\id JAS \h SANTIAGO \toc1 Quityi nu nguscua Santiago \toc2 SANTIAGO \toc3 Stg. \mt1 Quityi nu nguscua Santiago \c 1 \p \v 1 Santiago laca naꞌ nu nscua̱ quityi re chaꞌ ca̱a̱ ca su ndiꞌi̱ cuꞌma̱, ñati̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nu ndyaa ma̱ tyucui ñaꞌa̱ chalyuu. Cña laca naꞌ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, la cuiꞌ juaꞌa̱ laca naꞌ cña jiꞌi̱ Jesucristo nu Xuꞌna na. Cua ntiꞌ naꞌ chcuiꞌ naꞌ xlyo niꞌi̱ loꞌo lcaa ma̱ loꞌo tyaꞌa ma̱. \s1 Nu loꞌo ta ycuiꞌ Ndyosi sca chaꞌ nu caꞌya tsoꞌo hique scaa na \p \v 2 Cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Cristo, si lye tsa ntiꞌ ma̱ xquiꞌya cua ñaꞌa̱ ca lo chaꞌ tiꞌí nu ndyacua jiꞌi̱ ma̱, ná xñiꞌi̱ tsa culacua tiꞌ ma̱ liꞌ; pana tsoꞌo tsa caca tyiquee ma̱ liꞌ, \v 3 chaꞌ nu loꞌo ngualo chaꞌ tiꞌí biꞌ jiꞌi̱ ma̱ xquiꞌya chaꞌ ngusñi tsoꞌo ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, liꞌ taca jlo tiꞌ ma̱ chaꞌ cua nchca la jiꞌi̱ ma̱ talo ma̱ nde chalyuu. \v 4 Pana cuiꞌya ma̱ cuentya chaꞌ talo ma̱ tyucui tyempo loꞌo ndiꞌi̱ ma̱ chalyuu, ñaꞌa̱ cuayáꞌ nu tye chaꞌ tiꞌí jiꞌi̱ ma̱, chaꞌ caca ma̱ ñati̱ nu tyucui tyiquee, ñati̱ nu ná sca na lyiji jiꞌi̱ chaꞌ ngusñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús. \p \v 5 Si ntsuꞌu quiyaꞌ nu loꞌo ná jlo tiꞌ ma̱ tsiyaꞌ ti ñiꞌya̱ nu cuaꞌni ma̱, liꞌ tsoꞌo chcuiꞌ ma̱ loꞌo ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ ta Ni sca chaꞌ nu caꞌya hique ma̱ ñiꞌya̱ nu cuaꞌni ma̱ liꞌ. Tsoꞌo tsa chaꞌ xlyaꞌbe nda Ni jiꞌi̱ lcaa ñati̱, cuati ná nduꞌni tyaala Ni jiꞌna loꞌo nda Ni sca chaꞌ tsoꞌo jiꞌna. \v 6 Tsa biꞌ ti chaꞌ, nu loꞌo jña ma̱ sca chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, liꞌ ngaꞌa̱ chaꞌ jlya tiꞌ ma̱ chaꞌ nchca jiꞌi̱ Ni cuaꞌni Ni juaꞌa̱; ná tsoꞌo si tyaꞌa̱chu̱ꞌ ma̱ jiꞌi̱ chaꞌ biꞌ, ñiꞌya̱ si ñacui̱ ma̱ chaꞌ ná nchca jiꞌi̱ Ni cuaꞌni Ni juaꞌa̱. Ñati̱ nu juaꞌa̱ ñacui̱ chaꞌ ná nchca jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni, laca nguꞌ biꞌ ñiꞌya̱ laca sca clyooꞌ nu ndyaꞌa̱ lo tyujoꞌo; ndyatu̱ clyooꞌ ndyaa macala su nducuniꞌi̱ cuiꞌi̱ jiꞌi̱ chaꞌ tsaa. \v 7 Ná ca tu̱ tiꞌ nguꞌ biꞌ jiꞌi̱ ni sca na, chaꞌ ta ycuiꞌ nu Xuꞌna na jiꞌi̱ nguꞌ liꞌ, \v 8 chaꞌ tucua chaꞌ ntsuꞌu tyiquee nguꞌ biꞌ; ná sca chaꞌ caja jiꞌi̱ nguꞌ chaꞌ xcuiꞌ na nchaꞌa̱ ti tyiquee nguꞌ. Sca ti chaꞌ chcuiꞌ nguꞌ sca tsa̱, chaca tsa̱ xaꞌ chaꞌ chcuiꞌ nguꞌ biꞌ liꞌ. \p \v 9 Tsoꞌo ti caca tyiquee nguꞌ tiꞌi tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi; xtyucua Ni jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, chaꞌ tsoꞌo la tyiꞌi̱ nguꞌ nde loo la, masi nchcubeꞌ tsa nguꞌ su ndiꞌi̱ nguꞌ juani ti. \v 10 Loꞌo juaꞌa̱ nduꞌni chaꞌ tsoꞌo ti caca tyiquee nguꞌ culiyaꞌ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Ni, masi tye chaꞌ culiyaꞌ nguꞌ; culiji yuꞌu lcaa chaꞌ tsoꞌo nu ntsuꞌu jiꞌi̱ cua ñaꞌa̱ ca nguꞌ culiyaꞌ, ñiꞌya̱ ndye chaꞌ jiꞌi̱ sca queé nu tsoꞌo ñaꞌa̱ nu ntsuꞌu ca neꞌ quixi̱ꞌ. \v 11 Loꞌo ndyaa cuichaa nde cua̱, ca tyiqueꞌ tsa cua̱ liꞌ, ndyanaa yaca queé, ndyalú lcaa cucuꞌ queé, ndye chaꞌ tsoꞌo ñaꞌa̱ jiꞌi̱ liꞌ. La cuiꞌ juaꞌa̱ tye chaꞌ jiꞌi̱ nguꞌ culiyaꞌ; laja loꞌo ndyuꞌni cña tiꞌ nguꞌ chaꞌ tya caja la chaꞌ tsoꞌo jiꞌi̱ nguꞌ, tye chaꞌ tsoꞌo biꞌ jiꞌi̱ nguꞌ liꞌ. \s1 Nu loꞌo ndojolaqui nu xñaꞌa̱ jiꞌna chaꞌ cuaꞌni na chaꞌ cuxi \p \v 12 Tsoꞌo caca tyiquee ñati̱ nu ñaꞌa̱ ti nxñi chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, masi tyacua cua ñaꞌa̱ ca chaꞌ tiꞌí jiꞌi̱ nguꞌ. Tsoꞌo si talo nguꞌ tyiqueeꞌ, ñaꞌa̱ cuayáꞌ tye chaꞌ tiꞌí biꞌ jiꞌi̱ nguꞌ, chaꞌ caja chalyuu nu ná ngaꞌa̱ chaꞌ tye jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ liꞌ; biꞌ laca chaꞌ tsoꞌo nu cua nacui̱ Ni chaꞌ ta Ni jiꞌi̱ ñati̱ nu ntsuꞌu tsa tyiquee ñaꞌa̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni. \v 13 Nu loꞌo cojolaqui sca chaꞌ cuxi jiꞌna ni, ná tsoꞌo si ñacui̱ na ndiꞌya̱: “Ycuiꞌ Ndyosi ndyuꞌni chaꞌ nñiloꞌo chaꞌ cuxi re ꞌna”. Ná ntsuꞌu chaꞌ cuxi tsiyaꞌ ti nu caca jiꞌi̱ cñiloꞌo jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, loꞌo juaꞌa̱ ná nñiloꞌo Ni jiꞌi̱ ñati̱ loꞌo sca chaꞌ cuxi. \v 14 Nu loꞌo ndojolaqui chaꞌ cuxi jiꞌna, biꞌ hora laca nu ná ndaquiyaꞌ na jiꞌi̱ sca chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni; liꞌ la cuiꞌ chaꞌ cuxi nu ntsuꞌu neꞌ cresiya jiꞌi̱ ycuiꞌ ca na, biꞌ laca nu ndatsaa jiꞌna chaꞌ tya cuaꞌni la na chaꞌ cuxi. \v 15 Tsoꞌo la ntiꞌ na chaꞌ cuaꞌni