\id HEB \h HEBREOS \toc1 Quityi nu ndyaa ca slo nguꞌ judío tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Cristo \toc2 HEBREOS \toc3 He. \mt1 Quityi nu ndyaa ca slo nguꞌ judío tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Cristo \c 1 \s1 Xquiꞌya Cristo, biꞌ chaꞌ cua nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo ñati̱ chalyuu \p \v 1 Nu ngua tya saꞌni la, tyu̱u̱ tsa quiyaꞌ cua nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo jyoꞌo cusuꞌ jiꞌna, quiñaꞌa̱ xi chaꞌ nda Ni loꞌo jyoꞌo biꞌ; cua nda ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ loꞌo jyoꞌo biꞌ, chaꞌ chcuiꞌ nguꞌ loꞌo lcaa tyaꞌa quichi̱ tyi nguꞌ. \v 2 Pana nu juani loꞌo cua tye ti chalyuu, cua nchcuiꞌ Ni loꞌo na, xquiꞌya chaꞌ cua ñaa Jesús nde chalyuu ca su ndiꞌi̱ na, la cuiꞌ Jesús nu laca sca ti Sñiꞌ ycuiꞌ Ni. Cua ngutiꞌi̱ nu Jesús biꞌ loꞌo ycuiꞌ Ndyosi Sti yu nu loꞌo ngüiñá Ni chalyuu tya clyo; tya loꞌo ngüiñá Ni lcaa lo na nu ntsuꞌu nde cua̱ loꞌo lcaa lo na nu ntsuꞌu lo yuu chalyuu, cua laca ndu̱ Jesús loꞌo ycuiꞌ Ndyosi Sti Jesús liꞌ. Loꞌo juaꞌa̱ cua nda Ni chacuayáꞌ jiꞌi̱ chaꞌ caca ycuiꞌ Jesús loo jiꞌi̱ lcaa na biꞌ. \v 3 Lcaa xee lubii nu ntsuꞌu ca slo ycuiꞌ Ndyosi, cua ndyanu xee biꞌ lo Jesús Sñiꞌ Ni loꞌo ñaa Jesús ngutiꞌi̱ yu chalyuu. Ñiꞌya̱ nu laca ycuiꞌ Ndyosi, la cuiꞌ juaꞌa̱ laca nu Jesús biꞌ; liñi tsa nclyo Jesús cña jiꞌi̱ lcaa na nu ntsuꞌu chalyuu tsiyaꞌ ti, biꞌ chaꞌ laca ndiꞌi̱ tsoꞌo ti lcaa na biꞌ. Nu loꞌo ndye nguaꞌni Jesús cña nu ntsuꞌu jiꞌi̱ yu nde chalyuu, chaꞌ ngüityi̱ yu yabeꞌ nu ntsuꞌu jiꞌi̱ ñati̱, liꞌ nguxtyu̱u̱ yu ndyaa yu ca slo ycuiꞌ Ndyosi Sti yu, ndyaa tucua yu nde laꞌa tsuꞌ cui̱ su tlyu ca su ntucua ycuiꞌ Ni. \s1 Ná caca stuꞌba chaꞌ jiꞌi̱ xca̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni loꞌo Jesús \p \v 4 Tlyu la chacuayáꞌ ntsuꞌu jiꞌi̱ Jesús nu sca ti Sñiꞌ ycuiꞌ Ndyosi que xca̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni nu ntsuꞌu nde cua̱, xquiꞌya cña nu cua nguaꞌni yu cuentya jiꞌi̱ Sti yu; quiñaꞌa̱ tsa chacuayáꞌ nguxtyanu Ni jiꞌi̱ Jesús, xquiꞌya chaꞌ stuꞌba chaꞌ jiꞌi̱ yu loꞌo ycuiꞌ Ndyosi Sti yu. \v 5 Nde laca sca chaꞌ nu cua nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi cuentya jiꞌi̱ Jesús nu laca Sñiꞌ ycuiꞌ ca Ni: \q1 Sñiꞌ naꞌ laca nuꞌu̱; cua nda naꞌ chalyuu jinuꞌu̱ chaꞌ laca nuꞌu̱ Sñiꞌ naꞌ. \m Loꞌo juaꞌa̱ cua nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi chaca chaꞌ cuentya jiꞌi̱ Jesús: \q1 Naꞌ caca̱ Sti yu; caca yu Sñiꞌ naꞌ lacua. \m Siꞌi chaꞌ jiꞌi̱ sca xca̱ nu ntsuꞌu nde cua̱ nchcuiꞌ Ni chaꞌ biꞌ, cuentya jiꞌi̱ Jesús nda Ni chaꞌ biꞌ. \v 6 Tya clyo loꞌo cua ta ti ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ Sñiꞌ ycuiꞌ ca Ni chaꞌ ca̱a̱ yu chalyuu, liꞌ nacui̱ Ni: \q1 Lcaa xca̱ nu ntsuꞌu cuentya jnaꞌ nde cua̱, ngaꞌa̱ chaꞌ cuaꞌni tlyu nguꞌ xca̱ biꞌ jiꞌi̱ Sñiꞌ naꞌ. \m \v 7 Juaꞌa̱ nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ Sñiꞌ Ni; pana nu laca xca̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi biꞌ ni, ndiꞌya̱ nchcuiꞌ Ni cuentya jiꞌi̱ xca̱ biꞌ: \q1 Laca biꞌ ñiꞌya̱ laca cuiꞌi̱ ti, masi cuiꞌi̱ nu tsoꞌo tsa nduꞌni. \q1 Ñiꞌya̱ ndyatu̱ sca quiiꞌ tlyu, chaꞌ tyijyuꞌ tsa ntyijiꞌi̱ xee, juaꞌa̱ laca xca̱ biꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo nduꞌni biꞌ cña. \m \v 8 Xaꞌ ñaꞌa̱ nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi cuentya jiꞌi̱ Jesús nu laca Sñiꞌ ycuiꞌ ca: \q1 Ná ngaꞌa̱ chaꞌ tye chaꞌ caca nuꞌu̱ loo, chaꞌ ycuiꞌ Ndyosi laca nuꞌu̱, nacui̱ Ni, \q1 liñi ti nduꞌni nuꞌu̱ loꞌo ñati̱ ca su laca nuꞌu̱ loo. \q1 \v 9 Ndiya tsa tiꞌ nuꞌu̱ lcaa chaꞌ liñi nu nduꞌni ñati̱; ñasi̱ꞌ tsa nuꞌu̱ loꞌo ndyuꞌni ñati̱ chaꞌ cuxi loꞌo ycuiꞌ Ndyosi Sti nuꞌu̱. \q1 Biꞌ chaꞌ ngusubi naꞌ jinuꞌu̱ chaꞌ tyaꞌa̱ nuꞌu̱ lo cña jnaꞌ, nacui̱ ycuiꞌ Ndyosi. \q1 Juaꞌa̱ tsoꞌo tsa ntiꞌ nuꞌu̱ juani, chaꞌ tlyu la chacuayáꞌ cua nda naꞌ jinuꞌu̱ que jiꞌi̱ xaꞌ la ñati̱, nacui̱ ycuiꞌ Ndyosi. \m \v 10 Tya chaca chaꞌ cua nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo Jesús nu laca Sñiꞌ ycuiꞌ ca Ni: \q1 Nuꞌu̱ laca Xuꞌna tyucui ñaꞌa̱ chalyuu, nacui̱ ycuiꞌ Ndyosi. \q1 Tya clyo ngüiñá nuꞌu̱ lcaa na nu ntsuꞌu chalyuu, loꞌo juaꞌa̱ ngüiñá nuꞌu̱ lcaa na nu ntsuꞌu nde cua̱. \q1 \v 11 Tiyaꞌ la liꞌ culiji lcaa chaꞌ biꞌ juaꞌa̱ ti; pana ná sca caca jinuꞌu̱ tsiyaꞌ ti, \q1 masi casu̱ chalyuu, masi casu̱ lcaa na nu ntsuꞌu nde cua̱ ñiꞌya̱ laca loꞌo ndyasu̱ sca steꞌ na. \q1 \v 12 Xcoꞌo nuꞌu̱ chaꞌ biꞌ, ñiꞌya̱ laca loꞌo nchcoꞌo na sca lateꞌ nu ngaꞌaa cuaꞌnijoꞌo jiꞌna; \q1 nchcutsaꞌa̱ na jiꞌi̱ chaꞌ caja xaꞌ nu cucui. \q1 Pana ñaꞌa̱ ti tya ndiꞌi̱ ycuiꞌ nuꞌu̱; \q1 ná ntsuꞌu chaꞌ casuꞌ nuꞌu̱ tsiyaꞌ ti, nacui̱ ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ Jesús Sñiꞌ ycuiꞌ ca Ni. \m \v 13 Nde ntsuꞌu chaca chaꞌ nu nscua lo quityi cusuꞌ cuentya jiꞌi̱ Jesús: \q1 Cua̱a̱ clya nuꞌu̱ ca nde, tyucua nuꞌu̱ ca su ntucua naꞌ re; \q1 ñaꞌa̱ cuayáꞌ tyiji̱loo naꞌ jiꞌi̱ lcaa tyaꞌa cusu̱u̱ nuꞌu̱ tyucua nuꞌu̱, chaꞌ caca nuꞌu̱ loo jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ tsiyaꞌ ti. \m Ni sca quiyaꞌ bilya chcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi juaꞌa̱ cuentya jiꞌi̱ xca̱ jiꞌi̱ Ni nde cua̱, sca ti loꞌo Jesús cua nchcuiꞌ Ni juaꞌa̱. \v 14 Lcaa nu laca xca̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nde cua̱ ni, lcaa tsa̱ nduꞌni biꞌ cña nu nclyo ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱; cuiꞌi̱ nu tsoꞌo tsa laca nu nguꞌ xca̱ biꞌ. Nda Ni jiꞌi̱ nguꞌ xca̱ biꞌ ca̱a̱ nde chalyuu, chaꞌ xtyucua nguꞌ jiꞌi̱ ca taꞌa ñati̱ nu cua clyaá ti jiꞌi̱ nu cuxi xquiꞌya Jesús, chaꞌ cua ngulala ti tye chalyuu. \c 2 \s1 Tlyu tsa chaꞌ laca chaꞌ cua ngulaá na jiꞌi̱ nu cuxi \p \v 1 Tlyu tsa chaꞌ laca jiꞌi̱ Jesús juani lacua, biꞌ chaꞌ ngaꞌa̱ chaꞌ xñi tsoꞌo na lcaa chaꞌ nu cua nchcuiꞌ Jesús loꞌo na, chaꞌ ná tyuꞌutsuꞌ na jiꞌi̱ tyucui̱i̱ liñi nu ngusñi na. \v 2 Tyempo saꞌni la nchcuiꞌ xca̱ biꞌ loꞌo ñati̱ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. Liñi tsa nchcuiꞌ xca̱ biꞌ loꞌo nguꞌ, chaꞌ tyempo biꞌ lye tsa nguxcubeꞌ Ni jiꞌi̱ lcaa ñati̱ nu nguaꞌni chaꞌ cuxi; la cuiꞌ juaꞌa̱ nguxcubeꞌ Ni jiꞌi̱ ñati̱ nu ngaꞌaa ndaquiyaꞌ jiꞌi̱ chaꞌ nu nchcuiꞌ Ni. \v 3 La cuiꞌ ti chaꞌ caca jiꞌna juani, si ná taquiyaꞌ na jiꞌi̱ chaꞌ nu cua ndyuna na biꞌ, chaꞌ clyaá na jiꞌi̱ nu cuxi; ná caja ñiꞌya̱ clyaá na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo cua ndye chalyuu, nu loꞌo cuaꞌni cuayáꞌ Ni jiꞌi̱ lcaa ñati̱. Clyo ndachaꞌ ycuiꞌ Jesús nu Xuꞌna na chaꞌ biꞌ jiꞌi̱ ñati̱ nu ngua tsaꞌa̱ jiꞌi̱ yu, juaꞌa̱ ndyuna nguꞌ biꞌ chaꞌ nu nchcuiꞌ yu; tiyaꞌ la liꞌ, loꞌo jiꞌna ndachaꞌ nguꞌ biꞌ chaꞌ biꞌ. Biꞌ chaꞌ jlo tiꞌ na chaꞌ chañi laca chaꞌ biꞌ. \v 4 Loꞌo juaꞌa̱ nguaꞌni ycuiꞌ Ndyosi cña chaꞌ ca cuayáꞌ tiꞌ na chaꞌ chañi tsa laca chaꞌ nu nchcuiꞌ nguꞌ, nguaꞌni Ni quiñaꞌa̱ tsa chaꞌ tlyu slo na chaꞌ ñaꞌa̱ na jiꞌi̱. Tyu̱u̱ tsa chaꞌ nu ná nchca cuaꞌni ñati̱ chalyuu nguaꞌni Ni, chaꞌ cube tsa tiꞌ na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni loꞌo ñaꞌa̱ na chaꞌ tlyu biꞌ. Loꞌo liꞌ cua nda Ni Xtyiꞌi ycuiꞌ Ni chaꞌ tyanu neꞌ cresiya jiꞌi̱ ñati̱ chalyuu, tsa ñaꞌa̱ nu ntsuꞌu tyiquee ycuiꞌ Ni nda Ni jiꞌi̱ nguꞌ; biꞌ chaꞌ nchca jiꞌna cuaꞌni na tyu̱u̱ lo cña cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, nu ná nchca jiꞌi̱ ñati̱ cuaꞌni ycuiꞌ ca nguꞌ. \s1 Tyaꞌa na laca Jesús xquiꞌya chaꞌ ngua Ni ñati̱ \p \v 5 Chaꞌ jiꞌi̱ chalyuu cucui biꞌ nchcuiꞌ na juani, pana siꞌi nu nguꞌ xca̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi laca nu cua ngujui chacuayáꞌ jiꞌi̱ chaꞌ caca nguꞌ loo jiꞌi̱ chalyuu cucui; sca ti ycuiꞌ Ndyosi culo cña liꞌ. \v 6 Ntsuꞌu sca chaꞌ nu nscua lo quityi cusuꞌ; ndiꞌya̱ nchcuiꞌ chaꞌ biꞌ: \q1 Ndyosi Xuꞌna ya, ná sca na tsiyaꞌ ti laca ñati̱ chalyuu, ná ngaꞌa̱ chaꞌ cube tiꞌ nuꞌu̱ jiꞌi̱ nguꞌ; \q1 ná ngaꞌa̱ chaꞌ cuaꞌni tyaꞌna tiꞌ nuꞌu̱ jiꞌi̱ nguꞌ, chaꞌ laca nguꞌ ñati̱ ti, nacui̱ jyoꞌo cusuꞌ. \q1 \v 7 Masi sube tsa ñati̱ laca nguꞌ cuentya jinuꞌu̱, pana cua nda nuꞌu̱ sca ñati̱ nu lijya̱ chalyuu; \q1 juaꞌa̱ cua laca ti tyempo nda nuꞌu̱ chacuayáꞌ chaꞌ caca xca̱ jinuꞌu̱ loo jiꞌi̱ yu biꞌ. \q1 Ca tiyaꞌ la, liꞌ ta nuꞌu̱ sca su tsoꞌo tsa su tyucua yu loꞌo nuꞌu̱, ñiꞌya̱ laca su ntucua tlyu sca xuꞌna ñati̱, sca seꞌi̱ su caca chi̱ loo. \q1 \v 8 Loꞌo juaꞌa̱ cua nda nuꞌu̱ chacuayáꞌ chaꞌ caca yu loo jiꞌi̱ lcaa na. \m Juaꞌa̱ nacui̱ quityi biꞌ. Cuentya jiꞌi̱ lcaa ca na tsiyaꞌ ti nchcuiꞌ quityi biꞌ, nu loꞌo nacui̱ quityi chaꞌ cua nda Ni chacuayáꞌ chaꞌ caca yu loo jiꞌi̱ lcaa na, masi juani ti bilya ñaꞌa̱ na chaꞌ laca yu loo jiꞌi̱ lcaa na biꞌ. \v 9 Pana cua jlo tiꞌ na ñiꞌya̱ ngua jiꞌi̱ Jesús nu ngua liꞌ, chaꞌ xti ti tyempo ngua lcaa xca̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loo la jiꞌi̱ ycuiꞌ Jesús. Ngujuii yu lo crusi cuentya jiꞌi̱ lcaa ñati̱ chalyuu, xquiꞌya chaꞌ xcuiꞌ tsoꞌo tsa nduꞌni ycuiꞌ Ndyosi loꞌo na. Loꞌo juaꞌa̱ ndube tsa tiꞌ na ñiꞌya̱ ndyaca jiꞌi̱ yu juani, chaꞌ tsoꞌo tsa ndyuꞌni chi̱ nguꞌ loo yu; ndyuꞌni tlyu nguꞌ jiꞌi̱ yu xquiꞌya chaꞌ cua ngujuii yu, xquiꞌya chaꞌ tiꞌí tsa ngua tiꞌ yu cuentya jiꞌna. \p \v 10 Clyo ngüiñá ycuiꞌ Ndyosi lcaa ca na nu ntsuꞌu chalyuu, juaꞌa̱ tya ñaꞌa̱si̱i̱ Ni lcaa na; loꞌo juaꞌa̱ ntiꞌ Ni chaꞌ tyalaa ca taꞌa na nu laca na sñiꞌ Ni ca su tsoꞌo tsa ca su ntucua ycuiꞌ Ni. Biꞌ chaꞌ clyo ndulo tsa chaꞌ jiꞌi̱ Ni chaꞌ tye lcaa cña nu nguaꞌni Jesucristo; loꞌo nu juani cua ngulaá na jiꞌi̱ nu cuxi xquiꞌya Jesús, masi tiꞌí tsa ngua tiꞌ yu loꞌo nguaꞌni yu cña biꞌ. \v 11 Na cua nguaꞌni lubii Jesús jiꞌi̱ cresiya jiꞌi̱ ñati̱ chalyuu, biꞌ chaꞌ juani laca ycuiꞌ Ndyosi Sti na; lcaa na nu cua ngua lubii cresiya jiꞌna xquiꞌya Jesús ni, ntsuꞌu sca ti Sti na loꞌo ycuiꞌ Jesús, chaꞌ laca ycuiꞌ Ndyosi Sti na juani. Loꞌo juaꞌa̱ ná ndube tiꞌ Jesús, nchcuiꞌ yu chaꞌ tyaꞌa ycuiꞌ yu laca na. \v 12 Cua nscua tsaca chaꞌ nu cua nacui̱ yu ndiꞌya̱: \q1 Ndyosi Sti naꞌ, tsoꞌo ti chcuiꞌ naꞌ chaꞌ jinuꞌu̱ su ndiꞌi̱ naꞌ loꞌo nguꞌ tyaꞌa naꞌ; \q1 cula tuꞌba naꞌ ji̱i̱ loꞌo cuaꞌni tlyu naꞌ jinuꞌu̱ ca su ndyuꞌu tiꞌi̱ lcaa ñati̱. \m \v 13 Loꞌo juaꞌa̱ chaca chaꞌ nacui̱ yu ndiꞌya̱: \q1 Loꞌo naꞌ xñi naꞌ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi Sti naꞌ, nacui̱. \m Loꞌo liꞌ nchcuiꞌ yu chaca quiyaꞌ ndiꞌya̱: \q1 Nde ti ndiꞌi̱ ya, chaꞌ stuꞌba ti ndiꞌi̱ naꞌ loꞌo sñiꞌ naꞌ nu cua nda ycuiꞌ Ndyosi ꞌna. \m Juaꞌa̱ nchcuiꞌ chaꞌ nu cua nscua lo quityi cusuꞌ biꞌ. \p \v 14 Nu na, ñati̱ chalyuu na ni, sca ti cuañaꞌ na, sca ti tañi na loꞌo nguꞌ cusuꞌ jiꞌna, juaꞌa̱ loꞌo nguꞌ tyaꞌa na. Ca taꞌa na nu cua ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús laca na ñati̱ chalyuu; biꞌ chaꞌ loꞌo nu Jesús biꞌ ngua yu ñati̱, chaꞌ liꞌ ngua jiꞌi̱ yu ngujuii yu cuentya jiꞌna. Sca ti juaꞌa̱ ngujui ñiꞌya̱ tyiji̱loo yu jiꞌi̱ nu xñaꞌa̱ nu nclyo cña nde ca bilyaa, su ntiꞌ nu xñaꞌa̱ biꞌ chaꞌ tsaa cresiya jiꞌi̱ lcaa ñati̱. \v 15 Loꞌo juaꞌa̱ nguaꞌni lyaá yu jiꞌi̱ ñati̱ nu ntsi̱i̱ tsa chaꞌ cajaa nguꞌ; lcaa tsa̱ loꞌo ñaa nguꞌ biꞌ chalyuu, cuxi ti ndiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, tiꞌí tsa cña ntiꞌ nguꞌ, xquiꞌya chaꞌ xcuiꞌ na ntsi̱i̱ tsa nguꞌ si cajaa nguꞌ. Nguaꞌni tye Jesús chaꞌ ntsi̱i̱ nguꞌ juaꞌa̱, nduꞌni yu chaꞌ tsoꞌo ti tyiꞌi̱ nguꞌ biꞌ juani. \v 16 Ná ya̱a̱ Jesús chalyuu chaꞌ xtyucua yu jiꞌi̱ nguꞌ xca̱ jiꞌi̱ Ni nde cua̱; cuentya jiꞌna ñati̱ chalyuu na ya̱a̱ Jesús, chaꞌ xtyucua yu jiꞌna ngua tiꞌ yu, chaꞌ ca taꞌa na laca na tyaꞌa ñati̱ jiꞌi̱ jyoꞌo Abraham, masi cua lijya̱ na chalyuu tiyaꞌ la xi. \v 17 Biꞌ chaꞌ lacua, stuꞌba ti ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ Jesús loꞌo ñati̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ nde chalyuu. Ngujuii yu lo crusi cuentya jiꞌna, loꞌo juani ntucua yu ca slo ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ chcuiꞌ yu loꞌo Ni, chaꞌ cuityi̱ Ni quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌna. Juani laca Jesús ñiꞌya̱ laca sca sti joꞌó nu laca loo la nu ndyiꞌu tsa tiꞌ jiꞌna, nu juaꞌa̱ tsoꞌo tsa nduꞌni tyaꞌna tiꞌ jiꞌna. \v 18 Juani taca cuaꞌni lyaá Jesús jiꞌi̱ ñati̱ loꞌo ndyojolaqui nu cuxi jiꞌi̱; nchca jiꞌi̱ yu cuaꞌni juaꞌa̱, xquiꞌya chaꞌ loꞌo jiꞌi̱ ycuiꞌ yu ngua tiꞌ nu cuxi cuaꞌni ngana jiꞌi̱, chaꞌ loꞌo ycuiꞌ yu ngua tii yu jiꞌi̱ chaꞌ tiꞌí loꞌo ya̱a̱ yu nde chalyuu. \c 3 \s1 Ná stuꞌba Moisés loꞌo Jesús \p \v 1 Cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Cristo, cuꞌma̱ nu cua ngusubi ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ ma̱, culacua tsoꞌo tiꞌ ma̱ tilaca laca Jesucristo. Cua nda ycuiꞌ Ndyosi Sti yu jiꞌi̱ yu chaꞌ ya̱a̱ yu nde chalyuu, loꞌo nu juani laca yu ñiꞌya̱ laca sti joꞌó nu laca loo la cuentya jiꞌna, chaꞌ ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ. \v 2 Ndaquiyaꞌ Jesús lcaa cña nu ngulo ycuiꞌ Ndyosi Sti yu jiꞌi̱ yu, ndyiꞌu tiꞌ yu jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni nu nguane jiꞌi̱ yu chaꞌ ca̱a̱ yu nde chalyuu tya clyo. La cuiꞌ juaꞌa̱ ndaquiyaꞌ jyoꞌo Moisés jiꞌi̱ cña nu ngulo ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ nu ngua saꞌni biꞌ. \v 3 Pana juani lye la nduꞌni tlyu na jiꞌi̱ Jesús, chaꞌ ná stuꞌba jyoꞌo Moisés loꞌo yu biꞌ. Ñiꞌya̱ laca loꞌo ndye ndyaꞌ sca niꞌi̱ ni, tsoꞌo tsa nchcuiꞌ nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ cuityi nu ngüiñá jiꞌi̱ niꞌi̱ biꞌ, masi ná nchcuiꞌ lye nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ niꞌi̱; la cuiꞌ juaꞌa̱ laca loꞌo Jesús ni, lye la ndyiꞌu tiꞌ nguꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Jesús, masi ngaꞌaa lye ndyiꞌu tiꞌ nguꞌ jiꞌi̱ nu Moisés biꞌ. \v 4 Cua ñaꞌa̱ ca niꞌi̱ nu ndiñá ñati̱ ni, cua ntsuꞌu xuꞌna niꞌi̱ biꞌ; pana ycuiꞌ Ndyosi ngüiñá lcaa ca na, loꞌo lcaa ca chalyuu, loꞌo lcaa ñati̱ nu ndiꞌi̱ chalyuu. \v 5 Tsoꞌo tsa cña nu nguaꞌni nu Moisés biꞌ loꞌo ngua yu cña saꞌni, chaꞌ cuentya jiꞌi̱ ñati̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nde chalyuu ngua yu cña; nchcuiꞌ tsa jyoꞌo biꞌ lcaa chaꞌ nu ngua tiꞌ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ chcuiꞌ Ni loꞌo nguꞌ biꞌ. \v 6 Pana nu Cristo biꞌ ni, tsoꞌo la cña nduꞌni yu, xquiꞌya chaꞌ laca yu Sñiꞌ ycuiꞌ Ndyosi, loꞌo juaꞌa̱ laca yu loo jiꞌi̱ lcaa ñati̱ nu ntsuꞌu cuentya jiꞌi̱ Ni. La cuiꞌ ñati̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni laca na, si ñaꞌa̱ ti ná ntsi̱i̱ na ñaꞌa̱ cuayáꞌ tye chalyuu jiꞌna, si ñaꞌa̱ ti tya tsoꞌo ntsuꞌu tyiquee na laja loꞌo ndu̱ tiꞌ na jiꞌi̱ Cristo chaꞌ cuaꞌni lyaá lyiji yu jiꞌna. \s1 Caja ñiꞌya̱ nu tsoꞌo ti tyiꞌi̱ tyiquee na, si taquiyaꞌ na jiꞌi̱ chaꞌ nu nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi \p \v 7 Lo quityi cua nscua sca chaꞌ nu nda Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi loꞌo ñati̱ saꞌni. Ndiꞌya̱ nchcuiꞌ Ni loꞌo nguꞌ tya liꞌ: \q1 Juani ti cuaꞌa̱ jyaca̱ ma̱ jiꞌi̱ chaꞌ nu nda naꞌ loꞌo ma̱: \q1 \v 8 Ngaꞌaa tyuꞌu chaꞌ cuxi tyiquee ma̱ ñaꞌa̱ ma̱ ꞌna chaca quiyaꞌ, \q1 ni ngaꞌaa cuaꞌni ma̱ ñiꞌya̱ nu nguaꞌni jyoꞌo cusuꞌ jiꞌi̱ ma̱ tsaca quiyaꞌ nu ngua saꞌni la. \q1 Nu ngua liꞌ lye tsa ngusu̱u̱ tyaꞌa nguꞌ loꞌo naꞌ ca neꞌ quixi̱ꞌ su ngutaꞌa̱ yuꞌu ti nguꞌ, nacui̱ Ni. \q1 Nu ngua liꞌ ngua tiꞌ nguꞌ cuaꞌni cuayáꞌ nguꞌ ꞌna, si cuaꞌni tyaala naꞌ jiꞌi̱ nguꞌ. \q1 \v 9 Ngua tiꞌ jyoꞌo cusuꞌ jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ cuaꞌni cuxi nguꞌ loꞌo naꞌ nu ngua liꞌ; \q1 cua nxtyí loꞌo ti nguꞌ ꞌna tyucui tuꞌba yija̱, masi naꞌa̱ nguꞌ lcaa chaꞌ tlyu nu cua nguaꞌni naꞌ cuentya jiꞌi̱ nguꞌ lcaa yija̱ biꞌ, nacui̱ Ni. \q1 \v 10 Biꞌ chaꞌ ngua ñasi̱ꞌ tsa naꞌ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ liꞌ. \q1 Ni naꞌ liꞌ: “Xcuiꞌ cuxi ti nclyacua tiꞌ nguꞌ biꞌ, ná ntajaꞌa̱ nguꞌ tsiyaꞌ ti chaꞌ tyanu chaꞌ jnaꞌ neꞌ cresiya jiꞌi̱ nguꞌ; \q1 ná ntajaꞌa̱ nguꞌ cuaꞌni nguꞌ ñiꞌya̱ nu ni naꞌ jiꞌi̱ nguꞌ chaꞌ cuaꞌni nguꞌ”, nacui̱ naꞌ liꞌ. \q1 \v 11 Ngua ñasi̱ꞌ tsa naꞌ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ liꞌ, ñaꞌa̱ cuayáꞌ lye tsa nchcuiꞌ naꞌ loꞌo nguꞌ biꞌ liꞌ: \q1 “Ngaꞌaa tyalaa ma̱ ca slo naꞌ chaꞌ tyiꞌi̱ tsoꞌo ti ma̱ loꞌo naꞌ”. \m Juaꞌa̱ ntsuꞌu chaꞌ nu nda ycuiꞌ Ndyosi loꞌo nguꞌ tya liꞌ. \p \v 12 Cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, ñaꞌa̱si̱i̱ ma̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ ca ma̱, chaꞌ ni tsaca ma̱ ná tyaꞌa̱chu̱ꞌ ma̱ jiꞌi̱ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nu luꞌú ca, chaꞌ ná caca cuxi cresiya jiꞌi̱ ma̱, ñiꞌya̱ si ngaꞌaa taquiyaꞌ ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Ni. \v 13 Ná tsoꞌo si cñiloꞌo nu cuxi jiꞌi̱ ma̱, loꞌo liꞌ xana caca cuxi cresiya jiꞌi̱ ma̱. Biꞌ chaꞌ lcaa tsa̱ ngaꞌa̱ chaꞌ xtyucua ma̱ jiꞌi̱ tyaꞌa ma̱, chaꞌ tyanu tachaa la chaꞌ jiꞌi̱ Jesús neꞌ cresiya jiꞌi̱ nguꞌ tyaꞌa ma̱, chaꞌ ná cñiloꞌo nu cuxi jiꞌi̱ ma̱ tyucui loꞌo tya ndiꞌi̱ ti ma̱ chalyuu. \v 14 Lcaa na loꞌo tyaꞌa na, tya ntsuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo Cristo si ñaꞌa̱ ti xñi na chaꞌ jiꞌi̱ Ni ñaꞌa̱ cuayáꞌ nu tye chalyuu jiꞌna, la cuiꞌ ñiꞌya̱ loꞌo jlya tiꞌ na jiꞌi̱ yu nu ngua tya clyo. \p \v 15 Ndiꞌya̱ nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ nu nscua lo quityi biꞌ: \q1 Juani ti cuaꞌa̱ jyaca̱ ma̱ jiꞌi̱ chaꞌ nu ta naꞌ loꞌo ma̱: \q1 Ngaꞌaa tyuꞌu chaꞌ cuxi tyiquee ma̱ ñaꞌa̱ ma̱ ꞌna chaca quiyaꞌ, \q1 ngaꞌaa cuaꞌni ma̱ ñiꞌya̱ nguaꞌni jyoꞌo cusuꞌ jiꞌi̱ ma̱ tsaca quiyaꞌ tya saꞌni la; \q1 nu ngua liꞌ lye tsa ngusu̱u̱ tyaꞌa nguꞌ loꞌo naꞌ. \m \v 16 Lcaa ñati̱ nu cua ndyaloꞌo Moisés jiꞌi̱ nu loꞌo ngutuꞌu nguꞌ ca loyuu Egipto ni, biꞌ ñati̱ ngua nu cua ndyuna chaꞌ nu nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo nguꞌ nu ngua liꞌ, pana lye tsa ngusu̱u̱ tyaꞌa nguꞌ loꞌo Ni liꞌ; \v 17 biꞌ chaꞌ ngua ñasi̱ꞌ tsa ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ ñati̱ biꞌ tyucui tyempo loꞌo ngutuꞌu scua tuꞌba yija̱, biꞌ chaꞌ ndyanu tyijya̱ jyoꞌo biꞌ juaꞌa̱ ti toꞌ tyucui̱i̱ ca neꞌ quixi̱ꞌ ca su ngutaꞌa̱ yuꞌu ti nguꞌ. \v 18 Cua lye tsa nchcuiꞌ Ni chaꞌ jiꞌi̱ nguꞌ nu ngusu̱u̱ tyaꞌa loꞌo Ni: “Ngaꞌaa tyalaa nguꞌ biꞌ ca slo naꞌ, chaꞌ tyiꞌi̱ tsoꞌo ti nguꞌ ca nde”, nacui̱ Ni liꞌ. \v 19 Nchca cuayáꞌ tiꞌ na lacua, chaꞌ ngaꞌaa ndyalaa nguꞌ biꞌ ca su nacui̱ Ni jiꞌi̱ nguꞌ chaꞌ tsaa nguꞌ, xquiꞌya chaꞌ ngaꞌaa ndaquiyaꞌ nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. \c 4 \p \v 1 Chaꞌ nu laca juani, cua nguxtyanu Ni sca chaꞌ loꞌo na, chaꞌ taca tyalaa na ca slo Ni, chaꞌ tyiꞌi̱ tsoꞌo ti na ca biꞌ. Tsoꞌo si cube tiꞌ na jiꞌi̱ lcaa nguꞌ tyaꞌa na, chaꞌ ná tyuꞌutsuꞌ ni tsaca nguꞌ jiꞌi̱ tyucui̱i̱ liñi nu tsaa ca su tyiꞌi̱ na loꞌo ycuiꞌ Ndyosi. \v 2 Ñiꞌya̱ loꞌo ndyuna jyoꞌo cusuꞌ biꞌ chaꞌ tsoꞌo nu nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo nguꞌ chaꞌ clyaá nguꞌ, la cuiꞌ juaꞌa̱ cua ndyuna na chaꞌ tsoꞌo nu nchcuiꞌ Jesús. Pana nu jyoꞌo biꞌ ni, ná ngua tsoꞌo cresiya jiꞌi̱ nguꞌ, masi cua ndyuna nguꞌ chaꞌ biꞌ, xquiꞌya chaꞌ ná jlya tiꞌ nguꞌ chaꞌ biꞌ, ná ngusñi tsoꞌo nguꞌ chaꞌ biꞌ. \v 3 Nu loꞌo ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Ni, liꞌ taca tyalaa na slo ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ tyiꞌi̱ tsoꞌo ti na ca biꞌ. Pana ñiꞌya̱ nu nscua lo quityi re, juaꞌa̱ ngua chaꞌ jiꞌi̱ jyoꞌo biꞌ, chaꞌ nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi ndiꞌya̱: \q1 Ngua ñasi̱ꞌ naꞌ liꞌ, nacui̱ Ni. Lye nchcuiꞌ naꞌ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, \q1 chaꞌ ná tyalaa nguꞌ biꞌ ca slo naꞌ, chaꞌ ná tyiꞌi̱ tsoꞌo ti nguꞌ ca nde. \m Nacui̱ ycuiꞌ Ndyosi juaꞌa̱, masi cua ndye lcaa cña jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni tya loꞌo ndyaꞌ chalyuu. \v 4 Cua nscua sca chaꞌ lo quityi cusuꞌ nu nchcuiꞌ chaꞌ jiꞌi̱ tsa̱ nchca cati, tsa̱ ndiꞌi̱ cñaꞌ ti na. Ndiꞌya̱ nacui̱ quityi: \q1 Ngutiꞌi̱ cñaꞌ ycuiꞌ Ni tsa̱ nu nchca cati liꞌ, chaꞌ ná nguaꞌni Ni cña tsa̱ biꞌ liꞌ. \m \v 5 Pana ndiꞌya̱ nchcuiꞌ lo quityi nu nscua jyoꞌo biꞌ: \q1 Ngaꞌaa tyalaa nguꞌ biꞌ ca slo naꞌ chaꞌ tyiꞌi̱ tsoꞌo ti nguꞌ ca nde. \m \v 6 Biꞌ ñati̱ laca nu clyo ndyuna chaꞌ tsoꞌo nu cua nchcuiꞌ Ni loꞌo nguꞌ, chaꞌ clyaá nguꞌ jiꞌi̱ nu cuxi, loꞌo liꞌ ná ngua tyalaa nguꞌ biꞌ ca slo ycuiꞌ Ndyosi, ná ngua tyiꞌi̱ tsoꞌo ti nguꞌ ca su nacui̱ Ni chaꞌ tyiꞌi̱ nguꞌ, xquiꞌya chaꞌ ná ntajaꞌa̱ nguꞌ biꞌ taquiyaꞌ nguꞌ chaꞌ biꞌ. Pana tya lyiji xi chaꞌ tyuꞌu tiꞌi̱ lcaa ñati̱ nu nscua chaꞌ tyiꞌi̱ tsoꞌo ti ca slo ycuiꞌ Ndyosi; \v 7 tya nda la Ni xi tyempo jiꞌna, chaꞌ juani ti tya taca cuna na chaꞌ biꞌ. Cua ngua tyu̱u̱ yija̱ tya loꞌo ngujuii jyoꞌo Moisés biꞌ, nu loꞌo nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo David. Ndiꞌya̱ nacui̱ Ni: \q1 Juani ti cuaꞌa̱ jyaca̱ ma̱ jiꞌi̱ chaꞌ nu nda naꞌ loꞌo ma̱, \q1 ná tyuꞌu chaꞌ cuxi tyiquee ma̱ ñaꞌa̱ ma̱ jnaꞌ. \m \v 8 Nu ngua cua saꞌni biꞌ, ná ngua jiꞌi̱ jyoꞌo Josué tyaloꞌo yu jiꞌi̱ ñati̱ biꞌ sca ti quiyaꞌ ca su ndiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi; biꞌ chaꞌ tiyaꞌ la tya nda la Ni xi tyempo chaꞌ cuna na chaꞌ biꞌ. \v 9 Loꞌo juani ni, si ñaꞌa̱ ti tya xñi tsoꞌo na chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, tya taca tyiꞌi̱ tsoꞌo ti na loꞌo Ni liꞌ, ñiꞌya̱ loꞌo nguaꞌa̱ cñaꞌ ycuiꞌ Ni tsa̱ nchca cati biꞌ. \v 10 Masi tye cña jiꞌna nde chalyuu, tsaa na ca slo ycuiꞌ Ndyosi, liꞌ taca tyiꞌi̱ tsoꞌo ti na loꞌo Ni ca biꞌ, ñiꞌya̱ nu ngutiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo nguaꞌni tye Ni cña jiꞌi̱ Ni loꞌo ngua tsa̱ nchca cati biꞌ. \v 11 Lcaa tsa̱ cuaꞌni cña tiꞌ na lacua, chaꞌ ñaꞌa̱ ti tyuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo ycuiꞌ Ni, chaꞌ taca tyiꞌi̱ tsoꞌo ti na. Ná cuaꞌni na ñiꞌya̱ nu nguaꞌni jyoꞌo cusuꞌ biꞌ, nu ná ndaquiyaꞌ tsiyaꞌ ti jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ liꞌ ná ngua tyalaa nguꞌ biꞌ ca su nacui̱ Ni chaꞌ tsaa nguꞌ. \p \v 12 Lcaa chaꞌ nu nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo ñati̱ ni, ñiꞌya̱ ntiꞌ sca na luꞌú, juaꞌa̱ laca chaꞌ biꞌ. Lcaa tyempo nduꞌni biꞌ cña neꞌ cresiya jiꞌi̱ ñati̱ nu cuna chaꞌ biꞌ. Laca chaꞌ biꞌ ñiꞌya̱ si laca sca xlyu nu cha tsa tuꞌba tyucuaa chu̱ꞌ; nduꞌni biꞌ chaꞌ saala cuañaꞌ na ñaꞌa̱ cuayáꞌ nu tyalaa ca su ntsuꞌu tyijya̱ na, ñaꞌa̱ cuayáꞌ tyaca̱ꞌ ycua nu ntsuꞌu neꞌ tyijya̱ na. La cuiꞌ juaꞌa̱ laca loꞌo cuna na chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi biꞌ, na nchcuiꞌ caꞌa̱ ti chaꞌ biꞌ jiꞌi̱ tyucui ñaꞌa̱ na, juaꞌa̱ loꞌo cresiya jiꞌna. Loꞌo nduna na sca chaꞌ nu nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo ñati̱, liñi tsa quijeloo chaꞌ jiꞌi̱ Ni, lcaa chaꞌ nu ntsuꞌu tyiquee na chaꞌ caja jiꞌna, lcaa chaꞌ nu nclyacua tiꞌ scaa na. \v 13 Ná taca tyuꞌu cuaana ti chaꞌ tyiquee na, ni tsaca chaꞌ nu ntsuꞌu jiꞌna, chaꞌ ná ca cuayáꞌ tiꞌ ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ chaꞌ biꞌ. Ná taca. Ñaꞌa̱ Ni jiꞌi̱ lcaa ñati̱ nu cua ngüiñá Ni, nu cua ngusta Ni chalyuu; nchca tii Ni lcaa chaꞌ nu ntsuꞌu jiꞌna. Ná taca cuaꞌni na ni sca cña ca slo ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ tyuꞌu cuatsiꞌ ti sca chaꞌ, chaꞌ ngaꞌa̱ chaꞌ xacui̱ na chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni cuentya jiꞌi̱ lcaa cña nu nguaꞌni scaa na nde chalyuu, nu loꞌo tye chalyuu jiꞌna. \s1 Sti joꞌó cuentya jiꞌna ca slo ycuiꞌ Ndyosi laca Jesús \p \v 14 Loꞌo cua ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, liꞌ ngaꞌa̱ chaꞌ cuaꞌni na chaꞌ tsoꞌo ti tyanu chaꞌ biꞌ neꞌ cresiya jiꞌna. Cua laca ntsuꞌu sca sti joꞌó nu laca loo la nu ndu̱ cuentya jiꞌna; Jesús laca biꞌ, nu sca ti Sñiꞌ ycuiꞌ Ndyosi laca yu. Cua ndyaa Jesús ca su ndiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi Sti yu; juani ndu̱ Jesús slo Ni, nchcuiꞌ chaꞌ jiꞌna loꞌo Ni. \v 15 Laca Jesús sti joꞌó nu laca loo la cuentya jiꞌna, loꞌo juaꞌa̱ tyaꞌna tsa tiꞌ Jesús ñaꞌa̱ yu jiꞌna. Cua jlo tiꞌ yu chaꞌ ntsuꞌu tsa quiyaꞌ loꞌo cua cuaꞌni ti nu cuxi ngana jiꞌna, chaꞌ nu loꞌo tya ndiꞌi̱ Jesús lo yuu chalyuu, la cuiꞌ juaꞌa̱ lye tsa nguaꞌni cuayáꞌ nu xñaꞌa̱ jiꞌi̱ yu, si cuaꞌni yu chaꞌ cuxi. Pana nu Jesús biꞌ ni, ni sca chaꞌ cuxi ná nguaꞌni yu, biꞌ chaꞌ taca caca yu sti joꞌó nu laca loo la cuentya jiꞌna, chaꞌ jlo tiꞌ Jesús ñiꞌya̱ nñiloꞌo tsa nu xñaꞌa̱ jiꞌna. \v 16 Ná cutsi̱i̱ na tsiyaꞌ ti lacua, tyucui tyiquee na jña na sca chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi ca su tlyu ca su laca Ni loo; chcuiꞌ na loꞌo ycuiꞌ Ndyosi nu xcuiꞌ tsoꞌo tsa nduꞌni loꞌo ñati̱, chaꞌ cuiꞌya Ni chaꞌ clyu tiꞌ jiꞌna, chaꞌ xtyucua Ni jiꞌna, masi la cuiꞌ ca hora nu lyiji tsa chaꞌ jiꞌna. \c 5 \p \v 1 Xaꞌ la xuꞌna sti joꞌó nu ndiꞌi̱ nde chalyuu ni, nsubi nguꞌ jiꞌi̱ tyaꞌa nguꞌ tilaca caca xuꞌna sti joꞌó, chaꞌ caca yu biꞌ cña jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi cuentya jiꞌi̱ ñati̱. Nsta sti joꞌó biꞌ msta̱ nu lijya̱ loꞌo xaꞌ ñati̱ jiꞌi̱ lo mesa jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, juaꞌa̱ ndijña tsa yu chaꞌ clyu tiꞌ jiꞌi̱ Ni xquiꞌya quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ ñati̱ biꞌ liꞌ. \v 2 Ñati̱ chalyuu ti laca sti joꞌó biꞌ; loꞌo ycuiꞌ yu ntsuꞌu chaꞌ cuxi nu ndyuꞌni yu, biꞌ chaꞌ tsoꞌo ti nchcuiꞌ yu loꞌo ñati̱ nu ná nduna tsiyaꞌ ti, nu ndyuꞌni tsa chaꞌ cuxi. \v 3 La cuiꞌ tyempo loꞌo ndyuꞌni yu biꞌ cña cuentya jiꞌi̱ xaꞌ ñati̱, la cuiꞌ juaꞌa̱ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ ca yu ngaꞌa̱ chaꞌ jña yu chaꞌ clyu tiꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, xquiꞌya quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ ycuiꞌ yu. \p \v 4 Ni sca ñati̱ ná ntsuꞌu chacuayáꞌ chaꞌ caca yu xuꞌna sti joꞌó hora nu ntiꞌ ti yu chaꞌ caca yu cña biꞌ; ycuiꞌ Ndyosi laca nu nsubi tilaca nu tsoꞌo chaꞌ caca xuꞌna sti joꞌó cuentya jiꞌi̱ Ni, ñiꞌya̱ ngusubi Ni jiꞌi̱ jyoꞌo Aarón chaꞌ ngua yu xuꞌna sti joꞌó. \v 5 Loꞌo Cristo ni, laca Ni sti joꞌó nu laca loo la cuentya jiꞌna; siꞌi chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ ti Ni nduꞌni Ni juaꞌa̱, chaꞌ ná ngüijña Ni chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi Sti Ni chaꞌ caca tlyu la Ni. Ycuiꞌ Ndyosi laca nu cua nchcuiꞌ loꞌo Sñiꞌ Ni tya clyo: \q1 Sñiꞌ naꞌ laca nuꞌu̱; ycuiꞌ naꞌ cua nda naꞌ chalyuu jinuꞌu̱, chaꞌ laca nuꞌu̱ Sñiꞌ naꞌ. \m Juaꞌa̱ chaꞌ nda Ni loꞌo Cristo. \v 6 Loꞌo liꞌ cua nchcuiꞌ ycuiꞌ Ni chaca chaꞌ ndiꞌya̱: \q1 Lcaa ca tyempo caca nuꞌu̱ sti joꞌó; \q1 la cuiꞌ ñiꞌya̱ nu nguaꞌni jyoꞌo Melquisedec nu ngua cua saꞌni la, juaꞌa̱ cuaꞌni nuꞌu̱ cuentya jiꞌi̱ ñati̱ juani. \m \v 7 Nu loꞌo tya ndiꞌi̱ Jesús lo yuu chalyuu, tyu̱u̱ tsa quiyaꞌ ngusiꞌya tsa yu loꞌo nchcuiꞌ yu loꞌo ycuiꞌ Ndyosi Sti yu; lye tsa ngua tiꞌ cresiya jiꞌi̱ yu loꞌo ngüijña yu chaꞌ jiꞌi̱ Ni, chaꞌ nchca tsa jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. Ngua jiꞌi̱ Ni cuaꞌa jiꞌi̱ ñati̱ chaꞌ ná cujuii nguꞌ jiꞌi̱ Jesús nquichaꞌ; pana ndyuna Ni chaꞌ nu nchcuiꞌ Jesús loꞌo Ni, chaꞌ ntajaꞌa̱ yu cuaꞌni yu lcaa cña nu ntiꞌ ycuiꞌ Ndyosi Sti yu. \v 8 Biꞌ chaꞌ ndaquiyaꞌ Jesús lcaa cña nu ntiꞌ ycuiꞌ Ni chaꞌ cuaꞌni yu. Nchcubeꞌ tsa yu loꞌo ngutiꞌi̱ yu nde chalyuu; masi nu sca ti Sñiꞌ ycuiꞌ Ndyosi laca yu, pana tya ngua tsaꞌa̱ la yu cua ñaꞌa̱ ca cña nu cuaꞌni yu cuentya jiꞌi̱ Ni. \v 