\id 1CO \h 1 CORINTIOS \toc1 Quityi nu nguscua San Pablo ndyaa ca slo ñati̱ jiꞌi̱ Jesucristo nde quichi̱ Corinto \toc2 1 CORINTIOS \toc3 1 Co. \mt1 Quityi nu nguscua San Pablo ndyaa ca slo ñati̱ jiꞌi̱ Jesucristo nde quichi̱ Corinto \c 1 \p \v 1 Pablo laca naꞌ nu nscua̱ quityi re, loꞌo juaꞌa̱ stuꞌba ti ntucua naꞌ loꞌo Sóstenes tyaꞌa ndyuꞌni naꞌ cña. Chacuayáꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi ndyaꞌa̱ naꞌ nchcuiꞌ naꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Jesucristo loꞌo lcaa ñati̱. \v 2 Nscua naꞌ quityi re chaꞌ ca̱a̱ slo cuꞌma̱, nguꞌ taju ñati̱ jiꞌi̱ Jesucristo nu ndiꞌi̱ ma̱ nde quichi̱ Corinto. Xquiꞌya Jesucristo cua ngusubi Ni jiꞌi̱ ma̱, loꞌo juani laca ma̱ ñati̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni; ngaꞌa̱ chaꞌ tyiꞌu tiꞌ ma̱ jiꞌi̱ Ni lcua ti lo cña nu nduꞌni ma̱ su ndiꞌi̱ ma̱ chalyuu. Stuꞌba chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo cua ñaꞌa̱ ca ñati̱ nu nduꞌni tlyu jiꞌi̱ Jesucristo nu Xuꞌna na tyucui ñaꞌa̱ chalyuu, chaꞌ ñiꞌya̱ laca Ni Xuꞌna na, juaꞌa̱ laca Ni Xuꞌna nguꞌ biꞌ. \v 3 Ndiꞌya̱ ntiꞌ naꞌ: chaꞌ ñaꞌa̱ ti cuaꞌni ycuiꞌ Ndyosi Sti na chaꞌ tsoꞌo loꞌo ma̱, chaꞌ cuaꞌni Ni chaꞌ ti̱ ti tyiꞌi̱ tyiquee ma̱ xquiꞌya Jesucristo nu Xuꞌna na. \s1 Lcaa chaꞌ tsoꞌo nu caja jiꞌna xquiꞌya Cristo \p \v 4 Lcaa tsa̱ nda naꞌ xlyaꞌbe jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi xquiꞌya cuꞌma̱, chaꞌ cua nda Ni chaꞌ tsoꞌo loꞌo ma̱ xquiꞌya Jesucristo. \v 5 Ntsuꞌu tsa chaꞌ nu cua nda ycuiꞌ Ndyosi loꞌo ma̱, chaꞌ cua ngua stuꞌba chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo Cristo; biꞌ laca chaꞌ nu ntsuꞌu neꞌ cresiya jiꞌi̱ ma̱ juani. Biꞌ chaꞌ cua jlo tsoꞌo tiꞌ ma̱ lcaa chaꞌ nu jiꞌi̱ Jesús, loꞌo juaꞌa̱ nchca jiꞌi̱ ma̱ nchcuiꞌ ma̱ chaꞌ biꞌ loꞌo ñati̱. \v 6 Juaꞌa̱ nchca cuayáꞌ tiꞌ xaꞌ ñati̱ chaꞌ liñi laca chaꞌ nu ngusñi ma̱ jiꞌi̱ Jesús, chaꞌ cua naꞌa̱ nguꞌ lcaa cña nu nduꞌni ma̱ su ndiꞌi̱ ma̱ chalyuu. \v 7 Ná sca chaꞌ lyiji jiꞌi̱ ma̱ neꞌ cresiya jiꞌi̱ ma̱; lcaa cña nchca jiꞌi̱ ma̱ tyempo juani, xquiꞌya chaꞌ ndu̱ tsa tiꞌ ma̱ chaꞌ ca̱a̱ Jesucristo nu Xuꞌna na chaca quiyaꞌ. \v 8 Ycuiꞌ Jesús laca nu cuaꞌni chaꞌ tyanu tachaa chaꞌ neꞌ cresiya jiꞌi̱ ma̱ ñaꞌa̱ cuayáꞌ nu tye chalyuu jiꞌi̱ ma̱. Loꞌo liꞌ ná ntsuꞌu quiꞌya nu sta ycuiꞌ Ndyosi hichu̱ꞌ ma̱ loꞌo ca̱a̱ Jesucristo nu Xuꞌna na chaꞌ cuaꞌni cuayáꞌ Ni jiꞌi̱ ñati̱ chalyuu. \v 9 Ycuiꞌ Ndyosi nduꞌni cña, lcaa cña nu cua nacui̱ Ni chaꞌ cuaꞌni Ni; biꞌ laca nu ngusubi jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ caca stuꞌba chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo Jesucristo nu Xuꞌna na, nu sca ti Sñiꞌ ycuiꞌ Ndyosi. \s1 Tsa claꞌbe ti nguꞌ nchcuiꞌ nguꞌ tsaca chaꞌ \p \v 10 Cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Cristo, chcuiꞌ naꞌ loꞌo cuꞌma̱ juani chacuayáꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Jesucristo nu Xuꞌna na, chaꞌ caca stuꞌba chaꞌ jiꞌi̱ lcaa cuꞌma̱ loꞌo tyaꞌa ma̱, chaꞌ ná chcuiꞌ ma̱ tucua lo chaꞌ. Tsoꞌo ti tyiꞌi̱ ma̱ loꞌo tyaꞌa ma̱, sca ti chaꞌ culacua tiꞌ ma̱, sca ti chaꞌ tyuꞌu tyiquee ma̱. \v 11 Tsubiꞌ ti ngujui chaꞌ jnaꞌ, nu loꞌo nacui̱ nguꞌ tyaꞌa Cloé ꞌna chaꞌ ntsuꞌu tsa chaꞌ cusu̱u̱ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo tyaꞌa ma̱, chaꞌ ná stuꞌba chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo tyaꞌa ma̱; \v 12 xaꞌ ñaꞌa̱ nchcuiꞌ sa scaa ma̱. Ntsuꞌu sca taju jiꞌi̱ ma̱ nu nacui̱: “Jiꞌi̱ Pablo ngusñi ya chaꞌ”; chaca taju jiꞌi̱ ma̱ nacui̱: “Ñati̱ jiꞌi̱ Apolos laca ya”; juaꞌa̱ tya xaꞌ la nguꞌ taju jiꞌi̱ ma̱ nacui̱ nguꞌ: “Ñati̱ jiꞌi̱ Pedro laca ya”; juaꞌa̱ tya xaꞌ la nguꞌ nacui̱: “Ñati̱ jiꞌi̱ Cristo laca ya”. \v 13 ¿Ha tyu̱u̱ tyaꞌa nu laca Cristo ntsuꞌu chalyuu chaꞌ cuaꞌni lyaá jiꞌi̱ ma̱ lacua? ¿Ha jnaꞌ nu ngujuiꞌi̱ caꞌa̱ nguꞌ ꞌna lo crusi chaꞌ cajaa naꞌ xquiꞌya cuꞌma̱? ¿Ha cuentya jnaꞌ cua ntyucuatya ma̱? \v 14 Ni tsaca ma̱ ná ntyucuatya naꞌ jiꞌi̱ ma̱. Tsoꞌo juaꞌa̱ ntiꞌ naꞌ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ siꞌi naꞌ laca̱ nu nguaꞌni jiꞌi̱, masi ntsuꞌu tucua tyaꞌa ti nguꞌ nu cua ntyucuatya naꞌ jiꞌi̱, yu Crispo loꞌo yu Gayo. \v 15 Ná ca ñacui̱ nguꞌ chaꞌ cua ntyucuatya ma̱ cuentya jnaꞌ lacua. \v 16 Tyuꞌu chaꞌ clyu tiꞌ jiꞌi̱ ma̱, ndyiꞌu tiꞌ naꞌ chaꞌ loꞌo jiꞌi̱ yu Estéfanas, loꞌo jiꞌi̱ nguꞌ tyaꞌa ndiꞌi̱ yu, cua ntyucuatya naꞌ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ; pana ná ntsuꞌu tiꞌ naꞌ si cua ntyucuatya naꞌ jiꞌi̱ xaꞌ la nguꞌ. \v 17 Siꞌi chaꞌ tyucuatya naꞌ jiꞌi̱ ñati̱ nda ycuiꞌ Ndyosi cña ꞌna lijya̱a̱; cua ngulo Ni cña ꞌna chaꞌ tsaꞌa̱ chcui̱ꞌ chaꞌ tsoꞌo nu ntsuꞌu jiꞌi̱ Jesús loꞌo ñati̱. Siꞌi na lijya̱ naꞌ loꞌo quiñaꞌa̱ tsa chaꞌ nu culo hique ti naꞌ, ñiꞌya̱ nchcuiꞌ ñati̱ chalyuu nu nchca tsa jiꞌi̱; si juaꞌa̱, ná ca cuayaꞌ tiꞌ ñati̱ ñiꞌya̱ ngua chaꞌ tlyu nu nguaꞌni Cristo loꞌo ngujuii yu lo crusi. \s1 Cristo ntucua su̱u̱ lcaa chaꞌ nu cua ntiꞌ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ na jiꞌi̱ \p \v 18 Ñati̱ nu ngunuꞌu̱ chalyuu jiꞌi̱ xquiꞌya chaꞌ cuxi nu nduꞌni nguꞌ, ná nchca cuayáꞌ tiꞌ nguꞌ biꞌ tsiyaꞌ ti; na nxtyí loꞌo ti nguꞌ jiꞌna si chcuiꞌ na loꞌo nguꞌ ñiꞌya̱ ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ Cristo, chaꞌ ngujuii yu lo crusi xquiꞌya na chaꞌ cuityi̱ Ni quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌna. Pana nu na ni, nu clyaá na jiꞌi̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌna xquiꞌya Cristo, tlyu tsa cña nguaꞌni ycuiꞌ Ndyosi, juaꞌa̱ ntiꞌ na. \v 19 Ntsuꞌu sca chaꞌ nu nscua lo quityi cusuꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nu nchcuiꞌ ndiꞌya̱: \q1 Cuaꞌni tye naꞌ jiꞌi̱ lcaa chaꞌ nu nchcuiꞌ ñati̱ nu nchca tsa jiꞌi̱, nacui̱ ycuiꞌ Ndyosi. \q1 Ngaꞌaa taquiyaꞌ naꞌ jiꞌi̱ chaꞌ nu nclyo hique ti ñati̱ nu ngua tsaꞌa̱ tsoꞌo ti, nacui̱ Ni. \p \v 20 ¿Ni cña tsoꞌo cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nduꞌni ñati̱ nu nchca tsa jiꞌi̱ lacua? ¿Ni cña nduꞌni nguꞌ nu ngua tsaꞌa̱ tsoꞌo ti? ¿Ni cña nduꞌni nguꞌ nu nchca tsa nchcuiꞌ lacua? Sca ti nde chalyuu cuaꞌnijoꞌo cña biꞌ jiꞌi̱ nguꞌ. Cua nacui̱ ycuiꞌ Ndyosi jiꞌna chaꞌ ná tsoꞌo tsiyaꞌ ti sca chaꞌ nu ngua tsaꞌa̱ ñati̱ chalyuu ti, chaꞌ tonto laca biꞌ. \v 21 Nguaꞌni Ni chaꞌ ná caja ñiꞌya̱ tyuloo ñati̱ chalyuu jiꞌi̱ Ni chaꞌ hique ti nguꞌ; juaꞌa̱ tsoꞌo la, ngua tiꞌ ycuiꞌ Ndyosi. Pana nduꞌni lyaá Ni jiꞌi̱ ñati̱ nu xñi chaꞌ jiꞌi̱ Ni; la cuiꞌ chaꞌ nu ndachaꞌ na jiꞌi̱ nguꞌ, masi chaꞌ tonto nchcuiꞌ na, nacui̱ nguꞌ liꞌ. \p \v 22 Cua ntiꞌ nguꞌ judío chaꞌ cuaꞌni na sca chaꞌ tlyu slo nguꞌ, chaꞌ jlya tiꞌ nguꞌ chaꞌ nu chcuiꞌ na loꞌo liꞌ; cuati nu nguꞌ xaꞌ tsuꞌ ni, cua ntiꞌ nguꞌ chaꞌ tsoꞌo tsa jlo tiꞌ na lcaa chaꞌ loꞌo chcuiꞌ na loꞌo nguꞌ. \v 23 Pana nu na ni, ndachaꞌ na jiꞌi̱ nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Cristo nu cua ngujuii lo crusi chaꞌ cuaꞌni lyaá jiꞌna. Liꞌ chiyaꞌa̱ ntiꞌ nguꞌ judío loꞌo ndyuna nguꞌ chaꞌ nu nchcuiꞌ na re; loꞌo juaꞌa̱ nguꞌ xaꞌ tsuꞌ, chaꞌ tonto nchcuiꞌ na ntiꞌ nguꞌ biꞌ, siꞌi chaꞌ biꞌ tsiyaꞌ ti ntiꞌ nguꞌ biꞌ. \v 24 Pana xaꞌ ñaꞌa̱ ntiꞌ lcaa tyaꞌa na nu cua ngusubi ycuiꞌ Ndyosi jiꞌna, masi laca na nguꞌ judío, masi laca na nguꞌ xaꞌ tsuꞌ. Sca ti chaꞌ jiꞌi̱ Cristo nchcuiꞌ na, chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Cristo ntsuꞌu lcaa chacuayáꞌ, lcaa chaꞌ tsoꞌo nu cua ntiꞌ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ na. \v 25 Tsoꞌo tsa ndyuꞌu cua ñaꞌa̱ ca chaꞌ nu nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi, masi ñacui̱ ñati̱ chalyuu chaꞌ tonto tsa laca chaꞌ biꞌ; pana cuxi la ndyuꞌu lcaa chaꞌ tlyu nu nda ñati̱ chalyuu nu nchca tsa jiꞌi̱, ntiꞌ nguꞌ. La cuiꞌ juaꞌa̱ nguula la cña ndyaca, cua ñaꞌa̱ ca cña nu nduꞌni ycuiꞌ Ndyosi, masi ñacui̱ nguꞌ chaꞌ ná nchca jiꞌi̱ Ni; pana cuxi la cña ndyaca nu nduꞌni ycuiꞌ ca ñati̱. \v 26 Cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Cristo, tyiꞌu tiꞌ ma̱ juani ñiꞌya̱ ñaꞌa̱ ñati̱ ngua ma̱ tya clyo, nu loꞌo ngusubi ca ti Ni jiꞌi̱ ma̱: sca tucua ti ma̱ nu nchca tsa jiꞌi̱ ma̱; siꞌi ñati̱ tlyu laca ma̱, siꞌi ñati̱ culiyaꞌ laca ma̱ su ndiꞌi̱ ma̱ chalyuu, sca tucua ti cuꞌma̱ nu tsoꞌo laca xi jiꞌi̱ ma̱. \v 27 La cuiꞌ cuꞌma̱ nu nacui̱ nguꞌ chaꞌ ná tsoꞌo ma̱ tsiyaꞌ ti, nu juani laca ma̱ ñati̱ nu ntiꞌ la ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱. Juaꞌa̱ cua ntiꞌ ycuiꞌ Ndyosi ta chaꞌ tyujuꞌu tiꞌ jiꞌi̱ ñati̱ nu nchca tsa chcuiꞌ, ntiꞌ ycuiꞌ nguꞌ; biꞌ chaꞌ cua ngusubi Ni jiꞌi̱ cuꞌma̱, masi ñati̱ tiꞌi laca ma̱. Loꞌo juaꞌa̱ nduꞌni Ni chaꞌ tyujuꞌu tiꞌ ñati̱ nu tlyu tsa cña nchca jiꞌi̱, ntiꞌ ycuiꞌ nguꞌ; biꞌ chaꞌ ngusubi Ni jiꞌi̱ cuꞌma̱ nu ná nchca lye jiꞌi̱ ma̱. \v 28 Nduꞌni Ni chaꞌ ngaꞌaa nchca chcuiꞌ tsiyaꞌ ti nu ñati̱ nu ndulo tsa jiꞌi̱ ycuiꞌ ca; biꞌ chaꞌ nsubi Ni jiꞌi̱ nguꞌ tiꞌi, nsubi Ni jiꞌi̱ nguꞌ nu nxtyí loꞌo ñati̱ jiꞌi̱, nsubi Ni jiꞌi̱ nguꞌ nu ná sca na ntsuꞌu jiꞌi̱ tsiyaꞌ ti, biꞌ nguꞌ laca nu nsubi ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ chaꞌ caca nguꞌ ñati̱ jiꞌi̱. \v 29 Juaꞌa̱ ca cuayáꞌ tiꞌ lcaa na chaꞌ ná tsoꞌo si cuaꞌni tyucuaa tiꞌ na jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ na, si ndube tiꞌ na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. \v 30 Ndiꞌya̱ laca chaꞌ: cua nacui̱ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ caca stuꞌba chaꞌ jiꞌna loꞌo Jesucristo, loꞌo juaꞌa̱ cua nda Ni jiꞌi̱ Jesucristo jiꞌna. Masi ná nchca jiꞌna, pana nu Jesucristo ni, lcaa chaꞌ nchca jiꞌi̱ ycuiꞌ. Xquiꞌya nu Jesús biꞌ nchca tsoꞌo cresiya jiꞌna ñati̱ cuxi na cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi; xquiꞌya Jesús taca caca na ñati̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ Jesús laca nu nguaꞌni lyaá jiꞌna jiꞌi̱ nu cuxi. \v 31 Biꞌ chaꞌ cuaꞌni na ndiꞌya̱, ñiꞌya̱ nu nscua lo quityi cusuꞌ: “Si ntiꞌ na chcuiꞌ na loꞌo xaꞌ ñati̱ cuentya jiꞌi̱ sca chaꞌ tlyu, liꞌ tsoꞌo la si chcuiꞌ na jiꞌi̱ chaꞌ tlyu nu nguaꞌni ycuiꞌ nu Xuꞌna na”. Juaꞌa̱ nacui̱ quityi biꞌ. \c 2 \s1 Ni chaꞌ laca ngujuiꞌi̱ caꞌa̱ nguꞌ jiꞌi̱ Cristo lo crusi \p \v 1 Cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Cristo, tyiꞌu tiꞌ ma̱ ñiꞌya̱ nguaꞌni naꞌ tya clyo, loꞌo ndyalaa naꞌ su ndiꞌi̱ ma̱ chaꞌ chcuiꞌ naꞌ loꞌo ma̱ chaꞌ tsoꞌo nu cua nda ycuiꞌ Ndyosi loꞌo na, chaꞌ jiꞌi̱ Jesucristo biꞌ; ná quiñaꞌa̱ tsa chaꞌ tucui nchcuiꞌ naꞌ loꞌo cuꞌma̱ liꞌ, siꞌi chaꞌ nchca tsa naꞌ nchcuiꞌ naꞌ loꞌo cuꞌma̱ liꞌ. \v 2 Laja loꞌo ngutiꞌi̱ naꞌ quichi̱ tyi ma̱, ngüiñi tiꞌ naꞌ chaꞌ ná ta naꞌ xi xaꞌ la chaꞌ loꞌo ma̱ tsiyaꞌ ti; sca ti chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Jesucristo, la cuiꞌ Cristo nu ngujuiꞌi̱ caꞌa̱ nguꞌ jiꞌi̱ lo crusi, tsa biꞌ ti chaꞌ nchcuiꞌ naꞌ loꞌo ma̱ liꞌ. \v 3 Loꞌo ndyalaa naꞌ su ndiꞌi̱ ma̱, ngunaꞌa̱ tya tiꞌ naꞌ ndu̱ naꞌ liꞌ; nchcua̱ tya naꞌ chaꞌ ngulacua tsa tiꞌ naꞌ ni chaꞌ xacui̱ ma̱ ꞌna liꞌ. \v 4 Loꞌo nda naꞌ chaꞌ biꞌ loꞌo ma̱, ná ngulana naꞌ quiñaꞌa̱ tsa chaꞌ nu tyuꞌu tuꞌba naꞌ, ná nguaꞌni naꞌ ñiꞌya̱ nu nduꞌni ñati̱ nu nchca tsa chcuiꞌ. Pana cua nda ycuiꞌ Ndyosi juersa jnaꞌ; cua nchcuiꞌ naꞌ loꞌo ma̱ lcaa chaꞌ nu cua nda Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi loꞌo naꞌ, chaꞌ caca cuayáꞌ tsoꞌo tiꞌ ma̱. \v 5 Xquiꞌya cña nu nguaꞌni ycuiꞌ Ndyosi, biꞌ chaꞌ ngusñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús liꞌ; siꞌi xquiꞌya sca chaꞌ nu ngulo hique ti naꞌ chaꞌ nchca tsa jnaꞌ. \s1 Sca chaꞌ tsoꞌo nu ntiꞌ ycuiꞌ Ndyosi chcuiꞌ Ni loꞌo ñati̱ \p \v 6 Masi juaꞌa̱, cua ntsuꞌu chaꞌ tsoꞌo nu nchcuiꞌ na loꞌo ñati̱ nu nduna tsoꞌo chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi; chaꞌ nu nguaꞌya hique ycuiꞌ Ndyosi laca chaꞌ biꞌ, siꞌi sca chaꞌ nu jlo tiꞌ ñati̱ chalyuu. La cuiꞌ ti ná jlo tiꞌ nu laca loo chalyuu chaꞌ biꞌ, masi cua lijya̱ tye chaꞌ culo nguꞌ biꞌ cña. \v 7 Cua nda ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ tsoꞌo biꞌ loꞌo na chaꞌ chcuiꞌ na loꞌo ñati̱. Bilya caca cuayáꞌ tiꞌ ñati̱ chalyuu jiꞌi̱ chaꞌ biꞌ tya saꞌni la, chaꞌ ná ntiꞌ Ni chaꞌ cuna ñati̱ nu ngua liꞌ. Pana tya loꞌo bilya tyaꞌ chalyuu, tya liꞌ ngulacua tiꞌ Ni ñiꞌya̱ nu cuaꞌni Ni; ngua tiꞌ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ cuaꞌni lyaá Ni jiꞌna loꞌo xñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús. Tlyu tsa chaꞌ tsoꞌo caca jiꞌna liꞌ. \v 8 Ni sca ñati̱ nu laca loo chalyuu, ná ngua cuayáꞌ tiꞌ nguꞌ chaꞌ biꞌ. Si ngua jlo tiꞌ nguꞌ chaꞌ biꞌ, ñiꞌya̱ nu ngua tiꞌ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ cuaꞌni Ni, ná ngujuiꞌi̱ caꞌa̱ nguꞌ biꞌ jiꞌi̱ Jesús lo crusi liꞌ, ycuiꞌ Jesús nu Xuꞌna na nu tlyu tsa chaꞌ tsoꞌo ntsuꞌu jiꞌi̱. \v 9 Ñiꞌya̱ nu nscua chaꞌ lo quityi cusuꞌ, juaꞌa̱ laca chaꞌ biꞌ. Ndiꞌya̱ nchcuiꞌ quityi biꞌ: \q1 Cua nguaꞌni choꞌo ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ tsoꞌo nu tyacua jiꞌi̱ ñati̱ nu ntsuꞌu tyiquee jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni; \q1 laca biꞌ chaꞌ nu bilya ñaꞌa̱ ñati̱ chalyuu jiꞌi̱, chaꞌ nu bilya cuna ñati̱ jiꞌi̱, \q1 ni ná ngulacua tiꞌ nguꞌ chaꞌ caca chaꞌ biꞌ. \m \v 10 Pana nu na, nguꞌ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Cristo, cua nguluꞌu Ni jiꞌna ñiꞌya̱ caca chaꞌ tsoꞌo biꞌ xquiꞌya Xtyiꞌi ycuiꞌ Ni nu cua nda Ni chaꞌ tyanu neꞌ cresiya jiꞌna. Tsoꞌo tsa ndachaꞌ loo Xtyiꞌi ycuiꞌ Ni jiꞌna lcaa chaꞌ nu ntsuꞌu tyiquee ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ cuaꞌni Ni nde chalyuu, tsoꞌo tsa jlo tiꞌ na chaꞌ biꞌ xquiꞌya Xtyiꞌi ycuiꞌ Ni. \p \v 11 Nu ñati̱ chalyuu na ni, hique ti na ntsuꞌu coꞌo lcaa chaꞌ nu ntsuꞌu tyiquee na; sca ti ycuiꞌ na loꞌo ycuiꞌ Ndyosi caca jlo tiꞌ na lcaa chaꞌ nu nclyacua tiꞌ na. Loꞌo juaꞌa̱ laca ycuiꞌ Ndyosi, sca ti Xtyiꞌi ycuiꞌ Ni jlo tiꞌ lcaa chaꞌ nu ntsuꞌu tyiquee Ni. \v 12 Siꞌi sca cuiꞌi̱ cuxi nu ntsuꞌu nde chalyuu ti laca Xtyiꞌi nu cua nda Ni chaꞌ tyanu neꞌ cresiya jiꞌna juani; na cua nda Ni Xtyiꞌi ycuiꞌ Ni jiꞌna, chaꞌ cua ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Ni. Loꞌo juaꞌa̱ xquiꞌya Xtyiꞌi ycuiꞌ Ni caca cuayáꞌ tiꞌ na lcaa cña tsoꞌo nu nduꞌni Ni neꞌ cresiya jiꞌna. \v 13 Nu loꞌo cachaꞌ na chaꞌ tsoꞌo nu jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi biꞌ jiꞌi̱ ñati̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni, nu nguꞌ nu ntsuꞌu Xtyiꞌi ycuiꞌ Ni neꞌ cresiya jiꞌi̱, liꞌ clyana na sca chaꞌ nu chcuiꞌ na, sca chaꞌ nu ta Xtyiꞌi ycuiꞌ Ni loꞌo na; ná clyana na quiñaꞌa̱ tsa chaꞌ chcuiꞌ na ñiꞌya̱ nu nduꞌni ñati̱ nu nchca tsa jiꞌi̱ ycuiꞌ ca nguꞌ. \p \v 14 Pana ñati̱ nu ná stuꞌba chaꞌ jiꞌi̱ loꞌo ycuiꞌ Ndyosi ni, ná taca ca cuayáꞌ tiꞌ nguꞌ biꞌ ni sca cña nu nduꞌni ycuiꞌ Ndyosi cuentya jiꞌi̱ Xtyiꞌi ycuiꞌ Ni; ná nchca ca cuayáꞌ tiꞌ nguꞌ biꞌ jiꞌi̱ chaꞌ biꞌ tsiyaꞌ ti. Sca ti si ntsuꞌu Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi neꞌ cresiya jiꞌna, liꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ na ni chaꞌ laca biꞌ, biꞌ chaꞌ ná sca chaꞌ laca ntiꞌ nguꞌ biꞌ. \v 15 Taca ca cuayáꞌ tiꞌ na ñiꞌya̱ ndyuꞌu lcaa chaꞌ si cua ntsuꞌu Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi neꞌ cresiya jiꞌna, loꞌo liꞌ ná taca xacui̱ nguꞌ xi xaꞌ la chaꞌ jiꞌna. \v 16 Ndiꞌya̱ nscua lo quityi jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi: “¿Tilaca nchca cuayáꞌ tiꞌ ni chaꞌ laca nu ndaꞌya hique ycuiꞌ Ndyosi? ¿Ha caca jiꞌna ta na sca cui̱i̱ loꞌo Ni?” nacui̱ quityi. Pana nu na ni, xquiꞌya Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi cua ngujui chaꞌ jiꞌna ni chaꞌ laca nu nclyacua tiꞌ ycuiꞌ Cristo. \c 3 \s1 Sca ti cña jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nduꞌni ca taꞌa nguꞌ nu nguluꞌu chaꞌ jiꞌi̱ Jesús \p \v 1 Cuꞌma tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, tyucui tyempo loꞌo ngutiꞌi̱ naꞌ ca slo ma̱ nu ngua tya liꞌ, ná ngua ꞌna chcuiꞌ naꞌ lcaa chaꞌ nu ngua tiꞌ naꞌ chcui̱ꞌ loꞌo ma̱, chaꞌ bilya xñi tsoꞌo ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi nu nda Ni jiꞌna. Xti ti chaꞌ nchcuiꞌ naꞌ loꞌo ma̱ liꞌ, chaꞌ ñaꞌa̱ ti cuxi ti ngulacua tiꞌ ma̱. Ñiꞌya̱ laca nu sube cuañiꞌ, juaꞌa̱ ngua cuꞌma̱, chaꞌ bilya xñi tsoꞌo ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi; \v 2 biꞌ chaꞌ tiyaꞌ ti nguluꞌu naꞌ scaa chaꞌ jiꞌi̱ ma̱. Ñiꞌya̱ laca loꞌo sca cubiꞌ cuañiꞌ, styiꞌ xtyaꞌa̱ ti ntyiꞌ cubiꞌ biꞌ, chaꞌ ná nchca cacu tsoꞌo; juaꞌa̱ ngua cuꞌma̱, chaꞌ ná ngua cuna tsoꞌo ma̱ scaa chaꞌ. Masi juani tya lyiji cuaꞌni yala ma̱ chaꞌ ca tsaꞌa̱ tsoꞌo ma̱, \v 3 chaꞌ ñaꞌa̱ ti tya ndiya la tiꞌ ma̱ ñaꞌa̱ chaꞌ cuxi nu ndyuꞌni ñati̱ chalyuu. Nu loꞌo liyeꞌ tiꞌ ma̱ jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ ma̱, nu loꞌo lye nxu̱u̱ tyaꞌa ma̱, tyaca̱ꞌ tyijyuꞌ chaꞌ ndiya la tiꞌ ma̱ chaꞌ cuxi nu ntsuꞌu nde chalyuu. Tya nduꞌni ma̱ ñiꞌya̱ nu nduꞌni ñati̱ cuxi. \v 4 Nu loꞌo ñacui̱ sca nguꞌ tyaꞌa ma̱ chaꞌ ndiꞌya̱: “Ñati̱ jiꞌi̱ Pablo laca ya”, cuati ñacui̱ xaꞌ la nguꞌ tyaꞌa ma̱ chaꞌ ndiꞌya̱: “Ñati̱ jiꞌi̱ Apolos laca ya”, ñiꞌya̱ nduꞌni ñati̱ cuxi, juaꞌa̱ nduꞌni ma̱ liꞌ. \p \v 5 ¿Tilaca laca nu Apolos biꞌ lacua? ¿Tilaca laca naꞌ lacua? ¿Ha siꞌi cña jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi ndyuꞌni ca taꞌa ya? ¿Ha siꞌi xquiꞌya chaꞌ nda ya chaꞌ loꞌo ma̱, biꞌ chaꞌ ngusñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Cristo liꞌ? Cua laca cña ndyuꞌni scaa ya, la cuiꞌ cña ñiꞌya̱ nu cua nda ycuiꞌ nu Xuꞌna na chaꞌ cuaꞌni ya. \v 6 Ñiꞌya̱ laca sca ñati̱ nu cataa sca siꞌyu, loꞌo liꞌ chaca laca nu suꞌba hitya su̱u̱ na cuiñii biꞌ, juaꞌa̱ laca cuare loꞌo ma̱; naꞌ laca̱ nu ya̱a̱ ndachaꞌ naꞌ chaꞌ biꞌ jiꞌi̱ ma̱ su clyo, loꞌo tiyaꞌ la liꞌ ñaa Apolos nda la chaꞌ biꞌ loꞌo ma̱. Pana sca ti ycuiꞌ Ndyosi laca nu nduꞌni chaꞌ tyanu tsoꞌo chaꞌ biꞌ neꞌ cresiya jiꞌi̱ ma̱; \v 7 ná nduꞌni chaꞌ tilaca laca nu cua nda chaꞌ biꞌ loꞌo ma̱ tya clyo la, ná nduꞌni chaꞌ tilaca laca nu tya nda la chaꞌ biꞌ loꞌo ma̱ ca tiyaꞌ la. Sca ti ycuiꞌ Ndyosi laca nu ndulo tsa chaꞌ jiꞌi̱, chaꞌ ycuiꞌ Ndyosi laca nu nduꞌni chaꞌ tyanu tachaa chaꞌ jiꞌi̱ Ni neꞌ cresiya jiꞌi̱ ma̱. \v 8 Sca ti cuayáꞌ nduꞌni ya loꞌo tyaꞌa ya, masi nda ya chaꞌ loꞌo cuꞌma̱ su clyo, masi nclyuꞌu tsoꞌo la ya chaꞌ biꞌ jiꞌi̱ ma̱ ca tiyaꞌ la. Ycuiꞌ Ndyosi ni, tya ta la Ni chaꞌ tsoꞌo jiꞌi̱ ya, tsa ñaꞌa̱ nu ndyuꞌni tsoꞌo ya cña jiꞌi̱ Ni. \v 9 Tyaꞌa ndyuꞌni ya cña jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi laca cuare; loꞌo cuꞌma̱ ni, nduꞌni Ni cña neꞌ cresiya jiꞌi̱ ma̱, cña jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi laca biꞌ. \p Loꞌo juaꞌa̱ taca ta naꞌ chaca cui̱i̱ loꞌo ma̱ juani: ñiꞌya̱ si laca ma̱ sca niꞌi̱ tonu, juaꞌa̱ laca ma̱ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi; \v 10 loꞌo naꞌ, ñiꞌya̱ ntiꞌ sca cuityi niꞌi̱ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, juaꞌa̱ laca naꞌ loꞌo cuꞌma̱, laja loꞌo nclyuꞌu naꞌ jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni. Ndiꞌya̱ ndyuꞌni naꞌ loꞌo ma̱: ñiꞌya̱ ntiꞌ si cua ngusta tsoꞌo naꞌ quiyaꞌ sca niꞌi̱, loꞌo liꞌ ndyalaa xaꞌ la nguꞌ cuityi chaꞌ cuaꞌni lyiji nguꞌ chaꞌ tyaꞌ niꞌi̱ biꞌ, biꞌ laca ñati̱ nu tyaꞌa ndyaꞌa̱ naꞌ cña nu cua nguluꞌu tsoꞌo la jiꞌi̱ ma̱. Lcaa nguꞌ cuityi ngaꞌa̱ chaꞌ culacua tiꞌ clyo ñiꞌya̱ ñaꞌa̱ xana tyaꞌ niꞌi̱; loꞌo juaꞌa̱ lcaa ya tyaꞌa ndyuꞌni ya cña, ngaꞌa̱ chaꞌ cuiꞌya tsoꞌo ya cuentya ñiꞌya̱ nu caca culuꞌu tsoꞌo la ya chaꞌ biꞌ jiꞌi̱ ñati̱. \v 11 Juaꞌa̱ laca chaꞌ lacua: cua laca ngusta ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ Jesucristo, chaꞌ sca ti yu biꞌ caca su̱u̱ lcaa chaꞌ biꞌ, chaꞌ ycuiꞌ Jesús laca nu ntucua quiyaꞌ chaꞌ nu cua ngusñi na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi Sti na; ngaꞌaa ntsuꞌu xaꞌ la joꞌó xaꞌ la ñati̱ nu laca su̱u̱ chaꞌ biꞌ. \v 12 Ntsuꞌu nguꞌ tyaꞌa na nu nclyuꞌu tsoꞌo la jiꞌi̱ lcaa tyaꞌa na, ñiꞌya̱ ntiꞌ si cuiñá chca nguꞌ sca niꞌi̱ tsoꞌo, ñiꞌya̱ laca si tyaꞌ niꞌi̱ biꞌ masi loꞌo oro, masi loꞌo plata, masi loꞌo quee ndubi nu quiñaꞌa̱ tsa ngaꞌa̱ tyaꞌ niꞌi̱ biꞌ. Pana ntsuꞌu xaꞌ la nguꞌ tyaꞌa na nu cuxi la nclyuꞌu jiꞌi̱ tyaꞌa, ñiꞌya̱ laca si cuiñá chca nguꞌ sca niꞌi̱ yaca ti, nu cantaꞌ ti tyaꞌ loꞌo quii loꞌo quixi̱i̱ ti. \v 13 Tiyaꞌ la liꞌ loꞌo ca̱a̱ Jesucristo chaca quiyaꞌ chaꞌ cuaꞌni cuayáꞌ jiꞌi̱ ñati̱ chalyuu, liꞌ quijeloo chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi ñiꞌya̱ ñaꞌa̱ cña nu nguaꞌni scaa nguꞌ. Tsa̱ biꞌ tsaa cña nu nguaꞌni scaa ñati̱ lo sca quiiꞌ tlyu, chaꞌ cuaꞌni cuayáꞌ Ni jiꞌi̱; si tyaqui̱ cña biꞌ, ná tsoꞌo ngua cña biꞌ liꞌ; si ná tyaqui̱, liꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ Ni chaꞌ tsoꞌo tsa cña biꞌ liꞌ. \v 14 Nu loꞌo talo cña nu nguaꞌni sca ñati̱ loꞌo cua ndyaa lo quiiꞌ biꞌ, liꞌ ta Ni chaꞌ tsoꞌo nu tyacua jiꞌi̱ ñati̱ biꞌ. \v 15 Cuati ñati̱ nu tyaqui̱ cña jiꞌi̱ lo quiiꞌ biꞌ, ngaꞌaa ñaꞌa̱ nguꞌ jiꞌi̱ liꞌ; chcunaꞌ cña biꞌ tsiyaꞌ ti. Pana tya culaá Ni jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, masi tya xi tya lyiji chaꞌ tyaqui̱ ycuiꞌ nguꞌ. \p \v 16-17 Nu laa tlyu su nduꞌni tlyu nguꞌ judío jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi tyacaꞌa tsa jiꞌi̱ Ni laca biꞌ, chaꞌ cuentya jiꞌi̱ Ni ndyaꞌ niꞌi̱ biꞌ; tyaala tsa ycuiꞌ Ni si cuaꞌni ñuꞌu̱ ñati̱ jiꞌi̱ laa biꞌ. Loꞌo cuꞌma̱ ni, tyucui ñaꞌa̱ taju cuꞌma̱ nu ngusñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Cristo, tyacaꞌa tsa ma̱ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi; na cua ndyanu Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi neꞌ cresiya jiꞌi̱ ma̱. Loꞌo juaꞌa̱ cuaꞌni tye ycuiꞌ Ni jiꞌi̱ cua ñaꞌa̱ ca ñati̱ nu cuaꞌni ñuꞌu̱ tyucui̱i̱ jiꞌi̱ sca ñati̱ nu tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús. \p \v 18 Cua ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Cristo, biꞌ chaꞌ tsoꞌo la si ná cñiloꞌo na jiꞌi̱ ycuiꞌ ca na chaꞌ ngua tsa jiꞌna, ñiꞌya̱ nduꞌni ñati̱ chalyuu nu ngua tsa jiꞌi̱ nguꞌ. Ná tsoꞌo si juaꞌa̱ nclyacua tiꞌ na; ngaꞌa̱ chaꞌ culacua tiꞌ na chaꞌ ná ngua jiꞌna tsiyaꞌ ti, loꞌo liꞌ taca cuaꞌni ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ caꞌya sca chaꞌ liñi hique na. \v 19 Masi nduꞌni ñati̱ chalyuu chaꞌ ngua tsa jiꞌi̱, chaꞌ tsoꞌo tsa nclyacua tiꞌ nguꞌ, siꞌi juaꞌa̱ ntiꞌ ycuiꞌ Ndyosi ñaꞌa̱ Ni jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ; ná tsoꞌo tsiyaꞌ ti chaꞌ nu nchcuiꞌ ñati̱ chalyuu ntiꞌ Ni. Cua nscua sca chaꞌ lo quityi cusuꞌ nu nchcuiꞌ ndiꞌya̱: “Nduꞌni ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ quichi̱ yaa chaꞌ hique ñati̱ chalyuu, masi tsoꞌo tsa nduꞌni nguꞌ ntiꞌ nguꞌ”, nacui̱ lo quityi. \v 20 Loꞌo ndiꞌya̱ laca chaꞌ nu nscua chaca seꞌi̱ lo quityi biꞌ: “Cua jlo tiꞌ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ ná tsoꞌo tsiyaꞌ ti chaꞌ nu nchcuiꞌ ñati̱ chalyuu nu nchca tsa jiꞌi̱ nduꞌni”. \v 21 Biꞌ chaꞌ ngaꞌaa cuaꞌni tyixi ma̱ loꞌo tyaꞌa ma̱, ngaꞌaa tyuꞌu lcaꞌa̱ tsa ma̱ jiꞌi̱ sca ti ñati̱ tyaꞌa ya. Cuentya jiꞌi̱ cuꞌma̱ laca cua ñaꞌa̱ ca tyaꞌa ndyuꞌni ya cña, \v 22 masi naꞌ, masi Apolos, masi Pedro; loꞌo juaꞌa̱ cuentya jiꞌi̱ cuꞌma̱ laca cua ñaꞌa̱ ca chaꞌ nu ndyaca nde chalyuu, masi luꞌú na, masi cua ngujuii na, masi sca chaꞌ nu ndyaca juani, masi sca chaꞌ nu caca tyempo nde loo la; cuentya jiꞌi̱ cuꞌma̱ laca lcaa chaꞌ nu ndyaca nde chalyuu lacua. \v 23 Pana cuꞌma̱ ni, cuentya jiꞌi̱ Cristo laca ma̱; loꞌo nu Cristo biꞌ, cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi laca Ni. \c 4 \s1 Cristo laca nu nda cña biꞌ jiꞌi̱ Pablo loꞌo jiꞌi̱ tyaꞌa ndyaꞌa̱ yu cña \p \v 1 Ngaꞌa̱ chaꞌ tyiꞌu tiꞌ ma̱ chaꞌ cña jiꞌi̱ ycuiꞌ Cristo ndyuꞌni ya. Na ndiꞌya lo ya cña chaꞌ culuꞌu ya jiꞌi̱ ñati̱ lcaa chaꞌ nu cua nguluꞌu ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ ya; sca chaꞌ nu bilya cuna ñati̱ chalyuu tsiyaꞌ ti, biꞌ laca chaꞌ nu culuꞌu ya jiꞌi̱ nguꞌ. \v 2 Loꞌo ñati̱ nu cuiꞌya loo sca cña ni, lcaa tsa̱ ngaꞌa̱ chaꞌ tyiꞌu tiꞌ nguꞌ jiꞌi̱ lcaa cña nu culo xuꞌna nguꞌ jiꞌi̱ nguꞌ. \v 3 Cuentya jnaꞌ, ná ntsi̱i̱ naꞌ jiꞌi̱ ma̱, ná ntsi̱i̱ naꞌ jiꞌi̱ cua ñaꞌa̱ ca chaꞌ nu chcuiꞌ ma̱ jnaꞌ; masi chcuiꞌ cua ñaꞌa̱ ca ñati̱ chalyuu jnaꞌ, ná ntsi̱i̱ naꞌ jiꞌi̱ nguꞌ tsiyaꞌ ti. Ná sca chaꞌ cuxi ntsuꞌu jnaꞌ si ntiꞌ nguꞌ sta nguꞌ quiꞌya ꞌna, ntiꞌ naꞌ; \v 4 loꞌo juaꞌa̱ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, ná ntsuꞌu chaꞌ cuxi nu nguaꞌni naꞌ, ntiꞌ naꞌ. Pana ná ñacui̱ naꞌ chaꞌ ná ntsuꞌu chaꞌ sta Ni quiꞌya ꞌna tsiyaꞌ ti, sca ti ycuiꞌ Ndyosi nu Xuꞌna na taca cuaꞌni cuayáꞌ Ni jnaꞌ ca loꞌo tye chalyuu. \v 5 Loꞌo juaꞌa̱ cuꞌma̱, ná yala tsa clyacua tiꞌ ma̱ chaꞌ sta ma̱ quiꞌya jiꞌi̱ sca ñati̱; jatya ma̱ ñaꞌa̱ cuayáꞌ ca̱a̱ ycuiꞌ nu Xuꞌna na, biꞌ laca nu cuaꞌni cuayáꞌ jiꞌi̱ ca taꞌa na. Liꞌ culotu̱ Ni jiꞌi̱ lcaa chaꞌ cuxi nu ntsuꞌu cuaana ti neꞌ cresiya jiꞌna, masi sca chaꞌ nu ná ntiꞌ na cachaꞌ na jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ chalyuu na. Juaꞌa̱ cachaꞌ Ni lcaa chaꞌ nu ntsuꞌu neꞌ cresiya jiꞌi̱ lcaa ñati̱ chalyuu, loꞌo liꞌ ta Ni nu tsoꞌo jiꞌna, cua ñaꞌa̱ ca chaꞌ tsoꞌo nu ñacui̱ Ni chaꞌ tyacua jiꞌi̱ scaa na. \p \v 6 Nchcuiꞌ naꞌ chaꞌ biꞌ loꞌo cuꞌma̱ chaꞌ taca tyiꞌi̱ tsoꞌo ti ma̱. Cua nchcuiꞌ tsa naꞌ jiꞌi̱ tyucuaa ya, naꞌ loꞌo Apolos, chaꞌ taca culacua xi tiꞌ ma̱ ñiꞌya̱ ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ ya; juaꞌa̱ caca cuayáꞌ tiꞌ ma̱ chaꞌ ná tsoꞌo xñi ma̱ xi xaꞌ la chaꞌ, nu siꞌi ñiꞌya̱ nu nscua lo quityi chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. Ná tsoꞌo chaꞌ chcuiꞌ tsoꞌo ma̱ loꞌo sca yu tyaꞌa ya nu lcaꞌa̱ tsa ma̱ jiꞌi̱, loꞌo liꞌ cuaꞌni xñaꞌa̱ ma̱ loꞌo chaca yu tyaꞌa ya. \v 7 ¿Ni chaꞌ laca chaꞌ ndulo tsa chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ ma̱ cuentya jiꞌi̱ ma̱, pana ná ndube tiꞌ ma̱ jiꞌi̱ xaꞌ ñati̱? Ycuiꞌ Ndyosi cua nda lcaa na nu ntsuꞌu jiꞌi̱ ma̱, lcaa cña nu nchca jiꞌi̱ ma̱; biꞌ chaꞌ lacua ná ntsuꞌu chaꞌ cuaꞌni tyucuaa tiꞌ ma̱ jiꞌi̱ tyaꞌa ma̱. Siꞌi xquiꞌya cña nu ndyuꞌni ycuiꞌ ma̱ ngutsaꞌa̱ chalyuu jiꞌi̱ ma̱, xquiꞌya ycuiꞌ Ndyosi cua laca ma̱ ñiꞌya̱ nu laca ma̱ juani. \p \v 8 Nduꞌni ma̱ chaꞌ ndulo tsa chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ ma̱, ngaꞌaa ntsuꞌu na nu lyiji jiꞌi̱ ma̱ tsiyaꞌ ti, ntiꞌ ma̱; ndyuꞌni ma̱ ñiꞌya̱ nu nduꞌni nguꞌ culiyaꞌ, ndiꞌi̱ ma̱ ñiꞌya̱ ndiꞌi̱ nu laca loo chalyuu. Loꞌo cuare ni, siꞌi ñati̱ tlyu laca ya, ntiꞌ ma̱. Pana si chañi chaꞌ laca ma̱ loo jiꞌi̱ ya, ¿ha ná ta ma̱ chacuayáꞌ masi caca stuꞌba xi chaꞌ jiꞌi̱ ya loꞌo ma̱ liꞌ, chaꞌ loꞌo ya caca ya ñati̱ tlyu liꞌ? \v 9 Ntiꞌ naꞌ chaꞌ cua nguxtyanu ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ cuare, masi clyo ngulo Ni cña jiꞌi̱ ya chaꞌ tsaa ya tyijyuꞌ chaꞌ chcuiꞌ ya chaꞌ jiꞌi̱ Ni; pana nu juani tyanu chu̱ꞌ la ya jiꞌi̱ lcaa nguꞌ tyaꞌa na, ñiꞌya̱ laca preso nu tyiqueeꞌ ntajatya chaꞌ cujuii nguꞌ jiꞌi̱. Cua laca ya sca cuxeꞌ, masi ñaꞌa̱ ñati̱ chalyuu jiꞌi̱ ya, masi xca̱ nu ntsuꞌu jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nde cua̱ ñaꞌa̱ jiꞌi̱ ya. \v 10 ¡Xquiꞌya ycuiꞌ Cristo tonto tsa ya tuꞌni! Loꞌo cuꞌma̱ ni, ntiꞌ ma̱ chaꞌ tsoꞌo tsa jlo tiꞌ ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Cristo. ¡Xti la cña nchca jiꞌi̱ cuare, nguula la cña nchca jiꞌi̱ cuꞌma̱ ntiꞌ ma̱! ¡Chiyaꞌa̱ la nduꞌni nguꞌ loꞌo cuare tuꞌni; chi̱ la nduꞌni nguꞌ loo cuꞌma̱! \v 11 Masi la cuiꞌ tyempo juani ti ntsuꞌu quiyaꞌ loꞌo ná ndyiji na cacu ya, ná ndyiji na coꞌo ya, masi lateꞌ cusu̱ lacuꞌ ya ntsuꞌu quiyaꞌ; ntyijiꞌi̱ nguꞌ jiꞌi̱ ya, ni ná ntsuꞌu tyi cua, xcuiꞌ na ndyaꞌa̱ yuꞌu ti ya. \v 12 Tiꞌi̱ tsa cña nu nduꞌni ya chaꞌ caja ñiꞌya̱ nu tyiji̱ yuꞌu jiꞌi̱ ya chalyuu. Nu loꞌo tiꞌí tsa chaꞌ nu nda nguꞌ loꞌo ya, ná nsacui̱ tuꞌba ya jiꞌi̱ nguꞌ; tsoꞌo ti nchcuiꞌ ya loꞌo nguꞌ liꞌ. Loꞌo nduꞌni lyaꞌ tiꞌ nguꞌ jiꞌi̱ ya, ndalo ya liꞌ; ná nsacui̱ yaꞌ ya jiꞌi̱ nguꞌ tsiyaꞌ ti. \v 13 Masi chiyaꞌa̱ tsa nchcuiꞌ nguꞌ loꞌo ya, ndalo tyiquee ya jiꞌi̱ nguꞌ liꞌ, nxaalaꞌ ya chaꞌ jiꞌi̱ nguꞌ. Masi juani ñaꞌa̱ ti tya ndyuꞌni cuxi ñati̱ loꞌo cua, ñiꞌya̱ si laca ya nanaꞌ nu ndyanu lo hitya yuu; ñiꞌya̱ ntiꞌ sca nguti nu nchcua̱a̱ nguꞌ, juaꞌa̱ laca ya chaꞌ ná ntsuꞌu cuentya ya tsiyaꞌ ti, nduꞌni nguꞌ loꞌo tyaꞌa nguꞌ. \p \v 14 Loꞌo nscua naꞌ quityi re, ná ntiꞌ naꞌ chaꞌ ca tyujuꞌu tiꞌ ma̱; tsa biꞌ ti chaꞌ ntiꞌ naꞌ chaꞌ cuaꞌa naꞌ jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ ná cuaꞌni tyixi ma̱ loꞌo ya. Na tyacaꞌa cuꞌma̱ jnaꞌ ñiꞌya̱ si laca ma̱ sñiꞌ naꞌ. \v 15 Ntsuꞌu tsa nguꞌ tyaꞌa ntsuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo Cristo nu taca xtyucua nguꞌ jiꞌi̱ ma̱, pana sca ti naꞌ nduꞌni naꞌ ñiꞌya̱ nu nduꞌni sti ma̱, chaꞌ ndye ndachaꞌ naꞌ chaꞌ tsoꞌo nu cua nda Jesucristo loꞌo na jiꞌi̱ ma̱; xquiꞌya naꞌ ngusñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús. \v 16 Biꞌ chaꞌ juani nchcuiꞌ tsa naꞌ loꞌo ma̱ chaꞌ cuaꞌni ma̱ ñiꞌya̱ nu cua naꞌa̱ ma̱ chaꞌ nduꞌni naꞌ. \p \v 17 Juani nda naꞌ jiꞌi̱ yu Timoteo lijya̱ yu ca su ndiꞌi̱ ma̱, chaꞌ laca nu Timoteo biꞌ ñiꞌya̱ laca sca sñiꞌ naꞌ, chaꞌ tyacaꞌa tsa yu ꞌna; juaꞌa̱ tsoꞌo tsa ngusñi yu chaꞌ jiꞌi̱ Jesucristo. Lcaa seꞌi̱ su ndyaꞌa̱ naꞌ slo taju ñati̱ jiꞌi̱ Jesús nu ndiꞌi̱ sca quichi̱, ca biꞌ nclyuꞌu naꞌ ñaꞌa̱ chaꞌ tsoꞌo nu ngaꞌa̱ chaꞌ cuaꞌni na chalyuu nu loꞌo cua ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesucristo; juaꞌa̱ nduꞌni naꞌ tyucui tyempo xquiꞌya Jesucristo. Loꞌo Timoteo cachaꞌ yu jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ juaꞌa̱ nduꞌni naꞌ. \v 18 ¿Ni cña nduꞌni xi nguꞌ tyaꞌa ma̱ nu lye tsa nduꞌni tyucuaa tiꞌ jiꞌi̱ tyaꞌa ma̱? Ná ca̱a̱ naꞌ ca quichi̱ Corinto slo ma̱, ntiꞌ ma̱. \v 19 Pana ná cube tiꞌ ma̱, ca̱a̱ naꞌ yala ti ca su ndiꞌi̱ ma̱ chacuayáꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nu Xuꞌna na. Loꞌo liꞌ quijeloo chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ jnaꞌ, nu loꞌo ñaꞌa̱ naꞌ ñiꞌya̱ ndyuꞌni nu nguꞌ tyixi biꞌ; siꞌi na ntucuá naꞌ jiꞌi̱ nguꞌ xquiꞌya chaꞌ nu nda ti nguꞌ biꞌ liꞌ. \v 20 Ná taca tyatí̱ yuꞌu na chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ laca Ni loo jiꞌna si na nchcuiꞌ ti na chaꞌ jiꞌi̱ Ni; na cua ntiꞌ Ni chaꞌ cuaꞌni na cña jiꞌi̱ Ni, tsa ñaꞌa̱ cña nu nduꞌni ycuiꞌ Ni. \v 21 Cua jlo tiꞌ naꞌ chaꞌ tsoꞌo la caca jiꞌi̱ ma̱ si tsoꞌo ti tyuꞌu tyiquee naꞌ ñaꞌa̱ naꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo tyalaa naꞌ ca slo ma̱; tsoꞌo la si tsoꞌo ti chcuiꞌ naꞌ loꞌo cuꞌma̱ liꞌ. Ná tsoꞌo ca tiꞌ ma̱ si ta naꞌ chaꞌ cusu̱u̱ loꞌo ma̱ liꞌ. \c 5 \s1 Ngaꞌa̱ chaꞌ culoꞌo nguꞌ jiꞌi̱ tyaꞌa nguꞌ nu nguaꞌni chaꞌ cuxi \p \v 1 Cua ngujui chaꞌ ꞌna, cua ndyuna naꞌ chaꞌ subaꞌ tsa nguaꞌni sca ñati̱ tyaꞌa ngusñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Jesucristo; nguaꞌni yu sca cña nu cuxi tsa. Pana ni nguꞌ xaꞌ tsuꞌ, ná nduꞌni nguꞌ tsa lo cua chaꞌ cuxi, masi ná ndaquiyaꞌ nguꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi tsiyaꞌ ti. Ndiꞌya̱ cña nguaꞌni yu: nguaꞌa̱ yu loꞌo xtyaꞌa̱ miñaꞌa̱ yu. \v 2 Loꞌo ñaꞌa̱ ti tya nduꞌni tyucuaa tiꞌ ma̱ jiꞌi̱ tyaꞌa ma̱, masi ngaꞌa̱ chaꞌ ca xñiꞌi̱ tsa tiꞌ ma̱ xquiꞌya chaꞌ cuxi biꞌ. Ngaꞌa̱ tsa chaꞌ culoꞌo ma̱ jiꞌi̱ ñati̱ nu nguaꞌni chaꞌ cuxi biꞌ, chaꞌ ngaꞌaa tyaꞌa̱ yu stuꞌba ti loꞌo cuꞌma̱. \v 3 Sca ti cuayáꞌ ndyuꞌu chaꞌ, masi ná ndiꞌi̱ naꞌ loꞌo ma̱ juani chaꞌ cuaꞌni cuayáꞌ naꞌ jiꞌi̱ yu biꞌ; pana cacua tsa slo cuꞌma̱ ndiꞌi̱ naꞌ, ntiꞌ naꞌ, xquiꞌya chaꞌ ndyiꞌu tsa tiꞌ naꞌ jiꞌi̱ ma̱. Cua laca ngusta naꞌ quiꞌya jiꞌi̱ ñati̱ nu nguaꞌni chaꞌ cuxi biꞌ. \v 4 Biꞌ chaꞌ lacua tyuꞌu tiꞌi̱ ma̱ tsa tlyu ti ma̱ chacuayáꞌ jiꞌi̱ Jesús nu Xuꞌna na, chaꞌ cuaꞌni cuayáꞌ ma̱ jiꞌi̱ yu biꞌ yala ti. Sca ti chaꞌ ntsuꞌu tyiquee naꞌ loꞌo ma̱, loꞌo juaꞌa̱ cua nda ycuiꞌ Jesucristo chacuayáꞌ chaꞌ cuaꞌni ma̱ juaꞌa̱. \v 5 Liꞌ xtyanu ma̱ jiꞌi̱ yu biꞌ yaꞌ nu xñaꞌa̱. Masi quiñuꞌu̱ ycuiꞌ yu liꞌ, quiñuꞌu̱ chaꞌ jiꞌi̱ yu su ndiꞌi̱ yu chalyuu, pana ca loꞌo tye chalyuu, ca liꞌ cuaꞌni lyaá ycuiꞌ nu Xuꞌna na jiꞌi̱ yu, quiꞌya Ni cresiya jiꞌi̱ yu. \p \v 6 Siꞌi chaꞌ tsoꞌo nduꞌni ma̱ chaꞌ nduꞌni tyucuaa tiꞌ ma̱ jiꞌi̱ tyaꞌa ma̱. ¿Ha ná jlo tiꞌ ma̱ ñiꞌya̱ nduꞌni scua̱ tiyeꞌ? Masi xti ti scua̱ tiyeꞌ tyuꞌu jiꞌi̱ catyá xlyá, cuaꞌni biꞌ chaꞌ tyacui̱ quiñaꞌa̱ scua̱ liꞌ. \v 7 La cuiꞌ juaꞌa̱ laca cuꞌma̱, chaꞌ ntsuꞌu quiꞌya biꞌ chu̱ꞌ ma̱. Laca quiꞌya biꞌ jiꞌi̱ ma̱ ñiꞌya̱ laca scua̱ tiyeꞌ nu ngaꞌaa tsoꞌo tsiyaꞌ ti; tsoꞌo si xcua̱a̱ ma̱ jiꞌi̱, chaca quiyaꞌ quixaꞌ cucui scua̱ biꞌ. Loꞌo juaꞌa̱ cuꞌma̱, ngaꞌa̱ chaꞌ culotsuꞌ ma̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ ma̱, chaꞌ xcutsaꞌa̱ Ni chaꞌ nu ntsuꞌu tyiquee ma̱, chaꞌ caca lubii cresiya jiꞌi̱ ma̱. Na cua laca lubii biꞌ jiꞌi̱ ma̱ xquiꞌya Jesús. Loꞌo caca taꞌa pascua ni, liꞌ tyiꞌu tiꞌ na chaꞌ nguaꞌni tye ycuiꞌ Cristo jiꞌi̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌna. Xquiꞌya lcaa na ngujuii Ni lo crusi, ngua Cristo msta̱ luꞌú cuentya jiꞌi̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌna. \v 8 Biꞌ chaꞌ tsoꞌo la si tyiꞌu tiꞌ na jiꞌi̱ Cristo lcaa tsa̱, chaꞌ xaꞌ ñaꞌa̱ cuaꞌni na liꞌ; tsoꞌo ti cuaꞌni na loꞌo ñati̱, xcuiꞌ chaꞌ liñi chcuiꞌ na loꞌo ñati̱. Laca na ñiꞌya̱ laca xlyá cui nu ndyaꞌ chaca quiyaꞌ liꞌ; ngaꞌaa ntsuꞌu chaꞌ cuaꞌni na ñiꞌya̱ nu nguaꞌni na saꞌni loꞌo ntsuꞌu chaꞌ cuxi jiꞌna, loꞌo ntsuꞌu chaꞌ subaꞌ jiꞌna, chaꞌ ngua na ñiꞌya̱ ngua tsa ycuꞌ xlyá nu ná tsoꞌo tyempo biꞌ. \p \v 9 Lo quityi nu nda naꞌ ndyaa slo ma̱ tya clyo la, biꞌ nguscua naꞌ chaꞌ ná cuaꞌni tyaꞌa ma̱ loꞌo ñati̱ nu xcuiꞌ chaꞌ subaꞌ nduꞌni; \v 10 pana ná nguscua naꞌ chaꞌ ngaꞌaa chcuiꞌ ma̱ tsiyaꞌ ti loꞌo ñati̱ cuxi biꞌ. Ntsuꞌu tsa ñati̱ chalyuu nu ná ndaquiyaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, nu nduꞌni subaꞌ, nu ndacui tiꞌ, nu cuaana, nu nduꞌni tlyu jiꞌi̱ lcui̱ joꞌó ti; loꞌo juaꞌa̱ ná caca tyuꞌutsuꞌ na jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, sca ti si tyuꞌu na chalyuu tyaa na tsiyaꞌ ti. \v 11 Pana ná tsoꞌo chaꞌ tyuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo ñati̱ nu nduꞌni juaꞌa̱, masi nduꞌni nguꞌ biꞌ loꞌo ma̱ chaꞌ tyaꞌa ñati̱ jiꞌi̱ Jesucristo laca nguꞌ biꞌ; biꞌ laca chaꞌ nu ngua tiꞌ naꞌ chcui̱ꞌ loꞌo ma̱. Ná caca stuꞌba chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo nguꞌ si subaꞌ nduꞌni nguꞌ, si ndacui tiꞌ nguꞌ, si nduꞌni tlyu nguꞌ jiꞌi̱ lcui̱ joꞌó ti, si cuxi tsa nchcuiꞌ nguꞌ loꞌo ñati̱, si cuꞌbi nguꞌ, si cuaana nguꞌ; ná caca xñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ nguꞌ nu nduꞌni juaꞌa̱. Masi nacui̱ ñati̱ biꞌ chaꞌ stuꞌba ti ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ nguꞌ loꞌo Jesús, ná caca tyuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo nguꞌ. La cuiꞌ ti chaꞌ, ni ná tsoꞌo chcaꞌa̱ ma̱ cacu ma̱ tyaja loꞌo ñati̱ nu nduꞌni juaꞌa̱. \v 12-13 Siꞌi cuentya jnaꞌ laca ñati̱ nu ná ndaquiyaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi tsiyaꞌ ti, caca cuayáꞌ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ slo ycuiꞌ Ndyosi. Pana nu nguꞌ tyaꞌa ma̱ nu ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ loꞌo Cristo, tsoꞌo la si cuaꞌni cuayáꞌ ycuiꞌ cuꞌma̱ jiꞌi̱ nguꞌ, ntiꞌ naꞌ. Biꞌ chaꞌ lacua culoꞌo ma̱ jiꞌi̱ nu cuxi, chaꞌ ná cuaꞌni tyaꞌa nguꞌ biꞌ loꞌo ma̱ tsiyaꞌ ti. \c 6 \s1 Nu loꞌo ntsuꞌu chaꞌ cusu̱u̱ jiꞌna loꞌo tyaꞌa ñati̱ na \p \v 1 Cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, nu loꞌo ndyaca sca chaꞌ cusu̱u̱ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo tyaꞌa ñati̱ ma̱, ¿ha tsoꞌo la chaꞌ ndyaꞌa̱ ma̱ slo bese, ntiꞌ ma̱? ¿Ha tsoꞌo ntiꞌ ma̱ chaꞌ ndyaꞌa̱ ma̱ slo ñati̱ nu ná ndaquiyaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi tsiyaꞌ ti? ¿Ha ná tsoꞌo la si tsaa ma̱ slo nguꞌ tyaꞌa ngusñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús? Juaꞌa̱ taca ca ti̱ chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo tyaꞌa ma̱ liꞌ. \v 2 Cua jlo tiꞌ ma̱ chaꞌ cua nscua chaꞌ ycuiꞌ na cuaꞌni cuayáꞌ na jiꞌi̱ lcaa ñati̱ chalyuu loꞌo cua tye ti chaꞌ, chaꞌ cua ntsuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo ycuiꞌ Ndyosi. Si juaꞌa̱ caca cña nu cuaꞌni ma̱ ca tiyaꞌ la, ¿ha ná caca jiꞌi̱ ma̱ cuaꞌni cuayáꞌ ma̱ jiꞌi̱ sca chaꞌ xca ti nde chalyuu juani? \v 3 Loꞌo juaꞌa̱ nu nguꞌ xca̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi ca nde cua̱, nda ma̱ cuentya chaꞌ loꞌo nguꞌ biꞌ ngaꞌa̱ chaꞌ cuaꞌni cuayáꞌ na jiꞌi̱; biꞌ chaꞌ ycuiꞌ ca na taca xquiñi na sca chaꞌ nu ndyaca jiꞌna loꞌo tyaꞌa na nde chalyuu. \v 4 Loꞌo ndyaca sca chaꞌ cusu̱u̱ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo tyaꞌa ma̱, ná tsoꞌo tsaa loꞌo ma̱ jiꞌi̱ tyaꞌa ma̱ chaꞌ caca cuayáꞌ jiꞌi̱ ma̱ slo xaꞌ ñati̱ nu ná stuꞌba chaꞌ jiꞌi̱ loꞌo tyaꞌa ngusñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús. \v 5 Nscua naꞌ chaꞌ re chaꞌ caca tyujuꞌu tiꞌ ma̱ slo ycuiꞌ Ndyosi. ¿Ha ná ntsuꞌu ni tsaca nguꞌ tyaꞌa ma̱ nu nchca cuayáꞌ tiꞌ ñiꞌya̱ caca xquiñi chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo tyaꞌa ma̱? \v 6 Pana xaꞌ tsa ñaꞌa̱ nduꞌni ma̱ ca jua. Masi ñati̱ tyaꞌa ngusñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, ndyaꞌa̱ loꞌo ma̱ jiꞌi̱ ca slo nguꞌ nu ná ndaquiyaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi tsiyaꞌ ti, chaꞌ cuaꞌni cuayáꞌ nguꞌ biꞌ jiꞌi̱ nguꞌ tyaꞌa ma̱. \p \v 7 Nu loꞌo ntsuꞌu chaꞌ cusu̱u̱ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo tyaꞌa ma̱, liꞌ hora ti caca cuayáꞌ tiꞌ na chaꞌ tya lyiji xñi tsoꞌo ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús. ¿Ha ná tsoꞌo la, masi ta ma̱ chacuayáꞌ chaꞌ caca chaꞌ cuxi biꞌ jiꞌi̱ ma̱ juaꞌa̱ ti? ¿Ha ná tsoꞌo la, masi cuaana nguꞌ chaꞌ tsoꞌo nu ntsuꞌu jiꞌi̱ ma̱ juaꞌa̱ ti? \v 8 Pana siꞌi na tsoꞌo la nduꞌni ma̱; chaꞌ cuxi ndyuꞌni ma̱ loꞌo ycuiꞌ nguꞌ tyaꞌa ngusñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, hasta ntyucuaana ma̱ na nu ntsuꞌu jiꞌi̱ tyaꞌa ma̱. \p \v 9 Jlo tiꞌ na chaꞌ ná loꞌo ñati̱ cuxi taca tsaa ca su tlyu ca su laca ycuiꞌ Ndyosi loo. Tsoꞌo si liñi tsa caca cuayáꞌ tiꞌ ma̱ chaꞌ ná tsaa nguꞌ cuxi ca su tsoꞌo biꞌ: ñati̱ nu subaꞌ tsa nduꞌni loꞌo tyaꞌa, loꞌo juaꞌa̱ ñati̱ nu nduꞌni tlyu jiꞌi̱ lcui̱ joꞌó ti, loꞌo juaꞌa̱ ñati̱ nu ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ loꞌo clyoꞌo xaꞌ ñati̱, juaꞌa̱ nu nguꞌ quiꞌyu nu nduꞌni subaꞌ loꞌo tyaꞌa quiꞌyu ti nguꞌ, \v 10 loꞌo juaꞌa̱ nu cuaana, loꞌo juaꞌa̱ nu nxlyaá na nu ntsuꞌu jiꞌi̱ tyaꞌa nguꞌ, loꞌo juaꞌa̱ nu cuꞌbi, loꞌo juaꞌa̱ nu nchcuiꞌ chaꞌ cuxi jiꞌi̱ tyaꞌa nguꞌ, loꞌo juaꞌa̱ nu cuxi ti nduꞌni ngana jiꞌi̱ tyaꞌa nguꞌ, ná tsaa chca ñati̱ cuxi biꞌ ca su tsoꞌo su ntucua ycuiꞌ Ndyosi. \v 11 Loꞌo juaꞌa̱ ntsuꞌu xi cuꞌma̱ nu nguaꞌni ma̱ la cuiꞌ tyaꞌa chaꞌ cuxi biꞌ tya saꞌni la; pana cua xaꞌ ñaꞌa̱ nduꞌni ma̱ juani, chaꞌ cua ngüityi̱ Jesús lcaa quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ ma̱ tya liꞌ, cua ndyatí̱ ma̱ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi liꞌ. Cua ngüiñi chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo ycuiꞌ Ndyosi nu loꞌo ngusñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Jesucristo nu Xuꞌna na, loꞌo liꞌ cua nda Ni Xtyiꞌi ycuiꞌ Ni chaꞌ tyanu neꞌ cresiya jiꞌi̱ ma̱. \s1 Ñaꞌa̱ tsaca tyucui ñaꞌa̱ na laca na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi \p \v 12 Ntsuꞌu quiyaꞌ nchcuiꞌ ñati̱: “Ntsuꞌu chacuayáꞌ ꞌna chaꞌ cuaꞌni naꞌ cua ñaꞌa̱ ca chaꞌ, ñiꞌya̱ nu ntiꞌ naꞌ chaꞌ cuaꞌni naꞌ”, nacui̱ nguꞌ. Chañi chaꞌ jiꞌi̱ nguꞌ, pana ntsuꞌu chaꞌ nu cuaꞌni na nu ná ntsuꞌu su xtyucua jiꞌna. Loꞌo na, taca ñacui̱ na chaꞌ ntsuꞌu chacuayáꞌ jiꞌna chaꞌ cuaꞌni na ñiꞌya̱ nu ntiꞌ ti na cuaꞌni na; pana ná tsoꞌo si quiꞌi̱ tsa na jiꞌi̱ sca chaꞌ nu nduꞌni na ñaꞌa̱ cuayáꞌ nu ngaꞌaa caca xtyanu na jiꞌi̱. \v 13 Ntsuꞌu chaca chaꞌ nu nchcuiꞌ ñati̱: “Taca cacu na lcua ti lo na nu ntiꞌ na cacu na”, nacui̱ nguꞌ, “biꞌ chaꞌ ntsuꞌu quiji̱ neꞌ na chaꞌ cuaꞌni chaꞌá̱ na biꞌ loꞌo na cacu na”, nacui̱ nguꞌ. Chañi chaꞌ biꞌ, pana sca ti cuayáꞌ cuaꞌni tye ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ na ndacu na loꞌo juaꞌa̱ jiꞌi̱ cuañaꞌ ycuiꞌ na. La cuiꞌ juaꞌa̱ cua ngüiñá ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ tyucui ñaꞌa̱ na lijya̱ na chalyuu, pana siꞌi chaꞌ culiji ti cuañaꞌ na loꞌo nduꞌni subaꞌ na loꞌo ñati̱, siꞌi xquiꞌya chaꞌ biꞌ ngüiñá Ni jiꞌna; chaꞌ caca na ñati̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni, chaꞌ caca Ni nu Xuꞌna na, biꞌ chaꞌ cua nda ycuiꞌ Ndyosi jiꞌna lijya̱ na chalyuu. \v 14 Tlyu tsa chaꞌ nguaꞌni ycuiꞌ Ndyosi loꞌo Jesús nu Xuꞌna na loꞌo nguaꞌni Ni chaꞌ cua ndyuꞌú yu chaca quiyaꞌ, ngulo Ni jiꞌi̱ yu ca su ntsiya yu ngujuii. La cuiꞌ juaꞌa̱ tlyu tsa chaꞌ caca loꞌo cuaꞌni Ni chaꞌ tyuꞌú na chaca quiyaꞌ, quiꞌya Ni jiꞌna tyaa loꞌo Ni jiꞌna ca loꞌo tye chalyuu. \p \v 15 Cristo ca jiꞌi̱ tyucui ñaꞌa̱ tsaca ma̱ lacua, stuꞌba ti ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo nu xaꞌ la ñati̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Cristo. Loꞌo laca na ñati̱ jiꞌi̱ Cristo ni, ¿ha caca saꞌa na jiꞌi̱ sca nu cunaꞌa̱ calle ti? Ná tsoꞌo cuaꞌni na juaꞌa̱ tsiyaꞌ ti. \v 16 ¿Ha ná jlo tiꞌ ma̱ chaꞌ stuꞌba ti tyiquee na, sca ti tañi na loꞌo ñati̱ biꞌ, si tyuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo, masi saꞌa ti na jiꞌi̱? La cuiꞌ juaꞌa̱ chaꞌ nscua lo quityi chaꞌ joꞌó nu ndiꞌya̱ nchcuiꞌ: “Laca nu tyucuaa nguꞌ biꞌ ñiꞌya̱ si laca nguꞌ sca ti ñati̱”. Juaꞌa̱ nchcuiꞌ quityi biꞌ. \v 17 La cuiꞌ juaꞌa̱ caca jiꞌna loꞌo tyuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo Jesús nu Xuꞌna na; nchca stuꞌba chaꞌ jiꞌna loꞌo Jesús liꞌ, chaꞌ ntsuꞌu Xtyiꞌi ycuiꞌ Ni neꞌ cresiya jiꞌna. \p \v 18 Biꞌ chaꞌ ná cuaꞌni subaꞌ ma̱ loꞌo xaꞌ ñati̱. Cua ñaꞌa̱ ca quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌna, ná cuaꞌni ñuꞌu̱ biꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ na; pana loꞌo calaꞌ na jiꞌi̱ xaꞌ ñati̱ nu siꞌi ñati̱ jiꞌna, ycuiꞌ ca na cuaꞌni ñuꞌu̱ na jiꞌna liꞌ. \v 19-20 ¿Ha ná nda ma̱ cuentya chaꞌ tyacaꞌa tsa ma̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, xquiꞌya chaꞌ nda Ni Xtyiꞌi ycuiꞌ Ni nu ndyanu neꞌ cresiya jiꞌi̱ ma̱? Ngaꞌaa siꞌi cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ ti ma̱ ndyaꞌa̱ ma̱, cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi laca ma̱. Quiñaꞌa̱ tsa chaꞌ tsoꞌo nguaꞌni Ni cuentya jiꞌna chaꞌ ngulaá ma̱ jiꞌi̱ nu cuxi, chaꞌ laca ma̱ ñati̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni; biꞌ chaꞌ cuaꞌni tlyu ma̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi lcaa su ndyaꞌa̱ ma̱, tyiꞌu tiꞌ ma̱ jiꞌi̱ Ni, loꞌo juaꞌa̱ tyucui tyiquee ma̱ cuaꞌni ma̱ lcaa cña nu culo ycuiꞌ Ni jiꞌi̱ ma̱. \c 7 \s1 ¿Ha tsoꞌo la si caja clyoꞌo na? \p \v 1 Juani scua naꞌ xi chaꞌ, chaꞌ xacui̱ naꞌ chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ cuentya jiꞌi̱ quityi nu nguscua ma̱, nu ndyalaa slo naꞌ tsubiꞌ ti. Nu na nguꞌ quiꞌyu, tsoꞌo la si ná caja clyoꞌo na; tyanu na juaꞌa̱ ti, ntiꞌ naꞌ. \v 2 Pana nde chalyuu su ndiꞌi̱ na, ntsuꞌu tsa chaꞌ subaꞌ nu nduꞌni nguꞌ loꞌo nguꞌ cunaꞌa̱; biꞌ chaꞌ ni naꞌ jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ tsoꞌo la si lcaa ñati̱ caja clyoꞌo nguꞌ, caja sca nu cunaꞌa̱ jiꞌi̱ sca nu quiꞌyu, loꞌo juaꞌa̱ nu cunaꞌa̱ caja quiꞌyu jiꞌi̱. \v 3 Ngaꞌa̱ chaꞌ tyiꞌi̱ tsoꞌo nu quiꞌyu loꞌo clyoꞌo yu, ñiꞌya̱ nu ngaꞌa̱ chaꞌ caca; loꞌo juaꞌa̱ nu cunaꞌa̱ ni, ngaꞌa̱ chaꞌ tyiꞌi̱ tsoꞌo loꞌo clyoꞌo ñiꞌya̱ nu ngaꞌa̱ chaꞌ caca. \v 4 Biꞌ chaꞌ ngaꞌaa culo sca nu cunaꞌa̱ cña jiꞌi̱ ycuiꞌ ca si cua ngujui clyoꞌo, chaꞌ nu quiꞌyu laca loo jiꞌi̱; loꞌo juaꞌa̱ nu quiꞌyu, ngaꞌaa siꞌi ycuiꞌ ca yu nu culo cña jiꞌi̱ yu loꞌo cua ngujui clyoꞌo yu, chaꞌ nu cunaꞌa̱ laca loo jiꞌi̱ yu liꞌ. \v 5 Ná tsoꞌo si tyeje tacui tyu̱u̱ tsa̱ nu ná ndiꞌi̱ ma̱ loꞌo clyoꞌo ma̱; sca ti si tyuꞌutsuꞌ ma̱ xi jiꞌi̱ tyaꞌa ma̱ chaꞌ caja xi tyempo chcuiꞌ ma̱ loꞌo ycuiꞌ Ndyosi Sti ma̱. Loꞌo nteje tacui chaꞌ biꞌ, xaꞌ tyiꞌi̱ ma̱ loꞌo clyoꞌo ma̱ liꞌ, ñiꞌya̱ nu ndiꞌi̱ ti ma̱. Si ná cuaꞌni ma̱ juaꞌa̱, ná tyiqueeꞌ quiñuꞌu̱ chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo clyoꞌo ma̱ chaꞌ ná nchca talo ma̱ tyu̱u̱ tsa̱. Loꞌo liꞌ cuaꞌni nu xñaꞌa̱ ngana jiꞌi̱ ma̱. \p \v 6 Ná ñacui̱ ma̱ chaꞌ nclyo naꞌ cña jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ caja clyoꞌo ma̱; nde laca sca chaꞌ nu nda ti naꞌ loꞌo ma̱, \v 7 chaꞌ cuentya jnaꞌ tsoꞌo la si tyanu nguꞌ ycuiꞌ ti nguꞌ ñiꞌya̱ nu ndiꞌi̱ naꞌ, juaꞌa̱ ntiꞌ naꞌ. Pana xi xaꞌ ca ñaꞌa̱ nduꞌni ycuiꞌ Ndyosi loꞌo scaa ñati̱, chaꞌ cua nda ycuiꞌ Ndyosi chacuayáꞌ ñiꞌya̱ tyiꞌi̱ scaa na; tsaca lo ñaꞌa̱ ndiꞌi̱ tsaca ñati̱, chaca lo ñaꞌa̱ ndiꞌi̱ chaca ñati̱, tsa ñaꞌa̱ chacuayáꞌ nu nda Ni jiꞌna. \p \v 8 Nde laca chaꞌ nu ta naꞌ loꞌo cuꞌma̱ nu bilya caja clyoꞌo ma̱, cuati juaꞌa̱ loꞌo nguꞌ tyaꞌa na nu ndyanu tiꞌi ti: tsoꞌo la caca jiꞌi̱ ma̱ si tyiꞌi̱ ma̱ ñiꞌya̱ nu ndiꞌi̱ ti naꞌ, ntiꞌ naꞌ. \v 9 Sca ti si ná talo ma̱ tyiꞌi̱ ma̱ juaꞌa̱ ti, tsoꞌo la si caja clyoꞌo ma̱ liꞌ, chaꞌ ná tsoꞌo si quiñuꞌu̱ tiꞌ na chaꞌ xcuiꞌ ndijña tyiquee na jiꞌi̱ ñati̱ nu caca clyoꞌo na. \p \v 10 Nu cuꞌma̱ nu ndiꞌi̱ loꞌo clyoꞌo ma̱ ni, ndiꞌya̱ cña ntsuꞌu chaꞌ cuaꞌni ma̱; ni siꞌi cuentya jnaꞌ ngulo naꞌ cña re jiꞌi̱ ma̱, ndiꞌya̱ cña nclyo ycuiꞌ Ndyosi nu Xuꞌna na jiꞌi̱ ma̱: Ná xtyanu tiꞌi̱ cuꞌma̱ nguꞌ cunaꞌa̱ jiꞌi̱ clyoꞌo ma̱. \v 11 Si cua nguxtyanu ma̱ jiꞌi̱ nu quiꞌyu, ngaꞌa̱ chaꞌ tyanu ma̱ ycuiꞌ ti ma̱, sca ti si tyajaꞌa̱ ma̱ tyaa ma̱ loꞌo clyoꞌo ma̱ chaca quiyaꞌ. Loꞌo juaꞌa̱ cuꞌma̱ nguꞌ quiꞌyu, ná ntsuꞌu chacuayáꞌ jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ culoꞌo ma̱ jiꞌi̱ clyoꞌo ma̱. \p \v 12 Nu juani ta naꞌ sca chaꞌ loꞌo cuꞌma̱ nguꞌ quiꞌyu tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, nu ntsuꞌu clyoꞌo ma̱ nu tya lyiji xñi chaꞌ jiꞌi̱ Jesús; si tyajaꞌa̱ biꞌ tyiꞌi̱ biꞌ ñiꞌya̱ nu ndiꞌi̱ ti loꞌo ma̱, tsoꞌo liꞌ. Ná ntsuꞌu chacuayáꞌ jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ culoꞌo ma̱ jiꞌi̱ nu cunaꞌa̱ biꞌ chaꞌ tyaa nguꞌ. Naꞌ laca̱ nu ngulo naꞌ cña biꞌ jiꞌi̱ ma̱; masi ná ndu̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo naꞌ, pana sca ti cuayáꞌ ndyuꞌu chaꞌ biꞌ. \v 13 La cuiꞌ ti chaꞌ ta naꞌ loꞌo cuꞌma̱ nguꞌ cunaꞌa̱ tyaꞌa na nu ntsuꞌu clyoꞌo ma̱ nu bilya xñi chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, tyaꞌa chaꞌ nu ngusñi ma̱: ná tsoꞌo culoꞌo ma̱ jiꞌi̱ nu quiꞌyu clyoꞌo ma̱ si tya ndiꞌi̱ tsoꞌo ti nguꞌ loꞌo ma̱. \v 14 Ntucuá ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ chaꞌ nu nchcuiꞌ nguꞌ cunaꞌa̱ biꞌ loꞌo ycuiꞌ Ni cuentya jiꞌi̱ clyoꞌo nguꞌ, tsoꞌo chaꞌ biꞌ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ clyoꞌo laca nguꞌ. Loꞌo juaꞌa̱ nu nguꞌ cunaꞌa̱ nu tya lyiji xñi chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, tyaꞌa chaꞌ nu cua ngusñi clyoꞌo, ntucuá ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ chaꞌ nu nchcuiꞌ nu quiꞌyu biꞌ loꞌo ycuiꞌ Ni cuentya jiꞌi̱ clyoꞌo nguꞌ; tsoꞌo chaꞌ biꞌ cuentya jiꞌi̱ Ni chaꞌ clyoꞌo laca nguꞌ. Ngaꞌa̱ chaꞌ caca juaꞌa̱ xquiꞌya nu sube sñiꞌ ma̱. Ngaꞌaa laca nguꞌ sube biꞌ ñiꞌya̱ nu laca sñiꞌ xaꞌ ñati̱ nu ná ndaquiyaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi tsiyaꞌ ti, chaꞌ cua ngusñi Ni cuentya jiꞌi̱ nu sube biꞌ xquiꞌya cuꞌma̱. \v 15 Sca ti chaꞌ jiꞌi̱ ñati̱ nu ná ntajaꞌa̱ xñi chaꞌ jiꞌi̱ Jesús biꞌ, si cua ntiꞌ nguꞌ xtyanu nguꞌ jiꞌi̱ clyoꞌo nguꞌ, si lyaꞌ tiꞌ nguꞌ jiꞌi̱ clyoꞌo nguꞌ chaꞌ ngusñi clyoꞌo nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, liꞌ ta ma̱ chacuayáꞌ chaꞌ tyaa nguꞌ nu ná ngusñi chaꞌ jiꞌi̱ Jesús biꞌ. Nu nguꞌ tyaꞌa na nu ngusñi chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, masi quiꞌyu, masi cunaꞌa̱, cua ntsuꞌu chacuayáꞌ jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ xtyanu ma̱ jiꞌi̱ clyoꞌo ma̱, sca ti si juaꞌa̱ ti taca tyiꞌi̱ ma̱ ti̱ ti chalyuu. Cua ntiꞌ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ tyiꞌi̱ tsoꞌo na chalyuu. \v 16 Cuꞌma̱ nguꞌ cunaꞌa̱, ná tyiqueeꞌ xñi clyoꞌo ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús xquiꞌya cuꞌma̱ chaꞌ jlya tiꞌ ma̱ jiꞌi̱ Jesús; clyaá yu biꞌ jiꞌi̱ nu xñaꞌa̱ liꞌ. La cuiꞌ juaꞌa̱ cuꞌma̱ nguꞌ quiꞌyu, ná tyiqueeꞌ xñi clyoꞌo ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús xquiꞌya chaꞌ jlya tiꞌ ma̱ jiꞌi̱ Jesús; clyaá choꞌ jiꞌi̱ nu cuxi liꞌ. \s1 Ná ndulo tsa chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi na ca laca scaa na \p \v 17 Nu loꞌo tya lyiji cusubi ycuiꞌ Ndyosi jiꞌna, tya liꞌ cua laca nda Ni jiꞌna ñiꞌya̱ nu tyiꞌi̱ scaa na chalyuu. Ycuiꞌ Ndyosi laca nu nda chalyuu jiꞌna tya clyo, loꞌo juaꞌa̱ ycuiꞌ Ni laca nu ngusubi jiꞌna chaꞌ xñi na chaꞌ jiꞌi̱ Ni juani. Tya la cuiꞌ chalyuu biꞌ laca nu ntsuꞌu jiꞌna juani, la cuiꞌ ñaꞌa̱ chalyuu nu ngujui jiꞌna tya clyo; pana juani tyucui tyiquee na ndiꞌi̱ na chalyuu. La cuiꞌ ti chaꞌ nchcuiꞌ naꞌ loꞌo nguꞌ lcua ti quichi̱ su ndiꞌi̱ nguꞌ nu ngusñi chaꞌ jiꞌi̱ Cristo. \v 18 Ñiꞌya̱ ntiꞌ nguꞌ judío ni, loꞌo ngusñi nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús xquiꞌya chaꞌ ngusubi Ni jiꞌi̱ nguꞌ, ná tsoꞌo si caca tyujuꞌu tiꞌ nguꞌ chaꞌ ngusiꞌyu ñati̱ quiji̱ nguꞌ chaꞌ laca nguꞌ judío; ntsuꞌu chaꞌ tyanu nguꞌ ñiꞌya̱ nu ñaꞌa̱ ti nguꞌ loꞌo ngua cuañiꞌ nguꞌ. Nguꞌ xaꞌ nasiyu̱ ni, ná ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ nguꞌ chaꞌ xiꞌyu quiji̱ nguꞌ juaꞌa̱, nu loꞌo xñi nguꞌ biꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús; ná ntsuꞌu chaꞌ cuaꞌni nguꞌ ñiꞌya̱ nu nduꞌni nguꞌ judío, tyanu nguꞌ ñiꞌya̱ nu ndiꞌi̱ ti nguꞌ liꞌ. \v 19 Ná nduꞌni chaꞌ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, masi ngulacua̱ na juaꞌa̱, masi ná ngulacua̱ na juaꞌa̱; nu nduꞌni chaꞌ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi laca chaꞌ cuaꞌni na cña nu nclyo Ni jiꞌna. \v 20 Biꞌ chaꞌ juani ñaꞌa̱ ti tya ngaꞌa̱ chaꞌ tyiꞌi̱ na chalyuu, ñiꞌya̱ ndiꞌi̱ ti na tya loꞌo ngusubi Ni jiꞌna chaꞌ caca na ñati̱ jiꞌi̱. \v 21 Ná nduꞌni chaꞌ masi msu nu ngüiꞌya ñati̱ laca ma̱ nu loꞌo ngusubi Ni jiꞌi̱ ma̱, pana tsoꞌo laca si caja nu ta cayaꞌ chaꞌ tyuꞌu ma̱ laja ti. \v 22 Ñati̱ nu juaꞌa̱ tya ntsuꞌu xuꞌna nguꞌ nu loꞌo cua ngusubi ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ nguꞌ, juani ndiꞌi̱ tsoꞌo ti nguꞌ biꞌ, xquiꞌya chaꞌ cua ngusñi nguꞌ biꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús; masi ñaꞌa̱ ti tya laca nguꞌ ñati̱ jiꞌi̱ xuꞌna nguꞌ, taca taquiyaꞌ nguꞌ biꞌ jiꞌi̱ chaꞌ nu nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi juani. Loꞌo juaꞌa̱ nu nguꞌ msu nu ndiꞌi̱ tsoꞌo ti ni, loꞌo cusubi Cristo jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, la cuiꞌ juaꞌa̱ caca nguꞌ biꞌ msu jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. \v 23 Quiñaꞌa̱ tsa chaꞌ tsoꞌo nguaꞌni ycuiꞌ Ndyosi cuentya jiꞌna, chaꞌ ngulaá ma̱ jiꞌi̱ nu xñaꞌa̱; biꞌ chaꞌ ná ta ma̱ chacuayáꞌ jiꞌi̱ ñati̱ chalyuu ti nu ntiꞌ cuaꞌa jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ ná tyiꞌi̱ tsoꞌo ti ma̱. \v 24 Cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Cristo, ndiꞌya̱ clyacua tiꞌ scaa ma̱: ngaꞌa̱ chaꞌ tyiꞌi̱ ma̱ chalyuu ñiꞌya̱ nu ndiꞌi̱ ti ma̱ nu loꞌo ngusubi Jesús jiꞌi̱ ma̱ tya clyo, ñaꞌa̱ ti tya xñi tsoꞌo ti ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. \p \v 25 Bilya ta ycuiꞌ nu Xuꞌna na chaꞌ loꞌo naꞌ ñiꞌya̱ cuaꞌni ñati̱ nu ntucua ycuiꞌ ti, si caja clyoꞌo nguꞌ, si ná caja clyoꞌo nguꞌ; biꞌ chaꞌ cuentya jnaꞌ ti, ta naꞌ xi chaꞌ loꞌo ma̱. Taca xñi ma̱ chaꞌ jnaꞌ, xquiꞌya chaꞌ loꞌo naꞌ nguaꞌni tyaꞌna tiꞌ Ni ꞌna; biꞌ chaꞌ ndyuꞌni naꞌ cña jiꞌi̱ Ni. \v 26 Lye tsa laca chalyuu juani, ndyacua tsa chaꞌ tiꞌí jiꞌna; biꞌ chaꞌ tsoꞌo la si tyanu na ñiꞌya̱ nu ndiꞌi̱ ti na, ntiꞌ naꞌ. \v 27 Si ntsuꞌu clyoꞌo ma̱, tyiꞌi̱ tsoꞌo ma̱ loꞌo lacua, ná culoꞌo ma̱ jiꞌi̱; si ndiꞌi̱ ma̱ ycuiꞌ ti ma̱, ná culana ma̱ jiꞌi̱ ñiꞌya̱ nu caca clyoꞌo ma̱, ntiꞌ naꞌ. \v 28 Pana la cuiꞌ ti chaꞌ, siꞌi quiꞌya laca masi caja clyoꞌo ma̱; loꞌo juaꞌa̱ sca nu cunaꞌa̱ nu bilya caja clyoꞌo, siꞌi quiꞌya laca masi caja clyoꞌo biꞌ. Tsa biꞌ ti chaꞌ ndube tiꞌ naꞌ jiꞌi̱ ma̱, lcaa ñaꞌa̱ chaꞌ tiꞌí nu caca jiꞌi̱ ma̱ nde loo la su ndiꞌi̱ ma̱ chalyuu. Ná ntiꞌ naꞌ chaꞌ quiñaꞌa̱ tsa chaꞌ tiꞌí tyacua jiꞌi̱ ma̱ xquiꞌya chaꞌ ntsuꞌu clyoꞌo ma̱, xquiꞌya chaꞌ ndiꞌi̱ sñiꞌ ma̱ liꞌ. \p \v 29 Cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, ndiꞌya̱ laca chaꞌ nu ta naꞌ loꞌo ma̱: Tya xti tya tyempo tya lijya̱ jiꞌna chalyuu. Biꞌ chaꞌ cuaꞌni yala ma̱ su ndiꞌi̱ ma̱ chalyuu; masi ntsuꞌu clyoꞌo ma̱, siꞌi xcuiꞌ chaꞌ jiꞌi̱ clyoꞌo ma̱ tyuꞌu tyiquee ma̱; \v 30 masi nxiꞌya ma̱, ná ñacui̱ ma̱ chaꞌ xñiꞌi̱ tiꞌ ma̱; masi nxtyí ma̱, ná ñacui̱ ma̱ chaꞌ chaa tsa tiꞌ ma̱; masi cuiꞌya ma̱ sca yuꞌba, ná culacua tiꞌ ma̱ chaꞌ tsa cuꞌ ti na jiꞌi̱ ma̱ laca biꞌ; \v 31 masi ntsuꞌu tsa chaꞌ tsoꞌo jiꞌi̱ ma̱ nde chalyuu, ná culiji tsa ma̱ tyempo jiꞌi̱ ma̱ xquiꞌya chaꞌ tsoꞌo biꞌ. Cua lijya̱ ti tye tyucui ñaꞌa̱ chalyuu, loꞌo juaꞌa̱ lcaa na nu ntsuꞌu chalyuu ngaꞌa̱ chaꞌ tye chaꞌ biꞌ. \p \v 32 Cua ntiꞌ naꞌ chaꞌ ná caca xaꞌ la chaꞌ jiꞌi̱ ma̱, chaꞌ juaꞌa̱ xquiꞌya chaꞌ biꞌ ná caca cuaꞌni tsoꞌo ma̱ cña. Cuꞌma̱ nguꞌ quiꞌyu nu bilya caja clyoꞌo ma̱, taca cuaꞌni ma̱ tsa lo ti cña jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi liꞌ; cuaꞌni ma̱ ñiꞌya̱ nu ntiꞌ ycuiꞌ nu Xuꞌna na chaꞌ cuaꞌni na liꞌ. \v 33 Pana nu cuꞌma̱ nu ntsuꞌu clyoꞌo ma̱, cua ntsuꞌu tsa cña jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ caja ñiꞌya̱ nu tyiji̱ yuꞌu jiꞌi̱ ma̱ chalyuu, chaꞌ cuaꞌni ma̱ ñiꞌya̱ nu tsoꞌo la ntiꞌ clyoꞌo ma̱. Tucua lo chaꞌ ntsuꞌu tyiquee ma̱ liꞌ. \v 34 Loꞌo juaꞌa̱ cuꞌma̱ nguꞌ cunaꞌa̱ nu ntucua ycuiꞌ ti, loꞌo juaꞌa̱ nu cuañiꞌ nu bilya caja clyoꞌo, taca cuaꞌni ma̱ tsa lo ti cña jiꞌi̱ ycuiꞌ nu Xuꞌna na; juaꞌa̱ caca ma̱ ñati̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi tyucui ñaꞌa̱ tsaca ma̱, tyucui tyiquee ma̱. Pana nu cuꞌma̱ nu cua ntsuꞌu clyoꞌo ma̱, cua ntsuꞌu tsa chaꞌ ndube tiꞌ ma̱ chaꞌ caja ñiꞌya̱ nu tyiji̱ yuꞌu jiꞌi̱ ma̱ chalyuu, chaꞌ cuaꞌni ma̱ ñiꞌya̱ nu tsoꞌo la ntiꞌ clyoꞌo ma̱. \p \v 35 Ntiꞌ tsa naꞌ chaꞌ xtyucua naꞌ jiꞌi̱ cuꞌma̱, biꞌ chaꞌ nda naꞌ chaꞌ biꞌ loꞌo ma̱. Siꞌi na ndacaꞌa naꞌ jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ ná caja clyoꞌo ma̱, chaꞌ ntsuꞌu chaꞌ cuaꞌni ma̱ ñiꞌya̱ nu tsoꞌo la cuentya jiꞌi̱ sa scaa ma̱. Na cua ntiꞌ naꞌ chaꞌ tyucui tyiquee ma̱ cuaꞌni ma̱ cña jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, loꞌo liꞌ ná caja nu cuaꞌni ñuꞌu̱ tyucui̱i̱ nu cua nguluꞌu Jesús jiꞌi̱ ma̱. \p \v 36 Tsoꞌo si ta sti nu cunaꞌa̱ cuañiꞌ chacuayáꞌ caja clyoꞌo sñiꞌ, siꞌi quiꞌya laca biꞌ. Cua ndyalaa tiꞌ choꞌ, cua la cuiꞌ tyempo caja clyoꞌo. Ngaꞌa̱ chaꞌ cuaꞌni sti nu cunaꞌa̱ ñiꞌya̱ nu tsoꞌo la ntiꞌ yu cuentya jiꞌi̱ sñiꞌ; ná ntsuꞌu quiꞌya jiꞌi̱, masi caja clyoꞌo sñiꞌ. \v 37 Pana la cuiꞌ ti tsoꞌo cuaꞌni xaꞌ la nguꞌ tyaꞌa ma̱, nu tsoꞌo la ntiꞌ masi ná caja clyoꞌo sñiꞌ tsiyaꞌ ti. Ná tsoꞌo si tatsaa nguꞌ jiꞌi̱ sca ñati̱ chaꞌ ta jiꞌi̱ sñiꞌ chaꞌ caja clyoꞌo loꞌo sñiꞌ nguꞌ. Ntsuꞌu chacuayáꞌ jiꞌi̱ sca ñati̱ chaꞌ cuaꞌni ñiꞌya̱ nu tsoꞌo la ntiꞌ yu cuentya jiꞌi̱ sñiꞌ yu. \v 38 Juaꞌa̱ laca chaꞌ cuentya jiꞌi̱ nu cunaꞌa̱ cuañiꞌ tyaꞌa ma̱; tsoꞌo si ta ma̱ jiꞌi̱ sñiꞌ ma̱ chaꞌ caja clyoꞌo loꞌo xaꞌ ñati̱, loꞌo juaꞌa̱ sca ti cuayáꞌ tsoꞌo nduꞌni ñati̱ nu ná nda jiꞌi̱, ntiꞌ naꞌ. \p \v 39 Cuꞌma̱ nguꞌ cunaꞌa̱ nu cua ngujui clyoꞌo ma̱, ná ntsuꞌu chacuayáꞌ caja clyoꞌo loꞌo chaca ñati̱ laja loꞌo tya luꞌú clyoꞌo ma̱. Sca ti si cua ngujuii nu quiꞌyu jiꞌi̱ ma̱, ca liꞌ ntsuꞌu chacuayáꞌ caja clyoꞌo ma̱ chaca quiyaꞌ. Taca caja clyoꞌo ma̱ liꞌ chaca quiyaꞌ loꞌo cua ñaꞌa̱ ca nu quiꞌyu nu ntiꞌ ma̱, sca ti si loꞌo yu biꞌ laca ñati̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús. \v 40 Pana ntiꞌ naꞌ chaꞌ tsoꞌo la tyuꞌu tyiquee ma̱ si ná caja clyoꞌo ma̱, si tyanu ma̱ ycuiꞌ ti ma̱. Juaꞌa̱ nclyacua tiꞌ naꞌ, chaꞌ Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi nacui̱ ꞌna chaꞌ chcuiꞌ naꞌ juaꞌa̱, ntiꞌ naꞌ. \c 8 \s1 ¿Ha cacu na sca na nu cua nscua slo joꞌó? \p \v 1 Nde scua naꞌ chaca chaꞌ nu tsaa slo ma̱, chaꞌ ca cuayáꞌ tiꞌ ma̱ ni chaꞌ ndyuꞌni ma̱ loꞌo ndacu ma̱ msta̱ nu cua ngusta nguꞌ slo joꞌó tya clyo. Ntsuꞌu cuꞌma̱ nu ñacui̱ ma̱: “Cua jlo tiꞌ ya, cua nda ya cuentya chaꞌ ná ntsuꞌu chaꞌ tacati jiꞌi̱ joꞌó jua; taca cacu ya msta̱ biꞌ”, ñacui̱ ma̱. Chañi tsa chaꞌ biꞌ. Pana tyixi cuaꞌni na loꞌo tyaꞌa ñati̱ na nu loꞌo chcuiꞌ na juaꞌa̱. Sca ti si ntsuꞌu tyiquee na ñaꞌa̱ na jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ na, si cube tiꞌ na jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, ca liꞌ taca xtyucua na jiꞌi̱ nguꞌ. \v 2 Nu loꞌo nduꞌni na loꞌo nguꞌ chaꞌ cua jlo tiꞌ na sca chaꞌ, chaꞌ cua laca ngua tsaꞌa̱ na sca chaꞌ, chaꞌ tyixi nda na loꞌo nguꞌ liꞌ. Laca biꞌ ñiꞌya̱ si ná jlo tiꞌ na tsiyaꞌ ti, si bilya ca tsaꞌa̱ na tsoꞌo ti sca chaꞌ nu ngaꞌa̱ tsa chaꞌ ca tsaꞌa̱ na. \v 3 Pana si tsoꞌo ntsuꞌu tyiquee na ñaꞌa̱ na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, tyuloo Ni jiꞌna liꞌ, tyuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ Ni loꞌo na liꞌ. \p \v 4 Tsoꞌo lacua. Ta na chaꞌ loꞌo tyaꞌa na si tsoꞌo cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ cacu na msta̱ nu cua ngusta nguꞌ slo joꞌó tya clyo. Cua jlo tiꞌ na ñiꞌya̱ nu laca sca lcui̱ joꞌó, lcui̱ ti laca biꞌ. Ná tyaca̱ꞌ ñaꞌa̱ na sca na nu luꞌú, ñiꞌya̱ nu ñaꞌa̱ lcui̱ joꞌó biꞌ. Sca ti ycuiꞌ Ndyosi Sti na ntsuꞌu chalyuu. \v 5 Chañi chaꞌ quiñaꞌa̱ tsa joꞌó ntsuꞌu chalyuu, loꞌo juaꞌa̱ nde cua̱ ntsuꞌu xaꞌ la joꞌó, ntucua biꞌ cuentya jiꞌi̱ ñati̱ chalyuu. Nduꞌni nguꞌ jiꞌi̱ joꞌó biꞌ, chaꞌ laca biꞌ joꞌó cuentya jiꞌi̱ nguꞌ; nduꞌni nguꞌ chaꞌ laca biꞌ xuꞌna nguꞌ. \v 6 Pana nu ñati̱ tyaꞌa ntsuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo Jesús, sca ti ycuiꞌ Ndyosi Sti na jlya tiꞌ na jiꞌi̱ tsiyaꞌ ti; la cuiꞌ ti juaꞌa̱ sca ti ycuiꞌ Jesucristo nu Xuꞌna na ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱. Ngüiñá Ni tyucui ñaꞌa̱ chalyuu, xquiꞌya Jesús ndyaꞌ lcaa lo na; cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Jesús laca lcaa lo na nu ntsuꞌu chalyuu, loꞌo juaꞌa̱ xquiꞌya ycuiꞌ Jesús ndiꞌi̱ na chalyuu. \p \v 7 Pana ná lcaa ñati̱ nchca cuayáꞌ tiꞌ chaꞌ biꞌ. Ntsuꞌu nguꞌ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús nu ná nchca cacu sca na nu cua nscua slo joꞌó tya clyo. Nu ngua tya saꞌni la, cua nguiꞌi̱ tsa nguꞌ biꞌ jiꞌi̱ joꞌó biꞌ; loꞌo juani ñaꞌa̱ ti tya ntsuꞌu tiꞌ nguꞌ biꞌ chaꞌ na cacu joꞌó laca na nu cacu nguꞌ biꞌ. Biꞌ chaꞌ ná ndalo nguꞌ biꞌ tsiyaꞌ ti chaꞌ cacu nguꞌ cuañaꞌ nu ngua msta̱ biꞌ; chaꞌ cuxi laca chaꞌ biꞌ cuentya jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ. \v 8 Masi jlo tiꞌ na chaꞌ sca na cacu na ni, siꞌi biꞌ laca nu nduꞌni chaꞌ tsoꞌo la na cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. Siꞌi na caca tsoꞌo la na, masi cacu na jiꞌi̱; loꞌo juaꞌa̱ ná sca chaꞌ caca jiꞌna, masi ná cacu na jiꞌi̱. \v 9 Biꞌ chaꞌ cuiꞌya ma̱ cuentya ñiꞌya̱ cuaꞌni ma̱ slo nguꞌ nu tya nclyacua tsa tiꞌ biꞌ. Ntsuꞌu chacuayáꞌ jiꞌna chaꞌ cacu na cua ñaꞌa̱ ca na tuꞌni; pana ná tyiqueeꞌ tyuꞌutsuꞌ nguꞌ biꞌ jiꞌi̱ tyucui̱i̱ liñi si ná tsoꞌo ti cuaꞌni ma̱ slo nguꞌ, si cacu ma̱ msta̱ nu nscua slo joꞌó tya clyo. \v 10 Ndiꞌya̱ chaꞌ caca loꞌo ñati̱ nu tya quiñaꞌa̱ tsa nclyacua tiꞌ jiꞌi̱ na nu nscua slo joꞌó biꞌ liꞌ. Ntiꞌ nguꞌ chaꞌ cua jlo tsoꞌo tiꞌ ma̱ lcaa chaꞌ jiꞌi̱ Jesús. Nu loꞌo ñaꞌa̱ nguꞌ jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ ngaꞌa̱ ma̱ slo joꞌó, ndacu ma̱ na laca nu nscua slo joꞌó, loꞌo nguꞌ cuaꞌni nguꞌ ñiꞌya̱ nu ndyuꞌni ma̱ ntiꞌ nguꞌ liꞌ, masi chaꞌ cuxi laca biꞌ cuentya jiꞌi̱ nguꞌ. \v 11 Loꞌo juaꞌa̱ caca cuxi jiꞌi̱ nguꞌ liꞌ, chcunaꞌ tyucui̱i̱ jiꞌi̱ nguꞌ xquiꞌya cuꞌma̱ nu cua jlo tiꞌ ma̱ chaꞌ liñi jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. Tsoꞌo la tyiꞌu tiꞌ ma̱ chaꞌ loꞌo xquiꞌya nguꞌ biꞌ ngujuii Cristo. \v 12 Chaꞌ cuxi ndyuꞌni ma̱ loꞌo ycuiꞌ Cristo liꞌ, xquiꞌya chaꞌ nguaꞌni ma̱ chaꞌ cuxi biꞌ loꞌo nguꞌ tyaꞌa ngusñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Ni; na ndyuꞌni ñuꞌu̱ ma̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ nguꞌ liꞌ, xquiꞌya chaꞌ tya nclyacua tsa tiꞌ nguꞌ biꞌ. Ná talo nguꞌ biꞌ si ñaꞌa̱ nguꞌ chaꞌ nduꞌni ma̱ juaꞌa̱. \v 13 Loꞌo juaꞌa̱ naꞌ, tsoꞌo la masi ná cacu naꞌ cuañaꞌ nu cua nscua slo joꞌó, chaꞌ juaꞌa̱ ná cuaꞌni nguꞌ tyaꞌa naꞌ chaꞌ cuxi xquiꞌya naꞌ liꞌ. Ná ntiꞌ naꞌ chaꞌ tyuꞌutsuꞌ nguꞌ tyaꞌa naꞌ jiꞌi̱ tyucui̱i̱ liñi. \c 9 \s1 Ntsuꞌu chacuayáꞌ jiꞌi̱ Pablo, chaꞌ ycuiꞌ Ndyosi laca nu cua nda cña jiꞌi̱ yu \p \v 1 Cua ntsuꞌu chacuayáꞌ ꞌna chaꞌ cuaꞌni naꞌ cua ñaꞌa̱ ca lo chaꞌ. Cua nguaꞌa̱ loo ycuiꞌ Ndyosi ꞌna chaꞌ cuaꞌni naꞌ cña jiꞌi̱ Ni, nu loꞌo naꞌa̱ naꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Jesús nu Xuꞌna na. Ngusñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús juani xquiꞌya chaꞌ nduꞌni naꞌ cña jiꞌi̱ Ni, \v 2 masi ntiꞌ xaꞌ ñati̱ chaꞌ siꞌi cña jiꞌi̱ Ni laca naꞌ; pana cuꞌma̱ nguꞌ Corinto cua nslo ma̱ ꞌna, chaꞌ cua nda naꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús loꞌo ma̱ tya clyo. Chañi chaꞌ biꞌ. Taca jlo tiꞌ nguꞌ chaꞌ juaꞌa̱ laca cña nu ndyuꞌni naꞌ, loꞌo ñaꞌa̱ nguꞌ ñiꞌya̱ ndyaca chaꞌ biꞌ loꞌo ma̱. \p \v 3 Ndiꞌya̱ nxacui̱ naꞌ chaꞌ jiꞌi̱ nguꞌ nu loꞌo nchcuiꞌ chu̱ꞌ ti nguꞌ ꞌna: \v 4 Ntsuꞌu chacuayáꞌ ꞌna chaꞌ xñi naꞌ xi na cacu naꞌ loꞌo na coꞌo naꞌ cayaꞌ lo cña nu ndyuꞌni naꞌ, ni naꞌ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ. \v 5 Loꞌo juaꞌa̱ taca caja clyoꞌo naꞌ loꞌo sca nu cunaꞌa̱ nu tyaꞌa ngusñi naꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, chaꞌ tyaꞌa̱ loꞌo naꞌ jiꞌi̱ tyucui̱i̱ lcaa su ndyaꞌa̱ naꞌ tyijyuꞌ, ni naꞌ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ. Juaꞌa̱ nduꞌni tyaꞌa ndyaꞌa̱ naꞌ cña, masi tyaꞌa ycuiꞌ nu Xuꞌna na, masi Pedro, ntsuꞌu clyoꞌo nguꞌ biꞌ. \v 6 Siꞌi sca ti naꞌ loꞌo Bernabé nu ngaꞌa̱ chaꞌ cuaꞌni lye ya cña chaꞌ caja na cacu ya, laja loꞌo nclyuꞌu ya chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ nguꞌ. \v 7 ¿Ha ná jlo tiꞌ ma̱ ñiꞌya̱ nduꞌni ñati̱ chalyuu chaꞌ tyiji̱ yuꞌu jiꞌi̱ nguꞌ chalyuu? Ñiꞌya̱ ntiꞌ nguꞌ sendaru ni, ná ndyaꞌa̱ biꞌ cusu̱u̱ laja ti, ntsuꞌu nu nda cayaꞌ jiꞌi̱ nguꞌ. Loꞌo juaꞌa̱ ñati̱ nu ntsuꞌu cña neꞌ quixi̱ꞌ ni, ndyiji na cacu nguꞌ lo na nu ntyaa nguꞌ; nu nguꞌ nu ndyaꞌa̱ loꞌo scu̱ꞌ ñati̱ ni, ndyiꞌyu nguꞌ styiꞌ nu ndyuꞌu jiꞌi̱ scu̱ꞌ nguꞌ. Biꞌ chaꞌ ntsuꞌu chacuayáꞌ jiꞌi̱ ya chaꞌ caja na nu tyiji̱ yuꞌu jiꞌi̱ ya chalyuu. Juaꞌa̱ ni naꞌ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ. \v 8 Nchcuiꞌ naꞌ re ñiꞌya̱ nu laca chaꞌ jiꞌi̱ ñati̱ chalyuu, ñiꞌya̱ nu ndyiji na ndacu nguꞌ; pana la cuiꞌ juaꞌa̱ nchcuiꞌ chaꞌ nu nscua lo quityi jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ joꞌó nu nguscua Moisés tya saꞌni. \v 9 Ndiꞌya̱ nchcuiꞌ lo quityi biꞌ: “Ná xca̱ꞌ ma̱ tuꞌba toro loꞌo nxatá niꞌ nguata trigo chaꞌ tyuꞌu siꞌyu biꞌ”. Juaꞌa̱ chaꞌ nchcuiꞌ lo quityi biꞌ. Ni siꞌi chaꞌ jiꞌi̱ toro ti nchcuiꞌ ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ tyaꞌna tiꞌ Ni jiꞌi̱ niꞌ chaꞌ caja xi tyempo cacu niꞌ; \v 10 loꞌo chaꞌ jiꞌi̱ ya nchcuiꞌ Ni, jiꞌi̱ cuare nu ndyaꞌa̱ ya tyijyuꞌ chaꞌ chcuiꞌ ya chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo ñati̱. Ñiꞌya̱ nu laca jiꞌi̱ nguꞌ nu nclyaꞌa yuu loꞌo toro, ñiꞌya̱ nu laca jiꞌi̱ nguꞌ nu nduꞌni clacua, juaꞌa̱ laca jiꞌi̱ ya; loꞌo cuare ntsuꞌu chacuayáꞌ jiꞌi̱ ya chaꞌ jña ya xi chaꞌ tsoꞌo nu ntsuꞌu jiꞌi̱ nguꞌ nu loꞌo cua ndye cña jiꞌi̱ ya. \v 11 Nu cña nu ndyuꞌni ya cuentya jiꞌi̱ ma̱ ni, siꞌi sca cña nu taca ñaꞌa̱ ma̱ jiꞌi̱ laca biꞌ, neꞌ cresiya jiꞌi̱ ma̱ ndyaca cña biꞌ; pana taca tyiꞌu tiꞌ ma̱ jiꞌi̱ ya, na laca nu lyiji jiꞌi̱ ya chaꞌ tyiji̱ yuꞌu jiꞌi̱ ya nde chalyuu. \v 12 Xaꞌ la tyaꞌa ndyuꞌni ya cña ndyiji na laca nu lyiji jiꞌi̱ nguꞌ nu loꞌo nda ma̱ xi xcayaꞌ nguꞌ biꞌ. ¿Ha ná tsoꞌo si la cuiꞌ ti chaꞌ caja jiꞌi̱ ya, ñiꞌya̱ nu ndyiji jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ? \p Tsa biꞌ ti chaꞌ, ná ndijña ya chaꞌ tsoꞌo biꞌ jiꞌi̱ ma̱ tsiyaꞌ ti. Ndalo tsa ya jiꞌi̱ cua ñaꞌa̱ ca chaꞌ tiꞌí nu ndyacua jiꞌi̱ ya, chaꞌ ná ntiꞌ ya tsiyaꞌ ti tacu̱ꞌ ya jiꞌi̱ chaꞌ tsoꞌo jiꞌi̱ Cristo nu nchcuiꞌ ya loꞌo ma̱, chaꞌ ná cuna ñati̱ jiꞌi̱ chaꞌ biꞌ. \v 13 Ná tyiqueeꞌ cua jlo tiꞌ ma̱ ñiꞌya̱ nu ndyaca jiꞌi̱ nu laca cña neꞌ laa tlyu jiꞌi̱ nguꞌ judío. ¿Ha siꞌi la cuiꞌ ti neꞌ laa biꞌ ndyiji na ndacu nguꞌ biꞌ? Ndyiji na cacu sti joꞌó neꞌ laa biꞌ nu tsa cuꞌ ti nxñi msta̱ nu ndyaꞌa̱ loꞌo nguꞌ neꞌ laa, chaꞌ taqui̱ lyiji nguꞌ jiꞌi̱ lo mesa jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi; sa yuꞌbe ti msta̱ biꞌ caja jiꞌi̱ sti joꞌó biꞌ chaꞌ cacu nguꞌ. \v 14 Loꞌo cuare, loꞌo ncliji chalyuu jiꞌi̱ ya su ndyaꞌa̱ ya tyijyuꞌ chaꞌ nchcuiꞌ ya chaꞌ tsoꞌo nu jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo ñati̱, tsoꞌo si ta nguꞌ xi na tyiji̱ yuꞌu jiꞌi̱ ya chalyuu. \v 15 Pana ná ngüijña naꞌ na cacu naꞌ jiꞌi̱ nguꞌ tsiyaꞌ ti lcaa seꞌi̱ su ndyaꞌa̱ naꞌ. La cuiꞌ juaꞌa̱ ná nscua naꞌ quityi re chaꞌ jña naꞌ na cacu naꞌ jiꞌi̱ cuꞌma̱, chaꞌ ná xñi naꞌ na nu ta nguꞌ ꞌna masi cajaa ycuiꞌ naꞌ; tsoꞌo la ntiꞌ naꞌ chaꞌ nduꞌni naꞌ cña re juaꞌa̱ ti, ná loꞌo cayaꞌ. \p \v 16 Ná tsoꞌo si tyucuaa tiꞌ naꞌ jiꞌi̱ ma̱ xquiꞌya chaꞌ ndyaꞌa̱ naꞌ nchcuiꞌ naꞌ chaꞌ tsoꞌo nu jiꞌi̱ Jesús loꞌo ñati̱, na cua nguaꞌa̱ loo Ni ꞌna chaꞌ cuaꞌni naꞌ cña biꞌ. Tlyu tsa chaꞌ tiꞌí caca ꞌna si ná chcuiꞌ naꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús loꞌo ñati̱. \v 17 Nu loꞌo cuaꞌni naꞌ sca cña cuentya ꞌna ti, ndu̱ tiꞌ naꞌ chaꞌ caja xcayaꞌ naꞌ liꞌ. Pana xaꞌ ñaꞌa̱ cña laca cña nu nda Ni ꞌna; na cua ndyanu cña biꞌ ꞌna chaꞌ biꞌ ti cña cuaꞌni naꞌ, chaꞌ cua ndatsaa Ni ꞌna chaꞌ cuaꞌni naꞌ jiꞌi̱. Biꞌ chaꞌ ndyuꞌni naꞌ cña biꞌ. \v 18 ¿Ha ná caja xcayaꞌ naꞌ liꞌ? Chañi chaꞌ caja biꞌ ꞌna, pana xaꞌ lo na laca biꞌ liꞌ; laca chaꞌ tsoꞌo tsa ntsuꞌu tyiquee naꞌ nu loꞌo nchcuiꞌ naꞌ chaꞌ tsoꞌo jiꞌi̱ Jesús loꞌo ñati̱. Biꞌ chaꞌ tsoꞌo tsa ntiꞌ naꞌ, masi ná nda nguꞌ xcayaꞌ naꞌ. Ná ntiꞌ naꞌ jña naꞌ xcayaꞌ naꞌ jiꞌi̱ ma̱, masi ntsuꞌu chacuayáꞌ chaꞌ jña naꞌ chaꞌ biꞌ jiꞌi̱ ma̱, laja loꞌo ndyuꞌni naꞌ cña jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni. \p \v 19 Ntsuꞌu chacuayáꞌ cuaꞌni naꞌ ni cña laca nu ntiꞌ naꞌ cuaꞌni naꞌ. Ná tucui ndatsaa ꞌna chaꞌ cuaꞌni naꞌ cña jiꞌi̱ nguꞌ nquichaꞌ; pana ntiꞌ naꞌ chaꞌ quiñaꞌa̱ la ñati̱ xñi nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Cristo, biꞌ chaꞌ nda naꞌ chacuayáꞌ jiꞌi̱ cua ñaꞌa̱ ca nguꞌ chaꞌ tatsaa nguꞌ ꞌna. \v 20 Nu loꞌo ngaꞌa̱ naꞌ slo nguꞌ judío, liꞌ ndyuꞌni naꞌ ñiꞌya̱ nu nduꞌni lcaa nguꞌ judío, chaꞌ xñi la nguꞌ judío chaꞌ jiꞌi̱ Cristo. Nchcuiꞌ naꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús loꞌo nguꞌ biꞌ, biꞌ chaꞌ ñiꞌya̱ nu nduꞌni nguꞌ judío loꞌo tyaꞌa nguꞌ, juaꞌa̱ nduꞌni naꞌ slo nguꞌ, masi ngaꞌaa ntsuꞌu chaꞌ taquiyaꞌ naꞌ jiꞌi̱ chaꞌ cusuꞌ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, nu cña nu nguscua jyoꞌo Moisés lo quityi chaꞌ cuaꞌni nguꞌ biꞌ tya saꞌni la. Pana laca chaꞌ cua ntiꞌ naꞌ chaꞌ quiñaꞌa̱ la ñati̱ biꞌ xñi nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Cristo. \v 21 Nguꞌ xaꞌ tsuꞌ ni, ná ngaꞌa̱ chaꞌ taquiyaꞌ nguꞌ jiꞌi̱ chaꞌ nu laca jiꞌi̱ nguꞌ judío. Biꞌ chaꞌ ñiꞌya̱ si laca naꞌ ñati̱ tyaꞌa nguꞌ, juaꞌa̱ ndiꞌi̱ naꞌ loꞌo nguꞌ xaꞌ tsuꞌ liꞌ, chaꞌ tsoꞌo la xñi nguꞌ biꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Cristo. Laja liꞌ ndaquiyaꞌ naꞌ lcaa chaꞌ nu nda ycuiꞌ Ndyosi Sti na loꞌo na, chaꞌ juaꞌa̱ ngaꞌa̱ chaꞌ caca si taquiyaꞌ na jiꞌi̱ Cristo. \v 22 Loꞌo liꞌ, loꞌo ndiꞌi̱ naꞌ loꞌo nguꞌ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús nu tya lyiji jlya tsoꞌo tiꞌ nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, ñiꞌya̱ si stuꞌba ti chaꞌ laca ꞌna loꞌo nguꞌ, juaꞌa̱ ndiꞌi̱ naꞌ loꞌo nguꞌ liꞌ, chaꞌ cuna la nguꞌ biꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Cristo. Lcua ti lo cña cuaꞌni naꞌ chaꞌ tyajaꞌa̱ la ñati̱ xñi nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Cristo. \v 23 Juaꞌa̱ nduꞌni naꞌ lcua ti seꞌi̱ su ndyaꞌa̱ naꞌ, chaꞌ nchcuiꞌ naꞌ loꞌo nguꞌ chaꞌ tsoꞌo jiꞌi̱ Jesús. Cua ntiꞌ naꞌ chaꞌ ñiꞌya̱ ndyaca tsoꞌo neꞌ cresiya ꞌna xquiꞌya