\id ROM \h ROMANOS \toc1 Sí² Hi³ Ca³zen³ Po¹ Ñí¹con² Tsá² Romanos \toc2 ROMANOS \toc3 Ro. \mt1 Sí² Hi³ Ca³zen³ Po¹ Ñí¹con² Tsá² Romanos \c 1 \s1 Sí² hi³ ca³zen³ Po¹ ñí¹con² tsá² má²lɨ́n³ cuáh³² já¹ juú² Roma \p \v 1 Jná¹³ Po¹ cuá¹jmu² ná¹ sí² lá², tsá² lɨ́n³ jná¹³ *tsá² má²dí¹hlánh¹ joh¹ Jesucristo. Dió³² ca³hiáu³² jná¹³ hi³ lɨ́n¹³ ná¹ jan² *tɨ³² tsá² quian³² jë¹ tsú², hi³ cuá¹chan¹ jná¹³ hi³ ngáɨ¹ ná¹ jú¹ chú³² quioh²¹ Dió³² ca³tɨ²¹ he³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ liáun³ tsáu²; \v 2 la³ cun³ lɨ́³ jáun² jáɨ¹³ hi³ ca³jmú³ jáun² Dió³² ca³la³ cun³ jmɨ́¹tin² lɨ́n³² cun³quionh³ hla¹ tsá² jmɨ́¹ ná¹lɨ́n³ hí³ *tɨ³² jë¹ Dió³², jáɨ¹³ hi³ má²rá¹lɨ́³ jáun² ñí¹ Sí² yeh³ yáh³. \v 3 Jáɨ¹³ jáun² ca³tɨn¹ Jesucristo Tɨ³² Juo¹³ dí², Tsá² lɨ́n³ Jon² Dió³². Tsá² hí³ lɨ́n³ jan² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ re²¹ Dá²vi²¹ ca³tɨ²¹ hi³ ca³lɨ³zian² tsú² jáun² ñí¹ hué²¹ lá². \v 4 Tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³jenh¹³ tsú² jáun² ja¹ hla¹ cun³quionh³ pí³ quioh²¹ Jmɨ́²chí³ Chun¹ má¹ná¹, ca³lɨ³ lin¹ bíh¹ hi³ lɨ́n³ tsú² Tsá² cú² juenh² Jon² Dió³². \v 5 Tsá² hí³ bíh¹ ca³ja³ mií³ tsɨ́³ ñí¹con² jnoh¹, jɨ³ hi³ ca³cué³ tsú² siáh³ jáɨ¹³ hi³ ná¹láɨ³ jnoh¹ tɨ³² tsá² quian³² jë¹ Dió³², hi³ jáun² tá¹ cáun² hngá¹máh³ lɨ́¹³ lɨ³ quien² Jesús cun³ñí¹ hi³ zian² tsá² chá³² cáun² tsɨ́³ ñí¹con² tsú², tsá² taunh¹³ tsú² ta²¹. \v 6 Ja³bí¹ hnoh² siáh³ tiáunh¹ ja¹ quioh²¹ tsá² hí³, tsá² má²ca³te³ hí³ Dió³² hi³ lɨ́n¹³ tsá² joh¹ Jesús Tsá² lɨ́n³ Cristo. \p \v 7 Hi³ jáun² cuá¹jmu² jná¹³ sí² lá² ca³tɨn¹ hnoh², tsá² tionh² náh² já¹ juú² Roma nɨ́², tsá² hniau³ náh² Dió³². Hí³ bíh¹ Tsá² ca³te³ hnoh² hi³ lɨ́n¹³ náh² tsá² joh¹ tsú². Hi³ jáun² né³, cuɨ́¹ má¹hé¹ má¹mieh² náh² Dió³² Jméi² dí² jɨ³ Jesucristo Tɨ³² Juo¹³ dí² hi³ lɨ́¹³ zian² náh² cáun² hi³ re² hi³ tɨn². \s1 Po¹ hnió³ tsó³² já¹ juú² Roma \p \v 8 La³ñí¹ la³ján³ cue² jná¹³ tiá¹hmah¹ Dió³² ca³tɨn¹ jɨ³lɨn² hnoh² cun³ñí¹ hi³ ca³tɨn¹ Jesús Tsá² lɨ́n³ Cristo, quí¹ tá¹ cáun² hngá¹máh³ bíh¹ má²ná¹cha³² tsáu² hi³ hnoh² jlánh¹ re² nio² cáun² honh² náh² ñí¹con² Dió³². \v 9 Dió³² hí³ bíh¹ lɨ́n³ Tsá² nau³² jáɨ¹³ hi³ tson² bíh¹ lienh¹ jná¹³ tsú² jmáɨ¹ ca³la³ jɨ́³² ca³tɨn¹ hnoh², quí¹ qui³ cónh³ la³jonh³ jmɨ́¹ tsɨn³² bíh¹ jná¹³ má²ti²¹ ñí¹con² Dió³², hi³ hléh²³ jná¹³ jú¹ chú³² hi³ ca³tɨn¹ Jon² tsú². \v 10 Hi³ hiú² mɨ́²³ jná¹³ siáh³ ñí¹con² Dió³² nɨ́¹juáh³ zia³² ha³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ ñe¹ jná¹³ hi³ ñí¹jɨe¹ ná¹ hnoh², nɨ́¹juáh³ hi³ hnió³ Dió³². \v 11 Quí¹ jlánh¹ hniá¹ jná¹³ hi³ ñí¹jɨe¹ ná¹ hnoh² hi³ ñí¹ma³hau¹ ná¹ hnoh² lɨ³ua³ cáun² hi³ hniáuh³² ca³tɨ²¹ hi³ zian² náh² quiúnh¹ Dió³², jáun² tɨ³ lɨ³mí¹ tiá³ niau²¹ honh² náh²; \v 12 ho³ hi³ cue¹³ dí² pí³ tsá²ján² tsá²ján² yáh³ cun³ñí¹ hi³ táunh²³ dí² ta²¹ cá²re². \p \v 13 Hnoh² reh², hnó³² jná¹³ hi³ lɨ³ ñíh¹³ hnoh² hi³ hliáun³ jéin³² má²ca³lɨ³hnó³² jná¹³ hi³ ñí¹jɨe¹ ná¹ hnoh², tɨ³la³ la³ tɨ³ ta³né³² tiá² má²ca³lɨ³ yáh³. Má²ca³lɨ³hnó³² lɨ́n³² bíh¹ jná¹³ hi³ ñí¹jɨe¹ ná¹ hnoh², hi³ jáun² lɨ́¹³ zian² siáh³ tsá² tanh² ta²¹ Dió³² já¹ juú² nɨ́² quián¹³ hnoh², la³jmɨ́¹ má²ca³lɨ³zian² ja¹ *tsá²cá²jo²¹ ñí¹ hliáun³ ñí¹ siáh³ siáh³. \v 14 Jná¹³ ca³tɨn¹ hléh¹³ ñí¹con² ca³la³ jɨ³lɨn² tsáu² cuɨ́¹ hin² mi³ tsánh², uá¹ hi³ tsá² tɨn² hléh³² jú¹jma² *griego la³ qui³ táɨ² dí², ho³lá²dá² tsá² hleh³² jú¹jma² siáh³, uá¹ hi³ tsá² má²ca³hia³ ca³táunh³ lɨ́n³² ho³lá²dá² tsá² tiá² hi³ ñi³². \v 15 Hi³ jáun² jlánh¹ dí¹quian¹ jná¹³ hi³ hléh¹³ ná¹ jú¹ chú³² ñí¹con² hnoh², tsá² zian² náh² já¹ juú² Roma nɨ́². \s1 Pí³ hi³ quian³² jú¹ chú³² \p \v 16 Tiá² lɨ́²heh¹ yáh³ jná¹³ ca³tɨ²¹ jú¹ chú³² quioh²¹ Dió³², quí¹ jáɨ¹³ jáun² quian³² pí³ quioh²¹ Dió³² hi³ lɨ́¹³ liáun³ ca³la³ jɨ́n³² tsá² cha³² cáun² tsɨ́³ ñí¹con² Cristo, la³ñí¹ la³ján³ tsá² *judíos tín², hi³ ja³bí¹ tsá²cá²jo²¹ nɨ́² siáh³. \v 17 Jú¹ chú³² nɨ́² hɨe³² jú¹ tson² hi³ Dió³² he² dí² la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² chun¹ cu³tí³ nɨ́¹juáh³ hi³ má²nio² cáun² tsɨ́³ dí², quí¹ jɨ́³²la³ hi³ taunh³² jáun² ta²¹ bíh¹ tsú² lɨ³ quien²; la³ cun³ hi³ rá¹juáh³ ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³²: “Nɨ́¹juáh³ tsá² má²chun¹ ñí¹con² Dió³² cun³ñí¹ hi³ nio² cáun² tsɨ́³, tsá² la³ hí³ bíh¹ lɨ́¹³ zian²”. \s1 Tso³ quioh²¹ la³jɨ́n³² tsá²mɨ³cuóun² \p \v 18 Quí¹ má²jnia³² bíh¹ Dió³² hi³ hú¹tá¹ míh²³ lɨ́n³² tsɨ́³ ca³tɨ²¹ la³jɨ́³² hi³ hlah³ hi³ hó³² hi³ jmu² tsáu², jɨ³ la³jɨ́³² hi³ tiá² tɨ³² tsɨ́³ dí² hi³ jmu² tsáu² nɨ́² siáh³, la³ cun³ tsá² tiá² jáɨ¹³ cue³² hi³ lɨ³ ñi³² tsáu² jú¹ tson² cun³quionh³ hi³ hlah³ hi³ jmu² tsú² jáun². \v 19 Quí¹ ñi³² re² lɨ́n³² bíh¹ tsá² hí³ hi³ he³ lɨ́¹³ lɨ³ ñi³² tsáu² hi³ ca³tɨn¹ Dió³², quí¹ tɨ³la³ hnga² yáh³ Dió³² má²ca³ma³jnia³² hi³ jáun². \v 20 Quí¹ la³ cun³ jmɨ́¹ ca³jmú³ jáun² Dió³² tá¹ cáun² hngá¹máh³, má²lin¹ bíh¹ pí³ hi³ tiá² jniá³ quioh²¹ tsú² cun³quionh³ la³jɨ́³² hi³ ca³jmú³ tsú² jáun². Má²ca³lɨ³ lin¹ bíh¹ re² lɨ́n³² hi³ hí³ bíh¹ dí² Dió³² Tsá² cú² juenh² cun³ jmɨ́¹hi³nio². Cun³ñí¹ hi³ jáun² bíh¹ tiá² zia³² lánh³ rón³² lɨ́¹³ ma³zian³² tsú²; \v 21 quí¹ uá¹jinh¹ cuóun³² tsú² Dió³², cun³ jáun² tiá² má²ca³ma³quien² bíh¹ tsú² Dió³² la³ cun³ jmɨ́¹ ca³tɨ²¹, sa³jun³ má²ca³cué³ bíh¹ tsú² tiá¹hmah¹ ñí¹con² Dió³². Cha³ jmɨ́¹ jmu³ tsú² la³ jáun², cá² ñí¹ lɨ́¹ ná¹cháunh²³ tsɨ́³ jmáh³la³ hi³ tiá² lin¹ ñí¹ jmu³ ta²¹ bíh¹ tsú², hi³ jáun² cu³tsa³² má²cá²jlɨ́³² bíh¹ cú²jueh³² jmɨ́¹ tsɨ́³ tsú² quí¹ cun³ñí¹ hi³ tiá² ñí¹hnauh² yáh³ tsú² jú¹ tson². \v 22 Uá¹jinh¹ juáh³ tsú² hi³ quia³lín³ jmɨ́¹ tsɨ́³, tɨ³la³ tsá² cú¹juón¹ bíh¹ má²ca³ta³ná¹lɨ́n³ tsú²; \v 23 quí¹ má²ca³za³ bíh¹ tsú² jáɨ¹³ ca³tɨ²¹ ha³ lánh³ rón³² má¹quien¹³ dí² Dió³², Tsá² tiá² jmáɨ¹ tón²¹ hi³ jún³; jáun² cu³tsa³² dió³² tsá² láɨn¹ tsá² jniá³ la³jmɨ́¹ jniá³ tsá²mɨ³cuóun² tsá² chau³² jmáɨ¹ jún²³ bíh¹ cú²jueh³² má²má²quien² tsú², la³ má²quionh³ ja³ láɨn¹ jáh³ tsɨ²¹ pí¹³, jáh³ hláɨnh¹, jɨ³ jáh³ quiún³ cuá² ta³ nɨ́² siáh³. \p \v 24 Hi³ jáun² bíh¹ tɨ³ có³² má²ca³chau³ cú²jueh³² Dió³² quioh²¹ tsú², hi³ jáun² cuɨ́¹ cha³jmu³ cha³cháu³ la³jɨ́³² hi³ hlah³ hi³ hó³² hi³ dí¹quiaunh²¹ tsɨ́³, hi³ jáun² ca³la³ uá¹ tiá² heh³ bíh¹ tsú² má²ná¹jmu² tso³ quionh³ tsá²ján² tsá²ján². \v 25 Quí¹hliá² jú¹ tɨ́¹jáɨ² bíh¹ taunh³² tsú² ta²¹ cha³ jmɨ́¹ tónh²¹ tsú² ta²¹ jú¹ tson² hi³ ca³tɨn¹ Dió³², hi³ jáun² dá² hi³ ca³jmú³ jáun² bíh¹ Dió³² má²ca³ma³quien² tsú² jɨ³ hi³ má²ca³ma³tsu³ ma³jónh³² tsú² cha³ jmɨ́¹ ma³quien² tsú² hnga² Dió³² Tsá² ca³jmú³ hí³ ca³la³ jɨ³lɨ³², Tsá² jmɨ́¹ ca³tɨn¹ hí³ hi³ ma³tsu³ ma³jónh³² tsú² cun³ jmɨ́¹hi³nio². Tson² bíh¹ cu³tí³. \p \v 26 Hi³ jáun² bíh¹ má²ca³chau³ Dió³² cú²jueh³² tɨ³ có³², hi³ jáun² cuɨ́¹ lɨ³ hniá¹ tsú² jmu³ la³jɨ́³² hi³ hlah³ ca³la³ uá¹ tiá² heh³; hi³ hí¹ ca³la³ tɨ³ tsá²mɨ³ yáh³ lɨ́¹ má²ná¹jmú² ná¹tsau³² má²tún² hmóu³², cáun² hi³ tiá² jmɨ́¹ ca³tɨ²¹. \v 27 Hi³ ja³bí¹ la³ jáun² siáh³ tsá²ñuh², tɨ³ có³² bíh¹ má²ca²chá³ tsú² hi³ cuóun¹ quionh³ tsá²mɨ³, hi³ jáun² má²tún² hmóu³² bíh¹ tsú² lɨ́¹ má²ná¹jmú² ná¹tsau³². Hi³ jáun² cun³ñí¹ hi³ ja¹ má²tún² hmóu³² tsá²ñuh² bíh¹ má²ná¹jmu² tso³ ca³la³ uá¹ tiá² heh³, cáun² hi³ tiá² jmɨ́¹ ca³tɨ²¹ jmu³ tsú², hi³ jáun² má²ná¹má²tso² tsú² tsɨ́³ cun³quionh³ ngú³ quioh²¹ hmóu³². \p \v 28 Cun³ñí¹ hi³ tiú²uú² zian² tsú² hi³ ca³tɨn¹ Dió³², jáun² Dió³² má²ca³chau³ tɨ³ có³², hi³ jáun² tí³ ta²¹ cu³tsa³² cuɨ́¹ cháunh¹³ cú²jueh³² chí¹ tsú² hi³ tiá² ca³tɨ²¹, hi³ jáun² cu³tsa³² cuɨ́¹ jmu¹ cú²jueh³² hi³ tiá² jmɨ́¹ ca³tɨ²¹ jmu³. \v 29 Tsá² la³ hí³ ná¹cónh²¹ hñu³ tsɨ́³ la³jáh³ dú¹ ñí¹ hi³ hláh³ hi³ hó³², tsá² jmu² juón¹, [tsá² cáun² jmu² hi³ tiá² jmɨ́¹ ca³tɨ²¹ jmu³,] tsá² lɨ́¹ dí¹quiaunh²¹ tsɨ́³ hi³ hlá² hi³ nɨ́², hi³ hniá¹ siáh³ jmu³ hi³ hlah³. Tsá² la³ hí³ ná¹cónh²¹ tsɨ́³ hi³ uóu³² tsɨ́³, tsá² jngɨh² tsáu², tsá² hnió³ hniéi², tsá² tɨ́¹ jáɨn², tsá² lɨ́¹ hiá² lɨ́¹ jlɨn²³ tsáu², tsá² ziú² hɨen² tsáu². \v 30 Tsá² la³ hí³ cauh³² jáɨ¹³, hi³ ca³la³ hi³ hon² bíh¹ tsú² Dió³², tsá² hí¹ jan² tiá² hin² hún¹ ta²¹, tsá² jmu² quien² hmóu³², hi³ lɨ́¹ jmu² siáh³ tonh². Tsá² la³ hí³ cáun² lɨ́¹ hnauh² chí¹ hi³ ha³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ jmu³ hi³ hlah³, tsá² tiá² nieh³ ñí¹con² jméi² mí¹ziú¹³, \v 31 tsá² tiá² jáɨ¹³ ngɨ²³, tsá² tiá² má²tí³² jë¹. Tsá² la³ hí³ tiá² hin² hnio³, [tsá² tiá² jmu² juenh² tsɨ́³,] hi³ tiá² mií³ ja³² tsɨ́³ nɨ́² siáh³. \v 32 Hi³ uá¹jinh¹ re² lɨ́n³² bíh¹ lieih²¹ tsɨ́³ tsú² hi³ Dió³² má²ca³jmú³ héih³² hi³ tsá² jmu² hi³ la³ nɨ́² ca³tɨn¹ jún³, tɨ³la³ cun³ jáun² ná¹jmu² bíh¹ tsú² la³ má²jmu² jáun², hi³ ca³la³ hi³ tɨ³² lɨ́n³² tsɨ́³ tsú² nɨ́¹juáh³ tsá² siánh³ siáh³ jmu² la³ jáun². \c 2 \s1 Dió³² rá²tsɨ³² héih³² la³ cun³ lɨ́³ jú¹ tson² \p \v 1 Jáun² né³, hnú² tsá² chú¹ ñih²¹ nú² tsá² siánh³, ha³ tiá² lɨ́¹³ yáh³ hi³ lɨ́¹ má¹zian¹³ hnú² huen², cuɨ́¹ hin² mi³ tsánh² hnú². Quí¹ nɨ́¹ má¹ca³chú¹ ca³ñih²¹ nú² tsá² siánh³, la³ jáun² má²ra³tsɨn³² nú² siáh³ héih³² huen² bíh¹, quí¹ cun³ñí¹ hi³ jmuh³² hnú² siáh³ cá²ren² la³jmɨ́¹ jmu² tsá² hí³. \v 2 Tɨ³la³ né¹ dí² hi³ Dió³² rá²tsɨ³² héih³² la³ cun³ rón³² lɨ́³ jú¹ tson² bíh¹, nɨ́¹juáh³ nɨ́¹ má¹ca³ra³tsɨn² tsú² héih³² tsá² jmu² la³ nɨ́². \v 3 Hi³ jáun² nɨ́¹ má¹ca³chú¹ ca³ñih²¹ hnú² tsá² jmu² la³ nɨ́², ¿hí¹ lɨ́n²³ hnú² hi³ cáun² lɨ́¹ ngá¹³ hi³ tiá² tá¹tsɨn¹ nú² héih³² la³ cun³ hi³ ca³tɨn¹ nú² nɨ́¹juáh³ hnú² bíh¹ tsá² jmuh³² siáh³ la³ jáun²? \v 4 ¿Ho³ lɨ́n²³ hnú² hi³ tiá² lin¹ ñí¹ jmu³ ta²¹ hi³ jmu² Dió³² juenh² tsɨ́³, hi³ jlánh¹ ja³² lɨ́n³² mií³ tsɨ́³ tsú² siáh³? ¿Tiá¹ ca³lɨ³ lin¹ nú² dúh¹ hi³ ja³² mií³ tsɨ́³ tsú² cun³ñí¹ hi³ hnió³ tsú² hi³ za¹³ jmɨ́¹ honh² hnú² bíh¹? \v 5 Hnú² bíh¹ jan² tsá² huáh² chinh³², cun³ tiá² má²ca³zah¹ la³ jáun² bíh¹ hnú² jmɨ́¹ honh². Hi³ jáun² cáun² ta²¹ jmuh³² hnú² hi³ tɨ³ lɨ³mí¹ míh³ tsɨ́³ Dió³² ñí¹con² nú² nɨ́¹ má¹cá²chó³² jmáɨ¹ hi³ lɨ³jnia² héih³², jmáɨ¹ hi³ ra³tsɨ³² Dió³² héih³² la³ cun³ ca³tɨ²¹ ñí¹con² ca³la³ jɨ́n³² tsáu². \v 6 Quí¹ hí³ bíh¹ ma³hmah¹ ñí¹con² ma³ quin³² ma³ jan³² tsáu² la³ cun³ rón³² lɨ́³ tá¹³ tsú². \v 7 Quí¹ nɨ́¹juáh³ tsá² cueh³² tsɨ́³ hi³ jmu² jmáh³la³ hi³ chu²¹ cun³ñí¹ hi³ hnió³ hau³ cáun² jáɨ¹³ quien² hi³ cué³² Dió³², jɨ³ hi³ hnió³ tá¹ zanh¹ re² ñí¹con² Dió³², hi³ hnió³ siáh³ hi³ lɨ́¹³ zian² cun³ jmɨ́¹hi³nio², jáun² tsá² la³ hí³ bíh¹ hiáuh³ jáɨ¹³ hi³ lɨ́¹³ zian² quionh³ Dió³². \v 8 Tɨ³la³ Dió³² ma³tson¹³ ca³la³ má²míh²³ tsɨ́³ bíh¹ tsá² hniá¹ hi³ niau²¹ re² tsɨ́³ hnga², tsá² hnió³ ma³tí³² jmáh³la³ hi³ hlah³ cha³ jmɨ́¹ lɨ³ hniá¹ tsú² hi³ ne³ jú¹ tson². \v 9 Tsá² jmu² hí³ la³jɨ́³² hi³ hlah³ chau²¹ bíh¹ jmáɨ¹ hi³ ma³tso² lɨ́n³² tsú² tsɨ́³, hi³ ho³ hi³ jngɨh³ lɨ́n³², la³ñí¹ la³ján³ tsá² *judíos, hi³ ja³bí¹ *tsá²cá²jo²¹ nɨ́² siáh³. \v 10 Tɨ³la³ ca³tɨn¹ tsá² jmu² hi³ chu²¹ má¹ná¹, Dió³² cué³² cáun² jáɨ¹³ quien² hi³ hau³ tsú², hi³ tá¹zanh¹ tsú² re², jɨ³ hi³ lɨ́¹³ zian² tsú² siáh³ cáun² hi³ re² hi³ tɨn², tsá² judíos la³ñí¹ la³ján³, hi³ ja³bí¹ tsá²cá²jo²¹ nɨ́² siáh³. \p \v 11 Quí¹ Dió³² tiá² jmu² hi³ quien² jan², hi³ jan² tiá² quien²; \v 12 quí¹ la³jɨ́n³² tsá² jmu² tso³ ta³ tiá² cuoh² liei²¹ quioh²¹ hla¹ Moisés, ta³ tiá² quionh³ liei²¹ jáun² bíh¹ hiá¹ tsán¹³ tsú². Tɨ³la³ tsá² ca³lɨ³ cuoh² liei²¹ quioh²¹ hla¹ Moisés má¹ná¹, la³ cun³ lɨ́³ liei²¹ jáun² bíh¹ tá¹tsɨn¹ tsú² héih³². \v 13 Quí¹ jun³juáh¹³ hi³ ti³ lɨ́¹ ne³ yáh³ tsú² liei²¹ jáun², hi³ jáun² lɨ³ chun¹ ñí¹con² Dió³², tɨ³la³ hi³ hniáuh³² ma³tí³² bíh¹ tsú², hi³ jáun² bíh¹ he³ tsú² Dió³² la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² chun¹ cu³tí³. \v 14 Tɨ³la³ ca³tɨn¹ tsá²cá²jo²¹ má¹ná¹, tsá² tiá² raunh³² liei²¹ jáun² quioh²¹ hla¹ Moisés, nɨ́¹juáh³ nɨ́² lɨ́¹ ca³ma³tí³² tsá² hí³ liei²¹ jáun², jáun² hmóu³² tsú² má²lɨ́n³ tsá² zia³² liei²¹ quioh²¹ Dió³² hñu³ tsɨ́³, \v 15 quí¹ cun³quionh³ hi³ jmu² bíh¹ tsú² má²lɨ́²lin¹ hi³ hu²¹ liei²¹ jáun² hñu³ tsɨ́³. Jmɨ́¹ tsɨ́³ hmóu³² tsú² má²má²tson² jáɨ¹³ lá², quí¹ ma³cónh³ cha³² tso³ jmɨ́¹ tsɨ́³ tsú², hi³ ma³cónh³ siáh³ má²tson² jáɨ¹³. \v 16 Hi³ jáun² má¹jáun² chá³² Dió³² jo³cuo² Jesús Tsá² lɨ́n³ Cristo, hi³ ra³tsɨ³² tsú² héih³² ca³tɨ²¹ la³jɨ́³² hi³ ná¹hmá¹ ná¹jnɨ́¹ jáun² hñu³ tsɨ́³ tsáu², la³ cun³ lɨ́³ jáun² jú¹ chú³² hi³ hléh²³ jná¹³. \s1 Tsá² judíos, tsá² raunh³² liei²¹ quioh²¹ hla¹ Moisés \p \v 17 Tɨ³la³ hnú² tsá² jlánh¹ juánh³ nú² hi³ lɨ́n³ nú² tsá² judío, hi³ zian² nú² la³ cun³ juáh³ jáun² liei²¹ quioh²¹ hla¹ Moisés, hi³ ca³la³ hi³ tsɨnh¹ lɨ́n²¹ nú² ca³tɨn¹ Dió³² juóuh³². \v 18 Ñíh¹ bíh¹ hnú² he³ hi³ tɨ³² tsɨ́³ Dió³², quí¹ liei²¹ jáun² hɨe³² he³ hi³ chu²¹ hi³ hniáuh³² quiáh¹³ hnú². \v 19 Lɨ́n²³ hnú² hi³ cu³tí¹³ tɨn² hnú² hɨeh¹ tsá² ten³ juɨ³², hi³ tɨn² nú² siáh³ tieih²¹ sɨ́² juɨ²¹ tsá² ñi³táunh¹ já¹niéi². \v 20 Hi³ lɨ́n²³ nú² siáh³ hi³ tɨn² nú² hɨeh¹ tsá² cú¹juón¹, jɨ³ hi³ ha³ lánh³ rón³² má¹tɨn¹³ nú² siáh³ tsá² tiá² jmɨ́¹ tiá² tsɨ́³, quí¹ cun³ñí¹ hi³ liei²¹ hi³ cuɨn² nú² jáun² lɨ́³ mí¹zioh²¹ ca³tɨ²¹ jú¹ tson², jɨ³ la³jɨ́³² hi³ lɨ́²ñi³² tsú² nɨ́² siáh³. \v 21 Hi³ jáun² né³, hnú² tsá² hnáuh² jmúh¹³ tɨ³², ¿he³ láɨh³² sa³ tiá² ma³tɨn¹³ nú² tín² huen²? Hnú² tsá² juáh³ hi³ tiá² hniáuh³² han³ tsú², ¿he³ láɨh³² sa³ chín¹dí¹ huen² bíh¹ hnú² haɨnh³²? \v 22 Hnú² tsá² juáh³ hi³ tiá² hniáuh³² lɨ́¹ jmu³ lɨ́¹ tsó²¹ tsú², ¿he³ lɨ³ sa³ chín¹dí¹ huen² bíh¹ hnú² jmuh³² la³ jáun²? Hnú² siáh³ tsá² jlánh¹ hon² nú² dió³² tsá² láɨn¹, ¿he³ láɨh³² sa³ chín¹dí¹ hnú² bíh¹ haɨnh³² hi³ quien² tioh³ cuáh³² jáun²? \v 23 Jlánh¹ jmuh³² hnú² tsɨnh¹ cun³ñí¹ hi³ zia³² liei²¹ jáun² quián¹³, tɨ³la³ cun³quionh³ hi³ tiá² ma³tih²¹ hnú² liei²¹ jáun², má²jmuh³² hnú² hi³ tiú²uú² quien² Dió³² bíh¹. \v 24 Tson² cu³tí³ bíh¹ la³ cun³ hi³ rá¹juáh³ jáun² ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³² la³ lá²: “Tsá²cá²jo²¹ hleh³² hlah³ hi³ ca³tɨn¹ Dió³² cun³ñí¹ hi³ tsáuh³ hnoh² bíh¹”. \p \v 25 Tson² bíh¹ zia³² ñí¹ jmu³ ta²¹ hi³ *tiu³² tsú² jáun² chí² láu² hná¹³ ñí¹ zian², nɨ́¹juáh³ tsá² má²tí³² liei²¹ jáun² quioh²¹ hla¹ Moisés, tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ tiá² la³ ma³tih²¹ yáh³ hnú², jáun² hnú² lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́n³ jan² tsá² tiá² má²quian³² li²¹ hi³ lin¹ hi³ taunh² jáun² Dió³² hó¹ñí¹ bíh¹. \v 26 Tɨ³la³ tsá² tiá² quian³² li²¹ jáun² má¹ná¹, nɨ́¹juáh³ zian² tsú² la³ cun³ rón³² juáh³ liei²¹ jáun², jáun² tsá² la³ hí³ né³ lɨ́n³ la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² má²já²tú¹ quioh²¹ bíh¹. \v 27 Hi³ jáun² tsá² tiá² já²tú¹ quioh²¹ né³, cun³quionh³ hi³ zian² tsú² jáun² la³ cun³ juáh³ jáun² liei²¹ bíh¹ má²zia³² he³ lánh³ rón³² tá¹tsɨn¹ hnú² héih³², quí¹ hnú² bíh¹ jan² tsá² tiá² ma³tih²¹ liei²¹ jáun² uá¹jinh¹ ron³ nú², hi³ uá¹jinh¹ quiánh¹ nú² siáh³ li²¹ hi³ lin¹ hi³ taunh² Dió³² hó¹ñí¹ hnú². \v 28 Quí¹ jun³juáh¹³ hi³ cáun² lɨ́¹ lɨ́n³ tsú² tsá² judío cun³quionh³ hi³ jniá³ jáun² tɨ³ coh³ yáh³, sa³jun³ jmu² ta²¹ hi³ quian³² tsú² li²¹ jmáh³la³ ngú³ hi³ lin¹ hi³ taunh² Dió³² hó¹ñí¹, quí¹ cáun² hi³ lɨ́³ jmáh³la³ tɨ³ coh³ bíh¹ jaun³². \v 29 Tɨ³la³ tsá² hú¹tá¹ cu³tí³ lɨ́n³ judío má¹na²¹, jan² tsá² lɨ́n³ la³ tɨ³ hñu³ tsɨ́³ bíh¹, jan² tsá² má²quian³² li²¹ la³ tɨ³ hñu³ tsɨ́³; ta²¹ jáun² jmu² Jmɨ́²chí³ Chun¹ bíh¹, jun³juáh¹³ hi³ lɨ́²³ cun³quionh³ hi³ má²tí³² tsú² jáun² héih³² má²rá¹lɨ́³ yáh³. Jáun² Dió³² ma³quien² tsá² la³ hí³, uá¹jinh¹ tsá²mɨ³cuóun² tiá² ñí¹ ma³quien² tsú². \c 3 \p \v 1 Hi³ jáun² né³, ¿ha³ dá² jinh¹ quien² hi³ lɨ́n³ tsú² *judío, hi³ he³ tá²tsaɨh²¹ tsú² nɨ́¹juáh³ hi³ *ja³tú¹ chí² láu² hná¹³ ñí¹ zian² tsú²? \v 2 Hliáun³ bíh¹ ñí¹ jmu² ta²¹. Quí¹ la³ñí¹ la³ján³ Dió³² ca³chá³ jo³cuo² tsá² judíos jáɨ¹³ jáun² quioh²¹. \v 3 Jáun² né³, nɨ́¹juáh³ ma³ jan² tsá² hí³ tiá² ca³ma³tí³² jáɨ¹³ jáun², ¿hí¹ cun³ñí¹ hi³ jáun² tiá² ma³tí³² Dió³² jë¹ uá²jaɨ³²? \v 4 ¡Tiá² jáun² yáh³! Dió³² dá² jmu² la³ cun³ qui³ lɨ́³ jú¹ tson² bíh¹, uá¹jinh¹ la³jɨ́n³² tsá²mɨ³cuóun² tɨ́¹ jáɨn². Quí¹ ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³² rá¹juáh³ la³ lá²: \q1 Ca³tɨ²¹ lɨ³jnia² hi³ tson² jëh² hnú²; \q1 lɨ³ lin¹ hi³ chun¹ hnú² nɨ́¹ má¹tɨ³ ñí¹ ta³tsɨ²¹ héih³². \p \v 5 Hi³ jáun² né³, zian² tsá² lɨ́n²³ hi³ tɨ³ jlánh¹ néh¹ re² lɨ́²lin¹ hi³ chun¹ Dió³² nɨ́¹juáh³ hi³ tɨ³ lɨ³mí¹ jmú¹³ dí² hi³ hlah³ hi³ hó³². Tɨ³la³ ¿he³ dá² lɨ́¹³ juáh¹³ dí² hi³ ca³tɨ²¹ hi³ nɨ́²? Quí¹ sá¹jmɨ́¹ hi³ tson² la³ nɨ́² dúh¹, hi³ jáun² Dió³² má²lɨ́n¹³ jan² Tsá² tiá² tɨn² ra³tsɨ³² héih³² bíh¹, quí¹ ¿he³ láɨh³² sa³ míh²³ yáh³ tsɨ́³ tsú² ñí¹con² tsá² jmu² tso³? \v 6 ¡Tɨ³la³ tiá² tson² yáh³ la³ cun³ hi³ ná¹lɨ́n²³ tsú² jáun²! Quí¹ sá¹jmɨ́¹ hi³ tson² la³ jáun² dúh¹, ¿ha³ bí¹ lánh³ rón³² jmɨ́¹ lɨ́¹³ ra³tsɨ³² Dió³² héih³² ñí¹con² tsá² zian² ñí¹ hué²¹ lá²? \p \v 7 Quí¹ zian² tsá² juáh²³ la³ lá²: “Cun³quionh³ jú¹ tɨ́¹jáɨ² hi³ hléh²³ jná¹³ tɨ³ lɨ³mí¹ lɨ́² lin¹ hi³ quien² jú¹ tson² quioh²¹ Dió³²”; tɨ³la³ jná¹³ né³ juanh³², hi³ sá¹jmɨ́¹ hi³ tson² la³ cun³ hi³ juáh²³ tsú² jáun², jáun² ¿ha³ bíh¹ lánh³ rón³² lɨ́¹³ juáh³ Dió³² hi³ tsá² la³ hí³ lɨ́n³ jan² tsá² ren² tso³ nɨ́¹ má¹ca³ra³tsɨ³² tsú² héih³² ñí¹con² tsú²? \v 8 Quí¹ sá¹jmɨ́¹ la³ nɨ́² dúh¹, ¿he³ ya³ láɨh³² tiá² jmú¹³ dí² cú²jueh³² hi³ hlah³, hi³ jáun² tɨ³ lɨ³mí¹ ja³tu³ ja³lɨ́³ hi³ chu²¹? Ti³tsóh³dí¹ jáɨ¹³ la³ nɨ́² néh¹ hɨe²³ jnoh¹ tsáu² juáh²³ ma³ jan² tsá² hu²¹ hlah³ tsɨ́³; tɨ³la³ tsá² la³ hí³ dá² má²tá¹tsɨn¹ héih³² la³ cun³ ca³tɨ²¹ bíh¹. \s1 La³jáɨ³² bíh¹ dí² ren² tso³ \p \v 9 Hi³ jáun² né³, ¿hí¹ jlánh¹ bíh¹ chú³² quiú¹³ dí² tsá² judíos la³ cónh³ bíh¹ *tsá²cá²jo²¹? ¡Tiá² jáun² yáh³! Quí¹ la³ cun³ hi³ má²lɨ́²neh²¹ dí² hi³ ca³la³ jɨ³lɨn² tsáu² bíh¹ ná¹jlaɨn³² tsáu¹³, uá¹ hi³ tsá² judíos, uá¹ hi³ tsá²cá²jo²¹. \v 10 La³ cun³ hi³ rá¹juáh³ jáun² ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³², hi³ juáh³ la³ lá²: \q1 Ca³la³ hí¹ jan² yáh³ tiá² hin² chun¹ ta³ ñí¹ Dió³², \q1 \v 11 tiá² hin² zian² yáh³ tsá² ngɨ²³ jáɨ¹³, \q1 tiá² hin² zian² yáh³ tsá² hnah² Dió³². \q1 \v 12 La³jɨ́n³² bíh¹ tsáu² má²já²taunh²¹ tɨ³ có³², \q1 jɨ³lɨn² bíh¹ tsú² má²ca³can³ cáun² juɨ³² hlah³. \q1 Ca³la³ hí¹ jan² yáh³ tsá² jmu² hi³ chu²¹ tiá² zian², \q1 \v 13 La³jmɨ́¹ ja³² cáun² tá²hón³² má²ca³niá³ bíh¹ ja³² jë¹ tsú², \q1 jmáh³la³ jú¹ tɨ́¹jáɨ² bíh¹ chi²¹ ho³ tsú². \q1 La³jmɨ́¹ lɨ́³ hi³ ha²¹ no¹ quioh²¹ jáh³hláɨnh¹ bíh¹ ho³ tsú²; \q1 \v 14 cá² ñí¹ chú² juóun³² bíh¹ tsú² tsáu², jɨ³ hi³ zaɨh³² tsú² siáh³ jú¹ uóu³². \q1 \v 15 Ca³la³ hi³ háun¹ lɨ́n²¹ bíh¹ tsú² tsó³² hi³ tsa³jngɨh² tsáu², \q1 \v 16 cá² ñí¹ quí² hlianh²³ tsáu² bíh¹ tsá² la³ hí³, hi³ tsunh² tsú² juɨ²¹ tsáu², hi³ chan² tsú² siáh³ tsáu² ná¹hó² ná¹jngɨh². \q1 \v 17 Tsá² la³ hí³ tiá² ñi³² yáh³ ha³ lánh³ jmu³ hi³ lɨ́¹³ niau²¹ tie³; \q1 \v 18 ca³la³ hí¹juáh³ tiá² lɨ́n²³ bíh¹ tsú² hi³ jmu³ juénh² ñí¹con² Dió³². \p \v 19 Né³² né³, né¹ bíh¹ dí² hi³ la³jɨ́³² héih³² má²rá¹tioh³ ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³² ca³tɨn¹ tsá² zian² cun³quionh³ liei²¹ jáun² bíh¹, hi³ jáun² hí¹ jan² tsá² hí³ tiá² lɨ́¹³ juáh³ hi³ tiá² ñi³²; quí¹ hi³ jáun² la³ jáun² lɨ́¹³ ra³tsɨ³² Dió³² héih³² ñí¹con² la³jɨ́n³² tsá² zian² hngá¹máh³. \v 20 Hi³ jáun² hí¹ jan² yáh³ tiá² hin² lɨ́¹³ lɨ³ chun¹ ñí¹con² Dió³² cun³quionh³ hi³ má²tí³² tsú² la³jɨ́³² hi³ rá¹juáh³ liei²¹ jáun², quí¹ liei²¹ jáun² cáun² jmu² ta²¹ hi³ má²li²¹ hi³ tsá² ren² tso³ bíh¹ dí². \s1 Cun³quionh³ hi³ nio² cáun² tsɨ́³ bíh¹ tsú² lɨ́¹³ liáun³ \p \v 21 Tɨ³la³ né³² né³, má²ca³lɨ³ lin¹ ha³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ he³ dí² Dió³² la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² chun¹, jun³juáh¹³ uá² quionh³ hi³ má¹ti²¹ dí² liei²¹ jáun² yáh³. Quí¹ hí¹ la³ tɨ³ hnga² yáh³ liei²¹ jáun² jɨ³ la³ má²quionh³ jáɨ¹³ hi³ ca³hléh³ jáun² tsá² lɨn³ hí³ *tɨ³² jë¹ Dió³² siáh³ ca³juáh³ \v 22 hi³ Dió³² hinh²³ tsá² cha³² cáun² tsɨ́³ ñí¹con² Jesús Tsá² lɨ́n³ Cristo. Quí¹ la³jɨ́n³² bíh¹ tsá² nio² cáun² tsɨ́³ ñí¹con² Jesús lɨ́¹³ lɨ́n³ la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² chun¹ ñí¹con² Dió³² cuɨ́¹ hin² mi³ tsánh². \v 23 Jɨ³lɨn² tsáu² bíh¹ má²ca³jmú³ tso³, hí¹ jan² yáh³ tiá² hin² cah²³ jmáɨ¹ hi³ lɨ³ chun¹ la³jmɨ́¹ chun¹ Dió³². \v 24 Hi³ cun³ñí¹ hi³ jáun² né³, cáun² lɨ́¹ ja³² bíh¹ mií³ tsɨ́³ Dió³² hi³ hinh²³ tsú² tsáu² la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² chun¹, quí¹ má²ca³ma³hmah¹ bíh¹ Cristo Jesús ca³tɨ²¹ tsáu¹³ tsáu², hi³ jáun² tiú²uú² tso³ ren² yáh³ tsú². \v 25 Quí¹ Dió³² ca³cuen³ Jesús hi³ jún³ cha¹³ tsáu²; hi³ jáun² cun³quionh³ hi³ ca³táɨn² jáun² jmɨ́²hán¹ Jesús bíh¹ ca³chón³² Dió³² tsɨ́³ hi³ jmɨ́¹ míh²³ jáun² tsɨ́³ hi³ ca³tɨ²¹ tsáu¹³ tsáu² nɨ́¹juáh³ tsá² má²ca³chá³ cáun² tsɨ́³. La³ jáun² ca³lɨ³ cun³ñí¹ hi³ ca³lɨ³hnió³ Dió³² ma³jnia³² hi³ tɨn² ra³tsɨ³² re² héih³²; quí¹ jmɨ́¹tin² cáun² ti³ lɨ́¹ ca³ma³juenh² cu³tiá³ bíh¹ tsú² tsɨ́³, hi³ ca³jmú³ tsú² jáun² la³ uá¹ tiá² jɨ́e²³ la³jɨ́³² tso³ hi³ ca³jmú³ tsáu². \v 26 La³ jáun² ca³jmú³ tsú² cun³ñí¹ hi³ hnió³ ma³jnia³² la³ má²má²jnia³² jáun² hi³ tɨn² ra³tsɨ³² héih³² la³ cun³ ca³tɨ²¹, cun³quionh³ hi³ hinh²³ tsú² lɨ³ua³ jan² tsá² nio² cáun² tsɨ́³ ñí¹con² Jesús la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² chun¹. \p \v 27 Hi³ jáun² né³, ¿né² dá² hi³ jmɨ́¹ jmu³² dí² jáun² tsah¹? Ca³nga² bíh¹. ¿He³ láɨh³² ca³nga²? Quí¹ jun³juáh¹³ hi³ ca³ma³ti²¹ dí² la³ cun³ lɨ́³ héih³² yáh³, quí¹ jɨ́³²la³ ti³ ca³chá¹³ dí² cáun² tsɨ́³ bíh¹. \v 28 Jáun² né³, má²né¹ dí² hi³ Dió³² hinh²³ tsáu² la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² chun¹ cun³ñí¹ hi³ cha³² tsú² cáun² tsɨ́³ bíh¹, hi³ sa³jun³ uá² jɨ́e²³ yáh³ Dió³² hí¹ má²lɨ́²ma³tí³² tsú² liei²¹. \p \v 29 ¿Hí¹ jmáh³la³ tsá² judíos uá¹ tanh² Dió³² hó¹ñí¹? ¿Haun¹³ juáh¹³ ja³bí¹ tsá²cá²jo²¹ uá²jaɨ³² tanh² Dió³² hó¹ñí¹? Quí¹ tson² bíh¹ hi³ ja³bí¹ tsá² hí³ uá²jaɨ³² tanh² Dió³² ho¹ñí¹, \v 30 quí¹ jɨ́³²la³ jan² tán¹ Dió³² bíh¹ zian². Hi³ jáun² Dió³² hinh²³ la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² chun¹ lɨ³ua³ jan² tsá² nio² cáun² tsɨ́³, cuɨ́¹ quian³² cuɨ́¹ tiá² quian³² bíh¹ tsú² li²¹ hi³ lin¹ hi³ taunh² jáun² Dió³² hó¹ñí¹. \v 31 Hi³ jáun² né³, ¿hí¹ ná¹jmu³² dí² hi³ hí¹ cú¹pih²¹ tiú²uú² quien² liei²¹ jáun² dúh¹ cun³quionh³ hi³ ma³quien¹³ dí² jáun² hi³ hniáuh³² chá³² tsú² cáun² tsɨ́³? ¡Tiá² jáun² yáh³! Quí¹ tɨ³ lɨ³mí¹ ná¹ma³quien¹³ bíh¹ dí² liei²¹ jáun². \c 4 \s1 Há²bran²¹ lɨ́n³ mí¹zioh²¹ ca³tɨn¹ tsá² cha³² cáun² tsɨ́³ \p \v 1 Hi³ jáun² né³² né³, hnó³² jná¹³ hléh¹³ ca³tɨ²¹ hi³ ca³hiauh³ jáun² hla¹ Há²bran²¹ dí¹hio³ ñú¹deh³ dí². \v 2 Sá¹jmɨ́¹ hi³ Dió³² ca³hinh³ Há²bran²¹ la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² chun¹ cun³ñí¹ hi³hliá² zia³² hi³ ca³jmú³ dúh¹, jáun² jmɨ́¹ zia³² bíh¹ jáɨ¹³ hi³ jmu³ tsú² tonh², tɨ³la³ tiá² hin² ca³tɨn¹ yáh³ jmu³ tonh² ñí¹con² Dió³² má¹ná¹. \v 3 Quí¹ la³ lá² bí¹ rá¹juáh³ ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³²: “Há²bran²¹ ca³chá³ cáun² tsɨ́³ ñí¹con² Dió³²; cun³ñí¹ hi³ jáun² bíh¹ ca³jɨ́e³² tsú² Dió³² la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² chun¹”. \v 4 Jmú¹³ jáɨ¹³, nɨ́¹juáh³ jan² tsá² jmu² ta²¹, hiáuh²³ bíh¹ tsú² la³ cun³ hmah²¹ hi³ hlánh¹, jun³juáh¹³ hi³ lɨ́¹ hiáuh²³ yáh³ tsú². \v 5 Tɨ³la³ hi³ ca³tɨn¹ tsá² nio² cáun² tsɨ́³ má¹ná¹, ñí¹ jɨ́²¹la³ ti³ cha³² cáun² tsɨ́³ ñí¹con² Dió³² bíh¹ tsú² cha³ jmɨ́¹ ma³quien² tsú² lɨ³ua³ cáun² hi³ má²ca³jmú³ hnga²; hi³ jáun² Dió³² Tsá² hinh²³ tsá² ren² tso³ né³, cáun² jɨ́e³² la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² chun¹ bíh¹ cun³ñí¹ hi³ má²nio² jáun² cáun² tsɨ́³ tsú². \v 6 Ja³bí¹ hnga² siáh³ hla¹ Dá²vi²¹ ca³juáh³ hi³ jlánh¹ jmɨ́¹ ren² tsá² heh²³ Dió³² la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² chun¹ cu³tí³, tsá² tiá² ná¹hɨ¹³ hí¹ cú¹pih²¹ ta²¹ quioh²¹, \v 7 jmɨ́¹ ca³juáh³ tsú² jáun² la³ lá²: \q1 ¡He³ máh³ jmɨ́¹ ren² tsá² má²ca³hin³ Dió³² tso³ quioh²¹ hi³ jmɨ́¹ zian² tsú² jáun² cun³ tɨn² tsɨ́³ hnga², tsá² má²ná¹jlɨ³² la³jɨ́³² tsáu¹³! \q1 \v 8 ¡He³ ma³ jmɨ́¹ ren² tsá² jɨ́e³² Dió³² la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² tiá² tso³ ren²! \p \v 9 Hi³ jáun² né³, jun³juáh¹³ jmáh³la³ tsá² ⁿá¹tú¹ chí² láu² hná¹³ ñí¹ zian² yáh³ jlánh¹ jmɨ́¹ ren², quí¹ la³ jɨ³ tsá² tiá² má²ná¹quian³² li²¹ jáun² bíh¹ uá²jaɨ³². Má²lɨ́²neh²¹ bíh¹ dí² hi³ Dió³² cáun² ca³hinh³ bíh¹ hla¹ Há²bran²¹ la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² chun¹ cun³ñí¹ hi³ ca³chá³ cáun² tsɨ́³. \v 10 Tɨ³la³ ¿hin² dá² jmɨ́¹ ca³hinh³ Dió³² Há²bran²¹; hí¹ ta³ má²quian³² tsú² li²¹ hi³ lin¹ hi³ taunh² Dió³² hó¹ñí¹, ho³ ta³ ñeh² uá¹? ¿Haun¹³ juáh¹³ ta³ ñeh² bíh¹ dúh¹? \v 11 Quí¹ má²ca³hinh³ bíh¹ Dió³² Há²bran²¹ la³ cun³ jmɨ́¹ ca³hiauh³ jáun² jáɨ¹³ hi³ hniáuh³² tiú³² chí² láu² hná¹³ ñí¹ zian²; cun³quionh³ hi³ ca³jmú³ jáun² Há²bran²¹ la³ jáun² ca³jmú³ Dió³² lin¹ hi³ hí³ bíh¹ dí² jan² tsá² má²ca³heh³ Dió³² la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² chun¹ cun³ñí¹ hi³ nio² cáun² tsɨ́³. Hi³ jáun² la³ jáun² bíh¹ lɨ³ hi³ Há²bran²¹ hí³ lɨ́n³ mí¹zioh²¹ ca³la³ jɨ́n³² tsá² nio² cáun² tsɨ́³ ta³ tiá² má²quian³² li²¹ hi³ lin¹ hi³ taunh² Dió³² hó¹ñí¹, hi³ jáun² Dió³² hinh³ uá²jaɨ³² tsá² hí³ la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² chun¹. \v 12 Tson² bíh¹ Há²bran²¹ hí³ lɨ́n³ dí¹hio³ ñú¹deh³ la³jɨ́n³² tsá² má²ná¹quian³² li²¹ jáun², tɨ³la³ jɨ́³²la³ ti³ tsá² tiá² cáun² lɨ́¹ já¹tú¹ quioh²¹ bíh¹ má¹ná¹, tsá² ca³chá³ cáun² tsɨ́³ la³jmɨ́¹ ca³chá³ hla¹ Há²bran²¹ hí³ cáun² tsɨ́³ jmɨ́¹ ñeh² bíh¹ hi³ tsa³tú¹ quioh²¹. \s1 Jáɨ¹³ hi³ ca³jmú³ Dió³² lɨ³tí²³ cun³ñí¹ hi³ nio² cáun² tsɨ́³ bíh¹ tsú² \p \v 13 Dió³² ca³jmú³ jáɨ¹³ ñí¹con² hla¹ Há²bran²¹, jɨ³ la³ má²quionh³ jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ tsú² hi³ niau²¹ jo³cuo² tsú² tá¹ cáun² hngá¹máh³; tɨ³la³ jun³juáh¹³ hi³hliá² ti³ ca³ma³tí³² liei²¹ jáun² yáh³ Há²bran²¹ hi³ hiauh³ jáɨ¹³ jáun², tɨ³la³ ca³hiauh³ tsú² jáɨ¹³ jáun² cun³ñí¹ hi³ má²ca³heh³ tsú² Dió³² la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² chun¹ bíh¹ quí¹hliá² ca³chá³ tsú² cáun² tsɨ́³. \v 14 Quí¹ sá¹jmɨ́¹ hi³ jmáh³la³ tsá² hiauh³ liei²¹ jáun² bíh¹ la³ zia³² hi³ hiáuh³ ñí¹con² Dió³², hi³ jáun² tiá² lin¹ ñí¹ la³ jmu³ ta²¹ yáh³ hi³ nio² jáun² cáun² tsɨ́³ tsú², hi³ sa³jun³ la³ lɨ³ quien² yáh³ jáɨ¹³ hi³ ca³jmú³ jáun² Dió³² nɨ́¹juáh³ la³ jáun². \v 15 Quí¹ cun³quionh³ liei²¹ jáun² dá² cáun² ja³² hi³ míh²³ tsɨ́³ bíh¹ Dió³²; quí¹ jɨ́³²la³ ti³ nɨ́¹juáh³ tiá² liei²¹ zia³² bíh¹ tiá² lɨ³ lin¹ yáh³ he³ tiá² ca³lɨ³tí³. \p \v 16 Hi³ jáun² né³, ja³² mií³ tsɨ́³ Dió³² cun³ñí¹ hi³ nio² cáun² tsɨ́³ bíh¹ tsú², hi³ jáun² la³ jáun² bíh¹ lɨ³tí³ jáɨ¹³ hi³ ca³jmú³ jáun² Dió³² ñí¹con² jɨ³lɨn² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Há²bran²¹. Jun³juáh¹³ lɨ³tí³ ñí¹con² jón²zɨ́h¹ tsú² tsá² ti³ má²hiauh³² liei²¹ jáun² yáh³, quí¹ tɨ³la³ lɨ³tí³ ñí¹con² jón²zɨ́h¹ tsú², tsá² jɨ́³²la³ ti³ nio² cáun² tsɨ́³ la³jmɨ́¹ ca³chá³ tsú² jáun² hnga² cáun² tsɨ́³ bíh¹; hi³ Há²bran²¹ hí³ bíh¹ lɨ́n³ mí¹zioh²¹ quiú¹³ dí² ca³la³ jáɨ³², la³ cun³ tsá² má²nio² cáun² tsɨ́³ dí². \v 17 La³ cun³ rá¹juáh³ ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³² hi³ juáh³ la³ lá²: “Má²lɨ́²jmú³² jná¹³ hi³ hnú² lɨ́n³ mí¹zioh²¹ quioh²¹ juóun³² tsá² zian² la³jáh³ dúh¹ ñí¹ hué³²”. Jáun² cun³ñí¹ hi³ ca³chá³ jáun² Há²bran²¹ cáun² tsɨ́³, jáun² lɨ́n³ tsú² mí¹zioh²¹ quiú¹³ dí² ñí¹con² Dió³², Tsá² tɨn² jmu² hi³ lɨ́¹³ zian² siáh³ hi³ hmaɨ²¹ tsá² má²cuá¹hmú²¹, Tsá² tɨn² hleh³² ca³tɨ²¹ jmɨ́¹tsú² jmɨ́¹ja³² la³juah²¹ dúh¹ cáun² hi³ má²jniá³. \v 18 Jáun² né³, hla¹ Há²bran²¹ hí³ cáun² ca³chá³ cáun² tsɨ́³ bíh¹ hi³ tónh³² ta²¹ uá¹jinh¹ tiú²uú² jmɨ́¹ lɨ³ lɨ́¹³ hi³ lɨ³zian² jon² tsú²; jáun² cun³ñí¹ hi³ jáun² bíh¹ ca³chó³² jmáɨ¹ hi³ má²lɨ́n³ tsú²: “mí¹zioh²¹ quioh²¹ juóun³² tsá² zian² la³jáh³ dúh¹ ñí¹ hué³²”. La³ cun³ jáɨ¹³ hi³ ca³juáh³ jáun² Dió³² jmɨ́¹tin², hi³ juáh³ la³ lá²: “La³ nɨ́² bíh¹ juóun³² lɨ́n³² jon³zɨ́h¹ jon³cháuh³ hnú² lɨ́¹³”. \v 19 Pih²¹ tiá² jmɨ́¹ má²tí³ hña³láu³ mieh² Há²bran²¹ hí³ jmɨ́¹jáun², tɨ³la³ tiá² ca³tunh³ yáh³ tsú² hi³ nio² cáun² tsɨ́³ jmɨ́¹ ca³lɨ́n¹³ tsú² hi³ ja³²lɨ³ má²lieih²¹ quionh³ Sara ñí²cuo², hi³ má²ja³quián³ jún³, hi³ tiú²uú² jmɨ́¹ lɨ́¹³ yáh³ lɨ³zian² jon². \v 20 Tɨ³la³ uá¹jinh¹ jmɨ́¹ má²lieih²¹ Há²bran²¹, cun³ jáun² tiá² ca³chá³ bíh¹ tsú² hliáun³ ñéih³ tsɨ́³ ca³tɨ²¹ jáɨ¹³ hi³ ca³jmú³ jáun² Dió³², tɨ³la³ cun³quionh³ hi³ ca³chá³ jáun² cáun² tsɨ́³ bíh¹ tsú² ca³lɨ³ pin³ cun³ñí¹ hi³ ca³ma³quien² tsú² jáun² Dió³²; \v 21 quí¹ cáun² tán¹ bíh¹ jmɨ́¹ má²nio² tsɨ́³ tsú² hi³ Dió³² Tsá² zia³² pí³ quioh²¹ hi³ lɨ́¹³ ma³tí³² la³jɨ́³² jáɨ¹³ hi³ jmu². \v 22 Cun³ñí¹ hi³ jáun² né³, Dió³² ca³jɨ́e³² tsú² la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² chun¹ cu³tí³. \p \v 23 Tɨ³la³ jun³juáh¹³ hi³ ca³tɨn¹ jmáh³la³ hnga² Há²bran²¹ yáh³ jáɨ¹³ hi³ rá¹juáh³ jáun² ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³², hi³ juáh³ jáun² hi³ ca³heh³ tsú² Dió³² la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² chun¹ cun³ñí¹ hi³ nio² jáun² cáun² tsɨ́³, \v 24 quí¹ ja³bí¹ jáɨ¹³ jáun² ca³ta¹ jnoh¹ siáh³ uá²jaɨ³². Quí¹ ja³bí¹ jnoh¹ siáh³ uá²jaɨ³² heh²³ Dió³² nɨ́¹juáh³ tsá² cha³² dí² cáun² tsɨ́³ ñí¹con² tsú², Tsá² ca³jmú³ hí³ hi³ jenh¹³ Jesús Tɨ³² Juo¹³ dí² ja¹ tsá² má²cá²tsan³. \v 25 Quí¹ Jesús ca³jɨenh³ tsú² hi³ jún³ hi³ ca³tɨ²¹ tso³ quiú¹³ dí², hi³ ca³jmú³ siáh³ Dió³² hi³ jenh¹³ tsú², hi³ jáun² la³ jáun² lɨ́¹³ jɨ́e³² dí² Dió³² la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² chun¹. \c 5 \s1 Jáɨ¹³ ca³tɨn¹ tsá² tiú²uú² tso³ ren² \p \v 1 Jáun² né³, cun³ñí¹ hi³ nio² cáun² tsɨ́³ bíh¹ dí², jáun² má²ca³heh³ dí² Dió³² la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² chun¹; hi³ jáun² cun³quionh³ ta²¹ hi³ ca³jmú³ jáun² Jesucristo Tɨ³² Juo¹³ dí², cuɨ́¹ nio¹ la³ má²nio² jáun² tie³ ja¹ quiú¹³ dí² quiúnh¹ tsú². \v 2 Cun³quionh³ hí³ bíh¹ má²hiau³² dí² mií³ hi³ ja³² tsɨ́³ Dió³² cun³ñí¹ hi³ nio² cáun² tsɨ́³ dí²; hi³ jáun² má²tiauh² dí² tiá³ ñí¹con² tsú², jɨ³ hi³ má²tsah¹ dí² cun³ñí¹ hi³ má²hu²¹ tsɨ́³ dí² hi³ lɨ́¹³ láɨ³ dí² la³jmɨ́¹ lɨ́n³ hnga² Dió³² Tsá² cuá¹quien². \v 3 Hi³ jun³juáh¹³ jmáh³la³ hi³ jáun² yáh³, quí¹ ja³bí¹ tsah¹ dí² siáh³ ja¹ uu³mí²tsɨ³²; quí¹ né¹ dí² hi³ cun³quionh³ uu³mí²tsɨ³² jáun² lɨ³ táɨ² dí² hi³ jmú¹³ dí² juenh² tsɨ́³, \v 4 jáun² cun³quionh³ hi³ juenh² jáun² tsɨ́³ bíh¹ dí² tá²zanh¹ dí² re² ñí¹con² Dió³²; hi³ cun³ñí¹ hi³ tá²zanh¹ dí² jáun² re² né³, má²zia³² hi³ hu²¹ tsɨ́³ dí². \v 5 Hi³ hu²¹ jáun² tsɨ́³ dí² jun³juáh¹³ cáun² hi³ lɨ́¹³ chau³ dí² hua³heih²¹ yáh³, quí¹ má²ca³ma³cónh³² bíh¹ Dió³² hñu³ tsɨ́³ dí² hi³ lɨ³liei²¹ dí² hi³ hniau³ tsú² cun³quionh³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ hi³ má²ca³cuen³ tsú² jáun². \p \v 6 Quí¹ uá¹jinh¹ tiá² jmɨ́¹ zia³² pí³ quiú¹³ dí² hi³ chá¹³ tɨ³ có³² tso³, tɨ³la³ Dió³² ca³tón³ cáun² jmáɨ¹, hi³ jmáɨ¹ jáun² bíh¹ ti³tsóh³ ca³jun³ Cristo ca³tɨn¹ la³jɨ́n³² tsá² ren² tso³. \v 7 Juóuh³² lɨ́n³² bíh¹ lɨ³ zian² jan² tsá² hnió³ jún³ cha¹³ jan² tsá² siánh³, uá¹jinh¹ hi³ ca³tɨn¹ jan² tsá² chun¹. Quí¹ ho³ sa³ lɨ́¹³ bíh¹ lɨ³ zian² jan² tsá² lɨ³hnió³ jún³ hi³ ca³tɨn¹ jan² tsá² chun¹. \v 8 Tɨ³la³ Dió³² má¹ná¹, hú¹tá¹ ca³ma³jnia³² hi³ hniau³ jnoh¹ jmɨ́¹ ca³cué³ tsú² jáun² jáɨ¹³ hi³ jún³ Cristo hi³ ca³ta¹ dí², uá¹jinh¹ tá¹la³ jmɨ́¹ ná¹re² dí² jáun² tso³. \v 9 Hi³ jáun² né³, nɨ́¹juáh³ la³ má²ca³heh³ bíh¹ dí² Dió³² la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² chun¹ cun³ñí¹ hi³ ca³jun³ Cristo hi³ ca³ta¹ dí², hi³ jáun² tiá¹³ bíh¹ tiá³ tiá² liáu³² dí² tsú² ñí¹ cá¹táuh³ jmáɨ¹ nɨ́¹ má¹ca³ma³jnia³² Dió³² hi³ míh²³ tsɨ́³ ca³tɨ²¹ tso³. \v 10 Quí¹ nɨ́¹juáh³ tu³bí¹ ca³niau²¹ yáh³ tie³ ja¹ quiú¹³ dí² quiúnh¹ Dió³² cun³ñí¹ hi³hliá² jun³ jáun² Jon² tsú² jmáɨ¹ hi³ jmɨ́¹ ná¹hon²í¹ máh³ dí² tsú², hi³ jáun² tiá¹³ bíh¹ tiá³ tiá² zia³² jáɨ¹³ hi³ liáun³ jnoh¹ cun³ñí¹ hi³hliá² zian² bíh¹ tsú², quí¹ má²tiauh² bíh¹ dí² re² quiúnh¹ tsú². \v 11 Hi³ jun³juáh¹³ jmáh³la³ hi³ jáun² yáh³, quí¹ ja³bí¹ tsah¹ lɨ́n²¹ dí² hi³ ca³tɨn¹ Dió³² cun³quionh³ tá¹³ Jesucristo Tɨ³² Juo¹³ dí², quí¹ hí³ bíh¹ má²ca³chá³ tie³ ja¹ quiú¹³ dí² quiúnh¹ Dió³². \s1 Jáɨ¹³ ca³tɨn¹ Adán jɨ³ Cristo \p \v 12 Hi³ jáun² né³, cun³quionh³ hi³ ca³jmú³ jan² tsáu² bíh¹ ca³hi³ tso³ ñí¹ hué²¹ lá², hi³ cun³quionh³ tso³ jáun² ca³hi³ siáh³ hmú³², hi³ jáun² dá² cun³ñí¹ hi³ ca³tɨn¹ hí³ bíh¹ ca³la³ jɨ³lɨn² tsáu² má²tionh² ja¹ tso³, hi³ jáun² la³ jáun² bíh¹ já¹ngɨ³ hmú³² ñí¹con² la³jɨ́n³² tsáu². \v 13 Quí¹ jmɨ́¹ ñeh² bíh¹ hi³ lɨ³zia³² liei²¹ hi³ ca³cué³ jáun² Dió³² ñí¹con² hla¹ Moisés, jmɨ́¹ má²zia³² bíh¹ tso³ hngá¹máh³ lá²; tɨ³la³ tiá² jmɨ́¹ má²ná¹hɨ¹³ yáh³ tsáu¹³ tsáu² la³ cun³ juáh³ liei²¹ jáun² má¹ná¹, jmɨ́¹ tiá² liei²¹ má²zia³². \v 14 Tɨ³la³ cun³ jáun² ca³jmú³ bíh¹ hmú³² pí³ hi³ ca³tsan³ la³jɨ́n³² tsá² ca³jmú³ tso³ la³ cun³ jmɨ́¹ ca³lɨ³zian² hla¹ Adán hi³ ca³la³ ñí¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ ca³lɨ³zian² hla¹ Moisés, uá¹jinh¹ tsáu¹³ tsú² tiá² jmɨ́¹ lɨ́³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ tsáu¹³ Adán, tsá² tiá² ca³ma³tí³² hí³ héih³² hi³ ca³cué³ jáun² Dió³². Tɨ³la³ uá¹jinh¹ la³ nɨ́² né³, cun³ jáun² lɨ́n³ bíh¹ hla¹ Adán hí³ cáun² nóh³² hi³ ca³tɨn¹ jan² Tsá² né³bí¹ jmɨ́¹ já²¹. \p \v 15 Quí¹ cun³quionh³ tsáu¹³ jan² tsáu² bíh¹ má²cá²tsan³ juóun³² lɨ́n³² tsáu², tɨ³la³ cun³quionh³ tá¹³ Jesús Tsá² lɨ́n³ Cristo má¹na²¹, ca³la³ hi³ lɨ́¹ má²tɨ́² má²hɨ́e²³ bíh¹ mií³ hi³ ja³² jáun² tsɨ́³ Dió³² ñí¹con² juóun³² tsáu² hi³ lɨ́¹³ liáun³ tsú². Hi³ jáun² la³ cun³ hi³ tiá² ca³ma³tí³² jáun² Adán né³, tiá² cunh² yáh³ quionh³ hi³ lɨ́¹ cue³² jáun² Dió³², \v 16 quí¹ hi³ lɨ́¹ cue³² jáun² Dió³² cun³ tiá² cá²ren² bíh¹ quionh³ ta²¹ hi³ ca³jmú³ jáun² tsáu¹³ tsá² hí³. Quí¹ cun³quionh³ cáun² tán¹ tso³ jáun² bíh¹ má²ca³ta³tsɨn¹ tsáu² héih³²; tɨ³la³ uá¹jinh¹ hliáun³ lɨ́n³² tso³ má²ná¹ren² tsáu², cun³ jáun² lɨ́¹³ bíh¹ liáun³ tsú², quí¹ Dió³² dá² cáun² hinh²³ bíh¹ tsáu² la³juah²¹ dúh¹ tsá² chun¹. \v 17 Hi³ nɨ́¹juáh³ la³ ca³lɨ³ zia³² pí³ ñí¹con² hmú³² cun³quionh³ tsáu¹³ jan² tsáu², jáun² cun³ñí¹ hi³ ja³² mií³ tsɨ́³ Dió³² né³, tiá¹³ bíh¹ tiá³ tiá² lɨ³ zia³² pí³ quioh²¹ la³jɨ́n³² tsá² má²ca³heh³ Dió³² la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² chun¹ cun³ñí¹ hi³ ja³² jáun² mií³ tsɨ́³, hi³ lɨ́¹³ zian² tsú² cáun² hi³ hmaɨ²¹ cun³quionh³ hi³ ca³jmú³ siáh³ jan² tsá²mɨ³cuóun², Jesús Tsá² lɨ́n³ Cristo bíh¹ Tsá² hí³. \p \v 18 La³ jáun² bíh¹ lɨ³ hi³ cun³quionh³ tsáu¹³ Adán bíh¹ ca³ta³tonh¹ la³jɨ́n³² tsáu² ñí¹ hlah³; tɨ³la³ hi³ ca³tɨn¹ jáun² Jesucristo né³, cun³ñí¹ hi³ hí³ bíh¹ ca³jmú³ cáun² ta²¹ chu²¹, hi³ jáun² Dió³² lɨ́¹³ hinh³ la³jɨ́n³² tsáu² ta³né³² la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² chun¹, hi³ jáun² lɨ́¹³ zian² tsú² ca³tɨn¹ Dió³². \v 19 Quí¹ cun³quionh³ hi³ tiá² ca³ma³tí³² jan² tsáu² bíh¹, jáun² juóun³² lɨ́n³² tsáu² ca³ta³ná¹ren² tso³; hi³ jáun² la³ jáun² bíh¹ lɨ³ siáh³, hi³ cun³quionh³ hi³ ca³ma³tí³² jan² Tsáu² bíh¹, jáun² juóun³² lɨ́n³² bíh¹ tsáu² ca³ta³tonh¹ la³juah²¹ dúh¹ tsá² chun¹ cu³tí¹³ ñí¹con² Dió³². \p \v 20 Quí¹ cun³ñí¹ hi³ ca³lɨ³zia³² jáun² liei²¹ bíh¹, hi³ jáun² tɨ³ lɨ³mí¹ ca³lɨ³ hliáun³ bíh¹ hi³ tiá² má²tí³² tsáu²; tɨ³la³ tá¹la³ chí¹lɨ́²hliáun²³ jáun² tso³ né³, tɨ³ lɨ³mí¹ ca³ja³ bíh¹ mií³ tsɨ́³ Dió³². \v 21 Hi³ jáun² né³, la³jmɨ́¹ ca³lɨ³quien² tso³ cun³quionh³ pí³ quioh²¹ hmú³², la³ jáun² bíh¹ siáh³ ca³lɨ³quien² mií³ hi³ ja³² tsɨ́³ Dió³² cun³quionh³ hi³ ca³jmú³ jáun² Jesucristo Tɨ³² Juo¹³ dí², hi³ jmu² hi³ lɨ́¹³ heh³ dí² Dió³² la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² chun¹, hi³ jáun² la³ jáun² lɨ́¹³ ziáun² dí² cun³ jmɨ́¹hi³nio². \c 6 \s1 Jún¹ tsú² ca³tɨn¹ tso³, tɨ³la³ zian² bíh¹ tsú² ca³tɨn¹ Cristo \p \v 1 Hi³ jáun² né³, ¿he³ ya³ lɨ́¹³ juáh¹³ dí²? ¿Hí¹ jmú¹³ dí² tso³ ca³la³ má²jmu³² jáun², hi³ jáun² tɨ³ lɨ³mí¹ lɨ³jnia² mií³ hi³ ja³² tsɨ́³ Dió³²? \v 2 Ján¹han²¹, ¡tiá² jáun² yáh³! Quí¹ tsá² má²ná¹jún¹ bíh¹ dí² hi³ ca³tɨn¹ tso³, hi³ jáun² ¿ha³ yáh³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ má¹ziáun¹³ dí² hi³ jmu³² tso³? \v 3 Quí¹ jmɨ́¹ cáun³ dí² jáun² jmáɨ² ca³lɨ³ lin¹ hi³ má²ca³cunh³ dí² quiúnh¹ Jesús Tsá² lɨ́n³ Cristo, ¿tiá¹ tson²? Hi³ jáun² jmáɨ¹ jáun² bíh¹ ti³tsóh³ ca³má¹li²¹ dí² hi³ má²jún¹ dí² la³jmɨ́¹ jun¹ tsú² jáun² hnga². \v 4 Hi³ jáun² né³, cun³quionh³ hi³ cáun³ dí² jáun² jmáɨ² bíh¹ má²li²¹ dí² hi³ má²já²haun³ dí² cu³lɨ²¹ quiúnh¹ Cristo quí¹ cun³ñí¹ hi³ má²jún¹ dí² la³jmɨ́¹ jun¹ tsú² jáun² hnga². Hi³ jáun² né³, la³jmɨ́¹ ca³jenh¹³ jáun² hnga² Jesús ja¹ tsá² cá²tsan³ cun³quionh³ pí³ quioh²¹ Jméi² dí² Tsá² cuá¹quien², la³ jáun² bíh¹ siáh³ hiáu³ dí² pí³ hi³ lɨ́¹³ ziáun² dí² cáun² hi³ hmaɨ²¹. \p \v 5 Quí¹ nɨ́¹juáh³ má²ná¹cunh² dí² quiúnh¹ Cristo cun³ñí¹ hi³ má²jún¹ dí² la³jmɨ́¹ jun¹ tsú² jáun² hnga², jáun² la³ jáun² bíh¹ lɨ́¹³ ná¹cunh² dí² quiúnh¹ tsú² nɨ́¹ má¹ca³jenh¹³ dí² la³jmɨ́¹ ca³jenh¹³ tsú² jáun². \v 6 Quí¹ né¹ bíh¹ dí² la³ cun³ hi³ jmɨ́¹ láɨ³ dí² jáun² jmɨ́¹tin²; tɨ³la³ la³jɨ́³² hi³ yeh³ jáun² né³, má²cá²taun³ crei²¹ cu³tsa³² quionh³ Cristo bíh¹, hi³ jáun² lɨ́¹³ liáun³ cuá² ta³ dí² ñí¹con² pí³ quioh²¹ tso³, hi³ jáun² tiú²uú² láɨ́³ dí² la³jmɨ́¹ lɨ́n³ jan² *tsá² má²dí¹hlánh¹ ca³tɨn¹ tso³. \v 7 Quí¹ tiú²uú² pí³ zia³² yáh³ quioh²¹ tso³ hi³ jmu³ héih³² ñí¹con² jan² tsá² má²jún¹. \v 8 Jáun² né³, nɨ́¹juáh³ má²jún¹ dí² quiúnh¹ Cristo, hi³ jáun² cáun² bíh¹ má²nio² tsɨ́³ dí² hi³ ziáun² dí² siáh³ quiúnh¹ tsú². \v 9 Quí¹ né¹ dí² hi³ má²ca³jenh¹³ Cristo ja¹ tsá² má²cá²tsan³, hi³ jáun² jmɨ́¹lɨ́h³ yáh³ tiú²uú² jún³ tsú², quí¹ tiú²uú² pí³ zia³² yáh³ quioh²¹ hmú³² ñí¹con² tsú². \v 10 Quí¹ jmɨ́¹ jun¹ jáun² Cristo, ca³jun³ tsú² cu³ jéin³² tán¹ la³ lá² bíh¹ hi³ ca³tɨn¹ tso³; tɨ³la³ hi³ zian² tsú² ta³né³² né³, má²zian² tsú² hi³ ca³tɨn¹ Dió³² bíh¹. \v 11 Ja³bí¹ la³ jáun² hnoh² uá²jaɨ³², cuɨ́¹ lɨ́n¹³ náh² la³juah²¹ dúh¹ hi³ má²jún¹ náh² hi³ ca³tɨn¹ tso³, tɨ³la³ cuɨ́¹ lɨ́n¹³ náh² hi³ ná¹zian² náh² hi³ ca³tɨn¹ Dió³² má¹na²¹, cun³ñí¹ hi³ má²ná¹lɨ́n³ náh² la³juah²¹ dúh¹ jan² tsáu² quiúnh¹ Cristo Jesús. \p \v 12 Cun³ñí¹ hi³ jáun² bíh¹ su³uú² lɨ́¹ tanh³ náh² ta²¹ la³ cun³ hi³ dí¹quian¹ ngú³ quián¹³ náh² jmu³, hi³ lɨ́¹ jmúh¹³ náh² tso³, hi³ juáh¹³ hi³ lɨ³ jmu³ héih³² tso³ ñí¹con² náh² hi³ jmúh¹³ náh² la³ cun³ hi³ tɨ³² honh² náh² hmóu³². \v 13 Su³uú² lɨ́¹ jɨenh²¹ náh² ñí¹con² tso³ hi³ jmúh¹³ náh² hi³ hlah³ hi³ hó³², tɨ³la³ hnoh² dá² hniáuh³² jɨenh²¹ náh² tá¹ jan² ñí¹con² Dió³² bíh¹ hi³ jmúh¹³ náh² jmáh³la³ hi³ chu²¹, la³ cun³ jan² tsá² má²jún¹ hi³ má²ca³jenh¹³ siáh³. \v 14 Quí¹ tiú²uú² jáɨ¹³ ho² yáh³ tso³ hi³ jmu³ héih³² ñí¹con² hnoh², cun³ñí¹ hi³ tiú²uú² zian² hnoh² la³ cun³ lɨ́³ liei²¹ hi³ jmɨ́¹ zia³² jáun² jmɨ́¹tin², quí¹ tɨ³la³ hnoh² dá² má²zian² náh² la³ cun³ lɨ́³ mií³ hi³ ja³² jáun² tsɨ́³ Dió³² bíh¹. \s1 Jáɨ¹³ hi³ ca³tɨ²¹ ha³ lánh³ lɨ́n³ jan² tsá² má²dí¹hlánh¹ \p \v 15 Hi³ jáun² né³, ¿ha³ lánh³ jmú¹³ dí²? ¿Hí¹ lɨ́¹³ jmú¹³ dí² tso³ quí¹hliá² hi³ tiú²uú² ziáun² dí² cun³quionh³ liei²¹ jáun², quí¹ má²ziáun² dí² cun³quionh³ mií³ hi³ ja³² tsɨ́³ Dió³² bíh¹? Ján¹han²¹, ¡tiá² jáun² yáh³! \v 16 Cuɨ́¹ jmú¹³ jáɨ¹³, hi³ nɨ́¹juáh³ ca³jɨenh²¹ náh² hmóu³² ñí¹con² jan² tsáu² hi³ lɨ́n¹³ náh² jan² tsá² má²dí¹hlánh¹, hi³ má¹tih²¹ náh² ñí¹con² tsá² hí³, hi³ jáun² tsá² má²dí¹hlánh¹ joh¹ tsá² hí³ bíh¹ má²láɨn¹ náh², hi³ jáun² má²ca³tɨn¹ náh² má¹tih²¹ ñí¹con² tsú². La³ jáun² bíh¹ lɨ́³ nɨ́¹juáh³ tsá² má²tí³² ñí¹con² tso³, lɨ́³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ hi³ juo¹³ bíh¹ tsú² tso³, hi³ jáun² dá² jmu³ hi³ jún³ bíh¹ tsú²; ja³bí¹ la³ jáun² bíh¹ siáh³ uá²jaɨ³², tsá² má²tí³² ñí¹con² Dió³² lɨ́¹³ lɨ́n³ la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² chun¹. \v 17 Tɨ³la³ tiá¹hmah¹ Dió³² hi³ uá¹jinh¹ hnoh² jmɨ́¹ ná¹lɨ́n³ náh² tsá² má²dí¹hlánh¹ ca³tɨn¹ tso³; tɨ³la³ ta³né³² má¹na²¹, má²tionh² náh² jo³cuo² jú¹ tson² hi³ má²ca³tionh² náh² jáun² ta²¹ ca³la³ jonh³ jmɨ́¹ honh² bíh¹. \v 18 Quí¹ jmɨ́¹ má²ca³liáun³ náh² jáun² ñí¹con² tso³, jmɨ́¹jáun² ca³lɨn³ náh² tsá² má²ná¹hlánh¹ ca³tɨ²¹ hi³ zian² náh² hi³ ná¹chun¹ bí¹ náh². \v 19 Lieh¹ jná¹³ hnoh² cun³quionh³ jáɨ¹³ hi³ jmu¹ jná¹³ lá², quí¹ ho³ sa³ juóuh³² bíh¹ hi³ ngɨ¹³ náh² jú¹ tson² lá². Quí¹ jmɨ́¹tin² ca³cuéh¹ náh² cuá² tanh¹ ñí¹con² tso³ hi³ ca³lɨn³ náh² tsá² má²ná¹hlánh¹, hi³ ca³jmuh³ náh² hi³ hlah³ hi³ hó³². La³ jáun² bíh¹ hniáuh³² cuéh¹ náh² siáh³ cuá² tanh¹, hi³ lɨ́n¹³ náh² tsá² má²ná¹hlánh¹ ca³tɨ²¹ hi³ chu²¹, hi³ ná¹chan¹ náh² ñí¹con² Dió³². \p \v 20 Quí¹ jmáɨ¹ hi³ jmɨ́¹ ná¹lɨ́n³ náh² tsá² má²ná¹hlánh¹ ñí¹con² tso³, jmɨ́¹jáun² tiá² ta²¹ jmɨ́¹ táunh²³ yáh³ hnoh² la³ cun³ héih³² hi³ jmu² hi³ chu²¹; \v 21 tɨ³la³ ¿he³ dá² ca³ta³tsɨn¹ náh² cun³ñí¹ hi³ ca³jmuh³ náh² la³ jáun²? Má²ná¹hinh¹ bíh¹ náh² ca³tɨ²¹ hi³ jáun² ta³né³²; quí¹ la³jɨ́³² hi³ jáun² cáun² jmu² hi³ jún³ bíh¹ tsú². \v 22 Tɨ³la³ ta³né³² má¹ná¹, má²ca³liáun³ bíh¹ náh² ca³tɨn¹ tso³, hi³ jáun² ta³né³² má²ná¹lɨ́n³ náh² tsá² má²ná¹hlánh¹ joh¹ Dió³² bíh¹; hi³ cun³ñí¹ hi³ jáun² bíh¹ ca³ta³tsɨn¹ náh² hi³ lɨ́¹³ zian² náh² hi³ ná¹chan¹ náh² ñí¹con² Dió³² jɨ³ hi³ lɨ́¹³ zian² náh² siáh³ cun³ jmɨ́¹hi³nio². \v 23 Quí¹ la³ cun³ hi³ tá²tsaɨh²¹ tsá² jmu² tso³, hi³ jún²³ bíh¹; tɨ³la³ hi³ lɨ́¹ cue³² Dió³² má¹ná¹, jmu² hi³ lɨ́¹³ zian² tsú² cun³ jmɨ́¹hi³nio² bíh¹ cun³ñí¹ hi³ ca³tɨn¹ Cristo Jesús Tɨ³² Juo¹³ dí². \c 7 \s1 Jmu² Po¹ cáun² jáɨ¹³ ca³tɨn¹ tsá² jéinh³² cuo² \p \v 1 Hnoh² reh², tsá² má²ná¹cuɨn² náh² liei²¹, ñíh¹ bíh¹ hnoh² hi³ liei²¹ jáun² quien² ñí¹con² jmáh³la³ tsá² ná¹liéih²¹ bíh¹. \v 2 Jmú¹³ jáɨ¹³, nɨ́¹juáh³ zian² jan² tsá²mɨ³ tsá² má²jenh² cuo², jáun² ca³tɨn¹ tsú² ma³zian² quionh³ ñí²cuo² tá¹la³ zian² ñí²cuo² la³ cun³ rá¹juáh³ jáun² liei²¹; tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ má²jún¹ tsá²ñuh² ñí²cuo² tsú², jáun² tiú²uú² lɨ³ quien² yáh³ liei²¹ jáun² ñí¹con² tsá²mɨ³ hí³. \v 3 Tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ tsá²mɨ³ hí³ ca³cuá³ quionh³ jan² tsá²ñuh² siánh³ siáh³ tá¹la³ zian² bíh¹ ñí²cuo², jáun² tsá²mɨ³ la³ hí³ lɨ́n³ jan² tsá² lɨ́¹ jmú² lɨ́¹ tsau³² bíh¹. Tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ má²jún¹ bíh¹ ñí²cuo² tsá²mɨ³ hí³, jáun² tiú²uú² lɨ³ quien² yáh³ liei²¹ jáun² ñí¹con² tsú², má²lɨ́¹³ bíh¹ jéinh³² tsú² cuo² quionh³ tsá²ñuh² siánh³, jun³juáh¹³ tso³ yáh³ jaun³² hi³ jéinh³² tsú² siáh³ cuo². \p \v 4 Ja³bí¹ la³ jáun² bíh¹ uá²jaɨ³² tiú²uú² quien² yáh³ liei²¹ jáun² ñí¹con² hnoh² reh²; quí¹ cun³ñí¹ hi³ má²cá²tsan³ náh² cu³lɨ²¹ quiúnh¹ Cristo hi³ ca³tɨn¹ liei²¹ jáun², quí¹ cun³ñí¹ hi³ ná¹lɨ́n³ náh² la³juah²¹ dúh¹ zeih²¹ cuo² zeih²¹ ta³ tsú². Hi³ jáun² cun³ñí¹ hi³ liei²¹ jáun² tiú²uú² ca³tɨn¹ hi³ jmu³ quien² ñí¹con² hnoh², hi³ jáun² má²ná¹lɨ́n³ náh² ñí²cuo² jan² Tsá² siánh³ bíh¹, Tsá² ca³jenh¹³ hí³ ja¹ hla¹. Cun³ñí¹ hi³ jáun² bíh¹, ta³né³² má²lɨ́¹³ láɨ³ dí² tsá² zia³² ñí¹ jmu³ ta²¹ ñí¹con² Dió³². \v 5 Quí¹ tá¹la³ jmɨ́¹ ziáun² dí² jáun² cun³ lɨ́³ tsɨ́³ dí² hmóu³², jáun² liei²¹ jáun² ti³ ca³jmú³ ta²¹ hñu³ jmɨ́¹ hñu³ tsɨ́³ dí² hi³ tɨ³ lɨ³ hniá¹ dí² hi³ jmú¹³ hi³ hlah³ bíh¹; hi³ jáun² dá² cáun² tɨ́² ná¹láɨ³ dí² tsá² jmu² ta²¹ ñí¹con² hmú³² bíh¹. \v 6 Tɨ³la³ ta³né³² má¹ná¹, má²ca³liáu³ bíh¹ dí² ca³tɨn¹ liei²¹ jáun², quí¹ la³jmɨ́¹ lɨ́³ hi³ má²jún¹ bíh¹ dí² ñí¹con² hi³ jmɨ́¹ ziaunh² dí² jáun² tiá³; hi³ jáun² ta³né³² má²zia³² jáɨ¹³ hi³ má¹ti²¹ dí² ñí¹con² Dió³² cun³quionh³ Jmɨ́²chí³ Chun¹, Tsá² cue³² hí³ pí³ hi³ ziáun² dí² jáun² hi³ hmaɨ²¹, jun³juáh¹³ uú² cun³quionh³ liei²¹ yeh³ hi³ rá¹lɨ́³ jáun² yáh³. \s1 Tso³ hi³ zia³² hñu³ tsɨn³² jná¹³ \p \v 7 Hi³ jáun² nɨ́¹juáh³ la³ nɨ́² né³, ¿hí¹ lɨ́¹³ juáh¹³ dí² hi³ liei²¹ jáun² bíh¹ jmu² hi³ tanh³² dí² tso³? Ján¹han²¹ ¡tiá² jáun² yáh³! Tɨ³la³ cun³quionh³ liei²¹ jáun² bíh¹ ca³lɨ³ ño¹ jná¹³ hi³ he³ jaun³² tso³. Jmú¹³ jáɨ¹³, sá¹ hi³ tiá² ca³juáh³ liei²¹ jáun²: “Ha³ lɨ́² jmú² hniá¹ nú² hi³ quioh²¹ tsáu²”, jáun² tiá² jmɨ́¹ lɨ³ ño¹ yáh³ jná¹³ he³ dá² jaun³² hi³ hniá¹ tsú² hi³ quioh²¹ tsáu². \v 8 Tɨ³la³ tso³ dá² ca³jmú³ quien² ñí¹con² jná¹³ cun³quionh³ liei²¹ jáun² bíh¹, hi³ jáun² la³ jáun² bíh¹ ca³hi³ la³jɨ́³² hi³ hlah³ hñu³ tsɨn³² jná¹³, hi³ ca³lɨ³ hniá¹ jná¹³ hi³ quioh²¹ tsáu². Quí¹ tá¹la³ tiá² jmɨ́¹ má²cuo² jná¹³ liei²¹ jáun², tiá² tso³ jmɨ́¹ ren² yáh³ jná¹³ ñí¹con² liei²¹ jáun². \v 9 Quí¹ jmáɨ¹ hi³ tiá² jmɨ́¹ má²cuo² jná¹³ liei²¹ jáun², jmɨ́¹ zian² bíh¹ jná¹³; tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³lɨ³ cuo² jná¹³ héih³² jáun² má¹ná¹, jmɨ́¹jáun² bíh¹ ca³lɨ³ zia³² tso³, hi³ jáun² jmɨ́¹jáun² né³, jun³ bíh¹ jná¹³. \v 10 La³ jáun² bíh¹ lɨ³ héih³² hi³ jmɨ́¹ ca³tɨ²¹ hi³ cué³² jáɨ¹³ hi³ lɨ́¹³ zian² tsú²; tɨ³la³ ca³tɨn¹ jná¹³ má¹ná¹, cáun² ca³jmú³ hi³ jun³ bíh¹ jná¹³. \v 11 Quí¹ tso³ jlánh¹ ca³lɨ³jan²¹ jmɨ́¹ ca³lɨ³zia³² jáun² héih³², hi³ jáun² ca³ma³cau² jná¹³; hi³ jáun² cun³quionh³ héih³² jáun² bíh¹ ca³jngah³ jná¹³. \p \v 12 Hi³ jáun² né³, cun³ jáun² hɨ́en¹ bíh¹ liei²¹ jáun², hi³ héih³² rá¹tioh³ jáun² né³, hɨ́en¹ bíh¹, chu²¹ bíh¹, hi³ cú²re² he² bíh¹ siáh³ rá²tsɨ³² héih³². \v 13 Jáun² né³, ¿hí¹ lɨ́¹³ juáh¹³ hi³ liei²¹ chu²¹ jáun² ca³lɨ³ mí¹zioh²¹ quioh²¹ hmú³² ñí¹con² jná¹³? ¡Tiá² jáun² yáh³! Quí¹ tso³ jáun² bíh¹ ca³jmú³ hi³ jun³ jná¹³, hi³ jáun² jmɨ́¹jáun² ca³lɨ³ lin¹ he³ lánh³ rón³² lɨ́³ tso³, quí¹ cun³quionh³ liei²¹ chu²¹ jáun² bíh¹ ca³jngah³ jná¹³ tso³. Jáun² héih³² jáun² né³ ca³ma³li²¹ hi³ hú¹tá¹ la³ hian² lɨ́n³² bíh¹ tsɨ́³ tso³. \s1 Hniéi² hi³ zia³² hñu³ tsɨ́³ tsáu² \p \v 14 Quí¹ né¹ bíh¹ dí² hi³ liei²¹ jáun² ja³ ñí¹con² Dió³²; tɨ³la³ jná¹³ má¹ná¹, tsá²mɨ³cuóun² cáun² lɨ́¹ jmu² cun³ lɨ́³ tsɨn³² bíh¹ ná¹ cu³diá²jan², jan² tsá² ca³ja³hnáɨ¹ ñí¹con² tso³. \v 15 Jlánh¹ tiá² ngɨ²³ jná¹³ he³ dá² jmu² ná¹, quí¹ tiá² jmu² yáh³ jná¹³ hi³ jmɨ́¹ hnó²¹ jmu¹, tɨ³la³ cha³ jmɨ́¹ jmu¹ jná¹³ hi³ hnó³² jmu¹, hi³ tiá² jéi³² bíh¹ jná¹³ jmu². \v 16 Tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ jná¹³ la³ jmu² cáun² hi³ tiá² jmɨ́¹ hnó²¹ jmu¹, jáun² la³ jáun² má²lɨ́²lin¹ hi³ la³ chu²¹ bíh¹ liei²¹ jáun²; \v 17 hi³ jáun² la³ cun³ hi³ jmu² jná¹³ jáun², jun³juáh¹³ hi³hliá² ja³² tsɨn³² jmu¹ yáh³ jná¹³ la³ jáun², tɨ³la³ hi³ jáun² dá² ja³² ñí¹con² tso³ hi³ nio² jáun² hñu³ tsɨn³² bíh¹ jná¹³. \v 18 Má²ca³lɨ³tsɨn² jná¹³ hi³ tiá² hi³ chu²¹ zia³² yáh³ tɨ³ ñeh² quion²¹ ná¹ cun³ñí¹ hi³ tsá²mɨ³cuóun² jná¹³; quí¹ uá¹jinh¹ hnó³² jná¹³ jmu¹ jmáh³la³ hi³ chu²¹, tɨ³la³ má¹lɨ³² jáun² né³, sa³ tiá² tú² tiá² tsɨn²³ yáh³ jná¹³ jmu¹. \v 19 Quí¹ sa³ hi³ hlah³ hi³ tiá² hnó³² jmu¹ bíh¹ jná¹³ jmu², cha³ jmɨ́¹ jmu¹ ná¹ hi³ chu²¹ la³ cun³ hi³ dí¹quian¹ jná¹³ jáun² jmu¹. \v 20 Jáun² né³, nɨ́¹juáh³ jná¹³ la³ jmu² cáun² hi³ tiá² jmɨ́¹ hnó²¹ jmu¹, jáun² la³ jáun² má²lin¹ hi³ jun³juáh¹³ huen² yáh³ jná¹³ jmu², tɨ³la³ tso³ hi³ nio² hñu³ tsɨn³² bíh¹ jná¹³ la³ jmu². \p \v 21 Hi³ jáun² la³ lá² bíh¹ quiunh³² jná¹³: Nɨ́¹juáh³ jmáɨ¹ hi³ hnó³² jná¹³ jmu¹ hi³ chu²¹, sa³ jmáh³la³ hi³ hlah³ bíh¹ la³ jmu² jná¹³ má¹lɨ³² jáun². \v 22 Quí¹ uá¹jinh¹ jéih³² lɨ́n³² bíh¹ jmɨ́¹ tsɨn³² jná¹³ liei²¹ quioh²¹ Dió³², \v 23 tɨ³la³ cun³ jáun² jɨ́e³² bíh¹ jná¹³ hi³ zia³² cáun² liei²¹ siáh³ hi³ jmu² quien² ñí¹con² ua³ tán² jná¹³, hi³ liei²¹ jáun² né³ ná¹tɨ́n²³ quionh³ hi³ jéih³² jáun² jmɨ́¹ tsɨn³² jná¹³. Liei²¹ jáun² dá² hnió³ hi³ hú¹tá¹ zaunh³ tiá³ jná¹³ ca³tɨ²¹ tso³, hi³ jáun² la³ jáun² ma³tí³² ua³ tán² jná¹³ jmáh³la³ héih³² quioh²¹ tso³. \p \v 24 ¡Jlánh¹ juo²³ jná¹³ quí¹ cun³ñí¹ hi³ tsá²mɨ³cuóun² ná¹! ¿Hin² dá² tsánh² lɨ́¹³ liáu³² jná¹³ ca³tɨ²¹ ngú³ lá² quion²¹, ngú³ hi³ lɨ́¹³ jngah³ lá²? \v 25 Jɨ́³²la³ Dió³² bíh¹ lɨ́¹³ liáu³² cun³quionh³ hi³ ca³jmú³ jáun² Jesucristo Tɨ³² Juo¹³ dí². ¡Hénh³ máh³ tiá¹hmah¹ Dió³²! Jáun² né³, la³ lá² bíh¹ lɨ³, hi³ cun³quionh³ jmɨ́¹ tsɨn³² jná¹³ jmɨ́¹ hnó²¹ ná¹ má¹ti²¹ héih³² quioh²¹ Dió³² tá¹la³ má²ti²¹ ná¹ jáun² héih³² quioh²¹ tso³ cun³quionh³ ngú³ quion²¹. \c 8 \s1 Tsá² zian² cun³quionh³ pí³ quioh²¹ Jmɨ́²chí³ Chun¹ \r (Gálatas 5:16-26) \p \v 1 Né³² né³, tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ tsá² má²cá²cunh³ quionh³ Jesús Tsá² lɨ́n³ Cristo má¹na²¹, ha³ tiú²uú² tá¹tsɨn¹ yáh³ tsú² héih³², [tsá² tiú²uú² zian² la³ cun³ lɨ́³ tsɨ́³ hmóu³² yáh³, tɨ³la³ má²ñi³táunh¹ tsú² la³ cun³ hi³ hnió³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ bíh¹]. \v 2 Quí¹ tsá² má²tí³² la³ cun³ hi³ hnió³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ bíh¹ má²zian² hi³ hmaɨ²¹ cun³ñí¹ hi³ má²cá²cunh³ tsú² quionh³ Jesús Tsá² lɨ́n³ Cristo, quí¹ má²ca³liáu³ bíh¹ dí² ñí¹con² héih³² quioh²¹ tso³ jɨ³ ñí¹con² hmú³² nɨ́². \v 3 Quí¹ Dió³² má²ca³jmú³ cáun² hi³ jmɨ́¹lɨ́h³ tiá² ca³tioh²¹ liei²¹ quioh²¹ hla¹ Moisés jmu³; quí¹ cun³ñí¹ hi³ tsá² zian² cun³ lɨ́³ tsɨ́³ bíh¹ jnoh¹, jáun² ja³hín³ bíh¹ pí³ quioh²¹ liei²¹ jáun²; hi³ cun³ñí¹ hi³ jáun² né³, ca³zen³ Dió³² Jon² hi³ ca³lɨn³ tsá²mɨ³cuóun² Tsá² la³ jnoh¹, tsá² ren² dí² tso³. Hí³ bíh¹ ca³cuen³ Jon² hi³ jún³ hi³ ca³tɨ²¹ tso³ quiú¹³ dí²; hi³ jáun² la³ jáun² bíh¹ ca³hin³ Dió³² tsáu¹³ dí² cun³ñí¹ hi³ ca³lɨn³ jáun² Jon² tsú² jan² tsá²mɨ³cuóun² la³ jnoh¹. \v 4 La³ jáun² ca³jmú³ tsú² hi³ jáun² lɨ́¹³ má¹ti²¹ jnoh¹ la³ cun³ héih³² hi³ jmu² jáun² liei²¹, quí¹ tiú²uú² ziáun² yáh³ dí² la³ cun³ lɨ́³ tsɨ́³ hmóu³², tɨ³la³ la³ cun³ hi³ hnió³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ bíh¹ má²ziáun² dí². \p \v 5 Quí¹ tsá² zian² la³ cun³ lɨ́³ tsɨ́³ hmóu³², tsá² la³ hí³ dá² cáun² hu²¹ tsɨ́³ hi³ ma³tí³² la³ cun³ hi³ dí¹quian¹ ngú³ quioh²¹ bíh¹; tɨ³la³ tsá² zian² la³ cun³ hi³ hnió³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ má¹na²¹, tsá² la³ hí³ hu²¹ tsɨ́³ hi³ ma³tí³² la³ cun³ hi³ tɨ³² tsɨ́³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ bíh¹. \v 6 Quí¹ nɨ́¹juáh³ tsá² cá² ñi³ zian² la³ cun³ lɨ́³ tsɨ́³ hnga², tsá² la³ hí³ dá² jún³ bíh¹; tɨ³la³ tsá² zian² la³ cun³ hi³ hnió³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ má¹ná¹, tsá² la³ hí³ bíh¹ lɨ́¹³ zian², hi³ niau²¹ siáh³ tie³ hñu³ tsɨ́³. \v 7 Quí¹ nɨ́¹juáh³ tsá² zian² la³ cun³ lɨ́³ tsɨ́³ hmóu³², tsá² la³ hí³ dá² ná¹háun³ bíh¹ quionh³ Dió³², quí¹ tiá² hnió³ yáh³ tsú² ma³quien² liei²¹ quioh²¹ Dió³²; hi³ sa³jun³ lɨ́²³ yáh³ ma³quien² tsú² liei²¹ jáun². \v 8 Hi³ jáun² bíh¹ la³jɨ́n³² tsá² zian² cun³ lɨ́³ tsɨ́³ hmóu³², tiá² lɨ́²³ yáh³ ma³hiún² tsú² tsɨ́³ Dió³². \p \v 9 Tɨ³la³ hnoh² má¹ná¹, tiú²uú² zian² yáh³ náh² cun³ lɨ́³ honh² hmóu³², tɨ³la³ má²zian² hnoh² la³ cun³ hi³ hnió³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ bíh¹, nɨ́¹juáh³ hnoh² tsá² má²zian² Jmɨ́²chí³ joh¹ Dió³² hñu³ honh² náh². Tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ tsá² tiá² má²zian² Jmɨ́²chí³ joh¹ Cristo hñu³ tsɨ́³, jun³juáh¹³ tsá² joh¹ Cristo yáh³ tsá² la³ hí³. \v 10 Quí¹ nɨ́¹juáh³ Cristo má²cuá³ hñu³ honh² hnoh², jáun² cun³ñí¹ hi³ jáun² bíh¹ má²zian² jmɨ́²chí³ quián¹³ náh² hi³ hmaɨ²¹ cun³ñí¹ hi³ má²ná¹lɨ́n³ náh² jáun² la³juah²¹ dúh¹ tsá² chun¹, uá¹jinh¹ má²jún¹ ngú³ cun³ñí¹ hi³ ca³jmú³ tso³. \v 11 Hi³ jáun² né³, nɨ́¹juáh³ Jmɨ́²chí³ joh¹ Tsá² ca³jmú³ hí³ hi³ ca³jenh¹³ Cristo Jesús ja¹ hla¹ má²cuá³ hñu³ honh² náh², jáun² hnga² Tsá² ca³jmú³ hí³ hi³ ca³jenh¹³ Cristo bíh¹ jmu³ siáh³ hi³ lɨ́¹³ chí¹lɨ́²zian² hi³ hmaɨ²¹ ngú³ hi³ jmɨ́¹ ca³tɨ²¹ jún³ jáun² quián¹³ náh², cun³quionh³ Jmɨ́²chí³ joh¹ tsú² hi³ má²cuá³ jáun² hñu³ honh² náh². \p \v 12 Jáun² né³ reh², zia³² hi³ ca³ta¹ dí² jmú¹³, tɨ³la³ jun³juáh¹³ hi³ ca³ta¹ dí² má¹ziáun¹³ la³ cun³ lɨ́³ tsɨ́³ dí² hmóu³² yáh³ má¹na²¹. \v 13 Quí¹ lɨ³ua³ jan² hnoh², tsá² zian² náh² la³ cun³ lɨ́³ honh² náh² hmóu³², jún³ bíh¹ náh², tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ cun³quionh³ pí³ quioh²¹ Jmɨ́²chí³ Chun¹ cháh¹³ náh² tɨ³ có³² hi³ zian² náh² jáun² la³ cun³ lɨ́³ honh², hi³ jáun² bíh¹ lɨ́¹³ zian² náh². \p \v 14 Quí¹ la³jɨ́n³² tsá² hei³² hi³ ñi³jau¹ Jmɨ́²chí³ Chun¹ joh¹ Dió³², tsá² la³ hí³ bíh¹ lɨ́n³ jon² Dió³². \v 15 Quí¹ Jmɨ́²chí³ hi³ má²ca³hen³ hnoh², jun³juáh¹³ jan² jmɨ́²chí³ jmu² hi³ lɨ́n³ hnoh² *tsá² má²dí¹hlánh¹ yáh³ hi³ juáh¹³ hi³ lɨ³ jmu³ hi³ lɨ́¹ hú¹ cóh²¹ honh² náh², quí¹ Jmɨ́²chí³ hí³ dá² jmu² hi³ má²lɨ́n³ náh² jon² Dió³² bíh¹, jɨ³ hi³ jmu² siáh³ hi³ nio² tiá³ tsɨ́³ dí² hi³ juáh²³ dí² jáun²: “¡Tia²¹!” ñí¹con² Dió³². \v 16 Hi³ hnga² Jmɨ́²chí³ hí³ bíh¹ má²tson² jáɨ¹³ cu³lɨ²¹ quionh³ jmɨ́²chí³ quiú¹³ dí² hi³ má²láɨ³ dí² jon² Dió³². \v 17 Cun³ñí¹ hi³ má²lɨ́n³ dí² jáun² jon² tsú², jáun² hiáu³ bíh¹ dí² la³ cun³ hi³ má²ca³jmú³ jáun² Dió³² jáɨ¹³ hi³ cué³² ñí¹con² jon², hi³ jáun² la³ jáun² lɨ́¹³ hiáu³ dí² la³ cun³ hi³ hiáuh³ hnga² Cristo. Quí¹ nɨ́¹juáh³ ná¹má²tso¹ dí² tsɨ³² ca³tɨ²¹ la³ cun³ hi³ ca³ma³tso² jáun² Cristo tsɨ́³, jáun² ja³bí¹ lɨ́¹³ zian² dí² cáun² hi³ quien² quiúnh¹ tsú² siáh³. \p \v 18 Jná¹³ len³ hi³ la³jɨ́³² la³ cun³ hi³ ná¹má²tso¹ dí² tsɨ³² tiá² cunh³ yáh³ quionh³ la³ cun³ hi³ chu²¹ hi³ quien² hi³ lɨ³ jnia² hi³ hiáu³ dí² nɨ́¹ má¹jáun². \v 19 Quí¹ ca³la³ jɨ́³² la³ cun³ hi³ ca³jmú³ Dió³² ná¹jáɨh³² ñí¹ hi³ dí¹quian¹ hi³ jɨ́e³ jmáɨ¹ hi³ lɨ³ jnia² la³jɨ́n³² tsá² ná¹lɨ́n³ jon² Dió³². \v 20 Quí¹ ca³la³ jɨ́³² hi³ ca³jmú³ Dió³² ca³chó³² bíh¹ jmáɨ¹ hi³ tiú²uú² ca³lɨ³quien²; jun³juáh¹³ hi³ ca³lɨ³hnió³ hmóu³² yáh³ hi³ jáun², quí¹ cun³ jáun² ca³lɨ³hnió³ Dió³² bíh¹. Tɨ³la³ la³jɨ́³² hi³ ca³jmú³ jáun² Dió³² né³, cáun² ná¹jan³² \v 21 hi³ liáun³, la³ cun³ la³jɨ́³² hi³ ca³tɨ²¹ hi³ chau²¹ jmáɨ¹ lɨ³yenh³, hi³ jáun² lɨ³ zian² hi³ má²ná¹liáun¹ la³jmɨ́¹ má²zian² jáun² jon² Dió³². \v 22 Quí¹ né¹ dí² hi³ la³ tɨ³ ta³né³² bíh¹ ná¹hón²³ la³jɨ́³² la³ cun³ hi³ ca³jmú³ jáun² Dió³², hi³ ná¹má²tso² tsɨ́³ la³jmɨ́¹ zian² jan² tsá²mɨ³ má²ñí¹lɨ³zian² jon². \v 23 Hi³ jun³juáh¹³ jmáh³la³ hi³ jáun² yáh³ ná¹má²tso² tsɨ́³, quí¹ la³ jɨ³ jnoh¹ bíh¹ siáh³ ná¹hón²³ dí², tsá² má²ca³hen¹³ dí² Jmɨ́²chí³ Chun¹, la³ cun³ hi³ la³ñí¹ hi³ ca³tɨ²¹ hiáu³ dí² jáun². Quí¹ jnoh¹ ná¹jan³² jmáɨ¹ hi³ hú¹tá¹ má²lan¹³ dí² jon² Dió³², ca³la³ hi³ ná¹hón²³ dí², jmáɨ¹ hi³ liáun³ dí² jáun² tá¹ jan². \v 24 Quí¹ cun³quionh³ hi³ zia³² hi³ hu²¹ tsɨ́³ bíh¹ dí² ca³liáun³; tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ la³ má²hiauh³² bíh¹ tsú² la³ cun³ hi³ jmɨ́¹ hu²¹ jáun² tsɨ́³, jáun² jun³juáh¹³ uú² cáun² hi³ hu²¹ tsɨ́³ yáh³ tsú² jaun³². Quí¹ nɨ́¹juáh³ cáun² hi³ má²hiauh³² tsú², jáun² tiú²uú² ca³tɨ²¹ yáh³ hi³ hu²¹ tsɨ́³ tsú² la³ má²hu²¹ jáun² ca³tɨ²¹ hi³ jáun². \v 25 Tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ hi³ hu²¹ tsɨ́³ dí² cáun² hi³ tiá² má²hiau³² dí², cáun² hniáuh³² juenh² tsɨ́³ bíh¹ dí² tá¹la³ ná¹hé² ná¹jan³² dí² hi³ hiáu¹³ hi³ jáun². \p \v 26 Jáun² la³ jáun² bíh¹ siáh³ má²hau³ dí² Jmɨ́²chí³ Chun¹ ñí¹ tiá² tiau²³ dí² hmóu³². Quí¹ tiá² táɨ² yáh³ dí² lienh¹ Dió³² la³ cun³ jmɨ́¹ ca³tɨ²¹, tɨ³la³ hnga² bíh¹ Jmɨ́²chí³ Chun¹ hí³ hiú² mɨ³² ñí¹con² Dió³² hi³ ca³ta¹ jnoh¹ tá¹la³ ná¹quí² ná¹zion²³ dí² jáun² tsɨ́³ cun³ñí¹ hi³ tiú²uú² tiau²³ dí² hléh¹³. \v 27 Hi³ jáun² Dió³², Tsá² cuoh² hñu³ tsɨ́³ tsáu², ñi³² hi³ he³ hnió³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ juáh³, quí¹ Jmɨ́²chí³ hí³ mɨ³² ñí¹con² Dió³² hi³ ca³tɨn¹ tsá² joh¹ Dió³² cun³quionh³ jë¹ hnga² Dió³². \s1 Tsá² cah²³ jmáɨ¹ tɨ³ chí¹nga² \p \v 28 Quí¹ má²né¹ bíh¹ dí² hi³ Dió³² jmu² hi³ re² bíh¹ cuá²haɨ³² la³jɨ́³² hi³ quiunh³² tsá² hnio³ hí³ Dió³², tsá² má²ca³teh³ hí³ Dió³² hi³ lɨ́¹³ ñí¹con² tsú² la³ cun³ hi³ hnió³ dí² lɨ́¹³. \v 29 Quí¹ la³ cun³ jmɨ́¹tin² ca³lɨ³ cuóun³² Dió³² tsá² hí³, hi³ jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² ca³quianh³ tsú² tsá² hí³ hi³ chan³ dí² re² hi³ lɨ́n¹³ la³jmɨ́¹ lɨ́n³ Jon² dí²; hi³ jáun² Jon² dí² hí³ né³, lɨ́¹³ lɨ́n³ Tsá² má²ján³ ja¹ juóun³² lɨ́n³² raɨnh²¹ ñí¹ hná¹ jáun². \v 30 Hi³ jáun² tsá² ca³quianh³ hí³ Dió³² la³ cun³ jmɨ́¹tin², ca³teh³ tsú². Hi³ jáun² tsá² ca³teh³ tsú² hí³ né³ ca³hinh³ bíh¹ tsú² la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² chun¹. Hi³ jáun² tsá² ca³hinh³ tsú² hí³ né³, ca³cuéh³ dí² tsú² jáɨ¹³ hi³ lɨ́¹³ zian² tsú² quionh³ dí² ñí¹ cuá¹quien² dí² jáun². \p \v 31 Hi³ jáun² né³, ¿he³ lɨ́¹³ juáh¹³ dí² ca³tɨ²¹ jáɨ¹³ nɨ́²? Quí¹ nɨ́¹juáh³ Dió³² yáh³ la³ zenh² jo²¹ quiú¹³ dí², jáun² ¿hin² dá² tsánh² lɨ́¹³ jmu³ hniéi² quiúnh¹ dí²? \v 32 Quí¹ nɨ́¹juáh³ ca³la³ hí¹juáh³ Jon² yáh³ Dió³² tiá² ca³jmú³ hɨen², tɨ³la³ ca³cuen³ bíh¹ tsú² Jon² hi³ jún³ hi³ ca³ta¹ dí², ¡tiá¹³ bíh¹ tiá³ tiá² cué³² tsú² la³jɨ́³² hi³ ñí¹ hná¹ nɨ́² la³jmɨ́¹ má²ca³cuen³ tsú² jáun² Jon²! \v 33 Hi³ jáun² dá² ¡hí¹ jan² yáh³ tiá² hin² lɨ́¹³ chá³² tsáu¹³ jnoh¹ tsá² má²ca³quianh³ dí² Dió³², quí¹ hnga² bíh¹ Dió³² má²ca³juáh³ hi³ má²láɨ³ dí² la³juah²¹ dúh¹ tsá² chun¹! \v 34 Jáun² ¿hin² ya³ tsánh² lɨ́¹³ ra³tsa² dí² héih³²? Quí¹ Cristo bíh¹ Tsá² ca³jun³ hi³ ca³ta¹ dí², hi³ ca³la³ hi³ ca³jenh¹³ siáh³, hi³ má²cuá³ tɨ³ cuá² chu²¹ quioh²¹ Dió³² hi³ cuá¹hiú² cuá¹mɨ³² hi³ ca³ta¹ dí². \v 35 Hi³ jáun² ¿hin² ya³ tsánh² lɨ́¹³ jmu³ hi³ tiú²uú² hnáu³ dí² quiúnh¹ Cristo? ¿Hí¹ lɨ́¹³ cun³quionh³ hi³ ma³tso¹ dí² jáun² tsɨ³², cun³quionh³ uu³mí²tsɨ³², ho³ cun³ quionh³ hi³ hɨ́¹ tsa¹ dí² tsáu², ho³ hi³ zia³² ho³cuóun³, ho³ hi³ tiá² zia³² ha¹ dí², ho³ hi³ ziáun² dí² ja¹ hi³ háɨnh¹³, ho³ cun³quionh³ hi³ jngah³ dí² jáun² tsáu²? \v 36 Tɨ³la³ la³ cun³ rá¹juáh³ ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³², hi³ juáh³ jáun² la³ lá²: \q1 Cun³ñí¹ hi³ ca³tɨn¹ hnú² bíh¹ hiá² tsáu² jnoh¹ la³jɨ́³² jmáɨ¹, \q1 hi³ jmoh²³ tsú² jnoh¹ la³jmɨ́¹ jmúh³² tsú² *já¹ziáh² má²tsa³jngɨh² tsú². \p \v 37 Tɨ³la³ ja¹ la³jɨ́³² hi³ nɨ́² má¹ná¹, ná¹láɨ³ dí² tsá² cah²³ jmáɨ¹ tɨ³ ca³nga² bíh¹ cun³quionh³ hi³ má²hau³ Tsá² ca³ma³hniau³ dí² hí³. \v 38 Hi³ jáun² né³, jná¹³ má²nio² cáun² tsɨn³² hi³ cu³tí³ tiá² hi³ zia³² hí¹ cáun² hi³ lɨ́¹³ chau³ dí² tɨ³ có³² ñí¹con² Dió³² Tsá² hniau³ dí², uá¹ hi³ jún³ dí², uá¹ hi³ ziáun² dí², sa³jun³ tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³², hi³ sa³jun³ tsá²cuú² tsá²chín³ nɨ́² siáh³; sa³jun³ hi³ quiunh³² dí² ta³né³², hi³ sa³jun³ hi³ quieinh²¹ dí² jmɨ́¹tsú² jmɨ́¹ja³², sa³jun³ lɨ́¹³ cun³quionh³ hi³ cáu² hi³ jueh³² hi³ lɨ́¹³ lɨ³zia³² ñí¹ hué²¹ lá², \v 39 sa³jun³ lɨ́¹³ nɨ́¹juáh³ hi³ ñi³ngɨ́¹ dí² chi³cuú² ñí¹ ñe¹, hi³ sa³jun³ lɨ́¹³ nɨ́¹juáh³ nɨ́² lɨ́¹ cá¹cháu²¹ dí² hñu³ hué³², la³ cun³ hí¹ cáun² yáh³ la³ cun³ hi³ ca³jmú³ jáun² Dió³² tiá² lɨ́¹³ chau³ dí² tɨ³ có³² ñí¹con² Dió³², Tsá² ca³ma³jnia³² hí³ hi³ hniau³ dí² cun³quionh³ Cristo Jesús Tɨ³² Juo¹³ dí². \c 9 \s1 Dió³² má²ca³quianh³ tsá² Israel \p \v 1 Hi³ jáun² né³, jná¹³ hléh¹³ jú¹ tson² lá² hi³ ca³tɨn¹ tsá²co¹ ná¹ la³ cun³ qui³ jmu² tsá² hen² tɨ³ con² Cristo, tiá² tɨ́¹ jáɨn² yáh³ jná¹³; quí¹ jmɨ́¹ tsɨn³² jná¹³ má²tson² jáɨ¹³ lá² quion²¹ cu³lɨ²¹ quionh³ Jmɨ́²chí³ Chun¹, \v 2 hi³ jlánh¹ hlaɨh³ nio² tsɨn³² jná¹³, hi³ ca³la³ hi³ hú¹quí² hú¹jngɨh³² tsɨn³² jná¹³ hi³ ca³tɨn¹ tsá²co¹ ná¹, \v 3 hi³ hí¹ ca³la³ tɨ³ huen² jná¹³ ñí¹tanh²¹ hú¹mu³héih³², la³ cun³ hi³ tiú²uú² lɨ́n¹³ jná¹³ tsá² joh¹ Cristo, sá¹jmɨ́¹ hi³ lɨ́¹³ bíh¹ re² ca³tɨn¹ tsá²co¹ jná¹³ hí³ cun³quionh³ hi³ lɨ́¹³ la³ jáun² ñí¹con² jná¹³. \v 4 Quí¹ tsá² hí³ bíh¹ tsá² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ *Israel, hi³ Dió³² né³ ca³jmú³ hi³ tsá² hí³ lɨ́¹³ lɨ́n³ la³juah²¹ dúh¹ jon² tsú². Dió³² Tsá² cú² juenh² ca³ma³jnia³² ja¹ quioh²¹ tsú², hi³ ca³tanh² nió³² quionh³ tsá² hí³, jɨ³ hi³ ca³jmú³ dí² siáh³ jáɨ¹³ hi³ zia³² hi³ jmu³; hi³ jáun² ca³cué³ dí² liei²¹ jáun² ñí¹con² hla¹ Moisés, la³ má²quionh³ ha³ lánh³ hniáuh³² ma³tí³² tsú² cuáh³². \v 5 Tsá² hí³ bíh¹ tsá² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ tsá²haun³² dí¹hio³ ñú¹deh³ jnoh¹; hi³ jáun² jún¹³ tsá² hí³ bíh¹ Tsá² lɨ́n³ Cristo hi³ ca³tɨ²¹ hi³ lɨ́n³ tsú² tsá²mɨ³cuóun², hi³ hí³ bíh¹ dí² Dió³² Tsá² quioh²¹ ca³la³ jɨ³lɨ³². ¡Cuɨ́¹ lɨ³quien² bíh¹ tsú² cun³ jmɨ́¹hi³nio²! Tson² bíh¹ la³ jáun². \p \v 6 Jáun² né³, jun³juáh¹³ hi³ tiá² má²ca³lɨ³tí³ yáh³ jáɨ¹³ hi³ ca³jmú³ Dió³² ñí¹con² jún¹³ hla¹ Israel, tɨ³la³ cun³ñí¹ hi³ tiá² jɨ³lɨn² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Israel lɨ́n³ tsá² tionh² jo³cuo² Dió³² bíh¹; \v 7 quí¹ sa³jun³ la³jɨ́n³² yáh³ jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Há²bran²¹ hí³ cu³tí³ lɨ́n³ jon² tsú², quí¹ la³ cun³ ca³juáh³ jáun² Dió³² bíh¹, hi³ ca³juáh³ tsú² jáun² la³ lá²: “Cun³quionh³ jan² Isaac jónh³² bíh¹ hnú² lɨ³zian² jon³zɨ́h¹ jon³cháuh³ hnú²”. \v 8 La³ jáun² lɨ́²lin¹ hi³ hí¹ jan² yáh³ tiá² hin² lɨ́n³ jon² Dió³² cun³ñí¹ hi³ jún¹³ jan² tsáu²; tɨ³la³ jɨ́³²la³ ti³ tsá² ca³lɨ³zian² cun³quionh³ jáɨ¹³ hi³ ca³jmú³ jáun² Dió³² bíh¹ cu³tí³ ná¹lɨ́n³ jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Há²bran²¹. \v 9 Quí¹ jáɨ¹³ hi³ ca³jmú³ jáun² Dió³² quionh³ Há²bran²¹ lɨ́³ la³ lá²: “Míh¹ tiá² jmɨ́¹ la³ lá² tsá³ já¹ma³jnia¹³ jná¹³ siáh³, hi³ jáun² má¹jáun² má²zian² bíh¹ jon² Sara”. \p \v 10 Tɨ³la³ jun³juáh¹³ cun³ nɨ́² yáh³ ca³tsan³ jáɨ¹³. Quí¹ jmɨ́¹ ca³lɨ³zian² jáun² gon³ jon² hla¹ Rebeca cu³tsa³² quionh³ tsú² hla¹ Isaac ñí²cuo², dí¹hio³ ñú¹deh³ jnoh¹ hí³, \v 11 hi³ jáun² cun³ñí¹ hi³ lɨ³ hniáuh³² lɨ́³ la³ má²lɨ́³ jáun² la³ cun³ hi³ tɨ³² tsɨ́³ Dió³², Tsá² quianh²³ tsáu², jáun² ca³quianh³ Dió³² jan² dún² gon³ hí³ uá¹jinh¹ ta³ tiá² má²ca³lɨ³zian², sa³jun³ hi³ chu²¹ sa³jun³ hi³ hlah³ yáh³ jmɨ́¹ má²ca³jmú³, hi³ jáun² la³ jáun² lɨ³ lin¹ hi³ hí³ bíh¹ Tsá² téh²³ tsáu², jun³juáh¹³ cun³ñí¹ hi³ zia³² hi³ jmu² tsáu² yáh³. \v 12 Jáun² ca³záɨh³ Dió³² hla¹ Rebeca hí³ la³ lá²: “Dún² má²ján³ bíh¹ lɨ́n¹³ quian²¹ tsá² cáɨn²”. \v 13 La³ cun³ rá¹juáh³ jáun² ñí¹ Sí²: “Ca³ma³hno¹ jná¹³ Jacob, tɨ³la³ ca³lɨ³hon² bíh¹ jná¹³ Esaú”. \p \v 14 Jáun² né³, ¿he³ dá² lɨ́¹³ juáh¹³ dí²? ¿Hí¹ Dió³² lɨ́n³ jan² Tsá² tiá² tɨn² ra³tsɨ³² re² héih³²? ¡Tiá² jáun² yáh³! \v 15 Quí¹ la³ lá² ca³záɨh³ tsú² hla¹ Moisés: “Jná¹³ dá² cué¹³ uu³i³tso³ ñí¹con² tsá² hnó³² jná¹³ cue¹ bíh¹, hi³ já³² siáh³ mií³ tsɨn³² jná¹³ ñí¹con² tsá² hno³ bíh¹ jná¹³”. \v 16 Hi³ jáun² né³, jun³juáh¹³ zia³² uu³i³tso³ ñí¹con² tsáu² cun³ñí¹ hi³ jlánh¹ hniá¹ hnga² yáh³, ho³ cun³ñí¹ hi³ jlánh¹ jmu² tsú² pí³, tɨ³la³ la³ cun³ hi³ hnió³ hnga² Dió³² bíh¹, Tsá² cue³² hí³ uu³i³tso³. \v 17 Quí¹ la³ cun³ rá¹juáh³ ñí¹ Sí² hi³ Dió³² ca³záɨh³ la³ lá² tsá² jmɨ́¹ lɨ́n³ hí³ re²¹ hué³² Egipto: “Jná¹³ ca³cué³ jáɨ¹³ hi³ lɨ́n³ hnú² re²¹ cun³ñí¹ hi³ ca³lɨ³hnó³² jná¹³ hi³ la³jɨ́n³² tsá² zian² tá¹ cáun² cuá¹hué²¹ lɨ³ cuoh² pí³ quion²¹ cun³quionh³ hi³ quiunh²¹ hnú², jɨ³ hi³ lɨ³ ñi³² tsú² siáh³ hi³ hin² tsánh² jná¹³”. \v 18 Jáun² la³ jáun² bíh¹ cue³² Dió³² uu³i³tso³ ñí¹con² tsá² hnió³ Dió³² cuéh³², hi³ jmu² tsú² siáh³ huáh² chí¹ tsáu², nɨ́¹juáh³ tsá² hnió³ tsú² jmu³ huáh² chí¹. \p \v 19 Tɨ³la³ hi³ jáun² né³, ho³ sa³ juáh¹³ hnú² la³ lá² ñí¹con² jná¹³: “Nɨ́¹juáh³ la³ nɨ́² jaun³², ¿he³ láɨh³² sa³ cha³² yáh³ Dió³² tsáu¹³ tsá²mɨ³cuóun²? Quí¹ tiá² hin² zian² yáh³ tsá² lɨ³ cah¹³ jmáɨ¹ hi³ jmu³ hi³ siáh³ la³ cónh³ bíh¹ hi³ hnió³ Dió³²”. \v 20 Tɨ³la³ hnú² dá², tsá²mɨ³cuóun² bíh¹, ¿hin² dá² tsánh² hnú², sa³ hnú² yáh³ na³quí² na³tsáɨn²³ nú² jáɨ¹³ quiúnh¹ Dió³²? Tiá² né¹ hí¹ lɨ́¹³ juáh³ lɨ³ua³ cáun² hi³ zia³², hi³ záɨh³² tsá² ca³jmú³: “¿He³ láɨh³² sa³ la³ lá² lɨ́n³ jná¹³ ca³jmuh³ hnú²?” \v 21 ¿Haun¹³ juáh¹³ tsá² jmu² hia³² dá² cáun² lɨ́¹³ jmu³ quionh³ cuáh¹ la³ cun³ tɨ³² tsɨ́³ tsú² hnga² bíh¹? Lɨ́¹³ bíh¹ jmu³ tsú² cáun² hia³² quionh³ cuáh¹ hi³ ca³tɨ²¹ cáun² jmáɨ¹ quien², hi³ quionh³ cuáh¹ jáun² uá²jaɨ³² lɨ́¹³ jmu³ tsú² hia³² hi³ cauh³² tsú² jmáɨ¹ ca³la³ jɨ́³². \p \v 22 Hi³ jáun² né³, uá¹jinh¹ ca³lɨ³hnió³ Dió³² hi³ ma³jnia³² hi³ míh²³ tsɨ́³ jɨ³ hi³ ma³jnia³² siáh³ pí³ quioh²¹ ñí¹con² tsá² ca³tɨn¹ hi³ ma³tso² tsɨ́³ jɨ³ hi³ jmɨ́¹ ca³tɨn¹ siáh³ hiá¹ tsán¹³, tɨ³la³ ca³tion³ lɨ́n³² bíh¹ tsú² tsɨ́³, \v 23 quí¹hliá² hi³ ca³lɨ³hnió³ tsú² hi³ ma³jnia³² hi³ hí³ bíh¹ tɨn² cue³² hi³ lɨ́¹³ zian² tsáu² cáun² hi³ quien² tɨ³ chí¹nga² cun³quionh³ hi³ ca³jmú³ tsú² jáun² hi³ zia³² uu³i³tso³ ñí¹con² tsáu², tsá² ca³chan³ tsú² hí³ hua³jan²¹ la³ cun³ jmɨ́¹tin² lɨ́n³² hi³ lɨ́¹³ zian² tsú² jáun² la³ jáun². \v 24 Quí¹ Dió³² ca³te³ dí² ja¹ quioh²¹ tsá² *judíos jɨ³ ja¹ quioh²¹ *tsá²cá²jo²¹ nɨ́² siáh³, \v 25 la³ cun³ rá¹juáh³ jáun² ñí¹ Sí² quioh²¹ hla¹ Oseas: \q1 Tsá² tiá² jmɨ́¹ tionh² jo³uón³² jná¹³, juah²¹ jná¹³ hi³ tsá² hí³ tionh² jo³uón³²; \q1 hi³ tsá² tiá² jmɨ́¹ hno³ jná¹³ né³, juah²¹ jná¹³ hi³ má²hno³ bíh¹ jná¹³ tsú². \q1 \v 26 Hi³ jáun² tsá² jmɨ́¹ juanh³² jná¹³ hi³ tiá² tionh² jo³uón³² né³, \q1 má²lɨ́n¹³ bíh¹ tsá² hí³ jon² Dió³² Tsá² liéih³². \m \v 27 Tɨ³la³ la³ cun³ hi³ ca³tɨn¹ tsá² Israel má¹na²¹, la³ lá² bíh¹ ca³juáh³ hla¹ Isaías: “Uá¹jinh¹ juóun³² lɨ́n³² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Israel, la³jmɨ́¹ lɨ́³ záɨ¹ táh¹ hi³ tioh³ can³² jmɨ́²miih²¹, tɨ³la³ cú¹pih²¹ tsáu² bíh¹ tsá² hí³ liáun³. \v 28 Quí¹ né³² cánh³ bíh¹ lɨ³tí³ jáɨ¹³ hi³ ca³juáh³ jáun² Juo¹³ dí² hi³ ca³tɨn¹ ñí¹ hué²¹ lá²”. \v 29 Isaías hí³ ca³juáh³ siáh³ la³ lá²: \q1 Sá¹jmɨ́¹ hi³ Dió³² Juo¹³ hliáu³ tionh² hñu³mɨ³cuú² tiá² ca³héinh³² ma³ jan² tsá² juo³ dí², \q1 hi³ jáun² la³jmɨ́¹ cá¹quiúnh²¹ tsá² juú² Sodoma quionh³ Gomorra bíh¹ jmɨ́¹ má²cá²quiéinh³² dí² uá²jaɨ³². \s1 Jú¹ chú³² hi³ jmɨ́¹ ca³tɨ²¹ he³ tsá² judíos \p \v 30 Hi³ cun³ñí¹ hi³ jáun² né³, tsá²cá²jo²¹ tsá² tiá² jmɨ́¹ hu²¹ tsɨ́³ hi³ he³ Dió³² la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² chun¹, tɨ³ má²ca³hen³ bíh¹ Dió³². Ca³he³ tsú² Dió³² cun³ñí¹ hi³hliá² ca³chá³ tsú² cáun² tsɨ́³ bíh¹. \v 31 Tɨ³la³ tsá² Israel má¹ná¹, tsá² lɨ́¹ jmɨ́¹ háɨ³² tsɨ́³ hi³ he³ Dió³² cun³quionh³ hi³ chun¹ hi³hliá² má²tí³² liei²¹ hi³ jmɨ́¹ raunh³² jáun² bíh¹, tɨ³la³ tiá² ca³tú¹ ca³tsɨn¹³ yáh³ tsú² hi³ ma³tí³² liei²¹ jáun² hi³ juáh¹³ hi³ jmɨ́¹ lɨ³ chun¹. \v 32 ¿He³ láɨh³² la³ jáun² lɨ³? Quí¹hliá² tiá² ca³jmú³ yáh³ tsú² tion³ hi³ he³ tsú² Dió³² cun³quionh³ hi³ nio² cáun² tsɨ́³, tɨ³la³ jmɨ́¹ lɨ́n²³ tsú² hi³ he³ Dió³² cun³quionh³ ta²¹ hi³ jmu² jáun² bíh¹. Cun³ñí¹ hi³ jáun² bíh¹ ca³quí² cá²hính³² tsú² quionh³ quɨ́n¹ chí¹zunh²¹ hú¹ juɨ³². \v 33 Quí¹ la³ cun³ rá¹juáh³ ñí¹ Sí² hi³ ca³tɨn¹ quɨ́n¹ jáun², hi³ juáh³ jáun² la³ lá²: \q1 Já¹ juú² Jerusalén ñí¹ zeh² jáun² máh³ téh²³ tsú² Sión, \q1 chá¹³ jná¹³ cá² máɨ³ quɨ́n¹ hi³ jmu³ hi³ qui³ hính³² tsáu², \q1 quɨ́n¹ jmu³ hi³ quɨnh³ tsú²; \q1 tɨ³la³ tsá² cha³² cáun² tsɨ́³ ñí¹con² Tsá² hí³ né³, \q1 jmɨ́¹lɨ́h³ yáh³ tiá² lɨ́¹ lɨ³ heh³. \c 10 \p \v 1 Hi³ jáun² né³ reh², jlánh¹ hniá¹ jná¹³ hi³ liáun³ tsá² *Israel, jɨ³ hi³ hiú² mɨ́²³ jná¹³ siáh³ ñí¹con² Dió³² hi³ ca³tɨn¹ tsú². \v 2 Cué¹³ jná¹³ jú¹ tson² hi³ ca³tɨn¹ tsú² hi³ tson² bíh¹ jlánh¹ hnió³ tsú² má²tí³² re² ñí¹con² Dió³², tɨ³la³ jɨ́³²la³ ti³ lɨ́¹ ná¹jmu² bíh¹ tsú² hi³ jáun², jun³juáh¹³ hi³ ñi³² tsú² la³ cun³ lánh³ jmɨ́¹ hniáuh²¹ yáh³. \v 3 Quí¹ tiá² ñi³² yáh³ tsú² ha³ lánh³ rón³² hen² Dió³² tsáu² la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² chun¹. Cun³ñí¹ hi³ hnió³ tsú² jmu³ hi³ lɨ³ chun¹ hmóu³², jáun² tiá² ñí¹héi²¹ yáh³ tsú² la³ cun³ hi³ hnió³ Dió³² jmu³ ñí¹con² tsú². \v 4 Quí¹ liei²¹ jáun² ca³lɨ³zia³² cun³ñí¹ hi³ jmɨ́¹ hnió³ Dió³² hi³ hen³ tsáu² la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² chun¹ bíh¹; tɨ³la³ cun³quionh³ Cristo má¹ná¹, ca³lɨ³tí³ bíh¹ hi³ jáun² ñí¹con² ca³la³ jɨ́n³² tsá² cha³² cáun² tsɨ́³ ñí¹con² tsú². \p \v 5 Hi³ jáun² ca³tɨn¹ tsá² hu²¹ tsɨ́³ hi³ lɨ³ chun¹ cun³quionh³ hi³ ma³tí³² jáun² liei²¹ né³, hla¹ Moisés ca³juáh³ la³ lá²: “Lɨ³ua³ jan² tsá² má²tí³² liei²¹ lá², cun³quionh³ hi³ lá² bíh¹ lɨ́¹³ zian² tsú² cun³ jmɨ́¹hi³nio²”. \v 6 Tɨ³la³ hi³ ca³tɨn¹ tsá² má²lɨ́n³ la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² chun¹ cun³quionh³ hi³ nio² jáun² cáun² tsɨ́³ má¹ná¹, hi³ jáun² ca³juáh³ Moisés la³ lá²: “Ha³ lɨ́² juáh³ hnú² hñu³ honh²: ¿Hin² tsánh² lɨ́¹³ tsó³² hñu³mɨ³cuú²?” ―jáɨ¹³ nɨ́² hnió³ juáh³ hi³ hnió³ tsú² tsa³quian³ Cristo tɨ³ ñí¹ hué²¹ lá²―. \v 7 “Sa³jun³ hniáuh³² juáh¹³ hnú²: ¿Hin² tsánh² lɨ́¹³ tsó³² ñí¹ tiáunh¹ tsá² má²cá²tsan³?” ―jáɨ¹³ nɨ́² hnió³ juáh³ siáh³ hi³ hnió³ tsú² tsa³jmú³ hi³ jenh¹³ siáh³ Cristo ja¹ tsá² má²cá²tsan³ hi³ ja³jon³ tɨ³ ñí¹ hué²¹ lá². \v 8 Jáun² né³, ¿he³ bí¹ lánh³ rá¹juáh³ jáɨ¹³ jáun² dúh¹? La³ lá² bíh¹ rá¹juáh³: “Jáɨ¹³ jáun² dá² má²nio² má²janh² pih²¹ bíh¹ ñí¹con² hnú², ca³la³ hi³ má²hu²¹ honh¹ bíh¹ nú², jɨ³ hí¹ ca³la³ tɨ³ hñu³ honh² yáh³ nú² siáh³ má²hu²¹”. Jáɨ¹³ jáun² bíh¹ lɨ́³ jú¹ chú³² hi³ hléh¹ jnoh¹ hi³ ca³tɨ²¹ hi³ niau²¹ cáun² tsɨ́³ tsú², \v 9 hi³ nɨ́¹juáh³ ton¹³ hnú² hi³ Juóuh³² hnú² Jesús hi³ nɨ́¹juáh³ má²nio² siáh³ cáun² honh² nú² hi³ Dió³² ca³jmú³ hi³ ca³jenh¹³ tsú² ja¹ hla¹, hi³ jáun² la³ jáun² bíh¹ liáun³ nú². \v 10 Quí¹ cun³quionh³ hi³ cha³² cáun² tsɨ́³ bíh¹ tsú² má²lɨ́n³ tsú² la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² chun¹, hi³ cun³quionh³ hi³ ton² tsú² jáun² hi³ Juo¹³ tsú² Cristo né³, cun³quionh³ la³ jáun² bíh¹ má²liáun³ tsú². \p \v 11 Quí¹ la³ lá² rá¹juáh³ ñí¹ Sí²: “Hí¹ jan² tsá² má²ca³chá³ cáun² tsɨ́³ ñí¹con² hí³ tiá² lɨ́¹³ lɨ́¹ lɨ³ heh³”. \v 12 Quí¹ cun³ tiá² ná¹zan² bíh¹ tsá² *judíos quionh³ *tsá²cá²jo²¹, quí¹ jan² tán¹ bíh¹ Juo¹³ tsú² ca³la³ jɨ́n³², hi³ hí³ bíh¹ cue³² ñí¹con² tsá² té²³, ca³la³ hi³ lɨ́¹ tú² lɨ́¹ ziáun²³. \v 13 Quí¹ la³ cun³ rá¹juáh³ jáun² ñí¹ Sí²: “Ca³la³ jɨ³lɨn² tsá² téh²³ Tɨ³² Juo¹³ dí² lɨ́¹³ liáun³”. \v 14 Tɨ³la³ né³² né³, ¿ha³ bíh¹ lánh³ rón³² lɨ́¹³ téh³ tsú² Tsá² hí³ nɨ́¹juáh³ tiá² la³ má²ca³chá³ yáh³ tsú² cáun² tsɨ́³ ñí¹con² tsú²? Hi³ ¿ha³ bíh¹ lánh³ rón³² cáun² lɨ́¹ lɨ́¹³ chá³² tsú² cáun² tsɨ́³ ñí¹con² Tsá² hí³ nɨ́¹juáh³ tiá² la³ má²ca³lɨ³ ñi³² yáh³ tsú² jú¹ tson² hi³ ca³tɨn¹ tsú²? ¿He³ yáh³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ ne³ tsú² siáh³ nɨ́¹juáh³ tiá² hin² zian² yáh³ tsá² hléh³² jáɨ¹³ jáun²? \v 15 ¿Lánh³ yáh³ rón³² lɨ́¹³ ngáɨ³² tsú² jáɨ¹³ jáun² ñí¹con² tsáu² nɨ́¹juáh³ tiá² hin² zian² yáh³ ze³ tsú²? La³ cun³ rá¹juáh³ jáun² ñí¹ Sí²: “¡Hénh³ ma³ chú³² nɨ́¹juáh³ nɨ́¹ má¹cuá²taunh²¹ tsá² quian³² jú¹ chú³², [tsá² quian³² hí³ jáɨ¹³ hi³ niau²¹ tie³ tsɨ́³ tsú²]!” \p \v 16 Tɨ³la³ tiá² jɨ³lɨn² tsáu² ca³héi³ yáh³ jú¹ chú³² jáun² jmɨ́¹ ca³náɨ³². La³ cun³ ca³juáh³ jáun² hla¹ Isaías *tɨ³² jë¹ Dió³²: “Hnú² Tɨ³², hí¹ jan² yáh³ tiá² hin² má²ca³taunh³ ta²¹ jáɨ¹³ hi³ ca³hléh¹³ jnoh¹”. \v 17 Jáun² né³, cun³quionh³ hi³ náɨ³² jáɨ¹³ jáun² bíh¹ tsú² lɨ́¹³ niau²¹ cáun² tsɨ́³; jɨ³ cun³quionh³ hi³ zian² tsá² hléh³² bíh¹ siáh³ lɨ́¹³ ne³ tsú² jáɨ¹³ quioh²¹ Cristo. \p \v 18 Tɨ³la³ jná¹³ né³ nga²: ¿Tiá¹ la³ má²ca³lɨ³ ñi³² dá² tsú² jú¹ tson² hi³ ca³tɨn¹ Dió³² juáh¹³? ¡Ján³, má²ca³lɨ³ ñi³² bíh¹ tsú²! Quí¹ ñí¹ Sí² rá¹juáh³: \q1 Má²ca³lɨ³ ñi³² bíh¹ tsáu² jú¹ tson² hi³ ca³tɨn¹ Dió³² cun³quionh³ la³jɨ́³² hi³ jniá³, \q1 hi³ má²lin¹ bíh¹ siáh³ jú¹ tson² quioh²¹ tsú² ca³la³ tɨ³ ñí¹ má²ca³táuh³ hngá¹máh³. \m \v 19 Tɨ³la³ zia³² siáh³ cáun² hi³ nga² jná¹³: ¿Tiá¹ la³ má²ca³lɨ³ ñi³² tsá² Israel juáh¹³? Ján³, quí¹ la³ñí¹ la³ján³ Moisés ca³juáh³ la³ lá²: \q1 Jná¹³ jmu¹ hi³ jin³ honh² hnoh² ñí¹con² tsá² tiá² ná¹lɨ́n³ tsá² cáun² juo³; \q1 hi³ jmu¹ jná¹³ siáh³ hi³ míh³ honh² náh² ñí¹con² cu³ nió³ tsá² tiá² jáɨ¹³ ngɨ²³. \m \v 20 Hi³ ca³chá³ siáh³ Isaías tiá³ tsɨ́³ hi³ ca³juáh³ la³ lá²: \q1 Tsá² tiá² jmɨ́¹ hnauh² jná¹³, ca³chauh¹ bíh¹ tsú²; \q1 hi³ ca³ma³jnia¹³ jná¹³ siáh³ ñí¹con² tsá² tiá² jmɨ́¹ nga² jná¹³. \m \v 21 Tɨ³la³ hi³ ca³tɨn¹ tsá² Israel má¹ná¹, Isaías ca³juáh³ la³ lá²: “Cun³ jmá² cun³ jnia³² bíh¹ jmɨ́¹ cuá¹ha² jná¹³ uón³² hi³ te² jná¹³ cu³ nió³ tsá² tiá² nieh³, tsá² jmu² cun³ tɨn² tsɨ́³ hmóu³²”. \c 11 \s1 Tsá² Israel, tsá² má²ná¹liáun¹ \p \v 1 Jáun² né³, nga² jná¹³: ¿Hí¹ tiú²uú² tanh² Dió³² hó¹ñí¹ tsá² *Israel? ¡Tiá² jáun² yáh³! Quí¹ ja³bí¹ jná¹³ jan² tsá² Israel, jan² tsá² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Há²bran²¹, tsá² cu³ nió³ mí¹zionh² hla¹ Benjamin. \v 2 Quí¹ la³ cun³ jmɨ́¹ ñeh² bíh¹ hi³ jmu³ la³jɨ́³² hi³ jniá³ máh³ Dió³² ca³ja³ tsɨ́³ hi³ ma³hnio³ tsá² Israel, hi³ hí¹ la³ tɨ³ ta³né³² yáh³ tiá² má²ca³chan³ tsú² tɨ³ có³² tsá² hí³. ¿Tiá¹ ñíh¹ hnoh² he³ juáh³ ñí¹ Sí² ñí¹ rá¹cha³² jáɨ¹³ hi³ ca³hléh³ jáun² Líh³, tsá² jmɨ́¹ lɨ́n³ hí³ *tɨ³² jë¹ Dió³², jmɨ́¹ ca³liéinh³² tsú² jáun² Dió³² hi³ ca³hna³ tsú² tsá² Israel?, jmɨ́¹ ca³juáh³ tsú² jáun² la³ lá²: \v 3 “Hnú² Tɨ³², má²ca³ma³tsán² bíh¹ tsú² tɨ³² jëh² hnú², hi³ má²ca³qui³ ca³tsunh³ bíh¹ tsú² siáh³ la³jɨ́³² ñí¹hiú¹³ quián¹³ hnú²; hi³ jɨ́³²la³ huen² jná¹³ bíh¹ jéi³²í¹ ziáun²³, hi³ má²hnió³ jngah³ bíh¹ tsú² siáh³ jná¹³”. \v 4 Tɨ³la³ Dió³² né³ ca³záɨh³ Líh³ hí³ la³ lá²: “Cánh³ má²cá²chán³² jná¹³ quiaun³ mei²¹ tsáu², tsá² ca³tɨn¹ jná¹³ huen², tsá² tiá² má²ca³di³jñí³² ta³ ñí¹ dió³² tsá² láɨn¹ téh²³ tsú² Baal”. \v 5 Jáun² la³ jáun² bíh¹ lɨ́³ uá²jaɨ³² jmáɨ¹ hi³ tiauh² dí² lá² ta³né³², hi³ zian² cu³ nió³ pih²¹ tsá² má²ná¹quiánh¹ la³ hí³ ja¹ quioh²¹ tsá² Israel, cun³ñí¹ hi³ ja³² mií³ tsɨ́³ Dió³². \v 6 Hi³ jáun² nɨ́¹juáh³ la³ jáun² ca³jmú³ Dió³² cun³ñí¹ hi³ ja³² mií³ tsɨ́³, jáun² lin¹ hi³ tiá² la³ quien² yáh³ ta²¹ hi³ jmu² tsáu², quí¹ sá¹jmɨ́¹ la³ jáun² dúh¹, hi³ jáun² tiá² jmɨ́¹ la³ lɨ³ quien² yáh³ mií³ hi³ ja³² jáun² tsɨ́³ Dió³². \p \v 7 Cun³ñí¹ hi³ jáun² bíh¹ tiá² cá²jnióh³² tsá² Israel la³ cun³ hi³ jmɨ́¹ hnauh², tɨ³la³ jmáh³la³ tsá² cu³ nió³ ca³quianh³ hí³ Dió³² bíh¹ ca³jnióh³² la³ cun³ hi³ jmɨ́¹ hnauh²; tsá² ñí¹ hná¹ jáun² né³ ca³jlɨ́³² bíh¹ tsɨ́³. \v 8 La³ cun³ rá¹juáh³ ñí¹ Sí²: “Dió³² ca³cué³ jmɨ́²chí³ tiá² hi¹³ cán²³ ñí¹con² tsú², ca³cuéh³ dí² siáh³ mɨ́¹ñí¹ tiá² jniá³, hi³ ca³cuéh³ dí² siáh³ cuá¹ tiá² niéih³; la³ jáun² bíh¹ lɨ́³ la³ tɨ³ ta³né³²”. \v 9 Ja³bí¹ hla¹ Dá²vi²¹ siáh³ ca³juáh³: \q1 Jmáɨ¹ hi³ jmu² tsú² jáun² quioh²¹ cuɨ́¹ lan² liá³ jɨ³ hmá³ ñí¹con² tsú² hmóu³², \q1 jáun² qui³ hính³² tsú² ñí¹ jáun², hi³ jáun² ma³tso² tsɨ́³. \q1 \v 10 Cuɨ́¹ lɨ³ te³ mɨ́¹ñí¹ tsú² hi³ jáun² tiá² lɨ́¹³ jɨ́e³, \q1 hi³ cuɨ́¹ jlie²¹ siáh³ hna²¹ tsú² cun³ jmɨ́¹hi³nio² la³ jan² tsá² quian³² liá¹ héi². \s1 Tsá²cá²jo²¹ siáh³ lɨ́¹³ liáun³ \p \v 11 Né³² né³, nga² jná¹³: ¿Hí¹ hú¹tá¹ cun³ má²já²hín³ máh³ tsá² *judíos jmɨ́¹ cá¹hính²¹? ¡Tiá² jáun² yáh³! Tɨ³la³ cun³ñí¹ hi³ tsá² judíos ca³tiánh³ tɨ³ có³² ñí¹con² Dió³², hi³ jáun² *tsá²cá²jo²¹ bíh¹ ca³liáun³; hi³ jáun² la³ jáun² lɨ́¹³ lɨ³ hniá¹ tsá² judíos hi³ jmóuh³² la³ cun³ hi³ má²ná¹jmu² jáun² tsá²cá²jo²¹. \v 12 Hi³ jáun² né³, nɨ́¹juáh³ ca³lɨ³ zia³² hi³ chu²¹ ñí¹con² tsá² zian² ñí¹ hué²¹ lá² cun³ñí¹ hi³ ca³tiánh³ tɨ³ có³² tsá² judíos ñí¹con² Dió³², hi³ nɨ́¹juáh³ la³ ca³lɨ³ zia³² hi³ chu²¹ ñí¹con² tsá²cá²jo²¹ cun³ñí¹ hi³ ca³pɨ́² cá²dánh³² tsá² judíos hí³, hi³ jáun² ¡tiá¹³ bíh¹ tiá³ tiá² lɨ³ zia³² hi³ chu²¹ nɨ́¹ má¹cá²chó³² jmáɨ¹ hi³ la³jɨ́n³² tsá² judíos má²taunh³² ta²¹! \p \v 13 Tɨ³la³ zia³² cá² jon¹ jáɨ¹³ hi³ hnó³² jná¹³ juah²¹ ñí¹con² hnoh² tsá²cá²jo²¹. Jmu² jná¹³ quien² ta²¹ quion²¹ cun³ñí¹ hi³ Dió³² má²ca³ze³ jná¹³ hi³ lɨ́n³ jná¹³ *tɨ³² tsá² quian³² jë¹ tsú² ñí¹con² tsá²cá²jo²¹. \v 14 Hen² tsɨn³² jná¹³ hi³ ma³ jan² tsá²co¹ jná¹³ lɨ́¹³ lɨ³ hniá¹ hi³ jmóuh³² la³ cun³ hi³ jmuh³² hnoh², hi³ jáun² la³ jáun² lɨ́¹³ jmu¹ jná¹³ hi³ liáun³ ma³ jan². \v 15 Quí¹ nɨ́¹juáh³ hniéi² quioh²¹ tsá²cá²jo²¹ quionh³ Dió³² la³ ca³tsan³ cun³ñí¹ hi³ tiú²uú² ca³tanh² Dió³² hó¹ñí¹ tsá² judíos bíh¹, jáun² ¡tiá¹³ bíh¹ tiá³ tiá² lɨ³re² siáh³ quioh²¹ tsú² nɨ́¹ má¹ca³hen³ Dió³² tsá² judíos! ¡Ca³la³ jmɨ́¹ lɨ́³ hi³ ca³jenh¹³ bíh¹ tsú² lɨ́¹³! \v 16 Jmú¹³ jáɨ¹³: Nɨ́¹juáh³ hí¹miih²¹ hi³ lɨ́²jmú³ tsú² la³ñí¹ quionh³ cá² pɨenh¹ cán¹ jmu² tsú² ná¹chan¹ ñí¹con² Dió³², jáun² ja³bí¹ la³jɨ́³² bíh¹ hí¹miih²¹ hi³ huén³² cán¹ jáun² lɨ́¹³ siáh³ ná¹chan¹ ñí¹con² Dió³². Hi³ ja³bí¹ la³ jáun² nɨ́¹juáh³ mí¹zioh²¹ hmá² la³ ná¹chan¹ siáh³ ñí¹con² Dió³², hi³ jáun² ja³bí¹ chí² cuoh² yáh³ siáh³ hmá² jáun² ná¹chan¹ uá²jaɨ³². \p \v 17 Quí¹ zian² tsá² judíos ná¹lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ cuoh² hmá² olivo hi³ ja³uonh¹, hi³ jáun² hná¹³ jáun² ca³ta³chí¹hliaun³² hnú², hnú² tsá² lɨ́n³ nú² la³jmɨ́¹ lɨ́³ cuoh² hmá² olivo náɨ². Hi³ jáun² la³ jáun² bíh¹ ca³lɨ³ hi³ ca³jmú³ ta²¹ jmaɨh²¹ quioh²¹ mí¹zioh²¹ hmá² jáun² ñí¹con² hnú² la³ má²quionh³ siáh³ chí² cuoh² ñí¹ hná¹ jáun². \v 18 Tɨ³la³ ha³ lɨ́² cuɨ́¹ lɨ́n¹³ nú² hi³ tɨ³ jlánh¹ quien² nú² la³ cónh³ bíh¹ chí² cuoh² quioh²¹ hnga² hmá² jáun². Nɨ́¹juáh³ lɨ́n²³ nú² hi³ hnú² quien², hniáuh³² cháu¹ nú² honh² hi³ jun³juáh¹³ hnú² yáh³ tsá² cueh³² pí³ ñí¹con² mí¹zioh²¹ hmá² jáun², quí¹ tɨ³ hnga² bíh¹ mí¹zioh²¹ jáun² cue³² pí³ ñí¹con² hnú². \p \v 19 Ho³ sa³ juáh¹³ hnú²: “Quí¹ tson² bíh¹, tɨ³la³ ja³uonh¹ bíh¹ cuoh² hmá² hi³ jmɨ́¹ chi²¹, hi³ jáun² ca³lɨ³ chí¹hliaun³² jná¹³ hná¹³ chí² cuoh² tiúnh¹ jáun²”. \v 20 Tson² bíh¹ la³ juánh³ hnú² nɨ́², tɨ³la³ cuoh² hmá² jáun² dá² ja³uonh¹ quí¹ cun³ñí¹ hi³ tiá² cáun² nio² tsɨ́³ bíh¹ tsú²; hi³ hnú² né³, chí¹hliaun³² nú² hná¹³ jáun² cun³ñí¹ hi³hliá² cáun² nio² honh² bíh¹ nú². Hi³ jáun² né³, hua³hín¹³ nú² jmu³, ha³ lɨ́² lɨ́¹ jmú² tonh², \v 21 quí¹ nɨ́¹juáh³ Dió³² tiá² ca³héinh³² tsá² judíos, tsá² lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ cuoh² hnga² hmá² jáun², hi³ jáun² né³ ¡tiá¹³ bíh¹ tiá³ hnú² héinh³² tsú²! \v 22 Sá¹nɨ́² jɨe³ né³ ha³ cónh³ tí³ hi³ ja³² mií³ tsɨ́³ Dió³², tɨ³la³ jɨe³ siáh³ né³ hi³ cónh³ tiá² huáh² siáh³ tsɨ́³ tsú². Huáh² bíh¹ tsɨ́³ tsú² má²ca³jmú³ ñí¹con² tsá² má²já²hín³, tɨ³la³ ñí¹con² hnú² má¹ná¹, ja³² bíh¹ mií³ tsɨ́³ tsú². Tɨ³la³ hniáuh³² zian² la³ má²zian² nɨ́² bíh¹ hnú² ñí¹con² tsú², hi³ jáun² já³² mií³ tsɨ́³ tsú²; quí¹ nɨ́¹juáh³ tiá² la³ jmúh¹³ hnú² la³ jáun², hi³ jáun² ja³bí¹ hnú² siáh³ tsa³uonh¹ nú². \v 23 Tɨ³la³ ca³tɨn¹ tsá² judíos né³, nɨ́¹juáh³ ca³chá³ tsú² tɨ³ có³² hi³ nio² jáun² tun³ tsɨ́³, má¹jáun² má²lɨ́¹³ chí¹hliaun³² tsú² siáh³ ñí¹ qui³ jmɨ́¹ chi²¹; quí¹ Dió³² bíh¹ Tsá² zia³² pí³ quioh²¹ hi³ hlión³² siáh³ tsá² hí³ ñí¹ jmɨ́¹ ná¹chi²¹. \v 24 Quí¹ nɨ́¹juáh³ hnú², jan² tsá²cá²jo²¹, hi³ lɨ́n³ nú² cáun² cuoh² hmá² olivo náɨ² hi³ ja³uonh¹, hi³ jáun² ca³ta³chí¹hliaun³² hná¹³ cuoh² hmá² chu²¹, ñí¹ tiá² jmɨ́¹ ca³tɨ²¹, ¡tiá¹³ bíh¹ tiá³ tiá² lɨ́¹³ chí¹hliaun³² siáh³ tsá² judíos ñí¹ qui³ jmɨ́¹ ná¹tsɨ²¹, tsá² lɨ́n³ hí³ hú¹tá¹ cuoh² hnga² bíh¹ hmá² olivo chu²¹! \s1 Ñí¹ táuh³ jmáɨ¹ bíh¹ liáun³ tsá² Israel \p \v 25 Hi³ jáun² né³ reh², tiá² hnó³² jná¹³ hi³ cáun² lɨ́¹ lɨ́n¹³ náh² hi³ jlánh¹ hliáun³ hi³ ná¹ñíh¹ náh², jáun² hnó³² jná¹³ hi³ lɨ³ ñíh¹³ náh² jáɨ¹³ hi³ jmɨ́¹ ná¹hmá¹ lá²: Hi³ ma³ cu³ nió³ bíh¹ tsá² Israel má²ca³lɨ³ huáh² chí¹, tá¹la³ hián¹³ tsá²cá²jo²¹ hi³ tónh³² jo³cuo² Dió³², tsá² ja¹ quioh²¹ tsá² hleh³² ma³ quin³² ma³ cá² ñí¹ jú¹jma². \v 26 Hi³ jáun² nɨ́¹ má¹ca³lɨ³tín³ tsú² né³, má¹jáun² máh³ má²liáun³ la³jɨ́n³² tsá² Israel. La³ cun³ rá¹juáh³ ñí¹ Sí²: \q1 Tsá² liáu³² dí² já³² tɨ³ ñí¹con² tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Sión, \q1 hi³ quin³ tsú² hi³ hlah³ hi³ jmu² tsá² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Jacob hi³ tiá² má²tsú² má²jónh³² Dió³². \q1 \v 27 Hi³ jáun² nió³² lá² tanh²¹ jná¹³ quiúnh¹ tsú² nɨ́¹ má¹ca³quin³² jná¹³ tsáu¹³ tsú². \p \v 28 Hi³ jáun² cun³ñí¹ hi³ ca³tɨ²¹ jú¹ chú³² né³, tsá² judíos ná¹lɨ́n³ tsá² ná¹háun³ quionh³ Dió³², hi³ jáun² la³ jáun² lɨ́¹³ hián¹³ hnoh² jú¹ chú³² jáun², tɨ³la³ cun³ñí¹ hi³ ca³quianh³ Dió³² dí¹hio³ ñú¹deh³ tsú² má¹ná¹, jáun² la³ má²hnio³ jáun² bíh¹ Dió³² tsá² hí³. \v 29 Quí¹ tiá² quin²³ yáh³ Dió³² hi³ má²lɨ́²cué³², hi³ sa³jun³ zeh² yáh³ tsú² siáh³ tɨ³ có³² nɨ́¹ má¹lɨ́²tié³. \v 30 Hnoh² bíh¹ tsá² tiá² jmɨ́¹ niuh¹ ñí¹con² Dió³² jmɨ́¹tin², tɨ³la³ ta³né³² cun³ñí¹ hi³ tsá² judíos tiú²uú² nieh³, jáun² ñí¹con² hnoh² bíh¹ ca³ja³ mií³ tsɨ́³ Dió³². \v 31 Jáun² né³, tsá² judíos tsá² tiá² ca³jmú³ hí³ nieh³ ñí¹con² Dió³², chau²¹ bíh¹ jmáɨ¹ hi³ já³² mií³ tsɨ́³ Dió³² ñí¹con² tsú² quí¹ cun³ñí¹ hi³ ca³ja³ mií³ tsɨ́³ Dió³² ñí¹con² hnoh². \v 32 Quí¹ jmɨ́¹ ca³cué³ Dió³² jáɨ¹³ ñí¹con² la³jɨ́n³² tsáu² hi³ jmu³ nieh³, jáun² sa³ ca³lɨ³ lin¹ hi³ hi³ tiá² nieh³ bíh¹ tsú² jlánh¹ la³ má²ca³zaunh³ tiá³, hi³ jáun² la³ jáun² lɨ́¹³ ma³jnia³² Dió³² hi³ ja³² mií³ tsɨ́³ ñí¹con² la³jɨ́n³² tsáu². \p \v 33 ¡Hénh³ máh³ jlánh¹ hliáun³ hi³ nióh³² Dió³², jɨ³ hi³ ñi³² tsú² nɨ́²; hi³ hénh³ máh³ jlánh¹ re² cháunh²³ chí¹ tsú² siáh³! Tiá² hin² lɨ́¹³ yáh³ há¹ ngɨ¹³ la³ cun³ hi³ lɨ́n²³ tsú², hi³ sa³jun³ lɨ́¹³ yáh³ ngɨ¹³ tsú² la³jɨ́³² ta²¹ hi³ jmu² Dió³². \v 34 Quí¹ la³ cun³ rá¹juáh³ jáun²: “¿Hin² yáh³ tsánh² há¹ ngɨ¹³ la³ cun³ hi³ lɨ́n²³ Juo¹³ dí², ho³ hin² dá² tsánh² má²ca³ma³ta² tsú²? \v 35 ¿Hin² dá² tsánh² tín² ca³cué³ cáun² hi³ lɨ́¹ ca³cué³ ñí¹con² Juo¹³ dí² dúh¹, hi³ jáun² zia³² siáh³ cáun² hi³ lɨ́¹³ hiáuh³ tsú² hi³ jéinh³² siáh³ Juo¹³ dí²?” \v 36 Quí¹ Dió³² bíh¹ ca³jmú³ la³jɨ́³² hi³ zia³², hi³ jáun² cun³quionh³ pí³ quioh²¹ hí³ bíh¹ dí² lɨ́³ la³ má²lɨ́³ jáun², hi³ la³jɨ́³² hi³ ca³jmú³ jáun² Dió³² né³ ca³tɨn¹ hnga² bíh¹ tsú² jaun³². ¡Cuɨ́¹ lɨ³quien² bíh¹ Dió³² cun³ jmɨ́¹hi³nio²! Tson² bíh¹ cu³tí³. \c 12 \s1 Tsá² cuá¹chan¹ ñí¹con² Dió³² \p \v 1 Hi³ jáun² né³ reh², cun³ñí¹ hi³ ja³² jáun² mií³ tsɨ́³ Dió³² juanh³² jná¹³ ñí¹con² hnoh² hi³ hniáuh³² jɨenh²¹ náh² ñí¹con² Dió³² la³jmɨ́¹ cuen² tsú² jáun² jáh³, hi³ ná¹chan¹ náh², hi³ ná¹lɨ́n³ náh² tsá² tɨ³² tsɨ́³ tsú² nɨ́² siáh³. Quí¹ nɨ́¹juáh³ jmuh³² hnoh² la³ nɨ́², jáun² la³ nɨ́² má²ma³tsú¹ ma³jonh²¹ náh² Dió³² la³ cun³ ca³tɨ²¹. \v 2 Lɨ́²uú² ma³zián¹³ náh² la³ cun³ hi³ ná¹ngɨ²³ tsá² zian² ñí¹ hué²¹ lá²; tɨ³la³ tɨ³ jlánh¹ bíh¹ re² cuéh¹ náh² jáɨ¹³ hi³ lɨ́¹³ zan¹³ náh² cun³quionh³ hi³ má²chí¹za² hi³ lɨ́n²³ náh². Hi³ jáun² la³ jáun² bíh¹ lɨ³ ñíh¹³ náh² he³ hi³ tɨ³² tsɨ́³ Dió³², la³ cun³ la³jɨ́³² hi³ chu²¹ yáh³, la³jɨ́³² hi³ jéih³² tsú², jɨ³ la³jɨ́³² la³ cun³ hi³ má²jnia³² tsú² he³ lánh³ lɨ́n³ nɨ́² siáh³. \p \v 3 Cun³ñí¹ hi³ ho² jná¹³ cáun² jáɨ¹³ hi³ ca³cué³ Dió³² jmɨ́¹ ca³ja³ jáun² mií³ tsɨ́³ tsú², hi³ jáun² bíh¹ juanh³² jná¹³ ñí¹con² hnoh² hi³ hí¹ jan² hnoh² tiá² hin² hniáuh³² jmu³ pan¹ hnga² tɨ³ lɨ́³ la³ cónh³ bíh¹ hi³ ca³tɨ²¹. Tɨ³ jlánh¹ bíh¹ re² hi³ ma³ quin³² ma³ jan³² hnoh² cá¹ lan¹³ náh² hmóu³², hi³ jáun² lɨ³tsɨn² náh² he³ lɨ́¹³ jmúh¹³ náh² cun³ñí¹ hi³ tanh²³ náh² tsú² ta²¹. \v 4 Quí¹ la³ cun³ láɨ³ dí² hmóu³², hliáun³ ñí¹ bíh¹ ñí¹ pih²¹ ñí¹ siún¹ quiú¹³ dí² zia³², tɨ³la³ ma³ quin³² bíh¹ ñí¹ jmu² ta²¹ ma³ quin³² ma³ caun³² hi³ jáun². \v 5 La³ jáun² bíh¹ siáh³ má²láɨ³ dí² la³juah²¹ dúh¹ jan² tsáu² uá¹jinh¹ juóu³² dí², quí¹ cun³ñí¹ hi³ má²cá²cunh³ dí² quiúnh¹ Cristo; hi³ jáun² ma³ quin³² ma³ jan³² bíh¹ dí² ná¹láɨ³ dí² ja¹ má²tún² hmóu³² dí² la³jmɨ́¹ lɨ́³ ma³ quin³² ma³ caun³² ñí¹ pih²¹ ñí¹ siún¹ quioh²¹ jan² tsáu². \s1 Pí³ hi³ cue³² Jmɨ́²chí³ Chun¹ \r (1 Corintios 12:1-14:40; Efesios 4:7-16; 1 Pedro 4:8-11) \p \v 6 Hi³ jáun² la³ jáun² bíh¹ lɨ́³ hi³ siáh³ ñí¹ bíh¹ pí³ ca³ja³ tsɨ́³ Dió³² hi³ cué³² ñí¹con² ma³ quin³² ma³ jan³² dí², hi³ jáun² ca³ta¹ dí² jmuh²¹ re² ta²¹ pí³ jáun². Nɨ́¹juáh³ jan² tsá² ja¹ quiú¹³ dí² hiauh³ pí³ hi³ hléh³² jáɨ¹³ hi³ cue³² Dió³² hñu³ tsɨ́³, jáun² hniáuh³² bíh¹ hléh³² tsú² la³ cun³ tí³ hi³ má²nio² jáun² cáun² tsɨ́³. \v 7 Nɨ́¹juáh³ tsá² ca³hiauh³ pí³ hi³ ma³cón³² tsáu², jáun² hniáuh³² ma³cón³² re² bíh¹ tsú² tsáu². Nɨ́¹juáh³ tsá² hiauh³ pí³ hi³ ma³tɨn² tsáu², hniáuh³² bíh¹ jmu³ tsú² ta²¹ jáun². \v 8 Tsá² hiauh³ pí³ hi³ chá³² tiá³ tsɨ́³ tsáu², ca³tɨn¹ bíh¹ tsú² jmu³ la³ jáun². Nɨ́¹juáh³ tsá² zia³² hi³ lɨ́¹ cueh³² tsáu², tiá² hniáuh³² yáh³ hen² tsɨ́³ tsú² hi³ hiáuh³ siáh³ nɨ́¹ má¹lɨ́²cué³² jáun². Tsá² ho² cáun² jáɨ¹³, hniáuh³² jmu³ ca³la³ hi³ hua³hín¹³ lɨ́n³² bíh¹. Nɨ́¹juáh³ tsá² ja³² mií³ tsɨ́³ ñí¹con² tsáu², jáun² ca³la³ hi³ hiún² lɨ́n³² bíh¹ tsɨ́³ tsú² hniáuh³² ma³hon³ tsá² hí³. \s1 Ha³ lánh³ ca³tɨ²¹ ma³zian² tsá² haɨn²¹ tɨ³ con² Cristo \p \v 9 Ma³hno¹ tiá³ náh² tsá²ján² tsá²ján², cáun² hi³ hú¹tá¹ tson²; tɨ³ có³² héi³ náh² máh¹ ca³tɨ²¹ hi³ hlaɨh³ ca³la³ hi³ jmúh¹³ náh² han¹, chá¹ náh² cáun² honh² hi³ jmúh¹³ jmáh³la³ hi³ chu²¹. \v 10 La³jmɨ́¹ hnio³ tsú² raɨnh²¹ ma³hno¹ náh² tsá²ján² tsá²ján², hi³ ma³quien¹³ náh² tsá²ján² tsá²ján² cun³quionh³ hi³ cueh¹ náh² tsú² jáɨ¹³ la³ñí¹ la³ján³. \p \v 11 Ca³tɨ²¹ la³jɨ́³² hi³ ca³tɨn¹ náh² jmúh¹³, ha³ lɨ́² jmú² náh² juɨnh³; ca³la³ jonh³ jmɨ́¹ honh² náh² jmu³ tá¹³ Tɨ³² Juo¹³ dí². \p \v 12 Tsɨnh¹ lɨ́n²¹ náh² jmu³ cun³ñí¹ hi³ zia³² hi³ hu²¹ honh²; cueh³ náh² honh² nɨ́¹ má¹ca³ma³tsoh¹ náh² honh². Lienh¹ náh² Dió³² la³jɨ́³² jmáɨ¹. \p \v 13 Ma³hon¹ náh² tsá² má²joh¹ Dió³²; hi³ hniah³² náh² siáh³ tsá² tiá² zia³² ñí¹ jnioh¹³, hen³ náh² tsú² re² tɨn². \p \v 14 Hiú¹ mɨ́¹ náh² hi³ chu²¹ ñí¹con² Dió³² hi³ ca³tɨn¹ tsá² hɨ́¹ tsa¹ náh², mɨ́¹ náh² hi³ chu²¹ cha³ jmɨ́¹ tanh¹³ náh² tsú² hú¹mu³héih³². \p \v 15 Ma³hiún¹³ náh² honh² quiúnh¹ tsá² hiún² tsɨ́³, hi³ uo³ náh² siáh³ quiúnh¹ tsá² ná¹ho². \p \v 16 Tianh³ náh² re² tɨn² quiúnh¹ náh² tsá²ján² tsá²ján². Ha³ lɨ́² lɨ́¹ jmú² náh² quien², tɨ³la³ jmu³ náh² uá²jaɨ³² ta²¹ hi³ la³ jmu² tsá² tsɨ́¹juɨ́³. Ha³ lɨ́² cuɨ́¹ lɨ́n¹³ náh² hi³ jlánh¹ hliáun³ hi³ ñíh¹ náh². \p \v 17 Ha³ lɨ́² jéinh¹ náh² hi³ hlah³ ñí¹con² tsá² jmu² hlah³; tɨ³la³ chú³² má¹jnia¹³ náh² ñí¹con² la³jɨ́n³² tsáu² hi³ jmuh³² náh² jmáh³la³ hi³ chu²¹. \v 18 Jmu³ náh² pí³ la³ cun³ ñí¹ tion²³ náh² hi³ lɨ́¹³ lɨ³ niau²¹ tie³ ja¹ quián¹³ náh² quiúnh¹ la³jɨ́n³² tsáu². \v 19 Hnoh², tsá² jlánh¹ hnau³ jná¹³, ha³ lɨ́² jéinh¹ hnoh² hi³ hlah³ ñí¹con² tsáu²; tɨ³ re² chá¹ náh² jo³cuo² Dió³² Tsá² ma³tsau¹³. Quí¹ ñí¹ Sí² quioh²¹ tsú² juáh³: “Jná¹³ bíh¹ Tsá² ca³tɨn¹ hi³ má¹tson¹³ tsáu²; jná¹³ bíh¹ jéinh¹, juáh³ Juo¹³ dí²”. \v 20 Ja³bí¹ rá¹juáh³ siáh³: “Cuéh³ náh² tsá² hau² hi³ cuh³ nɨ́¹juáh³ hi³ ñí¹cuóunh²¹, hi³ cuéh³ náh² siáh³ jmáɨ² hɨ́nh³ nɨ́¹juáh³ hi³ hí¹quiéin² tsɨ́³; quí¹ nɨ́¹juáh³ hi³ jéinh¹ náh² hi³ chu²¹, jáun² chéi³ bíh¹ zó³² ñí¹ tsá² hí³ lɨ́¹³”. \v 21 Ha³ lɨ́² cue² jáɨ¹³ ñí¹con² hi³ hlah³ hi³ jmu³ héih³² ñí¹con² nú²; tɨ³ re² bíh¹ hi³ quɨnh¹ hnú² jmáɨ¹ ñí¹con² hi³ hlah³ cun³quionh³ hi³ chu²¹. \c 13 \p \v 1 La³jɨ́n³² tsáu² ca³tɨn¹ tanh¹³ ta²¹ tsá² ho² ta²¹, quí¹ tiá² zian² yáh³ tsá² ho² ta²¹, tsá² tiá² ca³chan³ Dió³²; Dió³² bíh¹ Tsá² ca³chan³ la³jɨ́n³² tsá² ná¹ho² ta²¹. \v 2 Hi³ jáun² nɨ́¹juáh³ tsá² tiá² nieh³ ñí¹con² tsá² ho² ta²¹, hi³ tiá² ta²¹ haɨh²¹ jáɨ¹³ hi³ ná¹ho² tsá² ca³chau³ Dió³² bíh¹ tsú² jaun³². Tsá² tiá² nieh³ la³ hí³ né³ ca³tɨn¹ tá¹tsɨn¹ héih³². \v 3 Quí¹ jun³juáh¹³ hi³ juénh³ tsá² jmu² hi³ chu²¹ yáh³ tsá² ná¹ho² ta²¹, quí¹ hi³ juénh³ tsá² jmu² hi³ hlah³ bíh¹ tsú². ¿Hnáuh¹ hnú² hi³ tiá² hi³ cáu² he² quiúnh¹ nú² tsá² ho² ta²¹? Hi³ jáun² chun¹ nú² jmu³, hi³ jáun² tsá² ho² ta²¹ hléh³² re² hi³ ca³tɨn¹ hnú², \v 4 quí¹ hi³ chú³² quián¹³ hnú² bíh¹ hi³ lɨ́n³ tsú² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³². Tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ hnú² jmuh³² hi³ hlah³ né³, hi³ jáun² bíh¹ hniáuh³² juenh¹³ hnú². Quí¹ jun³juáh¹³ hi³ cáun² lɨ́¹ ho² yáh³ tsú² jáɨ¹³, quí¹ hi³ jáun² yáh³ lɨ́n³ tsú² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² hi³ jéinh³² hi³ míh²³ jáun² tsɨ́³ Dió³² ñí¹con² hi³ hlah³ hi³ jmu² tsáu². \v 5 Hi³ jáun² bíh¹ hniáuh³² jmu³ tsáu² nieh³ ñí¹con² tsá² ho² ta²¹, jun³juáh¹³ cun³ jmáh³ hi³hliá² ma³tsau¹³ yáh³ tsú², tɨ³la³ cun³ñí¹ hi³hliá² jáun² tá¹no¹ re² jmɨ́¹ tsɨ́³ bíh¹ dí². \v 6 Ja³bí¹ cun³ñí¹ hi³ jáun² yáh³ hniáuh³² cuéh¹ hnoh² siáh³ hmah²¹ hi³ caɨ³² tsú² jáun², quí¹ tsá² ho² ta²¹ dá² ná¹má²cón³² Dió³² bíh¹ cun³quionh³ ta²¹ hi³ ná¹jmu² jáun². \p \v 7 Ma³hmah²¹ ñí¹con² la³jɨ́n³² tsáu² la³ cun³ hi³ ca³tɨn¹ nú². Nɨ́¹juáh³ jmɨ́¹ chi² tsú² hmah²¹, ca³tɨn¹ hnú² cuéh¹; nɨ́¹juáh³ jmɨ́¹ jmu² tsú² ta²¹ juú², jáun² ca³tɨn¹ nú² má¹tih²¹ siáh³; nɨ́¹juáh³ tsá² ca³tɨn¹ nú² hi³ jmúh¹³ nú² juénh² ñí¹con², jáun² jmu³ hnú² juénh² ñí¹con² tsú², hi³ tsá² ca³tɨn¹ nú² má¹quien¹³ né³, ma³quien¹³ siáh³ tsú². \p \v 8 Tiá² hniáuh³² hi³ cá² ñí¹ dí¹quian¹ nú² hi³ cáun² ren² nú² quioh²¹ tsáu², tɨ³la³ hniáuh³² dí¹quian¹ nú² hi³ má¹hno¹ nú² tsá²ján² tsá²ján² bíh¹. Quí¹ nɨ́¹juáh³ tsá² hnio³ raɨnh²¹, jáun² cun³quionh³ la³ jáun² má²lɨ́²ma³tí³² tsú² la³ cun³ hi³ rá¹juáh³ jáun² liei²¹ bíh¹. \v 9 Quí¹ liei²¹ quioh²¹ Dió³² rá¹juáh³ la³ lá²: “Ha³ lɨ́² jmú² juón¹ nú², ha³ lɨ́² jngɨh³ tsáu², ha³ lɨ́² háɨn², [ha³ lɨ́² chá² jú¹ tɨ́¹jáɨ² quioh²¹ hí¹ jan² tsáu²], ha³ lɨ́² lɨ́¹ háɨ² honh² hi³ quioh²¹ tsáu²”; tɨ³la³ má²lɨ́²ma³tí³² bíh¹ tsú² la³jɨ́³² héih³² nɨ́², la³ má²quionh³ la³jɨ́³² héih³² ñí¹ hná¹ nɨ́² cun³quionh³ hi³ má²tí³² tsú² jáun² cáun² héih³² lá²: “Ma³hno¹ tsá²mɨ³cuóun² renh² la³jmɨ́¹ hno³ nú² huen²”. \v 10 Quí¹ tsá² hnio³ tsá²mɨ³cuóun² raɨnh²¹, jun³juáh¹³ jmu² hi³ hlah³ yáh³ tsú²; hi³ jáun² la³ jáun² bíh¹ má²má²tí³² tsú² la³ cun³ hi³ rá¹juáh³ jáun² liei²¹ quioh²¹ Dió³² nɨ́¹juáh³ hi³ hnio³ tsú² tsáu². \p \v 11 Jáun² cun³ñí¹ hi³ nɨ́² né³, cuɨ́¹ lɨ³ ñíh¹³ hnoh² hi³ hín² jmáɨ¹ ziáun² dí² lá², hi³ cuɨ́¹ lɨ³tsɨn² náh² siáh³ hi³ má²hniáuh³² bíh¹ ñí³ náh²; quí¹ tɨ³ lɨ³mí¹ má²janh² má²he² bíh¹ jmáɨ¹ hi³ liáun³ dí² la³ cónh³ bíh¹ jmɨ́¹ ca³chá¹³ dí² jáun² cáun² tsɨ́³. \v 12 Quí¹ má²cá²jniá³² cu³tí¹³ bíh¹ ta³né³², má²ja³quián³ hiá³² cu³tí³ bíh¹ hiú²; hi³ jáun² bíh¹ hniáuh³² ñí³ dí² hi³ chá¹³ dí² tɨ³ có³² la³jɨ́³² la³ cun³ hi³ jmu² tsú² já¹niéi²; hi³ jáun² la³jmɨ́¹ jmu² jáun² hliáu³ hua³jan²¹ hi³ tsa³jmú³ hniéi², la³ jáun² cuɨ́¹ tauh¹³ dí² hua³jan²¹ hi³ jmú¹³ ta²¹ quiú¹³, hi³ ngɨ́¹³ dí² juɨ³² ñí¹ tie³ joh¹ yáh³. \v 13 Cuɨ́¹ má¹ziáun¹³ dí² re², la³ cun³ lin¹ hi³ ziáun² dí² ñí¹ tie³ joh¹. Tiá² hniáuh³² hi³ ná¹hein²¹ dí² jɨ³ hi³ ná¹jmu³² dí² jmáɨ¹ ca³la³ cú²tiú² cú²jan³² nio², sa³jun³ hi³ juón¹ dí², jɨ³ la³jɨ́³² hi³ dí¹quiaunh²¹ tsɨ́³ dí², sa³jun³ hniáuh³² hnáu¹³ dí² hniéi², sa³jun³ hi³ uóu³² tsɨ́³ dí² nɨ́² siáh³. \v 14 Tɨ³la³ tɨ³ re² bíh¹ jmuh²¹ náh² ta²¹ Jesucristo la³jmɨ́¹ jmúh³² hliáu³ ta²¹ hmɨh³² pin³ quioh²¹; hi³ su³uú² lɨ́¹ háɨ² náh² honh² hi³ má¹tih²¹ náh² la³ cun³ hi³ dí¹quiaunh²¹ honh² náh² hmóu³². \c 14 \s1 Ha³ lɨ́² chú¹ lɨ́² ñih²¹ hnú² renh² \p \v 1 Hi³ jáun² né³, nɨ́¹juáh³ cuan³ jan² tsá² tiá² re² má²jmɨ́¹ má²tsɨ́³ ca³tɨ²¹ jú¹ tson² quioh²¹ Cristo, cáun² hen³ náh² tsú²; tɨ³la³ jun³juáh¹³ hi³ hen¹³ náh² tsú² cun³ñí¹ hi³ hnáuh² náh² juonh²¹ quiúnh¹ ca³tɨ²¹ jáɨ¹³ hi³ tiá² lin¹ zia³² ha³ lánh³ rón³² ma³re² yáh³ tsú². \v 2 Jmú¹³ jáɨ¹³, zian² ma³ jan² tsáu² lɨ́n²³ hi³ cáun² lɨ́¹³ bíh¹ cuh³ la³jɨ́³² ñí¹ má³², tɨ³la³ zian² siáh³ ma³ jan² tsá² tiá² nga³ má²jmɨ́¹ má²tsɨ́³ ca³tɨ²¹ jú¹ tson² quioh²¹ Cristo, tsá² cúh² jmáh³la³ jonh². \v 3 Jáun² tsá² cúh² ca³la³ jɨ́³² ñí¹ má³², tiá² hniáuh³² yáh³ ma³zian³² tsú² ñí¹con² tsá² cúh² má³² ná¹quiáh¹; hi³ nɨ́¹juáh³ tsá² cúh² má³² ná¹quiáh¹ né³, tiá² hniáuh³² yáh³ chu³ ñih³ tsú² tsá² cúh² ca³la³ jɨ́³², quí¹ Dió³² bíh¹ má²ca³hen³ tsá² hí³. \v 4 ¿Quí¹ hin² yáh³ tsánh² hnú² hi³ jáun² sa³ hnú² yáh³ jlánh¹ chú¹ ñih²¹ nú² quian²¹ Tsá² siánh³? Quí¹ hnga² bíh¹ Juo¹³ tsú² ca³tɨn¹ ra³tsɨ³² héih³² ñí¹con² tsú² nɨ́¹juáh³ hi³ chun¹ ho³ tiá² chun¹. Tɨ³la³ cun³ tá¹zanh¹ bíh¹ tsú² re², quí¹ Juo¹³ bíh¹ dí² Tsá² tɨn² zinh³ tsú² re². \p \v 5 Ja³bí¹ la³ jáun² zian² ma³ jan² tsáu² hi³ jlánh¹ jmu² hɨ́en¹ jmáɨ¹ ná¹hɨ¹³ la³ cónh³ bíh¹ jmáɨ¹ ñí¹ hná¹ jáun², hi³ zian² né³ tsá² lɨ́n²³ hi³ cáun² cá²ren² bíh¹ la³jɨ́³² jmáɨ¹. Ma³ quin³² ma³ jan³² bíh¹ tsú² hniáuh³² ná¹hu²¹ cáun² tsɨ́³ la³ cun³ hi³ lɨ́n²³. \v 6 Tsá² jlánh¹ jmu² hɨ́en¹ cáun² jmáɨ¹, cun³ñí¹ hi³ má²quien² Tɨ³² Juo¹³ bíh¹ dí² tsú² jaun³² hi³ jmu² la³ jáun²; [hi³ nɨ́¹juáh³ tsá² tiá² jmu² la³ jáun² né³, ja³bí¹ hi³ má²quien² Tɨ³² Juo¹³ bíh¹ dí² tsú² siáh³ la³ jáun²]. Hi³ jáun² né³, nɨ́¹juáh³ tsá² cúh² la³jɨ́³² ñí¹ má³², hi³ má²quien² Tɨ³² Juo¹³ bíh¹ dí² tsú² jaun³², quí¹hliá² cueh³² tsú² tiá¹hmah¹ Dió³²; hi³ tsá² cúh² má³² ná¹quiáh¹ né³, ja³bí¹ má²quien² siáh³ Tɨ³² Juo¹³ yáh³ dí² tsú² jaun³², quí¹ ja³bí¹ hí³ siáh³ cueh³² tiá¹hmah¹ Dió³². \p \v 7 Quí¹ hí¹ jan² yáh³ dí² tiá² ziáun² hi³ ca³ta¹ hmóu³², sa³jun³ jún³ yáh³ dí² hi³ ca³ta¹ hmóu³². \v 8 Quí¹ nɨ́¹juáh³ ziáun² dí², hi³ ca³tɨn¹ Tɨ³² Juo¹³ bíh¹ dí² ziáun²; hi³ nɨ́¹juáh³ jun³ dí² né³, jun³ dí² hi³ ca³tɨn¹ Tɨ³² Juo¹³ bíh¹ dí² siáh³. Hi³ jáun² né³, uá¹ hi³ ziáun² uá¹ hi³ jún¹ dí², cun³ jáun² tiauh² bíh¹ dí² ñí¹con² Tɨ³² Juo¹³ dí². \v 9 Quí¹ Cristo ca³jun³, hi³ jáun² jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³jenh¹³, hi³ jáun² lɨ́¹³ lɨ́n³ tsú² Juo¹³ tsá² má²cá²tsan³ jɨ³ tsá² zian² nɨ́² siáh³. \p \v 10 Tɨ³la³ hnú² né³, ¿he³ láɨh³² chú¹ ñih²¹ hnú² renh², ho³ he³ láɨh³² sa³ ma³zian¹³ hnú² ñí¹con² tsú²? Quí¹ la³jáɨ³² bíh¹ dí² ca³ta¹ hi³ tsá¹ma³jnia¹³ ñí¹con² Dió³², hi³ jáun² hí³ bíh¹ ra³tsɨ³² héih³² ñí¹con² dí². \v 11 Quí¹ ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³² rá¹juáh³ la³ lá²: \q1 La³jmɨ́¹ tson² hi³ zian² jná¹³, \q1 la³ jáun² bíh¹ tson² hi³ la³jɨ́n³² tsáu² junh³ cú¹jñí¹ ta³ ñi³² jná¹³, juáh³ Juo¹³ dí², \q1 hi³ jáun² má¹jáun² né³ la³jɨ́n³² tsáu² bíh¹ má²juáh³ hi³ huen² jná¹³ bíh¹ lɨ́n³ Dió³². \m \v 12 La³ jáun² bíh¹ lɨ́¹³ hi³ ma³ quin³² ma³ jan³² dí² tsá¹jɨ́enh¹ jú¹ tson² quiú¹³ ñí¹con² Dió³². \s1 Ha³ lɨ́² jmú² hnú² hi³ qui³ hính³² renh² \p \v 13 Hi³ jáun² bíh¹ tiú²uú² hniáuh³² chú¹ ñih²¹ dí² tsá²ján² tsá²ján². Cha³ jmɨ́¹ jmúh¹³ náh² la³ nɨ́², tɨ³ re² bíh¹ má¹zián¹³ náh² re², cáun² hi³ tiá² lɨ́¹³ qui³ hính³² renh² náh², la³ cun³ cáun² hi³ tiá² lɨ́¹³ tánh³² tsáu² tso³ yáh³. \v 14 Cun³ñí¹ hi³ má²ca³cunh³ jná¹³ quiúnh¹ Jesús Tɨ³² Juo¹³ dí², hi³ jáun² má²ca³lɨ³ ño¹ jná¹³ hi³ tiá² zia³² hí¹ cáun² hi³ tiá² jɨ² hi³ cáun² lɨ́¹ lɨ́²³ hnga²; tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ zian² jan² tsá² lɨ́n²³ hi³ zia³² hi³ tiá² jɨ², jáun² ca³tɨn¹ tsá² hí³ bíh¹ tiá² jɨ² hi³ jáun². \v 15 Hi³ jáun² nɨ́¹juáh³ ca³hliah²¹ hnú² tsɨ́³ renh² nú² cun³quionh³ cáun² má³² hi³ cuh³² nú², hi³ jáun² má²jmuh³² hnú² hi³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ hi³ tiá² hno³ bíh¹ nú² tsú². Ha³ lɨ́² jmú² hnú² hi³ tsa³hín³ jan² tsáu² cun³quionh³ hi³ jlánh¹ ñí¹cúh² nú² cá² ñí¹ má³², quí¹ ca³tɨn¹ tsá² hí³ bíh¹ uá²jaɨ³² jun³ Cristo. \v 16 Zia³² bíh¹ hi³ lɨ́n²³ náh² chu²¹, tɨ³la³ ha³ lɨ́² cué² náh² jáɨ¹³ hi³ hléh³² tsáu² hlah³ ca³tɨ²¹ hi³ jáun². \v 17 Quí¹ jun³juáh¹³ cun³quionh³ hi³ hua³hín¹³ hi³ cú² hi³ hɨ́nh²³ yáh³ tsú² lɨ́¹³ hí³ jo³cuo² Dió³², tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ tsá² má²chun¹, jáun² tsá² la³ hí³ bíh¹ má²hún¹ jo³cuo² Dió³², tsá² tiá² hniéi² jmu², hi³ zian² tsú² siáh³ hiún² tsɨ́³ hi³ ja³² ñí¹con² Jmɨ́²chí³ Chun¹. \v 18 Jlánh¹ tɨ³² tsɨ́³ Dió³² nɨ́¹juáh³ má²cón³² tsú² Cristo la³ nɨ́², hi³ ja³bí¹ tsáu² siáh³ uá²jaɨ³² jéih³² la³ nɨ́². \p \v 19 Cun³ñí¹ hi³ jáun² né³, cuɨ́¹ jmú¹³ dí² pí³ hi³ jmú¹³ dí² jmáh³la³ hi³ lɨ³ lɨ́¹³ niau²¹ tie³, jmáh³la³ hi³ lɨ³ lɨ́¹³ pin³ tsɨ́³ tsá²ján² tsá²ján². \v 20 Su³uú² lɨ́¹ hin³² tá¹³ Dió³² cun³quionh³ má³² hi³ ñí¹cúh² nú². Quí¹ uá¹jinh¹ tson² bíh¹ hi³ la³jɨ́³² má³² bíh¹ jɨ², tɨ³la³, jáun² bíh¹ hlah³ nɨ́¹juáh³ ca³hliah³ tsú² tsɨ́³ tsáu² cun³quionh³ cáun² má³² hi³ cúh² jáun² bíh¹. \v 21 Tɨ³ jlánh¹ bíh¹ re² nɨ́¹juáh³ hi³ tiá² cúh¹³ hnú² cú²jueh³² ngú³ hi³ sa³jun³ húh¹³ nú² mu² ráu³ mɨ³ uóun²jɨeh¹³, sa³jun³ hí¹ cáun² hi³ jmɨ́¹ lɨ³ lɨ́¹³ qui³ hính³² renh² nú² hi³ tánh³² tso³. \v 22 Hi³ jáun² ca³tɨ²¹ jáɨ¹³ nɨ́² né³, ta³ ñí¹ Dió³² bíh¹ hniáuh³² cháh¹³ hnú² huen² cáun² honh². ¡Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² tsá² zia³² hi³ jmu² ta³ tiá² tun³ nio² tsɨ́³! \v 23 Tɨ³la³ tsá² cúh² cá² ñí¹ má³² ta³ hu²¹ hliáun³ ñéih³ tsɨ́³ má¹ná¹, tsá² la³ hí³ má²tá¹tsɨn¹ héih³² bíh¹, quí¹hi³hliá² lɨ́²cuh³ ta³ nio² tun³ tsɨ́³; quí¹ tso³ bíh¹ ca³la³ jɨ³lɨ³² hi³ jmu² tsú² ta³ tiá² cáun² nio² tsɨ́³. \c 15 \s1 Ma³hiún¹³ tsɨ́³ tsá²mɨ³cuóun² renh² nú², ha³ lɨ́² ma³hiún¹³ honh² huen² \p \v 1 Jnoh¹, tsá² má²hún¹ tsɨ́³ dí² ca³tɨ²¹ jú¹ tson² quioh²¹ Cristo, ca³ta¹ dí² hi³ má¹hon¹ tsá² tiá² nga³ má²jmɨ́¹ má²tsɨ́³ ca³tɨ²¹ jú¹ tson² jáun², jun³juáh¹³ hi³ hniáuh³² lɨ́¹ má¹hiún¹³ dí² tsɨ́³ hmóu³² yáh³. \v 2 Tɨ³la³ ma³ quin³² ma³ jan³² dí² ca³ta¹ dí² hi³ má¹hiún¹³ tsɨ́³ tsá²mɨ³cuóun² raɨnh²¹ bíh¹, la³ cun³ hi³ chu²¹ hi³ lɨ́¹³ lɨ³hún¹ tsɨ́³ tsú² ca³tɨ²¹ jú¹ tson². \v 3 Quí¹ sa³jun³ Cristo yáh³ ca³ma³hiún² tsɨ́³ hnga², tɨ³la³ la³ cun³ rá¹juáh³ ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³² bíh¹ ca³lɨ³ la³ lá²: “Jáɨ¹³ hi³ tú² hiáu³² tsá² ca³quiu³ ca³je³ hnú², jná¹³ bíh¹ ca³ta³cuá¹con¹ ná¹”. \v 4 Jáun² bí¹ ca³hɨ́e³ Dió³² la³jɨ́³² hi³ rá¹tioh³ jáun² ñí¹ Sí², quí¹ hi³ jáun² lɨ́¹³ lɨ³ ne¹ dí² jú¹ tson² bíh¹; hi³ jáun² cun³quionh³ jáɨ¹³ jáun² lɨ³ táɨ² dí² hi³ jmú¹³ juenh² tsɨ́³, jɨ³ hi³ niau²¹ siáh³ re² tsɨ́³ dí², hi³ jáun² la³ jáun² bíh¹ lɨ³ zia³² hi³ ná¹hé² ná¹jan³² dí². \v 5 Hi³ jáun² Dió³², Tsá² jmu² hi³ lɨ³ juenh² tsɨ́³ dí² jɨ³ hi³ niau²¹ re² tsɨ́³ dí², cuɨ́¹ má¹hau³ hi³ lɨ́¹³ tionh² náh² cá²honh¹, hi³ ná¹jmóuh¹ náh² jáun² la³ cun³ lɨ́³ nóh³² quioh²¹ Jesús Tsá² lɨ́n³ Cristo, \v 6 hi³ jáun² la³ jáun² bíh¹ lɨ́¹³ hi³ la³jɨ́n³² náh² lɨ́¹³ má¹quien¹³ náh² Dió³² Jméi² Jesucristo Tɨ³² Juo¹³ dí² la³jmɨ́¹ lɨ́³ hi³ cáun² honh¹ náh² yáh³. \s1 Jú¹ chú³² hi³ má²ca³nga² ñí¹con² tsá²cá²jo²¹ \p \v 7 Hi³ jáun² né³, hen³ náh² tsá²ján² tsá²ján² la³jmɨ́¹ ca³he³ dí² jáun² Cristo, hi³ jáun² la³ jáun² lɨ³ quien² Dió³². \v 8 Quí¹ jná¹³ juanh³² hi³ Cristo cuan³ hi³ cua³ma³cón³² tsá² *judíos bíh¹, la³ jáun² bíh¹ ca³lɨ³tí³ jáɨ¹³ hi³ ca³jmú³ Dió³² quionh³ dí¹hio³ ñú¹deh³ dí², hi³ ca³lɨ³ lin¹ siáh³ hi³ Dió³² má²tí³² jáɨ¹³ quioh²¹. \v 9 Cuan³ tsú² siáh³ hi³ jáun² lɨ́¹³ hi³ *tsá²cá²jo²¹ uá²jaɨ³² ma³quien² Dió³² cun³ñí¹ hi³ Dió³² má²ca³ja³ mií³ tsɨ́³ ñí¹con² tsú²; la³ cun³ rá¹juáh³ jáun² ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³²: \q1 Cun³ñí¹ hi³ jáun² bíh¹ lɨ́¹³ tsah¹ jná¹³ hi³ ca³tɨn¹ hnú² ja¹ tsá²cá²jo²¹, \q1 hi³ hɨ́e¹³ jná¹³ siáh³ sun¹ hi³ ca³tɨn¹ hnú². \m \v 10 Ja³bí¹ la³ jáun² zia³² siáh³ ñí¹ rá¹juáh³: \q1 Hnoh², tsá²cá²jo²¹, ¡ma³hiún¹³ náh² honh² quiúnh¹ náh² tsá² tionh² jo³cuo² Dió³²! \m \v 11 Hi³ zia³² siáh³ cáun² ñí¹ rá¹juáh³: \q1 Hnoh² tsá²cá²jo²¹, ¡ma³quien¹³ náh² Juo¹³ dí²! \q1 Hi³ hnoh² tsá² zian² náh² tá¹ cáun² hngá¹máh³, ¡ma³quí¹ ma³quien¹³ náh² tsú² jɨ³lɨn² nah²! \m \v 12 Hla¹ Isaías ca³juáh³ siáh³ la³ lá²: \q1 La³jmɨ́¹ hion² cáun² zen² hmá² má²háuh¹³ bíh¹ chau²¹ jmáɨ¹ hi³ lɨ³zian² jan² tsá² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Isaí, \q1 hi³ jáun² tsá² hí³ né³ hau³ jáɨ¹³ ñí¹con² tsá²cá²jo²¹; \q1 hi³ jáun² tsá²cá²jo²¹ lɨ́¹³ zia³² cáun² hi³ ná¹hu²¹ tsɨ́³ hi³ ca³tɨn¹ tsú². \p \v 13 Hi³ jáun² Dió³² Tsá² jmu² hi³ hu²¹ tsɨ́³ dí² hi³ ca³tɨn¹ tsú², cuɨ́¹ má¹cónh²¹ hñu³ honh² hnoh² hi³ hiún² honh² náh², jɨ³ hi³ nio² tie³ honh² náh² cun³ñí¹ hi³ má²tanh²³ náh² tsú² ta²¹; hi³ cun³quionh³ pí³ quioh²¹ Jmɨ́²chí³ Chun¹ né³ cuɨ́¹ lɨ³ lin¹ náh² hi³ hú¹tá¹ tson² bíh¹ la³ cun³ hi³ hu²¹ jáun² honh² náh². \p \v 14 Hnoh² reh², má²ca³lɨ³ ño¹ jná¹³ hi³ cu³tí³ hnoh² ná¹chu²¹ honh² náh² ñí¹con² tsá²ján² tsá²ján², hi³ má²ná¹ñíh¹ náh² siáh³ re² la³jɨ́³² jú¹ tson², jɨ³ hi³ má²tɨn² náh² siáh³ hi³ hlɨ́¹ lienh¹ náh² tsá²ján² tsá²ján². \v 15 Tɨ³la³ cun³ jáun² cáun² lɨ́¹ má²ca³chá³ bíh¹ jná¹³ tiá³ tsɨn³² hi³ jmu¹ sí² lá² cun³quionh³ jú¹ na²¹ ca³tɨ²¹ la³jɨ́³² jáɨ¹³ nɨ́², hi³ jáun² tiá² lɨ́¹³ tsa³có³ honh² náh². Ca³lɨ³ hi³ chá¹³ jná¹³ tiá³ tsɨn³² hi³ jmu¹ sí² lá² cun³ñí¹ hi³ ho² ná¹ cáun² jáɨ¹³ hi³ ca³cué³ Dió³² jmɨ́¹ ca³ja³ mií³ tsɨ́³, \v 16 hi³ má¹con²¹ jná¹³ jáun² Jesús Tsá² lɨ́n³ Cristo ja¹ quioh²¹ tsá²cá²jo²¹. Jmu² jná¹³ ta²¹ ñí¹con² Cristo hi³ hléh²³ jná¹³ jú¹ chú³² quioh²¹ Dió³², hi³ jáun² lɨ́¹³ má¹jnia¹³ jná¹³ tsá²cá²jo²¹ ñí¹con² Dió³², hi³ má²ná¹chan¹ jáun² hi³ ca³jmú³ Jmɨ́²chí³ Chun¹, la³jmɨ́¹ cue³² tsú² cáun² hi³ lɨ́¹ cue³² ñí¹con² Dió³². \p \v 17 Hi³ jáun² né³, zia³² jáɨ¹³ hi³ lɨ́² tsah¹ jná¹³ ca³tɨ²¹ ta²¹ hi³ jmu² jná¹³ ñí¹con² Dió³² cun³ñí¹ hi³ jná¹³ jan² tsá² má²cá²cunh³ ná¹ quiúnh¹ Jesús Tsá² lɨ́n³ Cristo. \v 18 Tiá² cáun² lɨ́¹ chá²³ jná¹³ tiá³ tsɨn³² hi³ hléh¹³ hi³ siáh³ la³ cónh³ bíh¹ ta²¹ hi³ ca³jmú³ Cristo cun³quionh³ jná¹³, hi³ ca³lɨ³ jáun² hi³ tanh¹³ tsá²cá²jo²¹ ta²¹ Dió³². Ta²¹ jáun² ca³lɨ³ cun³quionh³ jáɨ¹³ hi³ ca³hléh³ jná¹³, jɨ³ cun³quionh³ hi³ lin¹ jniá³ nɨ́² siáh³, \v 19 la³ cun³ li²¹ hi³ cáu² hi³ jueh³² yáh³, hua³jueh³², jɨ³ hi³ ca³jnia³ pí³ quioh²¹ Jmɨ́²chí³ Chun¹ nɨ́² siáh³. La³ nɨ́² bíh¹ má²ca³ma³hián¹³ jná¹³ hi³ hléh²³ jú¹ chú³² hi³ ca³tɨn¹ Cristo la³ cáun² Jerusalén ca³la³ tɨ³ hué³² Ilírico. \v 20 Hi³ jáun² bíh¹ ca³jmú³² jná¹³ pí³ hi³ hléh¹³ jú¹ chú³² hi³ ca³tɨn¹ Cristo ñí¹ tiá² hin² má²ca³hléh³, jáun² tiá² lɨ́¹ jmu¹ jná¹³ cáun² ta²¹ ñí¹ má²ca³ma³liáu³² tsá² siánh³; \v 21 quí¹ jná¹³ ca³jmú³² la³ cun³ rá¹juáh³ jáun² ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³², hi³ juáh³ la³ lá²: \q1 Lɨ³ ñi³² bíh¹ tsá² tiá² jmɨ́¹ má²ca³náɨ³² jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ Tsá² hí³, \q1 hi³ tsá² tiá² jmɨ́¹ má²ca³náɨ³² jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ tsú² né³, ngɨ¹³ bíh¹. \s1 Po¹ hu²¹ tsɨ́³ hi³ tsó³² juú² Roma \p \v 22 Cun³ñí¹ hi³ jlánh¹ ca³lɨ³ zia³² ta²¹ jáun² bíh¹, jáun² tiá² ca³lɨ³ hi³ ñí¹jɨe¹ jná¹³ hnoh², uá¹jinh¹ hliáun³ jéin³² jmɨ́¹ má²ca³lén¹³ jná¹³ hi³ ñe¹. \v 23 Tɨ³la³ ta³né³² má¹na²¹, má²lɨ³² bíh¹ ta²¹ quion²¹ jná¹³ tɨ³ lá², hi³ jáun² cun³ñí¹ hi³ má²ngau³² lɨ́n³² bíh¹ mii² hi³ jmɨ́¹ hnó²¹ jná¹³ hi³ ñí¹jɨe¹ ná¹ hnoh², \v 24 jáun² né³, jná¹³ má²hu²¹ tsɨn³² hi³ ñí¹jɨe¹ ná¹ hnoh² nɨ́¹ má¹tɨ³ ñí¹ngau²¹ ná¹ tɨ³ hué³² España. Hi³ jáun² nɨ́¹ má¹ca³lɨ³ hiún² tsɨn³² jná¹³ hi³ má²lɨ́²juoh²¹ dí² ná¹jéinh³ ñí¹ quiúnh¹ hnoh², jáun² hu²¹ tsɨn³² jná¹³ hi³ má¹hau¹ tiá³ hnoh² ca³tɨ²¹ hú¹ juɨ³² hi³ hún¹ jná¹³ tɨ³ ó³² nɨ́¹ má¹lɨ³² jáun². \v 25 Tɨ³la³ ta³né³² má¹ná¹, má²ñih²¹ jná¹³ tín² Jerusalén, hi³ ñí¹cáun¹ jná¹³ ca³lá² hi³ lɨ́¹³ ma³hau³ quioh²¹ tsá² má²joh¹ Dió³² zian² ñí¹ jáun². \v 26 Quí¹ tsá² reh² hɨ́n¹³ tɨ³ hué³² Macedonia lá², jɨ³ hué³² Acaya má²ca³lɨ́n¹³ hi³ chú³² cunh³ quɨe³ hi³ zen³ ñí¹con² tsá² tia³mii² zian² ja¹ quioh²¹ tsá² joh¹ Dió³², tsá² zian² tɨ³ juú² Jerusalén. \v 27 Hmóu³² bíh¹ tsú² ca³lɨ́n¹³ hi³ chú³² jmu³ la³ jáun²; hi³ cun³ ca³tɨn¹ bíh¹ tsú² hi³ jmu³ la³ jáun², quí¹ tson² zia³² bíh¹ hi³ ná¹ren² tsú² ñí¹con² tsá² judíos hí³. Quí¹ tsá² hí³ bíh¹ tín² ca³tsóh³ hi³ zia³² quioh²¹ ñí¹con² tsá²cá²jo²¹ hi³ jmu² ta²¹ ñí¹con² jmɨ́²chí³, hi³ jáun² tsá²cá²jo²¹ né³ ca³tɨn¹ jéinh³² hi³ tsóh³ hi³ zia³² quioh²¹ ñí¹con² tsá² judíos hí³. \v 28 Hi³ jáun² né³, nɨ́¹ má¹ca³lɨ³tín³ jná¹³ má²ta²¹ nɨ́² hi³ má²lɨ́²jɨenh³ jná¹³ tsú² quɨe³ jáun², jáun² má¹jáun² má²ñí¹jɨe¹ jná¹³ hnoh² la³ má²hún¹ ná¹ jáun² juɨ³² hi³ ñe¹ tɨ³ España. \v 29 Hi³ jáun² nɨ́¹ má¹ngau³² jná¹³ jáun² tɨ³ nɨ́², hu²¹ tsɨn³² jná¹³ hi³ nɨ́¹ má¹cá²chó³² ná¹ cu³tí³ ma³mieh² jnoh¹ Cristo, ca³la³ hi³ canh¹³ jmɨ́¹ tsɨ́³ dí² [nɨ́¹ má¹ca³hléh³ jáun² jná¹³ jú¹ chú³² quioh²¹ tsú²]. \p \v 30 Hnoh² reh², cun³ñí¹ hi³ Jesucristo lɨ́n³ Juo¹³ dí², jɨ³ hi³hliá² Jmɨ́²chí³ Chun¹ má²ca³jmú³ hi³ hnáu³ dí², cun³ñí¹ hi³ jáun² bíh¹ hiú² mɨ́²³ jná¹³ hi³ má¹hau¹ náh² tiá³ cun³quionh³ hi³ lienh¹ náh² Dió³² cu³lɨ²¹ quiúnh¹ jná¹³ hi³ ca³tɨn¹ jná¹³. \v 31 Jáun² mɨ́¹ náh² ñí¹con² Dió³² hi³ liáu³² tsú² jná¹³ ñí¹con² tsá² tiá² ta²¹ haɨh²¹ zian² tɨ³ Judea, jɨ³ hi³ mɨ́¹ náh² hi³ tsá² joh¹ Dió³² zian² tɨ³ Jerusalén lɨ³ hiún² tsɨ́³ he³ la³ cun³ hi³ cán¹³ jná¹³; \v 32 jáun² nɨ́¹ má¹lɨ³² jáun² chau²¹ jná¹³ hi³ ñí¹jɨe¹ ná¹ hnoh² ca³la³ hi³ hiún² lɨ́n³² tsɨn³² nɨ́¹juáh³ Dió³² hnió³, hi³ lɨ́¹³ ñí¹ñí²¹ jná¹³ siáh³ ca³lá² tie³ nɨ́¹ má¹cá²chó³² ná¹ jáun². \v 33 Hi³ jáun² né³, Dió³² Tsá² jmu² hi³ nio² tie³ tsɨ́³ dí² cuɨ́¹ zenh¹ quiúnh¹ hnoh². Tson² bíh¹ cu³tí³ la³ jáun². \c 16 \s1 Po¹ hnió³ hi³ zian² tsú² re² tɨn² \p \v 1 Jáun² né³ reh², hen³ náh² re² tɨn² reh² dí² mɨ́¹ Febe tsá² zein²¹ jná¹³ lá², jan² tsá² má²ca³ma³cón³² tsá² ná¹lɨ́n³ cuáh³² já¹ juú² Cencrea. \v 2 Hen³ náh² tsú² la³jmɨ́¹ lɨ́³ hi³ hen¹³ náh² Tɨ³² Juo¹³ dí², la³ cun³ qui³ ca³ta¹ dí² jmú¹³, tsá² má²láɨ³ dí² tsá² joh¹ Dió³²; hi³ ma³hon¹ náh² tiá³ tsú² lɨ³ua³ cáun² hi³ lɨ³ hniáuh³² ñí¹con² tsú², quí¹ hí³ bíh¹ má²ca³ma³cón³² juóun³² tsáu², hi³ hí¹ la³ tɨ³ jná¹³ siáh³ má²ca³ma³cáu³² tsú². \p \v 3 Zéih³ tiá³ náh² mɨ́¹ Prisca jɨ³ ñú² Aquila: “Hia² náh²” hi³ ca³tɨn¹ jná¹³, tsá² má²ca³jmú¹³ jnoh¹ ta²¹ quiúnh¹ hi³ ca³tɨn¹ Cristo Jesús. \v 4 Tsá² hí³ ca³tiánh³ hmóu³² ñí¹ háɨnh¹³ cun³ñí¹ hi³ liáu³² tsú² jná¹³, hi³ jáun² cue² jná¹³ tsú² tiá¹hmah¹, tɨ³la³ jun³juáh¹³ jmáh³la³ huen² jná¹³ yáh³, quí¹ ja³bí¹ la³jɨ́n³² tsá² lɨ́n³ cuáh³² ja¹ quioh²¹ *tsá²cá²jo²¹ yáh³ siáh³ cue³² tiá¹hmah¹ ñí¹con² tsú². \v 5 Zéih³ náh² siáh³ tsá² reh² tsá² ngɨh³² hñú¹³ mɨ́¹ Prisca jɨ³ ñú² Aquila: “Hia² náh²” hi³ ca³tɨn¹ jná¹³. Ja³bí¹ zéih³ náh² siáh³ Epeneto, tsá² jlánh¹ re² juóh³² jnoh¹ quiúnh¹: “Hia² nú²” hi³ ca³tɨn¹ jná¹³; hí³ bíh¹ tín² ca³tanh² ta²¹ Cristo la³ñí¹ ja¹ tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Asia. \v 6 Ja³bí¹ Má²réi³, tsá² jlánh¹ má²ca³jmú³ ta²¹ ja¹ quián¹³ hnoh² nɨ́², zéih³ náh² siáh³: “Hia² nú²” hi³ ca³tɨn¹ jná¹³. \v 7 Zéih³ náh² siáh³: “Hia² náh²” Andrónico quionh³ Junias hi³ ca³tɨn¹ jná¹³. Tsá² hí³ bíh¹ tsá²co¹ jná¹³, tsá² ca³lɨ³tson³ quiúnh¹ jná¹³; hi³ hí¹ la³ tɨ³ tsá² ná¹lɨ́n³ *tɨ³² tsá² quian³² jë¹ Dió³² yáh³ jmu² quien² tsá² hí³. Tsá² hí³ bíh¹ tín² ca³tanh² ta²¹ Cristo la³ cónh³ bíh¹ jná¹³. \p \v 8 Zéih³ siáh³: “Hia² nú²” Ampliato ca³tɨn¹ jná¹³, tsá² re² juóh³² jnoh¹ quiúnh¹ cun³ñí¹ hi³ ca³tɨn¹ Tɨ³² Juo¹³ dí². \v 9 Zéih³ náh² Urbano: “Hia² nú²” hi³ ca³tɨn¹ jná¹³, tsá² jmu³² jnoh¹ ta²¹ cu³lɨ²¹ quiúnh¹ ñí¹con² Cristo Jesús; jɨ³ Estaquis tsá² hno³ lɨ́n³² jná¹³ zéih³ siáh³: “Hia² nú²”. \v 10 Ja³bí¹ zéih³ náh² siáh³ Apeles: “Hia² nú²”, quí¹ hí³ bíh¹ jan² tsá² jlánh¹ má²ca³jmú³ lin¹ hi³ nio² cáun² tsɨ́³ ñí¹con² Cristo; jɨ³ ñí¹con² tsá² tionh² hñú¹³ Aristóbulo juah²¹ siáh³: “Hia² náh²”. \v 11 Zéih³ siáh³: “Hia² nú²” Herodión tsá²co¹ jná¹³, jɨ³ tsá² tionh² hñú¹³ Narciso, tsá² ná¹tanh² hí³ ta²¹ Tɨ³² Juo¹³ dí². \v 12 Ñí¹con² mɨ́¹ Trifena jɨ³ mɨ́¹ Trifosa juah²¹ siáh³: “Hia² náh²”, tsá² jlánh¹ ná¹jmu² hí³ tá¹³ Tɨ³² Juo¹³ dí²; ja³bí¹ juah²¹ náh² siáh³: “Hia² nú²” ñí¹con² mɨ́¹ Pérsida, tsá² jlánh¹ hno³ dí², jan² tsá² jlánh¹ má²ca³jmú³ tá¹³ Tɨ³² Juo¹³ dí². \v 13 Zéih³ tiá³ Rufo: “Hia² nú²”, la³ má²quionh³ mí¹ziú¹³. Tsá² hí³ jlánh¹ lin¹ hi³ lɨ́n³ quian²¹ Tɨ³² Juo¹³ dí², jɨ³ mí¹ziú¹³ tsú² nɨ́² siáh³, tsá² má²ca³jmú³ hí³ ñí¹con² jná¹³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ hi³ mí²zia³² jná¹³. \v 14 Juah²¹ náh² siáh³: “Hia² nú²” hi³ ca³tɨn¹ jná¹³ ñí¹con² Asíncrito; Flegonte, Hermes, Patrobas, Hermas, jɨ³ la³ má²quionh³ tsá² reh² tionh² quionh³ tsú² nɨ́² siáh³. \v 15 Cuen²¹ tiá³ náh² Dió³² Filólogo, mɨ́¹ Jú¹, Nereo, la³ má²quionh³ mɨ́¹ raɨnh²¹ tsú², Olimpas, jɨ³ la³ má²quionh³ la³jɨ́n³² tsá² má²joh¹ Dió³² tionh² nɨ́² quionh³ tsú² siáh³. \p \v 16 Ren¹ náh² tsá²ján² tsá²ján² hi³ re² nio² honh² náh², la³ cun³ qui³ ráɨn³² tsú² jan² raɨnh²¹. La³jɨ́n³² tsá² lɨ́n³ cuáh³² quioh²¹ Cristo tɨ³ lá² juáh³: “Hia² náh²”. \p \v 17 Hnoh² reh², hlɨ́¹ lieh¹ jná¹³ hnoh² hi³ jmúh¹³ náh² hua³hín¹³ ca³tɨn¹ tsá² hnió³ jmu³ ná¹tsoh³ tsá² lɨ́n³ cuáh³², tsá² jmu² hí³ hi³ hliáh¹³ tsɨ́³ tsáu²; quí¹ tsá² hí³ hɨe³² la³ siáh³ bíh¹ la³ cónh³ bíh¹ zión³² hi³ má²ca³lɨ³ tɨn² náh² jáun², ha³ lɨ́² juónh³² náh² re² quiúnh¹ tsá² la³ hí³. \v 18 Quí¹ tiá² má²cón³² yáh³ tsá² la³ hí³ Jesucristo Tɨ³² Juo¹³ dí², tɨ³la³ ngú³ quioh²¹ hmóu³² bíh¹ tsú² má²cón³²; tsá² la³ hí³ má²can² tsá² tiá² hó¹ tiá² zɨ́h¹ cun³quionh³ jú¹ re² jú¹ tɨn², jɨ³ jú¹ tɨ́¹jáɨ². \v 19 La³jɨ́n³² tsáu² ná¹ñi³² hi³ hnoh² bíh¹ tsá² jlánh¹ re² ná¹ma³tih²¹, hi³ jáun² bí¹ jlánh¹ lɨ́²hiún² tsɨn³² jná¹³; cun³ñí¹ hi³ jáun² né³ hnó³² jná¹³ hi³ lɨ́n¹³ náh² tsá² má²ca³hia³ ca³táunh³ ca³tɨ²¹ hi³ chu²¹, tɨ³la³ jun³juáh¹³ ca³tɨ²¹ hi³ hlah³ yáh³. \v 20 Cu³diá²jan² bíh¹ jmu³ Dió³² Tsá² cha³² tie³ tsɨ́³ dí² hi³ jñáh³ tsá² hláɨnh¹ ñeh² tanh¹ hnoh². Hi³ jáun² cuɨ́¹ má¹hé¹ má¹mieh² náh² Jesucristo Tɨ³² Juo¹³ dí². \p \v 21 Jáun² né³, Timoteo, tsá² jmu² jná¹³ ta²¹ quiúnh¹, jɨ³ Lucio, Jasón jɨ³ Sosípater tsá²co¹ jná¹³ ná¹juáh²³: “Hia² náh²” ñí¹con² hnoh². \p \v 22 Jná¹³ la³² Tercio, tsá² cuá¹jmu² ná¹ sí² lá² héih³² quioh²¹ Po¹, ja³bí¹ jná¹³ juanh³²: “Hia² náh²”, cun³ñí¹ hi³ ca³tɨn¹ Tɨ³² Juo¹³ dí². \p \v 23 Ja³bí¹ Gayo, tsá² hñú¹³ ñí¹ cuon¹ jná¹³ lá² juáh³ siáh³: “Hia² náh²”, tsá² cue³² hñú³ lá² hi³ ngɨh¹³ tsá² ná¹lɨ́n³ cuáh³². Ja³bí¹ Erasto, tsá² ho² ta²¹ ca³tɨ²¹ ta²¹ juú² quioh²¹ juú² lá² juáh³ siáh³ ñí¹con² hnoh²: “Hia² hnoh²”, jɨ³ la³ má²quionh³ reh² dí² Cuarto nɨ́² siáh³. \v 24 [¡Cuɨ́¹ má¹hé¹ má¹mieh² bíh¹ Jesucristo Tɨ³² Juo¹³ dí² la³jɨ́n³² hnoh²! Tson² bíh¹ cu³tí³.] \s1 Má²quien² tsú² Dió³² ñí¹ cá¹táuh³ jáɨ¹³ quioh²¹ \p \v 25 Hi³ jáun² né³, cuɨ́¹ má¹quien¹³ dí² Dió³², Tsá² tɨn² jmu³ hi³ tɨ³ lɨ³mí¹ niau²¹ tiá³ honh² náh² la³ cun³ lɨ́³ jáun² jú¹ chú³² hi³ hléh²³ jná¹³, la³ cun³ jáɨ¹³ hi³ hɨ́e²³ jná¹³ jáun² hi³ ca³tɨn¹ Jesús Tsá² lɨ́n³ Cristo. Jáɨ¹³ nɨ́² bíh¹ jmɨ́¹ ná¹hmá¹ jmɨ́¹tin², la³ cun³ ta³ ñeh² bíh¹ hi³ lɨ́¹³ hngá¹máh³, tɨ³la³ ta³né³² má¹ná¹, Dió³² má²ca³jñéih³. \v 26 Jáun² ta³né³² má²ca³lɨ³ lin¹ bíh¹ jú¹ tson² jáun² la³ cun³ hi³ qui³ rá¹tioh³ ñí¹ Sí² hi³ ca³quiú² jáun² tsá² ca³lɨn³ hí³ *tɨ³² jë¹ Dió³² jmɨ́¹tin², la³ cun³ lɨ́³ jáun² héih³² quioh²¹ Dió³², Tsá² zian² cun³ jmɨ́¹hi³nio². Jáɨ¹³ hi³ jmɨ́¹ ná¹hmá¹ ná¹jnɨ́¹ jáun² má²ca³ma³jnia² bíh¹ Dió³², hi³ hí¹ la³ tɨ³ ñí¹con² la³jɨ́n³² tsá²cá²jo²¹ yáh³ má²ca³ma³jnia² tsú², hi³ jáun² la³jɨ́n³² tsáu² lɨ́¹³ niau²¹ cáun² tsɨ́³ hi³ ma³tí³². \p \v 27 Hi³ jáun² né³, cun³ñí¹ hi³ ca³tɨn¹ Jesús Tsá² lɨ́n³ Cristo ¡cuɨ́¹ lɨ³quien² bíh¹ Dió³² la³ cun³ jmɨ́¹hi³nio², Tsá² cú² hnga² tán¹ hi³ hú¹tá¹ quia³lín³ jmɨ́¹ tsɨ́³! Tson² bíh¹ cu³tí³. Cun³ nɨ́² bíh¹ tí³ jáɨ¹³.