9 Tiyaꞌ la liꞌ, loꞌo cua ngua lcaa chaꞌ jiꞌi̱ Jesús chaꞌ cua nguaꞌni yu cña nu cua nda ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ yu chaꞌ cuaꞌni yu, tya liꞌ ntucua quiyaꞌ chaꞌ cuaꞌni lyaá Jesús jiꞌi̱ cua ñaꞌa̱ ca ñati̱ chalyuu nu tyajaꞌa̱ cuaꞌa̱ jyaca̱ jiꞌi̱ chaꞌ nu cua nchcuiꞌ yu loꞌo; ná tye tsiyaꞌ ti chaꞌ cuaꞌni lyaá Ni jiꞌna jiꞌi̱ chaꞌ cuxi nu ntsuꞌu jiꞌna. \v 10 Biꞌ chaꞌ cua nacui̱ Ni chaꞌ laca Jesús sti joꞌó nu laca loo la; la cuiꞌ ñiꞌya̱ nu nguaꞌni jyoꞌo Melquisedec nu ngua cua saꞌni la, juaꞌa̱ cuaꞌni Jesús cuentya jiꞌna juani. \s1 Caca cuxi chaꞌ jiꞌna si tyaꞌa̱chu̱ꞌ na jiꞌi̱ Jesús \p \v 11 Cua quiñaꞌa̱ tsa chaꞌ ntiꞌ ya chcuiꞌ ya loꞌo ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Cristo, chaꞌ quiñaꞌa̱ tsa chaꞌ tya lyiji ca cuayáꞌ tiꞌ ma̱. Pana ná nchca culuꞌu tsoꞌo ya lcaa chaꞌ biꞌ jiꞌi̱ ma̱; tlyu tsa cña caca, xquiꞌya chaꞌ ycuiꞌ cuꞌma̱ ná ndyuꞌni yala ma̱ chaꞌ ca cuayáꞌ tiꞌ ma̱ chaꞌ biꞌ. \v 12 Tya saꞌni tsa ngua loꞌo ndyuna ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Cristo tya clyo; cua nteje tacui tyu̱u̱ tsa tyempo, ñaꞌa̱ cuayáꞌ taca caca ma̱ mstru cuentya jiꞌi̱ Cristo nquichaꞌ, pana ñaꞌa̱ ti ndiꞌi̱ ma̱ juani. Tya ntiꞌ chaꞌ culuꞌu la nguꞌ jiꞌi̱ ma̱ tya chaca quiyaꞌ ñiꞌya̱ ntucua quiyaꞌ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, la cuiꞌ chaꞌ nu ngua tiꞌ Ni chaꞌ cachaꞌ Ni jiꞌi̱ ñati̱ chalyuu. Ñiꞌya̱ nduꞌni sca cubiꞌ nu tya ntyiꞌ, chaꞌ bilya cacu biꞌ tyaja, juaꞌa̱ ndyuꞌni ma̱, chaꞌ ná nchca ca cuayáꞌ tiꞌ ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi biꞌ. \v 13 Tya cuañiꞌ tsa nguꞌ nu tya ntyiꞌ; la cuiꞌ juaꞌa̱ laca cuꞌma̱, chaꞌ ná jlo tiꞌ ma̱ tsiyaꞌ ti ñiꞌya̱ ngaꞌa̱ chaꞌ cuaꞌni ma̱ loꞌo ngua tsoꞌo cresiya jiꞌi̱ ma̱ cuentya jiꞌi̱ Jesús, masi ntsuꞌu chaꞌ tsoꞌo nu ngaꞌa̱ chaꞌ cuaꞌni ma̱ juani. \v 14 Ñati̱ nu cua nguluu xi laca nu ndacu tyaja; loꞌo cuꞌma̱ caca juaꞌa̱, si quiꞌi̱ ma̱ chaꞌ culacua tsoꞌo tiꞌ ma̱ ñiꞌya̱ laca sca chaꞌ, si chaꞌ tsoꞌo laca, si chaꞌ cuxi laca. \c 6 \p \v 1 Cuaꞌni yala na lacua, chaꞌ cuna tsoꞌo na lcaa chaꞌ nu ntsuꞌu jiꞌi̱ Cristo; cuaꞌni na chaꞌ caca na ñati̱ nu nclyacua tsoꞌo ti tiꞌ, chaꞌ ná tsoꞌo si xcuiꞌ na nchcuiꞌ na jiꞌi̱ chaꞌ nu ngua tsaꞌa̱ na tya clyo ti. Juani cua jlo tsoꞌo tiꞌ na macala ntucua quiyaꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Cristo: cua nchcuiꞌ na ñiꞌya̱ caca tyuꞌutsuꞌ na jiꞌi̱ chaꞌ cuxi nu nguaꞌni na tya saꞌni la, ñiꞌya̱ caca xñi na chaꞌ jiꞌi̱ Cristo; \v 2 juaꞌa̱ cua nchcuiꞌ na ñiꞌya̱ caca tyucuatya na chacuayáꞌ jiꞌi̱ Cristo, ñiꞌya̱ caca sta yaꞌ nguꞌ hique na chacuayáꞌ jiꞌi̱ Cristo; cua nchcuiꞌ na chaꞌ tya tyuꞌú na chaca quiyaꞌ nde loo la, masi cua ngujuii na, chaꞌ liꞌ ntsuꞌu chaꞌ cuaꞌni cuayáꞌ Ni jiꞌi̱ lcaa na loꞌo tyaꞌa na. \v 3 Loꞌo nu juani ni, ngaꞌa̱ chaꞌ cuaꞌni yala ti na chaꞌ taquiyaꞌ na lcaa chaꞌ jiꞌi̱ Jesús nu tya lyiji xñi tsoꞌo na; juaꞌa̱ cuaꞌni na lacua, si tya ta la ycuiꞌ Ndyosi xi chalyuu jiꞌna. \p \v 4 Ná caja ñiꞌya̱ cuaꞌni na loꞌo ñati̱ nu nguxtyanu tsiyaꞌ ti jiꞌi̱ chaꞌ biꞌ. Cua jlo tiꞌ nguꞌ ñiꞌya̱ laca loꞌo cua ndyaala hique nguꞌ chaꞌ ngulacua tsoꞌo tiꞌ nguꞌ, juaꞌa̱ cua jlo tiꞌ nguꞌ chaꞌ tsoꞌo tsa cua ñaꞌa̱ ca chaꞌ nu nda ycuiꞌ Ndyosi ya̱a̱ slo nguꞌ. Loꞌo nguꞌ biꞌ, cua nguaꞌni Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi cña neꞌ cresiya jiꞌi̱ nguꞌ xquiꞌya Jesús nquichaꞌ. \v 5 Cua jlo tiꞌ nguꞌ biꞌ, chaꞌ cua naꞌa̱ nguꞌ chaꞌ tsoꞌo tsa lcaa chaꞌ nu nacui̱ Ni jiꞌna chaꞌ cuaꞌni Ni loꞌo na; cua naꞌa̱ nguꞌ biꞌ, chaꞌ tlyu tsa chaꞌ nu ndyaca loꞌo cua nguxana tyalaa chalyuu cucui jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi ca su ndiꞌi̱ nguꞌ. \v 6 Loꞌo liꞌ cua ndyaꞌa̱chu̱ꞌ nguꞌ biꞌ jiꞌi̱ Jesús. Ngaꞌaa caca cuaꞌni na chaꞌ chaca quiyaꞌ xñi tsoꞌo nguꞌ biꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús; xcuiꞌ na nda nguꞌ biꞌ chaꞌ tiꞌí jiꞌi̱ Jesús nu sca ti Sñiꞌ ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ ndyuꞌni nguꞌ ñiꞌya̱ laca si ntyijiꞌi̱ caꞌa̱ nguꞌ jiꞌi̱ Jesús lo crusi chaca quiyaꞌ, chaꞌ xaꞌ xtyí loꞌo ti ñati̱ chalyuu jiꞌi̱ yu. \v 7 Ñiꞌya̱ ntiꞌ sca yuu tsoꞌo su ndyuꞌni nguꞌ cña ni, luꞌba ti ndaꞌya tyo ndyalú lo yuu biꞌ; ndyiꞌyu yuu hitya tyo biꞌ liꞌ, chaꞌ juaꞌa̱ nxtyucua ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ yuu chaꞌ tyucua na cuiñii nu cua ndyataa lo yuu, chaꞌ cuaꞌnijoꞌo jiꞌi̱ nguꞌ nu ndyuꞌni cña biꞌ. \v 8 Pana ná tsoꞌo yuu tsiyaꞌ ti si tyucua xcuiꞌ quixi̱ꞌ, xcuiꞌ yaca quicheꞌ; xtyanu nguꞌ jiꞌi̱ yuu nu nduꞌni juaꞌa̱, chaꞌ ñiꞌya̱ laca si cua ngusta ycuiꞌ Ndyosi yabeꞌ jiꞌi̱ yuu biꞌ, juaꞌa̱ ndyuꞌu chaꞌ. Ngaꞌa̱ chaꞌ cuaꞌa̱ nguꞌ quiiꞌ lo yuu biꞌ, chaꞌ tye tyaqui̱ lcaa na cuxi nu ntsuꞌu ca ndacua. Ñiꞌya̱ nu caca jiꞌi̱ yuu nu ná tsoꞌo tsiyaꞌ ti biꞌ, juaꞌa̱ caca cuxi jiꞌna si xtyanu na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús. \s1 Ñaꞌa̱ ti tya xñi tsoꞌo na chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ ná xtyanu chca Ni jiꞌna \p \v 9 Cuꞌma̱ tyaꞌa tsoꞌo na, nu ntsuꞌu tsa tyiquee ya ñaꞌa̱ ya jiꞌi̱ ma̱, ngaꞌaa ntsuꞌu chaꞌ culacua tiꞌ ya chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ juaꞌa̱, masi nchcuiꞌ ya ñiꞌya̱ nu cua nchcuiꞌ ca ti ya. Cua jlo tiꞌ ya chaꞌ tsoꞌo ti ndyaca jiꞌi̱ ma̱ juani, tya loꞌo nguaꞌni lyaá Jesús jiꞌi̱ ma̱ jiꞌi̱ nu cuxi. \v 10 Loꞌo juaꞌa̱ liñi tsa nduꞌni ycuiꞌ Ndyosi loꞌo na. Ná cjlyaa tiꞌ Ni lcaa chaꞌ tsoꞌo nu cua ndyuꞌni ma̱, nu loꞌo nxtyucua ma̱ jiꞌi̱ nguꞌ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, chaꞌ cua quiñaꞌa̱ xi cña ndyuꞌni ma̱ cuentya jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ. Xquiꞌya chaꞌ ndyuꞌni ma̱ juaꞌa̱, biꞌ chaꞌ jlo tiꞌ xaꞌ ñati̱ chaꞌ ntsuꞌu tsa tyiquee ma̱ jiꞌi̱ Jesús, chaꞌ ñaꞌa̱ ti tya ndyuꞌni ma̱ chaꞌ tsoꞌo loꞌo nguꞌ juani. \v 11 Tsoꞌo si ñaꞌa̱ ti tya cuaꞌni ma̱ tyucui tyempo nde loo la ntiꞌ ya, chaꞌ ndu̱ tiꞌ ma̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi ñaꞌa̱ cuayáꞌ tyuꞌu tucua lcaa chaꞌ nu cua nchcuiꞌ Ni loꞌo ma̱. \v 12 Ná ntiꞌ ya chaꞌ caca taja ma̱; na cua ntiꞌ ya chaꞌ cuaꞌni ma̱ ñiꞌya̱ nu nguaꞌni xaꞌ la tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús tya clyo la, nu cua ndalo tsa tyiquee chaꞌ ndu̱ tiꞌ nguꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. Biꞌ chaꞌ cua ngujui lcaa chaꞌ jiꞌi̱ nguꞌ, ñiꞌya̱ nu nacui̱ Ni chaꞌ tyacua jiꞌi̱ nguꞌ. \p \v 13 Nu ngua saꞌni la loꞌo ngüiñi chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo jyoꞌo Abraham, liꞌ ngulotu̱ Ni xtañi ycuiꞌ Ni loꞌo nacui̱ Ni ndiꞌya̱ jiꞌi̱ nu cusuꞌ biꞌ: “Chacuayáꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ ca ti naꞌ cuaꞌni naꞌ cña biꞌ cuentya jinuꞌu̱”, nacui̱ Ni. Ngaꞌaa ntsuꞌu la xaꞌ ñati̱ nu tlyu la chaꞌ jiꞌi̱ que ycuiꞌ Ndyosi, biꞌ chaꞌ ngulotu̱ Ni xtañi ycuiꞌ Ni, chaꞌ quiñi chaꞌ jiꞌi̱ Ni loꞌo Abraham biꞌ. \v 14 Xaꞌ nchcuiꞌ Ni loꞌo jyoꞌo biꞌ liꞌ: “Chañi chaꞌ nu chcuiꞌ naꞌ loꞌo nuꞌu̱, chaꞌ tsoꞌo tsa cuaꞌni naꞌ loꞌo nuꞌu̱, chaꞌ quiñaꞌa̱ tsa ñati̱ jinuꞌu̱ tyatu̱ nde lo yuu tyempo ca nde loo la”. Juaꞌa̱ nacui̱ Ni nu ngua liꞌ. \v 15 Ndalo tsa tyiquee Abraham biꞌ liꞌ, chaꞌ ndu̱ tiꞌ yu jiꞌi̱ chaꞌ nu nda ycuiꞌ Ndyosi loꞌo yu; biꞌ chaꞌ ngutuꞌu tucua lcaa chaꞌ jiꞌi̱ yu, ñiꞌya̱ nu cua nacui̱ Ni jiꞌi̱ yu chaꞌ caca jiꞌi̱. \v 16 Ndiꞌya̱ nduꞌni ñati̱ chalyuu: Si ntiꞌ nguꞌ chaꞌ tyanu tachaa sca chaꞌ nu cua quiñi ti jiꞌi̱ nguꞌ loꞌo tyaꞌa nguꞌ, liꞌ nclyotu̱ nguꞌ tañi sca joꞌó, masi xtañi sca ñati̱ tlyu laja loꞌo nda nguꞌ chaꞌ; ná caja ñiꞌya̱ xu̱u̱ tyaꞌa nguꞌ cuentya jiꞌi̱ chaꞌ biꞌ liꞌ. \v 17 La cuiꞌ juaꞌa̱ nguaꞌni ycuiꞌ Ndyosi. Ngua tiꞌ Ni cachaꞌ liñi Ni jiꞌi̱ nguꞌ ñiꞌya̱ nu caca chaꞌ biꞌ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ ca nde loo la, chaꞌ ca cuayáꞌ tiꞌ nguꞌ chaꞌ ngaꞌaa tyaꞌa̱chu̱ꞌ Ni tsiyaꞌ ti jiꞌi̱ sca chaꞌ nu cua nacui̱ Ni tsaca quiyaꞌ; biꞌ chaꞌ xtañi ycuiꞌ Ni ngulotu̱ Ni clyo, chaꞌ juaꞌa̱ ngüiñi chaꞌ jiꞌi̱ Ni loꞌo jyoꞌo biꞌ. \v 18 Xquiꞌya lcaa chaꞌ biꞌ cua jlo tiꞌ na chaꞌ ná ngaꞌa̱ chaꞌ chaꞌa̱ tsiyaꞌ ti sca chaꞌ nu cua nacui̱ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ caca, chaꞌ ná ntiꞌ Ni cñiloꞌo Ni jiꞌna tsiyaꞌ ti. Tsoꞌo ti ndiꞌi̱ tyiquee na juani, chaꞌ ni sca chaꞌ cuxi ná taca xcutsi̱i̱ jiꞌna, xquiꞌya chaꞌ jlya tiꞌ na chaꞌ nu nda ycuiꞌ Ndyosi loꞌo na; cua nguaꞌni Ni chaꞌ ndyaca tlyu la tyiquee na, chaꞌ xñi tsoꞌo na lcaa chaꞌ nu cua nchcuiꞌ Ni loꞌo na ñaꞌa̱ cuayáꞌ nu tyuꞌu tucua chaꞌ biꞌ. \v 19 Ñiꞌya̱ ntiꞌ chcua̱ ngratu nu nsalú nguꞌ nde siyuꞌ yaca niꞌi̱, chaꞌ tachaa ti xñi caꞌa̱ chcua̱ biꞌ jiꞌi̱ quee nde siyuꞌ hitya, chaꞌ tyacui seꞌi̱ ti yaca niꞌi̱ biꞌ lo hitya, chaꞌ ná caca tyuꞌutsuꞌ yaca niꞌi̱ biꞌ tsiyaꞌ ti liꞌ; la cuiꞌ juaꞌa̱ nduꞌni Jesús loꞌo na, chaꞌ nduꞌni yu chaꞌ tyanu tachaa chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni neꞌ cresiya jiꞌna, chaꞌ ná tyaꞌa̱chu̱ꞌ na jiꞌi̱ Ni tsiyaꞌ ti. Cua ndyalaa Jesús nde cua̱, ñiꞌya̱ laca si cua nteje tacui yu tasá tlyu nu ndacui claꞌbe neꞌ laa tonu; juani cua ndyaa tucua yu la cuiꞌ ca su ntucua ycuiꞌ Ndyosi. \v 20 Cuentya jiꞌna, cua ndyaa Jesús ca biꞌ nde loo la, chaꞌ taca xtyucua yu jiꞌna. Ná ngaꞌa̱ chaꞌ tye chaꞌ laca Jesús sti joꞌó nu laca loo la cuentya jiꞌna; la cuiꞌ ñiꞌya̱ nu nguaꞌni jyoꞌo Melquisedec nu ngua saꞌni, juaꞌa̱ cuaꞌni Jesús cuentya jiꞌna juani. \c 7 \s1 Ñiꞌya̱ ngua Melquisedec sti joꞌó, juaꞌa̱ laca Jesús cuentya jiꞌna juani \p \v 1 Nu jyoꞌo Melquisedec biꞌ ni, xuꞌna quichi̱ Salem ngua nu cusuꞌ biꞌ; cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nu laca loo la nguaꞌni yu cña chaꞌ ngua yu sti joꞌó. Nu ngua tyempo biꞌ cua ndyaa lcaꞌa̱ jyoꞌo Abraham jiꞌi̱ tyu̱u̱ tyaꞌa rey xñaꞌa̱, chaꞌ ngusu̱u̱ tyaꞌa yu loꞌo nguꞌ biꞌ, ndyujuii yu jiꞌi̱ nu nguꞌ xñaꞌa̱ biꞌ liꞌ. Tyucui̱i̱ loꞌo ñaa yu, liꞌ ngutuꞌu nu Melquisedec biꞌ ndyaa toꞌ tyucui̱i̱ chaꞌ tyacua tyaꞌa loꞌo nu Abraham biꞌ; ngulacua̱ jiꞌi̱ yu chacuayáꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi liꞌ. \v 2 Biꞌ chaꞌ ngusaꞌbe Abraham lcaa yuꞌba nu nquije jiꞌi̱ yu chaca quiyaꞌ, nu nguaana nu nguꞌ xñaꞌa̱ biꞌ; tii tyaꞌa yuꞌbe ngusaꞌbe yu lcaa chaꞌ biꞌ, loꞌo liꞌ nda yu ñaꞌa̱ tsaca yuꞌbe jiꞌi̱ nu cusuꞌ Melquisedec biꞌ. Ndiꞌya̱ ndyuꞌu xtañi nu cusuꞌ biꞌ: “xuꞌna quichi̱ nu liñi ca nduꞌni”, juaꞌa̱ ndyuꞌu chaꞌ biꞌ chaꞌcña jiꞌna; loꞌo juaꞌa̱ chaꞌ xuꞌna quichi̱ Salem ngua nu cusuꞌ biꞌ, biꞌ chaꞌ taca chcuiꞌ na: “ti̱ ti ndiꞌi̱ cresiya jiꞌi̱ nguꞌ xquiꞌya nu xuꞌna nguꞌ”, chaꞌ juaꞌa̱ ndyuꞌu xquichaꞌ Salem chaꞌcña jiꞌna. \v 3 Ná nchcuiꞌ quityi ñiꞌya̱ naa sti xtyaꞌa̱ nu Melquisedec biꞌ, juaꞌa̱ ni sca chaꞌ ná nscua lo quityi cuentya jiꞌi̱ jyoꞌo cusuꞌ jiꞌi̱ nu cusuꞌ biꞌ; ná nchcuiꞌ ni jacuaꞌ ngula, ni jacuaꞌ ngujuii. Ñiꞌya̱ ngua Melquisedec, juaꞌa̱ laca Jesús, chaꞌ lcaa tyempo laca yu sti joꞌó cuentya jiꞌna; pana Jesús ni, laca yu nu sca ti Sñiꞌ ycuiꞌ Ndyosi. \p \v 4 Culacua xi tiꞌ ma̱ lacua, ni chaꞌ ngua nu cusuꞌ biꞌ tlyu la que Abraham. Jiꞌi̱ nu cusuꞌ Melquisedec biꞌ cua nda jyoꞌo cusuꞌ jiꞌna ñaꞌa̱ tsaca yuꞌbe yuꞌba, la cuiꞌ yuꞌba nu cua nquije jiꞌi̱ yu chaca quiyaꞌ, nu nguaana nu nguꞌ xñaꞌa̱ biꞌ. \v 5 Chalyuu nu ngua saꞌni biꞌ, sca ti nu ñati̱ tyaꞌa jiꞌi̱ jyoꞌo Leví laca sti joꞌó; biꞌ ti nguꞌ nu nda ycuiꞌ Ndyosi chacuayáꞌ jiꞌi̱ chaꞌ xñi nguꞌ msta̱ nu nda cua ñaꞌa̱ ca nguꞌ Israel jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. Msta̱ biꞌ laca sa yuꞌbe lcaa chaꞌ tsoꞌo nu ntsuꞌu jiꞌi̱ nguꞌ. Loꞌo juaꞌa̱ laca sti joꞌó biꞌ la cuiꞌ tyaꞌa ñati̱ loꞌo tyaꞌa quichi̱ tyi nguꞌ nu cuentya jiꞌi̱ Abraham. \v 6 Pana nu cusuꞌ Melquisedec biꞌ ni, siꞌi tyaꞌa nguꞌ Leví ngua Melquisedec biꞌ tsiyaꞌ ti, masi ngusñi yu msta̱ nu cua nda Abraham jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi; liꞌ ngulacua̱ nu cusuꞌ biꞌ jiꞌi̱ Abraham, xquiꞌya chaꞌ cua ngüiñi chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo Abraham tya clyo la. \v 7 Biꞌ chaꞌ cua jlo tiꞌ na chaꞌ tlyu la ngua jyoꞌo Melquisedec biꞌ que jyoꞌo Abraham; na cua ngulacua̱ nu cusuꞌ biꞌ jiꞌi̱ jyoꞌo Abraham nu ngua liꞌ, biꞌ chaꞌ tlyu la chacuayáꞌ ntsuꞌu jiꞌi̱ ycuiꞌ nu cusuꞌ biꞌ que Abraham. \v 8 Xcuiꞌ na ndyijii sti joꞌó nu nxñi msta̱ nu nda ñati̱ chalyuu ti jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, tsa yuꞌbe ti chaꞌ tsoꞌo nu ntsuꞌu jiꞌi̱ scaa nguꞌ nda nguꞌ biꞌ; pana ná nscua lo quityi cusuꞌ ni jacuaꞌ ngujuii nu Melquisedec biꞌ, la cuiꞌ nu cusuꞌ nu cua ngusñi msta̱ nu nda Abraham nu ngua liꞌ. \v 9 Taca ñacui̱ na chaꞌ loꞌo ycuiꞌ jyoꞌo Leví cua nda msta̱ jiꞌi̱ nu Melquisedec biꞌ nu ngua tsa̱ biꞌ, masi tiyaꞌ la ya̱a̱ nu Leví biꞌ chalyuu; la cuiꞌ jyoꞌo Leví nu ngua jyoꞌo cusuꞌ jiꞌi̱ lcaa tyaꞌa nguꞌ Leví nu nguaꞌni nguꞌ cña sti joꞌó, chaꞌ ngusñi nguꞌ msta̱ nu nda ñati̱ chalyuu jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. \v 10 Nu loꞌo ndyacua tyaꞌa Melquisedec loꞌo Abraham, ñiꞌya̱ laca si loꞌo Leví nda msta̱, juaꞌa̱ ngua liꞌ, masi tya lyiji cala Leví chalyuu, xquiꞌya chaꞌ Abraham ngua jyoꞌo cusuꞌ jiꞌi̱ yu, chaꞌ sñiꞌ steꞌ Abraham ngua sti Leví biꞌ. \p \v 11 Nu sti joꞌó nu ya̱a̱ chalyuu tiyaꞌ la biꞌ, la cuiꞌ juaꞌa̱ tyaꞌa ñati̱ jiꞌi̱ jyoꞌo Leví, nclyuꞌu quiꞌi̱ nguꞌ biꞌ jiꞌi̱ nguꞌ Israel chaꞌ cuaꞌni nguꞌ lcaa cña nu ngulo ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ nguꞌ. Pana ná ndalo sti joꞌó biꞌ cuaꞌni tyucui cña biꞌ, biꞌ chaꞌ juani ngutuꞌu tucua chaca nu laca sti joꞌó nu cuentya jiꞌna. Ná laca yu sti joꞌó ñiꞌya̱ ngua Aarón loꞌo tyaꞌa Aarón sti joꞌó, masi laca yu sca sti joꞌó nu ñiꞌya̱ nguaꞌni jyoꞌo Melquisedec nu ngua saꞌni la, la cuiꞌ juaꞌa̱ cuaꞌni yu cuentya jiꞌna juani. \v 12 Nu loꞌo nchaꞌa̱ chaꞌ jiꞌi̱ sti joꞌó ni, la cuiꞌ juaꞌa̱ nchaꞌa̱ cña nu ngaꞌa̱ chaꞌ cuaꞌni na cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. \v 13 Chaꞌ jiꞌi̱ Jesús nu Xuꞌna na nchcuiꞌ chaꞌ nu nscua lo quityi cusuꞌ biꞌ; pana ycuiꞌ Jesús ni, xaꞌ ñati̱ laca biꞌ, siꞌi tyaꞌa ñati̱ jiꞌi̱ Leví laca yu. Ni sca ñati̱ tyaꞌa xtañi Jesús ná ngua nguꞌ sti joꞌó nde chu̱ꞌ la. \v 14 Cua jlo tiꞌ nguꞌ chaꞌ Judá ngua xtañi Jesús tya loꞌo ngula yu; pana nu loꞌo nchcuiꞌ jyoꞌo Moisés tilaca nu caca sti joꞌó, ná nchcuiꞌ tsiyaꞌ ti jiꞌi̱ nguꞌ tyaꞌa xtañi Judá biꞌ. \p \v 15 Loꞌo nu juani laca Jesús sti joꞌó nu xaꞌ ñaꞌa̱ cuaꞌni; ñiꞌya̱ nguaꞌni jyoꞌo Melquisedec, juaꞌa̱ cuaꞌni Ni cña jiꞌi̱ sti joꞌó. Biꞌ chaꞌ tsoꞌo la nchca cuayáꞌ tiꞌ na juani chaꞌ cua ntyeje tacui chaꞌ jiꞌi̱ chaꞌ cusuꞌ biꞌ, chaꞌ cua ngutuꞌu tucua Jesús nu sti joꞌó cucui jiꞌna. \v 16 Cua nda ycuiꞌ Ndyosi cña jiꞌi̱ Jesús chaꞌ caca Ni sti joꞌó, xquiꞌya chaꞌ ná ngua jiꞌi̱ ñati̱ chalyuu cujuii nguꞌ jiꞌi̱ yu sca ti quiyaꞌ; cua ndyuꞌú Jesús chaca quiyaꞌ loꞌo cua ngujuii yu. Juani ná ngaꞌa̱ chaꞌ tye chalyuu jiꞌi̱ Ni; biꞌ chaꞌ laca Jesús sti joꞌó cuentya jiꞌna juani, siꞌi chaꞌ cuaꞌni Ni lcaa cña nu ndyuꞌni nguꞌ tyaꞌa Leví nu laca ñati̱ chalyuu ti. \v 17 Cua nscua lo quityi cusuꞌ chaꞌ ndiꞌya̱ nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo Ni: \q1 Lcaa ca tyempo caca nuꞌu̱ sti joꞌó; \q1 ñiꞌya̱ nu nguaꞌni jyoꞌo Melquisedec nu ngua saꞌni, la cuiꞌ juaꞌa̱ cuaꞌni nuꞌu̱ cuentya jiꞌi̱ ñati̱ juani. \m \v 18 Biꞌ chaꞌ cua ngulotsuꞌ ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ chaꞌ cusuꞌ nu lye tsa ngulo cña jiꞌna, chaꞌ ná caca xtyucua chaꞌ cusuꞌ biꞌ jiꞌna; ná nchca cati̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌna loꞌo ycuiꞌ Ndyosi juaꞌa̱. \v 19 Tya lyiji tsa chaꞌ ca tsoꞌo cresiya jiꞌna cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, masi cua nguaꞌni na lcaa cña nu ngulo jyoꞌo Moisés jiꞌi̱ nguꞌ tyaꞌa na nu ngua liꞌ, chaꞌ ná ngua cuaꞌni lyaá chaꞌ cusuꞌ biꞌ jiꞌna jiꞌi̱ nu cuxi; pana juani taca xñi na chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. Cacua tsa laca ycuiꞌ Ni jiꞌna juani xquiꞌya Jesús, chaꞌ tsoꞌo la tsiyaꞌ ti laca chaꞌ nu ya̱loꞌo Jesús chaꞌ chcuiꞌ Ni loꞌo na. \p \v 20 Tsoꞌo la laca Jesús, xquiꞌya chaꞌ cua ngüiñi tsoꞌo chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo Sñiꞌ ndiꞌya̱: “Chacuayáꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ ca naꞌ caca nuꞌu̱ sti joꞌó”, nacui̱ ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ Jesús. \v 21 Ná nchcuiꞌ Ni juaꞌa̱ loꞌo sti joꞌó tyaꞌa nguꞌ Leví. Pana ndiꞌya̱ nchcuiꞌ ycuiꞌ Ni loꞌo Jesús tya loꞌo nguxana chaꞌ caca Jesús sti joꞌó: \q1 Liñi tsa nda naꞌ chaꞌ cuentya jinuꞌu̱, nacui̱ ycuiꞌ Ndyosi, \q1 ngaꞌaa tyaꞌa̱chu̱ꞌ naꞌ tsiyaꞌ ti jiꞌi̱ chaꞌ nu cua nacui̱ naꞌ biꞌ: \q1 “Lcaa ca tyempo caca nuꞌu̱ sti joꞌó. \q1 Ñiꞌya̱ nu nguaꞌni jyoꞌo Melquisedec nu ngua saꞌni, la cuiꞌ juaꞌa̱ cuaꞌni nuꞌu̱ cuentya jiꞌi̱ ñati̱ juani.” \m \v 22 Biꞌ chaꞌ cua tsoꞌo la ngüiñi chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni loꞌo na juani, xquiꞌya cña nu nguaꞌni Jesús cuentya jiꞌna. \v 23 Pana nu sti joꞌó tyaꞌa nguꞌ Leví biꞌ ni, xcuiꞌ na ndyijii nguꞌ biꞌ, loꞌo liꞌ xaꞌ la tyaꞌa nguꞌ ndyatí̱ lo cña sti joꞌó biꞌ; biꞌ chaꞌ ngua quiñaꞌa̱ tsa sti joꞌó chu̱ꞌ tyu̱u̱ yija̱ liꞌ. \v 24 Loꞌo nu Jesús biꞌ ni, ñaꞌa̱ ti luꞌú yu; ná nscua chaꞌ cajaa Ni, biꞌ chaꞌ ná ngaꞌa̱ chaꞌ tye chaꞌ caca Ni sti joꞌó cuentya jiꞌna, chaꞌ ná ntsuꞌu chaꞌ cuaꞌni xaꞌ ñati̱ cña jiꞌi̱. \v 25 Lcaa ca tyempo, masi juani, masi nde loo la, taca jiꞌi̱ Ni cuaꞌni lyaá Ni jiꞌi̱ cua ñaꞌa̱ ca ñati̱ nu xñi chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi xquiꞌya Jesús. Tyucui tyempo ndiꞌi̱ Jesús ca slo ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ chcuiꞌ Ni loꞌo ycuiꞌ Sti Ni cuentya jiꞌna. \p \v 26 Xñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús lacua; biꞌ laca sti joꞌó nu laca loo la, nu chañi chaꞌ taca xtyucua jiꞌna. Ñati̱ lubii tsiyaꞌ ti laca Ni, chaꞌ ná ntsuꞌu chaꞌ cuxi, ná ntsuꞌu quiꞌya jiꞌi̱ Ni. Xaꞌ ñaꞌa̱ laca Jesús, nu ná nda ycuiꞌ Ndyosi chacuayáꞌ chaꞌ tyanu yu slo ñati̱ chalyuu nu nduꞌni tsa chaꞌ cuxi; cua nda Sti yu su tyucua yu la cuiꞌ su tlyu ca su ntucua ycuiꞌ Ndyosi Sti yu. \v 27 Ndulo la tsiyaꞌ ti chaꞌ nu ntsuꞌu jiꞌi̱ Jesús que chaꞌ nu ntsuꞌu jiꞌi̱ xaꞌ la sti joꞌó nu ndiꞌi̱ chalyuu. Lcaa tsa̱ nsta nguꞌ biꞌ msta̱ lo mesa tacati, chaꞌ juaꞌa̱ cati̱ la quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ nguꞌ loꞌo ycuiꞌ Ndyosi; clyo nduꞌni nguꞌ chaꞌ cati̱ quiꞌya jiꞌi̱ ycuiꞌ ca nguꞌ, loꞌo liꞌ nduꞌni nguꞌ chaꞌ cati̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ lcaa nguꞌ quichi̱ biꞌ. Pana nu Jesús biꞌ ni, sca ti quiyaꞌ ngusta yu msta̱ loꞌo ngutiꞌi̱ yu chalyuu chaꞌ cati̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ ñati̱; tyucui ñaꞌa̱ ycuiꞌ yu ngua msta̱ biꞌ, nu loꞌo ngujuiꞌi̱ caꞌa̱ nguꞌ jiꞌi̱ yu lo crusi. \v 28 Ñati̱ chalyuu ti laca sti joꞌó nu nduꞌni cña nu cua nacui̱ jyoꞌo Moisés chaꞌ caca, ñati̱ nu tya ntsuꞌu quiꞌya jiꞌi̱ laca nguꞌ biꞌ; pana nu sca ti Sñiꞌ ycuiꞌ Ndyosi ni, lubii tsiyaꞌ ti cresiya jiꞌi̱ Ni. Cua tyeje tacui ti tyempo cusuꞌ loꞌo ndaquiyaꞌ tsa nguꞌ jiꞌi̱ cña nu ngulo jyoꞌo Moisés. Biꞌ chaꞌ nguane ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ Sñiꞌ ycuiꞌ ca, nu Jesús biꞌ ni, chaꞌ caca Ni sti joꞌó cuentya jiꞌna. Cua nchcuiꞌ Sti Ni loꞌo Ni: “Chacuayáꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ ca naꞌ caca nuꞌu̱ sti joꞌó”, nacui̱ ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ Jesús. \c 8 \s1 Jesús laca nu ndiꞌi̱ ca slo ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ chcuiꞌ loꞌo Ni cuentya jiꞌna \p \v 1 Ndiꞌya̱ ndyuꞌu chaꞌ nu ntiꞌ naꞌ chcui̱ꞌ loꞌo ma̱ juani: Ca cua̱ ntucua Jesús, nde laꞌa tsuꞌ cui̱ ca su ntucua ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ nclyo Ni cña tyucui ñaꞌa̱ chalyuu; ca biꞌ ntucua Jesús chaꞌ laca Ni sti joꞌó nu laca loo la cuentya jiꞌna. \v 2 Nduꞌni Ni cña ca sca seꞌi̱ su tacati tsa nu ngüiñá ycuiꞌ Ndyosi; siꞌi ñati̱ chalyuu ti nu ngüiñá jiꞌi̱, chaꞌ laca biꞌ ñiꞌya̱ nu ngua tiꞌ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ caca. \v 3 Lcaa xuꞌna sti joꞌó nde chalyuu ni, ntsuꞌu chaꞌ sta nguꞌ msta̱ ca slo ycuiꞌ Ndyosi, ntsuꞌu chaꞌ taqui̱ nguꞌ xaꞌ la msta̱ lo mesa quiiꞌ, chaꞌ biꞌ laca cña jiꞌi̱ nguꞌ; loꞌo juaꞌa̱ Jesús ni, ntsuꞌu msta̱ nu nda Ni ca slo ycuiꞌ Ndyosi cuentya jiꞌna, \v 4 masi ná ngua Jesús sti joꞌó loꞌo ngutiꞌi̱ yu nde chalyuu. Ná nda nguꞌ cña biꞌ jiꞌi̱, chaꞌ cua laca ndiꞌi̱ xaꞌ la sti joꞌó nu nsta msta̱ nu ntsuꞌu chaꞌ ta nguꞌ quichi̱ chacuayáꞌ jiꞌi̱ jyoꞌo Moisés. \v 5 Pana nu xaꞌ la sti joꞌó biꞌ ni, ñati̱ nu cajaa ti laca nguꞌ biꞌ; cua laca ti cña nduꞌni nguꞌ. Xquiꞌya nguꞌ biꞌ nchca cuayáꞌ tiꞌ na chaꞌ tsoꞌo la tsiyaꞌ ti sti joꞌó laca Jesús, nu ntucua ca slo ycuiꞌ Ndyosi. Loꞌo juaꞌa̱ nu chcuaꞌya lateꞌ nu ngüiñá jyoꞌo Moisés su nguaꞌni tlyu jyoꞌo cusuꞌ jiꞌna jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nu ngua liꞌ, ndiꞌya̱ nchcuiꞌ Ni loꞌo nu cusuꞌ biꞌ cuentya jiꞌi̱ chcuaꞌya biꞌ: “Cuiꞌya nuꞌu̱ cuentya chaꞌ cuiñá ma̱ niꞌi̱ biꞌ ñiꞌya̱ nu nguluꞌu naꞌ jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ cuiñá ma̱ jiꞌi̱, nu loꞌo ngutu̱ nuꞌu̱ nchcuiꞌ nuꞌu̱ loꞌo naꞌ lo xlya caꞌya cua̱ biꞌ”, nacui̱ Ni. Pana sca na nu culiji yuꞌu ti ngua biꞌ, tsoꞌo la tsiyaꞌ ti su ntucua Ni nde cua̱. \v 6 Biꞌ chaꞌ cua nchca cuayáꞌ tiꞌ na chaꞌ tsoꞌo la tsiyaꞌ ti cña nu nduꞌni Jesús cuentya jiꞌna, siyaꞌ la cña nu ndyuꞌni nu xaꞌ la sti joꞌó nde chalyuu. Loꞌo juani ndulo tsa chaꞌ jiꞌna, la cuiꞌ chaꞌ nu cua ngüiñi jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo na xquiꞌya Jesús, chaꞌ xcuiꞌ chaꞌ liñi tsiyaꞌ ti nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo na. \p \v 7 Ntsuꞌu tsa chaꞌ nu lyiji jiꞌi̱ chaꞌ cusuꞌ nu ngua tya clyo, nu cua ngüiñi jiꞌi̱ Ni loꞌo ñati̱ tyempo biꞌ, biꞌ chaꞌ nda ycuiꞌ Ndyosi chaca chaꞌ loꞌo ñati̱. Ná ndyuꞌu scua chaꞌ cusuꞌ biꞌ, chaꞌ taca ca tsoꞌo cresiya jiꞌi̱ ñati̱ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, \v 8 chaꞌ ná tsoꞌo nguaꞌni ñati̱ biꞌ liꞌ. Ndiꞌya̱ nscua lo quityi jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi cuentya jiꞌi̱ chaꞌ biꞌ: \q1 Cua ngulala ti tyalaa tsa̱ chaꞌ quiñi chaꞌ ꞌna loꞌo tyaꞌa nguꞌ Israel chaca quiyaꞌ, \q1 la cuiꞌ juaꞌa̱ loꞌo tyaꞌa nguꞌ Judá, nacui̱ ycuiꞌ Ndyosi nu Xuꞌna na. \q1 \v 9 Siꞌi la cuiꞌ chaꞌ ñiꞌya̱ nu cua ngüiñi ꞌna loꞌo jyoꞌo cusuꞌ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ nu ngua saꞌni, nacui̱ Ni. \q1 Nu ngua liꞌ ntejeyaꞌ naꞌ jiꞌi̱ nguꞌ chaꞌ ngutuꞌu nguꞌ ca quichi̱ tyi nguꞌ Egipto, ndyaa nguꞌ. \q1 Pana ná ndaquiyaꞌ nguꞌ jiꞌi̱ chaꞌ nu cua ngüiñi ꞌna loꞌo nguꞌ; \q1 ñaꞌa̱ ti nguaꞌni tsa nguꞌ chaꞌ cuxi, biꞌ chaꞌ ngaꞌaa ntucuá naꞌ chaꞌ jiꞌi̱ nguꞌ, nacui̱ ycuiꞌ Ndyosi nu Xuꞌna na. \q1 \v 10 Loꞌo juani nde laca chaꞌ cucui nu cua quiñi ti ꞌna loꞌo nguꞌ Israel juani, nacui̱ Ni. \q1 Nu loꞌo tyalaa tyempo, liꞌ cuaꞌni naꞌ chaꞌ tyanu tsoꞌo lcaa chaꞌ neꞌ cresiya jiꞌi̱ nguꞌ, ñiꞌya̱ nu chcuiꞌ naꞌ loꞌo nguꞌ liꞌ. \q1 Tyucui tiꞌ tyiquee nguꞌ cuaꞌni nguꞌ cña ꞌna liꞌ; \q1 caca naꞌ ycuiꞌ Ndyosi nu Xuꞌna nguꞌ liꞌ, loꞌo juaꞌa̱ caca nguꞌ biꞌ ñati̱ jnaꞌ. \q1 \v 11 Taca jlo tiꞌ nguꞌ tilaca laca naꞌ liꞌ, \q1 lcaa nguꞌ loꞌo tyaꞌa nguꞌ, masi nu sube, masi ñati̱ cusuꞌ. \q1 Loꞌo liꞌ ngaꞌaa ntsuꞌu chaꞌ cachaꞌ nguꞌ jiꞌi̱ tyaꞌa nguꞌ tilaca laca naꞌ; \q1 ngaꞌaa ntiꞌ chaꞌ culuꞌu nguꞌ jiꞌi̱ tyaꞌa quichi̱ tyi nguꞌ chaꞌ laca naꞌ ycuiꞌ Ndyosi nu Xuꞌna nguꞌ liꞌ. \q1 \v 12 Cuaꞌni clyu tiꞌ naꞌ jiꞌi̱ nguꞌ jiꞌi̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ nguꞌ liꞌ; ngaꞌaa culotu̱ naꞌ quiꞌya jiꞌi̱ nguꞌ liꞌ. \m Juaꞌa̱ nchcuiꞌ quityi jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi biꞌ. \v 13 Na cua culiji yuꞌu ti chaꞌ cusuꞌ nu ngua tya clyo; juaꞌa̱ ndyuꞌu chaꞌ biꞌ liꞌ, nu loꞌo nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ chaca chaꞌ cucui nu cua quiñi ti jiꞌi̱ Ni loꞌo na. Saꞌni tsa nguxana chaꞌ cusuꞌ biꞌ; cua jyoꞌo ti chaꞌ biꞌ juani, cua culiji ti chaꞌ juaꞌa̱ ti. \c 9 \s1 Cristo laca nu cua ngusaala tyucui̱i̱ jiꞌna chaꞌ ca̱a̱ na slo ycuiꞌ Ndyosi \p \v 1 Nu chaꞌ cusuꞌ nu cua nda Ni loꞌo nguꞌ Israel nu ngua liꞌ, nchcuiꞌ biꞌ ñiꞌya̱ cuaꞌni nguꞌ loꞌo nguaꞌni tlyu nguꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. Loꞌo juaꞌa̱ cua ntsuꞌu sca niꞌi̱ nu tacati jiꞌi̱ nguꞌ, su nguaꞌni tlyu nguꞌ biꞌ jiꞌi̱ Ni, masi ñati̱ ti ngua nguꞌ nu ngüiñá niꞌi̱ biꞌ; \v 2 sca chcuaꞌya lateꞌ ngüiñá nguꞌ biꞌ nu nscua claꞌbe neꞌ loꞌo su ndyaꞌa̱ sti joꞌó ti. Nde neꞌ chcuaꞌya biꞌ cua ntucua candyeru chcua̱ su ndyaqui̱ quiiꞌ lcaa hora; juaꞌa̱ ntucua sca mesa su nscua xlyá lo, nu caca msta̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. Lcaa tsa̱ ngusta sti joꞌó msta̱ biꞌ. \v 3 Ca neꞌ tasá nu ndacui claꞌbe neꞌ chcuaꞌya biꞌ, ca biꞌ ntsuꞌu chaca cuarto nu tacati tsa jiꞌi̱ nguꞌ. \v 4 Nde neꞌ cuarto biꞌ ntucua mesa oro su ndaqui̱ sti joꞌó yana joꞌó lo; la cuiꞌ ca biꞌ ntucua cñáꞌ tacati, nu ngüixi̱i̱ tyiꞌi̱ ca chu̱ꞌ yaca loꞌo chcua̱ oro. Neꞌ cñáꞌ biꞌ cua ntsuꞌu coꞌo tsa yuꞌbe ti na nu ñiꞌya̱ ñaꞌa̱ scua̱ ñaꞌa̱, nu nda ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ ndyacu nguꞌ Israel ca lo nati̱ꞌ btyi su ngutaꞌa̱ yuꞌu nguꞌ nu ngua saꞌni; neꞌ sca caatya̱ oro ntsuꞌu coꞌo na nu ndyacu nguꞌ biꞌ. Loꞌo juaꞌa̱ ca neꞌ cñáꞌ biꞌ ntsuꞌu coꞌo yaca xca̱ jiꞌi̱ jyoꞌo Aarón, yaca nu ntyucua sati̱ chu̱ꞌ juaꞌa̱ ti; juaꞌa̱ ntsuꞌu tyucuaa quee cuajaꞌ, nu nscua nu tii tyaꞌa chaꞌ biꞌ lo, nu ndachaꞌ ni cña nu cua ngulo ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ nguꞌ chaꞌ cuaꞌni nguꞌ. Ca taꞌa na biꞌ ntsuꞌu coꞌo neꞌ cñáꞌ tacati biꞌ. \v 5 Chu̱ꞌ cñáꞌ biꞌ ntucua lcui̱ jiꞌi̱ tucua tyaꞌa xca̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nu ndubi tsa ñaꞌa̱; ngatyaꞌa ti lo luꞌbe xca̱ ndubi biꞌ chu̱ꞌ cñáꞌ, chaꞌ tyiꞌu tiꞌ ñati̱ chaꞌ ca biꞌ lijya̱ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ cati̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ nguꞌ. Xca̱ ndubi biꞌ cua ntucua chaꞌ ca cuayáꞌ tiꞌ nguꞌ Israel chaꞌ lcaa tsa̱ ngaꞌa̱ ycuiꞌ Ndyosi laja su ndiꞌi̱ nguꞌ. Pana ná caja tyempo chcuiꞌ na jiꞌi̱ lcaa chaꞌ biꞌ juani. \p \v 6 Juaꞌa̱ ngua chaꞌ ntucua lcaa yaca biꞌ neꞌ chcuaꞌya lateꞌ biꞌ su nguaꞌni tlyu nguꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ lcaa tsa̱ ndyatí̱ sti joꞌó ndyaa neꞌ chcuaꞌya biꞌ, nguaꞌni cña jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi ca jua; \v 7 pana sca ti sti joꞌó nu laca loo ngutaꞌa̱ ca neꞌ cuarto nu tacati tsa biꞌ jiꞌi̱ nguꞌ, sca ti quiyaꞌ ngutaꞌa̱ nu cusuꞌ biꞌ sca yija̱. Loꞌo tañi naꞌni ndyaa nu cusuꞌ biꞌ liꞌ, chaꞌ scui̱ jiꞌi̱ slo ycuiꞌ Ndyosi ca neꞌ cuarto tacati biꞌ, chaꞌ juaꞌa̱ cuityi̱ Ni quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ ycuiꞌ nu cusuꞌ biꞌ, loꞌo juaꞌa̱ cuityi̱ Ni lcaa quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ lcaa nguꞌ quichi̱, masi quiꞌya nu ná nda nguꞌ cuentya si chaꞌ cuxi nguaꞌni nguꞌ nquichaꞌ, chaꞌ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nguaꞌni nu cusuꞌ cña biꞌ. \v 8 Laja loꞌo nchcuiꞌ na jiꞌi̱ chcuaꞌya lateꞌ biꞌ nduꞌni Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ ca cuayáꞌ tiꞌ na, chaꞌ tya lyiji xñi tsoꞌo na tyucui̱i̱ chaꞌ ca̱a̱ na slo ycuiꞌ Ndyosi si ñaꞌa̱ ti tya ndu̱ niꞌi̱ cusuꞌ biꞌ, si tya nduꞌni tlyu na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi ñiꞌya̱ nu nguaꞌni nguꞌ tya saꞌni biꞌ; tya lyiji caja ñiꞌya̱ nu ca̱a̱ na slo ycuiꞌ Ndyosi nu lubii tsiyaꞌ ti chaꞌ jiꞌi̱ Ni liꞌ, si juaꞌa̱. \v 9 Xquiꞌya lcaa chaꞌ biꞌ tsoꞌo la ca cuayáꞌ tiꞌ na chaꞌ nu ndyaca juani; ná caja ñiꞌya̱ nu ca tsoꞌo cresiya jiꞌna cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi laja loꞌo ndyuꞌni tlyu ti na jiꞌi̱ Ni ñiꞌya̱ nu nguaꞌni nguꞌ biꞌ, masi quiñaꞌa̱ tsa msta̱ ta na jiꞌi̱ Ni, masi taqui̱ tsa na naꞌni lo mesa chaꞌ cati̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌna. \v 10 Xcuiꞌ chaꞌ nu nchcuiꞌ ñati̱ chalyuu ti laca, masi ñacui̱ nguꞌ chaꞌ ná tsoꞌo cacu na coꞌo na sca lo na, masi ñacui̱ nguꞌ ñiꞌya̱ cuaꞌni na chaꞌ caca lubii cresiya jiꞌna; cña nu ndatsaa ti ñati̱ chalyuu jiꞌna chaꞌ cuaꞌni na, juaꞌa̱ laca chaꞌ biꞌ. Xti ti tyempo talo chaꞌ biꞌ ñaꞌa̱ cuayáꞌ xcutsaꞌa̱ ycuiꞌ Ndyosi lcaa chaꞌ. \p \v 11 Loꞌo juani cua ya̱a̱ Cristo, nu laca chaca lo sti joꞌó nu laca loo; cua laca nguxana ndyaca tsoꞌo chalyuu xquiꞌya Ni. Ná ndyaa Ni nguaꞌni Ni cña neꞌ sca niꞌi̱ tlyu nu ngüiñá ñati̱ ti, chaꞌ ná nduꞌni chaꞌ tyuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ Ni loꞌo sca chaꞌ nu ntsuꞌu nde chalyuu. \v 12 Ndiꞌya̱ ñaꞌa̱ cña nu nguaꞌni Cristo cuentya jiꞌna, nu loꞌo ndyaa Ni la cuiꞌ ca su tacati tsa ca su ntucua ycuiꞌ Ndyosi: ná ngutaꞌa̱ Ni loꞌo tañi chivo loꞌo tañi chqueru, chaꞌ scui̱ Ni tañi biꞌ nde slo ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ cati̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌna; pana ngujuii Cristo lo crusi, ndye tañi ycuiꞌ yu ndyalú cuentya jiꞌi̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌna. Biꞌ chaꞌ sca ti quiyaꞌ tsiyaꞌ ti nguaꞌni lyaá Cristo jiꞌna, loꞌo juaꞌa̱ ná ngaꞌa̱ chaꞌ tye chaꞌ ngulaá na jiꞌi̱ nu cuxi, xquiꞌya cña nu nguaꞌni Ni cuentya jiꞌna. \v 13 Nu ngua saꞌni la ni, si ntsuꞌu sca chaꞌ nu nguaꞌni chaꞌ ngaꞌaa lubii sca ñati̱, liꞌ nguscui̱ sti joꞌó tañi chivo tañi toro lo nguꞌ, chaꞌ caca lubii nguꞌ hichu̱ꞌ ti nguꞌ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi; juaꞌa̱ nguscui̱ sti joꞌó jii lo nguꞌ, jii jiꞌi̱ chqueru msta̱ nu cua ndyaqui̱ cuentya jiꞌi̱ nguꞌ. \v 14 Masi juaꞌa̱ nguaꞌni nguꞌ cña nu ngua liꞌ, pana tlyu la cña nu nguaꞌni Cristo juani, chaꞌ ndyalú tañi ycuiꞌ yu loꞌo ngujuii yu lo crusi cuentya jiꞌna. Xquiꞌya Xtyiꞌi ycuiꞌ Ni, biꞌ chaꞌ ngua jiꞌi̱ Cristo ta yu tyucui ñaꞌa̱ ycuiꞌ ca yu, chaꞌ sca ti quiyaꞌ cati̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌna loꞌo ycuiꞌ Ndyosi; nu ycuiꞌ Cristo ni, ná ntsuꞌu quiꞌya jiꞌi̱ yu tsiyaꞌ ti, biꞌ chaꞌ taca cuaꞌni lubii Ni cresiya jiꞌna, nu loꞌo tyiꞌu tiꞌ na ñiꞌya̱ nu nguaꞌni Ni loꞌo ndyalú tañi ycuiꞌ Ni. Liꞌ cuityi̱ Ni lcaa chaꞌ cuxi nu ndyuꞌni ñuꞌu̱ tsa jiꞌna, juaꞌa̱ taca jiꞌna cuaꞌni na cña jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nu luꞌú ca nde chalyuu liꞌ. \p \v 15 Biꞌ chaꞌ lacua, Cristo laca nu ngüiñi sca chaꞌ cucui jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo ñati̱ chalyuu, masi loꞌo cua ñaꞌa̱ ca ñati̱ nu cua ngusubi ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱. Juaꞌa̱ nguaꞌni Cristo, nu loꞌo ngujuii yu, chaꞌ juaꞌa̱ ngulaá na jiꞌi̱ lcaa chaꞌ cuxi nu nguaꞌni na loꞌo tya ndaquiyaꞌ tsa na jiꞌi̱ chaꞌ cusuꞌ biꞌ. Nu juani taca tyacua lcaa chaꞌ nu cua nacui̱ ycuiꞌ Ndyosi Sti na jiꞌna chaꞌ tyacua jiꞌi̱ lcaa nguꞌ nu ngusubi Ni jiꞌi̱; ná ngaꞌa̱ chaꞌ culiji yuꞌu chaꞌ biꞌ jiꞌna tsiyaꞌ ti. \v 16 Sca quityi nu nclyo ñati̱ chaꞌ tyanu xi chaꞌ tsoꞌo jiꞌi̱ tyaꞌa nguꞌ loꞌo cua ngujuii nguꞌ ni, ndiꞌya̱ ndyaca chaꞌ jiꞌi̱ quityi biꞌ: ná caja chaꞌ tsoꞌo biꞌ jiꞌi̱ tyaꞌa nguꞌ, si bilya cajaa nu ca jiꞌi̱ chaꞌ tsoꞌo biꞌ; \v 17 ná cuaꞌnijoꞌo quityi biꞌ, si tya luꞌú nu ca jiꞌi̱ chaꞌ tsoꞌo biꞌ. Sca ti si cua ngujuii yu biꞌ, liꞌ cuaꞌnijoꞌo quityi biꞌ jiꞌi̱ nguꞌ. \v 18 Loꞌo juaꞌa̱ nu chaꞌ cusuꞌ nu ngua clyo biꞌ ni, nguaꞌni chaꞌ biꞌ cña cuentya jiꞌi̱ nguꞌ, xquiꞌya chaꞌ ndyujuii nguꞌ sca naꞌni nu ngua msta̱ chaꞌ cati̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ nguꞌ. \v 19 Nu ngua tya clyo ndachaꞌ jyoꞌo Moisés lcaa chaꞌ cusuꞌ biꞌ jiꞌi̱ lcaa nguꞌ quichi̱, ndachaꞌ yu lcaa cña nu cua ngulo ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ nguꞌ chaꞌ cuaꞌni nguꞌ. Liꞌ ngusñi yu xi tañi chqueru loꞌo tañi chivo nu ndyujuii ca nguꞌ, nguxiyaꞌ yu tañi biꞌ loꞌo xi hitya lubii. Liꞌ ntejeyaꞌ yu jiꞌi̱ sca sta̱ꞌ yaca nu ntsuꞌu quicha̱ꞌ xlyaꞌ nu ngaꞌa ñaꞌa̱ chu̱ꞌ; loꞌo quicha̱ꞌ xlyaꞌ biꞌ nguscui̱ yu tañi biꞌ lo nguꞌ quichi̱ biꞌ, juaꞌa̱ lo chaꞌ cusuꞌ biꞌ nu nscua lo quee cuajaꞌ. \v 20 Loꞌo liꞌ nchcuiꞌ yu loꞌo nguꞌ biꞌ: “Loꞌo tañi re ndatsaa ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ ma̱, chaꞌ cuaꞌni ma̱ lcaa lo cña nu cua ngulo Ni jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ cuaꞌni ma̱, nu loꞌo ngüiñi chaꞌ jiꞌi̱ Ni loꞌo ma̱”, nacui̱ Moisés jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ liꞌ. \v 21 La cuiꞌ juaꞌa̱ nguscui̱ Moisés tañi lo chcuaꞌya biꞌ, juaꞌa̱ lo lcaa na nu ntucua ca su nduꞌni tlyu nguꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. \v 22 Cuentya jiꞌi̱ chaꞌ cusuꞌ biꞌ, xcuiꞌ loꞌo tañi sca naꞌni nu cua ndyujuii nguꞌ, juaꞌa̱ ngua lubii lcaa na; loꞌo juaꞌa̱ juani, sca ti ndyiji chaꞌ clyu tiꞌ jiꞌna loꞌo ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ nu cua ngujuii Cristo cuentya jiꞌna. \s1 Ngüityi̱ Cristo quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ ñati̱ nu loꞌo ngujuii yu lo crusi \p \v 23 Nguaꞌni jyoꞌo cusuꞌ jiꞌna juaꞌa̱ loꞌo nguaꞌni tlyu nguꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi neꞌ laa nu ngua liꞌ, chaꞌ caca lubii lcaa na nu cuaꞌnijoꞌo jiꞌi̱ nguꞌ; nde chalyuu ti ntucua lcaa na biꞌ, masi ndiꞌi̱ biꞌ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. Pana tlyu la cña laca cati̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ ñati̱ chalyuu ca slo ycuiꞌ Ndyosi, tsoꞌo la cña laca nu cuaꞌni lyaá Ni jiꞌi̱ ñati̱ jiꞌi̱ chaꞌ cuxi biꞌ. \v 24 Biꞌ chaꞌ ngaꞌaa ndyaa Cristo nde neꞌ laa nu ngüiñá ñati̱ nde chalyuu ti, masi ntucua biꞌ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi; na cua ndyaa liñi Ni ca slo ycuiꞌ Ndyosi ca nde cua̱. Ca biꞌ ntucua Ni juani, chaꞌ chcuiꞌ loꞌo ycuiꞌ Ndyosi cuentya jiꞌna. \v 25 Cuentya jiꞌi̱ chaꞌ cusuꞌ ni, sca ti quiyaꞌ sca yija̱ ndyaꞌa̱ sti joꞌó nu laca loo jiꞌi̱ tyaꞌa nguꞌ judío neꞌ cuarto nu tacati tsa cuentya jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ; ndyaꞌa̱ loꞌo nu cusuꞌ jiꞌi̱ tañi naꞌni nu cua ndyujuii ca ti nguꞌ jiꞌi̱ chaꞌ caca msta̱, chaꞌ cuityi̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ nguꞌ quichi̱. Pana siꞌi tyu̱u̱ quiyaꞌ ndyaa Cristo ca slo ycuiꞌ Ndyosi nde cua̱. \v 26 Si juaꞌa̱ ngua, ná tyiqueeꞌ cua tyu̱u̱ tsa quiyaꞌ cua ngujuiꞌi̱ caꞌa̱ nguꞌ jiꞌi̱ Cristo lo crusi tya loꞌo ndyaꞌ chalyuu; pana siꞌi juaꞌa̱ ngua chaꞌ biꞌ, sca ti quiyaꞌ cua ya̱a̱ yu chalyuu nu ngua saꞌni xi loꞌo cua tye ti chalyuu cusuꞌ, chaꞌ cuityi̱ yu quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ lcaa ñati̱ loꞌo ngujuii yu lo crusi. \v 27 Cua ñaꞌa̱ ca na ndyijii na sca ti quiyaꞌ, loꞌo liꞌ nduꞌni cuayáꞌ ycuiꞌ Ndyosi jiꞌna; \v 28 loꞌo juaꞌa̱ Cristo, sca ti quiyaꞌ ngujuii yu lo crusi, chaꞌ juaꞌa̱ ngüityi̱ yu quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ quiñaꞌa̱ tsa ñati̱. Tya ca̱a̱ Cristo chaca quiyaꞌ ca tiyaꞌ la; pana ngaꞌaa siꞌi chaꞌ cuityi̱ Ni quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ ñati̱ ca̱a̱ Ni liꞌ, chaꞌ cua ndye nguaꞌni Ni cña biꞌ. Liꞌ cuaꞌni lyaá lyiji Ni jiꞌi̱ lcaa ñati̱ nu ntajatya tsa jiꞌi̱ Ni, ñaꞌa̱ cuayáꞌ nu ca̱a̱ Ni chaca quiyaꞌ. \c 10 \p \v 1 Nu loꞌo nduna na xcuiꞌ chaꞌ cusuꞌ nu nda jyoꞌo Moisés loꞌo jyoꞌo cusuꞌ jiꞌna, ná nchca ca cuayáꞌ tiꞌ na ñiꞌya̱ tyacua chaꞌ tsoꞌo jiꞌna nde loo la xquiꞌya Jesús, chaꞌ ná nchcuiꞌ chaꞌ cusuꞌ biꞌ jiꞌna ñiꞌya̱ caca lcaa chaꞌ biꞌ; xti tsa chaꞌ ndachaꞌ chaꞌ cusuꞌ biꞌ jiꞌna, ñiꞌya̱ ntiꞌ sca cuityi nu sta cuayáꞌ ti ñiꞌya̱ caca sca cña lo yuu. Nu nguꞌ judío tyaꞌa na, lcaa yija̱ nduꞌni nguꞌ la cuiꞌ ca ti chaꞌ; lcaa yija̱ ndyaꞌa̱ loꞌo nguꞌ jiꞌi̱ la cuiꞌ ca msta̱ chaꞌ cati̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ nguꞌ loꞌo ycuiꞌ Ndyosi chaca quiyaꞌ, xquiꞌya chaꞌ ná ntsuꞌu su tye cña tacati nu ndyuꞌni nguꞌ, chaꞌ ná nchca cuaꞌni lubii msta̱ nu ndyaꞌa̱ loꞌo nguꞌ neꞌ laa jiꞌi̱ cresiya jiꞌi̱ ñati̱ biꞌ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. \v 2 Ná ndyiji ñiꞌya̱ nu cuaꞌni lubii chaꞌ cusuꞌ biꞌ jiꞌi̱ cresiya jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, nu loꞌo ndyaꞌa̱ nguꞌ nduꞌni tlyu nguꞌ jiꞌi̱ Ni. Si ngua lubii cresiya jiꞌi̱ nguꞌ, ngaꞌaa ngua tii nguꞌ yabeꞌ nu ntsuꞌu jiꞌi̱ nguꞌ liꞌ; ngaꞌaa ntiꞌ chaꞌ tya̱loꞌo nguꞌ jiꞌi̱ msta̱ jiꞌi̱ nguꞌ chaca quiyaꞌ liꞌ. \v 3 Pana tsa biꞌ ti cña nduꞌni msta̱ biꞌ cuentya jiꞌi̱ nguꞌ: lcaa yija̱ tsiyaꞌ ti nduꞌni chaꞌ ndyiꞌu tiꞌ nguꞌ chaꞌ tya ntsuꞌu quiꞌya jiꞌi̱ nguꞌ loꞌo ycuiꞌ Ndyosi; \v 4 ná nchca cati̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ ñati̱, masi nscui̱ sti joꞌó tañi toro, masi nscui̱ tañi chivo lo nguꞌ. \p \v 5-6 Nu loꞌo tya lyiji ca̱a̱ Cristo lo yuu chalyuu, liꞌ nchcuiꞌ Ni loꞌo ycuiꞌ Ndyosi Sti Ni. Ndiꞌya̱ nacui̱ Ni: \q1 Ngaꞌaa ntiꞌ nuꞌu̱ chaꞌ ca̱loꞌo nguꞌ jiꞌi̱ naꞌni nu tyaqui̱ chaꞌ caca msta̱, \m nacui̱ Cristo jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. \q1 Ná tsoꞌo ntiꞌ nuꞌu̱ ñaꞌa̱ nuꞌu̱ jiꞌi̱ nguꞌ su ndaqui̱ nguꞌ naꞌni lo mesa quiiꞌ, chaꞌ caca biꞌ msta̱; \q1 masi xaꞌ ñaꞌa̱ msta̱ sta nguꞌ chaꞌ cuityi̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ nguꞌ, ngaꞌaa ndiya tiꞌ nuꞌu̱ chaꞌ biꞌ. \q1 Pana cua ta ti nuꞌu̱ cuañaꞌ ꞌna, chaꞌ caja ñiꞌya̱ ca̱a̱ naꞌ nde lo yuu chalyuu, \m nacui̱ Cristo. \q1 \v 7 Biꞌ chaꞌ cua lijya̱ naꞌ ca nde juani, Ndyosi Sti naꞌ, \q1 chaꞌ cuaꞌni naꞌ cua ñaꞌa̱ ca cña nu ntiꞌ nuꞌu̱ chaꞌ cuaꞌni naꞌ, ñiꞌya̱ nchcuiꞌ chaꞌ nu nscua lo quityi cusuꞌ cuentya jnaꞌ. \m Juaꞌa̱ ngua chaꞌ nu nda Cristo nu ngua liꞌ. \v 8 Lo quityi biꞌ ni, clyo nacui̱ Cristo chaꞌ ná ntiꞌ ycuiꞌ Ndyosi msta̱; la cuiꞌ juaꞌa̱ nacui̱ Ni chaꞌ ná ndiya tiꞌ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ xcuiꞌ ndyaꞌa̱ loꞌo nguꞌ jiꞌi̱ msta̱, masi msta̱ juaꞌa̱ ti, masi naꞌni luꞌú nu caca msta̱ nu tyaqui̱ lo mesa quiiꞌ chaꞌ cati̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ nguꞌ loꞌo ycuiꞌ Ndyosi. Juaꞌa̱ nacui̱ Ni, pana cuentya jiꞌi̱ chaꞌ cusuꞌ jiꞌi̱ nguꞌ ngaꞌa̱ chaꞌ cuaꞌni nguꞌ biꞌ juaꞌa̱. \v 9 Loꞌo liꞌ nacui̱ Ni: “Cua lijya̱ naꞌ ca nde, Ndyosi Sti naꞌ, chaꞌ cuaꞌni naꞌ cua ñaꞌa̱ ca cña nu ntiꞌ nuꞌu̱ chaꞌ cuaꞌni naꞌ”. Juaꞌa̱ ngua chaꞌ nguxtyanu ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ cusuꞌ biꞌ, chaꞌ nu nscua ñiꞌya̱ caca msta̱ nu tsaloꞌo nguꞌ scaa quiyaꞌ; liꞌ chaca chaꞌ cucui nguaꞌni ycuiꞌ Ndyosi, nu loꞌo nda Ni jiꞌi̱ Cristo lijya̱ nde chalyuu cuentya jiꞌna. \v 10 Nguaꞌni Jesucristo lcaa cña nu ngua tiꞌ ycuiꞌ Ndyosi Sti yu chaꞌ cuaꞌni yu, chaꞌ nda yu jiꞌi̱ tyucui ñaꞌa̱ yu chaꞌ ngujuiꞌi̱ caꞌa̱ nguꞌ jiꞌi̱ lo crusi; sca ti quiyaꞌ tsiyaꞌ ti ngua ycuiꞌ ca yu msta̱, la cuiꞌ msta̱ nu ngua tiꞌ ycuiꞌ Ndyosi Sti yu ngua biꞌ. Biꞌ chaꞌ cua ngua lubii cresiya jiꞌna cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi juani, cua ndye yabeꞌ nu ntsuꞌu jiꞌna. \p \v 11 Nu nguꞌ sti joꞌó jiꞌi̱ nguꞌ judío ni, lcaa tsa̱ ndu̱ nguꞌ biꞌ nduꞌni nguꞌ cña chaꞌ sta nguꞌ la cuiꞌ tyaꞌa msta̱ slo ycuiꞌ Ndyosi, masi tyu̱u̱ quiyaꞌ sca yija̱; ná ntsuꞌu su tye chaꞌ sta nguꞌ msta̱ biꞌ, juaꞌa̱ ni sca quiyaꞌ ná ngua cati̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ ñati̱ loꞌo msta̱ biꞌ. \v 12 Pana nu Jesucristo biꞌ ni, sca ti quiyaꞌ ngujuii yu lo crusi chaꞌ cati̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ ñati̱, loꞌo ñaꞌa̱ ti tya ndyuꞌu scua cña nu nguaꞌni yu masi chalyuu juani. Liꞌ ngutuꞌu Jesús ndyaa Ni, ndyaa tucua Ni nde laꞌa tsuꞌ cui̱ su tlyu ca su ntucua ycuiꞌ Ndyosi. \v 13 Ca biꞌ ntucua Ni juani, ntajatya Ni ñaꞌa̱ cuayáꞌ nu tyiji̱loo lyiji ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ lcaa tyaꞌa cusu̱u̱ Ni. \v 14 Sca ti quiyaꞌ cua ndyaa Jesús lo crusi lacua, nguaꞌni lubii yu jiꞌi̱ cresiya jiꞌi̱ ñati̱ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi; juaꞌa̱ ngua tyucui tiꞌ tyiquee ñati̱ chaca quiyaꞌ. \v 15 Sca ti xquiꞌya Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi nchca cuayáꞌ tiꞌ na ni cña laca nu nguaꞌni Cristo nu ngua liꞌ, biꞌ chaꞌ nguaꞌni Xtyiꞌi ycuiꞌ Ni chaꞌ nscua chaꞌ lo quityi nu nchcuiꞌ ndiꞌya̱: \q1 \v 16 Nde laca chaꞌ cucui nu cua quiñi ti ꞌna loꞌo nguꞌ chaca quiyaꞌ, nacui̱ nu Xuꞌna na: \q1 Loꞌo tyalaa tyempo biꞌ, liꞌ cuaꞌni naꞌ chaꞌ tyanu tsoꞌo chaꞌ neꞌ cresiya jiꞌi̱ ñati̱ ꞌna, lcaa chaꞌ ñiꞌya̱ nu chcuiꞌ naꞌ loꞌo nguꞌ liꞌ; \q1 tyucui tyiquee nguꞌ cuaꞌni nguꞌ cña ꞌna liꞌ. \m \v 17 Chaca chaꞌ nacui̱ Ni liꞌ: \q1 Liꞌ ngaꞌaa tyiꞌu tiꞌ naꞌ chaꞌ cuxi nu cua nguaꞌni nguꞌ, \q1 ngaꞌaa culotu̱ naꞌ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ nguꞌ loꞌo naꞌ. \m Juaꞌa̱ nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi. \v 18 Biꞌ chaꞌ juani, ngaꞌaa ntsuꞌu chaꞌ tsaloꞌo nguꞌ jiꞌi̱ msta̱ chaꞌ cati̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ nguꞌ, chaꞌ cua laca nguaꞌni clyu tiꞌ ycuiꞌ Ndyosi jiꞌna jiꞌi̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌna. \s1 Cuaꞌni na chaꞌ caca stuꞌba chaꞌ jiꞌna loꞌo ycuiꞌ Ndyosi \p \v 19 Cuꞌma̱ nguꞌ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Cristo, tyucui chacuayáꞌ jiꞌi̱ Ni cua ntsuꞌu jiꞌna juani, chaꞌ ca̱a̱ na slo ycuiꞌ Ndyosi nu lubii tsiyaꞌ ti chaꞌ jiꞌi̱ Ni. Jesús laca nu nda chacuayáꞌ biꞌ jiꞌna, xquiꞌya chaꞌ ndyalú tañi ycuiꞌ yu loꞌo ngujuii yu lo crusi, chaꞌ cuityi̱ Ni quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌna. \v 20 Nu loꞌo nda yu tyucui ñaꞌa̱ yu chaꞌ ngujuii yu xquiꞌya na, cua ngusaala yu chaca tyucui̱i̱ cucui cuentya jiꞌna liꞌ, chaꞌ caja ñiꞌya̱ ca̱a̱ na cacua ti slo ycuiꞌ Ndyosi; xquiꞌya ycuiꞌ Jesús, biꞌ chaꞌ taca xñi na tyucui̱i̱ nu lijya̱ ca slo ycuiꞌ Ndyosi juani. \v 21 Cua ntsuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo nu Jesús biꞌ, nu sti joꞌó nu laca loo la, chaꞌ ycuiꞌ laca nu ndiꞌya cña loo jiꞌi̱ lcaa na cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi Sti yu. \v 22 Tya̱a̱ na ca slo ycuiꞌ Ndyosi lacua; tyucui tyiquee na cuaꞌni na chaꞌ caca stuꞌba chaꞌ jiꞌna loꞌo ycuiꞌ Ndyosi Sti na, chaꞌ taca xñi tsoꞌo na chaꞌ jiꞌi̱ Ni liꞌ. Cua ngüityi̱ Ni lcaa chaꞌ cuxi nu nguaꞌni chaꞌ ngua tyujuꞌu tiꞌ na tya tsubiꞌ la; cua ngua lubii cresiya jiꞌna juani, ñiꞌya̱ laca loꞌo cua ndyaata na chcu loꞌo hitya lubii ti. \v 23 Cuaꞌni na chaꞌ jlya tsoꞌo tiꞌ na chaꞌ nu cua ngusñi na tya clyo lacua, ná tyaꞌa̱chu̱ꞌ na jiꞌi̱ chaꞌ biꞌ tsiyaꞌ ti. Taca jlya tiꞌ na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ chañi chaꞌ cuaꞌni Ni lcaa chaꞌ nu cua nacui̱ Ni jiꞌna. \v 24 Culacua tsoꞌo tiꞌ na, chaꞌ caja ñiꞌya̱ xtyucua na jiꞌi̱ xaꞌ la nguꞌ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús; xtyucua na jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, chaꞌ xcuiꞌ chaꞌ tsoꞌo ti cuaꞌni nguꞌ loꞌo tyaꞌa nguꞌ, chaꞌ juaꞌa̱ caca tsoꞌo tyiquee nguꞌ ñaꞌa̱ nguꞌ jiꞌi̱ tyaꞌa nguꞌ. \v 25 Ntsuꞌu nguꞌ tyaꞌa na nu ngaꞌaa ndyaꞌa̱ slo nguꞌ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, nu ngaꞌaa ndyuꞌu tiꞌi̱ loꞌo tyaꞌa na. Pana ná tsoꞌo cuaꞌni na juaꞌa̱; tsoꞌo la ñaꞌa̱ ti tsaa na tyuꞌu tiꞌi̱ na loꞌo tyaꞌa na, chaꞌ tyanu tachaa la chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi neꞌ cresiya jiꞌna, lcaa na loꞌo tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Ni. Ntiꞌ na chaꞌ cua tya̱a̱ ti nu Xuꞌna na chaca quiyaꞌ, biꞌ chaꞌ luꞌba ti tyuꞌu tiꞌi̱ na juani loꞌo nguꞌ tyaꞌa na. \p \v 26 Ngaꞌaa ntsuꞌu xaꞌ la msta̱ nu ta na, ngaꞌaa ntsuꞌu xaꞌ la chaꞌ nu cuaꞌni na, chaꞌ cati̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌna, si ñaꞌa̱ ti tya cuaꞌni na chaꞌ cuxi liꞌ; cua ngua cuayáꞌ tiꞌ na chaꞌ chañi tsa chaꞌ jiꞌi̱ Jesús biꞌ, loꞌo juaꞌa̱ ngaꞌaa cuiꞌya ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ clyu tiꞌ jiꞌna si xtyanu na jiꞌi̱ chaꞌ biꞌ. \v 27 Juaꞌa̱ ti caca na liꞌ, cutsi̱i̱ tsa na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo tyalaa hora nu cuaꞌni cuayáꞌ Ni jiꞌi̱ lcaa ñati̱ tyaꞌa ngusu̱u̱ loꞌo Ni. Loꞌo liꞌ cuaꞌni tye Ni jiꞌi̱ lcaa nguꞌ biꞌ, tsaa nguꞌ nde lo quiiꞌ tlyu nu ná ngaꞌa̱ chaꞌ tye tyaqui̱. \v 28 Nu ngua saꞌni ni, loꞌo ntsuꞌu ñati̱ nu ná ndaquiyaꞌ tsiyaꞌ ti jiꞌi̱ cña nu ngulo ycuiꞌ Ndyosi, ndyujuii nguꞌ jiꞌi̱ ñati̱ biꞌ liꞌ. Nguaꞌni cuayáꞌ nguꞌ jiꞌi̱ ñati̱ biꞌ clyo cuentya jiꞌi̱ jyoꞌo Moisés loꞌo tucua sna tyaꞌa xaꞌ ñati̱ nu ndachaꞌ liñi ñiꞌya̱ ngua chaꞌ biꞌ; liꞌ ngusta nguꞌ yabeꞌ hichu̱ꞌ ñati̱ biꞌ, ndyujuii nguꞌ jiꞌi̱ liꞌ, chaꞌ ngaꞌaa ngujui ñiꞌya̱ jña nguꞌ chaꞌ clyu tiꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi cuentya jiꞌi̱ nu cuxi biꞌ liꞌ. Juaꞌa̱ ngua tya saꞌni la. \v 29 Loꞌo juani ni, tlyu la chaꞌ tiꞌí tyacua jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ na nu chi̱i̱ tsa ntiꞌ ñaꞌa̱ nguꞌ jiꞌi̱ Jesús, nu sca ti Sñiꞌ ycuiꞌ Ndyosi biꞌ, nguꞌ nu lye tsa chcuiꞌ lo jiꞌi̱ cña nu nguaꞌni nu Jesús biꞌ; sca ti xquiꞌya chaꞌ ngujuii yu lo crusi, biꞌ chaꞌ cua ndyaca lubii cresiya jiꞌna. Loꞌo juaꞌa̱ si chcuiꞌ subaꞌ na jiꞌi̱ Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi, liꞌ lye la chaꞌ nchcubeꞌ tyacua jiꞌna, chaꞌ xcuiꞌ tsoꞌo tsa nduꞌni Ni loꞌo na xquiꞌya Xtyiꞌi ycuiꞌ Ni. \v 30 Cua jlo tiꞌ na chaꞌ ndiꞌya̱ nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi tya saꞌni la: “Naꞌ laca̱ nu xcubi̱ꞌ jiꞌi̱ ñati̱ chalyuu”, nacui̱ Ni. “Ta naꞌ chaꞌ tiꞌí jiꞌi̱ ñati̱, nu loꞌo ntsuꞌu chaꞌ chcubeꞌ nguꞌ.” Loꞌo juaꞌa̱ cua nchcuiꞌ Ni chaca chaꞌ loꞌo nguꞌ liꞌ: “Cuaꞌni cuayáꞌ naꞌ jiꞌi̱ ñati̱ ꞌna, chaꞌ naꞌ laca̱ Xuꞌna nguꞌ”, nacui̱ Ni. \v 31 Tlyu tsa chaꞌ laca, si tayaꞌ ycuiꞌ Ndyosi nu luꞌú ca jiꞌna chaꞌ xcubeꞌ Ni jiꞌna. \p \v 32 Tyiꞌu tiꞌ ma̱ lacua, ñiꞌya̱ nu ndyaca jiꞌi̱ cuꞌma̱ nu ngua tya tsubiꞌ la, cua ndyaala hique ma̱ chaꞌ ndyuna tsoꞌo ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, loꞌo liꞌ cua quiñaꞌa̱ tsa chaꞌ nchcubeꞌ cua ndyacua jiꞌi̱ ma̱ nde chalyuu. Pana ndalo tsa tyiquee ma̱ liꞌ; ná ngua jiꞌi̱ nu nguꞌ xñaꞌa̱ biꞌ tyiji̱loo jiꞌi̱ ma̱, \v 33 masi tyu̱u̱ quiyaꞌ nchcuiꞌ tsa nguꞌ chaꞌ tiꞌí jiꞌi̱ ma̱, masi nguaꞌni lyaꞌ tiꞌ nguꞌ jiꞌi̱ ma̱ su ndu̱ ma̱ laja ñati̱ nu ngua liꞌ. Loꞌo juaꞌa̱ cua ntajaꞌa̱ ma̱ tyanu ma̱ slo nguꞌ tyaꞌa ma̱ laja loꞌo nguaꞌni tiꞌí tiꞌ nguꞌ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, masi siꞌi jiꞌi̱ ycuiꞌ ca ma̱ ndyuꞌni lyaꞌ tiꞌ nguꞌ tyempo biꞌ. \v 34 Loꞌo juaꞌa̱ ndyaa naꞌa̱ ma̱ jiꞌi̱ nguꞌ tyaꞌa ma̱ nu loꞌo ntsuꞌu nguꞌ biꞌ neꞌ chcua̱, nguxtyucua ma̱ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ liꞌ; masi nguaana xaꞌ ñati̱ lcaa chaꞌ tsoꞌo nu ntsuꞌu jiꞌi̱ ma̱, ndalo tsa tyiquee ma̱ liꞌ. Tsoꞌo ntsuꞌu tyiquee ma̱, chaꞌ cua jlo tiꞌ ma̱ chaꞌ tsoꞌo la tsiyaꞌ ti laca nu chaꞌ jiꞌi̱ Jesús nu cua ngusñi ma̱ biꞌ; jlo tiꞌ ma̱ chaꞌ ná tye chca chaꞌ biꞌ, chaꞌ nu cua ndyuna ma̱ cuentya jiꞌi̱ Jesús. \v 35 Ná tyaꞌa̱chu̱ꞌ ma̱ jiꞌi̱ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús lacua. Ñaꞌa̱ ti tya cuaꞌni tlyu tyiquee ma̱, chaꞌ tsoꞌo tsa chaꞌ nu tyacua jiꞌi̱ ma̱ ca tiyaꞌ la cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, si ñaꞌa̱ ti xñi tsoꞌo ma̱ chaꞌ biꞌ. \v 36 Ngaꞌa̱ chaꞌ talo tyiquee ma̱ masi tyiqueeꞌ, si tya ntiꞌ ma̱ cuaꞌni ma̱ lcaa ñaꞌa̱ cña nu ntiꞌ ycuiꞌ Ndyosi, si tya ntiꞌ ma̱ ñaꞌa̱ ma̱ chaꞌ nu cua nacui̱ Ni chaꞌ caca nde loo la. \v 37 Cua nscua lo quityi cusuꞌ chaꞌ ndiꞌya̱ nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi: \q1 Tya xi tya tyempo tya lyiji chaꞌ tyalaa ycuiꞌ yu nu ngaꞌa̱ chaꞌ tya̱a̱ chaca quiyaꞌ; \q1 ngaꞌaa tiyaꞌ lye chaꞌ ca̱a̱ yu biꞌ, nacui̱ Ni. \q1 \v 38 Loꞌo ñati̱ nu caca lubii cresiya jiꞌi̱ xquiꞌya naꞌ ni, nu loꞌo xñi nguꞌ biꞌ chaꞌ ꞌna, \q1 liꞌ caja chalyuu nu ná ngaꞌa̱ chaꞌ tye jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, nacui̱ Ni. \q1 Pana ná tsoꞌo ntiꞌ naꞌ ñaꞌa̱ naꞌ jiꞌi̱ ñati̱ nu tyaꞌa̱chu̱ꞌ jiꞌi̱ chaꞌ ꞌna. \m \v 39 Nu na ni, ná taca tyaꞌa̱chu̱ꞌ na jiꞌi̱ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús; si tyaꞌa̱chu̱ꞌ na jiꞌi̱ yu, chcunaꞌ na tyucui ñaꞌa̱ na, ñaꞌa̱ loꞌo cresiya jiꞌna liꞌ. Pana laca na ñati̱ nu tsa cuꞌ ti xñi na chaꞌ jiꞌi̱ Ni, biꞌ chaꞌ nduꞌni lyaá Ni jiꞌna jiꞌi̱ nu cuxi. \c 11 \s1 Ñati̱ nu tyucui tyiquee nguꞌ jlya tiꞌ nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi \p \v 1 Na jlya tiꞌ na jiꞌi̱ sca chaꞌ loꞌo ndu̱ tiꞌ na chaꞌ caca chaꞌ biꞌ, nu loꞌo jlo tiꞌ na chaꞌ caca chaꞌ biꞌ jiꞌna, masi bilya ñaꞌa̱ na jiꞌi̱. \v 2 Jlya tiꞌ jyoꞌo cusuꞌ jiꞌna nu nguaꞌni tlyu jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nu ngua saꞌni la, biꞌ chaꞌ ñati̱ tsoꞌo ngua nguꞌ, loꞌo juaꞌa̱ ntucuá Ni chaꞌ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ. \p \v 3 Jlya tiꞌ na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, biꞌ chaꞌ cua ngua cuayáꞌ tiꞌ na chaꞌ clyo nda ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ, loꞌo liꞌ ndyaꞌ chalyuu nu ñaꞌa̱ na juani; ná naꞌa̱ na ñiꞌya̱ ngua chaꞌ ndyaꞌ biꞌ, tsa biꞌ ti chaꞌ jlya tiꞌ na chaꞌ ngüiñá Ni lcaa chaꞌ nu ñaꞌa̱ na lo yuu chalyuu juani. \p \v 4 Jlya tiꞌ jyoꞌo Abel jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, biꞌ chaꞌ tsoꞌo la nguaꞌni yu que jyoꞌo Caín tyaꞌa yu, nu loꞌo ngusta nguꞌ msta̱ slo ycuiꞌ Ndyosi. Ntucuá Ni chaꞌ nu nchcuiꞌ nu Abel biꞌ, xquiꞌya chaꞌ jlya tiꞌ yu; lubii tsa cresiya jiꞌi̱ yu ngua tiꞌ ycuiꞌ Ndyosi, nu loꞌo naꞌa̱ Ni jiꞌi̱ yu loꞌo ngusta yu msta̱. Loꞌo juaꞌa̱ juani tya nchca cuayáꞌ tiꞌ na chaꞌ ngusñi jyoꞌo Abel chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, masi saꞌni tsa ngujuii yu. \p \v 5 Jlya tiꞌ jyoꞌo Enoc jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, biꞌ chaꞌ ná ngujuii yu. Juaꞌa̱ ti ndyaloꞌo ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ yu ca slo ycuiꞌ Ni; ná nquije yu jiꞌi̱ ñati̱ liꞌ, xquiꞌya chaꞌ cua ya̱a̱ Ni ya̱quiꞌya Ni jiꞌi̱ yu. Pana nchcuiꞌ quityi chaꞌ cua ndiya tiꞌ Ni ñiꞌya̱ nu nguaꞌni nu Enoc biꞌ laja loꞌo ngutiꞌi̱ yu chalyuu. \v 6 Ni sca na, ná taca cuaꞌni na chaꞌ caca tyaalaꞌ tiꞌ tyiquee ycuiꞌ Ndyosi, si ná chañi chaꞌ jlya tiꞌ na jiꞌi̱ Ni. Si ntiꞌ na chaꞌ jyacua na jiꞌi̱ Ni chaꞌ chcuiꞌ na loꞌo Ni, liꞌ ngaꞌa̱ chaꞌ jlya tiꞌ na chaꞌ luꞌú ycuiꞌ Ndyosi; ngaꞌa̱ chaꞌ jlya tiꞌ na chaꞌ taca xtyucua Ni jiꞌna loꞌo jña na sca chaꞌ jiꞌi̱ Ni. \p \v 7 Jlya tiꞌ jyoꞌo Noé jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, biꞌ chaꞌ ndyuna yu chaꞌ nu nchcuiꞌ Ni loꞌo yu, nu loꞌo nacui̱ Ni ñiꞌya̱ ñaꞌa̱ chaꞌ cuxi nu lijya̱ caca nde loo la, masi ycuiꞌ yu ná ngua tii yu ñiꞌya̱ caca chaꞌ biꞌ. Ngusñi yu chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, liꞌ ngüiñá yu sca yaca niꞌi̱ su tyiꞌi̱ yu loꞌo lcaa tyaꞌa ndiꞌi̱ yu; juaꞌa̱ ngua chaꞌ ngulaá nguꞌ jiꞌi̱ tyo clyaa biꞌ. Jlo tiꞌ na juani chaꞌ cuxi tsa ngua chalyuu cusuꞌ biꞌ, chaꞌ sca ti Noé jlya tiꞌ yu chaꞌ nu nchcuiꞌ Ni loꞌo; nguaꞌni ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ ngua tsoꞌo cresiya jiꞌi̱ yu liꞌ. \p \v 8 Jlya tiꞌ jyoꞌo Abraham jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, biꞌ chaꞌ ngusñi yu chaꞌ jiꞌi̱ Ni, nu loꞌo nguane Ni jiꞌi̱ yu chaꞌ tsaa yu sca loyuu tyijyuꞌ tsa, su nacui̱ Ni jiꞌi̱ yu chaꞌ cajua caca quichi̱ tyi yu. Ngutuꞌu yu loyuu su ngutiꞌi̱ yu tya clyo, ndyaa yu liꞌ, masi ná jlo tiꞌ yu macala su tsaa yu. \v 9 Xquiꞌya chaꞌ jlya tiꞌ yu jiꞌi̱ Ni, biꞌ chaꞌ ndyanu yu ca loyuu su nacui̱ Ni jiꞌi̱ yu chaꞌ cajua caca quichi̱ tyi yu. Ca biꞌ ngutiꞌi̱ yu ñiꞌya̱ nduꞌni ñati̱ nu ndyaꞌa̱ xtyiꞌi ti; chcuaꞌya lateꞌ ti ngüiñá yu chaꞌ ngutiꞌi̱ yu, loꞌo la cuiꞌ juaꞌa̱ nguaꞌni jyoꞌo Isaac sñiꞌ yu loꞌo jyoꞌo Jacob sñiꞌ steꞌ yu nde loo la. Tyucuaa jyoꞌo cusuꞌ biꞌ jlya tiꞌ jiꞌi̱ la cuiꞌ tyaꞌa chaꞌ nu cua nacui̱ Ni jiꞌi̱ jyoꞌo Abraham sti nguꞌ biꞌ. \v 10 Jlya tiꞌ Abraham chaꞌ nde loo la cuaꞌni choꞌo ycuiꞌ Ndyosi chaca seꞌi̱ su tsoꞌo la tyiꞌi̱ yu, nu ná culiji tsiyaꞌ ti; cuiñá ycuiꞌ Ndyosi ñaꞌa̱ tsaca quichi̱ biꞌ. \p \v 11 Loꞌo ycuiꞌ Sara clyoꞌo yu ni, jlya tiꞌ maꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, biꞌ chaꞌ ngua tana maꞌ, masi cusuꞌ tsa maꞌ, masi bilya caja sñiꞌ maꞌ tsiyaꞌ ti. Ngujui sñiꞌ maꞌ lacua, xquiꞌya chaꞌ jlya tiꞌ maꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ chañi cuaꞌni Ni lcaa ñaꞌa̱ chaꞌ nu cua nacui̱ Ni jiꞌi̱ maꞌ. \v 12 Loꞌo juaꞌa̱ ngua chaꞌ quiñaꞌa̱ tsa ñati̱ ndyatu̱ jiꞌi̱ sca ti nu cusuꞌ Abraham nde loo la, masi cua tye ti chaꞌ jiꞌi̱ yu chaꞌ cusuꞌ tsa yu; tsa ñaꞌa̱ cuii nu ntsuꞌu nde cua̱, tsa lo cua tyaꞌa ñati̱ ndyatu̱ jiꞌi̱ nde loo la. Loꞌo juani ná caca culacua na jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, ñiꞌya̱ laca chaꞌ ná caca culacua na ni tsa lo tyaꞌa satya yusi̱ ndiꞌi̱ toꞌ tyujoꞌo. \p \v 13 Ñaꞌa̱ ti jlya tiꞌ lcaa jyoꞌo biꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo ngujuii nguꞌ, masi ngaꞌaa naꞌa̱ nguꞌ loꞌo ndyuꞌu tucua lcaa chaꞌ nu nacui̱ Ni chaꞌ caca; pana tsoꞌo tsa ngua tyiquee nguꞌ biꞌ, chaꞌ nu jlo tiꞌ nguꞌ chaꞌ cua ngulala ti caca chaꞌ biꞌ, ñiꞌya̱ si tsa lyiji ti naꞌa̱ nguꞌ jiꞌi̱. Jlo tiꞌ nguꞌ chaꞌ tyijyuꞌ ngutuꞌu ycuiꞌ ca nguꞌ lijya̱ nguꞌ, loꞌo ná ntsuꞌu tyi nguꞌ lo yuu biꞌ. \v 14 Jlya tiꞌ nguꞌ chaꞌ ntsuꞌu sca seꞌi̱ tsoꞌo la su tyalaa nguꞌ ca nde loo la, biꞌ chaꞌ ngua tiꞌ nguꞌ juaꞌa̱. \v 15 Ngaꞌaa ndyiꞌu tsa tiꞌ Abraham loꞌo tyaꞌa yu jiꞌi̱ quichi̱ tyi nguꞌ ca loyuu tyijyuꞌ su ngutuꞌu nguꞌ; cua nguxtyu̱u̱ nguꞌ ca biꞌ hora ti, si juaꞌa̱ ngulacua tiꞌ nguꞌ. \v 16 Pana siꞌi juaꞌa̱ ngua tiꞌ nguꞌ, xquiꞌya chaꞌ jlya tiꞌ nguꞌ chaꞌ ta ycuiꞌ Ndyosi sca seꞌi̱ su tsoꞌo la tsiyaꞌ ti su tyiꞌi̱ nguꞌ; ngua tiꞌ nguꞌ tyalaa nguꞌ la cuiꞌ ca su ntucua ycuiꞌ Ni. Biꞌ chaꞌ ná tyujuꞌu tiꞌ Ni loꞌo nacui̱ nguꞌ chaꞌ ycuiꞌ Ndyosi nu Xuꞌna nguꞌ laca Ni; na cua nguaꞌni choꞌo Ni sca seꞌi̱ su tyiꞌi̱ nguꞌ ca slo ycuiꞌ Ni. \p \v 17-18 Jlya tiꞌ jyoꞌo Abraham chaꞌ nu cua nda ycuiꞌ Ndyosi loꞌo, biꞌ chaꞌ ndyaloꞌo yu jiꞌi̱ Isaac sñiꞌ yu, chaꞌ ycuiꞌ nu piti caca msta̱ chaꞌ xcua lo mesa quee jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi liꞌ; juaꞌa̱ ngua chaꞌ nguaꞌni cuayáꞌ Ni jiꞌi̱ yu. Na cua ngüiñi chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni loꞌo nu Abraham biꞌ tya saꞌni la chaꞌ cala sñiꞌ clyoꞌo yu; tya liꞌ cua nacui̱ Ni jiꞌi̱ yu: “Xquiꞌya Isaac catu̱ quiñaꞌa̱ tsa ñati̱ jinuꞌu̱ nde loo la”. Pana ñaꞌa̱ ti ntajaꞌa̱ Abraham ndyaloꞌo yu jiꞌi̱ nu piti Isaac biꞌ, nu sca ti sñiꞌ yu loꞌo clyoꞌo yu, chaꞌ caca nu piti biꞌ msta̱. \v 19 Taca jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi cuaꞌni chaꞌ tyuꞌú Isaac chaca quiyaꞌ si cua ngujuii, ngua tiꞌ Abraham; biꞌ chaꞌ ntajaꞌa̱ yu nguaꞌni yu juaꞌa̱ loꞌo sñiꞌ yu. Pana nu loꞌo cua nscua Isaac lo mesa chaꞌ cajaa, liꞌ xaꞌ ndya Ni jiꞌi̱ nu piti biꞌ jiꞌi̱ Abraham sti yu chaca quiyaꞌ; ná ngujuii nu piti biꞌ. \p \v 20 Jlya tiꞌ jyoꞌo Isaac chaꞌ nu nda ycuiꞌ Ndyosi loꞌo, biꞌ chaꞌ nchcuiꞌ nu cusuꞌ biꞌ loꞌo tyucuaa sñiꞌ yu, nu Jacob loꞌo Esaú biꞌ, chaꞌ tsoꞌo tsa caca jiꞌi̱ ñati̱ nu catu̱ jiꞌi̱ nguꞌ tyempo nde loo la. \v 21 Jlya tiꞌ jyoꞌo Jacob chaꞌ nu nda ycuiꞌ Ndyosi loꞌo, biꞌ chaꞌ ngusta yaꞌ nu cusuꞌ biꞌ hique tyucuaa sñiꞌ steꞌ yu nu ngua sñiꞌ José biꞌ, nu loꞌo cua cajaa ti nu cusuꞌ biꞌ; nchcuichaꞌ nu cusuꞌ jiꞌi̱ nu nguꞌ cuañiꞌ biꞌ liꞌ. Loꞌo liꞌ nguaꞌni tlyu yu jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, laja loꞌo ndu̱ yu nguatu̱ yu yaca xca̱ jiꞌi̱ yu lyuu. \v 22 Jlya tiꞌ jyoꞌo José jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, biꞌ chaꞌ loꞌo cua cajaa ti yu, liꞌ nda yu sca chaꞌ loꞌo nguꞌ tyaꞌa yu, chaꞌ chañi chaꞌ tyuꞌu lcaa tyaꞌa nguꞌ Israel loyuu Egipto biꞌ ca tiyaꞌ la, tyaa nguꞌ laja ti liꞌ. Loꞌo juaꞌa̱ nacui̱ nu cusuꞌ macala tyatsiꞌ jyoꞌo ycuiꞌ yu chaca quiyaꞌ ca tiyaꞌ la, nu loꞌo cua ngutuꞌu nguꞌ ndyaa nguꞌ. \p \v 23 Jlya tiꞌ sti xtyaꞌa̱ jyoꞌo Moisés jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, biꞌ chaꞌ loꞌo ngula sñiꞌ nguꞌ, ngusuꞌba cuatsiꞌ nguꞌ jiꞌi̱ yu niꞌi̱ sna coꞌ, chaꞌ naꞌa̱ nguꞌ chaꞌ tsoꞌo tsa ñaꞌa̱ cubiꞌ cuañiꞌ biꞌ. Ngaꞌaa ndyutsi̱i̱ nguꞌ biꞌ jiꞌi̱ rey xñaꞌa̱, masi ná ndaquiyaꞌ nguꞌ jiꞌi̱ cña cuxi nu ngulo rey biꞌ. \v 24 Loꞌo ngua tlyu la nu Moisés biꞌ liꞌ, ná ndiya tiꞌ yu chaꞌ ñacui̱ nguꞌ jiꞌi̱ chaꞌ laca yu sñiꞌ nu cunaꞌa̱ sñiꞌ rey nu laca loo jiꞌi̱ nguꞌ Egipto, xquiꞌya chaꞌ jlya tiꞌ yu jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nu Xuꞌna nguꞌ Israel; \v 25 tsoꞌo la chaꞌ stuꞌba ti caja chaꞌ tiꞌí jiꞌi̱ yu loꞌo lcaa tyaꞌa ñati̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, ngua tiꞌ yu. Ná ngua tiꞌ yu tyaꞌa̱ yu xcuiꞌ chaꞌ paseya ti, ni ná ngua tiꞌ yu cuaꞌni yu xi chaꞌ cuxi chaꞌ sca hora ti ca chaa tiꞌ ycuiꞌ ti yu; \v 26 tsoꞌo la stuꞌba ti tyiꞌi̱ yu loꞌo nguꞌ tyaꞌa yu, masi chi̱i̱ ntiꞌ xaꞌ ñati̱ ñaꞌa̱ jiꞌi̱ yu, ngua tiꞌ yu. Ñiꞌya̱ nchcubeꞌ ycuiꞌ Cristo nde loo la, juaꞌa̱ nchcubeꞌ Moisés nu ngua liꞌ; pana ná ndube tiꞌ yu chaꞌ culiyaꞌ nguꞌ, nguxtyanu yu lcaa chaꞌ tsoꞌo nu ntsuꞌu jiꞌi̱ nguꞌ Egipto, chaꞌ jlya tiꞌ yu chaꞌ tsoꞌo la caca jiꞌi̱ ñati̱ jiꞌi̱ yu nde loo la xquiꞌya ycuiꞌ Ndyosi. \v 27 Jlya tiꞌ jyoꞌo Moisés biꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, biꞌ chaꞌ ngutuꞌu yu loyuu Egipto biꞌ; ná ndyutsi̱i̱ yu masi ngunasi̱ꞌ tsa rey xñaꞌa̱ biꞌ liꞌ, ni ná ngutaꞌa̱chu̱ꞌ Moisés tsiyaꞌ ti. Ndyaloꞌo yu jiꞌi̱ nguꞌ Israel tyucui̱i̱ tyijyuꞌ, ñiꞌya̱ si ndyaa lcaꞌa̱ yu jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, masi ná nchca ñaꞌa̱ na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni. \p \v 28 Xquiꞌya chaꞌ jlya tiꞌ Moisés chaꞌ nu nda ycuiꞌ Ndyosi loꞌo, biꞌ chaꞌ nacui̱ yu chaꞌ clyo cuaꞌni nguꞌ taꞌa pascua la cuiꞌ talya loꞌo cua tyeje tacui ti sca xca̱ tyaala su ndiꞌi̱ nguꞌ; cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi ca̱a̱ xca̱ tyaala biꞌ, chaꞌ xcubeꞌ jiꞌi̱ nguꞌ Egipto. Liꞌ ngulo Moisés cña chaꞌ taꞌa̱ nguꞌ tañi naꞌni chu̱ꞌ yaca nu ndu̱ toꞌ tyuu niꞌi̱ jiꞌi̱ lcaa nguꞌ, chaꞌ nu loꞌo ñaꞌa̱ xca̱ tyaala biꞌ tañi, ná cujuii jiꞌi̱ sñiꞌ nguꞌ Israel liꞌ; pana cua ndyujuii xca̱ biꞌ jiꞌi̱ sñiꞌ nu ngula clyo jiꞌi̱ lcaa nguꞌ ca tyi. \v 29 Xquiꞌya chaꞌ jlya tiꞌ Moisés jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, biꞌ chaꞌ ndyaala sca tyucui̱i̱ btyi ti claꞌbe laja Tyujoꞌo Ngaꞌa, chaꞌ tyuꞌu nguꞌ chaca tsuꞌ. Pana nu loꞌo ngua tiꞌ nguꞌ Egipto tyuꞌu lcaꞌa̱ jiꞌi̱ nguꞌ Israel, ngaꞌaa ngua jiꞌi̱ nguꞌ liꞌ, chaꞌ ndyanu nguꞌ neꞌ hitya biꞌ; ndye nguꞌ Egipto, ngujuii nguꞌ biꞌ liꞌ. \p \v 30 Jlya tiꞌ nguꞌ Israel chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, biꞌ chaꞌ ngutaꞌa̱ nguꞌ nguxtyiꞌi̱ nguꞌ tyiꞌi̱ ca chu̱ꞌ loꞌo quee nu ndu̱ toꞌ quichi̱ Jericó. Cati tsa̱ ngutaꞌa̱ nguꞌ tsa cuꞌ ti, loꞌo liꞌ ndye loꞌo biꞌ nguti̱. \v 31 Pana jyoꞌo Rahab, sca nu cunaꞌa̱ calle nu ngutiꞌi̱ ca quichi̱ biꞌ, jlya tiꞌ choꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi; biꞌ chaꞌ nchcuiꞌ tsoꞌo choꞌ loꞌo nu tucua tyaꞌa nguꞌ Israel nu cuaana ti ndyaa, ndyaa naꞌa̱ nguꞌ lo quichi̱ biꞌ clyo. Nda choꞌ su tyiꞌi̱ nguꞌ, biꞌ chaꞌ ná ngujuii choꞌ loꞌo ngujuii xaꞌ la ñati̱ tyaꞌa quichi̱ tyi choꞌ nu ná ndaquiyaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi tsiyaꞌ ti. \p \v 32 Tya ntsuꞌu quiñaꞌa̱ tsa chaꞌ nu taca chcuiꞌ naꞌ loꞌo ma̱ cuentya jiꞌi̱ chaꞌ tlyu nu nguaꞌni jyoꞌo cusuꞌ jiꞌna, nguꞌ nu chañi chaꞌ jlya tiꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi: taca chcuiꞌ naꞌ jiꞌi̱ Gedeón, loꞌo jiꞌi̱ Barac, loꞌo jiꞌi̱ Sansón, loꞌo jiꞌi̱ Jefté, loꞌo jiꞌi̱ David, loꞌo jiꞌi̱ Samuel, loꞌo jiꞌi̱ ca taꞌa jyoꞌo cusuꞌ nu ngua tuꞌba jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi tya saꞌni la. \v 33 Jlya tiꞌ lcaa nguꞌ biꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, biꞌ chaꞌ ngusu̱u̱ tyaꞌa nguꞌ loꞌo ñati̱ cuxi nde xaꞌ chalyuu, ntiji̱loo nguꞌ jiꞌi̱ lcaa ñati̱ nu ngutiꞌi̱ ca biꞌ liꞌ; tsoꞌo tsa cña nguaꞌni nguꞌ biꞌ, biꞌ chaꞌ nguaꞌni Ni cua ñaꞌa̱ ca chaꞌ nu nacui̱ Ni chaꞌ cuaꞌni Ni cuentya jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ. Ngua jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ cuaꞌa jiꞌi̱ cuichi tyaala chaꞌ ná ndyacu jiꞌi̱ nguꞌ; \v 34 juaꞌa̱ cua ndalo nguꞌ biꞌ, masi ngusuꞌba nguꞌ xñaꞌa̱ jiꞌi̱ nguꞌ lo quiiꞌ tonu chaꞌ tyaqui̱ nguꞌ; ná sca ngua jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, masi ngulo ñati̱ chcua̱ chaꞌ cujuii jiꞌi̱ nguꞌ. Ná ndalo nguꞌ biꞌ tsiyaꞌ ti tya clyo, chaꞌ xti ti juersa ntsuꞌu jiꞌi̱ nguꞌ; pana ca tiyaꞌ la, liꞌ nguula tsa tiꞌ nguꞌ biꞌ, chaꞌ tlyu tsa juersa ngujui jiꞌi̱ nguꞌ, nu loꞌo nxu̱u̱ tyaꞌa nguꞌ loꞌo ñati̱ xaꞌ chalyuu nu tsa tlyu ti ñaa chaꞌ tyiji̱loo jiꞌi̱ nguꞌ. \v 35 Loꞌo juaꞌa̱ nu nguꞌ cunaꞌa̱ ni, xaꞌ ndyalaa nu quiꞌyu jiꞌi̱ nguꞌ ñaꞌa̱ luꞌú ti nguꞌ, xquiꞌya chaꞌ jlya tiꞌ nguꞌ chaꞌ caca jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi cuaꞌni lyaá Ni jiꞌi̱ nguꞌ, masi cua ngujuii nguꞌ tsaca quiyaꞌ. \p Tiꞌí tsa ngujuiꞌi̱ nguꞌ cuxi jiꞌi̱ xaꞌ la tyaꞌa nguꞌ biꞌ. Si cua ngutaꞌa̱chu̱ꞌ nguꞌ biꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, cua ngulaá nguꞌ jiꞌi̱ nguꞌ cuxi biꞌ liꞌ, chaꞌ ngaꞌaa ngujuiꞌi̱ nguꞌ cuxi jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ; pana ná ntajaꞌa̱ nguꞌ biꞌ tyaꞌa̱chu̱ꞌ nguꞌ jiꞌi̱ Ni, chaꞌ tyuꞌu laja ti nguꞌ juaꞌa̱. Ndu̱ tiꞌ nguꞌ biꞌ ni jacuaꞌ ca̱a̱ Ni ca̱quiꞌya Ni jiꞌi̱ nguꞌ, chaꞌ ta chaca chalyuu tsoꞌo la jiꞌi̱ nguꞌ. \v 36 Xaꞌ la tyaꞌa nguꞌ biꞌ ni, tiꞌí tsa nchcuiꞌ nguꞌ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ laja loꞌo ngujuiꞌi̱ nguꞌ cuxi jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, masi ngusca̱ꞌ nguꞌ cuxi jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ loꞌo carena, masi ngusuꞌba nguꞌ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ neꞌ chcua̱. \v 37 Ntsuꞌu nguꞌ biꞌ nu ngujuii liꞌ, chaꞌ tiꞌí tsa ngujuiꞌi̱ quee hichu̱ꞌ nguꞌ loꞌo ngu̱ nguꞌ quee jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, hasta ngusaꞌbe nguꞌ jiꞌi̱ xaꞌ la nguꞌ biꞌ loꞌo chcua̱; juaꞌa̱ xaꞌ la nguꞌ biꞌ ngujuii xquiꞌya maxtyi jiꞌi̱ nguꞌ cuxi. Loꞌo juaꞌa̱ ntsuꞌu nguꞌ biꞌ nu ná ngujui lateꞌ jiꞌi̱, biꞌ chaꞌ lacuꞌ nguꞌ quiji̱ xlyaꞌ ti liꞌ, masi quiji̱ chivo; ntsuꞌu nguꞌ tiꞌi, ntsuꞌu nguꞌ quicha, chaꞌ lyaꞌ tsa tiꞌ nguꞌ cuxi jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, chaꞌ tiꞌí tiꞌ nguꞌ cuxi ñaꞌa̱ nguꞌ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ. \v 38 Cuxi tsa chalyuu re loꞌo ngua juaꞌa̱. Ná jlo tiꞌ ñati̱ chalyuu chaꞌ tsoꞌo la nu nguꞌ biꞌ que ycuiꞌ nguꞌ, masi xcuiꞌ ngutaꞌa̱ yuꞌu ti nguꞌ biꞌ, masi ndyuꞌu cuatsiꞌ nguꞌ ca neꞌ quixi̱ꞌ, ca nde siiꞌ caꞌya, xquiꞌya chaꞌ lyaꞌ tsa tiꞌ ñati̱ chalyuu jiꞌi̱ nguꞌ; ngutiꞌi̱ nguꞌ biꞌ tyuquee, loꞌo juaꞌa̱ hasta ngulu nguꞌ tyuu su ngutiꞌi̱ nguꞌ. \v 39 Loꞌo nu juani tya ndyiꞌu tiꞌ na jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, ñati̱ nu juaꞌa̱ jlya tsa tiꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nu ngua saꞌni; pana ná naꞌa̱ nguꞌ biꞌ lcaa chaꞌ nu cua nacui̱ Ni chaꞌ caca nde loo la, \v 40 xquiꞌya chaꞌ tsoꞌo la chaꞌ nu nguaꞌya hique ycuiꞌ Ni ñiꞌya̱ cuaꞌni Ni loꞌo lcaa tyaꞌa na juani, chaꞌ loꞌo cuentya jiꞌna ngulacua tiꞌ Ni. Ngua tiꞌ Ni chaꞌ caca na ñati̱ nu tyucui tyiquee na stuꞌba ti loꞌo nguꞌ biꞌ, lcaa na loꞌo jyoꞌo cusuꞌ biꞌ caca na ñiꞌya̱ nu ngua tiꞌ Ni chaꞌ caca na liꞌ. \c 12 \s1 Culacua tiꞌ na ñiꞌya̱ nu nguaꞌni Jesús chaꞌ ntiji̱loo yu jiꞌi̱ tyaꞌa cusu̱u̱ yu \p \v 1 Loꞌo juani, ¿ñiꞌya̱ cuaꞌni na lacua? Ndiꞌya̱ cuaꞌni na nde chalyuu: Ñiꞌya̱ si tya ndiꞌi̱ jyoꞌo cusuꞌ biꞌ tsa tlyu ti loꞌo na, juaꞌa̱ cuaꞌni na, chaꞌ juaꞌa̱ tyiꞌu tsoꞌo tiꞌ na lcaa ñaꞌa̱ chaꞌ tlyu nu nguaꞌni nguꞌ biꞌ tya saꞌni la, xquiꞌya chaꞌ jlya tiꞌ nguꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. Nduꞌni chaꞌ xtyanu na lcaa chaꞌ nu ndacaꞌa jiꞌna chaꞌ ná xñi tsoꞌo na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús; xtyanu na lcaa chaꞌ cuxi nu tiji̱ꞌ tsa tiꞌ na jiꞌi̱, culochu̱ꞌ na chaꞌ biꞌ. Loꞌo liꞌ nguula tiꞌ tyiquee na cuaꞌni na chaꞌ tsoꞌo nde chalyuu, tsa lo cua tyempo nu tya ta ti Ni jiꞌna. \v 2 Xcuiꞌ culacua tiꞌ na ñiꞌya̱ nguaꞌni Jesús; lcaa chaꞌ nu jlya tiꞌ na ni, Jesús laca su̱u̱ lcaa chaꞌ biꞌ; si juaꞌa̱, taca jlya tiꞌ na jiꞌi̱ Ni ñaꞌa̱ cuayáꞌ nu tye chalyuu. Nu ycuiꞌ Jesús ni, ná ngutaꞌa̱chu̱ꞌ yu jiꞌi̱ cña nu ngaꞌa̱ chaꞌ cuaꞌni yu, masi cua jlo tiꞌ yu chaꞌ cua cajaa ti yu lo crusi. Pana tiyaꞌ la liꞌ, nu loꞌo cua ntiji̱loo yu jiꞌi̱ nu cuxi, tsoꞌo tsa ntsuꞌu tyiquee yu liꞌ; biꞌ chaꞌ ná ngua tyujuꞌu tiꞌ yu tsiyaꞌ ti, masi nguxcubeꞌ nguꞌ jiꞌi̱ yu lo crusi. Loꞌo juani cua ndyaa tucua Jesús nde laꞌa tsuꞌ cui̱ su tlyu ca su ntucua ycuiꞌ Ndyosi Sti na. \p \v 3 Culacua tsoꞌo tiꞌ ma̱ jiꞌi̱ lcaa chaꞌ cuxi nu ngua jiꞌi̱ Jesús tyempo biꞌ. Ndalo tsa tyiquee yu jiꞌi̱ chaꞌ cuxi biꞌ liꞌ, masi liyeꞌ tsa tiꞌ nguꞌ cuxi ñaꞌa̱ nguꞌ jiꞌi̱ yu. Biꞌ chaꞌ loꞌo cuꞌma̱ ni, ná ntsuꞌu chaꞌ ca ñuꞌu̱ tiꞌ ma̱ xquiꞌya Jesús, ná ntsuꞌu chaꞌ ca taja tiꞌ ma̱ jiꞌi̱ Ni. \v 4 Masi lye tsa nxu̱u̱ tyaꞌa ma̱ loꞌo lcaa chaꞌ cuxi, ni tsaca ma̱ bilya cujuii nguꞌ jiꞌi̱ ma̱ xquiꞌya Jesús. \v 5 Ná ngaꞌa̱ chaꞌ cjlyaa tiꞌ ma̱ chaꞌ biꞌ, chaꞌ tsoꞌo tsa nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo ma̱ ñiꞌya̱ si laca ma̱ sñiꞌ ycuiꞌ Ni. Ndiꞌya̱ nacui̱ Ni: \q1 Sñiꞌ, nacui̱ ycuiꞌ Ndyosi, taquiyaꞌ tsoꞌo ma̱ ꞌna, masi xcubeꞌ naꞌ jiꞌi̱ ma̱; \q1 ná ca taja tiꞌ ma̱ ꞌna, masi cuaꞌa naꞌ jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ ná cuaꞌni ma̱ sca chaꞌ cuxi. \q1 \v 6 Chaꞌ naꞌ laca̱ nu Xuꞌna ma̱, chaꞌ ntsuꞌu tsa tyiquee naꞌ ñaꞌa̱ naꞌ jiꞌi̱ cuꞌma̱, biꞌ chaꞌ xcubeꞌ naꞌ xi jiꞌi̱ ma̱, nacui̱ ycuiꞌ Ndyosi. \q1 Ntsuꞌu quiyaꞌ nda naꞌ xi chaꞌ tiꞌí jiꞌi̱ ñati̱ ꞌna, chaꞌ sñiꞌ naꞌ laca nguꞌ. \m Juaꞌa̱ nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo na, \v 7 biꞌ chaꞌ talo ma̱ tyiqueeꞌ loꞌo chcubeꞌ ma̱ chacuayáꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi Sti ma̱ lacua. Cua nchcubeꞌ ma̱ xi juani, biꞌ chaꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ ma̱ chaꞌ laca ma̱ sñiꞌ ycuiꞌ Ni, si juaꞌa̱ nduꞌni ycuiꞌ Ni loꞌo ma̱. Lcaa ñati̱ nu ntsuꞌu sñiꞌ, ntsuꞌu quiyaꞌ ndyuꞌni tyaala jiꞌi̱ sñiꞌ; loꞌo ná ndaquiyaꞌ nu sube biꞌ jiꞌi̱ chaꞌ nu nchcuiꞌ sti nguꞌ, nchcubeꞌ sti jiꞌi̱ sñiꞌ liꞌ. La cuiꞌ juaꞌa̱ nduꞌni Ni loꞌo na. \v 8 Ngaꞌa̱ chaꞌ xcubeꞌ Ni jiꞌi̱ ma̱ ñiꞌya̱ nchcubeꞌ Ni jiꞌi̱ cua ñaꞌa̱ ca sñiꞌ Ni, chaꞌ taca ca cuayáꞌ tiꞌ ma̱ chaꞌ chañi chaꞌ cua laca ma̱ sñiꞌ ycuiꞌ Ndyosi liꞌ; ná laca ma̱ sñiꞌ nu ngujui jiꞌi̱ ñati̱ nde calle ti. \v 9 Nde chalyuu nchcubeꞌ sti na jiꞌna, biꞌ chaꞌ ndaquiyaꞌ na jiꞌi̱ chaꞌ nu nchcuiꞌ nguꞌ cusuꞌ jiꞌna loꞌo na. ¿Ha ná tsoꞌo si ta na chacuayáꞌ chaꞌ xcubeꞌ ycuiꞌ Ndyosi Sti na jiꞌna, chaꞌ tsoꞌo la tyiꞌi̱ tyiquee na nde loo la lacua? \v 10 Cua laca ti tyempo nu nchcubeꞌ sti na jiꞌna nde chalyuu, tsa ñaꞌa̱ nu tsoꞌo cuentya jiꞌna nduꞌni nguꞌ, chaꞌ ca tsaꞌa̱ na ntiꞌ nguꞌ; la cuiꞌ ti chaꞌ ntiꞌ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ caca tsoꞌo jiꞌna, biꞌ chaꞌ nchcubeꞌ Ni jiꞌna juaꞌa̱. Nu loꞌo cati̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌna, liꞌ taca ca stuꞌba chaꞌ jiꞌna loꞌo ycuiꞌ Ndyosi Sti na, nu ná ntsuꞌu chaꞌ cuxi jiꞌi̱ Ni tsiyaꞌ ti. \v 11 Ca xñiꞌi̱ tiꞌ na hora biꞌ loꞌo nchcubeꞌ na, siꞌi na chaa tiꞌ na liꞌ; pana tiyaꞌ la liꞌ taca cuaꞌni la na chaꞌ tsoꞌo, chaꞌ ti̱ ti taca tyiꞌi̱ tyiquee na nde chalyuu liꞌ, xquiꞌya chaꞌ cua ngusñi tsoꞌo la na chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nu loꞌo cua nchcubeꞌ na. \s1 Tlyu tsa chaꞌ laca si tyaꞌa̱chu̱ꞌ na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi \p \v 12 Xaꞌ ta ma̱ juersa jiꞌi̱ tyucui ñaꞌa̱ ma̱ lacua, masi ngua cñaꞌ tsa ma̱; xaꞌ cuaꞌni chaꞌ nguula tiꞌ tyiquee ma̱, masi ngua taja tiꞌ ma̱ tsubiꞌ. \v 13 Clyana la ma̱ tyucui̱i̱ liñi su tsaa ma̱, chaꞌ ná quiñuꞌu̱ la tyucui̱i̱ jiꞌi̱ xaꞌ la ñati̱ tyaꞌa ma̱ nu siyaꞌ la tyiquee nguꞌ; cuaꞌni ma̱ chaꞌ tyatí̱ la tiꞌ tyiquee ñati̱ biꞌ, chaꞌ siꞌi na caca ñuꞌu̱ la tiꞌ nguꞌ. \p \v 14 Cuaꞌni cña tiꞌ ma̱ chaꞌ tsoꞌo ti tyiꞌi̱ ma̱ loꞌo lcaa ñati̱, cuaꞌni ma̱ chaꞌ caca lubii cresiya jiꞌi̱ ma̱; ni tsaca na, ná caca ñaꞌa̱ na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi si tya lyiji caca lubii cresiya jiꞌna. \v 15 Cuiꞌya ma̱ cuentya chaꞌ ni tsaca nguꞌ tyaꞌa ma̱ ná xtyanu juaꞌa̱ ti lcaa chaꞌ tsoꞌo nu nduꞌni ycuiꞌ Ndyosi loꞌo na. Loꞌo juaꞌa̱ cuiꞌya ma̱ cuentya chaꞌ ná cuaꞌni ñuꞌu̱ ma̱ jiꞌi̱ tyiquee xaꞌ la nguꞌ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús. Ñiꞌya̱ laca sca quixi̱ꞌ tyaala nu cuaꞌni ñuꞌu̱ jiꞌi̱ ñati̱ loꞌo coꞌo nguꞌ hitya biꞌ, juaꞌa̱ caca na jiꞌi̱ tyaꞌa na loꞌo ntsuꞌu sca chaꞌ cuxi jiꞌna. \v 16 Cuiꞌya ma̱ cuentya chaꞌ ni tsaca ma̱ ná caca ma̱ ñiꞌya̱ ngua jyoꞌo Esaú; nguaꞌni lyaꞌ tiꞌ yu biꞌ jiꞌi̱ ñati̱ jiꞌi̱ yu, loꞌo juaꞌa̱ ná ndube tiꞌ yu jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. Sñiꞌ clyo ngua yu, pana ndye ndyujuiꞌ yu lcaa chacuayáꞌ nu caja jiꞌi̱ yu nquichaꞌ, xquiꞌya chaꞌ ngua tiꞌ yu cacu yu masi sca ti caꞌña scuaa; nguñiloꞌo tyaꞌa ngula yu jiꞌi̱ yu liꞌ. \v 17 Cua jlo tiꞌ ma̱ ñiꞌya̱ ngua ca tiyaꞌ la: nu loꞌo ngua tiꞌ yu chaꞌ culacua̱ sti yu jiꞌi̱ yu, liꞌ ngaꞌaa ndaquiyaꞌ sti yu jiꞌi̱ chaꞌ nu nda yu loꞌo; ngaꞌaa ngujui ñiꞌya̱ nu tyaꞌa̱chu̱ꞌ yu jiꞌi̱ chaꞌ nu cua nguaꞌni yu, masi ngusiꞌya tsa yu loꞌo ngüijña yu chaꞌ biꞌ jiꞌi̱ sti yu. \p \v 18 Loꞌo ndyuna ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi juani, ná ndyaca jiꞌi̱ ma̱ ñiꞌya̱ nu ngua jiꞌi̱ nguꞌ Israel nu ngua saꞌni la, nu loꞌo ngutu̱ nguꞌ biꞌ quiyaꞌ caꞌya Sinaí. Ná nchca tii ma̱ juani, ñiꞌya̱ nu ngua tiꞌ nguꞌ biꞌ loꞌo lye tsa ndyaqui̱ siiꞌ caꞌya Sinaí biꞌ nu ngua liꞌ; talya tsa ñaꞌa̱ ngua liꞌ, ná ngua ñaꞌa̱ nguꞌ tsiyaꞌ ti, juaꞌa̱ lye tsa ngua cuiꞌi̱. \v 19 La cuiꞌ juaꞌa̱ ná ndyuna ma̱ loꞌo cui̱i̱ tsa nguañi ngulaꞌá cuiꞌchcua̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi liꞌ, nguañi nchcuiꞌ Ni loꞌo ñati̱ biꞌ liꞌ. Nu loꞌo ndyuna nguꞌ nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo nguꞌ, liꞌ lye tsa ngüijña nguꞌ jiꞌi̱ Ni, chaꞌ ngaꞌaa chcuiꞌ ycuiꞌ Ni loꞌo nguꞌ biꞌ tsiyaꞌ ti. \v 20 Ndyutsi̱i̱ tsa nguꞌ liꞌ, chaꞌ ngaꞌaa ndalo jyaca̱ nguꞌ cuna nguꞌ chaꞌ nu nda jyoꞌo Moisés loꞌo nguꞌ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi; ndiꞌya̱ nacui̱ Ni: “Ná ca̱a̱ ma̱ nde siiꞌ caꞌya re tsiyaꞌ ti; masi ca̱a̱ sca naꞌni jiꞌi̱ ma̱ nde siiꞌ caꞌya re, ngaꞌa̱ chaꞌ cujuii clya ma̱ jiꞌi̱ loꞌo quee”. \v 21 Lye tsa ñaꞌa̱ ngua chaꞌ biꞌ, hasta ycuiꞌ Moisés nacui̱ ndiꞌya̱: “Lye tsa nchcua̱ naꞌ chaꞌ ndyutsi̱i̱ naꞌ”. \p \v 22 Pana ngaꞌaa siꞌi juaꞌa̱ ndyaca jiꞌi̱ ma̱ juani, chaꞌ chaca chalyuu tsaa ma̱ juani; la cuiꞌ ca su ntucua tyi ycuiꞌ Ndyosi ca nde cua̱, ndacua tsaa ma̱ juani. Ca biꞌ ndiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo tyu̱u̱ tsa mil tyaꞌa xca̱ jiꞌi̱ Ni. Tsoꞌo tsa ñaꞌa̱ ca biꞌ; ñiꞌya̱ si cua nscua chaca caꞌya Sión nde cua̱, ñiꞌya̱ si ca biꞌ ntucua chaca quichi̱ Jerusalén nu tsoꞌo la ñaꞌa̱, juaꞌa̱ laca biꞌ. \v 23 Loꞌo juaꞌa̱ ntsuꞌu chaꞌ tsaa ma̱ slo lcaa tyaꞌa sñiꞌ ycuiꞌ Ndyosi nu cua ndyaloꞌo Ni jiꞌi̱ ndejua tya saꞌni la, chaꞌ cua nscua xtañi jyoꞌo biꞌ lo quityi jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nde cua̱. Tsoꞌo tsa ntsuꞌu tyiquee nguꞌ biꞌ ca su ndyuꞌu tiꞌi̱ nguꞌ. Na cua tsaa ti ma̱ la cuiꞌ slo ycuiꞌ Ndyosi nu nduꞌni cuayáꞌ jiꞌi̱ lcaa ñati̱, ca su ndiꞌi̱ lcaa ñati̱ jyoꞌo nu lubii cresiya jiꞌi̱ xquiꞌya Jesús, chaꞌ cua ndyaca cucui tyucui ñaꞌa̱ nguꞌ. \v 24 Loꞌo juaꞌa̱ ca biꞌ ndiꞌi̱ Jesús, nu ngüiñi chaca chaꞌ nu tsoꞌo la jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni loꞌo na; tsoꞌo tsa ngua chaꞌ ndyalú tañi ycuiꞌ Jesús, chaꞌ xquiꞌya nu Jesús biꞌ ni, biꞌ chaꞌ cua nguti̱ chaꞌ cuxi nu ntsuꞌu jiꞌna. Pana nu loꞌo ndyalú tañi jyoꞌo Abel nu ngua saꞌni, liꞌ ntsuꞌu chaꞌ cajaa chaca yu nu cua ndyujuii jiꞌi̱ tyaꞌa; xcuiꞌ chaꞌ cuxi ndyuꞌu jiꞌi̱ chaꞌ biꞌ liꞌ. \p \v 25 Cuiꞌya ma̱ cuentya lacua, chaꞌ cuaꞌa̱ jyaca̱ ma̱ jiꞌi̱ lcaa chaꞌ nu cua nda Cristo loꞌo ma̱. Nguxcubeꞌ tsa ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ jyoꞌo cusuꞌ jiꞌna, nu loꞌo ná ntajaꞌa̱ nguꞌ cuaꞌa̱ jyaca̱ nguꞌ jiꞌi̱ chaꞌ nu nchcuiꞌ jyoꞌo Moisés loꞌo nguꞌ nde chalyuu chacuayáꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi; ná ngua xna nguꞌ biꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. La cuiꞌ juaꞌa̱ tlyu la chaꞌ caca jiꞌna juani, si ná taquiyaꞌ na jiꞌi̱ Cristo nu ngutuꞌu ca slo ycuiꞌ Ndyosi ya̱a̱ nde lo yuu chalyuu, loꞌo juaꞌa̱ cua xaꞌ ndyaa tucua Ni ca slo ycuiꞌ Ndyosi chaca quiyaꞌ juani. \v 26 Laja loꞌo nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo ñati̱ saꞌni, la cuiꞌ hora biꞌ ngulacui̱ chalyuu; pana juani cua nchcuiꞌ Ni chaca quiyaꞌ ndiꞌya̱: “Chaca tya quiyaꞌ cuaꞌni naꞌ chaꞌ quiña lcaa lo yuu chalyuu, la cuiꞌ hora nu quiña lcaa chalyuu nu ntsuꞌu nde cua̱”, nacui̱ Ni. \v 27 Loꞌo nacui̱ Ni: “chaca tya quiyaꞌ”, juaꞌa̱ ca cuayáꞌ tiꞌ na chaꞌ ntsuꞌu chaꞌ xquiña Ni tyucui ñaꞌa̱ lcaa chalyuu nu cua ngüiñá Ni, culotsuꞌ Ni jiꞌi̱ chaꞌ biꞌ liꞌ. Tsa ñaꞌa̱ ti na nu ntsuꞌu jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, biꞌ ti na nu tyanu liꞌ, xquiꞌya chaꞌ ná nchca clyiji na biꞌ tsiyaꞌ ti. \v 28 Loꞌo juaꞌa̱ ná taca chaꞌa̱ chalyuu cucui nu ngujui jiꞌna xquiꞌya Cristo, ná clyiji tsiyaꞌ ti biꞌ; biꞌ chaꞌ tsoꞌo tyuꞌu tyiquee na ñaꞌa̱ na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi lacua. Cuaꞌni chi̱ na loo ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ juaꞌa̱ ntiꞌ Ni chaꞌ cuaꞌni na; tyiꞌu tiꞌ na chaꞌ lcaa tsa̱ cuaꞌni tlyu na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni, chaꞌ cube tsa tiꞌ na jiꞌi̱ Ni. \v 29 La cuiꞌ Ndyosi nu nduꞌni tlyu na jiꞌi̱ Ni, chañi chaꞌ taca jiꞌi̱ Ni cuityi̱ Ni jiꞌna tsi tsiyaꞌ ca loꞌo sca quiiꞌ tlyu, si juaꞌa̱ ntiꞌ Ni. \c 13 \s1 Cña nu ndiya tiꞌ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ cuaꞌni na nde chalyuu \p \v 1 Ñaꞌa̱ ti tyuꞌu tsoꞌo tyiquee ma̱ ñaꞌa̱ ma̱ jiꞌi̱ nguꞌ tyaꞌa ngusñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Cristo, cuaꞌni ma̱ chaꞌ tsoꞌo loꞌo nguꞌ biꞌ. \v 2 Tyiꞌu tiꞌ ma̱ chaꞌ chcuiꞌ tsoꞌo ma̱ loꞌo cua ñaꞌa̱ ca nguꞌ xta, nguꞌ xaꞌ quichi̱, si tyalaa nguꞌ toniꞌi̱ jiꞌi̱ ma̱; ta ma̱ su tyiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, chaꞌ juaꞌa̱ nguaꞌni xi jyoꞌo cusuꞌ jiꞌi̱ ma̱ nu ngua saꞌni la, loꞌo tiyaꞌ la liꞌ nquijeloo jiꞌi̱ nguꞌ chaꞌ xca̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nu ntsuꞌu nde cua̱ laca ñati̱ nu ngulaa toniꞌi̱ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ. \p \v 3 Culacua tiꞌ ma̱ ñiꞌya̱ caca xtyucua ma̱ jiꞌi̱ nguꞌ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, nu loꞌo cua ngusuꞌba nguꞌ jiꞌi̱ tyaꞌa na biꞌ neꞌ chcua̱. Loꞌo juaꞌa̱ xtyucua ma̱ jiꞌi̱ nguꞌ tyaꞌa na nu quicha tiꞌ, xquiꞌya chaꞌ lyaꞌ tiꞌ nguꞌ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ. Tyiꞌu tiꞌ ma̱ chaꞌ xtyucua ma̱ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, ñiꞌya̱ si ycuiꞌ ca ma̱ nchcubeꞌ ma̱ loꞌo nguꞌ. \p \v 4 Lcaa ma̱ loꞌo tyaꞌa ma̱ ngaꞌa̱ chaꞌ cuaꞌni tyacaꞌa ma̱ jiꞌi̱ clyoꞌo ma̱; ná cuaꞌni cuxi ma̱ loꞌo clyoꞌo ma̱, ñiꞌya̱ ntiꞌ si tyuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo xaꞌ ñati̱ laja ti. Xcubeꞌ ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ cua ñaꞌa̱ ca ñati̱ nu cuaꞌni chaꞌ subaꞌ juaꞌa̱, juaꞌa̱ xcubeꞌ Ni jiꞌi̱ ñati̱ nu tyatí̱ yuꞌu loꞌo clyoꞌo xaꞌ ñati̱. \p \v 5 Ná tyuꞌu tyiquee ma̱ xcuiꞌ chaꞌ jiꞌi̱ cñi, pana tsoꞌo si tyaalaꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo tsa ñaꞌa̱ nu ndyiji ti xi jiꞌi̱ ma̱. Na cua nchcuiꞌ Ni loꞌo na ndiꞌya̱: “Ná culatiꞌi̱ naꞌ jiꞌi̱ ma̱”, nacui̱ Ni, “ná xtyanu naꞌ jiꞌi̱ ma̱ juaꞌa̱ ti”. \v 6 Biꞌ chaꞌ ndiꞌya̱ culacua tiꞌ na chaꞌ nguula tiꞌ tyiquee na: \q1 Ycuiꞌ nu Xuꞌna na laca nu nxtyucua ꞌna. \q1 Ná ntsuꞌu chaꞌ cutsi̱i̱ naꞌ lacua, chaꞌ ná caca cuaꞌni cuxi ñati̱ loꞌo naꞌ. \p \v 7 Tyiꞌu tiꞌ ma̱ jiꞌi̱ nguꞌ jyoꞌo tyaꞌa ma̱ nu ngua loo jiꞌi̱ ma̱ chacuayáꞌ jiꞌi̱ Jesucristo; nguꞌ biꞌ laca nu cua nchcuiꞌ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo ma̱ tya clyo, biꞌ chaꞌ culacua tsoꞌo tiꞌ ma̱ jiꞌi̱ cña tsoꞌo nu nguaꞌni nguꞌ biꞌ nde chalyuu. Cuaꞌni ma̱ ñiꞌya̱ nu nguaꞌni nguꞌ biꞌ loꞌo ngusñi nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. \p \v 8 Ná nchaꞌa̱ Jesucristo: ñiꞌya̱ ngua Ni tyempo saꞌni, la cuiꞌ juaꞌa̱ laca Ni juani, loꞌo la cuiꞌ juaꞌa̱ caca Ni tyempo nde loo la. \v 9 Ná ta ma̱ chacuayáꞌ culuꞌu ñati̱ xi xaꞌ la chaꞌ jiꞌi̱ ma̱, sca chaꞌ nu ná stuꞌba nchcuiꞌ loꞌo chaꞌ biꞌ, chaꞌ ná xtyanu ma̱ juaꞌa̱ jiꞌi̱ tyucui̱i̱ liñi. Tsoꞌo la si tyanu tsoꞌo lcaa chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi neꞌ cresiya jiꞌna, si cube tiꞌ na jiꞌi̱ lcaa chaꞌ tsoꞌo nu nduꞌni Ni loꞌo na lcaa hora; pana ná taca tyanu tsoꞌo chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi neꞌ cresiya jiꞌna loꞌo taquiyaꞌ na jiꞌi̱ cua ñaꞌa̱ ca cña nu tatsaa nguꞌ jiꞌna, ñiꞌya̱ ntiꞌ si nacui̱ nguꞌ chaꞌ ná tsoꞌo cacu na sca lo na nu ndacu nguꞌ. Masi cua ndaquiyaꞌ tsa na jiꞌi̱ cña biꞌ tya tsubiꞌ la, siꞌi na tsoꞌo la ngua tiꞌ na loꞌo nguaꞌni na juaꞌa̱. \p \v 10 Xaꞌ ñaꞌa̱ cña nguaꞌni Cristo loꞌo ndyaa yu lo crusi, chaꞌ ngua yu msta̱ chaꞌ cati̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌna loꞌo ycuiꞌ Ndyosi. Pana lcaa ñati̱ nu tya ndyiꞌu tsa tiꞌ jiꞌi̱ msta̱ nu nsta sti joꞌó cuentya jiꞌi̱ nguꞌ, ná caca tyiꞌi̱ tsoꞌo tyiquee nguꞌ biꞌ loꞌo Cristo. \v 11 Masi xuꞌna sti joꞌó nu cuentya jiꞌi̱ nguꞌ judío ni, xcuiꞌ loꞌo tañi naꞌni ti ñaloꞌo sti joꞌó biꞌ nde cuarto su tacati tsa neꞌ laa biꞌ, chaꞌ cati̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ nguꞌ loꞌo biꞌ. Nu loꞌo ndye ngua cña biꞌ, liꞌ ndyaloꞌo nguꞌ jiꞌi̱ ñaꞌa̱ tsaca cuañaꞌ naꞌni nu laca msta̱ biꞌ ca toꞌ quichi̱; ca biꞌ ndaqui̱ nguꞌ cuañaꞌ biꞌ. \v 12 La cuiꞌ ti ca toꞌ quichi̱ nchcubeꞌ Jesús, chaꞌ caja ñiꞌya̱ nu cati̱ chaꞌ cuxi nu ntsuꞌu jiꞌi̱ ñati̱, nu loꞌo ndyalú tañi ycuiꞌ ca yu loꞌo ngujuii yu lo crusi ca biꞌ. \v 13 Loꞌo juaꞌa̱ na, tsoꞌo si ná cutsi̱i̱ na, masi tsaloꞌo nguꞌ jiꞌna chaꞌ xcubeꞌ nguꞌ jiꞌna cuentya jiꞌi̱ Jesús; stuꞌba ti caca jiꞌna nde chalyuu, ñiꞌya̱ nu ngua jiꞌi̱ Jesús loꞌo lyaꞌ tsa tiꞌ nguꞌ jiꞌi̱ yu. \v 14 Nde lo yuu chalyuu ná ntsuꞌu seꞌi̱ tsoꞌo su tyanu na; xcuiꞌ na ndu̱ tiꞌ na chaꞌ tyalaa na chaca seꞌi̱ su tsoꞌo la tsiyaꞌ ti, su tsaa na loꞌo cua ndye chalyuu re. \v 15 Biꞌ chaꞌ lcaa tsa̱ cuaꞌni chi̱ na loo ycuiꞌ Ndyosi xquiꞌya Jesús, chaꞌ ñiꞌya̱ laca si ta na msta̱ jiꞌi̱ Ni, juaꞌa̱ laca nu loꞌo tyucui tyiquee na cuaꞌni tlyu na jiꞌi̱ Ni. Loꞌo juaꞌa̱ tsoꞌo tsa si lcaa tsa̱ chcuiꞌ na chaꞌ tlyu tsa chaꞌ nu ntsuꞌu jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni. \v 16 La cuiꞌ juaꞌa̱ ná ca taja tiꞌ ma̱ cuaꞌni ma̱ lcaa chaꞌ tsoꞌo, juaꞌa̱ xtyucua ma̱ jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ ma̱; biꞌ laca cña nu ndiya tiꞌ Ni chaꞌ cuaꞌni na cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni. \p \v 17 Taquiyaꞌ ma̱ jiꞌi̱ ñati̱ nu laca cña cuentya jiꞌi̱ ñaꞌa̱ taju nguꞌ tyaꞌa ma̱; cuaꞌni ma̱ lcaa cña nu ndijña nguꞌ biꞌ jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ cuaꞌni ma̱. Tlyu tsa cña nu ntsuꞌu jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, chaꞌ xcuiꞌ ndube tiꞌ nguꞌ ñiꞌya̱ nu ndyuꞌni sa scaa ma̱; ngaꞌa̱ chaꞌ xacui̱ nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi si chañi chaꞌ ñaꞌa̱ ti tya tsoꞌo ndyuꞌni ma̱, xquiꞌya chaꞌ ngusñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Ni. Pana tsoꞌo la ntiꞌ nguꞌ biꞌ, si ñaꞌa̱ ti tsoꞌo ntsuꞌu tyiquee ma̱ cuaꞌni ma̱ ñiꞌya̱ nu nacui̱ nguꞌ jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ cuaꞌni ma̱. Si ná cuaꞌni ma̱ juaꞌa̱, caca xñiꞌi̱ tiꞌ nguꞌ biꞌ liꞌ, chaꞌ ngaꞌaa caca xtyucua nguꞌ jiꞌi̱ ma̱ liꞌ. \p \v 18 Ñaꞌa̱ ti chcuiꞌ ma̱ loꞌo ycuiꞌ Ndyosi cuentya jiꞌi̱ cuare. Tyucui tyiquee ya jlo tiꞌ ya chaꞌ ni sca chaꞌ cuxi ná ntsuꞌu jiꞌi̱ ya nu caca tyujuꞌu tiꞌ ya jiꞌi̱. Lcaa tyempo ntiꞌ ya cuaꞌni ya cua ñaꞌa̱ ca chaꞌ nu tsoꞌo la cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. \v 19 Biꞌ chaꞌ xaꞌ ndijña tsa naꞌ jiꞌi̱ ma̱, chaꞌ luꞌba ti chcuiꞌ ma̱ loꞌo ycuiꞌ Ndyosi cuentya jnaꞌ. Ná tyiqueeꞌ cuaꞌni Ni chaꞌ xtyu̱u̱ naꞌ ca̱a̱ naꞌ yala la ca su ndiꞌi̱ ma̱. \s1 Ngusalyaꞌ yu loꞌo nguꞌ \p \v 20 Ycuiꞌ Ndyosi laca nu nguaꞌni cña chaꞌ ndyuꞌú Jesucristo nu Xuꞌna na chaca quiyaꞌ loꞌo ngujuii. Loꞌo juani laca Jesús loo, chaꞌ ñaꞌa̱si̱i̱ Ni jiꞌna nu laca na ñati̱ jiꞌi̱ Ni, xquiꞌya chaꞌ ngujuii Ni cuentya jiꞌna. Nu loꞌo ngujuii Jesús, liꞌ ngüiñi chaꞌ jiꞌi̱ Ni loꞌo lcaa ñati̱ jiꞌi̱ Ni, sca chaꞌ cucui nu ná ngaꞌa̱ chaꞌ tye tsiyaꞌ ti. \v 21 Ycuiꞌ Ndyosi nduꞌni chaꞌ ti̱ ti tyiꞌi̱ tyiquee na, loꞌo juani ntiꞌ naꞌ chaꞌ xtyucua Ni jiꞌi̱ ma̱ loꞌo cua ñaꞌa̱ ca chaꞌ nu lyiji jiꞌi̱ ma̱, chaꞌ taca cuaꞌni ma̱ lcaa cña, ñiꞌya̱ nu ntiꞌ Ni chaꞌ cuaꞌni ma̱; ntiꞌ naꞌ chaꞌ cuentya jiꞌi̱ ma̱ cuaꞌni Ni na laca nu tsoꞌo la ntiꞌ Ni, chacuayáꞌ jiꞌi̱ Jesucristo. Loꞌo juaꞌa̱ ná ngaꞌa̱ chaꞌ tye chaꞌ cuaꞌni tlyu Ni jiꞌi̱ Cristo. ¡Juaꞌa̱ caca chaꞌ lacua! \p \v 22 Cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Cristo, cuaꞌni clyu tiꞌ ma̱ ꞌna, talo tyiquee ma̱ xi ꞌna chaꞌ cuna ma̱ chaꞌ nu nchcuiꞌ naꞌ re. Ná quiñaꞌa̱ tsa chaꞌ nscua naꞌ lo quityi re, pana cua ntiꞌ naꞌ chaꞌ tyanu tachaa la chaꞌ biꞌ neꞌ cresiya jiꞌi̱ ma̱. \v 23 Chaca chaꞌ ntiꞌ naꞌ chcui̱ꞌ loꞌo ma̱: Cua ngulaá nguꞌ jiꞌi̱ Timoteo, tyaꞌa ndyaꞌa̱ na cña, ca su ngutuꞌú yu neꞌ chcua̱; nu loꞌo ca̱a̱ naꞌ, ca̱loꞌo naꞌ jiꞌi̱ yu liꞌ, si yala ti tyalaa yu slo naꞌ. \p \v 24 Chcuichaꞌ naꞌ jiꞌi̱ lcaa nguꞌ nu laca loo cuentya jiꞌi̱ ma̱, juaꞌa̱ chcuichaꞌ naꞌ jiꞌi̱ lcua ti tyaꞌa ma̱ nu ngusñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. Ca taꞌa nguꞌ nu ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ loꞌo ycuiꞌ Ndyosi, nu ndiꞌi̱ nde Italia re, loꞌo lcaa nguꞌ biꞌ ntiꞌ nguꞌ chcuichaꞌ nguꞌ jiꞌi̱ ma̱. \p \v 25 Cua ntiꞌ naꞌ chaꞌ tyiꞌu tiꞌ ma̱ lcaa tyempo chaꞌ xcuiꞌ tsoꞌo ti nduꞌni ycuiꞌ Ndyosi loꞌo lcaa na.