\id MAT  
\h MATEO 
\toc1 Jú¹ Chú³² Hi³ Ca³jmú³ Má²téh³ 
\toc2 MATEO 
\toc3 Mt. 
\mt2 Jú¹ Chú³² Hi³ Ca³jmú³ 
\mt1 Má²téh³ 
\c 1  
\s1 Tsá²haun³² jméi² dí¹hio³ ñú¹deh³ Jesús 
\r (Lucas 3:23-38) 
\p  
\v 1 Hi³ lá² bíh¹ cáun² sí² hi³ cha³² jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ Jesús Tsá² lɨ́n³ Cristo, jan² Tsá² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Há²bran²¹ quionh³ hla¹ re²¹ Dá²vi²¹. Jáun² né³, ñí¹ lá² má²ja³toh³ hi³ jmáɨ² tsá²haun³² dí¹hio³ ñú¹deh³ tsú². 
\p  
\v 2 Há²bran²¹ hí³ jmɨ́¹ lɨ́n³ jméi² Isaac, tsá² lɨn³ jméi² Jacob, tsá² lɨn³ jméi² Judá la³ má²quionh³ jɨ³ tsá¹ raɨnh²¹ nɨ́² siáh³.  
\v 3 Judá hí³ quionh³ Tamar ñí²cuo² jmɨ́¹ lɨ́n³ jméi² mí¹ziú¹³ Fares quionh³ Zara. Jáun² Fares hí³ lɨn³ jméi² Esrom tsá² lɨn³ jméi² Aram.  
\v 4 Aram hí³ lɨn³ jméi² Aminadab tsá² lɨn³ jméi² Naasón, tsá² lɨn³ siáh³ jméi² Salmón.  
\v 5 Salmón hí³ quionh³ Rahab ñí²cuo² jmɨ́¹ lɨ́n³ jméi² mí¹ziú¹³ Booz, hi³ jáun² Booz hí³ né³ quionh³ Rut ñí²cuo² jmɨ́¹ lɨ́n³ jméi² mí¹ziú¹³ Obed. Obed hí³ né³ lɨn³ jméi² Isaí.  
\v 6 Isaí hí³ lɨn³ jméi² hla¹ re²¹ Dá²vi²¹, jáun² re²¹ Dá²vi²¹ la³ má²quionh³ tsá²mɨ³ tsá² jmɨ́¹ ñí²cuo² Urías lɨn³ jméi² mí¹ziú¹³ Salomón. 
\p  
\v 7 Salomón hí³ lɨn³ jméi² Roboam tsá² lɨn³ hí³ jméi² Abías, hi³ hí³ né³ lɨn³ jméi² Asa.  
\v 8 Jáun² Asa hí³ né³ lɨn³ jméi² Josafat tsá² lɨn³ jméi² Joram, tsá² lɨn³ hí³ jméi² Uzías.  
\v 9 Jáun² Uzías lɨn³ jméi² Jotam tsá² lɨn³ jméi² Acaz, Acaz hí³ né³ lɨn³ jméi² Ezequías.  
\v 10 Jáun² Ezequías lɨn³ jméi² Manasés tsá² lɨn³ hí³ jméi² Amón; Amón hí³ né³ lɨn³ jméi² Josías.  
\v 11 Hi³ jáun² Josías lɨn³ jméi² Jeconías la³ má²quionh³ tsá¹ raɨnh²¹, jmáɨ¹ hi³ ca³ja³taunh²¹ jáun² tsá² *Israel hi³ tson³ tɨ³ hué³² Babilonia. 
\p  
\v 12 Jmɨ́¹ má²lɨ³² jáun² né³, Jeconías hí³ siáh³ ca³lɨ³zian² Salatiel jon², tsá² lɨn³ hí³ jméi² Zorobabel.  
\v 13 Jáun² Zorobabel lɨn³ jméi² Abiud tsá² lɨn³ hí³ jméi² Eliaquim, tsá² lɨn³ jméi² Azor.  
\v 14 Hi³ Azor hí³ né³ lɨn³ jméi² Sadoc tsá² lɨn³ jméi² Aquim, tsá² lɨn³ hí³ jméi² Eliud.  
\v 15 Jáun² Eliud lɨn³ jméi² Eleazar tsá² lɨn³ hí³ jméi² Matán, tsá² lɨn³ jméi² Jacob.  
\v 16 Jáun² né³, Jacob lɨn³ jméi² Sé³² ñí²cuo² Má²réi³; Má²réi³ né³ lɨn³ mí¹ziú¹³ Jesús Tsá² ca³lɨn³ Cristo. 
\p  
\v 17 Hi³ jáun² la³ nɨ́² bíh¹ lɨ́³ hi³ quia³quiún³ nió³ jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Há²bran²¹ tín³ ca³la³ tɨ³ jmáɨ¹ hi³ zian² hla¹ Dá²vi²¹, hi³ hla¹ Dá²vi²¹ ca³la³ tɨ³ ñí¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ ca³huén² tsá² Israel hi³ ja³taunh²¹ hi³ tson³ tɨ³ Babilonia tín³ siáh³ quia³quiún³ nió³ jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ tsú², hi³ cónh³í¹ quia³quiún³ nió³ jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ tsú² tín³ la³ tɨ³ jmɨ́¹ ca³lɨ³zian² jáun² Cristo. 
\s1 Jmáɨ¹ hi³ ca³lɨ³zian² Jesús Tsá² lɨ́n³ Cristo 
\r (Lucas 1:26-38, 2:1-7; Juan 1:14) 
\p  
\v 18 La³ lá² bíh¹ lɨ³ hi³ ca³lɨ³zian² Jesús Tsá² lɨ́n³ Cristo: Má²réi³ jmɨ́¹ má²ná¹lɨ́³ jáɨ¹³ hi³ jenh¹³ cuo² quionh³ Sé³²; tɨ³la³ ñeh² bíh¹ hi³ jenh¹³ cuo² tsú² má¹ná¹, ca³lɨ³ lin¹ Má²réi³ hi³ quian² jon², cáun² hi³ lɨ³ cun³quionh³ pí³ quioh²¹ Jmɨ́²chí³ Chun¹.  
\v 19 Jáun² Sé³² tsá² nióh³² tsú² hí³ jáɨ¹³ quionh³ né³, ca³lɨ³hnió³ tsunh³ jáɨ¹³ quionh³ Má²réi³. Ca³lɨ́n¹³ tsú² hi³ jmu³ la³ jáun² ta³ tiá² hin² ñi³², quí¹hliá² tsá² hí³ jan² tsá² chun¹ bíh¹ hi³ jáun² tiá² jmɨ́¹ hnió³ yáh³ tsú² chin¹³ hua³heih²¹ Má²réi³.  
\v 20 Tɨ³la³ tá¹la³ lɨ́n²³ tsú² jáun² la³ nɨ́² né³, jan² tsá²cuú² tsá²ta³ Juo¹³ dí² ca³jnia³ jéinh³² tsú² juɨ³² qui³ ziú³, hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Hnú² Sé³², tsá² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Dá²vi²¹, ha³ lɨ́² jmú² juénh² nú² hi³ hen¹³ nú² Má²réi³ hi³ lɨ́n¹³ ñí²cuoh² nú², quí¹ dáɨn² hi³ quian² tsú² ca³can³ tsú² cun³quionh³ pí³ quioh²¹ Jmɨ́²chí³ Chun¹ bíh¹.  
\v 21 Hi³ jáun² nɨ́¹ má¹ca³lɨ³zian² dáɨn² hí³, hniáuh³² teh¹ nú² Jesús. La³ nɨ́² bíh¹ lɨ³ jmáɨ² tsú², quí¹hliá² lión³² tsú² tsá² joh¹ hi³ ca³tɨ²¹ tso³. 
\p  
\v 22 La³ nɨ́² bíh¹ ca³lɨ³ hi³ jáun² ca³lɨ³tí³ la³ cun³ hi³ ca³juáh³ Juo¹³ dí² cun³quionh³ jan² *tɨ³² jë¹ Dió³², hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\q1  
\v 23 Jan² tsá¹máɨ¹³, tsá² tiá² hin² má²ca³cáuh³², can³ jon², 
\q1 hi³ jáun² nɨ́¹ má¹ca³lɨ³zian² dáɨn² hí³, 
\q1 lɨ³ jmáɨ² Emanuel, 
\m (hi³ hnió³ juáh³ “Dió³² zenh² quiúnh¹ jnoh¹”). 
\p  
\v 24 Jmɨ́¹ ñi²¹ jáun² hi³ rá²cuóun¹ Sé³², ca³jmú³ bíh¹ la³ cun³ hi³ má²lɨ́²juáh³ jáun² tsá²cuú² tsá²ta³ Juo¹³ dí², hi³ ca³hen³ Má²réi³ hi³ lɨ́¹³ ñí²cuo².  
\v 25 Tɨ³la³ cun³ tiá² ca³tiánh³ bíh¹ tsú² cu³tsa³² ta³ ñeh² bí¹ hi³ lɨ³zian² jon²; jáun² Sé³² né³ ca³teh³ Jesús dáɨn² hí³. 
\c 2  
\s1 Tsá² quia³lín³ jmɨ́¹ tsɨ́³ tsá²jɨen³ Jesús 
\p  
\v 1 Jáun² né³, Jesús hí³ ca³lɨ³zian² já¹ juú² Belén, hué¹³ Judea, jmáɨ¹ hi³ jmɨ́¹ cuá¹lɨ́n³ Herodes re²¹ hué³² jáun². Jmɨ́¹ lɨ́¹cáɨn² jáun² né³, ca³cha³táunh¹ ma³ jan² tsá²ñuh² já¹ juú² Jerusalén, tsá² já²taunh²¹ tɨ³ juɨ³² ñí¹ hia³² hiú², tsá² quia³lín³ jmɨ́¹ tsɨ́³ hi³ chú² ñih²³ chí¹jmaɨ²¹.  
\v 2 Hi³ jáun² tsá² hí³ né³ ca³ngáɨ³: 
\p ―¿Ha³ jinh¹ rón³² Tsá² má²ca³lɨ³zian², Tsá² lɨ́n³ Re²¹ Juo¹³ tsá² *judíos? Quí¹ tɨ³ ñí¹ hia³² hiú² má²ca³neh²¹ jnoh¹ chí¹jmaɨ²¹ hi³ ca³tɨn¹ tsú², hi³ jáun² jau³ jnoh¹ ñí¹ lá² hi³ ja³ma³tsú¹ ma³jonh²¹ jnoh¹ tsú². 
\p  
\v 3 Jmɨ́¹ ca³lɨ³ ñi³² re²¹ Herodes jáɨ¹³ nɨ́² né³, ca³la³ lɨ́¹ tiá² ñi³² he³ jmu³ bíh¹ lɨ³, jɨ³ la³jɨ́n³² tsá² zian² já¹ juú² Jerusalén nɨ́² siáh³.  
\v 4 Jmɨ́¹jáun² ca³teh³ re²¹ hí³ la³jɨ́n³² tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³ jɨ³ tsá² ná¹lɨ́n³ tɨ³² liei²¹ nɨ́², jáun² ca³ngáɨh³ dí² tsá² hí³ ha³ jinh¹ ca³tɨ²¹ hi³ lɨ³zian² Tsá² lɨ́n¹³ Cristo.  
\v 5 Jáun² tsá² hí³ ca³juáh³: 
\p ―Já¹ juú² Belén hɨ́n¹³ tɨ³ hué¹³ Judea bíh¹ lɨ³zian²; quí¹ jan² hla¹ *tɨ³² jë¹ Dió³² ca³juáh³ la³ lá²: 
\q1  
\v 6 Hnú² juú² Belén hɨ́n¹³ tɨ³ hué¹³ Judá, 
\q1 tiá² huen³ yáh³ hnú² ja¹ tsá² ná¹ho² ta²¹ hué³² nɨ́²; 
\q1 quí¹ ñí¹con² hnú² bíh¹ cua³haɨn³² jan² Tsá² chín¹, 
\q1 Tsá² jmu³ hua³hí¹³ tsá² *Israel tionh² jo³uón³² jná¹³. 
\p  
\v 7 Jáun² ta³máɨh³ bíh¹ ca³teh³ Herodes tsá² quia³lín³ jmɨ́¹ tsɨ́³ hí³, hi³ jáun² ca³ngáɨh³ dí² hi³ hín² jmáɨh¹ ti³tsóh³ ca³jnia³ chí¹jmaɨ²¹ jáun².  
\v 8 Jáun² ca³zen³ dí² tsú² tɨ³ já¹ juú² Belén hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p ―Cuá²táunh¹ náh² ñí¹ zio¹, hi³ cuá²hniah³² náh² re² lɨ́n³² dáɨn² hí³; hi³ jáun² nɨ́¹ má¹ca³chanh²¹ náh², ñá²juah²¹ náh² ñí¹con² jná¹³, hi³ jáun² ja³bí¹ jná¹³ siáh³ uá²jaɨ³² ñe¹ hi³ ñí¹ma³tsú¹ ma³jonh²¹. 
\p  
\v 9 Jmɨ́¹ má²lɨ́²zéih³² jáun² re²¹ tsá² hí³ jáɨ¹³ nɨ́² né³, ja³taunh²¹ bíh¹ tsá² hí³ juɨ³² hi³ tiáunh¹; hi³ jáun² chí¹jmaɨ²¹ hi³ ca³jɨ́e³ tsú² jáun² tɨ³ ñí¹ hia³² hiú² cuá¹tsau³² chí¹ján³ ta³ ñí¹ tsú² ca³la³ ñí¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ ca³háɨ³² tie³ tá²chi²¹ ñí¹ rón²¹ dáɨn².  
\v 10 Hi³ jáun² jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ tsá² quia³lín³ hí³ jmɨ́¹ tsɨ́³ hi³ má²he² tie³, jáun² jlánh¹ ca³lɨ³ hiún² lɨ́n³² tsɨ́³;  
\v 11 hi³ jáun² jmɨ́¹ taunh²¹ tsú² jáun² ñéih³ né³, ca³jɨ́en³² dáɨn² quionh³ Má²réi³ mí¹ziú¹³. Jmɨ́¹jáun² ca³di³jñí³² dí² tiáunh¹ hi³ ca³ma³tsu³ ma³jónh³² dáɨn² hí³. Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³nia³ tsú² cuó² quioh²¹, hi³ ca³huéh³ cú¹mí¹niau²¹, ziún², jɨ³ no¹ hi³ lɨ́³ quionh³ há² má²ró³² jmáɨ² mirra nɨ́² siáh³, hi³ lɨ́¹ ca³cuéh³ dí² dáɨn².  
\v 12 Jmɨ́¹ má²lɨ́²niéi³² tsú² jáun² juɨ³² qui³ ziú³ hi³ tiú²uú² hniáuh³² tsa³tánh¹ tɨ³ juɨ³² ñí¹ cuá³ Herodes, hi³ jáun² juɨ³² siáh³ bíh¹ ja³tanh²¹ tsú² cú²jueh³² tɨ³ juú²co¹. 
\s1 Jmɨ́¹ ca³cuóun³ tsú² tɨ³ hué³² Egipto 
\p  
\v 13 Jmɨ́¹ má²já²tanh²¹ jáun² tsá² quia³lín³ hí³ jmɨ́¹ tsɨ́³ né³, jáun² jan² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² Juo¹³ dí² ca³jnia³ jéinh³² Sé³² juɨ³² qui³ ziú³ hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Náu², jan³² dáɨn² nɨ́² quionh³ mí¹ziú¹³, cuóun³ tɨ³ hué³² Egipto, ca³la³ ñí¹ cá¹juáh²¹ jná¹³ hi³ cuá¹han² nú² siáh³ hué³² jáun²; quí¹ né³bí¹ ja³hniah² Herodes dáɨn² hi³ jngɨh³. 
\p  
\v 14 Jmɨ́¹jáun² ca³náu² Sé³² hi³ ca³jan³ dáɨn² quionh³ mí¹ziú¹³ hi³ ja³taunh²¹ ta³ já¹niéi² tɨ³ hué³² Egipto;  
\v 15 jáun² ñí¹ jáun² bíh¹ ca³tiánh³ tsú² ca³la³ tɨ³ ñí¹ jun¹ Herodes. La³ nɨ́² ca³lɨ³ hi³ jáun² ca³lɨ³tí³ la³ cun³ hi³ má²ca³juáh³ Juo¹³ dí² jmɨ́¹tin² cun³quionh³ jan² hla¹ tɨ³² jë¹ Dió³²: “Tɨ³ hué³² Egipto bíh¹ ca³teh³ jná¹³ Jón³²”. 
\s1 Herodes jmu² héih³² hi³ jngɨh³ tsú² tsá¹míh¹ 
\p  
\v 16 Jmɨ́¹ ca³lɨ³tsɨn² jáun² Herodes hi³ tsá² quia³lín³ hí³ jmɨ́¹ tsɨ́³ lɨ́¹ má²lɨ́²cáuh³² cú²nga¹ bíh¹, jáun² ca³míh³ lɨ́n³² tsɨ́³ tsú²; hi³ jáun² ca³jmú³ dí² héih³² hi³ ma³tsan² tsú² la³jɨ́n³² tsá¹míh¹ tsá² jmɨ́¹ má²tiáunh¹ tun³ mieh² tɨ³ la³ hué³² jmɨ́¹ zian² já¹ juú² Belén jɨ³ juú² la³ cu³ la³ jéin³ jáun² nɨ́², la³ cun³ tí³ jmáɨ¹ hi³ ca³hɨ́e³ jáun² tsá² quia³lín³ hí³ jmɨ́¹ tsɨ́³.  
\v 17 La³ jáun² bíh¹ ca³lɨ³tí³ la³ cun³ hi³ ca³juáh³ jáun² hla¹ Jeremías tɨ³² jë¹ Dió³²: 
\q1  
\v 18 Ñí¹ja²¹ cáun² mah¹ tɨ³ juú² Ramá, 
\q1 hi³ ñí¹ho¹ lɨ́n²¹ tsú² hi³ hú¹ quí² hú¹ jngɨh³² tsɨ́³; 
\q1 Raquel bíh¹ hí³ tsá² cuá¹ho² hi³ ca³tɨn¹ jón²zɨ́h¹. 
\q1 Cun³ tiá² ca³lɨ³hnió³ bíh¹ tsú² hi³ niau²¹ re² tsɨ́³, 
\q1 quí¹ cun³ñí¹ hi³ jlánh¹ má²ca³hiá² cá²tsan³ jón²zɨ́h¹. 
\p  
\v 19 Hi³ jáun² né³, jmɨ́¹ má²jún¹ jáun² Herodes ca³jnia³ jan² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² Juo¹³ dí² jéinh³² Sé³² juɨ³² qui³ ziú³ tá¹la³ cuá³ jáun² hué³² Egipto, hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p  
\v 20 ―Náu², jon¹ dáɨn² quionh³ mí¹ziú¹³ hi³ cuánh² tɨ³ hué³² Israel, quí¹ má²cá²tsan³ bíh¹ tsá² jmɨ́¹ hnió³ jngɨh³ dáɨn². 
\p  
\v 21 Jáun² Sé³² ca³náu² hi³ ca³jón³² dáɨn² la³ má²quionh³ mí¹ziú¹³ hi³ jaunh³ tɨ³ hué³² Israel.  
\v 22 Tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³lɨ³ ñi³² Sé³² hi³ Arquelao má²cuá¹ho² siáh³ ta²¹ tɨ³ Judea cha¹³ hla¹ Herodes jméi², jáun² ca³lɨ³ cóh³² tsú² hi³ tsánh³² tɨ³ jáun²; tɨ³la³ jmɨ́¹ má²lɨ́²héi³ tsú² jáun² héih³² juɨ³² qui³ ziú³ né³, jaunh³ bíh¹ tɨ³ hué¹³ Galilea.  
\v 23 Jmɨ́¹ cá¹chánh²¹ tsú² hué³² jáun² né³, ngau³ hi³ ca³ñí¹cuá² já¹ juú² Nazaret. La³ nɨ́² ca³lɨ³ hi³ jáun² ca³lɨ³tí³ la³ cun³ hi³ ca³juáh³ jáun² tsá² jmɨ́¹ ná¹lɨ́n³ hí³ tɨ³² jë¹ Dió³² jmɨ́¹tin² hi³ Jesús téh³ tsú² hná¹ tsá² Nazaret. 
\c 3  
\s1 Juan² tsá² ziau² jmáɨ² hleh³² jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³² hué³² quiéin² 
\r (Marcos 1:1-8; Lucas 3:1-20; Juan 1:6-8,15-34) 
\p  
\v 1 Jmɨ́¹jáun² cuan³ Juan² tsá² ziau² jmáɨ² tɨ³ hué³² quiéin² lɨ́³ tɨ³ hué¹³ Judea, hi³ hleh³² jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³²,  
\v 2 hi³ juáh³ la³ lá²: 
\p ―¡Za¹ náh² jmɨ́¹ honh², quí¹ má²ja³quián³ ma³jnia² bíh¹ Dió³² Tsá² má²cuá¹hiáun¹ hi³ lɨ́n¹³ Re²¹! 
\p  
\v 3 Hi³ ca³tɨn¹ Juan² nɨ́² bíh¹ jáɨ¹³ hi³ ca³hléh³ jáun² hla¹ Isaías *tɨ³² jë¹ Dió³², jmɨ́¹ ca³juáh³ jáun² la³ lá²: 
\q1 Tɨ³ hué³² quiéin² niéih³ cáun² ho³ tsáu², hi³ ñí¹juah²¹: 
\q1 Jmu³ náh² hua³jan²¹ juɨ³² ñí¹ já²¹ Juo¹³ dí²; 
\q1 jmu³ náh² cáun² juɨ³² cú²tso². 
\p  
\v 4 Jáun² ha¹ Juan² hí³ né³ jmɨ́¹ lɨ́³ jñú¹³ jáh³ cánh¹ téh²³ tsú² camello, lá² hñéih¹ tsú² jmɨ́¹ lɨ́³ láu², hi³ má³² quioh²¹ tsú² né³ jmɨ́¹ lɨ́n³ náɨh² la³ má²quionh³ jmɨ́²toh¹ hi³ zia³² ja¹ náɨ².  
\v 5 Hi³ jáun² tsá² zian² Jerusalén jmɨ́¹ ja³táunh¹ hi³ náɨ³² jë¹ tsú², la³ má²quionh³ la³jɨ́n³² tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Judea jɨ³ tsá² zian² hué³² can³² cua³ Jordán nɨ́² siáh³;  
\v 6 hi³ jáun² nɨ́¹juáh³ nɨ́¹ má¹lɨ́²ton³ tsú² tso³ quioh²¹, má¹lɨ³² jáun² tɨ́² ziau² Juan² jmáɨ² cua³ Jordán jáun². 
\p  
\v 7 Jáun² ca³chó³² cáun² jmáɨ¹ hi³ cua³taunh²¹ tsá² téh²³ tsú² tsá² *fariseos jɨ³ tsá² *saduceos, [tsá² tun³ nió³ hɨ́n¹³ cuáh³² quioh²¹ tsá² *judíos]. Jáun² né³, jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ Juan² hi³ juóun³² lɨ́n³² bíh¹ tsá² hí³ ja³to¹ ja³lɨn²³ hi³ hnió³ zón³² jmáɨ², jáun² ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p ―¡Hnoh² dá² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ jáh³ hláɨnh¹ bíh¹! ¿Hin² dá² tsánh² ca³záɨ³ hnoh² hi³ hniáuh³² cuóunh¹³ náh² ca³tɨ²¹ uu³mí²tsɨ³² hi³ má²ja³² má²janh²?  
\v 8 Jmu³ náh² lin¹ hi³ tson² má²ca³za² jmɨ́¹ honh² náh²,  
\v 9 ha³ lɨ́²uú² lɨ́¹ cuɨ́¹ lɨ́n¹³ náh² hi³ lɨ́¹³ liáun³ náh² cun³ñí¹ hi³hliá² hnoh² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Há²bran²¹; quí¹ jná¹³ juanh³² hi³ hí¹ ca³la³ tɨ³ quɨ́n¹ lá² yáh³ lɨ́¹³ jmu³ Dió³² hi³ láɨn¹ jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Há²bran²¹.  
\v 10 Quí¹ má²rá¹lɨ́³ bíh¹ hua³jan²¹ mí¹chí¹ hi³ quiúh³² tsú² la³jɨ́³² hmá² tiá² máɨ³ chu²¹ háɨ³², hi³ jáun² tsa³toh³ ja¹ sɨ́².  
\v 11 Quí¹ tson² bíh¹ jná¹³ ziau² jmáɨ² hnoh² cun³quionh³ jmɨ́² jma³, cáun² li²¹ hi³ lin¹ hi³ tson² má²lɨ́²záɨ³² tsú² jmɨ́¹ tsɨ́³; tɨ³la³ né³bí¹ já²¹ yáh³ jan² Tsá² tɨ³ jlánh¹ bíh¹ quien² la³ cun³ bí¹ jná¹³, quí¹ cun³ tiá² cu³ tiá² ren³ bíh¹ jná¹³ quiúnh¹ ná¹ Tsá² hí³, ca³la³ hí¹juáh³ tiá² ca³tɨn¹ yáh³ jná¹³ hi³ má¹con²¹ ná¹ tsú² hi³ cue¹ ná¹ chí² láu² tsɨ³² ta³. Jáun² Tsá² hí³ bíh¹ ziau³ hnoh² jmáɨ² cun³quionh³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ jɨ³ cun³quionh³ sɨ́² nɨ́² siáh³.  
\v 12 Má²zianh³² bíh¹ Tsá² hí³ cuah²¹ quioh²¹ hi³ chí³² cuú²miih²¹, hi³ jáun² tsa³cuɨ́³² má¹quɨ³². Chá³² tsú² cu³lɨ²¹ cuú²miih²¹ má²jɨ² jáun² ñéih³ hñu³cuɨ́³ quioh²¹; hi³ jáun² má¹quɨ³² jáun² né³, tsa³toh³ ja¹ sɨ́² bíh¹, cáun² sɨ́² hi³ tiá² tón³² jmáɨ¹ yéi³². 
\s1 Jmɨ́¹ cáun³ Jesús jmáɨ² 
\r (Marcos 1:9-11; Lucas 3:21-22) 
\p  
\v 13 Jmɨ́¹jáun² cua³han³ Jesús tɨ³ Galilea, hi³ ca³chó³² can³² cua³ Jordán ñí¹ jmɨ́¹ dí¹zion² Juan² tsáu² jmáɨ², hi³ hnió³ ziau³ Juan² jmáɨ².  
\v 14 Tɨ³la³ tiá² jmɨ́¹ hei³² yáh³ Juan², hi³ jáun² ca³záɨh³ dí² Jesús: 
\p ―Jná¹³ bíh¹ tɨ³ hniáuh³² zón³² jmáɨ² hi³ ziau¹³ hnú²; ¿he³ lɨ³ sa³ hnú² bíh¹ tɨ³ ñeih³² ñí¹con² jná¹³? 
\p  
\v 15 Tɨ³la³ Jesús né³ ca³juáh³: 
\p ―Cuɨ́¹ lɨ́¹³ tín² la³ nɨ́² ta³né³²; quí¹ ca³ta¹ bíh¹ dí² jmú¹³ la³jɨ́³² la³ cun³ hi³ hnió³ Dió³². 
\p Jmɨ́¹jáun² né³, ca³ma³tí³² Juan² hi³ ca³zion³ jmáɨ² Jesús.  
\v 16 Jmɨ́¹ cáun³ jáun² Jesús jmáɨ² né³, cua³han³ chu³ jmáɨ². Jmɨ́¹jáun² né³ ca³niá³ hñu³mɨ³cuú², hi³ jáun² ca³jɨ́en³² tsú² Jmɨ́²chí³ Chun¹ joh¹ Dió³² hi³ má²cuá¹son² ñí¹ quioh²¹ dí², hi³ jniá³ la³jmɨ́¹ jniá³ jan² jáɨ².  
\v 17 Jmɨ́¹jáun² ja³ cáun² mah¹ tɨ³ hñu³mɨ³cuú² hi³ ñí¹juah²¹ la³ lá²: 
\p ―Tsá² nɨ́² bíh¹ Jón³² jná¹³, Tsá² hno³ lɨ́n³² ná¹, Tsá² jlánh¹ lɨ́²hiún² tsɨn³² jná¹³ hi³ ca³tɨn¹. 
\c 4  
\s1 Satanás cá² lan²³ Jesús 
\r (Marcos 1:12-13; Lucas 4:1-13) 
\p  
\v 1 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³jan³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ Jesús tɨ³ hué³² quiéin², hi³ jáun² ñí¹ jáun² lɨ́¹³ ca³ lau³ tsá² hláɨnh¹ quioh²¹ tsú². 
\p  
\v 2 Ñí¹ jáun² ca³ma³hɨen²¹ tsú² tun³ló³² jmáɨ¹ jɨ³ tun³ló³² nie³, jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ lɨ³ ñí¹cuóunh²¹.  
\v 3 Jáun² tsá² cá² lau²³ hí³ ca³ma³janh³² ñí¹con² Jesús hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Nɨ́¹juáh³ tson² bíh¹ hnú² Jon² Dió³², jmu³ neh²¹ hi³ quɨ́n¹ lá² jeinh²¹ *hí³ cuú²miih²¹. 
\p  
\v 4 Tɨ³la³ Jesús ca³ngáɨ³: 
\p ―Ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³² rá¹juáh³: “Jun³juáh¹³ jmáh³la³ cun³quionh³ hí³ yáh³ lɨ́¹³ zian² tsá²mɨ³cuóun², quí¹ ja³bí¹ cun³quionh³ ca³la³ jɨ́³² jáɨ¹³ hi³ hleh³² Dió³² bíh¹ siáh³”. 
\p  
\v 5 Hi³ jáun² tsá² hláɨnh¹ hí³ ca³jau³ tɨ³ Jerusalén juú² hɨ́en¹, jáun² ca³di³chin³ dí² Jesús tsáɨh³ cuáh³² chín¹,  
\v 6 hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p ―Nɨ́¹juáh³ tson² cu³tí³ hi³ hnú² Jon² Dió³², tanh² la³ tɨ³ hué³² ó³² neh²¹; quí¹ ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³² rá¹juáh³: 
\q1 Dió³² zen³ tsá²cuú² tsá²ta³ hi³ jmu³ hua³hí¹³ hnú²; 
\q1 hi³ ziau³ tsú² hnú² cun³quionh³ cuo² hmóu³², 
\q1 quí¹ nɨ́² lɨ́¹ ca³cuɨ́h³ tanh¹ hnú² cun³quionh³ quɨ́n¹. 
\p  
\v 7 Tɨ³la³ Jesús né³ ca³ngáɨ³: 
\p ―Ja³bí¹ ñí¹ Sí² jáun² siáh³ rá¹juáh³: “Ha³ lɨ́² cá² lɨ́² lan³ hnú² Dió³² Juóuh³²”. 
\p  
\v 8 Siáh³ siáh³ cu³ jéin³² ca³ñí¹jau² tsá² hláɨnh¹ cáun² tsɨ³ máh³ ñe¹ lɨ́n²¹, hi³ jáun² ñí¹ jáun² ca³hɨ́eh³ dí² Jesús la³jɨ́³² juú² ñí¹ ná¹hu²¹ cuo² tsá² ná¹ho² ta²¹ tá¹ cáun² hngá¹máh³ jɨ³ la³jɨ́³² hi³ zia³² quioh²¹ tsá² hí³ nɨ́² siáh³;  
\v 9 hi³ jáun² ca³záɨh³ dí² siáh³ la³ lá²: 
\p ―Jná¹³ chá¹³ la³jɨ́³² hi³ jniá³ nɨ́² jo³cuonh² hnú² nɨ́¹juáh³ hi³ dí¹jñih²¹ hnú² ta³ ñi³² jná¹³, jɨ³ hi³ má¹tsú¹ má¹jauh²¹ nú² jná¹³. 
\p  
\v 10 Jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ Jesús tsá² hláɨnh¹ la³ lá²: 
\p ―Cuánh² quián¹³ *Satanás, quí¹ ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³² rá¹juáh³: “Ma³tsú¹ ma³jonh²¹ Dió³² Juóuh³², hi³ ñí¹ jɨ́²¹la³ jan² tán¹ hí³ bíh¹ má¹cú¹ má¹haɨn²¹ nú²”. 
\p  
\v 11 Jmɨ́¹jáun² ca³náu² tsá² hláɨnh¹ tɨ³ có³² ñí¹con² Jesús, hi³ jáun² cua³taunh²¹ tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² hi³ cua³ma³cón³² Jesús. 
\s1 Jesús má²liáu³² tá¹³ hué¹³ Galilea 
\r (Marcos 1:14-15; Lucas 4:14-15) 
\p  
\v 12 Jmɨ́¹ ca³náɨ³² Jesús hi³ Juan² tsá² ziau² jmáɨ² má²cuá¹hún¹ hñu³mí¹ñí², jáun² ngah³ dí² tɨ³ hué¹³ Galilea.  
\v 13 Tɨ³la³ tiú²uú² ca³cuá³ yáh³ tsú² já¹ juú² Nazaret má¹ná¹, quí¹ já¹ juú² Capernaum bíh¹ ngau³ tsú² cú²jueh³² hi³ ca³ñí¹cuá², cáun² juú² nio² can³² jmáɨ² lɨ́¹ ná¹ho³, ñí¹ má²can³² hué¹³ juú² Zabulón quionh³ juú² Neftalí.  
\v 14 Hi³ jáun² ca³lɨ³tí³ la³ cun³ hi³ ca³juáh³ hla¹ Isaías *tɨ³² jë¹ Dió³² jmɨ́¹ ca³juáh³ jáun² la³ lá²: 
\q1  
\v 15 Tsá² hué³² Zabulón quionh³ tsá² hué³² Neftalí, 
\q1 tsá² zian² hué³² nio² hú¹ juɨ³² tɨ³ can³² jmɨ́²miih²¹, 
\q1 tsá² zian² jo²¹ cua³ Jordán, juɨ³² ñí¹ hia³² hiú², 
\q1 la³ má²quionh³ tsá² zian² hué¹³ Galilea ñí¹ má²tionh² *tsá²cá²jo²¹, 
\q1  
\v 16 la³jɨ́n³² tsá² nɨ́², tsá² qui³ tionh² nɨ́² ñí¹ já¹niéi² ca³jɨ́e³ cáun² joh¹ zɨ́n³ lɨ́n³²; 
\q1 hi³ jáun² tsá² nɨ́², tsá² tionh² ñí¹ quian² heinh²¹ quioh²¹ hmú³², 
\q1 má²ca³táɨn³ cáun² joh¹ hi³ lɨ́³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ joh¹ quioh²¹ cáun² jmáɨ¹ hmaɨ²¹ hi³ ca³jniá³² siáh³. 
\p  
\v 17 Hi³ jáun² né³, la³ cun³ jmáɨ¹ jáun² bíh¹ ca³ma³liáu³² Jesús hi³ hleh³² jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³² hi³ juáh³: 
\p ―Za¹ náh² jmɨ́¹ honh², quí¹ má²ca³ma³jnia² bíh¹ Dió³² Tsá² má²cuá¹hiáun¹ hi³ lɨ́n¹³ Re²¹. 
\s1 Jesús téh²³ quiun³ tsá² zanh²³ jáh³ jmáɨ² 
\r (Marcos 1:16-20; Lucas 5:1-11) 
\p  
\v 18 Jáun² jmɨ́¹jáun² jmɨ́¹ cuá¹ngɨ³² Jesús can³² jmáɨ² lɨ́¹ ná¹ho³ hué¹³ Galilea; ñí¹ jáun² né³ ca³jɨ́en³² gon³ tsá² má²tún² raɨnh²¹, jan² tsá² jmɨ́¹ jmáɨ² Sí¹mu²¹ tsá² ca³lɨ³ jmáɨ² siáh³ Pé¹, hi³ tsá² jan² né³ jmáɨ² Tre²¹. Tsá² hí³ jmɨ́¹ lɨ́n³ tsá² zanh²³ juo¹³, hi³ jáun² jmɨ́¹ ná¹tón³² hmá³ quioh²¹ chu³ jmáɨ².  
\v 19 Hi³ jáun² Jesús ca³záɨh³ tsá² hí³ la³ lá²: 
\p ―Ñá²táunh¹ náh² cu³hna³² jná¹³, hi³ jáun² la³jmɨ́¹ jáun²³ náh² nɨ́² juo¹³ janh²¹ náh² siáh³ tsá²mɨ³cuóun² hi³ tónh³² jo³uón³² jná¹³. 
\p  
\v 20 Hi³ jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² bíh¹ ca³chá³ tsá² hí³ tɨ³ có³² hmá³ jáun² quioh²¹ hi³ ja³taunh²¹ cu³hna²¹ hí³ dí². 
\p  
\v 21 Tɨ³ chí¹ján³ jáun² ca³lá² ca³jɨ́en³² siáh³ Jesús cónh³í¹ gon³ tsá² má²tún² raɨnh²¹: Jacobo jon² Zebedeo quionh³ Juan² dá¹jon²¹. Tsá² hí³ jmɨ́¹ tiáunh¹ hñu³ mu² quionh³ jméi², hi³ ná¹rauh³² hmá³ quioh²¹. Hi³ jáun² Jesús ca³teh³ siáh³ tsá² hí³,  
\v 22 hi³ jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² bíh¹ ca³quiú² tsú² mu² quioh²¹ hi³ ca³chan³ tsú² siáh³ jméi², hi³ jáun² ja³taunh²¹ cu³hna²¹ Jesús. 
\s1 Jmah²³ Jesús juóun³² tsá² tsáun¹ 
\r (Marcos 3:7-12; Lucas 6:17-19) 
\p  
\v 23 Hi³ jáun² jmɨ́¹jáun² jmɨ́¹ cuá¹tɨ́² cuá¹ngɨ³² Jesús tá¹ cáun² hué¹³ Galilea hi³ má²tɨn² tsáu² hñu³ cuáh³² quioh²¹ tsá² *judíos hi³ táun³ ma³ quin³² ma³ caun³² juú², hi³ hleh³² jú¹ chú³² ca³tɨ²¹ hi³ Dió³² má²cuá¹hinh²³ tsáu² jo³cuo², jɨ³ hi³ jmɨ́¹ jmah²³ siáh³ tsáu² ca³la³ jáh³ dú¹ ñí¹ mɨ́¹uɨ́³ hi³ ná¹zian² tsú².  
\v 24 Ca³lɨ³ ñi³² bíh¹ tsáu² tá¹ cáun² hué³² Siria la³ cun³ ta²¹ hi³ jmu² Jesús, hi³ jáun² ca³cua³jan² tsú² la³jɨ́n³² tsá² jmɨ́¹ ná¹má²tso² tsɨ́³ la³jáh³ dúh¹ ñí¹ hi³ hlah³, mɨ́¹uɨ́³, hi³ cúh² hi³ uóu³²; tsá² tiáunh¹ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³, tsá² ná¹jau² mɨ́¹uɨ́³ tsá¹ lɨ́¹ jún²³ jɨ³ tsá² hma² nɨ́² siáh³. Hi³ jáun² la³jɨ́n³² bíh¹ tsá² hí³ ca³jmah³ Jesús. 
\p  
\v 25 Hi³ jáun² juóun³² lɨ́n³² bíh¹ tsáu² ja³taunh²¹ cu³hna²¹ tsú², tsá² zian² Galilea, tsá² zian² la³cáun² ñí¹ tioh³ jáun² tá¹ quia³ juú² míh¹ tiá² cu³tsa³², tsá² Jerusalén, jɨ³ tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Judea nɨ́², jɨ³ tsá² zian² tɨ³ jo²¹ cua³ Jordán tɨ³ juɨ³² ñí¹ hia³² hiú² nɨ́² siáh³. 
\c 5  
\s1 Jáɨ¹³ hi³ ca³ma³ta² Jesús tsɨ³ máh³ 
\p  
\v 1 Jmɨ́¹ ca³jɨ́en³² jáun² Jesús la³jɨ́n³² tsá² hí³ né³, ca³uú³ tsɨ³ máh³ hi³ jáun² ca³cuá³ ñí¹ jáun². Jáun² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² tsú² ca³tiánh³ la³ cu³ la³ jéin³ ñí¹ cuá³;  
\v 2 hi³ jáun² Jesús ca³ma³liáu³² hi³ má²tɨn² tsá² hí³ jáɨ¹³ lá²: 
\s1 Tsá² lɨ́¹³ zian² re² tɨn² 
\r (Lucas 6:20-23) 
\p  
\v 3 ―Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² tsá² má²ca³lɨ³tsɨn² hi³ tia³mii² jmɨ́²chí³ quioh²¹ ñí¹con² Dió³², quí¹ tsá² la³ hí³ bíh¹ tónh³² jo³cuo² tsú². 
\p  
\v 4 ”Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² tsá² nio² hlah³ tsɨ́³, quí¹ Dió³² bíh¹ Tsá² chá³² re² tsɨ́³ tsú². 
\p  
\v 5 ”Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² tsá² tsɨ́¹juɨ́³, quí¹ hí³ bíh¹ tsa³tiánh² cáun² mɨ³cuú² ñí¹ má²ca³jmú³ Dió³² jáɨ¹³ hi³ cué³². 
\p  
\v 6 ”Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² tsá² dí¹quian¹ hi³ ma³zian² la³ cun³ hi³ tɨ³² tsɨ́³ Dió³², la³juah²¹ dúh¹ hi³ ñí¹cuóunh²¹ jɨ³ hi³ hí¹quiéin² tsɨ́³, quí¹ Dió³² bíh¹ jmu³ hi³ conh²¹ hñu³ jmɨ́¹ hñu³ tsɨ́³ tsú². 
\p  
\v 7 ”Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² nɨ́¹juáh³ tsá² ja³² mií³ tsɨ́³ ñí¹con² tsá² siánh³, quí¹ ja³bí¹ Dió³² já³² siáh³ mií³ tsɨ́³ ñí¹con² tsá² la³ hí³. 
\p  
\v 8 ”Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² nɨ́¹juáh³ tsá² jɨ² hñu³ tsɨ́³, quí¹ tsá² la³ hí³ bíh¹ lɨ́¹³ jɨ́en³² Dió³². 
\p  
\v 9 ”Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² tsá² jmu² hi³ niau²¹ tie³ ja¹ quioh²¹ tsáu², quí¹ tsá² la³ hí³ bíh¹ lɨ́¹³ juáh³ Dió³² hi³ jon². 
\p  
\v 10 ”Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² tsá² má²tso² tsɨ́³ la³ cun³ hi³ jmoh²³ tsáu² cun³ñí¹ hi³ hnió³ jmu³ la³ cun³ hi³ hnió³ Dió³², quí¹ tsá² la³ hí³ bíh¹ tónh³² jo³cuo² Dió³². 
\p  
\v 11 ”Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² hnoh² nɨ́¹juáh³ jmɨ́¹ quiú² jmɨ́¹ je²³ tsáu², hi³ ca³la³ hi³ hɨ́¹ tsa¹ tsú² hnoh², jɨ³ nɨ́¹juáh³ jmɨ́¹ hleh³² tsú² la³jáh³ dúh¹ ñí¹ jú¹ tɨ́¹jáɨ² quián¹³ hnoh² cun³ñí¹ hi³ ca³tɨn¹ jná¹³.  
\v 12 Ma³hiún¹³ náh² honh², tsɨnh¹ náh² jmu³, quí¹ hñu³mɨ³cuú² hián¹³ náh² cáun² hi³ jlánh¹ bíh¹ quien²; quí¹ la³ nɨ́² bíh¹ ca³jmúh³² tsú² uá²jaɨ³² tsá² lɨn³ hí³ *tɨ³² jë¹ Dió³², tsá² ca³lɨ³zian² jmɨ́¹tin² la³ cónh³ bíh¹ hnoh². 
\s1 Ñí¹, jɨ³ joh¹ sɨ́² hi³ ca³tɨn¹ hngá¹máh³ 
\r (Marcos 4:21-23; 9:50; Lucas 8:16-17; 14:34-35) 
\p  
\v 13 ”Hnoh² bíh¹ lɨ́n³ ñí¹ ñí¹con² tsá² zian² ñí¹ hué²¹ lá². Tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ la³ ca³lɨ³ máɨh³ bíh¹ ñí¹ né³, ¿lánh³ yáh³ rón³² lɨ́¹³ jmóuh³² tsú² hi³ jáun² lɨ³ ñeh¹ siáh³? Tiú²uú² lin¹ ñí¹ jmu³ ta²¹ hí¹ cáun² yáh³; cáun² má²cuɨ́³ bíh¹ tsú², hi³ jáun² ñí¹ jáun² ha³ zóh³² tsáu². 
\p  
\v 14 ”Hnoh² bíh¹ lɨ́n³ joh¹ sɨ́² ñí¹con² tsá² zian² ñí¹ hué²¹ lá². Jáun² né³, jmú¹³ jáɨ¹³: Cáun² juú² nio² ñí¹ lɨ́³ tsáɨh³ máh³, tiá² lɨ́¹³ yáh³ hính³².  
\v 15 Sa³jun³ héinh²³ yáh³ tsú² cáun² sɨ́² hi³ jáun² zih³² tɨ³ ñeh² cáun² tsɨ́¹ cuó²; tɨ³la³ ñí¹ ñe¹ bíh¹ dí²chí³ tsú², hi³ jáun² taɨn²¹ joh¹ la³jɨ́n³² tsá² tionh² ñéih³.  
\v 16 Ja³bí¹ la³ jáun² hnoh² uá²jaɨ³², jmu³ náh² hi³ taɨ²¹ joh¹ quián¹³ náh² ñí¹con² tsáu², hi³ jáun² nɨ́¹ má¹ca³jɨ́e³ tsáu² la³jɨ́³² hi³ chu²¹ hi³ jmuh³² hnoh² jáun², hi³ jáun² ma³quien² tsú² Ñeh² hnoh² Tsá² cuá³ hñu³mɨ³cuú². 
\s1 Jesús má²ta² lánh³ lɨ́³ héih³² quioh²¹ hla¹ Moisés 
\p  
\v 17 ”Ha³ lɨ́² cuɨ́¹ lɨ́n¹³ hnoh² hi³ jná¹³ cuan³ hi³ má¹tauh²¹ ná¹ héih³² quioh²¹ hla¹ Moisés, sa³jun³ hi³ ja³ma³tauh²¹ jná¹³ jáɨ¹³ hi³ ca³ma³ta² jáun² tsá² ca³lɨn³ hí³ *tɨ³² jë¹ Dió³² yáh³; quí¹ jun³juáh¹³ hi³ ja³ma³tauh²¹ yáh³ jná¹³ jáɨ¹³ jáun², quí¹ tɨ³ ja³ma³tson¹³ jná¹³ la³ cun³ hi³ hnió³ juáh³ bíh¹.  
\v 18 Quí¹ jú¹ tson² juanh³² jná¹³ ñí¹con² hnoh², hi³ uá¹ cun³ má²já²hín³ la³jɨ́³² hi³ jniá³ chi³cuú² la³ má²quionh³ hngá¹máh³ lá², tiá² lɨ́¹³ yáh³ tsa³hín³ hí¹ cáun² huéh³ quioh²¹ liei²¹, sa³jun³ hí¹ cáun² máɨ³ pih²¹ quioh²¹ huéh³ jáun², ca³la³ tɨ³ ñí¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ lɨ³tí³ la³ cun³ hi³ ca³tɨ²¹ lɨ́¹³.  
\v 19 Cun³ñí¹ hi³ jáun² bíh¹, nɨ́¹juáh³ tsá² tiá² ta²¹ haɨh²¹ lɨ³ua³ cáun² héih³² hi³ rá¹lɨ́³ jáun², uá¹jinh¹ cáun² hi³ tiá² lin¹ nga³ quien², hi³ záɨh³² tsú² siáh³ tsáu² hi³ tiá² hniáuh³² tónh³² ta²¹, hi³ jáun² má²lɨ́n³ bíh¹ tsú² jan² tsá² tiá² lin¹ ñí¹ quien² ja¹ quioh²¹ la³jɨ́n³² tsá² tónh³² jo³cuo² Dió³². Tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ tsá² má²tí³² héih³² jáun² né³, jɨ³ hi³ hɨeh³² siáh³ tsá² siánh³ hi³ jmu³ la³ jáun², tsá² la³ hí³ bíh¹ lɨ́n³ jan² tsá² quien² ja¹ quioh²¹ la³jɨ́n³² tsá² tónh³² jo³cuo² Dió³².  
\v 20 Quí¹ juah³² jná¹³ ñí¹con² hnoh², hi³ nɨ́¹juáh³ tiá² tɨ³ jlánh¹ bí¹ re² jmúh¹³ náh² hi³ tɨ³² tsɨ́³ Dió³² la³ cónh³ bíh¹ tɨ³² liei²¹ jɨ³ tsá² *fariseos, hi³ jáun² jmɨ́¹lɨ́h³ bíh¹ tiá² lɨ́¹³ tonh²¹ náh² jo³cuo² Dió³². 
\s1 Jesús hɨe³² jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ tsá² míh²³ tsɨ́³ 
\r (Lucas 12:57-59) 
\p  
\v 21 ”Hnoh² má²ca³niéih² hi³ hiauh³ tsá² haun³² dí¹hio³ ñú²deh³ dí² héih³² hi³ lɨ́³ la³ lá²: “Ha³ lɨ́² jngɨh³ tsáu², quí¹ lɨ³ua³ jan² tsá² jngɨh² tsáu² ca³tɨn¹ tá¹tsɨn¹ héih³²”.  
\v 22 Tɨ³la³ jná¹³ juah³², hi³ lɨ³ua³ jan² tsá² jmu² hian² ñí¹con² raɨnh²¹, cun³ tá¹tsɨn¹ bíh¹ tsá² la³ hí³ héih³². Nɨ́¹juáh³ tsá² tú² hión³² raɨnh²¹, jáun² ñí¹con² tsá² ná¹ho² ta²¹ hi³ chín¹ bíh¹ tá¹tsɨn¹ tsú² héih³²; hi³ nɨ́¹juáh³ tsá² zaɨh³² raɨnh²¹ tsá² lín¹ ja³ juón¹, háɨnh¹³ tsó³² ja¹ sɨ́² quiu³juóu³² bíh¹ tsú². 
\p  
\v 23 ”Hi³ jáun² né³, nɨ́¹juáh³ jmɨ́¹ zia³² hi³ cuá¹cánh¹ hnú² ñí¹hiú¹³ hi³ cuá¹cuéh³ nú² Dió³², hi³ tá¹la³ má²zenh² nú² ñí¹ jáun² né³ tsau³ honh² hnú² hi³ zian² jan² renh² hnú² hi³ hau² nú²,  
\v 24 chá¹ tín² hi³ quiánh¹ jáun² có³² ñí¹hiú¹³ jáun², hi³ cuánh² tín² hi³ cuá¹jmuh³ nú² hi³ niau²¹ tie³ ja¹ quián¹³ nú² quiúnh¹ renh². Má¹jáun² má²ñeih²¹ hnú² siáh³ ñí¹hiú¹³ hi³ ñá¹ma³jnia¹³ nú² hi³ quiánh¹ jáun². 
\p  
\v 25 ”Nɨ́¹juáh³ zian² tsá² ca³hna³ hnú² ñí¹ta²¹, hi³ jáun² jau³ tsú² hnú² ta³ ñí¹ tsá²tan²¹, ma³ré¹³ náh² jáɨ¹³ tá¹la³ hí¹cua³táunh¹ náh² jáun² hú¹ juɨ³² quiúnh¹ tsú², hi³ jáun² tiá² tsa³jau² tsú² ta³ ñí¹ tsá² lɨ́n³ jue²¹; quí¹ nɨ́² lɨ́¹ ca³cue³ hnú² jue²¹ hí³ tsá² tú²jáɨ¹³ hi³ tsa³tiaunh² tsú² hnú² hñu³mí¹ñí².  
\v 26 Juanh³² jná¹³ hi³ tiá² cáun² lɨ́¹ liáun³ yáh³ hnú², ca³la³ tɨ³ nɨ́¹ má¹ca³ma³hmah²¹ hnú² jɨ³lɨ³² máh³. 
\s1 Jesús hɨe³² jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ tsá² juón¹ 
\p  
\v 27 ”Hnoh² má²ca³niéih² hi³ ca³juáh³ tsú² la³ lá²: “Ha³ lɨ́² lɨ́¹ jmú² lɨ́¹ cuó³”.  
\v 28 Tɨ³la³ jná¹³ juanh³² hi³ lɨ³ua³ jan² tsá² jɨ́en³² tsá²mɨ³ hi³ hu²¹ hlah³ tsɨ́³, má²lɨ́²jmú³ bíh¹ tsú² tso³ hñu³ tsɨ́³ quionh³ tsá²mɨ³ hí³. 
\p  
\v 29 ”Nɨ́¹juáh³ mɨ́¹máh¹ tɨ³ cuá² chu²¹ nú² má²lɨ́²jmú³ hi³ ca³tánh³ nú² tso³, chí³ cú²jueh³² hi³ jáun² tiáun² ñí¹ uóunh³; quí¹ tɨ³ re² bíh¹ hi³ tsa³hín³ cá² máɨ³ mɨ́¹máh¹ nú² la³ cónh³ bíh¹ hi³ tsa³háɨn³ nú² tá¹ jan² quiu³juóu³².  
\v 30 Hi³ nɨ́¹juáh³ cuá² chu²¹ quián¹³ nú² jmu² siáh³ hi³ tanh³² hnú² tso³, hná¹ cú²jueh³², hi³ jáun² tiáun² ñí¹ uóunh³; quí¹ tɨ³ re² bíh¹ hi³ tsa³háɨ³ cáun² cuonh² hnú² la³ cónh³ bíh¹ hi³ cuóh¹³ hnú² tá¹ jan² quiu³juóu³². 
\s1 Jesús hɨe³² jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ tsá² hnió³ tun³ ñí²cuo² 
\r (Mateo 19:3-11; Marcos 10:2-12; Lucas 16:18; 1 Corintios 7:10-16) 
\p  
\v 31 ”Ja³bí¹ jáɨ¹³ lá² siáh³ juáh²³ tsáu² la³ cun³ jmɨ́¹tin²: “Lɨ³ua³ jan² tsá² hnió³ tsáun³ quionh³ tsá²mɨ³ ñí²cuo², hniáuh³² bíh¹ cuéh³² tsú² ñí²cuo² cáun² sí² hi³ lin¹ hi³ ca³tsáun³ tsú²”.  
\v 32 Tɨ³la³ jná¹³ juanh³² ñí¹con² hnoh² hi³ lɨ³ua³ jan² tsá² hnió³ tun³ tsá²mɨ³ ñí²cuo² ta³ tiá² lin¹ zia³² jáɨ¹³ he³ tso³ lɨ́²jmú³ quionh³ tsá²ñuh² siánh³, cun³quionh³ la³ jáun² má²cueh³² tsú² tsú² jáɨ¹³ hi³ jmu³ juón¹ bíh¹; hi³ nɨ́¹juáh³ tsá² jéinh³² cuo² quionh³ tsá²mɨ³ tsá² má²ca³tsáun³ quionh³ ñí²cuo² né³, jáun² tsá² la³ hí³ má²lɨ́n³ jan² tsá² juón¹ bíh¹ siáh³. 
\s1 Jesús hɨe³² ca³tɨn¹ tsá² lɨ́¹ hɨen² Dió³² 
\p  
\v 33 ”Ja³bí¹ má²ca³niéih² hnoh² hi³ tsá²haun³² hiauh³ héih³² lá² jmɨ́¹tin²: “Ha³ lɨ́² tsunh²¹ jáɨ¹³ hi³ má²lɨ́²jmuh³ ñí¹con² Dió³², la³ cun³ jáɨ¹³ hi³ má²lɨ́²ma³tson¹³ nú² jáun² ñí¹con² tsú²”.  
\v 34 Tɨ³la³ jná¹³ juanh³² hi³ hí¹ cáun² bíh¹ hi³ tiá² hniáuh³² hɨ́eh¹ náh². Ha³ lɨ́² lɨ́¹ ma³tson¹³ jáɨ¹³ quián¹³ cun³quionh³ hi³ hɨeh³² náh² hñu³mɨ³cuú², quí¹ ñí¹ jáun² bíh¹ ñí¹ cuá¹quien² Dió³²;  
\v 35 sa³jun³ hniáuh³² má¹tson¹³ náh² jáɨ¹³ quián¹³ cun³quionh³ hi³ hɨeh³² náh² hngá¹máh³ lá², quí¹ ñí¹ hué²¹ lá² dá² lɨ́³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ cáun² ñí¹ ná¹tsɨn¹ ta³ bíh¹ Dió³²; hi³ sa³jun³ hniáuh³² má¹tson¹³ náh² jáɨ¹³ quián¹³ cun³quionh³ hi³ hɨeh³² náh² juú² Jerusalén, quí¹ ñí¹ jáun² dá² ca³tɨn¹ Re²¹ Tsá² chín¹ bíh¹.  
\v 36 Ha³ lɨ́² lɨ́¹ ma³tson¹³ jáɨ¹³ quián¹³ cun³quionh³ hi³ hɨeh³² hnú² chinh³², quí¹ hí¹ cá² máɨh³² yáh³ jñú² chinh³² hnú² tiá² lɨ́¹³ tiáu² ho³ liáh² hi³ jmúh¹³ nú² huen².  
\v 37 Ñí¹ jɨ́²¹la³ ti³ hniáuh³² juáh¹³ hnú²: “Ján³”, ho³lá²dá²: “Já¹han²¹” bíh¹; quí¹ la³jɨ́³² jáɨ¹³ hi³ lɨ́¹ má²ná²tsɨn³ tsú² ñí¹ jáɨ¹³ nɨ́² ja³² ñí¹con² tsá² hláɨnh¹ bíh¹. 
\s1 Jesús hɨe³² ca³tɨ²¹ hi³ jeinh³² tsú² 
\r (Lucas 6:29-30) 
\p  
\v 38 ”Hnoh² má²ca³niéih² náh² jáɨ¹³ hi³ qui³ juáh²³ tsú² jáun² la³ cun³ jmɨ́¹tin²: “Hniáuh³² jéinh³² tsú² la³ cun³ rón³² lɨ́³ hi³ ca³quiúnh³², uá¹la³ cun³ mɨ́¹ñí¹ tsú², nɨ́¹juáh³ ca³hliah³ tsú² mɨ́¹ñí¹ raɨnh²¹, ja³bí¹ la³ jáun² hi³ ca³tɨ²¹ ján¹ tsú² uá²jaɨ³²”.  
\v 39 Tɨ³la³ jná¹³ juanh³² ñí¹con² hnoh²: Ha³ lɨ́² jéinh¹ náh² ñí¹con² tsá² hian² tsɨ́³; tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ zian² tsá² pá²³ cá² jo²¹ máh¹ náh², tɨ³ cuéh³ tsú² siáh³ tɨ³ cá² jo²¹ cáun² cuɨ́¹ pá¹³.  
\v 40 Nɨ́¹juáh³ zian² tsá² hnió³ hna³ hnú² ñí¹ta²¹, hi³ hnió³ tsú² quin³ hanh² nú², cuéh³ tsú² la³ jɨ³ hmɨh³² cháu³ quián¹³.  
\v 41 Nɨ́¹juáh³ zian² tsá² dí²quiaun³ hnú² jmáɨ¹ hi³ cánh¹ hnú² lio²¹ ñí¹ tí³ cú² mei²¹ quin² ta³ tsú², tɨ³ re² quián² ñí¹ tí³ tenh³ cu³ jáun².  
\v 42 Lɨ³ua³ jan² tsá² zia³² hi³ mɨ³² ñí¹con² hnú², cuéh³ tsú², hi³ ha³ lɨ́² ma³zian¹³ siáh³ ñí¹con² tsá² zia³² hi³ chí² ñí¹con² nú². 
\s1 Hniáuh³² hnio³ tsú² tsá² hau² 
\r (Lucas 6:27-36) 
\p  
\v 43 ”Ja³bí¹ má²ca³niéih² hnoh² hi³ juáh²³ tsú² la³ cun³ jmɨ́¹tin²: “Ma³hno¹ tsá² re² juónh³² quiúnh¹, tɨ³la³ hon² nú² jmu³ nɨ́¹juáh³ tsá² hau² nú²”.  
\v 44 Tɨ³la³ jná¹³ juah³²: Ma³hno¹ náh² tsá² jmu² hian² tsɨ́³ ñí¹con² náh², [hi³ chu²¹ jéinh¹ náh² ñí¹con² tsá² chú² juóu³², jmu³ náh² hi³ chú³² ñí¹con² tsá² hau²,] Dió³² lienh¹ quioh²¹ [tsá² quiú² je²³ jɨ³] tsá² jmu² hian² tsɨ́³ ñí¹con² nú².  
\v 45 Jáun² la³ nɨ́² bíh¹ lɨ³ lin¹ hi³ tson² lɨ́n³ hnoh² jon² Dió³² Ñeh² náh², Tsá² cuá³ hñu³mɨ³cuú²; quí¹ hí³ dá² jmu² hi³ taɨn³² hiú² tsá² chun¹ la³ jɨ³ tsá² hláɨh¹ nɨ́² siáh³, hi³ zen² tsú² siáh³ jmɨ́³ ñí¹con² tsá² zian² la³ cun³ hi³ tɨ³² tsɨ́³ dí², la³ jɨ³ ñí¹con² tsá² zian² cun³ tɨn² tsɨ́³ hmóu³² nɨ́² siáh³.  
\v 46 Su³uú² lɨ́¹ lɨ́n²³ náh² hi³ zia³² hi³ hián¹³ cun³ñí¹ hi³ hno³ náh² jmáh³la³ tsá² hniau³ náh² hmóu³². Quí¹ hí¹ la³ tɨ³ *tsá² chi² hmah²¹ yáh³ jmu² la³ jáun².  
\v 47 Hi³ nɨ́¹juáh³ cuen²³ hnoh² Dió³² jmáh³la³ tsá² juónh³² náh² re² quiúnh¹, ¿he³ dá² hi³ chu²¹ jmuh³² náh² nɨ́¹juáh³ la³ jáun²? Quí¹ hí¹ la³ tɨ³ tsá² tiá² cuóun³² Dió³² yáh³ ná¹jmu² la³ jáun².  
\v 48 Jmu³ náh² chun¹ la³jmɨ́¹ chun¹ Ñeh² náh² Tsá² cuá³ hñu³mɨ³cuú². 
\c 6  
\s1 Jesús hɨe³² he³ lánh³ lɨ́³ ta²¹ chu²¹ 
\p  
\v 1 ”Ha³ lɨ́² lɨ́¹ ma³ti²¹ náh² cuáh³² jmáh³la³ ñí¹ jɨ́e²³ tsáu² cun³ñí¹ hi³ hniá¹ náh² hi³ jɨ́e³ tsáu² lánh³ jmuh³² náh². Quí¹ hí¹ cáun² yáh³ tiú²uú² hi³ hián¹³ náh² ñí¹con² Ñeh² Tsá² cuá³ hñu³mɨ³cuú², nɨ́¹juáh³ la³ jáun² la³ jmuh³² náh². 
