\id ROM \h ROMANOS \toc1 Quityi nu nguscua San Pablo ndyaa ca slo ñati̱ jiꞌi̱ Jesucristo nde quichi̱ Roma \toc2 ROMANOS \toc3 Ro. \mt1 Quityi nu nguscua San Pablo ndyaa ca slo ñati̱ jiꞌi̱ Jesucristo nde quichi̱ Roma \c 1 \p \v 1 Pablo laca naꞌ nu nscua̱ quityi re chaꞌ ca̱a̱ nde quichi̱ Roma ca su ndiꞌi̱ ma̱, cuꞌma̱ nu ngusñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Jesucristo. Ndyuꞌni naꞌ cña jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ ycuiꞌ Ni ngusubi Ni jnaꞌ chaꞌ tsaꞌa naꞌ chcuiꞌ naꞌ chaꞌ tsoꞌo jiꞌi̱ Ni loꞌo ñati̱. \p \v 2 Nu loꞌo tya lyiji ca̱a̱ Jesucristo nde chalyuu, tya liꞌ cua nchcuiꞌ liñi ycuiꞌ Ndyosi ñiꞌya̱ nu caca chaꞌ biꞌ tyempo nu lijya̱ nde loo la. Cua nda Ni chaꞌ biꞌ loꞌo xi ñati̱ nu ngua tuꞌba jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni, chaꞌ nchcuiꞌ Ni loꞌo ñati̱ nu ngua saꞌni la; nguscua nguꞌ chaꞌ biꞌ lo quityi liꞌ. \v 3 Chaꞌ tsoꞌo jiꞌi̱ Jesucristo nu Xuꞌna na, nu laca Sñiꞌ ycuiꞌ Ndyosi, biꞌ laca chaꞌ nu nscua lo quityi biꞌ. Ngula Jesús lo yuu ñiꞌya̱ nu nclya cua ñaꞌa̱ ca sñiꞌ ñati̱, chaꞌ la cuiꞌ tyaꞌa ñati̱ jiꞌi̱ jyoꞌo David laca Jesús; \v 4 loꞌo juaꞌa̱ laca Jesús nu sca ti Sñiꞌ nu ntsuꞌu jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. Ndiꞌya̱ caca cuayáꞌ tsoꞌo tiꞌ na chaꞌ biꞌ: chacuayáꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi Sti yu ndyuꞌú Jesús chaca quiyaꞌ loꞌo cua ngujuii yu, tlyu tsa chaꞌ nguaꞌni Ni liꞌ. Nu loꞌo nda ycuiꞌ Ndyosi Xtyiꞌi ycuiꞌ Ni jiꞌi̱ Jesús, nda Ni chaꞌ loꞌo na chaꞌ Sñiꞌ ycuiꞌ ca Ni laca nu Jesús biꞌ. \v 5 Tsoꞌo tsa nguaꞌni ycuiꞌ Ndyosi loꞌo naꞌ xquiꞌya Jesucristo. Cua ngulo Ni cña jnaꞌ chaꞌ tsaꞌa naꞌ tyucui ñaꞌa̱ chalyuu mala su ndiꞌi̱ ñati̱; chacuayáꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni tsaꞌa naꞌ chcuiꞌ naꞌ chaꞌ tsoꞌo jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo ñati̱. Ntiꞌ Ni chaꞌ caja ñati̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni lcua ti seꞌi̱, ñati̱ nu xñi chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni, ñati̱ nu taquiyaꞌ jiꞌi̱ chaꞌ nu nchcuiꞌ Ni. \v 6 Loꞌo cuꞌma̱ ni, cua ngusubi Ni jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ caca ma̱ ñati̱ jiꞌi̱ Jesucristo. \p \v 7 Nscua naꞌ quityi re chaꞌ ca̱a̱ nde quichi̱ Roma ca su ndiꞌi̱ ma̱. Nda naꞌ xlyo niꞌi̱ jiꞌi̱ ma̱ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi Sti na, cuentya jiꞌi̱ Jesucristo nu Xuꞌna na, chaꞌ ntsuꞌu tsa tyiquee ycuiꞌ Ndyosi ñaꞌa̱ Ni jiꞌi̱ ma̱. Cua ngusubi Ni jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ tyucui tyiquee ma̱ taca caca ma̱ ñati̱ jiꞌi̱ Ni. Ndiꞌya̱ ntiꞌ naꞌ, chaꞌ ñaꞌa̱ ti cuaꞌni ycuiꞌ Ndyosi Sti na chaꞌ tsoꞌo loꞌo ma̱, chaꞌ cuaꞌni Ni chaꞌ ti̱ ti tyiꞌi̱ tyiquee ma̱ xquiꞌya Jesucristo nu Xuꞌna na. \s1 Ntiꞌ tsa Pablo tsaa naꞌa̱ xi jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ \p \v 8 Su nguxana ti quityi re, ndyuꞌni tlyu naꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi xquiꞌya Jesucristo. Tsoꞌo tsa ntiꞌ naꞌ chaꞌ cua ngusñi lcaa tyaꞌa ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, ca lcaa quichi̱ ndañi chaꞌ jlya tiꞌ ma̱ chaꞌ biꞌ. \v 9 Loꞌo naꞌ ni, cua ngujui cña jnaꞌ chaꞌ chcuiꞌ naꞌ chaꞌ tsoꞌo jiꞌi̱ Jesucristo Sñiꞌ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo xaꞌ ñati̱; tyucui tyiquee naꞌ ndyuꞌni naꞌ cña biꞌ cuentya jiꞌi̱ Ni. Jlo tiꞌ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ luꞌba ti ndyiꞌu tiꞌ naꞌ jiꞌi̱ ma̱ laja loꞌo nchcuiꞌ naꞌ loꞌo ycuiꞌ Ni. \v 10 Loꞌo juaꞌa̱ lcaa tsa̱ ndijña naꞌ chacuayáꞌ jiꞌi̱ Ni chaꞌ tsaꞌa naꞌ slo cuꞌma̱, chaꞌ tyiꞌi̱ naꞌ xi loꞌo ma̱, cua ñaꞌa̱ ca hora nu ntiꞌ ycuiꞌ Ni. \v 11 Ntiꞌ tsa naꞌ tyacua tyaꞌa naꞌ xi loꞌo cuꞌma̱, chaꞌ cua ntiꞌ naꞌ ta̱ sca cui̱i̱ loꞌo ma̱; Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi laca nu xtyucua ꞌna, chaꞌ taca jlya la tiꞌ ma̱ jiꞌi̱ Jesús. Liꞌ tyatí̱ la tiꞌ tyiquee ma̱. \v 12 Tsoꞌo si caca cuaꞌni na chaꞌ caca tyatí̱ la tiꞌ tyiquee tyaꞌa na, chaꞌ stuꞌba ti xñi tsoꞌo la na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús liꞌ. \p \v 13 Cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, ntiꞌ naꞌ chaꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ ma̱ ñiꞌya̱ nu ntsuꞌu tyiquee naꞌ ñaꞌa̱ naꞌ jiꞌi̱ cuꞌma̱. Tyu̱u̱ quiyaꞌ ngua tiꞌ naꞌ ca̱a̱ naꞌ ca su ndiꞌi̱ ma̱, pana hasta juani bilya caja ñiꞌya̱ caca nu ca̱a̱ naꞌ. Ñiꞌya̱ nu nguaꞌni naꞌ ca xaꞌ loyuu chalyuu, juaꞌa̱ cua ntiꞌ naꞌ chaꞌ caca su ndiꞌi̱ cuꞌma̱; ntiꞌ naꞌ chaꞌ taquiyaꞌ xaꞌ la ñati̱ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, loꞌo juaꞌa̱ ntiꞌ naꞌ chaꞌ tya culuꞌu la naꞌ chaꞌ biꞌ jiꞌi̱ ma̱. \v 14 Cua ngulo Ni cña ꞌna chaꞌ tsaꞌa̱ chcui̱ꞌ loꞌo nguꞌ xaꞌ tsuꞌ, masi ndiꞌi̱ nguꞌ biꞌ quichi̱ tonu, masi ndiꞌi̱ nguꞌ tyijyuꞌ la ca neꞌ quixi̱ꞌ; ngulo Ni cña jnaꞌ chaꞌ sca ti chaꞌ chcuiꞌ naꞌ loꞌo nguꞌ, masi loꞌo nguꞌ nu nchca tsa jiꞌi̱, masi loꞌo nguꞌ nu ná ndyiꞌya cuentya tsiyaꞌ ti. \v 15 Biꞌ chaꞌ ntiꞌ naꞌ tsaꞌa̱ chaꞌ chcuiꞌ naꞌ chaꞌ tsoꞌo jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo cuꞌma̱ nguꞌ Roma, ñiꞌya̱ loꞌo cua nda naꞌ chaꞌ biꞌ loꞌo xaꞌ ñati̱. \s1 Tlyu tsa chaꞌ tsoꞌo nu ntsuꞌu jiꞌi̱ chaꞌ nu nda Jesús chaꞌ chcuiꞌ na loꞌo ñati̱ \p \v 16 Ná ntyujuꞌu tiꞌ naꞌ tsiyaꞌ ti chaꞌ culuꞌu naꞌ chaꞌ tsoꞌo nu ntsuꞌu jiꞌi̱ Jesús jiꞌi̱ ñati̱. Lijya̱ chaꞌ biꞌ loꞌo lcaa chacuayáꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ cuaꞌni lyaá Ni jiꞌi̱ lcaa ñati̱ nu xñi chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni. Tya clyo nda Ni chaꞌ tsoꞌo biꞌ loꞌo nguꞌ judío ti, liꞌ loꞌo nda Ni chaꞌ tsoꞌo biꞌ loꞌo nguꞌ xaꞌ tsuꞌ. \v 17 Loꞌo cuna na chaꞌ tsoꞌo jiꞌi̱ Jesús biꞌ, liꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ na ñiꞌya̱ nduꞌni ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ ca tsoꞌo cresiya jiꞌi̱ ñati̱ cuxi; xquiꞌya chaꞌ nu jlya tiꞌ na jiꞌi̱ cña nu nguaꞌni Jesús, biꞌ chaꞌ taca caca tsoꞌo cresiya jiꞌi̱ ñati̱ cuxi na, sca ti si xñi na chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni. Ndiꞌya̱ ndyuꞌu sca chaꞌ nu nscua lo quityi cusuꞌ: “Nu loꞌo jlya tiꞌ na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni chaꞌ taca cuaꞌni Ni chaꞌ caca tsoꞌo cresiya jiꞌna, liꞌ caja sca chalyuu nu ná ngaꞌa̱ chaꞌ tye jiꞌna”. \s1 Yabeꞌ nu ndyanu hichu̱ꞌ ñati̱ chalyuu \p \v 18 Loꞌo cuna na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús biꞌ, liꞌ ca cuayáꞌ tiꞌ na chaꞌ ñasi̱ꞌ tsa ycuiꞌ Ndyosi ca su ntucua Ni nde cua̱; xcubeꞌ tsa ycuiꞌ Ni jiꞌi̱ cua ñaꞌa̱ ca ñati̱ cuxi. Na ñasi̱ꞌ Ni jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, chaꞌ cuxi tsa nduꞌni nguꞌ; cuxi tsa nguꞌ biꞌ, loꞌo juaꞌa̱ ná nda nguꞌ chacuayáꞌ cuna xaꞌ ñati̱ lcaa ñaꞌa̱ chaꞌ liñi nu cua nda ycuiꞌ Ndyosi loꞌo ñati̱ chalyuu. \v 19 Nchca cuayáꞌ tiꞌ nguꞌ cuxi biꞌ lcaa lo chaꞌ nu caca cuayáꞌ tiꞌ ñati̱ nquichaꞌ, chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ cua nguluꞌu ycuiꞌ Ni chaꞌ biꞌ jiꞌi̱ nguꞌ. \v 20 Ycuiꞌ Ndyosi ni, ná nchca jiꞌna ñaꞌa̱ na jiꞌi̱ Ni ca su ntucua Ni nde cua̱, ni ná taca ca cuayáꞌ tiꞌ na ñiꞌya̱ laca chaꞌ ná tye chca chaꞌ tlyu nu nduꞌni Ni. Pana tya loꞌo nguxana chalyuu tya clyo, tya liꞌ taca tyuloo na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni; tya liꞌ ngujui ñiꞌya̱ caca cuayáꞌ tiꞌ na tilaca laca ycuiꞌ Ni, si clyana na jiꞌi̱ Ni. Taca tyuloo ñati̱ jiꞌi̱ Ni loꞌo ñaꞌa̱ nguꞌ jiꞌi̱ lcaa lo na nu ngüiñá Ni. Biꞌ chaꞌ ná ntsuꞌu chaꞌ clyu tiꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo ñati̱ cuxi biꞌ. \v 21 Masi nslo nguꞌ cuxi biꞌ tilaca laca ycuiꞌ Ni, ná ntajaꞌa̱ nguꞌ biꞌ cuaꞌni tlyu nguꞌ jiꞌi̱ Ni; masi ycuiꞌ Ndyosi laca Ni, ná ndya nguꞌ biꞌ xlyaꞌbe jiꞌi̱ Ni. Xcuiꞌ chaꞌ cuxi ti ntsuꞌu tyiquee nguꞌ. Ngüichi̱ yaa chaꞌ hique nguꞌ chaꞌ ná ntajaꞌa̱ nguꞌ xñi nguꞌ chaꞌ liñi biꞌ. \v 22 Nacui̱ nguꞌ chaꞌ nchca tsa jiꞌi̱ ycuiꞌ ca nguꞌ, pana lye tsa ndyuꞌni tyucuaa tiꞌ nguꞌ loꞌo nchcuiꞌ nguꞌ juaꞌa̱; ple tsa nguꞌ xquiꞌya chaꞌ cuxi nu nduꞌni nguꞌ. \v 23 Ná ntiꞌ nguꞌ cuaꞌni tlyu nguꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nu laca loo la, la cuiꞌ Ni laca nu ná tye chalyuu jiꞌi̱ tsiyaꞌ ti; ndiya la tiꞌ nguꞌ cuaꞌni tlyu nguꞌ jiꞌi̱ lcui̱ ñati̱ nu ndyijii ti. Loꞌo juaꞌa̱ nduꞌni tlyu nguꞌ jiꞌi̱ lcui̱ quiñi nu ndacui nde cua̱, loꞌo jiꞌi̱ lcui̱ naꞌni nu ntucua quiyaꞌ, loꞌo jiꞌi̱ lcui̱ naꞌni nu nsubeꞌ neꞌ niꞌ lo yuu; biꞌ laca chaꞌ nu nduꞌni tlyu nguꞌ jiꞌi̱. \p \v 24 Biꞌ chaꞌ cua ngulayaꞌ Ni jiꞌi̱ nguꞌ cuxi biꞌ; juani cua nda Ni tyempo jiꞌi̱ nguꞌ chaꞌ caca subaꞌ nguꞌ, chaꞌ cuaꞌni subaꞌ nguꞌ loꞌo tyaꞌa nguꞌ, sca lo chaꞌ cuxi nu ntyujuꞌu tsa tiꞌ na chaꞌ chcuiꞌ na jiꞌi̱. \v 25 Cua nguxtyanu nguꞌ biꞌ lcaa chaꞌ liñi nu nguluꞌu ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ nguꞌ, ndiya la tiꞌ nguꞌ chaꞌ xñi nguꞌ lcua ti lo chaꞌ cuiñi; nduꞌni tlyu nguꞌ jiꞌi̱ joꞌó cuiñi, ndaquiyaꞌ nguꞌ jiꞌi̱ lcui̱ scaa na nu cua ngüiñá ti ycuiꞌ Ndyosi, ngaꞌaa siꞌi jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni nu ngüiñá chaꞌ biꞌ nduꞌni tlyu nguꞌ. La cuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi nu ntsuꞌu tsa tyiquee na ñaꞌa̱ na jiꞌi̱, chaꞌ xcuiꞌ tsoꞌo ti nduꞌni Ni loꞌo na laca Ni. Juaꞌa̱ laca chaꞌ tuꞌni. \p \v 26 Nguxtyanu Ni jiꞌi̱ nguꞌ cuxi lacua, chaꞌ cuaꞌni subaꞌ nguꞌ loꞌo tyaꞌa nguꞌ; sca lo chaꞌ cuxi nu ná ntiꞌ na chcuiꞌ na jiꞌi̱ loꞌo ñati̱, biꞌ laca chaꞌ cuxi nu nduꞌni nguꞌ biꞌ. La cuiꞌ ti nu nguꞌ cunaꞌa̱ ngaꞌaa ndiꞌi̱ loꞌo nguꞌ quiꞌyu ñiꞌya̱ nu ndiꞌi̱ cua ñaꞌa̱ ca ñati̱ tsoꞌo, xcuiꞌ loꞌo tyaꞌa cunaꞌa̱ ti nduꞌni nguꞌ chaꞌ subaꞌ; \v 27 loꞌo juaꞌa̱ nu nguꞌ quiꞌyu ngaꞌaa ndiꞌi̱ loꞌo nguꞌ cunaꞌa̱ ñiꞌya̱ nu ndiꞌi̱ ñati̱, ndacui tsa tiꞌ nguꞌ jiꞌi̱ xaꞌ quiꞌyu, nduꞌni subaꞌ nguꞌ loꞌo tyaꞌa quiꞌyu nguꞌ. Laja cuañaꞌ ti nguꞌ nda ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ tiꞌí jiꞌi̱ nguꞌ, chaꞌ cuxi tsa cña nu ndyuꞌni nguꞌ biꞌ. \p \v 28 Juaꞌa̱ laca jiꞌi̱ nguꞌ, chaꞌ ná ntiꞌ nguꞌ tyuloo nguꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi; biꞌ chaꞌ nguxtyanu Ni jiꞌi̱ nguꞌ chaꞌ cuaꞌni nguꞌ chaꞌ cuxi biꞌ, nda Ni xi tyempo cuaꞌni nguꞌ ñiꞌya̱ nu ntiꞌ ti nguꞌ cuaꞌni nguꞌ. \v 29 Ná tsoꞌo tsiyaꞌ ti cña nu nduꞌni nguꞌ loꞌo tyaꞌa ñati̱ nguꞌ: xcuiꞌ chaꞌ subaꞌ ti nduꞌni nguꞌ, cuxi tsa nduꞌni nguꞌ; ndacui tsa tiꞌ nguꞌ jiꞌi̱ scaa chaꞌ tsoꞌo nu ntsuꞌu jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ nguꞌ, tiꞌí tsa tiꞌ nguꞌ ñaꞌa̱ nguꞌ jiꞌi̱ tyaꞌa nguꞌ; ntiꞌ nguꞌ chaꞌ tsoꞌo la caca jiꞌi̱ ycuiꞌ nguꞌ que jiꞌi̱ xaꞌ la tyaꞌa nguꞌ, pana nxu̱u̱ tyaꞌa nguꞌ biꞌ hasta ndujuii nguꞌ jiꞌi̱ tyaꞌa nguꞌ; nduꞌni nguꞌ ngana jiꞌi̱ tyaꞌa nguꞌ; chiyaꞌa̱ tsa chaꞌ ntsuꞌu tyiquee nguꞌ ñaꞌa̱ nguꞌ jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ nguꞌ, hasta nclo que nguꞌ cuentyu jiꞌi̱ tyaꞌa nguꞌ, \v 30 hasta nchcuiꞌ nguꞌ chaꞌ tiꞌí jiꞌi̱ tyaꞌa nguꞌ; liyeꞌ tiꞌ nguꞌ ñaꞌa̱ nguꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ subaꞌ nchcuiꞌ nguꞌ; tyixi nduꞌni nguꞌ loꞌo tyaꞌa nguꞌ, nduꞌni tyucuaa tsa tiꞌ nguꞌ loꞌo tyaꞌa ñati̱ nguꞌ. Loꞌo juaꞌa̱ tya nclyana la nguꞌ chaꞌ cuxi nu cuaꞌni nguꞌ, ni ná ndaquiyaꞌ nguꞌ jiꞌi̱ sti nguꞌ, jiꞌi̱ xtyaꞌa̱ nguꞌ. \v 31 Ni sca chaꞌ ná ndube tiꞌ nguꞌ biꞌ tsiyaꞌ ti; ná nduꞌni nguꞌ ni sca cña nu cua nacui̱ nguꞌ chaꞌ cuaꞌni nguꞌ. Ná ntsuꞌu tyiquee nguꞌ ñaꞌa̱ nguꞌ jiꞌi̱ tyaꞌa nguꞌ, ñiꞌya̱ nduꞌni ñati̱ tsoꞌo; la cuiꞌ ti ná nduꞌni tyaꞌna tiꞌ nguꞌ jiꞌi̱ tyaꞌa nguꞌ. \v 32 Nda nguꞌ biꞌ cuentya chaꞌ nu cua nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ nguꞌ, chaꞌ ntsuꞌu chaꞌ cajaa nguꞌ biꞌ xquiꞌya chaꞌ cuxi nu nduꞌni nguꞌ. Masi jlo tiꞌ nguꞌ chaꞌ biꞌ, ná ndube tiꞌ nguꞌ biꞌ; ñaꞌa̱ ti nduꞌni nguꞌ chaꞌ cuxi biꞌ jiꞌi̱ nguꞌ. Loꞌo juaꞌa̱ tsoꞌo tsa ntsuꞌu tyiquee nguꞌ loꞌo ñaꞌa̱ nguꞌ jiꞌi̱ xaꞌ ñati̱ nu ndyuꞌni la cuiꞌ tyaꞌa chaꞌ cuxi biꞌ. \c 2 \s1 Liñi tsa cuaꞌni cuayáꞌ ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ ñati̱ chalyuu \p \v 1 Loꞌo cuꞌma̱ ni, nchcuiꞌ tsa ma̱ jiꞌi̱ sca chaꞌ cuxi nu ndyuꞌni ñati̱; pana ná caja ñiꞌya̱ nu cuaꞌni clyu tiꞌ Ni jiꞌi̱ ycuiꞌ ma̱, nu loꞌo nclyotu̱ ma̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ xaꞌ ñati̱, loꞌo juaꞌa̱ ycuiꞌ ca ma̱ ntsuꞌu quiꞌya biꞌ jiꞌi̱ ma̱. Ñiꞌya̱ nduꞌni cuayáꞌ bese jiꞌi̱ ñati̱ cuxi, juaꞌa̱ nduꞌni ma̱, nu loꞌo nchcuiꞌ ma̱ juaꞌa̱ jiꞌi̱ ñati̱; pana stuꞌba ntsuꞌu quiꞌya jiꞌi̱ ma̱ loꞌo nu ñati̱ cuxi biꞌ. \v 2 Cua jlo tiꞌ ma̱ chaꞌ liñi tsa nduꞌni ycuiꞌ Ndyosi loꞌo nchcubeꞌ Ni jiꞌi̱ nguꞌ nu nduꞌni lcaa lo chaꞌ cuxi. \v 3 ¿Ni chaꞌ laca ntiꞌ ma̱ chaꞌ ná caca jiꞌi̱ cuꞌma̱ ñiꞌya̱ nu ndyaca jiꞌi̱ nu nguꞌ cuxi biꞌ? Chaꞌ cuiñi, ná clyaá ma̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nu loꞌo cuaꞌni cuayáꞌ Ni jiꞌi̱ lcaa ñati̱; na nsta ma̱ quiꞌya jiꞌi̱ ñati̱ biꞌ, masi nduꞌni ma̱ la cuiꞌ tyaꞌa chaꞌ cuxi nu nduꞌni nguꞌ biꞌ. \v 4 ¿Ni chaꞌ laca ná ndube tiꞌ ma̱ chaꞌ tsoꞌo tsa ntsuꞌu tyiquee ycuiꞌ Ndyosi ñaꞌa̱ Ni jiꞌna? Ntucuá Ni cña jiꞌna, ndalo tsa tyiquee Ni jiꞌna; tsoꞌo tsa ntiꞌ ycuiꞌ Ndyosi ñaꞌa̱ Ni jiꞌna, chaꞌ caja ñiꞌya̱ nu tyaꞌa̱chu̱ꞌ na jiꞌi̱ chaꞌ cuxi nu ndiya tsa tiꞌ na jiꞌi̱. \v 5 Ná ntajaꞌa̱ ma̱ taquiyaꞌ ma̱ jiꞌi̱ chaꞌ nu nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo ma̱, ná ntajaꞌa̱ ma̱ ca tyujuꞌu tiꞌ ma̱ tsiyaꞌ ti; biꞌ chaꞌ ndyanu chaꞌ xcubeꞌ Ni jiꞌi̱ ma̱ loꞌo tyalaa tsa̱, nu loꞌo ñaꞌa̱ nguꞌ chaꞌ liñi tsa cuaꞌni cuayáꞌ Ni jiꞌi̱ ñati̱ chalyuu. \v 6 Tsa̱ biꞌ tya Ni jiꞌna tsa ñaꞌa̱ nu nguaꞌni na loꞌo ngutiꞌi̱ na chalyuu; \v 7 sca chalyuu tsoꞌo nu ná ngaꞌa̱ chaꞌ tye, biꞌ laca nu ta Ni jiꞌi̱ nguꞌ tsoꞌo, nu ná nchca taja tiꞌ nduꞌni nguꞌ cña tsoꞌo loꞌo tyaꞌa nguꞌ. Xcuiꞌ ndyaꞌa̱ chaꞌ tyiquee nguꞌ biꞌ jiꞌi̱ chaꞌ tsoꞌo nu ntsuꞌu ca slo ycuiꞌ Ndyosi, xcuiꞌ ntiꞌ nguꞌ chaꞌ tyiꞌi̱ tsoꞌo ti nguꞌ cuentya jiꞌi̱ Ni, xcuiꞌ ndube tiꞌ nguꞌ jiꞌi̱ chalyuu nu lijya̱ nde loo la. \v 8 Pana nu ñati̱ cuxi ni, nu xcuiꞌ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ ca nguꞌ ntsuꞌu tyiquee nguꞌ, tlyu tsa chaꞌ tiꞌí ta Ni jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ; ñasi̱ꞌ tsa ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ lcaa nguꞌ biꞌ, chaꞌ ná ntajaꞌa̱ nguꞌ taquiyaꞌ nguꞌ tsiyaꞌ ti jiꞌi̱ lcaa chaꞌ liñi nu nclyuꞌu Ni jiꞌi̱ nguꞌ, chaꞌ ndijña tsa tiꞌ nguꞌ jiꞌi̱ cua ñaꞌa̱ ca chaꞌ cuxi nu ñaꞌa̱ nguꞌ. \v 9 Xcubeꞌ tsa Ni jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ liꞌ, tlyu tsa chaꞌ tiꞌí caca jiꞌi̱ lcaa ñati̱ chalyuu, cua ñaꞌa̱ ca ñati̱ nu nduꞌni xcuiꞌ chaꞌ cuxi. Clyo tyacua chaꞌ tiꞌí biꞌ jiꞌi̱ nguꞌ judío, liꞌ la cuiꞌ juaꞌa̱ tyacua jiꞌi̱ nguꞌ xaꞌ tsuꞌ, nu siꞌi nguꞌ judío laca nguꞌ. \v 10 Pana lcaa ñati̱ nu nduꞌni chaꞌ tsoꞌo ni, ta ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ tsoꞌo nu ntsuꞌu ca slo Ni jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ; cuaꞌni chi̱ loo Ni jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ ca slo ycuiꞌ Ni liꞌ, cuaꞌni Ni chaꞌ ti̱ ti tyiꞌi̱ tyiquee nguꞌ liꞌ. Clyo tyacua chaꞌ tsoꞌo biꞌ jiꞌi̱ nguꞌ judío, loꞌo liꞌ la cuiꞌ juaꞌa̱ tyacua jiꞌi̱ nguꞌ xaꞌ tsuꞌ. \p \v 11 Siꞌi cua laca ti ñati̱ nu nduꞌni tyacaꞌa ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱, sca ti cuayáꞌ nduꞌni Ni loꞌo cua ñaꞌa̱ ca ñati̱ chalyuu. \v 12 Nguꞌ xaꞌ tsuꞌ ni, masi bilya cuna nguꞌ lcaa chaꞌ nu cua nda Moisés loꞌo nguꞌ judío, pana tye chaꞌ jiꞌi̱ nguꞌ juaꞌa̱ ti, si ntsuꞌu quiꞌya jiꞌi̱ nguꞌ. La cuiꞌ juaꞌa̱ xcubeꞌ ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ nguꞌ judío, nu cua ndyuna chaꞌ liñi nu nda jyoꞌo Moisés loꞌo nguꞌ; si ntsuꞌu quiꞌya jiꞌi̱ nguꞌ, cuaꞌni cuayáꞌ Ni jiꞌi̱ nguꞌ cuentya jiꞌi̱ chaꞌ nu nchcuiꞌ Moisés biꞌ liꞌ. Loꞌo juaꞌa̱ sca ti cuayáꞌ cuaꞌni cuayáꞌ Ni jiꞌi̱ lcaa ñati̱ nu nduꞌni chaꞌ cuxi. \v 13 Ná caca tsoꞌo cresiya jiꞌna cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo ndyuna ti na chaꞌ liñi nu nda Ni loꞌo na; sca ti si taquiyaꞌ na jiꞌi̱ chaꞌ biꞌ, si cuaꞌni na lcaa ñaꞌa̱ cña nu ngulo Ni jiꞌna, liꞌ caca tsoꞌo cresiya jiꞌna cuentya jiꞌi̱ Ni. \v 14-15 Ntsuꞌu nguꞌ xaꞌ tsuꞌ ni, cua laca nduꞌni nguꞌ ñiꞌya̱ nu nscua lo quityi jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, masi bilya cuna nguꞌ chaꞌ biꞌ. Juaꞌa̱ jlo tiꞌ na chaꞌ nchca cuayáꞌ tiꞌ nguꞌ biꞌ ni cña laca nu ntiꞌ ycuiꞌ Ndyosi, xquiꞌya chaꞌ tyucui tyiquee nguꞌ nduꞌni nguꞌ tsa ñaꞌa̱ chaꞌ nu nda ycuiꞌ Ndyosi loꞌo nguꞌ judío saꞌni la, masi bilya ta Ni chaꞌ loꞌo nguꞌ xaꞌ tsuꞌ biꞌ; hique ti nguꞌ biꞌ ndaꞌya chaꞌ tsoꞌo nu nduꞌni nguꞌ loꞌo tyaꞌa ñati̱ nguꞌ. Loꞌo juaꞌa̱ hora ti nda nguꞌ biꞌ cuentya chaꞌ quiꞌya laca loꞌo ndyuꞌni nguꞌ sca chaꞌ cuxi, pana ná ntsuꞌu chaꞌ culacua tiꞌ nguꞌ loꞌo nduꞌni nguꞌ sca chaꞌ tsoꞌo. \v 16 Juaꞌa̱ caca lacua, nu loꞌo tyuꞌu lubii lcaa chaꞌ nu ntsuꞌu neꞌ cresiya jiꞌi̱ ñati̱, tsa̱ liꞌ loꞌo culo Ni cña jiꞌi̱ Jesucristo chaꞌ cuaꞌni cuayáꞌ Ni jiꞌi̱ lcaa ñati̱; la cuiꞌ tyempo biꞌ culotu̱ Ni lcaa chaꞌ nu ntsuꞌu cuaana ti neꞌ cresiya jiꞌi̱ nguꞌ. Juaꞌa̱ laca chaꞌ nu nchcuiꞌ naꞌ loꞌo ñati̱ laja loꞌo nclyuꞌu naꞌ chaꞌ tsoꞌo jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ nguꞌ. \s1 Cña nu ngulo ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ jyoꞌo Moisés chaꞌ cuaꞌni nguꞌ judío \p \v 17 Pana nu cuꞌma̱ ni, nacui̱ ma̱ chaꞌ nguꞌ judío laca ma̱, biꞌ chaꞌ jlya tsa tiꞌ ma̱ jiꞌi̱ lcaa chaꞌ nu nda ycuiꞌ Ndyosi loꞌo jyoꞌo Moisés nu ngua saꞌni. Lye tsa nduꞌni tyucuaa tiꞌ ma̱ loꞌo xaꞌ ñati̱, chaꞌ nacui̱ ma̱ chaꞌ sca ti cuꞌma̱ laca ma̱ ñati̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. \v 18 Na cua jlo tiꞌ ma̱ ñiꞌya̱ laca cña nu ntiꞌ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ cuaꞌni ma̱, ntiꞌ ma̱; cua nguscua Moisés chaꞌ biꞌ lo quityi cuentya jiꞌi̱ ma̱, biꞌ chaꞌ cua nda la ma̱ xi cuentya ñiꞌya̱ laca sca chaꞌ tsoꞌo, ñiꞌya̱ laca sca chaꞌ cuxi. \v 19 Loꞌo juaꞌa̱ ntiꞌ ma̱, chaꞌ ycuiꞌ ma̱ nchca jiꞌi̱ ma̱ culuꞌu ma̱ tyucui̱i̱ liñi jiꞌi̱ ñati̱ nu ná jlo tiꞌ; ntiꞌ ma̱ chaꞌ taca ta ma̱ chaꞌ loꞌo nguꞌ nu ná ndyiji ñiꞌya̱ nu caca cuayáꞌ tiꞌ nguꞌ sca chaꞌ liñi; \v 20 ntiꞌ ma̱ chaꞌ taca culuꞌu quiꞌi ma̱ jiꞌi̱ ñati̱ nu ná nduna tsoꞌo, chaꞌ ple ti nguꞌ xi; ntiꞌ ma̱ chaꞌ caca ma̱ mstru jiꞌi̱ ñati̱ nu bilya caca tsaꞌa̱ tsiyaꞌ ti. Ntiꞌ ma̱ chaꞌ caca ma̱ juaꞌa̱, xquiꞌya chaꞌ jlya tsa tiꞌ ma̱ chaꞌ nu nguscua jyoꞌo Moisés biꞌ; laja chaꞌ biꞌ nscua lcaa chaꞌ nu caca jlo tiꞌ na, lcaa chaꞌ liñi nu ntsuꞌu nde chalyuu, ntiꞌ ma̱. \v 21 Na nclyuꞌu ma̱ jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ ma̱ tuꞌni, ¿ni chaꞌ laca ná nchca culuꞌu ma̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ ca ti ma̱? Nacui̱ ma̱ chaꞌ ná tsoꞌo cuaana nguꞌ na nu ntsuꞌu jiꞌi̱ xaꞌ ñati̱. ¿Ha ná loꞌo cuꞌma̱ tya ntucuaana ma̱ ntsuꞌu quiyaꞌ? \v 22 Nacui̱ ma̱ chaꞌ ná tsoꞌo tyuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ nguꞌ loꞌo clyoꞌo xaꞌ ñati̱. ¿Ni chaꞌ laca chaꞌ loꞌo cuꞌma̱ nduꞌni ma̱ chaꞌ cuxi biꞌ lacua? Si ná ndiya tiꞌ ma̱ tsiyaꞌ ti loꞌo nduꞌni tlyu xaꞌ ñati̱ jiꞌi̱ joꞌó nu siꞌi ycuiꞌ Ndyosi laca, ¿ni chaꞌ laca ndyaꞌa̱ ma̱ ntucuaana ma̱ chaꞌ tsoꞌo nu ntsuꞌu neꞌ laa jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ? \v 23 Nacui̱ ma̱ chaꞌ tsoꞌo la tsiyaꞌ ti laca chaꞌ nu nda jyoꞌo Moisés loꞌo ma̱, pana ndyuꞌni tsa ma̱ chaꞌ cuxi loꞌo ycuiꞌ Ndyosi nu loꞌo ná ndaquiyaꞌ ma̱ jiꞌi̱ chaꞌ biꞌ. \v 24 Na nduꞌni ti ma̱ ñiꞌya̱ nu nacui̱ quityi cusuꞌ, quityi jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nu nchcuiꞌ ndiꞌya̱: “Cuxi tsa nchcuiꞌ nguꞌ xaꞌ tsuꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi xquiꞌya cuꞌma̱”. Juaꞌa̱ chaꞌ nscua lo quityi. \p \v 25 Jlya tsa tiꞌ ma̱ chaꞌ nu nacui̱ chaꞌ siꞌyu ma̱ quiji̱ nguꞌ quiꞌyu sñiꞌ ma̱ loꞌo tya cuañiꞌ nguꞌ, chaꞌ culacua̱ nguꞌ. Tsoꞌo tsa si loꞌo taquiyaꞌ ma̱ lcaa chaꞌ nu nda ycuiꞌ Ndyosi loꞌo jyoꞌo Moisés; pana si ná taquiyaꞌ ma̱ lcaa chaꞌ biꞌ, cua laca ma̱ ñiꞌya̱ si ná nsiꞌyu quiji̱ ma̱ tsiyaꞌ ti liꞌ. \v 26 Loꞌo juaꞌa̱ nu nguꞌ xaꞌ tsuꞌ nu ná nsiꞌyu quiji̱ nguꞌ ni, si taquiyaꞌ nguꞌ biꞌ chaꞌ nu nda Moisés loꞌo na, liꞌ stuꞌba ti tucuá ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, ñiꞌya̱ ntucuá Ni chaꞌ jiꞌi̱ nguꞌ judío tyaꞌa na nu cua nsiꞌyu quiji̱ nguꞌ. \v 27 Chañi chaꞌ ná nguaꞌa̱ cuayáꞌ lo quiji̱ nguꞌ biꞌ juaꞌa̱; ná ntsuꞌu chaꞌ biꞌ jiꞌi̱ nguꞌ, chaꞌ nguꞌ xaꞌ tsuꞌ laca nguꞌ. Pana si nduꞌni nguꞌ biꞌ lcaa cña nu ntiꞌ Ni chaꞌ cuaꞌni nguꞌ, ta nguꞌ chaꞌ tyujuꞌu tiꞌ jiꞌi̱ cuꞌma̱ nguꞌ judío, chaꞌ ná ndaquiyaꞌ ma̱ jiꞌi̱ chaꞌ biꞌ, masi cua ndyuna ma̱ chaꞌ liñi jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, masi cua nguaꞌa̱ cuayáꞌ lo quiji̱ ma̱. \v 28 Siꞌi na tyucui tyiquee nguꞌ judío laca na loꞌo tacati tsa ndyuꞌni na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni chaꞌ ñaꞌa̱ ti nguꞌ jiꞌna. Ná caca cña juaꞌa̱, masi nguaꞌa̱ cuayáꞌ lo quiji̱ na; \v 29 siꞌi juaꞌa̱ laca na nguꞌ judío. Tyucui tyiquee nguꞌ judío laca na loꞌo xñi tsoꞌo na chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi; liñi la tyuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo Ni si chcaꞌa̱ cuayáꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi ca neꞌ cresiya jiꞌna. Liꞌ taca culo Ni cña jiꞌna loꞌo Xtyiꞌi ycuiꞌ Ni, siꞌi loꞌo sca chaꞌ nu nscua lo quityi ti. Loꞌo liꞌ tsoꞌo tsa cuaꞌni ycuiꞌ Ndyosi loꞌo na, ngaꞌaa siꞌi ñati̱ chalyuu ti nu chcuiꞌ tsoꞌo jiꞌna liꞌ. \c 3 \p \v 1 Tsoꞌo ti xi na chaꞌ laca na nguꞌ judío lacua, tsoꞌo xi chaꞌ nsiꞌyu quiji̱ na, chaꞌ juaꞌa̱ ngulacua̱ na. \v 2 Ndiꞌya̱ laca sca chaꞌ tsoꞌo nu ntsuꞌu jiꞌna chaꞌ laca na nguꞌ judío: Sca ti loꞌo nguꞌ judío tyaꞌa na cua nda ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ jiꞌi̱ Ni tya clyo. \v 3 Masi ntsuꞌu xi nguꞌ judío nu ngaꞌaa jlya tiꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, ná culayaꞌ Ni jiꞌi̱ cua ñaꞌa̱ ca nguꞌ judío xquiꞌya nu xti ti ñati̱ biꞌ. \v 4 Ná ntiꞌ Ni cuaꞌni Ni juaꞌa̱. Xcuiꞌ chaꞌ liñi nduꞌni ycuiꞌ Ndyosi loꞌo ñati̱ jiꞌi̱ Ni, masi chaꞌ cuiñi laca nu nduꞌni lcua ti lo ñati̱ chalyuu. Cua nscua sca chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi lo quityi nu nchcuiꞌ ndiꞌya̱: \q1 Loꞌo chcuiꞌ nuꞌu̱, liꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ nguꞌ chaꞌ liñi tsa nduꞌni nuꞌu̱; \q1 loꞌo caca cuayáꞌ jinuꞌu̱ slo ñati̱, taca cuaꞌni lyaá nuꞌu̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ ca liꞌ. \p \v 5 Chaꞌ nu na ni, ntsuꞌu tsa chaꞌ cuxi nu ndyuꞌni na; loꞌo nu chaꞌ cuxi biꞌ ni, nduꞌni chaꞌ taca ca cuayáꞌ la tiꞌ na chaꞌ liñi tsa laca ycuiꞌ Ndyosi. ¿Ñiꞌya̱ ta ñacui̱ na liꞌ? ¿Ha ná liñi nduꞌni Ni loꞌo na? ¿Ha ná tsoꞌo si xcubeꞌ Ni jiꞌna loꞌo ndyuꞌni na chaꞌ cuxi? Ntsuꞌu ñati̱ nu nchcuiꞌ juaꞌa̱. \v 6 Pana liñi tsa nduꞌni Ni. Ná caca xcubeꞌ Ni jiꞌi̱ ñati̱ chalyuu xquiꞌya quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ nguꞌ, si ná liñi nduꞌni cuayáꞌ Ni jiꞌi̱ lcaa ñati̱. \p \v 7 Ná tyiqueeꞌ ñacui̱ nguꞌ chaꞌ na cuiñi naꞌ. Tsoꞌo, chaꞌ cuiñi nda naꞌ lacua. Pana xquiꞌya naꞌ, biꞌ chaꞌ nchca cuayáꞌ la tiꞌ xaꞌ ñati̱ chaꞌ liñi nu nda ycuiꞌ Ndyosi loꞌo na; juaꞌa̱ ndyuꞌni tlyu la nguꞌ jiꞌi̱ Ni xquiꞌya naꞌ. Ná ntsuꞌu chaꞌ sta Ni quiꞌya ꞌna lacua. \v 8 La cuiꞌ ti ná tsoꞌo laca chaꞌ cuaꞌni la na chaꞌ cuxi chaꞌ caca tsoꞌo la chaꞌ jiꞌna nde loo la; pana ntsuꞌu nguꞌ nu ñiloꞌo jiꞌi̱ tyaꞌa nguꞌ loꞌo nchcuiꞌ nguꞌ chaꞌ juaꞌa̱ laca chaꞌ cuxi nu nchcuiꞌ ya. Liñi tsa cuaꞌni ycuiꞌ Ndyosi loꞌo xcubeꞌ Ni jiꞌi̱ nguꞌ nu nchcuiꞌ chaꞌ cuiñi jiꞌna juaꞌa̱. \s1 Lcaa ñati̱ ntsuꞌu quiꞌya jiꞌi̱ nguꞌ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi \p \v 9 Ndiꞌya̱ ñacui̱ na lacua: Ná caca chcuiꞌ na chaꞌ tsoꞌo la na chaꞌ laca na nguꞌ judío, chaꞌ siꞌi chaꞌ biꞌ tsiyaꞌ ti; cua ngua cuayáꞌ ca tiꞌ na chaꞌ stuꞌba ti ntsuꞌu chaꞌ cuxi jiꞌi̱ nguꞌ judío loꞌo jiꞌi̱ nguꞌ xaꞌ tsuꞌ, chaꞌ ntsuꞌu tsa chaꞌ cuxi nu laca loo jiꞌi̱ lcaa ñati̱ chalyuu. \v 10 La cuiꞌ chaꞌ nscua lo quityi jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nu nchcuiꞌ ndiꞌya̱: \q1 Ni tsaca nguꞌ ná ntsuꞌu nu xcuiꞌ chaꞌ tsoꞌo nduꞌni; \q1 \v 11 ná ntsuꞌu ñati̱ nu nchca cuayáꞌ tiꞌ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, \q1 ná tucui nclyana jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni. \q1 \v 12 Cua ndyuꞌutsuꞌ lcaa nguꞌ jiꞌi̱ tyucui̱i̱ liñi, stuꞌba ti ngua cuxi cresiya jiꞌi̱ lcaa nguꞌ; \q1 ná ntsuꞌu ni sca ñati̱ nu xcuiꞌ chaꞌ tsoꞌo nduꞌni. \q1 \v 13 Ñiꞌya̱ ntiꞌ xtyiꞌi tyucu̱ nu ntsuꞌu toꞌ cuaá nu tya lyiji tyacu̱ꞌ lo, juaꞌa̱ laca nguꞌ biꞌ, \q1 chaꞌ xcuiꞌ chaꞌ cuxi ndyuꞌu tuꞌba nguꞌ. \q1 Lye tsa ñiloꞌo nguꞌ jiꞌi̱ tyaꞌa nguꞌ laja loꞌo nchcuiꞌ ti nguꞌ. \q1 Ñiꞌya̱ laca hitya tyaala nu ntsuꞌu tuꞌba cuaña, juaꞌa̱ laca nguꞌ, \q1 chaꞌ tyaala tsa nchcuiꞌ nguꞌ. \q1 \v 14 Ná nxutacui nguꞌ chaꞌ nda nguꞌ quiꞌya jiꞌi̱ tyaꞌa nguꞌ; \q1 \v 15 cujuii clya nguꞌ biꞌ jiꞌi̱ tyaꞌa nguꞌ, ntiꞌ nguꞌ. \q1 \v 16 Xcuiꞌ na cua nduꞌni ñuꞌu̱ nguꞌ jiꞌi̱ tyaꞌa nguꞌ, nduꞌni nguꞌ chaꞌ ca xñiꞌi̱ tiꞌ xaꞌ ñati̱ macala su ndyaꞌa̱ nguꞌ biꞌ. \q1 \v 17 Ná nslo nguꞌ jiꞌi̱ tyucui̱i̱ liñi nu cuaꞌni chaꞌ ti̱ ti tyiꞌi̱ tyiquee nguꞌ. \q1 \v 18 Pana ná ntsi̱i̱ nguꞌ tsiyaꞌ ti ñaꞌa̱ nguꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, nacui̱ nguꞌ. \m Juaꞌa̱ chaꞌ nscua lo quityi biꞌ. \p \v 19 Cua jlo tiꞌ na chaꞌ cua nscua lcaa chaꞌ cusuꞌ biꞌ, chaꞌ cube tiꞌ nguꞌ judío nu ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ loꞌo chaꞌ biꞌ; juaꞌa̱ nguscua jyoꞌo cusuꞌ, chaꞌ cua ntiꞌ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ lcaa ñati̱ tyucui ñaꞌa̱ chalyuu chaꞌ ná caja ñiꞌya̱ nu cuaꞌni lyaá nguꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ ca nguꞌ loꞌo Ni, chaꞌ ngaꞌa̱ chaꞌ cuaꞌni cuayáꞌ Ni jiꞌi̱ nguꞌ. \v 20 Masi cuaꞌni na lcaa ca chaꞌ nu nguscua nguꞌ lo quityi cusuꞌ biꞌ, ná caca ca tsoꞌo tyiquee na cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo ndyuꞌni ti na juaꞌa̱; tsa biꞌ ti cña nduꞌni quityi biꞌ, chaꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ na chaꞌ ntsuꞌu tsa quiꞌya jiꞌna cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. \s1 Cuaꞌni lyaá ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ ñati̱ loꞌo xñi nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Jesucristo \p \v 21 Loꞌo juani cua ngutuꞌu tucua sca chaꞌ cucui nde chalyuu, ná stuꞌba tsiyaꞌ ti chaꞌ biꞌ loꞌo chaꞌ cusuꞌ biꞌ. Loꞌo nclyuꞌu ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ biꞌ jiꞌna, liꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ na ñiꞌya̱ caca ca tsoꞌo cresiya jiꞌna cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni. Cua nscua xi chaꞌ nu nchcuiꞌ jiꞌi̱ chaꞌ biꞌ lo quityi cusuꞌ biꞌ, masi lo quityi nu nguscua jyoꞌo cusuꞌ nu ngua tuꞌba jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nchcuiꞌ Ni loꞌo ñati̱ saꞌni. \v 22 Nchcuiꞌ quityi chaꞌ cuaꞌni ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ caca tsoꞌo cresiya jiꞌna cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni, si xñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesucristo. Stuꞌba ti cuaꞌni Ni loꞌo ca taꞌa na nu laca na nguꞌ judío; juaꞌa̱ loꞌo lcaa ñati̱ nu cua ngusñi chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi ca chaca tsuꞌ chalyuu, stuꞌba ti cuaꞌni Ni loꞌo lcaa ñati̱. \v 23 Lcaa na ntsuꞌu quiꞌya jiꞌna cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ ná nguaꞌni na tsiyaꞌ ti cña nu ntiꞌ Ni chaꞌ cuaꞌni na. \v 24 Pana cuaꞌni Ni chaꞌ caca tsoꞌo cresiya jiꞌna, chaꞌ tsoꞌo ti ntsuꞌu tyiquee Ni ñaꞌa̱ Ni jiꞌna; sca chaꞌ tsoꞌo nu nguaꞌni ti Ni cuentya jiꞌna laca, chaꞌ tlyu tsa cña nu nguaꞌni ycuiꞌ Jesucristo chaꞌ cati̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌna, nu loꞌo ngujuii yu lo crusi chaꞌ cuaꞌni lyaá yu jiꞌna. \v 25 Nda ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ Jesús ñaa chalyuu chaꞌ tyajaꞌa̱ yu cajaa yu; masi ycuiꞌ yu chcubeꞌ yu cña loo lcaa ñati̱ chalyuu, chaꞌ quiꞌya ycuiꞌ yu yabeꞌ nu ntsuꞌu jiꞌna. Caca chaꞌ biꞌ jiꞌna si tyajaꞌa̱ na xñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús. Loꞌo juaꞌa̱ ntiꞌ Ni culuꞌu Ni jiꞌna chaꞌ xcuiꞌ chaꞌ liñi nduꞌni Ni loꞌo na, masi ná nguaꞌni cuentya Ni jiꞌi̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ jyoꞌo cusuꞌ jiꞌna; pana ndalo tsa tyiquee Ni jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ liꞌ. \v 26 Nu juani nguluꞌu Ni jiꞌna chaꞌ liñi tsa nduꞌni ycuiꞌ Ni; juaꞌa̱ taca jiꞌi̱ Ni cuaꞌni lubii cresiya jiꞌi̱ scaa na, si tyajaꞌa̱ na xñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús. \p \v 27 Chaꞌ cuiñi nchcuiꞌ na si ñacui̱ na chaꞌ nchca tsa jiꞌi̱ ycuiꞌ ca na ñati̱ chalyuu, cuaꞌni na chaꞌ caca tsoꞌo cresiya jiꞌna cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. Ná taca. Lye tsa ndyuꞌni tyucuaa tiꞌ na loꞌo Ni si juaꞌa̱ ntiꞌ na. ¿Ñiꞌya̱ juaꞌa̱? Ná nchca jiꞌna cuaꞌni na chaꞌ caca tsoꞌo cresiya jiꞌna cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo taquiyaꞌ ti na lcaa chaꞌ cusuꞌ, sca ti nu loꞌo xñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús caca tsoꞌo cresiya jiꞌna. Pana ngaꞌaa tsoꞌo chcuiꞌ na chaꞌ tyixi liꞌ, chaꞌ siꞌi ycuiꞌ na laca nu nduꞌni chaꞌ ca tsoꞌo cresiya jiꞌi̱ ycuiꞌ ca na. \v 28 Biꞌ chaꞌ ni naꞌ jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ ntsuꞌu sca ti ñaꞌa̱, ñiꞌya̱ nu caca ca tsoꞌo cresiya jiꞌna cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi; ntsuꞌu chaꞌ xñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, masi ná nchca jiꞌna cuaꞌni na lcaa lo chaꞌ cusuꞌ nu nguscua nguꞌ saꞌni. \p \v 29 Siꞌi sca ti jiꞌi̱ nguꞌ judío ti laca ycuiꞌ Ndyosi loo, loꞌo jiꞌi̱ nguꞌ xaꞌ tsuꞌ laca Ni loo. \v 30 Chañi tsa laca chaꞌ biꞌ, chaꞌ sca ti ycuiꞌ Ndyosi laca loo tyucui ñaꞌa̱ chalyuu; ná ntsuꞌu chaca nu laca loo la. Cuaꞌni Ni chaꞌ caca tsoꞌo cresiya jiꞌi̱ nguꞌ judío loꞌo xñi nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Ni; la cuiꞌ juaꞌa̱ cuaꞌni Ni chaꞌ caca tsoꞌo cresiya jiꞌi̱ nguꞌ xaꞌ tsuꞌ, nu loꞌo xñi nguꞌ biꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Ni. \v 31 Tsoꞌo lacua. Na jlya ti tiꞌ na jiꞌi̱ cña nu nguaꞌni Jesús, tsa biꞌ ti chaꞌ cuaꞌni na chaꞌ clyaá na jiꞌi̱ lcaa quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌna. ¿Ha ngaꞌaa ntsuꞌu chaꞌ taquiyaꞌ na lcaa chaꞌ nu nguscua jyoꞌo cusuꞌ chaꞌ cuaꞌni na lacua? Siꞌi chaꞌ biꞌ, masi tsoꞌo la taquiyaꞌ na chaꞌ cusuꞌ biꞌ juani, nu loꞌo ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús. \c 4 \s1 Ñiꞌya̱ ngua jiꞌi̱ Abraham \p \v 1 Juani ta naꞌ sca chaꞌ loꞌo ma̱ ñiꞌya̱ ngua jiꞌi̱ Abraham, nu jyoꞌo cusuꞌ jiꞌna nu ngua tya saꞌni. \v 2 Ycuiꞌ ca Abraham ni, ná ngua cuaꞌni yu chaꞌ ca tsoꞌo cresiya jiꞌi̱ ycuiꞌ ca yu cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, ni ná ngua jiꞌi̱ yu xacui̱ yu chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ ngua jiꞌi̱ ycuiꞌ yu. \v 3 Nde laca chaꞌ nu nscua lo quityi jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi: “Ngusñi Abraham chaꞌ nu nda ycuiꞌ Ndyosi loꞌo yu; biꞌ chaꞌ ngüiñi chaꞌ jiꞌi̱ Ni loꞌo yu chaꞌ caca tsoꞌo cresiya jiꞌi̱ yu, xquiꞌya chaꞌ jlya ti tiꞌ yu jiꞌi̱ Ni”. Juaꞌa̱ nscua lo quityi biꞌ. \v 4 Loꞌo ndyaꞌa̱ na neꞌ xña jiꞌi̱ ñati̱ ni, nda nguꞌ xcayaꞌ na liꞌ; siꞌi na nda laja ti nguꞌ cñi jiꞌna, cñi nu ndacui nguꞌ jiꞌna laca, chaꞌ nguaꞌni na cña. \v 5 Pana nu loꞌo jlya ti tiꞌ na jiꞌi̱ Jesús chaꞌ ngulotsuꞌ yu yabeꞌ nu ntsuꞌu jiꞌna, liꞌ taca xquiñi Ni chaꞌ jiꞌi̱ Ni loꞌo na chaꞌ caca tsoꞌo cresiya jiꞌna, masi ná sca na ndacui Ni jiꞌna. \v 6 Tya saꞌni la nacui̱ jyoꞌo David chaꞌ tsoꞌo tsa ntsuꞌu tyiquee ñati̱ nu cua laca nguaꞌni lubii ycuiꞌ Ndyosi cresiya jiꞌi̱. Cua nacui̱ Ni chaꞌ lubii cresiya jiꞌi̱ nguꞌ, masi ná sca cña nguaꞌni nguꞌ cuentya jiꞌi̱ Ni chaꞌ caca lubii ycuiꞌ nguꞌ. \v 7 Liꞌ nacui̱ David ndiꞌya̱: \q1 Tsoꞌo ntsuꞌu tyiquee na loꞌo cuaꞌni clyu tiꞌ Ni jiꞌna jiꞌi̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌna, loꞌo culotsuꞌ Ni yabeꞌ nu ntsuꞌu jiꞌna, nacui̱. \q1 \v 8 Tsoꞌo ntsuꞌu tyiquee na si ngaꞌaa cuaꞌni Ni cuentya jiꞌi̱ lcaa chaꞌ cuxi nu cua nguaꞌni na. \p \v 9 Siꞌi xcuiꞌ nguꞌ judío ti nu tsoꞌo ntsuꞌu tyiquee nguꞌ juaꞌa̱, taca ñacui̱ na chaꞌ loꞌo nguꞌ xaꞌ tsuꞌ caca tsoꞌo tyiquee nguꞌ juaꞌa̱. Cua nchcuiꞌ ca ti na chaꞌ ngusñi Abraham chaꞌ nu nda ycuiꞌ Ndyosi loꞌo yu, biꞌ chaꞌ cua nacui̱ Ni jiꞌi̱ yu chaꞌ ca tsoꞌo cresiya jiꞌi̱ yu cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, xquiꞌya chaꞌ jlya ti tiꞌ yu jiꞌi̱ Ni. \v 10 ¿Ni jacuaꞌ ngua chaꞌ biꞌ? ¿Ha cua laca chaꞌ cua nsiꞌyu lo quiji̱ yu ñiꞌya̱ nu nduꞌni nguꞌ judío chaꞌ clyacua̱ nguꞌ? Siꞌi. Tya lyiji xiꞌyu nguꞌ quiji̱ yu tyempo biꞌ; \v 11 ca tiyaꞌ la, liꞌ ngulacua̱ yu juaꞌa̱. Sca cuayáꞌ ti ngua biꞌ, chaꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ nguꞌ chaꞌ ngua tsoꞌo cresiya jiꞌi̱ yu cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, nu loꞌo jlya ti tiꞌ yu jiꞌi̱ Ni. Yala la ngua chaꞌ ngusñi yu chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, tiyaꞌ la ngulacua̱ yu. Biꞌ chaꞌ lcaa ma̱ nu ntsuꞌu ma̱ xaꞌ tsuꞌ nu ngusñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, laca ma̱ ñiꞌya̱ laca si Abraham laca jyoꞌo cusuꞌ jiꞌi̱ ma̱ nu ya̱a̱ chalyuu tya clyo la. Loꞌo xñi cua ñaꞌa̱ ca na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, liꞌ quiñi chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo na chaꞌ caca lubii cresiya jiꞌna. \v 12 La cuiꞌ juaꞌa̱ laca tyiquee nguꞌ judío tyaꞌa na nu stuꞌba ti ngusñi chaꞌ jiꞌi̱ Jesucristo loꞌo na. Chañi chaꞌ Abraham ngua jyoꞌo cusuꞌ jiꞌi̱ nguꞌ; pana tsoꞌo la chaꞌ jlya ti tiꞌ nguꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, ñiꞌya̱ jlya tiꞌ nu jyoꞌo Abraham biꞌ, masi tya lyiji clyacua̱ yu. \s1 Ngüiñi chaꞌ jiꞌi̱ Ni loꞌo ñati̱ xquiꞌya chaꞌ jlya tiꞌ nguꞌ jiꞌi̱ cña nu nguaꞌni Jesús \p \v 13 Loꞌo juaꞌa̱ ngua chaꞌ ngüiñi chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo jyoꞌo Abraham, loꞌo ñati̱ jiꞌi̱ Abraham nu ñaa chalyuu ca tiyaꞌ la; nacui̱ Ni chaꞌ tyucui ñaꞌa̱ chalyuu caca jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ ca tiyaꞌ la. Pana bilya ta Ni chaꞌ loꞌo jyoꞌo Moisés nu ngua liꞌ, chaꞌ bilya cala nu Moisés biꞌ; biꞌ chaꞌ ná ndaquiyaꞌ jyoꞌo Abraham jiꞌi̱ cña nu ngulo Moisés, chaꞌ tya lyiji caja chaꞌ biꞌ jiꞌi̱ nguꞌ. Ngua tsoꞌo cresiya jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi xquiꞌya chaꞌ jlya tiꞌ nguꞌ jiꞌi̱ chaꞌ nu nchcuiꞌ Ni, biꞌ chaꞌ ngüiñi chaꞌ jiꞌi̱ Ni loꞌo nguꞌ. \v 14 Ná ntiꞌ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ tsa lo cua ti nguꞌ caja chalyuu cucui jiꞌi̱ nguꞌ, nguꞌ nu taquiyaꞌ jiꞌi̱ lcaa chaꞌ nu nda jyoꞌo cusuꞌ loꞌo nguꞌ; tya ntiꞌ Ni chaꞌ xñi cua ñaꞌa̱ ca ñati̱ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, chaꞌ juaꞌa̱ ti taca quiñi chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo nguꞌ liꞌ. \v 15 Xcuiꞌ na xcubeꞌ ti Ni jiꞌna, nu loꞌo caca cuayáꞌ jiꞌna slo ycuiꞌ Ndyosi cuentya jiꞌi̱ chaꞌ cusuꞌ biꞌ; pana ná caja ñiꞌya̱ nu sta Ni quiꞌya jiꞌna si ná nscua sca chaꞌ nu ndacaꞌa jiꞌna juaꞌa̱. \p \v 16 Ngüiñi chaꞌ jiꞌi̱ Ni loꞌo jyoꞌo Abraham loꞌo ngusñi ti yu chaꞌ jiꞌi̱ Ni, chaꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ lcaa na chaꞌ xcuiꞌ chaꞌ tsoꞌo ntsuꞌu tyiquee Ni; biꞌ chaꞌ nda Ni chaꞌ biꞌ loꞌo na. Ndyanu chaꞌ biꞌ jiꞌi̱ lcaa ñati̱ jiꞌi̱ Abraham nu cala chalyuu ca nde loo la. Ni siꞌi tsa lo cua ti ñati̱ nu taquiyaꞌ jiꞌi̱ chaꞌ cusuꞌ ti laca nu tyanu chaꞌ tsoꞌo biꞌ jiꞌi̱, la cuiꞌ juaꞌa̱ tyanu chaꞌ biꞌ jiꞌi̱ lcaa ñati̱ tyaꞌa na nu xñi na chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi ñiꞌya̱ ngusñi ycuiꞌ Abraham chaꞌ jiꞌi̱ Ni; juaꞌa̱ ntiꞌ na loꞌo nacui̱ na chaꞌ sti lcaa na ngua jyoꞌo Abraham