\id LUK  
\h LUCAS 
\toc1 Jú¹ Chú³² Hi³ Ca³jmú³ Lucas 
\toc2 LUCAS 
\toc3 Lc. 
\mt2 Jú¹ Chú³² Hi³ Ca³jmú³ 
\mt1 Lucas 
\c 1  
\p  
\v 1 Hnú² reh² Tíoh³, juóun³² lɨ́n³² tsáu² má²ca³jmú³ sí², la³ cun³ hi³ ca³ngɨ¹³ tsú² hi³ ca³lɨ³ jáun² ja¹ quiú¹³ dí² jmɨ́¹tin².  
\v 2 Ca³jmú³ tsú² sí² la³ cun³ rón³² hi³ ca³ma³ta² jnoh¹ jáun² tsá² ca³jɨ́e³ la³ cun³ jmɨ́¹ ca³lɨ³liau³, tsá² ca³nga³ hí³ jú¹ chú³² quioh²¹ Jesús.  
\v 3 Ja³bí¹ jná¹³ uá²jaɨ³² má²cá²hnáuh³² re² lɨ́n³² la³jɨ́³² jú¹ tson² la³ cun³ jmɨ́¹ ca³lɨ³liau³, hi³ jáun² ca³lén¹³ jná¹³ hi³ chú³² nɨ́¹juáh³ jná¹³ siáh³ jmu¹ cáun² sí² hi³ rá¹tioh³ jú¹ tson² ca³la³ re² he² hná¹, hi³ zein²¹ ná¹ ñí¹con² hnú² reh² Tíoh³;  
\v 4 hi³ jáun² tɨ³ lɨ³mí¹ re² lɨ³ ñíh¹³ hnú² jú¹ tson² hi³ má²ca³ma³ta² hnú² jáun² tsáu². 
\s1 Jan² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² juáh³ hi³ lɨ³zian² Juan², tsá² zion³ tsáu² jmáɨ² 
\p  
\v 5 Jmáɨ¹ hi³ jmɨ́¹ cuá¹lɨ́n³ Herodes re²¹ ñí¹con² tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Judea, jmɨ́¹jáun² jmɨ́¹ zian² jan² mí²tsáu² jmáɨ² Zacarías, tsá² hí³ jmɨ́¹ hún¹ ja¹ tsá² cu³ nió³ quioh²¹ Abías. Ñí²cuo² tsú² jmɨ́¹ jmáɨ² Elisabet, tsá² ñí¹ má²cú¹ má²ñeh¹ jón²zɨ́h¹ hla¹ mí²tsáu² Aarón.  
\v 6 Tá¹ gon³ jáun² tsú² jmɨ́¹ chun¹ ñí¹con² Dió³², hi³ jmɨ́¹ tɨ́² má²tí³² tsú² héih³² jɨ³ liei²¹ quioh²¹ Dió³² Juo¹³ dí², la³ cun³ hí¹ jan² tiá² hin² lɨ́¹³ chá³² tso³.  
\v 7 Tɨ³la³ tiá² jon² tsú² jmɨ́¹ zian² yáh³, quí¹ tiá² jmɨ́¹ lɨ́²³ yáh³ can³ Elisabet hí³ jon², hi³ ja³bí¹ jmɨ́¹ má²lieih²¹ bíh¹ tsú² siáh³ tá¹ gon³ jáun². 
\p  
\v 8 Ca³chó³² jmáɨ¹ hi³ tɨn³ Zacarías quionh³ mí²tsáu² tsá² quionh³ hi³ jmu³ ta²¹ ta³ ñí¹ Dió³².  
\v 9 La³ cun³ hi³ jmɨ́¹ ná¹ngɨ²³ jáun² tsá² ná¹lɨ́n³ hí³ mí²tsáu² hi³ tan² chi² jáɨ¹³, jmɨ́¹jáun² ca³chi² tsú² jáɨ¹³, jáun² Zacarías bíh¹ tɨn³ hi³ tsa³hi³² hñu³ cuáh³² chín¹ quioh²¹ Dió³² Juo¹³ dí², hi³ tsa³jín² ziún².  
\v 10 Tá¹la³ jmɨ́¹ dí¹jɨn³² tsú² jáun² ziún² ñí¹hiú¹³ né³, la³jɨ́n³² tsá² tionh² ñí¹ tauh²¹ la³ñí¹ jmɨ́¹ ná¹liéinh³² Dió³².  
\v 11 Jmɨ́¹jáun² ca³jnia³ jan² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² ñí¹con² Zacarías, hi³ zenh² tɨ³ cuá² chu²¹ can³² ñí¹hiú¹³ ñí¹ dí¹jɨn³² tsú² jáun² ziún².  
\v 12 Jmɨ́¹ ca³jɨ́en³² jáun² Zacarías tsá² hí³ né³, ca³la³ tiá² ñi³² he³ jmu³ bíh¹ tsú² lɨ³, ca³juénh² lɨ́n³² bí¹ tsú².  
\v 13 Tɨ³la³ tsá² hí³ né³, ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Zacarías, ha³ lɨ́² juenh³, quí¹ Dió³² má²ca³náɨ³² hi³ hiú² mɨh³² hnú² jáun², hi³ jáun² né³bí¹ chau²¹ jmáɨ¹ hi³ lɨ³zian² jan² jon² Elisabet ñí²cuonh² hnú², tsá² teh¹ nú² Juan².  
\v 14 Nɨ́¹ má¹ca³lɨ³zian² jáun² dáɨn² lɨ³ tsɨnh¹ lɨ́n²¹ nú², hi³ lɨ³ hiún² lɨ́n³² siáh³ honh² nú². Ja³bí¹ juóun³² lɨ́n³² siáh³ tsá² siánh³ lɨ³ hiún² tsɨ́³ nɨ́¹ má¹jáun²;  
\v 15 quí¹ jónh³² hnú² lɨ³quien² ñí¹con² Dió³², jan² tsá² tiá² hɨ́nh³ mu² ráu³ mɨ³ uóun²jɨeh¹³, sa³jun³ ma³chéi³ hɨ́nh³, jan² tsá² má²canh² Jmɨ́²chí³ Chun¹ hñu³ tsɨ́³ ñeh² bíh¹ hi³ lɨ³zian².  
\v 16 Hi³ hí³ bíh¹ jmu³ hi³ juóun³² tsá² zian² hué³² *Israel jinh²¹ tɨ³ ñí¹con² Dió³² Juo¹³.  
\v 17 Juan² hí³ bíh¹ joh¹³ jmɨ́²chí³ jɨ³ pí³ hi³ la³jmɨ́¹ quian³² jáun² Líh³, tsá² jmɨ́¹ lɨ́n³ hí³ *Tɨ³² jë¹ Dió³² jmɨ́¹tin², hi³ hí³ bíh¹ tín² tsó³² chí¹ján³ la³ cónh³ bíh¹ Tɨ³² Juo¹³ dí². Hí³ bíh¹ jmu³ hi³ tiánh³² tsáu² re² tɨn² quionh³ jón²zɨ́h¹; hi³ jáun² tsá² tiá² má²tí³² héih³² quioh²¹ Dió³² né³, má²lɨ³tɨn² bíh¹ ma³tí³² má¹jáun². La³ jáun² bíh¹ chan³ tsú² hua³jan²¹ tsáu², hi³ jáun² hen³ tsáu² Tɨ³² Juo¹³ dí². 
\p  
\v 18 Jáun² Zacarías ca³záɨh³ tsá² hí³: 
\p ―¿Ha³ bí¹ lánh³ rón³² lɨ³ ño¹ jná¹³ hi³ tson² jáɨ¹³ juáh³ hnú² nɨ́²? Quí¹ jan² tsá² má²liei²¹ lɨ́n²¹ bíh¹ jná¹³ quiúnh¹ ñí²uón³². 
\p  
\v 19 Jáun² tsá² hí³ ca³juáh³ siáh³: 
\p ―Jná¹³ Gabriel, tsá² zenh² ná¹ ta³ ñí¹ Dió³², Tsá² lɨ́²ze³ jná¹³ hi³ ja³ngáɨ¹ ná¹ jú¹ chú³² lá² ñí¹con² hnú².  
\v 20 Tɨ³la³ ta³né³², cun³ñí¹ hi³ tiá² ta²¹ lɨ́²tionh² hnú² la³ cun³ hi³ lɨ́²juánh³² jná¹³ nɨ́², jáun² tiú²uú² lɨ́¹³ yáh³ hléh¹³ hnú², ca³la³ ñí¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ lɨ³zian² jónh³² hnú². Jáɨ¹³ lá² lɨ³tí³ la³ cun³ jmáɨ¹ hi³ má²tón³². 
\p  
\v 21 La³jɨ́n³² tsá² jmɨ́¹ tionh¹ hí³ ñéih³ ñí¹ tauh²¹ jáun² la³ñí¹ jmɨ́¹ ná¹he² ná¹jan² Zacarías. Má²ná¹tsá²cáun² lɨ́n³² bíh¹ tsɨ́³ tsú², quí¹ he³ láɨh³² sa³ ca³lén³ lɨ́n³² yáh³ Zacarías ñí¹hiú¹³ jáun².  
\v 22 Tɨ³la³ jmɨ́¹ cuá¹han³ jáun² Zacarías má¹ná¹, tiú²uú² lɨ́²³ yáh³ hléh³²; jmɨ́¹jáun² ca³lɨ³lieih²¹ tsá² jmɨ́¹ ná¹jaun² tsú² hí³ hi³ zia³² cáun² hi³ ca³jnia³ jéinh³² tsú² ñí¹hiú¹³ jáun². Jmɨ́¹jáun² ca³jmú³ tsú² lin¹ quionh³ cuo² hi³ tiú²uú² lɨ́²³ hléh³². 
\p  
\v 23 Jmɨ́¹ ca³tsɨ́n¹³ jáun² jmáɨ¹, la³ cun³ jmáɨ¹ hi³ ca³tɨn¹ jáun² Zacarías jmu³ ta²¹ hñu³ cuáh³² chín¹ né³, ngah³ hñú¹³.  
\v 24 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³can³ Elisabet jon², hi³ jáun² cun³ hñá³ zɨ́h² tiá² cuá²han³ tsú² hñú¹³, hi³ jmɨ́¹ cuá¹lɨ́n²³ la³ lá²: 
\p  
\v 25 ―Juóu³² jná¹³ má²ca³jmú³ la³ lá² ñí¹con² jná¹³, hi³ quin³ hua³heih²¹ quion²¹ jná¹³ ñí¹con² la³jɨ́n³² tsáu², hi³ tiá² jmɨ́¹ lɨ́²³ can²¹ jná¹³ dáɨn². 
\s1 Tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² juáh³ hi³ lɨ³zian² Jesús 
\p  
\v 26 La³ má²jñéi³ zɨ́h² hi³ lɨ³ la³ jáun² né³, ca³zen³ siáh³ Dió³² Gabriel, tsá²cuú² tsá²ta³, la³ tɨ³ cáun² juú² hɨ́n¹³ tɨ³ Galilea, juú² jmáɨ² Nazaret,  
\v 27 hi³ tsa³jɨen³ jan² tsá²mɨ³ tsá¹máɨ¹³, tsá² jmáɨ² Má²réi³, tsá² tiá² tsá²ñuh² má²ca³cáuh³². Tsá² hí³ ná¹lɨ́³ jáɨ¹³ hi³ jenh¹³ cuo² quionh³ jan² tsá²ñuh² jmáɨ² Sé³², tsá² ñí¹ má²cú¹ má²ñeh¹ jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ re²¹ Dá²vi²¹.  
\v 28 Jáun² ca³hi³ tsá² hí³ ñéih³ ñí¹ jmɨ́¹ cuá³ jáun² Má²réi³, hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―¡Hia² nú², hnú² tsá² jlánh¹ tɨ³² tsɨ́³ Dió³²! Dió³² Juo¹³ dí² zenh² quiúnh¹ hnú². [Jlánh¹ má²mieh² hnú² Dió³² la³ cun³ bí¹ la³jɨ́n³² tsá²mɨ³ siánh³.] 
\p  
\v 29 Lɨ́¹ ca³lɨn³ bíh¹ Má²réi³ jmɨ́¹ ca³náɨ³² jáɨ¹³ hi³ ca³hléh³ jáun² tsá² hí³. Jmɨ́¹jáun² ca³lɨ́n¹³ tsú² hi³ he³ lɨ³ la³ jáun² hleh³² tsá² hí³.  
\v 30 Jáun² tsá² hí³ né³ ca³juáh³ siáh³: 
\p ―Má²réi³, ha³ lɨ́² juenh³, quí¹ Dió³² má²hnió³ ma³mieh² hnú².  
\v 31 Jáun² né³, né³² can¹³ hnú² jan² dáɨn², Tsá² teh¹ nú² Jesús.  
\v 32 Tsá² hí³ bíh¹ Tsá² lɨ³quien²; Tsá² téh³ tsú² Jon² Dió³², Tsá² cú² juenh². Hi³ jáun² Dió³² Juo¹³ dí² jmu³ hi³ cuá¹ho² tsú² jáɨ¹³ hi³ lɨ́n³ tsú² re²¹ la³jmɨ́¹ ca³cuá³ hla¹ re²¹ Dá²vi²¹ jméi² dí¹hio³ ñú¹deh³ tsú², tsá² jmɨ́¹ zian² jmɨ́¹tin²;  
\v 33 hi³ jáun² tsá² hí³ bíh¹ cuá³², hi³ cuá¹ho² jáɨ¹³ cun³ jmɨ́¹hi³nio² ca³tɨn¹ la³jɨ́n³² tsá² Israel. Jáɨ¹³ hi³ hau³ tsú² jáun², tiá² tón³² jmáɨ¹ táuh³ yáh³. 
\p  
\v 34 Jáun² né³, Má²réi³ ca³ngáɨh³ siáh³ tsá² hí³: 
\p ―¿Lánh³ bíh¹ rón³² lɨ́¹³ la³ jáun², nɨ́¹juáh³ tiá² ñí²uón³² jná¹³ má²zian² yáh³? 
\p  
\v 35 Jáun² tsá² hí³ ca³juáh³ siáh³: 
\p ―Jmɨ́²chí³ Chun¹ joh¹ Dió³² bíh¹ já³² ñí¹con² hnú², jɨ³ pí³ quioh²¹ Dió³² Tsá² cú² juenh², hi³ jláɨn³² hnú² la³jmɨ́¹ lɨ́³ cáun² jnie². Jáun² dáɨn² hí³ jónh³² hnú² lɨ́¹³ cuá¹chan¹ hi³ ca³tɨn¹ Dió³², hi³ jáun² tsá² hí³ téh³ tsú² jon² Dió³².  
\v 36 Ja³bí¹ Elisabet renh² hnú² uá²jaɨ³², lɨ³zian² jan² jon² uá¹jinh¹ má²lieih²¹ lɨ́n²¹ tsú²; hi³ jáun² né³, ta³né³² má²tí³ jñéi³ zɨ́h² hi³ quian² tsú² jon², tsá² jmɨ́¹ juáh²³ tsáu² hi³ cun³ tiá² lɨ́¹³ bíh¹ can³ jon².  
\v 37 Quí¹ ñí¹con² Dió³², hí¹ cáun² yáh³ hi³ juóuh³² tiá² zia³². 
\p  
\v 38 Hi³ jáun² Má²réi³ né³ ca³juáh³: 
\p ―Jná¹³ la³², tsá² lɨ́n³ ná¹ quian²¹ Juóu³² ná¹, hi³ jáun² cuɨ́¹ jmu¹ bíh¹ Dió³² ñí¹con² jná¹³ la³ cun³ hi³ má²lɨ́²juah²¹ hnú² nɨ́². 
\p Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ngah³ tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² ñí¹ ta³ ñí¹ Má²réi³. 
\s1 Tsó³² Má²réi³ hñú¹³ Elisabet 
\p  
\v 39 Jmáɨ¹ jáun² ngau³ Má²réi³ cú²hé² juɨ³² máh³, hi³ chau²¹ cáun² juú² hɨ́n¹³ tɨ³ Judea.  
\v 40 Jmɨ́¹ cá¹chó²¹ tsú² jáun², ca³hi³ ñéih³ hñú¹³ Zacarías, hi³ ca³juáh³: 
\p ―Hia² nú² Elisabet. 
\p  
\v 41 Jmɨ́¹ má²lɨ́²niéi³² jáun² Elisabet hi³ ca³juáh³ jáun² Má²réi³: “Hia² nú²”, jáun² la³juɨ³² ca³jɨ́enh³² dáɨn² hñu³ héin¹, hi³ ca³cónh³² siáh³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ hñu³ tsɨ́³ Elisabet hí³.  
\v 42 Jmɨ́¹jáun² ca³hléh³ tiá³ lɨ́n³² hi³ ca³juáh³: 
\p ―Dió³² jlánh¹ má²ca³ma³mieh² hnú² la³ cónh³ bíh¹ la³jɨ́n³² tsá²mɨ³ siánh³, jɨ³ jónh³² nú² siáh³ má²ca³ma³mieh² Dió³².  
\v 43 ¿Hin² dá² tsánh² jná¹³, hi³ jáun² sa³ mí¹ziú¹³ Juóu³² máh³ jná¹³ ja³ hi³ ja³jɨe³?  
\v 44 Quí¹ la³ cun³ jmɨ́¹ lɨ́¹cuen²¹ hnú² Dió³², ca³la³ hiún² lɨ́n³² bíh¹ tsɨ́³ jón³² jná¹³ ca³jɨ́enh³² tiá³ lɨ́n³² hñu³ hén² ná¹.  
\v 45 Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² hnú², tsá² ca³tionh² hnú² ta²¹, quí¹ lɨ³tí³ bíh¹ la³ cun³ hi³ má²ca³juáh³ Dió³² Juo¹³ dí². 
\p  
\v 46 Hi³ jáun² Má²réi³ ca³juáh³: 
\q1 Jmɨ́¹ tsɨn³² jná¹³ má²quien² Juóu³² jná¹³, 
\q1  
\v 47 hi³ má²hiún² tsɨn³² jná¹³ ca³tɨn¹ Dió³² Tsá² liáu³² jná¹³. 
\q1  
\v 48 Quí¹ Dió³² má²ca³taunh² jná¹³ hó¹ñí¹, tsá² lɨ́n³ jná¹³ quian²¹ tsú². 
\q1 Hi³ jáun² la³jɨ́n³² tsá² zian² ta³né³² jɨ³ jmáɨ¹ né³bí¹ ja³² juáh³ hi³ jná¹³ jan² tsá² jlánh¹ bí¹ jmɨ́¹ ren². 
\q1  
\v 49 Quí¹ Dió³² Tsá² hɨ́en¹, Tsá² cú² juenh² má²ca³jmú³ hliáun³ lɨ́n³² hi³ chú³² ñí¹con² jná¹³; 
\q1  
\v 50 hi³ ja³² mií³ tsɨ́³ tsú² ñí¹con² ca³la³ jɨ́n³² tsá² jmu² juénh² ñí¹con² tsú². 
\q1  
\v 51 Quí¹ ta²¹ jueh³² lɨ́n³² má²ca³jmú³ Dió³², hi³ ca³láɨh¹³ hniéi² ñí¹con² tsá² jmɨ́¹ ná¹jmu² tonh², 
\q1 jáun² lɨ́¹ ca³háɨn³² ma³ quin³² bíh¹ tsá² hí³ lɨ³. 
\q1  
\v 52 Ca³jmú³ tsú² hi³ tiú²uú² quien² tsá² jmɨ́¹ ná¹quien², 
\q1 hi³ jáun² tsá² tsɨ́¹juɨ́³ bíh¹ ca³zion³ tsú² hi³ lɨ³quien². 
\q1  
\v 53 Tsá² jmɨ́¹ tionh¹ ñí¹cuóunh²¹ bíh¹ ca³cuéh³ tsú² hliáun³ lɨ́n³², 
\q1 hi³ jáun² tsá² hánh³ né³, lɨ́¹ haɨ²¹ cuá² ta³ bíh¹ ca³chanh³ tsú². 
\q1  
\v 54 Ca³ma³hon³ tsú² tsá² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Israel, tsá² quian²¹, 
\q1 tiá² ca³ja³có³ yáh³ tsɨ́³ tsú² hi³ jmu³ juenh² tsɨ́³ ñí¹con² tsá² hí³, 
\q1  
\v 55 la³ cun³ rón³² lɨ́³ jáɨ¹³ hi³ ca³jmú³ tsú² quionh³ dí¹hio³ ñú¹deh³ dí² jmɨ́¹tin². 
\q1 Hi³ ca³jmú³ tsú² jáun² jáɨ¹³ quionh³ hla¹ Há²bran²¹ hi³ já³² mií³ tsɨ́³ tsú² la³ cun³ jmɨ́¹hi³nio², 
\q1 la³ má²quionh³ jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ tsá² hí³. 
\p  
\v 56 Jmɨ́¹ má²lɨ́²juáh³ jáun² Má²réi³ la³ nɨ́² né³, ca³ta³cua¹³ cun³ hnɨ³² zɨ́h² hñú¹³ Elisabet. Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ngah³ siáh³ hñú¹³. 
\s1 Jmáɨ¹ hi³ ca³lɨ³zian² Juan² tsá² zion³ tsáu² jmáɨ² 
\p  
\v 57 Jmɨ́¹ lɨ́¹cáɨn² jáun² né³, ca³chó³² jmáɨ¹ hi³ lɨ³zian² jon² Elisabet, hi³ jáun² ca³lɨ³zian² jan² ñú²míh¹ jon² tsú².  
\v 58 Jmɨ́¹ ca³lɨ³ ñi³² jáun² tsá² jún¹ tsá² raɨnh²¹ tsú² hi³ Dió³² jlánh¹ má²ca³ja³ mií³ tsɨ́³ ñí¹con² tsú², hi³ jáun² ca³ñí¹ma³hiún² tsá² hí³ tsɨ́³ quionh³ tsú².  
\v 59 Jáun² jmɨ́¹ la³ má²jña³ jmáɨ¹ jáun² *ca³tiú³ tsú² chí² láu² hná¹³ ñí¹ zian² dáɨn², hi³ jmɨ́¹ hnió³ tsú² siáh³ hi³ lɨ³ jmáɨ² dáɨn² Zacarías, la³jmɨ́¹ jmáɨ² jméi².  
\v 60 Tɨ³la³ mí¹ziú¹³ dáɨn² ca³juáh³: 
\p ―Ján¹han²¹, Juan² bíh¹ lɨ³ jmáɨ² dáɨn². 
\p  
\v 61 Jáun² tsá² hí³ ca³juáh³: 
\p ―¿He³ láɨh³²? Já² hí¹ jan² yáh³ jon³ renh² hnú² tiá² jmáɨ² la³ nɨ́². 
\p  
\v 62 Jmɨ́¹jáun² hmóu³² tsá² hí³ ca³ngáɨ³ ñí¹con² jméi² dáɨn² cun³quionh³ li²¹, nɨ́¹juáh³ he³ hnió³ tsú² lɨ³ jmáɨ² dáɨn².  
\v 63 Jáun² ca³mɨ́³ jméi² dáɨn² cáun² jó¹hmá² pih²¹ hi³ ca³jmú³ huéh³ hi³ juáh³: “Juan² bíh¹ lɨ³ jmáɨ² dáɨn²”. Jáun² la³jɨ́n³² tsá² hí³ ca³ja³cáun² tsɨ́³.  
\v 64 La³ cun³ jmɨ́¹jáun² bíh¹ lɨ³ siáh³ hléh³² Zacarías, hi³ ca³ma³liáu³² hi³ má²quien² Dió³².  
\v 65 Ca³la³ jɨ́n³² tsá²co¹ tsú² ca³ja³cáun² lɨ́n³² tsɨ́³ jmɨ́¹ ca³lɨ³ ñi³² hi³ lɨ³ la³ jáun², hi³ jáun² jáɨ¹³ jáun² ja³ngɨ³ ja¹ la³jɨ́n³² tsá² zian² tsɨ³ cuánh² tsɨ³ jën³ ñí¹ hɨ́n¹³ tɨ³ Judea.  
\v 66 Ca³la³ jɨ́n³² tsá² ca³lɨ³ ñi³² hi³ jáun² jmɨ́¹ ná¹hnauh² tsɨ́³, hi³ jmɨ́¹ ngaɨh³² tsú² siáh³ tsá²ján² tsá²ján²: 
\p ―¿He³ bíh¹ jmu³ dáɨn² hí³? 
\p Quí¹ jmɨ́¹ má²lin¹ lɨ́n²¹ bíh¹ hi³ tanh² Dió³² hó¹ñí¹ dáɨn² hí³. 
\s1 Sun¹ hi³ ca³hɨ́e³ Zacarías 
\p  
\v 67 Jáun² Zacarías jméi² dáɨn² hí³ ca³cónh³² Jmɨ́²chí³ Chun¹ hñu³ tsɨ́³, hi³ ca³hléh³ jáɨ¹³ hi³ ca³cué³ Dió³² hñu³ tsɨ́³, hi³ ca³juáh³: 
\q1  
\v 68 “Cuɨ́¹ lɨ³quien² bíh¹ Dió³² Juo¹³ tsá² Israel, 
\q1 quí¹ má²cuán² tsú² ja¹ ñí¹ tiauh¹ dí², tsá² tiauh² dí² jo³cuo² tsú², 
\q1 hi³ má²ca³liáu³² tsú² siáh³. 
\q1  
\v 69 Quí¹ ca³cuen³ tsú² jan² Tsá² liáu³² dí², 
\q1 jan² Tsá² ñí¹ má²cú¹ má²ñeh¹ jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ re²¹ Dá²vi²¹, 
\q1 tsá² ca³lɨn³ hí³ quian²¹ Dió³². 
\q1  
\v 70 Má²ca³ma³tí³² bíh¹ Dió³² jáɨ¹³ hi³ ca³jmú³ quionh³ tsá² chun¹ joh¹, 
\q1 tsá² ca³lɨn³ hí³ *tɨ³² jë¹ Dió³² jmɨ́¹tin², 
\q1  
\v 71 hi³ ca³juáh³ Dió³² hi³ liáu³² jnoh¹ ñí¹con² tsá² jmu² hniéi² quiúnh¹ dí², 
\q1 jɨ³ ñí¹con² ca³la³ jɨ́n³² tsá² hau² dí² nɨ́² siáh³. 
\q1  
\v 72 Má²ca³ja³ bíh¹ mií³ tsɨ́³ tsú² ñí¹con² dí¹hio³ ñú¹deh³ dí², tsá² jmɨ́¹ zian² jmɨ́¹tin². 
\q1 Tiá² tsá²có³ yáh³ tsɨ́³ tsú² nió³² hɨ́en¹ hi³ ca³tanh² jáun² la³ cun³ jmɨ́¹tin², 
\q1  
\v 73 la³ cun³ jáɨ¹³ hi³ ca³jmú³ tsú² jáun² ñí¹con² hla¹ Há²bran²¹, jméi² dí¹hio³ ñú¹deh³ dí². 
\q1  
\v 74 Hi³ ca³juáh³ tsú² hi³ liáu³² tsú² jnoh¹ ñí¹con² tsá² jmu² hniéi² quiúnh¹ dí², 
\q1 hi³ jáun² tiá² juénh² yáh³ dí² hi³ má¹ti²¹ ñí¹con² tsú², 
\q1  
\v 75 hi³ chun¹ dí², hi³ ná¹chan¹ dí² ñí¹con² tsú² la³ cun³ jmáɨ¹ hi³ ziáun² dí². 
\q1  
\v 76 Jáun² né³, hnú² jón³² jná¹³, hnú² té³ tsú² tɨ³² jë¹ Dió³², 
\q1 tsá² lɨ́n³ quian²¹ Dió³² Tsá² cuá³ hñu³mɨ³cuú², 
\q1 quí¹ hnú² bíh¹ tsá² cuóh¹³ chí¹ján³ la³ñí¹, 
\q1 hi³ jmúh¹³ hnú² hua³jan²¹ juɨ³² ñí¹ tsó²¹ Tɨ³² Juo¹³ dí². 
\q1  
\v 77 Jmúh¹³ hnú² hi³ lɨ³ ñi³² tsá² joh¹ tsú² ha³ lánh³ lɨ́¹³ liáun³ tsú², 
\q1 jɨ³ hi³ hin³ siáh³ tsáu¹³ tsú². 
\q1  
\v 78 Quí¹ Dió³² ja³² lɨ́n³² mií³ tsɨ́³ ñí¹con² dí², 
\q1 hi³ jáun² cué³² tsú² cáun² joh¹ quiú¹³ dí² hi³ lɨ́¹³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ hi³ ca³jniá³² cáun² jmáɨ¹ hmaɨ²¹. 
\q1  
\v 79 Tsá² hí³ jmu³ hi³ taɨ²¹ joh¹ ñí¹con² tsá² tionh² já¹niéi², 
\q1 jɨ³ tsá² tionh² ñí¹ he² heinh²¹ quioh²¹ hmú³² nɨ́² siáh³. 
\q1 Tsá² hí³ bíh¹ Tsá² hɨ́e³² juɨ³² hi³ ha³ lánh³ lɨ́¹³ niau²¹ tie³ tsɨ́³ dí²”. 
\p  
\v 80 Hi³ jáun² né³, ca³cuon³ bíh¹ ñú²míh¹ hí³, hi³ tsá²lɨ³hún¹ siáh³ tsɨ́³. Jáun² ca³ñí¹cuá² tsú² ñí¹ lɨ́³ hué³² quiéin², ca³la³ ñí¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ ca³ma³jnia² tsú² tá¹³ ñí¹con² tsá² Israel. 
\c 2  
\s1 Jmáɨ¹ hi³ ca³lɨ³zian² Jesús Tsá² lɨ́n³ Cristo 
\r (Mateo 1:18-25; Juan 1:14) 
\p  
\v 1 Jmɨ́¹jáun², Augusto *tsá² cuá¹lɨ́n³ mɨ³chí¹ cuá³ juú² Roma ca³jmú³ héih³² hi³ la³jɨ́n³² tsá² zian² la³ cun³ hué³² ñí¹ hu²¹ cuo² tsú² tónh³² ñí¹ sí² quioh²¹ dí².  
\v 2 La³ñí¹ jéin³² hi³ ca³tónh³² bíh¹ tsú² tsáu² sí² jmɨ́¹jáun², jmáɨ¹ hi³ jmɨ́¹ cuá¹lɨ́n³ jáun² Cirenio ta²¹ hué³² Siria.  
\v 3 La³jɨ́n³² tsáu² ca³lɨ³ hniáuh³² tsa³tánh¹ juú² ñí¹ ca³lɨ³zian² tsá²haun³² dí¹hio³ ñú¹deh³, hi³ tsa³tiónh³² sí².  
\v 4 Hi³ jáun² bíh¹ cua³han³ Sé³² já¹ juú² Nazaret, juú² hɨ́n¹³ tɨ³ Galilea, hi³ ngau³ tɨ³ juú² jmáɨ² Belén, juú² hɨ́n¹³ tɨ³ Judea, ñí¹ ca³lɨ³zian² hla¹ re²¹ Dá²vi²¹, quí¹ Sé³² lɨ́n³ jan² tsá² ñí¹ má²cú¹ má²ñeh¹ jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Dá²vi²¹ hí³.  
\v 5 Hi³ jáun² ñéi¹ tsú² juú² Belén, hi³ ca³ñí¹tiónh²¹ sí² cu³tsa³² quionh³ Má²réi³, tsá² jmɨ́¹ má²ná¹lɨ́³ hí³ jáɨ¹³ hi³ jéinh³² tsú² cuo² quionh³. Jmɨ́¹jáun² jmɨ́¹ má²quian² bíh¹ Má²réi³ jon².  
\v 6 Jáun² tá¹la³ tiáunh¹ tsú² jáun² já¹ juú² Belén bíh¹, ca³chó³² jmáɨ¹ hi³ lɨ³zian² jon² Má²réi³.  
\v 7 Hi³ jáun² ca³lɨ³zian² dún² tsá² ñí¹ jon² tsú², jáun² ca³tsáɨnh³² tsú² tsɨ́¹há², hi³ jáun² ca³tanh² tsú² siáh³ tɨ³ ñeh² hñu³ hmá²mu² pa²¹ rón³² ñéih³ hñú¹³ jáh³, quí¹ tiá² jmɨ́¹ zia³² yáh³ hñú³ ñí¹ jmɨ́¹ lɨ³ jnioh¹³ tsú². 
\s1 Tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² jnia² jeinh³² tsá² ná¹jmu² hua³hí¹³ já¹ziáh² 
\p  
\v 8 Hi³ jáun² né³, ñí¹ náɨ² ñí¹ má²janh² juú² Belén jáun² jmɨ́¹ tiáunh¹ tsá² ná¹jmu² hua³hí¹³ já¹ziáh² joh¹ ta³ já¹niéi².  
\v 9 Jáun² cu³diá²jan² ca³jnia³ jan² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² Juo¹³ dí², hi³ jáun² ca³táɨ³ joh¹ quioh²¹ Dió³² cu³ jéin³ ñí¹ tionh¹ jáun² tsá² hí³; hi³ jáun² né³, tsá² hí³ ca³juénh² lɨ́n³² bíh¹.  
\v 10 Tɨ³la³ tsá² ca³jnia³ hí³ ca³juáh³: 
\p ―Ha³ lɨ́² juenh³ náh², quí¹ jná¹³ quion¹ cáun² jú¹ chú³², jú¹ chú³² hi³ ca³tɨn¹ la³jɨ́n³² tsáu², hi³ jáun² lɨ³ hiún² lɨ́n³² tsɨ́³ tsú².  
\v 11 Quí¹ né³² ca³lɨ³zian² jan² dáɨn² juú²co¹ hla¹ re²¹ Dá²vi²¹, jan² Tsá² liáu³² hnoh², Tsá² lɨ́n³ Cristo Juo¹³ dí².  
\v 12 Juanh²¹ jná¹³ ha³ lánh³ rón³² lɨ³ cuóun³² hnoh² dáɨn² hí³: Dáɨn² hí³ chanh²¹ náh² hi³ rá¹tsaɨnh³² tsɨ́¹há², hi³ rá²hún¹ tɨ³ ñeh² hñu³ hmá²mu² quioh²¹ jáh³. 
\p  
\v 13 Hi³ jáun² cu³diá²jan² jmɨ́¹ cá¹jnia³ juóun³² lɨ́n³² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² tsá² já²taunh²¹ hñu³mɨ³cuú², can³² ñí¹ jmɨ́¹ zenh¹ jáun² tsá² jan² hí³, hi³ má²ná¹má²tsú² má²jónh³² Dió³², hi³ má²ná¹juáh²³: 
\q1  
\v 14 “¡Tsá² tionh² hñu³mɨ³cuú² cuɨ́¹ má¹quien² Dió³², 
\q1 hi³ tsá² zian² ñí¹ hué²¹ nɨ́² siáh³ cuɨ́¹ tionh² cáun² hi³ re² hi³ tɨn², 
\q1 ca³la³ jɨ́n³² tsáu² tanh² Dió³² hó¹ñí¹!” 
\p  
\v 15 Jmɨ́¹ já¹tanh²¹ jáun² tsá² hí³ hñu³mɨ³cuú² né³, jáun² tsá² jmu² hí³ hua³hí¹³ já¹ziáh² ca³juu³ ca³hlénh³ la³ lá²: 
\p ―Ma³tsáu¹³ tɨ³ já¹ juú² Belén, hi³ tsá¹neh²¹ la³ cun³ hi³ má²lɨ³², hi³ má²lɨ́²juáh³ jáun² Dió³² Juo¹³ dí². 
\p  
\v 16 Jáun² ja³taunh²¹ tsú² cú²hé². Jmɨ́¹ ca³cha³táunh¹ tsú² jáun², ca³chanh²¹ tsú² Má²réi³ quionh³ Sé³² jɨ³ dáɨn² siáh³, hi³ rá²hún¹ tɨ³ ñeh² cáun² hñu³ hmá²mu² quioh²¹ jáh³.  
\v 17 Jmɨ́¹ má²lɨ́²jɨ́en³² tsú² jáun² dáɨn² né³, ca³chá³ tsú² la³ cun³ hi³ má²lɨ́²juáh³ jáun² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² hi³ ca³tɨn¹ dáɨn².  
\v 18 Jáun² la³jɨ́n³² tsá² jmɨ́¹ ná¹náɨ³² ca³ja³cáun² tsɨ́³ la³ cun³ jáɨ¹³ hi³ ca³juáh³ jáun² tsá² hí³.  
\v 19 Tɨ³la³ Má²réi³ má¹ná¹, ca³hmá³ bíh¹ la³jɨ́³² jáɨ¹³ jáun² hñu³ tsɨ́³, hi³ ca³hnauh² tsú² tsɨ́³ ca³tɨ²¹ hi³ jáun².  
\v 20 Hi³ jáun² tsá² jmu² hí³ hua³hí¹³ já¹ziáh² ja³tanh²¹, hi³ má²hí¹má²tsú² má²jónh³² Dió³², hi³ má²hí¹má²quien² tsú² Dió³², quí¹hliá² má²lɨ́²niéi³² tsú² jɨ³ hi³ má²lɨ́²jɨ́e³ tsú² la³ cun³ jáɨ¹³ hi³ má²lɨ́²juáh³ jáun² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³². 
\s1 Tsa³ma³jnia² tsú² dáɨn² Jesús cuáh³² chín¹ 
\p  
\v 21 Jmɨ́¹ la³ má²jña³ jmáɨ¹ hi³ ca³lɨ³zian² jáun² dáɨn² *ca³tiú³ tsú² chí² láu² hná¹³ ñí¹ zian²; jmɨ́¹jáun² ca³jmú³ tsú² hi³ lɨ³ jmáɨ² dáɨn² Jesús, la³ cun³ hi³ ca³juáh³ jáun² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² ñí¹con² Má²réi³ la³ cun³ jmɨ́¹ ñeh² bíh¹ hi³ can³ tsú² dáɨn². 
\p  
\v 22 Jmɨ́¹ ca³tsɨ́n¹³ jáun² jmáɨ¹ hi³ má²lɨ́¹³ lɨ³ jɨn² mí¹ziú¹³ Jesús quionh³ Sé³² ñí¹con² Dió³² la³ cun³ hi³ rá¹juáh³ ñí¹ liei²¹ quioh²¹ hla¹ Moisés, jáun² ca³ñí¹jan² tsú² dáɨn² hí³ já¹ juú² Jerusalén, hi³ ca³ñí¹ma³jnia² tsú² dáɨn² hí³ ñí¹con² Dió³² Juo¹³ dí².  
\v 23 La³ jáun² ca³jmú³ tsú² quí¹hliá² liei²¹ quioh²¹ Dió³² Juo¹³ dí² rá¹juáh³ la³ lá²: “Ca³la³ jɨ́n³² tsá²ñuh², tsá² lɨ³zian² la³ñí¹ ca³tɨn¹ ná¹chan¹ ñí¹con² Dió³² Juo¹³ dí²”.  
\v 24 Hi³ jáun² bíh¹ ca³ñí¹táunh¹ tsú² ñí¹ jáun² hi³ ca³ñí¹cuen¹³ tsú² jáh³ ñí¹con² Dió³² hi³ ca³tɨn¹ dáɨn² jon², quí¹hliá² liei²¹ quioh²¹ Dió³² Juo¹³ yáh³ dí² rá¹juáh³ hi³ hniáuh³² cuen³ tsú² gon³ jú²pe³² míh¹ ho³lá²dá² gon³ jáɨ² tiáun².  
\v 25 Jmɨ́¹jáun² jmɨ́¹ zian² jan² tsá²ñuh² jmáɨ² Sɨ³ñóh³ já¹ juú² Jerusalén. Tsá² hí³ jmɨ́¹ lɨ́n³ jan² tsá² chun¹, hi³ jmɨ́¹ má²tsú² má²jónh³² Dió³², hi³ jmɨ́¹ jan³² tsú² hi³ liáun³ tsá² *Israel. Jmɨ́¹ quionh³ tsú² Jmɨ́²chí³ Chun¹,  
\v 26 hi³ jáun² Jmɨ́²chí³ Chun¹ hí³ né³ ca³jmú³ lin¹ ñí¹con² tsú² hi³ tiá² má²jún³ yáh³ tsú² ta³ tiá² má²lɨ́²jɨ́en³² Tsá² lɨ́n¹³ Cristo, Tsá² zen³ hí³ Dió³² Juo¹³ dí².  
\v 27 Jáun² Jmɨ́²chí³ Chun¹ hí³ ca³ze³ tsú² tɨ³ hñu³ cuáh³² chín¹; jmɨ́¹jáun² ca³ñí¹jau² jméi² mí¹ziú¹³ dáɨn² Jesús hñu³ cuáh³² chín¹, hi³ tsa³ma³tí³² tsú² la³ cun³ hi³ rá¹juáh³ jáun² liei²¹.  
\v 28 Jmɨ́¹jáun² ca³zanh³ Sɨ³ñóh³ dáɨn² hí³, hi³ ca³ma³tsú² ma³jónh³² Dió³², hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\q1  
\v 29 “Hnú² Juóu³² jná¹³, ta³né³² má²lɨ́¹³ bíh¹ jún³ jná¹³ cáun² hi³ re² hi³ tɨn², 
\q1 quí¹ má²lɨ́²ma³tih²¹ bíh¹ hnú² la³ cun³ jáɨ¹³ hi³ ca³jmuh³ hnú² jáun² quiúnh¹ jná¹³, 
\q1 tsá² lɨ́n³ jná¹³ quian²¹ hnú²; 
\q1  
\v 30 quí¹ má²lɨ́²jɨen¹ bíh¹ jná¹³ cun³quionh³ mɨ́¹ñi³² huen² Tsá² liáu³² jnoh¹, 
\q1  
\v 31 Tsá² ca³cuen²¹ hnú² lá² hi³ ca³tɨn¹ la³jɨ́n³² tsáu². 
\q1  
\v 32 Tsá² lá² bíh¹ lɨ́n¹³ joh¹ hi³ taɨ²¹ ñí¹con² *tsá²cá²jo²¹, 
\q1 hi³ jmu³ tsú² siáh³ hi³ ma³quien² tsáu² tsá² Israel, tsá² joh² hnú²”. 
\p  
\v 33 Lɨ́¹ ca³ja³cáun² bíh¹ tsɨ́³ jméi² mí¹ziú¹³ Jesús jmɨ́¹ ca³náɨ³² la³jɨ́³² jáɨ¹³ hi³ ca³juáh³ jáun² Sɨ³ñóh³ ca³tɨn¹ dáɨn² hí³.  
\v 34 Hi³ jáun² Sɨ³ñóh³ ca³ma³mieh² tsá² hí³, hi³ ca³záɨh³ dí² Má²réi³ mí¹ziú¹³ Jesús: 
\p ―Sá¹nɨ́² jɨe³, dáɨn² lá² bíh¹ jmu³ hi³ juóun³² lɨ́n³² tsá² Israel hua³ jlính³, hi³ juóun³² lɨ́n³² tsá² tiá² jmɨ́¹ ná¹pin³ siáh³ nu³ tiánh³. Hi³ lɨ́n¹³ tsú² cáun² li²¹ hi³ juóun³² lɨ́n³² tsáu² tiá² jéi¹³;  
\v 35 la³ jáun² bí¹ lɨ́¹³ hi³ lɨ³ lin¹ la³ cun³ hi³ ná¹tioh³ hñu³ tsɨ́³ tsáu² ma³ quin³² ma³ jan³². Hi³ ca³tɨn¹ huen² hnú² siáh³, chau²¹ jmáɨ¹ hi³ lɨ́¹³ honh² hnú² la³jmɨ́¹ lɨ́³ hi³ ja³hɨ́nh¹ nú² quionh³ cáun² mí¹jla². 
\p  
\v 36 Ja³bí¹ ñí¹ jáun² siáh³ jmɨ́¹ zenh¹ jan² tsá²mɨ³ tsá² jmɨ́¹ lɨ́n³ *tɨ³² jë¹ Dió³², tsá² jmɨ́¹ jmáɨ² mɨ́¹ Hán¹, jon² hla¹ Fanuel, tsá² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Aser. Tsá² hí³ má²lieih²¹ lɨ́n²¹ bíh¹. Tsá¹míh¹ bí¹ tsú² jmɨ́¹ ca³jenh² cuo², hi³ jáun² ca³cuá³ tsú² quiau³ mii² quionh³ ñí²cuo²;  
\v 37 jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³lɨ³ hnáɨ³ bíh¹ tsú². Tiá² jmɨ́¹ cuá²haɨn³² yáh³ tsú² hñu³ cuáh³² chín¹ jáun², hi³ jmɨ́¹ cuá¹má²tsú² má²jónh³² Dió³² Juo¹³ dí² la³ huá² la³ jma², hi³ cuá¹má²hɨen²¹ hi³ cuá¹liéinh³² siáh³ Dió³²; hi³ jáun² jmɨ́¹jáun² jmɨ́¹ má²hún¹ tsú² quiéinh³ nio² quiú³ tsɨ²¹ quiún³ mii².  
\v 38 Jáun² né³, mɨ́¹ Hán¹ hí³ ca³chó³² ñí¹ jmɨ́¹ tionh¹ tsú² jáun², hi³ jáun² ca³ma³tsú² má²jónh³² Dió³²; jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³hléh³ tsú² hi³ ca³tɨn¹ dáɨn² Jesús hí³ ñí¹con² tsá² Israel tionh² ñí¹ jáun², tsá² ná¹jan³² hí³ hi³ liáu³ juú² Jerusalén [ñí¹con² tsá² *romanos]. 
\s1 Ja³tanh²¹ tsú² siáh³ juú² Nazaret 
\p  
\v 39 Hi³ jáun² jmɨ́¹ má²lɨ́²ma³tí³² tsú² jáun² la³ cun³ hi³ rá¹juáh³ jáun² ñí¹ liei²¹ quioh²¹ Dió³² Juo¹³ dí², ja³tanh²¹ tsú² siáh³ tɨ³ juú²co¹, juú² Nazaret, juú² hɨ́n¹³ tɨ³ Galilea.  
\v 40 Hi³ jáun² ca³cuon³ bíh¹ ñú²míh¹ hí³, hi³ tɨ³ lɨ³mí¹ tsá²lɨ³pin³, jɨ³ hi³ tɨ³ lɨ³mí¹ lɨ́²jnia² siáh³ jmɨ́¹ tsɨ́³, hi³ ca³ma³hé² ma³mieh² lɨ́n³² siáh³ Dió³². 2 
\s1 Ñú²míh¹ Jesús tsó³² hñu³ cuáh³² chín¹ 
\p  
\v 41 Hi³ jáun² né³, cú² jéin² cú² mii² jmɨ́¹ tɨ³² *Jmɨ́¹hɨ́en¹ bíh¹, tɨ́² tsá²táunh¹ jméi² mí¹ziú¹³ Jesús tɨ³ já¹ juú² Jerusalén.  
\v 42 Jáun² né³, jmɨ́¹ ca³tsɨ́n¹³ jáun² quia³tún³ mieh² Jesús, ca³ñí¹jan² tsú² siáh³ já¹ juú² Jerusalén, la³ cun³ qui³ ná¹ngɨ²³ tsú² hi³ tsá²táunh¹ jmáɨ¹ jáun².  
\v 43 Jmɨ́¹ ca³tu³² jáun² jmáɨ¹ né³, ja³tanh²¹ bíh¹ tsú² tɨ³ juú²co¹; tɨ³la³ Jesús má¹ná¹, ca³ta³cua¹³ bíh¹ Jerusalén ta³ tiá² ñi³² jméi² mí¹ziú¹³.  
\v 44 Jmɨ́¹ hí¹lɨ́n²³ tsú² hi³ cáun² cuá¹jáunh²³ bíh¹ Jesús ja¹ tsáu², hi³ tá¹la³ jáun² né³ ca³jmú³ tsú² cú² jmáɨ¹ juɨ³²; tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³hnah² tsú² ñú²míh¹ Jesús ja¹ tsá² jún¹ tsá² raɨnh²¹ jɨ³ ja¹ tsá² má²cuóun³ quionh³ tsú² nɨ́² siáh³,  
\v 45 tiá² ca³chanh²¹ yáh³ tsú². Hi³ jáun² já¹taunh²¹ tsú² siáh³ tɨ³ Jerusalén, hi³ ja³hniah² ñú²míh¹ ñí¹ jáun². 
\p  
\v 46 Jmɨ́¹ la³ má²hnɨ³² jmáɨ¹ jáun² máh³, ca³chanh²¹ tsú² ñú²míh¹ hñu³ cuáh³² chín¹, hi³ cuá¹tón²¹ ja¹ quioh²¹ tɨ³² liei²¹, hi³ cuá¹náɨ³² jáɨ¹³ quioh²¹ tsá² hí³, jɨ³ hi³ cuá¹nga² siáh³.  
\v 47 Hi³ jáun² ca³la³ jɨ́n³² tsá² jmɨ́¹ ná¹náɨ³² hí³ jë¹ ñú²míh¹, jmɨ́¹ ná¹tsá²cáun² tsɨ́³ cun³ñí¹ hi³ jlánh¹ re² jmɨ́¹ cuá¹nga² ñú²míh¹ hí³, jɨ³ ca³tɨ²¹ la³jɨ́³² hi³ jmɨ́¹ má²ñi³² nɨ́² siáh³.  
\v 48 Jáun² lɨ́¹ ca³lɨn³ bíh¹ jméi² mí¹ziú¹³ jmɨ́¹ ca³jɨ́e³; hi³ jáun² ca³juáh³ mí¹ziú¹³: 
\p ―Jón³, ¿he³ láɨh³² la³ nɨ́² lɨ́²jmoh¹ hnú² jnoh¹? Jmɨ́¹ má²hɨ³² lɨ́n³² bíh¹ tsɨn³² jná¹³ quiúnh¹ ná¹ ñeh² nú², hi³ má²lɨ́²hnauh¹³ lɨ́n³² jnoh¹ hnú². 
\p  
\v 49 Hi³ jáun² Jesús ca³juáh³: 
\p ―¿He³ láɨh³² hnauh²³ hnoh² jná¹³? ¿Hí¹ tiá² ñíh¹ hnoh² hi³ ca³tɨn¹ jná¹³ ñi²¹ hñú¹³ Ñuh³²? 
\p  
\v 50 Tɨ³la³ jméi² mí¹ziú¹³ tsú² tiá² ca³ngɨ¹³ yáh³ hi³ ca³juáh³ jáun² jon². 
\p  
\v 51 Hi³ jáun² ja³tanh²¹ bíh¹ tsú² quionh³ ñú²míh¹ juú² Nazaret. Hi³ jáun² ñú²míh¹ hí³ jmɨ́¹ tanh² ta²¹ jméi² mí¹ziú¹³; hi³ mí¹ziú¹³ tsú² né³, ca³hmá³ hñu³ tsɨ́³ la³jɨ́³² hi³ má²lɨ³² jáun².  
\v 52 Tá¹la³ ca³cuon³ jáun² Jesús, tɨ³ lɨ³mí¹ re² jmɨ́¹ cháunh²³ bíh¹ tsɨ́³, hi³ Dió³² ca³lɨ³ hiún² siáh³ tsɨ́³ ca³tɨn¹ tsú², hi³ ca³lɨ³ hiún² siáh³ tsɨ́³ la³jɨ́n³² tsáu². 
\c 3  
\s1 Juan² tsá² ziau² jmáɨ² hleh³² jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³² hué³² quiéin² 
\r (Mateo 3:1-12; Marcos 1:1-8; Juan 1:6-8, 15-34) 
\p  
\v 1 La³ má²quia³hñá³ mii² hi³ lɨ́n³ jáun² Tiberio *tsá² cuá¹lɨ́n³ mɨ³chí¹ juú² Roma, ja³bí¹ Poncio Pilato jmɨ́¹ lɨ́n³ tsá² ho² ta²¹ ñí¹con² tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Judea. Ja³bí¹ jmáɨ¹ jáun² jmɨ́¹ lɨ́n³ Herodes ta²¹ ñí¹con² tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Galilea, jáun² Pí²liéi¹ raɨnh²¹ Herodes hí³ jmɨ́¹ lɨ́n³ siáh³ ta²¹ ñí¹con² tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Iturea jɨ³ Traconite nɨ́² siáh³, hi³ Lisanias né³, jmɨ́¹ lɨ́n³ ta²¹ ñí¹con² tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Abilinia.  
\v 2 Ja³bí¹ jmáɨ¹ jáun² jmɨ́¹ lɨ́n³ Anás mí²tsá² hɨ́en¹ quionh³ Caifás. Jmɨ́¹jáun² ca³cué³ Dió³² cáun² jáɨ¹³ ñí¹con² Juan² jon² Zacarías tá¹la³ jmɨ́¹ cuá³ tsú² jáun² hué³² quiéin².  
\v 3 Jáun² Juan² hí³ ca³ñí¹nga¹ la³ tán¹ can³² cua³ Jordán, hi³ zaɨh³² tsú² tsáu² hi³ ca³tɨ²¹ zón³² tsú² jmáɨ², hi³ hniáuh³² záɨ³² tsú² jmɨ́¹ tsɨ́³ nɨ́² siáh³, hi³ jáun² lɨ́¹³ hin³ tsáu¹³ tsú².  
\v 4 La³ jáun² ca³lɨ³tí³ la³ cun³ hi³ ca³juáh³ jáun² hla¹ Isaías tsá² jmɨ́¹ lɨ́n³ hí³ *tɨ³² jë¹ Dió³² jmɨ́¹tin², hi³ ca³juáh³ tsú² jáun² la³ lá²: 
\q1 Tɨ³ hué³² quiéin² niéih³ cáun² ho³ tsáu² hi³ ñí¹juah²¹: 
\q1 Jmu³ náh² hua³jan²¹ juɨ³² ñí¹ já²¹ Juo¹³ dí²; jmu³ náh² cáun² juɨ³² cú²tso². 
\q1  
\v 5 Hniáuh³² conh²¹ la³jɨ́³² ñí¹ há¹tɨ́² há¹hmúh²³, 
\q1 jɨ³ la³jɨ́³² ñí¹ lɨ́³ máh³ la³ má²quionh³ tsɨ³ cuánh² tsɨ³ jën³ nɨ́² hniáuh³² lɨ́¹³ máɨ², 
\q1 la³jɨ́³² juɨ³² jliu³² siáh³ hniáuh³² la¹³ cú²tso², 
\q1 jɨ³ la³jɨ́³² juɨ³² tiá² re² máɨ² nɨ́² hniáuh³² la¹³ máɨ²; 
\q1  
\v 6 hi³ jáun² la³jɨ́n³² tsá² zian² hngá¹máh³ lɨ́¹³ jɨ́en³² tsá² liáu³² dí² hi³ cuen³ Dió³². 
\p  
\v 7 Jmɨ́¹ cuá¹taunh²¹ jáun² tsá² hnió³ zón³² jmáɨ² né³, ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p ―¡Hnoh² dá² jón²zɨ́h¹ jon²cho¹ jáh³hláɨnh¹ bíh¹! ¿Hin² dá² tsánh² ca³záɨ³ hnoh² hi³ hniáuh³² cuóunh¹³ náh² ca³tɨ²¹ uu³mí²tsɨ³² hi³ má²ja³² má²janh²?  
\v 8 Jmu³ náh² lin¹ hi³ má²ca³za² jmɨ́¹ honh² náh², ha³ lɨ́²uú² lɨ́¹ cuú¹ lɨ́n¹³ náh² hi³ lɨ́¹³ liáun³ náh² cun³ñí¹ hi³hliá² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Há²bran²¹, quí¹ jná¹³ juanh³² hi³ hí¹ ca³la³ tɨ³ quɨ́n¹ lá² yáh³ lɨ́¹³ jmu³ Dió³² hi³ láɨn¹ jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Há²bran²¹.  
\v 9 Quí¹ má²rá¹lɨ́³ bíh¹ hua³jan²¹ mí¹chí¹ hi³ quiúh³² tsú² la³jɨ́³² hmá² tiá² máɨ³ chu²¹ háɨ³², hi³ jáun² tsa³toh³ já¹ sɨ́². 
\p  
\v 10 Hi³ jáun² jmɨ́¹jáun² ca³ngáɨ³ la³jɨ́n³² tsá² hí³, hi³ ca³juáh³: 
\p ―¿He³ bíh¹ hniáuh³² jmú¹³ jnoh¹ né³? 
\p  
\v 11 Jáun² Juan² ca³juáh³: 
\p ―Nɨ́¹juáh³ tsá² nióh³² tun³ ha¹, hniáuh³² cué³² tsú² cáun² ñí¹con² tsá² tiá² zia³² hí¹ cáun² quioh²¹; hi³ nɨ́¹juáh³ tsá² zia³² siáh³ má³² quioh²¹, hniáuh³² tsóh³ tsú² ñí¹con² tsá² tiá² zia³² quioh²¹. 
\p  
\v 12 Jáun² jmɨ́¹jáun² cua³taunh²¹ siáh³ *tsá² chi² hmah²¹ hi³ hnió³ zón³² jmáɨ², hi³ jáun² ca³ngáɨh³ dí² Juan²: 
\p ―Hnú² tɨ³², ¿he³ bíh¹ hniáuh³² jmú¹³ jnoh¹? 
\p  
\v 13 Hi³ jáun² Juan² ca³juáh³: 
\p ―Ha³ lɨ́² can² náh² hmah²¹ chí¹nga² la³ cun³ bí¹ hi³ má²lɨ́²juáh³ juóuh³² náh². 
\p  
\v 14 Ja³bí¹ jmɨ́¹jáun² cua³taunh²¹ siáh³ ma³ jan² hliáu³ hi³ ca³ngáɨh³ Juan²: 
\p ―Hi³ jnoh¹ né³, ¿he³ hniáuh³² jmú¹³ jnoh¹? 
\p Hi³ jáun² Juan² ca³záɨh³ siáh³ tsá² hí³: 
\p ―Ha³ lɨ́² jmu² náh² hian² honh² hi³ quin¹³ náh² hi³ quioh²¹ tsáu²; hi³ sa³jun³ cueh¹ náh² tsú² tso³, cáun² hi³ tiá² lɨ́²jmú³ tsú². Hniáuh³² má¹hiúnh¹³ náh² honh² la³ cun³ hmah²¹ hi³ má²hlánh¹ náh². 
\p  
\v 15 La³jɨ́n³² tsá² tionh² hí³ jmɨ́¹ má²ná¹jan² Tsá² lɨ́n³ Cristo, Tsá² ca³jmú³ hí³ Dió³² jáɨ¹³ hi³ zen³; hi³ jáun² jmɨ́¹jáun² ca³juu³ ca³hlénh³ hi³ ca³juáh³ hu³sa³ Juan² bíh¹ lɨ́n³ Cristo.  
\v 16 Tɨ³la³ Juan² ca³juáh³, hi³ ca³záɨh³ la³jɨ́n³² tsá² hí³: 
\p ―Tson² bíh¹ jná¹³ ziau² jmáɨ² hnoh² cun³quionh³ jmɨ́² jma³; tɨ³la³ né³bí¹ já²¹ jan² Tsá² jlánh¹ quien² la³ cun³ bí¹ jná¹³, quí¹ cun³ tiá² cu³ tiá² ren³ bíh¹ jná¹³ quiúnh¹ ná¹ Tsá² hí³, hi³ sa³jun³ quien² jná¹³ hi³ hueh²¹ láu² tsɨ³² ta³ tsú². Jáun² Tsá² hí³ bíh¹ ziau³ hnoh² jmáɨ² cun³quionh³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ jɨ³ cun³quionh³ sɨ́² nɨ́² siáh³.  
\v 17 Má²zianh³² bíh¹ Tsá² hí³ cuah²¹ quioh²¹ hi³ chí³² cuú²miih²¹, hi³ jáun² tsa³cuɨ́³² má¹quɨ³². Chá³² tsú² cu³lɨ²¹ cuú²miih²¹ má²jɨ² jáun² ñéih³ hñu³cuɨ́³ quioh²¹; hi³ jáun² má¹quɨ³² jáun² né³, tsa³toh³ já¹ sɨ́² bíh¹, cáun² sɨ́² hi³ tiá² tón³² jmáɨ¹ yéi³². 
\p  
\v 18 Hliáun³ lɨ́n³² bíh¹ hi³ ca³hlɨ³ ca³liéinh³² Juan² tsáu². La³ jáun² bíh¹ lɨ³ hi³ ca³nga³ tsú² jú¹ chú³² quioh²¹ Dió³² ñí¹con² tsáu².  
\v 19 Ja³bí¹ la³ jáun² ca³jí³ tsú² siáh³ hi³ ca³tɨn¹ Herodes tsá² cuá¹lɨ́n³ ta²¹ hué¹³ Galilea jáun², quí¹hliá² ca³jan³ tsú² Herodías ñí²cuo² Pí²liéi¹ raɨnh²¹; hi³ ja³bí¹ ca³jí³ tsú² siáh³ ca³tɨ²¹ la³jɨ́³² ta²¹ hlaɨh³ hi³ má²ca³jmú³ tsú² ñí¹ hná¹ jáun².  
\v 20 Tɨ³la³ Herodes hí³, cun³ jáun² ca³jmú³ bíh¹ cónh³í¹ cáun² hi³ hlah³: hi³ ca³tanh² Juan² hñu³mí¹ñí², tsá² jmɨ́¹ zion² hí³ jmáɨ² tsáu². 
\s1 Jmɨ́¹ cáun³ Jesús jmáɨ² 
\r (Mateo 3:13-17; Marcos 1:9-11; Juan 1:31-34) 
\p  
\v 21 [Ñeh² bí¹ hi³ quiunh²¹ Juan² la³ jáun²,] tá¹la³ jmɨ́¹ dí¹zion² jáun² Juan² jmáɨ² la³jɨ́n³² tsáu², ja³bí¹ jmɨ́¹jáun² siáh³ cáun³ Jesús jmáɨ². Tá¹la³ jmɨ́¹ dí¹liéinh³² jáun² Jesús Jméi² né³, ca³niá³ hñu³mɨ³cuú²;  
\v 22 hi³ jáun² jmɨ́¹jáun² ca³son² Jmɨ́²chí³ Chun¹ ñí¹ quioh²¹ dí² hi³ jniá³ la³jmɨ́¹ jniá³ jan² jáɨ². Hi³ jáun² jmɨ́¹jáun² ñí¹ja²¹ siáh³ cáun² mah¹, hi³ ñí¹juah²¹: 
\p ―Hnú² bíh¹ Jón³² jná¹³, Tsá² hno³ lɨ́n³² jná¹³; jlánh¹ hiún² tsɨn³² jná¹³ ca³tɨn¹ hnú². 
\s1 Tsá²haun³² dí¹hio³ ñú¹deh³ Jesús 
\r (Mateo 1:1-17) 
\p  
\v 23 Quiu³quia³ mii² jmɨ́¹ má²hún¹ Jesús la³cun³ jmɨ́¹ ca³ma³liáu³² tá¹³. Jáun² né³, la³ cun³ hi³ jmɨ́¹ ná¹lɨ́n²³ jáun² tsáu² hi³ jon² Sé³² bíh¹ Jesús; jáun² jméi² Sé³² né³ jmáɨ² Elí.  
\v 24 Matat bíh¹ jméi² Elí, Leví bíh¹ jméi² Matat, Melqui bíh¹ jméi² Leví, Jana bíh¹ jméi² Melqui, Sé³² bíh¹ jméi² Jana, Matatías bíh¹ jméi² Sé³²,  
\v 25 Amós bíh¹ jméi² Matatías, Nahum bíh¹ jméi² Amós, Esli bíh¹ jméi² Nahum, Nagai bíh¹ jméi² Esli, Maat bíh¹ jméi² Nagai,  
\v 26 Matatías bíh¹ jméi² Maat, Semei bíh¹ jméi² Matatías, Josec bíh¹ jméi² Semei, Judá bíh¹ jméi² Josec, Joanán bíh¹ jméi² Judá,  
\v 27 Resa bíh¹ jméi² Joanán, Zorobabel bíh¹ jméi² Resa, Salatiel bíh¹ jméi² Zorobabel, Neri bíh¹ jméi² Salatiel, Melqui bíh¹ jméi² Neri,  
\v 28 Adi bíh¹ jméi² Melqui, Cosam bíh¹ jméi² Adi, Elmadam bíh¹ jméi² Cosam, Er bíh¹ jméi² Elmadam, Josué bíh¹ jméi² Er,  
\v 29 Eliezer bíh¹ jméi² Josué, Jorim bíh¹ jméi² Eliezer, Matat bíh¹ jméi² Jorim, Leví bíh¹ jméi² Matat,  
\v 30 Sɨ³ñóh³ bíh¹ jméi² Leví, Judá bíh¹ jméi² Sɨ³ñóh³, Sé³² bíh¹ jméi² Judá, Jonam bíh¹ jméi² Sé³², Eliaquim bíh¹ jméi² Jonam, Melea bíh¹ jméi² Eliaquim,  
\v 31 Mena bíh¹ jméi² Melea, Matata bíh¹ jméi² Mena, Natán bíh¹ jméi² Matata, Dá²vi²¹ bíh¹ jméi² Natán,  
\v 32 Isaí bíh¹ jméi² Dá²vi²¹, Obed bíh¹ jméi² Isaí, Booz bíh¹ jméi² Obed, Sala bíh¹ jméi² Booz, Naasón bíh¹ jméi² Sala, Aminadab bíh¹ jméi² Naasón,  
\v 33 Admin bíh¹ jméi² Aminadab, Arni bíh¹ jméi² Admin, Esrom bíh¹ jméi² Arni, Fares bíh¹ jméi² Esrom, Judá bíh¹ jméi² Fares, Jacob bíh¹ jméi² Judá,  
\v 34 Isaac bíh¹ jméi² Jacob, Há²bran²¹ bíh¹ jméi² Isaac, Taré bíh¹ jméi² Há²bran²¹, Nacor bíh¹ jméi² Taré, Serug bíh¹ jméi² Nacor,  
\v 35 Ragau bíh¹ jméi² Serug, Peleg bíh¹ jméi² Ragau, Heber bíh¹ jméi² Peleg, Sala bíh¹ jméi² Heber, Cainán bíh¹ jméi² Sala,  
\v 36 Arfaxad bíh¹ jméi² Cainán, Sem bíh¹ jméi² Arfaxad, Noé bíh¹ jméi² Sem, Lamec bíh¹ jméi² Noé, Matusalén bíh¹ jméi² Lamec,  
\v 37 Enoc bíh¹ jméi² Matusalén, Jared bíh¹ jméi² Enoc, Mahalaleel bíh¹ jméi² Jared, Cainán bíh¹ jméi² Mahalaleel, Enós bíh¹ jméi² Cainán,  
\v 38 Set bíh¹ jméi² Enós, Adán bíh¹ jméi² Set, hi³ jáun² né³, Dió³² bíh¹ jméi² Adán. 