\p  
\v 2 ”Cun³ñí¹ hi³ jáun² bíh¹, nɨ́¹juáh³ jmɨ́¹ ma³hon¹ hnú² tsá² lɨ³hniauh²³ ñí¹con², ha³ lɨ́² jmu² hnú² chú¹ja²¹ ñí¹con² ca³la³ jánh³ dú¹ tsáu², tsá² zian² ja¹ hñú³ jɨ³ tsá² tiáunh¹ hñu³ cuáh³² nɨ́² la³jmɨ́¹ jmu² tsá² lɨ́n³ la³ cá¹ la³ jéinh¹, cun³ñí¹ hi³ hnió³ hi³ hléh³² tsáu² re² quioh²¹. Jú¹ tson² juanh³² jná¹³, hi³ jɨ́³²la³ jú¹ chu²¹ hi³ hléh³² jáun² tsáu² bíh¹ jéi³²í¹ hiáuh³ tsú², ha³ tiú²uú² hi³ siáh³ zia³² yáh³.  
\v 3 Tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ nɨ́¹ má¹ca³ma³hon¹ hnú² tsá² lɨ³hniauh²³ ñí¹con², jmu³ la³ cun³ lɨ³ lɨ́¹³ hi³ hí¹ jan² tiá² hin² lɨ³ ñi³², uá¹jinh¹ tsá² jlánh¹ re² juónh³² náh² quiúnh¹.  
\v 4 Ta³máɨh³ bíh¹ hniáuh³² jmúh¹³ hnú², hi³ jáun² hián¹³ nú² la³ cun³ hi³ cué³² Ñeh² nú², Tsá² jɨ́e²³ la³ cun³ hi³ jmuh³² nú² jáun². 
\s1 Jesús má²ta² he³ lánh³ liéinh³² tsú² Dió³² 
\r (Mateo 7:7-11; Lucas 11:2-4) 
\p  
\v 5 ”Nɨ́¹juáh³ nɨ́¹ má¹ca³lienh¹ hnoh² Dió³², ha³ lɨ́² jmú² náh² la³jmɨ́¹ jmu² tsá² lɨ́n³ la³ cá¹ la³ jéinh¹, hi³ zaɨn³² liéinh³² Dió³² ta³ ná¹táun³ ñí¹ lɨ́³ hñu³ cuáh³² quiú¹³ dí² jɨ³ ñí¹ lɨ́³ cuoh¹ ja¹ hñú³ nɨ́² siáh³, hi³ jáun² jɨ́e³ tsáu². Jú¹ tson² juanh³² jná¹³ hi³ jɨ́³²la³ jú¹ chu²¹ hi³ hléh³² jáun² tsáu² bíh¹ jéi³²í¹ hiáuh³ tsú², ha³ tiú²uú² hi³ siáh³ zia³² yáh³.  
\v 6 Tɨ³la³ nɨ́¹ má¹ca³lienh¹ hnú² Dió³² né³, hen² ñéih³ quián¹³ hi³ jnáɨ¹ ho³hñú¹³, hi³ jáun² ñí¹ zenh² nú² jáun² huen² lienh¹ Ñeh². Hi³ jáun² la³ jáun² zia³² hi³ hián¹³ nú² ñí¹con² Ñeh², Tsá² jɨ́e²³ hi³ jmuh³² hnú² jáun² ta³ conh¹. 
\p  
\v 7 ”Nɨ́¹ má¹ca³lienh¹ nú² Dió³², ha³ lɨ́² hléh² cú²hiú² cú²cuóh³² jáɨ¹³ tiá² lin¹ ñí¹ jmu³ ta²¹ la³jmɨ́¹ jmu² tsá² tiá² Dió³² má²cuóun³², quí¹ tsá² hí³ lɨ́¹ lɨ́n²³ hi³ cun³quionh³ hi³ hleh³² jáun² hliáun³ jáɨ¹³ lɨ́¹³ ne³ Dió³².  
\v 8 Lɨ́² jmú² náh² la³jmɨ́¹ jmu² tsá² hí³; quí¹ ñeh² bí¹ hi³ mɨ́h¹³ náh² má²ñi³² bíh¹ Ñeh² náh² nɨ́¹juáh³ he³ lɨ³hniauh²³ ñí¹con² náh².  
\v 9 Hi³ jáun² né³, lienh¹ náh² Dió³² la³ lá²: 
\q1 Hnú² Tia²¹, Tsá² ñíh³ nú² hñu³mɨ³cuú², 
\q1 cá² ñí¹ hi³ chu²¹ cuɨ́¹ ná¹chan¹ hi³ jmáɨ² hnú². 
\q1  
\v 10 Cuɨ́¹ chau²¹ bíh¹ jmáɨ¹ hi³ la³jɨ́n³² tsáu² tónh³² jo³cuonh² hnú². 
\q1 Cuɨ́¹ lɨ́¹³ bíh¹ ñí¹ hué²¹ lá² la³ cun³ hi³ hnáuh² hnú² jmúh¹³, 
\q1 la³jmɨ́¹ lɨ́³ hñu³mɨ³cuú². 
\q1  
\v 11 Cué¹ tiá³ má³² hi³ hniáuh³² ñí¹con² jnoh¹ né³², 
\q1 la³ cun³ hi³ qui³ hniáuh³² quiú¹³ jnoh¹ cun³ jmá² cun³ jnia³². 
\q1  
\v 12 Chin³² tiá³ honh² ca³tɨ²¹ hi³ má²ca³hliáuh² jnoh¹, 
\q1 la³jmɨ́¹ chin²³ jnoh¹ tsɨ́³ la³ cun³ hi³ má²ca³hliánh² tsáu² ñí¹con² jnoh¹. 
\q1  
\v 13 Ma³hau¹ tiá³ jnoh¹ hi³ tiá² ca³ tiá² lau³ jnoh¹ tsá² hláɨnh¹, 
\q1 liau¹ tiá³ jnoh¹ ñí¹con² pí³ quioh²¹ tsú². 
\q1 [Quí¹ hnú² bíh¹ Tsá² hauh³² nú² jáɨ¹³ ñí¹con² ca³la³ jɨ³lɨ³², 
\q1 Tsá² pin³ cun³ tán¹ cun³ hián², 
\q1 Tsá² cuá¹quien² la³ cun³ jmɨ́¹hi³nio². 
\q1 Tson² bíh¹ la³ jáun²]. 
\p  
\v 14 ”Jáun² né³, nɨ́¹juáh³ hnoh² chíh¹ honh² tsáu¹³ tsá² jmu² hlah³ ñí¹con² náh², jáun² Ñeh² náh² Tsá² cuá³ hñu³mɨ³cuú² chí¹³ uá²jaɨ³² tsɨ́³ tsáuh³ hnoh²;  
\v 15 tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ tiá² chin²³ yáh³ hnoh² honh² tsáu¹³ tsáu², jáun² sa³jun³ Ñeh² yáh³ hnoh² chin¹³ tsɨ́³ tsáuh³ hnoh². 
\s1 Jesús hɨe³² ca³tɨ²¹ hi³ má²hɨen²¹ tsú² 
\p  
\v 16 ”Nɨ́¹ má¹ca³ma³hɨen²¹ hnoh², ha³ lɨ́² háɨ² náh² hlah³ máh¹ la³jmɨ́¹ jmu² tsá² lɨ́n³ la³ cá¹ la³ jéinh¹; quí¹ tsá² jmu² hí³ la³ jáun² dá² hnió³ jɨ́e³ tsáu² hi³ hí³ dí² ná¹má²hɨen²¹. Jú¹ tson² juanh³² jná¹³ hi³ cun³ nɨ́² bíh¹ má²ca³táuh³ la³ cun³ hi³ hiáuh³ tsá² la³ hí³ nɨ́¹juáh³ la³ jáun².  
\v 17 Tɨ³la³ hnú² má¹na²¹, nɨ́¹ má¹ca³ma³hɨen²¹ nú², ráɨn² máh¹ hi³ siáu¹ siáh³ re² chinh³²,  
\v 18 hi³ jáun² tiá² lɨ³lieih²¹ tsáu² hi³ hnú² ñi³ma³hɨen²¹ nú². Jɨ́³²la³ Ñeh² hnú², Tsá² zenh² quiúnh¹ hnú² ta³ tiá² jniá³ jáun² bíh¹ lɨ³ ñi³²; hi³ jáun² hí³ bíh¹ zia³² hi³ cué³² ca³tɨ²¹ la³ cun³ hi³ jmuh³² hnú² jáun² ta³máɨh³. 
\s1 Tsá² má²nióh³² hi³ quioh²¹ hñu³mɨ³cuú² 
\r (Lucas 12:33-34) 
\p  
\v 19 ”Ha³ lɨ́² jmú² dí¹quiaunh²¹ honh² hi³ lɨ³ zian² náh² hliáun³ ñí¹ hué²¹ lá², ñí¹ lɨ́¹³ tsa³hín³ hi³ quián¹³ cun³quionh³ hi³ cuh³ mí¹cháu² jɨ³ hi³ hiá³² juóuh³² nɨ́², jɨ³ ñí¹ lɨ́¹³ hí³ háɨn² hi³ han³.  
\v 20 Tɨ³ re² jmu³ náh² pí³ hi³ lɨ³ zian² náh² hliáun³ hñu³mɨ³cuú², ñí¹ tiá² lɨ́¹³ hí³ mí¹cháu² hi³ cuh³, sa³jun³ hiá³² juóuh³² siáh³, hi³ sa³jun³ háɨn² lɨ́¹³ tónh³² siáh³ hi³ han³.  
\v 21 Quí¹ nɨ́¹juáh³ ñí¹ nio¹ hi³ quián¹³ náh², ñí¹ jáun² bíh¹ uá²jaɨ³² cua³ jmɨ́²chí³ quián¹³ náh². 
\s1 Mɨ́¹ñí¹ tsú² cue³² joh¹ quioh²¹ tá¹ jan² 
\r (Lucas 11:34-36) 
\p  
\v 22 ”Mɨ́¹ñí¹ tsú² lɨ́³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ cáun² sɨ́² quioh²¹ tá¹ jan² tsú²; jáun² né³ nɨ́¹juáh³ chu²¹ mɨ́¹máh¹ hnú², jáun² ñí¹con² tá¹ jan² bíh¹ nú² zia³² joh¹;  
\v 23 tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ jlánh¹ la³ hláɨh¹ mɨ́¹máh¹ nú² né³, jáun² tá¹ jan² bíh¹ nú² zenh² já¹niéi². Hi³ nɨ́¹juáh³ cha³ jmɨ́¹ lɨ́³ joh¹ quián¹³ nú² cáun² já¹niéi² bíh¹ la³ lɨ́³, ¡cónh³ bíh¹ tiá² la³ lɨ́³ cáun² já¹niéi² hmíh² nɨ́¹juáh³ la³ jáun²! 
\s1 Dió³² jɨ³ quɨe³ nɨ́² 
\r (Lucas 16:13) 
\p  
\v 24 ”Hí¹ jan² tsáu² tiá² lɨ́¹³ ma³tí³² ñí¹con² gon³ juo¹³, quí¹ tiá² tɨ²¹ yáh³ tsɨ́³ tsú² tsá² jan², hi³ tsá² jan² né³, tɨ́³² lɨ́n³² bíh¹ tsɨ́³ tsú²; re² lɨ́n³² bíh¹ ma³tí³² tsú² héih³² quioh²¹ jan², hi³ tsá² jan² né³, tiá² ta²¹ tanh² yáh³ tsú². Jáun² né³, cónh³ tiá² lɨ́¹³ bíh¹ hno³ náh² Dió³² cu³tsa³² quionh³ hi³ hniá¹ náh² hi³ zia³² ñí¹ hué²¹ lá². 
\s1 Dió³² nióh³² hua³hí¹³ tsá² ná¹lɨ́n³ jon² 
\r (Lucas 12:22-31) 
\p  
\v 25 ”Juo³ jná¹³ hnoh²: Ha³ lɨ́² cuɨ́¹ hi²¹ honh² náh² ha³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ zian² náh², ca³tɨ²¹ ha³ jinh¹ já³² má³² hi³ cúh¹³ náh² ho³ jmáɨ² hi³ húh¹³ náh², jɨ³ ha³ jinh¹ já³² hmɨh³² hi³ quɨ́h¹³ náh² siáh³. ¿Há¹ jun³juáh¹³ jmɨ́²chí³ quioh²¹ bíh¹ tsú² tɨ³ jlánh¹ bíh¹ quien² la³ cónh³ bí¹ má³² dúh¹; hi³ ngú³ quioh²¹ bíh¹ tsú² siáh³ tɨ³ jlánh¹ bíh¹ quien² la³ cónh³ bíh¹ ha¹ tsú²?  
\v 26 Sá¹nɨ́² jɨe³ ha³ lánh³ zian² quiuh²¹ tan³², jáh³ tiá² lin¹ hi³ jñi³² hí¹ cáun², sa³jun³ zia³² bíh¹ cáun² hi³ lau³² quioh²¹ jáh³, hi³ sa³jun³ zeh² bíh¹ siáh³ hñu³cuɨ́³ quioh²¹, tɨ³la³ cun³ jáun² zia³² bíh¹ má³² hi³ cue³² Ñeh² náh² hi³ cúh² jáh³. ¡Tɨ³la³ hnoh² má¹ná¹, tɨ³ jlánh¹ bíh¹ quien² náh² la³ cónh³ bíh¹ tan³²!  
\v 27 ¿Hin² yáh³ hnoh² tɨn² jmúh¹³ hi³ cuóun¹³ cónh³í¹ cá² lɨ́², uá¹jinh¹ hen² lɨ́n³² honh² náh² hi³ cuóun¹³ náh²? 
\p  
\v 28 ”Hi³ ¿he³ láɨh³² hɨ³² honh² náh² ca³tɨ²¹ hmɨh³² hi³ quɨ́h¹³ náh²? Sá¹nɨ́² jɨe³ náh² ha³ lánh³ rón³² cuóun² lí¹³ hi³ tsɨ²¹ ñí¹ náɨ², lí¹³ jáun² tiá² lin¹ jáu² zeh³² yáh³, hi³ sa³jun³ ta³² siáh³ tá³;  
\v 29 tɨ³la³ cun³ jáun² ta³ bíh¹ hla¹ re²¹ Salomón yáh³ tiá² chú³² jmɨ́¹ jniá³ la³jmɨ́¹ jniá³ lí¹³ nɨ́², uá¹jinh¹ jmɨ́¹ zioh² lɨ́n³² tsú².  
\v 30 Hi³ jáun² né³, nɨ́¹juáh³ Dió³² jmu² hi³ ca³la³ chú³² lɨ́n³² jniá³ náɨ², cáun² hi³ tsɨ²¹ ñí¹ náɨ² né³², hi³ jáun² tsa³háu² má²jɨ́n³² bíh¹ tsú² tɨ³ ñeh² cáun² pɨeh¹ nɨ́¹ má¹ca³lɨ³ quiéin², jáun² nɨ́¹juáh³ ta³ bí¹ náɨ² yáh³ jmu² Dió³² hi³ chú³² jniá³, ¡cónh³ bíh¹ tiá² jmu³ Dió³² hi³ zia³² hanh² hnoh², hnoh² tsá² cáun² lɨ́¹ hɨ³² honh² náh²!  
\v 31 Hi³ jáun² ha³ lɨ́² cuɨ́¹ hi²¹ honh² náh², hi³ juáh¹³ náh²: “¿He³ dá² cúh¹³ dí²?”, hi³: “¿He³ dá² hnáɨh¹³ dí²?” ho³ hi³: “¿He³ dá² quɨ́h¹³ dí²?”  
\v 32 Quí¹ la³jɨ́n³² tsá² tiá² Dió³² má²cuóun³² ná¹hɨ³² tsɨ́³ ca³tɨ²¹ la³jɨ́³² hi³ nɨ́²; tɨ³la³ hnoh² má¹ná¹, zian² bíh¹ jan² Ñeh² hnoh², Tsá² cuá³ hñu³mɨ³cuú², Tsá² cuá¹ñi³² la³jɨ́³² hi³ lɨ³hniauh²³ quián¹³ náh².  
\v 33 Ñí¹ jɨ́²¹la³ ti³ chan¹³ náh² hmóu³² jo³cuo² Dió³² bíh¹ hi³ má¹tih²¹ náh² re² ñí¹con² tsú², jɨ³ hi³ má¹zián¹³ náh² re² la³ cun³ hi³ tɨ³² tsɨ́³ tsú², hi³ jáun² bíh¹ hián¹³ náh² ca³la³ jɨ³lɨ³² hi³ jáun².  
\v 34 Ha³ lɨ́² jmú² náh² hɨ³² honh² ca³tɨ²¹ he³ lɨ́¹³ tsa³háu², quí¹ zia³² bíh¹ jmáɨ¹ tsa³háu² hi³ lɨ́¹³ hɨ³² honh² hnoh² ca³tɨ²¹ hi³ quioh²¹ tsa³háu². Quí¹ ma³ quin³² ma³ cú² jmáɨ¹ bíh¹ má²zia³² uu³mí²tsɨ³² quioh²¹. 
\c 7  
\s1 Ha³ lɨ́² chú¹ lɨ́² ñih²¹ náh² tsáu² 
\r (Lucas 6:37-42) 
\p  
\v 1 ”Ha³ lɨ́² chú¹ lɨ́² ñih²¹ náh² tsáu² hi³ jáun² tiá² ra³tsa² náh² Dió³² héih³² la³ jáun².  
\v 2 Quí¹ la³ jáun² bíh¹ ra³tsɨ³² tsú² héih³² ñí¹con² hnoh², la³jmɨ́¹ rá²tsɨh³² hnoh² jáun² héih³² ñí¹con² tsáu² bíh¹. La³ cun³ rón³² lɨ́³ héih³² hi³ chah³² náh² hi³ cueh³² náh² ñí¹con² tsáu², héih³² la³ jáun² bíh¹ siáh³ chá³² Dió³² hi³ cué³² ñí¹con² hnoh².  
\v 3 ¿Ha³ bí¹ lánh³ rón³² lɨ́¹³ jɨeh²¹ hnú² má¹quɨ³² pih²¹ hi³ hu²¹ mɨ́¹ñí¹ renh², nɨ́¹juáh³ tiá² lɨ́²tsɨn² yáh³ hnú² hi³ hu²¹ cáun² pa²¹ hná¹ hmá² mɨ́¹máh¹ huen²?  
\v 4 ¿Ha³ lánh³ rón³² hó³² honh¹ hnú² hi³ juoh¹ nú² renh²: “¡Cuɨ́¹ chí¹³ ná³ má¹quɨ³² hu²¹ mɨ́¹máh¹ hnú²!”, hi³ nɨ́¹juáh³ cáun² pa²¹ hná¹ hmá² bíh¹ la³ hu²¹ quián¹³ hnú² huen² má¹lɨ³² jáun²?  
\v 5 ¡Hnú² tsá² lɨ́n³ nú² la³ cá¹ la³ jéinh¹!, la³ñí¹ tín² chí³ hná¹ hmá² pa²¹ hi³ hu²¹ mɨ́¹máh¹ huen², hi³ jáun² má¹jáun² lɨ́¹³ jɨeh²¹ hnú² re² hi³ chíh¹ nú² má¹quɨ³² pih²¹ hi³ hu²¹ mɨ́¹ñí¹ renh². 
\p  
\v 6 ”Ha³ lɨ́² lɨ́¹ cué² hi³ hɨ́en¹ ñí¹con² tsá² zian² la³jmɨ́¹ zian² tsáɨ², quí¹ nɨ́² lɨ́¹ ca³qui³ ca³jme³ tsú² hi³ chau³ náh² tsú² cú²tiú² cú²jóh³² hó³². Ha³ lɨ́² lɨ́¹ ma³jnia¹³ hi³ quien² quián¹³ ñí¹con² tsá² zian² la³jmɨ́¹ zian² mí²ñí³, quí¹ nɨ́² lɨ́¹ ca³ha³ ca³zauh³ tsú². 
\s1 Mɨ́¹ náh², hniauh², hi³ hléh¹ siáh³ ho³hñú¹³ 
\r (Lucas 11:9-13) 
\p  
\v 7 ”Mɨ́¹ náh² ñí¹con² Dió³² hi³ jáun² hian³ náh², hniauh² náh² hi³ jáun² chanh¹ náh², hléh¹ náh² ho³hñú¹³ hi³ jáun² niá³² tsú².  
\v 8 Quí¹ nɨ́¹juáh³ tsá² mɨ³² ñí¹con² tsú², hiáuh¹³ bíh¹ tsú²; nɨ́¹juáh³ tsá² hnauh², choh¹³ bíh¹; hi³ nɨ́¹juáh³ tsá² hleh³² ho³hñú¹³ né³, niá³ bíh¹. 
\p  
\v 9 ”Quí¹ ¿hin² yáh³ tsánh² hnoh² tiá³ honh² hi³ cueh¹ cá² máɨ³ quɨ́n¹ jónh³² nɨ́¹juáh³ hí¹miih²¹ bíh¹ la³ cuá¹mɨ³²?  
\v 10 Ho³ nɨ́¹juáh³ cuá¹mɨ² jan² juo¹³, ¿hí¹ tiá³ honh² náh² hi³ cuen¹³ jan² jáh³ hláɨnh¹?  
\v 11 Hi³ jáun² né³, nɨ́¹juáh³ tu³ bí¹ hnoh² yáh³ tsá² tiá² chun¹ náh², tɨn² bíh¹ náh² cuéh¹ hi³ chu²¹ ñí¹con² jónh³², ¡tiá¹³ bíh¹ tiá³ Ñeh² náh² Tsá² cuá³ hñu³mɨ³cuú² tiá² cué³² hi³ chu²¹ ñí¹con² tsá² hiú² mɨ³²! 
\p  
\v 12 ”Jáun² jmu³ náh² la³jɨ́³² jmáɨ¹ ñí¹con² tsáu² nɨ́¹juáh³ he³ lánh³ hnáuh² náh² jmu³ tsú² ñí¹con² náh² hmóu³²; quí¹ la³ jáun² bíh¹ lɨ́³ héih³² hi³ jmu² jáun² liei²¹ quioh²¹ hla¹ Moisés jɨ³ ñí¹ Sí² quioh²¹ tsá² ca³lɨn³ hí³ *tɨ³² jë¹ Dió³² nɨ́² uá²jaɨ³². 
\s1 Ho³jnɨ́¹³ jáɨ³² 
\r (Lucas 13:24) 
\p  
\v 13 ”Tiónh³² náh² tɨ³ juɨ³² ho³jnɨ́¹³ tsáɨ². Hú³ bíh¹ ho³jnɨ́¹³, hi³ ca³la³ hi³ jáu² lɨ́n³² bíh¹ juɨ³² hi³ chau²¹ ñí¹ lɨ́¹³ tsa³hín³ tsú², hi³ juóun³² lɨ́n³² bíh¹ tsáu² tsá²táunh¹ juɨ³² jaun³²;  
\v 14 tɨ³la³ ho³jnɨ́¹³ jɨ³ juɨ³² hi³ chau²¹ ñí¹ lɨ́¹³ zian² tsú² né³, jáɨ³² lɨ́n³² bíh¹ hi³ tiá² lɨ³ tɨ́¹ lɨ³ jenh¹, hi³ jáun² cú¹pih²¹ tsáu² bíh¹ tsá² choh²³ juɨ³² jaun³². 
\s1 Lin¹ bíh¹ he³ ñí¹ hmá² cun³quionh³ máɨ³ hi³ háɨ³² 
\r (Mateo 12:34-35; Lucas 6:43-45) 
\p  
\v 15 ”Hua³hín¹³ náh² ñí¹con² tsá² lɨ́¹ juáh²³ hi³ lɨ́n³ tɨ³² jë¹ Dió³². Tsá² hí³ dá² ja³táunh¹ ñí¹con² hnoh² hi³ ná¹lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́n³ *já¹ziáh², tɨ³la³ tɨ³ ñeh² má¹ná¹ ná¹lɨ́n³ tsú² la³jmɨ́¹ lɨ́n³ tsɨ́² náɨ¹ jính¹.  
\v 16 Hnoh² lɨ́¹³ lɨ³ cuóun³² náh² tsú² cun³quionh³ ha³ lánh³ jmu² bíh¹ tsú²; quí¹ tiá² cun³² yáh³ tsú² mɨ³ uóun²jɨeh¹³ ja¹ tan³ mɨ³juɨ́h², hi³ sa³jun³ cun³² yáh³ tsú² mɨ³ sí² co² tsɨ³ hmá² ton².  
\v 17 La³ nɨ́² bíh¹ lɨ́³ hi³ la³jɨ́³² hmá² chu²¹ háɨ³² máɨ³ chu²¹, hi³ la³jɨ́³² hmá² hlah³ né³, háɨ³² mɨ³ hlah³.  
\v 18 Nɨ́¹juáh³ hmá² chu²¹, tiá² lɨ́¹³ yáh³ hi³ ha³ máɨ³ hlah³, sa³jun³ hmá² hlah³ lɨ́¹³ ha³ máɨ³ chu²¹.  
\v 19 La³jɨ́³² hmá² tiá² máɨ³ chu²¹ háɨ³², quiéih³² bíh¹ tsú² hmá² jáun², hi³ jáun² jɨ́n³² tsú².  
\v 20 Hi³ jáun² la³ jáun² bíh¹ lɨ³ cuóun³² hnoh² tsáu² cun³quionh³ lánh³ jmu² tsú². 
\s1 Tiá² la³jɨ́n³² tsáu² lɨ́¹³ yáh³ tónh³² jo³cuo² Dió³² 
\r (Lucas 13:25-27) 
\p  
\v 21 ”Jun³juáh¹³ la³jɨ́n³² yáh³ tsá² záɨ³² jná¹³: “¡Hnú² bíh¹ lɨ́n³ Juóu³² jná¹³!” lɨ́¹³ tónh³² jo³cuo² Dió³²; tɨ³la³ jɨ́³²la³ tsá² jmu² la³ cun³ hi³ tɨ³² tsɨ́³ Ñuh³² jná¹³ Tsá² cuá³ hñu³mɨ³cuú² bíh¹ lɨ́¹³ tónh³².  
\v 22 Nɨ́¹ má¹cá²chó³² jmáɨ¹ jáun², juóun³² lɨ́n³² tsáu² záɨ³² jná¹³: “Hnú² Juo¹³ jnoh¹, jnoh¹ ca³hléh¹³ cun³ñí¹ hi³ ca³tɨn¹ hnú² jáɨ¹³ hi³ ca³hi³ hñu³ tsɨ́³ jnoh¹, hi³ cun³ñí¹ hi³ ca³tɨn¹ hnú² bíh¹ ca³huen¹³ jnoh¹ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ tsáu², hi³ cun³ñí¹ hi³ ca³tɨn¹ hnú² siáh³ ca³jmú¹³ jnoh¹ hliáun³ hua³jueh³²”.  
\v 23 Tɨ³la³ jná¹³ né³ nga¹ la³ lá² má¹jáun², hi³ juo¹³ ná¹: “Hí¹ cónh³ yáh³ tiá² ca³lɨ³ cuóu³² jná¹³ hnoh². ¡Tɨ³ có³² quin³² náh² ñí¹con² jná¹³, hnoh² tsá² jmuh³² náh² hi³ hlah³ hi³ hó³²!” 
\s1 Jmɨ́h¹ hiah³² pin³, jɨ³ hi³ tiá² pin³ 
\r (Marcos 1:22; Lucas 6:47-49) 
\p  
\v 24 ”Hi³ jáun² né³, lɨ³ua³ jan² tsá² má²tí³² la³ cun³ jáɨ¹³ hi³ juah³² jná¹³, tsá² la³ hí³ lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́n³ jan² tsá² quia³lín³ jmɨ́¹ tsɨ́³, tsá² ca³zíh³ hñú¹³ cáun² tsɨ³ hláu².  
\v 25 Hi³ jáun² uá¹jinh¹ tsau³ jmɨ́³, hi³ ca³lɨ³ hliáun³ bíh¹ siáh³ cua³, hi³ ja³ bíh¹ siáh³ chí³ tiá³ hi³ jmɨ́¹ hnió³ quɨ́h³ hñú³ jáun², tɨ³la³ tiá² cá²quɨ́h³² yáh³, quí¹ ñí¹ hláu² bíh¹ jmɨ́¹ chí¹hliaun³² jmɨ́h¹ hiah³².  
\v 26 Tɨ³la³ lɨ³ua³ jan² tsá² tiá² má²tí³² la³ cun³ jáɨ¹³ hi³ juah³² jná¹³ má¹ná¹, tsá² la³ hí³ lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́n³ jan² tsá²ñuh² cáun¹ bíh¹, tsá² ca³zíh³ hñú¹³ ñí¹ záɨ¹ táh¹.  
\v 27 Hi³ jáun² jmɨ́¹ tsau²¹ jmɨ́³, hi³ ca³lɨ³ hliáun³ bíh¹ jmɨ́² cua³, hi³ ja³ bíh¹ siáh³ chí³ hi³ hnió³ quɨ́h³ hñú³ jáun², jáun² hñú³ jáun² né³, ca³quɨ́² cá²cuon³ bíh¹. 
\p  
\v 28 Jmɨ́¹ má²ca³táuh³ hi³ hleh³² jáun² Jesús, lɨ́¹ ca³ja³cáun² tsɨ́³ bíh¹ tsá² jmɨ́¹ ná¹náɨ³² hí³ ca³tɨ²¹ jáɨ¹³ hi³ má²ta² tsú² jáun²;  
\v 29 quí¹hliá² jmɨ́¹ cuá¹hɨeh³² tsú² tsáu² la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² ho² jáɨ¹³, jun³juáh¹³ la³jmɨ́¹ jmu² tsá² ná¹lɨ́n³ tɨ³² liei²¹ yáh³. 
\c 8  
\s1 Jesús jmah²³ jan² tsá² lɨ́n³ mɨ³ho²¹ péin³ 
\r (Marcos 1:40-45; Lucas 5:12-16) 
\p  
\v 1 Jmɨ́¹ ca³son² jáun² Jesús tsɨ³ máh³, juóun³² lɨ́n³² tsáu² ja³taunh²¹ cu³hna²¹.  
\v 2 Hi³ jáun² cuan³ jan² tsá²ñuh² lɨ́n³ mɨ́¹uɨ́³ *mɨ³ho²¹ péin³, hi³ ca³di³jñí³² ta³ ñí¹ Jesús, hi³ ca³juáh³: 
\p ―Hnú² Tɨ³², nɨ́¹juáh³ hnáuh² hnú², tɨn² bíh¹ hnú² jmúh¹³ hi³ lɨ³ jɨn² jná¹³. 
\p  
\v 3 Jáun² né³, Jesús ca³tí³ cuo² ñí¹ quioh²¹ tsá² hí³, hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Hnó³² jná¹³. Hi³ jáun² ¡cuɨ́¹ lan² hnú²! 
\p Jmɨ́¹ má²lɨ́²juáh³ tsú² jáun² la³ nɨ́² né³, la³juɨ³² ca³hin³ bíh¹ mɨ́¹uɨ́³ jáun² quioh²¹ tsá² hí³.  
\v 4 Hi³ jáun² ca³juáh³ Jesús hi³ ca³záɨh³ tsá² hí³: 
\p ―Sá¹nɨ́² jɨe³, ha³ lɨ́² hin² juouh³² hí¹ jan² ha³ lánh³ rón³² lɨ³ hi³ má²laɨn³² nú²; jɨ́³²la³ ti³ cuánh² hi³ cuá²ma³jnia¹³ ñí¹con² mí²tsáu² bíh¹, hi³ cuá²cuen²¹ siáh³ jáh³ ñí¹con² Dió³² la³ cun³ hi³ qui³ ca³juáh³ jáun² hla¹ Moisés, hi³ jáun² la³ jáun² lɨ³ ñi³² tsáu² hi³ má²laɨn³² nú². 
\s1 Jesús jmah²³ tsá² quian²¹ hliáu³ tsá² chín¹ 
\r (Lucas 7:1-10) 
\p  
\v 5 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ngah³ siáh³ Jesús já¹ juú² Capernaum. Jáun² jan² hliáu³ tsá² chín¹ tsá² *romano ja³ ñí¹con² tsú² hi³ ca³hiu³ ca³mɨ́³,  
\v 6 hi³ juáh³ la³ lá²: 
\p ―Tɨ³², tsá² lɨ́n³ quian²¹ jná¹³ rón³² rá²tsáun¹ hi³ hma², jɨ³ hi³ má²tso² tsɨ́³ hi³ cú² uóu³². 
\p  
\v 7 Jáun² Jesús ca³juáh³: 
\p ―Ñe¹ bíh¹ jná¹³ hi³ ñí¹jmah²¹ ná¹ tsú². 
\p  
\v 8 Tɨ³la³ hliáu³ tsá² chín¹ hí³ né³ ca³ngáɨ³: 
\p ―Tɨ³², jun³ lin¹ tsáu² yáh³ jná¹³ hi³ juáh¹³ hi³ hnú² cuóh¹³ hñu³² ná¹; ñí¹ jɨ́²¹la³ ti³ jmúh¹³ hnú² héih³² bíh¹ hi³ jáun² tsá² quian²¹ jná¹³ lan¹³.  
\v 9 Quí¹ ja³bí¹ jná¹³ siáh³ zian² juóu³², hi³ ja³bí¹ lɨ́n³ jná¹³ siáh³ hi³ chín¹ ñí¹con² hliáu³. Jáun² nɨ́¹ má¹cá²jmú³² jná¹³ héih³² ñí¹con² lɨ³ua³ jan² tsá² hí³ hi³ tsó³², jáun² tsau³² bíh¹; hi³ nɨ́¹juáh³ juo¹³ jná¹³ jan²: “¡Ña³²!” jáun² ja³²; hi³ nɨ́¹juáh³ juo¹³ jná¹³ tsá² lɨ́n³ quian²¹ ná¹: “¡Jmu³ hi³ lá²!” jáun² jmu² bíh¹ tsú². 
\p  
\v 10 Jmɨ́¹ má²lɨ́²niéi³² Jesús jáɨ¹³ nɨ́² né³, lɨ́¹ ca³ja³cáun² bíh¹ tsɨ́³, hi³ jáun² ca³záɨh³ tsá² jmɨ́¹ hí¹já²táunh¹ hí³ cu³hna²¹ la³ lá²: 
\p ―Jú¹ tson² juo³ jná¹³ hnoh², hi³ hí¹ jan² yáh³ tsáu² tiá² má²ca³chanh²¹ jná¹³ ja¹ tsá² *Israel lá², tsá² nio² cáun² tán¹ tsɨ́³ la³jmɨ́¹ nio² cáun² tsɨ́³ tsá²ñuh² *tsá²cá²jo²¹ lá².  
\v 11 Jná¹³ juanh³² ñí¹con² hnoh², hi³ juóun³² lɨ́n³² tsáu² ja³táunh¹ tɨ³ juɨ³² ñí¹ hia³² hiú² jɨ³ tɨ³ juɨ³² ñí¹ tá²tsɨ²¹ hiú² nɨ́² siáh³, hi³ tsa³cuú² tsa³hính² cu³lɨ²¹ quionh³ hla¹ Há²bran²¹, hla¹ Isaac jɨ³ hla¹ Jacob nɨ́² hñu³mɨ³cuú² ñí¹ cuá¹quien² Dió³²;  
\v 12 tɨ³la³ tsá² jmɨ́¹ ca³tɨn¹ hi³ tsa³tiánh² ñí¹ cuá¹quien² Dió³² né³, tsá² hí³ dá² chu³ huen³ bíh¹ tsú² hi³ ziu³ cuɨn³ tsú² ñí¹ lɨ́³ já¹niéi² tɨ³ cheih³², ñí¹ jáun² tsa³tɨ́² tsa³hoh³² hi³ má²zian² hi³ chéi³ hi³ uóu³². 
\p  
\v 13 Jmɨ́¹jáun² ca³juáh³ Jesús ñí¹con² hliáu³ tsá² chín¹ hí³: 
\p ―Cuánh² hñuh³², cuɨ́¹ lɨ́¹³ la³ cun³ hi³ táunh²³ hnú² nɨ́² ta²¹. 
\p Hi³ jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² bíh¹ lan³ tsá² quian²¹ tsú². 
\s1 Jesús jmah²³ mɨ³ziú¹³ Pé¹ 
\r (Marcos 1:29-31; Lucas 4:38-39) 
\p  
\v 14 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ngau³ Jesús hñú¹³ Pé¹, hi³ jáun² ñí¹ jáun² ca³jɨ́en³² tsú² mɨ³ziú¹³ Pé¹ hi³ rá¹tsɨn² ñí¹ jen³ hi³ rá²tsáun¹ hi³ chéin³.  
\v 15 Jáun² ca³tí³ dí² cuo² cuo² tsá²mɨ³ hí³, jáun² la³juɨ³² ca³quin³ hi³ jmɨ́¹ chéin³ tsú²; jmɨ́¹jáun² ca³náu² tsá²mɨ³ hí³, hi³ ca³jmú³ má³² hi³ cuh³ tsú². 
\s1 Jesús jmah²³ juóun³² tsá² tsáun¹ 
\r (Marcos 1:32-34; Lucas 4:40-41) 
\p  
\v 16 Jmɨ́¹ ca³niéi² jáun² né³, cua³jan² tsú² juóun³² lɨ́n³² tsá² tiáunh¹ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ ñí¹con² Jesús; jáun² cun³quionh³ cá² jon¹ jáɨ¹³ bíh¹ ca³huen³ tsú² la³jɨ́n³² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ tsáu², ja³bí¹ ca³jmah³ tsú² siáh³ tsá² jmɨ́¹ ná¹tsáun¹ mɨ́¹uɨ́³ siáh³ siáh³.  
\v 17 Cun³quionh³ la³ jáun² ca³lɨ³tí³ la³ cun³ hi³ ca³juáh³ hla¹ Isaías *tɨ³² jë¹ Dió³², jmɨ́¹ ca³juáh³ jáun² la³ lá²: “Hí³ bíh¹ ca³caun² hi³ jmɨ́¹ lɨ́n³ jnoh¹ jáun², jɨ³ hi³ ca³caun² tsú² siáh³ mɨ́¹uɨ́³ quiú¹³ dí²”. 
\s1 Tsá² jmɨ́¹ hnió³ tsa³táunh¹ quionh³ Jesús 
\r (Lucas 9:57-62) 
\p  
\v 18 Jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ jáun² Jesús hi³ juóun³² lɨ́n³² bíh¹ tsáu² tionh² cu³ jéin³ quioh²¹, jáun² ca³jmú³ dí² héih³² hi³ hán³² tsú² cú²jueh³² tɨ³ jo²¹ jmáɨ¹ lɨ́¹ ná¹ho³ jáun².  
\v 19 Jmɨ́¹jáun² jan² tsá² lɨ́n³ tɨ³² liei²¹ ja³ hi³ cua³lienh³ Jesús, hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Hnú² Tɨ³², ñe¹ bíh¹ jná¹³ quiúnh¹ hnú² lɨ³ua³ cáun² ñí¹ cuóh¹³ hnú². 
\p  
\v 20 Jáun² Jesús ca³záɨh³ tsá² hí³ la³ lá²: 
\p ―Jáh³ zia³² tá² hláu² quioh²¹ bíh¹ cuo², hi³ zia³² bíh¹ siáh³ záɨ² quioh²¹ tan³²; tɨ³la³ Jon² tsá²mɨ³cuóun² má¹ná¹, tiá² zia³² yáh³ ñí¹ lɨ́¹³ jnioh¹³. 
\p  
\v 21 Siáh³ siáh³ jan² tsá² má²hen² tɨ³ con² tsú² ca³juáh³: 
\p ―Tɨ³², cué¹ tín² jáɨ¹³ hi³ ñí¹hón²¹ jná¹³ ñuh³² [nɨ́¹ má¹jun²]. 
\p  
\v 22 Tɨ³la³ Jesús né³, ca³záɨh³ tsá² hí³: 
\p ―Ña³² cu³hna³² jná¹³, hi³ jáun² tsá² ná¹jún¹ [ñí¹con² Dió³²] cuɨ́¹ cha³hón³² hla¹ raɨnh²¹. 
\s1 Jesús jmu² hi³ niau²¹ tie³ jmáɨ² jɨ³ chí³ 
\r (Marcos 4:35-41; Lucas 8:22-25) 
\p  
\v 23 Jmɨ́¹jáun² ca³hi³ Jesús cáun² mu², hi³ jáun² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² tsú² já¹taunh²¹ siáh³ quionh³.  
\v 24 Hi³ jáun² hú¹ juɨ³² jáun² né³, cu³diá²jan² ca³ja³ cáun² chí³ tiá³ lɨ́n³² hi³ hí¹ ca³la³ tɨ³ jmɨ́¹ má²hí¹conh³² yáh³ jmáɨ² hñu³ mu², hi³ jmɨ́¹ má²jláɨ²³ siáh³ mu² ma³ quin³² ma³ cu³ tsɨn¹ jmɨ́²miih²¹. Tɨ³la³ Jesús má¹ná¹, jmɨ́¹ má²rá²cuóun¹ bíh¹.  
\v 25 Jáun² ca³ñí¹ñi¹³ tsú² Jesús, hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p ―¡Tɨ³², liau¹ jnoh¹! ¡Hénh³ máh³ má²tsá²hanh³² dí² hñu³ jmáɨ²! 
\p  
\v 26 Jáun² hí³ né³ ca³ngáɨ³: 
\p ―¿He³ láɨh³² ja³²lɨ³ ná¹juenh²¹ náh²? ¡Jlánh¹ tiá² cáun² la³ nio² honh² náh²! 
\p Hi³ jáun² ca³náu² Jesús hi³ ca³jin³ chí³ jɨ³ jmɨ́²miih²¹ nɨ́²; hi³ jáun² jmɨ́¹jáun² ca³hná³ chí³ hi³ ca³ta³no¹ tie³ pih²¹.  
\v 27 Hi³ jáun² tsá² jmɨ́¹ tiáunh¹ hí³ hñu³ mu² quionh³ Jesús né³, lɨ́¹ ca³ja³cáun² tsɨ́³ bíh¹, hi³ ca³juánh³ la³ lá²: 
\p ―¿Hin² dá² tsánh² tsá² nɨ́² hi³ hí¹ la³ tɨ³ chí³ jɨ³ jmɨ́²miih²¹ máh³ taunh² ta²¹? 
\s1 Tsá²ñuh² tiáunh¹ juóun³² lɨ́n³² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ 
\r (Marcos 5:1-20; Lucas 8:26-39) 
\p  
\v 28 Jmɨ́¹ cá¹chó²¹ jáun² Jesús jo²¹ jmáɨ² lɨ́¹ ná¹ho³ né³, ñí¹ má²lɨ́³ hué³² quioh²¹ tsá² Gadara, jáun² ca³huén² gon³ tsá²ñuh² ñí¹ táun³ jéin³ lo¹ ñí¹ ná¹hón²¹ hla¹, hi³ jáun² ca³ja³taunh²¹ ñí¹ zenh¹ Jesús. Tá¹ gon³ bíh¹ tsú² jmɨ́¹ tiáunh¹ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³; tsá² hí³ jmɨ́¹ hian² lɨ́n³² tsɨ́³ hi³ ca³la³ hí¹ jan² tiá² hin² jmɨ́¹ lɨ³ ngá¹³ hú¹ juɨ³² jáun².  
\v 29 Jmɨ́¹jáun² ca³ma³liáu³² hóh³² tiá³ lɨ́n³² hi³ juáh³: 
\p ―¿He³ ca³tɨn¹ hnú² quiúnh¹ jnoh¹, hnú² Jesús Jon² Dió³²? ¿Hí¹ ñeh³ hnú² ñí¹ lá² hi³ ña³jmuh³ nú² hi³ má¹tso¹ jnoh¹ tsɨ́³ ta³ ñeh² bíh¹ hi³ chau²¹ jmáɨ¹? 
\p  
\v 30 Ñí¹ má²janh² jáun² jmɨ́¹ ñi³táunh¹ juóun³² mí²ñí³ hi³ ñi³cúh¹³ háu²;  
\v 31 hi³ jáun² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hí³ né³, ca³hiu³ ca³mɨ́³ ñí¹con² Jesús, hi³ ca³juáh³: 
\p ―Nɨ́¹juáh³ hi³ hue¹³ nú² jnoh¹, cué¹ tiá³ jáɨ¹³ hi³ tsá¹tauh²¹ jnoh¹ hñu³ tsɨ́³ mí²ñí³ ó³². 
\p  
\v 32 Jáun² Jesús ca³juáh³: 
\p ―¡Huen³ náh²! ¡Cuá²tiónh³² náh²! 
\p Hi³ jáun² ca³huén² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ tsá²ñuh² hí³ hi³ ca³ñí¹tiónh²¹ hñu³ tsɨ́³ mí²ñí³; la³ cun³ jmɨ́¹jáun² bíh¹ ca³cuóun³ mí²ñí³ hí³ tɨ³ juɨ³² dí¹jɨ²³ ñí¹ hlah³, hi³ jáun² ca³sunh³ chu³ jmáɨ² lɨ́¹ ná¹ho³ jáun², hi³ ca³tsan³. 
\p  
\v 33 Tsá² jmɨ́¹ ná¹jmu² hua³hí¹³ mí²ñí³ hí³ né³, ca³cuóun³ bíh¹ hi³ ca³ñí¹chá² já¹ juú² la³ cun³ hi³ má²lɨ³², jɨ³ la³jɨ́³² hi³ má²lɨ³² jáun² ñí¹con² tsá²ñuh² tsá² jmɨ́¹ tiáunh¹ hí³ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ nɨ́² siáh³.  
\v 34 Jmɨ́¹jáun² ca³huén² la³jɨ́n³² tsá² juú² hi³ ca³ñí¹ma³jéinh³ Jesús; jmɨ́¹ ca³jɨ́en³² dí² jáun² né³, ca³hiu³ ca³mɨ́³ dí² ñí¹con² tsú² hi³ cua³han² tsú² hué³² jáun² quioh²¹ dí². 
\c 9  
\s1 Jesús jmah²³ jan² tsá² hma² 
\r (Marcos 2:1-12; Lucas 5:17-26) 
\p  
\v 1 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ ca³hi³ Jesús hñu³ mu², hi³ ca³han³ tɨ³ jo²¹ jmáɨ² lɨ́¹ ná¹ho³ jáun² hi³ ca³chánh³² tɨ³ juú²co¹.  
\v 2 Ñí¹ jáun² ca³ñí¹jan² tsáu² jan² tsá²ñuh² tsá² hma², hi³ rá¹tsɨn² cáun² ñí¹ jmu². Jmɨ́¹ ca³lɨ³tsɨn² jáun² Jesús hi³ cáun² tán¹ bíh¹ ná¹tioh³ tsɨ́³ tsá² ca³cha³táunh¹ hí³, hi³ jáun² ca³záɨh³ dí² tsá² tsáun¹ hí³ la³ lá²: 
\p ―Hnú² jón³, tiá³ chá¹ honh²; má²cá²hin³ bíh¹ tso³ quián¹³ hnú². 
\p  
\v 3 Jmɨ́¹jáun² ma³ jan² tsá² ná¹lɨ́n³ tɨ³² liei²¹ ca³lɨ́n¹³ la³ lá² hñu³ tsɨ́³: “Tsá²ñuh² nɨ́² cáun² lɨ́¹ chú² lɨ́¹ lén³² Dió³² cun³quionh³ jáɨ¹³ quioh²¹”.  
\v 4 Tɨ³la³ Jesús jmɨ́¹ ñi³² bíh¹ he³ lánh³ ná¹lɨ́n²³ tsá² hí³, hi³ jáun² ca³záɨh³ dí²: 
\p ―¿He³ láɨh³² hlaɨh³ lɨ́n²¹ ná¹tioh³ honh² hnoh²?  
\v 5 ¿Hín² jáɨ¹³ hi³ tun³ lá² hi³ jlánh¹ huán¹ tsɨ́³ lɨ³ lin¹ hi³ zia³² pí³ quioh²¹ tsá² hleh³², hí¹ cun³quionh³ hi³ juáh³ tsú²: “¡Tso³ quián¹³ hnú² má²cá²hin³!” ho³ hi³ juáh³ tsú²: “¡Náu², ngɨ́¹!”?  
\v 6 Re² bíh¹, cuɨ́¹ má¹jnia¹³ jná¹³ ñí¹con² hnoh² hi³ jná¹³ Jon² tsá²mɨ³cuóun² ho² ná¹ jáɨ¹³ ñí¹ hué²¹ lá² hi³ hin¹³ ná¹ tsáu¹³ tsáu². 
\p Hi³ jáun² ca³záɨh³ dí² siáh³ tsá² hma² hí³: 
\p ―¡Náu², quiaun² jmu² quián¹³, cuánh² hñuh³²! 
\p  
\v 7 Jmɨ́¹jáun² ca³náu² tsá² jmɨ́¹ hma² hí³ hi³ ngah³ hñú¹³.  
\v 8 Jmɨ́¹ má²lɨ́²jɨ́e³ tsáu² hi³ lɨ³ la³ jáun², lɨ́¹ ca³ja³cáun² bíh¹ tsɨ́³, hi³ jáun² ca³ma³quien² tsú² Dió³² Tsá² ca³cué³ pí³ la³ jáun² ñí¹con² tsá²mɨ³cuóun². 
\s1 Jesús téh²³ Má²téh³ 
\r (Marcos 2:13-17; Lucas 5:27-32) 
\p  
\v 9 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, cua³han³ Jesús ñí¹ jáun² hi³ ngau³ ñí¹ siáh³, jáun² ca³jɨ́en³² tsú² jan² tsá²ñuh² jmáɨ² Má²téh³, hi³ jmɨ́¹ cuá¹tón²¹ ñí¹ cuá¹caɨ³² hmah²¹ [cha¹³ tsá² *romanos], hi³ jáun² ca³záɨh³ dí²: 
\p ―Ña³² cu³hna³² jná¹³. 
\p Jmɨ́¹jáun² ca³náu² Má²téh³ hi³ ngau³ cu³hna²¹ Jesús. 
\p  
\v 10 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, Jesús jmɨ́¹ cuá¹jmu² má³² hñú¹³ Má²téh³ hí³, la³ má²quionh³ tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con². Ja³bí¹ ca³tiánh³ siáh³ juóun³² lɨ́n³² *tsá² caɨ³² hmah²¹ ñí¹ mesa jáun² quionh³ tsú², la³ má²quionh³ tsá² juáh²³ tsáu² hi³ tiá² chun¹.  
\v 11 Jáun² jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ tsá² cu³ nió³ téh²³ tsú² *fariseos hi³ jáun² né³, jáun² ca³záɨh³ dí² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² tsú²: 
\p ―¿Ha³ bí¹ lánh³ rón³² sa³ tɨ³² juóuh³² hnoh² cáun² cuú² hɨ́nh²³ cu³lɨ²¹ quionh³ tsá² caɨ³² hmah²¹ jɨ³ tsá² ren² tso³ nɨ́²? 
\p  
\v 12 Jmɨ́¹ ca³náɨ³² Jesús jáɨ¹³ nɨ́² né³, ca³juáh³: 
\p ―Ha³ tiá² tɨ³² mɨ́³ hniah³ yáh³ ñí¹con² tsá² chun¹, tɨ³la³ ñí¹con² tsá² tsáun¹ bíh¹ hniah³.  
\v 13 Cuá²tánh¹ náh², hi³ cuá²ma³tɨn¹³ náh² la³ cun³ hi³ hnió³ juáh³ Sí² tioh³ jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³², ñí¹ rá¹juáh³ la³ lá²: “Jná¹³ hnó³² hi³ já³² mií³ honh² bíh¹ náh², jun³juáh¹³ hi³ hnó³² jná¹³ hi³ jngɨh¹³ náh² jáh³ yáh³ ñí¹con² jná¹³”. La³ nɨ́² bíh¹ rá¹juáh³, quí¹ tiá² ja³ yáh³ jná¹³ hi³ ja³te³ ná¹ tsá² chun¹, quí¹ hi³ ja³te³ tsá² ná¹ren² tso³ bíh¹ jná¹³ ja³. 
\s1 Nga² tsáu² ñí¹con² Jesús ca³tɨ²¹ hi³ má²hɨen²¹ tsú² 
\r (Marcos 2:18-22; Lucas 5:33-39) 
\p  
\v 14 Jmɨ́¹jáun² cua³taunh²¹ tsá² haɨn²¹ tɨ³ con² Juan² tsá² ziau² hí³ jmáɨ² ñí¹ zenh¹ Jesús, hi³ ca³ngáɨ³: 
\p ―¿He³ láɨh³² ma³hɨen²¹ lɨ́n²¹ jnoh¹, jɨ³ tsá² fariseos nɨ́² siáh³, tɨ³la³ tsá² haɨn²¹ nɨ́² tɨ³ con² hnú² né³, sa³ tiá² má²hɨen²¹ yáh³? 
\p  
\v 15 Jáun² Jesús ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―¿Hí¹ lɨ́¹³ hi³ tsá² ná¹tén¹ ñí¹ jmu² tsú² jmáɨ¹ hi³ jenh² cuo² tsáu² tiánh³ hi³ ná¹haɨ²¹ hlah³ tsɨ́³ tá¹la³ má²ná¹má²hiún² tsú² tsɨ́³ quionh³ tsá²ñuh² tsá² jenh¹³ hí³ cuo² dúh¹? Tɨ³la³ chau²¹ bíh¹ jmáɨ¹ hi³ quin³ tɨ³ có³² tsá²ñuh² jenh¹³ hí³ cuo²; hi³ jáun² má¹jáun² máh³ má²ma³hɨen²¹ tsá² hí³. 
\p  
\v 16 ”Hí¹ jan² yáh³ tiá² hin² taun³² cáun² hmɨh³² tseh¹ quionh³ cá² cuonh²¹ hmɨh³² hmaɨ²¹; quí¹ tsáuh³² bíh¹ hná¹ hmɨh³² hmaɨ²¹ jáun², hi³ jáun² cáɨ³² bíh¹ hmɨh³² má²tseh¹, hi³ jáun² tɨ³ jlánh¹ bíh¹ ñí¹ jueh³² má²cáɨ³² má¹lɨ³² jáun².  
\v 17 Hi³ sa³jun³ tah³² tsú² siáh³ mu² ráu³ cun³ ñí¹ dí¹jaun³² hñu³ chí² láu² má²tseh¹; quí¹ nɨ́¹juáh³ hi³ jmu³ tsú² la³ jáun², má²cáɨ³² bíh¹ chí² láu² tseh¹ jáun² lɨ́¹³, hi³ jáun² tsa³hín³ bíh¹ mu² ráu³ la³ má²quionh³ chí² láu² tseh¹ jáun². Hi³ jáun² bíh¹ hniáuh³² táh³² tsú² mu² ráu³ cun³ ñí¹ dí¹jaun³² hñu³ chí² láu² hmaɨ²¹, hi³ jáun² tiá² hi³ láɨh¹³ tá¹ tun³ hi³ jáun². 
\s1 Jesús ja³jmah¹ jon² Jairo; hi³ hú¹ juɨ³² jáun² né³, lan² siáh³ jan² tsá²mɨ³ tsáun¹ 
\r (Marcos 5:21-43; Lucas 8:40-56) 
\p  
\v 18 Tá¹la³ jmɨ́¹ cuá¹juáh²³ Jesús jáɨ¹³ nɨ́² né³, jan² tsá² chín¹ ñí¹con² tsá² *judíos cuan³, hi³ jáun² ca³di³jñí³² hi³ ca³jmú³ cuá¹hin³ la³ tɨ³ hué³² ta³ ñí¹ dí², hi³ ca³juáh³: 
\p ―Mɨ́¹míh¹ jón³² jná¹³ cun³ jun³; tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ hnú² ñeih²¹ hi³ ñá¹ra³tsɨh³² cuonh² ñí¹ quioh²¹ tsú², jenh¹³ bíh¹ tsú². 
\p  
\v 19 Jmɨ́¹ má²lɨ́²juáh³ jáun² tsá² hí³ la³ nɨ́², ca³náu² Jesús hi³ ngau³ quionh³ tsá² hí³, la³ má²quionh³ tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con².  
\v 20 Hi³ jáun² hú¹ juɨ³² jáun² né³ ja³ jan² tsá²mɨ³ tsáun¹ má²janh² cu³hna²¹ Jesús hi³ ca³tí³ cuo² zéi¹ ha¹ tsú². Tsá²mɨ³ hí³ né³ má²tí³ cun³ quia³tún³ mii² hi³ jmɨ́¹ má²tso² tsɨ́³ hi³ zian² jmɨ́²hán¹.  
\v 21 Jáun² tsá²mɨ³ hí³ né³ ca³lɨ́n¹³ hñu³ tsɨ́³ la³ lá²: “Nɨ́¹juáh³ jɨ́³²la³ ti³ tí¹³ jná¹³ uón³² zéi¹ ha¹ bíh¹ tsú², cun³ jáun² bíh¹ má²lan¹³ jná¹³”.  
\v 22 Tɨ³la³ Jesús ca³jinh³ tɨ³ cu³hna²¹ hi³ ca³jɨ́e³ tɨ³ ñí¹ cuá¹ja³² tsá²mɨ³ hí³, hi³ jáun² ca³záɨh³ dí²: 
\p ―Jón³, tiá³ chá¹ honh²; má²laɨn³² nú² quí¹hliá² lɨ́²cháh¹ cáun² honh². 
\p Hi³ jáun² dá² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² bíh¹ lan³ tsú². 
\p  
\v 23 Jmɨ́¹ cá¹chó²¹ Jesús hñú¹³ tsá² chín¹ hí³ né³, ca³jɨ́e³ hi³ má²tionh² tɨ³² tsá² haɨnh³² [hi³ má²tiáunh¹ hua³jan²¹ hi³ tsa³hón³² hla¹], hi³ tsáu² né³ má²tiáunh¹ tiá³ siaun³² ca³la³ cú²tiú² cú²jan³² nio².  
\v 24 Jáun² ca³záɨh³ dí² tsá² hí³ la³ lá²: 
\p ―¡Huen³ náh² ñí¹ lá²! Quí¹ mɨ́¹míh¹ lá² tiá² rá²jún¹ yáh³, quí¹ rá²cuóun¹ bíh¹ tsú². 
\p Tɨ³la³ tsá² hí³ né³, lɨ́¹ ca³ju³ ca³ngáɨ³ bíh¹ quioh²¹ Jesús.  
\v 25 Jmɨ́¹ má²lɨ́²huen³ Jesús tsá² hí³ né³, ca³hi³ ñéih³ ñí¹ rón²¹ mɨ́¹míh¹ hí³ hi³ ca³zanh³ dí² cuo² hla¹ mɨ́¹míh¹ hí³, hi³ jáun² ca³náu².  
\v 26 Hi³ jáun² la³ tán¹ la³ cu³ la³ jéin³ jáun² ca³lɨ³ ñi³² tsáu² la³ cun³ hi³ lɨ³ jáun². 
\s1 Jesús jmah²³ gon³ tsá² ten³ 
\p  
\v 27 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ cua³han³ Jesús ñí¹ jáun², jáun² hú¹ juɨ³² ja³taunh²¹ gon³ tsá² ten³ cu³hna²¹ tsú² hi³ hí¹hóh³², hi³ hí¹juáh²³: 
\p ―Hnú² Tsá² jón²zɨ́h¹ jon²cho¹ hla¹ Dá²vi²¹, ¡cuɨ́¹ já² mií³ honh² hnú² quiú¹³ jnoh¹! 
\p  
\v 28 Jmɨ́¹ hi²¹ jáun² Jesús ñéih³, jáun² tsá² ten³ hí³ taunh³ siáh³ ñéih³, jáun² ca³záɨh³ Jesús tsá² hí³: 
\p ―¿Nió¹ cáun² honh² hnoh² hi³ lɨ́¹³ jmu¹ jná¹³ la³ cun³ hi³ mɨh³² náh² nɨ́²? 
\p Jáun² tsá² hí³ ca³ngáɨ³: 
\p ―Ján³, Tɨ³². 
\p  
\v 29 Jmɨ́¹jáun² ca³tí³ Jesús cuo² mɨ́¹ñí¹ tsá² hí³, hi³ ca³záɨh³ dí²: 
\p ―La³ cun³ hi³ táunh²³ hnoh² nɨ́² ta²¹ cuɨ́¹ lɨ́¹³ ñí¹con² náh². 
\p  
\v 30 Jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² ca³niá³ mɨ́¹ñí¹ tsá² hí³. Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, jlánh¹ ca³jmú³ Jesús héih³² ñí¹con² tsá² hí³ hi³ ca³juáh³: 
\p ―Jmu³ náh² tion³ hi³ hí¹ jan² tsáu² lɨ́² cuɨ́¹ lɨ³ ñi³² hi³ nɨ́². 
\p  
\v 31 Tɨ³la³ cun³ rón³² ná¹huen³² bíh¹ tsú² ñí¹ jáun², la³juɨ³ ca³chá³ bíh¹ tsú² ñí¹con² tsá² juú² la³ tán¹ la³ cu³ la³ jéin³ jáun² la³ cun³ hi³ má²lɨ́²jmú³ jáun² Jesús. 
\s1 Jesús jmah²³ jan² tsá² tiá² hleh³² 
\p  
\v 32 Tá¹la³ hí¹huen³² jáun² tsá² hí³ cua³taunh²¹ ma³ jan² tsáu² ñí¹con² Jesús hi³ ná¹ján² jan² tsá²ñuh² tsá² tiá² hleh³² hi³ jmɨ́¹ hún¹ jan² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³.  
\v 33 La³ cun³ jmɨ́¹ ca³chin² jáun² Jesús jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ tsú², ca³ma³liáu³² hleh³². Jáun² tsáu² né³, lɨ́¹ ca³ja³cáun² tsɨ́³ bíh¹, hi³ jáun² ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Hí¹ cónh³ yáh³ tiá² má²ca³neh²¹ dí² hué³² *Israel lá² la³ cun³ hi³ má²lɨ³² nɨ́². 
\p  
\v 34 Tɨ³la³ tsá² fariseos má¹ná¹, jmɨ́¹ ná¹juáh²³: 
\p ―Tsá²ñuh² nɨ́² dá² huen² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ tsáu² cun³quionh³ héih³² quioh²¹ tsá² hláɨnh¹ juo¹³ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ bíh¹. 