na chaꞌ cuxi biꞌ, masi caca tlyu la quiꞌya jiꞌna; nu loꞌo nguiꞌi̱ na jiꞌi̱ quiꞌya biꞌ jiꞌna ñaꞌa̱ cuayáꞌ nu ngaꞌaa caca xtyanu na jiꞌi̱, liꞌ xana na xtyanu na chalyuu tsoꞌo nu cua ngujui jiꞌna. \p \v 16 Cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, tyacaꞌa tsa ma̱ ꞌna; ná ta ma̱ chacuayáꞌ chaꞌ cñiloꞌo nu xñaꞌa̱ jiꞌi̱ ma̱. \v 17 Lcaa chaꞌ xlyaꞌbe nu ndyiji jiꞌna ni, lcaa chaꞌ nu chañi chaꞌ xcuiꞌ chaꞌ tsoꞌo laca biꞌ, ca su ntucua ycuiꞌ Ndyosi tsiyaꞌ ti, ca biꞌ ngutuꞌu lcaa chaꞌ biꞌ, la cuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi nu ngüiñá lcaa xee tlyu nu ngaꞌa̱ nde cua̱. Sca ti cuayáꞌ ñaꞌa̱ loo ycuiꞌ Ndyosi ñaꞌa̱ Ni jiꞌna; ná xcutsaꞌa̱ Ni chaꞌ nu ntsuꞌu tyiquee Ni ñaꞌa̱ Ni jiꞌna, chaꞌ ná ntsuꞌu chaꞌ tyaꞌa̱chu̱ꞌ Ni jiꞌi̱ scaa chaꞌ nu cua nchcuiꞌ Ni loꞌo ñati̱. \v 18 Lcaa chaꞌ nu liñi ca cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, cua nguluꞌu Ni chaꞌ biꞌ jiꞌna chaꞌ caca na ñati̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni, chaꞌ juaꞌa̱ ntiꞌ Ni chaꞌ caca; cua ntiꞌ Ni chaꞌ caca na loo jiꞌi̱ lcaa ca lo na nu cua ngüiñá ycuiꞌ Ni, juaꞌa̱ ntiꞌ Ni. \s1 Chaꞌ tacati nu ngaꞌa̱ chaꞌ cuaꞌni na cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi \p \v 19 Cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, nu tsoꞌo tsa ntsuꞌu tyiquee naꞌ ñaꞌa̱a̱ jiꞌi̱ ma̱, tsoꞌo si cuiꞌya ma̱ cuentya jiꞌi̱ chaꞌ nu chcuiꞌ naꞌ re. Ntsuꞌu cña jiꞌi̱ lcaa na chaꞌ yala ti cuaꞌa̱ jyaca̱ na jiꞌi̱ chaꞌ nu chcuiꞌ ñati̱ loꞌo na; pana tiyaꞌ ti xacui̱ na chaꞌ jiꞌi̱ nguꞌ, juaꞌa̱ tiyaꞌ tsa caca ñasi̱ꞌ na jiꞌi̱ nguꞌ. \v 20 Nu loꞌo nchca ñasi̱ꞌ na ni, ná taca cuaꞌni na chaꞌ liñi nu ntiꞌ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ cuaꞌni na nde chalyuu. \v 21 Loꞌo juaꞌa̱ ngaꞌa̱ chaꞌ culochu̱ꞌ na lcaa chaꞌ subaꞌ, lcaa chaꞌ cuxi nu tya ntsuꞌu neꞌ cresiya jiꞌna; tucuá na chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi lacua, xñi tsoꞌo na lcaa chaꞌ nu nda Ni chaꞌ tyanu neꞌ cresiya jiꞌna, chaꞌ biꞌ laca chaꞌ nu taca cuaꞌni lyaá jiꞌna jiꞌi̱ nu cuxi nu ntsuꞌu jiꞌna. \p \v 22 Tsa biꞌ ti chaꞌ, ngaꞌa̱ chaꞌ taquiyaꞌ na lcaa chaꞌ nu nclyuꞌu Ni jiꞌna, siꞌi na cuaꞌa̱ jyaca̱ ti na jiꞌi̱ chaꞌ biꞌ; na cñiloꞌo ti na jiꞌi̱ ycuiꞌ ca na, si xcuiꞌ na cuaꞌa̱ jyaca̱ ti na jiꞌi̱ chaꞌ biꞌ, loꞌo ná ndaquiyaꞌ na chaꞌ biꞌ. \v 23 Cua ñaꞌa̱ ca ñati̱ nu ntiꞌ cuna ti chaꞌ nu nda Ni loꞌo na, loꞌo liꞌ ná ntajaꞌa̱ cuaꞌni chaꞌ biꞌ, laca ñati̱ biꞌ ñiꞌya̱ laca ñati̱ nu ñaꞌa̱ cuiꞌya xi jiꞌi̱ ycuiꞌ ca lo sca cuanaa; \v 24 yala ntchaa ti ñaꞌa̱ nguꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ ca nguꞌ lo cuanaa, pana loꞌo cua ndyaa nguꞌ, liꞌ hora ti cjlyaa tiꞌ nguꞌ ñiꞌya̱ ñaꞌa̱ ycuiꞌ ca nguꞌ. \v 25 Xtyucua ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ cua ñaꞌa̱ ca ñati̱ nu chañi chaꞌ cuaꞌa̱ jyaca̱ jiꞌi̱ chaꞌ tsoꞌo nu nda Ni chaꞌ tyanu neꞌ cresiya jiꞌna; biꞌ laca chaꞌ nu xtyucua jiꞌna chaꞌ taca tyiꞌi̱ tyiquee na tsoꞌo ti. Si tsoꞌo ti cuaꞌni na nde chalyuu, si cuaꞌni na lcaa cña nu nclyuꞌu ycuiꞌ Ndyosi jiꞌna lcaa tsa̱ loꞌo tyiꞌi̱ na chalyuu, tsoꞌo tsa caca jiꞌna liꞌ. Siꞌi na nduna ti na chaꞌ biꞌ, loꞌo liꞌ xtyanu na jiꞌi̱. \p \v 26 Ná tyiqueeꞌ ntsuꞌu xi nguꞌ tyaꞌa ma̱ nu ntiꞌ chaꞌ tacati tsa nduꞌni ycuiꞌ ca nguꞌ. Pana laja ti nduꞌni nguꞌ chaꞌ tacati nguꞌ, si ná ndube tiꞌ nguꞌ ñiꞌya̱ nchcuiꞌ nguꞌ loꞌo ñati̱; na ñiloꞌo nguꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ ca nguꞌ chaꞌ tacati nguꞌ liꞌ. \v 27 Si tyucui tyiquee na tsiyaꞌ ti nduꞌni na chaꞌ tacati cuentya jiꞌi̱ Ni, si siꞌi na tucua chaꞌ ntsuꞌu tyiquee na, ndiꞌya̱ ntiꞌ ycuiꞌ Ndyosi Sti na chaꞌ cuaꞌni na liꞌ: ngaꞌa̱ chaꞌ xtyucua na jiꞌi̱ nu sube tiꞌi, juaꞌa̱ ngaꞌa̱ chaꞌ xtyucua na jiꞌi̱ nu cunaꞌa̱ nu ndyanu tiꞌi ti, nu loꞌo nchcubeꞌ tsa nguꞌ ndiꞌi̱ nguꞌ chalyuu; pana ná tsoꞌo tyatí̱ yuꞌu na loꞌo chaꞌ cuxi nu ntsuꞌu nde chalyuu. \c 2 \s1 Sca ti cuayáꞌ cuaꞌni tsoꞌo na loꞌo cua ñaꞌa̱ ca ñati̱ nu lijya̱ slo na \p \v 1 Cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesucristo nu Xuꞌna na, nu ntucua Ni ca su tsoꞌo tsa ñaꞌa̱ nde cua̱, ná tsoꞌo si xaꞌ ñaꞌa̱ ntsuꞌu tyiquee ma̱ ñaꞌa̱ ma̱ jiꞌi̱ xi scaa ñati̱; stuꞌba ti cuaꞌni ma̱ loꞌo cua ñaꞌa̱ ca ñati̱, tsoꞌo la. \v 2 Ná tyiqueeꞌ ca̱a̱ tyu̱u̱ lo ñati̱ ca su ndyuꞌu tiꞌi̱ ma̱, masi nguꞌ culiyaꞌ nu ntsuꞌu cuiꞌ oro sne yaꞌ nguꞌ, cuati tsoꞌo tsa ñaꞌa̱ steꞌ nguꞌ, masi nguꞌ tiꞌi nu ngusu̱ tsa steꞌ nguꞌ. \v 3 Ná tsoꞌo