\c 4  
\s1 Satanás cá² lan²³ Jesús 
\r (Mateo 4:1-11; Marcos 1:12-13) 
\p  
\v 1 Jmɨ́¹ má²cáun³ jáun² Jesús jmáɨ² né³, cua³han³ cua³ Jordán, ca³la³ canh² Jmɨ́²chí³ Chun¹ hñu³ tsɨ́³; hi³ jáun² Jmɨ́²chí³ Chun¹ hí³ né³, ca³jau³ Jesús tɨ³ hué³² quiéin².  
\v 2 Hué³² quiéin² jáun² né³, ca³cuá³ tsú² tu³ló³² jmáɨ¹, hi³ jáun² ñí¹ jáun² ca³ca³ ca³lau³ tsú² tsá² hláɨnh¹. Tá¹la³ jáun² né³, hí¹ cú¹pih²¹ má³² tiá² ca³cúh² yáh³ tsú². Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³lɨ³ ñí¹cuóunh²¹.  
\v 3 Jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ tsá² hláɨnh¹ Jesús la³ lá²: 
\p ―Nɨ́¹juáh³ tson² bíh¹ hnú² Jon² Dió³², jmu³ neh²¹ hi³ quɨ́n¹ lá² jeinh²¹ *hí³ cuú²miih²¹. 
\p  
\v 4 Tɨ³la³ Jesús ca³juáh³: 
\p ―Ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³² rá¹juáh³: “Jun³juáh¹³ cun³quionh³ jmáh³la³ hí³ yáh³ lɨ́¹³ zian² tsáu², [tɨ³la³ la³ má²quionh³ la³jɨ́³² jáɨ¹³ hi³ ja³² ho³ Dió³² bíh¹]”. 
\p  
\v 5 Jáun² tsá² hláɨnh¹ hí³ ca³jan³ Jesús cáun² tsɨ³ máh³ ñe¹ lɨ́n²¹, hi³ jáun² ñí¹ jáun² ca³jmú³ dí² siáh³ hi³ jɨ́e³ Jesús cu³tiá³ pih²¹ la³jɨ́³² juú² ñí¹ ná¹hu²¹ cuo² tsá² ná¹lɨ́n³ ta²¹ tá¹ cáun² hngá¹máh³.  
\v 6 Jáun² ca³záɨh³ dí² siáh³ la³ lá²: 
\p ―Jná¹³ cué¹³ jáɨ¹³ hi³ hnú² jmúh¹³ héih³² ñí¹con² la³jɨ́³² juú² jniá³ nɨ́², la³ má²quionh³ la³jɨ́³² hi³ zia³² nɨ́² quioh²¹ siáh³. Quí¹ jo³uón³² jná¹³ bíh¹ má²nio² la³jɨ́³² hi³ jniá³ nɨ́², hi³ jáun² ñí¹con² lɨ³ua³ jan² tsá² hnó³² jná¹³ cue¹, jná¹³ bíh¹ tsá² cue¹ tsú².  
\v 7 Jáun² né³, nɨ́¹juáh³ dí¹jñih²¹ hnú² ta³ ñi³² jná¹³, hi³ má¹tsú¹ má¹jauh²¹ nú² jná¹³, jáun² hnú² bíh¹ hian³ ca³la³ jɨ́³². 
\p  
\v 8 Tɨ³la³ Jesús ca³záɨh³ tsá² hláɨnh¹ hí³: 
\p ―[Cuánh² quián¹³ *Satanás, quí¹] ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³² rá¹juáh³: “Ma³tsú¹ ma³jonh²¹ Dió³² Juóuh³², hi³ ñí¹jɨ́²¹ la³ jan² tán¹ hí³ bíh¹ má¹cú¹ má¹haɨn²¹ nú²”. 
\p  
\v 9 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³jan³ siáh³ tsá² hláɨnh¹ Jesús já¹ juú² Jerusalén hi³ ca³ñí¹di³chin³ dí² Jesús tɨ³ tsáɨh³ cuáh³² chín¹, jáun² ca³záɨh³ dí²: 
\p ―Nɨ́¹juáh³ tson² cu³tí³ hi³ hnú² Jon² Dió³², tanh² la³ tɨ³ hué³² ó³² neh²¹;  
\v 10 quí¹ ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³² rá¹juáh³ la³ lá²: 
\q1 Dió³² zen³ tsá²cuú² tsá²ta³ hi³ jmu³ hua³hí¹³ hnú²; 
\q1  
\v 11 hi³ ziau³ tsú² hnú² cun³quionh³ cuo² hmóu³², 
\q1 quí¹ nɨ́² lɨ́¹ ca³cuɨ́h³ tanh¹ hnú² cun³quionh³ quɨ́n¹. 
\p  
\v 12 Tɨ³la³ Jesús ca³ngáɨ³ siáh³: 
\p ―Ja³bí¹ ñí¹ Sí² jáun² siáh³ rá¹juáh³: “Ha³ lɨ́² cá² lɨ́² lan³ hnú² Dió³² Juóuh³²”. 
\p  
\v 13 Hi³ jáun² jmɨ́¹ má²lɨ́²cá² lɨ́²lian³ tsá² hláɨnh¹ Jesús cun³quionh³ la³jɨ́³² hi³ nɨ́² né³, ca³quin³ cu³tiá³ tɨ³ có³². 
\s1 Jesús má²liáu³² tá¹³ hué¹³ Galilea 
\r (Mateo 4:12-17; Marcos 1:14-15) 
\p  
\v 14 Jmɨ́¹ jaunh²¹ jáun² Jesús Galilea, ca³la³ canh² pí³ quioh²¹ Jmɨ́²chí³ Chun¹ hñu³ tsɨ́³. Jmɨ́¹jáun² jlánh¹ ca³juu³ ca³hlénh³ tsáu² hi³ ca³tɨn¹ tsú² la³cu³ la³jéin³ tá¹ cáun² hué³² jáun².  
\v 15 Hi³ jáun² ñí¹ jáun² ca³ñí¹ma³tɨn² tsú² tsáu² ma³ quin³² ma³ caun³² juú² ñí¹ lɨ́³ cuáh³² quioh²¹ tsá² *judíos. Hi³ jáun² la³jɨ́n³² tsá² hí³ ca³ma³quien² Jesús. 
\s1 Jesús tsánh³² siáh³ juú² Nazaret ñí¹ cá¹cuon³ 
\r (Mateo 13:53-58; Marcos 6:1-6) 
\p  
\v 16 Jáun² né³, ngah³ siáh³ Jesús juú² Nazaret ñí¹ cá¹cuon³. Jáun² *jmáɨ¹ hi³ tionh² jáun² tsá² judíos tie³, ca³hi³ tsú² hñu³ cuáh³², la³ cun³ qui³ tan² tsú² jmu². Hi³ jáun² ca³jmú³ tsú² zenh² hi³ hɨ́³² Sí² tioh³ jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³².  
\v 17 Jáun² né³, ñí¹con² Jesús ca³cué³ tsáu² Sí² quioh²¹ hla¹ Isaías, tsá² jmɨ́¹ lɨ́n³ *tɨ³² jë¹ Dió³². Jmɨ́¹ ca³jen³ tsú² sí² jáun², jáun² ca³choh¹³ tsú² ñí¹ rá¹juáh³ la³ lá²: 
\q1  
\v 18 “Jmɨ́²chí³ joh¹ Juóu³² jná¹³ ta³ cuá¹tsɨ²¹ ñí¹ quion²¹ jná¹³, 
\q1 quí¹ má²ca³jmú³ tsú² hi³ cuá¹chan¹ jná¹³ hi³ ñí¹cué³ jú¹ chú³² ñí¹con² tsá² tia³mii²; 
\q1 ca³ze³ tsú² jná¹³ [hi³ jmah²¹ jná¹³ tsá² nio² hlah³ tsɨ́³] 
\q1 hi³ ngáɨ¹ jná¹³ siáh³ jú¹ chú³² ñí¹con² tsá² ná¹tson³ hi³ lɨ́¹³ liáun³ tsú², 
\q1 hi³ jmu¹ jná¹³ siáh³ hi³ niá³ ñí¹ tsá² ná¹ten³, 
\q1 hi³ lion¹ jná¹³ siáh³ tsá² quiú¹ jín¹; 
\q1  
\v 19 hi³ ja³ngáɨ¹ jná¹³ jáɨ¹³ ca³tɨ²¹ jmáɨ¹ chu²¹ quioh²¹ Dió³² Juo¹³ dí²”. 
\p  
\v 20 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³tseh² siáh³ Jesús sí² jáun², hi³ ca³jɨenh³ tsú² siáh³ tsá² ho² jáɨ¹³ cuáh³² jáun²; jmɨ́¹jáun² ca³cuá³. Jáun² la³jɨ́n³² tsá² tiáunh¹ hí³ hñu³ cuáh³² ca³jɨ́e³ ca³la³ chí¹tiá³ ñí¹ tɨ³ ñí¹ cuá³ jáun² Jesús.  
\v 21 Jáun² ca³hléh³ tsú² ñí¹con² tsá² tionh² hí³, hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Né³² má²ca³lɨ³tí³ ñí¹ hó²¹máh¹ náh² la³ cun³ juáh³ ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³² hi³ má²lɨ́²hɨ́³ jná¹³ nɨ́² ta³né³². 
\p  
\v 22 La³jɨ́n³² bíh¹ tsáu² jmɨ́¹ ná¹hleh³² re² hi³ ca³tɨn¹ tsú², hi³ jmɨ́¹ ná¹tsá²cáun² siáh³ tsɨ́³ ca³tɨ²¹ jáɨ¹³ chu²¹ hi³ jmɨ́¹ cuá¹hleh³² tsú² jáun² ca³tɨ²¹ hi³ ja³² mií³ tsɨ́³ Dió³². Jmɨ́¹jáun² ca³juu³ ca³hlénh³ tsá² hí³ má²tún² hmóu³²: 
\p ―¿Há¹ jun³ tsá² nɨ́² bíh¹ hí³ jon² hla¹ Sé²¹? 
\p  
\v 23 Jáun² Jesús ca³záɨh³ tsá² hí³: 
\p ―Cu³tí³ bíh¹ juo¹³ hnoh² jná¹³ jáɨ¹³ lá²: “Hnú² tɨ³² mɨ́³, jmah²¹ huen² neh²¹”. Hi³ juo¹³ hnoh² siáh³ jná¹³ la³ lá²: “Jmu³ siáh³ juú²cáu³ dí² lá² neh²¹, la³ cun³ hi³ má²ca³náɨ¹³ jnoh¹ hi³ ca³jmuh³ hnú² já¹ juú² Capernaum”. 
\p  
\v 24 Hi³ jáun² la³ má²hleh³² jáun² bíh¹ Jesús, hi³ ca³juáh³: 
\p ―Jú¹ tson² juanh³² jná¹³ ñí¹con² hnoh², hi³ hí¹ jan² yáh³ tɨ³² jë¹ Dió³² tiá² lɨ́²quien² juú²co¹.  
\v 25 Ja³bí¹ zia³² siáh³ cáun² jú¹ tson² hnó³² jná¹³ juanh²¹ ñí¹con² hnoh²: Jmáɨ¹ hi³ jmɨ́¹ zian² jáun² Líh³ tsá² jmɨ́¹ lɨ́n³ hí³ tɨ³² jë¹ Dió³², ca³chó³² jmáɨ¹ hi³ tiá² tsau³ jmɨ́³ hí¹ cú¹pih²¹ cun³ hnɨ³² mii² tón³²; ja³bí¹ jmáɨ¹ jáun² siáh³ ca³lɨ³ ho³cuóun³ tá¹ cáun² hué³² lá². Ti³tsóh³dí¹ jmáɨ¹ jáun² jmɨ́¹ zian² juóun³² lɨ́n³² tsá²mɨ³ hnáɨ³ hué³² *Israel lá²;  
\v 26 tɨ³la³ jmɨ́¹jáun² né³ tiá² ca³zen³ yáh³ Dió³² Líh³ hí³ ñí¹con² hí¹ jan² tsá²mɨ³ hnáɨ³ tsá² jmɨ́¹ zian² hué³² *Israel lá², tɨ³la³ Dió³² ca³zen³ Líh³ hí³ ñí¹con² jan² tsá²mɨ³ hnáɨ³ *tsá²cá²jo²¹ zian² juú² Sarepta bíh¹, juú² hɨ́n¹³ tɨ³ Sidón.  
\v 27 Ja³bí¹ jmáɨ¹ hi³ jmɨ́¹ zian² hla¹ Eliseo tsá² jmɨ́¹ lɨ́n³ tɨ³² jë¹ Dió³², jmɨ́¹ zian² juóun³² tsá² ná¹lɨ́n³ mɨ́¹uɨ́³ *mɨ³ho²¹ péin³ hué³² Israel lá², tɨ³la³ hí¹ jan² yáh³ tsá² hí³ tiá² ca³lan³, jmáh³la³ hla¹ Naamán tsá²cá²jo²¹ zian² hué³² Siria bíh¹ lan³. 
\p  
\v 28 Jmɨ́¹ ca³náɨ³² jáun² tsá² hí³ hi³ ca³juáh³ Jesús la³ nɨ́² né³, ca³la³ jɨ́n³² bíh¹ tsá² jmɨ́¹ tionh¹ hí³ hñu³ cuáh³² ca³míh³ lɨ́n³² tsɨ́³.  
\v 29 Jáun² ca³nu³ ca³tiánh³ tsú² hi³ ca³chin² Jesús tɨ³ cheih³² juú². Juú² jáun² quioh²¹ tsú² jmɨ́¹ nio¹ cáun² ñí¹ lɨ́³ tsáɨh³ máh³, jáun² ca³jan³ tsú² Jesús hi³ jmɨ́¹ já¹hlian² dí² ñí¹ lɨ́³ hná¹ cho¹³.  
\v 30 Tɨ³la³ Jesús má¹ná¹, cáun² ca³nga³ bíh¹ chu³jo² ja¹ ñí¹ tionh¹ jáun² tsá² hí³, hi³ ngah³. 
\s1 Tsá²ñuh² hún¹ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ 
\r (Marcos 1:21-28) 
\p  
\v 31 Hi³ jáun² Jesús ngau³ Capernaum, juú² hɨ́n¹³ tɨ³ Galilea, jáun² ñí¹ jáun² ca³ma³tɨn² tsú² tsáu² jmáɨ¹ hi³ tionh² tsá² judíos tie³.  
\v 32 Jáun² tsá² hí³ lɨ́¹ ca³ja³cáun² tsɨ́³ ca³tɨ²¹ jáɨ¹³ hi³ jmɨ́¹ cuá¹má²ta² jáun² Jesús, quí¹hliá² jmɨ́¹ cuá¹hɨeh³² tsú² tsáu² la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² ho² jáɨ¹³. 
\p  
\v 33 Hñu³ cuáh³² jáun² jmɨ́¹ cuá³ jan² tsá²ñuh² hún¹ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³. Tsá² hí³ ca³hóh³² tiá³, hi³ ca³juáh³: 
\p  
\v 34 ―¿He³ jáɨ¹³ zia³² quiúnh¹ jnoh¹ hnú², Jesús Tsá² Nazaret? ¿Hí¹ ñeh³ hnú² hi³ ña³cua² nú² jnoh¹ quiu³juóu³²? Tsá² cuóu³² bíh¹ jná¹³ hnú², hi³ ño¹ jná¹³ hi³ hnú² Tsá² hɨ́en¹ Tsá² zéi¹ Dió³². 
\p  
\v 35 Jáun² Jesús ca³ngáɨ³ tiá³ ñí¹con² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hí³, hi³ ca³juáh³: 
\p ―¡Tie³ náu², tun³² tsá²ñuh² nɨ́²! 
\p Hi³ jáun² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hí³ né³, ca³jmú³ hi³ ca³quɨnh³ tsá²ñuh² hí³ ja¹ ñí¹ tionh¹ tsá² hí³, tɨ³la³ hí¹ cáun² yáh³ hi³ hlah³ tiú²uú² ca³jmú³ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hí³ jmɨ́¹ cuá¹han³ jáun² hñu³ tsɨ́³ tsá² hí³.  
\v 36 Jáun² la³jɨ́n³² tsá² jmɨ́¹ tionh¹ hí³ ñí¹ jáun² ca³ja³cáun² tsɨ́³, hi³ ca³qui³ ca³ngáɨh³ raɨnh²¹, hi³ juáh³: 
\p ―¿Hín² ma³ dá² jáɨ¹³ hleh³² tsá² nɨ́², jáun² sa³ ca³la³ pin³ lɨ́n³² máh³ jë¹ tsú² hi³ jmu² héih³² hi³ huen² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ tsáu²? 
\p  
\v 37 Jáun² la³jɨ́n³² tsá² tiáunh¹ hí³ cu³ jéin³ ñí¹ jáun² ca³qui³ ca³ngɨ³ jáɨ¹³ ca³tɨ²¹ hi³ jmu² jáun² Jesús. 
\s1 Jesús jmah²³ mɨ³ziú¹³ Sí¹mu²¹ Pé¹ 
\r (Mateo 8:14-15; Marcos 1:29-31) 
\p  
\v 38 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, cua³han³ Jesús hñu³ cuáh³² jáun² hi³ ngau³ hñú¹³ Sí¹mu²¹. Jmɨ́¹jáun² jmɨ́¹ rá²tsáun¹ mɨ³ziú¹³ Sí¹mu²¹ hi³ chéin³, jáun² tsá² tionh² hí³ ñéih³ ca³mɨ́³ ñí¹con² Jesús ca³tɨn¹ tsá² hí³.  
\v 39 Jáun² Jesús ca³jmú³ dí¹hin³ can³² ñí¹ rón²¹ jáun² tsá² hí³, hi³ ca³jin³ mɨ́¹uɨ́³ chéi³ jáun², jáun² ca³quin³ bíh¹ hi³ jmɨ́¹ chéin³ tsú². Jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² ca³náu² tsá²mɨ³ hí³, hi³ ca³jmú³ má³² hi³ cuh³ tsú² jɨ³lɨn². 
\s1 Jesús jmah²³ juóun³² tsá² tsáun¹ 
\r (Mateo 8:16-17; Marcos 1:32-34) 
\p  
\v 40 Jmɨ́¹ má²ca³ta³tsɨ²¹ hiú², jáun² lɨ³ua³ jan² tsá² jmɨ́¹ zian² tsá² tsáun¹ raɨnh²¹ ca³ñí¹jan² ñí¹con² Jesús, he³ cáun² mɨ́¹uɨ́³ ná¹lɨ́n³ bíh¹ ma³ quin³² ma³ jan³² tsá² hí³. Hi³ jáun² Jesús ca³ra³tsɨ³² cuo² ñí¹ quioh²¹ ma³ quin³² ma³ jan³² tsá² hí³; la³ jáun² bíh¹ ca³jmú³ Jesús hi³ lan³ tsá² hí³.  
\v 41 Ja³bí¹ ja¹ tsá² tsáun¹ hí³ jmɨ́¹ ná¹tso¹ juóun³² tsá² ca³huen³ tsú² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³; ca³la³ tiáunh¹ tɨ³ hóh³² bíh¹ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hí³, hi³ juáh³: 
\p ―Hnú² bíh¹ Jon² Dió³². 
\p Tɨ³la³ Jesús ca³quiu³ ca³jin³ bíh¹ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hí³, hi³ tiá² ca³cuéh³ dí² jáɨ¹³ hi³ hléh³², quí¹ tɨ³la³ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hí³ má²ná¹ñi³² hi³ Jesús bíh¹ Tsá² lɨ́n³ Cristo. 
\s1 Jesús ngaɨ³² jú¹ chú³² ñí¹con² tsá² hɨ́n¹³ hué¹³ Galilea 
\r (Marcos 1:35-39) 
\p  
\v 42 Jmɨ́¹ cá¹jniá²¹ jáun² né³, cua³han³ Jesús juú² jáun², hi³ ngau³ ñí¹ má²tɨ³ có³². Tɨ³la³ tsáu² né³ ca³hnauh² tsú², hi³ jáun² ca³cha³táunh¹ ñí¹ cuá³ tsú². Hi³ jmɨ́¹ hnió³ tsú² hi³ cuá³² Jesús, hi³ tiá² jmɨ́¹ cua³haɨn³².  
\v 43 Tɨ³la³ Jesús ca³záɨh³ tsá² hí³: 
\p ―Hniáuh³² bíh¹ hléh¹³ jná¹³ ñí¹con² tsá² juú² siáh³ uá²jaɨ³² jú¹ chú³² ca³tɨ²¹ ha³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ tónh³² tsú² jo³cuo² Dió³², quí¹ ca³tɨ²¹ hi³ jáun² bíh¹ ca³ze³ jná¹³ Dió³². 
\p  
\v 44 Hi³ jáun² la³ jáun² ca³ngɨ́³ Jesús hi³ ngaɨ³² jú¹ chú³² hñu³ cuáh³² quioh²¹ tsá² judíos hi³ táun³ hué¹³ Judea. 
\c 5  
\s1 Jáh³ jmáɨ² hi³ ca³jáun³ tsú² quionh³ hua³jueh³² 
\r (Mateo 4:18-22; Marcos 1:16-20) 
\p  
\v 1 Ca³chó³² cáun² jmáɨ¹ hi³ jmɨ́¹ zenh¹ Jesús can³² ñí¹ ná¹ho³ jmáɨ² téh²³ tsú² Genesaret; jáun² ñí¹ jáun² ca³cha³táunh¹ juóun³² tsáu², ca³la³ hi³ má²cuú² má²jaɨn³² bíh¹ tsú², hi³ hnió³ ne³ jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³².  
\v 2 Jáun² ñí¹ jáun² ca³jɨ́e³ Jesús tun³ mu² lɨn²¹ hi³ ná¹háɨ²¹ ñí¹ má²tiéin² jmáɨ², quí¹ la³ má²ca³huén² bíh¹ tsá² quioh²¹ mu² jáun², hi³ jáun² jmɨ́¹ má²ná¹ráɨn³² bíh¹ tsú² hmá³ quioh²¹.  
\v 3 Hi³ jáun² Jesús ca³hi³ tɨ³ ñeh² cáun² mu² hi³ jmɨ́¹ quioh²¹ jáun² Sí¹mu²¹, hi³ jáun² ca³mɨ́³ dí² hi³ tsa³can³² tsú² ñí¹ má²ñe¹í¹ ca³lá² jmáɨ². Jáun² hñu³ mu² jáun² ca³cuá³ Jesús hi³ ca³ma³tɨn² tsá² tionh² hí³ can³² jmáɨ².  
\v 4 Jmɨ́¹ cá¹táuh³ jáun² hi³ hleh³² dí², ca³záɨh³ dí² Sí¹mu²¹: 
\p ―Ma³cán¹ mu² lá² tɨ³ ñí¹ ñe¹ jmáɨ², ma³ñéih¹ hmá³ ma³zianh³² jáh³ jmáɨ². 
\p  
\v 5 Tɨ³la³ Sí¹mu²¹ ca³ngáɨ³: 
\p ―Hnú² Tɨ³², ca³la³ jmɨ³ nie³ bíh¹ má²lɨ́²jmú¹³ jnoh¹ ta²¹, hi³ hí¹ jan² yáh³ jáh³ tiá² ca³jáun³ jnoh¹; tɨ³la³ cun³ñí¹ hi³ hnáuh² hnú², ñí¹ñéih¹ bí¹ jná¹³. 
\p  
\v 6 Jmɨ́¹ ca³ñeh³ tsú² jáun² hmá³ né³, jmɨ́¹jáun² ca³janh²¹ tsú² juóun³² lɨ́n³² jáh³ jmáɨ², hí¹ ca³la³ tɨ³ hmá³ yáh³ ca³lɨ³liau³ caɨ³².  
\v 7 Jmɨ́¹jáun² ca³jmú³ tsú² li²¹ ñí¹con² tsá² ná¹quian³² mu² cáun² jáun², hi³ ja³ma³hau³ tsú². Jáun² ja³taunh²¹ bíh¹ tsá² hí³ hi³ ñí¹can³² mu² cáun² jáun². Hi³ jáun² né³, tá¹ tun³ bíh¹ mu² jáun² ca³cónh³², hí¹ ca³la³ tɨ³ jmɨ́¹ má²ñí¹tsa³hanh³² yáh³ mu² jáun² hñu³ jmáɨ².  
\v 8 Jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ Sí¹mu²¹ Pé¹ hi³ lɨ³ la³ jáun², jáun² ca³di³jñí³² dí² ta³ ñí¹ Jesús hi³ ca³záɨh³ dí²: 
\p ―Hnú² Tɨ³², chú³² quin¹³ hnú² tɨ³ có³² ñí¹con² jná¹³, quí¹ tsá² ren² tso³ bíh¹ jná¹³. 
\p  
\v 9 Quí¹hliá² jlánh¹ ca³ja³cáun² lɨ́n³² tsɨ́³ Sí¹mu²¹, la³ má²quionh³ dí² tsá² quionh³, cun³ñí¹ hi³hliá² jlánh¹ juóun³² jáh³ jmáɨ² ca³janh²¹ tsú².  
\v 10 Ja³bí¹ ca³ja³cáun² lɨ́n³² tsɨ́³ tá¹ gon³ jon² Zebedeo, tsá² jmáɨ² hí³ Jacobo jɨ³ Juan² nɨ́², tsá² jmɨ́¹ quionh³ hí³ Sí¹mu²¹. Tɨ³la³ Jesús ca³záɨh³ Sí¹mu²¹: 
\p ―Ha³ lɨ́² juenh³ hniu³², quí¹ né³² tɨ³ chí¹ján³ tsá²mɨ³cuóun² bíh¹ má²janh²¹ nú², cha³ jmɨ́¹ janh²¹ nú² jáh³ jmáɨ². 
\p  
\v 11 Hi³ jáun² jmɨ́¹jáun² ca³huéh³ tsú² mu² jáun² hi³ ca³chá³ tsú² ñí¹ quiéin². Jáun² ñí¹ jáun² bíh¹ ca³ta³no¹ la³jɨ́³² hi³ jáun², quí¹ quionh³ Jesús bíh¹ tsú² já¹taunh²¹. 
\s1 Jesús jmah²³ jan² tsá² lɨ́n³ mɨ³ho²¹ péin³ 
\r (Mateo 8:1-4; Marcos 1:40-45) 
\p  
\v 12 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ngau³ Jesús cáun² juú². Juú² jáun² né³ ca³jenh² tsú² jan² tsá²ñuh² tsáun¹, hi³ lɨ́n³ mɨ́¹uɨ́³ *mɨ³ho²¹ péin³. Jmɨ́¹ ca³jɨ́en³² tsá² hí³ Jesús né³, ca³di³jñí³² dí² ta³ ñí¹, hi³ ca³jmú³ cuá¹hin³, hi³ ca³hiu³ ca³mɨ́³ quioh²¹, hi³ ca³juáh³: 
\p ―Hnú² Tɨ³², nɨ́¹juáh³ hnáuh² hnú², tɨn² bíh¹ hnú² jmúh¹³ hi³ lɨ³ jɨn² jná¹³. 
\p  
\v 13 Hi³ jáun² Jesús ca³tí³ cuo² ñí¹ quioh²¹ tsú², hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Hnó³² jná¹³. Hi³ jáun² ¡cuɨ́¹ lan² hnú²! 
\p Jmɨ́¹ má²lɨ́²juáh³ tsú² jáun² la³ nɨ́² né³, la³juɨ³² ca³hin³ bíh¹ mɨ́¹uɨ́³ jáun² quioh²¹ tsá² hí³.  
\v 14 Hi³ jáun² ca³jmú³ Jesús héih³² hi³ tiá² hniáuh³² chá³² tsú² ñí¹con² hí¹ jan² tsáu² hi³ ha³ lánh³ rón³² lan³, hi³ ca³záɨh³ dí² siáh³ la³ lá²: 
\p ―Jɨ́³²la³ ti³ cuánh², hi³ cuá²ma³jnia¹³ ñí¹con² mí²tsáu² bíh¹, hi³ cuá² cuen²¹ siáh³ jáh³ ñí¹con² Dió³² ca³tɨ²¹ hi³ má²ca³lɨ³ jɨn² nú², la³ cun³ lɨ́³ jáun² héih³² quioh²¹ hla¹ Moisés. Hi³ jáun² la³ jáun² lɨ³ ñi³² tsáu² hi³ má²laɨn³² nú². 
\p  
\v 15 Tɨ³la³ tɨ³ lɨ³mí¹ ca³lɨ³ cuoh² bíh¹ tsáu² tá¹³ Jesús, jáun² tɨ³ jlánh¹ juóun³² tsáu² ca³cuú² ca³ngɨh³² bíh¹ hi³ náɨ³² jáɨ¹³ quioh²¹ tsú², jɨ³ tsá² má²hnió³ lan¹³ siáh³.  
\v 16 Tɨ³la³ Jesús má¹ná¹, jmɨ́¹ tsá²lienh³ Dió³² ñí¹ tiá² hin² zian² bíh¹. 
\s1 Jesús jmah²³ jan² tsá² hma² 
\r (Mateo 9:1-8; Marcos 2:1-12) 
\p  
\v 17 Ca³chó³² cáun² jmáɨ¹ hi³ jmɨ́¹ cuá¹má²tɨn² Jesús tsáu² ñéih³. Ñí¹ jáun² jmɨ́¹ tionh¹ ma³ jan² tsá² téh²³ tsú² *fariseos jɨ³ tsá² ná¹lɨ́n³ tɨ³² liei²¹ nɨ́², tsá² já²taunh²¹ la³jɨ́³² juú² hɨ́n¹³ tɨ³ Galilea, jɨ³ juú² hɨ́n¹³ tɨ³ Judea nɨ́², jɨ³ já¹ juú² Jerusalén nɨ́² siáh³. Hi³ jáun² jmáɨ¹ jáun² ca³lɨ³ lin¹ hi³ quian³² Jesús pí³ quioh²¹ Dió³² jmɨ́¹ ca³jmah³ tsú² jáun² tsá² tsáun¹.  
\v 18 Jmɨ́¹jáun² cua³taunh²¹ tsá² ná¹jan² jan² tsá² hma², hi³ rá¹tsɨn² ñí¹ jmu², hi³ jmɨ́¹ hnió³ tsá² hí³ hi³ jmɨ́¹ tónh²¹ ñéih³, hi³ jmɨ́¹ tsa³jan² dí² tsá² tsáun¹ hí³ ta³ ñí¹ Jesús.  
\v 19 Tɨ³la³ tiá² ca³choh¹³ yáh³ tsú² hín² juɨ³² tónh³², quí¹hliá² jlánh¹ juóun³² tsáu² jmɨ́¹ tionh¹. Hi³ jáun² cáun² ca³uú³ tsáɨh³ hñú³ bíh¹ tsú² cú²jueh³², jáun² ca³quin³ tsú² ca³lá² cuá¹lá² jláɨ³ hñú³ jáun²; jáun² juɨ³² jaun³² bíh¹ ca³sió³ tsú² jmu² hi³ tsɨn² jáun² tsá² tsáun¹ hí³ cú²tso² chu³jo² ja¹ ñí¹ tionh¹ tsáu² ta³ ñí¹ Jesús.  
\v 20 Jmɨ́¹ ca³lɨ³tsɨn² jáun² Jesús hi³ cáun² tán¹ bíh¹ ná¹tioh³ tsɨ́³ tsá² ca³cha³táunh¹ hí³, hi³ jáun² ca³záɨh³ dí² tsá² tsáun¹ hí³ la³ lá²: 
\p ―Hnú² tsá²ñuh², má²cá²hin³ bíh¹ tso³ quián¹³ hnú². 
\p  
\v 21 Hi³ jáun² tsá² ná¹lɨ́n³ tɨ³² liei²¹ jɨ³ tsá² fariseos nɨ́² ca³juu³ ca³hlénh³, hi³ ca³juáh³: 
\p ―¿Hin² dá² tsánh² tsá² nɨ́², sa³ tiá²³ máh³ tsɨ́³ chú² lén³² Dió³²? Quí¹ hí¹ jan² yáh³ tiá² hin² tɨn² hin³ tso³, jɨ́³²la³ hnga² Dió³² bíh¹ Tsá² tɨn². 
\p  
\v 22 Tɨ³la³ Jesús jmɨ́¹ ñi³² bíh¹ he³ lánh³ ná¹lɨ́n²³ tsá² hí³, hi³ jáun² ca³záɨh³ dí²: 
\p ―¿He³ láɨh³² sa³ la³ nɨ́² ná¹lɨ́n²³ hnoh²?  
\v 23 ¿Hín² jáɨ¹³ hi³ tun³ lá² hi³ jlánh¹ huán¹ tsɨ́³ lɨ³ lin¹ hi³ zia³² pí³ quioh²¹ tsá² hleh³²; hí¹ cun³quionh³ hi³ juáh³ tsú²: “Tso³ quián¹³ hnú² má²cá²hin³”, ho³ hi³ juáh³ tsú²: “Náu², ngɨ́¹”?  
\v 24 Re² bíh¹, cuɨ́¹ má¹jniá¹³ jná¹³ ñí¹con² hnoh² hi³ jná¹³ Jon² tsá²mɨ³cuóun², ho² ná¹ jáɨ¹³ ñí¹ hué²¹ lá² hi³ hin¹³ ná¹ tsáu¹³ tsáu². 
\p Hi³ jáun² ca³záɨh³ dí² siáh³ tsá² hma² hí³: 
\p ―Hnú² juo³ jná¹³: náu², ziáuh¹ jmu² quián¹³, quiaun², cuánh² hñuh³². 
\p  
\v 25 Jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² bíh¹ ca³náu² tsá² jmɨ́¹ hma² hí³ ta³ ñí¹ la³jɨ́n³² tsá² jmɨ́¹ tionh¹ hí³ ñéih³, jáun² ca³ziauh³ jmu² hi³ jmɨ́¹ tsɨn², hi³ ca³caun² hi³ ngah³ hñú¹³ hi³ má²hí¹má²tsú² má²jónh³² Dió³².  
\v 26 Jáun² la³jɨ́n³² tsá² jmɨ́¹ ná¹jɨ́e²³ hí³ ca³ja³cáun² lɨ́n³² tsɨ́³, jáun² ca³ma³quien² tsú² Dió³². Jáun² ta³ má²hú¹ cóh²¹ tsɨ́³ bíh¹ tsú² ca³juáh³: 
\p ―Né³² má²lɨ́²neh²¹ dí² cáun² hi³ tiá² má²ca³neh²¹. 
\s1 Jesús téh²³ Leví 
\r (Mateo 9:9-13; Marcos 2:13-17) 
\p  
\v 27 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² cua³han³ Jesús, jáun² ca³jɨ́en³² dí² jan² *tsá² caɨ³² hmah²¹, tsá² jmáɨ² Leví, hi³ jmɨ́¹ cuá¹tón²¹ ñí¹ cuá¹caɨ³² hmah²¹ [cha¹³ tsá² *romanos]; hi³ jáun² ca³záɨh³ dí²: 
\p ―Ña³² cu³hna³² jná¹³. 
\p  
\v 28 Jmɨ́¹jáun² ca³náu² Leví, ca³tunh³ ta²¹ hi³ jmɨ́¹ cuá¹jmu² jáun², hi³ ngau³ cu³hna²¹ Jesús. 
\p  
\v 29 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³jmú³ Leví cáun² jmáɨ¹ jueh³² hñú¹³ hi³ ca³tɨn¹ Jesús, hi³ ca³ngɨh³² siáh³ juóun³² tsá² caɨ³² hmah²¹ la³ má²quionh³ tsá² siánh³ siáh³, hi³ ca³tiánh³ ñí¹ mesa quionh³ tsú².  
\v 30 Tɨ³la³ tsá² cu³ nió³ téh²³ tsú² fariseos né³, jɨ³ la³ má²quionh³ tɨ³² liei²¹ nɨ́², ca³quiu³ ca³jin³ tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² Jesús, hi³ ca³záɨh³ dí²: 
\p ―¿He³ láɨh³² sa³ hnoh² yáh³ cú² húh²³ náh² quiúnh¹ tsá² caɨ³² hmah²¹, jɨ³ tsá² ren² tso³ nɨ́² siáh³? 
\p  
\v 31 Tɨ³la³ Jesús ca³záɨh³ tsá² hí³: 
\p ―Tiá² tɨ³² mɨ́³ hniah³ yáh³ ñí¹con² tsá² chun¹; tɨ³la³ ñí¹con² tsá² tsáun¹ bíh¹ hniah³.  
\v 32 Quí¹ tiá² ja³ yáh³ jná¹³ hi³ ja³te³ tsá² chun¹, quí¹ hi³ ja³te³ tsá² ná¹ren² tso³ bíh¹ jná¹³ ja³, hi³ záɨ³² tsú² jmɨ́¹ tsɨ́³. 
\s1 Nga² tsáu² ñí¹con² Jesús ca³tɨ²¹ hi³ má²hɨen²¹ tsú² 
\r (Mateo 9:14-17; Marcos 2:18-22) 
\p  
\v 33 Hi³ jáun² tsá² fariseos hí³ ca³záɨh³ Jesús: 
\p ―Tsá² haɨn²¹ tɨ³ con² Juan² tsá² zion² hí³ tsáu² jmáɨ², jɨ³ tsá² haɨn²¹ tɨ³ con² jnoh¹ tsá² fariseos siáh³ jlánh¹ má²hɨen²¹, hi³ liéinh³² siáh³ Dió³² chí¹ñi¹. ¿He³ láɨh³² sa³ la³ má²jmu² jáun² bíh¹ tsá² haɨn²¹ nɨ́² tɨ³ con² hnú² hi³ cá² ñí¹ ná¹cú² ná¹hɨ́nh²³ bíh¹? 
\p  
\v 34 Jáun² Jesús ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Nɨ́¹juáh³ zian² tsá² ná¹tén¹ ñí¹ jmu² tsú² jmáɨ¹ hi³ jenh² cuo² tsáu², ¿hí¹ lɨ́¹³ jmúh¹³ hnoh² héih³² ñí¹con² tsá² la³ hí³ hi³ hniáuh³² ma³hɨen²¹ tsú² tá¹la³ má²ná¹má²hiún² tsú² jáun² tsɨ́³ quionh³ tsá²ñuh² tsá² jenh¹³ hí³ cuo²?  
\v 35 Tɨ³la³ chau²¹ bíh¹ jmáɨ¹ hi³ quin³ tɨ³ có³² tsá²ñuh² tsá² jenh¹³ hí³ cuo²; hi³ jáun² má¹jáun² máh³ má²ma³hɨen²¹ tsá² hí³. 
\p  
\v 36 Ja³bí¹ ca³jmú³ siáh³ Jesús cáun² jáɨ¹³ hi³ lɨ́³ la³ lá²: 
\p ―Hí¹ jan² yáh³ tiá² hin² tiu³² cú¹pih²¹ hmɨh³² hmaɨ²¹ hi³ táun³² cáun² hmɨh³² má²tseh¹. Quí¹ nɨ́¹juáh³ ca³jmú³ tsú² la³ jáun², lɨ́¹ tsa³hín³ bíh¹ hná¹ hmɨh³² hmaɨ²¹ jáun² lɨ́¹³; hi³ tiá² re² cunh³ ya³ siáh³ quionh³ hmɨh³² má²tseh¹.  
\v 37 Ja³bí¹ la³ jáun², hí¹ jan² yáh³ tiá² hin² tah³² mu² ráu³ cun³ ñí¹ dí¹jan³² hñu³ chí² láu² má²tseh¹; quí¹ nɨ́¹juáh³ hi³ jmu³ tsú² la³ jáun², má²cáɨ³² bíh¹ chí² láu² tseh¹ jáun² lɨ́¹³ hi³ jmu³ mu² ráu³ cun³ ñí¹ dí¹jan³² jáun²; jáun² lɨ́¹ má²tsa³hín³ bíh¹ mu² ráu³ jáun² lɨ́¹³, la³ má²quionh³ chí² láu².  
\v 38 Hi³ jáun² hñu³ chí² láu² hmaɨ²¹ bíh¹ hniáuh³² táh³² tsú² mu² ráu³ cun³ ñí¹ dí¹jan³², [hi³ jáun² la³ jáun² tiá² hi³ láɨh¹³ tá¹ tun³].  
\v 39 Nɨ́¹juáh³ zian² tsá² má²tan² hɨ́nh²³ mu² má²zéih¹, jáun² tsá² la³ hí³ tiú²uú² zaɨn³² yáh³ hɨ́nh³ mu² cun³ ñí¹ dí¹jan³², quí¹hliá² juáh³ tsú² hi³ hi³ má²zéih¹ bíh¹ tɨ³ jlánh¹ re² jmá³. [La³ jáun² bíh¹ lɨ́n³ tsá² má²tan² cáun² hi³ ná¹ngɨ²³, tiá² hnió³ yáh³ tsú² ne³ cáun² hi³ hmaɨ²¹.] 
\c 6  
\s1 Tsá² haɨn²¹ tɨ³ con² Jesús cun³² cuú²miih²¹ jmáɨ¹ nio² tie³ 
\r (Mateo 12:1-8; Marcos 2:23-28) 
\p  
\v 1 Ca³chó³² cáun² jmáɨ¹ hi³ jmɨ́¹ cuá¹ngɨ³² Jesús ja¹ ñí¹ zia³² hi³ jná¹ quioh²¹ tsáu² cáun² *jmáɨ¹ nio² tie³, hi³ jáun² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² tsú² jmɨ́¹ hí¹caɨ³² chi² hieh² cuú²miih²¹; hi³ jáun² jmɨ́¹ hí¹hianh²³ tsú² quionh³ cuo², hi³ hí¹cúh².  
\v 2 Hi³ jáun² ma³ jan² tsá² *fariseos ca³juáh³: 
\p ―¿He³ láɨh³² sa³ ta²¹ hi³ tiá² ca³tɨ²¹ jmu³ tsú² jmáɨ¹ nio² tie³ yáh³ jmuh³² hnoh²? 
\p  
\v 3 Jáun² Jesús ca³záɨh³ tsá² hí³: 
\p ―¿Tiá¹ má²ca³híh³ hnoh² ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³² hi³ he³ ca³jmú³ hla¹ re²¹ Dá²vi²¹ cu³ jéin³² jmɨ́¹ lɨ²¹ ñí¹cuóunh²¹ quionh³ tsá² quionh³?  
\v 4 Tsá² hí³ dá² ca³ñí¹hi³² ñéih³ hñu³ cuáh³² lɨ́³ hmɨh³², hi³ ca³ñí¹quián¹³ *hí³ cuú²miih²¹ hɨ́en¹ hi³ jmɨ́¹ nio² jáun² ñéih³ ñí¹hiú¹³, hi³ ca³cúh²; ja³bí¹ ca³cuéh³ tsú² siáh³ tsá² quionh³. Tɨ³la³ hí³ jáun² né³, tiá² jmɨ́¹ ca³tɨn¹ yáh³ tsú² cuh³, quí¹ hí³ jáun² jmɨ́¹ ná¹chan¹ hi³ cúh² jmáh³la³ tsá² ná¹lɨ́n³ mí²tsáu² bíh¹. 
\p  
\v 5 Ja³bí¹ ca³záɨh³ tsú² siáh³ tsá² hí³: 
\p ―Jáun² né³, uá¹ hi³ jmáɨ¹ nio² tie³, cun³ jáun² cáun² ho² bíh¹ Jon² tsá²mɨ³cuóun² jáɨ¹³. 
\s1 Jesús jmah²³ jan² tsá² má²ca³náɨ³ cáun² cuo² 
\r (Mateo 12:9-14; Marcos 3:1-6) 
\p  
\v 6 Ca³chó³² siáh³ cáun² jmáɨ¹ hi³ ca³ñí¹hi³² Jesús hñu³ cuáh³² quioh²¹ tsá² *judíos cáun² jmáɨ² nio² tie³; hi³ jáun² ñí¹ jáun² ca³ma³tɨn² tsú² tsáu². Jáun² ñí¹ jáun² jmɨ́¹ cuá³ jan² tsá² má²ca³náɨ³ cuá² chu²¹ quioh²¹.  
\v 7 Hi³ jáun² tɨ³² liei²¹ quionh³ tsá² fariseos né³, jmɨ́¹ ná¹tan² Jesús, hi³ hnió³ dí² jɨ́e³ nɨ́¹juáh³ hi³ jmah³ tsú² tsáu² jmáɨ¹ nio² tie³, hi³ jáun² la³ jáun² jmɨ́¹ lɨ́¹³ chá³² dí² tsáu¹³ tsú².  
\v 8 Tɨ³la³ Jesús jmɨ́¹ má²ñi³² bíh¹ he³ jmɨ́¹ ná¹lɨ́n²³ tsá² hí³, hi³ jáun² ca³záɨh³ tsú² tsá² jmɨ́¹ má²ca³náɨ³ hí³ cuo²: 
\p ―Náu², jmu³ zenh² nú² ja¹ lá² quiú¹³ jnoh¹. 
\p Jáun² tsá² hí³ né³, ca³jmú³ zenh² chu³jo². 
\p  
\v 9 Hi³ jáun² Jesús ca³ngáɨh³ tsá² ná¹ngɨh³² hí³: 
\p ―Nga¹ jná¹³ cáun² jáɨ¹³: ¿He³ ca³tɨ²¹ jmu³ tsú² jmáɨ¹ nio² tie³, hí¹ hi³ chu²¹ ho³ hi³ hlah³? ¿Hí¹ lɨ́¹³ lión³² tsú² tsáu² ho³ hi³ tɨ³ hniáuh³² jngɨh³ uá¹ tsú²? 
\p  
\v 10 Jmɨ́¹jáun² ca³jɨ́en³² dí² la³jɨ́n³² tsá² tionh² hí³ cu³ jéin³ ñí¹ zenh¹ dí², hi³ jáun² ca³záɨh³ dí² tsá² lɨ́³ hí³ cuo²: 
\p ―Ñéih¹ cuonh². 
\p Jáun² ca³ñeh³ tsá² hí³ cuo², hi³ jáun² jmɨ́¹jáun² la³.  
\v 11 Tɨ³la³ tsá² jmɨ́¹ ná¹tan² hí³ Jesús má¹ná¹, ca³míh³ lɨ́n³² bíh¹ tsɨ́³, hi³ jáun² hi³ jan² hi³ jan² tsú² ca³juu³ ca³hlénh³ hi³ ha³ lánh³ lɨ́¹³ jmúh³² dí² Jesús. 
\s1 Jesús quianh²³ quian³tun³ tsá² lɨ́n¹³ tɨ³² tsá² quian³² jë¹ Dió³² 
\r (Mateo 10:1-4; Marcos 3:13-19) 
\p  
\v 12 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ngau³ Jesús tsɨ³ máh³ hi³ ñí¹lienh¹³ Dió³², jáun² tá¹ cú² nie² bíh¹ la³ ca³liéinh³² tsú² Dió³².  
\v 13 Jmɨ́¹ cá¹jniá²¹ jáun² né³, ca³teh³ dí² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con², hi³ jáun² ja¹ jáun² ca³quianh³ dí² quian³tun³ tsá² ca³teh³ tsú² hí³ *tɨ³² tsá² quian³² jë¹ Dió³².  
\v 14 Tsá² hí³ ná¹jmáɨ² la³ lá²: Sí¹mu²¹ tsá² ca³lɨ³ jmáɨ² siáh³ Pé¹, jɨ³ Tre²¹ dá¹jon²¹ tsú² nɨ́², Jacobo jɨ³ Juan² nɨ́², Pí²liéi¹, Bartolomé,  
\v 15 Má²téh³, Tú¹ma²¹, Jacobo jon² Alfeo, Sí¹mu²¹ tsá² ca³lɨ³ quionh³ tsá² cu³ nió³ *Cananista,  
\v 16 Judas raɨnh²¹ Jacobo, jɨ³ Judas tsá² zian² juú² Queriot nɨ́² siáh³, tsá² ca³ñí¹jɨenh¹³ hí³ Jesús. 
\s1 Jmah²³ Jesús juóun³² tsá² tsáun¹ 
\r (Mateo 4:23-25; Marcos 3:7-12) 
\p  
\v 17 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³son² Jesús tsɨ³ máh³ jáun² quionh³ tsá² quian³tun³ hí³, hi³ jáun² cua³tanh²¹ tsú² cáun² ñí¹ máɨ². Jáun² ñí¹ jáun² jmɨ́¹ ná¹ngɨh³² juóun³² tsá² haɨn²¹ tɨ³ con² tsú². Ja³bí¹ jmɨ́¹ quionh³ tsú² juóun³² lɨ́n³² tsá² siánh³ siáh³, tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Judea, tsá² juú² Jerusalén, la³ má²quionh³ tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ hué³² can³² jmɨ́²miih²¹ có³² juú² Tiro, jɨ³ juú² Sidón nɨ́² siáh³. Tsá² hí³ cua³taunh²¹ hi³ hnió³ ne³ jë¹ Jesús, hi³ má²hnió³ siáh³ hi³ quin³ mɨ́¹uɨ́³ hi³ jmɨ́¹ ná¹jau².  
\v 18 Ja³bí¹ jmɨ́¹jáun² lan³ tsá² jmɨ́¹ ná¹má²tso² tsɨ́³ hi³ jmɨ́¹ ná¹jan² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹.  
\v 19 Jmɨ́¹jáun² ca³lɨ³ hniá¹ la³jɨ́n³² tsá² tsáun¹ hí³ hi³ tin³ cuo² Jesús, quí¹hliá² ñí¹con² Jesús ja³² pí³ hi³ lɨ́¹³ lan¹³ tsú². 
\s1 Tsá² lɨ́¹³ zian² re² tɨn² 
\r (Mateo 5:1-12) 
\p  
\v 20 Hi³ jáun² ca³jɨ́e³ Jesús ñí¹ tionh¹ jáun² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con², hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p ―Hnoh² tsá² tia³mii² náh², jlánh¹ jmɨ́¹ ren² náh² quí¹hliá² má²tionh² náh² jo³cuo² Dió³². 
\p  
\v 21 ”Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² hnoh², tsá² ñí¹cuon¹³ náh², quí¹ Dió³² bíh¹ jmu³ hi³ conh²¹ hñu³ jmɨ́¹ hñu³ honh² náh². 
\p ”Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² hnoh² tsá² má²ná¹uoh³² náh², quí¹ hnoh² bíh¹ tsá² ngáɨh¹³ nɨ́¹ má¹jáun². 
\p  
\v 22 ”Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² hnoh² nɨ́¹juáh³ tsá² ca³lɨ³hau² náh² tsáu², nɨ́¹juáh³ ca³che² tsú² cheih³², nɨ́¹juáh³ ca³quiu³ ca³je³ tsú², ho³ nɨ́¹juáh³ ca³ziu³ ca³hɨe³ náh² tsáu² cun³ñí¹ hi³ ca³tɨn¹ jná¹³ Jon² tsá²mɨ³cuóun².  
\v 23 Tsɨnh¹ náh² jmu³, hi³ ca³la³ hi³ rú² hi³ háɨnh²³ náh² jmu³ hi³ hiún² honh² jmáɨ¹ la³ jáun², quí¹ hñu³mɨ³cuú² hián¹³ náh² cáun² hi³ jlánh¹ bíh¹ quien²; quí¹ la³ nɨ́² bíh¹ ca³jmú³ dí²hioh³ ñú²deh³ hnoh² ñí¹con² la³jɨ́n³² *tɨ³² jë¹ Dió³² jmɨ́¹ zian² jmɨ́¹tin². 
\p  
\v 24 ”Tɨ³la³ jlánh¹ juon²³ hnoh² tsá² ná¹hánh³ náh², quí¹ má²ná¹ma³hiúnh¹³ náh² honh² ta³né³². 
\p  
\v 25 ”Jɨ³ hnoh² tsá² ná¹cónh²¹ henh¹ náh² re² tɨn² ta³né³², juon²³ bíh¹ hnoh², quí¹ né³bí¹ lɨ́¹³ ñí¹cuon¹³ náh². 
\p ”Jɨ³ tsá² ná¹ngáɨh²³ náh² siáh³ ta³né³², juon²³ bíh¹ hnoh², quí¹ né³bí¹ uóh¹³ náh², hi³ ha³ hlaɨh³ lɨ́n²¹ honh² náh². 
\p  
\v 26 ”Juon²³ bíh¹ hnoh² nɨ́¹juáh³ la³jɨ́n³² tsáu² hleh³² re² ca³tɨn¹ náh², quí¹ la³ jáun² bíh¹ ca³jmú³ tsá² jmɨ́¹ zian² jmɨ́¹tin² ca³tɨn¹ tɨ³² tɨ́¹jáɨ², tsá² lɨ́¹ ca³juáh³ hí³ hi³ lɨ́n³ tɨ³² jë¹ Dió³². 
\s1 Hniáuh³² ma³hnio³ tsú² tsá² hau² 
\r (Mateo 5:38-48) 
\p  
\v 27 ”Juanh³² jná¹³ ñí¹con² hnoh² tsá² ná¹naɨh³² náh²: Ma³hno¹ náh² tsá² jmu² hian² tsɨ́³ ñí¹con² náh², jmu³ náh² hi³ chú³² ñí¹con² tsá² hau²,  
\v 28 hi³ chú³² jéinh¹ náh² ñí¹con² tsá² chú² juóu³² náh², lienh¹ náh² Dió³² ca³tɨn¹ tsá² quiú² je²³.  
\v 29 Nɨ́¹juáh³ zian² tsá² pá²³ cá² jo²¹ máh¹ náh², cuéh³ tsú² siáh³ tɨ³ cá² jo²¹ cáun², cuɨ́¹ pá¹³; hi³ nɨ́¹juáh³ zian² tsá² quin²³ hmɨh³² cháu³ quián¹³ náh², cuéh³ tsú² siáh³ jɨ³ hanh², cuɨ́¹ quián¹³.  
\v 30 Lɨ³ua³ jan² tsá² zia³² hi³ mɨ³² ñí¹con² náh², cuéh³; hi³ nɨ́¹juáh³ tsá² quin²³ cáun² hi³ quián¹³ nú², ha³ lɨ́² máɨ¹.  
\v 31 Jmu³ náh² ñí¹con² tsá² siánh³ la³ cun³ hi³ qui³ hnáuh² náh² jmu³ tsú² ñí¹con² náh² hmóu³². 
\p  
\v 32 ”Quí¹ nɨ́¹juáh³ hnoh² hno³ náh² jmáh³la³ tsá² hniau³ náh², ¿he³ dá² hi³ chu²¹ ná¹jmuh³² náh²? Quí¹ hí¹ la³ tɨ³ tsá² hian² tsɨ́³ yáh³ ná¹jmu² la³ jáun².  
\v 33 Ho³ nɨ́¹juáh³ jmuh³² náh² hi³ chu²¹ ñí¹con² jmáh³la³ tsá² jmu² hi³ chu²¹ ñí¹con² náh² hmóu³², ¿he³ dá² hi³ chu²¹ jmuh³² náh² jaun³²? Quí¹ ja³bí¹ tsá² hian² tsɨ́³ yáh³ jmu² la³ jáun².  
\v 34 Hi³ nɨ́¹juáh³ zia³² hi³ chíh¹ náh² ñí¹con² jmáh³la³ tsá² lɨ́n²³ náh² hi³ lɨ́¹³ jéinh³² siáh³ ñí¹con² náh², ¿he³ dá² hi³ chu²¹ ná¹jmuh³² náh² jaun³²? Quí¹ ja³bí¹ tsá² hian² tsɨ́³ yáh³ chi² hi³ quioh²¹ ñí¹con² tsá² cá²ren² quionh³, quí¹ má²ná¹hëh³ chí¹ tsú² hi³ jɨ́enh³² siáh³ tsá² hí³.  
\v 35 Tɨ³la³ hniáuh³² má¹hno¹ bí¹ náh² tsá² jmu² hian² tsɨ́³ ñí¹con² náh², hi³ jmúh¹³ náh² hi³ chú³² ñí¹con² tsú², jɨ³ hi³ zia³² hi³ chíh¹ náh² ñí¹con² tsú²; tɨ³la³ jun³juáh¹³ hi³ háɨh¹³ náh² honh² hi³ zia³² cáun² hi³ jɨ́enh³² yáh³ tsú² siáh³. Hi³ jáun² má¹jáun² hián¹³ hnoh² cáun² hi³ jlánh¹ bíh¹ chu²¹, hi³ jáun² hnoh² lɨ́n¹³ jon² Dió³² Tsá² jlánh¹ cuá¹quien²; quí¹ ta³bí¹ hnga² yáh³ Dió³² jmu² hi³ chu²¹ ñí¹con² tsá² tiá² cue³² tiá¹hmah¹ quioh²¹ hi³ hiáuh²³, jɨ³ ñí¹con² tsá² hláɨh¹ nɨ́² siáh³.  
\v 36 Hniáuh³² ja³² mií³ honh² náh² la³jmɨ́¹ ja³² mií³ tsɨ́³ Dió³² Ñeh² náh². 
\s1 Ha³ lɨ́² chú¹ lɨ́² ñih²¹ náh² tsáu² 
\r (Mateo 7:1-5) 
\p  
\v 37 ”Ha³ lɨ́² chú¹ lɨ́² ñih²¹ náh² tsáu², hi³ jáun² tiá² ra³tsa² náh² Dió³² héih³² la³ jáun². Ha³ lɨ́² zinh³ náh² tsáu² ñí¹ hlaɨh³, hi³ jáun² sa³jun³ Dió³² zeh³ náh² siáh³ ñí¹ la³ jáun². Juenh² jmu³ náh² honh², hi³ jáun² Dió³² jmu³ siáh³ juenh² tsɨ́³ ñí¹con² náh².  
\v 38 Cuéh³ náh² tsáu², hi³ jáun² Dió³² chá³² héih³² hi³ cué³² siáh³ ñí¹con² hnoh² ca³la³ hliáun³ cu³tí³, ca³la³ hi³ tioh³ tiá³ tɨ³ ñeh² tuh³² quián¹³ hnoh², ca³la³ ná¹quiúnh¹ tiá³, ca³la³ hi³ ziú² suh³² bíh¹ lɨ́¹³. Quí¹ la³ cun³ lɨ́³ héih³² hi³ cueh³² hnoh² ñí¹con² tsáu², Dió³² chá³² héih³² hi³ cué³² siáh³ ñí¹con² hnoh². 
\p  
\v 39 Jmɨ́¹ má²lɨ́²juáh³ jáun² Jesús la³ nɨ́², ca³juáh³ siáh³ la³ lá²: 
\p ―¿Hí¹ lɨ́¹³ hɨ́e³² tsá² ten³ juɨ³² ñí¹con² tsá² ten³ raɨnh²¹? ¿Haun¹³ juáh¹³ tá¹ gon³ bíh¹ tsú² sunh³ cu³tsa³² nɨ́¹juáh³ ñí¹ hó²¹ táu²?  
\v 40 Hí¹ jan² yáh³ tsá² má²tɨn³², tiá² lɨ́¹³ lɨ³tɨn² tɨ³ hliáun³ la³ cónh³ bíh¹ tɨ³² joh¹; tɨ³la³ nɨ́¹ má¹ca³lɨ³tɨn² tsú² la³jɨ́³², ñí¹jɨ́²¹ la³ cun³ hi³ tɨn² tɨ³² hí³ bíh¹ lɨ́¹³ tɨn² tsú². 
\p  
\v 41 ”¿Ha³ bí¹ lánh³ rón³² lɨ́¹³ jɨeh²¹ hnú² má¹quɨ³² pih²¹ hi³ hu²¹ mɨ́¹ñí¹ renh² nɨ́¹juáh³ tiá² lɨ́²tsɨn² yáh³ hnú² hi³ hu²¹ cáun² pa²¹ hná¹ hmá² mɨ́¹máh¹ huen²?  
\v 42 ¿Ha³ lánh³ rón³² hó³² honh¹ hnú² hi³ juoh¹ nú² renh²: “Hnú² reh², cué¹ jáɨ¹³ hi³ chí¹³ jná¹³ má¹quɨ³² pih²¹ hi³ hu²¹ nɨ́² mɨ́¹máh¹ nú²”, tɨ³la³ tiá² ñíh¹ yáh³ hnú² hi³ hu²¹ cáun² pa²¹ hná¹ hmá² mɨ́¹máh¹ huen²? ¡Hnú² tsá² lɨ́n³ nú² la³ cá¹ la³ jéinh¹! La³ñí¹ tín² chí³ hná¹ hmá² pa²¹ hu²¹ mɨ́¹máh¹ huen², má¹jáun² lɨ́¹³ jɨeh²¹ hnú² re² hi³ chíh¹ nú² má¹quɨ³² pih²¹ hi³ hu²¹ mɨ́¹ñí¹ renh². 
\s1 Lin¹ bíh¹ he³ ñí¹ hmá² cun³quionh³ máɨ³ hi³ háɨ³² 
\r (Mateo 7:17-20; 12:34-35) 
\p  
\v 43 ”Tiá² lin¹ zia³² yáh³ hmá² chu²¹ hi³ háɨ³² máɨ³ hlah³; sa³jun³ zia³² siáh³ hmá² hlah³ hi³ lɨ́¹³ ha³ máɨ³ chu²¹.  
\v 44 Quí¹ cun³quionh³ máɨ³ hi³ háɨ³² bíh¹ hmá² lɨ́¹³ lɨ³cuoh² tsú². Uá¹la³ mɨ³ hmá² sí² co², tiá² cun³² yáh³ tsú² tsɨ³ hmá² ton², sa³jun³ mɨ³ uóun²jɨeh¹³ yáh³ cun³² tsú² siáh³ cuú²ñeh¹ tan³ mɨ³ juɨ́h².  
\v 45 Tsá² chun¹ jmu² hi³ chu²¹ quí¹hliá² hi³ chu²¹ zia³² hñu³ tsɨ́³; tɨ³la³ tsá² hláɨh¹ tsá² hon² má¹ná¹, jmu² jmáh³la³ hi³ hlah³ bíh¹, quí¹hliá² hi³ hlah³ bíh¹ zia³² hñu³ tsɨ́³ tsú². Quí¹ lɨ³ua³ cáun² hi³ ná¹canh² hñu³ jmɨ́¹ hñu³ tsɨ́³ tsú², hi³ jáun² bíh¹ hué³² ho³ tsú². 
\s1 Tun³ ñí¹ tsá² zih³² hñú³ 
\r (Mateo 7:24-27) 
\p  
\v 46 ”¿He³ láɨh³² sa³ juáh³ hnoh² hi³ Juóuh³² náh² jná¹³, já² tiá² jmuh³² yáh³ hnoh² la³ cun³ hi³ juanh³² jná¹³?  
\v 47 Juanh²¹ jná¹³ ha³ lánh³ lɨ́n³ jan² tsá² ja³² ñí¹con² jná¹³, tsá² ñi³nie¹³ jáɨ¹³ quion²¹ jná¹³ hi³ má²tí³² siáh³.  
\v 48 Tsá² la³ hí³ lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́n³ jan² tsá² quiáh² ñe¹ ñí¹ ma³liáu³² jmɨ́h¹ hiah³² hñú¹³. Má¹tɨ́³ jáun² quɨ́n¹ né³, ñí¹ quɨ́n¹ jáun² bíh¹ dí²chin³ tsú² jmɨ́h¹ hiah³² hñú³ quioh²¹. Hi³ jáun² nɨ́¹ má¹cá²chó³² jáun² jmáɨ¹ hi³ lɨ³ hliáun³ jmɨ́² cua³, hi³ já³² jmáɨ² tiá³ lɨ́n³² ñí¹ zeh¹ jáun² hñú³, tiá² tioh²¹ yáh³ jmáɨ² hi³ tsunh³ quí¹hliá² jmɨ́h¹ hiah³² hñú³ jáun² dí¹chin¹ ñí¹ quɨ́n¹ bíh¹.  
\v 49 Tɨ³la³ tsá² náɨ³² jáɨ¹³ quion²¹ jná¹³, tsá² tiá² má²tí³² la³ cun³ hi³ juanh³² jná¹³, tsá² la³ hí³ né³ lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́n³ jan² tsá² jmu² hñú¹³ jmáh³la³ ñí¹ hué²¹, hi³ tiá² jmɨ́h¹ hiah³² quiú²; jáun² nɨ́¹ má¹cá²chó³² jáun² jmáɨ¹ hi³ lɨ³ hliáun³ jmɨ́² cua³, hi³ já³² jmáɨ² tiá³ lɨ́n³² ñí¹ zeh¹ jáun² hñú¹³ tsú², jáun² má¹jáun² quɨ́h³² bíh¹, hi³ má²juú¹ má²tsúnh¹³ cu³tí³. 
\c 7  
\s1 Jesús jmah²³ tsá² quian²¹ hliáu³ tsá² chín¹ 
\r (Mateo 8:5-13) 
\p  
\v 1 Jmɨ́¹ cá¹tsan³ jáun² jáɨ¹³ hi³ ca³hléh³ Jesús ñí¹con² tsá² hí³ né³, ngau³ tɨ³ juú² Capernaum.  
\v 2 Ñí¹ jáun² jmɨ́¹ zian² jan² hliáu³ tsá² chín¹ tsá² *romano, hi³ jáun² tsá² hí³ jmɨ́¹ zian² jan² *tsá² má²dí¹hlánh¹ joh¹, tsá² jmɨ́¹ hnio³ tsú² lɨ́n³². Tsá² hí³ joh¹ tsú² jmɨ́¹ rá²tsáun¹ lɨ́n²¹ hi³ jmɨ́¹ má²ñí¹jún³ cu³tí¹³.  
\v 3 Jmɨ́¹ ca³náɨ³² hliáu³ tsá² chín¹ hí³ hi³ zian² jan² tsá² jmah²³ tsáu², tsá² jmáɨ² Jesús, jáun² ca³zen³ dí² tsá² *judíos tsá²daun³² tsá² ná¹ñí¹ juú², hi³ tsa³zeh¹ tsú² Jesús tiá¹ jmu³ tiá³ hi³ chú³² hi³ já³² hi³ ja³jmah¹ tsá² má²dí¹hlánh¹ hí³ joh¹ tsú².  