\s1 Jesús ja³² mií³ tsɨ́³ ñí¹con² tsáu² 
\p  
\v 35 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³tɨ³ ca³ngɨ́³ Jesús la³jɨ́³² juú², jɨ³ juú² míh¹ juú² siún¹ hi³ má²tɨn² tsáu² hñu³ cuáh³² quioh²¹ tsá² judíos hi³ táun³ ma³ quin³² ma³ caun³² juú², hi³ ñi³hleh²¹ jú¹ chú³² ca³tɨ²¹ ha³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ tónh³² tsáu² jo³cuo² Dió³², jɨ³ hi³ jmah²³ tsáu² jɨ³lɨ³² ñí¹ mɨ́¹uɨ́³ hi³ zian² tsú², jɨ³ hi³ cú² hi³ uóu³² nɨ́² siáh³.  
\v 36 Jmɨ́¹ ca³jɨ́en³² tsú² tsá² juóun³² lɨ́n³² hí³ né³, ca³ja³ mií³ tsɨ́³ quioh²¹ tsá² hí³, quí¹hliá² jmɨ́¹ ná¹haɨ²¹ hlah³ tsɨ́³ tsú² jɨ³ hi³ ná¹lɨ́n³ tsú² tsá² tiá² hin² zian² hi³ lɨ́¹³ ma³hau³, la³jmɨ́¹ ñi³táunh¹ *já¹ziáh² tiá² juo¹³ zian².  
\v 37 Jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ dí² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² la³ lá²: 
\p ―¡Hliáun³ cu³tí³ bíh¹ hi³ má²ca³láu², tɨ³la³ pih²¹ lɨ́n²¹ bíh¹ tsá² jmu² ta²¹ zian²!  
\v 38 Hi³ jáun² né³, hiú¹ mɨ́¹ náh² ñí¹con² Tsá² quioh²¹ hi³ má²ca³láu² jáun², hi³ cuɨ́¹ zen¹ tsú² tsá² ja³quiaun² hi³ má²ca³láu² jáun² quioh²¹. 
\c 10  
\s1 Jesús téh²³ tsá² quian³tun³ hi³ tsa³hléh² jú¹ chú³² 
\r (Marcos 3:13-19; Lucas 6:12-16) 
\p  
\v 1 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ ca³teh³ Jesús tán¹ quian³tun³ tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con², hi³ ca³cuéh³ dí² pí³ hi³ lɨ́¹³ huen³ tsú² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ tsáu², jɨ³ hi³ jmah³ tsú² tsá² ná¹tsáun¹ la³jɨ́³² ñí¹ mɨ́¹uɨ́³ jɨ³ hi³ cú² hi³ uóu³² nɨ́² siáh³. 
\p  
\v 2 Hi³ lá² bíh¹ hi³ jmáɨ² tán¹ quian³tun³ *tɨ³² tsá² quian³² jë¹ Dió³²: la³ñí¹ Sí¹mu²¹ tsá² ca³lɨ³ jmáɨ² siáh³ Pé¹, jɨ³ Tre²¹ dá¹jon²¹ tsú² nɨ́²; Jacobo jon² Zebedeo la³ má²quionh³ Juan² dá¹jon²¹;  
\v 3 Pí²liéi¹, Bartolomé, Tú¹ma²¹ jɨ³ Má²téh³ nɨ́², tsá² jmɨ́¹ lɨ́n³ hí³ *tsá² caɨ³² hmah²¹; Jacobo jon² Alfeo; jɨ³ Tadeo;  
\v 4 Sí¹mu²¹ tsá² ca³lɨ³ quionh³ tsá² cu³ nió³ *Cananista nɨ́², jɨ³ Judas tsá² zian² juú² Queriot, tsá² ca³ñí¹jɨenh¹³ hí³ Jesús. 
\s1 Jesús zen² tsá² quian³tun³ hi³ tsa³hléh² jú¹ chú³² 
\r (Marcos 6:7-13; Lucas 9:1-6) 
\p  
\v 5 Jesús ca³zen³ tsá² quian³tun³ hí³ cun³quionh³ héih³² lá²: 
\p ―Ha³ lɨ́² cua³táunh¹ náh² hué¹³ *tsá²cá²jo²¹, sa³jun³ cuá¹tiónh³² náh² juú² hɨ́n¹³ tɨ³ Samaria;  
\v 6 tɨ³la³ hniáuh³² cuá¹táunh¹ náh² ñí¹con² tsá² *Israel lá² bíh¹, tsá² ná¹lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́n³ *já¹ziáh² má²já²cuɨn³.  
\v 7 Cuá²táunh¹ náh², cuá²zéih³ náh² tsú² hi³ Dió³² má²cuá¹hinh²³ tsáu² jo³cuo².  
\v 8 Jmah²¹ náh² tsá² ná¹lɨ́n³ mɨ́¹uɨ́³ *mɨ³ho²¹ péin³ jɨ³ tsá² ná¹lɨ́n³ mɨ́¹uɨ́³ siáh³ siáh³; jmu³ náh² hi³ jenh¹³ tsá² má²jún¹; huen³ náh² siáh³ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ tsáu². Quí¹ hnoh² lɨ́¹ má²hian² bí¹ náh² pí³ nɨ́² ta³ tiá² hmah²¹ quien², jáun² jmuh²¹ náh² ta²¹, tɨ³la³ ha³ lɨ́² cán² náh² hmah²¹ má¹ná¹. 
\p  
\v 9 ”Ha³ lɨ́² ñi³quián¹ náh² hí¹ cú¹pih²¹ quɨe³, uá¹ hi³ cú¹mí¹niau²¹, uá¹ hi³ *cú¹tiáu², hí¹ cáun² cú¹dáɨn³ yáh³.  
\v 10 Sa³jun³ hniáuh³² cánh¹ náh² tuh³² hi³ tioh³ hi³ hniáuh³² hú¹ juɨ³². Ha³ lɨ́² cán² náh² tun³ hanh², sa³jun³ tuh³² tioh³ tanh¹, hi³ sa³jun³ cánh¹ náh² siáh³ hmá²hu²¹; quí¹ tsá² jmu² ta²¹ cun³ ca³tɨn¹ bíh¹ hiáuh³ la³jɨ́³² la³ cun³ hi³ lɨ³ hniáuh³² quioh²¹. 
\p  
\v 11 ”Nɨ́¹ má¹ca³cha³táunh¹ náh² cáun² juú² ho³lá²dá² lɨ³ua³ cáun² ñí¹náɨ², hniah³² náh² jan² tsá² chú³² tsɨ́³ ñí¹ jáun² hi³ jáun² tianh³ náh² hñú¹³ tsá² hí³ ca³la³ ñí¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ huen¹³ náh² ñí¹ jáun².  
\v 12 Nɨ́¹ má¹ca³tiónh³² náh² hñú³ jáun², zéih³ tsá² tionh² ñí¹ jáun² hi³ cuɨ́¹ tionh² tsú² cáun² hi³ re² hi³ tɨn².  
\v 13 Nɨ́¹juáh³ hi³ ca³tɨn¹ tsá² hí³ hi³ tiánh³ cáun² hi³ re² hi³ tɨn², lɨ³ quien² bíh¹ hi³ má²lɨ́²zéih³ náh² tsá² hí³, tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ tiá² ca³tɨn¹ tsá² hí³ hi³ tiánh³ cáun² hi³ re² hi³ tɨn², jáun² jáɨ¹³ hi³ má²lɨ́²zéih³ náh² tsú² jáun² jáuh³ bíh¹ siáh³ ñí¹con² náh² hmóu³².  
\v 14 Hi³ nɨ́¹juáh³ lɨ³ua³ cáun² hñú³ ho³ juú² ñí¹ ca³cha³táunh¹ náh² tiá² ca³he³ náh² tsú², hi³ sa³jun³ hnió³ tsú² ne³ jáɨ¹³ quián¹³ náh², hi³ jáun² né³, súh³ náh² hliáu² quian²¹ tanh¹ nɨ́¹ má¹tɨ³ ñí¹ huen¹³ náh² hñú³ jáun² ho³ juú² jáun².  
\v 15 Jú¹ tson² juo³ jná¹³ hnoh², hi³ nɨ́¹ má¹cá²chó³² jmáɨ¹ hi³ ra³tsɨ³² Dió³² héih³², tɨ³ jlánh¹ bíh¹ huáh² tsɨ́³ hi³ ma³tson¹³ Dió³² tsá² juú² la³ hí³ la³ cónh³ bíh¹ hi³ ca³quiúnh³² jáun² tsá² jmɨ́¹ zian² juú² Sodoma jɨ³ Gomorra. 
\s1 Tsá² tanh² ta²¹ Dió³² zian² ja¹ hniéi² 
\p  
\v 16 ”¡Sá¹nɨ́² jɨe³! Jná¹³ zei²¹ hnoh² hi³ ná¹lɨ́n³ náh² la³jmɨ́¹ lɨ́n³ *já¹ziáh² tionh² ja¹ tsɨ́² náɨ¹. Tɨ³la³ jmu³ náh² jan²¹ lɨ́n²¹ la³jmɨ́¹ lɨ́n³ jáh³ hláɨnh¹; tɨ³la³ tá¹la³ jáun² né³, jmu³ náh² hi³ chú³² honh² náh² má¹ná¹ la³jmɨ́¹ lɨ́n³ chi³ jáɨ².  
\v 17 Hua³hín¹³ náh², quí¹ hnoh² jɨenh³ tsú² jo³cuo² tsá²tan²¹, jɨ³ hi³ quiu³ po³ tsú² hnoh² la³ tɨ³ hñu³ cuáh³² quiú¹³ dí².  
\v 18 Hi³ hí¹ ca³la³ tɨ³ ñí¹con² tsá² ná¹ho² ta²¹ jɨ³ tsá² ná¹lɨ́n³ re²¹ yáh³ tsa³jau² tsú² hnoh² cun³ñí¹ hi³ ca³tɨn¹ jná¹³; má¹jáun² bíh¹ má²lɨ́¹³ cuéh¹ hnoh² jú¹ tson² hi³ ca³tɨn¹ jná¹³ ñí¹con² tsá² hí³ jɨ³ ñí¹con² tsá²cá²jo²¹ nɨ́² siáh³.  
\v 19 Tɨ³la³ nɨ́¹ má¹ca³zeh³ tsú² hnoh² ñí¹ ta³ ñí¹ tsá²tan²¹ né³, ha³ lɨ́² jmú² náh² hɨ³² honh² nɨ́¹juáh³ he³ juáh¹³ náh² ho³ nɨ́¹juáh³ he³ lánh³ rón³² hléh¹³ náh²; quí¹ nɨ́¹juáh³ nɨ́¹ má¹ca³tɨ³ ñí¹ hléh¹³ náh², Dió³² bíh¹ cué³² jáɨ¹³ hi³ cuá¹hléh¹ náh².  
\v 20 Quí¹ jun³juáh¹³ hnoh² yáh³ tsá² cuá¹hléh¹ náh², quí¹ Jmɨ́²chí³ joh¹ Ñeh² bíh¹ náh² Tsá² hléh³² cun³quionh³ honh¹ náh². 
\p  
\v 21 ”Hí¹ la³ tɨ³ tsá² jan² jméi² mí¹ziú¹³ quionh³ yáh³ tsú² jɨenh³ hi³ jngah³ tsáu², jɨ³ tsá² má²lieih²¹ siáh³ jɨenh³ jon²; jon² tsáu² jmu³ hniéi² quionh³ jméi² mí¹ziú¹³, hi³ hí¹ ca³la³ tɨ³ jɨenh³ yáh³ tsú² tsá² má²lieih²¹ hi³ jngah³ tsáu².  
\v 22 Tsá² zian² tá¹ cáun² hngá¹máh³ bíh¹ lɨ³ hau² hnoh² cun³ñí¹ hi³ ca³tɨn¹ jná¹³; tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ tsá² ca³tion³ tsɨ́³ ca³la³ tɨ³ ñí¹ cá¹táuh³ jmáɨ¹ quioh²¹ hi³ zian² ñí¹ hué²¹ lá² né³, tsá² la³ hí³ bíh¹ liáun³.  
\v 23 Nɨ́¹juáh³ ca³hɨ́¹ ca³tsa¹ tsú² hnoh² cáun² juú², huen³ náh² ñí¹ jáun² hi³ cuá¹táunh¹ náh² cáun² juú² siáh³; quí¹ jú¹ tson² juah³² jná¹³ hi³ jná¹³ Jon² tsá²mɨ³cuóun² jáunh¹³ ná¹ ñeh² bíh¹ hi³ táunh³ hnoh² la³jɨ́³² juú²co¹ juú²hñú¹³ tsá² Israel. 
\p  
\v 24 ”Hí¹ jan² yáh³ tsá² má²tɨn³² tiá² lɨ́¹³ lɨ³tɨn² tɨ³ hliáun³ la³ cónh³ bíh¹ tɨ³² joh¹, hi³ hí¹ jan² yáh³ tsá² lɨ́n³ quian²¹ tiá² tɨ³ jlánh¹ bíh¹ quien² la³ cónh³ bíh¹ tsá² lɨ́n³ juo¹³ tsú².  
\v 25 Tsá² cuá¹má²tɨn³² hí³ dá² ca³tɨn¹ ma³hiún² tsɨ́³ cun³ jɨ́³²la³ ti³ hi³ chau²¹ jmáɨ¹ hi³ lɨ́n¹³ la³jmɨ́¹ lɨ́n³ tɨ³² joh¹ bíh¹, hi³ tsá² lɨ́n³ quian²¹ né³ ca³tɨn¹ ma³hiún² tsɨ́³ hi³ lɨ́n¹³ la³jmɨ́¹ lɨ́n³ juo¹³. Quí¹ nɨ́¹juáh³ ta³bí¹ tsá² chín¹ cáun² hñú³ yáh³ ca³juáh³ tsáu² hi³ lɨ́n³ Beelzebú [tsá² chín¹ juo¹³ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹], ¡cónh³ bíh¹ tiá² tu³ hión³² tsú² tsá² hñú¹³ tsú² ñí¹ hná¹ nɨ́²! 
\s1 Hin² ñí¹con² hniáuh³² jmú¹³ dí² juénh² 
\r (Lucas 12:4-7) 
\p  
\v 26 ”Hi³ jáun² né³, tiá² hniáuh³² yáh³ jmúh¹³ náh² juénh² ñí¹con² tsáu². Quí¹ lɨ³ua³ cáun² hi³ jlɨ́²³ tsú², chau³² bíh¹ jmáɨ¹ hi³ jñéih²³, hi³ lɨ³ua³ cáun² hi³ ná¹hmá¹ né³, chau³² bíh¹ jmáɨ¹ hi³ lɨ́²jnia² siáh³.  
\v 27 La³jɨ́³² hi³ juo³ jná¹³ hnoh² ta³ hñu³ niéi², ma³jnia¹³ náh² jáɨ¹³ jáun² ta³ jma²; hi³ lɨ³ua³ cáun² hi³ juah³² jná¹³ ñí¹con² hnoh² ñí¹ ná¹conh¹ né³, cuá²tɨ́¹ cuá²hoh³ náh² ca³la³ tɨ³ tsáɨh³ hñú³ hi³ cháh¹³ náh² hi³ jáun².  
\v 28 Ha³ lɨ́² juenh³ náh² tsá² jngɨh² jmáh³la³ ngú³, hi³ má¹lɨ³² jáun² né³, tiá² tɨn² yáh³ tsú² jngɨh³ jmɨ́²chí³ quián¹³ náh²; tɨ³ re² juenh³ náh² ñí¹con² Tsá² lɨ́¹³ jngah³ náh², hi³ má¹lɨ³² jáun² né³ lɨ́¹³ zen³ tsú² jmɨ́²chí³ quián¹³ náh² quiu³juóu³². 
\p  
\v 29 ”¿Há¹ tiá² cuen² tsú² gon³ tan³² pih²¹ la³ cun³ cá² héih³² quɨe³ dúh¹? Tɨ³la³ cun³ jáun² hí¹ jan² yáh³ jáh³ pih²¹ la³ hí³ tiá² jún²³ tá¹la³ tiá² má²lɨ́²cué³² Ñeh² náh² jáɨ¹³.  
\v 30 Hi³ hí¹ ca³la³ tɨ³ jñú² chinh³² yáh³ hnoh² ná¹hɨ¹³ siáh³ ma³ quin³² ma³ cá² máɨh³².  
\v 31 Jáun² né³, ha³ lɨ́² juenh³ náh², quí¹ tɨ³ jlánh¹ bíh¹ quien² hnoh² la³ cónh³ bíh¹ tan³² ná¹juóun²¹. 
\s1 Tsá² ton² hi³ haɨn²¹ tɨ³ con² Jesús 
\r (Lucas 12:8-9) 
\p  
\v 32 ”Hi³ jáun² né³, la³jɨ́n³² tsá² má²quien² jná¹³ ñí¹ ta³ ñí¹ tsáu², ja³bí¹ jná¹³ siáh³ má¹quien¹³ tsá² la³ hí³ ñí¹ ta³ ñí¹ Ñuh³² ná¹, Tsá² cuá³ hñu³mɨ³cuú²;  
\v 33 tɨ³la³ lɨ³ua³ jan² tsá² tiá² hnió³ má²quien² jná¹³ ñí¹con² tsáu² né³, ja³bí¹ jná¹³ siáh³ tiá² má¹quien¹³ tsá² la³ hí³ ñí¹con² Ñuh³² Tsá² cuá³ hñu³mɨ³cuú². 
\s1 Jesús jmu² hi³ tiú²uú² tiáunh¹ tsáu² cá²hon³ 
\r (Lucas 12:51-53) 
\p  
\v 34 ”Su³uú² lɨ́¹ cuɨ́¹ lɨ́n¹³ hnoh² hi³ jná¹³ ja³jmú³² hi³ niau²¹ tie³ ñí¹ hué²¹ lá²; quí¹ jun³juáh¹³ hi³ ja³chá³ jná¹³ tie³ yáh³, tɨ³la³ jná¹³ dá² ja³ hi³ chá¹³ ná¹ hniéi² quɨ³² bíh¹.  
\v 35 Ja³ jná¹³ hi³ ja³jmú³² hi³ tsá²ñuh² ná¹háun³ quionh³ jméi², tsá²mɨ³ ná¹háun³ quionh³ mí¹ziú¹³, hi³ ló³² tsú² ná¹háun³ siáh³ quionh³ mɨ³ziú¹³;  
\v 36 jáun² la³ jáun² bíh¹ lɨ́¹³ hi³ ma³ quin³² ma³ jan³² tsú² ná¹hniei²¹ quionh³ má²tún² tsá² hñú¹³. 
\p  
\v 37 ”Nɨ́¹juáh³ tsá² ja³²lɨ³ hnio³ jméi² jɨ³ mí¹ziú¹³ cha³ jmɨ́¹ ma³hniau³ tsú² jná¹³, tsá² la³ hí³ tiá² ca³tɨn¹ hen² tɨ³ con² jná¹³. Hi³ nɨ́¹juáh³ tsá² ja³²lɨ³ hnio³ tsá²mɨ³ tsá²ñuh² jon² cha³ jmɨ́¹ ma³hniau³ tsú² jná¹³, tsá² la³ hí³ siáh³ tiá² ca³tɨn¹ yáh³ hen² tɨ³ con² jná¹³.  
\v 38 Ja³bí¹ tiá² lɨ́¹³ han³ tsú² tɨ³ con² jná¹³ nɨ́¹juáh³ tsá² tiá² hnió³ cán³ crei²¹ hi³ ma³zian² tsú² la³jmɨ́¹ zian² jná¹³ lá².  
\v 39 Nɨ́¹juáh³ tsá² hnió³ liáu³ jmɨ́²chí³ quioh²¹, tsá² la³ hí³ tɨ³ tsa³hín³ bíh¹; tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ tsá² tsa³hín³ jmɨ́²chí³ quioh²¹ cun³ñí¹ hi³ ca³tɨn¹ jná¹³ né³, tsá² la³ hí³ bíh¹ tɨ³ liáun³. 
\s1 La³ cun³ hi³ joh¹³ tsú² ñí¹con² Dió³² 
\r (Marcos 9:41) 
\p  
\v 40 ”Lɨ³ua³ jan² tsá² he³ hnoh², ja³bí¹ má²lɨ́²he³ jɨ³ jná¹³ bíh¹ tsú² jaun³²; hi³ lɨ³ua³ jan² tsá² ca³he³ jná¹³ né³, ja³bí¹ la³ jáun² má²lɨ́²hen³ tsú² la³ jɨ³ Tsá² ca³ze³ bí¹ jná¹³.  
\v 41 Lɨ³ua³ jan² tsá² hen² jan² *tɨ³² jë¹ Dió³² quí¹ cun³ñí¹ hi³ ja³ tsú² hi³ ja³hléh² jë¹ Dió³², ja³bí¹ tsá² hí³ hiáuh¹³ la³ cun³ hi³ hiáuh³ jan² tɨ³² jë¹ Dió³²; hi³ nɨ́¹juáh³ tsá² hen² jan² tsá² zian² la³ cun³ hi³ tɨ³² tsɨ́³ Dió³² cun³ñí¹ hi³ zian² tsú² la³ jáun², ja³bí¹ hí³ dí² hiáuh³ la³ cun³ hi³ hiáuh¹³ tsá² zian² hí³ la³ cun³ hi³ tɨ³² tsɨ́³ Dió³².  
\v 42 Lɨ³ua³ jan² tsá² cué³² uá¹jinh¹ cáun² vaso jmɨ́² jma³ cuóuh³ ñí¹con² lɨ³ua³ jan² tsá² haɨn²¹ tɨ³ con² jná¹³, uá¹jinh¹ jan² tsá² tsɨ́¹juɨ́³, tɨ³la³ cun³ñí¹ hi³ hen² tsú² tɨ³ con² jná¹³ bíh¹, ja³bí¹ tsá² hí³ uá²jaɨ³² hiáuh³ cáun² hi³ chu²¹ la³ cun³ hi³ ca³tɨn¹ hiáuh³. 
\c 11  
\s1 Juan² tsá² jmɨ́¹ zion² tsáu² jmáɨ² zen² tsáu² ñí¹con² Jesús 
\r (Lucas 7:18-35) 
\p  
\v 1 Jmɨ́¹ cá¹tsan³ jáɨ¹³ hi³ ca³záɨh³ jáun² Jesús tán¹ quian³tun³ tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² né³, cua³han³ ñí¹ jáun² hi³ ca³ñí¹hɨeh¹ dí² tsá² tiáunh¹ juú² la³ cu³ la³ jéin³ jáun², hi³ ca³ñí¹hléh² jú¹ chú³². 
\p  
\v 2 Tá¹la³ jmɨ́¹ cuá¹hún¹ jáun² Juan² tsá² ziau² hí³ jmáɨ² hñu³mí¹ñí² ca³lɨ³ ñi³² la³ cun³ hi³ jmu² Cristo. Jáun² ca³zen³ dí² gon³ tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² hi³ tsa³jɨen³ Jesús,  
\v 3 hi³ tsa³ngáɨ³ tsú² la³ lá²: 
\p ―¿Hí¹ hnú² uá¹ Tsá² ca³tɨn¹ já³², ho³ hniáuh³² uá¹ jan¹³ jnoh¹ jan² tsá² siánh³? 
\p  
\v 4 Jáun² Jesús ca³ngáɨ³: 
\p ―Cuá²tánh¹ náh², cuá²zéih³ náh² Juan² la³ cun³ hi³ ná¹jɨ́eh³² náh² jɨ³ hi³ ná¹naɨh³² náh².  
\v 5 Cuá²zéih³ náh² tsú² hi³ tsá² ten³ má²jniá³ ñí¹, tsá² hma² má²ñi³táunh¹, hi³ má²laɨn³² siáh³ tsá² jmɨ́¹ ná¹lɨ́n³ mɨ́¹uɨ́³ *mɨ³ho²¹ péin³, hi³ tsá² jmɨ́¹ te³ cuá¹ né³ má²náɨ³² bíh¹, má²ca³jenh¹³ bíh¹ tsá² jmɨ́¹ má²ná¹jún¹, hi³ tsá² tia³mii² né³, má²ná¹náɨ³² bíh¹ jú¹ chú³² ca³tɨ²¹ ha³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ liáun³.  
\v 6 ¡Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² tsá² tiá² lɨ́¹ cha³² hliáun³ ñéih³ tsɨ́³ hi³ ca³tɨn¹ jná¹³! 
\p  
\v 7 Jmɨ́¹ já¹tanh²¹ jáun² tsá² hí³ ca³ma³liáu³² Jesús hleh³² ñí¹con² tsá² tionh² hí³ la³ cu³ la³ jéin³ ñí¹ zenh¹ hi³ ca³tɨn¹ Juan² tsá² ziau² hí³ jmáɨ², hi³ juáh³ la³ lá²: 
\p ―¿He³ dá² jaun³² ca³ñí¹jɨeh¹³ hnoh² ñí¹ lɨ́³ hué³² quiéin²? ¿Hí¹ ca³ñí¹jɨeh¹³ hnoh² cáun² hmá² tá² náɨ² hi³ lɨ́¹ quí² lɨ́¹ jɨ́eh²³ cun³quionh³ chí³ juáh¹³?  
\v 8 Hi³ nɨ́¹juáh³ tiá² la³ jáun² né³, ¿he³ bíh¹ ca³ñí¹jɨeh¹³ náh²? ¿Hí¹ ca³ñí¹jɨen¹ náh² jan² tsá²ñuh² quih³² hmɨh³² jlánh¹ bí¹ huá¹? Sá¹nɨ́² dú¹ jɨe³ náh², tsá² ná¹quih³² hmɨh³² hi³ jlánh¹ bí¹ huá¹ tionh² re² tɨn² ñéih³ hñú¹³ tsá² ná¹lɨ́n³ re²¹ bíh¹.  
\v 9 Hi³ jáun² né³, ¿he³ bíh¹ ca³ñí¹jɨeh¹³ náh²? ¿Hí¹ ca³ñí¹jɨen¹ náh² jan² *tɨ³² jë¹ Dió³²? Quí¹ tson² bíh¹ cu³tí³, tɨ³la³ tsá² hí³ má¹ná¹, tɨ³ jlánh¹ bíh¹ quien² la³ cónh³ bíh¹ lɨ³ua³ jan² tɨ³² jë¹ Dió³².  
\v 10 Quí¹ ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³² rá¹ja³² jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ Juan² tsá² ziau² hí³ jmáɨ², hi³ juáh³ la³ lá²: 
\q1 Sá¹nɨ́² jɨe³, jná¹³ zein²¹ jan² tsá² tsa³can³² jáɨ¹³ ta³ tin² la³ cun³ bíh¹ hnú², 
\q1 tsá² hí³ bíh¹ jmu³ hua³jan²¹ juɨ³² ñí¹ cuóh¹³ hnú². 
\m  
\v 11 Jmɨ́¹ má²lɨ́²chá³² Jesús jáɨ¹³ nɨ́² né³, ca³záɨh³ siáh³ tsá² hí³ la³ lá²: 
\p ―Jú¹ tson² juo³ jná¹³ hnoh², hi³ tiá² hin² zian² hí¹ jan² yáh³ tsá² jlánh¹ bíh¹ quien² ja¹ la³jɨ́n³² tsá² ca³lɨ³zian² ñí¹ hué²¹ lá² la³ cónh³ bíh¹ Juan² tsá² ziau² hí³ jmáɨ²; tɨ³la³ cun³ jáun² tsá² tiá² lin¹ ñí¹ quien² ja¹ quioh²¹ tsá² má²tionh² jo³cuo² Dió³², tsá² la³ hí³ bíh¹ tɨ³ jlánh¹ quien² la³ cónh³ bíh¹ Juan². 
\p  
\v 12 ”Hi³ jáun² ca³la³ cun³ jmɨ́¹ cuan¹ Juan² tsá² ziau² hí³ jmáɨ² hi³ la³ tɨ³ ta³né³², héih³² quioh²¹ Dió³² cáun² cuá²zá² cuá²tsó³ bíh¹ ja¹ hniéi² hi³ tɨ³ lɨ³mí¹ tsá²lɨ³quien², hi³ tsá² jlánh¹ ná¹cueh³² pí³ né³, má²ná¹cah²³ bíh¹ jmáɨ¹ hi³ lɨ́¹³ tónh³² jo³cuo² Dió³².  
\v 13 Jmɨ́¹ tɨ́² quien² bíh¹ la³jɨ́³² hi³ rá¹juáh³ ñí¹ Sí² quioh²¹ tsá² lɨn³ hí³ tɨ³² jë¹ Dió³², jɨ³ liei²¹ quioh²¹ hla¹ Moisés siáh³, ca³la³ tɨ³ ñí¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ cuan³ Juan² tsá² ziau² hí³ jmáɨ²;  
\v 14 jáun² Juan² hí³ bíh¹ lɨ́n³ Líh³, tsá² jmɨ́¹ lɨ́n³ hí³ tɨ³² jë¹ Dió³², tsá² ca³tɨn¹ hi³ já³² nɨ́¹juáh³ hi³ hnáuh² hnoh² táunh¹³ ta²¹.  
\v 15 Nɨ́¹juáh³ tsá² tsɨ²¹ cuá¹, cuɨ́¹ nie¹³. 
\p  
\v 16 ”¿He³ ñí¹ tsáu² lɨ́¹³ cunh²¹ jná¹³ quionh³ tsá² zian² jmáɨ¹ hi³ ziáun² dí² lá²? Lɨ́¹³ juáh¹³ la³ lá²: Jmu² tsú² la³jmɨ́¹ jmu² tsá¹míh¹ ñi³co¹ ja¹ hmah²¹. Ná¹hóh³² tsú² hi³ jéinh³² hlah³, hi³ zaɨh³² raɨnh²¹ la³ lá²:  
\v 17 “Sa³ tiá² ca³lɨ³ hnáuh² yáh³ hnoh² tsan¹³ jmɨ́¹ lɨ́¹jiéi¹³ jnoh¹ jáun² hmá² tá² le²; hi³ sa³jun³ lɨ́²uoh³ yáh³ hnoh² jmɨ́¹ lɨ́¹jmú¹³ jnoh¹ siáh³ sun¹ ca³tɨ²¹ jmáɨ¹ hi³ nio² hlah³ tsɨ́³ tsú²”.  
\v 18 Juanh³² jná¹³ la³ nɨ́², quí¹ cuan³ Juan² tsá² tiá² cú² tiá² hɨ́nh²³, hi³ jáun² tsáu² né³ juáh³: “Tsá² hún¹ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ bíh¹ hí³”.  
\v 19 Jáun² né³, cuan³ siáh³ jná¹³ Jon² tsá²mɨ³cuóun², tsá² cú² tsá² aɨh³² ná¹, tɨ³la³ má¹lɨ³² jáun² né³ juáh²³ siáh³ tsáu²: “¡Tsá² jlién³ bíh¹ nɨ³², hi³ hɨ́nh²³ siáh³ jmáɨ², tsá² juónh²³ re² quionh³ tsá² ren² tso³ jɨ³ *tsá² chi² hmah²¹ nɨ́² siáh³!” Tɨ³la³ cun³quionh³ la³jɨ́³² hi³ ná¹lɨ́²³ bíh¹ lɨ́² lin¹ hi³ Dió³² jan² Tsá² quia³lín³ jmɨ́¹ tsɨ́³. 
\s1 Tsá² juú² tiá² nieh³ 
\r (Lucas 10:13-15) 
\p  
\v 20 Jmɨ́¹jáun² ca³ma³liáu³² Jesús jí²³ hi³ ca³tɨn¹ tsá² juú² ñí¹ má²ca³jmú³ tsú² hliáun³ hua³jueh³², quí¹ cun³ñí¹ hi³ tsá² hí³ tiá² má²ca³za³ yáh³ jmɨ́¹ tsɨ́³. Hi³ ca³juáh³: 
\p  
\v 21 ―¡Jlánh¹ juon²³ hnoh² tsá² juú² Corazín! ¡Jlánh¹ juon²³ siáh³ hnoh² tsá² juú² Betsaida! Quí¹ sá¹jmɨ́¹ hi³ ca³lɨ³ la³jɨ́³² hua³jueh³² já¹ tsá² jmɨ́¹ zian² juú² Tiro jɨ³ juú² Sidón dúh¹, la³jmɨ́¹ má²lɨ³² nɨ́² ja¹ quián¹³ hnoh², hi³ jáun² má²hia³ jáun¹³ máh³ jmɨ́¹ má²ca³za³ tsú² jmɨ́¹ tsɨ́³, hi³ jmɨ́¹ má²ca³jmú³ tsú² lin¹ cun³quionh³ hi³ jmɨ́¹ quɨ́h²¹ tsú² jáun² tú²cho¹, jɨ³ hi³ jmɨ́¹ sén²¹ tsú² siáh³ juá² hmóu³².  
\v 22 Hi³ jáun² tɨ³ jlánh¹ bíh¹ huáh² tsɨ́³ hi³ má¹tsoh¹ hnoh² honh² má¹tɨ³ ñí¹ ra³tsɨ³² Dió³² héih³², la³ cónh³ bíh¹ tsá² jmɨ́¹ zian² jáun² jmɨ́¹tin² já¹ juú² Tiro quionh³ juú² Sidón.  
\v 23 Hi³ hnoh² siáh³ tsá² juú² Capernaum, ¿hí¹ ná¹lɨ́n²³ hnoh² hi³ cuá¹tánh¹ náh² hñu³mɨ³cuú²? Hnoh² dá² cuá¹tánh¹ la³ tɨ³ quiu³juóu³² bíh¹. Quí¹ sá¹jmɨ́¹ hi³ ca³lɨ³ hua³jueh³² la³ nɨ́² já¹ juú² Sodoma jmɨ́¹tin² la³jmɨ́¹ lɨ²¹ nɨ́² ja¹ quián¹³ hnoh², hi³ jáun² jmɨ́¹ nio² bíh¹ juú² jáun² la³ tɨ³ ta³né³² dúh¹ sá¹jmɨ́¹ hi³ lɨ³ la³ jáun².  
\v 24 Hi³ jáun² jná¹³ né³ juanh³², hi³ tɨ³ jlánh¹ bíh¹ huáh² tsɨ́³ hi³ má¹tsoh¹ hnoh² honh² jmáɨ¹ hi³ ra³tsɨ³² Dió³² héih³² la³ cónh³ bíh¹ tsá² jmɨ́¹ zian² jáun² juú² Sodoma jmɨ́¹tin². 
\s1 Ñá²táunh¹ náh² ñí¹con² jná¹³, jáun² tianh¹³ náh² tie³ 
\r (Lucas 10:21-22) 
\p  
\v 25 Jmáɨ¹ jáun² ca³juáh³ Jesús la³ lá²: 
\p ―Hnú² Tia²¹, Tsá² lɨ́n³ nú² Juo¹³ tsá² zian² hñu³mɨ³cuú² jɨ³ tsá² zian² ñí¹ hué²¹ lá² nɨ́² siáh³, cué²³ jná¹³ tiá¹hmah¹ quí¹hliá² ca³hmáh¹ hnú² jú¹ tson² hi³ jáun² tiá² lɨ́¹³ há¹ ngɨ¹³ tsá² quia³lín³ jmɨ́¹ tsɨ́³, jɨ³ tsá² ñí² tsá² lieih²¹ nɨ́² siáh³; tɨ³la³ ñí¹con² tsá² tsɨ́¹ tsá² juɨ́³ bíh¹ ca³niah²¹ hnú² jú¹ tson² jáun².  
\v 26 Ján³, quí¹ la³ jáun² jlánh¹ re² tɨ́³ honh² hnú² Tia²¹. 
\p  
\v 27 ”Sá¹nɨ́² jɨe³ náh², jo³uón³² jná¹³ má²ca³chá³ Ñuh³² jná¹³ ca³la³ jɨ³lɨ³². Hnga² bíh¹ Dió³² cuóun³² re² Jon², hi³ hnga² bíh¹ siáh³ Jon² Dió³² cuóun³² re² Jméi²; hi³ lɨ³ua³ jan² tsá² hnió³ dí² ma³jnia² Jméi² ñí¹con² siáh³, lɨ³ cuóun³² bíh¹ tsú² Jméi² dí².  
\v 28 Ñá²táunh¹ náh² ñí¹con² jná¹³, la³jɨ́n³² náh² tsá² má²cá²huon³ náh² hi³ ná¹jmuh³² náh² ta²¹ jɨ³ hi³ ná¹quiánh¹ náh² lio²¹, hi³ jáun² jná¹³ chau²¹ tie³.  
\v 29 Hen³ náh² hi³ ñí¹táunh¹ náh² ná¹cunh² quiúnh¹ jná¹³ la³jmɨ́¹ ñi³táunh¹ cuá¹juɨ́² quiáh² hué³², hi³ jáun² cuɨ́¹ lɨ³ tɨn² náh² la³ cun³ hi³ tɨn² jná¹³, quí¹ jná¹³ jan² tsá² juenh² tsɨ́³ bíh¹, jan² tsá² tiá² jmu² quien² hnga², hi³ jáun² la³ jáun² bíh¹ lɨ́¹³ niau²¹ tie³ jmɨ́¹ honh² náh².  
\v 30 Quí¹ la³ cun³ ta²¹ hi³ jmúh¹³ náh² ta³ ná¹cunh² náh² quiúnh¹ jná¹³ lɨ́³ cáun² ta²¹ huá¹ bíh¹, hi³ sa³jun³ héi² yáh³ lio²¹ hi³ cué¹³ jná¹³ siáh³. 
\c 12  
\s1 Tsá² haɨn²¹ tɨ³ con² Jesús cun³² cuú²miih²¹ jmáɨ¹ nio² tie³ 
\r (Marcos 2:23-28; Lucas 6:1-5) 
\p  
\v 1 Jmɨ́¹jáun² né³ jmɨ́¹ cuá¹ngɨ³² Jesús ja¹ ñí¹ zia³² hi³ jná¹ quioh²¹ tsáu² cáun² *jmáɨ¹ nio² tie³. Jáun² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² tsú² ca³lɨ³ ñí¹cuóunh²¹, hi³ jáun² ca³ma³liáu³² tsú² hi³ caɨ³² chí² hieh² cuú²miih²¹ hi³ jná¹ ñí¹ jáun², hi³ jáun² hí¹cúh² dí² máɨ³ jáun².  
\v 2 Jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ tsá² *fariseos hi³ jáun² né³, jáun² ca³záɨh³ tsú² Jesús la³ lá²: 
\p ―Sá¹nɨ́² jɨe³, tsá² haɨn²¹ nɨ́² tɨ³ con² hnú² jmu² ta²¹ hi³ tiá² ca³tɨ²¹ jmu³ tsú² jmáɨ¹ nio² tie³. 
\p  
\v 3 Tɨ³la³ hí³ má¹ná¹, ca³juáh³: 
\p ―¿Tiá¹ má²ca³híh³ hnoh² ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³², ñí¹ rá¹juáh³ hi³ he³ ca³jmú³ hla¹ re²¹ Dá²vi²¹ cu³ jéin³² jmɨ́¹ lɨ²¹ ñí¹cuóunh²¹ quionh³ tsá² quionh³?  
\v 4 Tsá² hí³ dá² ca³ñí¹hi³² ñéih³ hñu³ cuáh³² lɨ́³ hmɨh³² hi³ ca³ñí¹cúh² *hí³ cuú²miih²¹ hɨ́en¹ quionh³ tsá² quionh³, cáun² hi³ tiá² jmɨ́¹ ca³tɨn¹ cuh³, quí¹ hí³ jáun² dá² jmɨ́¹ ná¹chan¹ hi³ cuh³ jmáh³la³ tsá² ná¹lɨ́n³ mí²tsáu² bíh¹.  
\v 5 Ho³ ¿tiá¹ má²ca³híh³ hnoh² liei²¹ quioh²¹ hla¹ Moisés ñí¹ rá¹juáh³ hi³ mí²tsáu² tsá² jmu² ta²¹ hñu³ cuáh³² chín¹ tiá² tianh³² yáh³ tie³ nɨ́¹juáh³ jmáɨ¹ nio² tie³, tɨ³la³ cun³ jáun² tiá² tso³ yáh³ hi³ jáun²?  
\v 6 Tɨ³la³ jná¹³ juanh³² hi³ ñí¹ lá² zia³² cáun² hi³ tɨ³ jlánh¹ bíh¹ quien² la³ cónh³ bíh¹ cuáh³² chín¹.  
\v 7 Tiá² la³ má²ca³ngɨ¹³ máh³ hnoh² la³ cun³ hi³ rá¹juáh³ jáun² ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³², hi³ juáh³ jáun² la³ lá²: “Jná¹³ dá² hnó³² hi³ já³² mií³ honh² bíh¹ hnoh², jun³juáh¹³ hi³ jngɨh¹³ náh² jáh³ ñí¹con² jná¹³ yáh³”. Sá¹jmɨ́¹ hi³ má²ca³ngɨ¹³ náh² jáɨ¹³ nɨ́² dúh¹, jáun² tiá² cáun² lɨ́¹ jmɨ́¹ cueh¹ yáh³ náh² tso³ tsá² tiá² hi³ lɨ́²jmú³ hí¹ cáun².  
\v 8 Quí¹ uá¹ hi³ jmáɨ¹ nio² tie³, cun³ jáun² cáun² ho² bíh¹ Jon² tsá²mɨ³cuóun² jáɨ¹³. 
\s1 Jesús jmah²³ jan² tsá² má²ca³náɨ³ cáun² cuo² 
\r (Marcos 3:1-6; Lucas 6:6-11) 
\p  
\v 9 Jmɨ́¹jáun² cua³han³ Jesús ñí¹ jáun², hi³ jáun² ca³ñí¹hi³² hñu³ cuáh³² quioh²¹ tsá² *judíos zeh² já¹ juú² jáun².  
\v 10 Ñí¹ jáun² jmɨ́¹ cuá³ jan² tsá²ñuh² jmɨ́¹ má²ca³náɨ³ cáun² cuo²; tɨ³la³ tsá² tionh² ñí¹ jáun² má¹ná¹, jmɨ́¹ hnió³ choh¹³ ha³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ chá³² dí² tsáu¹³ tsú², hi³ jáun² ca³ngáɨh³ dí²: 
\p ―¿Hí¹ lɨ́¹³ jmah³ tsú² jan² tsá² tsáun¹ nɨ́¹juáh³ jmáɨ¹ nio² tie³ juáh¹³? 
\p  
\v 11 Jáun² Jesús ca³ngáɨ³ ñí¹con² tsá² hí³: 
\p ―¿Hin² dá² lɨ³ua³ jan² hnoh², nɨ́¹juáh³ hi³ ca³tánh³ jan² *já¹ziáh² joh² náh² cáun² ñí¹ hlah³, há¹ tiá² cuá¹chin³² náh² jáh³ hí³ joh² uá¹jinh¹ jmáɨ¹ nio² tie³?  
\v 12 Tɨ³la³ ¡tɨ³ jlánh¹ bíh¹ quien² jan² tsáu² la³ cónh³ bíh¹ jan² já¹ziáh²! Jáun² né³, zia³² bíh¹ jáɨ¹³ hi³ jmu³ tsú² hi³ chu²¹ jmáɨ¹ nio² tie³. 
\p  
\v 13 Jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ dí² tsá² lɨ́³ hí³ cuo² la³ lá²: 
\p ―Ñéih¹ cuonh². 
\p Jmɨ́¹ jáun² ca³ñeh³ tsá² hí³ cuo², hi³ jáun² la³ bíh¹ la³ cun³ rón³² lɨ́³ cuá² cáun².  
\v 14 Jmɨ́¹jáun² ca³huén² tsá² fariseos tɨ³ cheih³², hi³ ca³juu³ ca³hlénh³ ha³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ jngɨh³ dí² Jesús. 
\s1 Jáɨ¹³ hi³ ca³juáh³ jan² tɨ³² jë¹ Dió³² jmɨ́¹tin² hi³ ca³tɨn¹ Jesús 
\p  
\v 15 Jmɨ́¹ ca³lɨ³ ñi³² Jesús jáɨ¹³ jáun² né³, cua³han³ bíh¹ cú²jueh³² ñí¹ jáun²; jmɨ́¹jáun² ja³taunh²¹ juóun³² lɨ́n³² tsáu² cu³hna²¹ tsú². Jesús ca³jmah³ la³jɨ́n³² tsá² jmɨ́¹ ná¹tsáun¹,  
\v 16 hi³ jáun² jmu² dí² héih³² hi³ hí¹ jan² tiá² hin² záɨh³² tsáu² hi³ hin² tsánh² hí³ dí².  
\v 17 La³ nɨ́² lɨ³, hi³ jáun² ca³lɨ³tí³ la³ cun³ hi³ ca³juáh³ hla¹ Isaías *tɨ³² jë¹ Dió³², jmɨ́¹ ca³juáh³ jáun² la³ lá²: 
\q1  
\v 18 Tsá² lá² bíh¹ Tsá² lɨ́n³ quian²¹ jná¹³, 
\q1 Tsá² má²cá²quiánh³² jná¹³, 
\q1 Tsá² jlánh¹ hno³ jná¹³ 
\q1 jɨ³ hi³ jlánh¹ tsah¹ jná¹³ hi³ ca³tɨn¹ tsú². 
\q1 Cuen²¹ jná¹³ Jmɨ́²chí³ joh² ñí¹con² tsú², 
\q1 jáun² ngáɨ³² tsú² ñí¹con² tsá² zian² tá¹ cáun² hngá¹máh³ jáɨ¹³ he³ lánh³ rón³² rá¹tsɨ³² jná¹³ héih³². 
\q1  
\v 19 Tiá² hniéi² jmu³ yáh³ tsú², 
\q1 sa³jun³ tɨ³ hóh³² tsú², 
\q1 hi³ hí¹ jan² yáh³ tiá² hin² ne³ hi³ jmu² tsú² tiá³ siaun³² ja¹ hñú³. 
\q1  
\v 20 Hí¹juáh³ cáun² hmá² tá² má²ca³jñáh³ yáh³ tiá² jau³ tsú², 
\q1 sa³jun³ ye³ tsú² cáun² sɨ́² jmɨ́²cau³² pih²¹ hi³ tion³ chí¹hún¹, 
\q1 ca³la³ tɨ³ ñí¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ jmu³ tsú² hi³ jú¹ tson² cah¹³ jmáɨ¹ la³ tán¹. 
\q1  
\v 21 Hi³ jáun² tsá² zian² tá¹ cáun² hngá¹máh³ ha³ tsɨ́³ ñí¹con² Tsá² hí³. 
\s1 Juáh³ tsáu² hi³ Jesús quian³² pí³ quioh²¹ tsá² hláɨnh¹ 
\r (Marcos 3:20-30; Lucas 11:14-23; 12:10) 
\p  
\v 22 Jmɨ́¹jáun² ca³ñí¹jan² tsú² ñí¹con² Jesús jan² tsá²ñuh² ten³ jɨ³ hi³ tiá² hleh³² siáh³, hi³ jmɨ́¹ hún¹ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³. Jáun² Jesús ca³jmah³ tsá² hí³, hi³ jáun² tsá²ñuh² hí³ ca³jnia³ ñí¹ jɨ³ hi³ ca³lɨ³ siáh³ hléh³².  
\v 23 Jáun² la³jɨ́n³² tsáu² ca³ja³cáun² tsɨ́³, hi³ jáun² ca³juáh³: 
\p ―¿Hí¹ hí³ dá² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Dá²vi²¹ tsá² nɨ́² juáh¹³, [tsá² qui³ ná¹jan²³ dí² hí³]? 
\p  
\v 24 Tɨ³la³ jmɨ́¹ má²lɨ́²niéi³² jáun² tsá² fariseos jáɨ¹³ jáun² né³, ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Tsá²ñuh² nɨ́² dá² huen² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ tsáu² cun³quionh³ pí³ quioh²¹ Beelzebú tsá² hláɨnh¹ tsá² chín¹ bíh¹. 
\p  
\v 25 Tɨ³la³ Jesús jmɨ́¹ dí¹ñi³² bíh¹ ha³ lánh³ jmɨ́¹ ná¹lɨ́n²³ tsá² hí³, hi³ jáun² ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p ―Nɨ́¹juáh³ zia³² hniéi² ja¹ cu³ nió³ má²tún² hmóu³² tsá² ná¹lɨ́n³ ta²¹, jáun² la³jɨ́n³² bíh¹ tsú² tsa³hín³; ja³bí¹ la³ jáun² nɨ́¹juáh³ cáun² juú², ho³lá²dá² tsá² má²tún² cáun² hñú³ ñí¹ tionh¹ lɨ́³ ná¹tsoh³ ja¹ má²tún² hmóu³² hi³ ná¹quiú² ná¹tɨ́n²³, ha³ tiá² lɨ³ uén³ yáh³ tsá² la³ hí³.  
\v 26 Jáun² ja³bí¹ la³ jáun² bíh¹ siáh³ lɨ́³ uá²jaɨ³² nɨ́¹juáh³ *Satanás la³ chin² cheih³² hnga², jáun² ñí¹con² hnga² bíh¹ tsú² má²jmu² hniéi²; jáun² né³ ¿ha³ ya³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ ma³hɨ́e² pí³ quioh²¹ tsú²?  
\v 27 Hnoh² juánh³ náh² hi³ jná¹³ huen² ná¹ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ cun³quionh³ pí³ quioh²¹ Beelzebú; jáun² nɨ́¹juáh³ la³ nɨ́² né³, ¿hin² cun³quionh³ pí³ quioh²¹ huen² tsá² haɨn²¹ tɨ³ con² hnoh² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ tiáunh¹ hñu³ tsɨ́³ tsáu²? Hi³ jáun² né³, cun³quionh³ ta²¹ hi³ jmu² nɨ́² tsá² haɨn²¹ nɨ́² tɨ³ con² bí¹ náh² má²lɨ́²lin¹ hi³ lɨ́¹ ná¹tsá²con² bí¹ náh².  
\v 28 Tɨ³la³ jná¹³ má¹ná¹, huen² ná¹ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ cun³quionh³ Jmɨ́²chí³ joh¹ Dió³² bíh¹; hi³ jáun² la³ nɨ́² né³ má²lɨ́²lin¹ hi³ jná¹³ bíh¹ tsá² ca³hiáu³² Dió³² hi³ lɨ́n¹³ ná¹ Re²¹, Tsá² qui³ ná¹jan²³ hnoh² hí³. 
\p  
\v 29 ”Né³² né³, ¿lánh³ bíh¹ rón³² lɨ́¹³ hí³ jan² tsáu² hñú¹³ jan² tsá² pin³ lɨ́n³² hi³ quin³ tsú² la³jɨ́³² hi³ nio² hñú¹³ tsú², nɨ́¹juáh³ tiá² la³ hñe³ yáh³ tsú² tín² tsá² hñú¹³ hí³? Quí¹ jɨ́³²la³ la³ jáun² bíh¹ lɨ́¹³ quin³ tsú² hi³ quioh²¹ tsú². 
\p  
\v 30 ”Hi³ jáun² né³, lɨ³ua³ jan² tsá² tiá² hen² tɨ³ con² jná¹³, tsá² la³ hí³ tiá² hún¹ yáh³ cá²hon³ quiúnh¹ jná¹³; hi³ lɨ³ua³ jan² tsá² tiá² cha³² cu³lɨ²¹ quiúnh¹ jná¹³, tsá² la³ hí³ tɨ³ toh² tiú² jóh³² bíh¹. 
\p  
\v 31 ”Hi³ jáun² bíh¹ juanh³² jná¹³ hi³ zia³² bíh¹ uu³i³tso³ quioh²¹ la³jɨ́³² tso³ hi³ jmu² tsá²mɨ³cuóun², jɨ³ la³jɨ́³² jú¹ hlah³ hi³ hleh³² tsú² nɨ́² siáh³; tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ tsá² tú² hión³² Jmɨ́²chí³ Chun¹ má¹ná¹, ha³ tiú²uú² uu³i³tso³ zia³² yáh³ quioh²¹.  
\v 32 Lɨ³ua³ jan² tsá² tú² hiáu³² jná¹³ Jon² tsá²mɨ³cuóun², zia³² bíh¹ uu³i³tso³ quioh²¹ tsú²; tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ tsá² ca³tu³ ca³hión³² Jmɨ́²chí³ Chun¹ né³, tiú²uú² uu³i³tso³ zia³² yáh³ quioh²¹ tsá² la³ hí³, sa³jun³ mɨ³cuú² lá² hi³ sa³jun³ mɨ³cuú² cáun². 
\s1 Cun³quionh³ máɨ³ hi³ háɨ³² bíh¹ hmá² lɨ́²lin¹ 
\r (Mateo 7:17-20; Lucas 6:43-45) 
\p  
\v 33 ”Né³² né³, máɨ³ chu²¹ bíh¹ háɨ³² nɨ́¹juáh³ hmá² chu²¹; jáun² nɨ́¹juáh³ hmá² hlah³ né³, mɨ³ hlah³ bíh¹ háɨ³². Quí¹ cun³quionh³ máɨ³ hi³ háɨ³² bíh¹ hmá² lɨ́¹³ lɨ³ cuoh² tsú².  
\v 34 ¡Hnoh² dá² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ jáh³ hláɨnh¹ bíh¹! ¿Ha³ bíh¹ lánh³ rón³² lɨ́¹³ hléh¹³ hnoh² jáɨ¹³ chu²¹ nɨ́¹juáh³ chín¹dí¹ hmóu³² bíh¹ hnoh² tiá² chun¹ náh²? Quí¹ lɨ³ua³ cáun² hi³ ná¹canh² hñu³ jmɨ́¹ hñu³ tsɨ́³ tsú², hi³ jáun² bíh¹ hue³² ho³ tsú².  
\v 35 Tsá² chun¹ hleh³² jú¹ chu²¹ quí¹hliá² hi³ chu²¹ zia³² hñu³ tsɨ́³; tɨ³la³ tsá² hláɨh¹ tsá² hon² má¹ná¹, hleh³² hi³ hlah³ quí¹hliá² hi³ jáun² bíh¹ zia³² hñu³ tsɨ́³ tsú².  
\v 36 Hi³ jáun² jná¹³ juanh³² ñí¹con² hnoh² hi³ nɨ́¹ má¹cá²chó³² jmáɨ¹ hi³ ra³tsɨ³² Dió³² héih³², la³jɨ́n³² tsáu² bíh¹ tsa³jɨ́enh¹ jú¹ tson² quioh²¹ ca³tɨ²¹ la³jɨ́³² jáɨ¹³ tiá² tsú²ta²¹ hi³ má²lɨ́²tá² lɨ́²hí³² tsú².  
\v 37 Quí¹ la³ cun³ lɨ́³ jáɨ¹³ quián¹³ bíh¹ nú² tá¹tsɨn¹ nú² héih³², má¹jáun² lɨ³ lin¹ nɨ́¹juáh³ tá¹can¹ nú² tso³ ho³ tiá² tso³ hauh³² nú². 
\s1 Tsá² hláɨh¹ mɨ³² cáun² li²¹ hi³ lɨ́³ hua³jueh³² 
\r (Marcos 8:12; Lucas 11:29-32) 
\p  
\v 38 Jáun² né³, ma³ jan² tsá² fariseos quionh³ tsá² ná¹lɨ́n³ tɨ³² liei²¹ ca³juáh³ ñí¹con² Jesús la³ lá²: 
\p ―Tɨ³², hnáu² jnoh¹ neh²¹ hi³ jmúh¹³ hnú² cáun² li²¹ hi³ lɨ́³ hua³jueh³². 
\p  
\v 39 Tɨ³la³ Jesús né³ ca³ngáɨ³: 
\p ―Tsá² hláɨh¹ hon², tsá² tiá² má²tí³² jë¹ mɨ³² cáun² li²¹ hi³ lɨ́³ hua³jueh³²; tɨ³la³ tiú²uú² li²¹ siáh³ hiáuh³ yáh³ tsú², jɨ́³²la³ li²¹ hi³ ca³jɨ́e³ jáun² tsáu² hi³ ca³tɨn¹ hla¹ Jonás bíh¹, tsá² jmɨ́¹ lɨ́n³ hí³ *tɨ³² jë¹ Dió³².  
\v 40 Quí¹ la³jmɨ́¹ ca³hi³ jáun² hla¹ Jonás hnɨ³² jmáɨ¹ hnɨ³² nie³ hñu³ héin¹ jan² jáh³ jmáɨ² pan¹ lɨ́n²¹, ja³bí¹ la³ jáun² hniáuh³² tsa³hi³² siáh³ Jon² tsá²mɨ³cuóun² hnɨ³² jmáɨ¹ hnɨ³² nie³ hñu³ hué³².  
\v 41 Jáun² nɨ́¹ má¹cá²chó³² jmáɨ¹ hi³ cán³ Dió³² jú¹ tson² ñí¹con² la³jɨ́n³² tsáu², má¹jáun² nu³ tiánh³ tsá² jmɨ́¹ zian² juú² Nínive hi³ chá³² tso³ hi³ ca³tɨn¹ tsá² zian² né³², quí¹ hí³ dí² ca³ja³conh² bíh¹ tsɨ́³ tso³ quioh²¹ jmɨ́¹ ca³náɨ³² jáɨ¹³ quioh²¹ hla¹ Jonás. Ján³, chá³² tsá² hí³ tsáu¹³ tsá² zian² né³², quí¹ ñí¹ lá² zenh² jan² tsá² tɨ³ jlánh¹ bíh¹ quien² la³ cónh³ bíh¹ hla¹ Jonás hí³.  
\v 42 Ja³bí¹ hla¹ tsá²mɨ³ tsá² jmɨ́¹ chín¹ hué³² tɨ³ la³ quián³ nó³² nɨ́¹ má¹cá²chó³² jmáɨ¹ hi³ cán³ Dió³² jú¹ tson², hi³ jáun² tsá²mɨ³ hí³ chá³² tsáu¹³ tsá² zian² né³²; quí¹ hla¹ tsá²mɨ³ hí³ ja³ cáun² hué³² ñí¹ jlánh¹ bíh¹ uóunh³ hi³ cua³niéi³ jáɨ¹³ quioh²¹ hla¹ re²¹ Salomón tsá² jlánh¹ jmɨ́¹ quia³lín³ hí³ jmɨ́¹ tsɨ́³. Ján³, tsá²mɨ³ hí³ chá³² tsáu¹³ tsá² zian² né³², quí¹ ñí¹ lá² zenh² jan² tsá² tɨ³ jlánh¹ bíh¹ quien² la³ cónh³ bíh¹ hla¹ re²¹ Salomón hí³. 
\s1 Jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ jáunh²³ siáh³ hñu³ tsɨ́³ tsáu² 
\r (Lucas 11:24-26) 
\p  
\v 43 ”Nɨ́¹juáh³ má¹cuá²han³ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ tsáu², jáun² tsá²ngɨ́² ñí¹ quiéin², hi³ tsá²hniauh² ñí¹ lɨ́¹³ cuá³² tie³; hi³ jáun² nɨ́¹juáh³ tiá² ca³choh¹³ né³, jáun² lɨ́n²³ la³ lá²:  
\v 44 “Cuɨ́¹ ñih²¹ jná¹³ cú²jueh³² hñu³² ñí¹ cuá¹han³ ná¹”. Jáun² nɨ́¹ má¹cá²chánh³² tsú² jáun² né³, chanh²¹ tsú² tsá² hí³ hi³ má²lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ cáun² hñú³ má²jáu², hi³ má²rá²hiah¹³ jɨ³ hi³ má²dí¹lɨ́³ re² tɨn² lɨ́n³² ñéih³.  
\v 45 Má¹jáun² tsau³² hi³ tsá²quian³ cónh³í¹ quiaun³ jmɨ́²chí³ hi³ tɨ³ jlánh¹ bíh¹ hláɨnh¹ la³ cónh³ bí¹ hnga², hi³ jáun² la³jɨ́n³² jáun² bíh¹ taunh³² hñu³ tsɨ́³ tsá² hí³, hi³ jáun² tɨ³ jlánh¹ bíh¹ hlaɨh³ má²lɨ́²³ quioh²¹ tsá² hí³ nɨ́¹ má¹lɨ³² jáun² la³ cónh³ bíh¹ jmɨ́¹tin². La³ nɨ́² bíh¹ lɨ́¹³ ñí¹con² tsá² hláɨh¹ tsá² hon² zian² jmáɨ¹ hi³ ziáun² dí² lá². 
\s1 Mí¹ziú¹³ Jesús má²já²jɨe³ quionh³ tsá¹ raɨnh²¹ 
\r (Marcos 3:31-35; Lucas 8:19-21) 
\p  
\v 46 Tá¹la³ dí¹liéinh³² jáun² tsá² hí³ bíh¹ Jesús, cuan³ mí¹ziú¹³ la³ má²quionh³ tsá¹ raɨnh²¹ dí². Jáun² ca³ta³tonh¹ tsú² cheih³² hi³ jmɨ́¹ hnió³ liéinh³² Jesús.  
\v 47 Jmɨ́¹jáun² ca³juáh³ tsáu² ñí¹con² Jesús la³ lá²: 
\p ―Mí²ziúh² hnú² quionh³ tsá¹ renh² nú² tionh² cheih³² nɨ́² hi³ hnió³ liéih³² hnú². 
\p  
\v 48 Jáun² Jesús ca³záɨh³ tsá² má²lɨ́²ngáɨ³² hí³ jáɨ¹³: 
\p ―¿Hin² dá² tsánh² hí³ mí²zia³² jná¹³ dúh¹, hi³ hin² dá² tsánh² hí³ renh² jná¹³? 
\p  
\v 49 Jáun² né³ ca³hɨen³ dí² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con², hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Tsá² lá² bíh¹ ná¹lɨ́n³ mí²zia³² jná¹³ jɨ³ jon³ renh² jná¹³ nɨ́² siáh³.  
\v 50 Quí¹ lɨ³ua³ jan² tsá² jmu² la³ cun³ hi³ hnió³ Ñuh³² jná¹³ Tsá² cuá³ hñu³mɨ³cuú², tsá² la³ hí³ bíh¹ lɨ́n³ tsá²mɨ³ tsá²ñuh² renh² jná¹³, jɨ³ mí²zia³² jná¹³ nɨ́² siáh³. 
\c 13  
\s1 Jesús jmu² cáun² jáɨ¹³ ca³tɨn¹ jan² tsá² súh²³ jún² 
\r (Marcos 4:1-9; Lucas 8:4-8) 
\p  
\v 1 Jmáɨ¹ jáun² cua³han³ Jesús hñú³ jáun² hi³ ca³ñí¹cuá² can³² jmáɨ² lɨ́¹ ná¹ho³.  
\v 2 Tɨ³la³ juóun³² lɨ́n³² bíh¹ tsáu² ca³cuú² ca³ngɨh³² la³ cu³ la³ jéin³ ñí¹ cuá³ Jesús, hi³ jáun² ca³hi³ tsú² cú²jueh³² cáun² hñu³ mu², hi³ jáun² ca³cuá³ tsú² tɨ³ ñeh² jáun², hi³ jáun² la³jɨ́n³² tsá² hí³ ca³ta³tonh¹ can³² jmáɨ².  
