ nu ngwaꞌan ayman Moisés lo kityi sꞌni chaꞌ ndlya ska kuwiꞌ, bra kanꞌ ndyaa loꞌo neꞌ ꞌin kuwiꞌ Jesús kanꞌ nde kichen Jerusalén chaꞌ tya neꞌ xuꞌwe ꞌin Ndiose chaꞌ ꞌin kuwiꞌ kanꞌ. \v 23 Ngwañaꞌan yꞌni neꞌ, sa ñaꞌan ndukwa chaꞌ lo kityi ꞌin Ndiose nu nka Xꞌnaan: “Kuwiꞌ kiꞌyu nu ngula kulo ꞌwan, ta wan ꞌin yu chaꞌ ka yu tñan ꞌin Ndiose” ndukwin kityi. \v 24 Kanꞌ chaꞌ mdiyan neꞌ kanꞌ, chaꞌ xtya neꞌ lomstan nu nchkwiꞌ kityi kula kanꞌ. Lomstan kanꞌ lka tukwa kulye, o ta tukwa kiñi cha kun xuwe ti. \p \v 25 Bra kanꞌ nde kichen Jerusalén ndiꞌin ska yu kula nu naan Simeón; nten suꞌwe ꞌa lka yu, ndukwa ꞌa yu tñan ꞌin Ndiose. Ndaloo ꞌa yu ndiꞌin ta yu ꞌin ska nten nu tnun nchka, nu suꞌwa Ndiose ꞌin chaꞌ kan lo chalyuu, kanꞌ lka Krixtu nu kan chaꞌ kulaa ꞌin neꞌ Israel ꞌin nchga chaꞌ kuxi. Loꞌo ndiꞌin Tyiꞌi Ndiose loꞌo Simeón kanꞌ; \v 26 wa yꞌni Ni chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ yu chaꞌ ja kaja yu sa bra nu tiya tsan nu ñaꞌan yu ꞌin nu ka Krixtu, nu suꞌwa Ndiose ꞌin chaꞌ kan lo chalyuu. \v 27 Tsan kanꞌ ytsaꞌ Tyiꞌi Ndiose ꞌin yu kula kanꞌ chaꞌ tsaa yu niꞌ lyaa tnun, kanꞌ chaꞌ ndyaa ñi yu seꞌen ndiya laa kanꞌ bra kanꞌ. Ndiꞌin yu niꞌ lyaa bra nu ngala Jesús loꞌo sti loꞌo jyaꞌan yu, ndijyan loꞌo neꞌ ꞌin kuwiꞌ kanꞌ, chaꞌ kuꞌni neꞌ loꞌo yu nchga chaꞌ kula nu ndiꞌin chaꞌ kuꞌni neꞌ niꞌ lyaa. \v 28 Bra kanꞌ msñi Simeón ꞌin kuwiꞌ kanꞌ, mdyisnan yꞌni tnun yu ꞌin Ndiose chaꞌ ꞌin kuwiꞌ kanꞌ bra kanꞌ. Nde lka chaꞌ nu ykwiꞌ yu loꞌo Ndiose: \q1 \v 29 Ndiose Xꞌnan ba, wa ndaa chabiyaꞌ chaꞌ kajaǎn suꞌwe ti, ndukwin yu ꞌin Ndiose. \q1 Wa mdyii yꞌniǐn tñan nu ndukwiin chaꞌ ka ꞌñaǎn, chaꞌ ngiꞌniǐn tñan ꞌiin, ndukwin yu kula kanꞌ. \q1 \v 30 Loꞌo kiloǔn ykwiǐnꞌ wa naꞌaǎn ꞌin ykwiꞌ nu kulaa ꞌin nten ꞌin chaꞌ kuxi nu ndiꞌin ꞌin neꞌ; \q1 \v 31 loꞌo nten tyukwi ñaꞌaan chalyuu, ñaꞌan neꞌ chaꞌ kanꞌ. \q1 \v 32 Ka yu kanꞌ ska xaa tlyu nu xuꞌwi niꞌ kasiya ꞌin nten tyukwi ñaꞌaan chalyuu; \q1 ka yu kanꞌ ska chaꞌ suꞌwe nu tlyu ꞌa chaꞌ ꞌin nten ꞌin yu, nu lka neꞌ Israel kanꞌ. \m Ngwañaꞌan ykwiꞌ yu kula Simeón kanꞌ loꞌo Ndiose. \p \v 33 Bra kanꞌ yuwe ꞌa tiꞌ Se loꞌo jyaꞌan Jesús, bra nu ynan neꞌ chaꞌ nu ykwiꞌ Simeón kanꞌ loꞌo Ndiose, sa ñaꞌan nu ka ꞌin kuwiꞌ kanꞌ. \v 34-35 Loꞌo kanꞌ ndukwan yu kula Simeón ꞌin neꞌ kanꞌ. Nde lka chaꞌ nu ykwiꞌ yu kula loꞌo Liya jyaꞌan Jesús bra kanꞌ: \p ―Kaꞌan ꞌa chaꞌ suꞌwe ka ꞌin neꞌ Israel loꞌo kuwiꞌ re ―ndukwin yu kula kanꞌ―, xuꞌwi ꞌa nten nu chen ka tiye neꞌ ñaꞌan neꞌ ꞌin yu, loꞌo xuꞌwi ꞌa nten nu kaja chalyuu kwi ꞌin neꞌ chunꞌ tñan nu kuꞌni kuwiꞌ re. Kulo tuun kuwiꞌ re nchga chaꞌ nu nsuꞌwi mnan niꞌ kasiya ꞌin nten; lka kuwiꞌ re ska chaꞌ tnun nu wa nda Ndiose ꞌin nten, ni siya ja xlyaa kaꞌan nten tukwa chaꞌ ꞌin yu ―ndukwin Simeón ꞌin Liya jyaꞌan kuwiꞌ kanꞌ―. Kwiꞌ ngwañaꞌan nuꞌwin ―ndukwin yu kula kanꞌ―, tiya ska bra nu ka xiꞌin tiiꞌ chaꞌ ja tukwa ꞌa neꞌ chaꞌ nu chkwiꞌ sñiiꞌ. \p \v 36 Ndiya ska nu kunaꞌan nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten, nu ndiꞌin niꞌ lyaa kanꞌ; Ana naan nu kunaꞌan kanꞌ, sñiꞌ Fanuel lka, ti kwiꞌ taꞌa nten ꞌin neꞌ Aser lka nu kunaꞌan kanꞌ. Kula ꞌa nu kunaꞌan kanꞌ ni. Ti kuneꞌ nu kunaꞌan kanꞌ bra nu mjwi kwilyoꞌo; kati ti yijan mdiꞌin loꞌo kwilyoꞌo, loꞌo kanꞌ ngujwi yu kiꞌyu kanꞌ. \v 37 Kanꞌ nganun ska ti tyukwi seꞌen ndiꞌin chalyuu, loꞌo ni, nsuꞌwi jakwa yla ndukwa jakwa yijan. Nchga tsan mdiꞌin niꞌ lyaa tnun kanꞌ, tsan loꞌo tla yꞌni tnun ꞌin Ndiose; ja yku tyaja bra nu ykwiꞌ loꞌo Ndiose. \v 38 Bra wa mdyii ykwiꞌ Simeón loꞌo jyaꞌan Jesús, ti kwiꞌ bra kanꞌ mdiyan Ana kanꞌ nde seꞌen ndiꞌin neꞌ loꞌo kuwiꞌ niꞌ lyaa, ti kwiꞌ Jesús lka kanꞌ. Ndya ꞌa neꞌ kula Ana xuꞌwe ꞌin Ndiose chaꞌ wa naꞌan ꞌin kuwiꞌ kanꞌ. Bra kanꞌ ykwiꞌ ꞌa loꞌo tyun neꞌ taꞌa kichen tyi, ngwañaꞌan loꞌo nchga neꞌ nu ndiꞌin ta ꞌin Krixtu sa bra nu tiya tsan nu kan yu chaꞌ kulaa yu ꞌin neꞌ Jerusalén yaꞌ neꞌ xka laꞌa tsuꞌ. Ykwiꞌ Ana loꞌo neꞌ kanꞌ, chaꞌ kuwiꞌ kanꞌ lka nu kulaa ji ꞌin nten ꞌin chaꞌ kuxi nu ndiꞌin ꞌin neꞌ tloo Ndiose. \s1 Mxitukwi neꞌ ndyaa neꞌ nde kichen Nazaret \p \v 39 Xa wa mdyii yꞌni neꞌ nchga tñan nu ndiꞌin chaꞌ kuꞌni neꞌ, tñan nu ngulo ykwiꞌ Xꞌnaan ꞌin neꞌ judío nu ngwa sꞌni chaꞌ kuꞌni neꞌ, bra kanꞌ mxitukwi neꞌ ndyaa neꞌ nde lo yuu ꞌin Galilea; ngala neꞌ nde kichen Nazaret nu lka kichen tyi neꞌ bra kanꞌ. \v 40 Nde Nazaret kanꞌ nguluu kuwiꞌ kanꞌ; ngwa ngula la tiꞌ yu, wa nchka biyaꞌ la tiꞌ yu. Loꞌo Ndiose, suꞌwe ꞌa nka tiye Ni ñaꞌan Ni ꞌin yu. \s1 Ndyija Jesús ꞌin neꞌ kula ꞌin yu seꞌen nganun yu niꞌ lyaa \p \v 41 Nchga yijan mdaꞌan neꞌ kula ꞌin Jesús nde kichen Jerusalén chaꞌ taꞌa, chaꞌ la kanꞌ yꞌni tnun neꞌ taꞌa pascua. \v 42 Bra nu yuꞌwi Jesús tii tyukwa yijan, yaa neꞌ taꞌa nde Jerusalén sa ñaꞌan nu yꞌni neꞌ nchga yijan. \v 43 Bra wa mdyii taꞌa, bra kanꞌ mxitukwi neꞌ ndyaa neꞌ nde kichen tyi neꞌ xiyaꞌ. Nganun xka ti Jesús nde kichen kanꞌ. Ja ngwa biyaꞌ tiꞌ jyaꞌan yu, ja jlyo tiꞌ ykwiꞌ Se chaꞌ nganun yu; \v 44 mskeꞌ tiꞌ neꞌ chaꞌ ndyaan yu laja sa tlyu ti nten nu mdaꞌan tuwiin kanꞌ. Ngwañaꞌan mskeꞌ tiꞌ neꞌ, kanꞌ chaꞌ ti ndyaa la neꞌ tuwiin tyukwi tsan. Loꞌo kanꞌ mdaꞌan naan neꞌ ꞌin yu laja neꞌ taꞌa suꞌwe nsuꞌwi yu, laja neꞌ taꞌa yu. ¿La nde yaꞌ tyija yu ꞌin neꞌ bra kanꞌ a? \v 45 Ja ndyija yu ꞌin neꞌ siyaꞌ ti bra kanꞌ; kanꞌ chaꞌ mxitukwi neꞌ ndyaa neꞌ xiyaꞌ nde Jerusalén, ndyaa naan neꞌ ꞌin yu bra kanꞌ. \p \v 46 La mdaꞌa snan tsan ndyija yu kanꞌ ꞌin neꞌ, ndiꞌin yu niꞌ lyaa. Ndukwa yu loꞌo mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo ꞌin neꞌ. Nganan yu nchga chaꞌ nu nchkwiꞌ neꞌ, loꞌo tyun ꞌa chaꞌ nñichaꞌ yu ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \v 47 Nchga nten nu mdiꞌin nde kwa ti, nduwe ꞌa tiꞌ neꞌ bra nu ynan neꞌ nchga chaꞌ nu ykwiꞌ yu, nduwe ꞌa tiꞌ neꞌ chaꞌ nchka ꞌa ꞌin yu. \v 48 Loꞌo neꞌ kula ꞌin yu, nduwe ꞌa tiꞌ neꞌ kanꞌ, chaꞌ naꞌan neꞌ ꞌin yu chaꞌ suꞌwa ti mdukwa yu loꞌo neꞌ nu tnun nchka. Bra kanꞌ ykwiꞌ jyaꞌan yu loꞌo yu: \p ―¿Ni chaꞌ ngiꞌnii ra ngwañaꞌan?, sñiěnꞌ ―ndukwin jyaꞌan yu―. Kaꞌan ꞌa chaꞌ mdaꞌan tiye ba loꞌo stii, la nde tsaan naan ba ꞌiin. \p \v 49 Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo jyaꞌan yu: \p ―¿Ni chaꞌ ndaꞌan naan wan ꞌñaǎn a? ¿Ja jlyo tiꞌ wan chaꞌ ndiꞌin chaꞌ kuꞌniǐn tñan ꞌin Stiǐn a? ―ndukwin Jesús bra kanꞌ. \p \v 50 Ja ngwa biyaꞌ tiꞌ neꞌ siyaꞌ ti, ni chaꞌ lka nu ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ ngwañaꞌan. \p \v 51 Bra kanꞌ mdoꞌo yu ndyaa yu nde Nazaret xiyaꞌ loꞌo neꞌ kula ꞌin yu. Ñaꞌan ti ndukwa ꞌa yu chaꞌ nu nchkwiꞌ neꞌ kanꞌ. Suꞌwe ꞌa nganun nchga chaꞌ kanꞌ niꞌ kasiya ꞌin jyaꞌan yu. \v 52 Sa ñaꞌan nu ndijyan ngaluu Jesús, ngwañaꞌan ndijyan nchka biyaꞌ la tiꞌ yu. Suꞌwe ꞌa nka tiye Ndiose ñaꞌan Ni ꞌin yu; loꞌo nten chalyuu, suꞌwe ꞌa nchkwiꞌ neꞌ chaꞌ ꞌin yu. \c 3 \s1 Tuꞌwa chku Jordán mdaꞌan Xuwa nguaꞌu yu ꞌin nten, kwiꞌ Xuwa nu mdukwatya ꞌin nten \p \v 1 Wa nsuꞌwi tiꞌyun yijan chaꞌ lka Tiberio emperador nu lka ndloo la ꞌin nten tyukwi ñaꞌaan chalyuu, Poncio Pilato lka ndloo nde lo yuu ꞌin Judea, tñan ꞌin Tiberio kanꞌ bra kanꞌ; loꞌo nu naan Herodes kanꞌ, lka yu ndloo lo yuu ꞌin Galilea tyempu kanꞌ; loꞌo Felipe, taꞌa ngula Herodes kanꞌ, lka yu ndloo lo yuu ꞌin Iturea loꞌo lo yuu ꞌin Traconite ti kwiꞌ tyempu kanꞌ; loꞌo xka nu naan Lisanias, lka yu ndloo lo yuu ꞌin Abilinia bra kanꞌ. \v 2 Ti kwiꞌ bra kanꞌ lka Anás loꞌo Caifás xꞌnan sti joꞌo. Bra kanꞌ ykwiꞌ Ndiose loꞌo Xuwa sñiꞌ Zacarías seꞌen ndiꞌin yu niꞌ kixinꞌ, \v 3 kanꞌ chaꞌ mdoꞌo Xuwa mdaꞌan yu nde lo ntenꞌ tyukwi ñaꞌaan tuꞌwa chku Jordán kanꞌ; ykwiꞌ ꞌa Xuwa loꞌo nchga nten nu mdyoꞌ tiꞌin seꞌen ndiꞌin yu, chaꞌ ka jyuꞌu tiꞌ neꞌ ꞌin kiꞌya nu ndiꞌin ꞌin neꞌ, chaꞌ kulaa yaꞌ neꞌ nchga chaꞌ kuxi kanꞌ. Bra kanꞌ ndukwatya Xuwa ꞌin neꞌ kanꞌ. Kuꞌni Ndiose chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ, ndukwin Xuwa. \v 4 Wa lka chaꞌ kanꞌ, sa ñaꞌan lka chaꞌ nu ngwaꞌan ayman Isaías lo kityi; ayman kanꞌ lka nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten nu ngwa sꞌni. Nde lka chaꞌ nu ndukwa lo kityi kanꞌ: \q1 Kwen ꞌa nnen nxiꞌya ska nten niꞌ kixinꞌ: \q1 “Bra ti slaa wan ska tuwiin seꞌen kan ykwiꞌ nu nka Xꞌnaan” ndukwin nu nxiꞌya kanꞌ. \q1 “Xñii suꞌwe wan tuwiin seꞌen tyijin ykwiꞌ. \q1 \v 5 Kuꞌni xaꞌan wan nchga tutkaꞌ, loꞌo kuꞌni wan chaꞌ katen nchga kiꞌya, nchga lo nten; \q1 xñii ñi wan nchga seꞌen nxitiꞌin tuwiin, loꞌo kuꞌni lkwa suꞌwe wan ñaꞌaan tuwiin” ndukwin. \q1 \v 6 “Ndla ti ñaꞌan neꞌ tyukwi ñaꞌaan chalyuu, chaꞌ ka kulaa Ndiose ꞌin nten ꞌin nchga chaꞌ kuxi.” \m Ngwañaꞌan ngwa chaꞌ ngwaꞌan ayman Isaías lo kityi kanꞌ. \p \v 7 Kaꞌan nten mdiyan seꞌen nduun Xuwa chaꞌ tyukwatya neꞌ. Bra kanꞌ ykwiꞌ Xuwa loꞌo nten kaꞌan kanꞌ: \p ―¡Sa ñaꞌan ngiꞌni kunan tlá, ngwañaꞌan ngiꞌni wan! ―ndukwin Xuwa―. ¿Ta wa mdiya nten nu mxitsen ꞌwan ni a? ¿Sa bra ni nduwe tiꞌ wan chaꞌ ta Ndiose nu tiꞌí ꞌwan bra nu tyii chalyuu a? ―ndukwin―. \v 8 Suꞌwe sikwa, kwaꞌu wan ꞌwa si chañi chaꞌ wa ngulaa yaꞌ wan chaꞌ kuxi nu ndiꞌin ꞌwan; ja chkwiꞌ wan chaꞌ sñiꞌ Ndiose lka wan chunꞌ ndyoꞌo wan ꞌin ayman Abraham nu yuꞌwi ti sꞌni. Chaꞌ nu ñi chkwiǐnꞌ loꞌo wan ―ndukwin Xuwa―, chaꞌ ka ꞌin Ndiose kulo suwi Ni xka ta nten nu ka sñiꞌ Abraham, ja loꞌo wan, si nchka tiꞌ Ni; nxkeꞌ tiꞌ wan chaꞌ ja nsuꞌwi chaꞌ tiya ꞌin xka la nten kanꞌ, nxkeꞌ tiꞌ wan chaꞌ sa ñaꞌan lka kee re, ngwañaꞌan ti lka neꞌ kanꞌ ―ndukwin Xuwa ꞌin neꞌ―. \v 9 Sa ñaꞌan nduun ska nten loꞌo chkwan yka ꞌin yu chaꞌ kwaja yu lo yka kwiñii ꞌin yu, ngwañaꞌan ngiꞌni Ndiose. Siꞌyu yu kanꞌ nchga yka nu ja ndyoꞌo nan loo, chaꞌ tikin yu yka kanꞌ lo kiiꞌ; ngwañaꞌan ta Ndiose nu tiꞌí ꞌin nten nu ja xlyaa kulaa yaꞌ chaꞌ kuxi nu ndiꞌin ꞌin neꞌ. \p \v 10 Bra wa mdyii ynan neꞌ chaꞌ kanꞌ, bra kanꞌ mnichaꞌ neꞌ ꞌin Xuwa bra kanꞌ: \p ―¿Ni ñaꞌan tñan ka kuꞌni ba sikwa a? \p \v 11 Bra kanꞌ ngwaꞌu Xuwa ꞌin neꞌ: \p ―Nde lka tñan nu kuꞌni wan ―ndukwin Xuwa―. Si nsuꞌwi tukwa ykanꞌ ꞌin ska wan, ta wan ska ꞌin ska nten tiꞌi nu ja nsuꞌwi ꞌin siyaꞌ ti; si nsuꞌwi nan nchku wan, bra kanꞌ suꞌwe wan chinꞌ chaꞌ ta wan ku nten nu ja nsuꞌwi ꞌa nan ku ―ndukwin Xuwa ꞌin neꞌ. \p \v 12 Loꞌo yan chinꞌ neꞌ kuxi nu ndlo tñi ꞌin nten chaꞌ ꞌin neꞌ xka laꞌa tsuꞌ, yan neꞌ chaꞌ tukwatya Xuwa ꞌin neꞌ. Bra kanꞌ mnichaꞌ neꞌ kanꞌ ꞌin Xuwa: \p ―¿Ni ñaꞌan tñan ka kuꞌni ba ni, mstru? ―ndukwin neꞌ kanꞌ ꞌin Xuwa. \p \v 13 ―Ja tyijin ꞌa wan biyaꞌ chaꞌ kulo wan tñi ꞌin nten ―ndukwin Xuwa ꞌin neꞌ kanꞌ. \p \v 14 Loꞌo chinꞌ neꞌ sndaru mdiyan neꞌ chaꞌ kunichaꞌ neꞌ ꞌin Xuwa bra kanꞌ: \p ―Loꞌo bare, ¿ni ñaꞌan tñan ka kuꞌni ba ni? ―ndukwin sndaru kanꞌ. \p ―Ja kulaa ꞌa wan nan nu nsuꞌwi ꞌin nten; ja xitsen ꞌa wan ꞌin neꞌ, ja suꞌwa ꞌa wan kiꞌya laja ti ꞌin neꞌ, chaꞌ kaja chaꞌ kanꞌ ꞌwan. Loꞌo bra kanꞌ ja chkwiꞌ ꞌa wan chaꞌ chinꞌ ti liyaꞌ ndiji ꞌwan ―ndukwin Xuwa ꞌin sndaru kanꞌ. \p \v 15 Mdaꞌan ꞌa chaꞌ tiye neꞌ ndiꞌin neꞌ, chaꞌ mskeꞌ tiꞌ neꞌ chaꞌ Xuwa lka Krixtu nu wa kan ti lo chalyuu re. \v 16 Bra kanꞌ ykwiꞌ Xuwa loꞌo nchga neꞌ nu ndiꞌin kanꞌ: \p ―Loꞌo tyiꞌa ti ndukwatyaǎn ꞌwan ―ndukwin Xuwa―. Loꞌo wa kan ti xka nten seꞌen ndiꞌin wan nu nchka la ꞌin ke naꞌ. Loꞌoǔn kuꞌni tnuǔn ꞌin yu kanꞌ. Suꞌwe ꞌa tñan kaja ꞌñaǎn, nxkeꞌ tiǎnꞌ, ni siya ti ndukwa snan yu kanꞌ xtiǐnꞌ. Loꞌo yu kanꞌ, ja ndukwatya yu ꞌin nten loꞌo tyiꞌa ti; xka ñaꞌan kuꞌni yu. Kuꞌni yu chaꞌ kanun Tyiꞌi Ndiose niꞌ kasiya ꞌin nten, bra nu tukwatya yu ꞌin neꞌ. Loꞌo kanꞌ kuꞌni luwi Ndiose ꞌin neꞌ kanꞌ loꞌo xaa ꞌin ykwiꞌ Ni, chaꞌ ngwañaꞌan ka suꞌwe ka tiye neꞌ ―ndukwin―. \v 17 Sa ñaꞌan ngiꞌni xꞌnan tya, ngwañaꞌan kuꞌni Ndiose; sa ñaꞌan nxoꞌ tiꞌin xꞌnan tya ꞌin nskwaꞌ, ndikin yu lkaꞌ tlaꞌ loꞌo mti, ngwañaꞌan suꞌwe taꞌa Ndiose ꞌin nten. Bra kanꞌ suꞌwa Ni ꞌin nten xaꞌan chaꞌ skin neꞌ lo kiiꞌ nu ja ka ꞌa tyuwiꞌ siyaꞌ ti. \p \v 18 Ngwañaꞌan kaꞌan ꞌa chaꞌ tiya ykwiꞌ Xuwa loꞌo nten, bra nu ykwiꞌ yu sa ñaꞌan chaꞌ suꞌwe nu kuꞌni Jesús. \v 19 Loꞌo kanꞌ mstya Xuwa kiꞌya ꞌin gobernador Herodes chaꞌ yꞌni yu kunan ꞌin Herodías kwilyoꞌo taꞌa yu nu naan Felipe. Loꞌo ti ndiꞌin xka la chaꞌ kuxi nu yꞌni yu kula Herodes kanꞌ. \v 20 Bra kanꞌ ja mdukwa Herodes chaꞌ nu ykwiꞌ Xuwa loꞌo, kuxi la yꞌni yu, msuꞌwa yu ꞌin Xuwa niꞌ ñaꞌan chkwan. \s1 Ndukwatya Xuwa ꞌin Jesús \p \v 21 Bra nu ti ji tsaa Xuwa kanꞌ niꞌ ñaꞌan chkwan, ti nduun yu tuꞌwa chku Jordán ndukwatya yu ꞌin kaꞌan ꞌa nten, bra kanꞌ mdiyan Jesús seꞌen ndiꞌin yu chaꞌ tukwatya Xuwa ꞌin yu. Laja nu ndukwatya yu ꞌin Jesús, bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo Ndiose, loꞌo ngalaa tuwiin niꞌ kwan bra kanꞌ. \v 22 Ngwiꞌya Tyiꞌi Ndiose seꞌen ndiꞌin Jesús; sa ñaꞌan ndukwi ska kiñi cha kuun, ngwañaꞌan ngwiꞌya Tyiꞌi Ndiose lo jlyuꞌwe Jesús. Bra kanꞌ ynan neꞌ ykwiꞌ Ndiose nde niꞌ kwan: \p ―Sñiěnꞌ, suꞌwe ꞌa nka tiyeěn ñaꞌaǎn ꞌiin. Ndiya ꞌa tiǎnꞌ ꞌiin ―ndukwin Ndiose ꞌin Jesús. \s1 Ayman ꞌin Jesucristo nu yuꞌwi chalyuu sꞌni \p \v 23 Kalatyii yijan nsuꞌwi Jesús bra nu mdyisnan ngiꞌni yu tñan ꞌin Ndiose Sti yu. Mskeꞌ tiꞌ neꞌ chaꞌ Se ngwa sti yu, \q1 loꞌo sti Se ngwa ayman Elí; \q1 \v 24 loꞌo sti Elí kanꞌ ngwa ayman Matat; \q1 Leví ngwa naan sti Matat kanꞌ; \q1 Melqui ngwa naan sti Leví kanꞌ; \q1 Janan ngwa naan sti Melqui kanꞌ; \q1 loꞌo xka Se ngwa sti Janan kanꞌ; \q1 \v 25 Matatías ngwa naan sti Se kanꞌ; \q1 Amós ngwa naan sti Matatías kanꞌ; \q1 Nahum ngwa naan sti Amós kanꞌ; \q1 Esli ngwa naan sti Nahum kanꞌ; \q1 Nagai ngwa naan sti Esli kanꞌ; \q1 \v 26 Maat ngwa naan sti Nagai kanꞌ; \q1 loꞌo xka nu naan Matatías ngwa sti Maat kanꞌ; \q1 Semei ngwa naan sti Matatías kanꞌ; \q1 loꞌo xka nu naan Se ngwa sti Semei kanꞌ; \q1 sñiꞌ Judá ngwa Se kanꞌ; \q1 \v 27 Joanán ngwa naan sti Judá kanꞌ; \q1 Resa ngwa naan sti Joanán kanꞌ; \q1 Zorobabel ngwa naan sti Resa kanꞌ; \q1 Salatiel ngwa naan sti Zorobabel kanꞌ; \q1 Neri ngwa naan sti Salatiel kanꞌ; \q1 \v 28 loꞌo xka nu naan Melqui ngwa sti Neri kanꞌ; \q1 Adi ngwa naan sti Melqui kanꞌ; \q1 Cosam ngwa naan sti Adi kanꞌ; \q1 Elmodam ngwa naan sti Cosam kanꞌ; \q1 Er ngwa naan sti Elmodam kanꞌ; \q1 \v 29 Josué ngwa naan sti Er kanꞌ; \q1 Eliezer ngwa naan sti Josué kanꞌ; \q1 Jorim ngwa naan sti Eliezer kanꞌ; \q1 loꞌo xka Matat ngwa sti Jorim kanꞌ; \q1 \v 30 loꞌo xka nu naan Leví ngwa sti Matat kanꞌ; \q1 Simeón ngwa naan sti Leví kanꞌ; \q1 loꞌo xka nu naan Judá ngwa sti Simeón kanꞌ; \q1 loꞌo xka nu naan Se ngwa sti Judá kanꞌ; \q1 Jonán ngwa naan sti Se kanꞌ; \q1 Eliaquim ngwa naan sti Jonán kanꞌ; \q1 \v 31 Melea ngwa naan sti Eliaquim kanꞌ; \q1 Mainán ngwa naan sti Melea kanꞌ; \q1 Matata ngwa naan sti Mainán kanꞌ; \q1 Natán ngwa naan sti Matata kanꞌ; \q1 \v 32 David ngwa naan sti Natán kanꞌ; \q1 Isaí ngwa naan sti David kanꞌ; \q1 Obed ngwa naan sti Isaí kanꞌ; \q1 Booz ngwa naan sti Obed kanꞌ; \q1 Salmón ngwa naan sti Booz kanꞌ; \q1 Naasón ngwa naan sti Salmón kanꞌ; \q1 \v 33 Aminadab ngwa naan sti Naasón kanꞌ; \q1 Aram ngwa naan sti Aminadab kanꞌ; \q1 Esrom ngwa naan sti Aram kanꞌ; \q1 Fares ngwa naan sti Esrom kanꞌ; \q1 loꞌo xka nu naan Judá ngwa sti Fares kanꞌ; \q1 \v 34 Jacob ngwa naan sti Judá kanꞌ; \q1 Isaac ngwa naan sti Jacob kanꞌ; \q1 Abraham ngwa naan sti Isaac kanꞌ; \q1 loꞌo nu naan Taré ngwa sti Abraham kanꞌ; \q1 Nacor ngwa naan sti Taré kanꞌ; \q1 \v 35 Serug ngwa naan sti Nacor kanꞌ; \q1 Ragau ngwa naan sti Serug kanꞌ; \q1 Peleg ngwa naan sti Ragau kanꞌ; \q1 Heber ngwa naan sti Peleg kanꞌ; \q1 Sala ngwa naan sti Heber kanꞌ; \q1 \v 36 Cainán ngwa naan sti Sala kanꞌ; \q1 Arfaxad ngwa naan sti Cainán kanꞌ; \q1 Sem ngwa naan sti Arfaxad kanꞌ; \q1 Noé ngwa naan sti Sem kanꞌ; \q1 Lamec ngwa naan sti Noé kanꞌ; \q1 \v 37 Matusalén ngwa naan sti Lamec kanꞌ; \q1 Enoc ngwa naan sti Matusalén kanꞌ; \q1 Jared ngwa naan sti Enoc kanꞌ; \q1 Mahalaleel ngwa naan sti Jared kanꞌ; \q1 loꞌo xka nu naan Cainán ngwa sti Mahalaleel kanꞌ; \q1 \v 38 Enós ngwa naan sti Cainán kanꞌ; \q1 Set ngwa naan sti Enós kanꞌ; \q1 Adán ngwa naan sti Set kanꞌ; \q1 loꞌo ñi la chkwiǐnꞌ chaꞌ Ndiose lka sti ayman Adán kanꞌ, \q1 chaꞌ Ndiose lka nu wa mñan ꞌin Adán kanꞌ. \m Nchga nten nu ndukwa nin lo kityi re ni, ngwa neꞌ ayman ꞌin Jesucristo lo chalyuu nu ngwa ti sꞌni. \c 4 \s1 Ngwa tiꞌ kuneꞌ xaꞌan kwiñi lyoꞌo ꞌin Jesús \p \v 1 Msaꞌan kasiya ꞌin Jesús nsuꞌwi Tyiꞌi Ndiose bra nu mdoꞌo Jesús tuꞌwa chku Jordán, ndyaa yu nde ska lo ntenꞌ wtyi seꞌen ja ndiꞌin nten, \v 2 chaꞌ tuꞌwa tsan ndyaa loꞌo Tyiꞌi Ndiose ꞌin yu. La kanꞌ ykwiꞌ biyaꞌ kuneꞌ xaꞌan loꞌo Jesús. La mdaꞌa tuꞌwa tsan, ngiteꞌ ꞌa tiꞌ Jesús bra kanꞌ, chaꞌ ja ska nan yku yu siyaꞌ ti. \v 3 Loꞌo kanꞌ ykwiꞌ kuneꞌ xaꞌan kanꞌ loꞌo yu: \p ―Si chañi chaꞌ ska ti nuꞌwin lkaa nu nka Sñiꞌ Ndiose ―ndukwin kuneꞌ xaꞌan kanꞌ ꞌin yu―, kuꞌnii chaꞌ ka kee re ska jaxlya kuan sikwa. \p \v 4 Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo: \p ―Lo kityi ꞌin Ndiose wa ngwaꞌan neꞌ chaꞌ re: “Siꞌi nan luꞌu nten chalyuu chaꞌ nchku neꞌ tyaja ti; xa nu kunan neꞌ nchga chaꞌ nu nchkwiꞌ Ndiose, bra kanꞌ chañi chaꞌ luꞌu neꞌ” ―ndukwin Jesús ꞌin kuneꞌ xaꞌan. \p \v 5 Bra kanꞌ ndyaa loꞌo kuneꞌ xaꞌan kanꞌ ꞌin yu ska lo kiꞌya kwan. Ska bra ti ngwaꞌu kuneꞌ xaꞌan tyukwi ñaꞌaan chalyuu ꞌin Jesús. \v 6 Bra kanꞌ ykwiꞌ kuneꞌ xaꞌan loꞌo yu xiyaꞌ: \p ―Taǎn chabiyaꞌ ꞌiin chaꞌ kaa ndloo ꞌin nchga chalyuu kwa ―ndukwin kuneꞌ xaꞌan bra kanꞌ―, chaꞌ kaja nchga nan nu nsuꞌwi kwa ꞌiin ―ndukwin―. Ndiya chabiyaꞌ kanꞌ ꞌñaǎn, kanꞌ chaꞌ taǎn chabiyaꞌ kanꞌ ꞌin nchga nten nu nchka tiǎnꞌ chaꞌ ka ndloo ―ndukwin―. \v 7 Ska ti si tyuun xtyiinꞌ loǔn, si kuꞌni tnuun ꞌñaǎn, bra kanꞌ kaja chabiyaꞌ kanꞌ ꞌiin ―ndukwin kuneꞌ xaꞌan kanꞌ ꞌin Jesús. \p \v 8 Bra kanꞌ mxkwen Jesús ꞌin yu: \p ―Tyoꞌoo tsuuꞌ seꞌen ndiꞌiǐn, Satanás ―ndukwin―. Lo kityi ꞌin Ndiose wa ngwaꞌan neꞌ chaꞌ re: “Ska ti ꞌin Ndiose nu nka Xꞌnan wan kuꞌni tnun wan ꞌin Ni, ska ti chaꞌ ꞌin Ndiose ndiꞌin chaꞌ tukwa wan lo chalyuu.” Kanꞌ chaꞌ ja ndiꞌin chaꞌ tyuǔn xtyiǐnꞌ tloo nuꞌwin ―ndukwin Jesús ꞌin kuneꞌ xaꞌan. \p \v 9 Bra kanꞌ ndyaa loꞌo kuneꞌ xaꞌan ꞌin Jesús nde kichen Jerusalén, mskwen yu ꞌin Jesús ndyaa nde ke laa tnun kanꞌ. La kanꞌ xiyaꞌ ykwiꞌ kuneꞌ xaꞌan loꞌo yu: \p ―Si chañi chaꞌ ska ti nuꞌwin lkaa nu nka Sñiꞌ ykwiꞌ Ndiose ―ndukwin―, tyoꞌo kwan lyaa la ke laa re chaꞌ nu ꞌiin ti. \v 10 Lo kityi ꞌin Ndiose wa ndukwa chaꞌ re: \q1 Kulo Ndiose tñan ꞌin angajle ꞌin Ni chaꞌ ñaꞌansiin ꞌiin. \q1 \v 11 Loꞌo yaꞌ ti xituun angajle kanꞌ ꞌiin bra kanꞌ, chaꞌ ja ka tiꞌí kiyaaꞌ yaꞌ nu tiyuu lo kee. \m Ngwañaꞌan lka chaꞌ nu ngwaꞌan neꞌ lo kityi ꞌin Ndiose ―ndukwin kuneꞌ xaꞌan ꞌin Jesús. \p \v 12 Bra kanꞌ xiyaꞌ mxkwen Jesús ꞌin kuneꞌ xaꞌan kanꞌ: \p ―Loꞌo wa ndukwa chaꞌ re lo kityi ꞌin Ndiose: “Ja kuꞌni wan chaꞌ tyijin lyo wan ꞌin Ndiose nu nka Xꞌnan wan” ndukwin kityi. \p \v 13 Wa mdyii ykwiꞌ kuneꞌ xaꞌan kanꞌ loꞌo Jesús bra kanꞌ, loꞌo ja ngwa ꞌin kwiñi lyoꞌo ꞌin siyaꞌ ti. Bra ti mdoꞌo kuneꞌ xaꞌan kanꞌ ndyaa bra kanꞌ; chunꞌ ndiꞌin la kaja ñaꞌan nu kwiñi lyoꞌo yu ꞌin Jesús, mdaꞌan chaꞌ tiye kuneꞌ xaꞌan bra kanꞌ. \s1 Wa mdyisnan Jesús ngiꞌni tñan ꞌin Ndiose nde Galilea \p \v 14 Bra kanꞌ mxitukwi Jesús ndyaa nde lo yuu ꞌin Galilea xiyaꞌ. Tnun ꞌa chabiyaꞌ mda Tyiꞌi Ndiose ꞌin Jesús, loꞌo ynen nchkwiꞌ nten chaꞌ ꞌin yu tyukwi ñaꞌaan lo yuu kwa. \v 15 Nchga kichen seꞌen mdaꞌan yu nguaꞌu yu ꞌin nten niꞌ lyaa ꞌin neꞌ judío, kanꞌ chaꞌ nchga nten suꞌwe ꞌa nchkwiꞌ neꞌ chaꞌ ꞌin Jesús. \s1 Bra nu wa ndiꞌin Jesús nde kichen Nazaret \p \v 16 Bra kanꞌ ngala Jesús nde kichen Nazaret, seꞌen nguluu yu. Bra nu mdiya tsan nu nxitñaꞌ neꞌ judío, bra kanꞌ ndyaa yu niꞌ lyaa ꞌin neꞌ, chaꞌ xkwiꞌ ngwañaꞌan ngiꞌni yu tsan kanꞌ. Bra kanꞌ mdyituun Jesús chaꞌ chkwiꞌ yu lo kityi seꞌen ndukwa chaꞌ ꞌin Ndiose; \v 17 kityi nu ngwaꞌan ayman Isaías, kanꞌ lka kityi nu mda neꞌ ꞌin Jesús chaꞌ chkwiꞌ yu lo. Bra kanꞌ mslaa Jesús kityi kanꞌ, ngunaan yu la nde ndukwa chaꞌ re: \q1 \v 18 Wa mkwan Ndiose nu nka Xꞌnaan ꞌñaǎn, ndukwin lo kityi kanꞌ. \q1 Wa ngwiꞌya Ndiose loǔn, wa ndiꞌin Tyiꞌi Ndiose loꞌoǔn, chaꞌ chkwiǐnꞌ chaꞌ suꞌwe loꞌo neꞌ tiꞌi. \q1 Wa msuꞌwa Ni ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kuꞌni xuꞌweěn kasiya ꞌin nten chalyuu nu xiꞌin ꞌa tiꞌ, ndukwin lo kityi kanꞌ. \q1 Ndiꞌin chaꞌ chkwiǐnꞌ loꞌo nten nu lka presu ꞌin kuneꞌ xaꞌan; \q1 katsaǎnꞌ ꞌin neꞌ chaꞌ wa tyoꞌo ti neꞌ yaꞌ kuneꞌ xaꞌan kanꞌ. \q1 Taǎn xaa chaꞌ xuꞌwi niꞌ kasiya ꞌin nten chalyuu nu ja ya kunan chaꞌ ꞌin Ndiose, chaꞌ lka neꞌ sa ñaꞌan lka ska nu kwityiinꞌ. \q1 Bra nu ngiꞌni nten chaꞌ kuxi loꞌo neꞌ, bra kanꞌ taǎn chabiyaꞌ tyoꞌo laa neꞌ yaꞌ nu tiꞌí tiꞌ ꞌin neꞌ. \q1 \v 19 Wa ndijyaǎn tiǎn chaꞌ chkwiǐnꞌ loꞌo nten chalyuu, chaꞌ wa mdiya tyempu nu suꞌwe la nu nda Ndiose nu nka Xꞌnaan ꞌin neꞌ. \m Ngwañaꞌan ndukwa chaꞌ lo kityi seꞌen ykwiꞌ Jesús. \p \v 20 Bra kanꞌ mdukunꞌ Jesús kityi kanꞌ, xiyaꞌ ndya yu kityi kanꞌ ꞌin xta nu ndiꞌin niꞌ lyaa kanꞌ, ndyaa tukwa Jesús xiyaꞌ bra kanꞌ. Loꞌo nchga nten nu ndiꞌin niꞌ lyaa kanꞌ, lye ꞌa ñaꞌan neꞌ ꞌin yu. \v 21 Bra kanꞌ mdyisnan Jesús ngwaꞌu yu ꞌin neꞌ: \p ―Loꞌo ni, wa mdoꞌo tukwa chaꞌ kanꞌ la seꞌen ndiꞌin wan, ti kwiꞌ chaꞌ nu wa ynan wan lo kityi re ―ndukwin Jesús. \p \v 22 Yuwe ꞌa tiꞌ neꞌ ñaꞌan neꞌ ꞌin Jesús chaꞌ suꞌwe ꞌa nchkwiꞌ yu, mdiya ꞌa tiꞌ neꞌ chaꞌ nu ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ. Kanꞌ ykwiꞌ neꞌ loꞌo taꞌa neꞌ chaꞌ ꞌin yu bra kanꞌ: \p ―¿Ta siꞌi sñiꞌ Se lka yu re a? ―ndukwin neꞌ. \p \v 23 Bra kanꞌ mxkwen Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ: \p ―Ja chan, chunꞌ ndiꞌin la chinꞌ chkwiꞌ wan chaꞌ re loꞌoǔn: “Si nchka ꞌiin kuꞌnii joꞌó ꞌin nten, kuꞌnii joꞌó ꞌiin, ti ykwiiꞌ ti sikwa.” Kwiꞌ ngwañaꞌan, ja chan chkwiꞌ wan loꞌoǔn: “Wa ynan ba chaꞌ ꞌin nchga chaꞌ tnun nu wa yꞌnii nde kichen Capernaum kanꞌ” nchkwin wan. “Kwiꞌ ngwañaꞌan kuꞌnii chaꞌ tnun kanꞌ nde kichen tyian sikwa, chaꞌ ñaꞌan kwiꞌya ba chinꞌ” nchkwin wan ꞌñaǎn bra kanꞌ. \v 24 Katsaǎnꞌ ska chaꞌ nu ñi ꞌwan sikwa ―ndukwin Jesús―. Bra nu chkwiꞌ ska nten chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo neꞌ taꞌa kichen tyi yu, ja kunan neꞌ chaꞌ nu nchkwiꞌ yu, chaꞌ taꞌa kichen tyi ti neꞌ lka yu. \v 25 Tyempu nu mdiꞌin ayman Elías lo chalyuu nu ngwa sꞌni ―ndukwin―, nsuꞌwi tiꞌ wan chaꞌ wa mdijin snan yijan ndukwa skwa koꞌ nu ja ngwiꞌya tyoo siyaꞌ ti; tlyu ꞌa jwiꞌñan ngwa tyukwi ñaꞌaan chalyuu bra kanꞌ. Mdiꞌin tyun ꞌa nu kunaꞌan nu nganun ska ti lo yuu re tyempu kanꞌ. \v 26 Bra kanꞌ msuꞌwa Ndiose ꞌin Elías chaꞌ tsaa yu seꞌen ndiꞌin ska nu kunaꞌan nu nganun ska ti nde kichen Sarepta, ska kichen tijyuꞌ la nde lo yuu ꞌin Sidón. Ja yaa Elías seꞌen ndiꞌin ska nu kunaꞌan tiꞌi taꞌa kichen tyi yu. \v 27 Ti kwiꞌ ngwañaꞌan ngwa bra nu mdiꞌin ayman Eliseo. Ti kwiꞌ tyempu kanꞌ, mdiꞌin ꞌa neꞌ tiꞌí nu ngutsuꞌ kunaꞌ lo yuu re. Loꞌo kanꞌ ja ska neꞌ kanꞌ nchkaa neꞌ ꞌin kicha tnun kanꞌ; ska ti Naamán kanꞌ, ska ti yu kanꞌ wa nchkaa yu, loꞌo ska nten xka laꞌa tsuꞌ ngwa yu, chaꞌ wa mdoꞌo yu lo yuu ꞌin Siria ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ. \p \v 28 Bra nu ynan neꞌ Nazaret chaꞌ nu ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ niꞌ lyaa kanꞌ, msinꞌ ꞌa tiꞌ neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \v 29 Kanꞌ mdyituun neꞌ ngulo neꞌ ꞌin Jesús niꞌ lyaa kanꞌ, mjwakii neꞌ ꞌin yu ndyaa loꞌo neꞌ ꞌin yu ska tuꞌwa yuu nu nsuꞌwi tuꞌwa kichen kanꞌ. Ngwa tiꞌ neꞌ chaꞌ xtyuu suꞌwa neꞌ ꞌin yu lo kwaꞌan, loꞌo ja ngwa ꞌin neꞌ. \v 30 Bra kanꞌ suꞌwe ti mdoꞌo Jesús yaꞌ neꞌ; mdijin yu laja seꞌen mduun neꞌ, ndyaa yu bra kanꞌ. \s1 Ska nten nu msñi kwiꞌin kuxi ꞌin \p \v 31 Wa ndiꞌin Jesús nde kichen Capernaum bra kanꞌ, ska kichen nu ndiꞌin lo yuu ꞌin Galilea kanꞌ. Tsan nu nxitñaꞌ neꞌ, bra kanꞌ mdyisnan Jesús ngwaꞌu yu ꞌin nten niꞌ lyaa ꞌin neꞌ. \v 32 Yuwe ꞌa tiꞌ neꞌ bra nu ynan neꞌ chaꞌ suꞌwe nu ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ. Mskeꞌ tiꞌ neꞌ chaꞌ tnun ꞌa chabiyaꞌ nsuꞌwi ꞌin yu chaꞌ nchkwiꞌ yu loꞌo neꞌ ngwañaꞌan. \p \v 33 Niꞌ lyaa kanꞌ mdiya ska yu kiꞌyu nu msñi kwiꞌin kuxi ꞌin yu. Kwen ꞌa msiꞌya yu kicha kanꞌ ꞌin Jesús xa nu naꞌan yu chaꞌ ndijyan Jesús niꞌ lyaa: \p \v 34 ―¿Ni sa ñaꞌan tñan kuꞌnii nde re, Jesús Nazaret? ―ndukwin yu tiꞌí kanꞌ―. ¿Ta wa nchka tiiꞌ chaꞌ kuꞌnii tyii ꞌñaǎn siyaꞌ ti a? Suꞌwe ꞌa nsuꞌwi lyoǔn ꞌiin, chaꞌ ykwiꞌ Ndiose nu luwi lkaa nu wa msuꞌwa Ni ꞌiin chaꞌ ndijyaan nde re. \p \v 35 Ja mda ꞌa Jesús chabiyaꞌ chkwiꞌ yu tiꞌí bra kanꞌ; ngulo yu tñan ꞌin kwiꞌin kuxi kanꞌ, chaꞌ ja kuꞌni ꞌa chaꞌ kuxi loꞌo yu tiꞌí kanꞌ. \p ―Seen tyukwaa ―ndukwin Jesús―. Ja kuꞌnii ꞌa chaꞌ kuxi loꞌo yu re ni. \p Bra kanꞌ mxlyuu kwiꞌin kuxi kanꞌ ꞌin yu tiꞌí tloo nten kaꞌan kanꞌ. Loꞌo kanꞌ mdoꞌo kwiꞌin kuxi kanꞌ ndyaa, ja yꞌni ꞌa ran chaꞌ kuxi loꞌo yu tiꞌí kanꞌ bra kanꞌ. \v 36 Mdaꞌan ꞌa chaꞌ tiye nten bra kanꞌ, mdyisnan ykwiꞌ neꞌ loꞌo taꞌa neꞌ: \p ―¿La mjwi chaꞌ nu nchkwiꞌ Jesús kwa a? ―ndukwin neꞌ―. ¿Ni chaꞌ lka chaꞌ suꞌwe ꞌa mjwi chabiyaꞌ ꞌin yu kwa chaꞌ kulo yu tñan ꞌin kwiꞌin kuxi? Bra ti ynan kwiꞌin kuxi chaꞌ nu ykwiꞌ yu loꞌo ran, mdoꞌo kwiꞌin kuxi kanꞌ ndyaa bra kanꞌ ―ndukwin neꞌ ꞌin taꞌa neꞌ. \p \v 37 Kanꞌ chaꞌ wa nganen chaꞌ kanꞌ tyukwi ñaꞌaan lo yuu la kanꞌ, nchkwiꞌ ꞌa neꞌ chaꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ. \s1 Yꞌni Jesús joꞌó ꞌin jyaꞌan laa Tyu Simón \p \v 38 Bra kanꞌ mdoꞌo Jesús niꞌ lyaa, ndyaa yu nde naꞌan tyi Tyu. Tiꞌí ꞌa jyaꞌan laa Tyu Simón kanꞌ, chaꞌ lye ꞌa ndyuꞌwi tikeeꞌ ꞌin neꞌ kula kanꞌ. Tꞌnan ꞌa ykwiꞌ neꞌ loꞌo Jesús chaꞌ tsaa naꞌan chinꞌ ꞌin neꞌ kula kanꞌ. \v 39 Mduun ti Jesús seꞌen nskwa neꞌ kula kanꞌ ñaꞌan ꞌa yu ꞌin neꞌ kula kanꞌ. Bra kanꞌ ykwiꞌ yu loꞌo tikeeꞌ kanꞌ, chaꞌ tyoꞌo ran ꞌin neꞌ kula kanꞌ. Bra ti mdyituun neꞌ kula jyaꞌan laa Simón, yꞌni kuwe tiꞌ chaꞌ kaja chinꞌ nan ku neꞌ. \s1 Yꞌni Jesús joꞌó ꞌin tyun neꞌ tiꞌí \p \v 40 Xa wa ndyaa kwichaa, bra kanꞌ ndyaa loꞌo neꞌ ꞌin nchga taꞌa neꞌ nu tiꞌí ꞌa chaꞌ msñi tyun loo kicha ꞌin neꞌ, mdiya neꞌ seꞌen ndiꞌin Jesús. Bra kanꞌ mstya Jesús yaꞌ chunꞌ neꞌ tiꞌí kwenta ska ti neꞌ. Bra ti nchkaa neꞌ bra kanꞌ. \v 41 Loꞌo mdoꞌo kwiꞌin kuxi ꞌin tyun neꞌ tiꞌí kanꞌ bra kanꞌ. Kwen ꞌa msiꞌya kwiꞌin kanꞌ bra nu mdoꞌo ꞌin neꞌ: \p ―Ska ti nuꞌwin lkaa Sñiꞌ Ndiose ―ndukwin kwiꞌin kanꞌ ꞌin Jesús. \p Bra kanꞌ ja mda ꞌa Jesús chabiyaꞌ chkwiꞌ kwiꞌin kuxi kanꞌ siyaꞌ ti. Wa yuꞌwi lyo kwiꞌin kanꞌ ꞌin Jesús, chaꞌ ti kwiꞌ Krixtu nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌin ndijyan lo chalyuu lka yu. \s1 Ykwiꞌ Jesús loꞌo nten nchga kichen nde Galilea \p \v 42 Wa ngwiꞌya xaa xka tsan, bra kanꞌ mdoꞌo Jesús ndyaa yu xka seꞌen, seꞌen tyaꞌan ska ti yu niꞌ kixinꞌ. Mdaꞌan naan ꞌa neꞌ ꞌin yu bra kanꞌ, sa yaꞌ mdyija yu ꞌin neꞌ. Ngwa tiꞌ neꞌ tatsaa neꞌ ꞌin Jesús chaꞌ ja tsaa ꞌa yu xka seꞌen. \v 43 Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ: \p ―Nchga kichen ndiꞌin chaꞌ chkwiǐnꞌ chaꞌ suꞌwe nu ꞌin Ndiose loꞌo nten, chaꞌ wa mdiya bra chaꞌ ka Ndiose ndloo niꞌ kasiya ꞌin nten chalyuu. Kanꞌ lka tñan nu wa nda Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ chkwiǐnꞌ chaꞌ ꞌin Ni. \p \v 44 Loꞌo ti mdaꞌan la Jesús nchga niꞌ lyaa ꞌin neꞌ nde Galilea, ngwaꞌu yu ꞌin neꞌ. \c 5 \s1 Mdayaꞌ Jesús ꞌin neꞌ nu mdaꞌan kuta kula \p \v 1 Ngwa ska tsan ndyaa Jesús tuꞌwa tiyuꞌ Genesaret. Tyun ꞌa nten mdaꞌan loꞌo yu. Loꞌo kanꞌ kaꞌan ꞌa nten mdiꞌin nde seꞌen mduun yu tuꞌwa tiyuꞌ kanꞌ, chaꞌ ngwa tiꞌ neꞌ kunan neꞌ chaꞌ nchkwiꞌ yu chaꞌ ꞌin Ndiose. \v 2 Wa naꞌan Jesús seꞌen ndukwi tukwa yka naꞌan xuwe ti tuꞌwa tiyuꞌ kanꞌ. Ja tukwin mdiꞌin niꞌ yka naꞌan xuwe kanꞌ siyaꞌ ti, kwiꞌ seꞌen ti mduun neꞌ kanꞌ njyaꞌan neꞌ katan ꞌin neꞌ, chaꞌ wa mdyii mdiꞌin neꞌ kuta. \v 3 Bra kanꞌ yten Jesús ska niꞌ yka naꞌan ꞌin Simón, ykwiꞌ loꞌo yu chaꞌ tukwa naꞌan yu ꞌin yka naꞌan chaꞌ tsaa la chinꞌ lo tyiꞌa. Ndyaa tukwa Jesús nde niꞌ yka naꞌan kanꞌ, bra kanꞌ mdyisnan yu nguaꞌu yu chaꞌ ꞌin Ndiose ꞌin nten kaꞌan kanꞌ. \v 4 Bra nu wa mdyii ngwaꞌu Jesús ꞌin neꞌ, bra kanꞌ ykwiꞌ yu loꞌo Simón: \p ―Yaa loꞌo wan yka naꞌan re nde seꞌen nu tlyaa la tyiꞌa. Kanꞌ kuun wan katan chaꞌ kaja kula ꞌwan ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \p \v 5 Bra kanꞌ mxkwen Simón ꞌin yu: \p ―Yu kula ―ndukwin―, tyukwi tla mdaꞌan ba lo tiyuꞌ nguun ba katan; ja ska nan mjwi ꞌwa siyaꞌ ti bra kanꞌ. Loꞌo ni, si ngwañaꞌan kuloo tñan ꞌwa, tsaa ba seꞌen ndukwiin chaꞌ kuun ba katan nde kwa ―ndukwin Simón bra kanꞌ. \p \v 6 Bra kanꞌ ngwañaꞌan yꞌni Simón loꞌo taꞌa yu, loꞌo kaꞌan ꞌa kula mjwi ꞌin neꞌ bra kanꞌ. Chaꞌ kaꞌan ꞌa kula yten niꞌ katan ꞌin neꞌ, kanꞌ chaꞌ mdaaꞌ chinꞌ katan ꞌin neꞌ bra kanꞌ; \v 7 kanꞌ chaꞌ yꞌni yaꞌ neꞌ ꞌin taꞌa neꞌ nu ndiꞌin xka niꞌ yka naꞌan kanꞌ, chaꞌ kan neꞌ tayaꞌ neꞌ ꞌin neꞌ. Bra ti yan neꞌ bra kanꞌ, mjwakii neꞌ katan msaꞌan niꞌ nsuꞌwi kula, chaꞌ suꞌwa neꞌ ꞌin ran niꞌ yka naꞌan. Chinꞌ ti chaꞌ ja yten taꞌa tyukwaa yka naꞌan kanꞌ niꞌ tyiꞌa siꞌya chaꞌ teꞌen ꞌa kula kanꞌ. \v 8 Bra nu naꞌan Tyu Simón nchga kula kanꞌ, ngwa biyaꞌ tiꞌ yu chaꞌ Jesús lka nu wa yꞌni chaꞌ mjwi kula ꞌin neꞌ. Bra ti mduun xtyinꞌ yu tloo Jesús bra kanꞌ, ykwiꞌ yu loꞌo: \p ―Tyoꞌoo lyaa nde seꞌen ndiꞌiǐn, Xꞌnaǎn ―ndukwin Simón ꞌin Jesús―. Ndiꞌin ꞌa kiꞌya ꞌñaǎn chaꞌ nten chalyuu ti lkaǎn. \p \v 9 Nduwe ꞌa tiꞌ Simón, loꞌo taꞌa ndaꞌan yu niꞌ yka naꞌan, nduwe ꞌa tiꞌ neꞌ, chaꞌ kaꞌan ꞌa kula nu tka msñi ti neꞌ. \v 10 Loꞌo taꞌa tyukwaa yu sñiꞌ Zebedeo nu ndiꞌin xka niꞌ yka naꞌan kanꞌ, nu naan Santiago loꞌo nu naan Xuwa, loꞌo neꞌ kanꞌ ytsen ꞌa neꞌ; ti kwiꞌ taꞌa ndaꞌan Simón tñan lka neꞌ kanꞌ. Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo Simón: \p ―Ja kutseen ―ndukwin―. Ti ngwa sꞌni la xkwiꞌ tñan kuta kula ti yꞌnii; loꞌo ni, taǎn xka tñan ꞌiin, chaꞌ tsaa naan ꞌin nten chalyuu nu mnaꞌ kasiya ꞌin siꞌya chaꞌ kuxi, chaꞌ ka neꞌ nten ꞌñaǎn ―ndukwin Jesús ꞌin Simón. \p \v 11 Bra nu mdiya yka naꞌan kanꞌ tuꞌwa tiyuꞌ xiyaꞌ, bra kanꞌ ngulaa tiꞌin neꞌ kanꞌ ꞌin yka naꞌan, mdoꞌo neꞌ ndyaa neꞌ loꞌo Jesús bra kanꞌ. \s1 Yꞌni Jesús joꞌó ꞌin ska yu tiꞌí nu ngutsuꞌ kunaꞌ \p \v 12 Bra nu mdiꞌin Jesús ska kichen, bra kanꞌ mdiyan ska yu tiꞌí seꞌen ndiꞌin yu; lye ꞌa ngutsuꞌ kunaꞌ yu tiꞌí kanꞌ. Bra nu naꞌan yu ꞌin Jesús, bra ti mduun xtyinꞌ yu tloo Jesús, mꞌni tuꞌwa yu lo yuu. Tꞌnan ꞌa ykwiꞌ yu loꞌo Jesús bra kanꞌ: \p ―Si nchka tiiꞌ chaꞌ chkaǎn, jlyo tiǎnꞌ chaꞌ ka ꞌiin kuꞌnii chaꞌ chkaǎn ―ndukwin yu tiꞌí kanꞌ. \p \v 13 Bra kanꞌ mstya Jesús yaꞌ chunꞌ yu seꞌen ngutsuꞌ kunaꞌ yu: \p ―Nchka tiǎnꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin yu―. Ka luwi tyukwi ñaꞌaan nuꞌwin ni. \p Laja nu nchkwiꞌ Jesús ngwañaꞌan, bra ti mdoꞌo tsuꞌ kicha nu ngutsuꞌ kunaꞌ yu bra kanꞌ. \v 14 Loꞌo kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo yu, chaꞌ ja katsaꞌ yu ꞌin nten sa ñaꞌan ngwa ꞌin yu: \p ―Yaa lyaa chkwiiꞌ loꞌo sti joꞌo nu ndiꞌin niꞌ lyaa ―ndukwin Jesús ꞌin yu tiꞌí kanꞌ―. Nde kwa taa lomstan nu ndukwin ayman Moisés nu yuꞌwi ti sꞌni chaꞌ taan ꞌin Ndiose bra nu wa nchkaa seꞌen tiꞌí ꞌñaan. Ngwañaꞌan ka biyaꞌ tiꞌ nten bra nu chkwiꞌ sti joꞌo chaꞌ wa ngwa luwi tyukwi ñaꞌaan. Ja ska ꞌa kicha nsuꞌwi ꞌiin ni. \p \v 15 Nchga tsan wa nganen la chaꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ, chaꞌ nchkwiꞌ ꞌa nten chaꞌ ꞌin. Kanꞌ chaꞌ kaꞌan ꞌa nten mdyoꞌ tiꞌin seꞌen ndiꞌin Jesús, chaꞌ kunan neꞌ nchga chaꞌ nu chkwiꞌ yu loꞌo neꞌ, chaꞌ kuꞌni yu chaꞌ chkaa nu tiꞌí ꞌin neꞌ. \v 16 Bra kanꞌ mdoꞌo Jesús ndyaa yu niꞌ kixinꞌ, nde seꞌen ka tyiꞌin yu ska ti yu, chaꞌ chkwiꞌ yu loꞌo Ndiose Sti yu la kanꞌ. \s1 Yꞌni Jesús joꞌó ꞌin ska nten nu nchkunꞌ ñaꞌaan tyukwin yu \p \v 17 Ngwa ska tsan nduꞌu Jesús chaꞌ ꞌin Ndiose ꞌin kaꞌan nten. Kichen tyi neꞌ kanꞌ lka nchga kichen xuwe ti nu ndiꞌin nde lo yuu ꞌin Galilea, nu ndiꞌin nde lo yuu ꞌin Judea, loꞌo neꞌ kichen Jerusalén ndiꞌin kanꞌ. Loꞌo ndiꞌin tyun neꞌ fariseo laja nten kanꞌ. (Kti ꞌa ngiꞌni neꞌ fariseo, nxkeꞌ tiꞌ neꞌ; lye ꞌa ngiꞌni siyeꞌ neꞌ loꞌo xka ta nten.) Loꞌo ndiꞌin tyun mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo niꞌ lyaa. Wa mgii tiꞌ nchga nten nu ndiꞌin la kanꞌ, chaꞌ Ndiose lka nu nda chabiyaꞌ ꞌin Jesús chaꞌ ngiꞌni chkaa yu ꞌin neꞌ tiꞌí. \v 18 Bra kanꞌ mdiyan loꞌo neꞌ ꞌin ska yu tiꞌí nu nsu niꞌ katan, chaꞌ wa nchkunꞌ ñaꞌaan tyukwin yu tiꞌí kanꞌ. Ngwa tiꞌ neꞌ chaꞌ sten neꞌ niꞌ ñaꞌan seꞌen ndiꞌin Jesús, chaꞌ tsaa loꞌo neꞌ ꞌin yu tiꞌí kanꞌ la seꞌen nduun Jesús, ñaꞌaan loꞌo katan ngwa tiꞌ neꞌ. \v 19 Bra kanꞌ ja mjwi ñaꞌan nu sten neꞌ loꞌo yu tiꞌí kanꞌ niꞌ ñaꞌan, chaꞌ kaꞌan ꞌa nten ndiꞌin kanꞌ; kanꞌ chaꞌ mskwen neꞌ ꞌin yu nde ke naꞌan. Bra kanꞌ mslaa neꞌ chinꞌ ke naꞌan, chaꞌ ngwañaꞌan mjwi ñaꞌan mdiꞌya tiꞌin neꞌ ꞌin yu tiꞌí kanꞌ nde seꞌen nduun Jesús jluꞌwe la seꞌen ndiꞌin nten kaꞌan kanꞌ. \v 20 Bra ti ngwa biyaꞌ tiꞌ Jesús chaꞌ suꞌwe ꞌa ndyaa ñaꞌan tiꞌ neꞌ kanꞌ ꞌin yu, kanꞌ chaꞌ ykwiꞌ yu loꞌo yu tiꞌí kanꞌ: \p ―Yu kula ―ndukwin―, wa yꞌni Ndiose chaꞌ tlyu tiꞌ kiꞌya nu ndiꞌin ꞌiin ―ndukwin Jesús ꞌin yu tiꞌí kanꞌ. \p \v 21 Bra kanꞌ mdaꞌan ꞌa chaꞌ tiye mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo kanꞌ loꞌo neꞌ fariseo: “¿Ti ka nu lka yu kiꞌyu re a? ¿Ni chaꞌ lka re a? Kuxi ꞌa nchkwiꞌ yu chaꞌ ꞌin Ndiose chaꞌ nchkwiꞌ yu ngwañaꞌan” mskeꞌ tiꞌ neꞌ. “Ja ka ꞌin ska nten chalyuu kuꞌni tyii kiꞌya sa ñaꞌan ngiꞌni yu re, ja ka kuꞌni nten chaꞌ tlyu tiꞌ kiꞌya nu ndiꞌin ꞌin nten; ska ti Ndiose ka kuꞌni tyii kiꞌya nu ndiꞌin ꞌin nten.” Ngwañaꞌan mdaꞌan chaꞌ tiye neꞌ. \p \v 22-23 Wa jlyo tiꞌ Jesús sa ñaꞌan chaꞌ ndaꞌan tiye neꞌ. Bra kanꞌ mnichaꞌ yu ꞌin neꞌ kanꞌ: \p ―¿Ni chaꞌ ndaꞌan chaꞌ tiye wan ngwañaꞌan a? ¿Ta nxkeꞌ tiꞌ wan chaꞌ tukwi la lka si chkwiǐnꞌ loꞌo yu tiꞌí kwa chaꞌ kuꞌni Ndiose chaꞌ tlyu tiꞌ kiꞌya nu ndiꞌin ꞌin yu a? ¿Ta nxkeꞌ tiꞌ wan chaꞌ sa la ka chaꞌ chkwiǐnꞌ loꞌo yu tiꞌí: “Tyituun lyaa, tyaꞌaan” nxkeꞌ tiꞌ wan a? ¿Ni sa ñaꞌan tñan nu sa la kuꞌniǐn chaꞌ ꞌin yu kwa sikwa a? \v 24 Nchka tiǎnꞌ chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ wan chaꞌ wa nda Ndiose chabiyaꞌ ꞌñaǎn, chaꞌ kuꞌniǐn chaꞌ tlyu tiꞌ nchga kiꞌya nu ndiꞌin ꞌin nten laja nu ndiꞌiǐn lo chalyuu ―ndukwin Jesús―. Kanꞌ chaꞌ wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn lo chalyuu chaꞌ kaǎn nten. \p Bra kanꞌ xiyaꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo yu kiꞌyu nu nchkunꞌ ñaꞌaan tyukwin yu: \p ―Nde lka chaꞌ nu chkwiǐnꞌ loꞌoo ―ndukwin Jesús ꞌin yu―, tyituun lyaa chaꞌ tyaa naꞌan tyii; tyaa loꞌo katan seꞌen mstii tsan. \p \v 25 Bra ti mdyituun yu tiꞌí kanꞌ, laja nu naꞌan nchga nten kanꞌ ꞌin yu. Bra kanꞌ ndyaa loꞌo yu katan ꞌin yu. Suꞌwe ꞌa ngwa tiye yu xa nu mdoꞌo yu ndyaa yu, kanꞌ chaꞌ yꞌni tnun yu ꞌin Ndiose. \v 26 Yuwe ꞌa tiꞌ neꞌ ndiꞌin neꞌ. Bra kanꞌ nchga neꞌ kanꞌ yꞌni tnun neꞌ ꞌin Ndiose: \p ―Ja ya ñaꞌaan chaꞌ kuꞌni Ndiose ska chaꞌ tnun sa ñaꞌan nu yꞌni Jesús kwa ni ―ndukwin neꞌ ꞌin taꞌa neꞌ. \p Ngwañaꞌan ykwiꞌ neꞌ loꞌo taꞌa neꞌ chaꞌ ytsen ꞌa neꞌ. \s1 Msiꞌya Jesús ꞌin Leví chaꞌ tsaa yu loꞌo \p \v 27 Chunꞌ ndiꞌin la ndyaa Jesús chinꞌ ti lo kichen, bra kanꞌ naꞌan yu ꞌin ska nten nde seꞌen ndukwa yu ndlo yu tñi ꞌin nten; Leví naan yu kiꞌyu kanꞌ. Tñan lka yu chaꞌ kulo yu tñi ꞌin neꞌ kichen chaꞌ ꞌin neꞌ xka laꞌa tsuꞌ. Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo yu: \p ―Kaan lyaa, tsaa loꞌoǔn ―ndukwin. \p \v 28 Loꞌo ngulaa yaꞌ Leví tñan ꞌin yu chaꞌ tsaa yu loꞌo Jesús bra kanꞌ. \p \v 29 Chunꞌ ndiꞌin la, kanꞌ yꞌni Leví ska taꞌa tlyu nde naꞌan tyi yu, chaꞌ kuꞌni tnun yu ꞌin Jesús. Mdiyan tyun nten naꞌan tyi yu, loꞌo taꞌa ngiꞌni Leví tñan chaꞌ ndlo tñi ꞌin nten; loꞌo ti ndiꞌin la xka ta nten la kanꞌ. \v 30 Bra kanꞌ mdyisnan neꞌ fariseo nu kti ꞌa ngiꞌni neꞌ, nxkeꞌ tiꞌ neꞌ, loꞌo mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo kanꞌ, ykwiꞌ neꞌ loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús. \p ―¿Ni chaꞌ lka chaꞌ suꞌwa ti nchku wan loꞌo neꞌ kuxi kwa a? ¿Ni chaꞌ suꞌwa ti ndiꞌin wan loꞌo neꞌ kwa a? ―ndukwin neꞌ―. Msu ꞌin neꞌ xka laꞌa tsuꞌ lka neꞌ kwa. Kwiñi ꞌa neꞌ kwa chaꞌ ndlo neꞌ kaꞌan ꞌa tñi ꞌin nten. Loꞌo ti ndiꞌin la xka ta nten nu ngiꞌni ꞌa chaꞌ kuxi. \p \v 31 Bra kanꞌ mxkwen Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ: \p ―Nten nu ngula tiꞌ ni, ja tsaa naan neꞌ kanꞌ ꞌin ska nu kuꞌni joꞌó ꞌin neꞌ; neꞌ tiꞌí lka nu ndaꞌan naan ꞌin ska nu kuꞌni joꞌó ꞌin neꞌ ―ndukwin―. \v 32 Ngwañaꞌan naꞌ, ja ndijyaǎn chaꞌ tyaꞌan naǎn ꞌin nten nu nxkeꞌ tiꞌ chaꞌ ja ndiꞌin kiꞌya ꞌin; nan wa ndijyaǎn chaꞌ chkwiǐnꞌ loꞌo neꞌ kuxi, chaꞌ kulaa yaꞌ neꞌ kiꞌya nu ndiꞌin ꞌin neꞌ. \s1 Suꞌwe nka tiye neꞌ, bra nu ti ndiꞌin Jesús lo chalyuu \p \v 33 Bra kanꞌ mnichaꞌ neꞌ ꞌin Jesús: \p ―Loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan ꞌin Xuwa, loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan ꞌin neꞌ fariseo, ¿ni chaꞌ lye ꞌa nchkwiꞌ neꞌ kanꞌ loꞌo Ndiose? Kwiꞌ ngwañaꞌan, ja nchku neꞌ tsan nu nchkwiꞌ neꞌ loꞌo Ndiose. Loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan ꞌiin, xka ñaꞌan ngiꞌni neꞌ kanꞌ; xkwiꞌ suꞌwe ꞌa nchku neꞌ, xkwiꞌ suꞌwe ꞌa ndiꞌyo neꞌ ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús. \p \v 34 Mxkwen Jesús chaꞌ re ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Bra nu kaja kwilyoꞌo nten, nchku neꞌ nu ndaꞌan loꞌo kuxiin; ja ndiꞌin neꞌ ngiteꞌ tiꞌ neꞌ tsan kanꞌ, bra nu ndiꞌin neꞌ loꞌo kuxiin ―ndukwin Jesús―. \v 35 Bra nu tiya tsan nu xñi neꞌ ꞌin nu kiꞌyu kuxiin chaꞌ tyaa loꞌo neꞌ ꞌin yu, bra kanꞌ ja ku ꞌa neꞌ taꞌa suꞌwe nsuꞌwi yu; ka xiꞌin tiꞌ neꞌ bra kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, suꞌwe nka tiye taꞌa suꞌweěn ni, ni siya ka xiꞌin ꞌa tiꞌ neꞌ nde loo la bra kanꞌ ―ndukwin Jesús. \p \v 36 Loꞌo kanꞌ ykwiꞌ Jesús chaꞌ re loꞌo neꞌ: \p ―Ja siꞌyu wan ska yuꞌwe teꞌ tiji ꞌwan chaꞌ xuꞌwa lo ska teꞌ kusun ꞌwan. Si ngwañaꞌan kuꞌni wan, ja kanun suꞌwe teꞌ tiji kanꞌ bra kanꞌ, tyiꞌiin ran tyaaꞌ seꞌen nchkwan teꞌ kanꞌ; loꞌo yuꞌwe teꞌ tiji kanꞌ, ja suꞌwa ñaꞌan loꞌo teꞌ kusun kanꞌ. \v 37 Loꞌo xka chaꞌ ni ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―, ja nsuꞌwa neꞌ xalyu nu tka mdoꞌo ti niꞌ chkaꞌ kula. Si suꞌwa neꞌ ꞌin ran niꞌ chkaꞌ kula, ndla ti katsu siꞌ chkaꞌ kanꞌ; lyaꞌa chkaꞌ kanꞌ, tyii xalyu kalu bra kanꞌ. \v 38 Niꞌ chkaꞌ tiji xuꞌwi xalyu nu tka mdoꞌo ti. \v 39 Bra nu wa yiꞌo neꞌ xalyu nu wa kula, ja nchka ꞌa tiꞌ neꞌ koꞌo neꞌ xalyu nu tka mdoꞌo ti. “Xi la ndiꞌyo xalyu nu wa kula kanꞌ” nchkwin neꞌ. \p Ngwañaꞌan ngwa chaꞌ tiya nu ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ kanꞌ. \c 6 \s1 Ja mdiya tiꞌ neꞌ fariseo tñan nu ngiꞌni taꞌa ndaꞌan Jesús \p \v 1 Bra nu ngwa ska tsan nu nxitñaꞌ neꞌ, bra kanꞌ mdaꞌan Jesús chinꞌ tuwiin loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, mdijin neꞌ seꞌen ndiꞌin jyan trigu ꞌin nten. Laja nu mdijin ti neꞌ, mcha neꞌ chinꞌ loo trigu. Bra kanꞌ mchu neꞌ ꞌin ran tuyaꞌ ti neꞌ chaꞌ kalu mta trigu kanꞌ; yku neꞌ chinꞌ mta ran bra kanꞌ. \v 2 Loꞌo kanꞌ mdiya chinꞌ neꞌ fariseo nu ndaꞌan ñaꞌan ꞌin neꞌ kanꞌ, nu lye ꞌa ykwiꞌ neꞌ loꞌo taꞌa ndaꞌan Jesús: \p ―¿Ni chaꞌ lka ngiꞌni wan tñan ngwañaꞌan, chaꞌ mcha wan loo trigu kwa a? ¿Ja jlyo tiꞌ wan chaꞌ tsan kti ꞌa lka ni a? Ja nsuꞌwi chabiyaꞌ ꞌñaan kuꞌnian tñan tsan nu kti ꞌa ―ndukwin neꞌ fariseo kanꞌ. \p \v 3 Bra kanꞌ mxkwen Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ: \p ―¿Ja ya chkwiꞌ wan lo kityi ꞌin Ndiose seꞌen ndukwa chaꞌ sa ñaꞌan tñan nu yꞌni ayman David sꞌni a? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Ngwa ska tsan ngiteꞌ ꞌa tiꞌ yu, ngwañaꞌan ngiteꞌ ꞌa tiꞌ nchga neꞌ taꞌa ndaꞌan yu. \v 4 Jlyo tiꞌ yu chaꞌ ndukwa jaxlya nu lka lomstan ꞌin Ndiose lo msaa niꞌ ñaꞌan teꞌ nu ndiꞌin chaꞌ ꞌin Ndiose. Kanꞌ chaꞌ yaa neꞌ niꞌ ñaꞌan kanꞌ; yku neꞌ jaxlya kanꞌ, ni siya ja nsuꞌwi chabiyaꞌ ku nchga nten ꞌin ran, ska ti sti joꞌo nsuꞌwi chabiyaꞌ ku jaxlya kanꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \p \v 5 Bra kanꞌ xka chaꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ: \p ―Loꞌo naꞌ, wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten ni, loꞌo naꞌ lkaǎn ndloo la ꞌin tsan nu nxitñaꞌ nten. \s1 Ska yu tiꞌí nu nchkunꞌ yaꞌ \p \v 6 Ngwa xka tsan taꞌa, tsan nu kti ꞌin neꞌ, bra kanꞌ mdiya Jesús niꞌ lyaa. La kanꞌ yaa tukwa yu, mdyisnan yu ngwaꞌu yu chaꞌ ꞌin Ndiose ꞌin nten bra kanꞌ. Niꞌ lyaa kanꞌ mdiꞌin ska nten nu ngwityi yaꞌ yu laꞌa seꞌen kwin ꞌin yu. \v 7 Loꞌo mdiꞌin mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo niꞌ lyaa kanꞌ, loꞌo neꞌ fariseo mdiꞌin loꞌo neꞌ. Taꞌa tyukwaa lo nten kanꞌ ñaꞌan kwiꞌya ꞌa neꞌ ꞌin Jesús, si kuꞌni ka joꞌó ꞌin yu tiꞌí kanꞌ tsan kti kanꞌ; ndaꞌan naan ꞌa neꞌ sa ñaꞌan ka xtya neꞌ kiꞌya ꞌin Jesús. \v 8 Bra ti ngwa biyaꞌ tiꞌ Jesús nchga chaꞌ nu mdaꞌan tiye neꞌ. Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo yu nu nchkunꞌ yaꞌ kanꞌ: \p ―Tyituun lyaa, yaa tuun jluꞌwe laja neꞌ kwa ―ndukwin Jesús ꞌin yu tiꞌí kanꞌ. \p Bra kanꞌ mdyituun yu tiꞌí kanꞌ, ndyaa yu nde seꞌen ndukwin Jesús ꞌin yu chaꞌ tsaa yu. \v 9 Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús ska chaꞌ loꞌo nten nu mñi lyoꞌo ti chaꞌ ngiꞌni kti: \p ―¿Ni sa ñaꞌan tñan suꞌwe la chaꞌ kuꞌnian tsan kti sikwa a? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ―. ¿Ta ska chaꞌ suꞌwe kuꞌnian bra kanꞌ a? ¿O ta suꞌwe la kuꞌnian ska chaꞌ kuxi a?, xkeꞌ tiꞌ wan ―ndukwin―. ¿Ta suꞌwe la si kulaan ꞌin nten tsan kanꞌ, chaꞌ ja kaja neꞌ bra kanꞌ a? ¿O ta suꞌwe la, nxkeꞌ tiꞌ wan, taan chabiyaꞌ kaja nten bra kanꞌ a? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \p \v 10 Loꞌo kanꞌ naꞌan ꞌa Jesús ꞌin nchga nten nu nduun seꞌen ndiꞌin yu, ykwiꞌ yu loꞌo yu tiꞌí kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Xñii yaaꞌ. \p Ngwañaꞌan yꞌni yu kanꞌ, bra ti nchkaa yaꞌ yu bra kanꞌ. \v 11 Loꞌo msinꞌ ꞌa tiꞌ neꞌ nu mñilyoꞌo ti chaꞌ ngiꞌni kti kanꞌ, mdyisnan neꞌ ykwiꞌ neꞌ loꞌo taꞌa neꞌ: \p ―¿Ni sa ñaꞌan kuꞌnian loꞌo yu kwa chaꞌ ja kuꞌni ꞌa yu ngwañaꞌan a? ―ndukwin neꞌ ꞌin taꞌa neꞌ bra kanꞌ. \s1 Ngulo suwi Jesús tii tyukwa nten nu kuꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu \p \v 12 Bra kanꞌ ndyaa Jesús xka ti yu ska lo kiꞌya chaꞌ chkwiꞌ yu loꞌo Ndiose Sti yu. Tyukwi tla nganun yu nchkwiꞌ yu loꞌo Ndiose bra kanꞌ. \v 13 La ngwiꞌya xaa xka tsan, bra kanꞌ msiꞌya yu ꞌin nten nu ndaꞌan loꞌo yu chaꞌ kan neꞌ seꞌen ndiꞌin yu. Bra kanꞌ ngulo suwi yu tii tyukwa neꞌ kanꞌ; mda yu chabiyaꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ, chaꞌ tsaa neꞌ kwaꞌu neꞌ ꞌin nten tyun kichen. \v 14 Nde ndukwa nin neꞌ nu ngulo suwi Jesús bra kanꞌ: Simón, nu mstya Jesús xka nin yu chaꞌ Tyu ka naan yu, kanꞌ lka ska yu; loꞌo Ndre taꞌa ngula Simón, loꞌo Santiago, loꞌo Xuwa, loꞌo Lpe, loꞌo Bartolomé, \v 15 loꞌo Mateo, loꞌo Toma, loꞌo xka Santiago sñiꞌ Alfeo, loꞌo xka Simón nu lka nten ꞌin ska ta neꞌ cananista, \v 16 loꞌo Juda sñiꞌ Santiago, loꞌo Juda Iscariote nu kujwiꞌ xuꞌwa ꞌin Jesús yaꞌ neꞌ kuxi chunꞌ ndiꞌin la; ngwañaꞌan naan nten nu ngulo suwi Jesús bra kanꞌ. \s1 Ngwaꞌu Jesús ꞌin kaꞌan ꞌa nten \p \v 17 Bra kanꞌ ngwiꞌya Jesús siꞌ kiꞌya kanꞌ loꞌo ñaꞌaan ta nten kanꞌ ꞌin yu, nganun yu ska lo ntenꞌ loꞌo tyun nten nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu kanꞌ. Loꞌo mdiya kaꞌan la nten seꞌen ndiꞌin Jesús, nten nu mdoꞌo lo yuu ꞌin Judea, loꞌo neꞌ kichen Jerusalén, loꞌo neꞌ kichen Tiro, loꞌo neꞌ kichen Sidón, kichen nu ndiya tuꞌwa tujoꞌo. Wa mdiyan neꞌ la kanꞌ, chaꞌ kunan neꞌ chaꞌ nu chkwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ; loꞌo nchka tiꞌ neꞌ chaꞌ kuꞌni Jesús joꞌó ꞌin neꞌ tiꞌí nu ndiya ꞌin neꞌ. \v 18 Loꞌo nten nu msñi kwiꞌin kuxi ꞌin, loꞌo neꞌ kanꞌ nchka tiꞌ neꞌ chaꞌ chkaa neꞌ. \v 19 Nchga nten nu tiꞌí kanꞌ nchka tiꞌ neꞌ kalaꞌ neꞌ ꞌin Jesús, nchka tiꞌ neꞌ chaꞌ kuꞌni yu joꞌó ꞌin nchga nten nu tiꞌí kanꞌ. Chaꞌ tnun ꞌa chabiyaꞌ nda Ndiose ꞌin yu, kanꞌ chaꞌ nchga neꞌ tiꞌí kanꞌ nchkaa bra kanꞌ. \s1 Sa ñaꞌan nu ngwaꞌu Jesús ꞌin neꞌ nu ndukwa siꞌ kiꞌya kanꞌ \p \v 20 Naꞌan Jesús ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, bra kanꞌ mdyisnan yu nguaꞌu yu ꞌin neꞌ: \p ―Ka suꞌwe ka tiye wan nu tiꞌí ti ñaꞌan ndiꞌin lo chalyuu re ―ndukwin―. Ndiose lka nu ñaꞌansiin ꞌwan, chaꞌ kanꞌ nu nka Xꞌnan wan. \p \v 21 ’Kwiꞌ ngwañaꞌan, ka suꞌwe ka tiye wan nu lye ꞌa nchka tiꞌ wan kunan wan ska chaꞌ nu ñi, sa ñaꞌan lka si ngiteꞌ ꞌa tiꞌ wan ―ndukwin―. Chunꞌ ndiꞌin la, kalaꞌ tiꞌ wan bra kanꞌ. \p ’Kwiꞌ ngwañaꞌan, ka suꞌwe ka tiye wan nu xiꞌin tiꞌ ndiꞌin lo chalyuu re ni, chaꞌ chunꞌ ndiꞌin la ka suꞌwe ka tiye wan bra kanꞌ ―ndukwin Jesús―. \p \v 22 ’Kwiꞌ ngwañaꞌan, ka suꞌwe ka tiye wan ni siya tiꞌí tiꞌ neꞌ ñaꞌan neꞌ ꞌwan, ni siya kulo neꞌ ꞌwan seꞌen ndiꞌin wan, ni siya kuxi ꞌa chkwiꞌ neꞌ loꞌo wan, ni siya ja nchka ꞌa tiꞌ neꞌ chkwiꞌ neꞌ loꞌo wan, chunꞌ msñi wan chaꞌ ꞌñaǎn, naꞌ nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten. \v 23 Ka suꞌwe ꞌa ka tiye wan bra kanꞌ, ni siya ta neꞌ nchga nu tiꞌí ꞌwan ngwañaꞌan. Ja kuwe tiꞌ wan, wa lka ndiꞌin ska chaꞌ suꞌwe nu wa tlyu chinꞌ nu ta Ndiose ꞌin skaa wan nde seꞌen ndiꞌin Ni ―ndukwin Jesús bra kanꞌ―. Kwiꞌ ngwañaꞌan ngwa ti sꞌni, chaꞌ tiꞌí ꞌa tiꞌ ayman kula ꞌin nten nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo neꞌ ―ndukwin Jesús―. \p \v 24 ’Tꞌnan ꞌa ꞌwan neꞌ kuliyaꞌ; suꞌwe ꞌa ngwa tiye wan nu ngwa sꞌni la; nu ka nde loo la, ja ka ꞌa suꞌwe ka tiye wan bra kanꞌ ―ndukwin―. \p \v 25 ’Kwiꞌ ngwañaꞌan, tꞌnan ꞌa ꞌwan nu suꞌwe ꞌa ngalaꞌ tiꞌ wan loꞌo chaꞌ suꞌwe nu nsuꞌwi lo chalyuu re ni, chaꞌ kaꞌan ꞌa chaꞌ ka nu lyiji ꞌwan nde loo la ―ndukwin Jesús―. \p ’Kwiꞌ ngwañaꞌan, tꞌnan ꞌa ꞌwan nu lye ꞌa xtyi lyoꞌo wan ꞌin taꞌa nten wan; chunꞌ ndiꞌin la loꞌo wan xiꞌya wan chaꞌ lye ꞌa ka xiꞌin tiꞌ wan bra kanꞌ ―ndukwin Jesús―. \p \v 26 ’Kwiꞌ ngwañaꞌan, tꞌnan ꞌa ꞌwan bra nu suꞌwe ꞌa chkwiꞌ nchga nten ꞌwan. Kwiꞌ ngwañaꞌan yꞌni ayman ꞌwan nu yuꞌwi sꞌni, chaꞌ suꞌwe ꞌa ykwiꞌ nten ꞌin neꞌ nu ykwiꞌ chaꞌ kwiñi ꞌin Ndiose loꞌo neꞌ; mdiya ꞌa tiꞌ neꞌ chaꞌ kwiñi kanꞌ. \p Ngwañaꞌan ngwaꞌu Jesús ꞌin nchga nten nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu. \s1 Suꞌwe ti xuꞌwi tiyean ñaꞌaan ꞌin nten nu nxuun loꞌoan \p \v 27 Ti nchkwiꞌ la Jesús bra kanꞌ: \p ―Nde lka chaꞌ nu chkwiǐnꞌ loꞌo wan nu xlyaa wan kunan suꞌwe wan chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ. Suꞌwe ti xuꞌwi tiye wan ñaꞌan wan ꞌin nten nu nxuun loꞌo wan, suꞌwe ti xuꞌwi tiye wan loꞌo nten nu tiꞌí tiꞌ ꞌwan. \v 28 Kwiꞌ ngwañaꞌan, suꞌwe ti jñan wan chaꞌ suꞌwe ꞌin Ndiose chaꞌ ꞌin nten nu nsuꞌwa kiꞌya ꞌwan, loꞌo chkwiꞌ wan loꞌo Ndiose chaꞌ ꞌin nten nu nchkwiꞌ chaꞌ kuxi loꞌo wan. \v 29 Bra nu jwiꞌin neꞌ ndukunꞌ ke wan, bra kanꞌ xitukwi wan ta wan xka laꞌa skaꞌ wan chaꞌ jwiꞌin neꞌ ndukunꞌ ꞌwan xiyaꞌ bra kanꞌ. Bra nu kulaa ska nten teꞌ tnun tuꞌwa nu nchkuꞌ wan, bra kanꞌ ta wan chabiyaꞌ ꞌin neꞌ chaꞌ loꞌo xkanꞌ wan kwiꞌya neꞌ tsaa neꞌ. \v 30 Ta wan ꞌin nten nchga nan nu jñan neꞌ ꞌwan; bra nu xñi neꞌ ska nan ꞌwan, ja jñan ꞌa wan ꞌin ran xiyaꞌ. \v 31 Ndiꞌin chaꞌ kuꞌni wan chaꞌ suꞌwe loꞌo nten, si nchka tiꞌ wan chaꞌ suꞌwe ti kuꞌni nten loꞌo wan. \p \v 32 ’Jlyo tiǎnꞌ chaꞌ suꞌwe nka tiye wan ñaꞌan wan ꞌin wa lka ti nten nu suꞌwe ti nka tiye ñaꞌan ꞌwan; loꞌo nten kuxi, wa jlyo tiꞌ neꞌ kuꞌni neꞌ sa ñaꞌan ngiꞌni wan. Loꞌo ni, Ndiose nchka tiꞌ chaꞌ ñaꞌan suꞌwe wan ꞌin nchga nten, siꞌi loꞌo taꞌa suꞌwe nsuꞌwi ti wan. \v 33 Kwiꞌ ngwañaꞌan, ngiꞌni wan chaꞌ suꞌwe loꞌo nten nu wa yꞌni ska chaꞌ suꞌwe loꞌo wan; loꞌo nten kuxi, wa jlyo tiꞌ neꞌ kuꞌni neꞌ sa ñaꞌan ngiꞌni wan. Ndiose nchka tiꞌ chaꞌ kuꞌni wan chaꞌ suꞌwe loꞌo nchga nten, siꞌi loꞌo taꞌa suꞌwe nsuꞌwi ti wan. \v 34 Nda wan ska nan jñan nten nu ndayaꞌ ti ꞌwan, ngwañaꞌan ngiꞌni wan. ¿Ta suꞌwe ꞌa ngiꞌni wan, xkeꞌ tiꞌ wan bra kanꞌ a? Loꞌo nten kuxi, kwiꞌ ngwañaꞌan ngiꞌni neꞌ loꞌo taꞌa neꞌ, si tayaꞌ ska taꞌa neꞌ ꞌin neꞌ. \v 35 Kanꞌ chaꞌ ꞌwan ni, suꞌwe ti xuꞌwi tiye wan ñaꞌan wan ꞌin taꞌa kusuun wan, kuꞌni wan chaꞌ suꞌwe loꞌo neꞌ kanꞌ. Ta wan nan jñan neꞌ, ja kuwe tiꞌ wan si tya neꞌ xuꞌwe ꞌwan, si ja tya neꞌ ꞌwan. Tlyu ꞌa chaꞌ suꞌwe kaja ꞌwan nde seꞌen ndiꞌin Ndiose si suꞌwe nka tiye wan ñaꞌan wan ꞌin nchga nten, chaꞌ ngwañaꞌan ngiꞌni nten nu lka sñiꞌ Ndiose. Loꞌo Ndiose, nchka tꞌnan ꞌa tiꞌ Ni ꞌin nten, ni siya xaꞌan tiye neꞌ, ni siya ja ndya ꞌa neꞌ xuꞌwe ꞌin Ni; \v 36 kanꞌ chaꞌ chka tꞌnan tiꞌ wan ꞌin nten sikwa, sa ñaꞌan nu nchka tꞌnan tiꞌ Ndiose Stian ꞌñaan. \s1 Ja ndiꞌin chaꞌ xkwiꞌ chkwiꞌ kaꞌan ti wan ꞌin taꞌa nten wan \p \v 37 ’Ja chkwiꞌ wan ꞌin chaꞌ kuxi nu ngiꞌni taꞌa nten wan, chaꞌ bra kanꞌ ja ndiꞌin chaꞌ chkwiꞌ Ndiose ꞌin chaꞌ kuxi nu ngiꞌni wan. Ja ta wan nu tiꞌí ꞌin taꞌa nten wan, chaꞌ bra kanꞌ ja ndiꞌin chaꞌ ta Ndiose nu tiꞌí ꞌwan. Kuꞌni wan chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin taꞌa nten wan, chaꞌ bra kanꞌ kuꞌni Ndiose chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌwan. \v 38 Ta wan chaꞌ suꞌwe ꞌin taꞌa nten wan, chaꞌ ngwañaꞌan ta Ndiose chaꞌ suꞌwe ꞌwan; suꞌwe ꞌa msaꞌan biyaꞌ chaꞌ suꞌwe nu suꞌwa Ndiose niꞌ kasiya ꞌwan bra kanꞌ. Sa ñaꞌan lka ska biyaꞌ mlya nu lye ꞌa msaꞌan, nu tsaa ꞌa nsuꞌwi nan niꞌ, chaꞌ wa nskwin neꞌ ꞌin ran chaꞌ kiꞌya tiꞌin la nan kanꞌ; ndukwa ꞌa tuꞌwa biyaꞌ kanꞌ, ngwañaꞌan lka chaꞌ suꞌwe nu suꞌwa Ndiose niꞌ kasiya ꞌwan. Sa ñaꞌan nu ngiꞌni wan loꞌo taꞌa nten wan, ngwañaꞌan kuꞌni Ndiose loꞌo wan. \p \v 39 Nde lka xka chaꞌ tiya nu ngwaꞌu Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―Ska yu kwityiinꞌ ni, ¿ta ka kwaꞌu yu tuwiin ꞌin taꞌa kwityiinꞌ yu a? Ja ka ꞌin yu. Kuxi ꞌa ka ꞌin yu bra kanꞌ; suꞌwa ti tiyuu taꞌa tyukwaa yu ska loo kwaꞌan bra kanꞌ, chaꞌ ja ska yu kanꞌ ñaꞌan yu tuwiin seꞌen ndyaa yu. \v 40 Ska yu kuneꞌ nu tka ngiꞌni xaꞌan ti, ja ka tyijin lyo yu ꞌin mstru ꞌin yu; chinꞌ ti chaꞌ jlyo tiꞌ yu. Xa wa mdyii yꞌni xaꞌan yu, kanꞌ nu suꞌwa ti nchka ꞌin yu loꞌo mstru ꞌin yu bra kanꞌ. \p \v 41 ’¿Ni chaꞌ ndla ꞌa nchkwiꞌ wan ꞌin ska chaꞌ kuxi nu yꞌni xka la nten taꞌa wan a?, ñaꞌan tiꞌ ska kata yuu nu yten kiloo yu. Loꞌo kanꞌ ja nduwe ꞌa tiꞌ wan chaꞌ tlyu ꞌa chaꞌ kuxi nu ngiꞌni ykwiꞌ wan, ñaꞌan tiꞌ ska si yka nu ndukunꞌ ñaꞌaan kiloo wan. \v 42 ¿Ni chaꞌ lka tnun ꞌa tiye wan chaꞌ chkwiꞌ wan loꞌo taꞌa nten wan a?: “Taa chabiyaꞌ kuloǔn yuu nu nsuꞌwi kiloo” nchkwin wan ꞌin neꞌ, loꞌo kanꞌ ja ñaꞌan wan mti tnun nu nsuꞌwi kiloo ykwiꞌ wan. ¡Nan kwiñi ꞌa wan! Kulo ndukwa la ndiꞌin chaꞌ kulo wan mti tnun nu nsuꞌwi kiloo ykwiꞌ wan, bra kanꞌ ka ñaꞌan suꞌwe wan chaꞌ kulo wan kata yuu nu nsuꞌwi kiloo taꞌa nten wan. \s1 Nsuꞌwi lyoan ꞌin ska yka xa wa naꞌaan nan nu ndyoꞌo loo yka kanꞌ \p \v 43 ’Ska yka kwiñii ni, ta ran ska nan nu kunanjoꞌo ꞌñaan. Loꞌo ska yka nu kuxi, ja ta ꞌa ran ska nan nu ka kuan. \v 44 Nchga yka nsuꞌwi lyo neꞌ ꞌin ran xa wa naꞌan neꞌ nan nu ndyoꞌo loo ran. Ja xtun neꞌ nan nu xi nchku ꞌin kicheꞌ yka; kwiꞌ ngwañaꞌan, ja xtun neꞌ siꞌyu chi kutun ꞌin kicheꞌ styaꞌ. \v 45 Nchga nten nu suꞌwe tiye, suꞌwe ꞌa nchkwiꞌ neꞌ kanꞌ; loꞌo nchga nten nu kuxi tiye, kuxi ti nchkwiꞌ neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. Sa ñaꞌan chaꞌ nu nsuꞌwi niꞌ kasiya ꞌin skaa nten, ngwañaꞌan nchkwiꞌ neꞌ. \s1 Tukwa lo kiyaꞌ naꞌan nu mñan nten \p \v 46 Ti ngwaꞌu la Jesús xka chaꞌ tiya ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―¿Ni chaꞌ nchkwiꞌ ꞌa wan ꞌñaǎn chaꞌ Xꞌnan wan lkaǎn a? Loꞌo ja ndukwa wan chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan ―ndukwin Jesús―. \v 47 Chkwiǐnꞌ ska chaꞌ tiya loꞌo wan ni, sa ñaꞌan lka nten nu ndijyan seꞌen ndiꞌiǐn chaꞌ kunan neꞌ chaꞌ nchkwiǐnꞌ, loꞌo kanꞌ ndukwa neꞌ chaꞌ kanꞌ. \v 48 Sa ñaꞌan lka ska yu kiꞌyu nu mñan naꞌan ꞌin yu, ngwañaꞌan lka nten kanꞌ. Suꞌwe ꞌa msuꞌwa yu kiꞌyu kanꞌ kee kiyaꞌ naꞌan ꞌin yu, chaꞌ chunꞌ kee siyaꞌ ti ndukwa kiyaꞌ naꞌan kanꞌ. Bra kanꞌ lye ꞌa ngwiꞌya tyoo, loꞌo tlyaa ꞌa tyiꞌa yuu mdijin kiyaꞌ naꞌan kanꞌ; wa lyuꞌwa ti naꞌan kanꞌ, loꞌo ja ngwa ꞌin tyiꞌa yuu kanꞌ xlyuu ꞌin ran, chaꞌ tsaa ꞌa nduun kiyaꞌ ran chunꞌ kee kanꞌ. \v 49 Loꞌo ndiya xka la nten nu nnan chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo, loꞌo ja ndukwa ꞌa neꞌ chaꞌ kanꞌ. Sa ñaꞌan lka xka yu kiꞌyu nu mñan naꞌan ꞌin yu lo ysiin ti, ngwañaꞌan lka nten kanꞌ. Ja kiꞌñi yuꞌwi kiyaꞌ naꞌan ꞌin yu kiꞌyu kanꞌ. Kanꞌ ngwiꞌya tyoo tlyaa, mdijin tyiꞌa yuu kiyaꞌ naꞌan kanꞌ. Bra kanꞌ mdyii ran nguꞌwa ran lo tyiꞌa yuu kanꞌ. \c 7 \s1 Yꞌni Jesús joꞌó ꞌin ska msu ꞌin xꞌnan sndaru \p \v 1 Bra wa mdyii ykwiꞌ Jesús loꞌo nten kanꞌ, bra kanꞌ mdoꞌo yu ndyaa yu nde kichen Capernaum. \v 2 La kanꞌ ndiꞌin ska capitán nu lka ndloo ꞌin sndaru ꞌin neꞌ romano, neꞌ xka laꞌa tsuꞌ tujoꞌo lka neꞌ kanꞌ. Mdiya ska msu ꞌin yu nu ndiya ꞌa tiꞌ yu ꞌin. Loꞌo ni, tiꞌí ꞌa msu kanꞌ, wa kaja ti yu. \v 3 Xa wa ynan capitán kanꞌ kaꞌan ꞌa chaꞌ nu nchkwiꞌ nten chaꞌ ꞌin Jesús, bra kanꞌ ykwiꞌ yu loꞌo chinꞌ yu kula kichen kanꞌ, chaꞌ tsaa neꞌ chkwiꞌ neꞌ loꞌo Jesús chaꞌ kan yu kuꞌni yu joꞌó ꞌin msu nu tiꞌí kanꞌ ꞌin yu. \v 4 Mdoꞌo neꞌ ndyaa neꞌ bra kanꞌ. Bra nu mdiya neꞌ kanꞌ seꞌen ndiꞌin Jesús, bra kanꞌ mdyisnan neꞌ ykwiꞌ neꞌ loꞌo yu chaꞌ ꞌin capitán kanꞌ. \p ―Suꞌwe ꞌa nten lka capitán kanꞌ ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús―. Yu nu nsuꞌwi lyo ꞌa ꞌwa lka yu kanꞌ, kanꞌ chaꞌ suꞌwe ꞌa si kuꞌnii joꞌó ꞌin msu nu tiꞌí kanꞌ ꞌin yu ―ndukwin neꞌ―. \v 5 Wa ndyaꞌan ꞌa tiꞌ ba chaꞌ ndiꞌin yu kula kanꞌ kichen tyi ba. Ti ykwiꞌ ti yu mda yu tñi chaꞌ tyaꞌ laa ꞌwa kichen tyi bare ―ndukwin neꞌ. \p \v 6 Bra kanꞌ ndyaa Jesús loꞌo neꞌ kanꞌ. Ti ji kala neꞌ loꞌo Jesús seꞌen ndukwa naꞌan ꞌin capitán kanꞌ, bra kanꞌ msuꞌwa capitán ꞌin xka ta taꞌa suꞌwe yu chaꞌ tsaa neꞌ tyukwa taꞌa neꞌ loꞌo Jesús tuwiin seꞌen ndijyan yu: \p ―Nde ñaꞌan nchkwiꞌ capitán kanꞌ ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ―: “Ja kuwe tiiꞌ lye ꞌaa, yu kula” ndukwin, “ja nꞌni chaꞌ kan wan naꞌan tyiǐn” ndukwin capitán. \v 7 “Kanꞌ chaꞌ ja loꞌoǔn ndaꞌaǎn bra nu yaa neꞌ yaa tiꞌin neꞌ ꞌiin tsan” ndukwin. “Sa kanꞌ ti tñan nchka tiǎnꞌ, si kuloo tñan, chkaa msu ꞌñaǎn kwa ñaꞌan ti.” Ngwañaꞌan ndukwin capitán kanꞌ, chaꞌ chkwiꞌ ba loꞌoo ―ndukwin neꞌ―. \v 8 Loꞌo ndukwin yu chaꞌ re ꞌwa: “Loꞌo naꞌ ni” ndukwin yu, “ndiya xka nu ndlo tñan ꞌñaǎn; loꞌo naꞌ ndloǔn tñan ꞌin sndaru nu ndiꞌin ꞌñaǎn” ndukwin. “Tsaa neꞌ lo kichen ꞌñaǎn, si kuloǔn tñan ꞌin neꞌ chaꞌ tsaa neꞌ; kan neꞌ seꞌen ndiꞌiǐn, si siꞌyaǎn ꞌin neꞌ chaꞌ kan neꞌ; bra ti kuꞌni msu ꞌñaǎn ya ñaꞌan ti tñan nu kuloǔn ꞌin yu” ndukwin capitán kanꞌ. “Kanꞌ chaꞌ ni, jlyo tiǎnꞌ chaꞌ ka ꞌiin kuloo tñan chaꞌ chkaa yu tiꞌí kanꞌ ꞌñaǎn.” Sa kanꞌ ti chaꞌ nchka tiꞌ capitán chkwiꞌ loꞌoo ―ndukwin neꞌ taꞌa suꞌwe capitán kanꞌ ꞌin Jesús. \p \v 9 Bra wa ynan Jesús chaꞌ nu ykwiꞌ neꞌ loꞌo, nduwe ꞌa tiꞌ yu. Bra kanꞌ mxitukwi Jesús seꞌen ndijyan tuwiin, ykwiꞌ yu loꞌo nten nu ndaꞌan loꞌo yu: \p ―Chañi chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan ni ―ndukwin Jesús―, chaꞌ ja ya ñaꞌaǎn ꞌin ska nten nu suꞌwe ꞌa ndyaa ñaꞌan tiꞌ ꞌin Ndiose sa ñaꞌan nu ndyaa ñaꞌan tiꞌ capitán kanꞌ. Tyukwi ñaꞌaan nasiyun Israel re, ja nsuꞌwi nten nu ndyaa ñaꞌan tiꞌ ꞌñaǎn ngwañaꞌan ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \p \v 10 Loꞌo kanꞌ mxitukwi taꞌa suꞌwe nsuꞌwi capitán kanꞌ, ndyaa neꞌ seꞌen ndukwa naꞌan tyi yu kula kanꞌ. Bra kanꞌ naꞌan neꞌ chaꞌ wa nchkaa msu nu tiꞌí kanꞌ. \s1 Yꞌni Jesús chaꞌ xiyaꞌ ndyuꞌu ska yu kuneꞌ nu wa ngujwi \p \v 11 Chunꞌ ndiꞌin la ndyaa Jesús nde ska kichen seꞌen naan Naín; ndyaa neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu loꞌo yu, loꞌo kaꞌan ꞌa nten ndyaa loꞌo. \v 12 Wa ndiya neꞌ tuꞌwa kichen kanꞌ, bra kanꞌ naꞌan neꞌ chaꞌ ndyaa loꞌo neꞌ kichen kanꞌ ꞌin ska ayman chaꞌ wa katsiꞌ. Sñiꞌ ska nu kunaꞌan tiꞌi lka ayman kanꞌ; wa nganun nu kunaꞌan kanꞌ xka ti chaꞌ ngujwi sñiꞌ, chaꞌ ska ti sñiꞌ kiꞌyu nsuꞌwi nu kunaꞌan kanꞌ, loꞌo wa ngujwi yu ni. Tyun ꞌa neꞌ kichen kanꞌ mdaꞌan neꞌ loꞌo. \v 13 Bra nu naꞌan Jesús nu nka Xꞌnaan ꞌin ayman kanꞌ, ngwa tꞌnan ꞌa tiꞌ yu ꞌin nu kunaꞌan tiꞌi jyaꞌan ayman kanꞌ. Bra kanꞌ ykwiꞌ yu loꞌo: \p ―Ja kunaan ―ndukwin yu. \p \v 14 Bra kanꞌ yaa Jesús seꞌen ndiꞌin neꞌ kanꞌ, mstya yaꞌ yu chunꞌ kaꞌ seꞌen nsuꞌwi ayman. Bra kanꞌ yaa tuun neꞌ nu ndiꞌya ꞌin ayman kanꞌ, ykwiꞌ Jesús loꞌo ayman kanꞌ: \p ―Yu kuneꞌ ―ndukwin―, ¡tukwii lyaa! \p \v 15 Bra ti mdyitukwa ayman kanꞌ, mdyisnan yu ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ bra kanꞌ. Xiyaꞌ ndya Jesús ꞌin yu kuneꞌ kanꞌ ꞌin jyaꞌan yu bra kanꞌ. \v 16 Yuwe ꞌa tiꞌ nchga nten la kanꞌ, chaꞌ naꞌan neꞌ ꞌin yu nu ngujwi kanꞌ. Bra kanꞌ mdyisnan neꞌ yꞌni tnun neꞌ ꞌin Ndiose. \p ―Tnun ꞌa chaꞌ ndiꞌin ꞌin yu nu wa mdiyan seꞌen ndiꞌian ni ―ndukwin neꞌ―, kanꞌ lka nu nchkwiꞌ nchga chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌoan. \p Ngwañaꞌan ndukwin neꞌ bra kanꞌ. Loꞌo xka chaꞌ ykwiꞌ neꞌ: \p ―Wa mdiyan Ndiose ni, chaꞌ tayaꞌ Ni ꞌin nten ꞌin Ni ―ndukwin neꞌ. \p \v 17 Wa lye ꞌa nganen nchga chaꞌ tnun nu yꞌni Jesús nde nchga kichen lo yuu ꞌin Judea; ngwañaꞌan tyun kichen nu ndiꞌin tijyuꞌ la nganen chaꞌ kanꞌ. \s1 Ngulo Xuwa tñan ꞌin nten ꞌin yu chaꞌ tsaa neꞌ seꞌen ndiꞌin Jesús \p \v 18 Wa ynan Xuwa sa ñaꞌan chaꞌ nu ngwa nde kwa, chaꞌ yu kuneꞌ nu ndaꞌan loꞌo Xuwa, kanꞌ lka nu ytsaꞌ ꞌin yu. \v 19 Bra kanꞌ msiꞌya Xuwa ꞌin tukwa yu kuneꞌ taꞌa ndaꞌan yu kanꞌ. Ngulo yu tñan ꞌin neꞌ chaꞌ tsaa kunichaꞌ neꞌ ꞌin Jesús si chañi chaꞌ ykwiꞌ yu lka yu Krixtu, nten nu tnun nchka nu wa suꞌwa ti Ndiose chaꞌ kan lo chalyuu; o ta ti ndiꞌin chaꞌ kata la chinꞌ neꞌ sa ñaꞌan bra nu kan xka nten nu tnun la chaꞌ ndiꞌin ꞌin. \v 20 Bra kanꞌ ndyaa nten ꞌin Xuwa seꞌen ndiꞌin Jesús, chaꞌ chkwiꞌ neꞌ loꞌo yu: \p ―Wa ngulo Xuwa nu ndukwatya ꞌin nten tñan ꞌwa chaꞌ ndijyan ba ―ndukwin neꞌ―, chaꞌ kunichaꞌ ba ꞌiin: ¿Ta chañi chaꞌ ti kwiꞌ Krixtu lka nuꞌwin a? ¿Ta nuꞌwin lka nten nu tnun nchka nu wa suꞌwa ti Ndiose chaꞌ kan lo chalyuu re a? ¿O ta ti ndiꞌin chaꞌ kata la ba ꞌin xka nten nu tnun la chaꞌ ndiꞌin ꞌin a? Nchka tiꞌ ba chaꞌ kaja chaꞌ nu ñi ꞌwa. \p \v 21 Bra nu ndiꞌin neꞌ kanꞌ seꞌen ndiꞌin Jesús, bra kanꞌ yꞌni Jesús joꞌó ꞌin tyun neꞌ tiꞌí. Mdiya neꞌ nu wa sꞌni msñi kicha ꞌin, loꞌo mdiya nu sa ndijin ti kicha ꞌin, loꞌo nu msñi kwiꞌin kuxi ꞌin; bra ti nchkaa neꞌ kanꞌ. Loꞌo neꞌ kwityiinꞌ, yꞌni Jesús chaꞌ ngalaa kiloo neꞌ. \v 22 Kanꞌ chaꞌ mxkwen Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Yaa lya wan katsaꞌ wan ꞌin Xuwa kwa nchga chaꞌ nu wa naꞌan wan seꞌen ndiꞌiǐn, nchga chaꞌ nu wa ynan wan nde re. Katsaꞌ wan ꞌin yu chaꞌ xiyaꞌ ngalaa kiloo tyun nten nu ngwa kwityiinꞌ; bra kanꞌ suꞌwe ꞌa ndaꞌan neꞌ nu tiꞌí kiyaꞌ; kwiꞌ ngwañaꞌan, wa luwi kunaꞌ neꞌ nu ngutsuꞌ kunaꞌ; loꞌo ni, wa nnan suꞌwe neꞌ nu ngwa kuꞌun tunskan; loꞌo nten nu wa ngujwi, ndyuꞌu neꞌ xiyaꞌ; loꞌo neꞌ tiꞌi ni, nnan neꞌ chaꞌ suꞌwe nu nchkwiǐnꞌ loꞌo neꞌ sa ñaꞌan ndlaa Ndiose ꞌin nten ꞌin nchga chaꞌ kuxi. Ngwañaꞌan nchkwin wan ꞌin Xuwa kanꞌ. \v 23 Si nu ja ka jyuꞌu tiꞌ wan ñaꞌan wan ꞌñaǎn, ka suꞌwe kasiya ꞌwan bra kanꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \p \v 24 Bra kanꞌ mxitukwi neꞌ ndyaa neꞌ, nten nu wa mnin Xuwa ꞌin chaꞌ yan kanꞌ. Bra kanꞌ mdyisnan Jesús ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Xuwa kanꞌ loꞌo nten nu nganun seꞌen ndiꞌin. \p ―¿Sa ñaꞌan nan nxkeꞌ tiꞌ wan a? Wa yaa naꞌan wan ꞌin Xuwa kanꞌ nu ngwa xkanꞌ nde niꞌ kixinꞌ seꞌen ja ndiꞌin nten ―ndukwin Jesús―. ¿Nxkeꞌ tiꞌ wan chaꞌ tukwa chaꞌ nka tiye yu bra nu nchkwiꞌ yu loꞌo nten a? Wa jlyo tiꞌ wan chaꞌ nchkii yka kii bra nu nchka kwiꞌin, nchkii taꞌa tyukwaa laꞌa. ¿Ta ngwañaꞌan mskeꞌ tiꞌ wan xa nu naꞌan wan ꞌin yu a? \v 25 ¿Sa ñaꞌan nan mskeꞌ tiꞌ wan bra nu naꞌan wan ꞌin yu kanꞌ sikwa a? ¿Ta suꞌwe ꞌa steꞌ yu bra nu naꞌan wan ꞌin yu la kanꞌ a? Wa jlyo tiꞌ wan chaꞌ siꞌi niꞌ kixinꞌ ndiꞌin nten nu suꞌwe ꞌa steꞌ, siꞌi niꞌ kixinꞌ ndiꞌin nten nu nsuꞌwi ꞌa tñi ꞌin neꞌ chaꞌ kwiji neꞌ kwa ñaꞌan ti; naꞌan tyi neꞌ kuliyaꞌ nu lka ree, la kanꞌ ndiꞌin neꞌ kanꞌ. \v 26 Ja chan mgii tiꞌ wan chaꞌ lka Xuwa kanꞌ ska nten nu nchkwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten. Chañi chaꞌ lka yu ngwañaꞌan, loꞌo ni, tlyu la tñan mjwi ꞌin yu. \v 27 Nde lka chaꞌ nu ndukwa lo kityi kula chaꞌ ꞌin tñan nu nsuꞌwi ꞌin Xuwa kanꞌ: \q1 Kuloǔn tñan ꞌin ska msu ꞌñaǎn chaꞌ tsaa yu nde loo la ꞌiin seꞌen tsaa, \q1 chaꞌ tsaa yu slaa lya yu tuwiin seꞌen nu tsaa ykwiiꞌ, ndukwin Ndiose ꞌin Krixtu. \p \v 28 Ti nchkwiꞌ la Jesús loꞌo neꞌ bra kanꞌ: \p ―Chaꞌ nu ñi nchkwiǐnꞌ loꞌo wan chaꞌ ꞌin Xuwa nu ndukwatya ꞌin nten, chaꞌ ja ya xuꞌwi ska nten chalyuu nu tnun la tñan nchka ꞌin, sa ñaꞌan tñan nu lka Xuwa kanꞌ. Bra kanꞌ wa ndijyaǎn chaꞌ kaǎn ndloo niꞌ kasiya ꞌin nten. Loꞌo ni, nchga nten nu tsaa ñaꞌan tiꞌ ꞌñaǎn, tnun la chaꞌ nchka ꞌin neꞌ kanꞌ ke Xuwa, ni siya tiꞌi ti neꞌ, ni siya kuneꞌ ti neꞌ ―ndukwin Jesús. \p \v 29 Bra kanꞌ nten nu wa yaa seꞌen ndiꞌin Xuwa chaꞌ tukwatya yu ꞌin neꞌ ti ngwa xkanꞌ la, bra wa ynan neꞌ chaꞌ nu ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ, bra kanꞌ yꞌni tnun nchga neꞌ kanꞌ ꞌin Ndiose, loꞌo neꞌ kuxi nu ndlo tñi ꞌin nten chaꞌ ꞌin neꞌ xka laꞌa tsuꞌ, loꞌo xka ta nten. \v 30 Kwi ngwañaꞌan, neꞌ fariseo loꞌo mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo nu ja xlyaa chaꞌ tukwatya Xuwa ꞌin neꞌ nu ngwa bra kanꞌ, ja ngwiꞌya neꞌ kwenta ꞌin tñan nu ngiꞌni Ndiose chaꞌ nu ndayaꞌ Ni ꞌin nten. Bra kanꞌ xiyaꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ: \p \v 31 ―Ja suꞌwe sa ñaꞌan nu ngiꞌni nten chalyuu ni ―ndukwin―. \v 32 Sa ñaꞌan ngiꞌni nu xuwe nu ndiꞌin jya ti jluꞌwe kichen, ngwañaꞌan ngiꞌni nten chalyuu ni. Nchka ndaja tiꞌ nu xuwe ñaꞌan ꞌin taꞌa ndiꞌin jya neꞌ, chaꞌ ja nchka ꞌa tiꞌ taꞌa neꞌ tyiꞌin jya neꞌ loꞌo neꞌ. Bra kanꞌ nxiꞌya nu xuwe ꞌin taꞌa ndiꞌin jya: “¿Ni chaꞌ lka ja xlyaa wan kula kiyaꞌ wan a? Nan ngala ba chinꞌ jiin loꞌo kuwi kii chaꞌ ꞌwan” ndukwin nu xuwe ꞌin taꞌa. “¿Ni chaꞌ lka ja xlyaa wan ka xiꞌin tiꞌ wan loꞌo ba a? Nan ngala ba jiin xiꞌin, nan nganan ba ndiꞌin ba” ndukwin nu xuwe ꞌin taꞌa ndiꞌin jya. Loꞌo ꞌwan ―ndukwin Jesús―, ti kwiꞌ ngwañaꞌan ngiꞌni wan, ꞌwan nu lka wan nten chalyuu ni; xkwiꞌ chaꞌ ndaja tiꞌ wan ꞌin taꞌa nten wan seꞌen ndiꞌin wan, chaꞌ ja suꞌwe nka tiye wan siyaꞌ ti ñaꞌan wan ꞌin taꞌa nten wan. \v 33 Nde ndlyuu ti nchkwiꞌ wan ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Bra nu yan Xuwa nu ndukwatya ꞌin nten chalyuu, ja yku yu loꞌo wan, ja yiꞌo yu xalyu loꞌo wan; bra kanꞌ ndukwin wan chaꞌ nsuꞌwi kwiꞌin xaꞌan ꞌin yu ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. \v 34 Chunꞌ ndiꞌin la msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten; suꞌwa ti nchkuǔn loꞌo wan bra kanꞌ, suꞌwa ti ndiꞌiǐn loꞌo wan naꞌan tyi wan. Kanꞌ chaꞌ nchkwiꞌ wan ꞌñaǎn: “Ñaꞌaan sa ñaꞌan nu ngiꞌni yu kwa ni” ndukwin wan ꞌin taꞌa wan, “xkwiꞌ nan nchku ti yu kwa nchka tiꞌ yu, xkwiꞌ nan kuꞌwi ti yu ndaꞌan yu. Ja suꞌwe yu kwa chaꞌ lka yu taꞌa suꞌwe nsuꞌwi neꞌ kuxi nu ndlo tñi ꞌñaan, loꞌo xka ta neꞌ kuxi kanꞌ lka taꞌa suꞌwe nsuꞌwi yu” ndukwin wan ꞌñaǎn. \v 35 Ndukwin wan chaꞌ ja suꞌwe chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ; kanꞌ chaꞌ nde loo la ka biyaꞌ tiꞌ wan chaꞌ nu chañi ꞌa lka chaꞌ nu nchkwiꞌ nten ꞌñaǎn, chaꞌ nu tñan ꞌin Ndiose ndijyaǎn. \s1 Yku tlyaa Jesús seꞌen ndiꞌin ska yu fariseo \p \v 36 Mdiya ska yu fariseo nu ykwiꞌ loꞌo Jesús chaꞌ tsaa ku tlyaa loꞌo yu naꞌan tyi yu. Loꞌo neꞌ fariseo kanꞌ ni, kti ꞌa ngiꞌni neꞌ, mskeꞌ tiꞌ neꞌ. Bra kanꞌ yaa Jesús seꞌen ndukwa naꞌan tyi yu, yaa tukwa yu tuꞌwa msaa. \v 37 Ti kwiꞌ kichen kanꞌ mdiꞌin ska nu kunaꞌan nu kaꞌan ꞌa kiꞌyu nsuꞌwi ꞌin. Bra nu ngwa biyaꞌ tiꞌ nu kunaꞌan kanꞌ, chaꞌ wa mdiyan Jesús ku tlyaa seꞌen ndiꞌin yu fariseo kanꞌ, bra kanꞌ chaꞌ ꞌin ti nu kunaꞌan kanꞌ yaa seꞌen ndiꞌin Jesús; mdiyan loꞌo ska teꞌén lyuꞌ ti sete nu xi ꞌa tyiꞌi. \v 38 Yaa tukwa nu kunaꞌan kanꞌ lyuu kwiꞌ seꞌen ti seꞌen ndukwa kiyaꞌ Jesús bra kanꞌ. Nganan ꞌa nu kunaꞌan kanꞌ, ngalu tyiꞌa kiloo chunꞌ kiyaꞌ Jesús; bra kanꞌ msuweꞌ kichanꞌ ke kiyaꞌ yu chaꞌ xtyi kiyaꞌ yu. Ykwichaꞌ nu kunaꞌan kanꞌ kiyaꞌ Jesús bra kanꞌ, mdyii sete xi kanꞌ mslu chunꞌ kiyaꞌ yu. \v 39 Loꞌo yu fariseo nu wa ykwiꞌ loꞌo Jesús chaꞌ tsaa ku tlyaa seꞌen ndiꞌin yu, bra wa naꞌan yu ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ, kanꞌ mdaꞌan chaꞌ tiye yu bra kanꞌ: “Ja chañi chaꞌ lka yu re ska nten nu nchkwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten. Si kwiꞌ kanꞌ lka yu, bra kanꞌ ja chan kiꞌya yu kwenta sa ñaꞌan lka nu kunaꞌan nu nxtya yaꞌ chunꞌ kiyaꞌ yu ni; ka biyaꞌ tiꞌ yu chaꞌ ska nu kunaꞌan nu chen ꞌa ñaꞌan ngiꞌni ndiꞌin lo chalyuu lka nu kunaꞌan kwa.” \p \v 40 Bra kanꞌ mdyisnan Jesús ykwiꞌ yu loꞌo yu fariseo kanꞌ: \p ―Simón, ndiya ska chaꞌ nu chkwiǐnꞌ loꞌoo ―ndukwin Jesús ꞌin yu. \p ―Katsaaꞌ lyaa ꞌñaǎn, yu kula ―ndukwin yu fariseo ꞌin yu bra kanꞌ. \p \v 41 ―Mdiya tukwa nten nu ndukwi tneꞌ, chaꞌ mjñiꞌ neꞌ tñi ꞌin ska yu kuliyaꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin yu fariseo kanꞌ―. Ska yu ndukwi yu kaꞌan ꞌa tñi ꞌin yu kuliyaꞌ kanꞌ, xka yu ndukwi yu chinꞌ la ꞌin yu kanꞌ. \v 42 Taꞌa tyukwaa yu ja ngwa ꞌin yu tya yu tñi ꞌin yu kuliyaꞌ kanꞌ bra kanꞌ. Kanꞌ chaꞌ nchka tꞌnan tiꞌ yu kuliyaꞌ kanꞌ ꞌin taꞌa tyukwaa yu kanꞌ; yꞌni tyii yu kwenta ꞌin yu kanꞌ ngwañaꞌan ti. Katsaaꞌ lyaa ꞌñaǎn sikwa ―ndukwin Jesús ꞌin yu fariseo kanꞌ―, ¿ti ka lka nu suꞌwe la nka tiye ñaꞌan ꞌin yu kuliyaꞌ kanꞌ a? ¿Si