biꞌ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. \v 17 Ndiꞌya̱ nchcuiꞌ chaꞌ nu nda Ni loꞌo Abraham, nu nscua lo quityi: “Cua nda naꞌ chacuayáꞌ chaꞌ caca nuꞌu̱ sti tyu̱u̱ lo tyaꞌa ñati̱ nu catu̱ chalyuu nde loo la”, nacui̱ Ni jiꞌi̱ Abraham. Cua ngüiñi chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo jyoꞌo Abraham saꞌni, chaꞌ ngusñi yu chaꞌ nu cua nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo yu, la cuiꞌ Ni nu ndyuꞌni chaꞌ tyuꞌú jyoꞌo chaca quiyaꞌ. Loꞌo juaꞌa̱ ngulo Ni cña chaꞌ tyuꞌu tucua lcaa chaꞌ nde loo la, chaꞌ nu cua nacui̱ Ni jiꞌi̱ yu loꞌo nchcuiꞌ Ni ñiꞌya̱ si cua laca ndiꞌi̱ chaꞌ biꞌ jiꞌi̱ yu nu ngua liꞌ. \p \v 18 Masi ngua tiꞌ jyoꞌo Abraham chaꞌ ná caja sñiꞌ, ná ndube tiꞌ yu; jlya tiꞌ yu jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, ntajatya yu ni jacuaꞌ caja sñiꞌ yu. Biꞌ chaꞌ ngua jyoꞌo Abraham sti tyu̱u̱ tyaꞌa ñati̱ nu ndyatu̱ lo yuu ca nde loo la, ñiꞌya̱ nu cua nchcuiꞌ Ni loꞌo yu: “Quiñaꞌa̱ tsa ñati̱ tyuꞌu jinuꞌu̱ tyempo nde loo la”, nacui̱ Ni jiꞌi̱ yu. \v 19 Ná ngujlyaa tiꞌ Abraham chaꞌ biꞌ; ñaꞌa̱ ti jlya tiꞌ yu chaꞌ nu cua nda ycuiꞌ Ndyosi loꞌo yu, masi ndube tiꞌ yu chaꞌ ngusuꞌ tsa yu, chaꞌ cua tyalaa ti sca siyento yija̱ ntsuꞌu yu. Jlo tiꞌ yu chaꞌ cua ngulala ti cajaa tyucuaa nguꞌ, loꞌo ycuiꞌ, loꞌo maꞌ Sara clyoꞌo yu; ngaꞌaa ntsuꞌu tyempo chaꞌ caja sñiꞌ Sara, ngua tiꞌ yu. \v 20 Pana ná ngutaꞌa̱chu̱ꞌ yu, ná ngujlyaa tiꞌ yu chaꞌ nu cua nchcuiꞌ Ni loꞌo yu; jlya tsoꞌo tiꞌ yu chaꞌ biꞌ. Nguaꞌni tlyu yu jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, \v 21 chaꞌ jlo tiꞌ yu chaꞌ taca jiꞌi̱ Ni cuaꞌni lyiji Ni jiꞌi̱ chaꞌ nu ngüiñi jiꞌi̱ Ni loꞌo yu. \v 22 Biꞌ chaꞌ nda Ni chacuayáꞌ chaꞌ caca tsoꞌo cresiya jiꞌi̱ yu, xquiꞌya chaꞌ jlya tsa tiꞌ yu jiꞌi̱ Ni. \p \v 23 Juaꞌa̱ nscua lcaa chaꞌ biꞌ lo quityi nu nchcuiꞌ chaꞌ ngüiñi chaꞌ jiꞌi̱ Ni loꞌo nu Abraham biꞌ, chaꞌ ngua tsoꞌo cresiya jiꞌi̱ yu loꞌo ngusñi ti yu chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni. Siꞌi cuentya jiꞌi̱ jyoꞌo Abraham ti nscua chaꞌ biꞌ, \v 24 masi loꞌo cuentya jiꞌna nscua chaꞌ caca juaꞌa̱; loꞌo jiꞌna cua nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ caca tsoꞌo cresiya jiꞌna cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni si xñi na chaꞌ jiꞌi̱ Ni, la cuiꞌ Ni nu nguaꞌni chaꞌ ndyuꞌú Jesús nu Xuꞌna na chaca quiyaꞌ loꞌo ngujuii yu. \v 25 Nda Ni chacuayáꞌ cujuii nguꞌ jiꞌi̱ Jesús, chaꞌ cuityi̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌna; loꞌo liꞌ ndyuꞌú Jesús chaca quiyaꞌ, chaꞌ caca tsoꞌo cresiya jiꞌna cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. \c 5 \s1 Ñiꞌya̱ caca loꞌo caca stuꞌba chaꞌ jiꞌi̱ nguꞌ loꞌo ycuiꞌ Ndyosi \p \v 1 Juaꞌa̱ laca lacua; xquiꞌya chaꞌ ngusñi ti na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, biꞌ chaꞌ cua ngua tsoꞌo cresiya jiꞌna cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. Loꞌo liꞌ ti̱ ti ndiꞌi̱ tyiquee na, stuꞌba ti ntsuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo ycuiꞌ Ndyosi xquiꞌya Jesucristo nu Xuꞌna na. \v 2 Tsoꞌo tsa ndyuꞌni ycuiꞌ Ndyosi loꞌo na chacuayáꞌ jiꞌi̱ Cristo, nu loꞌo ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ nu Cristo biꞌ. Nguaꞌni Ni chaꞌ ntsuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo ycuiꞌ Ni, biꞌ chaꞌ ngaꞌaa ntsuꞌu chaꞌ tyaꞌa̱chu̱ꞌ na jiꞌi̱ Ni; tsoꞌo tsa ntsuꞌu tyiquee na, chaꞌ jlo tiꞌ na chaꞌ ca tiyaꞌ la caja sca seꞌi̱ nu tsoꞌo tsa su tyiꞌi̱ na ca su ntucua ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ juaꞌa̱ tsoꞌo ti nduꞌni Ni loꞌo na. \v 3 Masi juani tsoꞌo ntsuꞌu tyiquee na laja loꞌo ndiꞌi̱ na chalyuu; masi lyaꞌ tsa tiꞌ nguꞌ jiꞌna, jlo tiꞌ na chaꞌ taca talo na loꞌo nchcubeꞌ na juaꞌa̱. \v 4 Loꞌo ngualoo chaꞌ tiꞌí biꞌ, cua jlo tiꞌ na chaꞌ cua nguaꞌni cuayáꞌ ti Ni jiꞌna. Loꞌo liꞌ si ñaꞌa̱ ti tya tsoꞌo cresiya jiꞌna cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, liꞌ cua ndu̱ tiꞌ na chaꞌ caca tsoꞌo jiꞌna nde loo la. \v 5 Loꞌo juaꞌa̱ siꞌi sca chaꞌ nu nda ti tiꞌ na laca chaꞌ biꞌ, sca chaꞌ chañi laca biꞌ; cuaꞌni Ni jiꞌi̱. Cua nguaꞌni Ni chaꞌ ca tii cresiya jiꞌna, chaꞌ ntsuꞌu tsa tyiquee ycuiꞌ Ndyosi ñaꞌa̱ Ni jiꞌna; nguaꞌni Ni juaꞌa̱ nu loꞌo nda Ni Xtyiꞌi ycuiꞌ Ni jiꞌna. \p \v 6 Jlo tiꞌ na chaꞌ ná caca cuaꞌni lyaá na jiꞌi̱ ycuiꞌ ca ti na jiꞌi̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌna; pana loꞌo ndyalaa la cuiꞌ hora nu ngusta ycuiꞌ Ndyosi, liꞌ ngujuii Jesús xquiꞌya na, ñati̱ cuxi na. \v 7 Tlyu tsa chaꞌ cuaꞌni na si tyajaꞌa̱ na cajaa na chaꞌ caja ñiꞌya̱ nu cuaꞌni lyaá na jiꞌi̱ chaca ñati̱; masi sca ñati̱ nu xcuiꞌ chaꞌ tsoꞌo nduꞌni, ná ntiꞌ na cajaa na cuentya jiꞌi̱ yu. Sca ti si sca ñati̱ nu tsoꞌo tsa nduꞌni laca biꞌ, tsoꞌo tsa nchcuiꞌ loꞌo tyaꞌa, ná tyiqueeꞌ tyajaꞌa̱ sca nguꞌ cajaa cuentya jiꞌi̱ ñati̱ biꞌ, si caca cuaꞌni lyaá nguꞌ jiꞌi̱ nu ñati̱ biꞌ liꞌ. \v 8 Pana juaꞌa̱ nguaꞌni ycuiꞌ Ndyosi loꞌo na, chaꞌ culuꞌu Ni jiꞌna chaꞌ ntsuꞌu tsa tyiquee Ni ñaꞌa̱ Ni jiꞌna; nda Ni jiꞌi̱ Cristo chaꞌ cajaa cuentya jiꞌna, masi tya ntsuꞌu tsa quiꞌya jiꞌna. \v 9 Tsoꞌo lacua. Cua laca ngua tsoꞌo cresiya jiꞌna cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, xquiꞌya chaꞌ ndyalú tañi ycuiꞌ Cristo loꞌo ngujuii yu lo crusi. La cuiꞌ juaꞌa̱ cua lijya̱ nclyaá na juani; xquiꞌya Cristo ngaꞌaa xcubeꞌ Ni jiꞌna loꞌo tye chalyuu. \v 10 Tyaꞌa cusu̱u̱ ycuiꞌ Ndyosi ngua na; pana juani ngua stuꞌba chaꞌ jiꞌna loꞌo Ni, nu loꞌo ngujuii Sñiꞌ ycuiꞌ Ni lo crusi. Biꞌ chaꞌ juani ngua ti̱ chaꞌ jiꞌna loꞌo ycuiꞌ Ndyosi, loꞌo juaꞌa̱ cuaꞌni lyaá Ni jiꞌna xquiꞌya chaꞌ cua ndyuꞌú nu Jesús biꞌ chaca quiyaꞌ. \v 11 Ni siꞌi tsa lo cua ti chaꞌ, masi loꞌo chaꞌ tsoꞌo tsa ntsuꞌu tyiquee na ñaꞌa̱ na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi xquiꞌya Jesucristo nu Xuꞌna na, chaꞌ biꞌ laca nu nguaꞌni chaꞌ caca ca stuꞌba chaꞌ jiꞌna loꞌo Ni. \s1 Xquiꞌya sca ti ñati̱ ngua cuxi chalyuu \p \v 12 Cua ngua chaꞌ, xquiꞌya chaꞌ cuxi nu nguaꞌni sca ti jyoꞌo cusuꞌ nu naa Adán, biꞌ chaꞌ nguxana chaꞌ ntsuꞌu quiꞌya jiꞌi̱ ñati̱ chalyuu; biꞌ chaꞌ ntsuꞌu chaꞌ ndyijii ñati̱. Loꞌo juaꞌa̱ tiyaꞌ la ntsuꞌu chaꞌ cajaa lcaa na, chaꞌ ntsuꞌu quiꞌya jiꞌi̱ lcaa na. \v 13 Juaꞌa̱ ntsuꞌu quiꞌya jiꞌi̱ ñati̱ chalyuu nu ngua tya clyo, masi bilya culo ycuiꞌ Ndyosi cña chaꞌ ná cuaꞌni nguꞌ chaꞌ cuxi tyempo biꞌ. Tsa biꞌ ti chaꞌ, ná nacui̱ nguꞌ chaꞌ quiꞌya ngua, chaꞌ ná jlo tiꞌ nguꞌ chaꞌ ná ndiya tiꞌ Ni cña cuxi nu ndyuꞌni nguꞌ. \v 14 Tya loꞌo ngutuꞌú nu Adán biꞌ chalyuu, hasta ca loꞌo nda ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ loꞌo jyoꞌo Moisés, xcuiꞌ ngujuii ñati̱ xquiꞌya chaꞌ ntsuꞌu tsa quiꞌya jiꞌi̱ nguꞌ, masi ná stuꞌba chaꞌ cuxi nu nguaꞌni nguꞌ biꞌ ñiꞌya̱ nu nguaꞌni jyoꞌo Adán tya clyo, nu loꞌo ná ndaquiyaꞌ yu sca cña nu ngulo ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ yu. Sca lo ti cña nguaꞌni jyoꞌo Adán, sca ti chaꞌ cuxi nguaꞌni yu; pana nu Jesucristo nu ñaa chalyuu tiyaꞌ la ni, chaca lo cña nguaꞌni yu, cña tsoꞌo nguaꞌni. \p \v 15 Nu jyoꞌo Adán ni, nguxtyanu yu yabeꞌ hichu̱ꞌ na xquiꞌya chaꞌ cuxi nu nguaꞌni ycuiꞌ ca yu; xquiꞌya sca ti nu quiꞌyu biꞌ ngua cuxi chalyuu tya liꞌ, biꞌ chaꞌ quiñaꞌa̱ tsa ñati̱ ndyijii. Pana juani ni, xquiꞌya sca ti ñati̱ nu naa Jesucristo, chaca lo chaꞌ nda ycuiꞌ Ndyosi loꞌo na, sca chaꞌ tsoꞌo tsa laca biꞌ; tlyu tsa chaꞌ tsoꞌo nu nguaꞌni ycuiꞌ Ndyosi cuentya jiꞌna liꞌ. Nacui̱ Ni chaꞌ laja ti taca cuaꞌni lyaá Ni jiꞌna jiꞌi̱ lcaa chaꞌ cuxi nu ntsuꞌu jiꞌna. Loꞌo juaꞌa̱ quiñaꞌa̱ tsa ñati̱ laca nu ndyuꞌni Ni chaꞌ ndyaca lubii cresiya jiꞌi̱ nguꞌ. \v 16 Ná stuꞌba ndyuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ cña nu nguaꞌni jyoꞌo Adán loꞌo cña nu ndyuꞌni ycuiꞌ Ndyosi. Nu Adán biꞌ ni, sca ti chaꞌ cuxi nguaꞌni yu su clyo, loꞌo liꞌ ndyanu yabeꞌ hichu̱ꞌ yu; loꞌo juaꞌa̱ ndyanu yabeꞌ hichu̱ꞌ lcaa na loꞌo tyaꞌa na juani xquiꞌya chaꞌ cuxi biꞌ. Loꞌo juani quiñaꞌa̱ tsa chaꞌ cuxi nduꞌni na lacua. Pana Jesús ni, sca cña laja ti nguaꞌni cuentya jiꞌna nu loꞌo nguaꞌni lyaá jiꞌna jiꞌi̱ nu cuxi; nguaꞌni Ni chaꞌ caca tsoꞌo cresiya jiꞌna cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi liꞌ. \v 17 Ntsuꞌu chaꞌ cajaa na xquiꞌya quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ nu sca ti Adán biꞌ, masi sca ti chaꞌ cuxi nguaꞌni yu; pana tlyu la cña ndyuꞌni ycuiꞌ Ndyosi cuentya jiꞌna juani, nu loꞌo ndyuꞌni lubii Ni cresiya jiꞌna. Quiñaꞌa̱ tsa chaꞌ xlyaꞌbe nguaꞌni Ni loꞌo na; juaꞌa̱ caja chalyuu cucui jiꞌna juani xquiꞌya Jesucristo, masi sca ti ñati̱ laca biꞌ. \p \v 18 Ndiꞌya̱ ngua liꞌ: loꞌo nguaꞌni jyoꞌo Adán chaꞌ cuxi biꞌ, la cuiꞌ juaꞌa̱ ndyanu yabeꞌ hichu̱ꞌ na, loꞌo hichu̱ꞌ lcaa tyaꞌa ñati̱ na. Pana ndiꞌya̱ ndyuꞌu chaꞌ loꞌo nguaꞌni Jesucristo sca chaꞌ tsoꞌo: liꞌ laja ti nguaꞌni Ni chaꞌ cuityi̱ Ni yabeꞌ nu ntsuꞌu hichu̱ꞌ na, chaꞌ caja chalyuu nu ná ngaꞌa̱ chaꞌ tye jiꞌna. \v 19 Tya clyo cua ntsuꞌu sca ñati̱ nu ná ndaquiyaꞌ jiꞌi̱ cña nu ngulo ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ yu, biꞌ chaꞌ ndyanu quiꞌya jiꞌi̱ lcaa na loꞌo tyaꞌa na juani. Loꞌo tiyaꞌ la liꞌ, ya̱a̱ chaca ñati̱ nu ndaquiyaꞌ jiꞌi̱ cña nu ngulo Ni jiꞌi̱; xquiꞌya nu biꞌ ndyaca tsoꞌo cresiya jiꞌi̱ lcaa na cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi juani. \p \v 20 Nu loꞌo cuna na ni cña laca nu nclyo ycuiꞌ Ndyosi jiꞌna, liꞌ nchca cuayáꞌ la tiꞌ na ñiꞌya̱ laca quiꞌya nu sta Ni jiꞌna. Masi ndube tsa tiꞌ na chaꞌ ntsuꞌu tsa chaꞌ cuxi jiꞌna, la cuiꞌ juaꞌa̱ jlo tiꞌ na chaꞌ ntajaꞌa̱ Ni cuaꞌni lyaá Ni jiꞌna; jlo tiꞌ na chaꞌ nchca jiꞌi̱ Ni, chaꞌ tsoꞌo tsa nduꞌni Ni loꞌo na. \v 21 Nu cuxi laca loo jiꞌna, biꞌ chaꞌ ndyijii na; pana juani ntiꞌ ycuiꞌ Ndyosi caca Ni loo jiꞌna, chaꞌ tyaꞌna tsa tiꞌ Ni jiꞌna. Loꞌo caca tsoꞌo cresiya jiꞌna cuentya jiꞌi̱ Ni, liꞌ ta Ni sca chalyuu nu ná ngaꞌa̱ chaꞌ tye jiꞌna xquiꞌya Jesús nu Xuꞌna na. \c 6 \s1 Xquiꞌya Cristo, biꞌ chaꞌ taca caja chalyuu cucui jiꞌi̱ ñati̱ \p \v 1 Ndiꞌya̱ ñacui̱ na lacua: Ná tsoꞌo si ñaꞌa̱ ti tya cuaꞌni na chaꞌ cuxi, chaꞌ liꞌ tya quiñaꞌa̱ la chaꞌ tsoꞌo cuaꞌni ycuiꞌ Ndyosi loꞌo na, ntiꞌ na. \v 2 Ná tsoꞌo tsiyaꞌ ti cuaꞌni na ñiꞌya̱ nu nguaꞌni na saꞌni la. Juani laca na ñiꞌya̱ laca si cua ngujuii na loꞌo Cristo, chaꞌ xaꞌ tyucui̱i̱ tsaa na juani; ná tsoꞌo si ñaꞌa̱ ti tya cuaꞌni na chaꞌ cuxi lacua. \v 3 Nu loꞌo ntyucuatya nguꞌ jiꞌna loꞌo nguxana ca ti chaꞌ tyuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo Jesucristo, liꞌ ñiꞌya̱ si na cua ngujuii na stuꞌba ti loꞌo Jesús, juaꞌa̱ ngua. \v 4 Loꞌo ntyucuatya nguꞌ jiꞌna, ndyaa na neꞌ hitya liꞌ, ñiꞌya̱ laca si cua ndyaa na nguatsiꞌ na stuꞌba ti loꞌo Cristo neꞌ cuaá. Ca biꞌ ntsiya jyoꞌo na, chaꞌ taca tyuꞌú na chaca quiyaꞌ, ñiꞌya̱ loꞌo ngutuꞌu na nde lo hitya, chaꞌ juaꞌa̱ tlyu tsa chaꞌ nu nguaꞌni ycuiꞌ Ndyosi Sti yu nu loꞌo ndyuꞌú Cristo chaca quiyaꞌ. Loꞌo juaꞌa̱ caja sca chalyuu cucui jiꞌna xquiꞌya Cristo. \p \v 5 Juaꞌa̱ ndyaca chaꞌ cua laca ntsuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo nu Cristo biꞌ. Ngujuii yu nu loꞌo ngüityi̱ yu quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌna. Loꞌo na ni, ñiꞌya̱ laca si na cua ngujuii na, juaꞌa̱ laca na; pana loꞌo tyuꞌú na chaca quiyaꞌ, liꞌ caja chaca chalyuu cucui jiꞌna, ñiꞌya̱ loꞌo ndyuꞌú Jesús chaca quiyaꞌ. \v 6 Cuxi tsa ñati̱ ngua na; pana juani laca na ñiꞌya̱ laca si loꞌo na ngujuii na lo sca crusi loꞌo ngujuii ycuiꞌ Jesús, chaꞌ ngüityi̱ yu tsiyaꞌ ti chaꞌ cuxi nu ntsuꞌu neꞌ cresiya jiꞌna liꞌ. Biꞌ chaꞌ juani ngaꞌaa caca jiꞌi̱ chaꞌ cuxi biꞌ caca loo jiꞌna chaca quiyaꞌ. \v 7 Loꞌo cua ngujuii sca ñati̱ ni, cua ndye chaꞌ jiꞌi̱ loꞌo quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ nde chalyuu liꞌ. \v 8 Loꞌo na laca na juaꞌa̱, nu loꞌo ntsuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo Cristo, chaꞌ laca na ñiꞌya̱ si cua ngujuii na loꞌo Cristo; loꞌo liꞌ caca na ñiꞌya̱ laca si cua ndyuꞌú na loꞌo Cristo chaca quiyaꞌ. \v 9 Jlo tiꞌ na chaꞌ cua ngulo Ni jiꞌi̱ Cristo ca su ntsiya nguatsiꞌ yu; ngaꞌaa cajaa yu chaca quiyaꞌ, ngaꞌaa caca tyatsiꞌ yu chaca quiyaꞌ. \v 10 Cua ngujuii Cristo, chaꞌ sca ti quiyaꞌ cuaꞌni tye Ni jiꞌi̱ lcaa quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ ñati̱ chalyuu na; loꞌo liꞌ cua ndyuꞌú yu chaca quiyaꞌ, chaꞌ tyucui tyempo tyiꞌi̱ yu cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi Sti yu. \v 11 Loꞌo juaꞌa̱ cuꞌma̱ ni, ñiꞌya̱ si cua nguaꞌni tye ma̱ tsiyaꞌ ti jiꞌi̱ chaꞌ cuxi nu ntsuꞌu neꞌ cresiya jiꞌi̱ ma̱, juaꞌa̱ culacua tiꞌ ma̱; ñiꞌya̱ si cua ndyuꞌú ma̱ chaca quiyaꞌ chaꞌ xcuiꞌ cuaꞌni ma̱ cña jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi stuꞌba ti loꞌo Jesucristo nu Xuꞌna na, juaꞌa̱ culacua tiꞌ ma̱. \p \v 12 Biꞌ chaꞌ juani ngaꞌaa ta ma̱ chacuayáꞌ chaꞌ caca loo chaꞌ cuxi biꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo ndiꞌi̱ ma̱ nde chalyuu. Ná tsoꞌo chaꞌ taquiyaꞌ na jiꞌi̱ lcaa lo chaꞌ cuxi nu jña tiꞌ na chaꞌ cuaꞌni na jiꞌi̱, chaꞌ laca na ñati̱ chalyuu ti. \v 13 Ni sca ti tsuꞌ yaꞌ ma̱, ni sca ti tsuꞌ quiyaꞌ ma̱, ná ta ma̱ jiꞌi̱ chaꞌ jña nu xñaꞌa̱, chaꞌ ná caca ma̱ msu jiꞌi̱ nu biꞌ, chaꞌ ná cuaꞌni ma̱ chaꞌ cuxi loꞌo. Xaꞌ ñaꞌa̱ culacua tiꞌ ma̱ juani; ta ma̱ tyucui ñaꞌa̱ ma̱ chaꞌ caca ma̱ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, ñiꞌya̱ laca si ngujuii ma̱ tsaca quiyaꞌ, loꞌo liꞌ xaꞌ ndyuꞌú ma̱ chaca quiyaꞌ. Biꞌ chaꞌ juani ngaꞌa̱ chaꞌ ta ma̱ tyucui ñaꞌa̱ ma̱ chaꞌ cuaꞌni ma̱ cña jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, laja loꞌo nduꞌni ma̱ chaꞌ tsoꞌo ca su ndiꞌi̱ ma̱. \v 14 Ngaꞌaa siꞌi nu cuxi nu ntsuꞌu chalyuu nu caca loo jiꞌi̱ ma̱ juani. Siꞌi xcuiꞌ chaꞌ ntsi̱i̱ ti tiꞌ ma̱ tyiꞌi̱ ma̱ chalyuu, ñiꞌya̱ si loꞌo nchcubeꞌ tsa chaꞌ cusuꞌ biꞌ jiꞌi̱ ma̱; taca tyiꞌi̱ tsoꞌo ti ma̱ chalyuu juani, chaꞌ xcuiꞌ tlyu tsa chaꞌ tsoꞌo nu ndyuꞌni Ni loꞌo ma̱. \s1 Ngaꞌa̱ chaꞌ cuiꞌya nguꞌ cuentya tilaca laca nu laca loo jiꞌi̱ nguꞌ \p \v 15 Ná tsoꞌo ñacui̱ na chaꞌ juani ngaꞌaa ntsuꞌu chaꞌ taquiyaꞌ na jiꞌi̱ chaꞌ cusuꞌ biꞌ, chaꞌ ndaquiyaꞌ na jiꞌi̱ chaꞌ nu nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi nu xcuiꞌ chaꞌ xlyaꞌbe ti nduꞌni loꞌo na. Ná tsoꞌo laca si tya cuaꞌni la na chaꞌ cuxi liꞌ, chaꞌ ngaꞌaa ntsuꞌu chacuayáꞌ jiꞌna chaꞌ cuaꞌni na juaꞌa̱. \v 16 Nu loꞌo ndyaꞌa̱ na neꞌ xña jiꞌi̱ sca ñati̱ ni, taquiyaꞌ na sca cña nu culo ñati̱ biꞌ jiꞌna liꞌ; jlo tiꞌ na chaꞌ nu ñati̱ biꞌ laca xuꞌna na, loꞌo juaꞌa̱ ngaꞌa̱ chaꞌ taquiyaꞌ na jiꞌi̱ chaꞌ nu nchcuiꞌ nu xuꞌna biꞌ. Loꞌo nu cuxi nu ndyuꞌni chaꞌ caca na cuxi ni, si ndyuꞌni chaꞌ cuxi biꞌ chaꞌ laca biꞌ loo jiꞌna, liꞌ ntsuꞌu chaꞌ cajaa na tsiyaꞌ ti; pana si ycuiꞌ Ndyosi laca loo jiꞌna, taquiyaꞌ na jiꞌi̱ chaꞌ nu nchcuiꞌ Ni liꞌ, caca tsoꞌo cresiya jiꞌna liꞌ. \v 17-18 Tsoꞌo tsa ntiꞌ naꞌ chaꞌ tyucui tyiquee ma̱ ndyuꞌni ma̱ cña jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, tsa ñaꞌa̱ chaꞌ nu nguluꞌu nguꞌ jiꞌi̱ ma̱. Nu chaꞌ cuxi, biꞌ laca nu ngua loo jiꞌi̱ ma̱; pana loꞌo cua ngulaá ma̱ jiꞌi̱ nu cuxi biꞌ, liꞌ nguxana ma̱ nduꞌni ma̱ cña chaꞌ caja chaca chalyuu su caca lubii cresiya jiꞌi̱ ma̱, chaꞌ ycuiꞌ Ndyosi laca loo jiꞌi̱ ma̱ juani. \v 19 Juaꞌa̱ laca chaꞌ nu nda naꞌ loꞌo cuꞌma̱, chaꞌ caca cuayáꞌ la tiꞌ ma̱ tilaca laca nu laca loo jiꞌi̱ ma̱. Tya tsubiꞌ la cua nda ma̱ tyucui ñaꞌa̱ ma̱ chaꞌ cuaꞌni ma̱ chaꞌ subaꞌ, chaꞌ cuaꞌni ma̱ chaꞌ cuxi, loꞌo juaꞌa̱ lye la ndyacua chaꞌ cuxi jiꞌi̱ ma̱ liꞌ; biꞌ chaꞌ juani ta ma̱ tyucui ñaꞌa̱ ma̱ chaꞌ xcuiꞌ cña tsoꞌo cuaꞌni ma̱, chaꞌ xcuiꞌ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi tyiꞌi̱ ma̱ chalyuu. \p \v 20 Cua tsubiꞌ la loꞌo tya nduꞌni ma̱ xcuiꞌ chaꞌ cuxi, ná ngua jiꞌi̱ ma̱ cuaꞌni ma̱ cña tsoꞌo ñiꞌya̱ nu ntiꞌ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ cuaꞌni na; \v 21 ni sca quiyaꞌ ná ngua tsoꞌo chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo nguaꞌni ma̱ chaꞌ cuxi nu ngua liꞌ. Loꞌo juani ntyujuꞌu tsa tiꞌ ma̱ xquiꞌya chaꞌ cuxi nu nguaꞌni ma̱. Tsa biꞌ ti cña nduꞌni nu chaꞌ cuxi biꞌ, chaꞌ cuaꞌni tye biꞌ jiꞌi̱ ñati̱ si taquiyaꞌ nguꞌ jiꞌi̱; ngaꞌaa caca tyuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ nguꞌ loꞌo ycuiꞌ Ndyosi si juaꞌa̱ nduꞌni nguꞌ. \v 22 Pana juani ni, ngaꞌaa caca jiꞌi̱ nu cuxi biꞌ culo cña jiꞌi̱ ma̱, chaꞌ cua ndyatí̱ ma̱ lo cña jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. Chaa tiꞌ ma̱ ndyuꞌni ma̱ cña jiꞌi̱ Ni juani, chaꞌ xcuiꞌ na ndiꞌi̱ ma̱ chalyuu cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni; liꞌ ná ngaꞌa̱ chaꞌ tye chalyuu nu ta Ni jiꞌi̱ ma̱ loꞌo cua ndye lcaa chaꞌ. \v 23 Tsa biꞌ ti cayaꞌ caja jiꞌna loꞌo nduꞌni na chaꞌ cuxi, chaꞌ chcunaꞌ lyiji cresiya jiꞌna loꞌo; pana si stuꞌba ntsuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo Jesús nu Xuꞌna na, liꞌ ta ycuiꞌ Ndyosi sca chalyuu nu ná ngaꞌa̱ chaꞌ tye jiꞌna. Sca chaꞌ xlyaꞌbe nu nda ti Ni jiꞌna laca. \c 7 \s1 Cua nscua sca chaꞌ nu ndacaꞌa jiꞌi̱ ñati̱ nu ntsuꞌu clyoꞌo \p \v 1 Cuꞌma̱ nguꞌ tyaꞌa na, ntsuꞌu nguꞌ tyaꞌa ma̱ nu tsoꞌo tsa jlo tiꞌ lcaa cña nu ngulo ycuiꞌ Ndyosi jiꞌna; cua jlo tiꞌ ma̱ chaꞌ ndatsaa chaꞌ biꞌ jiꞌna tyucui tyempo loꞌo tya luꞌú ti na. \v 2 Ñiꞌya̱ laca sca nu cunaꞌa̱ nu ntsuꞌu clyoꞌo ni, cuentya jiꞌi̱ cña nu ngulo Ni jiꞌi̱ jyoꞌo cusuꞌ jiꞌna biꞌ, ngaꞌa̱ chaꞌ tyiꞌi̱ nu cunaꞌa̱ biꞌ loꞌo clyoꞌo tyucui tyempo loꞌo tya luꞌú ti yu; sca ti nu loꞌo cua ngujuii yu, liꞌ ngaꞌaa cuaꞌa chaꞌ biꞌ jiꞌi̱ nu cunaꞌa̱ biꞌ, ngaꞌaa ntsuꞌu nu cuentya jiꞌi̱ liꞌ. \v 3 Ndiꞌya̱ laca chaꞌ: si tyuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ nu cunaꞌa̱ biꞌ loꞌo chaca nu quiꞌyu loꞌo tya luꞌú ti clyoꞌo, cña cuxi laca nu cuaꞌni nu cunaꞌa̱ biꞌ liꞌ. Pana si cua ngujuii clyoꞌo nu cunaꞌa̱ biꞌ, ngaꞌaa ndatsaa chaꞌ biꞌ jiꞌi̱; taca caja clyoꞌo nu cunaꞌa̱ biꞌ loꞌo xaꞌ nu quiꞌyu, chaꞌ siꞌi sca cña cuxi laca nu cuaꞌni liꞌ, nu loꞌo ngaꞌaa luꞌú clyoꞌo nu cunaꞌa̱ biꞌ. \p \v 4 Ndiꞌya̱ laca na juani cuentya jiꞌi̱ chaꞌ cusuꞌ nu ndaquiyaꞌ tsa na jiꞌi̱ tya saꞌni la: ñiꞌya̱ laca sca nu cunaꞌa̱ nu ngaꞌaa ntsuꞌu clyoꞌo, juaꞌa̱ laca lcaa tyaꞌa na nu ntsuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo Cristo. Na cua ngujuii Cristo lo crusi, biꞌ chaꞌ juani ngaꞌaa ntsuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo nu chaꞌ cusuꞌ biꞌ. Cua ngua stuꞌba chaꞌ jiꞌna loꞌo Cristo nu loꞌo ndyuꞌú yu chaca quiyaꞌ loꞌo cua ngujuii yu, biꞌ chaꞌ taca jiꞌna cuaꞌni na cña jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi laja loꞌo tya ndiꞌi̱ ti na nde chalyuu. \v 5 Nu ngua cua tsubiꞌ la, cuxi ti ndiꞌi̱ na, chaꞌ ñati̱ chalyuu laca na; ngua tiꞌ na cuaꞌni na lcaa lo chaꞌ cuxi nu ndiya tiꞌ na jiꞌi̱, masi cua ndyuna na chaꞌ cusuꞌ nu ntiꞌ cuaꞌa jiꞌna. Biꞌ chaꞌ la cuiꞌ chaꞌ cuxi biꞌ nguaꞌni loꞌo na chaꞌ chcunaꞌ lyiji chalyuu jiꞌna. \v 6 Pana juani cua ndiꞌi̱ laja ti na cuentya jiꞌi̱ nu chaꞌ cusuꞌ biꞌ, ngaꞌaa caca jiꞌi̱ chaꞌ biꞌ culo cña jiꞌna. Cua ngua laja jiꞌna juani chaꞌ cuaꞌni na cña nu ntiꞌ ycuiꞌ Ndyosi, xquiꞌya chaꞌ cua ngujui chaca chalyuu cucui nu nda Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi jiꞌna. \s1 Loo laca nu chaꞌ cuxi nu ntsuꞌu neꞌ cresiya jiꞌi̱ nguꞌ \p \v 7 Ndiꞌya̱ ñacui̱ na lacua: Siꞌi la cuiꞌ chaꞌ cusuꞌ nu nduꞌni chaꞌ caca cuxi. Nu loꞌo bilya cuna naꞌ chaꞌ biꞌ, bilya ca cuayáꞌ tiꞌ naꞌ na ca laca sca chaꞌ cuxi; ná ngua cuayáꞌ tiꞌ naꞌ nquichaꞌ, masi cuxi tsa laca chaꞌ tyacui tiꞌ naꞌ jiꞌi̱ sca na nu ntsuꞌu jiꞌi̱ tyaꞌa naꞌ. Pana loꞌo cua ndyuna naꞌ ni cña ngulo ycuiꞌ Ndyosi jiꞌna, chaꞌ ná tyacui tiꞌ na jiꞌi̱ chaꞌ biꞌ tsiyaꞌ ti, liꞌ ngua cuayáꞌ tiꞌ naꞌ chaꞌ ná tsoꞌo laca chaꞌ ndacui tiꞌ naꞌ jiꞌi̱ sca na juaꞌa̱. \v 8 Pana nguaꞌni nu cuxi ngana ꞌna liꞌ. Masi jlo tiꞌ naꞌ chaꞌ cuxi tsa chaꞌ biꞌ, ñaꞌa̱ ti ndiya tiꞌ naꞌ cuaꞌni naꞌ lcaa lo chaꞌ cuxi; si ná loꞌo nscua sca chaꞌ nu cuaꞌa ꞌna, ná ta naꞌ cuentya chaꞌ cuxi laca sca cña nu ndyuꞌni naꞌ. \v 9 Ngua tiꞌ naꞌ chaꞌ tsoꞌo tsa ngutiꞌi̱ naꞌ, nu loꞌo tya lyiji ca cuayáꞌ tiꞌ naꞌ ni chaꞌ nda chaꞌ cusuꞌ biꞌ; pana nu loꞌo ngua cuayáꞌ tiꞌ naꞌ, liꞌ ngua tii naꞌ chaꞌ ntsuꞌu tsa quiꞌya jnaꞌ. Na cua chcunaꞌ ti chalyuu ꞌna ngua liꞌ. \v 10 Ngua tiꞌ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ caja chalyuu jiꞌna nquichaꞌ, nu loꞌo taquiyaꞌ na jiꞌi̱ lcaa cña nu ngulo Ni nu ngua saꞌni. Pana siꞌi juaꞌa̱ ngua loꞌo naꞌ; cua chcunaꞌ ti chalyuu ꞌna liꞌ, chaꞌ ngua tii naꞌ chaꞌ ntsuꞌu tsa quiꞌya ꞌna liꞌ. \v 11 Chaꞌ cuxi laca nu nguaꞌni ngana ꞌna; biꞌ chaꞌ tya nguaꞌni la naꞌ chaꞌ cuxi, masi cua nchcuiꞌ chaꞌ cusuꞌ biꞌ loꞌo naꞌ chaꞌ ná cuaꞌni naꞌ juaꞌa̱. Na nchcubeꞌ tsa chaꞌ cuxi biꞌ ꞌna, cua laca chaꞌ ꞌna ñiꞌya̱ laca si cua ngujuii naꞌ. \p \v 12 Chañi chaꞌ sca chaꞌ tsoꞌo jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi laca chaꞌ cusuꞌ biꞌ; lcaa cña nu ngulo Ni jiꞌna, ca slo ycuiꞌ Ni ngutuꞌu chaꞌ biꞌ. Liñi tsa nduꞌni ycuiꞌ Ndyosi, tsoꞌo tsa ndyuꞌu chaꞌ nu nda Ni loꞌo na; \v 13 biꞌ chaꞌ ná taca ñacui̱ naꞌ chaꞌ cua chcunaꞌ ti chalyuu ꞌna xquiꞌya chaꞌ biꞌ. Chaꞌ cuxi nu ndyuꞌni naꞌ, biꞌ laca nu nduꞌni ñuꞌu̱ jiꞌi̱ chalyuu ꞌna. Loꞌo juani nchca cuayáꞌ tiꞌ naꞌ ñiꞌya̱ laca sca chaꞌ cuxi; laja loꞌo ndyuna naꞌ chaꞌ tsoꞌo tsa ndyuꞌu chaꞌ cusuꞌ biꞌ, la cuiꞌ hora liꞌ nduꞌni nu chaꞌ cuxi biꞌ ngana ꞌna. Biꞌ chaꞌ tsoꞌo la nchca cuayáꞌ tiꞌ naꞌ chaꞌ lye tsa laca nu chaꞌ cuxi nu nduꞌni naꞌ. \p \v 14 Jlo tiꞌ na chaꞌ cña nu ngulo ycuiꞌ Ndyosi laca nu chaꞌ cusuꞌ biꞌ; sca ti si loꞌo Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi cuaꞌni cña neꞌ cresiya jiꞌna, liꞌ taca jiꞌna taquiyaꞌ na jiꞌi̱ cña biꞌ. Pana nu naꞌ ni, ñati̱ chalyuu ti laca naꞌ, loo la laca nu chaꞌ cuxi biꞌ neꞌ cresiya jnaꞌ. \v 15 Ná nchca ca cuayáꞌ tiꞌ naꞌ ni chaꞌ laca nduꞌni naꞌ xcuiꞌ chaꞌ cuxi. Ntiꞌ naꞌ cuaꞌni naꞌ sca cña tsoꞌo nquichaꞌ, pana ná nchca ꞌna tsiyaꞌ ti; chaꞌ cuxi nu ná ndiya tiꞌ naꞌ jiꞌi̱, biꞌ laca nu nduꞌni naꞌ. \v 16 Chaꞌ ná tsoꞌo ntiꞌ naꞌ loꞌo nduꞌni naꞌ chaꞌ cuxi biꞌ, biꞌ chaꞌ jlo tiꞌ naꞌ chaꞌ stuꞌba ntsuꞌu chaꞌ jnaꞌ loꞌo nu chaꞌ cusuꞌ biꞌ, masi ná ndaquiyaꞌ naꞌ jiꞌi̱. \v 17 Biꞌ chaꞌ lacua, siꞌi ycuiꞌ naꞌ laca̱ nu nduꞌni chaꞌ cuxi biꞌ; masi nu chaꞌ cuxi nu laca loo neꞌ cresiya jnaꞌ, biꞌ laca nu ndatsaa ꞌna chaꞌ cuaꞌni naꞌ jiꞌi̱ liꞌ. \v 18 Cua jlo tiꞌ naꞌ chaꞌ ná tsoꞌo laca chaꞌ nu ntsuꞌu neꞌ cresiya jnaꞌ, chaꞌ ñati̱ chalyuu ti laca naꞌ; masi ntiꞌ tsa naꞌ cuaꞌni naꞌ xcuiꞌ chaꞌ tsoꞌo nquichaꞌ, pana ná nchca jnaꞌ tsiyaꞌ ti. \v 19 Ná nchca jnaꞌ cuaꞌni naꞌ chaꞌ tsoꞌo nu ntiꞌ naꞌ cuaꞌni; ñaꞌa̱ ti nduꞌni naꞌ chaꞌ cuxi, masi ngaꞌaa ntiꞌ naꞌ cuaꞌni naꞌ juaꞌa̱. \v 20 Ndiꞌya̱ ndyuꞌu chaꞌ lacua: loꞌo ndyuꞌni naꞌ sca chaꞌ nu ná tsoꞌo ntiꞌ naꞌ, siꞌi ycuiꞌ naꞌ nu nduꞌni chaꞌ cuxi biꞌ liꞌ; masi nu chaꞌ cuxi nu laca loo neꞌ cresiya jnaꞌ, biꞌ laca nu ndatsaa ꞌna chaꞌ ndyuꞌni naꞌ jiꞌi̱. \p \v 21 Loꞌo liꞌ ndiꞌya̱ ndyaca chaꞌ ꞌna lacua: Masi ntiꞌ tsa naꞌ cuaꞌni naꞌ sca chaꞌ tsoꞌo nquichaꞌ, nchca cuayáꞌ tiꞌ naꞌ chaꞌ xcuiꞌ chaꞌ cuxi ntsuꞌu neꞌ cresiya jnaꞌ. \v 22 Tyucui tyiquee naꞌ ndiya tsa tiꞌ naꞌ cuaꞌni naꞌ lcaa cña nu ngulo ycuiꞌ Ndyosi jiꞌna nu ngua saꞌni; \v 23 pana nchca cuayáꞌ tiꞌ naꞌ chaꞌ ndiꞌi̱ chaca nu laca loo jiꞌi̱ tyucui ñaꞌa̱ naꞌ. Nxu̱u̱ tyaꞌa biꞌ loꞌo lcaa chaꞌ tsoꞌo nu ntsuꞌu tyiquee naꞌ jiꞌi̱; biꞌ laca chaꞌ cuxi nu ntsuꞌu neꞌ cresiya jnaꞌ, nu nduꞌni loꞌo naꞌ chaꞌ cuaꞌni naꞌ cña jiꞌi̱, ñiꞌya̱ ntiꞌ si cua laca naꞌ sca preso. \p \v 24 Xñiꞌi̱ tsa tiꞌ naꞌ lacua. ¿Tilaca caca jiꞌi̱ cuaꞌni lyaá jiꞌi̱ tyucui ñaꞌa̱ naꞌ, chaꞌ ngaꞌaa cuaꞌni naꞌ chaꞌ cuxi juaꞌa̱? Cua chcunaꞌ ti chalyuu ꞌna xquiꞌya chaꞌ cuxi nu ntsuꞌu neꞌ cresiya ꞌna. \v 25 Sca ti ycuiꞌ Ndyosi Sti na taca jiꞌi̱ Ni cuaꞌni lyaá Ni ꞌna, xquiꞌya cña nu nguaꞌni Jesucristo nu Xuꞌna na. ¡Biꞌ chaꞌ quiñaꞌa̱ tsa xlyaꞌbe tya naꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi lacua! Pana tsa biꞌ ti chaꞌ jlo tiꞌ naꞌ, chaꞌ ngaꞌa̱ chaꞌ taquiyaꞌ naꞌ jiꞌi̱ cña nu ngulo ycuiꞌ Ndyosi; ná nchca jnaꞌ cuaꞌni lyaá naꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ ca naꞌ chaꞌ ñati̱ chalyuu ti laca naꞌ, loꞌo juaꞌa̱ ñaꞌa̱ ti tya ndyuꞌni ñati̱ chalyuu chaꞌ cuxi. \c 8 \s1 Chalyuu cucui nu ntsuꞌu jiꞌi̱ nguꞌ xquiꞌya Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi \p \v 1 Pana juani ni, ndiꞌya̱ nguaꞌni ycuiꞌ Ndyosi: Ngaꞌaa ndyanu yabeꞌ hichu̱ꞌ na, si stuꞌba ntsuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo Jesucristo; ngaꞌaa taca jiꞌi̱ nu cuxi nu ntsuꞌu chalyuu cojolaqui jiꞌna juani, chaꞌ Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi laca loo jiꞌna loꞌo ndiꞌi̱ na nde chalyuu. \v 2 Nu loꞌo laca Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi loo jiꞌna, liꞌ caja chalyuu cucui jiꞌna xquiꞌya Jesucristo, chaꞌ stuꞌba ntsuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo Ni; na cua ngulo Ni jiꞌna yaꞌ nu cuxi nu ndyuꞌni chaꞌ chcunaꞌ chalyuu jiꞌna. \v 3 Cua nguaꞌni Ni sca chaꞌ tlyu nu ná ngua cuaꞌni nu chaꞌ cusuꞌ nu nda jyoꞌo Moisés loꞌo ñati̱ nu ngua saꞌni. Ná ngua cña chaꞌ biꞌ, xquiꞌya chaꞌ cuxi tsa tyiquee ñati̱ chalyuu na; pana ngua jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi cuaꞌni chaꞌ tlyu biꞌ, nu loꞌo nda Ni jiꞌi̱ Sñiꞌ ycuiꞌ ca Ni ya̱a̱ chalyuu re chaꞌ ngua ñati̱. Nda Ni jiꞌi̱ nu Jesús biꞌ ya̱a̱, chaꞌ caca yu sca msta̱ luꞌú; biꞌ laca msta̱ nu ngua jiꞌi̱ cuityi̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌna. Ngua Jesús ñati̱; stuꞌba ti ngua yu ñiꞌya̱ laca cua ñaꞌa̱ ca ñati̱ chalyuu, chaꞌ juaꞌa̱ ngua jiꞌi̱ yu cuaꞌni tye yu jiꞌi̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ ñati̱ cuxi na. Biꞌ chaꞌ ngua Ni ñati̱. \v 4 Loꞌo nu juani taca cuaꞌni na cña nu ngulo Ni jiꞌna, la cuiꞌ cña laca nu nchcuiꞌ chaꞌ cusuꞌ biꞌ chaꞌ cuaꞌni na; taca cuaꞌni na jiꞌi̱ juani, xquiꞌya chaꞌ ngaꞌaa caca cojolaqui nu cuxi nu ntsuꞌu chalyuu jiꞌna, chaꞌ Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi laca loo jiꞌna loꞌo ndiꞌi̱ na chalyuu juani. \p \v 5 Nu loꞌo cuaꞌni na ñiꞌya̱ nu nduꞌni ñati̱ chalyuu ti, la cuiꞌ chaꞌ cuxi nu ntsuꞌu jiꞌi̱ ñati̱ biꞌ, biꞌ laca loo neꞌ cresiya jiꞌna liꞌ; pana si Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi laca loo jiꞌna loꞌo ndiꞌi̱ na chalyuu, liꞌ taca taquiyaꞌ na jiꞌi̱ lcaa chaꞌ nu nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi. \v 6 Chcunaꞌ chalyuu jiꞌna, si xcuiꞌ cuaꞌni na chaꞌ cuxi nu ntsuꞌu nde chalyuu ti; pana caja chalyuu cucui jiꞌna chaꞌ ti̱ ti tyiꞌi̱ tyiquee na, si taquiyaꞌ na jiꞌi̱ lcaa chaꞌ nu nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi. \v 7 Tyaꞌa cusu̱u̱ ycuiꞌ Ndyosi laca na, si ñaꞌa̱ ti nduꞌni na chaꞌ cuxi ñiꞌya̱ nu nduꞌni ñati̱ chalyuu ti; ná nchca jiꞌna tsiyaꞌ ti taquiyaꞌ na jiꞌi̱ chaꞌ nu nda ycuiꞌ Ni loꞌo na, si ñaꞌa̱ ti tya ntiꞌ na cuaꞌni na chaꞌ cuxi. \v 8 Biꞌ chaꞌ ná taca jiꞌna cuaꞌni na cña nu ntiꞌ ycuiꞌ Ni chaꞌ cuaꞌni na, si tiji̱ꞌ tsa tiꞌ na jiꞌi̱ chaꞌ cuxi nu ntsuꞌu chalyuu. \p \v 9 Ngaꞌaa siꞌi juaꞌa̱ ndiꞌi̱ ma̱ juani, ngaꞌaa nchca tiji̱ꞌ tiꞌ ma̱ jiꞌi̱ chaꞌ cuxi nu ntsuꞌu nde chalyuu; stuꞌba ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo ycuiꞌ Ndyosi juani, chaꞌ cua nda ycuiꞌ Ndyosi Xtyiꞌi Ni chaꞌ tyanu neꞌ cresiya jiꞌi̱ ma̱. Loꞌo juaꞌa̱ ná ntsuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo Cristo tsiyaꞌ ti, si bilya tyanu Xtyiꞌi ycuiꞌ Ni neꞌ cresiya jiꞌna, la cuiꞌ Xtyiꞌi nu ndyuꞌu jiꞌi̱ Cristo. \v 10 Masi nguaꞌni nu cuxi nu ntsuꞌu chalyuu chaꞌ chcunaꞌ chalyuu jiꞌi̱ ma̱, pana tya luꞌú ma̱ juani, xquiꞌya chaꞌ luꞌú Xtyiꞌi ycuiꞌ Ni neꞌ cresiya jiꞌi̱ ma̱ si ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo Cristo. Ndyanu Xtyiꞌi ycuiꞌ Ni loꞌo ma̱ nu loꞌo ngua tsoꞌo cresiya jiꞌi̱ ma̱ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi chacuayáꞌ jiꞌi̱ Jesús. \v 11 La cuiꞌ Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi laca biꞌ, la cuiꞌ laca nu ngulo jiꞌi̱ jyoꞌo Jesús ca su ntsiya nguatsiꞌ, ndyuꞌú yu chaca quiyaꞌ liꞌ. Loꞌo juaꞌa̱ cua nda ycuiꞌ Ndyosi Xtyiꞌi ycuiꞌ Ni chaꞌ tyanu neꞌ cresiya jiꞌi̱ ma̱, chaꞌ nu loꞌo cajaa ma̱, liꞌ cuaꞌni Ni chaꞌ tyuꞌú ma̱ chaca quiyaꞌ xquiꞌya Xtyiꞌi ycuiꞌ Ni. \p \v 12 Cuꞌma̱ nguꞌ tyaꞌa ntsuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo Cristo, juani ngaꞌaa caca jiꞌi̱ ñati̱ culo nguꞌ cña jiꞌna, chaꞌ cuaꞌni na chaꞌ cuxi ñiꞌya̱ nduꞌni ñati̱ chalyuu ti. \v 13 Chcunaꞌ chalyuu jiꞌi̱ ma̱ si xcuiꞌ culana ma̱ jiꞌi̱ chaꞌ cuxi loꞌo ndiꞌi̱ ma̱ chalyuu; pana chacuayáꞌ jiꞌi̱ Xtyiꞌi ycuiꞌ Ni taca tyiji̱loo ma̱ jiꞌi̱ chaꞌ cuxi nu ntsuꞌu jiꞌi̱ ma̱, chaꞌ ngaꞌaa cuaꞌni la ma̱ jiꞌi̱. Caja chalyuu nu ná ngaꞌa̱ chaꞌ tye jiꞌi̱ ma̱ liꞌ. \p \v 14 Cua ñaꞌa̱ ca na, cua laca na sñiꞌ ycuiꞌ Ndyosi si nduꞌni na cua ñaꞌa̱ ca cña nu nclyo Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi jiꞌna. \v 15 Na cua nda ycuiꞌ Ndyosi Xtyiꞌi Ni jiꞌi̱ ma̱, chaꞌ nduꞌni Xtyiꞌi Ni chaꞌ caca ma̱ sñiꞌ ycuiꞌ Ndyosi; nduꞌni biꞌ chaꞌ ndiꞌya̱ taca chcuiꞌ na loꞌo ycuiꞌ Ndyosi: “Sti ya”, ñacui̱ na jiꞌi̱ Ni. Siꞌi chaꞌ cuxi nduꞌni Xtyiꞌi Ni nu loꞌo nclyo biꞌ cña jiꞌi̱ ma̱, siꞌi chaꞌ xcutsi̱i̱ jiꞌi̱ ma̱ ñiꞌya̱ nu ntsi̱i̱ ma̱ cua saꞌni la, siꞌi juaꞌa̱ cña nduꞌni nu biꞌ. \v 16 Chaꞌ nu ntsuꞌu neꞌ cresiya jiꞌna ni, stuꞌba nchcuiꞌ chaꞌ biꞌ loꞌo chaꞌ nu nda Xtyiꞌi Ni loꞌo na, chaꞌ cua laca na sñiꞌ ycuiꞌ Ni. \v 17 Nu loꞌo cua laca na sñiꞌ ycuiꞌ Ni, loꞌo jiꞌna tyacua lcaa chaꞌ tsoꞌo nu ta Ni liꞌ, lcaa ñaꞌa̱ chaꞌ nu cua nda Ni jiꞌi̱ Cristo; pana si cua ntiꞌ na chaꞌ stuꞌba ti tyiꞌi̱ na loꞌo Cristo ca su tlyu ca su ntucua Ni, liꞌ ntsuꞌu chaꞌ talo na loꞌo ndyuꞌni lyaꞌ tiꞌ nguꞌ jiꞌna nde chalyuu ti, ñiꞌya̱ ndalo ycuiꞌ Cristo loꞌo nguaꞌni lyaꞌ tiꞌ nguꞌ jiꞌi̱ yu. \p \v 18 Ntsuꞌu quiyaꞌ ndyiji xi chaꞌ tiꞌí jiꞌna laja loꞌo ndiꞌi̱ ti na nde chalyuu; pana xca ti chaꞌ laca chaꞌ biꞌ, ná stuꞌba laca chaꞌ tiꞌí biꞌ loꞌo chaꞌ tsoꞌo nu caja jiꞌna ca nde loo la, ntiꞌ naꞌ. Loꞌo juaꞌa̱ tya lyiji culuꞌu Ni lcaa chaꞌ jiꞌna, ñiꞌya̱ caca chaꞌ tsoꞌo biꞌ nde loo la. \v 19 Lcaa ca na luꞌú nu cua ngüiñá ycuiꞌ Ndyosi nde chalyuu ni, ntajatya tsa na biꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, ni jacuaꞌ culuꞌu Ni jiꞌi̱ ñati̱ chalyuu tilaca nu chañi chaꞌ laca nguꞌ sñiꞌ ycuiꞌ Ni. \v 20 Cua ngunuꞌu̱ lcaa chalyuu; lcaa lo na nu ntsuꞌu nde chalyuu ni, ná lcaa na biꞌ ngua ñiꞌya̱ nu ngua tiꞌ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ caca chaꞌ biꞌ loꞌo ngüiñá Ni jiꞌi̱. Cua nguxtyanu Ni chalyuu chaꞌ tyanu juaꞌa̱ ti, masi siꞌi juaꞌa̱ ndiya tiꞌ lcaa lo na nu ntsuꞌu chalyuu biꞌ. Pana ná ngaꞌa̱ chaꞌ tyanu chaꞌ juaꞌa̱ tyucui tyempo; \v 21 cua tyalaa ti sca tsa̱ nu tye lcaa chaꞌ cuxi nu nduꞌni chaꞌ quiñuꞌu̱ chalyuu, lcaa chaꞌ cuxi nu laca loo jiꞌna. Loꞌo liꞌ tsoꞌo tsa caca lcaa lo na nu ngüiñá Ni nde chalyuu, chaꞌ stuꞌba ti cuaꞌni lyaá Ni jiꞌi̱ nu na biꞌ loꞌo jiꞌna nu laca na sñiꞌ ycuiꞌ Ni. \v 22 Tya lyiji caca chaꞌ tlyu biꞌ, pana jlo tiꞌ na chaꞌ ntsuꞌu tsa chaꞌ tiꞌí, ntsuꞌu tsa chaꞌ quicha tiꞌ jiꞌi̱ lcaa na nu ngüiñá ycuiꞌ Ndyosi nde chalyuu. Ñiꞌya̱ loꞌo lijya̱ tiꞌí jiꞌi̱ sca nu cunaꞌa̱ chaꞌ cua cala ti sñiꞌ, juaꞌa̱ ntsuꞌu chaꞌ tiꞌí chalyuu juani. \v 23 La cuiꞌ juaꞌa̱ loꞌo lcaa tyaꞌa na nu ntsuꞌu Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi jiꞌna, nxiꞌya na ndiꞌi̱ na chaꞌ ntsuꞌu tsa chaꞌ tiꞌí jiꞌna juani. Na cua nda Ni Xtyiꞌi ycuiꞌ Ni jiꞌna loꞌo ndiꞌi̱ na nde chalyuu, sca chaꞌ tsoꞌo nu nda Ni jiꞌna yala la laca. Laja liꞌ ntajatya tsa na jiꞌi̱ tsa̱ tlyu biꞌ, chaꞌ cuaꞌni lyaá lyiji Ni jiꞌna, chaꞌ xcutsaꞌa̱ Ni jiꞌi̱ tyucui ñaꞌa̱ na liꞌ. Loꞌo liꞌ ta Ni su tyiꞌi̱ na slo Ni, chaꞌ cua laca na sñiꞌ ycuiꞌ Ni. \v 24 Jlya tiꞌ na chaꞌ nguaꞌni lyaá Ni jiꞌna, masi ngaꞌa̱ chaꞌ jatya na jiꞌi̱ tsa̱ tlyu biꞌ, chaꞌ cuaꞌni tye Ni cña nu ndyuꞌni Ni. Sca na nu ntajatya na jiꞌi̱ ni, loꞌo cua naꞌa̱ na jiꞌi̱, chaꞌ nduꞌu tucua chaꞌ biꞌ, ngaꞌaa ntiꞌ chaꞌ jatya la na jiꞌi̱ liꞌ; siꞌi na tya ntajatya na jiꞌi̱, na cua naꞌa̱ na jiꞌi̱ liꞌ. \v 25 Pana loꞌo chañi chaꞌ tya ntajatya na jiꞌi̱ sca chaꞌ, liꞌ ntsuꞌu chaꞌ talo na jiꞌi̱, masi tya lyiji ñaꞌa̱ na jiꞌi̱, masi talo na tyiqueeꞌ ñaꞌa̱ cuayáꞌ nu ñaꞌa̱ na jiꞌi̱ chaꞌ cua ndyuꞌu tucua. \p \v 26 Biꞌ chaꞌ laca chaꞌ nxtyucua Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi jiꞌna, chaꞌ ná nchca jiꞌna tsiyaꞌ ti. Ná jlo tiꞌ na ñiꞌya̱ nu tsoꞌo la chcuiꞌ na loꞌo ycuiꞌ Ndyosi, pana Xtyiꞌi ycuiꞌ Ni laca nu ncluꞌu jiꞌna ñiꞌya̱ nu chcuiꞌ na loꞌo Ni. Cua jlo tiꞌ Xtyiꞌi ycuiꞌ Ni chaꞌ tiꞌi̱ tsa chaꞌ nu ntsuꞌu tyiquee na, chaꞌ ná ndyiji ñiꞌya̱ caca chcuiꞌ na chaꞌ biꞌ loꞌo Ni; biꞌ chaꞌ loꞌo Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi nchcuiꞌ loꞌo ycuiꞌ Ndyosi Sti na cuentya jiꞌna liꞌ. \v 27 Nclyotu̱ ycuiꞌ Ndyosi lcaa ca chaꞌ nu ntsuꞌu neꞌ cresiya jiꞌi̱ ñati̱. Loꞌo juaꞌa̱ jlo tiꞌ Ni lcaa chaꞌ nu ntiꞌ Xtyiꞌi ycuiꞌ Ni ta loꞌo Ni, chaꞌ nu loꞌo ndijña nu biꞌ sca chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi Sti na cuentya jiꞌna, stuꞌba ntiꞌ Xtyiꞌi Ni loꞌo lcaa chaꞌ nu nclyacua tiꞌ ycuiꞌ Ndyosi Sti na. \s1 Ngaꞌaa ntsuꞌu nu cuxi nu caca cuaꞌni chaꞌ culayaꞌ ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ ñati̱ jiꞌi̱ Ni \p \v 28 Jlo tiꞌ na chaꞌ cua nda ycuiꞌ Ndyosi chacuayáꞌ ñiꞌya̱ caca lcaa chaꞌ nu ndyaca chalyuu, chaꞌ caca tsoꞌo chalyuu su ndiꞌi̱ na si ntsuꞌu tyiquee na ñaꞌa̱ na jiꞌi̱ Ni. Na cua ngusubi Ni jiꞌna juani, chaꞌ caca na ñiꞌya̱ nu ngua tiꞌ Ni tya clyo chaꞌ caca na. \v 29 Masi tya loꞌo nguxana chalyuu, tya liꞌ jlo tiꞌ ycuiꞌ Ni tilaca laca nu tyajaꞌa̱ xñi chaꞌ jiꞌi̱ Ni nde loo la. Ngua tiꞌ Ni chaꞌ caca na ñiꞌya̱ laca Jesús, Sñiꞌ ycuiꞌ ca Ni, ngua tiꞌ Ni chaꞌ caca Jesús tyaꞌa na; quiñaꞌa̱ tsa tyaꞌa sñiꞌ ycuiꞌ Ni caca na liꞌ, pana loo la laca Jesús. \v 30 Juaꞌa̱ ngua tiꞌ Ni tya clyo la chaꞌ caca na, biꞌ chaꞌ ngusubi Ni jiꞌna. Nu loꞌo cua ngusubi Ni jiꞌna, liꞌ nguaꞌni Ni chaꞌ caca tsoꞌo cresiya jiꞌna cuentya jiꞌi̱ Ni; nu loꞌo ndye caca tsoꞌo cresiya jiꞌna, liꞌ ta Ni su tyiꞌi̱ na ca su tlyu ca su ntucua ycuiꞌ Ni. \p \v 31 Loꞌo cua ndyuna na lcaa chaꞌ tsoꞌo biꞌ, liꞌ taca ñacui̱ na chaꞌ ná ntsuꞌu nu caca xu̱u̱ tyaꞌa loꞌo na, chaꞌ ycuiꞌ Ndyosi laca nu ndiꞌi̱ loꞌo na. \v 32 Ná nda ycuiꞌ Ndyosi chacuayáꞌ jiꞌi̱ Jesús chaꞌ tyaꞌa̱chu̱ꞌ yu jiꞌi̱ cña jiꞌi̱ Ni juaꞌa̱ ti, masi nu sca ti Sñiꞌ ycuiꞌ Ni laca yu; nda Ni jiꞌi̱ yu chaꞌ cajaa lo crusi cuentya jiꞌi̱ lcaa na loꞌo tyaꞌa na. Cua nda Ni lcaa chaꞌ tsoꞌo nu jiꞌi̱ ycuiꞌ ca Ni jiꞌi̱ Jesús, la cuiꞌ nu laca nu sca ti Sñiꞌ ycuiꞌ Ni. Loꞌo juaꞌa̱ sca ti cuayáꞌ nu ta Ni chaꞌ biꞌ jiꞌna, ñiꞌya̱ loꞌo nda Ni chaꞌ biꞌ jiꞌi̱ Sñiꞌ ycuiꞌ Ni. \v 33 Ná tucui taca sta quiꞌya jiꞌna lacua, chaꞌ cua laca ngusubi ycuiꞌ Ndyosi jiꞌna; ycuiꞌ Ndyosi laca nu cua ngulo yabeꞌ jiꞌi̱ lcaa quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌna. \v 34 Ná ntsuꞌu nu caca xcubeꞌ jiꞌna liꞌ, chaꞌ xquiꞌya na cua ngujuii Jesús, xquiꞌya na cua ndyuꞌú yu chaca quiyaꞌ. Loꞌo juani ntucua Cristo laꞌa tsuꞌ cui̱ ca su ntucua ycuiꞌ Ndyosi, ndijña yu chaꞌ clyu tiꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi Sti yu cuentya jiꞌna. \v 35 Ni sca chaꞌ cuxi nu ntsuꞌu chalyuu ná taca cuaꞌni chaꞌ culayaꞌ Cristo jiꞌna juani, chaꞌ ntsuꞌu tsa tyiquee nu Cristo biꞌ ñaꞌa̱ Ni jiꞌna. Ná sca caca jiꞌna, masi quicha tsa na, masi tiꞌí ti ndiꞌi̱ na chalyuu, masi xcubeꞌ tsa nguꞌ jiꞌna, masi ndyiji jbiꞌña jiꞌna, masi tye steꞌ na ngusu̱, masi ntsuꞌu tsa chaꞌ cuxi su ndiꞌi̱ ti na, masi cujuii nguꞌ jiꞌna; lcaa chaꞌ biꞌ ná caca cuaꞌni chaꞌ culayaꞌ Cristo jiꞌna. \v 36 Ndiꞌya̱ nchcuiꞌ sca chaꞌ nu nscua lo quityi jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi: \q1 Xquiꞌya ycuiꞌ Ndyosi, cua ñaꞌa̱ ca hora ndyujuii nguꞌ jiꞌna. \q1 Ndyuꞌni nguꞌ loꞌo na ñiꞌya̱ si laca na xlyaꞌ, la cuiꞌ xlyaꞌ nu ndyaꞌa̱ loꞌo nguꞌ jiꞌi̱ slo ñati̱ nu ndujuii jiꞌi̱. \m \v 37 Masi juaꞌa̱, lye tsa ntyiji̱loo na jiꞌi̱ nu cuxi biꞌ; ngaꞌaa nchca jiꞌi̱ nu cuxi biꞌ culo cña jiꞌna tsiyaꞌ ti xquiꞌya Jesús, chaꞌ ntsuꞌu tsa tyiquee Ni ñaꞌa̱ Ni jiꞌna. \v 38 Biꞌ chaꞌ jlo tiꞌ naꞌ juani chaꞌ ngaꞌaa ntsuꞌu ni sca na nu caca cuaꞌni chaꞌ culayaꞌ ycuiꞌ Ndyosi jiꞌna, chaꞌ ntsuꞌu tsa tyiquee Ni ñaꞌa̱ Ni jiꞌna; masi cua ngujuii na, masi tya luꞌú na, ná culayaꞌ Ni jiꞌna. Ni xca̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nu ntucua nde cua̱, ni sca cuiꞌi̱ nu laca loo nde lo yuu, ná nchca jiꞌi̱ tsiyaꞌ ti cuaꞌni chaꞌ culayaꞌ Ni jiꞌna. Masi chalyuu su ndiꞌi̱ na juani, masi chalyuu nu caca nde loo la, ná culayaꞌ Ni jiꞌna. Ná ntsuꞌu nu laca loo nde chalyuu nu nchca jiꞌi̱ culo jiꞌna yaꞌ nu Xuꞌna na; \v 39 ná sca na nu ntsuꞌu nde cua̱, ná sca na nu ntsuꞌu nde quiꞌñi neꞌ yuu, ná sca na tyucui ñaꞌa̱ chalyuu nu ngüiñá ycuiꞌ Ndyosi, ná caja ñiꞌya̱ nu culo jiꞌna yaꞌ Jesucristo nu Xuꞌna na, chaꞌ ntsuꞌu tsa tyiquee Ni ñaꞌa̱ Ni jiꞌna. \c 9 \s1 Na cua ngusubi ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ nguꞌ judío chaꞌ caca nguꞌ ñati̱ jiꞌi̱ Ni \p \v 1 Ñati̱ nu ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ loꞌo Cristo laca naꞌ, biꞌ chaꞌ xcuiꞌ chaꞌ liñi ta naꞌ loꞌo cuꞌma̱; siꞌi chaꞌ cuiñi nchcuiꞌ naꞌ. Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi nguaꞌni chaꞌ nguaꞌya chaꞌ hique naꞌ, biꞌ chaꞌ liñi tsa chaꞌ nu ta naꞌ loꞌo ma̱ juani. \v 2 Xñiꞌi̱ tsa tiꞌ naꞌ, tiꞌí tsa ntsuꞌu tyiquee naꞌ xquiꞌya nguꞌ judío tyaꞌa naꞌ; \v 3 tyucui tyiquee naꞌ tyajaꞌa̱ naꞌ chaꞌ masi tyanu yabeꞌ nu ntsuꞌu jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ hichu̱ꞌ ycuiꞌ ca naꞌ, masi ngaꞌaa ñaꞌa̱ Cristo jnaꞌ tsiyaꞌ ti ntiꞌ naꞌ, si juaꞌa̱ ti taca cuaꞌni lyaá Ni jiꞌi̱ nguꞌ tyaꞌa quichi̱ tyi naꞌ biꞌ. \v 4 Laca nguꞌ biꞌ la cuiꞌ tyaꞌa ñati̱ jiꞌi̱ jyoꞌo cusuꞌ Israel, ñati̱ jiꞌi̱ nu ya̱a̱ chalyuu nde loo la; sca ti tañi ntsuꞌu jiꞌi̱ nguꞌ loꞌo jyoꞌo biꞌ, loꞌo juaꞌa̱ cua nda ycuiꞌ Ndyosi chacuayáꞌ chaꞌ caca nguꞌ biꞌ ñati̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni. Tlyu tsa chaꞌ nu nguaꞌni Ni, chaꞌ ntajaꞌa̱ ycuiꞌ Ni tyiꞌi̱ Ni loꞌo nguꞌ biꞌ. Cua ngüiñi chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo nguꞌ biꞌ; cua ngulo Ni cña jiꞌi̱ Moisés, lcaa ñaꞌa̱ cña nu culo yu jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ; cua nda Ni chaꞌ loꞌo nguꞌ biꞌ, ñiꞌya̱ nu caca loꞌo cuaꞌni tlyu nguꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni; loꞌo juaꞌa̱ yala la nda Ni chaꞌ loꞌo nguꞌ biꞌ, ñiꞌya̱ nu caca jiꞌi̱ Cristo nu ntsuꞌu chaꞌ ca̱a̱ nde loo la. \v 5 Sñiꞌ jyoꞌo cusuꞌ jiꞌna laca nguꞌ biꞌ. Nu loꞌo ngula Cristo chalyuu ngua Ni ñati̱, la cuiꞌ tyaꞌa nguꞌ Israel ngua yu liꞌ. La cuiꞌ juaꞌa̱ laca Cristo ycuiꞌ Ndyosi nu laca loo jiꞌi̱ lcaa na tsiyaꞌ ti, biꞌ chaꞌ lcaa tyempo nduꞌni tlyu nguꞌ jiꞌi̱ Ni. Chañi tsa chaꞌ biꞌ. \p \v 6 Siꞌi na ngujlyaa tiꞌ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ nu nguxquiñi Ni loꞌo nguꞌ Israel tya saꞌni la, chaꞌ nu cuaꞌni lyaá Ni jiꞌi̱ nguꞌ; pana nu tyaꞌa ñati̱ jiꞌi̱ jyoꞌo Israel nu ya̱a̱ chalyuu nde loo la ni, ná lcaa nguꞌ biꞌ ndaquiyaꞌ nguꞌ jiꞌi̱ chaꞌ nu nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi, ñiꞌya̱ ndaquiyaꞌ ycuiꞌ jyoꞌo Israel jiꞌi̱ chaꞌ biꞌ cua saꞌni la. \v 7 Loꞌo juaꞌa̱ siꞌi cua ñaꞌa̱ ca ñati̱ tyaꞌa jiꞌi̱ jyoꞌo Abraham nu chañi ca laca nguꞌ judío. Ná stuꞌba nguaꞌni jyoꞌo Abraham loꞌo lcaa sñiꞌ yu, chaꞌ cua nda ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ loꞌo yu tya tsubiꞌ la ndiꞌya̱: “Sca ti sñiꞌ nuꞌu̱, nu Isaac ni, jiꞌi̱ biꞌ tucuá naꞌ chaꞌ jiꞌi̱; juaꞌa̱ tucuá naꞌ chaꞌ jiꞌi̱ lcaa ñati̱ nu tyuꞌú jiꞌi̱ yu tyempo nde loo la”, nacui̱ ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ Abraham. \v 8 Juaꞌa̱ nchca cuayáꞌ tiꞌ na chaꞌ ná caca nguꞌ sñiꞌ ycuiꞌ Ndyosi sca ti xquiꞌya chaꞌ tyaꞌa ñati̱ jiꞌi̱ jyoꞌo Abraham loꞌo jiꞌi̱ jyoꞌo Israel laca nguꞌ; sca ti si tyucui tyiquee nguꞌ jlya tiꞌ nguꞌ chaꞌ cuaꞌni Ni lcaa cña nu ngüiñi chaꞌ jiꞌi̱ Ni loꞌo nguꞌ tya saꞌni la chaꞌ cuaꞌni Ni, liꞌ chañi chaꞌ laca nguꞌ ñati̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni. \v 9 Nde laca cña nu cua ngüiñi chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo jyoꞌo Abraham cua saꞌni liꞌ: “Chaca yija̱ tya̱a̱ naꞌ”, nacui̱ Ni jiꞌi̱ Abraham. “Hasta ca liꞌ ta naꞌ sca sñiꞌ nuꞌu̱ loꞌo maꞌ Sara.” \p \v 10 Cua nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ biꞌ loꞌo nu Isaac biꞌ. Clyoꞌo jyoꞌo cusuꞌ Isaac biꞌ ngua naa Rebeca. Loꞌo liꞌ ngula tucua tyaꞌa sñiꞌ nu Rebeca biꞌ loꞌo sca ti sti nguꞌ. \v 11-13 Masi tya lyiji cala nu sube biꞌ, tya lyiji cuna nguꞌ ni sca chaꞌ tsoꞌo, ni sca chaꞌ cuxi, liꞌ ndachaꞌ ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ Rebeca: “Nu cala clyo ni, biꞌ caca msu jiꞌi̱ nu cuañiꞌ la”, nacui̱ Ni. Ndiꞌya̱ chaꞌ nu nscua lo quityi loꞌo nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ tyucuaa nu sube biꞌ: “Tyacaꞌa tsa Jacob ꞌna”, nacui̱ Ni, “pana ngaꞌaa ndiya tiꞌ naꞌ jiꞌi̱ Esaú tsiyaꞌ ti”. Juaꞌa̱ ndyanu chaꞌ, chaꞌ ntsuꞌu chacuayáꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ subi Ni jiꞌi̱ cua ñaꞌa̱ ca ñati̱ nu ntiꞌ ycuiꞌ Ni; siꞌi xquiꞌya cña nu ndyuꞌni ti na caca na ñati̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi lacua. \p \v 14 ¿Ha tsoꞌo ñacui̱ na chaꞌ ná liñi nduꞌni ycuiꞌ Ndyosi lacua? Ná taca chcuiꞌ na juaꞌa̱. \v 15 Nde laca chaꞌ nu nda Ni loꞌo Moisés tya saꞌni la: “Cua ñaꞌa̱ ca ñati̱ nu ntiꞌ naꞌ cuaꞌni tyaꞌna tiꞌ naꞌ jiꞌi̱, biꞌ laca ñati̱ nu cuaꞌni tyaꞌna tiꞌ naꞌ jiꞌi̱”, nacui̱ Ni. “Tsoꞌo ntiꞌ naꞌ ñaꞌa̱ naꞌ jiꞌi̱ cua ñaꞌa̱ ca ñati̱ nu ntsuꞌu tyiquee naꞌ ñaꞌa̱a̱ jiꞌi̱.” \v 16 Biꞌ chaꞌ laca chaꞌ siꞌi na nduꞌni clyu tiꞌ ycuiꞌ Ndyosi jiꞌna xquiꞌya chaꞌ nu ndiya ti tiꞌ na jiꞌi̱ Ni, siꞌi na nduꞌni clyu tiꞌ Ni jiꞌna xquiꞌya chaꞌ nguula tsa ndyuꞌni na cña jiꞌi̱ Ni; laca chaꞌ tyaꞌna ti tiꞌ Ni ñaꞌa̱ Ni jiꞌna, biꞌ chaꞌ nguaꞌni lyaá Ni jiꞌna. \v 17 Ntsuꞌu sca chaꞌ nu nscua lo quityi cusuꞌ, la cuiꞌ chaꞌ nu nda ycuiꞌ Ndyosi loꞌo jyoꞌo rey jiꞌi̱ nguꞌ Egipto nu ngua liꞌ: “Cua nda naꞌ chacuayáꞌ jinuꞌu̱ chaꞌ caca nuꞌu̱ rey”, nacui̱ Ni, “chaꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ nuꞌu̱ chaꞌ nguula tsa cña nu nduꞌni naꞌ chalyuu. Loꞌo juaꞌa̱ caca cuayáꞌ tiꞌ ñati̱ tyucui ñaꞌa̱ chalyuu tilaca laca naꞌ”, nacui̱ Ni jiꞌi̱ rey biꞌ. \v 18 Ca cuayáꞌ tiꞌ na liꞌ, chaꞌ tyaꞌna tiꞌ Ni ñaꞌa̱ Ni jiꞌi̱ cua ñaꞌa̱ ca ñati̱ nu ntiꞌ Ni cuaꞌni tyaꞌna tiꞌ Ni jiꞌi̱; juaꞌa̱ ndacu̱ꞌ Ni chaꞌ jiꞌi̱ cua ñaꞌa̱ ca ñati̱ nu ntiꞌ ti Ni tacu̱ꞌ Ni chaꞌ jiꞌi̱, chaꞌ ngaꞌaa cuna nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Ni. \p \v 19 ¿Ni chaꞌ laca nsta ycuiꞌ Ndyosi quiꞌya jiꞌi̱ ñati̱ chalyuu lacua, si juaꞌa̱ ná nchca jiꞌna tsiyaꞌ ti cuaꞌni na xi xaꞌ la chaꞌ, si juaꞌa̱ cua laca ngusubi ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ ñaꞌa̱ ñati̱ nu ntiꞌ ti Ni jiꞌi̱? \v 20 Pana na nu laca na ñati̱ chalyuu ti, ná tsoꞌo si xlyú na chaꞌ juaꞌa̱ hichu̱ꞌ ycuiꞌ Ndyosi. Ñiꞌya̱ laca sca quityu̱ꞌ ni, ná nchca jiꞌi̱ quityu̱ꞌ biꞌ xlyú chaꞌ hichu̱ꞌ ñati̱ nu ngüiñá jiꞌi̱ loꞌo yuu; ná nchca chcuiꞌ quityu̱ꞌ biꞌ ndiꞌya̱: “¿Ni chaꞌ laca ngüiñá nuꞌu̱ jnaꞌ juaꞌa̱?” \v 21 Ntsuꞌu chacuayáꞌ jiꞌi̱ cuityi yuu chaꞌ cuiñá maꞌ na laca nu ntiꞌ maꞌ cuiñá maꞌ loꞌo yuu jiꞌi̱. Taca jiꞌi̱ maꞌ cuiñá maꞌ sca quityu̱ꞌ tsoꞌo nu quiñaꞌa̱ ngaꞌa̱, loꞌo juaꞌa̱ taca jiꞌi̱ maꞌ cuiñá maꞌ sca quityu̱ꞌ nu cantaꞌ ti ñaꞌa̱, si juaꞌa̱ ntiꞌ maꞌ; masi loꞌo la cuiꞌ tyaꞌa yuu ndyaꞌ nu tsoꞌo biꞌ, loꞌo juaꞌa̱ ndyaꞌ nu cantaꞌ ti biꞌ. \p \v 22 Ngua tiꞌ ycuiꞌ Ndyosi culuꞌu Ni jiꞌna ñiꞌya̱ ñaꞌa̱ xcubeꞌ Ni jiꞌi̱ ñati̱ cuxi, chaꞌ ca cuayáꞌ tiꞌ na chaꞌ nguula tsa cña nu nduꞌni Ni. Ndalo tsa tyiquee Ni jiꞌi̱ ñati̱ cuxi biꞌ, masi cua ntsuꞌu tsa chacuayáꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ ca ñasi̱ꞌ Ni jiꞌi̱ nguꞌ, chaꞌ juaꞌa̱ cuityi̱ Ni jiꞌi̱ nguꞌ tsiyaꞌ ti. \v 23 Pana ngua tiꞌ Ni chaꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ na ñiꞌya̱ tlyu tsa chaꞌ tsoꞌo nu ndyuꞌni Ni loꞌo na, chaꞌ tyaꞌna tsa tiꞌ Ni ñaꞌa̱ Ni jiꞌna. Tya tsubiꞌ la cua ngusubi ycuiꞌ Ndyosi jiꞌna, chaꞌ loꞌo na caja chaꞌ tsoꞌo nu ntsuꞌu jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi jiꞌna. \v 24 Ñati̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi laca na; stuꞌba ti ngusubi Ni jiꞌna, masi laca na nguꞌ judío, masi laca na nguꞌ xaꞌ tsuꞌ. \v 25 Biꞌ laca chaꞌ nu nguscua jyoꞌo Oseas lo quityi, nu loꞌo nacui̱ ycuiꞌ Ndyosi ndiꞌya̱: \q1 Cusubi naꞌ jiꞌi̱ ñati̱ nu caca ñati̱ jnaꞌ, masi siꞌi juaꞌa̱ ngua nguꞌ nquichaꞌ; \q1 la cuiꞌ ñati̱ nu ná ntsuꞌu tyiquee naꞌ ñaꞌa̱ naꞌ jiꞌi̱ nquichaꞌ, \q1 la cuiꞌ nguꞌ biꞌ tsoꞌo tsa caca tyiquee naꞌ ñaꞌa̱ naꞌ jiꞌi̱ nguꞌ juani, nacui̱ Ni. \q1 \v 26 Lcaa quichi̱ su nacui̱ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ tya tsubiꞌ la: “Siꞌi ñati̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi laca ma̱”, \q1 ca biꞌ ñacui̱ jiꞌi̱ nguꞌ juani: “Sñiꞌ ycuiꞌ Ndyosi nu luꞌú ca laca ma̱”. \m \v 27-28 Loꞌo juaꞌa̱ ntsuꞌu chaca chaꞌ nu nchcuiꞌ jyoꞌo Isaías jiꞌi̱ nguꞌ Israel ndiꞌya̱: “Ná nduꞌni chaꞌ masi quiñaꞌa̱ tsa ñati̱ tyuꞌú jiꞌi̱ Israel nde loo la; masi ñiꞌya̱ laca yusi̱ nu ndiꞌi̱ toꞌ tyujoꞌo, tsa lo cua tyaꞌa ñati̱ caca na. Cua nacui̱ ycuiꞌ Ndyosi nu Xuꞌna na chaꞌ yala ti cuityi̱ Ni jiꞌna nu loꞌo xcubeꞌ Ni jiꞌna, pana tya tyanu xi tya ñati̱ tyaꞌa na nu cuaꞌni lyaá Ni jiꞌna.” \v 29 La cuiꞌ juaꞌa̱ nchcuiꞌ Isaías chaca chaꞌ ndiꞌya̱: \q1 Tya saꞌni la ndye chaꞌ tsiyaꞌ ti jiꞌi̱ nguꞌ quichi̱ Sodoma loꞌo jiꞌi̱ nguꞌ quichi̱ Gomorra; \q1 la cuiꞌ juaꞌa̱ taca cuaꞌni tye ycuiꞌ nu Xuꞌna na jiꞌi̱ lcaa nguꞌ Israel tyaꞌa na. \q1 Pana cua nda Ni chacuayáꞌ clyaá tucua sna tyaꞌa ti nguꞌ tyaꞌa na, xquiꞌya chaꞌ tyaꞌna tsa tiꞌ Ni ñaꞌa̱ Ni jiꞌna. \s1 Ná ntajaꞌa̱ nguꞌ judío xñi nguꞌ chaꞌ tsoꞌo nu nda Jesucristo loꞌo nguꞌ \p \v 30 Ndiꞌya̱ ñacui̱ na lacua: Cua ngua tsoꞌo cresiya jiꞌi̱ nguꞌ xaꞌ tsuꞌ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, xquiꞌya chaꞌ ngusñi nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, masi siꞌi nguꞌ judío laca nguꞌ biꞌ; ngua tsoꞌo cresiya jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ xquiꞌya chaꞌ jlya tiꞌ nguꞌ chaꞌ nu nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi, siꞌi na nguaꞌni tsa nguꞌ cña chaꞌ caca tsoꞌo cresiya jiꞌi̱ ycuiꞌ ca nguꞌ. \v 31 Pana nu nguꞌ nu ngutuꞌú jiꞌi̱ jyoꞌo Israel ni, ná ngujui ñiꞌya̱ caca tsoꞌo cresiya jiꞌi̱ nguꞌ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi; cua ndyuna nguꞌ chaꞌ nu nda Ni loꞌo nguꞌ nquichaꞌ, pana ná ndaquiyaꞌ nguꞌ lcaa chaꞌ biꞌ. \v 32 ¿Ni chaꞌ laca ná ngua tsoꞌo cresiya jiꞌi̱ nguꞌ judío lacua? Laca chaꞌ ná jlya tiꞌ nguꞌ chaꞌ taca jiꞌi̱ Jesús cuaꞌni choꞌo jiꞌi̱ cresiya jiꞌi̱ ñati̱. Ntiꞌ nu nguꞌ judío biꞌ chaꞌ caca tsoꞌo cresiya jiꞌi̱ nguꞌ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi laja loꞌo ndyuꞌni ti nguꞌ cña nu ngulo jyoꞌo Moisés jiꞌi̱ nguꞌ. Ngua cuxi chaꞌ jiꞌi̱ nguꞌ liꞌ, ñiꞌya̱ laca si cua nclyú tiꞌi̱ nguꞌ chu̱ꞌ sca quee nu ntsiya claꞌbe tyucui̱i̱ su ndyaꞌa̱ nguꞌ. \v 33 Chaꞌ jiꞌi̱ quee biꞌ nscua sca chaꞌ lo quityi cusuꞌ, nu nchcuiꞌ ndiꞌya̱: \q1 Sta naꞌ sca quee nu xtyii tyucui̱i̱ su ndyaꞌa̱ nguꞌ Israel, nguꞌ quichi̱ Sión biꞌ, nacui̱ ycuiꞌ Ndyosi. \m Jesús laca ñiꞌya̱ laca quee biꞌ, loꞌo juaꞌa̱ ta Jesús sca chaꞌ tyujuꞌu tiꞌ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ; tyu̱u̱ tyaꞌa nguꞌ biꞌ ca tyujuꞌu tiꞌ nguꞌ xquiꞌya Jesús biꞌ. Pana ná ntsuꞌu chaꞌ caca taja tiꞌ nguꞌ jiꞌi̱ Jesús, si cua ngusñi nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱. \c 10 \p \v 1 Cuꞌma̱ nguꞌ tyaꞌa ntsuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo Jesús, tyucui tyiquee naꞌ lye tsa nchcuiꞌ tyaꞌna naꞌ loꞌo ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ cuaꞌni lyaá Ni jiꞌi̱ nguꞌ judío tyaꞌa naꞌ. \v 2 Liñi tsa chaꞌ nu chcuiꞌ naꞌ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, chaꞌ tsoꞌo tsa nduꞌni tlyu nguꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nquichaꞌ, pana ná jlo tsoꞌo tiꞌ nguꞌ ñiꞌya̱ laca cña nu ntiꞌ Ni chaꞌ cuaꞌni nguꞌ; \v 3 ná nchca cuayáꞌ tiꞌ nguꞌ biꞌ ñiꞌya̱ nduꞌni Ni chaꞌ ca tsoꞌo cresiya jiꞌi̱ ñati̱ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni. Xaꞌ ñaꞌa̱ ntiꞌ nguꞌ biꞌ; chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ ca nguꞌ nclyana nguꞌ ñiꞌya̱ caca tsoꞌo cresiya jiꞌi̱ nguꞌ, chaꞌ ná ntajaꞌa̱ nguꞌ jlya tiꞌ nguꞌ jiꞌi̱ cña nu ndyuꞌni ycuiꞌ Ndyosi. \v 4 Pana cua ñaa Jesús chalyuu juani, cua ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ yu, biꞌ chaꞌ taca ca tsoꞌo cresiya jiꞌna cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi; ngaꞌaa ntiꞌ chaꞌ taquiyaꞌ tsa na chaꞌ cusuꞌ nu cua nda jyoꞌo Moisés biꞌ, chaꞌ si juaꞌa̱ taca ca tsoꞌo cresiya jiꞌna. \p \v 5 Ndiꞌya̱ laca chaꞌ nu nguscua jyoꞌo Moisés lo quityi loꞌo nchcuiꞌ yu ñiꞌya̱ caca tsoꞌo cresiya jiꞌna, si taquiyaꞌ na lcaa chaꞌ cusuꞌ biꞌ: “Tsoꞌo ti tyiꞌi̱ na chalyuu, si cuaꞌni na lcaa ca cña nu ngulo ycuiꞌ Ndyosi jiꞌna”. Juaꞌa̱ nchcuiꞌ quityi biꞌ. \v 6 Pana chaca chaꞌ nscua lo quityi ñiꞌya̱ caca ca tsoꞌo cresiya jiꞌna loꞌo xñi ti na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús; ndiꞌya̱ nchcuiꞌ quityi biꞌ: “Ná ngaꞌa̱ chaꞌ tsaa na tsaana na jiꞌi̱ Cristo ca su ntucua ycuiꞌ Ndyosi nde cua̱”, nacui̱ quityi, “chaꞌ tya̱a̱ loꞌo na jiꞌi̱ Cristo nde lo yuu. \v 7 Ná ngaꞌa̱ chaꞌ tsaa na tsaana na jiꞌi̱ Cristo ca su ntsiya jyoꞌo”, nacui̱ quityi, “chaꞌ tya̱a̱ loꞌo na jiꞌi̱ nde lo yuu chaca quiyaꞌ.” \v 8 Ndiꞌya̱ ntsuꞌu chaꞌ loꞌo jlya tiꞌ na jiꞌi̱ Ni: “Cacua tsa ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ Jesús jiꞌna. Taca tyuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ Cristo nde tuꞌba na, taca tyuꞌu chaꞌ biꞌ nde neꞌ cresiya jiꞌna.” Biꞌ laca chaꞌ tsoꞌo nu ta na loꞌo nguꞌ, chaꞌ taca cuaꞌni lyaá Ni jiꞌna jiꞌi̱ nu cuxi, si chañi chaꞌ xñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús. \v 9 Tsa biꞌ ti chaꞌ ntiꞌ, chaꞌ cachaꞌ na jiꞌi̱ nguꞌ chaꞌ Jesús laca nu Xuꞌna na, loꞌo juaꞌa̱ tyucui tyiquee na jlya tiꞌ na chaꞌ nguaꞌni ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ ndyuꞌú Jesús chaca quiyaꞌ ca su nguatsiꞌ. Liꞌ taca jiꞌi̱ Ni cuaꞌni lyaá Ni jiꞌna, \v 10 chaꞌ nde neꞌ cresiya jiꞌna ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ Jesús nu cua ngusñi na, loꞌo la cuiꞌ juaꞌa̱ nde tuꞌba na ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ Jesús nu nchcuiꞌ na loꞌo ñati̱; liꞌ taca ca tsoꞌo cresiya jiꞌna cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, loꞌo juaꞌa̱ cuaꞌni lyaá Ni jiꞌna jiꞌi̱ lcaa chaꞌ cuxi nu ntsuꞌu chalyuu. \p \v 11 Cua nscua chaca chaꞌ lo quityi jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi ndiꞌya̱: “Ni tsaca na, tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, ná ntsuꞌu chaꞌ caca taja tiꞌ na jiꞌi̱ Ni liꞌ”. Juaꞌa̱ nchcuiꞌ quityi. \v 12 Sca ti cuayáꞌ tyacua chaꞌ biꞌ jiꞌi̱ nguꞌ judío, la cuiꞌ juaꞌa̱ tyacua chaꞌ biꞌ jiꞌi̱ nguꞌ xaꞌ tsuꞌ, chaꞌ sca ti ycuiꞌ Ndyosi nu Xuꞌna na laca loo jiꞌi̱ lcaa ñati̱ chalyuu; sca ti cuayáꞌ tsoꞌo tsa nduꞌni Ni loꞌo lcaa ñati̱ nu jña chaꞌ clyu tiꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni chacuayáꞌ jiꞌi̱ Jesús. \v 13 Ndiꞌya̱ ndyuꞌu chaꞌ nu nscua lo quityi cusuꞌ: “Cuaꞌni lyaá Ni jiꞌi̱ lcaa ñati̱ nu jña chaꞌ clyu tiꞌ jiꞌi̱ Ni chacuayáꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ nu Xuꞌna na”. \v 14 Pana ná caca chcuiꞌ nguꞌ loꞌo ycuiꞌ Ndyosi chacuayáꞌ jiꞌi̱ Jesús si bilya xñi nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ yu; juaꞌa̱ ná caca xñi nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús si bilya cuna nguꞌ chaꞌ biꞌ; ni ná caca cuna nguꞌ chaꞌ biꞌ si bilya caja ñati̱ nu ta chaꞌ biꞌ loꞌo nguꞌ. \v 15 Pana ná tucui caca jiꞌi̱ tsaa chaꞌ ta chaꞌ biꞌ loꞌo xaꞌ la nguꞌ si ná culo Ni cña jiꞌi̱ chaꞌ tsaa. Ndiꞌya̱ nchcuiꞌ quityi cusuꞌ: “Tsoꞌo tsa ntiꞌ na loꞌo tyalaa nguꞌ slo na chaꞌ ta nguꞌ chaꞌ tsoꞌo jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo na, chaꞌ culuꞌu nguꞌ ñiꞌya̱ caca chaꞌ ti̱ ti tyiꞌi̱ tyiquee na”. Juaꞌa̱ nchcuiꞌ quityi. \p \v 16 Ná ndyuna tsoꞌo lcaa ñati̱ chaꞌ nu nda na loꞌo nguꞌ, nu loꞌo ndachaꞌ na jiꞌi̱ nguꞌ ñiꞌya̱ cuaꞌni lyaá Ni jiꞌi̱ ñati̱. La cuiꞌ juaꞌa̱ ngua loꞌo jyoꞌo Isaías cua saꞌni. “Ndyosi Xuꞌna ya, ná tucui ndu̱ tsiyaꞌ ti nu ngusñi chaꞌ jinuꞌu̱ nu nchcuiꞌ ya loꞌo nguꞌ”, nacui̱ jyoꞌo biꞌ. \v 17 Pana nu na ni, cua ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús nu ngua tya clyo, tya loꞌo ndyuna na chaꞌ tsoꞌo nu cua nchcuiꞌ nguꞌ loꞌo na chaꞌ jiꞌi̱ Cristo. \p \v 18 Ntiꞌ naꞌ xcuane naꞌ sca chaꞌ jiꞌi̱ cuꞌma̱: ¿Ha bilya cuna nguꞌ judío chaꞌ jiꞌi̱ Cristo lacua? Cua ndyuna nguꞌ, chaꞌ cua nscua sca chaꞌ lo quityi cusuꞌ nu nchcuiꞌ ndiꞌya̱: \q1 Tyucui ñaꞌa̱ chalyuu nguañi chaꞌ nu nda nguꞌ loꞌo; \q1 lcaa seꞌi̱ ndyalaa chaꞌ nu nchcuiꞌ nguꞌ, masi ca su cua tyijyuꞌ la cua ndyalaa chaꞌ biꞌ. \m Juaꞌa̱ nchcuiꞌ quityi. \v 19 Chaca chaꞌ xcuane naꞌ jiꞌi̱ ma̱ liꞌ: ¿Ha ná nda nguꞌ judío cuentya ñiꞌya̱ ndyuꞌu chaꞌ biꞌ lacua? Saꞌni tsa nguscua jyoꞌo Moisés chaꞌ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, ndiꞌya̱ nchcuiꞌ quityi biꞌ: \q1 Cuaꞌni naꞌ chaꞌ caca liyeꞌ tiꞌ ma̱ ñaꞌa̱ ma̱ jiꞌi̱ xaꞌ ñati̱ nu siꞌi ñati̱ tsoꞌo laca nguꞌ ntiꞌ ma̱, nacui̱ Ni. \q1 Nacui̱ ma̱ chaꞌ ple tsa nguꞌ; ná nchca cuayáꞌ tiꞌ nguꞌ, ntiꞌ ma̱. \q1 Ta naꞌ chaꞌ ñasi̱ꞌ tiꞌ jiꞌi̱ ma̱, xquiꞌya chaꞌ cua ngusñi ñati̱ biꞌ chaꞌ jnaꞌ; masi cuꞌma̱ ni, ná ntiꞌ ma̱ cuna ma̱ chaꞌ jnaꞌ, nacui̱ Ni. \m \v 20 Loꞌo juaꞌa̱ liñi tsa chaꞌ nu nda jyoꞌo Isaías nu ngua