\v 3 Jmɨ́¹jáun² ca³ma³tɨn² dí² tsáu² hliáun³ ñí¹ lɨ́n²¹ jáɨ¹³ cun³quionh³ jáɨ¹³ hi³ jmu² dí², hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Jmɨ́¹ zian² jan² tsá² ca³ñí¹suh³² jún² ñí¹náɨ² quioh²¹.  
\v 4 Tá¹la³ jmɨ́¹ hí¹súh²³ tsú² jáun² jún² né³, la³ ca³súh³² ca³lá² hú¹ juɨ³², hi³ jáun² cua³taunh²¹ quiuh²¹ tan³² hi³ ca³cúh².  
\v 5 Ja³bí¹ ca³súh³² siáh³ ca³lá² ñí¹ lɨ́³ ja¹ quɨ́n¹, ñí¹ tiá² hliáun³ cuáh¹ jmɨ́¹ tón²¹; hi³ jáun² tia³juɨ³² lɨ́n³² bíh¹ ca³hiá² jún² jáun² quí¹ cun³ñí¹ hi³ tiá² hliáun³ cuáh¹ jmɨ́¹ zia³².  
\v 6 Tɨ³la³ jmɨ́¹ cá¹chéi²¹ hiú² né³, ca³lɨ³ quiéin² bíh¹ quí¹ cun³ñí¹ hi³ tiá² ñí¹ ñe¹ jmɨ́¹ tioh³ chí² jmu² quioh²¹.  
\v 7 Ja³bí¹ ca³súh³² siáh³ ca³lá² ñí¹ la³ hiau² ton², tia³juɨ³² lɨ́n³² bíh¹ ca³quí² cá²cuon³ ton² jáun², hi³ jáun² lɨ́¹ ca³juón³ bíh¹ jún² jáun² jmɨ́¹ ca³hiá².  
\v 8 Tɨ³la³ la³jɨ́³² jún² ñí¹ hná¹ jáun² né³ ca³súh³² ñí¹ chu²¹ hué³², hi³ jáun² re² lɨ́n³² bíh¹ ca³láu²; ma³ cá² máɨ³ jún² jáun² ca³cué³ ma³ hña³láu³ máɨ³, ma³ cá² máɨ³ ca³cué³ ma³ hnaɨh³² nio² quiú³ máɨ³, hi³ zia³² ma³ cá² máɨ³ né³, ca³cué³ ma³ quiu³quia³ máɨ³.  
\v 9 Nɨ́¹juáh³ tson² tsɨ²¹ cuáh³ náh², jáun² niéi² náh². 
\s1 Jesús jmu² na²¹ he³ láɨh³² hleh³² dí² cun³quionh³ hi³ jmu² dí² jáɨ¹³ 
\r (Marcos 4:10-12; Lucas 8:9-10) 
\p  
\v 10 Jmɨ́¹jáun² ca³ma³janh³² tsá² haɨn²¹ tɨ³ con² Jesús ñí¹ cuá³ jáun², hi³ ca³ngáɨh³ dí² la³ lá²: 
\p ―¿He³ lɨ³ sa³ cá² ñí¹ jmuh³² jáɨ¹³ bíh¹ hnú² nɨ́¹ má¹tɨ³ ñí¹ lienh¹ hnú² tsáu²? 
\p  
\v 11 Jáun² hí³ né³ ca³ngáɨ³ la³ lá²: 
\p ―Hnoh² bíh¹ tsá² ca³tɨn¹ náh² hi³ lɨ³ ñíh¹³ jáɨ¹³ hi³ jmɨ́¹ ná¹hmá¹ ná¹jnɨ́¹ hi³ ca³tɨ²¹ ha³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ tónh³² tsáu² jo³cuo² Dió³²; tɨ³la³ tsá² ñí¹ hná¹ nɨ́² né³, tiá² lɨ́¹³ yáh³ hi³ há¹ ngɨ¹³.  
\v 12 Jáun² né³, nɨ́¹juáh³ tsá² zia³² quioh²¹, tɨ³ hiáuh³ bíh¹ tsú² hná¹ jáun²; hi³ jáun² lɨ³ zia³² hliáun³ quioh²¹ ca³la³ hi³ lɨ́¹ má²tú² má²ziáun²³. Tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ tsá² tiá² zia³² quioh²¹ né³, tɨ³ quin³ bíh¹ la³ cun³ cú¹pih²¹ hi³ zia³² quioh²¹ tsú².  
\v 13 Hi³ jáun² bíh¹ lienh¹ jná¹³ tsáu² cun³quionh³ jáɨ¹³ hi³ jmu² ná¹. Quí¹ tsá² nɨ́² dá² jɨ́e²³ bíh¹, hi³ má¹lɨ³² jáun² tá²tonh¹ la³jmɨ́¹ lɨ́³ tiá² hi³ lɨ́²jɨ́e³ bíh¹; náɨ³² bíh¹ tsú², tɨ³la³ tiá² ngɨ²³ yáh³, la³jmɨ́¹ lɨ́³ tiá² lɨ́²niéi³² bíh¹ tsú² lɨ́²³.  
\v 14 La³ cun³ hi³ ná¹lɨ́²³ ñí¹con² tsá² nɨ́² má²lɨ³tí²³ la³ cun³ hi³ ca³juáh³ hla¹ Isaías *tɨ³² jë¹ Dió³², jmɨ́¹ ca³juáh³ jáun² la³ lá²: 
\q1 Lɨ³ dá² náɨh¹ náh² re² lɨ́n³², tɨ³la³ tiá² ngɨ¹³ yáh³ náh²; 
\q1 Lɨ³ dá² jɨeh²¹ náh² siáh³, tɨ³la³ tiá² lɨ³tsɨn² yáh³ náh² he³ jaun³² ná¹jɨ́eh³². 
\q1  
\v 15 Cún¹tio¹ bíh¹ má²cá²jéinh³² tsɨ́³ tsá² lá², hi³ jáun² tiá² ngɨ¹³ tsú²; 
\q1 má²ca³jnɨ́³ bíh¹ tsú² cuá¹, hi³ jáun² tiú²uú² ne³; 
\q1 má²ca³jnɨ́³ bíh¹ tsú² siáh³ ñí¹, hi³ jáun² tiá² lɨ́¹³ jɨ́e³; 
\q1 Cónh³ tiá² jeinh³² bíh¹ tsú² jmɨ́¹ tsɨ́³ hi³ jmɨ́¹ lɨ³ jmah²¹ jná¹³. 
\p  
\v 16 ”Tɨ³la³ hi³ ca³tɨn¹ hnoh² má¹ná¹, jlánh¹ jmɨ́¹ ren² hnoh², quí¹hliá² jɨ́eh³² hnoh² cun³quionh³ mɨ́¹máh¹, jɨ³ hi³ naɨh³² hnoh² siáh³ cun³quionh³ cuáh³.  
\v 17 Quí¹ jú¹ tson² juo³ jná¹³ hnoh², hi³ juóun³² tsá² ca³lɨn³ *tɨ³² jë¹ Dió³² jɨ³ tsá² jmɨ́¹ ná¹zian² la³ cun³ hi³ tɨ³² tsɨ́³ Dió³² nɨ́² siáh³ jmɨ́¹ hniá¹ jɨ́e³ la³ cun³ hi³ jɨ́eh³² hnoh² lá², tɨ³la³ tiá² ca³lɨ³ yáh³ jɨ́e³ tsú², hi³ jmɨ́¹ hniá¹ siáh³ ne³ la³ cun³ hi³ naɨh³² hnoh² la³, tɨ³la³ tiá² ca³lɨ³ yáh³ ne³ tsú². 
\s1 Jesús jmu² na²¹ jáɨ¹³ ca³tɨn¹ tsá² súh²³ hí³ jún² 
\r (Marcos 4:13-20; Lucas 8:11-15) 
\p  
\v 18 ”Sá¹nɨ́² niéi² hnoh² he³ hnió³ juáh³ jáɨ¹³ hi³ má²lɨ́²jmú³² jná¹³ hi³ ca³tɨn¹ tsá² súh²³ jún².  
\v 19 Nɨ́¹juáh³ tsá² náɨ³² jáɨ¹³ ca³tɨ²¹ ha³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ tónh³² tsú² jo³cuo² Dió³², hi³ nɨ́¹juáh³ tiá² ngɨ²³ yáh³ tsú² má¹lɨ³² jáun², jáun² tsá² la³ hí³ lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ hú¹ juɨ³² ñí¹ ca³súh³² jáun² jún²; jáun² ja³² tsá² hláɨnh¹ hi³ quin²³ jú¹ chú³² hi³ má²jná¹ jáun² hñu³ tsɨ́³ tsú².  
\v 20 Jáun² tsá² he² jáɨ¹³ tia³juɨ³² lɨ́n³² né³, hi³ ca³la³ hi³ hiún² lɨ́n³² tsɨ́³ jmu², tsá² la³ hí³ dá² lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ ja¹ quɨ́n¹ ñí¹ cá¹súh²¹ jáun² jún²; tia³juɨ³² lɨ́n³² bíh¹ ca³hiá² jmɨ́¹ ca³hiá²,  
\v 21 tɨ³la³ cun³ñí¹ hi³ tiá² hliáun³ chí² jmu² chá²³ yáh³, hi³ jáun² tiá² lɨ³ uén²³. Hi³ jáun² nɨ́¹ má¹ca³lɨ³ zia³² uu³mí²tsɨ³², ho³ zian² tsá² hnió³ jmoh³ hian² tsɨ́³, jáun² tɨ³ có³² bíh¹ nau³² tsú² cú²jueh³².  
\v 22 Ja³bí¹ zian² tsá² náɨ³² jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³² lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ hué³² ñí¹ ca³hiau² ton² ñí¹ cá¹súh²¹ jáun² jún². Quí¹ cun³ñí¹ hi³ jlánh¹ lɨ́¹ quí² lɨ́¹ cha³² tsú² hliáun³ ñéih³ tsɨ́³ ca³tɨ²¹ hi³ zia³² ñí¹ hué²¹ lá², jɨ³ hi³ lɨ́¹ lɨ́²can² tsú² siáh³ hi³ lɨ́²hniá¹ hi³ lɨ³ zioh² hliáun³, hi³ jáun² tiú²uú² lɨ́²quien² yáh³ jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³² hñu³ tsɨ́³ tsú², hi³ jáun² tiú²uú² hi³ lau³² yáh³ ñí¹con² tsá² la³ hí³.  
\v 23 Tɨ³la³ tsá² ngɨ²³ jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³² má¹ca³náɨ³² né³, lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ hué³² chu²¹ ñí¹ cá¹súh²¹ jáun² jún², hi³ jáun² ca³láu² bíh¹ re². Ma³ jan² tsáu² lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ ñí¹ ca³cué³ ma³ hña³láu³ máɨ³ máɨ³ la³ cun³ cá² máɨ³, ma³ jan² lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ ñí¹ ca³cué³ ma³ hnaɨh³² nio² quiú³ máɨ³ máɨ³, hi³ ma³ jan² né³ lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ ñí¹ ca³cué³ ma³ quiu³quia³ máɨ³ máɨ³ la³ cun³ cá² máɨ³ jún². 
\s1 Jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ náɨ² hlah³ hi³ tsɨ²¹ ja¹ cuú²miih²¹ 
\p  
\v 24 Jmɨ́¹jáun² ca³jmú³ siáh³ Jesús cónh³í¹ cáun² jáɨ¹³ hi³ lɨ́³ la³ lá²: 
\p ―Jmáɨ¹ hi³ cán³ Dió³² jú¹ tson² quioh²¹ tsáu² lɨ́¹³ la³jmɨ́¹ lɨ²¹ jmáɨ¹ hi³ ca³jñí³ jan² tsá²ñuh² jún² chu²¹ hué³² quioh²¹,  
\v 25 tɨ³la³ tá¹la³ má²ná¹cuóun¹ tsú² la³jɨ́n³² né³, ca³ñí¹hi³² jan² tsáu² ñí¹náɨ² jáun², tsá² hau² tsá² quioh²¹ ñí¹náɨ² jáun², hi³ ca³jñí³ náɨ² hlah³ ja¹ cuú²miih²¹, hi³ jáun² jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ngah³.  
\v 26 Ca³cuon³ bíh¹ cuú²miih²¹ jmɨ́¹ cá¹cuon³, hi³ jáun² ca³hiá² mɨ́h³, ja³bí¹ la³ jáun² ca³cuon³ siáh³ náɨ² hlah³ ja¹ jáun².  
\v 27 Jmɨ́¹jáun² né³, tsá² quian²¹ ca³ñí¹zeh¹ tsá² quioh²¹ ñí¹náɨ²: “Tɨ³², já² jún² chu²¹ bíh¹ ca³jñíh³ hnú² ñí¹náɨ² quián¹³, ¿ha³ yáh³ jinh¹ ja³ náɨ² hlah³ hi³ má²tsɨ²¹ ja¹ jáun²?”  
\v 28 Jáun² tsá² quioh²¹ ñí¹náɨ² ca³juáh³: “Cun³ zian² tsá² hian² tsɨ́³ ca³jñí³ bíh¹ náɨ² hlah³ jáun²”. Jáun² tsá² quian²¹ hí³ ca³ngáɨ³: “¿Hnáuh¹ hnú² hi³ tsá¹cáɨ¹³ jnoh¹ náɨ² hlah³ jáun²?”  
\v 29 Tɨ³la³ tsá² quioh²¹ ñí¹náɨ² ca³juáh³: “Tiá² jáun² yáh³, quí¹ nɨ́² lɨ́¹ ca³quiéih² yáh³ náh² cu³diá²jan² cuú²miih²¹ nɨ́¹ má¹ca³quiéih² náh² náɨ² hlah³ jáun².  
\v 30 Tɨ³ re² cáun² nɨ́² cuɨ́¹ cuóun² tín² cu³tsa³² ca³la³ tɨ³ ñí¹ ca³láu² máɨ³; má¹jáun² zein²¹ jná¹³ tsá² jmu² ta²¹ hi³ tsa³quiéi³ tín² náɨ² hlah³ jáun², hi³ jáun² hñe³ tsú² ma³ cá² tsu²¹, hi³ jáun² tsa³toh³ ja¹ sɨ́² hi³ có³², hi³ jáun² má¹lɨ³² jáun² né³ tiú³² tsú² cuú²miih²¹, jáun² caun¹³ tsú² hi³ tóh³² ñéih³ hñu³cuɨ́³ quion²¹ jná¹³”. 
\s1 Tsá² tónh³² jo³cuo² Dió³² lɨ́n¹³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ jún² mostaza 
\r (Marcos 4:30-32; Lucas 13:18-19) 
\p  
\v 31 Jesús ca³jmú³ siáh³ cáun² jáɨ¹³ lá²: 
\p ―Tsá² tónh³² jo³cuo² Dió³² lɨ́n¹³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ cá² máɨ³ jún² mostaza hi³ ca³jñí³ jan² tsáu² ñí¹náɨ² quioh²¹.  
\v 32 Máɨ³ jáun² bíh¹ máɨ³ hi³ jlánh¹ bíh¹ pih²¹ la³ cónh³ bíh¹ ñí¹ jɨ³lɨ³² jún²; tɨ³la³ nɨ́¹ má¹cá²cuon³ né³, lɨ́²³ cáun² náɨ² má²ró³² tɨ³ jlánh¹ bíh¹ pa²¹, hi³ lɨ́²tí³ la³ cun³ jmɨ́¹ tí³ cáun² hmá², hi³ hí¹ ca³la³ tɨ³ quiuh²¹ tan³² yáh³ ja³táunh¹ hi³ ná²tsɨ́³ za³ ja¹ chí² cuoh² hmá² jáun². 
\s1 Tsá² tónh³² jo³cuo² Dió³² lɨ́n¹³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ tie³ 
\r (Lucas 13:20-21) 
\p  
\v 33 Ja³bí¹ ca³jmú³ tsú² siáh³ cáun² jáɨ¹³ la³ lá²: 
\p ―Tsá² tónh³² jo³cuo² Dió³² lɨ́n¹³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ tie³ hi³ ca³jan³ jan² tsá²mɨ³ quia³ hmá² juɨ²¹ cuú²miih²¹, hi³ jáun² tá¹ cá² pɨenh¹ bíh¹ cán¹ cáu³. 
\s1 He³ ca³tɨ²¹ jmúh³² Jesús ta²¹ jáɨ¹³ hi³ jmu² 
\r (Marcos 4:33-34) 
\p  
\v 34 Jáun² né³, Jesús ca³ma³tɨn² tsáu² jmáh³la³ cun³quionh³ jáɨ¹³ hi³ jmu², hí¹ cáun² yáh³ tiá² hi³ jmɨ́¹ zaɨh³² tsú² tsáu² ta³ tiá² quionh³ cáun² jáɨ¹³ hi³ jmu² tsú².  
\v 35 La³jɨ́³² hi³ nɨ́² ca³lɨ³, hi³ jáun² ca³lɨ³tí³ la³ cun³ hi³ ca³juáh³ hla¹ tɨ³² jë¹ Dió³² jmɨ́¹ ca³juáh³ jáun² la³ lá²: 
\q1 Cun³quionh³ hi³ jmu¹ jáɨ¹³ bíh¹ jná¹³ hléh¹³ nɨ́¹ má¹tɨ³ ñí¹ hléh¹³; 
\q1 juo¹³ jná¹³ tsáu² la³jɨ́³² la³ cun³ hi³ jmɨ́¹ ná¹hmá¹ ca³la³ cun³ jmɨ́¹tin², 
\q1 jmɨ́¹ ca³jmú³ Dió³² hngá¹máh³ lá². 
\s1 Jesús jmu² na²¹ jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ náɨ² hlah³ hi³ tsɨ²¹ ja¹ cuú²miih²¹ 
\p  
\v 36 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³hah² Jesús jáɨ¹³ ñí¹con² tsá² hí³, hi³ jáun² ngau³ siáh³ ñéih³, hi³ jáun² ñí¹ jáun² ja³taunh²¹ tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² tsú² hi³ ca³ñí¹zeh¹ dí² la³ lá²: 
\p ―Jmu³ tiá³ na²¹ ñí¹con² jnoh¹ jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ náɨ² hlah³ hi³ hia³² jáun² ñí¹náɨ². 
\p  
\v 37 Jáun² Jesús ca³záɨh³ tsá² hí³ la³ lá²: 
\p ―Jná¹³ Jon² tsá²mɨ³cuóun² bíh¹ lɨ́n³ tsá² jñi³² jún² chu²¹ jáun²,  
\v 38 hngá¹máh³ lá² bíh¹ dá² jaun³² niéih¹ jáɨ¹³ hi³ lɨ́³ ñí¹náɨ². Tsá² tionh² jo³cuo² Dió³² bíh¹ hí³ hi³ niéih¹ jáɨ¹³ jún² chu²¹, náɨ² hlah³ jáun² né³ niéih¹ jáɨ¹³ tsá² joh¹ tsá² hláɨnh¹ bíh¹.  
\v 39 Hi³ jáun² tsá² hian² tsɨ́³ hi³ ca³jñí³ náɨ² hlah³ jáun² né³, hnga² bíh¹ tsá² hláɨnh¹ hí³. Jmáɨ¹ hi³ ló³² jáun² máɨ³ né³ niéih¹ jáɨ¹³ jmáɨ¹ hi³ tsa³hín³ hngá¹máh³ lá² bíh¹, hi³ jáun² tsá² caun¹³ máɨ³ hi³ ló³² jáun² né³, tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² bíh¹ hí³.  
\v 40 Jáun² la³jmɨ́¹ caun² tsú² náɨ² hlah³ jáun² hi³ tóh³² ja¹ sɨ́² hi³ jáun² có³², la³ jáun² bíh¹ lɨ́¹³ nɨ́¹ má¹tɨ³ ñí¹ tsa³hín³ hngá¹máh³ lá².  
\v 41 Jná¹³ Jon² tsá²mɨ³cuóun² zein²¹ ná¹ tsá²cuú² tsá²tán² tá¹ cáun² ñí¹ hu²¹ uón³² ná¹ hi³ quianh³ la³jɨ́n³² tsá² jmu² hi³ tsá² siánh³ jmu³ tso³, jɨ³ tsá² jmu² hi³ hlah³ hi³ hó³².  
\v 42 Jáun² tsa³tionh³ dí² ñí¹ nio² sɨ́² chéi³ lɨ́n³², ñí¹ jáun² tsa³tɨ́² tsa³hoh³² hi³ tsa³ma³zian² cáun² hi³ chéi³ hi³ uóu³².  
\v 43 Tɨ³la³ tsá² zian² la³ cun³ hi³ tɨ³² tsɨ́³ Dió³² má¹na²¹, tsá² la³ hí³ bíh¹ lɨ́¹³ jnia³ la³jmɨ́¹ jniá³ joh¹ hiú² ca³la³ cú²tú¹ cú²lí¹³ ñí¹ cuá¹quien² Dió³² Jméi² tsú². Nɨ́¹juáh³ hnoh² chi²¹ cuáh³, jáun² niéi² náh². 
\s1 Jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ cú¹mí¹niau²¹ hi³ jmɨ́¹ ná¹hmá¹ 
\p  
\v 44 ”Hi³ taunh³² tsú² jo³cuo² Dió³² lɨ́³ cáun² hi³ quien² lɨ́n³² bíh¹, la³jmɨ́¹ lɨ²¹ ñí¹con² jan² tsá² ca³choh¹³ cú¹mí¹niau²¹ hi³ tioh³ hñu³ hué³² ñí¹ lɨ́³ ñí¹náɨ² quioh²¹ tsáu²; hi³ jáun² tɨ³ ca³jla² bíh¹ tsú² siáh³ ñí¹ tioh³ jáun². Ca³la³ má²hiún² lɨ́n³² tsɨ́³ tsú² ngah³ hi³ ca³ñí¹hnáɨh¹ la³jɨ́³² hi³ jmɨ́¹ zia³² quioh²¹, hi³ jáun² ca³lau² hué³² jáun². 
\s1 Jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ máɨ³ zɨ́n³ hu²¹ hñu³ cuáh¹ jáh³ jmáɨ² 
\p  
\v 45 ”Ja³bí¹ hi³ taunh³² tsú² jo³cuo² Dió³² lɨ́³ cáun² hi³ quien² lɨ́n³², la³jmɨ́¹ lɨ²¹ ñí¹con² jan² tsá²ñuh² tsá² ca³tɨ³ ca³ngɨ́³ tɨ³ hlá² tɨ³ nɨ́² hi³ hnauh² máɨ³ zɨ́n³ hi³ téh²³ tsú² jáun² perla, máɨ³ jlánh¹ bíh¹ chu²¹, nɨ́¹juáh³ hin² zia³² quioh²¹;  
\v 46 jáun² jmɨ́¹ ca³choh¹³ tsú² jáun² hi³ jlánh¹ bíh¹ hmuh²¹ né³, ngah³ hñú¹³ hi³ ca³ñí¹hnáɨh¹ la³jɨ́³² hi³ zia³² quioh²¹, hi³ jáun² ca³lau² máɨ³ zɨ́n³ jáun². 
\s1 Jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ hmá³ 
\p  
\v 47 ”Ja³bí¹ jmáɨ¹ hi³ cán³ Dió³² jú¹ tson² quioh²¹ tsáu² lɨ́¹³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ jmáɨ¹ hi³ ñeih³² tsú² hmá³ hñu³ jmɨ́²miih²¹, hi³ jáun² jáun²³ la³jáh³ dúh¹ ñí¹ jáh³ jmáɨ².  
\v 48 Jáun² nɨ́¹ má¹ca³canh² jáh³ hmá³ jáun² né³, tsá² zanh²³ jáh³ jmáɨ² chí² hmá³ tɨ³ can³² jmáɨ² hi³ jáun² tiánh²³ hi³ quianh²³ jáh³; jáun² jáh³ chun¹ tónh³² tsú² mɨ́²tá², hi³ jáun² cuɨn²³ bíh¹ tsú² jáh³ tiá² chun¹.  
\v 49 La³ nɨ́² bíh¹ lɨ́¹³ ñí¹ táuh³ jmáɨ¹ ñí¹ hué²¹ lá²; hi³ ja³táunh¹ tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² hi³ ja³quianh³ ja¹ tsá² hláɨh¹ tsá² chun¹,  
\v 50 hi³ jáun² tsá² hláɨh¹ tónh³² tsú² ja¹ sɨ́² chéi³ lɨ́n³², hi³ jáun² ñí¹ jáun² ho³ jngɨh³ jɨ³ hi³ lɨ́¹³ zian² cáun² hi³ chéi³ hi³ uóu³². 
\s1 Cun³ quien² bíh¹ jú¹ tson² uá¹ hi³ yeh³ uá¹ hi³ hmaɨ²¹ 
\p  
\v 51 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ ca³ngáɨ³ Jesús ñí¹con² tsá² hí³: 
\p ―¿Má¹ca³ngɨ¹³ hnoh² la³jɨ́³² jáɨ¹³ hi³ má²lɨ́²jmú³² jná¹³ nɨ́²? 
\p Jáun² tsá² hí³ ca³ngáɨ³: 
\p ―Ján³ Tɨ³². 
\p  
\v 52 Jmɨ́¹jáun² né³ ca³záɨh³ dí² siáh³ tsú² la³ lá²: 
\p ―Lɨ³ua³ jan² tɨ³² liei²¹, tsá² má²lɨ́²hí³ jo³cuo² Dió³², tsá² hí³ lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́n³ jan² tsá² hánh³, hi³ tɨn² huéh³ hi³ quien² ja¹ hi³ quioh²¹, uá¹ hi³ yeh³ uá¹ hi³ hmaɨ²¹. 
\s1 Jesús tsánh³² siáh³ juú² Nazaret ñí¹ cá¹cuon³ 
\r (Marcos 6:1-6; Lucas 4:16-30) 
\p  
\v 53 Jmɨ́¹ má²ca³táuh³ hi³ jmu² Jesús la³jɨ́³² jáɨ¹³ nɨ́² né³, cua³han³ ñí¹ jáun²  
\v 54 hi³ jáun² ca³chánh³² juú²co¹. Ñí¹ jáun² né³ ca³ma³liáu³² tsú² hi³ hɨeh³² tsáu² hñu³ cuáh³² quioh²¹ tsá² *judíos hi³ zeh² juú² jáun², hi³ jáun² tsáu² né³ jmɨ́¹ ná¹tsá²cáun² tsɨ́³ hi³ juáh³ la³ lá²: 
\p ―¿Ha³ dá² jinh¹ ca³ñí¹ma³tɨn³² tsá²ñuh² nɨ́², hi³ jáun² sa³ jlánh¹ yáh³ quiáh¹ jmɨ́¹ tsɨ́³? ¿Ha³ bí¹ lánh³ rón³² tɨn² tsú² siáh³ jmu² hua³jueh³²?  
\v 55 Já² jon² hla¹ tɨ³² hmá² bíh¹ nɨ³², hi³ Má²réi³ bíh¹ mí¹ziú¹³ tsú². ¿Há¹ jun³juáh¹³ raɨnh²¹ Jacobo bíh¹ nɨ³² quionh³ Sé³², Sí¹mu²¹ nɨ́², jɨ³ Judas nɨ́² siáh³ dúh¹?  
\v 56 Ja³bí¹ tsá²mɨ³ raɨnh²¹ tsú² siáh³ tionh² já¹ juú² lá². Jáun² né³ ¿jinh¹ dá² ca³ñí¹ziú¹ ñí¹liáuh¹ tsá² nɨ́² jáɨ¹³ hi³ jlánh¹ ñi³² nɨ́²? 
\p  
\v 57 Jáun² cun³ñí¹ hi³ jáun² bíh¹ tiá² ca³quiú¹ ca³jéin¹³ dí² tsú². Tɨ³la³ Jesús né³ ca³záɨh³ tsá² hí³: 
\p ―Jɨ́³²la³ ja¹ quioh²¹ tsá²co¹ jɨ³ ja¹ quioh²¹ tsá² jún¹ tsá² raɨnh²¹ bíh¹ jan² *tɨ³² jë¹ Dió³² tiá² lɨ³ quien². 
\p  
\v 58 Hi³ jáun² tiá² hliáun³ hua³jueh³² ca³jmú³ yáh³ Jesús ñí¹ jáun², quí¹ tiá² ta²¹ jmɨ́¹ taunh² yáh³ tsá² hí³ quioh²¹ tsú². 
\c 14  
\s1 Jmɨ́¹ jun¹ Juan² tsá² ziau² jmáɨ² 
\r (Marcos 6:14-29; Lucas 9:7-9) 
\p  
\v 1 Jmáɨ¹ jáun², Herodes tsá² cuá¹lɨ́n³ ta²¹ hué¹³ Galilea ca³lɨ³ ñi³² hi³ ca³tɨn¹ Jesús,  
\v 2 hi³ jáun² ca³záɨh³ tsú² tsá²cuú² tsá²ta³ la³ lá²: 
\p ―Juan² tsá² tɨ́² zion² tsáu² jmáɨ² bíh¹ nɨ³², hi³ má²ca³jenh¹³ ja¹ hla¹. Hi³ jáun² bíh¹ zia³² pí³ jáun² quioh²¹ tsú² hi³ jmu² hua³jueh³². 
\p  
\v 3 Quí¹hliá² Herodes jmɨ́¹ má²ca³tanh² Juan² hñu³mí¹ñí² hi³ cuá¹tson³, hi³ cuá¹hñei²¹ quionh³ cá²den¹ná¹ cun³ñí¹ hi³ tsáu¹³ tsá²mɨ³ Herodías, tsá² jmɨ́¹ ñí²cuo² Pí²liéi¹ raɨnh²¹ tsá² lɨ́n³ ta²¹ hí³.  
\v 4 Ca³tanh² tsú² Juan² hñu³mí¹ñí² quí¹ cun³ñí¹ hi³ Juan² hí³ jlánh¹ chí¹ñi¹ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Tiá² ca³tɨn¹ yáh³ hnú² hi³ ján³ nú² tsá²mɨ³ nɨ́². 
\p  
\v 5 Herodes jmɨ́¹ hnió³ jngɨh³ Juan², tɨ³la³ cun³ñí¹ hi³ la³jɨ́n³² tsáu² bíh¹ jmɨ́¹ ná¹juáh²³ hi³ Juan² lɨ́n³ jan² *tɨ³² jë¹ Dió³², jáun² jmɨ́¹ juénh² tsú² ñí¹con² la³jɨ́n³² tsá² hí³.  
\v 6 Tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³jmú³ Herodes jmáɨ¹ hi³ ca³tsɨn¹³ mieh² né³, ñéi¹ tsá¹máɨ¹³ jon² tsá²mɨ³ Herodías hí³ hi³ ca³ñí¹tsan³² ñí¹ ta³ ñí¹ jɨ³lɨn² tsá² ná¹tén¹ jmáɨ¹ jáun², hi³ jáun² Herodes né³ jlánh¹ ca³tɨ́³ lɨ́n³² tsɨ́³.  
\v 7 Jmɨ́¹jáun² ca³jmú³ dí² jáɨ¹³ ca³la³ hi³ hɨen² Dió³² hi³ cuéh³² dí² mɨ́¹ hí³ lɨ³ua³ cáun² hi³ mɨ́³².  
\v 8 Jáun² mɨ́¹ hí³ né³, cun³ñí¹ hi³ ca³ma³cau² tín² mí¹ziú¹³, hi³ jáun² ca³ñí¹zeh¹ Herodes la³ lá²: 
\p ―Mɨ³ chí¹ Juan² tsá² ziau² hí³ jmáɨ² bíh¹ hnó³² jná¹³ cuéh¹ nú², hi³ ná¹hu²¹ cáun² hñu³ uon². 
\p  
\v 9 Hlah³ lɨ́n²¹ bíh¹ ca³ta³no¹ tsɨ́³ re²¹ jmɨ́¹jáun²; tɨ³la³ Dió³² yáh³ má²lɨ́²hɨen³ tsú², hi³ hí¹ ca³la³ tɨ³ tsá² ná¹tén¹ yáh³ má²lɨ́²niéi³² jáɨ¹³ jáun².  
\v 10 Jáun² ca³jmú³ dí² héih³² hi³ tsa³quiéih³ tsú² láɨ¹ Juan² hñu³mí¹ñí².  
\v 11 Jáun² quiaun² bíh¹ tsú² mɨ³ chí¹ Juan² hi³ ná¹hu²¹ cáun² uon² hi³ ca³cuéh³ dí² mɨ́¹ hí³, hi³ jáun² ca³ñí¹jɨenh¹³ tsú² mí¹ziú¹³. 
\p  
\v 12 Jáun² cua³taunh²¹ tsá² jmɨ́¹ haɨn²¹ tɨ³ con² Juan² hi³ cua³quión³² hla¹, hi³ jáun² ca³ñí¹hón²¹ dí²; jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ja³taunh²¹ dí² hi³ ca³ñí¹zeh¹ dí² Jesús. 
\s1 Jesús cue³² hi³ cuh³ hñá³ mei²¹ tsáu² 
\r (Marcos 6:30-44; Lucas 9:10-17; Juan 6:1-14) 
\p  
\v 13 Jmɨ́¹ ca³lɨ³ ñi³² Jesús hi³ lɨ³ la³ jáun², jáun² cua³han³ ñí¹ jáun² hi³ hi³ cáun² mu² hi³ ngau³ ñí¹ tɨ³ có³² ñí¹ lɨ́¹³ cuá³ hnga². Tɨ³la³ ca³lɨ³ ñi³² bíh¹ tsáu² hín² juɨh³² ngau³ tsú², hi³ jáun² tsá² zian² juú² la³ cu³ la³ jéin³ jáun² ca³huén² hi³ já¹taunh²¹ juɨ³² ta³ tɨ³ ñí¹ ngau²¹ tsú².  
\v 14 Cua³han³ bíh¹ Jesús hñu³ mu² jmɨ́¹ cuá¹han³, tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ tsú² hi³ sa³ juóun³² lɨ́n³² bíh¹ tsáu² má²tionh² ñí¹ jáun², hi³ jáun² ca³ja³ mií³ tsɨ́³ dí² ñí¹con² tsá² hí³ hi³ ca³jmah³ dí² tsá² tsáun¹ hi³ jmɨ́¹ ná¹jan² tsú².  
\v 15 Tɨ³la³ jmɨ́¹ má²ca³hláu³ bíh¹, hi³ jáun² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² Jesús ca³ma³janh³² ñí¹ zenh¹ hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Já² má²ca³hláu³ bíh¹ la³², hi³ hí¹ jan² yáh³ tiá² hin² zian² ñí¹ má²janh² lá². Jáun² chú³² juoh¹ nú² tsá² nɨ́² hi³ tsa³tánh¹, hi³ jáun² cuɨ́¹ cha³lia³² má³² cuh³ ñí¹ táun³ hñú³. 
\p  
\v 16 Tɨ³la³ Jesús ca³juáh³: 
\p ―Tiá² lin¹ lɨ³ hniáuh³² yáh³ tsa³tánh¹ tsú²; hnoh² bíh¹ hniáuh³² cueh¹ tsú² hi³ cuh³. 
\p  
\v 17 Jáun² tsá² hí³ né³ ca³juáh³: 
\p ―Tiá² hi³ zia³² yáh³ quiú¹³ jnoh¹, jɨ́³²la³ hñá³ *hí³ cuú²miih²¹ quionh³ gon³ hma²¹ bíh¹ zia³². 
\p  
\v 18 Jáun² Jesús ca³juáh³: 
\p ―Ñá²cán¹ ñí¹ lá². 
\p  
\v 19 Jmɨ́¹jáun² ca³jmú³ dí² héih³² hi³ chan³ tsú² tsáu² hué³² ja¹ mí¹ñéi². Jmɨ́¹jáun² ca³zanh³ dí² tá¹ hñá³ hí³ jáun² quionh³ tá¹ gon³ hma²¹, hi³ jáun² ca³jɨ́e³ tsú² tɨ³ hñu³mɨ³cuú² hi³ ca³cuéh³ tiá¹hmah¹ Dió³², jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³ca³ tsú² hí³ cuú²miih²¹ jáun², hi³ jáun² ca³cuéh³ dí² tsá² haɨn²¹ tɨ³ con², hi³ jáun² tsá² hí³ siáh³ ca³tsóh³ ñí¹con² tsá² tionh² hí³.  
\v 20 La³jɨ́n³² bíh¹ tsáu² ca³cúh² ca³la³ lah³ má³² re²; jmɨ́¹ má²lɨ³² jáun² né³ ca³cónh³² quia³tún³ mɨ́²tá² chí² juoh¹ hi³ ca³ziaun³.  
\v 21 La³ cun³ tsá² ca³cúh² má³² jáun² né³ jmɨ́¹ tín³ hñá³ mei²¹ jmáh³la³ tsá²ñuh², tɨ³la³ tiá² ná¹hɨ́n¹³ yáh³ tsá²mɨ³ quionh³ tsá¹míh¹. 
\s1 Jesús cuá¹ngɨ³² ñí¹ jmáɨ² 
\r (Marcos 6:45-52; Juan 6:16-21) 
\p  
\v 22 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³jmú³ Jesús héih³² hi³ tónh³² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² hñu³ mu² hi³ hán³² tɨ³ jo²¹ jmáɨ² lɨ́¹ ná¹ho³ ta³ tin² tá¹la³ dí¹hah² dí² jáɨ¹³ ñí¹con² tsá² ná¹ngɨh³² hí³.  
\v 23 Jmɨ́¹ má²lɨ́²heh² tsú² jáun² jáɨ¹³ quionh³ tsá² tionh² hí³ né³, ca³uú³ tsɨ³ máh³ hi³ ca³ñí¹lienh¹³ Dió³² hnga² tán¹; jáun² ñí¹ jáun² bíh¹ jmɨ́¹ cuá³ tsú² cú² hnga² pih²¹ la³ ñí¹ ca³niéi².  
\v 24 Tá¹la³ jáun² né³ má²hí¹tsau³² mu² ñí¹ chu³ jo² jmáɨ² lɨ́¹ ná¹ho³ jáun². Jmáɨ² hi³ ja³² ma³ cu³ tsɨn¹ jáun² jmɨ́¹ má²hí¹hlia³² mu² tɨ³ hlá² tɨ³ nɨ́² quí¹hliá² jmɨ́¹ ja³² chí³ tɨ³ juɨ³² ñí¹ hí¹tsá²táunh¹ tsú² jáun².  
\v 25 Jmɨ́¹ má²já²jnia² jáun² né³ ngau³ Jesús juɨ³² ñí¹ hí¹tsá²táunh¹ tsú² jáun², hi³ chí¹ngɨ³² ñí¹ jmáɨ².  
\v 26 Jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² tsú² hi³ cuá¹ngɨ³² dí² ñí¹ jmáɨ², jáun² ca³hiá²han¹ lɨ́n²¹ bíh¹ tsú², hi³ jáun² ta³ juénh² jáun² bíh¹ tsú² ca³hóh³² hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―¡Jan² tsá² le¹ bíh¹ ó³²! 
\p  
\v 27 Tɨ³la³ Jesús ca³liéinh³² tsá² hí³ hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―¡Tiá³ chá¹ náh² honh²; ha³ lɨ́² juenh³ náh², quí¹ jná¹³ bíh¹ la³²! 
\p  
\v 28 Hi³ jáun² Pé¹ né³ ca³záɨh³ Jesús la³ lá²: 
\p ―Tɨ³², nɨ́¹juáh³ hnú² bí¹ nɨ³², jmu³ héih³² hi³ lɨ́¹³ ngɨ́¹³ jná¹³ uá²jaɨ³² ñí¹ jmáɨ² hi³ ñe¹ ná¹ la³ tɨ³ ñí¹ hí¹ñeih³² hnú² nɨ́². 
\p  
\v 29 Jáun² Jesús ca³juáh³: 
\p ―Ña³² jaun³². 
\p Jáun² Pé¹ cua³han³ hñu³ mu² hi³ ca³ma³liáu³² hi³ ca³ngɨ́³ ñí¹ jmáɨ² hi³ ngau³ tɨ³ juɨ³² ñí¹ cuá¹ja³² Jesús.  
\v 30 Tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³lɨ³lieih²¹ tsú² hi³ tiá³ lɨ́n³² bíh¹ he² chí³, jmɨ́¹jáun² ca³juénh²; hi³ jáun² ca³ja³hanh³² bíh¹ tsú² hñu³ jmáɨ². Tá¹la³ má²hí¹tsá²hanh³² tsú² jáun² né³, ca³hóh³² hi³ ca³juáh³: 
\p ―¡Liau¹ tiá³ Tɨ³²! 
\p  
\v 31 La³ cun³ jmɨ́¹jáun² bíh¹ ca³zanh³ Jesús cuo² tsú², hi³ ca³juáh³: 
\p ―¡Jlánh¹ tiá² re² la³ nio² cáun² honh² hnú²! ¿He³ láɨh³² lɨ́²cháh¹ hnú² tun³ honh²? 
\p  
\v 32 Jmɨ́¹ taunh²¹ tsú² jáun² hñu³ mu² né³, ca³hná³ bíh¹ chí³.  
\v 33 Hi³ jáun² tsá² ñí¹ hná¹ jmɨ́¹ tiáunh¹ hí³ hñu³ mu² né³, ca³ma³tsu³ ma³jáuh³² dí², hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―¡Tson² bíh¹ cu³tí³, hi³ la³ Jon² Dió³² bíh¹ hnú²! 
\s1 Jesús jmah²³ tsá² ná¹tsáun¹ hué³² Genesaret 
\r (Marcos 6:53-56) 
\p  
\v 34 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³hán² bíh¹ tsú² tɨ³ jo²¹ jmáɨ² lɨ́¹ ná¹ho³ jáun², hi³ ca³cha³táunh¹ hué³² Genesaret.  
\v 35 Jmɨ́¹ ca³lɨ³ cuóun³² tsá² zian² hué³² jáun² Jesús, ca³nga³ tsú² jáɨ¹³ la³ tá¹ cáun² hué³² jáun², hi³ jáun² ca³cua³jan² tsú² la³jɨ́n³² tsá² ná¹tsáun¹ ñí¹ jmɨ́¹ zenh¹ Jesús.  
\v 36 Hi³ jáun² ca³hiu³ ca³mɨ́³ tsú² ñí¹con² dí² hi³ cué³² dí² jáɨ¹³ hi³ hliéih³ tsá² tsáun¹ cuo² uá¹jinh¹ jmáh³la³ zéi¹ ha¹ bíh¹ dí²; hi³ jáun² la³jɨ́n³² tsá² ca³tí³ hí³ cuo² ha¹ tsú² né³, lan³ bíh¹. 
\c 15  
\s1 Hi³ jmu² hi³ tiá² jɨn² tsá²mɨ³cuóun² 
\r (Marcos 7:1-23) 
\p  
\v 1 Jmɨ́¹jáun² cua³taunh²¹ ma³ jan² tsá² *fariseos ñí¹con² Jesús quionh³ tsá² ná¹lɨ́n³ tɨ³² liei²¹; tsá² hí³ má²já²taunh²¹ já¹ juú² Jerusalén, hi³ jáun² ca³ngáɨh³ dí² Jesús: 
\p  
\v 2 ―¿He³ láɨh³² tiá² má²tí³² tsá² haɨn²¹ nɨ́² tɨ³ con² hnú² la³ cun³ hi³ ná¹ngɨ²³ tsá²daun³²? Quí¹ tiá² má²tí³² yáh³ tsú² ca³tɨ²¹ ha³ lánh³ rón³² hniáuh³² sɨ³ ren³ tsú² cuo² la³ cun³ ca³tɨ²¹ nɨ́¹ má¹tɨ³ ñí¹ jmu³ tsú² má³². 
\p  
\v 3 Tɨ³la³ Jesús né³ ca³záɨh³ tsá² hí³: 
\p ―¿Hi³ he³ láɨh³² sa³ tiá² ma³tih²¹ siáh³ hnoh² uá²jaɨ³² héih³² quioh²¹ Dió³²? Já² ma³tih²¹ bí¹ náh² cáun² hi³ ná¹hëh³ chinh³² náh² hmóu³².  
\v 4 Quí¹ Dió³² ca³juáh³ la³ lá²: “Tianh³² náh² ta²¹ ñeh² mí²ziúh²”. Hi³ juáh³ siáh³: “Lɨ³ua³ jan² tsá² chú² juóun³² jméi² mí¹ziú¹³, tsá² la³ hí³ ca³tɨn¹ jún³ bíh¹”.  
\v 5 Tɨ³la³ hnoh² né³ juánh³ hi³ lɨ́¹³ bí¹ néh¹ hi³ záɨh³² tsáu² jméi² mí¹ziú¹³ la³ lá²: “Tiú²uú² lɨ́¹³ yáh³ má¹hau¹ jná¹³ hnú², quí¹ ñí¹con² Dió³² bíh¹ má²ná¹chan¹ la³jɨ́³² hi³ zia³² quion²¹ jná¹³”.  
\v 6 Hi³ jáun² nɨ́¹juáh³ lɨ³ua³ jan² tsá² má²lɨ́²juáh³ la³ nɨ́² néh¹, tiú²uú² tion³ hniáuh³² yáh³ ma³hon³ tsú² jméi² mí¹ziú¹³. Jáun² cun³quionh³ la³ nɨ́² bíh¹ má²ná¹jmuh³² hnoh² hi³ tiá² quien² cu³tí¹³ héih³² quioh²¹ Dió³², cun³quionh³ hi³ ná¹jmuh³² náh² quien² la³ cun³ hi³ jlánh¹ ná¹hëh³ chinh³² náh² hmóu³².  
\v 7 ¡Hnoh² tsá² lɨ́n³ náh² la³ cá¹ la³ jéinh¹! Jú¹ tson² cu³tí³ bíh¹ ca³juáh³ hla¹ Isaías *tɨ³² jë¹ Dió³² hi³ ca³tɨn¹ hnoh² jmɨ́¹ ca³juáh³ jáun² la³ lá²: 
\q1  
\v 8 Tsá² nɨ́² dá² má²quien² jná¹³ cun³quionh³ jmáh³la³ ho³ bíh¹, 
\q1 tɨ³la³ jun³juáh¹³ la³ jonh³ jmɨ́¹ tsɨ́³ yáh³ tsú² hniau³ jná¹³. 
\q1  
\v 9 Hí¹ cáun² tiá² lin¹ ñí¹ quien² yáh³ hi³ má²tsú² má²jáuh³² tsú² jáun² jná¹³, 
\q1 quí¹ héih³² quioh²¹ tsá²mɨ³cuóun² bíh¹ jaun³² hɨeh³² tsú² tsáu² la³juah²¹ dúh¹ héih³² quion²¹ jná¹³. 
\p  
\v 10 Jmɨ́¹jáun² ca³teh³ tsú² tsá² tionh² hí³ hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p ―Niéi² náh² jáɨ¹³ lá², jɨ³ hi³ cuɨ́¹ ngɨ¹³ náh² nɨ́² siáh³:  
\v 11 Jun³juáh¹³ hi³ tsá²toh³ ho³ yáh³ tsú² jmu² hi³ tiá² jɨn² tsú². Quí¹ la³jɨ́³² hi³ hue³² hñu³ tsɨ́³ bíh¹ tsú² jmu² hi³ hliánh². 
\p  
\v 12 Jmɨ́¹jáun² ca³ma³janh³² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² Jesús ñí¹ zenh¹ hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―¿Cá¹lɨ³tsɨn² hnú² hi³ jlánh¹ ca³míh³ tsɨ́³ tsá² fariseos jmɨ́¹ lɨ́¹niéi²¹ jáɨ¹³ hi³ lɨ́²juah²¹ hnú² jáun²? 
\p  
\v 13 Tɨ³la³ hí³ dí² né³ ca³juáh³: 
\p ―Lɨ³ua³ cáun² hmá² hi³ tiá² lɨ́²jñí³² Ñuh³² jná¹³, hniáuh³² tsa³ca³ bíh¹ ca³la³ tɨ³ chí² jmu².  
\v 14 Ha³ lɨ́² hí¹³ cán² he³ jmu² tsá² nɨ́²; quí¹ tsá² ten³ bíh¹ nɨ³² hi³ lɨ́n³ tsá² quian³² ñí¹ juɨ³² ñí¹con² te³ raɨnh²¹. Quí¹ nɨ́¹juáh³ jan² tsá² ten³ la³ hɨ́eh³² juɨ³² jan² tsá² ten³ raɨnh²¹, jáun² né³, chau²¹ jmáɨ¹ hi³ tán¹ gon³ bíh¹ tsú² sunh³ cu³tsa³² nɨ́¹juáh³ ñí¹ hó²¹ táu². 
\p  
\v 15 Jáun² Pé¹ ca³záɨh³ Jesús: 
\p ―Hnú² Tɨ³², jmu³ tiá³ na²¹ jáɨ¹³ jáun² ñí¹con² jnoh¹. 
\p  
\v 16 Jesús ca³juáh³: 
\p ―¿Hí¹ chín¹dí¹ hnoh² uá¹ tiá² la³ ngɨ²³ náh² siáh³?  
\v 17 ¿Tiá¹ má²ñíh¹ hnoh² hi³ la³jɨ́³² hi³ tsá²toh³ ho³ tsú² chau³² hñu³ héin¹ bíh¹ tsú², nɨ́¹ má¹lɨ³² jáun² né³ hue³² tɨ³ cheih³²?  
\v 18 Tɨ³la³ hi³ hue³² ho³ tsú² má¹ná¹, ja³² la³ tɨ³ hñu³ tsɨ́³ bíh¹ tsú²; hi³ jáun² bíh¹ ján¹ tson² jmu² hi³ hliáh² jmɨ́¹ tsɨ́³ tsú².  
\v 19 Quí¹ hñu³ tsɨ́³ bíh¹ tsú² ja³² la³jɨ́³² hi³ hlah³, uá¹la³ cun³ hi³ lɨ́¹ chin² tsú² chí¹, hi³ jngɨh² tsú² tsáu², hi³ lɨ́¹ jmu² tsú² juón¹ quionh³ tsá² hlá² tsá² nɨ́², hi³ jmu² hi³ hlah³ hi³ hó³², hi³ lɨ́n³ tsú² tsá² háɨn² siáh³, hi³ jmu² tsú² jú¹ tɨ́¹jáɨ², jɨ³ hi³ lɨ́¹ tú² lɨ́¹ hión³² tsú² tsáu² nɨ́² siáh³.  
\v 20 Hi³ nɨ́² bíh¹ jmu² hi³ tiá² jɨn² tsú² ta³ ñí¹ Dió³². Tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ tsá² ca³cúh² ta³ tiá² má²lɨ́²ma³tí³² hi³ ma³jɨ² tín² cuo² la³ cun³ hi³ ná¹ngɨ²³ tsáu² né³, jun³juáh¹³ hi³ jáun² yáh³ jmu² hi³ hliánh² tsú². 
\s1 Jan² tsá²mɨ³ tsá²cá²jo²¹ tanh² ta²¹ Jesús 
\r (Marcos 7:24-30) 
\p  
\v 21 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ cua³han³ Jesús ñí¹ jáun² hi³ ngau³ la³cáun² juú² Tiro jɨ³ juú² Sidón.  
\v 22 Jáun² hué³² jáun² né³ jmɨ́¹ cuá³ jan² tsá²mɨ³ tsá² hué³² Canaán. Tsá² hí³ né³, ja³ ñí¹con² Jesús hi³ hí¹hóh³² hi³ juáh³ la³ lá²: 
\p ―¡Hnú² Tɨ³², jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Dá²vi²¹, cuɨ́¹ já² mií³ honh² hnú² ñí¹con² jná¹³! Mɨ́¹míh¹ jón³² jná¹³ hún¹ jan² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³, hi³ jáun² má²tso² lɨ́n³² tsɨ́³. 
\p  
\v 23 Tɨ³la³ Jesús tiá² hi³ ca³ngáɨ³ hí¹ cáun² yáh³. Hi³ jáun² tsá² haɨn²¹ tɨ³ con² tsú² cua³taunh²¹ hi³ ca³hiu³ ca³mɨ́³ hi³ ca³juáh³: 
\p ―Chanh²¹ tsá² ó³², quí¹ jlánh¹ tiú² jan³² hí¹jmu² cu³hna²¹ dí². 
\p  
\v 24 Hi³ jáun² Jesús ca³záɨh³ tsá²mɨ³ hí³ la³ lá²: 
\p ―Dió³² ca³ze³ jná¹³ jmáh³la³ ñí¹con² tsá² *Israel bíh¹, tsá² ná¹lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́n³ *já¹ziáh² má²já²cuɨn³. 
\p  
\v 25 Tɨ³la³ tsá²mɨ³ hí³ má¹ná¹, ja³ la³ tɨ³ ta³ ñí¹ tsú² hi³ ca³di³jñí³² hi³ juáh³ la³ lá²: 
\p ―¡Tɨ³², ma³hau¹ tiá³ jná¹³! 
\p  
\v 26 Tɨ³la³ Jesús ca³juáh³: 
\p ―Tiá² re² jniá³ yáh³ hi³ quin¹³ dí² má³² quioh²¹ tsá¹míh¹ hi³ cue¹³ dí² tsáɨ². 
\p  
\v 27 Tɨ³la³ tsá²mɨ³ hí³ né³, ca³juáh³: 
\p ―Tson² bíh¹ la³ jáun² Tɨ³²; tɨ³la³ cun³ jáun² cúh² bíh¹ tsáɨ² chí² juoh¹ má³² hi³ suh³² ñí¹ mesa quioh²¹ juo¹³. 
\p  
\v 28 Jáun² Jesús ca³juáh³: 
\p ―¡Tsá²mɨ³, jlánh¹ cáun² la³ nio² honh² hnú²! ¡Cuɨ́¹ lɨ́¹³ la³ cun³ hi³ hnáuh² hnú²! 
\p Hi³ jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² bíh¹ lan³ mɨ́¹míh¹ jon² tsú². 
\s1 Jesús jmah²³ juóun³² lɨ́n³² tsá² tsáun¹ 
\p  
\v 29 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ cua³han³ siáh³ Jesús ñí¹ jáun², hi³ jáun² ca³nga² can³² jmáɨ² lɨ́¹ ná¹ho³ hi³ téh²³ tsú² Galilea; hi³ jáun² ca³uú³ cáun² tsɨ³ máh³, ñí¹ jáun² né³ ca³cuá³.  
\v 30 Jáun² juóun³² lɨ́n³² bíh¹ tsáu² ca³cha³táunh¹ ñí¹ cuá³ tsú² jáun², hi³ ná¹jan² tsá² hma², tsá² ten³, tsá² cáun¹, tsá² hliánh² nɨ́² siáh³, hi³ juóun³² lɨ́n³² siáh³ tsá² ná¹jau² mɨ́¹uɨ́³ siáh³ ñí¹ hná¹ nɨ́². Jáun² ca³chan³ tsú² ñí¹ hó²¹ñí¹ Jesús, hi³ jáun² hí³ né³ ca³jmah³ tsá² hí³.  
\v 31 Hi³ jáun² lɨ́¹ ca³lɨn³ bíh¹ tsáu² jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ hi³ tsá² jmɨ́¹ cáun¹ hí³ má²hleh³² bíh¹, hi³ tsá² hliánh² má²laɨn³², tsá² hma² má²ñi³táunh¹, hi³ jáun² tsá² ten³ né³ má²lɨ́²³ jɨ́e³. Hi³ jáun² jmɨ́¹jáun² ca³ma³quien² tsú² Dió³² Juo¹³ tsá² Israel. 
\s1 Jesús cue³² hi³ cuh³ quiún³ mei²¹ tsáu² 
\r (Marcos 8:1-10) 
\p  
\v 32 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ ca³teh³ Jesús tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p ―Jlánh¹ ja³² mií³ tsɨn³² jná¹³ ñí¹con² tsá² lá², quí¹hliá² hnɨ³² jmáɨ¹ máh³ má²tí³ hi³ tionh² tsú² ñí¹ lá² quiúnh¹ jná¹³, hi³ hí¹ cú¹pih²¹ yáh³ hi³ cuh³ tsú² tiú²uú² zia³². Tiá² hnó³² yáh³ jná¹³ chanh²¹ tsú² hñú¹³ ta³ tiá² hi³ má²lɨ́²cuh³, quí¹ nɨ́² lɨ́¹ ca³huán³ tsú² hú¹ juɨ³². 
\p  
\v 33 Jáun² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² tsú² ca³juáh³: 
\p ―Tɨ³la³ ¿ha³ bíh¹ jinh¹ tsá¹cán¹³ jnoh¹ má³² hi³ cuh³ tsá² juóun³² lɨ́n³² lá²? Já² hí¹ jan² yáh³ tiá² hin² zian² ñí¹ lá². 
\p  
\v 34 Jáun² hí³ né³ ca³ngáɨh³ tsá² hí³: 
\p ―¿Cónh³ bíh¹ *hí³ cuú²miih²¹ zia³² quián¹³ hnoh² dúh¹? 
\p Jáun² tsá² hí³ né³ ca³juáh³: 
\p ―Quiau³ hí³ quionh³ gon³ gáun³ juo¹³ pih²¹ bíh¹ zia³². 
\p  
\v 35 Jmɨ́¹jáun² ca³jmú³ dí² héih³² hi³ tiánh³² tsá² hí³ hué³²,  
\v 36 jáun² ca³zanh³ dí² tá¹ quiau³ hí³ jáun² la³ má²quionh³ juo¹³ pih²¹ hí³, hi³ ca³cuéh³ dí² tiá¹hmah¹ Dió³². Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³ca³ tsú² hí³ cuú²miih²¹ jáun² hi³ ca³cuéh³ dí² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con², hi³ jáun² tsá² hí³ né³ ca³tsóh³ ñí¹con² tsá² má²tionh² hí³.  
\v 37 Jáun² la³jɨ́n³² bíh¹ tsáu² ca³cúh² ca³la³ lah³ má³² re² lɨ́n³². Ca³lɨ³í¹ máh³ ca³cónh³² quiau³ mɨ́²tá² chí² juoh¹ hi³ ziau³.  
\v 38 Tsá² ca³jmú³ hí³ má³² né³ jmɨ́¹ tín³ quiún³ mei²¹ jmáh³la³ tsá²ñuh², ha³ tiá² ná¹hɨ́n¹³ yáh³ tsá²mɨ³ quionh³ tsá¹míh¹.  
\v 39 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³hah² Jesús jáɨ¹³ ñí¹con² tsá² jmɨ́¹ tionh² hí³, hi³ hi³ hñu³ mu² hi³ ngau³ tɨ³ hué¹³ juú² Magadán. 
\c 16  
\s1 Tsá² fariseos quionh³ tsá² saduceos mɨ³² cáun² li²¹ hi³ lɨ́³ hua³jueh³² 
\r (Marcos 8:11-13; Lucas 12:54-56) 
\p  
\v 1 Hi³ jáun² né³, ca³chó³² siáh³ cáun² jmáɨ¹ hi³ ñí¹táunh¹ tsá² *fariseos quionh³ tsá² *saduceos hi³ ca³ñí¹jɨen¹³ Jesús; hi³ cun³ñí¹ hi³ hnió³ dí² ca³ lan³ tsú² né³, jáun² ca³mɨ́³ dí² hi³ hɨ́e³² Jesús cáun² li²¹ hi³ lɨ́³ hua³jueh³² hi³ já³² tɨ³ hñu³mɨ³cuú². 
\p  
\v 2 Tɨ³la³ hí³ má¹ná¹ ca³ngáɨ³: 
\p ―Nɨ́¹ má¹ca³hláu³ juánh³ hnoh² la³ lá²: “Jlánh¹ re² jniau¹³ hiú², hi³ jáun² bíh¹ dáɨn³ chi³cuú²”.  
\v 3 Hi³ jáun² tɨ³ hú²niéi² né³ juánh³ hnoh² la³ lá²: “Né³² chau¹³ jmɨ́³, quí¹ jlánh¹ dáɨn³ jnie²”. [¡Hnoh² tsá² lɨ́n³ náh² la³ cá¹ la³ jéinh¹!] Já² tɨn² bíh¹ hnoh² chú¹ ñih²¹ ha³ lánh³ jniá³ chi³cuú², tɨ³la³ tiá² la³ tɨn² yáh³ hnoh² chú¹ ñih²¹ jmáɨ¹ hi³ ziáun² dí² lá² ta³né³².  
\v 4 Tsá² hláɨh¹ hon², tsá² tiá² má²tí³² jë¹ mɨ³² cáun² li²¹; tɨ³la³ tiá² li²¹ siáh³ hiáuh³ yáh³ tsú², jɨ́³²la³ li²¹ hi³ ca³jɨ́e³ jáun² tsáu² hi³ ca³tɨn¹ hla¹ Jonás bíh¹. 
\p Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ ngah³ dí²; hi³ tsá² hí³ né³, lɨ́¹ ca³ta³tonh¹ bíh¹ ñí¹ jáun². 
\s1 Tie³ quioh²¹ tsá² fariseos 
\r (Marcos 8:14-21) 
\p  
\v 5 Jmɨ́¹ ca³hán² tsú² jáun² tɨ³ jo²¹ jmáɨ² lɨ́¹ ná¹ho³ jáun² né³, sa³ la³ ca³ja³có³ bíh¹ tsɨ́³ tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² tsú² hi³ jmɨ́¹ cán³ ca³lá² má³².  
\v 6 Jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ Jesús tsá² hí³: 
\p ―Sá¹nɨ́² jɨe³, hua³hín¹³ náh² jmu³ ca³tɨ²¹ tie³ quioh²¹ tsá² fariseos jɨ³ tsá² saduceos nɨ́² siáh³. 
\p  
\v 7 Jáun² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² tsú² ca³ma³liáu³² hi³ juónh²³ la³ lá² ja¹ hmóu³²: 
\p ―Cun³ñí¹ hi³hliá² tiá² quián¹ má³² bíh¹ dí² nɨ³², hi³ jáun² la³ nɨ́² ñí¹juah²¹ tsú². 
\p  
\v 8 Tɨ³la³ Jesús ca³lɨ³tsɨn² bíh¹ hi³ jáun², hi³ jáun² ca³juáh³ siáh³ la³ lá²: 
\p ―¿He³ láɨh³² ná¹juónh³² náh² hi³ tiá² quiánh¹ má³²? ¡Jlánh¹ tiá² re² la³ nio² cáun² honh² náh²!  
\v 9 ¿Tiá¹ má²ngɨ²³ máh³ hnoh², hi³ sa³jun³ chau² siáh³ honh² náh² ca³tɨ²¹ hñá³ *hí³ cuú²miih²¹ hi³ ca³tsóh³² jná¹³ jáun² ñí¹con² hñá³ mei²¹ tsáu², hi³ ha³ cónh³ mɨ́²tá² ca³ziau³ siáh³?  