si lye tsa cuaꞌni chi̱ ma̱ loo sca ñati̱ nu nchcuꞌ lateꞌ nu tsoꞌo tsa ñaꞌa̱. Ná tsoꞌo ñacui̱ ma̱ jiꞌi̱ nu culiyaꞌ biꞌ: “Tyucua xi lo yaca xlya tsoꞌo re, cusuꞌ”, si ñacui̱ ma̱ jiꞌi̱ sca nguꞌ tiꞌi ndiꞌya̱: “Ndacua ti tyu̱ nuꞌu̱. Cuaꞌa̱ xi, masi lo yuu ti cua”. \v 4 Ntsuꞌu quiꞌya jiꞌi̱ ma̱ liꞌ, xquiꞌya chaꞌ xaꞌ ñaꞌa̱ ntsuꞌu tyiquee ma̱ ñaꞌa̱ ma̱ jiꞌi̱ xi scaa ñati̱, loꞌo juaꞌa̱ cuxi ti ntsuꞌu tyiquee ma̱ ñaꞌa̱ ma̱ jiꞌi̱ nu xaꞌ ñati̱ biꞌ liꞌ. \p \v 5 Cuꞌma̱ nguꞌ tyaꞌa na nu tyacaꞌa tsa ma̱ ꞌna, cuiꞌya ma̱ cuentya jiꞌi̱ chaꞌ re: Cua ngusubi ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ ñati̱ tiꞌi chaꞌ taca xñi tsoꞌo nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni; ta Ni chalyuu tsoꞌo jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ liꞌ, la cuiꞌ chalyuu nu nacui̱ Ni chaꞌ caja jiꞌi̱ ñati̱ nu ntsuꞌu tsa tyiquee ñaꞌa̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni. Masi tiꞌi tsa ñati̱ biꞌ nde chalyuu, pana culiyaꞌ nguꞌ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. \v 6 Ná tsoꞌo ndyuꞌni cuꞌma̱, chaꞌ tiꞌí tiꞌ ma̱ ñaꞌa̱ ma̱ jiꞌi̱ nguꞌ tiꞌi. Xcuane naꞌ sca chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ lacua: ¿Ha siꞌi nu culiyaꞌ laca nu tiꞌí tiꞌ jiꞌi̱ ma? ¿Ha siꞌi nu culiyaꞌ laca nu ndyaꞌa̱loꞌo jiꞌi̱ ma̱ ca slo nguꞌ tisiya? \v 7 La cuiꞌ nguꞌ biꞌ laca nu nchcuiꞌ tsa chaꞌ cuxi jiꞌi̱ ycuiꞌ Jesús nu ntsuꞌu tsa chaꞌ jiꞌna loꞌo. \p \v 8 Tsoꞌo tsa si chañi chaꞌ ndaquiyaꞌ ma̱ chaꞌ cusuꞌ nu nscua tya clyo la; ndiꞌya̱ nchcuiꞌ chaꞌ biꞌ: “Ntsuꞌu chaꞌ cuaꞌni tyaꞌna tiꞌ na jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ na, ñiꞌya̱ laca si nduꞌni tyaꞌna tiꞌ na jiꞌi̱ ycuiꞌ ca na”, nacui̱ quityi. \v 9 Si xaꞌ ca ñaꞌa̱ nduꞌni ma̱ loꞌo xi scaa ñati̱, cuxi nduꞌni ma̱ liꞌ, ntsuꞌu quiꞌya jiꞌi̱ ma̱ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi liꞌ; la cuiꞌ juaꞌa̱ ndyuꞌu chaꞌ nu nscua lo quityi cusuꞌ biꞌ. \v 10 Ñati̱ nu ndaquiyaꞌ lcaa cña nu ngulo ycuiꞌ Ndyosi jiꞌna chaꞌ cuaꞌni na, loꞌo liꞌ ntsuꞌu masi sca ti chaꞌ cuxi nu ndyuꞌni nguꞌ biꞌ, sca ti cuayáꞌ ntsuꞌu quiꞌya jiꞌi̱ nguꞌ, ñiꞌya̱ laca si ná ndaquiyaꞌ nguꞌ tsiyaꞌ ti jiꞌi̱ lcaa cña nu cua ngulo ycuiꞌ Ni jiꞌna. \v 11 Ycuiꞌ Ndyosi laca nu cua nacui̱ tyucuaa lo chaꞌ ndiꞌya̱: “Ná tyuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo clyoꞌo xaꞌ ñati̱”, nacui̱ Ni; loꞌo juaꞌa̱: “Ná cujuii ma̱ jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ ma̱”, nacui̱ Ni. Si cujuii ma̱ jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ ma̱, ntsuꞌu quiꞌya jiꞌi̱ ma̱ lacua, masi ná ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo clyoꞌo xaꞌ ñati̱; sca ti cuayáꞌ cua ndyaꞌa̱chu̱ꞌ ma̱ jiꞌi̱ chaꞌ nu cua nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo na liꞌ. \v 12 Cua nda Jesús sca chaꞌ tsoꞌo chaꞌ tyanu neꞌ cresiya jiꞌna, chaꞌ xtyucua jiꞌna chaꞌ taca tyiꞌi̱ tyiquee na tsoꞌo ti. Ngaꞌa̱ chaꞌ chcuiꞌ tsoꞌo na, juaꞌa̱ ntsuꞌu chaꞌ cuaꞌni na chaꞌ tsoꞌo loꞌo ndiꞌi̱ na chalyuu, chaꞌ cua tyalaa ti tsa̱ nu loꞌo cuaꞌni cuayáꞌ Ni jiꞌi̱ lcaa ñati̱ chalyuu. \v 13 Loꞌo liꞌ si ná nguaꞌni tyaꞌna tiꞌ na jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ na, ná taca cuaꞌni tyaꞌna tiꞌ Ni jiꞌna loꞌo cuaꞌni cuayáꞌ Ni jiꞌna; pana ñati̱ nu nguaꞌni tyaꞌna tiꞌ jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ ni, biꞌ ñati̱ laca nu tsoꞌo la caca chaꞌ jiꞌi̱ hora loꞌo cuaꞌni cuayáꞌ Ni jiꞌi̱ ñati̱. \s1 Ntsuꞌu cña tsoꞌo chaꞌ cuaꞌni na loꞌo ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni \p \v 14 Cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, ná taca ñacui̱ na chaꞌ ntsuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo Jesús, si ná loꞌo nduꞌni na chaꞌ tsoꞌo nu xtyucua jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ na. Sca ti ngusñi tsoꞌo na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, si cuaꞌni na chaꞌ tsoꞌo juaꞌa̱; liꞌ tyajaꞌa̱ Ni cuaꞌni lyaá Ni jiꞌna. \v 15 Ná tyiqueeꞌ ntsuꞌu nguꞌ tyaꞌa ndyuꞌu tiꞌi̱ ma̱ nu lyiji tsa steꞌ nguꞌ, nu lyiji tsa na cacu nguꞌ, masi quiꞌyu, masi cunaꞌa̱. \v 16 Si chcuiꞌ ma̱ loꞌo nguꞌ biꞌ ndiꞌya̱: “Xtyucua Ni jiꞌi̱ ma̱”, ñacui̱ ma̱ jiꞌi̱ nguꞌ, “cacuꞌ ma̱ steꞌ ma̱ chaꞌ caca chcatsu̱ ma̱, cacu tsoꞌo ma̱ tyaja”, ñacui̱ ma̱ jiꞌi̱ nguꞌ, pana ná nda ma̱ na nu lyiji jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ liꞌ, ¿ha tsoꞌo ntiꞌ ma̱ chaꞌ nchcuiꞌ ma̱ loꞌo nguꞌ juaꞌa̱? Ná tsoꞌo chcuiꞌ ma̱ juaꞌa̱, chaꞌ cua ngujlyaa tiꞌ ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi si chcuiꞌ ma̱ juaꞌa̱; \v 17 ná taca ñacui̱ na jiꞌi̱ nguꞌ chaꞌ cua ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, si ná loꞌo cuaꞌni na chaꞌ tsoꞌo nu xtyucua jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ na. \p \v 18 Ná tyiqueeꞌ ñacui̱ sca ñati̱ jiꞌna: “Tsoꞌo tsa ngusñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi tuꞌni. Pana nu naꞌ ni, ntiꞌ naꞌ chaꞌ cuayáꞌ tsa cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi masi cuaꞌni naꞌ xi chaꞌ tsoꞌo loꞌo ñati̱”, ñacui̱ nguꞌ. Tsoꞌo lacua. Ndiꞌya̱ chcuiꞌ naꞌ loꞌo nguꞌ biꞌ liꞌ: “Cachaꞌ ma̱ ꞌna lacua chaꞌ cua ngusñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni, masi ndyuꞌni ma̱ chaꞌ tsoꞌo loꞌo ñati̱; pana laja loꞌo ndyuꞌni tsoꞌo naꞌ loꞌo ñati̱, liꞌ ca cuayáꞌ tiꞌ ma̱ chaꞌ chañi chaꞌ ngusñi naꞌ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni”, ñacui̱ naꞌ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ. \v 19 Jlya tiꞌ ma̱ chaꞌ sca ti ycuiꞌ Ndyosi ntsuꞌu chalyuu. Tsoꞌo tsa, pana cua ñaꞌa̱ ca cuiꞌi̱ xñaꞌa̱ jlya tiꞌ chaꞌ biꞌ; loꞌo juaꞌa̱ lye tsa nchcua̱ cuiꞌi̱ xñaꞌa̱ biꞌ, chaꞌ ntsi̱i̱ cuiꞌi̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni. \v 20 Ngaꞌa̱ chaꞌ ca cuayáꞌ tiꞌ ma̱, chaꞌ ná chañi chaꞌ ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi si ná loꞌo cuaꞌni na chaꞌ tsoꞌo chaꞌ xtyucua na jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ na. \v 21 Ndiꞌya̱ ngua chaꞌ ngua cuayáꞌ tiꞌ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ ngua tsoꞌo cresiya jiꞌi̱ Abraham, jyoꞌo cusuꞌ jiꞌna: naꞌa̱ Ni chaꞌ ntajaꞌa̱ nu cusuꞌ ta jiꞌi̱ sñiꞌ ycuiꞌ ca, nu Isaac biꞌ, chaꞌ caca yu sca msta̱. \v 22 Ntsuꞌu sca cña nu nguaꞌni Abraham lacua. Xquiꞌya biꞌ ngua cuayáꞌ tiꞌ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ cua ngusñi Abraham chaꞌ nu nchcuiꞌ Ni loꞌo; jlya tsa tiꞌ nu cusuꞌ chaꞌ biꞌ, biꞌ chaꞌ ntajaꞌa̱ yu nguaꞌni yu cña biꞌ. \v 23 Biꞌ laca chaꞌ nu nscua lo quityi cusuꞌ ndiꞌya̱: “Ngusñi Abraham chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, biꞌ chaꞌ ntucuá Ni chaꞌ jiꞌi̱ Abraham chaꞌ caca yu sca ñati̱ nu lubii tsa cresiya jiꞌi̱”. Tyaꞌa tsoꞌo ycuiꞌ Ndyosi ngua Abraham liꞌ, nacui̱ quityi. \p \v 24 Juaꞌa̱ ca cuayáꞌ tiꞌ cuꞌma̱ lacua, chaꞌ ntajaꞌa̱ ycuiꞌ Ndyosi tucuá Ni chaꞌ jiꞌi̱ ñati̱ loꞌo ndyuꞌni nguꞌ chaꞌ tsoꞌo, siꞌi xquiꞌya chaꞌ nacui̱ ti nguꞌ chaꞌ jlya tiꞌ nguꞌ jiꞌi̱ Ni. \v 25 La cuiꞌ juaꞌa̱ ntucuá Ni chaꞌ jiꞌi̱ nu cunaꞌa̱ calle nu ngua naa Rahab; ntucuá Ni chaꞌ nu nchcuiꞌ maꞌ biꞌ, ñiꞌya̱ laca si ngua maꞌ sca ñati̱ tsoꞌo, xquiꞌya chaꞌ tsoꞌo tsa cña nu nguaꞌni maꞌ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. Cua nda maꞌ su ngutiꞌi̱ nguꞌ nu ndyaa naꞌa̱ jiꞌi̱ quichi̱ tyi maꞌ cuaana ti; liꞌ nguluꞌu maꞌ chaca tyucui̱i̱ jiꞌi̱ nguꞌ su tyaa tsoꞌo ti nguꞌ biꞌ, chaꞌ xna nguꞌ jiꞌi̱ nguꞌ xñaꞌa̱ liꞌ. \v 26 Loꞌo juaꞌa̱ nu na ni, si ñacui̱ na chaꞌ cua ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, pana ná nduꞌni na chaꞌ tsoꞌo nu xtyucua jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ na, liꞌ laca na ñiꞌya̱ laca ñati̱ nu ndyaa cresiya jiꞌi̱ chaꞌ cua ngujuii nguꞌ. \c 3 \s1 Cuaꞌa na xi jiꞌi̱ chaꞌ nu chcuiꞌ na \p \v 1 Cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Cristo, ná tsoꞌo si tyu̱u̱ tsa tyaꞌa ma̱ culuꞌu ma̱ jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ ma̱; cuayáꞌ xti ti na caca na mstru nu culuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ nguꞌ tyaꞌa na. Cua jlo tiꞌ ma̱ chaꞌ lye tsa ndiꞌi̱ loo nguꞌ ñaꞌa̱ nguꞌ jiꞌna, biꞌ chaꞌ yala tsa chcuiꞌ nguꞌ jiꞌna si xñi na cña chaꞌ culuꞌu na jiꞌi̱ nguꞌ tyaꞌa na. \v 2 Chañi laca chaꞌ ntsuꞌu quiyaꞌ lcaa na ndyuꞌu tsaa tuꞌba na loꞌo nchcuiꞌ na loꞌo tyaꞌa ñati̱ na; ná ntsuꞌu ni sca ñati̱ nu bilya tyuꞌu tsaa tuꞌba tsiyaꞌ ti, nu loꞌo nchcuiꞌ nguꞌ loꞌo tyaꞌa ñati̱ nguꞌ. Si ntsuꞌu ñati̱ nu nchca jiꞌi̱ cuaꞌa jiꞌi̱ chaꞌ nu nchcuiꞌ ycuiꞌ ca nguꞌ, ñati̱ nu tyucui tyiquee tsiyaꞌ ti laca nguꞌ biꞌ. Ná tyiqueeꞌ taca cuaꞌa nguꞌ biꞌ jiꞌi̱ ñaꞌa̱ tsaca nguꞌ, si juaꞌa̱; pana tucui tsa laca chaꞌ cuaꞌa na jiꞌi̱ ycuiꞌ ca na, chaꞌ ná chcuiꞌ na chaꞌ cuxi. \v 3 Ndiꞌya̱ nduꞌni na loꞌo sca cuayu: nsta na chcua̱ tyu tuꞌba niꞌ, chaꞌ liꞌ taca culo na cña jiꞌi̱ niꞌ, chaꞌ tsaa niꞌ loꞌo na macala su ntiꞌ na chaꞌ tsaa na. \v 4 Xaꞌ ñaꞌa̱ nduꞌni nguꞌ loꞌo nclyaꞌ nguꞌ sca yaca niꞌi̱: nu