ska yu, o ta xka yu a? \p \v 43 Bra kanꞌ mxkwen Simón ꞌin Jesús: \p ―Nu ndukwi kaꞌan la, kanꞌ lka; chunꞌ lye la yꞌni nu kuliyaꞌ kanꞌ chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin. Ngwañaꞌan lka kanꞌ ―ndukwin Simón. \p ―Chañi chaꞌ nchkwiiꞌ ―ndukwin Jesús bra kanꞌ. \p \v 44 Naꞌan ꞌa Jesús seꞌen ndiꞌin nu kunaꞌan kanꞌ, bra kanꞌ xiyaꞌ ykwiꞌ yu loꞌo Simón kanꞌ: \p ―Kiꞌyaa chinꞌ kwenta sa ñaꞌan nu ngiꞌni nu kunaꞌan re ―ndukwin―. Bra nu mdiyaǎn niꞌ ñaꞌan re tsan, nuꞌwin ja mdaa tyiꞌa katen kiyaǎnꞌ; loꞌo ni, wa mjyaꞌan nu kunaꞌan re kiyaǎnꞌ loꞌo tyiꞌa kiloo, wa mxtyi nu kunaꞌan re kiyaǎnꞌ loꞌo kichanꞌ ke ti. \v 45 Kwiꞌ ngwañaꞌan, nuꞌwin ja ykwichaaꞌ ꞌñaǎn bra nu mdiyaǎn niꞌ ñaꞌan re; loꞌo nu kunaꞌan re, ti bra mdiyaǎn niꞌ ñaꞌan re, ja ya tyii chkwichaꞌ kiyaǎnꞌ. \v 46 Ngwañaꞌan ja msluu sete keěn tsan; loꞌo ni, wa mslu nu kunaꞌan re sete xi chunꞌ kiyaǎnꞌ. \v 47 Nde lka chaꞌ nu katsaǎnꞌ ꞌiin ni, chaꞌ suꞌwe la nchka tꞌnan tiꞌ nu kunaꞌan re ꞌñaǎn, kanꞌ chaꞌ ka biyaꞌ tiiꞌ chaꞌ wa yꞌni tyii Ndiose kiꞌya nu ndukwi, ni siya kaꞌan ꞌa kiꞌya mdiꞌin ꞌin tloo Ndiose. Loꞌo nten nu ja ndiꞌin lye kiꞌya ꞌin chaꞌ kuꞌni tyii Ndiose ꞌin ran, chinꞌ la chaꞌ nduwe tiꞌ neꞌ kanꞌ ñaꞌan neꞌ ꞌin Ndiose ―ndukwin Jesús ꞌin Simón. \p \v 48 Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo nu kunaꞌan kanꞌ: \p ―Wa yꞌni tyii Ndiose nchga kiꞌya nu mdiꞌin ꞌiin ―ndukwin. \p \v 49 Bra kanꞌ nten nu suꞌwa ti mdiyan loꞌo Jesús chaꞌ ku tlyaa neꞌ seꞌen ndiꞌin Simón, mdyisnan neꞌ kanꞌ ykwiꞌ neꞌ loꞌo taꞌa neꞌ: \p ―¿Ti ka nu lka yu kiꞌyu re a? ¿La nde mjwi chabiyaꞌ ꞌin yu chaꞌ kuꞌni tyii yu kiꞌya nu ndiꞌin ꞌin nten a? ―ndukwin neꞌ. \p \v 50 Loꞌo ykwiꞌ Jesús loꞌo nu kunaꞌan kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Wa mdyii chaꞌ kuxi nu ndiꞌin ꞌiin chunꞌ ndyaa ñaꞌan tiiꞌ ꞌñaǎn. Tiin ti tyiꞌin niꞌ kasiya ꞌiin, tyaa lyaa ni. \c 8 \s1 Neꞌ kunaꞌan nu mdayaꞌ ꞌin Jesús \p \v 1 Chunꞌ ndiꞌin la, mdoꞌo Jesús ndyaa yu tyun kichen, loꞌo kichen tnun, loꞌo kichen xuwe ti. Ykwiꞌ ꞌa yu chaꞌ suꞌwe ꞌin Ndiose loꞌo neꞌ kichen kanꞌ; ykwiꞌ yu chaꞌ wa ndijyan Ndiose chaꞌ ka Ni ndloo niꞌ kasiya ꞌin nten. Suꞌwa mdaꞌan Jesús loꞌo tii tyukwa neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu. \v 2 Loꞌo tyun neꞌ kunaꞌan ndyaa loꞌo neꞌ kanꞌ; tiꞌí ꞌa ngwa neꞌ kunaꞌan kanꞌ nu ngwa sꞌni la, bra kanꞌ yꞌni Jesús chaꞌ nchkaa neꞌ, loꞌo wa ngulo yu kwiꞌin kuxi nu nsuꞌwi ꞌin neꞌ kanꞌ. Ndaꞌan ska nu kunaꞌan nu naan Liya Magdalena loꞌo neꞌ, wa mdoꞌo kati loo kwiꞌin kuxi ꞌin. \v 3 Loꞌo kanꞌ Xnan naan xka nu ndaꞌan loꞌo neꞌ; kwilyoꞌo ska yu naan Chuza lka Xnan kanꞌ, ska yu nu lka ndloo chaꞌ ꞌin ree Herodes lka yu Chuza kanꞌ. Ngwañaꞌan Susana, loꞌo ti tyun la neꞌ kunaꞌan nu ndayaꞌ ꞌin Jesús loꞌo nan nu nsuꞌwi ꞌin neꞌ. \s1 Chaꞌ ꞌin nten nu yta mta trigu \p \v 4 Bra kanꞌ kaꞌan ꞌa nten kichen kanꞌ mdoꞌo neꞌ ndyaa naꞌan neꞌ ꞌin Jesús. Bra wa mdyoꞌ tiꞌin nten kaꞌan kanꞌ sa tlyu ti, bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ. Nde lka chaꞌ nu ngwaꞌu yu ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ: \p \v 5 ―Wa ndyaa ska nten kata mta trigu ꞌin yu. Katsaǎnꞌ ꞌwan sa ñaꞌan ngwa bra nu msnen yu mta kanꞌ: Ngalu chinꞌ mta kanꞌ tuwiin seꞌen ndijin nten, ngwoꞌo sta neꞌ mta kanꞌ bra kanꞌ, loꞌo yan kiñi yku ꞌin ran. \v 6 Xka ta mta kanꞌ ngalu seꞌen nu chinꞌ ꞌa yuu nskwa chunꞌ kee. Bra nu mtsu mta kanꞌ, ja ngwa kaluu suꞌwe kala kanꞌ, chunꞌ ja kiꞌñi yaa suun ran; mdyii kala kanꞌ ngwityi ran bra kanꞌ, chaꞌ ja mjwi seꞌen tsaa suun ran. \v 7 Xka ta mta kanꞌ ngalu seꞌen mdukwa yka kicheꞌ nu ngwa xkanꞌ; bra kanꞌ bra ti ndyukwa kuten yka kicheꞌ kanꞌ xiyaꞌ, sa ñaꞌan yaꞌ nu ja mda ꞌa ran seꞌen kaluu kala trigu kanꞌ siyaꞌ ti. \v 8 Xka ta mta kanꞌ ngalu seꞌen nu suꞌwe ꞌa yuu; suꞌwe ꞌa ngaluu kala kanꞌ, kaꞌan ꞌa mta mdoꞌo lo juun ran bra kanꞌ. Seꞌen nu yta yu ska mlya ti mta trigu, kanꞌ nu suꞌwe ꞌa mdoꞌo; sa yaꞌ ska siyentu mlya mta mdoꞌo bra kanꞌ. \p Bra wa mdyii ykwiꞌ Jesús chaꞌ kanꞌ loꞌo neꞌ, bra kanꞌ kwen ꞌa ykwiꞌ yu: \p ―Kunan suꞌwe wan si chañi chaꞌ nchka tiꞌ wan kunan wan chaꞌ suꞌwe nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan. \s1 Ytsaꞌ Jesús ꞌin neꞌ ni chaꞌ lka nchkwiꞌ yu chaꞌ kutsiꞌ ti \p \v 9 Bra kanꞌ mnichaꞌ neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús kanꞌ sa ñaꞌan ndyoꞌo chaꞌ kanꞌ. \v 10 Mxkwen Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―ꞌWan nu ndaꞌan wan loꞌoǔn, ndayaꞌ ꞌa Ndiose ꞌwan chaꞌ nchka biyaꞌ tiꞌ wan nchga chaꞌ nu yuꞌwi nchkunꞌ ti nu ngwa sꞌni; kanꞌ chaꞌ ka ꞌwan ka biyaꞌ tiꞌ wan sa ñaꞌan kulo Ndiose tñan ꞌin nten. Xka ta nten ni, xkwiꞌ chaꞌ kutsiꞌ ti nchkwiǐnꞌ loꞌo neꞌ bra nu chkwiǐnꞌ ska chaꞌ tiya loꞌo neꞌ, chaꞌ ngwañaꞌan ja ka biyaꞌ tiꞌ neꞌ, ni siya naꞌan neꞌ nu ngwa xkanꞌ; ja ska chaꞌ kanun ke neꞌ, ni siya wa ynan neꞌ nu ngwa xkanꞌ. \s1 Ykwiꞌ Jesús sa ñaꞌan ndyoꞌo chaꞌ ꞌin nten nu yta mta \p \v 11 ’Nde lka sa ñaꞌan ndyoꞌo chaꞌ kanꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Sa ñaꞌan lka mta nu wa msnen yu kanꞌ, ngwañaꞌan lka chaꞌ suꞌwe nu nchkwiꞌ Ndiose loꞌo nten. \v 12 Sa ñaꞌan lka ska ta mta nu ngalu tuwiin kanꞌ, ngwañaꞌan lka nten nu wa ynan chaꞌ suꞌwe kanꞌ nu ngwa xkanꞌ, loꞌo kanꞌ bra ti ndijyan kuneꞌ xaꞌan chaꞌ kuꞌni tyii chaꞌ suꞌwe nu nsuꞌwi niꞌ kasiya ꞌin neꞌ kanꞌ; ja ndyuꞌwi ꞌa tiꞌ neꞌ chaꞌ suꞌwe kanꞌ bra kanꞌ, ja nchka tyoꞌo laa neꞌ kanꞌ ꞌin chaꞌ kuxi ꞌin yu bra kanꞌ. \v 13 Sa ñaꞌan lka xka ta mta nu ngalu lo yuu seꞌen lti ti tuꞌwa yuu chunꞌ kee kanꞌ, ngwañaꞌan lka nten nu suꞌwe ꞌa nka tiye neꞌ bra nu ynan neꞌ chaꞌ suꞌwe kanꞌ ti kulo. Bra kanꞌ sa ñaꞌan lka kala xuwe kanꞌ, chaꞌ ja kiꞌñi yaa suun ran lo kee kanꞌ, ngwañaꞌan lka nten kanꞌ, chaꞌ chinꞌ ti bra ndalo neꞌ chaꞌ msñi neꞌ chaꞌ suꞌwe kanꞌ; bra nu ñaꞌan xka ta nten ꞌin neꞌ kanꞌ, ndla ti kulaa yaꞌ neꞌ chaꞌ suꞌwe kanꞌ bra kanꞌ. \v 14 Sa ñaꞌan lka chaꞌ ꞌin mta nu ngalu laja yka kicheꞌ kanꞌ, ngwañaꞌan lka nten nu wa ynan chaꞌ suꞌwe kanꞌ nu ngwa xkanꞌ; loꞌo kanꞌ ndiꞌin ꞌa tñan ꞌin neꞌ, ndiꞌin ꞌa tñi ꞌin neꞌ, loꞌo nsuꞌwi ꞌa seꞌen kwiji neꞌ tñi chaꞌ ꞌin ti neꞌ; kanꞌ chaꞌ ja nchka kanun suꞌwe chaꞌ suꞌwe kanꞌ niꞌ kasiya ꞌin neꞌ. \v 15 Sa ñaꞌan lka mta nu ngalu seꞌen nu suꞌwe ꞌa yuu kanꞌ, ngwañaꞌan lka nten nu tyukwi ti tiye neꞌ nnan neꞌ chaꞌ suꞌwe nu nchkwiꞌ Ndiose loꞌo neꞌ; xlyaa neꞌ tukwa neꞌ nchga chaꞌ nu nchkwiꞌ Ndiose loꞌo neꞌ. Ndalo neꞌ kanꞌ bra kanꞌ, ja ndaꞌan chunꞌ neꞌ chaꞌ wa msñi neꞌ chaꞌ kanꞌ. Loꞌo bra kanꞌ suꞌwe ꞌa chaꞌ nsuꞌwi niꞌ kasiya ꞌin neꞌ kanꞌ. \s1 Chaꞌ ꞌin xaa nu xtya neꞌ niꞌ ñaꞌan \p \v 16 ’Ja tukwin xtya xaa niꞌ ñaꞌan ꞌin, chaꞌ tukunꞌ neꞌ ꞌin xaa kanꞌ chunꞌ ndiꞌin la; ti kwiꞌ ti chaꞌ, ja xtya neꞌ ska xaa ska niꞌ kiꞌyan ti. Ja ngiꞌni neꞌ ngwañaꞌan. Nxtya neꞌ xaa ska seꞌen nu kwan, chaꞌ xuꞌwi xaa chaꞌ ka ñaꞌan neꞌ nchga nan nu ndiꞌin niꞌ ñaꞌan kanꞌ. \v 17 Nchga chaꞌ nu nsuꞌwi nchkunꞌ ꞌin nten ni, tyija lyo chaꞌ kanꞌ ꞌin neꞌ chunꞌ ndiꞌin la; nchga chaꞌ nu nsuꞌwi mnan ti ni, tyija chaꞌ kanꞌ ꞌin neꞌ chunꞌ ndiꞌin la, chaꞌ ka biyaꞌ tianꞌ chaꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 18 ’Kanꞌ chaꞌ kunan suꞌwe wan sikwa. Nten nu ndyaa ñaꞌan tiꞌ chaꞌ nu ngiꞌni xaꞌan neꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose ni, ti chkwiꞌ la Ndiose loꞌo neꞌ kanꞌ; loꞌo kanꞌ, nten nu ja ndyaa ñaꞌan tiꞌ chaꞌ kanꞌ, nu ja nchka tiꞌ kuꞌni xaꞌan chaꞌ kanꞌ, kuꞌni Ndiose chaꞌ ja ka ꞌin neꞌ kanꞌ kuꞌni xaꞌan neꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose siyaꞌ ti. \s1 Mdiyan jyaꞌan Jesús loꞌo yu kiꞌyu taꞌa Jesús \p \v 19 Bra kanꞌ mdiyan jyaꞌan Jesús, ndijyan loꞌo yu kiꞌyu taꞌa yu, mdiyan neꞌ seꞌen ndiꞌin yu bra kanꞌ. Ja ngwa kan neꞌ kwiꞌ seꞌen ndiꞌin yu, chaꞌ kaꞌan ꞌa nten ndiꞌin. \v 20 Kanꞌ chaꞌ ndyaa rsun nde seꞌen nduun Jesús bra kanꞌ: \p ―Chunꞌ naꞌan nduun jyaꞌaan loꞌo taꞌaa. Nchka tiꞌ neꞌ chkwiꞌ neꞌ loꞌoo ―ndukwin neꞌ ꞌin yu. \p \v 21 Bra kanꞌ mxkwen Jesús ꞌin neꞌ: \p ―Nten nu nnan chaꞌ nu nchkwiꞌ Ndiose loꞌo neꞌ, loꞌo ngiꞌni neꞌ kanꞌ nchga tñan nu ndlo Ni ꞌin neꞌ, sa ñaꞌan si lka neꞌ jyaꞌaǎn, sa ñaꞌan si lka neꞌ taꞌaǎn, ngwañaꞌan lka neꞌ kanꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \s1 Ngulo Jesús tñan ꞌin kwiꞌin loꞌo kulooꞌ lo tiyuꞌ \p \v 22 Ngwa ska tsan mdoꞌo Jesús loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, ndyaa neꞌ tuꞌwa tiyuꞌ. Bra kanꞌ yten neꞌ ska niꞌ yka naꞌan xuwe ti ndyaa neꞌ. \p ―Tsaan xka laꞌa tsuꞌ tiyuꞌ re ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \p Ndyaa neꞌ loꞌo Jesús bra kanꞌ. \v 23 Bra nu ti ndiꞌin neꞌ niꞌ yka naꞌan kanꞌ lo tyiꞌa, yuꞌwi ꞌa sla Jesús; bra ti yijaꞌ yu chinꞌ. Bra kanꞌ lye ꞌa mdyisnan kwiꞌin mskwa loo tiyuꞌ kanꞌ. Loꞌo lye ꞌa ngatsa kulooꞌ loo tyiꞌa tiyuꞌ bra kanꞌ, yten tyiꞌa niꞌ yka naꞌan kanꞌ, sa wa sten ti yka naꞌan kanꞌ niꞌ tyiꞌa. \v 24 Bra kanꞌ ndyaa mlyo neꞌ sla Jesús nde seꞌen nskwa yu lajaꞌ yu. Ykwiꞌ neꞌ loꞌo yu bra kanꞌ: \p ―¡Yu kula, yu kula! ―ndukwin neꞌ ꞌin yu―, ¡xaa tiiꞌ! ¡Wa sten ti yka naꞌan re niꞌ tyiꞌa, kajaan bra kanꞌ! \p Mdyituun Jesús bra kanꞌ, ngulo yu tñan ꞌin kwiꞌin loꞌo kulooꞌ kanꞌ. Bra ti ngwa tiin ran bra kanꞌ; ja mskwa ꞌa kwiꞌin, ja ngutsa ꞌa kulooꞌ. \v 25 Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu: \p ―¿Ni chaꞌ ja ndyaa ñaꞌan tiꞌ wan ꞌin Ndiose chaꞌ ka ꞌin Ni kuꞌni Ni ngwañaꞌan a? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ. \p Ytsen ꞌa neꞌ kanꞌ, yuwe ꞌa tiꞌ neꞌ ñaꞌan neꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ. \p ―¿Ti ka nu lka yu re a? ―ndukwin neꞌ ꞌin taꞌa neꞌ―, chaꞌ ynan kwiꞌin, ynan kulooꞌ chaꞌ nu nchkwiꞌ yu ―ndukwin neꞌ ꞌin taꞌa ngiꞌni xaꞌan neꞌ. \s1 Ngulo Jesús kwiꞌin xaꞌan nu msñi ꞌin ska nten \p \v 26 Laꞌa tiyuꞌ nde re, lo yuu ꞌin neꞌ Galilea lka; bra kanꞌ xka laꞌa tsuꞌ tiyuꞌ, lo yuu ꞌin neꞌ Gadara lka kanꞌ. Bra kanꞌ ndyaa neꞌ niꞌ yka naꞌan xuwe ti kanꞌ, mdiya neꞌ lo yuu ꞌin neꞌ Gadara bra kanꞌ. \v 27 Bra wa mdoꞌo neꞌ niꞌ yka naꞌan kanꞌ, bra kanꞌ ndyukwa taꞌa Jesús loꞌo ska yu kiꞌyu neꞌ Gadara nu msñi kwiꞌin xaꞌan ꞌin yu. Wa sꞌni nsuꞌwi kwiꞌin kanꞌ ꞌin yu; ti bra kanꞌ ja nchkuꞌ yu steꞌ yu, ja ndyiꞌin yu niꞌ ñaꞌan. Ndaꞌan yuꞌwi ti yu, ndyaꞌan yijaꞌ yu niꞌ lyoꞌoo seꞌen ndyuꞌwi ayman. \v 28 Bra wa naꞌan yu ꞌin Jesús, bra kanꞌ kwen ꞌa msiꞌya yu, mlyuu yu tloo Jesús. \p ―¿Nan lka kuꞌnii loꞌoǔn a?, yu kula Jesús ―ndukwin yu tiꞌí kanꞌ―. Jlyo tiǎnꞌ chaꞌ lkaa Sñiꞌ Ndiose nu lka ndloo la ti. Kuꞌnii chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌñaǎn, ja taa nu tiꞌí ꞌñaǎn ―ndukwin yu tiꞌí kanꞌ ꞌin Jesús. \p \v 29 Ngwañaꞌan ykwiꞌ yu chaꞌ wa ngulo Jesús tñan ꞌin kwiꞌin xaꞌan kanꞌ, chaꞌ tyoꞌo kwiꞌin kanꞌ ꞌin yu. Ti ngwa sꞌni tyun yaꞌ mxlyuu kwiꞌin kanꞌ ꞌin yu; kanꞌ chaꞌ ndiꞌin nten kwan ꞌin yu, nchkanꞌ yaꞌ yu, nchkanꞌ kiyaꞌ yu loꞌo karenan chkwan. Loꞌo kanꞌ ja nduwe tiꞌ yu ꞌin karenan kanꞌ, bra ti nsiꞌyu kuꞌ yu chkwan kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, ndyaꞌan loꞌo kwiꞌin xaꞌan kanꞌ ꞌin yu, nxnan yu niꞌ kixinꞌ seꞌen ja ndiꞌin nten. \v 30 Bra nu ndyukwa taꞌa Jesús loꞌo yu tiꞌí kanꞌ, bra kanꞌ mnichaꞌ Jesús ꞌin yu: \p ―¿Ni sa ñaꞌan naan nuꞌwin a? ―ndukwin Jesús ꞌin yu. \p ―Kaꞌan ꞌa loo niǐn ―ndukwin yu tiꞌí kanꞌ ꞌin Jesús, chaꞌ kaꞌan ꞌa kwiꞌin xaꞌan yꞌni tiꞌí ꞌin yu. \p \v 31 Ntsen ꞌa kwiꞌin xaꞌan kanꞌ si kulo Jesús tñan ꞌin ran chaꞌ tyaa ran tuwiin seꞌen mdoꞌo ran nde niꞌ yuu. Kanꞌ chaꞌ yꞌni kwiꞌin chaꞌ mjñan yu tiꞌí kanꞌ ꞌin Jesús chaꞌ ja kulo yu tñan chaꞌ tyoꞌo kwiꞌin kanꞌ. \v 32 Ti kwiꞌ tsan kanꞌ mdaꞌan ska ta tnun kuweꞌ siꞌ kiꞌya nu ndiꞌin kwiꞌ seꞌen ti kanꞌ. Bra kanꞌ mjñan yu tiꞌí kanꞌ chabiyaꞌ ꞌin Jesús chaꞌ kanun kwiꞌin xaꞌan kanꞌ loꞌo kuweꞌ. Mda Jesús chabiyaꞌ ꞌin kwiꞌin kanꞌ bra kanꞌ. \v 33 Mdoꞌo kwiꞌin xaꞌan kanꞌ ꞌin yu tiꞌí kanꞌ, msñi ran ꞌin kuweꞌ bra kanꞌ. Bra ti msnan nchga kuweꞌ kanꞌ nde ska loo kwaꞌan kiꞌñi, mdiyuu iꞌ ndyaa iꞌ lo tyiꞌa tiyuꞌ; ngujwi iꞌ bra kanꞌ, chaꞌ yiꞌo iꞌ tyiꞌa tiyuꞌ kanꞌ. \p \v 34 Bra wa naꞌan neꞌ chaꞌ kanꞌ, neꞌ nu mdaꞌan loꞌo kuweꞌ kanꞌ, msnan neꞌ ndyaa neꞌ bra kanꞌ. Ndyaa neꞌ nde kichen tyi neꞌ, ndyaa ytsaꞌ neꞌ chaꞌ kanꞌ ꞌin taꞌa kichen tyi neꞌ; loꞌo ytsaꞌ neꞌ ꞌin nchga nten nu ndiꞌin niꞌ kixinꞌ kwiꞌ seꞌen ti sa ñaꞌan ngwa chaꞌ kanꞌ. \v 35 Bra kanꞌ mdoꞌo neꞌ kichen kanꞌ, mdiyan naꞌan neꞌ chinꞌ ꞌin yu kanꞌ, nan lka ngwa ꞌin yu. Bra wa mdiyan neꞌ seꞌen ndiꞌin Jesús, bra kanꞌ naꞌan neꞌ ꞌin yu kiꞌyu nu yuꞌwi kwiꞌin xaꞌan ꞌin, chaꞌ wa nchkaa yu; ndukuꞌ yu steꞌ yu, tiin ti ndukwa yu tloo Jesús. Ytsen ꞌa neꞌ bra kanꞌ. \v 36 Bra kanꞌ nten nu naꞌan bra nu ngulo Jesús kwiꞌin kanꞌ ꞌin yu, ytsaꞌ neꞌ kanꞌ ꞌin taꞌa neꞌ sa ñaꞌan ngwa chaꞌ nchkaa yu kanꞌ. \v 37 Bra kanꞌ lye ykwiꞌ nchga neꞌ kichen kanꞌ loꞌo Jesús chaꞌ tyoꞌo tsuꞌ yu, chaꞌ ja kanun ꞌa Jesús lo yuu kanꞌ; ytsen ꞌa neꞌ kichen kanꞌ. Kanꞌ chaꞌ mdoꞌo Jesús ndyaa yu niꞌ yka naꞌan xuwe kanꞌ. \v 38 Loꞌo yu kiꞌyu nu tka mdoꞌo ti kwiꞌin xaꞌan ꞌin, mjñan ꞌa yu ꞌin Jesús chaꞌ tsaa yu loꞌo Jesús niꞌ yka naꞌan bra kanꞌ; loꞌo ja mda Jesús chabiyaꞌ chaꞌ tsaa yu loꞌo. \p \v 39 ―Yaa lyaa naꞌan tyii ―ndukwin Jesús ꞌin yu nu wa mꞌni kwiꞌin loꞌo kanꞌ―. Katsaaꞌ ꞌin nchga nten, nchga chaꞌ tnun nu wa yꞌni Ndiose loꞌoo. \p Ndyaa yu bra kanꞌ, ytsaꞌ yu chaꞌ kanꞌ ꞌin nchga nten taꞌa kichen tyi yu, nchga chaꞌ tnun nu wa yꞌni Jesús loꞌo yu. \s1 Sñiꞌ Jairo loꞌo nu kunaꞌan nu ylaꞌ steꞌ Jesús: tukwa loo chaꞌ tnun nu yꞌni Jesús \p \v 40 Bra kanꞌ mxitukwi Jesús ndyaan laꞌa tiyuꞌ nde re xiyaꞌ. Suꞌwe ꞌa ngwa tiye neꞌ kichen kanꞌ chaꞌ ngala yu xiyaꞌ; suꞌwe ꞌa ykwiꞌ neꞌ loꞌo yu, chaꞌ ngita ꞌa neꞌ ꞌin yu sa bra nu tyaan yu xiyaꞌ. \v 41 Bra wa ngala Jesús, bra kanꞌ bra ti mdiyan ska yu kiꞌyu nu naan Jairo seꞌen ndiꞌin yu; yu kula lka yu kanꞌ, nu nduun loo la niꞌ lyaa lka yu kanꞌ. Mdiyan yu bra kanꞌ, mduun xtyinꞌ yu tloo Jesús, lye ꞌa mjñan yu kanꞌ chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin Jesús chaꞌ tsaa Jesús naꞌan tyi yu. \v 42 Ska ti sñiꞌ Jairo nsuꞌwi, ska nu kunaꞌan kuneꞌ nu nsuꞌwi tii tyukwa ti yijan. Loꞌo ni, tiꞌí ꞌa nu lyuꞌ kanꞌ, wa kaja ti. Kanꞌ chaꞌ ndyaa Jesús loꞌo yu kula kanꞌ, loꞌo kaꞌan ꞌa nten taꞌa ndaꞌan yu. Tkanꞌ ꞌa ndiꞌin nten tuwiin seꞌen ndyaa Jesús. \p \v 43 Laja nten kanꞌ ndyaa ska nu kunaꞌan nu tiꞌí ꞌa. Wa mdyii tii tyukwa yijan tiꞌí nu kunaꞌan kanꞌ, xkwiꞌ kicha nu ndiꞌya tnen nsuꞌwi ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ. Wa mdyii tñi ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ ngwiji, siyaꞌ neꞌ joꞌó, ja ska nten ngwa ꞌin kuꞌni joꞌó ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ. \v 44 Loꞌo ni, yan nu kunaꞌan kanꞌ nde chunꞌ Jesús, ylaꞌ kiyaꞌ steꞌ yu; bra ti msiꞌyu kuꞌ chaꞌ ngalu tnen kanꞌ, bra ti nchkaa nu kunaꞌan kanꞌ. \v 45 Bra kanꞌ mnichaꞌ Jesús ꞌin neꞌ nu mdaꞌan loꞌo: \p ―¿Ti ka nu ylaꞌ steěnꞌ a? ―ndukwin. \p Nchga nten ykwiꞌ chaꞌ ja tukwin ylaꞌ steꞌ Jesús. Kanꞌ chaꞌ loꞌo Tyu loꞌo xka ta taꞌa ndaꞌan yu, mxkwen neꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ: \p ―Yu kula ―ndukwin neꞌ―, nchga chuunꞌ tkanꞌ ꞌa ndiꞌin nten. Ni chaꞌ lka nchkwiiꞌ sikwa: “¿Ti ka nu ylaꞌ steěnꞌ a?” \p \v 46 Bra kanꞌ xiyaꞌ mxkwen Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ: \p ―Chañi chaꞌ wa ylaꞌ ska nten ꞌñaǎn ―ndukwin―. Mgii tiǎnꞌ chaꞌ wa mdoꞌo chinꞌ chaꞌ tiya ꞌñaǎn chaꞌ wa yꞌniǐn joꞌó ꞌin ska nten. \p \v 47 Bra kanꞌ jlyo tiꞌ nu kunaꞌan kanꞌ, chaꞌ ngwa biyaꞌ tiꞌ Jesús chaꞌ kanꞌ, kanꞌ chaꞌ ytsaꞌ ꞌin yu; nchkwaan ti nu kunaꞌan kanꞌ ndijyan chaꞌ ytsen ꞌa. Bra kanꞌ mduun xtyinꞌ nu kunaꞌan kanꞌ tloo Jesús; tloo nchga nten nu nduun nde kwa ytsaꞌ ꞌin yu ni chaꞌ lka ylaꞌ steꞌ yu, loꞌo wa nchkaa bra ti bra kanꞌ. \v 48 Kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo nu kunaꞌan kanꞌ: \p ―Chaꞌ wa ndyaa ñaꞌan tiiꞌ chaꞌ ka ꞌin Ndiose kuꞌni chaꞌ tnun, kanꞌ chaꞌ wa nchkaa ni, sñiěnꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ―. Ja kuwe tiiꞌ, tyaa lyaa ni. \p \v 49 Laja nu nchkwiꞌ Jesús, bra kanꞌ mdiyan ska nten nu mdoꞌo naꞌan tyi Jairo, yu kula kanꞌ nu ka ndloo la niꞌ lyaa ꞌin neꞌ kanꞌ. Kwiꞌ yu kanꞌ mdiya ytsaꞌ yu ꞌin Jairo bra kanꞌ: \p ―Wa ngujwi sñiiꞌ, yu kula ―ndukwin yu―. Ja chkwiiꞌ ꞌa loꞌo yu kula kwa chaꞌ kan yu naꞌan tyii. \p \v 50 Loꞌo wa ynan Jesús chaꞌ nu ykwiꞌ yu loꞌo yu kula kanꞌ. \p ―Ja kutseen ―ndukwin Jesús―, ska ti si tsaa ñaꞌan tiiꞌ chaꞌ ka ꞌin Ndiose, bra kanꞌ ka suꞌwe sñiiꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin Jairo. \p \v 51 Bra nu ngala neꞌ naꞌan tyi Jairo, bra kanꞌ ja mda Jesús chabiyaꞌ chaꞌ sten neꞌ sa tlyu ti loꞌo yu niꞌ ñaꞌan; wa lka ti nten sten loꞌo yu niꞌ ñaꞌan, ndukwin yu. \p ―Tyu, loꞌo Santiago, loꞌo Xuwa, loꞌo sti loꞌo jyaꞌan ti nu lyuꞌ kwa sten neꞌ niꞌ ñaꞌan re loꞌoǔn ―ndukwin yu. \p \v 52 Nganan ꞌa xka ta nten nu ndiꞌin chunꞌ naꞌan kanꞌ, chaꞌ wa ngujwi nu kunaꞌan lyuꞌ kanꞌ. Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ kanꞌ: \p ―Ja kunan wan ―ndukwin―. Siꞌi nan ngujwi nu lyuꞌ re, nan lajaꞌ ti re ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \p \v 53 Mstyi lyoꞌo neꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ, chaꞌ jlyo tiꞌ neꞌ chaꞌ chañi chaꞌ wa ngujwi nu lyuꞌ kanꞌ. \v 54 Bra kanꞌ yten Jesús niꞌ ñaꞌan, msñi yu yaꞌ nu lyuꞌ kanꞌ, loꞌo kwen ꞌa ykwiꞌ yu loꞌo nu lyuꞌ bra kanꞌ: \p ―Tukwii lyaa, sñiěnꞌ ―ndukwin yu. \p \v 55 Bra kanꞌ xiyaꞌ ngala tyiꞌi niꞌ kasiya ꞌin nu kunaꞌan lyuꞌ kanꞌ, bra ti mdyitukwi bra kanꞌ; ngulo Jesús tñan ꞌin neꞌ chaꞌ ta neꞌ nan ku nu lyuꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \v 56 Yuwe ꞌa tiꞌ neꞌ kula ꞌin nu lyuꞌ kanꞌ. Loꞌo kanꞌ ngulo Jesús tñan ꞌin neꞌ chaꞌ ja katsaꞌ neꞌ ꞌin xka la nten sa ñaꞌan ngwa chaꞌ kanꞌ. \c 9 \s1 Ngulo Jesús tñan ꞌin taꞌa tii tyukwa neꞌ kanꞌ, chaꞌ tsaa neꞌ chkwiꞌ neꞌ loꞌo nten xka la kichen \p \v 1 Mxoꞌ tiꞌin Jesús ꞌin tii tyukwa neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, chaꞌ ta yu chabiyaꞌ ꞌin neꞌ chaꞌ kulo neꞌ ꞌin nchga loo kwiꞌin kuxi nu msñi ꞌin nten, loꞌo kuꞌni neꞌ joꞌó ꞌin nchga loo kicha nu nsuꞌwi ꞌin nten. \v 2 Ngulo yu tñan ꞌin tii tyukwa neꞌ kanꞌ, chaꞌ kwaꞌu neꞌ chaꞌ suꞌwe ꞌin Ndiose ꞌin nten kichen seꞌen nu tsaa neꞌ, chaꞌ ka Ndiose ndloo niꞌ kasiya ꞌin nten; kwiꞌ ngwañaꞌan kuꞌni neꞌ chaꞌ chkaa neꞌ tiꞌí. \v 3 Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ kanꞌ: \p ―Ja ska nan kwiꞌya wan tsaa wan tuwiin ―ndukwin yu ꞌin neꞌ―, ja loꞌo yka skan ꞌwan, ja loꞌo kwijin ꞌwan, ja loꞌo nan ku wan ꞌwan, ja loꞌo tñi ꞌwan, ja ska kanꞌ kwiꞌya wan tsaa wan ni. Ska ti xkanꞌ wan kwiꞌya wan tsaa wan, ja kwiꞌya wan xka la loo nan. \v 4 Nchga naꞌan tyi neꞌ kichen seꞌen nu tiya wan ni, kanꞌ kanun wan sa ñaꞌan yaꞌ nu tyoꞌo wan kichen kanꞌ tyaa wan bra kanꞌ. \v 5 Si ndiya kichen seꞌen nu ja ndiya tiꞌ neꞌ chaꞌ nu nchkwiꞌ wan loꞌo neꞌ, seꞌen nu ja nchka tiꞌ neꞌ chaꞌ kanun wan seꞌen ndiꞌin neꞌ, bra ti tyoꞌo wan tsaa wan xka kichen. Skwin wan kiyaꞌ wan chaꞌ kalu yuu nu msñi snan wan bra nu tyoꞌo wan kichen kanꞌ; chunꞌ chaꞌ kanꞌ, ka biyaꞌ tiꞌ neꞌ kichen kanꞌ chaꞌ kuxi ꞌa tñan nu yꞌni neꞌ loꞌo wan bra kanꞌ. \p \v 6 Mdoꞌo neꞌ ndyaa neꞌ bra kanꞌ, mdaꞌan neꞌ nchga kichen xuwe ti. Bra kanꞌ ngwaꞌu neꞌ ꞌin neꞌ kichen kanꞌ sa ñaꞌan ndlaa Ndiose ꞌin nten ꞌin nu kuxi; loꞌo yꞌni neꞌ joꞌó ꞌin neꞌ tiꞌí nu ndiꞌin nchga kichen kanꞌ, loꞌo nchkaa neꞌ tiꞌí kanꞌ bra kanꞌ. \s1 Ngujwi Xuwa nu mdukwatya ꞌin nten \p \v 7 Nu ngwa tyempu kanꞌ Herodes naan nu lka gobernador. Wa ynan yu chaꞌ ꞌin nchga tñan nu yꞌni Jesús, loꞌo kanꞌ, nduwe ꞌa tiꞌ yu: “¿Ti nten lka Jesús kanꞌ a?” Mdiya tyun nten nu nchkwiꞌ chaꞌ wa ndyuꞌu ayman Xuwa xiyaꞌ. \v 8 Loꞌo mdiya nten nu nchkwiꞌ chaꞌ xiyaꞌ ndyoꞌo tukwa ayman Elías nu yuꞌwi lo chalyuu nu ngwa sꞌni, nchkwiꞌ neꞌ chaꞌ ayman kanꞌ lka Jesús; kwiꞌ ngwañaꞌan, mdiya nten nu nchkwiꞌ chaꞌ xka ayman nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten nu ngwa sꞌni lka Jesús, chaꞌ wa ndyuꞌu ayman kanꞌ xiyaꞌ, ndukwin neꞌ. \v 9 Loꞌo ykwiꞌ Herodes bra kanꞌ: \p ―Ykwiǐnꞌ nguloǔn tñan chaꞌ mdijin kuꞌ neꞌ ke Xuwa. Loꞌo Jesús kanꞌ ni, kaꞌan ꞌa chaꞌ nganen nchkwiꞌ nten ꞌin yu, ¿ti ka nu lka yu sikwa a? \p Bra kanꞌ lye ꞌa ngwa tiꞌ Herodes chaꞌ ñaꞌan yu ꞌin ykwiꞌ Jesús. \s1 Mda Jesús nan yku kiꞌyu mi nten \p \v 10 Mxitukwi neꞌ taꞌa ndaꞌan Jesús ngala neꞌ seꞌen ndiꞌin yu xiyaꞌ, bra kanꞌ ytsaꞌ neꞌ ꞌin yu nchga tñan nu yꞌni neꞌ kichen seꞌen yaa neꞌ. Bra kanꞌ ndyaa loꞌo yu ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu ska seꞌen nu ja ndiꞌin nten, mskeꞌ tiꞌ yu, kwiꞌ seꞌen ti kichen Betsaida. \v 11 Loꞌo ngwa biyaꞌ tiꞌ xka ta nten kanꞌ nde seꞌen ndyaa Jesús, bra kanꞌ mdoꞌo ñaꞌan neꞌ ꞌin yu. Mdiyan neꞌ seꞌen ndiꞌin yu, bra kanꞌ nganun neꞌ chaꞌ kwaꞌu yu ꞌin neꞌ sa ñaꞌan ka chaꞌ nde loo la, bra nu ka Ndiose ndloo niꞌ kasiya ꞌin nten. Loꞌo mdiyan neꞌ tiꞌí chaꞌ ngwa tiꞌ neꞌ kuꞌni yu chaꞌ chkaa neꞌ. \p \v 12 Bra nu wa ngwa msiin, bra kanꞌ mdyoꞌ tiꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús seꞌen ndiꞌin yu chaꞌ chkwiꞌ neꞌ loꞌo yu: \p ―Chkwiiꞌ loꞌo neꞌ kwa chaꞌ tsaa naan neꞌ nan ku neꞌ, seꞌen kajaꞌ neꞌ tla nde kichen xuwe ti kwa ―ndukwin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu―. Seꞌen ndiꞌian re, ja nsuꞌwi nan ku neꞌ siyaꞌ ti ―ndukwin neꞌ kanꞌ ꞌin Jesús. \p \v 13 ―ꞌWan, ta wan nan ku nchga nten kaꞌan kwa ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu bra kanꞌ. \p ―Chinꞌ ꞌa nan nsuꞌwi ꞌware ―ndukwin neꞌ―. Kiꞌyu ti jaxlya tejeꞌ loꞌo tukwa ti kula loꞌo ꞌwa. Ska ti si tsaa naan ba skwa chaꞌ ku nchga neꞌ re ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ. \p \v 14 Kiꞌyu mi yu kiꞌyu ti mdiꞌin kanꞌ. Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu: \p ―Chkwiꞌ wan loꞌo neꞌ kwa chaꞌ tyan neꞌ tyukwa neꞌ kwenta tuꞌwatyii neꞌ ―ndukwin yu ꞌin neꞌ. \p \v 15 Ngwañaꞌan yꞌni taꞌa tii tyukwa neꞌ kanꞌ loꞌo nten kaꞌan kanꞌ, bra ti ndyaa tukwa neꞌ lyuu. \v 16 Bra kanꞌ nkwan Jesús ꞌin kiꞌyu jaxlya tejeꞌ kanꞌ loꞌo tukwa kula kanꞌ. Nde kwan naꞌan yu chaꞌ ndyaa yu xuꞌwe ꞌin Ndiose chaꞌ ꞌin nan ku neꞌ kanꞌ. Bra kanꞌ msuꞌwe yu jaxlya loꞌo kula kanꞌ, mda yu yuꞌwe kanꞌ ꞌin taꞌa ndaꞌan yu chaꞌ kutsaa neꞌ nan chaꞌ ku nten kaꞌan kanꞌ. \v 17 Nchga neꞌ kanꞌ yku neꞌ jaxlya loꞌo kula kanꞌ bra kanꞌ, ngulaꞌ tiꞌ nchga neꞌ kanꞌ. Chunꞌ ndiꞌin la msaꞌan tii tyukwa xkuwi nsuꞌwi yuꞌwe jaxlya loꞌo kula nu nganun yku neꞌ kanꞌ. \s1 Ytsaꞌ ñi Tyu chaꞌ ti kwiꞌ nu nka Krixtu lka Jesús \p \v 18 Ngwa ska tsan mdiꞌin Jesús ska ti yu nchkwiꞌ yu loꞌo Ndiose. Bra kanꞌ mdiyan neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu nde seꞌen ndiꞌin yu. Mnichaꞌ Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ: \p ―¿Ti ka nu lkaǎn, nchkwiꞌ neꞌ a? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ. \p \v 19 ―Ndiya nten nu nchkwiꞌ chaꞌ nuꞌwin lkaa ayman Xuwa nu mdukwatya ꞌin nten nu ngwa sꞌni ―ndukwin neꞌ ꞌin yu―, loꞌo ndiya nu nchkwiꞌ chaꞌ ayman Elías lkaa, loꞌo ndiya xka ta nu nchkwiꞌ chaꞌ nuꞌwin lkaa ska ayman nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten nu ngwa sꞌni; sꞌni ꞌa ngujwi yu kanꞌ, loꞌo ni, ndyuꞌu yu kanꞌ xiyaꞌ, nchkwiꞌ neꞌ. \p \v 20 ―¿Loꞌo ꞌwan a? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu bra kanꞌ―, ¿ti ka nu lkaǎn, nxkeꞌ tiꞌ wan a? \p Bra kanꞌ mxkwen Tyu ꞌin yu: \p ―Krixtu nu msuꞌwa Ndiose ꞌiin chaꞌ ndijyan lo chalyuu, kanꞌ lka nuꞌwin ―ndukwin Tyu ꞌin yu. \s1 Ytsaꞌ Jesús ꞌin neꞌ chaꞌ wa kaja ti yu \p \v 21 Lye ꞌa ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, chaꞌ ja katsaꞌ neꞌ chaꞌ kanꞌ ꞌin nten, chaꞌ Krixtu lka ykwiꞌ yu. \p \v 22 ―Naꞌ nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten ―ndukwin Jesús―, ndiꞌin chaꞌ lye ꞌa ta neꞌ nu tiꞌí ꞌñaǎn. Ti kwiꞌ ti chaꞌ, kulaa yaꞌ neꞌ wsiya ꞌñaǎn; loꞌo neꞌ nu lka ndloo la, loꞌo mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo, kulaa yaꞌ neꞌ ꞌñaǎn. Ndiꞌin chaꞌ kujwi neꞌ ꞌñaǎn; loꞌo la taꞌa snan tsan, bra kanꞌ tyuꞌuǔn xiyaꞌ lo chalyuu. Tyoꞌoǔn niꞌ kwaa seꞌen nu suꞌwa neꞌ ꞌñaǎn chaꞌ katsiǐnꞌ. \p \v 23 Chunꞌ ndiꞌin la, bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo nchga nten: \p ―Si ndiya wan nu chañi chaꞌ nchka tiꞌ wan tsaa wan loꞌoǔn ―ndukwin yu―, ndiꞌin chaꞌ kulaa yaꞌ wan nchga chaꞌ nu nsuꞌwi ꞌa tiye wan, chaꞌ tyaꞌan wan loꞌoǔn nchga tsan, ni siya kujwi nten ꞌwan chaꞌ ndyaa ñaꞌan tiꞌ wan ꞌñaǎn. \v 24 Kanaꞌ wan chalyuu ꞌwan si lye la tyaꞌan chaꞌ tiye wan sa ñaꞌan ka suꞌwe la ꞌwan, ti ykwiꞌ ti wan. Loꞌo ni, si xlyaa wan xñi wan chaꞌ ꞌñaǎn, ni siya kujwi nten ꞌwan chaꞌ wa yten wan chaꞌ ꞌñaǎn, kaja chalyuu kwi ꞌwan nde seꞌen ndiꞌin Ndiose bra kanꞌ. \v 25 Ja ndyuꞌwi lyo siyaꞌ ti chaꞌ kuliyaꞌ nu nsuꞌwi ꞌwan, ni siya ñaꞌaan chalyuu kaja ꞌwan nde re, loꞌo kanaꞌ chaꞌ ꞌwan loꞌo Ndiose siꞌya chaꞌ kanꞌ. \v 26 Si ka jyuꞌu tiꞌ wan ñaꞌan wan ꞌñaǎn, loꞌo naꞌ, ka jyuꞌu tiǎnꞌ ñaꞌaǎn ꞌwan bra kanꞌ, naꞌ nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten. Ja nꞌni chaꞌ ni siya wjyuꞌu tiꞌ wan ꞌñaǎn, ni siya wjyuꞌu tiꞌ wan ꞌin chaꞌ suꞌwe nu nchkwiǐnꞌ tiǎn. Bra nu kaǎn xiyaꞌ chunꞌ ndiꞌin la chaꞌ kaǎn ndloo la ꞌin nten, bra kanꞌ ka jyuꞌu tiǎnꞌ ñaꞌaǎn ꞌwan. Luwi ꞌa xaa kaǎn loꞌoǔn bra kanꞌ chaꞌ xaa ꞌin Ndiose Stiǐn lka ran; suꞌwa ti kaǎn loꞌo nchga angajle, angajle nu luwi ꞌa siyaꞌ ti. \v 27 Chañi chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan, chaꞌ ndiya nten nu ndiꞌin loꞌoǔn lo chalyuu re ni, nu ja ya kaja neꞌ ka biyaꞌ tiꞌ neꞌ chaꞌ wa mdyisnan chaꞌ lka Ndiose ndloo lo chalyuu. \s1 Mxaꞌan tyukwi ñaꞌaan chunꞌ Jesús bra nu mduun yu lo kiꞌya \p \v 28 Bra wa mdaꞌa snuꞌ tsan nu ykwiꞌ Jesús chaꞌ kanꞌ, bra kanꞌ mchkwen yu ska lo kiꞌya chaꞌ chkwiꞌ yu loꞌo Ndiose; ndyaa loꞌo yu ꞌin Tyu loꞌo Santiago loꞌo Xuwa. \v 29 Bra nu mduun Jesús nchkwiꞌ loꞌo Ndiose Sti yu, bra kanꞌ ska bra ti mxaꞌan tyukwi ñaꞌaan chunꞌ Jesús; sa ñaꞌan ska xaa nu ngaten ꞌa, ngwañaꞌan ngaten ꞌa ñaꞌan steꞌ yu. \v 30 Bra kanꞌ mdoꞌo tukwa tyukwa yu kiꞌyu nde seꞌen nduun Jesús, mduun ti neꞌ kanꞌ ykwiꞌ neꞌ loꞌo Jesús; ayman Moisés loꞌo ayman Elías nu yuꞌwi lo chalyuu sꞌni ngwa neꞌ kanꞌ. \v 31 Tyukwi ñaꞌaan seꞌen nduun neꞌ mjiꞌin ska xaa nu lye ꞌa ñaꞌan. Ykwiꞌ neꞌ loꞌo Jesús chaꞌ ꞌin nchga tñan nu wa mda Ndiose Sti yu chaꞌ kuꞌni yu chunꞌ ndiꞌin la, bra nu kaja yu nde kichen Jerusalén. \v 32 Ni siya yuꞌwi ꞌa sla Tyu loꞌo taꞌa ndaꞌan yu, ti ndii tiꞌ neꞌ, kanꞌ chaꞌ naꞌan neꞌ nchga chaꞌ suꞌwe ꞌin Jesús, loꞌo taꞌa tyukwaa ayman nu suꞌwa mdiꞌin loꞌo yu. \v 33 Bra wa tyaa ti taꞌa tyukwaa neꞌ kanꞌ, bra kanꞌ ykwiꞌ Tyu loꞌo Jesús: \p ―Xꞌnan ba ―ndukwin―, ¡suꞌwe ꞌa chaꞌ ndiꞌin ba nde! ¿Ta suꞌwe si kwiñan ba snan rmara a? Ska ka seꞌen tyiꞌin ykwiiꞌ, xka ran ka seꞌen tyiꞌin Moisés, loꞌo xka ran ka seꞌen tyiꞌin Elías ―ndukwin. \p Loꞌo Tyu ni, ja ngwa biyaꞌ tiꞌ yu sa ñaꞌan ndyoꞌo chaꞌ nu ykwiꞌ yu. \v 34 Ti nchkwiꞌ yu, loꞌo kanꞌ mdiyan ska koo nu yuꞌwi ñaꞌaan seꞌen ndiꞌin neꞌ. Lye ꞌa ytsen neꞌ seꞌen ndiꞌin neꞌ laja koo kanꞌ, chaꞌ lye ꞌa ñaꞌan koo kanꞌ. \v 35 Bra kanꞌ ynen tyiꞌi ska nten, bra ti ngwa biyaꞌ tiꞌ neꞌ chaꞌ Ndiose lka nu nchkwiꞌ laja koo kanꞌ: \p ―Ti kwiꞌ yu re lka Sñiěnꞌ; ndiya ꞌa tiǎnꞌ ꞌin yu ―ndukwin Ni―. Seen tyuun wan chaꞌ kunan wan nchga chaꞌ nu chkwiꞌ yu re loꞌo wan ―ndukwin Ni. \p \v 36 Bra wa ynan neꞌ nchga chaꞌ nu wa ykwiꞌ Ndiose chaꞌ ꞌin Jesús, bra kanꞌ naꞌan neꞌ chaꞌ ska ti Jesús nduun kanꞌ. Mnan ti ndyaa tiꞌin neꞌ; ja ska chaꞌ ykwiꞌ neꞌ loꞌo xka la nten, sa ñaꞌan ngwa chaꞌ nu naꞌan neꞌ lo kiꞌya kanꞌ. \s1 Yꞌni Jesús joꞌó ꞌin ska yu kuneꞌ nu msñi kwiꞌin kuxi ꞌin \p \v 37 La xka tsan bra wa ngwiꞌya neꞌ siꞌ kiꞌya kanꞌ, tyun ꞌa nten ndyaa ndyukwa taꞌa neꞌ loꞌo Jesús. \v 38 Mdiya ska yu kiꞌyu laja nten kaꞌan kanꞌ nu kwen ꞌa ykwiꞌ loꞌo Jesús: \p ―Mstru ―ndukwin yu ꞌin Jesús―, kuꞌnii chaꞌ suꞌwe tsaa naꞌaan chinꞌ ꞌin sñiěnꞌ, chunꞌ ska ti kanꞌ ndiya ꞌñaǎn. \v 39 Ndiya tsan nxlyuu kwiꞌin ꞌin yu, ngiꞌni kwiꞌin kanꞌ chaꞌ kwen ꞌa nxiꞌya yu bra kanꞌ; nxlyuu kwiꞌin kanꞌ ꞌin yu sa ñaꞌan yaꞌ ndyoꞌo ngoꞌ tuꞌwa yu. Kuxi ꞌa ngiꞌni kwiꞌin kanꞌ loꞌo yu, chaꞌ ja xlyaa kulaa ran ꞌin yu. \v 40 Kanꞌ chaꞌ tꞌnan ꞌa ykwiǐnꞌ loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌiin chaꞌ kulo neꞌ ꞌin kwiꞌin kuxi nu msñi ꞌin sñiěnꞌ, loꞌo ja ngwa ꞌin neꞌ kulo neꞌ ꞌin ran siyaꞌ ti. \p \v 41 Bra kanꞌ mxkwen Jesús ꞌin yu tloo nchga nten nu mdiꞌin loꞌo yu: \p ―¡Ja ya tsaa ñaꞌan tiꞌ wan ꞌñaǎn siyaꞌ ti, ꞌwan nten chalyuu! ―ndukwin Jesús―, chaꞌ kuxi ꞌa kasiya ꞌwan. ¡Ja suꞌwe kanuǔn seꞌen ndiꞌin wan, ja taloǔn ꞌwan siyaꞌ ti! ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Kaan loꞌoo ꞌin sñiiꞌ seꞌen ndiꞌiǐn ―ndukwin Jesús ꞌin sti yu tiꞌí kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 42 Bra nu mdiyan yu tiꞌí kanꞌ seꞌen nduun Jesús, bra ti mxlyuu kwiꞌin kuxi kanꞌ ꞌin yu lyuu. Bra kanꞌ lye ꞌa mxlyuu kiꞌin kwiꞌin ꞌin yu. Bra kanꞌ ngulo Jesús tñan ꞌin kwiꞌin kuxi nu nsuꞌwi ꞌin yu chaꞌ tyoꞌo ran tyaa ran, nchkaa yu tiꞌí kanꞌ bra kanꞌ. Kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo sti yu tiꞌí kanꞌ chaꞌ tyan yꞌya ꞌin sñiꞌ, loꞌo kanꞌ ndya Jesús ꞌin yu nu yuꞌwi kwiꞌin kanꞌ ꞌin sti yu xiyaꞌ. \v 43 Nchga nten nduwe ꞌa tiꞌ neꞌ chaꞌ naꞌan neꞌ chaꞌ tnun nu yꞌni Ndiose loꞌo yu. \s1 Xiyaꞌ ytsaꞌ Jesús ꞌin neꞌ chaꞌ ndiꞌin chaꞌ kaja yu \p Nchga nten ndiya ꞌa tiꞌ ñaꞌan neꞌ chaꞌ tnun kanꞌ nu tka yꞌni ti Jesús. Xa nu ti nduwe ꞌa tiꞌ neꞌ ꞌin chaꞌ kanꞌ, ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ nu ndaꞌan loꞌo yu: \p \v 44 ―Kunan suꞌwe wan chaꞌ nu chkwiǐnꞌ loꞌo wan, kiꞌya suꞌwe wan kwenta ni. Ndiya ska nten nu kujwiꞌ xuꞌwa ꞌñaǎn ꞌin neꞌ wsiya chaꞌ kuꞌni neꞌ chaꞌ kuxi loꞌoǔn, naꞌ nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten ―ndukwin Jesús. \p \v 45 Ja ngwiꞌya neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu kwenta siyaꞌ ti, ja mjwi ñaꞌan ka biyaꞌ tiꞌ neꞌ chaꞌ kanꞌ; ngwañaꞌan ytsen ꞌa neꞌ chaꞌ kunichaꞌ neꞌ ꞌin Jesús sa ñaꞌan ndyoꞌo chaꞌ nu ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ. \s1 Ykwiꞌ luwe neꞌ ti ka nu ka ndloo la ꞌin taꞌa neꞌ chunꞌ ndiꞌin la \p \v 46 Bra kanꞌ neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús kanꞌ, lye ꞌa ykwiꞌ luwe neꞌ loꞌo taꞌa neꞌ, ni ñaꞌan nu tyuun loo la ꞌin neꞌ nde loo la. \v 47 Loꞌo Jesús, bra ti ngwa biyaꞌ tiꞌ nchga chaꞌ nu nka tiye neꞌ. Bra kanꞌ msñi yu yaꞌ ska nu lyuꞌ, mdiyan loꞌo yu ꞌin nu lyuꞌ kanꞌ seꞌen nduun neꞌ. \v 48 Bra kanꞌ ykwiꞌ yu chaꞌ re loꞌo neꞌ: \p ―Bra nu tayaꞌ wan ꞌin ska nten chaꞌ ꞌñaǎn, ni siya ska nten ñaꞌan tiꞌ nu lyuꞌ re, kwiꞌ ngwañaꞌan ndayaꞌ wan ꞌñaǎn bra kanꞌ ―ndukwin Jesús―. Loꞌo nten nu tukwa tñan ꞌñaǎn, loꞌo tñan ꞌin Ndiose ndukwa neꞌ kanꞌ bra kanꞌ, chaꞌ Ndiose lka nu msuꞌwa ꞌñaǎn ndijyaǎn seꞌen ndiꞌin wan. Loꞌo yu taꞌa wan nu xlyaa ka nu kuneꞌ la ꞌin taꞌa wan, kanꞌ nu ka ndloo la ꞌwan chaꞌ ꞌñaǎn, nka tiyeěn. \s1 Ska nten nu ja nxuun loꞌoan, kanꞌ lka nu ka tayaꞌ ꞌñaan \p \v 49 Bra kanꞌ ykwiꞌ Xuwa loꞌo Jesús: \p ―Mstru ―ndukwin―, wa naꞌan ba chaꞌ nduun ska nten nu ndlo ꞌin kwiꞌin kuxi nu msñi ꞌin nten chabiyaꞌ ꞌiin, ndukwin yu. Kanꞌ chaꞌ ngwaꞌa loꞌo ba ꞌin yu kanꞌ, chaꞌ ja kuꞌni ꞌa yu ngwañaꞌan; ja mda ba chabiyaꞌ ꞌin yu, chaꞌ ja loꞌo yu kanꞌ ndaꞌan yu ngiꞌni xaꞌan yu loꞌo ba. \p \v 50 Nde ñaꞌan mxkwen Jesús ꞌin Xuwa bra kanꞌ: \p ―Ja chkwiꞌ wan loꞌo yu chaꞌ ja kuꞌni yu ngwañaꞌan, chaꞌ ska nten nu ja nxuun loꞌoan, ja chan loꞌo yu ka tayaꞌ yu kanꞌ ꞌñaǎn. \s1 Ndukunꞌ Jesús chaꞌ ꞌin Santiago loꞌo Xuwa \p \v 51 Bra wa tiya ti tsan chaꞌ tyaa Jesús nde niꞌ kwan, bra kanꞌ ngusñi yu tuwiin chaꞌ tyaa yu nde Jerusalén. \v 52 Ngulo yu tñan ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu chaꞌ tsaa neꞌ nde loo la ꞌin yu, chaꞌ tsaa chkwiꞌ neꞌ loꞌo neꞌ kichen xuwe ti seꞌen nu tyijin yu loꞌo neꞌ. Bra kanꞌ ndyaa neꞌ kanꞌ ska kichen xuwe ti nu ndukwa kwiꞌ seꞌen ti kichen Samaria; mdaꞌan naan neꞌ seꞌen tyiꞌin neꞌ tla kanꞌ. \v 53 Bra kanꞌ ja mslyaa neꞌ kichen xuwe kanꞌ ta seꞌen kanun neꞌ tla, chaꞌ jlyo tiꞌ neꞌ kichen kanꞌ, chaꞌ wa tsaa ti neꞌ nde kichen Jerusalén. \v 54 Bra wa ynan Santiago loꞌo Xuwa taꞌa ndaꞌan Jesús chaꞌ kanꞌ, bra ti ykwiꞌ neꞌ kanꞌ loꞌo Jesús: \p ―Yu kula ―ndukwin neꞌ kanꞌ―, ¿ta ja nchka tiiꞌ chaꞌ jñan ba kiiꞌ nu tyoꞌo nde niꞌ kwan chaꞌ kaluu lyuu seꞌen ndiꞌin neꞌ kwa a? Kuꞌni tyii ran ꞌin neꞌ siyaꞌ ti, skin neꞌ bra kanꞌ. Ngwañaꞌan yꞌni ayman Elías sꞌni ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús. \p \v 55 Bra kanꞌ naꞌan ꞌa Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ, ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ bra kanꞌ: \p ―Ja ndiꞌya wan kwenta siyaꞌ ti sa ñaꞌan ndyoꞌo chaꞌ nu nchkwiꞌ wan ―ndukwin Jesús―. Siꞌi Tyiꞌi Ndiose lka nu ngwaꞌu ꞌwan chaꞌ chkwiꞌ wan chaꞌ kuxi ngwañaꞌan; kuneꞌ xaꞌan lka nu ngwaꞌu ꞌwan chaꞌ chkwiꞌ wan ngwañaꞌan. \v 56 Ja msuꞌwa Ndiose Stiǐn ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten, chaꞌ kuꞌniǐn tyiǐn ꞌin nten chalyuu; chaꞌ ka kulaa Ndiose ꞌin nten chalyuu ꞌin nchga chaꞌ kuxi, kanꞌ tñan ndijyaǎn chaꞌ kuꞌniǐn ―ndukwin Jesús. \p Bra kanꞌ mdoꞌo neꞌ yaa neꞌ xka kichen xuwe ti. \s1 Nten nu chañi chaꞌ nchka tiꞌ tyaꞌan loꞌo Jesús \p \v 57 Tuꞌwa tuwiin seꞌen ndyaa neꞌ naꞌan neꞌ ꞌin ska yu kiꞌyu. \p ―Yu kula ―ndukwin yu―, loꞌoǔn nchka tiǎnꞌ tsaꞌaǎn loꞌoo; la seꞌen tsaa, tsaꞌaǎn loꞌoo. \p \v 58 Bra kanꞌ mxkwen Jesús ꞌin yu kiꞌyu kanꞌ: \p ―Nu lka kutaꞌ ni, ndiya tukee ꞌin iꞌ seꞌen ndyuꞌwi iꞌ kajaꞌ iꞌ; loꞌo kiñi xuwe ti, nskwa seꞌen ndyuꞌwi iꞌ lo yka; loꞌoǔn ni, wa mdiyaǎn lo chalyuu chaꞌ kaǎn nten, loꞌo kanꞌ ja nsuꞌwi seꞌen xkwaǎn kajaǎnꞌ, ja ndiya seꞌen tyukwaǎn xitñaǎnꞌ. \p \v 59 Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo xka yu kiꞌyu: \p ―Kaan ñaꞌan lyaa ꞌñaǎn ―ndukwin. \p ―Yu kula ―ndukwin yu ꞌin Jesús bra kanꞌ―, kataa chinꞌ ꞌñaǎn chaꞌ ti kanuǔn la chinꞌ loꞌo stiǐn sa ñaꞌan yaꞌ nu kaja stiǐn, chaꞌ ñaꞌaǎn katsiꞌ yu. \p \v 60 Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo yu: \p ―Ti ndiya la chinꞌ xka ta nten ꞌwan nu ka kutsiꞌ ꞌin nten nu wa ngujwi; nuꞌwin ni, ndiꞌin chaꞌ tsaa loꞌoǔn chaꞌ chkwiiꞌ chaꞌ suꞌwe ꞌin Ndiose loꞌo nten. \p \v 61 Bra kanꞌ ykwiꞌ xka yu kiꞌyu loꞌo Jesús: \p ―Yu kula, loꞌoǔn nchka tiǎnꞌ tsaꞌaǎn loꞌoo ―ndukwin yu―, kataa chinꞌ ꞌñaǎn chaꞌ tyaꞌaǎn slaǎnꞌ loꞌo neꞌ taꞌaǎn nde naꞌan tyiǐn. \p \v 62 Bra kanꞌ mxkwen Jesús ꞌin yu kiꞌyu kanꞌ: \p ―Bra wa mdyisnan nten kuꞌni ska tñan, ja ka tyoꞌo suꞌwe tñan kanꞌ ꞌin neꞌ si tyaꞌan chunꞌ neꞌ ꞌin ran. Sa ñaꞌan lka nten nu ndaꞌa yuu, ja ka kwaꞌa suꞌwe neꞌ yuu si xkwiꞌ ñaꞌan neꞌ nde chunꞌ neꞌ; kwiꞌ ngwañaꞌan lka bra nu lka Ndiose ndloo niꞌ kasiya ꞌin nten chalyuu wan ni, ja ta Ni tñan kuꞌni wan chaꞌ ꞌin Ni si xkwiꞌ nchka tiꞌ wan tyaꞌan chunꞌ wan ꞌin ran. \c 10 \s1 Nsuꞌwa Jesús ꞌin snan yla nsuꞌwi tii tyukwa neꞌ ndyaa neꞌ \p \v 1 Chunꞌ ndiꞌin la, kanꞌ ngulo suwi Jesús ꞌin snan yla nsuꞌwi tii tyukwa neꞌ chaꞌ tsaa neꞌ nde loo la seꞌen tsaa yu; kwenta tukwa ti neꞌ tsaa neꞌ nchga seꞌen, nchga kichen seꞌen nchka tiꞌ Jesús tsaa yu. \v 2 Bra kanꞌ ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ kanꞌ: \p ―Chañi chaꞌ nsuꞌwi ꞌa tñan, chaꞌ chkwianꞌ loꞌo nten chaꞌ sten neꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ―, loꞌo chinꞌ ti nten nu ka ꞌin kuꞌni tñan kanꞌ; kanꞌ chaꞌ chkwiꞌ wan loꞌo Ndiose Stiǐn, nu nka Xꞌnan tñan kanꞌ, chaꞌ ti ta la Ni xka ta nten nu ka kuꞌni tñan kanꞌ. \v 3 Yaa lya wan sikwa. Seꞌen nu suꞌwaǎn ꞌwan chaꞌ tsaa wan, la kanꞌ tyiꞌin wan laja nten kuxi sa ñaꞌan si ndiꞌin slyaꞌ kuneꞌ laja woꞌo tlá; tyiꞌin Ndiose loꞌo wan chaꞌ ja ska ka ꞌwan bra kanꞌ. \v 4 Ja kwiꞌya wan kwijin seꞌen xuꞌwi tñi, ni ska kwijin, ni kanan ꞌwan ja xuꞌwi kiyaꞌ wan. Ngwañaꞌan ja kanun wan tuwiin chan ꞌa, chaꞌ chkwiꞌ wan loꞌo nten. \v 5 Bra nu kala wan naꞌan tyi ska nten, bra kanꞌ nde ñaꞌan ndiꞌin chaꞌ chkwiꞌ wan loꞌo nten nu ndiꞌin niꞌ ñaꞌan kanꞌ: “Tiin ti tyiꞌin niꞌ kasiya ꞌwan nu ndiꞌin naꞌan re” nchkwin wan. \v 6 Bra kanꞌ si chañi chaꞌ nchka tiꞌ neꞌ nu ndiꞌin niꞌ ñaꞌan kanꞌ kunan la neꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose, bra kanꞌ kuꞌni Ni chaꞌ tiin ti tyiꞌin niꞌ kasiya ꞌin neꞌ kanꞌ; loꞌo si ja nchka tiꞌ neꞌ kunan neꞌ chaꞌ kanꞌ, ja kuꞌni Ni chaꞌ suꞌwe loꞌo neꞌ. \v 7 Kanun wan naꞌan tyi neꞌ nu suꞌwe nchkwiꞌ kanꞌ, ku wan koꞌo wan nchga nan nu nchku neꞌ kanꞌ; ska nten nu ngiꞌni tñan ni, ndiꞌin chabiyaꞌ ꞌin yu chaꞌ ku yu loꞌo nten. Ja tyaꞌan la wan ya ñaꞌan ti naꞌan tyi nten. \v 8 Bra nu tiyan wan ska kichen seꞌen nu suꞌwe ꞌa nchkwiꞌ nten loꞌo wan, ku wan nchga nan nu ta neꞌ ꞌwan, \v 9 kuꞌni wan joꞌó ꞌin neꞌ tiꞌí nu ndiꞌin kanꞌ. Loꞌo kanꞌ chkwiꞌ wan loꞌo neꞌ kanꞌ: “Bra ti ka Ndiose ndloo niꞌ kasiya ꞌwan.” \v 10 Bra nu tiyan wan ska kichen seꞌen ja nchka tiꞌ neꞌ chaꞌ chkwiꞌ wan chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo neꞌ, bra ti tyoꞌo wan tuꞌwa kichen. Bra kanꞌ chkwiꞌ wan loꞌo neꞌ: \v 11 “Nskwin ba kiyaꞌ ba chaꞌ kalu yuu kichen tyi wan nu msñi kaꞌan kiyaꞌ ba; ngwañaꞌan ka biyaꞌ tiꞌ wan chaꞌ siꞌya chaꞌ kuxi kasiya ꞌwan, kanꞌ chaꞌ tyoꞌo ba kichen tyi wan tyaa ba. Loꞌo ꞌwan nten kuxi ni, ndiꞌin chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ wan chaꞌ nchka tiꞌ Ndiose chaꞌ bra ti ka Ni ndloo niꞌ kasiya ꞌwan”, ngwañaꞌan nchkwin wan ꞌin neꞌ kichen kanꞌ. \v 12 Nde lka chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan, chaꞌ bra nu tsaa tii chalyuu re, bra kanꞌ kaꞌan la nu tiꞌí ka ꞌin neꞌ kichen kanꞌ; chinꞌ la nu tiꞌí ka ꞌin ayman kichen Sodoma nu kuxi ꞌa yꞌni nu ngwa sꞌni. \s1 Kichen nu ja ndukwa nten chaꞌ nu nchkwiꞌ Ndiose \p \v 13 ’¡Tꞌnan ꞌa wan, neꞌ kichen Corazín! Ngwañaꞌan, ¡tꞌnan ꞌa wan, neꞌ kichen Betsaida! Wa kaꞌan ꞌa chaꞌ tnun nu wa naꞌan wan, loꞌo kanꞌ ja mjyuꞌu tiꞌ wan siyaꞌ ti ꞌin chaꞌ kuxi nu ngiꞌni wan. Nu ngwa sꞌni, xaꞌan ꞌa neꞌ kichen Tiro, xaꞌan ꞌa neꞌ kichen Sidón; neꞌ xka laꞌa tsuꞌ ngwa neꞌ kanꞌ. Bra kanꞌ ja mjwi ñaꞌan ka jyuꞌu tiꞌ neꞌ kanꞌ ꞌin chaꞌ kuxi nu yꞌni neꞌ, chaꞌ ja ya ñaꞌan neꞌ kanꞌ ska chaꞌ tnun sa ñaꞌan nu wa naꞌan wan, neꞌ Israel; kanꞌ chaꞌ ja mxaꞌan neꞌ siyaꞌ ti chaꞌ kuxi nu yuꞌwi niꞌ kasiya ꞌin neꞌ, ja ykuꞌ ꞌa neꞌ teꞌ ngata, ja msuꞌwa neꞌ jii ke neꞌ sa ñaꞌan nu ngiꞌni neꞌ kanꞌ seꞌen nskwa ayman. \v 14 Ñi katsaǎnꞌ ꞌwan chaꞌ ka suꞌwe la chaꞌ ꞌin ayman neꞌ kichen Tiro nu yuꞌwi nu ngwa sꞌni, ka suꞌwe la chaꞌ ꞌin ayman neꞌ kichen Sidón, bra nu tiya tsan tlyu chaꞌ kuꞌni biyaꞌ Ndiose ꞌin nten chalyuu; lye la ta Ndiose nu tiꞌí ꞌwan bra kanꞌ, chaꞌ ja ynan wan siyaꞌ ti. \v 15 Loꞌo ni, ꞌwan neꞌ kichen Capernaum, nxkeꞌ tiꞌ wan chaꞌ ka suꞌwe la kichen tyi wan. ¿Ja ta Ndiose nu tiꞌí ꞌwan, nxkeꞌ tiꞌ wan a? Kulaa yaꞌ Ndiose ꞌwan chaꞌ tyaa wan nde lo jwlyaa siyaꞌ ti. \p Ti nchkwiꞌ la Jesús loꞌo snan yla nsuꞌwi tii tyukwa neꞌ kanꞌ bra kanꞌ: \p \v 16 ―Nten nu kunan suꞌwe chaꞌ nu chkwiꞌ wan loꞌo neꞌ, wa lka neꞌ sa ñaꞌan nchka tiꞌ si nganan suꞌwe neꞌ ska chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo neꞌ; bra kanꞌ nten nu kulo chunꞌ chaꞌ ꞌwan, wa lka neꞌ sa ñaꞌan nchka tiꞌ si ndlo chunꞌ neꞌ chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ. Nten nu kulo chunꞌ chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ, nan ndlo chunꞌ neꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose nu msuꞌwa ꞌñaǎn ndijyaǎn; ngwañaꞌan ndyoꞌo chaꞌ kanꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \p Mdoꞌo neꞌ ndyaa neꞌ bra kanꞌ. \s1 Wa mxitukwi neꞌ nu msuꞌwa Jesús ndyaa kanꞌ ndyaan neꞌ xiyaꞌ \p \v 17 Chunꞌ ndiꞌin la mxitukwi snan yla nsuꞌwi tii tyukwa neꞌ kanꞌ, ndyaan neꞌ xiyaꞌ seꞌen ndiꞌin Jesús. Suꞌwe ꞌa nsuꞌwi tiye neꞌ ndyaan neꞌ. \p ―Yu kula ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús―, loꞌo kwiꞌin kuxi ynan tñan nu ngulo ba ꞌin ran chabiyaꞌ ꞌiin ―ndukwin neꞌ. \p \v 18 Ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ bra kanꞌ: \p ―Chañi chaꞌ ꞌwan. Loꞌoǔn naꞌaǎn ꞌin Satanás xa wa mdiyuu yu lyuu; sa ñaꞌan mdiyuu tiꞌyu lyuu, ngwañaꞌan mdiyuu yu. Wa ngulo Ndiose ꞌin kuneꞌ xaꞌan kanꞌ nde seꞌen tlyu seꞌen ndiꞌin Ndiose nde niꞌ kwan, mdiyuu yu sa la lyuu bra kanꞌ; kanꞌ chaꞌ ynan kwiꞌin kuxi kanꞌ chaꞌ nu ykwiꞌ wan loꞌo ni. \v 19 Loꞌo wa ndaǎn chabiyaꞌ ꞌwan chaꞌ xtya kiyaꞌ wan chunꞌ kunan tlá, loꞌo chunꞌ xeꞌen; chabiyaꞌ ꞌñaǎn tukunꞌ wan chaꞌ ꞌin kuneꞌ xaꞌan siyaꞌ ti. Kwiꞌ ngwañaꞌan, ja ka kuxi ꞌwan siyaꞌ ti, ja ska chaꞌ kuxi ñaꞌan wan bra kanꞌ. \v 20 Loꞌo ni, ja nꞌni chaꞌ ka suꞌwe nka tiye wan chaꞌ nu ynan ti kwiꞌin kuxi kanꞌ tñan nu ngulo wan ꞌin ran, suꞌwe la ka tiye wan chaꞌ wa ngwaꞌan Ndiose nin wan nde seꞌen ndiꞌin Ni nde niꞌ kwan. \s1 Suꞌwe ꞌa yuꞌwi tiye Jesús \p \v 21 Ska bra ti kanꞌ suꞌwe ꞌa yuꞌwi tiye Jesús chaꞌ ndiꞌin Tyiꞌi Ndiose loꞌo yu. Kanꞌ chaꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo Ndiose Sti yu bra kanꞌ: \p ―Stiǐn, kuꞌni tnuǔn ꞌin nuꞌwin ni. Nuꞌwin lkaa Ndiose nu lka ndloo la ti nde niꞌ kwan, ngwañaꞌan nuꞌwin lkaa ndloo la lo chalyuu. Wa yuꞌwi kutsiꞌ ti chaꞌ kanꞌ, chaꞌ ꞌin nten nu ngwa ti sꞌni la, chaꞌ ja ngwa biyaꞌ tiꞌ siyaꞌ ti nten nu ngwa ꞌa ꞌin chaꞌ joꞌo; ngwa xuꞌwe ꞌiin chaꞌ sa bra ni, wa ngwaꞌuu suꞌwe chaꞌ kanꞌ ꞌin nten nu ja siyeꞌ, nten nu ja jlyo suꞌwe tiꞌ. Ngiꞌni tnuǔn ꞌiin chaꞌ ngwañaꞌan ngwa tiiꞌ chaꞌ ka ―ndukwin Jesús ꞌin Ndiose. \p \v 22 Bra kanꞌ ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ nu mdiyan seꞌen ndiꞌin yu: \p ―Wa mda Stiǐn nchga nan ꞌñaǎn. Loꞌo ja tukwin jlyo tiꞌ chaꞌ lkaǎn Sñiꞌ Ndiose; ska ti ykwiꞌ Stiǐn, kanꞌ nu jlyo tiꞌ. Ja tukwin la jlyo tiꞌ ti ka nu lka Stiǐn; skaǎn tiǎnꞌ, jlyo tiǎnꞌ ti ka nu lka Stiǐn. Loꞌo ka jlyo tiꞌ xka ta nten, ñaꞌan nten nu xlyaǎn chaꞌ kwaꞌuǔn ꞌin neꞌ ti ka nu lka Stiǐn, loꞌo neꞌ kanꞌ ka biyaꞌ tiꞌ neꞌ bra kanꞌ. \p \v 23 Bra kanꞌ mxinaꞌan Jesús nde seꞌen nduun neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ bra kanꞌ: \p ―Ka suꞌwe ꞌa ka tiye nten nu ñaꞌan nchga chaꞌ tnun nu wa naꞌan wan ni. \v 24 Chañi chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan re, chaꞌ kaꞌan ꞌa nten nu ykwiꞌ loꞌo nten chaꞌ ꞌin Ndiose sꞌni la, loꞌo kaꞌan ꞌa ree nu ngwa ndloo sꞌni la, wa mdiꞌin ta ꞌa neꞌ kanꞌ, chaꞌ ñaꞌan neꞌ chaꞌ tnun nu wa naꞌan wan ni, loꞌo ja naꞌan neꞌ ꞌin ran nu ngwa sꞌni; wa mdiꞌin ta ꞌa neꞌ kanꞌ chaꞌ kunan neꞌ chaꞌ nu nganan wan ni, chaꞌ ngwa ꞌa tiꞌ neꞌ kunan neꞌ chaꞌ kanꞌ nu ngwa sꞌni. Ngujwi neꞌ bra kanꞌ, loꞌo ja naꞌan neꞌ chaꞌ kanꞌ, ja ynan neꞌ chaꞌ kanꞌ siyaꞌ ti ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu. \s1 Ska chaꞌ suꞌwe nu yꞌni ska yu samaritano \p \v 25 Bra kanꞌ mdiyan ska mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo chaꞌ chkwiꞌ biyaꞌ yu loꞌo Jesús. Bra kanꞌ mnichaꞌ yu ꞌin Jesús: \p ―Mstru ―ndukwin―, ¿ni sa ñaꞌan kuꞌniǐn chaꞌ kaja chalyuu nu ja tsaa tii ꞌa ꞌñaǎn? \p \v 26 Bra kanꞌ mxkwen Jesús ꞌin yu: \p ―¿Ni sa ñaꞌan tñan ngulo Ndiose ꞌñaan nu ndukwa lo kityi kula? ¿Ni sa ñaꞌan ndyoꞌo chaꞌ kanꞌ, nxkeꞌ tiiꞌ? \p \v 27 Bra kanꞌ ykwiꞌ mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo kanꞌ: \p ―Nde ñaꞌan nchkwiꞌ chaꞌ kula kanꞌ ―ndukwin mstru kanꞌ―, chaꞌ tyukwi ti tiyean xuꞌwi chaꞌ ꞌñaan loꞌo Ndiose nu nka Xꞌnaan, loꞌo luwi ti kasiya ꞌñaan tukwaan chaꞌ nu nchkwiꞌ Ni, loꞌo kuꞌni tnuan ꞌin Ni loꞌo nchga chaꞌ tiya nu nda Ni ꞌñaan, sa ñaꞌan yaꞌ nu taloan tyiꞌin chaꞌ ꞌñaan loꞌo Ni. Kwiꞌ ngwañaꞌan, ndiꞌin chaꞌ chka tꞌnan tianꞌ ꞌin taꞌa ntean, sa ñaꞌan nu nchka tianꞌ chaꞌ chka tꞌnan tiꞌ xka la nten ꞌñaan. \p \v 28 Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo yu kanꞌ: \p ―Suꞌwe ꞌa chaꞌ nu mxkween ꞌñaǎn. Si ngwañaꞌan kuꞌnii, kaja chalyuu kwi kanꞌ ꞌiin bra kanꞌ. \p \v 29 Loꞌo mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo kanꞌ ni, ngwa tiꞌ yu chaꞌ tyoꞌo suꞌwe la chaꞌ nu wa ykwiꞌ yu, kanꞌ chaꞌ ndukwin yu ꞌin Jesús: \p ―¿Ti ka nu lka taꞌa nteěn sikwa a? \p \v 30 Bra kanꞌ ngatsaꞌ Jesús chaꞌ tiya re ꞌin mstru kanꞌ, chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ yu: \p ―Mdoꞌo ska neꞌ taꞌa kichen tyian nde Jerusalén, ndyaa yu tuwiin nde ꞌya la, nde kichen Jericó. Loꞌo kanꞌ mdoꞌo tukwa tukwa snan nten nu ngiꞌni kunan, ngulaa neꞌ nchga nan nu loꞌo ꞌin yu; ngulo neꞌ steꞌ yu, bra kanꞌ tiꞌí ꞌa mjiꞌin neꞌ xaꞌan kanꞌ ꞌin yu sa ñaꞌan yaꞌ nu wa kaja ti yu. Bra kanꞌ ngulaa sti neꞌ ꞌin yu seꞌen nu mjiꞌin neꞌ ꞌin yu. \v 31 Chunꞌ ndiꞌin la mdijin ska sti joꞌo taꞌa kichen tyian ti kwiꞌ tuwiin kanꞌ. Bra wa naꞌan sti joꞌo kanꞌ ꞌin yu tiꞌí kanꞌ, bra kanꞌ ntan ti mdijin seꞌen ysu yu tiꞌí kanꞌ, ndyaa bra kanꞌ. \v 32 Loꞌo kanꞌ mdiyan ska xta, ska neꞌ Leví, ti kwiꞌ tuwiin kanꞌ. Yaa naꞌan chinꞌ ꞌin yu tiꞌí kanꞌ; sa bra ti naꞌan ꞌin yu, mdijin xta ndyaa bra kanꞌ. \v 33 Ti kwiꞌ tuwiin kanꞌ ndaꞌan ska yu Samaria, ska neꞌ nu mdoꞌo xka lo yuu. Bra wa naꞌan ꞌin yu tiꞌí kanꞌ, bra ti nchka tꞌnan tiꞌ yu ꞌin yu tiꞌí kanꞌ. \v 34 Ndyaa yu seꞌen ndiya yu tiꞌí kanꞌ, yꞌni yu joꞌó ꞌin nchga seꞌen tiꞌí ꞌin yu kanꞌ loꞌo sete loꞌo mñun. Bra kanꞌ mxiin yu teꞌ lo seꞌen tiꞌí ꞌin yu kanꞌ, mstya ꞌin yu tiꞌí kanꞌ chunꞌ buru ꞌin ykwiꞌ yu, ndyaa loꞌo ꞌin yu naꞌan tyi ska nten chaꞌ ñaꞌansiin neꞌ ꞌin yu tiꞌí kanꞌ nde kanꞌ. \v 35 La xka tsan wa tyaa ti yu samaritano kanꞌ, bra kanꞌ ngulo yu tukwa tñi plata chaꞌ ta ꞌin neꞌ nu lka naꞌan tyi seꞌen ndiya yu tiꞌí kanꞌ. Kanꞌ nu ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ nu lka naꞌan tyi kanꞌ: “Ñaꞌansiin wan ꞌin yu tiꞌí re. Si nu ti kwiji la tñi ꞌwan chaꞌ ꞌin yu re, bra ti katsaꞌ wan ꞌñaǎn xa nu jyaǎn seꞌen ndiꞌin wan xiyaꞌ; bra kanꞌ taǎn laǎn tñi ꞌwan” ndukwin yu samaritano kanꞌ. \p Bra wa mdyii ngwaꞌu Jesús chaꞌ tiya re ꞌin yu, bra kanꞌ mnichaꞌ yu ꞌin mstru kanꞌ: \p \v 36 ―Suꞌwe sikwa. Snan nten nu mdijin tuwiin seꞌen mdiꞌin yu tiꞌí kanꞌ ni, ¿ti ka nu mnaꞌansiin suꞌwe la ꞌin yu tiꞌí kanꞌ? ¿Ti ka nu chañi chaꞌ lka taꞌa nten ꞌin yu tiꞌí kanꞌ? \p \v 37 ―Nu nchka tꞌnan tiꞌ ꞌin yu tiꞌí kanꞌ ―ndukwin mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo kanꞌ ꞌin Jesús. \p Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo mstru kanꞌ: \p ―Yaa lyaa sikwa, kwiꞌ ngwañaꞌan kuꞌnii loꞌo taꞌa nteen. \s1 Mdiyan Jesús seꞌen ndiꞌin Marta loꞌo Liya \p \v 38 Msñi Jesús tuwiin, ndyaa yu loꞌo taꞌa ndaꞌan yu. Loꞌo kanꞌ mdiyan neꞌ ska kichen xuwe ti seꞌen ndiꞌin ska nu kunaꞌan nu naan Marta. Suꞌwe ꞌa nka tiye Marta chaꞌ ndiya Jesús seꞌen ndiꞌin. \v 39 Loꞌo ndiya ska taꞌa ngula Marta nu naan Liya. Bra ti mdukwa Liya kanꞌ lyuu kwiꞌ seꞌen ti seꞌen ndukwa Jesús chaꞌ ngwa ꞌa tiꞌ kunan nchga chaꞌ nu nchkwiꞌ yu. \v 40 Bra kanꞌ Marta ni, kaꞌan ꞌa tñan sñan ndiꞌin chaꞌ kuꞌni. Kanꞌ nu ykwiꞌ loꞌo Jesús: \p ―Neꞌ kula ―ndukwin Marta ꞌin yu―, ¿ja nduwe tiiꞌ chaꞌ kaꞌan ꞌa tñan sñan mxnun Liya taꞌaǎn chaꞌ kuꞌniǐn xkaǎn tiǎn a? Kanꞌ chaꞌ suꞌwe la si chkwiiꞌ loꞌo nu kwa, chaꞌ kan tayaꞌ chinꞌ ꞌñaǎn. \p \v 41 Bra kanꞌ mxkwen Jesús ꞌin Marta: \p ―Marta, Marta, ndiꞌin ꞌa tñan ꞌiin ―ndukwin Jesús―. Kaꞌan ꞌa chaꞌ ndaꞌan tiyee chaꞌ ꞌin nchga tñan xuwe nu ndiꞌin ꞌiin. \v 42 Loꞌo ni, ti ndiya xka tñan nu suꞌwe la kuꞌnii, ska chaꞌ nu nꞌni la chaꞌ ꞌiin; kanꞌ lka chaꞌ nu nchka tiꞌ Liya kuꞌni ni. Ngiꞌni Liya ska tñan nu ndloo la, kanꞌ chaꞌ ja ndiꞌin chaꞌ kulaa xka nten tñan kanꞌ ꞌin Liya. \c 11 \s1 Sa ñaꞌan nu chkwianꞌ loꞌo Ndiose \p \v 1 Ngwa ska tsan ndiꞌin Jesús ngiꞌni tnun yu ꞌin Ndiose. Bra wa mdyii ykwiꞌ yu loꞌo Ndiose, bra kanꞌ ykwiꞌ ska yu nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu loꞌo yu: \p ―Yu kula ―ndukwin―, kwaꞌuu ꞌwa sa ñaꞌan ka chkwiꞌ ba loꞌo Ndiose, sa ñaꞌan nu ngwaꞌu ayman Xuwa ꞌin neꞌ nu mdaꞌan loꞌo yu. \p \v 2 Bra kanꞌ ngwaꞌu Jesús ꞌin neꞌ: \p ―Bra nu chkwiꞌ wan loꞌo Ndiose, nde ñaꞌan chkwiꞌ wan: \q1 Ndiose Sti ba nu ndiꞌin nde niꞌ kwan, ska ti nuꞌwin ngiꞌni tnun nten chalyuu ꞌiin. \q1 Kaan lo chalyuu re chaꞌ ka ndloo la ꞌwa. \q1 Nchka tiꞌ ba chaꞌ ka nchga chaꞌ nu nchka tiiꞌ chaꞌ ka lo chalyuu re, sa ñaꞌan nu nchka nde niꞌ kwan seꞌen ndiꞌiin. \q1 \v 3 Taa nan ku ba kwenta ska tsan. \q1 \v 4 Kuꞌnii chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌwa ꞌin nchga chaꞌ kuxi nu yꞌni ba, chaꞌ ngwañaꞌan wa yꞌni ba chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin xka la nten nu yꞌni chaꞌ kuxi loꞌo ba. \q1 Ja taa chabiyaꞌ chaꞌ jwakii nu kuxi ꞌwa, kulaa ꞌwa yaꞌ kuneꞌ xaꞌan bra kanꞌ. \m Ngwañaꞌan ngwaꞌu Jesús ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu bra kanꞌ. \v 5 Kanꞌ xiyaꞌ ngwaꞌu yu ꞌin neꞌ kanꞌ: \p ―Nde chkwiǐnꞌ ska chaꞌ loꞌo wan: Ska yu taꞌa wan mdiya ska taꞌa suꞌwe nsuꞌwi yu. Ska tla, xa wa ngwa jluꞌwe tla, ndyaa yu naꞌan tyi taꞌa suꞌwe nsuꞌwi yu chaꞌ chkwiꞌ yu loꞌo: “Che, taa snan tyaja jñan tiǎn. \v 6 Tka ngala ti ska yu taꞌa suꞌwe nsuꞌwiǐn naꞌan tyiǐn, loꞌo ja nsuꞌwi siyaꞌ ti nan nu taǎn chaꞌ ku yu.” \v 7 Bra kanꞌ yu nu lka naꞌan tyi mxkwen ꞌin yu: “Ja nchka tiǎnꞌ chaꞌ chkwiiꞌ ya ñaꞌan ti loꞌoǔn. Wa nchkunꞌ tunaꞌan ꞌñaǎn. Loꞌo nu xuwe ꞌñaǎn wa nskwa lo kiꞌyan lajaꞌ loꞌoǔn. Ja ka tyaa tukwiǐn chaꞌ taǎn ran ꞌiin” ndukwin taꞌa suꞌwe nsuꞌwi yu ꞌin yu kanꞌ. \v 8 Chañi lka chaꞌ nu katsaǎnꞌ ꞌwan ni ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Ja mslyaa taꞌa suꞌwe nsuꞌwi yu tyaa tukwi chaꞌ ta tyaja ꞌin yu kanꞌ, ni siya taꞌa suꞌwe nsuꞌwi yu. Chunꞌ ndiꞌin la, ja chan xlyaa taꞌa suꞌwe nsuꞌwi yu ta tyaja kanꞌ ꞌin yu, chaꞌ ja nchka ꞌa tiꞌ yu chaꞌ ti xitukwi la yu ꞌin yu xiyaꞌ; kanꞌ chaꞌ tyaa tukwi taꞌa suꞌwe nsuꞌwi yu, ta nchga nan nu nchka tiꞌ yu kanꞌ bra kanꞌ. \v 9 Loꞌo ni, chkwiǐnꞌ chaꞌ re loꞌo wan: Bra nu jñan wan ska chaꞌ ꞌin Ndiose, ta Ni chaꞌ kanꞌ ꞌwan bra kanꞌ; loꞌo bra nu tsaa naan wan ꞌin Ndiose, tyija lyo Ni ꞌwan bra kanꞌ; si tyukwi ti tiye wan chkwiꞌ wan loꞌo Ndiose, kunan Ni chaꞌ nu chkwiꞌ wan loꞌo bra kanꞌ. \v 10 Nchga nten nu jñan ska chaꞌ ꞌin Ndiose, kaja chaꞌ kanꞌ ꞌin neꞌ bra kanꞌ; kwiꞌ ngwañaꞌan, nchga nten nu tsaa naan ꞌin Ndiose, tyija lyo Ni ꞌin neꞌ bra kanꞌ; kwiꞌ ngwañaꞌan, nchga nten nu tyukwi ti tiye chkwiꞌ loꞌo Ndiose, kunan Ni chaꞌ nu chkwiꞌ neꞌ loꞌo bra kanꞌ. \p \v 11 ’ꞌWan nten chalyuu nu nsuꞌwi nu xuwe ꞌwan, bra nu jñan sñiꞌ wan nan ku ꞌwan, ja ta wan ska nan kuxi ku sñiꞌ wan. Ñaꞌan tiꞌ si jñan neꞌ jaxlya ku neꞌ, ja ta wan ska kee ku neꞌ bra kanꞌ; si jñan neꞌ kula ku neꞌ, ja ta wan kunan ku neꞌ bra kanꞌ; \v 12 si jñan neꞌ ska skuwe, ja ta wan ska xeꞌen ku neꞌ bra kanꞌ. \v 13 Kanꞌ chaꞌ sikwa, si jlyo tiꞌ wan chaꞌ ta wan nan suꞌwe nu ku sñiꞌ wan, ni siya xaꞌan tiye wan, kwiꞌ ngwañaꞌan jlyo la tiꞌ Ndiose Sti wan nu ndiꞌin nde niꞌ kwan, loꞌo suꞌwe la ngiꞌni Ni. Chka tꞌnan tiꞌ Ndiose ꞌwan, ta Ni Tyiꞌi ykwiꞌ Ni nu kanun niꞌ kasiya ꞌwan bra nu jñan wan ꞌin Ni. \s1 Mstya neꞌ kiꞌya ꞌin Jesús \p \v 14 Ndiya ska yu kiꞌyu nu kuꞌun chunꞌ chaꞌ wa msñi ska kwiꞌin kuxi ꞌin yu, loꞌo ngulo Jesús ꞌin kwiꞌin kuxi nu msñi ꞌin yu, ndyaa ran bra kanꞌ. Bra nu mdoꞌo kwiꞌin nu yuꞌwi ꞌin yu kuꞌun kanꞌ, ngwa chkwiꞌ yu bra kanꞌ. Yuwe ꞌa tiꞌ nten chaꞌ naꞌan neꞌ chaꞌ kanꞌ. \v 15 Mdiya nu ykwiꞌ chaꞌ: \p ―Ndlo yu kwa ꞌin kwiꞌin kuxi ꞌin nten chabiyaꞌ ꞌin Beelzebú, nu nka xꞌnan nchga lo kwiꞌin kuxi ―ndukwin neꞌ. \p \v 16 Loꞌo kanꞌ ndiya nu ngwa tiꞌ ñaꞌan biyaꞌ ꞌin Jesús, kanꞌ nu mjñan ꞌin Jesús chaꞌ kuꞌni yu xka chaꞌ tnun chabiyaꞌ ꞌin Ndiose nu ndiꞌin nde niꞌ kwan. \v 17 Wa mgii tiꞌ Jesús nchga chaꞌ nu nka tiye neꞌ, kanꞌ chaꞌ ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ bra kanꞌ: \p ―Tsaa tii chaꞌ ꞌin nchga kichen seꞌen xkwiꞌ chaꞌ wsuun kuꞌni neꞌ loꞌo taꞌa neꞌ, bra nu ska ta neꞌ wsiya nxuun neꞌ loꞌo xka ta neꞌ wsiya. Kwiꞌ ngwañaꞌan loꞌo taꞌa ndiꞌin neꞌ ska ti niꞌ ñaꞌan, si ndiya chaꞌ wsuun ꞌin neꞌ loꞌo ska taꞌa ndiꞌin neꞌ, ja ka ꞌa tyiꞌin suꞌwe neꞌ ska ti niꞌ ñaꞌan kanꞌ. \v 18 Kanꞌ chaꞌ ja talo chaꞌ ꞌin Satanás si xuun taꞌa Satanás kanꞌ loꞌo msu ꞌin yu; tyii chaꞌ ꞌin kuneꞌ xaꞌan bra ti bra kanꞌ. Loꞌo naꞌ ni ―ndukwin Jesús―, wa ndukwin wan chaꞌ nguloǔn ꞌin kwiꞌin kuxi nu msñi ꞌin nten chabiyaꞌ ꞌin Beelzebú nu nka xꞌnan kwiꞌin kuxi kanꞌ, ngwañaꞌan nchkwiꞌ wan ꞌñaǎn. \v 19 ¿Ta chañi nchkwiꞌ wan chaꞌ chabiyaꞌ ꞌin Beelzebú ndloǔn ꞌin kwiꞌin kuxi a? Ja ñi nchkwiꞌ wan siyaꞌ ti, chaꞌ loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌwan ndlo neꞌ ꞌin kwiꞌin kuxi; chabiyaꞌ ꞌin Ndiose ndlo neꞌ kwiꞌin kanꞌ, ndukwin wan. Siꞌya tñan nu ngiꞌni neꞌ kanꞌ ka biyaꞌ tiꞌ wan si chaꞌ nu ñi nchkwiꞌ wan, o ta chaꞌ kwiñi ti nchkwiꞌ wan. \v 20 Chabiyaꞌ ꞌin Ndiose ndloǔn ꞌin kwiꞌin kuxi nu wa msñi ꞌin nten, kanꞌ chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ wan chaꞌ wa ndiya tsan chaꞌ ka Ndiose ndloo niꞌ kasiya ꞌwan. \p \v 21 ’Ñaꞌan tiꞌ ska nten nu tlá ꞌa, nduun yu kwan tuꞌwa naꞌan ꞌin yu. Wa lka nsu xtyi ꞌin yu kwiꞌ ti seꞌen nduun yu, chaꞌ ngwañaꞌan ja ska ka ꞌin yuꞌwa ꞌin yu. \v 22 Ska ti si tiyan xka ta nten nu xaꞌan la, kuꞌni neꞌ kanꞌ kanan ꞌin yu bra kanꞌ; kulaa neꞌ nchga chkwan nu nsuꞌwi ꞌin yu seꞌen nduun yu kwan, kuꞌni neꞌ kunan yuꞌwa ꞌin yu kanꞌ, chaꞌ kaja chinꞌ ꞌin nchga neꞌ bra kanꞌ. \p Loꞌo ykwiꞌ Jesús chaꞌ re bra kanꞌ: \p \v 23 ―Nten nu ja xlyaa xñi chaꞌ ꞌñaǎn, nan nxuun neꞌ kanꞌ loꞌoǔn bra kanꞌ, ngwañaꞌan ndyoꞌo chaꞌ kanꞌ. Loꞌo nten nu ja xlyaa tayaꞌ ꞌñaǎn, ngiꞌni neꞌ chaꞌ ja xñi taꞌa nten neꞌ chaꞌ ꞌñaǎn sikwa. \s1 Bra nu ndyaan kwiꞌin kuxi xiyaꞌ \p \v 24 ’Bra nu ngulaa yaꞌ kwiꞌin kuxi ꞌin ska nten, bra kanꞌ tyaꞌan yuꞌwi kwiꞌin kanꞌ niꞌ kixinꞌ tijyuꞌ seꞌen ja ndiꞌin nten; tsaa kwiꞌin kuxi kanꞌ tsaa naan seꞌen xitñaꞌ chinꞌ. Bra nu ja kaja seꞌen xitñaꞌ kwiꞌin kanꞌ, bra kanꞌ chkwiꞌ ran: “Tyaꞌaǎn ni, xitukwiǐn tyaǎn xiyaꞌ nde seꞌen mdiꞌiǐn ti kulo.” \v 25 Bra nu tiyan kwiꞌin kanꞌ seꞌen ndiꞌin yu kanꞌ xiyaꞌ, bra kanꞌ ñaꞌan ran chaꞌ ti ndiꞌin laja niꞌ kasiya ꞌin yu kanꞌ; ja ska chaꞌ suꞌwe msuꞌwa yu niꞌ kasiya ꞌin yu, ni siya mskeꞌ tiꞌ yu chaꞌ luwi ran. \v 26 Bra ti tsaa kwiꞌin kanꞌ xiyaꞌ, tsaa naan ran ꞌin xa kati kwiꞌin kuxi nu xaꞌan la, chaꞌ suꞌwa ti xñi nchga kwiꞌin kanꞌ ꞌin yu kanꞌ. Ka kuxi la chaꞌ ꞌin yu kanꞌ bra kanꞌ, chaꞌ kaꞌan la kwiꞌin msñi ꞌin yu bra kanꞌ. \s1 Bra nu chañi chaꞌ suꞌwe ꞌa nka tiyean \p \v 27 Bra wa mdyii ykwiꞌ Jesús ngwañaꞌan, bra kanꞌ ykwiꞌ ska nu kunaꞌan loꞌo Jesús. Laja nten kaꞌan kanꞌ nduun nu kunaꞌan kanꞌ nchkwiꞌ: \p ―¡Suꞌwe ꞌa nka tiye neꞌ kula jyaꞌaan nu yꞌni kala ꞌiin, nu mda ytiiꞌ! ―ndukwin nu kunaꞌan kanꞌ ꞌin yu. \p \v 28 Bra kanꞌ mxkwen Jesús ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ: \p ―Siꞌi chaꞌ kanꞌ ―ndukwin―. ¡Suꞌwe la nka tiye nten nu kunan suꞌwe nchga chaꞌ nu nchkwiꞌ Ndiose loꞌo neꞌ, nchga nu ndukwa chaꞌ ꞌin Ni! \s1 Nchka tiꞌ nten kuxi ñaꞌan kwiꞌya neꞌ ska chaꞌ tnun \p \v 29 Ti ndyoꞌ tiꞌin la neꞌ sa tlyu ti seꞌen ndiꞌin Jesús bra kanꞌ, xiyaꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ: \p ―Xaꞌan ꞌa nten chalyuu ni ―ndukwin Jesús―. Wa nchka tiꞌ neꞌ chaꞌ kuꞌniǐn ska chaꞌ tnun chabiyaꞌ ꞌin Ndiose, chaꞌ ñaꞌan kwiꞌya neꞌ ꞌin ran ñaꞌan tiꞌ ska chaꞌ wjya ti. Loꞌo ja kuꞌniǐn ngwañaꞌan. Ndiꞌin chaꞌ tyaa yuꞌwi tiꞌ wan sa ñaꞌan nu ngwa ꞌin ayman Jona nu yuꞌwi chalyuu nu ngwa sꞌni. \v 30 Tnun ꞌa chaꞌ yꞌni Ndiose loꞌo Jona kanꞌ tuwiin seꞌen ndyaa yu nde kichen Nínive chaꞌ chkwiꞌ yu chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, tnun ꞌa chaꞌ kuꞌni Ndiose loꞌoǔn nu ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten ―ndukwin Jesús―, chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ nten chalyuu ni, chaꞌ ꞌin Ndiose. \v 31 Wa lka ndiꞌin nu tiꞌí ꞌwan nten chalyuu nde seꞌen ndiꞌin Ndiose bra wa mdyii chalyuu, siꞌya chaꞌ kuxi nu ngiꞌni wan; bra kanꞌ tyoꞌo tukwa ska ayman nu ngwa reina nu ngwa ndloo lo chalyuu nu ngwa sꞌni, chaꞌ xtya kiꞌya ꞌwan seꞌen ndiꞌin Ndiose. Bra kanꞌ chkwiꞌ neꞌ kula kanꞌ sa ñaꞌan ngwa bra nu yaa ykwiꞌ neꞌ kula kanꞌ loꞌo ayman ree Salomón. Tijyuꞌ ꞌa kichen tyi reina kanꞌ, bra kanꞌ wa ynan chaꞌ tiya ꞌa ree Salomón chaꞌ nchkwiꞌ yu loꞌo nten; kanꞌ chaꞌ mdiya reina seꞌen ndiꞌin ree kanꞌ bra kanꞌ, chaꞌ kunan chaꞌ tiya nu nchkwiꞌ ree kanꞌ. Loꞌo ꞌwan ni, ja xlyaa wan kunan wan chaꞌ ꞌin Ndiose. Tnun la tñan ngiꞌni Ndiose ni, chaꞌ ndiꞌiǐn lo chalyuu; chinꞌ la chaꞌ ngwa ꞌin ayman ree Salomón nu ngwa sꞌni. \v 32 Bra kanꞌ loꞌo neꞌ ayman kichen Nínive nu yuꞌwi sꞌni, xtya neꞌ kiꞌya ꞌwan tsan nu kuꞌni biyaꞌ Ndiose ꞌwan. Wa ynan neꞌ Nínive kanꞌ, nchga chaꞌ nu ykwiꞌ Jona loꞌo neꞌ chabiyaꞌ ꞌin Ndiose; mjyuꞌu tiꞌ neꞌ bra kanꞌ, ngulaa yaꞌ neꞌ nchga chaꞌ kuxi nu nsuꞌwi ꞌin neꞌ bra kanꞌ. Loꞌo ꞌwan, ja xlyaa wan kunan wan chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan. Tnun la tñan ngiꞌni Ndiose ni, chinꞌ la chaꞌ ngwa la nu yaa ayman Jona nde Nínive nu ngwa sꞌni kanꞌ. \s1 Nan lka nu ta xaa nu xuꞌwi niꞌ kasiya ꞌin nten \p \v 33 ’Ja tukwin kwaꞌan kiiꞌ ꞌin ska xaa chaꞌ suꞌwa kutsiꞌ neꞌ ꞌin ran chunꞌ ndiꞌin la. Ja suꞌwa kutsiꞌ neꞌ ꞌin ran ska niꞌ kajun; kwan xtya neꞌ xaa kanꞌ, chaꞌ ta ran xaa nchga seꞌen ndaꞌan neꞌ niꞌ ñaꞌan kanꞌ. \v 34 Loꞌo ꞌwan ni, kiloo wan nda xaa ꞌwan, kanꞌ chaꞌ suꞌwe nchka ñaꞌan wan chalyuu. Bra nu ti suꞌwe nsuꞌwi xaa kiloo wan, bra kanꞌ ka ñaꞌan wan chaꞌ kuꞌni wan nchga loo tñan nu ndiꞌin chaꞌ kuꞌni wan, ka kuꞌni wan xkwiꞌ tñan suꞌwe. Si tiꞌí kiloo wan, ja ka chkanꞌ kiloo wan bra kanꞌ, chaꞌ tla ꞌa xaa kiloo wan bra kanꞌ. \v 35 Ndii ti tiꞌ wan sikwa; kiꞌya wan kwenta si chañi chaꞌ nsuꞌwi xaa luwi niꞌ kasiya ꞌwan, si ja nsuꞌwi chaꞌ kuxi niꞌ kasiya ꞌwan. \v 36 Si luwi kasiya ꞌwan ni, ja ndiꞌin chaꞌ ꞌwan siyaꞌ ti loꞌo chaꞌ kuxi; xaa tiꞌ wan sikwa, sa ñaꞌan si suꞌwe ꞌa ngaꞌni ska xaa seꞌen ndiꞌin wan. \s1 Ykwiꞌ Jesús ꞌin neꞌ nu kti ꞌa ngiꞌni, mskeꞌ tiꞌ neꞌ \p \v 37 Bra nu mdyii ykwiꞌ Jesús, bra kanꞌ ykwiꞌ ska neꞌ fariseo loꞌo Jesús chaꞌ tsaa naꞌan tyi yu, chaꞌ ku tlyaa neꞌ. Kanꞌ chaꞌ ndyaa Jesús loꞌo yu, kanꞌ ndyaa tukwa yu tuꞌwa msaa. \v 38 Yuwe ꞌa tiꞌ yu fariseo kanꞌ, bra nu naꞌan yu chaꞌ ja mnaꞌ Jesús sa ñaꞌan nu ngiꞌni neꞌ judío xa wa ku ti neꞌ tyaja. \v 39 Bra kanꞌ ykwiꞌ Xꞌnaan loꞌo yu fariseo kanꞌ: \p ―ꞌWan neꞌ fariseo ―ndukwin Jesús―, suꞌwe ꞌa ngiꞌni luwi tloo wan, ngiꞌni luwi chunꞌ wan, sa ñaꞌan lka nu ngaten ska sa, ngaten ska kaꞌnan. Loꞌo niꞌ kasiya ꞌwan, xkwiꞌ chaꞌ kuxi nsuꞌwi; nchka tiꞌ wan kulaa wan nan nu nsuꞌwi ꞌin xka ta nten, tiꞌí tiꞌ wan ꞌin taꞌa nten wan. \v 40 Tintu ꞌa ꞌwan. ¿Siꞌi ska ti Ndiose mñan Ni tyukwi ñaꞌaan, ni siya niꞌ kasiya ꞌñaan, ni siya nde chuanꞌ a? Wa mñan Ndiose yaanꞌ, loꞌo naꞌan Ni nchga chaꞌ nu nsuꞌwi niꞌ kasiya ꞌñaan. \v 41 Si tyukwi ti tiye wan ta wan nchga chaꞌ suꞌwe nu nsuꞌwi ꞌwan chaꞌ tayaꞌ wan ꞌin neꞌ tiꞌi, bra kanꞌ tukwa Ndiose tñan nu ngiꞌni wan chaꞌ luwi kasiya ꞌwan. \p \v 42 ’¡Tꞌnan ꞌa ꞌwan, neꞌ fariseo! ―ndukwin Jesús―. Kti ꞌa ngiꞌni wan loꞌo Ndiose loꞌo nchga nan xuwe ti nu nsuꞌwi ꞌwan, loꞌo nchga nan nu nda wan lomstan ꞌin Ndiose niꞌ lyaa; sa yuꞌwe ti nchga kixinꞌ nu suꞌwe tyiꞌi, sa yuꞌwe nchga kixinꞌ nu nchka xiyan skwa, nda wan ꞌin ran ꞌin Ndiose bra nu tka msiꞌi ti wan ꞌin ran. Loꞌo kanꞌ ja ñi ngiꞌni biyaꞌ wan ꞌin nten; kwiꞌ ngwañaꞌan, ja suꞌwe nka tiye wan ñaꞌan wan ꞌin Ndiose siyaꞌ ti; kanꞌ lka tñan nu ndiꞌin chaꞌ kuꞌni wan ndla la, loꞌo ñaꞌan ti kuꞌni wan xka la tñan xuwe ti nu nsuꞌwi ꞌwan bra kanꞌ. \p \v 43 ’¡Tꞌnan ꞌa ꞌwan, neꞌ fariseo! Ndiya ꞌa tiꞌ wan tyukwa wan lo yka seꞌen suꞌwe la niꞌ lyaa, loꞌo ndiya ꞌa tiꞌ wan chaꞌ kuꞌni tnun nten ꞌwan bra nu nduun wan lo kiyaꞌ. \p \v 44 ’¡Tꞌnan ꞌa ꞌwan, neꞌ fariseo!, loꞌo ꞌwan mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo, chaꞌ lye ꞌa ngiꞌni kti wan tloo nten. Sa ñaꞌan lka ska kwaa nu ndiya niꞌ lyoꞌoo ꞌin ayman, seꞌen nu ja ska nan nchkunꞌ chunꞌ, ni siya kee ja nskwa; bra kanꞌ ndyoꞌo sta nten chunꞌ ran, chaꞌ ja jlyo tiꞌ neꞌ chaꞌ kwaa lka ran. Ngwañaꞌan lka wan, chaꞌ nu kwiñi lyoꞌo ti wan ꞌin nten nu ja ndii tiꞌ sa ñaꞌan lka wan. \p \v 45 Bra kanꞌ ykwiꞌ ska mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo loꞌo Jesús: \p ―Mstru ―ndukwin―, bra nu ykwiiꞌ ngwañaꞌan, loꞌo ꞌware msuꞌwaa kiꞌya ꞌwa. \p \v 46 Mxkwen Jesús ꞌin yu kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Loꞌo ꞌwan, mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo, ¡tꞌnan ꞌa ꞌwan! Tiꞌin ꞌa tñan nu nda wan chaꞌ kuꞌni nten, sa ñaꞌan yaꞌ nu ja nchka ꞌa ꞌin neꞌ kuꞌni neꞌ tñan kanꞌ siyaꞌ ti. Loꞌo ꞌwan ni, ja ndayaꞌ wan ꞌin neꞌ; ni loꞌo ska loo xñii yaꞌ ti wan, ja ndayaꞌ wan ꞌin neꞌ. \p \v 47 ’¡Tꞌnan ꞌa ꞌwan!, chaꞌ suꞌwe ꞌa naꞌan nñan wan chunꞌ kwaa seꞌen nsu ayman nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten nu ngwa sꞌni; loꞌo kanꞌ, ti kwiꞌ neꞌ taꞌa wan lka ayman nu yjwi ꞌin ayman kanꞌ, ni siya suꞌwe ꞌa tiye ayman kanꞌ bra nu yuꞌwi neꞌ ti sꞌni. \v 48 Bra kanꞌ ka biyaꞌ tianꞌ chaꞌ ska ñaꞌan ti chaꞌ kuxi nka tiye wan loꞌo ayman taꞌa wan ti sꞌni; nan wa yjwi ayman kanꞌ ꞌin nten nu yꞌni tñan ꞌin Ndiose nu ngwa sꞌni, loꞌo ni, ꞌwan lka nu nñan naꞌan chunꞌ kwaa seꞌen nsu ayman nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten nu ngwa sꞌni. \p \v 49 ’Nchga chaꞌ jlyo tiꞌ Ndiose, kanꞌ chaꞌ ykwiꞌ Ni chaꞌ re nu ngwa sꞌni: “Ti kuloǔn laǎn tñan ꞌin nten nu kan seꞌen ndiꞌin nten chalyuu, chaꞌ chkwiꞌ neꞌ kanꞌ chaꞌ nu ñi loꞌo neꞌ chaꞌ ꞌñaǎn. Loꞌo kanꞌ kujwi nten chalyuu ꞌin tyun neꞌ kanꞌ, ka tiꞌí tiꞌ nten ꞌin neꞌ kanꞌ” ndukwin kityi ꞌin Ndiose kanꞌ. \v 50 Bra kanꞌ ta Ndiose nu tiꞌí ꞌin nten nu ndiꞌin lo chalyuu re ni, chunꞌ chaꞌ yjwi neꞌ ꞌin nchga ayman nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten nu ngwa sꞌni. Ti bra nu mñan Ndiose chalyuu ti kulo, \v 51 ti bra ngujwi ayman Abel, sa ñaꞌan yaꞌ nu ngujwi ayman Zacarías, yjwi ꞌa neꞌ ꞌin nten ꞌin Ndiose. Loꞌo Zacarías kanꞌ, jluꞌwe niꞌ lyaa mduun yu; ska laꞌa ndukwa msaa seꞌen nchkin lomstan, xka laꞌa nskwa naꞌan nu kti ꞌa chaꞌ ꞌin Ndiose, jluꞌwe la kanꞌ yjwi neꞌ ꞌin yu. Chañi chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan, chaꞌ ta Ndiose nu tiꞌí ꞌwan nten chalyuu ni, siꞌya chaꞌ wa yjwi ayman taꞌa wan ꞌin neꞌ kanꞌ nu ngwa sꞌni. \p \v 52 ’¡Tꞌnan ꞌa ꞌwan, mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo! Wa ndyija lyo ꞌwan sa ñaꞌan nu kuꞌni xaꞌan wan nchga loo chaꞌ. Loꞌo kanꞌ ykwiꞌ wan, ja xlyaa wan kuꞌni xaꞌan wan chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose Stiǐn; ngwañaꞌan ndukunꞌ wan chaꞌ ꞌin xka ta nten bra nu nchka tiꞌ neꞌ kuꞌni xaꞌan neꞌ chaꞌ kanꞌ. \p \v 53 Bra wa mdyii ykwiꞌ Jesús chaꞌ kanꞌ, mdyisnan neꞌ msinꞌ tiꞌ neꞌ ꞌin Jesús, mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo kanꞌ loꞌo neꞌ fariseo kanꞌ. Kuxi ꞌa ngwa tiye neꞌ kanꞌ, kanꞌ chaꞌ kaꞌan ꞌa chaꞌ tukwi mnichaꞌ neꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ. \v 54 Ngwa ꞌa tiꞌ neꞌ kanꞌ chaꞌ chkwiꞌ tsaa yu ska chaꞌ nu kuxi, chaꞌ kaja ñaꞌan nu xtya neꞌ kiꞌya ꞌin yu bra kanꞌ. \c 12 \s1 Nchkwiꞌ Jesús chaꞌ ꞌin nten nu tukwa chaꞌ nka tiye \p \v 1 Wa mdyoꞌ tiꞌin tyun ꞌa mi nten seꞌen ndiꞌin Jesús bra kanꞌ. Tkanꞌ ꞌa ndiꞌin neꞌ kanꞌ, sa ñaꞌan yaꞌ nu ndyoꞌo sta neꞌ kiyaꞌ taꞌa neꞌ. Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu: \p ―Chaꞌ tiya ti tiꞌ wan sa ñaꞌan tñan nu ngiꞌni neꞌ fariseo, neꞌ nu kti ꞌa ngiꞌni, nxkeꞌ tiꞌ neꞌ. \v 2 Chunꞌ ndiꞌin la tyija lyo ꞌin nten nchga chaꞌ nu nsuꞌwi nchkunꞌ ti ni; chunꞌ ndiꞌin la kaja la ñaꞌan ka biyaꞌ tiꞌ nten nchga chaꞌ nu nchka mnan ti ni. \v 3 Nchga chaꞌ nu wa ytsaꞌ wan ꞌin nten niꞌ ñaꞌan tyi neꞌ, nde loo la kunan nchga nten kichen chaꞌ kanꞌ; nchga chaꞌ nu wa ykwiꞌ mnan ti wan loꞌo nten, chaꞌ ngaꞌan yaꞌ naꞌan seꞌen ndiꞌin wan, nde loo la kwen ꞌa kanen xiꞌya neꞌ chaꞌ kanꞌ tyukwi ñaꞌaan lo kichen. \s1 Ykwiꞌ Jesús ti ka nu chañi lka chaꞌ kutsean ꞌin \p \v 4 ’Taꞌa suꞌween nsuꞌwiǐn lka wan, kanꞌ chaꞌ chkwiǐnꞌ chaꞌ re loꞌo wan, chaꞌ ja kutsen wan ꞌin nten chalyuu nu ka kujwi ꞌñaan, chaꞌ ja ka kuꞌni neꞌ kanꞌ xka la chaꞌ kuxi ꞌñaan chunꞌ ndiꞌin la, bra nu wa ngujwian. \v 5 Katsaǎnꞌ ꞌwan ni, ti ka nu chañi lka chaꞌ kutsen wan ꞌin: Ndiose ni, kutsen wan ꞌin Ni. Bra nu kiꞌya Ni kasiya ꞌin nten, bra kanꞌ ndiꞌin chabiyaꞌ ꞌin Ndiose chaꞌ kulo Ni tñan ꞌin kasiya ꞌin nten chaꞌ tsaa nde lo jwlyaa, si nchka tiꞌ Ni. Chaꞌ nu ñi nchkwiǐnꞌ loꞌo wan ni, suꞌwe la si kutsen wan ꞌin Ndiose. \p \v 6 ’Wa jlyo tiꞌ wan chaꞌ xꞌnan ꞌa ngaꞌan kiñi xuwe nu ndujwiꞌ nten, kiꞌyu kiñi xuwe kaja ꞌwan chunꞌ tukwa tñi xuwe ti; loꞌo Ndiose, ñaꞌansiin Ni ꞌin nchga ꞌni xuwe kanꞌ. \v 7 Ngwañaꞌan ꞌwan, ngiꞌni Ndiose kwenta ꞌin skaa wan, wa jlyo tiꞌ Ni ni lkwa kichanꞌ ke skaa wan; kanꞌ chaꞌ ja kutsen wan, chaꞌ kaꞌan ꞌa ndyuꞌwi lyo wan nde seꞌen ndiꞌin Ndiose. Ja suꞌwa siyaꞌ ti ndyuꞌwi lyo wan loꞌo kiñi xuwe, ni siya kaꞌan ꞌa kiñi xuwe lka kanꞌ. \s1 Nten nu ja ntsen chkwiꞌ chaꞌ ꞌin Jesús tloo xka ta nten \p \v 8 ’Nde lka chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan ni. Ja ka jyuꞌu tiꞌ wan chkwiꞌ wan tloo xka ta nten chalyuu chaꞌ lka wan nten ꞌñaǎn; loꞌo naꞌ nu ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten, ja ka jyuꞌu tiǎnꞌ chkwiǐnꞌ chaꞌ lka wan nten ꞌñaǎn. Ngwañaꞌan chkwiǐnꞌ nde seꞌen tyiꞌiǐn loꞌo angajle nde niꞌ kwan. \v 9 Si ndiya ska wan nu chkwiꞌ loꞌo xka nten chaꞌ ja ndiꞌin chaꞌ ꞌin yu loꞌoǔn siyaꞌ ti, loꞌo naꞌ, kwiꞌ ngwañaꞌan chkwiǐnꞌ chaꞌ ja nsuꞌwi lyoǔn ꞌin nten kanꞌ seꞌen ndiꞌin angajle nde niꞌ kwan. \p \v 10 ’Kuꞌni Ndiose chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin nten nu chkwiꞌ chaꞌ kuxi ꞌñaǎn nu ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten; loꞌo nten nu chkwiꞌ chaꞌ kuxi ꞌin tñan nu ngiꞌni Tyiꞌi Ndiose, ja kuꞌni ꞌa Ni chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin nten kanꞌ. \p \v 11 ’ꞌWan nu lka wan nten ꞌñaǎn, ja kutsen wan bra nu chkwiꞌ biyaꞌ neꞌ loꞌo wan niꞌ lyaa, bra nu kuꞌni biyaꞌ neꞌ ꞌwan tloo nten nu lka tñan. Ja kuwe ꞌa tiꞌ wan sa ñaꞌan chaꞌ nu chkwiꞌ wan loꞌo neꞌ kanꞌ, chaꞌ ka kulaa neꞌ ꞌwan. \v 12 Tyiꞌi Ndiose, kwaꞌu Ni ꞌwan sa ñaꞌan chaꞌ nu chkwiꞌ wan loꞌo neꞌ bra kanꞌ. \s1 Chaꞌ ꞌin nu kuliyaꞌ tintu \p \v 13 Mdiya ska yu kiꞌyu laja nten kaꞌan kanꞌ. Mdyisnan yu ykwiꞌ yu loꞌo Jesús bra kanꞌ: \p ―Yu kula ―ndukwin yu―, katsaaꞌ lyaa ꞌin yu taꞌaǎn chaꞌ suꞌwe yu chaꞌ kuliyaꞌ nu mxnun sti ba ꞌwa loꞌo yu. \p \v 14 Bra kanꞌ mxkwen Jesús ꞌin yu kanꞌ: \p ―Siꞌi tñan ꞌñaǎn lka, chaꞌ kuꞌni biyaǎnꞌ chaꞌ ꞌwan; siꞌi tñan ꞌñaǎn lka, chaꞌ suꞌweěn chaꞌ kuliyaꞌ nu ndiꞌin chaꞌ kaja ꞌin skaa wan. \p \v 15 Loꞌo kanꞌ ykwiꞌ Jesús xka chaꞌ loꞌo nten nu ndiꞌin loꞌo yu: \p ―Chaꞌ tiya ti tiꞌ wan tyiꞌin wan lo chalyuu. Ja xitukwi ꞌa tiꞌ wan nchga chaꞌ suꞌwe nu nsuꞌwi ꞌin nten bra nu ndiꞌin wan lo chalyuu; ja chañi chaꞌ tyiꞌin suꞌween laan lo chalyuu ni siya ndiꞌin ꞌa chaꞌ kuliyaꞌ, ni siya nsuꞌwi kaꞌan ꞌa nan ꞌñaan. \p \v 16 Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús ska chaꞌ tiya loꞌo neꞌ: \p ―Ndiya ska yu kuliyaꞌ. Suꞌwe ꞌa yuu nu ndiya ꞌin yu, kaꞌan ꞌa tya mjwi ꞌin yu ska yijan bra kanꞌ. \v 17 Loꞌo kanꞌ mdyisnan yu kuliyaꞌ kanꞌ, kaꞌan ꞌa chaꞌ mdaꞌan tiye yu: “¿Nan ka kuꞌniǐn ni a? Ja tyoꞌo skwa ꞌa seꞌen xuꞌwi tya ꞌñaǎn. \v 18 Nde tñan kuꞌniǐn sikwa, suꞌwe la kuꞌni tyiǐn nchga juꞌwa ꞌñaǎn chaꞌ tyaꞌ xka naꞌan nu tlyu la ti. La kanꞌ xuꞌwi tya ꞌñaǎn, loꞌo nchga lo yuꞌwa ꞌñaǎn. \v 19 Loꞌo kanꞌ ka suꞌwe nka tiyeěn chkwiǐnꞌ: Suꞌwe ꞌa chalyuu mjwi ꞌñaǎn ni. Kaꞌan ꞌa chaꞌ suꞌwe wa ndiꞌin ꞌñaǎn, tyoꞌo skwa ran ꞌñaǎn tyun yijan. Loꞌo ni, tsaa ꞌa tiǎnꞌ tyiꞌiǐn lo chalyuu; nsuꞌwi ꞌa nan kuǔn ni, koꞌoǔn xalyu, tyaꞌaǎn paseya.” \v 20 Bra kanꞌ ykwiꞌ Ndiose loꞌo yu: “Tintu ꞌa chaꞌ ndaꞌan tiyee. Tla ndiꞌa ti ndiꞌin chaꞌ kajaa” ndukwin Ndiose ꞌin yu kuliyaꞌ kanꞌ. “¿Ti ka nu kanun loꞌo nchga chaꞌ suꞌwe nu tka mxooꞌ seꞌen ti, nu mjwi ꞌiin ni a?” ndukwin Ndiose ꞌin yu kuliyaꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \v 21 Ngwañaꞌan ka ꞌin nten nu xkwiꞌ chaꞌ ka kuliyaꞌ ti ndaꞌan chaꞌ tiye, loꞌo ja nduwe tiꞌ neꞌ si ka neꞌ nten suꞌwe chaꞌ ꞌin Ndiose. \s1 Ñaꞌansiin Ndiose ꞌin sñiꞌ nu ndiꞌin lo chalyuu \p \v 22 Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu: \p ―Nde lka chaꞌ nu chkwiǐnꞌ loꞌo wan ni: Ja kaꞌan ꞌa chaꞌ tyaꞌan tiye wan nan lka nu lyiji ꞌwan chaꞌ ku wan seꞌen ndiꞌin wan lo chalyuu, loꞌo ja tyaꞌan ꞌa chaꞌ tiye wan chaꞌ ꞌin steꞌ wan. \v 23 Suꞌwe la chaꞌ luꞌuun tian, ja nꞌni chaꞌ kuan kaꞌan ꞌa nan; suꞌwe la chaꞌ ndiꞌin tian, ja nꞌni chaꞌ kuanꞌ teꞌ nu suꞌwe ꞌa ñaꞌan. \v 24 Ñaꞌan wan chinꞌ sa ñaꞌan lka chaꞌ ꞌin ꞌni nu lka kwityanꞌ; ja ntya iꞌ nskwaꞌ, ja ngiꞌni iꞌ kwa, ja ndukwa naꞌan tyi iꞌ, ja nñan iꞌ juꞌwa seꞌen xuꞌwi nan ku iꞌ; ngwañaꞌan ti nda Ndiose nan ku iꞌ. Loꞌo ꞌwan ni, ¡kaꞌan la ndyuꞌwi lyo wan chaꞌ ꞌin Ndiose ke kwityanꞌ kanꞌ! \v 25 Ja ka kaluu la wan xa jluꞌwe metro kwan la, ni siya kaꞌan la chaꞌ tyaꞌan tiye wan; \v 26 chinꞌ ti chaꞌ lka kanꞌ, loꞌo ja nchka ꞌwan kuꞌni wan ꞌin ran siyaꞌ ti. Kwiꞌ ngwañaꞌan, ja ndiꞌin chaꞌ lye ꞌa tyaꞌan chaꞌ tiye wan chaꞌ ꞌin ska chaꞌ nu wa tnun la. \p \v 27 ’Ñaꞌan wan chinꞌ ꞌin yka kee nu nsuꞌwi laja kixinꞌ kwa. Suꞌwe ꞌa ñaꞌan kee nu ndyukwa lo ran, ja ngiꞌni ran tñan, ja nchka ꞌin ran kwiñan teꞌ chaꞌ kuꞌ ran. Nde lka chaꞌ nu chkwiǐnꞌ loꞌo wan ni, chaꞌ ꞌin ayman Salomón nu yuꞌwi ti sꞌni. Kuliyaꞌ ꞌa ngwa ayman kanꞌ, suꞌwe ꞌa ñaꞌan steꞌ yu; loꞌo ja suꞌwa ñaꞌan steꞌ yu loꞌo kee kwa, chaꞌ suꞌwe la ñaꞌan kee kwa. \v 28 Kwiꞌ ngwañaꞌan lka chaꞌ ꞌin kii nu ndukwa niꞌ kixinꞌ kwa ni. Ngaluu kii kanꞌ suꞌwe ti; la xka tsan, ja chkanꞌ ꞌa kii kwa chaꞌ wa mkin ran. Ndiose ngiꞌni chaꞌ suꞌwe ꞌa ñaꞌan kii kanꞌ; kwiꞌ ngwañaꞌan ꞌwan, chañi chaꞌ ta Ndiose teꞌ kuꞌ wan, ni siya chinꞌ ti ndyaa ñaꞌan tiꞌ wan ꞌin Ni. \v 29 Kanꞌ chaꞌ ni, ja kaꞌan ꞌa chaꞌ tyaꞌan tiye wan: “¿Nan ka kuan ni a? ¿Nan ka koꞌoan ni a?” Siꞌi xkwiꞌ tyaꞌan luwe wan chaꞌ tsaa naan wan nan ku wan, nan koꞌo wan, \v 30 chaꞌ xkwiꞌ chaꞌ kanꞌ nduwe ꞌa tiꞌ ya ñaꞌan ti nten chalyuu. Nu ꞌwan ni, ja kuwe tiꞌ wan, jlyo tiꞌ Ndiose Sti wan sa ñaꞌan ka kaja nchga nan nu lyiji ꞌwan chaꞌ tyijin yuꞌwi ꞌwan lo chalyuu. \v 31 Siꞌi xkwiꞌ chaꞌ ꞌwan, ti ykwiꞌ ti wan tyaꞌan chaꞌ tiye wan sikwa. Nde lka tñan nu ndiꞌin chaꞌ kuꞌni wan. Tukwa wan nchga chaꞌ nu nchkwiꞌ Ndiose, chaꞌ ka Ni ndloo niꞌ kasiya ꞌwan seꞌen ndiꞌin wan lo chalyuu; bra kanꞌ ta Ndiose nchga nan nu lyiji ꞌwan. \s1 Nchga nan nu nsuꞌwi ꞌñaan taan ꞌin Ndiose \p \v 32 ’Ja kutsen wan. Nten ꞌñaǎn lka wan, ni siya chinꞌ ti neꞌ taꞌa wan nu lka wan nten ꞌin Ndiose; wa mjwi chalyuu suꞌwe ꞌwan chaꞌ Ndiose Stiǐn lka ndloo la ꞌwan, chaꞌ ngwañaꞌan nchka tiꞌ Ni. \v 33 Ja kuwe tiꞌ wan, kujwiꞌ wan nan nu nsuꞌwi ꞌwan chaꞌ ta wan tñi ꞌin nten nu tiꞌi. Loꞌo kanꞌ ja ka kasun kwijin seꞌen nsuꞌwi tñi ꞌwan, ja ka tyii nan nu mstya seꞌen wan seꞌen ndiꞌin Ndiose nde niꞌ kwan; nde kanꞌ ja ka ꞌa kuꞌni neꞌ kunan tñi ꞌwan, ja ka ku kwisunꞌ ꞌin ran. \v 34 Wa lka ndiꞌin kasiya ꞌwan loꞌo nchga chaꞌ nu ndiya la tiꞌ wan, ni siya chaꞌ suꞌwe nu mxoꞌ tiꞌin wan chaꞌ ꞌwan ti lo chalyuu, ni siya chaꞌ suꞌwe nu mstya seꞌen Ndiose chaꞌ ꞌwan nde seꞌen ndiꞌin Ni. \s1 Ndii ti tianꞌ tyiꞌian lo chalyuu \p \v 35-36 ’Ndii ti tiꞌ wan tyiꞌin wan lo chalyuu chaꞌ ka kuꞌni kuwe tiꞌ wan, sa ñaꞌan nu ngiꞌni msu nu ndiꞌin naꞌan ꞌin ska nten. Mdiya ska tla ndyaa xꞌnan naꞌan kanꞌ taꞌa seꞌen kaja kwilyoꞌo nten. Ti ndii tiꞌ msu kanꞌ, ti ndukuꞌ neꞌ steꞌ neꞌ, ñaꞌan ti nsuꞌwi xaa niꞌ ñaꞌan seꞌen nganun msu kanꞌ; ti ndii tiꞌ neꞌ chaꞌ ngita neꞌ ꞌin xꞌnan neꞌ, sa ñaꞌan bra nu kala xꞌnan neꞌ kanꞌ. Bra nu kala yu, jwiꞌin yaꞌ yu tunaꞌan nde liyaꞌ, bra ti slaa msu tunaꞌan ꞌin yu bra kanꞌ. \v 37 Suꞌwe ꞌa ka ꞌin msu kanꞌ, si ti ndii tiꞌ neꞌ bra nu kala xꞌnan neꞌ chaꞌ kuꞌni lya neꞌ tñan nu kulo xꞌnan neꞌ. Chañi lka chaꞌ nu chkwiǐnꞌ loꞌo wan, chaꞌ nde ñaꞌan chkwiꞌ xꞌnan naꞌan kanꞌ loꞌo msu ꞌin yu: “Tyukwa lya wan tuꞌwa msaa re.” Bra kanꞌ kuꞌni kuwe tiꞌ ykwiꞌ xꞌnan neꞌ chaꞌ ku neꞌ. \v 38 Suꞌwe ꞌa ka ꞌin neꞌ kanꞌ, chaꞌ ti ndii tiꞌ neꞌ, ni siya tla ꞌa kala ykwiꞌ xꞌnan neꞌ, ni siya tyijin jluꞌwe tla kala yu. \p \v 39 Ndiꞌya wan kwenta sa ñaꞌan nu kuꞌni ska xꞌnan naꞌan, si jlyo tiꞌ yu sa ñaꞌan bra tiya ska yu nu kuꞌni kunan niꞌ ñaꞌan; tyuun yu kwan tuꞌwa naꞌan, chaꞌ ja ta yu chabiyaꞌ kuꞌni neꞌ kunan nan nu nsuꞌwi niꞌ ñaꞌan. \v 40 Ngwañaꞌan ꞌwan ni, ndii ti tiꞌ wan tyiꞌin wan lo chalyuu; bra nu kaǎn xiyaꞌ, naꞌ nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten, ja chan kaǎn ska bra nu ja kii tiꞌ wan chaꞌ nu kaǎn. \s1 Msu nu ndukwa suꞌwe tñan ꞌin xꞌnan yu \p \v 41 ―Yu kula ―ndukwin Tyu ꞌin Jesús bra kanꞌ―, ¿ta loꞌo bare ti nchkwiiꞌ chaꞌ tiya kanꞌ a? ¿Ta ja suꞌwe la si kunan nchga nten chaꞌ kanꞌ, xkeꞌ tiiꞌ a? ―ndukwin Tyu. \p \v 42 Bra kanꞌ mxkwen Jesús ꞌin yu: \p ―¿Ta nsuꞌwi wan nu tyukwi ti tiye wan xlyaa wan kuꞌni wan tñan ꞌñaǎn a? Nde lka tñan nu kuꞌni wan sikwa. Ska msu nu suꞌwe ni, ta xꞌnan yu tñan ꞌin yu chaꞌ ka yu ndloo la niꞌ ñaꞌan ꞌin xꞌnan yu; kulo xꞌnan yu tñan ꞌin yu chaꞌ xku yu ꞌin nchga nten nu ndiꞌin niꞌ ñaꞌan kanꞌ. \v 43 Ka suꞌwe ꞌa ka tiye msu kanꞌ bra nu kan xꞌnan yu xiyaꞌ, si chañi ka chaꞌ ngiꞌni yu tñan nu wa ngulo xꞌnan yu ꞌin yu. \v 44 Chaꞌ nu ñi nchkwiǐnꞌ loꞌo wan ni, chaꞌ tlyu la tñan ta xꞌnan yu ꞌin msu kanꞌ bra kanꞌ, sa ñaꞌan yaꞌ ka yu ndloo ꞌin nchga tñan ꞌin xꞌnan yu. \v 45 Loꞌo ska msu nu ja nduwe tiꞌ ꞌin tñan nu ngulo xꞌnan yu ꞌin yu, bra ti kiꞌya chaꞌ kuxi ke yu. Tiyaꞌ ꞌa kan xꞌnan yu, xkeꞌ tiꞌ yu. Bra kanꞌ tyisnan yu kanꞌ kuꞌni yu chaꞌ xaꞌan; kuꞌni tlá yu ꞌin taꞌa msu yu, ni siya neꞌ kunaꞌan, ni siya yu kiꞌyu. Kaꞌan ꞌa skwa ku yu, sa kuꞌ ti koꞌo yu xalyu, sa kuꞌ ti tyaꞌan yu kuꞌwi yu. \v 46 Loꞌo kanꞌ bra ti tyoꞌo tukwa xꞌnan yu ska tsan nu ja kii tiꞌ yu. Ja jlyo tiꞌ yu ni bra tyoꞌo tukwa ykwiꞌ xꞌnan yu xiyaꞌ, ti kwiꞌ ti chaꞌ ja ndyaa ñaꞌan tiꞌ yu si kala xꞌnan yu tsan kanꞌ. Bra kanꞌ lye ꞌa nu tiꞌí ta xꞌnan yu ꞌin yu nu xaꞌan kanꞌ. Suꞌwa ti tsaa yu nde lo jwlyaa chaꞌ kaja nu tiꞌí ꞌin yu loꞌo nten nu ja nnan chaꞌ ꞌin Ndiose siyaꞌ ti. \p \v 47 ’Chaꞌ nu jlyo tiꞌ msu kanꞌ sa ñaꞌan tñan ngulo xꞌnan yu ꞌin yu, loꞌo kanꞌ ja yꞌni ndla yu tñan kanꞌ, ta xꞌnan yu nu tiꞌí ꞌin yu bra kanꞌ; tiꞌí ꞌa jwiꞌin xꞌnan yu ꞌin yu. \v 48 Xka la msu nu ja ngwa biyaꞌ tiꞌ sa ñaꞌan tñan ngulo xꞌnan yu ꞌin yu, chinꞌ la nu tiꞌí kaja ꞌin yu bra kanꞌ; siyaꞌ la chinꞌ jwiꞌin xꞌnan yu ꞌin yu, ni siya ndiꞌin chaꞌ lye ꞌa kaja nu tiꞌí ꞌin yu siꞌya tñan nu ja yꞌni yu kanꞌ. Bra nu xnun nten kaꞌan ꞌa tñan ꞌñaan, bra kanꞌ ndiꞌin chaꞌ kuꞌnian kaꞌan la tñan chaꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ. Loꞌo Ndiose, si ta Ni tyun lo chaꞌ suꞌwe ꞌñaan, kwiꞌ ngwañaꞌan tyun lo tñan ndiꞌin chaꞌ kuꞌnian chaꞌ ꞌin Ni. \s1 Lye ꞌa xuun nten chalyuu chaꞌ mdiyan Jesús lo chalyuu \p \v 49 ’Wa ndijyaǎn lo chalyuu chaꞌ kwaꞌaǎn kiiꞌ seꞌen ndiꞌin nten, loꞌo ni, suꞌwe la nchka tiǎnꞌ si wa lka nchkin kiiꞌ kanꞌ. \v 50 Wa tyisnan ti ska chaꞌ tnun, wa steěn tiǎn ska tñan, sa ñaꞌan lka si ndukwatya neꞌ ꞌñaǎn; kanꞌ chaꞌ ndaꞌan ꞌa chaꞌ tiyeěn ni, ¿ni sa ñaꞌan bra tsaa tii tñan kanꞌ a? \v 51 ¿Ta xkwiꞌ tiin ti tyiꞌin nten chalyuu chaꞌ wa ndijyaǎn lo chalyuu, xkeꞌ tiꞌ wan a? Siꞌi. Ja nchka tyiꞌin neꞌ tiin ti, chaꞌ nu xkwiꞌ nxuun neꞌ nka tiye neꞌ. \v 52 Nde lka chaꞌ nu ka ni, seꞌen ndiꞌin kaꞌyu nten ska naꞌan, bra kanꞌ tyisnan snan neꞌ kanꞌ nu ja msñi chaꞌ ꞌñaǎn, xuun neꞌ kanꞌ loꞌo tyukwa neꞌ nu msñi chaꞌ ꞌñaǎn; si ndiꞌin tukwa nten nu ja msñi chaꞌ ꞌñaǎn loꞌo snan nten nu msñi chaꞌ kanꞌ, ti kwiꞌ ti chaꞌ xuun neꞌ loꞌo taꞌa neꞌ chaꞌ wa yten neꞌ chaꞌ ꞌñaǎn ―ndukwin Jesús―. \v 53 Xuun ska nten loꞌo sñiꞌ kiꞌyu yu, kwiꞌ ngwañaꞌan xuun ska yu kiꞌyu loꞌo sti yu; xuun ska neꞌ kula loꞌo nu kunaꞌan sñiꞌ, kwiꞌ ngwañaꞌan xuun ska nu kunaꞌan kuneꞌ loꞌo jyaꞌan; xuun ska neꞌ kula loꞌo sñiꞌ xiin neꞌ, kwiꞌ ngwañaꞌan xuun ska kuxiin loꞌo jyaꞌan laa chaꞌ wa yten neꞌ chaꞌ ꞌñaan ―ndukwin Jesús. \s1 Ja nchka kii tiꞌ nten nan ka nu ka chalyuu nde loo la \p \v 54 Xiyaꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo nten nu ndiya seꞌen ndiꞌin yu: \p ―Loꞌo ꞌwan ni, ndiya bra nu ñaꞌan wan ndyoꞌo tukwa koo tnun nde seꞌen ndyaa kwichaa, kanꞌ chaꞌ nchkwiꞌ wan: “Tyoo kiꞌya ni.” Chañi chaꞌ ꞌwan, kiꞌya tyoo bra kanꞌ. \v 55 Bra nu tyisnan xkwa kwiꞌin ndijyan nde jꞌni bra kanꞌ nchkwiꞌ wan: “Wa mdyisnan ka tikeeꞌ kwan ni.” Chañi chaꞌ ꞌwan, ngwañaꞌan ka bra kanꞌ. \v 56 ¡Kwiñi ꞌa ꞌwan! Nchka biyaꞌ tiꞌ wan ska nan nu ñaꞌan wan nde niꞌ kwan; wa nsuꞌwi lyo wan chaꞌ kanꞌ. ¿Ni chaꞌ lka ja ndii ꞌa tiꞌ wan siyaꞌ ti nan ka nu nchka ꞌwan lo chalyuu re ni? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \s1 Kuꞌnian chaꞌ ka tiin chaꞌ wsuun ꞌñaan loꞌo nu tiꞌí tiꞌ ꞌñaan \p \v 57 ’¿Ni chaꞌ lka ja nchka ka tiin chaꞌ ꞌwan loꞌo taꞌa wan? \v 58 Nde ñaꞌan kuꞌni wan suꞌwe la, bra nu tsaa loꞌo ska nten ꞌwan seꞌen ndiꞌin wsiya chaꞌ xtya yu kiꞌya ꞌwan: kuwe tiꞌ wan chaꞌ wjñi chaꞌ ꞌwan loꞌo yu laja nu ti ndaꞌan ti wan tuwiin. Si ja kuꞌni wan ngwañaꞌan, bra kanꞌ ta wsiya ꞌwan yaꞌ policía. Loꞌo neꞌ kanꞌ ni, suꞌwa neꞌ ꞌwan niꞌ ñaꞌan chkwan bra kanꞌ. \v 59 Chañi chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan, chaꞌ ja tyoꞌo ꞌa wan siyaꞌ ti sa ñaꞌan yaꞌ nu ta wan nchga tñi nu jñan nten kanꞌ ꞌwan. \c 13 \s1 Ndiꞌin chaꞌ kulaa tiꞌian chaꞌ kuxi nu ngiꞌnian \p \v 1 Ti kwiꞌ tyempu kanꞌ mdiyan chinꞌ nten seꞌen ndiꞌin Jesús. Ytsaꞌ neꞌ kanꞌ ꞌin yu bra kanꞌ, sa ñaꞌan ngwa bra nu tka yjwi ti gobernador Pilato ꞌin tyun neꞌ Galilea. Laja nu yꞌni kti neꞌ Galilea kanꞌ niꞌ lyaa, bra nu yjwi neꞌ ꞌni chaꞌ ka lomstan ꞌin Ndiose, bra kanꞌ mdiyan sndaru ꞌin Pilato, yjwi sndaru kanꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ, ndukwin neꞌ. \v 2 Ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ bra kanꞌ: \p ―¿Ta siꞌya chaꞌ xaꞌan ꞌa neꞌ Galilea kwa, kanꞌ chaꞌ yjwi Pilato ꞌin neꞌ, nxkeꞌ tiꞌ wan a? Ja xaꞌan lye neꞌ kanꞌ. Nan yꞌni ti neꞌ sa ñaꞌan nu ngiꞌni taꞌa kichen tyi neꞌ, \v 3 siꞌi nan kuxi la yꞌni neꞌ kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan ꞌwan ni, si ja ka jyuꞌu tiꞌ wan ꞌin nchga chaꞌ kuxi nu ngiꞌni wan, chaꞌ kulaa yaꞌ wan chaꞌ kuxi kanꞌ, ti kwiꞌ ti chaꞌ, ndukwa chaꞌ kaja wan bra kanꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. \v 4 Loꞌo xka ta tiꞌyun xnan nten kanꞌ nu ngujwi nde tuꞌwa tyiꞌa Siloé chaꞌ mlyuu naꞌan kwan chunꞌ neꞌ bra kanꞌ. ¿Ta siꞌya chaꞌ xaꞌan ꞌa neꞌ kanꞌ, kanꞌ chaꞌ ngwa ꞌin neꞌ ngwañaꞌan, nxkeꞌ tiꞌ wan a? Ja xaꞌan lye neꞌ kanꞌ. Nan yꞌni ti neꞌ sa ñaꞌan tñan nu ngiꞌni taꞌa kichen tyi neꞌ nde Jerusalén, \v 5 siꞌi nan kuxi la yꞌni neꞌ kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan ꞌwan ni, si ja ka jyuꞌu tiꞌ wan ꞌin nchga chaꞌ kuxi nu ngiꞌni wan, chaꞌ kulaa yaꞌ wan chaꞌ kanꞌ, ti kwiꞌ ti chaꞌ, ndiꞌin chaꞌ kaja wan. \s1 Yka kityi nu ja ndyoꞌo nan ku neꞌ loo ran \p \v 6 Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús chaꞌ tiya re loꞌo neꞌ: \p ―Mdiya ska nten nu nsuꞌwi ska yka kwiñii nu suꞌwe ꞌa ꞌin yu, ska yka nu nda mta nu xi ꞌa; ndukwa yka kanꞌ ska niꞌ lyoꞌoo seꞌen yta yu yka chi kutun. Chunꞌ ndiꞌin la ndyaa naꞌan yu ꞌin yka kwiñii kanꞌ si ndukwa nan ku loo. Ja ska nan ndukwa loo, ja ska nan mjwi ku yu siyaꞌ ti. \v 7 Kanꞌ chaꞌ ykwiꞌ yu loꞌo nu ngiꞌni tñan niꞌ lyoꞌoo kanꞌ: “Wa mdaꞌa snan yijan ndyaꞌaǎn naꞌaǎn si tyoꞌo ka nan kuǔn lo yka re, loꞌo ja mjwi ran ꞌñaǎn siyaꞌ ti. Siꞌyuu lyaa ꞌin ran, kuloo ꞌin ran siyaꞌ ti, chaꞌ xuꞌwe ti ndukwa yka kwa lo yuu re; suꞌwe la si xka nan kataan lo yuu re” ndukwin xꞌnan yuu kanꞌ. \v 8 Bra kanꞌ mxkwen yu nu ngiꞌni tñan niꞌ lyoꞌoo kanꞌ ꞌin xꞌnan yu: “Xnuun ꞌin yka re xka yijan ti, yu kula” ndukwin yu. “Kuꞌni xuꞌweěn yuu nu ndiꞌin suun yka re, suꞌwaǎn kaꞌan ꞌa yuu suꞌwe suun ran. \v 9 Ja chan si xlyaa la ran tyoꞌo nan loo ran bra kanꞌ; si ja tyoꞌo nan loo ran siyaꞌ ti, siꞌyuǔn ꞌin ran bra kanꞌ.” \s1 Ska tsan taꞌa yꞌni Jesús joꞌó ꞌin ska nu kunaꞌan nu nchkunꞌ tyukwin chunꞌ \p \v 10 Mdiya ska tsan taꞌa mdiꞌin Jesús niꞌ lyaa nduꞌu yu ꞌin nten. \v 11 Loꞌo nde kwa mdiꞌin ska nu kunaꞌan nu msñi kwiꞌin kuxi ꞌin. Siꞌya kwiꞌin kanꞌ ngwa tiꞌí nu kunaꞌan kanꞌ tiꞌyun xnan yijan; wa nchkunꞌ tyukwin chunꞌ, sa ñaꞌan yaꞌ nu ja ngwa ꞌa jñi ran siyaꞌ ti. \v 12 Naꞌan Jesús ꞌin neꞌ kula kanꞌ, bra kanꞌ ykwiꞌ yu loꞌo: \p ―Wa nchkaa ni, ja ka tiꞌí ꞌa ꞌiin xiyaꞌ ―ndukwin yu ꞌin neꞌ kula kanꞌ. \p \v 13 Loꞌo kanꞌ mstya yaꞌ Jesús chunꞌ neꞌ kula kanꞌ. Bra ti mjñi tyukwin chunꞌ. Bra kanꞌ mdyisnan neꞌ kula nu ngwa tiꞌí kanꞌ ytsaꞌ ꞌin nten, chaꞌ tnun ꞌa chaꞌ yꞌni Ndiose loꞌo. \v 14 Loꞌo ni, nten nu lka ndloo la niꞌ lyaa kanꞌ, msinꞌ ꞌa tiꞌ neꞌ kanꞌ ꞌin yu, chaꞌ wa yꞌni Jesús joꞌó ꞌin nten tsan taꞌa. \p ―Skwa tsan suꞌwe chaꞌ kuꞌnian tñan ―ndukwin nu lka ndloo la kanꞌ―, kanꞌ tsan suꞌwe chaꞌ kan wan chaꞌ ka joꞌó ꞌwan; ja kan ꞌa wan tsan taꞌa chaꞌ ka joꞌó ꞌwan bra kanꞌ ―ndukwin yu ꞌin neꞌ. \p \v 15 ―Kwiñi ꞌa wan ―ndukwin Jesús ꞌin nu lka ndloo la niꞌ lyaa kanꞌ bra kanꞌ―. Nchga wan loꞌo taꞌa wan xtiꞌ wan kuta msu ꞌwan, buru ꞌwan, chaꞌ tsaa loꞌo wan ꞌin iꞌ chaꞌ koꞌo iꞌ tyiꞌa, tsan taꞌa ―ndukwin yu―. \v 16 Loꞌo nu kunaꞌan re, ti kwiꞌ taꞌa nten ꞌin ayman Abraham nu yuꞌwi ti sꞌni lka, wa tiꞌyun xnan yijan ndatsaa ꞌa Satanás ꞌin seꞌen ndiꞌin. ¿Ja suꞌwe la xkeꞌ tiꞌ wan si kulaan ꞌin neꞌ kula re tsan taꞌa a? ―ndukwin Jesús. \p \v 17 Mjyuꞌu ꞌa tiꞌ neꞌ nu nka kontra ꞌin Jesús chaꞌ mxkwen yu chaꞌ ꞌin nu lka ndloo la kanꞌ ngwañaꞌan. Bra kanꞌ suꞌwe ꞌa ngwa tiye xka ta nten nu mduun la kanꞌ, chaꞌ naꞌan neꞌ nchga chaꞌ tnun nu yꞌni Jesús. \s1 Chaꞌ ꞌin mta xuwe ti \p \v 18 Bra kanꞌ ngwaꞌu Jesús xka chaꞌ ꞌin nten: \p ―Xka chaꞌ chkwiǐnꞌ loꞌo wan ni, chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ wan sa ñaꞌan ka chaꞌ ka Ndiose ndloo niꞌ kasiya ꞌwan. \v 19 Lka chaꞌ kanꞌ ñaꞌan tiꞌ ska mta xiyan kwiꞌin nu xuwe ꞌa, nu ndyaa loꞌo ska nten chaꞌ kata yu ran niꞌ lyoꞌoo ꞌin yu. Loꞌo bra kanꞌ, bra wa ngalu la, ska yka nu wa tnun chinꞌ lka ran. Bra kanꞌ mdyisnan ngala kiñi chaꞌ kwiñan iꞌ seꞌen xkwa iꞌ laja stanꞌ yka kanꞌ, chaꞌ wa tnun chinꞌ yka kanꞌ. \s1 Chaꞌ ꞌin skwan tiyeꞌ \p \v 20 Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús xka chaꞌ tiya loꞌo neꞌ: \p ―Xka chaꞌ chkwiǐnꞌ loꞌo wan ni, sa ñaꞌan ka chaꞌ ka Ndiose ndloo niꞌ kasiya ꞌwan ―ndukwin―. \v 21 Ngwañaꞌan lka chaꞌ, sa ñaꞌan lka chinꞌ ti skwan tiyeꞌ nu msuꞌwa ska nu kunaꞌan loꞌo kata jaxlya chaꞌ ka jyaꞌan skwan jaxlya. Suꞌwe ꞌa mxtiyaꞌ ran, chaꞌ sa tlyu ti skwen skwan kanꞌ. \s1 Ska tunaꞌan lti ti \p \v 22 Tuwiin seꞌen ndyaa Jesús loꞌo neꞌ nde Jerusalén, mdijin neꞌ tyun kichen tnun seꞌen ndyaa neꞌ; loꞌo tyun kichen xuwe ndyaa neꞌ, chaꞌ chkwiꞌ yu chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo neꞌ kichen kanꞌ. \v 23 Laja nu mdiꞌin Jesús ska kichen, mnichaꞌ ska nten ꞌin yu: \p ―Yu kula, ¿ta chinꞌ ti nten kulaa Ndiose ꞌin bra wa tyii ti chalyuu a? ―ndukwin. \p Mxkwen Jesús ꞌin yu bra kanꞌ: \p \v 24 ―Lti ti tunaꞌan seꞌen sten wan la kanꞌ, kanꞌ chaꞌ kuꞌni lya wan chaꞌ tyija tuwiin ꞌwan nu kala nde tunaꞌan kanꞌ. Nde lka chaꞌ nu chkwiǐnꞌ loꞌo wan, chaꞌ kaꞌan ꞌa nten ndiꞌin nu nchkwiꞌ chaꞌ wa sten ti neꞌ tunaꞌan kanꞌ, loꞌo ya ñaꞌan ti ngiꞌni neꞌ kanꞌ ndiꞌin neꞌ lo chalyuu, kanꞌ chaꞌ ja nchka tyija lyo ꞌin neꞌ siyaꞌ ti sa ñaꞌan ka nu sten neꞌ tunaꞌan kanꞌ. \v 25 Bra kanꞌ tyituun xꞌnan naꞌan kanꞌ, chaꞌ tukunꞌ yu tunaꞌan kanꞌ. Bra nu kala wan, bra kanꞌ tyisnan wan jwiꞌin yaꞌ wan tunaꞌan kanꞌ, chkwiꞌ wan loꞌo: “Slaa lyaa tunaꞌan, yu kula.” Bra kanꞌ chkwiꞌ yu loꞌo wan: “Ja jlyo tiǎnꞌ ni nten lka wan.” \v 26 Loꞌo kanꞌ xkwen wan ꞌin xꞌnan wan: “Yu kula, wa yku ba tyaja loꞌoo, wa yiꞌo ba tyiꞌa loꞌoo. Wa yaa ba ngwaꞌu ba chaꞌ ꞌiin ꞌin nchga nten taꞌa kichen tyi ba” nchkwin wan. \v 27 Xiyaꞌ chkwiꞌ yu loꞌo wan bra kanꞌ: “Ja nsuꞌwi lyoǔn siyaꞌ ti ni nten lka wan. Tyaa lya wan suꞌwe la; ja nchka tiǎnꞌ ñaꞌaǎn ꞌwan, chaꞌ nten kuxi lka wan.” \v 28 Kunan ꞌa wan bra kanꞌ, ku liꞌya wan chaꞌ lye ꞌa kasinꞌ tiꞌ wan bra kanꞌ. Ka xiꞌin ꞌa tiꞌ wan bra nu ñaꞌan wan chaꞌ ndiꞌin kaꞌan ꞌa nten seꞌen ndiꞌin Ndiose bra nu tsaa tii chalyuu; loꞌo ayman Abraham, loꞌo ayman Isaac, loꞌo ayman Jacob, loꞌo nchga ayman nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten nu ngwa sꞌni, ñaꞌan wan ꞌin neꞌ ndiꞌin neꞌ la kanꞌ. Loꞌo ꞌwan ni, kulaa yaꞌ Ndiose ꞌwan kanun wan nde liyaꞌ. \v 29 Nchga kichen chalyuu nsuꞌwi nten nu kan ku nan nu ndiya lo msaa ꞌin Ndiose, bra nu ka Ndiose ndloo la bra nu tsaa tii chalyuu; nde seꞌen ndyoꞌo tukwa kwichaa tyoꞌo neꞌ kan neꞌ, ngwañaꞌan tyoꞌo neꞌ nde seꞌen ndyaa kwichaa, loꞌo laꞌa seꞌen tuꞌwa tyoꞌo neꞌ, loꞌo laꞌa seꞌen tikeeꞌ tyoꞌo neꞌ, kan nchga nten kanꞌ nde seꞌen tlyu seꞌen ndiꞌin Ndiose. \v 30 Loꞌo kanꞌ nde loo la tyiꞌin chinꞌ nten nu mdoꞌo tukwa bra nu wa tsaa tii ti chaꞌ; ngwañaꞌan nde chunꞌ la kanun chinꞌ nten nu mdoꞌo tukwa ti kulo la. \s1 Ndiꞌin ꞌa Jesús ynan chaꞌ ꞌin nu tiꞌí nu ka ꞌin neꞌ Jerusalén chunꞌ ndiꞌin la \p \v 31 Ti kwiꞌ ñaꞌan bra mdiyan chinꞌ neꞌ fariseo chaꞌ chkwiꞌ loꞌo Jesús: \p ―Tyaa lyaa ni ―ndukwin neꞌ ꞌin yu―. Tyoꞌoo seꞌen ndiꞌian re, yaa tyiꞌiin xka seꞌen, chaꞌ wa nchka tiꞌ ree Herodes kujwi ꞌiin. \p \v 32 Ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Yaa katsaꞌ wan chaꞌ re ꞌin yu kula tlá kanꞌ: “Tsan ni loꞌo tsan tyaa, ti tyiꞌiǐn chinꞌ lo chalyuu re chaꞌ kuloǔn kwiꞌin kuxi nu msñi ꞌin nten, chaꞌ kuꞌniǐn chaꞌ chkaa xka la nten nu tiꞌí. La mdaꞌa snan tsan, bra kanꞌ tyii tñan nu mda Ndiose Stiǐn chaꞌ kuꞌniǐn.” Ngwañaꞌan nchkwin wan ꞌin yu kula kanꞌ. \v 33 Tyaꞌaǎn ni. Ti kaꞌan chinꞌ tuwiin ti ji tsaꞌaǎn ni, ngwañaꞌan la tyaa, ngwañaꞌan nu mdaꞌa snan tsan. Ykwiꞌ wan jlyo tiꞌ wan chaꞌ nde kichen Jerusalén ndyiji nchga neꞌ nu nchkwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ fariseo kanꞌ―. Kanꞌ chaꞌ tsaꞌaǎn nde kichen kwa chaꞌ kajaǎn, si ngwañaꞌan lkaǎn ska nu nchkwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten, nxkeꞌ tiꞌ wan ―ndukwin Jesús bra kanꞌ―. \p \v 34 ’Tꞌnan ꞌa ꞌwan neꞌ Jerusalén, chaꞌ tukwi ꞌa chaꞌ nu ndiꞌin ꞌwan. Ti sꞌni yjwi wan ꞌin neꞌ nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten, mguun wan kee ꞌin nten nu ngwa tñan ꞌin Ndiose. Tyun ꞌa bra ngwa tiǎnꞌ chaꞌ ñaꞌansiǐn ꞌwan, chaꞌ ja ka kuxi ꞌwan; ñaꞌan tiꞌ ska kwitu nu msoꞌ tiꞌin sñiꞌ niꞌ jluꞌwe iꞌ, ngwañaꞌan ngwa tiǎnꞌ kuꞌniǐn loꞌo wan, loꞌo ¡ja mda wan chabiyaꞌ ꞌñaǎn siyaꞌ ti! \v 35 Kanꞌ chaꞌ kanun tiꞌin kichen tyi wan xkwiꞌ chaꞌ xiꞌin ti tiꞌ ni. Ja ñaꞌan ꞌa wan ꞌñaǎn sa ñaꞌan yaꞌ nu tiya bra nu chkwiꞌ wan chaꞌ ꞌñaǎn: “Suꞌwe ꞌa ngiꞌni Ndiose loꞌoan chaꞌ ꞌin yu nu ndijyan chabiyaꞌ ꞌin ykwiꞌ nu nka Xꞌnaan” nchkwin wan bra kanꞌ. \c 14 \s1 Yꞌni Jesús joꞌó ꞌin ska yu kiꞌyu nu msñi kicha kiin ꞌin \p \v 1 Ska tsan nu nxitñaꞌ neꞌ yaa Jesús yku tlyaa yu naꞌan tyi xꞌnan neꞌ fariseo. Loꞌo xka ta neꞌ fariseo, naꞌan ꞌa neꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ. \v 2 Nde tloo Jesús ndiya ska yu kiꞌyu nu msñi kicha kiin ꞌin. \v 3 Bra kanꞌ mnichaꞌ Jesús ꞌin mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo loꞌo neꞌ fariseo kanꞌ: \p ―¿Ta ndiꞌin chabiyaꞌ chaꞌ kuꞌnian joꞌó ꞌin ska nu tiꞌí tsan taꞌa, nxkeꞌ tiꞌ wan a? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ―. ¿O ta ja ndiꞌin chabiyaꞌ chaꞌ kuꞌnian joꞌó ꞌin neꞌ bra kanꞌ a? \p \v 4 Ja ykwiꞌ ꞌa neꞌ kanꞌ siyaꞌ ti. Bra kanꞌ msñi Jesús yaꞌ yu tiꞌí kanꞌ, yꞌni chaꞌ nchkaa yu. Loꞌo kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo yu kanꞌ: \p ―Tyaa lyaa naꞌan tyii ―ndukwin Jesús ꞌin yu. \p \v 5 Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ fariseo kanꞌ xiyaꞌ: \p ―¿Ni sa ñaꞌan nxkeꞌ tiꞌ wan a? ¿Ni sa ñaꞌan kuꞌni wan si tiyuu ska buru ꞌwan, si tiyuu ska kuta msu ꞌwan ska tu tiyuu tsan nu nxitñaꞌ neꞌ a? ¿Ta siꞌi bra ti tsaa wan kulo wan ꞌin iꞌ, ni siya tsan taꞌa nu tnun ꞌa lka a? \p \v 6 Ja mjwi ꞌa ñaꞌan xkwen neꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ. \s1 Neꞌ nu tsaa seꞌen kaja kwilyoꞌo nten \p \v 7 Bra kanꞌ naꞌan Jesús chaꞌ xkwiꞌ nxñi neꞌ fariseo kanꞌ yka xlya nu nduun seꞌen suꞌwe la nde ke msaa, chaꞌ tyukwa neꞌ. Kanꞌ chaꞌ ykwiꞌ Jesús chaꞌ re loꞌo neꞌ kanꞌ bra kanꞌ: \p \v 8 ―Bra nu tsaa wan seꞌen kaja kwilyoꞌo nten, ja tyukwa wan seꞌen nu tlyu la, seꞌen ndyukwa neꞌ nu lka ndloo. ¿Ni sa ñaꞌan kuꞌni wan si tiyan xka nten nu wa tnun la nchka nde seꞌen ndukwa wan a? \v 9 Chunꞌ ndiꞌin la, nten nu ngiꞌni taꞌa, nu wa ykwiꞌ loꞌo wan ti kulo la chaꞌ kan wan taꞌa, ja chan chkwiꞌ yu chaꞌ re loꞌo wan: “Ta wan seꞌen tyukwa yu kula re” nchkwin yu. Loꞌo kanꞌ ka jyuꞌu ꞌa tiꞌ wan, tsaa tukwa wan xka seꞌen nu ja nduun yka xlya, la kanꞌ tsaa tukwa wan bra kanꞌ. \v 10 Siꞌi xkwiꞌ nan tsaa naan wan seꞌen suꞌwe la chaꞌ tyukwa wan sikwa. Bra nu tsaa wan ska taꞌa, tsaa tukwa wan ska laꞌa ti seꞌen ndyukwa nten ya ñaꞌan ti. Loꞌo kanꞌ kan nu lka ndloo la ꞌin taꞌa chaꞌ chkwiꞌ yu loꞌo wan: “Yu kula” nchkwin yu ꞌwan, “Kan wan tyukwa wan chinꞌ seꞌen suꞌwe la nde re.” Ngwañaꞌan kuꞌni tnun la neꞌ ꞌin ykwiꞌ wan laja nten kaꞌan nu ndukwa tuꞌwa msaa kanꞌ bra kanꞌ. \v 11 Nchga nten nu nchka tiꞌ chaꞌ ka tlyu la ykwiꞌ, kanꞌ lka nu ka jyuꞌu la tiꞌ chunꞌ ndiꞌin la; loꞌo nten nu chinꞌ ti chaꞌ nka tiye ykwiꞌ neꞌ, suꞌwa yaꞌ Ndiose ꞌin neꞌ kanꞌ, chaꞌ ka ngula la niꞌ kasiya ꞌin neꞌ chunꞌ ndiꞌin la. \p \v 12 Bra kanꞌ nde lka chaꞌ nu ykwiꞌ Jesús loꞌo yu kiꞌyu nu wa ykwiꞌ loꞌo chaꞌ kan taꞌa seꞌen ndiꞌin yu: \p ―Bra nu chkwiꞌ wan loꞌo nten chaꞌ kan neꞌ ku tlyaa neꞌ seꞌen ndiꞌin wan, siꞌi loꞌo taꞌa suꞌwe nsuꞌwi ti wan chkwiꞌ wan, siꞌi loꞌo taꞌa ngula ti wan chkwiꞌ wan, siꞌi loꞌo taꞌa tijyuꞌ ti wan chkwiꞌ wan, siꞌi loꞌo neꞌ kuliyaꞌ ti nu ndukwa naꞌan tyi kwiꞌ seꞌen ti chkwiꞌ wan bra kanꞌ. Suꞌwa ti kuꞌni neꞌ kanꞌ loꞌo wan chunꞌ ndiꞌin la, bra nu ngiꞌni neꞌ ska taꞌa; sa ñaꞌan nu yꞌni wan loꞌo neꞌ, ngwañaꞌan ti kuꞌni neꞌ kanꞌ loꞌo wan xiyaꞌ bra kanꞌ. \v 13 ꞌWan ni, siꞌi ngwañaꞌan kuꞌni wan bra nu kuꞌni wan ska taꞌa. Bra kanꞌ xoꞌ tiꞌin wan neꞌ tiꞌí, loꞌo neꞌ kicha, loꞌo neꞌ nu chkuꞌ kiyaꞌ, loꞌo neꞌ kwityiinꞌ chaꞌ ku neꞌ loꞌo wan. \v 14 Bra kanꞌ suꞌwe ꞌa tyiꞌin wan lo chalyuu si ngwañaꞌan kuꞌni wan, chaꞌ nu kicha kanꞌ ni, ja kaja ñaꞌan tya neꞌ chaꞌ suꞌwe kanꞌ ꞌwan. Chunꞌ ndiꞌin la kaja chaꞌ suꞌwe ꞌwan, bra nu tyuꞌu wan xiyaꞌ loꞌo nchga ayman nu ngwa suꞌwe kasiya ꞌin neꞌ loꞌo Ndiose bra nu mdiꞌin neꞌ lo chalyuu nu ngwa sꞌni. \s1 Chaꞌ ꞌin ska taꞌa tnun nu yꞌni ska nten \p \v 15 Ti ndiꞌin neꞌ tuꞌwa msaa, nganan neꞌ nchga chaꞌ nu nchkwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ. Bra kanꞌ mxkwen ska neꞌ taꞌa ndukwa yu tuꞌwa msaa ꞌin Jesús: \p ―Suꞌwe ꞌa ka ꞌin nten nu ku skwa nde seꞌen lka Ndiose ndloo la ―ndukwin yu kanꞌ. \p \v 16 Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús chaꞌ tiya re loꞌo yu, chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ neꞌ sa ñaꞌan ka ꞌin nten chalyuu bra nu kan Ndiose chaꞌ ka Ni ndloo la. \p ―Ndiya ska yu kiꞌyu yꞌni yu ska taꞌa, nda yu ska siin chaꞌ ku neꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Wa ykwiꞌ yu loꞌo kaꞌan ꞌa nten chaꞌ tyiꞌin neꞌ taꞌa kanꞌ. \v 17 Wa mdiya bra chaꞌ ka siin, bra kanꞌ ngulo yu tñan ꞌin msu ꞌin yu chaꞌ tsaa chkwiꞌ loꞌo neꞌ: “Wa lka ngwa suꞌwe skwa nu ka siin ꞌwan, ndukwin xꞌnan ba.” \v 18 Bra kanꞌ nchga nten nu wa ykwiꞌ yu loꞌo chaꞌ kan neꞌ taꞌa, mdyisnan neꞌ mjñan neꞌ chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin yu. Nde lka chaꞌ nu ykwiꞌ ska yu kanꞌ: “Kuꞌnii chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌñaǎn, ja ka ꞌñaǎn kaǎn seꞌen ndiꞌiin ni. Ndiꞌin chaꞌ tsaꞌaǎn tsaa naꞌaǎn ska yuu nu tka msiꞌiǐn tiǎn, kanꞌ chaꞌ nchka tiǎnꞌ chaꞌ kuꞌnii chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌñaǎn.” \v 19 Loꞌo kanꞌ ykwiꞌ xka yu: “Tka msiꞌiǐn tiǎn kiꞌyu ta kuta msu; kanꞌ chaꞌ tsaꞌaǎn kuꞌni biyaǎnꞌ loꞌo iꞌ, si wa ka kuꞌni iꞌ tñan. Kuꞌnii chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌñaǎn, ja ka ꞌñaǎn kaǎn seꞌen ndiꞌiin ni.” \v 20 Bra kanꞌ ykwiꞌ xka yu: “Tka mjwi ti kwilyoꞌoǔn, kanꞌ chaꞌ ja ka ꞌñaǎn kaǎn seꞌen ndiꞌiin ni.” \v 21 Bra kanꞌ wa ngala msu seꞌen ndiꞌin xꞌnan yu xiyaꞌ, ytsaꞌ yu ꞌin xꞌnan yu nchga chaꞌ nu ndukwin neꞌ ꞌin yu. Lye ꞌa msinꞌ tiꞌ xꞌnan naꞌan kanꞌ bra kanꞌ. Loꞌo kanꞌ ykwiꞌ yu loꞌo msu kanꞌ: “Yaa lyaa lo kichen xiyaꞌ chaꞌ chkwiiꞌ loꞌo nten nu ndiꞌin lo kiyaꞌ kwa, chaꞌ kan neꞌ taꞌa seꞌen ndiꞌiǐn. Chkwiiꞌ loꞌo neꞌ tiꞌi, loꞌo nten nu tiꞌí, loꞌo neꞌ nu chkuꞌ kiyaꞌ, loꞌo neꞌ kwityiinꞌ, loꞌo nchga neꞌ kicha; bra kanꞌ kaan loꞌo ꞌin nchga neꞌ kanꞌ nde re” ndukwin xꞌnan msu kanꞌ ꞌin yu. \v 22 Chunꞌ ndiꞌin la ykwiꞌ msu kanꞌ loꞌo xꞌnan yu: “Yu kula” ndukwin, “wa yꞌniǐn nchga tñan nu nguloo ꞌñaǎn, loꞌo ñaꞌan ti laja la seꞌen tyiꞌin nten niꞌ ñaꞌan re.” \v 23 Bra kanꞌ ykwiꞌ xꞌnan msu loꞌo yu: “Yaa lyaa lo kichen xiyaꞌ, yaa ñaꞌaan tuwiin, suꞌwaa jwersa chaꞌ lye tatsaa ꞌin neꞌ chaꞌ kan neꞌ niꞌ ñaꞌan ꞌñaǎn, chaꞌ xaꞌan niꞌ ñaꞌan re ꞌñaǎn tyiꞌin nten. \v 24 Nde lka chaꞌ nu chkwiǐnꞌ loꞌo wan, chaꞌ ja ska nten nu ykwiꞌ yu loꞌo ti kulo la, ja ku ꞌa neꞌ kanꞌ siin re ꞌñaǎn siyaꞌ ti” ndukwin xꞌnan naꞌan kanꞌ. \p Wa mdyii chaꞌ tiya nu mda Jesús loꞌo neꞌ bra kanꞌ. \s1 Ndiꞌin chaꞌ tyijian nu tiꞌí bra nu ndyaa ñaꞌan tianꞌ ꞌin Jesús \p \v 25 Kaꞌan ꞌa nten ndaꞌan loꞌo Jesús, loꞌo kanꞌ ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ xiyaꞌ: \p \v 26 ―¿Ta nchka tiꞌ wan tyaꞌan wan loꞌoǔn a? Ja ka ꞌwan xñi wan chaꞌ ꞌñaǎn si lye la nka tiye wan ꞌin sti wan, ꞌin jyaꞌan wan, ꞌin kwilyoꞌo wan, ꞌin sñiꞌ wan, ꞌin taꞌa ngula wan, ni siya yu kiꞌyu ni siya neꞌ kunaꞌan; si lye la nsuꞌwi tiye wan ꞌwan chaꞌ ñaꞌansiin wan ꞌwan, ti ykwiꞌ ti wan, ja ka ꞌwan ka wan nten ꞌñaǎn bra kanꞌ. \v 27 Si ja xlyaa wan xñi wan tuwiin nu kwaꞌuǔn ꞌwan, ja ka ꞌwan ka wan nten ꞌñaǎn bra kanꞌ; ndiꞌin chaꞌ xñi wan tuwiin kanꞌ, ni siya kujwi nten ꞌwan chunꞌ ndyaa ñaꞌan tiꞌ wan ꞌñaǎn. \v 28 Si ndiya ska wan nu nchka tiꞌ wan kwiñan wan ska naꞌan tnun, ja chan ti kulo la kulo wan kwenta sa kwa tñi kunanjoꞌo ꞌwan chaꞌ tyii tyaꞌ naꞌan kanꞌ. \v 29 Si xtya wan kiyaꞌ naꞌan, loꞌo chunꞌ ndiꞌin la ja ka kuꞌni tyii wan naꞌan kanꞌ, nchga nten nu ñaꞌan tñan kanꞌ, xtyi lyoꞌo neꞌ ꞌwan bra kanꞌ: \v 30 “Yu kwa ngwa tiꞌ yu kwiñan yu ska naꞌan tnun, loꞌo ja ngwa ꞌin yu kwiñan ji yu naꞌan kanꞌ” nchkwin neꞌ. \p \v 31 ’Ñaꞌan tiꞌ ska ree nu nchka tiꞌ xuun loꞌo xka ree. Ti kulo, kulo yu kwenta chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ yu si tyoꞌo skwa tii mi sndaru ꞌin yu, chaꞌ tyijin lyo yu ꞌin xka ree nu loꞌo kala mi sndaru ꞌin ndijyan kusuun. \v 32 Si jlyo tiꞌ ree kanꞌ chaꞌ ja ka ꞌin, bra nu ti tijyuꞌ ndijyan xka ree kanꞌ, bra ti suꞌwa yu ꞌin nten nu tsaa seꞌen ndijyan ree kanꞌ, chaꞌ chkwiꞌ neꞌ loꞌo yu, chaꞌ ja kuꞌni ꞌa neꞌ chaꞌ wsuun kanꞌ. Ngwañaꞌan kuꞌni ree kanꞌ ―ndukwin Jesús―. \v 33 Kwiꞌ ngwañaꞌan nchga wan nu lye la nka tiye wan ꞌin nchga chaꞌ suꞌwe nu nsuꞌwi ꞌwan, nu ja xlyaa wan kulaa yaꞌ wan ꞌin chaꞌ kanꞌ, ja ka ꞌwan ka wan nten ꞌñaǎn bra kanꞌ. \s1 Chaꞌ ꞌin tejeꞌ nu ja suꞌwe siyaꞌ ti \p \v 34 ’Ni siya suꞌwe ꞌa tejeꞌ, bra nu tyii chaꞌ tiyenꞌ nu nsuꞌwi ꞌin ran, ja ka ꞌa kunanjoꞌo tejeꞌ kanꞌ ꞌin nten bra kanꞌ. \v 35 Ja ska tñan suꞌwe ka kuꞌni ran, ja ka sluan ꞌin ran lyuu chaꞌ ka suꞌwe la yuu, ja ka xtiyaanꞌ ꞌin ran loꞌo yuu kata. Ndiꞌin chaꞌ xkwaan ꞌin ran ―ndukwin Jesús―. Kunan suꞌwe wan chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan, si xlyaa wan kunan wan ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \c 15 \s1 Chaꞌ ꞌin ska ti slyaꞌ nu wa mnaꞌ yuꞌwi ꞌin ska nten \p \v 1 Nchga msu ꞌin neꞌ xka laꞌa tsuꞌ nu ndlo kaꞌan ꞌa tñi ꞌin nten, mdiyan neꞌ seꞌen ndiꞌin Jesús chaꞌ kunan neꞌ sa ñaꞌan chaꞌ nduꞌu yu; loꞌo xka ta neꞌ nu kuxi ngiꞌni, mdiyan neꞌ seꞌen ndiꞌin Jesús bra kanꞌ. \v 2 Kanꞌ chaꞌ mdyisnan neꞌ fariseo, loꞌo mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo, mxichaꞌ neꞌ ꞌin Jesús: \p ―Ndiya tiꞌ yu re ka suꞌwa chaꞌ ꞌin yu loꞌo neꞌ kwa nu ngiꞌni ꞌa chaꞌ kuxi. Suꞌwa ti nchku yu tyaja loꞌo neꞌ kuxi kwa ―ndukwin neꞌ kanꞌ. \p \v 3 Bra kanꞌ ngwaꞌu Jesús chaꞌ tiya re ꞌin neꞌ: \p \v 4 ―ꞌWan ni, si ndiya ska siyentu slyaꞌ ꞌwan, loꞌo kanaꞌ ska iꞌ ꞌwan bra kanꞌ ―ndukwin Jesús―, ¿ta ja xnun tiꞌin wan ꞌin kaꞌan la slyaꞌ kanꞌ, chaꞌ kanun iꞌ seꞌen suꞌwe ndiꞌin iꞌ niꞌ kixinꞌ kanꞌ a? Xnun wan ꞌin iꞌ chañi, chaꞌ nu tsaa naan wan ꞌin nu mnaꞌ kanꞌ ꞌwan sa ñaꞌan yaꞌ nu tyija iꞌ ꞌwan. \v 5 Bra wa ndyija slyaꞌ kanꞌ ꞌwan, ka suꞌwe ꞌa ka tiye wan bra kanꞌ. Bra ti xtya wan ꞌin iꞌ skun wan, \v 6 tyaan loꞌo wan ꞌin iꞌ tuꞌ naꞌan tyi wan. Bra nu wa ngala wan naꞌan tyi wan, bra kanꞌ xoꞌ tiꞌin wan ꞌin nchga taꞌa suꞌwe nsuꞌwi wan loꞌo nchga nten nu ndiꞌin kwiꞌ seꞌen ti seꞌen ndiꞌin wan, chaꞌ chkwiꞌ wan loꞌo neꞌ: “Ka suꞌwe ꞌa ka tiye wan loꞌo ba ni, chaꞌ wa ndyija slyaꞌ nu wa mnaꞌ ꞌwa.” \v 7 Nde lka chaꞌ nu chkwiǐnꞌ loꞌo wan: Ka suꞌwe ꞌa ka tiye Ndiose loꞌo nten ꞌin Ni nde seꞌen ndiꞌin Ni ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ fariseo bra kanꞌ―, chaꞌ wa ngwa jyuꞌu tiꞌ ni siya ska ti nten chalyuu ꞌin chaꞌ kuxi nu yꞌni neꞌ, chaꞌ ngulaa yaꞌ yu chaꞌ kuxi kanꞌ bra kanꞌ. Ja ndiꞌin chaꞌ tyaꞌan chaꞌ tiye Ndiose chaꞌ ꞌin xka jakwa yla nsuꞌwi tiꞌyun lkwa nten suꞌwe nu ja ndiꞌin chaꞌ kuxi ꞌin neꞌ, nxkeꞌ tiꞌ neꞌ. \s1 Chaꞌ ꞌin ska tñi nu wa mnaꞌ ꞌin ska nu kunaꞌan \p \v 8 Ngwaꞌu Jesús xka chaꞌ tiya ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―¿Ni sa ñaꞌan kuꞌni ska nu kunaꞌan nu nsuꞌwi tii tñi plata ꞌin a? Si kanaꞌ ska tñi plata kanꞌ ꞌin neꞌ, ¿ni sa ñaꞌan kuꞌni neꞌ bra kanꞌ a? Ja chan kwaꞌan nu kunaꞌan kanꞌ kiiꞌ chaꞌ xuꞌwi xaa chaꞌ ykwa suꞌwe neꞌ niꞌ ñaꞌan kanꞌ, sa ñaꞌan yaꞌ nu tyija tñi kanꞌ ꞌin neꞌ. \v 9 Bra nu wa ndyija tñi kanꞌ ꞌin neꞌ, bra kanꞌ xoꞌ tiꞌin nu kunaꞌan kanꞌ ꞌin nchga taꞌa suꞌwe nsuꞌwi neꞌ loꞌo nchga nten nu ndiꞌin kwiꞌ seꞌen ti, chaꞌ katsaꞌ ꞌin nchga neꞌ kanꞌ: “Ka suꞌwe ka tiye wan loꞌoǔn ni, chaꞌ wa ndyija tñi nu mnaꞌ kanꞌ ꞌñaǎn.” \v 10 Suꞌwe ꞌa ka tiye nu kunaꞌan kanꞌ, chaꞌ wa ndyija lyo tñi ꞌin neꞌ; kwiꞌ ngwañaꞌan ka seꞌen ndiꞌin Ndiose, ka suꞌwe ꞌa ka tiye Ndiose loꞌo nten ꞌin Ni nde niꞌ kwan, chaꞌ wa ngwa jyuꞌu tiꞌ ska ti nten chalyuu ꞌin chaꞌ kuxi nu yꞌni, ngulaa yaꞌ yu chaꞌ kuxi kanꞌ bra kanꞌ. \s1 Ska yu kuneꞌ nu wa mnaꞌ nchga chaꞌ suꞌwe ꞌin yu \p \v 11 Ngwaꞌu Jesús xka chaꞌ tiya ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―Ndiya ska yu kula nu ndiya tukwa sñiꞌ kiꞌyu yu. \v 