\v 10 ¿Hí¹ sa³jun³ chau² siáh³ honh² náh² ca³tɨ²¹ quiau³ hí³ cuú²miih²¹ jáun² hi³ ca³tsóh³² jná¹³ jáun² ñí¹con² quiún³ mei²¹ tsáu², jɨ³ hi³ cónh³ mɨ́²tá² ca³ziau³ siáh³ jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun²?  
\v 11 ¿Lánh³ bíh¹ rón³² hi³ tiá² ca³lɨ³tsɨn² hnoh² hi³ jun³juáh¹³ ca³tɨ²¹ quioh²¹ má³² yáh³ dí¹hléh²³ jná¹³ jmɨ́¹ lɨ́¹juáh²¹ jná¹³ hi³ jmúh¹³ náh² hua³hín¹³ ca³tɨ²¹ tie³ quioh²¹ tsá² fariseos quionh³ tsá² saduceos? 
\p  
\v 12 Jmɨ́¹jáun² bíh¹ ca³lɨ³tsɨn² tsú² hi³ tiá² la³ ca³juáh³ yáh³ Jesús hi³ jmu³ tsú² hua³hín¹³ ca³tɨ²¹ tie³ quioh²¹ cán¹ hí¹miih²¹, tɨ³la³ la³ ca³juáh³ tsú² hi³ jmu³ dí² hua³hín¹³ ca³tɨ²¹ jáɨ¹³ hi³ hɨe³² bíh¹ tsá² fariseos quionh³ tsá² saduceos. 
\s1 Pé¹ juáh³ hi³ Jesús bíh¹ Tsá² lɨ́n³ Cristo 
\r (Marcos 8:27-30; Lucas 9:18-21) 
\p  
\v 13 Jáun² jmɨ́¹ cá¹chó²¹ Jesús cu³ jéin³ juú² Cesarea quioh²¹ Pí²liéi¹, jáun² ñí¹ jáun² ca³ngáɨh³ dí² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p ―¿Hin² tsánh² jná¹³ Jon² tsá²mɨ³cuóun² juáh³ tsáu²? 
\p  
\v 14 Jáun² tsá² hí³ ca³ngáɨ³: 
\p ―Zian² tsá² juáh³ hi³ hnú² bíh¹ néh¹ hla¹ Juan² tsá² tɨ́² ziau² hí³ jmáɨ²; zian² tsá² juáh³ siáh³ hi³ hnú² bí¹ néh¹ Líh³ tsá² jmɨ́¹ lɨ́n³ hí³ *tɨ³² jë¹ Dió³² jmɨ́¹tin², hi³ zian² siáh³ tsá² juáh³ hi³ hnú² bíh¹ hla¹ tɨ³² jë¹ Dió³² Jeremías, ho³lá²dá² lɨ³ua³ jan² tsá² jmɨ́¹ lɨ́n³ tɨ³² jë¹ Dió³² jmɨ́¹tin² ñí¹ hná¹ hí³. 
\p  
\v 15 Jáun² ca³záɨh³ dí² siáh³: 
\p ―Hi³ hnoh² né³, ¿hin² tsánh² jná¹³ juánh³ hnoh²? 
\p  
\v 16 Jáun² Sí¹mu²¹ Pé¹ né³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Hnú² bíh¹ Tsá² lɨ́n³ Cristo Jon² Dió³² Tsá² juú²tsáun². 
\p  
\v 17 Jáun² Jesús ca³juáh³: 
\p ―Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² hnú² Sí¹mu²¹, jon² Jonás, quí¹ hí¹ jan² yáh³ tsáu² tiá² má²ca³hɨ́e³ hnú² jáɨ¹³ nɨ́², quí¹ Ñuh³² jná¹³ Tsá² cuá³ hñu³mɨ³cuú² bíh¹ má²ca³hɨ́e³ hi³ nɨ́².  
\v 18 Hnú² bíh¹ jmáɨ² nú² Pé¹ (hi³ hnió³ juáh³ “Quɨ́n¹”). Jná¹³ né³ juanh³² hi³ ñí¹ quɨ́n¹ lá² bíh¹ chan²¹ jná¹³ tsá² cu³ nió³ joh² ná¹; hi³ ca³la³ hí¹juáh³ pí³ quioh²¹ hmú³² yáh³ tiá² cah¹³ jmáɨ¹ quionh³ tsá² hí³.  
\v 19 Jáun² jná¹³ cué¹³ llaves, hi³ hauh³² hnú² jáɨ¹³ hi³ tonh¹ hnú² tsáu² jo³cuo² Dió³²; lɨ³ua³ cáun² hi³ hñeih²¹ hnú² ñí¹ hué²¹ lá², má²chí¹hñéih²³ bíh¹ siáh³ hñu³mɨ³cuú², hi³ lɨ³ua³ cáun² hi³ zaɨh²¹ hnú² ñí¹ hué²¹ lá² né³, má²záɨh³ bíh¹ siáh³ hñu³mɨ³cuú². 
\p  
\v 20 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ ca³jmú³ Jesús héih³² ñí¹con² tsá² hí³ hi³ hí¹ jan² tiá² hin² záɨh³² tsú² hi³ hí³ bíh¹ dí² Tsá² lɨ́n³ Cristo. 
\s1 Jesús juáh³ hi³ jún³ 
\r (Marcos 8:31-9:1; Lucas 9:22-27) 
\p  
\v 21 La³ cun³ jmáɨ¹ jáun² máh³ ca³ma³liáu³² Jesús hi³ hɨeh³² jú¹ tá²na²¹ tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con², hi³ hniáuh³² tsó³² dí² tɨ³ Jerusalén; hi³ ñí¹ jáun² né³, tsá²daun³² tsá² ná¹ñí¹ juú², jɨ³ tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³ quionh³ tsá² ná¹lɨ́n³ tɨ³² liei²¹ nɨ́² jmu³ hi³ ma³tso² lɨ́n³² dí² tsɨ́³. Ca³juáh³ dí² siáh³ hi³ hí¹ ca³la³ tɨ³ jngah³ yáh³ tsá² hí³, tɨ³la³ ñí¹ má²cá²hnɨ́² jmáɨ¹ má¹ná¹, jenh¹³ bíh¹ dí².  
\v 22 Jmɨ́¹jáun² ca³ñí¹jau² Pé¹ ñí¹ tɨ³ có³², hi³ jáun² ca³ma³liáu³² dí² hi³ quiú² jin²³ Jesús, hi³ juáh³ la³ lá²: 
\p ―¡Len³ jná¹³ ca³la³ hí¹juáh³ tiá² hnió³ yáh³ Dió³² hi³ lɨ́¹³ la³ nɨ́² Tɨ³²! ¡Tiá² ca³tɨn¹ yáh³ hnú² hi³ quiunh²¹ la³ nɨ́²! 
\p  
\v 23 Tɨ³la³ Jesús ca³jinh³ tɨ³ ñí¹ zenh¹ Pé¹, hi³ jáun² ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p ―¡Tɨ³ có³² quin³² ñí¹con² jná¹³ *Satanás! Hnú² dá² lɨ́¹ chí¹cuú² chí¹jnaɨ³² bíh¹ ñí¹con² jná¹³. Tiá² lɨ́n²³ yáh³ hnú² la³jmɨ́¹ lɨ́n²³ Dió³², hnú² dá² lɨ́n²³ la³ cun³ qui³ lɨ́n²³ tsá²mɨ³cuóun² bíh¹. 
\p  
\v 24 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³záɨh³ Jesús tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² la³ lá²: 
\p ―Nɨ́¹juáh³ zian² tsá² hnió³ já³² cu³hna³² jná¹³, hniáuh³² chá³² tsú² tɨ³ có³² la³jɨ́³² hi³ dí¹quiaunh²¹ tsɨ́³ hnga², hi³ jáun² cuɨ́¹ quián¹³ tsú² crei²¹ quioh²¹, [la³ cun³ hi³ cuéh³² tsú² jáun² tsɨ́³ uá¹jinh¹ ca³la³ ñí¹ ca³cáɨn³ jmɨ́²chí³ quioh²¹,] hi³ jáun² cuɨ́¹ já² cu³hna³² jná¹³.  
\v 25 Quí¹ nɨ́¹juáh³ tsá² hnió³ lión³² hnga², tsá² la³ hí³ tɨ³ tsa³hín³ bíh¹; tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ tsá² tsa³hín³ cun³ñí¹ hi³ ca³tɨn¹ jná¹³ má¹ná¹, jáun² tsá² la³ hí³ bíh¹ tɨ³ liáun¹.  
\v 26 Quí¹ ¿ha³ dá² jinh¹ quien² nɨ́¹juáh³ ca³láɨh¹³ tsú² la³jɨ́³² hi³ zia³² ñí¹ hué²¹ lá², nɨ́¹juáh³ la³ ja³hín³ bíh¹ jmɨ́²chí³ quioh²¹ tsú² má¹lɨ³² jáun²? Quí¹ ¿he³ yáh³ cun³quionh³ lɨ́¹³ joh¹³ tsú² siáh³ jmɨ́²chí³ quioh²¹?  
\v 27 Quí¹ Jon² tsá²mɨ³cuóun² dá² jáunh³ hi³ lin¹ hi³ quien² la³jmɨ́¹ quien² Jméi², la³ má²quionh³ tsá²cuú² tsá²ta³, hi³ jáun² má¹jáun² cué³² hmah²¹ ñí¹con² ma³ quin³² ma³ jan³² tsáu² la³ cun³ rón³² lɨ́³ ta²¹ hi³ lɨ́²jmú³.  
\v 28 Jú¹ tson² juo³ jná¹³ hnoh², hi³ zian² tsá² ja¹ ñí¹ tiauh¹ dí² lá² tiá² má²jún³ yáh³ ta³ tiá² má²lɨ́²jɨ́e³ hi³ jná¹³ Jon² tsá²mɨ³cuóun² má²cuá¹ho² ná¹ jáɨ¹³. 
\c 17  
\s1 Dió³² jmu² hi³ zan² Jesús 
\r (Marcos 9:2-13; Lucas 9:28-36) 
\p  
\v 1 Jmɨ́¹ la³ má²jñéi³ jmáɨ¹ jáun² né³, Jesús ca³jan³ Pé¹, Jacobo jɨ³ Juan² dá¹jon²¹ Jacobo nɨ́² siáh³, hi³ ja³taunh²¹ cáun² tsɨ³ máh³ ñe¹ ñí¹ lɨ́¹³ tiánh³ hmóu³²;  
\v 2 hi³ jáun² ñí¹ jáun² ca³za² ho¹ñí¹ tsú² ñí¹ ta³ ñí¹ tsá² hí³. La³jmɨ́¹ jniá³ joh¹ hiú² jniá³ ñí¹ tsú² lɨ³, hi³ jáun² ha¹ tsú² né³ lɨ³ tiáu² lɨ́n³² la³jmɨ́¹ jniá³ joh¹.  
\v 3 Hi³ jáun² cu³diá²jan² jmɨ́¹ ca³jɨ́en³² tsá² hí³ Moisés quionh³ Líh³, hi³ ná¹juónh²³ quionh³ Jesús.  
\v 4 Jmɨ́¹jáun² ca³juáh³ Pé¹ hi³ ca³záɨh³ Jesús: 
\p ―Hnú² Tɨ³², ¡hénh³ ma³ chú³² má²tiauh² dí² ñí¹ lá²! Nɨ́¹juáh³ hnáuh² hnú², jmu¹ jná¹³ hnɨ³² hñú³reh³; cáun² quián¹³ hnú², cáun² quioh²¹ Moisés hi³ cáun² siáh³ quioh²¹ Líh³. 
\p  
\v 5 Tá¹la³ jmɨ́¹ dí¹hleh³² jáun² bíh¹ Pé¹ ja³ cáun² jnie² zɨ́n³ lɨ́n³² hi³ ca³tsáɨnh³² tsú² jɨ³lɨn²; hi³ jáun² ja¹ jnie² jáun² ñí¹ca³hléh³ jan² tsáu² hi³ ñí¹juah²¹: 
\p ―Tsá² lá² bíh¹ Jón³² jná¹³, jan² Tsá² hno³ lɨ́n³² ná¹, Tsá² jlánh¹ lɨ́²hiún² tsɨn³² jná¹³ hi³ ca³tɨn¹. Niéi² náh² la³ cun³ hi³ juáh³ tsú². 
\p  
\v 6 Jmɨ́¹ má²lɨ́²niéi³² jáun² tsá² hí³ jáɨ¹³ nɨ́² né³, ca³juénh² lɨ́n³² bíh¹, hi³ jáun² ca³di³jñí³² ca³la³ hi³ ca³jmú³ rá¹hin³.  
\v 7 Hi³ jáun² Jesús ca³ja³janh³² ñí¹ tionh¹ tsú², hi³ ca³tí³ cuo² quioh²¹ tsú², hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p ―Nú¹ tianh³ náh²; ha³ lɨ́² juenh³. 
\p  
\v 8 Hi³ jáun² jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ tsú² né³, tiú²uú² hin² zian² hí¹ jan² yáh³, jɨ́³²la³ hnga² bíh¹ jéi³²í¹ Jesús zenh². 
\p  
\v 9 Tá¹la³ ná¹son² tsú² jáun² tsɨ³ máh³ né³, ca³jmú³ Jesús héih³² hi³ ca³juáh³: 
\p ―Ha³ lɨ́² hin² juoh² náh² hí¹ jan² la³ cun³ hi³ má²lɨ́²jɨeh³, ca³la³ tɨ³ nɨ́¹ má¹ca³jenh¹³ jná¹³ Jon² tsá²mɨ³cuóun² ja¹ hla¹ máh³. 
\p  
\v 10 Jmɨ́¹jáun² ca³ngáɨ³ tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² Jesús hi³ ca³juáh³: 
\p ―¿He³ láɨh³² sa³ juáh³ tsá² ná¹lɨ́n³ tɨ³² liei²¹ hi³ Líh³ tsá² jmɨ́¹ lɨ́n³ hí³ tɨ³² jë¹ Dió³² bí¹ néh¹ tín² jáunh³ la³ñí¹? 
\p  
\v 11 Jáun² hí³ né³ ca³ngáɨ³: 
\p ―Tson² bíh¹ cu³tí³ hi³ Líh³ bíh¹ tín² jáunh³, hi³ ja³ma³re² jɨ³lɨ³².  
\v 12 Tɨ³la³ jná¹³ juanh³² hi³ má²cuán² bíh¹ Líh³, tɨ³la³ tiá² hin² ca³lɨ³ cuóu³² yáh³, hi³ jáun² dá² ca³jmúh³² bíh¹ tsú² tsú² la³ cun³ hi³ hnió³ jmu³. La³ jáun² bíh¹ siáh³ ma³tso² Jon² tsá²mɨ³cuóun² tsɨ́³ hi³ jmu³ tsá² hí³. 
\p  
\v 13 Jmɨ́¹jáun² ca³lɨ³tsɨn² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² tsú² hi³ hla¹ Juan² tsá² tɨ́² ziau² jmáɨ² bíh¹ la³ hí¹hɨen² tsú². 
\s1 Jesús jmah²³ jan² ñú²míh¹ zian² tsá¹ lɨ́¹ jún²³ 
\r (Marcos 9:14-29; Lucas 9:37-43) 
\p  
\v 14 Jmɨ́¹ ca³cha³tánh¹ tsú² siáh³ ñí¹ tionh¹ jáun² tsá² juóun³² lɨ́n³² hí³ né³, ja³ jan² tsá²ñuh² ñí¹con² Jesús hi³ ca³di³jñí³² ñí¹ hó²¹ñí¹ tsú² hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p  
\v 15 ―Tɨ³², cuɨ́¹ já² mií³ honh² nú² quioh²¹ jón³² jná¹³, quí¹hliá² zian² tsú² tsá¹ lɨ́¹ jún²³ hi³ jáun² má²tso² lɨ́n³² tsú² tsɨ́³; quí¹ hiú² cuóh³² bíh¹ quɨnh² tsú² chu³ sɨ́² ho³lá²dá² chu³ jmáɨ² siáh³.  
\v 16 Cua³jan³² jná¹³ tsú² ñí¹con² tsá² haɨn²¹ lá² tɨ³ con² hnú², tɨ³la³ tiá² ca³tioh²¹ yáh³ tsú² hi³ jmah³. 
\p  
\v 17 Jáun² Jesús ca³ngáɨ³: 
\p ―¡Hnoh² tsá² tiá² ta²¹ táunh²³ náh², tsá² cáun² lɨ́¹ cháunh²³ chinh³² la³ siáh³! ¿Jáh³ jmáɨ¹ máh³ hniáuh³² hi³ ngɨ́¹³ jná¹³ quiúnh¹ hnoh² dúh¹? ¿Jáh³ jmáɨ¹ máh³ hniáuh³² hi³ tion¹ jná¹³ tsɨn³² hi³ ca³tɨn¹ hnoh²? Ñá²jan³² ñú²míh¹ tɨ³ lá². 
\p  
\v 18 Jmɨ́¹jáun² ca³jin³ Jesús jmɨ́²chí³ hláɨnh¹, hi³ ca³jmú³ dí² héih³² hi³ cua³haɨn³² hñu³ tsɨ́³ ñú²míh¹ hí³, hi³ jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² lan³ tsú². 
\p  
\v 19 Jmɨ́¹ má²lɨ³² jáun² ca³liéih³² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² Jesús cáun² ñí¹ tɨ³ có³², hi³ ca³ngáɨ³ jáɨ¹³ lá²: 
\p ―¿He³ láɨh³² sa³ tiá² ca³tiau¹³ yáh³ jnoh¹ hi³ chin¹³ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hí³? 
\p  
\v 20 Jáun² Jesús ca³juáh³: 
\p ―Cun³ñí¹ hi³ tiá² re² má²nio² cáun² honh² bíh¹ hnoh². Quí¹ jú¹ tson² juanh³² jná¹³ ñí¹con² hnoh², sá¹jmɨ́¹ hi³ ná¹tioh³ cáun² honh² náh² uá¹jinh¹ ma³ pih²¹ lɨ́n²¹ la³ cun³ tí³ cá² máɨ³ mɨ³ mostaza, jmɨ́¹ lɨ́¹³ bíh¹ juoh¹ náh² máh³ zeh² nɨ́² la³ lá²: “¡Quin³² ñí¹ lá², tɨ³ ó³² cua³²!”, hi³ jáun² máh³ nɨ́² jmɨ́¹ lɨ́¹³ quin³. Hí¹ cáun² yáh³ tiá² hi³ juóuh³² lɨ́¹³ nɨ́¹juáh³ hi³ tson² nio² cáun² honh² náh².  
\v 21 [Tɨ³la³ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ la³ nɨ́² má¹ná¹, jɨ́³²la³ cun³quionh³ hi³ liéinh³² tsú² Dió³² jɨ³ hi³ má²hɨen²¹ bíh¹ tsú² lɨ́¹³ tioh²¹ hi³ chin¹³.] 
\s1 Jesús juáh³ siáh³ cónh³ hi³ né³bí¹ jún³ 
\r (Marcos 9:30-32; Lucas 9:43-45) 
\p  
\v 22 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, tá¹la³ jmɨ́¹ ñi³táunh¹ tsú² cu³lɨ²¹ hué¹³ Galilea, Jesús ca³záɨh³ siáh³ tsá² hí³ la³ lá²: 
\p ―Jná¹³, Jon² tsá²mɨ³cuóun² jɨenh³ tsú² jo³cuo² tsáu²,  
\v 23 hi³ jáun² jngah³ tsú², tɨ³la³ ñí¹ má²cá²hnɨ́² jmáɨ¹ jáun² né³, jenh¹³ bíh¹ jná¹³. 
\p Hlaɨh³ lɨ́n²¹ bíh¹ ca³ta³no¹ tsɨ́³ tsá² hí³ cun³quionh³ jáɨ¹³ nɨ́². 
\s1 Má²hmah¹ tsú² hmah²¹ hi³ chi² tsú² quioh²¹ cuáh³² chín¹ 
\p  
\v 24 Jmɨ́¹ cá¹chánh²¹ Jesús já¹ juú² Capernaum quionh³ tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² né³, jáun² *tsá² chi² hmah²¹ tiáunh¹ cuáh³² chín¹ ca³cha³táunh¹ hi³ mɨ³² tun³ *cú¹tiáu², hi³ ca³záɨh³ Pé¹ la³ lá²: 
\p ―¿Tiá¹ ma³hmah¹ tɨ³² juóuh³² hnoh² hmah²¹ hi³ ca³tɨn¹ cuáh³² chín¹? 
\p  
\v 25 Jáun² Pé¹ ca³juáh³: 
\p ―Ján³. 
\p Hi³ jáun² né³, jmɨ́¹ hein²¹ Pé¹ ñéih³ né³, Jesús tín² ca³hléh³ la³ñí¹ hi³ ca³juáh³: 
\p ―¿He³ lánh³ lɨ́n²³ hnú² Sí¹mu²¹? ¿Hin² ñí¹con² caɨ³² tsá² ná¹lɨ́n³ re²¹ ñí¹ hué²¹ lá² hmah²¹ jɨ³ la³jɨ́³² quɨe³ hi³ lɨ³ hniáuh³²: hí¹ tsá²co¹ tsú², ho³ tsá² siánh³ uá¹? 
\p  
\v 26 Jáun² Pé¹ ca³juáh³: 
\p ―Tsá² siánh³ bíh¹. 
\p Hi³ jáun² Jesús ca³juáh³: 
\p ―Hi³ jáun² tiá² la³ má²hmah¹ yáh³ tsá²co¹ tsú².  
\v 27 Tɨ³la³ hí¹ jan² yáh³ tsáu² tiá² hniáuh³² jmú¹³ dí² hi³ míh³ tsɨ́³, jáun² cua³² tɨ³ ñí¹ nio¹ jmáɨ² lɨ́¹ ná¹ho³, hi³ cuá²héi³ mɨ³quɨe³; hi³ jáun² ho³ juo¹³ la³ñí¹ hi³ janh²¹ nú² hí³ bíh¹ hu²¹ cáun² quɨe³ hu²¹ quiún³ cú¹tiáu² hi³ la³ cun³ má²tsɨn¹³ hi³ má¹hmah²¹ nú² quioh²¹ hmah²¹ hi³ chi² tsú² quion²¹ jná¹³ jɨ³ hi³ quián¹³ nú² huen² nɨ́² siáh³; hi³ jáun² cuá²ma³hmah²¹ nɨ́¹ má¹lɨ³² jáun². 
\c 18  
\s1 ¿Hin² bíh¹ tsánh² jlánh¹ quien²? 
\r (Marcos 9:33-37; Lucas 9:46-48) 
\p  
\v 1 Jmáɨ¹ jáun² ca³ja³janh³² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² Jesús ñí¹ zenh¹ hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―¿Hin² bíh¹ tsánh² tsá² má²tionh² jo³cuo² Dió³² jlánh¹ lɨ³ quien²? 
\p  
\v 2 Jmɨ́¹jáun² ca³teh³ Jesús jan² tsá¹míh¹, hi³ ca³zinh³ dí² ja¹ quioh²¹ tsá² hí³,  
\v 3 hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p ―Jú¹ tson² juanh³² jná¹³ hi³ nɨ́¹juáh³ tiá² zan¹³ náh² hi³ lɨ́n¹³ náh² la³jmɨ́¹ lɨ́n³ jan² tsá¹míh¹, tiá² lɨ́¹³ yáh³ háuh¹ hnoh² jáɨ¹³ quiúnh¹ jná¹³.  
\v 4 Hi³ jáun² la³ nɨ́² bíh¹ lɨ́³, hi³ lɨ³ua³ jan² tsá² jmu² hi³ tiá² lin¹ quien² hnga², hi³ jmu² tsú² la³jmɨ́¹ lɨ́n³ jan² tsá¹míh¹ lá², tsá² la³ hí³ bíh¹ tsá² jlánh¹ lɨ³ quien² ja¹ quioh²¹ la³jɨ́n³² tsá² má²tionh² jo³cuo² Dió³².  
\v 5 Hi³ lɨ³ua³ jan² tsá² hen³ jan² tsá¹míh¹ la³ lá² chá³² jná¹³, má²lɨ́²he³ jɨ³ jná¹³ bíh¹ tsú² jaun³². 
\s1 Jesús hɨe³² jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ tsá² jmu² hi³ tanh³² tsáu² tso³ 
\r (Marcos 9:42-48; Lucas 17:1-2) 
\p  
\v 6 ”Jáun² né³, lɨ³ua³ jan² tsá² jmu³ hi³ tánh³² tso³ tsá¹míh¹ tsá² taunh² jná¹³ lá² ta²¹, tɨ³ jlánh¹ bíh¹ re² sá¹jmɨ́¹ hi³ tónh³² tsú² zié³ láɨ¹ tsá² la³ hí³ hi³ chí¹hñéih²³ cáun² tá² quɨ́n¹ pa²¹ lɨ́n²¹, hi³ jáun² jmɨ́¹ taun³ tsú² ca³la³ tɨ³ ñeh² jmɨ́²miih²¹.  
\v 7 ¡Jlánh¹ hlah³ quioh²¹ tsá² zian² hngá¹máh³ lá² cun³ñí¹ hi³ jlánh¹ hliáun³ ñí¹ hi³ zia³² hi³ lɨ́¹³ jmu³ hi³ tánh³² tsú² tso³! Tiú² nio² bíh¹ lɨ³ zia³², tɨ³la³ ¡jlánh¹ bíh¹ juo²³ tsá² jmu³ hi³ tánh³² tsáu² tso³! 
\p  
\v 8 ”Cun³ñí¹ hi³ jáun² bíh¹, nɨ́¹juáh³ cuonh² hnú² ho³lá²dá² tanh¹ nú² jmu² hi³ tanh³² hnú² tso³, tɨ³ re² hná¹ hi³ jáun² tiáun² ñí¹ uóunh³; quí¹ tɨ³ re² bíh¹ hi³ cuánh¹³ nú² ta³ tiúnh¹ cáun² cuonh² ho³ hi³ tiúnh¹ cáun² tanh¹ ñí¹ lɨ́¹³ zian² nú² cun³ jmɨ́¹hi³nio² la³ cónh³ bí¹ hi³ cuóh¹³ nú² ja¹ sɨ́² cun³ jmɨ́¹hi³nio² quionh³ tá¹ tun³ cuonh² ho³ tá¹ tun³ tanh¹.  
\v 9 Hi³ nɨ́¹juáh³ mɨ́¹máh¹ nú² jmu² siáh³ hi³ tanh³² nú² tso³, chí³ cú²jueh³² hi³ jáun² tiáun² ñí¹ uóunh³; quí¹ tɨ³ re² bíh¹ cuánh¹³ nú² cun³quionh³ cá² máɨ³ mɨ́¹máh¹ ñí¹ lɨ́¹³ zian² nú² cun³ jmɨ́¹hi³nio², la³ cónh³ bíh¹ hi³ cuóh¹³ nú² quiu³juóu³² quionh³ tá¹ tun³ máɨ³ mɨ́¹máh¹. 
\s1 Jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ já¹ziáh² má²já²háɨn³ 
\r (Lucas 15:3-7) 
\p  
\v 10 ”Hi³ jáun² né³, ha³ lɨ́² jmú² náh² hi³ tiá² jéin²³ náh² lɨ³ua³ jan² tsá² tiá² má²hún¹ tsɨ́³ la³jmɨ́¹ lɨ́n³ tsá¹míh¹ lá². Quí¹ jná¹³ juanh³² hi³ tsá²cuú² tsá²ta³ Ñuh³² jná¹³, la³ cun³ tsá² tanh² hó¹ñí¹ tsá² la³ nɨ́², tsá² hí³ bíh¹ tionh² ñí¹ hó²¹ñí¹ Ñuh³² jná¹³ jmáɨ¹ ca³la³ jɨ́³² tɨ³ hñu³mɨ³cuú².  
\v 11 [Quí¹ jná¹³ dá² Jon² tsá²mɨ³cuóun² ja³ ná¹ hi³ ja³hnáh³² tsá² ná¹cuɨn² bíh¹.] 
\p  
\v 12 ”¿Ha³ lánh³ lɨ́n²³ hnoh²? Nɨ́¹juáh³ jan² tsáu² tiónh³² hña³láun³ *já¹ziáh², hi³ nɨ́¹juáh³ la³ ja³háɨn³ jan² jáh³ hí³ né³, ¿há¹ tiá² chan³ tsú² jáh³ quiéinh³ nio² quiú³ tsɨ²¹ quia³ñu³ hí³ ñí¹ má²zenh² jáun², hi³ jáun² tsa³tɨ́² tsa³ngɨ́² hi³ hnah² jáh³ ja³háɨn³ hí³?  
\v 13 Hi³ nɨ́¹juáh³ ca³chanh²¹ tsú² né³, tɨ³ jlánh¹ bíh¹ tsah³ tsú² cun³ñí¹ hi³ tsanh²¹ jáh³ jan² hí³ la³ cónh³ bíh¹ hi³ ca³tɨn¹ jáh³ quiéinh³ nio² quiú³ tsɨ²¹ quia³ñu³ hi³ tiá² já²cuɨn³ hí³.  
\v 14 Ja³bí¹ la³ jáun² Ñeh² hnoh² Tsá² cuá³ hñu³mɨ³cuú² tiá² hnió³ yáh³ hi³ lɨ́¹ tsa³hín³ lɨ³ua³ jan² tsá² lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́n³ tsá¹míh¹ lá². 
\s1 Ca³ta¹ dí² chí¹³ tsɨ́³ tsáu¹³ tsá²mɨ³cuóun² raɨnh²¹ dí² 
\r (Lucas 17:3-4) 
\p  
\v 15 ”Nɨ́¹juáh³ jan² renh² nú² jmu² cáun² hi³ hlah³ ñí¹con² nú², cuá²lienh¹ tín² ñí¹ hnga² hi³ cuá²zéih³ la³ cun³ hi³ lɨ́²jmú³. Nɨ́¹juáh³ ca³ngɨ¹³ tsú² jáɨ¹³, jáun² má²ca³janh²¹ bíh¹ nú² tsú².  
\v 16 Tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ tiá² jáɨ¹³ ngɨ²³ yáh³ tsú², jáun² né³, tiéh³ conh³í¹ jan² ho³ gon³ tsáu², hi³ jáun² tsá² hí³ lɨ́n³ tsá² nau³² jáɨ¹³ nɨ́¹juáh³ ha³ lánh³ ca³juáh³ tsú².  
\v 17 Hi³ nɨ́¹juáh³ cun³ jáun² bíh¹ tiá² jáɨ¹³ ca³ngɨ¹³ tsú², hi³ jáun² zéih³ cú²jueh³² la³jɨ́n³² tsá² cuáh³². Hi³ nɨ́¹juáh³ cun³ jáun² bíh¹ tiá² jáɨ¹³ ca³ngɨ¹³ tsú² ñí¹con² tsá² lɨ́n³ cuáh³², jáun² jɨen¹ tsú² cú²jueh³² la³jmɨ́¹ jɨen¹ nú² jan² tsá² tiá² Dió³² má²cuóun³², ho³ la³jmɨ́¹ jɨen¹ nú² jan² *tsá² chi² hmah²¹. 
\p  
\v 18 ”Jú¹ tson² juo³ jná¹³ hnoh², hi³ lɨ³ua³ cáun² hi³ hñeih²¹ hnoh² ñí¹ hué²¹ lá², má²chí¹hñéih²³ bíh¹ siáh³ hñu³mɨ³cuú², hi³ jáun² lɨ³ua³ cáun² hi³ zaɨh²¹ hnoh² ñí¹ hué²¹ lá² né³, ja³bí¹ hñu³mɨ³cuú² siáh³ má²záɨh³ bíh¹. 
\p  
\v 19 ”Ja³bí¹ juanh³² jná¹³ siáh³, nɨ́¹juáh³ gon³ náh² jmúh¹³ náh² cá²honh¹ ñí¹ hué²¹ lá² hi³ lienh¹ náh² Dió³² ca³tɨ²¹ cáun² hi³ hnáuh² náh² mɨ́h¹, jáun² cué³² bíh¹ Ñuh³² jná¹³ Tsá² cuá³ hñu³mɨ³cuú².  
\v 20 Quí¹ nɨ́¹juáh³ ñí¹ ná¹ngɨh³² tsú² gon³ gáun³ cun³ñí¹ hi³ ca³tɨn¹ jná¹³, jáun² ja¹ quioh²¹ tsá² hí³ bíh¹ zenh² jná¹³. 
\p  
\v 21 Jáun² Pé¹ ngau³ hi³ ca³ñí¹ngah¹ Jesús: 
\p ―Tɨ³², ¿jáh³ jéin³² lɨ́¹³ chin²¹ jná¹³ tsɨn³² hi³ ca³tɨ²¹ hi³ hlah³ hi³ jmu² renh² jná¹³ ñí¹con² ná¹? ¿Hí¹ la³ tɨ³ quiau³ jéin³²? 
\p  
\v 22 Jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ Jesús Pé¹ la³ lá²: 
\p ―Tiá² juanh³² yáh³ jná¹³ quiau³ jéin³², tɨ³la³ la³ tɨ³ hnaɨh³² nio² quiú³ tsɨ²¹ quia³ nio² ma³ quiau³ máh³. 
\s1 Jáɨ¹³ hi³ ca³tɨ²¹ hi³ hniáuh³² jmu³ tsú² juenh² tsɨ́³ 
\p  
\v 23 ”Cun³ñí¹ hi³ jáun² bíh¹ juanh³² jná¹³, hi³ Dió³² bíh¹ jan² Tsá² juenh² lɨ́n³² tsɨ́³ ñí¹con² tsá² má²tionh² jo³cuo²; la³jmɨ́¹ ca³jmú³ jan² re²¹ hi³ ca³lɨ³hnió³ caun¹³ quɨe³ hi³ jmɨ́¹ nio² jo³cuo² ma³ quin³² ma³ jan³² tsá² joh¹.  
\v 24 Tá¹la³ má²cuá¹jɨ́e²³ tsú² nɨ́¹juáh³ hin² tsánh² ca³dánh² hi³ hin² tsánh² tiá² ca³dánh², jmɨ́¹jáun² cua³jan² tsú² jan² tsá² jmɨ́¹ la³ ca³dánh² hliáun³ mí²yaun²¹ cu³tí¹³ héih³² quɨe³.  
\v 25 Tɨ³la³ tsá² hí³ má¹ná¹, tiá² jmɨ́¹ zia³² yáh³ he³ lánh³ rón³² cháu³² quɨe³ jáun², jáun² re²¹ hí³ né³ ca³jmú³ héih³² hi³ hna³ tsú² cú²jueh³² tsá² hí³ hi³ lɨ́n¹³ *tsá² dí¹hlánh¹ la³ má²quionh³ la³jɨ́n³² tsá² hñú¹³, jɨ³ la³jɨ́³² la³ cun³ hi³ zioh² tsú² nɨ́² siáh³, hi³ jáun² lɨ³hmáh¹ la³jɨ́³² hi³ ca³lɨ³ren² tsú² jáun².  
\v 26 Jmɨ́¹jáun² ca³di³jñí³² tsá² hí³ ta³ ñí¹ re²¹ hí³, hi³ jáun² ca³hiu³ ca³mɨ́³ hi³ juáh³: “Hnú² juóu³² jná¹³, juenh² lɨ́n³² jmu³ honh² hi³ ca³tɨn¹ jná¹³, má¹hmah²¹ bíh¹ jná¹³ jɨ³lɨ³²”.  
\v 27 Jáun² re²¹ hí³ né³ ca³ja³ mií³ tsɨ́³, hi³ jáun² ca³chin² dí² cú²jueh³² tsɨ́³ ca³tɨ²¹ la³jɨ́³² hi³ ca³dánh² tsá² hí³, hi³ jáun² ca³lión³² bíh¹ dí² cú²jueh³². 
\p  
\v 28 ”Tɨ³la³ tsá² hí³ né³, la³ cun³ jmɨ́¹ cuá¹han³ jáun² bíh¹ ca³jenh² jan² tsá² quian²¹ raɨnh²¹, tsá² jmɨ́¹ la³ ren² hña³láu³ *cú¹tiáu² quioh²¹. Jáun² ca³cuɨ́h³ dí² láɨ¹ tsá² hí³ hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: “¡Ma³hmah²¹ la³ cun³ hi³ ren² nú² quion²¹ ná¹!”  
\v 29 Jáun² tsá² hí³ siáh³ ca³di³jñí³² ñí¹ hó²¹ñí¹ dí² hi³ ca³hiu³ ca³mɨ́³ ñí¹con² tsú², hi³ juáh³ la³ lá²: “Juenh² jmu³ honh² ñí¹con² jná¹³, má¹hmah²¹ bíh¹ jná¹³ la³jɨ́³² hi³ quián¹³ hnú²”.  
\v 30 Tɨ³la³ tsá² hí³ má¹ná¹, tiá² ca³jmú³ yáh³ juenh² tsɨ́³, hñu³mí¹ñí² bíh¹ ca³tanh² dí² ca³la³ ñí¹ ca³ma³hmah¹ jɨ³lɨ³² hi³ jmɨ́¹ ren².  
\v 31 Jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ tsá² quian²¹ ñí¹ hná¹ jáun² hi³ ca³jmú³ tsá² hí³ la³ jáun², jáun² hlah³ lɨ́n²¹ bíh¹ ca³jeinh²¹, hi³ jáun² já¹tanh²¹ hi³ ca³ñí¹zeh¹ juo¹³ la³jɨ́³² la³ cun³ hi³ má²lɨ³² jáun².  
\v 32 Jmɨ́¹jáun² ca³jmú³ juo¹³ tsú² héih³² hi³ ca³ñí¹tieh¹ tsú² tsá² hí³, hi³ ca³záɨh³ dí²: “¡Hnú² tsá² quian²¹ hláɨh¹! Jná¹³ lɨ́²chín³² tsɨn³² la³jɨ́³² hi³ jmɨ́¹ ren² nú² jáun², quí¹hliá² lɨ́²hiú¹ lɨ́²mɨ́h¹ hnú²;  
\v 33 ja³bí¹ hnú² siáh³ jmɨ́¹ hniáuh²¹ jmúh¹³ juenh² honh² hi³ ca³tɨn¹ renh² nú² la³jmɨ́¹ lɨ́¹jmú²¹ jná¹³ juenh² tsɨn³² ñí¹con² hnú²”.  
\v 34 Jáun² juo¹³ tsú² hí³ ca³míh³ lɨ́n³² bíh¹ tsɨ́³, hi³ jáun² ca³jmú³ tsú² héih³² hi³ ma³tson¹³ tsú² tsá² quian²¹ hí³ ca³la³ ñí¹ ca³ma³hmah¹ tsú² la³jɨ́³² hi³ ren². 
\p  
\v 35 Jmɨ́¹jáun² ca³ma³táuh³² Jesús jáɨ¹³, hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Ja³bí¹ la³ nɨ́² siáh³ jmu³ Ñuh³² jná¹³ Tsá² cuá³ hñu³mɨ³cuú² ñí¹con² ma³ quin³² ma³ jan³² hnoh² nɨ́¹juáh³ tiá² chin¹³ náh² honh² ca³la³ jonh³ jmɨ́¹ honh² náh² tsáu¹³ renh² náh². 
\c 19  
\s1 Jesús hɨe³² jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ tsá² hnió³ tsáun³ quionh³ ñí²cuo² 
\r (Mateo 5:31-32; Marcos 10:1-12; Lucas 16:18; 1 Corintios 7:10-16) 
\p  
\v 1 Jmɨ́¹ má²lɨ́²juáh³ jáun² Jesús la³jɨ́³² jáɨ¹³ nɨ́² né³, cua³han³ hué¹³ Galilea hi³ ngau³ tɨ³ hué¹³ Judea nio² jo²¹ cua³ Jordán juɨ³² ñí¹ hia³² hiú².  
\v 2 Juóun³² lɨ́n³² bíh¹ tsáu² ja³taunh²¹ cu³hna²¹ tsú², hi³ jáun² ñí¹ jáun² ca³jmah³ tsú² juóun³² lɨ́n³² tsá² tsáun¹. 
\p  
\v 3 Jáun² ma³ jan² tsá² *fariseos ca³ma³janh³² ñí¹ zenh¹ Jesús hi³ ca³ca³ ca³lan³ dí² tsú²; hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―¿Hí¹ lɨ́¹³ tun³ tsú² ñí²cuo² cun³ñí¹ hi³ ca³tɨ²¹ lɨ³ua³ cáun² uu³mí²tsɨ³² pih²¹ hi³ zia³²? 
\p  
\v 4 Jáun² hí³ dí² né³ ca³ngáɨ³ la³ lá²: 
\p ―¿Tiá¹ má²ca³híh³ hnoh² ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³²?, ñí¹ rá¹juáh³ jáun² hi³ Tsá² ca³jmú³ la³ cu³ la³ juéh³ mɨ³cuú²: “Tsá²mɨ³ tsá²ñuh² bíh¹ ca³jmú³ tsú²”.  
\v 5 Ja³bí¹ ca³juáh³ tsú² siáh³ la³ lá²: “Cun³ñí¹ hi³ jáun² bíh¹ chan³ tsá²ñuh² jméi² mí¹ziú¹³ tɨ³ có³², hi³ jáun² ma³zian² cu³lɨ²¹ quionh³ tsá²mɨ³ ñí²cuo², hi³ jáun² la³juah²¹ dúh¹ jan² tsáu² bíh¹ má²lɨ́n¹³ tsú² tá¹ gon³”.  
\v 6 Hi³ jáun² né³, tiú²uú² lɨ́³ yáh³ gon³ tsú², quí¹ jan² tsáu² bíh¹ má²lɨ́n³ tsú². Cun³ñí¹ hi³ jáun² bíh¹ tiá² ca³tɨn¹ tsá²mɨ³cuóun² tson³ cáun² hi³ má²lɨ́²cunh³ Dió³². 
\p  
\v 7 Jáun² jmɨ́¹jáun² ca³ngáɨh³ tsú² Jesús: 
\p ―¿Nɨ́¹juáh³ la³ nɨ́² né³, jáun² he³ láɨh³² ca³jmú³ hla¹ Moisés héih³² hi³ hniáuh³² hiáuh³ tsá²mɨ³ cáun² sí² hi³ ca³tɨ²¹ hi³ tsáun³ quionh³ ñí²cuo², hi³ jáun² má¹jáun² má²lɨ́¹³ tún³ tsú²? 
\p  
\v 8 Jáun² Jesús ca³juáh³ siáh³: 
\p ―Cun³ñí¹ hi³ jlánh¹ tiá² jáɨ¹³ ngɨ²³ hnoh² bíh¹ jaun³², hi³ jáun² bí¹ ca³cué³ hla¹ Moisés jáɨ¹³ hi³ lɨ́¹³ tsáun³ tsú² quionh³ tsá²mɨ³ ñí²cuo²; tɨ³la³ tiá² la³ nɨ́² jmɨ́¹ lɨ́³ yáh³ jmɨ́¹ ca³jmú³ Dió³² la³ cu³ la³ juéh³ mɨ³cuú².  
\v 9 Jná¹³ juanh³² hi³ lɨ³ua³ jan² tsá² tun²³ tsá²mɨ³ ñí²cuo², hi³ jáun² jéinh³² siáh³ cuo² quionh³ tsá²mɨ³ siánh³, cun³quionh³ la³ jáun² má²lɨ́²jmú³ tsú² tso³ juón¹ bíh¹. Jɨ́³²la³ ti³ nɨ́¹juáh³ hnga² bíh¹ tsá²mɨ³ ñí²cuo² tsú² tín² ca³liéinh³² tsá²ñuh² siánh³, jáun² bíh¹ zia³² jáɨ¹³ tun³ tsú² tsá²mɨ³. [Ja³bí¹ má²lɨ́n³ jan² tsá² lɨ́¹ jmú² lɨ́¹ tsau³² bíh¹ tsú² nɨ́¹juáh³ hi³ ca³jéinh³² cuo² quionh³ jan² tsá²mɨ³ tsá² má²lɨ́²te³ tsáu².] 
\p  
\v 10 Jáun² jmɨ́¹jáun² ca³juáh³ tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² tsú²: 
\p ―Nɨ́¹juáh³ la³ nɨ́² bíh¹ la³ lɨ́³ hi³ ca³tɨn¹ tsá²ñuh² quionh³ tsá²mɨ³ ñí²cuo², tiá² lin¹ ñí¹ quien² yáh³ hi³ la³ jéinh³² tsú² cuo². 
\p  
\v 11 Jáun² Jesús ca³juáh³: 
\p ―Tiá² la³jɨ́n³² tsáu² ngɨ²³ yáh³ hi³ nɨ́², jɨ́³²la³ tsá² hí³ bíh¹ ngɨ²³ tsá² má²ca³hiauh³ jáɨ¹³ hi³ ngɨ¹³ bíh¹.  
\v 12 Zia³² bíh¹ hliáun³ ñí¹ ca³tɨ²¹ he³ láɨh³² tiá² lɨ́¹³ jéinh³² tsáu² cuo²: quí¹ zian² tsá²ñuh² tsá² má²tiéh³ la³ cun³ nɨ́¹ má¹ca³lɨ³zian² máh³, zian² né³ *tsá² tiéh³ hi³ ca³jmú³ tsá²mɨ³cuóun² bíh¹, hi³ zian² né³ tsá² jmu² hnga² hi³ lɨ́n³ la³juah²¹ dúh¹ tsá² tiéh³ cun³ñí¹ hi³ hnió³ hi³ ma³zian² tán¹ hián² cu³tí¹³ ñí¹con² Dió³². Jáun² lɨ³ua³ jan² tsá² lɨ́¹³ ngɨ¹³ jáɨ¹³ nɨ́², cuɨ́¹ ngɨ¹³ tsú² re². 
\s1 Jesús má²miih² tsá¹míh¹ 
\r (Marcos 10:13-16; Lucas 18:15-17) 
\p  
\v 13 Jáun² né³, jmɨ́¹jáun² cua³jan² tsáu² ma³ jan² tsá¹míh¹ ñí¹con² Jesús, hi³ hnió³ tsú² hi³ ra³tsɨ³² Jesús cuo² ñí¹ quioh²¹ tsá¹míh¹ jɨ³ hi³ liéinh³² dí² siáh³ Dió³²; tɨ³la³ tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² tsú² né³, ca³jin³ bíh¹ tsá² ná¹jan² hí³ tsá¹míh¹.  
\v 14 Tɨ³la³ Jesús né³ ca³záɨh³ tsá² hí³: 
\p ―Cuéh³ náh² tsá¹míh¹ nɨ́² jáɨ¹³, cuɨ́¹ ja³táunh¹ ñí¹con² jná¹³, ha³ lɨ́² jnɨ́² náh² juɨ³² quioh²¹; quí¹ tsá² lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́n³ tsá¹míh¹ nɨ́² bíh¹ lɨ́¹³ tónh³² jo³cuo² Dió³². 
\p  
\v 15 Jáun² ca³ra³tsɨ³² tsú² cuo² ñí¹ quioh²¹ tsá¹míh¹; jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, cua³han³ tsú² ñí¹ jáun² hi³ ngah³. 
\s1 Jan² tsá¹ñú¹ hánh³ liéinh³² Jesús 
\r (Marcos 10:17-31; Lucas 18:18-30) 
\p  
\v 16 Jáun² né³, ca³chó³² cáun² jmáɨ¹ hi³ ñéi¹ jan² tsá² tsá¹ñú¹ hi³ ca³ñí¹jɨen¹³ Jesús, hi³ ca³ngáɨ³ hi³ juáh³ la³ lá²: 
\p ―Hnú² Tɨ³², ¿he³ ñí¹ hi³ chu²¹ hniáuh³² jmu¹ jná¹³ hi³ jáun² lɨ́¹³ lɨ³ zian² jná¹³ la³ cun³ jmɨ́¹hi³nio²? 
\p  
\v 17 Jáun² Jesús ca³ngáɨ³ hi³ ca³juáh³: 
\p ―¿He³ láɨh³² hngaɨh³² hnú² ca³tɨ²¹ hi³ chu²¹? Quí¹ jɨ́³²la³ jan² tán¹ bíh¹ Tsá² chun¹ zian². Tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ hi³ hnáuh² hnú² hi³ lɨ́¹³ zian² nú² la³ cun³ jmɨ́¹hi³nio², ma³ti²¹ ca³la³ jɨ́³² héih³² quioh²¹ Dió³². 
\p  
\v 18 Jáun² ca³juáh³ tsá¹ñú¹ hí³ la³ lá²: 
\p ―¿La³ cun³ he³ jaun³² né³? 
\p Hi³ jáun² Jesús ca³juáh³: 
\p ―Ha³ lɨ́² jngɨh³ náh² tsáu², ha³ lɨ́² jmu² náh² juón¹, ha³ lɨ́² háɨn², ha³ lɨ́² lɨ́¹ ma³tson¹³ cáun² jú¹ tɨ́¹jáɨ²,  
\v 19 tianh³² ta²¹ ñeh² mí²ziúh², hi³ ma³hno¹ siáh³ tsá²mɨ³cuóun² renh² nú² la³jmɨ́¹ hno³ nú² huen². 
\p  
\v 20 Jáun² tsá² tsá¹ñú¹ hí³ ca³juáh³: 
\p ―La³jɨ́³² bíh¹ hi³ nɨ́² má²ca³ma³ti²¹ jná¹³; ¿zia²¹ siáh³ cáun² hi³ lɨ³hniauh²³ ñí¹ hná¹ nɨ́²? 
\p  
\v 21 Jmɨ́¹jáun² ca³juáh³ Jesús: 
\p ―Nɨ́¹juáh³ hi³ hnáuh² hnú² hi³ lɨ́n¹³ nú² jan² tsá² chun¹ cun³ tán¹ cun³ hián², jáun² cuánh², cuá²hnáɨ¹ la³jɨ́³² hi³ zia³² quián¹³, hi³ jáun² tsoh³ quɨe³ jáun² ñí¹con² tsá² tia³mii², hi³ jáun² la³ jáun² bíh¹ lɨ́¹³ lɨ³ hánh³ nú² hñu³mɨ³cuú²; nɨ́¹ má¹lɨ³² jáun² né³, ña³² cu³hna³² jná¹³. 
\p  
\v 22 Tɨ³la³ jmɨ́¹ má²lɨ́²niéi³² jáun² tsá² tsá¹ñú¹ hí³ jáɨ¹³ nɨ́² né³, jmɨ́¹jáun² ngah³ hi³ má²hí¹uɨ́n³ lɨ́n³² tsɨ́³, quí¹hliá² jlánh¹ jmɨ́¹ hánh³ tsú². 
\p  
\v 23 Hi³ jáun² Jesús né³ ca³juáh³ hi³ ca³záɨh³ tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con²: 
\p ―Jú¹ tson² juo³ jná¹³ hnoh², hi³ jlánh¹ bíh¹ juóuh³² hi³ hí³ jan² tsá² hánh³ jo³cuo² Dió³².  
\v 24 Juanh³² jná¹³ siáh³ ñí¹con² hnoh², hi³ tɨ³ jlánh¹ bíh¹ huán¹ tsɨ́³ hi³ ngá¹³ jáh³ cánh¹ téh²³ tsú² camello chí² léh¹³ mɨ³quɨe³ la³ cónh³ bíh¹ hi³ hí¹³ jan² tsá² hánh³ jo³cuo² Dió³². 
\p  
\v 25 Jmɨ́¹ má²lɨ́²niéi³² tsú² jáɨ¹³ nɨ́² né³, ca³ja³cáun² lɨ́n³² bíh¹ tsɨ́³ tsú², hi³ jáun² ca³ngáɨh³ raɨnh²¹ tsá²ján² tsá²ján² hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―¿Hi³ jáun² né³, hin² bí¹ dá² tsánh² la³ lɨ́¹³ liáun³ jaun³²? 
\p  
\v 26 Jáun² Jesús ca³jɨ́e³ ñí¹ tionh¹ tsú², hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p ―Tiá² tɨn² yáh³ tsá²mɨ³cuóun² jmu³ hi³ nɨ́², tɨ³la³ ñí¹con² Dió³² má¹ná¹, hí¹ cáun² yáh³ hi³ juóuh³² tiá² zia³². 
\p  
\v 27 Jáun² jmɨ́¹jáun² ca³juáh³ Pé¹ la³ lá²: 
\p ―Sa¹nɨ́² jɨe³, jnoh¹ má²ca³chá¹³ tɨ³ có³² la³jɨ́³² hi³ jmɨ́¹ zia³² quiú¹³, hi³ jáun² má²ngɨ́¹ jnoh¹ quiúnh¹ hnú². Jáun² né³ ¿he³ dá² lɨ³ zia³² quiú¹³ jnoh¹? 
\p  
\v 28 Jáun² jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ siáh³ Jesús tsá² hí³ la³ lá²: 
\p ―Jú¹ tson² juo³ jná¹³ hnoh², hi³ jmáɨ¹ hi³ la¹³ jáun² hmaɨ²¹ ca³la³ jɨ́³² hi³ zia³², jmáɨ¹ hi³ tá¹cuón¹ jáun² Jon² tsá²mɨ³cuóun² ñí¹ hmá²sɨ¹ quien² quioh²¹, ja³bí¹ hnoh² uá²jaɨ³² lɨ³ zia³² quia³tún³ hmá²sɨ¹ ñí¹ cuá¹tianh³ náh², hi³ cuá¹quiánh² náh² jú¹ tson² quioh²¹ tá¹ quia³tún³ tsoh³ tsá² *Israel.  
\v 29 Hi³ jáun² la³jɨ́n³² tsá² má²ca³chan³ jméi² mí¹ziú¹³, jɨ³ tsá²mɨ³ tsá²ñuh² raɨnh²¹, jɨ³ jón²zɨ́h¹, jɨ³ hi³ má²ca³tú³ siáh³ hñú¹³, jɨ³ hué³² quioh²¹ nɨ́² siáh³ cun³ñí¹ hi³ ca³tɨn¹ jná¹³, tsá² la³ hí³ bíh¹ hiáuh³ hña³láu³ nió³ tɨ³ hliáun³ la³ cónh³ bíh¹ hi³ lɨ́²chá³² jáun² tɨ³ có³²; ja³bí¹ hiáuh³ tsú² siáh³ jáɨ¹³ hi³ lɨ́¹³ zian² la³ cun³ jmɨ́¹hi³nio².  
\v 30 Tɨ³la³ juóun³² tsá² ná¹lɨ́n³ tsá² la³ñí¹ ta³né³², tsá² la³ hí³ dá² lɨ́n¹³ tsá² ñí¹ ca³táuh³ bíh¹ má¹jáun², hi³ jáun² juóun³² tsá² ná¹lɨ́n³ tsá² ñí¹ cá¹táuh³ ta³né³² né³, tsá² la³ hí³ dá² tɨ³ lɨ́n¹³ tsá² la³ñí¹ bíh¹ má¹jáun². 
\c 20  
\s1 Jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ tsá² jmu² ta²¹ 
\p  
\v 1 ”Quí¹ sá¹nɨ́² jɨe³: Nɨ́¹ má¹tɨ³ ñí¹ hiáuh¹³ tsá² tionh² jo³cuo² Dió³² la³ cun³ hi³ hnió³ Dió³² cué³², lɨ́¹³ la³jmɨ́¹ ca³jmú³ jan² tsá² zia³² cáun² ñí¹náɨ² quioh²¹. Jmɨ́¹ ca³juú² mɨ³ uóun²jɨeh¹³ ñí¹náɨ² quioh²¹ tsú², ngau³ tsú² hú²niéi² hi³ já¹tieh¹ tsá² jmu³ ta²¹ ñí¹náɨ² quioh²¹.  
\v 2 Jáun² ca³ma³ren²¹ tsú² jáɨ¹³ quionh³ tsá² jmu³ ta²¹ hi³ ma³hmah¹ dí² cáun² *cú¹tiáu², la³ cun³ tí³ quɨe³ hi³ hlánh¹ tsú² cú² jmáɨ¹ ta²¹ ñí¹náɨ², jmɨ́¹jáun² ca³zen³ dí² tsá² hí³ hi³ ja³jmú³ ta²¹ ñí¹náɨ² jáun² quioh²¹ dí².  
\v 3 Má²cu³lé³ jáun² cua³han³ tsú² siáh³ cun³ la³ nió¹ ñu³ tɨ³ hú²niéi², hi³ jáun² ja¹ hmah²¹ né³ ca³jenh² tsú² tsá² lɨ́¹ ñi³táunh¹.  
\v 4 Jáun² ca³záɨh³ dí² tsá² hí³: “Cuá²jmu³ uá²jaɨ³² hnoh² ta²¹ ñí¹náɨ² quion²¹ jná¹³, hi³ jáun² má¹hmah²¹ jná¹³ quián¹³ hnoh² la³ cun³ hi³ ca³tɨ²¹”. Hi³ jáun² tsá² hí³ ja³taunh²¹ bíh¹.  
\v 5 Tsá² quioh²¹ ñí¹náɨ² cua³han³ siáh³ la³ cun³ chi³hiú², jáun² siáh³ siáh³ cua³han³ cun³ la³ nio¹ hnɨ³² tɨ³ ca³hláu³, hi³ la³ má²jmu² jáun² bíh¹ hi³ zen² tsáu² ñí¹náɨ² quioh²¹.  
\v 6 Hi³ siáh³ siáh³ cua³han³ tsú² cun³ la³ nio¹ hñá³ tɨ³ ca³hláu³ hi³ ngau³ siáh³ tɨ³ ja¹ hmah²¹, jáun² ñí¹ jáun² ca³jenh² tsú² siáh³ ma³ jan² tsá² lɨ́¹ ñi³táunh¹, hi³ jáun² ca³záɨh³ dí² la³ lá²: “¿He³ láɨh³² lɨ́¹ tionh¹ hnoh² ñí¹ lá², hi³ tiá² ta²¹ ná¹jmuh³² náh²?”  
\v 7 Jáun² tsá² hí³ ca³juáh³: “Quí¹ hí¹ jan² yáh³ tiá² hin² má²lɨ́²tié³ jnoh¹ hi³ jmú¹³ ta²¹”. Jáun² jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ dí² la³ lá²: “Jáun² cuá²táunh¹ hnoh² uá²jaɨ³² hi³ cuá¹jmuh³ ta²¹ ñí¹náɨ² quion²¹ jná¹³”. 
\p  
\v 8 ”Tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³niéi² jáun² né³, tsá² quioh²¹ ñí¹náɨ² jáun² ca³záɨh³ tsá² nio² ta²¹ jo³cuo² la³ lá²: “Cuá²tieh³ tsá² ná¹jmu² ta²¹, hi³ jáun² ma³hmah²¹ la³ cun³ hmah²¹ quioh²¹ tsú², hi³ má¹liauh²¹ nú² má¹hmah²¹ tín² ñí¹con² tsá² taunh³ chí¹cáɨn², hi³ jáun² táuh³ ñí¹con² tsá² taunh³ la³ñí¹”.  
\v 9 Jmɨ́¹jáun² cua³tanh²¹ tsá² ca³taunh³ hná¹ ta²¹ cun³ la³ nio¹ hñá³, hi³ jáun² ma³ quin³² ma³ jan³² ca³héi³ cáun² cú¹tiáu² quioh²¹ jmɨ́¹ cuá¹tanh²¹, la³ cun³ hmah²¹ quioh²¹ cú² jmáɨ¹ ta²¹.  
\v 10 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ tɨn³ tsá² taunh³ ta²¹ hú²niéi²; tsá² hí³ jmɨ́¹ ná¹lɨ́n²³ hi³ he³ hmah²¹ chí¹lɨ́³ la³ cónh³ bí¹ tsá² taunh³ cáɨn²; tɨ³la³ cun³ jáun² cáun² cú¹tiáu² bíh¹ ca³héi³ tsú² ma³ quin³² ma³ jan³².  
\v 11 Jmɨ́¹ tɨ³ ñí¹ he³ tsú² jáun² hmah²¹ quioh²¹ né³, ca³ma³liáu³² jmu² liúnh¹ ñí¹con² tsá² quioh²¹ ta²¹,  
\v 12 hi³ juáh³ la³ lá²: “Já² cáun² o¹rá¹ tán¹ bíh¹ ta²¹ lɨ́²jmú³ tsá² taunh³ nɨ́² chí¹cáɨn², hi³ cá²ren² bíh¹ má²lɨ́²ma³hmah²¹ hnú² quioh²¹ tsú² quiúnh¹ jnoh¹, tsá² má²lɨ́²má¹tso¹ jnoh¹ tsɨ́³ hná¹ ta²¹ tán¹ jmáɨ¹ jɨ³ hi³ chéi³ hiú² nɨ́²”.  
\v 13 Tɨ³la³ tsá² quioh²¹ ta²¹ ca³juáh³ la³ lá² hi³ ca³záɨh³ jan² tsá² hí³: “Sá¹nɨ́² jɨe³ dúh¹, ha³ tiá² cuá¹jmu² yáh³ jná¹³ hí¹ cáun² hi³ tiá² ca³tɨ²¹. ¿Há¹ jun³juáh¹³ lɨ́²jmuh³ hnú² jáɨ¹³ quiúnh¹ jná¹³ hi³ má¹hmah²¹ jná¹³ cáun² cú¹tiáu² la³ cun³ tí³ quioh²¹ cú² jmáɨ¹ ta²¹ bíh¹ dúh¹?  
\v 14 Jánh³² hmah²¹ quián¹³ jáun² cuánh². Quí¹ jná¹³ dá² hnó³² má¹hmah²¹ ñí¹con² tsá² taunh³ nɨ́² chí¹cáɨn² cá²ren² la³ cun³ hi³ má¹hmah²¹ jná¹³ quián¹³ hnú² bíh¹.  
\v 15 ¿Hí¹ tiá² ca³tɨn¹ jná¹³ hi³ jmuh²¹ ta²¹ quɨe³ quion²¹ la³ cun³ tɨ³² tsɨn³² huen² dúh¹? ¿Ho³ hi³ uóu³² honh² uá¹ hnú² cun³ñí¹ hi³ jná¹³ chú³² tsɨn³²?” 
\p  
\v 16 ”La³ nɨ́² bíh¹ lɨ́³, hi³ tsá² ñí¹ ca³táuh³ lɨ́n¹³ tsá² la³ñí¹, hi³ jáun² tsá² la³ñí¹ né³ lɨ́n¹³ tsá² ñí¹ ca³táuh³ bíh¹. [Quí¹ juóun³² lɨ́n³² bíh¹ tsá² ná¹tén¹, tɨ³la³ cú¹pih²¹ tsáu² bíh¹ tsá² quiánh³ ―ca³juáh³ Jesús.] 
\s1 Jesús juáh³ siáh³ ñí¹ má²hnaɨh³² jéin³² hi³ jún³ 
\r (Marcos 10:32-34; Lucas 18:31-34) 
\p  
\v 17 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, tá¹la³ má²hí¹hún¹ jáun² Jesús juɨ³² hi³ hí¹uú²³ tɨ³ juú² Jerusalén, jáun² ca³teh³ dí² ñí¹ tɨ³ có³² tsá² quian³tun³ hí³ hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p  
\v 18 ―Sá¹nɨ́² jɨe³, ta³né³² má²hí¹uú²³ dí² tɨ³ já¹ juú² Jerusalén, ñí¹ jɨenh³ tsú² jáun² jná¹³ Jon² tsá²mɨ³cuóun² ñí¹con² tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³ jɨ³ tsá² ná¹lɨ́n³ tɨ³² liei²¹ nɨ́² siáh³, hi³ jáun² tsá² hí³ jmu³ héih³² hi³ ma³nga² tsú² jná¹³.  
\v 19 Jɨenh³ tsú² jná¹³ ñí¹con² *tsá²cá²jo²¹ hi³ jáun² qui³ cáuh³² tsú² cú²nga¹ jɨ³ hi³ quiu³ po³ dí², hi³ má¹lɨ³² jáun² né³ taun³ tsú² jná¹³ ñí¹ crei²¹; tɨ³la³ ñí¹ má²cá²hnɨ́² jmáɨ¹ jáun² má¹ná¹ jenh¹³ bíh¹ jná¹³ ja¹ hla¹. 
\s1 La³ cun³ hi³ ca³mɨ́³ mí¹ziú¹³ Jacobo quionh³ Juan² 
\r (Marcos 10:35-45) 
\p  
\v 20 Jmɨ́¹jáun² ca³ma³janh³² ñí²cuo² Zebedeo ñí¹con² Jesús quionh³ tá¹ gon³ jon²; tsá²mɨ³ hí³ né³ ca³di³jñí³² ta³ ñí¹ Jesús hi³ ca³mɨ́³ cáun² hi³ chú³².  
\v 21 Hi³ jáun² Jesús ca³ngáɨ³: 
\p ―¿He³ jmɨ́¹ hnáuh² hnú²? 
\p Jáun² tsá²mɨ³ hí³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Jmu³ tiá³ hi³ chú³², hi³ nɨ́¹ má¹tɨ³ ñí¹ má²ñi³quien² hnú², tá¹ gon³ jón³² jná¹³ lá² tiánh³² cu³henh¹ hnú², jan² tɨ³ cuá² chu²¹ hi³ jan² tɨ³ cuá² cáun¹. 
\p  
\v 22 Tɨ³la³ Jesús né³ ca³ngáɨ³: 
\p ―Hnoh² dá² hí¹juáh³ tiá² ñíh¹ bíh¹ náh² he³ ná¹mɨh³². ¿Hí¹ quɨnh¹ náh² jmáɨ¹ hi³ há¹ ngá¹³ náh² la³ cun³ hi³ há¹ ngá¹³ jná¹³, [jɨ³ hi³ zón³² náh² siáh³ jmáɨ² hi³ má¹tsoh¹ honh² la³jmɨ́¹ zón²¹ jná¹³]? 
\p Jáun² tsá² hí³ né³ ca³juáh³: 
\p ―Lɨ́¹³ bíh¹. 
\p  
\v 23 Jáun² ca³juáh³ siáh³ Jesús: 
\p ―Tson² bíh¹ cu³tí³ hi³ hnoh² ha¹ ngá¹³ náh² la³ cun³ hi³ há¹ ngá¹³ jná¹³, [jɨ³ hi³ zón³² náh² siáh³ jmáɨ² la³jmɨ́¹ zón²¹ jná¹³;] tɨ³la³ hi³ ca³tɨ²¹ hi³ cuá¹tianh³ náh² cu³hén² jná¹³, jan² cuá² chu²¹ hi³ jan² tɨ³ cuá² cáun¹ má¹ná¹, tiá² ca³tɨn¹ yáh³ jná¹³ cué¹³, quí¹ ñí¹ jáun² má²lɨ́³ hua³jan²¹ hi³ tsa³tiánh² tsá² má²ca³quianh³ hnga² bíh¹ Ñuh³² jná¹³. 
\p  
\v 24 Jmɨ́¹ ca³náɨ³² tsá² quian³ ñí¹ hná¹ jáun² jáɨ¹³ jáun² né³, ca³míh³ tsɨ́³ ñí¹con² tsá² gon³ má²tún² raɨnh²¹ hí³.  
\v 25 Tɨ³la³ Jesús má¹ná¹, ca³teh³ jɨ³lɨn² tsá² hí³ hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p ―Hnoh² ná¹ñíh¹ hi³ tsá² ná¹ho² ta²¹ ma³ quin³² ma³ caun³² hué³² jmu² quien² ñí¹con² tsá² zian² hué³² jáun², hi³ jáun² tsá² ná¹quien² hí³ né³ cáun² jmu² héih³² ñí¹con² tsá² tionh² hí³ jo³cuo².  
\v 26 Tɨ³la³ tiá² ca³tɨ²¹ yáh³ hi³ lɨ́¹³ la³ jáun² ja¹ quián¹³ hnoh². Quí¹ nɨ́¹juáh³ tsá² hnió³ lɨ³ quien² ja¹ quián¹³ hnoh², hniáuh³² lɨ́n³ tsú² jan² tsá² quian²¹ bíh¹ ñí¹con² tsá² ñí¹ hná¹ jáun²;  
\v 27 hi³ lɨ³ua³ jan² hnoh² tsá² hnáuh² náh² lɨ́n¹³ tsá² la³ñí¹, hniáuh³² jmúh¹³ náh² hi³ lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́n³ jan² *tsá² má²dí¹hlánh¹ joh¹ tsá² ñí¹ hná¹ jáun² bíh¹.  
\v 28 Hniáuh³² jmu³ tsú² la³jmɨ́¹ jmu² jná¹³ bíh¹ Jon² tsá²mɨ³cuóun². Quí¹ jná¹³ dá² cuan³ ná¹ hi³ ja³ma³con²¹ bí¹ ná¹ tsáu², jun³juáh¹³ hi³ tɨ³ ma³cáu³² yáh³ tsáu² jná¹³; jɨ³ hi³ cuan³ ná¹ siáh³ hi³ jɨenh²¹ ná¹ huen² hi³ jun³, hi³ lɨ́³ cáun² hmah²¹ ca³tɨ²¹ hi³ lɨ́¹³ liáun³ juóun³² lɨ́n³² tsáu². 
\s1 Jesús jmah²³ gon³ tsá² ten³ 
\r (Marcos 10:46-52; Lucas 18:35-43) 
\p  
\v 29 Jáun² né³, tá¹la³ jmɨ́¹ má²hí¹huen³² tsú² jáun² já¹ juú² Jericó, juóun³² lɨ́n³² bíh¹ tsáu² jmɨ́¹ hí¹já²táunh¹ cu³hna²¹ Jesús.  
\v 30 Can³² hú¹ juɨ³² ñí¹ jmɨ́¹ hí¹ja³tánh¹ tsú² jáun² jmɨ́¹ tionh¹ gon³ tsá² ten³; hi³ jáun² jmɨ́¹ ca³náɨ³² tsú² hi³ cuá¹ja³² Jesús, jáun² ca³hóh³² tiá³ hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―¡Hnú² Tɨ³², jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Dá²vi²¹, cuɨ́¹ já² mií³ honh² hnú² quiú¹³ jnoh¹! 
\p  
\v 31 Jáun² tsá² jmɨ́¹ hí¹já²táunh¹ hí³ né³ ca³jin³ tsá² ten³ hí³, hi³ jmɨ́¹ hnió³ tsú² hi³ tiánh³ tsú² ta³máɨh³; tɨ³la³ tsá² hí³ má¹ná¹, tɨ³ lɨ³mí¹ tiá³ ca³hóh³² bíh¹, hi³ ca³juáh³: 
\p ―¡Hnú² Tɨ³², jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Dá²vi²¹, cuɨ́¹ já² mií³ honh² hnú² quiú¹³ jnoh¹! 
\p  
\v 32 Jáun² Jesús ca³náu², hi³ ca³teh³ dí² tsá² hí³, hi³ jáun² ca³ngáɨh³ dí²: 
\p ―¿He³ jmɨ́¹ hnáuh² hnoh² hi³ jmu¹ jná¹³ ñí¹con² náh²? 
\p  
\v 33 Jáun² tsá² ten³ hí³ né³ ca³juáh³: 
\p ―Tɨ³², hnáu² jnoh¹ hi³ jnia³ siáh³ mɨ́¹ñí¹. 
\p  
\v 34 Jmɨ́¹jáun² ca³ja³ mií³ tsɨ́³ Jesús ñí¹con² tsá² hí³, hi³ jáun² ca³tí³ dí² cuo² mɨ́¹ñí¹ tsú². Hi³ jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² bíh¹ ca³jnia³ siáh³ mɨ́¹ñí¹ tsá² hí³, hi³ jáun² ja³taunh²¹ cu³chin¹ cu³hna²¹ Jesús. 
\c 21  
\s1 Jesús má²hí³ já¹ juú² Jerusalén 
\r (Marcos 11:1-11; Lucas 19:28-40; Juan 12:12-19) 
\p  
\v 1 Jmɨ́¹ má²ja³quián³ chá¹táunh¹ tsú² juú² Jerusalén, ca³cha³táunh¹ tsú² có³² juú² Betfagé can³² máh³ míh¹ Olivos; jmɨ́¹jáun² ca³zen³ Jesús gon³ tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con²,  
\v 2 hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p ―Cuá²táunh¹ náh² juú² míh¹ nio² tɨ³ chí¹ján³ nɨ́². Jáun² ñí¹ nɨ́² la³juɨ³² chanh²¹ náh² jan² lo¹ búh¹ quionh³ jáh³ míh¹ jon², hi³ cuá¹hñéih¹. Cuá²zanh¹ náh² jáh³, hi³ jáun² ñá²jan³² ñí¹ lá².  
\v 3 Hi³ jáun² nɨ́¹juáh³ zian² tsá² zia³² hi³ ca³juáh³ ñí¹con² hnoh², jáun² juoh¹ náh² tsú²: “Hliá² má²hniah³ ñí¹con² Tɨ³² Juo¹³ bíh¹ jnoh¹ jáh³, hi³ jáun² la³juɨ³ já¹jon¹ jnoh¹ siáh³ ñí¹ tionh¹ lá²”. 
\p  
\v 4 La³ nɨ́² ca³lɨ³ hi³ jáun² ca³lɨ³tí³ la³ cun³ hi³ ca³juáh³ hla¹ *tɨ³² jë¹ Dió³², jmɨ́¹ ca³juáh³ jáun² la³ lá²: 
\q1  
\v 5 Zéih³ náh² tsá² zian² tɨ³ ñí¹ zeh¹ máh³ Sión la³ lá²: 
\q1 Sá¹nɨ́² jɨe³, Re²¹ Juóuh³² hnoh² cuá¹ja³² ñí¹con² náh²; 
\q1 jan² Tsá² tsɨ́¹juɨ́³ bíh¹ hí³, 
\q1 hi³ cuá¹tsɨn¹ jan² lo¹ búh¹ míh¹, 
\q1 la³ cun³ lo¹ pih²¹ jon² jan² jáh³ qui³ cán²³ lio²¹. 
\p  
\v 6 Jáun² ja³taunh²¹ bíh¹ tsá² gon³ haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² tsú² hi³ ca³jmú³ la³ cun³ hi³ má²lɨ́²juáh³ tsú² jáun².  
\v 7 Ná¹jón²¹ bíh¹ tsú² ló¹ búh¹ la³ má²quionh³ jon² jmɨ́¹ ca³cha³tánh¹, hi³ jáun² ca³na³tsɨ́³ tsú² ha¹ cu³hna²¹ jáh³, hi³ jáun² ca³cua³tsɨn¹ Jesús.  
\v 8 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, juóun³² lɨ́n³² bíh¹ tsáu² ca³qui³ ca³ja³ ha¹ hú¹ juɨ³²; hi³ ma³ jan² né³ ca³quieh³ cuú² ñeh¹ hmá² hi³ ca³ja³ siáh³ hú¹ juɨ³².  
\v 9 Tsá² jmɨ́¹ hí¹tsá²táunh¹ chí¹ján³, jɨ³ tsá² jmɨ́¹ hí¹ja³táunh¹ chí¹cáɨn² nɨ́² ca³ma³liáu³² hi³ tɨ³ hóh³² tiá³ hi³ juáh³ la³ lá²: 
\p ―¡Cuɨ́¹ lɨ³quien² bíh¹ jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ re²¹ Dá²vi²¹! ¡Cuɨ́¹ lɨ³quien² bíh¹ Tsá² cuá¹ja³² cun³quionh³ héih³² quioh²¹ Dió³² Juo¹³ dí²! ¡Hénh³ ma³ chun¹ Dió³² Tsá² cuá³ hñu³mɨ³cuú²! 
\p  
\v 10 Hi³ jáun² jmɨ́¹ hi²¹ Jesús já¹ juú² Jerusalén, la³jɨ́n³² bíh¹ tsá² juú² ca³ja³cáun² tsɨ́³ hi³ quí² ngaɨh³² raɨnh²¹ hi³ juáh³: 
\p ―¿Hin² dá² tsánh² tsá² ó³²? 
\p  
\v 11 Hi³ jáun² tsá² hí¹ja³tú² ja³lɨn²³ hí³ cu³chin¹ cu³hna²¹ Jesús né³ ca³juáh³: 
\p ―Jesús Tsá² lɨ́n³ tɨ³² jë¹ Dió³² bíh¹ ó³², Tsá² juú² Nazaret hɨ́n¹³ tɨ³ Galilea. 
\s1 Jesús má²jɨ² cuáh³² chín¹ 
\r (Marcos 11:15-19; Lucas 19:45-48; Juan 2:13-22) 
\p  
\v 12 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² hi³ Jesús hñu³ cuáh³² chín¹, hi³ jáun² ca³huen³ dí² tɨ³ cheih³² la³jɨ́n³² tsá² jmɨ́¹ ná¹hna² jɨ³ tsá² jmɨ́¹ ná¹la³² ñí¹ jáun². Ca³ziu³ ca³cuɨ́³ tsú² mesa quioh²¹ tsá² jmɨ́¹ ná¹zaɨ³² quɨe³ quioh²¹ hué³² siáh³ jɨ³ hmá²sɨ¹ quioh²¹ tsá² jmɨ́¹ ná¹hna² chi³ jáɨ² nɨ́² siáh³;  
\v 13 hi³ jáun² ca³záɨh³ dí²: 
\p ―Ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³² rá¹juáh³ la³ lá²: “Hñu³² jná¹³ dá² jmáɨ²: hñú³ ñí¹ liéinh³² tsú² Dió³²” bíh¹. ¡Tɨ³la³ hnoh² né³, tá² hláu² quioh²¹ háɨn² bíh¹ má²ca³jmuh³ náh²! 
\p  
\v 14 Hñu³ cuáh³² jáun² né³, cua³taunh²¹ ma³ jan² tsá² ten³ jɨ³ tsá² hma² nɨ́² siáh³ ñí¹ zenh¹ Jesús, hi³ jáun² ca³jmah³ dí².  
\v 15 Tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³ quionh³ tsá² ná¹lɨ́n³ tɨ³² liei²¹ hua³jueh³² hi³ jmu² jáun² Jesús, jɨ³ hi³ ca³náɨ³² tsú² siáh³ hi³ jlánh¹ ná¹tɨ́² ná¹hóh³² tsá¹míh¹ hñu³ cuáh³² hi³ juáh³ la³ lá²: “¡Cuɨ́¹ lɨ³quien² bíh¹ jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ re²¹ Dá²vi²¹!”, ca³míh³ lɨ́n³² bíh¹ tsɨ́³ tsú².  
\v 16 Hi³ jáun² ca³záɨh³ dí² Jesús la³ lá²: 
\p ―¿Naɨh²¹ hnú² la³ cun³ hi³ ñí¹juah²¹ tsú² nɨ́²? 
\p Hi³ jáun² Jesús ca³juáh³: 
\p ―Ján³, tɨ³la³ ¿tiá¹ má²ca³híh³ hnoh² ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³² ñí¹ rá¹juáh³ la³ lá² dúh¹?: 
\q1 Má²ca³jmuh³ hnú² hi³ tsá¹míh¹ pih²¹, 
\q1 jɨ³ dáɨn² tiúh²³ nɨ́² siáh³, 
\q1 ná¹má²quí² ma³quien² hnú². 
\p  
\v 17 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³ta³tonh¹ bíh¹ tsá² hí³, quí¹ cua³han³ bíh¹ Jesús já¹ juú² Jerusalén, hi³ ngau³ juú² Betania, hi³ jáun² ñí¹ jáun² ca³jnioh². 
\s1 Jesús jin²³ hmá² sí² co² tiá² máɨ³ haɨ²¹ 
\r (Marcos 11:12-14, 20-26) 
\p  
\v 18 Hú²niéi² jmɨ́¹ cá¹jniá²¹ jáun² má²cuá¹tsau³² siáh³ Jesús tɨ³ já¹ juú² Jerusalén, jáun² tá¹la³ hí¹hún¹ jáun² juɨ³² ca³ráun³ ñí¹cuóunh²¹.  
\v 19 Can³² juɨ³² jáun² jmɨ́¹ chi²¹ cáun² hmá² sí² co², jáun² ngau³ tsú² jmɨ́h¹ hmá² hi³ ca³ñí¹jɨ́e¹³ nɨ́¹juáh³ haɨ²¹ máɨ³, tɨ³la³ hí¹ cá² máɨ³ yáh³ máɨ³ tiá² tsoh³ tsú², jɨ́³²la³ mu²¹ bíh¹ hmá² jmɨ́¹ tsɨ²¹. Jáun² Jesús ca³záɨh³ hmá² sí² jáun² la³ lá²: 
\p ―¡Hí¹ cónh³ yáh³ tiú²uú² chau²¹ jmáɨ¹ hi³ ha³ hnú² máɨ³! 
\p Jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² bíh¹ ca³lɨ³ quiéin² hmá² sí² jáun².  
\v 20 Jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ jáun² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² tsú² hi³ lɨ³ la³ jáun², jáun² jlánh¹ ca³ja³cáun² tsɨ́³, hi³ jáun² ca³ngáɨh³ dí² Jesús: 
\p ―¿Ha³ bíh¹ lánh³ rón³² sa³ cu³tiá³ pih²¹ la³ lá² máh³ la³ ca³lɨ³ quiéin² hmá² sí² nɨ́²? 
\p  
\v 21 Jáun² Jesús ca³ngáɨ³ la³ lá²: 
\p ―Jú¹ tson² juanh³² jná¹³ ñí¹con² hnoh², hi³ nɨ́¹juáh³ cáun² nio² honh² náh², hi³ tiá² tioh³ hliáun³ ñéih³, jun³juáh¹³ jɨ́³²la³ la³ cun³ hi³ lɨ́²jmú³² jná¹³ ñí¹con² hmá² sí² nɨ́² yáh³ lɨ́¹³ jmúh¹³ hnoh², quí¹ hí¹ la³ tɨ³ lɨ́¹³ bíh¹ hi³ juoh¹ hnoh² máh³ nɨ́² la³ lá²: “¡Quin² hnú² ñí¹ nɨ́², hñu³ jmɨ́²miih²¹ cuá²hú³²!” hú¹tá¹ lɨ³tí³ bíh¹ la³ jáun².  
\v 22 Quí¹ la³jɨ́³² hi³ mɨ́h¹³ bíh¹ náh² ñí¹con² Dió³², cun³ héih¹ bíh¹ náh² nɨ́¹juáh³ hi³ cu³tí³ nio² cáun² honh² náh². 
\s1 Nga² tsáu² ñí¹con² Jesús hi³ ha³ jinh¹ hiauh³ dí² jáɨ¹³ hi³ ho² 
\r (Marcos 11:27-33; Lucas 20:1-8) 
\p  
\v 23 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ hi³ Jesús cuáh³² chín¹, hi³ jáun² tá¹la³ jmɨ́¹ dí¹hɨeh³² tsú² tsáu² ñí¹ jáun² né³ cua³taunh²¹ tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³ jɨ³ tsá²daun³² tsá² ná¹ñí¹ juú² nɨ́² siáh³, hi³ ca³ngáɨh³ Jesús la³ lá²: 
\p ―¿Hin² ca³cué³ héih³² hi³ jmuh³² nú² ta²¹ nɨ́²? ¿Hin² tsánh² ca³cué³ jáɨ¹³ hi³ hauh³² hnú² nɨ́²? 
\p  
\v 24 Jáun² Jesús ca³juáh³: 
\p ―Ja³bí¹ jná¹³ siáh³ nga¹ cáun² jáɨ¹³ ñí¹con² hnoh²; nɨ́¹juáh³ hi³ ngáɨh¹ hnoh² jáɨ¹³ hi³ nga¹ jná¹³ lá², jáun² má¹jáun² juanh²¹ jná¹³ hi³ hin² ca³cué³ jná¹³ jáɨ¹³ hi³ jmu² la³jɨ́³² hi³ lá².  
\v 25 ¿Hin² tsánh² ca³ze³ hla¹ Juan² hi³ cua³zion³ tsáu² jmáɨ²? ¿Hí¹ Dió³², ho³ tsá²mɨ³cuóun² uá¹? 
\p Tɨ³la³ tsá² hí³ né³ cáun² lɨ́¹ ca³juu³ ca³hlénh³ ja¹ má²tún² hmóu³² bíh¹ hi³ ca³juónh³ la³ lá²: 
\p ―Nɨ́¹juáh³ hi³ juáh¹³ dí² hi³ Dió³² bíh¹ ca³ze³ tsú², hi³ jáun² tsá² nɨ́² né³ lɨ́¹³ nga³: “Hi³ jáun² né³, ¿he³ láɨh³² sa³ tiá² ta²¹ ca³tianh³² yáh³ náh² tsú²?”  
\v 26 Hi³ nɨ́¹juáh³ hi³ juáh¹³ dí² siáh³ hi³ tsá²mɨ³cuóun² bíh¹ ca³ze³ tsú², já² cáu² bíh¹ he² quiú¹³ dí² ñí¹con² tsáu²; quí¹ la³jɨ́n³² bíh¹ tsáu² ná¹lɨ́n²³ hi³ hla¹ Juan² jmɨ́¹ lɨ́n³ jan² tɨ³² jë¹ Dió³². 
\p  
\v 27 Hi³ jáun² cu³tsa³² ca³záɨh³ tsú² cú²jueh³² Jesús: 
\p ―Tiá² né¹ yáh³ jnoh¹. 
\p Jáun² Jesús né³ ca³juáh³ siáh³: 
\p ―Hi³ jáun² sa³jun³ jná¹³ yáh³ juanh²¹ siáh³ hi³ hin² tsánh² ca³cué³ jáɨ¹³ hi³ jmu² jná¹³ la³jɨ́³² ta²¹ lá². 
\s1 Jáɨ¹³ hi³ jmu² tsú² ca³tɨn¹ gon³ jon² jan² tsáu² 
\p  
\v 28 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³juáh³ siáh³ Jesús la³ lá²: 
\p ―¿He³ lánh³ lɨ́n²³ hnoh² ca³tɨ²¹ jáɨ¹³ hi³ jmu¹ jná¹³ lá²? Jan² tsá²ñuh² jmɨ́¹ zian² gon³ jon²; jáun² ca³záɨh³ dí² tsá² má²ján³ la³ lá²: “Jón³, cua³², cuá²jmu³ ta²¹ ñí¹ jná¹ mɨ³ uóun²jɨeh¹³ quiú¹³ né³²”.  
\v 29 Jáun² jon² tsú² ca³ngáɨ³: “¡Tiá² hnó³² nia²¹ ñe¹!” Tɨ³la³ jmɨ́¹ má²cu³lé³ jáun² né³, ca³za² bíh¹ tsɨ́³ tsú², hi³ jáun² ngau³ hi³ ñí¹jmú¹³ ta²¹.  
\v 30 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ ngau³ tsá² má²lieih²¹ hí³ hi³ ca³ñí¹lienh¹³ siáh³ tsá² cáɨn² hi³ ca³ñí¹zeh¹ dí² siáh³ la³ jáun²; hi³ jáun² tsá² hí³ né³ ca³ngáɨ³: “Re² bíh¹ tia²¹, ñe¹ jná¹³”. Tɨ³la³ tiá² ñéi¹ yáh³ tsú² jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun².  
\v 31 ¿Hin² bíh¹ tsánh² tsá² gon³ hí³ ca³jmú³ la³ cun³ hi³ hnió³ jméi²? 
\p Jáun² tsá² hí³ ca³juáh³: 
\p ―Tsá² má²ján³ hí³ bíh¹. 
\p Hi³ jáun² Jesús ca³záɨh³ siáh³ tsá² hí³: 
\p ―Jú¹ tson² juo³ jná¹³ hnoh², hi³ *tsá² caɨ³² hmah²¹ jɨ³ tsá²mɨ³ juón¹ bíh¹ tín² má²ná¹taunh³² jo³cuo² Dió³² la³ cónh³ bíh¹ hnoh².  
\v 32 Quí¹ hla¹ Juan² tsá² tɨ́² ziau² jmáɨ² cuan³ hi³ cua³ma³ta² hnoh² ha³ lánh³ rón³² má¹zián¹³ náh² la³ cun³ tɨ³² tsɨ́³ Dió³², tɨ³la³ tiá² ca³tianh³² yáh³ hnoh² tsú² ta²¹; tɨ³la³ tsá² caɨ³² hmah²¹ quionh³ tsá²mɨ³ tsá² lɨ́¹ jmú² lɨ́¹ tsau³² má¹na²¹, ca³tanh² bíh¹ ta²¹ tsá² hí³. Tɨ³la³ hnoh² né³, uá¹jinh¹ ca³jɨeh³ náh² hi³ jáun², cun³ jáun² bíh¹ tiá² ca³zah¹ hnoh² jmɨ́¹ honh² hi³ juáh¹³ hi³ jmɨ́¹ lɨ³ tanh¹³ náh² ta²¹ tsá² hí³. 
\s1 Jáɨ¹³ hi³ jmu² Jesús ca³tɨn¹ tsá² hláɨh¹ 
\r (Marcos 12:1-12; Lucas 20:9-19) 
\p  
\v 33 ”Niéi² náh² siáh³ jáɨ¹³ hi³ jmu¹ jná¹³ lá²: Jan² tsáu² ca³jñí³ mɨ³ uóun²jɨeh¹³ ñí¹náɨ² quioh²¹; hi³ jáun² ca³jmú³ jnɨ́¹³ la³ cu³ la³ jéin³ jáun², hi³ ca³zíh³ siáh³ cáun² ñí¹ lɨ́¹³ quiáuh³² jmaɨh²¹ mɨ³ uóun²jɨeh¹³, jɨ³ hi³ ca³jmú³ tsú² siáh³ cáun² hñú³ ñe¹ lɨ́n²¹ ñí¹ lɨ́¹³ di³chín³² tsá² jmu³ hua³hí¹³ ñí¹náɨ² jáun². Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³quiú² tsú² ñí¹náɨ² jáun² jo³cuo² tsá² lɨ́¹³ jmu³ ta²¹, hi³ jáun² tsá² jmu² hí³ ta²¹ né³ jmɨ́¹ ma³hmah¹ ca³lá² quioh²¹ hué³² jáun² cun³quionh³ hi³ jɨ́enh³² cú¹pih²¹ la³ cun³ hi³ ló³² jáun². Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ngau³ ñí¹ uóunh³.  
\v 34 Jmɨ́¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ ca³láu² mɨ³ uóun²jɨeh¹³ né³, ca³zen³ tsú² ma³ jan² *tsá² má²ná¹hlánh¹ joh¹ hi³ ca³ñí¹máɨ¹ ñí¹con² tsá² jmu² ta²¹ la³ cun³ hi³ ca³tɨn¹ dí².  
\v 35 Tɨ³la³ tsá² jmu² hí³ ta²¹ né³ ca³zanh³ bíh¹ tsá² ca³zen³ hí³ tsá² quioh²¹ ñí¹náɨ², hi³ ca³qui³ ca³quiunh³ dí², ma³ jan² ca³jngɨh³ dí² hi³ ma³ jan² né³ ca³qui³ ca³jláɨn³² dí² quɨ́n¹.  
\v 36 Jáun² tsá² quioh²¹ ñí¹náɨ² jáun² ca³zen³ siáh³ juóun³² tsá² quian²¹ la³ cónh³ bíh¹ jmɨ́¹tin²; tɨ³la³ tsá² jmu² ta²¹ hí³ má¹ná¹, siáh³ bíh¹ siáh³ ca³jmúh³² tsú² tsá² hí³. 
\p  
\v 37 ”Ñí¹ cá¹táuh³ né³ cu³tsa³² ca³zen³ tsú² cú²jueh³² jon², quí¹ ca³lɨ́n¹³ tsú² la³ lá²: “Cun³ tanh¹³ bíh¹ tsú² ta²¹ jón³² jná¹³”.  
\v 38 Tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³jɨ́en³² tsá² ná¹jmu² hí³ ta²¹ jon² tsá² quioh²¹ ñí¹náɨ² né³, ca³juónh³ ja¹ hmóu³² hi³ ca³juáh³ la³ lá²: “Já² tsá² nɨ́² bíh¹ lɨ³quioh²¹ ñí¹náɨ² lá² nɨ́¹ má¹jun² jméi²; chú³² cuɨ́¹ jngɨh¹³ dí² tsú² hi³ jáun² lɨ³ quiú¹³ dí² ñí¹náɨ² lá²”.  
\v 39 Hi³ jáun² ca³chin² tsú² tsá² hí³ tɨ³ cheih³² hi³ jáun² ca³jngɨh³ dí² tiáunh¹. 
\p  
\v 40 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³ngáɨ³ Jesús ñí¹con² tsá² hí³: 
\p ―Nɨ́¹ má¹cuanh³² tsá² quioh²¹ hí³ ñí¹náɨ² jáun² né³, ¿he³ lɨ́n²³ hnoh² jmu³ tsú² ñí¹con² tsá² jmu² hí³ ta²¹? 
\p  
\v 41 Tsá² hí³ ca³juáh³: 
\p ―Tsá² hláɨh¹ hí³ dá² jngɨh³ bíh¹ tsú², ca³la³ hí¹ cú¹pih²¹ mií³ tiá² já³² tsɨ́³; hi³ jáun² ñí¹náɨ² jáun² cuéh³² tsú² tsá² siánh³ bíh¹ hi³ jmu³ siáh³ ta²¹, la³ cun³ tsá² lɨ³ jɨ́enh³² la³ cun³ hi³ ca³tɨn¹ tsú² caun¹³ nɨ́¹ má¹ca³láu². 
\p  
\v 42 Jmɨ́¹jáun² ca³juáh³ siáh³ Jesús la³ lá²: 
\p ―¿Tiá¹ má²ca³híh³ hnoh² ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³², ñí¹ rá¹juáh³ jáun² la³ lá²?: 
\q1 Quɨ́n¹ hi³ tiá² ca³jeih²¹ jáun² tsá² ná¹lɨ́n³ tɨ³² hiah³², 
\q1 ta³né³² má²lɨ́³ cá² máɨ³ quɨ́n¹ hi³ jlánh¹ bíh¹ quien², 
\q1 quɨ́n¹ hi³ hu²¹ cuoh¹ hiah³². 
\q1 Hi³ nɨ́² dá² ca³jmú³ Juo¹³ bíh¹ dí², 
\q1 cáun² hi³ lɨ́¹³ lɨ³ tsa³cáun² tsɨ́³ dí². 
\m  
\v 43 Hi³ jáun² bíh¹ juanh³² jná¹³ ñí¹con² hnoh², hi³ tiú²uú² lɨ́¹³ yáh³ hián¹³ hnoh² jáɨ¹³ hi³ tonh²¹ náh² jo³cuo² Dió³², la³ cun³ hi³ jmɨ́¹ ca³tɨn¹ náh² hián¹³; hi³ jáun² tsá² hué³² siáh³ bíh¹ má²hiáuh¹³, tsá² jmu² la³ cun³ hi³ tɨ³² Tsɨ́³ Dió³².  
\v 44 [Tɨ³la³ hi³ ca³tɨn¹ quɨ́n¹ jáun² né³, lɨ³ua³ jan² tsá² cá²hính³² quionh³ quɨ́n¹ jáun², ca³la³ juoh¹ mí¹ siún¹ nio² bíh¹ tsú² lɨ́¹³; hi³ nɨ́¹juáh³ quɨ́n¹ jáun² la³ ca³táh³ ñí¹ quioh²¹ lɨ³ua³ jan² tsáu² né³, jáun² ca³la³ juɨ²¹ nio² bíh¹ tsú² lɨ́¹³.] 
\p  
\v 45 Jmɨ́¹ ca³náɨ³² tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³ jɨ³ tsá² *fariseos jáɨ¹³ hi³ jmu² jáun² Jesús, jmɨ́¹jáun² ca³lɨ³tsɨn² tsú² hi³ ca³tɨn¹ hí³ bíh¹ dí² jáɨ¹³ hi³ má²lɨ́²hléh³² tsú² jáun².  
\v 46 Jmɨ́¹jáun² jmɨ́¹ má²hnió³ dí² zanh³ Jesús, tɨ³la³ jmɨ́¹ juénh² bíh¹ tsú² ñí¹con² tsá² ná¹ngɨh³² hí³, quí¹ jmɨ́¹ ná¹juáh²³ bíh¹ tsá² hí³ hi³ Jesús lɨ́n³ jan² tɨ³² jë¹ Dió³². 
\c 22  
\s1 Jáɨ¹³ hi³ jmu² Jesús ca³tɨn¹ tsá² ná¹tén¹ ñí¹ jmu³ tsú² jmáɨ¹ hi³ jenh¹³ cuo² tsáu² 
\r (Lucas 14:15-24) 
\p  
\v 1 Jesús ca³ma³liáu³² hi³ liéinh³² siáh³ tsá² hí³ cun³quionh³ jáɨ¹³ hi³ jmu², hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p  
\v 2 ―Jmáɨ¹ hi³ téh³ Dió³² tsá² lɨ́¹³ tónh³² jo³cuo² lɨ́¹³ la³jmɨ́¹ lɨ²¹ jmɨ́¹ ca³jmú³ jan² re²¹ jmáɨ¹ hi³ ca³jenh² cuo² jon².  
\v 3 Ca³zen³ tsú² *tsá² má²ná¹hlánh¹ joh¹ hi³ tsa³tieh¹ tsú² tsá² má²ná¹tén¹, tɨ³la³ tsá² ná¹tén¹ hí³ né³ tiá² ca³he³ yáh³ hi³ ja³táunh¹.  
\v 4 Jáun² ca³zen³ tsú² siáh³ tsá² má²ná¹hlánh¹ joh¹ ñí¹ hná¹ jáun² hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: “Cuá²zéih³ náh² tsá² ná¹tén¹ hi³ má²ná¹lɨ́³ bíh¹ hua³jan²¹ má³² quion²¹ jná¹³. Má²lɨ́²jmú³² jná¹³ héih³² hi³ jngɨh³ tsú² cuá¹juɨ́² jɨ³ la³jɨ́n³² jáh³ húnh¹ nɨ́² siáh³, hi³ jáun² la³jɨ́³² bíh¹ má²ná¹lɨ́³ hua³jan²¹; cuɨ́¹ ja³táunh¹ tsú² jmáɨ¹ ñí¹ jenh¹³ cuo² jón³² jná¹³”.  
\v 5 Tɨ³la³ tsá² ná¹tén¹ hí³ má¹ná¹, ca³la³ uá¹ tiá² náɨ³² bíh¹ ca³jmú³. Ma³ jan² tsá² hí³, ta²¹ bíh¹ ca³ñí¹jmú¹³ ñí¹náɨ² quioh²¹, ma³ jan² né³ ca³ñí¹jmú¹ ñí¹hnáɨh¹,  
\v 6 hi³ ma³ jan² né³, ca³zanh³ bíh¹ tsá² hí³ joh¹ re²¹, hi³ ca³quiu³ ca³pan³ dí² ca³la³ ñí¹ ca³jngɨh³ dí² tiáunh¹.  
\v 7 Jmɨ́¹jáun² ca³míh³ lɨ́n³² bíh¹ tsɨ́³ re²¹ hí³, hi³ jáun² ca³zen³ hliáu³ joh¹ hi³ ca³ñí¹ma³tsan² tsá² hláɨh¹ tsá² hon² hí³, jɨ³ hi³ ca³ñí¹jín² tsú² juú²co¹ tsá² hí³.  
\v 8 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³záɨh³ dí² tsá² hí³ joh¹: “La³jɨ́³² bíh¹ má²ná¹lɨ́³ hua³jan²¹ quioh²¹ hi³ jenh¹³ cuo² jón³² jná¹³, tɨ³la³ tsá² jmɨ́¹ ná¹tén¹ hí³ né³, tiá² jmɨ́¹ la³ ca³tɨ²¹ yáh³ hi³ te¹ jná¹³ tsá² hí³.  
\v 9 Hi³ jáun² cuá²táunh¹ náh² cú²jueh³² la³ tán¹ ja¹ hñú³, hi³ cuá²tiéh³ náh² ñí¹ lá² la³jɨ́n³² tsá² jenh¹³ náh² ñí¹ jáun²”.  
\v 10 Hi³ jáun² tsá² hí³ né³, ca³huén² bíh¹ hi³ ja³taunh²¹ ja¹ hñú³ hi³ ca³ñí¹tieh¹ la³jɨ́n³² lɨ³ua³ jan² tsá² ca³jenh², cuɨ́¹ tsá² chun¹ cuɨ́¹ tsá² hláɨh¹; hi³ jáun² ca³cónh³² bíh¹ tsáu² ñéih³. 
\p  
\v 11 ”Jmɨ́¹jáun² hi³ re²¹ ñéih³ hi³ ca³ñí¹jɨen¹³ tsá² má²ca³lɨ³tén¹ hí³, hi³ jáun² ca³jɨ́en³² tsú² jan² tsá²ñuh² hi³ jmɨ́¹ cuá¹tón²¹ ñí¹ jáun², tɨ³la³ tiá² jmɨ́¹ cuá¹quih³² yáh³ tsú² hmɨh³² la³ cun³ hi³ qui³ quɨh³² tsú² ñí¹ jenh² cuo² tsáu².  
\v 12 Hi³ jáun² ca³záɨh³ dí² la³ lá²: “Hnú² tsá²ñuh², ¿ha³ lánh³ rón³² lɨ́²húh³² hnú² ñí¹ lá² ta³ tiá² quíh¹ nú² hmɨh³² hi³ ca³tɨ²¹ quɨh³² tsú² jmáɨ¹ hi³ jenh² cuo² tsáu²?” Tɨ³la³ tsá² hí³ má¹na²¹, cáun² lɨ́¹ ca³cuá³ tie³ bíh¹.  
\v 13 Jáun² re²¹ hí³ ca³záɨh³ tsá² ná¹ná²tsɨ́³ má³² ñí¹ mesa, hi³ ca³juáh³ la³ lá²: “Hñéi³ náh² cuá² ta³ tsá² lá², hi³ jáun² cuá²tion³ tɨ³ cheih³² ñí¹ já¹niéi², hi³ jáun² ñí¹ jáun² tsa³tɨ́² tsa³hoh³², hi³ tsa³qui³ tsa³hon³²”. 
\p  
\v 14 Jáun² ca³juáh³ siáh³ Jesús la³ lá²: 
\p ―Quí¹ juóun³² lɨ́n³² bíh¹ tsáu² má²ná¹tén¹, tɨ³la³ cú¹pih²¹ bíh¹ tsá² quiánh³. 
\s1 Jesús juáh³ hi³ ca³ta¹ dí² má¹hmah²¹ ñí¹con² tsá² chi² hmah²¹ 
\r (Marcos 12:13-17; Lucas 20:20-26) 
\p  
\v 15 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ja³tanh²¹ tsá² *fariseos hi³ ca³ñí¹jmú¹³ cá²hon³ ha³ lánh³ tsa³ca³ tsa³lian³ dí² Jesús, hi³ jáun² zia³² lánh³ rón³² tánh³² tsú² tso³ cun³quionh³ jáɨ¹³ hi³ hléh³².  
\v 16 Hi³ jáun² ca³zen³ dí² ma³ jan² tsá² haɨn²¹ tɨ³ con² la³ má²quionh³ ma³ jan² tsá² cu³ nió³ joh¹ Herodes, hi³ ca³ñí¹zeh¹ Jesús la³ lá²: 
\p ―Hnú² Tɨ³², né¹ jnoh¹ hi³ jmáh³la³ jú¹ tson² bíh¹ hɨeh³² hnú², hnú² bíh¹ hɨeh³² jú¹ tson² ca³tɨ²¹ juɨ³² quioh²¹ Dió³²; hi³ né¹ jnoh¹ siáh³ hi³ tiá² jmuh³² yáh³ hnú² jan² quien² hi³ jan² tiá² quien².  
\v 17 Jáun² hnáu² jnoh¹ hi³ hnú² juáh¹³ la³ cun³ hi³ lɨ́n²³ hnú²: ¿Hí¹ ca³tɨ²¹ má¹hmah²¹ jnoh¹ quɨe³ hi³ mɨ³² *tsá² cuá¹lɨ́n³ mɨ³chí¹ juú² Roma, ho³ tiá² hniáuh³²? 
\p  
\v 18 Tɨ³la³ Jesús má¹ná¹, ca³lɨ³tsɨn² bíh¹ la³ cun³ hi³ hlah³ hi³ hó³² hi³ jmɨ́¹ ná¹tioh³ jáun² tsɨ́³ tsá² hí³, hi³ jáun² ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p ―¡Hnoh² tsá² lɨ́n³ náh² la³ cá¹ la³ jéinh¹! ¿He³ láɨh³² cá² lau²³ hnoh² jná¹³?  
\v 19 Hɨ́e¹ náh² cáun² quɨe³ hi³ qui³ ma³hmah²¹ náh² jáun² neh²¹. 
\p Hi³ jáun² tsá² hí³ ca³cué³ cáun² *cú¹tiáu².  
\v 20 Jmɨ́¹ jáun² ca³ngáɨh³ Jesús tsá² hí³: 
\p ―¿Hin² mɨ³ ñí¹ tá²láɨ¹ ñí¹ lá², hi³ hin² hi³ jmáɨ² tón³² lá² siáh³? 
\p  
\v 21 Jáun² tsá² hí³ ca³ngáɨ³: 
\p ―Quioh²¹ *tsá² cuá¹lɨ́n³ mɨ³chí¹ bíh¹ nɨ³². 
\p Jáun² Jesús ca³záɨh³ tsá² hí³ la³ lá²: 
\p ―Jáun² cuéh³ náh² tsá² cuá¹lɨ́n³ mɨ³chí¹ la³ cun³ hi³ ca³tɨn¹ hiáuh³, hi³ cuéh³ náh² siáh³ Dió³² la³ cun³ hi³ ca³tɨn¹. 
\p  
\v 22 Jmɨ́¹ má²lɨ́²niéi³² tsú² jáɨ¹³ jáun² né³, lɨ́¹ ca³ta³ná¹jɨ́e³² bíh¹, hi³ jáun² ja³tanh²¹ bíh¹, jáun² hnga² bíh¹ Jesús jéi³²í¹ ca³ta³zanh¹. 
\s1 Nga² tsáu² ca³tɨ²¹ hi³ jenh¹³ tsú² 
\r (Marcos 12:18-27; Lucas 20:27-40) 
\p  
\v 23 Jmáɨ¹ jáun² siáh³ cua³taunh²¹ ma³ jan² tsá² *saduceos hi³ cua³jɨen³ Jesús. Tsá² cu³ nió³ tsá² saduceos hí³ tiá² ta²¹ haɨh²¹ yáh³ hi³ jenh¹³ tsá² má²cá²tsan³; hi³ jáun² bí¹ jlánh¹ ca³ñí¹ngah¹ dí² Jesús jáɨ¹³ lá²: 
\p  
\v 24 ―Tɨ³², hla¹ Moisés ca³juáh³ hi³ nɨ́¹juáh³ jan² tsá²ñuh² ca³jéinh³² cuo², hi³ jun³ bíh¹ ta³ tiá² jon² ca³lɨ³zian² quionh³ tsá²mɨ³ hí³, jáun² dá¹jon²¹ tsú² ca³tɨn¹ jéinh³² cuo² quionh³ tsá²mɨ³ hnáɨ³ hí³ hi³ jáun² lɨ³zian² jon² ca³tɨn¹ hla¹ raɨnh²¹.  
\v 25 Jáun² né³, ja¹ quiú¹³ jnoh¹ jmɨ́¹ zian² cá² mí¹zionh² tsá²ñuh² hi³ jmɨ́¹ ná¹lɨ́n³ quiaun³ má²tún² raɨnh²¹ jan² jméi² mí¹ziú¹³. Tsá² má²ján³ né³ ca³jéinh³² cuo² quionh³ tsá²mɨ³, tɨ³la³ jun³ bíh¹ ta³ tiá² jon² ca³lɨ³zian² hí¹ jan², hi³ jáun² dá¹jon²¹ bíh¹ hla¹ hí³ ca³jéinh³² siáh³ cuo² quionh³ tsá²mɨ³ hnáɨ³ hí³.  
\v 26 La³ jáun² bíh¹ siáh³ lɨ³ ñí¹con² tsá² ñí¹ má²gon³ hí³ ca³la³ ñí¹ jun¹; jáun² tsá² ñí¹ má²gáun³ siáh³ ca³jan³ tsá²mɨ³ hí³. La³ jáun² bíh¹ lɨ³ quioh²¹ tán¹ quiaun³ tsá²ñuh² hí³.  
\v 27 Jáun² ñí¹ ca³táuh³ né³, jun³ bíh¹ siáh³ tsá²mɨ³ hí³ hnga².  
\v 28 Hi³ jáun² né³, nɨ́¹ má¹tɨ³ ñí¹ ca³jenh¹³ tsú², ¿hin² dá² tsánh² tsá² quiaun³ hí³ lɨ́¹³ ñí²cuo² tsá²mɨ³ hí³, quí¹ tán¹ quiaun³ bíh¹ tsú² ca³jéinh³² cuo² quionh³ tsá²mɨ³ hí³? 
\p  
\v 29 Jáun² Jesús ca³ngáɨ³, hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Hnoh² dá² lɨ́¹ ná¹tsá²con² bíh¹ náh², quí¹ cun³ñí¹ hi³ tiá² cuɨn² náh² Sí² quioh²¹ Dió³², hi³ sa³jun³ pí³ quioh²¹ Dió³².  
\v 30 Quí¹ nɨ́¹ má¹ca³jenh¹³ tsú² ja¹ hla¹, tiá² hin² jéinh³² yáh³ cuo², hi³ sa³jun³ cuen³ yáh³ tsú² jon² hi³ jéinh³² cuo², quí¹ má¹jáun² dá² má²lɨ́n¹³ tsú² la³jmɨ́¹ lɨ́n³ tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² bíh¹, tsá² tionh² hí³ hñu³mɨ³cuú².  
\v 31 Tɨ³la³ hi³ ca³tɨ²¹ jáɨ¹³ nɨ́¹juáh³ hi³ tson² jenh¹³ tsá² má²cá²tsan³ né³, ¿tiá¹ má²ca³híh³ hnoh² la³ cun³ jáɨ¹³ hi³ ca³juáh³ jáun² Dió³² hnga² dúh¹?, jmɨ́¹ ca³juáh³ jáun² la³ lá²:  
\v 32 “¡Jná¹³ bíh¹ la³² Dió³² Juo¹³ Há²bran²¹, Isaac jɨ³ Jacob nɨ́² siáh³!” Quí¹ Dió³² dá² lɨ́n³ Dió³² Juo¹³ tsá² zian² bíh¹, tiá² lɨ́¹³ yáh³ lɨ́n³ tsú² Dió³² Juo¹³ tsá² má²jún¹. 
\p  
\v 33 Jmɨ́¹ má²lɨ́²niéi³² tsá² tionh² la³ cu³ la³ jéin³ hí³ jáɨ¹³ nɨ́² né³, lɨ́¹ ca³ja³cáun² bíh¹ tsɨ́³ tsú² ca³tɨ²¹ jáɨ¹³ hi³ hleh³² jáun² Jesús. 
\s1 Héih³² hi³ jlánh¹ bíh¹ quien² 
\r (Marcos 12:28-34; Lucas 10:25-28) 
\p  
\v 34 Jmɨ́¹ ca³lɨ³ ñi³² tsá² fariseos hi³ Jesús ca³jmú³ hi³ tsá² saduceos lɨ́¹ tiá² ñi³² he³ nga³, hi³ jáun² ca³ngɨh³² dí² tiáunh¹.  
\v 35 Hi³ jáun² jan² tsá² hí³, tsá² lɨ́n³ tɨ³² liei²¹, jmɨ́¹ hnió³ ca³ lan³ Jesús, hi³ ca³ngáɨh³ dí² la³ lá²: 
\p  
\v 36 ―Hnú² Tɨ³², ñí¹ ca³la³ jɨ́³² héih³² zia³² ñí¹ liei²¹, ¿hín² bíh¹ héih³² hi³ jlánh¹ bíh¹ quien²? 
\p  
\v 37 Jáun² Jesús ca³záɨh³ tsá² hí³ la³ lá²: 
\p ―“Ma³hno¹ Dió³² Juóuh³² ca³la³ jonh³ jmɨ́¹ honh², la³jɨ́³² jmɨ́²chí³ quián¹³ jɨ³ la³jɨ́³² hi³ lɨ́n²³ nú² nɨ́² siáh³”.  
\v 38 Hi³ nɨ́² bíh¹ héih³² la³ñí¹, héih³² hi³ jlánh¹ bí¹ quien² ñí¹ ca³la³ jɨ́³² héih³².  
\v 39 Hi³ héih³² ñí¹ má²tun³ né³ míh¹ tiá² cá²ren² bíh¹, hi³ juáh³ la³ lá²: “Ma³hno¹ tsá²mɨ³cuóun² renh² la³jmɨ́¹ hno³ nú² huen²”.  
\v 40 Tá¹ tun³ héih³² nɨ́² bíh¹ lɨ́³ mí¹zioh²¹ quioh²¹ tá¹ cáun² liei²¹ quioh²¹ hla¹ Moisés jɨ³ la³jɨ́³² la³ cun³ hi³ ca³hɨ́e³ tsá² ca³lɨn³ hí³ *tɨ³² jë¹ Dió³² nɨ́² siáh³. 
\s1 ¿Hin² bíh¹ jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ Tsá² lɨ́n¹³ Cristo? 
\r (Marcos 12:35-37; Lucas 20:41-44) 
\p  
\v 41 Tá¹la³ jmɨ́¹ ná¹ngɨh³² jáun² tsá² fariseos hí³,  
\v 42 jáun² Jesús ca³ngáɨ³: 
\p ―¿He³ lánh³ lɨ́n²³ hnoh² hi³ ca³tɨn¹ Tsá² lɨ́n¹³ Cristo? ¿Hin² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hí³? 
\p Tsá² hí³ né³ ca³juáh³: 
\p ―Jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Dá²vi²¹ bíh¹ hí³. 
\p  
\v 43 Jmɨ́¹jáun² ca³juáh³ Jesús la³ lá²: 
\p ―Nɨ́¹juáh³ la³ nɨ́² né³, ¿he³ bí¹ lánh³ rón³² sa³ ca³juáh³ yáh³ hla¹ Dá²vi²¹ hnga² cun³quionh³ Jmɨ́²chí³ Chun¹, hi³ Juo¹³ bíh¹ dí² Tsá² lɨ́n³ Cristo? Quí¹ hla¹ Dá²vi²¹ ca³juáh³ la³ lá²: 
\q1  
\v 44 Dió³² Juóu³² jná¹³ ca³záɨh³ Tɨ³² Juóu³² jná¹³: 
\q1 Tɨ³ cuá² chu²¹ quion²¹ jná¹³ ñí³, 
\q1 ca³la³ tɨ³ ñí¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ jmu¹ jná¹³ hi³ tsá² hau² hnú² lɨ́n¹³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ cáun² jlɨ²¹ hi³ hí¹ cú¹pih²¹ tiá² quien², 
\q1 hi³ ná¹tsɨn²¹ hnú² tanh¹. 
\m  
\v 45 Jáun² né³, ¿ha³ bí¹ lánh³ rón³² lɨ́¹³ hi³ Tsá² lɨ́n¹³ Cristo lɨ́n³ jan² tsá² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Dá²vi²¹, nɨ́¹juáh³ ta³bí¹ hnga² yáh³ hla¹ Dá²vi²¹ la³ ca³juáh³ hi³ Juo¹³ bíh¹ tsú² Tsá² lɨ́n¹³ hí³ Cristo? 
\p  
\v 46 Hi³ jáun² hí¹ jan² yáh³ tsá² hí³ tiú²uú² ca³lɨ³ nga³ hí¹ cáun² jáɨ¹³; hi³ jáun² la³ cun³ jmáɨ¹ jáun² né³, hí¹ jan² yáh³ tiú²uú² hin² ca³tia³ tsɨ́³ hi³ nga³ hí¹ cáun² jáɨ¹³ ñí¹con² tsú². 
\c 23  
\s1 Jesús jñéih²³ tsáu¹³ tsá² fariseos jɨ³ tɨ³² liei²¹ 
\r (Marcos 12:38-40; Lucas 11:37-54; 20:45-47) 
\p  
\v 1 Jmɨ́¹jáun² ca³juáh³ Jesús ñí¹con² tsá² ñi³tú¹ ñi³lɨn¹³ chí¹cá¹ chí¹tón²¹ cu³héin¹ tsú², jɨ³ ñí¹con² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² dí², hi³ juáh³ dí² la³ lá²: 
\p  
\v 2 ―Tsá² ná¹lɨ́n³ tɨ³² liei²¹ jɨ³ tsá² *fariseos nɨ́² ná¹ho² jáɨ¹³ hi³ tɨn² niá³² jáɨ¹³ hi³ rá¹tioh³ liei²¹ quioh²¹ hla¹ Moisés.  
\v 3 Hi³ jáun² né³, tionh² náh² ta²¹ la³ cun³ la³jɨ́³² jáɨ¹³ hi³ juáh³ tsú² jáun²; tɨ³la³ ha³ lɨ́² cán² náh² nóh³² quioh²¹ tsú² má¹ná¹, quí¹ tsá² hí³ dá² hɨe³² cáun² jú¹ tson², tɨ³la³ má¹lɨ³² jáun² né³, la³ siáh³ bíh¹ jmu² tsú² hmóu³².  
\v 4 Quí¹ tsá² hí³ dá² jlánh¹ jmu² héih³² huáh² tsɨ́³ ñí¹con² tsáu², héih³² hi³ hí¹juáh³ hmóu³² tsú² tiá² hnió³ ma³tí³².  
\v 5 La³jɨ́³² hi³ jmu² tsú² jáun², jmu² tsú² cun³ñí¹ hi³ hnió³ tsú² jɨ́e³ tsáu² bíh¹. Tsá² hí³ jlánh¹ zaɨn³² pɨ³ tsáɨh³ hná¹ hmɨh³² hú³ má²ná¹tón²¹ jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³² la³cáun² chí¹quie¹³ jɨ³ cuo² tsú² nɨ́² siáh³, hi³ zaɨn³² tsú² quɨ́h³² siáh³ hmɨh³² hi³ haɨ²¹ láuh¹³ tɨ³ jlánh¹ bíh¹ cuo² la³ cónh³ bí¹ hi³ quɨh³² lɨ³ua³ jan² tsáu².  
\v 6 Tsá² hí³ siáh³ jlánh¹ hniá¹ tiánh³ ñí¹ chu²¹ nɨ́¹ má¹ca³cha³táunh¹ lɨ³ua³ cáun² ñí¹ nio² jmáɨ¹, hi³ hniá¹ siáh³ tiánh³ ñí¹ jlánh¹ bí¹ quien² hñu³ cuáh³² quioh²¹,  
\v 7 hi³ jlánh¹ hniá¹ tsú² siáh³ hi³ tsáu² cuen³ Dió³² nɨ́¹ má¹ca³jenh² dí² tsáu² ja¹ hmah²¹, hi³ hniá¹ tsú² siáh³ hi³ té³ tsáu²: “¡Tɨ³²!” 
\p  
\v 8 ”Tɨ³la³ hnoh² má¹ná¹, tiá² hniáuh³² yáh³ jmúh¹³ hnoh² hniá¹ hi³ tsáu² té³ “Tɨ³²”. Quí¹ má²tún² renh² bíh¹ hnoh² la³jɨ́n³² náh², hi³ jɨ́³²la³ jan² tán¹ bíh¹ Tɨ³² Juóuh³² náh² zian².  
\v 9 Ha³ lɨ́² lɨ́¹ teh² náh² “Tia²¹” lɨ³ua³ jan² tsá² zian² ñí¹ hué²¹ lá², quí¹ jɨ́³²la³ jan² tán¹ bíh¹ Ñeh² náh² zian², Tsá² cuá³ hñu³mɨ³cuú².  
\v 10 Sa³jun³ jmúh¹³ náh² hi³ té³ tsáu² hnoh² tsá² chín¹, quí¹ jɨ́³²la³ jan² tán¹ Tsá² lɨ́n³ Cristo bíh¹ lɨ́n³ Tsá² chín¹ ñí¹con² hnoh².  
\v 11 Quí¹ nɨ́¹juáh³ jan² tsá² má²cón³² tsá² ñí¹ hná¹ nɨ́², tsá² hí³ bíh¹ tsá² tɨ³ jlánh¹ quien² ja¹ quián¹³ hnoh².  
\v 12 Lɨ³ua³ jan² tsá² jmu² quien², tɨ³ méih³ bíh¹ hi³ quien² tsú², hi³ nɨ́¹juáh³ tsá² tiá² jmu² quien² né³, tsá² la³ hí³ tɨ³ lɨ³ quien² bíh¹. 
\p  
\v 13 ”¡Jlánh¹ juon²³ hnoh² tɨ³² liei²¹ jɨ³ hnoh² tsá² fariseos tsá² lɨ́n³ náh² la³ cá¹ la³ jéinh¹!, quí¹ hnoh² dá² quí² jna²³ bíh¹ ñí¹con² tsáu², hi³ jáun² tiá² lɨ́¹³ tónh³² tsú² jo³cuo² Dió³². Tiá² hnáuh² yáh³ hnoh² tonh²¹ hmóu³², hi³ sa³jun³ cueh³² yáh³ hnoh² jáɨ¹³ hi³ tónh³² tsá² hnió³ tónh³².  
\v 14 [”¡Jlánh¹ juon²³ hnoh² tɨ³² liei²¹ jɨ³ hnoh² tsá² fariseos, tsá² lɨ́n³ náh² la³ cá¹ la³ jéinh¹!, quí¹ hnoh² dá² quin³² náh² la³ jɨ³ sɨ́¹ hñú¹³ tsá²mɨ³ hnáɨ³, má¹lɨ³² jáun² né³ má²raɨnh³² náh² máh¹ cun³quionh³ hi³ lienh¹ náh² Dió³² ué³ lɨ́n³². Cun³ñí¹ hi³ jáun², tɨ³ jlánh¹ bí¹ huáh² tsɨ́³ héih³² hi³ tá¹tsɨn¹ hnoh² nɨ́¹ má¹jáun².] 
\p  
\v 15 ”¡Jlánh¹ juon²³ hnoh² tɨ³² liei²¹ jɨ³ hnoh² tsá² fariseos, tsá² lɨ́n³ náh² la³ cá¹ la³ jéinh¹! Hnoh² jlánh¹ ñi³táunh¹ náh² tá¹ cáun² cuá¹ hué²¹ hi³ jmuh³² náh² pí³ lɨ́n³² hi³ janh²¹ náh² uá¹jinh¹ jan² tsáu² bíh¹, hi³ jáun² nɨ́¹ má¹ca³janh²¹ náh² tsú² né³, jmuh³² náh² hi³ tsá² hí³ tɨ³ jlánh¹ bíh¹ má²ca³tɨn¹ tsa³táunh¹ quiu³juóu³² la³ cónh³ bíh¹ hmóu³² náh². 
\p  
\v 16 ”¡Jlánh¹ juon²³ hnoh², hnoh² tsá² ten³ tsá² ná¹quiánh¹ náh² ñí¹ juɨ³²! Quí¹ hnoh² juánh³: “Nɨ́¹juáh³ jan² tsá² jmu² jáɨ¹³ hi³ hɨe³² cuáh³² chín¹, jáun² tiá² lin¹ tion³ hniáuh³² ma³tí³² yáh³ tsú² jáɨ¹³ jáun²; tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ hi³ hɨ́e³² tsú² cú¹mí¹niau²¹ hi³ tioh³ hñu³ cuáh³² né³, hi³ jáun² bíh¹ hú¹tá¹ má²hniáuh³² ma³tí³² tsú²”.  
\v 17 ¡Tsá² cáun¹ te³! ¿He³ dá² tɨ³ jlánh¹ bíh¹ quien²: hí¹ cú¹mí¹niau²¹, ho³ cuáh³² hi³ ca³ma³hɨen²¹ uá¹ cú¹mí¹niau²¹?  
\v 18 Ja³bí¹ juánh³ siáh³ hnoh² la³ lá²: “Lɨ³ua³ jan² tsá² jmu² jáɨ¹³ hi³ hɨe³² ñí¹hiú¹³ nɨ́¹ má¹ca³jmú³ jáɨ¹³, tiá² lin¹ tion³ hniáuh³² ma³tí³² tsú² jáɨ¹³ jáun²; tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ tsá² hɨe³² la³ cun³ hi³ má²lɨ́²cuéh³² tsú² Dió³² né³, hi³ ná¹tsɨ²¹ ñí¹hiú¹³, jáun² jáɨ¹³ la³ jáun² bíh¹ hú¹tá¹ hniáuh³² ma³tí³² tsú²”.  
\v 19 ¡Tsá² cáun¹ te³! ¿He³ bíh¹ tɨ³ jlánh¹ quien²: hí¹ hi³ ná¹tsɨ²¹ ñí¹hiú¹³, ho³ hnga² uá¹ ñí¹hiú¹³, ñí¹ jmu² hi³ lɨ́²hɨ́en¹ hi³ lɨ́¹ cue³² tsú² jáun²?  
\v 20 Quí¹ nɨ́¹juáh³ tsá² hɨe³² ñí¹hiú¹³ nɨ́¹ má¹ca³jmú³ jáɨ¹³, jun³juáh¹³ má²lɨ́²hɨ́e³² jmáh³la³ ñí¹hiú¹³ yáh³ tsú², quí¹ jɨ³ la³jɨ́³² hi³ ná¹tsɨ²¹ bíh¹ ñí¹ jáun² má²lɨ́²hɨ́e³² tsú²;  
\v 21 hi³ nɨ́¹juáh³ tsá² hɨe³² cuáh³² chín¹ nɨ́¹ má¹ca³ma³tson² jáɨ¹³ quioh²¹ né³, jun³juáh¹³ má²lɨ́²hɨ́e³² jmáh³la³ cuáh³² yáh³ tsú², quí¹ hi³ má²lɨ́²hɨen³ tsú² jɨ³ Dió³² bíh¹, Tsá² cuá³ ñí¹ jáun².  
\v 22 Ja³bí¹ nɨ́¹juáh³ tsá² hɨe³² hñu³mɨ³cuú² nɨ́¹ má¹ca³ma³tson² jáɨ¹³ quioh²¹, jáun² má²hɨe³² tsú² siáh³ la³ jɨ³ hmá²sɨ¹ quioh²¹ bíh¹ Dió³², jɨ³ hnga² Dió³² Tsá² cuá¹tsɨ²¹ siáh³ hmá²sɨ¹ jáun². 
\p  
\v 23 ”¡Jlánh¹ juon²³ hnoh² tsá² ná¹lɨ́n³ tɨ³² liei²¹ jɨ³ hnoh² siáh³ tsá² fariseos, hnoh² tsá² lɨ́n³ náh² la³ cá¹ la³ jéinh¹! Re² bíh¹ má²ná¹cueh³² hnoh² cáun² la³ cun³ quia³ ñí¹con² Dió³² la³jɨ́³² ñí¹ hi³ zia³² quián¹³, hí¹ la³ tɨ³ zié² yáh³ cueh³² náh² la³ jáun², jɨ³ má²hna³ eneldo jɨ³ má²hna³ comino nɨ́² siáh³. Tɨ³la³ má¹lɨ³² jáun² né³ tiá² ma³quien¹³ yáh³ náh² héih³² hi³ jlánh¹ bíh¹ quien² hi³ rá¹tioh³ ñí¹ liei²¹, la³ cun³ hi³ jmɨ́¹ lɨ³ rá¹tsɨh³² náh² héih³² cú²tso², hi³ ja³² mií³ honh² náh², jɨ³ hi³ lɨ́n³ náh² tsá² ma³tí³² jë¹ nɨ́² siáh³. Tɨ³la³ jun³juáh¹³ hi³ cháh¹ tɨ³ có³² la³ cun³ hi³ má²ná¹jmuh³² jáun² yáh³ náh² hi³ jmúh¹³ náh² hi³ nɨ́².  
\v 24 ¡Hnoh² tsá² ten³ tsá² quiánh¹ náh² ñí¹ juɨ³², hnoh² jlánh¹ ma³jɨ́h¹³ má³² hi³ cuɨn²³ náh² lú¹³, tɨ³la³ jáh³ cánh¹ jáh³ la³ camello né³ cáun² nah¹ bíh¹ náh²! 
\p  
\v 25 ”¡Jlánh¹ juon²³ hnoh² tɨ³² liei²¹ jɨ³ hnoh² tsá² fariseos, tsá² lɨ́n³ náh² la³ cá¹ la³ jéinh¹!, quí¹ hnoh² dá² jlánh¹ sɨ́² raɨnh³² náh² cuá¹uon² jmáh³la³ tɨ³ coh³ bíh¹, tɨ³la³ hñu³ honh² náh² né³, jmáh³la³ hi³ hlah³ hi³ hó³² bíh¹ tiu³ canh², hi³ tsɨ́nh² náh² hi³ quioh²¹ tsáu², jɨ³ hi³ dí¹quian¹ náh² má¹zián¹³ siáh³ cun³ tɨn² honh² hmóu³².  
\v 26 Hnoh² tsá² fariseos te³; la³ñí¹ tín² ma³jɨ́¹³ náh² tɨ³ ñeh² cuá¹uon², hi³ jáun² má¹jáun² lɨ³ jɨ² bíh¹ siáh³ tɨ³ coh³. 
\p  
\v 27 ”¡Jlánh¹ juon²³ hnoh² tɨ³² liei²¹ jɨ³ tsá² fariseos nɨ́², tsá² lɨ́n³ náh² la³ cá¹ la³ jéinh¹!, quí¹ hnoh² dá² ná¹lɨ́n³ náh² la³jmɨ́¹ lɨ́³ jéin³ lo¹ quioh²¹ hla¹ hi³ lɨ́³ tiáu² jmáh³la³ tɨ³ coh³ hi³ jáun² jlánh¹ re² jniá³, tɨ³la³ tɨ³ ñeh² né³ ná¹cónh²¹ hná¹ mú²¹ jɨ³ la³jɨ́³² hi³ hlah³ hi³ hó³² quioh²¹ hla¹.  
\v 28 La³ jáun² bíh¹ lɨ́n³ hnoh²; ñí¹ ta³ ñí¹ tsáu² jniá³ hnoh² chun¹ lɨ́n²¹, tɨ³la³ hñu³ honh² náh² né³, jmáh³la³ tɨ́¹jáɨ² bíh¹ ná¹cónh²¹ jɨ³ la³jɨ́³² hi³ hlah³ hi³ dí¹quiaunh²¹ honh² náh² nɨ́² siáh³. 
\p  
\v 29 ”¡Jlánh¹ ma³ juon²³ hnoh² tɨ³² liei²¹ jɨ³ hnoh² tsá² fariseos, tsá² lɨ́n³ náh² la³ cá¹ la³ jéinh¹! Hnoh² ná¹jmóuh¹ náh² tá²hón³² quioh²¹ tsá² ca³lɨn³ hí³ *tɨ³² jë¹ Dió³², jɨ³ hi³ jmuh³² náh² siáh³ re² jniá³ jéin³ lo¹ ná¹táun³ ñí¹ ná¹hú¹hón²¹ tsá² chun¹ hí³,  
\v 30 hi³ má¹lɨ³² jáun² né³, juánh³ náh²: “Sá¹jmɨ́¹ jnoh¹ bíh¹ má²ziáun² jmáɨ¹ hi³ jmɨ́¹ zian² tsá²haun³² dí¹hio³ ñú¹deh³ dí² jmɨ́¹tin², ha³ tiá² jmɨ́¹ jmú¹³ yáh³ dí² cá²hon³ quiúnh¹ tsú² jmɨ́¹ ca³ma³tsan² tsú² jáun² tsá² jmɨ́¹ ná¹lɨ́n³ hí³ tɨ³² jë¹ Dió³²”.  
\v 31 Cun³quionh³ jáɨ¹³ nɨ́² má²ná¹má²lih²¹ hnoh² hi³ hnoh² bíh¹ jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ tsá² ca³ma³tsan² hí³ *tɨ³² jë¹ Dió³².  
\v 32 Jáun² né³, ¡ma³tauh²¹ náh² hná¹ ta²¹ hi³ ca³ma³liáu³² jáun² dí²hioh³ ñú²deh³ náh² jmɨ́¹tin²! 
\p  
\v 33 ”¡Tsá² ná¹lɨ́n³ jáh³ hláɨnh¹ bíh¹ hnoh², jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ jáh³ hláɨh¹ jáh³ hon²! ¿Ha³ bí¹ lánh³ rón³² liáun³ hnoh² ca³tɨ²¹ hi³ cuá¹ma³tsoh¹ náh² honh² quiu³juóu³²?  
\v 34 Cun³ñí¹ hi³ ca³tɨ²¹ hi³ jáun² bíh¹ zein²¹ jná¹³ ñí¹con² hnoh² tsá² ná¹lɨ́n³ tɨ³² jë¹ Dió³², tsá² quia³lín³ jmɨ́¹ tsɨ́³, jɨ³ tsá² ná¹lɨ́n³ tɨ³² nɨ́² siáh³. Tɨ³la³ hnoh² má¹ná¹, jngɨh¹³ bíh¹ náh² tsá² hí³, hi³ ma³ jan² tsá² hí³ ton¹³ náh² crei²¹, ma³ jan² quiú¹ pan¹³ náh² ca³la³ tɨ³ hñu³ cuáh³² quián¹³ náh², jɨ³ hi³ cuá¹hɨ́¹ cuá¹tsɨn²¹ náh² tsú² siáh³ ma³ quin³² ma³ caun³² juú².  
\v 35 Hi³ jáun² la³ jáun² bíh¹ lɨ́¹³ hi³ tá¹can¹ hnoh² ca³tɨ²¹ jmɨ² hi³ ca³táɨn² quioh²¹ tsá² chun¹ tsá² ca³ma³tsau² hí³ tsáu², ca³la³ cun³ jmáɨ¹ hi³ ca³táɨn² jáun² jmɨ́²hán¹ hla¹ Abel tsá² chun¹ hi³ la³ tɨ³ jmáɨ¹ hi³ ca³táɨn² jáun² jmɨ́²hán¹ hla¹ Zacarías jon² hla¹ Barachías tsá² ca³jngɨh³² hnoh² hí³ ja¹ quioh²¹ ñí¹hiú¹³ quionh³ ñí¹ jlánh¹ bíh¹ hɨ́en¹ quioh²¹ cuáh³² chín¹ nɨ́² siáh³.  
\v 36 Jú¹ tson² bíh¹ juo³ jná¹³ hnoh², hi³ tsá² zian² né³² bíh¹ tá¹can¹ jmɨ́²hán¹ la³jɨ́n³² tsá² ca³ma³tsan² tsú² hí³. 
\s1 Jesús jéinh³² hlah³ hi³ ca³tɨn¹ tsá² zian² Jerusalén 
\r (Lucas 13:34-35; 19:41-44) 
\p  
\v 37 ”¡Hnú² juú² Jerusalén, hnú² bíh¹ tsá² jngɨh²³ nú² tɨ³² jë¹ Dió³², tsá² zen² Dió³² ñí¹con² nú², hi³ quí¹ jlan¹ nú² quɨ́n¹! ¡Hliáun³ jéin³² bíh¹ jmɨ́¹ hnó²¹ jná¹³ hi³ chan²¹ jon³zɨ́h¹ hnú² la³jmɨ́¹ chan² cá¹hio³ cu³lɨ²¹ jon² ñeh² chí¹pí¹³; tɨ³la³ hnú² má¹ná¹, tiá² ca³lɨ³hnáuh² yáh³ la³ jáun²!  
\v 38 Sá¹nɨ́² jɨe³, tiú²uú² taunh²¹ yáh³ jná¹³ hó¹ñi³², [jáun² má²ca³ta³huen¹³ bíh¹ hnú²].  
\v 39 Hi³ juanh³² jná¹³ siáh³, tiú²uú² jɨe¹ yáh³ hnú² jná¹³ ca³la³ tɨ³ nɨ́¹ má¹cá²chó³² jmáɨ¹ hi³ juáh¹³ nú²: “¡Hénh³ ma³ chun¹ Tsá² cuá¹jáunh²³ cun³quionh³ héih³² quioh²¹ Dió³² Juo¹³ dí²!” 
\c 24  
\s1 Jesús juáh³ hi³ chau²¹ jmáɨ¹ tsúnh¹³ cuáh³² chín¹ 
\r (Marcos 13:1-2; Lucas 21:5-6) 
\p  
\v 1 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, Jesús cua³han³ hñu³ cuáh³² chín¹, hi³ tá¹la³ má²cuá¹tsanh³² tsú² jáun² né³ ca³ma³janh³² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² tsú² ñí¹con², hi³ ca³ma³liáu³² hi³ hɨe³² hná¹ hiah³² cuáh³² ñí¹con² dí².  
\v 2 Tɨ³la³ Jesús né³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―¿Jɨ́eh²¹ hnoh² la³jɨ́³² hi³ lá²? Jú¹ tson² juo³ jná¹³ hnoh², hi³ ñí¹ lá² chau²¹ jmáɨ¹ lɨ́¹³ hi³ hí¹ cá² máɨ³ quɨ́n¹ tiú²uú² ná¹juɨn¹ ñí¹ quɨ́n¹ raɨnh²¹; la³jɨ́³² bíh¹ juú¹ tsúnh¹³. 
\s1 Ha³ lánh³ rón³² lɨ³ lin¹ ñí¹ táuh³ jmáɨ¹ 
\r (Marcos 13:3-23; Lucas 21:7-24; 17:22-24) 
\p  
\v 3 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ngau³ siáh³ Jesús tsɨ³ máh³ Olivos; hi³ tá¹la³ jmɨ́¹ má²cuá¹tón²¹ tsú² tsɨ³ máh³ jáun² né³, tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² tsú² ja³taunh²¹ ñí¹ cuá³ tsú² hi³ ca³ñí¹zeh¹ dí¹ la³ lá² tá¹la³ tiá² hin² zian²: 
\p ―Hnáu² jnoh¹ hi³ juáh¹³ hnú² ha³ lɨ́h³ lɨ́¹³ hi³ má²lɨ́²juah²¹ hnú² jáun². ¿He³ dá² li²¹ lɨ³ zia³² nɨ́¹ má¹tɨ³ ñí¹ ñeih²¹ hnú², jɨ³ jmáɨ¹ hi³ táuh³ tá¹ cáun² ñí¹ hué²¹ lá²? 
\p  
\v 4 Jmɨ́¹jáun² ca³juáh³ Jesús la³ lá²: 
\p ―Hua³hín¹³ lɨ́n³² náh² jmu³, hí¹ jan² lɨ́² hin² cuɨ́¹ má¹cau² náh².  
\v 5 Quí¹ juóun³² lɨ́n³² tsáu² ja³táunh¹ hi³ ja³jmú³ hi³ lɨ́n³ la³juah²¹ dú¹ jná¹³, hi³ ja³juah²¹: “¡Jná¹³ bíh¹ lɨ́n³ Cristo!”, jáun² juóun³² lɨ́n³² bíh¹ tsáu² ma³can² tsú².  
\v 6 Hnoh² náɨh¹ náh² hi³ má²zia³² hniéi² tɨ³ hlá² tɨ³ nɨ́²; tɨ³la³ ha³ lɨ́² juenh³ náh² má¹ná¹, quí¹ la³ jáun² ca³tɨ²¹ lɨ́¹³ bíh¹ tín²; tɨ³la³ jun³juáh¹³ hi³ má²tsa³hín³ yáh³ jaun³².  
\v 7 Quí¹ tsá² zian² cáun² hué³² jmu³ hniéi² quionh³ tsá² zian² hué³² siáh³, jɨ³ tsá² hɨ́n¹³ hué³² ñí¹ hliáun³ siáh³ quiu³ tɨ́n³ quionh³ tsá²ján² tsá²ján²; hi³ ñí¹ hliáun³ siáh³ lɨ³ zia³² ho³cuóun³ jɨ³ hi³ qui³ jɨ́eh³ hué³² tiá³ lɨ́n³².  
\v 8 Tɨ³la³ jɨ³lɨ³² hi³ nɨ́² má¹ná¹, cu³ ja¹ má²ca³lɨ³liau³ bíh¹ hi³ ma³tso² tsáu² tsɨ́³, jun³juáh¹³ má²hnáu² yáh³. 
\p  
\v 9 ”Má¹jáun² jɨenh³ tsú² hnoh² ñí¹ cuá¹ma³tsoh¹ náh² honh², jɨ³ hi³ jngah³ tsú² nɨ́² siáh³; hi³ tá¹ cáun² hngá¹máh³ bíh¹ lɨ³hau² tsú² hnoh² cun³ñí¹ hi³ ca³tɨn¹ jná¹³.  
\v 10 Jmáɨ¹ jáun² né³ juóun³² lɨ́n³² tsáu² tiánh³ tɨ³ có³² ca³tɨ²¹ la³ cun³ hi³ taunh³² ta²¹, hi³ lɨ³hó² lɨ³uon² tsú² raɨnh²¹, jɨ³ hi³ tsá²ján² tsá²ján² bíh¹ tsú² tu³ hna³ raɨnh²¹.  
\v 11 Má¹jáun² ma³jnia³² juóun³² lɨ́n³² tsá² tɨ́¹ jáɨn², hi³ juáh³ hi³ lɨ́n³ *tɨ³² jë¹ Dió³², hi³ jáun² juóun³² lɨ́n³² bíh¹ tsáu² lɨ³can².  
\v 12 Cun³ñí¹ hi³ cun³ jmá² cun³ jnia³² tɨ³ lɨ³mí¹ tsá²lɨ́²hliáun²³ hi³ hlah³ hi³ hó³², jáun² juóun³² bíh¹ tsáu² tiú²uú² lɨ³ hnáu³ lɨ́¹³.  
\v 13 Tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ tsá² nio² cáun² tsɨ́³ la³ má²nio² jáun² ca³la³ tɨ³ ñí¹ cá¹táuh³ jmáɨ¹ né³, tsá² hí³ bíh¹ liáun³.  
\v 14 Hi³ jú¹ chú³² ca³tɨ²¹ ha³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ tónh³² tsú² jo³cuo² Dió³² né³, há¹ ngá¹³ tá¹ cáun² hngá¹máh³, hi³ jáun² la³jɨ́n³² tsá² zian² tá¹ cáun² hngá¹máh³ lɨ́¹³ lɨ³ cuoh²; hi³ jáun² má¹jáun² máh³ má²lɨ³liau³ hi³ táuh³ jmáɨ¹. 
\p  
\v 15 ”Hla¹ Daniel tɨ³² jë¹ Dió³² ca³hléh³ hi³ ca³tɨ²¹ hi³ hlah³ hi³ hó³², hi³ jmu² jáun² hi³ hliáh¹³ ñí¹ hɨ́en¹. Jáun² nɨ́¹juáh³ má²jɨ́eh³² hnoh² hi³ hi³ jáun² má²nio² ñí¹ hɨ́en¹ né³, ―nɨ́¹juáh³ tsá² hɨ³² jáɨ¹³ lá², cuɨ́¹ ngɨ¹³ tsú²―,  
\v 16 hi³ jáun² jmáɨ¹ jáun² má²hniáuh³² cuon³ tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Judea ñí¹ lɨ́³ máh³.  
\v 17 Jáun² nɨ́¹juáh³ tsá² cuá¹tsɨ²¹ tsáɨh³ hñú³ máɨ² tsáɨh³ quioh²¹, ha³ lɨ́² cuɨ́¹ son² tsú² hi³ tsa³quián³ hi³ nio² ñéih³ quioh²¹, hniáuh³² la³juɨ³² cuon³ bíh¹ tsú²;  
\v 18 hi³ nɨ́¹juáh³ tsá² cuá¹hún¹ ñí¹náɨ² né³, tiá² hniáuh³² yáh³ tsánh³² tsú² hi³ tsa³quián³ ha¹.  
\v 19 Tɨ³la³ ¡jlánh¹ juo²³ tsá²mɨ³ tsá² ná¹quian² jon² jmáɨ¹ jáun², jɨ³ tsá² ná¹jan² dáɨn² tiúh²³ nɨ́² siáh³!  
\v 20 Mɨ́¹ náh² ñí¹con² Dió³² hi³ jáun² tiá² lɨ³ hniáuh³² cuóunh¹ náh² jmɨ́¹ ñí²cuóu³, hi³ sa³jun³ *jmáɨ¹ hi³ tionh² tsú² tie³;  
\v 21 quí¹ jmáɨ¹ jáun² lɨ³zia³² cáun² uu³mí²tsɨ³² huáh² tsɨ́³ cu³tí¹³, cáun² hi³ hí¹ cónh³ tiá² má²lɨ³² la³ cun³ jmɨ́¹ lɨ²¹ hngá¹máh³ lá², hi³ sa³jun³ lɨ³zia³² bíh¹ siáh³ tɨ³ chí¹cáɨn² jáun².  
\v 22 Sá¹jmɨ́¹ hi³ Dió³² tiá² hná³² jmáɨ¹ jáun² dúh¹, jáun² ca³la³ jɨ́n³² bíh¹ tsáu² jmɨ́¹ hiá¹ jmɨ́¹ tsán¹³; tɨ³la³ cun³ñí¹ hi³ ca³tɨn¹ tsá² má²ná¹quiánh¹ bíh¹, hi³ jáun² bíh¹ má²ca³hná³ Dió³² jmáɨ¹ jáun². 
\p  
\v 23 ”Jáun² né³, nɨ́¹juáh³ má¹jáun² má²zian² tsá² juáh³ ñí¹con² hnoh²: “¡Sá¹nɨ́² jɨe³, ñí¹ lá² má²cuá³ Tsá² lɨ́n³ Cristo!”, ho³: “¡Sá¹nɨ́² jɨe³, ñí¹ zio¹ má²cuá³!”, ha³ lɨ́² lɨ́¹ táunh³ náh² ta²¹.  
\v 24 Quí¹ juóun³² bíh¹ tsáu² ja³táunh¹ hi³ ja³ma³cau² hi³ juáh³ hi³ lɨ́n³ Cristo, jɨ³ tsá² juáh³ siáh³ hi³ ná¹lɨ́n³ tɨ³² jë¹ Dió³²; hi³ jmu³ siáh³ li²¹ hi³ cáu² hi³ jueh³² lɨ́n³² jɨ³ hua³jueh³² nɨ́² siáh³ hi³ jáun² lɨ³can² tsáu², hi³ hí¹ la³ tɨ³ tsá² má²ca³quianh³ hnga² yáh³ Dió³² ma³can² tsú² siáh³ nɨ́¹juáh³ hi³ lɨ́¹³.  
\v 25 Sá¹nɨ́² jɨe³ né³, ta³ ñeh³ bíh¹ má²lɨ́²juo³ jná¹³ hnoh² jáɨ¹³ nɨ́².  
\v 26 Cun³ñí¹ hi³ jáun² né³, nɨ́¹juáh³ zian² tsá² juáh³: “¡Sá¹nɨ́² jɨe³, ó³² má²zenh² ñí¹ lɨ́³ cuá¹ quiéin²!”, ha³ lɨ́² cua³táunh¹ náh² ñí¹ jáun². Ho³ nɨ́¹juáh³ hi³ juáh³ tsú²: “¡Sá¹nɨ́² jɨe³, lá² má²cuá³ tsú² ñéih³ lá²!”, ha³ lɨ́² ta²¹ táunh³ náh².  
\v 27 Quí¹ la³jmɨ́¹ hia³² sɨ́² quioh²¹ miíh³² tɨ³ máɨ² hi³ jáun² taɨ³² ca³la³ tɨ³ ñí¹ tá²tsɨ²¹ hiú², la³ jáun² bíh¹ lɨ́¹³ nɨ́¹ má¹jaunh³² jná¹³, Jon² tsá²mɨ³cuóun².  
\v 28 Lɨ³ lin¹ bíh¹ jmáɨ¹ jáun² la³jmɨ́¹ lɨ́²lin¹ ñí¹ rá²jún¹ jáh³ cun³quionh³ hi³ jlánh¹ cuú² ngɨh³² tú²jue³². 
\s1 Jmáɨ¹ hi³ jáunh³ Jon² tsá²mɨ³cuóun² 
\r (Marcos 13:24-37; Lucas 21:25-33; 17:26-30, 34-36) 
\p  
\v 29 ”Jáun² la³ cun³ nɨ́¹ má¹ca³táuh³ uu³mí²tsɨ³² huáh² tsɨ́³ nɨ́² né³, má¹jáun² má²nieh¹³ hiú², hi³ zɨ́h² siáh³ tiú²uú² joh¹ cué³², jɨ³ hi³ ziu³ súh³² siáh³ chí¹jmaɨ²¹ haɨ²¹ chi³cuú², hi³ hí¹ ca³la³ tɨ³ pí³ hi³ jniá³ chi³cuú² yáh³ ru³ juá³ siáh³.  
\v 30 Má¹jáun² jɨ́e³ tsú² li²¹ hñu³mɨ³cuú² hi³ lin¹ hi³ má²cuá¹jáunh²³ Jon² tsá²mɨ³cuóun², hi³ jáun² tsá² zian² tá¹ cáun² hngá¹máh³ bíh¹ ho³ jngɨh³ má¹jáun², quí¹ hi³ jɨ́en³² tsú² Jon² tsá²mɨ³cuóun² hi³ cuá¹jáunh²³ juɨ³² ja¹ jnie² chi³cuú² quionh³ pí³ hi³ cáu² hi³ jueh³² hi³ lin¹ hi³ quien² lɨ́n³² tsú².  
\v 31 Má¹jáun² zen³ tsú² tsá²cuú² tsá²ta³ hi³ jiéi³² tiá³ lɨ́n³² mí¹ñí², hi³ chan³ cu³lɨ²¹ tsá² má²ná¹quiánh¹ hí³ joh¹ tsú², tsá² zian² tá¹ quiún³ cuoh¹ mɨ³cuú², la³ tɨ³ jo²¹ cá² táun² cá² táun². 
\p  
\v 32 ”Cuɨ́¹ ngɨ¹³ náh² jáɨ¹³ hi³ jmu¹ jná¹³ lá² cun³quionh³ hmá² sí² co²: Jɨ́eh³² hnoh² nɨ́¹juáh³ jmɨ́¹ tá¹jmu¹³ hmá² hi³ má²ná¹hion² siáh³ mu²¹ zɨ́h³, jáun² má²ñíh¹ hnoh² hi³ má²má²janh² bíh¹ jmɨ́¹ ñí²hiú².  
\v 33 Ja³bí¹ la³ jáun² bíh¹ siáh³, nɨ́¹juáh³ má²jɨ́eh³² hnoh² hi³ má²lɨ́²³ la³jɨ́³² hi³ má²lɨ́²juánh³² jná¹³ jáun², jáun² má²ñíh¹ náh² hi³ ho³hñú¹³ bíh¹ má²zenh² jná¹³ Jon² tsá²mɨ³cuóun².  
\v 34 Jú¹ tson² juo³ jná¹³ hnoh², hi³ la³jɨ́³² hi³ nɨ́² lɨ́¹³ ñeh² bíh¹ hi³ hiá¹ tsán¹³ tsá² zian² jmáɨ¹ hi³ ziáun² dí² lá².  
\v 35 Chau²¹ jmáɨ¹ tsa³hín³ la³jɨ́³² hi³ jniá³ chi³cuú² la³ má²quionh³ hngá¹máh³ lá², tɨ³la³ jáɨ¹³ quion²¹ jná¹³ má¹ná¹, tiá² tón³² jmáɨ¹ tsa³hín³ yáh³. 
\p  
\v 36 ”Tɨ³la³ hi³ ca³tɨ²¹ hín² jmáɨ¹ ho³ hín² la³ nio¹ lɨ́¹³ la³ jáun² né³, hí¹ jan² yáh³ tiá² hin² ñi³². Hí¹juáh³ tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² tsá² tionh² hñu³mɨ³cuú² yáh³ tiá² ñi³², hi³ sa³jun³ hnga² yáh³ Jon² Dió³² ñi³² siáh³; jɨ́³²la³ hnga² bíh¹ Dió³² Jméi² tsú² ñi³². 
\p  
\v 37 ”Hi³ jáun² né³, la³jmɨ́¹ lɨ²¹ jmáɨ¹ hi³ jmɨ́¹ zian² jáun² hla¹ Noé, la³ jáun² bíh¹ uá²jaɨ³² lɨ́¹³ nɨ́¹ má¹jaunh³² jná¹³ Jon² tsá²mɨ³cuóun².  
\v 38 Quí¹ jmáɨ¹ jáun², ñeh² bíh¹ hi³ ja³tsauh²¹ jmáɨ², jmɨ́¹ ná¹cú² ná¹hɨ́nh²³ tsú², hi³ ná¹jéinh³² tsú² cuo² jɨ³ hi³ ná¹cuen² tsú² tsá²mɨ³ jon² hi³ jéinh³² cuo², ca³la³ tɨ³ ñí¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ ca³hi³ hla¹ Noé hñu³ cuó² jueh³² jáun².  
\v 39 Tsá² hí³ né³, tiá² ca³lɨ³tsɨn² yáh³ he³ lɨ́¹³ ca³la³ tɨ³ ñí¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ ca³ja³tsauh²¹ jmáɨ², hi³ jáun² ca³hiá² cá²tsan³ bíh¹ jɨ³lɨn² tsá² hí³. La³ jáun² bíh¹ siáh³ lɨ́¹³ nɨ́¹ má¹jaunh³² Jon² tsá²mɨ³cuóun².  
\v 40 Jmáɨ¹ jáun² tiáunh¹ gon³ tsá²ñuh² ñí¹náɨ²; jan² bíh¹ tsá² hí³ tsánh³², hi³ jan² né³ tá¹zanh¹ bíh¹.  
\v 41 Jmáɨ¹ jáun² siáh³, gon³ tsá²mɨ³ ná¹quiuh³² cán¹; jan² bíh¹ tsá² hí³ tsánh³², hi³ jan² né³, tá¹zanh¹ bíh¹. 
\p  
\v 42 ”Cun³ñí¹ hi³ jáun² né³, ná¹ñí¹ hnoh² tianh³, quí¹ tiá² ñíh¹ yáh³ náh² ha³ lɨ́h³ jáunh³ Juóuh³² náh².  
\v 43 Tɨ³la³ cuɨ́¹ lɨ³ ñíh¹ hnoh² jáɨ¹³ lá²: Sá¹jmɨ́¹ hi³ ñi³² tsá² hñú¹³ hín² la³ nio¹ cuán¹³ háɨn² ta³ já¹niéi², hi³ jáun² jmɨ́¹ lɨ́¹³ bíh¹ cuá³² tsú² cuá¹ñí¹, hi³ tiá² jmɨ́¹ cué²¹ yáh³ tsú² jáɨ¹³ hi³ hí³ háɨn² hñú¹³.  
\v 44 Hi³ jáun² bíh¹ hniáuh³² tionh² hnoh² hua³jan²¹; quí¹ cáun² jmáɨ¹ hi³ tiá² lɨ́n²³ bíh¹ hnoh² jáunh¹³ jná¹³ Jon² tsá²mɨ³cuóun². 
\s1 Tsá² quian²¹ chun¹ jɨ³ tsá² quian²¹ hláɨh¹ 
\r (Lucas 12:41-48) 
\p  
\v 45 ”Né³² né³, nɨ́¹juáh³ zian² jan² tsá² quian²¹ chun¹, tsá² jlánh¹ quia³lín³ jmɨ́¹ tsɨ́³, hi³ jáun² juo¹³ tsú² chan³ la³jɨ́n³² tsá² quian²¹ ñí¹ hná¹ jáun² jo³cuo² hí³ dí² hi³ jmu³ dí² héih³² ñí¹con² tsá² hí³, jɨ³ hi³ jmu³ tsú² siáh³ héih³² hín² la³ nio¹ lɨ́¹³ jmu³ tsú² má³².  
\v 46 Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² tsá² quian²¹ la³ hí³ nɨ́¹juáh³ hi³ cuá¹má²tí³² tsú² héih³² quioh²¹ juo¹³ nɨ́¹ má¹cuanh³².  
\v 47 Jú¹ tson² juo³ jná¹³ hnoh², hi³ juo¹³ tsá² hí³ má²chá³² la³jɨ́³² hi³ zioh² jo³cuo² tsú², hi³ jáun² tɨ³ má²zó³² bíh¹ tá¹³ tsú² lɨ́¹³.  
\v 48 Tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ tiá² la³ chun¹ yáh³ tsá² quian²¹ hí³ né³, hi³ cuá¹lɨ́n²³ hi³ tiá² má²jáunh³ yáh³ juo¹³,  
\v 49 hi³ jáun² tsá² quian²¹ raɨnh²¹ bíh¹ cuá¹quí² cuá¹quiunh² jɨ³ hi³ cuá¹cú² cuá¹hɨ́nh²³ hi³ cuá¹má²héinh³² siáh³ quionh³ tsá² hen²;  
\v 50 jáun² juo¹³ tsú² né³, cuánh³² cáun² jmáɨ¹ hi³ tiá² cuá¹jan²¹ bíh¹ tsú², caun² o¹rá¹ hi³ tiá² ñi³² tsú² siáh³.  
\v 51 Hi³ jáun² má¹jáun² ma³tson¹³ tsú² tsá² hí³ chí¹nga² cu³tí³, hi³ jáun² má¹lɨ³² jáun² zen³ tsú² ñí¹ ca³tɨn¹ tsa³táunh¹ tsá² lɨ́n³ la³ cá¹ la³ jéinh¹. Hi³ jáun² ñí¹ jáun² tsa³hó² tsa³jngɨh³² tiáunh¹, jɨ³ hi³ tsa³quí² tsa³hon³² lɨ́n³² nɨ́² siáh³. 
\c 25  
\s1 Jmu² tsú² jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ quian³ tsá¹máɨ¹³ 
\p  
\v 1 ”Jáun² né³, jmáɨ¹ hi³ lɨ³ lin¹ hin² tsánh² lɨ́¹³ tónh³² jo³cuo² Dió³² lɨ́¹³ la³jmɨ́¹ cá¹quiúnh²¹ quian³ tsá¹máɨ¹³ tsá² ca³lɨ³ tén¹ ñí¹ ca³jenh² cuo² tsáu². Tsá² hí³ ca³can³ sɨ́² quioh²¹ la³ má²quionh³ jmɨ́² no¹, hi³ jáun² ja³taunh²¹ hi³ ca³ñí¹hen¹³ tsá²ñuh² tsá² jenh¹³ cuo².  
\v 2 Tɨ³la³ hñá³ tsá² hí³ tiá² hua³jan²¹ jmɨ́¹ tiáunh¹ yáh³, hi³ hñá³ né³ lɨ́n³ tsá² zian² tsɨ́³.  
\v 3 Tsá² tiá² hua³jan²¹ tiáunh¹ hí³ né³, ca³can³ sɨ́² quioh²¹, tɨ³la³ tiá² ca³can³ yáh³ jmɨ́² no¹ hi³ táuh³²;  
\v 4 tɨ³la³ tsá² zian² tsɨ́³ hí³ né³ ca³can³ sɨ́² quioh²¹ la³ má²quionh³ zɨ́³ ha²¹ jmɨ́² no¹.  
\v 5 Tsá²ñuh² tsá² jenh¹³ cuo² hí³ né³ ca³lén³ bíh¹ ca³lá², jáun² ziú³ bíh¹ ca³tóh³ ñí¹ tsá¹máɨ¹³ hí³, hi³ jáun² ca³cuóun² la³jɨ́n³².  
\v 6 Hi³ jáun² ta³ hua² ca³náɨ³² tsú² cáun² mah¹ hi³ ñí¹juah²¹: “¡Lá² má²jaunh³² tsá²ñuh² tsá² jenh¹³ cuo²; huen³ náh² hi³ ñá²hinh²¹ náh² tsú²!”  
\v 7 Hi³ jáun² la³jɨ́n³² tsá¹máɨ¹³ hí³ ca³nu³ ca³tiánh³ hi³ ca³héinh³ siáh³ sɨ́² quioh²¹.  
\v 8 Jmɨ́¹jáun² ca³juáh³ tsá² hñá³ tiá² hua³jan²¹ jmɨ́¹ tiáunh¹ hi³ ca³záɨh³ tsá² hñá³ jmɨ́¹ tiáunh¹ hí³ hua³jan²¹: “Cué¹ tiá³ ca³lá² jmɨ́² no¹ quián¹³ ñí¹con² jnoh¹, quí¹ má²ñí¹yéi²¹ bíh¹ sɨ́² quiú¹³ jnoh¹”.  
\v 9 Tɨ³la³ tsá¹máɨ¹³ tsá² ná¹tiáunh¹ hí³ hua³jan²¹ né³ ca³záɨh³ raɨnh²¹ la³ lá²: “Tiá² jáun² yáh³, quí¹ nɨ́² lɨ́¹ tiá² ca³laɨn²¹ yáh³ quiú¹³ dí² la³jáɨ³²”. Tɨ³ re² cuá²táunh¹ náh² ñí¹ hna² tsú² jmɨ́² no¹ hi³ cuá¹liáh³ náh² quián¹³ hmóu³².  
\v 10 Tɨ³la³ tá¹la³ ca³ñí¹lia³² tsá¹máɨ¹³ hñá³ hí³ jmɨ́² no¹ quioh²¹ né³, cuanh³ bíh¹ tsá²ñuh² tsá² jenh¹³ cuo². Jáun² tsá¹máɨ¹³ tsá² jmɨ́¹ tiáunh¹ hí³ hua³jan²¹ né³, taunh³ bíh¹ ñéih³ quionh³ tsá²ñuh² hí³ ñí¹ ca³jenh² cuo² tsú², hi³ jáun² ca³jna² bíh¹ ho³hñú¹³ jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun².  
\v 11 Hi³ jmɨ́¹ má²cu³lé³ jáun² né³ cua³tanh²¹ tsá²mɨ³ hñá³ tiá² hua³jan²¹ jmɨ́¹ tiáunh¹ hí³ hi³ ca³juáh³ la³ lá²: “¡Nia²¹ tiá³ ho³hñú¹³ hi³ tauh²¹ jnoh¹!”  
\v 12 Tɨ³la³ tsá²ñuh² hí³ ca³ngáɨ³ hi³ juáh³: “Ha³ tiá² hnoh² cuóu³² yáh³ jná¹³ tsá²mɨ³”. 
\p  
\v 13 Hi³ jáun² jmɨ́¹jáun² ca³juáh³ Jesús la³ lá²: 
\p ―Jáun² né³, tianh³ náh² ná¹ñí¹ náh², quí¹ tiá² ñíh¹ yáh³ hnoh² ha³ lɨ́h³ chau²¹ jmáɨ¹, ho³ hín² la³ nio¹ jáunh³ Jon² tsá²mɨ³cuóun². 
\s1 Jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ tsá² zia³² hi³ nio² jo³cuo² 
\r (Lucas 19:11-27) 
\p  
\v 14 ”Ja³bí¹ la³ jáun² siáh³ lɨ́¹³ nɨ́¹ má¹tɨ³ ñí¹ quianh³ Dió³² tsá² tónh³² jo³cuo² la³jmɨ́¹ lɨ²¹ jmáɨ¹ hi³ ngau³ jan² tsá²ñuh² ñí¹ uóunh³; hi³ jmɨ́¹ tɨ³ ñí¹ cua³haɨn³² tsú² né³, ca³teh³ tsá² quian²¹, hi³ jáun² ca³chá³ dí² quɨe³ quioh²¹ jo³cuo² tsá² hí³.  
\v 15 Jo³cuo² jan² tsá² quian²¹ hí³ ca³chá³ tsú² hñá³ tuh³² tioh³ quiu³quia³ mei²¹ héih³² quɨe³ *cú¹tiáu² cun³ tá¹ hñá³, hi³ jan² né³ ca³cuéh³ dí² tun³ tuh³² tioh³ quia³tún³ mei²¹ héih³² quɨe³ cú¹tiáu² cun³ tá¹ tun³, hi³ jan² né³ ca³cuéh³ dí² cáun² tuh³² tioh³ jñéi³ mei²¹ héih³² quɨe³ cú¹tiáu²; ma³ quin³² ma³ jan³² tsá² hí³ hiauh³ lin¹ la³ cun³ rón³² hi³ lɨ³ cah¹³ jmáɨ¹ hi³ cóh³². Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ ngau³.  
\v 16 Tsá² quian²¹ tsá² ca³héi³ hñá³ tuh³² cú¹tiáu² jáun² ca³jmú³ ta²¹ hi³ ca³ra³tsɨ³² quɨe³ jáun², hi³ jáun² ca³ta³tsaɨh²¹ cónh³í¹ hñá³ tuh³² quɨe³ jáun².  
\v 17 La³ jáun² bíh¹ siáh³ ca³jmú³ tsá² ca³hiauh³ tun³ tuh³² cú¹tiáu², hi³ ca³ta³tsaɨh²¹ siáh³ cónh³í¹ tun³ tuh³² quɨe³ jáun².  
\v 18 Tɨ³la³ tsá² ca³héi³ hí³ cáun² tuh³² tán¹ cú¹tiáu² má¹ná¹, ngah³ bíh¹ hi³ ca³ñí¹ho³² cáun² táu² hué³² hi³ ca³hmá³ quɨe³ jáun² quioh²¹ juo¹³. 
\p  
\v 19 ”Jmɨ́¹ má²já²uén³ lɨ́n³² jáun² né³, cuanh³ bíh¹ juo¹³ tsú². Jmɨ́¹ cuanh²¹ jáun² tsú² né³ ca³ngáɨh³ tsá² quian²¹ hi³ he³ cónh³ quɨe³ má²ta³tsaɨh²¹ tsú² la³ ma³ quin³² ma³ jan³².  
\v 20 Tsá² ca³héi³ hñá³ tuh³² cú¹tiáu² cuan³ la³ñí¹, hi³ jáun² ca³jɨenh³ juo¹³ cónh³í¹ hñá³ tuh³² cú¹tiáu² hi³ má²ta³tsaɨh²¹ jáun², hi³ ca³juáh³ la³ lá²: “Tɨ³², lá² nio² hñá³ tuh³² cú¹tiáu² hi³ jmɨ́¹ ca³cuéh¹ hnú² jáun², hi³ lá² nio² siáh³ cónh³í¹ hñá³ tuh³² hi³ ca³ta³tsaɨ²¹ jná¹³”.  
\v 21 Jáun² juo¹³ tsú² ca³juáh³: “Jlánh¹ re² la³ nɨ́², hnú² bíh¹ jan² tsá² quian²¹ chun¹, tsá² má²tí³² la³ cun³ rón³² lɨ́³ héih³² hi³ hiáuh²³. Cun³ñí¹ hi³ ca³jmuh³ hnú² re² la³ cun³ rón³² lɨ́³ cú¹pih²¹ hi³ ca³chá³ jná¹³ jo³cuonh² hnú², hi³ jáun² tɨ³ hliáun³ bíh¹ má²chá¹³ jná¹³ jo³cuonh² hnú² ta³né³². Hú³² ñéih³ hi³ má¹hiúnh¹³ nú² honh² quiúnh¹ jná¹³”.  
\v 22 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² cuan³ siáh³ tsá² quian²¹ tsá² ca³héi³ tun³ tuh³² cú¹tiáu², hi³ ca³juáh³: “Tɨ³², tun³ tuh³² cú¹tiáu² jmɨ́¹ ca³cuéh¹ hnú² jná¹³, hi³ lá² nio² cónh³í¹ tun³ tuh³² cú¹tiáu² hi³ ca³ta³tsaɨ²¹ jná¹³”.  
\v 23 Jmɨ́¹jáun² ca³juáh³ juo¹³ tsú²: “Jlánh¹ re² la³ nɨ́², hnú² bíh¹ jan² tsá² quian²¹ chun¹, tsá² má²tí³² la³ cun³ rón³² lɨ́³ héih³². Hi³ cun³ñí¹ hi³ ca³ma³tih²¹ nú² la³ cun³ rón³² lɨ́³ cú¹pih²¹ hi³ ca³chá³ jná¹³ jáun² jo³cuonh² hnú², hi³ jáun² tɨ³ hliáun³ bíh¹ hi³ má²chá¹³ jná¹³ jo³cuonh² hnú² ta³né³². Hú³² ñéih³ hi³ má¹hiúnh¹³ nú² honh² quiúnh¹ jná¹³”. 
\p  
\v 24 ”Tɨ³la³ jmɨ́¹ cuan¹ tsá² quian²¹ tsá² ca³héi³ hí³ cáun² tuh³² tán¹ cú¹tiáu² né³, tsá² hí³ ca³juáh³ hi³ ca³záɨh³ juo¹³ la³ lá²: “Tɨ³², jmɨ́¹ má²ño¹ bíh¹ jná¹³ hi³ hnú² jan² tsá² huáh² tsɨ́³, hi³ caun²³ hnú² cáun² hi³ tiá² lɨ́²jñíh³, jɨ³ hi³ caun²³ hnú² siáh³ cáun² hi³ tiá² lɨ́²páh³ nú².  
\v 25 Hi³ jáun² bíh¹ jmɨ́¹ juénh² jná¹³, hi³ jáun² cu³tsa³² ca³hmá³ jná¹³ cú²jueh³² quɨéɨh³ hnú² hñu³ hué³². Sá¹nɨ́² jɨe³, lá² bíh¹ rón³² la³ cun³ rón³² hi³ jmɨ́¹ ca³cuéh¹ hnú² quián¹³”.  
\v 26 Jáun² juo¹³ tsú² ca³ngáɨ³: “Hnú² tsá² quian²¹ hláɨh¹, juoh². Jmɨ́¹ la³ má²ñíh¹ bíh¹ hnú² hi³ jná¹³ jan² tsá² caun² cáun² hi³ tiá² lɨ́²jñí³², jɨ³ hi³ caun³² jná¹³ siáh³ cáun² hi³ tiá² lɨ́²pá³ ná¹ hí¹ cú¹pih²¹;  
\v 27 hi³ jáun² jmɨ́¹ hniáuh²¹ bíh¹ jmuh²¹ hnú² ta²¹ quɨe³ nɨ́² quion²¹ jná¹³, uá¹jinh¹ hñú³ ñí¹ rá²tsɨ³² tsú² quɨe³ bíh¹ jmɨ́¹ cuá¹tionh² nú², hi³ jáun² jmɨ́¹ cuanh²¹ jná¹³ jmɨ́¹ má²lɨ́¹³ héih¹ jná¹³ hi³ má²tsɨn² bíh¹ quɨe³ quion²¹”.  
\v 28 Hi³ jáun² ca³záɨh³ tsú² tsá² jmɨ́¹ tionh¹ ñí¹ jáun² la³ lá²: “Quin³² náh² tuh³² tioh³ quɨe³ nɨ́², hi³ jáun² cuéh³ tsá² quian³² quia³ tuh³² cú¹tiáu².  
\v 29 Quí¹ nɨ́¹juáh³ tsá² zia³² quioh²¹, tɨ³ hiáuh³ bíh¹, hi³ jáun² tɨ³ lɨ́¹ tú² lɨ́¹ ziáun²³ bíh¹ quioh²¹ tsú² lɨ́¹³; tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ tsá² tiá² zia³² quioh²¹ né³, tɨ³ quin³ bíh¹ tsú² la³ cun³ cú¹pih²¹ hi³ zia³² quioh²¹ tsú².  
\v 30 Hi³ jáun² tɨ³ cheih³² ñí¹ já¹niéi² tion³ náh² tsá² quian²¹ tiá² lin¹ ñí¹ jmu³ ta²¹ nɨ́², hi³ jáun² ñí¹ nɨ́² cuɨ́¹ cha³háu³ jɨ³ hi³ cuɨ́¹ cha³quí² cha³hon³²”. 
\s1 Jmáɨ¹ hi³ tá¹tsɨn¹ héih³² tsá² zian² tá¹ cáun² hngá¹máh³ 
\p  
\v 31 ”Jáun² né³, nɨ́¹ má¹jaunh³² Jon² tsá²mɨ³cuóun² hi³ lin¹ hi³ quien², quionh³ tsú² jɨ³lɨn² tsá²cuú² tsá²ta³ tsá² tionh² hñu³mɨ³cuú², hi³ jáun² má¹jáun² né³ cuá³² tsú² ñí¹ hmá²sɨ¹ quioh²¹, ñí¹ lɨ́³ cú²tú¹ cú²lí¹³.  
\v 32 Má¹jáun² cuú¹ ngɨh¹³ la³jɨ́n³² tsá² zian² tá¹ cáun² hngá¹máh³ ñí¹ hó²¹ñí¹ tsú², hi³ jáun² tson³ dí² tsá² hí³ la³jmɨ́¹ jmu² jan² tsá² jmu² hua³hí¹³ jáh³, hi³ cánh³ chan² tsú² *já¹ziáh², hi³ cánh³ chan² tsú² siáh³ zéin¹.  
\v 33 Já¹ziáh² chan³ tsú² tɨ³ cuá² chu²¹ quioh²¹, hi³ jáun² zéin¹ né³ chan³ tsú² tɨ³ cuá² cáun¹. 
\p  
\v 34 ”Má¹jáun² né³, Tsá² lɨ́n³ hí³ Re²¹ záɨh³² tsá² tionh² tɨ³ cuá² chu²¹ quioh²¹: “Ñá²táunh¹ hnoh² tsá² má²ca³ma³mieh² Ñuh³² jná¹³; tiónh³² náh² ñí¹ cuá¹quien² Dió³², ñí¹ má²ná¹lɨ́³ hua³jan²¹ quián¹³ náh² ca³la³ cun³ jmɨ́¹ ca³jmú³ Dió³² tá¹ cáun² mɨ³cuú².  
\v 35 Quí¹ jmɨ́¹ ca³lɨ³ ñí¹cuóun²¹ jná¹³, hnoh² bíh¹ ca³cuéh¹ má³² hi³ ca³cúh³²; jmɨ́¹ lɨ²¹ hí¹quiéin² tsɨn³² jná¹³, hnoh² bíh¹ ca³cuéh¹ jmáɨ² hi³ ca³áɨh³² jná¹³; jmɨ́¹ lɨ́¹ ca³tɨ³ ca³ngɨ́³ jná¹³, hnoh² bíh¹ ca³cuéh¹ hñú³.  
\v 36 Jmɨ́¹ lɨ²¹ hi³ tiá² zia³² hán² jná¹³, ca³cuéh¹ bíh¹ hnoh²; jmɨ́¹ ca³lɨ³ tsáun¹ jná¹³, ca³ñí¹jɨe¹ bíh¹ hnoh²; hi³ ca³ñí¹jɨe¹ bíh¹ siáh³ hnoh² jmɨ́¹ cá¹hú²¹ jná¹³ hñu³mí¹ñí²”. 
\p  
\v 37 ”Hi³ jáun² tsá² má²ca³ma³zian² hí³ la³ cun³ hi³ tɨ³² tsɨ́³ Dió³² né³ lɨ́¹³ juáh³ la³ lá²: “Tɨ³², ¿hín² dá² jmɨ́¹ ca³neh²¹ jnoh¹ hnú² hi³ ñí¹cuon¹³, hi³ jáun² jnoh¹ ca³cué¹³ hi³ ca³quɨéɨh³? Ho³ ¿hín² dá² jmáɨ¹ ca³neh²¹ jnoh¹ hnú² hi³ hí¹quiéin² honh², hi³ jáun² jnoh¹ ca³cué¹³ jmáɨ²?  
\v 38 ¿Lɨ́h³ dá² ca³neh²¹ jnoh¹ hi³ hnú² lɨ́¹ ñi³tɨ́¹ ñi³ngɨ́h¹, hi³ jáun² jnoh¹ ca³cué¹³ hñú³? Ho³ ¿lɨ́h³ ca³lɨ³ hniauh³ hanh² nú², hi³ jáun² jnoh¹ ca³cué¹³?  
\v 39 ¿Hín² jmáɨ¹ ca³lɨ³ tsáun¹ hnú², ho³ hi³ ca³húh³² hnú² hñu³mí¹ñí², hi³ jáun² jnoh¹ né³ ca³ñí¹neh²¹?” 
\p  
\v 40 ”Hi³ jáun² Re²¹ hí³ né³ nga³ la³ lá²: “Jú¹ tson² juanh³² jná¹³, hi³ lɨ³ua³ cáun² hi³ ca³jmuh³ náh² ñí¹con² lɨ³ua³ jan² tsá² tsɨ́¹juɨ́³ renh² jná¹³ lá², ñí¹con² jná¹³ bíh¹ lɨ́²jmuh³ hnoh² hi³ jáun²”. 
\p  
\v 41 ”Nɨ́¹ má¹lɨ³² jáun² né³ záɨh³² tsú² tsá² tionh² hí³ tɨ³ cuá² cáun¹ la³ lá²: “Tɨ³ nɨ́² cuá²táunh¹ hnoh², hnoh² tsá² má²ca³ta³tonh¹ ñí¹ hlah³, cuá²táunh¹ náh² ja¹ sɨ́² tiá² tón³² jmáɨ¹ yéi³² ñí¹ má²ná¹lɨ́³ hua³jan²¹ quioh²¹ tsá² hláɨnh¹ la³ má²quionh³ tsá²cuú² tsá²ta³.  
\v 42 Quí¹ jmɨ́¹ lɨ²¹ ñí¹cuóun²¹ jná¹³, tiá² ca³cuéh¹ yáh³ hnoh² má³² cuh²¹ jná¹³; jmɨ́¹ lɨ²¹ hí¹quiéin² tsɨn³² jná¹³, ha³ tiá² ca³cuéh¹ yáh³ hnoh² jmáɨ² hi³ aɨh²¹ jná¹³;  
\v 43 jmɨ́¹ lɨ́¹ ca³tɨ³ ca³ngɨ́³ jná¹³ siáh³, ha³ tiá² hñú³ ca³cuéh¹ yáh³ hnoh². Jmɨ́¹ lɨ²¹ hi³ tiá² zia³² hán² jná¹³, tiá² lɨ́¹ ca³cuéh¹ yáh³ hnoh² hí¹ cá² tsonh². Jmɨ́¹ ca³lɨ³ tsáun¹ jná¹³ jɨ³ hi³ ca³hú³² jná¹³ siáh³ hñu³mí¹ñí², ha³ tiá² hnoh² ca³ñí¹jɨe¹ yáh³ jná¹³”. 
\p  
\v 44 ”Má¹jáun² né³, tsá² hí³ lɨ́¹³ nga³: “Tɨ³², ¿lɨ́h³ dá² ca³neh²¹ jnioh¹ hi³ hnú² ñi³ngɨ́h¹ ñí¹cuon¹³ ho³ hi³ ñí¹húh² nú² jmáɨ²? ¿Lɨ́h³ ca³neh²¹ jnoh¹ hi³ hnú² lɨ́¹ tɨ́¹ lɨ́¹ ngɨ́h¹? Ho³ ¿hín² dá² jmɨ́¹ ca³lɨ³ tsáun¹ hnú², ho³ hi³ ca³húh³² hnú² hñu³mí¹ñí², hi³ jáun² jnoh¹ né³, tiá² ca³má¹hau¹?” 
\p  
\v 45 ”Jáun² Re²¹ né³ nga³ la³ lá²: “Jú¹ tson² juo³ jná¹³ hnoh², lɨ³ua³ cáun² hi³ tiá² lɨ́²jmuh³ náh² ñí¹con² lɨ³ua³ jan² tsá² tsɨ́¹juɨ́³ lá², ñí¹con² jná¹³ bíh¹ tiá² lɨ́²jmuh³ náh²”. 
\p  
\v 46 ”Má¹lɨ³² jáun² tsa³táunh¹ tsá² hí³ ja¹ sɨ́² ñí¹ tsa³ma³tso² tsɨ́³ la³ cun³ jmɨ́¹hi³nio², tɨ³la³ tsá² ca³ma³zian² hí³ la³ cun³ hi³ tɨ³² tsɨ́³ Dió³² má¹ná¹, tsa³tánh¹ ñí¹ lɨ́¹³ zian² la³ cun³ jmɨ́¹hi³nio² bíh¹. 
\c 26  
\s1 Má²ren²¹ tsú² jáɨ¹³ hi³ zanh³ Jesús 
\r (Marcos 14:1-2; Lucas 22:1-2; Juan 11:45-53) 
\p  
\v 1 Jmɨ́¹ má²lɨ́²juáh³ jáun² Jesús la³jɨ́³² jáɨ¹³ nɨ́² né³, jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ dí² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con²: 
\p  
\v 2 ―Má²ná¹ñíh¹ hnoh² hi³ yó³² tɨ²¹ *Jmɨ́¹hɨ́en¹; hi³ jáun² jná¹³ né³, Jon² tsá²mɨ³cuóun², ton³ tsú² crei²¹ jmáɨ¹ jáun². 
\p  
\v 3 Hi³ jáun² né³, jmɨ́¹jáun² ca³cuú² ca³ngɨh³² tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³ ñí¹ lɨ́³ ñí¹ta²¹ quioh²¹ Caifás tsá² cuá¹lɨ́n³ mí²tsá² hɨ́en¹, quionh³ tsú² tsá²daun³² tsá² ná¹ñí¹ juú².  
\v 4 Hi³ jáun² ñí¹ jáun² ca³ma³cú¹ ma³ren²¹ tsú² jáɨ¹³ hi³ zanh³ Jesús ta³máɨh³, hi³ jáun² jngɨh³ dí².  
\v 5 Jáun² ca³juónh³ tsú² siáh³ la³ lá²: 
\p ―Ha³ tiá² zanh¹³ yáh³ dí² tsú² tá¹la³ jmáɨ¹ má¹ná¹, quí¹ ho³ sa³ nɨ́² lɨ́¹ ca³taunh³ tsáu² tiá³ siaun³². 
\s1 Jan² tsá²mɨ³ sé²³ jmɨ́² má²ró³² chí¹ Jesús 
\r (Marcos 14:3-9; Juan 12:1-8) 
\p  
\v 6 Hi³ jáun² né³, tá¹la³ jmɨ́¹ cuá¹tón²¹ Jesús já¹ juú² Betania, hñú¹³ Sí¹mu²¹ tsá² jmɨ́¹ téh²³ tsú² hí³ “tsá² lɨ́n³ *mɨ³ho²¹ péin³”,  
\v 7 hi³ jáun² ca³chó³² jan² tsá²mɨ³ hi³ quian³² cáun² tse³ míh¹ hi³ lɨ́³ cún¹ tiáu² alabastro, hi³ ha²¹ no¹ má²ró³², cáun² hi³ hmuh²¹ lɨ́n²¹. Tá¹la³ cuá¹tón²¹ jáun² Jesús ñí¹ mesa ca³sé³ tsá²mɨ³ hí³ no¹ má²ró³² jáun² chí¹ tsú².  
\v 8 Jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² tsú² hi³ jáun², jáun² ca³míh³ tsɨ́³, hi³ jáun² ca³juu³ ca³hlénh³ hi³ juáh³: 
\p ―¿He³ láɨh³² sa³ lɨ́¹ quí² lɨ́¹ hin²³ yáh³ tsú² hi³ nɨ́²?  
\v 9 Hi³ nɨ́² dá² cáun² hi³ jmɨ́¹ lɨ́¹³ tsa³hnáɨ¹ hmuh²¹ bíh¹, hi³ jáun² quɨe³ jáun² jmɨ́¹ lɨ́¹³ cuéh³² tsú² tsá² tia³mii². 
\p  
\v 10 Jesús né³ ca³náɨ³² jáɨ¹³ jáun², hi³ jáun² ca³juáh³: 
\p ―¿He³ láɨh³² ma³tsan¹³ hnoh² tsɨ́³ tsá²mɨ³ lá²? Quí¹ cáun² hi³ chu²¹ bíh¹ la³² má²lɨ́²jmú³ tsú² ñí¹con² jná¹³.  
\v 11 Quí¹ la³jɨ́³² jmáɨ¹ bíh¹ zian² tsá² tia³mii² ja¹ quián¹³ hnoh², tɨ³la³ jná¹³ né³, jun³juáh¹³ jmáɨ¹ ca³la³ jɨ́³² yáh³ cuon¹ jná¹³ ja¹ quián¹³ hnoh².  
\v 12 Hi³ jáun² la³ cun³ hi³ má²lɨ́²jmú³ tsá²mɨ³ lá² ñí¹con² jná¹³, hi³ má²lɨ́²sé³² tsú² jná¹³ no¹ má²ró³², má²lɨ́²jmú³ tsú² hua³jan²¹ hi³ ca³tɨ²¹ jmáɨ¹ hi³ tsa³haun³ bíh¹ jná¹³.  
\v 13 Quí¹ jú¹ tson² juo³ jná¹³ hnoh², hi³ lɨ³ua³ cáun² ñí¹ tsa³hléh² tsú² jú¹ chú³² tá¹ cáun² hngá¹máh³, ja³bí¹ tsa³chá² tsú² siáh³ la³ cun³ hi³ má²lɨ́²jmú³ tsá²mɨ³ lá², hi³ jáun² chau¹³ tsɨ́³ tsáu² hi³ ca³tɨn¹ tsú². 
\s1 Judas jɨenh²³ Jesús 
\r (Marcos 14:10-11; Lucas 22:3-6) 
\p  
\v 14 Jáun² né³, jan² tsá² quian³tun³ joh¹ tsú², tsá² jmáɨ² Judas tsá² ja³ hí³ tɨ³ juú² Queriot ñéi¹ hi³ ca³ñí¹lienh¹³ tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³,  
\v 15 hi³ ca³ñí¹juah²¹ la³ lá²: 
\p ―¿Cónh³ cuéh¹ hnoh² nɨ́¹juáh³ hi³ jɨenh²¹ jná¹³ Jesús? 
\p Jáun² tsá² hí³ né³ ca³cué³ quiu³quia³ héih³² quɨe³ hu²¹ quiún³ *cú¹tiáu² la³ ma³ cáun².  
\v 16 La³ cun³ jmɨ́¹jáun² ca³hnauh² Judas tsɨ́³ he³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ jɨenh³ dí² Jesús ñí¹con² tsá² hí³. 
\s1 Jesús jmu² má³² hi³ lɨ́³ nóh³² ca³tɨ²¹ hi³ jún³ 
\r (Marcos 14:12-25; Lucas 22:7-23; Juan 13:21-30; 1 Corintios 11:23-34) 
\p  
\v 17 Jmɨ́¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ cua³hlau³ Jmɨ́¹hɨ́en¹, jmáɨ¹ hi³ cúh² tsá² *judíos *hí³ cuú²miih²¹, la³ cun³ hí¹miih²¹ tiá² tie³ jan² yáh³, jáun² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² Jesús ca³ja³janh³² hi³ ca³ngáɨ³, hi³ juáh³ la³ lá²: 
\p ―¿Ha³ jinh¹ hnáuh² hnú² tsá¹jmú¹³ jnoh¹ hua³jan²¹ má³² quioh²¹ Jmɨ́¹hɨ́en¹ lá² hi³ cúh¹³ hnú²? 
\p  
\v 18 Jáun² hí³ né³ ca³ngáɨ³: 
\p ―Cuá²táunh¹ náh² já¹ juú², hñú¹³ jan² tsá²ñuh², hi³ cuá²zéih³ náh² la³ lá²: “Tɨ³² Juo¹³ jnoh¹ ñí¹juah²¹: Má²ñí¹chau²¹ héih³² quion²¹ jná¹³, hi³ jáun² hñuh³² hnú² jmu¹ jná¹³ má³² quioh²¹ Jmɨ́¹hɨ́en¹ lá² quiúnh¹ ná¹ tsá² haɨn²¹ tɨ³ con² ná¹”. 
\p  
\v 19 Hi³ jáun² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² Jesús ca³jmú³ la³ cun³ hi³ má²lɨ́²juáh³ jáun², hi³ ca³ñí¹jmú¹³ hua³jan²¹ má³² quioh²¹ Jmɨ́¹hɨ́en¹. 
\p  
\v 20 Jmɨ́¹ má²ca³zɨ³² jáun² né³ ca³cuá³ Jesús ñí¹ mesa quionh³ tán¹ quian³tun³ tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con²;  
\v 21 hi³ tá¹la³ ná¹jmu² tsú² jáun² má³² né³, ca³juáh³ dí² la³ lá²: 
\p ―Jú¹ tson² juo³ jná¹³ hnoh², hi³ ja¹ quián¹³ náh² nɨ́² zian² jan² tsá² né³bí¹ jɨenh³ jná¹³. 
\p  
\v 22 Jmɨ́¹jáun² jlánh¹ hlaɨh³ ca³niau²¹ tsɨ́³ tsá² hí³, hi³ jáun² ca³ma³liáu³² tsú² hi³ ca³ngáɨh³ Jesús ma³ quin³² ma³ jan³², hi³ juáh³: 
\p ―Hnú² Tɨ³², ¿hí¹ jná¹³ juáh¹³? 
\p  
\v 23 Hi³ jáun² Jesús ca³juáh³: 
\p ―Tsá² hí³ bíh¹ jɨenh³ jná¹³, tsá² cáun² uon² cuh³² jná¹³ quiúnh¹ bíh¹.  
\v 24 Quí¹ jná¹³ Jon² tsá²mɨ³cuóun², cuá¹tsau³² bíh¹ hná¹ he² juɨ³² hi³ ca³tɨn¹, la³ cun³ hi³ rá¹juáh³ ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³²; tɨ³la³ ¡juo²³ bíh¹ tsá²ñuh² tsá² jɨenh³ jná¹³! Tɨ³ jlánh¹ bíh¹ jmɨ́¹ re² quioh²¹ tsá² hí³ sá¹jmɨ́¹ hi³ cu³tsa³² tiá² ca³lɨ³zian² bíh¹ tsú² cú²jueh³² dúh¹. 
\p  
\v 25 Jmɨ́¹jáun² ca³hléh³ Judas tsá² jɨenh³ hí³ Jesús, hi³ ca³juáh³: 
\p ―Tɨ³², ¿hí¹ jná¹³ juáh¹³? 
\p Jáun² ca³juáh³ Jesús: 
\p ―Ján³, la³ má²lɨ́²juah²¹ hnú² nɨ́² bíh¹. 
\p  
\v 26 Tá¹la³ ná¹cúh² tsú² jáun² né³, Jesús ca³can³ hí³ cuú²miih²¹, hi³ jáun² ca³cuéh³ tiá¹hmah¹ Dió³²; jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³ca³ dí², hi³ jáun² ca³tsóh³ dí² ñí¹con² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con², hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Quɨéɨh³ náh², quí¹ hi³ lá² bíh¹ ngú³ quion²¹ jná¹³. 
\p  
\v 27 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³can³ dí² siáh³ cáun² copa, hi³ jáun² ca³cuéh³ tiá¹hmah¹ Dió³²; jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ ca³nga³ dí² siáh³ ñí¹ tionh¹ tsá² hí³, hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Hính³ náh² la³jɨ́n³² hi³ lá²,  
\v 28 quí¹ hi³ nɨ́² bíh¹ jmɨ́²hán¹ jná¹³ hi³ táɨn³² cun³ñí¹ hi³ ca³tɨn¹ juóun³² tsáu², hi³ jáun² lɨ́¹³ hin³ tso³ quioh²¹ tsú²; la³ jáun² bíh¹ lɨ³ lin¹ hi³ má²quien² cáun² nió³² hmaɨ²¹.  
\v 29 Jú¹ tson² juanh³² jná¹³ ñí¹con² hnoh², hi³ tiú²uú² aɨh²¹ yáh³ jná¹³ mu² ráu³ mɨ³ uóun²jɨeh¹³ lá², ca³la³ tɨ³ nɨ́¹ má¹cá²chó³² jmáɨ¹ hi³ aɨh²¹ jná¹³ mu² ráu³ lin¹³ cu³lɨ²¹ quiúnh¹ hnoh² máh³ jmáɨ¹ hi³ má²cuá¹ho² jná¹³ jáɨ¹³ cun³quionh³ héih³² quioh²¹ Ñuh³². 
\s1 Jesús juáh³ hi³ Pé¹ nó³² tɨ³ có³² 
\r (Marcos 14:26-31; Lucas 22:31-34; Juan 13:31-38) 
\p  
\v 30 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ ca³hɨ́e³ tsú² cáun² sun¹ quioh²¹ Dió³², hi³ jáun² jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ja³taunh²¹ tɨ³ máh³ Olivos.  
\v 31 Jmɨ́¹jáun² ca³juáh³ Jesús la³ lá²: 
\p ―La³jɨ́n³² bíh¹ hnoh² tianh¹³ tɨ³ có³² ca³tɨn¹ jná¹³ já¹niéi² lá²; quí¹ ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³² rá¹juáh³: “Jngɨh²¹ jná¹³ Tsá² jmu² hua³hí¹³ *já¹ziáh², hi³ jáun² já¹ziáh² hí³ né³ lɨ́¹ tiú¹ lɨ́¹ hán¹ bíh¹ lɨ́¹³”.  
\v 32 Tɨ³la³ nɨ́¹ má¹ca³jenh¹³ jná¹³ jáun² má¹ná¹, ñih²¹ jná¹³ chí¹ján³ la³ cónh³ bíh¹ hnoh² tɨ³ hué¹³ Galilea. 
\p  
\v 33 Hi³ jáun² Pé¹ né³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Uá¹jinh¹ la³jɨ́n³² tsá² ñí¹ hná¹ lá² ca³ta³tonh¹ tɨ³ có³² ñí¹con² hnú², tɨ³la³ jná¹³ má¹ná¹, cun³ tiá² jáun² yáh³. 
\p  
\v 34 Tɨ³la³ Jesús né³ ca³záɨh³ Pé¹ la³ lá²: 
\p ―Jú¹ tson² juo³ jná¹³ hnú², hi³ já¹niéi² lá² bíh¹ cánh³², ñeh² bíh¹ hi³ hau³ cá¹háu², juánh¹³ hnú² hnaɨh³² jéin³² hi³ tiá² cuóu³² nú² jná¹³. 
\p  
\v 35 Tɨ³la³ hí³ né³ ca³juáh³: 
\p ―Uá¹jinh¹ ca³la³ tɨ³ jmɨ́²chí³ quion²¹ yáh³ jná¹³ ca³cáɨn³ hi³ jún³ jná¹³ cu³lɨ²¹ quiúnh¹ hnú², cun³ tiá² zeih²¹ bíh¹ jná¹³ hnú² tɨ³ có³². 
\p La³jɨ́n³² bíh¹ tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² tsú² ñí¹ hná¹ jáun² ca³juáh³ cá²ren². 
\s1 Jesús liéinh³² Jméi² ñí¹ lɨ́³ ja¹ hmá² hi³ jná¹ quioh²¹ tsáu², ñí¹ téh²³ tsú² Getsemaní 
\r (Marcos 14:32-42; Lucas 22:39-46; Juan 18:1; Hebreos 5:7-8) 
\p  
\v 36 Jmɨ́¹jáun² ca³cha³táunh¹ Jesús quionh³ tsá² quionh³ cáun² ñí¹ téh²³ tsú² Getsemaní, hi³ jáun² ca³záɨh³ dí² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² la³ lá²: 
\p ―Tianh³ hnoh² ñí¹ lá² tá¹la³ ñí¹lienh¹ jná¹³ Dió³² ñí¹ zio¹. 
\p  
\v 37 Jáun² jɨ́³²la³ gáun³ tsáu² bíh¹ ca³jan³ tsú²: Pé¹, la³ má²quionh³ tá¹ gon³ jon² Zebedeo; jmɨ́¹jáun² ca³lɨ³liau³ hi³ ca³ta³no¹ hlah³ lɨ́n²¹ tsɨ́³ tsú², jɨ³ hi³ ca³la³ hi³ ca³hu³ ca³jngɨh³ lɨ́n³² tsɨ́³ tsú².  
\v 38 Jáun² ca³záɨh³ dí² tsá² gáun³ hí³ la³ lá²: 
\p ―Jlánh¹ ñí¹jún³ jná¹³ lɨ́²³ cun³ñí¹ hi³ ja³²lɨ³ hlah³ nio² tsɨn³². Tɨ³la³ hnoh² tianh³ náh² ñí¹ lá², hi³ ná¹ñí¹ náh² quiúnh¹ jná¹³. 
\p  
\v 39 Jáun² né³ Jesús ngau³ ca³lá² tɨ³ chí¹ján³, hi³ jáun² ca³jmú³ cuá¹jñi²³ hi³ ca³hiéih³ ñí¹ la³ tɨ³ hué³² hi³ ca³mɨ́³ ñí¹con² Dió³², hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Hnú² Tia²¹, sá¹jmɨ́¹ hi³ lɨ́¹³ bíh¹ hi³ liau¹ nú² tiá³ jná¹³ hi³ ca³tɨ²¹ jmáɨ² tsɨ́h³² hi³ ca³tɨn¹ jná¹³ aɨh²¹; tɨ³la³ ha³ lɨ́² cuɨ́¹ lɨ́¹³ la³ cun³ hi³ hnó³² jná¹³ má¹ná¹, cuɨ́¹ lɨ́¹³ bíh¹ la³ cun³ hi³ hnáuh² hnú². 
\p  
\v 40 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ngah³ dí² tɨ³ ñí¹ tionh¹ jáun² tsá² gáun³ haɨn²¹ hí³ tɨ³ con², jáun² sa³ ná¹cuóun¹ bíh¹ tsá² hí³ jmɨ́¹ cá¹chánh²¹ dí² jáun²; jáun² ca³záɨh³ dí² Pé¹: 
\p ―¿Hí¹ hí¹juáh³ cu³tiá³ pih²¹ uá¹ tiá² ca³tion¹³ hnoh² hi³ tianh¹³ náh² ná¹ñí¹ quiúnh¹ jná¹³?  
\v 41 Tianh³ náh² ná¹ñí¹ hi³ lienh¹ náh² siáh³ Dió³², hi³ jáun² tiá² lɨ́¹³ tánh³² náh² tso³. Quí¹ hua³jan²¹ lɨ́n²¹ bíh¹ hún¹ jmɨ́²chí³ quián¹³ náh², tɨ³la³ ngú³ quián¹³ bí¹ náh² jlánh¹ tiá² pin³. 
\p  
\v 42 Jáun² ngau³ siáh³ tsú² ca³tɨ́³ tenh³ hi³ ca³ñí¹lienh¹³ Dió³² la³ lá²: 
\p ―Hnú² Tia²¹, nɨ́¹juáh³ tiá² lɨ́¹³ yáh³ hi³ tiá² há¹ ngá¹³ jná¹³ uu³mí²tsɨ³² lá², cuɨ́¹ lɨ́¹³ bíh¹ la³ cun³ hi³ hnáuh² hnú². 
\p  
\v 43 Jáun² cuanh³ tsú² siáh³, sa³ siáh³ bíh¹ siáh³ má²ná¹cuóun¹ tsá² hí³ jmɨ́¹ cuanh²¹ dí², quí¹ cun³ñí¹ hi³hliá² jlánh¹ má²tioh³ ziú³ ñí¹ tsú².  
\v 44 Jáun² ca³chan³ tsú² tsá² hí³ hi³ ngau³ siáh³ ñí¹ má²hnaɨh³² jéin³² hi³ ca³ñí¹lienh¹³ Dió³² hi³ ñí¹ zeh¹ dí² la³ cun³ hi³ má²lɨ́²zéih³² dí² jmɨ́¹tin².  
\v 45 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ngah³ dí² siáh³ ñí¹ tionh¹ tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con²; hi³ jáun² ca³záɨh³ dí² siáh³ la³ lá²: 
\p ―¿Hí¹ la³ má²tionh² jáun² uá¹ hnoh² tie³ hi³ ná¹cuóun¹ náh²? Sá¹nɨ́² jɨe³, má²cá²chó³² bíh¹ jmáɨ¹ hi³ jɨenh³ tsú² jná¹³ Jon² tsá²mɨ³cuóun² jo³cuo² tsá² ná¹ren² tso³.  
\v 46 Nú¹ tianh³ náh², ma³tsáu¹³; quí¹ nɨ́² bíh¹ má²cuá¹ja³² tsá² jɨenh³ jná¹³. 
\s1 Má²jan² tsú² Jesús hi³ tson³ 
\r (Marcos 14:43-50; Lucas 22:47-53; Juan 18:2-11) 
\p  
\v 47 Tá¹la³ jmɨ́¹ dí¹hleh³² jáun² bíh¹ Jesús cuan³ Judas, jan² tsá² jmɨ́¹ lɨ́n³ tsá² quian³tun³ joh¹ tsú², hi³ má²hí¹quionh³ tsú² juóun³² lɨ́n³² tsá² ná¹quian³² mí¹táɨ³ hmu³ tá¹ tun³ jo²¹ jɨ³ tsá² ná¹quian³² hmá² nɨ́² siáh³. Tsá² zéi¹ tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³ jɨ³ tsá²daun³² tsá² ná¹ñí¹ juú².  
\v 48 Judas tsá² ca³jɨenh³ hí³ bíh¹ Jesús ca³jmú³ jáɨ¹³ ha³ lánh³ rón³² hɨen³ dí² Jesús, hi³ ca³juáh³ la³ lá²: “Nɨ́¹juáh³ tsá² ca³hen³ jná¹³ ñí¹, tsá² hí³ bíh¹ jan¹³ náh² tson³”. 
\p  
\v 49 Jmɨ́¹jáun² ca³ja³janh³² tsú² ñí¹con² Jesús hi³ ca³juáh³: 
\p ―¡Hia² nú² Tɨ³²! 
\p Hi³ jáun² ca³hen³ dí² ñí¹ tsú².  
\v 50 Jáun² Jesús ca³ngáɨ³: 
\p ―Há²mei²¹ quiú¹³, tia³juɨ³² jmu³ la³ cun³ hi³ má²ca³lɨ́n¹³ nú² jmúh¹³. 
\p Hi³ jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² ja³taunh²¹ tsá² ñí¹ hná¹ hí³ hi³ ca³zanh³ Jesús, hi³ ca³jan³ dí² tson³. 
\p  
\v 51 Jmɨ́¹jáun² né³, jan² tsá² quionh³ Jesús ca³chí² mí¹táɨ³ hmu³ tá¹ tun³ jo²¹ quioh²¹, hi³ ca³jmú³ cu³ ngá¹³ mí¹táɨ³ cuá¹ jan² *tsá² má²dí¹hlánh¹ joh¹ mí²tsá² hɨ́en¹.  
\v 52 Jáun² Jesús ca³záɨh³ tsá² hí³ la³ lá²: 
\p ―Tiáunh¹ mí¹táɨ³ quián¹³ ñí¹ jmɨ́¹ hu²¹; quí¹ nɨ́¹juáh³ tsá² jmu² hniéi² cun³quionh³ mí¹táɨ³, ja³bí¹ cun³quionh³ mí¹táɨ³ bíh¹ siáh³ jún³ tsú² hnga².  
\v 53 ¿Há¹ tiá² ñíh¹ nú² hi³ jná¹³ jmɨ́¹ lɨ́¹³ mɨ́¹³ ñí¹con² Ñuh³², hi³ jáun² hí³ jmɨ́¹ lɨ́¹³ zen³ cun³ quiéinh³ nio² quiú³ mei²¹ tsá²cuú² tsá²ta³, tsá² jmɨ́¹ lɨ́¹³ ma³hau³?  
\v 54 Tɨ³la³ sá¹jmɨ́¹ la³ jáun² né³, jáun² tiú²uú² jmɨ́¹ zia³² yáh³ ha³ lánh³ rón³² lɨ³tí³ la³ cun³ hi³ rá¹juáh³ ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³² ñí¹ rá¹juáh³ jáun² hi³ ca³tɨ²¹ lɨ́¹³ la³ lá². 
\p  
\v 55 Jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ Jesús tsá² cuá²taunh²¹ hí³ la³ lá²: 
\p ―¿Hí¹ má²ñá²taunh²¹ hnoh² hi³ ná¹quiánh¹ náh² mí¹táɨ³ jɨ³ hmá² nɨ́², hi³ jau¹³ náh² jná¹³ hi³ tson³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ hi³ jná¹³ bíh¹ jan² tsá² háɨn²? Jmáɨ¹ ca³la³ jɨ́³² bíh¹ jmɨ́¹ ñi³² jná¹³ ja¹ quián¹³ hnoh², hi³ jmɨ́¹ ma³ta¹³ jná¹³ hnoh² hñu³ cuáh³² chín¹, tɨ³la³ hí¹ cónh³ yáh³ tiá² lɨ́¹ ca³ziaunh² náh² jná¹³ hi³ tson³ ná¹.  
\v 56 Tɨ³la³ la³jɨ́³² hi³ nɨ́² má²ná¹lɨ́²³ hi³ jáun² lɨ́¹³ lɨ³tí³ la³ cun³ hi³ rá¹juáh³ jáun² ñí¹ Sí² bíh¹, hi³ ca³jmú³ jáun² tsá² ca³lɨn³ hí³ *tɨ³² jë¹ Dió³² jmɨ́¹tin². 
\p Jáun² né³, hnga² bíh¹ Jesús jéi³²í¹ ca³ta³zanh¹, quí¹ ca³cuóun³ bíh¹ la³jɨ́n³² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² tsú². 
\s1 Jesús má²zenh² ta³ ñí¹ tsá² judíos tsá² ná¹ñí¹ 
\r (Marcos 14:53-65; Lucas 22:54-55, 63-71; Juan 18:12-14, 19-24) 
\p  
\v 57 Hi³ jáun² né³, tsá² ca³zanh³ hí³ Jesús hi³ tson³ ca³ñí¹jan² Jesús ta³ ñí¹ Caifás tsá² cuá¹lɨ́n³ mí²tsá² hɨ́en¹; ñí¹ jáun² jmɨ́¹ má²ná¹ngɨh³² tɨ³² liei²¹ jɨ³ tsá²daun³² tsá² ná¹ñí¹ juú².  
\v 58 Tɨ³la³ Pé¹ né³, uóunh³ chí¹cáɨn² bíh¹ ngau³ cu³hna²¹ dí² ca³la³ ñí¹ cá¹chó²¹ ñéih³ ñí¹ lɨ́¹ hó²¹ hñú¹³ mí²tsá² hɨ́en¹; ñí¹ jáun² hi³, hi³ ca³cuá³ quionh³ tsá²cuú² tsá²ta³ mí²tsáu² hi³ jáun² lɨ́¹³ jɨ́e³ nɨ́¹juáh³ he³ lɨ́¹³. 
\p  
\v 59 Hi³ jáun² tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³ quionh³ la³jɨ́n³² tsá² ná¹ñí¹ jmɨ́¹ hnauh² he³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ ma³tson² dí² tsáu¹³ Jesús, uá¹jinh¹ cun³quionh³ jú¹ tɨ́¹jáɨ², hi³ jáun² lɨ́¹³ jngɨh³ dí²;  
\v 60 tɨ³la³ tiá² ca³choh¹³ yáh³ tsú², uá¹jinh¹ juóun³² tsá² ca³chá³ jú¹ tɨ́¹jáɨ² hi³ ca³tɨn¹ tsú². Ñí¹ ca³táuh³ né³ ca³ma³jnia³² gon³ tsá² ca³ma³tson² jú¹ tɨ́¹jáɨ²,  
\v 61 tsá² hí³ né³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Tsá²ñuh² nɨ́² ca³juáh³: “Jná¹³ tɨn² tsunh²¹ hñú³ hɨ́en¹ quioh²¹ Dió³², hi³ jáun² ñí¹ cá²hnɨ́² jmáɨ¹ ziúh¹ jná¹³ siáh³”. 
\p  
\v 62 Jáun² tsá² cuá¹lɨ́n³ hí³ mí²tsá² hɨ́en¹ ca³náu² hi³ ca³záɨh³ Jesús la³ lá²: 
\p ―¿Hí¹ hí¹ cá² jon¹ uá¹ tiá² la³ ngáɨh¹ nú²? ¿He³ dá² nɨ³² ná¹juáh²³ tsá² nɨ́² hi³ ca³tɨn¹ hnú²? 
\p  
\v 63 Tɨ³la³ Jesús má¹ná¹, la³ má² tiá² nga² jáun² bíh¹. Jáun² tsá² cuá¹lɨ́n³ mí²tsá² hɨ́en¹ ca³juáh³ siáh³: 
\p ―Cun³quionh³ héih³² quioh²¹ Dió³² Tsá² juú²tsáun² taunh³² jná¹³ hnú² hú¹mu³héih³² nɨ́¹juáh³ tiá² juáh¹³ hnú² jú¹ tson²; jáun² né³, ¿hí¹ hnú² uá¹ Tsá² lɨ́n³ Cristo Jon² Dió³²? 
\p  
\v 64 Jáun² Jesús ca³záɨh³ tsá² hí³ la³ lá²: 
\p ―Ján³, lɨ́n³ jná¹³ la³ cun³ juánh³ hnú² nɨ́². Ja³bí¹ juo³ jná¹³ siáh³ hnoh², hi³ chau²¹ jmáɨ¹ jɨen¹ hnoh² Jon² tsá²mɨ³cuóun² hi³ má²cuá¹tón²¹ tɨ³ cuá² chu²¹ quioh²¹ Dió³² Tsá² cú² juenh², jɨ³ hi³ jɨen¹ náh² tsú² siáh³ hi³ má²cuá¹jáunh²³ hñu³mɨ³cuú² juɨ³² ja¹ jnie². 
\p  
\v 65 Jmɨ́¹jáun² ca³ca³ mí²tsá² hɨ́en¹ ha¹, [hi³ jmu² lin¹ hi³ tiá² tɨ³² tsɨ́³ jáɨ¹³ jáun²,] hi³ ca³juáh³: 
\p ―Tsá²ñuh² lá² má²lɨ́²chú² lɨ́²lén³² Dió³² cun³quionh³ jáɨ¹³ quioh²¹; ¿he³ láɨh³² sa³ ca³lɨ³í¹ tsá² zih³² jú¹ tson² hno³ dí²? Quí¹ nɨ́² bíh¹ má²lɨ́²niéih² hnoh² jú¹ hlah³ hi³ má²lɨ́²hléh³² tsú²;  
\v 66 jáun² né³ ¿he³ lánh³ lɨ́n²³ hnoh² ta³né³²? 
\p Jáun² tsá² ná¹ngɨh³² hí³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Má²hniáuh³² bíh¹ jún³ tsá² nɨ́². 
\p  
\v 67 Jmɨ́¹jáun² ca³tiu³ ca³hñe³ dí² ñí¹, jɨ³ hi³ ca³ma³qui³ ma³jnó³² dí² siáh³. Hi³ jáun² la³jɨ́n³² tsá² ca³pá³ hí³ ñí¹ tsú²  
\v 68 ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Nɨ́¹juáh³ hnú² Tsá² lɨ́n³ Cristo, ¡chí³ jáɨ¹³ neh²¹, hin² tsánh² lɨ́²po³! 
\s1 Pé¹ juáh³ hi³ tiá² cuóun³² Jesús 
\r (Marcos 14:66-72; Lucas 22:56-62; Juan 18:15-18, 25-27) 
\p  
\v 69 Hi³ jáun² né³, tá¹la³ jmɨ́¹ cuá¹tón²¹ jáun² Pé¹ ñéih³ ñí¹ lɨ́¹ hó²¹, ja³ jan² tsá²mɨ³ lɨ́n³ quian²¹ tsá² hñú¹³, hi³ ca³juáh³: 
\p ―Ja³bí¹ hnú² uá²jaɨ³² jmɨ́¹ ngɨ́h¹ quiúnh¹ Jesús tsá² hɨ́n¹³ ó³² tɨ³ Galilea. 
\p  
\v 70 Tɨ³la³ Pé¹ né³, tiá² ca³ton³ yáh³; la³ lá² bíh¹ ca³záɨh³ dí² tsá²mɨ³ hí³ ta³ ñí¹ la³jɨ́n³² tsá² tionh² hí³: 
\p ―Hí¹juáh³ tiá² ño¹ yáh³ jná¹³ hi³ juánh³ hnú² nɨ́². 
\p  
\v 71 Pé¹ jmɨ́¹ má²cuá¹tsanh³² ho³hñú¹³ jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ siáh³ jan² tsá²mɨ³ lɨ́n³ quian²¹, hi³ jáun² ca³záɨh³ dí² tsá² jmɨ́¹ tionh¹ hí³ ñí¹ jáun²: 
\p ―Ja³bí¹ tsá²ñuh² lá² jmɨ́¹ ngɨ³² quionh³ Jesús hná¹ tsá² Nazaret ó³². 
\p  
\v 72 Siáh³ bíh¹ siáh³ tiá² ca³ton³ Pé¹ cónh³í¹ cu³ jéin³² ca³la³ hi³ hɨen² Dió³², hi³ juáh³: 
\p ―¡Hú¹tá¹ tiá² cuóun³² bíh¹ jná¹³ tsá² hɨen²³ hnú² nɨ́², juú¹ néh¹! 
\p  
\v 73 Jmɨ́¹ má²cu³lé³ míh¹ jáun² né³, tsá² jmɨ́¹ tionh¹ ñí¹ jáun² ja³taunh²¹ má²janh² ñí¹ zenh¹ Pé¹ hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p ―Cu³tí³ bíh¹ hnú² uá²jaɨ³² jan² tsá² ja¹ quioh²¹ tsá² ó³², quí¹ hí¹ ca³la³ tɨ³ jáɨ¹³ quián¹³ yáh³ hnú² lin¹. 
\p  
\v 74 Jmɨ́¹jáun² ca³ma³liáu³² Pé¹ hi³ hɨen² Dió³² ca³la³ hi³ tanh² siáh³ hú¹mu³héih³² hnga², hi³ juáh³ hi³ cun³ tiá² cuóun³² bíh¹ tsá² hí³. 
\p La³ cun³ jmɨ́¹jáun² bíh¹ ca³hó³ jan² cá¹tsó³.  
\v 75 Jmɨ́¹jáun² tsau³ tsɨ́³ Pé¹ la³ cun³ hi³ ca³záɨ³ jáun² Jesús jmɨ́¹ ca³juáh³ tsú² jáun² la³ lá²: “Ñeh² bíh¹ hi³ hau³ cá¹háu², hnú² juáh¹³ hnaɨh³² jéin³² hi³ tiá² cuóu³² nú² jná¹³”. Jmɨ́¹jáun² cua³han³ Pé¹ tɨ³ cheih³² hi³ ca³ñí¹hó² ñí¹jngɨh³² lɨ́n³². 
\c 27  
\s1 Jɨenh²³ tsú² Jesús ñí¹con² Pilato 
\r (Marcos 15:1; Lucas 23:1-2; Juan 18:28-32) 
\p  
\v 1 Jmɨ́¹ má²já²jnia² jáun² né³, la³jɨ́n³² tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³ jɨ³ tsá²daun³² tsá² ná¹ñí¹ juú², ca³ma³ren²¹ jáɨ¹³ he³ lánh³ rón³² jngɨh³ Jesús.  
\v 2 Jáun² ca³hñéi³² dí² tsú², hi³ ca³ñí¹jan² dí² ñí¹con² Pilato tsá² lɨ́n³ ta²¹. 
\s1 Jmɨ́¹ jun¹ Judas 
\p  
\v 3 Tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ Judas tsá² ca³jɨenh³ hí³ Jesús hi³ má²lɨ́²jmú³ tsáu² héih³² hi³ jngɨh³ tsú² Jesús, jmɨ́¹jáun² jlánh¹ hlah³ ca³jeinh²¹ tsú², hi³ jáun² ca³ñí¹caun² cú²jueh³² quɨe³ quiu³quia³ héih³² *cú¹tiáu² jáun² ñí¹con² tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³ jɨ³ tsá²daun³²,  
\v 4 hi³ jáun² ca³záɨh³ dí² tsá² hí³ la³ lá²: 
\p ―Tso³ bíh¹ má²lɨ́²jmú³² jná¹³ hi³ má²lɨ́²jɨenh²¹ jná¹³ jan² tsá² tiá² tso³ ren². 
\p Tɨ³la³ tsá² hí³ né³ ca³ngáɨ³: 
\p ―¿Hi³ he³ dá² ca³ta¹ jnoh¹ hi³ nɨ́²? ¡Hi³ nɨ́² dá² má²ta³can¹ hnú² huen² bíh¹! 
\p  
\v 5 Hi³ jáun² Judas ca³ñí¹cuɨ³² quɨe³ ñéih³ ñí¹ hɨ́en¹ quioh²¹ cuáh³² chín¹, jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ngah³ hi³ ca³ñí¹tiáunh¹³ zié³ láɨ¹. 
\p  
\v 6 Jáun² tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³ ca³jieh³ quɨe³ jáun², hi³ jáun² ca³juónh³ la³ lá²: 
\p ―Tiá² lɨ́¹³ yáh³ toh²¹ dí² quɨe³ lá² hñu³ cuó² quioh²¹ hi³ lɨ́¹ cue³² tsáu² ñí¹con² Dió³², quí¹ hmah²¹ quioh²¹ jmɨ² bíh¹ la³². 
\p  
\v 7 La³ cun³ jmɨ́¹jáun² né³, ca³ma³ren²¹ tsú² jáɨ¹³ hi³ lá³² cáun² hué³², hué³² hi³ jmɨ́¹ téh²³ tsú² “Hué³² Quioh²¹ Tsá² Jmu² Hia³²”, hi³ jáun² zia³² ñí¹ lɨ́¹³ hón³² tsú² tsá² hué³² siáh³.  
\v 8 Cun³ñí¹ hi³ jáun² bíh¹, jáun² “Hué³² Jmɨ²” má²téh²³ tsú² hué³² jáun² la³ tɨ³ ta³né³².  
\v 9 La³ jáun² bíh¹ ca³lɨ³tí³ la³ cun³ hi³ ca³juáh³ hla¹ Jeremías *tɨ³² jë¹ Dió³² jmɨ́¹ ca³juáh³ jáun² la³ lá²: “Ca³caun² bíh¹ tsú² tá¹ quiu³quia³ héih³² cú¹tiáu² jáun², la³ cun³ tí³ hmah²¹ hi³ ca³jmú³ jáun² tsá² *Israel,  
\v 10 hi³ jáun² cun³quionh³ quɨe³ jáun² bíh¹ ca³lau² tsú² ñí¹náɨ² quioh²¹ tsá² jmu² hia³², la³ cun³ rón³² héih³² hi³ ca³jmú³ jáun² Juo¹³ dí² ñí¹con² jná¹³”. 
\s1 Jesús má²zenh² ta³ ñí¹ Pilato 
\r (Marcos 15:2-5; Lucas 23:1-5; Juan 18:28-38) 
\p  
\v 11 Hi³ jáun² jmɨ́¹jáun² né³ ca³ñí¹jan² tsú² Jesús ta³ ñí¹ tsá² cuá¹lɨ́n³ hí³ ta²¹, hi³ jáun² tsá² hí³ ca³ngáɨ³ hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―¿Hí¹ hnú² uá¹ lɨ́n³ nú² Re²¹ Juo¹³ tsá² *judíos? 
\p Jesús né³ ca³ngáɨ³: 
\p ―Ján³, tson² bíh¹ la³ juáh³ hnú² nɨ́². 
\p  
\v 12 Tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³chá³ tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³ tso³ quionh³ tsá²daun³² né³, hí¹ cáun² yáh³ tiú²uú² hi³ ca³ngáɨ³ Jesús.  
\v 13 Jáun² Pilato ca³juáh³ siáh³: 
\p ―¿Tiá¹ naɨh³² hnú² la³jɨ́³² la³ cun³ hi³ ná¹juáh²³ tsú² nɨ́² quián¹³ hnú²? 
\p  
\v 14 Tɨ³la³ la³ má² tiá² nga² jáun² bíh¹ Jesús, hi³ jáun² lɨ́¹ ca³ja³cáun² bíh¹ tsɨ́³ tsá² lɨ́n³ hí³ ta²¹. 
\s1 Má²ma³ngɨ́³ tsú² Jesús 
\r (Marcos 15:6-20; Lucas 23:13-25; Juan 18:38-19:16) 
\p  
\v 15 Hi³ jáun² né³, tsá² lɨ́n³ hí³ ta²¹ jmɨ́¹ tan² hi³ lión³² jan² tsá² tson³ tá¹la³ *Jmɨ́¹hɨ́en¹ nɨ́¹juáh³ hin² tsánh² mɨ³² tsáu² hi³ liáun³.  
\v 16 Jmɨ́¹jáun² jmɨ́¹ cuá¹hún¹ jan² tsá² tson³ hñu³mí¹ñí², tsá² jmáɨ² Barrabás, jan² tsá² jlánh¹ má²ná¹ñi³² juóun³² tsáu² hi³ hian² tsɨ́³.  
\v 17 Jáun² jmɨ́¹ ca³ngɨh³² jáun² tsá² juú² né³, ca³ngáɨ³ Pilato ñí¹con² tsú²: 
\p ―¿Hin² tsánh² hnáuh² hnoh² hi³ lion¹ jná¹³? ¿Hí¹ Barrabás, ho³ Jesús tsá² téh²³ tsú² Cristo uá¹? 
\p  
\v 18 Quí¹ jmɨ́¹ má²ca³lɨ³tsɨn² bíh¹ Pilato hi³ cun³ñí¹ hi³ uóu³² tsɨ́³ bíh¹ tsá² hí³ hi³ jáun² ñí¹con² hí³ dí² cua³jan² tsú² Jesús. 
\p  
\v 19 Né³² né³, tá¹la³ jmɨ́¹ cuá¹tón²¹ Pilato ñí¹ta²¹ quioh²¹, jáun² ñí²cuo² tsú² ca³zen³ jáɨ¹³, hi³ juáh³ la³ lá²: “Ha³ lɨ́² lɨ́¹ hú³² hnú² quiúnh¹ tsá²ñuh² chun¹ nɨ́², quí¹ jmɨ́¹ hua² hmáɨ³ lɨ́²ma³tso¹ lɨ́n²¹ jná¹³ tsɨn³² cun³ñí¹ hi³ ca³tɨn¹ tsá² nɨ́² jmɨ́¹ lɨ́²quɨ́³ jná¹³”. 
\p  
\v 20 Tɨ³la³ tsá² ná¹lɨ́n³ hí³ mi³jmú³ né³, jɨ³ tsá²daun³² nɨ́² jlánh¹ ca³hlɨ́² ca³liéinh³² tsáu² hi³ hniáuh³² hiu³ mɨ́³² tsú² hi³ liáun³ Barrabás, hi³ jáun² né³, cuɨ́¹ jun¹³ Jesús.  
\v 21 Jáun² tsá² lɨ́n³ ta²¹ ca³ngáɨ³ siáh³ hi³ ca³juáh³: 
\p ―¿Hin² tsánh² tsá² gon³ nɨ́² hnáuh² hnoh² hi³ lion¹ jná¹³? 
\p Jáun² tsá² tionh² hí³ né³ ca³ngáɨ³ hi³ ca³juáh³: 
\p ―¡Barrabás bíh¹! 
\p  
\v 22 Jáun² Pilato ca³ngáɨ³ siáh³: 
\p ―¿Hi³ he³ bí¹ hnáuh² náh² jmu¹ jná¹³ ñí¹con² Jesús tsá² teh³² náh² lá² Cristo? 
\p Jáun² la³jɨ́n³² bíh¹ tsáu² ca³ngáɨ³ hi³ ca³juáh³: 
\p ―¡Crei²¹ ton³ tsá² nɨ́²! 
\p  
\v 23 Jmɨ́¹jáun² ca³juáh³ Pilato: 
\p ―Tɨ³la³, ¿he³ dá² hi³ hlaɨh³ má²ca³jmú³ tsú² né³? 
\p Tɨ³la³ tsá² hí³ né³, tɨ³ lɨ³mí¹ ca³tɨ³ ca³hóh³² bíh¹, hi³ ca³juáh³: 
\p ―¡Cuɨ́¹ taun¹ tsá² nɨ́² crei²¹! 
\p  
\v 24 Jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ Pilato hi³ tiá² hi³ lɨ́²³ yáh³ jmu³ dí² hí¹ cáun², quí¹ sa³ lɨ³mí¹ tiá³ siaun³² taunh³² bíh¹ tsá² hí³, jmɨ́¹jáun² ca³jmú³ dí² héih³² hi³ tsa³quián³ tsú² jmáɨ², hi³ jáun² ca³liah³ dí² cuo² ñí¹ ta³ ñí¹ la³jɨ́n³² tsá² hí³, hi³ juáh³ la³ lá²: 
\p ―Hí¹ cú¹pih²¹ yáh³ tiá² rá¹can² jná¹³ hi³ jún³ tsá²ñuh² [tsá² tiá² hi³ ren²] lá², má²ca³tɨn¹ hmóu³² bíh¹ hnoh² hi³ nɨ́². 
\p  
\v 25 Hi³ jáun² la³jɨ́n³² tsáu² ca³ngáɨ³ la³ lá²: 
\p ―¡Jnoh¹ la³ má²quiúnh¹ jon³zɨ́h¹ cuɨ́¹ rá¹can² jnoh¹ jmɨ́²hán¹ tsá² nɨ́²! 
\p  
\v 26 Hi³ jáun² cu³tsa³² ca³lión³² bíh¹ cú²jueh³² Pilato Barrabás hí³; jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³jmú³ dí² héih³² hi³ quiu³ pan³ tsú² Jesús cun³quionh³ cáun² hñu¹jméi¹³ hi³ lɨ́³ láu², jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ ca³jɨenh³ dí² hi³ tsa³ton³ tsú² crei²¹. 
\p  
\v 27 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, hliáu³ joh¹ tsá² ho² ta²¹ ca³jan³ Jesús tɨ³ la³ ñéih³ ñí¹ lɨ́¹ hó²¹ quioh²¹ ñí¹ta²¹, jáun² ca³cuú² ca³ngɨh³ tsú² la³jɨ́n³² hliáu³ raɨnh²¹ cu³ jéin³ ñí¹ zenh¹ Jesús.  
\v 28 Jmɨ́¹jáun² ca³chí² dí² ha¹ hi³ jmɨ́¹ quih³², hi³ jáun² ca³quinh³ dí² cáun² hmɨh³² zɨ́n¹³ la³ cun³ hi³ qui³ quɨh³² jan² tsá² quien²,  
\v 29 hi³ ca³tanh² dí² siáh³ chí¹ tsú² cáun² chí² lɨh³² la³juah²¹ dúh¹ *có²ron¹ná¹ hi³ quioh²¹ jan² tsá² ho² jáɨ¹³, tɨ³la³ chí² lɨh³² jáun² dá² lɨ́³ cun³quionh³ cuoh² hmá² ton² bíh¹. Jɨ³ hi³ ca³zianh³ dí² tsú² siáh³ cáun² hmá² tiéi¹³ tɨ³ cuá² chu²¹ la³juah²¹ dúh¹ cáun² hmá² hɨ́h¹. Jmɨ́¹jáun² ca³cónh³² dí² cú²nga¹, hi³ ca³di³qui³ di³jñí³² dí² ta³ ñí¹ tsú², hi³ zaɨh³² dí² la³ lá²: 
\p ―¡Cuɨ́¹ lɨ³quien² bíh¹ Re²¹ Juo¹³ tsá² judíos! 
\p  
\v 30 Ja³bí¹ ca³tiu³ ca³hñéi³² dí² tsú² siáh³, hi³ cán²³ dí² siáh³ hmá² hi³ zianh³² jáun² Jesús hi³ pá²³ dí² chí¹.  
\v 31 Jmɨ́¹ má²lɨ́²cónh³² dí² jáun² cú²nga¹ né³, ca³chí² dí² siáh³ hmɨh³² zɨ́n¹³ hi³ jmɨ́¹ má²lɨ́²quinh³ dí² jáun², hi³ jáun² ca³quinh³ dí² siáh³ ha¹ hi³ qui³ jmɨ́¹ quih³². Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ ca³jan³ dí² hi³ ca³ñí¹ton¹³ dí² crei²¹. 
\s1 Má²ton³ tsú² Jesús crei²¹ 
\r (Marcos 15:21-32; Lucas 23:26-43; Juan 19:17-27) 
\p  
\v 32 Hú¹ juɨ³² jáun² né³ ca³jenh² tsú² jan² tsá²ñuh² tsá² juú² Cirene, tsá² jmáɨ² Sí¹mu²¹; tsá² hí³ ca³di³quian³ tsú² jmáɨ¹ hi³ cán³ crei²¹ cha¹³ Jesús. 
\p  
\v 33 Tá¹la³ jáun² ca³cha³táunh¹ tsú² tsɨ́³ máh³ míh¹ téh²³ tsú² Gólgota, (hi³ hnió³ juáh³ “Máh³ Mú³² Chí¹ Tsáu²”).  
\v 34 Ñí¹ jáun² jmɨ́¹ cueh³² dí² Jesús mu² má²zéih¹ lɨ́n²¹ quioh²¹ mɨ³ uóun²jɨeh¹³ hi³ hɨ́nh³, hi³ má²jan² mɨ́³ hi³ jmu² hi³ tiá² lieih²¹ tsú²; tɨ³la³ jmɨ́¹ má²lɨ́²jɨ́e³ tsú² jáun² cú¹pih²¹ né³, tiú²uú² ca³he³ yáh³ hɨ́nh³. 
\p  
\v 35 Ta³ má²chí¹tón²¹ jáun² Jesús crei²¹ né³ ca³chí² hliáu³ jáɨ¹³, hi³ jáun² jɨ́e³ dí² nɨ́¹juáh³ hin² joh¹³ ha¹ tsú². [La³ jáun² bíh¹ ca³lɨ³tí³ la³ cun³ hi³ ca³juáh³ jan² hla¹ tɨ³² jë¹ Dió³² jmɨ́¹ ca³juáh³ la³ lá²: “Ca³tsáunh³ tsú² hán² jná¹³ cun³quionh³ hi³ ca³chí² jáɨ¹³”.]  
\v 36 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³tiánh³ ñí¹ jáun² hi³ ná¹jmu² hua³hí¹³.  
\v 37 Jáun² ta³ chí¹ Jesús ca³tón³ tsú² huéh³ hi³ jmu² lin¹ hi³ he³ ca³tɨ²¹ má²ma³ngɨ́³ dí² tsú². Huéh³ jáun² juáh³ la³ lá²: “Tsá² lá² bíh¹ Jesús Tsá² lɨ́n³ Re²¹ Juo¹³ tsá² judíos”. 
\p  
\v 38 Ja³bí¹ ca³ton³ tsú² siáh³ crei²¹ gon³ tsá² háɨn² quionh³ Jesús, jan² tɨ³ cuá² chu²¹ hi³ jan² tɨ³ cuá² cáun¹.  
\v 39 Hi³ jáun² tsá² há² ngaɨ³² ñí¹ jáun² né³, ca³tu³ ca³hión³² Jesús, hi³ ca³la³ hi³ jeih³² chí¹ bíh¹ tsú²,  
\v 40 hi³ juáh³ la³ lá²: 
\p ―¡Hnú² tsá² jlánh¹ juánh³ hi³ tsunh²¹ nú² hñú³ hɨ́en¹ quiú¹³, hi³ jáun² ñí¹ cá²hnɨ́² jmáɨ¹ jáun² né³ jmóuh¹ nú² siáh³, né³² né³, lion¹ huen²! Nɨ́¹juáh³ tson² bíh¹ cu³tí³ hi³ hnú² Jon² Dió³², hi³ jáun² né³, ¡son² ñí¹ chí¹tón²¹ nú² nɨ́² crei²¹! 
\p  
\v 41 Ja³bí¹ la³ jáun² tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³ siáh³ ca³cónh³² cú²nga¹ Jesús, la³ má²quionh³ tsá² ná¹lɨ́n³ tɨ³² liei²¹ jɨ³ tsá²daun³² tsá² ná¹ñí¹ juú² nɨ́², hi³ juónh²³ la³ lá²: 
\p  
\v 42 ―Tsá² siánh³ bíh¹ jlánh¹ ca³lión³² tsú², tɨ³la³ hnga² né³, tiá² la³ lɨ́¹³ yáh³ lión³². Nɨ́¹juáh³ tson² bíh¹ lɨ́n³ tsú² Re²¹ Juo¹³ dí² tsá² Israel, jáun² cuɨ́¹ son² tsú² ñí¹ crei²¹ hnga², hi³ jáun² má¹jáun² tanh¹³ dí² ta²¹.  
\v 43 Má²ca³chá³ tsú² cáun² tsɨ́³ ñí¹con² Dió³², jáun² né³² né³, cuɨ́¹ liáu²¹ Dió³² nɨ́¹juáh³ hi³ tson² hniau³; quí¹ Jon² Dió³² yáh³ nɨ³² má²ca³juáh³ ñí¹con² dí². 
\p  
\v 44 Hí¹ la³ tɨ³ tsá² háɨn² jmɨ́¹ ná¹tón²¹ jáun² crei²¹ cu³tsa³² quionh³ yáh³ tsú² ca³quiu³ ca³je³ siáh³. 
\s1 Jmɨ́¹ jun¹ Jesús 
\r (Marcos 15:33-41; Lucas 23:44-49; Juan 19:28-37) 
\p  
\v 45 Hi³ jáun² jmɨ́¹ tɨ́³ chi³hiú² né³, ca³nieh² tá¹ cáun² hué³², ca³la³ tɨ³ la³ nió¹ hnɨ³² tɨ³ ca³hláu³.  
\v 46 Jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² ca³hóh³² Jesús tiá³, hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Elí, Elí, ¿lema sabactani? (hi³ hnió³ juáh³ “Dió³² Juóu³² jná¹³, Dió³² Juóu³² jná¹³, ¿he³ láɨh³² huen² jná¹³ má²lɨ́²zeh² hnú²?”) 
\p  
\v 47 Ma³ jan² tsá² jmɨ́¹ tionh¹ hí³ ñí¹ jáun² ca³náɨ³², hi³ jáun² ca³juáh³: 
\p ―Líh³ tsá² jmɨ́¹ lɨ́n³ hí³ tɨ³² jë¹ Dió³² má²ñí¹téh¹³ tsá² nɨ́². 
\p  
\v 48 La³ cun³ jmɨ́¹jáun² né³ ngau³ jan² tsá² jmɨ́¹ tionh¹ hí³ ñí¹ jáun² cú²hé², hi³ ca³ñí¹quián¹³ cáun² chí² náh² hɨnh²³ jmáɨ² hi³ ca³ñí¹cuóuh¹³ quionh³ mu² má²zéih¹ lɨ́n²¹ quioh²¹ mɨ³ uóun²jɨeh¹³, hi³ jáun² ca³di³chí³ dí² hná¹³ hmá² tiéi¹³ hi³ ca³ñí¹hiéih¹³ dí² ho³ Jesús, hi³ hnió³ dí² hɨ́nh³.  
\v 49 Tɨ³la³ tsá² ñí¹ hná¹ hí³ né³ ca³juáh³: 
\p ―Nɨ́² tín² cuɨ́¹ lɨ́³ cu³ nɨ́²; cuɨ́¹ neh²¹ nɨ́¹juáh³ hi³ já³² Líh³ hi³ ja³liau³. 
\p  
\v 50 Jáun² Jesús ca³hóh³² siáh³ cónh³í¹ cu³ jéin³² tiá³ lɨ́n³², hi³ jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ cua³ha³ tsɨ́³.  
\v 51 Hi³ jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² ca³zen³ tɨ³ tun³ zaɨnh²¹ hmɨh³² jmɨ́¹ hí¹jnáɨ²³ ñí¹ jlánh¹ hɨ́en¹ quioh²¹ cuáh³² chín¹, hi³ ca³lɨ³liau³ tɨ³ chi³cuú² hi³ tsa³ la³ tɨ³ hué³². Jmɨ́¹jáun² ca³jɨ́eh³ siáh³ hué³², hi³ jáun² hláu² né³, ca³juú² ca³tsúnh²,  
\v 52 hi³ jáun² jmɨ́¹jáun² ca³qui³ ca³niá³ siáh³ tá²hón³²; hi³ hí¹ ca³la³ tɨ³ juóun³² lɨ́n³² yáh³ hla¹ ca³jenh¹³, tsá² jmɨ́¹ má²ná¹chan¹ joh¹ Dió³².  
\v 53 Tsá² hí³ ca³huén² hñu³ tá²hón³² jmɨ́¹ má²ca³jenh¹³ jáun² Jesús máh³, hi³ jáun² taunh³ já¹ juú² Jerusalén, juú² ná¹chan¹ ñí¹con² Dió³²; ñí¹ jáun² ca³jɨ́e³² juóun³² lɨ́n³² tsáu². 
\p  
\v 54 Né³² né³, jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ jáun² hliáu³ tsá² chín¹ tsá² romano hi³ má²jɨ́eh²³ hué³² jɨ³ la³jɨ́³² hi³ ná¹lɨ́²³ ñí¹ hná¹ jáun² nɨ́² siáh³, quionh³ hliáu³ joh¹, tsá² jmɨ́¹ ná¹jmu² hí³ hua³hí¹³ Jesús, jɨ³lɨn² bíh¹ tsú² ca³juénh² lɨ́n³², hi³ jáun² ca³juónh³ tiáunh¹: 
\p ―¡Cu³tí³ bíh¹ la³ Jon² Dió³² bíh¹ hla¹ nɨ́²! 
\p  
\v 55 Có³² jáun² jmɨ́¹ tionh¹ juóun³² tsá²mɨ³ hi³ jmɨ́¹ ná¹jɨ́e²³ ñí¹ uóunh³, tsá² hí³ jmɨ́¹ má²ca³ñi³táunh¹ cu³hna²¹ Jesús ca³la³ tɨ³ hué¹³ Galilea, jɨ³ hi³ jmɨ́¹ má²ca³ma³cáu³² siáh³.  
\v 56 Ja¹ tsá² hí³ jmɨ́¹ zenh¹ Má²réi³ tsá² ja³ juú² Magdalá, jɨ³ Má²réi³ mí¹ziú¹³ Jacobo quionh³ Sé³², jɨ³ mí¹ziú¹³ tsá¹ jon² Zebedeo nɨ́² siáh³. 
\s1 Jmɨ́¹ já¹haun³ Jesús 
\r (Marcos 15:42-47; Lucas 23:50-56; Juan 19:38-42) 
\p  
\v 57 Jáun² jmɨ́¹ má²ja³quián³ tá¹tsɨ²¹ hiú² né³, cuan³ jan² tsá²ñuh² tsá² hánh³, tsá² jmáɨ² Sé³², tsá² hí³ zian² juú² Arimatea; ja³bí¹ tsá² hí³ jmɨ́¹ má²lɨ́n³ tsá² hen² tɨ³ con² Jesús.  
\v 58 Jáun² ñéi¹ hi³ ca³ñí¹ma¹³ hla¹ Jesús ñí¹con² Pilato; jmɨ́¹jáun² ca³jmú³ Pilato héih³² hi³ jɨenh³ tsú² hla¹ Jesús ñí¹con² tsá² hí³.  
\v 59 Jáun² Sé³² ca³cón³² hla¹ hi³ ca³tsáɨnh³² dí² cáun² hmɨh³² jmuh³ tiáu² hi³ ná¹jɨ²¹ hi³ lɨ́³ cun³quionh³ mí²ñi³² lino;  
\v 60 hi³ jáun² ca³ñí¹hón²¹ dí² cáun² hñu³ tá²hón³² hmaɨ²¹ ñí¹ jmɨ́¹ má²ca³hó³ dí² hnga² hñu³ hláu². Jmɨ́¹ má²lɨ́²jnáɨ³² dí² jáun² ho³ tá²hláu² quionh³ cá² máɨ³ quɨ́n¹ pa²¹ né³, jáun² ngah³.  
\v 61 Hi³ jáun² la³ re² ho³ tá²hón³² jáun² jmɨ́¹ tionh¹ tá¹ gon³ Má²réi³, tsá² ja³ hí³ juú² Magdalá jɨ³ Má²réi³ jan² nɨ́² siáh³. 
\s1 Hliáu³ tsá² jmɨ́¹ ná¹jmu² hua³hí¹³ tá²hón³² quioh²¹ Jesús 
\p  
\v 62 Jmɨ́¹ cá¹jniá²¹ jáun² hi³ ná¹jueh³² *Jmɨ́¹hɨ́en¹, jáun² tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³ la³ má²quionh³ tsá² *fariseos ca³ñí¹jɨen¹³ Pilato,  
\v 63 hi³ ca³ñí¹zeh¹ dí² la³ lá²: 
\p ―Hnú² tsá² ho² ta²¹, má²tsau³² tsɨ́³ jnoh¹ hi³ tá¹la³ jmɨ́¹ zian² tsá² tɨ́¹ jáɨn² hí³ ca³juáh³ hi³ ñí¹ cá²hnɨ́² jmáɨ¹ néh¹ jenh¹³ dí² ja¹ hla¹.  
\v 64 Jáun² né³, chú³² zen¹³ nú² tsá² tsa³jmú³ hua³hí¹³ ca³la³ tɨ³ ñí¹ ca³táɨh¹³ cá²hnɨ́² jmáɨ¹, quí¹ nɨ́² lɨ́¹ já¹taunh²¹ tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² tsú² ta³ já¹niéi² hi³ tsa³chin² hla¹, hi³ má¹lɨ³² jáun² né³ záɨh³² tsáu² la³ lá²: “¡Má²ca³jenh¹³ bíh¹ tsú² ja¹ hla¹!” Quí¹ jú¹ tɨ́¹jáɨ² ñí¹ ca³táuh³ jáun² dá² lɨ́¹³ cáun² hi³ tɨ³ jlánh¹ bíh¹ huáh² tsɨ́³ la³ cónh³ bíh¹ tɨ́¹jáɨ² la³ñí¹ jáun². 
\p  
\v 65 Jáun² ca³juáh³ Pilato: 
\p ―Ó³² tionh² cun³ nió³ hliáu³. Cuá²táunh¹ náh² quiúnh¹ tsú², cuá²jmu³ náh² hua³hí¹³ re² lɨ́n³² tá²hón³² la³ cun³ ñí¹lɨ́²³ jen²³ náh². 
\p  
\v 66 Jáun² ja³taunh²¹ bíh¹ tsú² hi³ ca³ñí¹jnáɨ¹ re² lɨ́n³² tá²hón³², hi³ ca³tón³ dí² cáun² li²¹ ñí¹ quɨ́n¹ jáun² hi³ lin¹ hi³ má²dí¹jnaɨ³² tiá³, hi³ jáun² ca³chan³ dí² cun³ nió³ hliáu³ ñí¹ jáun² hi³ jmu³ hua³hí¹³. 
\c 28  
\s1 Jmɨ́¹ ca³jenh¹³ Jesús 
\r (Marcos 16:1-8; Lucas 24:1-12; Juan 20:1-10) 
\p  
\v 1 Jáun² né³, jmɨ́¹ má²ca³nga² *jmáɨ¹ hi³ tianh³² tsú² tie³, jmɨ́¹ má²já²jnia² la³ñí¹ jmáɨ¹ hi³ ca³lɨ³liau³ sɨ́²ma¹ná¹, ngau³ Má²réi³ tsá² ja³ hí³ juú² Magdalá, la³ má²quionh³ Má²réi³ jan² nɨ́² siáh³ hi³ ca³ñí¹jɨ́e¹³ tá²hón³².  
\v 2 Cu³diá²jan² jmɨ́¹ ca³jɨ́eh³ hué³² tiá³ lɨ́n³², quí¹ jan² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² Juo¹³ dí² la³ ca³son² hñu³mɨ³cuú² hi³ cuan³ ho³ tá²hón³², hi³ jáun² ca³lɨ́h³ tsú² tɨ³ có³² quɨ́n¹ hi³ jmɨ́¹ dí¹jnáɨ²³ jáun² ho³ tá²hón³², hi³ jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ ca³cua³tsɨ́¹ tsú² ñí¹ quɨ́n¹ jáun².  
\v 3 Tsá² hí³ jmɨ́¹ jniá³ cú²tú² cú²zɨ́n³ la³jmɨ́¹ jniá³ sɨ́² quioh²¹ miíh³², hi³ jáun² ha¹ tsú² né³, jmɨ́¹ tiáu² la³jmɨ́¹ tiáu² jan³².  
\v 4 Jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ hliáu³ hi³ jáun², jáun² lɨ́¹ ca³juan³ bíh¹ hi³ ca³juénh²; hi³ jáun² ca³ta³tonh¹ la³jmɨ́¹ tionh² tsá² má²ná¹jún¹.  
\v 5 Jáun² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² ca³záɨh³ tsá²mɨ³ hí³ la³ lá² jmɨ́¹ ca³cha³táunh¹: 
\p ―Ha³ lɨ́² juenh³ náh². Jná¹³ ño¹ hi³ hnoh² hnah²³ Jesús Tsá² ca³taun³ hí³ crei²¹ bíh¹.  
\v 6 Tɨ³la³ tiú²uú² hin² zian² yáh³ ñí¹ lá², quí¹ má²ca³jenh¹³ bíh¹ tsú², rón³² la³ cun³ hi³ qui³ ca³juáh³ tsú² jáun² jmɨ́¹tin². Sá¹nɨ́² dúh¹ ñá²jɨe³ náh² ñí¹ jmɨ́¹ ca³quión³² tsú² hla¹.  
\v 7 Jáun² né³, tia³juɨ³² cuá²tánh¹ náh², cuá²zéih³ náh² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² tsú² la³ lá²: “Má²ca³jenh¹³ bíh¹ tsú² ja¹ hla¹; hi³ jáun² né³² né³, má²tsó³² tsú² chí¹ján³ tɨ³ Galilea la³ cun³ bíh¹ hnoh², hi³ jáun² ñí¹ jáun² lɨ́¹³ cuá¹jɨen¹ náh² tsú²”. Jɨ́³²la³ hi³ nɨ́² bíh¹ ja³ jná¹³ hi³ ja³juánh³² ñí¹con² hnoh². 
\p  
\v 8 Hi³ jáun² tia³juɨ³² lɨ́n³² bíh¹ ja³tanh²¹ tsá²mɨ³ hí³, hi³ hí¹juenh²¹, jɨ³ hi³ hí¹tsah³ siáh³ tá¹la³ jáun²; hi³ ca³ñí¹caun² dí² jáɨ¹³ ñí¹con² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² tsú².  
\v 9 Tá¹la³ hí¹tsá²tánh¹ jáun² tsá²mɨ³ hí³ ca³ma³jnia³² Jesús ñí¹con², hi³ ca³juáh³: 
\p ―Hia² náh². 
\p Jáun² tsá²mɨ³ hí³ ca³ma³janh³² ñí¹con² Jesús hi³ ca³ma³tsu³ ma³jónh³² dí² tsú², hi³ ca³zanh³ dí² ta³ tsú².  
\v 10 Jáun² Jesús ca³juáh³ ñí¹con² tsá²mɨ³ hí³: 
\p ―Ha³ lɨ́² juenh³ náh². Cuá²zéih³ náh² renh² jná¹³ hi³ hniáuh³² tsa³táunh¹ tsú² Galilea, hi³ jáun² ñí¹ jáun² jenh¹³ jnoh¹. 
\s1 Jáɨ¹³ hi³ ca³chá³ hliáu³ 
\p  
\v 11 Tá¹la³ má²hí¹tsá²tánh¹ jáun² tsá²mɨ³, ja³bí¹ ma³ jan² hliáu³ hí³ ja³tanh²¹ tɨ³ já¹ juú², tsá² jmɨ́¹ ná¹jmu² hí³ hua³hí¹³ tá²hón³², hi³ ca³ñí¹zeh¹ tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³ la³jɨ́³² la³ cun³ hi³ má²lɨ³² jáun².  
\v 12 Jáun² tsá² hí³ né³ ca³ñí¹lienh¹³ tsá²daun³² tsá² ná¹ñí¹ juú², hi³ ca³ñí¹jmú¹³ cá²hon³ quionh³; jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³cuéh³ dí² hliáu³ hliáun³ lɨ́n³² quɨe³,  
\v 13 hi³ jáun² ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p ―Hnoh² juáh¹³ náh² hi³ ta³ hua² tá¹la³ ná¹cuóun¹ bíh¹ náh² ca³cha³táunh¹ tsá² haɨn²¹ tɨ³ con² Jesús hi³ cuɨ́²ñí¹han¹³ hla¹ Jesús.  
\v 14 Hi³ nɨ́¹juáh³ ca³lɨ³ ñi³² tsá² ho² ta²¹ jáɨ¹³ nɨ́² né³, jnoh¹ tauh¹³ tiá³ hi³ má¹hiún¹³ jnoh¹ tsɨ́³ tsú², hi³ jáun² tiá² lɨ³ zia³² uu³mí²tsɨ³² ñí¹con² hnoh². 
\p  
\v 15 Hi³ jáun² jmɨ́¹jáun² né³ ca³héi³ hliáu³ quɨe³, hi³ jáun² ñí¹jmú¹³ la³ cun³ hi³ má²lɨ́²juáh³ tsú² jáun². Hi³ jáun² la³ jáun² bí¹ ná¹juáh²³ tsá² *judíos la³ tɨ³ ta³né³². 
\s1 Ta²¹ hi³ ca³cué³ Jesús ñí¹con² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² 
\r (Marcos 16:14-18; Lucas 24:36-49; Juan 20:19-23; Hechos 1:8) 
\p  
\v 16 Jáun² né³, tán¹ quian³jan² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² tsú² ja³taunh²¹ tɨ³ tsɨ³ máh³ có³² Galilea ñí¹ jmɨ́¹ má²ca³juáh³ jáun² Jesús jmɨ́¹tin².  
\v 17 Hi³ jáun² jmɨ́¹ ca³jɨ́en³² tsú² Jesús, ca³ma³tsu³ ma³jónh³² dí²; uá¹jinh¹ ma³ jan² tsáu² jmɨ́¹ ná¹tioh³ tun³ tsɨ́³.  
\v 18 Jáun² Jesús ca³ja³janh³² ñí¹con² tsá² hí³, hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p ―Jná¹³ má²ho² jáɨ¹³ ñí¹ ca³la³ jɨ́³² hñu³mɨ³cuú² jɨ³ ñí¹ hué²¹ lá² nɨ́² siáh³.  
\v 19 Cuá²táunh¹ náh² ñí¹con² la³jáh³ dúh¹ ñí¹ juo³ tsá² jma², cuá²jmu³ náh² hi³ han³ tsú² tɨ³ con² jná¹³; cuá²zion³ náh² tsú² jmáɨ² cun³quionh³ héih³² quioh²¹ Jméi² dí², jɨ³ Jon² tsú², jɨ³ cun³quionh³ héih³² quioh²¹ Jmɨ́²chí³ Chun¹ nɨ́² siáh³.  
\v 20 Cuá²ma³tɨn¹³ náh² tsú² hi³ ma³tí³² la³jɨ́³² héih³² hi³ má²cá²jmú³² jná¹³ ñí¹con² hnoh². Hi³ cuɨ́¹ lɨ³ ñíh¹ náh² siáh³ hi³ jná¹³ zenh² ná¹ quiúnh¹ hnoh² ca³la³ tɨ³ ñí¹ cá¹táuh³ jmáɨ¹. [Cun³ nɨ́² bíh¹ tí³ jáɨ¹³.]