ñati̱ nu laca loo jiꞌi̱ yaca niꞌi̱ ni, loꞌo calaꞌ nguꞌ sca yaꞌ piti nu ntucua nde siyuꞌ yaca niꞌi̱ biꞌ, taca jiꞌi̱ nguꞌ tsaloꞌo nguꞌ jiꞌi̱ macala su ntiꞌ nguꞌ chaꞌ tsaa nguꞌ loꞌo. Masi tonu tsa yaca niꞌi̱ biꞌ, masi lye tsa ndyaca cuiꞌi̱ nu ndyaloꞌo jiꞌi̱, taca jiꞌi̱ nguꞌ tsaloꞌo nguꞌ jiꞌi̱ macala su ntiꞌ nguꞌ tsaa nguꞌ. \v 5 La cuiꞌ juaꞌa̱ laca loꞌo sca chaꞌ nu nchcuiꞌ na; masi xca ti chaꞌ laca biꞌ ntiꞌ na, pana quiñaꞌa̱ tsa chaꞌ tlyu nchcuiꞌ na ntsuꞌu quiyaꞌ. Tucui tsa laca chaꞌ cuaꞌa na jiꞌi̱ tuꞌba na, chaꞌ ná chcuiꞌ na chaꞌ cuxi juaꞌa̱. Loꞌo juaꞌa̱ quiñaꞌa̱ tsa chaꞌ cuxi taca cuaꞌni sca chaꞌ nu chcuiꞌ na; ñiꞌya̱ laca chaꞌ xti ti quiiꞌ ntiꞌ chaꞌ chcaꞌa̱ quiiꞌ jiꞌi̱ quixi̱ꞌ tonu, quiñaꞌa̱ tsa su tyaqui̱ quixi̱ꞌ liꞌ. \v 6 Ñiꞌya̱ laca sca quiiꞌ, juaꞌa̱ laca sca chaꞌ nu chcuiꞌ na; xquiꞌya biꞌ taca xana chaca chalyuu nu cuxi tsa jiꞌna, nu loꞌo cua ndyatí̱ nu chaꞌ cuxi biꞌ ndyaa nde neꞌ cresiya jiꞌna. Xana cañi chaꞌ cuxi biꞌ tyucui ñaꞌa̱ na liꞌ. Xquiꞌya sca chaꞌ nu chcuiꞌ ti na, ndyacaꞌa̱ quiiꞌ liꞌ; loꞌo nu quiiꞌ biꞌ ni, nde ca bilyaa tsiyaꞌ ti ndyuꞌu biꞌ lijya̱ cañi lcaa su ndiꞌi̱ na. \v 7 Taca jiꞌi̱ ñati̱ chalyuu cuaꞌni masu jiꞌi̱ lcaa lo naꞌni tyaala, masi naꞌni nu ndyaꞌa̱ quiyaꞌ ti, masi naꞌni nu ndyacui cua̱, masi naꞌni nu subeꞌ neꞌ niꞌ lo yuu, masi naꞌni nu ntsuꞌu lo tyujoꞌo; na cua ndyuꞌni masu ñati̱ jiꞌi̱ lcaa lo naꞌni biꞌ. \v 8 Pana chaꞌ nu nchcuiꞌ na ni, ná caja ñiꞌya̱ nu cuaꞌni masu na jiꞌi̱, chaꞌ ngaꞌaa chcuiꞌ na chaꞌ cuxi loꞌo ñati̱. Cuxi tsa laca tuꞌba na, ná nchca jiꞌna cuaꞌa na jiꞌi̱ ycuiꞌ ca na. Ñiꞌya̱ laca hitya tyaala nu ntsuꞌu tuꞌba cuaña tyaala, juaꞌa̱ ntiꞌ tuꞌba na, chaꞌ ntsuꞌu tsa chaꞌ cuxi nu nchcuiꞌ na. \v 9 Tucua lo chaꞌ nchcuiꞌ na, chaꞌ ndyuꞌni tlyu na jiꞌi̱ ycuiꞌ nu Xuꞌna na, la cuiꞌ Ndyosi Sti na; loꞌo juaꞌa̱ nsta na quiꞌya jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ na, masi ngüiñá ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ lcaa ñati̱ chalyuu na chaꞌ laca na ñiꞌya̱ ñaꞌa̱ ycuiꞌ Ni. \v 10 La cuiꞌ tyuu tuꞌba na ndyuꞌu lcaa chaꞌ nu nchcuiꞌ na, masi chaꞌ tsoꞌo nu nchcuiꞌ na loꞌo ycuiꞌ Ndyosi, masi chaꞌ cuxi nu nchcuiꞌ na loꞌo tyaꞌa ñati̱ na. Cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Cristo, ná tsoꞌo chaꞌ ndyaca juaꞌa̱. \v 11 Siꞌi sca ti tyuu pilya ntyucua hitya tsoꞌo stuꞌba ti loꞌo ntyucua hitya cñiꞌ. \v 12 Juaꞌa̱ loꞌo yaca siꞌyu ni; ná taca tyuꞌu ntsati̱ jiꞌi̱ yaca quixuu, ni ná taca tyuꞌu quixuu jiꞌi̱ yaca jaꞌba, chaꞌ ná ca quixaꞌ chaꞌ. Ná caja hitya nu tsoꞌo coꞌo na ca su ntyucua hitya cñiꞌ. \s1 Nu loꞌo chañi chaꞌ tsoꞌo tsa nchca cuayáꞌ tiꞌ na scaa chaꞌ \p \v 13 Nu loꞌo ntiꞌ ma̱ chaꞌ tsoꞌo tsa nchca jiꞌi̱ ma̱ nchcuiꞌ ma̱, chaꞌ tsoꞌo tsa nduna ma̱ scaa chaꞌ nu nda ñati̱ loꞌo ma̱, liꞌ xcuiꞌ chaꞌ tsoꞌo ti cuaꞌni ma̱ laja loꞌo ndiꞌi̱ ma̱ chalyuu, chaꞌ taca cuiꞌya xaꞌ la ñati̱ cuentya jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ ñati̱ tsoꞌo laca ma̱. Ná quiñaꞌa̱ chaꞌ tyuꞌu tyiquee ma̱ ñaꞌa̱ ma̱ jiꞌi̱ nguꞌ, pana tsoꞌo ti chcuiꞌ ma̱ loꞌo nguꞌ. \v 14 Ná taca ñaꞌa̱ nguꞌ chaꞌ ñati̱ tsoꞌo laca ma̱ si liyeꞌ tiꞌ ma̱, si chiyaꞌa̱ tsa ntsuꞌu tyiquee ma̱ ñaꞌa̱ ma̱ jiꞌi̱ ñati̱, si xcuiꞌ cña jiꞌi̱ ycuiꞌ ca ma̱ ntsuꞌu tyiquee ma̱; na nñiloꞌo ma̱ jiꞌi̱ tyaꞌa ma̱ si juaꞌa̱ nduꞌni ma̱, hasta ndacu̱ꞌ ma̱ chaꞌ liñi nu cua nda ycuiꞌ Ndyosi lijya̱ chalyuu. \v 15 Siꞌi nde su ntucua ycuiꞌ Ndyosi ndyuꞌu chaꞌ cuxi nu nchcuiꞌ ma̱, sca chaꞌ cuxi nu ntsuꞌu chalyuu laca biꞌ; sca chaꞌ nu cua nda ycuiꞌ nu xñaꞌa̱ laca chaꞌ nu nchcuiꞌ ma̱ biꞌ. \v 16 Si liyeꞌ tiꞌ na jiꞌi̱ tyaꞌa na, si xcuiꞌ cña jiꞌi̱ ycuiꞌ ca na ntsuꞌu tyiquee na, ná caca stuꞌba chaꞌ jiꞌna loꞌo tyaꞌa na liꞌ; lcaa lo chaꞌ cuxi caca cuaꞌni na liꞌ. \v 17 Pana lcaa chaꞌ nu nda ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ chcuiꞌ na loꞌo ñati̱, xcuiꞌ chaꞌ tsoꞌo laca biꞌ; ná nguxaꞌ chaꞌ tsoꞌo biꞌ loꞌo chaꞌ cuxi, ná ntsuꞌu chaꞌ xu̱u̱ tyaꞌa na loꞌo tyaꞌa ñati̱ na. Chaꞌ tsoꞌo ti laca nu nda Ni chaꞌ chcuiꞌ na loꞌo ñati̱, chaꞌ xcuiꞌ na tsoꞌo ti cuaꞌni na loꞌo ñati̱ liꞌ. Loꞌo juaꞌa̱ nduꞌni chaꞌ biꞌ, chaꞌ cuaꞌni tyaꞌna tiꞌ na jiꞌi̱ ñati̱, ñaꞌa̱ cuayáꞌ nu cuaꞌni na chaꞌ tsoꞌo chaꞌ xtyucua na jiꞌi̱ nguꞌ; nduꞌni chaꞌ sca ti chaꞌ liñi chcuiꞌ na loꞌo ñati̱, siꞌi chaꞌ cuiñi chcuiꞌ na loꞌo nguꞌ. \v 18 Tsoꞌo tsa ndyuꞌni ñati̱ nu ná nclyana chaꞌ cusu̱u̱ loꞌo tyaꞌa ñati̱, ñati̱ nu tsoꞌo tsa ntsuꞌu tyiquee nchcuiꞌ loꞌo tyaꞌa