chaꞌ biꞌ, la cuiꞌ juaꞌa̱ caca tsoꞌo neꞌ cresiya jiꞌi̱ lcaa ñati̱. \p \v 24 Ndiꞌya̱ laca cña nu nda Ni ꞌna, ñiꞌya̱ ndyaca loꞌo cuaꞌni nguꞌ sca posta loꞌo nxna nguꞌ. Tyu̱u̱ tyaꞌa nguꞌ xna nguꞌ stuꞌba ti liꞌ, masi sca ti yu tyiji̱loo jiꞌi̱ ca taꞌa nguꞌ su tye chaꞌ biꞌ. La cuiꞌ juaꞌa̱ caca loꞌo na, ngaꞌa̱ chaꞌ tsa cuꞌ ti cuaꞌni na cña ñaꞌa̱ cuayáꞌ nu tye chalyuu jiꞌna. \v 25 Loꞌo cua xna ti nguꞌ sca posta ni, ná taquiyaꞌ nguꞌ jiꞌi̱ sca chaꞌ nu cuaꞌa jiꞌi̱ nguꞌ chaꞌ ná xna tsoꞌo nguꞌ; talo nguꞌ ñaꞌa̱ cuayáꞌ nu tyiji̱loo nguꞌ jiꞌi̱ tyaꞌa nguꞌ, chaꞌ cuaꞌni nguꞌ ngana. Su cua ndye, liꞌ caja xi chaꞌ tsoꞌo jiꞌi̱ nguꞌ nu nguaꞌni ngana biꞌ, masi xti ti tyempo talo chaꞌ biꞌ, pana xaꞌ ñaꞌa̱ chaꞌ ndyaca loꞌo na. Lye tsa ndyuꞌni cña tiꞌ na lcaa hora, ñaꞌa̱ cuayáꞌ ta Ni sca chaꞌ tsoꞌo jiꞌna, sca chaꞌ nu ná ngaꞌa̱ chaꞌ tye tsiyaꞌ ti. \v 26 Loꞌo naꞌ, ñiꞌya̱ laca sca ñati̱ nu nxna posta, juaꞌa̱ nduꞌni naꞌ nde chalyuu; liñi tsa nxna naꞌ ñaꞌa̱ cuayáꞌ tyalaa naꞌ su ndye tyucui̱i̱. La cuiꞌ ñiꞌya̱ laca si nxu̱u̱ tyaꞌa naꞌ loꞌo ndacu̱ꞌ ti naꞌ, ná nducu̱ naꞌ ndacu̱ꞌ naꞌ lo cuiꞌi̱ ti. \v 27 Nchcubeꞌ naꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ ca naꞌ, chaꞌ talo chalyuu ꞌna, chaꞌ ná xtyanu tiꞌi̱ Ni ꞌna tsiyaꞌ ti. Quiñaꞌa̱ tsa chaꞌ cua nguluꞌu naꞌ jiꞌi̱ xaꞌ ñati̱ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni, loꞌo juaꞌa̱ ntsuꞌu chaꞌ taquiyaꞌ ycuiꞌ naꞌ jiꞌi̱ chaꞌ biꞌ. \c 10 \s1 Ná cuaꞌni tlyu na jiꞌi̱ cua ñaꞌa̱ ca lcui̱ joꞌó \p \v 1 Cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, tya ntiꞌ naꞌ cachaꞌ naꞌ jiꞌi̱ ma̱ chaca quiyaꞌ ñiꞌya̱ ngua jiꞌi̱ jyoꞌo cusuꞌ jiꞌna, nu loꞌo ngutaꞌa̱ nguꞌ loꞌo jyoꞌo Moisés nu ngua saꞌni. Ndacui sca coo nde cua̱ su ngutaꞌa̱ nguꞌ biꞌ, chaꞌ ná ñaꞌa̱ nguꞌ xñaꞌa̱ biꞌ jiꞌi̱ nguꞌ. Tsoꞌo ti nteje tacui nguꞌ biꞌ claꞌbe lo hitya su naa Tyujoꞌo Ngaꞌa, ngutuꞌu nguꞌ chaca tsuꞌ liꞌ. \v 2 Coo nu ndacui biꞌ, loꞌo juaꞌa̱ hitya tyujoꞌo biꞌ, biꞌ laca nu nguaꞌni chaꞌ ngusñi nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Moisés; biꞌ chaꞌ ngutuꞌu lcaꞌa̱ nguꞌ jiꞌi̱, ñiꞌya̱ laca chaꞌ loꞌo tyucuatya na cuentya jiꞌi̱ Jesús. \v 3 Ycuiꞌ Ndyosi laca nu nda na ndyacu ca taꞌa nguꞌ biꞌ; \v 4 la cuiꞌ juaꞌa̱ ngujui na ndyiꞌo lcaa nguꞌ biꞌ, chaꞌ ycuiꞌ Ndyosi laca nu cua nda lcaa na biꞌ jiꞌi̱ nguꞌ. Sca quee tlyu nu ngaꞌa̱ ca siiꞌ cuaꞌa̱, ca quiyaꞌ quee biꞌ ngutuꞌu hitya nu ndyiꞌo nguꞌ. Ycuiꞌ Ndyosi laca nu nda hitya nu ndyiꞌo nguꞌ biꞌ, chaꞌ masi tya liꞌ ngutaꞌa̱ ycuiꞌ Cristo loꞌo nguꞌ biꞌ, ngunaꞌa̱si̱i̱ Ni jiꞌi̱ nguꞌ su ngutaꞌa̱ nguꞌ. \v 5 Masi juaꞌa̱ nguaꞌni ycuiꞌ Ndyosi, ná ntajaꞌa̱ nguꞌ biꞌ taquiyaꞌ nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Ni tsiyaꞌ ti. Biꞌ chaꞌ ngua taja tiꞌ Ni jiꞌi̱ nguꞌ liꞌ, nguxtyanu tiꞌi̱ Ni jiꞌi̱ nguꞌ; ca lo nati̱ꞌ btyi biꞌ ngujuii nguꞌ liꞌ, ndyanu tyijya̱ nguꞌ biꞌ toꞌ tyucui̱i̱ biꞌ. \p \v 6 Loꞌo juaꞌa̱ na, taca tyiꞌu tiꞌ na ñiꞌya̱ nu nguaꞌni jyoꞌo cusuꞌ biꞌ nu ngua saꞌni. Ná tsoꞌo si xcuiꞌ na tyuꞌu tyiquee na jiꞌi̱ chaꞌ cuxi, chaꞌ la cuiꞌ juaꞌa̱ nguaꞌni nguꞌ biꞌ tya liꞌ. \v 7 La cuiꞌ ti ná tsoꞌo chaꞌ cuaꞌni tlyu na jiꞌi̱ lcui̱ joꞌó, ñiꞌya̱ nu nguaꞌni nguꞌ biꞌ. Ndiꞌya̱ nchcuiꞌ chaꞌ nu nscua lo quityi cusuꞌ chaꞌ jiꞌi̱ ñati̱ biꞌ: “Tsa cuꞌ ti ndyaꞌa̱ nguꞌ ji̱i̱. Na ndiꞌi̱ ti nguꞌ ndyacu nguꞌ ndyiꞌo nguꞌ loꞌo tyaꞌa nguꞌ, liꞌ ndatu̱ ti nguꞌ chaꞌ quijya nguꞌ loꞌo tyaꞌa nguꞌ”, nacui̱ lo quityi biꞌ. \v 8 La cuiꞌ ti ná tsoꞌo chaꞌ cuaꞌni subaꞌ na loꞌo xaꞌ cunaꞌa̱, ñiꞌya̱ nu nguaꞌni nguꞌ biꞌ liꞌ. ¿Ñiꞌya̱ ngua liꞌ? Sca ti tsa̱ ngujuii calaa ntucua sna mil tyaꞌa ñati̱ biꞌ xquiꞌya chaꞌ cuxi biꞌ. \v 9 Juaꞌa̱ ná tsoꞌo chaꞌ xtyí loꞌo ti na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nu Xuꞌna na, chaꞌ quiñaꞌa̱ tsa chaꞌ clyu tiꞌ ngüiꞌya Ni jiꞌna. Juaꞌa̱ nguaꞌni nguꞌ biꞌ nu ngua saꞌni, liꞌ ngusuꞌba Ni cuaña lijya̱ chaꞌ ndyujuii niꞌ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ. \v 10 La cuiꞌ ti chaꞌ ná ntsuꞌu chaꞌ chcuiꞌ cuxi na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. Cua ntsuꞌu xi jyoꞌo cusuꞌ biꞌ nu nguaꞌni nguꞌ juaꞌa̱, loꞌo liꞌ ndye nguꞌ ndyujuii Ni jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ, chaꞌ nda Ni sca xca̱ lijya̱ nu ndyujuii jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ. \p \v 11 Lcaa chaꞌ tlyu biꞌ ngua jiꞌi̱ jyoꞌo cusuꞌ biꞌ nu ngua saꞌni, chaꞌ caja ñiꞌya̱ tyiꞌu tiꞌ xaꞌ ñati̱ nde loo la na laca nu ngua jiꞌi̱ jyoꞌo cusuꞌ biꞌ, ni chaꞌ laca ngua jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ juaꞌa̱. Loꞌo juaꞌa̱ tya nscua chaꞌ biꞌ lo quityi chaꞌ cube tiꞌ na jiꞌi̱ chaꞌ biꞌ. Cua ngulala ti tye chalyuu su ndiꞌi̱ na juani; \v 12 biꞌ chaꞌ tsoꞌo si cube tiꞌ ma̱ chaꞌ ná tyuꞌutsuꞌ ma̱ jiꞌi̱ tyucui̱i̱ nu liñi ca, si ntiꞌ ma̱ chaꞌ tsoꞌo ti tyiꞌi̱ cresiya jiꞌi̱ ma̱, chaꞌ ná tyacua sca chaꞌ cuxi jiꞌi̱ ma̱ tsiyaꞌ ti. \v 13 Lcaa quiyaꞌ loꞌo tyacua sca chaꞌ cuxi jiꞌi̱ ma̱, ná cube tiꞌ ma̱ liꞌ, la cuiꞌ juaꞌa̱ ndyaca jiꞌi̱ cua ñaꞌa̱ ca ñati̱ chalyuu. Pana ná cube tiꞌ ma̱, ñaꞌa̱ ycuiꞌ Ndyosi jiꞌna; lcaa cña nu nacui̱ Ni chaꞌ cuaꞌni Ni cuentya jiꞌna, nduꞌni Ni cña biꞌ. Ná ta Ni chacuayáꞌ chaꞌ tyiji̱loo sca chaꞌ cuxi jiꞌi̱ ma̱ ñaꞌa̱ cuayáꞌ nu ngaꞌaa caca xtyanu ma̱ jiꞌi̱; pana la cuiꞌ hora loꞌo cua cñiloꞌo ti chaꞌ cuxi biꞌ jiꞌi̱ ma̱, liꞌ xtyucua Ni jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ ná cuaꞌni ma̱ jiꞌi̱, loꞌo liꞌ taca clyaá ma̱ jiꞌi̱ chaꞌ cuxi biꞌ. \p \v 14 Cuꞌma̱ tyaꞌa tsoꞌo na, ntsuꞌu tsa tyiquee naꞌ ñaꞌa̱ naꞌ jiꞌi̱ ma̱, biꞌ chaꞌ nchcuiꞌ tsa naꞌ loꞌo ma̱ juani chaꞌ ná cuaꞌni tlyu ma̱ tsiyaꞌ ti jiꞌi̱ lcui̱ joꞌó jiꞌi̱ nguꞌ, ngaꞌaa tsaa ma̱ su ntucua biꞌ. \v 15 Ntiꞌ naꞌ chaꞌ nduna tsoꞌo ma̱, cua laca nclyacua tsoꞌo tiꞌ ma̱ ntiꞌ naꞌ, biꞌ chaꞌ nchcuiꞌ naꞌ loꞌo ma̱ juaꞌa̱. Taca cuiꞌya ma̱ cuentya chaꞌ chañi laca chaꞌ nu nda naꞌ loꞌo ma̱ juani. \v 16 Loꞌo ndyuꞌu tiꞌi̱ na stuꞌba ti loꞌo nguꞌ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús ndyiꞌyu na, loꞌo juaꞌa̱ ndacu na liꞌ; juaꞌa̱ nduꞌni na xquiꞌya chaꞌ ngulacua̱ Jesús jiꞌi̱ chaꞌ biꞌ tya clyo. Biꞌ chaꞌ clyo nda na tsa xlyaꞌbe jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi xquiꞌya cña nu nguaꞌni Jesús biꞌ. Loꞌo ndyiꞌyu na vino biꞌ, liꞌ stuꞌba ntsuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo ycuiꞌ Jesús loꞌo lcaa nguꞌ tyaꞌa na, nu loꞌo ntsuꞌu tiꞌ na chaꞌ cua ndyalu tañi ycuiꞌ Jesús loꞌo ngujuii Ni lo crusi xquiꞌya na. Loꞌo ndacu na xlyá biꞌ, la cuiꞌ juaꞌa̱ liꞌ, stuꞌba ntsuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo Jesús loꞌo lcaa nguꞌ tyaꞌa na, nu loꞌo ntsuꞌu tiꞌ na chaꞌ nda Jesús jiꞌi̱ tyucui ñaꞌa̱ ycuiꞌ ca chaꞌ ngujuii Ni lo crusi xquiꞌya na. \v 17 Sca ti ycuꞌ xlyá nscua lo mesa su ndacu na stuꞌba ti; loꞌo ndyaꞌbe xlyá biꞌ, liꞌ ndyiji na cacu ca taꞌa na, masi tyu̱u̱ tsa tyaꞌa na. Tsa tlyu ti ndiꞌi̱ na chaꞌ stuꞌba ti laca na ñati̱ jiꞌi̱ Jesús. \p \v 18 Cuiꞌya ma̱ xi cuentya ñiꞌya̱ nu nduꞌni nguꞌ judío. Ndyaꞌa̱ loꞌo nguꞌ jiꞌi̱ msta̱ chaꞌ sta nguꞌ jiꞌi̱ lo mesa su nduꞌni tlyu nguꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. Loꞌo liꞌ ntsuꞌu nu laca cña neꞌ laa biꞌ, nu ndacu na nu ngua msta̱ biꞌ. Ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ nu ndyacu msta̱ biꞌ loꞌo ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ xquiꞌya Ni ntucua mesa biꞌ. \v 19 Xaꞌ ñaꞌa̱ nduꞌni nguꞌ xaꞌ tsuꞌ loꞌo lcui̱ joꞌó jiꞌi̱ nguꞌ. Loꞌo nguꞌ biꞌ nsta nguꞌ cuañaꞌ lo mesa chaꞌ caca msta̱ jiꞌi̱ joꞌó jiꞌi̱ nguꞌ. ¿Ha tsoꞌo la chacuayáꞌ ntsuꞌu jiꞌi̱ lcui̱ joꞌó biꞌ lacua? Ná ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ biꞌ tsiyaꞌ ti. Stuꞌba ti ñaꞌa̱ cuañaꞌ msta̱ biꞌ loꞌo xaꞌ la cuañaꞌ. \v 20 Ndiꞌya̱ laca chaꞌ loꞌo nduꞌni tlyu nguꞌ jiꞌi̱ joꞌó biꞌ: Siꞌi jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nduꞌni tlyu nguꞌ biꞌ, jiꞌi̱ tyu̱u̱ lo cuiꞌi̱ xñaꞌa̱ nduꞌni tlyu nguꞌ loꞌo nduꞌni nguꞌ juaꞌa̱. Loꞌo cuꞌma̱ ni, ná tsoꞌo cuaꞌni tyaꞌa ma̱ loꞌo cuiꞌi̱ xñaꞌa̱ biꞌ. \v 21 Ná tsoꞌo coꞌo ma̱ cuentya jiꞌi̱ cuiꞌi̱ xñaꞌa̱ biꞌ, loꞌo liꞌ coꞌo ma̱ na nu cua nda Jesús nu Xuꞌna na chaꞌ coꞌo na. Ná tsoꞌo tsiyaꞌ ti chaꞌ biꞌ; ni ná tsoꞌo cacu ma̱ cuentya jiꞌi̱ cuiꞌi̱ xñaꞌa̱ biꞌ, liꞌ nde loo la cacu ma̱ cuentya jiꞌi̱ Jesús nu Xuꞌna na. \v 22 ¿Ha ntiꞌ na chaꞌ ca chi̱i̱ tiꞌ ycuiꞌ Ndyosi nu Xuꞌna na ñaꞌa̱ Ni jiꞌna? ¿Ha nchca la jiꞌna que ycuiꞌ Ndyosi lacua, ntiꞌ na? \s1 Cube tiꞌ na jiꞌi̱ xaꞌ ñati̱, siꞌi xcuiꞌ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ ca na cube tiꞌ na \p \v 23 Chañi tsa chaꞌ nu nchcuiꞌ ñati̱: “Ntsuꞌu chacuayáꞌ cuaꞌni na cua ñaꞌa̱ ca chaꞌ nu ntiꞌ ti na cuaꞌni na”, nacui̱ nguꞌ. Pana ntsuꞌu xi chaꞌ nu nduꞌni na nu ná taca xtyucua jiꞌna tsiyaꞌ ti. Chañi chaꞌ taca cuaꞌni na ñiꞌya̱ nu ntiꞌ ti na, pana siꞌi lcaa chaꞌ biꞌ nduꞌni chaꞌ xñi tsoꞌo na chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. \v 24 Ngaꞌa̱ chaꞌ culacua tiꞌ na ñiꞌya̱ nu caca tsoꞌo la chaꞌ jiꞌi̱ xaꞌ ñati̱, siꞌi xcuiꞌ na cuentya jiꞌna ti culacua tiꞌ na. \p \v 25 Taca cacu ma̱ lcaa na ndacu nu nchca cayaꞌ niꞌi̱ lcayaꞌ; ná sca culacua tiꞌ ma̱ na ca laca biꞌ, si tsoꞌo, si ná tsoꞌo laca biꞌ cuentya jiꞌi̱ ma̱. \v 26 Ycuiꞌ Ndyosi Sti na ca jiꞌi̱ tyucui ñaꞌa̱ chalyuu, loꞌo juaꞌa̱ la cuiꞌ Ni ngüiñá Ni lcaa lo na nu ntsuꞌu chalyuu. \p \v 27 Ná cube tiꞌ ma̱ si chcuiꞌ sca ñati̱ loꞌo ma̱ chaꞌ cacu ma̱ xi slo nguꞌ, masi sca ñati̱ nu ná ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ loꞌo ycuiꞌ Ndyosi laca biꞌ. Tsoꞌo si tsaa ma̱ slo nguꞌ biꞌ si ntiꞌ ma̱ lacua. Loꞌo liꞌ cacu ma̱ jiꞌi̱ na laca nu ta nguꞌ jiꞌi̱ ma̱; ná ntsuꞌu chaꞌ cube tiꞌ ma̱ jiꞌi̱ na biꞌ, si tsoꞌo, si ná tsoꞌo laca biꞌ cuentya jiꞌi̱ ma̱. \v 28 Sca ti si cachaꞌ sca ñati̱ tyaꞌa ndyacu ma̱ chaꞌ msta̱ nu nscua slo joꞌó laca nu cuañaꞌ nu ndyacu ma̱ biꞌ, liꞌ ná tsoꞌo chaꞌ cacu ma̱ jiꞌi̱. Tsoꞌo la si cuiꞌya nguꞌ biꞌ cuentya chaꞌ cuxi laca na biꞌ cuentya jiꞌi̱ ma̱, chaꞌ caca jlo tiꞌ nguꞌ chaꞌ ná ntsuꞌu chaꞌ cacu ma̱ na biꞌ loꞌo ngusñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús. \v 29 Cuꞌma̱ cua jlo tiꞌ ma̱ chaꞌ biꞌ. Chaca yu biꞌ tya lyiji caca cuayáꞌ tsoꞌo tiꞌ yu, biꞌ chaꞌ ná ntiꞌ na chaꞌ tyuꞌutsuꞌ yu jiꞌi̱ tyucui̱i̱ liñi si ñaꞌa̱ yu chaꞌ ndyacu ma̱ na biꞌ. \p Ná tyiqueeꞌ ñacui̱ ma̱ ꞌna liꞌ: “¿Ni chaꞌ laca xcuiꞌ cuentya jiꞌi̱ xaꞌ ñati̱ culacua tiꞌ naꞌ? Ntsuꞌu chacuayáꞌ cuaꞌni naꞌ ñiꞌya̱ nu ntiꞌ naꞌ cuaꞌni naꞌ. \v 30 Si nda tsa naꞌ xlyaꞌbe jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi cuentya jiꞌi̱ na ndacu naꞌ, ¿ni chaꞌ laca chcuiꞌ ñati̱ chaꞌ cuxi ꞌna loꞌo ndacu naꞌ jiꞌi̱ lacua?” ñacui̱ ma̱ ꞌna. \v 31 Tsoꞌo lacua masi cacu ma̱, masi coꞌo ma̱, masi cuaꞌni ma̱ lcua ti lo cña nu ndyuꞌni ma̱, pana tyiꞌu tiꞌ ma̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi laja loꞌo cuaꞌni ma̱ lcaa cña biꞌ, chaꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ nguꞌ liꞌ chaꞌ tsoꞌo tsa laca chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, la cuiꞌ chaꞌ nu cua ngusñi ma̱. \v 32 Ná ta ma̱ chacuayáꞌ tyuꞌutsuꞌ ni tsaca nguꞌ jiꞌi̱ tyucui̱i̱ liñi jiꞌi̱ Cristo; ni nguꞌ judío, ni nguꞌ xaꞌ tsuꞌ nu siꞌi nguꞌ judío laca, ni tsaca ñati̱ tyaꞌa ngusñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, ná tsoꞌo tsiyaꞌ ti si tyú nguꞌ yaꞌ nu xñaꞌa̱. \v 33 Lcaa su ndyuꞌni naꞌ cña ndube tiꞌ naꞌ jiꞌi̱ xaꞌ ñati̱, si caca tsoꞌo cresiya jiꞌi̱ nguꞌ loꞌo cuaꞌni naꞌ cña biꞌ. Siꞌi na tyacua chaꞌ tsoꞌo jiꞌi̱ ycuiꞌ ca naꞌ, ntiꞌ naꞌ chaꞌ caca tsoꞌo cresiya jiꞌi̱ cua ñaꞌa̱ ca ñati̱, chaꞌ caja ñiꞌya̱ clyaá nguꞌ jiꞌi̱ nu cuxi liꞌ. \c 11 \p \v 1 Biꞌ chaꞌ cuiꞌya tsoꞌo ma̱ cuentya ñaꞌa̱ cña nu nduꞌni naꞌ, loꞌo la cuiꞌ juaꞌa̱ cuaꞌni ma̱ liꞌ, chaꞌ ñiꞌya̱ laca cña nu nguaꞌni Cristo, juaꞌa̱ laca cña nu nduꞌni naꞌ. \s1 Ñiꞌya̱ cuaꞌni nu nguꞌ cunaꞌa̱ loꞌo ndyuꞌu tiꞌi̱ nguꞌ loꞌo na \p \v 2 Cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Cristo, tsoꞌo tsa ntsuꞌu tyiquee naꞌ ñaꞌa̱a̱ jiꞌi̱ ma̱, chaꞌ xcuiꞌ ndyiꞌu tiꞌ ma̱ ꞌna, loꞌo juaꞌa̱ nduꞌni ma̱ lcaa lo chaꞌ nu nguluꞌu naꞌ jiꞌi̱ ma̱. \v 3 Ndiꞌya̱ ntiꞌ naꞌ chaꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ ma̱: Ycuiꞌ Ndyosi laca loo jiꞌi̱ Cristo, loꞌo juaꞌa̱ Cristo laca loo jiꞌi̱ lcaa ñati̱; la cuiꞌ juaꞌa̱ nu quiꞌyu laca loo jiꞌi̱ nu cunaꞌa̱. \v 4 Biꞌ chaꞌ ná tyucua smalyu scuaꞌ que nguꞌ quiꞌyu neꞌ laa su ndyuꞌu tiꞌi̱ ma̱; masi chcuiꞌ yu loꞌo ycuiꞌ Ndyosi, masi cachaꞌ yu sca chaꞌ jiꞌi̱ Ni jiꞌi̱ ñati̱, ná tyucua smalyu hique yu. Loo laca Cristo jiꞌi̱ yu, biꞌ chaꞌ ná cuaꞌni tyucuaa tiꞌ yu jiꞌi̱ Ni ñiꞌya̱ si tyucua smalyu hique yu. \v 5-6 Pana nu nguꞌ cunaꞌa̱ ni, tsoꞌo si sta nguꞌ payu̱ hique nguꞌ loꞌo ndyuꞌu tiꞌi̱ lcaa nguꞌ neꞌ laa; masi chcuiꞌ nguꞌ loꞌo ycuiꞌ Ndyosi, masi cachaꞌ nguꞌ sca chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ ñati̱, sta nguꞌ payu̱ hique nguꞌ, chaꞌ ná cuaꞌni tyucuaa tiꞌ nguꞌ cunaꞌa̱ jiꞌi̱ clyoꞌo nguꞌ ca su ndyuꞌu tiꞌi̱ nguꞌ liꞌ, chaꞌ loo la laca nu quiꞌyu jiꞌi̱ nu cunaꞌa̱. Nclyá cuꞌma̱ quicha̱ꞌ hique nu cunaꞌa̱ nu ngua saꞌa jiꞌi̱ nguꞌ, chaꞌ ca tyujuꞌu tiꞌ; la cuiꞌ juaꞌa̱ stuꞌba ti laca nu cunaꞌa̱ nu ná sta payu̱ hique neꞌ laa. Biꞌ chaꞌ cuꞌma̱ nguꞌ cunaꞌa̱, si ná ntiꞌ ma̱ cuaꞌni tyucuaa tiꞌ ma̱ jiꞌi̱ nu nguꞌ quiꞌyu su ndyuꞌu tiꞌi̱ ma̱ loꞌo nguꞌ, tsoꞌo la si tacu̱ꞌ ma̱ hique ma̱ liꞌ; ná ntsuꞌu chaꞌ ca tyujuꞌu tiꞌ ma̱ liꞌ. \v 7 Ná ntsuꞌu chaꞌ tacu̱ꞌ nguꞌ quiꞌyu hique nguꞌ, chaꞌ ycuiꞌ Ndyosi ngüiñá jiꞌi̱ sca nu quiꞌyu tya clyo; ñiꞌya̱ nu ñaꞌa̱ ycuiꞌ Ni, juaꞌa̱ ñaꞌa̱ ngüiñá Ni jiꞌi̱ nu quiꞌyu biꞌ. Pana xaꞌ chaꞌ laca jiꞌi̱ nu cunaꞌa̱, tsoꞌo tsa ñaꞌa̱ nu cunaꞌa̱ xquiꞌya nu quiꞌyu. \v 8 Clyo ngüiñá ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ nu quiꞌyu, tiyaꞌ la liꞌ ngüiñá Ni jiꞌi̱ nu cunaꞌa̱. Tyijya̱ siiꞌ nu quiꞌyu ngulo Ni chaꞌ ngüiñá Ni jiꞌi̱ nu cunaꞌa̱, siꞌi tyijya̱ nu cunaꞌa̱ ngulo ycuiꞌ Ndyosi loꞌo ndyaꞌ nu quiꞌyu; \v 9 biꞌ chaꞌ xquiꞌya nu quiꞌyu ndyaꞌ nu cunaꞌa̱ nu ngua clyo, siꞌi xquiꞌya nu cunaꞌa̱ ndyaꞌ nu quiꞌyu. \v 10 Tsoꞌo la tyacu̱ꞌ hique nu cunaꞌa̱ lacua, chaꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ nguꞌ chaꞌ ntsuꞌu nu laca loo jiꞌi̱ nguꞌ. Hasta nu xca̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nde cua̱ nu ndyaꞌa̱ lo yuu su ndyuꞌu tiꞌi̱ ma̱, loꞌo biꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ chaꞌ biꞌ liꞌ, loꞌo ñaꞌa̱ nguꞌ jiꞌi̱ nguꞌ cunaꞌa̱. \v 11 Pana juani stuꞌba ti ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, masi quiꞌyu na, masi cunaꞌa̱ na. Ná caja ñiꞌya̱ tyiꞌi̱ nu quiꞌyu chalyuu si ná loꞌo nu cunaꞌa̱; juaꞌa̱ nu cunaꞌa̱ ni, ná caja ñiꞌya̱ tyiꞌi̱ chalyuu si ná loꞌo nu quiꞌyu. \v 12 Chañi chaꞌ xquiꞌya nu quiꞌyu ndyaꞌ nu cunaꞌa̱ tya clyo, pana la cuiꞌ juaꞌa̱ chañi chaꞌ nu cunaꞌa̱ laca nu nduꞌni cala jiꞌi̱ nu quiꞌyu juani; loꞌo juaꞌa̱ ycuiꞌ Ndyosi laca nu nduꞌni chaꞌ tyuꞌú tyucuaa lo nguꞌ biꞌ chalyuu. \p \v 13 Ycuiꞌ ca ma̱ cachaꞌ liñi ma̱ ꞌna si tsoꞌo ntiꞌ ma̱ chaꞌ chcuiꞌ sca nu cunaꞌa̱ loꞌo ycuiꞌ Ndyosi loꞌo ntucua yaala ti hique nu cunaꞌa̱ biꞌ. \v 14 Nu na ñati̱ chalyuu na, cua jlo tiꞌ na ñiꞌya̱ ñaꞌa̱ quicha̱ꞌ hique na. Juaꞌa̱ laca chaꞌ jiꞌna, ntyujuꞌu tsa tiꞌ na si tonu tsa quicha̱ꞌ hique nu quiꞌyu. \v 15 Siꞌi juaꞌa̱ ntiꞌ na loꞌo nu cunaꞌa̱, tsoꞌo tsa ntiꞌ na si tyucui̱ quicha̱ꞌ hique nu cunaꞌa̱. Cuaꞌnijoꞌo quicha̱ꞌ hique nguꞌ jiꞌi̱ nguꞌ, chaꞌ ná ca tyujuꞌu tiꞌ nguꞌ. \v 16 Si chcuiꞌ cuxi nguꞌ xquiꞌya chaꞌ ndyacu̱ꞌ hique nguꞌ, tsoꞌo si caca cuayáꞌ tiꞌ nguꞌ biꞌ, chaꞌ sca ti cuayáꞌ nduꞌni ya ñiꞌya̱ nu nduꞌni lcaa ñati̱ jiꞌi̱ Jesucristo lcua ti quichi̱ tyi nguꞌ. \s1 Chaꞌ cuxi nu ndyaca nu loꞌo ndyacu nguꞌ si̱i̱ nu nguluꞌu Jesús jiꞌna chaꞌ cuaꞌni na \p \v 17 Chaca chaꞌ nscua naꞌ re, chaꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ ma̱ chaꞌ ná ndiya tiꞌ naꞌ cña nu ndyuꞌni ma̱ loꞌo ndyuꞌu tiꞌi̱ ma̱ chaꞌ cacu ma̱ si̱i̱ nu nguluꞌu Jesús jiꞌna chaꞌ cuaꞌni na. Cua nscua chaꞌ caca tsoꞌo cresiya jiꞌi̱ ma̱ liꞌ, nu loꞌo cacu ma̱ si̱i̱ biꞌ; pana xaꞌ ñaꞌa̱ ndyuꞌni biꞌ loꞌo ma̱, ndyuꞌni ñuꞌu̱ biꞌ jiꞌi̱ cresiya jiꞌi̱ ma̱ juani. \v 18 Nacui̱ nguꞌ chaꞌ ná tsoꞌo nduꞌni ma̱ su ndyuꞌu tiꞌi̱ ma̱ chaꞌ cacu ma̱ si̱i̱ biꞌ. Xi xaꞌ ca ñaꞌa̱ nduꞌni sa scaa ma̱, nacui̱ nguꞌ. Cua jlo tiꞌ naꞌ chaꞌ la cuiꞌ juaꞌa̱ ndyaca loꞌo cuꞌma̱ si ntiꞌ. \v 19 Si juaꞌa̱ ná stuꞌba ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo tyaꞌa ma̱, chañi tiyaꞌ la liꞌ taca ca cuayáꞌ tiꞌ na tilaca nu chañi ca ndaquiyaꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús. \v 20 Pana ná tsoꞌo chaꞌ ngaꞌaa nduꞌni ma̱ si̱i̱ ñiꞌya̱ tyaꞌa si̱i̱ nu nguluꞌu ycuiꞌ Jesús jiꞌna, chaꞌ cuaꞌni na nu loꞌo ndyuꞌu tiꞌi̱ ma̱ loꞌo tyaꞌa ma̱ liꞌ. \v 21 Loꞌo ndyalaa hora cacu ma̱, liꞌ yala ti ndacu ma̱ si̱i̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ ti ma̱, ná nda ma̱ tyempo tsiyaꞌ ti cacu xaꞌ la tyaꞌa ma̱; biꞌ chaꞌ ntsuꞌu nguꞌ tyaꞌa ma̱ nu ná ndyiji cacu tsoꞌo, loꞌo juaꞌa̱ ntsuꞌu xaꞌ la nguꞌ nu hasta nchca cuꞌbi nguꞌ, chaꞌ quiñaꞌa̱ tsa na ngusñi nguꞌ ndyiꞌo nguꞌ. \v 22 Taca