saꞌni cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi: \q1 La cuiꞌ ñati̱ nu bilya clyana nguꞌ chaꞌ ꞌna, cua ngujui chaꞌ jnaꞌ jiꞌi̱ nguꞌ juani, nacui̱ Ni. \q1 Masi bilya jña nguꞌ sca chaꞌ tsoꞌo jnaꞌ, cua nclyuꞌuloo naꞌ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ juani. \m \v 21 Pana xaꞌ ñaꞌa̱ nguscua jyoꞌo Isaías chaꞌ jiꞌi̱ nguꞌ Israel: “Tyucui tsa̱ ngusiꞌyana naꞌ jiꞌi̱ nguꞌ”, nacui̱ Ni, “pana ná ndaquiyaꞌ nguꞌ biꞌ ꞌna tsiyaꞌ ti; xcuiꞌ na nxu̱u̱ tyaꞌa ti nguꞌ loꞌo naꞌ”. Juaꞌa̱ nchcuiꞌ quityi. \c 11 \s1 Siꞌi lcaa nguꞌ judío nu nguxtyanu nguꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni \p \v 1 Ná ntiꞌ ycuiꞌ Ndyosi tsiyaꞌ ti culayaꞌ Ni jiꞌi̱ nguꞌ judío, chaꞌ laca nguꞌ ñati̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni. Loꞌo juaꞌa̱ ycuiꞌ naꞌ laca naꞌ nguꞌ judío, chaꞌ sca ti lo tañi naꞌ loꞌo jyoꞌo Abraham; laca naꞌ tyaꞌa jyoꞌo cusuꞌ Benjamín. \v 2 Nu ngua saꞌni ngusubi ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ nguꞌ Israel, chaꞌ caca nguꞌ ñati̱ jiꞌi̱ Ni; juani ngaꞌaa culayaꞌ Ni jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ. ¿Ha ná ntsuꞌu tiꞌ ma̱ chaꞌ nu nscua lo quityi cuentya jiꞌi̱ nu Elías biꞌ? Sca jyoꞌo cusuꞌ nu nda chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo ñati̱ saꞌni ngua jyoꞌo Elías biꞌ; pana nu loꞌo nchcuiꞌ Elías loꞌo ycuiꞌ Ndyosi, ngusta yu quiꞌya jiꞌi̱ nguꞌ Israel ndiꞌya̱: \v 3 “Ndyosi Xuꞌna naꞌ, cua ndyujuii nguꞌ biꞌ jiꞌi̱ lcaa ñati̱ nu laca tuꞌba jinuꞌu̱”, nacui̱ nu Elías biꞌ. “Cua ngüityi̱ nguꞌ jiꞌi̱ lcaa su tlyu su nduꞌni tlyu ya jinuꞌu̱ nquichaꞌ. Chaca tya naꞌ ndyanu naꞌ juani; loꞌo juaꞌa̱ naꞌ, cujuii nguꞌ jnaꞌ cua ntiꞌ nguꞌ”, nacui̱ yu jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. \v 4 Liꞌ nguxacui̱ Ni chaꞌ jiꞌi̱ yu biꞌ: “Ná cube tiꞌ nuꞌu̱. Tya ndu̱ tya chcati mil tyaꞌa nguꞌ quiꞌyu nu caca cña ꞌna, ñati̱ nu bilya tyu̱ sti̱ꞌ slo lcui̱ joꞌó Baal”, nacui̱ Ni jiꞌi̱ Elías. \v 5 La cuiꞌ juaꞌa̱ laca tyempo juani, siꞌi lcaa nguꞌ judío nu nguxtyanu nguꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi; tya ndiꞌi̱ xi ñati̱ nu cua ngusubi Ni jiꞌi̱, xquiꞌya chaꞌ tsoꞌo tsa ntsuꞌu tyiquee Ni ñaꞌa̱ Ni jiꞌi̱ ñati̱ biꞌ. \v 6 La cuiꞌ juaꞌa̱ tyaꞌna tsa tiꞌ Ni ñaꞌa̱ Ni jiꞌna, biꞌ chaꞌ tsoꞌo tsa nduꞌni Ni loꞌo na. Siꞌi na clyaá na jiꞌi̱ nu cuxi xquiꞌya sca cña nu nguaꞌni ycuiꞌ ca ti na, chaꞌ ná ntsuꞌu chaꞌ ñacui̱ na chaꞌ ycuiꞌ Ndyosi nguaꞌni lyaá jiꞌna si cua nguaꞌni lyaá na jiꞌi̱ ycuiꞌ ca na, ntiꞌ na. \p \v 7 Ndiꞌya̱ ngua liꞌ: Ná lcaa nguꞌ Israel ngua jiꞌi̱ nguꞌ cuaꞌni nguꞌ chaꞌ ca tsoꞌo cresiya jiꞌi̱ nguꞌ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, ñiꞌya̱ ngua tiꞌ nguꞌ chaꞌ cuaꞌni nguꞌ. Ñati̱ nu ngusubi ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ ni, ngujui ñiꞌya̱ caca chaꞌ biꞌ jiꞌi̱ nguꞌ; pana nu xaꞌ la tyaꞌa nguꞌ Israel biꞌ, tsa tyempo ti ndyacu̱ꞌ jyaca̱ nguꞌ. \v 8 Ndiꞌya̱ nchcuiꞌ quityi cusuꞌ chaꞌ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ: “Ngaꞌaa nda ycuiꞌ Ndyosi chacuayáꞌ chaꞌ ca cuayáꞌ tiꞌ nguꞌ biꞌ. Laca nguꞌ biꞌ ñiꞌya̱ si ntsuꞌu cloo nguꞌ, pana ná sca na ñaꞌa̱ nguꞌ tsiyaꞌ ti; laca nguꞌ ñiꞌya̱ si ntucuá jyaca̱ nguꞌ, pana ná nduna nguꞌ tsiyaꞌ ti. Loꞌo juaꞌa̱ ñaꞌa̱ ti nduꞌni nguꞌ biꞌ juani.” \v 9 La cuiꞌ tyaꞌa chaꞌ nda jyoꞌo rey David, loꞌo nacui̱ yu ndiꞌya̱: \q1 Quiñaꞌa̱ tsa chaꞌ tsoꞌo ngusta ycuiꞌ Ndyosi lo mesa jiꞌi̱ nguꞌ Israel, \q1 pana cua ngunuꞌu̱ cresiya jiꞌi̱ nguꞌ xquiꞌya chaꞌ tsoꞌo biꞌ; \q1 biꞌ chaꞌ nchcubeꞌ Ni jiꞌi̱ nguꞌ, ñiꞌya̱ laca si na cua ndyú nguꞌ neꞌ sca lcoꞌo, \q1 ñiꞌya̱ laca si na cua nclyú nguꞌ chaꞌ ntyucua quee quiyaꞌ nguꞌ. \q1 \v 10 Tsoꞌo si caca cuityi̱ꞌ ti nguꞌ, chaꞌ ngaꞌaa caca ñaꞌa̱ nguꞌ; \q1 tsoꞌo si caja cña tiꞌi̱ jiꞌi̱ nguꞌ, chaꞌ catsa hichu̱ꞌ nguꞌ tsiyaꞌ ti. \m Juaꞌa̱ nscua lo quityi biꞌ. \s1 Ñiꞌya̱ cuaꞌni lyaá Ni jiꞌi̱ nguꞌ xaꞌ tsuꞌ \p \v 11 Chaca chaꞌ ñacui̱ naꞌ juani: Nu loꞌo nclyú nguꞌ judío biꞌ, siꞌi na ngua cuxi jiꞌi̱ nguꞌ tsiyaꞌ ti; xquiꞌya chaꞌ ná ndaquiyaꞌ nguꞌ biꞌ tsiyaꞌ ti jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, biꞌ chaꞌ ngujui la xi tyempo jiꞌi̱ nguꞌ xaꞌ tsuꞌ chaꞌ clyana nguꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ cuaꞌni lyaá Ni jiꞌi̱ nguꞌ. Cua ntiꞌ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ ñaꞌa̱ nguꞌ judío ñiꞌya̱ ngusñi nguꞌ xaꞌ tsuꞌ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni, loꞌo liꞌ jña nguꞌ judío chaꞌ clyu tiꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni chaꞌ cuaꞌni lyaá Ni jiꞌi̱ ycuiꞌ ca nguꞌ. \v 12 Juaꞌa̱ ngua chaꞌ tsoꞌo la ndyuna nguꞌ tyucui ñaꞌa̱ chalyuu chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, masi chaꞌ cuxi nguaꞌni nguꞌ judío biꞌ. La cuiꞌ juaꞌa̱ ngua tsoꞌo la chaꞌ jiꞌi̱ nguꞌ xaꞌ tsuꞌ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, masi ngua cuxi la chalyuu jiꞌi̱ ycuiꞌ nguꞌ judío. Biꞌ chaꞌ tlyu tsa chaꞌ tsoꞌo caca, nu loꞌo xcutsaꞌa̱ Ni tyiquee cua ñaꞌa̱ ca nguꞌ judío loꞌo xñi nguꞌ chaꞌ tsoꞌo nu jiꞌi̱ Jesús. \p \v 13 Loꞌo cuꞌma̱ nguꞌ xaꞌ tsuꞌ ni, ntiꞌ naꞌ ta naꞌ xi chaꞌ loꞌo ma̱. Ycuiꞌ Ndyosi laca nu ngusubi ꞌna, chaꞌ tsaꞌa naꞌ ta naꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús loꞌo cuꞌma̱ nu ndiꞌi̱ ma̱ xaꞌ tsuꞌ. Nchcuiꞌ naꞌ loꞌo cuꞌma̱ juaꞌa̱, xquiꞌya chaꞌ ndulo tsa cña nu nda Ni ꞌna. \v 14 Ntiꞌ tsa naꞌ chaꞌ loꞌo xi nguꞌ judío tyaꞌa naꞌ jña nguꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ ta Ni la cuiꞌ ti chaꞌ tsoꞌo nu ntsuꞌu jiꞌi̱ ma̱ jiꞌi̱ nguꞌ judío biꞌ, chaꞌ caca cuaꞌni lyaá Ni jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ. \v 15 Nu loꞌo ngulayaꞌ Ni jiꞌi̱ nguꞌ judío, liꞌ nguaꞌni Ni chaꞌ caca stuꞌba chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni loꞌo nguꞌ xaꞌ tsuꞌ. Tsoꞌo la tsiyaꞌ ti caca chaꞌ loꞌo quiñi chaꞌ jiꞌi̱ Ni loꞌo nguꞌ judío chaca quiyaꞌ, chaꞌ liꞌ caca jiꞌi̱ lcaa ñati̱ ñiꞌya̱ laca si xaꞌ ta Ni chalyuu jiꞌi̱ ñati̱ nu cua ngujuii. \v 16 Cuentya jiꞌi̱ nguꞌ judío ni, na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi laca sca xlyá nu ndyaꞌ tya clyo, loꞌo liꞌ si cua nda nguꞌ tsa lo cua jiꞌi̱ Ni, na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni laca ñaꞌa̱ tsaca nguluꞌ scua̱ xlyá biꞌ. La cuiꞌ juaꞌa̱ laca loꞌo sca yaca nu ndyataa nguꞌ chaꞌ caca cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi; loꞌo caluu yaca biꞌ, loꞌo cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni caca lcaa sta̱ꞌ yaca biꞌ. Ndiꞌya̱ ndyuꞌu tyucuaa chaꞌ biꞌ, chaꞌ ñiꞌya̱ ngua jyoꞌo Abraham ñati̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ ngusñi yu chaꞌ jiꞌi̱ Ni, juaꞌa̱ laca lcaa ñati̱ chalyuu ñati̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, nu loꞌo xñi nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Ni. \p \v 17 Laca nguꞌ judío ñiꞌya̱ si laca nguꞌ sca yaca cuiñii, sca yaca olivo ni. Na cua ngusiꞌyu ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ tyu̱u̱ tyaꞌa sta̱ꞌ yaca biꞌ, ngulotsuꞌ Ni jiꞌi̱ sta̱ꞌ yaca biꞌ liꞌ; pana juani la cuiꞌ ca su ngutucua sta̱ꞌ yaca biꞌ nquichaꞌ, ndacua ngusca̱ꞌ Ni tyu̱u̱ tyaꞌa sta̱ꞌ yaca quixi̱ꞌ, chaꞌ xñi caꞌa̱ sta̱ yaca quixi̱ꞌ biꞌ jiꞌi̱ yaca cuiñii biꞌ. Ñiꞌya̱ laca sta̱ꞌ yaca quixi̱ꞌ, juaꞌa̱ laca cuꞌma̱ nguꞌ xaꞌ tsuꞌ, chaꞌ cua ngujui la cuiꞌ chaꞌ tsoꞌo jiꞌi̱ ma̱, ñaꞌa̱ chaꞌ tsoꞌo nu ntsuꞌu jiꞌi̱ nguꞌ judío. Laca ma̱ ñiꞌya̱ laca si sca ti su̱u̱ yaca laca ma̱ loꞌo nguꞌ judío, si sca ti siꞌye laca ma̱ loꞌo nguꞌ biꞌ. \v 18 Biꞌ chaꞌ ná tsoꞌo laca si culacua tiꞌ ma̱ chaꞌ tsoꞌo la cuꞌma̱, cuxi la nguꞌ judío, nu nguꞌ nu laca ñiꞌya̱ laca sta̱ꞌ ycuiꞌ yaca. Si juaꞌa̱ ntiꞌ ma̱, tsoꞌo la si tyiꞌu tiꞌ ma̱ chaꞌ siꞌi cuꞌma̱ nu ndyuꞌni cuꞌú ma̱ jiꞌi̱ su̱u̱ yaca biꞌ, la cuiꞌ su̱u̱ biꞌ laca nu nda chaꞌ tsoꞌo jiꞌi̱ cuꞌma̱. \p \v 19 Ná tyiqueeꞌ ñacui̱ ma̱ ꞌna: “Ca su ngusiꞌyu Ni jiꞌi̱ sta̱ꞌ yaca biꞌ, ca biꞌ ngujui su xñi caꞌa̱ ya jiꞌi̱ yaca olivo biꞌ”, ñacui̱ ma̱. \v 20 Chañi chaꞌ jiꞌi̱ ma̱. Pana ndiꞌya̱ laca chaꞌ: cua ngulotsuꞌ ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ nguꞌ judío jiꞌi̱ yaca biꞌ, xquiꞌya chaꞌ ná ngusñi nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Ni; pana cuꞌma̱ ni, xquiꞌya chaꞌ ngusñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni, biꞌ ti chaꞌ cua ngujui chacuayáꞌ jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ xñi caꞌa̱ ma̱ jiꞌi̱ yaca biꞌ ca su ntucua ma̱ juani. Biꞌ chaꞌ ná ntsuꞌu chaꞌ cuaꞌni tyucuaa tiꞌ ma̱ loꞌo nguꞌ judío biꞌ. Culacua tsoꞌo tiꞌ ma̱ xi. \v 21 Ná nguaꞌni ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ clyu tiꞌ jiꞌi̱ nguꞌ judío, nguꞌ nu laca sta̱ꞌ ycuiꞌ yaca biꞌ; ngusiꞌyu cuꞌ Ni jiꞌi̱ sta̱ꞌ biꞌ. Loꞌo juaꞌa̱ ná cuiꞌya Ni chaꞌ clyu tiꞌ jiꞌi̱ cuꞌma̱, si juaꞌa̱ xtyanu ma̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni. \v 22 Cuiꞌya ma̱ cuentya lacua, chaꞌ taca jiꞌi̱ Ni cuaꞌni tsoꞌo Ni loꞌo ñati̱, loꞌo juaꞌa̱ xaꞌ tyempo taca jiꞌi̱ Ni cuaꞌni tyaala Ni jiꞌi̱ ñati̱, si juaꞌa̱ ntiꞌ Ni. Tyaala tsa nguaꞌni Ni loꞌo nguꞌ biꞌ, xquiꞌya chaꞌ ná ndaquiyaꞌ nguꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni; loꞌo juaꞌa̱ tsoꞌo ti cuaꞌni Ni loꞌo cuꞌma̱, si ñaꞌa̱ ti taquiyaꞌ ma̱ jiꞌi̱ Ni nu ndyuꞌni tsa chaꞌ tsoꞌo loꞌo ma̱. Si ngaꞌaa taquiyaꞌ ma̱ jiꞌi̱ chaꞌ nu nchcuiꞌ Ni, la cuiꞌ juaꞌa̱ culayaꞌ Ni jiꞌi̱ ma̱ liꞌ. \v 23 Pana xaꞌ quiñi chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo nguꞌ judío, si xcutsaꞌa̱ nguꞌ biꞌ chaꞌ nu ntsuꞌu neꞌ cresiya jiꞌi̱ nguꞌ, si taquiyaꞌ nguꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni chaca quiyaꞌ. Liꞌ xñi caꞌa̱ nguꞌ jiꞌi̱ su̱u̱ yaca biꞌ chaca quiyaꞌ, la cuiꞌ seꞌi̱ biꞌ su ngutucua nguꞌ; taca jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi sta tsoꞌo Ni jiꞌi̱ nguꞌ judío chaca quiyaꞌ ca la cuiꞌ su tsoꞌo su ngutucua nguꞌ clyo. \v 24 Ná stuꞌba chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo nguꞌ judío cua saꞌni la. Na cua ngulotsuꞌ ti Ni jiꞌi̱ ma̱ ca su ngutucua ma̱ lo sca su̱u̱ yaca quixi̱ꞌ; liꞌ cua ngusca̱ꞌ Ni jiꞌi̱ ma̱, chaꞌ xñi caꞌa̱ ma̱ jiꞌi̱ su̱u̱ yaca cuiñii biꞌ. Pana siꞌi juaꞌa̱ ndyaluu yaca biꞌ clyo. Loꞌo nu nguꞌ judío ni, ná tlyu cña masi xaꞌ sca̱ꞌ Ni jiꞌi̱ nguꞌ lo la cuiꞌ su̱u̱ yaca su ngutucua nguꞌ tya clyo; yala ti xñi caꞌa̱ nguꞌ jiꞌi̱ su̱u̱ yaca biꞌ chaca quiyaꞌ, chaꞌ sta̱ꞌ ycuiꞌ yaca biꞌ laca nguꞌ. \s1 Loꞌo cuaꞌni lyaá Ni jiꞌi̱ lcaa nguꞌ judío \p \v 25 Cuꞌma̱ nguꞌ tyaꞌa ntsuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo Cristo, ntiꞌ naꞌ chaꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ ma̱ chaꞌ tucui re, sca chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nu ntsuꞌu cuatsiꞌ ti nquichaꞌ; loꞌo caca cuayáꞌ tiꞌ ma̱ chaꞌ re, ngaꞌaa chcuiꞌ ma̱ chaꞌ tyixi loꞌo nguꞌ judío liꞌ. Ndiꞌya̱ laca chaꞌ: Quiñaꞌa̱ tsa tyaꞌa nguꞌ judío ntsuꞌu nu ndyacu̱ꞌ hique nguꞌ tsiyaꞌ ti, chaꞌ ná caca cuna nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús; ñaꞌa̱ cuayáꞌ nu tye cuna lcaa nguꞌ xaꞌ tsuꞌ nu ngaꞌa̱ chaꞌ xñi chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, \v 26 liꞌ cuaꞌni lyaá ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ lcaa nguꞌ nu chañi ca tyaꞌa ñati̱ jiꞌi̱ Israel. Ndiꞌya̱ nscua chaꞌ lo quityi cusuꞌ: \q1 Tya̱a̱ nu cuaꞌni lyaá jiꞌi̱ ma̱, nde quichi̱ Sión biꞌ tyuꞌu yu ca̱a̱ yu. \q1 Culotsuꞌ yu biꞌ lcaa chaꞌ cuxi nu ntsuꞌu jiꞌi̱ nguꞌ Israel tyaꞌa yu, \q1 \v 27 loꞌo liꞌ cuityi̱ naꞌ lcaa quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, nacui̱ ycuiꞌ Ndyosi. \q1 Liꞌ tyuꞌu tucua chaꞌ nu nguxquiñi naꞌ loꞌo nguꞌ biꞌ nu ngua saꞌni. \m Juaꞌa̱ nchcuiꞌ quityi. \p \v 28 Tyaꞌa cusu̱u̱ ycuiꞌ Ndyosi laca nguꞌ judío juani, xquiꞌya chaꞌ ná jlya tiꞌ nguꞌ chaꞌ chañi chaꞌ cua nguaꞌni lyaá Ni jiꞌi̱ nguꞌ; biꞌ chaꞌ cua ngujui la xi tyempo jiꞌi̱ cuꞌma̱ nguꞌ xaꞌ tsuꞌ, chaꞌ xñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Jesucristo xquiꞌya nguꞌ judío. Pana ñaꞌa̱ ti tya ntsuꞌu tsa tyiquee ycuiꞌ Ndyosi ñaꞌa̱ Ni jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, xquiꞌya chaꞌ cua ngusubi Ni jiꞌi̱ jyoꞌo cusuꞌ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ tya clyo chaꞌ caca nguꞌ ñati̱ jiꞌi̱ Ni. \v 29 Ná tyaꞌa̱chu̱ꞌ ycuiꞌ Ni jiꞌi̱ sca chaꞌ nu cua nda Ni loꞌo na, ná culayaꞌ Ni jiꞌi̱ sca ñati̱ nu ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ loꞌo ycuiꞌ Ni. \v 30 Loꞌo juaꞌa̱ cuꞌma̱, ná ndaquiyaꞌ ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi cua saꞌni la; pana tyaꞌna tiꞌ Ni ñaꞌa̱ Ni jiꞌi̱ ma̱ nu loꞌo ngaꞌaa jlya tiꞌ nguꞌ judío jiꞌi̱ Ni. \v 31 Masi ná ndaquiyaꞌ nguꞌ judío biꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi juani, pana la cuiꞌ juaꞌa̱ cuaꞌni tyaꞌna tiꞌ ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ ca nde loo la, ñiꞌya̱ nu nduꞌni tyaꞌna tiꞌ Ni jiꞌi̱ ma̱. \v 32 Sca ti cuayáꞌ nguxtyanu Ni jiꞌi̱ lcaa ñati̱ chalyuu chaꞌ ná taquiyaꞌ nguꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni, si juaꞌa̱ ntiꞌ nguꞌ, chaꞌ juaꞌa̱ ná ntajaꞌa̱ nguꞌ taquiyaꞌ nguꞌ jiꞌi̱ Ni tsiyaꞌ ti. Pana tiyaꞌ la liꞌ caca jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni cuaꞌni tyaꞌna tiꞌ Ni jiꞌi̱ nguꞌ loꞌo clyana nguꞌ jiꞌi̱ Ni chaca quiyaꞌ. \p \v 33 Tlyu tsa chaꞌ tsoꞌo ndyuꞌu ca slo ycuiꞌ Ndyosi; lcaa chaꞌ nchca cuayáꞌ tiꞌ Ni, lcaa chaꞌ jlo tiꞌ ycuiꞌ Ni. Sca ti ycuiꞌ Ndyosi jlo tiꞌ na ca laca nu lijya̱ nde loo la, sca ti ycuiꞌ Ndyosi jlo tiꞌ na laca nu nduꞌni ycuiꞌ Ni. Ndiꞌya̱ chaꞌ nscua lo quityi cusuꞌ cuentya jiꞌi̱ chaꞌ biꞌ: \v 34 “¿Tilaca caca cuayáꞌ tiꞌ ñiꞌya̱ laca chaꞌ nu caꞌya hique ycuiꞌ Ni? ¿Ha ntsuꞌu ñati̱ nu nchca jiꞌi̱ ta sca cui̱i̱ loꞌo ycuiꞌ Ndyosi? \v 35 Ná caja ñiꞌya̱ nu ta na sca na nu jña ycuiꞌ Ni, chaꞌ tiyaꞌ la tya Ni cayaꞌ jiꞌi̱ jiꞌna.” \v 36 Lcaa na nu ntsuꞌu chalyuu, na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi laca biꞌ, chaꞌ cua ngüiñá ycuiꞌ Ni lcaa na, chaꞌ caca biꞌ cña jiꞌi̱ Ni. Ngaꞌaa caca tye chaꞌ cuaꞌni tlyu na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. Loꞌo juaꞌa̱ chañi tsa chaꞌ biꞌ. \c 12 \s1 Ta na tyucui ñaꞌa̱ na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ xcuiꞌ na tyiꞌi̱ na chalyuu cuentya jiꞌi̱ Ni \p \v 1 Cuꞌma̱ nguꞌ tyaꞌa ntsuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo Cristo, xquiꞌya chaꞌ lye tsa nduꞌni tyaꞌna tiꞌ Ni jiꞌna, biꞌ chaꞌ nchcuiꞌ naꞌ loꞌo ma̱ juani. Ta ma̱ tyucui ñaꞌa̱ ma̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ cuaꞌni ma̱ cua ñaꞌa̱ ca cña nu ntiꞌ Ni chaꞌ cuaꞌni ma̱ nde chalyuu; ta ma̱ tyucui ñaꞌa̱ ma̱ jiꞌi̱ Ni chaꞌ xcuiꞌ na tyiꞌi̱ ma̱ chalyuu cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni, chaꞌ laca ma̱ ñiꞌya̱ ntiꞌ sca msta̱ luꞌú ti. La cuiꞌ juaꞌa̱ ntiꞌ ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ laca ma̱ ñati̱ jiꞌi̱ Ni. Na cua laca ntsuꞌu chaꞌ cuaꞌni ma̱ juaꞌa̱. \v 2 Ngaꞌaa ta ma̱ tyempo chaꞌ tatsaa nguꞌ jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ cuaꞌni ma̱ chaꞌ cuxi; xaꞌ ñaꞌa̱ tyiꞌi̱ ma̱ chalyuu juani, chaꞌ cua nchcutsaꞌa̱ Ni lcaa chaꞌ nu ntsuꞌu neꞌ cresiya jiꞌi̱ ma̱. Biꞌ chaꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ ma̱ cua ñaꞌa̱ ca cña nu ntiꞌ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ cuaꞌni ma̱: ñaꞌa̱ cña laca nu tsoꞌo la chaꞌ cuaꞌni ma̱, ñaꞌa̱ cña nu ndiya la tiꞌ ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱, ñaꞌa̱ cña nu tyuꞌu tsoꞌo la jiꞌi̱ ma̱ su cua ndye chaꞌ biꞌ; lcaa chaꞌ biꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ ma̱ liꞌ. \p \v 3 Tlyu tsa chaꞌ tsoꞌo nu nguaꞌni ycuiꞌ Ndyosi loꞌo naꞌ, nu loꞌo nda Ni cña jnaꞌ; biꞌ chaꞌ nchcuiꞌ tsa naꞌ loꞌo ma̱ juani, chaꞌ ngaꞌaa cuaꞌni tyucuaa tiꞌ ma̱ loꞌo xaꞌ ñati̱. Ngaꞌa̱ chaꞌ culacua tiꞌ ma̱ chaꞌ lcaa cña nu cua nchca jiꞌi̱ ma̱ juani, Cristo nguaꞌni chaꞌ caca jiꞌi̱ ma̱, nu loꞌo ngusñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Ni. \v 4 Tyu̱u̱ tsa tyaꞌa tyijya̱ ntsuꞌu laja cuañaꞌ scaa na, pana scaa cña ntsuꞌu jiꞌi̱ scaa tyijya̱ biꞌ. \v 5 Loꞌo juaꞌa̱ laca na, lcaa tyaꞌa na nu ntsuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo Cristo, chaꞌ masi tyu̱u̱ tsa nguꞌ tyaꞌa na, pana sca ti taju ñati̱ laca na loꞌo tyaꞌa na; sca ti ñati̱ laca tsaca na, pana lcaa na stuꞌba ti ntsuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo tyaꞌa na. \p \v 6 Xi xaꞌ la cña nchca cuaꞌni sa scaa na, ñaꞌa̱ cña nu nda Ni chacuayáꞌ chaꞌ cuaꞌni scaa na, chaꞌ tsoꞌo tsa ntsuꞌu tyiquee Ni ñaꞌa̱ Ni jiꞌna. Nu loꞌo ntsuꞌu nguꞌ tyaꞌa ma̱ nu nchca jiꞌi̱ nguꞌ chcuiꞌ nguꞌ sca chaꞌ nu ntiꞌ ycuiꞌ Ndyosi ta Ni loꞌo ma̱, biꞌ cña cuaꞌni nguꞌ lacua. La cuiꞌ ñiꞌya̱ nduna nguꞌ biꞌ chaꞌ nu nda ycuiꞌ Ndyosi, ñiꞌya̱ ngusñi nguꞌ chaꞌ biꞌ, la cuiꞌ juaꞌa̱ ta nguꞌ chaꞌ biꞌ loꞌo ma̱. \v 7 Loꞌo nchca jiꞌi̱ tsaca ma̱ xtyucua ma̱ jiꞌi̱ tyaꞌa ma̱, tyucui tyiquee ma̱ xtyucua ma̱ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ lacua. Loꞌo nchca jiꞌi̱ tsaca ma̱ culuꞌu ma̱ chaꞌ liñi jiꞌi̱ tyaꞌa ma̱, tyucui tyiquee ma̱ culuꞌu ma̱ chaꞌ biꞌ jiꞌi̱ nguꞌ lacua. \v 8 Nu loꞌo ta ma̱ sca cui̱i̱ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo nguꞌ, tyucui tyiquee ma̱ ta ma̱ chaꞌ biꞌ lacua. Nu loꞌo ta ma̱ chaꞌ xlyaꞌbe jiꞌi̱ nguꞌ, tyucui tyiquee ma̱ ta ma̱ chaꞌ tsoꞌo jiꞌi̱ nguꞌ lacua. Si laca ma̱ loo jiꞌi̱ nguꞌ tyaꞌa ma̱, cuiꞌya ma̱ cuentya chaꞌ tsoꞌo ti cuaꞌni ma̱ lacua. Nu loꞌo cuaꞌni tyaꞌna tiꞌ ma̱ jiꞌi̱ nguꞌ, tsoꞌo ti caca tyiquee ma̱ laja loꞌo cuaꞌni ma̱ cña biꞌ cuentya jiꞌi̱ nguꞌ liꞌ. \s1 Ñiꞌya̱ nu tsoꞌo la tyiꞌi̱ na chalyuu si ñati̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi laca na \p \v 9 Cuaꞌni ma̱ chaꞌ tsoꞌo tsa caca tyiquee ma̱ ñaꞌa̱ ma̱ jiꞌi̱ xaꞌ la ñati̱, chaꞌ siꞌi sca chaꞌ nu nda ti ma̱ laca biꞌ, nu loꞌo chcuiꞌ tsoꞌo ma̱ loꞌo nguꞌ, masi loꞌo cuaꞌni ma̱ chaꞌ tsoꞌo loꞌo nguꞌ. Ngaꞌaa taquiyaꞌ ma̱ jiꞌi̱ chaꞌ cuxi, tyucui