ñati̱. Tiyaꞌ la liꞌ tyuꞌu tucua quiñaꞌa̱ la chaꞌ tsoꞌo nu cua ntiꞌ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ caca nde chalyuu, xquiꞌya chaꞌ nclyacua tsoꞌo tiꞌ nguꞌ biꞌ. \c 4 \s1 Ná cuaꞌni tyaꞌa na loꞌo ñati̱ cuxi nu ntsuꞌu chalyuu \p \v 1 ¿Ni chaꞌ laca lye tsa nxu̱u̱ tyaꞌa ma̱? ¿Ni chaꞌ laca lyaꞌ tsa tiꞌ ma̱ jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ ma̱? ¿Ha siꞌi na ndacui tsa tiꞌ ma̱ jiꞌi̱ scaa na nu ntsuꞌu jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ ma̱? Ná nchca jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ ti̱ ti tyiꞌi̱ tyiquee ma̱ loꞌo tyaꞌa ma̱ xquiꞌya lcaa lo chaꞌ cuxi nu ndiya tsa tiꞌ ma̱ jiꞌi̱. \v 2 Si ntsuꞌu sca chaꞌ nu tiji̱ꞌ tsa tiꞌ ma̱ jiꞌi̱, loꞌo ná ntsuꞌu chacuayáꞌ chaꞌ caja chaꞌ biꞌ jiꞌi̱ ma̱, liꞌ ntiꞌ ma̱ cujuii ma̱ jiꞌi̱ ñati̱, chaꞌ juaꞌa̱ taca caja chaꞌ biꞌ jiꞌi̱ ma̱, ntiꞌ ma̱. La cuiꞌ juaꞌa̱ si ndacui tsa tiꞌ ma̱ jiꞌi̱ sca na nu ná nchca caja jiꞌi̱ ma̱, liꞌ nchcuiꞌ ma̱ chaꞌ tiꞌí jiꞌi̱ nu ca jiꞌi̱ na biꞌ, nxu̱u̱ tyaꞌa ma̱ loꞌo nguꞌ biꞌ liꞌ. Pana ná ndyiji na nu ntiꞌ ma̱ caja jiꞌi̱ ma̱, xquiꞌya chaꞌ ná ndijña ma̱ chaꞌ biꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi su clyo; \v 3 masi ndijña ma̱ sca chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, pana cuxi tsa tyiquee ma̱, biꞌ chaꞌ ná ndyiji chaꞌ biꞌ jiꞌi̱ ma̱ liꞌ. Tsa nde ti chaꞌ ntsuꞌu tyiquee ma̱: cua ntiꞌ ma̱ chaꞌ caja jiꞌi̱ ma̱ cua ñaꞌa̱ ca chaꞌ nu tyaalaꞌ tyiquee ycuiꞌ ca ma̱, pana ná tsoꞌo chaꞌ ndyuꞌni ma̱ juaꞌa̱; \v 4 cua nguxtyanu ma̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, cua ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo sca chaꞌ nu cuxi tsa, si juaꞌa̱ ndyuꞌni ma̱. ¿Ha ná nchca cuayáꞌ tiꞌ ma̱ chaꞌ tyaꞌa cusu̱u̱ ycuiꞌ Ndyosi laca na, si xcuiꞌ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ ca ti na ntsuꞌu tyiquee na? Na nxu̱u̱ tyaꞌa na loꞌo ycuiꞌ Ndyosi, si cuaꞌni tyaꞌa na loꞌo nu cuxi nu ntsuꞌu nde chalyuu. \v 5 Ndiꞌya̱ nscua chaꞌ lo quityi jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, loꞌo juaꞌa̱ siꞌi chaꞌ laja ti nda Ni: “Nu Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi nu nda Ni chaꞌ tyanu neꞌ cresiya jiꞌna, ntsuꞌu tsa tyiquee Ni ñaꞌa̱ Ni jiꞌna; pana yala tsa caca chi̱i̱ tiꞌ Ni jiꞌna, si loꞌo ntsuꞌu sca chaꞌ cuxi loo”. Juaꞌa̱ nacui̱ quityi. \v 6 Tlyu la tsiyaꞌ ti chaꞌ tsoꞌo nu nduꞌni ycuiꞌ Ndyosi loꞌo na, chaꞌ xtyucua Ni jiꞌna. Ndiꞌya̱ nscua chaca chaꞌ lo quityi jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi: “Ná sca na ta ycuiꞌ Ni jiꞌi̱ ñati̱ nu xcuiꞌ tyiji̱loo jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ nguꞌ, ntiꞌ nguꞌ; pana quiñaꞌa̱ tsa chaꞌ tsoꞌo nduꞌni Ni loꞌo ñati̱ nu tsoꞌo ti ndiꞌi̱ chalyuu, nu ná ndyuꞌni tyucuaa tiꞌ loꞌo xaꞌ ñati̱”, nacui̱ quityi biꞌ. \v 7 Taquiyaꞌ ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi lacua. Xu̱u̱ tyaꞌa ma̱ loꞌo nu xñaꞌa̱, loꞌo liꞌ xna nu cuxi biꞌ, tyuꞌu clya biꞌ su ndiꞌi̱ ma̱ liꞌ. \v 8 Tsoꞌo tsa xñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, loꞌo liꞌ tucuá Ni chaꞌ jiꞌi̱ ma̱. Si ntsuꞌu tsa quiꞌya jiꞌi̱ ma̱, ngaꞌa̱ chaꞌ xtyanu ma̱ lcaa chaꞌ cuxi nu ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo; juaꞌa̱ cuaꞌni tye ma̱ jiꞌi̱ lcaa chaꞌ cuiñi nu ntsuꞌu neꞌ cresiya jiꞌi̱ ma̱. \v 9 Ntsuꞌu chaꞌ ca xñiꞌi̱ tiꞌ ma̱ xquiꞌya nu quiñaꞌa̱ tsa chaꞌ cuxi nu ntsuꞌu neꞌ cresiya jiꞌi̱ ma̱, biꞌ chaꞌ nduꞌni chaꞌ xiꞌya ma̱, nduꞌni chaꞌ cunaa ma̱ xquiꞌya chaꞌ cuxi biꞌ. Xiꞌya ca ma̱ juani, masi nxtyí tsa ma̱ nquichaꞌ; ca xñiꞌi̱ tsa tiꞌ ma̱ juani, masi chaa tsa tiꞌ ma̱ nquichaꞌ. \v 10 Cuaꞌni ma̱ chaꞌ ca tyujuꞌu tiꞌ ma̱ nde loo ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ ma̱, loꞌo liꞌ ta Ni sca seꞌi̱ tsoꞌo la su tyiꞌi̱ ma̱ ca su ntucua ycuiꞌ Ni. \s1 Ná chcuiꞌ na chaꞌ tiꞌí jiꞌi̱ nguꞌ tyaꞌa na \p \v 11 Cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Cristo, ná chcuiꞌ ma̱ jiꞌi̱ nguꞌ tyaꞌa ma̱. Si chcuiꞌ cuxi na jiꞌi̱ nguꞌ tyaꞌa na ni, si sta na quiꞌya jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, laca chaꞌ nchcuiꞌ cuxi na jiꞌi̱ lcaa chaꞌ nu nda ycuiꞌ Ndyosi Sti na loꞌo ñati̱ tya clyo la; na ndacu̱ꞌ na jiꞌi̱ chaꞌ biꞌ. Juaꞌa̱ ndyuꞌu chaꞌ si chcuiꞌ na chaꞌ tiꞌí jiꞌi̱ nguꞌ tyaꞌa na. Si ná ndaquiyaꞌ na jiꞌi̱ lcaa chaꞌ nu cua nda ycuiꞌ Ndyosi loꞌo na, si chcuiꞌ cuxi na jiꞌi̱ chaꞌ biꞌ, na ndacu̱ꞌ na jiꞌi̱ chaꞌ nu cua nda Ni loꞌo na; juaꞌa̱ ndyuꞌu chaꞌ liꞌ. \v 