cacu ma̱ coꞌo ma̱ toꞌ tyi ma̱ si ntyuteꞌ tsa ma̱. Pana ñiꞌya̱ nu nduꞌni ma̱ juani, na nduꞌni ñuꞌu̱ ma̱ jiꞌi̱ tyaꞌa ndiꞌi̱ ma̱, tyaꞌa ngusñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, ñaꞌa̱ cuayáꞌ nda ma̱ chaꞌ tyujuꞌu tiꞌ jiꞌi̱ nguꞌ tiꞌi tyaꞌa ngusñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús. Ná tyiqueeꞌ cua ngua cuayáꞌ tiꞌ ma̱ na laca nu ntiꞌ naꞌ chcui̱ꞌ loꞌo ma̱ juani, chaꞌ ngaꞌaa ntsuꞌu chaꞌ tsoꞌo nu caca chcui̱ꞌ loꞌo ma̱ tsiyaꞌ ti cuentya jiꞌi̱ chaꞌ biꞌ. \s1 Si̱i̱ nu nguluꞌu Jesús nu Xuꞌna na chaꞌ cacu na \p \v 23 Ndiꞌya̱ chaꞌ nclyuꞌu naꞌ jiꞌi̱ ma̱, la cuiꞌ chaꞌ nu ndyuna naꞌ loꞌo nchcuiꞌ ñati̱ nu ngua tsaꞌa̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ nu Xuꞌna na tya clyo: La cuiꞌ talya nu loꞌo ndyujuiꞌ nguꞌ cresiya jiꞌi̱ Jesús, laja loꞌo tya ndiꞌi̱ ñati̱ biꞌ loꞌo Jesús, liꞌ ndayaꞌ Jesús jiꞌi̱ xlyá, \v 24 ndya yu xlyaꞌbe jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi Sti na, loꞌo liꞌ ngusaꞌbe yu xlyá biꞌ; liꞌ nacui̱ Jesús jiꞌi̱ tyaꞌa ndyaꞌa̱ yu: “Jacu ma̱ xlyá re; ñiꞌya̱ ntiꞌ cuañaꞌ naꞌ, juaꞌa̱ ntiꞌ xlyá re. Cuentya jiꞌi̱ ma̱ laca chaꞌ nu chcubeꞌ naꞌ lo crusi, biꞌ chaꞌ tyiꞌu tiꞌ ma̱ ꞌna loꞌo cacu ma̱ xlyá re”, nacui̱ Jesús jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ. \v 25 Tiyaꞌ la liꞌ loꞌo cua ndye nguaꞌni nguꞌ si̱i̱, liꞌ ndayaꞌ Jesús jiꞌi̱ vaso; ndiꞌya̱ nacui̱ yu jiꞌi̱ nguꞌ liꞌ: “Loꞌo coꞌo ma̱ na nu ntsuꞌu neꞌ vaso re, liꞌ tyiꞌu tiꞌ ma̱ chaꞌ tyalú tañi naꞌ xquiꞌya quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ lcaa ñati̱, chaꞌ juaꞌa̱ quiñi chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi Sti naꞌ loꞌo nguꞌ. Loꞌo coꞌo ma̱ na re, tyiꞌu tiꞌ ma̱ ꞌna liꞌ”, nacui̱ Jesús jiꞌi̱ nguꞌ. \v 26 Biꞌ chaꞌ lcaa quiyaꞌ loꞌo cacu ma̱ xlyá biꞌ, loꞌo coꞌo ma̱ na nu ntsuꞌu neꞌ vaso biꞌ, ñaꞌa̱ cuayáꞌ nu ca̱a̱ Jesús chaca quiyaꞌ, liñi culuꞌu ma̱ jiꞌi̱ ñati̱ chaꞌ ngujuii Jesús lo crusi xquiꞌya na. \s1 Ñiꞌya̱ nu ngaꞌa̱ chaꞌ cacu na si̱i̱ biꞌ \p \v 27 Ndiꞌya̱ ndyaca liꞌ: ntsuꞌu quiꞌya jiꞌna loꞌo ycuiꞌ Ndyosi, si ná tyucui tyiquee na cacu na coꞌo na si̱i̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni; na nduꞌni cuxi na jiꞌi̱ ycuiꞌ nu Xuꞌna na liꞌ, chaꞌ ná ndyiꞌu tsoꞌo tiꞌ na chaꞌ nda Jesús jiꞌi̱ tyucui ñaꞌa̱ ycuiꞌ ca yu ngujuiꞌi̱ caꞌa̱ nguꞌ jiꞌi̱ yu lo crusi, cuati ndyalú tañi yu lo crusi loꞌo ngujuii yu juaꞌa̱ xquiꞌya na. \v 28 Biꞌ chaꞌ ntsuꞌu chaꞌ culacua tsoꞌo tiꞌ na loꞌo cacu na si̱i̱ biꞌ; liꞌ tyucui tyiquee na cacu na xlyá biꞌ, coꞌo na na nu ntsuꞌu neꞌ vaso biꞌ. \v 29 Si ná culacua tsoꞌo tiꞌ na ni chaꞌ laca nu ndacu na jiꞌi̱, ni chaꞌ laca nu ndyiꞌyu na jiꞌi̱, liꞌ ntsuꞌu quiꞌya jiꞌna loꞌo ycuiꞌ Ndyosi, chaꞌ ná ndyiꞌu tiꞌ na jiꞌi̱ ycuiꞌ Jesús, loꞌo juaꞌa̱ ná ntsuꞌu tiꞌ na jiꞌi̱ tyaꞌa na nu stuꞌba ndyuꞌni tlyu na jiꞌi̱ Ni. \v 30 Biꞌ chaꞌ quiñaꞌa̱ tsa cuꞌma̱ nchca quicha ma̱, loꞌo juaꞌa̱ nchca ñuꞌu̱ tiꞌ ma̱, loꞌo juaꞌa̱ ntsuꞌu cuꞌma̱ nu ndyijii tsiyaꞌ ti; \v 31 pana si culacua tsoꞌo tiꞌ na tya clyo loꞌo cacu na si̱i̱ biꞌ, ná ntsuꞌu chaꞌ ca tyaala Ni jiꞌna juaꞌa̱ liꞌ. \v 32 Nchca tyaala Ni jiꞌna juani, loꞌo juaꞌa̱ nchcubeꞌ Ni jiꞌna xquiꞌya chaꞌ cuxi nu ndyuꞌni na, chaꞌ tiyaꞌ la loꞌo cua ndye chalyuu ná tsaa na ca bilyaa loꞌo ñati̱ nu ná ndaquiyaꞌ jiꞌi̱ Ni tsiyaꞌ ti. \p \v 33 Cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, tyiꞌu tiꞌ ma̱ chaꞌ biꞌ loꞌo tyuꞌu tiꞌi̱ ma̱ chaꞌ cuaꞌni ma̱ si̱i̱ biꞌ; jatya ma̱ xi jiꞌi̱ tyaꞌa ma̱ chaꞌ stuꞌba ti xana cacu ma̱ loꞌo lcaa tyaꞌa ma̱. \v 34 Si ntsuꞌu ma̱ nu ntyuteꞌ ma̱, jacu ma̱ tyaja toꞌ tyi ti ma̱ clyo. Loꞌo liꞌ ngaꞌaa cuaꞌni cuxi ma̱ loꞌo tyuꞌu tiꞌi̱ ma̱, liꞌ ná ntsuꞌu chaꞌ caca tyaala Ni jiꞌi̱ ma̱. Loꞌo ca̱a̱ naꞌ, taca quiñi nu xaꞌ la chaꞌ biꞌ jiꞌna loꞌo cuꞌma̱ liꞌ. \c 12 \s1 Cña nu nduꞌni Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ caca cuaꞌni sa scaa na \p \v 1 Cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, ntsuꞌu sca chaꞌ nu ntiꞌ naꞌ chaꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ ma̱ cuentya jiꞌi̱ cña nu caca jiꞌi̱ sa scaa na xquiꞌya Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi. \p \v 2 Cua jlo tiꞌ ma̱ ñiꞌya̱ nu nguaꞌni ma̱ tya saꞌni la, nu loꞌo bilya cuna ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús; na nguñiloꞌo lcui̱ joꞌó jiꞌi̱ ma̱, joꞌó nu cuꞌu̱ ti, chaꞌ jlya tiꞌ ma̱ lcua ti lo chaꞌ nu ntsuꞌu jiꞌi̱ joꞌó biꞌ. \v 3 Biꞌ chaꞌ ntiꞌ tsa naꞌ chaꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ ma̱ chaꞌ re. Siꞌi Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi nduꞌni chaꞌ ñacui̱ nguꞌ: “Cuiñaja laca nu Jesús biꞌ”. Ná taca ñacui̱ nguꞌ juaꞌa̱ xquiꞌya Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi. Loꞌo ñacui̱ nguꞌ: “Xuꞌna na laca Jesús”, Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi laca nu nduꞌni chaꞌ ñacui̱ nguꞌ juaꞌa̱ liꞌ. \p \v 4 Tyu̱u̱ lo chaꞌ nda ycuiꞌ Ndyosi jiꞌna chaꞌ caca cuaꞌni na sca cña jiꞌi̱ Ni, pana sca ti Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi nduꞌni chaꞌ taca cuaꞌni na cña biꞌ. \v 5 Loꞌo juaꞌa̱ xaꞌ ñaꞌa̱ cña ndyuꞌni sa scaa na, pana cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi ndyuꞌni lcaa na cña biꞌ. \v 6 Masi ná stuꞌba ndyuꞌni lcaa na, pana sca ti ycuiꞌ Ndyosi nduꞌni chaꞌ taca cuaꞌni na cña biꞌ, ca taꞌa na. \v 7 Nduꞌni Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi loꞌo na chaꞌ taca cuaꞌni lcaa na sca cña cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni, ca taꞌa na nu ntsuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo Jesús; biꞌ laca sca lo cña nu xtyucua jiꞌi̱ ca taꞌa na, loꞌo juaꞌa̱ xquiꞌya chaꞌ biꞌ cua jlo tiꞌ na chaꞌ cua ntsuꞌu Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi neꞌ cresiya jiꞌna. \v 8 Ndiꞌya̱ laca cña nu taca cuaꞌni na xquiꞌya Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi: ntsuꞌu nguꞌ nu ndachaꞌ liñi ñiꞌya̱ nu ngua jiꞌi̱ Jesús; loꞌo juaꞌa̱ ntsuꞌu nguꞌ nu tsoꞌo tsa nclyuꞌu tyucui̱i̱ chaꞌ xñi na chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi; \v 9 loꞌo juaꞌa̱ ntsuꞌu nguꞌ nu tsoꞌo tsa jlya tiꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi; loꞌo juaꞌa̱ ntsuꞌu nguꞌ nu nchca jiꞌi̱ cuaꞌni chaꞌ tyaca tsoꞌo nu quicha chacuayáꞌ jiꞌi̱ Jesús; \v 10 loꞌo juaꞌa̱ ntsuꞌu nguꞌ nu nchca jiꞌi̱ nduꞌni xaꞌ la chaꞌ tlyu chacuayáꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, cña nu ná nchca cuaꞌni ñati̱ nquichaꞌ; cuati ntsuꞌu xaꞌ la nguꞌ nu nchca jiꞌi̱ ndachaꞌ jiꞌi̱ ñati̱ sca chaꞌ nu nda ycuiꞌ Ndyosi loꞌo nguꞌ biꞌ; cuati juaꞌa̱ ntsuꞌu nguꞌ nu nchca tii ni cña nduꞌni sa scaa nguꞌ, si cuentya jiꞌi̱ Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi nduꞌni nguꞌ cña, si siꞌi cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nduꞌni nguꞌ cña; loꞌo juaꞌa̱ ntsuꞌu nguꞌ nu nchca jiꞌi̱ nchcuiꞌ chaꞌcña jiꞌi̱ xaꞌ la ñati̱; juaꞌa̱ tya ntsuꞌu xaꞌ la nguꞌ nu nchca jiꞌi̱ xtyacui chaꞌ biꞌ, chaꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ lcaa ñati̱ ni chaꞌ nda nguꞌ biꞌ liꞌ. \v 11 Sca ti Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi nduꞌni chaꞌ nchca jiꞌi̱ ñati̱ cuaꞌni lcaa cña biꞌ; biꞌ laca nu nda sca lo cña cuaꞌni sa scaa na, ñiꞌya̱ nu ntsuꞌu tyiquee Ni chaꞌ caca jiꞌna. \s1 Sca ti ñati̱ laca na loꞌo lcaa ñati̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús \p \v 12 Nu ycuiꞌ na ni, sca ti ñati̱ laca sca na, masi tyu̱u̱ tsa tyaꞌa tyijya̱ ntsuꞌu laja cuañaꞌ scaa na. La cuiꞌ juaꞌa̱ laca loꞌo ñaꞌa̱ taju tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Cristo; sca ti taju ñati̱ laca na, masi xaꞌ ca ñaꞌa̱ nduꞌni sa scaa na. \v 13 Ca taꞌa na, masi nguꞌ judío, masi nguꞌ xaꞌ tsuꞌ laca na, masi msu nu ngüiꞌya ñati̱, masi msu nu ndiꞌi̱ tsoꞌo ti laca na, na cua ntyucuatya na chacuayáꞌ jiꞌi̱ Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi; cua ndyanu Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi biꞌ neꞌ cresiya jiꞌi̱ sa scaa na, chaꞌ stuꞌba ntsuꞌu tyiquee na loꞌo lcua ti tyaꞌa ñati̱ nu ngusñi chaꞌ jiꞌi̱ Cristo. \p \v 14 Tyu̱u̱ tsa tyaꞌa tyijya̱ ntsuꞌu laja cuañaꞌ na nu nxtyucua jiꞌna nu loꞌo ndyuꞌni na cña nde chalyuu, siꞌi sca ti tyijya̱ nu ndulo la jiꞌna. \v 15 Si ndiꞌya̱ chcuiꞌ quiyaꞌ na loꞌo na: “Siꞌi yaꞌ nuꞌu̱ laca naꞌ, biꞌ chaꞌ ná ntsuꞌu chaꞌ jnaꞌ loꞌo nuꞌu̱”, ñacui̱ biꞌ. ¿Ñiꞌya̱ ñacui̱ ta na? Pana ná nchca xuu biꞌ, ca ñaꞌa̱ ngalya biꞌ jiꞌi̱ tyucui ñaꞌa̱ na. \v 16 Loꞌo liꞌ si ndiꞌya̱ ñacui̱ jyaca̱ na jiꞌna: “Siꞌi cloo nuꞌu̱ laca naꞌ, biꞌ chaꞌ ná ntsuꞌu chaꞌ jnaꞌ loꞌo nuꞌu̱”, ñacui̱ biꞌ. ¿Ñiꞌya̱ ñacui̱ ta na? Pana ná nchca xuu biꞌ, na ca ñaꞌa̱ ngalya biꞌ jiꞌi̱ tyucui ñaꞌa̱ na. \v 17 Ná ntsuꞌu su cuna na liꞌ, si xcuiꞌ cloo na laca tyucui ñaꞌa̱ na. ¿Ñiꞌya̱ caca cui̱ꞌ na sca na si xcuiꞌ jyaca̱ na laca tyucui ñaꞌa̱ na? \v 18 Na cua ngusta seꞌi̱ ti ycuiꞌ Ndyosi scaa tyijya̱ laja cuañaꞌ na, chaꞌ ñiꞌya̱ nu ndiya tiꞌ Ni, juaꞌa̱ ngüiñá Ni jiꞌna. \v 19 Ná laca na sca ñati̱ si sa yuꞌbe ti na; \v 20 pana juaꞌa̱ laca chaꞌ jiꞌna chaꞌ sca ti ñati̱ laca sca na, masi tyu̱u̱ tsa tyaꞌa tyijya̱ ntsuꞌu laja cuañaꞌ na. \p \v 21 Ná ca ñacui̱ cloo na jiꞌi̱ yaꞌ na: “Ná cuaꞌnijoꞌo nuꞌu̱ ꞌna”. Loꞌo juaꞌa̱ ná ca ñacui̱ scuaꞌ hique na jiꞌi̱ quiyaꞌ na: “Ná ntsuꞌu su cuaꞌnijoꞌo nuꞌu̱ ꞌna”. \v 22 Masi ntiꞌ na chaꞌ xti la cña nduꞌni sca lo tyijya̱ na, biꞌ laca nu lye la ndulo jiꞌna; \v 23 loꞌo juaꞌa̱ lacuꞌ na steꞌ chaꞌ ntiꞌ na chaꞌ ná tsoꞌo ñaꞌa̱ xaꞌ la seꞌi̱ laja cuañaꞌ na. Sca seꞌi̱ su tacati jiꞌna, nu ntyujuꞌu tiꞌ na si ñaꞌa̱ nguꞌ jiꞌi̱, lcaa hora ndyacu̱ꞌ lateꞌ lo seꞌi̱ biꞌ; \v 24 pana xaꞌ la seꞌi̱ laja cuañaꞌ na, nda na chacuayáꞌ masi ná tacu̱ꞌ lateꞌ lo biꞌ. Juaꞌa̱ ngüiñá ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ tyucui ñaꞌa̱ na, chaꞌ la cuiꞌ seꞌi̱ laja cuañaꞌ na nu ná ñaꞌa̱ nguꞌ jiꞌi̱, biꞌ laca nu tacati la cuentya jiꞌna. \v 25 Pana stuꞌba ti nduꞌni lcaa tyijya̱ laja cuañaꞌ na cña, stuꞌba ti chaꞌ jiꞌi̱ sca tyijya̱ na su ngalya loꞌo xi xaꞌ la tyijya̱ na. \v 26 Loꞌo quicha xi sca tyijya̱ na, tyucui ñaꞌa̱ na tiꞌí liꞌ; loꞌo ndacaꞌa na jiꞌi̱ sca tyijya̱ na, tyucui ñaꞌa̱ na tsoꞌo ntiꞌ na liꞌ. (La cuiꞌ juaꞌa̱ laca ma̱, tyucui ñaꞌa̱ tsaca taju cuꞌma̱ nu cua ngusñi chaꞌ jiꞌi̱ Cristo). \p \v 27 Ca taꞌa cuꞌma̱ lacua, stuꞌba chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo lcaa ñati̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Cristo scaa quichi̱; loꞌo juaꞌa̱ sa scaa ma̱ laca ma̱ ñati̱ jiꞌi̱ Cristo. \v 28 Tsoꞌo tsa ngusubi ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ ñati̱ nu caca cña jiꞌi̱ laja lcaa tyaꞌa ñati̱ nu cua ngusñi chaꞌ jiꞌi̱ Cristo scaa quichi̱: clyo ngusubi Ni jiꞌi̱ ñati̱ nu ndyaꞌa̱ xaꞌ quichi̱ tyijyuꞌ la chaꞌ chcuiꞌ nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús loꞌo nguꞌ quichi̱ biꞌ; liꞌ ngusubi Ni jiꞌi̱ ñati̱ nu ndachaꞌ jiꞌi̱ tyaꞌa nguꞌ sca chaꞌ nu cua nda ycuiꞌ Ndyosi loꞌo nguꞌ; loꞌo juaꞌa̱ ntsuꞌu ñati̱ nu liñi tsa nclyuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ Jesús jiꞌi̱ tyaꞌa nguꞌ; loꞌo juaꞌa̱ ntsuꞌu ñati̱ nu nduꞌni chaꞌ tlyu chacuayáꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, cña nu ná nchca cuaꞌni ñati̱ nquichaꞌ; loꞌo juaꞌa̱ ntsuꞌu ñati̱ nu nchca jiꞌi̱ cuaꞌni chaꞌ tyaca tsoꞌo nu quicha chacuayáꞌ jiꞌi̱ Jesús; loꞌo juaꞌa̱ ntsuꞌu ñati̱ nu nchca jiꞌi̱ xtyucua jiꞌi̱ tyaꞌa nguꞌ loꞌo cua ñaꞌa̱ ca lo cña; loꞌo juaꞌa̱ ntsuꞌu ñati̱ nu laca cña cuentya jiꞌi̱ tyaꞌa nguꞌ, ntsuꞌu ñati̱ nu nchca chcuiꞌ chaꞌcña jiꞌi̱ xaꞌ la ñati̱. Laja ñati̱ jiꞌi̱ Ni, nsubi ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ nguꞌ nu caca lcaa lo cña biꞌ. \v 29 Pana ná lcaa na ndyaꞌa̱ na tyijyuꞌ chaꞌ chcuiꞌ na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús loꞌo xaꞌ ñati̱, ni ná lcaa na nchca jiꞌna cachaꞌ na sca chaꞌ nu nda ycuiꞌ Ndyosi loꞌo ñati̱; juaꞌa̱ cua laca ti na taca culuꞌu liñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús jiꞌi̱ ñati̱, cua laca ti na nchca cuaꞌni na chaꞌ tlyu cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi; \v 30 juaꞌa̱ ná lcaa na nda Jesús chacuayáꞌ jiꞌna chaꞌ cuaꞌni na chaꞌ tyaca tsoꞌo nu quicha; la cuiꞌ juaꞌa̱ ná lcaa na nchcuiꞌ na chaꞌcña jiꞌi̱ xaꞌ la ñati̱, ni ná lcaa na nchca xtyacui na chaꞌ biꞌ, chaꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ xaꞌ ñati̱ ni chaꞌ nda nguꞌ tyaꞌa na loꞌo nguꞌ liꞌ. \v 31 Biꞌ chaꞌ ngaꞌa̱ chaꞌ jña ma̱ chacuayáꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ caca cuaꞌni la ma̱ cña, chaꞌ caca xtyucua ma̱ jiꞌi̱ xaꞌ la nguꞌ tyaꞌa ma̱. Loꞌo juaꞌa̱ tya ntsuꞌu chaca chaꞌ nu ndulo la jiꞌi̱ ma̱, nu bilya culuꞌu naꞌ jiꞌi̱ ma̱; biꞌ laca chaꞌ nu culuꞌu naꞌ jiꞌi̱ ma̱ juani. \c 13 \s1 Tsoꞌo si ntsuꞌu tsa tyiquee na ñaꞌa̱ na jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ na \p \v 1 Ná nduꞌni chaꞌ masi nchca tsa chcuiꞌ na lcaa lo chaꞌcña jiꞌi̱ ñati̱ chalyuu, masi chaꞌcña jiꞌi̱ xca̱ nu ntucua ca slo ycuiꞌ Ndyosi nde cua̱ chcuiꞌ na; si ná ntsuꞌu tyiquee na ñaꞌa̱ na jiꞌi̱ xaꞌ la ñati̱, ná sca chaꞌ tsoꞌo ntsuꞌu tyiquee na liꞌ. Laca na ñiꞌya̱ ntiꞌ sca sniquiji̱ nu ntyijiꞌi̱ na jiꞌi̱ juaꞌa̱ ti, juaꞌa̱ laca na ñiꞌya̱ laca sca cuiꞌchcua̱ nu lye tsa nclyatuꞌu na jiꞌi̱; ná ntsuꞌu chaꞌ taquiyaꞌ nguꞌ jiꞌna liꞌ. \v 2 Ná nduꞌni chaꞌ masi cachaꞌ na lcaa chaꞌ nu nda ycuiꞌ Ndyosi loꞌo ñati̱, si ná ntsuꞌu tyiquee na ñaꞌa̱ na jiꞌi̱ nguꞌ. Ná nduꞌni chaꞌ masi jlo tiꞌ na lcaa chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, masi tsoꞌo tsa nchca cuayáꞌ tiꞌ na sca chaꞌ nu ná ngujui ñiꞌya̱ nu caca cuayáꞌ tiꞌ ñati̱ nu ngua saꞌni la; ná sca na laca na cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi si ná ntsuꞌu tyiquee na ñaꞌa̱ na jiꞌi̱ ñati̱. La cuiꞌ ti masi jlya tsa tiꞌ na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi ñiꞌya̱ ntiꞌ si caca cuityi̱ na jiꞌi̱ sca caꞌya cua̱, pana si ná ntsuꞌu tyiquee na ñaꞌa̱ na jiꞌi̱ ñati̱, ná sca na laca na liꞌ. \v 3 La cuiꞌ ti ná sca na laca na masi tacha na lcaa chaꞌ tsoꞌo nu ntsuꞌu jiꞌna jiꞌi̱ ñati̱, si ná ntsuꞌu tyiquee na ñaꞌa̱ na jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ liꞌ. Ná nduꞌni chaꞌ masi cuaꞌni lyaꞌ tiꞌ nguꞌ jiꞌna, masi suꞌba nguꞌ jiꞌna lo quiiꞌ chaꞌ cajaa na xquiꞌya chaꞌ ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, si la cuiꞌ tyempo biꞌ ná ntsuꞌu tyiquee na ñaꞌa̱ na jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ na, ná sca chaꞌ laca na. Siꞌi na tsoꞌo la na si ná nduꞌni na juaꞌa̱. \p \v 4 Si chañi chaꞌ ntsuꞌu tyiquee na ñaꞌa̱ na jiꞌi̱ ñati̱, talo tyiquee na jiꞌi̱ nguꞌ liꞌ, cuaꞌni tyaꞌna tiꞌ na jiꞌi̱ nguꞌ liꞌ; siꞌi na tyiji̱ tiꞌ na chaꞌ jiꞌi̱ nguꞌ liꞌ, siꞌi na chcuiꞌ tyucuaa tiꞌ na loꞌo nguꞌ, ni siꞌi na cuaꞌni tyixi na loꞌo nguꞌ liꞌ. \v 5 Si chañi chaꞌ biꞌ, ná cuaꞌni subaꞌ na loꞌo nguꞌ, siꞌi xcuiꞌ chaꞌ jiꞌna ti tyaꞌa̱ tyiquee na, ni ná ca ñasi̱ꞌ na jiꞌi̱ nguꞌ luꞌba ti. Ntsuꞌu chaꞌ clyu tiꞌ jiꞌna loꞌo nguꞌ, si chañi chaꞌ ntsuꞌu tyiquee na ñaꞌa̱ na jiꞌi̱ nguꞌ. \v 6 La cuiꞌ juaꞌa̱ siꞌi na chaa tiꞌ na loꞌo ndyacua sca quiꞌya jiꞌi̱ nguꞌ, tsoꞌo la ntiꞌ na si xñi nguꞌ biꞌ sca chaꞌ liñi. \v 7 Si ntsuꞌu tyiquee na ñaꞌa̱ na jiꞌi̱ ñati̱, talo tyiquee na jiꞌi̱ nguꞌ, masi cua ñaꞌa̱ ca chaꞌ cuxi cuaꞌni ñati̱ biꞌ; jlya tiꞌ na cua ñaꞌa̱ ca chaꞌ tsoꞌo, ndu̱ tiꞌ na chaꞌ tsoꞌo la caca chaꞌ nde loo la, masi ná jlo tiꞌ na; juaꞌa̱ tyiqueeꞌ talo na loꞌo cua ñaꞌa̱ ca chaꞌ nu ndyaca jiꞌna. \p \v 8 Nde loo la ná ntsuꞌu chaꞌ tye chaꞌ ntsuꞌu tyiquee na ñaꞌa̱ na jiꞌi̱ ñati̱. Nde loo la tyalaa tyempo nu loꞌo ngaꞌaa nduꞌni chaꞌ tya chcuiꞌ la ycuiꞌ Ndyosi loꞌo na nde chalyuu, ngaꞌaa nduꞌni chaꞌ chcuiꞌ la na chaꞌcña jiꞌi̱ xaꞌ ñati̱, ni ngaꞌaa nduꞌni chaꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ na lcaa chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi ca loꞌo caca tyempo biꞌ; pana ná tye chca chaꞌ ntsuꞌu tyiquee na ñaꞌa̱ na jiꞌi̱ ñati̱. \v 9 Juani bilya caca cuayáꞌ tiꞌ na lcaa chaꞌ jiꞌi̱ Ni, ná caja ñiꞌya̱ chcuiꞌ na lcaa ca chaꞌ nu ntsuꞌu tyiquee Ni; \v 10 pana nde loo la liꞌ, loꞌo cuaꞌni ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ na lcaa chaꞌ, liꞌ ngaꞌaa tyiꞌu tiꞌ na nu xca ti chaꞌ nu nchca cuayáꞌ tiꞌ na juani. \p \v 11 Loꞌo tya sube na ni, xcuiꞌ cña nu nduꞌni nu sube nguaꞌni na; ñiꞌya̱ nu nclacua tiꞌ sca nu sube, juaꞌa̱ nchcuiꞌ na liꞌ, juaꞌa̱ nguaꞌya chaꞌ hique na, juaꞌa̱ ngulacua tiꞌ na. Pana loꞌo nguluu na, liꞌ ngaꞌaa nclacua tiꞌ na ñiꞌya̱ nu nclacua tiꞌ nu sube. \v 12 Juaꞌa̱ laca chaꞌ jiꞌna su ndiꞌi̱ na chalyuu; juani nguxaꞌ ti ndyiji sca chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi jiꞌna, siꞌi tsa liñi ti nduna na chaꞌ biꞌ. Ñiꞌya̱ ntiꞌ si ñaꞌa̱ na jiꞌi̱ ycuiꞌ ca na lo sca cuanaa, tsa lyiji ti ñaꞌa̱ na jiꞌna; pana nde loo la, liꞌ caca cuayáꞌ tsoꞌo tiꞌ na lcaa chaꞌ biꞌ. Cua laca ti chaꞌ jlo tiꞌ na juani, pana nde loo la ta na cuentya jiꞌi̱ lcaa lo chaꞌ; liꞌ tyuloo na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi ñiꞌya̱ ndyuloo Ni jiꞌna. \v 13 Biꞌ chaꞌ lacua, lcaa tyempo nduꞌni chaꞌ tyiꞌu tiꞌ na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, lcaa tyempo nduꞌni chaꞌ tu̱ tiꞌ na chaꞌ caca tsoꞌo la jiꞌna ca nde loo la, loꞌo juaꞌa̱ tyucui tyempo nduꞌni chaꞌ tyuꞌu tyiquee na ñaꞌa̱ na jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ na. Biꞌ laca cña nu ndulo la chaꞌ cuaꞌni na, chaꞌ tyuꞌu tyiquee na ñaꞌa̱ na jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ na. \c 14 \s1 ¿Ha chcuiꞌ na chaꞌcña jiꞌi̱ xaꞌ ñati̱ laja loꞌo ndyuꞌni tlyu na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi? \p \v 1 Cuaꞌni ma̱ chaꞌ xcuiꞌ tsoꞌo tyuꞌu tyiquee ma̱ ñaꞌa̱ ma̱ jiꞌi̱ tyaꞌa ñati̱ ma̱ lacua. Loꞌo juaꞌa̱ jña ma̱ chacuayáꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ taca cuaꞌni ma̱ la cuiꞌ cña nu nda Xtyiꞌi ycuiꞌ Ni jiꞌna. Pana loꞌo chaca cña ntsuꞌu nu ndulo tsa jiꞌi̱ ma̱, chaꞌ ca tsaꞌa̱ ma̱ ta ma̱ chaꞌ loꞌo ñati̱, lcaa ñaꞌa̱ chaꞌ nu cua ntiꞌ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ ta Ni loꞌo nguꞌ biꞌ. \v 2 Sca ñati̱ nu nchcuiꞌ chaꞌcña jiꞌi̱ xaꞌ ñati̱ laja loꞌo ndyuꞌu tiꞌi̱ ti ma̱ ni, siꞌi loꞌo cuꞌma̱ nchcuiꞌ yu, chaꞌ ná nchca cuayáꞌ tiꞌ ma̱ ni chaꞌ nda yu; sca ti loꞌo ycuiꞌ Ndyosi nchcuiꞌ yu biꞌ, chaꞌ Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi nduꞌni chaꞌ ta yu sca chaꞌ nu ná ngaꞌa̱ chaꞌ cuna nguꞌ tyaꞌa ma̱. \v 3 Xaꞌ la ñati̱ nu ndachaꞌ liñi sca chaꞌ nu nda Ni loꞌo nguꞌ, loꞌo cuꞌma̱ nchcuiꞌ ñati̱ biꞌ. Taca xtyucua nguꞌ biꞌ jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ taquiyaꞌ tsoꞌo la ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Ni, taca cuaꞌni nguꞌ chaꞌ tyatí̱ la tyiquee ma̱ jiꞌi̱ chaꞌ biꞌ; juaꞌa̱ taca cuaꞌni nguꞌ chaꞌ tyiꞌi̱ ti̱ ti tyiquee ma̱ liꞌ. \v 4 Tsoꞌo tsa cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ ca nguꞌ nu nchca nchcuiꞌ chaꞌcña jiꞌi̱ xaꞌ ñati̱, chaꞌ ndyatí̱ la tiꞌ tyiquee ycuiꞌ ca nguꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi; pana tsoꞌo la nduꞌni ñati̱ nu ndachaꞌ liñi sca chaꞌ nu cua nda ycuiꞌ Ndyosi loꞌo ñati̱ biꞌ jiꞌi̱ tyaꞌa nguꞌ, chaꞌ nduꞌni nguꞌ chaꞌ tyatí̱ la tiꞌ tyiquee lcaa nguꞌ tyaꞌa nduꞌni tlyu ma̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. \p \v 5 Juaꞌa̱ naꞌ, tsoꞌo ntiꞌ naꞌ si lcaa cuꞌma̱ caca chcuiꞌ ma̱ chaꞌcña jiꞌi̱ xaꞌ ñati̱; pana cña nu ndulo la chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ laca si ta ma̱ chaꞌ loꞌo tyaꞌa ma̱, la cuiꞌ chaꞌ nu cua ntiꞌ ycuiꞌ Ndyosi chcuiꞌ Ni loꞌo ma̱. Tsoꞌo la si juaꞌa̱ taca ta ma̱ chaꞌ loꞌo tyaꞌa ma̱; ná ntsuꞌu chaꞌ chcuiꞌ ma̱ chaꞌcña jiꞌi̱ xaꞌ ñati̱ liꞌ, sca ti ca si ntsuꞌu chaca nguꞌ nu taca jiꞌi̱ xtyacui chaꞌ biꞌ chaꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ tyaꞌa ndyuꞌu tiꞌi̱ ma̱. Liꞌ tsoꞌo la tyatí̱ tiꞌ tyiquee nguꞌ tyaꞌa ma̱. \v 6 Loꞌo tyalaa naꞌ su ndiꞌi̱ ma̱, siꞌi na xtyucua naꞌ jiꞌi̱ ma̱ si xcuiꞌ chaꞌcña jiꞌi̱ xaꞌ ñati̱ chcuiꞌ naꞌ loꞌo ma̱; taca xtyucua naꞌ jiꞌi̱ ma̱ sca ti si caja sca chaꞌ ꞌna, sca chaꞌ nu cua ntiꞌ ycuiꞌ Ndyosi ta Ni loꞌo ma̱. Sca ti si culuꞌu liñi naꞌ jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ ca tsaꞌa̱ tsoꞌo la ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Ni, juaꞌa̱ taca xtyucua naꞌ jiꞌi̱ ma̱ liꞌ. \p \v 7 Cua ñaꞌa̱ ca chcua̱ musca, masi cuiꞌchcua̱, masi rube, ngaꞌa̱ chaꞌ culaꞌá tsoꞌo na jiꞌi̱ chaꞌ cuna tsoꞌo nguꞌ ni ji̱i̱ laca nu ndañi biꞌ. \v 8 Juaꞌa̱ sendaru ni, ná tsaa nguꞌ cusu̱u̱ si ná cañi cui̱i̱ culaꞌá cuiꞌchcua̱ nu xiꞌyane jiꞌi̱ nguꞌ. \v 9 La cuiꞌ juaꞌa̱ laca loꞌo cuꞌma̱, ná caca cuayáꞌ tiꞌ nguꞌ ni chaꞌ ntiꞌ ma̱ ta ma̱ loꞌo nguꞌ si ná liñi chcuiꞌ ma̱ chaꞌcña jiꞌi̱ nguꞌ loꞌo nguꞌ; loꞌo cuiꞌi̱ ti nchcuiꞌ ma̱ si ná nchcuiꞌ ma̱ chaꞌcña juaꞌa̱. \v 10 Chañi chaꞌ quiñaꞌa̱ tsa lo chaꞌcña nchcuiꞌ ñati̱ chalyuu, loꞌo juaꞌa̱ ntsuꞌu scaa lo ñati̱ nu nduna sca lo chaꞌcña. \v 11 Pana si ná nduna na sca chaꞌ nu nchcuiꞌ sca ñati̱ slo na, liꞌ culacua tiꞌ na chaꞌ nguꞌ xta laca yu; ná ntsuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo yu biꞌ liꞌ, masi tyaꞌa quichi̱ tyi na laca yu. \v 12 Cua jlo tiꞌ naꞌ chaꞌ ntiꞌ tsa ma̱ chaꞌ caca cuaꞌni ma̱ cua ñaꞌa̱ ca cña nu nda Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi jiꞌna; biꞌ chaꞌ jña la ma̱ chacuayáꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ taca jiꞌi̱ ma̱ cuaꞌni ma̱ lcaa lo cña tsoꞌo, cua ñaꞌa̱ ca cña nu xtyucua jiꞌi̱ nguꞌ tyaꞌa ngusñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús ca biꞌ, chaꞌ tyatí̱ la tiꞌ tyiquee nguꞌ. \p \v 13 Tsoꞌo lacua, si nchca chcuiꞌ na chaꞌcña jiꞌi̱ xaꞌ la ñati̱, pana tsoꞌo la si jña na chacuayáꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ na ni chaꞌ nda na loꞌo nguꞌ. \v 14 Ndiꞌya̱ ndyaca si chaꞌcña jiꞌi̱ xaꞌ ñati̱ chcuiꞌ na nu loꞌo nduꞌni tlyu na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi: Chañi chaꞌ neꞌ cresiya jiꞌna nchcuiꞌ na loꞌo Ni tuꞌni, pana ni ycuiꞌ na, ná nchca cuayáꞌ tiꞌ na ni chaꞌ nda na. \v 15 Ndiꞌya̱ cuaꞌni na loꞌo cuaꞌni tlyu na jiꞌi̱ Ni lacua: Taca chcuiꞌ na loꞌo Ni chaꞌ jiꞌna ti, sca chaꞌ nu ntsuꞌu neꞌ cresiya jiꞌna, pana ngaꞌa̱ chaꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ na ni chaꞌ nda na slo nguꞌ tyaꞌa na; la cuiꞌ juaꞌa̱ nu loꞌo cula tuꞌba na ji̱i̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, cula tuꞌba na chaꞌ jiꞌna ti tuꞌni, pana loꞌo nduꞌni chaꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ na ñiꞌya̱ ndyuꞌu chaꞌ nu nchcuiꞌ ji̱i̱ biꞌ. \v 16 Si ná cuaꞌni na juaꞌa̱, liꞌ ná caja ñiꞌya̱ ñacui̱ nguꞌ chaꞌ: “Juaꞌa̱ caca chaꞌ lacua”, loꞌo ndye nchcuiꞌ na liꞌ. Cua ñaꞌa̱ ca ñati̱ nu ndiꞌi̱ slo na ni, si chaꞌ jiꞌna ti laca chaꞌ nu chcuiꞌ na loꞌo nduꞌni tlyu na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, ngaꞌaa caja ñiꞌya̱ chcuiꞌ nguꞌ liꞌ, chaꞌ ná nchca cuayáꞌ tiꞌ nguꞌ ni chaꞌ nda na, masi tsoꞌo tsa ta na xlyaꞌbe jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. \v 17 Ná tyiqueeꞌ tsoꞌo tsa nchcuiꞌ na loꞌo Ni, pana chaꞌ nu nchcuiꞌ na biꞌ ná xtyucua jiꞌi̱ xaꞌ la nguꞌ tyaꞌa na tsiyaꞌ ti. \v 18 Tsoꞌo tsa ntiꞌ naꞌ ñaꞌa̱a̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ nchca ꞌna nchcuiꞌ naꞌ chaꞌcña jiꞌi̱ xaꞌ la ñati̱; nchca la jnaꞌ, xti la chaꞌ nchca jiꞌi̱ cuꞌma̱, ntiꞌ naꞌ. \v 19 Pana nu loꞌo ndyuꞌu tiꞌi̱ na chaꞌ cuaꞌni tlyu na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, ntiꞌ naꞌ chaꞌ tsoꞌo la si chcuiꞌ naꞌ loꞌo ma̱ sca tucua ti siꞌyu chaꞌ nu nchca cuayáꞌ tiꞌ ma̱ chaꞌ ca tsaꞌa̱ la ma̱ liꞌ; ná ndulo chaꞌ jiꞌi̱ ma̱ masi chcuiꞌ naꞌ tii mil tyaꞌa siꞌyu chaꞌ nu nchcuiꞌ xaꞌ ñati̱ nu ná nduna ma̱ jiꞌi̱ tsiyaꞌ ti, ná sca chaꞌ laca biꞌ. \p \v 20 Cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Cristo, tsoꞌo la si ná jlo tiꞌ ma̱ tsiyaꞌ ti na ca laca sca chaꞌ cuxi; ñiꞌya̱ laca nu sube, juaꞌa̱ caca ma̱ chaꞌ ná jlo tiꞌ nguꞌ sube chaꞌ biꞌ. Pana ngaꞌaa culacua tiꞌ ma̱ ñiꞌya̱ nu nclacua tiꞌ nu sube; juani culacua tsoꞌo tiꞌ ma̱, ñiꞌya̱ nclacua tiꞌ nguꞌ cusuꞌ. \v 21 Ndiꞌya̱ chaꞌ nda quityi cusuꞌ: “Chcuiꞌ naꞌ loꞌo ñati̱ re”, nacui̱ ycuiꞌ Ndyosi, “ta naꞌ jiꞌi̱ xaꞌ ñati̱ ca xaꞌ nasiyu̱ tyijyuꞌ la chaꞌ ca̱a̱ nguꞌ chcuiꞌ loꞌo nguꞌ re; pana masi cuaꞌni naꞌ juaꞌa̱, ná xñi nguꞌ re chaꞌ ꞌna”. Juaꞌa̱ nacui̱ ycuiꞌ Ndyosi nu Xuꞌna na. \v 22 Ntsuꞌu quiyaꞌ nu nduꞌni Ni chaꞌ caca chcuiꞌ nguꞌ chaꞌcña jiꞌi̱ xaꞌ ñati̱ chaꞌ cube tiꞌ ñati̱ nu bilya xñi chaꞌ jiꞌi̱ Ni. Ná ntsuꞌu chaꞌ caca juaꞌa̱ xquiꞌya nguꞌ nu cua ngusñi chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni; pana loꞌo ta na sca chaꞌ nu cua nda Ni loꞌo ñati̱, biꞌ laca cuentya jiꞌi̱ nguꞌ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, siꞌi cuentya jiꞌi̱ ñati̱ nu bilya xñi chaꞌ biꞌ. \v 23 Ná tyiqueeꞌ tyalaa xi xaꞌ la ñati̱ ca su ndyuꞌu tiꞌi̱ ma̱, nguꞌ nu bilya xñi chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, juaꞌa̱ nguꞌ nu siꞌi tyaꞌa ndyuꞌni tlyu ma̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi laca nguꞌ. Si tyalaa nguꞌ biꞌ su ndyuꞌu tiꞌi̱ ma̱ tsa tlyu ti, loꞌo liꞌ ñaꞌa̱ nguꞌ jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ xcuiꞌ chaꞌcña jiꞌi̱ xaꞌ ñati̱ nchcuiꞌ ma̱, liꞌ ñacui̱ nguꞌ biꞌ chaꞌ cua ngua loco ma̱. \v 24 Xaꞌ ñaꞌa̱ caca si xcuiꞌ chaꞌ nu cua nda ycuiꞌ Ndyosi loꞌo ma̱ laca chaꞌ nu chcuiꞌ ma̱ loꞌo tyaꞌa ma̱; nu loꞌo tyalaa nguꞌ su ndyuꞌu tiꞌi̱ ma̱, si nguꞌ nu bilya xñi chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, nu siꞌi tyaꞌa ndyuꞌni tlyu ma̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi laca nguꞌ, liꞌ ca tyujuꞌu tiꞌ nguꞌ biꞌ jiꞌi̱ quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ nguꞌ, nu loꞌo cuna nguꞌ chaꞌ nu nchcuiꞌ ma̱. Liꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ nguꞌ chaꞌ cuxi tsa laca ycuiꞌ nguꞌ, \v 25 ycuiꞌ ca ti nguꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ lcaa chaꞌ cuxi nu ntsuꞌu yacu̱ꞌ ti neꞌ cresiya jiꞌi̱ nguꞌ. Loꞌo juaꞌa̱ tyatu̱ sti̱ꞌ nguꞌ liꞌ chaꞌ cuaꞌni tlyu nguꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, ñacui̱ nguꞌ chaꞌ chañi chaꞌ ndiꞌi̱ Xtyiꞌi ycuiꞌ Ndyosi loꞌo cuꞌma̱. \s1 Tsoꞌo ti cuaꞌni na loꞌo tyaꞌa na loꞌo tyuꞌu tiꞌi̱ na chaꞌ cuaꞌni tlyu na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi \p \v 26 Cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, ndiꞌya̱ cuaꞌni ma̱ nu loꞌo tyuꞌu tiꞌi̱ ma̱ loꞌo tyaꞌa ma̱: Tyatu̱ tsaca ma̱ chaꞌ cachaꞌ ni ji̱i̱ caca nu cula tuꞌba ma̱ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi; cuati tyatu̱ chaca nu culuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ni jiꞌi̱ tyaꞌa ma̱; loꞌo liꞌ chcuiꞌ tsaca nguꞌ sca chaꞌ nu ntiꞌ Ni ta Ni loꞌo ma̱; loꞌo juaꞌa̱ taca ta ma̱ xi chaꞌ loꞌo chaꞌcña jiꞌi̱ xaꞌ ñati̱, si loꞌo nchca jiꞌi̱ ma̱ xtyacui ma̱ chaꞌ biꞌ, chaꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ lcaa ñati̱ nu ngaꞌa̱ ca ndacua. Lcaa ñaꞌa̱ nu cuaꞌni ma̱ ntsuꞌu chaꞌ tyatí̱ la tiꞌ tyiquee lcaa ñati̱ tyaꞌa ndyuꞌu tiꞌi̱ ma̱. \v 27 Nu loꞌo chcuiꞌ ma̱ chaꞌcña jiꞌi̱ xaꞌ ñati̱ ni, liꞌ tsoꞌo masi tucua sna tyaꞌa ti ma̱ chcuiꞌ ma̱, sa scaa ti ma̱ chcuiꞌ ma̱ liꞌ. Cuayáꞌ tsa jua ti nguꞌ. Loꞌo juaꞌa̱ ngaꞌa̱ chaꞌ caja sca nu xtyacui chaꞌ biꞌ, chaꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ lcaa ma̱; \v 28 pana si ná caja sca nu xtyacui chaꞌ biꞌ, liꞌ tsoꞌo la masi ná chcuiꞌ ma̱ chaꞌcña jiꞌi̱ xaꞌ ñati̱ laja loꞌo ndyuꞌu tiꞌi̱ ma̱. Sca ti tsoꞌo si chcuiꞌ ma̱ chaꞌcña biꞌ ca su ntucua ma̱ ycuiꞌ ti ma̱. Sca ti ycuiꞌ Ndyosi caca cuayáꞌ tiꞌ chaꞌ biꞌ liꞌ. \v 29 Loꞌo chcuiꞌ ma̱ sca chaꞌ nu cua ntiꞌ Ni ta Ni loꞌo nguꞌ tyaꞌa ma̱ ni, liꞌ chcuiꞌ tucua sna tyaꞌa ti ma̱; nu xaꞌ la ñati̱ tyaꞌa ndiꞌi̱ ma̱ ca ndacua, culacua tiꞌ ma̱ si liñi ca ndyuꞌu chaꞌ nu nchcuiꞌ tyaꞌa ma̱. \v 30 Loꞌo liꞌ si ta Ni sca chaꞌ loꞌo chaca ñati̱ nu ngaꞌa̱ loꞌo ma̱ ca ndacua, tsoꞌo la si cuaꞌa ma̱ jiꞌi̱ nu nchcuiꞌ clyo, chaꞌ xutacui chaꞌ nu nchcuiꞌ yu. \v 31 Lcaa tyaꞌa ma̱ nu cua ngujui sca chaꞌ jiꞌi̱ ma̱, sca chaꞌ nu cua ntiꞌ Ni ta Ni loꞌo ma̱, tsoꞌo si chcuiꞌ sa scaa ma̱ liꞌ lacua, chaꞌ ca tsaꞌa̱ ma̱ ca taꞌa ma̱ chaꞌ biꞌ, loꞌo liꞌ caca tlyu la tyiquee ma̱. \v 32 Cuꞌma̱ nu nchcuiꞌ loꞌo nguꞌ sca chaꞌ nu cua nda ycuiꞌ Ndyosi loꞌo ma̱, ycuiꞌ ca ma̱ ngaꞌa̱ chaꞌ cuaꞌa ma̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ ma̱, chaꞌ ná tyeje tacui ma̱ chacuayáꞌ jiꞌi̱ scaa ma̱. \v 33 Ntiꞌ Ni chaꞌ tsoꞌo ti cuaꞌni na loꞌo tyaꞌa na loꞌo tyuꞌu tiꞌi̱ na, ná tsoꞌo ntiꞌ Ni si lye tsa nguixaꞌ nu nduꞌni na. \p Ndiꞌya̱ nduꞌni ca taꞌa nguꞌ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús scaa quichi̱, nu loꞌo ndyuꞌu tiꞌi̱ nguꞌ: \v 34 Ná nda nguꞌ chacuayáꞌ chcuiꞌ nguꞌ cunaꞌa̱ ca su ndyuꞌni tlyu nguꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi; ngaꞌa̱ chaꞌ tucuá nu cunaꞌa̱ chaꞌ nu nchcuiꞌ nu quiꞌyu, chaꞌ juaꞌa̱ cña ngulo Ni jiꞌi̱ nguꞌ chaꞌ cuaꞌni nguꞌ. \v 35 Ca toniꞌi̱ taca xcuane nu cunaꞌa̱ jiꞌi̱ clyoꞌo si ntsuꞌu sca chaꞌ nu ntiꞌ nguꞌ chaꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ nguꞌ. Siꞌi chaꞌ tsoꞌo laca si chcuiꞌ sca nu cunaꞌa̱ laja su ndyuꞌu tiꞌi̱ nguꞌ. \p \v 36 Ngaꞌa̱ chaꞌ tyiꞌu tiꞌ ma̱ chaꞌ siꞌi cuꞌma̱ laca nu ya̱a̱ nchcuiꞌ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi nu ngua su clyo, ni siꞌi nguꞌ tyaꞌa quichi̱ tyi ti ma̱ nu cua ndyuna chaꞌ biꞌ tya clyo. \v 37 ¿Ha ntsuꞌu chacuayáꞌ jiꞌi̱ ma̱ chaꞌ chcuiꞌ ma̱ chaꞌ nu cua nda ycuiꞌ Ndyosi loꞌo nguꞌ ntiꞌ ma̱? ¿Ha jiꞌi̱ cuꞌma̱ ti cua nda Ni Xtyiꞌi ycuiꞌ Ni chaꞌ cuaꞌni ma̱ cña jiꞌi̱ Ni? Cuaꞌa̱ jyaca̱ ma̱ lacua; cña nu nclyo naꞌ jiꞌi̱ ma̱ loꞌo nscua naꞌ quityi re, chacuayáꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi laca cña biꞌ, \v 38 biꞌ chaꞌ ná tucuá ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ ñati̱ nu ná ntajaꞌa̱ taquiyaꞌ jiꞌi̱ chaꞌ re. \p \v 39 Juaꞌa̱ caca lacua, cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, jña ma̱ chacuayáꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ caca chcuiꞌ ma̱ lcaa chaꞌ jiꞌi̱ Ni nu cua ntiꞌ Ni chaꞌ ta Ni loꞌo ñati̱. La cuiꞌ juaꞌa̱ tsoꞌo laca si ná cuaꞌa ma̱ jiꞌi̱ ñati̱ nu nchcuiꞌ chaꞌcña jiꞌi̱ xaꞌ ñati̱. \v 40 Tsa biꞌ ti chaꞌ, xcuiꞌ tsoꞌo ti cuaꞌni ma̱ loꞌo tyuꞌu tiꞌi̱ ma̱ loꞌo tyaꞌa ma̱; liñi ti cuaꞌni ma̱, ñiꞌya̱ nu ngaꞌa̱ chaꞌ caca. \c 15 \s1 Cua ndyuꞌú Jesucristo chaca quiyaꞌ \p \v 1 Cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, cua ntiꞌ naꞌ chaꞌ tyiꞌu tiꞌ ma̱ jiꞌi̱ chaꞌ nu cua ndachaꞌ naꞌ jiꞌi̱ ma̱ tya clyo, chaꞌ nduꞌni lyaá ycuiꞌ Jesús jiꞌna jiꞌi̱ nu cuxi; biꞌ laca chaꞌ nu cua ndyuna ma̱ tya clyo, loꞌo juani cua ndyanu tsoꞌo ti chaꞌ biꞌ neꞌ cresiya jiꞌi̱ ma̱. \v 2 Xquiꞌya chaꞌ cua nchcuiꞌ naꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús loꞌo ma̱, biꞌ chaꞌ ngulaá ma̱ jiꞌi̱ nu cuxi; loꞌo juani tya ngaꞌa̱ chaꞌ taquiyaꞌ tsoꞌo ma̱ jiꞌi̱ chaꞌ biꞌ, chaꞌ ná ngusñi ma̱ jiꞌi̱ chaꞌ biꞌ chaꞌ culiji yuꞌu chaꞌ biꞌ juaꞌa̱ ti. \p \v 3 Tya clyo cua ndachaꞌ naꞌ jiꞌi̱ ma̱ lcaa chaꞌ jiꞌi̱ Jesucristo nu cua nguluꞌu nguꞌ ꞌna. Ndiꞌya̱ nguluꞌu naꞌ jiꞌi̱ ma̱, chaꞌ ngujuii Cristo lo crusi chaꞌ cuityi̱ Ni quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌna; la cuiꞌ ñiꞌya̱ nu cua nscua lo quityi cusuꞌ chaꞌ caca jiꞌi̱ Cristo, juaꞌa̱ ngua. \v 4 Liꞌ nguxatsiꞌ nguꞌ jiꞌi̱ jyoꞌo biꞌ neꞌ cuaá; pana loꞌo nduꞌu scua sna tsa̱, liꞌ ndyuꞌú yu chaca quiyaꞌ. Cua ndachaꞌ liñi quityi cusuꞌ tya clyo la chaꞌ juaꞌa̱ caca jiꞌi̱ nu Cristo biꞌ. \v 5 Loꞌo liꞌ nguluꞌu loo Jesús jiꞌi̱ Pedro, loꞌo juaꞌa̱ jiꞌi̱ ca taꞌa tii chaca nguꞌ nu ngua tsaꞌa̱ jiꞌi̱ tya clyo. \v 6 Tiyaꞌ la liꞌ nguluꞌu loo Jesús jiꞌi̱ tyu̱u̱ tsa tyaꞌa ñati̱, nteje tacui caꞌyu siyento tyaꞌa ñati̱ nu ndiꞌi̱ seꞌi̱ ti liꞌ. Loꞌo ñaꞌa̱ ti tya tyu̱u̱ tyaꞌa nguꞌ biꞌ tya luꞌú nguꞌ, masi ntsuꞌu xi nguꞌ biꞌ nu cua ngujuii. \v 7 Loꞌo liꞌ nguluꞌu loo Jesús jiꞌi̱ Jacobo, loꞌo juaꞌa̱ jiꞌi̱ lcaa tyaꞌa nguꞌ nu ndyaꞌa̱ nchcuiꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús loꞌo ñati̱ tyijyuꞌ la. \p \v 8 Su cua ndye liꞌ, loꞌo ꞌna nguluꞌu loo Ni ꞌna, masi ná ntsuꞌu chaꞌ cuaꞌni Ni loꞌo naꞌ juaꞌa̱. Laca naꞌ ñiꞌya̱ si laca̱ sca cubiꞌ nu ngula cuañiꞌ ti, chaꞌ ná loꞌo naꞌ ngutaꞌa̱ naꞌ loꞌo ñati̱ nu ngua tsaꞌa̱ tya clyo. \v 9 Ná tsoꞌo naꞌ tsiyaꞌ ti ntiꞌ naꞌ, masi ngusubi Ni ꞌna chaꞌ sañi naꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús ca xaꞌ quichi̱ tyijyuꞌ, chaꞌ ntsuꞌu xaꞌ la nguꞌ tyaꞌa ya nu nchca la jiꞌi̱ nguꞌ cuaꞌni nguꞌ cña biꞌ. Ná stuꞌba naꞌ loꞌo nguꞌ biꞌ, chaꞌ tya tsubiꞌ la lyaꞌ tsa tiꞌ naꞌ jiꞌi̱ lcaa ñati̱ jiꞌi̱ Jesucristo. \v 10 Pana tyaꞌna tiꞌ ycuiꞌ Ndyosi, biꞌ chaꞌ tsoꞌo ti ntsuꞌu tyiquee Ni ñaꞌa̱ Ni jnaꞌ; juaꞌa̱ nguaꞌni Ni chaꞌ ndyaꞌa̱ naꞌ cña jiꞌi̱ Ni liꞌ. Ni siꞌi na nguliji yuꞌu chaꞌ biꞌ juaꞌa̱ ti loꞌo nguaꞌni Ni chaꞌ tsoꞌo loꞌo naꞌ; masi loꞌo nu xaꞌ la nguꞌ tyaꞌa ya ndyuꞌni nguꞌ la cuiꞌ cña nu ndyuꞌni naꞌ, pana tlyu la cña ntsuꞌu jnaꞌ que nguꞌ biꞌ. Siꞌi na nchca tsa ꞌna, pana ycuiꞌ Ndyosi laca nu nduꞌni loꞌo naꞌ chaꞌ caca chcuiꞌ naꞌ loꞌo ñati̱, chaꞌ tsoꞌo ti ntsuꞌu tyiquee Ni ñaꞌa̱ Ni ꞌna. \v 11 Loꞌo juani ná nduꞌni chaꞌ jnaꞌ tilaca laca nu nchcuiꞌ loꞌo ma̱, masi nchcuiꞌ naꞌ, masi nchcuiꞌ xaꞌ la ñati̱; sca ti cuayáꞌ nchcuiꞌ lcaa ya loꞌo nchcuiꞌ ya chaꞌ biꞌ loꞌo ñati̱, la cuiꞌ ti chaꞌ nu cua ngusñi ma̱. \s1 Tyuꞌú ñati̱ chaca quiyaꞌ loꞌo cua ngujuii nguꞌ \p \v 12 Chañi laca chaꞌ nu nda ya loꞌo cuꞌma̱, chaꞌ cua ndyuꞌú Cristo chaca quiyaꞌ loꞌo ngujuii yu. ¿Ni chaꞌ laca lacua nchcuiꞌ xi ñati̱ tyaꞌa cuꞌma̱ chaꞌ ngaꞌaa ntsuꞌu chaꞌ tyuꞌú ñati̱ chaca quiyaꞌ loꞌo cua ngujuii nguꞌ? \v 13 Si chañi laca chaꞌ ngaꞌaa ntsuꞌu chaꞌ tyuꞌú ñati̱ chaca quiyaꞌ loꞌo cua ngujuii nguꞌ, ni ycuiꞌ Cristo ná ndyuꞌú yu loꞌo cua ngujuii yu lacua. \v 14 Na ñiloꞌo nguꞌ jiꞌna si juaꞌa̱, ni ná caja chaꞌ nu ta ya loꞌo ma̱ liꞌ, si chaꞌ cuiñi laca chaꞌ ndyuꞌú Cristo chaca quiyaꞌ. Juaꞌa̱ ná caja chaꞌ jiꞌi̱ Jesús nu xñi ma̱ si chañi chaꞌ ngaꞌaa ndyuꞌú yu biꞌ. \v 15 La cuiꞌ ti nguꞌ cuiñi laca ya cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi si ná ngua juaꞌa̱. Cua nchcuiꞌ ya tya clyo chaꞌ cua ndyuꞌú Cristo chaca quiyaꞌ chacuayáꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi; pana ná ngua cuaꞌni ycuiꞌ Ndyosi juaꞌa̱ loꞌo Jesús, si ngaꞌaa caca tyuꞌú ñati̱ chaca quiyaꞌ loꞌo cua ngujuii nguꞌ. \v 16 Ná chañi chaꞌ ndyuꞌú Cristo chaca quiyaꞌ loꞌo cua ngujuii yu si ngaꞌaa caca tyuꞌú ñati̱ chaca quiyaꞌ. \v 17 La cuiꞌ ti ná ntsuꞌu chaꞌ xñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús si juaꞌa̱ ngua, chaꞌ ná ndyuꞌú yu chaca quiyaꞌ liꞌ, ñaꞌa̱ ti tya ntsuꞌu quiꞌya chu̱ꞌ ma̱ lacua. \v 18 Loꞌo juaꞌa̱ lcaa jyoꞌo cusuꞌ nu ngusñi chaꞌ jiꞌi̱ Cristo tya tsubiꞌ la, cua ngunaꞌ chaꞌ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ si juaꞌa̱. \v 19 Tsoꞌo tsa chaꞌ siꞌi sca ti nde chalyuu su ndu̱ tiꞌ na jiꞌi̱ Cristo chaꞌ ñaꞌa̱ na jiꞌi̱. Si nde chalyuu ti xtyucua Cristo jiꞌna, xñiꞌi̱ tsa tiꞌ na caca na su ndiꞌi̱ na liꞌ; xñiꞌi̱ la tiꞌ na caca na que lcaa nguꞌ, ntiꞌ naꞌ. Pana ná ndyaca juaꞌa̱ loꞌo na, chaꞌ cua ndyuꞌú Cristo chaca quiyaꞌ. \p \v 20 Chañi tsa chaꞌ cua ndyuꞌú Cristo chaca quiyaꞌ lacua. Loꞌo ca tiyaꞌ la, liꞌ tyuꞌú quiñaꞌa̱ la ñati̱ chaca quiyaꞌ, lcaa ñati̱ nu ntsuꞌu chaꞌ jiꞌi̱ nguꞌ loꞌo Cristo; tyuꞌú jyoꞌo su ntsiya nguatsiꞌ nquichaꞌ, xaꞌ tyuꞌú nguꞌ chaca quiyaꞌ, liꞌ tsaa nguꞌ tyiꞌi̱ nguꞌ loꞌo Cristo. Pana juani cua yala la ndyuꞌú Cristo chaca quiyaꞌ chaꞌ ta na cuentya ñiꞌya̱ caca chaꞌ biꞌ. \v 21 Xquiꞌya quiꞌya nu ntsuꞌu jiꞌi̱ sca ti ñati̱, biꞌ chaꞌ ntsuꞌu chaꞌ ndyijii na; la cuiꞌ juaꞌa̱ sca ñati̱ ngua nu nguaꞌni chaꞌ tyuꞌú na chaca quiyaꞌ, masi cua ngujuii na. \v 22 Adán naa ñati̱ nu ngutuꞌu tucua chalyuu clyo, loꞌo lcaa na laca na ñati̱ nu ngutuꞌú jiꞌi̱ jyoꞌo Adán tiyaꞌ la, biꞌ chaꞌ ntsuꞌu chaꞌ ndyijii na nde chalyuu. Cristo laca nu ñati̱ nu ndyuꞌú chaca quiyaꞌ biꞌ, xquiꞌya biꞌ taca tyuꞌú na chaca quiyaꞌ si ntsuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo nu Cristo biꞌ. \v 23 Ntsuꞌu ñiꞌya̱ caca chaꞌ re: tya clyo cua ndyuꞌú ycuiꞌ Cristo chaca quiyaꞌ; tiyaꞌ la loꞌo tyalaa tsa̱ nu ca̱a̱ Cristo chaca quiyaꞌ, liꞌ tyuꞌú na, lcaa na nu ntsuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo ycuiꞌ Ni; \v 24 liꞌ tye chalyuu. Cuaꞌni tye Cristo jiꞌi̱ lcaa nu laca loo, jiꞌi̱ lcaa nguꞌ tisiya, jiꞌi̱ lcua ti ñaꞌa̱ ñati̱ nu nxu̱u̱ tyaꞌa loꞌo ycuiꞌ Ndyosi. Liꞌ chaca quiyaꞌ tya Jesús lcaa chacuayáꞌ nu cua nda ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ tya clyo, chaꞌ caca Ni loo jiꞌi̱ lcua ti lo ñati̱ liꞌ. \v 25 Ndiꞌya̱ ndyaca chaꞌ: Juani tya ntsuꞌu chacuayáꞌ culo Jesús cña jiꞌi̱ lcaa ñati̱, ñaꞌa̱ cuayáꞌ cuaꞌni tye ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ lcaa ñati̱ nu nxu̱u̱ tyaꞌa loꞌo Jesús. \v 26 Loꞌo cua ndye lcaa chaꞌ, liꞌ cuaꞌni tye Ni chaꞌ ndyijii ñati̱. \v 27 Pana juani ti cua nda ycuiꞌ Ndyosi Sti yu lcaa chacuayáꞌ jiꞌi̱ Sñiꞌ Ni, chaꞌ caca Cristo loo jiꞌi̱ lcaa lo na nu ntsuꞌu chalyuu. Nu loꞌo nacui̱ quityi chaꞌ lcaa na tsiyaꞌ ti caca cuentya jiꞌi̱ Cristo, cua jlo tiꞌ na chaꞌ ná loꞌo jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi Sti yu culo Cristo cña, chaꞌ ycuiꞌ Ni laca nu cua nda chacuayáꞌ jiꞌi̱ Sñiꞌ Ni tya clyo; ná nchcuiꞌ Ni chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ ca Ni liꞌ. \v 28 Tiyaꞌ la liꞌ, nu loꞌo cua ndaquiyaꞌ lcaa lo na nu ntsuꞌu chalyuu jiꞌi̱ Cristo, liꞌ tsaa Jesús ca su ntucua ycuiꞌ Ndyosi Sti yu, loꞌo liꞌ xaꞌ tya Jesús lcaa cña cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi Sti yu chaca quiyaꞌ. Biꞌ laca nu cua nda chacuayáꞌ jiꞌi̱ Cristo tya clyo, chaꞌ laca yu Sñiꞌ ycuiꞌ Ni. Loꞌo liꞌ sca ti ycuiꞌ Ndyosi caca loo jiꞌi̱ lcaa ca na nu ntsuꞌu chalyuu, juaꞌa̱ loꞌo lcaa ca na nu ntsuꞌu nde cua̱. \p \v 29 Ntsuꞌu xi nguꞌ tyaꞌa ma̱ nu ntyucuatya nguꞌ, masi siꞌi cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ ca nguꞌ ntyucuatya nguꞌ biꞌ, cuentya jiꞌi̱ jyoꞌo tyaꞌa nguꞌ ntyucuatya nguꞌ. Cua jlya tiꞌ jyoꞌo nguꞌ jiꞌi̱ Jesús loꞌo tya luꞌú nguꞌ chalyuu, pana ná ngulala jiꞌi̱ jyoꞌo ntyucuatya liꞌ. ¿Ni chaꞌ laca ntyucuatya nguꞌ biꞌ si ngaꞌaa tyuꞌú ñati̱ chaca quiyaꞌ loꞌo cua ngujuii nguꞌ? \p \v 30 Loꞌo cuare, quiñaꞌa̱ tsa chaꞌ cuxi ndyacua jiꞌi̱ ya ca su ndyaꞌa̱ ya tyijyuꞌ; ná tsaa ya tsiyaꞌ ti si ná jlo tiꞌ ya chaꞌ cua ndyuꞌú Jesús chaca quiyaꞌ. \v 31 Loꞌo naꞌ, cua ñaꞌa̱ ca tsa̱ cua cajaa ti naꞌ xquiꞌya Cristo; pana ná talo naꞌ cuaꞌni naꞌ cña biꞌ si ná ndyuꞌú Jesús chaca quiyaꞌ. Loꞌo juani tsoꞌo tsa ntsuꞌu tyiquee naꞌ chaꞌ ngusñi ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Jesucristo nu Xuꞌna na, tyu̱u̱ tyaꞌa cuꞌma̱ ca quichi̱ Corinto biꞌ. \v 32 Loꞌo ngutaꞌa̱ naꞌ ca quichi̱ Efeso, lye tsa nguaꞌni lyaꞌ tiꞌ nguꞌ quichi̱ biꞌ ꞌna; tyaala tsa nguaꞌni nguꞌ ꞌna, hasta ngusu̱u̱ tyaꞌa nguꞌ loꞌo naꞌ ñiꞌya̱ nduꞌni naꞌni tyaala. ¿Ni chaꞌ laca ndyaꞌa̱ naꞌ cajua si ná jlo tiꞌ naꞌ chaꞌ cua ndyuꞌú Jesús chaca quiyaꞌ? Siꞌi ngana ndyaꞌa̱ naꞌ cajua. Ntsuꞌu ñati̱ nu nchcuiꞌ ndiꞌya̱: “Cacu na tyaja, coꞌo na lcui, chaꞌ la quee ti cajaa na”, nduꞌni nguꞌ loꞌo na. Juaꞌa̱ cuaꞌni naꞌ si ná jlo tiꞌ naꞌ chaꞌ luꞌú Jesús. \p \v 33 Chañi tsa laca chaꞌ nu nchcuiꞌ ñati̱ ndiꞌya̱: “Si xcuiꞌ loꞌo ñati̱ cuxi ndyaꞌa̱ na, xtyanu na jiꞌi̱ chaꞌ tsoꞌo nu nduꞌni na liꞌ”. Ná tucuá ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ ñati̱ nu ñacui̱ chaꞌ ná caca cuxi tyiquee na loꞌo nduꞌni na chaꞌ cuxi. \v 34 Ngaꞌa̱ chaꞌ xtyanu ma̱ jiꞌi̱ chaꞌ cuxi nu ndyuꞌni ma̱, xana culacua tsoꞌo tiꞌ ma̱ liꞌ; tsoꞌo ti cuaꞌni ma̱ loꞌo tyaꞌa ma̱. Ntiꞌ naꞌ chaꞌ ntsuꞌu xi cuꞌma̱ nu bilya ca cuayáꞌ tsoꞌo tiꞌ ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, biꞌ chaꞌ nchcuiꞌ naꞌ loꞌo ma̱ juaꞌa̱ chaꞌ caca tyujuꞌu tiꞌ ma̱. \s1 Ñiꞌya̱ ñaꞌa̱ nguꞌ loꞌo tyuꞌú nguꞌ chaca quiyaꞌ \p \v 35 Ná tyiqueeꞌ xcuane ma̱ ꞌna ndiꞌya̱: “¿Ñiꞌya̱ caca tyuꞌú ñati̱ nu cua ngujuii? ¿Ñiꞌya̱ ñaꞌa̱ tyucui ñaꞌa̱ nguꞌ biꞌ, nu loꞌo tyuꞌú nguꞌ chaca quiyaꞌ?” \v 36 Ná tsoꞌo ndyuꞌu chaꞌ si chcuiꞌ ma̱ juaꞌa̱. Loꞌo cataa na sca siꞌyu ni, catsuꞌ scuaꞌ siꞌyu biꞌ ñiꞌya̱ laca si na cua ngujuii, chaꞌ tyucua biꞌ liꞌ. \v 37 Siꞌi na cua laca ntyucua siꞌyu loꞌo ndyataa na jiꞌi̱; siꞌyu ti ndyataa na, masi siꞌyu trigo, masi xi xaꞌ la siꞌyu. \v 38 Tiyaꞌ la liꞌ nduꞌni ycuiꞌ Ndyosi chaꞌ caluu na cuiñii biꞌ liꞌ, ndyaluu ñiꞌya̱ nu ngaꞌa̱ chaꞌ caluu biꞌ, chaꞌ sca siꞌyu caca sca lo na cuiñii. Xquiꞌya chaꞌ biꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ na chaꞌ ntsuꞌu sa scaa ca ñaꞌa̱ sca lo na luꞌú biꞌ, \v 39 ná stuꞌba ñaꞌa̱ lcaa lo na biꞌ: tsaca lo ñaꞌa̱ ñati̱ chalyuu, xaꞌ lo ñaꞌa̱ naꞌni, xi xaꞌ lo ñaꞌa̱ naꞌni luꞌbe, chaca lo ñaꞌa̱ cualya; ntsuꞌu sa scaa ca ñaꞌa̱ sca lo na nu ntsuꞌu chalyuu. \v 40 Ntsuꞌu na nu ngaꞌa̱ nde cua̱, cuati juaꞌa̱ xaꞌ lo na ntsuꞌu chalyuu. Pana xaꞌ ñaꞌa̱ laca sca na nu ngaꞌa̱ nde cua̱, chaca lo ñaꞌa̱ na nu ntsuꞌu nde lo yuu chalyuu: \v 41 xaꞌ ñaꞌa̱ xee cuichaa, loꞌo juaꞌa̱ xaꞌ ñaꞌa̱ xee cooꞌ, xaꞌ ñaꞌa̱ xee cuii nu ngaꞌa̱ nde cua̱. Juaꞌa̱ nu cuii biꞌ, siꞌi sca ti cuayáꞌ ñaꞌa̱ xee biꞌ. \v 42 La cuiꞌ juaꞌa̱ caca na loꞌo tyuꞌú na chaca quiyaꞌ. Loꞌo cua ndyaa jyoꞌo neꞌ yuu, catsuꞌ biꞌ liꞌ; pana loꞌo tyuꞌú biꞌ chaca quiyaꞌ, ngaꞌaa quiñuꞌu̱ biꞌ tsiyaꞌ ti liꞌ. \v 43 Chiyaꞌa̱ ñaꞌa̱ jyoꞌo loꞌo tyatsiꞌ, pana lubii tsa ñaꞌa̱ caca loꞌo tyuꞌú chaca quiyaꞌ; sca na nu xcuiꞌ quicha ti tiꞌ laca jyoꞌo nu tyatsiꞌ, pana nguula tiꞌ biꞌ loꞌo tyuꞌú chaca quiyaꞌ; \v 44 cuañaꞌ tya na laca nu tyatsiꞌ, pana xaꞌ ñaꞌa̱ caca tyucui ñaꞌa̱ na nu loꞌo tyuꞌú na chaca quiyaꞌ. Nde chalyuu ti cuaꞌnijoꞌo cuañaꞌ na, ñiꞌya̱ nu laca na juani; pana chaꞌa̱ tyucui ñaꞌa̱ na chaꞌ caca tyiꞌi̱ na loꞌo ycuiꞌ Ndyosi chalyuu nde loo la. \p \v 45 Ndiꞌya̱ nscua lo quityi jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi: “Ñati̱ luꞌú ngua Adán nu ñati̱ nu ngutiꞌi̱ chalyuu clyo, loꞌo juaꞌa̱ ycuiꞌ Ndyosi laca nu cua nda cresiya jiꞌi̱ yu”. Juaꞌa̱ chaꞌ nda quityi cusuꞌ. Tiyaꞌ la liꞌ nda Ni jiꞌi̱ chaca ñati̱ nu ya̱a̱ chalyuu; ngua biꞌ ñati̱, la cuiꞌ ñiꞌya̱ nu ngua Adán ñati̱. Pana tsoꞌo la ñaꞌa̱ ñati̱ ngua nu Jesús biꞌ; cua nda ycuiꞌ yu chaca cresiya nu tsoꞌo la jiꞌi̱ ñati̱, chaꞌ caca stuꞌba chaꞌ jiꞌi̱ yu loꞌo ycuiꞌ Ndyosi. \v 46 Loꞌo ngula na chalyuu tya lyiji caca tsoꞌo tyucui ñaꞌa̱ na chaꞌ caja chalyuu cucui jiꞌna, chaꞌ tya clyo ndyaꞌ na ñiꞌya̱ nu laca cuañaꞌ ti na; tiyaꞌ la liꞌ ntsuꞌu chaꞌ caca tsoꞌo tyucui ñaꞌa̱ na chaꞌ taca tsaa tyiꞌi̱ na loꞌo ycuiꞌ Ndyosi. \v 47 Loꞌo yuu ti ngüiñá Ni jiꞌi̱ Adán nu ngutiꞌi̱ chalyuu clyo. Pana ca slo ycuiꞌ Ndyosi ngutuꞌu nu chaca ñati̱ nu ya̱a̱ chalyuu ca tiyaꞌ la, la cuiꞌ Jesucristo nu Xuꞌna na. \v 48 Ñiꞌya̱ laca ñati̱ nu ndyaꞌ loꞌo yuu ti biꞌ, juaꞌa̱ laca lcaa na chaꞌ laca na ñati̱ chalyuu; ñiꞌya̱ laca Cristo nu ngutuꞌu ya̱a̱ nde cua̱, juaꞌa̱ taca caca na si xñi na chaꞌ jiꞌi̱ yu. \v 49 Loꞌo ndiꞌi̱ na chalyuu, xti ti tyempo talo tyucui ñaꞌa̱ na; pana loꞌo tsaa na tyiꞌi̱ na slo ycuiꞌ Ni, liꞌ xaꞌ ñaꞌa̱ caca na. Ñiꞌya̱ nu laca ycuiꞌ Cristo, juaꞌa̱ caca na liꞌ. \p \v 50 Cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Cristo, ntsuꞌu sca chaꞌ nu ntiꞌ naꞌ chcuiꞌ naꞌ loꞌo ma̱: Ñiꞌya̱ nu ñaꞌa̱ ti cuañaꞌ na juani, ná caca tyuꞌu chaꞌ jiꞌna loꞌo ycuiꞌ Ndyosi loꞌo culo Ni cña loꞌo cua ndye chalyuu; ná caca tsaa na ñiꞌya̱ nu quicha ti tiꞌ na ca chalyuu cucui nu caca nde loo la, su ná ntsuꞌu quicha tsiyaꞌ ti. \v 51 Ntiꞌ naꞌ chaꞌ caca cuayáꞌ tiꞌ ma̱ sca chaꞌ nu bilya cuna ñati̱: Ná lcaa na cajaa na; ntsuꞌu na nu ñaꞌa̱ luꞌú ti na caca na loꞌo quiꞌya Ni jiꞌna, nu loꞌo cua tye ti chalyuu. Pana lcaa na tsi tsiyaꞌ ca chaꞌa̱ tyucui ñaꞌa̱ na \v 52 laja loꞌo nchquiña ti quiji̱ cloo na. Liꞌ cañi culaꞌá cuiꞌchcua̱ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. Loꞌo cañi cuiꞌchcua̱ biꞌ, liꞌ tyuꞌú lcaa jyoꞌo nu ngusñi chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi loꞌo ya̱a̱ nguꞌ chalyuu; tyuꞌú nguꞌ chaca quiyaꞌ chaꞌ ngaꞌaa ntsuꞌu chaꞌ cajaa nguꞌ biꞌ tsiyaꞌ ti. Liꞌ xcutsaꞌa̱ Ni jiꞌi̱ tyucui ñaꞌa̱ tsaca na. \v 53 Nde chu̱ꞌ la loꞌo tya ndiꞌi̱ na chalyuu, ná tsoꞌo ycuiꞌ na tsiyaꞌ ti, chaꞌ xcuiꞌ na quiñuꞌu̱ ti na; pana nde loo la, tsoꞌo tsa caca tyucui ñaꞌa̱ na, ngaꞌaa ntsuꞌu chaꞌ quiñuꞌu̱ na, ngaꞌaa ntsuꞌu chaꞌ tye na tsiyaꞌ ti. \v 54 Loꞌo cua ngua nguxcutsaꞌa̱ Ni jiꞌi̱ tyucui ñaꞌa̱ na chaꞌ ngaꞌaa quiñuꞌu̱ na tsiyaꞌ ti liꞌ, ngaꞌaa caca na ñiꞌya̱ nu ngua na tyempo nu nteje tacui; xcutsaꞌa̱ Ni lcaa chaꞌ jiꞌna. Liꞌ tyuꞌu scua sca chaꞌ nu nscua lo quityi cusuꞌ nu nchcuiꞌ ndiꞌya̱: “Cua nguaꞌni tye Ni chaꞌ ndyijii ñati̱ chalyuu, cua ntiji̱loo ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱ lcaa tyaꞌa ngusu̱u̱ Ni; \v 55 ngaꞌaa caca cuaꞌni nu xñaꞌa̱ ngana jiꞌna chaꞌ cajaa na, ngaꞌaa caca cuaꞌni lyaꞌ tiꞌ chaꞌ tiꞌí biꞌ jiꞌna juani”, nacui̱ quityi biꞌ. \v 56 Tiꞌí tsa chaꞌ nchca jiꞌna loꞌo ndyijii na xquiꞌya chaꞌ ntsuꞌu tsa quiꞌya jiꞌna. Jlo tiꞌ na chaꞌ ntsuꞌu quiꞌya jiꞌna, xquiꞌya chaꞌ ná ndaquiyaꞌ na cña nu ngulo ycuiꞌ Ndyosi jiꞌna tya clyo chaꞌ cuaꞌni na. \v 57 Pana cua xaꞌ ñaꞌa̱ laca juani, cua nda Ni chacuayáꞌ chaꞌ tyiji̱loo na jiꞌi̱ nu xñaꞌa̱ xquiꞌya cña nu nguaꞌni Jesús nu loꞌo ndyuꞌú yu chaca quiyaꞌ, biꞌ chaꞌ quiñaꞌa̱ tsa xlyaꞌbe ta na jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi lacua. \p \v 58 Cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, ntsuꞌu tsa tyiquee naꞌ ñaꞌa̱a̱ jiꞌi̱ cuꞌma̱. Ndiꞌya̱ ñacui̱ naꞌ jiꞌi̱ ma̱, chaꞌ ñaꞌa̱ ti xñi tsoꞌo ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi, lcaa tsa̱ jlya tiꞌ ma̱ jiꞌi̱ Ni; xcuiꞌ lye tsa cuaꞌni ma̱ cña jiꞌi̱ ycuiꞌ nu Xuꞌna na, ná ca taja tiꞌ ma̱ loꞌo cuaꞌni ma̱ cña biꞌ. Cua jlo tiꞌ ma̱ chaꞌ ná culiji juaꞌa̱ ti sca cña nu ndyuꞌni ma̱ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. \c 16 \s1 Msta̱ chaꞌ xtyucua jiꞌi̱ tyaꞌa tiꞌi ti nguꞌ ca Jerusalén \p \v 1 Cua nda naꞌ chaꞌ nu ndyaa slo ca taꞌa nguꞌ nu ndyuꞌu tiꞌi̱ chaꞌ cuaꞌni tlyu nguꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi ca lcaa quichi̱ ca loyuu su cuentya Galacia; cua nchcuiꞌ naꞌ ñiꞌya̱ cuaꞌni nguꞌ loꞌo xtiꞌi̱ nguꞌ msta̱. La cuiꞌ juaꞌa̱ cuaꞌni cuꞌma̱ nu loꞌo xtiꞌi̱ ma̱ msta̱ biꞌ, chaꞌ xtyucua ma̱ jiꞌi̱ nguꞌ tiꞌi tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús nu ndiꞌi̱ ca loyuu su cuentya Judea. \v 2 Tsa̱ clyo nu nxana sca semana, liꞌ tsoꞌo si lcaa ma̱ xñi ma̱ xi xcayaꞌ ma̱, cayaꞌ nu cua ngujui jiꞌi̱ ma̱ semana nu ndye. Tyucoꞌo biꞌ liꞌ, loꞌo liꞌ ná ntsuꞌu chaꞌ xtiꞌi̱ ma̱ msta̱ biꞌ yala ntchaa ti nu loꞌo tyalaa naꞌ. \v 3 Loꞌo cua ngulaa naꞌ, liꞌ ta na xi ñati̱ nu tsaa ca quichi̱ Jerusalén, cua ñaꞌa̱ ca nguꞌ nu cuane ma̱ jiꞌi̱ chaꞌ tsaa nguꞌ, ñati̱ nu cua ndyuloo tsoꞌo ma̱ jiꞌi̱. Ta na xi quityi cuiꞌya nguꞌ tsaa nguꞌ, quityi biꞌ cachaꞌ ñiꞌya̱ laca cña nu ndyaꞌa̱ nguꞌ. Liꞌ tsaa loꞌo nguꞌ biꞌ jiꞌi̱ msta̱ nu ta ma̱ jiꞌi̱ nguꞌ tiꞌi tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús ca Jerusalén biꞌ. \v 4 Ca liꞌ ñacui̱ naꞌ si tsaꞌa̱, si ná tsaꞌa̱ loꞌo nguꞌ biꞌ. Ná jlo tiꞌ naꞌ ñiꞌya̱ caca cña re ꞌna, si ta chacuayáꞌ tsaꞌa̱. \s1 Tyucui̱i̱ su tsaa Pablo \p \v 5 Ntsuꞌu cña tsaꞌa̱ tyu̱u̱ quichi̱ ca loyuu su cuentya Macedonia; loꞌo tye cña biꞌ, liꞌ tyalaa naꞌ ca quichi̱ tyi ma̱ ca ndacua, \v 6 tyanu naꞌ xi loꞌo ma̱ liꞌ. Ná tyiqueeꞌ tyanu naꞌ loꞌo ma̱ tyucui tyempo tlyaꞌ. Laja loꞌo tyiꞌi̱ naꞌ loꞌo cuꞌma̱, liꞌ taca xtyucua ma̱ xi ꞌna chaꞌ quiñi la tyucui̱i̱ ꞌna chaꞌ tsaꞌa̱ tyijyuꞌ la, macala su ntsuꞌu chaꞌ tsaꞌa̱. \v 7 Ná ntiꞌ naꞌ chaꞌ tyeje tacui naꞌ juaꞌa̱ ti slo ma̱; na cua ntiꞌ naꞌ tyanu naꞌ xi tyempo loꞌo ma̱, chacuayáꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ nu Xuꞌna na. \v 8 Juani ti tyanu naꞌ ca quichi̱ Efeso re ñaꞌa̱ cuayáꞌ tyalaa tsa̱ taꞌa Pentecostés. \v 9 Tsoꞌo tsa ndyaca ꞌna su ndiꞌi̱ naꞌ quichi̱ re, chaꞌ ntsuꞌu tsa nguꞌ quichi̱ nu tsoꞌo tsa ndacaꞌa̱ jyaca̱ loꞌo nchcuiꞌ naꞌ loꞌo nguꞌ, masi ñaꞌa̱ ti ntsuꞌu tsa ñati̱ nu nxu̱u̱ tyaꞌa loꞌo naꞌ. \p \v 10 Si tyalaa Timoteo cajua, chcuiꞌ tsoꞌo ma̱ loꞌo yu, chaꞌ ná ca xñiꞌi̱ tiꞌ yu laja loꞌo tyiꞌi̱ yu loꞌo ma̱. Cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ nu Xuꞌna na ndyaꞌa̱ yu, la cuiꞌ tyaꞌa cña nu ndyaꞌa̱ naꞌ. \v 11 Ni tsaca ma̱, ná cñaꞌa̱ tiꞌí ma̱ jiꞌi̱ yu; tsoꞌo la si xtyucua ma̱ jiꞌi̱ yu chaꞌ quiñi tyucui̱i̱ jiꞌi̱ yu chaꞌ tyalaa yu ca slo naꞌ. Ntajatya tsa ya jiꞌi̱ yu, naꞌ loꞌo lcaa tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Cristo ca nde. \p \v 12 Cua nchcuiꞌ tsa naꞌ loꞌo Apolos tyaꞌa tsoꞌo ma̱, chaꞌ ca̱a̱ naꞌa̱ yu xi jiꞌi̱ ma̱; ca̱a̱ yu loꞌo xaꞌ la nguꞌ tyaꞌa na re. Pana ná ntajaꞌa̱ yu ca̱a̱ yu yala ti; ca loꞌo laja jiꞌi̱ yu, ca liꞌ ca̱a̱ yu su ndiꞌi̱ ma̱. \s1 Chaꞌ nu nguscua Pablo su cua tye quityi \p \v 13 Tii ti tiꞌ ma̱ tyiꞌi̱ ma̱ chalyuu. Xñi tsoꞌo ma̱ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús. Cuaꞌni tlyu tyiquee ma̱, ná cutsi̱i̱ ma̱. \v 14 Xcuiꞌ tsoꞌo ti tyuꞌu tyiquee ma̱ ñaꞌa̱ ma̱ jiꞌi̱ ñati̱ lcua ti seꞌi̱ su ndyuꞌni ma̱ cña. \p \v 15 Cuꞌma̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, cua jlo tiꞌ ma̱ chaꞌ lcaa nguꞌ tyaꞌa Estéfanas ngusñi nguꞌ chaꞌ jiꞌi̱ Jesús clyo; clyo ca ngua nguꞌ biꞌ jiꞌi̱ lcaa cuꞌma̱ nguꞌ quichi̱ nu ndiꞌi̱ cacua ti nde Acaya. Lcaa tsa̱ ntajaꞌa̱ nguꞌ biꞌ xtyucua nguꞌ jiꞌi̱ ñati̱ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ Ndyosi. \v 16 Ntiꞌ naꞌ chaꞌ taquiyaꞌ ma̱ jiꞌi̱ nguꞌ biꞌ; la cuiꞌ juaꞌa̱ taquiyaꞌ ma̱ jiꞌi̱ lcaa nguꞌ nu cuaꞌni cña stuꞌba ti loꞌo nguꞌ biꞌ, loꞌo juaꞌa̱ jiꞌi̱ lcaa ñati̱ nu tsoꞌo tsa cuaꞌni cña ñiꞌya̱ nu ndyuꞌni nguꞌ biꞌ. \v 17 Tsoꞌo tsa ntsuꞌu tyiquee naꞌ chaꞌ cua ndyalaa Estéfanas loꞌo Fortunato loꞌo Acaico slo naꞌ ca nde. Ná nduꞌni chaꞌ masi ná ndiꞌi̱ ma̱ loꞌo naꞌ juani, chaꞌ nu nguꞌ biꞌ ni, nxtyucua tsa nguꞌ ꞌna; \v 18 cua nguaꞌni nguꞌ biꞌ chaꞌ nguula la tiꞌ tyiquee naꞌ, la cuiꞌ ñiꞌya̱ nu nguaꞌni nguꞌ biꞌ loꞌo cuꞌma̱. Ngaꞌa̱ chaꞌ taquiyaꞌ ma̱ jiꞌi̱ lcaa ñati̱ nu ndyuꞌni cña juaꞌa̱. \p \v 19 Lcaa quichi̱ ca loyuu su cuentya Asia su ntsuꞌu ñati̱ nu ndyuꞌu tiꞌi̱ cuentya jiꞌi̱ Jesús, nda nguꞌ xlyo niꞌi̱ jiꞌi̱ ma̱. Loꞌo juaꞌa̱ Aquila loꞌo Priscila, cuati juaꞌa̱ lcaa ñati̱ nu ndyuꞌu tiꞌi̱ toꞌ tyi nguꞌ biꞌ, nda nguꞌ xlyo niꞌi̱ jiꞌi̱ ma̱ cuentya jiꞌi̱ ycuiꞌ nu Xuꞌna na. \v 20 Lcaa nguꞌ tyaꞌa ngusñi na chaꞌ jiꞌi̱ Jesús, cua ntiꞌ nguꞌ chcuichaꞌ nguꞌ jiꞌi̱ ma̱; tyucui tyiquee ma̱ quityi ma̱ jiꞌi̱ tyaꞌa ma̱ chacuayáꞌ jiꞌi̱ Cristo. \p \v 21 Loꞌo ycuiꞌ naꞌ nda naꞌ xlyo niꞌi̱ jiꞌi̱ ma̱, nu nscua naꞌ xtañi naꞌ lo quityi re, Pablo. \p \v 22 Chaca tya chaꞌ chcuiꞌ naꞌ loꞌo ma̱ juani: Si ntsuꞌu nguꞌ tyaꞌa ndyuꞌu tiꞌi̱ ma̱ nu ná liñi chaꞌ tsoꞌo ntsuꞌu tyiquee nguꞌ ñaꞌa̱ nguꞌ jiꞌi̱ ycuiꞌ nu Xuꞌna na, xtyanu tiꞌi̱ ma̱ jiꞌi̱ nguꞌ liꞌ, chaꞌ xcubeꞌ ycuiꞌ Ndyosi jiꞌi̱. ¡Tya̱a̱ nuꞌu̱, Xuꞌna, ca su ndiꞌi̱ ya! \p \v 23 Xtyucua Jesucristo nu Xuꞌna na jiꞌi̱ ma̱. \v 24 Tyiꞌu tiꞌ ma̱ ꞌna, chaꞌ ntsuꞌu tsa tyiquee naꞌ ñaꞌa̱ naꞌ jiꞌi̱ ma̱ xquiꞌya Jesucristo. Juaꞌa̱ caca chaꞌ lacua.