\v 4 Jáun² tsá² má²lieih²¹ hí³ né³, ja³taunh²¹ bíh¹ ñí¹con² Jesús, hi³ ca³ñí¹hiú² ñí¹mɨ², hi³ ñí¹juah²¹ la³ lá²: 
\p ―Cu³tí³ ca³tɨn¹ hliáu³ tsá² chín¹ tsá² hɨen²³ jnoh¹ lá² hi³ hiáuh³ cáun² hi³ chú³² quián¹³ hnú²;  
\v 5 quí¹ jlánh¹ hniau³ tsú² jnoh¹ tsá² ziáun² dí² hué³² *Israel lá². Hnga² bíh¹ tsú² ca³ma³hmah¹ hi³ lɨ³ cáun² cuáh³² quiú¹³ jnoh¹ já¹ juú² lá². 
\p  
\v 6 Hi³ jáun² ngau³ Jesús quionh³ tsá² hí³, tɨ³la³ jmɨ́¹ má²ñí¹chau²¹ tsú² hñú¹³ hliáu³, jáun² hliáu³ tsá² chín¹ hí³ ca³zen³ ma³ jan² há²mei²¹ hi³ ja³zeh¹ Jesús la³ lá²: 
\p ―Hnú² Tɨ³², lɨ́²juáh³ hliáu³: “Ha³ lɨ́² ma³tsan¹³ hnú² honh² hi³ ñeih²¹ hnú² la³ tɨ³ hñu³² jná¹³, quí¹ jun³ lin¹ tsáu² yáh³ jná¹³.  
\v 7 Cun³ñí¹ hi³ jáun² yáh³ tiá² lɨ́²chá³ jná¹³ tsɨn³² hi³ ñe¹ huen², hi³ ñí¹jɨe¹ jná¹³ hnú². Jɨ́³²la³ ti³ jmúh¹³ hnú² héih³² bíh¹, hi³ jáun² lan¹³ tsá² joh² jná¹³.  
\v 8 Quí¹ ja³bí¹ jná¹³ siáh³ zian² juóu³², hi³ ja³bí¹ lɨ́n³ jná¹³ siáh³ hi³ chín¹ ñí¹con² hliáu³. Jáun² nɨ́¹ má¹cá²jmú³² jná¹³ héih³² ñí¹con² lɨ³ua³ jan² tsá² hí³ hi³ tsó³², jáun² tsau³² bíh¹; hi³ nɨ́¹juáh³ juo¹³ jná¹³ jan²: Ña³², jáun² ja³²; hi³ nɨ́¹juáh³ juo¹³ jná¹³ tsá² lɨ́n³ quian²¹ ná¹: Jmu³ hi³ lá², jáun² jmu² bíh¹ tsú²”. 
\p  
\v 9 Jmɨ́¹ má²lɨ́²niéi³² jáun² Jesús jáɨ¹³ hi³ lɨ́²zen³ jáun² hliáu³ tsá² chín¹ hí³ né³, lɨ́¹ ca³ja³cáun² bíh¹ tsɨ́³. Jmɨ́¹jáun² ca³jɨ́en³² tsú² tsá² hí¹já²táunh¹ hí³ tɨ³ cu³hna²¹, hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p ―Jná¹³ juanh³² ñí¹con² hnoh², hi³ hí¹ jan² tsá² zian² hué³² *Israel lá² tiá² má²ca³chanh²¹ jná¹³, tsá² nio² cáun² tsɨ́³ la³jmɨ́¹ nio² cáun² tsɨ́³ *tsá² cá²jo²¹ lɨ́²zen³ jáɨ¹³ lá². 
\p  
\v 10 Hi³ jáun² jmɨ́¹ ca³cha³tánh¹ tsá² ca³ñí¹can³² hí³ jáɨ¹³ ñí¹con² Jesús hñú¹³ hliáu³, jáun² ca³jɨ́e³ tsú² hi³ má²laɨn³² bíh¹ tsá² jmɨ́¹ tsáun¹ hí³. 
\s1 Jesús jmu³ hi³ jenh¹³ jon² tsá²mɨ³ hnáɨ³ 
\p  
\v 11 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun², ngau³ Jesús cáun² juú² jmáɨ² Naín, la³ má²quionh³ tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con². Hi³ jmɨ́¹ hí¹já²táunh¹ siáh³ juóun³² lɨ́n³² tsáu² cu³hna²¹ tsú².  
\v 12 Jmɨ́¹ cá¹chó²¹ tsú² jáun² can³² juú², ca³jɨ́e³ tsú² hi³ ná¹jan² tsáu² jan² hla¹ hi³ má²já²hón³², tsá² jmɨ́¹ jan² tán¹ jon² jan² tsá²mɨ³ hnáɨ³; hi³ jmɨ́¹ hí¹já²táunh¹ siáh³ juóun³² tsá² juú² quionh³ tsú².  
\v 13 Jmɨ́¹ ca³jɨ́en³² jáun² Tɨ³² Juo¹³ dí² tsá²mɨ³ hí³, ca³ja³ mií³ tsɨ́³, hi³ ca³záɨh³ dí²: 
\p ―Ha³ lɨ́² uó². 
\p  
\v 14 Jáun² ca³ja³janh³² Jesús hi³ ca³tí³ cuo² ñí¹ cuó² hún¹ hla¹, jáun² ca³tiánh³ tsá² jmɨ́¹ ná¹quian³² hí³ cuó². Jáun² Jesús ca³záɨh³ hla¹ la³ lá²: 
\p ―Hnú², tsá¹ñú¹, jná¹³ juanh³² náu². 
\p  
\v 15 Jáun² né³, hla¹ hí³ la³juɨ³² ca³jenh¹³ hi³ ca³náu², hi³ ca³ma³liáu³² hleh³². Jáun² Jesús ca³jɨenh³ tsá¹ñú¹ hí³ ñí¹con² mí¹ziú¹³.  
\v 16 Jáun² la³jɨ́n³² tsá² jmɨ́¹ tionh¹ hí³ ñí¹ jáun² ca³juénh² hi³ ca³ja³cáun² lɨ́n³² tsɨ́³. Jmɨ́¹jáun² ca³ma³quien² tsú² Dió³², hi³ ca³juáh³: 
\p ―¡Jan² *tɨ³² jë¹ Dió³² pin³ má²cá²jnia³ ja¹ ñí¹ tiauh¹ jnoh¹ lá²! 
\p Ja³bí¹ ca³juáh³ tsú² siáh³: 
\p ―¡Dió³² má²cua³ma³hon³ tsá² joh¹! 
\p  
\v 17 Hi³ jáun² la³jɨ́n³² tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Judea, jɨ³ tsá² tiáunh¹ la³ cu³ la³ jéin³ jáun², ca³lɨ³ ñi³² hi³ ca³jmú³ Jesús la³ jáun². 
\s1 Juan² tsá² jmɨ́¹ zion² tsáu² jmáɨ² zen² tsáu² ñí¹con² Jesús 
\r (Mateo 11:2-19) 
\p  
\v 18 Jáun² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² Juan² né³, ca³chá³ siáh³ la³jɨ́³² jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ Jesús. Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³teh³ dí² gon³ tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con²,  
\v 19 hi³ ca³zen³ dí² ñí¹con² Jesús hi³ tsa³ngáɨ³ la³ lá²: “¿Hí¹ hnú² uá¹ Tsá² ca³tɨn¹ já³², ho³ hniáuh³² uá¹ jan¹³ jnoh¹ jan² tsá² siánh³?”  
\v 20 Jmɨ́¹ ca³cha³táunh¹ jáun² tsá² hí³ ta³ ñí¹ Jesús né³, ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Juan² tsá² zion² hí³ jmáɨ² tsáu² lɨ́²ze³ jnoh¹ hi³ ja³ngáɨ¹³ jnoh¹ ñí¹con² hnú² nɨ́¹juáh³ hnú² bíh¹ Tsá² lɨ́n³ Cristo, ho³ nɨ́¹juáh³ hniáuh³² uá¹ jan¹³ jnoh¹ tsá² siánh³. 
\p  
\v 21 Jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² ca³jmah³ Jesús juóun³² lɨ́n³² tsá² tsáun¹ jɨ³ tsá² ná¹cán²³ uu³mí²tsɨ³², jɨ³ tsá² tiáunh¹ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ nɨ́² siáh³; hi³ ca³nia³ tsú² siáh³ mɨ́¹ñí¹ tsá² ten³.  
\v 22 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³záɨh³ tsú² tsá² cuá²taunh²¹ hí³ la³ lá²: 
\p ―Cuá²tánh¹ náh², cuá²zéih³ náh² Juan² la³ cun³ hi³ má²lɨ́²jɨeh³ náh² jɨ³ hi³ má²lɨ́²niéih² náh² nɨ́² siáh³; cuá²zéih³ náh² tsú² hi³ tsá² ten³ má²jniá³ ñí¹, tsá² hma² má²ñi³táunh¹, hi³ má²laɨn³² siáh³ tsá² jmɨ́¹ ná¹lɨ́n³ mɨ́¹uɨ́³ *mɨ³ho²¹ péin³, hi³ tsá² jmɨ́¹ te³ cua¹ né³, má²náɨ³² bíh¹, hi³ má²ca³jenh¹³ bíh¹ siáh³ tsá² jmɨ́¹ má²ná¹jún¹, hi³ tsá² tia³mii² né³, má²ná¹náɨ³² bíh¹ jú¹ chú³² hi³ ha³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ liáun³.  
\v 23 Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² tsá² tiá² lɨ́¹ cha³² hliáun³ ñéih³ tsɨ́³ hi³ ca³tɨn¹ jná¹³. 
\p  
\v 24 Jmɨ́¹ já¹tanh²¹ jáun² tsá² ca³zen³ hí³ Juan² né³, ca³ma³liáu³² Jesús hi³ ca³chá³ jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ Juan² hí³ ñí¹con² tsá² tionh² hí³ la³ cu³ la³ jéin³ ñí¹ zenh¹, hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―¿He³ dá² jaun³² ca³ñí¹jɨeh¹³ hnoh² ñí¹ lɨ́³ hué³² quiéin²? ¿Hí¹ ca³ñí¹jɨeh¹³ hnoh² cáun² hmá² tá² náɨ² hi³ lɨ́¹ quí² lɨ́¹ jɨ́eh²³ cun³quionh³ chí³ juáh¹³?  
\v 25 Hi³ nɨ́¹juáh³ tiá² la³ jáun² né³, ¿he³ bíh¹ ca³ñí¹jɨeh¹³ náh²? ¿Hí¹ ca³ñí¹jɨen¹ náh² jan² tsá²ñuh² quih³² hmɨh³² hi³ jlánh¹ bí¹ huá¹? Sá¹nɨ́² dú¹ jɨe³ náh², tsá² ná¹quih³² hmɨh³² chú³² jniá³ tionh² re² tɨn² ñéih³ hñú¹³ tsá² ná¹lɨ́n³ re²¹ bíh¹.  
\v 26 Hi³ jáun² né³, ¿he³ bíh¹ ca³ñí¹jɨeh¹³ náh²? ¿Hí¹ ca³ñí¹jɨen¹ náh² jan² tɨ³² jë¹ Dió³²? Quí¹ tson² bíh¹ cu³tí³, tɨ³la³ tsá² hí³ má¹ná¹, tɨ³ jlánh¹ bíh¹ quien² la³ cónh³ bíh¹ lɨ³ua³ jan² tɨ³² jë¹ Dió³².  
\v 27 Quí¹ ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³² rá¹ja³² jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ Juan² tsá² ziau² hí³ jmáɨ², hi³ juáh³ la³ lá²: 
\q1 Sá¹nɨ́² jɨe³, jná¹³ zein²¹ jan² tsá² tsa³can³² jáɨ¹³ ta³ tin² la³ cun³ bí¹ hnú², 
\q1 tsá² hí³ bíh¹ jmu³ hua³jan²¹ juɨ³² ñí¹ cuóh¹³ hnú². 
\p  
\v 28 Jmɨ́¹ má²lɨ́²chá³² Jesús jáɨ¹³ nɨ́² né³, ca³záɨh³ siáh³ tsá² hí³ la³ lá²: 
\p ―Jná¹³ juanh³² ñí¹con² hnoh², hi³ tiá² hin² zian² hí¹ jan² yáh³ tsá² jlánh¹ bíh¹ quien² la³ cónh³ bí¹ Juan² ja¹ la³jɨ́n³² tsá² ca³lɨ³zian² ñí¹ hué²¹ lá²; tɨ³la³ cun³ jáun² tsá² tiá² lin¹ ñí¹ quien² ja¹ quioh²¹ tsá² má²tionh² jo³cuo² Dió³², tsá² la³ hí³ bíh¹ tɨ³ quien² la³ cónh³ bíh¹ Juan².  
\v 29 Hi³ jáun² la³jɨ́n³² tsáu², la³ má²quionh³ *tsá² chi² hmah²¹, tsá² ca³náɨ³² hí³ jáɨ¹³ hi³ ca³hléh³ jáun² Juan², ca³ma³tson² bíh¹ tsú² hi³ Dió³² tɨn² ra³tsɨ³² re² héih³², la³ cun³ la³jɨ́n³² tsá² ca³ziau³ hí³ Juan² jmáɨ².  
\v 30 Tɨ³la³ tsá² *fariseos má¹ná¹, la³ má²quionh³ tsá² ná¹lɨ́n³ tɨ³² liei²¹, tsá² tiá² ca³he³ hí³ hi³ ziau³ Juan² jmáɨ², tiá² ca³tɨ́³ yáh³ tsɨ́³ tsá² hí³ la³ cun³ hi³ jmɨ́¹ hnió³ Dió³² jmu³ ñí¹con² tsú².  
\v 31 Hi³ jáun² né³, ¿hin² dá² tsánh² lɨ́¹³ cunh²¹ jná¹³ quionh³ tsá² zian² jmáɨ¹ hi³ ziáun² dí² lá²? Quí¹ ¿hin² yáh³ tsánh² lɨ́¹³ cunh³ tsú²?  
\v 32 Lɨ́¹³ juáh¹³ la³ lá²: Jmu² tsú² la³jmɨ́¹ jmu² tsá¹míh¹ ñi³co¹ já¹ hmah²¹. Ná¹hóh³² tsú² ca³la³ hi³ jéinh³² hlah³, hi³ zaɨh³² raɨnh²¹ la³ lá²: “Sa³ tiá² ca³lɨ³hnáuh² náh² tsan¹³ jmɨ́¹ lɨ́²jiéi¹³ jnoh¹ jáun² hmá² tá² le², hi³ sa³jun³ lɨ́²uoh³ yáh³ hnoh² jmɨ́¹ lɨ́¹jmú¹³ jnoh¹ siáh³ sun¹ ca³tɨ²¹ jmáɨ¹ hi³ nio² hlah³ tsɨ́³ tsú²”.  
\v 33 Juanh³² jná¹³ la³ nɨ́², quí¹ cuan³ Juan² tsá² zion² hí³ tsáu² jmáɨ², tsá² tiá² cúh² hí¹miih²¹, sa³jun³ hɨ́nh²³ mu² ráu³ mɨ³ uóun²jɨeh¹³; hi³ jáun² hnoh² né³ juáh³: “Tsá² hún¹ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ bíh¹ hí³”.  
\v 34 Jáun² né³, cuan³ siáh³ jná¹³ Jon² tsá²mɨ³cuóun², tsá² cú² tsá² aɨh³² ná¹, tɨ³la³ hnoh² né³, juáh³ siáh³: “¡Tsá² jlién³ bíh¹ nɨ³², hi³ hɨ́nh²³ siáh³ jmáɨ², tsá² juónh²³ re² quionh³ tsá² ren² tso³ jɨ³ tsá² chi² hmah²¹ nɨ́² siáh³!”  
\v 35 Tɨ³la³ la³jɨ́n³² tsá² cháunh²³ re² chí¹ má²jnia³² hi³ chu²¹ bíh¹ la³jɨ́³² hi³ cháunh²³ tsɨ́³ Dió³². 
\s1 Jesús tsó³² hñú¹³ Sí¹mu²¹, tsá² fariseo 
\p  
\v 36 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, jan² tsá² fariseo ca³teh³ Jesús hi³ tsa³jmú³ má³² hñú¹³ dí². Jáun² né³, ñéi¹ bíh¹ Jesús hñú¹³ tsá² hí³, jáun² ca³cuá³ ñí¹ mesa.  
\v 37 Jáun² né³, jan² tsá²mɨ³ tsá² juón¹, tsá² zian² juú² jáun², ca³lɨ³ ñi³² hi³ Jesús cuá¹jmu² má³² hñú¹³ tsá² fariseo hí³, jáun² ñéi¹ hi³ ñí¹can³² cáun² tse³ pih²¹ hi³ lɨ́³ cún¹ tiáu² alabastro; hi³ jmɨ́¹ ha²¹ no¹ má²ró³².  
\v 38 Hi³ jáun² tsá²mɨ³ hí³ ca³ta³zanh¹ cu³hna²¹ Jesús, hi³ má²ho²; hi³ jáun² ca³ma³jlɨh²¹ tsú² ta³ Jesús cun³quionh³ jmɨ́²zɨ́h¹ taɨn³² ñí¹, hi³ jáun² ca³ma³quiéin² siáh³ cun³quionh³ jñú²chí¹ hnga². Jmɨ́¹jáun² ca³hen³ tsú² ta³ Jesús, hi³ ca³jñéi³ tsú² siáh³ no¹ má²ró³².  
\v 39 Jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ jáun² tsá² fariseo tsá² hñú¹³ ñí¹ cuá³ tsú² jáun², hi³ jmu² tsá²mɨ³ hí³ la³ jáun², jáun² ca³lɨ́n¹³ tsú²: “Sá¹jmɨ́¹ hi³ tson² jan² tɨ³² jë¹ Dió³² tsá²ñuh² nɨ́², jmɨ́¹ lɨ³tsɨn² bíh¹ tsú² he³ ñí¹ tsá²mɨ³ dí¹tie²³ nɨ́² cuo², quí¹ tsá²mɨ³ juón¹ bíh¹ tsá²mɨ³ nɨ́²”.  
\v 40 Jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ Jesús tsá² fariseo hí³ la³ lá²: 
\p ―Hnú² Sí¹mu²¹, zia³² cáun² jáɨ¹³ hi³ juanh²¹ jná¹³ ñí¹con² hnú². 
\p Jáun² tsá² hí³ ca³ngáɨ³: 
\p ―¿He³ bíh¹ jmɨ́¹ juáh¹³ hnú² Tɨ³²? 
\p  
\v 41 Hi³ jáun² Jesús ca³juáh³: 
\p ―Jmɨ́¹ zian² jan² tsá² ca³chí² quɨe³ ñí¹con² gon³ tsáu². Jáun² né³, jan² tsá² hí³ jmɨ́¹ ren² hñá³ nio² hña³láu³ héih³² *cú¹tiáu², hi³ tsá² jan² hí³ né³, jmɨ́¹ ren² tu³la³quia³ héih³² cú¹tiáu².  
\v 42 Tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³lɨ³ ñi³² tsá² hí³ hi³ tá¹ gon³ tsá² ren² hí³ quɨe³ tiú²uú² lɨ́¹³ yáh³ ma³hmah¹, jáun² cáun² lɨ́¹ ca³hin³ bíh¹ tsú² cú²jueh³² hi³ jmɨ́¹ ren² tsú². Jáun² né³, juáh¹³ hnú² neh²¹ ¿hin² tsánh² tsá² gon³ hí³ lɨ́n²³ hnú² hi³ tɨ³ jlánh¹ má²hnio³ lɨ́n³² tsá² ca³chí² hí³ quɨe³? 
\p  
\v 43 Hi³ jáun² Sí¹mu²¹ ca³ngáɨ³: 
\p ―Len³ jná¹³ tsá² ca³hin³ hliáun³ hi³ jmɨ́¹ ren² bíh¹. 
\p ―Tson² bíh¹ cu³tí³ la³ nɨ́² ―ca³juáh³ Jesús. 
\p  
\v 44 Tá¹la³ cuá¹jɨ́en³² tsú² jáun² tsá²mɨ³ hí³ né³, ca³záɨh³ dí² Sí¹mu²¹ la³ lá²: 
\p ―Sá¹nɨ́² jɨen¹ dúh¹ tsá²mɨ³ lá². La³ cun³ jmɨ́¹ lɨ́¹hú²¹ jná¹³ hñuh³² hnú², tiá² jmáɨ² lɨ́²cuéh¹ yáh³ hnú² hi³ ren¹ jná¹³ tán², tɨ³la³ tsá²mɨ³ lá² má²lɨ́²ma³jlɨh²¹ tán² jná¹³ cun³quionh³ jmɨ́²zɨ́h¹ taɨn³² ñí¹, hi³ má²lɨ́²ma³quiéin² tsú² siáh³ cun³quionh³ jñú²chí¹ hnga².  
\v 45 Hi³ sa³jun³ lɨ́²hen³ bíh¹ hnú² siáh³ ñi³² jná¹³ la³ cun³ hi³ jmɨ́¹ ca³tɨ²¹ hen³ tsú² jan² tsá² cuá¹tén¹; tɨ³la³ tsá²mɨ³ lá², cun³ tiá² má²lɨ́²tunh³ bíh¹ hi³ hen² tán² jná¹³ la³ cun³ jmɨ́¹ cuan¹ ná¹.  
\v 46 Ja³bí¹ la³ jáun² tiá² lɨ́²táh¹ yáh³ hnú² no¹ tsáɨh³ chin³² jná¹³ jmɨ́¹ cuan¹ ná¹, tɨ³la³ tsá² lá² né³, má²lɨ́²jñéi³ no¹ má²ró³² tán² jná¹³.  
\v 47 Jáun² juanh³² jná¹³, uá¹jinh¹ hliáun³ tso³ jmɨ́¹ ren² tsá² lá², tɨ³la³ má²cá²hin³ bíh¹, quí¹hliá² jlánh¹ hniau³ tsú² jná¹³; tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ tsá² jmɨ́¹ la³ ren² cú¹pih²¹ tso³, jáun² cú¹pih²¹ bíh¹ hniau³ tsú² jná¹³ nɨ́¹ má¹cá²hin³ tso³ quioh²¹. 
\p  
\v 48 Jáun² Jesús ca³záɨh³ tsá²mɨ³ hí³ la³ lá²: 
\p ―Má²cá²hin³ bíh¹ tso³ quián¹³ hnú². 
\p  
\v 49 Hi³ jáun² tsá² jmɨ́¹ tionh¹ hí³ ñí¹ mesa quionh³ tsú² ca³juu³ ca³hlénh³, hi³ ca³juáh³: 
\p ―¿Hin² dá² tsánh² tsá² lá², hi³ jáun² sa³ tsáu¹³ tsáu² máh³ hin²³ tsú²? 
\p  
\v 50 Tɨ³la³ Jesús cáun² ca³záɨh³ tsá²mɨ³ hí³ la³ lá²: 
\p ―Má²ca³liáun³ nú² quí¹hi³hliá² má²nio² cáun² honh² nú². Cuánh² cáun² hi³ re² hi³ tɨn². 
\c 8  
\s1 Tsá²mɨ³ tsá² má²hon³ Jesús 
\p  
\v 1 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³ñí¹tɨ́² ñí¹ngɨ́² Jesús juú² ñí¹ hliáun³, jɨ³ juú² míh¹ juú² siún¹, la³ má²quionh³ tsú² jáun² tsá² quian³tun³ hí³ hi³ ñí¹can³² jú¹ chú³², hi³ ca³ñí¹hléh² ca³tɨ²¹ ha³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ tónh³² tsáu² jo³cuo² Dió³².  
\v 2 Ja³bí¹ jmɨ́¹ quionh³ tsú² ma³ jan² tsá²mɨ³ tsá² má²ca³jmah³ tsú² hí³ jmɨ́¹tin², jɨ³ tsá² má²ca³huen³ tsú² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ nɨ́² siáh³. Ja¹ tsá²mɨ³ hí³ jmɨ́¹ hí¹tsau³² Má²réi³, tsá² ja³ juú² Magdalá, tsá² ca³huen³ hí³ Jesús quiaun³ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hi³ jmɨ́¹ tiáunh¹ hñu³ tsɨ́³.  
\v 3 Ja³bí¹ jmɨ́¹ hí¹tsau³² siáh³ mɨ́¹ Juánh³ ñí²cuo² tsá² jmáɨ² Chuza tsá² jmɨ́¹ chín¹ hñú¹³ re²¹ Herodes; jɨ³ tsá²mɨ³ jmáɨ² Susana nɨ́², quionh³ siáh³ juóun³² tsá²mɨ³ ñí¹ hná¹ jáun², tsá² jmɨ́¹ má²hon³ Jesús cun³quionh³ hi³ zia³² quioh²¹. 
\s1 Jesús jmu² cáun² jáɨ¹³ ca³tɨn¹ jan² tsá² súh²³ jún² 
\r (Mateo 13:1-17; Marcos 4:1-12) 
\p  
\v 4 Hi³ jáun² jmɨ́¹jáun² ca³cua³taunh²¹ tsá² zian² juú² ñí¹ hliáun³ hi³ ca³cuú² ca³ngɨh³² ñí¹ cuá³ Jesús. Jmɨ́¹jáun² ca³jmú³ tsú² cáun² jáɨ¹³ ñí¹con² tsá² hí³, hi³ lɨ́³ la³ lá²: 
\p  
\v 5 ―Jmɨ́¹ zian² jan² tsá² ca³ñí¹suh³² jún² ñí¹náɨ² quioh²¹. Tá¹la³ jmɨ́¹ hí¹súh²³ tsú² jáun² jún² né³, la³ ca³súh³² ca³lá² hú¹ juɨ³², hi³ jáun² ca³ha³ ca³zauh³ tsáu², hi³ ca³cúh² siáh³ tan³².  
\v 6 Ja³bí¹ ca³súh³² siáh³ ca³lá² ñí¹ lɨ́³ já¹ quɨ́n¹; jáun² jmɨ́¹ ca³hiá², la³juɨ³² ca³lɨ³ quiéin² bíh¹, quí¹hliá² tiá² cuóuh³ yáh³ ñí¹ la³ jáun².  
\v 7 Ja³bí¹ ca³súh³² siáh³ ca³lá² ñí¹ la³ hiau² ton², hi³ jáun² la³ má²quionh³ ton² bíh¹ ca³hiá². Jáun² ton² bíh¹ jlánh¹ tia³juɨ³² ca³quí² cá²cuon³, hi³ jáun² tiú²uú² cá²cuon³ yáh³ jún² jáun².  
\v 8 Tɨ³la³ la³jɨ́³² jún² ñí¹ hná¹ jáun² né³ ca³súh³² ñí¹ chu²¹ hué³², hi³ jáun² ca³háɨ³² ca³la³ tɨ³ hña³láu³ máɨ³ la³ cun³ cá² máɨ³ jún² hi³ ca³súh³ tsú² jáun². 
\p Jmɨ́¹ má²lɨ́²juáh³ Jesús la³ nɨ́², jáun² ca³hléh³ tiá³ hi³ ca³juáh³: 
\p ―¡Nɨ́¹juáh³ tson² tsɨ²¹ cuáh³ náh², jáun² niéi² náh²! 
\p  
\v 9 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³mɨ́³ tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² tsú² hi³ jmu³ tsú² na²¹ jáɨ¹³ hi³ má²lɨ́²juáh³ jáun².  
\v 10 Jáun² Jesús ca³záɨh³ tsá² hí³ la³ lá²: 
\p ―Hnoh² bíh¹ tsá² ca³tɨn¹ náh² hi³ lɨ³ ñíh¹³ jáɨ¹³ hi³ jmɨ́¹ ná¹hmá¹ ná¹jnɨ́¹ ca³tɨ²¹ ha³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ tónh³² tsáu² jo³cuo² Dió³²; tɨ³la³ tsá² ñí¹ hná¹ nɨ́² né³, jɨ́³²la³ ti³ náɨ³² tsú² cun³quionh³ jáɨ¹³ hi³ jmu² bíh¹ jná¹³. Hi³ jáun² uá¹jinh¹ jɨ́e²³ tsú², tɨ³la³ cun³ jáun² tá²tonh¹ tsú² la³jmɨ́¹ lɨ́³ tiá² hi³ lɨ́²jɨ́e³ bíh¹, hi³ uá¹jinh¹ náɨ³² tsú², tɨ³la³ cun³ jáun² tiá² ngɨ²³ yáh³ tsú² siáh³. 
\s1 Jesús jmu² na²¹ jáɨ¹³ ca³tɨn¹ tsá² súh²³ hí³ jún² 
\r (Mateo 13:18-23; Marcos 4:13-20) 
\p  
\v 11 ”Jáɨ¹³ hi³ má²lɨ́²juánh³² jná¹³ nɨ́² niéih³ la³ lá²: Jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³² lɨ́³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ jún²;  
\v 12 hi³ jáun² tsá² náɨ³² jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³² né³, lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ hú¹ juɨ³², tɨ³la³ tsá² hláɨnh¹ né³ ja³² hi³ quin²³ jáɨ¹³ jáun² hñu³ tsɨ́³ tsá² hí³; quí¹ nɨ́¹ ca³taunh³ tsú² ta²¹, hi³ jáun² lɨ́¹³ liáun³.  
\v 13 Jáun² tsá² he² jáɨ¹³ tia³ juɨ³² lɨ́n³² né³, hi³ ca³la³ hi³ hiún² lɨ́n³² tsɨ́³ jmu², tsá² la³ hí³ dá² lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ ja¹ quɨ́n¹ ñí¹ cá¹súh²¹ jáun² jún²; tia³ juɨ³² lɨ́n³² bíh¹ ca³hiá² jmɨ́¹ ca³hiá², tɨ³la³ cun³ñí¹ hi³ tiá² hliáun³ chí² jmu² chá²³ yáh³, hi³ jáun² tiá² lɨ³uén²³. Jáun² uá¹jinh¹ ca³taunh³ tsú² ta²¹ cu³tiá³, tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³lɨ³ zia³² uu³mí²tsɨ³² ñí¹con² tsú², tɨ³ có³² bíh¹ ca³náu².  
\v 14 Ja³bí¹ zian² tsá² náɨ³² jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³² lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ hué³² ñí¹ ca³hiau² ton² ñí¹ cá¹súh²¹ jáun² jún². Tɨ³la³ tá¹la³ chí¹cuóun² tsú² jáun² cun³quionh³ jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³², ja³² hñu³ tsɨ́³ tsú² hi³ zaɨn³² hi³ zia³² ñí¹ hué²¹ lá², hi³ má²hiún² tsú² tsɨ́³ quionh³ hi³ jáun², hi³ jlánh¹ lɨ́¹ quí² lɨ́¹ cha³² tsú² hliáun³ ñéih³ tsɨ́³ ca³tɨ²¹ hi³ zia³² ñí¹ hué²¹ lá², hi³ jáun² tiá² hi³ lau³² yáh³ ñí¹con² tsá² la³ hí³.  
\v 15 Tɨ³la³ tsá² he² re² jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³² nɨ́¹ má¹ca³náɨ³² né³, lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ hué³² chu²¹ ñí¹ cá¹súh²¹ jáun² jún². Tsá² la³ hí³ bíh¹ tsá² zánh²³ tiá³ jáɨ¹³ jáun², tsá² cueh³² tsɨ́³, hi³ jáun² loh¹³ hliáun³. 
\s1 Jesús jmu² siáh³ cáun² jáɨ¹³ ca³tɨ²¹ cáun² sɨ́² 
\r (Mateo 5:15-16; Marcos 4:21-25; Lucas 11:33-36) 
\p  
\v 16 ”Nɨ́¹juáh³ tsá² héinh²³ sɨ́² hñú¹³, hí¹ jan² yáh³ tsá² la³ hí³ tiá² hi³ jláɨ²³ sɨ́² jáun² quioh²¹, sa³jun³ zih³² tsú² ñeh² jen³; tɨ³la³ dí²chí³ tsú² chi³cuú² bíh¹ ñí¹ lɨ́¹³ taɨ²¹ joh¹ tá¹ cáun² ñéih³, hi³ jáun² jniá³ lɨ́¹³ jeinh²¹ lɨ³ua³ jan² tsá² hí³ ñéih³.  
\v 17 Quí¹ hí¹ cáun² yáh³ hi³ ná¹hmá¹ tiá² zia³² hi³ juáh¹³ hi³ tiá² lɨ́¹³ jniá³, hi³ hí¹ cáun² yáh³ siáh³ hi³ ná¹hmá¹ ná¹jnɨ́¹ tiá² zia³² hi³ juáh¹³ hi³ tiá² lɨ́¹³ jñéih³, chau³² bíh¹ jmáɨ¹ hi³ lɨ́²ñi³² tsáu². 
\p  
\v 18 ”Jáun² né³, quian² náh² hua³hí¹³ hi³ niéi² náh² re²; quí¹ nɨ́¹juáh³ tsá² má²ca³ngɨ¹³ re², tsá² la³ hí³ tɨ³ lɨ³mí¹ hliáun³ ngɨ¹³ bíh¹; tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ tsá² tiá² re² ngɨ²³ né³, tsá² la³ hí³ tɨ³ lɨ³mí¹ tiú²uú² ngɨ¹³ bíh¹ lɨ³ua³ cáun² hi³ jmɨ́¹ lɨ́n²³ tsú² hi³ má²ngɨ²³ ca³lá². 
\s1 Mí¹ziú¹³ Jesús má²já²jɨe³ quionh³ tsá¹ raɨnh²¹ 
\r (Mateo 12:46-50; Marcos 3:31-35) 
\p  
\v 19 Hi³ jáun² cuan³ mí¹ziú¹³ Jesús la³ má²quionh³ jɨ³ tsá¹ raɨnh²¹ dí² ñí¹ cuá³, tɨ³la³ tiá² lɨ³ yáh³ tónh³² tsú² la³ tɨ³ ñí¹ cuá³ dí², quí¹ juóun³² lɨ́n³² bíh¹ tsáu² ná¹ngɨh³².  
\v 20 Jmɨ́¹jáun² ca³nga³ tsáu² jáɨ¹³, hi³ ca³juáh³: 
\p ―Mí²ziúh² hnú² quionh³ tsá¹ renh² hnú² tionh² cheih³² nɨ́², hi³ hnió³ tsú² jɨ́e³² hnú². 
\p  
\v 21 Tɨ³la³ Jesús né³, ca³záɨh³ tsá² ná¹ngɨh³² hí³ la³ lá²: 
\p ―Tsá² náɨ³² jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³², hi³ má²tí³² siáh³, tsá² la³ hí³ bíh¹ ná¹lɨ́n³ mí²zia³² jná¹³ jɨ³ jon³ renh² jná¹³ nɨ́² siáh³. 
\s1 Jesús jmu² hi³ niau²¹ tie³ jmáɨ² jɨ³ chí³ 
\r (Mateo 8:23-27; Marcos 4:35-41) 
\p  
\v 22 Ca³chó³² cáun² jmáɨ¹ hi³ ca³hi³ Jesús cáun² mu² la³ má²quionh³ tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con²; jáun² ca³záɨh³ dí²: 
\p ―Ma³tsáu¹³ tɨ³ jo²¹ jmáɨ² ó³². 
\p Jáun² ja³taunh²¹ bíh¹ tsú².  
\v 23 Tá¹la³ jmɨ́¹ hí¹tsá²táunh¹ tsú² jáun² né³, ca³cuóun² Jesús hñu³ mu². Jáun² cu³diá²jan² ca³ja³ chí³ tiá³ lɨ́n³², hi³ ca³la³ jmɨ́¹ má²hí¹conh³² yáh³ jmáɨ² hñu³ mu², ca³la³ háɨnh¹³ lɨ́n²¹ bíh¹ ca³lɨ³.  
\v 24 Hi³ jáun² ca³ñí¹ñi¹³ tsú² Jesús, hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p ―¡Tɨ³², Tɨ³², hénh³ máh³ má²tsá²hanh³² dí² hñu³ jmáɨ²! 
\p Hi³ jáun² ca³náu² Jesús hi³ ca³jin³ jmáɨ² hi³ ja³² jáun² ma³ cu³ tsɨn¹ quionh³ chí³, hi³ jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² ta³no¹ tie³ pih²¹.  
\v 25 Jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ dí² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con²: 
\p ―¿He³ lɨ³, jáun² sa³ tiú²uú² cáun² ná¹tioh³ honh² hnoh²? 
\p Tɨ³la³ tsá² hí³ má¹ná¹, lɨ́¹ ca³ta³ná¹juenh²¹ bíh¹, hi³ ca³juu³ ca³hlénh³ ja¹ hmóu³²: 
\p ―¿Hin² dá² tsánh² tsá² nɨ́², hi³ jáun² sa³ lɨ́²quien² máh³ héih³² quioh²¹ tsú² ñí¹con² jmáɨ² quionh³ chí³? 
\s1 Tsá²ñuh² tiáunh¹ juóun³² lɨ́n³² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ 
\r (Mateo 8:28-34; Marcos 5:1-20) 
\p  
\v 26 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³cha³táunh¹ tsú² hué³² quioh²¹ tsá² Gadara, juú² nio² tɨ³ jo²¹ jmáɨ², ñí¹ jniá³ hué¹³ Galilea.  
\v 27 La³ cun³ jmɨ́¹ cuá¹han³ jáun² Jesús hñu³ mu² jáun², ja³ jan² tsá²ñuh² ta³ ñí¹, tsá² zian² juú² jáun². Jmɨ́¹ má²ngau³² jmáɨ¹ lɨ́n²¹ bíh¹ hi³ tiáunh¹ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ tsá² hí³. Tsá² hí³ tiá² ha¹ jmɨ́¹ quɨh³², sa³jun³ jmɨ́¹ cuá³ hñú¹³, tɨ³la³ ñéih³ jéin³lo¹ táun³ ñí¹ tiáunh¹ hla¹ bíh¹ jmɨ́¹ cuá³ tsú².  
\v 28 Jáun² la³ cun³ jmɨ́¹ ca³jɨ́en³² jáun² tsá² hí³ Jesús, ca³hóh³² tiá³ lɨ́n³², hi³ ca³ñí¹di³jñí³² hi³ ca³jmú³ cuá¹hin³ la³ tɨ³ hué³², hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―¿He³ ca³tɨn¹ hnú² quiúnh¹ jná¹³, hnú² Jesús Jon² Dió³² Tsá² cú² juenh²? Mɨ́²³ jná¹³ hi³ ha³ lɨ́² jmú² hnú² hian² honh² ñí¹con² jná¹³. 
\p  
\v 29 La³ nɨ́² ca³juáh³ tsá² hí³ quí¹hliá² má²dí¹jmu² Jesús héih³² hi³ huén³² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ tsú². Hliáun³ jéin³² má²ca³jmú³ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hí³ hian² tsɨ́³, hi³ má²ca³zaunh³ tiá³ quioh²¹ tsú² jmɨ́¹tin², hi³ jáun² uá¹jinh¹ má²ca³hñéi³² tsáu² quioh²¹ tsú² cun³quionh³ hñe¹³ jɨ³ cá²den¹ná¹ nɨ́², hi³ ca³jmú³ tsú² hua³hí¹³ nɨ́² siáh³, tɨ³la³ cun³ jáun² ca³ca³ bíh¹ tsú² hi³ jáun²; hi³ jáun² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hí³ ca³di³quian³ jmáɨ¹ tsá² hí³ hi³ tsó³² la³ tɨ³ ñí¹ lɨ́³ hué³² quiéin².  
\v 30 Jáun² Jesús ca³ngáɨ³ ñí¹con² tsá² hí³: 
\p ―¿Ha³ lánh³ jmáɨ² hnú²? 
\p Jáun² tsá² hí³ ca³ngáɨ³: 
\p ―Cu³ Nió³ bíh¹ jmáɨ² jná¹³. 
\p Hi³ jáun² la³ jáun² ca³juáh³ tsú² quí¹hi³hliá² jmɨ́¹ tiáunh¹ juóun³² lɨ́n³² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ tsú².  
\v 31 Jáun² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hí³ ca³hiu³ ca³mɨ́³ lɨ́n³² hi³ tiá² ze³ Jesús tɨ³ hñu³ háunh³.  
\v 32 Tsoh² máh³ zeh² có³² jáun² né³, jmɨ́¹ tiáunh¹ juóun³² mí²ñí³ hi³ jmɨ́¹ ná¹cúh² háu², jáun² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hí³ né³, ca³hiu³ ca³mɨ́³ hi³ tsa³tiónh³² hñu³ tsɨ́³ mí²ñí³ hí³. Jáun² ca³cué³ bíh¹ Jesús jáɨ¹³.  
\v 33 Hi³ jáun² jmɨ́¹jáun² ca³huén² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hí³ hñu³ tsɨ́³ tsá² hí³, hi³ jáun² ca³ñí¹tiónh²¹ hñu³ tsɨ́³ mí²ñí³. Jáun² la³jɨ́n³² mí²ñí³ hí³ ca³cuóun³ cú²hé² lɨ́n³² tɨ³ ñí¹ dí¹jɨ²³ ñí¹ hlah³ lɨ́n²¹, jáun² ca³sunh³ chu³ jmáɨ², hi³ jáun² ca³hnúh³² jmáɨ². 
\p  
\v 34 Jáun² tsá² jmɨ́¹ ná¹jmu² hua³hí¹³ mí²ñí³ hí³ ca³cuóun³ jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ hi³ lɨ³ la³ jáun², hi³ ja³tanh²¹ hi³ ca³ñí¹chá² tɨ³ já¹ juú² jɨ³ ñí¹ náɨ² nɨ́², hi³ má²lɨ́²jɨ́e³ jáun² la³ jáun².  
\v 35 Hi³ jáun² tsá² ca³náɨ³² hí³ jáɨ¹³ jáun² né³, ca³ñí¹jɨ́e¹³ nɨ́¹juáh³ he³ dá² má²lɨ³², jáun² ca³cha³táunh¹ la³ tɨ³ ñí¹ zenh¹ Jesús, hi³ ca³jɨ́en³² tsú² siáh³ tsá² jmɨ́¹ tiáunh¹ hí³ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³, hi³ má²cuá¹tón²¹ ta³ ta³ Jesús, hi³ má²quih³² ha¹, hi³ má²chun¹, ha³ tiú²uú² ngo² yáh³. Hi³ jáun² tsá² ca³cha³táunh¹ hí³ né³, ca³juénh² lɨ́n³² bíh¹.  
\v 36 Jáun² tsá² ca³jɨ́e³ hí³ la³ cun³ hi³ má²lɨ³² jáun² ca³chá³ ha³ lánh³ rón³² lan³ tsá² jmɨ́¹ tiáunh¹ hí³ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³.  
\v 37 Jmɨ́¹ ca³náɨ³² jáun² tsá² hɨ́n¹³ hí³ juú² Gadara la³ jáun² né³, jáun² ca³la³ ca³juénh² lɨ́n³² bíh¹; hi³ jáun² la³jɨ́n³² tsá² hí³ ca³mɨ́³ hi³ cua³haɨn³² Jesús hué³² jáun² quioh²¹ dí². Hi³ jáun² Jesús ca³hi³ siáh³ hñu³ mu² hi³ ngah³ juɨ³² ñí¹ ja²¹.  
\v 38 Tɨ³la³ ñeh² bíh¹ hi³ tsánh³² Jesús, jáun² tsá² jmɨ́¹ tiáunh¹ hí³ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ ca³hiu³ ca³mɨ́³ ñí¹con² Jesús hi³ tsó³² dí² quionh³ tsú². Tɨ³la³ Jesús má¹ná¹, ca³hah² jáɨ¹³ hi³ ca³jmú³ héih³², hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p  
\v 39 ―Cuánh² hnú² hñuh³², cuá²chá¹ la³jɨ́³² la³ cun³ hi³ má²lɨ́²jmú³ Dió³² ñí¹con² nú². 
\p Jáun² tsá² hí³ ngah³ hi³ ca³ñí¹chá² tɨ³ já¹ juú² la³ cun³ hi³ má²lɨ́²jmú³ jáun² Jesús ñí¹con² dí². 
\s1 Jesús ja³jmah¹ jon² Jairo; hi³ hú¹ juɨ³² jáun² né³, lan² siáh³ jan² tsá²mɨ³ tsáun¹ 
\r (Mateo 9:18-26; Marcos 5:21-43) 
\p  
\v 40 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³chánh³² Jesús tɨ³ jo²¹ jmáɨ², hi³ jáun² juóun³² lɨ́n³² tsáu² ca³heh³ tsú² hi³ hiún² lɨ́n³² tsɨ́³, quí¹hliá² la³jɨ́n³² tsá² hí³ jmɨ́¹ ná¹jaun² tsú².  
\v 41 Jmɨ́¹jáun² ca³chó³² jan² tsá² jmáɨ² Jairo, tsá² jmɨ́¹ chín¹ cuáh³² quioh²¹ tsá² *judíos ñí¹ jáun²; jáun² ca³di³jñí³² hi³ ca³jmú³ cuá¹hin³ la³ tɨ³ hué³² ta³ ñí¹ Jesús, hi³ ca³hiu³ ca³mɨ́³ dí² hi³ tsó³² tsú² la³ tɨ³ hñú¹³ dí²,  
\v 42 quí¹hliá² jmɨ́¹ má²ñí¹jún³ mɨ́¹míh¹ tsá² jan² tán¹ jon² tsú². Mɨ́¹míh¹ hí³ jmɨ́¹ má²hún¹ quia³tún³ mii². Tá¹la³ hí¹tsau³² jáun² Jesús hñú¹³ tsá² hí³, jmɨ́¹ hí¹tsá²táunh¹ juóun³² lɨ́n³² tsáu² cu³chin¹ cu³hna²¹ tsú², ca³la³ má²chí¹cuú² chí¹jaɨn³² bíh¹ tsú². 
\p  
\v 43 Hi³ jáun² ja¹ ñí¹ hí¹tsá²táunh¹ tsú² jáun² né³, jmɨ́¹ hí¹tsau³² jan² tsá²mɨ³, tsá² jmɨ́¹ tsáun¹ hi³ jmɨ́¹ zian² jmɨ́²hán¹ má²tí³ cun³ quia³tún³ mii². Ca³tsá³² bíh¹ la³jɨ́³² hi³ jmɨ́¹ zia³² quioh²¹ tsú², tɨ³la³ cun³ jáun² hí¹ jan² yáh³ tɨ³² mɨ́³ tiá² ca³tioh²¹ hi³ jmah³ tsá² hí³.  
\v 44 Jáun² tsá²mɨ³ hí³ ngau³ tɨ³ cu³hna²¹ Jesús, hi³ ca³tí³ dí² cuo² zéi¹ ha¹ tsú²; jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² ca³hná³ jmɨ́²hán¹ tsá² hí³. 
\p  
\v 45 Hi³ jáun² Jesús ca³juáh³: 
\p ―¿Hin² tsánh² lɨ́²tie³ jná¹³ cuo²? 
\p Tɨ³la³ hí¹ jan² yáh³ tiá² hin² ca³ton³. 
\p Jáun² Pé¹ ca³juáh³ la³ lá² quionh³ tsá² quionh³: 
\p ―Tɨ³², já² la³jɨ́n³² tsáu² bíh¹ jmu² hi³ chí¹cuú² chí¹jaɨn³² hnú², hi³ cuú² hliau² tsú² hnú². [Sa³ hin² lɨ́²tie³ jná¹³ cuo² yáh³ juánh³ nú².] 
\p  
\v 46 Tɨ³la³ Jesús ca³juáh³ siáh³: 
\p ―Cu³tí³ bíh¹ lɨ́²tie³ jná¹³ jan² tsáu² cuo², quí¹hliá² ca³lɨ³ liei²¹ jná¹³ hi³ lɨ́²jmú³ ta²¹ pí³ quion²¹. 
\p  
\v 47 Jmɨ́¹ ca³lɨ³ lieih²¹ jáun² tsá²mɨ³ hí³ hi³ tiá² la³ lɨ́¹³ yáh³ hính³², jáun² ca³la³ má²juán²³ hi³ má²juénh² ja³ hi³ ca³ñí¹di³jñí³², hi³ ca³jmú³ cuá¹hin³ la³ tɨ³ hué³² ta³ ñí¹ Jesús; hi³ jáun² ca³chá³ tsú² ñí¹ ta³ ñí¹ la³jɨ́n³² tsáu² hi³ he³ ca³tɨ²¹ lɨ́²tí³ dí² cuo² ha¹ Jesús, jɨ³ he³ lánh³ rón³² lan³ tsú² siáh³ ca³la³ cun³ jmɨ́¹jáun².  
\v 48 Jáun² Jesús ca³juáh³ la³ lá² ñí¹con² tsá²mɨ³ hí³: 
\p ―Hnú² jón³, má²laɨn³² hnú² quí¹ cun³ñí¹ hi³ lɨ́²cháh¹ nú² cáun² honh². Cuánh² hnú² cáun² hi³ re² hi³ tɨn². 
\p  
\v 49 Tá¹la³ jmɨ́¹ dí¹hleh³² jáun² Jesús, cuan³ jan² tsá² hñú¹³ Jairo tsá² chín¹ hí³ cuáh³² quioh²¹ tsá² judíos, jáun² ca³záɨh³ dí² Jairo la³ lá²: 
\p ―Má²jun² bíh¹ mɨ́¹míh¹ jónh³² hnú², ha³ lɨ́²uú² ma³tsan¹³ tsɨ́³ Tɨ³² nɨ́². 
\p  
\v 50 Tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³náɨ³² Jesús jáɨ¹³ jáun² né³, ca³juáh³: 
\p ―Ha³ lɨ́² juenh³, ñí¹ jɨ́²¹la³ chá¹ hnú² cáun² honh² bíh¹, hi³ jáun² lan¹³ jónh³² hnú². 
\p  
\v 51 Jmɨ́¹ cá¹chó²¹ jáun² Jesús hñú¹³ tsá² hí³ né³, tiá² jáɨ¹³ ca³cuéh³ yáh³ tsú² tsáu² hi³ tónh³² ñéih³, jɨ́³²la³ Pé¹ quionh³ Jacobo, Juan² nɨ́², jɨ³ jméi² mí¹ziú¹³ bíh¹ mɨ́¹míh¹ hí³ ca³cuéh³ tsú² jáɨ¹³.  
\v 52 La³jɨ́n³² bíh¹ tsá² jmɨ́¹ má²tionh² hí³ jmɨ́¹ ná¹tɨ́² ná¹hóh³² hi³ ná¹ho² ná¹jngɨh² hi³ ca³tɨn¹ mɨ́¹míh¹ hí³. Tɨ³la³ Jesús ca³juáh³: 
\p ―Ha³ lɨ́² uó² náh², ha³ tiá² rá²jún¹ yáh³ mɨ́¹míh¹ lá², quí¹ rá²cuóun¹ bíh¹ tsú². 
\p  
\v 53 Tɨ³la³ tsá² hí³ né³, lɨ́¹ ca³ju³ ca³ngáɨ³ bíh¹, quí¹hliá² jmɨ́¹ ná¹ñi³² tsú² hi³ cu³tí³ bíh¹ má²rá²jún¹ mɨ́¹míh¹.  
\v 54 Tɨ³la³ Jesús cáun² ca³zanh³ bíh¹ cuo² hla¹ mɨ́¹míh¹ hí³, hi³ ca³hléh³ tiá³, hi³ ca³juáh³: 
\p ―¡Mɨ́¹míh¹, náu²! 
\p  
\v 55 Hi³ jáun² ca³jenh¹³ siáh³ mɨ́¹míh¹ hí³, hi³ jáun² la³juɨ³² ca³náu² bíh¹. Hi³ jáun² ca³jmú³ Jesús héih³² hi³ ma³ton³ tsú² mɨ́¹míh¹.  
\v 56 Jáun² lɨ́¹ ca³ta³ná¹jɨ́e³² bíh¹ jméi² mí¹ziú¹³ mɨ́¹míh¹ hí³, tɨ³la³ Jesús ca³jmú³ héih³² hi³ hí¹ jan² yáh³ tiá² hin² hniáuh³² záɨh³² tsú² ca³tɨ²¹ hi³ má²lɨ³² jáun² la³ jáun². 
\c 9  
\s1 Jesús zen² tsá² quian³tun³ hi³ tsa³hléh² jú¹ chú³² 
\r (Mateo 10:5-15; Marcos 6:7-13) 
\p  
\v 1 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³ngɨh³ Jesús tsá² quian³tun³ hí³, hi³ ca³cuéh³ dí² tsá² hí³ pí³ hi³ lɨ́¹³ huen³ tsú² la³jánh³ dú¹ ñí¹ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ tsáu², jɨ³ hi³ jmah³ tsú² siáh³ tsá² ná¹tsáun¹ la³jɨ́³² ñí¹ mɨ́¹uɨ́³;  
\v 2 jáun² ca³zen³ tsú² tsá² hí³ hi³ tsa³hléh² jáɨ¹³ ca³tɨ²¹ ha³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ tónh³² tsáu² jo³cuo² Dió³², hi³ tsa³jmah¹ tsú² tsá² tsáun¹ siáh³.  
\v 3 Jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ tsú² tsá² hí³ la³ lá²: 
\p ―Hí¹ cáun² yáh³ hi³ quioh²¹ hú¹ juɨ³² tiá² hniáuh³² ñí¹quiánh¹ náh². Lɨ́² cán² náh² hmá²hu²¹, sa³jun³ tuh³², sa³jun³ má³², hi³ sa³jun³ quɨe³. Ñí¹ jɨ́²¹la³ quián² ma³ cáun² hmɨh³² cháu³ bíh¹, tɨ³la³ lɨ́² cán² tun³ má¹ná¹.  
\v 4 Jáun² lɨ³ua³ cáun² hñú³ ñí¹ chauh²¹ náh² jáun², ñí¹ jáun² bíh¹ tianh¹³ náh² ca³la³ ñí¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ huen¹³ náh² juú² jáun².  
\v 5 Nɨ́¹juáh³ ca³cha³táunh¹ náh² ñí¹ tiá² hnió³ tsú² he³ náh², cu³tsa³² huen³ náh² cú²jueh³² juú² la³ jáun², súh³ náh² hliáu² quian²¹ tanh¹ ñí¹ jáun², hi³ jáun² la³ jáun² lɨ³ lin¹ hi³ tiá² ca³quiú¹ ca³jéi¹³ náh² tsú². 
\p  
\v 6 Hi³ jáun² jmɨ́¹jáun² já¹taunh²¹ tsú² juú² ñí¹ hliáun³ hi³ ca³ñí¹hléh² jú¹ chú³² quioh²¹ Dió³², hi³ jáun² ca³jmah³ tsú² tsá² tsáun¹ ca³la³ jɨ́³² juú² ñí¹ ca³cha³táunh¹. 
\s1 Jmɨ́¹ jun¹ Juan² tsá² ziau² jmáɨ² 
\r (Mateo 14:1-12; Marcos 6:14-29) 
\p  
\v 7 Hi³ jáun² jmáɨ¹ jáun², Herodes, tsá² cuá¹lɨ́n³ ta²¹ hué¹³ Galilea, ca³lɨ³ ñi³² la³jɨ́³² hi³ jmu² Jesús; hi³ tiá² jmɨ́¹ ñi³² yáh³ tsú² he³ hniáuh³² lɨ́n¹³, quí¹hliá² ma³ jan² tsáu² jmɨ́¹ ná¹juáh²³ hi³ hla¹ Juan² tsá² jmɨ́¹ zion² tsáu² jmáɨ² bíh¹ má²ca³jenh¹³ ja¹ tsá² má²cá²tsan³;  
\v 8 hi³ ma³ jan² siáh³ tsá² siánh³ jmɨ́¹ ná¹juáh²³ hi³ Líh³ tsá² jmɨ́¹ lɨ́n³ *tɨ³² jë¹ Dió³² bíh¹ néh¹ hí³, hi³ má²cá²jnia³ siáh³. Ja³bí¹ ma³ jan² tsá² siánh³ siáh³ jmɨ́¹ ná¹juáh²³ hi³ hí³ bíh¹ jan² tsá² jmɨ́¹ lɨ́n³ tɨ³² jë¹ Dió³² jmɨ́¹tin² lɨ́n³², hi³ má²ca³jenh¹³ ja¹ hla¹.  
\v 9 Tɨ³la³ Herodes ca³juáh³: 
\p ―Huen² bíh¹ jná¹³ ca³jmú³² héih³² hi³ tsa³quiéih³ tsú² cun³ ngá¹³ mí¹táɨ³ láɨ¹ Juan². Jáun² né³, ¿hin² bíh¹ tsánh² tsá² hí³ hi³ jlánh¹ cha³² tsú² hliáun³ jáɨ¹³ quioh²¹? 
\p Hi³ jáun² hnga² Herodes jlánh¹ jmɨ́¹ hniá¹ hi³ jɨ́en³² Jesús. 
\s1 Jesús cue³² hi³ cuh³ hñá³ mei²¹ tsáu² 
\r (Mateo 14:13-21; Marcos 6:30-44; Juan 6:1-14) 
\p  
\v 10 Jmɨ́¹ cá¹jính²¹ jáun² tɨ³² tsá² quian³² hí³ jë¹ Dió³² ñí¹con² Jesús, jáun² ca³chá³ tsú² la³jɨ́³² la³ cun³ hi³ ca³jmú³. Jmɨ́¹jáun² ca³jan³ Jesús tsá² hí³, hi³ ja³taunh²¹ tsú² tɨ³ ñí¹ siáh³, ñí¹ má²janh² ca³lá² juú² Betsaida.  
\v 11 Tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³lɨ³ ñi³² tsáu² ha³ jinh¹ ngau³ Jesús, jáun² jmɨ́¹jáun² já¹taunh²¹ tsú² ñí¹ jáun². Hi³ jáun² hiún² lɨ́n³² bíh¹ tsɨ́³ Jesús ca³hen³ tsá² hí³, jáun² ca³hɨ́eh³ dí² tsá² hí³ ha³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ tónh³² jo³cuo² Dió³², hi³ ca³jmah³ dí² siáh³ tsá² tsáun¹. 
\p  
\v 12 Jmɨ́¹ má²ca³hláu³ jáun² né³, ca³ma³janh³² siáh³ tsá² quian³tun³ hí³ ñí¹con² Jesús hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Chú³² juoh¹ hnú² tsá² nɨ́² hi³ tsa³tánh¹ hi³ tsa³hniáu³ hñú³ jɨ³ hi³ cuh³ la³jɨ́³² juú² hi³ zia³² la³ cu³ la³ jéin³ ñí¹ tiauh¹ dí² lá², quí¹ hí¹ jan² yáh³ tiá² hin² zian² ñí¹ má²janh² lá². 
\p  
\v 13 Tɨ³la³ Jesús ca³ngáɨ³: 
\p ―Hnoh² bíh¹ hniáuh³² cueh¹ tsú² hi³ cuh³. 
\p Jáun² né³, tsá² hí³ ca³ngáɨ³ siáh³: 
\p ―Jɨ́³²la³ hñá³ *hí³ cuú²miih²¹ bíh¹ zia³² quiú¹³ jnoh¹ hi³ cónh³ gon³ hma²¹ siáh³. Jɨ́³² uá¹ jáun² bíh¹, nɨ́¹juáh³ hi³ tsá¹lá¹³ jnoh¹ má³² quioh²¹ ca³la³ jɨ́n³² tsá² nɨ́². 
\p  
\v 14 Tsá² jmɨ́¹ tionh¹ jáun² ñí¹jáun² jmɨ́¹ tín³ cun³ hñá³ mei²¹ jmáh³la³ tsá²ñuh². Jáun² Jesús ca³záɨh³ siáh³ tsá² quian³tun³ hí³: 
\p ―Jmu³ hnoh² héih³² hi³ tiánh³ tsú² ma³ tu³la³quian³ ma³ quin³² ma³ cun³ nió³. 
\p  
\v 15 Hi³ jáun² la³ jáun² ca³jmú³ tsú², hi³ la³jɨ́n³² tsú² ca³tiánh³ hué³².  
\v 16 Jáun² jmɨ́¹jáun² ca³zanh³ Jesús tá¹ hñá³ hí³ cuú²miih²¹ jáun² jɨ³ tá¹ gon³ hma²¹ hí³, hi³ ca³jɨ́e³ tsú² tɨ³ hñu³mɨ³cuú², hi³ ca³cuéh³ tiá¹hmah¹ Dió³². Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³cuéh³ tsú² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² hi³ tsóh³ ñí¹con² tsá² tionh² hí³.  
\v 17 Jáun² ca³la³ jɨ́n³² tsá² hí³ lah³ re² má³². Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³jieh³ tsú² ca³la³ jɨ́³² chí² juoh¹ hi³ ziau³ jáun²; chí² juoh¹ jáun² né³ lɨ³ quia³tún³ mɨ́²ta². 
\s1 Pé¹ juáh³ hi³ Jesús bíh¹ Tsá² lɨ́n³ Cristo 
\r (Mateo 16:13-19; Marcos 8:27-29) 
\p  
\v 18 Ca³chó³² jmáɨ¹ hi³ Jesús jmɨ́¹ cuá¹liéinh³² Dió³² cáun² ñí¹ tɨ³ có³², hi³ jmɨ́¹ quionh³ tsú² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con². Jmɨ́¹jáun² ca³ngáɨh³ tsú² tsá² hí³ hi³ ca³juáh³: 
\p ―¿Hin² tsánh² jná¹³ juáh³ tsáu²? 
\p  
\v 19 Jáun² tsá² hí³ ca³ngáɨ³: 
\p ―Zian² tsá² juáh³ hi³ hnú² bíh¹ néh¹ hla¹ Juan² tsá² tɨ́² zion² tsáu² jmáɨ², ma³ jan² siáh³ tsá² juáh³ hi³ hnú² bíh¹ Líh³, tsá² jmɨ́¹ lɨ́n³ hí³ tɨ³² jë¹ Dió³², hi³ ma³ jan² siáh³ tsá² juáh³ hi³ hnú² bíh¹ néh¹ jan² tɨ³² jë¹ Dió³² tsá² jmɨ́¹ zian² jmɨ́¹tin², hi³ má²ca³jenh¹³. 
\p  
\v 20 Hi³ jáun² Jesús ca³ngáɨ³ siáh³: 
\p ―Hi³ hnoh² né³, ¿hin² tsánh² jná¹³ juáh³ hnoh²? 
\p Jáun² né³, Pé¹ ca³juáh³: 
\p ―Hnú² bíh¹ Tsá² lɨ́n³ Cristo Tsá² zéi¹ Dió³². 
\s1 Jesús juáh³ hi³ jún³ 
\r (Mateo 16:20-28; Marcos 8:30-9:1) 
\p  
\v 21 Tɨ³la³ Jesús ca³jmú³ héih³² hi³ hí¹ jan² tiá² hin² hniáuh³² záɨh³² tsú² la³ cun³ hi³ má²lɨ́²juáh³ jáun² Pé¹.  
\v 22 Hi³ jáun² ca³juáh³ siáh³ la³ lá²: 
\p ―Ca³tɨn¹ Jon² tsá²mɨ³cuóun² hi³ ma³tso² lɨ́n³² tsɨ́³. Tsá²daun³² tsá² ná¹ñí¹ juú² quionh³ tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³, jɨ³ tɨ³² liei²¹ nɨ́² siáh³ tiá² quiú¹ tiá² jéin¹³ tsá² hí³, hi³ jngɨh³ tsú²; tɨ³la³ ñí¹ má²cá²hnɨ́² jmáɨ¹ jáun² má¹ná¹, jenh¹³ bíh¹ tsú². 
\p  
\v 23 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³záɨh³ Jesús la³jɨ́n³² tsá² hí³: 
\p ―Nɨ́¹juáh³ zian² tsá² hnió³ já³² cu³hna³² jná¹³, hniáuh³² chá³² tsú² tɨ³ có³² la³jɨ́³² hi³ dí¹quiaunh²¹ tsɨ́³ hnga², hi³ jáun² cuɨ́¹ quián¹³ tsú² crei²¹ quioh²¹, [la³ cun³ hi³ cuéh³² tsú² jáun² tsɨ́³ uá¹jinh¹ ca³la³ ñí¹ ca³cáɨn³ jmɨ́²chí³ quioh²¹,] hi³ jáun² cuɨ́¹ já² cu³hna³² jná¹³.  
\v 24 Quí¹ nɨ́¹juáh³ tsá² hnió³ lión³² hnga², tsá² la³ hí³ tɨ³ tsa³hín³ bíh¹; tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ tsá² tsa³hín³ cun³ñí¹ hi³ ca³tɨn¹ jná¹³ má¹ná¹, jáun² tsá² la³ hí³ bíh¹ tɨ³ liáun³.  
\v 25 Quí¹ ¿ha³ dá² jinh¹ quien² nɨ́¹juáh³ ca³láɨh¹³ tsú² la³jɨ́³² hi³ zia³² ñí¹ hué²¹ lá², nɨ́¹juáh³ la³ ja³hín³ bíh¹ jmɨ́²chí³ quioh²¹ tsú² má¹lɨ³² jáun²?  
\v 26 Nɨ́¹juáh³ tsá² jmu² heh³ hi³ ca³tɨn¹ jná¹³ jɨ³ ca³tɨ²¹ jáɨ¹³ quion²¹ jná¹³ siáh³, ja³bí¹ jná¹³ Jon² tsá²mɨ³cuóun² jmu¹ heh¹ ca³tɨn¹ tsá² la³ hí³ nɨ́¹ má¹jaunh³² jná¹³ jáun²; hi³ lɨ³ lin¹ hi³ quien² jná¹³, jɨ³ hi³ quien² Ñuh³² jná¹³, jɨ³ hi³ lin¹ hi³ quien² uá²jaɨ³² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² tsá² ná¹chun¹ nɨ́² siáh³.  
\v 27 Jú¹ tson² juo³ jná¹³ hnoh², hi³ zian² tsá² ja¹ ñí¹ tiauh¹ dí² lá² tiá² má²jún³ yáh³ ta³ tiá² má²lɨ́²jɨ́e³ hi³ má²cua³² pí³ quioh²¹ Dió³² ñí¹con² tsá² má²tionh² jo³cuo². 
\s1 Dió³² jmu² hi³ zan² Jesús 
\r (Mateo 17:1-8; Marcos 9:2-8) 
\p  
\v 28 Jmɨ́¹ má²ñí¹tɨ²¹ jáun² jña³ jmáɨ¹ hi³ ca³juáh³ Jesús jáɨ¹³ jáun², jáun² ca³ñí¹uu³² tsú² cáun² máh³, hi³ ca³ñí¹lienh¹³ Dió³²; jáun² ca³jan³ dí² Pé¹, Jacobo, jɨ³ Juan² siáh³ hi³ tsa³quionh³ dí² tsɨ³ máh³.  
\v 29 Tá¹la³ cuá¹liéinh³² jáun² Jesús Dió³² né³, ca³za² ho¹ñí¹, jɨ³ ha¹ nɨ́² ca³lɨ³ tiáu² hi³ lɨ³ siáh³ zɨ́n³ lɨ́n³².  
\v 30 Hi³ jáun² cu³diá²jan² ca³jnia³ gon³ tsáu² hi³ ca³juónh³ quionh³ Jesús, hla¹ Moisés quionh³ Líh³.  
\v 31 Tá¹ gon³ jáun² tsá² hí³ jmɨ́¹ ná¹quian³² joh¹ zɨ́n³ lɨ́n³². Tsá² hí³ ca³juónh³ Jesús quionh³ ca³tɨ²¹ jmáɨ¹ hi³ jún³ tsú² já¹ juú² Jerusalén.  
\v 32 Hi³ jáun² uá¹jinh¹ Pé¹ jmɨ́¹ tioh¹³ lɨ́n³² ziú³ ñí¹ quionh³ tsá² quionh³, tɨ³la³ ca³tiánh³ bíh¹ tsú² ná¹ñí¹, hi³ jáun² ca³jɨ́e³ tsú² hi³ ca³lɨ³ zɨ́n³ lɨ́n³² Jesús; hi³ ca³jɨ́en³² tsú² siáh³ tá¹ gon³ tsá² tionh² hí³ quionh³ Jesús.  
\v 33 Jáun² tsá² gon³ hí³ jmɨ́¹ má²ná¹hah² jáɨ¹³ quionh³ Jesús, tɨ³la³ Pé¹ né³ ca³juáh³: 
\p ―Hnú² Tɨ³², hénh³ ma³ chú³² má²tiauh² dí² ñí¹ lá². Jáun² cuɨ́¹ jmú¹³ jnoh¹ hnɨ³² hñú³reh³, cáun² quián¹³ hnú², cáun² quioh²¹ Moisés, hi³ cáun² siáh³ quioh²¹ Líh³. 
\p Tɨ³la³ tiá² jmɨ́¹ ñi³² yáh³ Pé¹ he³ dá² dí¹hleh³².  
\v 34 Tá¹la³ dí¹hleh³² jáun² bíh¹ Pé¹, ja³ cáun² jnie² ñí¹ tionh¹ tsú² jáun² hi³ ca³tsáɨnh³² tsú² jɨ³lɨn², hi³ jáun² ca³juénh² tsú² jmɨ́¹ ca³ta³tonh¹ jáun² ja¹ jnie².  
\v 35 Hi³ jáun² ja¹ jnie² jáun² ñí¹ca³hléh³ jan² tsáu² hi³ ñí¹juah²¹: 
\p ―Tsá² lá² bíh¹ Jón³² jná¹³, Tsá² cuá¹quiánh¹. Niéi² náh² la³ cun³ hi³ juáh³ tsú². 
\p  
\v 36 Jmɨ́¹ ca³nga² jáɨ¹³ jáun² né³, ca³jɨ́en³² tsú² Jesús cuá¹tón²¹ hnga². Jáun² Pé¹ quionh³ tsá² quionh³, hí¹ cáun² yáh³ jáɨ¹³ jáun² tiá² ca³chá³ tsú² jmɨ́¹jáun² ñí¹con² tsá² siánh³ la³ cun³ hi³ lɨ³ jáun². 
\s1 Jesús jmah²³ jan² ñú²míh¹ zian² tsá¹ lɨ́¹ jún²³ 
\r (Mateo 17:14-21; Marcos 9:14-29) 
\p  
\v 37 Jmɨ́¹ cá¹jniá²¹ jáun² ca³jính³² Jesús tsáɨh³ máh³ jáun² quionh³ tsá² quionh³. Jmɨ́¹jáun² ca³jenh² tsú² juóun³² lɨ́n³² tsáu².  
\v 38 Hi³ jáun² ja¹ tsá² ná¹ngɨh³² hí³ ca³hóh³² jan² tsá²ñuh² tiá³ lɨ́n³², hi³ ca³juáh³: 
\p ―Hnú² Tɨ³², tiá¹ jmúh¹³ hnú² hi³ chú³² hi³ jɨen¹ nú² tiá³ ñú²míh¹ jón³² jná¹³, jan² tán¹ lá² bíh¹ jón³² jná¹³.  
\v 39 Quí¹ jan² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ ja³² hi³ zaunh²³, hi³ jmu² hi³ hóh³² tsú² tiá³, hi³ he² tsú² siáh³ tsá¹ lɨ́¹ jún²³, hi³ hia³² jan³² ho³; ca³la³ hian² lɨ́n³² tsɨ́³ jmu², tion³ cu³tí³ bíh¹ tun²³ ñú²míh¹.  
\v 40 Má²lɨ́²hiú² lɨ́²mɨ́³ bíh¹ jná¹³ ñí¹con² tsá² haɨn²¹ nɨ́² tɨ³ con² hnú² hi³ jmɨ́¹ chin¹³ tsú² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹, tɨ³la³ tiá² ca³tioh²¹ yáh³ tsú². 
\p  
\v 41 Hi³ jáun² Jesús ca³ngáɨ³: 
\p ―¡Hnoh² tsá² tiá² ta²¹ táunh²³ náh², tsá² cáun² lɨ́¹ cháunh²³ chinh³² la³ siáh³! ¿Jáh³ jmáɨ¹ máh³ hniáuh³² hi³ ngɨ́¹³ jná¹³ quiúnh¹ hnoh², hi³ tion¹ jná¹³ tsɨn³²? Ñá²jan³² jónh³² tɨ³ lá². 
\p  
\v 42 Tɨ³la³ tá¹la³ cuá¹ja³² jáun² ñú²míh¹ hí³ ñí¹ zenh¹ Jesús, ca³la³ hian² lɨ́n³² bíh¹ tsɨ́³ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ ca³jmú³ ñí¹con² ñú²míh¹, hi³ ca³jmú³ hi³ he¹³ tsá¹ lɨ́¹ jún²³ ñú²míh¹ hí³. Tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³jin³ Jesús jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hí³ né³, la³ cun³ jmɨ́¹jáun² bíh¹ lan³ ñú²míh¹ hí³. Jmɨ́¹jáun² ca³jɨenh³ tsú² ñú²míh¹ hí³ ñí¹con² jméi².  
\v 43 Hi³ jáun² ca³la³ jɨ³lɨn² tsú² ca³ja³cáun² tsɨ́³ jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ pí³ quioh²¹ Dió³². 
\s1 Jesús juáh³ siáh³ cónh³ hi³ jún³ 
\r (Mateo 17:22-23; Marcos 9:30-32) 
\p Tá¹la³ jmɨ́¹ ná¹tsá²cáun² jáun² tsɨ́³ tsú² jɨ³lɨn² ca³tɨ²¹ hi³ má²lɨ́²jmú³ jáun² Jesús la³ jáun², jáun² ca³záɨh³ Jesús tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² la³ lá²: 
\p  
\v 44 ―Náɨh¹³ hnoh² re² lɨ́n³² jáɨ¹³ hi³ juanh²¹ jná¹³ lá²: jná¹³, Jon² tsá²mɨ³cuóun², jɨenh³ tsú² jo³cuo² tsáu². 
\p  
\v 45 Tɨ³la³ tsá² hí³ né³, hí¹juáh³ tiá² ca³ngɨ¹³ bíh¹ he³ dá² jaun³² dí¹juáh²³ tsú², quí¹ tiá² jmɨ́¹ má²zia³² yáh³ jáɨ¹³ hi³ lɨ́¹³ lɨ³ ngɨ¹³ tsú², hi³ jmɨ́¹ juénh² tsú² siáh³ hi³ mɨ́³² ñí¹con² Jesús hi³ jmu³ na²¹ jáɨ¹³ hi³ má²lɨ́²juáh³ jáun². 
\s1 ¿Hin² bíh¹ tsánh² jlánh¹ quien²? 
\r (Mateo 18:1-5; Marcos 9:33-37) 
\p  
\v 46 Hi³ jáun² né³, tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² tsú² ca³ma³liáu³² hi³ quiú² táɨnh²³ hi³ hin² bíh¹ tsánh² jlánh¹ quien² já¹ hmóu²¹ tsú² jáun².  
\v 47 Tɨ³la³ Jesús ca³lɨ³tsɨn² hi³ ha³ lánh³ ná¹lɨ́n²³ tsá² hí³, jáun² ca³can³ dí² jan² tsá¹míh¹ hi³ ca³zinh³ dí² cu³héin¹;  
\v 48 jmɨ́¹jáun² ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Lɨ³ua³ jan² tsá² hen³ tsá² tsá¹míh¹ la³ lá² chá³² jná¹³, má²lɨ́²he³ jɨ³ jná¹³ bíh¹ tsú² jaun³². Hi³ nɨ́¹juáh³ tsá² he³ jná¹³ né³, ja³bí¹ la³ jáun² má²lɨ́²hen³ tsú² siáh³ Tsá² ca³ze³ jná¹³. Quí¹ tsá² tiá² lin¹ ñí¹ quien² ja¹ ñí¹ tionh¹ hnoh² nɨ́², tsá² la³ hí³ bíh¹ tɨ³ jlánh¹ quien². 
\s1 Nɨ́¹juáh³ tsá² tiá² hau² jnoh¹, tsá² quiúnh¹ jnoh¹ bíh¹ hí³ 
\r (Marcos 9:38-40) 
\p  
\v 49 Hi³ jáun² Juan² ca³záɨh³ Jesús: 
\p ―Tɨ³², má²lɨ́²neh²¹ jnoh¹ jan² tsá² huen² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ tsáu² la³juah²¹ dú¹ cun³quionh³ héih³² quián¹³ hnú², jáun² má²lɨ́²jmú¹³ jnoh¹ héih³² hi³ tiú²uú² jmu³ tsú² la³ jáun², quí¹hliá² tiá² ngɨ³² yáh³ tsú² quiúnh¹ dí². 
\p  
\v 50 Tɨ³la³ Jesús ca³juáh³: 
\p ―Ha³ lɨ́² jmu² náh² héih³² la³ nɨ́², quí¹ nɨ́¹juáh³ tsá² tiá² hau² náh², tsá² hen² tɨ³ con² bíh¹ náh² tsá² la³ hí³. 
\s1 Jesús jin²³ Jacobo quionh³ Juan² 
\p  
\v 51 Jmɨ́¹ má²ñí¹chau²¹ jáun² jmáɨ¹ hi³ má²tsánh³² Jesús tɨ³ hñu³mɨ³cuú², jáun² ca³chá³ tiá³ tsɨ́³ hi³ tsó³² la³ tɨ³ já¹ juú² Jerusalén.  
\v 52 Jáun² ca³zen³ dí² tsáu² chí¹ján³ ñí¹ nio¹ cáun² juú² míh¹ hɨ́n¹³ tɨ³ Samaria hi³ tsa³hniáu³ la³jɨ́³² la³ cun³ hi³ lɨ³ hniáuh³².  
\v 53 Tɨ³la³ tsá² juú² jáun² má¹ná¹, tiá² ca³hen³ yáh³ Jesús, quí¹hliá² ca³lɨ³tsɨn² tsú² hi³ Jesús má²hún¹ juɨ³² hi³ tsó³² tɨ³ Jerusalén bíh¹.  
\v 54 Jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ jáun² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² Jesús, la³ cun³ Jacobo jɨ³ Juan² nɨ́², hi³ jmu² tsá² juú² jáun² la³ jáun², jáun² ca³juáh³: 
\p ―Hnú² Tɨ³² ¿tiá¹ hnáuh² hnú² hi³ jmú¹³ jnoh¹ héih³² hi³ já³² sɨ́² tɨ³ hñu³mɨ³cuú² hi³ tsán¹³ tsá² juú² nɨ́², [la³ cun³ ca³jmú³ jáun² Líh³ tsá² jmɨ́¹ lɨ́n³ hí³ tɨ³² jë¹ Dió³²]? 
\p  
\v 55 Jáun² Jesús ca³jɨ́e³ tɨ³ ñí¹ tionh¹ tsú² hi³ ca³jin³ dí² tá¹ gon³ tsá² hí³, [hi³ ca³juáh³: 
\p ―Jun³juáh¹³ la³ nɨ́² yáh³ jmɨ́¹ hniáuh²¹ lɨ́n¹³ hnoh².  
\v 56 Quí¹ jun³juáh¹³ jáun² yáh³ cuan³ jná¹³, Jon² tsá²mɨ³cuóun², hi³ má¹tsán¹³ jná¹³ tsáu², tɨ³la³ cuan³ jná¹³ hi³ tɨ³ lion¹ bíh¹ jná¹³ tsú²]. 
\p Jáun² juú² siáh³ bíh¹ cú²jueh³² ja³taunh²¹ tsú². 
\s1 Tsá² jmɨ́¹ hnió³ tsa³táunh¹ quionh³ Jesús 
\r (Mateo 8:19-22) 
\p  
\v 57 Tá¹la³ jmɨ́¹ hí¹tiáunh¹ tsú² jáun² juɨ³², ca³hléh³ jan² tsáu² ñí¹con² Jesús hi³ ca³juáh³: 
\p ―Hnú² Tɨ³², ñe¹ bíh¹ jná¹³ quiúnh¹ hnú² lɨ³ua³ cáun² ñí¹ cuóh¹³ hnú². 
\p  
\v 58 Jáun² Jesús ca³záɨh³ tsá² hí³ la³ lá²: 
\p ―Jáh³ zia³² tá²hláu² quioh²¹ bíh¹ cuo², hi³ zia³² bíh¹ siáh³ záɨ² quioh²¹ tan³²; tɨ³la³ Jon² Tsá²mɨ³cuóun² má¹ná¹, tiá² zia³² yáh³ ñí¹ lɨ́¹³ jnioh¹³. 
\p  
\v 59 Jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ Jesús jan² tsá² siánh³ siáh³: 
\p ―Ña³² cu³hna³² jná¹³. 
\p Tɨ³la³ tsá² hí³ né³, ca³ngáɨ³: 
\p ―Tɨ³², cué¹ tín² jáɨ¹³ hi³ ñí¹hón²¹ jná¹³ ñuh³² [nɨ́¹ má¹jun²]. 
\p  
\v 60 Tɨ³la³ Jesús né³, ca³záɨh³ tsá² hí³: 
\p ―Tsá² ná¹jún¹ [ñí¹con² Dió³²] cuɨ́¹ cha³hón³² hla¹ raɨnh²¹, tɨ³la³ hnú² ca³tɨn¹ cuá¹ngáɨ¹ jú¹ chú³² ca³tɨ²¹ ha³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ tónh³² tsáu² jo³cuo² Dió³². 
\p  
\v 61 Hi³ jáun² ca³juáh³ jan² tsá² siánh³ siáh³: 
\p ―Hnú² Tɨ³², jná¹³ hnó³² ñe¹ quiúnh¹ hnú², tɨ³la³ cué¹ tín² jáɨ¹³ hi³ ñí¹háɨh¹ jná¹³ jáɨ¹³ ñí¹con² tsá² tionh² hñu³². 
\p  
\v 62 Jáun² Jesús ca³záɨh³ tsá² hí³ la³ lá²: 
\p ―Lɨ³ua³ jan² [tsá² má²liáu³² ta²¹ quioh²¹, lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́n³ jan²] tsá² quiáh² hué³² quionh³ cuá¹juɨ́²; nɨ́¹juáh³ cá² ñí¹ jɨ́e²³ tɨ³ cu³hna²¹ bíh¹ tsú², jáun² tsá² la³ hí³ tiá² lɨ́¹³ yáh³ hí³ jo³cuo² Dió³², [quí¹ jan² tsá² hliah²³ tá¹³ bíh¹ lɨ́n³ tsú²]. 
\c 10  
\s1 Jesús zen² hnaɨh³² nio² quiún³ tsɨ²¹ quian³ tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² 
\p  
\v 1 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³quianh³ siáh³ Jesús hnaɨh³² nio² quiún³ tsɨ²¹ quian³ tsá² siánh³ siáh³, hi³ jáun² ma³ gon³ tsá² hí³ ca³zen³ dí² la³jɨ́³² juú² ñí¹ ca³tɨ²¹ tsó³² dí² hnga².  
\v 2 Jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ dí² tsá² hí³ la³ lá²: 
\p ―Hliáun³ cu³tí³ bíh¹ hi³ má²ca³láu², tɨ³la³ cú¹pih²¹ bíh¹ tsá² jmu² ta²¹ zian². Hi³ jáun² né³, hiú¹ mɨ́¹ náh² ñí¹con² Tsá² quioh²¹ hi³ má²ca³láu² jáun², hi³ cuɨ́¹ zen¹ tsú² tsá² ja³quiaun² hi³ má²ca³láu² jáun² quioh²¹.  
\v 3 Cuá²táunh¹ hnoh² ta³né³²; tɨ³la³ sá¹nɨ́² jɨe³ tín², jná¹³ zei²¹ hnoh² hi³ ná¹lɨ́n³ náh² la³jmɨ́¹ lɨ́n³ *já¹ziáh² míh¹ tionh² ja¹ tsɨ́²náɨ¹.  
\v 4 Ha³ lɨ́² cán² náh² tuh³², sa³jun³ chí² láu² tioh³ quɨe³, sa³jun³ tuh³² tioh³ ta³ tsú². Tiá² hniáuh³² cuá¹ma³léh¹³ hnoh² siáh³ hú¹ juɨ³² hi³ lienh¹ hnoh² tsáu².  
\v 5 Hi³ jáun² lɨ³ua³ cáun² hñú³ ñí¹ chá¹táunh¹ náh² jáun², juoh¹ náh² tsá² hñú¹³ la³ lá²: “Cuɨ́¹ tionh² bíh¹ hnoh² cáun² hi³ re² hi³ tɨn²”.  
\v 6 Hi³ nɨ́¹juáh³ zian² tsá² ca³tɨn¹ tiánh³ cáun² hi³ re² hi³ tɨn² ñí¹ jáun², jáun² lɨ́¹³ bíh¹ tiánh³ tsú² tie³ cun³quionh³ jáɨ¹³ hi³ hléh¹³ hnoh² jáun²; tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ tiá² zian² tsá² la³ hí³, jáun² ñí¹con² hmóu³² bíh¹ hnoh² jmu³ ta²¹ jáɨ¹³ hi³ hléh¹³ náh² jáun².  
\v 7 Cáun² tán¹ hñú³ bíh¹ hniáuh³² cuá¹tianh³ náh²; cáun² cuá²cú¹ cuá²hính³ náh² lɨ³ua³ cáun² hi³ cue³² tsú² ñí¹ jáun², quí¹ jan² tsá² jmu² ta²¹, cun³ ca³tɨn¹ he³ bíh¹ hmah²¹ quioh²¹. Ha³ lɨ́² cua³jnioh² náh² tɨ³ hlá² tɨ³ nɨ́².  
\v 8 Hi³ jáun² né³, lɨ³ua³ cáun² juú² ñí¹ he³ tsú² hnoh², quɨéɨh³ náh² la³ cun³ má³² hi³ cue³² tsáu².  
\v 9 Jmah²¹ náh² tsá² ná¹tsáun¹ ñí¹ jáun², hi³ zéih³ náh² siáh³ tsáu² la³ lá²: “Dió³² má²cuá¹hinh²³ tsáu² jo³cuo²”.  
\v 10 Tɨ³la³ lɨ³ua³ cáun² juú² ñí¹ tiá² he³ tsú² hnoh², cuá²tianh³ náh² já¹ hñú³, hi³ juáh¹³ hnoh² la³ lá²:  
\v 11 “Hí¹ la³ tɨ³ hliáu² quian²¹ ta³ yáh³ jnoh¹ má²súh¹³ ta³né³², hi³ jmú¹³ jnoh¹ lin¹ hi³ má²tionh² hnoh² ñí¹ háɨnh¹³. Tɨ³la³ cuɨ́¹ ná¹ñíh¹ náh², hi³ jmɨ́¹ má²ca³lɨ³zia³² bíh¹ jáɨ¹³ hi³ jmɨ́¹ lɨ́¹³ heh³ náh² Dió³²”.  
\v 12 Juanh³² jná¹³ siáh³ ñí¹con² hnoh² hi³ tɨ³ cú¹pih²¹ bíh¹ ma³tso² tsá² jmɨ́¹ zian² juú² Sodoma tsɨ́³ la³ cun³ bíh¹ tsá² zian² juú² ñí¹ tiá² he³ tsú² hnoh². 
\s1 Tsá² juú² tiá² nieh³ 
\r (Mateo 11:20-24) 
\p  
\v 13 ”¡Jlánh¹ juon²³ hnoh² tsá² juú² Corazín! ¡Jlánh¹ juon²³ siáh³ hnoh², tsá² juú² Betsaida! Quí¹ sá¹jmɨ́¹ hi³ ca³lɨ³ la³jɨ́³² hua³jueh³² ja¹ tsá² jmɨ́¹ zian² juú² Tiro jɨ³ juú² Sidón dúh¹, la³jmɨ́¹ má²lɨ³² nɨ́² ja¹ quián¹³ hnoh², hi³ jáun² má²hia³ jáun¹³ máh³ jmɨ́¹ má²ca³za³ tsú² jmɨ́¹ tsɨ́³, hi³ jmɨ́¹ má²ca³jmú³ tsú² lin¹ cun³quionh³ hi³ jmɨ́¹ quɨ́h²¹ tsú² jáun² tú²cho¹, jɨ³ hi³ jmɨ́¹ sén²¹ tsú² siáh³ jua² hmóu³².  
\v 14 Hi³ jáun² tɨ³ jlánh¹ bíh¹ huáh² tsɨ́³ hi³ má¹tsoh¹ hnoh² honh² má¹tɨ³ ñí¹ ra³tsɨ³² Dió³² héih³², la³ cun³ bíh¹ tsá² jmɨ́¹ zian² jáun² jmɨ́¹tin² já¹ juú² Tiro quionh³ juú² Sidón.  
\v 15 Hi³ hnoh² siáh³ tsá² juú² Capernaum, ¿hí¹ ná¹lɨ́n²³ hnoh² hi³ cuá¹tánh¹ náh² hñu³mɨ³cuú²? Hnoh² dá² cuá¹tánh¹ la³ tɨ³ quiu³juóu³² bíh¹. 
\p  
\v 16 ”Jáun² né³, hnoh² má¹ná¹, nɨ́¹juáh³ tsá² náɨ³² jáɨ¹³ quián¹³ hnoh², ja³bí¹ náɨ³² tsú² siáh³ jáɨ¹³ quion²¹ jná¹³; tɨ³la³ tsá² tiá² he³ jáɨ¹³ quián¹³ hnoh² má¹ná¹, ja³bí¹ jná¹³ siáh³ tiá² he³ tsú². Hi³ jáun² tsá² tiá² he³ hí³ jná¹³, ja³bí¹ tiá² hen³ tsú² siáh³ Tsá² ca³ze³ jná¹³. 
\s1 Jmɨ́¹ cuá¹tanh²¹ siáh³ tsá² hnaɨh³² nio² quiún³ tsɨ²¹ quian³ hí³ ñí¹con² Jesús 
\p  
\v 17 Jmɨ́¹ cá¹jính²¹ jáun² tsá² hnaɨh³² nio² quiún³ tsɨ²¹ quian³ hí³ tɨ³ ñí¹con² Jesús, ca³la³ hi³ tsah³ lɨ́n³² tsú² ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Hnú² Tɨ³², hí¹ ca³la³ tɨ³ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ máh³ má²tí³² héih³² hi³ jmu³² jnoh¹ cun³quionh³ héih³² quián¹³ hnú². 
\p  
\v 18 Jáun² Jesús ca³záɨh³ tsá² hí³: 
\p ―Ján³, ca³jɨen¹ jná¹³ *Satanás hi³ ca³tánh³ hñu³mɨ³cuú² la³jmɨ́¹ taɨ³² sɨ́² quioh²¹ miíh³².  
\v 19 Jáun² sá¹nɨ́² jɨe³, má²ca³cué³ jná¹³ pí³ quián¹³ hnoh² hi³ lɨ́¹³ han¹³ hnoh² jáh³hláɨnh¹ jɨ³ hñú³ nɨ́² siáh³, hi³ lɨ́¹³ jmúh¹³ hnoh² hi³ tiá² quien² pí³ quioh²¹ tsá² hláɨnh¹, hi³ hí¹ cáun² tiá² hi³ lɨ́¹ quiunh²¹ hnoh².  
\v 20 Tɨ³la³ ha³ lɨ́² ma³hiún¹³ náh² honh² cun³ñí¹ hi³hliá² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ má²tí³² héih³² quián¹³ náh², tɨ³la³ ma³hiún¹³ náh² honh² cun³ñí¹ hi³hliá² má²tón³² hi³ jmáɨ² náh² ñí¹ sí² rón³² hñu³mɨ³cuú² bíh¹. 
\s1 Jesús jlánh¹ tsah³ 
\r (Mateo 11:25-27; 13:16-17) 
\p  
\v 21 Hi³ jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² ca³jmú³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ hi³ ma³hiún² lɨ́n³² Jesús tsɨ́³, hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Hnú² Tia²¹, Tsá² lɨ́n³ nú² Juo¹³ tsá² zian² hñu³mɨ³cuú² jɨ³ tsá² zian² ñí¹ hué²¹ lá² nɨ́² siáh³, cué²³ jná¹³ tiá¹hmah¹ quí¹hliá² ca³hmáh¹ hnú² jú¹ tson², hi³ jáun² tiá² lɨ́¹³ há¹ ngɨ¹³ tsá² quia³lín³ jmɨ́¹ tsɨ́³, jɨ³ tsá² ñí² tsá² lieih²¹ nɨ́² siáh³; tɨ³la³ ñí¹con² tsá² tsɨ́¹ tsá² juɨ́³ bíh¹ ca³niah²¹ hnú² jú¹ tson² jáun². Ján³, quí¹ la³ jáun² jlánh¹ re² tɨ́³ honh² hnú² Tia²¹. 
\p  
\v 22 ”Sá¹nɨ́² jɨe³ náh², jo³uón³² jná¹³ má²ca³chá³ Ñuh³² jná¹³ ca³la³ jɨ³lɨ³². Hnga² bíh¹ Dió³² cuóun³² hin² tsánh² Jon², hi³ hnga² bíh¹ Jon² tsú² ñi³² hi³ hin² tsánh² Jméi², hi³ lɨ³ua³ jan² tsá² hnió³ dí² ma³jnia² Jméi² ñí¹con² siáh³, lɨ³ cuóun³² bíh¹ tsú² Jméi² dí². 
\p  
\v 23 Jáun² ñí¹ tɨ³ có³² ca³liéinh³² Jesús tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con², hi³ ca³juáh³: 
\p ―Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² tsá² jɨ́e²³ la³ cun³ hi³ má²ná¹jɨ́eh³² hnoh².  
\v 24 Quí¹ juo³ jná¹³ hnoh² la³ lá²: hi³ juóun³² tsá² ca³lɨn³ *tɨ³² jë¹ Dió³², jɨ³ tsá² ca³lɨn³ re²¹ hué³² lá² nɨ́², jmɨ́¹ hniá¹ jɨ́e³ la³ cun³ hi³ jɨ́eh³² hnoh² lá², tɨ³la³ tiá² ca³lɨ³ yáh³ jɨ́e³ tsú²; hi³ jmɨ́¹ hniá¹ siáh³ ne³ la³ cun³ hi³ naɨh³² hnoh² lá², tɨ³la³ tiá² ca³lɨ³ yáh³ ne³ tsú². 
\s1 Héih³² hi³ jlánh¹ bíh¹ quien² 
\r (Mateo 22:34-40; Marcos 12:28-34) 
\p  
\v 25 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, jan² tɨ³² liei²¹ ca³ñí¹cá² ñí¹lian² Jesús, hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Hnú² Tɨ³², ¿he³ bíh¹ hniáuh³² jmu¹ jná¹³, hi³ jáun² lɨ́¹³ lɨ³ zian² jná¹³ la³ cun³ jmɨ́¹hi³nio²? 
\p  
\v 26 Jáun² Jesús ca³záɨh³ tsá² hí³ la³ lá²: 
\p ―¿Ha³ lánh³ rón³² rá¹juáh³ ñí¹ liei²¹ dúh¹? ¿He³ bíh¹ hi³ má²ca³híh³ nú² ñí¹ Sí² dúh¹? 
\p  
\v 27 Jáun² tɨ³² liei²¹ hí³ né³ ca³ngáɨ³, hi³ ca³juáh³: 
\p ―La³ lá² rá¹juáh³: “Ma³hno¹ Dió³² Juóuh³² ca³la³ jonh³ jmɨ́¹ honh², cun³quionh³ jmɨ́²chí³ quián¹³, jɨ³ la³jɨ́³² pí³ quián¹³ nú² nɨ́², jɨ³ la³jɨ́³² hi³ lɨ́n²³ hnú² nɨ́² siáh³; hi³ ma³hno¹ siáh³ tsá²mɨ³cuóun² renh² ca³la³ jmɨ́¹ hno³ nú² huen²”. 
\p  
\v 28 Jáun² Jesús ca³ngáɨ³ siáh³: 
\p ―Jú¹ tson² bíh¹ hi³ má²lɨ́²juah²¹ hnú² nɨ́². Jmu³ hnú² la³ nɨ́², hi³ jáun² lɨ́¹³ zian² nú² cun³ jmɨ́¹hi³nio². 
\s1 Jesús cha³² jáɨ¹³ ca³tɨn¹ jan² tsá² chun¹ hɨ́n¹³ tɨ³ hué³² Samaria 
\p  
\v 29 Tɨ³la³ tɨ³² liei²¹ hí³ jmɨ́¹ hnió³ ren³ ñí¹, hi³ jáun² ca³záɨh³ Jesús la³ lá²: 
\p ―¿Hin² dá² tsá² hí³, tsá²mɨ³cuóun² renh² jná¹³? 
\p  
\v 30 Jmɨ́¹jáun² ca³ngáɨ³ siáh³ Jesús la³ lá²: 
\p ―Jmɨ́¹ zian² jan² tsá² cuá²han³ já¹ juú² Jerusalén hi³ ngau³ tɨ³ juú² Jericó. Hú¹ juɨ³² jáun² né³ ca³quieh³ tsá² háɨn², hi³ ca³háɨn³ tsú² la³jɨ́³² hi³ quioh²¹ tsú², la³ má²quionh³ ha¹ tsú² nɨ́² siáh³. Ca³qui³ ca³pan³ tsú² tsá² hí³ ca³la³ ja³háɨn³ cun³ jún¹.  
\v 31 Jmɨ́¹jáun² ca³nga² jan² mí²tsáu² có³² ñí¹ jáun²; tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³jɨ́en³² tsú² jáun² tsá² rón³² hí³ hué³², jáun² cáun² ca³nga³ cú²tso² he² ñí¹ bíh¹ mí²tsáu² hí³.  
\v 32 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun², ca³nga² siáh³ jan² tsá² *levita. Jmɨ́¹ ca³jɨ́en³² tsú² jáun² tsá² rón³² hí³, siáh³ bíh¹ siáh³ cáun² he² ñí¹ tsá² hí³ ca³nga³.  
\v 33 Tɨ³la³ jmɨ́¹ cá¹chó²¹ jan² tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Samaria ñí¹ rón²¹ jáun² tsá² hí³ né³, tsá² hí³ bíh¹ jlánh¹ ca³ja³ mií³ tsɨ́³.  
\v 34 Jáun² ñéi¹ tsú² tɨ³ ñí¹ rón²¹ jáun² tsá² hí³, jáun² ca³jñéi³ tsú² ca³lá² no¹ quionh³ mu² ráu³ mɨ³ uóun²jɨeh¹³ ñí¹ ca³cuɨ́h³ quioh²¹ tsú², hi³ jáun² ca³hñéi³² tsú² siáh³ quionh³ hná¹ hmɨh³². Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³zion³ tsú² tsá² hí³ cu³hna²¹ jáh³ joh¹, jáun² ca³jón³² dí² tɨ³ ñí¹ zeh² cáun² hñú³ ñí¹ jnioh² tsáu²; hi³ jáun² ñí¹ jáun² ca³jmú³ tsú² hua³hí¹³.  
\v 35 Jmɨ́¹ cá¹jniá²¹ jáun² né³, tsá² hɨ́n¹³ hí³ tɨ³ Samaria ca³cué³ tun³ *cú¹tiáu² ñí¹con² tsá² hñú¹³ ñí¹ jáun², hi³ ca³záɨh³ dí² tsú² la³ lá²: “Jmu³ hnú² tiá³ hua³hí¹³ tsá²ñuh² lá², hi³ nɨ́¹juáh³ ca³cáɨn³ hliáun³ quɨe³ la³ cónh³ bíh¹ hi³ lɨ́²cué³ jná¹³ nɨ́², má¹hmah²¹ bíh¹ jná¹³ má¹cá²jính³² jná¹³ lá²”. 
\p  
\v 36 Hi³ jáun² Jesús ca³ngáɨ³ ñí¹con² tɨ³² liei²¹ hí³ la³ lá²: 
\p ―Cuɨ́¹ neh²¹, ¿hin² bíh¹ tsánh² tsá² gáun³ hí³ lɨ́n²³ hnú² hi³ lɨ́n³ tsá²mɨ³cuóun² raɨnh²¹ tsá² ca³cuɨ́nh³ hí³ hi³ ca³jmú³ jáun² tsá² háɨn²? 
\p  
\v 37 Jáun² tɨ³² liei²¹ hí³ ca³juáh³: 
\p ―Tsá² ca³ja³ hí³ mií³ tsɨ́³ ñí¹con² tsá² hí³ bíh¹. 
\p Jáun² Jesús ca³záɨh³ tsú²: 
\p ―Cuánh² hnú², cuá²jmu³ la³ jáun². 
\s1 Jesús tsó³² hñú¹³ mɨ́¹ Marta jɨ³ Má²réi³ 
\p  
\v 38 Jáun² Jesús ngau³ juɨ³² má²hún¹, hi³ ca³chó³² cáun² juú² míh¹. Jmɨ́¹ cá¹chó²¹ Jesús ñí¹ jáun², ca³he³ jan² tsá²mɨ³ jmáɨ² Marta.  
\v 39 Jmɨ́¹ zian² jan² tsá²mɨ³ raɨnh²¹ Marta hí³ hi³ jmáɨ² Má²réi³. Jáun² Má²réi³ hí³ ca³cuá³ hué³² ta³ ñí¹ Jesús, hi³ ca³náɨ³² dí² jë¹ tsú².  
\v 40 Tɨ³la³ Marta hí³ jlánh¹ tiá³ siaun³² ca³jmú³ hua³jan²¹ má³², jáun² ca³ñí¹lienh¹³ Jesús, hi³ ca³juáh³: 
\p ―Hnú² Tɨ³², ¿tiá¹ lɨ́n²³ hnú² hi³ renh² jná¹³ nɨ́² zeh² jná¹³ huen² tán¹, hi³ jáun² jo³uón³² huen² bíh¹ jná¹³ má²ta³no¹ ca³la³ jɨ́³² ta²¹? Zéih³ hnú² tiá³ hi³ cuɨ́¹ ja³ma³hau³ jná¹³. 
\p  
\v 41 Tɨ³la³ Jesús ca³ngáɨ³: 
\p ―Hnú² Marta, jlánh¹ hliáun³ hi³ dí¹cháunh²³ chinh³² hnú², hi³ jlánh¹ hɨ³² honh² hnú² ta²¹ hi³ ñi³jmuh³².  
\v 42 Tɨ³la³ cáun² tán¹ bíh¹ hi³ jlánh¹ quien² zia³². Má²réi³ lá² má²lɨ́²quiáh³² hi³ jlánh¹ bí¹ quien², hi³ jáun² hí¹ jan² yáh³ tiá² hin² lɨ́¹³ quin³. 
\c 11  
\s1 Jesús má²ta² ha³ lánh³ liéinh³² tsú² Dió³² 
\r (Mateo 6:5-15; 7:7-11) 
\p  
\v 1 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³chó³² cáun² jmáɨ¹ hi³ zia³² cáun² ñí¹ jmɨ́¹ cuá¹liéinh³² Jesús Dió³². Jmɨ́¹ má²lɨ³² jáun² né³, ca³juáh³ jan² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² tsú² la³ lá²: 
\p ―Hnú² Tɨ³², ¿tiá¹ hɨ́eh¹³ hnú² jnoh¹ ha³ lánh³ rón³² hniáuh³² lienh¹ jnoh¹ Dió³², la³jmɨ́¹ ca³ma³tɨn² jáun² hla¹ Juan² tsá² jmɨ́¹ haɨn²¹ hí³ tɨ³ con²? 
\p  
\v 2 Jáun² Jesús ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Nɨ́¹ má¹ca³lienh¹ hnoh² Dió³², juáh¹³ hnoh² la³ lá²: 
\q1 Hnú² Tia²¹, [Tsá² ñíh³ hnú² hñu³mɨ³cuú²,] 
\q1 cá² ñí¹ hi³ chu²¹ cuɨ́¹ ná¹chan¹ hi³ jmáɨ² hnú². 
\q1 Cuɨ́¹ chau²¹ bíh¹ jmáɨ¹ hi³ la³jɨ́n³² tsáu² tónh³² jo³cuonh² hnú². 
\q1 [Cuɨ́¹ lɨ́¹³ bíh¹ ñí¹ hué²¹ lá² la³ cun³ hi³ hnáuh² hnú² jmúh¹³, la³jmɨ́¹ lɨ́³ hñu³mɨ³cuú².] 
\q1  
\v 3 Cué¹ tiá³ má³² hi³ hniáuh³² quiú¹³ jnoh¹ cun³ jmá² cun³ jnia³². 
\q1  
\v 4 Chin³² tiá³ honh² ca³tɨ²¹ tso³ hi³ má²lɨ́²jmú¹³ jnoh¹, 
\q1 la³jmɨ́¹ chin²³ jnoh¹ tsɨ́³ la³ cun³ hi³ má²ca³hliánh² tsáu² ñí¹con² jnoh¹. 
\q1 Ma³hau¹ tiá³ jnoh¹ hi³ tiá² ca³ tiá² lau³ jnoh¹ tsá² hláɨnh¹, 
\q1 [liau¹ tiá³ jnoh¹ ñí¹con² pí³ quioh²¹ tsú²]. 
\p  
\v 5 Jmɨ́¹jáun² ca³juáh³ siáh³ Jesús la³ lá²: 
\p ―Jmú¹³ jáɨ¹³, hi³ hnú² zian² jan² há²mei²¹ joh², hi³ ta³ hua² né³ cuóh¹³ nú² hñú¹³ tsú² hi³ cuá¹zéih³ nú² la³ lá²: “Hnú² há²mei²¹ quiú¹³, jmu³ tiá³ hi³ chú³², cué¹ tiá³ hnɨ³² hí³ quiú¹³,  
\v 6 quí¹ jan² há²mei²¹ joh² jná¹³ hún¹ juɨ³² hi³ cun³ cuan³ hñu³² jná¹³, hi³ hí¹ cáun² yáh³ tiú²uú² hi³ zia³² hi³ jmɨ́¹ lɨ́¹³ jein²¹ jná¹³ ñí¹con² tsú²”.  
\v 7 Hi³ jáun² tsá² hí³ né³ nga³ la³ tɨ³ ñéih³, hi³ juáh³ la³ lá²: “Lɨ́²uú² ma³tsán¹³ tsɨn³² jná¹³, quí¹ má²chí¹jnaɨ³² bíh¹ ho³hñú¹³, má²rá²cuóun¹ bíh¹ jná¹³ quiúnh¹ tsá¹míh¹ jón²¹; ha³ tiú²uú² lɨ́¹³ yáh³ no¹ jná¹³ hi³ zia³² hi³ cué¹³”.  
\v 8 Hi³ jáun² juanh³² jná¹³, uá¹ jáun² la³ jáun² tiá² jmɨ́¹ ñí¹cué²¹ hnú² tsá² hí³ hi³ mɨh³², uá¹jinh¹ tsá² juónh³² hnú² re² quiúnh¹, tɨ³la³ cun³ñí¹ hi³ hnú² jlánh¹ hiú² mɨh³², hi³ jáun² nó³² bíh¹ tsú² hi³ cué³² la³jɨ́³² hi³ hnáuh² hnú².  
\v 9 Hi³ jáun² la³ lá² juanh³² jná¹³: Mɨ́¹ náh² ñí¹con² Dió³², hi³ jáun² hian³ náh². Hniauh² náh², hi³ jáun² chanh¹ náh². Hléh¹ náh² ho³hñú¹³, hi³ jáun² niá³² tsú².  
\v 10 Quí¹ nɨ́¹juáh³ tsá² mɨ³² ñí¹con² tsú², hiáuh²³ bíh¹ tsú²; nɨ́¹juáh³ tsá² hnauh² choh²³ bíh¹; hi³ nɨ́¹juáh³ tsá² hleh³² ho³hñú¹³ né³, niá²³ bíh¹. 
\p  
\v 11 ”Hnoh², tsá² zian² jónh³², ¿hin² dá² tsánh² hnoh² tiá³ honh² náh² hi³ cueh¹ cá² máɨ³ quɨ́n¹ jónh³² nɨ́¹juáh³ hí¹miih²¹ bíh¹ la³ cuá¹mɨ³²? Ho³ nɨ́¹juáh³ cuá¹mɨ² jan² juo¹³, ¿hí¹ tiá³ honh² náh² hi³ cuen¹³ jan² jáh³hláɨnh¹?  
\v 12 Ho³ nɨ́¹juáh³ jónh³² náh² mɨ³² cá² máɨ³ mɨ³ jláɨ², ¿hí¹ lɨ́¹³ cuen¹³ náh² jan² hñú³?  
\v 13 Hi³ jáun² né³, nɨ́¹juáh³ tu³bí¹ hnoh² yáh³ tsá² tiá² chun¹ náh², tɨ́n² bí¹ náh² cuéh¹ hi³ chu²¹ ñí¹con² jónh³², hi³ jáun² tiá¹³ bíh¹ tiá³ tiá² cuen³ Jméi² dí² Tsá² cuá³ hñu³mɨ³cuú² Jmɨ́²chí³ Chun¹ ñí¹con² tsá² mɨ². 
\s1 Juáh³ tsáu² hi³ Jesús quian³² pí³ quioh²¹ tsá² hláɨnh¹ 
\r (Mateo 12:22-30; Marcos 3:20-30) 
\p  
\v 14 Ca³chó³² jmáɨ¹ hi³ ca³chin² Jesús jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ jmɨ́¹ hún¹ hñu³ tsɨ́³ jan² tsá² tiá² jmɨ́¹ tɨ́n² hléh³². Jmɨ́¹ cuá¹han³ jáun² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hí³ hñu³ tsɨ́³ tsú² né³, ca³lɨ³ hléh³². La³jɨ́n³² tsá² ca³jɨ́e³ hi³ jáun² ca³ja³cáun² lɨ́n³² tsɨ́³.  
\v 15 Tɨ³la³ ma³ jan² tsáu² né³ ca³juáh³: 
\p ―Tsá² nɨ́² dá² huen² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ tsáu² cun³quionh³ pí³ quioh²¹ Beelzebú, tsá² chín¹ juo¹³ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ bíh¹. 
\p  
\v 16 Hi³ ma³ jan² siáh³ tsá² hí³ jmɨ́¹ hnió³ ca³ lan³ Jesús, jáun² ca³mɨ́³ tsú² cáun² li²¹ hi³ lɨ́³ hua³jueh³² hi³ já³² tɨ³ hñu³mɨ³cuú².  
\v 17 Tɨ³la³ Jesús jmɨ́¹ dí¹ñi³² bíh¹ ha³ lánh³ jmɨ́¹ ná¹lɨ́n²³ tsá² hí³, hi³ jáun² ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p ―Nɨ́¹juáh³ zia³² hniéi² ja¹ cu³ nió³ má²tún² hmóu³² tsá² ná¹lɨ́n³ ta²¹, jáun² la³jɨ́n³² bíh¹ tsú² tsá²hín³. Ja³bí¹ la³ jáun² nɨ́¹juáh³ tsá² zia³² hniéi² hñú¹³, la³jɨ́n³² bíh¹ tsú² tsá²hín³.  
\v 18 Hi³ jáun² né³, sá¹jmɨ́¹ hi³ hnga² *Satanás jmu² hniéi² ñí¹con² tsá² haɨn²¹ tɨ³ con², jáun² né³, ha³ ya³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ ma³hɨ́e² pí³ quioh²¹ tsú². Hnoh² juánh³ hi³ jná¹³ huen² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ tsáu² cun³quionh³ pí³ quioh²¹ Beelzebú;  
\v 19 tɨ³la³ sá¹ hi³ tson² la³ cun³ hi³ juáh³ hnoh² nɨ́² dúh¹, ¿hin² cun³quionh³ pí³ quioh²¹ huen³ tsá² haɨn²¹ tɨ³ con² hnoh² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ tiáunh¹ hñu³ tsɨ́³ tsáu²? Hi³ jáun² né³, cun³quionh³ ta²¹ hi³ jmu² tsá² haɨn²¹ tɨ³ con² bí¹ náh², má²lɨ́²lin¹ hi³ lɨ́¹ ná¹tsá²con² bí¹ náh².  
\v 20 Tɨ³la³ jná¹³ má¹ná¹, huen² ná¹ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ cun³quionh³ pí³ quioh²¹ Dió³² bíh¹; hi³ jáun² la³ nɨ́² né³, má²lɨ́²lin¹ hi³ jná¹³ bíh¹ Tsá² ca³hiáu³² Dió³² hi³ lɨ́n¹³ ná¹ Re²¹, Tsá² qui³ ná¹jan²³ náh² hí³. 
\p  
\v 21 ”Nɨ́¹juáh³ zian² jan² tsá² pin³ lɨ́n³², tsá² zia³² hliáun³ he³ cun³quionh³ jmu³ hniéi², tiá² zia³² yáh³ hi³ háɨnh¹³ ca³tɨ²¹ hi³ zia³² quioh²¹ tsú², nɨ́¹juáh³ hi³ hún¹ tsú² hua³jan²¹ hi³ jmu³ hniéi².  
\v 22 Tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ ja³ jan² tsá² tɨ³ jlánh¹ bíh¹ pin³ la³ cónh³ bíh¹ tsá² hí³, jáun² tsá² já³² hí³ bíh¹ má²láɨh¹³ hniéi², hi³ quin³ tsú² la³jɨ́³² hi³ jmɨ́¹ nióh²¹ tsá² hí³ hi³ jmu³ hniéi², má¹lɨ³² jáun² né³ má²tsóh³ tsú² ñí¹con² tsá² quionh³ la³ cun³ hi³ má²ca³joh¹³ jáun². 
\p  
\v 23 ”Hi³ jáun² né³, lɨ³ua³ jan² tsá² tiá² hen² tɨ³ con² jná¹³, tsá² la³ hí³ tɨ³ hau² bíh¹ jná¹³. Hi³ lɨ³ua³ jan² tsá² tiá² cha³² cu³lɨ²¹ quiúnh¹ jná¹³, tsá² la³ hí³ tɨ³ toh² tiú² jóh³² bíh¹. 
\s1 Jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ jáunh²³ siáh³ hñu³ tsɨ́³ tsáu² 
\r (Mateo 12:43-45) 
\p  
\v 24 ”Nɨ́¹juáh³ má¹cuá²han³ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ tsáu², jáun² tsá²ngɨ́² ñí¹ quiéin², hi³ tsá²hniauh² ñí¹ lɨ́¹³ cuá³² tie³. Hi³ jáun² nɨ́¹juáh³ tiá² ca³choh¹³ né³, jáun² lɨ́n²³ la³ lá²: “Cuɨ́¹ ñih²¹ jná¹³ cú²jueh³² hñu³² ñí¹ cuá¹han³ ná¹”.  
\v 25 Jáun² nɨ́¹ má¹cá²chánh³² tsú² jáun² né³, chanh²¹ tsú² tsá² hí³ hi³ má²lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ cáun² hñú³ hi³ má²rá²hiah¹³, jɨ³ hi³ má²dí¹lɨ́³ re² tɨn² lɨ́n³² ñéih³.  
\v 26 Má¹jáun² tsau³² hi³ tsá²quian³ cónh³í¹ quiaun³ jmɨ́²chí³ hi³ tɨ³ jlánh¹ bíh¹ hláɨnh¹ la³ cónh³ bíh¹ hnga². Hi³ jáun² la³jɨ́n³² jáun² bíh¹ taunh³² hñu³ tsɨ́³ tsá² hí³, hi³ jáun² tɨ³ jlánh¹ bíh¹ hlaɨh³ má²lɨ́²³ quioh²¹ tsá² hí³ nɨ́¹ má¹lɨ³² jáun², la³ cónh³ bíh¹ jmɨ́¹tin². 
\s1 He³ bíh¹ cu³tí³ jmu² hi³ lɨ́²³ hiún² tsɨ́³ tsú² 
\p  
\v 27 Tá¹la³ jmɨ́¹ dí¹hleh³² jáun² Jesús jáɨ¹³ nɨ́², jáun² jan² tsá²mɨ³ jmɨ́¹ zenh² ja¹ tsá² ná¹ngɨh³² hí³ ca³hléh³ tiá³ hi³ ca³juáh³: 
\p ―Hénh³ ma³ jmɨ́¹ ren² tsá²mɨ³ tsá² ca³taunh² hnú² hñu³ héin¹ hñu³ tsɨ́³, tsá² ca³cué³ hnú² tiuh²¹. 
\p  
\v 28 Tɨ³la³ Jesús ca³záɨh³ tsá² hí³: 
\p ―Tɨ³ jlánh¹ bíh¹ jmɨ́¹ ren² tsá² náɨ³² jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³², hi³ nɨ́¹juáh³ má²tí³² tsú² siáh³. 
\s1 Jesús hleh³² ca³tɨn¹ tsá² lɨ́¹ mɨ³² cáun² li²¹ 
\r (Mateo 12:38-42; Marcos 8:12) 
\p  
\v 29 Tá¹la³ ná¹juóun²³ jáun² tsá² tionh² hí³ né³, ca³juáh³ Jesús la³ lá²: 
\p ―Tsá² zian² jmáɨ¹ hi³ tiauh² dí² lá² jlánh¹ hláɨh¹, hi³ cáun² lɨ́¹ hiú² lɨ́¹ mɨ³² hi³ jnia³ li²¹; tɨ³la³ hí¹ cáun² yáh³ li²¹ tiá² lɨ́¹³ hiáuh³ tsú², jɨ́³²la³ li²¹ hi³ ca³jɨ́e³ jáun² tsáu² hi³ ca³tɨn¹ hla¹ Jonás bíh¹, tsá² jmɨ́¹ lɨ́n³ hí³ *tɨ³² jë¹ Dió³².  
\v 30 Quí¹ hla¹ Jonás bíh¹ jmɨ́¹ lɨ́n³ cáun² li²¹ ñí¹con² tsá² jmɨ́¹ zian² juú² Nínive jmɨ́¹tin², ja³bí¹ la³ jáun² jná¹³ siáh³ Jon² tsá²mɨ³cuóun² lɨ́n³ ná¹ cáun² li²¹ ñí¹con² tsá² zian² né³².  
\v 31 Nɨ́¹ má¹cá²chó³² jmáɨ¹ hi³ cán³ Dió³² jú¹ tson² ñí¹con² la³jɨ́n³² tsáu², jáun² hla¹ tsá²mɨ³ tsá² jmɨ́¹ chín¹ hué³² tɨ³ la³ quián³ nó³², hi³ chá³² tsáu¹³ tsá² zian² né³²; quí¹ hla¹ tsá²mɨ³ hí³ ja³ cáun² hué³² ñí¹ jlánh¹ bíh¹ uóunh³, hi³ cua³niéi³ jáɨ¹³ quioh²¹ hla¹ re²¹ Salomón, tsá² jlánh¹ jmɨ́¹ quia³lín³ hí³ jmɨ́¹ tsɨ́³. Ján³, tsá²mɨ³ hí³ chá³² tsáu¹³ tsá² zian² né³², quí¹hliá² ñí¹ lá² zenh² jan² Tsá² tɨ³ jlánh¹ bíh¹ quien² la³ cónh³ bíh¹ hla¹ re²¹ Salomón hí³.  
\v 32 Ja³bí¹ la³ jáun² nu³ tiánh³ siáh³ tsá² jmɨ́¹ zian² juú² Nínive nɨ́¹ má¹ca³can³ Dió³² jú¹ tson², hi³ ja³bí¹ tsá² Nínive hí³ chá³² siáh³ tso³ hi³ ca³tɨn¹ tsá² zian² né³², quí¹ hí³ dí² ca³ja³conh² bíh¹ tsɨ́³ tso³ quioh²¹ jmɨ́¹ ca³náɨ³² jáɨ¹³ quioh²¹ hla¹ Jonás. Ján³, chá³² tsá² hí³ tsáu¹³ tsá² zian² né³², quí¹ ñí¹ lá² zenh² jan² Tsá² tɨ³ jlánh¹ bíh¹ quien² la³ cónh³ bíh¹ hla¹ Jonás hí³. 
\s1 Mɨ́¹ñí¹ tsú² cue³² joh¹ quioh²¹ tá¹ jan² 
\r (Mateo 5:14-16; 6:22-23; Marcos 4:21-22; Lucas 8:16) 
\p  
\v 33 ”Nɨ́¹juáh³ tsá² héinh²³ sɨ́² hñú¹³, hí¹ jan² yáh³ tsá² hí³ tiá² zih³² sɨ́² jáun² ñí¹ ná¹conh¹, sa³jun³ taunh³² tsú² siáh³ hñu³ tsɨ́¹ cuo²; tɨ³la³ dí²chí³ tsú² ñí¹ lɨ́¹³ taɨ²¹ joh¹ tá¹ cáun² ñéih³ bíh¹, hi³ jáun² jniá³ jeinh²¹ lɨ³ua³ jan² tsá² hí³ ñéih³.  
\v 34 Mɨ́¹máh¹ hnú² lɨ́³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ cáun² sɨ́² quioh²¹ tá¹ jan² nú². Jáun² né³, nɨ́¹juáh³ chu²¹ mɨ́¹máh¹ hnú², jáun² zia³² joh¹ quián¹³ hnú² tá¹ jan² nú². Tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ jlánh¹ la³ hláɨh¹ mɨ́¹máh¹ hnú² né³, jáun² tá¹ jan² bíh¹ hnú² zenh² já¹niéi².  
\v 35 Jáun² jmu³ hnú² re² hua³hí¹³, hi³ jáun² tiá² lɨ́¹³ joh¹ quián¹³ nú² la³jmɨ́¹ lɨ́³ já¹niéi².  
\v 36 Quí¹ nɨ́¹juáh³ taɨ³² joh¹ quián¹³ hnú² tá¹ jan² nú², hi³ hí¹ cú¹pih²¹ já¹niéi² tiá² zia³², hi³ jáun² re² bíh¹ jniá³ jen¹³ hnú² la³jɨ́³², la³jmɨ́¹ lɨ́³ hi³ zia³² cáun² sɨ́² hi³ cue³² joh¹ ñí¹con² nú². 
\s1 Jesús jin²³ tsá² fariseos jɨ³ tɨ³² liei²¹ 
\r (Mateo 23:1-36; Marcos 12:38-40; Lucas 20:45-47) 
\p  
\v 37 Jmɨ́¹ cá¹táuh³ jáun² hi³ hleh³² Jesús, jáun² jan² tsá² *fariseo ca³te³ hi³ tsa³jmú³ dí² má³² hñú¹³ tsú². Jáun² Jesús ngau³ hi³ ca³hi³ ñéih³, hi³ ca³cuá³ ñí¹ mesa.  
\v 38 Jmɨ́¹jáun² ca³ja³cáun² tsɨ́³ tsá² fariseo hí³ jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ hi³ tiá² ca³liah³ Jesús cuo² la³ cun³ hi³ ná¹ngɨ²³ tsú² jmu² ñeh² bíh¹ hi³ jmu³ má³².  
\v 39 Jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ Jesús tsá² hí³ la³ lá²: 
\p ―Hnoh², tsá² fariseos, jmáh³la³ tɨ³ coh³ bíh¹ cuá¹uon² jlánh¹ sɨ́² raɨnh³² hnoh², tɨ³la³ hñu³ honh² náh² né³, tiu³ canh² jmáh³la³ hi³ hlaɨh³ hi³ hó³², jɨ³ hi³ jlánh¹ tsɨ́nh² náh² hi³ quioh²¹ tsáu² nɨ́² siáh³.  
\v 40 Hnoh² tsá² tiá² jáɨ¹³ ngɨ²³, ¿há¹ tiá² ñíh¹ hnoh² hi³ Tsá² ca³jmú³ tɨ³ coh³, ca³jmú³ siáh³ tɨ³ ñeh²?  
\v 41 Tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ hi³ ja³² la³ tɨ³ hñu³ honh² náh² hi³ lɨ́¹ cueh³² ñí¹con² tsá² tiá² zia³² quioh²¹, hi³ jáun² la³ jáun² bíh¹ má²lɨ́³ cáun² hi³ jɨ². 
\p  
\v 42 ”¡Jlánh¹ juon²³ hnoh² tsá² fariseos! Quí¹ uá¹jinh¹ má²ná¹cueh³² hnoh² ñí¹con² Dió³² cáun² la³ cun³ quia³ hi³ zia³² quián¹³, hí¹ la³ tɨ³ zie² yáh³ quionh³ háu² ruda, jɨ³ ca³la³ jɨ́³² ñí¹ jonh² nɨ́² siáh³, tɨ³la³ má¹lɨ³² jáun² né³, tiá² ra³tsɨh³² yáh³ náh² héih³² cú²tso², hi³ sa³jun³ hno³ bíh¹ náh² Dió³². Tɨ³la³ jun³juáh¹³ hi³ cháh¹³ tɨ³ có³² la³ cun³ hi³ má²ná¹jmuh³² jáun² yáh³ náh² hi³ jmúh¹³ náh² hi³ nɨ́². 
\p  
\v 43 ”¡Jlánh¹ juon²³ hnoh² tsá² fariseos! Jlánh¹ hniá¹ náh² tianh¹³ ñí¹ jlánh¹ quien² hñu³ cuáh³², hi³ jlánh¹ hniá¹ náh² siáh³ hi³ tsáu² cuen³ Dió³² nɨ́¹ má¹ca³jenh² náh² tsáu² já¹ hmah²¹. 
\p  
\v 44 ”¡Jlánh¹ juon²³ hnoh²!, quí¹hliá² lɨ́n³ hnoh² la³jmɨ́¹ lɨ́³ jéin³lo¹ ñí¹ rá²hún¹ hla¹, ñí¹ tiú²uú² lin¹ jniá³, ñí¹ cáun² lɨ́¹ má²há² má²ngaɨ³² tsáu² ñí¹ quioh²¹ ta³ tiá² ñi³². 
\p  
\v 45 Jáun² né³, jan² tɨ³² liei²¹ ca³záɨh³ Jesús: 
\p ―Hnú² Tɨ³², jɨ³ jnoh¹ bíh¹ má²je²³ nú² siáh³ cun³quionh³ jáɨ¹³ hi³ má²lɨ́²juah²¹ nú² nɨ́². 
\p  
\v 46 Jáun² Jesús ca³juáh³ siáh³: 
\p ―Ja³bí¹ hnoh² siáh³ tɨ³² liei²¹, ¡jlánh¹ juon²³ náh²! Quí¹ hnoh² jlánh¹ jmuh³² héih³² huáh² tsɨ́³ ñí¹con² tsáu², ca³la³ hí¹ jan² tsáu² tiá² tióh³² ma³tí³², hi³ má¹lɨ³² jáun² né³, hí¹juáh³ hmóu³² náh² tiá² ma³tih²¹. 
\p  
\v 47 ”¡Juon²³ hnoh²!, quí¹hliá² jmóuh¹ náh² re² jéin³lo¹ ñí¹ ná¹hón²¹ tsá² ca³lɨn³ hí³ tɨ³² jë¹ Dió³², tsá² ca³jngɨh³ hí³ dí²hioh³ ñú²deh³ hmóu³² náh² jmɨ́¹tin².  
\v 48 Hi³ jáun² má²lin¹ hi³ la³ ná¹tiáunh¹ náh² cá²honh¹ quiúnh¹ náh² dí²hioh³ ñú²deh³, quí¹ tsá² hí³ bíh¹ ca³jngɨh³ tsá² lɨn³ hí³ tɨ³² jë¹ Dió³² jmɨ́¹tin², hi³ hnoh² né³ lɨ́¹ ná¹jmóuh¹ náh² jéin³lo¹ ñí¹ ná¹hón²¹ hla¹ hí³. 
\p  
\v 49 ”Hi³ jáun² Dió³², Tsá² jlánh¹ re² cuá¹ñi³², ca³juáh³: “Zein²¹ jná¹³ tɨ³² jë² ná¹, jɨ³ *tɨ³² tsá² quian³² jë² ná¹ nɨ́² siáh³ ñí¹con² tsá² hí³, jáun² ma³ jan² tsá² zein²¹ jná¹³ hí³ hɨ³ tsa¹ tsáu², hí¹ la³ tɨ³ jngɨh³ tsú² siáh³ ma³ jan² tsá² hí³”.  
\v 50 Jáun² né³, tsá² zian² né³² bíh¹ tá¹can¹ jmɨ́²hán¹ ca³la³ jɨ³lɨn² tɨ³² jë¹ Dió³², tsá² ca³ma³tsan² tsú² hí³ jmɨ́¹tin² la³ cun³ jmɨ́¹ lɨ²¹ hngá¹máh³ lá².  
\v 51 Ján³, tsá² zian² né³² tá¹can¹ jmɨ́²hán¹ tsá² hí³, hla¹ Abel tín² la³ñí¹, ca³la³ ñí¹ ca³jngɨh³ tsú² siáh³ hla¹ Zacarías ja¹ quioh²¹ ñí¹hiú¹³ quionh³ ñí¹ jlánh¹ bíh¹ hɨ́en¹ quioh²¹ cuáh³² chín¹. 
\p  
\v 52 ”¡Jlánh¹ juon²³ hnoh² tɨ³² liei²¹!, quí¹hliá² ca³hmáh¹ hnoh² jú¹ tson² hi³ jmɨ́¹ lɨ³ liáun³ tsáu². Hí¹ hmóu³² yáh³ hnoh² tiá² hnáuh² táunh¹³ ta²¹ jú¹ tson² jáun², sa³jun³ cueh³² bíh¹ náh² siáh³ tsá² siánh³ jáɨ¹³ hi³ lɨ́¹³ tónh³² ta²¹, uá¹jinh¹ zian² tsá² jmɨ́¹ hnió³ ne³. 
\p  
\v 53 Jmɨ́¹ má²lɨ́²juáh³ jáun² Jesús jáɨ¹³ nɨ́² né³, cua³han³ ñí¹ jáun². Jáun² la³jɨ́n³² tɨ³² liei²¹ hí³ né³, quionh³ tsá² fariseos ca³míh³ lɨ́n³² tsɨ́³. Jáun² hliáun³ lɨ́n³² jáɨ¹³ ca³ca³ ca³lan³ dí² Jesús,  
\v 54 hi³ ca³can³ tsú² re² lɨ́n³² hua³hí¹³ jáɨ¹³ hi³ hleh³² Jesús, nɨ́¹juáh³ ca³náɨ³² tsú² cáun² jáɨ¹³ hi³ lɨ³ lɨ́¹³ chá³² tsú² tso³. 
\c 12  
\s1 Jesús hɨe³² jáɨ¹³ ca³tɨn¹ tsá² lɨ́n³ la³ cá¹ la³ jéinh¹ 
\r (Mateo 16:6-12; Marcos 8:14-21) 
\p  
\v 1 Tá¹la³ jáun² né³, ca³la³ juóun³² mei²¹ cu³tí³ tsáu² ca³ngɨh³² ñí¹ jáun², ca³la³ ná¹cuú² ná¹jaɨn³² tiá³ bíh¹ tsú² lɨ³. Jáun² Jesús ca³hléh³ tín² ñí¹con² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con², hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Hua³hín¹³ náh² jmu³ ca³tɨ²¹ tie³ quioh²¹ tsá² *fariseos. Jáɨ¹³ “tie³” nɨ́² hnió³ juáh³: tsá² lɨ́n³ la³ cá¹ la³ jéinh¹.  
\v 2 Quí¹ lɨ³ua³ cáun² hi³ jlɨ́²³ tsú², chau³² bíh¹ jmáɨ¹ hi³ jñéih²³; hi³ lɨ³ua³ cáun² hi³ ná¹hmá¹ né³, chau³² bíh¹ jmáɨ¹ hi³ lɨ́²jnia² siáh³.  
\v 3 Jáun² la³jɨ́³² hi³ má²ca³juah²¹ hnoh² hñu³niéi², chau²¹ jmáɨ¹ lɨ³jnia² bíh¹ jáɨ¹³ jáun². Ja³bí¹ la³ jáun², lɨ³ua³ cáun² hi³ má²ca³juah²¹ náh² ñí¹ ná¹conh¹, chau²¹ bíh¹ jmáɨ¹ hi³ chá³² tsú² jáɨ¹³ jáun² ca³la³ hi³ tsa³di³chín³² tsú² tsáɨh³ hñú³ hi³ chá³² ca³la³ hi³ chi²¹ tiú² mah¹ tiú² jan³². 
\s1 Hin² ñí¹con² hniáuh³² jmú¹³ dí² juénh² 
\r (Mateo 10:26-31) 
\p  
\v 4 ”Hnoh², tsá² re² juóh³² dí² quiúnh¹, juanh²¹ jná¹³ ñí¹con² hnoh² jáɨ¹³ lá²: Ha³ lɨ́² juenh³ náh² tsá² jngɨh² jmáh³la³ ngú³, hi³ nɨ́¹ má¹lɨ³² jáun², tiú²uú² zia³² hí¹ cáun² yáh³ hi³ siáh³ hi³ lɨ́¹³ jmu³ tsú².  