12 Loꞌo nu kuneꞌ ni, ykwiꞌ yu loꞌo sti yu: “Stiǐn” ndukwin, “tyaa lyaa nchga chaꞌ suꞌwe nu ndiꞌin chaꞌ kaja ꞌñaǎn.” Kanꞌ chaꞌ bra ti msuꞌwe sti yu nchga chaꞌ suꞌwe nu mdiꞌin ꞌin yu chaꞌ kaja ꞌin taꞌa tyukwaa sñiꞌ yu. \v 13 Xa wa mdijin chinꞌ ti tsan, bra kanꞌ yjwiꞌ yu kuneꞌ kanꞌ nchga chaꞌ suꞌwe nu wa mda sti yu ꞌin yu. Bra wa mjwi tñi kanꞌ ꞌin yu, mdoꞌo yu ndyaa yu tijyuꞌ loꞌo tñi kanꞌ bra kanꞌ. Nde xka laꞌa tsuꞌ seꞌen ndyaa yu, xkwiꞌ ya ñaꞌan ti ñaꞌan ngwiji yu tñi kanꞌ. \v 14 Xa wa mdyii tñi ꞌin yu, bra kanꞌ ngwa ska jwiꞌñan tlyu nde lo yuu seꞌen ndiꞌin yu; ja yuꞌwi ꞌa nan ku yu, lye ꞌa mteꞌ tiꞌ yu bra kanꞌ. \v 15 Ti kwiꞌ kichen seꞌen ndiꞌin yu kanꞌ mdyisnan yꞌni yu tñan ꞌin ska nten; ngulo yu kanꞌ tñan ꞌin yu chaꞌ tsaa yu niꞌ lyoꞌoo seꞌen ndiꞌin kuweꞌ ꞌin yu, chaꞌ ñaꞌansiin yu ꞌin kuweꞌ kanꞌ. \v 16 Loꞌo kanꞌ ngwa tiꞌ yu ku yu ndaꞌ nu nchku kuweꞌ kanꞌ si ka kalaꞌ chinꞌ tiꞌ yu loꞌo ran, chaꞌ ja tukwin nda nan ku yu, mteꞌ ꞌa tiꞌ yu bra kanꞌ. \v 17 Chunꞌ ndiꞌin la nduwe suꞌwe tiꞌ yu: “¿Ni a? ¿Ni lkwa msu ndiꞌin naꞌan tyi stiǐn ngiꞌni tñan a? ¡Loꞌo ja ndyiji jwiꞌñan neꞌ kanꞌ, ti nganun la nan nchku neꞌ kanꞌ! ¡Loꞌo naꞌ ni, nde re ndiꞌiǐn ndijiǐn jwiꞌñan chaꞌ ja ndyiji nan kuǔn siyaꞌ ti! \v 18 Suꞌwe la tyaꞌaǎn nde naꞌan tyi stiǐn chaꞌ chkwiǐnꞌ loꞌo: Stiǐn, chkwiǐnꞌ loꞌo yu, wa kaꞌan ꞌa kiꞌya ndukwiǐn chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo chaꞌ ꞌiin, chaꞌ mdaꞌaǎn yuꞌwiǐn tiǎn. \v 19 Ja ndiꞌin ꞌa chaꞌ chkwiiꞌ chaꞌ sñiiꞌ lkaǎn; sa ñaꞌan nu ngiꞌnii loꞌo msu ꞌiin, kwiꞌ ngwañaꞌan kuꞌnii loꞌoǔn ni.” Ngwañaꞌan mdaꞌan chaꞌ tiye yu chaꞌ chkwiꞌ yu loꞌo sti yu. \v 20 Bra kanꞌ mdoꞌo yu ndyaan yu tuwiin nde naꞌan tyi sti yu. \p ’Ti tijyuꞌ ndyaan yu, naꞌan sti yu ꞌin yu bra kanꞌ. Bra ti ndyaa sti yu ndyukwa taꞌa yu loꞌo sñiꞌ yu; msñi siꞌ taꞌa yu loꞌo sñiꞌ yu bra kanꞌ, sti yu ykwichaꞌ ꞌin yu chaꞌ nchka tꞌnan ꞌa tiꞌ sti yu ꞌin yu. \v 21 Bra kanꞌ ykwiꞌ yu loꞌo sti yu: “Stiǐn” ndukwin yu, “wa kaꞌan ꞌa kiꞌya ndukwiǐn chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo chaꞌ ꞌiin. Ja ndiꞌin ꞌa chaꞌ chkwiiꞌ loꞌoǔn chaꞌ lkaǎn sñiiꞌ.” \v 22 Bra kanꞌ ykwiꞌ yu kula kanꞌ loꞌo msu ꞌin yu: “Yaa lya wan kulo wan teꞌ nu suꞌwe la ñaꞌan chaꞌ xkuꞌ wan ꞌin yu re. Suꞌwa wan ska kwiiꞌ yaꞌ yu, suꞌwa wan ska ta kanan tiji kiyaꞌ yu. \v 23 Loꞌo kanꞌ tsaa ꞌya wan kuta kuneꞌ nu taan la chaꞌ kujwi wan chaꞌ kuan. ¡Kuꞌnian ska taꞌa! \v 24 Mdaꞌan chaꞌ tiyeěn chaꞌ wa ngujwi sñiěnꞌ re, loꞌo ni, xiyaꞌ mdoꞌo tukwa yu; wa mnaꞌ yu, mskeꞌ tiǎnꞌ, loꞌo xiyaꞌ ngala yu nde re.” Bra ti mdyisnan yꞌni neꞌ ska taꞌa bra kanꞌ. \p \v 25 ’Ngwañaꞌan ngwa chaꞌ bra nu mdoꞌo tukwa sñiꞌ nu wa kula la, ngala yu yaa yu tñan. Wa kala ti yu tuꞌ naꞌan tyi sti yu, bra kanꞌ ynan yu chaꞌ nganen muska, chaꞌ wa nchka taꞌa la ngala yu. \v 26 Bra kanꞌ msiꞌya yu ꞌin ska yu kuneꞌ, mnichaꞌ yu ꞌin msu kanꞌ: “¿Nan lka nchka nde kwa a?” \v 27 Bra kanꞌ mxkwen yu kuneꞌ ꞌin yu: “Yu taꞌaa nu mdaꞌan yuꞌwi ti, wa ngala yu kanꞌ ni” ndukwin yu kuneꞌ kanꞌ. “Kanꞌ chaꞌ ndukwin sti wan chaꞌ kujwi ba kuta kuneꞌ nu suꞌwe la ñaꞌan kanꞌ, chunꞌ nchka suꞌwe ꞌa nka tiye sti wan chaꞌ wa ngala yu suꞌwe ti.” \v 28 Msinꞌ ꞌa tiꞌ sñiꞌ nu kula la kanꞌ bra kanꞌ. Bra wa naꞌan sti yu chaꞌ ja xlyaa ꞌa yu sten yu niꞌ naꞌan, bra kanꞌ yaa ykwiꞌ sti yu loꞌo yu. \v 29 Bra kanꞌ ndukwin yu ꞌin sti yu: “Jlyo tiiꞌ ni wa nkwa yijan ndiꞌiǐn ngiꞌniǐn tñan ꞌiin, ja ska yaꞌ yꞌniǐn chaꞌ xaꞌan loꞌoo; nchga tñan nu nguloo ꞌñaǎn, yꞌniǐn kanꞌ. Loꞌo ni ska chivu xuwe ti ja mdaa ꞌñaǎn chaꞌ kuꞌniǐn taꞌa loꞌo taꞌa suꞌweěn nsuꞌwiǐn. \v 30 Loꞌo ni, xiyaꞌ ngala sñiiꞌ nu wa yꞌni tyii tñi ꞌiin, ngwiji ya ñaꞌan ti, chaꞌ lye ꞌa yuꞌwi nu kunaꞌan ꞌin yu. Chaꞌ ngala ti yu kanꞌ, bra ti yjwi wan kuta kuneꞌ nu taan la chaꞌ ka taꞌa ꞌin yu” ndukwin sñiꞌ nu wa kula la. \v 31 Bra kanꞌ ykwiꞌ yu kula sti yu loꞌo yu: “Chañi chaꞌ nchga tsan ndiꞌiin loꞌoǔn. Kwiꞌ ngwañaꞌan, nchga chaꞌ suꞌwe nu ndiya ꞌñaǎn, nan ꞌiin lka nchga nan kanꞌ. \v 32 Loꞌo yu taꞌaa ni, ni siya lye ꞌa mdaꞌan yuꞌwi yu, suꞌwe chaꞌ ngiꞌnian ska taꞌa chaꞌ suꞌwe ti ngala yu ni. Mdaꞌan chaꞌ tiyeěn chaꞌ wa ngujwi yu, bra kanꞌ ndyoꞌo tukwa yu xiyaꞌ; wa mnaꞌ yu, mxkeꞌ tiǎnꞌ, bra kanꞌ ngala yu xiyaꞌ. Kanꞌ chaꞌ ngiꞌnian ska taꞌa ni, chaꞌ lka suꞌwe ꞌa nka tiyeěn ndiꞌiǐn.” \c 16 \s1 Ska msu nu ndloo la, nu sa ti yꞌni tñan, ni siya kuxi ti tiye yu \p \v 1 Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu: \p ―Mdiya ska yu kuliyaꞌ, loꞌo yuꞌwi ska nten nu ndlo tñan ꞌin msu ꞌin yu kuliyaꞌ kanꞌ. Wa mdiya ska tsan ytsaꞌ neꞌ ꞌin yu kuliyaꞌ kanꞌ, chaꞌ wa tyii ti chaꞌ suꞌwe nu nsuꞌwi ꞌin yu, chaꞌ ya ñaꞌan ti ngwiji msu nu ndlo tñan kanꞌ chaꞌ suꞌwe nu ndiya ꞌin yu kuliyaꞌ kanꞌ. \v 2 Bra kanꞌ msiꞌya xꞌnan ꞌin msu nu ndlo tñan kanꞌ, chaꞌ kunichaꞌ yu ꞌin msu kanꞌ: “¿Ni sa ñaꞌan ndyoꞌo chaꞌ nu nchkwiꞌ nten loꞌoǔn chaꞌ ꞌiin a?” ndukwin yu. “¿Ni ñaꞌan tñan wa yꞌnii chaꞌ nchkwiꞌ neꞌ loꞌoǔn ngwañaꞌan a? Tyaa kwenta ꞌñaǎn ni, katsaaꞌ lyaa ꞌñaǎn nchga tñan nu wa yꞌnii. Ja ka ꞌa ꞌiin ka ndloo la ꞌin msu ꞌñaǎn ni.” \v 3 Lye ꞌa mdaꞌan chaꞌ tiye msu nu ndlo tñan kanꞌ bra kanꞌ: “¿Nan lka kuꞌniǐn ni, si ja ta ꞌa xꞌnaǎn tñan nu kuꞌniǐn a? Ja jlyo ꞌa tiǎnꞌ sa ñaꞌan tñan kuꞌniǐn bra kanꞌ. Ja taloǔn kuꞌniǐn tñan niꞌ kixinꞌ; si tsaꞌaǎn lo kiyaꞌ chaꞌ jñaǎn lomstan, ka jyuꞌu ꞌa tiǎnꞌ bra kanꞌ. \v 4 Kanꞌ chaꞌ ni, wa jlyo tiǎnꞌ sa ñaꞌan nu kuꞌniǐn chaꞌ kaja seꞌen tyiꞌiǐn naꞌan tyi nten, si ja ta ꞌa xꞌnaǎn tñan nu kuꞌniǐn.” Kanꞌ lka chaꞌ nu mdaꞌan chaꞌ tiye msu kanꞌ, loꞌo kuxi ti tiye yu. \v 5 Bra kanꞌ msiꞌya yu ꞌin nchga nten nu ndukwi tneꞌ ꞌin xꞌnan yu, mnichaꞌ yu ꞌin neꞌ bra kanꞌ: “¿Ni lkwa nan ndukwii ꞌin xꞌnaǎn a?” ndukwin yu ꞌin ska neꞌ. \v 6 “Ska mi litro sete ndukwiǐn ꞌin yu kwa” ndukwin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. Bra ti ndukwin msu nu ndlo tñan kanꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ: “Nde ndiya kityi seꞌen nu ndukwa kwenta ꞌin tneꞌ nu ndukwii. Tyukwaa chinꞌ nde re chaꞌ kuꞌnii xka kityi, nu ndukwin chaꞌ kiꞌyu ti siyentu litro sete ndukwii ꞌin yu kula kanꞌ” ndukwin msu kanꞌ ꞌin. \v 7 Bra kanꞌ mnichaꞌ yu ꞌin xka yu: “Nuꞌwin ni, ¿ni lkwa nan ndukwii ꞌin xꞌnaǎn a?” “Ska siyentu kwijin nskwaꞌ trigu” ndukwin yu kanꞌ bra kanꞌ. “Jaan” ndukwin yu, “nde ndiya kityi seꞌen nu ndukwa kwenta ꞌiin” ndukwin msu kanꞌ. “Tyukwaa chinꞌ nde re chaꞌ kuꞌnii xka kityi nu ndukwin chaꞌ jakwa yla ti kwijin, sa kanꞌ ti ndukwii ꞌin yu kula kanꞌ.” \v 8 Chunꞌ ndiꞌin la ngwa biyaꞌ tiꞌ ykwiꞌ xꞌnan yu sa ñaꞌan tñan nu yꞌni yu. “Sa ꞌa yꞌni msu nu ndlo tñan kanꞌ ꞌñaǎn bra nu yꞌni yu tñan” ndukwin yu kula kuliyaꞌ kanꞌ. \p Ti nchkwiꞌ la Jesús loꞌo neꞌ kanꞌ bra kanꞌ: \p ―Loꞌo ꞌwan ni, nu nchka ꞌa tiꞌ wan tukwa wan nchga chaꞌ nu nchkwiꞌ Ndiose ―ndukwin― ka kuꞌni xaꞌan wan chinꞌ chaꞌ bra nu ñaꞌan wan sa ñaꞌan nu ngiꞌni xka ta nten chalyuu loꞌo taꞌa neꞌ, ni siya kuxi ti tiye neꞌ. \p \v 9 ’Nde lka chaꞌ nu chkwiǐnꞌ loꞌo wan sikwa. Suꞌwe ti kuꞌni wan loꞌo nchga chaꞌ suꞌwe nu nsuꞌwi ꞌwan lo chalyuu re; tayaꞌ wan ꞌin xka la nten loꞌo chaꞌ suꞌwe nu nsuꞌwi ꞌwan sa ñaꞌan yaꞌ tsaa tii chalyuu ꞌwan, chaꞌ ngwañaꞌan kaja taꞌa suꞌwe nsuꞌwi ꞌwan lo chalyuu re. Loꞌo bra kanꞌ ta Ndiose seꞌen tyiꞌin wan nde seꞌen ndiꞌin Ni, xka chalyuu nu ja tsaa tii ꞌa kaja ꞌwan bra kanꞌ. \p \v 10 ’Nten nu suꞌwe ꞌa yꞌni ji ska tñan xuwe ti, ngwañaꞌan suꞌwe kuꞌni neꞌ ska tñan nu wa tlyu la; loꞌo nten nu kwiñi lyoꞌo ꞌin xꞌnan, laja nu ngiꞌni neꞌ ska tñan xuwe ti, ja chan ja ka kuꞌni neꞌ ska tñan nu wa tlyu la. \v 11 Si ja nchka ñaꞌansiin wan ska chaꞌ suꞌwe nu nsuꞌwi ꞌwan lo chalyuu, ti kwiꞌ ti chaꞌ, ja ta Ndiose ska tñan suꞌwe la chaꞌ kuꞌni wan chaꞌ ꞌin Ni. \v 12 Nchga chaꞌ suꞌwe nu nsuꞌwi ꞌwan lo chalyuu, nan wa nda Ndiose chaꞌ kanꞌ chaꞌ ñaꞌansiin wan ꞌin ran; si ja kuꞌni suꞌwe ti wan loꞌo chaꞌ kanꞌ, ¿ni sa ñaꞌan kuꞌni wan loꞌo chaꞌ suꞌwe nu nda Ndiose chaꞌ kanun niꞌ kasiya ꞌwan a? \p \v 13 ’Ska msu ni, ja ka kuꞌni yu tñan ꞌin tukwa xꞌnan yu ska bra ti; kuꞌni yu tñan ꞌin ska ti xꞌnan yu ska yaꞌ ti. Ja chan ka tiꞌí tiꞌ yu ꞌin ska xꞌnan yu bra kanꞌ, loꞌo suꞌwe la chkwiꞌ yu loꞌo xka xꞌnan yu bra kanꞌ; ti kwiꞌ ti chaꞌ, suꞌwe la kuꞌni yu tñan ꞌin ska ti xꞌnan kanꞌ, loꞌo chinꞌ la tñan kuꞌni yu ꞌin xka xꞌnan bra kanꞌ. Ja ka xñian chaꞌ ꞌin Ndiose nu nka Xꞌnaan si ndiya ꞌa tianꞌ ꞌin tñi, chaꞌ sa ñaꞌan lka xka xꞌnaan, ngwañaꞌan lka tñi kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 14 Loꞌo neꞌ fariseo, chaꞌ nu ndiya ꞌa tiꞌ neꞌ kanꞌ tñi, kanꞌ chaꞌ bra wa ynan neꞌ chaꞌ nu nchkwiꞌ Jesús, mstyi lyoꞌo neꞌ ꞌin yu. \v 15 Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ kanꞌ: \p ―ꞌWan ―ndukwin yu― suꞌwe ꞌa ngiꞌni wan chaꞌ ñaꞌan nten ꞌwan, loꞌo wa jlyo suꞌwe tiꞌ Ndiose nchga chaꞌ kuxi nu ndaꞌan chaꞌ tiye wan. Nten nu ngiꞌni tnun ꞌin ti ykwiꞌ ti, kulaa yaꞌ Ndiose ꞌin neꞌ kanꞌ. \s1 Sa ñaꞌan nchka loꞌo chaꞌ suꞌwe nu ꞌin Ndiose \p \v 16 ’Bra wa sꞌni, ndiꞌin chaꞌ kula ꞌin nten, ti kwiꞌ chaꞌ nu wa ykwiꞌ Ndiose loꞌo Moisés, loꞌo neꞌ nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten sꞌni; bra nu yan Xuwa, ti bra kanꞌ mdyisnan nganen chaꞌ suꞌwe ꞌin Ndiose, chaꞌ ka Ndiose ndloo niꞌ kasiya ꞌin nten. Kaꞌan ꞌa nten nsuꞌwa neꞌ jwersa chaꞌ xñi neꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose bra kanꞌ. \p \v 17 ’Ja tlyu tñan tsaa tii nchga nan nu nsuꞌwi nde niꞌ kwan, kwiꞌ ngwañaꞌan, tsaa tii tyukwi ñaꞌaan lo chalyuu; loꞌo ja tsaa tii ꞌa nchga chaꞌ nu wa ykwiꞌ Ndiose loꞌo nten sꞌni, ni siya ska chaꞌ nu chinꞌ la. \s1 Nchkwiꞌ Jesús chaꞌ ꞌin nten nu ngulaa tiꞌin ꞌin kwilyoꞌo \p \v 18 Ti nchkwiꞌ la Jesús loꞌo neꞌ bra kanꞌ: \p ―Bra nu ngulo ska nten kityi chaꞌ kulaa tiꞌin yu ꞌin kwilyoꞌo yu, chaꞌ xiyaꞌ kaja kwilyoꞌo yu loꞌo xka neꞌ kunaꞌan, chaꞌ kuxi ngiꞌni yu kanꞌ bra kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, si kaja kwilyoꞌo ska yu kiꞌyu loꞌo ska nu kunaꞌan nu wa ngulaa tiꞌin ꞌin kwilyoꞌo loꞌo kityi, ti kwiꞌ ti chaꞌ kuxi ngiꞌni yu kiꞌyu kanꞌ bra kanꞌ. \s1 Chaꞌ ꞌin ska yu kuliyaꞌ loꞌo ska yu tiꞌi nu naan Lázaro \p \v 19 ’Ndiya ska yu kuliyaꞌ, nu xkwiꞌ teꞌ kaꞌan ꞌa ngaꞌan, xkwiꞌ teꞌ suꞌwe ꞌa ñaꞌan nchkuꞌ yu. Lye ꞌa ngiꞌni yu la ndiꞌin yu lo chalyuu, nchga tsan nchka taꞌa naꞌan tyi yu. \v 20 Loꞌo ndiya ska yu tiꞌi nu naan Lázaro, nu nsuꞌwi kitsuꞌ tyukwi ñaꞌaan yu. Tuꞌwa tunaꞌan seꞌen ndiꞌin yu kuliyaꞌ kanꞌ ndukwa Lázaro nchga tsan. \v 21 Wa nchka tiꞌ yu tiꞌi kanꞌ ku yu ya ñaꞌan ti nan nu ngalu tuꞌwa msaa seꞌen nchku yu kuliyaꞌ kanꞌ bra kanꞌ. Loꞌo ndaꞌan xneꞌ seꞌen ndukwa yu tiꞌi kanꞌ, ndeꞌe iꞌ lo kitsuꞌ nu nsuꞌwi chunꞌ yu. \v 22 Mdiya tsan ngujwi yu tiꞌi kanꞌ; loꞌo bra kanꞌ yaa loꞌo angajle ꞌin ayman kanꞌ seꞌen ndiꞌin ayman Abraham, nde seꞌen tlyu nu wa yꞌni xuꞌwe Ndiose ꞌin yu. Chunꞌ ndiꞌin la ngujwi yu kuliyaꞌ kanꞌ, mtsiꞌ neꞌ ꞌin yu bra kanꞌ. \v 23 Bra wa ndiya yu kuliyaꞌ kanꞌ seꞌen ndijin yu nu tiꞌí lo jwlyaa, bra kanꞌ mskwen yu ke yu naꞌan yu ꞌin ayman Abraham tijyuꞌ ti, naꞌan yu chaꞌ suꞌwa ti ndukwa ayman Lázaro loꞌo Abraham bra kanꞌ. \v 24 Kanꞌ msiꞌya yu kuliyaꞌ kanꞌ ꞌin Abraham: “Sti ba Abraham, chka tꞌnan tiꞌ ꞌñaǎn. Kuloo tñan ꞌin Lázaro kwa chaꞌ kan loꞌo yu chinꞌ tyiꞌa koꞌoǔn, chaꞌ kuchaꞌ yu chinꞌ tuꞌwaǎn loꞌo yaaꞌ yu chaꞌ tlaꞌ chinꞌ ltseěnꞌ, chunꞌ tikeeꞌ ꞌa nsuꞌwiǐn lo kiiꞌ re.” \v 25 Bra kanꞌ ndukwin ayman Abraham ꞌin yu: “Sñiěnꞌ” ndukwin, “suꞌwe ꞌa ngwa ꞌiin la mdiꞌiin lo chalyuu. Loꞌo Lázaro re ni, siꞌi ngwañaꞌan ngwa ꞌin yu, chaꞌ mdijin ꞌa yu nu tiꞌí xa mdiꞌin yu lo chalyuu. Kanꞌ chaꞌ kaja seꞌen tyiꞌin suꞌwe yu nde re ni; loꞌo nuꞌwin, ndiꞌin chaꞌ kaja nu tiꞌí ꞌiin ni. \v 26 Ti nsuꞌwi la xka chaꞌ ꞌware nde seꞌen ndiꞌin ba, ndiya ska lo kwaꞌan nu tlyu ꞌa jluꞌwe la seꞌen ndiꞌin bare loꞌo wan; kanꞌ chaꞌ si ndiya neꞌ taꞌa ba nu nchka tiꞌ tsaa seꞌen ndiꞌin wan, ja ka ꞌin neꞌ tsaa neꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan ꞌwan, nu ndiꞌin wan nde kwa, ja ka ꞌwan kan wan nde re.” \v 27 Bra kanꞌ tꞌnan ꞌa ykwiꞌ yu kuliyaꞌ kanꞌ loꞌo: “Kuꞌnii ska chaꞌ suꞌwe loꞌoǔn, sti ba Abraham” ndukwin yu kuliyaꞌ kanꞌ. “Taa ꞌin Lázaro chaꞌ tsaa yu seꞌen ndiꞌin stiǐn, \v 28 kwiꞌ seꞌen ndiꞌin xa kiꞌyu yu taꞌaǎn, chaꞌ chkwiꞌ yu loꞌo yu kwa, chaꞌ ja kan ꞌa yu seꞌen ndijiǐn nu tiꞌí nde re.” \v 29 Bra kanꞌ mxkwen Abraham ꞌin yu: “Wa jlyo tiꞌ neꞌ kanꞌ nchga chaꞌ nu ngwaꞌan ayman Moisés ti sꞌni; loꞌo xka la kityi ꞌin Ndiose seꞌen nu ngwaꞌan ayman nu ngwa sꞌni, ndiya kityi kanꞌ ꞌin yu taꞌaa. ¡Suꞌwe la si kunan suꞌwe neꞌ chaꞌ nu ndukwa lo kityi kanꞌ!” \v 30 Bra kanꞌ mxkwen yu kuliyaꞌ kanꞌ ꞌin Abraham: “Chañi ꞌiin, sti ba Abraham. Ja chan si tsaa ska ayman nde seꞌen ndiꞌin neꞌ kwa, bra ti kulaa yaꞌ neꞌ chaꞌ kuxi nu ngiꞌni neꞌ bra kanꞌ.” \v 31 Xiyaꞌ ykwiꞌ ayman Abraham loꞌo yu kuliyaꞌ kanꞌ bra kanꞌ: “Chaꞌ nu ja xlyaa neꞌ kwa tukwa neꞌ tñan nu ngulo Moisés lo kityi, ti kwiꞌ ti chaꞌ ja nnan neꞌ chaꞌ nu ykwiꞌ ayman nu msuꞌwa Ndiose chaꞌ chkwiꞌ loꞌo nten nu ngwa sꞌni, kwiꞌ ngwañaꞌan, ja tukwa neꞌ xka la chaꞌ nu chkwiꞌ Ndiose loꞌo neꞌ, ni siya xiyaꞌ tyuꞌu ska ayman chaꞌ chkwiꞌ loꞌo neꞌ kwa.” \c 17 \s1 Kuxi ꞌa si ndiꞌin ska kiꞌya nu ndijin lyo ꞌñaan \p \v 1 Xiyaꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu: \p ―Nsuꞌwi ꞌa nten nu nchkwiꞌ loꞌoan chaꞌ kuꞌnian ska chaꞌ kuxi; loꞌo nten nu ndatsaa ꞌin taꞌa nten neꞌ chaꞌ kuꞌni chaꞌ kuxi loꞌo neꞌ, ¡tꞌnan ꞌa neꞌ kanꞌ! \v 2 Suꞌwe la si skanꞌ ska kee kichi ynen neꞌ kanꞌ, chaꞌ tsaa xkwan neꞌ ꞌin neꞌ lo tyiꞌa tujoꞌo; bra kanꞌ ja ka ꞌa tatsaa la neꞌ ꞌin nten ñaꞌan tiꞌ ska nu xuwe ti re. \p \v 3 ’Bra nu kuꞌni ska neꞌ taꞌa ndaꞌan wan chaꞌ kuxi loꞌo wan, bra kanꞌ chkwiꞌ wan loꞌo yu chaꞌ ja kuꞌni ꞌa yu chaꞌ kuxi kanꞌ loꞌo wan. Si kulaa yaꞌ yu chaꞌ kuxi kanꞌ, kuꞌni wan chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin yu bra kanꞌ; \v 4 ni siya kati yaꞌ ta yu chaꞌ msinꞌ tiꞌ ꞌwan ska tsan, loꞌo kati yaꞌ kan yu chkwiꞌ yu loꞌo wan: “Kuꞌni wan chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌñaǎn, ja kuꞌniǐn ꞌaǎn chaꞌ nu kuxi loꞌo wan ni” nchkwin yu bra kanꞌ, ndiꞌin chaꞌ kuꞌni wan chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin yu. \s1 Kaꞌan ꞌa chaꞌ ka ꞌñaan si ndyaa ñaꞌan tianꞌ ꞌin Ndiose \p \v 5 Bra kanꞌ ykwiꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús: \p ―Tayaaꞌ ꞌwa chaꞌ ka tsaa ñaꞌan la tiꞌ ba ꞌiin ―ndukwin neꞌ ꞌin yu. \p \v 6 ―Jlyo tiꞌ wan chaꞌ ndiya mta kixinꞌ nu xuwe ꞌa ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Sa ñaꞌan lka ska mta xuwe ti, ngwañaꞌan lka wan, chaꞌ ja nchka ꞌwan lye. Ja nꞌni chaꞌ, ni siya chinꞌ ti chaꞌ tsaa ñaꞌan tiꞌ wan ꞌin Ndiose Stiǐn, ka chkwiꞌ wan loꞌo yka kityi re: “Tyoꞌo tsuuꞌ nde seꞌen ndukwaa re, tsaa tukwaa nde lo tyiꞌa tujoꞌo kwa.” Loꞌo bra kanꞌ ñaꞌan wan chaꞌ kiꞌya yka kanꞌ kwenta chaꞌ nu ykwiꞌ wan loꞌo ran. \s1 Tñan nu ndiꞌin chaꞌ kuꞌnian loꞌo nten chunꞌ ngiꞌnian tñan ꞌin Ndiose \p \v 7 ’¿Ni sa ñaꞌan nxkeꞌ tiꞌ wan ni a? ¿Ni sa ñaꞌan kuꞌni wan si ndiya ska msu ꞌwan nu wa yaa niꞌ kixinꞌ chaꞌ ndaꞌa yu yuu ꞌwan, ni siya yaa yu chaꞌ ñaꞌansiin yu ꞌin kuta ꞌwan a? Nde msiin nu tka ngala ti msu kanꞌ chaꞌ yaa yu tñan, ¿ta chkwiꞌ wan chaꞌ re loꞌo yu a?: “Kaan lyaa tyukwaa chinꞌ tuꞌwa msaa re chaꞌ kuꞌnii chinꞌ siin ni.” \v 8 Ja nchkwiꞌ wan ngwañaꞌan loꞌo yu, nxkeꞌ tiǎnꞌ. Ja chan nde ñaꞌan chkwiꞌ wan loꞌo yu: “Kuꞌnii lyaa chaꞌ keeꞌ nan ka siin ku ba. Ti kulo ku ba koꞌo ba, bra kanꞌ kuu koꞌoo” nchkwin wan ꞌin msu kanꞌ. \v 9 ¿Ta ndya wan xuꞌwe ꞌin msu kanꞌ, chaꞌ ngiꞌni yu tñan nu ngulo wan ꞌin yu a? Ja ngiꞌni xꞌnan msu ngwañaꞌan. \v 10 Sa ñaꞌan lka msu, ngwañaꞌan lka wan; bra wa yꞌni wan nchga tñan nu ngulo Ndiose ꞌwan, ndiꞌin chaꞌ chkwiꞌ wan bra kanꞌ: “Msu kuxi ti lka bare, chaꞌ tñan nu ndiꞌin chaꞌ kuꞌni ti ba, sa kanꞌ ti tñan yꞌni ba” nchkwin wan. \s1 Yꞌni Jesús joꞌó ꞌin tii nten nu msñi kicha nu ngatsuꞌ kunaꞌ neꞌ \p \v 11 Msñi Jesús tuwiin ndyaa nde Jerusalén, bra kanꞌ mdijin neꞌ lo yuu ꞌin Galilea, ndyaa neꞌ nde lo yuu ꞌin Samaria. \v 12 Mdiya Jesús ska kichen xuwe, bra kanꞌ ndyukwa taꞌa yu loꞌo tii neꞌ tiꞌí nu wa ndijyan seꞌen ndiꞌin yu; kicha nu ngatsuꞌ kunaꞌ msñi ꞌin neꞌ kanꞌ. Ti tijyuꞌ ti nduun neꞌ seꞌen ndiꞌin Jesús, \v 13 kwen ꞌa ykwiꞌ neꞌ loꞌo yu bra kanꞌ: \p ―¡Yu kula Jesús! ―ndukwin neꞌ bra kanꞌ―, ¡chka tꞌnan tiiꞌ ꞌwa! \p \v 14 Xa wa naꞌan Jesús ꞌin neꞌ, bra kanꞌ ndukwin yu: \p ―Tyaa lya wan seꞌen ndiꞌin sti joꞌo chaꞌ ñaꞌan yu tyukwi ñaꞌan wan ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ tiꞌí kanꞌ. \p Mdoꞌo neꞌ ndyaa neꞌ bra kanꞌ. Seꞌen yaa neꞌ tuwiin, ndii tiꞌ neꞌ chaꞌ ngwa luwi kunaꞌ neꞌ xiyaꞌ; wa mdyii chaꞌ tiꞌí neꞌ bra kanꞌ. \v 15 Kanꞌ chaꞌ mxitukwi ska yu tiꞌí kanꞌ, kwen ꞌa ykwiꞌ yu chaꞌ yꞌni tnun yu ꞌin Ndiose. \v 16 Bra kanꞌ mduun xtyinꞌ yu seꞌen ndiꞌin Jesús, yaa sti yu mstya tloo yu lyuu chaꞌ ndya yu xuꞌwe ꞌin Jesús. Loꞌo neꞌ Samaria lka yu kanꞌ, neꞌ xka laꞌa tsuꞌ lka yu. \v 17 Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo yu: \p ―¿Ta siꞌi tii neꞌ nu ngatsuꞌ kunaꞌ neꞌ nchkaa neꞌ tsan a? ¿La ngwa xa chkaa neꞌ kanꞌ ni a? \v 18 Ska ti yu re nu siꞌi neꞌ Israel taꞌaan lka yu, kanꞌ lka nu mxitukwi chaꞌ kuꞌni tnun yu ꞌin Ndiose. \p \v 19 Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo yu kiꞌyu kanꞌ: \p ―Tyituun lyaa, tyaa ni ―ndukwin―. Wa nchkaa ni, chaꞌ ndyaa ñaꞌan tiiꞌ chaꞌ nu ykwiǐnꞌ loꞌoo. \s1 Nan nu ka bra nu ka Ndiose ndloo la niꞌ kasiya ꞌin nten \p \v 20 Loꞌo bra kanꞌ mnichaꞌ neꞌ fariseo ꞌin Jesús sa ñaꞌan bra nu kan Ndiose chaꞌ ka Ni ndloo la ꞌin nten. Mxkwen Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―Siꞌi ska nan nu chkanꞌ ndijyan tijyuꞌ lka chaꞌ kanꞌ. \v 21 Ja ka chkwianꞌ chaꞌ re: “Nde ti nduun Ni”; ja ka chkwianꞌ: “Nde kwa ndukwa Ni.” Nan wa lka Ndiose ndloo niꞌ kasiya ꞌin nten bra ni. \p \v 22 Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu: \p ―Nde loo la tiya bra nu ka ꞌa tiꞌ wan ñaꞌan wan ꞌñaǎn, ni siya xka tsan ti tyiꞌiǐn loꞌo wan lo chalyuu ka tiꞌ wan, naꞌ nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten; loꞌo ja ka ꞌa ñaꞌan wan ꞌñaǎn bra kanꞌ. \v 23 Chkwiꞌ neꞌ loꞌo wan chaꞌ ꞌñaǎn bra kanꞌ: “Nde ti nduun yu”; loꞌo chkwiꞌ neꞌ: “Nde kwa nduun yu.” Ja tsaa ñaꞌan tiꞌ wan ꞌin neꞌ kanꞌ, ja xñi wan chaꞌ kwiñi nu nchkwiꞌ neꞌ kanꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. \v 24 Suꞌwa ñaꞌan nchka tiꞌ bra nu ndyuwi tyukwi ñaꞌaan niꞌ kwan, ngwañaꞌan ka ꞌñaǎn bra nu tiya tsan chaꞌ ñaꞌan neꞌ ꞌñaǎn ndyaǎn xiyaꞌ, naꞌ nu wa mdiyaǎn chaꞌ lkaǎn nten. \v 25 Ti kulo ndiꞌin chaꞌ kaꞌan ꞌa nu tiꞌí kaja ꞌñaǎn. Kwiꞌ ngwañaꞌan, neꞌ taꞌa kichen tyiǐn kulaa yaꞌ neꞌ ꞌñaǎn. \v 26 Sa ñaꞌan ngwa ꞌin nten nu yuꞌwi lo chalyuu sꞌni, taꞌa suꞌwa neꞌ loꞌo ayman Noé kanꞌ, ngwañaꞌan ka ꞌin nten chalyuu bra nu tyaǎn xiyaꞌ, naꞌ nu wa mdiyaǎn chaꞌ kaǎn nten. \v 27 Taꞌa suꞌwa ayman Noé kanꞌ ni, yꞌni neꞌ taꞌa, yku neꞌ, yiꞌo neꞌ, mjwi kwilyoꞌo neꞌ; sa kanꞌ ti chaꞌ nka tiye neꞌ sa ñaꞌan bra nu mñan Noé kanꞌ yka naꞌan tnun. Bra kanꞌ yten yu niꞌ yka naꞌan kanꞌ loꞌo nchga nan nu nsuꞌwi ꞌin yu. Loꞌo bra kanꞌ lye ꞌa mduun tyoo, mdyii nten chalyuu ngujwi neꞌ. \v 28 Ti kwiꞌ sa ñaꞌan ngwa ꞌin neꞌ kichen seꞌen mdiꞌin ayman Lot, ngwañaꞌan ka ꞌin nten chalyuu tsan kanꞌ. Nten taꞌa kichen tyi Lot ni, yku neꞌ, yiꞌo neꞌ, msiꞌi neꞌ yuꞌwa, yjwiꞌ neꞌ yuꞌwa, yta neꞌ jyan, mñan neꞌ naꞌan; sa kanꞌ ti tñan nu ndiya tiꞌ neꞌ yꞌni neꞌ, \v 29 sa ñaꞌan bra nu ngulo Ndiose ꞌin Lot kanꞌ nde kichen Sodoma kanꞌ. Bra kanꞌ mslu Ndiose kiiꞌ loꞌo kata sufri nchkin lo yuu. Mdyii chaꞌ ꞌin nchga neꞌ Sodoma kanꞌ; taꞌa suꞌwa Lot ni, ngujwi nchga neꞌ. \v 30 Ngwañaꞌan ka tsan kanꞌ bra nu ñaꞌan neꞌ ꞌñaǎn ndyaǎn xiyaꞌ, naꞌ nu wa mdiyaǎn ska yaꞌ chaꞌ kaǎn nten; ja ka biyaꞌ tiꞌ neꞌ ni tsan ka kanꞌ. \p \v 31 ’Bra nu tiya tsan kanꞌ, si ndiya nten nu nduun ke naꞌan tyi neꞌ, ja ka ꞌa ꞌin neꞌ kiꞌya neꞌ lyuu chaꞌ kulo neꞌ yuꞌwa nu ndiꞌin niꞌ ñaꞌan ꞌin neꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, si nsuꞌwi neꞌ niꞌ kixinꞌ, ja ka ꞌa ꞌin neꞌ xitukwi neꞌ tyaan neꞌ tuꞌ naꞌan tyi neꞌ. \v 32 Tyaa yuꞌwi tiꞌ wan sa ñaꞌan nu ngwa ꞌin nu kunaꞌan ꞌin Lot bra kanꞌ; ngwa tiꞌ neꞌ xitukwi neꞌ tyaan nde kichen kanꞌ xiyaꞌ, bra kanꞌ yꞌni Ndiose chaꞌ nchka neꞌ ska kee. \v 33 ꞌWan ni, kanaꞌ chalyuu ꞌwan si xkwiꞌ ndaꞌan chaꞌ tiye wan sa ñaꞌan nu ka ꞌwan, ti ykwiꞌ ti wan; kaja chalyuu kwi ꞌwan si xlyaa wan tsaa ñaꞌan tiꞌ wan ꞌñaǎn, ni siya kujwi nten ꞌwan chunꞌ nu yten wan chaꞌ ꞌñaǎn. \p \v 34 ’Katsaǎnꞌ ꞌwan sa ñaꞌan ka si kaǎn xa tla; si nskwa tukwa nten lajaꞌ ska ti lo kiꞌyan, kan yꞌya Ndiose ꞌin ska neꞌ, kanun skwa xka ti neꞌ bra kanꞌ. \v 35 Kwiꞌ ngwañaꞌan ka si ndiya tukwa nu kunaꞌan suꞌwa ti ndiyoo neꞌ ska tsan, kan yꞌya Ndiose ꞌin ska neꞌ, kanun xka ti neꞌ bra kanꞌ. \v 36 Kwiꞌ ngwañaꞌan ka si ndiya tukwa yu kiꞌyu lo tñan ꞌin neꞌ niꞌ kixinꞌ, tyaa loꞌo Ndiose ꞌin ska yu, kanun xka ti yu bra kanꞌ. \p \v 37 Bra wa ynan neꞌ chaꞌ kanꞌ, bra kanꞌ mnichaꞌ neꞌ ꞌin Jesús: \p ―¿La nde yaꞌ ka ngwañaꞌan, yu kula? ―ndukwin neꞌ. \p Bra kanꞌ mxkwen Jesús ꞌin neꞌ: \p ―La seꞌen ndiya ska nan tukun, la kanꞌ tyoꞌ tiꞌin laxu; ngwañaꞌan ka bra nu tyoꞌ tiꞌin nten xa wa mdyii chalyuu, kaja ꞌa nu tiꞌí ꞌin neꞌ bra kanꞌ. \c 18 \s1 Chaꞌ ꞌin nu kunaꞌan tiꞌi nu ndatsaa ꞌa ꞌin wse \p \v 1 Ngwaꞌu Jesús ꞌin neꞌ chaꞌ taꞌa ti chkwiꞌ neꞌ loꞌo Ndiose, chaꞌ ja ka ndaja tiꞌ neꞌ siyaꞌ ti bra nu nchkwiꞌ neꞌ loꞌo Ndiose. Nde lka ska chaꞌ tiya nu ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ bra kanꞌ: \p \v 2 ―Ska kichen ndiya ska wse nu ja ngiꞌni tnun ꞌin Ndiose, ja ska chaꞌ nduwe tiꞌ yu. \v 3 Ti kwiꞌ kichen kanꞌ ndiya ska nu kunaꞌan tiꞌi. Ndyaa naꞌan nu kunaꞌan kanꞌ ꞌin wse kanꞌ bra kanꞌ, chaꞌ ndiya chaꞌ kuxi nu ngiꞌni xka nten loꞌo; ngwa tiꞌ jñi suꞌwe chaꞌ ꞌin loꞌo taꞌa nxuun tloo wse. \v 4 Tyun yaꞌ yaa nu kunaꞌan kanꞌ seꞌen ndiꞌin wse, loꞌo ja nduwe tiꞌ wse kanꞌ chaꞌ nu nchkwiꞌ nu kunaꞌan kanꞌ loꞌo yu. Chunꞌ ndiꞌin la mdaꞌan chaꞌ tiye wse kanꞌ: “Ni siya ja ndukwaǎn chaꞌ nu nchkwiꞌ Ndiose, kwiꞌ ngwañaꞌan ja nduwe tiǎnꞌ ska chaꞌ nu nchkwiꞌ nten chalyuu, \v 5 ja nꞌni chaꞌ kanꞌ, kuꞌniǐn biyaǎnꞌ chaꞌ ꞌin nu kunaꞌan tiꞌi re, chaꞌ ñaꞌan ti ndaꞌan nu kunaꞌan re nda chaꞌ msinꞌ tiꞌ ꞌñaǎn. Kanꞌ chaꞌ tayaǎnꞌ chinꞌ ꞌin nu kunaꞌan re” ndukwin wse kanꞌ, “kuꞌniǐn biyaǎnꞌ ꞌin kiꞌya re, chaꞌ ja kan ꞌa nu kunaꞌan re ta chaꞌ msinꞌ tiꞌ ꞌñaǎn xiyaꞌ.” \p \v 6 Ti nchkwiꞌ la Jesús loꞌo neꞌ bra kanꞌ: \p ―Ngwañaꞌan ykwiꞌ wse xaꞌan kanꞌ, bra kanꞌ mdayaꞌ yu ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ, ni siya ja suꞌwe nka tiye yu ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. \v 7 Loꞌo Ndiose ni, suꞌwe ꞌa nsuꞌwi tiye Ndiose, bra ti tayaꞌ Ni ꞌin nten nu wa ngulo suwi Ni chaꞌ ka nten ꞌin Ni, chunꞌ lye ꞌa nchkwiꞌ neꞌ loꞌo Ni tsan loꞌo tla. ¿Ta tiyaꞌ ꞌa tayaꞌ Ndiose ꞌin neꞌ, nxkeꞌ tiꞌ wan a? \v 8 Nde lka chaꞌ nu chkwiǐnꞌ loꞌo wan, chaꞌ bra ti tayaꞌ Ndiose ꞌin neꞌ kanꞌ, kuꞌni Ni chaꞌ tiin ti tyiꞌin kasiya ꞌin neꞌ. Loꞌo naꞌ nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten, bra nu tiyaǎn xiyaꞌ, ¿ta ñaꞌan ti tyija lyo ꞌñaǎn nten nu ti ndyaa ñaꞌan tiꞌ ꞌin Ndiose Stiǐn a? \s1 Ska chaꞌ ꞌin tukwa lo nten nu yaa niꞌ lyaa \p \v 9 Nde lka xka chaꞌ tiya nu ykwiꞌ Jesús loꞌo nten, ska chaꞌ ꞌin neꞌ nu ngiꞌni siyeꞌ ꞌa tloo xka ta nten; xkwiꞌ chaꞌ nu ñi ngiꞌni neꞌ kanꞌ, nxkeꞌ tiꞌ neꞌ, loꞌo xkwiꞌ nxtyi lyoꞌo ti neꞌ kanꞌ ꞌin xka la nten. Nde lka chaꞌ nu ykwiꞌ Jesús bra kanꞌ: \p \v 10 ―Tukwa nten ndyaa niꞌ lyaa tnun chaꞌ chkwiꞌ neꞌ loꞌo Ndiose: Ska yu kanꞌ lka yu fariseo nu kti ꞌa chaꞌ ꞌin neꞌ, nxkeꞌ tiꞌ neꞌ, xka yu lka yu ska yu kuxi nu njñan tñi ꞌin nten chaꞌ ꞌin neꞌ xka laꞌa tsuꞌ. \v 11 Yu fariseo kanꞌ ni, nduun yu jluꞌwe laa, nde ñaꞌan ykwiꞌ yu loꞌo Ndiose bra kanꞌ: “Ndiose” ndukwin, “ngwa xuꞌwe ꞌiin chaꞌ ja ngiꞌniǐn sa ñaꞌan nu ngiꞌni xka la nten; xaꞌan ꞌa ngiꞌni neꞌ, ngiꞌni ꞌa neꞌ kunan, kuxi ꞌa ngiꞌni neꞌ loꞌo kwilyoꞌo xka nten. Naꞌ ni, ja ngiꞌniǐn ngwañaꞌan, ja ngiꞌniǐn sa ñaꞌan ngiꞌni yu kuxi kwa nu kwiñi ti njñan kaꞌan ꞌa tñi chaꞌ ꞌin neꞌ xka laꞌa tsuꞌ nu lka ndloo la” ndukwin yu fariseo kanꞌ ꞌin Ndiose. \v 12 “Tukwa yaꞌ ska smnan ja nchkuǔn tyaja chaꞌ ngiꞌniǐn tnuǔn ꞌiin. Loꞌo ndaǎn ꞌiin sa yuꞌwe nchga nan nu ngiꞌniǐn kanan ska smnan” ndukwin yu fariseo kanꞌ. \v 13 Loꞌo yu kiꞌyu nu njñan tñi chaꞌ ꞌin neꞌ xka laꞌa tsuꞌ ni, tijyuꞌ ti mdyituun yu; ja ngwa tiye yu chaꞌ skwen kiloo yu chinꞌ, chaꞌ xiꞌin ꞌa tiꞌ yu mduun yu mjiꞌin ti yu ndukunꞌ tijyan tiye yu bra nu ykwiꞌ yu loꞌo Ndiose: “¡Chka tꞌnan tiiꞌ ꞌñaǎn, Ndiose Stiǐn, chaꞌ ndiꞌin ꞌa kiꞌya ꞌñaǎn!” ndukwin yu kiꞌyu kanꞌ. Sa kanꞌ ti chaꞌ ykwiꞌ yu. \p \v 14 ’Nde lka chaꞌ nu nchka tiǎnꞌ chkwiǐnꞌ loꞌo wan ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―, chaꞌ yu kiꞌyu nu njñan tñi chaꞌ ꞌin neꞌ xka laꞌa tsuꞌ, wa yꞌni tyii Ndiose kiꞌya nu ndiꞌin ꞌin yu kanꞌ; kanꞌ chaꞌ suꞌwe ngwa tiye yu mxitukwi yu ndyaa yu naꞌan tyi yu. Loꞌo ja ngwa ꞌin yu fariseo kanꞌ ngwañaꞌan, chaꞌ nten nu ngiꞌni tnun ꞌin ti ykwiꞌ ti, ndiꞌin chaꞌ ka jyuꞌu tiꞌ nten kanꞌ chunꞌ ndiꞌin la; loꞌo nten nu mjyuꞌu ꞌa tiꞌ siꞌya chaꞌ kuxi nu ndiꞌin ꞌin neꞌ, chunꞌ ndiꞌin la ka suꞌwe la kasiya ꞌin neꞌ tloo Ndiose. \s1 Nkwan Jesús ꞌin nu xuwe \p \v 15 Bra kanꞌ ndijyan loꞌo nten ꞌin kaꞌan ꞌa nu xuwe chaꞌ xtya yaꞌ Jesús ke nu xuwe kanꞌ. Bra wa naꞌan neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan kanꞌ ꞌin nten nu ndijyan loꞌo ꞌin nu xuwe kanꞌ, bra ti mdyisnan neꞌ kanꞌ yꞌni tlá neꞌ ꞌin nten nu ndijyan kanꞌ. \v 16 Bra kanꞌ msiꞌya Jesús ꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, chaꞌ kan neꞌ seꞌen ndiꞌin yu. Bra kanꞌ ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ: \p ―Ta wan chabiyaꞌ chaꞌ kan nu xuwe re seꞌen ndiꞌiǐn ―ndukwin―, chaꞌ ska nu xuwe ni, suꞌwe ꞌa nsñi chaꞌ suꞌwe ꞌin Ndiose niꞌ kasiya ꞌin, tyukwi ti tiye kanꞌ siyaꞌ ti. Ka kulo Ndiose tñan ꞌin nten nu tsaa ñaꞌan tiꞌ ꞌin Ndiose, sa ñaꞌan nu ndyaa ñaꞌan tiꞌ ska nu xuwe ꞌin sti. \v 17 Chaꞌ nu ñi nchkwiǐnꞌ re loꞌo wan. Nten nu ja xñi chaꞌ suꞌwe ꞌin Ndiose sa ñaꞌan nu nsñi ska nu xuwe re chaꞌ nu nchkwiꞌ sti, ja ka ka Ndiose ndloo niꞌ kasiya ꞌin neꞌ. \s1 Ykwiꞌ ska yu kuliyaꞌ loꞌo Jesús \p \v 18 Nde kwa mduun ska nten tlyu nu lka ndloo ꞌin neꞌ judío. Bra kanꞌ mnichaꞌ yu kanꞌ ꞌin Jesús: \p ―Mstru, suꞌwe ꞌa ngiꞌnii nchga tsan ―ndukwin―. ¿Ni sa ñaꞌan kuꞌniǐn chaꞌ kaja chalyuu nu ja tsaa tii ꞌa ꞌñaǎn a? ―ndukwin yu kiꞌyu kanꞌ. \p \v 19 Bra kanꞌ mxkwen Jesús ꞌin yu: \p ―¿Ni chaꞌ nxkeꞌ tiiꞌ chaꞌ suꞌwe ꞌa nten lkaǎn a? ―ndukwin Jesús ꞌin yu kanꞌ―. Ska ti Ndiose lka nu chañi chaꞌ suꞌwe. \v 20 Wa jlyo tiiꞌ nchga tñan nu ngulo Ndiose ꞌin nten nu ngwa sꞌni, chaꞌ nde ñaꞌan nchkwiꞌ lo kityi: “Ja kuꞌni wan chaꞌ kuxi loꞌo kwilyoꞌo xka nten” ndukwin kityi kanꞌ. “Ja kujwi wan ꞌin taꞌa nten wan; ja kuꞌni wan kunan; ja chkwiꞌ wan kwentu ꞌin taꞌa nten wan; kuꞌni tlyu wan ꞌin sti wan loꞌo jyaꞌan wan, ngwañaꞌan tukwa wan chaꞌ nu nchkwiꞌ neꞌ kula ꞌwan loꞌo wan.” Ngwañaꞌan nchkwiꞌ chaꞌ kula nu mda Ndiose ꞌñaan nu ngwa sꞌni. \p \v 21 ―Ti lyuǔnꞌ mdukwaǎn nchga chaꞌ kanꞌ ―ndukwin yu kanꞌ ꞌin Jesús. \p \v 22 Bra wa ynan Jesús chaꞌ kanꞌ, bra kanꞌ ndukwin ꞌin yu: \p ―Xka ti chaꞌ ti ji kuꞌnii. Yaa kujwiiꞌ nchga chaꞌ suꞌwe nu nsuꞌwi ꞌiin, chaꞌ kaja tñi nu taa ꞌin nten nu tiꞌi; kaꞌan la chaꞌ suꞌwe kaja ꞌiin nde loo la nde seꞌen ndiꞌin Ndiose bra kanꞌ. Bra wa yꞌnii tñan kanꞌ, bra kanꞌ ka tyaꞌaan loꞌoǔn. \p \v 23 Bra nu ynan yu kanꞌ chaꞌ nu ykwiꞌ Jesús, bra ti ngwa xiꞌin tiꞌ yu, chaꞌ kuliyaꞌ ꞌa yu. \v 24 Naꞌan Jesús chaꞌ xiꞌin ꞌa tiꞌ yu, bra kanꞌ ykwiꞌ loꞌo neꞌ nu ndiꞌin kwiꞌ seꞌen ti: \p ―¡Tukwi ꞌa chaꞌ sten neꞌ kuliyaꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose, chaꞌ ka Ndiose ndloo la niꞌ kasiya ꞌin neꞌ! \v 25 Sa la tñan chaꞌ tyijin ska ꞌni kiyaꞌ kuxa, ni siya ska ꞌni tnun, ni siya sa ñaꞌan lka ska camello. Sa la chaꞌ kanꞌ; tukwi la tñan chaꞌ sten ska neꞌ kuliyaꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose chaꞌ ka Ndiose ndloo la ꞌin yu ―ndukwin Jesús. \p \v 26 Bra wa ynan neꞌ chaꞌ kanꞌ, mdaꞌan ꞌa chaꞌ tiye neꞌ: \p ―¿Ti ka nu ka tyoꞌo laa ꞌin chaꞌ kuxi nu nsuꞌwi chalyuu sikwa, chaꞌ kala yu seꞌen ndiꞌin Ndiose a? ―ndukwin neꞌ. \p \v 27 ―Ja ska nten chalyuu ka kuꞌni tñan kanꞌ; ska ti Ndiose, kanꞌ lka nu nchka kuꞌni chaꞌ kala nten seꞌen ndiꞌin ykwiꞌ Ni ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ. \p \v 28 ―Yu kula ―ndukwin Tyu ꞌin Jesús―, wa ngulaa tiꞌin ba nchga nan nu nsuꞌwi ꞌwa chaꞌ tyaꞌan ba loꞌoo, sa ñaꞌan nu ndukwiin chaꞌ kuꞌni ba ―ndukwin. \p \v 29 Bra kanꞌ mxkwen Jesús ꞌin yu: \p ―Chañi chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan ni, chaꞌ ꞌin nten nu wa yaa tijyuꞌ chaꞌ kuꞌni tñan ꞌin Ndiose; ja siyaꞌ kulaa yaǎnꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ ya ñaꞌan ti. Ndiya bra wa ngulaa tiꞌin neꞌ nchga chaꞌ suꞌwe nu ndiꞌin ꞌin neꞌ, chaꞌ nu ndyaa neꞌ tñan ꞌin Ndiose; loꞌo naꞌan tyi neꞌ, loꞌo kwilyoꞌo neꞌ, loꞌo sti neꞌ, loꞌo jyaꞌan neꞌ, loꞌo sñiꞌ neꞌ, ndiya bra ngulaa tiꞌin neꞌ nchga chaꞌ kanꞌ, chaꞌ nu ndyaa neꞌ tñan ꞌin Ndiose. \v 30 Loꞌo bra kanꞌ kaꞌan la chaꞌ suꞌwe kaja ꞌin neꞌ kanꞌ lo chalyuu ni, sa ñaꞌan chaꞌ nu mnaꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ, mxkeꞌ tiꞌ neꞌ; chunꞌ ndiꞌin la kaja chalyuu nu ja tsaa tii ꞌa siyaꞌ ti ꞌin neꞌ bra kanꞌ. \s1 Xiyaꞌ ytsaꞌ Jesús ꞌin neꞌ chaꞌ wa kaja ti yu \p \v 31 Bra kanꞌ msiꞌya Jesús ꞌin tii tyukwa neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, chaꞌ tyoꞌ tiꞌin neꞌ seꞌen ndiꞌin yu chaꞌ chkwiꞌ yu loꞌo neꞌ: \p ―Tsaan nde Jerusalén ni ―ndukwin yu―, seꞌen ka nchga tñan nu ndukwin ayman nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose nu ngwa sꞌni; ngwaꞌan neꞌ chaꞌ kanꞌ lo kityi, nchga chaꞌ nu ka ꞌñaǎn, naꞌ nu ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten. \v 32 Wa ta ti neꞌ ꞌñaǎn ꞌin neꞌ xka laꞌa tsuꞌ chaꞌ xtyi lyoꞌo neꞌ ꞌñaǎn, chaꞌ chkwiꞌ neꞌ chaꞌ tiꞌí ꞌñaǎn, loꞌo suꞌwa tyiꞌa ndyoꞌo tuꞌwa neꞌ tloǔn. \v 33 Ti kulo jwiꞌin neꞌ ꞌñaǎn loꞌo ti su, kujwi neꞌ ꞌñaǎn bra kanꞌ. Mdaꞌa snan tsan, tyuꞌuǔn xiyaꞌ bra kanꞌ; ja kanuǔn seꞌen ndiꞌin ayman. \p \v 34 Nchga nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús kanꞌ, ja ngwa biyaꞌ tiꞌ neꞌ chaꞌ kanꞌ; ja jlyo tiꞌ neꞌ ni chaꞌ ykwiꞌ yu ngwañaꞌan. Ska chaꞌ tukwi ngwa, ja ngwiꞌya neꞌ kwenta sa ñaꞌan ndyoꞌo chaꞌ kanꞌ. \s1 Yꞌni Jesús chaꞌ nchkaa ska yu kwityiinꞌ nu lka neꞌ Jericó \p \v 35 Wa mdiyan ti Jesús tuꞌwa kichen Jericó bra kanꞌ. La kanꞌ ndiya ska yu kwityiinꞌ tuꞌwa tuwiin, mjñan yu lomstan. \v 36 Chaꞌ kaꞌan ꞌa nten ynan yu ndijyan tuwiin, kanꞌ chaꞌ mnichaꞌ yu kwityiinꞌ kanꞌ ꞌin xka nten: \p ―¿Nan ka nchka re ni a? ―ndukwin yu. \p \v 37 Bra kanꞌ ytsaꞌ neꞌ ꞌin yu chaꞌ Jesús Nazaret kanꞌ ndijyan tuwiin kwa. \v 38 Bra kanꞌ kwen ꞌa msiꞌya yu kwityiinꞌ kanꞌ ꞌin Jesús: \p ―Jesús, sñiꞌ David nu ngwa ayman stii nu yuꞌwi ti sꞌni ―ndukwin yu―, ¡chka tꞌnan tiiꞌ ꞌñaǎn ni! ―ndukwin yu. \p \v 39 Nten nu ndukwa loo la, kanꞌ msiꞌya loꞌo neꞌ ꞌin yu chaꞌ ka tiin yu chaꞌ nxiꞌya yu; loꞌo ja ynan yu, kwen la msiꞌya yu bra kanꞌ: \p ―Nuꞌwin, nu lkaa taꞌa nten ꞌin ayman David ―ndukwin yu―, ¡chka tꞌnan tiiꞌ ꞌñaǎn! \p \v 40 Bra kanꞌ ndyaa tuun Jesús chaꞌ chkwiꞌ loꞌo neꞌ chaꞌ kan loꞌo neꞌ ꞌin yu kwityiinꞌ kanꞌ seꞌen nduun yu. Bra nu mdiya yu kwityiinꞌ kanꞌ kwiꞌ seꞌen ti, bra kanꞌ mnichaꞌ Jesús ꞌin yu kwityiinꞌ kanꞌ: \p \v 41 ―¿Nan lka kuꞌniǐn loꞌoo, nchka tiiꞌ a? ―ndukwin Jesús ꞌin yu. \p ―Yu kula ―ndukwin yu―, nchka tiǎnꞌ chaꞌ kuꞌnii joꞌó ꞌin kiloǔn ―ndukwin yu kwityiinꞌ kanꞌ. \p \v 42 ―¡Chkaa kiloo sikwa! ―ndukwin Jesús ꞌin yu―. Chunꞌ chaꞌ ndyaa ñaꞌan tiiꞌ ꞌñaǎn, kanꞌ chaꞌ nchkaa kiloo ni ―ndukwin Jesús. \p \v 43 Bra ti nchkaa kiloo yu kwityiinꞌ kanꞌ, ngwa naꞌan yu xiyaꞌ. Loꞌo bra kanꞌ mdoꞌo yu mdaꞌan yu loꞌo Jesús, ngiꞌni tnun yu ꞌin Ndiose. Loꞌo nchga nten nu naꞌan chaꞌ kanꞌ, loꞌo neꞌ kanꞌ yꞌni tnun neꞌ ꞌin Ndiose bra kanꞌ. \c 19 \s1 Jesús loꞌo Zaqueo \p \v 1 Bra kanꞌ mdaꞌan Jesús ndyaa yu jluꞌwe kichen Jericó kanꞌ. \v 2 La kanꞌ ndiꞌin ska yu kuliyaꞌ nu naan Zaqueo, xꞌnan neꞌ nu mjñan kaꞌan tñi ꞌin nten chaꞌ ꞌin neꞌ xka laꞌa tsuꞌ lka yu. \v 3 Wa nchka tiꞌ yu xuꞌwi lyo yu ꞌin Jesús, loꞌo ja ngwa ñaꞌan yu ꞌin Jesús chaꞌ kaꞌan ꞌa nten ndiꞌin. Loꞌo Zaqueo ni, lyuꞌ ti kuꞌ yu. \v 4 Bra kanꞌ msnan yu ndyaa tuun yu nde loo seꞌen ndijyan neꞌ, mchkwen yu lo ska yka kityi tuwiin seꞌen ndiꞌin chaꞌ tyijin Jesús, chaꞌ mnan ti ñaꞌan yu ꞌin Jesús bra kanꞌ, nka tiye yu. \v 5 Xa nu ndijin ti Jesús, bra kanꞌ naꞌan Jesús nde kwan, ykwiꞌ loꞌo Zaqueo kanꞌ: \p ―Zaqueo ―ndukwin Jesús ꞌin yu―, kiꞌyaa lyaa lyuu, chaꞌ ndiꞌin chaꞌ tsaꞌaǎn naꞌan tyii ni. \p \v 6 Bra ti ngwiꞌya Zaqueo lyuu, chaꞌ ndiya ꞌa tiꞌ yu chaꞌ nu ykwiꞌ Jesús loꞌo yu; suꞌwe ꞌa nka tiye yu ta yu seꞌen tyiꞌin Jesús. \v 7 Bra nu naꞌan nten chaꞌ ndyaa Jesús seꞌen ndiꞌin Zaqueo kanꞌ, nchga neꞌ lye ꞌa nchkwiꞌ neꞌ ni chaꞌ ndyaa Jesús niꞌ ñaꞌan tyi ska neꞌ kuxi, ska nten nu ndiꞌin ꞌa kiꞌya ꞌin. \v 8 Bra kanꞌ mdyituun Zaqueo chaꞌ chkwiꞌ loꞌo Jesús: \p ―Ñaꞌaan ꞌaan, yu kula ―ndukwin yu―. Taǎn sa jluꞌwe chaꞌ suꞌwe nu nsuꞌwi ꞌñaǎn ꞌin neꞌ tiꞌi. Si ti ndiꞌin nan nu yꞌniǐn kunaǎn chaꞌ wa mñi lyoꞌoǔn ꞌin neꞌ, tyaǎn nan kanꞌ ꞌin neꞌ, jakwa sa kwa tyija ꞌin neꞌ ―ndukwin Zaqueo bra kanꞌ. \p \v 9 ―Loꞌo ni, wa ngulaa neꞌ nu ndiꞌin naꞌan re ꞌin chaꞌ kuxi nu ndiꞌin ꞌin neꞌ ―ndukwin Jesús bra kanꞌ―, chaꞌ yu re ni, taꞌa nten ꞌin ayman Abraham nu yuꞌwi ti sꞌni lka yu. \v 10 Wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten chaꞌ tyaꞌan naǎn ꞌin nten nu mnaꞌ kasiya ꞌin neꞌ siꞌya chaꞌ kuxi, chaꞌ ka kulaǎn ꞌin nten kanꞌ. \s1 Chaꞌ ꞌin tii tñi oro \p \v 11 Laja nu ndiꞌin ti neꞌ nganan neꞌ chaꞌ nu nchkwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ, bra kanꞌ ykwiꞌ yu chaꞌ tiya re loꞌo neꞌ. Wa ndla ti tiya neꞌ loꞌo Jesús tuꞌwa kichen Jerusalén, bra kanꞌ mskeꞌ tiꞌ neꞌ chaꞌ lka Jesús nu nka Krixtu, nten nu tnun nchka nu wa suꞌwa ti Ndiose chaꞌ kan lo chalyuu; mskeꞌ tiꞌ neꞌ chaꞌ wa mdiya ti kwiꞌ bra nu ka Ndiose ndloo ꞌin nten chunꞌ tñan nu ngiꞌni Krixtu bra kanꞌ. \v 12 Kanꞌ chaꞌ ykwiꞌ Jesús chaꞌ re loꞌo neꞌ: \p ―Ndiya ska yu kiꞌyu, ska nten suꞌwe. Wa tsaa ti yu tijyuꞌ nde xka kichen tnun la, chaꞌ ta neꞌ tñan ꞌin yu chaꞌ ka yu ndloo la ꞌin neꞌ taꞌa kichen tyi yu; bra nu wa mjwi tñan kanꞌ ꞌin yu, bra ti xitukwi yu tyaan yu xiyaꞌ, nka tiye yu. \v 13 Xa nu ti ji ti tsaa yu, bra kanꞌ msiꞌya yu ꞌin tii nten nu lka msu ꞌin yu, chaꞌ ta yu ska tñi ꞌin skaa neꞌ, ska tñi oro nu kaꞌan ꞌa ndyuꞌwi lyo. Bra kanꞌ ykwiꞌ yu loꞌo msu kanꞌ: “Kuꞌni wan tñan loꞌo tñi re tyukwi laja nu tsaꞌaǎn ni, sa ñaꞌan bra nu kalaǎn xiyaꞌ” ndukwin yu ꞌin neꞌ. \v 14 Loꞌo nten taꞌa kichen tyi yu, ja suꞌwe nka tiye neꞌ ñaꞌan neꞌ ꞌin yu. Bra kanꞌ ngulo neꞌ kanꞌ tñan ꞌin xka ta nten chaꞌ tsaa ñaꞌan neꞌ ꞌin yu, chaꞌ chkwiꞌ neꞌ chaꞌ re loꞌo ree nu lka ndloo la ti kichen tijyuꞌ kanꞌ: “Ja nchka tiꞌ ba ꞌin yu kwa chaꞌ ka yu ndloo la ꞌwa kichen tyi ba” ndukwin neꞌ. Loꞌo ja nduwe tiꞌ ree nu lka ndloo la ti kanꞌ siyaꞌ ti, chaꞌ nu wa ykwiꞌ neꞌ ngwañaꞌan. \v 15 Kanꞌ chaꞌ bra nu ngala yu chaꞌ wa mjwi tñan chaꞌ lka yu ndloo la, ngala yu naꞌan tyi yu xiyaꞌ bra kanꞌ. Bra ti ngulo yu tñan chaꞌ kan neꞌ msu nu mda yu tñi ꞌin chaꞌ kuꞌni neꞌ tñan loꞌo ran, chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ yu sa ñaꞌan kanan yꞌni neꞌ loꞌo tñi kanꞌ. \v 16 Ykwiꞌ msu nu ngala kulo kanꞌ loꞌo xꞌnan yu: “Tii sa ñaꞌan nu mda ꞌñaǎn yꞌniǐn kanan” ndukwin msu kanꞌ ꞌin yu. \v 17 Bra kanꞌ mxkwen ree ꞌin msu kanꞌ: “Suꞌwe ꞌa sikwa. Ska msu suꞌwe ꞌa lkaa. Ngwañaꞌan yꞌnii loꞌo ska tñan xuwe ti; kanꞌ chaꞌ taǎn chabiyaꞌ chaꞌ kaa ndloo la ꞌin tii kichen chabiyaꞌ ꞌñaǎn.” \v 18 Ngala xka msu seꞌen ndiꞌin yu bra kanꞌ: “Yu kula” ndukwin yu, “kiꞌyu sa ñaꞌan nu mda ꞌñaǎn yꞌniǐn kanan” ndukwin. \v 19 Ti kwiꞌ ti chaꞌ ndukwin ree kanꞌ ꞌin: “Nuꞌwin kuloo tñan ꞌin kiꞌyu kichen chabiyaꞌ ꞌñaǎn sikwa” ndukwin ree kanꞌ ꞌin msu kanꞌ. \v 20 Bra kanꞌ ngala xka msu kanꞌ: “Yu kula” ndukwin, “nde ndyaǎn loꞌoǔn tñi ꞌiin, chaꞌ suꞌwe msuꞌwa koꞌoǔn tñi kanꞌ ska niꞌ pañitu. \v 21 Ntseěn chinꞌ kuꞌniǐn tñan ꞌiin, chaꞌ ska kiꞌyu tiji lkaa. Nskwaꞌ nu nskwaꞌ xka ta nten, kanꞌ lka nu ndyiji ꞌiin; bra nu ngiꞌni wan kwa, xka ta nten lka nu ngiꞌni tñan kanꞌ.” \v 22 Bra kanꞌ ndukwin ree kanꞌ ꞌin yu: “Ndaja ꞌa nuꞌwin. Siꞌya chaꞌ ngwañaꞌan ndukwiin, kanꞌ chaꞌ xtyaǎn kiꞌya ꞌiin bra” ndukwin ree bra kanꞌ. “Jlyo tiiꞌ chaꞌ lkaǎn ska nten tiji, chaꞌ nskwaꞌ nu nskwaꞌ xka ta nten, kanꞌ lka nu kaja ꞌñaǎn; ngwañaꞌan ngiꞌniǐn kwa, loꞌo xka ta nten ngiꞌni tñan kanꞌ” ndukwin. \v 23 “¿Ni chaꞌ lka ja mdaa tñi ꞌñaǎn jñan xka la nten sikwa a? Chaꞌ nu bra nu ngalaǎn xiyaꞌ, wa ndyija tñi ꞌñaǎn bra kanꞌ. Loꞌo chinꞌ sñiꞌ tñi tyija ꞌñaǎn bra kanꞌ.” \v 24 Bra kanꞌ ykwiꞌ ree loꞌo neꞌ nu ndiꞌin kanꞌ: “Xñi wan tñi ꞌin yu re chaꞌ ta wan ꞌin msu suꞌwe nu wa nsuꞌwi tii tñi oro ꞌin.” \v 25 “Yu kula” ndukwin neꞌ kanꞌ ꞌin ree kanꞌ bra kanꞌ, “nan wa nsuꞌwi tii tñi oro ꞌin yu kwa. ¿Ni chaꞌ ti kaja la xka tñi ꞌin yu a?” \v 26 Mxkwen ree kanꞌ ꞌin neꞌ bra kanꞌ: “Ngwañaꞌan lka nten nu nsuꞌwi ska chaꞌ ꞌin, ti taǎn kaꞌan la chaꞌ ꞌin nten kanꞌ; loꞌo nten nu chinꞌ ti chaꞌ nsuꞌwi ꞌin, si ja nchka tiꞌ neꞌ kuꞌni neꞌ tñan loꞌo ran, kulaǎn ti chinꞌ ti chaꞌ nu nsuꞌwi ꞌin neꞌ bra kanꞌ. \v 27 Loꞌo ni, nten kanꞌ nu ja ngwa tiꞌ chaꞌ kaǎn ree ndloo ꞌin neꞌ, kwiꞌ nu msuun loꞌoǔn, tyaan loꞌo lya wan ꞌin neꞌ kanꞌ nde re, chaꞌ kujwi wan ꞌin neꞌ nde seꞌen ndiꞌiǐn.” \s1 Yꞌni tnun neꞌ ꞌin Jesús bra nu ngala yu nde kichen Jerusalén \p \v 28 Bra wa ykwiꞌ Jesús chaꞌ kanꞌ, bra kanꞌ mdoꞌo yu ndyaa yu tuwiin ndyaa nde Jerusalén. \v 29 Wa kala ti neꞌ tuꞌwa kichen Betfagé, ska laꞌa kichen kanꞌ nde siꞌ kiꞌya Olivos lka, bra kanꞌ ngulo Jesús tñan ꞌin tukwa neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu. \p \v 30 ―Yaa wan nde kichen xuwe kwa nu kwiꞌ seꞌen ti nchka. Bra nu tiya wan nde kwa, bra kanꞌ tyija ska buru kuneꞌ nu nduun nchkanꞌ ꞌwan, nu ja ya tyukwa nten chunꞌ siyaꞌ ti. Xtiꞌ wan ꞌin iꞌ chaꞌ tyaan loꞌo wan ꞌin iꞌ nde re. \v 31 Si ndiya nu chkwiꞌ loꞌo wan: “¿Ni chaꞌ nxtiꞌ wan buru kwa a?”, bra kanꞌ xkwen wan ꞌin neꞌ kanꞌ: “Jesús nu lka Xꞌnan wan nchka tiꞌ ꞌin iꞌ”. \p \v 32 Ndyaa neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu bra kanꞌ. Ti kwiꞌ sa ñaꞌan chaꞌ nu ndukwin Jesús, ngwañaꞌan ngwa. \v 33 Bra nu nduun neꞌ nxtiꞌ neꞌ buru kanꞌ, bra kanꞌ mnichaꞌ nu lka xꞌnan buru kanꞌ ꞌin neꞌ: \p ―¿Ni chaꞌ nxtiꞌ wan buru kwa a? \p \v 34 Bra kanꞌ mxkwen neꞌ ꞌin nten kanꞌ: \p ―Ndiya tñan kunanjoꞌo iꞌ ꞌin Xꞌnaan. \p \v 35 Ngala loꞌo neꞌ buru kanꞌ seꞌen nduun Jesús bra kanꞌ. Mstya neꞌ steꞌ neꞌ chunꞌ iꞌ, loꞌo bra kanꞌ mskwen neꞌ ꞌin Jesús chunꞌ iꞌ. \v 36 Sa ñaꞌan nu ndyaa Jesús tuwiin, ngwañaꞌan mstya neꞌ teꞌ lo yuu bra kanꞌ. \v 37 Wa kiꞌya tiꞌin ti neꞌ siꞌ kiꞌya Olivos, bra kanꞌ bra ti mdyisnan neꞌ yꞌni tnun neꞌ ꞌin Ndiose, chaꞌ kaꞌan ꞌa chaꞌ tnun wa naꞌan neꞌ; kwen msiꞌya neꞌ chaꞌ suꞌwe ꞌa nka tiyeꞌ neꞌ bra kanꞌ: \p \v 38 ―¡Suꞌwe ꞌa ngiꞌni Ndiose chaꞌ ꞌin yu nu ndijyan re chabiyaꞌ ꞌin Ndiose nu nka Xꞌnaan, chaꞌ ka yu ndloo la ꞌñaan! ―ndukwin neꞌ―. ¡Tiin ti tyiꞌin nchga nan nu nsuꞌwi nde niꞌ kwan seꞌen ndiꞌin Ndiose! ¡Loꞌo ni, kuꞌni tnuan ꞌin Ni! \p \v 39 Mdiya ska tukwa ti neꞌ fariseo laja nten kanꞌ nu ndukwin ꞌin Jesús bra kanꞌ: \p ―Mstru ―ndukwin neꞌ kanꞌ―, chkwiiꞌ loꞌo nten nu ndaꞌan loꞌoo, chaꞌ ja chkwiꞌ neꞌ ngwañaꞌan. \p \v 40 Mxkwen Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―Si ja chkwiꞌ ꞌa neꞌ re ni, xiꞌya nchga kee bra kanꞌ ―ndukwin Jesús. \p \v 41 Bra nu wa ndijyan Jesús kwiꞌ seꞌen ti tuꞌwa kichen Jerusalén, ynan ꞌa yu chaꞌ naꞌan yu kichen kanꞌ. Bra kanꞌ ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ: \p \v 42 ―Tsan ni ti, nu ti ndiꞌin wan chinꞌ lo chalyuu, si xlyaa wan kunan wan ska chaꞌ nu chkwiǐnꞌ loꞌo wan, suꞌwe ꞌa ka ꞌwan bra kanꞌ, suꞌwe ti tyiꞌin wan bra kanꞌ ―ndukwin Jesús―. Loꞌo ꞌwan, ja nchka ꞌa ka biyaꞌ tiꞌ wan chaꞌ re, chaꞌ wa nsuꞌwi kutsiꞌ ti chaꞌ re ꞌwan ―ndukwin―. \v 43 Chunꞌ ndiꞌin la tiya ska tsan nu kuxi ꞌa ꞌwan. Loꞌo bra kanꞌ xoꞌ tukwa nu nxuun loꞌo wan mondun yuu ñaꞌaan tuꞌwa kichen tyi wan. Bra kanꞌ suꞌwa loꞌoo neꞌ kanꞌ tuwiin tuꞌwa kichen. \v 44 Kuꞌni tyii neꞌ ꞌin kichen tyi wan, sa la lyuu siyaꞌ ti, kujwi neꞌ ꞌin taꞌa ndiꞌin wan; ja ska ꞌa kee kanun skwa ran chunꞌ taꞌa ran nde kichen tyi wan, chunꞌ nu ja xlyaa wan xuꞌwi lyo wan ꞌñaǎn bra nu ni, chaꞌ ndijyaǎn nu lkaǎn Sñiꞌ Ndiose nde seꞌen ndiꞌin wan. \s1 Ngulo Jesús ꞌin neꞌ nu ngiꞌni chaꞌ kuxi tuꞌ laa tnun \p \v 45 Bra kanꞌ ndyaa Jesús lo kichen, yten yu niꞌ lyoꞌoo laa tnun. Bra kanꞌ mdyisnan yu ngulo yu ꞌin neꞌ nu ndujwiꞌ yuꞌwa loꞌo neꞌ nu msiꞌi yuꞌwa la kwa, ngulo yu ꞌin neꞌ chunꞌ laa bra kanꞌ. \v 46 Ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ bra kanꞌ: \p ―Wa ndukwa ska chaꞌ lo kityi ꞌin Ndiose chaꞌ ꞌin laa re ―ndukwin Jesús―: “Ska naꞌan seꞌen nu ka chkwiꞌ nchga nten loꞌoǔn, kanꞌ lka naꞌan ꞌñaǎn” ndukwin Ndiose. Ngwañaꞌan ndukwa chaꞌ lo kityi. Loꞌo ni, wa yꞌni wan chaꞌ naꞌan tyi neꞌ kunan lka naꞌan re ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ. \p \v 47 Nchga tsan mdaꞌan Jesús ngwaꞌu ꞌin neꞌ niꞌ lyaa kanꞌ. Loꞌo sti joꞌo nu lka ndloo, loꞌo mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo, loꞌo neꞌ kula kichen, mdaꞌan naan neꞌ sa ñaꞌan ka xtya neꞌ kiꞌya ꞌin Jesús, chaꞌ ka kujwi neꞌ ꞌin yu. \v 48 Ja ngwa kuꞌni neꞌ chaꞌ kuxi kanꞌ, chaꞌ wa kaꞌan ꞌa nten ndaꞌan loꞌo yu, chaꞌ ndiya ꞌa tiꞌ neꞌ nganan neꞌ chaꞌ nu nchkwiꞌ yu. \c 20 \s1 Ngiꞌni Jesús tñan chabiyaꞌ ꞌin Ndiose \p \v 1 Ngwa ska tsan mdiyan Jesús niꞌ lyaa nduꞌu yu ꞌin nten; nchkwiꞌ yu chaꞌ ꞌin Ndiose, sa ñaꞌan nu kulaa Ni ꞌin nten. Bra kanꞌ mdiyan nchga sti joꞌo nu lka ndloo, loꞌo mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo, loꞌo neꞌ kula kichen kanꞌ, mdiyan neꞌ seꞌen ndiꞌin Jesús. \v 2 Mnichaꞌ neꞌ kanꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ: \p ―Katsaaꞌ lyaa ꞌwa: ¿Ti ka nu mda chabiyaꞌ ꞌiin chaꞌ kuꞌnii tñan nu ngiꞌnii a? ―ndukwin neꞌ. \p \v 3 Bra kanꞌ mxkwen Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ: \p ―Loꞌoǔn kunichaǎnꞌ ska chaꞌ ꞌwan, chaꞌ xkwen wan ꞌñaǎn: \v 4 ¿Ti ka nu mda chabiyaꞌ ꞌin ayman Xuwa chaꞌ mdukwatya yu ꞌin nten sikwa a? ¿Ta Ndiose a? ¿O ta nten chalyuu mda chabiyaꞌ ꞌin yu a? \p \v 5 Bra kanꞌ mdyisnan neꞌ ykwiꞌ luwe neꞌ loꞌo taꞌa neꞌ: \p ―¿Ni sa ñaꞌan chkwianꞌ ni a? ―ndukwin neꞌ ꞌin taꞌa neꞌ―. Si chkwianꞌ chaꞌ Ndiose mda chabiyaꞌ ꞌin Xuwa kanꞌ, bra kanꞌ xkwen yu kwa ꞌñaan chaꞌ: “¿Ni chaꞌ ja mdukwa wan chaꞌ nu ngwaꞌu yu sikwa a?” \v 6 Si chkwianꞌ chaꞌ nten chalyuu mda chabiyaꞌ ꞌin Xuwa kanꞌ, bra kanꞌ kujwi nchga nten nu ndiꞌin re ꞌñaan loꞌo kee, chaꞌ ska yu nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten ngwa ayman Xuwa kanꞌ, nchkwiꞌ neꞌ. \p \v 7 Bra kanꞌ mxkwen neꞌ nu tnun nchka kanꞌ chaꞌ ja jlyo tiꞌ neꞌ ti ka nu lka mda chabiyaꞌ ꞌin ayman Xuwa kanꞌ, chaꞌ mdukwatya yu ꞌin nten. \p \v 8 Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ kanꞌ: \p ―Ti kwiꞌ ti chaꞌ, ja katsaǎnꞌ ꞌwan ti ka nu lka mda chabiyaꞌ chaꞌ kuꞌniǐn tñan re ―ndukwin. \s1 Chaꞌ ꞌin msu nu xaꞌan \p \v 9 Bra ti mdyisnan Jesús ykwiꞌ ska chaꞌ tiya loꞌo neꞌ nu nduun seꞌen ndiꞌin kanꞌ: \p ―Ndiya ska yu kiꞌyu nu yta tyun yka chi kutun ska niꞌ lyoꞌo ꞌin yu. Bra kanꞌ mda yu yuu seꞌen ngiꞌni yu tñan mjñan xka ta nten. Bra kanꞌ mdoꞌo yu ndyaa yu tijyuꞌ; xꞌni ꞌa ndyaa yu. \v 10 Bra nu wa mdiya bra wa xtun neꞌ mta chi kutun kanꞌ, bra kanꞌ ngulo xꞌnan tñan kanꞌ tñan ꞌin ska msu ꞌin yu, chaꞌ tsaa chkwiꞌ loꞌo neꞌ nu ngiꞌni tñan niꞌ lyoꞌoo ꞌin yu, chaꞌ ta neꞌ sa tkanꞌ mta chi kutun nu ndiꞌin chaꞌ kaja ꞌin xꞌnan tñan kanꞌ. Loꞌo neꞌ kanꞌ ni, mjiꞌin neꞌ ꞌin msu kanꞌ, ngulo neꞌ ꞌin yu; mxitukwi yu ndyaan yu seꞌen ndiꞌin xꞌnan yu, loꞌo ja ska nan mda neꞌ ꞌin yu siyaꞌ ti. \v 11 Bra kanꞌ msuꞌwa xꞌnan tñan kanꞌ xka msu ndyaa. Kwiꞌ ngwañaꞌan yꞌni neꞌ loꞌo xka msu kanꞌ; chen ñaꞌan ykwiꞌ neꞌ loꞌo yu, bra kanꞌ mjiꞌin neꞌ ꞌin yu, loꞌo ja ska nan mda neꞌ ꞌin yu. \v 12 Xiyaꞌ msuꞌwa xꞌnan tñan kanꞌ ꞌin xka msu ndyaa, chaꞌ jñan yu nan nu mdoꞌo lo tñan kanꞌ. Loꞌo yu kanꞌ, lye ꞌa ngwa tiꞌí tiꞌ neꞌ nu ngiꞌni tñan kanꞌ ꞌin yu, sa ñaꞌan yaꞌ nu ngulo neꞌ ꞌin yu nde chunꞌ loꞌoo kanꞌ. \p \v 13 ’Loꞌo bra kanꞌ mdaꞌan chaꞌ tiye xꞌnan tñan kanꞌ: “¿Ni sa ñaꞌan kuꞌniǐn ni a? Nde ñaꞌan kuꞌniǐn: Suꞌwaǎn ꞌin sñiꞌ ykwiǐnꞌ nu ndiya ꞌa tiǎnꞌ, chaꞌ tsaa la kanꞌ. Ja chan xlyaa neꞌ tukwa neꞌ chaꞌ nu chkwiꞌ yu kanꞌ” ndukwin xꞌnan tñan kanꞌ bra kanꞌ. \v 14 Bra nu naꞌan nu ngiꞌni tñan niꞌ lyoꞌoo kanꞌ ꞌin yu kuneꞌ chaꞌ ndijyan yu, bra kanꞌ ykwiꞌ neꞌ loꞌo taꞌa neꞌ: “Yu kwa lka nu nchka tiꞌ chaꞌ kwiꞌya loo tñan re. ¿Ni sa ñaꞌan kuꞌnian chaꞌ kujwian ꞌin yu chaꞌ kanun tñan re ꞌñaan?” ndukwin neꞌ kuxi kanꞌ ꞌin taꞌa neꞌ bra kanꞌ. \v 15 Bra ti ngulo neꞌ ꞌin sñiꞌ xꞌnan tñan nde chunꞌ loꞌoo. Bra kanꞌ yjwi neꞌ ꞌin yu. \p Bra kanꞌ mnichaꞌ Jesús ꞌin neꞌ nu ynan chaꞌ kanꞌ: \p ―¿Ni sa ñaꞌan kuꞌni xꞌnan tñan kanꞌ loꞌo neꞌ kuxi kanꞌ, xkeꞌ tiꞌ wan a? \v 16 Kan ykwiꞌ xꞌnan tñan chaꞌ kujwi ꞌin neꞌ kuxi kanꞌ, bra kanꞌ ta tñan kanꞌ ꞌin xka ta nten chaꞌ kuꞌni neꞌ tñan loꞌo ran. \p Bra wa ynan neꞌ chaꞌ kanꞌ, bra kanꞌ ndukwin neꞌ: \p ―¡Ja kuꞌni Ndiose ngwañaꞌan! \p \v 17 Naꞌan ꞌa Jesús ꞌin neꞌ, bra kanꞌ ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ xiyaꞌ: \p ―¿Ni chaꞌ nchkwiꞌ kityi kula ꞌin Ndiose chaꞌ re sikwa?: \q1 Ti kwiꞌ kee tnun nu mxkwan neꞌ nu nñan naꞌan chaꞌ ja suꞌwe ran, mskeꞌ tiꞌ neꞌ, wa mjwi tñan nu kuꞌni kee kanꞌ ni; \q1 nduun ran seꞌen nka ndloo la chaꞌ ꞌin Ndiose. \m \v 18 Naꞌ lkaǎn sa ñaꞌan lka kee tnun kanꞌ ―ndukwin Jesús―, chaꞌ sa ñaꞌan nu yꞌni neꞌ nu nñan naꞌan loꞌo kee kanꞌ, ngwañaꞌan ngiꞌni wan loꞌoǔn. Nten nu nchka tiꞌ tukunꞌ lo chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo nten chalyuu, ja suꞌwe tyiꞌin nten kanꞌ bra kanꞌ; bra nu kuꞌni biyaꞌ Ndiose ꞌin nchga nten chalyuu, tyii chaꞌ siyaꞌ ti ꞌin neꞌ kanꞌ, chaꞌ ja xlyaa neꞌ xñi neꞌ chaꞌ ꞌñaǎn xa nu ti ndiꞌin neꞌ lo chalyuu. \s1 Chaꞌ ꞌin tñi nu ndlo neꞌ xka laꞌa tsuꞌ \p \v 19 Loꞌo bra kanꞌ nchga sti joꞌo nu lka ndloo loꞌo neꞌ mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo, ngwa tiꞌ neꞌ chaꞌ xñi neꞌ ꞌin Jesús chaꞌ tyaa loꞌo neꞌ ꞌin presu ti kwiꞌ bra kanꞌ; wa ngwa biyaꞌ tiꞌ neꞌ kanꞌ, chaꞌ nchkwiꞌ Jesús chaꞌ ꞌin ykwiꞌ neꞌ bra nu ykwiꞌ yu chaꞌ tiya kanꞌ. Loꞌo ntsen neꞌ chinꞌ ꞌin neꞌ kichen kanꞌ, \v 20 kanꞌ chaꞌ mstya neꞌ ꞌin nten chaꞌ tyuun kwan ꞌin Jesús, chaꞌ kiꞌya neꞌ kwenta ni chaꞌ chkwiꞌ yu; mnan ti yꞌni neꞌ ngwañaꞌan, chaꞌ tyaꞌan chaꞌ tiye Jesús chaꞌ nten suꞌwe lka neꞌ. Nchka ꞌa tiꞌ neꞌ chaꞌ kunan neꞌ ska chaꞌ nu tyoꞌo tuꞌwa Jesús, chaꞌ bra kanꞌ ka xtya neꞌ kiꞌya ꞌin yu siꞌya chaꞌ kanꞌ. Bra kanꞌ tyaa loꞌo neꞌ ꞌin yu yaꞌ gobierno, chaꞌ kuꞌni biyaꞌ neꞌ ꞌin yu. \v 21 Kanꞌ chaꞌ mnichaꞌ neꞌ kwiñi kanꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ: \p ―Mstru ―ndukwin neꞌ kwiñi kanꞌ―, jlyo tiꞌ ba chaꞌ xkwiꞌ chaꞌ nu ñi nchkwiiꞌ. Suꞌwe ꞌa ndyoꞌo nchga chaꞌ nu nduꞌuu. Siꞌi nan ndiya la tiiꞌ ꞌin ska ti nten; ni siya kuliyaꞌ neꞌ, ni siya nchka ꞌa ꞌin neꞌ, suꞌwa ti ngiꞌnii loꞌo nchga nten. Chañi chaꞌ nduꞌuu chaꞌ ꞌin Ndiose. \v 22 Kuꞌnii chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌwa, katsaaꞌ ñi ꞌwa: ¿Ta nsuꞌwi chabiyaꞌ ꞌñaan chaꞌ taan tñi nu njñan ree tlyu nu ndiꞌin xka laꞌa tsuꞌ a? ¿O ta suꞌwe la si ja taan tñi kanꞌ ꞌin ree kanꞌ a? ―ndukwin nten kanꞌ ꞌin Jesús. \p \v 23 Mgii ꞌa tiꞌ Jesús sa ñaꞌan chaꞌ kwiñi nu nka tiye neꞌ chaꞌ nu mnichaꞌ neꞌ ꞌin yu ngwañaꞌan. Bra kanꞌ ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ kanꞌ: \p ―¿Ni chaꞌ lka nchkwiꞌ biyaꞌ wan ngwañaꞌan loꞌoǔn a? ―ndukwin yu ꞌin neꞌ―. \v 24 Kwaꞌu wan ska tñi plata ꞌñaǎn. \p Bra kanꞌ ngwaꞌu neꞌ tñi plata kanꞌ ꞌin yu. \p ―¿Ti nkwin lka nu ngaꞌan loo tñi re a? ¿Ti lka nin nu ndukwa lo tñi re a? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kwiñi kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 25 Mxkwen neꞌ ꞌin yu bra kanꞌ: \p ―Nin ree tlyu nu ndiꞌin xka laꞌa tsuꞌ, kanꞌ ndukwa lo tñi kwa ―ndukwin neꞌ bra kanꞌ. \p ―Suꞌwe ―ndukwin Jesús bra kanꞌ―, ta wan nchga nan nu ndiꞌin chaꞌ ta wan ꞌin ree tlyu kanꞌ sikwa; kwiꞌ ngwañaꞌan, ta wan ꞌin Ndiose nchga nan nu ndiꞌin chaꞌ ta wan ꞌin Ni. \p \v 26 Ja mjwi sa ñaꞌan nu xtya neꞌ kiꞌya ꞌin Jesús nde seꞌen ndiꞌin neꞌ kichen kanꞌ. Yuwe ꞌa tiꞌ neꞌ chunꞌ chaꞌ nu wa mxkwen yu ꞌin neꞌ kwiñi kanꞌ, kanꞌ chaꞌ ja ska ꞌa chaꞌ nchkwiꞌ neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \s1 Mnichaꞌ neꞌ ꞌin Jesús sa ñaꞌan ka bra nu tyuꞌu ayman xiyaꞌ \p \v 27 Chunꞌ ndiꞌin la mdiyan xka ta neꞌ judío, mdiyan naꞌan neꞌ ꞌin Jesús. Neꞌ saduceo lka neꞌ kanꞌ, ndukwin neꞌ chaꞌ ja tyuꞌu ꞌa ayman xiyaꞌ. \v 28 Bra kanꞌ ykwiꞌ neꞌ loꞌo Jesús: \p ―Mstru ―ndukwin neꞌ―, nu ngwa sꞌni ngwaꞌan ayman Moisés ska chaꞌ lo kityi nu nganun ꞌñaan. Nde ñaꞌan nchkwiꞌ chaꞌ kanꞌ. Bra nu wa ngujwi ska yu kiꞌyu loꞌo nganun ska ti kwilyoꞌo yu, loꞌo ja ska sñiꞌ neꞌ ndiꞌin, bra kanꞌ ndiꞌin chaꞌ ꞌin taꞌa ngula yu nu ndiꞌin ska ti chaꞌ kaja kwilyoꞌo yu loꞌo nu kunaꞌan tiꞌi kanꞌ. Bra nu tyiꞌin sñiꞌ neꞌ, sñiꞌ taꞌa mla yu nu wa ngujwi, kanꞌ lka sñiꞌ nu tyiꞌin kulo, nchkwin neꞌ. \v 29 Nde lka ska chaꞌ nu ngwa. Mdiꞌin kati yu kiꞌyu taꞌa ngula yu. Mjwi kwilyoꞌo yu nu kula la, bra kanꞌ ngujwi yu loꞌo ja ya tyiꞌin sñiꞌ yu loꞌo nu kunaꞌan kanꞌ. \v 30 Taꞌa ngula yu nu nchka tukwa mjwi kwilyoꞌo loꞌo nu kunaꞌan kanꞌ bra kanꞌ; ti kwiꞌ ti chaꞌ, ngujwi yu loꞌo ja ya tyiꞌin sñiꞌ yu. \v 31 Loꞌo taꞌa ngula yu nu nchka snan, kanꞌ mjwi kwilyoꞌo loꞌo nu kunaꞌan kanꞌ; loꞌo nchga taꞌa mla yu kanꞌ, mjwi kwilyoꞌo loꞌo nu kunaꞌan kanꞌ. Ngujwi taꞌa kati yu kiꞌyu kanꞌ, ja ska sñiꞌ neꞌ nsuꞌwi loꞌo nu kunaꞌan kanꞌ. \v 32 Mdyii chaꞌ bra kanꞌ, loꞌo nu kunaꞌan kanꞌ ngujwi bra kanꞌ ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús―. \v 33 Loꞌo ni, bra nu tyuꞌu nchga ayman kanꞌ xiyaꞌ, ¿ti ka nu chañi la chaꞌ ngwa kwilyoꞌo nu kunaꞌan kanꞌ a? Xa mdiꞌin nu kunaꞌan kanꞌ lo chalyuu, mjwi kwilyoꞌo loꞌo ska yu, loꞌo bra kanꞌ mjwi kwilyoꞌo loꞌo xka yu, sa ñaꞌan yaꞌ wa mjwi kwilyoꞌo loꞌo taꞌa kati neꞌ kanꞌ. ¿Ti ka nu chañi la chaꞌ ngwa kwilyoꞌo nu kunaꞌan kanꞌ a? \p \v 34 Bra kanꞌ mxkwen Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ: \p ―Lo chalyuu re, xkwiꞌ nan kaja kwilyoꞌo yu kiꞌyu loꞌo neꞌ kunaꞌan. \v 35 Bra kanꞌ nten nu kaja xka chalyuu kwi nu ja tsaa tii ꞌa ꞌin neꞌ seꞌen ndiꞌin Ndiose, bra nu tyuꞌu neꞌ kanꞌ xiyaꞌ, ja kaja ꞌa kwilyoꞌo neꞌ; ti kwiꞌ ti chaꞌ, ja ta ꞌa neꞌ ꞌin sñiꞌ neꞌ chaꞌ ka kwilyoꞌo, \v 36 chaꞌ la kanꞌ ja ndiꞌin ꞌa chaꞌ kaja neꞌ siyaꞌ ti. Ka neꞌ kanꞌ sa ñaꞌan lka angajle, skan ꞌin Ndiose nu ndiꞌin seꞌen ndiꞌin Ni; ka neꞌ sñiꞌ Ndiose siyaꞌ ti, chaꞌ wa ndyuꞌu neꞌ xiyaꞌ. \v 37 Ayman Moisés ytsaꞌ ꞌñaan chaꞌ chañi chaꞌ tyuꞌu nchga ayman xiyaꞌ. Lo kityi kanꞌ ngwaꞌan Moisés sa ñaꞌan ngwa la nu naꞌan yu yka xuwe ti, seꞌen nu mdyituun kiiꞌ tyukwi ñaꞌaan lo yka kanꞌ, loꞌo ja nchkin ran. Bra kanꞌ ynen ykwiꞌ Ndiose laja kiiꞌ kanꞌ, ndukwin Ni chaꞌ Xꞌnan ayman Abraham lka Ni, Xꞌnan ayman Isaac lka Ni, Xꞌnan ayman Jacob lka Ni. Ngwañaꞌan ndukwin Ndiose laja kiiꞌ kanꞌ, chaꞌ nten taꞌaan nu mdiꞌin lo chalyuu nu ngwa sꞌni ngwa ayman kanꞌ. \v 38 Ja ndukwin kityi kanꞌ, chaꞌ ngwa Ndiose Xꞌnan neꞌ kanꞌ; ndukwin chaꞌ ñaꞌan ti lka Ndiose Xꞌnan neꞌ kanꞌ bra nu ni; ngwañaꞌan ndyoꞌo chaꞌ kanꞌ. Kanꞌ chaꞌ loꞌo ꞌin nten luꞌu lka Ndiose ndloo la ꞌin, loꞌo nchka ꞌa tiꞌ Ni chaꞌ nchga nten chalyuu tyiꞌin chaꞌ ꞌin Ni ―ndukwin Jesús. \p \v 39 Bra kanꞌ ykwiꞌ ska tukwa ti mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo kanꞌ loꞌo Jesús: \p ―Yu kula, suꞌwe ꞌa nchkwiiꞌ ―ndukwin neꞌ. \p \v 40 Ytsen neꞌ bra kanꞌ. Ja yꞌni ꞌa tiye neꞌ chaꞌ chkwiꞌ neꞌ xka la chaꞌ loꞌo Jesús. \s1 Mnichaꞌ Jesús ꞌin neꞌ ni ñaꞌan nu lka sti Krixtu \p \v 41 Bra kanꞌ mnichaꞌ Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ: \p ―¿Ni chaꞌ lka nchkwiꞌ nten chaꞌ ayman ree David nu yuꞌwi chalyuu sꞌni ka sti Krixtu? \v 42 Ti kwiꞌ David mdaꞌan chaꞌ re lo kityi Salmos: \q1 Ndiose nu lka Xꞌnaan ndukwin ꞌin Krixtu nu lka Xꞌnaǎn: \q1 “Nuꞌwin tyukwaa nde laꞌa seꞌen kwin ꞌñaǎn, chaꞌ suꞌwa ti ka ndloo loꞌoǔn” ndukwin Ndiose, \q1 \v 43 “sa ñaꞌan yaꞌ nu kuꞌni tyiǐn chaꞌ ꞌin nchga nten nu tiꞌí tiꞌ ꞌiin” ndukwin Ndiose ꞌin Krixtu bra kanꞌ. \m \v 44 Xꞌnaǎn, lka chaꞌ nu ndukwin ykwiꞌ David ꞌin Krixtu. ¿Ni sa ñaꞌan ndyoꞌo chaꞌ nu nchkwiꞌ nten chaꞌ sñiꞌ steꞌ ti ayman David ka Krixtu sikwa a? \s1 Mstya Jesús kiꞌya ꞌin mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo kanꞌ \p \v 45 Loꞌo bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu. Loꞌo nchga nten nu ndiꞌin nde kwa ynan suꞌwe neꞌ chaꞌ nu ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ kanꞌ: \p \v 46 ―Chaꞌ tiya ꞌa tiꞌ tyiꞌin wan chaꞌ ja kwiñi lyoꞌo mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo kwa ꞌwan. Ndiya ꞌa tiꞌ mstru kanꞌ, chaꞌ ka tlyu neꞌ; kanꞌ chaꞌ nchkuꞌ neꞌ teꞌ tukwin kuꞌ, teꞌ jwñun ni, chaꞌ lye ꞌa kuꞌni tnun nten ꞌin neꞌ bra nu tsaa neꞌ lo kiyaꞌ, ngwañaꞌan nchka tiꞌ mstru kanꞌ. Xkwiꞌ lo yka xlya nu suꞌwe la ñaꞌan ndyukwa neꞌ kanꞌ niꞌ lyaa ꞌin neꞌ, ndukwa neꞌ seꞌen suꞌwe la chaꞌ ndaꞌan neꞌ taꞌa. \v 47 Loꞌo ndlaa neꞌ kanꞌ naꞌan tyi nu kunaꞌan nu nganun ska ti. Nñilyoꞌo ti neꞌ kanꞌ ꞌin nten chaꞌ nten suꞌwe lka neꞌ kanꞌ; kanꞌ chaꞌ kaꞌan ꞌa chaꞌ joꞌo nchkwiꞌ neꞌ, chan ꞌa nchkwiꞌ neꞌ loꞌo Ndiose bra kanꞌ. Chaꞌ nu tukwa chaꞌ nsuꞌwi tiye neꞌ kanꞌ, kanꞌ chaꞌ kaꞌan la nu tiꞌí tyijin neꞌ bra kanꞌ. \c 21 \s1 Chaꞌ suꞌwe ꞌin nu kunaꞌan tiꞌi \p \v 1 Bra kanꞌ naꞌan Jesús ꞌin neꞌ kuliyaꞌ nu ndaꞌan niꞌ lyaa, chaꞌ msuꞌwa neꞌ tñi niꞌ kiñaꞌ seꞌen msuꞌwa neꞌ lomstan. \v 2 Loꞌo ngwañaꞌan naꞌan yu ꞌin ska nu kunaꞌan tiꞌi chaꞌ nganun ska ti, tukwa ti tñi xuwe msuꞌwa lomstan kanꞌ. \v 3 Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo taꞌa ndaꞌan yu: \p ―Chañi chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan ni, chaꞌ kaꞌan la nsuꞌwi lyo lomstan nu mda nu kunaꞌan tiꞌi kwa ke lomstan nu mda nchga nten. \v 4 Neꞌ kuliyaꞌ kwa ni, mda neꞌ chinꞌ tñi nu wa ngunun ti ꞌin neꞌ; loꞌo nu kunaꞌan tiꞌi kwa ni, tiꞌi ꞌa, wa mda nchga nu nsuꞌwi ꞌin chaꞌ tyijin yuꞌwi ꞌin lo chalyuu. \s1 Wa ndla ti katin laa tnun ꞌin Jerusalén \p \v 5 Ti kwiꞌ bra kanꞌ mduun chinꞌ nten nu nchkwiꞌ chaꞌ ꞌin laa tnun kanꞌ, loꞌo nchkwiꞌ neꞌ chaꞌ ꞌin kee nu suꞌwe ꞌa ñaꞌan nu nsuꞌwi siꞌ laa kanꞌ; nchkwiꞌ neꞌ chaꞌ ꞌin nchga nan nu suꞌwe ꞌa ñaꞌan, nu wa mda neꞌ lomstan chaꞌ ka suꞌwe la ñaꞌan niꞌ lyaa kanꞌ. Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús chaꞌ ꞌin laa kanꞌ: \p \v 6 ―Tiya tsan nu tyii chaꞌ ꞌin nchga nan nu ñaꞌan wan re ni, katin ran, sa ñaꞌan yaꞌ nu ja ska ꞌa kee kanun skwa chunꞌ taꞌa ran. \s1 Chaꞌ tiꞌí nu ka la wa tsaa tii ti chalyuu \p \v 7 Bra kanꞌ mnichaꞌ neꞌ ꞌin Jesús: \p ―Mstru, ¿ni sa ñaꞌan bra ka chaꞌ kanꞌ a? ―ndukwin neꞌ ꞌin Jesús―. ¿Ni sa ñaꞌan ka chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ ba xa wa ka ti chaꞌ kuxi kanꞌ a? \p \v 8 ―Kiꞌya wan kwenta ―ndukwin Jesús bra kanꞌ―, chaꞌ ja tukwin kwiñi lyoꞌo ꞌwan. Kaꞌan ꞌa nten kan nu chkwiꞌ chaꞌ ykwiꞌ neꞌ lka Krixtu: “Wa ndiya bra nu mdiyan Ni xiyaꞌ” nchkwin neꞌ kanꞌ. Ja xñi wan chaꞌ nu chkwiꞌ neꞌ kanꞌ. \v 9 Bra nu kii tiꞌ wan chaꞌ wa mdiyan bra nu lye ꞌa nxuun nten, ni siya kichen tyi wan, ni siya tijyuꞌ la, ja kutsen wan bra kanꞌ. Ndiꞌin chaꞌ ka nchga chaꞌ kanꞌ ti kulo la, xa nu ti ji tiya bra tsaa tii chalyuu. \p \v 10 Bra kanꞌ ti ngwaꞌu la Jesús ꞌin neꞌ: \p ―Xuun taꞌa nten ska laꞌa tsuꞌ loꞌo neꞌ xka laꞌa tsuꞌ, ngwañaꞌan xuun taꞌa nten ska kichen tnun loꞌo nten xka kichen tnun. \v 11 Lye ꞌa kiñan chalyuu bra kanꞌ, lye ꞌa ka jwiꞌñan ꞌin neꞌ; lo nchga kichen kan kicha tnun nu xñi ꞌin nchga nten bra kanꞌ. Lye ꞌa ñaꞌan ka nde niꞌ kwan, lye ꞌa kutsen nten chalyuu chaꞌ ñaꞌan neꞌ nchga chaꞌ tnun nu ka nde niꞌ kwan bra kanꞌ. \p \v 12 ’ꞌWan ni, xa nu ti ji ka chaꞌ kanꞌ, bra kanꞌ xñi neꞌ ꞌwan chaꞌ skanꞌ neꞌ ꞌwan, ta neꞌ nu tiꞌí ꞌwan, xtya neꞌ kiꞌya ꞌwan seꞌen ndyoꞌ tiꞌin neꞌ niꞌ lyaa; loꞌo suꞌwa neꞌ ꞌwan niꞌ ñaꞌan chkwan, tsaa loꞌo neꞌ ꞌwan tloo ree, tloo xka la nten nu lka ndloo la, chunꞌ msñi wan chaꞌ ꞌñaǎn. \v 13 Ni siya kuxi ꞌa ka chaꞌ kanꞌ, kaja bra ꞌwan chaꞌ chkwiꞌ wan chaꞌ ꞌñaǎn loꞌo nten bra kanꞌ. \v 14 Ja kaꞌan ꞌa chaꞌ tyaꞌan chaꞌ tiye wan xa nu ti ji ka chaꞌ kanꞌ, sa ñaꞌan nu chkwiꞌ wan loꞌo neꞌ nu lka tñan chaꞌ ka tyoꞌo laa wan yaꞌ neꞌ kanꞌ. \v 15 Ti kwiꞌ bra kanꞌ kuꞌniǐn chaꞌ kiꞌya chaꞌ ke wan, chaꞌ ka jlyo tiꞌ wan sa ñaꞌan nu chkwiꞌ wan loꞌo neꞌ kanꞌ, chaꞌ ja kaja chaꞌ kuxi nu chkwiꞌ nu nxuun loꞌo wan ꞌwan. \v 16 Ti kwiꞌ sti wan, ti kwiꞌ taꞌa ngula wan, loꞌo taꞌa wan nu wa tijyuꞌ la, loꞌo taꞌa suꞌwe nsuꞌwi wan, ti kwiꞌ neꞌ kanꞌ tsaa loꞌo neꞌ ꞌwan tloo neꞌ wsiya. Loꞌo tiya bra nu kujwi neꞌ ꞌwan bra kanꞌ, \v 17 chaꞌ tyukwi ñaꞌaan chalyuu nsuꞌwi kaꞌan ꞌa nten nu ka tiꞌí tiꞌ ꞌwan chunꞌ ndyaa ñaꞌan tiꞌ wan ꞌñaǎn. \v 18 Ja ska kichanꞌ ke wan kanaꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose. \v 19 Bra wa mdaloo wan nchga chaꞌ kuxi kanꞌ, bra kanꞌ kaja chalyuu nu ja tsaa tii ꞌa ꞌwan bra wa mdyii nchga chaꞌ kanꞌ. \p \v 20 ’Bra nu ñaꞌan wan chaꞌ nsuꞌwa loꞌoo nu nxuun loꞌo wan ñaꞌaan tuꞌwa kichen Jerusalén re, bra kanꞌ ka biyaꞌ tiꞌ wan chaꞌ wa tsaa tii chaꞌ ꞌin kichen tyi wan re. \v 21 Loꞌo bra kanꞌ nchga wan, loꞌo nchga nten nu ti ndiꞌin lo yuu ꞌin Judea re, ndiꞌin chaꞌ xnan wan tyaa wan xuꞌwi kutsiꞌ wan nde lo kiꞌya; loꞌo nten nu ndiꞌin kichen Jerusalén re, ndiꞌin chaꞌ tyoꞌo tsuꞌ neꞌ kichen re; loꞌo neꞌ nu ndiꞌin niꞌ kixinꞌ, ja kaja ꞌa bra tyaan neꞌ nde kichen. \v 22 Tsan nu tyijin wan nu tiꞌí ka tsan kanꞌ, kwiꞌ tsan kanꞌ tyoꞌo tukwa nchga chaꞌ nu ndukwa lo kityi kula chaꞌ ka. \v 23 ¡Tꞌnan ꞌa neꞌ kunaꞌan nu nsuꞌwi sñiꞌ tsan kanꞌ! Ngwañaꞌan, ¡tꞌnan ꞌa neꞌ kunaꞌan nu nsuꞌwi kuwiꞌ kuneꞌ nu ti ngatiꞌ!, chaꞌ lye ꞌa tyijin nten chalyuu nu tiꞌí; kuxi ꞌa nu tiꞌí nu tyijin neꞌ bra kanꞌ. \v 24 Ndiya neꞌ nu kaja laja chaꞌ wsuun kanꞌ, loꞌo ndiya xka ta nten nu tyaa neꞌ presu tijyuꞌ, nchga lo yuu xka laꞌa tsuꞌ. Kuꞌni tyii neꞌ xka laꞌa tsuꞌ kanꞌ kichen Jerusalén re, sa ñaꞌan bra nu tyii yijan nu mjwi chabiyaꞌ ꞌin neꞌ kanꞌ, chaꞌ ka neꞌ ndloo nde re. \s1 Sa ñaꞌan ka bra nu tyaan Sñiꞌ ykwiꞌ Ndiose xiyaꞌ, ti kwiꞌ nu wa msuꞌwa Ni ndijyan chaꞌ ka nten \p \v 25 ’Tyoꞌo tukwa chaꞌ tnun nu ñaꞌan neꞌ lo kwichaa, lo koꞌ, kwiꞌ ngwañaꞌan lo kwii kulasiin nu nsuꞌwi nde niꞌ kwan. Bra kanꞌ lye ꞌa sten chaꞌ chen ñaꞌan ke nten chalyuu; kutsen ꞌa neꞌ bra kanꞌ, chunꞌ lye ꞌa kanen ngatsa kulooꞌ lo tyiꞌa tujoꞌo. \v 26 Ka naꞌan ꞌa tiꞌ nten, chaꞌ kutsen ꞌa neꞌ, laja nu ndiꞌin ta neꞌ si ti ka la chaꞌ kuxi kanꞌ; lye ꞌa kuwe tiꞌ neꞌ nan nka ka lo chalyuu. Loꞌo lye ꞌa kiñan nchga kwii kulasiin nu nsuꞌwi nde niꞌ kwan. \v 27 Bra kanꞌ ñaꞌan neꞌ ꞌñaǎn ykwiǐnꞌ, chaꞌ wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten, ñaꞌan neꞌ ꞌñaǎn bra nu kaǎn xiyaꞌ laja koo nu luwi ꞌa. Tlyu ꞌa chabiyaꞌ kaja ꞌñaǎn bra nu kaǎn bra kanꞌ; kwiꞌ ngwañaꞌan, lye ꞌa xuꞌwi xaa seꞌen kaǎn bra kanꞌ, chaꞌ kaǎn ndloo la. \v 28 Bra nu tyisnan nchga chaꞌ kanꞌ, ka ngula la tiꞌ kasiya ꞌwan, ka suꞌwe ka tiye wan xiyaꞌ, chunꞌ bra ti kulaǎn ꞌwan bra kanꞌ ―ndukwin Jesús. \p \v 29 Loꞌo ngwaꞌu Jesús xka chaꞌ re ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―Ñaꞌan wan chinꞌ ꞌin nchga yka kityi, ñaꞌan wan chinꞌ ꞌin yka nstin; \v 30 bra nu ñaꞌan wan chaꞌ wa ndukwa lkaꞌ yka kanꞌ, bra kanꞌ ka biyaꞌ tiꞌ wan chaꞌ wa ndla ti kala tyoo. \v 31 Ti kwiꞌ ngwañaꞌan ka loꞌo nchga chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ re, ka biyaꞌ tiꞌ wan chaꞌ wa kan ti Ndiose chaꞌ ka ndloo la bra kanꞌ. \p \v 32 ’Chañi chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan ―ndukwin Jesús―, ka nchga chaꞌ kanꞌ bra nu ja ya tyii chaꞌ ꞌin nten nu ndiꞌin lo chalyuu ni. \v 33 Tyii chaꞌ ꞌin nchga nan nu nsuꞌwi nde niꞌ kwan, tyii chaꞌ ꞌin nchga nan nu nsuꞌwi lo yuu, loꞌo ja tyii chaꞌ nu wa ykwiǐnꞌ loꞌo wan; ndiꞌin chaꞌ ka nchga chaꞌ kanꞌ. \p \v 34 ’Kiꞌya wan kwenta ꞌwan, ti ykwiꞌ ti wan, chaꞌ tiya ti tiꞌ tyiꞌin wan bra nu tiya tsan kanꞌ; si kwiji ti wan chaꞌ suꞌwe ꞌwan ya ñaꞌan ti chaꞌ ndaꞌan yuꞌwi ti wan lo kichen, chaꞌ kuꞌwi ti wan, kwiꞌ ngwañaꞌan, si nsuꞌwi tyun ꞌa chaꞌ nu nduwe ꞌa tiꞌ wan lo chalyuu, ja ka tyiꞌin wan ndii ti tiꞌ wan bra kanꞌ. Sa ñaꞌan nchka tiꞌ ska soꞌo, \v 35 ngwañaꞌan kutsen nten bra nu tiya tsan kanꞌ, nchga seꞌen ndiꞌin nten tyukwi ñaꞌaan chalyuu. \v 36 Kanꞌ chaꞌ, chaꞌ tiya ti tiꞌ tyiꞌin wan lo chalyuu. Nchga bra chkwiꞌ wan loꞌo Ndiose chaꞌ tayaꞌ Ni ꞌwan, chaꞌ taloo wan bra nu ka chaꞌ kuxi kanꞌ lo chalyuu. Loꞌo bra kanꞌ kaja ñaꞌan kala wan seꞌen tyukwaǎn ykwiǐnꞌ seꞌen nu kuꞌni biyaǎnꞌ chaꞌ ꞌwan, naꞌ nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \p \v 37 Bra nu tikeeꞌ kwan nchga tsan mdaꞌan Jesús nguaꞌu yu ꞌin nten niꞌ lyaa tnun nde kichen Jerusalén kanꞌ; nchga tla mdoꞌo yu ndyaa yu nde lo kiꞌya nu ndukwa kwiꞌ seꞌen ti, nu naan kiꞌya Olivos. \v 38 Nchga tsan, tlya ꞌa mdaꞌan kaꞌan ꞌa nten niꞌ lyaa tnun kanꞌ, chaꞌ kunan neꞌ nchga chaꞌ nu nduꞌu Jesús. \c 22 \s1 Mnan ti mskanꞌ neꞌ chaꞌ loꞌo taꞌa neꞌ chaꞌ xñi neꞌ ꞌin Jesús \p \v 1 Wa tiya ti taꞌa bra nu nchku neꞌ judío ska lo jaxlya nu ja loꞌo skwan tiyeꞌ ndyaꞌ; taꞌa pascua, ngwañaꞌan naan taꞌa kanꞌ. \v 2 Loꞌo sti joꞌo nu lka ndloo loꞌo mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo kanꞌ, mnan ti ndaꞌan naan neꞌ sa ñaꞌan ka kujwi neꞌ ꞌin Jesús. Mnan ti yꞌni neꞌ chaꞌ kanꞌ, chaꞌ ntsen neꞌ ꞌin neꞌ kichen kanꞌ. \p \v 3 Bra kanꞌ ykwiꞌ kuneꞌ xaꞌan nu naan Satanás yten niꞌ kasiya ꞌin Juda Iscariote, ti kwiꞌ taꞌa neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús lka yu kanꞌ. \v 4 Kanꞌ lka nu ndyaa seꞌen ndiꞌin sti joꞌo nu lka ndloo la loꞌo neꞌ nu lka tñan niꞌ lyaa. Bra kanꞌ ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ kanꞌ sa ñaꞌan nu kuꞌni yu chaꞌ ta yu ꞌin Jesús yaꞌ yu nu nduun kwan, chaꞌ tyaan loꞌo neꞌ ꞌin Jesús seꞌen ndiꞌin sti joꞌo kanꞌ. \v 5 Suꞌwe ꞌa ngwa tiye sti joꞌo kanꞌ. Loꞌo bra kanꞌ ndukwin neꞌ kanꞌ ꞌin yu chaꞌ ta neꞌ tñi ꞌin yu; \v 6 mskanꞌ yu chaꞌ loꞌo neꞌ, kanꞌ chaꞌ mdyisnan yu ngunaan yu sa ñaꞌan nu kuꞌni yu chaꞌ tyaan loꞌo yu ꞌin Jesús laja nu ja ndiꞌin nten kichen. \s1 Xiyaꞌ ti ku siin Jesús loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu \p \v 7 Bra kanꞌ wa mdiya tsan taꞌa nu nchku neꞌ jaxlya tiji kanꞌ nu ja loꞌo skwan tiyeꞌ ndyaꞌ; ti kwiꞌ tsan kanꞌ ndiꞌin chaꞌ kujwi neꞌ slyaꞌ kuneꞌ chaꞌ ku neꞌ siin taꞌa pascua kanꞌ. \v 8 Bra kanꞌ ngulo Jesús tñan ꞌin Xuwa loꞌo Tyu: \p ―Yaa lya wan chaꞌ kuꞌni xuꞌwe wan siin nu kuan chaꞌ ꞌin taꞌa pascua re ―ndukwin yu ꞌin neꞌ kanꞌ. \p \v 9 Bra kanꞌ mnichaꞌ neꞌ kanꞌ ꞌin yu: \p ―¿La nde yaꞌ nchka tiiꞌ chaꞌ kuꞌni xuꞌwe ba siin kanꞌ a? ―ndukwin neꞌ. \p \v 10 Mxkwen Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―Bra nu sten wan tuꞌwa kichen ni, bra kanꞌ tyukwa taꞌa wan loꞌo ska yu kiꞌyu nu ndukwa ska teꞌén tyiꞌa skun yu ―ndukwin Jesús―. Tsaa ñaꞌan wan ꞌin yu sa ñaꞌan yaꞌ nu kala wan ska tunaꞌan seꞌen sten yu. \v 11 Bra kanꞌ chkwiꞌ wan loꞌo neꞌ nu lka naꞌan tyi kanꞌ: “Nde lka chaꞌ nu ndukwin mstru chaꞌ jñan ba ꞌiin: ¿La nde yaꞌ ndukwa kwartu seꞌen kaǎn chaꞌ ku siinǎn loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌñaǎn, chaꞌ kuꞌni ba taꞌa pascua re a?” nchkwin wan ꞌin yu. \v 12 Bra kanꞌ kwaꞌu yu ska kwartu ꞌwan, ska kwartu tlyu nde kwan la nu wa lka ngwa suꞌwe. La kanꞌ kuꞌni xuꞌwe wan siin kanꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \p \v 13 Mdoꞌo neꞌ kanꞌ ndyaa neꞌ bra kanꞌ; sa ñaꞌan nu ndukwin Jesús ꞌin neꞌ chaꞌ ka, ngwañaꞌan ngwa chaꞌ kanꞌ. Bra kanꞌ yꞌni xuꞌwe neꞌ siin seꞌen nu kuꞌni neꞌ taꞌa pascua kanꞌ. \p \v 14 Bra wa mdiya bra chaꞌ ku siin neꞌ, ndyaa tukwa Jesús tuꞌwa msaa loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu bra kanꞌ. \v 15 Loꞌo ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ kanꞌ: \p ―¡Ti sꞌni nchka tiǎnꞌ chaꞌ ku siinǎn taꞌa pascua re loꞌo wan, bra nu ti ji kajaǎn! ―ndukwin Jesús―. \v 16 Nchka tiǎnꞌ katsaǎnꞌ ꞌwan chaꞌ xiyaꞌ ti kuꞌniǐn taꞌa re loꞌo wan sa ñaꞌan bra nu tsaa tii chalyuu, loꞌo bra kanꞌ kuǎn ꞌin ran xiyaꞌ bra nu ka Ndiose ndloo la ꞌin nchga nten. \p \v 17 Bra kanꞌ msñi Jesús ska basu mñun, ndyaa yu xuꞌwe ꞌin Ndiose bra kanꞌ. Nde lka chaꞌ nu ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu bra kanꞌ: \p ―Koꞌo wan mñun nu nsuꞌwi niꞌ basu re, kwiꞌ ngwañaꞌan ta wan mñun re koꞌo nchga neꞌ taꞌa wan ―ndukwin Jesús bra kanꞌ―. \v 18 Chañi chaꞌ nu katsaǎnꞌ ꞌwan, chaꞌ ja koꞌoǔn ꞌaǎn mñun loꞌo wan sa ñaꞌan bra nu ka Ndiose ndloo la ꞌin nchga nten. \p \v 19 Bra kanꞌ msñi Jesús ja xlya, ndyaa yu xuꞌwe ꞌin Ndiose, msuꞌwe yu jaxlya kanꞌ, chaꞌ ta yu ꞌin neꞌ. Bra kanꞌ ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ: \p ―Nde lkaǎn, tyukwi ñaꞌaan ykwiǐnꞌ lka re. Nan wa nda Ndiose Stiǐn ꞌñaǎn chaꞌ kajaǎn chaꞌ ka suꞌwe chaꞌ ꞌwan. Tyaa yuꞌwi tiꞌ wan ꞌñaǎn bra nu ku wan jaxlya re. \p \v 20 Ti kwiꞌ ngwañaꞌan yꞌni Jesús loꞌo basu kanꞌ bra wa mdyii yku neꞌ. \p ―Bra nu koꞌo wan mñun re tyaa yuꞌwi tiꞌ wan ꞌin chaꞌ kwi nu wa skanꞌ ti Ndiose loꞌo wan ―ndukwin Jesús bra kanꞌ―. Bra nu kajaǎn lo wsi, bra kanꞌ kalu tneěn chaꞌ ka suꞌwe chaꞌ wan. \p \v 21 ’Loꞌo ni, ndiya yu nu kujwiꞌ xuꞌwa ꞌñaǎn yaꞌ neꞌ xaꞌan; suꞌwa ti ndukwaǎn loꞌo yu kanꞌ tuꞌwa msaa re ―ndukwin Jesús bra kanꞌ―. \v 22 Loꞌo naꞌ nu wa ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten, ndiꞌin chaꞌ tsaꞌaǎn tuwiin seꞌen ndukwin Ndiose Stiǐn chaꞌ tsaꞌaǎn. Bra kanꞌ, ¡tꞌnan ꞌa yu nu wa yjwiꞌ xuꞌwa ꞌñaǎn yaꞌ neꞌ xaꞌan kanꞌ! \p \v 23 Bra kanꞌ mdyisnan neꞌ nchkwiꞌ neꞌ loꞌo taꞌa ndukwa neꞌ kanꞌ: \p ―¿Ti ka lka nu ta ꞌin mstru ꞌñaan yaꞌ neꞌ xaꞌan a? ―ndukwin neꞌ. \s1 Ngiꞌni siyeꞌ neꞌ loꞌo taꞌa ngiꞌni xaꞌan neꞌ \p \v 24 Bra ti mdyisnan neꞌ ngiꞌni siyeꞌ neꞌ loꞌo taꞌa ngiꞌni xaꞌan neꞌ, nchkwiꞌ neꞌ ti ka nu ka ndloo la ꞌin taꞌa neꞌ. \v 25 Laja bra kanꞌ xiyaꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ: \p ―Nchga lo xꞌnan chalyuu, suꞌwe ꞌa ndlo neꞌ tñan ꞌin nten ꞌin neꞌ; nten nu suꞌwe ꞌa ngiꞌni lka nu lka ndloo kanꞌ, ngwañaꞌan nchkwiꞌ neꞌ bra kanꞌ. \v 26 ꞌWan ni, ja ndiꞌin chaꞌ kuꞌni wan ngwañaꞌan loꞌo taꞌa nten wan. Nde ka tñan nu kuꞌni wan suꞌwe la. Bra nu nchka tiꞌ wan chaꞌ ka ndloo la chaꞌ ꞌwan ke taꞌa nten wan, bra kanꞌ ndiꞌin chaꞌ kuꞌni wan sa ñaꞌan si lka wan nu xuwe la ꞌin neꞌ taꞌa wan ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ―. Ngwañaꞌan ꞌwan nu nchka tiꞌ wan kulo wan tñan ꞌin taꞌa nten wan, ndiꞌin chaꞌ kuꞌni wan tñan chaꞌ ꞌin nchga neꞌ taꞌa wan. \v 27 ¿Ti ka nu ngiꞌni la chaꞌ ꞌin sikwa a? ¿Nu ndukwa tuꞌwa msaa chaꞌ ku a? ¿O ta msu nu nxku ꞌin yu a? Chañi chaꞌ yu nu ndukwa tuꞌwa msaa, kanꞌ lka nu ngiꞌni la chaꞌ ꞌin, chaꞌ kanꞌ lka xꞌnan neꞌ. Naꞌ ni, sa ñaꞌan si lkaǎn ska msu ꞌwan, ngwañaꞌan ndiꞌiǐn laja wan ―ndukwin Jesús―. \p \v 28 ’ꞌWan ni, wa ndiꞌin wan loꞌoǔn nchga tsan nu ndiꞌiǐn ndijiǐn nu tiꞌí lo chalyuu re, \v 29 kanꞌ chaꞌ taǎn ska tñan suꞌwe nu kuꞌni wan chaꞌ ka wan tñan loꞌoǔn; tñan kanꞌ ka sa ñaꞌan lka tñan nu nda Stiǐn ꞌñaǎn, chaꞌ kaǎn ndloo. \v 30 Loꞌo suꞌwa ti ku wan koꞌo wan loꞌoǔn bra kanꞌ; kwiꞌ suꞌwa ti tyukwa wan loꞌoǔn bra nu kuꞌni biyaǎnꞌ ꞌin nchga nten; loꞌo ngwañaꞌan kuꞌni biyaꞌ wan ꞌin taꞌa nten wan, nu tii tyukwa ta neꞌ Israel taꞌaan. \s1 Chkwiꞌ Tyu loꞌo neꞌ chaꞌ ja nsuꞌwi lyo yu ꞌin Jesús siyaꞌ ti \p \v 31 Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo Tyu Simón kanꞌ: \p ―Simón ―ndukwin―, sa ñaꞌan lka chaꞌ ꞌiin ni, ñaꞌan tiꞌ si wa mjñan Satanás chabiyaꞌ chaꞌ ta nu tiꞌí ꞌin nchga wan; wa nchka tiꞌ yu kuꞌni biyaꞌ yu ꞌwan, chaꞌ xitsen yu ꞌwan. Sa ñaꞌan lka xa nu nskwian mta trigu chaꞌ tyuwi ran, ngwañaꞌan kuꞌni yu loꞌo wan, nchka tiꞌ yu. \v 32 Bra kanꞌ wa mjñaǎn ꞌin Ndiose Stiǐn chaꞌ ꞌiin, Tyu, chaꞌ ja tsaa tii chaꞌ tsaa ñaꞌan tiiꞌ ꞌñaǎn. Bra wa mdijin chaꞌ kuxi kanꞌ ꞌiin, chaꞌ xiyaꞌ chkwiiꞌ chaꞌ ꞌñaǎn, bra kanꞌ ka tayaaꞌ ꞌin xka la taꞌa wan chaꞌ suꞌwe la xñi neꞌ chaꞌ ꞌñaǎn. \p \v 33 ―Yu kula ―ndukwin Simón bra kanꞌ―, ja nꞌni chaꞌ ni siya tsaꞌaǎn loꞌoo niꞌ ñaꞌan chkwan, ni siya kajaǎn loꞌoo ―ndukwin yu ꞌin Jesús. \p \v 34 ―Nde lka chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌoo ni, Tyu ―ndukwin Jesús ꞌin yu―, chaꞌ bra nu ti ji xiꞌya la kwiꞌe tla ndaꞌa, bra kanꞌ snan yaꞌ chkwiiꞌ chaꞌ ja nsuꞌwi lyoo ꞌñaǎn. \s1 Wa ndla ti tiya bra nu tyijin Jesús nu tiꞌí \p \v 35 Bra kanꞌ mnichaꞌ Jesús ꞌin neꞌ: \p ―Bra nu nguloǔn tñan ꞌwan chaꞌ tsaa wan xka kichen nu ja loꞌo kwijin tñi ꞌwan, ja loꞌo xka kwijin, ja loꞌo kanan ꞌwan, ¿ta wa yuꞌwi nan nu lyiji ꞌwan bra kanꞌ a? \p ―Ja ska nan lyiji ꞌwa bra kanꞌ ―mxkwen neꞌ ꞌin yu. \p \v 36 Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ: \p ―Ngwañaꞌan ngwa bra kanꞌ, loꞌo ni, xka ñaꞌan ndiꞌin chaꞌ kuꞌni wan ni. ꞌWan nu nsuꞌwi kwijin tñi ꞌwan, loꞌo kanꞌ kwiꞌya wan tsaa wan, loꞌo xka kwijin; si ja nsuꞌwi xtyi wsuun ꞌwan, ndiꞌin chaꞌ kujwiꞌ wan steꞌ wan chaꞌ xiꞌi wan xtyi kanꞌ. \v 37 Nde lka chaꞌ nu nchkwiǐnꞌ loꞌo wan chaꞌ ndiꞌin chaꞌ tyoꞌo tukwa chaꞌ kuxi nu nchkwiꞌ kityi kula chaꞌ ka ꞌñaǎn. Ngwañaꞌan ndukwa chaꞌ: “Sa ñaꞌan nu ngiꞌni nten loꞌo neꞌ kuxi, ngwañaꞌan kuꞌni neꞌ loꞌo ykwiꞌ Krixtu.” Nchga chaꞌ nu ndiꞌin chaꞌ ka ꞌñaǎn, chañi chaꞌ ka chaꞌ kanꞌ ꞌñaǎn ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \p \v 38 Bra kanꞌ ndukwin neꞌ kanꞌ ꞌin yu: \p ―Yu kula, nde ndiya tukwa xtyi wsuun ―ndukwin neꞌ. \p ―Yaꞌ la sikwa ―ndukwin Jesús bra kanꞌ. \s1 Ykwiꞌ Jesús loꞌo Ndiose Sti yu nde Getsemaní \p \v 39 Bra kanꞌ mdoꞌo Jesús ndyaa yu nde lo kiꞌya Olivos, sa ñaꞌan nu ngiꞌni ti yu. Loꞌo neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu, mdoꞌo ñaꞌan neꞌ ꞌin yu bra kanꞌ. \v 40 Bra nu mdiyan neꞌ la kanꞌ, bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ: \p ―Chkwiꞌ wan loꞌo Ndiose Stiǐn chaꞌ ja kwiñi lyoꞌo kuneꞌ xaꞌan ꞌwan ―ndukwin. \p \v 41 Bra kanꞌ mdoꞌo tsuꞌ Jesús nde seꞌen ndiꞌin neꞌ sa ñaꞌan yaꞌ nu tiya ska kee kuun neꞌ, la kanꞌ mduun xtyinꞌ Jesús chaꞌ chkwiꞌ yu loꞌo Ndiose. \p \v 42 ―Stiǐn ―ndukwin yu―, ¿ja nsuꞌwi chinꞌ xka ñaꞌan nu ka kuꞌniǐn tñan tnun re, chaꞌ ja kaja la nu tiꞌí ꞌñaǎn? ―ndukwin Jesús ꞌin Ndiose Sti yu―. Ni siya ngwañaꞌan, nchka tiǎnꞌ kuꞌniǐn nchga tñan sa ñaꞌan nu nchka tiiꞌ chaꞌ kuꞌniǐn. \p \v 43 Bra kanꞌ mdoꞌo tukwa ska angajle nu mdoꞌo nde seꞌen ndiꞌin Ndiose niꞌ kwan, chaꞌ kuꞌni chaꞌ talo la Jesús tñan kanꞌ. \v 44 Xa nu lye ꞌa tiꞌí Jesús, bra kanꞌ lye la ykwiꞌ yu loꞌo Ndiose. Loꞌo lye ꞌa ngulo rta Jesús ñaꞌan mdsuꞌ lo yuu; sa ñaꞌan lka ska mdsuꞌ tnen ykwiꞌ, ngwañaꞌan ñaꞌan ran. \p \v 45 Mdyii ykwiꞌ Jesús loꞌo Ndiose Sti yu, bra kanꞌ mxitukwi yu ndyaan yu seꞌen ndiꞌin neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin yu. Bra kanꞌ ndyija neꞌ ꞌin yu, ndiꞌin neꞌ lajaꞌ neꞌ chaꞌ ja mdalo ꞌa neꞌ, chaꞌ xiꞌin ꞌa tiꞌ neꞌ. \v 46 Bra kanꞌ ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ: \p ―¿Ni chaꞌ lka ndiꞌin wan lajaꞌ wan ni? Tyituun lya wan chaꞌ chkwiꞌ wan loꞌo Ndiose, chaꞌ ja kwiñi lyoꞌo kuneꞌ xaꞌan ꞌwan. \s1 Ndyaa loꞌo neꞌ ꞌin Jesús presu \p \v 47 Ti nchkwiꞌ la Jesús loꞌo neꞌ kanꞌ, bra kanꞌ mdiyan kaꞌan ꞌa nten. Nu naan Juda kanꞌ, ska yu nsuꞌwi laja tii tyukwa neꞌ nu ngiꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús, ngwaꞌu yu tuwiin ꞌin nten kaꞌan kanꞌ. Yan yu seꞌen nduun Jesús chaꞌ chkwichaꞌ yu skaꞌ Jesús. \v 48 Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo yu kanꞌ: \p ―Juda ―ndukwin―, ¿ta kujwiiꞌ xuꞌwa ꞌñaǎn yaꞌ neꞌ xaꞌan, kanꞌ chaꞌ nchkwichaaꞌ ꞌñaǎn a?, naꞌ nu wa msuꞌwa Ndiose ꞌñaǎn ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten. \p \v 49 Bra wa naꞌan neꞌ nu nduun loꞌo Jesús sa ñaꞌan ngwa chaꞌ kanꞌ, bra kanꞌ mnichaꞌ neꞌ ꞌin yu: \p ―Yu kula ―ndukwin neꞌ―, ¿ta kulaa ba ꞌiin loꞌo xtyi, chaꞌ ja kan ꞌa neꞌ kwa a? \p \v 50 Bra kanꞌ mskwen ska taꞌa neꞌ kanꞌ xtyi ꞌin yu, msiꞌyu kuꞌ yu jin nxkan laꞌa seꞌen kwin ꞌin ska msu ꞌin xꞌnan sti joꞌo. \v 51 Bra kanꞌ ndukwin Jesús ꞌin neꞌ: \p ―Yaꞌ la sa kwa ti. Kulaa sti wan xtyi ꞌwan. \p Bra kanꞌ ylaꞌ Jesús jin nxkan msu kanꞌ, xiyaꞌ ngwa suꞌwe jin nxkan yu bra kanꞌ. \v 52 Bra ti ykwiꞌ Jesús loꞌo sti joꞌo nu lka ndloo, loꞌo neꞌ nu lka tñan niꞌ lyaa, ngwañaꞌan loꞌo nchga neꞌ kula kichen nu mdiyan chaꞌ tyaa loꞌo ꞌin yu: \p ―¿Ta nan mdiyan wan loꞌo xtyi ꞌwan, loꞌo yka ꞌwan, chaꞌ jwiꞌin yka wan ꞌñaǎn sa ñaꞌan nu njyiꞌin neꞌ ꞌin ska yu nu yꞌni kunan a? \v 53 Nchga tsan mdiꞌiǐn loꞌo wan niꞌ lyaa tnun kanꞌ, ja siyaꞌ mskwen yaꞌ wan ꞌñaǎn bra kanꞌ. Loꞌo ni, wa mjwi chinꞌ tyempu ꞌwan chaꞌ kuꞌni wan chaꞌ kuxi re, chaꞌ wa mda kuneꞌ xaꞌan chabiyaꞌ ꞌwan; ti kwiꞌ kanꞌ lka nu ndlo la tñan ꞌwan. \s1 Lye ꞌa ykwiꞌ Tyu chaꞌ ja nsuꞌwi lyo yu ꞌin Jesús \p \v 54 Loꞌo msñi neꞌ ꞌin Jesús chaꞌ ka presu, ndyaa loꞌo neꞌ ꞌin nde tuꞌ naꞌan ꞌin xꞌnan sti joꞌo bra kanꞌ. Loꞌo Tyu ni, ndyaa ñaꞌan yu ꞌin neꞌ tijyuꞌ ti bra kanꞌ. \v 55 Kanꞌ mxuꞌu tukwa neꞌ chinꞌ kiiꞌ jluꞌwe liyaꞌ naꞌan ꞌin sti joꞌo, mdyoꞌ tiꞌin neꞌ tuꞌwa kiiꞌ kanꞌ bra kanꞌ; loꞌo Tyu ndukwa yu laja neꞌ. \v 56 Bra kanꞌ naꞌan ska nu kunaꞌan nu lka msu ꞌin sti joꞌo chaꞌ loꞌo Tyu ndukwa tuꞌwa kiiꞌ kanꞌ. Naꞌan kwiꞌya ꞌa nu kunaꞌan kanꞌ ꞌin yu, bra kanꞌ ykwiꞌ loꞌo neꞌ: \p ―Loꞌo yu kiꞌyu re ndaꞌan loꞌo Jesús kanꞌ ―ndukwin ꞌin neꞌ. \p \v 57 Bra ti mxkwen Tyu ꞌin nu kunaꞌan kanꞌ: \p ―Neꞌ kula, ja nsuꞌwi lyoǔn ꞌin yu kwa ―ndukwin Tyu bra kanꞌ. \p \v 58 Chunꞌ ndiꞌin la chinꞌ naꞌan xka nten ꞌin yu. \p ―Loꞌo yu re lka yu taꞌa ndaꞌan neꞌ kwa ―ndukwin nten kanꞌ. \p ―Siꞌi naꞌ ―ndukwin yu―. Ja lkaǎn taꞌa ndaꞌan neꞌ kwa ―ndukwin Tyu ꞌin neꞌ. \p \v 59 Chunꞌ ndiꞌin la, bra kanꞌ ykwiꞌ xka nten loꞌo taꞌa ndaꞌan yu: \p ―Chañi chaꞌ loꞌo yu kiꞌyu re ndaꞌan loꞌo presu kwa, chaꞌ loꞌo yu re lka yu neꞌ Galilea ―ndukwin yu bra kanꞌ. \p \v 60 ―Che ―ndukwin Tyu bra kanꞌ―, ja jlyo tiǎnꞌ ni chaꞌ lka nchkwiꞌ wan ngwañaꞌan. \p Ti kwiꞌ bra nu ti nduun Tyu nchkwiꞌ, bra kanꞌ msiꞌya ska la kwiꞌe. \v 61 Bra kanꞌ mxinaꞌan Jesús seꞌen nduun yu niꞌ ñaꞌan, chaꞌ ñaꞌan yu ꞌin Tyu. Bra ti ndyaa yuꞌwi tiꞌ Tyu chaꞌ nu wa ykwiꞌ Jesús loꞌo yu ti kulo la. Nde ñaꞌan ngwa chaꞌ kanꞌ: “Bra nu ti ji xiꞌya la kwiꞌe tla ndiꞌa, bra kanꞌ snan yaꞌ chkwiiꞌ chaꞌ ja nsuꞌwi lyoo ꞌñaǎn” ndukwin Jesús ti bra kanꞌ. \v 62 Bra kanꞌ mdoꞌo Tyu nde liyaꞌ, lye ꞌa ynan yu chaꞌ ngwa xiꞌin ꞌa tiꞌ yu. \s1 Mstyi lyoꞌo neꞌ ꞌin Jesús \p \v 63 Loꞌo neꞌ nu nduun kwan ꞌin Jesús, mstyi lyoꞌo ꞌa neꞌ ꞌin Jesús, mjiꞌin neꞌ ꞌin yu. \v 64 Mskanꞌ neꞌ ska teꞌ tloo Jesús, mykwanꞌ neꞌ tloo yu. Bra kanꞌ ykwiꞌ neꞌ loꞌo yu: \p ―¿Ta jlyo ka tiiꞌ ni, ti ka nu yjwi ꞌiin a? ―ndukwin neꞌ. \p \v 65 Ngwañaꞌan kaꞌan la chaꞌ chen ñaꞌan ykwiꞌ neꞌ kanꞌ loꞌo Jesús bra kanꞌ. \s1 Mduun Jesús tloo neꞌ nu lka tñan \p \v 66 Ngwiꞌya xaa, bra kanꞌ mdyoꞌ tiꞌin neꞌ kula ꞌin neꞌ judío, loꞌo sti joꞌo nu lka ndloo, loꞌo mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo; ndyaa loꞌo neꞌ ꞌin Jesús tloo nchga neꞌ wsiya kanꞌ. La kanꞌ mdyisnan neꞌ mnichaꞌ neꞌ ꞌin yu: \p \v 67 ―Katsaaꞌ lya ꞌwa si lkaa Krixtu ―ndukwin neꞌ ꞌin yu. \p Mxkwen Jesús ꞌin neꞌ bra kanꞌ: \p ―Ni siya kuniǐn ꞌwan ngwañaꞌan, ja tsaa ñaꞌan tiꞌ wan ꞌñaǎn. \v 68 Ni siya ndiya ska chaꞌ nu kunichaǎnꞌ ꞌwan, ja xkwen wan ꞌñaǎn. Wa jlyo tiǎnꞌ chaꞌ ja kulaa wan ꞌñaǎn. \v 69 Kanꞌ chaꞌ, chunꞌ ndiꞌin la naꞌ nu ndijyaǎn chaꞌ kaǎn nten, tyukwaǎn nde laꞌa seꞌen kwin ꞌin Ndiose nu nchka ꞌin nchga tñan. \p \v 70 Bra ti mnichaꞌ nchga neꞌ tnun ꞌin yu: \p ―¿Nuꞌwin lkaa Sñiꞌ ykwiꞌ Ndiose sikwa a? \p Bra kanꞌ mxkwen Jesús ꞌin neꞌ xiyaꞌ: \p ―Chañi chaꞌ nu ykwiꞌ wan, chaꞌ ndukwin wan chaꞌ kanꞌ nu lkaǎn ―ndukwin yu ꞌin neꞌ. \p \v 71 ―Ja nchka tianꞌ kunaan xka nten nu jlyo la tiꞌ ―ndukwin neꞌ bra kanꞌ―. Taꞌaan wa ynaan chaꞌ nu ykwiꞌ yu re. Tuꞌwa ykwiꞌ yu re wa mdoꞌo chaꞌ kwiñi ―ndukwin neꞌ. \c 23 \s1 Mduun Jesús tloo Pilato nu lka ndloo la \p \v 1 Mdyituun nchga neꞌ wsiya bra kanꞌ, ndyaa loꞌo neꞌ ꞌin Jesús seꞌen ndiꞌin Pilato nu lka gobernador romano bra kanꞌ. \v 2 Mdyisnan neꞌ mstya neꞌ kiꞌya ꞌin Jesús bra kanꞌ: \p ―Wa msñi ba ꞌin yu kiꞌyu re, chaꞌ ndatsaa ꞌa yu ꞌin neꞌ judío taꞌa kichen tyi ba. Ndukwin yu chaꞌ ja nsuꞌwi chabiyaꞌ ta ba tñi nu ndlo neꞌ nu lka tñan ꞌwan, neꞌ romano; loꞌo lye ꞌa nchkwiꞌ yu chaꞌ ykwiꞌ yu lka yu Krixtu, sa ñaꞌan si lka yu ree nu lka ndloo la ꞌwa ―ndukwin neꞌ ꞌin Pilato. \p \v 3 Bra kanꞌ mnichaꞌ Pilato ꞌin Jesús: \p ―¿Ta nuꞌwin lkaa Ree ꞌin neꞌ judío a? ―ndukwin. \p Bra kanꞌ mxkwen Jesús ꞌin Pilato: \p ―Ti kwiꞌ sa ñaꞌan nu wa ykwiiꞌ, ti kwiꞌ kanꞌ lkaǎn ―ndukwin. \p \v 4 Bra kanꞌ ykwiꞌ Pilato loꞌo sti joꞌo nu lka ndloo loꞌo xka la nten nu ndaꞌan loꞌo yu: \p ―Ja ska chaꞌ kuxi ndyija ꞌñaǎn chaꞌ xtyaǎn kiꞌya ꞌin yu re ―ndukwin Pilato. \p \v 5 Loꞌo xiyaꞌ lye la ykwiꞌ neꞌ kanꞌ, kwen ꞌa msiꞌya loꞌo neꞌ ꞌin Pilato bra kanꞌ: \p ―Nda yu re chaꞌ msinꞌ tiꞌ ꞌin nchga nten nde Judea re siꞌya chaꞌ nu nduꞌu yu ꞌin neꞌ ―ndukwin neꞌ―. Nde Galilea mdyisnan yu re, loꞌo ni, loꞌo nde re nduꞌu yu chaꞌ kuxi kanꞌ ꞌin neꞌ. \s1 Mduun Jesús tloo Herodes \p \v 6 Bra wa ynan Pilato chaꞌ kanꞌ, bra kanꞌ mnichaꞌ yu ꞌin neꞌ si nde Galilea mdoꞌo Jesús ndijyan. \p \v 7 ―Ti kwiꞌ ―ndukwin neꞌ. \p Bra kanꞌ ndyuꞌwi tiꞌ Pilato chaꞌ ndiꞌin Herodes kichen Jerusalén tsan kanꞌ. Loꞌo Herodes ni, lka yu ndloo ꞌin neꞌ Galilea; kanꞌ chaꞌ msuꞌwa Pilato ꞌin Jesús ndyaa seꞌen ndiꞌin Herodes kanꞌ bra kanꞌ. \v 8 Bra wa naꞌan Herodes ꞌin Jesús, suꞌwe ꞌa ngwa tiye yu bra kanꞌ, chaꞌ wa sꞌni ꞌa nchka tiꞌ yu ñaꞌan yu ꞌin Jesús. Wa ynan yu chaꞌ nchkwiꞌ nten chaꞌ ꞌin Jesús, loꞌo nchka ꞌa tiꞌ yu ñaꞌan yu ska chaꞌ tnun nu kuꞌni Jesús. \v 9 Kaꞌan ꞌa chaꞌ mnichaꞌ yu ꞌin Jesús bra kanꞌ, loꞌo ja mxkwen ꞌa Jesús ꞌin yu siyaꞌ ti. \v 10 Loꞌo ndiꞌin sti joꞌo nu lka ndloo loꞌo mstru nu nduꞌu chaꞌ joꞌo; mstya ꞌa neꞌ kanꞌ kiꞌya ꞌin Jesús, kaꞌan ꞌa chaꞌ kuxi ykwiꞌ neꞌ kanꞌ ꞌin yu. \v 11 Bra kanꞌ lye ꞌa mda Herodes nu tiꞌí ꞌin Jesús; ngwañaꞌan sndaru ꞌin yu, kuxi ꞌa yꞌni neꞌ loꞌo. Mxkuꞌ neꞌ teꞌ suꞌwe ꞌa ñaꞌan ꞌin yu bra kanꞌ, chaꞌ kaja ñaꞌan nu xtyi lyoꞌo neꞌ ꞌin yu. Teꞌ nduwi ꞌa ñaꞌan lka ran, sa ñaꞌan ñaꞌan steꞌ ree mxkuꞌ neꞌ ꞌin yu. Bra kanꞌ msuꞌwa Herodes ꞌin Jesús ndyaa xiyaꞌ nde seꞌen ndiꞌin Pilato. \v 12 Tsan kanꞌ ngwa suꞌwa chaꞌ ꞌin Herodes loꞌo Pilato xiyaꞌ; yuꞌwi ꞌa chaꞌ wsuun ꞌin neꞌ ti kulo la, loꞌo ni yꞌni xuꞌwe neꞌ chaꞌ ꞌin neꞌ xiyaꞌ. \s1 Ngulo Pilato tñan chaꞌ kujwi neꞌ ꞌin Jesús \p \v 13 Bra kanꞌ mxoꞌ tiꞌin Pilato ꞌin nchga sti joꞌo nu lka ndloo, loꞌo nchga neꞌ wsiya, loꞌo nchga nten kichen. \v 14 Ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ bra kanꞌ: \p ―Ti kwiꞌ ꞌwan mdiyan loꞌo wan ꞌin yu kiꞌyu re seꞌen ndiꞌiǐn, ndukwin wan chaꞌ lye ꞌa nskwen tikeeꞌ yu ꞌin taꞌa kichen tyi wan ―ndukwin yu ꞌin neꞌ―. Wa ykwiǐnꞌ loꞌo yu re tloo nchga wan; wa naꞌan wan chaꞌ ja ska kiꞌya ndyija ꞌin yu ꞌñaǎn, sa ñaꞌan kiꞌya nu mstya wan ꞌin yu. \v 15 Kwiꞌ ngwañaꞌan Herodes, ja mjwi kiꞌya nu xtya yu kula kanꞌ ꞌin Jesús re, kanꞌ chaꞌ wa mda yu kula kanꞌ ꞌin yu ndyaan yu seꞌen ndiꞌiǐn xiyaꞌ. Ja ska chaꞌ kuxi yꞌni yu sikwa, kanꞌ chaꞌ ja ndiꞌin ꞌa chaꞌ kaja yu chaꞌ ꞌñaǎn. \v 16 Taǎn chinꞌ nu tiꞌí ꞌin yu kulo ndukwa la, bra kanꞌ kulaǎn ꞌin yu ―ndukwin Pilato ꞌin neꞌ. \p \v 17 Nchga yijan laja taꞌa pascua, bra kanꞌ ndlaa yu gobernador ꞌin ska ti presu ngwa ti ñaꞌan; \v 18 kanꞌ chaꞌ mdyisnan nchga nten kichen, kwen ꞌa msiꞌya neꞌ suꞌwa ti, mjñan neꞌ xka presu ꞌin Pilato: \p ―¡Ja kulaa ꞌin yu kiꞌyu re! ―ndukwin neꞌ―. ¡Yaa loꞌoo ꞌin yu re! ¡Kulaa ꞌin Barrabás kanꞌ, chaꞌ tyoꞌo yu ngwa ti ñaꞌan! \p \v 19 Nan wa msuꞌwa neꞌ ꞌin Barrabás kanꞌ niꞌ ñaꞌan chkwan siꞌya chaꞌ mdatsaa ꞌa yu ꞌin nten kichen chaꞌ xuun neꞌ loꞌo neꞌ xka laꞌa tsuꞌ nu lka ndloo. Bra kanꞌ yjwi ꞌa Barrabás ꞌin nten. \v 20 Ngwa tiꞌ Pilato kulaa ꞌin Jesús, kanꞌ chaꞌ xiyaꞌ ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ. \v 21 Kwen la mxkwen nten kaꞌan kanꞌ ꞌin Pilato bra kanꞌ: \p ―¡Jwiꞌin kaꞌaan lyaa ꞌin yu lo wsi chaꞌ kaja yu! ―ndukwin neꞌ―. ¡Jwiꞌin kaꞌaan lyaa ꞌin yu lo wsi! ―ndukwin nten kaꞌan kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 22 Wa mdaꞌa snan yaꞌ ykwiꞌ Pilato loꞌo neꞌ bra kanꞌ: \p ―¿Ni sa ñaꞌan chaꞌ kuxi yꞌni yu re a? Ja ska chaꞌ kuxi ꞌin yu re ndyija ꞌñaǎn ―ndukwin Pilato―, kanꞌ chaꞌ ja nꞌni ꞌa chaꞌ kaja yu. Suꞌwe la si taǎn chinꞌ nu tiꞌí ꞌin yu, chunꞌ ndiꞌin la kulaǎn ꞌin yu. \p \v 23 Bra kanꞌ kwen la msiꞌya neꞌ mxkwen neꞌ ꞌin Pilato, chaꞌ jwiꞌin kaꞌan lya ꞌin Jesús lo wsi. Lye ꞌa ykwiꞌ nten kichen, loꞌo sti joꞌo nu lka ndloo ykwiꞌ ꞌa neꞌ, kanꞌ chaꞌ keeꞌ ꞌa mslyaa Pilato kuꞌni tñan nu ngwa tiꞌ neꞌ. \v 24 Bra kanꞌ mda yu chabiyaꞌ chaꞌ ka chaꞌ nu mjñan neꞌ. \v 25 Ngulaa yu ꞌin Barrabás nu yꞌni ꞌa chaꞌ wsuun, nu wa yjwi ꞌin nten, chaꞌ kanꞌ lka nu ngulo suwi nten kichen chaꞌ tyoꞌo ñaꞌan chkwan. Bra kanꞌ mda Pilato ꞌin Jesús ꞌin neꞌ chaꞌ kuꞌni neꞌ sa ñaꞌan nu nchka ti tiꞌ neꞌ kuꞌni neꞌ loꞌo yu. \s1 Mjiꞌin kaꞌan neꞌ ꞌin Jesús lo wsi \p \v 26 Bra kanꞌ ndyaa loꞌo sndaru ꞌin Jesús chaꞌ jwiꞌin kaꞌan neꞌ ꞌin yu lo wsi. Bra kanꞌ ndyukwa taꞌa sndaru loꞌo ska nten nu naan Simón, nu ndyaan yu yaa yu niꞌ kixinꞌ; neꞌ kichen Cirene lka yu kanꞌ. Kanꞌ ngulo sndaru tñan ꞌin yu chaꞌ kwiꞌya yu wsi nu mdiꞌya Jesús. \p \v 27 Kaꞌan ꞌa nten ndyaa ñaꞌan neꞌ ꞌin Jesús. Kwiꞌ ngwañaꞌan, mdaꞌan kaꞌan ꞌa neꞌ kunaꞌan, nganaan ꞌa neꞌ; kwen ꞌa msiꞌya neꞌ chaꞌ xiꞌin ꞌa tiꞌ neꞌ chaꞌ ꞌin Jesús. \v 28 Bra kanꞌ naꞌan Jesús seꞌen nduun neꞌ kunaꞌan kanꞌ, ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ kanꞌ: \p ―ꞌWan neꞌ kunaꞌan Jerusalén re, ja kunaan ꞌa wan chaꞌ ꞌñaǎn ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ―. Suꞌwe la kunaan wan chaꞌ ꞌwan, ti ykwiꞌ ti wan, chaꞌ ꞌin sñiꞌ wan. \v 29 Wa tiya ti tsan kuxi ꞌwan, bra kanꞌ chkwiꞌ nten chaꞌ re: “Suꞌwe la ndiꞌin ska nu kunaꞌan nu ja ya tyiꞌin sñiꞌ, nu ja ya kuꞌni kala ska nten, nu ja ya ta katiꞌ ska nu xuwe” nchkwin neꞌ. \v 30 Bra kanꞌ tyisnan nten xiꞌya: “Suꞌwe la si tiyu kiꞌya kwan chuanꞌ, skunꞌ mondun yuu chuanꞌ, chaꞌ tsaa tii chaꞌ ꞌñaan siyaꞌ ti.” Ngwañaꞌan chkwiꞌ neꞌ bra kanꞌ. \v 31 Ñaꞌan wan sa ñaꞌan nu ngiꞌni neꞌ loꞌoǔn ni. ¿Ni sa ñaꞌan kuꞌni neꞌ loꞌo wan neꞌ judío bra kanꞌ sikwa? Suꞌwe ꞌa chaꞌ nu ndiꞌin ꞌñaǎn; sa ñaꞌan lka ska yka nu ngaꞌá ꞌa, ngwañaꞌan suꞌwe ndiꞌin tiyeěn loꞌo Ndiose Stiǐn. Loꞌo ꞌwan, ja suꞌwe chaꞌ nu nchka ꞌwan; wa ndla ti tyii chaꞌ ꞌwan ngwa ti ñaꞌan, chaꞌ sa ñaꞌan lka ska yka nkwi, ngwañaꞌan lka wan loꞌo taꞌa kichen tyi wan ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ kanꞌ. \p \v 32 Loꞌo ndyaa loꞌo neꞌ ꞌin xa tyukwa nten nu tnun ꞌa kiꞌya ndiꞌin ꞌin neꞌ, chaꞌ suꞌwa ti kujwi neꞌ ꞌin nten kanꞌ loꞌo Jesús. \v 33 Bra nu mdiya neꞌ seꞌen naan La Calavera (kiꞌya seꞌen nskwa tijyan ke jyoꞌo), bra kanꞌ mjiꞌin kaꞌan neꞌ ꞌin Jesús lo wsi la kanꞌ. Kwiꞌ ngwañaꞌan, mjiꞌin kaꞌan neꞌ ꞌin taꞌa tyukwaa nten nu mdiꞌin kiꞌya tnun ꞌin; mjiꞌin kaꞌan neꞌ ꞌin ska yu kuxi kanꞌ lo xka yka wsi nu nduun laꞌa seꞌen kwin seꞌen ngaꞌan Jesús, bra kanꞌ mjiꞌin kaꞌan neꞌ ꞌin xka yu kuxi kanꞌ lo xka yka wsi nu nduun laꞌa seꞌen kaa. \v 34 Xa nu ti ndiꞌin sndaru nu mjiꞌin kaꞌan ꞌin neꞌ lo wsi, bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo Ndiose Sti yu: \p ―Stiǐn ―ndukwin yu―, kuꞌnii chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin neꞌ re, ja jlyo ꞌa tiꞌ neꞌ ni chaꞌ lka ngiꞌni neꞌ ngwañaꞌan. \p Bra kanꞌ ngutsaa sndaru kanꞌ steꞌ Jesús xa nu ndiꞌin jya ti neꞌ loꞌo taꞌa neꞌ. \v 35 Loꞌo mdiꞌin ꞌa nten nu ñaꞌan kwiꞌya ꞌin Jesús. Loꞌo neꞌ wsiya mstyi lyoꞌo neꞌ ꞌin Jesús bra kanꞌ. Nde ñaꞌan ykwiꞌ neꞌ loꞌo taꞌa neꞌ: \p ―Ngulaa yu ꞌin xka la nten nu ngwa xkanꞌ; loꞌo ni, ndiꞌin chaꞌ kulaa yu ꞌin yu, ti ykwiꞌ ti yu, si chañi chaꞌ lka yu Krixtu nu ngulo suwi Ndiose ꞌin ndijyan lo chalyuu re ―ndukwin neꞌ kanꞌ. \p \v 36 Loꞌo sndaru kanꞌ, mstyi lyoꞌo neꞌ ꞌin yu ndijyan neꞌ kwiꞌ seꞌen nduun wsi, mda neꞌ mñun tiyeꞌ chaꞌ koꞌo yu. \v 37 Bra kanꞌ ykwiꞌ neꞌ kanꞌ loꞌo yu: \p ―Kulaa ꞌiin ti ykwiiꞌ ti, si chañi lkaa Ree ꞌin neꞌ judío ―ndukwin sndaru kanꞌ ꞌin Jesús. \p \v 38 Wa ngaꞌan letra ke wsi seꞌen ngaꞌan Jesús nu nchkwiꞌ: “Yu re lka yu Ree nu lka ndloo la ꞌin neꞌ judío.” Snan lo chaꞌ nu nchkwiꞌ nten ngaꞌan chaꞌ kanꞌ: chaꞌ griego ngaꞌan, loꞌo chaꞌ latín ngaꞌan, loꞌo chaꞌ nu nchkwiꞌ neꞌ judío ngaꞌan. \p \v 39 Bra kanꞌ chen ñaꞌan ykwiꞌ ska yu kunan taꞌa ngaꞌan Jesús lo wsi kanꞌ: \p ―Si chañi chaꞌ Krixtu lkaa, kulaa ꞌiin ti ykwiiꞌ ti sikwa; loꞌo ꞌware, kulaa ꞌwa ―ndukwin yu ꞌin Jesús. \p \v 40 Bra kanꞌ mxkwen xka yu kunan ꞌin taꞌa yu: \p ―¿Ja ntseen ꞌin Ndiose sikwa a? Suꞌwa ti nu tiꞌí ndijian taꞌa snaan ni ―ndukwin yu ꞌin taꞌa kunan yu―. \v 41 Ñi ꞌa ndiꞌin chaꞌ ta neꞌ nu tiꞌí ꞌñaan, chaꞌ kanꞌ ndiꞌin chaꞌ ka ꞌñaan siꞌya chaꞌ kuxi nu yꞌnian; loꞌo yu re, ja ska chaꞌ kuxi yꞌni yu re. \p \v 42 Bra kanꞌ ykwiꞌ yu kanꞌ loꞌo Jesús: \p ―Yu kula Jesús ―ndukwin―, tyuꞌwi tiiꞌ ꞌñaǎn xa nu tyisnan chaꞌ kaa ndloo ―ndukwin yu kunan kanꞌ. \p \v 43 Mxkwen Jesús ꞌin yu bra kanꞌ: \p ―Chañi chaꞌ nchkwiǐnꞌ loꞌoo ―ndukwin―, ti kwiꞌ tsan ni ka tyiꞌiin loꞌoǔn la seꞌen suꞌwe ꞌa, seꞌen ndiꞌin Ndiose nde niꞌ kwan ―ndukwin Jesús ꞌin yu. \s1 Ngujwi Jesús \p \v 44 Ndiꞌya kwan ngwa, bra kanꞌ ngwa tla tyukwi ñaꞌaan chalyuu; ngwa tla sa ñaꞌan yaꞌ nu mdiya bra wa snan siin, \v 45 loꞌo ngwa tla loo kwichaa bra kanꞌ. Teꞌ tlyu nu ndukwi niꞌ lyaa tnun kanꞌ, mdoꞌo yuꞌwe teꞌ kanꞌ jluꞌwe la bra kanꞌ. \v 46 Loꞌo kwen ꞌa msiꞌya Jesús: \p ―Stiǐn, tiꞌyaa kasiya ꞌñaǎn ―ndukwin yu. \p Bra wa ykwiꞌ yu chaꞌ kanꞌ, bra ti ngujwi yu bra kanꞌ. \p \v 47 Bra nu naꞌan capitán ꞌin sndaru romano sa ñaꞌan ngwa chaꞌ kanꞌ, bra kanꞌ yꞌni tnun yu ꞌin Ndiose. Nde ñaꞌan ykwiꞌ yu bra kanꞌ: \p ―Chañi chaꞌ ja mdiꞌin kiꞌya ꞌin ayman re siyaꞌ ti ―ndukwin capitán ꞌin sndaru kanꞌ. \p \v 48 Nchga nten nu ndiꞌin nde kwa bra kanꞌ, xa wa naꞌan neꞌ nchga chaꞌ nu ngwa kanꞌ, mdoꞌo neꞌ ndyaa neꞌ bra kanꞌ. Mjiꞌin neꞌ ndukunꞌ neꞌ tijyan tiye neꞌ ndyaa neꞌ chaꞌ xiꞌin ꞌa tiꞌ neꞌ. \v 49 La kanꞌ nganun nchga taꞌa suꞌwe nsuꞌwi Jesús nde seꞌen nduun wsi, loꞌo neꞌ kunaꞌan nu wa mdaꞌan loꞌo yu ti bra nu mdyisnan ti tñan ꞌin yu nde Galilea, nganun neꞌ kanꞌ tijyuꞌ ti ñaꞌan kwiꞌya neꞌ chaꞌ nu nchka kanꞌ. \s1 Mtsiꞌ ayman Jesús \p \v 50 Wa ndiya ska nten suꞌwe nu ngiꞌni tnun ꞌin Ndiose, Se naan yu kula kanꞌ. Arimatea lka kichen tyi yu; ndiꞌin kichen kanꞌ lo yuu ꞌin Judea. Ska nu lka tñan lka Se kanꞌ, suꞌwa ti ndukwa yu loꞌo nchga neꞌ wsiya ꞌin neꞌ judío. \v 51 Ti ngwa sꞌni wa ngita ꞌa Se kanꞌ sa ñaꞌan bra kan Ndiose chaꞌ ka Ni ndloo la lo chalyuu, kanꞌ chaꞌ ja ngwa suꞌwa chaꞌ ꞌin yu loꞌo taꞌa wsiya yu chaꞌ mstya neꞌ kiꞌya ꞌin Jesús. \v 52 Ndyaa Se bra kanꞌ, ndyaa seꞌen ndiꞌin Pilato chaꞌ jñan chabiyaꞌ tsaa loꞌo ꞌin ayman Jesús chaꞌ kutsiꞌ ꞌin ayman kanꞌ. \v 53 Mdiꞌya neꞌ ꞌin ayman kanꞌ lo wsi, bra kanꞌ mxiin Se ska teꞌ luwi chunꞌ ayman Jesús; yaa loꞌo neꞌ ꞌin ayman kanꞌ msuꞌwa neꞌ ꞌin yu ska niꞌ kwaa seꞌen ngulu neꞌ siꞌ yuu, seꞌen ja ya kutsiꞌ neꞌ ꞌin nten siyaꞌ ti. \v 54 Tsan taꞌa siin lka kanꞌ, kanꞌ chaꞌ ngiꞌni kuwe tiꞌ neꞌ chaꞌ wa tyisnan ti taꞌa. \p \v 55 Loꞌo neꞌ kunaꞌan nu yan loꞌo Jesús nde Galilea ni, yaa ñaꞌan neꞌ ꞌin Se kanꞌ, chaꞌ ñaꞌan niꞌ kwaa seꞌen nsu ayman Jesús, chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ neꞌ la nde yaꞌ msuꞌwa neꞌ ꞌin ayman kanꞌ. \v 56 Bra kanꞌ mxitukwi neꞌ ndyaan neꞌ lo kichen xiyaꞌ. Loꞌo yꞌni xuꞌwe neꞌ tyiꞌa nu xi tyiꞌi, loꞌo sete nu suꞌwe tyiꞌi chaꞌ xuꞌwi chunꞌ ayman kanꞌ. Bra kanꞌ mxitñaꞌ neꞌ tsan taꞌa kanꞌ, sa ñaꞌan nu ndukwa tñan lo kityi kula chaꞌ kuꞌni neꞌ. \c 24 \s1 Ndyuꞌu Jesús xiyaꞌ \p \v 1 Wa kiꞌya ti xaa tsan kulo ꞌin smnan kanꞌ, tlya ꞌa ndyaa neꞌ kunaꞌan kanꞌ tuꞌwa kwaa seꞌen mtsiꞌ ayman Jesús. Mbiꞌya neꞌ tyiꞌa xi tyiꞌi nu wa yꞌni xuꞌwe neꞌ. Loꞌo xka ta neꞌ kunaꞌan ndyaa loꞌo neꞌ. \v 2 Ndiya neꞌ tuꞌwa kwaa, bra kanꞌ naꞌan neꞌ kee nu nchkunꞌ tuꞌwa kwaa kanꞌ, chaꞌ ja nduun ꞌa kee kanꞌ tuꞌwa kwaa; ndukwa laa ti kwaa kanꞌ. \v 3 Yten neꞌ niꞌ kwaa chaꞌ ñaꞌan neꞌ, loꞌo ja nsu ꞌa ayman Jesús bra kanꞌ. \v 4 Ytsen ꞌa neꞌ kunaꞌan kanꞌ bra kanꞌ, ja jlyo ꞌa tiꞌ neꞌ sa ñaꞌan nu kuꞌni neꞌ. Bra kanꞌ naꞌan neꞌ chaꞌ loꞌo nduun tukwa yu kiꞌyu seꞌen ndiꞌin neꞌ; nduwi ꞌa steꞌ yu kiꞌyu kanꞌ. \v 5 Msnan yuꞌwi tiye neꞌ kunaꞌan kanꞌ bra kanꞌ, mdyisti neꞌ lyuu chaꞌ ytsen ꞌa neꞌ ꞌin yu kiꞌyu kanꞌ. Bra kanꞌ ykwiꞌ yu kanꞌ loꞌo neꞌ: \p ―¿Ni chaꞌ ndaꞌan naan wan ꞌin ska nten nu luꞌu seꞌen nsu ayman re a? ―ndukwin neꞌ―. \v 6 Ja nsu ꞌa yu kanꞌ nde re, chaꞌ wa ndyuꞌu yu xiyaꞌ. Tyaa yuꞌwi tiꞌ wan sa ñaꞌan chaꞌ nu ndukwin yu ꞌwan bra nu ti ndiꞌin wan nde Galilea. \v 7 Ykwiꞌ yu nu wa yan yu lo chalyuu chaꞌ ngwa yu nten, wa ytsaꞌ yu ꞌwan nu ngwa xkanꞌ chaꞌ ta neꞌ ꞌin yu yaꞌ neꞌ xaꞌan, chaꞌ jwiꞌin kaꞌan neꞌ ꞌin yu lo wsi. La mdaꞌa snan tsan, bra kanꞌ tyuꞌu yu xiyaꞌ, ndukwin yu. \p \v 8 Bra kanꞌ ndyaa yuꞌwi tiꞌ neꞌ kunaꞌan kanꞌ nchga chaꞌ nu ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ ti ngwa xkanꞌ la chaꞌ ꞌin ykwiꞌ yu. \v 9 Mdyituun neꞌ, mdoꞌo neꞌ ndyaan neꞌ lo kichen, ngala neꞌ seꞌen ndiꞌin tii xka neꞌ nu yꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús. Bra kanꞌ ytsaꞌ neꞌ kunaꞌan kanꞌ nchga chaꞌ kanꞌ ꞌin neꞌ, kanꞌ chaꞌ ngwa chaꞌ nchga neꞌ nu mdaꞌan loꞌo Jesús ynan neꞌ chaꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \v 10 Nde lka sa ñaꞌan naan nu kunaꞌan nu yaa tuꞌwa kwaa kanꞌ: yaa Liya Magdalena, loꞌo Xnan, loꞌo Liya jyaꞌan Santiago, loꞌo xka la neꞌ kunaꞌan. \v 11 Siꞌi ngwañaꞌan ngwa, mskeꞌ tiꞌ neꞌ nu yꞌni xaꞌan kanꞌ; nan wa yten chaꞌ chen ñaꞌan ke neꞌ kunaꞌan kanꞌ, mskeꞌ tiꞌ neꞌ. Ja ndyaa ñaꞌan tiꞌ neꞌ chaꞌ nu ytsaꞌ neꞌ kunaꞌan kanꞌ ꞌin neꞌ siyaꞌ ti. \p \v 12 Ni siya ngwañaꞌan mskeꞌ tiꞌ neꞌ, bra ti msnan Tyu ndyaa yu tuꞌwa kwaa kanꞌ. Bra kanꞌ naꞌan Tyu niꞌ kwaa kanꞌ, chaꞌ xka laꞌa ti nsu teꞌ nu mxiin chunꞌ ayman Jesús nu ngwa xkanꞌ. Bra kanꞌ mdoꞌo Tyu ndyaan yu nde seꞌen ndiꞌin neꞌ xiyaꞌ, mdaꞌan ꞌa chaꞌ tiye neꞌ sa ñaꞌan ngwa chaꞌ ja nsu ꞌa ayman kanꞌ. \s1 Nde ñaꞌan ngwa xa ndyaa neꞌ tuwiin nde Emaús \p \v 13 Ti kwiꞌ tsan kanꞌ mdoꞌo yu tukwa yu ndyaa yu nde kichen Emaús. Kichen kanꞌ nsuꞌwi tii xka kilómetro biyaꞌ tijyuꞌ ꞌin Jerusalén. \v 14 Mdaꞌan ti yu tuwiin, nchkwiꞌ ꞌa yu loꞌo taꞌa yu chaꞌ ꞌin nchga chaꞌ nu ngwa bra kanꞌ. \v 15 Ti nchkwiꞌ luwe yu ꞌin chaꞌ kanꞌ, bra kanꞌ mdukwa ykwiꞌ Jesús ꞌin yu, suꞌwa ti ndaꞌan Jesús loꞌo yu. \v 16 Naꞌan yu chinꞌ ꞌin Jesús, loꞌo ja ngwa xuꞌwi lyo suꞌwe yu ꞌin Jesús, chaꞌ nsuꞌwi ska chaꞌ nu ndukunꞌ xaa kiloo yu. \v 17 Bra kanꞌ mnichaꞌ Jesús ꞌin yu: \p ―¿Ni sa ñaꞌan chaꞌ nchkwiꞌ luwe wan chaꞌ ndijyan wan tuwiin re? ¿Ni chaꞌ lka xiꞌin ꞌa tiꞌ wan? ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \p Bra ti ndyaa tuun yu, \v 18 mxkwen ska yu nu naan Cleofas ꞌin Jesús: \p ―Tyukwi ñaꞌaan chalyuu wa jlyo tiꞌ neꞌ nan lka ngwa nde Jerusalén tsan nu tka mdijin ti. ¿Ta xka ti nuꞌwin nu ja jlyo tiꞌ nan lka nu ngwa nde Jerusalén kwa a? Jlyo tiꞌ nchga neꞌ xka kichen nu yaa taꞌa kwa. \p \v 19 ―¿Nan lka ngwa a? ―ndukwin Jesús ꞌin yu. \p Bra kanꞌ mxkwen yu ꞌin Jesús: \p ―Chaꞌ ꞌin Jesús Nazaret ―ndukwin yu―, ska nten nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten ngwa yu. Ngwa ꞌa ꞌin yu chkwiꞌ yu, loꞌo ngwa ꞌa ꞌin yu kuꞌni yu kaꞌan ꞌa chaꞌ tnun chabiyaꞌ ꞌin Ndiose; kaꞌan ꞌa nten naꞌan ꞌin chaꞌ tnun kanꞌ. \v 20 Bra kanꞌ sti joꞌo nu lka ndloo loꞌo neꞌ nu lka tñan, mda neꞌ ꞌin yu yaꞌ neꞌ wsiya chaꞌ kujwi neꞌ ꞌin yu lo wsi. \v 21 Wa mdijin snan tsan nu ngwa chaꞌ kanꞌ. Loꞌo bare ni, ndyaa ñaꞌan ꞌa tiꞌ ba ꞌin yu nu ngwa xkanꞌ, chaꞌ kanꞌ lka nu kulaa ꞌin neꞌ Israel taꞌaan, chaꞌ ja ka ꞌa neꞌ xka laꞌa tsuꞌ ka ndloo la ꞌñaan, chaꞌ tyiꞌin suꞌwean lo yuu kichen tyian, ngwa tiꞌ ba. \v 22 Loꞌo ni, mxitsen chinꞌ neꞌ kunaꞌan taꞌa ndaꞌan ba ꞌwa, chaꞌ tlya ꞌa yaa neꞌ kunaꞌan kanꞌ tuꞌwa kwaa, \v 23 loꞌo ja ndyija ꞌa ayman Jesús kanꞌ ꞌin neꞌ, niꞌ kwaa. Ndyaan neꞌ bra kanꞌ, ytsaꞌ neꞌ ꞌwa chaꞌ wa naꞌan neꞌ ska chaꞌ tnun. Nan ngwaꞌu tloo ti tukwa angajle ꞌin neꞌ kunaꞌan kanꞌ; ndukwin angajle kanꞌ ꞌin neꞌ chaꞌ wa ndyuꞌu Jesús xiyaꞌ ni. \v 24 Bra ti yaa chinꞌ neꞌ taꞌa yꞌni xaꞌan ba tuꞌwa kwaa bra kanꞌ, naꞌan neꞌ ꞌin angajle kanꞌ sa ñaꞌan nu ndukwin nu kunaꞌan kanꞌ, loꞌo ja naꞌan neꞌ ꞌin ykwiꞌ Jesús. \p \v 25 Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo yu nu taꞌa ndijyan yu tuwiin kanꞌ: \p ―Ti lyiji ꞌa chaꞌ ꞌwan chaꞌ ka biyaꞌ suꞌwe tiꞌ wan nchga chaꞌ; keeꞌ ꞌa nxñi wan nchga chaꞌ nu ngwaꞌu ayman nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten nu ngwa sꞌni. \v 26 ¿Ta siꞌi nan ndukwa chaꞌ tyijin nu nka Krixtu kanꞌ nu tiꞌí sa ñaꞌan nu ngwa ni a? Chunꞌ ndiꞌin la sten Krixtu seꞌen suꞌwe ꞌa ñaꞌan seꞌen nu ka tnun la ti yu. \p \v 27 Bra kanꞌ mdyisnan Jesús ngwaꞌu yu ꞌin neꞌ, nchga chaꞌ nu wa ndukwa lo kityi kula chaꞌ ꞌin ykwiꞌ yu. Mdyisnan yu loꞌo kityi nu ngwaꞌan ayman Moisés, bra kanꞌ ykwiꞌ yu nchga chaꞌ nu ndukwa lo kityi nu ngwaꞌan neꞌ nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten nu ngwa sꞌni. \p \v 28 Wa tiya ti neꞌ tuꞌwa kichen seꞌen ndyaa neꞌ, bra kanꞌ yꞌni Jesús sa ñaꞌan si ti tsaa la yu tuwiin tijyuꞌ la. \v 29 Bra kanꞌ lye ꞌa ykwiꞌ neꞌ loꞌo yu chaꞌ kanun yu seꞌen ndiꞌin neꞌ. Ndukwin neꞌ ꞌin yu: \p ―Kanun loꞌo ba chaꞌ wa msiin ꞌa ni, wa kiꞌya ti tla. \p Bra kanꞌ yten Jesús niꞌ ñaꞌan chaꞌ kanun yu loꞌo neꞌ. \v 30 Wa ndukwa yu loꞌo neꞌ tuꞌwa msaa, bra kanꞌ msñi yu ska jaxlya, ndya yu xuꞌwe ꞌin Ndiose; bra kanꞌ msuꞌwe yu jaxlya kanꞌ, chaꞌ ta yu ku neꞌ. \v 31 Ti kwiꞌ bra ngala xaa kiloo neꞌ, loꞌo yuꞌwi lyo suꞌwe neꞌ ꞌin yu. Bra kanꞌ mdoꞌo yu seꞌen ndukwa neꞌ ndyaa yu, ja naꞌan ꞌa neꞌ ꞌin yu bra kanꞌ. \v 32 Bra ti ykwiꞌ neꞌ loꞌo taꞌa neꞌ bra kanꞌ: \p ―¿Ta siꞌi chañi chaꞌ suꞌwe ꞌa ngwa tiyean ni a? ―ndukwin―. Tiin ti mdiꞌin kasiya ꞌñaan bra nu mdiyan yu nchkwiꞌ yu loꞌoan tuwiin, chunꞌ wa ngwaꞌu yu ꞌñaan sa ñaꞌan nu nchkwiꞌ kityi kula ―ndukwin neꞌ ꞌin taꞌa neꞌ. \p \v 33 Bra kanꞌ chinꞌ ti bra ngunun neꞌ, bra ti msñi neꞌ tuwiin ndyaan neꞌ nde Jerusalén xiyaꞌ. Bra kanꞌ ngala neꞌ nde seꞌen ndyoꞌ tiꞌin taꞌa tii xka neꞌ nu yꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Jesús kanꞌ, loꞌo chinꞌ xka ta taꞌa ndaꞌan neꞌ ndiꞌin neꞌ kanꞌ. \v 34 Bra ti ykwiꞌ neꞌ nu ndiya kanꞌ loꞌo neꞌ nu tka ngala ti bra kanꞌ: \p ―Chañi chaꞌ wa ndyuꞌu Jesús xiyaꞌ ―ndukwin neꞌ―. Wa naꞌan Simón ꞌin yu. \p \v 35 Bra kanꞌ loꞌo yu nu yaa nde kichen Emaús, ytsaꞌ yu ꞌin taꞌa yu sa ñaꞌan nu ngwa ꞌin yu tuwiin; ndukwin yu sa ñaꞌan ngwa chaꞌ yuꞌwi lyo yu ꞌin Jesús bra nu mkwan Jesús ꞌin jaxlya nu yku yu bra kanꞌ. \s1 Ngwaꞌu tloo Jesús ꞌin neꞌ nu yꞌni xaꞌan chaꞌ ꞌin Ni \p \v 36 Ti nchkwiꞌ ti neꞌ chaꞌ kanꞌ loꞌo taꞌa neꞌ, loꞌo bra kanꞌ mdiyan ykwiꞌ Jesús. Mdyituun yu jluꞌwe la seꞌen ndiꞌin neꞌ chaꞌ chkwiꞌ yu loꞌo neꞌ: \p ―Tiin ti tyiꞌin kasiya ꞌwan ―ndukwin yu ꞌin neꞌ kanꞌ bra kanꞌ. \p \v 37 Ngitsen ti neꞌ ndiꞌin neꞌ bra kanꞌ, mdaꞌan ꞌa chaꞌ tiye neꞌ, chaꞌ ska kwiꞌin ti naꞌan neꞌ, mskeꞌ tiꞌ neꞌ. \v 38 Bra kanꞌ ykwiꞌ Jesús loꞌo neꞌ kanꞌ: \p ―¿Ni chaꞌ lka nu ngitsen wan ndiꞌin wan? ―ndukwin―. ¿Ni chaꞌ lka nu nduwe ꞌa tiꞌ wan? ―ndukwin yu ꞌin neꞌ―. \v 39 Ñaꞌan wan yaǎnꞌ, ñaꞌan wan kiyaǎnꞌ; ti kwiǐnꞌ lkaǎn. Kalaꞌ wan ꞌñaǎn, chaꞌ ka biyaꞌ tiꞌ wan chaꞌ naꞌ lkaǎn. Ska kwiꞌin ti ni, ja nsuꞌwi kunaꞌ ran, ja loꞌo tijyan nsuꞌwi ran; loꞌo ni, wa naꞌan wan chaꞌ nsuꞌwi kunaǎnꞌ ―ndukwin Jesús ꞌin neꞌ. \p \v 40 Bra kanꞌ ngwaꞌu yu yaꞌ yu, ngwaꞌu yu kiyaꞌ yu ꞌin neꞌ. \v 41 Ja ngwa xuꞌwi lyo suꞌwe neꞌ ꞌin yu chunꞌ chaꞌ suꞌwe ꞌa nka tiyeꞌ neꞌ, chaꞌ nduwe ꞌa tiꞌ neꞌ ñaꞌan neꞌ ꞌin yu xiyaꞌ. Kanꞌ chaꞌ ndukwin Jesús ꞌin neꞌ: \p ―¿Ta ja ndiya chinꞌ nan kuǔn ꞌwan a? \p \v 42 Bra kanꞌ mda neꞌ sa yuꞌwe kula ngwiꞌi ꞌin yu, loꞌo sa yuꞌwe skwaꞌ kwiñaꞌ kwitun. \p \v 43 ―Suꞌwe ―ndukwin Jesús bra kanꞌ. \p Msñi yu nan ku yu kanꞌ, yku yu ꞌin ran loꞌo neꞌ bra kanꞌ. \v 44 Bra ti ykwiꞌ yu loꞌo neꞌ bra kanꞌ: \p ―Chaꞌ nu tka ngwa ti ꞌñaǎn, kanꞌ lka chaꞌ nu wa ytsaǎnꞌ ꞌwan bra nu ti mdiꞌiǐn loꞌo wan ti ngwa xkanꞌ ―ndukwin yu―. Bra kanꞌ niǐn ꞌwan chaꞌ ndiꞌin chaꞌ ka ꞌñaǎn nchga chaꞌ nu ndukwa chaꞌ ꞌñaǎn lo kityi nu ngwaꞌan ayman Moisés, loꞌo lo kityi nu ngwaꞌan ayman nu ykwiꞌ chaꞌ ꞌin Ndiose loꞌo nten nu ngwa sꞌni, loꞌo lo kityi Salmos ndukwa chaꞌ kanꞌ. \p \v 45 Bra kanꞌ ngwaꞌu Jesús ꞌin neꞌ nchga chaꞌ nu nchkwiꞌ kityi kula kanꞌ: \v 46 Kanꞌ ndukwin yu ꞌin neꞌ: \p ―Wa sꞌni ndukwa chaꞌ kajaǎn, chaꞌ naꞌ lkaǎn Krixtu kanꞌ; la mdaꞌa snan tsan ngujwiǐn ni, bra kanꞌ ndukwa chaꞌ tyuꞌuǔn xiyaꞌ. \v 47 Bra kanꞌ ndiꞌin chaꞌ chkwiꞌ wan chaꞌ ꞌñaǎn loꞌo nten tyukwi ñaꞌaan chalyuu. Nde Jerusalén tyisnan wan katsaꞌ wan chaꞌ kanꞌ ꞌin nten kulo ndukwa la. Ndiꞌin chaꞌ chkwiꞌ wan loꞌo nten chaꞌ ka wjyuꞌu tiꞌ neꞌ ꞌin chaꞌ kuxi nu ndiꞌin ꞌin neꞌ, chaꞌ kulaa yaꞌ neꞌ ꞌin nchga chaꞌ kuxi nu ngiꞌni neꞌ; bra kanꞌ kuꞌni Ndiose chaꞌ tlyu tiꞌ ꞌin nchga kiꞌya nu ndukwi neꞌ. \v 48 Loꞌo ꞌwan ni, ka chkwiꞌ wan chaꞌ ꞌñaǎn loꞌo nten, chaꞌ jlyo tiꞌ wan nchga chaꞌ nu wa ngwa ꞌñaǎn. \v 49 Loꞌo taǎn Tyiꞌiǐn ykwiǐnꞌ ꞌwan, chaꞌ wa ykwiꞌ Stiǐn chaꞌ ta Ni Tyiꞌi Ni ꞌwan; kanꞌ chaꞌ kanun wan nde Jerusalén re, sa ñaꞌan bra nu kaja jwersa ꞌin Tyiꞌi Ndiose ꞌwan, kanꞌ nu tyoꞌo nde niꞌ kwan chaꞌ kan kanun niꞌ kasiya ꞌwan. \s1 Mchkwen Jesús ndyaa Ni nde niꞌ kwan \p \v 50 Bra kanꞌ mdoꞌo Jesús kichen Jerusalén kanꞌ, ndyaa loꞌo Ni ꞌin neꞌ nde tuꞌwa kichen Betania kanꞌ. Nde kanꞌ mskwen Jesús yaꞌ chaꞌ lkwan Ni ꞌin neꞌ. \v 51 Laja nu mdukwan Ni ꞌin neꞌ, bra ti mdoꞌo Ni ndyaa Ni nde niꞌ kwan bra kanꞌ. \v 52 Yꞌni tnun neꞌ kanꞌ ꞌin Ni, bra kanꞌ mxitukwi neꞌ ndyaan neꞌ nde Jerusalén xiyaꞌ. Suꞌwe ꞌa ngwa tiye neꞌ bra kanꞌ, \v 53 nchga bra mdaꞌan neꞌ niꞌ lyaa chaꞌ kuꞌni tnun neꞌ ꞌin Ndiose. Ngwañaꞌan ngwa chaꞌ kanꞌ.