\id ACT \h LOS HECHOS DE LOS APÓSTOLES \toc1 Ta²¹ Hi³ Ca³jmú³ Tɨ³² Tsá² Quian³² Jë¹ Dió³² \toc2 LOS HECHOS DE LOS APÓSTOLES \toc3 Hch. \mt1 Ta²¹ Hi³ Ca³jmú³ Tɨ³² Tsá² Quian³² Jë¹ Dió³² \c 1 \p \v 1 Hnú² reh² Tíoh³, sí² la³ñí¹ hi³ ca³cué³ jná¹³ hnú², ñí¹ jáun² ca³chá³ jná¹³ la³jɨ́³² la³ cun³ hi³ ca³jmú³ Jesús, jɨ³ hi³ ca³ma³ta² tsú² nɨ́² siáh³ la³ cun³ jmɨ́¹ ca³ma³liáu³² tsú² tá¹³, \v 2 hi³ ca³la³ tɨ³ ñí¹ ngah²¹ hñu³mɨ³cuú². Ñeh² bíh¹ hi³ tsánh³² tsú² hñu³mɨ³cuú², ca³la³ cun³quiéinh¹ Jmɨ́²chí³ Chun¹ ca³ma³tɨn² tsú² *tɨ³² tsá² quian³² jë¹ Dió³², tsá² ca³quianh³ tsú² hí³ jmɨ́¹tin². \v 3 Jmɨ́¹ má²jun² tsú² jáun² né³, ca³ma³jnia³² hliáun³ jéin³² ñí¹con² tsá² hí³ hi³ tson² bíh¹ zian² dí², hi³ má²ca³jenh¹³. Tá¹la³ ca³ngɨ́³ tsú² jáun² tu³ló³² jmáɨ¹ jmɨ́¹ má²ca³jenh¹³ jáun², hú¹tá¹ ca³ma³jnia³² tsú² hiú² cuóh³² ñí¹con² tsá² hí³, hi³ ca³hɨ́e³ tsú² siáh³ ha³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ tónh³² tsáu² jo³cuo² Dió³². \s1 Jáɨ¹³ hi³ ca³juáh³ Jesús jmɨ́¹ ngah²¹ hñu³mɨ³cuú² \p \v 4 Jáun² ca³chó³² jmáɨ¹ hi³ ca³ngɨh³² siáh³ Jesús quionh³ tsá² hí³, jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ dí² tsú² hi³ tiá² má²lɨ́¹³ huén³² tsú² já¹ juú² Jerusalén. Hi³ ca³juáh³ la³ lá²: \p ―Ján¹ náh² tín² tá¹la³ lɨ³tí³ jáɨ¹³ hi³ ca³jmú³ jáun² Ñuh³² jná¹³, la³ cun³ jáɨ¹³ hi³ má²cá²juáh³² jná¹³ jáun². \v 5 Tson² bíh¹ hla¹ Juan² ca³zion³ tsáu² jmáɨ² cun³quionh³ jmɨ́² jma³, tɨ³la³ tsa³háu² yó³² nɨ́² má¹ná¹, hí³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ hñu³ honh² náh², má¹jáun² bíh¹ má²cáun³ náh² jmáɨ² cun³quionh³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ joh¹ Dió³². \s1 Jesús tsánh³² hñu³mɨ³cuú² \r (Mateo 28:18-20; Marcos 16:15-18; Lucas 24:47-48; Juan 20:21-22) \p \v 6 Jáun² tsá² jmɨ́¹ tionh¹ hí³ quionh³ Jesús ca³ngáɨh³ Jesús, hi³ ca³juáh³ la³ lá²: \p ―Tɨ³², ¿hí¹ má²ta²¹ jmúh¹³ hnú² hi³ lɨ³ chín¹ siáh³ hué³² *Israel, juú²co¹ dí² lá², la³jmɨ́¹ jmɨ́¹ chín¹ jáun² jmɨ́¹tin²? \p \v 7 Jáun² Jesús né³ ca³juáh³: \p ―Tiá² ca³tɨn¹ yáh³ hnoh² hi³ lɨ³ ñíh¹³ hín² jmáɨh¹ ca³tón³ Dió³² Jméi² dí² hi³ lɨ́¹³ la³ jáun², quí¹ jɨ́³²la³ hnga² hí³ bíh¹ ca³tɨn¹ ñi³². \v 8 Tɨ³la³ nɨ́¹ má¹cuán² jáun² Jmɨ́²chí³ Chun¹ hi³ tá¹cua¹³ hñu³ honh² náh² né³, má¹jáun² bíh¹ lɨ³ pin³ náh². Má¹jáun² má²lɨ́¹³ huen¹³ náh² hi³ cuá¹hléh¹ hi³ ca³tɨn¹ jná¹³, já¹ juú² Jerusalén ó³² tín² la³ñí¹, má¹lɨ³² jáun², ñí¹ tiáunh¹ tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Judea, ñí¹ tiáunh¹ tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Samaria nɨ́² siáh³, ca³la³ tɨ³ hué³² ñí¹ uóunh³ lɨ́n³², ca³la³ tá¹ cáun² hngá¹máh³. \p \v 9 Jmɨ́¹ má²lɨ́²juáh³ jáun² Jesús la³ nɨ́² né³, ngah³ hñu³mɨ³cuú², jáun² lɨ́¹ ca³ta³ná¹jɨ́e³² bíh¹ tsá² hí³ lɨ³; jáun² tá¹la³ ná¹jɨ́e²³ jáun² bíh¹ tsá² hí³ ca³quiónh³² Jesús ja¹ jnie², ha³ tiú²uú² cá²jnia³ yáh³. \v 10 Ca³la³ má²ná¹jɨ́e²³ jáun² bíh¹ tsú² chi³cuú² hi³ cuá¹tsanh³² Jesús, hi³ tá¹la³ ná¹jɨ́e²³ tsú² jáun² né³, ca³jnia³ gon³ tsá²ñuh² quih³² hmɨh³² tiáu² ñí¹ tionh¹ tsú² jáun². \v 11 Jáun² tsá² hí³ né³ ca³juáh³ la³ lá²: \p ―Hnoh² tsá² hɨ́n¹³ náh² tɨ³ Galilea, ¿he³ láɨh³² ná¹jɨ́eh³² náh² chi³cuú²? Chau²¹ bíh¹ jmáɨ¹ hi³ jáuh³ siáh³ Jesús la³jmɨ́¹ ngah²¹ ó³² hñu³mɨ³cuú² jmɨ́¹ cuá¹han³ tsú² ja¹ ñí¹ tionh¹ hnoh² lá². \s1 Quianh²³ tsú² Matías hi³ cán³ tá¹³ hla¹ Judas \p \v 12 Jmɨ́¹jáun² ca³son² tsá² hí³ tsɨ³ máh³ téh²³ tsú² Olivos, hi³ ja³tanh²¹ tɨ³ já¹ juú² Jerusalén, juɨ³² jáun² tí³ [cun³ tun³ mei²¹ lɨ́² tɨ³ la³ uóunh³,] la³ cun³ rá¹juáh³ jáun² ñí¹ liei²¹ quioh²¹ tsá² *judíos hi³ lɨ́¹³ ngɨ́³² tsú² *jmáɨ¹ nio² tie³. \v 13 Jmɨ́¹ ca³cha³tánh¹ tsú² jáun² já¹ juú² né³, ca³uú³ ñí¹ má²tenh³ tsɨn¹ hñú³ ñí¹ jmɨ́¹ má²hu²¹ cuo². Ñí¹ jáun² jmɨ́¹ tionh¹ tsú²: Pé¹, Juan², Jacobo, Tre²¹, Pí²liéi¹, Tú¹ma²¹, Bartolomé, Má²téh³, Jacobo jon² Alfeo, Sí¹mu²¹ tsá² ca³lɨ³ quionh³ tsá² cu³ nió³ *Cananista, jɨ³ Judas jon² Jacobo nɨ́² siáh³. \v 14 Jɨ³lɨn² tsá² hí³ jmɨ́¹ ngɨh³² la³jɨ́³² jmáɨ¹ hi³ liéinh³² Dió³² quionh³ tsá¹ dá¹jon²¹ Jesús, quionh³ Má²réi³ mí¹ziú¹³ Jesús, jɨ³ tsá²mɨ³ siánh³ siáh³. \p \v 15 Jmɨ́¹jáun² jmɨ́¹ tín³ tsá² reh² hí³ cun³ hña³láun³ tsɨ²¹ quiún³ tsáu². Hi³ jáun² jmáɨ¹ jáun² ca³náu² Pé¹ ja¹ tsá² reh² dí² hí³, hi³ jáun² ca³juáh³: \p \v 16 ―Hnoh² reh², qui³ cun³ jmɨ́¹ ca³tɨ²¹ lɨ³tí³ bíh¹ jáɨ¹³ hi³ rá¹juáh³ jáun² ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³², la³ cun³ jáɨ¹³ hi³ ca³hléh³ jáun² Jmɨ́²chí³ joh¹ Dió³² má²jun³ né³² cun³quionh³ hla¹ re²¹ Dá²vi²¹ hi³ ca³tɨn¹ hla¹ Judas, tsá² ca³can³ hí³ ñí¹ juɨ³² quionh³ tsá² ca³ma³tson¹³ hí³ Jesús. \v 17 Judas hí³ jmɨ́¹ lɨ́n³ tsá² quiúnh¹ dí², hi³ jmɨ́¹ jmu² ta²¹ la³ jmu³² jnoh¹ lá² ta³né³². \v 18 (Cun³quionh³ hmah²¹ hi³ ca³héi³ jáun² Judas ca³tɨ²¹ ta²¹ hlah³ hi³ ca³jmú³ jáun² ca³lɨ³ hlah²¹ hué³² ñí¹ jun¹ [hi³ hí¹hu²¹ zié³ láɨ¹]; tsá² hí³ dá² ca³tánh³ tɨ³ rá¹hin³ bíh¹, jmɨ́¹jáun² ca³niá³ héin¹ hi³ ca³hué² má¹hmáɨ¹³. \v 19 Jmɨ́¹ ca³lɨ³ ñi³² tsá² juú² Jerusalén hi³ lɨ³ la³ jáun², jmɨ́¹jáun² ca³teh³ tsú² hué³² jáun² Acéldama, la³ cun³ niéih³ Jú¹jma² “Hué³² Jmɨ²”.) \v 20 Quí¹ ñí¹ Sí² Salmos rá¹juáh³ la³ lá²: \q1 Nɨ́² lɨ́¹ cuɨ́¹ zeh¹ hñú¹³, \q1 ha³ lɨ́² hin² cuɨ́¹ lɨ³ zian² tsá² cuá³² ñí¹ jáun². \m Ñí¹ jáun² rá¹juáh³ siáh³: \q1 Tsá² siánh³ bíh¹ hí³ ta²¹ hi³ jmɨ́¹ jmu² tsú². \p \v 21 ”Né³² né³, zian² tsá² quiúnh¹ jnoh¹, tsá² má²ca³ñi³táunh¹ quiúnh¹ jnoh¹ ca³la³ jɨ́³² jmáɨ¹ hi³ ca³ngɨ́³ Jesús quiúnh¹ jnoh¹, \v 22 la³ cun³ jmɨ́¹ ca³zion³ jáun² hla¹ Juan² jmáɨ² Jesús hi³ ca³la³ tɨ³ jmáɨ¹ hi³ ngah³ tsú² hñu³mɨ³cuú². Hniah³ bíh¹ jan² tsá² hí³ hi³ tsa³náu² jáɨ¹³ quiúnh¹ jnoh¹ hi³ tson² bíh¹ ca³jenh¹³ Jesús. \p \v 23 Hi³ jáun² ca³chan³ tsú² gon³ tsáu², jan² tsá² hí³ lɨ́³ hnɨ³² hi³ jmáɨ², jmáɨ² tsú² Sé³², Barsabás, hi³ Justo siáh³, jɨ³ jan² tsá² jmáɨ² Matías nɨ́² siáh³. \v 24 Hi³ jáun² ca³liéinh³² tsú² Tɨ³² Juo¹³ la³ lá²: \p ―Hnú², Tɨ³² Juo¹³ jnoh¹, [Tsá² ñíh³ nú² hñu³mɨ³cuú²,] Tsá² cuɨn² nú² he³ lánh³ rón³² lɨ́³ hñu³ tsɨ́³ tsáu², hɨ́e¹ tiá³ jnoh¹ hin² tsánh² tsá² gon³ lá² má²ca³quianh²¹ hnú² \v 25 hi³ lɨ́n¹³ tɨ³² tsá² quian³² jëh² hnú², quí¹ ca³tón³² bíh¹ Judas ta²¹ jáun² cun³ñí¹ hi³ ca³jmú³ tso³, hi³ jáun² ñí¹ ca³tɨn¹ bíh¹ tsú² ngau³. \p \v 26 Jmɨ́¹jáun² né³ ca³chí² tsú² jáɨ¹³, jáun² Matías bíh¹ tɨn³; hi³ jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² bíh¹ ca³ngɨ́³ tsá² hí³ hi³ lɨ́n³ tɨ³² tsá² quian³² jë¹ Dió³² quionh³ tsá² quia³jan² hí³. \c 2 \s1 Jmɨ́¹ cuan¹ Jmɨ́²chí³ Chun¹ joh¹ Dió³² \p \v 1 Jmɨ́¹ tɨ́³ jmáɨ¹ Pentecostés quioh²¹ tsá² *judíos, jmáɨ¹ hi³ jmu² tsú² nɨ́¹ má¹ca³tsɨ́n¹³ tu³la³quia³ jmáɨ¹ hi³ tɨ́³ *Jmɨ́¹hɨ́en¹, ja³bí¹ jmáɨ¹ jáun² ca³ngɨh³² uá²jaɨ³² la³jɨ́n³² tsá² tanh² ta²¹ Tɨ³² Juo¹³ dí². \v 2 Cu³diá²jan² ca³náɨ³² tsú² hi³ ñí¹ca³hín¹ hi³ ñí¹ja²¹ hñu³mɨ³cuú²; la³jmɨ́¹ ja³² chí³ tiá³ lɨ́n³² bíh¹ ñí¹ja²¹, tiá³ lɨ́n³² bíh¹ ca³hen³ hñú³ ñí¹ jmɨ́¹ tionh¹ jáun² tsá² hí³. \v 3 Hi³ jáun² ca³jnia³ cáun² hi³ jniá³ la³jmɨ́¹ jniá³ zɨ́h¹ sɨ́². Zɨ́h¹ sɨ́² jáun² ca³na³tsɨ́n³² tsáɨh³ chí¹ ca³la³ jɨ́n³² tsá² hí³. \v 4 Jmɨ́¹jáun² ca³hi³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ hñu³ tsɨ́³ ca³la³ jɨ́n³² tsá² hí³, jmɨ́¹jáun² ca³hléh³ ma³ quin³² ma³ jan³² tsá² hí³ ma³ cáun² jú¹jma² siáh³ la³ cun³ hi³ ca³jmú³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ hí³ hi³ hléh³² tsú². \p \v 5 Jmáɨ¹ jáun² jmɨ́¹ tiáunh¹ tsá² judíos já¹ juú² Jerusalén, tsá² jlánh¹ má²tí³² cuáh³² quioh²¹, tsá² já²taunh²¹ ñí¹ uóunh³ la³ tán¹ hngá¹máh³. \v 6 Jmɨ́¹ ca³náɨ³² tsú² mah¹ jáun² né³, ca³cuú² ca³ngɨh³². Lɨ́¹ tiá² ñi³² he³ jmu³ bíh¹ tsú² lɨ³, quí¹hliá² ca³náɨ³² tsú² ma³ quin³² ma³ jan³² jú¹jma² quioh²¹ hi³ ná¹hleh³² tsá² hí³. \v 7 Jáun² ca³ja³cáun² lɨ́n³² tsɨ́³ tsú² ñí¹ tionh¹ jáun², tiá² ñi³² he³ jmu³ bíh¹ tsú² lɨ³. Jmɨ́¹jáun² ca³juónh³ tsá²ján² tsá²ján²: \p ―¿Há¹ jun³juáh¹³ tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Galilea bíh¹ la³jɨ́n³² tsá² ná¹hleh³² nɨ́²? \v 8 ¿Lánh³ rón³² ná¹naɨ³² dí² hi³ hleh³² tsú² jú¹jma² quiú¹³ dí² ma³ quin³² ma³ jaun³² dí²? \v 9 Quí¹ ñí¹ lá² tiauh² dí² tsá² ziáun² dí² hué³² ñí¹ hliáun³ bíh¹: tsá² Partia, tsá² Media, tsá² Elam, tsá² Mesopotamia, tsá² Judea, tsá² Capadocia, tsá² Ponto, tsá² Asia, \v 10 tsá² Frigia, tsá² Panfilia, tsá² Egipto jɨ³ tsá² Libia nɨ́² siáh³, hué³² ñí¹ uóunh³ có³² juú² Cirene. Zian² siáh³ tsá² zian² juú² Roma hi³ má²tionh² ñí¹ lá², \v 11 ma³ jan² tsá² hí³ tsá² judíos, ja³bí¹ zian² ma³ jan² tsá² hí³ *tsá²cá²jo²¹ hi³ má²ca³hín¹³ jáɨ¹³ quiú¹³ dí² tsá² judíos. Hi³ zian² siáh³ tsá² hué³² Creta ja¹ quiú¹³ dí² jɨ³ tsá² hué³² Arabia nɨ́² siáh³. Tɨ³la³ ¡la³jáɨ³² bíh¹ dí² ná¹naɨ³² hi³ ná¹hleh³² tsá² nɨ́² jú¹jma² quiú¹³ ma³ quin³² ma³ jaun³² hi³ ná¹juáh²³ tsú² la³jɨ́³² hi³ cáu² hi³ jueh³² hi³ jmu² Dió³²! \p \v 12 Ñí¹ tionh¹ jáun² tsú² ná¹tsá²cáun² tsɨ́³, lɨ́¹ tiá² ñi³² he³ jmu³ bíh¹ tsú², hi³ ná¹nga² tsú² ñí¹con² tsá²ján² tsá²ján² la³ lá²: \p ―¿He³ dá² hnió³ juáh³ la³jɨ́³² hi³ ná¹lɨ́²³ nɨ́² juáh¹³? \p \v 13 Tɨ³la³ ma³ jan² tsáu² lɨ́¹ ná¹cauh³² cú²nga¹ bíh¹, hi³ ná¹juáh²³: \p ―¡Tsá² ná¹hein²¹ bíh¹ nɨ³²! \s1 Pé¹ hleh³² jáɨ¹³ ñí¹con² tsá² ná¹ngɨh³² hí³ \p \v 14 Jmɨ́¹jáun² ca³náu² Pé¹ cu³tsa³² quionh³ tán¹ quian³jan² *tɨ³² tsá² quian³² jë¹ Dió³² tsá² quionh³, hi³ ca³hléh³ tiá³ hi³ ca³juáh³: \p ―Hnoh², tsá² judíos tsá²cáu³, jɨ³ la³jɨ́n³² náh² tsá² tionh² náh² já¹ juú² Jerusalén lá², hniáuh³² bíh¹ lɨ³ ñíh¹³ náh² jáɨ¹³ lá². Jáun² né³, niéi² náh² re² jáɨ¹³ hi³ juah²¹ jná¹³ lá²: \v 15 Jun³juáh¹³ ná¹hein²¹ yáh³ tsá² lá² la³jmɨ́¹ ná¹lɨ́n²³ hnoh² nɨ́², quí¹ ta³né³² né³bí¹ má²tí³ la³ nio¹ ñu³ tɨ³ hú²niéi² bíh¹. \v 16 Tɨ³la³ ta³né³² dá² má²ca³lɨ³tí³ la³ cun³ hi³ ca³juáh³ jáun² hla¹ Joel tsá² jmɨ́¹ lɨ́n³ hí³ *tɨ³² jë¹ Dió³² bíh¹, jmɨ́¹ ca³juáh³ jáun² la³ lá²: \q1 \v 17 La³ lá² juáh³ Dió³²: \q1 Nɨ́¹ má¹tɨ³ ñí¹ táuh³ jmáɨ¹, zein²¹ jná¹³ Jmɨ́²chí³ joh² ñí¹con² la³jɨ́n³² tsáu². \q1 Má¹jáun² lɨ³ tɨn² tsá²mɨ³ tsá²ñuh² jónh³² hnoh² hi³ hléh³² jáɨ¹³ hi³ cue¹ jná¹³ hñu³ tsɨ́³. \q1 Má¹jáun² tɨ²¹ hó¹ñí¹ tsá² tsá¹ñú¹ hi³ jnia³ jeinh²¹ he³ cáun² hɨ́e³² Dió³², \q1 ja³bí¹ tsá² má²lieih²¹ siáh³ jɨ́e³ juɨ³² qui³ ziú³. \q1 \v 18 Má¹jáun² zein²¹ jná¹³ Jmɨ́²chí³ joh² ñí¹con² tsá²mɨ³ tsá²ñuh², *tsá² má²ná¹hlánh¹ joh² jná¹³, \q1 jáun² tsá² hí³ lɨ³ tɨn² ngáɨ³² jáɨ¹³ hi³ cue¹ jná¹³ hñu³ tsɨ́³. \q1 \v 19 Hi³ ja³bí¹ hɨ́e¹³ jná¹³ siáh³ chi³cuú² cáun² hi³ tsa³cáun² tsɨ́³ tsáu², \q1 jɨ³ tɨ³ hué³² nɨ́² jmu¹ jná¹³ li²¹ cun³quionh³ jmɨ², sɨ́² nɨ́², jɨ³ mí²ñí¹ hñéi² nɨ́² siáh³. \q1 \v 20 Má¹jáun² nieh¹³ hiú², \q1 hi³ jnia³ siáh³ zɨ́h² la³jmɨ́¹ jniá³ jmɨ², \q1 ñeh² bíh¹ hi³ chau²¹ jmáɨ¹ chu²¹ jmáɨ¹ jueh³² quioh²¹ Tɨ³² Juo¹³ dí². \q1 \v 21 Hi³ jáun² né³, lɨ³ua³ jan² tsá² téh³ Tɨ³² Juo¹³ bíh¹ dí² lɨ́¹³ liáun³. \p \v 22 ”Hi³ jáun² né³, hnoh² tsá²cáu³, tsá² ziáun² dí² hué³² *Israel lá², niéi² náh² hi³ juanh²¹ jná¹³ lá². Ca³lɨ³ lin¹ hi³ Jesús Tsá² ja³ juú² Nazaret jmɨ́¹ lɨ́n³ jan² Tsá² ca³hiáu³² Dió³² cun³quionh³ la³jɨ́³² hua³jueh³² jɨ³ li²¹, jɨ³ hi³ cáu² hi³ jueh³² hi³ ca³jmú³ Dió³² cun³quionh³ hí³ dí² ja¹ quián¹³ hnoh²; má²ná¹ñíh¹ bíh¹ hnoh² hi³ la³ jáun² lɨ³. \v 23 Tɨ³la³ la³ cun³ jmɨ́¹tin² máh³ jmɨ́¹ má²ca³lɨ́n¹³ Dió³² hi³ jɨenh³ Jesús ñí¹con² hnoh². Jmɨ́¹jáun² né³ cun³quionh³ cuá² ta³ tsá² hláɨh¹ tsá² hon² bíh¹ ca³jngɨh³² náh² tsú² hi³ ca³ton³ náh² crei²¹. \v 24 Tɨ³la³ Dió³² né³, ca³jmú³ hi³ ca³jenh¹³ Jesús, ca³liáu³² tsú² Dió³² ñí¹con² hi³ cú² hi³ uóu³² quioh²¹ hmú³², quí¹ cun³ tiá² jmɨ́¹ ca³tɨn¹ bíh¹ hmú³² hi³ zanh³ tsú² tiá³ hi³ tson³. \v 25 Quí¹ hla¹ re²¹ Dá²vi²¹ ca³chá³ jáɨ¹³ hi³ ca³hléh³ Jesús jmɨ́¹ ca³juáh³ jáun² la³ lá²: \q1 Jná¹³ ca³jɨ́e³² hi³ Juóu³² jná¹³ chí¹ján³ jmáɨ¹ ca³la³ jɨ́³² ñí¹ hó²¹ñi³², \q1 hi³ hí³ zenh² tɨ³ cuá² chu²¹ quion²¹ jná¹³, \q1 hi³ jáun² tiá² hi³ lɨ́¹³ ñí¹con² jná¹³. \q1 \v 26 Cun³ñí¹ hi³ jáun² bíh¹ jlánh¹ ca³lɨ³ hiún² tsɨn³² jná¹³, \q1 hi³ ca³jmú³² jná¹³ tsah¹ lɨ́n²¹, \q1 hi³ ca³ta³no¹ siáh³ cáun² tsɨn³² jná¹³ ca³tɨ²¹ la³ cun³ hi³ má²hen² jáun² tsɨn³², \q1 uá¹jinh¹ lɨ́n³ jná¹³ jan² tsá² ngú³; \q1 \v 27 quí¹hliá² tiá² táunh¹ yáh³ hnú² jmɨ́²chí³ quion²¹ jná¹³ ja¹ hla¹ má¹jáun², \q1 hi³ sa³jun³ cuéh¹ hnú² siáh³ jáɨ¹³ hi³ sánh³² jná¹³ Tsá² chun¹ ná¹ ñí¹con² hnú². \q1 \v 28 Ca³hɨ́eh¹ hnú² jná¹³ juɨ³² lánh³ rón³² lɨ́¹³ zian² jná¹³, \q1 hi³ jmúh¹³ hnú² siáh³ hi³ lɨ́¹³ hiún² tsɨn³² jná¹³ nɨ́¹ má¹ta³zanh¹ jná¹³ siáh³ ñí¹ hó²¹máh¹ hnú². \p \v 29 Jmɨ́¹ ca³táuh³ jáɨ¹³ nɨ́² né³, ca³juáh³ siáh³ Pé¹ la³ lá²: \p ―Hnoh² tsá²cáu³, hnó³² jná¹³ hléh¹³ cú²na²¹ lɨ́n²¹ hi³ ca³tɨn¹ hla¹ Dá²vi²¹ hí³, tsá²haun³² jméi² dí¹hio³ ñú¹deh³ dí². Tsá² hí³ jun³ bíh¹ hi³ já¹haun³, la³ tɨ³ ta³né³² lin¹ tá²hón³² quioh²¹ hla¹ hí³ ñí¹ lá². \v 30 Hla¹ hí³ jmɨ́¹ lɨ́n³ tɨ³² jë¹ Dió³², hi³ jmɨ́¹ ñi³² tsú² hi³ Dió³² ca³jmú³ jáɨ¹³ hi³ ca³juáh³ hi³ lɨ³zian² jan² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹, hi³ cuá³² cuá¹ho² jáɨ¹³ la³jmɨ́¹ ca³cuá³ hnga² dí² hi³ cuá¹lɨ́n³ re²¹. \v 31 Hi³ jáun² hla¹ Dá²vi²¹ hí³ ca³lɨ³ ñi³² jmɨ́¹tin² cáun² hi³ né³bí¹ lɨ́¹³, ca³juáh³ hi³ jenh¹³ Tsá² lɨ́n³ Cristo, hi³ jáun² tiá² tá¹cua¹³ yáh³ jmɨ́²chí³ quioh²¹ tsú² ja¹ hla¹, hi³ sa³jun³ sáh³² siáh³ ngú³ quioh²¹. \v 32 Tsá² hí³ bíh¹ Jesús, Tsá² ca³jmú³ hí³ Dió³² hi³ jenh¹³, hi³ jáun² la³jáɨ³² jnoh¹ náu¹³ jáɨ¹³ hi³ tson² bíh¹ lɨ³ la³ jáun². \v 33 Hi³ jáun² jmɨ́¹jáun² ngah³ tsú² hi³ ca³ta³cua¹³ siáh³ tɨ³ cuá² chu²¹ quioh²¹ Dió³² Jméi². Jmɨ́¹jáun² ca³hián¹³ tsú² Jmɨ́²chí³ Chun¹ hi³ ca³cuen³ Jméi² la³ cun³ jáɨ¹³ hi³ ca³jmú³ jmɨ́¹tin². Hi³ má¹lɨ³² jáun² né³ cuen³ tsú² siáh³ jnoh¹ Jmɨ́²chí³ Chun¹ hí³. Jáun² Jmɨ́²chí³ Chun¹ hí³ bíh¹ má²lɨ́²jmú³ la³jɨ́³² hi³ má²lɨ́²jɨeh³ hnoh² jɨ³ hi³ má²lɨ́²niéih² hnoh² nɨ́². \v 34 Uá¹jinh¹ tiá² má²ngah³² hla¹ Dá²vi²¹ hñu³mɨ³cuú² jmɨ́¹tin², tɨ³la³ ca³juáh³ bíh¹ tsú² la³ lá²: \q1 Dió³² Juóu³² jná¹³ ca³záɨh³ Tɨ³² Juóu³² jná¹³: \q1 Tɨ³ cuá² chu²¹ quion²¹ jná¹³ ñí³ \q1 \v 35 tá¹la³ jmu¹ jná¹³ ñí¹con² tsá² hau² hnú² hi³ lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ cáun² jlɨ²¹ [hi³ hí¹ cú¹pih²¹ tiá² quien²] hi³ ná¹tsɨn¹ tanh¹ hnú². \m La³ nɨ́² bíh¹ lɨ́³ jáɨ¹³ hi³ ca³chá³ hla¹ Dá²vi²¹. \p \v 36 ”Hi³ jáun² la³jáɨ³² dí² tsá² Israel, cu³tí³ hniáuh³² lɨ³ né¹ dí² hi³ tson² Jesús Tsá² ca³ton³ hnoh² hí³ crei²¹, ca³hiáu³² Dió³² bíh¹ tsú² hi³ hau³ jáɨ¹³ hi³ lɨ́n¹³ tsú² Cristo Juo¹³ dí². \p \v 37 La³ cun³ jmɨ́¹ ca³náɨ³² tsá² ná¹ngɨh³² hí³ jáɨ¹³ jáun² né³, hlah³ lɨ́n²¹ bíh¹ ca³ta³no¹ tsɨ́³ tsú², jmɨ́¹jáun² ca³ngáɨh³ tsú² Pé¹ quionh³ tsá² quian³jan² ñí¹ hná¹ jáun², hi³ ca³juáh³ la³ lá²: \p ―Reh², ¿ha³ bí¹ lánh³ jmú¹³ jnoh¹? \p \v 38 Hi³ jáun² ca³ngáɨ³ siáh³ Pé¹ hi³ ca³juáh³: \p ―Cuɨ́¹ cha³conh² honh² náh² tso³ quián¹³, hi³ cuɨ́¹ zaun²¹ náh² siáh³ jmáɨ² hi³ jan² hi³ jan² hi³ lin¹ hi³ má²haɨn²¹ náh² tɨ³ con² Jesús Tsá² lɨ́n³ Cristo, hi³ jáun² Dió³² chin¹³ tsɨ́³ tso³ quián¹³ hnoh²; má¹jáun² né³ cuen³ Dió³² Jmɨ́²chí³ Chun¹ ñí¹con² hnoh². \v 39 Jáɨ¹³ nɨ́² dá² ca³jmú³ Dió³² hi³ ca³tɨn¹ hnoh² bíh¹ jɨ³ jónh³² hnoh², jɨ³ ca³la³ jɨ́n³² tsá² tiáunh¹ ñí¹ uóunh³ siáh³, la³ cun³ la³jánh³ dú¹ tsá² hnió³ Dió³² Juo¹³ jnoh¹ téh³. \p \v 40 Hliáun³ bíh¹ jáɨ¹³ siáh³ siáh³ ca³hlɨ³ ca³liéinh³² Pé¹ tsá² hí³. Hi³ ca³záɨh³ dí² siáh³ la³ lá²: \p ―¡Lion¹ náh² hmóu³² ca³tɨ²¹ hi³ ma³tson¹³ jáun² Dió³² tsá² hláɨh¹ tsá² hon² zian² ta³né³²! \p \v 41 Hi³ jáun² né³, la³jɨ́n³² tsá² ca³taunh³ ta²¹ jáɨ¹³ hi³ ca³hléh³ jáun² Pé¹ cáun³ jmáɨ². Jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² bíh¹ ca³juóun³ tsá² tanh² ta²¹ Dió³² cónh³í¹ hnɨ³² mei²¹ tsáu². \v 42 Jáun² la³jɨ́n³² jáun² tsá² hí³ ca³cué³ jmáɨ¹ quioh²¹ hi³ ca³náɨ³² la³jɨ́³² jáɨ¹³ hi³ ca³hɨ́e³ *tɨ³² tsá² quian³² jë¹ Dió³², hi³ ca³ma³qui³ ma³háun³ tsú² má²tún² hmóu³²; hi³ ca³ngɨh³² tsú² siáh³ hi³ jmu³ má³² hi³ cuh³ *hí³ cuú²miih²¹, jɨ³ hi³ liéinh³² siáh³ Dió³² cu³lɨ²¹. \s1 He³ lánh³ ca³ma³zian² tsá² ca³tanh² ta²¹ Jesús jmɨ́¹ la³ñí¹ \p \v 43 La³jɨ́n³² tsáu² bíh¹ ca³ja³cáun² tsɨ́³ hi³ ca³jmú³ tɨ³² tsá² quian³² jë¹ Dió³² hua³jueh³² jɨ³ li²¹ nɨ́². \v 44 Jɨ³lɨn² tsá² ca³taunh³ hí³ ta²¹ ca³taunh³ re² lɨ́n³², hi³ ca³tsóh³ tsú² he³ zia³² quioh²¹ ñí¹con² tsá²ján² tsá²ján². \v 45 Hi³ ca³hnáɨ³ tsú² hi³ jmɨ́¹ zia³² quioh²¹, hi³ jáun² ca³tsóh³ tsú² quɨe³ nɨ́¹juáh³ ha³ cónh³ lɨ³ hniáuh³² quioh²¹ la³ ma³ quin³² ma³ jan³² tsú². \v 46 Jmáɨ¹ ca³la³ jɨ́³² tɨ́² ngɨh³² tsú² cuáh³² chín¹ quioh²¹ tsá² judíos, hi³ ja³bí¹ la³ jáun² tɨ́² ngɨh³² tsú² siáh³ hñú¹³ raɨnh²¹, hi³ jáun² ca³la³ hiún² lɨ́n³² tsɨ́³ tsú² tɨ́² tiánh²³ cu³lɨ²¹ hi³ jmu² má³², hi³ ná¹tioh³ re² tsɨ́³, \v 47 hi³ ca³ma³quien² tsú² siáh³ Dió³². La³jɨ́n³² tsáu² ca³lɨ́n¹³ hi³ chun¹ tsá² hí³, hi³ jáun² Dió³² Juo¹³ tsú² ca³jmú³ hi³ tsá²lɨ³juóun³² tsá² má²ca³tɨn¹ hi³ liáun³. \c 3 \s1 Lan³ jan² tsá² hliánh² \p \v 1 Hi³ jáun² né³, ca³chó³² cáun² jmáɨ¹ ngau³ Pé¹ quionh³ Juan² cuáh³² chín¹ quioh²¹ tsá² *judíos cun³ la³ nio¹ hnɨ³² tɨ³ ca³hláu³, quí¹ o¹rá¹ jáun² jmɨ́¹ tan² tsáu² hi³ liéinh³² Dió³². \v 2 Cáun² ho³hñú¹³ cuáh³² jáun², ñí¹ jmɨ́¹ téh²³ tsú² Ho³hñú¹³ Chú³² Jniá³, jmáɨ¹ ca³la³ jɨ́³² tɨ́² tsá²chan³ tsáu² jan² tsá² má²hliánh² la³ cun³ jmɨ́¹ ca³lɨ³zian². Ñí¹ jáun² tɨ́² mɨ³² tsá² hliánh² hí³ cú¹dáɨn³ quioh²¹ tsá² tónh³² cuáh³². \v 3 Jmɨ́¹ ca³jɨ́en³² jáun² tsá² hliánh² hí³ Pé¹ quionh³ Juan² hi³ má²hí¹taunh³² cuáh³², jáun² ca³mɨ́³ dí² cú¹dáɨn³. \v 4 Hi³ jáun² ca³jɨ́e³ Pé¹ quionh³ Juan² tɨ³ ñí¹ cuá³ tsá² hliánh² hí³, hi³ jáun² Pé¹ né³ ca³záɨh³ tsá² hliánh² hí³: \p ―¡Sá¹nɨ́² jɨe¹ tín² jnoh¹! \p \v 5 Hi³ jáun² tsá² hliánh² hí³ né³ ca³jɨ́e³ chí¹tiá³ ñí¹, quí¹ jmɨ́¹ lɨ́n²³ tsú² hi³ jmɨ́¹ cué²¹ tsá² hí³ ca³lá² cú¹dáɨn³. \v 6 Tɨ³la³ Pé¹ né³, la³ lá² bíh¹ ca³juáh³: \p ―Tiá² zia³² yáh³ *cú¹tiáu² sa³jun³ cú¹mí¹niau²¹ hi³ lɨ́¹³ cué¹³ jná¹³ hnú², tɨ³la³ la³ cun³ hi³ zia³² quion²¹ jná¹³ lɨ́¹³ bíh¹ cué¹³ jná¹³: Cun³quionh³ héih³² quioh²¹ Jesucristo Tsá² Nazaret juanh³² jná¹³, náu², ngɨ́¹. \p \v 7 Hi³ jáun² Pé¹ ca³zanh³ cuá² chu²¹ quioh²¹ tsá² hí³ hi³ ca³zion³ dí² tsú². Jáun² la³juɨ³² ca³lɨ³ pin³ mɨ³ záɨn³² ta³ tsú² la³ má²quionh³ tá¹ cáun² ta³ tsú². \v 8 Jáun² tsá² hliánh² hí³ ca³náu² hi³ ca³zíh³ tiá³ ta³ hi³ ca³ma³liáu³² ngɨ³², hi³ jáun² cu³lɨ²¹ taunh³ tsú² cuáh³² jáun². Hiún² tsɨ́³ tsú² ngau³ ca³la³ hi³ rú² hi³ háɨn²³, hi³ tsah³ lɨ́n³², hi³ má²hí¹má²quien² Dió³². \v 9 Jáun² la³jɨ́n³² tsá² tiáunh¹ ñí¹ jáun² ca³jɨ́e³ hi³ má²ngɨ³² tsá² hí³ hi³ má²hí¹má²quien² Dió³². \v 10 Hi³ jáun² jmɨ́¹ ca³lɨ³tsɨn² tsú² hi³ tsá² hí³ bíh¹ tsá² jmɨ́¹ cua³² ho³hñú¹³ cuáh³² ñí¹ téh²³ tsú² Ho³hñú¹³ Chú³² Jniá³ hi³ jmɨ́¹ mɨ³² cú¹dáɨn³, jáun² ca³ja³cáun² lɨ́n³² tsɨ́³ tsú²; lɨ́¹ tiá² ñi³² he³ jmu³ bíh¹ tsú² lɨ³. \s1 Pé¹ hleh³² jáɨ¹³ ñí¹ he¹ ñí¹hñú³ hi³ ca³jmú³ hla¹ Salomón \p \v 11 Jáun² tsá² hliánh² má²laɨn³² hí³ né³ jmɨ́¹ má²dí¹zianh² Pé¹ quionh³ Juan² ñí¹ lɨ́³ ñí¹hñú³, ñí¹ juáh³ tsú² jáun² “Quioh²¹ Salomón”; hi³ jáun² juóun³² tsáu² cua³tú¹ cuá¹lɨn³ ñí¹ jáun² hi³ ca³ja³cáun² lɨ́n³² tsɨ́³. \v 12 Jmɨ́¹ ca³jɨ́en³² jáun² Pé¹ tsá² hí³ ca³juáh³: \p ―Hnoh², tsá² ziáun² dí² hué³² *Israel lá², ¿he³ láɨh³² sa³ jlánh¹ tsá²cáun² honh² hnoh² hi³ ca³tɨn¹ tsá² jmɨ́¹ hliánh² lá²? ¿He³ láɨh³² ná¹jɨe¹ hnoh² jnoh¹ la³juah²¹ dúh¹ hi³ táɨ² jnoh¹ bíh¹, ho³ hi³ chun¹ jnoh¹ hmóu³², hi³ jáun² má²laɨn³² tsá² jmɨ́¹ hliánh² lá²? \v 13 Dió³² Juo¹³ jméi² dí¹hio³ ñú¹deh³ bíh¹ dí², la³ cun³ hla¹ Há²bran²¹, hla¹ Isaac, jɨ³ hla¹ Jacob, hnga² Dió³² hí³ bíh¹ má²lɨ́²ma³li²¹ hi³ quien² Jesús Tsá² lɨ́n³ quian²¹ tsú². Jesús hí³ dá² ca³ñí¹jan³² hnoh² ñí¹ hó²¹ñí¹ tsá²tan²¹, hi³ ca³hna³ náh². Hi³ uá¹jinh¹ Pilato jmɨ́¹ hnió³ lión³² Tsá² hí³, tɨ³la³ hnoh² má¹ná¹, tiá² ca³lɨ³hnáuh² yáh³ náh². \v 14 Ha³ tiá² ca³lɨ³hnáuh² yáh³ hnoh² lion¹ jan² Tsá² chun¹ Tsá² cuá¹chan¹ ñí¹con² Dió³², tɨ³la³ hnoh² dá² ca³hiú¹ ca³mɨ́h¹ hi³ liáun³ jan² tsá² jngɨh² tsáu² bíh¹. \v 15 Hi³ jáun² hnoh² dá² ca³jngɨh³² bíh¹ náh² Tsá² lɨ́n³ mí¹zioh²¹ pí³ hi³ lɨ́¹³ zian² dí²; tɨ³la³ Dió³² né³ ca³jmú³ hi³ ca³jenh¹³ tsú² ja¹ hla¹. Hi³ jáun² jnoh¹ né³ cue³² jú¹ tson² hi³ tson² bíh¹ la³ jáun² lɨ³. \v 16 Hi³ jáun² tsá² hliánh² lá², tsá² jmɨ́¹ cuóun²¹ náh² hi³ jmɨ́¹ jɨen¹ náh² tián³, má²laɨn³² bíh¹ quí¹ cun³ñí¹ hi³ lɨ́²chá³² cáun² tsɨ́³ ñí¹con² Jesús. Cun³quionh³ hi³ tanh²³ jnoh¹ ta²¹ Jesús, hi³ jáun² ta³né³² né³ má²jɨen¹ náh² tsá² lá² hi³ má²chun¹, hi³ má²pin³. \p \v 17 ”Má²ño¹ jná¹³ reh² hi³ hnoh² bíh¹ ca³jmuh³ cáun² hi³ tiá² ñíh¹ quiúnh¹ náh² la³jɨ́n³² tsá² ná¹chín¹ joh² náh² jmɨ́¹ ca³jngɨh³² náh² Jesús. \v 18 Tɨ³la³ la³ jáun² bíh¹ ca³ma³tí³² Dió³² la³ cun³ jáɨ¹³ hi³ ca³juáh³ jmɨ́¹tin² lɨ́n³² cun³quionh³ tsá² ca³lɨn³ hí³ *tɨ³² jë¹ Dió³², hi³ ca³juáh³ tsú² jáun² hi³ ca³tɨn¹ bíh¹ Tsá² lɨ́n³ Cristo ma³tso² tsɨ́³. \v 19 Hi³ jáun² tɨ́¹ jéinh¹ náh² jmɨ́¹ honh², jinh¹ náh² tɨ³ ñí¹con² Dió³², jáun² Dió³² hin³ tso³ quián¹³ náh², hi³ jáun² Dió³² Juo¹³ dí² jmu³ hi³ tɨnh²¹ honh² náh², \v 20 hi³ zen³ tsú² siáh³ Jesús, Tsá² ca³hión³² tsú² hí³ la³ cun³ jmɨ́¹tin² lɨ́n³² hi³ lɨ́n¹³ Cristo ñí¹con² hnoh². \v 21 Tɨ³la³ hniáuh³² bíh¹ cuá³² tín² Jesús hí³ hñu³mɨ³cuú² ca³la³ ñí¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ jmóuh³² Dió³² hmaɨ²¹ ca³la³ jɨ́³² hi³ zia³², rón³² la³ cun³ lɨ́³ jáɨ¹³ hi³ ca³jmú³ tsú² jáun² cun³quionh³ tsá² ca³lɨn³ tɨ³² jë¹ tsú². \v 22 Uá¹la³ cun³ jáɨ¹³ hi³ ca³juáh³ hla¹ Moisés, jmɨ́¹ ca³juáh³ jáun² la³ lá²: “Ja¹ tsá² renh² hnoh² bíh¹ zion³ Dió³² jan² tsá² hau³ jáɨ¹³ hi³ lɨ́n¹³ tɨ³² jë¹ Dió³² ñí¹con² hnoh², jáɨ¹³ la³ ho² jná¹³ lá². Jáun² hniáuh³² náɨh¹³ bíh¹ hnoh² ca³la³ jɨ́³² he³ jáɨ¹³ hi³ juáh³ tsá² hí³. \v 23 Quí¹ la³ lá² lɨ́³ nɨ́¹juáh³ tsá² tiá² jmu² nieh³, Dió³² dá² hin³ bíh¹ tsá² hí³ ja¹ tsá² quionh³”. \p \v 24 ”La³ jáun² bíh¹ ca³juáh³ siáh³ hla¹ Sá²mɨe²¹, jɨ³ ca³la³jɨ́n³² tsá² ca³lɨn³ hí³ tɨ³² jë¹ Dió³² ñí¹ hná¹ jáun², hi³ tson² bíh¹ la³ chau²¹ jmáɨ¹ hi³ lɨ́¹³ la³ jáun². \v 25 Hnoh² bíh¹ tsá² ca³tɨn¹ hi³ hiáuh³ la³ cun³ jáɨ¹³ hi³ ca³jmú³ jáun² Dió³² cun³quionh³ tsá² ca³lɨn³ hí³ tɨ³² jë¹ tsú², ca³tɨn¹ hnoh² bíh¹ jáɨ¹³ hi³ má²ná¹re², la³ cun³ jáɨ¹³ hi³ lɨ³ jmɨ́¹ ca³tanh² jáun² Dió³² nió³² quionh³ hla¹ renh² hnoh² tsá² má²cá²hiá² cá²tsan³ jmɨ́¹tin², la³ cun³ jáɨ¹³ hi³ ca³juáh³ jáun² Dió³² ñí¹con² hla¹ Há²bran²¹, hi³ ca³juáh³ jáun² la³ lá²: “Cun³quionh³ jon³zɨ́h¹ jon³cháuh³ hnú² bíh¹ lɨ́¹³ lɨ³mieh² la³ ma³ quin³² ma³ cu³ nió³ tsá² zian² tá¹ cáun² hngá¹máh³”. \v 26 Hi³ jáun² dá² jmɨ́¹ ca³zion³ Dió³² Tsá² lɨ́n³ hí³ quian²¹ tsú², ñí¹con² hnoh² bíh¹ tín² ca³zen³ Dió³² Tsá² hí³ hi³ ma³mieh² tsú² hnoh² cun³quionh³ hi³ tɨ³ jenh³ tsú² hnoh² ma³ quin³² ma³ jan³² náh², hi³ jáun² tiú²uú² jmúh¹³ náh² tso³. \c 4 \s1 Má²jan² tsú² Pé¹ jɨ³ Juan² ta³ ñí¹ tsá²tan²¹ \p \v 1 Tá¹la³ dí¹hleh³² jáun² bíh¹ Pé¹ quionh³ Juan² ñí¹con² tsá² ná¹ngɨh³² hí³, ca³cua³taunh²¹ tsá² ná¹lɨ́n³ mí²tsáu², quionh³ tsá² cuá¹lɨ́n³ juo¹³ tsá²cuú² tsá²ta³ mí²tsáu², tsá² jmu² hí³ hua³hí¹³ cuáh³² chín¹ jɨ³ tsá² cu³ nió³ téh²³ tsú² *saduceos. \v 2 Tsá² hí³ ca³míh³ tsɨ́³ quí¹hliá² hleh³² Pé¹ jɨ³ Juan² hi³ ca³jenh¹³ bíh¹ Jesús, hi³ jáun² la³ jáun² má²lin¹ hi³ la³ jenh¹³ bíh¹ siáh³ tsá² má²ca²tsan³. \v 3 Hi³ jáun² ca³jan³ dí² tson³ hi³ ca³ñí¹tionh¹³ dí² cú² nie² hñu³mí¹ñí², quí¹hliá² má²ca³hláu³ bíh¹. \v 4 Tɨ³la³ juóun³² lɨ́n³² bíh¹ tsá² má²lɨ́²niéi³² hí³ jáɨ¹³ ca³taunh³ ta²¹, jmɨ́¹jáun² ca³lɨ³tín³ tsáu² cun³ hñá³ mei²¹ jmáh³la³ tsá²ñuh². \p \v 5 Jmɨ́¹ cá¹jniá²¹ jáun² ca³ngɨh³² tsá² ná¹chín¹ tsá² *judíos já¹ juú² Jerusalén, quionh³ tsá²daun³² tsá² ná¹ñí¹ juú², jɨ³ tɨ³² liei²¹ nɨ́². \v 6 Ja¹ jáun² jmɨ́¹ zenh² Anás tsá² jmɨ́¹ lɨ́n³ mí²tsá² hɨ́en¹, Caifás, Juan², Lí²ján¹ nɨ́² siáh³, jɨ³ ca³la³ jɨ́n³² tsá² cá² mí¹zionh² tsá² zia³² jáɨ¹³ ñí¹con² hi³ lɨ́n¹³ mí²tsá² hɨ́en¹. \v 7 Jáun² ca³ñí¹quión²¹ tsú² Pé¹ quionh³ Juan² hi³ ca³chan³ dí² chu³jo² ja¹ ñí¹ ná¹ngɨh³² dí² jáun², hi³ ca³ngáɨh³ dí²: \p ―¿Hin² héih³² quioh²¹ ca³jmuh³ hnoh² la³ jáun², ha³ jinh¹ hian³ náh² jáɨ¹³? \p \v 8 Tɨ³la³ Pé¹ né³, ca³la³ hi³ canh² Jmɨ́²chí³ Chun¹ hñu³ tsɨ́³ ca³ngáɨ³, hi³ ca³juáh³: \p ―Hnoh² tsá² ná¹chín¹ náh² hué³² *Israel lá², jɨ³ hnoh² tsá²daun³², \v 9 hnoh² la³ má²ca³cuú² ca³ngɨh³² náh² hi³ cánh¹ náh² jú¹ tson² ñí¹con² jnoh¹ ca³tɨ²¹ cáun² hi³ chu²¹ hi³ ca³lɨ³ ñí¹con² tsá² jmɨ́¹ hliánh² lá², hi³ he³ lánh³ rón³² ca³lan³ tsú²; \v 10 jáun² né³, cuɨ́¹ lɨ³ ñíh¹³ hnoh² jɨ³ ca³la³ jɨ³lɨn² tsá² Israel ñí¹ hná¹ nɨ́² hi³ cun³quionh³ héih³² quioh²¹ Jesucristo Tsá² Nazaret bíh¹ lan³ tsá² jmɨ́¹ hliánh² lá², Jesús Tsá² ca³ton³ hnoh² hí³ crei²¹; tɨ³la³ Dió³² má¹ná¹, ca³jmú³ hi³ ca³jenh¹³ tsú². \v 11 Tsá² hí³ jmɨ́¹ lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ cá² máɨ³ quɨ́n¹ hi³ tiá² jéih³² tsá² ná¹lɨ́n³ tɨ³² hiah³², tɨ³la³ ta³né³² lɨ́³ cá² máɨ³ quɨ́n¹ hi³ jlánh¹ bíh¹ quien², quɨ́n¹ hu²¹ cuoh¹ hiah³². \v 12 Cu³tí³ tiá² hin² zian² hí¹ jan² tsá² siánh³ hi³ lɨ́¹³ liáu³² dí². Quí¹ tiá² tsá² siánh³ ca³cuen³ yáh³ Dió³² ñí¹ hué²¹ lá² hi³ te¹³ jnoh¹ liáu³². \p \v 13 Jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ jáun² tsá²tan²¹ hí³ hi³ jlánh¹ tiá³ nio² tsɨ́³ Pé¹ jɨ³ Juan², jɨ³ jmɨ́¹ ca³lɨ³ ñi³² dí² siáh³ hi³ tiá² hliáun³ sí² la³ ca³ma³tɨn³² yáh³ tsú², hi³ tsá² lɨ́¹ tsáu² bíh¹ hí³, hi³ jáun² ca³ja³cáun² bíh¹ tsɨ́³ tsú². Jmɨ́¹jáun² ca³lɨ³tsɨn² tsú² hi³ tsá² hí³ ca³lɨ³ tɨn² cun³ñí¹ hi³ ca³ñi³táunh¹ quionh³ Jesús bíh¹. \v 14 Ja³bí¹ ja¹ jáun² jmɨ́¹ zenh¹ tsá² jmɨ́¹ hliánh² hí³, hi³ jáun² lɨ́¹ tiú²uú² ñi³² he³ juáh³ bíh¹ tsú² lɨ³. \v 15 Jmɨ́¹jáun² ca³huen³ tsú² tsá² hí³ cu³tiá³ cheih³² tá¹la³ ca³juu³ ca³hlénh³ dí² hmóu³²; \v 16 hi³ ca³juónh³ la³ lá²: \p ―¿He³ lánh³ jmú¹³ dí² ñí¹con² tsá²ñuh² nɨ́² juáh¹³? Quí¹ tson² bí¹ la³ ca³jmú³ tsá² nɨ́² cáun² hua³jueh³², hi³ jɨ³lɨn² bíh¹ tsá² zian² já¹ juú² Jerusalén lá² má²ná¹ñi³², hi³ jáun² tiú²uú² lɨ́¹³ yáh³ juáh¹³ jnoh¹ hi³ tiá² tson². \v 17 Hi³ la³ cun³ tiá² tsa³cuóun² jáɨ¹³ nɨ́² ñí¹ uóunh³ né³, hniáuh³² juénh¹³ bíh¹ dí² tsá² nɨ́², hi³ jáun² lɨ³ cóh³² tsú², hi³ jáun² ta³né³² tɨ³ chí¹ján³ tiú²uú² hléh³² tsú² hi³ ca³tɨn¹ Jesús. \p \v 18 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³teh³ dí² siáh³ ñéih³ hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: \p ―¡Cónh³ tiá² hniáuh³² hléh¹³ hnoh², ho³ hi³ má¹tɨn¹³ hnoh² tsáu² hi³ ca³tɨn¹ Jesús! \p \v 19 Tɨ³la³ Pé¹ ca³ngáɨ³ quionh³ Juan²: \p ―Hniauh² náh² tín² re² honh² nɨ́¹juáh³ ca³tɨ²¹ hi³ taunh¹³ jnoh¹ tín² ta²¹ hnoh² cha³ jmɨ́¹ tanh¹³ jnoh¹ ta²¹ Dió³². \v 20 Tɨ³la³ jnoh¹ má¹ná¹, cun³ tiá² lɨ́¹³ bíh¹ chá¹³ jnoh¹ tɨ³ có³², hi³ juáh¹³ hi³ tiá² hléh¹³ jnoh¹ la³ cun³ hi³ má²ca³neh²¹ jɨ³ hi³ má²ca³náɨ¹³. \p \v 21 Jáun² tsá² hí³ ca³hléh³ siáh³ jú¹ cáu², hi³ jáun² cáun² lɨ́¹ ca³lión³² bíh¹ dí² tsú² ta³ tiá² lin¹ hi³ ca³lɨ³re²; quí¹ tiá² ca³choh¹³ yáh³ tsú² he³ lánh³ ma³tson¹³ tsá² hí³, quí¹ ca³la³ jɨ́n³² bíh¹ tsáu² jmɨ́¹ ná¹má²quien² Dió³² cun³ñí¹ hi³ má²lɨ³² la³ jáun². \v 22 Quí¹ lɨ́³ cun³ tun³ló³² mii² máh³ jmɨ́¹ má²hún¹ tsá² jmɨ́¹ hliánh² hí³ jmɨ́¹ laɨn²¹ cun³quionh³ hua³jueh³². \s1 Tsá² reh² mɨ³² pí³ ñí¹con² Dió³² \r (Hechos 2:1-4) \p \v 23 Jmɨ́¹ má²ca³liáun³ jáun² Pé¹ quionh³ Juan² ja³tanh²¹ tɨ³ ñí¹ tionh¹ tsá² quionh³, hi³ jáun² ca³chá³ tsú² ca³la³ jɨ́³² la³ cun³ hi³ má²lɨ́²juáh³ jáun² tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³ la³ má²quionh³ tsá²daun³². \v 24 Jmɨ́¹ má²lɨ́²niéi³² tsú² jáɨ¹³ jáun² né³, jɨ³lɨn² bíh¹ tsú² ca³liéinh³² Dió³² cu³tsa³², hi³ ca³juáh³ la³ lá²: \p ―Hnú² Tɨ³² Juo¹³ jnoh¹, hnú² bíh¹ Dió³² Tsá² ca³jmuh³ ca³la³ tán¹ la³ cu³ la³ juéh³ mɨ³cuú² jɨ³ ca³la³ jɨ́³² hi³ zia³². \v 25 Hla¹ Dá²vi²¹ jméi² dí¹hio³ ñú¹deh³ jnoh¹, tsá² jmɨ́¹ lɨ́n³ hí³ quian²¹ hnú², ca³hléh³ cháh³ hnú² cun³quionh³ pí³ quioh²¹ Jmɨ́²chí³ Chun¹ jmɨ́¹ ca³juáh³ tsú² jáun² la³ lá²: \q1 ¿He³ láɨh³² jlánh¹ tiá³ siaun³² ñi³táunh¹ tsá² zian² ñí¹ hué²¹ lá², \q1 hi³ má²cú¹ má²ren²¹ tsú² jáɨ¹³ tiá² quien²? \q1 \v 26 Tsá² ná¹chín¹ ñí¹ hué²¹ lá² ca³cuú² ca³ngɨh³², \q1 ca³cuú² ca³jenh² tsá² ná¹ho² jáɨ¹³, \q1 hi³ jmɨ́¹ hnió³ tsú² jmu³ hniéi² ñí¹con² Dió³² jɨ³ ñí¹con² Cristo Tsá² cuá¹hiáun¹ joh¹ Dió³² nɨ́² siáh³. \p \v 27 ”Quí¹ tson² bíh¹ já¹ juú² lá² ca³ngɨh³² re²¹ Herodes quionh³ Poncio Pilato, *tsá²cá²jo²¹, jɨ³ tsá² ziáun² jnoh¹ hué³² Israel lá² nɨ́² siáh³, hi³ ca³tiánh³ cá²hon³ hi³ jmu³ hian² tsɨ́³ ñí¹con² Jesús Tsá² cuá¹chan¹ hi³ lɨ́n³ quian²¹ hnú², Tsá² ca³hion¹ hnú² hí³ hi³ lɨ́n¹³ Cristo. \v 28 Cun³ñí¹ hi³ hnú² Tsá² cú² juenh² nú², hi³ jáun² la³jɨ́n³² tsá² hí³ cáun² ca³jmú³ la³ cun³ hi³ ca³lɨ́n¹³ hnú² jmɨ́¹tin² hi³ ha³ lánh³ ca³tɨ²¹ lɨ́¹³. \v 29 Jáun² hnú² Juo¹³ jnoh¹, jɨah³ dúh¹ taunh² tsú² jnoh¹ hú¹mu³héih³²; jáun² ñí¹con² hnú² mɨ³² jnoh¹, jmu³ bíh¹ hnú² hi³ niau²¹ tiá³ tsɨ́³ jnoh¹ hi³ hléh¹³ jnoh¹ jáɨ¹³ quián¹³ hnú², jnoh¹ tsá² láɨ³ jnoh¹ *tsá² má²ná¹hlánh¹ joh² hnú². \v 30 Tin³² tiá³ hnú² cuonh² tsá² tsáun¹ hi³ jáun² lan¹³, hi³ cuéh¹ nú² siáh³ jáɨ¹³ hi³ lɨ́¹³ hua³jueh³² jɨ³ li²¹ nɨ́² ca³la³ cun³quionh³ héih³² quioh²¹ Jesús Tsá² hɨ́en¹, Tsá² lɨ́n³ quian²¹ hnú². \p \v 31 Jmɨ́¹ má²lɨ́²liéinh³² tsú² jáun² Dió³² né³, ca³jɨ́eh³ hñú³ ñí¹ jmɨ́¹ tionh¹ tsú², jáun² ca³la³ jɨ³lɨn² tsá² hí³ ca³cónh³² Jmɨ́²chí³ Chun¹ hñu³ tsɨ́³, jmɨ́¹jáun² ca³ta³no¹ tiá³ tsɨ́³ tsú² hi³ hléh³² jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³². \s1 Jmu² tsá² reh² hi³ quioh²¹ cá²re² la³jɨ́³² hi³ zia³² quioh²¹ \r (Hechos 2:42-47) \p \v 32 La³jɨ́n³² tsá² ca³taunh³ hí³ ta²¹ ca³juónh³ cú²re², hi³ cáun² má²ná¹tioh³ tsɨ́³; hí¹ jan² tsá² hí³ tiá² ca³lɨ³ hniá¹ hi³ lɨ³ quioh²¹ hnga² hi³ zioh², tɨ³la³ jɨ³lɨn² bíh¹ tsú² ca³lɨ³quioh²¹ hi³ jmɨ́¹ zioh² jáun². \v 33 Hi³ jáun² ca³la³ hi³ pin³ lɨ́n³² bíh¹ jáɨ¹³ quioh²¹ *tɨ³² tsá² quian³² hí³ jë¹ Dió³² ca³cué³ jú¹ tson² la³ má²cue³² jáun² hi³ tson² bíh¹ ca³jenh¹³ Jesús; hi³ jáun² Dió³² ca³ma³hé² ma³mieh² lɨ́n³² ca³la³ jɨ³lɨn² tsá² hí³. \v 34 Hí¹ jan² yáh³ tsá² hí³ tiá² hi³ jmɨ́¹ lɨ́²hniáuh³² quioh²¹, quí¹ jɨ³lɨn² tsá² jmɨ́¹ zia³² tun³ hnɨ³² hñú³ quioh²¹ ho³lá²dá² hué³², ca³qui³ ca³hnah³ bíh¹ hi³ jáun² quioh²¹, jáun² tɨ́² ñi³quiaun¹³ tsú² quɨe³ jáun², \v 35 hi³ tɨ́² cha³² tsú² jo³cuo² tɨ³² tsá² quian³² hí³ jë¹ Dió³², hi³ jáun² tsá² hí³ tɨ́² tsóh²³ quɨe³ jáun² nɨ́¹juáh³ ha³ cónh³ lɨ³ hniáuh³² ñí¹con² ma³ quin³² ma³ jan³². \v 36 La³ jáun² bíh¹ ca³jmú³ jan² tsá² ca³lɨ³zian² hué³² Chipre, tsá² jmɨ́¹ jmáɨ² Sé³², jan² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Leví, tsá² ca³teh³ tɨ³² tsá² quian³² hí³ jë¹ Dió³², Bernabé, la³ cun³ niéih³ “tsá² má²hon³ tsáu²”. \v 37 Tsá² hí³ ca³hnah³ hué³² quioh²¹, hi³ jáun² quɨe³ jáun² ca³chá³ tsú² jo³cuo² tɨ³² tsá² quian³² hí³ jë¹ Dió³². \c 5 \s1 Tso³ quioh²¹ Ananías quionh³ Safira ñí²cuo² \p \v 1 Tɨ³la³ jan² tsá²ñuh² tsá² jmɨ́¹ jmáɨ² Ananías, ñí²cuo² tsú² jmɨ́¹ jmáɨ² Safira, tsá² hí³ ca³hnah³ hué³² quioh²¹; \v 2 tɨ³la³ ca³lɨ³quioh²¹ bíh¹ tsú² ca³lá² quɨe³ hmóu³², hi³ ñí¹ hná¹ jáun² né³ ca³chá³ tsú² jo³cuo² tɨ³² tsá² quian³² hí³ jë¹ Dió³² [ca³la³ juah²¹ dúh¹ hi³ má²lɨ́²jɨ́enh³² dí² jɨ³lɨ³²]. Cú²re² ca³juónh³ bíh¹ tsú² quionh³ tsá²mɨ³ ñí²cuo² hi³ jmu³ la³ jáun². \v 3 Jmɨ́¹jáun² ca³juáh³ Pé¹ la³ lá²: \p ―Hnú² Ananías, ¿he³ láɨh³² tsá² hláɨnh¹ hi³ hñu³ honh² hnú² hi³ jmɨ́¹ ñí¹má¹can¹³ nú² Jmɨ́²chí³ Chun¹? Sa³ lɨ́²hmáh¹ bíh¹ hnú² ca³lá² quɨe³ hi³ lɨ́²ma³hmah¹ tsáu² quioh²¹ hué³² quián¹³ nú². \v 4 ¿Há¹ jun³juáh¹³ hi³ jmɨ́¹ quián¹³ huen² bíh¹ hnú² hué³² jáun²? Hi³ quɨe³ hi³ má²lɨ́²hnáɨh¹ hnú² jáun² hué³² né³, ¿há¹ jun³juáh¹³ hi³ jmɨ́¹ quián¹³ huen² bíh¹ hnú² jaun³²? ¿He³ láɨh³² sa³ la³ nɨ́² yáh³ ca³lɨ́n¹³ hnú² jmúh¹³? La³ jɨ³ ñí¹con² Dió³² bíh¹ má²lɨ́²hléh¹ hnú² jú¹ tɨ́¹jáɨ², jun³juáh¹³ jmáh³la³ ñí¹con² jnoh¹ tsá²mɨ³cuóun² yáh³. \p \v 5 La³ cun³ jmɨ́¹ ca³náɨ³² Ananías jáɨ¹³ jáun² né³, ca³quɨnh³ hi³ jun³. Jáun² ca³la³ jɨ́n³² bíh¹ tsá² ca³lɨ³ ñi³² hi³ jáun² ca³ta³hú¹ cóh²¹ tsɨ́³. \v 6 Jáun² tsá² tsá¹ñú¹ jmɨ́¹ tionh¹ ñí¹ jáun² ja³taunh²¹ hi³ ca³ñí¹tsenh¹³ hla¹ hí³ hmɨh³², jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³jan³ dí² hi³ ca³ñí¹hón²¹. \p \v 7 Má²ca³nga² cun³ hnɨ³² o¹rá¹ la³ cun³ jmɨ́¹ ca³hi³ siáh³ ñí²cuo² hla¹ Ananías hí³ ñí¹ jáun², hí¹ cáun² tiá² hi³ ñi³² yáh³ tsú² hi³ he³ la³ má²lɨ³². \v 8 Jáun² Pé¹ ca³ngáɨh³ siáh³ tsá²mɨ³ hí³ la³ lá²: \p ―Juah²¹ neh²¹, ¿hí¹ tson² ca³hnáɨh¹ hnoh² hué³² la³ cun³ hmah²¹ hi³ má²lɨ́²juáh³ ñí²cuoh² nú²? \p Jáun² tsá²mɨ³ hí³ ca³juáh³: \p ―Ján³, cun³ jáun² bíh¹. \p \v 9 Jáun² Pé¹ ca³juáh³ siáh³: \p ―¿Lánh³ rón³² ca³cháunh¹³ chinh³² hnoh² hi³ jmɨ́¹ hnáuh² náh² cá¹ lan¹³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ joh¹ Dió³²? Nɨ́² má²hí¹já²tánh¹ tsá² cuɨ́²ñí¹hón²¹ ñí²cuoh² hnú² cheih³² nɨ́², hi³ jáun² ta³né³² má²jau³ tsú² siáh³ hnú². \p \v 10 La³ cun³ jmɨ́¹jáun² bíh¹ ca³quɨnh³ siáh³ tsá²mɨ³ hí³, hi³ jun³ ta³ ñí¹ Pé¹. Jáun² jmɨ́¹ taunh²¹ tsá¹ñú¹ hí³ ñéih³ ca³jɨ́e³ hi³ má²rá²jún¹ siáh³ tsá²mɨ³ hí³, jáun² ca³jan³ tsú² siáh³ hla¹ hí³ hi³ tsa³hón³² dí² can³² ñí¹ má²hú¹hón²¹ ñí²cuo². \v 11 Hi³ jáun² la³jɨ́n³² tsá² má²lɨ́n³ hí³ cuáh³² ca³ta³hú¹ cóh²¹ tsɨ́³, jɨ³ la³jɨ́n³² tsá² ca³lɨ³ ñi³² nɨ́² siáh³. \s1 Hliáun³ hua³jueh³² jɨ³ li²¹ jmu² tɨ³² tsá² quian³² jë¹ Dió³² \p \v 12 Hi³ jáun² tɨ³² tsá² quian³² hí³ jë¹ Dió³² ca³jmú³ hliáun³ lɨ́n³² li²¹ jɨ³ hua³jueh³² ja¹ tsáu². Hi³ ca³la³ jɨ³lɨn² tsú² tɨ́² ngɨh³² cuáh³² chín¹ quioh²¹ tsá² *judíos ñí¹ lɨ́³ jáun² ñí¹hñú³, ñí¹ juáh³ tsú² jáun² “Quioh²¹ Salomón”. \v 13 Tɨ³la³ hí¹ jan² yáh³ tsá² ñí¹ hná¹ jáun² tiá² jmɨ́¹ tiá²³ tsɨ́³ hi³ ngɨh¹³ quionh³ tsá² hí³, uá¹jinh¹ la³jɨ́n³² tsáu² jmɨ́¹ hleh³² re² hi³ ca³tɨn¹ tsú². \v 14 Cun³ jáun² juóun³² bíh¹ tsá²mɨ³ tsá²ñuh² ca³tanh² ta²¹ Tɨ³² Juo¹³ dí², hi³ jáun² tɨ³ lɨ³mí¹ ca³juóun³ tsú². \v 15 Hí¹ la³ tɨ³ juóun³² lɨ́n³² tsá² tsáun¹ ca³chu³ ca³huen³ tsú² cheih³² hi³ ca³chan³ dí² hú¹ juɨ³² ñí¹ lɨ́³ ja¹ hñú³, hi³ ná¹tsɨn¹ ñí¹ jen³ ho³ ñí¹ jmu², hi³ jáun² lan¹³ nɨ́¹ má¹tɨ́³ heinh²¹ quioh²¹ Pé¹ ñí¹ quioh²¹ tsá² hí³ nɨ́¹ má¹ca³nga² Pé¹ juɨ³² jaun³². \v 16 Ja³bí¹ juóun³² tsá² juú² siáh³ siáh³ cua³taunh²¹ já¹ juú² Jerusalén, hi³ ná¹jan² tsú² tsá² tsáun¹ jɨ³ tsá² ná¹tiáunh¹ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ nɨ́², hi³ jáun² ca³la³ jɨ́n³² jáun² bíh¹ tsá² hí³ lan³. \s1 Jmu² tsá²tan²¹ hian² tsɨ́³ ñí¹con² Pé¹ jɨ³ Juan² \p \v 17 Hi³ jáun² jmɨ́¹jáun², tsá² cuá¹lɨ́n³ mí²tsá² hɨ́en¹ la³ má²quionh³ tsá² quionh³, tsá² cu³ nió³ téh²³ tsú² *saduceos, ca³ja³ uóu³² tsɨ́³, \v 18 hi³ jáun² ca³ma³tson¹³ dí² tɨ³² tsá² quian³² hí³ jë¹ Dió³² hi³ ca³tónh³² dí² hñu³mí¹ñí². \v 19 Tɨ³la³ Tɨ³² Juo¹³ dí² ca³zen³ jan² tsá²cuú² tsá²ta³ hi³ cua³nia³² hñu³mí¹ñí² ta³ já¹niéi², jáun² ca³huen³ dí² hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: \p \v 20 ―Cuá²táunh¹ náh² cuá²tianh³ náh² hñu³ cuáh³² chín¹ hi³ cuá¹zéih³ náh² tsáu² ha³ lánh³ lɨ́¹³ zian² tsú² hi³ hmaɨ²¹. \p \v 21 Jmɨ́¹ má²lɨ́²niéi³² tsú² jáɨ¹³ jáun² né³, ca³ñí¹tiónh²¹ hñu³ cuáh³² chín¹ hú²niéi² jmɨ́¹ cá¹jniá²¹ jáun² hi³ ca³ñí¹ma³tɨn² tsú² tsáu². \p Tá¹la³ jáun² ca³cuú² ca³ngɨh³² tsá² cuá¹lɨ́n³ mí²tsá² hɨ́en¹ quionh³ tsá² quionh³, jmɨ́¹jáun² ca³liéinh³² tsú² tsá² ná¹lɨ́n³ ta²¹ hi³ chín¹ jɨ³ tsá²daun³² tsá² ná¹ñí¹ hué³² *Israel nɨ́² siáh³. Jáun² tsá² hí³ ca³jmú³ héih³² hi³ tsa³quión³² tsú² tsá² tiáunh¹ hí³ hñu³mí¹ñí². \v 22 Tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³cha³táunh¹ tsá²cuú² tsá²ta³ mí²tsáu² hñu³mí¹ñí² né³, ha³ tiú²uú² hin² tiáunh¹ yáh³, jáun² ja³tanh²¹ tsú² hi³ ca³ñí¹caun² jáɨ¹³. \v 23 Jáun² ca³juáh³ la³ lá²: \p ―Jmɨ́¹ cá¹cháu²¹ jnoh¹ hñu³mí¹ñí², re² lɨ́n³² bíh¹ jmɨ́¹ dí¹jnaɨ³², já² tionh² bíh¹ hliáu³ ho³hñú¹³ hñu³mí¹ñí² hi³ ná¹jmu² hua³hí¹³, tɨ³la³ jmɨ́¹ lɨ́¹niá¹³ jnoh¹ hi³ lɨ́²neh²¹ jnoh¹ ñéih³, já² tiú²uú² tsá² hí³ tiáunh¹ yáh³. \p \v 24 Jmɨ́¹ ca³náɨ³² tsá² cuá¹lɨ́n³ hí³ mí²tsá² hɨ́en¹ jáɨ¹³ jáun² la³ má²quionh³ mi³jmú³ ñí¹ hná¹ jáun² jɨ³ tsá² cuá¹lɨ́n³ juo¹³ tsá²cuú² tsá²ta³ mí²tsáu², tsá² jmu² hí³ hua³hí¹³ cuáh³² chín¹ jáun² nɨ́² siáh³, jmɨ́¹jáun² jlánh¹ ca³hnauh² tsú² tsɨ́³ hi³ he³ bíh¹ né³bí¹ lɨ́¹³ ñí¹ hná¹ nɨ́². \v 25 Tá¹la³ jáun² cuan³ jan² tsá²ñuh² hi³ ca³juáh³: \p ―Tsá²ñuh² tsá² ca³tionh¹ hnoh² hí³ hñu³mí¹ñí², ó³² bíh¹ siáh³ má²ná¹má²tɨn² tsú² tsáu² hñu³ cuáh³² chín¹ ta³né³². \p \v 26 Jáun² tsá² cuá¹lɨ́n³ hí³ juo¹³ tsá²cuú² tsá²ta³ mí²tsáu² né³ ngau³ quionh³ tsá² joh¹ tɨ³ cuáh³² chín¹ jáun², hi³ ca³ñí¹quian¹³ dí² tɨ³² tsá² quian³² hí³ jë¹ Dió³², tɨ³la³ tiá² ca³hma³ ca³cuóunh³² yáh³ tsú² tsá² hí³ chí¹hniéi² má¹ná¹, quí¹hliá² juénh² tsú² nɨ́¹ ca³qui³ ca³jnauh³ tsáu² quɨ́n¹. \v 27 Jmɨ́¹ cuá¹tanh²¹ tsú² hi³ ná¹jón²¹ tsá² hí³ né³, ca³chan³ dí² ta³ ñí¹ tsá² ná¹ngɨh³² hí³, jáun² mí²tsá² hɨ́en¹ hí³ ca³juáh³ la³ lá²: \p \v 28 ―¿Há¹ jun³juáh¹³ má²ca³juáh¹³ bíh¹ jnoh¹ hi³ cun³ tiá² hnáu² jnoh¹ hi³ hɨeh¹ hnoh² tsáu² jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ Jesús? Tɨ³la³ sa³ la³jɨ́n³² bíh¹ tsá² juú² Jerusalén lá² má²ná¹ñi³² jáɨ¹³ quián¹³ hnoh², hi³ hnáuh² náh² rá¹caun² náh² jnoh¹ ca³tɨ²¹ hi³ jun³ tsá² hí³. \p \v 29 Jáun² Pé¹ ca³ngáɨ³ quionh³ tsá² quionh³: \p ―La³ñí¹ la³ján³ hniáuh³² má¹ti²¹ jnoh¹ tín² ñí¹con² Dió³² bíh¹, jun³juáh¹³ ñí¹con² tsá²mɨ³cuóun² yáh³. \v 30 Dió³² Juo¹³ tsá²haun³² dí¹hio³ ñú¹deh³ dí² ca³jmú³ hi³ ca³jenh¹³ Jesús, Tsá² ca³jngɨh³² náh² hí³ cun³quionh³ hi³ ca³ton³ náh² tsú² jáun² tsoh² hmá². \v 31 Dió³² hí³ siáh³ ca³zió³ tá¹³ Jesús hi³ ca³chan³ tsú² tɨ³ cuá² chu²¹ quioh²¹, hi³ ca³héi³ Jesús jáɨ¹³ hi³ lɨ́¹³ lɨ́n³ Juo¹³ dí² Tsá² liáu³², Tsá² cue³² jáɨ¹³ hi³ lɨ́¹³ tɨ³ jéinh³² tsáu² jmɨ́¹ tsɨ́³, tsá² ziáun² dí² hué³² Israel lá², hi³ jáun² hin³ tso³ quiú¹³ dí². \v 32 Hi³ jáun² jnoh¹ láɨ³ tsá² cue³² jú¹ tson² quiúnh¹ Jmɨ́²chí³ Chun¹ hi³ tson² bíh¹ lɨ³ la³ jáun². Dió³² má²ca³cuen³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ hí³ ñí¹con² la³jɨ́n³² tsá² haɨh²¹ ta²¹. \p \v 33 Jmɨ́¹ ca³náɨ³² tsá² ná¹ngɨh³² hí³ jáɨ¹³ jáun² né³, ca³míh³ lɨ́n²¹ tsɨ́³, hi³ jmɨ́¹ má²hnió³ dí² jngɨh³ tɨ³² tsá² quian³² hí³ jë¹ Dió³². \v 34 Tɨ³la³ ja¹ tsá² ná¹ñí¹ hí³ jmɨ́¹ cuá³ jan² tsá² hún¹ ja¹ tsá² cu³ nió³ téh²³ tsú² *fariseos, tsá² jmáɨ² Gamaliel, jan² tsá² lɨ́n³ tɨ³² liei²¹; tsá² hí³ jlánh¹ jmɨ́¹ taunh² tsáu² ta²¹. Tsá² hí³ ca³náu² hi³ ca³jmú³ héih³² hi³ huen³ tsú² cu³tiá³ tɨ³ cheih³² tɨ³² tsá² quian³² hí³ jë¹ Dió³². \v 35 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³záɨh³ dí² tsá² ná¹ñí¹ quionh³ la³ lá²: \p ―Hnoh², tsá² ziáun² dí² hué³² Israel lá², hua³hín¹³ náh² jmu³ nɨ́¹juáh³ he³ hnáuh² hnoh² jmúh¹³ ñí¹con² tsá² nɨ́². \v 36 Cháu¹ náh² honh² hi³ jmɨ́¹ zian² jan² tsá² jmɨ́¹ jmáɨ² Teudas, tsá² hí³ jlánh¹ tɨ́² jmu² quien² hnga². Jmɨ́¹jáun² ca³háɨn³² tɨ³ con² tsá² hí³ cun³ quiún³ nio² hña³láun³ tsáu²; tɨ³la³ jmɨ́¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ ca³jngɨh³ tsú² tsá² hí³ né³, jmɨ́¹jáun² lɨ́¹ ca³háɨn³² ma³ quin³² bíh¹ tsá² jmɨ́¹ quionh³ tsú², hi³ jáun² cun³ jáun² bíh¹ lɨ́¹ ca³yéin². \v 37 Jmɨ́¹ lɨ́¹ cáɨn² jáun² siáh³ ca³chó³² jmáɨ¹ hi³ ca³tónh³² tsú² tsáu² sí². Ja³bí¹ jmɨ́¹jáun² ca³jmú³ siáh³ jan² tsáu² quien², tsá² hí³ jmɨ́¹ jmáɨ² Judas tsá² jmɨ́¹ hɨ́n¹³ tɨ³ Galilea. Ja³bí¹ juóun³² lɨ́n³² tsáu² ca³ñi³táunh¹ quionh³ tsá² hí³. Tɨ³la³ la³ jáun² bíh¹ ca³jngɨh³ tsú² siáh³ tsá² hí³, hi³ jáun² lɨ́¹ ca³háɨn³² ma³ quin³² bíh¹ tsá² jmɨ́¹ quionh³ tsú². \v 38 Hi³ jáun² jná¹³ juanh³² cuɨ́¹ lɨ́³ la³ nɨ́², ha³ tiú²uú² hi³ jmuh¹ hnoh² tsá² nɨ́², quí¹ nɨ́¹juáh³ jáɨ¹³ quioh²¹ hmóu³² bíh¹ tsú² hleh³², jáun² chau²¹ jmáɨ¹ tsa³hín³ bíh¹, \v 39 tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ jáɨ¹³ jáun² né³ ja³² ñí¹con² Dió³², tiá² quɨnh¹ yáh³ hnoh² jmáɨ¹ quiúnh¹ tsá² nɨ́²; quí¹ nɨ́² lɨ́¹ ca³jmuh³ hnoh² hniéi² quiúnh¹ Dió³². \p Jáun² ca³taunh³ bíh¹ tsá² ná¹ñí¹ hí³ ta²¹ jáɨ¹³ hi³ ca³juáh³ jáun² Gamaliel hí³. \v 40 Jáun² ca³teh³ tsú² siáh³ tɨ³² quian³² hí³ jë¹ Dió³² tɨ³ ñéih³, hi³ ca³quiu³ ca³pan³ dí² quionh³ hñú¹jméi¹³ hi³ lɨ́³ láu². Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³záɨh³ dí² hi³ tiú²uú² hniáuh³² hléh³² tsú² jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ Jesús, jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ ca³lión³² dí². \v 41 Hiún² lɨ́n³² bíh¹ tsɨ́³ tɨ³² tsá² quian³² hí³ jë¹ Dió³² jmɨ́¹ ca³huén² ja¹ quioh²¹ tsá² hí³, quí¹hliá² má²lɨ́²ma³tso² tsú² tsɨ́³ hi³ hua³heih²¹ cun³ñí¹ hí³ ca³tɨn¹ Jesús. \v 42 Tɨ³la³ tsá² hí³ má¹ná¹, cun³ tsa³háu² ca³ñí¹hléh² hñu³ cuáh³² chín¹ la³ má²hleh³² jáun² jú¹ chú³² hi³ ca³tɨn¹ Jesús, hi³ hí³ bíh¹ lɨ́n³ Cristo; hi³ ca³ñi³táunh¹ tsú² siáh³ ma³ quin³² ma³ caun³² hñú³ hi³ má²tɨn² tsáu². \c 6 \s1 Hnah² tsá² reh² quiaun³ tsá² lɨ́¹³ ma³hau³ siáh³ cáun² ta²¹ \p \v 1 Jmɨ́¹jáun² lɨ³mí¹ ca³juóun³ bíh¹ tsá² haɨn²¹ tɨ³ con² Jesús. Jáun² jmɨ́¹jáun², tsá² *judíos tsá² jmɨ́¹ tiáunh¹ ja¹ *tsá²cá²jo²¹, tsá² má²hleh³² jú¹ *griego, ca³ma³liáu³² hi³ ziú² hɨen² tsá² judíos tsá² qui³ tionh² hí³ hué³² *Israel, tsá² qui³ hleh³² hí³ jú¹jma² *hebreo quioh²¹, quí¹ tsá²mɨ³ hnáɨ³ tsá² qui³ má²hleh³² jú¹ griego zian² ja¹ quioh²¹ tsú² tiá² jmɨ́¹ hiáuh²³ yáh³ la³ cun³ hi³ hiáuh²³ tsá²mɨ³ hnáɨ³ ñí¹ hná¹ jáun² nɨ́¹ má¹ca³tsóh³ tsú² la³ cun³ hi³ lɨ́²hniauh²³ quioh²¹ tsáu² cun³ tsa³háu². \v 2 Jáun² tsá² quian³tun³ hí³ né³, ca³jmú³ héih³² hi³ ngɨh¹³ la³jɨ́n³² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² Jesús, jmɨ́¹jáun² né³ ca³záɨh³ dí² tsú² jáɨ¹³ lá²: \p ―Hnoh² reh², tiá² hniáuh³² yáh³ hi³ tunh²¹ jnoh¹ hi³ hléh¹³ jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³², cun³ñí¹ hi³ jáun² bíh¹ tiá² lɨ́¹³ cué¹³ jnoh¹ má³² hi³ cuh³ tsáu². \v 3 Hi³ jáun² né³ reh², hniah³² náh² quiaun³ tsá²ñuh² ja¹ ñí¹ tiauh¹ dí² lá², tsá² lɨ́n²³ tsáu² hi³ chu²¹ tsɨ́³, tsá² má²lin¹ hi³ má²canh² Jmɨ́²chí³ Chun¹ joh¹ Dió³² hñu³ tsɨ́³, tsá² jniá³ jmɨ́¹ tsɨ́³. Jáun² tsá² hí³ bíh¹ cue¹³ jnoh¹ ta²¹ jáun². \v 4 Jáun² jnoh¹ né³ ná¹chan¹ hi³ lienh¹ jnoh¹ Dió³² chí¹ñi¹ jɨ³ hi³ má¹tɨn¹³ jnoh¹ tsáu² jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³². \p \v 5 Ca³la³ jɨ́n³² bíh¹ tsú² ca³lɨ³ hiún² tsɨ́³ jáɨ¹³ jáun². Jmɨ́¹jáun² né³ ca³hnah² tsú² Tié³, jan² tsá²ñuh² canh² lɨ́n³² Jmɨ́²chí³ Chun¹ hñu³ tsɨ́³, jan² tsá² tanh² ta²¹ Dió³² ca³la³ jonh³ jmɨ́¹ tsɨ́³, la³ má²quionh³ Pí²liéi¹, Prócoro, Nicanor, Timón, Parmenas, jɨ³ Cú²la²¹ tsá²cá²jo²¹ nɨ́² siáh³, tsá² zian² juú² Antioquía, tsá² qui³ jmɨ́¹ má²ca³hín¹³ hí³ jë¹ tsá² judíos. \v 6 Jmɨ́¹jáun² ca³chan³ tsú² tsá² quiaun³ hí³ ta³ ñí¹ tɨ³² tsá² quian³² hí³ jë¹ Dió³², jáun² tsá² hí³ ca³liéinh³² Dió³²; jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³ra³tsɨ³² dí² cuo² ñí¹ quioh²¹ tsú² [hi³ lin¹ hi³ hiún² tsɨ́³ dí² hi³ tsá² hí³ jmu³ ta²¹ jáun²]. \p \v 7 Jáun² tɨ³ lɨ³mí¹ ja³cuóun² bíh¹ jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³² jmɨ́¹jáun², ca³juóun³ lɨ́n³² bíh¹ tsá² haɨn²¹ tɨ³ con² Jesús já¹ juú² Jerusalén, hí¹ la³ tɨ³ juóun³² yáh³ mí²tsáu² ca³taunh³ ta²¹. \s1 Má²tson¹³ tsú² Tié³ \p \v 8 Tsá² jmáɨ² hí³ Tié³ jmɨ́¹ canh² lɨ́n³² pí³ quioh²¹ Dió³², jan² tsá² ca³ma³hé² ma³mieh² lɨ́n³² Dió³². Tsá² hí³ tɨ́² jmu² hua³jueh³² jɨ³ li²¹ nɨ́² siáh³ já¹ juú² jáun². \v 9 Jmɨ́¹jáun² ca³lɨ³hnió³ tsáu² juónh³ quionh³ Tié³, tsá² tiáunh¹ cuáh³² téh²³ tsú² “Cuáh³² quioh²¹ tsá² má²ca³liáun³ hi³ jmɨ́¹ má²ná¹hlánh¹ joh¹ tsáu²”. Ja¹ quioh²¹ tsá² hí³ tiáunh¹ tsá² zian² juú² Cirene, tsá² zian² juú² Alejandría, tsá² zian² tɨ³ Cilicia, jɨ³ tsá² zian² hué³² Asia nɨ́² siáh³. La³jɨ́n³² bíh¹ tsá² hí³ ca³lɨ³hnió³ juu³ hlénh³ quionh³ Tié³. \v 10 Tɨ³la³ tiá² lɨ³ yáh³ hi³ ma³cu³ ma³jéinh³ tsú² jáɨ¹³ quionh³ Tié³, quí¹ tɨ³la³ Tié³ dá² tɨ́² hleh³² jú¹ quiáh¹ hi³ ca³cué³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ bíh¹. \v 11 Jáun² tsá² hí³ ca³hión³² ma³ jan² tsá² ca³chá³ jú¹ tɨ́¹jáɨ², hi³ ca³juáh³ la³ lá²: \p ―Tsá²ñuh² lá² jlánh¹ tú² hión³² hla¹ Moisés jɨ³ Dió³² nɨ́² siáh³. \p \v 12 Jmɨ́¹ ca³náɨ³² tsáu² jáɨ¹³ jáun² né³, ca³míh³ lɨ́n³² bíh¹ tsɨ́³ tsá² juú² quionh³ tsá²daun³² tsá² ná¹ñí¹ juú², jɨ³ tɨ³² liei²¹ nɨ́² siáh³. Jáun² ca³zanh³ tsú² Tié³ hi³ ca³jan³ dí² ñí¹con² tsá² ná¹chín¹ hué³² jáun². \v 13 Jáun² tsá² hí³ ca³hnah² siáh³ tsá² lɨ́¹³ chá³² jú¹ tɨ́¹jáɨ². Tsá² hí³ né³ ca³juáh³ la³ lá²: \p ―Tsá²ñuh² lá² jlánh¹ chí¹ñi¹ hleh³² jú¹ hlah³ hi³ ca³tɨn¹ cuáh³² chín¹ quiú¹³ dí² jɨ³ hi³ ca³tɨn¹ liei²¹ nɨ́² siáh³. \v 14 Jnoh¹ má²ca³náɨ¹³ hi³ juáh³ tsá² nɨ́² hi³ Jesús hná¹ tsá² Nazaret hí³ tsunh³ cuáh³² chín¹ quiú¹³ dí², hi³ záɨ³² tsú² siáh³ la³ cun³ hi³ ná¹ngɨ²³ dí², la³ cun³ héih³² hi³ ca³quiú² jáun² hla¹ Moisés jmɨ́¹tin². \p \v 15 Jáun² la³jɨ́n³² tsá² ná¹chín¹ tionh² ñí¹ jáun², ca³jɨ́e³ chí¹tiá³ ñí¹ ñí¹ Tié³ hi³ jniá³ la³jmɨ́¹ jniá³ ñí¹ jan² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³². \c 7 \s1 Tié³ má²tson² jáɨ¹³ quioh²¹ \p \v 1 Hi³ jáun² tsá² cuá¹lɨ́n³ mí²tsá² hɨ́en¹ ca³záɨh³ Tié³ la³ lá²: \p ―¿Hí¹ tson² hléh¹ hnú² la³ nɨ́²? \p \v 2 Jáun² Tié³ ca³ngáɨ³: \p ―Hnoh² tsá²cáu³, jɨ³ tsá²daun³², re² quián² náh² jáɨ¹³ hi³ juanh²¹ jná¹³ lá². Dió³² Tsá² cú² Tsá² juenh² ca³ma³jnia³² ñí¹con² hla¹ Há²bran²¹ tsá²haun³² jméi² dí¹hio³ ñú¹deh³ dí² tá¹la³ jmɨ́¹ cuá³ tsú² hué³² Mesopotamia, ñeh² bíh¹ hi³ tsa³cuá² tsú² juú² Harán. \v 3 Hi³ ca³juáh³ Dió³²: “Tú³ hué³² quián¹³, jɨ³ ca³la³ jɨ́n³² jun³ renh² nú² nɨ́², cua³² tɨ³ hué³² siáh³, hué³² né³bí¹ hɨ́e¹³ jná¹³”. \v 4 Jáun² Há²bran²¹ cua³han³ hué³² quioh²¹ tsá² Caldea, hi³ ca³ñí¹cuá² juú² Harán. Jmɨ́¹ jun¹ jméi² tsú² né³, Dió³² ca³jau³ Há²bran²¹ la³ tɨ³ hué³² ñí¹ tionh¹ hnoh² lá² ta³né³². \v 5 Tɨ³la³ hí¹ cú¹pih²¹ yáh³ hué³² tiá² ca³lɨ³quioh²¹ hla¹ Há²bran²¹ jmɨ́¹jáun², tɨ³la³ ca³lɨ³ bíh¹ jáɨ¹³ hi³ lɨ³ quioh²¹ tsú² má¹jáun² la³ má²quionh³ jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ uá¹jinh¹ tiá² jon² tsú² jmɨ́¹ má²zian² jmɨ́¹jáun². \v 6 Jáun² la³ lá² ca³juáh³ siáh³ Dió³², hi³ chau²¹ jmáɨ¹ hi³ tsa³tiánh² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ tsú² cáun² hué¹³ tsáu² ñí¹ uóunh³. Ñí¹ jáun² né³ chau²¹ jmáɨ¹ hi³ na³caun³ tsáu² ta²¹ chí¹hniéi², cun³ quiún³ nio² hña³láu³ mii² jmoh³ tsú² tsáu² hian² tsɨ́³ ñí¹ jáun². \v 7 Tɨ³la³ ja³bí¹ ca³juáh³ siáh³ Dió³² la³ lá²: “Jná¹³ ñí¹ma³ré¹³ re² tso³ quioh²¹ tsá² na³caun³ tsú² hí³ ta²¹ chí¹hniéi². Hi³ jáun² má¹jáun² má²lɨ́¹³ huén³² tsú² hué³² jáun² hi³ ja³tánh¹ hué³² lá², jáun² ñí¹ lá² má²lɨ́¹³ ma³cáu³² tsú² jná¹³”. \v 8 Jáun² jmɨ́¹jáun² ca³tanh² Dió³² cáun² nió³² quionh³ hla¹ Há²bran²¹. Hi³ jáun² ca³lɨ³ hniáuh³² jmu³ tsú² cáun² li²¹ ca³tɨ²¹ nió³² jáun², hi³ jáun² bíh¹ ca³jmú³ Dió³² héih³² ñí¹con² hla¹ Há²bran²¹ hi³ hniáuh³² *tiú³² tsú² chí² láu² hná¹ ñí¹ zian². Cun³ñí¹ hi³ jáun² né³, la³ má²jña³ jmáɨ¹ hi³ ca³lɨ³zian² bíh¹ hla¹ Isaac jon² tsú² ca³jmú³ tsú² la³ jáun² quioh²¹. Ja³bí¹ la³ jáun² siáh³ ca³jmú³ hla¹ Isaac quioh²¹ Jacob jon². Jáun² hla¹ Jacob hí³ né³ ca³lɨ³zian² quian³tun³ jon², ja³bí¹ la³ jáun² bí¹ siáh³ ca³jmú³ hla¹ hí³ quioh²¹ tsá² hí³ jon², tsá² quian³tun³ jméi² tá¹ quia³tún³ tsoh³ dí² tsá² *Israel. \p \v 9 ”Tsá¹ jon² hla¹ Jacob hí³ ca³lɨ³ uóu³² tsɨ́³ ñí¹con² Sé³² raɨnh²¹, jáun² ca³hna³ dí² tiáunh¹ la³jmɨ́¹ hnaɨh³² tsáu² hi³ quioh²¹, hi³ jáun² bíh¹ ca³chó³² Sé³² hué³² Egipto hi³ lɨ́n³ jan² *tsá² má²dí¹hlánh¹. Tɨ³la³ Dió³² bíh¹ jmɨ́¹ má²hau³ Sé³² hí³, \v 10 jáun² bíh¹ ca³liáun³ tsú² ja¹ la³jɨ́³² uu³mí²tsɨ³². Dió³² bíh¹ ca³jmú³ hi³ jlánh¹ quia³lín³ jmɨ́¹ tsɨ́³ tsú², hi³ jáun² bíh¹ ca³lɨ³ chun¹ tsú² ñí¹con² hla¹ faraón tsá² lɨ́n³ re²¹ hué³² jáun². Jáun² Sé³² ca³lɨ³hiáun¹ hi³ lɨ́n¹³ ta²¹ hi³ jmu³ héih³² tá¹ cáun² hué³² Egipto jáun², jɨ³ ñí¹con² tsá² jmu² ta²¹ hñú¹³ re²¹ nɨ́² siáh³. \p \v 11 ”Jmɨ́¹ lɨ́¹ cáɨn² jáun² né³ ca³lɨ³ zia³² ho³cuóun³ tá¹ cáun² hué³² Egipto jɨ³ hué³² Canaán siáh³, hi³ jáun² ca³ma³tso² lɨ́n³² tsáu² tsɨ́³. Jmɨ́¹jáun² lɨ³ hi³ tiá² zia³² cu³tí³ hi³ cuh³ tsá²haun³² jméi² dí¹hio³ ñú¹deh³ dí². \v 12 Tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³lɨ³ ñi³² hla¹ Jacob hi³ la³ zia³² bíh¹ cuú²miih²¹ tɨ³ hué³² Egipto, jáun² ca³zen³ tsú² tsá¹ jon² ñí¹ jáun², la³ cun³ tsá²haun³² jméi² dí¹hio³ ñú¹deh³ dí². \v 13 Jmɨ́¹ má²tɨ³² jáun² tenh³ jéin³² hi³ tsá²táunh¹ tsú² né³, jmɨ́¹jáun² máh³ ca³ma³li²¹ Sé³² ñí¹con² tsá¹ raɨnh²¹ hi³ hí³ bíh¹ dí² cuá³ ñí¹ jáun², hi³ jáun² dá² jmɨ́¹jáun² bíh¹ ca³lɨ³ cuóun³² re²¹ hí³ jún¹ raɨnh²¹ Sé³². \v 14 Jáun² Sé³² né³ ca³jmú³ héih³² hi³ já³² Jacob jméi² tsú² hué³² ñí¹ cuá³ jáun², la³ má²quionh³ tsá¹ raɨnh²¹ tsú²; tsá² hí³ jmɨ́¹ tín³ cun³ hnaɨh³² nio² quiún³ tsɨ²¹ quia³hñá³ tsáu². \v 15 La³ jáun² bíh¹ lɨ³ hi³ ngau³ Jacob hí³ hué³² Egipto, ñí¹ jáun² bíh¹ jún¹ tsú². Ja³bí¹ ñí¹ jáun² bíh¹ ca³tsan³ siáh³ jméi² dí¹hio³ ñú¹deh³ dí² ñí¹ hná¹ jáun². \v 16 Jáun² ca³jón³² tsú² ca³la³ jɨ́n³² hla¹ hí³ tɨ³ hué³² Siquem hi³ ca³ñí¹tionh¹³ tsú² tá²hláu² hué³² ñí¹ ca³la³ hla¹ Há²bran²¹ jmɨ́¹tin² quioh²¹ tsá¹ jon² Hamor, tsá² hué³² Siquem. \p \v 17 ”Jmɨ́¹ ca³tɨ³ ñí¹ chau²¹ jmáɨ¹ hi³ lɨ³tí³ la³ cun³ jáɨ¹³ hi³ ca³jmú³ Dió³² quionh³ hla¹ Há²bran²¹, jáun² tsá²haun³² dí¹hio³ ñú¹deh³ dí² hí³ jlánh¹ ca³juóun³ lɨ́n³² hué³² Egipto jáun². \v 18 Jmɨ́¹jáun² ca³lɨn³ re²¹ hué³² Egipto jan² tsá² tiá² ca³lɨ³ cuóun³² hla¹ Sé³². \v 19 Re²¹ hí³ jlánh¹ hlah³ quionh² chí¹ ca³jmú³ hi³ jmu³ hian² tsɨ́³ ñí¹con² jon² tsá²haun³² dí¹hio³ ñú¹deh³ dí² hí³; re²¹ hí³ ca³jmú³ héih³² hi³ ziu³ cuɨn³ tsáu² dáɨn² pih²¹ jon² ñí¹ lɨ́¹³ hiá¹ tsán¹³. \v 20 Jmɨ́¹jáun² ca³lɨ³zian² Moisés, jan² dáɨn² hí¹ jan² dáɨn² tiá² cunh³ ta³ ñí¹ Dió³²; hnɨ³² zɨ́h² bíh¹ ca³ma³cuóu³² dáɨn² hí³ jméi² mí¹ziú¹³. \v 21 Tɨ³la³ jmɨ́¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ ca³chan³ tsú² dáɨn² hí³ cheih³², jmɨ́¹jáun² ca³tsauh¹ tsá²mɨ³ jon² re²¹ dáɨn² hí³, hi³ jáun² ca³jón³² dí² hñú¹³, hi³ ca³ma³cuóun³² dí² la³juah²¹ dúh¹ hi³ jon² dí² hnga². \v 22 Ñí¹ jáun² bíh¹ ca³lɨ³ tɨn² hla¹ Moisés hí³ ca³la³ jɨ́³² hi³ ñi³² tsá² zian² hué³² Egipto; tsá² hí³ ca³lɨn³ jan² tsá² quien² lɨ́n³² hó¹jë¹, jɨ³ la³ má²quionh³ ta²¹ hi³ ca³jmú³ tsú² nɨ́² siáh³. \p \v 23 ”Tun³ló³² mii² jmɨ́¹ má²hún¹ hla¹ Moisés la³ cun³ jmɨ́¹ ca³ja³ tsɨ́³ hi³ tsa³jɨen³ tsá² Israel tsá²co¹. \v 24 Ñí¹ jáun² né³ ca³jɨ́en³² tsú² jan² tsá² Egipto hi³ dí¹quiunh² jan² tsá²co¹ tsú², jáun² ca³jenh³ tsú² cha¹³ tsá²co¹, hi³ ca³jngɨh³ dí² tsá² Egipto hí³. \v 25 Quí¹ lɨ́¹ jmɨ́¹ lɨ́n²³ Moisés hi³ lɨ³tsɨn² la³jɨ́n³² tsá²co¹ hi³ má²liáu³² Dió³² cun³quionh³ hí³ dí², tɨ³la³ tiá² ca³lɨ³tsɨn² yáh³ tsú². \v 26 Jmɨ́¹ cá¹jniá²¹ jáun² ca³jɨ́en³² tsú² siáh³ gon³ tsá² Israel hi³ ná¹tɨ́n²³, jáun² hí³ dí² ca³tson³ hi³ ca³lɨ³hnió³ dí² jmóuh³² tsɨ́³ tsá² hí³. Jáun² ca³záɨh³ dí² la³ lá²: “¿He³ láɨh³² ná¹tɨn²³ náh² má²tún² renh²?” \v 27 Jáun² tsá² quiunh² hí³ raɨnh²¹ ca³hlian³ Moisés, hi³ ca³záɨh³ dí²: “¿Hin² lɨ́²cué³² jáɨ¹³ hi³ ñá¹jmuh³ hnú² héih³², hi³ hnú² má¹réh¹³ uu³mí²tsɨ³² quiú¹³ jnoh¹? \v 28 ¿Hí¹ hnáuh² hnú² jngah¹³ jná¹³ la³jmɨ́¹ ca³jngɨh³² hnú² tsá² Egipto cháu³?” \v 29 Jmɨ́¹ ca³náɨ³² jáɨ¹³ nɨ́² bíh¹ Moisés ca³cuóun³, hi³ ngau³ tɨ³ Madián. Ñí¹ jáun² bíh¹ ca³ñí¹cuá² tsú², juú²co¹ juú²hñú¹³ tsá² siánh³; ñí¹ jáun² ca³lɨ³zian² gon³ jon². \p \v 30 ”Jmɨ́¹ má²ca³nga² jáun² tun³ló³² mii² hi³ cuá³ ñí¹ jáun² Moisés, ca³jɨ́en³² jan² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² ñí¹ lɨ́³ hué³² quiéin² có³² ñí¹ zeh¹ máh³ téh²³ tsú² Sinaí. Tsá²cuú² tsá²ta³ hí³ Dió³² jmɨ́¹ zenh¹ chu³jo² hmá² ton² hi³ dí¹hún¹ jáun² sɨ́². \v 31 Jáun² jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ tsú² sɨ́² jáun² ca³ja³cáun² tsɨ́³, hi³ jáun² ngau³ tsú² má²janh² hi³ hnió³ jɨ́e³ re² he³ dá² lɨ́²³. Jmɨ́¹jáun² ca³náɨ³² tsú² hi³ ñí¹ca³juáh³ Dió³² Juo¹³ dí² la³ lá²: \v 32 “Jná¹³ bíh¹ Dió³² Juo¹³ tsá²haun³² dí²hioh³ ñú²deh³ hnú², Dió³² Juo¹³ Há²bran²¹, Dió³² Juo¹³ Isaac, jɨ³ Dió³² Juo¹³ Jacob nɨ́² siáh³”. Jmɨ́¹jáun² jlánh¹ ca³juan³ Moisés hi³ ca³juénh² lɨ́n³², jáun² cu³tsa³² tiú²uú² ca³jɨ́e³ bíh¹ tsú² cú²jueh³². \v 33 Jáun² Dió³² ca³juáh³ siáh³: “Hueh³ láu² tsɨ³² tanh¹, quí¹ hué³² hɨ́en¹ bíh¹ ñí¹ zenh¹ hnú² lá². \v 34 Má²cá²jɨ́e³² jná¹³ he³ lánh³ quiunh³² tsá² joh² jná¹³, tsá² tiáunh¹ hué³² Egipto; má²cá²náɨ³² jná¹³ hi³ hlí² han³² lɨ́n³² tsú², jáun² jná¹³ má²já¹³ hi³ já¹lion¹ tsú². Ña³² ñí¹ lá², hnú² bíh¹ zei²¹ jná¹³ hué³² Egipto”. \p \v 35 ”Hi³ jáun² Moisés tsá² tiá² jmɨ́¹ hnio³ tsú² hí³ né³, tsá² má²ca³záɨh³ dí²: “¿Hin² lɨ́²cué³² jáɨ¹³ hi³ ñá¹jmuh³ hnú² héih³², hi³ hnú² má¹réh¹³ uu³mí²tsɨ³² quiú¹³ jnoh¹?”, ti³tsóh³dí¹ tsá² hí³ bíh¹ ca³cuéh³ Dió³² jáɨ¹³ hi³ lɨ́n¹³ tsú² tsá² chín¹, jɨ³ hi³ lɨ́n¹³ tsú² siáh³ tsá² liáu³² cun³quionh³ hi³ ca³ma³hau³ jan² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³², tsá² ca³ma³jnia³² hí³ ja¹ hmá² ton² jáun². \v 36 Jáun² Moisés ñéi¹ hi³ ca³ñí¹huen¹³ tsá² Israel hué³² Egipto jáun²; hí³ bíh¹ tsá² ca³jmú³ hua³jueh³² jɨ³ li²¹ nɨ́² siáh³ hué³² jáun², ñí¹ ná¹ho³ jmɨ́²miih²¹ dáɨn³, jɨ³ ñí¹ ca³ñi³táunh¹ tsú² jáun² hué³² quiéin² nɨ́² siáh³ tun³ló³² mii². \v 37 Hla¹ Moisés hí³ bíh¹ ca³záɨh³ tsá² Israel tsá²co¹ la³ lá²: “Ja¹ tsá² renh² hnoh² bíh¹ zion³ Dió³² jan² tsá² lɨ́n¹³ *tɨ³² jë¹ Dió³² ñí¹con² hnoh², la³jmɨ́¹ lɨ́n³ jná¹³ lá²”. \v 38 Ja³bí¹ la³ jáun², jmáɨ¹ hi³ jmɨ́¹ ngɨh³² jáun² tsá²haun³² dí¹hio³ ñú¹deh³ dí², hla¹ Moisés hí³ bíh¹ jmɨ́¹ lɨ́n³ tsá² zenh² ja¹ quioh²¹ tsú² quionh³ tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³², tsá² ca³liéinh³² tsú² hí³ tsɨ³ máh³ Sinaí; jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³nga³ dí² jáɨ¹³ ñí¹con² dí¹hio³ ñú¹deh³ dí² hí³. Hí³ bí¹ tsá² ca³héi³ jáɨ¹³ hi³ lɨ³ quien² la³ má²quien² jáun², hi³ jáun² ngáɨ³² tsú² ñí¹con² dí². \p \v 39 ”Tɨ³la³ tsá²haun³² dí¹hio³ ñú¹deh³ jnoh¹ hí³ má¹ná¹, tiá² ca³lɨ³hnió³ yáh³ hi³ tanh¹³ ta²¹ Moisés hí³, tɨ³ hué³² Egipto bíh¹ ca³jéinh³² siáh³ tsɨ́³ tsú². \v 40 Hi³ jáun² jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ tsú² Aarón la³ lá²: “Hnáu² jnoh¹ hi³ jmah²¹ hnú² jan² dió³² hi³ tsó³² chí¹ján³ ta³ ñí¹ jnoh¹, quí¹ tiá² né¹ jnoh¹ he³ ca³quiúnh³² Moisés tsá² ca³ñí¹hue¹³ jnoh¹ hué³² Egipto”. \v 41 Jmɨ́¹jáun² ca³jmah³ tsú² hmóu³² jan² dió³² jniá³ la³jmɨ́¹ jniá³ cuá¹juɨ́² míh¹, hi³ jáun² ca³jngɨh³ tsú² jáh³ ñí¹con² dió³² láɨn¹ hí³, jáun² ca³jmú³ tsú² jmáɨ¹ hi³ ca³tɨn¹ dió³² hi³ má²lɨ́²jmah³ tsú² jáun² cun³quionh³ cuá² ta³ hmóu³². \v 42 Cun³ñí¹ hi³ jáun² bíh¹ cu³tsa³² ca³chau³ Dió³² tɨ³ có³² cú²jueh³² quioh²¹ tsú², hi³ jáun² chí¹jmaɨ²¹ cuɨ́¹ má¹tsú¹ má¹jónh²¹ cú²jueh³². La³ jáun² bí¹ rá¹juáh³ ñí¹ Sí² quioh²¹ jan² tsá² ca³lɨn³ tɨ³² jë¹ Dió³² jmɨ́¹tin², hi³ rá¹juáh³ la³ lá²: \q1 Hnoh² tsá² zian² náh² hué³² Israel lá², \q1 ¿hí¹ ñí¹con² jná¹³ dá² ca³cuen²¹ hnoh² jáh³ hi³ ca³jngɨh³² náh² jáun², \q1 tá¹la³ ca³ñi³táunh¹ náh² jáun² tun³ló³² mii² hué³² quiéin²? \q1 \v 43 Tiá² jáun² yáh³, \q1 tɨ³la³ hnoh² dá² ca³ñi³quiánh¹ náh² ñí¹hiú¹³ lɨ́³ hmɨh³² hi³ hún¹ dió³² jmáɨ² Moloc bíh¹, \q1 jɨ³ hi³ ca³ñi³jan¹³ náh² dió³² tsá² láɨn¹ jmáɨ² Refán hi³ jniá³ la³jmɨ́¹ jniá³ chí¹jmaɨ²¹; \q1 tsá² láɨn¹ hí³ bíh¹ ca³jmah²¹ náh² hmóu³² hi³ má¹tsú¹ má¹jonh²¹ náh². \q1 Cun³ñí¹ hi³ jáun² bíh¹ hue¹ jná¹³ hnoh² hué³² ñí¹ tionh¹ náh² nɨ́², \q1 hi³ jau³ tsú² hnoh² ñí¹ uóunh³, ngáɨ¹³ la³ tɨ³ juú² Babilonia. \p \v 44 ”Hi³ jáun² né³, ñí¹ lɨ́³ hué³² quiéin² jáun² jmɨ́¹ zéih²¹ dí¹hio³ ñú¹deh³ dí² cuáh³² hi³ jmɨ́¹ lɨ́³ hñú³ hmɨh³², ñí¹ jmɨ́¹ dí¹tioh³ quɨ́n¹ liei²¹ hi³ jmu² lin¹ hi³ Dió³² ca³tanh² cáun² nió³² quionh³ tsú². Ñí¹hiú¹³ jáun² ca³jmú³ tsú² rón³² la³ cun³ lɨ́³ héih³² hi³ ca³jmú³ Dió³² ñí¹con² Moisés, rón³² la³ cun³ lɨ́³ nóh³² hi³ ca³jnia³ jáun² jéinh³². \v 45 Jáun² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ tsá²haun³² dí¹hio³ ñú¹deh³ dí² hí³ né³ ca³hiauh³ ñí¹hiú¹³ jáun². Jáun² jmáɨ¹ hi³ jmɨ́¹ lɨ́n³ hla¹ Josué hi³ chín¹ né³, ca³can³ tsú² ñí¹hiú¹³ jáun² la³ tɨ³ hué¹³ tsá² siánh³. Hi³ jáun² Dió³² né³ ca³huen³ tsá² hué³² jáun² ñí¹ ta³ ñí¹ tsú², hi³ jáun² hué³² jáun² ca³lɨ³quioh²¹ bíh¹ tsú². Jáun² ñí¹hiú¹³ jáun² jmɨ́¹ quien² la³ má²quien² jáun² ca³la³ ñí¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ ca³lɨ³zian² jáun² hla¹ re²¹ Dá²vi²¹. \v 46 Jáun² Dió³² né³, jlánh¹ ca³lɨ³ hiún² tsɨ́³ hi³ ca³tɨn¹ tsú², hi³ jáun² ca³hiu³ ca³mɨ́³ dí² ñí¹con² Dió³² hi³ cué³² Dió³² jáɨ¹³ hi³ jmu³ dí² cáun² cuáh³² hi³ ca³tɨn¹ Dió³², Dió³² Juo¹³ hla¹ Jacob; \v 47 tɨ³la³ hla¹ Salomón jon² bíh¹ dí² ca³jmú³ cuáh³² jáun². \v 48 Tɨ³la³ Dió³² Tsá² cú² juenh² má¹ná¹, tiá² lɨ́¹³ yáh³ cuá³² cáun² cuáh³² hi³ ca³lɨ³ cun³quionh³ cuá² ta³ tsáu²; la³jmɨ́¹ rá¹juáh³ ñí¹ Sí² quioh²¹ tsá² ca³lɨn³ hí³ tɨ³² jë¹ Dió³², ñí¹ juáh³ jáun² la³ lá²: \q1 \v 49 Hñu³mɨ³cuú² bíh¹ lɨ́³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ hmá²sɨ¹ quion²¹ jná¹³, \q1 hi³ ñí¹ hué²¹ né³ lɨ́³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ jlɨ²¹ ñí¹ na³tsɨn²¹ jná¹³ tán². \q1 ¿Hín² dá² hñú³ jmúh¹³ hnoh² quion²¹ jná¹³? \q1 ¿Ha³ dá² jinh¹ lɨ́¹³ ñi²¹ jná¹³ tie³ lɨ́n²³ hnoh²? \q1 \v 50 Há¹ jun³juáh¹³ quionh³ uón³² huen² bíh¹ jná¹³ ca³jmú³² ná¹ la³jɨ́³² hi³ zia³²? ―juáh³ Dió³². \m \v 51 La³ má²hliaun³² jáun² bíh¹ ca³záɨh³ Tié³ tsá² hí³ la³ lá²: \p ―Jlánh¹ la³ huáh² chinh³² hnoh², cun³ tiá² jáɨ¹³ ngɨ²³ bíh¹ hnoh², la³jmɨ́¹ tiá² jáɨ¹³ ngɨ²³ tsá² tiá² Dió³² má²cuóun³². Jmáɨ¹ ca³la³ jɨ́³² bíh¹ quí² jna²³ hnoh² ñí¹con² Jmɨ́²chí³ Chun¹ joh¹ Dió³², rón³² la³ cun³ ca³jmú³ dí²hioh³ ñú²deh³ bíh¹ hnoh² ná¹jmuh³². \v 52 Tiá² hin² zian² hí¹ jan² tɨ³² jë¹ Dió³², tsá² tiá² ca³jmúh³² dí²hioh³ ñú²deh³ hnoh² hian² tsɨ́³. Quí¹ hí¹ la³ tɨ³ ca³ma³hia³ ma³tsán² yáh³ tsú² tsá² ca³lɨn³ hí³ tɨ³² jë¹ Dió³², tsá² jmɨ́¹ quian³² jáɨ¹³ hi³ já³² jan² Tsá² chun¹ Tsá² zéi¹ Dió³². Hi³ hnoh² né³, ca³tu³ ca³hna³ bí¹ náh² siáh³ Tsá² chun¹ hí³ jmɨ́¹ cuan¹, ca³la³ tɨ³ ñí¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ ca³jngɨh³² náh² siáh³. \v 53 Hnoh² bíh¹ tsá² ca³heh³ náh² liei²¹ hi³ cua³can³² jáun² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³², tɨ³la³ hí¹juáh³ tiá² ca³ma³tih²¹ bíh¹ náh² jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun². \s1 Jmɨ́¹ jun¹ Tié³ \p \v 54 Jmɨ́¹ má²lɨ́²niéi³² tsá² ná¹ngɨh³² hí³ jáɨ¹³ nɨ́² né³, ca³míh³ lɨ́n³² tsɨ́³, hian² lɨ́n³² bíh¹ ca³ta³ná¹haɨ²¹ ñí¹ tsú². \v 55 Tɨ³la³ Tié³ jmɨ́¹ má²canh² tsɨ́³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ joh¹ Dió³², jáun² ca³jɨ́e³ tsú² hñu³mɨ³cuú² hi³ jniá³ joh¹ quioh²¹ Dió³² cú²tú¹ cú²lí¹³, ja³bí¹ ca³jɨ́en³² tsú² siáh³ Jesús hi³ zenh² tɨ³ cuá² chu²¹ quioh²¹ Dió³². \v 56 Jáun² ca³juáh³ Tié³: \p ―Jɨah³, jná¹³ dí¹jɨ́e³² hi³ há²na²¹ hñu³mɨ³cuú², hi³ zenh² Jon² tsá²mɨ³cuóun² tɨ³ cuá² chu²¹ quioh²¹ Dió³². \p \v 57 Jmɨ́¹jáun² ca³jnɨ́³ tsá² ná¹ngɨh³² hí³ cuá¹ hi³ ca³taunh³ cú²tiú² cú²jan³² hi³ ca³tɨ³ ca³hóh³²; jmɨ́¹jáun² la³jɨ́n³² tsá² hí³ ca³pɨ³ ca³janh³ Tié³. \v 58 Jáun² ca³chin² tsú² Tié³ tɨ³ ñí¹ lɨ́³ jenh³ juú² hi³ ñí¹quí¹ ñí¹jnah¹ dí² quɨ́n¹. Hi³ jáun² tsá² ca³hna³ hí³ Tié³ ca³chá³ ha¹ ñí¹con² jan² tsá¹ñú¹ jmáɨ² Saulo. \p \v 59 Hi³ jáun² tá¹la³ quí² jnauh²³ tsáu² quɨ́n¹ quioh²¹ Tié³, cáun² ca³liéinh³² Dió³² bíh¹ Tié³, hi³ ca³juáh³: \p ―Hnú² Jesús Tɨ³² Juóu³² jná¹³, héih¹ hnú² jmɨ́²chí³ quion²¹ jná¹³. \p \v 60 Jáun² ca³di³jñí³² Tié³ hué³² hi³ ca³hléh³ tiá³, hi³ juáh³: \p ―Hnú² Tɨ³² Juóu³² jná¹³, ha³ lɨ́² tón³ hnú² sí² tso³ quioh²¹ tsá² nɨ́². \p Jmɨ́¹ má²lɨ́²juáh³ jáun² Tié³ la³ nɨ́² né³, ca³cua³ha³ tsɨ́³. \c 8 \p \v 1 Ja³bí¹ Saulo hí³ jmɨ́¹ hún¹ cá²hon³ quionh³ tsá² ca³jngɨh³ hí³ Tié³. \s1 Saulo jmu² hian² tsɨ́³ ñí¹con² tsá² má²lɨ́n³ cuáh³² \r (Galatas 1:13-14) \p Jmɨ́¹jáun² ca³ma³liáu³² tsú² hniéi² hi³ ca³ma³tson¹³ tsú² tsá² má²ná¹lɨ́n³ cuáh³² já¹ juú² Jerusalén jáun². Jmɨ́¹jáun² ca³huén² la³jɨ́n³² tsá² hí³ hi³ ja³taunh²¹ cú²juú² siáh³, juú²co¹ juú²hñú¹³ tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Judea jɨ³ Samaria, tɨ³la³ *tɨ³² tsá² quian³² jë¹ Dió³² má¹ná¹, tiá² ca³huén² yáh³. \v 2 Tɨ³la³ jmɨ́¹ zian² ma³ jan² tsá² má²zian² hi³ ca³tɨn¹ Dió³² ca³ñí¹hón²¹ hla¹ Tié³; tsá² hí³ ca³ho³ ca³jngɨh³ lɨ́n³² quioh²¹ hla¹ hí³. \v 3 Tɨ³la³ Saulo hí³ né³, ca³qui³ ca³jmúh³² lɨ́n³² tsá² má²lɨ́n³ hí³ cuáh³². Saulo hí³ ca³ñí¹hi³² ma³ quin³² ma³ caun³² hñú¹³ tsá² hí³, hi³ ca³ñí¹chí¹ ñí¹huen¹³ dí² tsá²mɨ³ tsá²ñuh² hi³ tsa³tionh³ dí² hñu³mí¹ñí². \s1 Hleh³² tsú² jú¹ chú³² quioh²¹ Dió³² já¹ juú² Samaria \p \v 4 Tɨ³la³ tsá² ca³huén² hí³ já¹ juú² Jerusalén má¹ná¹, ca³ñí¹hléh² jú¹ chú³² quioh²¹ Dió³² la³ tán¹ ñí¹ ca³ñi³táunh¹. \v 5 Hi³ jáun² Pí²liéi¹ ñéi¹ juú² Samaria hi³ ca³ñí¹hléh² jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ Cristo. \v 6 Jáun² juóun³² tsáu² ca³cuú² ca³ngɨh³² hi³ hniá¹ ne³ re² jmɨ́¹ ca³náɨ³² jáɨ¹³ hi³ ca³hléh³ Pí²liéi¹, jɨ³ jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ dí² siáh³ li²¹ hi³ lɨ́³ hua³jueh³² hi³ ca³jmú³ tsú². \v 7 Quí¹ juóun³² bíh¹ tsá² jmɨ́¹ tiáunh¹ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ lan³ jmɨ́¹jáun², ca³la³ hi³ tiáunh¹ tɨ³ hóh³² bíh¹ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hí³ jmɨ́¹ ca³huén². Ja³bí¹ jmɨ́¹jáun² lan³ juóun³² tsá² hma² jɨ³ tsá² hliánh² nɨ́² siáh³. \v 8 Jmɨ́¹jáun² né³ jlánh¹ ca³lɨ³ hiún² tsɨ́³ ca³la³ jɨ́n³² tsá² juú² jáun². \p \v 9 Tɨ³la³ já¹ juú² jáun² né³, jmɨ́¹ zian² jan² tsá²ñuh² tsá² jmɨ́¹ jmáɨ² Sí¹mu²¹, tsá² jmɨ́¹ lɨ́n³ tsá² hláɨnh¹ juú² jáun²; tsá² hí³ jlánh¹ jmɨ́¹ tɨ́² jmu² hi³ tsa³cáun² lɨ́n³² tsɨ́³ tsá² hɨ́n¹³ hí³ tɨ³ Samaria jáun²; ja³bí¹ ca³juáh³ tsú² hnga² hi³ quien² lɨ́n³². \v 10 Ca³la³ jánh³ dúh¹ tsá² míh¹ tsá² siún¹ bíh¹ tɨ́² náɨ³² jáɨ¹³ hi³ hleh³² Sí¹mu²¹ hí³, hi³ tɨ́² juáh²³ la³ lá²: \p ―Tsá²ñuh² nɨ́² dá² lɨ́n³ jan² dió³² cú² juenh² bíh¹. \p \v 11 Jmɨ́¹ tɨ́² tanh² lɨ́n³² tsú² ta²¹ tsá²ñuh² hí³, quí¹ má²ngau³² jmáɨ¹ bíh¹ hi³ tɨ́² má²can² tsú² tsá² hí³ cun³quionh³ tá¹³ tsá² hláɨnh¹. \v 12 Tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³taunh³ tsá² juú² jáun² ta²¹ jáɨ¹³ hi³ ca³hléh³ jáun² Pí²liéi¹ né³, la³ cun³ jú¹ chú³² ca³tɨ²¹ he³ lánh³ lɨ́¹³ tónh³² tsáu² jo³cuo² Dió³², jɨ³ jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ Jesús Tsá² lɨ́n³ Cristo nɨ́² siáh³, tsá²mɨ³ tsá²ñuh² bíh¹ tsá² hí³ cáun³ jmáɨ². \v 13 Ja³bí¹ ca³taunh³ Sí¹mu²¹ hí³ ta²¹ jáɨ¹³ jáun², jmɨ́¹jáun² cáun³ jmáɨ² hi³ jáun² ca³ngɨ́³ cu³lɨ²¹ quionh³ Pí²liéi¹; hi³ jáun² ca³ja³cáun² lɨ́n³² tsɨ́³ tsú² jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ li²¹ jɨ³ hua³jueh³² hi³ ca³jmú³ jáun² Pí²liéi¹. \p \v 14 Jmɨ́¹ ca³lɨ³ ñi³² tɨ³² tsá² quian³² jë¹ Dió³² tionh² já¹ juú² Jerusalén hi³ tsá² juú² Samaria má²ca³taunh³ ta²¹ jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³², jáun² ca³zen³ tsú² Pé¹ quionh³ Juan² ñí¹ jáun². \v 15 Jmɨ́¹ ca³cha³táunh¹ jáun² tsá² hí³ já¹ juú² Samaria, ca³liéinh³² Dió³² quioh²¹ tsá² má²taunh³² hí³ ta²¹, hi³ jáun² lɨ́¹³ hen³ tsú² Jmɨ́²chí³ Chun¹. \v 16 Quí¹ jmɨ́¹jáun², hí¹ jan² yáh³ tsá² hí³ tiá² jmɨ́¹ má²ca³hi³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ hñu³ tsɨ́³, jɨ́³²la³ ti³ jmɨ́¹ má²cáun³ tsú² jmáɨ² hi³ lin¹ hi³ má²haɨn²¹ tsú² tɨ³ con² Jesús Tɨ³² Juo¹³ bíh¹ dí². \v 17 Jáun² Pé¹ quionh³ Juan² ca³ra³tsɨ³² cuo² ñí¹ quioh²¹ tsá² hí³, hi³ jáun² jmɨ́¹jáun² hi³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ hñu³ tsɨ́³ tsá² hí³. \v 18 Jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ Sí¹mu²¹ hi³ cuan³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ ñí¹con² tsá² hí³ jmɨ́¹ ca³ra³tsɨ³² tsú² jáun² cuo² ñí¹ quioh²¹ tsú², jáun² ca³jen³ quɨe³, \v 19 hi³ ca³juáh³: \p ―Cué¹ náh² jná¹³ pí³ la³ ná¹quiánh¹ náh² nɨ́², hi³ jáun² ja³bí¹ tsá² rá¹tsɨ³² jná¹³ uón³² ñí¹ quioh²¹ lɨ́¹³ hen³ siáh³ Jmɨ́²chí³ Chun¹. \p \v 20 Jáun² Pé¹ ca³záɨh³ Sí¹mu²¹ la³ lá²: \p ―Cuɨ́¹ cha³hín³ quɨéɨh³ hnú² jɨ³ la³ jɨ³ huen² nú² nɨ́², quí¹ hnú² dá² lɨ́n²³ nú² hi³ lɨ́¹³ láh¹³ cáun² hi³ lɨ́¹ cue³² Dió³². \v 21 Tiá² ca³tɨn¹ cu³tí¹³ yáh³ hnú² ta²¹ lá², quí¹ tiá² má²chú³² yáh³ jmɨ́¹ honh² hnú² ñí¹con² Dió³². \v 22 Tɨ́¹ jéinh¹ dá² jmɨ́¹ honh² ca³tɨ²¹ hi³ hlah³ hi³ hó³² hi³ cháunh²³ nɨ́² honh²; ñí¹con² Dió³² dá² mɨ́¹, nɨ́² lɨ́¹ jɨeh²¹ nú² neh²¹ tiá¹ jmu³ dá² Dió³² juenh² tsɨ́³ hi³ ca³cháunh³ honh² hnú² la³ nɨ́². \v 23 Quí¹ jlánh¹ ma³ lin¹ hnú² hi³ lɨ́¹ hniá¹ nú² cáun² hi³ tiá² ca³tɨn¹ nú², jlánh¹ ma³ má²cá²taun³ tso³ honh² hnú². \p \v 24 Jáun² Sí¹mu²¹ ca³záɨh³ tsá² hí³ la³ lá²: \p ―Lienh¹ tiá³ hnoh² Dió³² quion²¹ jná¹³ hi³ jáun² tiá² quiunh²¹ jná¹³ hí¹ cáun² hi³ má²lɨ́²juah²¹ hnoh² nɨ́². \p \v 25 Hi³ jáun² né³, jmɨ́¹ má²lɨ́²cué³² Pé¹ jú¹ tson² quioh²¹ quionh³ Juan² ñí¹con² tsá² juú² jáun² jɨ³ hi³ má²lɨ́²hléh³² tsú² siáh³ jú¹ chú³² quioh²¹ Dió³², jmɨ́¹jáun² ja³tanh²¹ tsú² tɨ³ já¹ juú² Jerusalén. Hú¹ juɨ³² jáun² né³ ca³hléh³ tsú² jú¹ chú³² quioh²¹ Dió³² hliáun³ juú² pih²¹ juú² siún¹ hɨ́n¹³ tɨ³ hué³² Samaria jáun². \s1 Jenh² Pí²liéi¹ tsá² zian² hué³² Etiopía \p \v 26 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ ca³juáh³ jan² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² ñí¹con² Pí²liéi¹ la³ lá²: \p ―Náu², cua³² juɨ³² ngau³ tɨ³ la³ quián³, juɨ³² ja³ juú² Jerusalén hi³ ngá¹³ hué³² quiéin² hi³ chau²¹ la³ tɨ³ juú² Gaza. \p \v 27 Jáun² ca³náu² Pí²liéi¹ hi³ ngau³. Hú¹ juɨ³² jáun² né³ ca³jenh² tsú² jan² tsá²ñuh² *tsá² tiéh³, tsá² zian² hué³² Etiopía; tsá² hí³ jmɨ́¹ ho² jáɨ¹³ hi³ jmu² hua³hí¹³ la³jɨ́³² hi³ zioh² tsá²mɨ³ chín¹ hué³² Etiopía, tsá² téh²³ tsú² hí³ Candace. Tsá²ñuh² hí³ má²cuá¹jáunh²³ hi³ ñéi¹ já¹ juú² Jerusalén hi³ ca³ñí¹ma³tsu³ ma³jónh³² Dió³². \v 28 Tɨ³ má²cuá¹tsanh³² juú²co¹ bíh¹ tsá²ñuh² hí³ hi³ cuá¹tsɨ²¹ ñí¹ hmá²lɨh³² cuounh³² tsa³cuá¹ quioh²¹, ñí¹ jáun² jmɨ́¹ cuá¹hɨ³² tsú² Sí² quioh²¹ hla¹ Isaías tsá² jmɨ́¹ lɨ́n³ hí³ *tɨ³² jë¹ Dió³². \p \v 29 Hi³ jáun² Jmɨ́²chí³ Chun¹ ca³záɨh³ Pí²liéi¹ la³ lá²: \p ―Cuá²janh² ñí¹ cuá¹ja³² hmá²lɨh³² ó³². \p \v 30 Jáun² ngau³ Pí²liéi¹ cú²hé². Jmɨ́¹ ca³janh²¹ tsú² jáun² tsá² hí³ ca³náɨ³² tsú² hi³ cuá¹hɨ³² tsá² hí³ Sí² quioh²¹ hla¹ Isaías *tɨ³² jë¹ Dió³²; hi³ jáun² ca³ngáɨh³ dí²: \p ―¿Hí¹ ngɨ²³ hnú² hi³ ñi³hɨh³² nú² nɨ́²? \p \v 31 Jáun² tsá²ñuh² hí³ ca³ngáɨ³, hi³ ca³juáh³: \p ―¿He³ lánh³ rón³² ngɨ¹³ jná¹³ nɨ́¹juáh³ tiá² hin² zian² yáh³ tsá² ma³ta²? \p Jáun² ca³mɨ́³ tsú² cáun² hi³ chú³² ñí¹con² Pí²liéi¹ hi³ hí³ hmá²lɨh³² jáun² hi³ cua³tsɨ́¹ tsú² quionh³ dí². \v 32 Jáɨ¹³ hi³ rá¹tioh³ ñí¹ Sí² hi³ jmɨ́¹ cuá¹hɨ³² jáun² tsá² hí³ juáh³ la³ lá²: \q1 La³jmɨ́¹ jan² tsú² *já¹ziáh² ñí¹ tsa³jngɨh², \q1 la³ jáun² bíh¹ ca³jan³ tsú² tsá² hí³; \q1 cu³tí³ tiá² ca³nia³ tsú² ho³ hi³ hléh³², \q1 la³jmɨ́¹ tiá² hi³ jmu² já¹ziáh² míh¹ nɨ́¹ má¹ca³zéin³² tsú². \q1 \v 33 Tsɨ́¹juɨ́³ bíh¹ tsú² ca³ta³zanh¹ jmɨ́¹ tiá² ca³ma³re² tsú² jáun² tso³ hi³ lɨ́¹ ca³ta³can¹ tsú². \q1 ¿Hin² dá² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ tsú² lɨ́¹³ hɨen³ tsú²? \q1 Quí¹ cu³diá²jan² bíh¹ ca³yéin² tsú² ñí¹ hué²¹ lá². \p \v 34 Jáun² tsá² Etiopía hí³ ca³ngáɨ³ ñí¹con² Pí²liéi¹, hi³ ca³juáh³: \p ―¿Tiá¹ jmúh¹³ hnú² tiá³ hi³ chú³² hi³ hɨ́eh¹ nú² jná¹³ nɨ́¹juáh³ hin² ca³tɨn¹ hi³ hleh³² tɨ³² jë¹ Dió³² ñí¹ lá², hí¹ ca³tɨn¹ hnga² ho³ hi³ ca³tɨn¹ jan² tsá² siánh³ uá¹? \p \v 35 Jáun² Pí²liéi¹ ca³ma³liáu³² hi³ hɨe³² jáɨ¹³ hi³ rá¹tioh³ ñí¹ Sí² ñí¹ má²lɨ́²hí³² tsú² jáun², hi³ ca³hɨ́eh³ dí² tsú² jú¹ chú³² hi³ ca³tɨn¹ Jesús. \v 36 Jmɨ́¹ má²cá²uóunh³² juɨ³² né³, ca³cha³táunh¹ tsú² cáun² ñí¹ ná¹ho³ jmáɨ², jáun² tsá² Etiopía hí³ ca³juáh³ la³ lá²: \p ―Jɨah³, ñí¹ lá² ha²¹ jmáɨ², ¿tiá¹ lɨ́¹³ zón³² jná¹³ jmáɨ² ñí¹ lá² juáh¹³? \p \v 37 [Jáun² Pí²liéi¹ ca³juáh³: \p ―Nɨ́¹juáh³ táunh²³ hnú² ta²¹ ca³la³ jonh³ jmɨ́¹ honh², jáun² lɨ́¹³ bíh¹. \p Jáun² tsá² hí³ ca³ngáɨ³: \p ―Taunh³² bíh¹ jná¹³ ta²¹ hi³ Jon² Dió³² bíh¹ Jesús Tsá² lɨ́n³ Cristo.] \p \v 38 Jmɨ́¹jáun² ca³jmú³ tsú² héih³² hi³ zíh³² tsú² hmá²lɨh³², jáun² ca³son² tsú² tá¹ gon³ hi³ ja³taunh²¹ ñí¹ ná¹ho³ jmáɨ², ñí¹ jáun² né³ ca³zion³ Pí²liéi¹ tsá² hí³ jmáɨ². \v 39 Jmɨ́¹ ca³huén² tsú² jáun² chu³ jmáɨ² né³, cu³diá²jan² bíh¹ ca³jau³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ quioh²¹ Pí²liéi¹, hi³ jáun² tiú²uú² ca³jɨ́en³² yáh³ tsá² Etiopía hí³ Pí²liéi¹, tɨ³la³ má²hiún² lɨ́n³² bíh¹ tsɨ́³ tsú² ngah³ juú²co¹. \v 40 Hi³ jáun² Pí²liéi¹ ca³jɨ́e³ hi³ juú² Azoto la³ má²cá²chó³², hi³ jáun² ca³hléh³ dí² jú¹ chú³² quioh²¹ Dió³² ma³ quin³² ma³ caun³² juú² ñí¹ ca³nga², ca³la³ ñí¹ cá¹chó²¹ dí² já¹ juú² Cesarea. \c 9 \s1 Tɨ́² jeinh³² jmɨ́¹ tsɨ́³ Saulo \r (Hechos 22:6-16; 26:12-18; Gálatas 1:11-24) \p \v 1 Tá¹la³ jáun² né³, la³ má²hleh³² jáun² bíh¹ Saulo jú¹ cáu² lɨ́n³² ca³tɨn¹ tsá² haɨn²¹ tɨ³ con² Tɨ³² Juo¹³ dí², hi³ juáh³ dí² hi³ ma³tsan² la³jɨ́n³² tsá² hí³. Hi³ jáun² ca³ñí¹lienh¹³ tsú² tsá² cuá¹lɨ́n³ mí²tsá² hɨ́en¹, \v 2 hi³ ca³ñí¹mɨ́² tsú² cáun² sí² hi³ jmu² héih³² hi³ lɨ́¹³ tsó³² dí² cuáh³² quioh²¹ tsá² *judíos táun³ já¹ juú² Damasco, hi³ hnah¹³ dí² tsá²mɨ³ tsá²ñuh² tsá² má²tiáunh¹ juɨ³² quioh²¹ Jesús. Jmɨ́¹ hnió³ dí² tsa³quian³ tsá² hí³ hi³ tson³, hi³ tsa³tionh³ dí² hñu³mí¹ñí² tɨ³ já¹ juú² Jerusalén. \v 3 Tɨ³la³ tá¹la³ hí¹hún¹ jáun² Saulo hí³ juɨ³² Damasco má¹ná¹, cu³diá²jan² jmɨ́¹ táɨn³ tsú² cáun² joh¹ hi³ ja³ hñu³mɨ³cuú² jmɨ́¹ má²ñí¹chau²¹ tsú² juú² jáun². \v 4 Jmɨ́¹jáun² ca³tánh³ Saulo cu³hna²¹ jáh³ joh¹, jáun² ca³náɨ³² ho³ tsáu² hi³ ñí¹juah²¹ la³ lá²: \p ―Saulo, Saulo, ¿he³ láɨh³² jmuh³² hnú² hian² honh² ñí¹con² jná¹³? \p \v 5 Jáun² Saulo ca³ngáɨ³: \p ―¿Hin² bí¹ tsánh² hnú² Tɨ³²? \p Jáun² Tɨ³² Juo¹³ dí² ca³juáh³: \p ―Jná¹³ bíh¹ la³² Jesús, Tsá² jmoh¹ hnú² hian² honh². [Lɨ́¹ jmuh³² hlaɨh³ quián¹³ huen² bíh¹ hnú², la³jmɨ́¹ jmu² jáh³ cuɨ́²³ jah³² nɨ́¹ má¹ca³hɨnh³ tsú² quionh³ mí¹ñí² zúnh². \p \v 6 Jáun² Saulo ca³juénh², hi³ jáun² ta³ má²juán²³ lɨ́n³² ca³juáh³ la³ lá²: \p ―Hnú² Tɨ³² Juóu³² jná¹³, ¿he³ bí¹ hnáuh² hnú² jmu¹ jná¹³? \p Jáun² Jesús né³ ca³juáh³:] \p ―Náu², cua³² tɨ³ já¹ juú² ó³², ñí¹ nɨ́² bíh¹ juáh³ tsú² he³ hniáuh³² jmúh¹³ hnú². \p \v 7 Jáun² la³jɨ́n³² tsá² jmɨ́¹ quionh³ hí³ Saulo ca³juénh² lɨ́n³², quí¹hliá² ca³náɨ³² tsú² hi³ ñí¹hleh²¹ tsáu², tɨ³la³ tiá² hin² cá²jnia³ yáh³ jéinh³² tsú². \v 8 Jáun² Saulo ca³náu² hi³ jmɨ́¹ rón²¹ hué³², tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³niá³ jáun² ñí¹ tsú² né³, cun³ tiú²uú² cá²jnia³ hí¹ sá¹ cú¹pih²¹ bíh¹ jéinh³² tsú². Jáun² ca³zanh³ bíh¹ tsú² cuo² Saulo hi³ ca³ñí¹jan² dí² tɨ³ já¹ juú² Damasco. \v 9 Ñí¹ jáun² ca³cuá³ hnɨ³² jmáɨ¹ hi³ cuá¹te³ ñí¹, hí¹ cu³ hu²¹ ho³ má³² tiá² ca³cúh², hi³ hí¹ sá¹ cú¹pih²¹ jmáɨ² tiá² ca³hɨnh³ siáh³. \p \v 10 Já¹ juú² Damasco jáun² jmɨ́¹ zian² jan² tsá²ñuh² tsá² hen² tɨ³ con² Jesús, tsá² hí³ jmáɨ² Ananías. Tsá² hí³ ca³jnia³ Tɨ³² Juo¹³ dí² jéinh³², hi³ ca³juáh³ la³ lá²: \p ―¡Ananías! \p Jáun² tsá² hí³ ca³ngáɨ³: \p ―Lá² bí¹ zenh² jná¹³ Tɨ³². \p \v 11 Jáun² Tɨ³² Juo¹³ dí² ca³juáh³: \p ―Náu², cua³² tɨ³ ja¹ hñú³ jmáɨ² Juɨ³² Cú²tso², jáun² cuá¹ngah³ nú² hñú¹³ Judas nɨ́¹juáh³ hi³ cuá³ Saulo tsá² ja³ juú² Tarso. Sá¹nɨ́² jɨe³, tsá² hí³ cuá¹liéinh³² Dió³², \v 12 hi³ má²cá²jnia³ jéinh³² jan² tsá²ñuh² jmáɨ² Ananías, hi³ hi³ ñéih³ ñí¹ cuá³ tsú² hi³ lɨ́²ra³tsɨ³² cuo² ñí¹ quioh²¹ dí², hi³ jáun² la¹³ siáh³ mɨ́¹ñí¹ dí². \p \v 13 Jmɨ́¹ ca³náɨ³² Ananías jáɨ¹³ jáun² né³, ca³juáh³: \p ―Hnú² Tɨ³², juóun³² tsá² má²ca³záɨ³ jná¹³ hi³ ca³tɨn¹ tsá²ñuh² hí³, la³ cun³ la³jɨ́³² hi³ hlah³ hi³ má²ca³jmú³ tsú² ñí¹con² tsá² joh² hnú², tsá² zian² já¹ juú² Jerusalén. \v 14 Hi³ jáun² já¹ juú² lá² má²cuán² tsú² cun³quionh³ héih³² quioh²¹ tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³, hi³ jan³ tsú² tson³ ca³la³ jɨ́n³² tsá² ná¹má²quien² hnú². \p \v 15 Tɨ³la³ Tɨ³² Juo¹³ dí² ca³záɨh³ Ananías la³ lá²: \p ―Hnú² dá² cáun² cua³², quí¹ tsá² má²cá²quiánh³² bíh¹ jná¹³ hí³ hi³ hléh³² ca³tɨn¹ jná¹³ ñí¹con² *tsá²cá²jo²¹ la³ má²quionh³ tsá² ná¹chín¹ ja¹ quioh²¹ tsú², jɨ³ ñí¹con² tsá² *Israel nɨ́² siáh³. \v 16 Jná¹³ bíh¹ hɨe¹ tsú² ha³ la³ cónh³ tí³ hi³ ma³tso² tsɨ́³ hi³ ca³tɨn¹ jná¹³. \p \v 17 Jmɨ́¹jáun² ngau³ Ananías hñú³ ñí¹ jmɨ́¹ cuá³ Saulo. Jmɨ́¹ cá¹chó²¹ jáun² tsú², hi³ ñéih³ hi³ ca³ra³tsɨ³² cuo² ñí¹ quioh²¹ Saulo, hi³ ca³juáh³ la³ lá²: \p ―Hnú² reh² Saulo, Jesús Tɨ³² Juo¹³ dí², Tsá² ca³jnia³ jen³ hnú² hú¹ juɨ³² ñí¹ jmɨ́¹ hí¹ñeih³², Tsá² hí³ lɨ́²ze³ jná¹³ ñí¹ lá² quí¹ hi³ hnió³ tsú² hi³ la¹³ mɨ́¹máh¹ hnú², jɨ³ hi³ jáun² lɨ́¹³ conh²¹ siáh³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ hñu³ honh² hnú². \p \v 18 La³ cun³ jmɨ́¹jáun² ca³súh³² hi³ jmɨ́¹ hí¹jnáɨ²³ coh³ hu³² mɨ́¹ñí¹ tsú², hi³ jniá³ la³jmɨ́¹ jniá³ zɨ́¹³, jmɨ́¹jáun² ca³lɨ³ jɨ́e³² tsú² siáh³ re². Jáun² ca³náu² Saulo hi³ ngau³ hi³ ca³ñí¹zion¹³ jmáɨ². \v 19 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³jmú³ má³² hi³ jáun² ca³joh¹³ siáh³ pí³, jáun² ca³cuá³ tsú² cu³tiá³ quionh³ tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² Jesús zian² juú² Damasco jáun². \s1 Saulo hleh³² jú¹ chú³² já¹ juú² Damasco \p \v 20 Jáun² Saulo ca³ma³liáu³² hi³ hleh³² jáɨ¹³ hñu³ cuáh³² quioh²¹ tsá² judíos táun³ já¹ juú² Damasco hi³ la³ Jon² Dió³² bíh¹ Jesús. \v 21 Ca³la³ jɨ́n³² bíh¹ tsá² jmɨ́¹ ná¹náɨ³² ca³ja³cáun² tsɨ́³, hi³ ca³ngáɨh³ tsá²ján² tsá²ján²: \p ―¿Haun¹³ juáh¹³ tsá²ñuh² nɨ́² hí³ jlánh¹ chí¹ñi¹ jmɨ́¹ jmu² hian² tsɨ́³ ñí¹con² tsá² ná¹má²quien² Jesús zian² tɨ³ já¹ juú² Jerusalén dúh¹? ¿Haun¹³ juáh¹³ tsá² nɨ́² hí³ cuan³ ñí¹ lá² hi³ jmɨ́¹ hnió³ can³ tsáu² hi³ hñe² hi³ tsa³jan² dí² ta³ ñí¹ tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³? \p \v 22 Tɨ³la³ Saulo tɨ³ lɨ³mí¹ ca³lɨ³ hliáun³ bíh¹ pí³ quioh²¹ hi³ hléh³² jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³², hi³ ca³hɨ́e³ tsú² re² lɨ́n³² hi³ Jesús bíh¹ lɨ́n³ Cristo, jáun² lɨ́¹ lɨn¹ bíh¹ tsá² judíos zian² juú² Damasco. \s1 Liáun²³ Saulo ñí¹con² tsá² judíos \p \v 23 Jmɨ́¹ lɨ́¹ cáɨn² jáun² ca³ma³cán³ tsá² judíos, hi³ jmɨ́¹ hnió³ jngɨh³ Saulo, \v 24 tɨ³la³ Saulo ca³lɨ³ ñi³² bíh¹ hi³ jáun². La³ huá² la³ jma² bíh¹ jmɨ́¹ má²tsá²tan³ tsú² Saulo ho³hñú¹³ hiah³² hu²¹ juú² hi³ jmɨ́¹ hnió³ tsú² jngɨh³. \v 25 Tɨ³la³ tsá² má²haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² Saulo né³, ca³che² cáun² já¹niéi², hi³ ca³sión³² tsú² juɨ³² tsoh² hiah³² cun³quionh³ cáun² mɨ́²tá² hi³ ca³di³chí³ tsú² hñe¹³. \s1 Tsau³² Saulo já¹ juú² Jerusalén \p \v 26 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ngah³ siáh³ Saulo tɨ³ já¹ juú² Jerusalén. Jmɨ́¹ cá¹chánh²¹ tsú² jáun² né³, jmɨ́¹ hnió³ ma³jéinh³ tsá² reh², tɨ³la³ la³jɨ́n³² bíh¹ tsá² hí³ jmɨ́¹ juénh², quí¹ tiá² jmɨ́¹ taunh³² yáh³ tsú² ta²¹ hi³ Saulo má²hen² tɨ³ con² Jesús. \v 27 Tɨ³la³ Bernabé ca³ñí¹jan² Saulo ñí¹ jmɨ́¹ tionh¹ *tɨ³² tsá² quian³² jë¹ Dió³², hi³ ca³záɨh³ tsú² tsá² hí³ ha³ lánh³ ca³quiúnh³² Saulo jmɨ́¹ ca³jɨ́en³² Jesús tá¹la³ jmɨ́¹ hí¹hún¹ jáun² juɨ³², jɨ³ ha³ lánh³ rón³² ca³hléh³ Jesús ñí¹con² tsú²; hi³ ha³ lánh³ rón³² ca³hléh³ tsú² jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ Jesús já¹ juú² Damasco, ca³la³ hí¹ cú¹pih²¹ tiá² cú² tiá² juénh². \v 28 Jáun² ca³ta³cua¹³ Saulo já¹ juú² Jerusalén, hi³ jáun² ca³ñi³táunh¹ cu³tsa³² quionh³ tsá² reh² hí³, hi³ ca³hléh³ tsú² siáh³ ca³la³ hí¹ cú¹pih²¹ tiá² cú² tiá² juénh² hi³ ca³tɨn¹ Tɨ³² Juo¹³ dí². \v 29 Ja³bí¹ ca³quiu³ ca³táɨnh³ tsú² siáh³ jáɨ¹³ quionh³ tsá² judíos tsá² hleh³² jú¹jma² *griego, tɨ³la³ tsá² hí³ dá² jmɨ́¹ hnió³ jngɨh³ bíh¹ Saulo. \v 30 Jmɨ́¹ ca³lɨ³ ñi³² tsá² reh² hi³ nɨ́² né³, ca³ñí¹jon¹³ tsú² Saulo tɨ³ juú² Cesarea, hi³ cuá³ ñí¹ jáun² né³ ca³chánh³² tɨ³ já¹ juú² Tarso. \p \v 31 Jáun² jmɨ́¹jáun² ca³ta³no¹ tie³ quioh²¹ tsá² má²lɨ́n³ hí³ cuáh³² tɨ³ hué¹³ Judea, Galilea, jɨ³ Samaria nɨ́² siáh³. Hi³ jáun² né³, tɨ³ lɨ³mí¹ ca³lɨ³ pin³ bíh¹ tsɨ́³ tsá² hí³, hi³ ca³ma³zian² tsú² la³ má²zian² jáun² hi³ tanh² ta²¹ Tɨ³² Juo¹³ dí², hi³ ca³juóun³ tsú² siáh³ cun³quionh³ hi³ ca³ma³hau³ jáun² Jmɨ́²chí³ Chun¹. \s1 Jmɨ́¹ laɨn²¹ Eneas \p \v 32 Hi³ jáun² né³, tá¹la³ ngɨ³² jáun² Pé¹ ñí¹ hliáun³ hi³ tsá²jɨen³ tsá² má²joh¹ Dió³², jáun² ca³chó³² cáun² jmáɨ¹ hi³ ca³ñí¹jɨen¹³ tsú² tsá² joh¹ Dió³², tsá² zian² la³ tɨ³ juú² Lida. \v 33 Hi³ jáun² ñí¹ jáun² ca³chó³² tsú² ñí¹ rón²¹ jan² tsá²ñuh² jmáɨ² Eneas, tsá² hí³ jmɨ́¹ hma² hi³ ca³quiú² ñí¹ jen³ jña³ mii². \v 34 Jáun² Pé¹ ca³záɨh³ tsá² hí³ la³ lá²: \p ―Eneas, Jesucristo jmu³ hi³ lan¹³ hnú². ¡Náu², chá¹ re² ñí¹ jmɨ́¹ rón²¹ nú²! \p Hi³ jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² bíh¹ ca³náu² tsá² hí³. \v 35 Jáun² la³jɨ́n³² bíh¹ tsá² zian² juú² Lida jɨ³ tsá² zian² juú² Sarón ca³jɨ́en³² tsá² jmɨ́¹ hma² hí³, jmɨ́¹jáun² ca³háɨn³² tsú² tɨ³ con² Tɨ³² Juo¹³ dí². \s1 Ca³jenh¹³ mɨ́¹ Dorcas \p \v 36 Jmɨ́¹jáun² jmɨ́¹ zian² jan² tsá²mɨ³ tsá² má²hen² tɨ³ con² Tɨ³² Juo¹³ dí² já¹ juú² Jope. Tsá² hí³ jmɨ́¹ jmáɨ² Tabita, tɨ³la³ jú¹ *griego né³ juáh³ tsú² Dorcas. Tsá²mɨ³ hí³ jlánh¹ ca³jmú³ hi³ chú³² ñí¹con² tsá² tia³mii², hi³ ca³ma³hon³ tsú² tsáu². \v 37 Jmáɨ¹ jáun² ca³lɨ³ tsáun¹ tsá²mɨ³ hí³ hi³ ca³jun³. Jmɨ́¹ má²lɨ́²sin² tsú² jáun² hla¹ hí³ ca³ñí¹quion¹³ tsú² ñí¹ má²tenh³ tsɨn¹ hñú³. \v 38 Juú² Jope jáun² né³ jmɨ́¹ háɨ³² má²janh² quionh³ juú² Lida ñí¹ jmɨ́¹ cuá³ Pé¹, jáun² jmɨ́¹ ca³lɨ³ ñi³² tsá² reh² zian² Jope hi³ la³ cuá³ Pé¹ já¹ juú² Lida, jáun² ca³zen³ tsú² gon³ tsáu² hi³ ca³ñí¹juah²¹ la³ lá²: \p ―Ma³tsáu¹³ ta³né³² já¹ juú² Jope. \p \v 39 Jáun² la³juɨ³² ngau³ bíh¹ Pé¹ quionh³ tsá² hí³. Jmɨ́¹ ca³cha³táunh¹ tsú² jáun², tá²chi²¹ ca³ñí¹jan² dí² Pé¹ chi³cuú² ñí¹ rón²¹ hla¹ hí³. Jmɨ́¹ cá¹chó²¹ tsú² jáun² ñí¹ rón²¹ hla¹ né³, ca³cuú² ca³ngɨh³² la³jɨ́n³² tsá²mɨ³ hnáɨ³ jmɨ́¹ tionh¹ hí³ ñí¹ jáun² cu³héin¹ Pé¹, hi³ ca³la³ hi³ ho² hi³ jngɨh² ca³hɨ́eh³ Pé¹ la³jɨ́³² ñí¹ hmɨh³² hi³ ca³jmú³ hla¹ hí³ jmɨ́¹ zian². \v 40 Jmɨ́¹jáun² né³ ca³huen³ Pé¹ tɨ³ cheih³² la³jɨ́n³² tsá² jmɨ́¹ tionh¹ hí³, jáun² ca³di³jñí³² hnga² hi³ ca³liéinh³² Dió³². Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³jɨ́en³² dí² hla¹ hí³ hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: \p ―Tabita, ¡náu²! \p Hi³ jáun² jmɨ́¹jáun² ca³tauh² hla¹ hí³ ñí¹. Jmɨ́¹ ca³jɨ́en³² tsú² jáun² Pé¹ né³, ca³jmú³ cuá¹tón²¹ ñí¹ jen³. \v 41 Jáun² ca³zanh³ Pé¹ cuo² Tabita hi³ ca³zion³ dí². Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³teh³ tsú² siáh³ tsá² má²joh¹ Dió³² jɨ³ tsá²mɨ³ hnáɨ³ hí³, jáun² ca³hɨen³ tsú² Tabita ñí¹con² tsá² hí³ hi³ má²ca³jenh¹³. \v 42 Jáun² la³jɨ́n³² tsá² zian² juú² Jope ca³lɨ³ ñi³² hi³ lɨ³ la³ jáun², jmɨ́¹jáun² juóun³² tsáu² ca³tanh² ta²¹ Tɨ³² Juo¹³ dí². \v 43 Hi³ jáun² ué³ jmáɨ¹ bíh¹ ca³cuá³ Pé¹ já¹ juú² jáun² hñú¹³ tsá² jmáɨ² Sí¹mu²¹, tsá² má²chú³² láu². \c 10 \s1 Pé¹ liéinh³² Cornelio \p \v 1 Jáun² né³, já¹ juú² Cesarea jmɨ́¹ zian² jan² tsá²ñuh² tsá² jmáɨ² Cornelio, tsá² jmɨ́¹ lɨ́n³ hliáu³ tsá² chín¹ cu³ nió³ hi³ téh²³ tsú² Italiano, cu³ nió³ jáun² tín³ hña³láun³ hliáu³. \v 2 Tsá²ñuh² hí³ jmɨ́¹ má²má²tí³² ñí¹con² Dió³² la³ cun³ hi³ ná¹ngɨ²³ jáun² tsá² *judíos, hi³ jmɨ́¹ má²zian² hi³ ca³tɨn¹ Dió³², la³ má²quionh³ la³jɨ́n³² tsá² hñú¹³. Ja³bí¹ ca³ma³hon³ tsú² tsá² judíos tia³mii² hliáun³ quɨe³; hi³ jmɨ́¹ má²liéinh³² tsú² siáh³ Dió³² la³jɨ́³² jmáɨ¹. \v 3 Jáun² ca³chó³² cáun² jmáɨ¹ cun³ la³ nio¹ hnɨ³² tɨ³ ca³hláu³ ca³jnia³ jan² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² jéinh³² tsú², hi³ hi³ ñéih³ ñí¹ jmɨ́¹ cuá³ tsú², hi³ ca³juáh³: \p ―¡Cornelio! \p \v 4 Jmɨ́¹ ca³jɨ́en³² tsú² jáun² tsá² hí³ né³, ta³ má²juénh² lɨ́n³² bíh¹ tsú² ca³juáh³: \p ―¿He³ jmɨ́¹ hnáuh² hnú² tɨ³²? \p Jáun² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² ca³juáh³: \p ―Má²ca³náɨ³² bíh¹ Dió³² jáɨ¹³ hi³ lienh¹ hnú², hi³ má²cuá¹nióh²¹ siáh³ Dió³² cu³lɨ²¹ la³jɨ́³² hi³ chu²¹ hi³ má²ca³ma³hon¹ hnú² tsá² tia³mii². \v 5 Jáun² né³, zen² tsáu² ca³la³ tɨ³ juú² Jope hi³ tsa³tieh¹ tsú² Sí¹mu²¹ tsá² téh²³ tsú² siáh³ Pé¹. \v 6 [Jáun² Pé¹ hí³ záɨ³² he³ hniáuh³² jmúh¹³ hnú².] Ja³bí¹ Sí¹mu²¹ jmáɨ² tsá² hñú¹³ ñí¹ cuá³ tsú², tsá² hí³ má²chú³² láu²; hñú¹³ tsá² hí³ né³ zeh² ñí¹ lɨ́³ can³² jmɨ́²miih²¹. \p \v 7 Jmɨ́¹ má²ngah³² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² tsá² má²lɨ́²juónh³ tsú² hí³ quionh³ né³, ca³teh³ tsú² gon³ tsá² quian²¹, cónh³í¹ jan² hliáu³ tsá² má²zian² hi³ ca³tɨn¹ Dió³² siáh³, tsá² cuá¹chan¹ hi³ tiú² niuh²³ tsú² má²ta²¹. \v 8 Tsá² hí³ ca³záɨh³ tsú² la³jɨ́³² hi³ má²lɨ́²jɨ́e³, jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³zen³ dí² tɨ³ já¹ juú² Jope. \p \v 9 Jmɨ́¹ cá¹jniá²¹ jáun², tá¹la³ jmɨ́¹ hí¹tiáunh¹ tsá² hí³ juɨ³² hi³ má²ja³quián³ chá¹táunh¹ já¹ juú² Jope, míh¹ tiá² cun³ chi³hiú² jmɨ́¹ ca³uú³ Pé¹ tsáɨh³ hñú³ hi³ ca³ñí¹lienh¹³ Dió³². \v 10 Jmɨ́¹ má²ñí¹cuóunh²¹ lɨ́n³² bíh¹ tsú²; jáun² tá¹la³ jmɨ́¹ ná¹má²chú³² tsú² má³² hi³ cuh³ tsú² né³, zia³² cáun² hi³ ca³jnia³ jéinh³² tsú² cu³diá²jan², \v 11 hi³ ca³jɨ́e³ tsú² hi³ má²há²na²¹ hñu³mɨ³cuú² hi³ cuá¹so²³ cáun² hmɨh³² pa²¹ hi³ ná¹quiein²¹ tá¹ quiún³ cuoh¹, hi³ cuá¹so²³ la³ tɨ³ hué³². \v 12 Hñu³ hmɨh³² jáun² né³ jmɨ́¹ tiáunh¹ ca³la³ jánh³ dú¹ ñí¹ jáh³ quiún³ cuá² ta³, jáh³ hláɨnh¹ jɨ³ jáh³ tsɨ²¹ pí¹³ nɨ́² siáh³. \v 13 Jmɨ́¹jáun² ca³náɨ³² tsú² cáun² jáɨ¹³ hi³ ñí¹juah²¹ tsáu² la³ lá²: \p ―Náu² Pé¹, jngɨh³² jáh³ nɨ́² cunh³². \p \v 14 Tɨ³la³ Pé¹ né³ ca³juáh³: \p ―Ján¹han²¹ Tɨ³², hí¹ cónh³ yáh³ tiá² má²cá²cúnh³² jná¹³ jáh³ hláɨh¹ jáh³ hon² la³ nɨ́², jáh³ tiá² jɨn². \p \v 15 Jáun² mah¹ jáun² né³ ñí¹ ca³juáh³ siáh³ la³ lá²: \p ―Lɨ³ua³ cáun² hi³ má²ca³ma³jɨ² Dió³² tiú²uú² hniáuh³² yáh³ juáh¹³ hnú² hi³ hlaɨh³. \p \v 16 Hnaɨh³² jéin³² lɨ³ la³ jáun², jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³zauh² siáh³ hmɨh³² jáun² hñu³mɨ³cuú². \v 17 Hi³ jáun² tá¹la³ cuá¹hnauh² Pé¹ tsɨ́³ hi³ he³ hnió³ juáh³ hi³ má²lɨ́²jɨ́e³ tsú² jáun², jáun² tsá² ca³zen³ hí³ Cornelio cua³taunh²¹ ho³hñú¹³ hi³ hnauh² hñú¹³ Sí¹mu²¹; \v 18 tsá² hí³ né³ ca³juáh³ la³ lá²: \p ―¿Tiá¹ cuá³ jan² tsá² jmáɨ² Sí¹mu²¹ ñí¹ lá², tsá² téh²³ tsú² siáh³ Pé¹? \p \v 19 Hi³ jáun² tá¹la³ jmɨ́¹ cuá¹hnauh² jáun² Pé¹ tsɨ́³ hi³ he³ láɨh³² la³ jáun² lɨ́²jɨ́e³, jáun² Jmɨ́²chí³ Chun¹ né³ ca³juáh³ la³ lá²: \p ―Jɨah³, gáun³ tsáu² má²cuá²taunh²¹ hi³ hnauh² hnú². \v 20 Náu², son², cuá² quiúnh¹ tsú². Ha³ lɨ́² chá² hliáun³ honh², quí¹ jná¹³ bíh¹ ca³zéin³² tsá² hnauh² hnú² nɨ́². \p \v 21 Hi³ jáun² Pé¹ ca³son² hi³ ja³ ñí¹ tionh¹ tsá² ca³zen³ hí³ Cornelio, hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: \p ―Jná¹³ bíh¹ tsá² hnauh²³ hnoh², ¿he³ ta²¹ ña³taunh²¹ náh²? \p \v 22 Jáun² tsá² hí³ ca³ngáɨ³: \p ―Jnoh¹ jau³ cha¹³ hliáu³ tsá² chín¹ tsá² jmáɨ² Cornelio, jan² tsá² chun¹ tsá² má²má²tí³² ñí¹con² Dió³², ja³bí¹ tsá² judíos má²ná¹lɨ́n²³ hi³ chú³² tsɨ́³ tsá² hí³. Quí¹ jan² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² ca³juáh³ ñí¹con² tsú² hi³ hniáuh³² zen³ tsú² tsá² ja³tié² hnú² hi³ jáun² ne³ tsú² jáɨ¹³ hi³ juoh¹ hnú². \p \v 23 Jáun² Pé¹ ca³teh³ tsá² hí³ tɨ³ ñéih³ hi³ ca³cuéh³ dí² cú² nie² hñú³. Jmɨ́¹ cá¹jniá²¹ jáun² né³ ngau³ dí² quionh³ tsá² hí³, ja³bí¹ ca³ñí¹táunh¹ siáh³ ma³ jan² tsá² reh² tsá² zian² juú² Jope jáun² quionh³ Pé¹. \p \v 24 Jmɨ́¹ cá¹jniá²¹ jáun² siáh³ ca³cha³táunh¹ tsú² já¹ juú² Cesarea ñí¹ cuá¹jaun² Cornelio. Hí³ né³ jmɨ́¹ má²lɨ́²ngɨh³ jún¹ raɨnh²¹ hñú¹³ jɨ³ há²mei²¹ quioh²¹ nɨ́² siáh³. \v 25 Jmɨ́¹ cá¹chó²¹ jáun² Pé¹ ho³hñú¹³ quioh²¹ Cornelio né³, ca³di³jñí³² Cornelio ta³ ñí¹ Pé¹, hi³ jmɨ́¹ hnió³ dí² ma³tsu³ ma³jónh³² Pé¹. \v 26 Tɨ³la³ Pé¹ dá² ca³zion³ bíh¹ tsá² hí³, hi³ ca³juáh³ la³ lá²: \p ―Náu², quí¹ tsá²mɨ³cuóun² la³ hnú² bíh¹ jná¹³. \p \v 27 Tá¹la³ hí¹juónh²³ tsú² jáun² né³ taunh³ ñéih³; jáun² ñéih³ jáun² ca³jɨ́e³ tsú² hi³ ná¹ngɨh³² juóun³² tsáu². \v 28 Hi³ jáun² Pé¹ ca³záɨh³ tsá² hí³ la³ lá²: \p ―Má²ñíh¹ bí¹ hnoh² hi³ liei²¹ quiú¹³ jnoh¹ tsá² judíos rá¹juáh³ hi³ tiá² hniáuh³² ná¹tson¹ tsá² judíos ja¹ *tsá²cá²jo²¹, ja³bí¹ tiá² hniáuh³² siáh³ tónh³² tsú² hñú¹³ tsú². Tɨ³la³ Dió³² bíh¹ má²ca³hɨ́e³ jná¹³ hi³ tiá² hniáuh³² juah²¹ jná¹³ hi³ tiá² chun¹ ho³ hi³ tiá² jɨn² lɨ³ua³ jan² tsá²mɨ³cuóun² raɨnh²¹ dí². \v 29 Hi³ jáun² bíh¹ la³juɨ³² ja³ jná¹³ jmɨ́¹ ca³ñí¹tié² tsú², ha³ tiá² ca³ma³zian¹³ yáh³ jná¹³. Hi³ jáun² né³, hnó³² jná¹³ lɨ³ ño¹ hi³ he³ ta²¹ ca³tiéh² hnoh². \p \v 30 Jáun² Cornelio ca³juáh³: \p ―Má²quiún³ jmáɨ¹ míh¹ tiá² cun³ la³ nio¹ hnɨ³², la³ cun³ la³ né³² hi³ jmɨ́¹ [cuá¹má²hɨen²¹ jná¹³ hi³] cuá¹lienh¹ ná¹ Dió³² hñu³², jmɨ́¹jáun² ca³jnia³ jan² tsá²ñuh² quih³² hmɨh³² zɨ́n³ lɨ́n³² jéin³² jná¹³. \v 31 Tsá² hí³ né³ ca³juáh³: “Cornelio, Dió³² má²ca³náɨ³² jáɨ¹³ hi³ lienh¹ hnú², jɨ³ hi³ má²cuá¹nióh²¹ tsú² siáh³ cu³lɨ²¹ la³jɨ́³² hi³ chu²¹ hi³ má²ca³jmuh³ hnú² ñí¹con² tsá² tia³mii². \v 32 Jáun² né³, hniáuh³² zen¹³ hnú² tsáu² hi³ tsa³tieh¹ tsú² Sí¹mu²¹ tsá² jmáɨ² siáh³ Pé¹. Ja³bí¹ Sí¹mu²¹ jmáɨ² siáh³ tsá² hñú¹³ ñí¹ cuá³ tsú², tsá² hí³ má²chú³² láu², tsá² hí³ zeh² hñú¹³ can³² jmɨ́²miih²¹. [Nɨ́¹ má¹cuán² tsú² ñí¹ lá² liéih³² tsú² hnú²]”. \v 33 Hi³ jáun² la³juɨ³² ca³té³ jná¹³ hnú², hénh³ ma³ chú³² má²cuán² hnú² ñí¹ lá². Jáun² né³, ta³né³² má²tiauh² dí² ñí¹ hó²¹ñí¹ Dió³², hi³ jáun² ta³né³² hnáu² jnoh¹ náɨ¹³ la³jɨ́³² jáɨ¹³ hi³ ca³záɨ³ hnú² Tɨ³² Juo¹³ dí² hi³ ca³ta¹ jnoh¹. \s1 Pé¹ hleh³² jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³² hñú¹³ Cornelio \p \v 34 Jáun² Pé¹ ca³ma³liáu³² hleh³² hi³ juáh³ la³ lá²: \p ―Ta³né³² má²ca³ngɨ¹³ jná¹³ hi³ tson² bíh¹ Dió³² la³ hnio³ cá²re² he² ca³la³ jɨ́n³² tsáu². \v 35 Hi³ lɨ³ua³ jan² tsá² zian² tá¹ cáun² hngá¹máh³ bíh¹ la³ hen² Dió³², nɨ́¹juáh³ tsá² jmu² la³ cun³ hi³ tɨ³² tsɨ́³ Dió³², tsá² má²má²tí³² ñí¹con² Dió³². \v 36 Cun³quionh³ Jesús Tsá² lɨ́n³ Cristo ca³liéih³² jnoh¹ Dió³², tsá² láɨ³ jnoh¹ jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ *Israel, hi³ ca³nga³ Dió³² jáɨ¹³ hi³ cun³quionh³ hnga² Jesús hí³ bíh¹ lɨ́¹³ niau²¹ tie³ ja¹ quiú¹³ dí² quiúnh¹ Dió³². Jesús hí³ bíh¹ lɨ́n³ Juo¹³ dí² la³ jáɨ³². \v 37 Má²ná¹ñíh¹ bíh¹ hnoh² la³ cun³ hi³ lɨ³ jáun² tá¹ cáun² hué¹³ tsá² judíos, hi³ ca³lɨ³liau³ juú²co¹ tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Galilea jmɨ́¹ ca³zion³ jáun² hla¹ Juan² jmáɨ² tsáu² hi³ ca³hléh³ jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³². \v 38 Má²ná¹ñíh¹ náh² siáh³ hi³ Dió³² ca³cuen³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ ñí¹con² Jesús Tsá² ja³ juú² Nazaret, hi³ ja³bí¹ la³ jáun² ca³cué³ tsú² siáh³ pí³, hi³ jáun² ca³jmú³ tsú² hi³ chú³² quioh²¹ tsáu², jɨ³ hi³ ca³jmah³ tsú² siáh³ tsá² jmɨ́¹ tionh² jo³cuo² tsá² hláɨnh¹, quí¹ jmɨ́¹ zenh² Dió³² quionh³ tsú². \v 39 Hi³ jnoh¹ né³ láɨ³ tsá² zih³² jú¹ tson² ca³tɨ²¹ la³jɨ́³² hi³ ca³jmú³ jáun² Jesús, la³ cun³ la³jɨ́³² hi³ ca³jmú³ tsú² jáun² tá¹ cáun² hué¹³ Judea jɨ³ já¹ juú² Jerusalén nɨ́² siáh³. Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ ca³jngɨh³ tsú² Jesús hi³ ca³ton³ tsú² crei²¹. \v 40 Tɨ³la³ Dió³² ca³jmú³ hi³ ca³jenh¹³ tsú² ñí¹ cá²hnɨ́² jmáɨ¹ jáun², hi³ ca³cué³ Dió³² jáɨ¹³ hi³ lɨ́¹³ jɨen¹ jnoh¹ tsú² siáh³. \v 41 Jun³juáh¹³ ca³jɨ́en³² la³jɨ́n³² tsáu² yáh³, tɨ³la³ ca³neh²¹ jmáh³la³ jnoh¹ bíh¹ tsá² ca³quianh³ Dió³² ca³la³ cun³ jmɨ́¹tin², hi³ láɨ³ jnoh¹ tsá² cue³² jú¹ tson², jnoh¹ tsá² ca³jmú¹³ má³² cu³tsa³² quiúnh¹ tsú² jmɨ́¹ má²ca³jenh¹³ jáun². \v 42 Jesús hí³ ca³jmú³ héih³² hi³ hléh¹³ jnoh¹ jú¹ chú³² ñí¹con² tsáu², hi³ zíh¹³ jnoh¹ siáh³ jú¹ tson² hi³ Dió³² ca³hión³² Jesús hi³ lɨ́n¹³ Tsá² ra³tsɨ³² héih³² ñí¹con² tsá² zian² jɨ³ tsá² má²cá²tsan³ nɨ́² siáh³. \v 43 La³jɨ́n³² bíh¹ tsá² ca³lɨn³ hí³ *tɨ³² jë¹ Dió³² jmɨ́¹tin² ca³juáh³ hi³ Dió³² chin¹³ tsɨ́³ tsáu¹³ tsáu² nɨ́¹juáh³ tsá² tanh¹³ ta²¹ Jesús. \s1 Hen² tsá²cá²jo²¹ Jmɨ́²chí³ Chun¹ \p \v 44 Hi³ jáun² né³, tá¹la³ jmɨ́¹ dí¹hleh³² jáun² bíh¹ Pé¹ cuan³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ ñí¹con² la³jɨ́n³² tsá² ná¹náɨ³² hí³ jáɨ¹³. \v 45 Jáun² tsá² judíos tsá² tanh² ta²¹ Dió³², tsá² ca³ñí¹táunh¹ hí³ quionh³ Pé¹ né³, ca³ja³cáun² lɨ́n³² tsɨ́³, quí¹hliá² má²lɨ́²cuen³ Dió³² uá²jaɨ³² Jmɨ́²chí³ Chun¹ ñí¹con² tsá²cá²jo²¹ hí³; \v 46 quí¹hliá² ca³náɨ³² tsú² hi³ tsá²cá²jo²¹ hí³ má²ná¹hleh³² jú¹jma² siáh³ hi³ má²ná¹má²quien² Dió³². \v 47 Jáun² Pé¹ ca³záɨh³ tsá² judíos hí³ la³ lá²: \p ―¿Hin² tsánh² hnoh² lɨ́¹³ juáh¹³ hi³ tiá² lɨ́¹³ zón³² tsá² lá² jmáɨ²?, quí¹ tɨ³la³ má²lɨ́²hen³ bíh¹ tsú² Jmɨ́²chí³ Chun¹ la³jmɨ́¹ má²ca³hen¹³ jnoh¹. \p \v 48 Jáun² Pé¹ ca³jmú³ héih³² hi³ zón³² tsá² hí³ jmáɨ² hi³ lin¹ hi³ má²haɨn²¹ tsú² tɨ³ con² Jesús Tsá² lɨ́n³ Cristo. Hi³ jáun² jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ ca³záɨh³ tsú² Pé¹ hi³ chú³² cuá³² tun³ hnɨ³² jmáɨ¹ quionh³ dí². \c 11 \s1 Pé¹ cha³² ñí¹con² tsá² lɨ́n³ cuáh³² já¹ juú² Jerusalén he³ lánh³ ca³quiúnh³² dí² \p \v 1 Jmɨ́¹jáun² la³jɨ́n³² *tɨ³² tsá² quian³² jë¹ Dió³² jɨ³ tsá² reh² hɨ́n¹³ tɨ³ Judea nɨ́² siáh³ ca³lɨ³ ñi³² hi³ ja³bí¹ *tsá²cá²jo²¹ má²ca³héi³ jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³². \v 2 Hi³ jáun² jmɨ́¹ cá¹chánh²¹ Pé¹ já¹ juú² Jerusalén né³, jlánh¹ ca³ziu³ ca³hɨe³ tsá² cu³ nió³ tsá² jlánh¹ ná¹hëh³ chí¹ hi³ hniáuh³² *tiú³² tsú² chí² láu² hná¹³ ñí¹ zian² tsá²cá²jo²¹, nɨ́¹juáh³ tsá² má²má²tí³² ñí¹con² Dió³². \v 3 Hi³ ca³juáh³ la³ lá² ñí¹con² Pé¹: \p ―¿He³ láɨh³² hnú² ca³ñí¹lienh¹ tsá²cá²jo²¹, hi³ ca³ñí¹cú¹ ñí¹hính¹³ nú² quiúnh¹? \p \v 4 Jáun² Pé¹ ca³chá³ re² tso² ca³la³ jɨ́³² hi³ lɨ³ la³ cun³ jmɨ́¹ la³ñí¹, hi³ ca³juáh³: \p \v 5 ―Tá¹la³ jmɨ́¹ cuon¹ jná¹³ já¹ juú² Jope hi³ jmɨ́¹ cuá¹lienh¹ jná¹³ Dió³², jmɨ́¹jáun² ca³jnia³ jéin³² jná¹³ cáun² hi³ jniá³ la³jmɨ́¹ jniá³ hmɨh³² pa²¹ hi³ ná¹quiein²¹ tá¹ quiún³ cuoh¹, hi³ ja³ hñu³mɨ³cuú² hi³ cua³ la³ tɨ³ ñí¹ jmɨ́¹ cuon¹ jná¹³. \v 6 Jmɨ́¹ cá¹jɨ́e²¹ jná¹³ re² hi³ he³ tioh³ tɨ³ ñeh² hmɨh³² jáun², jáun² ca³jɨen¹ jná¹³ la³jánh³ dú¹ ñí¹ jáh³ quiún³ cuá² ta³, jáh³ náɨ², jáh³ hláɨnh¹, jɨ³ jáh³ tsɨ²¹ pí¹³ nɨ́² siáh³. \v 7 Hi³ jáun² ca³náɨ³² jná¹³ cáun² jáɨ¹³ hi³ ñí¹ca³juáh³ tsú²: “Náu² Pé¹, jngɨh³² jáh³ nɨ́², cunh³²”. \v 8 Tɨ³la³ jná¹³ né³ ca³ngáɨ³²: “Já¹han²¹ Tɨ³², hí¹ cónh³ yáh³ tiá² má²ca³cúnh³² jná¹³ jáh³ hláɨh¹ jáh³ hon² la³ nɨ́², jáh³ tiá² jɨn²”. \v 9 Jáun² chi³cuú² ñí¹ca³hléh³ siáh³ cónh³ hi³ ñí¹ca³juáh³: “Lɨ³ua³ cáun² hi³ má²ca³ma³jɨ² Dió³², tiú²uú² hniáuh³² yáh³ juáh¹³ hnú² hi³ hlaɨh³ bíh¹”. \v 10 Hnaɨh³² jéin³² lɨ³ la³ jáun²; jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ ca³zauh² siáh³ hñu³mɨ³cuú² ca³la³ jɨ́³² hi³ jáun². \v 11 La³ cun³ jmɨ́¹jáun² ca³cha³táunh¹ gáun³ tsá²ñuh² ñí¹ jmɨ́¹ cuon¹ jná¹³ hi³ hnauh² dí² jná¹³, tsá² zéin¹ tsá² zian² juú² Cesarea bíh¹ tsá² hí³. \v 12 Jáun² Jmɨ́²chí³ Chun¹ ca³jmú³ héih³² hi³ ñe¹ jná¹³ quiúnh¹ tsá² hí³, hi³ ca³juáh³: “Ha³ lɨ́² chá² hliáun³ ñéih³ honh²”. Ja³bí¹ ñí¹táunh¹ siáh³ tán¹ jñéi³ tsá² reh² dí² lá² quiúnh¹ jná¹³, hi³ jáun² ñí¹ jáun² ca³tauh²¹ jnoh¹ hñú¹³ jan² tsá²ñuh². \v 13 Jáun² tsá²ñuh² hí³ né³ ca³chá³ ñí¹con² jnoh¹ hi³ la³ ca³jnia³ jéinh³² tsú² jan² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² ñéih³ hñú¹³, hi³ dí¹juáh²³ la³ lá²: “Zen² tsáu² tɨ³ já¹ juú² Jope, cuɨ́¹ cha³tieh¹ tsú² Sí¹mu²¹ tsá² téh²³ tsú² siáh³ Pé¹, \v 14 hi³ jáun² tsá² hí³ já³² hi³ ja³juah²¹ he³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ liáun³ hnú² quiúnh¹ nú² ca³la³ jɨ́n³² tsá² hñuh³²”. \v 15 Jmɨ́¹ ca³ma³liau²¹ jná¹³ hi³ ca³hléh³ ñí¹con² tsú², jmɨ́¹jáun² cuan³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ ñí¹con² tsú² la³jmɨ́¹ cuan¹ ñí¹con² jnoh¹ jmɨ́¹tin². \v 16 Jmɨ́¹jáun² tsau³ tsɨn³² jná¹³ hi³ ca³juáh³ Tɨ³² Juo¹³ dí² la³ lá²: “Tson² bíh¹ Juan² ca³zion³ tsáu² jmáɨ² cun³quionh³ jmɨ́² jma³, tɨ³la³ hnoh² dá² zón³² náh² jmáɨ² cun³quionh³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ bíh¹”. \v 17 Né³² né³, nɨ́¹juáh³ hnga² Dió³² la³ má²lɨ́²cuen³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ ñí¹con² tsá² hí³ la³jmɨ́¹ ca³cuen³ tsú² uá²jaɨ³² ñí¹con² jnoh¹ jmɨ́¹ ca³chá¹³ jnoh¹ cáun² tsɨ́³ ñí¹con² Jesucristo Tɨ³² Juo¹³ dí², hi³ jáun² né³, ¿hin² dá² tsánh² jná¹³ hi³ jáun² sa³ jná¹³ yáh³ tiá² cue¹ Dió³² jáɨ¹³? \p \v 18 Hi³ jáun² jmɨ́¹ ca³náɨ³² tsá² reh² hí³ jáɨ¹³ nɨ́² né³, ca³tiánh³ tie³, hi³ ca³ma³quien² dí² Dió³², hi³ ca³juáh³: \p ―Né³² né³, ta³né³² má²lin¹ bíh¹ hi³ Dió³² la³ cue³² jáɨ¹³ hi³ tɨ́¹ jeinh²¹ jmɨ́¹ tsɨ́³ tsá²cá²jo²¹ uá²jaɨ³², hi³ jáun² lɨ́¹³ zian² tsú² cun³ jmɨ́¹hi³nio². \s1 Tsá² má²lɨ́n³ cuáh³² já¹ juú² Antioquía \p \v 19 Hi³ jáun² né³, jmɨ́¹ ca³jngɨh³ tsú² jáun² Tié³, ca³jmú³ tsú² siáh³ hian² tsɨ́³ ñí¹con² tsá² reh² dí² ñí¹ hná¹ jáun². Jmɨ́¹jáun² ca³háɨn³² ca³lá² tsá² reh² ma³ quin³², ma³ jan² já¹taunh²¹ tɨ³ hué³² Fenicia, ma³ jan² já¹taunh²¹ tɨ³ hué³² Chipre, hi³ ma³ jan² né³ já¹taunh²¹ tɨ³ juú² Antioquía. Juú² ñí¹ ca³cha³táunh¹ jáun² bíh¹ tsú² ca³hléh³ siáh³ jú¹ chú³² quioh²¹ Cristo, tɨ³la³ ca³hléh³ tsú² ñí¹con² jmáh³la³ tsá² *judíos bíh¹ má¹ná¹. \v 20 Tɨ³la³ ma³ jan² tsá² reh² hí³, tsá² hué³² Chipre jɨ³ tsá² juú² Cirene, jmɨ́¹ ca³cha³táunh¹ já¹ juú² Antioquía ca³liéinh³² jɨ³ tsá²cá²jo²¹ zian² ñí¹ jáun², hi³ ca³hléh³ tsú² jú¹ chú³² quioh²¹ Jesús Tɨ³² Juo¹³ dí². \v 21 Tɨ³² Juo¹³ dí² hí³ jlánh¹ ca³cué³ pí³ ñí¹con² tsá² hí³, hi³ jáun² jlánh¹ juóun³² tsáu² ca³za³ jmɨ́¹ tsɨ́³ hi³ ca³tanh² ta²¹ Tɨ³² Juo¹³ dí². \p \v 22 Jmɨ́¹ ca³lɨ³ ñi³² tsá² má²lɨ́n³ hí³ cuáh³² já¹ juú² Jerusalén hi³ má²lɨ³² la³ jáun² ñí¹ jáun², jáun² ca³zen³ tsú² Bernabé la³ tɨ³ já¹ juú² Antioquía jáun². \v 23 Jmɨ́¹ cá¹chó²¹ jáun² Bernabé ñí¹ jáun² né³, ca³jɨ́e³ hi³ Dió³² má²ca³ja³ lɨ́n³² mií³ tsɨ́³ ñí¹con² tsá² hí³, hi³ jáun² jlánh¹ ca³lɨ³ tsah³ tsú² jmɨ́¹ ca³jɨ́e³. Jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ dí² tsá²hí³ hi³ hniáuh³² chá³² tsú² cáun² tán¹ tsɨ́³ hi³ tanh¹³ ta²¹ Tɨ³² Juo¹³ dí². \v 24 Bernabé hí³ bí¹ jlánh¹ jmɨ́¹ chu²¹ tsɨ́³, jan² tsá² má²canh² Jmɨ́²chí³ Chun¹ hñu³ tsɨ́³, tsá² má²taunh³² ta²¹ ca³la³ jonh³ jmɨ́¹ tsɨ́³; la³ jáun² bíh¹ ca³juóun³ tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² Tɨ³² Juo¹³ dí². \p \v 25 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ja³bí¹ Bernabé ngau³ la³ tɨ³ juú² Tarso hi³ ca³ñí¹hniah² Saulo. \v 26 Jmɨ́¹ tsanh²¹ tsú² jáun² Saulo né³, ca³jan³ dí² tɨ³ já¹ juú² Antioquía; ñí¹ jáun² ca³ñí¹tiánh² tsú² tá¹ cú² mii² quionh³ tsá² má²lɨ́n³ hí³ cuáh³², jáun² ñí¹ jáun² ca³ma³tɨn² tsú² juóun³² lɨ́n³² tsáu². Tsá² má²haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² Tɨ³² Juo¹³ dí² ñí¹ jáun² bíh¹ tsá² la³ñí¹ hi³ ca³quian³ tsú² jmáɨ² “tsá² má²lán¹³ Cristo”. \p \v 27 Jmáɨ¹ jáun² ca³huén² ma³ jan² *tɨ³² jë¹ Dió³² já¹ juú² Jerusalén hi³ ja³taunh²¹ la³ tɨ³ juú² Antioquía. \v 28 Jan² tsá² hí³ tsá² jmáɨ² Ágabo ca³náu² ja¹ tsá² reh² hi³ ca³hléh³ jáɨ¹³ hi³ ca³cué³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ hñu³ tsɨ́³, hi³ ca³juáh³: \p ―Chau²¹ jmáɨ¹ hi³ lɨ³ zia³² ho³cuóun³ tá¹ cáun² hué³² lá². \p Hi³ jáun² jáɨ¹³ jáun² né³ ca³lɨ³tí³ jmáɨ¹ hi³ jmɨ́¹ cuá¹lɨ́n³ Claudio *tsá² cuá¹lɨ́n³ mɨ³chí¹. \v 29 Jáun² tsá² má²haɨn²¹ tɨ³ con² Tɨ³² Juo¹³ dí² zian² já¹ juú² Antioquía ca³lɨ́n¹³ hi³ ma³hon³ ca³lá² quɨe³ tsá² reh² tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Judea, ha³ cónh³ quienh² cué³² bíh¹ tsú² ca³cuéh³ tsá² hí³. \v 30 La³ jáun² bíh¹ ca³jmú³ tsá² hí³ hi³ ca³zen³ quɨe³ ñí¹con² tsá²daun³² tsá² ná¹ñí¹ cuáh³². Bernabé ca³ñí¹can³² quɨe³ jáun² quionh³ Saulo. \c 12 \s1 Jngɨh³ tsú² Jacobo; hi³ jnáɨ³² tsú² siáh³ Pé¹ hñu³mí¹ñí² \p \v 1 Ja³bí¹ jmɨ́¹jáun² ca³ma³liáu³² re²¹ Herodes hi³ ca³jmú³ hian² tsɨ́³ ñí¹con² ma³ jan² tsá² má²lɨ́n³ hí³ cuáh³². \v 2 Jáun² re²¹ hí³ ca³jmú³ héih³² hi³ jngɨh³ tsú² Jacobo, tsá² má²ján³ raɨnh²¹ Juan², hi³ jmu³ tsú² cu³ ngá¹³ mí¹táɨ³ hmu³ tá¹ tun³ jo²¹ láɨ¹ Jacobo. \v 3 Jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ tsú² hi³ jlánh¹ tsah³ tsá² *judíos hi³ jun³ Jacobo, jáun² Pé¹ siáh³ ca³ma³tson¹³ tsú². Jmɨ́¹jáun² jmu² tsá² judíos jmáɨ¹ quioh²¹, hi³ cúh² tsú² *hí³ cuú²miih²¹, la³ cun³ hí¹miih²¹ tiá² tie³ jan². \v 4 Jmɨ́¹ má²lɨ́²zianh³ tsú² jáun² Pé¹, ca³tanh² tsú² hñu³mí¹ñí², hi³ ca³chan³ tsú² jo³cuo² quiún³ nió³ hliáu³; hi³ ma³ quin³² ma³ cun³ nió³ hliáu³ hí³ né³, ná¹lɨ́³ ma³ quiun³ hliáu³, hi³ jmu³ hua³hí¹³ Pé¹ ma³ quin³² ma³ cu³ nió³ jáun². Jmɨ́¹ hnió³ tsú² tsa³zinh² Pé¹ ja¹ tsá² juú² nɨ́¹ má¹cuoh³² jáun² *Jmɨ́¹hɨ́en¹. \v 5 Tɨ³la³ tá¹la³ cuá¹jnaɨ³² jáun² Pé¹ hñu³mí¹ñí² né³, tsá² má²lɨ́n³ hí³ cuáh³² ca³liéinh³² Dió³² la³ jonh³ jmɨ́¹ tsɨ́³ hi³ ca³tɨn¹ tsú². \s1 Dió³² lión³² Pé¹ hñu³mí¹ñí² \p \v 6 Ta³hua² jáun², ta³ ñeh² bíh¹ hi³ zinh³ re²¹ Herodes Pé¹ ja¹ tsá² juú², Pé¹ jmɨ́¹ rá²cuóun¹ ja¹ quioh²¹ gon³ hliáu³. Tá¹ gon³ hliáu³ hí³ jmɨ́¹ ná¹hmá²³ cá²den¹ná¹ cuo² quionh³ Pé¹, ja³bí¹ tɨ³ la³ cheih³² ñí¹ jmɨ́¹ cuá¹hún¹ jáun² Pé¹ jmɨ́¹ tionh¹ siáh³ cu³ nió³ hliáu³ hi³ jmɨ́¹ ná¹jmu² hua³hí¹³. \v 7 Cu³diá²jan² jmɨ́¹ cá¹jnia³ jan² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² hi³ ca³zen³ Dió³² ñí¹con² Pé¹, jmɨ́¹jáun² táɨ³ joh¹ tá¹ cáun² ñéih³ hñu³mí¹ñí². Jáun² tsá² hí³ ca³hliéih³ cuo² cu³héin¹ Pé¹ hi³ ca³záɨh³ dí² Pé¹: \p ―¡Tia³juɨ³² náu²! \p Jmɨ́¹jáun² cáun² lɨ́¹ ca³záɨh³ hmóu³² bíh¹ cá²den¹ná¹ cuo² Pé¹. \v 8 Jáun² ca³juáh³ siáh³ tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² la³ lá²: \p ―¡Tia³juɨ³² hñeh³ láu² quián¹³ hi³ tiáuh¹ siáh³ láu² tanh¹! \p Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³juáh³ tsú² siáh³: \p ―¡Quih³² hmɨh³² cháu³ cuo² quián¹³, ña³² cu³hna³² jná¹³! \p \v 9 Jáun² ngau³ bíh¹ Pé¹ cu³hna²¹ tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³², ta³ tiá² re² ñi³² tsú² hí¹ tson² hí¹ tiá² tson² dá² la³ cun³ hi³ lɨ́²³ jáun², ja¹ cáun² hi³ lɨ́¹ rá¹quɨ³² bíh¹ tsú² jmɨ́¹ lɨ́n²³. \v 10 Ca³nga² bíh¹ tsú² ñí¹ la³ñí¹ jnaɨ²¹ ñí¹ tionh¹ tsá² jmɨ́¹ ná¹jmu² hua³hí¹³, ja³bí¹ ca³nga² bíh¹ tsú² siáh³ ñí¹ má²tun³ jnaɨ²¹. Jmɨ́¹ ca³ta³tonh¹ tsú² jáun² ñí¹ má²lɨ́³ ho³jnɨ́¹³ cheih³² hñu³mí¹ñí², jáun² lɨ́¹ cá¹niá³ hnga² bíh¹ ho³jnɨ́¹³ jáun². Jmɨ́¹ ca³huén² tsú² jáun² ñí¹ jáun² né³, cáun² ja¹ hñú³ bíh¹ ca³ñi³táunh¹ tsú² cu³tsa³², jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ngah³ bíh¹ tsá²cuú² tsá²ta³ hí³ Dió³². \p \v 11 Jmɨ́¹jáun² bíh¹ ca³lɨ³tsɨn² Pé¹, hi³ jáun² ca³juáh³: \p ―Ta³né³² má²ño¹ jná¹³ hi³ Tɨ³² Juóu³² bíh¹ jná¹³ lɨ́²zen³ jan² tsá²cuú² tsá²ta³ hi³ lɨ́²liáu³² jná¹³ ca³tɨ²¹ la³jɨ́³² hi³ jmɨ́¹ hnió³ Herodes jmu³ ñí¹con² jná¹³ quionh³ tsá² judíos. \p \v 12 Jmɨ́¹ má²ca³lɨ³tsɨn² tsú² jáun² re² né³, ngau³ la³ tɨ³ hñú¹³ Má²réi³ mí¹ziú¹³ Juan² tsá² téh²³ tsú² siáh³ Marcos; ñí¹ jáun² jmɨ́¹ ná¹ngɨh³² juóun³² lɨ́n³² tsá² jmɨ́¹ ná¹liéinh³² Dió³². \v 13 Jáun² ñí¹ca³póh³ tsú² cuo² jnaɨ²¹ hñú³, jmɨ́¹jáun² ngau³ jan² mɨ́¹míh¹ jmáɨ² Rode hi³ ca³ñí¹jɨ́e¹³ nɨ́¹juáh³ hin² póh²³ cuo². \v 14 Jmɨ́¹ ca³lɨ³ cuoh² mɨ́¹míh¹ hí³ ho³ Pé¹, tiá² la³juɨ³ ca³nia³ yáh³ hñú³, tɨ³ ñéih³ bíh¹ tɨ³ ngah³ hi³ má²hiún² lɨ́n³² tsɨ́³ hi³ ca³ñí¹zeh¹ tsá² ná¹ngɨh³² hí³ hi³ Pé¹ bíh¹ la³ má²zenh² ho³hñú¹³. \v 15 Jáun² tsá² ná¹ngɨh³² hí³ ca³záɨh³ mɨ́¹míh¹ la³ lá²: \p ―¡Já¹ tiá² ngo² nú²! \p Tɨ³la³ mɨ́¹míh¹ hí³ ca³ma³tson² lɨ́n³² bíh¹ jáɨ¹³ quioh²¹ hi³ tson² bíh¹ Pé¹ zenh². Tɨ³la³ tsá² hí³ dá² la³ má²juáh³ jáun² bíh¹: \p ―Jun³juáh¹³ Pé¹ yáh³ nɨ³², tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² zenh² cha¹³ bíh¹ tsú² nɨ³². \p \v 16 Tɨ³la³ la³ má²dí¹póh²³ jáun² bíh¹ Pé¹ cuo² jnaɨ²¹ hñú³. Jmɨ́¹ ca³nia³ tsú² jáun² hñú³ né³, ca³ja³cáun² lɨ́n³² bíh¹ tsɨ́³ tsú² jmɨ́¹ ca³jɨ́en³² Pé¹. \v 17 Jáun² Pé¹ ca³jmú³ lin¹ quionh³ cuo² hi³ tiánh³ tsú² ta³máɨh³. Jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ dí² tsá² hí³ ha³ lánh³ má²lɨ́²jmú³ Tɨ³² Juo¹³ hi³ má²lɨ́²che² hñu³mí¹ñí². Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³záɨh³ dí² tsá² hí³ la³ lá²: \p ―Zéih³ tiá³ náh² Jacobo jɨ³ la³jɨ́n³² tsá² reh² hi³ la³ nɨ́² bíh¹ ca³liáun³ jná¹³. \p Jáun² Pé¹ ngau³ siáh³ cáun² ñí¹ siáh³. \p \v 18 Jmɨ́¹ cá¹jniá²¹ jáun² jlánh¹ ca³juu³ ca³hlénh³ hliáu³, hi³ ca³juáh³: \p ―¿Né² dá² Pé¹? \p \v 19 Jáun² re²¹ Herodes hí³ ca³zen³ siáh³ hliáu³ hi³ tsa³hniah² Pé¹, tɨ³la³ tiá² ca³tsanh²¹ yáh³ tsú² Pé¹. Jmɨ́¹jáun² ca³ngáɨ³ re²¹ ñí¹con² hliáu³ tsá² jmɨ́¹ ná¹jmu² hí³ hua³hí¹³ Pé¹ he³ láɨh³² sa³ la³ ca³liáun³ tsú²; jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³jmú³ dí² héih³² hi³ cu³tsa³² ma³tsan² tsú² cú²jueh³² hliáu³ hí³. Jmɨ́¹jáun² cua³han³ re²¹ Herodes hué¹³ Judea ñí¹ jmɨ́¹ cuá³, hi³ ngau³ hi³ já¹cuá² cu³tiá³ já¹ juú² Cesarea. \s1 Jmɨ́¹ jun¹ re²¹ Herodes \p \v 20 Hi³ jáun² né³, re²¹ Herodes hí³ jlánh¹ jmɨ́¹ ná¹háun³ quionh³ tsá² juú² Tiro jɨ³ Sidón. Tɨ³la³ tsá² zian² tá¹ tun³ juú² jáun² né³ ca³jmú³ cá²hon³ hi³ tsa³táunh¹ já¹ juú² Cesarea hi³ tsa³ma³tsan² hniéi² quioh²¹ quionh³ re²¹ hí³. La³ñí¹ tín² ca³juónh³ tsú² re² quionh³ Blasto bíh¹, jan² tsá² quien² lɨ́n³², tsá²cuú² tsá²ta³ re²¹ hí³. Jáun² Blasto hí³ ca³mɨ́³ ñí¹con² re²¹ hi³ ma³tsan² cú²jueh³² hniéi², quí¹hliá² hi³ hnió³ tsá² juú² jáun² hi³ ja³lia³² má³² hi³ zia³² hué³² ñí¹ hu²¹ cuo² re²¹ hí³. \v 21 Jáun² Herodes hí³ ca³tón³ cáun² jmáɨ¹ hi³ lɨ́¹³ ja³táunh¹ tsá² hí³. Jmɨ́¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ jáun² né³ cua³taunh²¹ tsá² hí³, jáun² ca³quɨh³ re²¹ hí³ hmɨh³² la³ cun³ hi³ qui³ quɨh³² jan² tsá² ho² ta²¹, jáun² ja³ hi³ ca³cuá³ ñí¹ hmá²sɨ¹ quioh²¹ hi³ ca³hléh³. \v 22 Jmɨ́¹ ca³náɨ³² tsú² jáun² jáɨ¹³ hi³ cuá¹hleh³² re²¹, ca³tɨ³ ca³hóh³² la³jɨ́n³² hi³ ca³juáh³: \p ―¡Ho³ dió³² bíh¹ nɨ³² ná¹naɨ³² jnoh¹, jun³juáh¹³ ho³ tsáu² yáh³! \p \v 23 La³ cun³ jmɨ́¹jáun² né³ ca³lɨ³ tsáun¹ Herodes hí³ hi³ ca³jmú³ jan² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² hi³ ca³zen³ Tɨ³² Juo¹³ dí², quí¹ hnga² re²¹ hí³ tiá² ca³ma³quien² Dió³². Hi³ jáun² ca³jau³ jáh¹ bíh¹ tsú² hi³ jun³. \p \v 24 Tá¹la³ jáun² né³, tɨ³ lɨ³mí¹ ñí¹ hliáun³ ca³ja³cuóun² bíh¹ ta²¹ quioh²¹ Dió³², quí¹ tɨ³ hlá² tɨ³ nɨ́² bíh¹ ca³hléh³ tsú² jú¹ chú³². \p \v 25 Jmɨ́¹ ca³lɨ³tín³ Bernabé má²ta²¹ quioh²¹ quionh³ Saulo já¹ juú² Jerusalén, ja³tanh²¹ siáh³ tɨ³ já¹ juú² Antioquía. Jmɨ́¹jáun² ca³jan³ tsú² Juan² tsá² téh²³ tsú² hí³ siáh³ Marcos. \c 13 \s1 Bernabé quionh³ Saulo má²liáu³² hleh³² jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³² \p \v 1 Hi³ jáun² né³, ja¹ tsá² má²lɨ́n³ hí³ cuáh³² já¹ juú² Antioquía jmɨ́¹ ná¹tso¹ ma³ jan² *tɨ³² jë¹ Dió³² jɨ³ tɨ³² tsá² má²ta² jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³² nɨ́² siáh³. Tsá² hí³ jmɨ́¹ jmáɨ²: Bernabé, Sí¹mu²¹ tsá² jmɨ́¹ téh²³ tsú² siáh³ Liáh², Lucio tsá² juú² Cirene, Saulo, jɨ³ la³ má²quionh³ Manaén, jan² tsá² cá²cuon³ cu³tsa³² quionh³ Herodes tsá² lɨ́n³ ta²¹ ñí¹con² tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Galilea. \v 2 Jáun² ca³chó³² cáun² jmáɨ¹ tá¹la³ jmɨ́¹ ná¹má²cú² má²háɨn³² tsú² Tɨ³² Juo¹³ dí² hi³ ná¹má²hɨen²¹, jmɨ́¹jáun² ca³hléh³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ hi³ ca³juáh³: \p ―Cánh³ chan²¹ Bernabé nɨ́² quionh³ Saulo hi³ ca³tɨn¹ jná¹³, quí¹ zia³² ta²¹ quion²¹ jná¹³ hi³ hniáuh³² jmu³ tsú². \p \v 3 Jáun² jmɨ́¹ má²lɨ́²liéinh³² tsú² Dió³² jɨ³ hi³ má²lɨ́²ma³hɨen²¹ tsú² siáh³, jmɨ́¹jáun² ca³ra³tsɨ³² tsú² cuo² ñí¹ quioh²¹ tsá² gon³ hí³, jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³hah² dí² jáɨ¹³. \s1 Tɨ³² tsá² quian³² jë¹ Dió³² hleh³² jú¹ chú³² hué³² Chipre \p \v 4 Jmɨ́¹jáun² ca³zen³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ Bernabé jɨ³ Saulo tɨ³ ñí¹ uóunh³, jáun² ja³taunh²¹ tsú² tɨ³ juú² Seleucia, ñí¹ jáun² ca³taunh³ tsú² cáun² mu² pa²¹ hi³ ca³tinh³ tsú² hué³² Chipre nio² chu³ jmáɨ². \v 5 La³ cun³ jmɨ́¹ ca³cha³táunh¹ tsú² jáun² hué³² Chipre, jáun² juú² Salamina ca³ma³liáu³² tsú² hleh³² jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³² hñu³ cuáh³² quioh²¹ tsá² *judíos. Ja³bí¹ ñéi¹ Juan² quionh³ tsá² hí³ hi³ má²hon³ dí² tsá² hí³. \p \v 6 Jmɨ́¹ ca³nga² tsú² tá¹ cáun² hué³² Chipre, jáun² ca³cha³táunh¹ juú² Pafos. Ñí¹ jáun² ca³jenh² tsú² jan² tsá² judío tsá² hláɨnh¹ jmáɨ² Barjesús. Tsá² hí³ né³ jmɨ́¹ má²can² tsáu² hi³ juáh³ hi³ lɨ́n³ tɨ³² jë¹ Dió³². \v 7 Tsá² hláɨnh¹ hí³ jmɨ́¹ má²hon³ tsá² ho² ta²¹ tsá² jmáɨ² Sergio Paulo, jan² tsá² jlánh¹ zian² tsɨ́³. Tsá² ho² ta²¹ hí³ ca³teh³ Bernabé quionh³ Saulo, quí¹hliá² ca³lɨ³hnió³ tsú² ne³ jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³². \v 8 Tɨ³la³ tsá² hláɨnh¹ hí³ né³ ca³qui³ ca³jna³ ñí¹con² jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³² hi³ hleh³² Bernabé quionh³ Saulo, quí¹hliá² tiá² jmɨ́¹ hnió³ tsú² hi³ tsá² ho² ta²¹ hí³ tónh³² ta²¹ jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³². Tsá² hláɨnh¹ hí³ jmɨ́¹ jmáɨ² siáh³ Elimas cun³quionh³ jú¹ *griego. \v 9 Hi³ jáun² Saulo, tsá² jmáɨ² hí³ siáh³ Po¹, hí³ ca³jɨ́e³ ca³la³ chí¹tiá³ ñí¹ ñí¹ tsá² hláɨnh¹ hí³, ca³la³ hi³ canh² lɨ́n³² Jmɨ́²chí³ Chun¹ hñu³ tsɨ́³, hi³ ca³juáh³ la³ lá²: \p \v 10 ―¡Hnú² dá² jan² tsá² tɨ́¹ jáɨn² bíh¹, jan² tsa³jáɨ¹³ jon² tsá² hláɨnh¹ bíh¹ hnú², hi³ hon² nú² la³jɨ́³² hi³ chu²¹! ¿He³ láɨh³² jlánh¹ chí¹ñi¹ jmuh³² nú² rá¹pɨ́² rá¹tsáɨh²³ juɨ³² quioh²¹ Dió³²? \v 11 Ta³né³² né³, Tɨ³² Juo¹³ jnoh¹ ma³tsau¹³ hnú² hi³ lɨ́¹³ ten³ nú², ué³ bíh¹ tiú²uú² jáɨ¹³ hian³ hnú² hi³ jɨeh²¹ joh¹ hiú². \p La³ cun³ jmɨ́¹jáun² bíh¹ ca³táɨ³ ñí¹ tsú² hi³ ta³zanh¹ já¹niéi². Jmɨ́¹jáun² ca³hnah² tsú² jan² tsá² zánh³ cuo² hi³ jáu³². \v 12 Jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ tsá² ho² ta²¹ hi³ lɨ³ la³ jáun² né³, ca³taunh³ ta²¹ jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³², quí¹hliá² ca³ja³cáun² tsɨ́³ tsú² hi³ jlánh¹ pin³ jáɨ¹³ quioh²¹ Tɨ³² Juo¹³ dí². \s1 Po¹ tsó³² juú² Antioquía nio² hué³² Pisidia quionh³ Bernabé \p \v 13 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³taunh³ siáh³ Po¹ quionh³ tsá² quionh³ cáun² mu² pa²¹ juú² Pafos jáun², hi³ ja³taunh²¹ tɨ³ ñí¹ nio¹ juú² Perge hué³² Panfilia. Tɨ³la³ Juan² má¹ná¹, ca³jính³² bíh¹ ñí¹ jáun² hi³ ngah³ tɨ³ já¹ juú² Jerusalén. \v 14 Jáun² gon³ bíh¹ jéi³²í¹ tsá² hí³ ca³huén² ñí¹ jáun² hi³ já¹taunh²¹ siáh³ tɨ³ ñí¹ nio¹ juú² Antioquía hué³² Pisidia. Jmáɨ¹ hi³ ca³cha³táunh¹ tsú² jáun², cáun² *jmáɨ¹ nio² tie³ bíh¹, hi³ jáun² Po¹ jɨ³ Bernabé ca³ñí¹táunh¹ cuáh³² quioh²¹ tsá² judíos; jáun² jmɨ́¹ taunh²¹ tsú² ñéih³, ca³tiánh³ ñí¹ hmá². \v 15 Jmɨ́¹ má²lɨ́²hí³² tsáu² jáɨ¹³ tioh³ ñí¹ Sí² liei²¹ quioh²¹ hla¹ Moisés, jɨ³ jáɨ¹³ hi³ tioh³ ñí¹ Sí² quioh²¹ tsá² ca³lɨn³ tɨ³² jë¹ Dió³² nɨ́², jáun² tsá² chín¹ cuáh³² jáun² ca³záɨh³ Po¹ jɨ³ Bernabé la³ lá²: \p ―Hnoh² reh², nɨ́¹juáh³ zia³² cáun² jáɨ¹³ hi³ ma³hau³ hi³ niau²¹ tiá³ tsɨ́³ dí² hi³ hnáuh² hnoh² juáh¹³ ñí¹con² jnoh¹, ta³né³² má²lɨ́¹³ juáh¹³ hnoh². \p \v 16 Jáun² Po¹ ca³jmú³ zenh², ca³háɨ³² cuo² hi³ ca³jmú³ lin¹ hi³ tiánh³² tsú² ta³máɨh³, jáun² ca³juáh³: \p ―Hnoh² tsá² ziáun² dí² hué³² *Israel jɨ³ *tsá²cá²jo²¹ tsá² má²ma³tih²¹ náh² ñí¹con² Dió³² la³ cun³ hi³ ná¹ngɨ²³ jnoh¹ tsá² judíos, sá¹nɨ́² niéi² náh². \v 17 Dió³² Juo¹³ tsá² Israel ca³quianh³ tsá²haun³² dí¹hio³ ñú¹deh³ dí² jmɨ́¹tin², hi³ ca³jmú³ Dió³² hi³ ca³juóun³ lɨ́n³² tsá² Israel tá¹la³ jmɨ́¹ tionh¹ tsú² hué¹³ tsá² Egipto. Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³huen³ tsú² tsá² Israel hué³² jáun² cun³quionh³ pí³ hi³ cáu² hi³ jueh³² quioh²¹. \v 18 Hi³ jmɨ́¹ ca³huen³ Dió³² tsá² hí³ hué³² jáun² né³, jmɨ́¹jáun² ca³ma³juenh² lɨ́n³² bíh¹ tsú² tsɨ́³ hi³ ca³tɨn¹ tsá² hí³ tán¹ tun³ló³² mii² hi³ ca³ñi³táunh¹ tsú² jáun² cuá¹ quiéin². \v 19 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³ma³tsan² Dió³² tsá² quiau³ nió³ juo³ tsá² jma² hi³ qui³ jmɨ́¹ tionh¹ hué³² Canaán. Hi³ jáun² hué³² jáun² né³ ca³cué³ Dió³² quioh²¹ dí¹hio³ ñú¹deh³ dí². \v 20 Cun³ ñí¹ jɨ³lɨ³² hi³ lɨ³ jáun² né³, ca³chó³² quiún³ nio² hña³láu³ tsɨ²¹ tu³la³quia³ mii². \p ”Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³jmú³ Dió³² héih³² ñí¹con² tsá² Israel cun³quionh³ tsá² ca³lɨn³ jue²¹, ca³la³ ñí¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ ca³lɨ³zian² Sá²mɨe²¹ hi³ lɨ́n³ siáh³ tɨ³² jë¹ Dió³². \v 21 Jmɨ́¹jáun² tsá² Israel ca³mɨ³ jan² re²¹ ñí¹con² Dió³², jáun² Dió³² ca³cuen³ Saúl jon² Cis hi³ lɨ́n¹³ re²¹, jan² tsá² ñí¹ má²cuú¹ má²ñeh¹ quioh²¹ hla¹ Benjamín; jáun² tsá² hí³ ca³lɨn³ re²¹ tun³ló³² mii² ñí¹con² tsú². \v 22 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³che² Dió³² hi³ jmɨ́¹ lɨ́n³ tsú² re²¹, jáun² Dá²vi²¹ ca³cuen³ siáh³ Dió³² hi³ lɨ́n¹³ re²¹ ñí¹con² tsá² Israel. Quí¹ jmɨ́¹jáun² ca³juáh³ Dió³² la³ lá²: “Né³² má²tsanh²¹ jná¹³ Dá²vi²¹ jon² Isaí, jan² tsá² jlánh¹ tɨ³² tsɨn³² jná¹³, tsá² hí³ ma³tí³² la³jɨ́³² jáɨ¹³ hi³ juo¹³ jná¹³”. \v 23 Hi³ jáun² la³ cun³ lɨ́³ jáɨ¹³ hi³ ca³jmú³ jáun² Dió³² hi³ cuen³ jan² tsá² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Dá²vi²¹, tsá² lión³² tsá² Israel, hi³ jáun² bíh¹ má²ca³cuen³ Dió³² Jesús. \v 24 Jáun² né³, tá¹la³ tiá² má²hleh³² Jesús jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³², hla¹ Juan² tsá² tɨ́² zion² tsáu² jmáɨ² bíh¹ ca³hléh³ tín² la³ñí¹ ñí¹con² tsá² Israel tsá²co¹, hi³ ca³záɨh³ tsú² tsá² hí³ hi³ hniáuh³² tɨ³ jéinh³² tsú² jmɨ́¹ tsɨ́³ jɨ³ hi³ hniáuh³² zón³² tsú² siáh³ jmáɨ². \v 25 Jmɨ́¹ má²ñí¹táuh³ jáun² tá¹³ Juan² hí³ né³, ca³juáh³ la³ lá²: “¿Hin² tsánh² jná¹³ hi³ lɨ́n²³ hnoh²? Jun³juáh¹³ jná¹³ yáh³ lɨ́n³ Tsá² ná¹hen² honh² náh² hí³. Má²ñí¹chau²¹ bíh¹ jmáɨ¹ hi³ já³² jan² Tsá² tɨ³ jlánh¹ bíh¹ quien² la³ cónh³ bí¹ jná¹³, quí¹ hí¹ cáun² yáh³ tiá² hi³ lɨ́n³ jná¹³ hi³ juáh¹³ hi³ jmɨ́¹ lɨ³ zaɨh²¹ jná¹³ láu² tsɨ³² ta³ Tsá² hí³”. \p \v 26 ”Hi³ jáun² né³, hnoh² reh², tsá² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Há²bran²¹, jɨ³ hnoh² tsá²cá²jo²¹ tsá² má²ná¹ma³tih²¹ náh² ñí¹con² Dió³², hi³ ca³ta¹ la³jáɨ³² bíh¹ dí² jáɨ¹³ hi³ lɨ́¹³ liáun³ tsú² lá². \v 27 Tsá² juú² Jerusalén jɨ³ la³jɨ́n³² tsá² ná¹chín¹, tiá² ca³lɨ³tsɨn² yáh³ hi³ hin² tsánh² Jesús, hi³ jáun² ca³jngɨh³ bíh¹ tsú². Hi³ cun³quionh³ hi³ ca³jmú³ tsú² la³ jáun² né³, ca³ma³tí³² máh³ tsú² la³ cun³ jáɨ¹³ hi³ ca³juáh³ jáun² tsá² ca³lɨn³ tɨ³² jë¹ Dió³² jmɨ́¹tin², la³ cun³ jáɨ¹³ hi³ ná¹hɨ³² tsú² jáun² ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³² ma³ cun³ jña³ jmáɨ¹, jmáɨ¹ hi³ tionh² tsú² tie³. \v 28 Jáun² uá¹jinh¹ tiá² ca³choh¹³ tsú² he³ ca³tɨ²¹ ma³ngɨ́³ tsú² Jesús, tɨ³la³ ñí¹con² Pilato bíh¹ ca³mɨ́³ tsá² hí³ jáɨ¹³ hi³ jngɨh³ tsú² Jesús. \v 29 Jmɨ́¹ má²lɨ́²jmú³ tsú² la³jɨ́³² la³ cun³ rón³² rá¹juáh³ jáun² ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³² né³, ca³sión³² tsú² hla¹ Jesús tsoh² crei²¹ hi³ ca³ñí¹hón²¹ tsú² hñu³ tá²hláu². \v 30 Tɨ³la³ Dió³² má¹ná¹ ca³jmú³ hi³ ca³jenh¹³ tsú². \v 31 Tsá² ca³ñi³táunh¹ hí³ quionh³ Jesús jmɨ́¹tin², ca³la³ cun³ jmɨ́¹ cuá¹han³ tsú² hué¹³ Galilea hi³ ca³la³ ñí¹ cá¹chó²¹ tsú² já¹ juú² Jerusalén, ñí¹con² tsá² hí³ bíh¹ ca³ma³jnia³² Jesús hliáun³ jéin³² jmɨ́¹ má²ca³jenh¹³, hi³ jáun² tsá² hí³ cue³² jú¹ tson² ta³né³² ñí¹con² la³jáɨ³² dí² tsá² Israel hi³ la³ jáun² lɨ³. \p \v 32 ”Hi³ jáun² jnoh¹ siáh³ má²ná¹lieh¹ hnoh² jú¹ chú³² ca³tɨ²¹ jáɨ¹³ hi³ ca³jmú³ jáun² Dió³² jmɨ́¹tin² quionh³ dí¹hio³ ñú¹deh³ dí². \v 33 Ñí¹con² jnoh¹ tsá² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ bíh¹ tsá² hí³ ca³ma³tí³² Dió³² jáɨ¹³ jáun² jmɨ́¹ ca³jenh¹³ jáun² Jesús. La³ nɨ́² bíh¹ rá¹juáh³ ñí¹ Sí² Salmos ñí¹ hu²¹ Salmo ñí¹ má²tun³, hi³ juáh³ jáun² la³ lá²: “Hnú² bíh¹ Jón³² jná¹³, né³² má²lɨ́²ma³jniau¹³ jná¹³ hnú² hi³ hnú² lɨ́n³ Jón³² jná¹³”. \v 34 Hi³ ca³hɨ́e³ siáh³ Dió³² jáɨ¹³ hi³ jenh¹³ Jesús, hi³ jáun² cun³ tiá² lɨ́¹³ sánh³², jáun² zia³² cáun² ñí¹ rá¹juáh³ la³ lá²: “Cu³tí³ má¹he¹ má¹mieh¹³ bíh¹ jná¹³ hnoh² rón³² la³ cun³ lɨ́³ jú¹ hɨ́en¹ hi³ ca³jmú³² jná¹³ jáun² quiúnh¹ hla¹ Dá²vi²¹”. \v 35 Ja³bí¹ zia³² siáh³ cáun² ñí¹ rá¹juáh³ Sí² Salmos la³ lá²: “Jmɨ́¹lɨ́h³ bíh¹ tiá² cuéh¹ hnú² jáɨ¹³ hi³ sánh³² Tsá² chun¹ quian²¹ hnú²”. \v 36 Hi³ jáun² né³, jmɨ́¹ lɨ²¹ ta²¹ hi³ ca³jmú³ jáun² hla¹ Dá²vi²¹ hí³ ñí¹con² tsá² jmɨ́¹ zian² jmɨ́¹jáun², ta²¹ hi³ ca³cué³ jáun² Dió³², jáun² ca³ñí¹hón²¹ dí² la³jmɨ́¹ ca³hón³² dí² dí¹hio³ ñú¹deh³ tsú². Hi³ jáun² uá¹jinh¹ hla¹ Dá²vi²¹ hí³ né³ ca³cánh² bíh¹ jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun², \v 37 tɨ³la³ Tsá² ca³jmú³ hí³ Dió³² hi³ jenh¹³ má¹ná¹, tiá² ca³cánh² yáh³. \v 38 Hi³ jáun² né³ reh², hnoh² hniáuh³² lɨ³ ñíh¹³ náh² hi³ cun³quionh³ Jesús hí³ bíh¹ zia³² uu³i³tso³, hi³ jáun² jnoh¹ ngáɨ¹ jú¹ chú³² lá². \v 39 Quí¹ má²hia³jáun¹³ máh³ jmɨ́¹ ná¹hen² honh² hnoh² hi³ lɨ³ chun¹ náh² ñí¹con² Dió³² cun³quionh³ liei²¹ hi³ hiauh³ jáun² hla¹ Moisés, tɨ³la³ liei²¹ jáun² né³, tiá² ca³lɨ³ yáh³ jmu³ la³ jáun². Tɨ³la³ ta³né³² má¹ná¹, lɨ³ua³ jan² tsá² tanh² ta²¹ Jesús má²tá¹zanh¹ tsú² ta³ ñí¹ Dió³² la³juah²¹ dúh¹ hi³ tiá² tso³ ren² bíh¹. \v 40 Jáun² hua³hín¹³ hnoh², quí¹ nɨ́² lɨ́¹ cá¹quiúnh²¹ náh² la³ cun³ lɨ́³ jáɨ¹³ hi³ rá¹juáh³ jáun² ñí¹ Sí² quioh²¹ tsá² ca³lɨn³ hí³ tɨ³² jë¹ Dió³², hi³ juáh³ la³ lá²: \q1 \v 41 Hnoh² tsá² lɨ́¹ cáuh²³ cú²nga¹ jú¹ tson², \q1 cuɨ́¹ cha³cáun² honh² náh², \q1 hi³ má¹lɨ³² jáun² né³ cuɨ́¹ cha³hín³ náh² siáh³. \q1 Quí¹ tá¹la³ zian² hnoh² nɨ́² jmu¹ jná¹³ cáun² ta²¹ jueh³², \q1 ta²¹ jáun² cun³ tiá² ta²¹ táunh¹³ hnoh² hi³ tson², \q1 uá¹ jáun² la³ jáun² lɨ³ zian² tsá² ngáɨ³² jáɨ¹³ jáun² ñí¹con² hnoh². \p \v 42 Jmɨ́¹ cá¹táuh³ hi³ hleh³² jáun² Po¹, jáun² jmɨ́¹jáun² cua³han³ Po¹ cuáh³² quionh³ Bernabé. Jmɨ́¹jáun² ma³ jan² tsá² tiáunh¹ cuáh³² jáun² ca³te³ tsú² hi³ ja³táunh¹ dí² siáh³ ñí¹ jña³ jmáɨ¹ hi³ ja³hléh² siáh³ hná¹ jáɨ¹³ jáun². \v 43 Jmɨ́¹ ca³tsáun³ tsá² tiáunh¹ hí³ cuáh³² né³, juóun³² bíh¹ tsá² judíos jɨ³ tsá²cá²jo²¹ tsá² má²ca³hín¹³ jë¹ tsá² judíos ja³taunh²¹ cu³hna²¹ Po¹ quionh³ Bernabé. Jáun² Po¹ jɨ³ Bernabé ca³záɨh³ tsá² hí³ hi³ má²hniáuh³² ñi³táunh¹ tsú² cáun² he² ñí¹, hi³ tiá² hniáuh³² chá³² tsú² tɨ³ có³² mií³ hi³ ja³² tsɨ́³ Dió³². \p \v 44 Jmɨ́¹ la³ má²jña³ jmáɨ¹ jáun² né³, jmáɨ¹ hi³ tianh³² tsú² tie³, jmɨ́¹jáun² ca³ngɨh³² míh¹ tiá² la³jɨ́n³² tsá² juú² jáun² hi³ ca³lɨ³hnió³ ne³ jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ Tɨ³² Juo¹³ dí². \v 45 Tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ tsá² judíos hi³ má²ná¹ngɨh³² tsáu² juóun³² lɨ́n³² né³, ca³lɨ³ uóu³² tsɨ́³, hi³ jáun² ca³qui³ ca³táɨnh³² dí² Po¹ jáɨ¹³, hi³ ca³tu³ ca³hión³² dí² siáh³. \v 46 Jmɨ́¹jáun² tɨ³ jlánh¹ tiá³ ca³niau²¹ bíh¹ tsɨ́³ Po¹ quionh³ Bernabé, hi³ jáun² ca³záɨh³ dí² tsá² hí³ la³ lá²: \p ―Hnoh² bíh¹ jmɨ́¹ ca³tɨn¹ náɨh¹³ tín² la³ñí¹ jáɨ¹³ lá² quioh²¹ Dió³². Tɨ³la³ cun³ñí¹ hi³ chín¹dí¹ hnoh² bíh¹ tiá² hnáuh² náɨh¹³, tɨ³ có³² bíh¹ má²lɨ́²cháh¹ hnoh² jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³², hi³ ná¹lɨ́n²³ hnoh² hi³ tiá² ca³tɨ²¹ hi³ zian² náh² la³ cun³ jmɨ́¹hi³nio², jáun² cu³tsa³² ñí¹con² tsá²cá²jo²¹ bíh¹ cú²jueh³² má²tsá¹hléh¹³ jnoh¹ ta³né³². \v 47 Quí¹ la³ jáun² bíh¹ héih³² ca³jmú³ Tɨ³² Juo¹³ jnoh¹ ñí¹con² jnoh¹, hi³ ca³juáh³: \q1 Hnú² bíh¹ ca³hiáu³² jná¹³ hi³ lɨ́n¹³ nú² la³jmɨ́¹ lɨ́³ joh¹ sɨ́² ñí¹con² tsá²cá²jo²¹, \q1 hnú² bíh¹ ca³hiáu³² jná¹³ hi³ ngáɨ¹ nú² jáɨ¹³ ñí¹con² tsá² zian² tá¹ cáun² hngá¹máh³ he³ lánh³ lɨ́¹³ liáun³ tsú². \p \v 48 Jmɨ́¹ ca³náɨ³² jáun² tsá²cá²jo²¹ jáɨ¹³ nɨ́² né³, jlánh¹ ca³lɨ³ tsah³ hi³ ca³juáh³: \p ―He³ ma³ chú³² jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³². \p Jáun² la³jɨ́n³² tsá² má²ca³tɨn¹ hí³ hi³ lɨ́¹³ zian² la³ cun³ jmɨ́¹hi³nio² ca³taunh³ ta²¹. \v 49 Hi³ jáun² la³ jáun² bíh¹ ca³juóun³ tsá² ca³náɨ³² jáɨ¹³ quioh²¹ Tɨ³² Juo¹³ dí² tá¹ cáun² hué³² jáun². \v 50 Tɨ³la³ tsá² judíos jlánh¹ ca³jmú³ hi³ ca³míh³ tsɨ́³ tsá²mɨ³ tsá² ná¹quien², tsá² jlánh¹ re² má²tí³² cuáh³² quioh²¹, jɨ³ tsá²ñuh² tsá² ná¹chín¹ juú² jáun² nɨ́², hi³ jáun² ca³jmú³ tsú² hian² tsɨ́³ ñí¹con² Po¹ jɨ³ Bernabé, ca³la³ ñí¹ ca³huen³ dí² tsá² hí³ hué³² jáun². \v 51 Jmɨ́¹ ca³huén² tsá² hí³ cheih³² hué³² jáun² né³, ca³juá³ láu² tioh³ ta³ hi³ ca³súh³ tsú² hliáu² hi³ jmɨ́¹ quian²¹, hi³ ca³ma³li²¹ tsú² hi³ tiú²uú² ca³tɨn¹ jmu³ zian² hi³ ca³tɨn¹ tsá² zian² ñí¹ jáun². Jmɨ́¹jáun² ja³taunh²¹ tsú² tɨ³ juú² Iconio. \v 52 Tɨ³la³ tsá² má²tanh² ta²¹ Tɨ³² Juo¹³ dí² já¹ juú² Antioquía jáun² jlánh¹ jmɨ́¹ má²canh² Jmɨ́²chí³ Chun¹ hñu³ tsɨ́³, jɨ³ hi³ jlánh¹ jmɨ́¹ má²hiún² tsɨ́³ tsú² siáh³. \c 14 \s1 Po¹ jɨ³ Bernabé ja³taunh²¹ juú² Iconio \p \v 1 Jáun² né³, jmɨ́¹ cá¹chó²¹ Po¹ quionh³ Bernabé la³ tɨ³ já¹ juú² Iconio jáun², jáun² taunh³ hñu³ cuáh³² quioh²¹ tsá² *judíos zeh² ñí¹ jáun². Ñí¹ jáun² jlánh¹ re² ca³hléh³ tsú² siáh³ jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³², hi³ jáun² juóun³² lɨ́n³² bíh¹ tsáu² ca³taunh³ siáh³ ta²¹, tsá² judíos jɨ³ *tsá²cá²jo²¹ nɨ́². \v 2 Tɨ³la³ tsá² judíos tsá² tiá² ta²¹ ca³taunh³ né³, ca³ma³can² bíh¹ tsá²cá²jo²¹, hi³ jáun² hlaɨh³ tioh³ tsɨ́³ tsú² ca³jɨ́en³² tsá² reh² dí². \v 3 Jáun² ué³ bíh¹ ca³hléh³ tá¹ gon³ tsá² hí³ jáɨ¹³ ca³tɨ²¹ mií³ hi³ ja³² tsɨ́³ Dió³² ñí¹ jáun², ca³la³ hí¹ cú¹pih²¹ tiá² cú² tiá² juénh² bíh¹ tsú². Hi³ jáun² Dió³² ca³ma³tson² jáɨ¹³ jáun² quioh²¹ tsá² hí³ cun³quionh³ hi³ ca³cuéh³ tsú² tsá² hí³ pí³ hi³ jmu³ hua³jueh³² jɨ³ li²¹ nɨ́² siáh³. \v 4 Jmɨ́¹jáun², ná¹tsoh³ bíh¹ tsá² juú² jáun² lɨ³, cá² tsáun¹ tsú² ca³háɨn³² tɨ³ con² tsá² judíos, tɨ³la³ ñí¹ cá² tsáun¹ jáun² né³ ca³háɨn³² tɨ³ con² tɨ³² tsá² quian³² hí³ jë¹ Dió³². \v 5 Jmɨ́¹jáun² tsá²cá²jo²¹ ca³jmú³ cá²hon³ quionh³ tsá² judíos jɨ³ la³ má²quionh³ tsá² ná¹ñí¹ juú² nɨ́² siáh³, hi³ jmɨ́¹ hnió³ dí² jmúh³² tsá² hí³ hian² tsɨ́³ hi³ qui³ jnah³ dí² quɨ́n¹. \v 6 Tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³lɨ³ ñi³² Po¹ quionh³ Bernabé hi³ hnió³ tsá² hí³ jmu³ la³ jáun² né³, jáun² la³juɨ³² ca³huén² tsú² hi³ ja³taunh²¹ tɨ³ hué¹³ Licaonia ñí¹ nio¹ juú² Listra jɨ³ juú² Derbe, hi³ ca³ñí¹ñi³táunh¹ tsú² siáh³ tɨ³ hlá² tɨ³ nɨ́² la³ cu³ la³ jéin³ jáun², \v 7 hi³ ñí¹hléh² siáh³ jú¹ chú³² quioh²¹ Dió³² ñí¹ jáun². \s1 Tsá² juú² Listra jnah²³ quɨ́n¹ Po¹ \p \v 8 Já¹ juú² Listra jáun² né³ jmɨ́¹ cuá³ jan² tsá² hliánh²; tsá² hí³ cun³ tiá² jmɨ́¹ lɨ́²³ ngɨ́³², quí¹ má²hliánh² la³ cun³ jmɨ́¹ ca³lɨ³zian² bíh¹ tsú². \v 9 Tsá² hí³ jmɨ́¹ cuá¹náɨ³² jáɨ¹³ hi³ hleh³² Po¹, jáun² Po¹ ca³jɨ́e³ chí¹tiá³ ñí¹ ñí¹ tsú², hi³ jáun² jmɨ́¹ ca³lɨ³tsɨn² Po¹ hi³ tsá² hí³ má²hu²¹ cáun² tsɨ́³ hi³ jáun² lɨ́¹³ lan¹³, \v 10 jáun² ca³hléh³ dí² tiá³ hi³ ca³záɨh³ tsá² hí³: \p ―¡Náu²! \p Jáun² tsá² hí³ la³juɨ³² ca³náu² ca³la³ hi³ rú² háɨn²³, hi³ ca³ma³liáu³² hi³ ngɨ³². \v 11 Jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ tsá² juú² hí³ hi³ ca³jmú³ Po¹ la³ jáun², jáun² ca³tɨ́² ca³hóh³² tsú² hi³ ca³juáh³: \p ―¡Dió³² jniá³ la³jmɨ́¹ jniá³ tsáu² dá² má²cuá²táunh¹ ja¹ ñí¹ tiauh¹ jnoh¹! \p \v 12 Jáun² Bernabé ca³teh³ tsú² Zeus dió³² tsá² chín¹, hi³ Po¹ né³ ca³teh³ tsú² Hermes, tsá² ñi³quian²¹ jë¹ dió³², quí¹ Po¹ bíh¹ tsá² ca³hléh³ jáɨ¹³. \v 13 Cuáh³² quioh²¹ dió³² téh²³ tsú² Zeus jmɨ́¹ zeh¹ ñí¹ má²tauh²¹ já¹ juú². Jáun² mí²tsáu² ca³tɨn¹ dió³² tsá² láɨn¹ hí³ ca³can³ lí¹³ hi³ láɨ¹ jɨ³ cuá¹juɨ́² nɨ́² siáh³ tɨ³ ñí¹ lɨ́³ ho³hñú¹³ hiah³² hu²¹ juú², hi³ jmɨ́¹ hnió³ tsú² jngɨh³ jáh³ hí³ hi³ ca³tɨn¹ tsá² gon³ hí³. \v 14 Tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³lɨ³tsɨn² Po¹ quionh³ Bernabé hi³ né³bí¹ jngɨh³ tsú² jáh³ hi³ ca³tɨn¹ dí², jmɨ́¹jáun² ca³zen³ tsú² ha¹, hi³ la³juɨ³² taunh³ ja¹ tsáu² hi³ ca³hóh³² tiá³ hi³ juáh³: \p \v 15 ―¡Hnoh² tsá² juú²! ¿He³ láɨh³² sa³ la³ nɨ́² jmuh³² hnoh²? Já² tsá²mɨ³cuóun² tsá² la³ hnoh² bíh¹ jnoh¹. Já² ta²¹ jáun² yáh³ jau³ jnoh¹ hi³ ja³hléh¹³ jnoh¹ jáɨ¹³ hi³ hniáuh³² cháh¹³ hnoh² tɨ³ có³² hi³ tiá² ta²¹ lɨ³ jmu³ nɨ́², hi³ tɨ́¹ jéinh¹ náh² jmɨ́¹ honh² hi³ tanh¹³ náh² ta²¹ jan² Dió³² Tsá² juú²tsáun², Dió³² Tsá² ca³jmú³ hí³ tá¹ cáun² la³ cu³ la³ juéh³ mɨ³cuú² jɨ³ la³jɨ́³² hi³ zia³² nɨ́² siáh³. \v 16 Uá¹jinh¹ la³ jáun², Dió³² cáun² ca³cué³ jáɨ¹³ jmɨ́¹tin² hi³ tsá² zian² ñí¹ hué²¹ lá² cáun² lɨ́¹ jmu³ cun³ tɨn² tsɨ́³, \v 17 tɨ³la³ cun³ jáun² ca³ma³li²¹ bíh¹ Dió³² ha³ lánh³ lɨ́n³ cun³quionh³ la³jɨ́³² hi³ chu²¹ hi³ jmu² la³ tɨ³ ta³né³². Quí¹ hí³ bíh¹ Tsá² zen² jmɨ́³, hi³ jáun² lau³² re² hi³ cú² hi³ hɨ́nh²³ tsáu², hi³ cue³² tsú² siáh³ la³jɨ́³² hi³ lɨ́²³ hi³ lɨ́²hiún² tsɨ́³ tsáu². \p \v 18 Tɨ³la³ uá¹jinh¹ ca³juáh³ Po¹ quionh³ Bernabé la³ nɨ́² né³, cun³ jáun² tion³ cu³tí³ bíh¹ lɨ́¹ lɨ²¹ hi³ tiá² ca³jngɨh³ tsá² hí³ jáh³ ñí¹con² tsú². \p \v 19 Jmɨ́¹ lɨ́¹ cáɨn² jáun² né³ ca³cha³táunh¹ ma³ jan² tsá² judíos ñí¹ jáun², tsá² zian² juú² Antioquía jɨ³ tsá² zian² juú² Iconio, hi³ ca³ñí¹ma³can² tsá² juú² Listra hí³; jmɨ́¹jáun² ca³quí² ca³jnah³ tsú² Po¹ quɨ́n¹. Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³cuóunh³² dí² siáh³ hué³² tsá²jñu³ hi³ ca³ñí¹tion¹³ dí² jenh³ juú², quí¹ jmɨ́¹ lɨ́n²³ tsú² hi³ má²jun² bíh¹ Po¹. \v 20 Tɨ³la³ tá¹la³ má²tionh² tsá² má²tanh² hí³ ta²¹ Dió³² cu³ jéin³ ñí¹ rón²¹ Po¹ né³, cu³diá²jan² bíh¹ jmɨ́¹ ca³náu² Po¹, jáun² ngah³ siáh³ tɨ³ já¹ juú² jáun². Jmɨ́¹ cá¹jniá²¹ jáun² já¹taunh²¹ tsú² siáh³ quionh³ Bernabé tɨ³ juú² Derbe. \p \v 21 Jmɨ́¹ cá¹tsan³ hi³ hleh³² tsú² jú¹ chú³² já¹ juú² Derbe, ñí¹ jlánh¹ ca³juóun³ jáun² tsá² má²haɨn²¹ tɨ³ con² Tɨ³² Juo¹³ dí², jáun² ja³tanh²¹ tsú² siáh³ tɨ³ já¹ juú² Listra, hi³ tionh² ñí¹ jáun² já¹tanh²¹ tɨ³ juú² Iconio, hi³ tionh² Iconio jáun² né³ ca³cha³tánh¹ siáh³ tɨ³ já¹ juú² Antioquía. \v 22 Hi³ ca³ñí¹chá² tsú² tiá³ tsɨ́³ tsá² má²tanh² hí³ ta²¹ Dió³² ma³ quin³² ma³ caun³² juú² jáun², hi³ ca³záɨh³ tsú² tsá² hí³ hi³ hniáuh³² nio² cáun² tsɨ́³ la³ má²nio² jáun². Hi³ ca³juáh³ tsú² siáh³ la³ lá²: \p ―Jnoh¹ tsá² tanh²³ dí² ta²¹ Dió³², cun³ ca³ta¹ bíh¹ dí² hi³ má¹tso¹ tsɨ́³ ñeh² bíh¹ hi³ tsáuh¹³ dí² ñí¹ cuá¹quien² Dió³². \p \v 23 Ja³bí¹ ca³hión³² tsú² siáh³ tsá²daun³² tsá² tiánh³ ñí¹ quioh²¹ ma³ quin³² ma³ caun³² cuáh³² jáun². Hi³ jáun² jmɨ́¹ ca³ma³hɨen²¹ tsú² hi³ ca³liéinh³² tsú² siáh³ Dió³², ca³chan³ tsú² tsá² hí³ jo³cuo² Dió³², Dió³² Tsá² má²tanh² tsú² hí³ ta²¹. \s1 Ngah³ Po¹ quionh³ Bernabé tɨ³ juú² Antioquía nio² hué³² Siria \p \v 24 Jáun² né³, jmɨ́¹ ca³nga² tsú² jáun² hué³² Pisidia ca³cha³táunh¹ siáh³ hué³² Panfilia. \v 25 Hi³ jáun² jmɨ́¹ ca³hléh³ tsú² jú¹ chú³² quioh²¹ Dió³² já¹ juú² Perge, jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ já¹taunh²¹ siáh³ juú² jmáɨ² Atalia. \v 26 Hi³ jáun² ñí¹ jáun² taunh³ tsú² cáun² mu² pa²¹ hi³ já¹tanh²¹ tɨ³ juú² Antioquía, juú² ñí¹ ca³liéinh³² tsá² ná¹ñí¹ cuáh³² Dió³² jmɨ́¹tin², hi³ ca³chan³ tsú² tsá² gon³ hí³ jo³cuo² Dió³², hi³ cuɨ́¹ má¹hé¹ má¹mieh² tsú² Dió³² hi³ jáun² lɨ́¹³ jmu³ tsú² tá¹³ Dió³². Ta²¹ jáun² né³ cun³ ja¹ má²ca³táunh³ tsú², jáun² yáh³ má²já²tanh²¹ tsú² ñí¹ jáun². \v 27 Jáun² jmɨ́¹ má²ca³cha³tánh¹ tsú² jáun² né³, ca³ngɨh³² la³jɨ́n³² tsá² má²lɨ́n³ hí³ cuáh³² já¹ juú² Antioquía, jáun² Po¹ quionh³ Bernabé ca³chá³ la³jɨ́³² hi³ ca³jmú³ Dió³² cun³quionh³ hmóu³² dí², hi³ ha³ lánh³ ca³cué³ Dió³² jáɨ¹³ ñí¹con² tsá²cá²jo²¹ hi³ lɨ́¹³ tanh¹³ tsú² ta²¹ Dió³². \v 28 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ué³ bíh¹ ca³ta³cua¹³ Po¹ quionh³ Bernabé já¹ juú² jáun² quionh³ tsá² má²haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² tɨ³² Juo¹³ dí². \c 15 \s1 Cuú²ngɨh³² tsá² reh² já¹ juú² Jerusalén \p \v 1 Jáun² né³, jmɨ́¹jáun² ca³cha³táunh¹ ma³ jan² tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Judea já¹ juú² Antioquía, hi³ ca³hɨ́eh³ tsú² tsá² reh² hí³, hi³ ca³juáh³: \p ―Tiá² lɨ́¹³ liáun³ hnoh² nɨ́¹juáh³ tiá² *já²tú¹ chí² láu² hná¹³ ñí¹ zian² hnoh² la³ cun³ hi³ rá¹juáh³ jáun² ñí¹ Sí² quioh²¹ hla¹ Moisés. \p \v 2 Jáun² Po¹ quionh³ Bernabé jlánh¹ ca³qui³ ca³táɨnh³ jáɨ¹³ quionh³ tsá² hí³. Jmɨ́¹jáun² ca³hión³² tsá² reh² dí² Po¹ quionh³ Bernabé la³ má²quionh³ gon³ gáun³ tsá² reh² ñí¹ hná¹ jáun² siáh³, hi³ tsa³táunh¹ tɨ³ já¹ juú² Jerusalén hi³ tsa³juonh³² cú²jueh³² jáɨ¹³ jáun² quionh³ *tɨ³² tsá² quian³² jë¹ Dió³² la³ má²quionh³ tsá²daun³² tsá² ná¹ñí¹ cuáh³² nɨ́² siáh³. \p \v 3 Tsá² má²lɨ́n³ hí³ cuáh³² juú² Antioquía jáun² ca³zen³ tsá² hí³ hi³ tsa³táunh¹ já¹ juú² Jerusalén. Jáun² hú¹ juɨ³² jáun² né³ ca³nga² tsú² hué¹³ tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Fenicia jɨ³ hué¹³ tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Samaria nɨ́² siáh³. Jáun² ñí¹ jáun² ca³chá³ tsú² siáh³ ha³ lánh³ rón³² má²cá²jéinh³² jmɨ́¹ tsɨ́³ *tsá²cá²jo²¹ tɨ³ ñí¹con² Dió³², jáun² tsá² reh² hí³ ca³lɨ³ hiún² lɨ́n³² tsɨ́³ jmɨ́¹ ca³náɨ³². \p \v 4 Jmɨ́¹ ca³cha³táunh¹ tsá² hí³ já¹ juú² Jerusalén né³, ca³la³ hiún² lɨ́n³² tsɨ́³ tsá² má²lɨ́n³ hí³ cuáh³² ca³hen³ tsá² hí³ ñí¹ jáun², quionh³ tsú² tɨ³² tsá² quian³² jë¹ Dió³² jɨ³ tsá²daun³² tsá² ná¹ñí¹ cuáh³² nɨ́² siáh³; jáun² tsá² gon³ hí³ ca³chá³ la³jɨ́³² hi³ má²ca³jmú³ Dió³² cun³quionh³ hmóu³² dí². \v 5 Tɨ³la³ ma³ jan² tsá² *fariseos, tsá² má²haɨn²¹ tɨ³ con² Tɨ³² Juo¹³ dí², ca³jmú³ zenh² hi³ ca³juáh³ la³ lá²: \p ―Hniáuh³² bíh¹ tiú³² tsú² chí² láu² hná¹³ ñí¹ zian² tsá²cá²jo²¹, hi³ za¹³ dí² tsú² hi³ hniáuh³² ma³tí³² tsú² liei²¹ quioh²¹ hla¹ Moisés. \p \v 6 Jmɨ́¹jáun² ca³cuú² ca³ngɨh³² tɨ³² tsá² quian³² jë¹ Dió³² quionh³ tsá²daun³² tsá² ná¹ñí¹ cuáh³² hi³ ca³juónh³ jáɨ¹³ jáun². \v 7 Jmɨ́¹ má²lɨ́²juónh³ tsú² jáun² hliáun³ jáɨ¹³ né³, Pé¹ ca³jmú³ zenh² hi³ ca³juáh³ la³ lá²: \p ―Hnoh² reh², má²ná¹ñíh¹ náh² hi³ Dió³² ca³te³ jná¹³ jmɨ́¹tin² hi³ ca³tɨn¹ jná¹³ hléh¹³ jú¹ chú³² quioh²¹ Dió³² ñí¹con² tsá²cá²jo²¹, hi³ jáun² ca³lɨ³ tónh³² tsú² ta²¹ jmɨ́¹ ca³náɨ³². \v 8 Hi³ jáun² Dió³² Tsá² cuoh² he³ lánh³ lɨ́³ tsɨ́³ tsáu² ma³ quin³² ma³ jan³² ca³ma³li²¹ hi³ hnio³ tsá² hí³; quí¹ ca³cuen³ bíh¹ Dió³² Jmɨ́²chí³ Chun¹ ñí¹con² tsá² hí³ la³jmɨ́¹ ca³cuen³ tsú² jáun² ñí¹con² jnoh¹ la³ jmɨ́¹ ñí¹. \v 9 Hí¹ cú¹pih²¹ yáh³ tiá² ca³jmú³ Dió³² hi³ siánh³ tsáu² jnoh¹ la³ cun³ tsá² hí³; quí¹ cáun² ca³ma³jɨ² bíh¹ Dió³² tsɨ́³ tsá² hí³ cun³quionh³ hi³ nio² cáun² tsɨ́³ tsú². \v 10 Jáun² né³, ¿he³ láɨh³² hnáuh² náh² má¹mih¹³ tsɨ́³ Dió³², hi³ má²hnáuh² hnoh² cuéh¹ cáun² liá¹ héi² ñí¹con² tsá² reh² hí³? Quí¹ hí¹juáh³ jnoh¹ yáh³ tiá² ca³tiau¹³, hi³ sa³jun³ tsá²haun³² dí¹hio³ ñú¹deh³ dí² siáh³ ca³tioh²¹. \v 11 Tɨ³la³ má²táunh²³ jnoh¹ ta²¹ cáun² jú¹ tson² lɨ́³ la³ lá²: “Cun³ñí¹ hi³ lɨ́¹ ja³² mií³ tsɨ́³ bíh¹ Dió³² hi³ jáun² má²ca³liáun³ jnoh¹ la³ jɨ³ tsá²cá²jo²¹ hí³ uá²jaɨ³²”. \p \v 12 Jmɨ́¹jáun² ca³tiánh³ tie³ ca³la³ jɨ́n³² tsá² ná¹ngɨh³² hí³ hi³ ca³náɨ³² tsú² re² jáɨ¹³ hi³ ca³chá³ Po¹ quionh³ Bernabé. Hi³ ca³chá³ tsú² la³jɨ́³² li²¹ jɨ³ hua³jueh³² hi³ ca³jmú³ Dió³² ñí¹con² tsá²cá²jo²¹ cun³quionh³ hmóu³² dí². \v 13 Jmɨ́¹ cá¹tsan³ jáɨ¹³ jáun² quioh²¹ Po¹ né³, jáun² Jacobo ca³juáh³ la³ lá²: \p ―Hnoh² reh², sá¹nɨ́² niéi² náh² jáɨ¹³ hi³ juanh²¹ jná¹³ lá²: \v 14 Má²lɨ́²juáh³ Sí¹mu²¹ Pé¹ ha³ lánh³ ca³ma³hnio³ Dió³² tsá²cá²jo²¹ jmɨ́¹tin², hi³ hnga² Dió³² ca³quianh³ ja¹ tsá²cá²jo²¹ cun³ nió³ tsá² lɨ́n¹³ tsá² joh¹ dí² hnga². \v 15 La³ jáun² bíh¹ ca³juáh³ siáh³ tsá² ca³lɨn³ hí³ *tɨ³² jë¹ Dió³² jmɨ́¹tin², quí¹ ñí¹ Sí² quioh²¹ tsá² hí³ rá¹juáh³ hi³ ca³juáh³ Dió³² la³ lá²: \q1 \v 16 Nɨ́¹ má¹jáun² jáunh¹³ jná¹³, \q1 hi³ já¹hión³² jná¹³ siáh³ tsá² lɨ́n¹³ ta²¹ hi³ la³jmɨ́¹ ho² jáun² hla¹ re²¹ Dá²vi²¹, \q1 la³jmɨ́¹ jmouh³² tɨ³² hiah³² hñú³ má²ca³tsúnh². \q1 La³jɨ́³² hi³ ca³quí² ca³tsúnh² jáun², \q1 má²jmóuh¹ jná¹³ siáh³ cáun² hi³ hmaɨ²¹. \q1 \v 17 Jáun² má¹jáun² má²hnah¹³ tsá²cá²jo²¹ Tɨ³² Juo¹³, \q1 la³ cun³ la³jɨ́n³² tsá² ca³te³ jná¹³ hí³ hi³ lɨ́n¹³ tsá² joh² jná¹³. \q1 \v 18 La³ jáun² juáh³ Juo¹³ dí², \q1 Tsá² ca³hɨ́e³ jáɨ¹³ nɨ́² la³ cun³ jmɨ́¹tin² lɨ́n³². \p \v 19 ”Hi³ jáun² jná¹³ né³ len³ ―ca³juáh³ Jacobo― hi³ tiá² hniáuh³² má¹tsan¹³ jnoh¹ tsɨ́³ tsá²cá²jo²¹ hí³, tsá² má²tɨ́² má²jeinh³² hí³ jmɨ́¹ tsɨ́³ ñí¹con² Dió³². \v 20 Tɨ³la³ tioh²¹ bíh¹ cáun² sí² zen¹³ jnoh¹ hi³ jmu² héih³² hi³ tiá² chú³² cuh³ tsú² má³² hi³ tiú²uú² jɨ² cun³ñí¹ hi³ má²ca³na³tsɨ́³ tsáu² ñí¹ hó²¹ñí¹ dió³² tsá² láɨn¹, jɨ³ tsá²mɨ³ tsá²ñuh² nɨ́² tiá² hniáuh³² jmu³ juón¹ quionh³ tsá²ján² tsá²ján². Hi³ tiá² chú³² cuh³ tsú² ngú³ quioh²¹ jáh³ cuounh³² tsú² láɨ¹, jɨ³ jmɨ² nɨ́² siáh³ tiá² hniáuh³² cuh³ tsú². \v 21 Hniáuh³² bíh¹ za¹³ jnoh¹ tsá²cá²jo²¹ hí³ la³ jáun², quí¹ nɨ́² lɨ́¹ ca³hliáh² tsɨ́³ tsá² *judíos. Quí¹ la³ cun³ jmɨ́¹tin² lɨ́n³² máh³ hleh³² tsú² jáɨ¹³ hi³ tioh³ jáun² ñí¹ Sí² liei²¹ quioh²¹ hla¹ Moisés, hi³ hɨ³² tsú² ma³ quin³² ma³ cun³ jña³ jmáɨ¹ *jmáɨ¹ nio² tie³ hñu³ cuáh³² quioh²¹ hi³ táun³ ma³ quin³² ma³ caun³² juú². \p \v 22 Hi³ jáun² tɨ³² tsá² quian³² hí³ jë¹ Dió³² quionh³ tsá²daun³² tsá² ná¹ñí¹ cuáh³², jɨ³ la³jɨ́n³² tsá² má²lɨ́n³ hí³ cuáh³² nɨ́² siáh³ ca³jmú³ cá²hon³ hi³ hión³² ma³ jan² tsá² ja¹ quioh²¹ má²tún² hmóu³² hi³ zen³ tsú² quionh³ Po¹ jɨ³ Bernabé tɨ³ já¹ juú² Antioquía. Jáun² ca³hión³² tsú² Judas tsá² téh²³ tsú² siáh³ Barsabás, jɨ³ Silas nɨ́² siáh³, quí¹ tsá² hí³ bíh¹ tsá² quien² ja¹ tsá² reh². \v 23 Jáun² tsá² hí³ ja³taunh²¹ hi³ ja³can³² sí². Sí² jáun² rá¹juáh³ la³ lá²: \p “Jnoh¹ tsá² ná¹láɨ³ tɨ³² tsá² quian³² jë¹ Dió³², la³ má²quionh³ tsá²daun³² tsá² ná¹ñí¹ cuáh³² nɨ́², la³jáɨ³² jnoh¹ juáh³ hia² náh² ñí¹con² hnoh² tsá² reh² tsá²cá²jo²¹ zian² juú² Antioquía, jɨ³ hnoh² tsá² zian² náh² hué³² Siria jɨ³ hué³² Cilicia nɨ́² siáh³. \p \v 24 Má²ca³lɨ³ né¹ jnoh¹ hi³ zian² ma³ jan² tsá² má²ca³cha³táunh¹ ñí¹ nɨ́², tsá² tiá² ca³hion¹³ jnoh¹ hi³ hléh³² ñí¹con² hnoh². Tsá² hí³ né³ jlánh¹ má²ca³ma³quí² ma³tsan² honh² hnoh², hi³ má²ca³qui³ ca³cóh³ tsú² jáɨ¹³ hñu³ honh² hnoh², [hi³ juáh³ hi³ hniáuh³² tiúh¹ hnoh² chí² láu² hná¹³ ñí¹ zian², jɨ³ hi³ hniáuh³² má¹tih²¹ hnoh² siáh³ liei²¹ quioh²¹ hla¹ Moisés.] \p \v 25 Hi³ jáun² jmɨ́¹ ca³ngah² jnoh¹ ca³láɨ¹³ hi³ hion¹³ ma³ jan² tsá² má²tún² hmóu³² hi³ zen¹³ jnoh¹ tsá² hí³ hi³ tsa³jɨe³ hnoh², quionh³ tsú² Bernabé jɨ³ Po¹, tsá² jlánh¹ hno³ dí², \v 26 tsá² má²ca³ta³tonh¹ hí³ ñí¹ hmú²¹ cun³ñí¹ hi³ ca³tɨn¹ Jesucristo Tɨ³² Juo¹³ dí². \v 27 Jáun² má²zen¹³ jnoh¹ Judas quionh³ Silas, hi³ jáun² tsá² nɨ́² hɨ́e³² hnoh² jú¹ tson² hi³ ca³tɨ²¹ jáɨ¹³ tioh³ sí² lá². \p \v 28 Jnoh¹ ca³láɨ¹³, quiúnh¹ Jmɨ́²chí³ Chun¹, hi³ tiá² hniáuh³² cué¹³ jnoh¹ hnoh² cáun² liá¹ héi², hi³ jáun² hí¹ cáun² jáɨ¹³ siáh³ tiá² hniáuh³² má¹tih²¹ hnoh² ñí¹ hná¹ lá²: \v 29 Tiá² chú³² cúh¹³ hnoh² ngú³ quioh²¹ jáh³ hi³ má²ca³jngɨh³ tsú² ñí¹con² dió³² tsá² láɨn¹, tiá² chú³² cúh¹³ náh² jmɨ², sa³jun³ ngú³ quioh²¹ jáh³ cuounh³² tsú² láɨ¹ nɨ́² siáh³. Ja³bí¹ la³ jáun² tsá²mɨ³ tsá²ñuh² siáh³ tiá² hniáuh³² jmu³ juón¹ quionh³ tsá²ján² tsá²ján². Re² lɨ́n³² bíh¹ nɨ́¹juáh³ má¹tih²¹ hnoh² jáɨ¹³ lá². Cun³ nɨ́² bíh¹ tí³ jáɨ¹³.” \p \v 30 Jáun² tsá² reh² tsá² Jerusalén ca³hah² jáɨ¹³ ñí¹con² tsá² tsa³can³² hí³ sí² jáun², jáun² ca³cha³táunh¹ tsú² já¹ juú² Antioquía. Jmɨ́¹ ca³cha³táunh¹ jáun² tsú² ca³cuu³ ca³ngɨh³ tsá² reh² zian² ñí¹ jáun², jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³jɨenh³ dí² sí² jáun². \v 31 Jmɨ́¹ ca³hɨ́³ tsá² reh² hí³ sí² jáun² né³, ca³lɨ³ hiún² lɨ́n³² tsɨ́³, quí¹hliá² jlánh¹ ca³ma³hau³ jáɨ¹³ jáun². \v 32 Jáun² Judas quionh³ Silas, tsá² ná¹lɨ́n³ tɨ³² jë¹ Dió³², ca³hɨ́eh³ tsá² reh² hí³ hliáun³ jú¹ chú³², jáɨ¹³ hi³ lɨ́¹³ lɨ³ pin³ hñu³ tsɨ́³ tsú². \v 33 Ué³ bíh¹ ca³lá² ca³tiánh³ tsá² hí³ ñí¹ jáun²; jáun² tsá² reh² zian² juú² jáun² ca³hah² jáɨ¹³ ñí¹con² tsá² hí³ jmɨ́¹ ca³tɨ³ ñí¹ tsa³tánh¹ tsú², hi³ chá¹tánh¹ cáun² hi³ re² hi³ tɨn² ñí¹con² tsá² ca³ze³. \v 34 [Tɨ³la³ Silas ca³lɨ́n¹³ hi³ cuá³² bíh¹ cú²jueh³² ñí¹ jáun².] \v 35 Hi³ jáun² Po¹ quionh³ Bernabé ca³ta³tonh¹ bíh¹ já¹ juú² Antioquía jáun². Tá¹ gon³ tsá² hí³ la³ má²quionh³ juóun³² tsá² siánh³ siáh³ ca³hléh³ jú¹ chú³², hi³ ca³ma³tɨn² tsú² tsáu² jáɨ¹³ quioh²¹ Tɨ³² Juo¹³ dí². \s1 Jmɨ́¹ tɨ́³ tenh³ juɨn² Po¹ hi³ ñí¹ngáɨ¹ jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³² \p \v 36 Jmɨ́¹ lɨ́¹cáɨn² jáun² né³ ca³záɨh³ Po¹ Bernabé: \p ―Tsáu¹³ siáh³ cónh³ hi³ tsá¹neh²¹ tsá² reh² ma³ quin³² ma³ caun³² juú² ñí¹ má²ca³hléh¹³ dí² jáɨ¹³ quioh²¹ Tɨ³² Juo¹³ dí² jmɨ́¹tin², jáun² lɨ³ né¹ dí² he³ lánh³ rón³² tionh² tsú². \p \v 37 Jmɨ́¹jáun² jmɨ́¹ hnió³ Bernabé hi³ jan³ siáh³ Juan² hi³ jmɨ́¹ tsa³táunh¹ cu³lɨ²¹ quionh³. Juan² hí³ téh²³ tsú² siáh³ Marcos. \v 38 Tɨ³la³ Po¹ tiá² ca³he³ yáh³ hi³ jan³ siáh³ tsá² hí³, quí¹ hnga² tsá² hí³ sa³ ca³jính³² yáh³ hué³² Panfilia jmɨ́¹tin², tiá² ngau³ yáh³ tsú² cu³chin¹ quionh³ tsá² gon³ hí³ hi³ tsa³jmú³ ta²¹ ca³la³ ñí¹ ca³táuh³. \v 39 Hi³ jáun² jmɨ́¹jáun² ca³juónh³ Po¹ cú²zúnh² quionh³ Bernabé, jáun² ma³ quin³² bíh¹ ca³háɨn³² tsú² lɨ³. Jáun² Bernabé ca³jan³ Marcos hi³ já¹taunh²¹ quionh³ tɨ³ hué³² Chipre nio² chu³ jmáɨ². \v 40 Tɨ³la³ Po¹ né³, ca³quianh³ Silas hi³ tsó³² quionh³. Jáun² tsá² reh² ca³liéinh³² Dió³² hi³ ca³chan³ tsú² tsá² gon³ hí³ jo³cuo² Tɨ³² Juo¹³ dí², hi³ jáun² hí³ lɨ́¹³ ma³hé² ma³mieh². Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² já¹taunh²¹, \v 41 hi³ jáun² ca³ñí¹nga¹ tsú² siáh³ tɨ³ hué³² Siria jɨ³ hué³² Cilicia nɨ́² siáh³, hi³ ca³ñí¹cueh¹ tsú² pí³ tsá² má²lɨ́n³ hí³ cuáh³² hué³² jáun². \c 16 \s1 Timoteo ñi³quionh¹³ Po¹ jɨ³ Silas \p \v 1 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³chó³² Po¹ quionh³ Silas juú² Derbe jɨ³ juú² Listra. Já¹ juú² Listra jáun² ca³jenh² tsú² jan² tsá² jmáɨ² Timoteo, jan² tsá² má²hen² tɨ³ con² Tɨ³² Juo¹³ dí², jon² tsá²mɨ³ tsá² *judío tsá² má²tanh² ta²¹ Tɨ³² Juo¹³ dí². *Tsá²cá²jo²¹ tsá² hleh³² jú¹ *griego bíh¹ jméi² Timoteo hí³. \v 2 Tsá² reh² dí² tsá² zian² juú² Listra jáun² quionh³ tsá² juú² Iconio, jlánh¹ re² jmɨ́¹ hleh³² hi³ ca³tɨn¹ ñú² hí³. \v 3 Hi³ jáun² Po¹ ca³lɨ³hnió³ jan³ Timoteo ñí¹ ngɨ³²; jmɨ́¹jáun² *ca³tiú³ tsú² chí² láu² hná¹³ ñí¹ zian² Timoteo, quí¹ hi³ hnió³ tsú² hi³ tiá² hlaɨh³ jeinh²¹ tsá² judíos hɨ́n¹³ ñí¹ jáun², quí¹ la³jɨ́n³² bíh¹ tsá² hí³ jmɨ́¹ ná¹ñi³² hi³ tsá²cá²jo²¹ bíh¹ jméi² Timoteo hí³. \v 4 Hi³ jáun² jmɨ́¹ ca³cha³táunh¹ tsú² ma³ quin³² ma³ caun³² juú² né³, ca³hléh³ tsú² jáɨ¹³ hi³ rá¹tioh³ ñí¹ sí², la³ cun³ jáɨ¹³ hi³ ca³lɨ́n¹³ tɨ³² tsá² quian³² jë¹ Dió³² zen³ quionh³ tsá²daun³² tsá² ná¹ñí¹ cuáh³² tionh² já¹ juú² Jerusalén. \v 5 Hi³ jáun² tɨ³ jlánh¹ tiá³ ca³niau³ bíh¹ tsɨ́³ tsá² má²lɨ́n³ hí³ cuáh³², jáun² cun³ jmá² cun³ jnia³² bíh¹ ca³juóun³ tsú². \s1 Po¹ jnia² jéinh³² jan² tsá² zian² hué³² Macedonia \p \v 6 Jáun² né³, jmɨ́¹jáun² ca³ñí¹nga¹ tsú² la³ cáun² hué³² Frigia quionh³ hué³² Galacia, quí¹ tiá² ca³cué³ yáh³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ jáɨ¹³ hi³ tsa³hléh² tsú² jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³² tɨ³ hué³² Asia. \v 7 Hi³ jáun² jmɨ́¹ ca³cha³táunh¹ tsú² ñí¹ lɨ́³ hiáun³ hué³² Misia jmɨ́¹ lɨ́n²³ tsú² hi³ tónh³² hué³² Bitinia, tɨ³la³ siáh³ bíh¹ siáh³ tiá² jáɨ¹³ ca³cué³ Jmɨ́²chí³ joh¹ Jesús. \v 8 Jáun² cáun² ca³nga³ bíh¹ tsú² cú²jueh³² hué³² Misia, jáun² ca³cha³táunh¹ la³ tɨ³ juú² Troas nio² can³² jmɨ́²miih²¹. \v 9 Hua² jáun² né³ ca³jnia³ jan² tsá² Macedonia jéinh³² Po¹ juɨ³² qui³ziú³, hi³ dí¹hiú² dí¹mɨ³² hi³ dí¹juáh²³ la³ lá²: “Jmu³ tiá³ hnú² hi³ chú³², han¹ jo²¹ tɨ³ lá² hi³ má¹hau¹ nú² jnoh¹”. \v 10 Jmɨ́¹ cá¹jnia³ jáun² la³ jáun² jéinh³² Po¹ né³, la³juɨ³² ca³láɨ¹³ jnoh¹ hi³ tsáu¹³ hué³² Macedonia jáun²; quí¹ ca³láɨ¹³ jnoh¹ hi³ cu³tí³ hnió³ Dió³² hi³ tsá¹hléh¹³ jnoh¹ jú¹ chú³² quioh²¹ tɨ³ hué³² jáun². \s1 Lánh³ ca³quiúnh³² Po¹ quionh³ Silas já¹ juú² Filipos \p \v 11 Jáun² ca³tauh²¹ jnoh¹ cáun² mu² pa²¹ hi³ ca³tieh¹ jnoh¹ hué³² Samotracia nio² chu³ jmáɨ². Ñí¹ má²tun³ jmáɨ¹ jáun² ca³cháu³² jnoh¹ juú² Neápolis. \v 12 Hi³ ca³hué² jáun² ñí¹ jáun² jnoh¹ ca³cháu³² siáh³ juú² Filipos, juú² hɨ́n¹³ ñí¹ cá² cuonh¹ la³ñí¹ quioh²¹ hué³² Macedonia, juú² hi³ ca³chá³ hliáu³ tsá² *romanos. Ñí¹ jáun² ca³tauh¹³ jnoh¹ tun³ hnɨ³² jmáɨ¹. \v 13 Jmɨ́¹ cá¹chó²¹ *jmáɨ¹ nio² tie³ né³, ca³hué² jnoh¹ já¹ juú² hi³ ngau³ jnoh¹ ñí¹ rón²¹ cua³, ñí¹ jmɨ́¹ láɨ²³ jnoh¹ hi³ tsá²lienh³ tsá² judíos Dió³². Jáun² ñí¹ jáun² ca³tauh¹³ jnoh¹ hi³ ca³lienh¹ jnoh¹ jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³² tsá²mɨ³ tsá² jmɨ́¹ ná¹ngɨh³² hí³ ñí¹ jáun². \v 14 Ja¹ jáun² jmɨ́¹ cuá³ jan² tsá²mɨ³ tsá² jmáɨ² Lidia, tsá² juú² Tiatira, tsá² hí³ hna² cá² ñí¹ hmɨh³² chu²¹ hmɨh³² hu²¹ hin³² zɨ́n¹³ pin³. Tsá²cá²jo²¹ bíh¹ tsá²mɨ³ hí³, hi³ jmɨ́¹ má²ca³hín¹³ jë¹ tsá² judíos. Jmɨ́¹ ca³náɨ³² tsá² hí³ re² jáɨ¹³ hi³ ca³hléh³ Po¹, jáun² Tɨ³² Juo¹³ dí² ca³nia³ hñu³ tsɨ́³ tsú², hi³ jáun² re² ca³héi³ tsú² jáɨ¹³ hi³ ca³hléh³ jáun² Po¹. \v 15 Jmɨ́¹ cáun³ jáun² tsá² hí³ jmáɨ² la³ má²quionh³ tsá² hñú¹³, ca³hiu³ ca³mɨ́³ tsú² ñí¹con² jnoh¹, hi³ ca³juáh³: \p ―Nɨ́¹juáh³ cu³tí³ lɨ́n²³ hnoh² hi³ jná¹³ tanh³² ta²¹ Tɨ³² Juo¹³ dí², jáun² né³, ñá²táunh¹ hnoh² hi³ ñá¹tianh³ náh² tun³ hnɨ³² jmáɨ¹ ñí¹ cuon¹ jná¹³. \p Jáun² la³ jáun² bíh¹ ca³chá³ tsá² hí³ tiá³ tsɨ́³ jnoh¹ hi³ tsá¹tauh² jnoh¹ hñú¹³ tsú². \p \v 16 Tɨ³la³ ca³chó³² cáun² jmáɨ¹ tá¹la³ hí¹tsáu²³ jnoh¹ siáh³ hú¹ juɨ³² juɨ³² ñí¹ tsá²lienh³ tsú² jáun² Dió³², jáun² ca³jenh² jnoh¹ jan² tsá¹máɨ¹³; tsá¹máɨ¹³ hí³ jmɨ́¹ hún¹ jan² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³, hi³ jmɨ́¹ tɨn² chí² jáɨ¹³. Tsá²mɨ³ hí³ jmɨ́¹ lɨ́n³ jan² *tsá² má²dí¹hlánh¹, hi³ hnó³² hliáun³ lɨ́n³² quɨe³ quioh²¹ juo¹³ cun³quionh³ hi³ jmɨ́¹ chí² jáɨ¹³ quioh²¹ tsáu². \v 17 Jáun² tsá¹máɨ¹³ hí³ né³ ja³ cu³chin¹ cu³hna²¹ Po¹, tsá² hí¹tsáu²³ jnoh¹ cu³tsa³² quiúnh¹, hi³ hí¹hóh³² hi³ juáh³: \p ―¡Tsá²ñuh² lá² ná¹lɨ́n³ quian²¹ Dió³² Tsá² cú² juenh², Tsá² lá² ngaɨ³² jáɨ¹³ ha³ lánh³ lɨ́¹³ liáun³ dí²! \p \v 18 Ué³ jmáɨ¹ bíh¹ ca³jmú³ tsá¹máɨ¹³ hí³ la³ jáun². Jáun² cu³tsa³² jmɨ́¹ ca³ja³tsan² tsɨ́³ Po¹, jáun² ca³jinh³ hi³ ca³záɨh³ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ jan² tsá¹máɨ¹³ hí³ la³ lá²: \p ―¡Cun³quionh³ héih³² quioh²¹ Jesús Tsá² lɨ́n³ Cristo jmu¹ jná¹³ héih³² hi³ cuá¹han² hnú² hñu³ tsɨ́³ tsá²mɨ³ nɨ́²! \p Hi³ jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² bíh¹ cua³han³ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hí³. \p \v 19 Tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³lɨ³ ñi³² juo¹³ tsá¹máɨ¹³ hí³ hi³ tiú²uú² lɨ́¹³ láɨh¹³ quɨe³ cun³quionh³ hí³ dí², jáun² ca³zanh³ tsú² Po¹ quionh³ Silas hi³ ca³ñí¹jan² dí² tɨ³ ja¹ hmah²¹ chín¹ ñí¹ qui³ tionh² jáun² tsá²tan²¹; \v 20 hi³ ca³chan³ tsú² ñí¹ hó²¹ñí¹ tsá² ná¹lɨ́n³ jue²¹, hi³ ca³juáh³ la³ lá²: \p ―Tsá²ñuh² tsá² judíos lá² jlánh¹ ná¹jmu² hi³ tiú²uú² re² tiánh³² tsá² juú² lá², \v 21 hi³ hɨeh³² tsú² tsáu² jáɨ¹³ siáh³, jáɨ¹³ hi³ tiá² ca³ta¹ dí² má¹quien¹³, sa³jun³ hi³ táunh¹³ ta²¹, quí¹ tsá² romanos bíh¹ dí². \p \v 22 Hi³ jáun² la³jɨ́n³² tsá² jmɨ́¹ ná¹ngɨh³² ñí¹ jáun² ca³jmú³ hian² tsɨ́³ ñí¹con² Po¹ quionh³ Silas. Jmɨ́¹jáun² tsá² ná¹lɨ́n³ hí³ jue²¹ ca³hma³ ca³cuonh³ ha¹ tá¹ gon³ tsá² hí³, hi³ ca³chu³ ca³huéh³ dí² uóunh³ nio², jáun² ca³jmú³ tsú² héih³² hi³ quiu³ pan³ tsú² tsá² hí³ quionh³ hmá²tiéi¹³. \v 23 Jmɨ́¹ má²lɨ́²quiú² lɨ́²pan³ dí² jáun² lɨ́n³² né³, ca³ñí¹tionh¹³ dí² siáh³ hñu³mí¹ñí². Jáun² ca³záɨh³ tsú² tsá² cuá¹chín¹ jmu² hua³hí¹³ tsá² tson³ hi³ jmu³ tsú² re² lɨ́n³² hua³hí¹³ tsá² gon³ hí³. \v 24 Jmɨ́¹ má²lɨ́²niéi³² jáun² tsá² hí³ jáɨ¹³ jáun² né³, jáun² lɨ³mí¹ ñí¹ huáh² tsɨ́³ ca³tónh³² bíh¹ tsú² tsá² gon³ hí³, hi³ ca³tóh³ dí² siáh³ hmá² ta³ tsú². \p \v 25 Jáun² la³ cun³ chu³ nie² tá¹la³ ná¹liéinh³² Po¹ Dió³² quionh³ Silas, hi³ ná¹hɨe³² tsú² siáh³ sun¹ quioh²¹ Dió³², la³jɨ́n³² tsá² tson³ ñí¹ hná¹ jáun² né³, ná¹náɨ³² hi³ ná¹hɨe³² tsá² hí³ sun¹ quioh²¹ Dió³², \v 26 jáun² cu³diá²jan² ja³ hi³ jɨ́eh²³ hué³² ca³la³ tiá³ cu³tí³. Jmɨ́¹jáun² ca³ru³ ca³juá³ jmɨ́h¹ hiah³², jáun² cu³tsa³² jmɨ́¹ cá¹quí¹ cá¹niá³ la³jɨ́³² ho³hñú¹³ hñu³mí¹ñí² jáun², hi³ ca³quí² ca³tunh² siáh³ la³jɨ́³² cá²den¹ná¹ hi³ jmɨ́¹ ná¹hñei²¹ la³jɨ́n³² tsá² tson³ hí³. \v 27 Jmɨ́¹jáun² ñi³ tsá² jmu² hí³ hua³hí¹³ tsá² tson³; hi³ jáun² jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ tsú² hi³ má²ná¹na²¹ la³jɨ́³² ho³hñú¹³ hñu³mí¹ñí² né³, ca³chí² mí¹táɨ³ hmu³ tá¹ tun³ jo²¹ quioh²¹ hi³ jmɨ́¹ hnió³ jngɨ́h³² hnga², quí¹hliá² ca³lɨ́n¹³ tsú² hi³ cun³ má²ca³cuóun³ bíh¹ la³jɨ́n³² tsá² tson³. \v 28 Tɨ³la³ Po¹ né³ ca³hléh³ tiá³, hi³ ca³juáh³: \p ―¡Ha³ lɨ́² jmú² hnú² hian² honh² ñí¹con² huen², quí¹ lá² bíh¹ tiauh² jnoh¹ la³jáɨ³²! \p \v 29 Hi³ jáun² tsá² jmu² hua³hí¹³ tsá² tson³ hí³ ca³mɨ́³ ca³lá² sɨ́², jáun² cú²hé² hi³ tɨ³ ñéih³ hñu³mí¹ñí², jáun² ca³la³ má²juán²³ lɨ́n³² bíh¹ ca³quiú² rá¹hin³ ñí¹ hó²¹ñí¹ Po¹ quionh³ Silas. \v 30 Jmɨ́¹jáun² ca³huen³ tsú² tá¹ gon³ tsá² hí³ tɨ³ cheih³² hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: \p ―Hnoh² tɨ³², ¿he³ bíh¹ hniáuh³² jmu¹ jná¹³ hi³ jáun² lɨ́¹³ liáu³ jmɨ́²chí³ quion²¹? \p \v 31 Jáun² tsá² gon³ hí³ ca³juáh³: \p ―Hniáuh³² tanh¹³ hnú² ta²¹ Jesucristo Tɨ³² Juo¹³ jnoh¹, hi³ jáun² bíh¹ lɨ́¹³ liáun³ hnú² jɨ³ la³ jɨ³ tsá² hñuh³² nú² nɨ́² siáh³. \p \v 32 Jáun² tá¹ gon³ tsá² hí³ ca³ñí¹hléh² jáɨ¹³ quioh²¹ Tɨ³² Juo¹³ dí² ñí¹con² tsá² hí³ la³ má²quionh³ tsá² hñú¹³ tsú². \v 33 Hi³ jáun² hua² jáun² bíh¹ ca³ráɨn³² tsá² hí³ ñí¹ cuɨ́h² quioh²¹ Po¹ quionh³ Silas, jáun² jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ la³juɨ³² cáun³ tsá² hí³ jmáɨ² tá¹ cáun² hñú³. \v 34 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³jón³² tsú² Po¹ quionh³ Silas ñéih³ hñú¹³ hi³ ca³cuéh³ dí² má³²; hi³ jlánh¹ má²hiún² lɨ́n³² tsɨ́³ tsú² quí¹hliá² má²lɨ́²tianh² ta²¹ Dió³² la³ má²quionh³ tsá² hñú¹³. \p \v 35 Jmɨ́¹ cá¹jniá²¹ jáun² ca³jmú³ tsá² ná¹lɨ́n³ jue²¹ héih³² hi³ tsa³huen³ tsá² tú²jáɨ¹³ tsá² hí³ hñu³mí¹ñí². \v 36 Jáun² tsá² jmu² hí³ hua³hí¹³ tsá² tson³ ca³záɨh³ Po¹ la³ lá²: \p ―Má²lɨ́¹³ huen¹³ hnoh² ñí¹juah²¹ jue²¹. Jáun² huen³ hnoh², cuá²tánh¹ hnoh² cáun² hi³ re² hi³ tɨn². \p \v 37 Tɨ³la³ Po¹ ca³záɨh³ tsá² tú²jáɨ¹³ hí³ la³ lá²: \p ―Ca³la³ chú¹ja²¹ lɨ́n²¹ bíh¹ ca³quiu³ ca³po³ tsú² jnoh¹, hí¹juáh³ tiá² ca³ngáɨ³ bíh¹ tsú² he³ tso³ ca³jmú¹³ jnoh¹, quí¹ ja³bí¹ tsá² romanos bíh¹ jnoh¹ ca³táuh³² tsú² hñu³mí¹ñí². ¿Hí¹ ta³ hñu³ niéi² má²hnió³ tsú² hue³ jnoh¹ ta³né³²? ¡Ján¹han²¹, tiá² jáun² yáh³! Hmóu³² tsá²tan²¹ cuɨ́¹ ja³hue³ jnoh¹ ñí¹ lá². \p \v 38 Jáun² tsá² tú²jáɨ¹³ hí³ ca³ñí¹zeh¹ tsá² ná¹lɨ́n³ jue²¹ la³ jáun², hi³ tsá² romanos bíh¹ la³ Po¹ quionh³ Silas. Jmɨ́¹ ca³lɨ³ ñi³² jue²¹ jáɨ¹³ nɨ́² né³, ca³juénh² lɨ́n³² bíh¹ tiáunh¹. \v 39 Jáun² né³ hmóu³² bíh¹ cú²jueh³² tsá²tan²¹ hí³ ja³taunh²¹ hi³ ca³ñí¹mɨ́² uu³i³tso³ ñí¹con² Po¹ quionh³ Silas; jmɨ́¹jáun² ca³huen³ tsú² tsá² hí³, jáun² ca³hiu³ ca³mɨ́³ dí² ñí¹con² tsú² hi³ huén³² tsú² já¹ juú² jáun². \v 40 Jmɨ́¹ má²ca³huén² jáun² hñu³mí¹ñí² tsú², ja³taunh²¹ siáh³ hñú¹³ Lidia. Hi³ jáun² jmɨ́¹ ca³jɨ́en³² tsú² jáun² la³jɨ́n³² tsá² reh², ca³cuéh³ dí² pí³ hi³ tsa³táunh¹ tɨ³ chí¹ján³; jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ja³tanh²¹ dí². \c 17 \s1 Tsá² juú² Tesalónica jlánh¹ jmu² hian² tsɨ́³ \p \v 1 Jmɨ́¹jáun² cáun² ca³nga³ bíh¹ tsú² já¹ juú² Anfípolis jɨ³ juú² Apolonia, jáun² ca³cha³táunh¹ tsú² já¹ juú² Tesalónica ñí¹ zeh¹ cáun² cuáh³² quioh²¹ tsá² *judíos. \v 2 Jáun² ma³ cun³ jña³ jmáɨ¹, *jmáɨ¹ nio² tie³, ñéi¹ Po¹ hnaɨh³² jéin³² cuáh³² jáun² quioh²¹ tsá² hí³, hi³ ca³ñí¹ma³tɨn² tsú² tsá² tiáunh¹ cuáh³² jáun² jáɨ¹³ hi³ rá¹tioh³ ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³². \v 3 Jáun² ca³hɨ́eh³ tsú² tsá² hí³ hi³ ñí¹ Sí² cun³ jmɨ́¹ má²rá¹juáh³ bíh¹ hi³ ca³tɨn¹ bíh¹ Tsá² lɨ́n³ Cristo ma³tso² tsɨ́³, hi³ ca³tɨn¹ siáh³ jenh¹³ ja¹ hla¹; hi³ ca³juáh³ tsú² siáh³: \p ―Cu³tí³ bíh¹ lɨ́n³ Cristo tsá² jmáɨ² hí³ Jesús, Tsá² má²lɨ́²hléh³ jná¹³ hí³ jáɨ¹³ quioh²¹. \p \v 4 Hi³ jáun² ma³ jan² tsá² judíos hí³ ca³taunh³ ta²¹ jáɨ¹³ jáun², hi³ ca³háɨn³² tɨ³ con² Po¹ jɨ³ Silas; la³ má²quionh³ juóun³² lɨ́n³² tsá² hleh³² jú¹ *griego, tsá² jmɨ́¹ má²ca³hín¹³ jë¹ tsá² judíos, jɨ³ juóun³² tsá²mɨ³ tsá² ná¹quien² nɨ́² siáh³. \v 5 Tɨ³la³ tsá² judíos tsá² tiá² ta²¹ ca³taunh³ hí³ né³, ca³lɨ³hon² bíh¹ Po¹ quionh³ Silas, hi³ jáun² ca³cuu³ ca³ngɨh³ tsú² tsá² hláɨh¹ lɨ́¹ ñi³tú¹ ñi³lɨn¹³ ja¹ hñú³, hi³ ca³zió³ tsú² tsɨ́³ tsá² hí³ hi³ jmu³ tiá³ siaun³², hi³ jáun² ca³la³ tiú² jan³² lɨ́n³² bíh¹ lɨ³ já¹ juú². Jáun² ca³ñí¹jmú¹³ tsú² hian² tsɨ́³ hñú¹³ Jasón hi³ hnah² Po¹ quionh³ Silas, hi³ jmɨ́¹ hnió³ tsú² huen³ tsá² hí³ hi³ tsa³chan³ dí² ja¹ tsá² juú². \v 6 Tɨ³la³ cun³ñí¹ hi³ tiá² ca³tsanh²¹ tsú² tsá² gon³ hí³ hñú¹³ Jasón, jáun² Jasón bíh¹ ca³jan³ tsú² cú²jueh³² quionh³ ma³ jan² tsá² reh² siánh³ siáh³, hi³ ñí¹jan² dí² ta³ ñí¹ tsá² ná¹ho² ta²¹ juú² jáun². Jáun² ca³tɨ́² ca³hóh³² dí² tiáunh¹ hi³ ca³juáh³ la³ lá²: \p ―Tsá²ñuh² tsá² jlánh¹ cónh³² la³ chú¹ la³ jɨ́³ tsá² zian² tá¹ cáun² hngá¹máh³ má²cuá²táunh¹ siáh³ ñí¹ lá²; \v 7 Jasón lá² má²ca³hen³ tsá² hí³ re² hñú¹³. La³jɨ́n³² bíh¹ tsá² la³ lá² quiú² tɨ³ có³² liei²¹ quioh²¹ *tsá² cuá¹lɨ́n³ mɨ³chí¹ juo¹³ dí², tsá² láɨ³ dí² tsá² *romanos, quí¹ tsá² la³ lá² jlánh¹ juáh³ hi³ zian² bíh¹ jan² tsá² tɨ³ jlánh¹ bíh¹ záu² tá¹³, tsá² hí³ néh¹ jmáɨ² Jesús. \p \v 8 Jmɨ́¹ ca³náɨ³² jáun² tsá²tan²¹ jáɨ¹³ nɨ́² la³ má²quionh³ tsá² má²ná¹ngɨh³² hí³ có³² jáun² né³, ca³hɨ́³ lɨ́n³² bíh¹ tsɨ́³. \v 9 Jáun² ca³máɨh³ tsú² Jasón quɨe³ tá¹la³ lɨ³ re², jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³lión³² dí² la³ má²quionh³ tsá² reh² ñí¹ hná¹ jáun². \s1 Ngau³ Po¹ juú² Berea quionh³ Silas \p \v 10 Jáun² né³, la³ cun³ jmɨ́¹ ca³zɨ³² jáun² bíh¹, la³juɨ³² ca³chin² tsá² reh² dí² Po¹ quionh³ Silas já¹ juú² jáun² hi³ ca³zen³ dí² tɨ³ juú² Berea. Jmɨ́¹ ca³cha³táunh¹ tsú² já¹ juú² jáun² né³, la³juɨ³² ca³ñí¹táunh¹ hñu³ cuáh³² quioh²¹ tsá² judíos zeh² juú² jáun². \v 11 Tsá² judíos zian² juú² jáun² né³ tɨ³ jlánh¹ re² cán²³ bíh¹ jáɨ¹³ hi³ ca³hléh³ jáun² tsá² gon³ hí³ la³ cónh³ bíh¹ tsá² Tesalónica. Quí¹ ca³la³ jonh³ jmɨ́¹ tsɨ́³ bíh¹ tsá² hí³ ca³héi³ jáɨ¹³ jáun², hi³ jáun² cun³ jmá² cun³ jnia³² bíh¹ ca³jɨ́e³ tsú² ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³² nɨ́¹juáh³ tson² la³jɨ́³² jáɨ¹³ hi³ hleh³² jáun² tsá² gon³ hí³. \v 12 Jmɨ́¹jáun² juóun³² lɨ́n³² bíh¹ tsá² hí³ ca³tanh² ta²¹ Tɨ³² Juo¹³ dí², jɨ³ tsá²mɨ³ tsá² ná¹quien² hleh³² jú¹ griego, la³ má²quionh³ tsá²ñuh² nɨ́² siáh³. \v 13 Tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³lɨ³ ñi³² tsá² judíos zian² juú² Tesalónica hi³ Po¹ má²hleh³² jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³² já¹ juú² Berea, jáun² tsá² hí³ ja³taunh²¹ hi³ ca³ñí¹jmú¹³ tiá³ siaun³² já¹ juú² jáun². \v 14 Jáun² tsá² reh² zian² ñí¹ jáun² la³juɨ³² ca³zen³ Po¹ la³ tɨ³ ñí¹ rón²¹ jmɨ́²miih²¹, tɨ³la³ Silas quionh³ Timoteo má¹ná¹ ca³ta³tonh¹ bíh¹ já¹ juú² Berea. \v 15 Jáun² tsá² ca³ñí¹quionh¹³ hí³ Po¹ ca³ñí¹táunh¹ la³ tɨ³ juú² Atenas; jmɨ́¹jáun² já¹tanh²¹ tsá² hí³ hi³ cua³caun² jáɨ¹³ ñí¹con² Silas quionh³ Timoteo hi³ hniáuh³² tsa³táunh¹ tsú² tia³juɨ³² tá¹ gon³ jáun² la³ tɨ³ ñí¹ cuá³ jáun² Po¹. \s1 Po¹ hleh³² jú¹ chú³² já¹ juú² Atenas \p \v 16 Hi³ jáun² tá¹la³ cuá¹jan² jáun² Po¹ Silas quionh³ Timoteo já¹ juú² Atenas, jlánh¹ hlah³ ca³ta³no¹ tsɨ́³ jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ hi³ jlánh¹ juóun³² dió³² tsá² láɨn¹ táun³ já¹ juú² jáun². \v 17 Jmɨ́¹jáun² ca³ma³qui³ ma³jéinh³ tsú² jáɨ¹³ quionh³ tsá² tiáunh¹ cuáh³² quioh²¹ tsá² judíos, jɨ³ *tsá²cá²jo²¹ nɨ́² siáh³, tsá² má²ca³hín¹³ jë¹ tsá² judíos. Hi³ cun³ tsa³háu² siáh³ ca³liéinh³² tsú² tsá² ñi³táunh¹ ja¹ hmah²¹. \v 18 Jáun² ma³ jan² tɨ³² tsá² cu³ nió³ téh²³ tsú² *epicúreos quionh³ tɨ³² tsá² cu³ nió³ téh²³ tsú² *estoicos siáh³ ca³ma³cu³ ma³jéinh³ jáɨ¹³ quionh³ Po¹. Ma³ jan² tsá² hí³ ca³juáh³ la³ lá²: \p ―¿He³ dá² hnió³ te³ nɨ́² juáh³ cun³quionh³ jú¹ tiúnh¹ nɨ́² quioh²¹? \p Hi³ ma³ jan² siáh³ ca³juáh³ la³ lá²: \p ―Já² la³ lɨ³ tsá² ná¹lɨ́n³ dió³² siánh³ bíh¹ hɨen² tsá² nɨ́². \p La³ jáun² ca³juáh³ tsá² hí³ quí¹hliá² ca³hléh³ Po¹ jú¹ chú³² quioh²¹ Jesús jɨ³ hi³ ca³hɨ́eh³ tsú² siáh³ tsáu² ca³tɨ²¹ hi³ jenh¹³ tsú². \v 19 Jmɨ́¹jáun² ca³jan³ tsá² hí³ Po¹ tsɨ³ cuánh² jmáɨ² Areópago ñí¹ qui³ tan² tsú² hi³ cuú² ngɨh³² nɨ́¹juáh³ jmɨ́¹ zia³² jáɨ¹³ hi³ juónh³. Hi³ jáun² ñí¹ jáun² ca³záɨh³ tsú² Po¹ la³ lá²: \p ―Hnáu² jnoh¹ lɨ³ né¹ jáɨ¹³ hmaɨ²¹ hi³ quiánh¹ hnú². \v 20 Quí¹ jú¹ siáh³ cu³tí³ bíh¹ hléh¹ hnú², hi³ jáun² ta³né³² hnáu² jnoh¹ lɨ³ né¹ he³ dá² hnió³ juáh³ jáɨ¹³ quián¹³ hnú². \p \v 21 Quí¹ la³jɨ́n³² bíh¹ tsá² juú² Atenas jáun² quionh³ tsá² juú² siáh³ hi³ má²ná¹con² ñí¹ jáun², cá² ñí¹ juú² hlénh²³ ca³tɨ²¹ lɨ³ua³ cáun² jáɨ¹³ hmaɨ²¹ hi³ náɨ³² cun³ jmá² cun³ jnia³² bíh¹. \p \v 22 Jáun² Po¹ ca³jmú³ zenh² ja¹ tsá² ná¹ngɨh³² hí³ tsɨ³ cuánh² Areópago, hi³ ca³juáh³ la³ lá²: \p ―Hnoh² tsá² juú² Atenas lá², jná¹³ má²cá²jɨ́e³² hi³ hnoh² jlánh¹ re² ma³tsú¹ ma³jonh²¹ náh² la³jánh³ dú¹ ñí¹ dió³². \v 23 Quí¹ tá¹la³ cuá¹tɨ́² cuá¹ngɨ́²³ jná¹³ já¹ juú² lá² má²cá²jɨ́e³² ná¹ hliáun³ cuáh³² quioh²¹ ma³ quin³² ma³ jan³² la³jánh³ dú¹ ñí¹ dió³² hi³ ma³tsú¹ ma³jonh²¹ hnoh², hi³ ca³jɨ́e³² jná¹³ siáh³ cáun² ñí¹hiú¹³ tón³² huéh³ hi³ juáh³ la³ lá²: “Ñí¹ lá² ca³tɨn¹ Dió³² tiá² hin² má²cuóun³²”. Hi³ jáun² né³, Dió³² hí³ bíh¹ ti³tsóh³ hɨen²¹ jná¹³ ñí¹con² hnoh², Dió³² Tsá² cáun² lɨ́¹ ma³tsú¹ ma³jonh²¹ hnoh² ta³ tiá² cuóun³² náh². \p \v 24 ”Dió³² bíh¹ Tsá² ca³jmú³ la³ cu³ la³juéh³ tá¹ cáun² hngá¹máh³ jɨ³ la³jɨ́³² hi³ zia³² nɨ́², Tsá² quioh²¹ hñu³mɨ³cuú² jɨ³ ñí¹ hué²¹ lá², ha³ tiá² cuá³ yáh³ hñu³ cuáh³² hi³ jmu² tsáu² quionh³ cuá² ta³. \v 25 Jun³juáh¹³ tsá² zia³² hi³ lɨ³hniauh²³ quioh²¹ yáh³ Dió³², tiá² hi³ zia³² yáh³ hi³ lɨ³ jmu³ tsáu² quioh²¹ Dió³², quí¹ hnga² bíh¹ Dió³² Tsá² cue³² jmáɨ¹ hi³ lɨ́¹³ zian² tsáu², chí³ hi³ cán²³ tsú², jɨ³ la³jɨ́³² hi³ lɨ́²hniáuh³² ñí¹con² tsú² nɨ́² siáh³. \p \v 26 ”Cun³quionh³ jan² tán¹ tsáu² bíh¹ ca³jmú³ Dió³² la³jáh³ dú¹ ñí¹ juo³ tsá² jma² zian² ñí¹ hué²¹ lá². Ja³bí¹ ca³tón³ Dió³² jmáɨ¹ la³ cun³ jmáɨ¹ hi³ lɨ³ quien² ma³ quin³² ma³ cun³ nió³ tsáu², jɨ³ ñí¹ lɨ́³ hiáun³ hué³² ñí¹ tiánh²¹ tsú² nɨ́² siáh³. \v 27 Ca³jmú³ Dió³² la³ jáun², hi³ jáun² lɨ́¹³ hnah¹³ tsáu² Dió³², neh²¹ hí¹ chauh¹ dí² tsú² cun³quionh³ hi³ lɨ́¹ ziú² lɨ́¹ hiá²³ tsú² la³ jan² tsá² ten³, uá¹ jáun² la³ jáun² tiá² ñí¹ uóunh³ zenh² Dió³² ñí¹con² dí². \v 28 Quí¹ Dió³² bíh¹ jmu² hi³ hu²¹ tsɨ́³ dí², hi³ chú² jɨenh³² dí², jɨ³ hi³ ziáun² dí² nɨ́² siáh³. La³ jáun² bí¹ ca³juáh³ jan² tɨ³² poeta joh² hnoh², [la³ cun³ tsá² cunh²³ jú¹ quiáh¹,] jmɨ́¹ ca³juáh³ tsú² jáun² la³ lá²: “Jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ Dió³² bíh¹ dí² la³jáɨ³²”. \v 29 Jáun² nɨ́¹juáh³ tson² bíh¹ jón²zɨ́h¹ Dió³² dí² la³jáɨ³², jáun² tiá² hniáuh³² yáh³ láɨ¹³ dí² hi³ Dió³² lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́n³ jan² tsá² láɨn¹ hi³ jmah²³ tsáu² cun³ tɨn² tsɨ́³ hmóu³² cun³quionh³ cú¹mí¹niau²¹, mí¹ñí² cú¹tiáu² ho³ quɨ́n¹ siáh³. \v 30 Jmɨ́¹tin² cáun² ca³jmú³ Dió³² la³juah²¹ dúh¹ tiá² jɨ́e²³ la³jɨ́³² hi³ jmɨ́¹ ná¹jmu² tsáu² juɨ³² cáun¹, tɨ³la³ ta³né³² má¹ná¹, má²jmu² Dió³² héih³² ñí¹con² tsá² zian² tá¹ cáun² hngá¹máh³ hi³ tɨ³ jéinh³² tsú² jmɨ́¹ tsɨ́³. \v 31 Quí¹ Dió³² má²ca³tón³ cáun² jmáɨ¹ hi³ ra³tsɨ³² héih³² hi³ ma³re² tso³ quioh²¹ tsá²mɨ³cuóun² la³ cun³ ca³tɨ²¹. Zian² jan² tsáu² hi³ má²ca³hión³² Dió³² hi³ jmu³ ta²¹ jáun², hi³ má²ca³ma³li²¹ bíh¹ Dió³² hin² tsánh² Tsá² hí³ jmɨ́¹ ca³jmú³ Dió³² hi³ ca³jenh¹³ Tsá² hí³ ja¹ hla¹. \p \v 32 Hi³ jáun² jmɨ́¹ ca³náɨ³² jáun² tsá² hí³ hi³ jenh¹³ siáh³ tsá² má²cá²tsan³, jáun² ma³ jan² tsá² hí³ lɨ́¹ ca³ju³ ca³ngáɨ³ bíh¹, tɨ³la³ ma³ jan² né³ ca³juáh³ la³ lá²: \p ―Nɨ́¹ má¹jáun² náɨ¹³ jnoh¹ siáh³ cónh³ jáɨ¹³ nɨ́². \p \v 33 Jáun² cu³tsa³² ngah³ bíh¹ cú²jueh³² Po¹. \v 34 Tɨ³la³ ma³ jan² tsá² hí³ ca³taunh³ ta²¹ jáɨ¹³ jáun², hi³ jáun² ca³háɨn³² tɨ³ con² Po¹, uá¹la³ cun³ Dionisio jan² tsá² quionh³ tsá² ná¹ho² jáɨ¹³ hi³ ná¹chín¹ tsɨ³ cuánh² Areópago jáun², jɨ³ jan² tsá²mɨ³ jmáɨ² Dámaris siáh³, la³ má²quionh³ tsá² siánh³ siáh³. \c 18 \s1 Tsau³² Po¹ já¹ juú² Corinto \p \v 1 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, cua³han³ Po¹ já¹ juú² Atenas hi³ ngau³ la³ tɨ³ já¹ juú² Corinto. \v 2 Ñí¹ jáun² ca³jenh² tsú² jan² tsá²ñuh² tsá² *judío, tsá² jmáɨ² Aquila, tsá² zian² hué¹³ Ponto, quionh³ tsú² Priscila ñí²cuo²; tsá² hí³ tá² ca³cha³táunh¹ ñí¹ jáun² hi³ jmɨ́¹ tionh¹ hué³² Italia. Tsá² hí³ ca³huén² hué³² Italia quí¹ hnga² Claudio *tsá² cuá¹lɨ́n³ mɨ³chí¹ ca³jmú³ héih³² hi³ huén³² la³jɨ́n³² tsá² judíos já¹ juú² Roma juú² chín¹ quioh²¹ hué³² Italia jáun². Jáun² Po¹ ñéi¹ hi³ ñí¹jɨen¹³ tsá² hí³ hñú¹³. \v 3 Hi³ jáun² cun³ñí¹ hi³ cá²ren² ta²¹ jmɨ́¹ jmu² Po¹ quionh³ tsá² hí³, jáun² cu³tsa³² ca³cuá³ tsú² hñú¹³ tsá² hí³ cú²jueh³² hi³ jmu² hñú³ hmɨh³² cu³lɨ²¹ quionh³ tsá² hí³. \v 4 Jáun² ma³ cun³ jña³ jmáɨ¹, *jmáɨ¹ nio² tie³ ñéi¹ Po¹ hñu³ cuáh³² quioh²¹ tsá² judíos, hi³ ca³ma³qui³ ma³jéinh³ jáɨ¹³ quioh²¹ quionh³ tsá² judíos jɨ³ *tsá²cá²jo²¹ nɨ́² siáh³, hi³ hnió³ dí² hi³ tɨ́¹ jeinh²¹ tsɨ́³ tsá² hí³. \p \v 5 Jmɨ́¹ cuá¹han³ Silas quionh³ Timoteo hué³² Macedonia, jáun² ca³cha³táunh¹ já¹ juú² Corinto. Jmɨ́¹jáun² né³ cá² ñí¹ ca³hléh³ jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³² bíh¹ Po¹ cú²jueh³², hi³ ca³ma³tson² tsú² jáɨ¹³ quioh²¹ ñí¹con² tsá² judíos hi³ Jesús bíh¹ lɨ́n³ Cristo. \v 6 Tɨ³la³ tsá² hí³ má¹ná¹, ca³qui³ ca³hná³ bíh¹ jáɨ¹³ quioh²¹ Po¹, hi³ ca³tú² ca³hión³² dí² siáh³. Jmɨ́¹jáun² ca³ma³li²¹ Po¹ hi³ tiú²uú² ca³tɨn¹ hi³ jmu³ zian² quioh²¹ tsá² hí³ cun³quionh³ hi³ ca³juá³ ha¹, hi³ jáun² ca³juáh³ la³ lá²: \p ―Tsáuh³ hmóu³² bíh¹ hnoh² hi³ sunh³ náh² ñí¹ hlah³. Tiú²uú² ca³tɨn¹ yáh³ jná¹³ hi³ jmu¹ ná¹ zian² hi³ ca³tɨn¹ hnoh², jáun² ta³né³² tɨ³ chí¹ján³ má²ñí¹hléh³ jná¹³ jáɨ¹³ ñí¹con² tsá²cá²jo²¹ bíh¹ cú²jueh³². \p \v 7 Jmɨ́¹ cuá¹han³ tsú² hñu³ cuáh³² jáun² né³, ngau³ hi³ ca³ñí¹cuá² hñú¹³ jan² tsá² jmáɨ² Ticio Justo, jan² tsá² má²ca³hín¹³ jë¹ tsá² judíos. Hñú¹³ tsá² hí³ zeh² có³² cuáh³² jáun² quioh²¹ tsá² judíos. \v 8 Ja³bí¹ Crispo tsá² chín¹ cuáh³² jáun² ca³tanh² ta²¹ Tɨ³² Juo¹³ dí² la³ má²quionh³ tsá² hñú¹³. Ja³bí¹ juóun³² siáh³ tsá² juú² Corinto jáun² ca³taunh³ ta²¹ jmɨ́¹ ca³náɨ³², jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² cáun³ jmáɨ². \v 9 Jáun² ca³chó³² cáun² jmáɨ¹ cáun² já¹niéi² ca³jnia³ Tɨ³² Juo¹³ dí² jéinh³² Po¹, hi³ ca³juáh³ la³ lá²: \p ―Ha³ lɨ́² juenh³ Po¹. Cáun² hléh¹ la³ má²hléh¹ nɨ́², cun³ lɨ́² tunh²¹. \v 10 Quí¹ quiúnh¹ bíh¹ jná¹³ hnú², hi³ jáun² hí¹ jan² yáh³ tiá² hin² lɨ́¹³ jmu³ hian² tsɨ́³ ñí¹con² hnú²; quí¹ juóun³² bíh¹ tsá² juú² lá² zian² tsá² lɨ́¹³ han³ tɨ³ con² jná¹³. \p \v 11 Hi³ jáun² Po¹ ca³cuá³ cú² mii² tón³² já¹ juú² Corinto jáun², hi³ ca³ma³tɨn² tsáu² jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³². \p \v 12 Tɨ³la³ jmɨ́¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ lɨ́n³ Galión ta²¹ hué¹³ Acaya né³, jmɨ́¹jáun² ca³ma³cú¹ ma³ren²¹ tsá² judíos jáɨ¹³ hi³ jmu³ hian² tsɨ́³ ñí¹con² Po¹, jáun² ca³zanh³ dí² hi³ ca³ñí¹jan² dí² ñí¹ta²¹ chín¹. \v 13 Jáun² ca³záɨh³ dí² tsá² ho² ta²¹ la³ lá²: \p ―Tsá² lá² jlánh¹ má²can² tsáu² hi³ ma³tsu³ ma³jónh³² Dió³² la³ siáh³, jun³juáh¹³ la³jmɨ́¹ juáh³ liei²¹ quiú¹³ yáh³ dí². \p \v 14 Po¹ jmɨ́¹ má²hnió³ hléh³², tɨ³la³ Galión la³juɨ³² ca³záɨh³ tsá² judíos la³ lá²: \p ―Sá¹jmɨ́¹ cáun² tso³ huáh² tsɨ́³ quiánh¹ hnoh², ho³ he³ cáun² hi³ hlah³ ca³jmú³ tsá² nɨ́², jáun² bíh¹ jmɨ́¹ hniáuh²¹ má¹juenh¹³ jná¹³ tsɨn³² hi³ liúnh¹ hnoh² tsá² judíos; \v 15 tɨ³la³ jun³juáh¹³ la³ jáun² yáh³ né³, quí¹ hnoh² dá² cáun² ná¹juónh³² hniéi² hi³ ca³tɨ²¹ jáɨ¹³ bíh¹, jɨ³ hi³ jmáɨ² tsáu², jɨ³ liei²¹ quián¹³ hmóu³² náh² nɨ́² siáh³. Jáun² né³, hmóu³² náh² cuá²ma³ré¹³, quí¹ tiá² hnó³² jná¹³ má¹ré¹³ hniéi² la³ nɨ́². \p \v 16 Jmɨ́¹jáun² ca³chu³ ca³huen³ tsú² tsá² hí³ ñí¹ta²¹ chín¹ jáun². \v 17 Jáun² tsá² jmɨ́¹ tionh¹ hí³ ñí¹ jáun² ca³zanh³ tsá² jmáɨ² Sóstenes tsá² chín¹ cuáh³² quioh²¹ tsá² judíos, hi³ ca³qui³ ca³quiunh³ dí² la³ tɨ³ cheih³² ñí¹ta²¹. Tɨ³la³ Galión né³, hí¹juáh³ tiá² ca³tí³ hó¹ñí¹ bíh¹ ñí¹ ca³quiunh³ tsú² tsá² hí³. \s1 Jmɨ́¹ cuanh²¹ Po¹ ñí¹ má²tun³ juɨn² Antioquía, hi³ má²tsó³² siáh³ hi³ tɨ²¹ hnaɨh³² juɨn² \p \v 18 Ué³ bíh¹ ca³lá² ca³cuá³ Po¹ já¹ juú² Corinto jáun², jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³hah² jáɨ¹³ quionh³ tsá² reh² hí³, jáun² ja³taunh²¹ tɨ³ juú² Cencrea quionh³ ñú² Aquila jɨ³ Priscila ñí²cuo². Ñí¹ jáun² ca³ze³ Po¹ chí¹ mɨ³láu³ nio² hi³ jáun² lɨ³ lin¹ hi³ má²ca³ma³tí³² tsú² jáɨ¹³ hi³ ca³jmú³ jáun² quionh³ Dió³². Jmɨ́¹jáun² ca³taunh³ tsú² cáun² mu² pa²¹ hi³ ca³han³ jmáɨ² hi³ ja³taunh²¹ la³ tɨ³ hué³² Siria. \v 19 Jmɨ́¹ ca³cha³táunh¹ tsú² jáun² já¹ juú² Éfeso né³, jáun² ñí¹ jáun² ca³cuá³ ñú² Aquila quionh³ Priscila. Hi³ Po¹ né³ tá²chi²¹ hñu³ cuáh³² quioh²¹ tsá² judíos bíh¹ ngau³ hi³ ca³ñí¹ma³cu³ ma³jéinh³ jáɨ¹³ quionh³ tsá² ná¹ngɨh³² hí³ ñí¹ jáun². \v 20 Jáun² tsá² hí³ ca³hiu³ ca³mɨ́³ hi³ cuá³² Po¹ cónh³í¹ cu³tiá³, tɨ³la³ Po¹ né³ tiá² ca³he³ yáh³. \v 21 Tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³hah² tsú² jáɨ¹³ quionh³ tsá² hí³ né³, ca³juáh³ la³ lá²: \p ―[Hniáuh³² ñih²¹ tiu³nio² bíh¹ jná¹³ já¹ juú² Jerusalén, quí¹ jmáɨ¹ yáh³ dá² tɨ²¹ ñí¹ jáun², tɨ³la³ cun³ jáun²] já¹jɨe¹ bíh¹ jná¹³ hnoh² siáh³ nɨ́¹juáh³ Dió³² hnió³. \p Jáun² juú² Éfeso jáun² ca³hi³ tsú² siáh³ cáun² mu² pa²¹ hi³ ngau³ siáh³ juɨ³² hún¹. \v 22 Jmɨ́¹ cá¹chó²¹ tsú² já¹ juú² Cesarea nio² can³² jmɨ́²miih²¹ né³, ngah³ siáh³ já¹ juú² Jerusalén hi³ ca³ñí¹cueh¹ cuo² tsá² má²lɨ́n³ hí³ cuáh³² ñí¹ jáun². Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ngau³ siáh³ tɨ³ já¹ juú² Antioquía. \v 23 Ué³ bíh¹ ca³lá² ca³cuá³ tsú² ñí¹ jáun², jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² cua³han³ siáh³ hi³ ca³ñí¹nga¹ ma³ quin³² ma³ caun³² juú² ñí¹ má²ca³ngɨ́³ jmɨ́¹tin², la³ cun³ hué³² Galacia jɨ³ hué³² Frigia, hi³ ca³ñí¹cueh¹ tsú² pí³ tsá² má²haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² Tɨ³² Juo¹³ dí². \s1 Apolos hleh³² jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³² já¹ juú² Éfeso \p \v 24 Jmɨ́¹jáun² ca³chó³² jan² tsá² judío jmáɨ² Apolos já¹ juú² Éfeso, tsá² hí³ ca³lɨ³zian² juú² Alejandría. Tsá² hí³ jlánh¹ re² hleh³² jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³², hi³ cuoh² siáh³ re² lɨ́n³² Sí² tioh³ jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³². \v 25 Tsá² hí³ jmɨ́¹ má²ñi³² jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ Tɨ³² Juo¹³ dí², jáun² ca³hléh³ ca³la³ jonh³ jmɨ́¹ tsɨ́³ hi³ ca³tɨn¹ Jesús, hi³ ca³hɨ́e³ tsú² tá²na²¹ lɨ́n²¹ jú¹ tson², uá¹ jáun² la³ jáun² jmɨ́¹ cuoh² tsú² jmáh³la³ tá¹³ hla¹ Juan² bíh¹ jmɨ́¹ ca³zion³ jáun² Juan² tsáu² jmáɨ². \v 26 Jáun² Apolos hí³, hí¹ cú¹pih²¹ tiá² cú² tiá² juénh² bíh¹ ca³ma³liáu³² hleh³² jáɨ¹³ hñu³ cuáh³² quioh²¹ tsá² judíos. Hi³ jáun² jmɨ́¹ má²lɨ́²niéi³² jáun² ñú² Aquila quionh³ Priscila jáɨ¹³ jáun² quioh²¹ tsú² né³, jmɨ́¹jáun² ca³jan³ dí² hñú¹³, hi³ ca³ñí¹hɨeh¹ dí² tsú² tán¹ hián² jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³² hi³ tiá² jmɨ́¹ má²ñi³² tsú². \v 27 Hi³ jáun² jmɨ́¹ ca³lɨ³hnió³ Apolos tsó³² la³ tɨ³ hué¹³ Acaya né³, tsá² reh² dí² zian² juú² Éfeso jáun² ca³chá³ tiá³ tsɨ́³ tsú², hi³ ca³cué³ cáun² sí² ñí¹con² tsú² hi³ rá¹juáh³ hi³ hniáuh³² hen³ tsú² tsá² hí³ re² tɨn² ñí¹ jáun². Hi³ jáun² jmɨ́¹ cá¹chó²¹ tsú² jáun² hué¹³ Acaya né³, ca³ma³hon³ lɨ́n³² tsú² tsá² má²haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² Tɨ³² Juo¹³ dí² cun³ñí¹ hi³ Dió³² má²ca³ja³ mií³ tsɨ́³. \v 28 Quí¹ jmɨ́¹ ca³ma³qui³ ma³jéinh³ tsú² jáɨ¹³ quionh³ tsá² judíos ca³la³ chú¹ja²¹, jlánh¹ re² ca³cah¹³ tsú² jmáɨ¹ hi³ ma³tson² jáɨ¹³ cun³quionh³ Sí² tioh³ jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³², hi³ tson² bíh¹ cu³tí³ hi³ Jesús lɨ́n³ Cristo. \c 19 \s1 Ca³chó³² siáh³ Po¹ já¹ juú² Éfeso \p \v 1 Hi³ jáun² né³, tá¹la³ cuá³ jáun² Apolos já¹ juú² Corinto, jáun² Po¹ ca³nga² juɨ³² he² can³² máh³ hi³ ca³chó³² siáh³ já¹ juú² Éfeso. Ñí¹ jáun² ca³jenh² tsú² ma³ jan² tsá² má²haɨn²¹ tɨ³ con² Tɨ³² Juo¹³ dí². \v 2 Hi³ jáun² Po¹ ca³ngáɨh³ tsá² hí³: \p ―¿Hí¹ ca³hen³ hnoh² Jmɨ́²chí³ Chun¹ jmɨ́¹ ca³tionh² náh² ta²¹? \p Jáun² tsá² hí³ ca³ngáɨ³: \p ―Já¹han²¹, hí¹juáh³ tiá² má²ca³náɨ¹³ yáh³ jnoh¹ hi³ zian² Jmɨ́²chí³ Chun¹. \p \v 3 Hi³ jáun² Po¹ ca³záɨh³ siáh³ tsá² hí³ la³ lá²: \p ―Jáun² ¿hin² bí¹ héih³² quioh²¹ cáun³ hnoh² jmáɨ² né³? \p Jáun² tsá² hí³ ca³ngáɨ³ siáh³: \p ―Má²cáun³ jnoh¹ jmáɨ¹ la³ cun³ lɨ́³ jáɨ¹³ hi³ ca³hɨ́e³ jáun² hla¹ Juan² tsá² tɨ́² zion² tsáu² jmáɨ² bíh¹. \p \v 4 Jáun² Po¹ ca³juáh³ siáh³: \p ―Ján³, tson² bíh¹ Juan² ca³zion³ jmáɨ² tsá² ca³za³ jmɨ́¹ tsɨ́³ jmɨ́¹jáun², tɨ³la³ Juan² hí³ ca³juáh³ hi³ hniáuh³² bíh¹ tanh¹³ tsú² ta²¹ jan² Tsá² né³bí¹ já²¹, hi³ Tsá² hí³ né³, jmáɨ² Jesús. \p \v 5 Jmɨ́¹ má²lɨ́²niéi³² tsú² la³ jáun² né³, cáun³ siáh³ jmáɨ² hi³ lin¹ hi³ haɨn²¹ tɨ³ con² Jesús Tɨ³² Juo¹³ dí². \v 6 Hi³ jáun² jmɨ́¹ ca³ra³tsɨ³² Po¹ cuo² ñí¹ quioh²¹ tsá² hí³ né³, cuan³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ ñí¹con² tsá² hí³. Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ma³ quin³² ma³ jan³² tsú² ca³hléh³ jú¹jma² siáh³, jɨ³ hi³ ca³hléh³ tsú² siáh³ jáɨ¹³ hi³ ca³cué³ Dió³² hñu³ tsɨ́³. \v 7 Cun³ ñí¹ jɨ³lɨn² tsá² hí³ jmɨ́¹ tín³ quian³tun³. \p \v 8 Hi³ jáun² né³, cun³ hnɨ³² zɨ́h² tí³ hi³ ca³ñí¹hléh² Po¹ hñu³ cuáh³² quioh²¹ tsá² *judíos; ca³la³ hí¹ cú¹pih²¹ tiá² cú² tiá² juénh², hi³ ca³ma³qui³ ma³jéinh³ jáɨ¹³ quionh³ tsá² hí³ hi³ hnió³ dí² hi³ he³ tsá² hí³ jáɨ¹³ hi³ hɨe³² dí² jáun² ca³tɨ²¹ ha³ lánh³ lɨ́¹³ tónh³² tsáu² jo³cuo² Dió³². \v 9 Tɨ³la³ ma³ jan² tsá² hí³ má¹ná¹, jlánh¹ ca³ma³huáh² chí¹, ha³ tiá² ta²¹ ca³taunh³ yáh³; ca³la³ chú¹ja²¹ bíh¹ ca³chu³ ca³juɨ³ tsú² ca³tɨ²¹ juɨ³² quioh²¹ Jesús hi³ hɨe³² jáun² Po¹. Jáun² cu³tsa³² cua³han³ bíh¹ Po¹ cú²jueh³² ja¹ quioh²¹ tsá² hí³, tɨ³ có³² bíh¹ ca³jan³ dí² la³jɨ́n³² tsá² má²haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² Tɨ³² Juo¹³ dí². Jmɨ́¹jáun² cun³ tsa³háu² ñéi¹ tsú² quionh³ tsá² hí³ hñu³máh³ quioh²¹ tsá² jmáɨ² Tirano hi³ ñí¹ma³qui³ ma³jéinh³ siáh³ jáɨ¹³ quionh³ la³jɨ́n³² tsá² tsá²táunh¹ ñí¹ jáun². \v 10 La³ jáun² bíh¹ ca³jmú³ tsú² cun³ tun³ mii², ca³la³ ñí¹ ca³náɨ³² la³jɨ́n³² tsá² judíos jɨ³ *tsá²cá²jo²¹ zian² hué³² Asia jáun² jáɨ¹³ quioh²¹ Jesús Tɨ³² Juo¹³ dí². \v 11 Jmáɨ¹ jáun² né³, ca³jmú³ Dió³² cun³quionh³ cuá² ta³ Po¹ cáun² hua³jueh³² hi³ tiá² hin² jmɨ́¹ má²ca³jɨ́e³, \v 12 quí¹ jmɨ́¹ ca³quí² ca³jñéi³² tsú² tsá² tsáun¹ pá¹ñu²¹ quioh²¹ Po¹ ho³lá²dá² hmɨh³² hi³ tɨ́² háɨ³² tsú² ta³ ñí¹ jmáɨ¹ hi³ jmu² ta²¹, jáun² lan³ bíh¹ tsá² tsáun¹ jɨ³ hi³ ca³huén² siáh³ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ tsáu². \p \v 13 Jmɨ́¹jáun² jmɨ́¹ zian² ma³ jan² tsá² judíos jmɨ́¹ ñi³táunh¹ hi³ huen² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ tsáu². Jáun² tsá² hí³ jmɨ́¹ hnió³ huen³ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ tsáu² cun³quionh³ héih³² quioh²¹ Jesús Tɨ³² Juo¹³ dí², hi³ ca³záɨh³ tsú² tsá² tsáun¹ la³ lá²: \p ―¡Cun³quionh³ héih³² quioh²¹ Jesús Tsá² hleh³² hí³ Po¹ jáɨ¹³ quioh²¹ juanh³² jná¹³ hi³ huen¹³ hnoh² hñu³ tsɨ́³ tsá² nɨ́²! \p \v 14 La³ jáun² bíh¹ ca³jmú³ tá¹ quiaun³ jon² jan² mi³jmú³ tsá² judío, mi³jmú³ tsá² jmáɨ² Esceva. \v 15 Jáun² jmɨ́¹ ca³lɨ³hnió³ tsú² hi³ chin¹³ jan² jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hún¹ hñu³ tsɨ́³ tsáu², jmɨ́²chí³ hí³ né³ ca³juáh³: \p ―Tsá² cuóun³² bíh¹ jná¹³ Jesús, hi³ ño¹ jná¹³ siáh³ hi³ hin² tsánh² Po¹, tɨ³la³ ¿hin² ma³ dá² tsánh² hnoh²? \p \v 16 Hi³ jáun² tsá² jan² hí³ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ né³, cáun² ca³cua³za³ cua³tsó³ bíh¹ ja¹ tsá² hí³, hi³ ca³qui³ ca³quiunh³ dí² [gon³ tsá² hí³]. Jáun² má²cuɨ́nh² lɨ́n³² bíh¹ tsá² hí³ jmɨ́¹ ca³huén² ñéih³ jáun², ca³la³ láun³ tionh² bíh¹ tsú² ca³cuóun³. \v 17 Jmɨ́¹ ca³lɨ³ ñi³² la³jɨ́n³² tsá² judíos jɨ³ tsá²cá²jo²¹ zian² juú² Éfeso hi³ lɨ³ la³ jáun² né³, ca³ta³hú¹ cóh²¹ lɨ́n²¹ bíh¹ tsɨ́³, jáun² ca³ma³tson² bíh¹ tsú² hi³ Jesús Tɨ³² Juo¹³ dí² jan² tsá² la³ quien² lɨ́n³² bíh¹. \p \v 18 Ja³bí¹ juóun³² tsá² ca³taunh³ ta²¹ cua³chá² tsáu¹³ ca³tɨ²¹ hi³ hlah³ hi³ hó³² hi³ jmɨ́¹ quí² jmɨ́¹ jmu² jáun² jmɨ́¹tin². \v 19 Ja³bí¹ juóun³² tsá² jmɨ́¹ la³ má²ca³ma³tɨn³² sí² hlah³ cua³taunh²¹ hi³ ná¹quian³² sí² quioh²¹, sí² jáun² né³ ca³jɨ́n³ tsú² ja¹ ñí¹ ná¹juóun²¹ jáun². Jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ tsú² cun³ cónh³ jmɨ́¹ la³ quien² sí² jáun², sí² jáun² jmɨ́¹ la³ quien² cun³ tu³la³quia³ mei²¹ héih³² quɨe³ *cú¹tiáu². \v 20 Hi³ jáun² la³ jáun² bíh¹ lɨ³ hi³ tɨ³ lɨ³mí¹ ca³lɨ³ lin¹ hi³ pin³ lɨ́n³² jáɨ¹³ quioh²¹ Tɨ³² Juo¹³ dí², hi³ lɨ³mí¹ juóun³² tsáu² ca³taunh³ ta²¹. \p \v 21 Jmɨ́¹ má²lɨ³² jáun² la³ jáun² ca³lɨ́n¹³ Po¹ hi³ tsa³jɨen³ siáh³ tsá² reh² zian² tɨ³ hué³² Macedonia jɨ³ tsá² zian² Acaya, la³ má²hún¹ jáun² juɨ³² chanh²¹ la³ tɨ³ já¹ juú² Jerusalén; hi³ nɨ́¹ má¹lɨ³² jáun² né³ tsó³² siáh³ la³ tɨ³ juú² Roma. \v 22 Jáun² jmɨ́¹jáun² ca³zen³ tsú² gon³ tsá² quionh³ chí¹ján³ la³ tɨ³ hué³² Macedonia, Timoteo quionh³ Erasto, tá¹la³ ca³cuá³ jáun² hnga² cónh³í¹ cu³tiá³ hué³² Asia jáun². \s1 Tsá² juú² Éfeso jmu² tiá³ siaun³² lɨ́n³² hi³ jmu³ hian² tsɨ́³ \p \v 23 Jmɨ́¹jáun² jlánh¹ tiá³ siaun³² taunh³ tsá² juú² Éfeso cun³ñí¹ hi³ ca³lɨ³hoh³ juɨ³² quioh²¹ Jesús. \v 24 Tsá²ñuh² jmáɨ² Demetrio ca³lɨ³liaun³ hi³ jmu² la³ jáun². Tsá² hí³ jmɨ́¹ lɨ́n³ jan² tɨ³² mí¹ñí² cú¹tiáu². Tsá² hí³ tɨ́² láɨh²³ hliáun³ lɨ́n³² quɨe³ quionh³ tsá² quionh³, quí¹hliá² tɨ́² jmu² tsú² hliáun³ hi³ pih²¹ jniá³ la³jmɨ́¹ jniá³ cuáh³² quioh²¹ dió³² Artemisa. \v 25 Tsá² hí³ ca³ngɨh³ tsá² jmu² ta²¹ quionh³ la³ má²quionh³ tɨ³² mí¹ñí² siánh³ siáh³, hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: \p ―Hnoh² má²ñíh¹ hi³ cun³quionh³ ta²¹ hi³ ná¹jmu³² dí² má²láɨ²³ dí² re² quɨe³ quiú¹³. \v 26 Tɨ³la³ né³² né³, hnoh² má²ca³jɨeh³ jɨ³ hi³ má²ca³niéih² la³ cun³ hi³ jmu² jan² tsá²ñuh² jmáɨ² Po¹. Tsá² hí³ jlánh¹ juáh²³ la³ lá²: “Jun³juáh¹³ dió³² cu³tí³ yáh³ tsá² láɨn¹ hi³ jmu² tsáu² cun³quionh³ cuá² ta³ hmóu³²”. Jáun² Po¹ hí³ né³ má²ca³tioh²¹ hi³ ma³can² juóun³² tsá² juú² lá², la³ má²quionh³ míh¹ tiá² la³jɨ́n³² tsá² zian² hué³² Asia lá². \v 27 Jlánh¹ tiá² chú³² la³ jáun², jun³juáh¹³ jmáh³la³ hi³ tiú²uú² jeih²¹ tsáu² tá¹³ yáh³ dí², tɨ³la³ la³ñí¹ la³ján³ háɨnh¹³ hi³ tiú²uú² lɨ³ quien² cuáh³² quioh²¹ dió³² Artemisa juo¹³ bíh¹ dí², hi³ jáun² tiú²uú² hin² ma³quien² yáh³ dió³² Artemisa, uá¹ jáun² la³ jáun² má²tsú² má²jónh³² la³jɨ́n³² tsá² zian² tá¹ cáun² hué³² Asia lá² dió³² hí³ ta³né³², la³ má²quionh³ tsá² zian² tá¹ cáun² hngá¹máh³. \p \v 28 Jmɨ́¹ ca³náɨ³² tsá² ná¹ngɨh³² hí³ jáɨ¹³ nɨ́² né³, ca³míh³ lɨ́n³² bíh¹ tsɨ́³, hi³ jáun² ca³tɨ³ ca³hóh³² hi³ ca³juáh³: \p ―¡Cuɨ́¹ lɨ³quien² bíh¹ Artemisa juo¹³ dí² tsá² Éfeso! \p \v 29 Jmɨ́¹ ca³náɨ³² tsá² juú² la³ jáun², jlánh¹ tiá³ siaun³² taunh³. Jáun² la³juɨ³² ca³hma³ ca³cuóunh³² tsú² tá¹ gon³ tsá² Macedonia tsá² ñi³táunh¹ hí³ quionh³ Po¹, tsá² jmáɨ² Gayo quionh³ Aristarco, hi³ ca³jan³ tsú² ñí¹ ná¹chan¹ hi³ ngɨh³² tsáu² nɨ́¹juáh³ jmɨ́¹ zia³² hi³ jmu³. \v 30 Jáun² Po¹ jmɨ́¹ hnió³ tsa³hi³² ja¹ jáun² hi³ tsa³lienh³ tsá² má²ná¹ngɨh³² hí³, tɨ³la³ tsá² má²haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² Jesús né³, tiá² jáɨ¹³ ca³cué³ yáh³. \v 31 Hi³ ja³bí¹ ma³ jan² tsá² ná¹lɨ́n³ ta²¹ hué³² Asia jáun², tsá² há²mei²¹ quioh²¹ Po¹, ca³zen³ jáɨ¹³ hi³ cun³ tiá² hniáuh³² bíh¹ tsa³hi³² tsú² ja¹ jáun². \v 32 Ca³la³ cú²tiú² cú²jan³² lɨ́n³² bíh¹ ca³niau³ ja¹ ñí¹ ná¹ngɨh³² jáun² tsá² hí³, jú¹ siáh³ bíh¹ ca³juu³ ca³hlénh³ tsá²ján² tsá²ján²; quí¹ tɨ³ juóun³² bíh¹ tsá² ná¹ngɨh³² hí³ hí¹juáh³ tiá² jmɨ́¹ ñi³² bíh¹ hi³ he³ ca³tɨ²¹ ngɨh¹³ tsú². \v 33 Jmɨ́¹ má²lɨ́²zéih³² tsú² jan² tsá² jmáɨ² Lí²ján¹ hi³ he³ ca³tɨ²¹ ná¹ngɨh³² tsáu², jmɨ́¹jáun² ca³di³quian³ tsá² judíos jmáɨ¹ tsá² hí³ hi³ hléh³² cha¹³ dí² ja¹ ñí¹ ná¹ngɨh³² tsú² jáun². Jáun² Lí²ján¹ hí³ ca³háɨ³² cuo² hi³ ca³jmú³ lin¹ hi³ tiánh³² tsú² ta³máɨh³, quí¹ hi³ jmɨ́¹ hnió³ tsú² hi³ jmɨ́¹ liáun²¹ quionh³ tsá² judíos raɨnh²¹ ca³tɨ²¹ hi³ jlánh¹ tiá³ siaun³² ná¹lɨ́²³ jáun². \v 34 Tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³lɨ³tsɨn² tsá² ná¹ngɨh³² hí³ hi³ tsá² judío bíh¹ la³ Lí²ján¹, jáun² la³jɨ́n³² tsú² ca³tɨ́² ca³hóh³² cun³ tun³ o¹rá¹, hi³ ca³juáh³ la³ lá²: \p ―¡Cuɨ́¹ lɨ³quien² bíh¹ Artemisa juo¹³ dí² tsá² Éfeso! \p \v 35 Jmɨ́¹ má²lɨ́²tunh³ tsá² lɨ́n³ tɨ³² sí² hi³ tiáunh¹ tsú² jáun² cú²tiú² cú²jan³², ca³juáh³ la³ lá²: \p ―Hnoh² tsá² juú² Éfeso lá², ¿hin² dá² tsánh² tsá² zian² hngá¹máh³ hi³ tiá² má²ñi³² hi³ ca³tɨn¹ tsá² juú² lá² jmu³ hua³hí¹³ cuáh³² quioh²¹ dió³² Artemisa tsá² cú² juenh², jɨ³ henh¹³ hi³ ca³tánh³ hñu³mɨ³cuú² nɨ́² siáh³ quioh²¹ tsú²? \v 36 Jáun² né³, hí¹ jan² yáh³ tiá² hin² lɨ́¹³ juáh³ hi³ tiá² tson² la³ jáun², jáun² cu³tsa³² tie³ tianh³ náh² quián¹³, ha³ lɨ́²uú² lɨ́¹ jmú² náh² tiá³ siaun³² cáun² hi³ tiá² re² má²ca³lɨ́n¹³ náh². \v 37 Quí¹ tá¹ gon³ tsá² má²lɨ́²chan²¹ hnoh² lá² ja¹ ñí¹ ná¹ngah² dí² lá², jun³juáh¹³ tsá² han² hi³ tioh³ cuáh³² yáh³ la³², sa³jun³ má²ca³tu³ ca³hión³² tsú² dió³² juo¹³ dí². \v 38 Hi³ jáun² nɨ́¹juáh³ Demetrio hnió³ chá³² tso³ quionh³ tɨ³² tsá² quionh³, zia³² bíh¹ ñí¹ta²¹ ñí¹ lɨ́¹³ chá³² tsú² tso³, hi³ zian² bíh¹ siáh³ jue²¹; ñí¹ hó²¹ñí¹ tsá²tan²¹ bíh¹ lɨ³ ma³cu³ ma³jéinh³ tsú² jáɨ¹³. \v 39 Nɨ́¹juáh³ zia³² siáh³ cáun² hi³ hnáuh² hnoh² mɨ́h¹³, hi³ jáun² ca³tɨ²¹ ma³re² tsú² nɨ́¹juáh³ jmɨ́¹ ngɨh³² tsá² juú² cun³quionh³ héih³² quioh²¹ tsá²tan²¹ bíh¹. \v 40 Quí¹ háɨnh¹³ bíh¹ tiauh² dí² ta³né³² nɨ́¹juáh³ zian² tsá² lɨ́¹ já¹chá² tso³ ñí¹con² tsá² *romanos, tsá² ho² ta²¹, hi³ tsa³juah²¹ tsú² hi³ hnoh² hnáuh² jmúh¹³ hniéi² quiúnh¹ tsá² ho² ta²¹ hí³; quí¹ tiá² zia³² yáh³ jáɨ¹³ he³ ca³tɨ²¹ jlánh¹ tiá³ siaun³² ca³cuú² ca³ngɨh³² hnoh² né³², hi³ jáun² tiá² hi³ zia³² yáh³ hi³ lɨ́¹³ za¹³ jnoh¹ tsú² nɨ́¹juáh³ ca³lɨ³ hniáuh³². \p \v 41 Jmɨ́¹ má²lɨ́²juáh³ tɨ³² sí² la³ nɨ́² né³, ca³jmú³ héih³² hi³ má²lɨ́¹³ tsáun³ tsú². \c 20 \s1 Tsau³² Po¹ hué³² Macedonia quionh³ hué³² Grecia \p \v 1 Jmɨ́¹ má²ca³táuh³ hi³ tiáunh¹ tsú² jáun² tiá³ siaun³² né³, ca³teh³ Po¹ tsá² má²haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² Tɨ³² Juo¹³ dí², hi³ ca³hlɨ³ ca³liéinh³² tsú² tsá² hí³ jáɨ¹³ hi³ lɨ³ niau²¹ tiá³ tsɨ́³. Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ ca³hah² dí² jáɨ¹³, jáun² ngau³ siáh³ tɨ³ hué³² Macedonia. \v 2 Tsá² reh² dí² tsá² zian² hué³² jáun² siáh³ ca³hlɨ³ ca³liéinh³² tsú² hliáun³ jáɨ¹³ hi³ lɨ³ niau²¹ tiá³ tsɨ́³, jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ ngau³ siáh³ tɨ³ hué³² Grecia. \v 3 Hué³² jáun² né³ ca³cuá³ tsú² cun³ hnɨ³² zɨ́h². Ñí¹ jáun² jmɨ́¹ hnió³ tsú² hí³ cáun² mu² pa²¹ hi³ jmɨ́¹ tsó²¹ la³ tɨ³ hué³² Siria, tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³lɨ³ ñi³² tsú² hi³ tsá² *judíos má²ca³ma³ren²¹ jáɨ¹³ hi³ jmu³ hian² tsɨ́³ ñí¹con² dí², jáun² ca³lɨ́n¹³ tsú² hi³ ja³tánh¹ cú²jueh³² tɨ³ hué³² Macedonia. \v 4 Jmɨ́¹jáun² jmɨ́¹ quionh³ bíh¹ tsú² tsá² jmáɨ² la³ lá²: Sópater jon² Pirro tsá² juú² Berea, jɨ³ Aristarco quionh³ tsá² jmáɨ² Segundo, tsá² zian² juú² Tesalónica, Gayo tsá² zian² juú² Derbe, Timoteo, jɨ³ Tíquico quionh³ Trófimo nɨ́² siáh³ tsá² zian² hué³² Asia. \v 5 Hi³ jáun² tsá² reh² hí³ né³, chí¹ján³ bíh¹ ja³taunh²¹ hi³ ca³cha³táunh¹ juú² Troas, ñí¹ jáun² bíh¹ ca³jaun³ tsú² jnoh¹. \v 6 Jmɨ́¹ cuoh²¹ *Jmɨ́¹hɨ́en¹ ca³hué² jnoh¹ já¹ juú² Filipos hi³ ca³tauh²¹ jnoh¹ cáun² mu² pa²¹. Jmɨ́¹ la³ má²hñá³ jmáɨ¹ jáun² né³ ca³cháu³² jnoh¹ já¹ juú² Troas, ñí¹ jáun² ca³tauh¹³ jnoh¹ cónh³í¹ quiau³ jmáɨ¹ quiúnh¹ tsá² ca³cha³táunh¹ hí³ chí¹ján³. \s1 Tsau³² Po¹ já¹ juú² Troas \p \v 7 Jmɨ́¹ ca³lɨ³liau³ sɨ́²ma¹ná¹ quioh²¹ tsá² judíos tɨ³ ca³niéi² sa¹dó¹, jmɨ́¹jáun² ca³ngah² jnoh¹ hi³ jmú¹³ jnoh¹ má³². La³ñí¹ tín² ca³hléh³ Po¹ jáɨ¹³ hi³ ca³ma³tɨn² tsá² hí³ ca³la³ ñí¹ ca³lɨ³ huan², quí¹hliá² má²tsó³² tsú² ñí¹ siáh³ má¹cá²jniá³² jáun². \v 8 Ñéih³ ñí¹ má²hnɨ³² tsɨn¹ ñí¹ jmɨ́¹ tiauh¹ jnoh¹ jáun² jmɨ́¹ haɨ²¹ hliáun³ lɨ́n³² sɨ́². \v 9 Jáun² ho³tá²quié² jmɨ́¹ cuá¹tsɨ²¹ jan² tsá² tsá¹ñú¹ jmáɨ² Eutico. Tsá² hí³ ca³lɨ³ ñí¹cuóun²¹ lɨ́n³², quí¹ ué³ bíh¹ ca³hléh³ Po¹ jáɨ¹³, hi³ jáun² tsá² hí³ né³ ca³lɨ³ hmɨh²¹ ziú¹³. Jmɨ́¹jáun² ca³tánh³ ñí¹ hnɨ³² tsɨn¹, hi³ jáun² má²jún¹ bíh¹ tsá² hí³ jmɨ́¹ ca³zion³ tsú². \v 10 Jmɨ́¹jáun² ca³son² Po¹ hi³ ngau³ ñí¹ rón²¹ hla¹ hí³, hi³ jáun² ca³zanh³ dí² hi³ ca³ráɨn³² dí² ta³ rón³² hué³². Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ ca³záɨh³ dí² tsá² reh² la³ lá²: \p ―Ha³ lɨ́² juenh³ náh², quí¹ tiá² rá²jún¹ yáh³ tsú². \p \v 11 Jmɨ́¹ cá¹chánh²¹ siáh³ Po¹ chi³cuú² jáun², ca³tsóh³ *hí³ cuú²miih²¹. Hi³ jáun² jmɨ́¹ lɨ²¹ má³² né³, ca³ma³táuh³² tsú² jáɨ¹³ quioh²¹, hi³ ca³hléh³ ca³la³ ñí¹ cá¹jniá²¹; jmɨ́¹jáun² ngau³. \v 12 Jáun² ca³jón³² tsú² siáh³ tsá¹ñú¹ má²ca³jenh¹³ hí³, hi³ jáun² la³jɨ́n³² bíh¹ tsú² ta³tonh¹ hiún² lɨ́n³² tsɨ́³. \s1 Po¹ tsau³² tɨ³ juú² Mileto \p \v 13 Jmɨ́¹jáun² né³, hnga² Po¹ ngau³ juɨ³² ta³ la³ tɨ³ juú² Asón. Tɨ³la³ jnoh¹ má¹ná¹, mu² pa²¹ bíh¹ ca³tauh²¹ hi³ ngau³ jnoh¹ la³ tɨ³ juú² Asón jáun² siáh³, ñí¹ ca³juoh²¹ jnoh¹ quiúnh¹ tsú² hi³ tsɨ́¹jan¹³ jnoh¹ tsú². \v 14 Jmɨ́¹ ca³jenh² jnoh¹ jáun² Po¹ juú² Asón, ñí¹ jáun² ca³tauh²¹ jnoh¹ cu³lɨ²¹ mu² pa²¹ hi³ ngau³ jnoh¹ tɨ³ juú² Mitilene. \v 15 Hi³ ca³hué² jáun² ñí¹ jáun² jnoh¹ ca³cháu³² ñí¹ má²tun³ jmáɨ¹ có³² juú² Quío. Cáun² ca³nga¹ bíh¹ jnoh¹ juú² Quío jáun², hi³ jáun² ca³cháu³² jnoh¹ ñí¹ má²hnɨ³² jmáɨ¹ juú² Samos nio² can³² jmɨ́²miih²¹. [Hi³ ca³hué² jnoh¹ jáun² juú² Samos né³ ngau³ jnoh¹ siáh³ juú² Trogilio, ñí¹ jáun² ca³jniauh² jnoh¹ cú² nie².] Ñí¹ má²quiún³ jmáɨ¹ jáun² né³ ca³cháu³² jnoh¹ siáh³ juú² Mileto. \v 16 Juɨ³² jaun³² bíh¹ ca³lɨ́n¹³ Po¹ hi³ tsáu¹³ jnoh¹ cú²jueh³² hi³ jáun² tiá² ngá¹³ jnoh¹ juú² Éfeso, quí¹ nɨ́² lɨ́¹ ca³lé³ jnoh¹ hué³² Asia; quí¹ hi³ hnió³ tsú² chanh²¹ tia³juɨ³² já¹ juú² Jerusalén, hi³ hnió³ tsú² tɨn¹ jmáɨ¹ Pentecostés nɨ́¹juáh³ hi³ lɨ́¹³. \s1 Po¹ liéinh³² tsá²daun³² tsá² ná¹ñí¹ cuáh³² zian² juú² Éfeso \p \v 17 Jmɨ́¹ cá¹chó²¹ jáun² Po¹ já¹ juú² Mileto né³, ca³zen³ jáɨ¹³ hi³ ja³táunh¹ tsá²daun³² tsá² ná¹ñí¹ cuáh³² zian² juú² Éfeso. \v 18 Jmɨ́¹ ca³cha³táunh¹ tsú² jáun² né³, ca³záɨ³ Po¹ la³ lá²: \p ―Hnoh² reh², má²ná¹ñíh¹ hnoh² ha³ lánh³ lɨ́n³ jná¹³ la³ cun³ jmɨ́¹ cá¹chó²¹ jná¹³ la³ñí¹ hué³² Asia. \v 19 Tá¹la³ ca³ma³con²¹ jná¹³ jáun² Tɨ³² Juo¹³ dí² hué³² quián¹³ hnoh², tiá² cá²jmú³² yáh³ jná¹³ quien² huen², ca³háuh³² bíh¹ tsɨn³² jná¹³ hi³ ca³tɨn¹ hnoh², hi³ ca³ma³tso¹ lɨ́n²¹ jná¹³ tsɨn³² ja¹ la³jɨ́³² hi³ ca³lɨ́n¹³ tsá² judíos jmu³ ñí¹con² jná¹³. \v 20 Tiá² ca³tunh²¹ yáh³ jná¹³ hi³ hléh²³ jú¹ chú³² hi³ ca³tɨ²¹ lɨ³ ñíh¹³ náh², tɨ³la³ chú¹ja²¹ bíh¹ ca³hɨ́e³ jná¹³ hnoh² jɨ³ la³ tɨ³ hñuh³² náh² nɨ́² siáh³. \v 21 Tá²na²¹ lɨ́n²¹ bíh¹ ca³hlɨ́¹ ca³lienh¹ jná¹³ tsá² judíos jɨ³ *tsá²cá²jo²¹ hi³ tɨ³ jéinh³² tsú² jmɨ́¹ tsɨ́³ ñí¹con² Dió³², hi³ tanh¹³ tsú² ta²¹ Jesús Tɨ³² Juo¹³ dí². \v 22 Jáun² né³, ta³né³² má²ñe¹ jná¹³ tɨ³ já¹ juú² Jerusalén la³ cun³ rón³² lɨ́³ héih³² quioh²¹ Jmɨ́²chí³ Chun¹, tiá² ño¹ jná¹³ he³ quiunh²¹ ná¹ ñí¹ jáun². \v 23 Jɨ́³²la³ ti³ ño¹ jná¹³ hi³ la³ ma³ quin³² ma³ caun³² juú² ñí¹ ñe¹ jná¹³ juáh²³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ hi³ ca³tɨn¹ jná¹³ má¹tso¹ tsɨn³², jɨ³ hi³ taunh¹³ tsú² siáh³ hñu³mí¹ñí². \v 24 Tɨ³la³ hí¹ cáun² tiá² hi³ len³ yáh³ jná¹³ hi³ juáh¹³ hi³ quien² jmɨ́²chí³ quion²¹, quí¹ jɨ́³²la³ ti³ hnó³² jná¹³ hi³ má¹táuh¹³ ná¹ ta²¹ hi³ má²ca³chá³ Tɨ³² Juo¹³ dí² jo³uón³² bíh¹, la³ cun³ lɨ́³ jáun² ta²¹ hi³ ca³hiau³ jná¹³, hi³ hléh¹³ jná¹³ jú¹ chú³² ñí¹con² tsáu² ca³tɨ²¹ mií³ hi³ ja³² tsɨ́³ Dió³². \p \v 25 ”Jáun² né³, ta³né³² má²ño¹ jná¹³ hi³ hí¹cónh³ tiú²uú² lɨ́¹³ jɨeh²¹ hnoh² ñi³² jná¹³, hnoh² tsá² ca³juo³ jná¹³ he³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ tónh³² tsú² jo³cuo² Dió³². \v 26 Jáun² ta³né³² juanh³² jná¹³ hi³ tiá² tso³ ho² yáh³ jná¹³ nɨ́¹juáh³ hi³ ja³hín³ jmɨ́²chí³ quián¹³ lɨ³ua³ jan² hnoh², \v 27 quí¹ tiá² ca³tunh²¹ yáh³ jná¹³ jáɨ¹³, ca³juo³ bíh¹ jná¹³ hnoh² ca³la³ tán¹ hián² la³jɨ́³² hi³ má²ca³lɨ́n¹³ Dió³² jmu³. \v 28 Jáun² né³, hua³hín¹³ náh² hmóu³² jɨ³ tsá² ñí¹ hná¹ jáun² nɨ́² siáh³, tsá² má²ca³chan³ hí³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ jo³cuonh² náh². Jáun² la³jmɨ́¹ jmu² tsú² hua³hí¹³ *já¹ziáh², jmu³ náh² hua³hí¹³ la³jɨ́n³² tsá² má²lɨ́n³ hí³ cuáh³² quioh²¹ Dió³², tsá² ca³lan³ hí³ Tɨ³² Juo¹³ dí² cun³quionh³ jmɨ́²hán¹. \v 29 Quí¹ má²ño¹ jná¹³ hi³ ja³táunh¹ tsá² siánh³ nɨ́¹ má¹ngah³² jná¹³, tsá² jmu³ hian² tsɨ́³ ñí¹con² tsá² má²lɨ́n³ hí³ cuáh³² la³jmɨ́¹ jmu² tsɨ́²náɨ¹ ñí¹con² já¹ziáh². \v 30 Jɨ³ ja¹ quián¹³ hmóu³² bíh¹ hnoh² lɨ³ zian² tsá² hléh³² jú¹ má²ná¹jan², hi³ ma³can² tsú² tsá² má²haɨn²¹ tɨ³ con² Tɨ³² Juo¹³ dí², la³í¹ hi³ tónh³² tsá² hí³ ta²¹ jë¹ bíh¹ tsú². \v 31 Hi³ jáun² hua³hín¹³ lɨ́n³² náh², cháu¹ náh² honh² hi³ hí¹ cu³ jéin³² yáh³ tiá² ca³tunh²¹ jná¹³ hi³ ca³hɨ́e³ jná¹³ hnoh² ca³la³ hi³ háuh³² tsɨn³² ná¹ ñí¹con² hnoh² cun³ hnɨ³² mii² la³ huá² la³ jma². \p \v 32 ”Jáun² né³, ta³né³² chau²¹ jná¹³ hnoh² jo³cuo² Dió³² Juo¹³ dí², hi³ cuɨ́¹ lɨ³quien² siáh³ ñí¹con² hnoh² jáɨ¹³ ca³tɨ²¹ hi³ ja³² mií³ tsɨ́³ tsú², quí¹ cun³quionh³ jáɨ¹³ jáun² bíh¹ lɨ³ pin³ hñu³ honh² náh², hi³ jáun² lɨ́¹³ hián¹³ náh² la³jɨ́³² hi³ cué³² Dió³² ñí¹con² la³jɨ́n³² tsá² má²ná¹chan¹ ñí¹con². \v 33 Jáun² né³, tiá² ca³jmú³² yáh³ jná¹³ hi³ hniá¹ ná¹ hi³ zioh² tsáu², uá¹ hi³ quɨe³ uá¹ hi³ hmɨh³². \v 34 Tɨ³la³ hnoh² má²ná¹ñíh¹ re² hi³ cun³quionh³ ua³ tán² huen² bíh¹ jná¹³ ca³jnió³² hi³ hniáuh³² quion²¹ quiúnh¹ tsá² quiúnh¹. \v 35 Cun³quionh³ la³jɨ́³² ta²¹ hi³ ca³jmú³² jná¹³ jáun², ca³hɨ́e³ jná¹³ hi³ hniáuh³² jmú¹³ dí² ta²¹ hi³ má¹hon¹ dí² tsá² lɨ³hniauh²³ ñí¹con², hi³ hniáuh³² cháu¹ dí² siáh³ tsɨ́³ jáɨ¹³ hi³ ca³juáh³ Jesús Tɨ³² Juo¹³ dí², jmɨ́¹ ca³juáh³ jáun² la³ lá²: “Tɨ³ jlánh¹ bíh¹ jmɨ́¹ ren² tsá² cue³² la³ cónh³ bíh¹ tsá² hiáuh²³”. \p \v 36 Jmɨ́¹ má²lɨ́²juáh³ jáun² Po¹ la³ nɨ́² né³, ca³di³jñí³² cu³tsa³² quionh³ la³jɨ́n³² tsá²daun³² hí³ hi³ ca³liéinh³² Dió³². \v 37 Jáun² la³jɨ́n³² tsá² hí³ ca³hó³ hi³ ca³ráɨn³² dí² Po¹, hi³ ca³cúh² dí² chunh³ ñí¹ tsú² \v 38 tá¹la³ má²nio² hlaɨh³ tsɨ́³ dí², quí¹hliá² ca³juáh³ Po¹ hi³ tiú²uú² chau²¹ jmáɨ¹ hi³ jenh¹³ dí². Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ja³taunh²¹ dí² quionh³ la³ tɨ³ can³² jmáɨ² ñí¹ rón²¹ mu² pa²¹ jáun². \c 21 \s1 Po¹ tsau³² tɨ³ já¹ juú² Jerusalén \p \v 1 Jmɨ́¹ má²lɨ́²háɨh¹ jnoh¹ jáun² jáɨ¹³ quiúnh¹ tsá² reh² dí² hí³ né³, ca³tauh²¹ jnoh¹ mu² pa²¹ hi³ ngau³ tá²chi²¹ la³ tɨ³ hué³² Cos nio² chu³ jmáɨ². Ñí¹ má²tun³ jmáɨ¹ jáun² ca³cháu³² jnoh¹ siáh³ hué³² Rodas nio² chu³ jmáɨ², jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³cháu³² jnoh¹ siáh³ juú² Pátara. \v 2 Juú² Pátara jáun² né³ ca³lɨ³ zia³² cáun² mu² siáh³ siáh³ hi³ tsó³² ca³la³ tɨ³ hué³² Fenicia. Jáun² ca³tauh²¹ jnoh¹ mu² jáun² hi³ ngau³ jnoh¹. \v 3 Jmɨ́¹ ca³tɨ́³ cun³ cá² tsó¹³ juɨ³² ca³neh²¹ jnoh¹ hué³² Chipre nio² chu³ jmáɨ² tɨ³ cuá² cáun¹; cáun² ca³nga¹ bíh¹ jnoh¹ ñí¹ jáun², hi³ ngau³ jnoh¹ tá²chi²¹ la³ tɨ³ hué³² Siria. Jáun² ca³cháu³² jnoh¹ juú² Tiro nio² can³² jmɨ́²miih²¹, juú² hɨ́n¹³ hué³² Siria. Ñí¹ jáun² ca³quiú² tsú² cu³tiá³ mu² quí¹hliá² ñí¹ jáun² hniáuh³² huéh³ tsú² lio²¹ hi³ tioh³. \v 4 Ñí¹ jáun² ca³jenh² jnoh¹ tsá² má²haɨn²¹ tɨ³ con² Tɨ³² Juo¹³ dí², jáun² ca³tauh¹³ jnoh¹ quiau³ jmáɨ¹ ñí¹ jáun² quiúnh¹ tsá² hí³. Jáun² tsá² hí³ ca³záɨh³ Po¹ jáɨ¹³ hi³ cue³² Jmɨ́²chí³ Chun¹ hñu³ tsɨ́³, hi³ tiá² hniáuh³² tsó³² Po¹ tɨ³ Jerusalén. \v 5 Tɨ³la³ cun³ jáun² ca³hue¹³ bíh¹ jnoh¹ jmɨ́¹ ca³tsɨn¹³ quiau³ jmáɨ¹ jáun². Ca³la³ jɨ́n³² jáun² bíh¹ tsá² reh² dí² tsá²mɨ³ tsá²ñuh² ca³la³ má²quionh³ jón²zɨ́h¹ hi³ ca³ñí¹jau² jnoh¹ tɨ³ jenh³ juú², jáun² can³² jmɨ́²miih²¹ jáun² ca³dí¹jñi²¹ jnoh¹ hi³ ca³lienh¹ jnoh¹ Dió³². \v 6 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³háɨh¹ jnoh¹ jáɨ¹³ quiúnh¹ tsú², jáun² ca³tauh²¹ jnoh¹ siáh³ mu² pa²¹ jáun²; cun³ jáun² bíh¹ ca³jính³² tsá² hí³ hi³ ja³tanh²¹ hñú¹³. \p \v 7 Hi³ ca³hué² jnoh¹ jáun² juú² Tiro ca³cháu³² jnoh¹ juú² Tolemaida. Juú² jáun² ca³cuen¹ jnoh¹ cuo² quiúnh¹ tsá² reh² dí², jáun² ñí¹ jáun² ca³tauh¹³ jnoh¹ cú² jmáɨ¹ quiúnh¹ tsú². \v 8 Jmɨ́¹ cá¹jniá²¹ jáun² ngau³ jnoh¹ siáh³ juɨ³² ta³ quiúnh¹ Po¹, jáun² ca³cháu³² jnoh¹ juú² Cesarea. Ñí¹ jáun² ñéi¹ jnoh¹ hñú¹³ Pí²liéi¹, jan² tɨ³² ngaɨ³² jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³², tsá² jmɨ́¹ ná¹lɨ́³ hí³ quiaun³ tsá² ca³lɨn³ hí³ tsá² jniá³ jmɨ́¹ tsɨ́³, tsá² ca³quianh³ hí³ tsá² reh² dí² jmɨ́¹tin². Jáun² hñú¹³ tsá² hí³ ca³tauh¹³ jnoh¹. \v 9 Pí²liéi¹ hí³ jmɨ́¹ tionh¹ quiun³ tsá¹máɨ¹³ jon², tsá² ná¹lɨ́n³ *tɨ³² jë¹ Dió³². \v 10 Má²hia³jáun¹³ ca³lá² tiauh² jnoh¹ la³ cun³ jmɨ́¹ cá¹chó²¹ jan² tsá² jmáɨ² Ágabo *tɨ³² jë¹ Dió³², tsá² ja³ tɨ³ Judea, hi³ ca³ñí¹jɨe¹³ tsú² jnoh¹. \v 11 Hi³ jáun² tsá² hí³ ca³can³ láu² hñéih¹ Po¹ hi³ ca³hñéih³ cuá² ta³ hnga². Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³juáh³ la³ lá²: \p ―Jmɨ́²chí³ Chun¹ juáh³ hi³ jmu³ tsá² *judíos la³ lá² já¹ juú² Jerusalén ñí¹con² tsá² quioh²¹ láu² lá², hi³ jáun² jɨenh³ tsú² siáh³ ñí¹con² *tsá²cá²jo²¹. \p \v 12 Jmɨ́¹ má²lɨ́²náɨ¹³ jnoh¹ la³ nɨ́² né³, ca³za¹³ jnoh¹ Po¹ quiúnh¹ tsá² juú² Cesarea hi³ tiú²uú² tsó³² tsú² cú²jueh³² tɨ³ Jerusalén. \v 13 Tɨ³la³ Po¹ né³ ca³juáh³: \p ―¿He³ láɨh³² sa³ uoh³² hnoh² hi³ hliah²¹ náh² tsɨn³² jná¹³? Tɨ³la³ cáun² tán¹ bíh¹ má²nio² tsɨn³² jná¹³, uá¹jinh¹ hi³ jún³ jná¹³ já¹ juú² Jerusalén cun³ñí¹ hi³ ca³tɨn¹ Jesús Tɨ³² Juo¹³ dí², jun³juáh¹³ jmáh³la³ hi³ hñe³ yáh³ tsú² jná¹³. \p \v 14 Tɨ³la³ tiá² ca³tiau¹³ yáh³ jnoh¹ hi³ tɨ́¹ jéinh¹ jnoh¹ jmɨ́¹ tsɨ́³ tsú², jáun² ca³tunh²¹ bíh¹ jnoh¹ cú²jueh³², jáun² ca³juoh²¹ jnoh¹ la³ lá²: \p ―Cáun² cuɨ́¹ jmu¹ bíh¹ Dió³² la³ cun³ hi³ hnió³ jmu³. \p \v 15 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³jmú¹³ jnoh¹ re² lio²¹ quiú¹³ hi³ ngau³ jnoh¹ juɨ³² má²tiáuh¹ tɨ³ Jerusalén. \v 16 Ma³ jan² tsá² reh² dí² tsá² zian² juú² Cesarea jáun² ca³ñí¹táunh¹ quiúnh¹ jnoh¹, jáun² tsá² hí³ ca³ñí¹jau² jnoh¹ hñú¹³ jan² tsá² jmáɨ² Mnasón, tsá² hué³² Chipre. Tsá² hí³ jmɨ́¹ la³ má²hen² tɨ³ con² Tɨ³² Juo¹³ dí² la³ cun³ jmɨ́¹tin² máh³, jáun² hñú¹³ tsá² hí³ bíh¹ ca³tauh¹³ jnoh¹. \s1 Po¹ tsa³jɨen³ Jacobo \p \v 17 Jmɨ́¹ cá¹cháu²¹ jnoh¹ já¹ juú² Jerusalén né³, hiún² lɨ́n³² bíh¹ tsɨ́³ tsá² reh² dí² ca³he³ jnoh¹. \v 18 Jmɨ́¹ cá¹jniá²¹ jáun² ca³ñí¹quiúnh¹ jnoh¹ Po¹ hi³ tsa³jɨen³ tsú² Jacobo hñú¹³. Hñú¹³ Jacobo hí³ ca³ngɨh³² siáh³ la³jɨ́n³² tsá²daun³² tsá² ná¹ñí¹ cuáh³². \v 19 Jáun² Po¹ ca³cuéh³ cuo² hi³ jan² hi³ jan² tsá² hí³; jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³chá³ dí² re² tso² la³jɨ́³² hi³ má²ca³jmú³ Dió³² ñí¹con² tsá²cá²jo²¹ cun³quionh³ hnga² dí². \v 20 Jmɨ́¹ má²lɨ́²niéi³² jáun² tsá² hí³ jáɨ¹³ nɨ́² né³, jlánh¹ ca³ma³quien² tsú² Dió³². Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ ca³záɨh³ dí² Po¹ la³ lá²: \p ―Tɨ³la³ sá¹nɨ́² jɨe³ reh², ca³la³ juóun³² mei²¹ bíh¹ tsá² judíos má²taunh³² ta²¹, hi³ la³jɨ́n³² tsá² hí³ né³, hniá¹ bíh¹ hi³ ma³tí³² liei²¹ quioh²¹ hla¹ Moisés. \v 21 Tsá² hí³ má²ca³náɨ³² hi³ hnú² néh¹ hɨeh³² tsá² judíos tsá² tiáunh¹ hué¹³ tsá²cá²jo²¹ hi³ tiú²uú² hniáuh³² ma³tí³² tsú² liei²¹ quioh²¹ hla¹ Moisés, hi³ tiú²uú² hniáuh³² *tiú³² tsú² chí² láu² hná¹³ ñí¹ zian² tsá¹míh¹ jon², hi³ tiú²uú² ma³tí³² tsú² la³ cun³ hi³ ná¹ngɨ²³ dí². \v 22 Jáun² né³, ¿ha³ lánh³ jmú¹³ dí²? Quí¹ má²ta²¹ má²lɨ³ ñi³² bíh¹ tsú² hi³ má²cuán² hnú² ñí¹ lá². \v 23 Tɨ³ chú³² jmu³ hnú² la³ cun³ hi³ juáh¹³ jnoh¹ lá²: Quí¹ ja¹ quiú¹³ dí² lá² zian² quiun³ tsá² má²ná¹láɨh²¹ jáɨ¹³ quionh³ Dió³². \v 24 Jáun² né³, jan³² tsá² lá², ma³jɨ́¹³ hnú² jmɨ́¹ honh² quiúnh¹ tsá² lá² la³ cun³ hi³ ná¹ngɨ²³ dí² tsá² judíos; hi³ ma³hmah²¹ siáh³ la³ cun³ hi³ tsa³hín³ quioh²¹ tsú². Nɨ́¹ má¹ca³ma³tí³² tsú² jáɨ¹³ hi³ ca³jmú³ jáun² quionh³ Dió³², má¹jáun² má²lɨ́¹³ zéi³² tsú² chí¹ mɨ³láu³ nio². Jáun² la³jɨ́n³² tsáu² lɨ³ ñi³² hi³ tiá² la³ tson² yáh³ la³ cun³ jáɨ¹³ hi³ má²ca³náɨ³² tsú² jáun², tɨ³la³ hnú² bíh¹ jan² tsá² má²tí³² liei²¹ jáun² quiú¹³. \v 25 Tɨ³la³ hi³ ca³tɨn¹ tsá²cá²jo²¹ tsá² má²ca³taunh³ ta²¹ má¹ná¹, má²ca³zen¹³ bíh¹ dí² cáun² sí² ñí¹con² tsú² hi³ rá¹juáh³ la³ cun³ hi³ má²ca³láɨ¹³ dí², uá¹la³ cun³ hi³ tiá² hniáuh³² cuh³ tsú² ngú³ quioh²¹ jáh³ má²ca³jngɨh³ tsú² ñí¹con² dió³² tsá² láɨn¹, tiá² chú³² cuh³ tsú² jmɨ², sa³jun³ ngú³ quioh²¹ jáh³ cuounh³² tsú² láɨ¹, jɨ³ tsá²mɨ³ tsá²ñuh² nɨ́² siáh³ tiá² hniáuh³² jmu³ juón¹ quionh³ tsá²ján² tsá²ján². \s1 Má²tson¹³ tsú² Po¹ hñu³ cuáh³² chín¹ \p \v 26 Jáun² ca³jan³ Po¹ tá¹ quiun³ tsá²ñuh² hí³. Jmɨ́¹ cá¹jniá²¹ jáun² né³ ca³jmú³ tsú² hi³ lɨ³ jɨ² jmɨ́¹ tsɨ́³ quionh³ tsá² hí³ la³ cun³ hi³ ná¹ngɨ²³ tsá² judíos. Jmɨ́¹jáun² ñéi¹ Po¹ hñu³ cuáh³² chín¹ hi³ ca³ñí¹zeh¹ dí² tsá² tiáunh¹ cuáh³² jáh³ jmáɨ¹ jéi³²í¹ hniauh³ hi³ lɨ³ jɨ² jmɨ́¹ tsɨ́³ dí² tiáunh¹, hi³ jáun² jmáɨ¹ jáun² jmɨ́¹ cuen³ Po¹ jáh³ joh¹ ma³ quin³² ma³ jan³² tá¹ quiun³ tsá² hí³ hi³ jngɨh³ ñí¹con² Dió³². \p \v 27 Jmɨ́¹ má²ñí¹hián² jáun² quiau³ jmáɨ¹ quioh²¹ tsú², jmɨ́¹jáun² ma³ jan² tsá² judíos zian² hué³² Asia ca³lɨ³ cuóun³² Po¹ hñu³ cuáh³² chín¹, jmɨ́¹jáun² la³juɨ³² ca³zió³ tsú² tsɨ́³ tsá² tionh² hí³ hi³ zanh³ tsú² Po¹, \v 28 hi³ ca³hóh³² hi³ ca³juáh³ la³ lá²: \p ―¡Hnoh² tsá² ziáun² dí² hué³² *Israel lá², ma³hau¹ jnoh¹! Tsá²ñuh² lá² jlánh¹ hún¹ ngɨ³² tá¹ cáun² hngá¹máh³ hi³ má²can² tsáu² hi³ lɨ³hon² tsú² tsá²co¹ dí², jɨ³ liei²¹ quioh²¹ hla¹ Moisés, la³ má²quionh³ jɨ³ cuáh³² lá² quiú¹³ dí². Hi³ hí¹ la³ tɨ³ tsá²cá²jo²¹ má²cuá²jan² tsú² hñu³ cuáh³² lá² quiú¹³ dí², hi³ má²cuá²hliah¹. \p \v 29 Ca³juáh³ tsú² la³ nɨ́² quí¹hliá² ca³jɨ́en³² tsú² Po¹ jmɨ́¹tin² já¹ juú² hi³ quionh³ tsú² jan² tsá² jmáɨ² Trófimo tsá² zian² juú² Éfeso, jáun² lɨ́¹ ca³lɨ́n¹³ tsú² hi³ má²cuá²jan² Po¹ tsá² hí³ hñu³ cuáh³². \p \v 30 Jáun² la³juɨ³² tiá³ siaun³² taunh³ bíh¹ tsá² juú², hi³ ca³cuú² ca³ngɨh³² ca³la³ né³² cánh³. Jmɨ́¹jáun² ca³ñí¹hmá¹ ñí¹cuonh¹³ dí² Po¹ hi³ ca³chin² dí² cheih³², jáun² la³juɨ³² ca³jna³ dí² siáh³ ho³hñú¹³ cuáh³². \v 31 Jmɨ́¹ má²jngɨh³ cu³tí³ bíh¹ tsú² Po¹ la³ cun³ jmɨ́¹ ca³lɨ³ ñi³² juo¹³ hliáu³ tsá² *romanos hi³ tiá³ siaun³² lɨ́n³² bíh¹ má²tiáunh¹ la³jɨ́n³² tsá² juú² Jerusalén. \v 32 La³ cun³ jmɨ́¹jáun² ca³teh³ juo¹³ hliáu³ hí³ hliáu³ tsá² ná¹chín¹ joh¹ la³ má²quionh³ hliáu³ ñí¹ hná¹ jáun², jáun² cú²hé² ja³taunh²¹ dí² ñí¹ ná¹ngɨh³² jáun² tsá² hí³. Jmɨ́¹ ca³jɨ́en³² tsú² tsá² lɨ́n³ hí³ juo¹³ hliáu³ né³ la³ má²quionh³ tsá² quionh³, tiú²uú² ca³quiunh³ yáh³ tsú² Po¹. \v 33 Jmɨ́¹jáun² cuan³ tsá² lɨ́n³ juo¹³ hliáu³ ñí¹ zenh¹ Po¹ hi³ ca³zanh³ Po¹ hi³ ca³jmú³ tsú² héih³² hi³ hñe³ tsú² Po¹ quionh³ tun³ cá²den¹ná¹. Jáun² ca³ngáɨ³ tsú² siáh³ hi³ hin² tsánh² Po¹, hi³ he³ lɨ́²jmú³. \v 34 Tɨ³la³ tsá² jmɨ́¹ ná¹ngɨh³² hí³ má¹ná¹, tiú² jan³² lɨ́n³² bíh¹ ca³taunh³, hi³ jáun² lɨ́¹ tiá² ñi³² he³ jáɨ¹³ ne³ bíh¹ juo¹³ hliáu³ lɨ³, quí¹ cú²tiú² cú²jan³² lɨ́n³² bíh¹ tiáunh¹ tsú². Jáun² juo¹³ hliáu³ hí³ ca³jmú³ héih³² hi³ cu³tsa³² jan³ cú²jueh³² hliáu³ Po¹ ñí¹ lɨ́³ hñú¹³ hliáu³. \v 35 Jmɨ́¹ ca³cha³táunh¹ hliáu³ jmɨ́h¹ ta³² hi³ hí¹jan² Po¹, jáun² ja¹ uá¹ hen² bíh¹ Po¹ ca³jan³ tsú² chi³cuú² quí¹hliá² jlánh¹ chí¹ñi¹ já²táunh¹ tsá² hí³ hi³ hnió³ jmu³ hian² tsɨ́³. \v 36 Tsá² hí³ né³ hí¹hóh³² la³jɨ́n³² hi³ hí¹juáh²³: \p ―¡Cu³tí³ cuɨ́¹ jngɨh¹³ mí¹ tsá² lín¹ nɨ́²! \s1 Po¹ cue³² jú¹ tson² quioh²¹ \p \v 37 Jmɨ́¹ ca³tɨ³ ñí¹tanh¹³ tsú² Po¹ hñú¹³ hliáu³ jáun², jáun² Po¹ ca³mɨ́³ jáɨ¹³ ñí¹con² juo¹³ hliáu³ hí³ hi³ ca³juáh³: \p ―¿Tiá¹ lɨ́¹³ juoh²¹ cu³tiá³ quiúnh¹ jná¹³? \p Jáun² juo¹³ hliáu³ hí³ ca³juáh³: \p ―¿Hí¹ tɨn² máh³ hnú² hléh¹ jú¹ *griego dúh¹? \v 38 ¿Há¹ jun³juáh¹³ hnú² tsá² hué³² Egipto dúh¹, tsá² ca³jmú³ hniéi² quionh³ tsá² ho² ta²¹, tsá² ca³lɨ³ zian² quiún³ mei²¹ tsá² jngɨh² tsáu² joh¹, hi³ ca³ñí¹táunh¹ quionh³ dí² la³ tɨ³ hué³² quiéin²? \p \v 39 Hi³ jáun² Po¹ ca³juáh³: \p ―Tsá² judío juú² Tarso bíh¹ jná¹³, cáun² juú² quien² tɨ³ Cilicia. Juenh² jmu³ honh², cué¹ tiá³ jáɨ¹³ hi³ lienh¹ jná¹³ tsá² nɨ́². \p \v 40 Jmɨ́¹ má²lɨ́²cué³² juo¹³ hliáu³ jáɨ¹³ né³, ca³náu² Po¹ hná¹³ ta³², hi³ ca³háɨ³² cuo² hi³ ca³jmú³ lin¹ hi³ tiánh³² tsá² hi³ tie³. Jáun² jmɨ́¹ má²tionh² tsá² hí³ tie³ né³, ca³hléh³ Po¹ jú¹ *hebreo ñí¹con² tsá² hí³ hi³ ca³juáh³ la³ lá²: \c 22 \p \v 1 ―Hnoh² tsá²cáu³ jɨ³ tsá²daun³², re² niéi² náh² jáɨ¹³ hi³ má¹tson¹³ jná¹³ lá² ñí¹con² hnoh² ta³né³². \p \v 2 Jmɨ́¹ má²lɨ́²niéi³² jáun² tsá² hí³ hi³ dí¹hleh³² Po¹ jú¹jma² *hebreo né³, tɨ³ lɨ³mí¹ tie³ ca³tiánh³ bíh¹ tsú². Jáun² Po¹ ca³záɨh³ siáh³ tsá² hí³: \p \v 3 ―Tsá² *judío tsá² juú² Tarso bíh¹ jná¹³, juú² hɨ́n¹³ tɨ³ Cilicia, tɨ³la³ já¹ juú² Jerusalén lá² bíh¹ ca³cuon³ jná¹³. Ja³bí¹ tsá² ca³ma³ta² tɨ³² Gamaliel yáh³ jná¹³ uá²jaɨ³², tsá² hí³ ca³ma³ta² jná¹³ ca³la³ cun³ tán¹ cun³ hián² héih³² hi³ rá¹tioh³ ñí¹ liei²¹ hi³ hiauh³ tsá²haun³² dí¹hio³ ñú¹deh³ dí². Huen² jná¹³ jlánh¹ ca³lɨ³ hniá¹ ná¹ hi³ má¹zián¹³ ná¹ la³ cun³ hi³ tɨ³² tsɨ́³ Dió³², la³jmɨ́¹ ná¹hniá¹ hnoh² nɨ́² ta³né³². \v 4 Jmɨ́¹tin² jlánh¹ jmɨ́¹ jmu² jná¹³ hian² tsɨn³² ñí¹con² tsá² má²tiáunh¹ juɨ³² quioh²¹ Jesús, hí¹ la³ tɨ³ jmɨ́¹ jngɨh³² jná¹³ tsú². Hi³ tsá²mɨ³ tsá²ñuh² bíh¹ tsú² ca³ma³tson¹³ jná¹³ jmɨ́¹tin², hi³ ca³quí¹ ca³tonh¹ jná¹³ hñu³mí¹ñí². \v 5 Jáun² tsá² cuá¹lɨ́n³ mí²tsá² hɨ́en¹ quionh³ la³jɨ́n³² tsá²daun³² lɨ́¹³ cué³² jú¹ tson² ca³tɨ²¹ hi³ nɨ́². Ja³bí¹ tsá² hí³ siáh³ ca³cué³ jná¹³ sí² hi³ ca³tɨn¹ tsá² judíos reh² dí² zian² já¹ juú² Damasco; hi³ jáun² ñéi¹ jná¹³ ñí¹ jáun² hi³ jmɨ́¹ já¹zánh²¹ jná¹³ tsá² má²tiáunh¹ juɨ³² quioh²¹ Jesús, hi³ jmɨ́¹ já¹jan³² jná¹³ tsú² ca³la³ hi³ ná¹hñei²¹ tɨ³ já¹ juú² lá², hi³ jmɨ́¹ jmuh¹ jnoh¹ tsú² ñí¹ lá². \s1 Po¹ cha³² ha³ lánh³ rón³² ca³tɨ́² cá²jéinh³² jmɨ́¹ tsɨ́³ \r (Hechos 9:1-19; 26:12-18) \p \v 6 ”Tɨ³la³ tá¹la³ cuá¹ñe² jná¹³ jáun² hú¹ juɨ³² né³, jmɨ́¹ má²ñí¹chau²¹ jná¹³ já¹ juú² Damasco, jáun² cu³diá²jan² jmɨ́¹ táɨn³ jná¹³ cáun² joh¹ pin³ lɨ́n³² hi³ ja³ hñu³mɨ³cuú² cun³ chi³hiú²; \v 7 la³ cun³ jmɨ́¹jáun² bíh¹ ca³tánh³ jná¹³ cu³hna²¹ jáh³. Jmɨ́¹jáun² ca³náɨ³² jná¹³ cáun² ho³ tsáu² hi³ ñí¹juah²¹: “Hnú² Saulo, Saulo, ¿he³ láɨh³² jmuh³² hnú² hian² honh² ñí¹con² jná¹³?” \v 8 Hi³ jáun² jná¹³ ca³ngáɨ³²: “¿Hin² bí¹ tsánh² hnú² Tɨ³²?” Jáun² Tsá² hí³ ñí¹ca³juáh³: “Jná¹³ bíh¹ la³², Jesús Tsá² Nazaret Tsá² jmoh¹ hnú² hian² honh²”. \v 9 Ca³jɨ́e³ bíh¹ tsá² jmɨ́¹ quiúnh¹ jná¹³ joh¹ jáun², tɨ³la³ tiá² ca³ngɨ¹³ yáh³ tsú² hi³ ñí¹ca³hléh³ jáun² tsáu². \v 10 Jmɨ́¹jáun² ca³juo³ jná¹³ tsú²: “¿He³ bí¹ hniáuh³² jmu¹ jná¹³ né³ Tɨ³²?” Jáun² jmɨ́¹jáun² ca³záɨ³ jná¹³ Tɨ³² Juo¹³ dí²: “Náu², cua³² juɨ³² hún¹ nú² tɨ³ Damasco. Hi³ jáun² ñí¹ jáun² lɨ³ ñíh¹³ hnú² la³jɨ́³² la³ cun³ hi³ ca³tɨn¹ hnú² jmúh¹³”. \v 11 Tɨ³la³ joh¹ zɨ́n³ lɨ́n³² hi³ ca³jɨ́e³² jná¹³ jáun² né³ ca³jmú³ hi³ ca³táɨn³ jná¹³, jáun² tsá² jmɨ́¹ quiúnh¹ hí³ bíh¹ jná¹³ ca³zanh³ uón³² hi³ ca³jau³ tɨ³ já¹ juú² Damasco. \p \v 12 ”Hi³ jáun² ñí¹ jáun² jmɨ́¹ zian² jan² tsá²ñuh² jmáɨ² Ananías, jan² tsá² la³ má²tí³² re² lɨ́n³² liei²¹ quioh²¹ hla¹ Moisés. La³jɨ́n³² tsá² judíos zian² juú² jáun² jmɨ́¹ tanh² ta²¹ tsá² hí³. \v 13 Jáun² Ananías hí³ ca³ñí¹jɨe¹³ jná¹³. La³ cun³ jmɨ́¹ cá¹chó²¹ jáun² tsú² ca³juáh³: “Hnú² reh² Saulo, ¡jɨe¹ siáh³ cónh³ hi³ hmaɨ²¹!” La³ cun³ jmɨ́¹jáun² bíh¹ ca³tauh² siáh³ re² mɨ́¹ñi³² jná¹³. \v 14 Jmɨ́¹jáun² ca³záɨ³ tsú² jná¹³ la³ lá²: “Dió³² Juo¹³ tsá²haun³² dí¹hio³ ñú¹deh³ dí² má²ca³quianh³ hnú², hi³ hnió³ tsú² hi³ lɨ³ ñíh¹³ hnú² la³ cun³ hi³ lɨ́n²³ tsú² jmu³, jɨ³ hi³ lɨ́¹³ jɨen¹ hnú² siáh³ hnga² Tsá² Chun¹, hi³ náɨh¹³ hnú² siáh³ jë¹ Tsá² hí³. \v 15 Quí¹ hnú² bíh¹ ca³tɨn¹ cuá¹náuh² jáɨ¹³ quioh²¹ tsú² ñí¹con² tsá² zian² tá¹ cáun² hngá¹máh³ ca³tɨ²¹ la³jɨ́³² hi³ ca³jɨeh³ nú² jɨ³ hi³ ca³niéih² nú² nɨ́² siáh³. \v 16 Jáun² né³, ha³ lɨ́² ján², cuɨ́¹ zaun²¹ nú² jmáɨ² hi³ teh¹ nú² Tɨ³² Juo¹³ dí², hi³ jáun² hin³ tsú² tso³ quián¹³ hnú²”. La³ nɨ́² ca³juáh³ Ananías hí³. \p \v 17 ”Hi³ jáun² jmɨ́¹ cuanh²¹ jná¹³ siáh³ já¹ juú² Jerusalén lá² né³, ca³ñí¹lienh¹ jná¹³ Dió³² hñu³ cuáh³² chín¹. Jmɨ́¹jáun² ca³jnia³ Tɨ³² Juo¹³ dí² jéin³² jná¹³ \v 18 hi³ ca³juáh³ la³ lá²: “Háun¹ nú², tia³juɨ³² cua³han² já¹ juú² lá², quí¹ tsá² juú² lá² cun³ tiá² héi³² bíh¹ jáɨ¹³ hi³ hléh¹³ hnú² ca³tɨn¹ jná¹³”. \v 19 Jáun² jná¹³ né³ ca³juánh³²: “Hnú² Tɨ³² Juóu³² jná¹³, já² la³jɨ́n³² bíh¹ tsá² juú² lá² ná¹ñi³² hi³ jná¹³ jmɨ́¹ ñe² la³jɨ́³² cuáh³² quiú¹³ jnoh¹ tsá² judíos, hi³ jmɨ́¹ ñí²jan³² jná¹³ tsú² hñu³mí¹ñí² tsá² má²taunh² hnú² ta²¹ jmɨ́¹jáun², hi³ jmɨ́¹ quiunh³² jná¹³ tsú² siáh³. \v 20 Ja³bí¹ la³ jáun² jmɨ́¹ ca³táɨn² jáun² jmɨ² quioh²¹ hla¹ Tié³ tsá² ca³náu² hí³ jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ hnú², ja³bí¹ ñí¹ jáun² jmɨ́¹ zenh¹ jná¹³ hi³ hún¹ ná¹ cá²hon³ quiúnh¹ tsá² ca³jngɨh³ hí³ Tié³, hi³ ca³hmá³ jná¹³ siáh³ ha¹ tsá² ca³jngah³ tsú² hí³”. \v 21 Tɨ³la³ Tɨ³² Juo¹³ dí² ca³juáh³ ñí¹con² jná¹³: “Cua³², quí¹ hnú² bíh¹ zei²¹ jná¹³ ñí¹con² *tsá²cá²jo²¹ tsá² zian² ñí¹ uóunh³”. \s1 Cáun³² siáh³ Po¹ juo¹³ hliáu³ \p \v 22 Ca³náɨ³² bíh¹ tsú² re² hi³ ca³juáh³ Po¹ la³ñí¹; tɨ³la³ jmɨ́¹ má²lɨ́²juáh³ Po¹ la³ nɨ́² né³, ca³tɨ³ ca³hóh³² bíh¹ tsú² siáh³ hi³ ca³juáh³: \p ―¡Cuɨ́¹ jún¹³ mí¹ tsá² lín¹ ja³ juón¹ nɨ́²! ¡Tiá² ca³tɨ²¹ yáh³ zian² tsá² la³ nɨ́²! \p \v 23 La³ má²ná¹tɨ́² ná¹hóh³² jáun² bíh¹ tsá² hí³, hi³ ná¹quí² ná¹zen² ha¹, hi³ ná¹quí² ná¹ziauh³² siáh³ hliáu² chi³cuú², \v 24 jáun² cu³tsa³² bíh¹ jmɨ́¹ ca³jmú³ juo¹³ hliáu³ héih³² hi³ jan³ hliáu³ Po¹ tɨ³ ñéih³ hñú¹³. Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³jmú³ dí² héih³² hi³ pan³ tsú² Po¹ quionh³ hñú¹jméi¹³, hi³ jáun² chá³² Po¹ he³ ca³tɨ²¹ sa³ tɨ³ hóh³² lɨ́n³² tsá² hí³. \v 25 Jmɨ́¹ má²lɨ́²hñéi³² tsú² jáun² Po¹ tiá³ lɨ́n³² né³, hi³ jmɨ́¹ má²pan³ dí² quionh³ hñú¹jméi¹³ jáun², jáun² Po¹ ca³záɨh³ hliáu³ tsá² chín¹ zenh² có³² jáun² la³ lá²: \p ―¿Hí¹ jmu² héih³² liei²¹ hi³ lɨ́¹³ pan¹³ hnú² jan² tsá² *romano ta³ tiá² má²lɨ́²quiánh² nú² jú¹ tson² quioh²¹ tsú²? \p \v 26 Jmɨ́¹ má²lɨ́²niéi³² hliáu³ tsá² chín¹ jáɨ¹³ nɨ́² né³, ca³ñí¹zeh¹ juo¹³ la³ lá²: \p ―¿He³ dá² ñi³jmuh³² hnú²? Já² la³ tsá² romano bíh¹ tsá² ó³². \p \v 27 Jmɨ́¹jáun² ja³ juo¹³ hliáu³ tsá² chín¹ ñí¹ zenh¹ jáun² Po¹, hi³ ca³ngáɨh³ dí² jáɨ¹³ lá²: \p ―¿Hí¹ cu³tí³ bíh¹ tsá² romano hnú²? \p Jáun² Po¹ ca³juáh³: \p ―Ján³. \p \v 28 Jáun² juo¹³ hliáu³ ca³záɨh³ siáh³ Po¹: \p ―Tɨ³la³ ca³tɨn¹ jná¹³ má¹ná¹, hliáun³ lɨ́n³² bíh¹ quɨe³ ca³cáɨn³ hi³ ca³lɨn³ jná¹³ tsá² romano. \p Jáun² Po¹ ca³juáh³ siáh³: \p ―Tɨ³la³ jná¹³ dá² má²lɨ́n³ la³ cun³ jmɨ́¹ ca³lɨ³zian² bíh¹. \p \v 29 Jmɨ́¹jáun² la³juɨ³² ca³tiánh³ tɨ³ có³² tsá² jmɨ́¹ má²cán³ hí³ jú¹ tson² quioh²¹ Po¹, hí¹ la³ tɨ³ hnga² yáh³ juo¹³ hliáu³ ca³juénh² jmɨ́¹ ca³lɨ³tsɨn² tsú² hi³ tson² bíh¹ la³ tsá² romano bíh¹ Po¹, quí¹hliá² jmɨ́¹ má²lɨ́²hñéi³² dí² tsú². \s1 Má²zenh² Po¹ ñí¹ta²¹ chín¹ quioh²¹ tsá² judíos \p \v 30 Jmɨ́¹ cá¹jniá²¹ jáun² jmɨ́¹ hnió³ juo¹³ hliáu³ lɨ³ ñi³² he³ tso³ chá³² tsá² judíos quioh²¹ Po¹, jáun² ca³chin² dí² tsú², hi³ ca³zen³ dí² siáh³ jáɨ¹³ hi³ ngɨh¹³ tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³ la³ má²quionh³ la³jɨ́n³² tsá² ná¹ñí¹ hué³². Jmɨ́¹jáun² ca³jan³ tsú² Po¹ hi³ ca³ñí¹zinh² dí² ja¹ ñí¹ ná¹ngɨh³² jáun² tsá² hí³. \c 23 \p \v 1 Jmɨ́¹jáun² né³, Po¹ ca³jɨ́e³ chí¹tiá³ ñí¹ ñí¹ tionh¹ tsá² ná¹chín¹ hí³, hi³ ca³juáh³ la³ lá²: \p ―Hnoh² reh², la³ tɨ³ ta³né³² tiá² lin¹ cha³² yáh³ tso³ jmɨ́¹ tsɨn³² jná¹³ hi³ juáh¹³ hi³ tiá² má²ca³ma³ti²¹ jná¹³ ñí¹con² Dió³² la³ cun³ ca³tɨ²¹. \p \v 2 Jáun² Ananías tsá² cuá¹lɨ́n³ mí²tsá² hɨ́en¹ ca³jmú³ héih³² ñí¹con² tsá² tionh² cu³héin¹ Po¹, hi³ pá³ tsú² ho³ Po¹. \v 3 Jáun² Po¹ né³ ca³záɨh³ tsá² hí³ la³ lá²: \p ―¡Hnú² dá² cáun² hná¹ hiah³² tiáu² jmáh³la³ tɨ³ coh³ bíh¹, ja³bí¹ Dió³² po³ siáh³ hnú²! ¿Há¹ jun³juáh¹³ hi³ jáun² ñíh³ hnú² ñí¹ nɨ́² hi³ rá¹tsɨh³² nú² héih³² la³ cun³ juáh³ liei²¹? ¿He³ láɨh³² sa³ chín¹dí¹ huen² bíh¹ hnú² ñi³jmuh³² la³ siáh³ la³ cónh³ bíh¹ hi³ rá¹juáh³ jáun² liei²¹? \p \v 4 Jáun² tsá² jmɨ́¹ tionh¹ hí³ có³² jáun² ca³záɨh³ Po¹: \p ―¿Hí¹ hnú² la³ ca³tɨn¹ jin¹³ tsá² cuá¹lɨ́n³ mí²tsá² hɨ́en¹ quian²¹ Dió³²? \p \v 5 Jáun² Po¹ ca³ngáɨ³ la³ lá²: \p ―Tiá² jmɨ́¹ ño¹ jná¹³ reh² hi³ lɨ́n³ tsá² nɨ́² mí²tsá² hɨ́en¹; quí¹ ñí¹ Sí² rá¹juáh³ la³ lá²: “Tiá² hniáuh³² hléh¹ hnú² jú¹ hlah³ quioh²¹ tsá² ho² ta²¹”. \p \v 6 Jmɨ́¹ ca³lɨ³tsɨn² jáun² Po¹ hi³ tsá² ná¹ngɨh³² hí³ la³ ná¹lɨ́³ tun³ nió³, cun³ nió³ tsá² *saduceos, hi³ cun³ nió³ siáh³ tsá² *fariseos, jmɨ́¹jáun² ca³hléh³ dí² tiá³ hi³ ca³juáh³ la³ lá²: \p ―Hnoh² reh², jan² tsá² fariseo bíh¹ jná¹³, tsá² cá² mí¹zionh² tsá² fariseos. Jáun² né³, ¡né³² má²cán³ tsú² jú¹ tson² ca³tɨ²¹ hi³ jná¹³ taunh³² ta²¹ hi³ jenh¹³ siáh³ tsá² má²cá²tsan³! \p \v 7 Jmɨ́¹ má²lɨ́²juáh³ jáun² Po¹ la³ nɨ́² né³, ca³juónh³ tsá² saduceos cú²zúnh² quionh³ tsá² fariseos, jmɨ́¹jáun² lɨ³ tsú² tun³ tsoh³. \v 8 Hi³ jáun² la³ jáun² lɨ³ quí¹hliá² tiá² ta²¹ taunh³² yáh³ tsá² saduceos hi³ jenh¹³ dí² já¹ hla¹, hi³ juáh²³ siáh³ hi³ tiá² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² zian², hi³ sa³jun³ tsá²cuú² tsá²chín³ nɨ́² siáh³; tɨ³la³ tsá² fariseos má¹ná¹, taunh³² bíh¹ ta²¹ la³jɨ́³² hi³ jáun². \v 9 Hi³ jáun² la³jɨ́n³² tsá² hí³ ca³tɨ³ ca³hóh³², jáun² ma³ jan² tɨ³² liei²¹ ja¹ quioh²¹ tsá² fariseos hí³ ca³jmú³ zenh² hi³ ca³juáh³ la³ lá²: \p ―Tiá² lin¹ hi³ hlaɨh³ chauh¹ yáh³ jnoh¹ quioh²¹ tsá²ñuh² lá², quí¹ tiá² né¹ yáh³ dí² ho³sa³ jan² tsá²cuú² tsá²chín³ má²ca³hléh³ ñí¹con² tsú², ho³lá²dá² jan² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³². \p \v 10 Cun³ñí¹ hi³hliá² jmɨ́¹ má²ná¹jín²³ lɨ́n³² tsá² hí³, jáun² cu³tsa³² jmɨ́¹ ca³jmú³ juo¹³ hliáu³ héih³² hi³ tsa³chin² tsú² cú²jueh³² Po¹ ja¹ jáun² hi³ jón³² siáh³ hñú¹³, quí¹ hi³ juénh² tsú² nɨ́² lɨ́¹ jun² Po¹, quí¹ nɨ́² lɨ́¹ ca³jmú³ tsú² hná¹jënh² nio² Po¹. \p \v 11 Hi³ jáun² hua² jáun² né³ ca³ma³jnia³² Tɨ³² Juo¹³ dí² ñí¹con² Po¹ hi³ ca³juáh³ la³ lá²: \p ―Tiá³ chá¹ honh² Po¹, quí¹ la³jmɨ́¹ má²lɨ́²hléh¹ hnú² hi³ ca³tɨn¹ jná¹³ já¹ juú² Jerusalén lá², la³ jáun² uá²jaɨ³² hniáuh³² cuá¹hléh¹ nú² siáh³ já¹ juú² Roma. \s1 Má²cú¹ má²ren²¹ tsáu² jáɨ¹³ hi³ jngɨh³ Po¹ \p \v 12 Hi³ jáun² jmɨ́¹ cá¹jniá²¹ jáun² né³, ma³ jan² tsá² *judíos ca³ma³cú¹ ma³ren²¹ jáɨ¹³ hi³ jngɨh³ Po¹. Má²tún² hmóu³² jáun² tsá² hí³ ca³tanh² hú¹mu³héih³² hi³ tiá² má³² jmu³ hí¹ cú¹pih²¹, sa³jun³ hɨ́nh³ jmɨ́² jma³ ca³la³ tɨ³ ñí¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ jngɨh³ dí² Po¹. \v 13 Lɨ́n³ tun³lón³² tsá² ca³jmú³ jáɨ¹³ jáun². \v 14 Jáun² ca³ñí¹táunh¹ dí² ñí¹con² tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³ quionh³ tsá²daun³² tsá² ná¹ñí¹ juú², hi³ ca³ñí¹juah²¹ la³ lá²: \p ―Má²tún² hmóu³² lá² jnoh¹ má²lɨ́²tanh¹³ hú¹mu³héih³² hi³ tiá² cú¹ tiá² hnáɨh¹³ jnoh¹ hí¹ cú¹pih²¹ ca³la³ ñí¹ ca³jngɨh¹³ jnoh¹ Po¹. \v 15 Jáun² né³, zen² hnoh² jáɨ¹³ ñí¹con² juo¹³ hliáu³ quiúnh¹ náh² tsá² ná¹ñí¹ hi³ ja³jan² tsú² siáh³ Po¹ ta³ máh¹ hnoh². Juoh¹ hnoh² juo¹³ hliáu³ hi³ hnáuh² hnoh² ngáɨh¹ re² lɨ́n³² jú¹ tson² quioh²¹ Po¹. Jáun² jnoh¹ tsá¹tan¹³ Po¹ hú¹ juɨ³² hi³ jngɨh¹³ jnoh¹ ñeh² bíh¹ hi³ cuán¹³ tsú² ñí¹con² hnoh². \p \v 16 Tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³lɨ³ ñi³² ñú²míh¹ jon² hiá¹ raɨnh²¹ Po¹ jáɨ¹³ jáun² né³, la³juɨ³² ngau³ hi³ ca³ñí¹zeh¹ Po¹ jáɨ¹³ jáun². \v 17 Jáun² ca³teh³ Po¹ hliáu³ tsá² chín¹ hi³ ca³záɨh³ dí²: \p ―Cuá²jan³² tiá³ ñú²míh¹ lá² ñí¹con² juóuh³² nú², quí¹ zia³² cáun² jáɨ¹³ hi³ tsa³zeh¹ tsú² juóuh³² hnú². \p \v 18 Jmɨ́¹jáun² ca³ñí¹jan² hliáu³ tsá² chín¹ hí³ ñú²míh¹ ta³ ñí¹ juo¹³ hi³ ca³juáh³: \p ―Po¹ tsá² cuá¹tson³ lɨ́²tié³ jná¹³ hi³ lɨ́²juáh³ hi³ já¹jan³² jná¹³ ñú²míh¹ lá² ñí¹con² hnú², quí¹ zia³² cáun² jáɨ¹³ quian³² hi³ záɨ³² hnú². \p \v 19 Jmɨ́¹jáun² ca³zanh³ juo¹³ hliáu³ cuo² ñú²míh¹ hí³, hi³ ca³ñí¹ngah¹ dí² jáɨ¹³ jáun² ñí¹ tɨ³ có³², hi³ ca³juáh³: \p ―¿He³ jáɨ¹³ quiánh¹ nú²? \p \v 20 Jáun² ñú²míh¹ hí³ ca³juáh³: \p ―Tsá² judíos tsá² ná¹ñí¹ má²lɨ́²ma³cú¹ ma³ren²¹ jáɨ¹³, hi³ jáun² má²záɨ³² tsú² hnú² hi³ cuá¹jan³² hnú² Po¹ ñí¹ta²¹ chín¹ tsa³háu², hi³ lɨ́¹ ja³ma³cau² tsú² hnú² hi³ juáh³ hi³ nga³ re² jú¹ tson² quioh²¹ Po¹. \v 21 Su³uú² lɨ́¹ táunh³ hnú² ta²¹; quí¹ lɨ́n³ tun³lón³² tsá² tau³ Po¹ hú¹ juɨ³² tsa³háu². Má²tún² hmóu³² jáun² tsá² hí³ má²lɨ́²tianh² hú¹mu³héih³² hi³ hí¹ cú¹pih²¹ má³² tiá² cuh³ hi³ sa³jun³ hɨ́nh³ jmáɨ² ca³la³ ñí¹ ca³jngɨh³ Po¹. Jáun² ta³né³² cáun² má²ná¹jan³² tsú² hi³ chanh²¹ hnú² jáɨ¹³ bíh¹ ha³ lɨ́h³ cuá¹jan³² nú² Po¹. \p \v 22 Jáun² juo¹³ hliáu³ hí³ ca³záɨh³ ñú²míh¹, hi³ tiá² hin² záɨh³² hí¹ jan² hi³ má²lɨ́²chá³² la³ jáun², jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ ca³chanh³ dí² ñú²míh¹ hí³. \s1 Zen³ tsú² Po¹ ñí¹con² Fé³ tsá² ho² ta²¹ \p \v 23 Jmɨ́¹jáun² ca³teh³ juo¹³ hliáu³ hí³ gon³ hliáu³ tsá² chín¹ hi³ ca³záɨh³ dí²: \p ―Jmu³ hua³jan²¹ tun³ nio² hña³láun³ hliáu³ tsá² tsa³táunh¹ juɨ³² ta³, hnaɨh³² nio² quiú³ tsɨ²¹ quian³ siáh³ tsá² ná¹tsɨn¹ jáh³, hi³ cónh³ tun³ nio² hña³láun³ siáh³ tsá² ná¹quian³² hmá² zunh²¹. Hniáuh³² tónh³² tsú² hua³jan²¹ hi³ tsa³táunh¹ cun³ la³ nio¹ ñu³ tɨ³ ca³niéi² la³ tɨ³ juú² Cesarea. \v 24 Hi³ jmu³ siáh³ hua³jan²¹ gon³ gáun³ tsa³cuá¹ hi³ ca³tɨn¹ Po¹, hi³ tsa³jan² tsú² re² tɨn² ñí¹con² Fé³ tsá² ho² ta²¹. \p \v 25 Jáun² juo¹³ hliáu³ hí³ ca³zen³ cáun² sí² hi³ rá¹juáh³ la³ lá²: \p \v 26 “Hia² nú² Fé³ tsá² lɨ́n³ hnú² ta²¹ hi³ chín¹, jná¹³ la³² tsá² jmáɨ² Claudio Lisias zein³² jná¹³ sí² lá² ñí¹con² hnú². \p \v 27 Jmɨ́¹ ca³ma³tson¹³ tsá² judíos tsá² lá² hi³ jmɨ́¹ má²jngɨh³ tsú², tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³lɨ³ ño¹ jná¹³ hi³ tsá² *romano bíh¹ la³ tsá² lá², jmɨ́¹jáun² ñéi¹ jná¹³ quiúnh¹ hliáu³ joh² hi³ ca³ñí¹lion¹ jná¹³ tsú². \v 28 Jná¹³ né³ jmɨ́¹ hnó²¹ lɨ³ ño¹ hi³ he³ tso³ cha³² tsú² quioh²¹ tsá² lá², hi³ jáun² ca³ñí¹jan³² jná¹³ tsú² ñí¹ta²¹ chín¹ quioh²¹ tsá² judíos. \v 29 Tɨ³la³ tsá² hí³ má¹ná¹, cáun² lɨ́¹ ca³tu³ ca³hna³ tsá² lá² la³ cun³ lɨ́³ liei²¹ quioh²¹ hmóu³² bíh¹, hí¹ cú¹pih²¹ yáh³ tiá² ca³tɨ²¹ hi³ jngɨh³ tsú² tsá² lá², sa³jun³ ca³tɨ²¹ hi³ tanh¹³ tsú² hñu³mí¹ñí². \p \v 30 Jáun² jmɨ́¹ ca³lɨ³ ño¹ jná¹³ hi³ má²ca³ma³cú¹ ma³ren²¹ tsú² jáɨ¹³ hi³ jngɨh³ tsá² lá², jmɨ́¹jáun² ca³lén¹³ jná¹³ hi³ zein²¹ tsú² cú²jueh³² ñí¹con² hnú², ja³bí¹ ca³juo³ jná¹³ siáh³ tsá² tú² tsá² hna² tsú² hi³ ñí¹con² hnú² má²hniáuh³² chá³² tsú² tso³. [Cun³ nɨ́² bíh¹ tí³ jáɨ¹³ hi³ juanh³² jná¹³ ñí¹con² hnú²].” \p \v 31 Jáun² la³ cun³ lɨ́³ héih³² hi³ má²lɨ́²héi³ jáun² hliáu³ hí³, ca³jan³ Po¹ ta³ huá² ta³ niéi² jáun², hi³ ca³ñí¹jan² dí² la³ tɨ³ juú² Antípatris. \v 32 Jmɨ́¹ cá¹jniá²¹ jáun² ca³jính³² la³jɨ́n³² hliáu³ tsá² ca³ñí¹táunh¹ juɨ³² ta³ cun³ juú² Antípatris jáun², jáun² cu³ jmáh³ tsá² ná¹tsɨn¹ hí³ jáh³ bíh¹ jéi³²í¹ já¹taunh²¹ quionh³ Po¹. \v 33 Jmɨ́¹ ca³cha³táunh¹ jáun² hliáu³ hí³ juú² Cesarea, jáun² ca³cuéh³ tsú² tsá² ho² ta²¹ hí³ sí² jáun², hi³ ca³zinh³ tsú² siáh³ Po¹ ta³ ñí¹ tsú². \v 34 Jmɨ́¹ má²lɨ́²hí³² tsá² ho² ta²¹ hí³ sí² jáun² né³, ca³ngáɨh³ Po¹ hi³ hín² tɨ́h³ hɨ́n¹³. Jmɨ́¹ ca³juáh³ Po¹ hi³ hɨ́n¹³ tɨ³ Cilicia, jáun² tsá² ho² ta²¹ hí³ ca³juáh³: \p \v 35 ―Nɨ́¹ má¹cuá²taunh²¹ tsá² tú² hna² hnú² ñí¹ lá², má¹jáun² máh³ cán¹³ jná¹³ jú¹ tson² quián¹³ hnú². \p Jáun² tsá² ho² ta²¹ hí³ ca³jmú³ héih³² hi³ jmu³ hliáu³ hua³hí¹³ Po¹ ñéih³ hñú¹³ hla¹ re²¹ Herodes. \c 24 \s1 Po¹ cue³² jú¹ tson² quioh²¹ ta³ ñí¹ Fé³ \p \v 1 Jmɨ́¹ la³ má²hñá³ jmáɨ¹ jáun² ca³chó³² Ananías já¹ juú² Cesarea, tsá² lɨ́n³ hí³ mí²tsá² hɨ́en¹, quionh³ tsú² ma³ jan² tsá²daun³² tsá² ná¹ñí¹ juú², jɨ³ tsá² jmáɨ² Tértulo nɨ́² siáh³, jan² tɨ³² tsá² jmu² ta²¹ hi³ nau³² jáɨ¹³. Jáun² tsá² hí³ ca³tiánh³ ta³ ñí¹ tsá² ho² ta²¹ hí³, hi³ ca³chá³ tsáu¹³ Po¹. \v 2 Jmɨ́¹ má²cuɨ́²ñí¹quian¹³ tsú² jáun² Po¹ né³, ca³chá³ Tértulo tso³, hi³ ca³záɨh³ dí² Fé³ la³ lá²: \p ―Hnú² tsá² ho² ta²¹, cun³ñí¹ hi³ jlánh¹ re² cháunh²³ honh² hnú² hi³ jmuh³² héih³², hi³ jáun² tie³ bíh¹ nio² tá¹ cáun² hué³² lá², hi³ hliáun³ siáh³ héih³² chu²¹ héih³² hmaɨ²¹ má²ca³lɨ³zia³² quiú¹³ dí². \v 3 Hen³ ma³ chú³² jmuh³² hnú² re² héih³² jmáɨ¹ ca³la³ jɨ́³² la³ tán¹ hué³² quiú¹³ dí², jáun² jlánh¹ hiún² tsɨ́³ jnoh¹ hi³ cue³² jnoh¹ tiá¹hmah¹ ñí¹con² hnú² Fé³ tsá² ho² ta²¹ juo¹³ jnoh¹. \v 4 Tɨ³la³ cun³ñí¹ hi³ tiá² hnó³² jná¹³ má¹tsan¹³ lɨ́n³² honh² hnú², jáun² mɨ́²³ jná¹³ hi³ chú³² hi³ náɨh¹³ tiá³ hnú² jáɨ¹³ hi³ juah²¹ jná¹³ lá². \v 5 Tsá² tsanh²¹ jnoh¹ lá² jlánh¹ má²miéi³², jɨ³ hi³ quí² tson² tsú² tsá² *judíos tsá² zian² tá¹ cáun² hngá¹máh³. Tsá² lá² jan² tsá² ná¹chín¹ ñí¹con² tsá² cu³ nió³ haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² hla¹ tsá² ja³ hí³ Nazaret. \v 6 Tsá² lá² jmɨ́¹ hnió³ hliáh³² siáh³ cuáh³² chín¹ quiú¹³ jnoh¹; tɨ³la³ jnoh¹ má¹ná¹, la³juɨ³² ca³zanh¹³ tsú² hi³ tson³. [Hi³ jmɨ́¹ má²hnáu² jnoh¹ má¹ré¹³ tsáu¹³ tsú² la³ cun³ juáh³ liei²¹ quiú¹³ jnoh¹ hmóu³², \v 7 tɨ³la³ Lisias juo¹³ hliáu³ jlánh¹ chí¹hniéi² ca³ñí¹chin² Po¹ lá² ja¹ quiú¹³ jnoh¹, \v 8 hi³ ca³juáh³ siáh³, hi³ tsá² cha³² tsáu¹³ tsá² lá² ca³tɨn¹ ja³táunh¹ ñí¹con² hnú².] Jáun² né³, nɨ́¹juáh³ hi³ cánh¹ hnú² huen² re² lɨ́n³² jú¹ tson² ñí¹con² tsú², jáun² má¹jáun² lɨ³ ñíh¹³ hnú² hi³ tson² bíh¹ la³ cun³ tso³ hi³ cha³² jnoh¹ quioh²¹ tsú². \p \v 9 Jáun² la³jɨ́n³² tsá² judíos jmɨ́¹ tionh¹ hí³ ñí¹ jáun² ca³ma³tson² uá²jaɨ³² jáɨ¹³ jáun². \v 10 Jmɨ́¹jáun² ca³jmú³ tsá² ho² ta²¹ lin¹ hi³ má²lɨ́¹³ hléh³² Po¹, jáun² Po¹ ca³juáh³: \p ―Hiún² lɨ́n³² bíh¹ tsɨn³² jná¹³ hi³ cué¹³ jú¹ tson² quion²¹ ñí¹con² hnú², quí¹ ño¹ jná¹³ hi³ má²hia³jáun¹³ lɨ́n³² máh³ lɨ́n³ hnú² jue²¹ hi³ ca³tɨn¹ tsá² zian² hué³² lá². \v 11 Huán¹ tsɨ́³ bíh¹ lɨ́¹³ lɨ³tsɨn² hnú² nɨ́¹juáh³ tson² la³ cun³ hi³ juah²¹ jná¹³, quí¹ né³bí¹ má²tí³ quia³tún³ jmáɨ¹ bíh¹ la³ cun³ jmɨ́¹ cá¹chó²¹ jná¹³ já¹ juú² Jerusalén hi³ ca³ñí¹ma³tsú¹ ma³jonh²¹ jná¹³ Dió³². \v 12 Hí¹ jan² yáh³ tsáu² tiá² dí¹quí¹ dí¹tanh¹ jná¹³ jáɨ¹³ la³ cun³ jmɨ́¹ ca³tsauh¹ jná¹³ tsá² lá², sa³jun³ má²lɨ́²cuú¹ lɨ́²ngɨh²¹ jná¹³ tsáu² hi³ juáh¹³ hi³ má²lɨ́²zió³² jná¹³ tsɨ́³ tsú², uá¹ hi³ ñéih³ cuáh³² chín¹, ho³ lɨ³ua³ cáun² cuáh³² ñí¹ hná¹ nɨ́² quiú¹³ jnoh¹ tsá² judíos, sa³jun³ já¹ juú² já¹ hñú³ siáh³. \v 13 Hi³ sa³jun³ lɨ́¹³ ma³tson² tsú² lɨ³ua³ cáun² tso³ ñí¹ hná¹ nɨ́². \v 14 Tɨ³la³ jná¹³ ton¹ bíh¹ hi³ tson² bíh¹ ma³tsú¹ ma³jonh²¹ jná¹³ Dió³² Juo¹³ tsá²haun³² dí¹hio³ ñú¹deh³ jnoh¹ la³ cun³ hi³ ná¹ngɨ²³ jáun² jnoh¹ tsá² má²tiáuh¹ jnoh¹ juɨ³² quioh²¹ Jesús, jnoh¹ tsá² té²³ tsá² nɨ́² “tsá² cu³ nió³”. Taunh³² bíh¹ jná¹³ ta²¹ la³jɨ́³² hi³ rá¹juáh³ ñí¹ liei²¹ quioh²¹ Moisés jɨ³ jáɨ¹³ hi³ rá¹tioh³ jáun² ñí¹ Sí² quioh²¹ tsá² ca³lɨn³ hí³ *tɨ³² jë¹ Dió³² nɨ́² siáh³. \v 15 Ja³bí¹ jná¹³ hu²¹ tsɨn³² la³ cun³ hi³ qui³ ná¹hen² tsɨ́³ tsá² lá², hi³ jenh¹³ jáun² la³jɨ́n³² tsá² má²cá²hiá² cá²tsan³, uá¹ i³ tsá² chun¹ uá¹ i³ tsá² hláɨh¹. \v 16 Hi³ jáun² bíh¹ jlánh¹ tion³ jmu² jná¹³ hi³ lɨ³ jɨ² jmɨ́¹ tsɨn³² jmáɨ¹ ca³la³ jɨ́³², hi³ jáun² tiá² zia³² tso³ hi³ lɨ́¹³ lɨ³ chá³², uá¹ i³ ñí¹con² Dió³² uá¹ i³ ñí¹con² tsá²mɨ³cuóun² nɨ́² siáh³. \p \v 17 ”Jmɨ́¹ má²ca³ñí¹tɨ́¹ ñí¹ngɨ́¹³ jná¹³ ca³lá² ué³ juú²co¹ juú²hñú¹³ tsá² hué³² siáh³, ngah³ jná¹³ siáh³ juú² Jerusalén, hi³ ca³lén¹³ hi³ ñí¹ma³hon¹ ca³lá² tsá² tia³mii², jɨ³ hi³ ñí¹jngɨ́h²¹ ná¹ siáh³ jáh³ ñí¹con² Dió³² hi³ hiún² tsɨn³². \v 18 Jmɨ́¹ má²jɨ² jáun² jmɨ́¹ tsɨn³² jná¹³ la³ cun³ hi³ ná¹ngɨ²³ jnoh¹ tsá² judíos, la³ cun³ jmɨ́¹ ca³tsauh¹ jná¹³ tsá² judíos zian² hué³² Asia hñu³ cuáh³² chín¹; tɨ³la³ jun³juáh¹³ hi³ má²lɨ́²cuú¹ lɨ́²ngɨh²¹ tsáu² yáh³ jná¹³ jmɨ́¹jáun², hi³ sa³jun³ má²zenh² jná¹³ siáh³ ja¹ quioh²¹ tsá² ná¹jmu² tiá³ siaun³². \v 19 Tsá² tsauh¹ hí³ bíh¹ jná¹³ jmɨ́¹ ca³tɨn¹ ja³táunh¹ ñí¹ lá² nɨ́¹juáh³ he³ tso³ hnió³ tsú² chá³² hi³ ca³tɨn¹ jná¹³. \v 20 Nɨ́¹juáh³ tiá² ja³táunh¹ tsá² hí³, hi³ jáun² tsá² tionh² lá² cuɨ́¹ juáh¹³, neh²¹ nɨ́¹juáh³ he³ tso³ ca³tsoh³ tsú² quion²¹ jná¹³ jmɨ́¹ ca³zeh³ tsú² jná¹³ ñí¹ta²¹ chín¹ quioh²¹ tsá² judíos. \v 21 Tiá² né¹ ho³sa³ hi³hliá² ca³hléh³ jná¹³ tiá³ hi³ ca³juánh³² la³ lá²: ¡Né³² má²ná¹canh³² hnoh² jú¹ tson² cun³ñí¹ hi³ jná¹³ taunh³² ta²¹ hi³ jenh¹³ siáh³ tsá² má²cá²tsan³! \p \v 22 Tɨ³la³ Fé³ hí³ má¹ná¹, jmɨ́¹ má²ñi³² re² bíh¹ hi³ ha³ lánh³ ná¹ngɨ²³ tsá² má²tiáunh¹ hí³ juɨ³² quioh²¹ Jesús; hi³ jáun² jmɨ́¹ má²lɨ́²niéi³² tsú² jáɨ¹³ jáun², ca³jmú³ héih³² hi³ cáun² cuɨ́¹ lɨ́³ tín² la³ nɨ́², hi³ ca³juáh³: \p ―Nɨ́¹ má¹cuán² Lisias tsá² lɨ́n³ juo¹³ hliáu³ má¹ré¹³ jná¹³ jáɨ¹³ nɨ́² quián¹³ hnoh². \p \v 23 Jmɨ́¹jáun² ca³jmú³ Fé³ héih³² hi³ jmu³ hliáu³ tsá² chín¹ hua³hí¹³ Po¹ la³ má²jmu² jáun², tɨ³la³ ca³cué³ bíh¹ tsú² jáɨ¹³ hi³ ma³hiún² ca³lá² Po¹ tsɨ́³, jɨ³ hi³ lɨ́¹³ tsa³jɨe³ siáh³ tsáu². \p \v 24 Jmɨ́¹ lɨ́¹cáɨn² jáun² máh³ ca³chánh³² siáh³ Fé³ já¹ juú² jáun² quionh³ Drusila tsá²mɨ³ tsá² judía ñí²cuo². Jmɨ́¹jáun² ca³teh³ tsú² siáh³ Po¹ hi³ ca³lɨ³hnió³ tsú² ne³ jáɨ¹³ hi³ ca³tɨ²¹ hi³ tanh² tsú² ta²¹ Jesús Tsá² lɨ́n³ Cristo. \v 25 Tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³hléh³ Po¹ jáɨ¹³ hi³ ca³tɨ²¹ hi³ ma³zian² tsú² la³ cun³ hi³ tɨ³² tsɨ́³ Dió³² né³, hi³ hniáuh³² lɨ³ tɨn² tsú² tɨ³ jinh³ hnga², jɨ³ hi³ ca³tɨ²¹ hi³ ra³tsɨ³² Dió³² héih³² jmáɨ¹ né³bí¹ ja³² nɨ́² siáh³, jmɨ́¹jáun² ca³juénh² bíh¹ Fé³, hi³ jáun² ca³juáh³: \p ―Cuánh² tín² cú²jueh³², má¹jáun² té¹³ jná¹³ siáh³ nɨ́¹ má¹ca³lɨ³ jɨ́en¹ ná¹. \p \v 26 Jáun² Fé³ hí³ cáun² lɨ́¹ jmɨ́¹ má²hu²¹ tsɨ́³ hi³ jéin³² Po¹ quɨe³, má¹jáun² jmɨ́¹ lión²¹ dí²; jáun² ca³teh³ dí² hliáun³ jéin³² hi³ hnió³ dí² juónh³ quionh³. \v 27 Jmɨ́¹ má²ca³tsɨn¹³ jáun² tun³ mii² hi³ cuá¹tson³ Po¹ ca³tsóh³² Fé³ ta²¹, jmɨ́¹jáun² hi³ siáh³ Porcio Festo. Tɨ³la³ jmɨ́¹ cuá¹han³ Fé³ ta²¹ má¹ná¹, cun³ jáun² ca³chan³ bíh¹ tsú² Po¹ cuá¹tson³, quí¹ hi³ ca³lɨ³hnió³ tsú² hi³ tá¹zanh¹ re² ñí¹con² tsá² judíos. \c 25 \s1 Po¹ má²zenh² siáh³ ta³ ñí¹ Festo \p \v 1 Jáun² né³, jmɨ́¹ la³ má²jau³ ca³héi³ Festo jáɨ¹³ hi³ lɨ́n¹³ ta²¹ hué³² jáun², cua³han³ juú² Cesarea ñí¹ zeh² ñí¹ta²¹ quioh²¹, hi³ ngau³ tɨ³ já¹ juú² Jerusalén. \v 2 Hi³ jáun² tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³ la³ má²quionh³ tsá² *judíos tsá² ná¹ñí¹ ca³chá³ tsáu¹³ Po¹ ñí¹con² Festo hí³. \v 3 Jáun² tsá² hí³ ca³hiu³ ca³mɨ́³ ñí¹con² Festo hi³ jmu³ tsú² hi³ chú³² hi³ chanh³ jáɨ¹³ hi³ cuɨ́¹ jáuh¹³ Po¹ tɨ³ já¹ juú² Jerusalén jáun²; quí¹ tsá² hí³ dá² jmɨ́¹ má²ca³ma³cú¹ ma³ren²¹ jáɨ¹³ hi³ tsa³jngɨh² Po¹ hú¹ juɨ³². \v 4 Tɨ³la³ Festo né³ ca³záɨh³ tsá² hí³, hi³ tsá² cuá¹tson³ bíh¹ hí³ já¹ juú² Cesarea, hi³ né³bí¹ tsánh²¹ yáh³ tsú² hnga² ñí¹ jáun²; \v 5 hi³ ca³záɨh³ tsú² siáh³ tsá² hí³ la³ lá²: \p ―Nɨ́¹juáh³ hin² hnoh² tsá² ná¹hauh³² náh² jáɨ¹³, lɨ́¹³ cuá¹táunh¹ náh² quiúnh¹ jná¹³ já¹ juú² Cesarea, hi³ jáun² ñí¹ jáun² cuá¹juah²¹ náh² nɨ́¹juáh³ he³ tso³ zia³² quioh²¹ tsá² hí³. \p \v 6 Jmɨ́¹ la³ má²jña³ ho³ má²quia³ jmáɨ¹ hi³ ca³chó³² Festo hí³ já¹ juú² Jerusalén, ngah³ siáh³ tɨ³ já¹ juú² Cesarea. Jáun² jmɨ́¹ cá¹jniá²¹ hi³ ca³chánh³² jáun² tsú² ca³cuá³ ñí¹ta²¹ chín¹ quioh²¹, jmɨ́¹jáun² ca³jmú³ héih³² hi³ tsa³quian³ tsú² Po¹. \v 7 Jmɨ́¹ hi²¹ jáun² Po¹ ñí¹ta²¹, ca³la³ ja¹ uá¹ zenh² bíh¹ Po¹ ca³jmú³ tsá² judíos tsá² ja³taunh²¹ hí³ juú² Jerusalén, hi³ ca³chá³ tsú² hliáun³ jmáh³la³ tso³ huáh² tsɨ́³, tɨ³la³ tiá² lɨ³ yáh³ ma³tson² tsú² tso³ jáun². \v 8 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, ca³cué³ Po¹ jú¹ tson² quioh²¹, hi³ ca³juáh³: \p ―Hí¹ cáun² yáh³ hi³ hlah³ tiá² má²cá²jmú³² jná¹³ ñí¹con² liei²¹ quiú¹³ jnoh¹ tsá² judíos, sa³jun³ hi³ ca³tɨn¹ cuáh³² chín¹ quiú¹³ jnoh¹, sa³jun³ hi³ ca³tɨn¹ *tsá² cuá¹lɨ́n³ mɨ³chí¹ juo¹³ dí² tsá² *romanos nɨ́² siáh³. \p \v 9 Tɨ³la³ cun³ñí¹ hi³ ca³lɨ³hnió³ Festo tá¹zanh¹ re² ñí¹con² tsá² judíos, jáun² ca³záɨh³ dí² Po¹ la³ lá²: \p ―¿Hnáuh¹ hnú² cuóh¹³ já¹ juú² Jerusalén, hi³ jáun² ñí¹ jáun² ñí¹ma³ré¹³ jná¹³ tso³ quián¹³ hnú²? \p \v 10 Tɨ³la³ Po¹ ca³ngáɨ³: \p ―Ta³ ñí¹ tsá² cuá¹lɨ́n³ mɨ³chí¹ juo¹³ tsá² romanos bíh¹ tsá¹juoh²¹ dí²; quí¹ ñí¹ jáun² bíh¹ ca³tɨ²¹ ma³re² tsú². Má²ñíh¹ bíh¹ hnú² re² hi³ hí¹ cú¹pih²¹ yáh³ hi³ hlah³ tiá² cá²jmú³² jná¹³ ñí¹con² tsá² judíos tsá²co¹ ná¹. \v 11 Sá¹jmɨ́¹ hi³ tson² ca³jmú³² jná¹³ cáun² hi³ hlah³ dúh¹, jáun² cun³ ca³tɨ²¹ bíh¹ jún³ jná¹³; tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ hí¹ cáun² yáh³ tso³ hi³ cha³² tsú² nɨ́² tiá² la³ tson², jáun² hí¹ jan² yáh³ tiá² hin² ca³tɨn¹ jɨenh³ jná¹³ jo³cuo² tsá² nɨ́². Hi³ jáun² bíh¹ mɨ́²³ jná¹³ hi³ ma³re² hnga² tsá² cuá¹lɨ́n³ mɨ³chí¹. \p \v 12 Jmɨ́¹ má²lɨ́²juónh³ jáun² Festo quionh³ tsá² quia³lín³ jmɨ́¹ tsɨ́³ quionh³, jáun² ca³záɨh³ dí² siáh³ Po¹ la³ lá²: \p ―Má²lɨ́²juah²¹ bíh¹ hnú² hi³ hnáuh² cuá¹ma³réh¹³ ta³ ñí¹ tsá² cuá¹lɨ́n³ mɨ³chí¹, jáun² né³, tɨ³ ñí¹ cuá³ tsá² hí³ bíh¹ má²hniáuh³² zei²¹ jná¹³. \s1 Má²zenh² Po¹ ta³ ñí¹ re²¹ Agripa \p \v 13 Jáun² né³, jmɨ́¹ lɨ́¹ cáɨn² pih²¹ jáun² ca³chó³² re²¹ Agripa já¹ juú² Cesarea quionh³ Berenice ñí²cuo², hi³ ca³ñí¹ma³jéinh³ Festo, hi³ ca³ñí¹cueh¹ dí² cuo². \v 14 Cun³ñí¹ hi³ ué³ bíh¹ ca³lá² ca³tiánh³ tsú², hi³ jáun² ca³chá³ Festo ñí¹con² tsú² jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ Po¹, hi³ ca³juáh³ la³ lá²: \p ―Ñí¹ lá² zian² jan² tsá²ñuh² tsá² ca³chan³ Fé³, hi³ cuá¹tson³. \v 15 Jmɨ́¹ ñéi¹ jná¹³ cu³tiá³ já¹ juú² Jerusalén, jáun² tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³ jɨ³ tsá²daun³² tsá² ná¹ñí¹ juú² ca³qui³ ca³chá³ tsáu¹³ Po¹ ñí¹con² jná¹³, hi³ jmɨ́¹ mɨ³² tsú² hi³ má¹ré¹³ jná¹³ tso³ hi³ jmɨ́¹ má¹ngɨ¹³ jná¹³ Po¹. \v 16 Tɨ³la³ jná¹³ ca³juo³ tsú² hi³ tsá² ho² ta²¹ tsá² romanos, tiá² tan² jnoh¹ hi³ cáun² lɨ́¹ má¹ngɨ¹³ tiá³ jan² tsáu² tá¹la³ tiá² má²zenh² tsú² cu³tsa³² quionh³ tsá² cha³² tso³, ta³ tiá² má²lɨ́²cué³² tsú² siáh³ jú¹ tson² quioh²¹. \v 17 Hi³ jáun² jmɨ́¹ cuá¹taunh²¹ jáun² tsá² hí³ ñí¹ lá², ha³ tiá² ca³ma³lé¹³ yáh³ jná¹³, hi³ jáun² jmɨ́¹ cá¹jniá²¹ jáun² bíh¹ cánh³² ca³ñí³² jná¹³ ñí¹ta²¹ quion²¹, jáun² ca³jmú³² jná¹³ héih³² hi³ tsa³quian³ tsú² tsá² tson³ hí³. \v 18 Tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³chá³ tsá² hí³ tsáu¹³ tsá² tson³ né³, tiá² ca³chá³ yáh³ dí² tsáu¹³ tsú² la³ cun³ hi³ jmɨ́¹ len³ jná¹³ jmu³ tsú². \v 19 Jɨ́³²la³ ti³ ca³jmú³ tsú² quiú² táɨnh³² tsá² tson³ jáɨ¹³ ca³tɨ²¹ ha³ lánh³ ná¹ngɨ²³ hi³ má²tsú² má²jónh³² dió³² joh¹ bíh¹, jɨ³ jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ jan² tsá² jmáɨ² Jesús nɨ́² siáh³; tsá² cuá²taunh²¹ hí³ né³ juáh³ hi³ má²jún¹ bíh¹ néh¹ tsú², tɨ³la³ Po¹ né³ juáh³ hi³ zian² bíh¹ tsá² hí³. \v 20 Tɨ³la³ jná¹³ má¹ná¹, tiá² jmɨ́¹ ño¹ yáh³ ha³ lánh³ rón³² má¹ré¹³ hi³ jáun², jáun² hnga² Po¹ ca³nga³ jná¹³ nɨ́¹juáh³ hi³ hnió³ tsó³² tɨ³ já¹ juú² Jerusalén, hi³ jáun² ñí¹ jáun² jmɨ́¹ tsá¹ma³ré¹³ jnoh¹ jáɨ¹³ jáun². \v 21 Tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³mɨ́³ tsú² hi³ hnga² tsá² cuá¹lɨ́n³ mɨ³chí¹ bíh¹ ma³re², hi³ jáun² ca³jmú³² jná¹³ héih³² hi³ la³ má²cuá¹tson³ jáun² tsú² ca³la³ ñí¹ ca³quienh² jná¹³ zein²¹ tsú² ñí¹con² tsá² cuá¹lɨ́n³ mɨ³chí¹ hí³. \p \v 22 Hi³ jáun² Agripa hí³ ca³záɨh³ Festo: \p ―Ja³bí¹ jná¹³ jmɨ́¹ zaɨn³² ne¹ jáɨ¹³ quioh²¹ tsá² hí³. \p Jáun² Festo ca³juáh³: \p ―Lɨ́¹³ bíh¹ náɨh¹³ hnú² tsa³háu². \p \v 23 Jmɨ́¹ cá¹jniá²¹ jáun² ca³chó³² siáh³ Agripa quionh³ Berenice ñí¹cuo² ñí¹ lɨ́³ jáun² ñéih³ pa²¹. Ca³la³ hi³ jmu² jmáɨ¹ bíh¹ tsú² jmɨ́¹ taunh²¹ ñí¹ jáun² ca³la³ má²quionh³ tsá² ná¹lɨ́n³ juo¹³ hliáu³ jɨ³ tsá² ná¹chín¹ juú² jáun² nɨ́² siáh³. Jmɨ́¹jáun² ca³jmú³ Festo héih³² hi³ tsa³quian³ tsú² Po¹. \v 24 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³juáh³ Festo la³ lá²: \p ―Hnú² re²¹ Agripa jɨ³ tsá² ná¹ngɨh³² náh² ñí¹ lá² quiúnh¹ jnoh¹ ta³né³², sá¹nɨ́² jɨen¹ náh² tsá²ñuh² lá². Jlánh¹ juóun³² tsá² judíos tsá² zian² juú² Jerusalén jɨ³ la³ má²quionh³ tsá² zian² juú² Cesarea lá² cha³² tsáu¹³ tsá²ñuh² lá², cá² ñí¹ ná¹hiú² ná¹mɨ³² tsú² hi³ jún³ bíh¹ tsá² lá², ca³la³ hi³ tiáunh¹ cú²tiú² cú²jan³² lɨ́n³². \v 25 Tɨ³la³ tiá² lin¹ tso³ tsoh¹ yáh³ jná¹³ hi³ juáh¹³ hi³ ca³tɨn¹ tsá² lá² jún³. Tɨ³la³ hnga² tsá² lá² ca³mɨ́³ hi³ tsa³ma³re² tso³ quioh²¹ ta³ ñí¹ hnga² tsá² cuá¹lɨ́n³ mɨ³chí¹ juo¹³ dí², jáun² ca³lén¹³ jná¹³ hi³ cu³tsa³² zein²¹ tsú² cú²jueh³² ñí¹con² tsá² hí³. \v 26 Tɨ³la³ hí¹ cáun² yáh³ jáɨ¹³ tiá² zia³² he³ cun³quionh³ zein²¹ jná¹³ tsá² lá² ñí¹con² tsá² cuá¹lɨ́n³ mɨ³chí¹ juo¹³ dí². Jáun² bíh¹ lɨ́²te³ jná¹³ tsú² hi³ nó³² ta³ máh¹ hnoh², la³ñí¹ la³ján³ ta³ máh¹ hnú² na²¹ re²¹ Agripa, jáun² nɨ́¹ má¹lɨ́²cán¹³ dí² re² jú¹ tson², cháuh³² cáun² jáɨ¹³ hi³ lɨ́¹³ tón¹³ jná¹³ ñí¹ sí² hi³ zein²¹ jná¹³ ñí¹con² juo¹³ dí². \v 27 Quí¹ jná¹³ len³ hi³ tiá² re² jniá³ yáh³ hi³ cáun² lɨ́¹ zein²¹ jná¹³ jan² tsá² tson³ ta³ lɨn²¹, nɨ́¹juáh³ hí¹ cáun² tso³ tiá² la³ quionh³ yáh³. \c 26 \s1 Po¹ cue³² jú¹ tson² quioh²¹ ta³ ñí¹ re²¹ Agripa \p \v 1 Jáun² Agripa ca³záɨh³ Po¹: \p ―Má²lɨ́¹³ cuéh¹ hnú² jú¹ tson² quián¹³ ta³né³². \p Jáun² Po¹ ca³háɨ³² cuo² hi³ ca³juáh³ la³ lá²: \p \v 2 ―Hnú² re²¹ Agripa, hiún² lɨ́n³² bíh¹ tsɨn³² jná¹³ hi³ juah²¹ ñí¹con² hnú² la³jɨ́³² la³ cun³ tso³ hi³ ná¹cha³² tsá² *judíos quion²¹ jná¹³, \v 3 quí¹ ño¹ jná¹³ hi³ hnú² má²ñíh¹ re² la³jɨ́³² hi³ ná¹ngɨ²³ dí², tsá² judíos, hi³ ñíh¹ hnú² siáh³ la³jɨ́³² jáɨ¹³ ñí¹ tiá² tiáuh¹ dí² cá²hon³. Hi³ jáun² mɨ́²³ jná¹³ ñí¹con² hnú² hi³ má¹juenh¹³ hnú² honh² hi³ náɨh¹³ jáɨ¹³ hi³ juah²¹ jná¹³ lá² ta³né³². \p \v 4 ”La³jɨ́n³² bíh¹ tsá² judíos, tsá² juú²co¹ jná¹³, la³ má²quionh³ jɨ³ tsá² zian² Jerusalén ná¹ñi³² ha³ lánh³ ca³ngɨ́³ jná¹³ ja¹ quioh²¹ tsú² jmɨ́¹ tsá¹míh¹ ná¹ hi³ la³ tɨ³ ta³né³². \v 5 Ja³bí¹ ná¹ñi³² bíh¹ tsú² hmóu³², sá¹jmɨ́¹ hi³ hnió³ tsú² juáh³, hi³ tson² bíh¹ jná¹³ jan² tsá² cu³ nió³ tsá² *fariseo la³ cun³ jmɨ́¹ míh² ná¹. Tsá² cu³ nió³ tsá² fariseos hí³ jlánh¹ re² má²tí³² cuáh³² quioh²¹ la³ cun³ ñí¹ la³jɨ́n³² tsá² ñí¹ hná¹ jáun². \v 6 Hi³ jáun² né³, ta³né³² má²zenh² jná¹³ ñí¹ lá² hi³ má²rá¹tsa² hnoh² héih³² cun³ñí¹ hi³ má²hu²¹ tsɨn³² jná¹³ hi³ Dió³² ma³tí³² la³ cun³ lɨ́³ jáɨ¹³ hi³ ca³jmú³ jáun² jmɨ́¹tin² quionh³ tsá²haun³² dí¹hio³ ñú¹deh³ dí². \v 7 Tá¹ quia³tún³ tsoh³ jáun² dí² tsá² *Israel má²ná¹tioh³ tsɨ́³ hi³ ma³tí³² Dió³² jáɨ¹³ hi³ ca³jmú³ jáun² jmɨ́¹tin², hi³ jáun² má²má²tsú² má²jónh³² tsú² Dió³² la³ huá² la³ jma². Cun³ñí¹ hi³hliá² má²hu²¹ tsɨn³² jná¹³ la³ jáun² bíh¹ hnú² re²¹ Agripa, hi³ jáun² bíh¹ tso³ má²cha³² tsá² judíos hí³ quion²¹ jná¹³ ta³né³². \v 8 ¿Hí¹ ná¹lɨ́n²³ hnoh² tsá² tionh² náh² ñí¹ lá² hi³ tiá² tɨn² Dió³² jmu³ hi³ jenh¹³ tsá² má²cá²tsan³? \p \v 9 ”Chín¹dí¹ huen² bíh¹ jná¹³ jmɨ́¹ len³ hi³ jmu¹ hian² tsɨn³² cun³quionh³ la³jáh³ dú¹ ñí¹ hi³ hlah³ ñí¹con² tsá² má²tanh² ta²¹ Jesús Tsá² Nazaret; \v 10 la³ jáun² bíh¹ ca³jmú³² jná¹³ já¹ juú² Jerusalén. Juóun³² tsá² má²tanh² hí³ ta²¹ Jesús ca³tonh¹ jná¹³ hñu³mí¹ñí² cun³quionh³ héih³² quioh²¹ tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³. Hi³ jmɨ́¹ ca³ma³tsán² tsú² jáun² tsá² hí³ né³, ja³bí¹ jná¹³ uá²jaɨ³² ca³juánh³² hi³ ca³tɨn¹ tsú² jún³. \v 11 Hliáun³ jéin³² lɨ́n³² bíh¹ ca³jmuh³² jná¹³ tsú² hian² tsɨn³², hi³ jmɨ́¹ hnó²¹ jná¹³ hi³ tu³ hión³² tsú² Tsá² má²tanh² tsú² hí³ ta²¹. La³ jáun² bíh¹ ca³ñí¹jmú²¹ jná¹³ la³jɨ́³² hñu³ cuáh³² quiú¹³ dí² tsá² judíos, hú¹tá¹ jmɨ́¹ míh²³ lɨ́n³² tsɨn³² jná¹³ ñí¹con² tsú². Hí¹ la³ tɨ³ juú²co¹ juú²hñú¹³ *tsá²cá²jo²¹ yáh³ ñéi¹ jná¹³ hi³ ñí¹jmú²¹ hian² tsɨn³² ñí¹con² tsá² judíos, tsá² má²tanh² hí³ ta²¹ Jesús ñí¹ jáun². \s1 Po¹ cha³² siáh³ ha³ lánh³ rón³² ca³tɨ́² cá²jéinh³² jmɨ́¹ tsɨ́³ \r (Hechos 9:1-19; 22:6-16) \p \v 12 ”Jmɨ́¹ ngau²¹ jná¹³ jáun² juú² Damasco hi³ jmɨ́¹ hnó²¹ jná¹³ ñí¹jmú²¹ siáh³ la³ jáun², hi³ jmɨ́¹ hí¹ñe² jná¹³ cun³quionh³ héih³² quioh²¹ tsá² ná¹lɨ́n³ mi³jmú³, hi³ jmɨ́¹ má²quion¹ jná¹³ cáun² sí² hi³ ca³cué³ tsá² hí³ hi³ lin¹ hi³ jmɨ́¹ ngau²¹ ná¹ cun³quionh³ héih³² quioh²¹ tsú². \v 13 Tɨ³la³ hú¹ juɨ³² jáun² ca³jɨ́e³² jná¹³ cáun² joh¹ cun³ chi³hiú², hi³ tɨ³ jlánh¹ bíh¹ pin³ la³ cónh³ bíh¹ joh¹ hiú². Hnú² re²¹, joh¹ jáun² táɨn³ jná¹³ jɨ³ la³ jɨ³ tsá² jmɨ́¹ quiúnh¹ jná¹³ jmɨ́¹jáun². \v 14 Jmɨ́¹jáun² ca³sauh³ jnoh¹ cu³hna²¹ jáh³ la³jáɨ³² jáun², jáun² ca³náɨ³² jná¹³ cáun² ho³ tsáu² hi³ ñí¹hleh²¹ jú¹ *hebreo, hi³ ñí¹juah²¹: “Hnú² Saulo, Saulo, ¿he³ láɨh³² jmuh³² hnú² hian² honh² ñí¹con² jná¹³? Jmuh³² hlaɨh³ quián¹³ huen² bíh¹ hnú² la³jmɨ́¹ jmu² jáh³ cuɨ́²³ jah³² nɨ́¹ má¹ca³hɨnh³ tsú² quionh³ mí¹ñí² zúnh²”. \v 15 Jáun² jná¹³ né³ ca³juánh³²: “¿Hin² bíh¹ tsánh² hnú² Tɨ³²?” Jáun² Tɨ³² Juóu³² jná¹³ hí³ ca³juáh³: “Jná¹³ bíh¹ la³² Jesús Tsá² jmoh¹ hnú² hian² honh². \v 16 Náu², zenh² nú² jmu³, quí¹ né³² má²cá²jnia³ jná¹³ jen³ nú², quí¹hliá² má²hiau²¹ jná¹³ hnú² hi³ lɨ́n¹³ nú² quian²¹ jná¹³, jɨ³ hi³ zíh¹³ hnú² siáh³ jú¹ tson², hi³ juoh¹ hnú² tsáu² la³ cun³ hi³ má²lɨ́²jɨeh³ hi³ ca³tɨn¹ jná¹³ jɨ³ hi³ né³bí¹ jɨeh²¹ nú² nɨ́² siáh³. \v 17 Hnú² bíh¹ zei²¹ jná¹³ ñí¹con² tsá² judíos jɨ³ ñí¹con² tsá²cá²jo²¹ nɨ́², hi³ jná¹³ bíh¹ liau¹ siáh³ ja¹ tsá² hí³. \v 18 Hnú² zei²¹ jná¹³ ñí¹con² tsá² hí³ hi³ cuá¹niah²¹ hnú² ñí¹ tsú², hi³ cuá¹tɨ́¹ cuá¹jinh²¹ nú² tsá² ñi³táunh¹ hí³ já¹niéi², jáun² tsa³táunh¹ tsú² juɨ³² ñí¹ tie³ joh¹, hi³ jáun² tiú²uú² ma³zian² tsú² jo³cuo² tsá² hláɨnh¹, tɨ³la³ jo³cuo² Dió³² bíh¹ má²ma³zian² tsú². Má¹jáun² lɨ́¹³ hiáuh³ tsú² uu³i³tso³ hi³ lɨ́¹³ hiáuh³ tsú² siáh³ la³ cun³ hi³ qui³ cué²³ jná¹³ ñí¹con² la³jɨ́n³² tsá² má²ná¹chan¹ ñí¹con² jná¹³, cun³ñí¹ hi³ ca³taunh² tsú² ta²¹ jná¹³”. \p \v 19 ”Hi³ jáun² né³, hnú² re²¹ Agripa, tiá² tɨ³ có³² ca³chá³ yáh³ jná¹³ la³ cun³ hi³ ca³jnia³ jéin³², hi³ ja³ jáun² hñu³mɨ³cuú². \v 20 Tɨ³la³ jná¹³ dá² ca³ma³liau²¹ bíh¹ hi³ ca³hléh³ jáɨ¹³ ñí¹con² tsá² juú² Damasco tín², ñí¹con² tsá² juú² Jerusalén, ñí¹con² tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Judea, jɨ³ ñí¹con² tsá²cá²jo²¹ nɨ́² siáh³. Hi³ ca³ñí¹juo¹³ jná¹³ tsú² hi³ tɨ³ jéinh³² tsú² jmɨ́¹ tsɨ́³ ñí¹con² Dió³², hi³ hniáuh³² ma³li²¹ tsú² siáh³ hi³ tson² cu³tí³ má²cá²tɨ́² cá²jéinh³² jmɨ́¹ tsɨ́³. \v 21 Cun³ñí¹ hi³ juanh³² la³ nɨ́² bíh¹ jná¹³ hi³ jáun² ca³ma³tsau¹³ tsá² judíos hñu³ cuáh³² chín¹ quioh²¹, hi³ jmɨ́¹ hnió³ tsú² jngah³ siáh³. \v 22 Tɨ³la³ jlánh¹ má²hau³ jná¹³ Dió³² má¹ná¹, jáun² tiá³ nio² tsɨn³² jná¹³ hi³ lienh¹ jná¹³ tsáu² la³ má²lienh¹ jáun² la³ tɨ³ ta³né³², cuɨ́¹ tsá¹míh¹ cuɨ́¹ tsá² má²lieih²¹. Hí¹ cónh³ tiá² hléh²³ jná¹³ jú¹ siáh³, tɨ³la³ jná¹³ hléh²³ la³ cun³ jáɨ¹³ hi³ ca³cué³ tsá² ca³lɨn³ hí³ *tɨ³² jë¹ Dió³² jmɨ́¹tin² bíh¹ quionh³ hla¹ Moisés, jmɨ́¹ ca³juáh³ tsú² jáun² he³ lɨ́¹³ jmɨ́¹tsú² jmɨ́¹ja³². \v 23 Tsá² hí³ ca³juáh³ hi³ Tsá² lɨ́n¹³ Cristo ca³tɨn¹ ma³tso² tsɨ́³; nɨ́¹ má¹jun² tsú² jáun² né³, hnga² tsú² lɨ́n¹³ tsá² la³ñí¹ hi³ lɨ́n³ tsá² hmaɨ²¹ nɨ́¹ má¹ca³jenh¹³ ja¹ hla¹, má¹jáun² ma³li²¹ tsú² hi³ lɨ́¹³ liáu³ dí², tsá² judíos tsá²co¹ dí², jɨ³ tsá²cá²jo²¹ nɨ́² siáh³. \s1 Po¹ hnió³ hi³ tɨ́¹ jeinh²¹ jmɨ́¹ tsɨ́³ Agripa \p \v 24 Tá¹la³ dí¹má²tson² jáun² bíh¹ Po¹ jáɨ¹³ jáun², ca³hléh³ Festo tiá³, hi³ ca³juáh³: \p ―¡Má²ca³ngáu² bíh¹ hniu³² Po¹! Cun³ñí¹ hi³hliá² ja³²lɨ³ hliáun³ sí² má²ca³ma³tɨn¹³ bíh¹ hniu³², hi³ jáun² má²ca³ngáu² nú². \p \v 25 Tɨ³la³ Po¹ né³ ca³ngáɨ³ siáh³: \p ―Hnú² Festo tsá² ho² ta²¹ juo¹³ jnoh¹, jun³juáh¹³ hi³ ngo² yáh³ jná¹³, tɨ³la³ jná¹³ dá² hléh²³ jú¹ tson² bíh¹, la³ cun³ jë¹ jan² tsá² hu²¹ juɨ³² re² jë¹. \v 26 Lá² cuá³ re²¹ Agripa tsá² ñi³² re² jáɨ¹³ lá², jáun² tiá³ nio² tsɨn³² jná¹³ hi³ hléh²³ ta³ ñí¹ tsú²; quí¹ cu³tí³ ño¹ jná¹³ hi³ tiá² ná¹hmá¹ yáh³ jáɨ¹³ lá² ñí¹con² tsú², quí¹ tiá² ñí¹ ná¹hmá¹ ná¹jnɨ́¹ lɨ³ yáh³ la³ jáun². \v 27 Hnú² re²¹ Agripa, ¿há¹ jun³juáh¹³ táunh²³ bíh¹ hnú² ta²¹ jáɨ¹³ hi³ ca³juáh³ jáun² tsá² ca³lɨn³ hí³ tɨ³² jë¹ Dió³² jmɨ́¹tin²? Cun³ ño¹ jná¹³ hi³ táunh²³ bíh¹ hnú² ta²¹. \p \v 28 Hi³ jáun² Agripa ca³juáh³: \p ―Há¹, cú¹pih²¹ bíh¹ jéi³²í¹ hniauh³ hi³ tɨ́¹ jenh¹ hnú² jná¹³ hi³ jáun² lɨ́n¹³ jná¹³ tsá² má²lán¹³ Cristo. \p \v 29 Hi³ jáun² Po¹ ca³juáh³ siáh³: \p ―Uá¹ i³ cú¹pih²¹ jéi³²í¹ hniauh³ ho³ uá¹ i³ hliáun³, tɨ³la³ cáun² bíh¹ hi³ mɨ́²³ jná¹³ ñí¹con² Dió³² hi³ hnó³² jná¹³ hi³ lɨ́n¹³ dí² cá²ren² quiúnh¹ jná¹³; jun³juáh¹³ jmáh³la³ huen² hnú² yáh³ má¹ná¹, quí¹ ja³bí¹ jɨ³lɨn² tsá² ná¹náɨ³² lá² bíh¹ uá²jaɨ³². Tɨ³la³ jun³juáh¹³ hnó³² jná¹³ hi³ lɨ́n¹³ dí² cá²ren² la³jmɨ́¹ chin¹ jná¹³ lá² cá²den¹ná¹ yáh³ má¹ná¹. \p \v 30 Jmɨ́¹ má²lɨ́²juáh³ jáun² Po¹ la³ nɨ́² né³, ca³nu³ ca³tiánh³ tsú² jɨ³lɨn²: tsá² lɨ́n³ re²¹, tsá² ho² ta²¹ jɨ³ Berenice, jɨ³ la³jɨ́n³² tsá² jmɨ́¹ tionh¹ tsú² hí³ quionh³ nɨ́² siáh³, \v 31 hi³ ca³ñí¹juú¹ ñí¹hlénh¹³ tɨ³ có³² jáɨ¹³ jáun², hi³ ca³juónh³ la³ lá²: \p ―Hí¹ cáun² tiá² hi³ la³ ca³jmú³ yáh³ tsá² nɨ́² hi³ juáh¹³ hi³ jmɨ́¹ ca³tɨn¹ tsú² jún³, sa³jun³ ca³tɨ²¹ bíh¹ hi³ cuá¹hún¹ tsú² hñu³mí¹ñí². \p \v 32 Jáun² Agripa ca³záɨh³ Festo: \p ―Jmɨ́¹ má²lɨ́¹³ bíh¹ lion¹ tsú² sá¹jmɨ́¹ hi³ tiá² má²ca³mɨ́³ tsú² hnga² hi³ tsa³ma³re² jáɨ¹³ nɨ́² ñí¹con² hnga² *tsá² cuá¹lɨ́n³ mɨ³chí¹. \c 27 \s1 Zen² tsú² Po¹ la³ tɨ³ juú² Roma \p \v 1 Jáun² né³, jmɨ́¹ ca³lɨ́n¹³ tsú² hi³ má²hniáuh³² tsáu¹³ jnoh¹ hué³² Italia, jáun² ca³jɨenh³ tsú² Po¹ jo³cuo² hliáu³ tsá² chín¹ jmáɨ² Julio la³ má²quionh³ tsá² tson³ siánh³ siáh³. Julio hí³ jmɨ́¹ ñi³quionh¹³ cun³ nió³ hliáu³ tsá² téh²³ tsú² “Hliáu³ Joh¹ Tsá² Cuá¹lɨ́n³ Mɨ³chí¹”. \v 2 Juú² Cesarea jáun² ca³tauh²¹ jnoh¹ cáun² mu² pa²¹, mu² jáun² ja³ tɨ³ juú² Adramitio, hi³ la³ tsó³² siáh³ hi³ cáun² hi³ cáun² juú² tioh³ can³² jmɨ́²miih²¹ hué³² Asia. Ja³bí¹ jmɨ́¹ quiúnh¹ jnoh¹ Aristarco jmɨ́¹jáun², tsá² zian² juú² Tesalónica juú² hɨ́n¹³ tɨ³ hué³² Macedonia. \v 3 Jmɨ́¹ cá¹jniá²¹ jáun² ca³cháu³² jnoh¹ juú² Sidón nio² can³² jmɨ́²miih²¹. Ñí¹ jáun² ca³ja³ mií³ tsɨ́³ Julio hí³ ñí¹con² Po¹, hi³ ca³cué³ jáɨ¹³ hi³ tsa³jɨen³ Po¹ há²mei²¹ quioh²¹ nɨ́¹juáh³ zia³² cáun² hi³ ma³hau³ tsá² hí³. \v 4 Jmɨ́¹ ca³hué² jnoh¹ jáun² juú² Sidón jmɨ́¹ ja³² chí³ tiá³ lɨ́n³² tɨ³ juɨ³² ñí¹ hí¹tsáu²³ jnoh¹, jáun² tɨ³ cuá² cáun¹ bíh¹ ca³háɨ³² hué³² Chipre nio² jáun² chu³ jmáɨ² jmɨ́¹ ca³nga² jnoh¹ jo²¹ ñí¹ tiá² nga³ he³ tiá³ chí³. \v 5 Ja³bí¹ cáun² ca³nga¹ bíh¹ jnoh¹ có³² Cilicia jɨ³ hué³² Panfilia nɨ́² siáh³, jáun² ca³cháu³² jnoh¹ juú² Mira, juú² hɨ́n¹³ tɨ³ hué³² Licia. \p \v 6 Ñí¹ jáun² ca³jɨ́e³ hliáu³ tsá² chín¹ cáun² mu² pa²¹ siáh³ siáh³, mu² ja³ tɨ³ juú² Alejandría hi³ la³ tsó³² tɨ³ hué³² Italia. Jáun² mu² jáun² ca³tauh²¹ jnoh¹ siáh³ hi³ ngau³ jnoh¹ juɨ³² tiáuh¹. \v 7 Tion³ cu³tí³ bíh¹ ca³cháu³² jnoh¹ ñí¹ má²janh² juú² Gnido, hliáun³ bíh¹ ca³lá² jmáɨ¹ ca³lé³ jnoh¹ hú¹ juɨ³². Quí¹ la³ má²ja³² jáun² bíh¹ tiá³ chí³ tɨ³ juɨ³² ñí¹ hí¹tsáu²³ jnoh¹ jáun², jáun² cu³tsa³² tɨ³ juɨ³² can³² ñí¹ lɨ́³ cáun² tiéi² hna¹³ hué³² Creta nio² chu³ jmáɨ² bíh¹ ca³nga¹ jnoh¹ cú²jueh³², ñí¹ téh²³ tsú² jáun² Salmón, juɨ³² ñí¹ tiá² nga³ he² tiá³ chí³. \v 8 Tion³ bíh¹ ca³cháu³² jnoh¹ cun³ cá² tsó¹³ hué³² Creta jáun², ñí¹ nio² juú² Buenos Puertos nio² can³² jmɨ́²miih²¹, juú² nio² má²janh² juú² Lasea. \p \v 9 Hliá² jlánh¹ hliáun³ jmáɨ¹ ca³lé³ bíh¹ jnoh¹, jáun² ca³lɨ³ háɨnh¹³ juɨ³² ñí¹ jmɨ́²miih²¹, quí¹hliá² jmɨ́¹ má²ca³nga² bíh¹ jmáɨ¹ hi³ jlánh¹ má²hɨen²¹ tsá² *judíos, [jáun² má²má²janh² jmɨ́¹ ñí¹cuóu³ bíh¹ jmɨ́¹jáun²]. Hi³ jáun² Po¹ jmɨ́¹ ca³hɨ́e³ cáun² jú¹ tson², hi³ ca³juáh³: \p \v 10 ―Hnoh² tsá² quiúnh¹, jná¹³ jɨ́e³² hi³ jlánh¹ háɨnh¹³ juɨ³² ñí¹ tsáu¹³ dí² nɨ́¹juáh³ hi³ cáun² lɨ́¹ hue¹³. Já² tsa³hín³ bíh¹ mu² la³ má²quionh³ lio²¹ hi³ tioh³, hi³ hí¹ la³ tɨ³ hmóu³² yáh³ dí² tsa³héin³ lɨ́¹³. \p \v 11 Tɨ³la³ tiá² ta²¹ ca³taunh³ yáh³ hliáu³ tsá² chín¹ hi³ ca³juáh³ jáun² Po¹, jë¹ tsá² cuá¹quian³² bíh¹ mu² ca³taunh³ tsú² ta²¹, jɨ³ jë¹ hnga² tsá² quioh²¹ bíh¹ mu². \v 12 Quí¹ tiá² jmɨ́¹ chú²¹ yáh³ ñí¹ jmɨ́¹ ca³quiú² tsú² mu² jáun², quí¹hliá² má² jmɨ́¹ ñí²cuóu³ bíh¹ siáh³, jáun² míh¹ tiá² la³jɨ́n³² tsú² ca³lɨ́n¹³ hi³ cu³tsa³² tsa³táunh¹ tɨ³ chí¹ján³, la³ tɨ³ juú² Fenice, juú² hɨ́n¹³ hué³² Creta jáun², jáun² ñí¹ jáun² quiú¹³ tsú² mu² nɨ́¹juáh³ hi³ lɨ́¹³ tá¹la³ ngá¹³ jáun² jmɨ́¹ ñí¹cuóu³. Nɨ́¹juáh³ hi³ tionh² tsú² Fenice jáun² né³, jniá³ jmɨ́²miih²¹ tɨ³ cuá² chu²¹ jɨ³ tɨ³ cuá² cáun¹ nɨ́¹juáh³ hi³ dí¹jɨ́e²³ tsú² tɨ³ ñí¹ tá²tsɨ²¹ hiú². \s1 Ja³² jmɨ́³chí³ tá¹la³ ná¹han³² tsú² jmɨ́²miih²¹ \p \v 13 Jmɨ́¹ má²lɨ́²jɨ́e³ tsú² jáun² hi³ huán¹ bíh¹ la³ ja³² chí³ tɨ³ la³ quián³, jáun² ca³lɨ́n¹³ tsú² hi³ má²lɨ́¹³ bíh¹ tsa³táunh¹ siáh³ juɨ³² tiáunh¹. Jáun² ca³huén² tsú² siáh³ quionh³ mu² pa²¹ jáun² hi³ ja³taunh²¹ juɨ³² tiáunh¹ tɨ³ juɨ³² can³² hué³² Creta jáun². \v 14 Jmɨ́¹ má²cu³lé³ jáun², cu³tsa³² bíh¹ jmɨ́¹ ja²¹ jmɨ́³chí³ tiá³ cu³tí³, hi³ ca³jmú³ hian² tsɨ́³ ñí¹con² mu², jmɨ́³chí³ jáun² téh²³ tsú² “nordeste”. \v 15 Tɨ³ có³² bíh¹ ca³hliá³ chí³ mu² jáun², jáun² cáun² ngau³ la³ cun³ ja³² chí³ jáun² bíh¹ cú²jueh³² mu² jáun². \v 16 Jmɨ́¹ ca³nga² jnoh¹ jáun² tɨ³ jo²¹ ñí¹ tiá² nga³ póh²³ chí³ quioh²¹ hué³² pih²¹ jmáɨ² Cauda nio² chu³ jmáɨ², jmɨ́¹jáun² tion³ cu³tí¹³ bíh¹ ca³tiau¹³ jnoh¹ hi³ ca³táunh¹ mu² pih²¹ tɨ³ la³ ñéih³ quioh²¹ mu² pa²¹, mu² pih²¹ hi³ liaun³² tsú² hi³ jmɨ́¹ chí¹cuounh³² jáun² mu² pa²¹. \v 17 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² ca³tsáɨh³ tsú² hñe¹³ mu² pa²¹ jáun², quí¹ hi³ hnió³ tsú² lɨ³ pin³. Jmɨ́¹jáun² ca³sió³ tsú² hmɨh³² pa²¹ can²³ chí³ hi³ jmɨ́¹ he¹ chi³cuú², jáun² cáun² ngau³ ca³lá² la³ cun³ ja³² chí³ jáun² bíh¹ mu², quí¹hliá² jmɨ́¹ juénh² tsú² hi³ nɨ́² lɨ́¹ ca³hiéih³ mu² ñí¹ ná¹juɨ²¹ záɨ¹ lɨ́¹ nio¹ hi³ téh²³ tsú² Sirte. \v 18 Jmɨ́¹ cá¹jniá²¹ jáun² siáh³, la³ má²ja³² jáun² bíh¹ jmɨ́³chí³ tiá³ lɨ́n³², jáun² cu³tsa³² ca³ma³liáu³² tsá² quionh³ tsá² cuá¹quian³² hí³ mu² hi³ cuɨ́²³ lio²¹; \v 19 hí¹ la³ tɨ³ hi³ quioh²¹ mu² hi³ ñi³quian²¹ hí¹tiá³ yáh³ ca³cuɨ́³ tsá² hí³ siáh³ ñí¹ má²hnɨ³² jmáɨ¹ jáun². \v 20 Hliáun³ jmáɨ¹ bíh¹ tiú²uú² cá²jnia³ hiú², hi³ sa³jun³ chí¹jmaɨ²¹ bíh¹ jniá³ siáh³ ta³ já¹niéi², hi³ jlánh¹ chí¹ñi¹ ja³² siáh³ jmɨ́³chí³ jáun², jáun² tiú²uú² jmɨ́¹ haɨ³² yáh³ jnoh¹ tsɨ́³ hi³ liáu³. \p \v 21 Jmɨ́¹ má²ngau³² hliáun³ jmáɨ¹ hi³ tiú²uú² hin² ca³jmú³ má³², jáun² Po¹ ca³jmú³ zenh² ja¹ tsá² hí³ hi³ ca³juáh³ la³ lá²: \p ―Hnoh² tsá² quiúnh¹, jmɨ́¹ hniáuh²¹ bíh¹ hi³ táunh¹³ hnoh² ta²¹ la³ cun³ jáɨ¹³ hi³ ca³juo³ jná¹³ jáun² hnoh², hi³ tiá² jmɨ́¹ hniáuh²¹ hue¹³ dí² hué³² Creta, hi³ jáun² tiá² jmɨ́¹ quieinh²¹ dí² la³ lá², sa³jun³ jmɨ́¹ tsa³hín³ siáh³ hi³ quiú¹³ dí². \v 22 Jáun² ta³né³² juanh³² jná¹³, ma³hiún¹³ náh² honh², quí¹ hí¹ jan² yáh³ hnoh² tiá² jún³ uá¹jinh¹ ca³ja³hín³ mu² lá². \v 23 Quí¹ jmɨ́¹ hua² hmáɨ³ ca³jnia³ jan² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² jéin³² jná¹³, tsá² lɨ́²zen³ Dió³² Juóu³² jná¹³, Dió³² Tsá² ma³con²¹ jná¹³; \v 24 tsá² hí³ né³ lɨ́²zéi³² jná¹³ la³ lá²: “Hnú² Po¹, ha³ lɨ́² juenh³, quí¹ hniáuh³² bíh¹ cuá¹ma³jnia¹³ hnú² ta³ ñí¹ *tsá² cuá¹lɨ́n³ mɨ³chí¹ já¹ juú² Roma. Ja³bí¹ lión³² Dió³² la³jɨ́n³² tsá² quiúnh¹ hnú² nɨ́² ñí¹ hmú²¹, quí¹ cun³ñí¹ hi³ Dió³² já³² mií³ tsɨ́³”. La³ nɨ́² bíh¹ lɨ́²zéi³² jná¹³ tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³². \v 25 Hi³ jáun² ma³hiún¹³ náh² honh², quí¹ cáun² bíh¹ nio² tsɨn³² jná¹³ hi³ tson² ma³tí³² Dió³² la³ cun³ hi³ má²lɨ́²juáh³ nɨ́² tsá²cuú² tsá²ta³. \v 26 Tɨ³la³ cu³ jáun² ca³tɨ²¹ quieinh²¹ bíh¹ jnoh¹ hi³ tsa³hín³ mu² lá², hi³ tá¹tauh¹ dí² cáun² hué³² nio² chu³ jmáɨ². \p \v 27 Hua² hi³ ca³tsɨn¹³ jáun² quia³quiún³ jmáɨ¹ tá¹la³ má²hí¹tsau³² jáun² mu² rá¹quí² rá¹ca³² hñu³ jmɨ́²miih²¹ ñí¹ má²téh²³ tsú² jáun² Adriático, la³ cun³ chu³ nie² jáun² ca³lɨ³lieih²¹ tsá² quionh³ tsá² cuá¹quian³² hí³ mu² hi³ má²hí¹háɨ³² má²janh² ñí¹ má²lɨ́³ hué³². \v 28 Jmɨ́¹jáun² ca³chá³ tsú² héih³² quionh³ cáun² hñe¹³ má²lɨ́³ re² nɨ́¹juáh³ hín² cónh³ tí³ tɨ³ la³ ñe¹ jmáɨ², jáun² jmɨ́¹ tí³ quiú³ ñí³. Jmɨ́¹ má²cu³lé³ jáun² ca³chá³ tsú² siáh³ héih³², jáun² quia³hñá³ ñí³ bíh¹ jéi³²í¹ tɨ́³. \v 29 Jmɨ́¹jáun² ca³juénh² tsú² quí¹ nɨ́² lɨ́¹ ca³hiéih³ mu² jáun² quɨ́n¹, jáun² ca³na³tsɨ́³ tsú² hñe¹³ quiún³ mí¹ñí² cáh¹ lɨ́n²¹, hi³ ca³tóh³ tsú² tɨ³ ñeh² jmáɨ² tɨ³ cu³hna²¹ mu². [Mí¹ñí² jáun² jniá³ la³jmɨ́¹ jniá³ mí¹ñí² mɨ³juɨ́¹³]. Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ ca³hiu³ ca³mɨ́³ tsú² ñí¹con² Dió³² hi³ jniá³² tia³juɨ³². \v 30 Hi³ jáun² tsá² quionh³ hí³ tsá² cuá¹quian³² mu² jmɨ́¹ má²hnió³ huén³² mu² jáun², jáun² ca³sió³ tsú² mu² pih²¹ hi³ liaun³² tsú² hi³ jmɨ́¹ má²hu²¹ jáun² hñu³ mu²; ca³jmú³ tsú² la³juah²¹ dúh¹ hi³ tóh³² tsú² siáh³ mí¹ñí² cáh¹ jáun² tɨ³ mɨ³chí¹ mu². \p \v 31 Tɨ³la³ Po¹ la³juɨ³² ca³záɨh³ hliáu³ tsá² chín¹ la³ má²quionh³ hliáu³ joh¹ la³ lá²: \p ―Nɨ́¹juáh³ tiú²uú² tiáunh¹ tsá² ó³² mu² lá², jáun² tiú²uú² lɨ́¹³ yáh³ liáun³ náh². \p \v 32 Jmɨ́¹jáun² la³juɨ³² ca³quieh³ hliáu³ hñe¹³ hi³ jmɨ́¹ tsɨ²¹ mu² pih²¹ jáun², jáun² ca³táh³ mu² pih²¹ hi³ ta³tsɨ²¹ ñí¹ jmáɨ². \p \v 33 Jmɨ́¹ má²já²jnia² jáun² né³, ca³záɨh³ Po¹ la³jɨ́n³² tsá² hí³ hi³ chú³² cuh³ tsú² ca³lá² má³², hi³ ca³juáh³ la³ lá²: \p ―Hnoh² tsá² quiúnh¹, já² quia³quiún³ jmáɨ¹ máh³ má²tí³ hi³ chih³² hnoh² ziú³ máh¹ jɨ³ hi³ tiá² má³² má²ca³quɨéɨh³ hnoh² siáh³. \v 34 Jáun² jná¹³ juanh³² hi³ chú³² cúh¹³ hnoh² ca³lá² má³²; hniáuh³² bíh¹, quí¹ jáun² bíh¹ liáun³ hnoh². Quí¹ [hí¹ cáun² yáh³ tiá² hi³ quiunh²¹ tsá² ñí¹ tiauh¹ dí² lá²,] hí¹ cá² máɨh³² yáh³ jñú² chí¹ dí² tiá² lɨ́¹ tsa³háɨ³. \p \v 35 Jmɨ́¹ má²lɨ́²juáh³ jáun² la³ nɨ́² Po¹ ca³can³ cáun² hí³ siuh²¹, Dió³² tín² ca³cuéh³ tiá¹hmah¹ ta³ ñí¹ la³jɨ́n³² tsá² hí³, jáun² ca³háɨ³² hná¹ hi³ ca³cúh². \v 36 Jmɨ́¹jáun² ca³joh¹³ siáh³ tsá² ná¹jɨ́e²³ hí³ pí³ hi³ ca³tia³ tsɨ́³ cuh³. \v 37 La³ cun³ ñí¹ la³jáɨ³² jnoh¹ jáun² jmɨ́¹ tiéi³ jnoh¹ tun³ nio² hña³láun³ tsɨ²¹ hnaɨh³² nio² quiún³ tsɨ²¹ quia³jñéi³ tsáu². \v 38 Jmɨ́¹ má²lɨ́²cuh³ tsú² jáun² la³ cun³ hi³ ñí¹cuh³ né³, ca³huéh³ tsú² la³jɨ́³² cuú²miih²¹ hi³ jmɨ́¹ tioh³ hñu³ mu² hi³ ca³súh³ tɨ³ hñu³ jmɨ́²miih²¹, quí¹hliá² ca³lɨ³hnió³ tsú² hi³ son¹³ ca³lá² héi² mu² jáun². \s1 Tsúnh² juoh¹ mí¹ siún¹ nio² bíh¹ mu² pa²¹ \p \v 39 Jmɨ́¹ cá¹jniá²¹ jáun², tiá² jmɨ́¹ lɨ́²cuoh² yáh³ tsá² ná¹quian³² hí³ mu² hué³² ñí¹ má²ca³cha³táunh¹ dí² jáun², tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ tsú² hi³ la³ zia³² cáun² ñí¹ rá¹hu²¹ ca³lá² jmɨ́²miih²¹ hué³² jáun², ñí¹ zia³² ñí¹ rá¹jáun²³ záɨ¹ ñí¹ quiéin² can³² jmáɨ², jáun² ca³lɨ́n¹³ tsú² hi³ jmu³ pí³, neh²¹ nɨ́¹juáh³ tioh²¹ hi³ tsa³tinh¹ quionh³ mu² pa²¹ jáun² la³ tɨ³ jáun². \v 40 Jáun² cu³tsa³² cáun² ca³quieh³ bíh¹ tsú² hñe¹³ hi³ jmɨ́¹ ná¹tsɨ²¹ jáun² mí¹ñí² cáh¹ hi³ ca³tóh³ tsú² jáun² tɨ³ ñeh² jmɨ́²miih²¹ jmɨ́¹ hua² jáun². Ja³bí¹ la³ cun³ jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ tsú² hñe¹³ hi³ jmɨ́¹ hñe² jo²¹hmá² míh¹ hi³ hu²¹ chu³ jmáɨ² hi³ cónh³² tsú² nɨ́¹juáh³ hín² tɨ́h³ hnió³ tsú² tsó³² mu². Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³ ca³háɨ³² tsú² siáh³ chi³cuú² hmɨh³² pa²¹ hi³ can²³ jáun² chí³ tɨ³ mɨ³chí¹ mu², jmɨ́¹jáun² ngau³ mu² jáun² tɨ³ juɨ³² ñí¹ rá¹jáun²³ jáun² záɨ¹ quiéin². \v 41 Tɨ³la³ jmɨ́¹ cá¹chó²¹ jáun² mu² ñí¹ cuú² máɨ²³ jmáɨ² né³, tɨ³ có³² bíh¹ ngau³ mu² hi³ ca³hiéih³ chí¹ ñí¹ la³ má²ná¹juɨ²¹ záɨ¹. Ja¹ záɨ¹ jáun² bíh¹ ca³ta³chí¹quéɨh²³ chí¹ mu² jáun², hí¹ cú¹pih²¹ yáh³ tiú²uú² lɨ³ jɨ́eh³. Jmɨ́¹jáun² ca³lɨ³liau³ hi³ tsúnh² tɨ³ cu³hna²¹ mu² quí¹hliá² jlánh¹ tiá³ ja³² ma³ quin³² ma³ cu³ tsɨn¹ jmɨ́²miih²¹. \p \v 42 Jmɨ́¹jáun² jmɨ́¹ hnió³ hliáu³ jngɨh³ la³jɨ́n³² tsá² tson³, hi³ jáun² tiá² liáun³ tsú² hi³ ra³tsɨ³² jmáɨ². \v 43 Tɨ³la³ hliáu³ tsá² chín¹ hí³ né³ ca³lɨ³hnió³ lión³² Po¹, jáun² tiá² jáɨ¹³ ca³cué³ yáh³ tsú² hi³ jngɨh³ tsá² quionh³ tsú² tsá² tson³. Tɨ³ héih³² ca³jmú³ bíh¹ tsú² hi³ nɨ́¹juáh³ tsá² tɨn² ca³ jmáɨ², tsá² hí³ tín² tónh³² jmáɨ² la³ñí¹ hi³ tính³² tɨ³ ñí¹ quiéin²; \v 44 tɨ³la³ ñí¹ tsá² cá²tsáun¹ jáun² né³, quionh³ jo²¹hmá² bíh¹ já¹taunh²¹, ho³lá²dá² quionh³ juoh¹ hmá² hi³ jmɨ́¹ lɨ́³ mu². La³ jáun² bíh¹ lɨ³ hi³ ca³liáu³ jnoh¹ la³jáɨ³² hi³ ca³cháu³² ñí¹ quiéin². \c 28 \s1 Zia³² hi³ quiunh³² Po¹ hué³² Malta nio² chu³ jmáɨ² \p \v 1 Jmɨ́¹ má²ca³liáu³ jnoh¹ jáun² la³jáɨ³², jmɨ́¹jáun² ca³lɨ³ né¹ jnoh¹ hi³ Malta bíh¹ la³ jmáɨ² hué³² pih²¹ nio² jáun² chu³ jmáɨ². \v 2 Tsá² hué³² jáun² jlánh¹ ca³ma³hniau³ jnoh¹, hi³ jáun² ca³tó³ tsú² cáun² sɨ́² pa²¹ quí¹hliá² jlánh¹ jmɨ́³ hi³ jáun² cuóu³ lɨ́n³² bíh¹; jáun² ca³te³ tsú² jnoh¹ la³jáɨ³² tɨ³ ñí¹ nio¹ sɨ́² hi³ choh²¹ jnoh¹. \v 3 Jáun² Po¹ ca³jieh³ cá² tsu²¹ cuo¹ hi³ ca³tóh³ sɨ́²; tá¹la³ jmɨ́¹ dí¹toh² tsú² sɨ́² cuo¹ jáun² né³, cua³han³ jan² jáh³ hláɨnh¹ jmɨ́¹ cá¹chéi²¹, hi³ jáun² ca³ca³ cuo² Po¹. \v 4 Jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ tsá² hué³² jáun² hi³ chin¹ jáh³ hláɨnh¹ cuo² Po¹, jáun² ca³juu³ ca³hlénh³ ja¹ hmóu³² hi³ ca³juáh³: \p ―Cu³tí³ jan² tsá² la³ jngɨh² tsáu² bíh¹ nɨ³², hi³ jáun² ta³né³² má²ca³hinh³² tsú² tsáu¹³ hi³ má²lɨ́²jmú³ dió³² [Dike] juo¹³ jnoh¹, tsá² rá²tsɨ³² héih³², uá¹jinh¹ jmɨ́¹ má²ca³liáun³ tsú² ñí¹con² jmɨ́²miih²¹. \p \v 5 Tɨ³la³ Po¹ má¹ná¹, cáun² ca³pí³ ñí¹ sɨ́² bíh¹ cuo², jáun² ca³tánh³ jáh³ hí³ ja¹ sɨ́², hí¹ cáun² tiá² hi³ ca³quiúnh³² yáh³ tsú². \v 6 Jáun² la³jɨ́n³² tsá² hí³ cáun² jmɨ́¹ má²ná¹jan³² hi³ dáun¹³ Po¹, ho³ hi³ né³bí¹ quɨnh³ hi³ jún³. Jmɨ́¹ má²cu³lé³ ná¹jan³² tsú² jáun² né³, ca³jɨ́e³ hi³ hí¹ cáun² yáh³ tiá² hi³ ca³jéinh³² Po¹, jmɨ́¹jáun² ca³jenh³ tsú² siáh³ jmɨ́¹ tsɨ́³ hi³ ca³juónh³ hi³ dió³² bí¹ néh¹ Po¹. \p \v 7 Má²janh² ñí¹ jáun² jmɨ́¹ cuá³ jan² tsá² jmáɨ² Publio, tsá² ho² ta²¹ hué³² pih²¹ jáun². Tsá² hí³ jlánh¹ re² tɨn² ca³he³ jnoh¹ hi³ ca³taunh² tsú² jnoh¹ ho¹ñí¹ tá¹la³ ca³tauh¹³ jnoh¹ jáun² hnɨ³² jmáɨ¹ hñú¹³ tsú². \v 8 Jmáɨ¹ jáun² jmɨ́¹ rá²tsáun¹ jméi² Publio hí³, hi³ jmɨ́¹ lɨ́²³ chéin³ cú²hiú² cú²cuóh³², jɨ³ hi³ táɨ³² siáh³ jmɨ². Jáun² Po¹ ca³ñí¹jɨen¹³ tsá² tsáun¹ hí³ ñí¹ rón²¹, jáun² ca³liéinh³² Dió³². Jmɨ́¹jáun² ca³ra³tsɨ³² tsú² cuo² ñí¹ quioh²¹ tsá² tsáun¹ hí³ hi³ ca³jmah³ dí². \v 9 Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² la³ jáun² cua³taunh²¹ siáh³ la³jɨ́n³² tsá² ná¹tsáun¹ hué³² pih²¹ jáun²; ja³bí¹ lan³ bíh¹ siáh³ tsá² hí³. \v 10 Jmɨ́¹jáun² jlánh¹ hliáun³ hi³ lɨ́¹ ca³cué³ tsú² jnoh¹. Hi³ jmɨ́¹ tɨ³ ñí¹ hue¹³ jnoh¹ hi³ má²tauh²¹ jnoh¹ siáh³ cáun² mu² pa²¹ né³, tsá² hí³ lɨ́¹ ca³cué³ siáh³ la³jɨ́³² la³ cun³ hi³ lɨ³ hniáuh³² quiú¹³ jnoh¹ hú¹ juɨ³². \s1 Má²chau²¹ Po¹ já¹ juú² Roma \p \v 11 Jmɨ́¹ ca³táɨh¹³ jáun² hnɨ³² zɨ́h² hi³ tiauh² jnoh¹ hué³² pih²¹ nio² jáun² chu³ jmáɨ², jáun² ca³tauh²¹ jnoh¹ cáun² mu² pa²¹ hi³ la³ ca³quiú² tsú² hué³² pih²¹ jáun² tá¹la³ ca³nga² jáun² jmɨ́¹ ñí¹cuóu³. Mu² jáun² ja³ tɨ³ juú² Alejandría; tɨ³ mɨ³chí¹ mu² jáun² né³ jmɨ́¹ tá²láɨn¹ gon³ dió³² juo¹³ tsá² hí³, dió³² hí³ jmáɨ² Cástor jɨ³ Pólux. \v 12 Hi³ ca³hué² jnoh¹ hué³² pih²¹ jáun² né³ ca³cháu³² jnoh¹ juú² Siracusa nio² can³² jmɨ́²miih²¹. Ñí¹ jáun² ca³tauh¹³ jnoh¹ hnɨ³² jmáɨ¹. \v 13 Jmɨ́¹jáun² ca³hué² jnoh¹ siáh³ hi³ [ngau³ jnoh¹ juɨ³² có³² hué³² Silicia,] jáun² ca³cháu³² jnoh¹ juú² Regio [hɨ́n¹³ hué³² Italia]. Jmɨ́¹ cá¹jniá²¹ jáun² siáh³ ja³ chí³ tɨ³ la³ quián³, hi³ jáun² ca³hué² jnoh¹ juú² Regio jáun², jáun² jmɨ́¹ cá¹jniá²¹ jáun² ca³cháu³² jnoh¹ juú² Puteoli [hɨ́n¹³ siáh³ hué³² Italia jáun²]. \v 14 Ñí¹ jáun² ca³jenh² jnoh¹ ma³ jan² tsá² reh² dí², jáun² tsá² hí³ ca³jau³ jnoh¹ hñú¹³ hi³ ca³chau³ tsú² jnoh¹ quiau³ jmáɨ¹. Jmɨ́¹ lɨ²¹ jáun² né³, juɨ³² ta³ bíh¹ jnoh¹ jéi³²í¹ ngau³ la³ tɨ³ juú² Roma. \v 15 Jmɨ́¹ ca³lɨ³ ñi³² tsá² reh² zian² juú² Roma hi³ hí¹tsáu²³ jnoh¹, jáun² ca³ñí¹jaun¹³ tsú² jnoh¹ hú¹ juɨ³². Jmɨ́¹jáun² ca³jenh² jnoh¹ tsú² ñí¹ lɨ́³ hmah²¹ pa²¹ téh²³ tsú² “Hmah²¹ quioh²¹ hla¹ Apio”, jáun² cá² tsáun¹ siáh³ ca³jenh² jnoh¹ juú² Tres Tabernas. Jmɨ́¹ ca³jɨ́en³² jáun² Po¹ tsá² hí³ ca³cuéh³ tiá¹hmah¹ Dió³², hi³ ca³niau³ siáh³ tiá³ tsɨ́³. \v 16 Jmɨ́¹ cá¹cháu²¹ jnoh¹ jáun² já¹ juú² Roma né³, [jáun² hliáu³ tsá² chín¹ hí³ ca³jɨenh³ tsá² tson³ jmɨ́¹ jan² hí³ ñí¹con² tsá² chín¹ jmu² hua³hí¹³ tsá² tson³, tɨ³la³] Po¹ ca³hiauh³ jáɨ¹³ hi³ cánh³ cuá³² bíh¹ la³ má²quionh³ jan² hliáu³ hi³ jmoh³ hua³hí¹³. \s1 Po¹ hleh³² jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³² já¹ juú² Roma \p \v 17 Ñí¹ má²tɨ³² hnɨ³² jmáɨ¹ hi³ tiauh² jnoh¹ Roma ca³teh³ Po¹ tsá² *judíos tsá² ná¹ñí¹ tionh² já¹ juú² jáun², hi³ ja³táunh¹ tsú² ñí¹ cuá³ dí². Jmɨ́¹ ca³ngɨh³² jáun² tsá² hí³ né³ ca³juáh³ Po¹ la³ lá²: \p ―Hnoh² tsá²cáu³, uá¹jinh¹ tiá² hi³ hlaɨh³ ca³jmú³² jná¹³ ñí¹con² tsá² judíos tsá²co¹ dí², sa³jun³ ca³tɨ²¹ la³ cun³ hi³ ná¹ngɨ²³ dí², ta³ hi³ ca³quiú² jáun² tsá²haun³² dí¹hio³ ñú¹deh³ dí², tɨ³la³ cun³ jáun² ca³ma³tsau¹³ bíh¹ tsú² jná¹³ já¹ juú² Jerusalén hi³ ca³jɨenh³ tsú² jná¹³ ñí¹con² tsá² *romanos. \v 18 Hi³ jáun² jmɨ́¹ ca³can³ tsá² romanos jú¹ tson² quion²¹ jná¹³, jmɨ́¹ hnió³ bíh¹ tsú² liáu³², quí¹ hí¹ cáun² yáh³ tso³ tiá² lin¹ tsoh³ tsú² quion²¹ jná¹³ hi³ juáh¹³ hi³ ca³tɨn¹ jná¹³ jún³. \v 19 Tɨ³la³ tsá² judíos né³ tiá² ca³lɨ³ hiún² yáh³ tsɨ́³ la³ jáun², hi³ jáun² ca³lɨ³ hniáuh³² mɨ́¹³ jná¹³ huen² hi³ já¹ma³ré¹³ ta³ ñí¹ *tsá² cuá¹lɨ́n³ mɨ³chí¹ hué³² lá²; tɨ³la³ jun³juáh¹³ hi³ já¹chá³ tsáu¹³ tsá²cáu³ yáh³ jná¹³ má¹ná¹. \v 20 Ca³tɨ²¹ jáɨ¹³ nɨ́² bí¹ lɨ́²té³ jná¹³ hnoh² né³² hi³ ñá¹táunh¹ náh² ñí¹ lá² hi³ juoh²¹ dí². Hi³ jáun² né³, cun³ñí¹ hi³ ca³tɨ²¹ hi³ qui³ ná¹he² ná¹jan³² dí² jáun², jnoh¹ tsá² *Israel, cun³ñí¹ hi³ jáun² bíh¹ cuá¹chin¹ jná¹³ cá²den¹ná¹ lá². \p \v 21 Jmɨ́¹jáun² ca³juáh³ tsá² hí³: \p ―Hí¹ cáun² yáh³ sí² quioh²¹ tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Judea tiá² má²ca³héi¹³ jnoh¹ hi³ ca³tɨn¹ hnú², sa³jun³ tsá² judíos ja³taunh²¹ ñí¹ jáun² má²ca³hléh³ hlaɨh³ hi³ ca³tɨn¹ hnú². \v 22 Hnáu² bíh¹ jnoh¹ náɨ¹³ la³ cun³ hi³ lɨ́n²³ hnú², quí¹ má²né¹ jnoh¹ hi³ jlánh¹ hlaɨh³ hleh³² míh¹ tiá² la³jɨ́n³² tsá² zian² tá¹ cáun² hngá¹máh³ hi³ ca³tɨn¹ tsá² cu³ nió³ hmaɨ²¹ hí³. \p \v 23 Jáun² hmóu³² tsá² hí³ ca³tón³ jmáɨ¹ lɨ́h³ ja³jɨen³ siáh³ Po¹. Jmɨ́¹ ca³tsɨn¹³ jáun² jmáɨ¹ hi³ ca³tón³ tsú² né³, ca³ngɨh³² juóun³² lɨ́n³² ñí¹ cuá³ jáun² Po¹. Jmɨ́¹jáun² ca³hléh³ Po¹ ca³la³ hlu³ jmáɨ¹ ca³la³ ñí¹ ca³hláu³, hi³ ca³hléh³ ca³tɨ²¹ ha³ lánh³ rón³² hniáuh³² tónh³² tsú² jo³cuo² Dió³². Hi³ ca³ma³tson² tsú² jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ Jesús ñí¹con² tsá² hí³ cun³quionh³ jáɨ¹³ hi³ rá¹juáh³ liei²¹ quioh²¹ hla¹ Moisés, jɨ³ jáɨ¹³ hi³ rá¹tioh³ ñí¹ Sí² quioh²¹ tsá² ca³lɨn³ *tɨ³² jë¹ Dió³² nɨ́² siáh³. \v 24 Jmɨ́¹jáun² zian² tsá² ca³taunh³ ta²¹, ja³bí¹ la³ jáun² zian² siáh³ tsá² tiá² ta²¹ ca³taunh³. \v 25 Jáun² cun³ñí¹ hi³ tiá² ca³lɨ³ cáun² yáh³ jáɨ¹³, jáun² cu³tsa³² ca³huén² bíh¹ tsú² cú²jueh³² jmɨ́¹ ca³náɨ³² siáh³ cáun² jáɨ¹³ hi³ ca³juáh³ Po¹ la³ lá²: \p ―Jú¹ tson² cu³tí³ bíh¹ ca³cué³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ ñí¹con² tsá²haun³² dí¹hio³ ñú¹deh³ dí² cun³quionh³ hla¹ Isaías tɨ³² jë¹ Dió³², jmɨ́¹ ca³juáh³ jáun² la³ lá²: \q1 \v 26 Cua³², cuá²zéih³ tsá² ó³² jáɨ¹³ lá²: \q1 Cu³tí³ náɨh¹³ bíh¹ hnoh² la³ má²naɨh³² jáun², \q1 tɨ³la³ tiá² ngɨ¹³ yáh³ náh²; \q1 hi³ cu³tí³ hú¹tá¹ jɨeh²¹ náh² siáh³ la³ má²jɨ́eh³² jáun², \q1 tɨ³la³ tiá² lɨ³tsɨn² yáh³ náh² la³ cun³ hi³ jɨeh²¹ jáun². \q1 \v 27 Cún¹ tio¹ bíh¹ má²cá²jéinh³² tsɨ́³ tsá² zian² hué³² lá², \q1 quí¹ tiá² hnió³ yáh³ tsú² há¹ ngɨ¹³. \q1 La³jmɨ́¹ jmu² tsá² tiá² cuá¹ tsɨ²¹ bíh¹ jmu² tsú², \q1 quí¹ hi³ tiá² hnió³ tsú² né³. \q1 Jnɨ³² bíh¹ tsú² ñí¹, \q1 quí¹ hi³ tiá² hnió³ tsú² jɨ́e³; \q1 quí¹ la³ jáun² jmɨ́¹ lɨ́¹³ tɨ³ jéinh³² tsú² jmɨ́¹ tsɨ́³ ñí¹con² jná¹³, \q1 hi³ jáun² jmɨ́¹ lɨ́¹³ lion¹ jná¹³. \m \v 28 Hi³ jáun² cuɨ́¹ lɨ³ ñíh¹³ hnoh² hi³ jáɨ¹³ ca³tɨ²¹ ha³ lánh³ rón³² jmu² Dió³² hi³ liáun²³ tsáu² má²ca³zen³ Dió³² ñí¹con² *tsá²cá²jo²¹ bíh¹ cú²jueh³², quí¹ tsá² hí³ bíh¹ tɨ³ re² ne³. \p \v 29 [Jmɨ́¹ má²lɨ́²juáh³ jáun² Po¹ la³ nɨ́² né³, ja³tanh²¹ tsá² judíos hí³ hi³ hí¹juónh²³ cú²zúnh² tiáunh¹.] \p \v 30 Jáun² Po¹ né³ ca³cuá³ tun³ mii² tán¹ hñú³ ná¹hmáh¹ jáun² quioh²¹; hi³ ñí¹ jáun² né³ jmɨ́¹ hen² tsú² la³jɨ́n³² tsá² jmɨ́¹ tsá²jɨe³. \v 31 Jáun² ca³hléh³ tsú² jáɨ¹³ ca³tɨ²¹ ha³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ tónh³² tsáu² jo³cuo² Dió³², ca³la³ hí¹ cú¹pih²¹ tiá² cú² tiá² juénh²; hi³ ca³ma³tɨn² tsú² siáh³ tsáu² hi³ ca³tɨn¹ Jesús Tɨ³² Juo¹³ dí², Tsá² lɨ́n³ Cristo. Hí¹ jan² tiá² hin² ca³qui³ ca³jna³ yáh³ hi³ jáun². [Cu³ nɨ́² bíh¹ tí³ jáɨ¹³.]