\v 5 Tɨ³la³ jná¹³ juanh²¹ hi³ hin² ñí¹con² hniáuh³² jmúh¹³ hnoh² juénh²: juenh³ náh² ñí¹con² Tsá² zia³² pí³ quioh²¹ hi³ lɨ́¹³ jngah³, hi³ má¹lɨ³² jáun² né³ lɨ́¹³ ze³ siáh³ quiu³juóu³². Ñí¹con² Tsá² hí³ bíh¹ hniáuh³² jmúh¹³ hnoh² juénh². 
\p  
\v 6 ”¿Há¹ tiá² cuen² tsú² hñá³ tan³² pih²¹ la³ cun³ tun³ héih³² quɨe³ dúh¹? Tɨ³la³ cu³ jáun² tiá² tsá²có³ yáh³ tsɨ́³ Dió³² hi³ ca³tɨn¹ jáh³ pih²¹ hí³.  
\v 7 Jáun² hnoh² né³, hí¹ ca³la³ tɨ³ jñú² chinh³² yáh³ hnoh² ná¹hɨ¹³ siáh³ ma³ quin³² ma³ cá² máɨh³². Ha³ lɨ́² juenh³ náh², quí¹ tɨ³ jlánh¹ bíh¹ quien² hnoh² la³ cónh³ bíh¹ tan³² ná¹juóun²¹. 
\s1 Tsá² ton² hi³ haɨn²¹ tɨ³ con² Jesús 
\r (Mateo 10:32-33; 12:32; 10:19-20) 
\p  
\v 8 ”Juanh³² jná¹³ siáh³ jáɨ¹³ lá²: Nɨ́¹juáh³ zian² tsá² ma³quien² jná¹³ ñí¹con² tsáu², ja³bí¹ jná¹³ siáh³ Jon² tsá²mɨ³cuóun², má¹quien¹³ ná¹ tsú² ñí¹con² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³²;  
\v 9 tɨ³la³ lɨ³ua³ jan² tsá² tiá² hnió³ ma³quien² jná¹³ ñí¹con² tsáu² né³, ja³bí¹ jná¹³ siáh³ tiá² má¹quien¹³ tsá² la³ hí³ ñí¹con² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³². 
\p  
\v 10 ”Lɨ³ua³ jan² tsá² hleh³² jú¹ hlah³ hi³ ca³tɨn¹ jná¹³ Jon² tsá²mɨ³cuóun², zia³² bíh¹ uu³i³tso³; tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ tsá² tú² hión³² Jmɨ́²chí³ Chun¹ má¹ná¹, cu³tí³ tiá² zia³² bíh¹ uu³i³tso³ quioh²¹ tsá² la³ hí³. 
\p  
\v 11 ”Nɨ́¹ má¹cá²chó³² jmáɨ¹ hi³ jau³ tsú² hnoh² hi³ nga³ tsú² jáɨ¹³ ñí¹con² hnoh² hñu³ cuáh³², ho³lá²dá² ñí¹ta²¹, ha³ lɨ́² cuɨ́¹ hi²¹ honh² náh² hi³ hín² jáɨ¹³ ngáɨh¹ náh², ho³ he³ lánh³ juáh¹³ náh²;  
\v 12 quí¹ nɨ́¹ má¹cá²chó³² jmáɨ¹ hi³ hniáuh³² hléh¹³ hnoh², má¹jáun² bíh¹ má²hɨ́e³² Jmɨ́²chí³ Chun¹ ha³ lánh³ hniáuh³² hléh¹³ náh². 
\s1 Hi³ háɨnh¹³ bíh¹ hi³ hánh³ tsú² 
\p  
\v 13 Jáun² né³, jan² tsá² zenh² ja¹ tsá² ná¹ngɨh³² hí³ ca³juáh³: 
\p ―Hnú² Tɨ³², juoh¹ hnú² tiá³ renh² jná¹³ hi³ cué³² tsú² la³ cun³ hi³ ca³tɨn¹ jná¹³, hi³ jmɨ́¹ quioh²¹ jméi² mí¹ziú¹³ jnoh¹. 
\p  
\v 14 Tɨ³la³ Jesús ca³záɨh³ tsá² hí³: 
\p ―¿Hin² tsánh² ca³hiáu³² jná¹³ hi³ lɨ́n¹³ ná¹ jue²¹, ho³ hi³ lɨ́n¹³ jná¹³ tsá² tsóh²³ hi³ jmɨ́¹ quioh²¹ ñeh² mí²ziúh² hnoh²? 
\p  
\v 15 Jáun² jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ dí² siáh³ la³jɨ́n³² tsá² hí³ la³ lá²: 
\p ―Hniáuh³² jmúh¹³ náh² re² lɨ́n³² hua³hí¹³ hi³ tiá² lɨ́¹ jmúh¹³ náh² hniá¹ hi³ zia³² ñí¹ hué²¹ lá², quí¹ jun³juáh¹³ cun³quionh³ hi³hliá² hliáun³ hi³ zioh² jáun² yáh³ tsú² lɨ́¹³ zian² re² tɨn². 
\p  
\v 16 Jáun² ca³jmú³ tsú² siáh³ cáun² jáɨ¹³ hi³ juáh³ la³ lá²: 
\p ―Jmɨ́¹ zian² jan² tsá² hánh³. Tsá² hí³ ca³loh² hliáun³ lɨ́n³² ñí¹náɨ² quioh²¹.  
\v 17 Jáun² tsá² hí³ ca³lɨ́n¹³: “¿He³ bíh¹ jmu¹ jná¹³? Já² tiú²uú² zia³² yáh³ ñí¹ lɨ́¹³ hmá¹³ jná¹³ la³jɨ́³² hi³ ca³láu² lá² quion²¹”.  
\v 18 Jmɨ́¹jáun² ca³liéinh³² tsú² jmɨ́¹ tsɨ́³ hnga²: “Né³² má²ca³cháunh¹³ tsɨn³² jná¹³ ha³ lánh³ rón³² jmu¹. Cu³tsa³² cuɨ́¹ tsunh²¹ jná¹³ cú²jueh³² hñu³cuɨ́³ míh¹ táun³ nɨ́², hi³ jmu¹ jná¹³ hi³ jlánh¹ bíh¹ cáh¹; hi³ jáun² ñí¹ jáun² hmá¹³ jná¹³ la³jɨ́³² hi³ ca³lo², la³ má²quionh³ hi³ siáh³ siáh³.  
\v 19 Nɨ́¹ má¹lɨ³² jáun² né³, hlɨ́¹ lienh¹ jná¹³ jmɨ́¹ tsɨn³², hi³ juo¹³ jná¹³ la³ lá²: Hliáun³ lɨ́n³² bíh¹ má²zia³² hi³ lɨ́¹³ ma³hɨ́e² hliáun³ mii² quiú¹³ dí². Jáun² né³² né³, cuɨ́¹ zian² dí² tie³. Cuɨ́¹ cú¹ cuɨ́¹ hnáɨh¹³ dí² quiú¹³, hi³ cuɨ́¹ zian² dí² cáun² hi³ re² hi³ tɨn²”.  
\v 20 Tɨ³la³ Dió³² ca³záɨ³ tsá² hí³ la³ lá²: “Hnú², tsá² tiá² jáɨ¹³ ngɨ²³, já¹niéi² lá² jɨ́enh¹ hnú² jmɨ́²chí³ quián¹³ ñí¹con² jná¹³. Hi³ jáun² la³jɨ́³² hi³ má²ná¹hmá¹ nɨ́² quián¹³ hnú², ¿hin² dá² tsánh² lɨ³ quioh²¹?”  
\v 21 La³ jáun² bíh¹ quiunh³² tsá² hánh³, tsá² hma³² ñí¹con² hnga² hi³ quioh²¹. Tsá² tia³mii² bíh¹ tsá² la³ hí³ ñí¹con² Dió³². 
\s1 Dió³² nióh³² hua³hí¹³ tsá² ná¹lɨ́n³ jon² 
\r (Mateo 6:25-34) 
\p  
\v 22 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³záɨh³ Jesús tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con²: 
\p ―Juo³ jná¹³ hnoh²: Ha³ lɨ́² cuɨ́¹ hi²¹ honh² náh² ha³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ zian² náh², ca³tɨ²¹ ha³ jinh¹ já³² má³² hi³ cúh¹³ náh², jɨ³ ha³ jinh¹ já³² hmɨh³² hi³ quɨ́h¹³ náh².  
\v 23 Quí¹ jmɨ́²chí³ quioh²¹ bíh¹ tsú² hi³ jlánh¹ bíh¹ quien² la³ cónh³ bíh¹ má³²; hi³ ngú³ quioh²¹ tsú² nɨ́² siáh³ tɨ³ jlánh¹ quien² la³ cónh³ bíh¹ ha¹ tsú².  
\v 24 Sá¹nɨ́² jɨe³ ha³ lánh³ zian² quiú¹liáh². Jáh³ hí³ tiá² lin¹ hi³ jñi³² hí¹ cáun² yáh³, sa³jun³ zia³² bíh¹ hi³ loh², sa³jun³ zeh² hñu³cuɨ́³ quioh²¹; tɨ³la³ cun³ jáun² zia³² bíh¹ má³² hi³ cue³² Dió³² cúh² jáh³. ¡Tɨ³la³ hnoh² má¹ná¹, tɨ³ jlánh¹ bíh¹ quien² náh² la³ cónh³ bíh¹ tan³²!  
\v 25 ¿Hin² yáh³ hnoh² tɨn² jmúh¹³ hi³ cuóun¹³ cónh³í¹ cá² lɨ́², uá¹jinh¹ hen² lɨ́n³² honh² náh² hi³ cuóun¹³ náh²?  
\v 26 Hi³ jáun² né³, nɨ́¹juáh³ cáun² hi³ pih²¹ la³ nɨ́² bíh¹ tiá² la³ tɨn² náh² jmúh¹³, hi³ jáun² ¿he³ láɨh³² sa³ hɨ³² lɨ́n³² honh² náh² ca³tɨ²¹ la³jɨ́³² hi³ ñí¹ hná¹ nɨ́²? 
\p  
\v 27 ”Sá¹nɨ́² jɨe³ náh² ha³ lánh³ rón³² cuóun² lí¹³. Lí¹³ nɨ́² tiá² lin¹ zeh³² yáh³ jáu², hi³ sa³jun³ ta³² siáh³ tá³, tɨ³la³ cun³ jáun² ta³bí¹ hla¹ re²¹ Salomón yáh³ tiá² chú³² jmɨ́¹ jniá³ la³jmɨ́¹ jniá³ lí¹³ nɨ́², uá¹jinh¹ jmɨ́¹ zioh² lɨ́n³² tsú².  
\v 28 Hi³ jáun² né³, nɨ́¹juáh³ Dió³² jmu² hi³ ca³la³ chú³² lɨ́n³² jniá³ náɨ², cáun² hi³ tsɨ²¹ nɨ́² ñí¹ náɨ² né³², hi³ jáun² tsa³háu² má²jɨ́n³² bíh¹ tsú² tɨ³ ñeh² cáun² pɨeh¹ nɨ́¹ má¹ca³lɨ³ quiéin²; jáun² nɨ́¹juáh³ ta³bí¹ náɨ² yáh³ jmu² Dió³² hi³ chú³² jniá³, ¡cónh³ bíh¹ tiá² jmu³ Dió³² hi³ zia³² hanh² hnoh², hnoh² tsá² cáun² lɨ́¹ hɨ³² honh² náh²!  
\v 29 Hi³ jáun² ha³ lɨ́² cuɨ́¹ hi²¹ honh² náh² hi³ hnáuh¹³ náh² hi³ cúh¹³, sa³ jun³ hi³ húh¹³ náh².  
\v 30 Quí¹ la³jɨ́n³² tsá² zian² ñí¹ hué²¹ lá² ná¹hɨ³² tsɨ́³ ca³tɨ²¹ hi³ nɨ́²; tɨ³la³ hnoh² má¹ná¹, zian² bíh¹ jan² Ñeh² náh², Tsá² cuá¹ñi³² la³jɨ́³² hi³ lɨ³hniauh²³ quián¹³ náh².  
\v 31 Ñí¹ jɨ́²¹la³ ti³ chan¹³ náh² hmóu³² jo³cuo² Dió³² bíh¹, hi³ má¹tih²¹ náh² re² ñí¹con² tsú², hi³ jáun² bíh¹ hián¹³ náh² ca³la³ jɨ³lɨ³² hi³ jáun². 
\s1 Tsá² má²nióh³² hi³ quioh²¹ hñu³mɨ³cuú² 
\r (Mateo 6:19-21) 
\p  
\v 32 ”Hnoh², tsá² lɨ́n³ náh² la³juah²¹ dúh¹ cu³ nió³ pih²¹ *já¹ziáh², ha³ lɨ́² juenh³ náh², quí¹ hiún² lɨ́n³² bíh¹ tsɨ́³ Ñeh² náh² cué³² jáɨ¹³ hi³ cuá¹tánh¹ náh² ñí¹ cuá¹quien² tsú².  
\v 33 Hnáɨ¹ náh² hi³ zia³² quián¹³, hi³ lɨ́¹ cueh¹ náh² tsá² lɨ́²hniáuh³² ñí¹con². Nɨ́¹juáh³ hi³ jmúh¹³ náh² la³ jáun², hi³ jáun² la³ jáun² má²ná¹jmuh³² náh² cáun² tuh³² hi³ tiá² chau²¹ jmáɨ¹ lɨ³yenh³, hi³ jáun² lɨ³ zian² náh² hliáun³ hñu³mɨ³cuú², cáun² hi³ tiá² chau²¹ jmáɨ¹ tsa³hín³. Ñí¹ jáun² tiá² lɨ́¹³ hí³ háɨn², sa³jun³ mí¹cháu² lɨ́¹³ ma³tsa² hi³ quioh²¹ tsú².  
\v 34 Quí¹ nɨ́¹juáh³ ñí¹ nio¹ hi³ quián¹³ náh², ñí¹ jáun² bíh¹ uá²jaɨ³² cuá³ jmɨ́²chí³ quián¹³ náh². 
\s1 Hniáuh³² tiáunh¹ tsú² hua³jan²¹ 
\r (Mateo 24:37-25:30) 
\p  
\v 35 ”Hniáuh³² tiáunh¹ náh² hua³jan²¹, hi³ chí¹hún¹ sɨ́² quián¹³ náh².  
\v 36 Tianh³ náh² hua³jan²¹ la³jmɨ́¹ tionh¹ tsá² ná¹hé² ná¹jan² juo¹³. Hi³ jáun² nɨ́¹ má¹cá²jính³² jáun² tsá² hí³ ñí¹ lɨ́¹jmú³ tsáu² jmáɨ¹ hi³ ca³jenh² cuo², la³juɨ³² niá³² bíh¹ tsú² ho³hñú¹³ nɨ́¹ má¹ca³póh³ tsá² hí³ cuo².  
\v 37 Jlánh¹ chú³² quioh²¹ tsá² quian²¹ tsú² hí³, nɨ́¹juáh³ hi³ tionh² tsú² ná¹ñí¹ nɨ́¹ má¹cuanh³² jáun² juo¹³. Jú¹ tson² juo³ jná¹³ hnoh², hi³ juo¹³ tsú² hí³ hah¹³ hmɨh³² ta³ ñí¹, hi³ cué³² jáɨ¹³ hi³ tsá² quian²¹ tsú² hí³ lɨ́¹³ tiánh³² ñí¹ mesa. Hi³ jáun² nɨ́¹ má¹ta³tonh¹ tsú² jáun² ñí¹ mesa né³, hnga² juo¹³ tsú² ma³tau³.  
\v 38 Hi³ jáun² nɨ́¹juáh³ cuanh³ tsá² hí³ ta³ hua², ho³lá²dá² má²já²jnia², jáun² né³, jlánh¹ chú³² quioh²¹ tsá² quian²¹ hí³, nɨ́¹juáh³ la³ ná¹ñí¹ bíh¹ nɨ́¹ má¹cuanh³² tsú².  
\v 39 Hniáuh³² lɨ³ ñíh¹³ náh² re² jáɨ¹³ lá² siáh³: Sá¹jmɨ́¹ hi³ ñi³² tsá²hñú¹³ hín² la³nio¹ já³² tsá² háɨn², jáun² tiá² jmɨ́¹ cué²¹ yáh³ tsú² jáɨ¹³ hi³ hí³ háɨn² hñú¹³.  
\v 40 Jáun² hnoh² né³, hniáuh³² ná¹tiáunh¹ náh² hua³jan²¹, quí¹ nɨ́¹juáh³ jmáɨ¹ hi³ ná¹lɨ́n²³ hnoh² hi³ tiá² má²jáunh¹³ jná¹³ Jon² tsá²mɨ³cuóun², tɨ³la³ jmáɨ¹ jáun² bíh¹ ti³tsóh³ cuánh³² jná¹³. 
\s1 Tsá² quian²¹ chun¹ jɨ³ tsá² quian²¹ hláɨh¹ 
\r (Mateo 24:45-51) 
\p  
\v 41 Jmɨ́¹ má²lɨ́²juáh³ jáun² Jesús la³ nɨ́² né³, ca³ngáɨ³ Pé¹ ñí¹con² tsú²: 
\p ―Hnú² Tɨ³², ¿hí¹ ca³tɨn¹ jmáh³la³ jnoh¹ jáɨ¹³ hi³ má²lɨ́²jmuh³ hnú² nɨ́², ho³ hi³ ca³tɨn¹ ca³la³ jɨ́n³² tsáu² uá¹? 
\p  
\v 42 Jáun² Tɨ³² Juo¹³ dí² ca³juáh³: 
\p ―Nɨ́¹juáh³ zian² jan² tsá² quian²¹ chun¹, tsá² jlánh¹ quia³lín³ jmɨ́¹ tsɨ́³, hi³ jáun² juo¹³ tsú² chan³ la³jɨ́n³² tsá² quian²¹ ñí¹ hná¹ jáun² jo³cuo² hí³ dí² hi³ jmu³ dí² héih³² ñí¹con² tsá² hí³, jɨ³ hi³ jmu³ dí² siáh³ héih³² ha³ cónh³ má³² lɨ́¹³ cuh³ tsú², jɨ³ hín² la³nió¹ lɨ́¹³ jmu³ tsú² má³².  
\v 43 Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² tsá² quian²¹ la³ hí³ nɨ́¹juáh³ hi³ cuá¹má²tí³² tsú² héih³² quioh²¹ juo¹³ nɨ́¹ má¹cuanh³².  
\v 44 Jú¹ tson² juo³ jná¹³ hnoh², hi³ juo¹³ tsá² hí³ má²chá³² la³jɨ́³² hi³ zioh² jo³cuo² tsú², hi³ jáun² tɨ³ má²zó³² bíh¹ tá¹³ tsú² lɨ́¹³.  
\v 45 Tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ tsá² hí³ la³ ca³lɨ́n¹³ hi³ tiá² má²jáunh³ yáh³ tia³juɨ³² juo¹³, hi³ jáun² cuá¹quí² cuá¹quiunh² tsá²mɨ³ tsá²ñuh², tsá² quian²¹ ñí¹ hná¹ jáun², jɨ³ hi³ cuá¹cú² cuá¹hɨ́nh²³ tsú² siáh³ ca³la³ ñí¹ ca³lɨ³ hen²;  
\v 46 jáun² juo¹³ tsú² né³, cuánh³² cáun² jmáɨ¹ hi³ tiá² cuá¹jan²¹ bíh¹, cáun² o¹rá¹ hi³ tiá² ñi³² tsú² siáh³. Hi³ jáun² má¹jáun² ma³tson¹³ tsú² tsá² hí³ chí¹nga² cu³tí¹³, hi³ jáun² má¹lɨ³² jáun² zen³ tsú² ñí¹ ca³tɨ²¹ tsa³táunh¹ tsá² tiá² nieh³. 
\p  
\v 47 ”Quí¹ nɨ́¹juáh³ jan² tsá² quian²¹ ñi³² héih³² quioh²¹ juo¹³, tɨ³la³ tiá² jmu² yáh³ tsú² jan²¹, sa³jun³ má²tí³² bíh¹ tsú², jáun² tsá² quian²¹ la³ hí³ quiu³ pan³ tsú² hliáun³ tsɨ³².  
\v 48 Tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ zian² tsá² quian²¹, tsá² tiá² re² jmɨ́¹ ñi³² héih³² quioh²¹ juo¹³, hi³ jáun² ca³jmú³ cáun² hi³ hlaɨh³, cun³ jáun² ca³tɨn¹ bíh¹ tsú² tsa³pán¹, tɨ³la³ míh² bíh¹ ca³lá² pan³ tsú². Nɨ́¹juáh³ tsá² ca³hiauh³ hliáun³, jáun² né³, tsáu² cáun² má²ná¹jan³² hi³ hliáun³ bíh¹ hi³ jmu³ tsá² hí³; hi³ nɨ́¹juáh³ jan² tsá² ca³ta³no¹ hliáun³ jo³cuo² né³, jáun² hliáun³ bíh¹ hi³ má²máɨ³² tsú² ñí¹con² tsá² la³ hí³. 
\s1 Jesús jmu² hi³ tiú²uú² tiáunh¹ tsáu² cá²hon³ 
\r (Mateo 10:34-36) 
\p  
\v 49 ”Má²cuan² jná¹³ ñí¹ hué²¹ lá² hi³ to¹ ná¹ sɨ́² huáh² tsɨ́³ hi³ ca³tɨn¹ la³jɨ́n³² tsá² zian² tá¹ cáun² hngá¹máh³; hi³ jlánh¹ jmɨ́¹ hiún² tsɨn³² jná¹³ sá¹ hi³ má²ná¹hún¹ ta³né³² dúh¹.  
\v 50 Ca³tɨn¹ jná¹³ zón³² siáh³ cónh³ jmáɨ² la³ siáh³, hi³ jlánh¹ tiá² niau³² tie³ tsɨn³² jná¹³ ca³la³ ñí¹ chau²¹ jmáɨ¹ hi³ lɨ³tí³ hi³ jáun².  
\v 51 ¿Hí¹ ná¹lɨ́n²³ hnoh² hi³ cuan³ jná¹³ hi³ jmu¹ hi³ niau²¹ tie³ ñí¹ hué²¹ lá²? ¡Tiá² jáun² yáh³! Cuan³ jná¹³ hi³ quion¹ hniéi² bíh¹, hi³ tiú²uú² tiánh³² tsú² cá²hon³.  
\v 52 Quí¹ ta³né³², jɨ³ jmɨ́¹tsú² jmɨ́¹ja³², má²zia³² bíh¹ hniéi² ja¹ hmóu³² tsá² hñú¹³. Jáun² né³, nɨ́¹juáh³ cáun² hñú³ ñí¹ tionh² tsú² hñá³, tsáun³ bíh¹ tsú² lɨ́¹³, gáun³ tsá² hí³ hon² gon³ raɨnh²¹, hi³ jáun² gon³ né³ lɨ³hon² gáun³ raɨnh²¹.  
\v 53 Tsá²ñuh² jmu³ ná¹háun³ quionh³ tsá²ñuh² jon², tsá²mɨ³ siáh³ jmu³ ná¹háun³ quionh³ tsá²mɨ³ jon², jɨ³ tsá¹míh¹ siáh³ jmu³ ná¹háun³ quionh³ jméi² mí¹ziú¹³. Ja³bí¹ la³ jáun² tsá²mɨ³ má²lieih²¹ jmu³ ná¹háun³ quionh³ ló³², hi³ tsá¹máɨ¹³ né³, jmu³ siáh³ ná¹háun³ quionh³ mɨ³ziú¹³. 
\s1 Lin¹ bíh¹ lánh³ lɨ́³ jmáɨ¹ 
\r (Mateo 16:1-4; Marcos 8:11-13) 
\p  
\v 54 Jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ Jesús tsá² ná¹ngɨh³² hí³ la³ lá²: 
\p ―Hnoh², nɨ́¹juáh³ jmɨ́¹ jɨ́eh³² náh² hi³ má²tioh¹³ jnie² tɨ³ ñí¹ tá²tsɨ²¹ hiú², jáun² juáh²³ hnoh²: “Jmɨ́³ bíh¹ má²ha³”, hi³ tson² bíh¹ la³ jáun² lɨ́²³.  
\v 55 Hi³ nɨ́¹juáh³ jmɨ́¹ ja³² chí³ tɨ³ quián³ né³, hi³ jáun² juáh²³ hnoh²: “Má²jniau¹³ bíh¹ hiú²”; hi³ tson² bíh¹ la³ jáun² lɨ́²³.  
\v 56 ¡Hnoh², tsá² lɨ́n³ náh² la³ cá¹ la³ jéinh¹! Já² tɨn² bíh¹ hnoh² chíh¹ jáɨ¹³ nɨ́¹juáh³ nɨ́¹ má¹lɨ́²jɨeh³ náh² chi³cuú² jɨ³ tɨ³ hué³² nɨ́². Jáun² né³, ¿he³ láɨh³² sa³ tiá² ñíh¹ yáh³ hnoh² hi³ hín² jmáɨh¹ tiauh² dí² lá² ta³né³²? 
\s1 Hniáuh³² ma³tsan² tsú² hniéi² quioh²¹ quionh³ tsá² jmɨ́¹ ná¹háun³ quionh³ 
\r (Mateo 5:25-26) 
\p  
\v 57 ”¿He³ láɨh³² tiá² ma³réh¹³ náh² tso³ quián¹³ ja¹ hmóu²¹ náh²?  
\v 58 Nɨ́¹juáh³ zian² tsá² ca³hna³ hnú², hi³ jáun² má²jau³ tsú² hnú² tɨ³ ñí¹con² jue²¹, jáun² jmu³ pí³ hi³ tsán¹³ hniéi² quián¹³ tá¹la³ hí¹cua³táunh¹ náh² jáun² hú¹ juɨ³². Hi³ jáun² tiú²uú² tsa³jau² tsú² ta³ ñí¹ tsá²tan²¹, quí¹ nɨ́¹ ca³cue³ hnú² tsá²tan²¹ tsá² tú²jáɨ¹³; hi³ jáun² tsá² tú²jáɨ¹³ hí³ má²tsa³tiaunh² hnú² hñu³mí¹ñí².  
\v 59 Juanh³² jná¹³, tiá² cáun² lɨ́¹ liáun³ yáh³ hnú²; ca³la³ tɨ³ nɨ́¹ má¹ca³ma³hmah²¹ hnú² tá¹ jɨ³lɨ³² máh³. 
\c 13  
\s1 Hniáuh³² záɨ³² tsú² jmɨ́¹ tsɨ́³ 
\p  
\v 1 Hi³ jáun² ma³ jan² tsá² jmɨ́¹ tionh¹ hí³ ñí¹ jáun² ca³chá³ ñí¹con² Jesús, hi³ Pilato néh¹ má²ca³jngɨh³ ma³ jan² tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Galilea, tsá² jmɨ́¹ ná¹jngɨh² jáh³ ñí¹con² Dió³²; hi³ jáun² jmɨ² quioh²¹ hmóu³² tsú² ca³lɨ³ ná¹jan² cun³quionh³ jmɨ́¹³ jáh³ hí³.  
\v 2 Jáun² Jesús ca³záɨh³ tsá² hí³ la³ lá²: 
\p ―¿Hí¹ ná¹lɨ́n²³ hnoh² hi³ tsá² má²cá²tsan³ hí³ jlánh¹ bíh¹ jmɨ́¹ ná¹ren² tso³ la³ cónh³ bíh¹ la³jɨ́n³² tsá² hɨ́n¹³ hí³ tɨ³ Galilea, hi³ jáun² la³ jáun² ca³quiúnh³²?  
\v 3 Jná¹³ juanh³² hi³ tiá² tson² yáh³ hi³ ná¹lɨ́n²³ hnoh² nɨ́². Tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ tiá² záɨh¹³ hnoh² jmɨ́¹ honh², ja³bí¹ hnoh² siáh³ hiá¹ tsán¹³ náh² la³jmɨ́¹ cá¹hiá¹ cá¹tsan³ tsá² hí³.  
\v 4 Nga¹ jná¹³ siáh³ cáun² jáɨ¹³ ca³tɨn¹ tsá² quian³jña³ ca³jláɨn³² hí³ hñú³ ñe¹ hi³ jmɨ́¹ zeh¹ jáun² já¹ juú² Jerusalén tɨ³ Siloé. ¿Hí¹ ná¹lɨ́n²³ hnoh² hi³ tsá² cá²tsan³ hí³ jlánh¹ bíh¹ jmɨ́¹ ná¹ren² tso³ la³ cónh³ bíh¹ la³jɨ́n³² tsá² ñí¹ hná¹ jáun²?  
\v 5 Jná¹³ juanh³² hi³ tiá² tson² yáh³ hi³ ná¹lɨ́n²³ hnoh² nɨ́². Tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ tiá² záɨh¹³ hnoh² jmɨ́¹ honh², ja³bí¹ hnoh² siáh³ hiá¹ tsán¹³ náh² la³jmɨ́¹ cá¹hiá¹ cá¹tsan³ jáun² tsá² hí³. 
\s1 Tsá² lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ cáun² hmá² tiá² máɨ³ háɨ³² 
\p  
\v 6 Jmɨ́¹jáun² ca³jmú³ siáh³ Jesús cáun² jáɨ¹³, hi³ ca³juáh³: 
\p ―Jmɨ́¹ zian² jan² tsá²ñuh² jmɨ́¹ chi²¹ cáun² hmá² sí² co² ñí¹náɨ² quioh²¹. Hi³ jáun² ñéi¹ tsú² ñí¹jɨ́e¹³ nɨ́¹juáh³ má²haɨ²¹ máɨ³, tɨ³la³ tiá² hi³ jmɨ́¹ má²haɨ²¹ yáh³.  
\v 7 Jáun² tsá² hí³ né³, ca³záɨh³ tsá² quian²¹, tsá² jmu² ta²¹ hué³² jáun² quioh²¹ tsú², hi³ ca³juáh³: “Sá¹nɨ́² jɨe³, má²tí³ hnɨ³² mii² hi³ ñi³jɨ́e²¹ jná¹³ hmá² sí² lá², hi³ tiá² máɨ³ má²ca³háɨ³² yáh³. Quieh¹ tiá³; ¿he³ láɨh³² lɨ́¹ chí¹jnáɨ²³ hué³² lá²?”  
\v 8 Tɨ³la³ tsá² quian²¹ tsú² hí³ né³ ca³juáh³: “Hnú² juóu³² jná¹³, nɨ́² tín² cuɨ́¹ chi²¹ hmá² nɨ́² mii² lá², já¹cáh³ jná¹³ hué³² jmɨ́h¹ hmá², hi³ já¹tóh³² jná¹³ siáh³ háuh¹³,  
\v 9 cuɨ́¹ neh²¹ tiá¹ ha³ máɨ³ nɨ́¹ má¹jáun². Jáun² nɨ́¹juáh³ tiá² ca³háɨ³² né³, jáun² má¹jáun² má²quieih²¹ jná¹³”. 
\s1 Jesús jmah²³ jan² tsá²mɨ³ jliun² jmáɨ¹ nio² tie³ 
\p  
\v 10 Jáun² né³, ca³chó³² cáun² jmáɨ¹ hi³ Jesús jmɨ́¹ cuá¹má²tɨn² tsáu² hñu³ cuáh³² quioh²¹ tsá² *judíos *jmáɨ¹ nio² tie³.  
\v 11 Hi³ jáun² ñí¹ jáun² jmɨ́¹ cuá³ jan² tsá²mɨ³, tsá² tsáun¹ má²quia³jña³ mii²; hi³ jliun² tsú² hi³ jmu² jan² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹, cónh³ tiá² jmɨ́¹ lɨ́²³ nó³² tsú² cú²tso².  
\v 12 Jmɨ́¹ ca³jɨ́en³² Jesús tsá²mɨ³ hí³ né³, jáun² ca³teh³ dí² tɨ³ ñí¹ zenh¹, hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p ―Má²ca³liáun³ bíh¹ hnú² mɨ́¹uɨ́³ hi³ zian² nú². 
\p  
\v 13 Jáun² jmɨ́¹jáun² ca³ra³tsɨ³² Jesús cuo² tsáɨh³ chí¹ tsú², hi³ jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² bíh¹ ca³náu² tsú² re², hi³ ca³ma³quien² Dió³².  
\v 14 Tɨ³la³ tsá² lɨ́n³ hi³ chín¹ cuáh³² jáun² quioh²¹ tsá² judíos né³, ca³míh³ bíh¹ tsɨ́³, quí¹hliá² ca³jmah³ Jesús tsá² hí³ jmáɨ¹ nio² tie³. Jáun² tsá² chín¹ hí³ ca³záɨh³ tsá² ná¹ngɨh³² ñí¹ jáun² la³ lá²: 
\p ―Jñéi³ jmáɨ¹ bíh¹ zia³² jáɨ¹³ hi³ lɨ́¹³ jmu³ tsú² ta²¹; jmáɨ¹ la³ jáun² bíh¹ lɨ́¹³ jmah³ tsú² tsá² tsáun¹, jun³juáh¹³ jmáɨ¹ tionh² tsú² tie³ yáh³. 
\p  
\v 15 Tɨ³la³ Tɨ³² Juo¹³ dí² ca³juáh³ siáh³ la³ lá²: 
\p ―Hnoh², tsá² lɨ́n³ náh² la³ cá¹ la³ jéinh¹, já² chín¹dí¹ hmóu³² bíh¹ hnoh² cua³quin³² náh² jáh³ joh² jmáɨ¹ nio² tie³, hi³ cua³jan³² náh² siáh³ ñí¹ ha²¹ jmáɨ².  
\v 16 Tɨ³la³ tsá²mɨ³ lá² má¹ná¹, má²tí³ quia³jña³ mii² hi³ jliun², hi³ ca³jmú³ *Satanás. Hi³ jáun² né³, ¿hí¹ tiá² ca³tɨn¹ tsá² lɨ́n³ lá² jan² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Há²bran²¹ hi³ lan¹³ uá¹jinh¹ jmáɨ¹ nio² tie³? 
\p  
\v 17 Jmɨ́¹ má²lɨ́²juáh³ jáun² Jesús la³ nɨ́², ca³la³ jɨ́n³² bíh¹ tsá² jmɨ́¹ hnió³ hí³ hi³ ma³cu³ ma³jéinh³ jáɨ¹³ ca³lɨ³ heh³. Tɨ³la³ la³jɨ́n³² tsá² jmɨ́¹ ná¹ngɨh³² hí³ ñí¹ jáun² má¹ná¹, ca³lɨ³ tsah³ lɨ́n³² bíh¹ quí¹hliá² má²lɨ́²jɨ́e³ la³jɨ́³² hua³jueh³² hi³ má²lɨ́²jmú³ jáun² Jesús. 
\s1 Tsá² tónh³² jo³cuo² Dió³² lɨ́n¹³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ mɨ³ mostaza 
\r (Mateo 13:31-32; Marcos 4:30-32) 
\p  
\v 18 Jáun² Jesús ca³juáh³ siáh³: 
\p ―¿He³ yáh³ cun³quionh³ lɨ́¹³ cunh²¹ jná¹³ tsá² tónh³² jo³cuo² Dió³²? ¿He³ dá² jáɨ¹³ lɨ́¹³ jmu¹ jná¹³?  
\v 19 Quí¹ tsá² tónh³² jo³cuo² Dió³² lɨ́n¹³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ cá² máɨ³ mɨ³ mostaza hi³ ca³jñí³ jan² tsáu² ñí¹náɨ² quioh²¹. Jáun² jmɨ́¹ ca³hia² jáun² né³, ca³lɨ³ cáun² hmá² pa²¹, hi³ jáun² jmɨ́¹jáun² cua³taunh²¹ tan³² hi³ ca³jmú³ za³ tsɨ³ hmá² jáun². 
\s1 Tsá² tónh³² jo³cuo² Dió³² lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ tie³ 
\r (Mateo 13:33) 
\p  
\v 20 Jáun² ca³juáh³ tsú² siáh³: 
\p ―¿He³ cun³quionh³ cunh²¹ jná¹³ siáh³ tsá² tónh³² jo³cuo² Dió³²?  
\v 21 Tsá² hí³ dá² lɨ́n¹³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ tie³ hi³ ca³jan³ jan² tsá²mɨ³ quia³ hmá² juɨ²¹ cuú²miih²¹, hi³ jáun² tá¹ cá² pɨenh¹ bíh¹ cán¹ cáu³. 
\s1 Ho³hñú¹³ jáɨ³² 
\r (Mateo 7:13-14, 21-23) 
\p  
\v 22 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ngau³ siáh³ Jesús juɨ³² má²hún¹ hi³ chau²¹ tɨ³ Jerusalén, hi³ ca³hɨ́eh³ tsú² tsáu² jú¹ chú³² quioh²¹ Dió³² ma³ quin³² ma³ caun³² juú² ñí¹ ca³nga².  
\v 23 Jáun² né³, jan² tsáu² ca³ngáɨ³ ñí¹con² tsú²: 
\p ―Hnú² Tɨ³², ¿hí¹ cú¹pih²¹ uá¹ tsáu² lɨ́¹³ liáun³? 
\p Jáun² Jesús ca³záɨh³ la³jɨ́n³² tsá² tionh² hí³ la³ lá²: 
\p  
\v 24 ―Jmu³ náh² pí³ hi³ lɨ́¹³ ngá¹³ náh² juɨ³² ho³hñú¹³ jáɨ³². Jná¹³ juanh³² hi³ juóun³² lɨ́n³² tsá² cáun² lɨ́¹ ná¹hen² tsɨ́³ hi³ tónh³², tɨ³la³ tiá² cáun² lɨ́¹ lɨ́¹³ yáh³.  
\v 25 Quí¹ nɨ́¹ má¹cá²chó³² jmáɨ¹ hi³ jnáɨ³² tsá² hñú¹³ tiá³ ho³hñú¹³ quioh²¹, jáun² hnoh² lɨ́¹ tá¹tonh¹ cheih³² bíh¹ má¹jáun², hi³ ná¹póh³² náh² cuonh² ho³hñú¹³ quioh²¹ tsú², hi³ ná¹juáh²³ náh²: “Hnú² Tɨ³², nia²¹ tiá³ ho³hñú¹³”. Tɨ³la³ tsá² hñú¹³ hí³ nga³: “Tiá² ño¹ jná¹³ ha³ jinh¹ ña³taunh²¹ hnoh²”.  
\v 26 Má¹jáun² né³, má²juáh¹³ hnoh²: “Jnoh¹ bíh¹ la³² tsá² má²ca³cú¹ ca³hnáɨh¹³ quiúnh¹ hnú², hi³ hí¹ la³ tɨ³ já¹ hñú³ quiú¹³ yáh³ jnoh¹ ca³hɨ́eh¹ hnú² jú¹ chú³² quioh²¹ Dió³²”.  
\v 27 Tɨ³la³ tsá²hñú¹³ hí³ nga³ siáh³: “Tiá² ño¹ jná¹³ ha³ jinh¹ zian² hnoh². Tɨ³ có³² quin³² náh² ñí¹con² jná¹³, hnoh² tsá² jmuh³² náh² hi³ hlah³ hi³ hó³²”.  
\v 28 Hi³ jáun² má¹jáun² má²uóh¹ bíh¹ hnoh², hi³ má²cúh¹ náh² jánh¹, nɨ́¹ má¹ca³jɨen¹ náh² jáun² hla¹ Há²bran²¹, hla¹ Isaac, hla¹ Jacob, jɨ³ la³jɨ́n³² tsá² lɨn³ hí³ *tɨ³² jë¹ Dió³² jmɨ́¹tin² nɨ́² siáh³; hi³ la³jɨ́n³² tsá² hí³ má²tionh² ñí¹ cuá¹quien² Dió³², tɨ³la³ hnoh² má¹ná¹, má²ta³tonh¹ tɨ³ có³² bíh¹.  
\v 29 Quí¹ tsa³táunh¹ tsáu² hi³ tsa³jmú³ má³² tɨ³ hñu³mɨ³cuú² ñí¹ cuá¹quien² Dió³². Tsá² tsa³táunh¹ hí³ ñí¹ jáun² ja³táunh¹ tɨ³ ñí¹ hia³² hiú², jɨ³ tɨ³ ñí¹ tá²tsɨ²¹ hiú² nɨ́², hué³² tɨ³ ñei³², jɨ³ hué³² tɨ³ quián³ nɨ́² siáh³.  
\v 30 Jáun² jmáɨ¹ jáun² za¹³ bíh¹. Zian² ma³ jan² tsá² ná¹lɨ́n³ tsá² ñí¹ ca³táuh³ ta³né³², tɨ³la³ nɨ́¹ má¹jáun² né³, lɨ́n¹³ tsú² tsá² la³ñí¹ bíh¹; hi³ zian² siáh³ tsá² ná¹lɨ́n³ tsá² la³ñí¹ ta³né³², tɨ³la³ má¹jáun² né³, má²lɨ́n¹³ tsú² tsá² ñí¹ ca³táuh³ bíh¹. 
\s1 Jesús jéinh³² hlah³ hi³ ca³tɨn¹ tsá² zian² Jerusalén 
\r (Mateo 23:37-39; Lucas 19:41-44) 
\p  
\v 31 Jmáɨ¹ jáun² cua³taunh²¹ ma³ jan² tsá² *fariseos, hi³ ca³záɨh³ dí² Jesús la³ lá²: 
\p ―Chú³² cuóh¹³ hnú² tɨ³ ñí¹ siáh³, quí¹ re²¹ Herodes hnió³ jngah³ hnú². 
\p  
\v 32 Tɨ³la³ Jesús ca³ngáɨ³: 
\p ―Cuá²tánh¹ náh², cuá²zéih³ náh² tsá² lín¹ cuo² hian² tsɨ́³ hí³ la³ lá²: “Sá¹nɨ́² jɨe³, né³² jɨ³ tsa³háu² nɨ́² huen¹ jná¹³ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ tsáu², hi³ jmah²¹ jná¹³ siáh³ tsá² tsáun¹, hi³ jáun² yó³² né³ má²má¹táuh¹³ jná¹³ la³ cun³ hi³ hu²¹ tsɨn³² jmu¹”.  
\v 33 Quí¹ cun³ ca³tɨn¹ jná¹³ ñe¹ juɨ³² má²hún¹ ná¹ né³², tsa³háu² jɨ³ yó³² nɨ́²; quí¹ tiá² ca³tɨn¹ yáh³ jan² tɨ³² jë¹ Dió³² hi³ jún³ ñí¹ siáh³, jmáh³la³ já¹ juú¹ Jerusalén bíh¹ ca³tɨ²¹ jún³ tsú². 
\p  
\v 34 ”¡Hnú² juú² Jerusalén, hnú² bíh¹ tsá² jngɨh²³ tɨ³² jë¹ Dió³², tsá² zen² Dió³² ñí¹con² nú², hi³ quí¹ jlan¹ nú² quɨ́n¹! ¡Hliáun³ jéin³² bíh¹ jmɨ́¹ hnó²¹ jná¹³ hi³ chan²¹ jon³zɨ́h¹ hnú² la³jmɨ́¹ chan² cá¹hio³ cu³lɨ²¹ jon² ñeh² chí¹pí¹³, tɨ³la³ hnú² má¹ná¹, tiá² ca³lɨ³hnáuh² yáh³ la³ jáun²!  
\v 35 Sá¹nɨ́² jɨe³, tiú²uú² taunh²¹ yáh³ jná¹³ hó¹ñi³² hnú². Hi³ juanh²¹ jná¹³ siáh³, tiú²uú² lɨ́¹³ yáh³ jɨe¹ hnú² jná¹³ ca³la³ tɨ³ nɨ́¹ má¹cá²chó³² jmáɨ¹ hi³ juáh¹³ hnú²: “Hénh³ ma³chun¹ Tsá² cuá¹jáunh²³ cun³quionh³ héih³² quioh²¹ Dió³² Juo¹³ dí²”. 
\c 14  
\s1 Jesús jmah²³ jan² tsá² dáun² 
\p  
\v 1 Jáun² né³, Jesús ngau³ cáun² *jmáɨ¹ nio² tie³ hñú¹³ jan² tsá² *fariseo tsá² chín¹ hi³ ja³jmú³ má³². Hi³ jáun² la³jɨ́n³² tsá² tiáunh¹ ñí¹ jáun² ca³can³ hua³hí¹³ nɨ́¹juáh³ he³ jmu³ Jesús.  
\v 2 Ja¹ tsá² hí³ jmɨ́¹ cuá³ jan² tsá² tsáun¹ lɨ́n³ mɨ́¹uɨ́³ hi³ dáun².  
\v 3 Hi³ jáun² Jesús ca³ngáɨ³ ñí¹con² tsá² ná¹lɨ́n³ tɨ³² liei²¹ jɨ³ tsá² fariseos, hi³ ca³juáh³: 
\p ―¿Hí¹ lɨ́¹³ jmah²¹ tsá² tsáun¹ jmáɨ¹ nio² tie³, ho³ tiá² lɨ́¹³? 
\p  
\v 4 Tɨ³la³ tie³ pih²¹ bíh¹ ca³tiánh³ tsá² hí³, hí¹ jan² yáh³ tsú² tiá² ca³ngáɨ³. Jáun² Jesús ca³zanh³ tsá² tsáun¹, hi³ ca³jmah³. Jáun² jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ dí² hi³ tsánh³² hñú¹³.  
\v 5 Jmɨ́¹ má²lɨ³² jáun² né³, ca³záɨh³ dí² siáh³ tsá² fariseos hí³ la³ lá²: 
\p ―Nɨ́¹juáh³ ca³tánh³ jónh³² náh² ho³ cuá¹juɨ́² joh² náh² cáun² hñu³ táu², ¿hin² yáh³ tsánh² hnoh² tiá² jmúh¹³ pí³ tia³juɨ³² lɨ́n³² hi³ cuá¹chin³² náh² jónh³² ho³lá²dá² jáh³ hí³ joh², uá¹jinh¹ jmáɨ¹ nio² tie³? 
\p  
\v 6 Hi³ jáun² hí¹ cáun² yáh³ tiá² hi³ ca³lɨ³ nga³ tsú². 
\s1 Tsá² ná¹tén¹ jmáɨ¹ ñí¹ jenh¹³ cuo² tsáu² 
\p  
\v 7 Jmɨ́¹ ca³jɨ́en³² jáun² Jesús tsá² ná¹tén¹ hí³, hi³ hnió³ tiánh³ ñí¹ mesa la³ tɨ³ ñí¹ jlánh¹ quien², jmɨ́¹jáun² ca³jmú³ dí² cáun² jáɨ¹³ hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p  
\v 8 ―Nɨ́¹juáh³ zian² tsá² ca³te³ hnú² ñí¹ jmu³ jmáɨ¹ hi³ jenh¹³ cuo², ha³ lɨ́² ñí³ hnú² ñí¹ jlánh¹ quien², quí¹ ho³sa³ cuán¹³ siáh³ jan² tsá² tɨ³ jlánh¹ bíh¹ quien² la³ cónh³ bíh¹ hnú².  
\v 9 Hi³ jáun² tsá² ca³te³ hnú² hí³ la³ má²quionh³ tsá² jan² siáh³ ja³juah²¹ ñí¹con² hnú²: “Cuéh³ tsá² lá² ñí¹ nɨ́² cuá³²”. Hi³ jáun² lɨ́¹ lɨ³ hinh¹ bíh¹ hnú² lɨ́¹³, quí¹hliá² lɨ³ hniáuh³² cuá¹ñíh³ hnú² ñí¹ tiá² nga³ quien².  
\v 10 Tɨ³la³ la³ lá² bíh¹ hniáuh³² jmúh¹³ hnú²: Nɨ́¹juáh³ hi³ ca³te³ tsú² hnú² ñí¹ jmu³ jmáɨ¹, chú³² cuá¹ñíh³ hnú² ñí¹ tiá² quien²; hi³ jáun² tsá² ca³te³ hnú² hí³ lɨ́¹³ ja³juah²¹: “Hnú² há²mei²¹ quiú¹³, ña³², ñá²ñí³ ñí¹ quien² lá²”. Hi³ jáun² la³ jáun² bíh¹ lɨ́¹³ lɨ³ quien² hnú² ta³ ñí¹ tsá² ñí¹ hná¹ jáun².  
\v 11 Quí¹ nɨ́¹juáh³ tsá² jmu² pan¹ hnga², jáun² tsá² la³ hí³ má²méih³ bíh¹ hi³ quien²; tɨ³la³ tsá² tiá² jmu² quien² hnga² má¹ná¹, tsá² la³ hí³ bíh¹ tɨ³ zó³² hi³ quien². 
\p  
\v 12 Jmɨ́¹ má²lɨ́²juáh³ jáun² la³ nɨ́² Jesús, ca³záɨh³ siáh³ tsá² ca³te³ hí³ la³ lá²: 
\p ―Nɨ́¹juáh³ ca³chó³² jmáɨ¹ hi³ teh¹ hnú² tsá² ja³jmú³ má³² quiúnh¹ hnú², ha³ lɨ́² teh³² hnú² jmáh³la³ tsá² juónh³² hnú² re² quiúnh¹, sa³jun³ tsá² jun³ renh² hnú², sa³jun³ tsá² hánh³ juónh³² hnú² re² quiúnh¹ nɨ́² siáh³. Quí¹ tsá² la³ hí³ chau²¹ jmáɨ¹ té³ hnú² siáh³ hñú¹³ hi³ cuá¹jmuh³ hnú² má³²; hi³ jáun² cun³quionh³ la³ jáun² má²jéinh³² tsú² siáh³ ñí¹con² hnú².  
\v 13 Cha³ jmɨ́¹ teh¹ hnú² tsá² la³ hí³, chú³² teh¹ hnú² tsá² tia³mii² bíh¹ hi³ jmu³ má³² quiúnh¹ hnú², jɨ³ tsá² hliánh², tsá² hma², jɨ³ tsá² ten³ nɨ́² siáh³;  
\v 14 hi³ jáun² tɨ³ jlánh¹ bí¹ chú³² quián¹³ hnú² lɨ́¹³, quí¹hliá² tsá² la³ hí³ tiá² zia³² yáh³ ha³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ jéinh³². Hi³ jáun² nɨ́¹ má¹ca³jenh¹³ tsá² chun¹ tsá² má²cá²tsan³, má¹jáun² hnga² Dió³² bíh¹ ma³hmah¹ quián¹³ hnú². 
\s1 Jesús jmu² cáun² jáɨ¹³ ca³tɨn¹ tsá² jmu² jmáɨ¹ 
\r (Mateo 22:1-10) 
\p  
\v 15 Jmɨ́¹ má²lɨ́²niéi³² jáun² tsá² hí³ jáɨ¹³ hi³ má²lɨ́²juáh³ jáun² Jesús, jáun² jan² tsá² jmɨ́¹ cuá³ hí³ ñí¹ mesa ca³záɨh³ Jesús la³ lá²: 
\p ―¡Hénh³ ma³ jmɨ́¹ ren² tsá² tsa³jmú³ má³² ñí¹ cuá¹quien² Dió³²! 
\p  
\v 16 Jáun² Jesús ca³jmú³ siáh³ cáun² jáɨ¹³ hi³ ca³záɨh³ dí² tsá² hí³ la³ lá²: 
\p ―Jmɨ́¹ zian² jan² tsá²ñuh² jmɨ́¹ hnió³ jmu³ cáun² jmáɨ¹ jueh³² lɨ́n³², jáun² jmɨ́¹ ca³teh³ tsú² juóun³² lɨ́n³² tsáu².  
\v 17 Jmɨ́¹ cá¹chó²¹ jáun² jmáɨ¹ hi³ má²jmu³ tsú² jmáɨ¹ né³, jáun² ca³zen³ tsú² siáh³ tsá² má²dí¹hlánh¹ joh¹ hi³ tsa³ngáɨ¹ siáh³ jáɨ¹³ ñí¹con² tsá² má²ná¹tén¹, hi³ tsa³juah²¹: “Ñí¹juah²¹ juóu³² jná¹³: Ñá²táunh¹ náh², má²lɨ³² bíh¹ re² la³jɨ́³²”.  
\v 18 Tɨ³la³ la³jɨ́n³² bíh¹ tsá² hí³ ca³hiu³ ca³mɨ́³ uu³i³tso³. Tsá² la³ñí¹ ca³juáh³: “Hué³² bíh¹ má²lɨ́²lá³ jná¹³ cáun², hi³ jáun² ñí¹ jáun² bíh¹ má²hniáuh³² ñí¹jɨ́e²¹ jná¹³ ta³né³². Juenh² lɨ́n³² cuɨ́¹ jmu¹ juóuh³² hnú² tsɨ́³ hi³ tiá² chau²¹ jná¹³”.  
\v 19 Jáun² ca³juáh³ siáh³ jan²: “Cuá¹juɨ́² bíh¹ má²lɨ́²lán³² jná¹³ hñá³ tsonh², hi³ jáun² má²ñí¹jɨ́e²¹ jná¹³ nɨ́¹juáh³ cuounh³² jáh³ re² mí¹ñí² quiáh² hué³²”.  
\v 20 Hi³ jáun² tsá² siánh³ siáh³ ca³juáh³: “Uón³² bíh¹ jná¹³ tá² ca³jenh² cu³tí¹³, hi³ jáun² tiá² má²lɨ́¹³ yáh³ ñe¹ jná¹³”.  
\v 21 Jmɨ́¹ cá¹chánh²¹ jáun² tsá² joh¹ tsú² hí³ né³, ca³chá³ la³jɨ́³² jáɨ¹³ jáun² ñí¹con² juo¹³. Jmɨ́¹jáun² jlánh¹ ca³míh³ tsɨ́³ tsá² má²jmu³ hí³ jmáɨ¹; hi³ jáun² ca³záɨh³ dí² tsá² joh¹: “Háun¹ nú² cua³² já¹ hñú³, jɨ³ la³jáh³ dú¹ juɨ³² chi²¹ nɨ́², hi³ cuá¹tiéh³ nú² tsá² tia³mii², tsá² tsáun¹, tsá² hliánh², jɨ³ tsá² ten³ nɨ́² siáh³”.  
\v 22 Jmɨ́¹ má²cu³lé³ jáun² né³, ca³juáh³ siáh³ tsá² quian²¹ tsú²: “Má²lɨ́²jmú³² bíh¹ jná¹³ la³ cun³ hi³ lɨ́²juah²¹ hnú², tɨ³la³ cun³ jáun² jáu² bíh¹ ca³lá²”.  
\v 23 Jáun² tsá² má²jmu³ hí³ jmáɨ¹ né³, ca³juáh³ siáh³: “Cua³² siáh³ cu³ jéin³² já¹ juú², la³jɨ́³² juɨ³² pih²¹ juɨ³² siún¹, hi³ cuá¹jmuh³ nú² héih³² hi³ ja³táunh¹ tsú² ñí¹ lá², hi³ jáun² má²lɨ́¹³ canh¹³ hñu³² jná¹³.  
\v 24 Quí¹ juanh³² jná¹³ ñí¹con² hnoh², hi³ hí¹ jan² yáh³ tsá² ca³te³ jná¹³ hí³ la³ñí¹, cu³tí³ tiú²uú² lɨ́¹³ jmu³ má³² quiúnh¹ jnoh¹”. 
\s1 He³ hniáuh³² jmu³ tsá² hnió³ han³ tɨ³ con² Jesús 
\r (Mateo 10:37-39) 
\p  
\v 25 Jmɨ́¹jáun² jmɨ́¹ zian² juóun³² lɨ́n³² tsáu² hi³ ja³taunh²¹ cu³hna²¹ Jesús. Jáun² né³, Jesús ca³jinh³ cu³hna²¹ hi³ ca³jɨ́en³² dí² tsá² hí³, hi³ jáun² ca³juáh³ la³ lá²: 
\p  
\v 26 ―Nɨ́¹juáh³ zian² tsá² hnió³ já³² cu³hna³² jná¹³, tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ tiá² chan² yáh³ tsú² tɨ³ có³² jméi² mí¹ziú¹³, ñí²cuo², jon², jɨ³ tsá¹ raɨnh²¹ nɨ́² siáh³, jɨ³ ca³la³ jɨ³ jmɨ́²chí³ quioh²¹ hnga² tsú² nɨ́² siáh³, hi³ jáun² tsá² la³ hí³ cu³tí³ tiá² lɨ́¹³ bíh¹ hen² tɨ³ con² jná¹³.  
\v 27 Ja³bí¹ tiá² lɨ́¹³ hen² tsú² tɨ³ con² jná¹³ nɨ́¹juáh³ tiá² hnió³ yáh³ tsú² cán³ crei²¹ quioh²¹, hi³ ma³zian² tsú² la³jmɨ́¹ zian² jná¹³ lá².  
\v 28 Nɨ́¹juáh³ zian² jan² hnoh² hi³ hnáuh² náh² jmúh¹³ cáun² hñú³ ñe¹ lɨ́n²¹, ¿há¹ tiá² hɨ́h¹ hnoh² tín² quɨe³ quián¹³, neh²¹ nɨ́¹juáh³ hi³ tsɨn¹³ hi³ lɨ́¹³ hián¹³ ta²¹ jáun² quián¹³ hnoh²?  
\v 29 Quí¹ nɨ́¹juáh³ la³ ca³jmú³ tsú² jmáh³la³ jmɨ́h¹ hiah³² bíh¹, hi³ nɨ́¹juáh³ tiú²uú² la³ tsɨ́n¹³ yáh³ quɨe³ quioh²¹ ñí¹ hná¹ jáun², hi³ jáun² ca³la³ jɨ́n³² tsá² jɨ́e³ hi³ jáun² má²ju³ má²ngáɨ³ bíh¹,  
\v 30 hi³ juáh³: “Tsá² nɨ́² tsá² ti³ lɨ́¹ ca³ma³liáu³² bíh¹, tɨ³la³ tiá² la³ tioh²¹ yáh³ ma³hián²”.  
\v 31 Ho³ nɨ́¹juáh³ ca³chó³² cáun² jmáɨ¹ hi³ jan² re²¹ jmu³ hniéi² quionh³ jan² re²¹ siánh³ siáh³, ¿há¹ tiá² hnauh¹³ tsú² tín² ca³lá² chí¹ hi³ jɨ́e³ tsú² tiá¹ lɨ́¹³ láɨh¹³ hniéi² jáun² cun³quionh³ quian³ mei²¹ hliáu³ joh¹, uá¹jinh¹ zian² quiú³ mei²¹ hliáu³ joh¹ re²¹ jan²?  
\v 32 Jáun² né³, nɨ́¹juáh³ ca³lɨ́n¹³ re²¹ hí³ hi³ tiá² tioh²¹ yáh³, jáun² tá¹la³ cuá¹ja³² jáun² ñí¹ uóunh³ bíh¹ re²¹ tsá² hí¹jan² hí³ quiú³ mei²¹ hliáu³, zen³ dí² tsá² tsa³ngáɨ³ ñí¹con² re²¹ hí³ nɨ́¹juáh³ he³ hnió³ tsú², hi³ jáun² lɨ́¹³ niau²¹ tie³.  
\v 33 Hi³ jáun² la³ jáun² bíh¹ tiá² lɨ́¹³ han³ hnoh² tɨ³ con² jná¹³, lɨ³ua³ jan² hnoh² tsá² tiá² chah³² náh² tɨ³ có³² ca³la³ jɨ³lɨ³² hi³ zia³² quián¹³. 
\s1 Ñí¹ hi³ tiú²uú² lin¹ ñí¹ jmu³ ta²¹ 
\r (Mateo 5:13; Marcos 9:50) 
\p  
\v 34 ”Chú³² bíh¹ ñí¹, tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ la³ ca³lɨ³ máɨh³ bíh¹ né³, jáun² ¿ha³ yáh³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ jmóuh³² tsú² hi³ lɨ́¹³ siáh³ ñeh¹?  
\v 35 Ñí¹ la³ jáun² hí¹ cáun² yáh³ tiú²uú² lin¹ ñí¹ jmu³ ta²¹, sa³jun³ ma³hau³ bíh¹ quioh²¹ hué³², sa³jun³ hi³ jmu³ tsú² háuh¹³; hi³ jáun² cáun² má²cuɨ́³ bíh¹ tsú² ñí¹ la³ jáun². Hi³ jáun² né³, nɨ́¹juáh³ tson² chi²¹ cuáh³ hnoh², jáun² niéi² náh². 
\c 15  
\s1 Jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ já¹ziáh² má²já²háɨn³ 
\r (Mateo 18:10-14) 
\p  
\v 1 Jmɨ́¹jáun² la³jɨ́n³² *tsá² chi² hmah²¹, jɨ³ tsá² ná¹ren² tso³ nɨ́² ca³ñí¹niéi¹³ jáɨ¹³ quioh²¹ Jesús.  
\v 2 Hi³ jáun² tsá² *fariseos jɨ³ tɨ³² liei²¹ nɨ́² ca³ziu³ ca³hɨen³ Jesús, hi³ ca³juáh³: 
\p ―Tsá² nɨ́² cáun² lɨ́¹ hen² tsá² jmu² tso³, ca³la³ hi³ jmu² má³² quionh³ ján¹ dí². 
\p  
\v 3 Jmɨ́¹jáun² ca³jmú³ siáh³ Jesús cáun² jáɨ¹³ lɨ́³ la³ lá²: 
\p  
\v 4 ―Nɨ́¹juáh³ zian² jan² tsá² ja¹ hnoh² nɨ́² hi³ tiónh³² hña³láun³ *já¹ziáh², tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ la³ ja³háɨn³ jan² jáh³ hí³ né³, ¿há¹ tiá² chan³ tsú² tá¹ quiéinh³ nio² quiú³ tsɨ²¹ quian³ñu³ jáh³ hí³ ñí¹ tionh¹ jáun² tá¹la³ tsa³hniah² tsú² jáh³ má²já²háɨn³ hí³?  
\v 5 Hi³ jáun² nɨ́¹ má¹ca³tsanh²¹ tsú² jáun² jáh³ hí³, hiún² lɨ́n³² bíh¹ tsɨ́³ tsú² ra³tsɨn² jáh³ hí³ cu³láɨ¹ hi³ jón³².  
\v 6 Hi³ jáun² nɨ́¹ má¹cá²chánh³² tsú² jáun² hñú¹³, téh³ tsú² tsá² há²mei²¹ joh¹, jɨ³ tsá² tiáunh¹ có³² hñú¹³ tsú² nɨ́², hi³ záɨh³² tsú² tsá² hí³ la³ lá²: “Ma³hiún¹³ hnoh² honh² quiúnh¹ jná¹³, quí¹ má²tsanh²¹ bíh¹ jná¹³ já¹ziáh² jmɨ́¹ má²já²háɨn³ joh²”.  
\v 7 Juanh³² jná¹³, ja³bí¹ la³ jáun² jlánh¹ bí¹ tsah³ tsú² hñu³mɨ³cuú² hi³ ca³tɨn¹ jan² tsá² jmɨ́¹ jmu² tso³, tsá² ca³za³ jmɨ́¹ tsɨ́³, la³ cónh³ bíh¹ hi³ ca³tɨn¹ quiéinh³ nio² quiú³ tsɨ²¹ quian³ñu³ tsá² tiá² lin¹ lɨ³ hniáuh³² záɨ³² jmɨ́¹ tsɨ́³. 
\s1 Cáun² jáɨ¹³ hi³ ca³tɨ²¹ quɨe³ má²já²háɨ³ 
\p  
\v 8 Ja³bí¹ la³ jáun², nɨ́¹juáh³ jmɨ́¹ zia³² quia³ *cú¹tiáu² quioh²¹ jan² tsá²mɨ³, hi³ nɨ́¹juáh³ ja³háɨ³ cáun² hi³ jáun², ¿haun¹³ juáh¹³ sɨ́² yáh³ héinh³ tsú² quioh²¹ tá¹la³ hiáh³² tsú² jáun² re² lɨ́n³² ñéih³, ca³la³ ñí¹ ca³choh¹³ tsú² quɨe³ ja³háɨ³ jáun² quioh²¹?  
\v 9 Hi³ jáun² nɨ́¹ má¹ca³choh¹³ tsú² jáun² né³, téh³ tsú² há²mei²¹ joh¹, jɨ³ tsá² tionh² có³² hñú¹³ tsú² nɨ́², hi³ záɨh³² dí² tsá² hí³ la³ lá²: “Ma³hiún¹³ hnoh² honh² quiúnh¹ jná¹³, quí¹ má²tsoh¹ bíh¹ jná¹³ quɨe³ hi³ jmɨ́¹ má²já²háɨ³ quion²¹”.  
\v 10 Juanh³² jná¹³ siáh³, ja³bí¹ la³ jáun² tsah³ lɨ́n³² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² hi³ ca³tɨn¹ lɨ³ua³ jan² tsá² zaɨ³² jmɨ́¹ tsɨ́³ ñí¹con² Dió³². 
\s1 Jáɨ¹³ ca³tɨn¹ tsá² ca³ngɨ́³ cun³ tɨn² tsɨ́³ 
\p  
\v 11 Jáun² Jesús ca³jmú³ siáh³ cáun² jáɨ¹³ lɨ́³ la³ lá²: 
\p ―Jan² tsá²ñuh² jmɨ́¹ zian² gon³ jon².  
\v 12 Ca³chó³² jmáɨ¹ hi³ ca³záɨ³ jon² tsú² tsá² cáɨn² la³ lá²: “Tia²¹, ¿tiá¹ cuéh¹ hnú² jná¹³ ta³né³² hi³ ca³tɨn¹ jná¹³ hiáu³ nɨ́¹ má¹jun² hnú²?” Hi³ jáun² tsá² má²lieih²¹ hí³ né³, ca³tsóh³ bíh¹ la³jɨ́³² hi³ zia³² quioh²¹ ñí¹con² tá¹ gon³ jon².  
\v 13 Jmɨ́¹ ngau²¹ jáun² cú¹pih²¹ jmáɨ¹ né³, jáun² jon² tsú² tsá² cáɨn² hí³ ca³chá³ cu³lɨ²¹ ca³la³ jɨ́³² hi³ hiauh³ jáun², hi³ jáun² la³jɨ́³² hi³ jáun² ca³can³ jmɨ́¹ ngau²¹ ñí¹ uóunh³, tɨ³ hué³² siáh³. Jáun² ñí¹ jáun² ca³ñí¹jmú¹³ tsú² cáun² hi³ cáun¹, hi³ cáun² lɨ́¹ ca³ñí¹quí² ñí¹hin² quɨe³ quioh²¹ ñí¹con² tsá² hlá² tsá² nɨ́².  
\v 14 Jmɨ́¹ cá¹tsóh²¹ tsú² jáun² la³jɨ́³² quɨe³ jáun² né³, he³dí¹ jmɨ́¹jáun² ja³ cáun² ho³cuóun³ tá¹ cáun² hué³² ñí¹ jmɨ́¹ hún¹ tsú² jáun². Jmɨ́¹jáun² ca³ma³tso² lɨ́n³² tsá² hí³ tsɨ́³ hi³ ñí¹cuóunh²¹.  
\v 15 Jáun² ca³hnó³² tsú² ta²¹ ñí¹ jáun², hi³ jáun² jan² tsá² zian² ñí¹ jáun² ca³ze³ ñí¹ lɨ́³ ñí¹náɨ² quioh²¹ hi³ tsa³jmú³ tsú² hua³hí¹³ mí²ñí³ joh¹ tsá² hí³.  
\v 16 Ca³la³ ñí¹cuóunh²¹ lɨ́n³² bíh¹ tsú² lɨ³, hí¹ ca³la³ tɨ³ má³² quioh²¹ mí²ñí³ hí³ yáh³ jmɨ́¹ hnió³ tsú² cuh³, hi³ jniá³ jáun² la³jmɨ́¹ jniá³ jñéi². Hí¹ jan² yáh³ tiá² hin² lɨ́¹ jmɨ́¹ cue³² hi³ cuh³ tsú².  
\v 17 Jmɨ́¹jáun² ca³hnauh² tsú² tsɨ́³ hi³ ca³lɨ́n¹³ la³ lá²: “¡Já² ca³la³ hi³ lɨ́¹ tú² lɨ́¹ ziáun²³ bíh¹ má³² quioh²¹ tsá² quian²¹ ñuh³² jná¹³, he³ láɨh³² sa³ jná¹³ yáh³ lɨ́¹ má²ñí¹jún³ ná¹ ñí¹ lá² hi³ ñí¹cuóun²¹!  
\v 18 Cuɨ́¹ ñih²¹ jná¹³ cú²jueh³² tɨ³ ñí¹ cuá³ ñuh³², hi³ jáun² ñí¹juo³ jná¹³ ñuh³² la³ lá²: Hnú² tia²¹, má²cá²jmú³² jná¹³ tso³ ñí¹con² Dió³², jɨ³ ñí¹con² hnú² siáh³.  
\v 19 Cu³tí³ tiú²uú² ca³tɨn¹ jná¹³ hi³ jɨe¹ hnú² la³jmɨ́¹ jɨen¹ nú² jan² jónh³², jɨe¹ jná¹³ la³jmɨ́¹ jɨen¹ hnú² jan² tsá² quian²¹ bíh¹ nú²”.  
\v 20 La³ cun³ jmɨ́¹ ca³lɨ́n¹³ tsú² la³ nɨ́², la³juɨ³² ngah³ hñú¹³ jméi². Tá¹la³ jmɨ́¹ hí¹jáunh²³ tsú² jáun² ñí¹ uóunh³ ca³lá², jáun² ca³jɨ́e³² jméi² tsú² hi³ má²hí¹jáunh²³. Jmɨ́¹jáun² ca³ja³ mií³ tsɨ́³ tsá² má²lieih²¹ hí³ ñí¹con² jon². Jáun² cú²hé² lɨ́n³² ngau³ hi³ ja³hinh¹ jon² ca³la³ hi³ hiún² lɨ́n³² tsɨ́³, hi³ ca³hen³ dí² siáh³ ñí¹.  
\v 21 Jáun² né³, tsá¹ñú¹ hí³ ca³záɨh³ jméi² la³ lá²: “Hnú² tia²¹, má²cá²jmú³² jná¹³ tso³ ñí¹con² Dió³², jɨ³ ñí¹con² hnú² nɨ́² siáh³. Cu³tí³ tiú²uú² ca³tɨn¹ jná¹³ hi³ jɨe¹ hnú² la³jmɨ́¹ jɨen¹ nú² jónh³²”.  
\v 22 Tɨ³la³ jméi² tsú² má¹ná¹, la³juɨ³² ca³záɨh³ tsá² má²ná¹hlánh¹ joh¹ la³ lá²: “Háun¹ náh² cuá²quián² náh² hmɨh³² hi³ jlánh¹ bíh¹ chu²¹ hi³ quɨ́h³² jón³² jná¹³ lá², cuá²quián² siáh³ cáun² mí¹ñí² hu²¹ cuo² tsú² hi³ táunh¹³ zí¹cuo² tsú², hi³ cuá²quián² siáh³ tuh³² tauh¹³ tsú² ta³.  
\v 23 Né³² né³, cuá²quian³² náh² siáh³ cuá¹juɨ́² míh¹ húnh¹ hí³, hi³ jngɨh¹³ náh² cunh¹³ dí², hi³ jmú¹³ dí² jmáɨ¹.  
\v 24 Quí¹hliá² jmɨ́¹ len³ jná¹³ hi³ má²jún¹ bíh¹ jón³² jná¹³ lá², tɨ³la³ ta³né³² lɨ́³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ hi³ ca³jenh¹³ bíh¹ tsú²; jmɨ́¹ má²já²háɨn³ cu³tí¹³ bíh¹ tsú², tɨ³la³ ta³né³² má²tsanh³² bíh¹ tsú²”. Jáun² la³juɨ³² ca³ma³liáu³² tsú² hi³ jmu³ jmáɨ¹. 
\p  
\v 25 ”Tá¹la³ jáun² né³, tsá² má²ján³ jon² tsá² má²lieih²¹ hí³, ñí¹náɨ² bíh¹ jmɨ́¹ cuá¹hún¹. Jmɨ́¹ má²hí¹jáunh²³ tsú² jáun² hú¹ juɨ³² né³, ca³náɨ³² sun¹ jɨ³ hi³ má²ñí¹ná¹tsan³² tsú².  
\v 26 Jáun² ca³teh³ tsú² jan² tsá² quian²¹ hi³ ca³ngáɨh³ dí² he³ dá² lɨ³.  
\v 27 Jáun² tsá² quian²¹ tsú² hí³ ca³juáh³: “Hliá² má²cuanh³² renh² bíh¹ hnú², hi³ jáun² ñeh² hnú² má²lɨ́²jmú³ héih³² hi³ jngɨh³ tsú² cuá¹juɨ́² míh¹ húnh¹ hí³, quí¹hliá² má²cuanh³² renh² hnú² cáun² hi³ re² hi³ tɨn²”.  
\v 28 Tɨ³la³ tsá² má²ján³ hí³ má¹ná¹, ca³míh³ bí¹ tsɨ́³, hi³ tiú²uú² jmɨ́¹ hnió³ hen¹³ ñéih³. Jmɨ́¹jáun² cua³han³ jméi² tsú² hi³ ca³ñí¹lieh¹³, hi³ ca³hlɨ³ ca³liéinh³² tsú² jon² hi³ ca³záɨh³ dí² hi³ hniáuh³² hen¹³ ñéih³.  
\v 29 Jáun² tsá² hí³ né³, ca³záɨh³ jméi²: “Ñíh¹ bíh¹ hnú² re² jáh³ mii² má²cá²jmú³² jná¹³ ta²¹ quián¹³ hnú², hi³ má²ca³ma³ti²¹ jná¹³ ca³la³ jɨ́³² héih³² hi³ jmuh³² hnú², tɨ³la³ hí¹ cu³ jéin³² yáh³ tiá² má²ca³cuen²¹ hnú² jná¹³ uá¹jinh¹ jan² zéin¹ bíh¹ hi³ jmɨ́¹ jmu¹ jná¹³ cáun² jmáɨ¹ quion²¹ quiúnh¹ há²mei²¹ quion²¹.  
\v 30 Tɨ³la³ jmɨ́¹ cuanh²¹ jónh³² hnú² né³, tsá² lɨ́¹ ca³ñí¹quí² ñí¹hin² ó³² quɨéɨh³ hnú² quionh³ tsá²mɨ³ hláɨh¹, sa³ jáh³ húnh¹ máh³ má²lɨ́²jngɨh³² hnú² hi³ ca³tɨn¹ tsú²”.  
\v 31 Hi³ jáun² né³, tsá² má²lieih²¹ hí³ ca³juáh³: “Hnú² jón³, la³jɨ́³² jmáɨ¹ bíh¹ ñíh³ hnú² quiúnh¹ jná¹³; hnú² bíh¹ tsá² lɨ³quián¹³ la³jɨ́³² hi³ nió³² jná¹³.  
\v 32 Quí¹ né³² ca³ta¹ dí² hi³ má¹hiún¹³ tsɨ³², quí¹hliá² renh² hnú² lɨ́³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ hi³ jmɨ́¹ má²jún¹ bíh¹, tɨ³la³ ta³né³² má¹ná¹, lɨ́³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ hi³ má²ca³jenh¹³ tsú²; jmɨ́¹ má²já²háɨn³ cu³tí¹³ bíh¹ tsú², tɨ³la³ ta³né³² né³ má²ná¹néh³² dí² tsú² siáh³”. 
\c 16  
\s1 Cáun² jáɨ¹³ ca³tɨn¹ tsá² quian²¹ lɨ́¹ lɨ́n³ 
\p  
\v 1 Jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ siáh³ Jesús tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con², hi³ ca³juáh³: 
\p ―Jmɨ́¹ zian² jan² tsá² jmɨ́¹ jmu² hua³hí¹³ la³jɨ́³² hi³ zia³² quioh²¹ jan² tsá² hánh³. Tɨ³la³ ca³chó³² jmáɨ¹ hi³ ca³chá³ tsáu² tso³ quioh²¹ tsú² ñí¹con² tsá² hánh³ hí³. Ca³chá³ tsú² hi³ tsá² quian²¹ tsú² hí³ néh¹ cáun² lɨ́¹ quí² lɨ́¹ hin²³ hi³ zia³² quioh²¹ tsú².  
\v 2 Jáun² tsá² hánh³ hí³ né³, ca³teh³ tsá² quian²¹, hi³ ca³ngáɨh³ dí² la³ lá²: “¿Hí¹ tson² bíh¹ la³ cun³ hi³ má²ca³chá³ tsáu² ñí¹con² jná¹³ hi³ ca³tɨn¹ hnú²? Jɨ́enh¹ sí² quián¹³ neh²¹, ca³tɨ²¹ ta²¹ hi³ jmuh³² hnú² quion²¹ jná¹³, quí¹ tiú²uú² hnú² jmúh¹³ yáh³ ta²¹”.  
\v 3 Jmɨ́¹jáun² ca³lɨ́n¹³ tsá² hí³: “¿Ha³ lánh³ rón³² jmu¹ jná¹³ ta³né³², quí¹hliá² juóu³² jná¹³ má²ñí¹quin¹³ bíh¹ ta²¹ hi³ jmu² jná¹³? Já² tiá² pin³ yáh³ jná¹³ hi³ cáh¹³ hué³². Já² hua³heih²¹ bíh¹ nɨ́¹juáh³ hi³ cáun² lɨ́¹ mɨ́¹³ jná¹³ quɨe³ quioh²¹ tsáu².  
\v 4 Há¹, ta³né³² má²ño¹ jná¹³ ha³ lánh³ rón³² jmu¹, hi³ jáun² lɨ³ zian² tsá² he³ jná¹³ hñú¹³ nɨ́¹ má¹ca³che² jná¹³ juóu³²”.  
\v 5 Hi³ jáun² jmɨ́¹jáun² ca³teh³ tsú² ma³ quin³² ma³ jan³² tsá² ná¹ren² hí³ quioh²¹ juo¹³. Ñí¹con² tsá² la³ñí¹ hí³ ca³ngáɨ³ tsú²: “¿Cónh³ ren² hnú² quioh²¹ juóu³² jná¹³?”  
\v 6 Jáun² tsá² hí³ ca³juáh³: “Ren² jná¹³ hña³láu³ barril hi³ ha²¹ ma³ quiu³quia³ñu³ lí¹³ no¹”. Jmɨ́¹jáun² tsá² quian²¹ tsá² hánh³ hí³ ca³juáh³: “Lá² rón³² sí² ca³tɨ²¹ hi³ ren² hnú². Tia³juɨ³² ñí³, jmu³ hi³ ren² nú² tu³la³quia³ tán¹”.  
\v 7 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³ngáɨh³ tsú² siáh³ tsá² jan²: “Hnú² siáh³, ¿ha³ cónh³ ren² hnú² quioh²¹ juóu³² jná¹³?” Jáun² tsá² hí³ ca³ngáɨ³: “Ren² jná¹³ quiún³ nio² hña³láu³ lio²¹ cuú²miih²¹”. Jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ tsú² siáh³ tsá² hí³ la³ lá²: “Lá² rón³² sí² ca³tɨ²¹ hi³ ren² hnú², jmu³ hnú² hi³ ren² nú² hnɨ³² nio² hña³láu³ tsɨ²¹ quiú³ lio²¹ tán¹”.  
\v 8 Jáun² juo¹³ tsá² quian²¹ tiá² chun¹ hí³ ca³juáh³: “Ha³ lánh³ rón³² jlánh¹ cháunh²³ chinh³² hnú² hi³ ca³lɨ́n¹³ hnú² jmúh¹³ la³ nɨ́²”. 
\p Jáun² jmɨ́¹jáun² ca³nia³ Jesús jáɨ¹³ jáun² quioh²¹, hi³ ca³juáh³: 
\p ―Tsá² zian² hngá¹máh³ lá² jlánh¹ bíh¹ jan²¹ ñí¹con² tsá²mɨ³cuóun² raɨnh²¹ la³ cónh³ bíh¹ tsá² tanh² ta²¹ Dió³². 
\p  
\v 9 ”Jáun² juanh³² jná¹³ ñí¹con² hnoh² hi³ cun³quionh³ hi³ zia³² quián¹³ hnoh² ñí¹ hué²¹ lá², jmúh¹³ hnoh² hi³ lɨ³ zian² tsá² juonh²¹ náh² re² quiúnh¹, jáun² nɨ́¹ má¹cá²chó³² jmáɨ¹ hi³ tsá¹³ hi³ jáun² quián¹³ hnoh² né³, lɨ³ zian² bíh¹ tsá² lɨ́¹³ he³ náh² ñí¹ lɨ́¹³ zian² náh² cun³ jmɨ́¹hi³nio². 
\p  
\v 10 ”Nɨ́¹juáh³ zian² tsá² jmúh³² re² ta²¹ cun³quionh³ cú¹pih²¹ hi³ zia³² quioh²¹, jáun² la³ má²chun¹ jáun² bíh¹ tsú² uá¹ cun³ ca³lɨ³ zia³² hliáun³ hi³ quioh²¹. Tɨ³la³ tsá² tiá² jmu² hi³ chú³² cun³quionh³ cú¹pih²¹ hi³ zia³² quioh²¹ né³, sa³jun³ chun¹ bíh¹ tsú² nɨ́¹juáh³ ca³lɨ³ zioh² hliáun³.  
\v 11 Hi³ jáun² nɨ́¹juáh³ tiá² la³ jmuh²¹ yáh³ hnoh² re² ta²¹ hi³ zia³² quián¹³ náh² ñí¹ hué²¹ lá², hi³ tiá² lin¹ nga³ quien², ¿lánh³ bíh¹ rón³² lɨ́¹³ hian³ náh² hú¹tá¹ hi³ quien² cu³tí³ nɨ́¹ má¹jáun²?  
\v 12 Nɨ́¹juáh³ tiá² la³ chun¹ yáh³ náh² hi³ jmúh¹³ hua³hí¹³ hi³ quioh²¹ tsáu², ¿lánh³ bíh¹ rón³² lɨ́¹³ hian³ náh² hi³ lɨ́¹³ lɨ³ quián¹³ náh² hmóu³²? 
\s1 Dió³² jɨ³ quɨe³ nɨ́² 
\r (Mateo 6:24) 
\p  
\v 13 ”Hí¹ jan² tsáu² tiá² lɨ́¹³ ma³tí³² ñí¹con² gon³ juo¹³, quí¹ tiá² tɨ²¹ yáh³ tsɨ́³ tsú² tsá² jan², hi³ tsá² jan² né³, tɨ́³² lɨ́n³² bíh¹ tsɨ́³ tsú²; re² lɨ́n³² bíh¹ má²tí³² tsú² héih³² quioh²¹ tsá² jan², hi³ tsá² jan² né³, tiá² ta²¹ tanh² yáh³ tsú². Jáun² né³, cónh³ tiá² lɨ́¹³ bíh¹ hno³ náh² Dió³² cu³tsa³² quionh³ hi³ hniá¹ náh² hi³ zia³² ñí¹ hué²¹ lá². 
\p  
\v 14 Jmɨ́¹ má²lɨ́²juáh³ jáun² Jesús jáɨ¹³ nɨ́² né³, jáun² tsá² *fariseos cáun² lɨ́¹ ca³juú² ca³ngáɨ³² bíh¹ Jesús, quí¹hi³hliá² jlánh¹ ná¹hniá¹ tsú² quɨe³ hmóu³².  
\v 15 Hi³ jáun² Jesús ca³záɨh³ tsá² hí³: 
\p ―Hnoh² tsá² lɨ́¹ ná¹haɨh³² náh² re² máh¹ ñí¹ ta³ ñí¹ tsáu², tɨ³la³ Dió³² cuá¹ñi³² he³ ná¹lɨ́n²³ náh² hñu³ honh². Quí¹ zia³² bíh¹ hi³ lɨ́¹ ná¹lɨ́n²³ tsáu² hi³ jlánh¹ quien², tɨ³la³ Dió³² má¹ná¹, hí¹ cú¹pih²¹ yáh³ tiá² jéih³² hi³ jáun². 
\s1 Héih³² quioh²¹ Dió³² jɨ³ liei²¹ quioh²¹ hla¹ Moisés 
\p  
\v 16 ”Jmɨ́¹ tɨ́² quien² bíh¹ liei²¹ quioh²¹ hla¹ Moisés, jɨ³ jáɨ¹³ quioh²¹ tsá² lɨn³ hí³ *tɨ³² jë¹ Dió³², ca³la³ tɨ³ jmɨ́¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ cuan³ Juan², tsá² jmɨ́¹ zion² hí³ jmáɨ² tsáu². Jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² né³, ca³lɨ³liau³ hi³ tsá²ngɨ³ jú¹ chú³² hi³ ca³tɨ²¹ héih³² hi³ jmu² Dió³², hi³ jáun² tsá² jlánh¹ ná¹cueh³² pí³ né³, má²ná¹cah²³ bíh¹ jmáɨ¹ hi³ lɨ́¹³ tónh³² jo³cuo² Dió³². 
\p  
\v 17 ”Tɨ³la³ tɨ³ huán¹ bíh¹ tsɨ́³ hi³ tsa³hín³ la³jɨ́³² hi³ jniá³ chi³cuú² la³ má²quionh³ hngá¹máh³ lá², la³ cónh³ bíh¹ jáɨ¹³ hi³ rá¹tioh³ ñí¹ liei²¹ jáun². 
\s1 Jesús hɨe³² jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ tsá² hnió³ tsáun³ quionh³ ñí²cuo² 
\r (Mateo 5:31-32; 19:1-12; Marcos 10:1-12; 1 Corintios 7:10-16) 
\p  
\v 18 ”Nɨ́¹juáh³ jan² tsá²ñuh² ca³tun³ ñí²cuo², hi³ jáun² jan³ jan² tsá²mɨ³ siánh³ siáh³, jáun² tsá² la³ hí³ lɨ́¹ jmu² tso³ juón¹ bíh¹. Hi³ nɨ́¹juáh³ zian² siáh³ jan² tsá²ñuh² ca³jan³ tsá²mɨ³ tsá² jmɨ́¹ ñí²cuo² tsá² hí³, jáun² tsá²ñuh² la³ hí³ má²lɨ́²jmú³ siáh³ tso³ juón¹ bíh¹. 
\s1 Cáun² jáɨ¹³ ca³tɨn¹ Lá¹ jɨ³ tsá² hánh³ 
\p  
\v 19 ”Jmɨ́¹ zian² jan² tsá² hánh³ jmɨ́¹ quɨh³² jmáh³la³ cá² ñí¹ hmɨh³² chú³² jniá³, hmɨh³² zɨ́n¹³ pin³ hi³ lɨ́³ mí²ñi³² lino, hi³ cun³ tsa³háu² jlánh¹ jmɨ́¹ má²hiún² tsú² tsɨ́³ hi³ jmu² jmáɨ¹.  
\v 20 Ja³bí¹ jmɨ́¹jáun² jmɨ́¹ zian² jan² tsá² tia³mii², tsá² jmɨ́¹ jmáɨ² Lá¹, hi³ jmɨ́¹ lɨ́n³ mɨ³ho²¹. Tsá² hí³ jmɨ́¹ tsá²cuá² hué³² ho³hñú¹³ quioh²¹ tsá² hánh³ hí³.  
\v 21 Tsá² tia³mii² hí³ jmɨ́¹ hnió³ cuh³ jmáh³la³ má³² suh³² ñeh² mesa quioh²¹ tsá² hánh³ hí³. Hí¹ la³ tɨ³ tsáɨ² jmɨ́¹ já²táunh¹ hi³ ziunh³² ñí¹ lɨ́³ jáun² mɨ³ho²¹ quioh²¹ tsú².  
\v 22 Jmɨ́¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ jun³ tsá² tia³mii² hí³, jáun² cua³taunh²¹ tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² hi³ cua³quiáun³², hi³ tsa³cuá² cáun² ñí¹ chu²¹ quionh³ hla¹ Há²bran²¹. Ja³bí¹ tsá² hánh³ hí³ ca³jun³ siáh³, jáun² ca³ñí¹hón²¹ tsú².  
\v 23 Tá¹la³ má²cuá¹má²tso² tsú² jáun² tsɨ́³ quiu³juóu³² né³, ca³jɨ́e³ tsú² tɨ³ chi³cuú² ñí¹ uóunh³, ñí¹ cuá³ hla¹ Há²bran²¹ quionh³ hla¹ Lá¹ hí³.  
\v 24 Jáun² ca³hóh³² tiá³ lɨ́n³² hi³ ca³juáh³: “Hnú² tia²¹ yeh³ Há²bran²¹, cuɨ́¹ lɨ́n¹³ nú² hi³ juo²³ jná¹³, cuéh³ hnú² Lá¹ nɨ́² jáɨ¹³ hi³ jmu³ jlɨh²¹ hna¹³ zí¹cuo² hi³ ja³hiéih³ zɨh³² jná¹³, hi³ jáun² lɨ³ cuóuh³, quí¹ jlánh¹ cuá¹má²tso¹ jná¹³ tsɨn³² ñí¹ chéi³ uóu³² lá²”.  
\v 25 Tɨ³la³ hla¹ Há²bran²¹ hí³ ca³juáh³: “Hnú² jón³, cháu¹ hnú² honh² la³jɨ́³² hi³ chu²¹ jmɨ́¹ zia³² quián¹³ tá¹la³ jmɨ́¹ zian² nú² jáun², tɨ³la³ quioh²¹ Lá¹ lá² jmɨ́¹ zia³² jmáh³la³ hi³ huáh² tsɨ́³ bíh¹. Ta³né³² má²cuá³ tsá² lá² re² tɨn²; tɨ³la³ hnú² má¹ná¹, ca³tɨn¹ má¹tsoh¹ honh².  
\v 26 Ja³bí¹ zia³² cáun² hná¹ jëh³ jueh³² lɨ́n³² ja¹ ñí¹ tiauh¹ dí², hi³ jáun² hí¹ jan² yáh³ tsá² cuá³ ñí¹ lá² tiá² lɨ́¹³ ngá¹³ tɨ³ ñí¹ nɨ́², uá¹ cun³ ca³lɨ³hnió³, sa³jun³ hí¹ jan² tsá² tionh² ñí¹ nɨ́² lɨ́¹³ ngá¹³ siáh³ tɨ³ lá²”.  
\v 27 Hi³ jáun² tsá² jmɨ́¹ hánh³ hí³ ca³juáh³ siáh³: “Mɨ́²³ jná¹³ ñí¹con² hnú² tia²¹ yeh³, ¿há¹ tiá² zen¹³ hnú² tiá³ Lá¹ nɨ́² hñú¹³ ñuh³² jná¹³,  
\v 28 ñí¹ tionh² hñá³ renh² jná¹³, hi³ tsa³lienh³ tsú² renh² jná¹³? Hi³ jáun² tiá² ja³táunh¹ tsú² ñí¹ cuá¹má²tso¹ jná¹³ lá² tsɨn³²”.  
\v 29 Tɨ³la³ hla¹ Há²bran²¹ ca³juáh³: “Má²raunh³² bíh¹ tsú² liei²¹ quioh²¹ hla¹ Moisés, jɨ³ jáɨ¹³ quioh²¹ tsá² lɨn³ hí³ *tɨ³² jë¹ Dió³² nɨ́² siáh³; ¡cuɨ́¹ nie¹³ tsú² jáɨ¹³ jáun²!”  
\v 30 Jáun² tsá² hánh³ hí³ ca³juáh³ siáh³: “Tson² bíh¹ la³ má²lɨ́²juah²¹ hnú² nɨ́² tia²¹ yeh³ Há²bran²¹, tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ jan² tsá² má²ca³jenh¹³ ja¹ tsá² má²cá²tsan³ la³ tsó³² hi³ tsa³lienh³ tsá² hí³, jáun² cu³tí³ záɨ³² bíh¹ tsú² jmɨ́¹ tsɨ́³”.  
\v 31 Jáun² hla¹ Há²bran²¹ ca³ngáɨ³ siáh³: “Nɨ́¹juáh³ tiá² hnió³ yáh³ tsú² ne³ jáɨ¹³ quioh²¹ hla¹ Moisés, sa³jun³ jáɨ¹³ quioh²¹ tsá² lɨn³ hí³ tɨ³² jë¹ Dió³² jmɨ́¹tin², jáun² sa³jun³ tónh³² bíh¹ tsú² ta²¹ jáɨ¹³ hi³ juáh³ jan² tsá² ca³jenh¹³ ja¹ tsá² má²cá²tsan³”. 
\c 17  
\s1 Jesús hɨe³² jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ tsá² jmu² hi³ tanh³² tsáu² tso³ 
\r (Mateo 18:1-7, 18-35; Marcos 9:42) 
\p  
\v 1 Jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ Jesús tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² la³ lá²: 
\p ―Cu³tí³ tiá² chau²¹ jmáɨ¹ hi³ juáh¹³ hi³ tiú²uú² zia³² hi³ jmu³ hi³ tánh³² tsáu² tso³, tɨ³la³ jlánh¹ juo²³ tsá² jmu² hi³ tsá²mɨ³cuóun² raɨnh²¹ tsú² tanh³² tso³.  
\v 2 Jlánh¹ bíh¹ re² sá¹jmɨ́¹ hi³ tónh³² tsú² zié³ láɨ¹ tsá² la³ hí³, hi³ chí¹hñéih²³ cáun² tá² quɨ́n¹ pa²¹ lɨ́n²¹, hi³ jáun² jmɨ́¹ taun³ tsú² hñu³ jmɨ́²miih²¹ cha³ jmɨ́¹ jmu³ tsú² hi³ jan² tsá¹míh¹ jmu³ tso³.  
\v 3 Jáun² jmúh¹³ hnoh² hua³hín¹³ hi³ tiá² jmúh¹³ náh² la³ jáun². 
\p ”Nɨ́¹juáh³ jan² renh² hnú² ca³jmú³ hlah³ ñí¹con² nú², hniáuh³² hlɨ́¹ lienh¹ nú² tsú²; jáun² nɨ́¹juáh³ ca³za³ tsú² jmɨ́¹ tsɨ́³ né³, jáun² jmúh¹³ hnú² juenh² honh².  
\v 4 Uá¹jinh¹ quiau³ jéin³² cú² jmáɨ¹ jmu² tsú² hlah³ ñí¹con² nú², hi³ jáun² quiau³ jéin³² siáh³ mɨ³² tsú² uu³i³tso³ ñí¹con² nú², hi³ juáh³ tsú² hi³ tiú²uú² hi³ jmu³, jáun² hniáuh³² bíh¹ jmúh¹³ hnú² juenh² honh² ñí¹con² tsú². 
\s1 Ñí¹con² tsá² nio² cáun² tsɨ́³ zia³² pí³ 
\p  
\v 5 Jmɨ́¹jáun² tsá² ná¹lɨ́n³ hí³ *tɨ³² tsá² quian³² jë¹ Dió³² ca³záɨh³ la³ lá² Tɨ³² Juo¹³ dí²: 
\p ―Hnú² Tɨ³², jmúh¹³ hnú² hi³ tɨ³ lɨ³mí¹ niau²¹ cáun² tsɨ́³ jnoh¹. 
\p  
\v 6 Jáun² Jesús ca³juáh³: 
\p ―Sá¹ hi³ jmɨ́¹ ná¹tioh³ cáun² honh² náh², uá¹jinh¹ ma³pih²¹ lɨ́n²¹ la³ cun³ tí³ cá² máɨ³ mɨ³ mostaza, jáun² jmɨ́¹ lɨ́¹³ bíh¹ juoh¹ hnoh² hmá² sí² náɨ² lá²: “Cuɨ́¹ cáɨ² hnú² ñí¹ chi²¹ nɨ́², cuɨ́¹ cha³jná¹ hnú² hñu³ jmɨ́²miih²¹”, jáun² hmá² lá² jmɨ́¹ má²taunh¹³ bíh¹ hnoh² ta²¹. 
\s1 Ta²¹ hi³ ca³tɨn¹ jan² tsá² quian²¹ jmu³ 
\p  
\v 7 ”Nɨ́¹juáh³ zian² jan² tsá² quian²¹ náh², hi³ cuɨ́²ñí¹quiáh² hué³², ho³ hi³ cuɨ́²ñí¹jmú¹³ hua³hí¹³ jáh³ joh² náh² ñí¹ lɨ́³ ñí¹náɨ² quián¹³ náh², jáun² nɨ́¹ má¹cuanh³² tsá² hí³ ñéih³ né³, ¿tiá² né¹ hí¹ juouh³² náh² tsá² hí³: “Ña³², ñá²ñí³, ñá²jmu³ má³²”?  
\v 8 Ján¹han²¹, tiá² juáh²³ yáh³ hnoh² la³ nɨ́², tɨ³la³ hnoh² dá² juáh³ la³ lá² bíh¹: “Cuá²jmu³ hua³jan²¹ má³² hi³ cuh²¹ jná¹³, cuá²quih³² hmɨh³² tiáu², jáun² cuéh¹ hnú² la³jɨ́³² hi³ hnó³² jná¹³ má¹tɨ³ ñí¹jmu¹ jná¹³ má³². Jáun² nɨ́¹ má¹laɨ³² jáun² jná¹³ má³² né³, má²jmúh¹³ hnú² siáh³ huen²”.  
\v 9 ¿Hí¹ hiáuh²³ tsá² quian²¹ hí³ tiá¹hmah¹ nɨ́¹juáh³ má²lɨ́²ma³tí³² la³jɨ́³² héih³² quioh²¹ juo¹³? Tiá² lin¹ tiá¹hmah¹ hiáuh²³ yáh³ tsú².  
\v 10 Jáun² hnoh² né³, nɨ́¹juáh³ ma³tih²¹ náh² la³jɨ́³² héih³² hi³ ca³hian³, jáun² má¹jáun² ca³tɨn¹ hnoh² juáh¹³ la³ lá²: “Jnoh¹ láɨ³ tsá² quian²¹ tiá² lin¹ ñí¹ jmu³ ta²¹, quí¹ cáun² ca³jmú¹³ jnoh¹ la³ cun³ hi³ jmɨ́¹ hniáuh²¹ má²ca³jmú¹³ bíh¹”. 
\s1 Jesús jmah²³ quian³ tsá² lɨ́n³ mɨ́¹uɨ́³ mɨ³ho²¹ péin³ 
\p  
\v 11 Jáun² ngau³ siáh³ Jesús juɨ³² má²hún¹ hi³ tsó³² tɨ³ já¹ juú² Jerusalén. Jáun² ca³nga² tsú² hué¹³ tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Samaria, jɨ³ hué¹³ tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Galilea nɨ́².  
\v 12 Jmɨ́¹ cá¹chó²¹ tsú² jáun² ñí¹ nio¹ cáun² juú² míh¹, jáun² né³, quian³ tsá² ná¹lɨ́n³ mɨ́¹uɨ́³ *mɨ³ho²¹ péin³ ca³ja³taunh²¹ má²janh² tɨ³ juɨ³² ñí¹ cuá¹ja³² jáun² Jesús. Tá¹la³ tionh² ñí¹ uóunh³ jáun² tsú²,  
\v 13 ca³hléh³ tiá³, hi³ ca³juáh³: 
\p ¡Hnú² Tɨ³² Jesús, cuɨ́¹ ja² mií³ honh² hnú² quiú¹³ jnoh¹! 
\p  
\v 14 Jmɨ́¹ ca³jɨ́en³² jáun² Jesús tsá² hí³, jáun² ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p ―Cuá²táunh¹ náh², cuá²ma³jnia¹³ náh² ñí¹con² mí²tsáu². 
\p Jáun² tá¹la³ jmɨ́¹ má²hí¹tsá²táunh¹ jáun² hú¹ juɨ³² bíh¹ tsá² hí³, ca³lan³.  
\v 15 Jáun² jan² tsá² hí³ ca³jính³² tɨ³ ñí¹ zenh¹ Jesús jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ jáun² hi³ má²laɨn³², hi³ hí¹hleh³² tiá³ lɨ́n³² hi³ hí¹má²quien² Dió³².  
\v 16 Jmɨ́¹ cuan¹ tsú² jáun² ta³ ñí¹ Jesús né³, ca³di³jñí³² hi³ ca³jmú³ cuá¹hin³ ca³la³ tɨ³ hué³², hi³ ca³cué³ tiá¹hmah¹. Tsá² ca³jính³² hí³ má¹ná¹, tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ hué¹³ Samaria bíh¹.  
\v 17 Jáun² Jesús ca³ngáɨh³ tsá² hí³: 
\p ―¿Haun¹³ juáh¹³ tá¹ quian³ hnoh² má²laɨn³²? ¿Ha³ jinh¹ ja³taunh²¹ tsá² ñu³ hí³ né³?  
\v 18 ¿Hí¹ jmáh³la³ jan² tán¹ *tsá²cá²jo²¹ lá² uá¹ ca³jính³² hi³ ma³quien² Dió³²? 
\p  
\v 19 Jáun² Jesús ca³záɨh³ tsá² hí³: 
\p ―Náu², cuánh². Má²laɨn³² nú², quí¹hliá² lɨ́²cháh¹ nú² cáun² honh² bíh¹. 
\s1 Jmáɨ¹ hi³ zen³ Dió³² tsá² hau³ jáɨ¹³ 
\r (Mateo 24:23-28, 36-41) 
\p  
\v 20 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, tsá² *fariseos ca³ngáɨh³ Jesús, hi³ ca³juáh³: 
\p ―¿Lɨ́h³ zen³ Dió³² tsá² hau³ jáɨ¹³ hué³² lá² quiú¹³ dí²? 
\p Jáun² Jesús ca³ngáɨ³: 
\p ―Chau²¹ bíh¹ jmáɨ¹ hi³ cuán¹³ tsá² má²ca³hión³² hí³ Dió³², tɨ³la³ jun³juáh¹³ lɨ́¹³ cú²tiú² cú²jan³² yáh³.  
\v 21 Sa³jun³ lɨ́¹³ juáh³ tsáu²: “Tɨ³ lá² má²cuá¹ho² tsú² jáɨ¹³”; sa³jun³ lɨ́¹³ juáh³ tsú² siáh³: “Ñí¹ zio¹ má²cuá³ tsú²”. Quí¹ tsá² hí³ dá² má²ngɨ³² bíh¹ ja¹ quián¹³ hnoh². 
\p  
\v 22 Jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ tsú² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² la³ lá²: 
\p ―Chau²¹ jmáɨ¹ hi³ lɨ³ hniá¹ lɨ́n²¹ hnoh² hi³ jná¹³ Jon² tsá²mɨ³cuóun² já¹ñí³² ná¹ ja¹ quián¹³ hnoh², uá¹jinh¹ cú² jmáɨ¹; tɨ³la³ tiá² cáun² lɨ́¹ lɨ́¹³ yáh³.  
\v 23 Má¹jáun² lɨ³ zian² tsá² juáh³: “Tɨ³ lá² má²cuanh³²”; ho³lá²dá² juáh³ tsú² siáh³: “Tɨ³ ó³² má²cá²jnia³”. Tɨ³la³ ha³ lɨ́² lɨ́¹ cua³táunh¹ náh² cu³hna²¹ tsá² la³ hí³.  
\v 24 Quí¹ la³jmɨ́¹ hia³² sɨ́² quioh²¹ miíh³² jo²¹ cáun², hi³ jáun² taɨ³² ca³la³ tɨ³ jo²¹ cá² táun², la³ jáun² bíh¹ lɨ́¹³ nɨ́¹ má¹jaunh³² jná¹³ Jon² tsá²mɨ³cuóun².  
\v 25 Tɨ³la³ la³ñí¹ tín² ca³tɨn¹ jná¹³ má¹tso¹ lɨ́n²¹ tsɨn³²; hi³ tsá² zian² né³² zeh³ jná¹³ tɨ³ có³².  
\v 26 Quí¹ jmáɨ¹ hi³ jáunh¹³ jná¹³ Jon² tsá²mɨ³cuóun², lɨ́¹³ la³jmɨ́¹ lɨ²¹ jmáɨ¹ hi³ jmɨ́¹ zian² hla¹ Noé.  
\v 27 Tsá² jmɨ́¹ zian² jmɨ́¹jáun² cá² ñí¹ ca³tiánh³ ná¹cuú² ná¹hɨ́nh²³ bíh¹, hi³ ná¹jéinh³² siáh³ cuo², ja³ tsá² cuen² tsáu² jon² siáh³ hi³ jéinh³² cuo², ca³la³ ñí¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ ca³hi³ Noé hñu³ cuó² jueh³² jáun². Jáun² jmɨ́¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ ca³ja³tsauh²¹ jmáɨ² né³, la³jɨ́n³² bíh¹ tsá² hí³ ca³hiá² cá²tsan³.  
\v 28 Ja³bí¹ la³ jáun² siáh³ ca³lɨ³ jmáɨ¹ hi³ jmɨ́¹ zian² hla¹ Lot. Tsá² jmɨ́¹ zian² jmɨ́¹jáun² uá²jaɨ³² cáun² lɨ́¹ ca³cuu³ ca³hɨnh³ bíh¹, hi³ cá² ñí¹ zia³² hi³ ná¹quí² ná¹la³² bíh¹ jɨ³ hi³ tɨ́² hnaɨh³² siáh³; hi³ cá² ñí¹ zia³² hi³ ná¹jñí² ná¹hó²³ bíh¹ ca³tiánh³, hi³ cáun² ta²¹ tiá² lɨ³ hñú¹³ bíh¹ siáh³.  
\v 29 Tɨ³la³ jmɨ́¹ cuá¹han³ jáun² hla¹ Lot juú² Sodoma ñí¹ jmɨ́¹ cuá³ né³, jmɨ́¹jáun² ca³ziú² cá²súh³² juɨ²¹ quɨ́n¹ azufre hi³ hún¹ sɨ́² chéi³ lɨ́n³² hi³ ca³súh³² chi³cuú². Cun³quionh³ hi³ jáun² bíh¹ ca³hiá² cá²tsan³ la³jɨ́n³² tsá² hí³.  
\v 30 La³jmɨ́¹ ca³jmú³ jáun² tsá² hí³ bíh¹ jmu³ tsú² má¹jáun², jmáɨ¹ hi³ ma³jnia³² jáun² Jon² tsá²mɨ³cuóun². 
\p  
\v 31 ”Nɨ́¹ má¹cá²chó³² jmáɨ¹ jáun² né³, tsá² cuá¹tsɨ²¹ tsáɨh³ hñú³ máɨ² tsáɨh³ quioh²¹, tiá² hniáuh³² yáh³ son¹³ hi³ tsa³quián³ hi³ nio² ñéih³ quioh²¹, hniáuh³² la³juɨ³² cuon³ bíh¹ tsú²; hi³ nɨ́¹juáh³ tsá² cuá¹hún¹ ñí¹náɨ² né³, tiá² hniáuh³² yáh³ tsánh³² tsú² tɨ³ ñí¹ zeh¹ hñú¹³.  
\v 32 Jáun² cháu¹ náh² honh² la³ cun³ hi³ ca³quiúnh³² jáun² hla¹ tsá²mɨ³ ñí²cuo² Lot hí³.  
\v 33 Nɨ́¹juáh³ tsá² hnió³ lión³² hnga² jmɨ́²chí³ quioh²¹, tsá² la³ hí³ tɨ³ tsa³hín³ bíh¹, tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ tsá² já²hín³ jmɨ́²chí³ quioh²¹ [cun³ñí¹ hi³ ca³tɨn¹ jná¹³] né³, tsá² la³ hí³ bíh¹ tɨ³ liáun³. 
\p  
\v 34 ”Juanh³² jná¹³ ñí¹con² hnoh², hi³ má¹ca³niéi² jmáɨ¹ jáun², má¹jáun² má²ná¹cuóun¹ gon³ tsáu² ñí¹ jen³; jan² tsá² hí³ tsánh³² hñu³mɨ³cuú², hi³ jan² né³ tá¹ron¹³ bíh¹.  
\v 35 Nɨ́¹ má¹jáun² siáh³, gon³ tsá²mɨ³ ná¹quiuh³² cán¹; jan² bíh¹ tsá² hí³ tsánh³², hi³ jan² né³ tá¹zanh¹ bíh¹.  
\v 36 [Ja³bí¹ má¹jáun², gon³ tsá²ñuh² ná¹jmu² ta²¹ ñí¹náɨ², jan² bíh¹ tsá² hí³ tsánh³² hñu³mɨ³cuú², hi³ jan² né³, tá¹zanh¹ bíh¹.] 
\p  
\v 37 Jmɨ́¹ má²lɨ́²niéi³² tsú² jáun² hi³ juáh³ Jesús la³ nɨ́², jáun² ca³ngáɨ³ tsú²: 
\p ―Hnú² Tɨ³², ¿ha³ dá² jinh¹ lɨ́¹³ hi³ má²lɨ́²juah²¹ hnú² nɨ́²? 
\p Jáun² Jesús ca³juáh³ siáh³: 
\p ―Lɨ³ lin¹ bíh¹ jmáɨ¹ jáun² la³jmɨ́¹ lɨ́² lin¹ ñí¹ rá²jún¹ jáh³ cun³quionh³ hi³ jlánh¹ cuú² ngɨh³² tú²jue³². 
\c 18  
\s1 Jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ jan² tsá²mɨ³ hnáɨ³ quionh³ tsá² lɨ́n³ jue²¹ 
\p  
\v 1 Hi³ jáun² Jesús ca³hɨ́eh³ tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con², hi³ ca³tɨ²¹ liéinh³² tsú² Dió³² jmáɨ¹ ca³la³ jɨ́³², hi³ tiá² hniáuh³² ma³tsan² tsú² tsɨ́³. Jáun² ca³jmú³ dí² cáun² jáɨ¹³,  
\v 2 hi³ lɨ́³ la³ lá²: 
\p ―Jmɨ́¹ zian² jan² jue²¹ jmɨ́¹ cuá³ cáun² juú². Tsá² lɨ́n³ jue²¹ hí³ tiá² ta²¹ jmɨ́¹ tanh² yáh³ Dió³², sa³jun³ jmɨ́¹ tanh² bíh¹ hó¹ñí¹ tsá²co¹.  
\v 3 Ja³bí¹ juú² jáun² jmɨ́¹ zian² siáh³ jan² tsá²mɨ³ hnáɨ³. Tsá²mɨ³ hí³ jmɨ́¹ tsá²jɨen³ hiú² cuóh³² lɨ́n³² jue²¹ hí³, hi³ jmɨ́¹ zaɨh³² dí² jue²¹ hí³ la³ lá²: “Ma³ré¹³ tiá³ uu³mí²tsɨ³² quion²¹ jná¹³ quiúnh¹ ná¹ tsá² hau²”.  
\v 4 Tɨ³la³ hliáun³ jmáɨ¹ bíh¹ ca³nga² hi³ tiá² jmɨ́¹ hei³² jue²¹ hí³ hi³ ma³re² hniéi² jáun². Tɨ³la³ ca³chó³² jmáɨ¹ hi³ ca³lɨn¹³ jue²¹ hí³ la³ lá²: “Uá¹jinh¹ tiá² ta²¹ tanh³² jná¹³ Dió³², sa³jun³ tanh³² jná¹³ hó¹ñi³² tsá²co¹,  
\v 5 tɨ³la³ cun³ñí¹ hi³ jlánh¹ hiú² cuóh³² ja³² tsá²mɨ³ nɨ́² hi³ ñi³jmu¹ liúnh¹, hi³ jáun² cu³tsa³² cuɨ́¹ má¹ré¹³ jná¹³ cú²jueh³², hi³ jáun² tiú²uú² ja³ma³tsan² tsú² tsɨn³² jná¹³”. 
\p  
\v 6 Jáun² Tɨ³² Juo¹³ dí² ca³juáh³: 
\p ―La³ jáun² bíh¹ ca³juáh³ jue²¹ hláɨh¹ hí³.  
\v 7 ¿Há¹ tiá² ma³re² Dió³² hniéi² quioh²¹ tsá² má²ná¹quiánh¹ joh¹, tsá² ná¹hiú² ná¹mɨ³² la³ huá² la³ jma²? ¿Hí¹ ma³lé³ tsú² hi³ ma³hau³?  
\v 8 Juanh³² jná¹³ ñí¹con² hnoh², hi³ tia³juɨ³² bíh¹ ma³re² Dió³² hniéi² quioh²¹ tsá² joh¹. Tɨ³la³ nɨ́¹ má¹jaunh³² jná¹³ Jon² tsá²mɨ³cuóun² né³, ¿hí¹ chanh²¹ bíh¹ jná¹³ tsá² má²ná¹taunh² ta²¹ ñí¹ hué²¹ lá² nɨ́¹ má¹jáun²? 
\s1 Cáun² jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ jan² tsá² fariseo quionh³ jan² tsá² chi² hmah²¹ 
\p  
\v 9 Hi³ jáun² Jesús ca³jmú³ cáun² jáɨ¹³ ñí¹con² tsá² jmɨ́¹ ná¹lɨ́n²³ hí³ hi³ chun¹ hmóu³², tsá² jmɨ́¹ ná¹lɨ́n²³ hí³ hi³ jun³ lin¹ yáh³ tsá² siánh³, hi³ ca³juáh³ dí² la³ lá²: 
\p  
\v 10 ―Jmɨ́¹ zian² gon³ tsá²ñuh² hi³ ca³ñí¹lienh¹³ Dió³² hñu³ cuáh³² chín¹. Jan² tsá² hí³ tsá² *fariseo, hi³ jan² siáh³ *tsá² chi² hmah²¹.  
\v 11 Tsá² fariseo hí³ ca³jmú³ zenh² hi³ ca³liéinh³² Dió³², hi³ ca³juáh³ la³ lá²: “Hnú² Dió³² Juóu³² jná¹³, cué²³ jná¹³ tiá¹hmah¹ hnú² quí¹ tiá² lɨ́n³ yáh³ jná¹³ la³jmɨ́¹ lɨ́n³ tsá² siánh³, la³jmɨ́¹ lɨ́n³ tsá² háɨn², tsá² hláɨh¹, tsá² lɨ́¹ jmu² lɨ́¹ tsau³² nɨ́² siáh³; sa³jun³ lɨ́n³ jná¹³ la³jmɨ́¹ lɨ́n³ tsá² chi² hmah²¹ zenh² ó³².  
\v 12 Jná¹³ má²hɨen²¹ tun³ jéin³² cun³ jña³ jmáɨ¹, hi³ jɨ́enh²³ jná¹³ siáh³ ñí¹con² hnú² cáun² la³ cun³ quia³ quioh²¹ la³jɨ́³² hi³ láɨ²³ ná¹”.  
\v 13 Tɨ³la³ tsá² chi² hí³ hmah²¹ ca³ta³zanh¹ ñí¹ uóunh³ ca³lá², sa³jun³ ca³ziauh³ bíh¹ tsá² hí³ ñí¹ chi³cuú²; hi³ jáun² cáun² ca³ta³dí¹quien² ñí¹ tsɨ́³ bíh¹, hi³ dí¹juáh²³: “¡Hnú² Dió³², cuɨ́¹ ja² mií³ honh² hnú² ñí¹con² jná¹³, tsá² ren² ná¹ tso³!” 
\p  
\v 14 Jáun² Jesús ca³juáh³: 
\p ―Juanh²¹ jná¹³ ñí¹con² hnoh², tsá² chi² hí³ hmah²¹ bíh¹ tsá² má²jɨ² jmɨ́¹ tsɨ́³ jmɨ́¹ ngah²¹ hñú¹³; tɨ³la³ tsá² fariseo hí³ má¹ná¹, tiá² jɨ² yáh³ jmɨ́¹ tsɨ́³ jmɨ́¹ ngah²¹. Quí¹ tsá² jmu² pan¹ hnga², tsá² la³ hí³ tɨ³ má²méih³ bíh¹ hi³ quien²; tɨ³la³ tsá² tiá² jmu² quien² hnga² má¹ná¹, tsá² la³ hí³ bíh¹ tɨ³ jlánh¹ lɨ³ quien². 
\s1 Jesús má²miih² tsá¹míh¹ 
\r (Mateo 19:13-15; Marcos 10:13-16) 
\p  
\v 15 Ja³bí¹ jmɨ́¹jáun² cua³jan² tsáu² dáɨn² jon² ñí¹con² Jesús, hi³ hnió³ tsú² hi³ Jesús tin³ cuo² dáɨn². Tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ jáun² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² tsú² hi³ jmu² tsá² hí³ la³ jáun² né³, jáun² ca³jin³ tsú² tsá² ná¹jan² hí³ dáɨn². 
\p  
\v 16 Jmɨ́¹jáun² ca³teh³ Jesús tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con², hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p ―Cuéh³ náh² tsá¹míh¹ nɨ́² jáɨ¹³, cuɨ́¹ ja³táunh¹ ñí¹con² jná¹³, ha³ lɨ́² jnɨ́² náh² juɨ³² quioh²¹. Quí¹ tsá² lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́n³ tsá¹míh¹ nɨ́² bíh¹ lɨ́¹³ tónh³² jo³cuo² Dió³².  
\v 17 Jú¹ tson² juo³ jná¹³ hnoh²: Lɨ³ua³ jan² tsá² tiá² he² héih³² quioh²¹ Dió³² la³jmɨ́¹ he² tsá¹míh¹, tsá² la³ hí³ cu³tí³ tiá² lɨ́¹³ hí³ jo³cuo² Dió³². 
\s1 Jan² tsá¹ñú¹ hánh³ liéinh³² Jesús 
\r (Mateo 19:16-30; Marcos 10:17-31) 
\p  
\v 18 Jmɨ́¹jáun² ca³ngáɨ³ jan² tsá² chín¹ ñí¹con² tsá² *judíos ñí¹con² Jesús, hi³ ca³juáh³: 
\p ―Hnú² Tɨ³² chun¹, ¿he³ bíh¹ hniáuh³² jmu¹ jná¹³ hi³ jáun² lɨ́¹³ lɨ³ zian² jná¹³ la³ cun³ jmɨ́¹hi³nio²? 
\p  
\v 19 Jáun² Jesús ca³záɨh³ tsá² hí³: 
\p ―¿He³ láɨh³² juáh³ hnú² hi³ jná¹³ tsá² chun¹? Hí¹ jan² yáh³ tsá² chun¹ tiá² zian², jɨ́³²la³ jan² Dió³² bíh¹ chun¹.  
\v 20 Má²ñíh¹ bíh¹ hnú² la³ cun³ hi³ rá¹juáh³ jáun² héih³² quioh²¹ Dió³², hi³ juáh³ la³ lá²: “Ha³ lɨ́² jmú² náh² juón¹, ha³ lɨ́² jngɨh³ náh² tsáu², ha³ lɨ́² háɨn² náh², ha³ lɨ́² lɨ́¹ ma³tson¹³ náh² jú¹ tɨ́¹jáɨ², tianh³² náh² ta²¹ ñeh² mí²ziúh²”. 
\p  
\v 21 Jáun² tsá² hí³ ca³juáh³: 
\p ―La³jɨ́³² bíh¹ hi³ nɨ́² má²ca³ma³ti²¹ jná¹³ la³ cun³ jmɨ́¹ míh² ná¹. 
\p  
\v 22 Jmɨ́¹ má²lɨ́²niéi³² jáun² Jesús jë¹ tsá² hí³ né³, ca³juáh³: 
\p ―Cun³ jáun² zia³² bíh¹ cónh³í¹ cáun² hi³ hniáuh³² jmúh¹³ nú²: cuánh², cuá²hnáɨ¹ la³jɨ́³² hi³ zia³² quián¹³, hi³ jáun² tsoh³ quɨe³ jáun² ñí¹con² tsá² tia³mii², hi³ jáun² la³ jáun² bíh¹ lɨ́¹³ lɨ³ hánh³ nú² hñu³mɨ³cuú². Nɨ́¹ má¹lɨ³² jáun² né³, ña³² cu³hna³² jná¹³. 
\p  
\v 23 Jmɨ́¹ má²lɨ́²niéi³² jáun² tsá² hí³ jáɨ¹³ nɨ́² né³, jlánh¹ hlaɨh³ ta³no¹ tsɨ́³, quí¹hliá² jlánh¹ hánh³.  
\v 24 Jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ jáun² Jesús hi³ hlaɨh³ má²nio² tsɨ́³ tsá² hí³, jáun² ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―¡Hénh³ ma³ jlánh¹ juóuh³² hi³ hí³ jan² tsá² hánh³ jo³cuo² Dió³²!  
\v 25 Tɨ³ jlánh¹ bíh¹ huán¹ tsɨ́³ ngá¹³ jáh³ cánh¹ téh²³ tsú² camello chí² léh¹³ mɨ³quɨe³, la³ cónh³ bíh¹ hi³ hí³ jan² tsá² hánh³ jo³cuo² Dió³². 
\p  
\v 26 Jmɨ́¹ má²lɨ́²niéi³² jáun² tsá² tionh² hí³ jáɨ¹³ nɨ́² né³, ca³juáh³: 
\p ―Hi³ jáun² né³, ¿hin² bí¹ dá² tsánh² la³ lɨ́¹³ liáun³? 
\p  
\v 27 Jáun² Jesús ca³záɨh³ tsá² hí³ la³ lá²: 
\p ―Zia³² hi³ tiá² lɨ́¹³ jmu³ tsá²mɨ³cuóun², tɨ³la³ Dió³² bíh¹ Tsá² tɨn² jmu³. 
\p  
\v 28 Hi³ jáun² Pé¹ ca³záɨh³ Jesús la³ lá²: 
\p ―Sá¹nɨ́² jɨe³, jnoh¹ má²ca³chá¹³ tɨ³ có³² la³jɨ́³² hi³ jmɨ́¹ zia³² quiú¹³, hi³ jáun² má²ngɨ́¹ jnoh¹ quiúnh¹ hnú². 
\p  
\v 29 Jáun² jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ siáh³ Jesús tsá² hí³ la³ lá²: 
\p ―Jú¹ tson² juo³ jná¹³ hnoh², hi³ lɨ³ua³ jan² tsá² má²ca³tú³ hñú¹³, hi³ má²ca³chan³ siáh³ jméi² mí¹ziú¹³, raɨnh²¹ tsú², ñí²cuo² tsú², jɨ³ jon² tsú² nɨ́² siáh³, cun³ñí¹ hi³ tónh³² tsú² tsáu² jo³cuo² Dió³²,  
\v 30 tsá² la³ hí³ tɨ³ hliáun³ hiáuh³ bíh¹ ñí¹ hué²¹ lá² la³ cónh³ bíh¹ hi³ má²ca³chá³ tsú² jáun² tɨ³ có³², hi³ jáun² má¹jáun² hiáuh³ tsú² siáh³ hi³ lɨ́¹³ zian² cun³ jmɨ́¹hi³nio². 
\s1 Jesús juáh³ siáh³ ñí¹ má²hnaɨh³² jéin³² hi³ jún³ 
\r (Mateo 20:17-19; Marcos 10:32-34) 
\p  
\v 31 Hi³ jáun² Jesús ca³teh³ siáh³ tsá² quian³tun³ hí³ tɨ³ la³ có³², hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p ―Sá¹nɨ́² jɨe³, ta³né³² má²hí¹uú²³ dí² tɨ³ já¹ juú² Jerusalén, ñí¹ lɨ́¹³ lɨ³tí³ ca³la³ jɨ́³² hi³ rá¹juáh³ jáun² ñí¹ Sí² hi³ ca³jmú³ tsá² lɨn³ hí³ *tɨ³² jë¹ Dió³² jmɨ́¹tin², la³jɨ́³² jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ Tsá² lɨ́n³ Jon² tsá²mɨ³cuóun².  
\v 32 Tsá² hí³ bíh¹ jɨenh³ tsá² judíos ñí¹con² *tsá²cá²jo²¹, hi³ qui³ cáuh³² tsú² cú²nga¹, hi³ tu³ hión³² tsú², hi³ tiu³ hñéi³² tsú²,  
\v 33 hi³ quiu³ pan³ tsú² siáh³, hi³ nɨ́¹ má¹lɨ³² jáun² né³, jngah³ tsú²; tɨ³la³ ñí¹ má²cá²hnɨ́² jmáɨ¹ jáun² má¹ná¹, jenh¹³ bíh¹ jná¹³ ja¹ hla¹. 
\p  
\v 34 Tɨ³la³ tiá² ca³ngɨ¹³ yáh³ tsá² hí³ hi³ ca³juáh³ jáun² Jesús la³ nɨ́², cu³tí³ tiá² ca³lɨ³tsɨn² bíh¹ tsú² he³ dá² jmɨ́¹ niéih³ jáɨ¹³ jáun², quí¹hliá² jáɨ¹³ jáun² jmɨ́¹ lɨ́³ jú¹ jnɨ² bíh¹ hi³ ca³tɨn¹ tsú². 
\s1 Jesús jmah²³ jan² tsá² ten³ có³² juú² Jericó 
\r (Mateo 20:29-34; Marcos 10:46-52) 
\p  
\v 35 Jmɨ́¹ má²ñí¹chau²¹ Jesús já¹ juú² Jericó. Can³² juɨ³² jáun² jmɨ́¹ cuá³ jan² tsá² ten³, hi³ jmɨ́¹ cuá¹mɨ³² cú¹dáɨn³.  
\v 36 Jmɨ́¹ ca³náɨ³² jáun² tsá² ten³ hí³ hi³ juóun³² lɨ́n³² tsáu² má²ñí¹hí¹já²táunh¹, jáun² ca³ngáɨ³ he³ dá² la³ lɨ́¹³.  
\v 37 Jáun² tsáu² ca³juáh³: 
\p ―Jesús, tsá² ja³ juú² Nazaret bíh¹ cuá¹ja³² ñí¹zio¹. 
\p  
\v 38 Jáun² tsá² ten³ hí³ ca³hléh³ tiá³ lɨ́n³² hi³ ca³juáh³: 
\p ―¡Hnú² Jesús, jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Dá²vi²¹, cuɨ́¹ ja² mií³ honh² hnú² ñí¹con² jná¹³! 
\p  
\v 39 Jáun² tsá² hí¹tsá²táunh¹ hí³ chí¹ján³ ca³jin³ tsá² ten³ hí³, hi³ jmɨ́¹ hnió³ tsú² cuá³² tsá² hí³ ta³máɨh³. Tɨ³la³ tsá² ten³ hí³ má¹ná¹, tɨ³ lɨ³mí¹ tiá³ ca³hléh³ bíh¹ hi³ ca³juáh³: 
\p ―¡Hnú² jón²zɨ́h¹ hla¹ Dá²vi²¹, cuɨ́¹ ja² mií³ honh² hnú² ñí¹con² jná¹³! 
\p  
\v 40 Hi³ jáun² Jesús ca³náu², hi³ ca³jmú³ héih³² hi³ tsa³quian³ tsú² tsá² ten³ hí³. Jmɨ́¹ cuan¹ jáun² tsá² ten³ hí³ ta³ñí¹ dí² né³, ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p  
\v 41 ―¿He³ jmɨ́¹ hnáuh² hnú² jmu¹ jná¹³ ñí¹con² nú²? 
\p Jáun² tsá² ten³ hí³ ca³ngáɨ³: 
\p ―Hnú² Juóu³² jná¹³, hnó³² jná¹³ hi³ jnia³ siáh³ mɨ́¹ñi³². 
\p  
\v 42 Jáun² Jesús ca³záɨh³ tsá² hí³: 
\p ―¡Cuɨ́¹ jnia¹ yáh³! Má²laɨn³² hnú² quí¹hliá² lɨ́²cháh¹ nú² cáun² honh². 
\p  
\v 43 Hi³ jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² bíh¹ ca³jnia³ siáh³ mɨ́¹ñí¹ tsá² hí³, jáun² ngau³ cu³chin¹ cu³hna²¹ Jesús hi³ hí¹má²quien² Dió³². Hi³ jáun² ca³la³ jɨ́n³² tsá² ca³jɨ́e³ hi³ jáun² ca³ma³tsú² ma³jónh³² Dió³². 
\c 19  
\s1 Jesús jenh² Zaqueo 
\p  
\v 1 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, hi³ Jesús já¹ juú² Jericó.  
\v 2 Juú² jáun² jmɨ́¹ zian² jan² tsá² hánh³ jmáɨ² Zaqueo. Tsá² hí³ jmɨ́¹ chín¹ ñí¹con² *tsá² chi² hmah²¹.  
\v 3 Tsá² hí³ jlánh¹ ca³lɨ³hnió³ jɨ́e³ nɨ́¹juáh³ hin² dá² tsánh² hí³ Jesús; tɨ³la³ tiá² lɨ³ yáh³ jɨ́en³² tsú², quí¹ juóun³² lɨ́n³² bíh¹ tsáu² jmɨ́¹ ná¹ngɨh³² ñí¹ jáun², hi³ hnga² siáh³ Zaqueo hí³ jlánh¹ tsa¹; jáun² tiá² ca³lɨ³ yáh³ jɨ́en³² tsú² Jesús.  
\v 4 Jáun² cu³tsa³² chí¹ján³ tsú² cú²jueh³² ngau³, hi³ ja³uu³² tsɨ³ hmá² sí² náɨ² chi²¹ tɨ³ juɨ³² ñí¹ tsó²¹ Jesús, hi³ jáun² lɨ́¹³ jɨ́en³² dí², quí¹hliá² juɨ³² jaun³² ngá¹³ tsú².  
\v 5 Jmɨ́¹ cá¹chó²¹ jáun² Jesús ñí¹ chi²¹ hmá² jáun² né³, ca³ziauh³ ñí¹ tsɨ³ hmá², jáun² ca³juáh³: 
\p ―Hnú² Zaqueo, tia³juɨ³² son² ñí¹ nɨ́², quí¹ né³² ca³tɨn¹ jná¹³ ñí¹jnioh² hñuh³² hnú². 
\p  
\v 6 Jáun² Zaqueo la³juɨ³² ca³son² bíh¹, hi³ ca³hen³ Jesús ca³la³ hiún² lɨ́n³² tsɨ́³.  
\v 7 Jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ jáun² tsá² ná¹ngɨh³² hí³ hi³ ngau³ Jesús hñú¹³ tsá² hí³, jáun² ca³ziu³ ca³hɨen³ dí² Jesús, hi³ ca³juáh³: 
\p ―¿He³ láɨh³² sa³ hñú¹³ jan² tsá² ren² tso³ bíh¹ ngau³ tsá² nɨ́²? 
\p  
\v 8 Jmɨ́¹ cá¹chánh²¹ jáun² Zaqueo hñú¹³ né³, ca³jmú³ zenh², hi³ ca³záɨh³ Jesús: 
\p ―Hnú² Tɨ³², sá¹nɨ́² niéi², ñí¹con² tsá² tia³mii² cué¹³ jná¹³ cá²tsó¹³ la³jɨ́³² hi³ zia³² quion²¹; hi³ ñí¹con² tsá² má²ca³ma³can¹³ jná¹³ né³, cué¹³ jná¹³ siáh³ quiún³ nió³ la³ cónh³ bíh¹ hi³ má²ca³háɨn³² jná¹³ jáun² quioh²¹ tsú². 
\p  
\v 9 Jáun² Jesús ca³juáh³ la³ lá² ñí¹con² tsú²: 
\p ―Né³² má²liáun³ tsá² hñú¹³ hñú³ lá², quí¹ cu³tí¹³ bíh¹ jan² tsá² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Há²bran²¹ tsá² lá².  
\v 10 Quí¹ jná¹³, Jon² tsá²mɨ³cuóun², má²cuan² hi³ ja³hnáh³² ná¹ tsá² má²já²cuɨn³. Hi³ ja³lion¹ tsá² la³ hí³ bíh¹ jná¹³ ja³. 
\s1 Jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ tsá² zia³² hi³ nio² jo³cuo² 
\r (Mateo 25:14-30) 
\p  
\v 11 La³ má²ná¹náɨ³² jáun² bíh¹ tsá² hí³ jáɨ¹³ hi³ cuá¹hleh³² jáun² Jesús, jáun² ca³jmú³ siáh³ Jesús cónh³í¹ cáun² jáɨ¹³ ñí¹con² tsú², quí¹hliá² tsá² hí³ jmɨ́¹ má²ná¹lɨ́n²³ hi³ cu³diá²jan² bíh¹ ma³jnia³² Jesús hi³ hí³ bíh¹ dí² tsá² ca³hiáu³² Dió³² hi³ hau³ jáɨ¹³, cun³ñí¹ hi³ jmɨ́¹ má²ñí¹chau²¹ jáun² Jesús já¹ juú² Jerusalén.  
\v 12 Hi³ jáun² bíh¹ ca³záɨh³ Jesús tsá² hí³ la³ lá²: 
\p ―Jmɨ́¹ zian² cá² mí¹zionh² tsá² cáun² hñú³ hi³ jmɨ́¹ ná¹quien². Jáun² jan² tsá² hí³ ngau³ ñí¹ uóunh³, la³ tɨ³ hué³² siáh³, hi³ ca³ñí¹mɨ́² jáɨ¹³ hi³ lɨ́¹³ lɨ́n³ ta²¹ juú²co¹, hi³ hu²¹ cuo² ñí¹ hliáun³; hi³ nɨ́¹ má¹lɨ³² jáun² jáunh³.  
\v 13 Ñeh² bíh¹ hi³ tsó³² tsú² jáun² ca³teh³ quian³ tsá² quian²¹, hi³ ca³tsóh³ dí² ma³ cú² mei²¹ héih³² quɨe³ *cú¹tiáu² ñí¹con² ma³ quin³² ma³ jan³² tsú². Jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ tsú² tsá² quian³ hí³: “Cuá²ma³hliáun¹³ náh² quɨe³ má²lɨ́²cué³ jná¹³ nɨ́², ca³la³ ñí¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ jáunh¹³ jná¹³”.  
\v 14 Tɨ³la³ tsá²co¹ tsú² má¹ná¹, jmɨ́¹ ná¹hau² bíh¹. Hi³ jáun² jmɨ́¹ ngau²¹ tsá² hí³ né³, ca³zen³ tsú² tsá² ja¹ hmóu³² hi³ tsa³can³² jáɨ¹³, hi³ tsa³juah²¹ la³ lá²: “Cu³tí¹³ tiá² hnáu² jnoh¹ hi³ lɨ́n¹³ tsá² nɨ́² ta²¹ juú²co¹ jnoh¹”.  
\v 15 Tɨ³la³ cun³ jáun² ca³lɨ³hiáun¹ bíh¹ tsú² hi³ lɨ́n¹³ ta²¹; jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, jaunh³ siáh³ juú²co¹. Jmɨ́¹ cuanh²¹ tsú² jáun² né³, ca³teh³ siáh³ tsá² quian²¹ hí³, tsá² ca³cuéh³ tsú² hí³ quɨe³, hi³ ca³ngáɨ³ tsú² nɨ́¹juáh³ ha³ cónh³ ca³ta³tsaɨh²¹ tsú² ma³ quin³² ma³ jan³².  
\v 16 Jáun² tsá² ca³ma³jnia³² la³ñí¹ ta³ ñí¹ tsú² ca³juáh³ la³ lá²: “Hnú² juóu³² jná¹³, má²zia³² cónh³í¹ cú² mei²¹ héih³² cú¹tiáu² la³ cónh³ bíh¹ hi³ jmɨ́¹ ca³cháh¹ hnú² jáun² jo³uón³² jná¹³”.  
\v 17 Jáun² tsá² má²lɨ́n³ hí³ ta²¹ ca³juáh³: “Jlánh¹ re² la³ nɨ́², hnú² bíh¹ jan² tsá² quian²¹ chun¹. Jmu¹ jná¹³ hi³ hnú² lɨ́n¹³ ta²¹ ñí¹con² quia³ juú², quí¹hliá² re² bíh¹ ca³jmuh³ hnú² cun³quionh³ cú¹pih²¹ hi³ ca³chá³ jná¹³ jáun² jo³ cuonh² nú²”.  
\v 18 Jáun² siáh³ siáh³ jan² ca³ma³jnia³² ta³ ñí¹ tsú², hi³ ca³juáh³: “Hnú² juóu³² jná¹³, má²zia³² hñá³ nio² hña³láu³ héih³² cú¹tiáu² la³ cónh³ bíh¹ hi³ jmɨ́¹ ca³cháh¹ hnú² jáun² jo³uón³² jná¹³”.  
\v 19 Ja³bí¹ ñí¹con² tsá² hí³ ca³juáh³ tsú² siáh³ la³ lá²: “Jmu¹ jná¹³ hi³ hnú² lɨ́n¹³ ta²¹ ñí¹con² hñá³ juú²”.  
\v 20 Jáun² ca³ma³jnia³² siáh³ jan² tsá² siánh³ siáh³, hi³ ca³juáh³ la³ lá²: “Hnú² juóu³² jná¹³, lá² nio² quɨe³ hi³ jmɨ́¹ ca³cuéh¹ hnú² jáun² jná¹³. Cáun² ca³tsáɨh³² pá¹ñu²¹ bíh¹ jná¹³ quɨe³ jáun², hi³ ca³hmá³ jná¹³,  
\v 21 quí¹hi³hliá² juénh² jná¹³ hnú². Quí¹hliá² ño¹ jná¹³ hi³ hnú² jan² tsá² huáh² tsɨ́³, hnú² jan² tsá² caun²³ hi³ tiá² ca³tɨn¹ nú² caun¹³, hi³ caun²³ hnú² siáh³ cáun² hi³ tiá² lɨ́²jñíh³”.  
\v 22 Jmɨ́¹jáun² ca³juáh³ tsá² má²lɨ́n³ hí³ ta²¹: “Hnú² bíh¹ jan² tsá² quian²¹ hláɨh¹; cun³quionh³ jëh² nɨ́² huen² bíh¹ hnú² rá¹tsɨ³² jná¹³ héih³² ñí¹con² nú². Nɨ́¹juáh³ tson² ñíh¹ hnú² hi³ jná¹³ lɨ́n³ jan² tsá² huáh² tsɨ́³, jan² tsá² caun² cáun² hi³ tiá² ca³tɨn¹, jan² tsá² caun² hi³ tiá² ca³jñí³,  
\v 23 hi³ jáun² jmɨ́¹ hniáuh²¹ bíh¹ jmuh²¹ hnú² ta²¹ quɨe³ nɨ́² quion²¹ jná¹³, uá¹jinh¹ hñú³ ñí¹ rá²tsɨ³² tsú² quɨe³ bíh¹ jmɨ́¹ cuá¹tionh² nú², hi³ jáun² jmɨ́¹ cuanh²¹ jná¹³ jmɨ́¹ má²lɨ́¹³ héih¹ jná¹³ hi³ má²tsɨn² quɨe³ quion²¹”.  
\v 24 Jáun² tsá² lɨ́n³ ta²¹ hí³ ca³jmú³ héih³² ñí¹con² tsá² tionh² ñí¹ jáun², hi³ ca³juáh³: “Quin³² náh² quɨe³ hi³ jmɨ́¹ nio² jo³cuo² tsá² lá², hi³ cueh¹ náh² tsá² ca³ta³tsaɨh²¹ nɨ́² cú² mei²¹ héih³² quɨe³”.  
\v 25 Tɨ³la³ tsá² jmɨ́¹ tionh¹ hí³ ca³ngáɨ³: “Hnú² juo¹³ jnoh¹, já² má²zia³² bíh¹ cú² mei²¹ héih³² quɨe³ quioh²¹ tsú²”.  
\v 26 Jáun² tsá² lɨ́n³ ta²¹ hí³ ca³juáh³ siáh³: “Juanh³² jná¹³, nɨ́¹juáh³ tsá² zia³² hi³ quioh²¹, tsá² la³ hí³ tɨ³ hliáun³ hiáuh³ bíh¹; tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ tsá² tiá² zia³² quioh²¹ né³, tɨ³ quin³ bíh¹ tsú² la³ cun³ cú¹pih²¹ hi³ zia³² quioh²¹ tsú².  
\v 27 Hi³ jáun² ca³tɨn¹ la³jɨ́n³² tsá² hau² jná¹³ hí³ né³, tsá² tiá² jmɨ́¹ hnió³ hí³ hi³ lɨ́n¹³ jná¹³ ta²¹ ñí¹con², cuá²quian³² náh² hi³ má¹tsán¹³ náh² ta³ ñi³² jná¹³ lá²” ―ca³juáh³ tsá² má²lɨ́n³ hí³ ta²¹. 
\s1 Jesús má²hí³ já¹ juú² Jerusalén 
\r (Mateo 21:1-11; Marcos 11:1-11; Juan 12:12-19) 
\p  
\v 28 Jmɨ́¹ má²lɨ́²juáh³ jáun² Jesús la³ nɨ́² né³, ngau³ siáh³ juɨ³² má²hún¹ hi³ chau²¹ tɨ³ Jerusalén.  
\v 29 Jmɨ́¹ má²ñí¹chau²¹ tsú² jáun² juú² Betfagé, juú² nio² má²janh² có³² máh³ míh¹ Olivos, ñí¹ nio¹ siáh³ juú² Betania, jáun² ca³zen³ tsú² gon³ tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² hi³ tsa³táunh¹ chí¹ján³.  
\v 30 Hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p ―Cuá²táunh¹ náh² juú² míh¹ nio² tɨ³ chí¹ján³ nɨ́², jáun² nɨ́¹ má¹ca³cha³táunh¹ náh² né³, chanh²¹ náh² jan² lo¹ búh¹ míh¹ hi³ cuá¹hñéih¹; jáh³ hí³ hí¹ jan² tiá² hin² má²ca³ñi³tsɨn¹. Jáun² cuá²zanh¹ náh² jáh³ hí³, hi³ ñá¹jan³² náh² tɨ³ lá².  
\v 31 Nɨ́¹juáh³ zian² tsá² ca³ngáɨ³ ñí¹con² hnoh²: “¿He³ láɨh³² sa³ hnoh² yáh³ ná¹zanh¹ jáh³ nɨ́²?”, jáun² juoh¹ náh² tsú² la³ lá²: “Hliá² má²hniah³ ñí¹con² Tɨ³² Juo¹³ bíh¹ jnoh¹ jáh³”. 
\p  
\v 32 Jáun² ja³taunh²¹ bíh¹ tsá² gon³ hí³, hi³ jáun² ca³chanh²¹ tsú² jan² lo¹ búh¹ míh¹ la³ cun³ hi³ má²lɨ́²juáh³ jáun² Jesús.  
\v 33 Hi³ jáun² jmɨ́¹ má²ná¹záɨnh³² tsú² lo¹ míh¹ hí³, jáun² ca³jɨ́e³² tsá² joh¹ jáh³, jáun² ca³juáh³: 
\p ―¿He³ láɨh³² sa³ hnoh² yáh³ ná¹zanh¹ jáh³ nɨ́²? 
\p  
\v 34 Jáun² tsá² gon³ hí³ ca³ngáɨ³: 
\p ―Hliá² má²hniah³ ñí¹con² Tɨ³² Juo¹³ bíh¹ jnoh¹ jáh³. 
\p  
\v 35 Jáun² ca³ñí¹jan² tsú² lo¹ búh¹ míh¹ hí³ tɨ³ ñí¹ zenh¹ Jesús. Jmɨ́¹jáun² ca³na³tsɨ́³ dí² ha¹ cu³hna²¹ jáh³ hí³. Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³zion³ dí² Jesús cu³hna²¹ jáh³.  
\v 36 Tá¹la³ jmɨ́¹ hí¹tsau³² jáun² Jesús tɨ³ já¹ juú² Jerusalén né³, ca³qui³ ca³ja³ tsáu² ha¹ hú¹ juɨ³² ñí¹ cuá¹tsau³² jáun² Jesús.  
\v 37 Jmɨ́¹ cá¹chó²¹ tsú² jáun² ñí¹ má²lɨ́³ dí¹jɨ²³ máh³ Olivos tɨ³ juɨ³² Jerusalén, ca³la³ jɨ́n³² tsá² má²tanh² ta²¹ Jesús ca³ma³liáu³² hi³ hléh³² ca³la³ tiá³ lɨ́n³², hi³ hiún² lɨ́n³² tsɨ́³ tsú² ca³ma³tsu³ ma³jónh³² Dió³² ca³tɨ²¹ la³jɨ́³² hua³jueh³² hi³ má²ca³jɨ́e³ jáun².  
\v 38 Hi³ ca³juáh³ tsú² la³ lá²: 
\p ―¡Cuɨ́¹ lɨ³ quien² bíh¹ Tsá² lɨ́n³ Re²¹, Tsá² cuá¹ja³² cun³quionh³ héih³² quioh²¹ Dió³² Juo¹³ dí²! ¡Cuɨ́¹ tionh¹ bíh¹ tsá² zian² hñu³mɨ³cuú² cáun² hi³ re² hi³ tɨn²! Hénh³ ma³ chun¹ Dió³² Tsá² cuá³ hñu³mɨ³cuú². 
\p  
\v 39 Jáun² ja¹ ñí¹ hí¹tsá²táunh¹ tsú² jáun² jmɨ́¹ zian² ma³ jan² tsá² *fariseos, hi³ ca³juáh³: 
\p ―Tɨ³², má²né³² jin³² tsá² hí¹hleh³² nɨ́² la³ nɨ́². 
\p  
\v 40 Tɨ³la³ Jesús ca³záɨh³ tsá² hí³: 
\p ―Jná¹³ juanh³², sá¹ hi³ tsá² lá² hí¹já²táunh¹ ta³máɨh³ dúh¹, jáun² hí¹ la³ tɨ³ quɨ́n¹ yáh³ jmɨ́¹ má²hléh³² tiá³. 
\s1 Jesús ho² hi³ ca³tɨn¹ juú² Jerusalén 
\p  
\v 41 Jmɨ́¹ má²ñí¹chau²¹ jáun² Jesús já¹ juú² Jerusalén né³, ca³jɨ́e³ tɨ³ ñí¹ nio¹ juú², hi³ jáun² ca³hó³.  
\v 42 Jmɨ́¹jáun² ca³juáh³ la³ lá² hi³ ca³tɨn¹ juú² jáun²: 
\p ―¡Hen³ ma³ chú³² sá¹ hi³ jmɨ́¹ lɨ³ ñíh¹³ hnú² né³² ha³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ niau²¹ tie³ quián¹³, uá¹jinh¹ má²hia³ jáun¹³ lɨ́n³² jmɨ́¹ hniáuh²¹ hi³ lɨ³ ñíh¹³ hnú²! Tɨ³la³ ca³tɨn¹ hnú² má¹ná¹, má²ná¹hmá¹ bíh¹ hi³ jáun² ta³né³².  
\v 43 Quí¹ chau²¹ jmáɨ¹ hi³ ja³táunh¹ tsá² jmu³ hniéi² quiúnh¹ hnú²; tsá² hian² tsɨ́³ hí³ qui³ quéɨh³² hnú², hi³ jmu³ siáh³ ta³² lɨ́³ quɨ́n¹ tɨ³ coh³ hiah³² quián¹³ hnú² nɨ́². Hi³ jáun² cun³quionh³ ta³² jáun² uú³ tsú² hi³ tsa³tiónh³² hi³ jmu³ hniéi² quiúnh¹ hnú², hi³ jmu³ tsú² ná¹pɨ́² ná¹danh³² cu³ jéin³ quián¹³ hnú².  
\v 44 Tsá² hí³ bíh¹ qui³ tóh³² tiú² jóh³², hi³ ma³hiá² ma³tsan² tsú² tsá² zian² nɨ́² ñí¹con² hnú², hi³ jmu³ tsú² hi³ hí¹ cá² máɨ³ quɨ́n¹ tiú²uú² ná¹tsɨ²¹ ñí¹ quɨ́n¹ raɨnh²¹, quí¹ cun³ñí¹ hi³ tiá² ca³lɨ³tsɨn² yáh³ hnú² jmáɨ¹ hi³ cuan³ Dió³² ta³ máh¹ nú². 
\s1 Jesús má²jɨ² cuáh³² chín¹ 
\r (Mateo 21:12-17; Marcos 11:15-19; Juan 2:13-22) 
\p  
\v 45 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³hi³ Jesús hñu³ cuáh³² chín¹, hi³ jáun² ca³ma³liáu³² hi³ ca³chu³ ca³huen³ tsá² jmɨ́¹ ná¹jmu² ná¹hna² hí³ ñí¹ jáun²;  
\v 46 hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p ―Ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³² rá¹juáh³: “Hñú³ quion²¹ jná¹³ dí¹chan¹ hi³ liéih³² tsú² jná¹³ bíh¹”; tɨ³la³ hnoh² né³, tá²hláu² quioh²¹ háɨn² bíh¹ má²ca³jmuh³ náh². 
\p  
\v 47 Jmɨ́¹jáun² ca³ma³tɨn² Jesús tsáu² cun³ tsa³háu² hñu³ cuáh³² chín¹ jáun²; tɨ³la³ tá¹la³ jáun² jmɨ́¹ má²ná¹hnauh² tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³ tsɨ́³, quionh³ tsá² ná¹lɨ́n³ tɨ³² liei²¹, jɨ³ tsá²tan²¹ nɨ́², hi³ ha³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ jngɨh³ dí² Jesús.  
\v 48 Tɨ³la³ tiá² choh²³ yáh³ tsú² ha³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ jngɨh³ Jesús, quí¹hliá² la³jɨ́n³² bíh¹ tsáu² ná¹lɨ́²hiún² lɨ́n³² tsɨ́³ hi³ ná¹náɨ³² jë¹ Jesús. 
\c 20  
\s1 Nga² tsáu² ñí¹con² Jesús hi³ ha³ jinh¹ hiauh³ dí² jáɨ¹³ hi³ ho² 
\r (Mateo 21:23-27; Marcos 11:27-33) 
\p  
\v 1 Ca³chó³² cáun² jmáɨ¹ hi³ jmɨ́¹ cuá¹má²tɨn² Jesús tsáu² hñu³ cuáh³² chín¹, hi³ jmɨ́¹ cuá¹hɨeh³² tsú² tsáu² jú¹ chú³² quioh²¹ Dió³². Jáun² jmɨ́¹jáun² ca³cua³taunh²¹ tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³ quionh³ tsá² ná¹lɨ́n³ tɨ³² liei²¹, jɨ³ la³ má²quionh³ tsá²daun³² tsá² ná¹ñí¹ juú² nɨ́² siáh³.  
\v 2 Jáun² tsá² hí³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Juah²¹ neh²¹, ¿hin² ca³cué³ héih³² hi³ jmuh³² hnú² ta²¹ nɨ́²? ¿Hin² tsánh² ca³cué³ jáɨ¹³ hi³ hauh³² hnú² nɨ́²? 
\p  
\v 3 Jáun² Jesús ca³juáh³: 
\p ―Ja³bí¹ jná¹³ siáh³ nga¹ cáun² jáɨ¹³ ñí¹con² hnoh². Juah²¹ tín² hnoh² neh²¹:  
\v 4 ¿Hin² tsánh² ca³ze³ hla¹ Juan² hi³ cua³zion³ tsáu² jmáɨ²? ¿Hí¹ Dió³², ho³ tsá²mɨ³cuóun² uá¹? 
\p  
\v 5 Tɨ³la³ tsá² hí³ né³, cáun² lɨ́¹ ca³juu³ ca³hlénh³ ja¹ má²tún² hmóu³² bíh¹, hi³ ca³juónh³ la³ lá²: 
\p ―Nɨ́¹juáh³ hi³ juáh¹³ dí² hi³ Dió³² bíh¹ ca³ze³ tsú², jáun² tsá² nɨ́² né³ lɨ́¹³ nga³: “Hi³ jáun² né³, ¿he³ láɨh³² sa³ tiá² ta²¹ ca³tianh³² yáh³ náh² tsú²?”  
\v 6 Hi³ nɨ́¹juáh³ juáh¹³ dí² siáh³ hi³ tsá²mɨ³cuóun² bíh¹ ca³zen³ tsá² hí³, jáun² quɨ́n¹ bíh¹ qui³ jláɨ³² dí² la³jɨ́n³² tsáu² lɨ́¹³, hi³ jngah³ tsú²; quí¹ jɨ³lɨn² tsáu² bíh¹ ná¹lɨ́n²³ hi³ hla¹ Juan² jmɨ́¹ lɨ́n³ jan² *tɨ³² jë¹ Dió³². 
\p  
\v 7 Hi³ jáun² cu³tsa³² tiá² ñi³² bíh¹ dí² cú²jueh³² ca³záɨh³ Jesús.  
\v 8 Jáun² Jesús né³, ca³juáh³ siáh³: 
\p ―Hi³ jáun² sa³jun³ jná¹³ yáh³ juanh²¹ siáh³ hi³ hin² tsánh² ca³cué³ jáɨ¹³ hi³ jmu² jná¹³ la³jɨ́³² ta²¹ lá². 
\s1 Jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ tsá² hláɨh¹ 
\r (Mateo 21:33-44; Marcos 12:1-11) 
\p  
\v 9 Jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² ca³hléh³ Jesús ñí¹con² tsá² tionh² hí³ ñí¹ jáun², hi³ ca³jmú³ tsú² cáun² jáɨ¹³ lɨ́³ la³ lá²: 
\p ―Jmɨ́¹ zian² jan² tsá² ca³jñí³ mɨ³ uóun²jɨeh¹³ ñí¹náɨ² quioh²¹. Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³quiú² tsú² ñí¹náɨ² jáun² jo³cuo² tsá² lɨ́¹³ jmu³ ta²¹, hi³ jáun² tsá² jmu² hí³ ta²¹ né³, jmɨ́¹ ma³hmah¹ ca³lá² quioh²¹ ñí¹náɨ² jáun² cun³quionh³ hi³ jɨ́enh³² cú¹pih²¹ la³ cun³ hi³ ló³² jáun². Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² jáɨ¹³ la³ nɨ́² né³, ngau³ bíh¹ tsú², hi³ jáun² ca³lén³ ué³.  
\v 10 Jmɨ́¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ ca³láu² mɨ³ uóun²jɨeh¹³ né³, jáun² ca³zen³ tsú² jan² *tsá² má²ná¹hlánh¹ joh¹ ñí¹con² tsá² ca³cuéh³ tsú² hí³ ñí¹náɨ² jáun², hi³ tsa³máɨ¹ ca³lá² hi³ má²ca³láu² jáun², la³ cun³ hi³ ca³tɨn¹ tsá² quioh²¹ ñí¹náɨ². Tɨ³la³ tsá² ná¹jmu² hí³ ta²¹ má¹ná¹, ca³qui³ ca³quiunh³ bíh¹ tsá² zéin¹ hí³ tsá² quioh²¹ ñí¹náɨ², hi³ jáun² lɨ́¹ haɨ²¹ cuá² ta³ bíh¹ tsú² ca³chanh³ dí².  
\v 11 Jáun² tsá² quioh²¹ hí³ ñí¹náɨ² né³, ca³zen³ siáh³ jan² tsá² joh¹. Jmɨ́¹ cá¹chó²¹ jáun² siáh³ tsá² hí³ né³, siáh³ bíh¹ siáh³ ca³qui³ ca³quiunh³ tsú² tsá² hí³, hi³ ca³tu³ ca³hión³² dí² jú¹ hlah³ jú¹ hó³², jáun² lɨn²¹ bíh¹ siáh³ tsá² hí³ ca³jính³².  
\v 12 Jáun² ca³zen³ tsú² siáh³ cónh³í¹ jan² tsá² joh¹, tɨ³la³ tsá² ca³hiauh³ hí³ ñí¹náɨ² má¹ná¹, cun³ jáun² ca³quiunh³ bíh¹ siáh³ tsá² hí³ ca³la³ ca³cuɨ́nh³, hi³ ca³chin² dí² tɨ³ cheih³² hué³². 
\p  
\v 13 ”Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³lɨ́n¹³ tsá² quioh²¹ hí³ ñí¹náɨ² la³ lá²: “¿He³ lɨ́¹³ jmu¹ jná¹³ juáh¹³? Cu³tsa³² jón³² huen² jná¹³ cú²jueh³² cuɨ́¹ zein²¹, tsá² jlánh¹ hno³ jná¹³ lɨ́n³². Len³ jná¹³ ho³sa³ tanh¹³ bíh¹ tsú² ta²¹ jón³² jná¹³ nɨ́¹ má¹ca³jɨ́en³²”.  
\v 14 Tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³jɨ́en³² jáun² tsá² ná¹jmu² hí³ ta²¹ jon² tsá² quioh²¹ ñí¹náɨ² né³, ca³juu³ ca³hlénh³ ja¹ má²tún² hmóu³², hi³ ca³juáh³: “Já² tsá² nɨ́² bíh¹ lɨ³quioh²¹ ñí¹náɨ² lá² nɨ́¹ má¹jun² jméi²; chú³² cuɨ́¹ jngɨh¹³ dí² tsú², hi³ jáun² lɨ³ quiú¹³ dí² ñí¹náɨ² lá²”.  
\v 15 Jáun² la³juɨ³² ca³chin² tsú² tsá² hí³ tɨ³ cheih³² ñí¹náɨ² jáun², hi³ ca³jngɨh³ dí² tiáunh¹. 
\p [Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun², ca³ngáɨ³ Jesús ñí¹con² tsá² hí³:] 
\p ―¿He³ lɨ́n²³ hnoh² jmu³ tsá² quioh²¹ hí³ ñí¹náɨ² ñí¹con² tsá² ca³jmú³ hí³ la³ jáun²?  
\v 16 Tsá² hí³ dá² jáunh³ bíh¹, hi³ ja³ma³tsan² tsú² tsá² jmu² hí³ ta²¹ ñí¹náɨ² quioh²¹, hi³ jáun² tsá² siánh³ bíh¹ cuéh³² tsú² cú²jueh³² ñí¹náɨ² jáun². 
\p Jmɨ́¹ má²lɨ́²niéi³² jáun² tsá² tionh² hí³ ñí¹ jáun² jáɨ¹³ hi³ má²lɨ́²hléh³² jáun² Jesús, jáun² ca³juáh³: 
\p ―¡Ha³ lɨ́² cuɨ́¹ lɨ́¹³ bíh¹ la³ nɨ́²! 
\p  
\v 17 Tɨ³la³ Jesús ca³jɨ́e³ chí¹tiá³ ñí¹ ñí¹ tionh¹ tsá² hí³, hi³ ca³juáh³: 
\p ―¿Ha³ bí¹ lánh³ rón³² ngɨ²³ náh² jáɨ¹³ ñí¹ rá¹juáh³ jáun² Sí² quioh²¹ Dió³² la³ lá² dúh¹?: 
\q1 Quɨ́n¹ hi³ tiá² ca³jeih²¹ jáun² tsá² ná¹lɨ́n³ tɨ³² hiah³², 
\q1 ta³né³² má²lɨ́³ cá² máɨ³ quɨ́n¹ hi³ jlánh¹ bíh¹ quien² bíh¹, 
\q1 quɨ́n¹ hi³ hu²¹ cuoh¹ hiah³². 
\p  
\v 18 Hi³ jáun² lɨ³ua³ jan² tsá² cá²hính³² quionh³ quɨ́n¹ jáun², ca³la³ juoh¹ mí¹ siún¹ nio² bíh¹ tsú² lɨ́¹³; hi³ nɨ́¹juáh³ quɨ́n¹ jáun² la³ ca³táh³ ñí¹ quioh²¹ jan² tsáu² né³, jáun² ca³la³ juɨ²¹ nio² bíh¹ tsú² lɨ́¹³. 
\p  
\v 19 La³ cun³ jmɨ́¹jáun² jmɨ́¹ hnió³ tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³ la³ má²quionh³ tɨ³² liei²¹ hi³ zanh³ Jesús, quí¹hi³hliá² ca³lɨ³tsɨn² tsú² hi³ Jesús má²lɨ́²jmú³ cáun² jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ hí³ dí²; tɨ³la³ tiá² lɨ³ yáh³ zanh³ tsú² Jesús, quí¹hi³hliá² juénh² tsú² tsá² ná¹ngɨh³² hí³. 
\s1 Jesús juáh³ hi³ ca³ta¹ dí² má¹hmah²¹ ñí¹con² tsá² chi² hmah²¹ 
\r (Mateo 22:15-22; Marcos 12:13-17) 
\p  
\v 20 Jáun² cu³tsa³² ca³zen³ tsú² cú²jueh³² tsá² tsa³cá² tsa³lian² Jesús, hi³ tsa³jmú³ tsú² la³juah²¹ dúh¹ tsá² chun¹. Jáun² tsá² hí³ ca³can³ re² lɨ́n³² hua³hí¹³ jë¹ Jesús, nɨ́¹juáh³ nɨ́² lɨ́¹ ca³hléh³ tsú² cáun² jáɨ¹³ tiá² ca³tɨ²¹, hi³ jáun² lɨ́¹³ jɨenh³ dí² ñí¹con² tsá² lɨ́n³ ta²¹.  
\v 21 Jáun² tsá² hí³ ca³juáh³ ñí¹con² Jesús: 
\p ―Hnú² Tɨ³², né¹ jnoh¹ hi³ jmáh³la³ jú¹ tson² bíh¹ hɨeh³² hnú²; hi³ né¹ jnoh¹ siáh³ hi³ tiá² jmuh³² hnú² hi³ quien² jan² hi³ jan² tiá² quien², tɨ³la³ hnú² bíh¹ hɨeh³² tsáu² jú¹ tson² hi³ ca³tɨ²¹ juɨ³² quioh²¹ Dió³².  
\v 22 Jáun² juáh¹³ hnú² neh²¹: ¿Hí¹ ca³tɨ²¹ má¹hmah²¹ jnoh¹ quɨe³ hi³ mɨ³² *tsá² cuá¹lɨ́n³ mɨ³chí¹ juú² Roma, ho³ tiá² hniáuh³²? 
\p  
\v 23 Tɨ³la³ Jesús má¹ná¹, ca³lɨ³tsɨn² bíh¹ hi³ hlah³ hi³ ná¹quionh² chí¹ tsá² hí³, jáun² ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p ―[¿He³ láɨh³² sa³ cá² lau²³ hnoh² jná¹³?]  
\v 24 Hɨ́e¹ náh² cáun² *cú¹tiáu² neh²¹. ¿Hin² mɨ³ ñí¹ tá²láɨ¹ ñí¹ lá², hi³ hin² hi³ jmáɨ² tón³² lá² siáh³? 
\p Jáun² né³, tsá² hí³ ca³ngáɨ³: 
\p ―Quioh²¹ tsá² cuá¹lɨ́n³ hí³ mɨ³chí¹ bíh¹ nɨ³². 
\p  
\v 25 Jáun² Jesús ca³záɨh³ tsá² hí³ la³ lá²: 
\p ―Jáun² cuéh³ náh² tsá² cuá¹lɨ́n³ mɨ³chí¹ la³ cun³ hi³ ca³tɨn¹ hiáuh³, hi³ cuéh³ náh² siáh³ Dió³² la³ cun³ hi³ ca³tɨn¹. 
\p  
\v 26 Hi³ jáun² tiá² ca³láɨh¹³ yáh³ tsá² hí³ hi³ jmɨ́¹ ca³ jmɨ́¹ lan³ Jesús ta³ ñí¹ tsá² tionh² hí³ ñí¹ jáun²; hi³ jáun² lɨ́¹ ca³ta³ná¹jɨ́e³² bíh¹ tsú² jmɨ́¹ má²lɨ́²juáh³ jáun² Jesús la³ nɨ́². Jáun² tie³ bíh¹ ta³tonh¹ tsú² cú²jueh³². 
\s1 Nga² tsáu² ca³tɨ²¹ hi³ jenh¹³ tsú² 
\r (Mateo 22:23-33; Marcos 12:18-27) 
\p  
\v 27 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, cua³taunh²¹ ma³ jan² tsá² *saduceos hi³ cua³jɨen³ Jesús. Tsá² cu³ nió³ tsá² saduceos hí³ tiá² ta²¹ haɨh²¹ yáh³ hi³ jenh¹³ tsá² má²cá²tsan³; hi³ jáun² bí¹ jlánh¹ ca³ñí¹ngah¹ dí² Jesús jáɨ¹³ lá²: 
\p  
\v 28 ―Hnú² Tɨ³², ñí¹ liei²¹ quioh²¹ hla¹ Moisés rá¹juáh³ nɨ́¹juáh³ jan² tsá²ñuh² ca³jun³ ta³ tiá² ca³lɨ³zian² jon² quionh³ tsá²mɨ³ ñí²cuo², jáun² tsá²ñuh² dá¹jon²¹ hla¹ hí³ ca³tɨn¹ jan³ siáh³ tsá²mɨ³ hí³, hi³ jáun² lɨ³zian² jon² hi³ ca³tɨn¹ hla¹ hí³.  
\v 29 Jáun² né³, jmɨ́¹ zian² cá² mí¹zionh² tsá²ñuh² hi³ jmɨ́¹ ná¹lɨ́n³ quiaun³ má²tún² raɨnh²¹ jan² jméi² mí¹ziú¹³. Tsá² má²ján³ né³, ca³jan³ tsá²mɨ³, tɨ³la³ ca³jun³ bíh¹ tsú², hí¹ jan² yáh³ jon² tsú² tiá² ca³lɨ³zian².  
\v 30 Jáun² dá¹jon²¹ bíh¹ tsú² ca³jéinh³² siáh³ cuo² quionh³ tsá²mɨ³ hnáɨ³ hí³. Ja³bí¹ ca³jun³ bíh¹ siáh³ tsá² hí³, hí¹ jan² yáh³ jon² tiá² ca³lɨ³zian².  
\v 31 Jáun² tsá² ñí¹ má²gáun³ hí³ né³, ca³jan³ siáh³ tsá²mɨ³ hí³. Siáh³ bíh¹ siáh³ ca³jun³ tsá²ñuh² hí³. La³ jáun² bíh¹ lɨ³ quioh²¹ tán¹ quiaun³ tsá² hí³, hi³ hí¹ jan² yáh³ jon² tsá² quiaun³ hí³ tiá² ca³lɨ³zian².  
\v 32 Jáun² ñí¹ ca³táuh³ né³, jun³ bíh¹ siáh³ tsá²mɨ³ hí³ hnga².  
\v 33 Hi³ jáun² né³, nɨ́¹ má¹tɨ³ ñí¹ ca³jenh¹³ tsú² ¿hin² dá² tsánh² tsá² quiaun³ hí³ lɨ́¹³ ñí²cuo² tsá²mɨ³ hí³, quí¹ tán¹ quiaun³ bíh¹ tsá²ñuh² hí³ ca³jéinh³² cuo² quionh³ tsá²mɨ³ hí³? 
\p  
\v 34 Hi³ jáun² Jesús ca³záɨh³ tsá² hí³ la³ lá²: 
\p ―Ñí¹ hué²¹ lá² bíh¹ jaun³² jéinh³² tsá²mɨ³ tsá²ñuh² cuo²,  
\v 35 tɨ³la³ tsá² ca³tɨn¹ hi³ tsánh³² ñí¹ chu²¹ nɨ́¹ má¹ca³jenh¹³ ja¹ tsá² má²cá²tsan³ né³, tsá² la³ hí³ tiú²uú² cuo² jéinh³² yáh³, sa³jun³ cuen³ bíh¹ tsú² siáh³ jon² hi³ jéinh³² cuo²,  
\v 36 quí¹ ñí¹ jáun² hí¹ jan² yáh³ tiú²uú² hin² jún³. Quí¹ má¹jáun² lɨ́n¹³ tsú² la³jmɨ́¹ lɨ́n³ tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² bíh¹. Jon² Dió³² bíh¹ má²lɨ́n¹³ tsú², quí¹hliá² má²ca³jenh¹³ tsú².  
\v 37 Ta³bí¹ hnga² hla¹ Moisés yáh³ ca³hléh³ hi³ ca³tɨn¹ tsá² jenh¹³ ja¹ tsá² má²cá²tsan³, ñí¹ rá¹juáh³ jáun² jáɨ¹³ hi³ ca³tɨ²¹ sɨ́² hia³² ja¹ hmá² ton². Ñí¹ jáun² rá¹juáh³ hi³ Dió³² Juo¹³ dí² lɨ́n³ Dió³² ñí¹con² Há²bran²¹, Isaac, jɨ³ Jacob nɨ́² siáh³.  
\v 38 Quí¹ Dió³² dá² lɨ́n³ Dió³² Juo¹³ tsá² zian² bíh¹, tiá² lɨ́¹³ yáh³ lɨ́n³ tsú² Dió³² Juo¹³ tsá² má²jún¹. Quí¹ ñí¹con² Dió³² ca³la³ jɨ³lɨn² bíh¹ tsáu² ná¹liéih²¹. 
\p  
\v 39 Jmɨ́¹jáun² né³, ma³ jan² tɨ³² liei²¹ ca³záɨh³ Jesús: 
\p ―Chú³² lɨ́n³² bíh¹ la³ jmɨ́¹ má²lɨ́²juah²¹ hnú² nɨ́² Tɨ³². 
\p  
\v 40 La³ cun³ jmɨ́¹jáun² tiú²uú² hin² ca³tia³ yáh³ tsɨ́³ hi³ nga³ siáh³ jáɨ¹³ ñí¹con² Jesús. 
\s1 ¿Hin² bíh¹ jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ tsá² lɨ́n¹³ Cristo? 
\r (Mateo 22:41-46; Marcos 12:35-37) 
\p  
\v 41 Jáun² Jesús ca³záɨh³ tsá² hí³ la³ lá²: 
\p ―¿He³ láɨh³² ná¹juáh²³ tsáu² hi³ Tsá² lɨ́n¹³ Cristo jan² tsá² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Dá²vi²¹ bíh¹?  
\v 42 Já² ñí¹ Sí² Salmos ca³juáh³ hnga² hla¹ Dá²vi²¹ la³ lá²: 
\q1 Dió³² Juóu³² jná¹³ ca³záɨh³ Tɨ³² Juóu³² jná¹³ la³ lá²: 
\q1 Tɨ³ cuá² chu²¹ quion²¹ jná¹³ ñí³, 
\q1  
\v 43 ca³la³ tɨ³ ñí¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ jmu¹ jná¹³ hi³ tsá² hau² hnú² lɨ́n¹³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ cáun² jlɨ²¹ hi³ hí¹ cú¹pih²¹ tiá² quien², hi³ ná¹tsɨn²¹ hnú² tanh¹. 
\p  
\v 44 ”Hi³ jáun² né³, ¿ha³ bíh¹ lánh³ rón³² lɨ́¹³ hi³ Tsá² lɨ́n¹³ Cristo lɨ́n³ jan² tsá² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Dá²vi²¹?, quí¹ ta³bí¹ hnga² yáh³ hla¹ Dá²vi²¹ hí³ la³ ca³juáh³ hi³ Juo¹³ bíh¹ tsú² Tsá² lɨ́n¹³ hí³ Cristo. 
\s1 Jesús jñéih²³ tsáu¹³ tsá² ná¹lɨ́n³ tɨ³² liei²¹ 
\r (Mateo 23:1-36; Marcos 12:38-40; Lucas 11:37-54) 
\p  
\v 45 Jmɨ́¹jáun² jmɨ́¹ ná¹náɨ³² ca³la³ jɨ́n³² tsá² tionh² hí³ ñí¹ jáun² jáɨ¹³ hi³ ca³hléh³ jáun² Jesús ñí¹con² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con², jmɨ́¹ ca³juáh³ tsú² jáun² la³ lá²: 
\p  
\v 46 ―Hua³hín¹³ náh² jmu³ quiúnh¹ tsá² ná¹lɨ́n³ tɨ³² liei²¹, quí¹ tsá² hí³ jlánh¹ zaɨn³² hi³ quɨ́h³² hmɨh³² cuo² hi³ ñi³táunh¹ tɨ³ hlá² tɨ³ nɨ́², hi³ jlánh¹ hniá¹ tsú² siáh³ hi³ tsáu² cuen³ Dió³² nɨ́¹ má¹ca³jenh² dí² já¹ hmah²¹; hi³ jlánh¹ hniá¹ tsú² siáh³ tiánh³ ñí¹ jlánh¹ bí¹ quien² hñu³ cuáh³² quioh²¹, jɨ³ hi³ hniá¹ tsú² siáh³ tiánh³ ñí¹ jlánh¹ bí¹ quien² nɨ́¹ má¹ca³cha³táunh¹ ñí¹ nio² jmáɨ¹.  
\v 47 Tsá² hí³ bíh¹ tsá² quin²³ sɨ́¹ hñú¹³ tsá²mɨ³ hnáɨ³, hi³ má¹lɨ³² jáun² né³, lɨ́¹ ráɨn³² ñí¹ cun³quionh³ hi³ liéinh³² jáun² Dió³² ué³ lɨ́n³². Cun³ñí¹ hi³ jáun², tɨ³ jlánh¹ bíh¹ huáh² tsɨ́³ héih³² hi³ tá¹tsɨn¹ tsú² nɨ́¹ má¹jáun². 
\c 21  
\s1 Quɨe³ ca³cué³ tsá²mɨ³ hnáɨ³ tia³mii² 
\r (Marcos 12:41-44) 
\p  
\v 1 Jmɨ́¹jáun² ca³jɨ́e³ Jesús hi³ toh² tsá² hánh³ quɨe³ hñu³ cuó² quioh²¹ cuáh³² chín¹ hi³ cue³² ñí¹con² Dió³².  
\v 2 Ja³bí¹ ca³jɨ́en³² tsú² siáh³ jan² tsá²mɨ³ hnáɨ³ tia³mii² hi³ dí¹taunh³² tun³ cú¹dáɨn³ hñu³ cuó² jáun².  
\v 3 Jmɨ́¹jáun² ca³juáh³ dí² la³ lá²: 
\p ―Jú¹ tson² cu³tí³ juo³ jná¹³ hnoh², hi³ tsá²mɨ³ hnáɨ³ tsá² tia³mii² ó³² bíh¹ tɨ³ hliáun³ má²lɨ́²cué³² la³ cónh³ bíh¹ jɨ³lɨn² tsá² hánh³.  
\v 4 Quí¹ la³jɨ́n³² tsá² ñí¹ hná¹ nɨ́² cue³² la³ cun³ hi³ má²ziau³² quioh²¹ bíh¹, tɨ³la³ uá¹jinh¹ tia³mii² tsá²mɨ³ ó³², má²lɨ́²cué³² bíh¹ tsú² la³jɨ́³² hi³ jmɨ́¹ raunh³²; quɨe³ hi³ jmɨ́¹ má²ma³hau³ hi³ ma³zian² bíh¹ tsú² quioh²¹. 
\s1 Jesús juáh³ hi³ chau²¹ jmáɨ¹ tsúnh¹³ cuáh³² chín¹ 
\r (Mateo 24:1-2; Marcos 13:1-2) 
\p  
\v 5 Jmɨ́¹jáun² jmɨ́¹ zian² tsá² ná¹juáh²³ hi³ jlánh¹ re² ca³lɨ³ cuáh³² chín¹ cun³quionh³ quɨ́n¹ chú³² jniá³, jɨ³ la³ má²quionh³ la³jɨ́³² hi³ lɨ́¹ ca³cué³ tsáu² nɨ́². Jáun² Jesús ca³juáh³ la³ lá²: 
\p  
\v 6 ―Chau²¹ bíh¹ jmáɨ¹ hi³ hí¹ cá² máɨ³ quɨ́n¹ tiú²uú² ná¹juɨn¹ ñí¹ quɨ́n¹ raɨnh²¹; la³jɨ́³² bíh¹ juú¹ tsúnh¹³. 
\s1 Ha³ lánh³ rón³² lɨ³ lin¹ ñí¹ táuh³ jmáɨ¹ 
\r (Mateo 24:3-28; Marcos 13:3-23) 
\p  
\v 7 Jmɨ́¹jáun² ca³ngáɨh³ tsá² hí³ Jesús, hi³ ca³juáh³: 
\p ―Hnú² Tɨ³², ¿lɨ́h³ lɨ́¹³ la³ cun³ hi³ má²lɨ́²juah²¹ hnú² nɨ́²? ¿Ha³ dá² lánh³ rón³² lɨ³ lin¹ hi³ má²ja³quián³ lɨ́¹³ la³ jáun²? 
\p  
\v 8 Jáun² Jesús ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Hua³hín¹³ lɨ́n³² hnoh² jmu³ hi³ tiá² lɨ́¹ lɨ³can² náh². Quí¹ juóun³² lɨ́n³² tsáu² ja³táunh¹ hi³ ja³jmú³ hi³ lɨ́n³ la³juah²¹ dú¹ jná¹³, hi³ ja³juah²¹: “Jná¹³ bíh¹ lɨ́n³ Cristo”; hi³ juáh³ tsú² siáh³: “Né³² má²cá²chó³² jmáɨ¹”. Tɨ³la³ ha³ lɨ́² tanh³ hnoh² ta²¹ tsá² la³ hí³.  
\v 9 Hi³ nɨ́¹ má¹ca³niéih² náh² hi³ zian² tsá² jmu² hniéi², hi³ tiáunh¹ tsáu² tiá³ siaun³² tɨ³ hlá² tɨ³ nɨ́², ha³ lɨ́² juenh³ náh². Quí¹ la³ jáun² ca³tɨ²¹ lɨ́¹³ bíh¹ la³ñí¹, tɨ³la³ jun³juáh¹³ má²tsa³hín³ yáh³ jaun³². 
\p  
\v 10 Jáun² ca³juáh³ siáh³ la³ lá²: 
\p ―Tsá² zian² cáun² hué³² jmu³ hniéi² quionh³ tsá² zian² hué³² siáh³, jɨ³ tsá² hɨ́n¹³ hué³² ñí¹ hliáun³ quiu³ tɨ́n³ siáh³ quionh³ tsá²ján² tsá²ján².  
\v 11 Hi³ ñí¹ hliáun³ siáh³ qui³ jɨ́eh³ hué³² tiá³ lɨ́n³², hi³ lɨ³ zia³² siáh³ ho³cuóun³ jɨ³ hi³ hí³ tsáu¹ nɨ́² siáh³. Chi³cuú² siáh³ qui³ jnia³ hi³ cáu² hi³ jueh³². 
\p  
\v 12 ”Tɨ³la³ ñeh² bíh¹ hi³ lɨ́¹³ la³jɨ́³² hi³ má²lɨ́²juánh³² jná¹³ nɨ́² má¹ná¹, má¹jáun² hɨ³ tsa¹ tsú² hnoh², hi³ zaunh³ tsú²; hi³ tsa³jau² tsú² hnoh² hñu³ cuáh³² quiú¹³ dí², hi³ tsa³ma³re² tsú². Jau³ tsú² hnoh² hi³ táuh³² tsú² hñu³mí¹ñí², hi³ tsa³jau² tsú² siáh³ hnoh² ta³ ñí¹ tsá² ná¹ho² jáɨ¹³ jɨ³ ta³ ñí¹ tsá² ná¹lɨ́n³ re²¹ siáh³, cun³ñí¹ hi³ ca³tɨn¹ jná¹³.  
\v 13 Má¹jáun² má²lɨ́¹³ cuéh¹ hnoh² jú¹ tson² hi³ ca³tɨn¹ jná¹³.  
\v 14 Ñí¹ jɨ́²¹ la³ cháh¹³ náh² cáun² honh² bíh¹, hi³ tiá² quí¹ hnáuh¹³ náh² honh² hi³ he³ jáɨ¹³ cuá¹ngah³ náh² ta³ ñí¹ tsá² hí³.  
\v 15 Quí¹ jná¹³ bíh¹ Tsá² cué¹³ jáɨ¹³ hi³ hléh¹³ hnoh² jmáɨ¹ jáun², hi³ jmu¹ jná¹³ siáh³ hi³ jnia³ jmɨ́¹ honh² náh²; ca³la³ hí¹ jan² tsá² hau² hnoh² tiú²uú² ñi³² ha³ lánh³ rón³² nga³ lɨ́¹³.  
\v 16 Hi³ hí¹ ca³la³ tɨ³ ñeh² mí²ziúh² yáh³ hnoh² tsa³jɨenh³ hnoh² ñí¹ta²¹, jɨ³ tsá² jan² ñeh² mí²ziúh² náh² quiúnh¹ nɨ́², jɨ³ jun³ renh² náh², jɨ³ tsá² juónh³² náh² re² quiúnh¹ nɨ́² siáh³; hi³ ma³ jan² hnoh² jngah³ tsú² siáh³.  
\v 17 Tsá² zian² tá¹ cáun² hngá¹máh³ bíh¹ lɨ³hau² hnoh² cun³ñí¹ hi³ ca³tɨn¹ jná¹³.  
\v 18 Tɨ³la³ hnoh² má¹ná¹, hí¹ cá² máɨh³² yáh³ jñú² chinh³² hnoh² tiá² lɨ́¹ tsa³háɨ³.  
\v 19 Jáun² nɨ́¹juáh³ la³ má²nio² nɨ́² cáun² honh² hnoh², jáun² hián¹³ bíh¹ náh² hi³ lɨ́¹³ zian² náh² cun³ jmɨ́¹hi³nio². 
\p  
\v 20 ”Nɨ́¹ má¹ca³jɨeh³ hnoh² hi³ juóun³² lɨ́n³² hliáu³ má²ná¹pɨ́² ná¹danh³² la³ cu³ la³ jéin³ juú² Jerusalén, jáun² má¹jáun² lɨ³ ñíh¹³ hnoh² hi³ má²janh² bíh¹ má²ja³² jmáɨ¹ hi³ tsa³hín³.  
\v 21 Hi³ jáun² jmáɨ¹ jáun² má²hniáuh³² cuon³ tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Judea ñí¹ lɨ́³ máh³; hi³ tia³juɨ³² siáh³ cuɨ́¹ huén² tsá² zian² já¹ juú² Jerusalén, hi³ ha³ lɨ́² cuɨ́¹ cha³tánh¹ tsá² tiáunh¹ ñí¹náɨ² tɨ³ já¹ juú².  
\v 22 Quí¹ jmáɨ¹ jáun² cáun² jmáɨ¹ hi³ jlánh¹ ma³tson¹³ Dió³² tsáu² bíh¹, jmáɨ¹ hi³ hniáuh³² lɨ³tí³ ca³la³ jɨ́³² hi³ rá¹juáh³ ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³².  
\v 23 ¡Jlánh¹ juo²³ tsá²mɨ³ tsá² ná¹quian² jon² jmáɨ¹ jáun², jɨ³ tsá² ná¹jan² dáɨn² tiúh²³ nɨ́² siáh³! Quí¹ jmáɨ¹ jáun² lɨ³ zia³² uu³mí²tsɨ³² huáh² tsɨ́³ cu³tí¹³ tá¹ cáun² hué³² lá², cáun² hi³ jlánh¹ ma³tso² tsá² hué³² lá² tsɨ́³.  
\v 24 Jmáɨ¹ jáun² juóun³² bíh¹ tsáu² tsán¹³ ja¹ hniéi² jáun²; hi³ tsá² zian² hué³² ñí¹ hliáun³ siáh³ ma³tson¹³ tsá² hué³² lá². Hi³ *tsá²cá²jo²¹ né³, ha³ zónh³² tsá² juú² Jerusalén lá², ca³la³ tɨ³ ñí¹ ca³tsɨ́n¹³ jmáɨ¹ hi³ cue³² Dió³² jáɨ¹³ hi³ lɨ́¹³ la³ jáun². 
\s1 Jmáɨ¹ hi³ jáunh³ Jon² tsá²mɨ³cuóun² 
\r (Mateo 24:29-35, 42-44; Marcos 13:24-37) 
\p  
\v 25 ”Má¹jáun² jnia³ li²¹ chi³cuú², ñí¹ he¹ hiú², ñí¹ he¹ zɨ́h², jɨ³ ñí¹ haɨ²¹ chí¹jmaɨ²¹ nɨ́² siáh³. Má¹jáun² siáh³ hɨ́³² lɨ́n³² tsɨ́³ tsá² zian² ñí¹ hué²¹ lá², hi³ tsa³cáun² lɨ́n³² tsɨ́³ tsú² cun³ñí¹ hi³ jlánh¹ tiá³ hen³ má¹cá²quɨ́h³² ma³ quin³² ma³ cun³ tsɨn¹ jmɨ́²miih²¹.  
\v 26 Ca³la³ hi³ tánh³² tsɨ́³ tsú² hi³ hɨ³² tsɨ́³ ca³tɨ²¹ la³jɨ́³² hi³ né³bí¹ lɨ́¹³ ñí¹ hué²¹ lá²; quí¹ hí¹ ca³la³ tɨ³ pí³ hi³ jniá³ chi³cuú² yáh³ ru³ juá³.  
\v 27 Hi³ jáun² má¹jáun² máh³ má²jɨ́en³² tsú² Jon² tsá²mɨ³cuóun² hi³ cuá¹jáunh²³ juɨ³² já¹ jnie² quionh³ pí³ hi³ cáu² hi³ jueh³² quioh²¹, hi³ lin¹ hi³ quien² lɨ́n³² tsú².  
\v 28 Nɨ́¹ má¹ca³lɨ³liau³ la³ cun³ hi³ má²lɨ́²juánh³² jná¹³ nɨ́², jáun² háun¹ náh² nó¹ tianh³ hi³ ziáuh¹ náh² máh¹ chi³cuú², quí¹ má²ja³quián³ cu³tí³ bíh¹ liáun³ náh². 
\p  
\v 29 Jmɨ́¹ má²lɨ́²juáh³ jáun² Jesús la³ nɨ́², ca³jmú³ siáh³ cáun² jáɨ¹³ hi³ lɨ́³ la³ lá²: 
\p ―Sá¹nɨ́² jɨe³ la³ cun³ lɨ́²³ hmá² sí² co², ho³ lɨ³ua³ cáun² hmá² siáh³ siáh³.  
\v 30 Nɨ́¹juáh³ ca³jɨeh³ hnoh² hi³ hmá² jáun² má²ná¹hion² siáh³ mu²¹ zɨ́h³, hmóu³² bíh¹ hnoh² má²ná¹ñíh¹ hi³ má²janh² bíh¹ má²ja³² jmɨ́¹ ñí²hiú².  
\v 31 Ja³bí¹ la³ jáun² bí¹ siáh³, nɨ́¹juáh³ má²jɨ́eh³² hnoh² hi³ má²lɨ́²³ la³jɨ́³² hi³ má²lɨ́²juánh³² jná¹³ nɨ́², jáun² má²ñíh¹ náh² hi³ má²ja³quián³ bíh¹ jáunh¹³ jná¹³ hi³ já¹hó³² jáɨ¹³ cun³quionh³ héih³² quioh²¹ Dió³². 
\p  
\v 32 ”Jú¹ tson² juo³ jná¹³ hnoh², hi³ la³jɨ́³² hi³ nɨ́² lɨ́¹³, ñeh² bíh¹ hi³ hiá¹ tsán¹³ tsá² zian² jmáɨ¹ hi³ ziáun² dí² lá².  
\v 33 Chau²¹ jmáɨ¹ tsa³hín³ la³jɨ́³² hi³ jnia³ chi³cuú², la³ má²quionh³ hngá¹máh³ lá², tɨ³la³ jáɨ¹³ quion²¹ jná¹³ má¹ná¹, tiá² tón³² jmáɨ¹ tsa³hín³ yáh³. 
\p  
\v 34 ”Hua³hín¹³ náh² jmu³, ha³ lɨ́² cué² náh² jáɨ¹³ hi³ lɨ́¹ jlɨ́²¹ honh² náh² cun³quionh³ hi³ cú² hi³ húh²³ náh² hliáun³, jɨ³ hi³ ma³heinh²¹ náh² nɨ́², jɨ³ cun³quionh³ hi³ jlánh¹ hɨ³² honh² náh² ca³tɨ²¹ lánh³ zian² náh² ñí¹ hué²¹ lá² nɨ́² siáh³. Nɨ́¹juáh³ hi³ jmúh¹³ náh² hua³hín¹³, jáun² tiá² lɨ́¹ hiá¹han¹ hnoh² nɨ́¹ má¹cá²chó³² jmáɨ¹ jáun²,  
\v 35 la³jmɨ́¹ tah³² cáun² liá³. Quí¹ ñí¹con² ca³la³ jɨ³lɨn² tsá² zian² tá¹ cáun² hngá¹máh³ bíh¹ chau²¹ jmáɨ¹ jáun².  
\v 36 Jáun² tianh³ náh² hua³jan²¹, hi³ ná¹lienh¹ náh² Dió³², jáun² lɨ³ zia³² jáɨ¹³ hi³ liáun³ náh² ca³tɨ²¹ la³jɨ́³² hi³ né³bí¹ lɨ́¹³, hi³ jáun² lɨ́¹³ má¹jnia¹³ náh² siáh³ ta³ ñí¹ Jon² tsá²mɨ³cuóun². 
\p  
\v 37 Jáun² Jesús ca³ma³tɨn² tsáu² ta³ jma² hñu³ cuáh³² chín¹, hi³ nɨ́¹ má¹ca³niéi² jáun² né³, tɨ́² tsa³jnioh² tɨ³ máh³ míh¹ Olivos.  
\v 38 Hi³ jáun² jɨ³lɨn² tsáu² tɨ́² tsá²táunh¹ hñu³ cuáh³² chín¹ ta³ hú²niéi² hi³ tɨ́² tsá²niéi³ jë¹ Jesús. 
\c 22  
\s1 Má²ren²¹ tsú² jáɨ¹³ hi³ zanh³ Jesús 
\r (Mateo 26:1-5, 14-16; Marcos 14:1-2, 10-11; Juan 11:45-53) 
\p  
\v 1 Jmɨ́¹ má²ja³quián³ tɨ²¹ *Jmɨ́¹hɨ́en¹, jmáɨ¹ hi³ cúh² tsá² *judíos *hí³ cuú²miih²¹, la³ cun³ hí¹miih²¹ tiá² tie³ jan² yáh³.  
\v 2 Hi³ jáun² jmɨ́¹jáun² ca³hnauh² tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³ tsɨ́³ quionh³ tsá² ná¹lɨ́n³ tɨ³² liei²¹, hi³ ha³ lánh³ lɨ́¹³ jngɨh³ dí² Jesús, quí¹hliá² jmɨ́¹ juénh² tsú² nɨ́¹ he³ ca³jmú³ tsáu² ñí¹con² tsú² hmóu³². 
\p  
\v 3 La³ cun³ jmɨ́¹jáun² ca³hi³ *Satanás hñu³ tsɨ́³ Judas, tsá² ja³ juú² Queriot, tsá² jmɨ́¹ lɨ́n³ hí³ jan² tsá² quian³tun³.  
\v 4 Jáun² tsá² hí³ bíh¹ ca³ñí¹lienh¹³ tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³ jɨ³ tsá² ná¹chín¹ hi³ jmu² hua³hí¹³ cuáh³² chín¹ nɨ́² siáh³; hi³ ca³ñí¹juónh¹³ dí² quionh³ tsú² hi³ ha³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ jɨenh³ dí² Jesús.  
\v 5 Jáun² tsá² ná¹ngɨh³² hí³ né³, ca³lɨ³ hiún² lɨ́n³² bíh¹ tsɨ́³ cun³quionh³ jáɨ¹³ hi³ ca³juáh³ Judas, jáun² ca³jmú³ tsú² jáɨ¹³ hi³ cué³² quɨe³.  
\v 6 Jmɨ́¹jáun² ca³jmú³ Judas cá²hon³ quionh³ tsá² hí³, hi³ ca³hnauh² dí² tsɨ́³ ha³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ tsa³jɨenh³ dí² Jesús, nɨ́¹juáh³ cáun² jmáɨ¹ hi³ tiá² hin² ná¹ngɨh³² quionh³ tsú². 
\s1 Jesús jmu² má³² hi³ lɨ́³ nóh³² ca³tɨ²¹ hi³ jún³ 
\r (Mateo 26:17-29; Marcos 14:12-25; Juan 13:21-30; 1 Corintios 11:23-26) 
\p  
\v 7 Jmɨ́¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ cua³hlau³ Jmɨ́¹hɨ́en¹, jmáɨ¹ hi³ cúh² tsá² judíos hí³ cuú²miih²¹, la³ cun³ hí¹miih²¹ tiá² tie³ jan², jmáɨ¹ hi³ jngɨh² tsú² jáun² *já¹ziáh² míh¹,  
\v 8 jmɨ́¹jáun² ca³zen³ Jesús Pé¹ quionh³ Juan², hi³ ca³záɨh³ dí²: 
\p ―Cuá²táunh¹ náh², cuá²jmu³ hua³jan²¹ má³² hi³ cúh¹³ dí² tá¹la³ Jmɨ́¹hɨ́en¹ lá². 
\p  
\v 9 Jáun² né³, tsá² hí³ ca³ngáɨh³ Jesús hi³ ca³juáh³: 
\p ―¿Ha³ jinh¹ hnáuh² hnú² hi³ tsá¹jmú¹³ jnoh¹ hua³jan²¹ má³²? 
\p  
\v 10 Jáun² Jesús ca³juáh³: 
\p ―Nɨ́¹ má¹ca³tiónh³² hnoh² já¹ juú² Jerusalén, jenh¹³ náh² jan² tsá²ñuh² tsá² quiaun² tse³ ha²¹ jmáɨ². Jáun² cuá¹táunh¹ náh² cu³chin¹ cu³hna²¹ tsá² hí³ ca³la³ ñí¹ hein²¹ tsú² ñéih³.  
\v 11 Jáun² juoh¹ hnoh² tsá² hñú¹³ ñí¹ jáun²: “Tɨ³² Juo¹³ jnoh¹ ñí¹juah²¹: ¿Ha³ jinh¹ lɨ́³ ñéih³ ñí¹ cueh³² tsú² tsáu², ñí¹ lɨ́¹³ cuh²¹ jná¹³ má³² quioh²¹ Jmɨ́¹hɨ́en¹ lá², quiúnh¹ jná¹³ tsá² haɨn²¹ tɨ³ con² ná¹?”  
\v 12 Hi³ jáun² tsá² hñú¹³ hí³ tsa³jau² hnoh² cáun² ñéih³ jueh³² ñí¹ tun³ tsɨn¹, ñí¹ má²lɨ́³ re². Ñí¹ jáun² bíh¹ cuá¹jmuh³ hnoh² hua³jan²¹ má³² quiú¹³ dí². 
\p  
\v 13 Hi³ jáun² né³, ja³taunh²¹ bíh¹ tsá² hí³, jáun² ca³lɨ³tí³ bíh¹ la³ cun³ rón³² hi³ má²lɨ́²juáh³ jáun² Jesús. Hi³ jáun² ñí¹ jáun² bíh¹ ca³jmú³ tsú² hua³jan²¹ má³² quioh²¹ Jmɨ́¹hɨ́en¹. 
\p  
\v 14 Jmɨ́¹ má²lɨ³² jáun² né³, ca³chó³² Jesús la³ má²quionh³ tɨ³² tsá² quian³² hí³ jë¹ dí², hi³ ca³tiánh³ ñí¹ mesa.  
\v 15 Jáun² ca³záɨh³ dí² tsá² hí³: 
\p ―Má²ngau³² jmáɨ¹ bíh¹ hu²¹ tsɨn³² jná¹³ hi³ cuh²¹ má³² quioh²¹ Jmɨ́¹hɨ́en¹ lá² quiúnh¹ ná¹ hnoh², ta³ ñeh² bíh¹ hi³ má¹tso¹ jná¹³ tsɨn³².  
\v 16 Tɨ³la³ jná¹³ juanh³² ñí¹con² hnoh² hi³ tiú²uú² cuh²¹ yáh³ jná¹³ siáh³ má³² la³ lá² ñeh² bíh¹ hi³ lɨ³tí³ nóh³² lɨ́³ má³² lá² ñí¹ cuá¹quien² Dió³². 
\p  
\v 17 Jmɨ́¹jáun² ca³can³ dí² cáun² copa, hi³ ca³cuéh³ tiá¹hmah¹ Dió³², jáun² ca³záɨh³ dí² tsá² hí³: 
\p ―Quian² hnoh² copa lá², hi³ ngɨ²¹ náh² ja¹ ñí¹ tionh¹ náh² nɨ́².  
\v 18 Juanh²¹ jná¹³ ñí¹con² hnoh² hi³ tiú²uú² aɨh²¹ yáh³ jná¹³ mu² ráu³ mɨ³ uóun²jɨeh¹³ lá², ca³la³ tɨ³ nɨ́¹ má¹cá²chó³² jmáɨ¹ hi³ má²cuá¹ho² jná¹³ jáɨ¹³ cun³quionh³ héih³² quioh²¹ Ñuh³² máh³. 
\p  
\v 19 Jáun² ca³can³ dí² siáh³ hí³ cuú²miih²¹, hi³ jáun² ca³cuéh³ dí² siáh³ tiá¹hmah¹ Dió³². Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³ca³ dí², hi³ jáun² ca³tsóh³ dí² ñí¹con² tsá² hí³, hi³ ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Hi³ lá² bíh¹ ngú³ quion²¹ jná¹³ hi³ cuen²¹ jná¹³ huen² cun³ñí¹ hi³ ca³tɨn¹ hnoh². Cun³quionh³ hi³ jmúh¹³ náh² la³ lá² jmɨ́¹ tsú² jmɨ́¹ ja³², chau¹³ honh² náh² jná¹³. 
\p  
\v 20 Ja³bí¹ la³ jáun² bí¹ siáh³ ca³jmú³ tsú² quionh³ copa jmɨ́¹ má²laɨh³² má³², jmɨ́¹jáun² ca³juáh³ la³ lá²: 
\p ―Cun³quionh³ copa lá² bíh¹ má²lin¹ hi³ má²ca³lɨ³quien² cáun² nió³² hmaɨ²¹ cun³quionh³ jmɨ́²hán¹ jná¹³, hi³ táɨn³² hi³ ca³tɨn¹ hnoh². 
\p  
\v 21 ”Tɨ³la³ jan² tsá² cuá³ ñí¹ mesa lá² quiúnh¹ bíh¹ dí² tsa³jɨenh³ jná¹³, jan² tsá² jmu² la³jmɨ́¹ jmu² tsá² ná¹lɨ́³ dí² cá²hon³ quiúnh¹.  
\v 22 Quí¹ jná¹³ Jon² tsá²mɨ³cuóun², cuá¹tsau³² bíh¹ hná¹ he² juɨ³² hi³ ca³tɨn¹; tɨ³la³ ¡jlánh¹ juo²³ tsá² jɨenh³ tsá² hí³! 
\p  
\v 23 Jmɨ́¹jáun² ca³juónh³ tsú² má²tún² hmóu³² hi³ hin² bíh¹ tsánh² jmu³ la³ jáun². 
\s1 Ná¹táɨnh²³ tsú² hi³ hin² tsánh² jlánh¹ bíh¹ quien² 
\r (Mateo 20:20-28; Marcos 9:33-37; 10:35-45; Juan 13:1-17) 
\p  
\v 24 Hi³ jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² né³, ca³quiu³ ca³táɨnh³ tsú² hi³ hin² bíh¹ tsánh² jlánh¹ quien².  
\v 25 Tɨ³la³ Jesús ca³záɨ³ tsá² hí³: 
\p ―Tsá² ná¹lɨ́n³ re²¹ zian² ñí¹ hué²¹ lá² ná¹jmu² héih³² ñí¹con² tsá²cuú² tsá²ta³; hi³ jlánh¹ hniá¹ tsú² hi³ tsá² hí³ joh¹ dí² ma³quien².  
\v 26 Tɨ³la³ tiá² ca³tɨn¹ yáh³ hnoh² jmúh¹³ la³ jáun². Nɨ́¹juáh³ tsá² jlánh¹ quien² ñí¹con² hnoh², hniáuh³² jmu³ tsú² la³jmɨ́¹ lɨ́n³ jan² tsá² tsá¹ñú¹ bíh¹; ja³bí¹ la³ jáun² siáh³, nɨ́¹juáh³ tsá² ho² jáɨ¹³ ñí¹con² náh², hniáuh³² bíh¹ jmu³ tsú² la³jmɨ́¹ jmu² jan² tsá² lɨ́n³ quian²¹.  
\v 27 Hi³ jáun² né³, ¿hin² bíh¹ tsánh² jlánh¹ quien², hí¹ tsá² cua³² hí³ ñí¹ mesa ho³ tsá² jmu² ta²¹ uá¹? ¿Haun¹³ tsá² cua³² hí³ ñí¹ mesa bíh¹ tsá² quien²? Tɨ³la³ jná¹³ zenh² ja¹ ñí¹ tionh¹ hnoh² la³jmɨ́¹ lɨ́n³ jan² tsá² jmu² ta²¹ bíh¹. 
\p  
\v 28 ”Hnoh² tsá² má²lɨ́²tianh³ náh² cu³lɨ²¹ quiúnh¹ jná¹³ ja¹ la³jɨ́³² uu³mí²tsɨ³².  
\v 29 Jáun² la³jmɨ́¹ ca³hiáu³² jná¹³ Ñuh³² hi³ ho² jná¹³ jáɨ¹³, la³ jáun² bíh¹ hiau²¹ jná¹³ siáh³ hnoh²  
\v 30 hi³ cuá¹jmuh³ hnoh² má³² ñí¹ mesa quion²¹ jná¹³, ñí¹ ñí¹jmú²¹ jná¹³ héih³²; hi³ lɨ́¹³ cuá¹tianh³ náh² siáh³ ñí¹ hmá²sɨ¹, hi³ cuá¹quiánh² náh² jú¹ tson² quioh²¹ tá¹ quia³tún³ tsoh³ tsá² *Israel. 
\s1 Jesús juáh³ hi³ nó³² Sí¹mu²¹ Pé¹ tɨ³ có³² 
\r (Mateo 26:31-35; Marcos 14:27-31; Juan 13:36-38) 
\p  
\v 31 Jáun² Jesús ca³juáh³ siáh³: 
\p ―Hnú² Sí¹mu²¹, sá¹nɨ́² jɨe³, *Satanás má²ca³ma³ hnoh² hi³ hnió³ tsú² tu³ jua³ hnoh² la³jmɨ́¹ chi³² tsú² cuú²miih²¹.  
\v 32 Tɨ³la³ jná¹³ má²cá²mɨ́³ ñí¹con² Ñuh³² quián¹³ hnú², hi³ jáun² cu³tí³ tiá² tsa³con² hnú² hi³ táunh²³ hnú² jáun² ta²¹; hi³ jáun² nɨ́¹ má¹cá²jéinh³² jáun² honh² hnú², jmúh¹³ nú² hi³ niau²¹ tiá³ hñu³ tsɨ́³ renh² nú² ñí¹ hná¹ nɨ́². 
\p  
\v 33 Jáun² Sí¹mu²¹ Pé¹ ca³juáh³: 
\p ―Hnú² Tɨ³², má²nio² bíh¹ tiá³ tsɨn³² jná¹³ hi³ ñe¹ quiúnh¹ hnú²; uá¹jinh¹ ñe¹ jná¹³ uá²jaɨ³² hñu³mí¹ñí², hi³ uá¹jinh¹ jún³ jná¹³ siáh³ quiúnh¹ hnú². 
\p  
\v 34 Jáun² Jesús ca³juáh³ siáh³: 
\p ―Hnú² Pé¹, juanh³² jná¹³ ñí¹con² hnú², ta³ ñeh² bíh¹ hi³ hau³ cá¹háu², hnaɨh³² jéin³² juáh¹³ hnú² hi³ tiá² cuóu³² nú² jná¹³. 
\s1 Jmɨ́¹ má²ñí¹chau²¹ jmáɨ¹ huáh² tsɨ́³ quioh²¹ Jesús 
\p  
\v 35 Hi³ jáun² jmɨ́¹jáun² ca³ngáɨ³ siáh³ Jesús ñí¹con² la³jɨ́n³² tsá² hí³, hi³ ca³juáh³: 
\p ―¿Hí¹ zia³² bíh¹ cáun² hi³ ca³lɨ³ hniáuh³² quián¹³ hnoh² jmɨ́¹ cá¹zéi²¹ jná¹³ jáun² hnoh² hi³ cuá¹hléh¹ náh² jáɨ¹³; jmɨ́¹ ca³juánh³² jná¹³ jáun² hi³ tiá² cánh¹³ náh² quɨe³, sa³jun³ cánh¹³ náh² tuh³² hu²¹ má³², sa³jun³ cánh¹³ náh² siáh³ tuh³² tioh³ tanh¹? 
\p Jáun² né³, tsá² hí³ ca³ngáɨ³: 
\p ―Ján¹han²¹, hí¹ cáun² yáh³ tiá² hi³ ca³lɨ³ hniáuh³². 
\p  
\v 36 Jáun² Jesús ca³juáh³ siáh³: 
\p ―Tɨ³la³ má²za¹³ bíh¹ ta³né³², nɨ́¹juáh³ tsá² nióh³² cáun² tuh³² quioh²¹ má³², cuɨ́¹ quián¹³ tsú², jɨ³ quɨe³ siáh³. Nɨ́¹juáh³ zian² tsá² tiá² zia³² mí¹táɨ³ hmu³ tá¹ tun³ jo²¹ quioh²¹, hniáuh³² hnáɨh³² tsú² hmɨh³² cháu³ quioh²¹, hi³ jáun² cuɨ́¹ lia²¹ tsú² cáun² mí¹ñí².  
\v 37 Quí¹ juanh³² jná¹³ ñí¹con² hnoh², hi³ hniáuh³² lɨ³tí³ ñí¹con² jná¹³ la³ cun³ jáɨ¹³ hi³ má²rá¹lɨ́³ jáun² ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³², hi³ juáh³ la³ lá²: “Ca³jmú³ tsáu² hi³ lɨ́n³ tsú² cú²ren² quionh³ tsá² ren² tso³”. Quí¹ ca³la³ jɨ³lɨ³² hi³ rá¹juáh³ ca³tɨn¹ jná¹³, ca³tɨ²¹ lɨ³tí³ bíh¹. 
\p  
\v 38 Jáun² tsá² hí³ ca³juáh³: 
\p ―Tɨ³², lá² zia³² tun³ mí¹ñí² hmu³. 
\p Jáun² Jesús ca³ngáɨ³: 
\p ―¡Cuɨ́¹ lɨ́³ cu³ nɨ́²! 
\s1 Jesús liéinh³² Jméi² ñí¹ lɨ́³ ja¹ hmá² hi³ jná¹ quioh²¹ tsáu², ñí¹ téh²³ tsú² Getsemaní 
\r (Mateo 26:36-46; Marcos 14:32-42; Hebreos 5:7-8) 
\p  
\v 39 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, cua³han³ Jesús, hi³ ngau³ tɨ³ máh³ Olivos la³ cun³ qui³ tan² jmu², la³ má²quionh³ tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con².  
\v 40 Jmɨ́¹ ca³cha³táunh¹ tsú² ñí¹ qui³ tan² jáun² Jesús tsau³², jáun² ca³záɨh³ tsú² tsá² quionh³ hí³ la³ lá²: 
\p ―Mɨ́¹ náh² ñí¹con² Dió³², hi³ jáun² tiá² lɨ́¹ lɨ³can² náh². 
\p  
\v 41 Hi³ jáun² jmɨ́¹jáun² ca³ma³uóunh³² Jesús ca³lá² ñí¹con² tsá² hí³, la³ cun³ ñí¹ chau³² cá² máɨ³ quɨ́n¹ hi³ tón³² tsú². Hi³ jáun² ñí¹ jáun² ca³di³jñí³² hi³ ca³liéinh³² Dió³² la³ lá²: 
\p  
\v 42 ―Hnú² Tia²¹, nɨ́¹juáh³ hi³ hnáuh² hnú², liau¹ tiá³ jná¹³ hi³ ca³tɨ²¹ jmáɨ² tsɨ́h³² hi³ ca³tɨn¹ jná¹³ aɨh²¹, tɨ³la³ ha³ lɨ́² cuɨ́¹ lɨ́¹³ la³ cun³ hi³ hnó³² jná¹³ má¹ná¹, cuɨ́¹ lɨ́¹³ bíh¹ la³ cun³ hi³ hnáuh² hnú². 
\p  
\v 43 Jáun² jmɨ́¹jáun² cuan³ jan² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² hi³ cua³cué² pí³.  
\v 44 Hi³ jáun² tɨ³ jlánh¹ pí³ ca³jmú³ bíh¹ tsú² hi³ ca³liéinh³² Jméi², quí¹hliá² jlánh¹ jmɨ́¹ cuá¹má²tso² tsú² tsɨ́³. Jáun² mí²cho¹ má²ná¹jan² jmɨ² bíh¹ ca³táɨn² ma³ cu³ táh¹ cáh¹ quioh²¹ tsú² la³ tɨ³ hué³². 
\p  
\v 45 Jmɨ́¹ ca³náu² tsú² jáun² ñí¹ jmɨ́¹ cuá¹liéinh³² Jméi² né³, ngah³ tɨ³ ñí¹ tionh¹ jáun² tsá² gáun³ haɨn²¹ hí³ tɨ³ con². Jmɨ́¹ cá¹chánh²¹ tsú² jáun² ñí¹ tionh¹ tsá² hí³ né³, má²ná¹cuóun¹ bíh¹ tsá² hí³, quí¹hliá² má²cá²huóh³² tsú² cun³quionh³ hi³ hlaɨh³ nio² tsɨ́³.  
\v 46 Jáun² Jesús ca³záɨh³ tsá² hí³: 
\p ―¿He³ láɨh³² sa³ ná¹cuóun¹ bíh¹ hnoh²? Má²né³² nú¹ tianh³ náh² hi³ lienh¹ náh² siáh³ Dió³², hi³ jáun² tiá² lɨ́¹³ tánh³² náh² tso³. 
\s1 Má²jan² tsú² Jesús hi³ tson³ 
\r (Mateo 26:47-56; Marcos 14:43-50; Juan 18:2-11) 
\p  
\v 47 Tá¹la³ jmɨ́¹ dí¹hleh³² jáun² bíh¹ Jesús, cuan³ Judas, hi³ má²hí¹quionh³ juóun³² tsáu². Tsá² hí³ jmɨ́¹ lɨ́n³ jan² tsá² quian³tun³ bíh¹; jáun² ca³ja³janh³², hi³ ca³hen³ ñí¹ Jesús.  
\v 48 Jáun² Jesús ca³záɨh³ Judas hí³: 
\p ―¿Hí¹ cun³quionh³ hi³ hen²³ hnú² ñí¹ Jon² Tsá²mɨ³cuóun² jɨenh²¹ nú²? 
\p  
\v 49 Jmɨ́¹ ca³lɨ³tsɨn² jáun² tsá² jmɨ́¹ tionh¹ hí³ quionh³ Jesús hi³ he³ má²lɨ́¹³, jáun² ca³juáh³: 
\p ―Hnú² Tɨ³², ¿tiá¹ quiunh¹³ dí² tsá² nɨ́² cun³quionh³ mí¹táɨ³ hmu³ tá¹ tun³ jo²¹? 
\p  
\v 50 Hi³ jáun² jan² tsá² hí³ ca³jmú³ cu³ ngá¹³ mí¹táɨ³ cuá¹ cuá² chu²¹ quioh²¹ *tsá² má²dí¹hlánh¹ joh¹ mí²tsá² hɨ́en¹.  
\v 51 Tɨ³la³ Jesús ca³juáh³: 
\p ―¡Cuɨ́¹ lɨ́³ cu³ nɨ́²! 
\p Jáun² ca³tí³ dí² cuo² cuá¹ tsá² hí³, jáun² la³.  
\v 52 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³hléh³ Jesús ñí¹con² tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³, jɨ³ tsá² jmu² hí³ hua³hí¹³ cuáh³² chín¹, jɨ³ tsá²daun³² tsá² ná¹ñí¹ juú² nɨ́² siáh³, tsá² ca³cha³táunh¹ hí³ hi³ má²caun³. Hi³ jáun² ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p ―¿Hí¹ má²ñá²taunh²¹ hnoh² hi³ ná¹quiánh¹ náh² mí¹táɨ³ jɨ³ hmá² hi³ jau¹³ náh² jná¹³ hi³ tson³, la³jmɨ́¹ lɨ́³ hi³ jná¹³ bíh¹ jan² tsá² háɨn²?  
\v 53 Jmáɨ¹ ca³la³ jɨ́³², tá¹la³ ca³ñí³² jná¹³ ja¹ ñí¹ tionh¹ hnoh² hñu³ cuáh³² chín¹, hí¹ cu³ jéin³² yáh³ tiá² lɨ́¹ ca³tie² hnoh² cuonh² jmɨ́¹jáun². Tɨ³la³ né³² la³ ca³chó³² jmáɨ¹ quián¹³ hnoh², cáun² jmáɨ¹ ná¹niéih²¹ hi³ tsá² hláɨnh¹ jmu² pin³. 
\s1 Pé¹ juáh³ hi³ tiá² cuóun³² Jesús 
\r (Mateo 26:57-58, 69-75; Marcos 14:53-54, 66-72; Juan 18:12-18, 25-27) 
\p  
\v 54 La³ cun³ jmɨ́¹jáun² ca³jan³ tsú² Jesús tson³ hi³ ca³ñí¹jan² tsú² la³ tɨ³ hñú¹³ tsá² cuá¹lɨ́n³ mí²tsá² hɨ́en¹. Jáun² ngau³ ca³lá² Pé¹ sáh³ chí¹cáɨn² ñí¹ uóunh³.  
\v 55 Jmɨ́¹ ca³cha³táunh¹ tsú² jáun² ñí¹ jáun² né³, ca³jmú³ sɨ́² ñí¹hñú³ jáun². Hi³ jáun² ca³tiánh³ tsú² la³cu³ la³jéin³ sɨ́² jáun². Ja³bí¹ Pé¹ siáh³ ca³cuá³ ja¹ jáun².  
\v 56 Jáun² né³, jan² tsá²mɨ³ lɨ́n³ quian²¹ ñí¹ jáun² ca³jɨ́e³ hi³ cuá¹tón²¹ Pé¹ ja¹ jáun², jáun² ca³jɨ́e³ chí¹tiá³ ñí¹ ñí¹ Pé¹, hi³ ca³juáh³: 
\p ―Ja³bí¹ tsá²ñuh² lá² jmɨ́¹ ngɨ³² quionh³ tsá² ó³². 
\p  
\v 57 Tɨ³la³ Pé¹ ca³záɨh³ tsá² hí³: 
\p ―Hnú² tsá²mɨ³, hí¹juáh³ tiá² cuóun³² yáh³ jná¹³ tsá² ó³². 
\p  
\v 58 Jmɨ́¹ má²cu³lé³ míh¹ jáun² né³, ca³jɨ́e³² siáh³ jan² tsá² siánh³, hi³ jáun² ca³juáh³: 
\p ―Ja³bí¹ hnú² siáh³ jmɨ́¹ ngɨ́h¹ quiúnh¹ tsá² ó³². 
\p Tɨ³la³ Pé¹ né³, tiá² ca³ton³ yáh³, hi³ ca³juáh³: 
\p ―Hnú² tsá²ñuh², jun³juáh¹³ jná¹³ yáh³ hí³. 
\p  
\v 59 Jmɨ́¹ la³ má²cáun² o¹rá¹ jáun² né³, ca³juáh³ siáh³ jan² tsáu²: 
\p ―Cu³tí³ bíh¹ tsá²ñuh² lá² uá²jaɨ³² jmɨ́¹ ngɨ³² quionh³ tsá² ó³², quí¹ tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Galilea bíh¹ la³². 
\p  
\v 60 Tɨ³la³ Pé¹ má¹ná¹, la³ má²juáh³ jáun² bíh¹: 
\p ―Hnú² tsá²ñuh², hí¹juáh³ tiá² ño¹ yáh³ jná¹³ hi³ juáh³ hnú² nɨ́². 
\p Tá¹la³ jmɨ́¹ dí¹hleh³² jáun² bíh¹ Pé¹, ca³hó³ jan² cá¹tsó³.  
\v 61 Jmɨ́¹jáun² ca³jinh³ Tɨ³² Juo¹³ dí², hi³ ca³jɨ́e³ dí² tɨ³ ñí¹ zenh¹ Pé¹. Jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² tsau³ tsɨ́³ Pé¹ la³ cun³ hi³ má²lɨ́²juáh³ jáun² Jesús jmɨ́¹tin²: “Tɨ³ cu³lé³, ñeh² bíh¹ hi³ hau³ cá¹háu², hnú² juáh¹³ hnaɨh³² jéin³² hi³ tiá² cuóu³² nú² jná¹³”.  
\v 62 Jmɨ́¹jáun² cua³han³ Pé¹ tɨ³ cheih³² hi³ ca³ñí¹hó² ñí¹jngɨh³² lɨ́n³². 
\s1 Cónh³² tsú² Jesús cun³ lɨ́³ tsɨ́³ 
\r (Mateo 26:67-68; Marcos 14:65; Juan 18:22-23) 
\p  
\v 63 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, tsá² jmɨ́¹ ná¹jmu² hí³ hua³hí¹³ Jesús ca³cónh³² Jesús cú²nga¹, hi³ ca³quiu³ ca³pan³ dí²;  
\v 64 ca³jnɨ́³ dí² ñí¹ hi³ jáun² ca³záɨh³ dí²: 
\p ―Chí³ jáɨ¹³ neh²¹, hin² tsánh² quiú² po²³ nú². 
\p  
\v 65 Hi³ hliáun³ ñí¹ lɨ́n³² bíh¹ jú¹ hlaɨh³ ca³záɨh³ dí² siáh³. 
\s1 Jesús má²zenh² ta³ ñí¹ tsá² judíos tsá² ná¹ñí¹ 
\r (Mateo 26:59-66; Marcos 14:55-64; Juan 18:19-24) 
\p  
\v 66 Jmɨ́¹ má²já²jnia² jáun² né³, ca³ngɨh³² la³jɨ́n³² tsá²daun³² tsá² ná¹ñí¹ juú², jɨ³ tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³ quionh³ tsá² ná¹lɨ́n³ tɨ³² liei²¹. Jáun² jmɨ́¹jáun² ca³jan³ tsú² Jesús ñí¹ta²¹ ñí¹ ná¹ngɨh³² jáun² la³jɨ́n³² tsá² ná¹quien² hí³. Hi³ jáun² tsá² hí³ ca³ngáɨ³: 
\p  
\v 67 ―Juah²¹ neh²¹, ¿hí¹ tson² hnú² lɨ́n³ Cristo? 
\p Tɨ³la³ Jesús né³, ca³záɨh³ tsá² hí³ la³ lá²: 
\p ―Uá¹ cun³ ca³hɨ́e³ yáh³ jná¹³ hnoh² jú¹ tson², jun³ jáun² yáh³ táunh¹³ hnoh² ta²¹;  
\v 68 hi³ sá¹ cun³ hi³ jmɨ́¹ nga¹ jná¹³ cáun² jáɨ¹³ ñí¹con² hnoh², hí¹juáh³ tiá² ngáɨh¹ bíh¹ hnoh².  
\v 69 Tɨ³la³ nɨ́¹ má¹lɨ³² lá² má¹ná¹, jná¹³ Jon² tsá²mɨ³cuóun², ñí¹ñí²¹ jná¹³ tɨ³ cuá² chu²¹ quioh²¹ Dió³² Tsá² cú² Tsá² juenh². 
\p  
\v 70 Jáun² ca³la³ jɨ³lɨn² tsú² ca³juáh³: 
\p ―¿Hí¹ Jon² Dió³² máh³ hnú²? 
\p Jáun² Jesús ca³ngáɨ³: 
\p ―Ján³, lɨ́n³ jná¹³ la³ cun³ má²lɨ́²juah²¹ hnoh² nɨ́². 
\p  
\v 71 Hi³ jáun² tsá² ná¹ngɨh³² hí³ ca³juáh³ siáh³: 
\p ―He³ láɨh³² sa³ ca³lɨ³í¹ máh³ tsá² zih³² jú¹ tson² hno³ dí², já² má²lɨ́²náɨ¹³ bíh¹ dí² hmóu³² jë¹ tsú². 
\c 23  
\s1 Jesús má²zenh² ta³ ñí¹ Pilato 
\r (Mateo 27:1-2, 11-14; Marcos 15:1-5; Juan 18:28-38) 
\p  
\v 1 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ja³taunh²¹ tsú² ca³la³ jɨ³lɨn², hi³ ja³jan² tsú² Jesús ta³ ñí¹ Pilato.  
\v 2 Ñí¹ jáun² ca³ñí¹hna¹³ tsú², hi³ ca³ñí¹juah²¹: 
\p ―Tsá² lá² má²ca³tsanh²¹ jnoh¹, hi³ hlianh²³ tsú² tsá² zian² hué³² lá² quiú¹³ jnoh¹; hi³ juáh³ tsú² hi³ tiú²uú² ca³tɨ²¹ má¹hmah²¹ jnoh¹ hmah²¹ hi³ chi² *tsá² cuá¹lɨ́n³ mɨ³chí¹ juú² Roma ñí¹con² jnoh¹. Hi³ juáh³ siáh³, hi³ hnga² hí³ bíh¹ néh¹ ja³²lɨ³ quien², hi³ lɨ́n³ Cristo, tsá² lɨ́n³ re²¹. 
\p  
\v 3 Jmɨ́¹jáun² ca³ngáɨ³ Pilato: 
\p ―¿Hí¹ hnú² uá¹ lɨ́n³ nú² Re²¹ juo¹³ tsá² *judíos? 
\p Jáun² Jesús ca³juáh³: 
\p ―Ján³, tson² bíh¹ la³ juáh³ hnú² nɨ́². 
\p  
\v 4 Jáun² Pilato ca³záɨh³ tsá² ná¹lɨ́n³ hí³ mi³jmú³, la³ má²quionh³ la³jɨ́n³² tsá² tionh² ñí¹ jáun²: 
\p ―Hí¹ cáun² yáh³ tso³ quioh²¹ tsá² lá² tiá² choh¹ jná¹³. 
\p  
\v 5 Tɨ³la³ tsá² hí³ má¹ná¹, lɨ³mí¹ tiá³ ca³hléh³ bíh¹, hi³ ca³juáh³: 
\p ―Tsá² nɨ́² jlánh¹ quí² zaɨ³² tsɨ́³ tsáu². Ñí¹ ca³ma³liáu³² tsú² hi³ hɨeh³² tsáu², ca³ma³liáu³² tsú² la³ tɨ³ ja¹ tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Galilea, hi³ ca³hɨ́eh³ siáh³ tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Judea, hi³ ca³la³ tɨ³ lá² siáh³ má²cuan². 
\s1 Jesús má²zenh² ta³ ñí¹ Herodes 
\p  
\v 6 Jmɨ́¹ má²lɨ́²niéi³² jáun² Pilato jáɨ¹³ nɨ́² né³, ca³juáh³: 
\p ―¿Hí¹ tɨ³ Galilea hɨ́n¹³ tsá² lá²? 
\p  
\v 7 Jmɨ́¹ ca³lɨ³ ñi³² tsú² hi³ tson² bíh¹ ñí¹ jáun² hɨ́n¹³ tsú², jáun² ca³zen³ dí² tsú² ñí¹con² Herodes, tsá² cuá¹chín¹ Galilea, quí¹hliá² jmáɨ¹ jáun² ti³tsóh³ jmɨ́¹ cuá³ Herodes hí³ já¹ juú² Jerusalén.  
\v 8 Jmɨ́¹ ca³jɨ́en³² jáun² Herodes Jesús jlánh¹ ca³lɨ³ hiún² lɨ́n³² tsɨ́³; quí¹hliá² má²ngau³² jmáɨ¹ bíh¹ hi³ hu²¹ tsɨ́³ tsú² hi³ jɨ́en³² Jesús. Quí¹hliá² má²ca³náɨ³² tsú² hliáun³ hi³ ca³tɨn¹ Jesús, hi³ jáun² cáun² jmɨ́¹ má²hu²¹ tsɨ́³ hi³ jɨ́e³ cáun² li²¹ bíh¹ tsú² hi³ jmu³ Jesús.  
\v 9 Jáun² hliáun³ lɨ́n³² hi³ ca³ngáɨh³ dí², tɨ³la³ Jesús tiá² hi³ ca³juáh³ hí¹ cáun² yáh³.  
\v 10 Jáun² la³jɨ́n³² mi³jmú³ quionh³ tɨ³² liei²¹ jlánh¹ ca³qui³ ca³chá³ tso³.  
\v 11 Jáun² Herodes ca³jmúh³² Jesús, la³ má²quionh³ hliáu³ joh¹, la³juah²¹ dúh¹ jan² tsá² lɨ́¹ tsáu², hi³ cáun² lɨ́¹ ca³quí² ca³cónh³² dí² cú²nga¹, hi³ ca³quinh³ dí² cáun² hmɨh³² jlánh¹ chú³² jniá³, hi³ ca³jmú³ dí² la³jmɨ́¹ lɨ́³ hi³ quien² lɨ́n³² tsú². Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³chanh³ dí² siáh³ ñí¹con² Pilato.  
\v 12 Hi³ jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² ca³juónh³ Pilato re² quionh³ Herodes, quí¹ jmɨ́¹tin² jmɨ́¹ ná¹háun³ bíh¹ tsú². 
\s1 Má²ma³ngɨ́³ tsú² Jesús 
\r (Mateo 27:15-26; Marcos 15:6-15; Juan 18:39-19:16) 
\p  
\v 13 Hi³ jáun² Pilato ca³ngɨh³ ca³la³ jɨ́n³² tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³, jɨ³ tsá²tan²¹ nɨ́² siáh³, la³ má²quionh³ tsá² juú²,  
\v 14 hi³ ca³záɨh³ dí²: 
\p ―Tsá² cua³jan³² hnoh² lá² ñí¹con² jná¹³, hi³ juáh³ hnoh² hi³ tsá² lá² hlianh²³ tsáu²; tɨ³la³ jná¹³ juanh³² ñí¹con² hnoh² hi³ hí¹ cáun² yáh³ tso³ hi³ chah³² hnoh² quioh²¹ tsá² lá² tiá² lin¹ tsoh¹ jná¹³ jmɨ́¹ lɨ́¹cán³ jná¹³ jáun² jú¹ tson² quioh²¹ tsú² ñí¹ ta³ máh¹ hnoh²,  
\v 15 sa³jun³ Herodes yáh³ tsoh³ siáh³. Hi³ jáun² dá² ñí¹con² jná¹³ bíh¹ lɨ́²chanh³ tsú² siáh³ tsá² lá². Já² tiá² lin¹ zia³² yáh³ he³ ca³tɨ²¹ jún³ tsá² lá².  
\v 16 Jɨ́³²la³ ti³ quiú¹pan²¹ bíh¹ jná¹³ tsú² ca³lá², hi³ jáun² má¹jáun² lion¹ jná¹³.  
\v 17 [Quí¹ tá¹la³ jmu² jáun² tsá² judíos jmáɨ¹ quioh²¹, ca³tɨn¹ Pilato hi³ lión³² jan² tsá² tson³, quí¹hliá² la³ jáun² jmɨ́¹ ná¹ngɨ²³ tsú².]  
\v 18 Tɨ³la³ la³jɨ́n³² tsá² ná¹ngɨh³² hí³ ca³tɨ³ ca³hóh³² tiá³ lɨ́n³², hi³ ca³juáh³: 
\p ―¡Cuɨ́¹ jún¹³ tsá² nɨ́², hi³ jáun² cuɨ́¹ liáun¹³ Barrabás! 
\p  
\v 19 Tsá² jmáɨ² hí³ Barrabás jmɨ́¹ cuá¹tson³ hñu³mí¹ñí², quí¹ cun³ñí¹ hi³ ca³ma³can² tsáu² hi³ tiánh³² tiá³ siaun³² já¹ juú² Jerusalén, hi³ ca³jngɨh³ siáh³ tsáu².  
\v 20 Tɨ³la³ Pilato má¹ná¹, jmɨ́¹ hnió³ bíh¹ lión³² Jesús, hi³ jáun² jmɨ́¹ ca³liéinh³² dí² siáh³ tsá² hí³.  
\v 21 Tɨ³la³ tsá² ná¹ngɨh³² hí³ má¹ná¹, tɨ³ lɨ³mí¹ tiá³ ca³tɨ³ ca³hóh³² bíh¹, hi³ ca³juáh³ siáh³: 
\p ―¡Cuɨ́¹ taun¹ tsá² nɨ́² crei²¹! ¡Cuɨ́¹ taun¹ tsá² nɨ́² crei²¹! 
\p  
\v 22 Jáun² ñí¹ má²hnaɨh³² jéin³² ca³juáh³ siáh³ Pilato la³ lá²: 
\p ―Tɨ³la³ ¿he³ dá² hi³ hlaɨh³ má²ca³jmú³ tsú² né³? Quí¹ hí¹ cáun² yáh³ tso³ quioh²¹ tsú² tiá² lin¹ tsoh¹ jná¹³ hi³ juáh¹³ hi³ ca³tɨn¹ tsú² jún³. Cáun² cuɨ́¹ pan²¹ jná¹³ tsú², hi³ jáun² má¹jáun² lion¹ jná¹³. 
\p  
\v 23 Tɨ³la³ la³ má²ná¹tɨ́² ná¹hóh³² jáun² bíh¹ tsú², hi³ ná¹hiú² ná¹mɨ³² hi³ taun³ Jesús crei²¹; ca³la³ ñí¹ ca³lɨ³ quien² hi³ ná¹juáh²³ tsú² jáun².  
\v 24 Hi³ jáun² cáun² ca³jmú³ bíh¹ cú²jueh³² Pilato la³ cun³ hi³ ná¹hiú² ná¹mɨ³² jáun² tsá² hí³.  
\v 25 Hi³ jáun² Barrabás tsá² tɨ³² hí³ tsɨ́³ bíh¹ tsú² ca³lión³², tsá² ca³ma³can² hí³ tsáu² hi³ tónh³² tiá³ siaun³², tsá² ca³jngɨh³ hí³ tsáu². Jáun² Jesús bíh¹ ca³jɨenh³ dí² hi³ jmúh³² tsú² la³ cun³ hi³ hnió³ tsú² jmúh³². 
\s1 Má²ton³ tsú² Jesús crei²¹ 
\r (Mateo 27:32-44; Marcos 15:20-32; Juan 19:17-27) 
\p  
\v 26 Jmɨ́¹ jáun² ca³jan³ tsú² Jesús hi³ má²já²ton³ dí² crei²¹, hi³ jáun² hú¹ juɨ³² jáun² né³, ca³zanh³ tsú² jan² tsá²ñuh² tsá² juú² Cirene, tsá² jmáɨ² Sí¹mu²¹, hi³ jmɨ́¹ má²cuá¹hen² já¹ juú²; hi³ jáun² ca³di³quian³ dí² Sí¹mu²¹ hí³ jmáɨ¹ hi³ cán³ crei²¹ hi³ jmɨ́¹ quian³² jáun² Jesús. 
\p  
\v 27 Hi³ jáun² juóun³² lɨ́n³² bíh¹ tsáu² ja³taunh²¹ cu³chin¹, hi³ juóun³² lɨ́n³² siáh³ tsá²mɨ³ hí¹hóh³², hi³ hí¹ho² hi³ ca³tɨn¹ Jesús.  
\v 28 Tɨ³la³ Jesús ca³jɨ́e³ tɨ³ ñí¹ hí¹já²táunh¹ jáun² tsá² hí³, hi³ ca³juáh³: 
\p ―Hnoh² tsá²mɨ³, tsá² Jerusalén lá², ha³ lɨ́² uó² náh² hi³ ca³tɨn¹ jná¹³. Uo³ náh² hi³ ca³tɨn¹ náh² hmóu³² bíh¹, jɨ³ hi³ ca³tɨn¹ jónh³² náh² nɨ́² siáh³.  
\v 29 Quí¹ chau²¹ jmáɨ¹ hi³ juáh³ tsáu²: “Hen³ ma³ jmɨ́¹ ren² tsá² tiá² jon² zian², tsá² cónh³ tiá² dáɨn² ca³can³, tsá² cónh³ tiá² dáɨn² ca³tiunh³”.  
\v 30 Hi³ jáun² jmáɨ¹ jáun² hléh³² tsáu², hi³ záɨh³² máh³: “Cuɨ́¹ quɨh²¹ nú² ñí¹ quiú¹³ jnoh¹”; hi³ záɨh³² tsú² siáh³ ñí¹ lɨ́³ tsɨ³cuánh²: “Cuɨ́¹ jlaɨn²¹ jnoh¹ hnú²”.  
\v 31 Quí¹ nɨ́¹juáh³ ta³bí¹ ñí¹con² jná¹³ tsá² lɨ́n³ ná¹ la³jmɨ́¹ lɨ́³ cáun² hmá² réh¹ yáh³ má²ná¹jmu² tsá² *romanos la³ lá², tiá¹³ bíh¹ tiá³ ñí¹con² hnoh² tiá² jmu³ tsú², hnoh² tsá² juú² Jerusalén lá², tsá² ná¹lɨ́n³ náh² la³jmɨ́¹ lɨ́³ hmá² má²quiéin². 
\p  
\v 32 Ja³bí¹ ca³jan³ tsú² siáh³ gon³ tsá² ca³jmú³ tso³ jueh³², hi³ jngɨh³ tsú² cu³tsa³² quionh³ Jesús.  
\v 33 Jmɨ́¹ ca³cha³táunh¹ tsú² jáun² tsɨ³ máh³ míh¹ téh²³ tsú² jáun² máh³ Mú³² Chí¹ Tsáu², ñí¹ jáun² ca³ton³ tsú² Jesús crei²¹, la³ má²quionh³ tsá² gon³ hí³, jan² tɨ³ cuá² chu²¹, hi³ jan² tɨ³ cuá² cáun¹ siáh³.  
\v 34 Hi³ jáun² tá¹la³ má²chí¹tón²¹ jáun² Jesús crei²¹, ca³juáh³: 
\p ―Tia²¹, juenh² jmu³ honh² quioh²¹ tsá² lá², quí¹ cáun² hi³ tiá² ñi³² bíh¹ tsú² ná¹jmu². 
\p Hi³ jáun² hliáu³ tsá² jmɨ́¹ tionh¹ hí³ ñí¹ jáun² né³, ca³chí² jáɨ¹³, hi³ jáun² jɨ́e³ dí² nɨ́¹juáh³ hin² joh¹³ ha¹ Jesús.  
\v 35 Tsá² jmɨ́¹ tionh¹ có³² jáun² né³, jmɨ́¹ ná¹jɨ́en³² Jesús. Hi³ tsá²tan²¹ né³, ca³hléh³ hlaɨh³ quioh²¹ Jesús, hi³ juáh³ la³ lá²: 
\p ―Ca³lión³² bíh¹ tsá² nɨ́² tsá² siánh³; jáun² ta³né³² né³, cuɨ́¹ lión²¹ siáh³ hnga² neh²¹, nɨ́¹juáh³ tson² bíh¹ cu³tí³ lɨ́n³ tsú² Cristo, Tsá² ca³quianh³ Dió³². 
\p  
\v 36 Ja³bí¹ hliáu³ siáh³ ca³cónh³² cú²nga¹ Jesús, hi³ ca³jen³ dí² mu² má²zéih¹ lɨ́n²¹ quioh²¹ mɨ³ uóun²jɨeh¹³;  
\v 37 hi³ ca³záɨh³ dí² siáh³: 
\p ―Nɨ́¹juáh³ tson² cu³tí³ hnú² lɨ́n³ Re²¹ Juo¹³ tsá² judíos, jáun² né³, lion¹ hnú² huen² neh²¹. 
\p  
\v 38 Hi³ jáun² hná¹³ crei²¹ jáun² jmɨ́¹ chí¹tón²¹ huéh³ hi³ juáh³: “Tsá² Lá² Lɨ́n³ Re²¹ Juo¹³ Tsá² Judíos”. [Huéh³ jáun² jmɨ́¹ lɨ́³ jú¹ *griego, jú¹ *latín, jɨ³ jú¹ *hebreo nɨ́² siáh³.] 
\p  
\v 39 Hi³ jáun² jan² tsá² ná¹tón²¹ hí³ crei²¹ né³, ca³hléh³ hlaɨh³ quioh²¹ Jesús, hi³ ca³juáh³: 
\p ―Nɨ́¹juáh³ tson² hnú² la³ lɨ́n³ Cristo, lion¹ hnú² huen² neh²¹, hi³ jáun² má¹jáun² liau¹ nú² siáh³ jnoh¹. 
\p  
\v 40 Tɨ³la³ ñí¹ tsá² jan² hí³ má¹ná¹, tiá³ bíh¹ ca³liéinh³² tsá² jan² hí³, hi³ ca³juáh³: 
\p ―¿Há¹ tiá² juénh² hnú² Dió³²? Já² cá²re² má²ta³tsa¹ bíh¹ dí² héih³².  
\v 41 Tɨ³la³ tsá² lá² má¹ná¹, hí¹ cáun² yáh³ tiá² lin¹ hi³ ca³jmú³. Tɨ³la³ jnoh¹ né³, zia³² jáɨ¹³ bíh¹ hi³ ná¹má²tso¹ dí² tsɨ³², quí¹ cun³ñí¹ hi³ ná¹má²hmah²¹ dí² tso³ hi³ ca³jmú¹³ bíh¹. 
\p  
\v 42 Hi³ jáun² ca³záɨh³ dí² siáh³ Jesús: 
\p ―Hnú² Jesús, cháu¹ hnú² honh² quion²¹ jná¹³ nɨ́¹ má¹cá²chó³² jmáɨ¹ hi³ ñi³hauh³² hnú² jáɨ¹³. 
\p  
\v 43 Jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ Jesús tsá² hí³: 
\p ―Jú¹ tson² cu³tí³ juanh³² jná¹³, hi³ né³² cuá¹ñíh³ hnú² quiúnh¹ jná¹³ ñí¹ chu²¹ ñí¹ má²nio² tie³. 
\s1 Jmɨ́¹ jun¹ Jesús 
\r (Mateo 27:45-56; Marcos 15:33-41; Juan 19:28-30) 
\p  
\v 44 Hi³ jáun² jmɨ́¹ má²tí³ cun³ chi³hiú² né³, ca³nieh² tá¹ cáun² hué³², ca³la³ ñí¹ tɨ́³ la³nió¹ hnɨ³² tɨ³ ca³hláu³.  
\v 45 Jmɨ́¹ ca³nieh² jáun² hiú² né³, ca³zen³ tɨ³ tun³ zaɨnh²¹ hmɨh³² hi³ jmɨ́¹ hí¹jnáɨ²³ ñí¹ jlánh¹ hɨ́en¹ hñu³ cuáh³² chín¹.  
\v 46 Hi³ jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² ca³hóh³² Jesús tiá³ lɨ́n³², hi³ ca³juáh³: 
\p ―Tia²¹, jo³cuonh² hnú² cuɨ́¹ nio² jmɨ́²chí³ quion²¹ jná¹³. 
\p Jmɨ́¹ má²lɨ́²juáh³ jáun² la³ nɨ́² né³, jun³. 
\p  
\v 47 Jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ jáun² hliáu³ tsá² chín¹ tsá² *romano hi³ lɨ³ la³ jáun² né³, ca³ma³quien² Dió³², hi³ ca³juáh³: 
\p ―Tson² bíh¹ cu³tí³, tiá² tso³ la³ ca³jmú³ yáh³ tsá² nɨ́². 
\p  
\v 48 Jmɨ́¹ má²lɨ́²jɨ́e³ jáun² la³jɨ́n³² tsá² ná¹ngɨh³² hí³ ñí¹ jáun² hi³ lɨ³ la³ jáun², jmɨ́¹jáun² já¹tanh²¹ ca³la³ quí² quien² ñí¹ tsɨ́³.  
\v 49 Tɨ³la³ la³jɨ́n³² tsá² jmɨ́¹ cuóun²¹ hí³ Jesús má¹ná¹, jɨ³ tsá²mɨ³ tsá² má²ca³ñi³táunh¹ cu³hna²¹ tsú² ca³la³ tɨ³ hué¹³ Galilea, lɨ́¹ ca³ta³ná¹jɨ́e²³ ñí¹ uóunh³ bíh¹. 
\s1 Jmɨ́¹ já¹haun³ Jesús 
\r (Mateo 27:57-61; Marcos 15:42-47; Juan 19:38-42) 
\p  
\v 50 Jáun² jmɨ́¹jáun² jmɨ́¹ zian² jan² tsá² jmáɨ² Sé³², tsá² chun¹, tsá² tɨ³² tsɨ́³ jmáh³la³ hi³ chu²¹. Tsá² hí³ jmɨ́¹ quionh³ tsá² ná¹lɨ́n³ ta²¹ hi³ chín¹;  
\v 51 tɨ³la³ tsá² hí³ má¹ná¹, tiá² ca³jmú³ yáh³ cá²hon³ quionh³ tsá² ñí¹ hná¹ jáun². Tsá² hí³ né³, jan² tsá² zian² juú² Arimatea hɨ́n¹³ tɨ³ Judea bíh¹, hi³ jmɨ́¹ má²jan³² hi³ lɨ³ lin¹ hin² tsánh² má²ca³hión³² Dió³² hi³ hau³ jáɨ¹³.  
\v 52 Hi³ jáun² Sé³² hí³ bíh¹ ñéi¹ hi³ ca³ñí¹ma¹³ hla¹ Jesús ñí¹con² Pilato.  
\v 53 Jmɨ́¹ má²lɨ́²sión³² tsú² jáun² hla¹ né³, ca³tsáɨnh³² tsú² cáun² hmɨh³² jmuh³ tiáu²; hi³ jáun² ca³ñí¹hón²¹ dí² hñu³ tá²hláu² quioh²¹ hi³ jmɨ́¹ má²ca³hó³ dí², ñí¹ hí¹ jan² hla¹ tiá² jmɨ́¹ má²ca³tanh² tsú².  
\v 54 Jmáɨ¹ jáun² jmáɨ¹ hi³ jmu² tsá² judíos hua³jan²¹ la³jɨ́³² hi³ hniáuh³² quioh²¹ *jmáɨ¹ hi³ tionh² tsú² tie³. Quí¹ jmɨ́¹ má²ca³hláu³ lɨ́n³² bíh¹, má²ja³quián³ lɨ³liau³ cu³tí³ bíh¹ jmáɨ¹ jáun². 
\p  
\v 55 Hi³ jáun² tsá²mɨ³, tsá² jmɨ́¹ quionh³ hí³ Jesús jmɨ́¹ cuá¹han³ Galilea ja³taunh²¹ cu³chin¹ hi³ ca³ñí¹jɨ́e¹³ ñí¹ já¹haun³ Jesús, nɨ́¹juáh³ ha³ lánh³ quión³² tsú² hla¹.  
\v 56 Jmɨ́¹ ca³cha³tánh¹ tsú² jáun² hñú¹³ né³, ca³jmú³ hua³jan²¹ háu² má²ró³² jɨ³ no¹ má²ró³² nɨ́² siáh³. Jmɨ́¹ cá¹chó²¹ jáun² jmáɨ¹ nio² tie³ né³, ca³tiánh³ bíh¹ tsú² tie³ la³ cun³ hi³ rá¹juáh³ liei²¹. 
\c 24  
\s1 Jmɨ́¹ ca³jenh¹³ Jesús 
\r (Mateo 28:1-10; Marcos 16:1-8; Juan 20:1-10) 
\p  
\v 1 Jmáɨ¹ hi³ ca³lɨ³liau³ jáun² sɨ́²ma¹ná¹, ja³taunh²¹ siáh³ tsá²mɨ³ hí³ hú²niéi² lɨ́n³² ñí¹ ca³ñí¹hón²¹ tsú² jáun² Jesús, hi³ má²ná¹quian³² hi³ má²ró³² má²ca³jmú³ jáun² hua³jan²¹. [Ja³bí¹ zian² ma³ jan² tsá²mɨ³ siánh³ siáh³ ca³ñí¹quionh¹³ tsá² hí³.]  
\v 2 Jmɨ́¹ ca³cha³táunh¹ tsú² jáun² ho³ tá²hón³² né³, ca³jɨ́e³ tsú² hi³ tiú²uú² dí¹jnáɨ²³ yáh³ quɨ́n¹ ho³ tá²hón³² jáun², quí¹ tɨ³ có³² bíh¹ la³ má²lɨ́²lɨ́h³ tsú².  
\v 3 Jáun² ca³taunh³ tsú² hñu³ tá²hón³² jáun², tɨ³la³ tiá² tsanh²¹ yáh³ tsú² hla¹ Jesús Tɨ³² Juo¹³ dí².  
\v 4 Tá¹la³ má²ná¹hɨ³² lɨ́n³² jáun² tsɨ́³ tsú² né³, ca³jɨ́en³² gon³ tsá²ñuh² quih³² hmɨh³² tiáu² zɨ́n³ lɨ́n³² hi³ tionh² có³² jáun².  
\v 5 Jáun² tsá²mɨ³ hí³ né³, ca³yá²han¹ lɨ́n²¹ bíh¹, jáun² cáun² ca³hiéih³ hué³² bíh¹ tsú² ñí¹. Jáun² tsá²ñuh² hí³ né³, ca³juáh³: 
\p ―¿He³ láɨh³² sa³ ñí¹ ca³tɨn¹ tsá² má²cá²tsan³ yáh³ hnah²³ hnoh² jan² tsá² zian²?  
\v 6 [Ha³ tiú²uú² hin² zian² yáh³ ñí¹ lá², tsá² má²ca³jenh¹³ bíh¹ hí³.] Cháu¹ náh² tín² honh² jáɨ¹³ hi³ ca³juáh³ tsú² jáun² tá¹la³ jmɨ́¹ cuá³ tsú² jáun² Galilea,  
\v 7 hi³ ca³juáh³ tsú² jáun² la³ lá²: “Ca³tɨn¹ Jon² tsá²mɨ³cuóun² hi³ jɨenh³ tsú² ñí¹con² tsá² jmu² tso³, hi³ lɨ³ hniáuh³² siáh³ ton³ tsú² ñí¹ crei²¹, hi³ ñí¹ cá²hnɨ́² jmáɨ¹ jáun² né³ ca³tɨn¹ jenh¹³”. 
\p  
\v 8 Hi³ jáun² jmɨ́¹jáun² ca³chau³ tsá²mɨ³ hí³ tsɨ́³ jáɨ¹³ hi³ ca³juáh³ jáun² Jesús jmɨ́¹tin².  
\v 9 Jmɨ́¹ má²cuá²tanh²¹ tsú² jáun² hi³ ñí¹jɨ́e¹³ tá²hón³² né³, ca³chá³ ñí¹con² tsá² quian³jan² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² Jesús, jɨ³ ñí¹con² la³jɨ́n³² tsá² ñí¹ hná¹ jáun² nɨ́² la³ cun³ hi³ má²lɨ́²jɨ́e³, jɨ³ hi³ má²lɨ́²niéi³².  
\v 10 Tsá²mɨ³ tsá² ca³ñí¹can³² hí³ jáɨ¹³ jáun² ñí¹con² tɨ³² tsá² quian³² hí³ jë¹ Dió³², jmáɨ²: Má²réi³ tsá² ja³ juú² Magdalá, mɨ́¹ Juánh³, Má²réi³ mí¹ziú¹³ Jacobo, jɨ³ tsá²mɨ³ siánh³ siáh³.  
\v 11 Tɨ³la³ tɨ³² tsá² quian³² hí³ jë¹ Dió³² má¹ná¹, tiá² ta²¹ ca³taunh³ yáh³ jë¹ tsá²mɨ³ hí³, quí¹hliá² ca³lɨ́n¹³ tsú² hi³ lɨ́¹ ca³lɨ³can² bíh¹ tsá²mɨ³ hí³. 
\p  
\v 12 Tɨ³la³ cun³ jáun² la³juɨ³² ca³náu² bíh¹ Pé¹ hi³ ngau³ cú²hé² hi³ ja³jɨ́e³ tá²hón³². Jmɨ́¹ cá¹chó²¹ tsú² jáun² né³, ca³jmú³ hí¹sian², hi³ ca³jáɨh³ ñí¹ tɨ³ ñéih³, jáun² ca³jɨ́e³ tsú² hi³ tɨ³ có³² bíh¹ má²nio² hmɨh³² tiáu² hi³ jmɨ́¹ tsaɨnh³² jáun² hla¹ Jesús. Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ngah³ hñú¹³, ca³la³ má²hí¹tsá²cáun² lɨ́n³² tsɨ́³ ca³tɨ²¹ la³ cun³ hi³ má²lɨ³² jáun². 
\s1 Jmɨ́¹ hí¹tsá²táunh¹ gon³ tsáu² juɨ³² juú² Emaús 
\r (Marcos 16:12-13) 
\p  
\v 13 Ja³bí¹ jmáɨ¹ jáun² siáh³ ja³taunh²¹ gon³ tsá² hí³ cáun² juú² jmáɨ² Emaús. Juú² jáun² tí³ cun³ quia³cáun² kilómetros tɨ³la³ uóunh³ hi³ tionh² tsú² já¹ juú² Jerusalén.  
\v 14 Jáun² ca³chon¹ tsú² jáɨ¹³ tá¹la³ hí¹tiáunh¹ jáun² juɨ³², hi³ ca³juónh³ tsú² ca³tɨ²¹ la³jɨ́³² hi³ má²lɨ³² jáun².  
\v 15 Tá¹la³ jmɨ́¹ hí¹chon¹ tsú² jáun² jáɨ¹³ né³, ngau³ Jesús má²janh² ñí¹ hí¹tsá²táunh¹ tsá² hí³, jáun² ngau³ dí² cu³tsa³² quionh³ tsá² hí³.  
\v 16 Tɨ³la³ uá¹jinh¹ ca³jɨ́en³² tsú² tsá² cuá¹ja³² hí³ quionh³, cun³ jáun² ta²¹ lɨ³ bíh¹ hi³ tiá² ca³lɨ³tsɨn² tsú² hi³ Jesús bíh¹ tsá² hí³.  
\v 17 Hi³ jáun² Jesús ca³ngáɨh³ tsá² hí³: 
\p ―¿He³ nɨ³² hí¹juónh³² hnoh²? 
\p Jáun² jmɨ́¹jáun² ca³ta³tonh¹ tsú² hú¹ juɨ³², hi³ má²ná¹haɨ²¹ hlaɨh³ tsɨ́³.  
\v 18 Hi³ jáun² jan² tsá² hí³, tsá² jmáɨ² Cleofas, ca³ngáɨ³, hi³ ca³juáh³: 
\p ―¿Hí¹ huen² tán¹ nɨ́² uá¹ hnú² tsá² tiá² ca³lɨ³ ñíh¹ nú² la³jɨ́³² hi³ má²lɨ³² já¹ juú² Jerusalén cháu³ jau³ nɨ́², tá¹la³ hi³ ñéi¹ nú² nɨ́²? 
\p  
\v 19 Hi³ jáun² Jesús ca³ngáɨ³: 
\p ―¿He³ má²lɨ³² dúh¹? 
\p Hi³ jáun² tsá² hí³ ca³juáh³ siáh³: 
\p ―Zia³² hi³ má²lɨ³² ñí¹con² jan² tsá² jmáɨ² Jesús, tsá² ja³ juú² Nazaret. Tsá² hí³ tɨ́² lɨ́n³ jan² *tɨ³² jë¹ Dió³², tsá² tɨ́² jmu² hua³jueh³², hi³ ca³la³ hi³ pin³ lɨ́n³² jáɨ¹³ quioh²¹ tsú² tɨ́² hleh³²; jan² tsá² tɨ́² hniau³ lɨ́n³² Dió³², jɨ³ tsá²mɨ³cuóun² nɨ́².  
\v 20 Tɨ³la³ tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³ má¹ná¹, la³ má²quionh³ tsá²tan²¹, ca³ma³tsón¹³ bíh¹ tsá² hí³, hi³ ca³ñí¹jɨenh¹³ dí² tsá² hí³ ñí¹con² tsá² *romanos tsá² chín¹; hi³ jáun² tsá² hí³ jngɨh³ Jesús, hi³ jáun² ca³ton³ tsú² crei²¹.  
\v 21 Jnoh¹ jmɨ́¹ má²hu²¹ tsɨ́³ hi³ tsá² hí³ jmɨ́¹ liáu²¹ dí² tsá² *Israel. Tɨ³la³ ta³né³² má²tí³ hnɨ³² jmáɨ¹ hi³ ca³lɨ³ la³ jáun².  
\v 22 Tɨ³la³ zian² tsá²mɨ³, tsá² ja¹ hmóu²¹ jnoh¹, hi³ cuɨ́²ñí¹jɨ́e¹³ tá²hón³² jmɨ́¹ hú²niéi² lɨ́n³². Jmɨ́¹ cuá¹tanh²¹ tsú² jáun² né³, lɨ́²jmú³ tsú² hi³ tsa³cáun² lɨ́n³² tsɨ́³ jnoh¹,  
\v 23 quí¹ lɨ́²chá³² tsú² hi³ tiá² hla¹ tsanh²¹ yáh³, hi³ jɨ́³²la³ tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² bí¹ néh¹ ca³jnia³ jéinh³² dí², hi³ lɨ́²juáh³ hi³ zian² bíh¹ néh¹ Jesús.  
\v 24 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, cuɨ́²ñí¹jɨ́e¹³ siáh³ ma³ jan² tsá² quiúnh¹ jnoh¹ tá²hón³² jáun², hi³ jáun² la³ cun³ rón³² hi³ má²lɨ́²juáh³ jáun² tsá²mɨ³ hí³ bíh¹ lɨ́²jɨ́e³ tsú² siáh³, tɨ³la³ tiá² Jesús ca³jenh² yáh³ tsú² má¹ná¹. 
\p  
\v 25 Jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ Jesús tsá² hí³ la³ lá²: 
\p ―¡Jlánh¹ tiá² niuh¹ hnoh²! ¿Hín² máh³ jmáɨ¹ táunh¹³ hnoh² ta²¹ la³jɨ́³² jáɨ¹³ hi³ ca³juáh³ jáun² la³jɨ́n³² tsá² ca³lɨn³ hí³ tɨ³² jë¹ Dió³² jmɨ́¹tin²?  
\v 26 ¿Há¹ tiá² jmɨ́¹ hniáuh²¹ hi³ ma³tso² Tsá² lɨ́n³ Cristo tsɨ́³ la³ jáun² dúh¹; ñeh² bíh¹ hi³ lɨ³jnia² hi³ quien² tsú²? 
\p  
\v 27 Hi³ jáun² jmɨ́¹jáun² ca³jmú³ Jesús na²¹ la³jɨ́³² jáɨ¹³ hi³ rá¹juáh³ jáun² ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³² hi³ ca³tɨn¹ tsú² hnga². Jáun² ñí¹ Sí² quioh²¹ hla¹ Moisés tín² ca³ma³liáu³² tsú² hi³ jmu² na²¹; jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³chá³ siáh³ la³jɨ́³² jáɨ¹³ hi³ rá¹tioh³ jáun² ñí¹ Sí² quioh²¹ la³jɨ́n³² tsá² ca³lɨn³ hí³ tɨ³² jë¹ Dió³² jmɨ́¹tin². 
\p  
\v 28 Jmɨ́¹ ca³cha³táunh¹ tsú² jáun² juú² ñí¹ tsa³táunh¹, jmɨ́¹jáun² ca³jmú³ Jesús la³jmɨ́¹ lɨ́³ hi³ cáun² tsó³² bíh¹ tɨ³ chí¹ján³.  
\v 29 Tɨ³la³ tsá² hí³ jlánh¹ chí¹tson³ ca³chan³ Jesús, hi³ ca³záɨh³ dí²: 
\p ―Ñí³ dá² quiúnh¹ jnoh¹; já² má²ca³hláu³ bíh¹, já² má²ñí¹zɨ³² bíh¹ dá² la³². 
\p Hi³ jáun² né³, ca³cuá³ bíh¹ Jesús quionh³ tsá² hí³.  
\v 30 Jmɨ́¹ má²cuá³ tsú² jáun² ñí¹ mesa cu³tsa³² quionh³ tsá² hí³ né³, ca³can³ cáun² hí¹miih²¹, jáun² ca³ma³hɨen²¹ dí²; jmɨ́¹jáun² ca³tsunh³ dí² siáh³, hi³ ca³cuéh³ dí² tsá² hí³.  
\v 31 Hi³ jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² ca³niá³ ñí¹ tsá² hí³ hi³ ca³lɨ³ cuóun³² tsú² siáh³ Jesús. Tɨ³la³ la³ cun³ jmɨ́¹jáun² bíh¹ ca³yéin² Jesús.  
\v 32 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, hi³ jan² hi³ jan² bí¹ tsú² ca³záɨh³ raɨnh²¹: 
\p ―¿Haun¹³ juáh¹³ re² lɨ́n³² bíh¹ tɨ́³ tsɨ́³ dí² jáɨ¹³ hi³ lɨ́²hléh³² tsú² jáun² jmɨ́¹ hí¹jau³² dí² jáun² hú¹ juɨ³² dúh¹, jmɨ́¹ lɨ́¹jmú³ tsú² jáun² na²¹ jáɨ¹³ hi³ rá¹tioh³ ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³²? 
\p  
\v 33 Hi³ jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² bíh¹ já¹tanh²¹ tsú² tɨ³ já¹ juú² Jerusalén. Hi³ jáun² ñí¹ jáun² ca³jenh² tsú² tá¹ quian³jan² tsá² lɨ́n³ hí³ *tɨ³² tsá² quian³² jë¹ Dió³², quionh³ tsá² siánh³ siáh³.  
\v 34 Hi³ jáun² tsá² ná¹ngɨh³² hí³ ca³juáh³: 
\p ―¡Tson² bíh¹ cu³tí³ ca³jenh¹³ Tɨ³² Juo¹³ dí², quí¹ ja³bí¹ ñí¹con² Sí¹mu²¹ Pé¹ yáh³ lɨ́²ma³jnia³² tsú² má²hmáɨ³! 
\p  
\v 35 Hi³ jáun² tsá² gon³ hí³ né³, ca³chá³ la³ cun³ hi³ ca³lɨ³ jáun² hú¹ juɨ³² tá¹la³ jmɨ́¹ hí¹tsá²táunh¹ tsú² jáun², jɨ³ ha³ lánh³ rón³² ca³lɨ³ cuóun³² dí² Jesús jmɨ́¹ ca³tsóh³ jáun² hí¹miih²¹. 
\s1 Jesús má²jnia³² ñí¹con² tsá² haɨn²¹ tɨ³ con² 
\r (Mateo 28:16-20; Marcos 16:14-18; Juan 20:19-23; 1 Corintios 15:5-7) 
\p  
\v 36 Tá¹la³ jmɨ́¹ ná¹cha³² jáun² tsá² gon³ hí³ jáɨ¹³ jáun² bíh¹, ca³ma³jnia³² Jesús cu³diá²jan² la³ lá² ja¹ ñí¹ tionh¹ jáun² tsá² ná¹ngɨh³² hí³, hi³ jáun² ca³záɨh³ dí² tsá² hí³ la³ lá²: 
\p ―Cuɨ́¹ zian² náh² cáun² hi³ re² hi³ tɨn². 
\p  
\v 37 Tɨ³la³ tsá² hí³ má¹ná¹, ca³yá²han¹ lɨ́n²¹ bíh¹, hi³ ca³lɨ́n¹³ tsú² hi³ jan² tsá² le¹ bíh¹ ná¹jɨ́en³².  
\v 38 Tɨ³la³ Jesús ca³juáh³: 
\p ―¿He³ láɨh³² sa³ ná¹juenh²¹ hnoh², hi³ ná¹hɨ³² honh² náh²?  
\v 39 Sá¹nɨ́² jɨe³ hnoh² uón³² jná¹³, jɨ³ tán² jná¹³; jná¹³ bíh¹ la³². Sá¹nɨ́² ñá²tí³ náh² cuonh² quion²¹ jná¹³, jáun² lɨ³ ñíh¹³ náh² hi³ jná¹³ bíh¹ la³². Quí¹ tiá² zia³² yáh³ ngú³ sa³jun³ mú³² quioh²¹ jan² jmɨ́²chí³ la³ cun³ hi³ ná¹jɨ́eh³² hnoh² hi³ zia³² quion²¹ jná¹³. 
\p  
\v 40 Jmɨ́¹ má²lɨ́²juáh³ jáun² la³ nɨ́² tsú², ca³hɨ́eh³ tsá² hí³ cuo² jɨ³ ta³.  
\v 41 Jáun² tsá² hí³ ca³lɨ³ tsah³ lɨ́n³², tɨ³la³ cun³ jáun² tiá² re² jmɨ́¹ ná¹taunh³² bíh¹ tsú² ta²¹ quí¹ cun³ñí¹ hi³ jmɨ́¹ ná¹tsá²cáun² jáun² tsɨ́³. Tɨ³la³ Jesús la³juɨ³² ca³juáh³: 
\p ―¿Zia²¹ ca³lá² má³² hi³ lɨ³ cúh¹³? 
\p  
\v 42 Jáun² tsá² hí³ ca³cué³ ca³lá² quioh²¹ jáh³ jmáɨ² hi³ má²lɨ́²tió³² ñí¹ sɨ́², [la³ má²quionh³ ca³lá² ñí¹ ha²¹ jmɨ́²toh¹ quioh²¹ toh²].  
\v 43 Jáun² ca³héi³ dí² hi³ jáun², hi³ ca³cúh² ta³ ñí¹ tsá² hí³.  
\v 44 Jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ dí² siáh³ tsá² hí³ la³ lá²: 
\p ―Má²ca³lɨ³tí³ bíh¹ ñí¹con² jná¹³ la³ cun³ hi³ ca³juánh³² jná¹³ jáun² jmɨ́¹tin², tá¹la³ ca³ngɨ́³ jná¹³ jáun² quiúnh¹ hnoh². Ca³juánh³² jná¹³ hi³ hniáuh³² lɨ³tí³ la³jɨ́³² la³ cun³ hi³ rá¹juáh³ jáun² ñí¹ liei²¹ quioh²¹ hla¹ Moisés hi³ ca³tɨn¹ jná¹³, ñí¹ Sí² quioh²¹ la³jɨ́n³² tsá² ca³lɨn³ hí³ tɨ³² jë¹ Dió³², jɨ³ ñí¹ Sí² salmos nɨ́² siáh³. 
\p  
\v 45 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³nia³ dí² tsɨ́³ tsá² hí³, hi³ jáun² ngɨ¹³ tsú² la³jɨ́³² hi³ rá¹juáh³ jáun² ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³²,  
\v 46 hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: 
\p ―Ñí¹ Sí² rá¹juáh³ hi³ ca³tɨn¹ tsá² lɨ́n¹³ Cristo ma³tso² tsɨ́³; hi³ nɨ́¹ má¹jun² jáun² né³, ca³tɨn¹ siáh³ jenh¹³ ñí¹ cá²hnɨ́² jmáɨ¹ ja¹ tsá² má²cá²tsan³.  
\v 47 Má¹lɨ³² jáun² né³, tsa³ngáɨ¹ tsáu² jú¹ chú³² cha¹³ tsú², hi³ tsa³juah²¹ tsú² hi³ zia³² uu³i³tso³ quioh²¹ tsá² záɨ³² jmɨ́¹ tsɨ́³, hi³ jinh²¹ tɨ³ ñí¹con² hí³ dí². Hi³ lɨ³ hniáuh³² tsa³táunh¹ tsú² tá¹ cáun² hngá¹máh³, hi³ ma³liáu³² tsú² já¹ juú² Jerusalén lá² tín².  
\v 48 Hnoh² bíh¹ tsá² cuá¹ngáɨ¹ jáɨ¹³ ca³tɨ²¹ hi³ nɨ́².  
\v 49 Sá¹nɨ́² niéi² náh², jná¹³ zein²¹ ñí¹con² hnoh² la³ cun³ lɨ́³ jáɨ¹³ hi³ má²ca³jmú³ jáun² Ñuh³² jná¹³. Tɨ³la³ tianh³ náh² tín² já¹ juú² Jerusalén lá², ca³la³ ñí¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ hián¹³ náh² pí³ hi³ já³² hñu³mɨ³cuú². 
\s1 Jesús tsánh³² hñu³mɨ³cuú² 
\r (Marcos 16:19-20; Hechos 1:9-11) 
\p  
\v 50 Hi³ jáun² Jesús ca³jan³ tsá² hí³ tɨ³ cheih³² juú² jáun², ca³la³ tɨ³ có³² juú² Betania; hi³ jáun² ñí¹ jáun² ca³háɨ³² dí² cuo² hi³ ca³ma³miih² dí² tsá² hí³.  
\v 51 Jáun² la³ má²má²miih² jáun² bíh¹ dí² tsá² hí³, jmɨ́¹ cuá¹han³ dí² ja¹ ñí¹ tionh¹ tsú², hi³ ca³zanh³² dí² tɨ³ hñu³mɨ³cuú².  
\v 52 Jmɨ́¹ má²lɨ́²ma³tsú² ma³jónh³² tsú² jáun² Jesús né³, hiún² lɨ́n³² bíh¹ tsɨ́³ tsú² já¹tanh²¹ tɨ³ já¹ juú² Jerusalén.  
\v 53 Hi³ jáun² tsá² hí³ jmɨ́¹ tɨ́² ngɨh³² cun³ tsa³háu² hñu³ cuáh³² chín¹ quioh²¹ tsá² *judíos, hi³ má²quien² Dió³². [Cun³ nɨ́² bíh¹ tí³ jáɨ¹³.]