12 Loꞌo ycuiꞌ Ndyosi ni, sca ti ycuiꞌ Ni laca nu cua nda chaꞌ biꞌ loꞌo ñati̱ tya clyo; sca ti ycuiꞌ Ni cuaꞌni cuayáꞌ Ni jiꞌi̱ lcaa ñati̱ cuentya jiꞌi̱ chaꞌ biꞌ nde loo la; sca ti ycuiꞌ Ni taca jiꞌi̱ Ni cuaꞌni lyaá Ni jiꞌi̱ ñati̱, nu loꞌo cuityi̱ Ni quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ nguꞌ; juaꞌa̱ ycuiꞌ Ndyosi laca nu taca cuaꞌni tye Ni jiꞌi̱ ñati̱ tsiyaꞌ ti, nu loꞌo ntiꞌ ti Ni. Ná stuꞌba laca ma̱ loꞌo ycuiꞌ Ndyosi, biꞌ chaꞌ ná ntsuꞌu chacuayáꞌ jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ cuaꞌni cuayáꞌ ma̱ jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ ma̱. \s1 Ná chcuiꞌ na quiñaꞌa̱ tsa chaꞌ tonu loꞌo tyaꞌa ñati̱ na \p \v 13 Ngaꞌa̱ chaꞌ chcuiꞌ naꞌ sca chaꞌ loꞌo cuꞌma̱, chaꞌ ntsuꞌu cuꞌma̱ nu nchcuiꞌ ma̱ ndiꞌya̱: “La quee, ca bcha la tsaa ya ca quichi̱ tyijyuꞌ biꞌ”, nacui̱ ma̱. “Ca biꞌ tyanu ya tyucui sca yija̱, chaꞌ quiñaꞌa̱ tsa ngana cuaꞌni ya ca biꞌ”, nacui̱ ma̱. \v 14 Pana ná sca chaꞌ jlo tiꞌ ma̱ tsiyaꞌ ti ñiꞌya̱ ñaꞌa̱ chalyuu nu caja jiꞌi̱ ma̱ quee bcha la. Chalyuu su ndiꞌi̱ na juani, ñiꞌya̱ laca sca cuichi coo, juaꞌa̱ laca biꞌ; tsiyaꞌ ca ndyuꞌu tucua cuichi coo, loꞌo juaꞌa̱ yala ti ncliji yuꞌu biꞌ. \v 15 Tsoꞌo la si ndiꞌya̱ ti chaꞌ ta ma̱ loꞌo ñati̱: “Nde ti tyiꞌi̱ ya”, ñacui̱ ma̱, “nde cña cuaꞌni ya; masi cña biꞌ cuaꞌni ya, sca ti si ta ycuiꞌ Ndyosi chacuayáꞌ cuaꞌni ya juaꞌa̱”, ñacui̱ ma̱. \v 16 Pana siꞌi juaꞌa̱ nchcuiꞌ ma̱ juani, chaꞌ tyixi tsa ndyuꞌni ma̱ loꞌo tyaꞌa ñati̱ ma̱; lye tsa nchcuiꞌ tyucuaa tiꞌ ma̱ loꞌo nguꞌ tyaꞌa ma̱. Lcaa quiyaꞌ loꞌo nchcuiꞌ ma̱ juaꞌa̱, chaꞌ cuxi laca biꞌ. \v 17 Loꞌo liꞌ ntsuꞌu quiꞌya jiꞌi̱ ma̱, chaꞌ ná ntajaꞌa̱ ma̱ cuaꞌni ma̱ sca cña tsoꞌo nu ngulo ycuiꞌ Ni jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ cuaꞌni ma̱. \c 5 \s1 Sca chaꞌ nu nchcuiꞌ yu loꞌo nguꞌ culiyaꞌ \p \v 1 Juani ni, cuaꞌa̱ jyaca̱ ma̱ xi ꞌna laja loꞌo ta naꞌ sca chaꞌ loꞌo cuꞌma̱, nu laca ma̱ nguꞌ culiyaꞌ. Tsoꞌo la si xiꞌya ma̱ juani, cunaa ma̱ liꞌ xquiꞌya chaꞌ tiꞌí nu cua lijya̱ chaꞌ tyacua jiꞌi̱ ma̱, \v 2 chaꞌ cua nguliji yuꞌu chaꞌ culiyaꞌ jiꞌi̱ ma̱ juaꞌa̱ ti. Cua ngunuꞌu̱ lyiji lcaa lateꞌ tsoꞌo jiꞌi̱ ma̱, chaꞌ cua ndyacu cuixu̱ꞌ jiꞌi̱. \v 3 Loꞌo juaꞌa̱ cua ntyucua cuayaaꞌ chu̱ꞌ lcaa chcua̱ oro jiꞌi̱ ma̱, lcaa chcua̱ plata jiꞌi̱ ma̱. Nu loꞌo ñaꞌa̱ nguꞌ ñiꞌya̱ ndyaca jiꞌi̱ yuꞌba biꞌ jiꞌi̱ ma̱, liꞌ ca cuayáꞌ tiꞌ nguꞌ chaꞌ ñiꞌya̱ loꞌo ngunuꞌu̱ chcua̱ oro chcua̱ plata nu ntsuꞌu jiꞌi̱ ma̱, juaꞌa̱ cua ndye chaꞌ jiꞌi̱ lcaa ma̱; ñiꞌya̱ laca si ndyaqui̱ lyiji ma̱ lo quiiꞌ, cua ndye chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ liꞌ. Quiñaꞌa̱ tsa chaꞌ tsoꞌo cua nguxcoꞌo ma̱ nquichaꞌ, chaꞌ cuaꞌnijoꞌo jiꞌi̱ ma̱ nde chalyuu, pana cua ngulala ti tye lcaa chaꞌ nde lo yuu chalyuu. \v 4 Loꞌo juaꞌa̱ ná nda ma̱ xcayaꞌ msu nu ndyaa neꞌ xña jiꞌi̱ ma̱, biꞌ chaꞌ juani cuaꞌa̱ jyaca̱ ma̱ xi jiꞌi̱ chaꞌ nu nxlyú msu biꞌ hichu̱ꞌ ma̱; ca su ntucua ycuiꞌ Ndyosi nu laca Xuꞌna lcaa chalyuu, ca biꞌ ndañi nchcuiꞌ nu nguꞌ nu nguaꞌni clacua jiꞌi̱ ma̱. \v 5 Xcuiꞌ tsoꞌo tsa laca su ndiꞌi̱ ma̱ chalyuu; pana bata chcu̱ꞌ laca cuꞌma̱, chaꞌ xcuiꞌ nclyana ma̱ lcaa ñaꞌa̱ chaꞌ tsoꞌo nu caca tyaalaꞌ tyiquee ma̱. Loꞌo nu juani cua ngulala ti tyalaa tsa̱ chaꞌ cajaa ma̱, chaꞌ liꞌ cuaꞌni cuayáꞌ ycuiꞌ Ni jiꞌi̱ ma̱. \v 6 Laja loꞌo tya ndiꞌi̱ ma̱ nde chalyuu nsta ma̱ quiꞌya jiꞌi̱ nguꞌ tiꞌi nu ná ntsuꞌu chaꞌ cuxi nu nguaꞌni biꞌ; ndyujuii ma̱ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, masi ná nchca jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ cuaꞌni lyaá nguꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ ca nguꞌ. \s1 Talo na tyiqueeꞌ chaꞌ xacui̱ ycuiꞌ Ni sca chaꞌ jiꞌna nu ngüijña na jiꞌi̱ \p \v 7 Cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, talo ma̱ tyiqueeꞌ chaꞌ ntajatya ma̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ nu Xuꞌna na, ni jacuaꞌ ca̱a̱ Ni chaca quiyaꞌ nde chalyuu. Ñati̱ nu cua ndyataa xtya̱ jiꞌi̱ ni, ndalo tsa tyiquee nguꞌ ntajatya nguꞌ ni jacuaꞌ tyuꞌu siꞌyu nu ndulo tsa chaꞌ caja jiꞌi̱ nguꞌ; ndu̱ tiꞌ nguꞌ biꞌ chaꞌ caꞌya tyo, masi tyo nu caꞌya yala la, masi tyo nu caꞌya tiyaꞌ la. \v 8 Loꞌo juaꞌa̱ cuꞌma̱ ni, ngaꞌa̱ chaꞌ talo ma̱ tyiqueeꞌ; cuaꞌni nguula tiꞌ tyiquee ma̱, chaꞌ ná tyaꞌa̱chu̱ꞌ ma̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ cua ngulala ti ca̱a̱ ycuiꞌ nu Xuꞌna na chaca quiyaꞌ nde chalyuu. \v 9 Cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni, ná