tyiquee ma̱ clyana ma̱ jiꞌi̱ chaꞌ tsoꞌo. \v 10 Ndiꞌya̱ caca tyiquee ma̱ ñaꞌa̱ ma̱ jiꞌi̱ nguꞌ tyaꞌa ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo Cristo: caca ñiꞌya̱ si laca nguꞌ biꞌ tyaꞌa ngula ma̱ tsiyaꞌ ti; biꞌ chaꞌ cuaꞌni chi̱ ma̱ loo tyaꞌa ma̱, xti ti chaꞌ tyuꞌu tyiquee ycuiꞌ ca ma̱ liꞌ. \p \v 11 Ná cuaꞌni taja ma̱ loꞌo cuaꞌni ma̱ cña jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi; na cua ndyanu Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi ca neꞌ cresiya jiꞌi̱ ma̱, biꞌ chaꞌ caca tlyu tyiquee ma̱ chaꞌ cuaꞌni la ma̱ cña biꞌ. \p \v 12 Nduꞌni chaꞌ tsoꞌo tsa caca tyiquee ma̱ loꞌo jatya ma̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ ca̱a̱ Ni cuaꞌni lyaá Ni jiꞌi̱ ma̱. Ná xtyanu ma̱ jiꞌi̱ chaꞌ biꞌ, masi tiꞌí tsa xcubeꞌ nguꞌ jiꞌi̱ ma̱ su ndiꞌi̱ ma̱ chalyuu. Lcaa tsa̱ chcuiꞌ ma̱ loꞌo ycuiꞌ Ndyosi Sti na. \p \v 13 Nu loꞌo lyiji sca na jiꞌi̱ sca nguꞌ tyaꞌa ngusñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Cristo, ngaꞌa̱ chaꞌ tyaꞌbe chaꞌ tsoꞌo nu ntsuꞌu jiꞌi̱ ycuiꞌ ca ma̱, chaꞌ ta ma̱ na jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, na laca nu lyiji jiꞌi̱ nguꞌ. Lcaa tyempo ta ma̱ toꞌ tyi ma̱ chaꞌ tyiꞌi̱ ñati̱ nu lijya̱ ti. \p \v 14 Chcuiꞌ ma̱ loꞌo ycuiꞌ Ndyosi cuentya jiꞌi̱ ñati̱ nu ndyuꞌni lyaꞌ tiꞌ jiꞌi̱ ma̱; pana ná jña ma̱ chaꞌ tyanu yabeꞌ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, masi xcuiꞌ chaꞌ tsoꞌo ti jña ma̱ cuentya jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ. \p \v 15 Cuaꞌni chaa tiꞌ ma̱ loꞌo xaꞌ ñati̱, nu loꞌo ñaꞌa̱ ma̱ jiꞌi̱ nguꞌ chaꞌ chaa tiꞌ nguꞌ ndiꞌi̱ nguꞌ; loꞌo juaꞌa̱ tsoꞌo si caca xñiꞌi̱ tiꞌ ma̱ loꞌo nguꞌ, nu loꞌo ñaꞌa̱ ma̱ chaꞌ xñiꞌi̱ ti tiꞌ nguꞌ ndiꞌi̱ nguꞌ. Cuaꞌni ma̱ chaꞌ caca stuꞌba tyiquee ma̱ loꞌo xaꞌ ñati̱. \p \v 16 Sca ti chaꞌ chcuiꞌ ma̱ loꞌo lcaa nguꞌ tyaꞌa ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo Jesucristo; ná cuaꞌni tyucuaa tiꞌ ma̱ loꞌo nguꞌ tiꞌi tyaꞌa ma̱, tsoꞌo ti chcuiꞌ ma̱ loꞌo nguꞌ biꞌ. Stuꞌba ti tyaꞌa̱ ma̱ loꞌo nguꞌ biꞌ, ná culacua tiꞌ ma̱ chaꞌ nchca la jiꞌi̱ ycuiꞌ ca ma̱. \p \v 17 Nu loꞌo cuxi ti cuaꞌni nguꞌ loꞌo ma̱, ná tya ma̱ chaꞌ cuxi jiꞌi̱ nguꞌ chaca quiyaꞌ; clyana ma̱ sca cña tsoꞌo nu caca cuaꞌni ma̱ cuentya jiꞌi̱ nguꞌ, chaꞌ juaꞌa̱ ñaꞌa̱ tsa ñati̱ jiꞌna. \v 18 Cuaꞌni ma̱ chaꞌ cajá ñiꞌya̱ tyiꞌi̱ tsoꞌo ti ma̱ loꞌo lcaa ñati̱, chaꞌ ná caja tyaꞌa cusu̱u̱ ma̱. \v 19 Cuꞌma̱ tyaꞌa tsoꞌo naꞌ, ni sca quiyaꞌ ná xtyacui ma̱ chaꞌ cuxi jiꞌi̱ nguꞌ nu cuaꞌni lyaꞌ tiꞌ jiꞌi̱ ma̱, masi ta ma̱ tyempo jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ xcubeꞌ Ni jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ. Tsoꞌo la juaꞌa̱. La cuiꞌ juaꞌa̱ ndyuꞌu chaꞌ nu nscua lo quityi cusuꞌ ndiꞌya̱: “Cña ꞌna laca chaꞌ caca ñasi̱ꞌ naꞌ jiꞌi̱ nguꞌ, chaꞌ ta naꞌ nu tiꞌí jiꞌi̱ nguꞌ, nacui̱ Ni”. Biꞌ laca chaꞌ liñi nu nda ycuiꞌ nu Xuꞌna na loꞌo na. \v 20 Loꞌo juaꞌa̱ tya nda Ni xi xaꞌ la chaꞌ: “Nu loꞌo ngujui jbiꞌña jiꞌi̱ tyaꞌa cusu̱u̱ ma̱”, nacui̱ Ni, “tsoꞌo la si ta ma̱ na cacu nguꞌ biꞌ; nu loꞌo nguityi tsa tyaꞌa cusu̱u̱ ma̱ hitya, ta ma̱ na coꞌo nguꞌ liꞌ. Juaꞌa̱ ta ma̱ sca chaꞌ tyujuꞌu tiꞌ jiꞌi̱ nguꞌ.” Juaꞌa̱ chaꞌ nscua lo quityi. \v 21 Biꞌ chaꞌ ngaꞌaa ta ma̱ tyempo jiꞌi̱ nu cuxi chaꞌ cuaꞌni biꞌ ngana jiꞌi̱ ma̱. Juani taca tyiji̱loo ma̱ jiꞌi̱ nu cuxi, xquiꞌya chaꞌ xcuiꞌ chaꞌ tsoꞌo ndyuꞌni ma̱. \c 13 \p \v 1 Lcaa cuꞌma̱ nguꞌ tyaꞌa na, ngaꞌa̱ chaꞌ taquiyaꞌ ma̱ jiꞌi̱ nguꞌ nu laca cña. Ycuiꞌ Ndyosi laca nu cua nda chacuayáꞌ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, chaꞌ caca nguꞌ loo jiꞌna; ná ntsuꞌu chaca nu taca ta chacuayáꞌ biꞌ jiꞌi̱ nguꞌ. \v 2 Biꞌ chaꞌ lacua, nu loꞌo xu̱u̱ tyaꞌa na loꞌo nguꞌ nu laca cña, laca ñiꞌya̱ si nxu̱u̱ na loꞌo ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ ycuiꞌ Ni ngusta Ni jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ chaꞌ caca nguꞌ loo jiꞌna. Si juaꞌa̱ xu̱u̱ tyaꞌa na loꞌo nguꞌ, caja ñiꞌya̱ nu xcubeꞌ nguꞌ jiꞌna liꞌ; \v 3 pana ná caca xcutsi̱i̱ nguꞌ nu laca loo jiꞌna si cña tsoꞌo ti ndyuꞌni na, sca ti jiꞌi̱ nguꞌ xñaꞌa̱ xcutsi̱i̱ nguꞌ biꞌ. Si chañi chaꞌ ntiꞌ ma̱ chaꞌ ná cutsi̱i̱ ma̱ jiꞌi̱ nguꞌ nu laca cña, xcuiꞌ chaꞌ tsoꞌo ti cuaꞌni ma̱ liꞌ. Ná tyiqueeꞌ loꞌo nguꞌ nu laca cña biꞌ cuaꞌni chi̱ nguꞌ loo ma̱, si juaꞌa̱ xcuiꞌ chaꞌ tsoꞌo ti nduꞌni ma̱. \v 4 Chacuayáꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi laca nguꞌ biꞌ loo jiꞌna, chaꞌ taca xtyucua nguꞌ jiꞌna; pana si cuaꞌni ma̱ chaꞌ cuxi, liꞌ ntsuꞌu chaꞌ cutsi̱i̱ ma̱, chaꞌ ntsuꞌu chacuayáꞌ xcubeꞌ nguꞌ biꞌ jiꞌi̱ ma̱ liꞌ. Chacuayáꞌ jiꞌi̱ Ni laca nguꞌ biꞌ loo jiꞌna lacua, cuentya jiꞌi̱ Ni nchcubeꞌ nguꞌ jiꞌi̱ nguꞌ cuxi; \v 5 biꞌ chaꞌ ntsuꞌu chaꞌ taquiyaꞌ ma̱ jiꞌi̱ chaꞌ nu nchcuiꞌ nguꞌ biꞌ. Xcubeꞌ nguꞌ biꞌ jiꞌna si ná taquiyaꞌ na jiꞌi̱ nguꞌ. Loꞌo juaꞌa̱ jlo tiꞌ na chaꞌ ngaꞌa̱ chaꞌ taquiyaꞌ na jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, xquiꞌya chaꞌ liñi nu ntsuꞌu hique scaa na. \v 6 La cuiꞌ juaꞌa̱ sca chaꞌ tsoꞌo laca si tya ma̱ lcaa cñi cña loo nu jña nguꞌ biꞌ jiꞌi̱ ma̱, chaꞌ msu jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi laca nguꞌ nu laca cña biꞌ, chaꞌ biꞌ laca cña nu nda Ni jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, chaꞌ cuaꞌni nguꞌ nde chalyuu. \p \v 7 Tya ma̱ jiꞌi̱ nguꞌ laca cña lcaa na nu ntsuꞌu chacuayáꞌ jiꞌi̱ nguꞌ chaꞌ jña nguꞌ jiꞌi̱ ma̱. Ná tyacui ma̱ cñi cña loo, ni ná tyacui ma̱ cñi jiꞌi̱ sca cña nu cua nguaꞌni nguꞌ; tya ma̱ cayaꞌ biꞌ jiꞌi̱ nguꞌ. Loꞌo juaꞌa̱ cuaꞌni tlyu ma̱ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, cuaꞌni chi̱ ma̱ loo nguꞌ, tucuá ma̱ cña jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ. \v 8 Ngaꞌaa suꞌba ma̱ taneꞌ hichu̱ꞌ ma̱. Sca lo ti cña lyiji chaꞌ cuaꞌni ma̱ loꞌo xaꞌ ñati̱, chaꞌ tsoꞌo tsa cuaꞌni ma̱ ñaꞌa̱ ma̱ jiꞌi̱ nguꞌ; cua laca ndyuꞌni ma̱ lcaa cña nu ngulo ycuiꞌ Ndyosi jiꞌna, nu loꞌo tsoꞌo tsa ntsuꞌu tyiquee ma̱ ñaꞌa̱ ma̱ jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ ma̱. \v 9 Tyu̱u̱ lo cña ngulo Ni jiꞌi̱ ñati̱ nu loꞌo nda Ni chaꞌ loꞌo Moisés nu ngua saꞌni; ndiꞌya̱ nacui̱ Ni: “Ná tyuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo clyoꞌo xaꞌ ñati̱”, nacui̱ Ni. “Ná cujuii ma̱ jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ ma̱. Ná cuaana ma̱ na nu ntsuꞌu jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ ma̱. Ná tyacui tiꞌ ma̱ na nu ntsuꞌu jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ ma̱”, nacui̱ Ni. Sca ti cuayáꞌ ndyuꞌu lcaa chaꞌ biꞌ loꞌo chaca chaꞌ nu nchcuiꞌ quityi re: “Ntsuꞌu chaꞌ cuaꞌni tyaꞌna tiꞌ ma̱ jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ ma̱, ñiꞌya̱ laca si nduꞌni tyaꞌna tiꞌ ma̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ ca ma̱”, nacui̱ Ni. \v 10 Nu loꞌo ntsuꞌu tyiquee na ñaꞌa̱ na jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ na juaꞌa̱, ná taca cuaꞌni na chaꞌ cuxi loꞌo nguꞌ biꞌ liꞌ. Biꞌ chaꞌ na cua ndye ndyuꞌni na lcaa cña nu ngulo ycuiꞌ Ndyosi jiꞌna, nu loꞌo cuaꞌni tyaꞌna tiꞌ na jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ na, chaꞌ ntsuꞌu tyiquee na ñaꞌa̱ na jiꞌi̱ nguꞌ. \p \v 11 Cuaꞌni ma̱ chaꞌ tyiꞌu tiꞌ ma̱ lcaa chaꞌ biꞌ. Cua jlo tiꞌ ma̱ chaꞌ cua ndyalaa hora chaꞌ clyana na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi; biꞌ chaꞌ juani que tiꞌ ma̱ lacua, chaꞌ tii ti tiꞌ ma̱ tyiꞌi̱ ma̱ chalyuu. Cua tya̱a̱ ti ycuiꞌ Jesús chaꞌ cuaꞌni lyaá Ni jiꞌna, chaꞌ ca̱quiꞌya Ni jiꞌna. Nu loꞌo ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús tya clyo, liꞌ ngua tiꞌ na chaꞌ tya lyiji tsa tyalaa tsa̱ biꞌ chaꞌ tya̱a̱ ycuiꞌ Jesús; pana juani cua ngulala ti tyalaa tsa̱ biꞌ. \v 12 Ñiꞌya̱ laca chalyuu talya, juaꞌa̱ laca loꞌo ndiꞌi̱ na chalyuu, xquiꞌya chaꞌ cuxi nu ntsuꞌu jiꞌna. Pana juani cua tye ti talya biꞌ, cua tya̱a̱ ti Cristo chaꞌ culotsuꞌ Ni chaꞌ cuxi biꞌ. Liꞌ caca chalyuu jiꞌna ñiꞌya̱ si cua nguxee tsoꞌo, chaꞌ lubii tsa xee caca liꞌ. Biꞌ chaꞌ ngaꞌa̱ chaꞌ xtyanu na jiꞌi̱ chaꞌ cuxi nu nduꞌni nguꞌ, chaꞌ cuxi tsa tyiquee nguꞌ nu ndyaꞌa̱ chalyuu talya biꞌ. Cuaꞌni choꞌo na tyucui ñaꞌa̱ na, chaꞌ nguula tsa cuaꞌni na cña cuentya jiꞌi̱ Cristo nde chalyuu, ñiꞌya̱ si laca na sendaru jiꞌi̱ Cristo. \v 13 Clyana na ñiꞌya̱ caca tyiꞌi̱ tsoꞌo ti na loꞌo ñati̱, ñiꞌya̱ si laca na ñati̱ nu xcuiꞌ ndyaꞌa̱ ndacua̱ ti su caca ñaꞌa̱ ñati̱ jiꞌna. Liꞌ ná tsoꞌo laca si culiji na chalyuu jiꞌna juaꞌa̱ ti loꞌo ndyaꞌa̱ na chaꞌ cuꞌbi na, masi xaꞌ la juersa jiꞌna culiji na loꞌo xcuiꞌ ndiꞌi̱ ti na taꞌa. Ná tsoꞌo biꞌ. Loꞌo juaꞌa̱ ná ntsuꞌu chaꞌ cuaꞌni subaꞌ na loꞌo xaꞌ ñati̱, ná ntsuꞌu chaꞌ clyana na xaꞌ la chaꞌ cuxi nu cuaꞌni na loꞌo ñati̱; ni ngaꞌaa clyana na chaꞌ cusu̱u̱ loꞌo nguꞌ, ngaꞌaa cuaꞌni liyeꞌ tiꞌ na jiꞌi̱ nguꞌ. \v 14 Ta ma̱ chacuayáꞌ chaꞌ caca loo ycuiꞌ Jesucristo nu Xuꞌna na jiꞌi̱ tyucui ñaꞌa̱ ma̱; ngaꞌaa taquiyaꞌ na jiꞌi̱ lcaa lo chaꞌ cuxi, chaꞌ nu tiji̱ꞌ tsa tiꞌ na jiꞌi̱ xquiꞌya chaꞌ laca na ñati̱ ti. \c 14 \s1 Ná chcuiꞌ nguꞌ chaꞌ cuxi jiꞌi̱ xaꞌ la ñati̱ tyaꞌa ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ nguꞌ loꞌo Cristo \p \v 1 Tsoꞌo ti chcuiꞌ ma̱ loꞌo sca ñati̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, masi tya lyiji ca cuayáꞌ tsoꞌo tiꞌ chaꞌ biꞌ; ná xu̱u̱ tyaꞌa ma̱ loꞌo nu ñati̱ biꞌ xquiꞌya sca chaꞌ nu ná nchca cuayáꞌ tsoꞌo tiꞌ. \v 2 Ntsuꞌu ñati̱ nu jlya tsa tiꞌ jiꞌi̱ Cristo, biꞌ chaꞌ ná ntsi̱i̱ nguꞌ cacu nguꞌ lcaa lo na. Xaꞌ la ñati̱ nu ná jlya tsoꞌo tiꞌ jiꞌi̱ Cristo, ntsi̱i̱ nguꞌ biꞌ si cuaꞌni nguꞌ chaꞌ cuxi xquiꞌya sca na cacu nguꞌ; biꞌ chaꞌ ná ntajaꞌa̱ nguꞌ biꞌ cacu nguꞌ cuañaꞌ. Ndacu nguꞌ siꞌyu, ndacu nguꞌ cu̱u̱, ndacu nguꞌ caatya, tsa biꞌ ti na ndacu nguꞌ biꞌ. \v 3 Pana nu nguꞌ nu ná ntsi̱i̱ ndacu cuañaꞌ ni, ná tsoꞌo si xtyí loꞌo nguꞌ jiꞌi̱ xaꞌ la tyaꞌa nguꞌ nu ntsi̱i̱ cacu biꞌ. La cuiꞌ ti chaꞌ, nu nguꞌ nu ntsi̱i̱ cacu cuañaꞌ biꞌ, ná tsoꞌo si chcuiꞌ cuxi nguꞌ biꞌ jiꞌi̱ nguꞌ nu ndacu lcaa lo na nu nda ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ cacu na, chaꞌ cua nda Ni chacuayáꞌ jiꞌi̱ nguꞌ chaꞌ caca nguꞌ sñiꞌ ycuiꞌ Ni. \v 4 Ná tsoꞌo si chcuiꞌ cuxi ma̱ jiꞌi̱ xaꞌ la ñati̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Ni. Ycuiꞌ Ndyosi laca Xuꞌna nguꞌ, siꞌi cuentya jiꞌi̱ cuꞌma̱ laca nguꞌ biꞌ; cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi laca cña nu ndyuꞌni nguꞌ, si chaꞌ tsoꞌo ndyuꞌni nguꞌ, si chaꞌ cuxi ndyuꞌni nguꞌ. Loꞌo juaꞌa̱ ná tyacua chaꞌ cuxi jiꞌi̱ nguꞌ xquiꞌya chaꞌ biꞌ, chaꞌ loꞌo nguꞌ biꞌ ngusñi nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ nu Xuꞌna na; juaꞌa̱ xtyucua Ni jiꞌi̱ nguꞌ, chaꞌ tyiꞌi̱ tsoꞌo ti nguꞌ chalyuu cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni. \p \v 5 Ntsuꞌu nguꞌ tyaꞌa ntsuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo Cristo nu nduꞌni tacati jiꞌi̱ sca tsa̱, ná ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ xaꞌ la tsa̱ cuentya jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ; xaꞌ la ñati̱ nchcuiꞌ chaꞌ na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi laca lcaa tsa̱. Ta ma̱ chacuayáꞌ cuaꞌni scaa ñati̱ tsa ñaꞌa̱ nu nclyacua tiꞌ ycuiꞌ ca nguꞌ. \v 6 Si tacati tsa sca tsa̱ cuentya jiꞌi̱ tsaca nguꞌ, biꞌ laca tsa̱ nu ngaꞌa̱ chaꞌ cuaꞌni chi̱ nguꞌ biꞌ loo ycuiꞌ Ndyosi lacua; loꞌo juaꞌa̱ taca cuaꞌni chi̱ nu xaꞌ la ñati̱ loo ycuiꞌ Ndyosi, masi ná ntsuꞌu chaꞌ tacati jiꞌi̱ nguꞌ loꞌo tsa̱ biꞌ. La cuiꞌ juaꞌa̱ ndyuꞌu chaꞌ loꞌo ñati̱ nu ná ntsi̱i̱ cacu cuañaꞌ biꞌ; xquiꞌya chaꞌ ngusñi nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, biꞌ chaꞌ ná ntsi̱i̱ nguꞌ biꞌ. Ndya nguꞌ xlyaꞌbe jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni loꞌo ndacu nguꞌ jiꞌi̱. Loꞌo nu ntsi̱i̱ cacu cuañaꞌ biꞌ ni, la cuiꞌ ti xquiꞌya ycuiꞌ Ndyosi ntsi̱i̱ nguꞌ cacu nguꞌ jiꞌi̱; loꞌo nguꞌ biꞌ ndya nguꞌ xlyaꞌbe jiꞌi̱ ycuiꞌ nu Xuꞌna na chaꞌ nda Ni na cacu nguꞌ. \p \v 7 Ntsuꞌu chaꞌ caca na cña jiꞌi̱ Ni, masi tya luꞌú na, masi cajaa na. Siꞌi chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ ti na ndiꞌi̱ na chalyuu, siꞌi chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ ti na cajaa na; \v 8 chaꞌ caca na cña jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, biꞌ chaꞌ ndiꞌi̱ na lo yuu chalyuu. Nu loꞌo ntsuꞌu chaꞌ cajaa na, chaꞌ jiꞌi̱ Ni laca liꞌ, chaꞌ na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni laca na, masi tya luꞌú na, masi cua ngujuii na. \v 9 Cua ngujuii Cristo, loꞌo juaꞌa̱ cua ndyuꞌú Cristo chaca quiyaꞌ, chaꞌ ca cuayáꞌ tiꞌ lcaa nguꞌ chaꞌ ycuiꞌ Ndyosi laca Xuꞌna lcaa jyoꞌo nu ngusñi chaꞌ jiꞌi̱ Ni nu loꞌo ngutiꞌi̱ nguꞌ chalyuu. Loꞌo juaꞌa̱ ycuiꞌ Ni laca Xuꞌna ñati̱ nu jlya tiꞌ jiꞌi̱ Ni nde chalyuu juani. \p \v 10 Ñati̱ jiꞌi̱ Cristo laca cua ñaꞌa̱ ca nguꞌ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Ni, biꞌ chaꞌ ná ngaꞌa̱ chaꞌ chcuiꞌ cuxi ma̱ jiꞌi̱ cña nu nduꞌni scaa nguꞌ tyaꞌa ntsuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo Cristo. Ná chcuiꞌ cuxi ma̱ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, ñiꞌya̱ nu nguaꞌni ma̱ tya tsubiꞌ la; ntsuꞌu chaꞌ tyalaa tsa̱ biꞌ loꞌo tyaa lcaa tyaꞌa na ca su ntucua ycuiꞌ Ndyosi. Nde loo ycuiꞌ Ni tsatu̱ na liꞌ, chaꞌ cuaꞌni cuayáꞌ Ni jiꞌna. \v 11 Ntsuꞌu sca chaꞌ nu nscua lo quityi cusuꞌ nu nacui̱ ycuiꞌ Ndyosi ndiꞌya̱: \q1 Ycuiꞌ Ndyosi luꞌú laca naꞌ, nacui̱ Ni, ngaꞌa̱ chaꞌ tyatu̱ sti̱ꞌ lcaa ñati̱ nde loo su ntucua naꞌ, \q1 chaꞌ chcuiꞌ liñi nguꞌ loꞌo tyaꞌa ñati̱ chaꞌ laca naꞌ ycuiꞌ Ndyosi Sti nguꞌ. \m \v 12 Biꞌ chaꞌ lacua, lcaa na loꞌo tyaꞌa na ngaꞌa̱ chaꞌ xacui̱ na chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo tyalaa tsa̱ biꞌ, lcaa chaꞌ ñiꞌya̱ nu nguaꞌni scaa na loꞌo ñaa na chalyuu. \s1 Ná ta nguꞌ tyempo jiꞌi̱ tyaꞌa nguꞌ chaꞌ tyaꞌa̱chu̱ꞌ nguꞌ jiꞌi̱ Jesús \p \v 13 Ngaꞌaa chcuiꞌ cuxi ma̱ jiꞌi̱ cña nu ndyuꞌni scaa nguꞌ tyaꞌa ngusñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús lacua. Ndiꞌya̱ cuaꞌni ma̱ juani: ngaꞌaa ta ma̱ tyempo jiꞌi̱ nguꞌ tyaꞌa ma̱ chaꞌ cuaꞌni nguꞌ chaꞌ cuxi xquiꞌya cuꞌma̱. \v 14 Cua nchcuiꞌ Cristo loꞌo naꞌ, cua jlo tiꞌ naꞌ chaꞌ ni sca na cuxi ná nda ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ cacu ñati̱; lcaa na nu ndacu ñati̱ chalyuu, na tsoꞌo laca biꞌ. Pana ntsuꞌu ñati̱ nu ná nchca cacu sca na, xquiꞌya chaꞌ ntiꞌ ti nguꞌ chaꞌ na cuxi laca biꞌ; cuxi tsa laca na biꞌ cuentya jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ si cacu nguꞌ jiꞌi̱ liꞌ. \v 15 Loꞌo nguꞌ tyaꞌa ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo Jesús ni, si ñaꞌa̱ nguꞌ chaꞌ ndyacu ma̱ sca na nu ná ntsuꞌu chacuayáꞌ cacu ycuiꞌ nguꞌ, ntiꞌ nguꞌ, chiyaꞌa̱ culacua tiꞌ nguꞌ biꞌ liꞌ; ñiꞌya̱ laca si ná tsoꞌo ntsuꞌu tyiquee ma̱ ñaꞌa̱ ma̱ jiꞌi̱ nguꞌ, biꞌ chaꞌ ndyacu ma̱ na biꞌ culacua tiꞌ nguꞌ. Ná tsoꞌo juaꞌa̱. Ná ntsuꞌu chacuayáꞌ jiꞌi̱ ma̱ cacu ma̱ na laca nu ntiꞌ ti ma̱, si juaꞌa̱ cuaꞌni ma̱ chaꞌ xtyanu nguꞌ tyaꞌa ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Cristo xquiꞌya chaꞌ ndyacu ma̱ na biꞌ. Loꞌo nguꞌ biꞌ, laca nguꞌ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi; xquiꞌya nguꞌ biꞌ, biꞌ chaꞌ ngujuii Cristo. \v 16 Masi ndiꞌi̱ tsoꞌo ti ma̱, ná ngaꞌa̱ chaꞌ ta ma̱ tyempo jiꞌi̱ nguꞌ chaꞌ chcuiꞌ nguꞌ chaꞌ cuxi jiꞌi̱ cña nu ndyuꞌni ma̱ xquiꞌya chaꞌ ndyacu ma̱ na biꞌ. \v 17 Nu loꞌo laca ycuiꞌ Ndyosi loo jiꞌna ni, ná ndulo tsa chaꞌ jiꞌna cuentya jiꞌi̱ sca na nu ndacu na, sca na nu coꞌo na; nu ndulo tsa jiꞌna laca chaꞌ tya̱a̱ Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi tyanu neꞌ cresiya jiꞌna, chaꞌ ca tsoꞌo cresiya jiꞌna xquiꞌya Jesús. Biꞌ chaꞌ ti̱ ti taca tyiꞌi̱ tyiquee na chalyuu, taca ca chaa tiꞌ na xquiꞌya ycuiꞌ Ndyosi; lcaa chaꞌ biꞌ caca nu loꞌo laca Ni loo jiꞌna. \v 18 Liꞌ tsoꞌo ntsuꞌu tyiquee Ni ñaꞌa̱ Ni jiꞌi̱ ma̱, loꞌo juaꞌa̱ ñati̱ chalyuu cuaꞌni chi̱ nguꞌ loo ma̱, si cuaꞌni ma̱ lcaa ñaꞌa̱ cña nu nguluꞌu Cristo jiꞌna. \p \v 19 Tsoꞌo lacua. Lcaa tyaꞌa na ngaꞌa̱ chaꞌ clyana na cua ñaꞌa̱ ca chaꞌ nu cuaꞌni chaꞌ caca tyiꞌi̱ tsoꞌo na loꞌo tyaꞌa ñati̱ na, ñaꞌa̱ chaꞌ nu cuaꞌni chaꞌ xtyucua na jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ na, chaꞌ tsoꞌo ti tyiꞌi̱ na cuentya jiꞌi̱ Cristo; \v 20 ná cuaꞌni ñuꞌu̱ ma̱ jiꞌi̱ cña nu ndyuꞌni ycuiꞌ Ndyosi xquiꞌya sca na nu ndacu ma̱. Chañi chaꞌ tsoꞌo tsa laca lcaa na nu nda Ni chaꞌ cacu ñati̱, pana caca cuxi na biꞌ cuentya jiꞌi̱ ma̱, si ntsuꞌu nguꞌ nu xtyanu chaꞌ jiꞌi̱ Jesús xquiꞌya chaꞌ ndacu ma̱ jiꞌi̱. \v 21 Tsoꞌo la masi ná cacu ma̱ cuañaꞌ tsiyaꞌ ti, masi ná coꞌo ma̱ lcui tsiyaꞌ ti, si ntiꞌ ma̱ chaꞌ cuxi laca na biꞌ cuentya jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ ma̱. Ni sca na ná cuaꞌni ma̱ nu cuaꞌni chaꞌ tyaꞌa̱chu̱ꞌ nguꞌ tyaꞌa ma̱ jiꞌi̱ Jesús, chaꞌ cuaꞌni nguꞌ chaꞌ cuxi, chaꞌ quiñuꞌu̱ cresiya jiꞌi̱ nguꞌ. \v 22 Nu loꞌo ntiꞌ ma̱ chaꞌ tsoꞌo tsa cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi laca sca cña nu nduꞌni ma̱, masi ntsuꞌu ñati̱ nu ná ndiya tiꞌ chaꞌ nduꞌni ma̱ juaꞌa̱, tsiyaꞌ ti cuaꞌni ma̱ cña biꞌ liꞌ ca su ngaꞌa̱ ycuiꞌ ti ma̱, ca su ñaꞌa̱ sca ti ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ ma̱. Tsoꞌo tsa ntsuꞌu tyiquee ñati̱ nu nguiꞌi̱ nduꞌni juaꞌa̱, ná ntsuꞌu chaꞌ culacua tsa tiꞌ nguꞌ biꞌ; cua jlo tiꞌ nguꞌ biꞌ chaꞌ siꞌi chaꞌ cuxi nu nduꞌni nguꞌ. \v 23 Pana ná tsoꞌo ndyuꞌni ñati̱ loꞌo ndyacu cuañaꞌ si ntiꞌ nguꞌ chaꞌ cuxi laca chaꞌ biꞌ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni; quiꞌya laca jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, chaꞌ siꞌi na tyucui tyiquee nguꞌ ndyacu nguꞌ cuañaꞌ biꞌ liꞌ. Lcaa cña nu ndyuꞌni na chaꞌ siyaꞌ ti tyiquee na, quiꞌya jiꞌna laca biꞌ. \c 15 \s1 Siꞌi xcuiꞌ cña jiꞌi̱ ycuiꞌ ca na nu tyuꞌu tyiquee na \p \v 1 Lcaa na nu nguula tiꞌ tyiquee na xquiꞌya chaꞌ ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Cristo, ntsuꞌu chaꞌ talo tyiquee na jiꞌi̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Cristo nu tya lyiji xñi tsoꞌo chaꞌ biꞌ; ntsuꞌu chaꞌ xtyucua na jiꞌi̱ nguꞌ. Siꞌi xcuiꞌ cña jiꞌi̱ ycuiꞌ ca na nu ngaꞌa̱ chaꞌ tyuꞌu tyiquee na jiꞌi̱; \v 2 clyana na ñiꞌya̱ caca chaꞌ caca tsoꞌo jiꞌi̱ nguꞌ tyaꞌa na nu ngaꞌa̱ cacua ti slo na. Xtyucua na jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, chaꞌ tyatí̱ la tiꞌ tyiquee nguꞌ loꞌo jlya tiꞌ nguꞌ jiꞌi̱ Cristo; \v 3 ñiꞌya̱ nu nguaꞌni ycuiꞌ Cristo, ni sca cña ná nguaꞌni yu chaꞌ jiꞌi̱ ti yu. Cua ntsuꞌu sca chaꞌ nu nscua lo quityi cusuꞌ, sca chaꞌ nu nda yu loꞌo ycuiꞌ Ndyosi Sti yu ndiꞌya̱: “Lcaa chaꞌ cuxi nu nchcuiꞌ nguꞌ jinuꞌu̱, cua ndyanu chaꞌ biꞌ hichu̱ꞌ naꞌ; yabeꞌ nu ngusta nguꞌ jinuꞌu̱ laca biꞌ”. \v 4 Lcaa quityi nu nguscua jyoꞌo cusuꞌ tya saꞌni la ni, nclyuꞌu quityi biꞌ jiꞌna ñiꞌya̱ nu caca jatya na jiꞌi̱ sca chaꞌ nu lijya̱ nde loo la; nda quityi chaꞌ loꞌo na ñiꞌya̱ xtyucua ycuiꞌ Ndyosi jiꞌna chaꞌ talo tsa tyiquee na laja loꞌo ndu̱ tiꞌ na jiꞌi̱ Ni. \v 5 Loꞌo juaꞌa̱ cua ntiꞌ ya chaꞌ xtyucua Ni jiꞌi̱ cuꞌma̱, la cuiꞌ nu sca ti ycuiꞌ Ndyosi nu nxtyucua jiꞌi̱ lcaa na chaꞌ talo tyiquee na, nu nduꞌni chaꞌ ca tlyu tyiquee na. Xtyucua Ni jiꞌi̱ cuꞌma̱, chaꞌ juaꞌa̱ talo tyiquee ma̱ jiꞌi̱ tyaꞌa ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo Ni, chaꞌ caca stuꞌba tyiquee ma̱ loꞌo tyaꞌa ma̱ xquiꞌya Jesucristo. \v 6 Loꞌo ngua stuꞌba chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo tyaꞌa ma̱, liꞌ sca ti chaꞌ taca tyuꞌu tyiquee ma̱, sca ti chaꞌ taca tyuꞌu tuꞌba ma̱ loꞌo cuaꞌni tlyu ma̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi Sti na, nu laca Sti Jesucristo nu Xuꞌna na. \s1 Nduna nguꞌ xaꞌ tsuꞌ chaꞌ tsoꞌo nu nda Jesús \p \v 7 Ñiꞌya̱ tsoꞌo tsa nchcuiꞌ Cristo loꞌo ma̱, juaꞌa̱ ngaꞌa̱ chaꞌ chcuiꞌ tsoꞌo ma̱ loꞌo tyaꞌa ñati̱ ma̱, chaꞌ caja ñiꞌya̱ cuaꞌni tlyu nguꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo ñaꞌa̱ nguꞌ jiꞌi̱ ma̱. \v 8 Cua ñaa Cristo chaꞌ cuaꞌni lyaá yu jiꞌi̱ nguꞌ judío, ñiꞌya̱ nu ngüiñi chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo jyoꞌo cusuꞌ jiꞌi̱ ya saꞌni la; caca cuayáꞌ tiꞌ na juaꞌa̱ chaꞌ liñi tsa chaꞌ nu nda Ni loꞌo jyoꞌo cusuꞌ biꞌ. \v 9 Ñaa nu Cristo biꞌ, chaꞌ juaꞌa̱ caja ñiꞌya̱ nu cuaꞌni tlyu nguꞌ xaꞌ tsuꞌ ma̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ loꞌo jiꞌi̱ cuꞌma̱ cuaꞌni tyaꞌna tsa tiꞌ Ni, ñiꞌya̱ nu ndyuꞌu sca chaꞌ nu nscua lo quityi cusuꞌ nu ndiꞌya̱ nchcuiꞌ: \q1 Cuaꞌni tlyu naꞌ jinuꞌu̱ laja nguꞌ xaꞌ tsuꞌ, xquiꞌya chaꞌ nguaꞌni lyaá nuꞌu̱ jiꞌi̱ nguꞌ; \q1 cula tuꞌba naꞌ ji̱i̱ jinuꞌu̱, chaꞌ cuaꞌni chi̱ naꞌ loo nuꞌu̱, nacui̱ jyoꞌo David. \m \v 10 Ntsuꞌu chaca chaꞌ nu nscua lo quityi cusuꞌ nu nchcuiꞌ ndiꞌya̱: \q1 Cuꞌma̱ nguꞌ xaꞌ tsuꞌ, stuꞌba ti ca chaa tiꞌ ma̱ loꞌo lcaa ñati̱ nu ngusubi ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱, nacui̱ jyoꞌo Moisés. \m \v 11 Loꞌo juaꞌa̱ tya ntsuꞌu chaca chaꞌ nu nchcuiꞌ ndiꞌya̱: \q1 Cuaꞌni tlyu lcaa nguꞌ xaꞌ tsuꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ nu Xuꞌna na; \q1 lcaa nguꞌ cula tuꞌba nguꞌ ji̱i̱ nu chcuiꞌ chaꞌ jiꞌi̱ lcaa chaꞌ tlyu nu nguaꞌni ycuiꞌ Ni, nacui̱ jyoꞌo David. \m \v 12 Loꞌo jyoꞌo Isaías nguscua sca chaꞌ lo quityi cusuꞌ nu nacui̱ ndiꞌya̱: \q1 Tyuꞌu tucua sca ñati̱ tyaꞌa ñati̱ jiꞌi̱ jyoꞌo Isaí, \q1 ca̱a̱ yu biꞌ lo yuu chaꞌ caca yu loo jiꞌi̱ nguꞌ xaꞌ tsuꞌ. \q1 Ndu̱ tiꞌ nguꞌ xaꞌ tsuꞌ jiꞌi̱ yu biꞌ, chaꞌ cuaꞌni lyaá yu jiꞌi̱ nguꞌ. \m Juaꞌa̱ nchcuiꞌ quityi cusuꞌ biꞌ. \p \v 13 Biꞌ chaꞌ juani ntiꞌ naꞌ chaꞌ cuaꞌni Ni chaꞌ xñi tsoꞌo la ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni, chaꞌ tsoꞌo tsa caca tyiquee ma̱, chaꞌ ti̱ ti taca tyiꞌi̱ tyiquee ma̱ liꞌ. Nu loꞌo tyanu Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi neꞌ cresiya jiꞌna, liꞌ ngaꞌaa caca taja tiꞌ na loꞌo ntajatya na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ ca̱a̱ Ni. \p \v 14 Cuꞌma̱ tyaꞌa ntsuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo Cristo, nslo tsa naꞌ jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ tsoꞌo tsa tyiquee ma̱; tsoꞌo tsa nchca cuayáꞌ tiꞌ ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Cristo, loꞌo juaꞌa̱ nchca tsa jiꞌi̱ ma̱ ta ma̱ cui̱i̱ loꞌo nguꞌ tyaꞌa ma̱. \v 15 Cua nscua naꞌ quityi re chaꞌ ca̱a̱ ca su ndiꞌi̱ ma̱; ná ntsi̱i̱ naꞌ tsiyaꞌ ti chaꞌ chcuiꞌ naꞌ chaꞌ biꞌ loꞌo ma̱, chaꞌ xñi tsoꞌo la ma̱ chaꞌ biꞌ. Ntsuꞌu chacuayáꞌ chaꞌ chcuiꞌ naꞌ loꞌo ma̱, chaꞌ ycuiꞌ Ndyosi cua nda Ni cña biꞌ ꞌna, chaꞌ tsoꞌo tsa nduꞌni Ni loꞌo naꞌ. \v 16 Cua ngusubi ycuiꞌ Ndyosi ꞌna chaꞌ cuaꞌni naꞌ cña jiꞌi̱ Jesucristo; cña biꞌ laca chaꞌ tsaꞌa naꞌ ta naꞌ chaꞌ tsoꞌo jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo nguꞌ xaꞌ tsuꞌ, lcaa su ndiꞌi̱ nguꞌ. Juaꞌa̱ ndyuꞌni naꞌ, chaꞌ tyucui tyiquee nguꞌ caca nguꞌ biꞌ ñati̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi xquiꞌya cña nu cuaꞌni Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi neꞌ cresiya jiꞌi̱ nguꞌ. Liꞌ tyajaꞌa̱ Ni quiñi chaꞌ jiꞌi̱ Ni loꞌo nguꞌ biꞌ xquiꞌya naꞌ. \p \v 17 Xquiꞌya Jesucristo ntsuꞌu tsa chaꞌ nu taca chcuiꞌ naꞌ loꞌo cuꞌma̱ nquichaꞌ; taca chcuiꞌ naꞌ jiꞌi̱ cña nu cua nguaꞌni naꞌ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, ni siꞌi chaꞌ cuaꞌni tyucuaa tiꞌ naꞌ loꞌo ma̱ laca si chcuiꞌ naꞌ juaꞌa̱. \v 18 Pana tsa biꞌ ti chaꞌ chcuiꞌ naꞌ loꞌo ma̱, chaꞌ jiꞌi̱ cña nu nguaꞌni Jesús, chaꞌ caja ñiꞌya̱ nu taquiyaꞌ nguꞌ xaꞌ tsuꞌ jiꞌi̱ chaꞌ nu nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi. Siꞌi sca ti naꞌ nu nguaꞌni naꞌ cña biꞌ, pana Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi nguaꞌni cña loꞌo naꞌ loꞌo nchcuiꞌ naꞌ loꞌo nguꞌ. \v 19 Nguaꞌni Ni cña tonu nu ná ca cuaꞌni ñati̱ chalyuu, chaꞌ cube tiꞌ xaꞌ ñati̱ chaꞌ ycuiꞌ Ndyosi laca nu ndyuꞌni cña biꞌ. Juaꞌa̱ ngua chaꞌ cua ndyaꞌa̱ naꞌ ndiꞌi̱ naꞌ ca loyuu tyijyuꞌ la. Nguxana naꞌ nde quichi̱ Jerusalén, ñaꞌa̱ cuayáꞌ ndyalaa naꞌ loyuu su cuentya Ilírico. Lcaa quichi̱ su ndyaꞌa̱ naꞌ, quiñaꞌa̱ tsa chaꞌ tsoꞌo jiꞌi̱ Cristo nda naꞌ loꞌo nguꞌ ñaꞌa̱ cuayáꞌ nu ngua ꞌna. \v 20 Lye tsa ndyuꞌni cña tiꞌ naꞌ, chaꞌ tsaꞌa naꞌ tsaana naꞌ lcua ti quichi̱ su bilya cuna nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Cristo. Biꞌ ti quichi̱ ndyanu naꞌ ncluꞌu naꞌ chaꞌ tsoꞌo biꞌ jiꞌi̱ nguꞌ, chaꞌ ná ntiꞌ naꞌ tyatí̱ yuꞌu naꞌ loꞌo cña nu ndyuꞌni xaꞌ tyaꞌa ñati̱ jiꞌi̱ Cristo. \v 21 Ntiꞌ naꞌ chaꞌ tyuꞌu tucua sca chaꞌ nu nscua lo quityi cusuꞌ nu nchcuiꞌ ndiꞌya̱: \q1 Ca quichi̱ su bilya chcuiꞌ nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo nguꞌ, ca biꞌ tyuloo tsoꞌo ñati̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi; \q1 ca su bilya cuna nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni, ca biꞌ ca cuayáꞌ tsoꞌo tiꞌ ñati̱ chaꞌ jiꞌi̱ Ni. \s1 Ntiꞌ tsa Pablo tsaa ca quichi̱ Roma \p \v 22 Tyijyuꞌ tsa ndyaꞌa̱ naꞌ, biꞌ chaꞌ bilya caja ñiꞌya̱ nu ca̱a̱ naꞌ ca su ndiꞌi̱ ma̱, \v 23 masi cua ngua tyu̱u̱ yija̱ nu ngua tiꞌ naꞌ chaꞌ ca̱a̱ naꞌ chcui̱ꞌ loꞌo ma̱. Ca juani ngua laja ꞌna lijya̱a̱, chaꞌ ngaꞌaa ntsuꞌu cña nu cuaꞌni naꞌ ca nde; \v 24 biꞌ chaꞌ cua ntiꞌ naꞌ chaꞌ ca̱a̱ naꞌ tyiꞌi̱ naꞌ xi ca su ndiꞌi̱ ma̱, tyucui̱i̱ su tsaꞌa̱ nde España. Liꞌ taca ta naꞌ xi chaꞌ loꞌo ma̱. Nu loꞌo ngua chaa xi tiꞌ na loꞌo tyaꞌa na, liꞌ taca chcuiꞌ salyaꞌ ma̱ loꞌo naꞌ, chaꞌ xtyucua ma̱ jnaꞌ tyucui̱i̱ su tsaꞌa̱ nde loo la. \v 25-26 Pana clyo la ntsuꞌu chaꞌ tsaꞌa naꞌ nde quichi̱ Jerusalén. Nu nguꞌ tyaꞌa ntsuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo Cristo nu ndiꞌi̱ nde Macedonia, nu ndiꞌi̱ nde Acaya ni, tsoꞌo tsa tyiquee nguꞌ ñaꞌa̱ nguꞌ jiꞌi̱ xaꞌ ñati̱; biꞌ chaꞌ cua nguxutiꞌi̱ nguꞌ tsa ycuꞌ cñi nu caca msta̱, chaꞌ cua ntiꞌ nguꞌ xtyucua nguꞌ jiꞌi̱ nguꞌ tiꞌi tyaꞌa na, nu ñati̱ jiꞌi̱ Cristo nu ndiꞌi̱ nde Jerusalén. Biꞌ chaꞌ tsaꞌa naꞌ tsaa loꞌo naꞌ jiꞌi̱ cñi biꞌ ca slo nguꞌ tiꞌi biꞌ. \v 27 Chañi chaꞌ tyucui tsa tyiquee nguꞌ biꞌ nda nguꞌ msta̱ biꞌ. Taca ñacui̱ na chaꞌ ñiꞌya̱ laca si na ndacui ti nguꞌ biꞌ jiꞌi̱ tyaꞌa nguꞌ, juaꞌa̱ laca cña nu ndyuꞌni nguꞌ juani. Tya clyo nguꞌ judío laca nu cua nda chaꞌ jiꞌi̱ Cristo loꞌo nguꞌ xaꞌ tsuꞌ; xquiꞌya chaꞌ biꞌ ngua tsoꞌo cresiya jiꞌi̱ nguꞌ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, masi nguꞌ xaꞌ tsuꞌ laca nguꞌ. Biꞌ chaꞌ juani loꞌo ngua tiꞌi nu nguꞌ judío biꞌ, tsoꞌo si xtyucua nguꞌ xaꞌ tsuꞌ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, chaꞌ tyaꞌa ñati̱ jiꞌi̱ Cristo laca nguꞌ. \v 28 Clyo cuaꞌni naꞌ chaꞌ xcua seꞌi̱ ti cña biꞌ, ñaꞌa̱ cuayáꞌ nu cua nda naꞌ cñi biꞌ jiꞌi̱ nguꞌ; liꞌ xñi naꞌ tyucui̱i̱ tsaꞌa̱ nde España. Pana laja tyucui̱i̱ tyeje tacui naꞌ ca su ndiꞌi̱ cuꞌma̱. \v 29 Nu loꞌo tyalaa naꞌ, liꞌ jlo tiꞌ naꞌ chaꞌ quiñaꞌa̱ tsa chaꞌ tsoꞌo jiꞌi̱ Cristo ntsuꞌu chaꞌ chcuiꞌ naꞌ loꞌo ma̱, chaꞌ caja ñiꞌya̱ nu tyatí̱ la tiꞌ tyiquee ma̱ liꞌ. \p \v 30 Cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, tyuꞌu chaꞌ clyu tiꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo naꞌ xquiꞌya Jesucristo nu Xuꞌna na, chaꞌ juaꞌa̱ ntsuꞌu tsa tyiquee ma̱ ñaꞌa̱ ma̱ jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ ma̱, xquiꞌya cña nu ndyuꞌni Xtyiꞌi ycuiꞌ Ni neꞌ cresiya jiꞌi̱ ma̱. Cuaꞌni ma̱ chaꞌ caca stuꞌba tyiquee ma̱ loꞌo naꞌ, chaꞌ luꞌba tsa chcuiꞌ ma̱ loꞌo ycuiꞌ Ndyosi cuentya jnaꞌ. \v 31 Jña ma̱ chaꞌ clyu tiꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni, chaꞌ clyaá naꞌ jiꞌi̱ nu nguꞌ tyaala nu ná jlya tiꞌ tsiyaꞌ ti chaꞌ jiꞌi̱ Cristo, nu nguꞌ nu ndiꞌi̱ nde Judea ni. Loꞌo juaꞌa̱ jña ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Ni cuentya jiꞌi̱ ñati̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nu ndiꞌi̱ nde Jerusalén, chaꞌ tsoꞌo ti tyuꞌu tyiquee nguꞌ tyaꞌa na chcuiꞌ nguꞌ loꞌo naꞌ, nu loꞌo xñi nguꞌ msta̱ nu ta naꞌ jiꞌi̱ nguꞌ. \v 32 Loꞌo juaꞌa̱ jña ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Ni, chaꞌ tsoꞌo ti caca tyiquee naꞌ loꞌo tyalaa naꞌ ca su ndiꞌi̱ ma̱, chaꞌ xaꞌ caca nguula tiꞌ tyiquee naꞌ nu loꞌo tyiꞌi̱ naꞌ loꞌo ma̱, si juaꞌa̱ ntiꞌ Ni chaꞌ caca. \v 33 Xtyucua Ni jiꞌi̱ lcaa cuꞌma̱ lacua, la cuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi nu nduꞌni chaꞌ ti̱ ti tyiꞌi̱ tyiquee na nde chalyuu. Chañi tsa chaꞌ caca juaꞌa̱. \c 16 \s1 Nchcuichaꞌ Pablo jiꞌi̱ tyu̱u̱ tyaꞌa ñati̱ jiꞌi̱ Cristo \p \v 1-2 Loꞌo tyalaa maꞌ Febe slo ma̱, chcuiꞌ tsoꞌo ma̱ loꞌo maꞌ xquiꞌya ycuiꞌ nu Xuꞌna na, ñiꞌya̱ nu ngaꞌa̱ chaꞌ cuaꞌni ma̱, chaꞌ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Cristo laca maꞌ biꞌ. Tyaꞌa na laca maꞌ Febe, ndyuꞌni maꞌ cña cuentya jiꞌi̱ taju ñati̱ jiꞌi̱ Cristo nu ndiꞌi̱ quichi̱ Cencrea. Ta ma̱ na nu lyiji jiꞌi̱ maꞌ cusuꞌ biꞌ, chaꞌ cua nguxtyucua tsa maꞌ jiꞌi̱ quiñaꞌa̱ tsa ñati̱ tya tsubiꞌ la; loꞌo juaꞌa̱ naꞌ, cua nguxtyucua tsa maꞌ jnaꞌ. \p \v 3 Chcuichaꞌ ma̱ jiꞌi̱ Priscila loꞌo Aquila, tyaꞌa ndyuꞌni naꞌ cña jiꞌi̱ Jesucristo. \v 4 Cua tsubiꞌ la hasta cua cajaa ti ycuiꞌ nguꞌ ngua cuentya jnaꞌ, chaꞌ nguaꞌni lyaá nguꞌ jnaꞌ loꞌo ntsuꞌu naꞌ sca su cuxi tsa. Loꞌo ycuiꞌ naꞌ ndya naꞌ xlyaꞌbe jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ; juaꞌa̱ lcaa tyaꞌa nguꞌ xaꞌ tsuꞌ nu ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ loꞌo Cristo nde quichi̱ tyijyuꞌ la, juaꞌa̱ ntiꞌ nguꞌ, chaꞌ ta nguꞌ tsaa xlyaꞌbe jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ. \v 5 Cuati chcuichaꞌ ma̱ jiꞌi̱ lcaa ñati̱ jiꞌi̱ Cristo nu ndyuꞌu tiꞌi̱ ca toniꞌi̱ jiꞌi̱ nu Aquila biꞌ. Loꞌo juaꞌa̱ chcuichaꞌ ma̱ jiꞌi̱ Epeneto tyaꞌa tsoꞌo naꞌ, nguꞌ Asia nu clyo ngusñi chaꞌ jiꞌi̱ Cristo laca yu biꞌ. \v 6 Juaꞌa̱ chcuichaꞌ ma̱ jiꞌi̱ María, chaꞌ nguaꞌni tsa maꞌ cña cuentya jiꞌi̱ ma̱. \v 7 Loꞌo juaꞌa̱ chcuichaꞌ ma̱ jiꞌi̱ Andrónico loꞌo Junias tyaꞌa quichi̱ tyi naꞌ, tyaꞌa ngutuꞌu naꞌ niꞌi̱ chcua̱. Tyucuaa nguꞌ biꞌ laca nguꞌ ñati̱ nu cua nda Cristo jiꞌi̱ ndyaa, chaꞌ ta nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo nguꞌ nu cua tyijyuꞌ la; nguula tsa cña nu nguaꞌni nguꞌ cuentya jiꞌi̱ nu Xuꞌna na. Pana yala la ngusñi nguꞌ biꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, loꞌo liꞌ tiyaꞌ la ngusñi naꞌ chaꞌ biꞌ. \p \v 8 Loꞌo juaꞌa̱ chcuichaꞌ ma̱ jiꞌi̱ lcaa nguꞌ tyaꞌa nscua xtañi nguꞌ lo quityi re: jiꞌi̱ Amplias, chaꞌ tyacaꞌa tsa yu ꞌna xquiꞌya ycuiꞌ nu Xuꞌna na; \v 9 loꞌo juaꞌa̱ jiꞌi̱ Urbano, tyaꞌa ndyuꞌni naꞌ cña jiꞌi̱ Jesucristo; juaꞌa̱ jiꞌi̱ Estaquis, la cuiꞌ juaꞌa̱ tyacaꞌa tsa yu ꞌna; \v 10 juaꞌa̱ jiꞌi̱ Apeles, chaꞌ cua jlo tiꞌ na chaꞌ ngusñi tsoꞌo yu chaꞌ jiꞌi̱ Cristo xquiꞌya lcaa cña nu ngua jiꞌi̱ yu cuentya jiꞌi̱ Cristo; juaꞌa̱ jiꞌi̱ lcaa nguꞌ tyaꞌa Aristóbulo; \v 11 juaꞌa̱ jiꞌi̱ Herodión tyaꞌa quichi̱ tyi naꞌ; juaꞌa̱ jiꞌi̱ lcaa nguꞌ tyaꞌa Narciso nu jlya tiꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ nu Xuꞌna na; \v 12 juaꞌa̱ jiꞌi̱ Trifena loꞌo Trifosa, nu ndyuꞌni tsa cña jiꞌi̱ ycuiꞌ nu Xuꞌna na; juaꞌa̱ jiꞌi̱ Pérsida tyaꞌa tsoꞌo naꞌ, chaꞌ quiñaꞌa̱ tsa cña tsoꞌo jiꞌi̱ ycuiꞌ nu Xuꞌna na nguaꞌni maꞌ biꞌ; \v 13 loꞌo juaꞌa̱ chcuichaꞌ ma̱ jiꞌi̱ Rufo, sca ñati̱ jiꞌi̱ Cristo nu tsoꞌo tsa chaꞌ nchcuiꞌ nguꞌ jiꞌi̱; loꞌo juaꞌa̱ jiꞌi̱ xtyaꞌa̱ Rufo, nu ngunaꞌa̱si̱i̱ tsa jnaꞌ ñiꞌya̱ si laca maꞌ xtyaꞌa̱ naꞌ; \v 14 loꞌo juaꞌa̱ jiꞌi̱ Asíncrito, jiꞌi̱ Flegonte, jiꞌi̱ Hermas, jiꞌi̱ Patrobas, jiꞌi̱ Hermes, loꞌo juaꞌa̱ jiꞌi̱ lcaa tyaꞌa ñati̱ jiꞌi̱ Cristo nu ndyuꞌu tiꞌi̱ ca slo nguꞌ biꞌ; \v 15 loꞌo juaꞌa̱ chcuichaꞌ ma̱ jiꞌi̱ Filólogo, jiꞌi̱ Julia, jiꞌi̱ Nereo, jiꞌi̱ nu cunaꞌa̱ tyaꞌa ngula yu, jiꞌi̱ Olimpas; loꞌo juaꞌa̱ jiꞌi̱ lcaa tyaꞌa nguꞌ nu stuꞌba ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ nguꞌ loꞌo Cristo. Ntiꞌ naꞌ chaꞌ chcuichaꞌ ma̱ jiꞌi̱ lcaa ñati̱ biꞌ cuentya jnaꞌ. \p \v 16 Nu loꞌo chcuichaꞌ ma̱ jiꞌi̱ tyaꞌa ma̱, tyucui tyiquee ma̱ quityi ma̱ jiꞌi̱ tyaꞌa ma̱ chacuayáꞌ jiꞌi̱ Cristo. Lcaa taju ñati̱ nu ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ loꞌo Cristo ca nde, cua ntiꞌ nguꞌ chcuichaꞌ nguꞌ jiꞌi̱ ma̱. \p \v 17 Cuꞌma̱ tyaꞌa ntsuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo Cristo, lye chcuiꞌ naꞌ loꞌo ma̱ juani, chaꞌ tii ti tiꞌ tyiꞌi̱ ma̱ xi, chaꞌ ná tyuꞌu tucua ñati̱ nu ta chaꞌ cusu̱u̱ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo tyaꞌa ma̱, chaꞌ ná tacu̱ꞌ loo nguꞌ biꞌ chaꞌ liñi jiꞌi̱ Cristo nu cua ndyuna ma̱. Ná xñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, \v 18 chaꞌ siꞌi cña jiꞌi̱ Cristo laca biꞌ, si xaꞌ la chaꞌ nchcuiꞌ nguꞌ loꞌo ma̱. Nduꞌni nguꞌ biꞌ lcaa chaꞌ cuxi nu nclyacua tiꞌ ycuiꞌ nguꞌ chaꞌ cuaꞌni nguꞌ. Loꞌo juaꞌa̱ ndyuꞌni nguꞌ chaꞌ quichi̱ yaa chaꞌ hique nguꞌ tiꞌi, chaꞌ tsoꞌo tsa ndañi chaꞌ nu nda nguꞌ, chaꞌ tajuaꞌ ti nchcuiꞌ nguꞌ. \v 19 Pana nu cuꞌma̱ ni, tsoꞌo tsa nchcuiꞌ ñati̱ chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ lcaa quichi̱, chaꞌ tsoꞌo tsa ndaquiyaꞌ ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Cristo. Tsoꞌo tsa ntiꞌ naꞌ ñaꞌa̱ naꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo nduna naꞌ chaꞌ biꞌ; cua ntiꞌ naꞌ chaꞌ yala ti tyatí̱ tiꞌ ma̱ chaꞌ cuaꞌni ma̱ cua ñaꞌa̱ ca chaꞌ tsoꞌo, chaꞌ ná tyatí̱ tiꞌ ma̱ tsiyaꞌ ti chaꞌ cuaꞌni ma̱ ni sca chaꞌ cuxi. \v 20 Ná tyu̱u̱ tsa̱ lyiji chaꞌ cuaꞌni tye ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ nu xñaꞌa̱, chaꞌ ngaꞌaa tyaca̱ꞌ cña cuxi nu nduꞌni nu xñaꞌa̱ biꞌ tsiyaꞌ ti. Cuaꞌni Ni chaꞌ ti̱ ti tyiꞌi̱ tyiquee ma̱, ñiꞌya̱ ntsuꞌu tyiquee ycuiꞌ Ni; loꞌo juaꞌa̱ ñaꞌa̱ ti cuaꞌni Jesucristo nu Xuꞌna na chaꞌ tsoꞌo loꞌo lcaa tyaꞌa ma̱. \p \v 21 Loꞌo Timoteo tyaꞌa ndyaꞌa̱ naꞌ cña, loꞌo Lucio, loꞌo Jasón, loꞌo Sosípater nguꞌ tyaꞌa quichi̱ tyi naꞌ, cua ntiꞌ nguꞌ chcuichaꞌ nguꞌ jiꞌi̱ ma̱. \p \v 22 Cuati loꞌo naꞌ, scaranu jiꞌi̱ Pablo laca naꞌ loꞌo nscua ya quityi re, Tercio naa naꞌ; loꞌo naꞌ, ntiꞌ naꞌ chcuichaꞌ naꞌ jiꞌi̱ ma̱ chacuayáꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ nu Xuꞌna na. \p \v 23 Loꞌo yu Gayo nda yu chaꞌ loꞌo naꞌ chaꞌ chcuichaꞌ naꞌ jiꞌi̱ ma̱; la cuiꞌ toꞌ tyi yu nda yu su tyiꞌi̱ naꞌ, juaꞌa̱ nda yu toniꞌi̱ jiꞌi̱ yu su tyuꞌu tiꞌi̱ ñaꞌa̱ taju ñati̱ nu ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ loꞌo Cristo re. Cuati loꞌo Erasto nu laca loo jiꞌi̱ cñi quichi̱ re, ntiꞌ yu chcuichaꞌ yu jiꞌi̱ ma̱; la cuiꞌ ti chaꞌ ntiꞌ Cuarto, yu tyaꞌa na. \p \v 24 Biꞌ chaꞌ lacua, xtyucua ycuiꞌ Jesucristo nu Xuꞌna na jiꞌi̱ lcaa ma̱ loꞌo tyaꞌa ma̱, ñaꞌa̱ ti cuaꞌni Ni chaꞌ tsoꞌo loꞌo ma̱; juaꞌa̱ ntiꞌ na chaꞌ caca. \s1 Ngusalyaꞌ Pablo loꞌo nguꞌ \p \v 25 Cuaꞌni tlyu na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi lacua. Taca jiꞌi̱ Ni ta Ni juersa jiꞌi̱ ma̱, chaꞌ tyiꞌi̱ ma̱ ñiꞌya̱ nu ngaꞌa̱ chaꞌ tyiꞌi̱ ti na chalyuu, si xñi tsoꞌo na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús. Chaꞌ tsoꞌo jiꞌi̱ la cuiꞌ Jesucristo, biꞌ laca chaꞌ nu nda naꞌ loꞌo nguꞌ, masi tyu̱u̱ tsa siyento yija̱ ntsuꞌu cuatsiꞌ ti chaꞌ nu nchcuiꞌ ñiꞌya̱ nu cuaꞌni ycuiꞌ Ndyosi nde loo la; \v 26 pana juani cua nguluꞌu tsoꞌo Ni chaꞌ biꞌ jiꞌna. Biꞌ chaꞌ ngaꞌa̱ chaꞌ cañi chaꞌ jiꞌi̱ Cristo tyucui ñaꞌa̱ lo yuu chalyuu su ndiꞌi̱ ñati̱ ñaꞌa̱ cuayáꞌ cuna lcaa nguꞌ xaꞌ tsuꞌ, chaꞌ taca xñi nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ sca ti ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ taquiyaꞌ nguꞌ jiꞌi̱ chaꞌ nu nchcuiꞌ Ni. La cuiꞌ chaꞌ biꞌ laca nu cua nscua lo quityi jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, nu nguscua jyoꞌo cusuꞌ ñiꞌya̱ caca chaꞌ nde loo la. Ngua tiꞌ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ caca chaꞌ biꞌ, biꞌ chaꞌ juaꞌa̱ ndyaca juani; ycuiꞌ Ndyosi laca nu ná ngaꞌa̱ chaꞌ tye chalyuu jiꞌi̱ Ni tsiyaꞌ ti. \p \v 27 Sca ti ycuiꞌ Ndyosi jlo tiꞌ lcaa chaꞌ, biꞌ chaꞌ lcaa tyempo ná ngaꞌa̱ chaꞌ tye chaꞌ cuaꞌni tlyu na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni chacuayáꞌ jiꞌi̱ Jesucristo. Juaꞌa̱ ntiꞌ na chaꞌ caca tuꞌni.