chcuiꞌ ma̱ chaꞌ tiꞌí jiꞌi̱ nguꞌ tyaꞌa ma̱, chaꞌ ná sta Ni quiꞌya jiꞌi̱ ma̱ liꞌ. Cua ngulala ti tyalaa ycuiꞌ nu Bese nu laca loo ca su ndiꞌi̱ na. \v 10 Cuꞌma̱ nguꞌ tyaꞌa na, tyiꞌu tiꞌ ma̱ ñiꞌya̱ ngua jiꞌi̱ jyoꞌo cusuꞌ jiꞌi̱ ma̱ nu ngua tuꞌba jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi cua saꞌni la; tyiqueeꞌ tsa ndalo ñati̱ biꞌ, masi lye tsa nchcubeꞌ ycuiꞌ nguꞌ. \v 11 Nacui̱ na chaꞌ tsoꞌo tsa ntsuꞌu tyiquee jyoꞌo biꞌ, chaꞌ cua ndalo tsa tyiquee nguꞌ loꞌo nguxcubeꞌ ñati̱ jiꞌi̱ nguꞌ tyempo biꞌ. Cua ndyuna ma̱ ñiꞌya̱ ngua chaꞌ tyiqueeꞌ tsa ndalo jyoꞌo Job, nu loꞌo quiñaꞌa̱ tsa chaꞌ cuxi ngua jiꞌi̱ yu. Loꞌo liꞌ su cua ndye chaꞌ, xaꞌ ndya Ni lcaa chaꞌ tsoꞌo jiꞌi̱ yu chaca quiyaꞌ. La cuiꞌ juaꞌa̱, xcuiꞌ na tyaꞌna tiꞌ Ni jiꞌna, xcuiꞌ tsoꞌo ntsuꞌu tyiquee Ni ñaꞌa̱ Ni jiꞌna. \p \v 12 Nde laca sca cña nu ná ngaꞌa̱ chaꞌ cuaꞌni na tsiyaꞌ ti, cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi: Ná cuaꞌni ma̱ jura laja ti loꞌo xtañi ycuiꞌ Ni loꞌo cua quiñi ti sca chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo xaꞌ ñati̱; ná ñacui̱ ma̱: “Chacuayáꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nu ntucua nde cua̱”, ni ná ñacui̱ ma̱: “Chacuayáꞌ jiꞌi̱ ndyosi nde lo yuu”. Ná culotu̱ ma̱ ni sca xtañi Ni tsiyaꞌ ti, chaꞌ caja ñiꞌya̱ nu tyanu tachaa chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo ñati̱. Tsa biꞌ ti chaꞌ ñacui̱ ma̱ jiꞌi̱ ñati̱: “Cuaꞌni naꞌ”, ñacui̱ ma̱, si taca cuaꞌni ma̱ jiꞌi̱; loꞌo juaꞌa̱ “Ná cuaꞌni naꞌ”, ñacui̱ ma̱, si ná nchca cuaꞌni ma̱ jiꞌi̱. Ná caja ñiꞌya̱ sta Ni quiꞌya jiꞌi̱ ma̱ liꞌ. \p \v 13 Nu loꞌo lye tsa nchcubeꞌ scaa ma̱, xquiꞌya chaꞌ ngusñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, tsoꞌo si chcuiꞌ ma̱ loꞌo ycuiꞌ Ndyosi la cuiꞌ hora biꞌ. Loꞌo juaꞌa̱ si ntsuꞌu scaa ma̱ nu chaa tsa tiꞌ ma̱, tsoꞌo tsa si cula tuꞌba ma̱ sca ji̱i̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi liꞌ. \v 14 Loꞌo ntsiya sca nguꞌ tyaꞌa ma̱ nu quicha, liꞌ tsoꞌo cuane ma̱ jiꞌi̱ nguꞌ cusuꞌ tyaꞌa ngusñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni, chaꞌ ca̱a̱ nguꞌ cuaꞌni nguꞌ joꞌo jiꞌi̱ nu quicha biꞌ. Loꞌo liꞌ jña nguꞌ biꞌ chaꞌ clyu tiꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ cuaꞌni Ni chaꞌ tyaca tsoꞌo nu quicha biꞌ; cuati salú nguꞌ setye nu ntsuꞌu taná lo hichu̱ꞌ yu quicha biꞌ chacuayáꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ nu Xuꞌna na. \v 15 Tyaca tsoꞌo nu ñati̱ quicha biꞌ liꞌ, xquiꞌya chaꞌ jlya tiꞌ ma̱ chaꞌ nu cua nchcuiꞌ ma̱ loꞌo ycuiꞌ Ndyosi; tya ta Ni chalyuu jiꞌi̱ nu quicha biꞌ chaca quiyaꞌ, loꞌo juaꞌa̱ cuiꞌya Ni chaꞌ clyu tiꞌ jiꞌi̱ yu jiꞌi̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ yu. \v 16 Biꞌ chaꞌ lacua, ñii ma̱ jiꞌi̱ nguꞌ tyaꞌa ma̱ si ntsuꞌu quiꞌya jiꞌi̱ ma̱, cuati jña ma̱ chaꞌ clyu tiꞌ jiꞌi̱ nguꞌ tyaꞌa ma̱ loꞌo ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ ca tsoꞌo tyucui ñaꞌa̱ ma̱ chaca quiyaꞌ. Quiñaꞌa̱ tsa cña caca jiꞌi̱ sca ñati̱ nu lubii cresiya jiꞌi̱ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, nu loꞌo jña yu sca chaꞌ jiꞌi̱ Ni. \v 17 Ñati̱ chalyuu ti ngua jyoꞌo Elías; ñiꞌya̱ laca na ñati̱ chalyuu, la cuiꞌ juaꞌa̱ ngua yu ñati̱. Pana ngua sca quiyaꞌ nu tyaꞌna tsa nchcuiꞌ yu loꞌo ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ ná caꞌya tyo chalyuu biꞌ; loꞌo liꞌ chu̱ꞌ sna yija̱ claꞌbe ná nguaꞌya tyo tsiyaꞌ ti. \v 18 Ñaꞌa̱ cuayáꞌ nu nchcuiꞌ yu loꞌo Ni chaca quiyaꞌ, liꞌ xaꞌ nguaꞌya tyo tsoꞌo ti; loꞌo liꞌ ngua tsoꞌo lcaa na cuiñii jiꞌi̱ nguꞌ. \p \v 19 Cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, nu loꞌo ntsuꞌu sca nguꞌ tyaꞌa ma̱ nu cua tyaꞌa̱chu̱ꞌ ti jiꞌi̱ chaꞌ tsoꞌo jiꞌi̱ Jesús biꞌ, tsoꞌo tsa caca chaꞌ si caca jiꞌi̱ scaa ma̱ chcuiꞌ tsoꞌo ma̱ loꞌo yu, chaꞌ xñi yu chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi chaca quiyaꞌ. \v 20 Si ntsuꞌu cuꞌma̱ nu caca jiꞌi̱ ma̱ cuaꞌa ma̱ jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ ma̱ chaꞌ ná cuaꞌni nguꞌ chaꞌ cuxi, chaꞌ culuꞌu ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ chaca quiyaꞌ, tsoꞌo tsa cña cuaꞌni ma̱ liꞌ; taca cuaꞌni lyaá ma̱ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ liꞌ, chaꞌ ná chcunaꞌ chalyuu jiꞌi̱ nguꞌ. Loꞌo juaꞌa̱ caja ñiꞌya̱ nu cuiꞌya ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ clyu tiꞌ jiꞌi̱ nguꞌ jiꞌi̱ lcaa quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ.