\id LUK \h SAN LUCAS \toc1 JǾG³ DSIO¹ CA¹TIUN¹ SAN LUCAS SI² \toc2 SAN LUCAS \toc3 Lc. \mt1 JǾG³ DSIO¹ CA¹TIUN¹ SAN LUCAS SI² \c 1 \p \v 1 Guiuh¹³ Teófilo, jue¹² dsa² ma²ca¹jmo¹ bí² hi² tiun¹dsa si² ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ ca¹lah¹cónh¹ hi² ma²ca¹lø¹ti¹ jøa³ ja³tiagh³ jniang³, \v 2 ca¹lah¹cónh¹ lǿa¹² jǿg³ juúh² dsa² ca¹jái¹ ha²lah ca¹løa¹ cónh¹ jmai³ lah¹ni³, dsa² ca¹hǿ² jǿg³ jøng². \v 3 Hi² jøng² jní² calah, mi³ca¹hnangh¹jni ha²lah lah¹dsóh² ca¹løa¹ ca¹lah¹jǿ¹ ca¹lah¹cónh¹ jmai³ mi³ca¹lø¹liág¹, ca¹jmo¹jni dsøa¹ hi² tǿng³jni cu²rø² si² la² ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ jøng². Jøng² dsianh¹³jni si² quiánh² hning². \v 4 Mi³jøng² li¹ŋih³hning hi² lah¹dsóh² té¹² jǿg³ ma²ca¹nengh²hning. \s1 Ca¹hǿ² ángel jǿg³ hi² li¹chian² Juan \p \v 5 Mi³chian² jan² jmi²dsa² tsen² Zacarías, jmai³ mi³lán¹² Herodes rai¹³ huø¹ Judea. Hiúg³dsa quianh¹³ cu²tséh¹ jmi²dsa², dsa² quián¹² Abías. Elizabét báh³ tsen² ji²gug²dsa, dsa² lán¹² tsø³jong¹³ hlai³ Aarón. \v 6 Dsiog¹dsa ta³og¹ Zacarías quianh¹³ Elizabet ja³ta¹ni¹ Diú¹³. Ti³jan¹dsa ja³mi²ti¹dsa ca¹lah¹jǿ¹ lei¹³ quiah¹² Juu¹³ jniang³. \v 7 Jøng² ha¹chian² guing² chian² quián¹²dsa. Dsa² juu³ báh³ Elizabet. Cu¹dsie¹²dsa ma²ti³guiugh²dsa. \p \v 8 Jøng² lah¹la² ca¹løa¹ cøng² jmai³ ja³ca¹të́² Zacarías quianh¹³ cu¹tséh¹ jmi²dsa² jian¹²dsa jmo¹ ta³ ni³hiég², hi² mi²ti¹dsa ni³ Diú¹³. \v 9 Ca¹dsi¹ jmi²dsa² jǿg³ he² ta³ tan¹dsa lah¹jan² lah¹jan²dsa. Di³ lah¹jøng² mi³lǿa¹³ mai³¹ quiah¹²dsa. Zacarías ca¹të́² ta³ dsa¹jín¹dsa chiun² dsi²néi² guøh¹² quiah¹² Juu¹³ jniang³. \v 10 Mi³ma²jøn¹²dsa chiun² dsi²néi² guøh¹², jue¹² dsa² ma²tiogh³ ja³dsi¹², ni³hlanh¹²dsa Diú¹³. \v 11 Jøng² ca¹jnia¹ jan² ángel quián¹² Juu¹³ jniang³, hi² ca¹jǿi² Zacarías. Tsenh¹² ángel cøg¹² ni³hiég² ta¹lah¹guie¹jo¹³, ja³jøn¹²dsa chiun². \v 12 Jøng² ca¹can¹ Zacarías gøg² mi³ca¹jǿi²dsa. Ca¹lø¹chián¹dsa ju²hí³ dsøa¹². \v 13 Jøng² lah¹la² ca¹juúh² ángel: \p ―Tsa¹jmo² ganh¹ Zacarías. Ma²ca¹nǿng² báh³ Diú¹³ jǿg³ ca¹hlanh¹³hning dsá¹. Jmo¹ báh³ Diú¹³ li¹chian² jan² guing² dsa² ŋioh¹² quiánh²hning quianh¹³ Elizabet. Jøng² tøah¹³hning guing² Juan. \v 14 Túgh³ hniah¹² hioh¹² jénh² hniah¹². Li¹chianh² hniah¹² ju²hiúg¹ dsøa¹². Jue¹² dsa² jmo¹ hioh¹² hi² ma²ca¹lø¹chián¹guing. \v 15 Di³ lén² guing² quiánh²hning dsa² juanh¹² ja³ta¹ni¹ Diú¹³. Ha¹chi² jmøi² hiug¹² hǿnh²dsa, ju³lah jmøi² vino. Jmi²dsí² han¹³ quiah¹² Diú¹³ cán²dsa ca¹lah¹cónh¹ jmai³ ja³li¹chian²dsa. \v 16 Jmo¹dsa hi² jéinh¹ dsǿa¹² jue¹² dsa² israel. Mi³jøng² ŋi¹nio¹dsa juu¹² quiah¹² Juu¹³ jniang³, Diú¹³ quián¹²dsa. \v 17 Ŋøa¹dsa ja³ta¹ni¹ Diú¹³ ju³lah ca¹ŋøa¹ hlai³ Elías. Li¹chi² bí² quiah¹²dsa ju³lah mi³chi² quiah¹² dsa² héi². Jmo¹dsa niu¹ tei³ jǿg³ neng¹² quiah¹² dsa² canh¹³ quianh¹³ jong¹²dsa. Jmo¹dsa hi² jéinh¹ dsǿa¹² dsa² tsa¹nang¹² jǿg³. Mi³jøng² lén²dsa dsa² chian² dsǿa¹², dsa² dsiog¹. Togh¹²dsa dsa² jue¹² ju²jŋia¹³, dsa² li¹quianh¹³ Juu¹³ jniang³. \p \v 18 Jøng² ca¹juúh² Zacarías, ca¹tsáih¹dsa ángel: \p ―¿He² quianh¹³ li¹léi¹³jni hi² lah¹dsóh² lé² lah¹jøng²? Di³ ma²guiuh¹³jni. Jø¹² ma²guiugh² hio¹³ quian¹jni. \p \v 19 Jøng² ca¹juúh² calah ángel: \p ―Jní² báh³ tsen² Gabriel, dsa² mi²ti¹ ni³ Diú¹³. Dsa² héi² ca¹tsei¹ jní² hi² ja¹hlanh¹³jni hning² jǿg³ dsio¹ jøng². \v 20 Jai³lah. Lénh²hning dsa² cag³, dsa² tsa¹lé² hløah¹ ca¹lah¹ca¹tǿ² jmai³ ja³li¹ti¹ jǿg³ ma²na²juǿi²jni hning². Di³ tsa¹ca¹héh¹hning jǿg³, jǿg³ li¹ti¹ na³ma²ca¹dsiég¹ jmai³ ―ca¹juúh² ángel. \p \v 21 Jøng² ti³jŋiang¹² dsa² jue¹² ja³dsi¹² guøh¹². Dsogh¹² dsǿa¹²dsa hi² ca¹lø¹han¹ Zacarías dsi²néi². \v 22 Jøng² mi³ca¹u¹hái¹dsa, ca¹jmo¹dsa léi¹³ quianh¹³ gug²dsa hi² tsa¹ma¹lé² hløah¹dsa. Hi² jøng² ca¹lø¹lih¹³ dsa² jue¹² hi² chi² cøng² hi² na²jái¹ Zacarías, hi² quiah¹² ŋi¹juǿi¹. \p \v 23 Jøng² mi³ca¹dsóh¹ Zacarías ta³ mi³jmo¹²dsa ni³hiég², ca¹ŋáh¹dsa juu¹² ja³quiah¹³dsa. \v 24 Ni³ jøng² Elizabet, hio¹³ quián¹²dsa, ca¹can¹ guing². Jøng² hŋiá² tsøh² jmai³ ca¹hmóh¹ hio¹³. Ca¹juúh²dsa: \v 25 “Na¹ jín³ ma²ca¹mi³hag¹³ Juu¹³ jniang³. Ma²ca¹jŋíh²dsa ju²hiíh¹ mi³chi² quieg¹jni ja³ta¹ni¹ dsa² jmøi¹guǿi¹ jian¹²jni,” ca¹juúh²dsa. \s1 Ca¹hǿ² ángel jǿg³ hi² li¹chian² Jesús \p \v 26 Mi³ma²ca¹tsø³jue¹³ jŋió² tsøh² jmai³, ca¹tse¹ Diú¹³ ángel tsen² Gabriel héi², ca¹tsei¹dsa juu¹² Nazaret, juøi² tén¹² Galilea, \v 27 juu¹² ja³quiah¹³ jan² tsih² mǿ², tsih² më́², dsa² ma²lǿa¹² jǿg³ hi² jian¹ jan² dsa² tsen² José, tsø³jong¹³ hlai³ Davíd. María báh³ tsen² tsih² mǿ² héi². \v 28 Jøng² ca¹hí¹ ángel dsi²néi² ja³mi³hiúg³ tsih² mǿ² héi². Ca¹juúh²dsa: \p ―Juanh¹² hoh¹²hning María. Juanh¹² dsǿa¹² Diú¹³ ma²jmo¹ ja³cogh²hning. Quianh¹³ báh³ hning² Juu¹³ jniang³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 29 Jøng² ca¹hlan¹ dsǿa¹² María mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ jøng². “¿He² bíh³ jǿg³?” lë́²dsa. \p \v 30 Jøng² ca¹juúh² calah ángel: \p ―Tsa¹jmo² ganh¹ María. Di³ juanh¹² báh³ dsǿa¹² Diú¹³ ja³cogh²hning. \v 31 Jøng² canh¹³hning guing². Li¹chian² jan² guing² dsa² ŋioh¹² quiánh²hning. Jøng² tøah¹³hning guing² Jesús. \v 32 Lén²guing dsa² hiug¹² juanh¹². Li¹tsen²guing jong¹² Diú¹³ juanh¹². Jøng² cuø¹ Diú¹³, Juu¹³ jniang³, bí² hi² cán²dsa ni³ juøi², ju³lah bí² mi³chi² quiah¹² hlai³ David, dsa² juanh¹² quián¹²dsa. \v 33 Mi³jøng² cán²dsa ni³ juøi² israel jmai³ ŋi² ja³já¹³, jmai³ ŋi² ja³dság¹. Ha¹chi² dsa¹ŋë́² hi² jmo¹dsa héh¹ ―ca¹juúh² ángel. \p \v 34 Jøng² ca¹juúh² María, ca¹tsáih¹dsa ángel: \p ―¿Ha²lah lé² lah¹jøng²? Di³ ha¹chian² dsa² ŋioh¹² chian² quian¹jni ―ca¹juúh²dsa. \p \v 35 Jøng² ca¹juúh² calah ángel, ca¹tsáih¹dsa María: \p ―Jií¹ jmi²dsí² han¹³ juu¹² ja³ŋíh³hning. Dsa² héi² báh³ dsa² të² dsa² hiog³ quián¹² Diú¹³ juanh¹². Jmo¹ jmi²dsí² han¹³ juu¹² juøh¹². Mi³jøng² guing² li¹chian² héi² li¹tsen² dsa² han¹³, jong¹² Diú¹³. \v 36 Jø¹² bíh³ ma²quian¹² Elizabet rúh²hning guing², dsa² mi³ma²guiugh². Ma²tǿ² jŋió² tsøh² quian¹²dsa guing², dsa² mi³lán¹³ dsa² juu³. \v 37 Di³ ha¹chi² hi² chi² hi² tsa¹tiúh¹ Juu¹³ jniang³ jmo¹ ―ca¹juúh² ángel. \p \v 38 Jøng² ca¹juúh² María: \p ―La² báh³ tsenh¹²jni, dsa² mi²ti¹ quiah¹² Juu¹³ jniang³. Ju³lé³ ja³cog²jni ca¹lah¹cónh¹ lǿa¹² jǿg³ quiánh²hning ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹ŋáh¹ calah ángel. \s1 Ca¹ŋi³han¹³ María Elizabet \p \v 39 Jmai³ jøng² ca¹ŋó¹ María juu¹² máh², juu¹² ja³neng¹² cøng² juøi² tén¹² huø¹ Judea. Ca¹ŋó¹dsa cøng² ŋi³juu¹³. \v 40 Ja³jøng² ca¹hí¹dsa dsi²néi² ja³quiah¹³ Zacarías. Jøng² ca¹haih²dsa jǿg³ Elizabet. \v 41 Mi³ca¹nǿng² Elizabet jǿg³ ca¹juúh² María, jøng² ca¹jë́h² guing² quian¹²dsa. Ca¹lø¹quianh¹³dsa jmi²dsí² han¹³. \v 42 Tí² ca¹hløah¹dsa. Ca¹juúh²dsa: \p ―Dsio¹ dsǿa¹² Diú¹³ ja³cogh²hning María ca¹lah¹cónh¹ ja³ca¹lah¹já¹ dsa² mǿ². Dsio¹ dsǿa¹²dsa ja³cog² guing² li¹chian² quiánh²hning. \v 43 Tsa¹lë́²jni tan¹jni hi² jií¹ mi³chiég³ Juu¹³ jniang³ juu¹² ja³guø³jni. \v 44 Di³ ca¹jë́h² guing² quian¹²jni mi³na²nang¹jni jǿg³ hi² ma²na²tseih³hning jní². \v 45 Hioh¹² jénh²hning. Di³ ca¹héh¹hning jǿg³ ca¹juúh² Juu¹³ jniang³ ca¹tsáih¹dsa hning². \p \v 46 Jøng² ca¹juúh² María: \q1 Mi³juanh¹³ báh³ jní² Juu¹³ jniang³ quianh¹³ jmi²dsí² quieg¹jni. \q1 \v 47 Guø³jni ju²hiúg¹ dsøa¹² ni³ huu¹³ quiah¹² Diú¹³ quian¹jni, dsa² lég²jni. \q1 \v 48 Ma²ca¹dságh¹ dsǿa¹² Diú¹³ jní², dsa² hiug¹² ti²ŋié², jní² dsa² mi²ti³ ni³dsa. \q1 Di³ na¹ ta¹lah¹jmai³ ja³já¹³ li¹juúh² dsa² jue¹² hi² lán¹²jni dsa² hioh¹² jenh¹². \q1 \v 49 Dsa² chi² bí² ma²ca¹jmo¹ hi² dsio¹ ja³cog²jni. \q1 Dsa² han¹³ báh³ dsa² héi². \q1 \v 50 Huø³ dsǿa¹²dsa ja³cog² ca¹lah¹já¹ dsa² nang¹² gøg² jǿg³ quiah¹²dsa, jmai³ ŋi² ja³já¹³, jmai³ ŋi² ja³dság¹. \q1 \v 51 Ma²ca¹mi¹léi¹³dsa hi² chi² bí² quiah¹²dsa. \q1 Ma²ca¹guianh¹dsa dsa² tø¹cøg¹², ju³lah dsa² ŋi²nio³ rú² ca¹lah¹cónh¹ dsø²jiag¹² dsǿa¹²dsa guiog¹³. \q1 \v 52 Ma²ca¹tiúh¹dsa quianh¹³ dsa² ue¹² dsǿa¹² mi³chi² bí² quiah¹². \q1 Ca¹jmo¹dsa ma²canh¹³ dsa² mi³lán¹² dsa² ti²ŋié². \q1 \v 53 Hliú² hi² dsio¹ ma²ca¹cuúh¹dsa dsa² tsa¹mi³chi² hi² li¹gǿh¹. \q1 Ma²ca¹tióg²dsa dsa² mi³chi² ma¹dsio¹² quiah¹². Ca¹tiáng²dsa ti²ŋié²dsa. \q1 \v 54 Ma²ca¹mi¹hog³dsa dsa² Israel, dsa² mi²ti¹ ni³dsa. \q1 Tsa¹ca¹ŋi¹hén² dsǿa¹²dsa jǿg³ hi² jmo¹dsa huø³ dsǿa¹²dsa, \q1 \v 55 ju³lah lǿa¹² jǿg³ ca¹tsáih¹dsa dsa² hóg¹ quián² jniang³, \q1 jǿg³ quiah¹² hlai³ Abraham quianh¹³ tsø³jong¹³dsa, dsa² li¹chian² jmai³ ŋi² ja³já¹³, jmai³ ŋi² ja³dság¹, ca¹juúh²dsa. \p \v 56 Jøng² ca¹jŋi¹ María ja³quiah¹³ Elizabet cónh¹ úg² tsøh² jmai³. Jøng² ca¹ŋáh¹dsa calah. \s1 Ca¹lø¹chián¹ Juan \p \v 57 Mi³ca¹dsen¹ jmai³ quiah¹² Elizabet, jøng² ca¹lø¹chián¹ jan² guing² dsa² ŋioh¹² quián¹²dsa. \v 58 Jøng² mi³ca¹nǿng² dsa² ju³roh¹³dsa quianh¹³ dsa² juøi² jian¹²dsa ha²lah ca¹jmo¹ Juu¹³ jniang³ huø³ dsǿa¹²dsa ja³cog²dsa, jøng² ca¹túgh²dsa hioh¹² jenh¹²dsa quianh¹³dsa. \v 59 Ma²jŋi¹ jmai³ ca¹lø¹chián¹ guing² ca¹jiag¹ chieg³ jmi² guing² ja³ca¹ŋi¹jmo¹dsa circuncisión quiah¹²guing. Jøng² Zacarías mi³tǿh²dsa guing². Di³ lah¹jøng² tsen² ti³jmi²guing. \v 60 Cónh¹jøng² chiég³guing tsa¹ca¹cuø¹ jǿg³. \p ―Juan¹³ báh³ li¹tsen²guing ―ca¹juúh² chiég³guing. \p \v 61 Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa chiég³guing: \p ―¿He² løa¹ lah¹jøng² li¹tsen²guing? Ha¹chian² dsa² ju²rúh²hning tsen² lah¹jøng² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 62 Jøng² quianh¹³ gug²dsa ca¹ŋǿh¹ dsa² héi² ti³jmi²guing he² hniu¹ ti³jmi²guing li¹tsen²guing. \v 63 Jøng² ca¹møa¹ ti³jmi²guing ca²jneh³ si². Jǿg³ la² ca¹tiun¹dsa ni³ si²: “Juan báh³ tsen² guing².” Jøng² gøg² ca¹can¹ ca¹lah¹já¹ dsa² tiogh³. \v 64 Dsø¹juu¹² jøng² ca¹ná² hag³ Zacarías. Ca¹løa¹ ca¹hløah¹dsa calah. Jøng² ca¹mi¹juanh¹²dsa Diú¹³. \v 65 Jøng² gøg² ca¹can¹ ca¹lah¹já¹ dsa² quianh¹³dsa, dsa² tiogh³ cøg¹². Ca¹lah¹tan¹³ ja³tiogh³dsa juu¹² máh² ja³tén¹² Judea ca¹dsii¹dsa jǿg³ ha²lah ca¹løa¹. \v 66 Jøng² ca¹lah¹já¹ dsa² ca¹nǿng² jǿg³, ca¹ŋi¹jiag¹² dsǿa¹²: \p ―¿Ha²lah lé² quiah¹² guing² héi²? ―lë́²dsa. \p Di³ quianh¹³ báh³ guing² Juu¹³ jniang³. \s1 Jǿg³ ca¹hǿ² Zacarías \p \v 67 Jøng² ca¹jmo¹ jmi²dsí² han¹³ dsǿa¹² Zacarías, ti³jmi²guing. Mi³jøng² ca¹hǿ² Zacarías jǿg³ la², ca¹juúh²dsa: \q1 \v 68 Dsa² juanh¹² báh³ Juu¹³ jniang³, Diú¹³ quián² jniang³ dsa² israel. \q1 Di³ ma²ca¹guøn¹dsa jøa³ ja³tiagh³ jniang³. \q1 Ma²ca¹lég²dsa jniang³, dsa² lán¹² dsa² quián¹²dsa. \q1 \v 69 Ma²ca¹cuan¹dsa jan² dsa² lah¹dsóh² tiúh¹ lég² jniang³, dsa² tsø³jong¹³ hlai³ David, dsa² ca¹mi¹ti¹ ni³dsa, \q1 \v 70 ju³lah lǿa¹² jǿg³ ca¹jmo¹dsa ma²lǿih² quianh¹³ hag³ dsa² ti³jan¹ mi³hǿ² jǿg³ quiah¹²dsa, \q1 \v 71 jǿg³ hi² lég²dsa jniang³ ja³cog² dsa² ue¹² dsǿa¹², dsa² hiag¹³ hniu¹ mi³jmógh². \q1 \v 72 Mi³jøng² jmo¹dsa huø³ dsǿa¹²dsa ju³lah lǿa¹² jǿg³ ca¹tsáih¹dsa dsa² hóg¹. \q1 Mi³jøng² mi¹ti¹dsa jǿg³ ca¹jmo¹dsa ma²lǿih² jøng², \q1 \v 73 jǿg³ ca¹mi¹dsøg¹²dsa hŋiah¹²dsa, hi² ca¹tsáih¹dsa hlai³ Abraham, \q1 \v 74 jǿg³ hi² liúg² jniang³ ja³cog² dsa² hiag¹³. \q1 Mi³jøng² tsa¹li¹goh¹² jniang³ ja³mi³ti³ jniang³ ni³dsa. \q1 \v 75 Hi² ŋi³niang³ jniang³ ti³jan¹ jniang³ ja³ta¹ni¹dsa, \q1 hi² ha¹chi² dsag³ røi² jniang³ ca¹lah¹cónh¹ jmai³ ja³chiang² jniang³. \q1 \v 76 Jøng² hning², guing² quian¹jni, li¹tsenh²hning dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, dsa² hiug¹² juanh¹². \q1 Di³ ŋǿh³hning ni³jiá¹ cónh¹ jín³ Juu¹³ jniang³, \q1 hi² jmóh³hning ju²jŋia¹³ juu¹² ja³ŋøa¹dsa. \q1 \v 77 Héh³hning jǿg³ ha²lah lé² liúg² dsa² quián¹²dsa, \q1 ha²lah lé² dsa¹hén² dsǿg³dsa. \q1 \v 78 Di³ huø³ báh³ dsǿa¹² Diú¹³ quián² jniang³. \q1 Cuan¹dsa dsa² lég² jniang³, dsa² jmo¹ taih¹ juu¹² ja³ŋi²niang³ jniang³. \q1 \v 79 Mi³jøng² tsa¹ma¹tiágh³ jniang³ ja³neng² ja³nioh¹², ja³mi³dsiág¹ jniang³. \q1 Hi² li¹ne³ jniang³ juu¹² ja³li¹rø² jǿg³ quián² jniang³ quianh¹³ Diú¹³, ca¹juúh²dsa. \p \v 80 Jøng² ca¹ŋi¹juanh¹²guing. Ca¹lø¹bí² dsǿa¹²guing hi² ŋøa¹guing jmáh¹lah juu¹² quiah¹² Diú¹³. Ca¹gú²dsa máh² ja³ha¹chian² dsa² tiogh³ ca¹lah¹ca¹tǿ² jmai³ ja³ca¹lø¹cuai¹² dsa² israel. \c 2 \s1 Ca¹lø¹chián¹ Jesús \r (Mt. 1.18-25) \p \v 1 Jmai³ jøng² ca¹tsø² ca¹jan¹ héh¹ ca¹jmo¹ rai¹³ Augusto hi² dsa¹tion¹ dsa² jmøi¹guǿi¹ si² ca¹lah¹já¹. \v 2 Ca¹løa¹ lah¹ni³ censo jøng², jmai³ mi³lán¹³ Cirenio dsi³máh² ja³tén¹² huø¹ Siria. \v 3 Jøng² ca¹ŋi¹lia¹ ca¹lah¹já¹ dsa² ŋi¹tion¹dsa si² lah¹jan² lah¹jan² dsa² ha² juøi² ja³tén¹²dsa. \v 4 Hi² jøng² ca¹u¹hái¹ José Nazaret, juøi² tén¹² Galilea. Ca¹ŋó¹dsa juu¹² Belén, juøi go² hlai³ David, juøi² tén¹² Judea. Juøi² jøng² ca¹të́²dsa, di³ tsø³jong¹³ hlai³ David báh³ héi². \v 5 Ca¹ŋi¹tion¹dsa si² quianh¹³ María, mǿ² quián¹²dsa, dsa² lǿa¹² jǿg³ jian¹dsa, dsa² ma²quian¹² guing². \v 6 Ja³jøng² ma²tiogh³dsa mi³ca¹tǿ² jmai³ ja³li¹chian² guing². \v 7 Jøng² ca¹lø¹chián¹ guing² ne¹³ quián¹²dsa, guing² dsa² ŋioh¹². Ca¹dsúgh²dsa guing² hmøah¹². Ca¹quiag¹dsa niúh¹ hma² mong¹². Di³ tsa¹ca¹lø¹jǿg¹ dsi²néi² ja³mi³jŋi¹dsa. \s1 Angeles quianh¹³ juu¹³ jah¹chih² \p \v 8 Ja³jøng² mi³tiogh³ juu¹³ jah¹chih² chiuh³ juøi², dsa² jmo¹² hí³ jáh² quián¹²dsa ja³neng². \v 9 Jøng² ca¹jnia¹ jan² ángel quián¹² Juu¹³ jniang³ ja³tiogh³ dsa² héi². Ta³lah¹ca¹jni¹ taih¹² quiah¹² Juu¹³ jniang³ lah¹jin² lah¹lǿih¹ ja³tiogh³dsa. Ca¹can¹ hlaih¹³dsa gøg². \v 10 Jøng² ca¹juúh² ángel, ca¹tsáih¹dsa juu¹³jah: \p ―¡Tsa¹jmo² ganh¹! Di³ hiug¹² dsio¹ jǿg³ quin³jni quiánh² hniah¹², jǿg³ li¹quiah¹² ca¹lah¹já¹ dsa² jmøi¹guǿi¹ calah, jǿg³ jmo¹ hi² túgh³ hniah¹² hioh¹² jénh² hniah¹². \v 11 Di³ jøa³juøi² go² hlai³ David na²lø¹chián¹ jan² dsa² liúg² hniah¹². Cristo báh³ héi², Juu¹³ jniang³. \v 12 Hi² la² báh³ jmo¹ li¹ŋih³ hniah¹²: Dsianh¹² hniah¹² guing² rø²dsugh¹² hmøah¹², hiúg³guing niúh¹ hma² mong¹² ―ca¹juúh² ángel. \p \v 13 Ta¹na¹cónh¹ jøng² ca¹jnia¹ quianh¹³ ángel héi² cu²tséh¹ jue¹² dsa² chian² ŋi¹juǿi¹, dsa² mi²juanh¹² Diú¹³. Lah¹la² ca¹juúh² dsa² héi²: \q1 \v 14 Hiug¹² juanh¹² báh³ Diú¹³, dsa² guǿ¹² guiuh¹³. \q1 Niu¹ tei³ báh³ jǿg³ quiah¹² dsa² jmøi¹guǿi¹, \q1 ju³lah dsa² tøa¹² dsǿa¹² Diú¹³ ja³cog², ca¹juúh²dsa. \p \v 15 Jøng² mi³ma²na²ŋi¹lia¹ ángeles juu¹² ŋi¹juǿi¹, ca¹dsii¹ juu¹³ jáh² héi² jǿg³ guiog¹³dsa. Ca¹juúh²dsa: \p ―Ma¹dsǿg³ jøa³juøi² Belén jøng². Ma¹ne¹³ cøng² hi² na²løa¹, ca¹lah¹cónh¹ lǿa¹² jǿg³ ma²na²he¹ Juu¹³ jniang³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 16 Ca¹ŋi¹lé²dsa jøng² cøng² ŋi³juu¹³. Ca¹dsanh¹²dsa María quianh¹³ José quianh¹³ guing². Hiúg³guing niúh¹ hma² mong¹². \v 17 Jøng² mi³ma²na²jǿi²dsa, ca¹he¹dsa jǿg³ ma²na²nǿng²dsa quiah¹²guing. \v 18 Jøng² gøg² ca¹can¹ ca¹lah¹já¹ dsa² ni³nang¹² jǿg³ ca¹juúh² juu¹³jah. \v 19 Cónh¹jøng² ca¹can¹ María hí³. Ca¹dsii¹dsa dsǿa¹² ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ jøng². \v 20 Ca¹ŋi¹lia¹ báh³ juu¹³jah héi². Ca¹mi¹juanh¹²dsa ca¹mi¹dsiog¹dsa Diú¹³ ni³ huu¹³ ca¹lah¹jǿ¹ hi² ca¹nǿng²dsa hi² ca¹jái¹dsa, ju³lah lǿa¹² jǿg³ ma²ca¹juúh² ángel. \s1 Ca¹jian¹dsa Jesús guøh¹² \p \v 21 Ma²jŋi¹ jmai³ ca¹lø¹chián¹guing ca¹jmo¹dsa circuncisión quiah¹²guing. Jøng² ca¹tǿh¹dsa guing² Jesús, ju³lah ca¹juúh² ángel hi² li¹tsen²guing cónh¹ niúh¹ jín³ hi² ca¹can¹ María guing². \p \v 22 Jøng² mi³ca¹dsen¹ jmai³ ja³ma²lé² mi¹jŋió¹ jmi²dsa² chiég³ jmi² Jesús ni³ huu¹³ hi² ca¹lø¹chián¹ guing² quián¹²dsa, ju³lah lǿa¹² lei¹³ quiah¹² hlai³ Moisés, jøng² ca¹jian¹dsa guing² juu¹² jøa³juøi² Jerusalén. Ca¹dsii¹dsa gug² tai³ Juu¹³ jniang³. \v 23 Di³ lah¹la² rø²juúh² lei¹³ quiah¹² Juu¹³ jniang³: “Li¹quián¹² Juu¹³ jniang³ ca¹lah¹já¹ guing² ne¹³, ju³lah guing² dsa² ŋioh¹²,” rø²juúh² lei¹³. \v 24 Jø¹² bíh³ ca¹dsii¹dsa ni³ Diú¹³ ju³lah rø²juúh² lei¹³. Di³ rø²juúh² báh³ lei¹³ hi² hniuh¹² cuan¹dsa og¹ jug² bøa¹² ho¹ ju³ og¹ guing² jug² tiug². \p \v 25 Jmai³ jøng² mi³guǿ¹³ jan² dsa² tsen² Simeón jøa³juøi² Jerusalén. Dsa² dsiog¹ báh³ héi², dsa² hnio¹ Diú¹³. Mi³chi³jŋi¹²dsa jmai³ ja³liúg² dsa² israel. Quin¹²dsa jmi²dsí² quiah¹² Diú¹³. \v 26 Ma²ca¹jmo¹ jmi²dsí² han¹³ dsǿa¹² dsa² héi² hi² jë́²dsa Cristo quián¹² Juu¹³ jniang³ ca¹lah¹cónh¹ niúh¹ jín³ hi² tsa¹jón²dsa. \v 27 Jøng² ca¹jiag¹ jmi²dsí² juu¹² guøh¹². Ni³ jøng², mi²ca¹ŋi¹jiag¹ chiég³ jmi² guing² Jesús guøh¹², hi² jmo¹dsa quiah¹² guing² ju³lah lǿa¹² lei¹³, \v 28 jøng² ca¹chiánh² Simeón héi² guing². Ca¹mi¹juanh¹²dsa Diú¹³. Ca¹juúh²dsa: \q1 \v 29 Juu¹³ jniang³, na¹ jín³ ma²lé² cuúh³hning jǿg³ hi² dsa¹cu² dsa¹hén²jni jmøi¹guǿi¹, \q1 ju³lah lǿa¹² jǿg³ ma²ca¹juøh³hning. \q1 \v 30 Di³ ma²na²jan¹jni dsa² lég² jnieh³, \q1 \v 31 dsa² ca¹hiah¹³hning ni³ huu¹³ quiah¹² ca¹lah¹já¹ dsa², \q1 \v 32 dsa² jmo¹ taih¹ juu¹² ja³ŋi¹nio¹ dsa² tsa¹lán¹² dsa² israel, \q1 dsa² jmo¹ lén² dsa² israel dsa² canh¹³, dsa² lán¹² dsa² juøi² quiánh²hning, ca¹juúh²dsa. \p \v 33 Jøng² ca¹can¹ chiég³ jmi² Jesús gøg² mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ ca¹juúh² Simeón ja³cog² guing² quián¹²dsa. \v 34 Jøng² ca¹juúh² Simeon jǿg³ dsio¹ quiah¹² chiég³ jmi²guing calah. Lah¹la² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa María, mi³chiég³guing: \p ―Jai³lah. Ca¹të́² guing² lang¹² jmo¹ li¹chi² jǿg³ dsio¹ quiah¹² jue¹² dsa israel. Jø¹² bíh³ jmo¹dsa li¹chi² jǿg³ hlaih¹³ quiah¹² dsa² jue¹² calah. Cónh¹ calah li¹chian² dsa² juúh² hlaih¹³ ja³cog² hŋiah¹² guing². \v 35 Li¹chianh²hning ju²cǿh¹ dsøa¹² ca¹lah¹cøng² hi² ca¹ŋai¹ ŋi³tǿi¹ jmi²dsí² quiánh²hning. Lah¹jøng² báh³ lé². Mi³jøng² li¹léi¹³ hi² dsø²jiag¹² dsǿa¹² dsa² jue¹² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 36 Jø¹² bíh³ ja³jøng² mi³hiúg³ jan² dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, dsa² tsen² Ana, ja³mái¹³ hlai³ Fanuel, tsø³jong¹³ hlai³ Aser. Ma²guiugh² hlaih¹³ Ana. Ca¹gú²dsa guio¹ ji²ŋi² quianh¹³ ji²gug²dsa ma²jmai³ mi³tsih²mǿ²dsa. \v 37 Jøng² ma²lán¹²dsa hio¹³ hnøi² ochenta y cuatro ji²ŋi², mi³ca¹jon¹ ji²gug²dsa. Ni³ jøng² cu¹dsie¹² ha¹chi² ma²ca¹u¹hái¹dsa coh¹³ jnǿ² ja³tsih¹³ guøh¹². Cøng² hi² ca¹mi¹juanh¹²dsa Diú¹³. Ca¹mi¹han¹²dsa ta³lah¹ca¹hlanh¹dsa Diú¹³ lah¹huu² lah¹jmø². \v 38 Na¹ cónh¹ jøng² ca¹dsiég¹ dsa² guiugh² héi². Ca¹tsáih¹dsa Diú¹³ di³hmah³. Jøng² ca¹dsii¹dsa jǿg³ quiah¹² Jesús. Ca¹tsáih¹dsa dsa² hé² jǿg³ hi² li¹chian² dsa² liúg² dsa² chian² Jerusalén. \s1 Ca¹ŋi¹lia¹dsa juu¹² jøa³juøi² Nazaret \p \v 39 Jøng² mi³ma²ca¹mi¹ti¹ chiég³ jmi² Jesús ca¹lah¹jǿ¹ ca¹lah¹cónh¹ hi² rø²juúh² lei¹³, jøng² ca¹ŋi¹lia¹dsa juu¹² ja³tén¹² Galilea, juu¹² jøa³juøi² Nazaret, juøi² go²dsa. \v 40 Jøng² ca¹ŋi¹juanh¹² ca¹lø¹bé²guing. Ma¹dsio¹² ca¹lø¹ŋi¹²guing. Dsio¹ dsǿa¹² Diú¹³ ja³cog²guing. \s1 Ca¹ŋie³ hi²meh² Jesús guøh¹² \p \v 41 Lah¹cøng² lah¹cøng² ji²ŋi² dsø²lé² chiég³ jmi² Jesús jmai³ ja³tøa¹² jmai³ ta²høa³ jøa³juøi² Jerusalén. \v 42 Jøng² mi³ca¹dsóh² Jesús guie¹tǿn² ji²ŋi², ca¹ŋi¹lé²dsa calah jmai³ ju³lah lǿa¹² mai³¹ quiah¹²dsa. \v 43 Mi³ca¹ŋǿ² jmai³ jøng² ma²dsø²lia¹dsa. Tsa¹ŋi¹² chiég³ jmi² Jesús hi² ca¹jŋi¹ hi²meh² Jesús jøa³juøi² Jerusalén. \v 44 Lë́ chiég³ jmi² hi²meh² hi² hiúg³ hi²meh² jøa³ ja³ja²lia² dsa² jue¹². Jøng² mi³ca¹tǿ² cøng² jmai³ tiogh³dsa juu¹², ca¹hnah¹²dsa hi²meh² Jesús ja³ma²ca¹jŋi¹ ju³roh¹³dsa quianh¹³ dsa² jenh² quianh¹³dsa. \v 45 Cónh¹jøng² ha¹chian² hi²meh² ma²ca¹dsanh¹²dsa. Jøng² ca¹jénh¹dsa juu¹². Ca¹ŋi¹lé²dsa calah juu¹² jøa³juøi² Jerusalén, hi² ca¹ŋi¹hniah¹²dsa hi²meh² quián¹²dsa. \p \v 46 Ma²hnøa¹² jmai³ jøng² ca¹dsanh¹²dsa hi²meh² ja³tsih¹² guøh¹². Guǿ¹²dsa jøa³ ja³tiogh³ tøa¹². Nang¹²dsa jǿg³ dsii¹²dsa. Ŋai¹²dsa jǿg³. \v 47 Dsogh¹² dsǿa¹² ca¹lah¹já¹ dsa² ni³nang¹² jǿg³ ca¹juúh² hi²meh² Jesús, jǿg³ ma²ŋi¹² hi²meh². \v 48 Jøng² dsogh¹² dsǿa¹² chiég³ jmi² hi²meh² mi³ca¹jǿi²dsa. Jøng² ca¹juúh² mi³chiég³ hi²meh²: \p ―¿He² løa¹ ma²ca¹jmoh³hning lah¹jøng² ja³cog² jnieh³, jon¹²? Hiug¹² ma²chian² jnieh³ ju²hí³ dsøa¹² quianh¹³ ti³ŋieih¹²hning. Ma²ca¹ŋi³hniah¹³ jnieh³ hning² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 49 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa chiég³ jmi²dsa: \p ―¿He² løa¹ hnangh¹² hniah¹² jní²? ¿Tsa³ŋih³ hniah¹² hi² hniuh¹² jmo³jni ta³ quiah¹² Ti³ŋieh¹ jní²? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 50 Cónh¹jøng² ha¹chi² ca¹lø¹ŋë́h² dsǿa¹²dsa jǿg³ jøng². \p \v 51 Jøng² ca¹ŋáh¹ Jesús juu¹² jøa³juøi² Nazaret quianh¹³ chiég³ jmi²dsa. Cøng² hi² ca¹nǿng² báh³ dsa² gøg² jǿg³ quiah¹² chiég³ jmi²dsa. Mi³chiég³dsa ca¹dsii¹ dsǿa¹² ca¹lah¹jǿ¹ hi² lah¹jøng². \v 52 Jøng² cøng² ca¹ŋi¹juanh¹² Jesús. Hiug¹² ma¹dsio¹² ca¹lø¹ŋi¹²dsa. Dsio¹ dsǿa¹² Diú¹³ ja³cog²dsa. Jø¹² bíh³ dsio¹ dsǿa¹² dsa² juøi² jian¹²dsa. \c 3 \s1 Ca¹hǿ² Juan jǿg³ quiah¹² Diú¹³ \r (Mt. 3.1-12; Mr. 1.1-8; Jn. 1.19-28) \p \v 1 Ma²guie¹hŋí² ji²ŋi² ma²lán¹² Tiberio rai¹³, ma²lán¹² Poncio Pilato dsi³máh² ja³tén¹² Judea. Jøng² Herodes ma²lán¹² ta³ ja³tén¹² Galilea. Felipe, roh¹³ Herodes, ma²lán¹² ta³ ja³tén¹² Iturea quianh¹³ Traconite. Lisanias ma²lan¹² ta³ ja³tén¹² Abilinia. \v 2 Ma²lán¹² Anás quianh¹³ Caifás ŋi¹jmó² quián¹² dsa² judío. Jmai³ jøng² ca¹he¹ Diú¹³ jǿg³, ca¹heh¹dsa Juan, ja³ŋiúh³ Zacarías, dsa² ma²guǿ¹² ja³ha¹chian² dsa² tiogh³. \v 3 Jǿg³ jøng² ca¹ŋi³hǿ¹³ Juan ca¹lah¹tan¹³ cøg¹² ja³hiu³ jmøi² Jordán. Ca¹ŋi³hǿ¹³dsa jǿg³ hi² hniuh¹² jéinh¹ dsǿa¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ ja³cog² Diú¹³. Jøng² tsogh¹dsa jmøi² calah. Mi³jøng² hén² Diú¹³ dsǿg³dsa. \v 4 Lah¹jøng² ca¹løa¹, ju³lah rø²juúh² si² quiah¹² hlai³ Isaías, dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Lah¹la² rø²juúh² si²: \q1 Li¹chian² dsa² hløah¹ tí² juu¹² ja³ha¹chian² dsa² tiogh³, dsa² juúh²: \q1 “¡Jmo³ ju²jŋia¹³ juu¹² ja²ŋøa¹ Juu¹³ jniang³! \q1 ¡Jmo³ cu¹dsøg¹² juu¹² ja³ŋøa¹dsa! \q1 \v 5 Di³ lah¹dsóh² li¹cángh² báh³ cuú¹, ju³lah ca¹lah¹jǿ¹ ja³jøh². \q1 Lé² huø¹ møi² báh³ ja³tioh¹³ cónh¹², ja³tioh¹³ máh². \q1 Lé² báh³ cu¹dsøg¹² ca¹lah¹jǿ¹ ja³qui²jeinh¹² juu¹². \q1 Li¹rø² ca¹lah¹jǿ¹ ja³hlaih¹³ juu¹². \q1 \v 6 Li¹ŋi¹² ca¹lah¹já¹ dsa² jmøi¹guǿi¹ ha²lah lé² liúg²dsa ja³cog² Diú¹³,” juúh²dsa, rø²juúh² si². \p \v 7 Hi² jøng² lah¹la² ca¹juúh² Juan, ca¹tsáih¹dsa dsa² jue¹² ca¹ŋi¹lé² ja³tsenh¹³dsa, dsa² hniu¹ tsog¹ jmøi², ca¹juúh²dsa: \p ―Hniah¹² dsa² lanh¹² ju³lah lán¹² møh², héi¹ dsa² nang¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ hniah¹² hi² mi³liúgh² hniah¹² ja³na¹ bíh³ cuø¹ Diú¹³ jmø³uai¹². \v 8 Dsio¹ mi³tih³ hniah¹² ju³lah jan² dsa² lah¹dsóh² ma²ca¹jéinh¹ dsǿa¹². Tsa¹ju³lë́h³ hniah¹² hi² ha¹chi² hi² jénh³ hniah¹² huu¹³ hi² ni³lanh¹² hniah¹² tsø³jong¹³ hlai³ Abraham. Tiúh¹ báh³ Diú¹³ jmo¹ li¹chian² tsø³jong¹³ hlai³ Abraham quianh¹³ cang³ ná¹² ti³gah¹ huø¹. \v 9 Ja¹quien¹³ lé² quiánh² hniah¹² ju³lah lǿa¹² quiah¹² hma² tsa¹cuø¹² mǿi² gøah¹² dsa². Hma² jøng² quiuh¹²dsa. Jmo¹²dsa cuai³. Dsii¹²dsa si². Lah¹jøng² dsa¹hénh² hniah¹² ―ca¹juúh² Juan. \p \v 10 Jøng² ca¹ŋai¹ dsa² jue¹², ca¹juúh²dsa: \p ―¿He² hi² hniuh¹² jmó³ jniang³ jøng²? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 11 Jøng² ca¹juúh² Juan: \p ―Ju³lah dsa² chi² ton¹ hmøah¹² hiúg³dsa, dsio¹ cuø¹ dsa² héi² cøng² hmøah¹² quiah¹² dsa² tsa¹chi² quiah¹². Ju³lah dsa² chi² hi² li¹gǿh¹dsa, dsio¹ mi¹hog¹³ dsa² héi² dsa² tsa¹chi² quiah¹² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 12 Jø¹² bíh³ ca¹ŋi¹lé² dsa² cagh¹² cog³. Mi³jøng² chiag¹ Juan jmøi² quiah¹²dsa. Ca¹juúh²dsa ca¹tsáih¹dsa Juan: \p ―Tøa¹², ¿he² hi² hniuh¹² jmó³ jnieh³? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 13 Jøng² ca¹juúh² Juan: \p ―Tsa¹cánh³ hniah¹² cog³ ma¹dsio¹². Cónh¹jøng² cánh³ hniah¹², cónh¹ ja³ma²lǿa¹² lei¹³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 14 Jø¹² bíh³ ca¹ŋai¹ calah ca²dsiog³ hlég², ca¹juúh²dsa: \p ―Jøng² jnieh³, ¿he² hi² hniuh¹² jmó³ jnieh³? ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² Juan: \p ―Tsa¹høinh¹³ hniah¹² jin³ he² hi² chi² quiah¹² dsa², hi² juúh³ hniah¹² hi² cuøh¹³ hniah¹² dsa² jmø³uai¹² ho¹ ju³ hi² cuúh³ hniah¹² dsag³ tsa¹re²dsa, ju³ná³ tsa¹ca¹cuø¹dsa. Ju³li¹hiug² hoh¹² hniah¹² ca¹lah¹cónh¹ té¹² hi² ma²hliah¹³ hniah¹² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 15 Jøng² ma²ti³høa¹² dsǿa¹² dsa² jue¹² tiogh³, lë́²dsa chi²júh² lán¹² Juan Cristo. \v 16 Hi² jøng² ca¹juúh² Juan, ca¹tsáih¹dsa ca¹lah¹já¹ dsa² tiogh³: \p ―Lah¹dsóh² chiog¹² báh³ jní² hniah¹² jmøi². Cónh¹jøng² jí¹ jan² dsa² hiug¹² jín³ hi² chi² bí² quiah¹² cónh¹ jín³ jní². Dsa² héi² tí² jmi²dsí² han¹³ quiánh² hniah¹². Jmo¹dsa hi² lénh² hniah¹² dsa² ti³jan¹. Tsa¹lë́²jni tén¹²jni tsøh³jni løg² dsǿ² tai³ dsa² héi². \v 17 Ma²tsenh¹²dsa ju²jŋia¹³ hi² quiáh²dsa dsa² li¹quianh¹³dsa, ju³lah jan² dsa² juú² qui¹². Chiag¹dsa hi² dsio¹. Jøng² tí²dsa hi² tsa¹dsio¹ dsi²si² tsa¹øg² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 18 Hliú² jǿg³ lah¹jøng² ca¹juúh² Juan, hi² ca¹heh¹dsa dsa² jue¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. \v 19 Jøng² ca¹juúh² Juan hi² ca¹jmo¹ Herodes, dsa² lán¹² ta³, hi² hlaih¹³. Di³ ma²ca¹jian¹ Herodes hio¹³ quián¹² roh¹³dsa, hio¹³ tsen Herodías. Jø¹² bíh³ hliú² hi² hlaih¹³ lah¹jøng² ma²ca¹jmo¹ Herodes. Hi² jøng² ca¹lø¹hiag¹³ dsa² héi² mi³ca¹juúh² Juan jǿg³ jøng². \v 20 Ni³ ja³ca¹lah¹jǿ¹ hi² hlaih¹³ jøng² ca¹jmo¹dsa, jøng² ca¹tanh¹²dsa Juan hni¹ŋí³ calah. \s1 Ca¹jŋó² Jesús jmøi² \r (Mt. 3.13-17; Mr. 1.9-11) \p \v 21 Mi³ma²ca¹jŋó² jue¹² dsa² juøi² jmøi², jøng² ca¹jŋó² hŋiah¹² Jesús jmøi² calah. Jøng² ma²hlanh¹²dsa Diú¹³ mi³ca¹ná² guiuh¹³ ŋi¹juǿi¹. \v 22 Jøng² ca¹siog² jmi²dsí² han¹³ ni³ quiah¹²dsa, hi² jniá² jmi²dsí² ju³lah jniá² jan² jug². Jøng² ca¹hløah¹ Diú¹³ guiuh¹³ ŋi¹juøí¹, ca¹tsáih¹dsa Jesús: \p ―Hning² báh³ jon¹jni. Hnó¹jni hning². Hiug¹² tøa¹² dsøa¹jni hning² ―ca¹juúh² Diú¹³. \s1 Dsa² hóg¹ quián¹² Jesús \r (Mt. 1.1-17) \p \v 23 Ma²hiúg³ Jesús cónh¹ guieg²guí² ji²ŋi² mi³ca¹mi¹liág¹dsa hi² ca¹heh¹dsa dsa² jue¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Jue¹² dsa² lë́²dsa hi² lán¹² Jesús ja³ŋiúh³ José. Cónh¹jøng² dsa² lang¹² báh³ dsa² lán¹² dsa² canh¹³ quián¹²dsa: Elí, \v 24 jong¹² Matat, jong¹² Leví, jong¹² Melqui, jong¹² Jana, jong¹², José, \v 25 jong¹² Matatías, jong¹² Amós, jong¹² Nahum, jong¹² Esli, jong¹² Nagai, \v 26 jong¹² Maat, jong¹² Matatías, jong¹² Semei, jong¹² José, jong¹² Judá, \v 27 jong¹² Joana, jong¹², Resa, jong¹² Zorobabel, jong¹² Salatiel, jong¹² Neri, \v 28 jong¹² Melqui, jong¹² Adi, jong¹² Cosam, jong¹² Elmodam, jong¹² Er, \v 29 jong¹² Josué, jong¹² Eliezer, jong¹² Jorim, jong¹² Matat, \v 30 jong¹² Leví, jong¹² Simeón, jong¹² Judá, jong¹² José, jong¹² Jonán, jong¹² Eliaquim, \v 31 jong¹² Melea, jong¹² Mainán, jong¹² Matata, jong¹² Natán, \v 32 jong¹² David, jong¹² Isaí, jong¹² Obed, jong¹² Booz, jong¹² Salmón, jong¹² Naasón, \v 33 jong¹² Aminadab, jong¹² Aram, jong¹² Esrom, jong¹² Fares, jong¹² Judá, \v 34 jong¹² Jacob, jong¹² Isaac, jong¹² Abraham, jong¹² Taré, jong¹² Nacor, \v 35 jong¹² Serug, jong¹² Ragau, jong¹² Peleg, jong¹² Heber, jong¹² Sala, \v 36 jong¹² Cainán, jong¹² Arfaxad, jong¹² Sem, jong¹² Noé, jong¹² Laméc, \v 37 jong¹² Matusalén, jong¹² Enoc, jong¹² Jared, jong¹² Mahalaleel, jong¹² Cainán, \v 38 jong¹² Enós, jong¹² Set, jong¹² Adán, jong¹² Diú¹³. \c 4 \s1 Ca¹jmo¹ dsa² hlanh³ láh² ju³jmo¹³ Jesús hi² hlaih¹³ \r (Mt. 4.1-17; Mr. 1.12-15) \p \v 1 Ma²quin¹² Jesús jmi²dsí² quiah¹² Diú¹³ mi³ca¹jŋó²dsa jmøi² chi³jmøi² Jordán. Jøng² ca¹jiag¹ jmi²dsí² juu¹² ja³ha¹chian² dsa² tiogh³. \v 2 Ton¹lág¹ jmai³ ca¹ŋie³dsa ja³jøng², ja³ca¹jmo¹ dsa² hlanh³ láh² ju³jmo¹³ Jesús hi² hlaih¹³. Ha¹chi² ca¹gǿh¹dsa jmai³ jøng². Jøng² ma²lǿ² li¹i³cónh¹²dsa mi³ca¹hian¹² jmai³ jøng². \v 3 Jøng² ca¹juúh² dsa² hlanh³, ca¹tsáih¹dsa Jesús: \p ―Jmóh³hning hi² lé² hi³ŋíh¹ cang³ la², chi²júh² lah¹dsóh² lanh¹²hning jong¹² Diú¹³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 4 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Lah¹la² rø²juúh² si² quiah¹² Diú¹³: “A¹jáng¹ jmáh¹lah hi² quie¹² jnieh³ jmo¹² hi² chiang² jnieh³, dsa² jmøi¹guǿi¹,” rø²juúh² si² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 5 Jøng² ca¹jiag¹² dsa² hlanh³ cøng² ja³ca¹ŋi³heh¹³dsa Jesús cu¹ŋieih¹³ ta³cøng² jmøi¹guǿi¹, ja³tioh¹³ ca¹lah¹jǿ¹ juøi². \v 6 Jøng² ca¹juúh² dsa² hlanh³: \p ―Cuǿ¹³jni hning² bí² ja³cog² ca¹lah¹jǿ¹ juøi² quianh¹³ ca¹lah¹jǿ¹ hi² jláh³ quiah¹² dsa² tiogh³. Di³ jní² báh³ dsa² ca¹të́² ca¹lah¹jǿ¹ hi² jøng². Lé² báh³ jainh¹³jni quiah¹² lǿa¹² ju³ hein² dsa² hno¹jni jainh¹³jni quiah¹². \v 7 Hi² jøng² li¹quiánh² báh³ hning² ca¹lah¹jǿ¹ hi² jøng², ju³ná³ mi³juanh¹³hning jní² ―ca¹juúh² dsa² hlanh³. \p \v 8 Cónh¹jøng² lah¹la² ca¹juúh² Jesús: \p ―Lah¹la² rø²juúh² si² quiah¹² Diú¹³: “Mi³juanh¹³ jniang³ Juu¹³ jniang³, dsa² lán¹² Diú¹³ quián² jniang³. Jan² dsa² héi² mi³ti³ jniang³ ni³,” rø²juúh² si² ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 9 Jøng² ca¹jiag¹² dsa² hlanh³ juu¹² jøa³juøi² Jerusalén. Ca¹tseh¹dsa Jesús guiuh¹³ hniú¹² guøh¹². Jøng² ca¹juúh²dsa: \p ―Jmóh³hning cøng² ju³tiah²hning huø¹, chi²júh² lah¹dsóh² lanh¹²hning jong¹² Diú¹³. \v 10 Di³ lah¹la² rø²juúh² jǿg³ quiah¹² Diú¹³: \q1 Dsiag¹² Diú¹³ ju²gug² tai³ ángeles quián¹²dsa hi² jmo¹dsa hí³ hning², rø²juúh² si². \m \v 11 Jø¹² bíh³ lah¹la² rø²juúh² si² calah: \q1 Chiag¹dsa juu¹² guiuh¹³. \q1 Mi³jøng² tsa¹quian¹ cang³ taih³hning, rø²juúh² si². \p \v 12 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Jø¹² bíh³ lah¹la² rø²juúh² si²: “Tsa¹jmóh³hning hi² cánh³hning jǿg³ dsøg¹² quiah¹² Diú¹³ quiánh²hning, dsa² lán¹² Juu¹³ jniang³,” rø²juúh² si². \p \v 13 Hi² jøng² ca¹ŋáh¹ dsa² hlanh³ cu²hna² mi³tsa¹ma¹ca¹dsóh²dsa mai³¹ siíh² hi² mi³ta¹canh¹³ Jesús dsag³. Jmai³ siíh² báh³ tiúh¹dsa quianh¹³ Jesús, lë́²dsa. \p \v 14 Tí² ma²quin¹² Jesús jmi²dsí² quiah¹² Diú¹³ ca¹ŋáh¹dsa juu¹² ja³tén¹² Galilea. Jøng² ca¹tsø² ca¹jan¹ jǿg³ quiah¹²dsa ca¹lah¹tan¹³ ja³tioh¹³ juøi² cøg¹² ja³guǿ¹³dsa. \v 15 Jue¹² dsa² ca¹mi¹juanh¹² Jesús ja³ca¹ŋi³he¹²dsa jǿg³ guøh¹² lah¹cøng² lah¹cøng² juøi². \s1 Jøa³juøi² Nazaret \r (Mt. 13.53-58; Mr. 6.1-6) \p \v 16 Jøng² ca¹dsiánh¹dsa jøa³juøi² Nazaret, juøi² ja³ca¹ŋi¹juanh¹²dsa. Jøng² jmai³ sa³¹ ca¹ŋó¹dsa guøh¹², ju³lah lǿa¹² mai³¹ quiah¹²dsa. Jøng² ca¹nung²dsa hi² hniu¹dsa høa¹dsa si² quiah¹² Diú¹³. \v 17 Jøng² mi³ca¹cuø¹ dsa² neng¹² ni³ jǿg³ quiah¹² guøh¹² si² ca¹jmo¹ hlai³ Isaías, ca¹jan¹ Jesús si². Ca¹dsóh²dsa ja³rø²juúh² jǿg³ la²: \q1 \v 18 Quin³jni jmi²dsí² quiah¹² Juu¹³ jniang³. \q1 Di³ ca¹hei¹dsa jní² mi³jøng² hǿ¹³jni jǿg³ dsio¹ quiah¹² dsa² ti²ŋié². \q1 Ca¹tsei¹dsa hi² jmo¹³jni jǿg³ hi² liúg² dsa² tiogh³ hni¹ŋí³, \q1 jǿg³ hi² jniuh¹ calah dsa² teg³, \q1 jǿg³ hi² liúg² dsa² chian² jmø³uai¹², hi² jmógh² dsa², \q1 \v 19 hi² jmo¹³jni jǿg³ quiah¹² jmai³ ja³mi¹hag¹³ Juu¹³ jniang³. \p \v 20 Jøng² mi³ca¹høa¹ Jesús jǿg³ jøng², ca¹cágh¹dsa si². Ca¹jáinh¹dsa calah. Jøng² ca¹gú²dsa, ti³jǿi² ca¹lah¹já¹ dsa² tiogh³. \v 21 Jøng² ca¹he¹dsa jǿg³. Ca¹juúh²dsa: \p ―Na¹ jín³ ma²ca¹lø¹ti¹ jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ma²na²høa¹jni jøa³ ja³tiogh³ hniah¹² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 22 Jøng² ca¹cuø¹ ca¹lah¹já¹ dsa² jǿg³ dsio¹ quiah¹² Jesús. Dsogh¹² dsǿa¹²dsa jǿg³ rø² ma²he¹²dsa. Jøng² ca¹dsii¹dsa jǿg³ guiog¹³dsa. Ca¹juúh²dsa: \p ―¿Tsa³lán¹² dsa² lang¹² ja³ŋiúh³ José? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 23 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Lah¹dsóh² tiog¹³ báh³ juúh³ hniah¹² ju³lah juúh²dsa jmai³ juúh²dsa: “Hí³ jmóh³ hning² hŋiah¹ chi²júh² dsøg¹² lanh¹²hning tø²mǿa¹².” Hnøngh² hniah¹² hi² jmo¹³jni ja³la² juøi² go²jni ju³lah lǿa¹² hi² ma²ca¹nengh² hniah¹² hi² ca¹jmo¹jni jøa³juøi² Capernaum. \v 24 Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹². Tsa¹lǿih² jmai³ li¹tih¹ dsa² go²dsa jǿg³ juúh² dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. \v 25 Lah¹té¹² jǿg³. Jue¹² dsa² hnǿi² mi³chian² ja³tén¹² juøi² israel jmai³ mi³chian² hlai³ Elías, jmai³ ca¹løa¹ hag³cón³ huø¹, mi³tsa¹ma¹ca¹táh² jmǿa¹² hnøa¹² ŋi² jmai³ tón² ca²dsieg³ ŋi². \v 26 Cónh¹jøng² ha¹chi² ca¹tsen¹ Diú¹³ hlai³ Elías juu¹² ja³mi³tiogh³ hio¹³ héi². Ca¹tsei¹ Diú¹³ juu¹² jøa³juøi² Sarepta, juøi² tén¹² Sidón, ja³quiah¹³ hio¹³ hnǿi² chian² ja³jøng². \v 27 Jø¹² bíh³ lah¹jøng², mi³chian² jue¹² dsa² dsoh³ ja³tén¹² juøi² israel, dsa² lán¹² hmih¹² tsa¹jŋi¹², jmai³ mi³chian² hlai³ Eliseo. Cónh¹jøng² ha¹chian² dsa² héi² ca¹hlú² hmih¹² quiah¹². Jan² Naamán ca¹hlú² dsag³ hmih¹², dsa² chian² huø¹ Siria ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 28 Jøng² ca¹lø¹hné¹ hlaih¹³ ca¹lah¹já¹ dsa² tiogh³ guøh¹², mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ jøng². \v 29 Ca¹túgh²dsa. Ca¹ŋi³jian¹dsa Jesús juu¹² chiuh³ juøi². Jøng² ca¹tai¹dsa juu¹² ni³ cónh¹² ja³neng¹² juøi². Mi³jøng² mi³tiáng²dsa tsøi². \v 30 Cónh¹jøng² ca¹ŋë́² Jesús jøa³ ja³tiogh³ dsa² jue¹². Ca¹ŋó¹dsa calah ja³siíh³. \s1 Jan² dsa² ŋioh¹² quin¹² jmi²dsí² hlaih¹³ \r (Mr. 1.21-28) \p \v 31 Ca¹ŋó¹dsa juu¹² jøa³juøi² Capernaum, juøi² tén¹² Galilea. Ja³jøng² ca¹he¹dsa jǿg³ jmai³ sa³¹. \v 32 Dsogh¹² dsǿa¹² dsa² chian² ja³jøng² jǿg³ he¹²dsa. Di³ he¹²dsa ju³lah jan² dsa² lah¹dsóh² ŋi¹² ha²lah lǿa¹² jǿg³. \p \v 33 Jøng² mi³hiúg³ jan² dsa² ŋioh¹² guøh¹², dsa² quin¹² jmi²dsí² hlaih¹³. Ca¹hløah¹ dsa² héi² tí², ca¹juúh²dsa: \p \v 34 ―¡Ai! ¿He² jǿg³ ca¹të́h²hing quián² jnieh³, Jesús, dsa² chian² Nazaret? ¿Ma³guøngh¹hning hi² mi³dsiagh¹³hning jnieh³? Cué¹² báh³ jní² hning². Dsa² han¹³ quián¹² Diú¹³ báh³ hning² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 35 Jøng² ca¹jé² Jesús jmi²dsí² hlaih¹³. Ca¹juúh²dsa: \p ―¡Cagh³ hagh³! ¡Jú¹² quiah¹²dsa! ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² mi³ca¹jmo¹ jmi²dsí² hlaih¹³ hi² ca¹canh¹ dsa² ŋioh¹² héi² huø¹ jøa³ ja³tiogh³ dsa² jue¹², ca¹u¹hái¹ jmi²dsí² hlaih¹³, hi² ha¹chi² ca¹jenh¹ dsa² ŋioh¹². \v 36 Jøng² ca¹ŋi¹dsógh¹ dsǿa¹² ca¹lah¹já¹ dsa² tiogh³. Ca¹dsii¹dsa jǿg³ guiog³dsa. Ca¹juúh²dsa: \p ―¿He² bíh³ jǿg³? Jmo¹² dsa² lang¹² héh¹ ju³lah jan² dsa² lah¹dsóh² chi² bí². Tsaih¹²dsa jmi²dsí² hlaih¹³, ta³lah¹ca¹huanh¹² jmi²dsí² quiah¹² dsa² quin¹² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 37 Jøng² ca¹tsø² ca¹jan¹ jǿg³ quiah¹² Jesús ta³cøng² ja³jøng². \s1 Ca¹jmo¹ Jesús hí³ mø²chiég³ Simón \r (Mt. 8.14-15; Mr. 1.29-31) \p \v 38 Jøng² ca¹nung² Jesús. Ca¹u¹hái¹dsa guøh¹². Ca¹ŋó¹dsa ja³quiah¹³ Simón. Ma²dsoh³ mø¹chiég³ Simón. Dsé² hlaih¹³dsa. Hi² jøng² ca¹tsáih¹dsa Jesús hi² jmo¹dsa hí³ dsa² dsoh³. \v 39 Jøng² mi³ma²tsenh¹² Jesús cøg¹² ja³ron¹² dsa² dsoh³, ca¹jé²dsa hi² jmo¹² hi² dsé² hio¹³. Jøng² ca¹jŋi¹ quiah¹²dsa. Dsø¹juu¹² jøng² ca¹nung² hio¹³. Ca¹mi¹ti¹ hio¹³ ni³ Jesús quianh¹³ dsa² quianh³dsa. \s1 Ca¹jmo¹ Jesús hí³ jue¹² dsa² dsoh³ \r (Mt. 8.16-17; Mr. 1.32-34) \p \v 40 Jøng² mi³ma²tǿ² ja³tø²dsé³ hieg², ca¹ŋi¹lé² ca¹lah¹já¹ dsa² mi³ti³dsoh¹ dsa² quián¹², dsa² lán¹² hliú² ni³ dsag³. Ca¹ŋi¹jian¹dsa dsa² dsoh³ juu¹² ja³guǿ¹³ Jesús. Jøng² ca¹quieg² Jesús gug² ni³ quiah¹² ca¹lah¹já¹ dsa² dsoh³. Ca¹mi¹hlég²dsa. \v 41 Jø¹² bíh³ ca¹huø¹dsa jmi²dsí² hlaih¹³ quiah¹² dsa² jue¹² calah. Tí² ca¹juúh² jmi²dsí²: \p ―Lanh¹²hning jong¹² Diú¹³ ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹jé² Jesús jmi²dsí² hlaih¹³. Tsa¹ma¹ca¹cuø¹dsa jǿg³ hi² hløah¹dsa. Di³ ma²ŋi¹² jmi²dsí² hi² lán¹²dsa Cristo. \s1 Ca¹hǿ² Jesús jǿg³ ja³tén¹² Galilea \r (Mr. 1.35-39) \p \v 42 Mi³ca¹jni¹, ca¹ŋó¹ Jesús cøng² ja³cu²hŋiah¹². Jøng² ca¹hnah¹² dsa² jue¹² Jesús ca¹lah¹ca¹dsanh¹²dsa. Tsa¹hniu¹ dsa² jue¹² hi² dság¹ Jesús ja³siíh³. \v 43 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² jue¹²: \p ―Hniuh¹² hi² ŋi³hǿa¹²jni jǿg³ dsio¹ ja³tioh¹³ juøi² siíh² calah, jǿg³ ha²lah lǿa¹² ja³jmo¹² Diú¹³ héh¹. Di³ huu¹³ jøng² ca¹tsei¹ Diú¹³ jní² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 44 Hi² jøng² ca¹ŋi¹he¹² Jesús jǿg³ guøh¹² quiah¹² ja³tén¹² Judea. \c 5 \s1 Ca¹lǿh²dsa jue¹² jáh² tiogh³ jmøi² \r (Mt. 4.18-22; Mr. 1.16-20) \p \v 1 Cøng² jmai³ ma²tsenh¹² Jesús chiuh³ dsieg¹² Gennesaret. Jue¹² dsa² tiogh³ quianh¹³dsa ca¹lah¹ca¹qui² ca¹güeh¹dsa, hi² hniu¹dsa nang¹dsa cu²rø² jǿg³ he¹² Jesús. \v 2 Jøng² ca¹jái¹ Jesús hei¹² ton¹ barco chiuh³ jmøi². Dsa² quiah¹² barco tiogh³ cøg¹², ranh¹²dsa néng³. \v 3 Jøng² ca¹hí¹ Jesús cøng² barco jøng², barco quiah¹² Simón. Ca¹mǿh¹dsa Simón hi² hai¹dsa barco uǿin² hi³méh¹ cónh¹ ja³neng¹² huø¹. Jøng² mi³ca¹gú²dsa ni³ barco, ca¹heh¹dsa dsa² jue¹² jǿg³. \v 4 Ni³ jøng², mi³ma²na²he¹dsa jǿg³, ca¹tsáih¹dsa Simón: \p ―Ma¹dsǿg³ cøng² ja³jøh² jmøi². Mi³jøng² léh²hning jáh² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 5 Jøng² ca¹juúh² Simón: \p ―Tøa¹², ma²ca¹jmó³ jnieh³ ta³ ta³cøng² huu², Jøng² jin³ hein² ha¹chian² jáh² ma²ca¹lǿh¹ jnieh³. Cónh¹jøng² ton³jni néng³ jmøi² chi²júh² ha²lah juúh²hning ―ca¹juúh²dsa. \p \v 6 Jøng² mi³ma²na²tí²dsa néng³ jmøi², jue¹² hlaih¹³ jáh² ca¹ŋi¹togh¹² néng³ ca¹lah¹ma¹li¹guií¹. \v 7 Jøng² ca¹tǿh² dsa² quiah¹² barco dsa² quianh³dsa tiogh³ barco cøng², hi¹ mi¹hag¹²dsa. Ca¹ŋi¹lé² dsa² hei² calah. Jøng² ca¹cangh¹² ca¹lah¹ta³ton¹ barco quianh¹³ jáh² ma²na²lǿh²dsa, ca¹lah¹ma²hniu¹ dsa¹honh¹ barco niúh¹ jmǿi¹. \v 8 Jøng² mi³ca¹jái¹ Simón, ca¹chi¹jné¹dsa ni³ Jesús. Ca¹juúh²dsa: \p ―¡Tiog¹² jní² Juu¹³ jniang³! Di³ hi² hiug¹² hlanh³jni ―ca¹juúh²dsa. \p \v 9 Ca¹can¹ hlaih¹³ Simón gøg² quianh¹³ dsa² quianh³dsa mi³ca¹jë́²dsa jue¹² hlaih¹³ jáh² ma²na²lǿh²dsa. \v 10 Jø¹² bíh³ lah¹jøng² Jacobo quianh¹³ Juan, ja³ŋiúh³ Zebedeo, dsa² ti³jmo¹² ta³ quianh¹³ Simón, goh¹² hlaih¹³dsa. Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa Simón: \p ―Tsa¹jmo² ganh¹. Di³ na¹ ta¹lah¹ni³ ja³já¹³ jmóh³hning ta³ siíh², ta³ hi² léh²hning dsa², dsa² li¹quianh¹³ jniang³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 11 Hi² jøng² mi³ca¹ŋi¹cang¹dsa barco juu¹² chiuh³ dsieg¹², ca¹tiú² dsa² héi² ca¹lah¹jǿ¹. Ca¹ŋi¹lé²dsa quianh¹³ Jesús. \s1 Ca¹mi¹hliú² Jesús dsa² lán¹² hmih¹² tsa¹jŋi¹² \r (Mt. 8.1-4; Mr. 1.40-45) \p \v 12 Jmai³ ja³mi³hiúg³ Jesús cøng² juøi², ca¹dsiég¹ jan² dsa² dsoh³, dsa² lán¹² hmih¹² tsa¹jŋi¹². Ca¹chi¹jné¹dsa, chi³ŋiu¹³ ni³dsa huø¹, mi³ca¹jë́²dsa Jesús. Ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa Jesús: \p ―Guiuh¹³, tiáh¹ báh³ hning² jmóh³hning hí³ quieg¹ chi²júh² hiug² hoh¹²hning quianh¹³ jní² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 13 ―Hiug² báh³ dsøa¹ ―ca¹juúh² Jesús. \p Jøng² ca¹quieg²dsa gug²dsa ni³ quiah¹² dsa² dsoh³. \p ―¡Ju³huá² quiánh²hning¹! ―ca¹juúh²dsa. \p Dsø¹juu¹² jøng² ca¹huá² hmih¹². Ha¹chi² ma¹lǿa¹² quiah¹²dsa. \v 14 Jøng² quianh¹³ hi² tiog¹³ ca¹juúh² Jesús hi² tsa¹tsáih¹ dsa² mi³dsoh³ jin³ hein² ha²lah ca¹løa¹ quiah¹²dsa. \p ―Cónh¹ gu³hiah¹³ jmi²dsa² hning². Gu³cuøh³hning ju³lah lǿa¹² lei¹³ quiah¹² hlai³ Moisés. Mi³jøng² li¹ŋi¹² dsa² juøi² ha¹chi² dsag³ ma¹lanh¹²hning ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 15 Cónh¹jøng² hiug¹² jín³ ca¹tsø² ca¹jan¹ jǿg³ quiah¹² Jesús. Jue¹² hlaih¹³ dsa² ca¹túgh² quianh¹³ Jesús, ju³lah dsa² hniu¹ nang¹ jǿg³ he¹²dsa, quianh¹³ dsa² hniu¹ hliú² dsag³ ni³lán¹²dsa. \v 16 Hi² jøng² hliú² rón² ca¹ŋó¹ Jesús juu¹² ja³cu³hŋiah¹², juu¹² ja³ca¹hlanh¹dsa Diú¹³. \s1 Ca¹jmo¹ Jesús hí³ jan² dsa² tsa¹li¹ŋøa¹ \r (Mt. 9.1-8; Mr. 2.1-12) \p \v 17 Jøng² lah¹la² ca¹løa¹ cøng² jmai³ ja³ma²he¹² Jesús jǿg³. Jue¹² dsa² fariseo tiogh³, quianh¹³ tøa¹², dsa² he¹² lei¹³ quiah¹² Diú¹³, dsa² ma²ca¹ja¹lé² hliú² juøi² ja³tén¹² Galilea quianh¹³ Judea, quianh¹³ dsa² chian² jøa³juøi² Jerusalén. Ma²cuø¹² Juu¹³ jniang³ bí² hi² mi²hliú² Jesús dsa² dsoh³. \v 18 Jøng² ca¹dsi¹lé² ca²dsiog³ dsa² ŋioh¹², dsa² jian¹² jan² dsa² tsa¹li¹ŋøa¹. Jiag¹²dsa juu¹² guiuh¹³, juu¹² ni³ jein³. Hniu¹dsa dsa¹quiag²dsa ja³guǿ¹³ Jesús. \v 19 Jøng² tsa¹ca¹dsóh²dsa juu¹² ja³dsa¹togh¹dsa dsi²néi². Di³ jue¹² dsa² ma²tiogh³. Hi² jøng² ca¹uǿi²dsa guiuh¹³ hniú¹². Ca¹siúg²dsa dsa² dsoh³ dsi²néi² mi³ma²na²jŋíh²dsa mih² guiuh¹³ hniú¹². Ca¹siég²dsa ni³ jein³ ca¹tǿ² ja³juǿ¹³ Jesús. \v 20 Jøng² mi³ca¹jái¹ Jesús hi² lah¹dsóh² hé² dsa² héi² jǿg³ quiah¹²dsa, ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² dsoh³: \p ―Dsa² ŋioh¹², ma²ca¹dsan¹ dsag³ quiánh²hning ―ca¹juúh²dsa. \p \v 21 Jøng² ca¹hǿ² dsǿa¹² tøa¹² quianh¹³ dsa² fariseo héi² mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ jøng²: “Jǿg³ hlaih¹³ báh³ jøng²,” lë́²dsa. “Jan² Diú¹³ báh³ dsa² tiúh¹ hén² dsag³,” lë́²dsa. \p \v 22 Jøng² lø²lih¹³ Jesús ha²lah lë́² dsa² héi². Jøng² ca¹juúh²dsa: \p ―¿He² løa¹ høa¹² hoh¹² hniah¹²? \v 23 ¿Naih¹² hi² tsa¹ué² juǿi³jni dsa² dsoh³? “Ma²ca¹dsan¹ dsag³ quiánh²hning.” Ho¹ ju³ juǿi³jni dsa²: “¡Nung²! ¡Ŋøa³!” \v 24 Cónh¹jøng² lah¹la² juǿi³jni dsa² dsoh³, mi³jøng² li¹ŋih³ hniah¹² hi² tiág¹²jni hén¹³jni dsag³ ni³ guøh³ ni³ huø¹ la², jní² dsa² ma²lán¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹². \p Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² dsoh³: \p ―Hning² juǿi²jni. ¡Nung²! ¡Quieng² jein³ quiánh²hning! ¡Guønh² ja³quiánh³! ―ca¹juúh²dsa. \p \v 25 Dsø¹juu¹² jøng² ca¹nung² dsa² ŋioh¹² héi² ja³ti³jái¹² dsa² jue¹². Ca¹cáng¹dsa hi² jøng² ja³mi³ron¹²dsa. Jøng² ca¹ŋáh¹dsa hi² ma²mi²juanh¹²dsa Diú¹³. \v 26 Dsogh¹² hlaih¹³ dsǿa¹² ca¹lah¹já¹ dsa² ti³jái¹². Ca¹mi¹juanh¹²dsa Diú¹³. Hiug¹² gøg² ca¹can¹dsa. \p ―¡He³ báh³ hi² siíh² ma²na²ne¹³ jniang³! ―ca¹juúh²dsa. \s1 Ca¹tǿh¹ Jesús Leví \r (Mt. 9.9-13; Mr. 2.13-17) \p \v 27 Ni³ jøng² ca¹u¹hái¹ Jesús ja³jøng². Ca¹jë́²dsa jan² dsa² lán¹² ta³ cagh¹² cog³ juøi², dsa² tsen² Leví. Guǿ¹² dsa² héi² hniú¹² ja³cagh¹²dsa cog³. Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: \p ―¡Ma¹dsǿg³ quianh¹³ jní²! ―ca¹juúh²dsa. \p \v 28 Jøng² ca¹tiú¹ Leví ca¹lah¹jǿ¹. Ca¹ŋó¹dsa quianh¹³ Jesús. \p \v 29 Ni³ jøng² ca¹jmo¹ Leví cøng² jmai³ juøh¹² ja³quiah¹³dsa ni³ quiah¹² Jesús. Jue¹² dsa² lán¹² ta³ cagh¹² cog³ juøi² quianh¹³ dsa² siáh² calah ma²tiogh³ mesa quianh¹³dsa. \v 30 Jøng² ca¹jí² dsa² fariseo quianh¹³ tøa¹² quián¹²dsa, ca¹jé²dsa dsa² quianh³ Jesús. Ca¹juúh²dsa: \p ―¿He² løa¹ cǿh³ hǿgh³ hniah¹² quianh¹³ dsa² ti³re² dsag³, ju³lah dsa² cagh¹² cog³ jnung²? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 31 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ha¹chian² tø²mǿa¹² hnioh¹² quián¹² dsa² dsiog¹. Dsa² dsoh³ báh³ hnioh¹² tø²mǿa¹² quiáh¹². \v 32 Huu¹³ jøng² báh³ ca¹guio¹jni, hi² tǿa¹³jni dsa² re² dsag³, a¹jáng¹ ju³ dsa² dsiog¹. Di³ hno¹jni hi² jéinh¹ dsǿa¹²dsa ―ca¹juúh² Jesús. \s1 Ca¹ŋǿh¹dsa Jesús jǿg³ quiah¹² hi² mi²ha¹²dsa \r (Mt. 9.14-17; Mr. 2.18-22) \p \v 33 Jøng² ca¹juúh² dsa² héi², ca¹tsáih¹dsa Jesús: \p ―Hliú² rón² ma²ca¹mi¹ha¹² dsa² quianh³ Juan, hi² tsa¹gøah¹²dsa cu²hna² ta¹lah¹hlanh¹²dsa Diú¹³. Jø¹² bíh³ lah¹jøng² jmo¹² dsa² quianh³ dsa² fariseo. Cónh¹jøng² cøng² hi² cøh² hǿnh² báh³ dsa² quianh³hning ―ca¹juúh²dsa. \p \v 34 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: \p ―Lǿa¹² ju³lah lǿa¹² quiah¹² dsa² dsa²lé² jmai³ quiah¹² dsa² ca¹jenh² gug². Tsa¹lé² mi¹han¹²dsa, hi² tsa¹gøah¹²dsa, ta³lah¹guǿ¹² dsa² ŋioh¹², dsa² ca¹jenh² gug². \v 35 Jøng² jií¹ báh³ jmai³ ja³jŋiangh² dsa² hiag¹³ jní². Jmai³ jøng² báh³ mi¹ha¹² dsa² quianh³jni ―ca¹juúh²dsa. \p \v 36 Jøng² ca¹dsii¹ Jesús jǿg³ ti³jnøa¹². Ca¹juúh²dsa: \p ―Ha¹chian² dsa² tiu¹dsa tsǿnh³dsa hmë́², mi³jøng² tiáng¹dsa jneh³ hmøah¹² hmë́² tsǿnh³dsa ma²hǿg³. Di³ dsa¹hén² báh³ tsǿnh³dsa hmë́² chi²júh² jmo¹dsa lah¹jøng². Jø¹² bíh³ tsa¹cuan¹² hmøah¹² hmë́² quianh¹³ hmøah¹² ma²hǿg³. \v 37 Jø¹² bíh³ lah¹jøng², ha¹chian² dsa² tieh¹ vino hmë́² løg² ma²hǿg³. Di³ nih¹² løg² ju³ná³ ca¹jmo¹dsa lah¹jøng². Jøng² téng¹ jmøi². Jø¹² bíh³ dsa¹hén² løg². \v 38 Løg² hmë́² báh³ tieh¹²dsa vino hmë́². \v 39 Ha¹chian² dsa² hniu¹ hǿnh² vino hmë́² ju³ná³ ma²ca¹hǿnh²dsa vino ma²hóg¹². “Vino hóg¹² báh³ dsio¹,” juúh² dsa² héi². \c 6 \s1 Ca¹cøn¹ dsa² quianh³ Jesús cuøi² hi³ŋíh¹ jmai³ sa³¹ \r (Mt. 12.1-8; Mr. 2.23-28) \p \v 1 Jøng² cøng² jmai³ sa³¹ ma²ŋøa¹² Jesús juu¹² jøa³cuøi² hi³ŋíh¹. Dsa² quianh³dsa ca¹cøn¹ mih² ja³dsa²lé²dsa jøng². Ca¹jŋíh²dsa tsǿ³ quianh¹³ gug²dsa. Jøng² ca¹cøgh²dsa. \v 2 Ni³ jøng² ca¹juúh² ca²dsiog³ dsa² fariseo: \p ―¿He² løa¹ jmoh² hniah¹² hi² tsa¹lǿa¹² lei¹³ jmó³ jniang³ jmai³ sa³¹? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 3 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: \p ―¿Tsa³ma²ca¹híh² hniah¹² si² ha²lah ca¹jmo¹ hlai³ David jmai³ ca¹løa¹ lø¹i³cónh¹²dsa quianh¹³ dsa² quianh³dsa? \v 4 Di³ ca¹hí¹dsa dsi²néi² guøh¹². Ca¹gǿh¹dsa hi³ŋíh¹ ma²ca¹dsii¹ jmi²dsa² ni³ Diú¹³, hi³ŋíh¹ hi² ma²lǿa¹² lei¹³ hi² gǿh¹ jmáh¹lah jmi²dsa². Ca¹lah¹ca¹tǿ² dsa² quianh³dsa ca¹cuúh¹dsa. \p \v 5 Jøng² ca¹juúh² calah Jesús: \p ―Jní² báh³ dsa² jmo¹² héh¹ he² hi² lé² jmó³ jniang³ jmai³ sa³¹, jní² dsa² ma²lán¹² dsa² jmøi¹quǿi¹ jianh¹² hniah¹² ―ca¹juúh²dsa. \s1 Dsa² ŋioh¹² dsi¹³ huh² cøng² gug² \r (Mt. 12.9-14; Mr. 3.1-6) \p \v 6 Lah¹la² ca¹løa¹ calah cøng² jmai³ sa³¹ siíh². Ca¹hí¹ Jesús calah dsi²néi² guøh¹². Ca¹he¹dsa jǿg³. Jøng² hiúg³ jan² dsa² ŋioh¹² ja³jøng², dsa² dsi¹³ huh² cøng² gug², gug²dsa dsio¹. \v 7 Jøng² ma²ti³jái¹² tøa¹² he¹² lei¹³ quianh¹³ dsa² fariseo. Jái¹²dsa chi²júh² jmo¹ Jesús hí³ dsa² héi² jmai³ sa³¹. Hnangh¹²dsa he² dsag³ lé² cuúh¹dsa Jesús. \v 8 Cónh¹jøng² ma²ŋi¹² Jesús ha²lah dsø²jiag¹² dsǿa¹² dsa² hiag¹³ héi². Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² dsi¹³ huh² gug²: \p ―¡Ŋi²! ¡Nung² dsi²jo² la²! \p Ca¹nung² dsa² héi² ja³jøng². \v 9 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² hiag¹³: \p ―Jǿg³ la² ŋai³jni hniah¹²: ¿Naih¹² hi² ma²lǿa¹² lei¹³ jmó³ jniang³ jmai³ sa³¹? ¿Hi³ dsio¹, ho¹ ju³ hi² hlaih¹³? ¿Hi³ liúg² jniang³ jmi²dsí², ho¹ ju³ hi² hén³ jniang³? \p \v 10 Jøng² mi³ma²na²jái¹ Jesús ni³ dsa² tiogh³ lah¹jin² lah¹lǿih² ja³guǿ¹³dsa, ca¹juúh²dsa: \p ―¡Neih³ gugh²! ―ca¹tsáih¹dsa dsa² ŋioh¹² héi². \p Jøng² ca¹néih¹ dsa² ŋioh¹² gug². Ta³lah¹ca¹lái¹ dsio¹ gug²dsa. \v 11 Jøng² ca¹lø¹hné¹ hlaih¹³ dsa² hiag¹³. Ca¹dsii¹dsa jǿg³ guiog³dsa he² hi² lé² jmo¹dsa quiah¹² Jesús. \s1 Ca¹hia¹ Jesús dsa² quia¹tón² \r (Mt. 10.1-4; Mr. 3.13-19) \p \v 12 Jmai³ jøng² ca¹ŋó¹ Jesús máh² ja³ca¹ŋi¹hlanh¹³dsa Diú¹³ ta³cøng¹ huu². \v 13 Mi³ca¹jni¹ jøng², ca¹tǿh²dsa dsa² quianh³dsa. Jøng² ca¹hia¹dsa guia¹tón² dsa² héi², dsa² ca¹quian¹dsa tsih² dsa² høh³ quián¹²dsa: \q1 \v 14 Simón, dsa² ca¹quian¹dsa Pedro \q1 Andrés, roh¹³ Simón \q1 Jacobo \q1 Juan \q1 Felipe \q1 Bartolomé \q1 \v 15 Mateo \q1 Tomás \q1 Jacobo, ja³ŋiúh³ Alfeo \q1 Simón, dsa² cananista \q1 \v 16 Judas, ja³ŋiúh³ Jacobo \q1 Judas, dsa² ca¹lán¹ dsa² ca¹hnë¹ Jesús. \s1 Ca¹heh¹ Jesús dsa² jue¹² jǿg³ \r (Mt. 4.23-25) \p \v 17 Jøng² mi³ca¹siog² Jesús máh² quianh¹³ dsa² quianh³dsa, ca¹jŋi¹dsa cøng² ja³møi² huø¹. Quianh¹³dsa jue¹² dsa² quianh³dsa ca¹lah¹ma¹quianh¹³ jue¹² dsa² chian² ca¹lah¹tan¹³ ja³tén¹² Judea quianh¹³ jøa³juøi² Jerusalén, quianh¹³ dsa² chian² chiuh³ jmø³ŋih¹³ ja³tén¹² jøa³juøi² Tiro quianh¹³ jøa³juøi² Sidón. Hniu¹ dsa² jue¹² nang¹ jǿg³ he¹² Jesús. Jø¹² bíh³ hniu¹dsa hliú²dsa dsag³ ti³lán¹²dsa. \v 18 Jøng² ca¹løa¹ hí³ dsa² chian² jmø³uai¹² hi² jmo¹² jmi²dsí² quiah¹² dsa² hlanh³. \v 19 Ca¹lah¹já¹ báh³ dsa² hniu¹ quiég¹ gug² ni³ quiah¹² Jesús. Di³ ca¹hlú² dsa² dsoh³ quianh¹³ bí² chi² quiah¹²dsa. \s1 Dsa² hioh¹² jenh¹² \r (Mt. 5.1-12) \p \v 20 Jøng² ca¹jë́² Jesús dsa² quianh³dsa. Ca¹juúh²dsa: \p ―Hioh¹² jính² hniah¹² dsa² ti²ŋiéh². Di³ ca¹të́h² hniah¹² gu³noh¹² hniah¹² ja³jmo¹² Diú¹³ héh¹. \p \v 21 ’Hioh¹² jính² hniah¹² dsa² lǿ² lø¹i³cuanh¹. Di³ li¹tanh¹³ báh³ hniah¹². \p ’Hioh¹² jính² hniah¹² dsa² høgh². Di³ ŋaih¹³ báh³ hniah¹². \p \v 22 ’Hioh¹² jính² hniah¹² jmai³ chian² dsa² hiag¹³, jmai³ tiáng²dsa, jmai³ hei¹²dsa jǿg³ hlaih¹³ ni³ huu¹³ hi² lanh¹² hniah¹² dsa² quian¹jni, jní² dsa² ma²lán¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹². \v 23 Jmai³ jøng² túgh³ hniah¹² hioh¹² jính² hniah¹². Qui³chiogh¹³ qui³cǿgh³ hniah¹² hi² jmóh³ hniah¹² hioh¹². Di³ li¹hmah¹³ ma¹dsio¹² quiánh² hniah¹² ŋi¹juǿi¹. Jø¹² bíh³ lah¹jøng² ca¹jmóh² dsa² hóg¹ dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ma²lǿih². \s1 Dsa² juǿi² \p \v 24 ’Juǿih² hniah¹² dsa² chi² cog³. Di³ tsø³jue¹³ hioh¹² jính² hniah¹². \p \v 25 ’Juǿih² hniah¹² dsa² ma²ca¹lø¹tanh¹³. Di³ lé² lø¹i³cuanh¹ hniah¹². \p ’Juǿih² hniah¹² dsa² ma²ŋaih¹². Di³ jií¹ jmai³ ja³hǿgh³ hniah¹² hi² hlaih¹³ jính² hniah¹². \p \v 26 ’Juǿih² hniah¹² ja³chi² jmáh¹lah jǿg³ dsio¹ quiánh² hniah¹². Di³ lah¹jøng² ca¹ŋi¹ŋë́² calah dsa² ca¹jmo¹ tø³júg³ ma²lǿih², hi² ca¹jmo¹dsa hi² mi³hǿ²dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. \s1 Mi³hnio¹³ jniang³ dsa² hiag¹³ \r (Mt. 5.38-48; 7.12) \p \v 27 ’Jøng² lah¹la² juǿi³jni hniah¹² dsa² nøngh² jǿg³ quieg¹jni: Mi³hnóh¹ hniah¹² dsa² hiag¹³. Hi² dsio¹ jmóh³ hniah¹² ja³cog²dsa. \v 28 Jǿg³ dsio¹ tséih³ hniah¹² dsa² chi²hia¹² hniah¹² jǿg³ hlaih¹³. Hlanh¹³ hniah¹² Diú¹³ ni³ huu¹³ quiah¹² dsa² jmóh² hniah¹². \v 29 Ju³ná³ ca¹jnáng¹ jan² dsa² neih³hning ca²jag¹³, jøng² dsio¹ cuúh³ hniah¹² ca²jag¹³ hi² jnáng¹dsa calah. Ju³ná³ ca¹cang¹ jan² dsa² hmøah¹² dsiég² quiánh² hniah¹², jøng² cuøh¹³ hniah¹² dsa² calah hmøah¹² hiúgh³ hniah¹². \v 30 Cuúh³ hniah¹² quiah¹² lǿa¹² ju³ hein² dsa² ca¹møa¹. Jøng² ha¹chi³ ma¹máih³ hniah¹² quiah¹² dsa² ma²ca¹cang¹ hi² chi² quiánh² hniah¹². \v 31 Lah¹jøng² jmóh³ hniah¹² ja³cog² dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹², ju³lah mi³hnøngh² hniah¹² hi² jmo¹dsa ja³cogh² hniah¹². \p \v 32 ’Ha¹chi² quien¹² ja³cogh² hniah¹² ju³ná² hnóh¹ hniah¹² jmáh¹lah dsa² hnio¹ hniah¹². Di³ ca¹tǿ² dsa² jmo¹² hi² hlaih¹³ báh³ ma²hnio¹ dsa² hniang¹ quiah¹²dsa. \v 33 Jø¹² bíh³ ha¹chi² ta³ li¹jmo¹ ja³cogh² hniah¹² ju³ná jmóh³ hniah¹² hi² dsio¹ jmáh¹lah ja³cog² dsa² jmo¹² hi² dsio¹ quiánh² hniah¹². Di³ ca¹tǿ² dsa² lø³hiug¹² jmo¹² lah¹jøng² ja³cog² dsa² quián¹²dsa. \v 34 A¹jáng¹ hi² dsiogh¹ hniah¹² ju³ná³ ca¹cuøh³ hniah¹² hei¹² hmah³ quiah¹² dsa² lë́h² hniah¹² hi² jáinh¹dsa calah. Ca¹tǿ² guiog¹³ dsa² lø³hiug¹² jmo¹² lah¹jøng² ja³cog² dsa² jian¹²dsa. Mi³jøng² hiéih¹dsa calah ca¹lah¹jǿ¹ hi² ma²ca¹cuø¹dsa. \v 35 Jøng² hniah¹², mi³hnoh¹³ hniah¹² dsa² hiag¹³. Jmóh³ hniah¹² hi² dsio¹. Hǿih³ hniah¹² hmah³ ja³tsa¹lë́h² hniah¹² jáinh¹dsa calah. Jøng² mi³hmah¹³ hniah¹² ma¹dsio¹². Lénh² hniah¹² jong¹² Diú¹³, dsa² hiug¹² juanh¹². Di³ hŋiah¹² dsa² héi² báh³ huø³ dsǿa¹² ja³cog² dsa² tsa¹juanh¹² dsǿa¹², dsa² lø³hiug¹². \v 36 Jmóh³ hniah¹² huø³ hoh¹² hniah¹² ju³lah lán¹² Jmi² jniang³. \s1 Tsa¹cuøh¹³ hniah¹² dsa² dsag³ \r (Mt. 7.1-5) \p \v 37 ’Tsa¹cuøh¹³ hniah¹² dsa² dsag³. Mi³jøng² tsa¹cuúh¹ Diú¹³ hniah¹² dsag³. Tsa¹jmóh³ hniah¹² tø¹canh¹³ dsa². Mi³jøng² tsa¹tø¹canh¹³ hniah¹². Henh¹³ hniah¹² dsag³ quiah¹² dsa². Mi³jøng² dsa¹hén² dsag² quiánh² hniah¹². \v 38 ¡Cuø³! Mi³jøng² lǿa¹² jín³ hi² ŋieh¹ hniah¹², quianh¹³ héh¹ cu²rø², ju³lah cøng² hi² rø²hmoh¹² tí², hi² rø²hianh¹² cu²rø², ca¹lah¹tsa¹ma¹heih¹², hi² dsii¹ Diú¹³ gugh² hniah¹². Di³ quianh¹³ héh¹ hi² cuuh² hniah¹² jøng², héh¹ jøng² báh³ dsii¹ Diú¹³ gugh² hniah¹² ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 39 Jøng² ca¹dsii¹ Jesús jǿg³ ti³jnøa¹². Ca¹juúh²dsa: \p ―Tsa¹lé² he¹ jan² dsa² teg³ juu¹² ja³ŋøa¹ jan² dsa² teg³ jian¹²dsa, ho¹ jøng² ca¹siúgh²dsa ta³og¹dsa niúh¹ tøg². \v 40 Ha¹chi² lán¹² dsa² mi²tan¹² jǿg³ dsa² juanh¹² cónh¹ jín³ tøa¹² quián¹²dsa. Cónh¹jøng² lén² báh³ dsa² ju³lah lán¹² tøa¹² quián¹²dsa na³ma²ca¹hian¹² jǿg³ ca¹mi¹tan¹²dsa. \p \v 41 ’Ha²lah dsio¹ jáih² hniah¹² ca²jneh³ qui¹² hiu³ mø³ni³ rúh² hniah¹². Jøng² tsa¹leh¹³ hniah¹² hi² tioh¹³ hma² pa³ mø³neih³ hniah¹² guiogh¹³ hniah¹². \v 42 Ha²lah dsio¹ tí² hoh¹² hniah¹² juaih¹² hniah¹² rúh² hniah¹² hi² jŋih¹³ hniah¹² jneh³ qui¹² hiu³ mø³ni³dsa. Jøng² tsa¹jáih² hniah¹² guiogh¹³ hma² pa³ tioh¹³ mø³neih³ hniah¹². Dsa² tø¹cah¹ tø¹jen¹² báh³ hniah¹². Lah¹ni³ jŋih¹³ hniah¹² hma² pa³ tioh¹³ mø³neih¹ hniah¹². Jøng² ma²lé² jáih³ hniah¹² cu²rø² hi² jŋih¹³ hniah¹² ca²jneh³ qui¹² hiu³ mø³ni³ rúh² hniah¹². \s1 Cøng² ni³ lán¹² jniang³ ta³jan² jniang³ \r (Mt. 7.17-20; 12.34-35) \p \v 43 ’Ha¹chi² cuø¹ hma² dsio¹ mǿi² hlaih¹³. Jin³ ha¹chi² cuø¹ hma² hlaih¹³ mǿi² dsio¹. \v 44 Quianh¹³ mǿi² quiah¹² báh³ hma², li¹léi¹³ ha²lah lǿa¹² lah¹cøng² lah¹cøng² hma². Ha¹chi² hai¹ møi¹higo chiúh³ tang¹². Jin³ ha¹chi² hai¹ møi¹gu²jøah¹³ chi³uǿin¹ juh². \v 45 Hi² dsio¹ báh³ dsø²jiag¹² dsǿa¹² dsa² dsiog¹. Hi² jøng² jmo¹²dsa hi² dsio¹. Jøng² hi² hlaih¹³ báh³ dsø²jiag¹² dsǿa¹² dsa² jmo¹² hi² hlaih¹³. Di³ jǿg³ hlaih¹³ dsø²jiag¹² dsǿa¹²dsa jøng² báh³ huøh¹² hag³dsa. \s1 Dsa² mi²ti¹ jǿg³ \r (Mt. 7.24-27) \p \v 46 ’¿He² løa¹ juaih¹² hniah¹² jní² Juu¹³ jniang³, jøng² tsa¹jmóh³ hniah¹² ju³lah juǿi²jni hniah¹²? \v 47 Lah¹la² lán¹² ca¹lah¹já¹ dsa² li¹quianh¹³jni, dsa² nang¹², dsa² mi²ti¹ jǿg³ quieg¹: \v 48 Lán¹²dsa ju³lah lán¹² jan² dsa² ca¹jmo¹ hniú¹². Hieg³ ca¹guieg¹dsa. Ca¹tsih¹dsa hniú¹² ni³ cang³. Jøng² mi³ca¹juøh¹² jmøi², tí² ca¹chi¹ŋiú² jmøi² hniú¹². Cónh¹jøng² ha¹chi² ca¹løa¹. Di³ tí² ma²tsih¹² hniú¹². \v 49 Jøng² lán¹² dsa² tsa¹mi¹ti¹ jǿg³ ca¹nǿng²dsa ju³lah lán¹² dsa² tsa¹ca¹tsih¹ tí² hniú¹² quiah¹²dsa. Jøng² cu¹ŋieih¹² ca¹gug¹ hniú¹² mi³ca¹chi¹ŋiú² jmøi². Ma¹dsio¹² ca¹hen¹ hniú¹² quiah¹² dsa² héi² ―ca¹juúh² Jesús. \c 7 \s1 Ca¹mi¹hliú² Jesús dsa² quián¹² juu¹³ hlég² \r (Mt. 8.5-13) \p \v 1 Mi³ma²ca¹heh¹ Jesús dsa² jue¹² jǿg³, ca¹ŋó¹dsa juu¹² jøa³juøi² Capernaum. \v 2 Ja³jøng² mi³guǿ¹³ jan² juu¹³ hlég², dsa² chian² dsa² ŋioh¹² jmo¹² ta³ quiah¹². Hiug¹² dsoh³ dsa² ŋioh¹². Ja¹lái¹ hiu³ jmi²dsi² quiah²dsa. Jøng² hniang¹ juu¹³dsa. \v 3 Hi² jøng² ca¹tsen¹ juu¹³dsa ca²dsiog³ dsa² canh¹³ quián¹² dsa² judío, mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ quiah¹² Jesús. Ca¹tsei¹dsa juu¹² ja³ca¹ŋi¹téh²dsa Jesús, hi² jmo¹ Jesús hí³ dsa² dsoh³ quián¹²dsa. \v 4 Jøng² mi³ca¹dsi¹lé² dsa² canh¹³ héi² ja³tsenh¹³ Jesús, quianh¹³ hi² tiog¹³ ca¹møa¹dsa. Ca¹juúh²dsa: \p ―Dsio¹ gu³jmoh³hning hí³ dsa² dsoh³ quián¹² juu¹³ hlég². Di³ dsa² dsiog¹ báh³ juu¹³ hlég² héi². \v 5 Tøa¹² dsǿa¹²dsa juøi² go² jniang³. Dsa² héi² ca¹cuø¹ cog³ ja³ma²ca¹jmó³ jnieh³ guøh¹² hmë́² quián² jnieh³ ―ca¹juúh² dsa² canh¹³. \p \v 6 Jøng² ca¹ŋi¹lé² Jesús quianh¹³ dsa² héi². Jøng² mi³ja¹quien¹³ dsi³lé²dsa ja³guǿ¹³ juu¹³ hlég², ca¹tsen¹ juu¹³ hlég² ca²dsiog³ dsa² jenh² quianh¹³dsa. Ca¹jén² dsa² héi² Jesús dsi²juu¹². Ca¹juúh²dsa: \p ―Juanh¹² hoh¹² hning² guiuh¹³. Tsa¹hniu¹ juu¹³ hlég² cuúh¹dsa hning² ju²méh³ dsøa¹². Ha¹chi² lë́²dsa tén¹²dsa hi² góh³hning dsi²néi² quiah¹²dsa. \v 7 Hi² jøng² tsa¹na²guøn¹dsa hŋiah¹²dsa. Cónh¹ hi² jmóh³hning jǿg³ hi² hliú² dsa² quián¹²dsa, juúh²dsa. \v 8 Di³ chian² báh³ juu³dsa. Jø¹² bíh³ chian² dsa² quin¹²dsa ni³ quiah¹². “¡Gu²!” juúh²dsa, tsaih¹²dsa hlég² quián¹²dsa, jøng² dság¹² hlég². “¡Ŋi²!” juúh²dsa, jøng² já¹² hlég². “¡Lah¹la² jmo³!” juúh²dsa, tsaih¹²dsa dsa² jmo¹² ta³ quiah¹²dsa, jøng² jmo¹²dsa lah¹jøng² ―ca¹juúh² dsa² jenh² quianh¹³ juu¹³ hlég². \p \v 9 Jøng² dsogh¹² dsǿa¹² Jesús mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ ca¹tse¹ juu¹³ hlég². Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² jue¹², dsa² dsø²lé² quianh¹³dsa: \p ―Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹², ha¹chian² dsa² go² jniang³ ma²ca¹jén²jni, dsa² hé² jǿg³ ja³cog²jni ju²lah ma²hé² juu¹³ hlég² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 10 Jøng² mi³ca¹dsi¹lia¹ dsa² jenh² quianh¹³ juu¹³ hlég², ca¹lø¹ŋi¹²dsa ma²ca¹hlú² dsa² mi³dsoh³. \s1 Ca¹jmo¹ Jesús ca¹hiog² ja³ŋiúh³ hio¹³ hnǿi² \p \v 11 Ma²ton¹ hnøa¹² jmai³ jøng², ca¹ŋó¹ Jesús juu¹² ja³neng¹² cøng² juøi² tsen² Naín. Quianh¹³dsa dsa² quianh³dsa quianh¹³ dsa² jue¹² calah. \v 12 Ja¹quien¹³ dsiég¹³dsa ja³jøng² mi³ca¹jén² Jesús dsa² jian¹² hlai³ juu¹² ja³dsa¹hog¹dsa. Mi³lán¹³ hlai³ ja³ŋiúh³ jan² hio¹³ hnǿi², dsa² ha¹chian² jong¹² ma¹chian². Jue¹² dsa² chian² juøi² jøng² ma²dsø²lé² juu¹² cu²san³¹ quianh¹³ hio¹³. \v 13 Jøng² ca¹ŋi¹ŋiú² dsǿa¹² Juu¹³ jniang³ mi³ca¹jë́²dsa hio¹³ hnǿi². \p ―Tsa¹ma¹høg² ―ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa hio¹³. \p \v 14 Jøng² ca¹ŋó¹ Jesús. Ca¹ŋi¹quiég¹dsa gug² ni³ hma² ja³ron¹² hlai³. Jøng² mi³ca¹jŋi¹ dsa² jiag¹², ca¹juúh² Jesús: \p ―¡Hning² juǿi²jni dsa² ŋioh¹², nung²! ―ca¹juúh²dsa. \p \v 15 Jøng² ca¹gú² dsa² mi³lán¹³ hlai³. Ca¹hløah¹dsa. Jøng² ca¹jë́nh² Jesús dsa² ŋioh¹² ja³cog² mi³chiég³dsa. \v 16 Jøng² ca¹lah¹já¹ dsa² ca¹can¹ gøg². Ca¹mi¹juanh¹²dsa Diú¹³. Ca¹juúh²dsa: \p ―Jøa³ ja³tiagh³ jniang³ ma²ca¹lø¹chián¹ jan² dsa² juanh¹², dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. \p Jøng² ca¹juúh²dsa calah: \p ―Ma²ca¹mi³hag¹³ Diú¹³ jniang³ dsa² quián¹²dsa ―ca¹juúh²dsa. \p \v 17 Jøng² ca¹lø¹ŋi¹² ca¹lah¹já¹ dsa² chian² ja³tén¹² Judea quianh¹³ juøi² tioh¹³ cøg¹² ha²lah ma²ca¹jmo¹ Jesús. \s1 Dsa² ca¹tsen¹ Juan \r (Mt. 11.2-19) \p \v 18 Jøng² ca¹nǿng² Juan jǿg³ jøng², hi² ca¹he¹ dsa² quianh³dsa. \v 19 Jøng² ca¹tǿh¹ Juan og¹ dsa² quianh³dsa. “Lah¹la² gu³tseih³ hniah¹² Jesús,” ca¹juúh²dsa: “¿Lanh¹³hning dsa² ji¹leg¹³ jnieh³, ho¹ júh³ jií¹ dsa² siáh² calah?,” ca¹juúh² Juan. \v 20 Jøng² mi³ca¹dsi¹lé² dsa² ca¹tsen¹ Juan, ca¹tsáih¹dsa Jesús, ca¹juúh²dsa: \p ―Juan, dsa² chiog¹² dsa² jmøi², ma²ca¹tsei¹ jnieh³. Lah¹la² juúh² Juan: “¿Lanh¹³hning dsa² ji¹leg¹³ jnieh³ ho¹ ju³ jií¹ dsa² siáh² calah?” juúh²dsa. \p \v 21 Jmai³ jøng² ma²na²mi¹hliú² Jesús jue¹² dsa² dsoh³, dsa² lán¹² dsag³, dsa² quin¹² jmi²dsí² hlaih¹³. Ma²na²jmo¹dsa hi² ma²jniuh¹² dsa² mi³teg³. \v 22 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² quián¹² Juan: \p ―Gu³tseih³ Juan jǿg³ ma²na²nengh² hniah¹² quianh¹³ hi² ma²na²jaih³ hniah¹²: Ma²jniuh¹² dsa² mi³teg³. Ma²ŋi²nio³ dsa² tsa¹mi³lé² ŋi¹nio¹. Ma²ca¹hlú² dsa² mi³lán¹³ dsag³ hmih¹² tsa¹jŋi¹². Ma²niuh³ dsa² mi³guai³. Ma²ca¹hiog² dsa² ma²ca¹dsan¹. Nang¹² dsa² ti²ŋié² jǿg³ dsio¹ li¹chi² quiah¹²dsa. \v 23 Jøng² hioh¹² jenh¹² dsa² tsa¹lë́² hi² ué² jǿg³ quieg¹jni ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 24 Jøng² mi³ma²ŋi¹lia¹ calah dsa² quián¹² Juan, ca¹dsii¹ Jesús jǿg³ quiah¹² Juan, ca¹tsáih¹dsa dsa² jue¹² tiogh³: \p ―¿He² hi² lë́h² hniah¹² hi² jáih³ hniah¹² mi³ca¹ŋi¹janh³ hniah¹² Juan juu¹² ja³ha¹chian² dsa² tiogh³? ¿Lán¹³dsa dsa² ton¹ jǿg³ neng¹² dsǿa¹², ju³lah lǿa¹² hma² ta² juh¹² ha² juu¹² ja³cán² dsí²? Ha¹chi² lán¹²dsa lah¹jøng². \v 25 ¿Ha²lah lán¹²dsa jøng²? ¿Quieih¹³dsa hmøah¹² jláh³? Ha¹chi². Ja³guǿ¹³ rai¹³, ja³jláh³ báh³ tiogh³ dsa² ti³quieih¹² hmøah¹² jláh³. \v 26 ¿He² ca¹jaih³ hniah¹² mi³ca¹ŋi³nioh¹³ hniah¹² jøng²? ¿Tsa³ca¹janh³ hniah¹² dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³? Dsa² lah¹héi² báh³ ca¹janh³ hniah¹². Dsa² juanh¹² jín³ cónh¹ dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. \v 27 Di³ jǿg³ quiah¹² dsa² héi² báh³ la², jǿg³ lǿa¹² ni³ si² quiah¹² Diú¹³: \q1 Tsë́³ jni tsih² høh³ quian¹jni ni³jiá¹ cónh¹ jín³ hning², \q1 Dsa² jmo¹ ju²jŋia¹³ juu¹² ja³ŋǿh³hning, rø²juúh² si². \m \v 28 Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹², ha¹chian² dsa² jmøi¹guǿi¹ chian², ju³lah dsa² juanh¹² jín³ cónh¹ Juan ni³ jmøi¹guǿi¹ la². Cónh¹jøng² lǿa¹² ju³ hein² dsa² meh² ma²ŋøa¹² juu¹² ja³jmo¹² Diú¹³ héh¹, dsa² héi² báh³ dsa² juanh¹² ja³cog² Diú¹³ cónh¹ jín³ ja³juanh¹² Juan ni³ jmøi¹guǿi¹ la². \p \v 29 ’Jøng² ca¹mi¹léi¹³ dsa² jue¹², cu¹dsie¹² quianh¹³ dsa² cagh¹² cog³ juøi², hi² dsio¹ jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ca¹hǿ² Juan. Di² ca¹jŋó²dsa jmøi² ca¹chiag¹ Juan. \v 30 Jmáh¹lah dsa² fariseo quianh¹³ tøa¹² he¹² lei¹³ tsa¹ca¹lø¹hiúg¹ dsǿa¹² jǿg³ ca¹jmo¹ Diú¹³ ja³cog²dsa. Di² tsa¹ca¹jŋó² dsa² héi² jmøi². \p \v 31 ’¿He² jǿg³ chi² li¹juúh³ jniang³ jøng², ha²lah lán¹² dsa² ma²chian² na¹? \v 32 Lán¹²dsa ju³lah lán¹² hi²meh² tiogh³ ja³dsi¹² guøh¹². Tsa¹tiogh³ hi²meh² cøng² jǿg³. Juúh²dsa: “Ma²ca¹jmó³ jnieh³ son¹³. Jøng² tsa¹ca¹jmoh³ hniah¹² jan³. Ma²ca¹jmó³ jnieh³ hi² chian² jnieh³ jmø³uai¹² calah. Jøng² ha¹chi² ca¹hagh³ hniah¹²,” juúh² hi²meh². \v 33 Lah¹jøng² lanh¹² hniah¹². Di³ tsa¹tøa¹² hoh¹² hniah¹² mi³ca¹guøn¹ Juan, dsa² ca¹chiog¹ dsa² jmøi². Tsa¹ca¹gǿh¹ Juan hi³ŋíh¹. Tsa¹ca¹hǿnh²dsa vino. Jøng² ca¹juøh³ hniah¹² hi² quin¹²dsa jmi²dsí² hlaih¹³. \v 34 Jøng² ca¹guio¹ jní² calah, jní² dsa² ma²lán¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹². Cøh²gøh²jni ca¹lah¹jǿ¹. Jøng² juúh² hniah¹² hi² lán¹²jni dsa² jlé², dsa² hen¹², dsa² ti³jenh² quianh¹³ dsa² cagh¹² cog³ juøi² quianh¹³ dsa² ti³re² dsag³, juúh² hniah¹². \v 35 Cónh¹jøng² léi¹³ hi² ma²ŋi¹² Diú¹³ ha²lah jmo¹. Di³ jue¹² dsa² ma²hé² jǿg³ ca¹hǿ² Juan, quianh¹³ jǿg³ he¹² jní² calah ―ca¹juúh² Jesús. \s1 Ca¹ŋi¹gǿh¹ Jesús ja³quiah¹³ jan² fariseo \p \v 36 Jøng² ca¹tǿh¹ jan² fariseo Jesús hi² dsa¹gǿh¹dsa ja³quiah¹³dsa. Jøng² ca¹ŋó¹ Jesús. Ca¹túgh²dsa mesa quianh¹³dsa. \v 37 Jøng² jan² hio¹³ lø³hiug¹², hio¹³ chian² juøi² jøng², mi³ca¹nǿng² hio¹³ hi² ma²guǿ¹² Jesús mesa ja³quiah¹³ dsa² héi², ca¹hí¹dsa dsi²néi² hi² quieng²dsa tsǿ¹² lǿa¹² cang³ alabastro, hi³ ha³ nang³ ma²juøi². \v 38 Jøng² ca¹nung² hio¹³ cøg¹² tai³ Jesús, hi² ho¹² hio¹³. Jmøi² ca¹lah¹ ni³ hio¹³ ca¹séi² lø³tai³ Jesús. Jøng² ca¹tsí¹ hio¹³ quianh¹³ jŋiu² dsi³dsa. Jøng² mi³ca¹chiunh¹ hio¹³ lø³tai³ Jesús, ca¹tsǿng²dsa nang³ ma²juøi². \v 39 Jøng² lah¹la² ca¹ŋi¹jiag¹² dsǿa¹² dsa² fariseo héi², dsa² hniu³, mi³ca¹jái¹dsa: “Ma²ŋi¹² guiuh¹³ lang¹² ha²lah lán¹² hio¹³ jnung², hio¹³ ma²na²tí² gug² quiah¹²dsa, ju³ jøng² lah¹dsóh² lán¹²dsa dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Di³ hio¹³ lø³hiug¹² báh³ héi².” \v 40 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² hniu³ héi²: \p ―Simón, chi² báh³ cøng² jǿg³ mi³juǿi³jni hning² ―ca¹juúh²dsa. \p ―¿He² jǿg³ mi³juúh³hning, tøa¹²? ―ca¹ŋai¹ dsa² héi². \p \v 41 Jøng² jǿg³ la² ca¹dsii¹ Jesús: \p ―Mi³chian² jan² dsa² cuø¹² hei¹² hmah³, quianh¹³ og¹ dsa² ma²re² quiah¹²dsa. Jan² dsa² re² cøng² mei¹³ héh¹ cog³. Jan² dsa² re² cøng² ŋi²lǿg² héh¹. \v 42 Jøng² mi³ca¹lø¹ŋi¹² dsa² ca¹cuø¹ cog³ hi² tsa¹lé² quíg¹ ta³og¹ dsa² héi², ca¹hén²dsa dsag³ quiah¹² ta³og¹dsa. Jøng² ¿hein² dsa² og¹ héi² li¹hniang¹ ma¹dsio¹² hi³méh¹? ―ca¹ŋai¹ Jesús. \p \v 43 Jøng² ca¹juúh² Simón: \p ―Dsa² héi² báh³ li¹hniang¹ ma¹dsio¹², lë́²jni, dsa² mi³re² ma¹dsio¹². \p ―Dsøg¹² báh³. Lah¹jøng² lǿa¹² ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 44 Jøng² ca¹jénh¹ Jesús ja³tsenh¹³ hio¹³ lø³hiug¹² héi². Ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa Simón: \p ―¿Janh³hning hio¹³ lang¹²? Ha¹chi² jmøi² ma²na²cuøh³hning hi² ranh¹³jni tai¹jni mi³na²hú¹jni dsi²néi² quiánh²hning. Jøng² hio¹³ lang¹² ma²na²ranh¹dsa tai¹jni quianh¹³ jmøi² na²lah¹ ni³dsa. Ma²na²tsí¹dsa quianh¹³ jŋiu² dsi³dsa. \v 45 Ha¹chi² ma²na²chiunh¹³hning ne¹jni. Jøng² ha¹chi² ma²na²jŋi¹ hio¹³ lang¹² chiunh¹² tai¹jni ca¹lah¹cónh¹ mi³ma²na²hú¹jni dsi²néi². \v 46 Ha¹chi² nang³ ma²na²cuøh¹³hning jní² hi² tsǿng¹³jni dse¹. Jøng² tai¹jni ma²na²tsǿng² hio¹³ lang¹² nang³ ma²juøi². \v 47 Hi² jøng² lah¹la² juǿi²jni hning²: Ma¹dsio¹² hniang¹ hio¹³ lang¹². Di³ ma²ca¹hen¹ ma¹dsio¹² dsag³ mi³re²dsa. Cónh¹jøng² mih² báh³ hniang¹ dsa² ma²ca¹hen¹ mih² dsag³ quiah¹². \p \v 48 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa hio¹³: \p ―Ma²ca¹dsan¹ dsag³ quiánh²hning ―ca¹juúh²dsa. \p \v 49 Jøng² dsa² tiogh³ mesa quianh¹³dsa ca¹dsii¹ jǿg³ guiog¹³dsa, ca¹juúh²dsa: \p ―¿Hein² dsa² lang¹²? Ca¹tǿ² dsǿg³ dsa² jmøi¹guǿi¹ hén²dsa ―ca¹juúh²dsa. \p \v 50 Cónh¹jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa hio¹³: \p ―Liúgh²hning. Di³ héh²hning jǿg³. Ma²lé² guǿnh³hning hi² chianh²hning ju²hiúg¹ dsøa¹² ―ca¹juúh² Jesús. \c 8 \s1 Hio¹³ ca¹mi¹ti¹ ni³ Jesús \p \v 1 Ni³ jøng² ca¹ŋi³hø¹³ Jesús jǿg³ dsio¹ ja³tioh¹³ hliú² juøi², cu¹dsie¹² juøi² cah³ quianh¹³ juøi² mih². Ca¹he¹dsa jǿg³ ha²lah lǿa¹² ja³jmo¹² Diú¹³ héh¹. Ma²quianh¹³ Jesús dsa² guia¹tón². \v 2 Quianh¹³dsa calah ca²dsiog³ hio¹³, dsa² ma²ca¹hlú² dsag³, quianh¹³ dsa² mi³quin¹² jmi²dsí² hlaih¹³: Ju³lah María, dsa² tǿh²dsa Magdalena, dsa² ca¹huøh¹² guio¹ jmi²dsí² hlaih¹³ quiah¹²; \v 3 ju³lah Juana, hio¹³ quián¹² Chuza, dsa² neng¹² gug² tai³ ca¹lah¹jǿ¹ hi² chi² quiah¹² Herodes; ju³lah Susana calah, quianh¹³ jue¹² hio¹³ siáh². Ca¹mi¹ti¹ hio¹³ héi² ni³ Jesús quianh¹³ dsa² guia¹tón². Ca¹mi³hag¹³dsa quianh¹³ hi² chi² quiah¹²dsa. \s1 Jǿg³ quiah¹² dsa² séi² møi¹jon² \r (Mt. 13.1:9; Mr. 4.1-9) \p \v 4 Jøng² jue¹² hlaih¹³ dsa² ca¹túgh² ja³tsenh¹³ Jesús, dsa² chian² hliú² juøi². Jøng² ca¹dsii¹ Jesús cøng² jǿg³ ti³jnøa¹². Ca¹juúh²dsa: \p \v 5 ―Jan² dsa² ca¹ŋó¹ ca¹ŋi¹séi¹ møi¹jon². Ja³ca¹séi²dsa jøng², ca¹quia¹ mih² møi¹jon² cøg¹² juu¹². Ca¹qui² ca¹tsóh² dsa². Jø¹² bíh³ ca¹jiégh¹ tan¹². \v 6 Jøng² ca¹quia¹ mih² møi¹jon² ja³tioh¹³ cang³. Jøng² ca¹jlíh¹ mi³ma²dsø²cón³. Di³ tsa¹guúh² huø¹. \v 7 Jøng² ca¹quia¹ mih² ja³tioh¹³ tang¹² Ca¹ŋi¹cón³ chiúh³ tang¹² cu¹dsie¹² quianh¹³ chiúh³ møi¹jon². Ca¹lø¹hmaih¹³. \v 8 Jøng² ca¹quia¹ mih² møi¹jon² ja³dsio¹. Ca¹ŋi¹cón³. Ma¹cøng² ŋi²lǿg² mǿi² ca¹cuø¹ lah¹cøng² lah¹cøng² møi¹jon². \p Jøng² tí² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ju³ná³ hein² dsa² lé² nang¹, ju³neng³dsa ―ca¹juúh²dsa. \p \v 9 Ni³ jøng² ca¹ŋai¹ dsa² quianh³ Jesús he² hniu¹dsa juúh²dsa jǿg³ ti³jnøa¹² jøng². \p \v 10 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Hniah¹² báh³ dsa² li¹ŋih³ jǿg³ ha²lah lé² ja³jmo¹ Diú¹³ héh¹. Di³ jmáh¹lah jǿg³ ti³jnøa¹² li¹chi² quiah¹² dsa² siáh². Mi³jøng² tsa¹li¹lih¹³dsa he² hi² jái¹dsa. Mi³jøng² tsa¹li¹ŋë́²dsa he² hi² nang¹dsa. \p \v 11 ’Lah¹la² hniu¹dsa juúh²dsa jǿg³ ti³jnøa¹² jøng²: Lǿa¹² møi¹jon² ju³lah lǿa¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. \v 12 Lán¹² dsa² tiogh³ cøg¹² juu¹² dsa² ma²ca¹nǿng² jǿg³. Dsø¹juu¹² jøng² já¹² dsa² hlanh³. Jŋíh² dsa² hlanh³ jǿg³ ma²dsø²jiag¹² dsǿa¹² dsa² héi². Mi³jøng² tsa¹hé² dsa² héi² jǿg³. Mi³jøng² tsa¹liúg²dsa. \v 13 Jøng² lán¹² dsa² tiogh³ ja³tioh¹³ cang³ dsa² ca¹hiei¹ jǿg³ ca¹lah¹hiu³ dsǿa¹²dsa mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³. Cónh¹jøng² lán¹²dsa ju³lah hma² tsa¹chi² jmó³. Cu²hna² báh³ hé²dsa jǿg³. Jøng² tiáh¹ dsǿa¹²dsa ju³ná² he² mih² jmø³uai¹² ca¹lø¹chián¹dsa. \v 14 Jøng² lán¹² dsa² tiogh³ jøa³ ja³tioh¹³ tang¹² dsa² ja¹lái¹ nang¹² jǿg³. Tsa¹chinh¹²dsa tí² jǿg³. Di³ chian²dsa ju²hí³ dsøa¹² jǿg³ quiah¹² jmøi¹guǿi¹ la², ha²lah jmo¹dsa li¹chi² ma¹dsio¹² quiah¹²dsa, ha²lah túgh²dsa dsio¹. Tsa¹dsø¹cón³ jǿg³ ja³cog² dsa² héi². \v 15 Jøng² lán¹² dsa² tiogh³ huø¹ dsio¹ dsa² chính² tí² jǿg³ na³ma²ca¹nǿng²dsa. Dsio¹ dsǿa¹²dsa. Hiug² dsǿa¹²dsa. Jøng² dsø²cón³ quiah¹²dsa ta¹huø³ ron¹². \s1 Li¹léi¹³ ca¹lah¹jǿ¹ hi² rø²hma¹ \r (Mr. 4.21-25) \p \v 16 ’Ha¹chian² dsa² te¹² si² jmøi²cøg², mi³jøng² jløa¹dsa ho¹ ju³ tsih¹dsa niúh¹ jein³. Ni³ jein³ báh³ tsih¹²dsa. Mi³jøng² jní² quiah¹² dsa² dsa¹tiogh¹² dsi²néi². \v 17 Di³ ha¹chi² hi² chi² hi² rø²hma¹, hi² tsa¹li¹léi¹³. Ha¹chi² jǿg³ ti³jnøa¹² chi², ju³lah jǿg³ tsa¹li¹ne³ jniang². Li¹léi¹³ báh³ ca¹lah¹jǿ¹. \v 18 Hi² jøng² dsio¹ cánh³ hniah¹² hí³ jǿg³ hi² nøngh² hniah¹². Di³ cuø¹ Diú¹³ hi² niu¹ ma¹dsio¹² jǿg³ ju²gug² dsa² cán² hí³ jǿg³. Jøng² jŋíh² báh³ Diú¹³ he² jǿg³ mih² lë́²dsa hi² ŋi¹²dsa, ju³lah dsa² tsa¹jmo¹² hí³ ―ca¹juúh² Jesús. \s1 Mi³chiég³ quianh¹³ roh¹³ Jesús \r (Mt. 12.46-50; Mr. 3.31-35) \p \v 19 Jøng² ca¹dsiég¹ mi³chiég³ Jesús quianh¹³ roh¹³dsa ja³hiúg³ Jesús. Cónh¹jøng² tsa¹lé² dsi³lé²dsa ca¹tǿ² dsi²néi². Di³ jue¹² dsa² tiogh³. \v 20 Jøng² ca¹juúh² jan² dsa², ca¹tsáih¹dsa Jesús: \p ―Hning² tǿh² mi³chiegh²hning ja³dsi¹² lah¹quianh¹³ rúh²hning ―ca¹juúh²dsa. \p \v 21 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² tiogh³: \p ―Dsa² héi² báh³ lán¹² mi³chie¹ lah¹quianh¹³ roh¹² jní², dsa² nang¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, jøng² mi²ti¹dsa jǿg³ ―ca¹juúh² Jesús. \s1 Ca¹jmo¹ Jesús ca¹hǿi² tei³ jmøi¹guǿi¹ \r (Mt. 8.23-27; Mr. 4.35-41) \p \v 22 Jøng² lah¹la² ca¹løa¹ cøng² jmai³: Ca¹hí¹ Jesús cøng² barco quianh¹³ dsa² quianh³dsa. Jøng² ca¹juúh²dsa: \p ―Ma¹dsǿg³ hŋoh¹³ jmøi² ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹ŋi¹lé²dsa. \v 23 Ca¹güe² Jesús ja³dsø²lé²dsa jøng². Ni³ jøng² ca¹hǿi² dsí² tí² ni³ jmøi² juøh¹² jøng². Ca¹jéinh¹ jmøi² niúh¹ barco hi² mi³cánh² barco. Ma²lǿ² gøg² quiah¹²dsa. \v 24 Jøng² ca¹ŋi³ŋie¹³dsa Jesús. Ca¹juúh²dsa: \p ―Tøa¹². Ma²dsø²honh¹² barco, tøa¹² ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² mi³ma²na²ŋié¹ Jesús, ca¹jé²dsa dsí² quianh¹³ jmøi². Jøng² ca¹jŋi¹ dsí². Ca¹niu¹ tei³ ca¹lah¹jǿ¹. \v 25 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―¿He² ca¹løa¹ hi² tsa¹héh² hniah¹² jǿg³? ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² dsogh¹² dsǿa¹² dsa² quianh³dsa. Ca¹can¹dsa gøg². Ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa guiog¹³dsa: \p ―¿Jin³ hein² dsa² lang¹²? Ca¹løa¹ ca¹tǿ² dsí², ca¹tǿ² jmøi² jmo¹² dsa² lang¹² héh¹. Jøng² niuh³ jmøi¹guǿi¹ ―ca¹juúh²dsa. \s1 Jan² dsa² geraseno quin¹² jmi²dsí² hlaih¹³ \r (Mt. 8.28-34; Mr. 5.1-20) \p \v 26 Jøng² juu¹² ni³ jmøi², ca¹ŋi¹lé²dsa go² dsa² geraseno, huø¹ neng¹² hŋoh¹³ jmøi² ca¹lah¹cónh¹ ja³tén¹² Galilea. \v 27 Jøng² mi³ma²na²siog¹ Jesús barco, ca¹jén²dsa jan² dsa² ŋioh¹² chian² juøi² jøng², dsa² quin¹² jmi²dsí² quiah¹² dsa² hlanh³. Ma²ni³ŋó¹³ jmai³ tsa¹caih¹² dsa² héi² hmøah¹². Ha¹chi² ma¹guǿ¹²dsa hniu³dsa. Ma²guǿ¹²dsa cu²san³¹. \v 28 Jøng² mi³ca¹jë́² dsa² héi² Jesús, ca¹chi¹jné¹dsa ja³tsenh¹³dsa. Ca¹hløah¹dsa tí². Ca¹juúh²dsa: \p ―¿He² jǿg³ ca¹të́h²hning quianh¹³ jní², Jesús, jong¹² Diú¹³ juanh¹²? Juǿi²jni hning² hi² tsa¹jmogh¹³hning jní² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 29 Lah¹jøng² ca¹juúh² dsa² héi². Di³ ma²na²jmo¹ Jesús héh¹ hi² huøh¹ jmi²dsí² hlaih¹³ quiah¹²dsa. Di³ hliú² rón² ma²ca¹jiag¹ jmi²dsí². Jøng² ma²ca¹hŋiéng² dsa² juøi² gug²dsa quianh¹³ tai³dsa. Ca¹hŋiéng²dsa quianh¹³ ŋí³ cadena. Cónh¹jøng² ca¹hni¹ dsa² héi² cadena. Jøng² ca¹jiag¹ jmi²dsí² juu¹² ja³ha¹chian² dsa² tiogh³. \v 30 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: \p ―¿He² tsenh²hning? \p Jøng² ca¹juúh² dsa² héi²: \p ―Legión báh³ tsen²jni ―ca¹juúh²dsa, hi² hniu¹dsa juúh²dsa cu²tséh¹ jue¹²dsa. \p Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa, di³ hliúg² jmi²dsí² hlaih¹³ ma²quin¹²dsa. \p \v 31 Jøng² ca¹møa¹ jmi²dsí² jǿg³ hi² tsa¹mi³tsei¹ Jesús juu¹² ja³hlaih¹³. \v 32 Ca¹møa¹ jmi²dsí² hi² cuø¹ Jesús jǿg³ hi² cán² ŋié¹². Di³ tiogh³ jue¹² ŋié¹² ja³jøng², jáh² ti³gøah¹² høg² nung² huu¹³ máh². Jøng² mi³ca¹cuø¹ Jesús jǿg³, \v 33 ca¹huøh¹² jmi²dsí² hlaih¹³, ca¹can¹ ŋié¹². Jøng² ca¹ŋi¹lé² ŋié¹² gu¹hei¹². Ca¹siúgh²jah ja³chi³dsió¹³. Ca¹dsan¹jah niúh¹ dsieg¹². \p \v 34 Jøng² ca¹cuøin¹ dsa² mi³jmo¹² hí³ jáh² mi³ma²na²jái¹dsa. Ca¹he¹dsa jǿg³ juu¹² jøa³juøi² lah¹quianh¹³ dsi²juu¹². \v 35 Jøng² ca¹ŋi¹lé² dsa² jue¹² ŋi³jái³ he² ma²na²løa¹. Mi³ca¹dsi¹lé²dsa ja³tsenh¹³ Jesús, ca¹jë́²dsa dsa² mi³quin¹² jmi²dsí² hlaih¹³ héi². Ma²guǿ¹²dsa cøg¹² ja³tsenh¹³ Jesús. Ma²dsiog¹dsa. Ma²quieih¹²dsa tsǿnh³dsa. Jøng² gøg² ca¹can¹ dsa² jue¹². \v 36 Dsa² ca¹jái¹ ha²lah ca¹mi¹hliú² Jesús dsa² mi³quin¹² jmi²dsí² hlaih¹³, ca¹he¹ jǿg³ ha²lah ca¹løa¹, ca¹tsáih¹dsa dsa² jue¹². \v 37 Jøng² ca¹lah¹já¹ dsa² chian² huø¹ Gerasa jøng² ca¹tsáih¹ Jesús hi² mi³u¹hai¹²dsa go²dsa. Di³ hiug¹² ca¹can¹dsa gøg³. Hi² jøng² ca¹ŋáh¹ calah Jesús mi³ca¹uǿi²dsa barco. \v 38 Ma²ca¹møa¹ dsa² mi³quin¹² jmi²dsí² hlaih¹³ hi² mi³dság¹dsa quianh¹³ Jesús. Di³ tsa¹ca¹cuø¹dsa jǿg³. Ca¹juúh²dsa: \p \v 39 ―Guǿnh³ ja³quiánh³hning. Gu³jmoh³hning jǿg³ ha²lah ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ ja³cogh²hning ―ca¹juúh² Jesús. \p Jøng² ca¹ŋó¹ dsa² héi². Ca¹ŋi¹dsií¹dsa jǿg³ ta³cøng² juøi² ca¹lah¹jǿ¹ hi² ma²ca¹jmo¹ Jesús ni³ huu¹³ quiah¹²dsa. \s1 Ja³mái¹³ Jairo quianh¹³ hio¹³ ca¹láh² tsǿnh³ Jesús \r (Mt. 9.18-26; Mr. 5.21-43) \p \v 40 Jøng² ma²chi³jŋiang¹² dsa² jue¹² mi³ca¹dsiánh¹ Jesús hŋoh¹³ jmøi². Ca¹lah¹hiu³ dsǿa¹²dsa ca¹hien¹dsa Jesús. \v 41 Jøng² ca¹dsiég¹ jan² dsa² tsen² Jairo, dsa² ta³ quián¹² guøh¹². Ca¹chi¹jné¹ dsa² héi² ja³tsenh¹³ Jesús. Quianh¹³ hi² tiog¹³ ca¹tǿh¹dsa Jesús juu¹² ja³quiah¹³dsa. \v 42 Di³ ma²tǿ² ja³jón² jan² héi² báh³ ja³mái¹³dsa, tsih² ma²guie¹tǿn² ŋih¹². \p Ma²dsø²lé²dsa jøng², cu¹dsie¹² quianh¹³ dsa² jue¹². Ca¹lah¹cu²hliah¹²dsa Jesús. \v 43 Hiúg³ jan² hio¹³, dsa² lán¹² dsag³ ton², ja³dsø²lé² dsa² jue¹². Ma²ni³ŋó¹³ guie¹tǿn² ji²ŋi² hi² dsoh³dsa. Ha¹chian² ma²ca¹tiúh¹ jmo¹ hí³. \p \v 44 Jøng² ca¹ŋó¹ hio¹³ ta¹lah¹cah¹ Jesús. Ca¹láh²dsa hé¹ tsǿnh³ Jesús. Dsø¹juu¹² jøng² ca¹jŋi¹ ton²dsa. \p \v 45 ―¿Hein² na²láh² tsønh¹? ―ca¹juúh² Jesús. \p Ha¹chian²dsa ca¹he¹ jǿg³. Jøng² ca¹juúh² Pedro: \p ―Tøa¹², ma²cu²hliah¹² ma²qui²güeh¹² dsa² jue¹² hning² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 46 ―Ma²na²láh² jan² dsa² quieg¹ jní² ―ca¹juúh² Jesús. \p ―Léi¹³jni ma²na²cuú¹jni dsa² mih² bí² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 47 Jøng² mi³ca¹lø¹lih¹³ hio¹³ hi² tsa¹lé² jnøa¹ jǿg³, ca¹ŋó¹dsa ma²jlia¹²dsa. Ca¹chi¹jné¹dsa ja³ta¹ni¹ Jesús. Ca¹he¹dsa jǿg³ ja³ta¹ni¹ dsa² jue¹² he² løa¹ na²láh²dsa quiah¹² Jesús. Ca¹juúh²dsa hi² ma²na²hlú²dsa dsø¹juu¹² jøng². \v 48 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa hio¹³: \p ―Ma²na²hlúh²hning jon¹², ni³ huu¹³ hi² héh²hning jǿg³. Ma²lé² guǿnh³hning ca¹lah¹hiug² hoh¹²hning ―ca¹juúh²dsa. \p \v 49 Jǿg³ jøng² ma²chi³hløah¹² Jesús mi³ca¹dsiég¹ jan² dsa² guǿ¹² ja³quiah¹³ dsa² ta³ quián¹² guøh¹² héi². \p ―Ma²na¹jon¹ ja³máih¹hning. Tiúh¹ tsa¹ma¹cuøh¹³hning tøa¹² ju²méh³ dsøa¹² ―ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa Jairo. \p \v 50 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa Jairo, mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ jøng²: \p ―Tsa¹jmo² ganh¹. Cøng² hi² héh²hning jǿg³. Jøng² hliú² tsih² quiánh²hning ―ca¹juúh²dsa. \p \v 51 Mi³ca¹dsi¹lé²dsa ja³quiah¹³ Jairo, tsa¹ca¹cuø¹ Jesús jǿg³ dsa¹tiogh¹ dsa² jue¹² dsi²néi², jmáh¹lah Pedro, quianh¹³ Juan, quianh¹³ Jacobo, quianh¹³ chiég³ jmi² tsih² dsoh³. \v 52 Ma²tiogh² cu²møah¹³ ti³ho¹² dsa² jue¹². Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―¡Tsa¹ma¹høg²! Ha¹chi² ma²rø²jon¹²tsih. Rø²güé¹ báh³ tsih² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 53 Jøng² ca¹ŋǿi² dsa² tiogh³. Ma²ŋi¹²dsa ma²rø²jon¹²tsih. \v 54 Cónh¹jøng² ca¹chính² Jesús gug²tsih. Ca¹juúh²dsa: \p ―¡Nung², tsih²! ―ca¹juúh²dsa. \p \v 55 Cu²ŋieih¹³ ca¹jniáng¹ ni³tsih. Jøng² ca¹nung² báh³ tsih². Jøng² ca¹jmo¹ Jesús jǿg³ hi² cuø¹dsa hi² gǿh¹tsih. \v 56 Ca¹can¹ hlaih¹³ chiég³ jmi²tsih gøg². Cónh¹jøng² ca¹juúh² Jesús quianh¹³ hi² tiog¹³ hi² tsa¹tsáih¹dsa jin³ hein² he² na²løa¹. \c 9 \s1 Ca¹tsen¹ Jesús dsa² guia¹tón² \r (Mt. 10.5-15; Mr. 6.7-13) \p \v 1 Jøng² ca¹tǿh¹ Jesús dsa¹ guia¹tón². Ca¹cuúh¹dsa dsa² bí², mi³jøng² tiúh¹dsa huø¹dsa jmi²dsí² hlaih¹³, tiúh¹dsa jmo¹dsa hí³ dsa² lán¹² dsag³. \v 2 Jøng² ca¹tsen¹dsa dsa² juu¹² ja³ca¹ŋi³hø¹³dsa jǿg³ ha²lah lǿa¹² ja³jmo¹² Diú¹³ héh¹, juu¹² ja³ca¹mi¹hliú²dsa dsa² dsoh³. \v 3 Ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² guia¹tón²: \p ―Ha¹chi² cánh³ hniah¹² jin³ he² quiah¹² dsi²juu¹². Tsa¹cánh³ hniah¹² hma² hø¹³. Tsa¹cánh³ hniah¹² mu³ra³. Tsa¹cánh³ hniah¹² hé¹². Tsa¹cánh³ hniah¹² cog³. Tsa¹cánh³ hniah¹² ma¹ton¹ tsǿinh² hniah¹². \v 4 Jøng² ha² ja³ca¹cuø¹dsa hniú¹², cøng² hniú¹² jøng² báh³ túgh³ hniah¹² ca¹lah¹ca¹tǿ² ja³gu³noh¹² hniah¹² juøi² siíh². \v 5 Jøng² ha² juøi² ja³tsa¹ca¹hien¹dsa hniah¹², gu³noh¹² hniah¹² ja³siíh³. Jøng² quiah¹³ hniah¹² hleg² ti³quin¹² ju³taih¹ hniah¹². Mi³jøng² li¹dsøg¹² dsǿa¹²dsa ta¹canh¹³dsa dsag³ ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 6 Jøng² ca¹ŋi¹lé² dsa² guia¹tón². Hliú² juøi² ca¹ŋi³hø¹³dsa jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ca¹mi¹hliú²dsa dsa² ca¹lah¹tan¹³ ja³jøng². \s1 Ca¹jon¹ Juan, dsa² ca¹chiog¹ dsa² jmøi² \r (Mt. 14.1-12; Mr. 6.14-29) \p \v 7 Jøng² dsi³máh² Herodes ca¹nǿng² jǿg³ ca¹lah¹jǿ¹ hi² ca¹jmo¹ Jesús. Chian²dsa ju²hí³ dsøa¹². Di³ ca²dsiog³dsa ma²juúh² hi² lán¹² Jesús Juan. Hi² ca¹hiog² Juan calah, dsa² ma²ca¹jon¹. \v 8 Jøng² juúh² ca²dsiog³dsa hi² lán¹² Jesús hlai³ Elías, dsa² mi³hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ma²lǿih². Jøng² juúh² ca²dsiog³dsa calah hi² lán¹²dsa jan² dsa² quianh¹³ dsa² mi³hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ma²lǿih², dsa² ma²ca¹hiog². \v 9 Jøng² ca¹juúh² Herodes: \p ―Ca¹quiúh¹jni lag³ Juan. ¿Jøng² hein² dsa² héi², dsa² ma²chi² jǿg³ quiah¹²? ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² hniu¹ Herodes jë́²dsa Jesús. \s1 Ca¹cuúh¹ Jesús hŋí² mei¹³ dsa² ŋioh¹² hi² ca¹gǿh¹dsa \r (Mt. 14.13-21; Mr. 6.30-44; Jn. 6.1-14) \p \v 10 Jøng² mi³ca¹dsi¹lia¹ dsa² guia¹tón², dsa² ma²lán¹² ju³lah tsih² høh³ quián¹² Jesús, ca¹heh¹dsa Jesús ca¹lah¹jǿ¹ hi² ma²ca¹jmo¹dsa. Jøng² ca¹tai¹ Jesus juu¹² cøg¹², juu¹² jøa³juøi² tsen² Betsaida. \v 11 Cónh¹jøng² ca¹ŋi¹lé² calah dsa² jue¹², mi³ca¹lø¹lih¹³dsa. Jøng² ca¹hien¹ báh³ Jesús dsa² jue¹². Ca¹dsiúh¹dsa dsa² jǿg³ ha²lah lǿa¹² ja³jmo¹² Diú¹³ héh¹. Ca¹mi¹hliú²dsa dsa² lán¹² dsag³. \p \v 12 Jøng² mi³ma²tǿ² ja³ca¹hlég² ca¹ŋi¹jmó² dsa² guia¹tón² jǿg³ quianh¹³ Jesús, ca¹juúh²dsa: \p ―Dsianh¹³hning dsa² jue¹². Mi³jøng² dsa¹jŋi¹³dsa dsa¹gǿh¹dsa rancho quianh¹³ juøi² tioh¹³ cøg¹². Di³ ha¹chi² chi² ja³la² ja³tiagh³ jniang³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 13 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Hniah¹² cuøh¹³dsa hi² gǿh¹dsa ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² dsa² héi²: \p ―Jmáh¹lah hŋí² hi³ŋíh¹ quin³ jniang³ quianh¹³ og¹ jáh² tiogh³ jmøi². Tsa¹lé² dsø²lii¹³ jnieh³ hi² gǿh¹ dsa² jue¹² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 14 Di³ ma²tiogh³ cónh¹ hŋí² mei¹³ dsa², jmáh¹lah dsa² ŋioh¹². \p Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² quianh³dsa: \p ―Jmo³ hi² tógh¹dsa huø¹ ma¹ton¹lug¹guián²dsa lah¹cu²tséh¹dsa ―ca¹juúh²dsa. \p \v 15 Jøng² ca¹jmo¹dsa lah¹jøng². Ca¹jmo¹dsa ca¹túgh² ca¹lah¹já¹dsa huø¹. \v 16 Jøng² ca¹can¹ Jesús hŋí² hi³ŋíh¹ jøng² quianh¹³ og¹ jáh². Mi³ca¹jái¹dsa guiuh¹³, ca¹tsáih¹dsa Diú¹³ di³hmah³. Jøng² ca¹jmo¹dsa ti³jneh³. Ca¹cuúh¹dsa dsa² quianh³dsa. Mi³jøng² ca¹dsiúh¹dsa, ca¹cuúh¹dsa dsa² jue¹². \v 17 Jøng² ca¹gǿh¹ ca¹lah¹já¹ dsa² tiogh³. Ca¹lø¹tan¹³ báh³ dsa². Ni³ jøng² ca¹mi¹cángh²dsa guie¹tǿn² møh²tá³ quianh¹³ jmáh¹lah jneh³ hi³ŋíh¹ ca¹chiág¹. \s1 Ca¹juúh² Pedro hi² lán¹² Jesús Cristo \r (Mt. 16.13-19; Mr. 8.27-29) \p \v 18 Cøng² jmai³ ca¹ŋi¹lé² Jesús quianh¹³ dsa² quianh³dsa cøng² ja³cu³guiog¹³, ja³ca¹hlanh¹dsa Diú¹³. Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² quianh³dsa: \p ―¿He² juúh² dsa² juøi²? ¿Hein² jní²? \p \v 19 Jøng² ca¹juúh² dsa² quianh³ Jesús: \p ―Ca²dsiog³dsa juúh² hi² lanh¹²hning Juan, dsa² ca¹chiog¹ dsa² jmøi². Chian² dsa² juúh² hi² lanh¹²hning hlai³ Elías. Jø¹² bíh³ chian² dsa² juúh² hi² lanh¹²hning jan² dsa² ca¹hiog², dsa² mi³quianh¹³ dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ma²lǿih². \p \v 20 Jøng² ca¹juúh² calah Jesús: \p ―Jøng² hniah¹², ¿hein² jní²? lë́h² hniah¹² ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² Pedro: \p ―Cristo ca¹tsen¹ Diú¹³ báh³ lanh¹²hning ―ca¹juúh²dsa. \p \v 21 Jøng² quianh¹³ hi² tiog¹³ ca¹juúh² Jesús hi² tsa¹tsáih¹dsa jin³ hein² jǿg³ jøng². \s1 Ca¹jmo¹ Jesús jǿg³ hi² jón²dsa \r (Mt. 16.20-28; Mr. 8.30―9.1) \p \v 22 Ca¹juúh² Jesús: \p ―Hi² hniuh¹² can³jni ma¹dsio¹² jmø³uai¹², jní² dsa² ma²lán¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹². Hi² hniuh¹² tiáng² dsa² canh¹³, quianh¹³ juu¹³ jmi²dsa², quianh¹³ tøa¹² he¹² lei¹³ quiah¹² Diú¹³. Jøng² hniuh¹² jón²jni. Jøng² hiog¹jni jmai³ hnøa¹² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 23 Ni³ jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa ca¹lah¹já¹dsa: \p ―Ju³ná³ hein² dsa² hniu¹ dság¹ quianh¹³ jní², jøng² tsa¹hniuh¹² høa¹dsa dsǿa¹²dsa jǿg³ quiah¹² hŋiah¹²dsa. Ca¹lah¹jǿ¹ jmai³ mi¹hiúg¹dsa dsǿa¹²dsa hie¹dsa jón²dsa ju³ná³ he² ca¹løa¹. Jøng² báh³ dság¹dsa quianh¹³ jní². \v 24 Di³ ju³ná³ hein² dsa² dsa²jiag¹² dsǿa¹² jmáh¹lah jǿg³ ha²lah guú¹dsa dsio¹, dsa² héi² jón². Cónh¹jøng² ju³ná³ hein² dsa² ca¹jon¹ huu¹³ quieg¹ jní², dsa² héi² li¹chian² ja³dsio¹. \v 25 ¿He² ta³ jmo¹ líh² jniang³ ta³cøng² jmøi¹guǿi¹ ju³ná³ dsa¹héin² jniang³, ju³ná³ quíg³ jniang³ jmi²dsí² quián² jniang³? \v 26 Di³ jmo¹³ báh³ jní² tsa¹cué¹²jni ju³lah hein² dsa² ca¹jmo¹ tsa¹cuai¹²dsa jní², tsa¹cuøh¹²dsa jǿg³ quieg¹jni, jní² dsa² ma²lán¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹². Lah¹jøng² jmo¹³jni jmai³ ja³guiogh¹³jni, na³ma²chi² bí² quieg¹jni, hi² chinh³jni hma² høh³ quiah¹² Jmi² jniang³, hi² quianh¹³jni ángeles han¹³. \v 27 Cónh¹jøng² lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹². Ha¹chi² dsiánh¹ ca²dsiogh³ hniah¹² tiogh³ ja³la², ca¹lah¹ca¹tǿ² ja³ca¹jaih³ hniah¹² ma²já¹ ja³jmo¹ Diú¹³ héh¹. \s1 Ca¹løa¹ ti³tsë́¹³ quiah¹² Jesús \r (Mt. 17.1-8; Mr. 9.2-8) \p \v 28 Cónh¹ ja³jŋi¹ jmai³ jøng² hi² ca¹juúh² Jesús lah¹jøng², ca¹ŋó¹dsa ni³ máh² ja³dsa¹hlanh³dsa Diú¹³. Ca¹jian¹dsa Pedro, quianh¹³ Juan, quianh¹³ Jacobo. \v 29 Ja³ma²hlanh¹² Jesús Diú¹³ jøng², ca¹lø¹tsë́¹ ni³dsa. Ca¹løa¹ teg² tsǿnh³dsa. Sih¹² hlaih¹³ cu¹té¹² ca¹løa¹. \v 30 Jøng² ca¹jnia¹ og¹ dsa² ca¹dsii¹ jǿg³ quianh¹³ Jesús. Hlai³ Moisés quianh¹³ hlai³ Elías báh³ héi². \v 31 Sih¹² hlaih¹³ ti³jniá²dsa. Ca¹dsii¹dsa jǿg³ quiah¹² ja³na¹ bíh³ jón² Jesús jøa³juøi² Jerusalén. \v 32 Ma²lǿ² lø¹i³güé¹ Pedro quianh¹³ dsa² quianh³dsa. Cónh¹jøng² ha¹chi² ca¹güe²dsa. Ca¹jái¹dsa hi² taih¹² quiah¹² Jesús. Jø¹² ca¹jë́²dsa dsa² og¹ tiogh³ quianh¹³dsa. \v 33 Jøng² mi³ma²dsø²lia¹ dsa² héi², ca¹juúh² Pedro, ca¹tsáih¹dsa Jesús: \p ―Tøa¹², dsio¹ hi² ma²tiagh³ jnieh³ ja³la². Jmó³ báh³ jnieh³ hnøa¹² hio¹², cøng² quiánh² hning², cøng² quiah¹² hlai³ Moisés, cøng² quiah¹² hlai³ Elías ―ca¹juúh²dsa, hi² tsa¹ŋi¹²dsa he² jǿg³ juúh²dsa. \p \v 34 Ma²chi³hløah¹² Pedro mi³ca¹siog² cøng² jneng¹² guiuh¹³ ja³tiogh³dsa. Ni³goh¹²dsa mi³ma²tiogh³dsa jøa³ ja³hei¹² jneng¹². \v 35 Jøng² ca¹hløah¹ Jmi² jniang³ jøa³jneng¹², ca¹juúh²dsa: \p ―Dsa² lang¹² báh³ jon¹ jní². Ma²ca¹hia¹jni dsa². ¡Neng² di³ jǿg³ hi² juúh²dsa! ―ca¹juúh²dsa. \p \v 36 Mi³ca¹juúh² Jmi² jniang³ lah¹jøng², ca¹jái¹ dsa² tiogh³ hi² ma²tsenh¹² Jesús cu²hŋiah¹². Jøng² ha¹chian² dsa² ca¹tsáih¹dsa jin³ hein² dsø¹juu¹² jøng² hi² ma²ca¹jái¹dsa. \s1 Ca¹mi¹hliú² Jesús hi²meh² quin¹² jmi²dsí² hlaih¹³ \r (Mt. 17.14-21; Mr. 9.14-29) \p \v 37 Mi³ca¹jni¹ jøng², mi³ma²na²siog²dsa máh², ca¹jén² Jesús dsa² jue¹². \v 38 Jøng² ca¹hløah¹ tí² jan² dsa² ŋioh¹² hiúg³ jøa³ quiah¹² dsa² jue¹², ca¹juúh²dsa: \p ―Juanh¹² hoh¹²hning, tøa¹². ¡Jai³ ha²lah lán¹² ja³ŋiúh¹jni! Jan² guing² héi² báh³ chian² quian¹jni. \v 39 Jøng² lǿ² hi² jiag¹² jmi²dsí² hlaih¹³. Cónh¹ tsa¹jŋia¹³ ho¹²tsih. Jmo¹² jmi²dsí² hi² dsø²hën¹²tsih. Hii² jan¹² hag³tsih. Ca¹lah¹ja¹lái¹ jŋi¹² hi² bø²lë́h²tsih. Ma¹dsio¹² jmø³uai¹² jenh¹²tsih. \v 40 Ma²na²juǿi²jni dsa² quianh³hning hi² mi³dsi¹dsa jmi²dsí². Cónh¹jøng² ha¹chi² na²tiúh¹dsa. \p \v 41 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―¡He³ lah¹hiúg¹²! ¿Ha² bíh³ cónh¹ jmai³ hniuh¹² hú¹³jni hi² mi³dsian¹³jni dsøa¹ quianh¹³ hniah¹², dsa² tsa¹héh² jǿg³, dsa² ŋi²nioh³ juu¹² siíh²? ¡Ŋi³jian¹² tsih² quiánh²hning ja³la²! ―ca¹juúh²dsa. \p \v 42 Jøng² ma²dság¹²tsih cøg¹² ja³tsenh¹³ Jesús, mi³ca¹jmo¹ jmi²dsí² hlaih¹³ hi² ca¹ŋi¹hë¹²tsih. Ca¹bø² ca¹lë́h²tsih. Jøng² ca¹jé² Jesús jmi²dsí² hlaih¹³. Ta³lah¹ca¹hlú²tsih. Jøng² ca¹jë́inh² Jesús ja³cog² ti³jmi²tsih. \v 43 Jøng² dsogh¹² dsǿa¹² ca¹lah¹já¹ dsa² tiogh³. “Hiug¹² juanh¹² Diú¹³,” lë́²dsa. \s1 Ca¹jmo¹ Jesús calah jǿg³ hi² jón²dsa \r (Mt. 17.22-23; Mr. 9.30-32) \p Jøng² ma²tiogh³dsa dsogh¹² dsøa¹²dsa ca¹lah¹jǿ¹ hi² jmo¹² Jesús, mi³ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² quianh³dsa: \p \v 44 ―¡Cu²rø² neng² jǿg³ quieg¹jni! Jainh¹dsa jní² quiah¹² dsa² hiag¹³, jní² dsa² ma²lán¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 45 Cónh¹jøng² ha¹chi² ca¹ŋë́h² dsǿa¹² dsa² quianh³dsa jǿg³ jøng². Ca¹jmo¹ Diú¹³ tsa¹ca¹lø¹ŋë́²dsa. Jøng² ha¹chi² ca¹ŋai¹dsa he² hniu¹dsa juúh²dsa jǿg³ jøng². Di³ hi² goh¹²dsa. \s1 ¿Hein² dsa² lán¹² dsa² juanh¹²? \r (Mt. 18.1-5; Mr. 9.33-37) \p \v 46 Jøng² ca¹dsii¹ dsa² quianh³ Jesús jǿg³ hein² dsa² quianh¹³dsa lán¹² dsa² juanh¹². \v 47 Jøng² mi³ca¹lø¹lih¹³ Jesús he² jǿg³ dsø²jiag¹² dsǿa¹² dsa² héi², ca¹jian¹dsa jan² hi²meh². Ca¹jmo¹dsa ca¹nung²tsih cøg¹² ja³tsenh¹³dsa. \v 48 Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² quianh³dsa: \p ―Ju³ná³ hein² dsa² ca¹hien¹ jan² hi²meh² lah¹lang¹² ni³ huu¹³ quieg¹ jní², jøng² ca¹hiei¹dsa jní² calah. Jøng² ju³ná³ hein² dsa² héi² ca¹hiei¹ jní², jø¹² bíh³ ca¹hien¹dsa dsa² ca¹tsei¹ jní². Di³ dsa² héi² báh³ lán¹² dsa² juanh¹² quianh¹³ hniah¹², dsa² jmo¹² hi² tsa¹quien¹²dsa ―ca¹juúh² Jesús. \s1 Dsa² quianh¹³ báh³ jniang³ dsa² tsa¹hiag¹³ \r (Mr. 9.38-40) \p \v 49 Jøng² ca¹juúh² Juan: \p ―Tøa¹², ca¹ne¹³ jnieh³ jan² dsa² huø¹² jmi²dsí² hlaih¹³ quiah¹² dsa² dsoh³, hi² chi³hia¹²dsa hning². Jøng² ca¹tséih³ jnieh³ dsa² hi² tsa¹ma¹jmo¹dsa lah¹jøng². Di³ tsa¹ŋøa¹²dsa quianh¹³ jnieh³. \p \v 50 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Tsa¹jmóh³ hniah¹² tsa¹cuúh³ hniah¹² jǿg³ hi² jmo¹dsa lah¹jøng². Di³ dsa² quianh¹³ báh³ hniah¹² ju³ná³ hein² dsa² tsa¹hiag¹³ ―ca¹juúh²dsa. \s1 Ca¹jé² Jesús Jacobo quianh¹³ Juan \p \v 51 Jøng² mi³ma²ja¹quien¹³ jmai³ ja³dsánh¹ Jesús juu¹² guiuh¹³, ca¹mi¹bí²dsa dsǿa¹²dsa hi² dság¹dsa juu¹² jøa³juøi² Jerusalén. \v 52 Jøng² ca¹tsen¹dsa jan² og¹ dsa² ni³jiá¹, dsa² mi³hno¹² cøng² neng¹² hniú¹² cøng² juøi² ja³tén¹² huø¹ Samaria. \v 53 Cónh¹jøng² tsa¹ca¹hien¹ dsa² chian² ja³jøng² mi³ca¹lø¹lih¹³dsa hi² ma²dság¹²dsa juu¹² jøa³juøi² Jerusalén. \v 54 Jøng² mi³ca¹jái¹ Jacobo quianh¹³ Juan, dsa² quianh³dsa, ha²lah jmo¹² dsa² héi², ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² Jesús: \p ―Juu¹³ jniang³, ¿tsa³hnøng²hning hi² tséih³ jnieh³ Diú¹³? ¿Mi³jøng² quia¹ si² dsíg² juu¹² ŋi¹juǿi¹. Mi³jøng² quiúg¹ dsa² héi²? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 55 Jøng² ca¹jenh¹ Jesús. Ca¹jé²dsa dsa² ca¹juúh² lah¹jøng². \v 56 Ca¹ŋi¹lé²dsa juøi² siíh². \s1 Dsa² hniu¹ dság¹ quianh¹³ Jesús \r (Mt. 8.19-22) \p \v 57 Ma²dsø²lé²dsa mi³ca¹juúh² jan² dsa², ca¹tsáih¹dsa Jesús: \p ―Nei¹³jni quianh¹³ hníng¹ lǿa¹² ju³ ha² juu¹² ca¹dsiégh²hning ―ca¹juúh²dsa. \p \v 58 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: \p ―Chi² báh³ quiah¹² guu¹² ja³li¹gú¹jah. Chi² báh³ quiah¹² tan¹². Cónh¹jøng² ha¹chi² chi² ja³li¹jan³jní² ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 59 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² siáh²: \p ―Ma¹dsǿg³ quianh¹³ jní² ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² dsa² héi²: \p ―Juu¹³ jniang³, ¿tsa³cuúh³hning jǿg³ neh¹³jni ni³jiá¹, ca¹lah¹ca¹jon¹ ti³ŋiéh¹jni? Jøng² ma²nei¹³jni quianh¹³ hníng¹ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 60 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Tiúh¹ báh³ dsa¹hog¹ dsa² tsa¹hniu¹ jǿg³ guieg¹jni, dsa² ma²ni³dsan². Hning² góh³. Gu³hǿh¹hning jǿg³ ha²lah lǿa¹² ja³jmo¹ Diú¹³ héh¹ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 61 Jøng² ca¹juúh² calah dsa² siáh²: \p ―Nei¹³ báh³ jní² quianh¹³ hníng¹, Juu¹³ jniang³. Cónh¹jøng² neh¹³jni ca²tí² píh³ hi² ŋi³héih¹jni dsa² tiogh³ dsi²néi² jǿg³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 62 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: \p ―Ha¹chian² dsa² tén¹² dsiég¹³ ja³jmo¹ Diú¹³ héh¹ ju³ná³ tsa¹neng¹² cøng² dsǿa¹²dsa ―ca¹juúh² Jesús. \c 10 \s1 Ca¹tsen¹ Jesús dsa² ton¹lug¹guián² rø²dsǿ² guiúg² \p \v 1 Ni³ jøng² ca¹hia¹ Juu¹³ jniang³ ton¹lug¹guián² rø²dsǿ² guiúg² dsa², dsa² ca¹ŋi¹can¹ jǿg³ ma²og¹dsa lah¹cøng² lah¹cøng² juøi² ja³na¹ bíh³ dság¹ Jesús hŋiah¹². \v 2 Lah¹la² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: \p ―Jue¹² dsa² chian², dsa² li¹quianh¹³ Diú¹³. Lán¹²dsa ju³lah lǿa¹² cuøi² quiah¹² Diú¹³. Cónh¹jøng² mih³ dsa² chian², dsa² huǿi² cuøi², dsa² tsø²jan¹² jǿg³. Hi² jøng² hlanh¹³ hniah¹² Diú¹³. Mi³jøng² tsen¹dsa dsa² tsø¹jan¹ jǿg³ quiah¹²dsa juu¹² ja³tiogh³ dsa² li¹quianh¹³dsa. \v 3 ¡Gu³noh¹² hniah¹²! Tsë́³jni hniah¹² ja³ué³, ju³lah jan² dsa² tsen¹² jah¹chih² juu¹² ja³tiogh³ dsøi² núng³. \v 4 Tsa¹cánh³ hniah¹² cog³. Tsa¹cánh³ hniah¹² mu²ra³. Tsa¹cánh³ hniah¹² løg² ca²jag¹³. Ha¹chian² dsa² juaih¹³ hniah¹² dsi²juu¹². \v 5 Jøng² lah¹la² juúh³ hniah¹² ja³lah¹ni³ huh¹³ hniah¹² dsi²néi² ja³quiah¹³ dsa²: “Ju³li¹chianh² hniah¹² ju²hiúg¹ dsøa¹², hniah¹² dsa² hniu³,” juúh³ hniah¹². \v 6 Jøng² lé² báh³ lah¹jøng² quiah¹² dsa² hniu³, ju³ná³ lán¹²dsa dsa² hiug² dsǿa¹². Cónh¹jøng² ha¹chi² li¹ti¹ jǿg³ ju³ná³ tsa²hiug² dsǿa¹²dsa. \v 7 Jøng² cøng² báh³ hniú¹² janh³ hniah¹² lah¹cøng² lah¹cøng² juøi². Ja³jøng² cǿh³ hǿgh³ hniah¹². Di³ tiog¹³ báh³ hniuh¹² li¹hmah¹³ quiah¹² dsa² jmo¹² ta³. Tsa¹ŋi³nioh³ hniah¹² lah¹cøng² lah¹cøng² hniú¹². \v 8 Jøng² ha² juøi² ja³ca¹hien¹dsa hniah¹², ja³jøng² cǿh³ hniah¹² lǿa¹² ju³ he² ca¹tóh²dsa ni³ mesa. \v 9 Mi³hliúh³ hniah¹² dsa² dsoh³ ja³jøng². Jøng² juaih¹³ hniah¹² dsa² juøi²: “Ma²ja¹quien¹³ ja³lé² hi² túgh³ hniah¹² juu¹² ja³jmo¹² Diú¹³ héh¹.” \v 10 Cónh¹jøng² ha² juøi² ja³tsa¹ca¹hien¹dsa hniah¹², jøa³cai³¹ gu³tseih³ hniah¹² dsa²: \v 11 “Ca¹lah¹ca¹tǿ² hleg² quiah¹² juøi² quiánh² hniah¹², hleg² ti³quin¹³ ju³tai¹ jnieh³, quián¹³ jnieh³. Mi³jøng² li¹ŋih³ hniah¹² ta¹canh¹³ hniah¹² dsag³. Di³ ma²ca¹ja¹quien¹³ ja³mi³lé² hi² túgh³ hniah¹² juu¹² ja³jmo¹² Diú¹³ héh¹,” juúh³ hniah¹². \v 12 Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹², hiug¹² jín³ hi² ué² lé² quiah¹² dsa² tiogh³ juøi² lah¹jøng² ca¹lah¹cónh¹ jín² lé² quiah¹² dsa² mi³chian² jøa³juøi² Sodoma. \s1 Juøi² ja³tiogh³ dsa² tsa¹hniu¹ jǿg³ \r (Mt. 11.20-24) \p \v 13 ’¡He³ báh³ ué² quiánh² hniah¹² dsa² chianh² jøa³juøi² Corazín quianh¹³ jøa³juøi² Betsaida! Di³ cu²ŋieih¹³ mi³mi¹dsian¹² dsa² chian² jøa³juøi² Tiro quianh¹³ jøa³juøi² Sidón dsǿa¹². Cu²ŋieih¹³ mi³jéinh¹ dsǿa¹²dsa ju³ jøng² ca¹løa¹ juu¹² juøh¹² ja³tiogh³dsa, ju³lah lǿa¹² juu¹² juøh¹² ma²ca¹løa¹ ja³tiogh³ hniah¹². \v 14 Hiug¹² hi² tsa¹ué² lé² quiah¹² dsa² chian² ja³jøng² cónh¹ jín³ hniah¹² na³ma²ca¹dsiég¹ jmai³ ja³cán² Diú¹³ jǿg³ dsøg¹² quiah¹² dsa² jmøi¹guǿi¹. \v 15 Jøng² hniah¹² dsa² chianh² jøa³juøi² Capernaum, tsa¹ju³lë́h³ hniah¹² hi² mi³juanh¹³ Diú¹³ hniah¹² juu¹² ŋi¹juǿi¹. Di³ juu¹² guio¹juǿi¹ báh³ dsiánh¹dsa hniah¹². \p \v 16 ’Jøng² hniah¹² dsa² ton¹lug¹guián² rø²dsǿ² guiúg², ju³ná³ hein² dsa² ca¹nǿng² jǿg³ juúh³ hniah¹², dsa² héi² báh³ ma²ca¹nǿng² jǿg³ quieg¹jni li¹juúh² jǿg³. Jøng² tsa¹hniang¹dsa jní² ju³ná³ tsa¹nang¹dsa jǿg³ juúh³ hniah¹². Jø¹² bíh³ tsa¹hnio¹dsa dsa² ca¹tsei¹ jní² ―ca¹juúh² Jesús. \s1 Ca¹ja¹lia¹ dsa² ton¹lug²guiá² rø²dsǿ² guiúg² \p \v 17 Jøng² dsa² ton¹lug¹guiá² rø²dsø² guiúg² ma²tiogh³ ju²hiúg¹ dsøa¹² mi³ca¹ŋi¹lia¹dsa, ca¹ŋi³téng³dsa jǿg³ hliú² juøi². Ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa Jesús: \p ―Juu¹³ jniang³, ca¹lah¹ca¹tǿ² guiog¹³ jmi²dsí² quiah¹² dsa² hlanh³ ca¹can¹ hí³ jǿg³ quiánh²hning ca¹juúh³ jnieh³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 18 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ca¹lø¹léi¹³jni cu²ŋieih¹³ ca¹ŋi¹hén² jǿg³ quiah¹² dsa² hlanh³ ju³lah cøng² ca¹táh² cøng² si² ŋíh¹ juu¹² guiuh¹³. \v 19 Jai³lah. Ma²ca¹cuø¹jni bí² hi² ha¹chi² hi² jénh³ hniah¹² ju³ná³ ca¹hah¹³ hniah¹² møh² ho¹ ju³ chi³hniú¹², ho¹ ju³ he² hi² mi³jmógh² dsa² hiag¹³. \v 20 Cónh¹jøng² tsa¹jmóh³ hniah¹² hiug¹² hioh¹² jénh² hniah¹² ni³ huu¹³ hi² nang¹² jmi²dsí² jǿg³ juúh² hniah¹². Ni³ huu¹³ jøng² báh³ túgh³ hniah¹² hioh¹² jénh² hniah¹², hi² ma²rø²tonh¹² hniah¹² ni³ si² quiah¹² Diú¹³ guiuh¹³ ŋi¹juǿi¹ ―ca¹juúh²dsa. \s1 Guǿ¹² Jesús ju²hiúg¹ dsøa¹² \r (Mt. 11.25-27; 13.16-17) \p \v 21 Dsø¹juu¹² jøng² ca¹jmo¹ jmi²dsí² han¹³ hi² ca¹gú² Jesús ju²hiúg¹ dsøa¹². Ca¹hlanh¹ Jesús Diú¹³, ca¹juúh²dsa: \p ―Di³hmah³hning Tiá³, hning² dsa² lanh¹² Juu¹³ dsa² chian² ŋi¹juǿi¹ quianh¹³ dsa² chian² jmøi¹guǿi¹. Ma²ca¹jmoh³hning hi² tsa¹ŋë́h² dsǿa¹² dsa² ŋi¹² ma¹dsio¹² jǿg³ quiah¹² jmøi¹guǿi¹ la². Ma²ca¹heh³ hning² dsa² tsa¹ŋi¹² ma¹dsio¹², dsa² lán¹² ju³lah lán¹² guing². Di³ lah¹jøng² ca¹lø¹hiúg¹ hoh¹²hning, Tiá³. \p \v 22 ’Ju²gug¹jni ma²ca¹dsii¹ ti³ŋieh¹jni ca¹lah¹jǿ¹. Ha¹chian² dsa² ŋi¹² hein² dsa² lán¹² jní². Jmáh¹lah ti³ŋieh¹jni ma²ŋi¹². Jø¹² bíh³ jan² jní², cu¹dsie¹² quianh¹³ dsa² hno¹jni hé¹³jni, ma²ne³ jnieh³ hein² dsa² lán¹² ti³ŋieh¹jni. \p \v 23 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² quianh³dsa ja³tsa¹lé² nang¹ dsa² siáh²: \p ―Dsio¹ báh³ quiánh² hniah¹² ni³ huu¹³ hi² ma²ca¹jaih³ hniah¹². \v 24 Di³ jue¹² dsa² ca¹lø¹hniu¹ jái¹ hi² ma²ca¹jaih³ hniah¹², ju³lah rai¹³, ju³lah dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ma²lǿih². Jøng² ha¹chi² ca¹jái¹dsa. Hniu¹dsa nang¹dsa hi² hi² ma²ca¹nengh² hniah¹². Cónh¹jøng² ha¹chi² ca¹nǿng²dsa ―ca¹juúh² Jesús. \s1 Jǿg³ quiah¹² jan² dsa² dsiog¹ chian² Samaria \p \v 25 Jøng² ca¹nung² jan² tøa¹², dsa² he¹² lei¹³ quiah¹² Diú¹³. Hniu¹dsa cán²dsa jǿg³ dsøg¹² quiah¹² Jesús. Jøng² ca¹juúh²dsa: \p ―Tøa¹², ¿he² hniuh¹² jmo¹³jni, mi³jøng² tan¹jni li¹chian²jni tiá²? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 26 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―¿He² jǿg³ rø²juúh² lei¹³? ¿He² jǿg³ ma²ca¹híh²hning? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 27 Jøng² ca¹juúh² dsa² héi²: \p ―“Mi³hnóh¹hning Juu¹³ jniang³, dsa² lán¹² Diú¹³ quián² jniang³ quianh¹³ ca¹lah¹jǿ¹ hoh¹²hning, quianh¹³ ca¹lah¹jǿ¹ jmi²dsí² quiánh²hning, quianh¹³ ca¹lah¹jǿ¹ ju²bí² quiánh²hning, quianh¹³ ca¹lah¹jǿ¹ hi² dsø²jiag¹² hoh¹²hning. Jøng² mi³hnóh¹hning dsa² jianh¹²hning ju³lah hnóh¹hning hŋiah¹hning,” rø²juúh² lei¹³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 28 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Té¹² báh³ jǿg³ ma²na²juúh²hning. Jøng² li¹chianh²hning tiá² ju³ná³ ca¹jmoh³hning lah¹lǿa¹² jǿg³ jøng² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 29 Jøng² hniu¹ tøa¹² héi² tsih¹ jǿg³ dsøg¹² quiah¹²dsa. Hi² jøng² ca¹juúh²dsa calah, ca¹tsáih¹dsa Jesús: \p ―¿Hein² dsa² héi², hi² juúh²dsa: “dsa² jian¹²dsa?” ―ca¹juúh²dsa. \p \v 30 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Jan² dsa² dság¹² juu¹² jøa³juøi² Jericó, dsa² ma²jogh¹² juu¹² jøa³juøi² Jerusalén. Jøng² jén²dsa dsa² høin² dsi²juu¹². Jøng² ca¹bú² dsa² høin². Ca¹can¹dsa hi² quin¹²dsa lah¹ma¹quianh¹³ tsǿnh³dsa. Jøng² ca¹cuøin¹ dsa² høin² hi² ja¹lái¹ hiu³ jmi²dsí² quiah¹² dsa² héi². \v 31 Cónh¹ tsa¹jŋia¹³ ca¹ŋó¹ jan² jmi²dsa² juu¹² jøng². Jøng² mi³ca¹jë́² jmi²dsa² dsa² ron¹² dsi²juu¹², ca¹tsø³jue¹³dsa jag¹³ juu¹² ca²ton². \v 32 Jø¹² bíh³ lah¹jøng² jan² dsa² levita, dsa² mi²hog¹³ jmi²dsa², ca¹tsø³jue¹³dsa ca¹jag¹³ juu¹² mi³ca¹dsiég¹dsa ja³jøng², mi³ca¹jǿi²dsa. \v 33 Ni³ jøng² ca¹dsiég¹ jan² dsa² chian² ja³tén¹² Samaria. Jøng² ca¹ŋi¹ŋiú² dsǿa¹²dsa mi³ca¹jë́²dsa dsa² ron¹² dsi²juu¹². \v 34 Ca¹ŋó¹dsa cøg¹². Ca¹séi²dsa nang³ rø²guia¹² vino ja³uai¹² quiah¹² dsa² héi². Jøng² ca¹hŋiéng²dsa quianh¹³ tsø³hmøah¹². Ni³ jøng² ca¹chiog¹dsa dsa² dsoh³ juu¹² cah³ jáh² quián¹²dsa. Ca¹jiag¹dsa juu¹² ja³ca¹møa¹dsa cøng² neng¹² hniú¹², ja³ca¹jmo¹dsa hí³. \v 35 Mi³ca¹jni¹ ca¹dsi¹dsa cónh¹ guiég² héh¹ cog³, ca¹cuúh¹dsa dsa² hniu³. Ca¹juúh²dsa: “Jmo³ hí³ dsa² lang¹². Jøng² cǿa¹³jni na³ma²guønh¹jni calah, chi²júh² ha²cónh¹ cog³ ma²ca¹hénh¹hning,” ca¹juúh²dsa. \v 36 Jøng² ¿naih¹² dsa² quianh¹³ dsa² úg², dsa² ca¹mi¹léi¹³ hi² lán¹²dsa dsa² jian¹² dsa² ca¹jmóh² dsa² høin²? ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 37 ―Dsa² ca¹jmo¹ huø³ dsǿa¹² báh³ héi² ―ca¹juúh² tøa¹². \p Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa tøa¹²: \p ―Lah¹jøng² gu³jmoh³hning calah ―ca¹juúh²dsa. \s1 Ja³hiúg³ Jesús ja³quiah¹³ Marta quianh¹³ María \p \v 38 Mi³ma²dsa²lé²dsa calah, ca¹dsi¹lé²dsa cøng² juøi². Ja³jøng² ca¹hiei¹ jan² hio¹³ tsen² Marta. Jøng² ca¹hí¹ Jesús dsi²neí² ja³quiah¹³dsa. \v 39 Jøng² ca¹gú² María, roh¹³ Marta, cøg¹² ja³guǿ¹³ Jesús. Nang¹² María ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ hi² juúh² Jesús. \v 40 Jøng² ca¹ŋi¹méh¹ dsǿa¹² Marta. Di³ ma¹dsio¹² ta³ chi² quiah¹²dsa dsi³si². Ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa Jesús: \p ―Ti³guiuh¹³, ¿tsa³tónh²hning juu¹² hi² ma²na²tiáng² roh¹²jni, hi² ma²jmo¹²jni ta³ cu³hŋiéng¹jni? Juaih¹³ hning² dsa² hi² mi¹hag¹³dsa jní² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 41 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Marta, hiug¹² jín³ ma²chianh²hning ju²hí³ dsøa¹². \v 42 Cøng² báh³ hi² hniuh¹² jmóh³hning. Lah¹jøng² ma²jmo¹² María. Jøng² ha¹chi² juǿi³jni dsa² hi² tsa¹ma¹jmo¹dsa ―ca¹juúh² Jesús. \c 11 \s1 He¹² Jesús ha²lah hlanh¹³ jniang³ Diú¹³ \r (Mt. 6.9-15; 7.7-11) \p \v 1 Hiúg³ Jesús cøng² ja³mi³hlanh¹²dsa Diú¹³. Jøng² mi³ma²na²jŋi¹dsa, ca¹juúh² dsa² quianh³dsa: \p ―Juu¹³ jniang³, heh³ jnieh³ ha²lah hlanh¹³ jnieh³ Diú¹³, ju³lah ca¹heh¹ Juan dsa² mi³quianh³dsa. \p \v 2 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Lah¹la² juúh³ hniah¹² ja³hlanh¹³ hniah¹² Diú¹³: \q1 Jmi² jniang³, dsa² guǿ¹² ŋi¹juǿi¹, \q1 Dsa² han¹³ báh³ hning². \q1 Ju³ji² ja³jmóh³hning héh¹. \q1 Ju³jmóh³hning hi² hiug² hoh¹²hning ni³ guøh³ ni³ huø¹ la², ju³lah jmoh²hning ŋi¹juǿi¹. \q1 \v 3 Cuúh³hning hi² quie¹³ jnieh³ lah¹cøng² jmai³. \q1 \v 4 Hén¹ dsag³ quián² jnieh³. \q1 Di³ ma²ca¹hén³ jnieh³ dsag³ ma²ca¹jmo¹ dsa² jmøi¹guǿi¹ ja³cog² jnieh³. \q1 Tsa¹jiag¹² jnieh³ juu¹² ja³tiáh¹ jnieh³ dsag³. \p \v 5 Jøng² ca¹juúh² calah Jesús: \p ―Ju³ná² jan² dsa² chian² dsa² jenh² quianh¹³dsa, jøng² ŋǿ¹²dsa ja³quiah¹³ dsa² héi² cónh¹ dsi¹neng¹², hi² juúh²dsa: “¿Tsa³mi³dsíh²hning hnøa¹² hé¹², ha²mei¹³? \v 6 Di³ ma²na²guøn¹ jan² ha²mei¹³ quian¹jni ja³quieg¹, dsa² hiúg³ juu¹². Jøng² ha¹chi² chi² hi² li¹cuøh¹³jni dsa² hi² gǿh¹dsa.” \v 7 Jøng² juúh² dsa² hniu³: “Tsa¹cuu² ju²méh³ dsøa¹². Ma²na²jnái¹ báh³ hniú¹². Ma²rø²quian¹jni quieg¹ quianh¹³ guiéng¹. Tsa¹lé² nung¹³jni cuø¹³jni hé¹²,” juúh² dsa² hniu³. \v 8 Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: Ju³ná³ tsa¹ca¹nung²dsa, ni³ huu¹³ hi² lán¹² dsa² héi² ha²mei¹³ quián¹²dsa, cónh¹jøng² tiog¹³ báh³ nung¹dsa. Mi³jøng² tsa¹ma¹cuø¹ dsa² héi² ju²méh³ dsøa¹². Jøng² cuúh¹dsa dsa² hi² hniu¹dsa. \v 9 Hi² jøng² juǿi²jni hniah¹²: Ŋieh¹ báh³ hniah¹² na³ca¹møah³ hniah¹². Dsianh¹² báh³ hniah¹² na³ca¹hniangh² hniah¹². Nií¹ báh³ dsa² na³ca¹teh¹² hniah¹². \v 10 Di³ ŋë² báh³ ca¹lah¹já¹ dsa² møa¹². Dsóh² báh³ dsa² hnangh². Nií¹dsa quiah¹² dsa² tǿ². \p \v 11 ’Ju³ná³ hein² dsa² lah¹hniah¹², ca¹më¹ tsih² quiánh² hniah¹² jáh² tiogh³ jmøi², tsa¹cuanh¹³ hniah¹² møh², liáh³. \v 12 Ho¹ ju³ ca¹møa¹tsih jløi², tsa¹cuanh¹³ hniah¹² chi³hniú¹². \v 13 Jøng² chi²júh² ma²ŋih³ hniah¹² ha²lah cuúh³ hniah¹² hi² dsio¹ quiah¹² tsih² guing², hniah¹² dsa² ti³reh² dsag³, jøng² hiug¹² jín³ cuø¹ Jmi² jniang³, dsa² guǿ¹² ŋi¹juǿi¹, jmi²dsí² han¹³ quiah¹² dsa² møa¹ ―ca¹juúh² Jesús. \s1 Ca¹quian¹dsa Jesús jǿg³ hlaih¹³ \r (Mt. 12.22-30; Mr. 3.19-27) \p \v 14 Jøng² ma²ca¹jmo¹ jmi²dsí² quiah¹² dsa² hlanh³ hi² ca¹jénh² jan² dsa² ŋioh¹² dsa² cag³. Jøng² mi³ca¹dsi¹ Jesús jmi²dsí² hlaih¹³, ca¹hløah¹ báh³ dsa² ŋioh¹². Dsogh¹² dsǿa¹² dsa² tiogh³. \v 15 Jøng² ca¹juúh² ca²dsiog³dsa: \p ―Huø¹² dsa² lang¹² jmi²dsí² hlaih¹³ quianh¹³ bí² hi² cuø¹² Beelzebú², dsa² lán¹² juu¹³ jmi²dsí² hlaih¹³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 16 Jøng² ca¹møa¹ ca²dsiog³dsa calah hi² jmo¹ Jesús juu¹² juøh¹², hi² cán²dsa jǿg³ dsøg¹² quiah¹² Jesús, chi²júh² quianh¹³dsa Diú¹³. \v 17 Cónh¹jøng² ma²ŋi¹² Jesús he² jǿg³ dsø²jiag¹² dsǿa¹²dsa. Jøng² ca¹juúh²dsa: \p ―Dsa¹hén² báh³ lǿa¹² ju³ he² juøi² ja³tsa¹tiogh³ dsa² juøi² cøng² jǿg³. Jø¹² bíh³ lah¹jøng² tsa¹lǿ² tiogh³dsa dsio¹ dsi²néi² ja³cø²tsë¹² dsa² hniu³ guiog¹³. \v 18 Hi² jøng² dsa¹hén² jǿg³ quiah¹² Satanás ju³ná³ tá¹²dsa quianh¹³ dsa² quián¹²dsa. Di³ juúh² hniah¹² huø³jni jmi²dsí² quianh¹³ bí² hi² cuø¹² Beelzebú. \v 19 ¿Hein² dsa² cuø¹² bí² hi² huø¹² dsa² quiánh² hniah¹² jmi²dsí² hlaih¹³, chi²júh³ juúh² hniah¹² cuø¹² Beelzebú bí² ja³jmo¹² jní² lah¹jøng²? Guiog¹³ dsa² quiánh² hniah¹² báh³ mi²léi¹³ tsa¹dsøg¹² jǿg³ quiánh² hniah¹². \v 20 Hŋiah¹² Diú¹³ báh³ dsa² cuø¹² bí² hi² huø³jni jmi²dsí² hlaih¹³. Hi² jøng² ma²ŋih³ hniah¹² ma²tǿ² ja³jmo¹ Diú¹³ héh¹ ni³ jmøi¹guǿi¹ la² ja³tiagh³ jniang³. \p \v 21 ’Ma²tioh¹³ hí³ ca¹lah¹jǿ¹ quiah¹² dsa² bé² chi²júh² ma²tsenh¹²dsa ju²jŋia¹³ ja³dsi¹² quiah¹²dsa, chinh¹²dsa ŋí³. \v 22 Cónh¹jøng² ju³ná³ ca¹dsiég¹ jan² dsa² bé² hi³méh¹ cónh¹ jín³ dsa² hniu³, ju³ná³ ca¹tiúh¹dsa quianh¹³dsa, jøng² jŋíh² dsa² héi² ŋí³ mi³chinh¹²dsa, jøng² dsiúh¹dsa hi² chi² quiah¹² dsa² hniu³, hi² cuúh¹dsa dsa² quianh¹³dsa. \p \v 23 ’Ju³ná³ hein² dsa² tsa¹hiúg³ quianh¹³ jní², dsa² héi² ma²hiúg³ quianh¹³ dsa² hiag¹³. Ju³ná³ hein² dsa² tsa¹mi¹hag¹³ hi² li¹quianh¹³ jní² dsa² jue¹², dsa² héi² jmo¹² dsa¹lé² dsa² jue¹² héi² juu¹² siíh². \s1 Jǿg³ quiah¹² jmi²dsí² hlaih¹³ ca¹u¹hái¹ quiah¹² dsa² mi³quin¹² \r (Mt. 12.43-45) \p \v 24 ’Na³ma²ca¹u¹hái¹ cøng² jmi²dsí² quiah¹² dsa² hlanh³ hi² mi³quin¹² dsa², jøng² ŋó¹² jmi²dsí² juu¹² ja³quing², ŋi³hniangh¹² jmi²dsí² cøng² ja³li¹jŋi¹. Jøng² ju³ná³ tsa¹ca¹dságh¹ jøng², lë́² jmi²dsí²: “Neh¹³jni juu¹² ja³mi³guø³jni,” lë́² jmi²dsí². \v 25 Jøng² na³ma²ca¹dsiánh¹ jmi²dsí² ja³tsenh¹³ dsa² mi³quin¹², jái¹² jmi²dsí² ma²lǿa¹² dsǿa¹² dsa² héi² ju³lah lǿa¹² cøng² hniú¹² ma²rø²hieh¹³ dsi²néi², ma²lǿa¹² dsio¹. \v 26 Jøng² dság¹² jmi²dsí². Dsa¹tei¹³dsa guio¹ jmi²dsí² hlaih¹³ hi³méh¹ cónh¹ hi² hŋiah¹²dsa. Jøng² dsa¹tiogh¹² jmi²dsí² cu²dsie¹² quiah¹² dsa² mi³quin¹². Jøng² ué² hi³méh¹ lé² quiah¹²dsa ca¹lah¹cónh¹ hi² mi³lǿa¹³ lah¹jiá¹². \s1 Jǿg³ quiah¹² dsa² lah¹dsóh² dsio¹ quiah¹² \p \v 27 Ma²chi³hløah¹² Jesús jǿg³ jøng², mi³ca¹hløah¹ tí² jan² hio¹³ hiúg³ quianh¹³ dsa² jue¹², ca¹juúh² hio¹³: \p ―¡He³ báh³ dsio¹ quiah¹² dsa² ca¹can¹ hning², dsa² ca¹cuø¹ dsiuh³ ca¹cǿgh¹hning! ―ca¹juúh² hio¹³. \p \v 28 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Cónh¹jøng² dsa² héi² báh³ dsa² dsio¹ quiah¹², dsa² nang¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Jøng² mi²ti¹dsa ―ca¹juúh²dsa. \s1 Møa¹² dsa² jue¹² juu¹² juøh¹² \r (Mt. 12.38-42; Mr. 8.12) \p \v 29 Ma²ŋi¹jué² dsa² tiogh³ quianh¹³ Jesús. Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Dsa² hlanh³ báh³ dsa² chian² na¹. Jmáh¹lah juu¹² juøh¹² báh³ møa¹²dsa. Cónh¹jøng² cøng² juu¹² juøh¹² jøng² báh³ jái¹dsa, juu¹² juøh¹² lǿa¹² ju³lah ca¹løa¹ quiah¹² hlai³ Jonás. \v 30 Di³ lah¹jøng² báh³ lén²jni ja³cog² dsa² chian² na¹, jní² dsa² ma²lán¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹², ju³lah ca¹lán¹ hlai³ Jonás ja³cog² dsa² chian² Níneve. \v 31 Nung¹ báh³ hio¹³ rai¹³ dsa² chian² huø¹ ta¹lah¹sur jmai³ ja³cán² Diú¹³ jǿg³ dsøg¹² quiah¹² dsa² jmøi¹guǿi¹. Cuø¹ hio¹³ dsag³ quiah¹² dsa² chian² na¹. Di³ uǿin² hlaih¹³ ca¹já¹ hio¹³. Mi³jøng² ca¹nǿng²dsa jǿg³ ma¹dsio¹² ma²ŋi¹² hlai³ Salomón. Jai³lah. Dsa² juanh¹² hi³méh¹ cónh¹ jín³ hlai³ Salomón ma²tsenh¹² la². \v 32 Jøng² tógh¹ calah dsa² chian² Níneve jmai³ ja³cán² Diú¹³ jǿg³ dsøg¹² quiah¹² dsa² chian² na¹. Jøng² cuúh¹dsa dsa² dsag³. Di³ ca¹jéinh¹ báh³ dsǿa¹² dsa² chian² ja³jøng² jmai³ ca¹hǿ² hlai³ Jonás jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Jǿng² jai³lah. Dsa² juanh¹² jín³ cónh¹ hlai³ Jonás ma²tsenh¹² la². \s1 Dsa² ŋi¹² ha²lah lǿa¹² jǿg³ \r (Mt. 5.15; 6.22-23) \p \v 33 ’Ha²chian² dsa² hma¹² si² jmøi² cøg² na³ma²ca¹te¹dsa si². Tsa¹jlǿ²dsa quianh¹³ tøh¹². Guiuh¹³ hai¹²dsa si². Mi³jøng² jní² quiah¹² dsa² dsa¹tiogh¹² dsi²néi². \v 34 Lǿa¹² mø³neih³ hniah¹² ju³lah lǿa¹² si² jmøi² cøg². Cu²rø² jáih² hniah¹² ju³ná³ dsio¹ mø³neih³ hniah¹². Cónh¹jøng² ŋi²nioh³ hniah¹² lah¹cøng² ja³neng² ju³ná³ tsa¹dsio¹ mø³neih³ hniah¹². \v 35 Hi² jøng² dsio¹ jmóh³ hniah¹² hí³, ju³ jøng² ca¹mi¹gag¹² jǿg³ ma²ŋih³ hniah¹², ju³ jøng² ca¹ŋi¹jiag¹² juu¹² siíh². \v 36 Ju³ná³ lah¹dsóh² lanh¹² hniah¹² dsa² chian² ja³taih¹² ja³jní³, jøng² cu²rø² ma²jáih² hniah¹² ha²lah lǿa¹² jǿg³, ju³lah jan² dsa² tsenh¹² ja³taih¹² si² ―ca¹juúh² Jesús. \s1 Ca¹jé² Jesús dsa² fariseo quianh¹³ tøa¹² he¹² lei¹³ \r (Mt. 23.1-36; Mr. 12.38-40; Lc. 20.45-47) \p \v 37 Mi³ma²na²dsii¹ Jesús jǿg³ jøng², ca¹tǿh¹ jan² dsa² fariseo hi² dsa¹gǿh¹ Jesús ja³quiah¹³dsa. Jøng² ca¹ŋó¹ Jesús. Ca¹ŋi¹gú²dsa mesa ja³quiah¹³ dsa² héi². \v 38 Jøng² dsogh¹² dsǿa¹² dsa² fariseo héi². Di³ ha¹chi² ma²na²rang¹ Jesús gug² niúh¹ jín³ hi² gǿh¹dsa. \v 39 Jøng² ca¹juúh² Juu¹³ jniang³, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: \p ―Hniah¹² dsa² fariseo, cu²rø² rangh² hniah¹² coh¹³ cuøh³ quianh¹³ coh¹³ uøin¹². Cónh¹jøng² jmáh¹lah jǿg³ hlaih¹³ ma²dsø²jiag¹² hoh¹² hniah¹² ha²lah léh² hniah¹² hi² chi² quiah¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹². \v 40 Tsa¹juøi² hoh¹² hniah¹². Jan² báh³ Diú¹³, dsa² ca¹jmo¹ jmø²ŋǿ¹² quianh¹³ jmi²dsí². \v 41 Quianh¹³ jmi²dsí² quiánh² báh³ hniah¹² ŋi³nioh³ hniah¹² ja³ta¹ni¹ Diú¹³. Jøng² báh³ lé² ti³jai¹ ca¹lah¹jǿ¹ ja³cogh² hniah¹². \p \v 42 ’¡He³ báh³ ué² lé² quiánh² hniah¹², dsa² fariseo! Di³ cu²rø² cuuh² hniah¹² hi² dsiúg³ Diú¹³ ja³ma²guie¹ ca¹lah¹cónh¹ ja³té¹² ca¹lah¹i³ ni³ nung² chi² quiánh² hniah¹², ju³lah høg² ruda, quianh¹³ u²mong³ quiah¹² ca³juu². Cónh¹jøng² ha²chi² hnøngh² hniah¹² jǿg³ rø². Ha²chi² hnóh¹ hniah¹² Diú¹³ lah¹dsóh². Hiug¹² jín³ hi² quin¹² hi² jøng² cónh¹ jín³ hi² ma²mi²tih³ hniah¹². \p \v 43 ’¡He³ báh³ ué² lé² quiánh² hniah¹², dsa² fariseo! Hnøngh² hniah¹² túgh³ hniah¹² ja³jláh³ dsi²néi² guøh¹². Hnøngh² hniah¹² hi² mi¹juanh¹² dsa² juøi² hniah¹² ja³ŋi²nioh³ hniah¹² jøa³hmah³. \p \v 44 ’¡He³ báh³ ué² lé² quiánh² hniah¹²! Lanh¹² hniah¹² ju³lah lǿa¹² cøng² ja³rø²hog¹² hlai³, hi² ma²rø²jlái². Tsa¹ŋi¹² dsa² ŋi²nio³ quianh¹³ hniah¹² hi² ma²tioh¹³ hi² hlaih¹³ tø²hoh¹² hniah¹². \p \v 45 Jøng² ca¹juúh² jan² tøa¹² he¹² lei¹³ quiah¹² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa Jesús: \p ―Tøa¹², jǿg³ hlaih¹³ chi²hiah¹²hning jnieh³ calah, hi² juúh²hning lah¹jøng² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 46 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Jø¹² bíh³ lah¹jøng², ué² lé² quiánh² hniah¹², dsa² lanh¹² tøa¹² quiah¹² lei¹³. Di³ ué² jmoh² hniah¹² quiah¹² dsa² siáh², dsa² hniu¹ mi¹ti¹ lei¹³. Jøng² ha¹chi² mi²tih³ hniah¹² guiogh¹³ hniah¹². \p \v 47 ’¡He³ báh³ ué² lé² quiánh² hniah¹²! Di³ tsǿh² hniah¹² hieh¹² ja³ma²rø²hog¹² dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ma²lǿih², dsa² ca¹mi¹dsian¹² dsa² canh¹³ quiánh² hniah¹² guiog¹³. \v 48 Hi² jøng² mi²leih¹³ hniah¹² hi² hiug² hoh¹² hniah¹² hi² ca¹jmo¹ dsa² canh¹³. Ca¹mi¹dsiag¹² dsa² canh¹³. Jøng² hniah¹² ma²tsǿh² hieh¹² ja³rø²hog¹² dsa² ca¹mi¹dsian¹²dsa. \p \v 49 ’Hi² jøng² ma²ŋi¹² Diú¹³ ha²lah lǿa¹² mi³ca¹juúh²dsa jǿg³ la²: “Tsë́³jni dsa² hǿ² jǿg³ quieg¹jni quianh¹³ tsih² dsa² høh³. Jøng² mi¹dsian¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ ca²dsiog³dsa. Cuúh¹dsa ca²dsiog³dsa jmø³uai¹²,” ca¹juúh² Diú¹³. \v 50 Jøng² ta¹canh¹³ dsa² chian² na¹ dsag³ hi² ca¹dsan¹ ca¹lah¹já¹ dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ca¹lah¹cónh¹ jmai³ lah¹ni³ hi² ca¹niu¹ jmøi¹guǿi¹, \v 51 ca¹lah¹cónh¹ jmai³ ja³ca¹jŋëh¹dsa hlai³ Abel ca¹tǿ² jmai³ ja³ca¹jŋëh¹dsa hlai³ Zacarías, dsa² ca¹jon¹ jøa³ ja³tsih¹³ guøh¹² ca¹lah¹quianh¹³ ni³hiég². Lah¹dsóh² juøi²jni hniah¹², dsa² chian² na¹ báh³ ta¹canh¹³ dsag³ hi² ca¹dsan¹ dsa² héi². \p \v 52 ’¡He³ báh³ ué² lé² quiánh² hniah¹², dsa² lanh¹² tøa¹² quiah¹² lei¹³! Tsa¹heh¹² hniah¹² cu²rø² lei¹³, mi³jøng² tsa¹li¹ŋi¹² dsa² juøi² ha²lah lǿa¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Guiogh¹³ báh³ hniah¹² tsa¹ŋih³ ha²lah lǿa¹². Jøng² tsa¹hnøngh² hniah¹² li¹ŋi¹² dsa² siáh² ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 53 Ma²hiag¹³ tøa¹² quiah¹² lei¹³ quianh¹³ dsa² fariseo mi³ca¹gu¹hái¹ Jesús ja³jøng². Ma¹dsio¹² jǿg³ ca¹ŋǿh¹dsa Jesús, \v 54 di³ jái¹²dsa chi²júh² ca¹juúh² Jesús jǿg³ siíh². Mi³jøng² ta¹canh¹³ Jesús dsag³, lë́²dsa. \c 12 \s1 Jǿg³ quiah¹² dsa² tø²cah¹ tø¹jen¹² \p \v 1 Jmai³ jøng² ta¹lah¹mei¹³ dsa² ma²tiogh³ quianh¹³ Jesús, ca¹lah¹ma²u²tsúh²dsa roh¹³dsa. Jøng² lah¹ni³ ca¹dsii¹dsa jǿg³ quianh¹³ dsa² quianh³dsa, ca¹juúh²dsa: \p ―Jmo² hí³, mi³jøng² tsa¹cánh³ hniah¹² mai³¹ hlaih¹³ quiah¹² dsa² fariseo. Di³ lán¹² dsa² héi² dsa² tø¹cah¹ tø¹jen¹². \v 2 Li¹léi¹³ ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ chi³jnøa¹². Jií¹ jmai³ ja³jni¹ jǿg³ ma²rø²hma¹. \v 3 Li¹chi² jǿg³ ja³jní³, ju³lah ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ ma²ca¹juøh³ hniah¹² ja³tsa¹jní². Li¹chi² jǿg³ ta³cøng² juøi², ju³lah jǿg³ ma²ca¹juøh³ hniah¹² ja³cu³guiogh¹³ hniah¹². \s1 Jan² Diú¹³ báh³ gan¹ jniang³ \r (Mt. 10.28-31) \p \v 4 ’Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹², dsa² quianh¹³jni, tsa¹jmóh³ hniah¹² ganh¹ hniah¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹², ju³lah dsa² tiúh¹ mi¹dsian¹² hniah¹² jmáh¹lah ni³ jmøi¹guǿi¹ la², ni³ jøng² ha¹chi² hi² ma¹li¹jmo¹dsa ja³cogh² hniah¹² na³ma²ca¹dsanh¹ hniah¹². \v 5 Dsa² héi² lé² jmóh³ hniah¹² ganh¹, dsa² tiúh¹ tiáng² juu¹² guio¹juǿi¹ na³ma²ca¹dsanh¹dsa hniah¹². Dsa² héi² lé² jmóh³ hniah¹² ganh¹, juǿi²jni hniah¹². \p \v 6 ’Jmáh¹lah ton¹ cog³ báh³ quien¹² cónh¹ hŋiá² tan¹² píh³. Cónh¹jøng² ca¹lah¹jin³ hein² jáh² héi² tsa¹dsø¹hén² dsǿa¹² Diú¹³. \v 7 Jai³lah. Ma²ŋi¹² báh³ Diú¹³ ha²cónh¹ hmëh¹² jŋiu² ti³dsøa¹³ dseih¹² hniah¹² lah¹jan² lah¹jan² hniah¹². Jøng² tsa¹jmóh³ hniah¹² ganh¹. Hiug¹² jín³ hi² quien¹² hniah¹² ja³cog² Diú¹³ cónh¹ jín³ jue¹² tan¹² píh³. \s1 Dsa² mi²lei¹³ cüe¹²dsa Jesucristo \r (Mt. 10.32-33; 12.32; 10.19-20) \p \v 8 ’Jøng² juǿi²jni hniah¹², ju³ná³ hein² dsa² ca¹mi¹quianh¹³ jní² ja³ta¹ni¹ dsa² jmøi¹guǿi¹ jian¹²dsa, dsa² héi² mi³quianh¹³ jní² calah ja³ta¹ni¹ ángeles quián¹² Diú¹³, jní² dsa² ma²lán¹² dsa² jmøi¹guǿi¹. \v 9 Cónh¹jøng² ju³ná³ hein² dsa² tsa¹ca¹mi¹jni¹ jǿg³ jøng² ni³ jmøi¹guǿi¹, jǿg³ quiah¹² dsa² héi² ha¹chi² li¹jni¹ calah ŋi¹juǿi¹. \p \v 10 ’Dsa¹hén² báh³ dsag³ quiah¹² ju³lah hein² dsa² ca¹chi¹hei¹ jní² jǿg³ hlaih¹³, jní² dsa² ma²lán¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹². Cónh¹jøng² ha¹chi² dsa¹hén² dsag³ quiah¹²dsa, ju³ná³ ca¹hia¹dsa jmi²dsí² han¹³ quiah¹² Diú¹³ jǿg³ hlaih¹³. \p \v 11 ’Jøng² ju³ná³ ca¹jian¹ dsa² hiag¹³ hniah¹² ja³ta¹ni¹ dsa² neng¹² ni³ jǿg³ quiah¹² guøh¹², quianh¹³ dsa² ta³, quianh¹³ dsa² quin¹² ni³ juøi², tsa¹jmóh³ hniah¹² ju²hí³ dsøa¹² he² jǿg³ jeinh³ hniah¹² quianh¹³dsa, he² jǿg³ juúh³ hniah¹². \v 12 Di³ he¹ báh³ jmi²dsí² han¹³ jmai³ jøng² he² jǿg³ dsio¹ juúh³ hniah¹². \s1 Jǿg³ quiah¹² dsa² chi² cog³ \p \v 13 Jøng² ca¹juúh² jan² dsa² hiúg³ quianh¹³ dsa² jue¹², ca¹tsáih¹dsa Jesús: \p ―Tøa¹², juaih¹³hning roh¹²jni, mi³jøng² jmo¹dsa ma¹méh¹ quianh¹³ jní² hi² mi³chi² quiah¹² hlai³ ti³ŋieh¹jni ―ca¹juúh²dsa. \p \v 14 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―¿Hein² ca¹juúh² hi² lén² jní² dsa² mi¹rø¹² jǿg³ quiánh² hniah¹², dsa² dsiúh¹ hi² mi³chi² quiah¹² hlai³? \p \v 15 Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² jue¹²: \p ―Jmo³ hí³, mi³jøng² tsa¹jø³neh³ hniah¹². A¹jáng¹ lah¹jøng² quien¹² quián² jniang³, hi² li¹chi² ma¹dsio¹² quián² jniang³. \p \v 16 Jøng² ca¹dsii¹ Jesús jǿg³ ti³jnøa¹², ca¹juúh²dsa: \p ―Jan² dsa² chi² cog³, lø²chi² hlaih¹³ jøa³nung² quiah¹²dsa. \v 17 Jøng² ca¹hnangh²dsa dsǿa¹²dsa: “¿He² jmo¹³jni? Di³ ha¹chi² chi² ja³li¹toh¹³jni hi² li¹chi² jøa³nung² quieg¹jni,” lë́²dsa. \v 18 Jøng² ca¹juúh²dsa: “Lah¹la² jmo¹³jni: Cu¹dsie¹² jøah¹³jni hniú¹² ja³ma²ca¹tóh²jni cuøi². Jøng² jmoh¹³jni hniú¹² cah³ hi³méh¹ ja³tóh³jni cuøi² quianh¹³ ca¹lah¹jǿ¹ hi² chi² quieg¹jni. \v 19 Jøng² juǿi³jni jmi²dsí² quieg¹jni hi² ma²chi² ca¹lah¹jǿ¹ hi² hniuh¹² hi² jiag¹² quianh¹³ hliú² ji²ŋi². Ma²lé² guø³jni ju²hiúg¹ dsøa¹², hi² cøh³ gøah¹³jni hi² ma²chi² quieg¹jni. Ha¹chi² ta³ ma¹jmo¹³jni,” juúh²dsa. \v 20 Jøng² ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: “Tsa¹juøi² hoh¹²hning, dsa² ŋioh¹². Di³ na¹ ja³neng² dságh¹ jmi²dsí² quiánh²hning. ¿Jin³ hein² li¹quiah¹² jøng² hi² ma²ca¹jmoh³hning ju²jŋia¹³?” ca¹juúh² Diú¹³. \v 21 Lah¹jøng² lǿa¹² quiah¹² dsa² dsii¹² loh² ma¹dsio¹² quiah¹² jmáh¹lah ni³ jmøi¹guøi¹ la², ju³lah dsa² tsa¹ca¹hnangh² mai³¹ ha²lah mi³li¹chi² quiah¹²dsa ja³cog² Diú¹³. \s1 Jmo¹² Diú¹³ hí³ dsa² quián¹²dsa \r (Mt. 6.25-34) \p \v 22 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² quianh³dsa: \p ―Hi² jøng² juǿi²jni hniah¹², tsa¹jmóh³ hniah¹² ju²hí³ dsøa¹² ha²lah chianh² hniah¹², he² cǿh³ hǿgh³ hniah¹², he² hi² cáih³ hniah¹². \v 23 Ma¹dsio¹² quien¹² jmi²dsí² quiánh² hniah¹² cónh¹ jín³ hi² jøng², hi² cøgh² høgh², hi² quieih³ hniah¹². \v 24 Jai³lah ha²lah lǿa¹² quiah¹² tsei³. Tsa¹jne²jah cuøi². Tsa¹huǿi²jah cuøi². Ha¹chi² hniú¹² chi² ja³li¹tóh¹jah hi² gǿh¹jah. Cónh¹jøng² cuø¹² báh³ Diú¹³ hi² gøah¹²jah. Jøng² hiug¹² jín³ ma¹dsio¹² quienh¹² hniah¹² ja³cog² Diú¹³ cónh¹ jín³ jáh² han¹². \v 25 Ha¹chi² ta³ jmo¹ hi² jmóh³ hniah¹² ju²hí³ dsøa¹². Tsa¹jmo¹ lahjøng² hi² li¹chianh² hniah¹² jin³ cøng² jmai³ uú² hi³méh¹ cónh¹ jín³ ja³ca¹cuø¹ Diú¹³ ju²bí². \v 26 Ju³ná³ tsa¹lé² jmóh³ hniah¹² cøng² hi² mih² lah¹jøng², jøng² tiúh¹ báh³ tsa¹jmóh³ hniah¹² ju²hí³ dsøa¹² hi² siíh² calah. \p \v 27 ’Jai³lah ha²lah lǿa¹² lí³ san² u²søa¹³. Ha¹chi² ta³ jmo¹² lí³. Tsa¹ta¹² lí³ tá². Cónh¹jøng² hiug¹² jín³ hi² dsio¹ jní² lí³ cónh¹ jín³ hmøah¹² jláh³ mi³quieih¹² hlai³ Salomón. \v 28 Hiug¹² jín³ jláh³ hi² quienh¹² Diú¹³ nung² ti³dsøa¹² jøa³nung². Jøng² tsa¹hai² jøn¹dsa mi³jøng² quiég¹. Hi² jøng² ma²ŋih³ hniah¹² hiug¹² jín³ dsi¹³ juu¹² hi² cuø¹ Diú¹³ hi² cáih³ hniah¹², dsa² ja¹lái¹ héh² jǿg³ quiah¹²dsa. \v 29 Tsa¹jmóh³ hniah¹² ju²hí³ dsøa¹² hi² cǿh³ hǿgh³ hniah¹². \v 30 Dsa² tsa¹cue¹² Diú¹³ báh³ dsa² dsø²jiag¹² dsǿa¹² jmáh¹lah jǿg³ jøng². Ma²ŋi¹² báh³ Jmi² jniang³ hi² hniuh¹² lah¹jøng² quiánh² hniah¹². \v 31 Cøng² hi² jøng² jmóh³ hniah¹² hoh¹², ha²lah ŋi³nioh³ hniah¹² juu¹² ja³jmo¹² Diú¹³ héh¹. Jøng² li¹chi² báh³ ca¹lah¹jǿ¹ hi² jøng² quiánh² hniah¹² calah. \s1 Li¹chi² ma¹dsio¹² quián² jniang³ ŋi¹juǿi¹ \r (Mt. 6.19-21) \p \v 32 ’Tsa¹jmo² ganh¹, dsa² quian¹jni. Di³ hiug² dsǿa¹² Jmi² jniang³ cuø¹dsa hi² ŋi³nioh³ hniah¹² ja³jmo¹²dsa héh¹. \v 33 Dsio¹ hnǿih³ hniah¹² hi² chi² quiánh² hniah¹². Dsio¹ cuúh³ hniah¹² mih² quiah¹² dsa² ti²ŋié². Jmo³ hi² li¹chi² quiánh² hniah¹² hi² tsa¹li¹hǿg². Ŋi¹juǿi¹ dsiíh³ hniah¹² loh² cøng² hi² dsio¹ hi² tsa¹dsii¹ quiánh² hniah¹², ja³tsa¹dsiég¹³ dsa² høin², ja³tsa¹hén² jáh². \v 34 Di³ ja³jøng² báh³ lø²hiug² hoh¹² hniah¹², ha² ja³ma²neng¹² loh² hi² dsio¹ quiánh² hniah¹². \s1 Dsio¹ tiágh³ jniang³ ju²jŋia¹³ \p \v 35 ’Túgh³ hniah¹² ju²jŋia¹³, hi² ma²chi²hiúh² si² jmøi² cøg² quiánh² hniah¹². \v 36 Jmo³ ju³lah jmo¹² dsa² chi³jŋia¹² juu¹³, ja³jiúgh² juu¹³dsa jmai³ quiah¹² dsa² ca¹jenh² gug², mi³jøng² nií¹dsa hniú¹² dsø¹juu¹² na³ma²tǿ²dsa hag³hniú¹². \v 37 Dsiog¹ báh³ dsa² ma²ti³ne¹³ na³ma²guønh¹²jni, jní² dsa² lán¹² Juuh² hniah¹². Di³ lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: Jmo¹³jni ju²jŋia¹³. Jøng² jmo¹³jni hi² túgh³ hniah¹² mesa. Mi³ti³ báh³ jní² neih³ hniah¹². \v 38 Ju³ lah¹la² guiogh¹³jni cónh¹ dsi¹neng¹², ho¹ ju³ cónh¹ nioh¹² hi³méh¹, cónh¹jøng² dsio¹ lé² quiah¹² dsa² quian¹jni, dsa² dsianh¹²jni hi² ma²ti³ne¹³dsa. \v 39 Ma²ŋih³ hniah¹² ha²lah lán¹² dsa² hniu³. Ju³jøng² ca¹lø¹ŋi¹² dsa² hniu³ he² hora jií¹ dsa² høin², jøng² mi³gú¹dsa ju²jŋia¹³, mi³jøng² tsa¹mi³hí¹ dsa² høin² dsi²néi². \v 40 Jø¹² bíh³ lah¹jøng² hniah¹², hi² hniuh¹² túgh³ hniah¹² ju²jŋia¹³. Di³ guiogh¹³ báh³ jní² cónh¹ tsa¹ju²jŋiá³, jní² dsa² ma²lán¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹². \s1 Dsa² ti³té¹³ jǿg³ \r (Mt. 24.45-51) \p \v 41 Jøng² ca¹juúh² Pedro, ca¹tsáih¹dsa Jesús: \p ―Juu¹³ jniang³, ¿Juaih¹³hning jmáh¹lah jnieh³ jǿg³ jøng², ho¹ juaih¹²hning ca¹lah¹já¹? \p \v 42 Jøng² ca¹juúh² Juu¹³ jniang³: \p ―¿Hein² dsa² lán¹² dsa² ti³té¹³ jǿg³, dsa² ŋi¹², ju³lah dsa² ma²neng¹² gug² tai³ ta³ ma²ca¹cuø¹ juu¹³dsa, hi² dsiúh¹dsa hi² gǿh¹ dsa² quián¹² juu¹³dsa na³ma²ca¹tǿ² hora? \v 43 Dsa² héi² báh³ dsa² lé² dsio¹ quiah¹², dsa² ma²mi²ti¹ ta³ na³ma²guønh¹² juu¹³dsa. \v 44 Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹², ju²gug² tai³ dsa² lah¹héi² báh³ dsii¹ juu¹³dsa ca¹lah¹jǿ¹ hi² chi² quiah¹²dsa. \v 45 Jøng² ju³ná³ lë́² dsa² ŋioh¹² neng¹² gug² tai³ ta³ quiah¹² juu¹³dsa hi² li¹han³ juu¹³dsa, jøng² qui¹jmóh²dsa uai¹² dsa² tiogh³ jmo¹² ta³ quiah¹² juu¹³dsa, ju³lah dsa² ŋioh¹² quianh¹³ dsa² hio¹³. Jøng² ma²cø² ma²hǿnh²dsa. Ma²lø²hen¹²dsa. \v 46 Jiúgh² juu¹³ dsa² ŋioh¹² héi² cónh¹ tsa¹ju²jŋiá³, jmai³ ja³tsa¹lë́² dsa² ŋioh¹² jiúgh²dsa. Guønh¹dsa hora tsa¹ŋi¹² dsa² ŋioh¹². Jøng² cuø¹ juu¹³dsa ju²lih¹³ dsøa¹². Tiagh¹dsa juu¹² ja³tiogh³ dsa² tsa¹ca¹mi¹ti¹ jǿg³. \p \v 47 ’Jøng² jmø³uai¹² tsa¹tiá² cán² dsa² ŋioh¹² ju³ná³ tsa¹ca¹jmo¹dsa ju²jŋia¹³, ju³ná³ tsa¹ca¹mi¹ti¹dsa jǿg³ ma²ŋi¹²dsa quiah¹² juu¹³dsa. \v 48 Jøng² mih² jmø³uai¹² cán³ dsa² tsa¹ca¹mi¹ti¹, ju³ná³ tsa¹ca¹lø¹ŋi¹²dsa jǿg³. Ju³ná³ neng¹² ma¹dsio¹² ta³ gug² tai³ jniang³, hniuh¹² mi³ti³ jniang³ ca¹lah¹jǿ¹. Ma¹dsio¹² møa¹ Juu¹³ jniang³ ja³cog² jniang³, ju³ná³ ma¹dsio¹² ta³ ma²ca¹dsii¹dsa ju²gug² tai³ jniang³. \s1 Túgh² dsa² jmøi¹guǿi¹ ma¹quién¹ ni³ huu¹³ quiah¹² Jesús \r (Mt. 10.34-36) \p \v 49 ’Ca¹guio¹jni hi² mi³dsíg³jni dsǿa¹² dsa² jmøi¹guǿi¹, ju³lah jan² dsa² tí² si². Mi³hno¹jni ju³jøng² lah¹cøng² hi² ma²hiu³ si². \v 50 Hniuh¹² can³jni jmø³uai¹² ma¹dsio¹². Jøng² quin³jni ju²hí³ dsøa¹² ca¹lah¹ca¹løa¹ lah¹jøng². \v 51 Tsa¹ju³lë́h³ hniah¹² hi² ca¹guio¹jni mi³jøng² niu¹ tei³ jǿg³ quiah¹² dsa² jmøi¹guǿi¹. Ca¹guio¹jni mi³jøng² túgh³ hniah¹² ma¹quién¹. \v 52 Jøng² ta¹lah¹ni³ ja³já¹³ la² ja³tiogh³ hŋiá² dsa² cøng² hniú¹², túgh³ úg²dsa ma¹quién¹ quianh¹³ og¹dsa, hi² túgh² og¹dsa ma¹quién¹ quianh¹³ úg²dsa. \v 53 Ma¹quién¹ túgh³ ti³jmi²dsa quianh¹³ ja³ŋiúh³dsa. Ja³ŋiúh³dsa túgh² ma¹quién¹ quianh¹³ ti³jmi²dsa. Ma¹quién¹ túgh² mi³chiég³dsa quianh¹³ ja³mái¹³dsa. Ja³mái¹³dsa túgh² ma¹quién¹ quianh¹³ mi³chiég³dsa. Ma¹quién¹ túgh³ mø¹chiég³dsa quianh¹³ lo¹³dsa. Lo¹³dsa túgh² ma¹quién¹ quianh¹³ mø¹chiég³dsa. \s1 Léi¹³ ha²lah lǿa¹² jmøi¹guǿi¹ \r (Mt. 16.1-4; Mr. 8.11-13) \p \v 54 Jø¹² bíh³ lah¹la² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² jue¹²: \p ―Ju³ná³ ma²jáih² hniah¹² hi² ma²tsøg² jneng¹² ta¹lah¹juu¹² ja³tø²dsén³ hieg², jøng² juúh² hniah¹² hi² jií¹ jmǿa¹². Jøng² lǿ² báh³ lah¹jøng². \v 55 Jøng² ju³ná³ ma²lø²leh¹³ hniah¹² ma²já¹² dsí² juu¹² ta¹lah¹sur jøng² juúh² hniah¹² dsíg² niu¹. Jøng² lǿ² báh³ lah¹jøng². \v 56 Hniah¹², dsa² tø¹cah¹ tø¹jen¹², ma²ŋih³ hniah¹² ha²lah lǿa¹² ni³ huø¹ quianh¹³ guiuh¹³ jmøi¹guǿi¹. ¿Ha²lah lǿa¹² jøng² tsa¹ŋih³ hniah¹² ha²lah ma²lǿa¹² jøa³ ja³tiogh³ hniah¹²? \s1 Mi³rǿh³ hniah¹² jǿg³ \r (Mt. 5.25-26) \p \v 57 ’¿He² løa¹ tsa¹hnǿngh³ hniah¹² guiogh¹³ hniah¹² juu¹² dsio¹? \v 58 Dsio¹ jmóh³ hniah¹² bí² hi² mi³rǿh³ hniah¹² jǿg³ dsi²juu¹² ja³ŋi³nioh³ hniah¹² quianh¹³ dsa² cuø¹² dsag³, mi³jøng² tsa¹jiag¹dsa ni³ jue¹³. Di³ jë́h² jue¹³ hniah¹² juu¹² ni³ policía quián¹²dsa. Jøng² tangh¹² policía hni¹ŋí³. \v 59 Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: Ha¹chi² liúgh² hniah¹² ca¹lah¹ca¹tǿ² ja³ca¹quiih³ hniah¹² jø² ―ca¹juúh² Jesús. \c 13 \s1 Hniuh¹² jéinh¹ dsǿa¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ \p \v 1 Jmai³ jøng² mi³tiogh³ ca²dsiog³ dsa² ca¹dsii¹ jǿg³ ha²lah ma²ca¹cúgh² Pilato jmø² quiah¹² ca²dsiog³ dsa² chian² Galilea quianh¹³ jmø³ jáh² ca¹togh¹²dsa ni³ Diú¹³. \v 2 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: \p ―Tsa¹ju³lë́h³ hniah¹² hi² ca¹can¹ dsa² chian² Galilea héi² jmø³uai¹² jøng² ni³ huu¹³ hi² mi³re²dsa ma¹dsio¹² dsag³ cónh¹ jín³ dsag³ re² dsa² go²dsa. \v 3 A¹jáng¹ lah¹jøng² lǿa¹². Di³ jø¹² bíh³ lah¹jøng² dsiánh¹ ca¹lah¹jáh¹ hniah¹² calah, ju³ná³ tsa¹ca¹jéinh¹ hoh¹² hniah¹². \v 4 Tsa¹ju³lë́h³ hniah¹² ca¹dsan¹ dsa² guia¹jŋiá² ca¹jlan¹dsa hniú¹² ŋiei¹² mi³tsih¹³ Siloé ni³ huu¹³ hi² ma²ca¹jmo¹dsa hi² hlaih¹³ hi³méh¹ cónh¹ jín³ hi² hlaih¹³ ma²ca¹jmo¹ dsa² chian² Jerusalén jian¹²dsa. \v 5 A¹jáng¹ lah¹jøng² lǿa¹². Di³ jø¹² bíh³ lah¹jøng² dsiánh¹ ca¹lah¹jáh¹ hniah¹² calah, ju³ná³ tsa¹ca¹jéinh¹ hoh¹² hniah¹². \s1 Jǿg³ quiah¹² hma² higo tsa¹cuø¹² mǿi² \p \v 6 Jøng² ca¹dsii¹ Jesús cøng² jǿg³ ti³jnøa¹², ca¹juúh²dsa: \p ―Jan² dsa² ŋioh¹², mi³tsih¹³ cøng² hma² higo jøa³nung² quiah¹²dsa. Jøng² ca¹ŋi³jái³dsa chi²júh² ma²ti³hái¹³ mǿi². Jøng² ha¹chi² chi² jin³ he². \v 7 Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² neng¹² gug² tai³ jøa³nung² quiah¹²dsa: “Jai³lah. Ma²ni³ŋó¹³ hnøa¹² ŋi² guio¹jni hnangh¹²jni mǿi² higo, ha¹chi² mǿi² cuø¹² hma². Jøng² quiuh³hning. Di³ la³tsih¹³ chi³jnái¹² huø¹ báh³ hma².” \v 8 Jøng² ca¹juúh² dsa² héi², ca¹tsáih¹dsa juu¹³dsa: “Ju³lǿa¹³, ju³tsih¹³ cøng² ji²ŋi² la², Guiuh¹³. Jøng² cah³jni huø¹ ja³tsih¹³. Toh¹³jni hóh³. \v 9 Ju³ne¹³ tsa¹cuø¹ mǿi² ji²ŋi² cøng². Jøng² báh³ uǿnh² ju³ná³ tsa¹ca¹cuø¹,” ca¹juúh²dsa. \s1 Ca¹mi¹hliú² Jesús hio¹³ bong³ cah³ jmai³ sa³¹ \p \v 10 Cøng² jmai³ sa³¹ ma²he¹² Jesús jǿg³ dsi²néi² guøh¹². \v 11 Ja³jøng² mi³hiúg³ jan² hio¹³, dsa² dsoh³ ma²ŋó¹² cónh¹ guie¹jŋí² ji²ŋi². Ma²bong³ cah³dsa. Tsa¹lé² li¹néih¹dsa quiah¹²dsa. \v 12 Jøng² mi³ca¹jë́² Jesús hio¹³ héi², ca¹tøa¹dsa. Ca¹juúh²dsa: \p ―Hio¹³, ma²ca¹hlúh²hning dsag³ mi³lanh¹³hning ―ca¹juúh²dsa. \p \v 13 Jøng² ca¹quieg²dsa gug² ni³ quiah¹² hio¹³. Dsø¹juu¹² jøng² ca¹néih¹ hio¹³ quiah¹². Ca¹mi¹juanh¹²dsa Diú¹³. \v 14 Jøng² ma²hne² dsa² neng¹² ni³ jǿg³ quiah¹² guøh¹², di³ ca¹mi¹hliú² Jesús hio¹³ jmai³ sa³¹. Jøng² ca¹juúh² dsa² héi², ca¹tsáih¹dsa dsa² tiogh³: \p ―Jŋiéng² jmai³ báh³ lé² li¹jmó³ jniang³ ta³ lah¹cøng² lah¹cøng² sø²ma³¹. Jmai³ jøng² báh³ ji³noh¹² hniah¹² hi² ji³jmoh¹² hniah¹² hí³ quiánh² hniah¹². Tsa¹jmóh³ hniah¹² lah¹jøng² jmai³ sa³¹. \p \v 15 Jøng² ca¹juúh² Juu¹³ jniang³, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: \p ―Dsa² tø¹cah¹ tø²jen¹² báh³ hniah¹². Tseh³ báh³ hniah¹² búh³ quiánh² hniah¹², ho¹ ju³ ca³ju² jmai³ sa³¹. Jøng² gu³jianh¹² hniah¹² jáh² ja³dsa¹hính¹jah jmøi². \v 16 Jøng² hio¹³ lang¹² liáh³, dsa² lán¹² tsø³jong¹³ hlai³ Abraham, dsa² lǿa¹² jǿg³ hi² ma²chi³chiangh¹² Satanás ma²ni³ŋó¹³ guie¹jŋí² ji²ŋi², tsa¹cuúh³ hniah¹² jǿg³ hi² hliú² hio¹³ jmai³ sa³¹ dsag³ hi² lán¹²dsa ―ca¹juúh²dsa. \p \v 17 Jøng² ca¹can¹ ca¹lah¹já¹ dsa² hiag¹³ ju²hiíh¹ mi³ca¹juúh² Jesús lah¹jøng². Jøng² ca¹lah¹já¹ dsa² hniang¹ quiah¹²dsa, hioh¹² jenh¹²dsa ca¹lah¹jǿ¹ hi² dsio¹ jmo¹² Jesús. \s1 Jǿg³ quiah¹² møi¹jon² mostaza \r (Mt. 13.31-32; Mr. 4.30-32) \p \v 18 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―¿He² jǿg³ chi² li¹juúh³ jniang³ ha²lah lǿa¹² ja³jmo¹² Diú¹³ héh¹? ¿He² jǿg³ chi² li¹dsií³ jniang? \v 19 Lǿa¹² ju³lah lǿa¹² møi¹jon² mostaza hi² séi²dsa jøa³nung² quiah¹²dsa. Jøng² lǿ² chiúh³ hma² cah³. Toh¹² jáh² ŋi²nio³ guiuh¹³ tsai³ gogh¹² quiah¹². \s1 Jǿg³ quiah¹² chiúh³ hi³ŋíh¹ \r (Mt. 13.33) \p \v 20 Jøng² ca¹juúh² calah Jesús: \p ―¿He² jǿg³ chi² li¹dsií³ jniang³ ha²lah lǿa¹² ja³jmo¹² Diú¹³ héh¹? \v 21 Lǿa¹² ju³lah lǿa¹² chiúh³ hi³ŋíh¹ guian¹² hio¹³ quianh¹³ guieg²hŋí² kilo juu³ ca¹lah¹ca¹rǿng² jø² can³ hi³ŋíh¹ ―ca¹juúh²dsa. \s1 Ué² dsi³lia¹dsa ja³jmo¹² Diú¹³ héh¹ \r (Mt. 7.13-14, 21-23) \p \v 22 Jøng² ca¹ŋó¹ calah Jesús juu¹², hi² dság¹²dsa juu¹² jøa³juøi² Jerusalén. Ca¹he¹dsa jǿg³ juøi² quianh¹³ rancho tioh¹³ dsi²juu¹² ja³ca¹tsø³jue¹³dsa. \v 23 Jøng² ca¹juúh² jan² dsa², ca¹tsáih¹dsa Jesús: \p ―Juu¹³ jniang³, ¿mih³ dsa² liúg²? ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² jue¹²: \p \v 24 ―Jmo³ bí² hi² gu³togh³ hniah¹² ja³dsio¹. Di³ tiog¹³ báh³ ué² ŋë́¹dsa, ju³lah lǿa¹² cøng² ja³chi³cagh¹² hag³hniú¹². Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: Jue¹² dsa² li¹hniu¹ ŋë́¹. Jøng² tsa¹tiúh¹dsa. \v 25 Ju³ná³ ma²ca¹jnéi¹ dsa² hniu³ hag³hniú¹², jøng² túgh³ hniah¹² ja³dsi¹², qui³tøh² hniah¹² hag³hniú¹², juúh² hniah¹²: “Juu¹³ jniang³, nii³ hniú¹².” Jøng² ŋai¹dsa: “Ha¹chi² ná¹³jni. Tsa¹guiang³jni ha² chianh² hniah¹².” \v 26 Jøng² juúh³ hniah¹² calah: “jnieh³ báh³ dsa² ca¹cø² ca¹hniúh³ quianh¹³ hnéng¹. Ca¹heh³hning jnieh³ jǿg³ jøa³cai³¹ ja³tiagh³ jnieh³.” \v 27 Jøng² juúh²dsa calah: “Lah¹té¹² juǿi²jni hniah¹²: Tsa¹guiang³jni ha² chianh² hniah¹². Gu³noh¹² hniah¹², ca¹lah¹jáh¹ hniah¹² dsa² jmoh² hi² hlaih¹³,” juúh²dsa. \v 28 Ja³jøng² hǿgh³ hniah¹² hi² chianh² hniah¹² jmø³uai¹², na³ma²jaih³ hniah¹² hi² tiogh³ hlai³ Abraham, quianh¹³ hlai³ Isaac, quianh¹³ hlai³ Jacobo, quianh¹³ ca¹lah¹já¹ dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, hi² tiogh³dsa ja³jmo¹² Diú¹³ héh¹. Jøng² ma²ca¹guianh¹dsa hniah¹² tø¹cøg¹². \v 29 Di³ ji¹lé² dsa² chian² ca¹lah¹jǿ¹ quiún² quiuh¹³ jmøi¹guǿi¹, dsa² dsa¹tiogh¹² ja³jmo¹² Diú¹³ héh¹. \v 30 Jøng² jai³lah: Ca²dsiog³ dsa² dsa²lé² ja³ca¹tóh² jø², dsa² héi² cán² ni³. Jøng² ca²dsiog³ dsa² quin¹² ni³, dsa² héi² dsa¹lé² ja³ca¹tóh² jø² ―ca¹juúh² Jesús. \s1 Ca¹ho¹ Jesús ni³ huu¹³ quiah¹² jøa³juøi² Jerusalén \r (Mt. 23.37-39) \p \v 31 Jmai³ jøng² ca¹dsi¹lé² ca²dsiog³ dsa² fariseo. Ca¹tsáih¹dsa Jesús: \p ―Jú¹² ja³la². Di³ jŋëh¹ Herodes hning² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 32 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Jǿg³ la² gu³tseih³ hniah¹² dsa² quin¹² mai³¹ hlaih¹³ héi²: “Jai³lah, na¹ quianh¹³ hiá¹ huø³jni jmi²dsí² hlaih¹³. Mi³hliú³jni dsa² dsoh³. Jøng² hiég¹ tiug¹²jni ta³.” \v 33 Cónh¹jøng² cøng² hi² nei¹³ báh³ jní² juu¹² ja³ma²ŋøa¹²jni na¹, hiá¹ quianh¹³ hiég¹. Di³ tsa¹lé² jón²jni ja³siíh³. Cøng² jøa³juøi² Jerusalén báh³ dsan² dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. \p \v 34 ’¡Hniah¹² dsa² chian² Jerusalén, dsa² mi²dsianh¹³ dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, hniah¹² dsa² qui²tugh³ cang³ dsa² ca¹tsen¹ Diú¹³! ¡Hliú² rón³ mi³li¹quianh¹³jni hniah¹² ju³lah jan² chi³chiih³ togh¹² guing² quián¹² niúh¹ cog¹²! Jøng² tsa¹ca¹lø¹hnǿngh¹ hniah¹². \v 35 Jai³ di³ hniah¹² ha²lah lǿa¹². Ma²ca¹tiúg² Diú¹³ hniah¹². Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: Tsa¹lǿih² jmai³ ma¹jaih³ hniah¹² jní² ca¹lah¹ja³ca¹dsiég¹ jmai³ ja³juúh³ hniah¹²: “Hiug¹² dsiog¹ dsa² já¹² ni³ huu¹³ quiah¹² Juu¹³ jniang³,” juúh³ hniah¹². \c 14 \s1 Ca¹mi¹hliú² Jesús jan² dsa² guion² \p \v 1 Cøng² jmai³ sa³¹ ca¹ŋó¹ Jesús, ca¹ŋi¹gǿh¹dsa ja³quiah¹³ jan² dsa² quin¹² ni³ quián¹² dsa² fariseo. Ti³jǿi² ca²dsiog³ dsa² fariseo ha²lah jmo¹dsa. \v 2 Ja³jøng² hiúg³ jan² dsa² lán¹² dsag³ guion²dsa. \v 3 Jøng² ca¹ŋǿh¹ Jesús tøa¹² he¹² lei¹³ quianh¹³ dsa² fariseo. Ca¹juúh²dsa: \p ―¿Lé³ li¹jmo¹dsa hí³ dsa² dsoh³ jmai³ sa³¹, ho¹ tsa¹lé²? \p \v 4 Jøng² ha¹chi² ca¹ŋai¹ dsa² héi². Jøng² ca¹chính² Jesús quiah¹² dsa² dsoh³. Ca¹mi¹hliú²dsa dsa². Jøng² ca¹juúh²dsa hi² ma²lé² dsánh¹dsa. \v 5 Jøng² ca¹juúh²dsa calah, ca¹tsáih¹dsa dsa² fariseo: \p ―Ha¹chianh² hniah¹² tsa¹dsenh¹³ hniah¹² jáh² quiánh² hniah¹² dsø¹juu¹², ju³ná³ ca¹tánh² búh³ quiánh² hniah¹² niúh¹ tøg², ho¹ ju³ ca³juu², ju³ lah¹la² lǿa¹² jmai³ sa³¹ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 6 Jøng² ha¹chi² ma²ŋi¹² dsa² héi² he² jǿg³ ŋai¹dsa jin³ he². \s1 Jǿg³ quiah¹² dsa² tiogh³ ja³ca¹jenh² gug² dsa² \p \v 7 Jøng² ca¹dsii¹ Jesús jǿg³ la² mi³ca¹jái¹dsa ha²lah ma²jmo¹² dsa² ca¹tǿh¹ dsa² hniu³. Di³ ma²ni³hnangh¹² dsa² héi² ja³jláh³ mesa tógh¹dsa. Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p \v 8 ―Ju³ná³ ca¹tǿh¹dsa hniah¹² cøng² jmai³ ja³ca¹jenh² gug² dsa², tsa¹gu³tiogh¹² hniah¹² ja³jláh³ mesa, ju³ jøng² ma²ca¹tǿh¹ dsa² hniu³ dsa² canh¹³ hi³méh¹ cónh¹ jín³ hniah¹². \v 9 Di³ ju²hiíh¹ jénh³ hniah¹² ju³ná³ ca¹juúh² dsa² hniu³ hi² cuúh³ hniah¹² ja³tiogh³ hniah¹², hi² túgh² dsa² canh¹³ hi³méh¹, jøng² gu³tiogh¹² hniah¹² ja³ca¹tóh² jø². \v 10 Cónh¹jøng² gu³tiogh¹² hniah¹² ja³ca¹tóh² jø², ju³ná³ ca¹tǿh¹dsa hniah¹² jmai³. Mi³jøng² na³ma²dsiég¹ dsa² hniu³, juúh²dsa hi² gu³tiogh¹² hniah¹² ja³jláh³ hi³méh¹. Hi² lah¹jøng² mi¹juanh¹²dsa hniah¹² ja³ta¹ni¹ ca¹lah¹já¹ dsa² tiogh³ mesa. \v 11 Di³ ju²hiíh¹ jenh¹³ ca¹lah¹já¹ dsa² ca¹jmo¹ canh¹³ guiog¹³. Dsa² héi² báh³ lén² dsa² canh¹³, dsa² ca¹jmo¹ tsa¹quien¹². \p \v 12 Jøng² ca¹juúh² calah Jesús, ca¹tsáih¹ dsa² hniu³: \p ―Tsa¹tøah¹³hning dsa² ti³jén² jǿg³ quiánh²hning, quianh¹³ ju²rúh²hning, quianh¹³ dsa² chi² cog³, jmai³ ja³jmóh³ hniah¹² jmai³, ja³túgh³ hniah¹² mesa. Di³ tǿ² dsa² héi² jmai³ siíh³ ja³jáinh¹dsa quiánh²hning. \v 13 Cónh¹jøng² tøah¹³hning dsa² ti³ŋié², dsa² tsa¹ma¹lé² jmo¹ ta³, dsa² tsa¹li¹ŋøa¹, dsa² teg³. \v 14 Jøng² dsio¹ lé² quiánh²hning. Di³ tsa¹lé² jáinh¹ dsa² héi². Jøng² li¹hmah¹³ quiánh²hning na³ma²ca¹hiog² dsa² dsiog¹ ―ca¹juúh²dsa. \s1 Jǿg³ quiah¹² jmai³ juøh¹² \p \v 15 Mi³ca¹nǿng² dsa² tiogh³ mesa jǿg³ jøng², jan² dsa² héi² ca¹juúh², ca¹tsáih¹dsa Jesús: \p ―Dsio¹ lé² quián² jniang³ na³ma²tiagh³ jniang³ mesa quiah¹² Diú¹³ ja³jmo¹² Diú¹³ héh¹. \p \v 16 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: \p ―Jan² dsa² ca¹jmo¹ cøng² jmai³ juøh¹². Ca¹tǿh¹dsa dsa² jue¹² dsa¹gǿh¹dsa ja³quiah¹³dsa. \v 17 Jøng² mi³ca¹tǿ² jmai³, ca¹tsen¹dsa dsa² jmo¹² ta³ quiah¹²dsa hi² dsa¹tseih¹²dsa dsa² ca¹tǿh¹dsa hi² ma²lé² ji¹lé²dsa, di³ ma²lǿa¹² ju²jŋia¹³ ca¹lah¹jǿ¹. \v 18 Jøng² cu¹dsie¹²dsa ca¹møa¹dsa ju²hén² dsag³ hi² tsa¹dsø¹lé²dsa jmai³. Ca¹juúh² jan² dsa² lah¹ni³: “Ma²na²lá²jni cøng² huø¹. Jøng² hniuh¹² nei¹³jni hi³ ŋi³jái¹jni. Juanh¹² jmóh³hning hoh¹² tsa¹lé² nei¹³jni jmai³,” ca¹juúh²dsa. \v 19 Jøng² ca¹juúh² dsa² siáh²: “Ma²na²lán²jni hŋí² tséh¹ ca³juu², jáh² jmo¹² ta³. Jøng² hniuh¹² nei¹³jni hi² ŋi³quiéng¹jni jǿg³ dsøg¹² jáh². Juanh¹² jmóh³hning hoh¹² hi² tsa¹lé² nei¹³jni jmai³,” ca¹juúh²dsa. \v 20 Jøng² ca¹juúh² dsa² siáh² calah: “Láh² ma²na²jenh¹ gug¹jni. Hi² jøng² tsa¹lé² nei¹³jni,” ca¹juúh²dsa. \v 21 Jøng² mi³ca¹dsiánh¹ dsa² jmo¹² ta³, ca¹jmóh¹dsa ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ jøng² ni³ juu¹³dsa. Jøng² ca¹lø¹hné¹ juu¹³dsa. Ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² jmo¹² ta³: “Hiugh¹² gu² juu¹² jøa³cai³¹ ca¹lah¹tan¹³ jøa³juøi². Gu³teh¹²hning dsa² ti²ŋié², dsa² tsa¹ma¹lé² jmo¹ ta³, dsa² teg³, dsa² tsa¹li¹ŋøa¹.” \v 22 Mi³ca¹løa¹ jøng² ca¹juúh² dsa² jmo¹² ta³: “Juu¹³ jniang³, ma²na²jmo¹jni ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ ma²na²juøh¹hning. Jøng² hei¹² hi³méh¹ ja³li¹tógh¹ dsa²,” ca¹juúh²dsa. \v 23 Jøng² ca¹juúh² juu¹³dsa, ca¹tsáih¹dsa calah dsa² jmo¹² ta³: “Gu³teh¹²hning calah dsa² ŋi²ti³ ŋi²nio³ láh² hiu³ juu¹². Jmóh³hning ca¹lah¹tiog¹³ ji¹lé²dsa. Mi³jøng² ju³cangh¹² jø² dsi²néi² quieg¹jni.” \v 24 Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: Ha¹chian² dsa² ca¹tǿ²jni lah¹jiá¹² héi² ji¹tiogh¹² mesa quieg¹jni ―ca¹juúh² Jesús. \s1 Lah¹la² hniuh¹² jmo¹ dsa² ŋi²nio³ quianh¹³ Cristo \p \v 25 Ma²ŋi²nio³ dsa² jue¹² juu¹² dsi³cah³ Jesús. Jøng² ca¹jénh¹ Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: \p \v 26 ―Ju³lah dsa² hniu¹ dság¹ quianh¹³ jní², ju³ná³ tsa¹jmo¹dsa hian³dsa chiég³ jmi²dsa, hio¹³ quián¹²dsa, guing² quián¹²dsa quianh¹³ roh¹³dsa, ju³ná³ tsa¹jmo¹dsa hian³ dsǿa¹²dsa jǿg³ quiah¹²dsa hŋiah¹²dsa, jøng² tsa¹lé² lén²dsa dsa² quianh¹³ jní². \v 27 Ju³ná³ hein² dsa² tsa¹mi¹hiúg¹ dsǿa¹² jón²dsa ja³ŋøa¹²dsa quianh¹³ jní², tsa¹lé² lén² dsa² héi² dsa² quianh¹³ jní². \v 28 Chi² na²ju² hein² hniah¹² hnøngh² jmóh³ cøng² hniú¹² ŋiei¹², lah¹ni³ cánh³ hniah¹² jǿg³ dsøg¹² ha²cónh¹ lé² li¹quë¹. Jáih³ hniah¹² chi² na²ju² chi² quianh¹³ hi² lé² li¹hian¹². \v 29 Di³ ca¹lah¹já¹ dsa² cuúh¹ hniah¹² ju²hiíh¹, ju³ná³ ca¹jái¹dsa hi² ha¹chi² quianh¹³ lé² li¹hian¹² ta³ quiánh²hning na³ma²ca¹hǿi² ni³. \v 30 Juúh²dsa: “Jai³lah dsa² lang¹² tsa¹ca¹tiúh¹ mi¹hian¹² ta³ ca¹mi¹liág¹dsa,” juúh²dsa. \v 31 Jø¹² bíh³ lah¹jøng² rai¹³, ju³ná³ hniuh¹² jmo¹dsa hning² quianh¹³ rai¹³ siáh², tiog¹³ báh³ cán²dsa jǿg³ dsøg¹² lah¹ni³ chi²júh² tiúh¹ guie¹ mei¹³ hlég² quián¹²dsa jmo¹ hning² quianh¹³ guiég² mei¹³ hlég² quián¹² rai¹³ siáh² héi². \v 32 Ju³ná³ lë́²dsa tsa¹tiúh¹ hlég² quián¹²dsa, jøng² tsen¹dsa dsa² møa¹ ju³niu¹³ tei³ jǿg³ cónh¹ niúh¹ jín³ hi² ji¹quián¹ hlég² quián¹² rai¹³ siáh² héi² cøg¹². \v 33 Hi² jøng² ju³ná³ hein² hniah¹² tsa¹tǿngh³ hniah¹² ca¹lah¹jǿ¹ hi² chi² quiánh² hniah¹², dsa² héi² tsa¹lé² lén² dsa² quianh¹³ jní². \s1 Jǿg³ quiah¹² ŋi³ tsa¹ŋih³ \r (Mt. 5.13; Mr. 9.50) \p \v 34 ’Dsio¹ báh³ ŋi³. Cónh¹jøng² ha¹chi² ta³ li¹jmo¹ ŋi³ ju³ jøng² ca¹løa¹ tsa²ŋih³. \v 35 Ha¹chi² ta³ li¹jmo¹ ju³ná³ ca¹dsii¹dsa jøa³nung² quiah¹²dsa, ho¹ ju³ ja³jmo¹²dsa hóh³. Jmáh¹lah hi² mi³guieh¹ báh³ dsa². Ju³ná³ hein² dsa² lé² nang¹, ju³neng³dsa ―ca¹juúh² Jesús. \c 15 \s1 Jǿg³ quiah¹² jah¹chih² ca¹ŋi¹hén² \r (Mt. 18.10-14) \p \v 1 Jue¹² dsa² jmo¹² ta³ hi² cagh¹²dsa cog³ juøi² quianh¹³ dsa² ti³re² dsag³ ca¹túgh² quianh¹³ Jesús, hi² hniu¹dsa nang¹dsa jǿg³ he¹²dsa. \v 2 Hi² jøng² ca¹jí² dsa² fariseo quianh¹³ tøa¹² he¹² lei¹³ quiah¹² Diú¹³. Ca¹juúh²dsa: \p ―Hien¹² Jesús dsa² ti³re² dsag³. Gøah¹²dsa quianh¹³dsa calah. \p \v 3 Hi² jøng² ca¹dsii¹ Jesús jǿg³ la², ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: \p \v 4 ―Ju³ná³ hein² hniah¹² tiogh³ ŋia¹lúg² jah¹chih² quiánh² hniah¹², ju³ná³ ca¹ŋi¹hén² jan², tiog¹³ báh³ jmóh³ hniah¹² cu³tiogh³jah ca¹lah¹ja³ca¹dsanh¹² jáh² ca¹ŋi¹hén². \v 5 Jøng² na³ma²ca¹dsanh¹² hniah¹² jáh², hioh¹² jénh² hniah¹² chiogh¹³ hniah¹² jáh² guiuh¹³ cugh¹² hniah¹². \v 6 Jøng² na³ma²dsiánh¹ hniah¹² ja³quiánh³ hniah¹², tøah¹³ hniah¹² dsa² jenh² hniah¹² quianh¹³, quianh¹³ dsa² tiogh³ cøg¹². Juaih¹³ hniah¹² dsa² héi²: “Jmo³ hniah¹² hioh¹² quianh¹³ jní². Di³ ma²na²dsanh¹²jni jah¹chih² quian¹jni, jáh² ca¹ŋi¹hén²,” juúh³ hniah¹². \v 7 Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: Hiug¹² jín³ hioh¹² jenh¹ dsa² chian² ŋi¹juǿi¹ ju³ná³ ca¹jéinh¹ dsǿa¹² jan² dsa² re² dsag³ cónh¹ jín³ hioh¹² jenh¹dsa ja³cog² jue¹² dsa² dsiog¹, dsa² tsa¹hniuh¹² jéinh¹ dsǿa¹². \s1 Jǿg³ quiah¹² ŋi³néng² ma²ca¹ŋi¹hén² \p \v 8 ’Jøng² ju³ná³ jan² hio¹³, chi² guie¹ cog³ huh² quiah¹²dsa, hi² quien¹² ma¹guie¹ héh¹, ju³ná³ ca¹ŋi¹hén² cøng², tiog¹³ báh³ hiúh²dsa si². Jøng² hiíh²dsa dsi²néi² quiah¹²dsa. Hnangh¹dsa cu²rø² ca¹lah¹ja³ca¹dságh¹. \v 9 Jøng² na³ma²ca¹dságh¹, tǿh²dsa dsa² jenh²dsa quianh¹³, quianh¹³ dsa² tiogh³ cøg¹². Juúh²dsa: “Ju³jmó³ jniang³ cøng² liáh² quianh¹³ jní². Di³ ma²na²dsóh²jni cog³ huh² quieg¹jni, cog³ ca¹ŋi¹hén²,” juúh²dsa. \v 10 Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: Lah¹jøng² báh³ hioh¹² jenh¹² ángeles quián¹² Diú¹³ na³ma³ca¹jéinh¹ dsǿa¹² jan² dsa² re² dsag³. \s1 Jǿg³ quiah¹² dsa² la³ju² la³lán¹ \p \v 11 Jøng² lah¹la² ca¹juúh² calah Jesús: \p ―Jan² dsa², mi³chian² og¹ ja³ŋiúh³dsa. \v 12 Jøng² ca¹juúh² dsa² lán¹² dsa² siog¹², ca¹tsáih¹dsa ti³jmi²dsa: “Tiá³, cuúh³hning mih² dsiúg³jni, hi² chi² quián² jniang³ cónh¹ jín³ tan¹jni,” ca¹juúh²dsa. Hi² jøng² ca¹dsogh¹² ti³jmi²dsa hi² mi³chi² quiah¹²dsa. \v 13 Tsa¹hai³ jøng² ca¹jnáih¹ ja³ŋiúh³dsa dsa² meh² ca¹lah¹jǿ¹ hi² chi² quiah¹²dsa. Ca¹ŋó¹dsa go² dsa² siáh² ca¹tǿ² guiég¹. Ja³jøng² la³ca¹ŋi³hén¹³dsa hi² ca¹ŋë́²dsa. Ca¹jmo¹dsa la³ju² la³lán¹dsa. \v 14 Jøng² mi³ma²ca¹ŋi¹hén²dsa ca¹lah¹jǿ¹, ca¹já¹ hag³cón³ huø¹ jøng². Jøng² jín³ ca¹chi¹quián²dsa jmai³. \v 15 Ni³ jøng² ca¹hí¹dsa ta³ quiah¹² jan² dsa² chian² huø¹ jøng². Dsa² héi² ca¹tsei¹ juu¹² jøa³nung² quiah¹²dsa, mi³jøng² ca¹jmo¹dsa hí³ ŋié¹². \v 16 Jøng² hiug¹² lǿ² lø¹i³cónh¹²dsa. Lǿ² lø¹i³gǿh¹dsa hi² gøah¹² ŋié¹². Cónh¹jøng² ha¹chian² dsa² ca¹cuø¹ hi² gǿh¹dsa. \v 17 Jøng² ca¹ŋi¹jiag¹² dsǿa¹²dsa: “¡Cónh¹ báh³ dsa² tsa¹tiogh³ ti³jmo¹² ta³ quiah¹² ti³ŋieh¹jni, hi² chiág² hi² gøah¹²dsa! Jní² báh³ hiúg³ ja³la², jon¹³ cong¹²jni. \v 18 Neh¹³jni ja³quiah¹³ ti³ŋieh¹jni, hi² ŋi³tseih¹²jni dsa²: Tiá³, dsag³ ca¹ta³canh¹³jni ja³cog² Diú¹³, ja³cogh² hning². \v 19 Tsa¹ta³té¹³jni lán¹²jni ja²ŋiúh²hning. Jaih³hning jní² hi² lán¹²jni ju³lah lán¹² jan² dsa² jmo¹² ta³ quiánh²hning, juǿi³jni dsa²,” lë́² dsa² héi². \v 20 Jøng² ca¹ŋáh¹dsa juu¹² ja³quiah¹³ ti³jmi²dsa. \p ’Jøng² ca¹jǿi² ti³jmi²dsa ja³jogh¹²dsa guiég¹. Ca¹ŋi¹ŋiú² dsǿa¹² ti³jmi²dsa. Ca¹ŋó¹dsa gu¹hei¹². Ca¹cúgh²dsa dsa² cog¹²dsa. Ca¹chiúnh¹dsa ni³dsa. \v 21 Jøng² ca¹juúh² ja³ŋiúh³dsa: “Tiá³, ca¹ta³canh¹³jni dsag³ ja³cog² Diú¹³, ja³cogh² hning². Tsa¹ma¹ta³té¹³jni lán¹²jni ja²ŋiúh²hning,” ca¹juúh²dsa. \v 22 Cónh¹jøng² ca¹juúh² ti³jmi²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² jmo¹² ta³ quiah¹²dsa: “Hiugh¹², gu²quin² cøng² hmøah¹² lǿa¹² jín³ hi² dsio¹. Jøng² quienh¹³hning dsa² lang¹². Tieh¹³ cøng² ŋí³ chi³gúg¹dsa. Tóh³hning løg² tai³dsa. \v 23 Gu³teih³ jan² ca³juu² meh², jáh² ma²pan¹³. Jøng² jŋë́h³hning jáh². Di³ jøng² quie¹³ jniang³. Jmó³ jniang³ jmai³. \v 24 Di³ ma²guønh¹² ja³ŋiúh¹jni lang¹², dsa² lah¹cøng² ma²ca¹hiog²dsa mi³ca¹jon¹dsa. Ma²ca¹dsanh¹² jniang³ dsa² ma³ca¹ŋi¹hén²,” ca¹juúh² ti³jmi²dsa. Jøng² ca¹jmo¹dsa hioh¹². \p \v 25 ’Jøng² ja³ŋiúh³dsa ma²juanh¹² ma²ca¹ŋó¹ juu¹² jøa³nung². Ma²jogh¹² dsa² héi² ja¹quien¹³ dsiánh¹dsa mi³ca¹nǿng²dsa son¹³ ja³ma²ŋi²nio³ dsa² jan³. \v 26 Jøng² ca¹tǿh¹dsa jan² tsih², dsa² jmo¹² ta³. Ca¹ŋai¹dsa he² løa¹ jmo¹²dsa jmai³. \v 27 Jøng² ca¹juúh²tsih: “Ma²na²guǿnh¹ rúh²hning. Jøng² ca¹jmo¹ ti³ŋieih¹²hning jǿg³ hi² ca¹jŋëh¹dsa jan² ca³juu² meh², jáh² ma²pan¹³. Di³ ma²na¹guǿnh¹dsa dsio¹. Ha¹chi² ca¹jenh¹dsa,” ca¹juúh²tsih. \v 28 Jøng² ca¹lø¹hné¹ ja³ŋiúh³dsa ma²juanh¹². Tsa¹ca¹hiei¹dsa hí¹dsa dsi²néi². Hi² jøng² ca¹u¹hái¹ ti³jmi²dsa. Ca¹tsáih¹dsa ja³ŋiúh³dsa héi² hi³ mi³dság¹dsa dsi²néi². \v 29 Jøng² ca¹juúh² ja³ŋiúh³dsa: “Jai³lah. Ma²ni³ŋó¹³ ji²ŋi² ma²ca¹jmo¹jni ta³ quianh¹³ hnéng¹. Tsa¹lǿih² jmai³ tsa¹ma²ca¹jmo¹jni hi² tsa¹nang¹²jni gøg² jǿg³ quiánh²hning. Jøng² jin³ cu²rón² ha¹chi² ma²ca¹cuanh¹³hning jin³ jan² chiang³ løg² meh² mi³jøng² mi³jmo³jni jmai³ quianh¹³ dsa² jenh² quianh¹³ jní². \v 30 Cónh¹jøng² na¹ jín³ ma²guønh¹ ja²ŋiúh²hning héi², dsa² ma²ca¹ŋi¹hén² cog³ quiánh²hning quianh¹³ hio¹³ lø³hiug¹². Jøng² ni³ huu¹³ quiah¹² dsa² héi² ma²ca¹jŋë́h¹hning ca³juu² meh² ma²pan¹³.” \v 31 Jøng² ca¹juúh² ti³jmi²dsa: “Jon¹², cøng² hi² hiúgh³ báh³ hning² quianh¹³ jní². Hi² quiánh² báh³ hning² ca¹lah¹jǿ¹ hi² chi² quieg¹jni. \v 32 Cónh¹jøng² dsio¹ jmó³ jniang³ hioh¹². Di³ ma²na²guǿnh¹ calah rúh²hning. Lah¹cøng² ma²ca¹hiog² dsa² ma²ca¹jon¹. Ma²ca¹dsanh¹² jniang³ dsa² ma²ca¹ŋi¹hén²,” ca¹juúh²dsa. \c 16 \s1 Jǿg³ quiah¹² dsa² neng¹² gug² tai³ hi² chi² quiah¹² juu¹³dsa \p \v 1 Jøng² ca¹dsii¹ Jesús jǿg³ la², ca¹tsáih¹dsa dsa² quianh³dsa: \p ―Jan² dsa² chi² cog³, mi³chian² jan² dsa² jmo¹² ta³ quiah¹²dsa. Jøng² ca¹lø¹chí¹ jǿg³ hi² ma²ca¹ŋi¹hén² dsa² jmo¹² ta³ hi² chi² quiah¹² juu¹³dsa. \v 2 Jøng² ca¹tøa¹ juu¹³dsa. Ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² jmo¹² ta³: “¿Ha²lah lǿa¹² jǿg³ ma²ca¹nang¹jni ja³cogh²hning? Jáinh³hning jǿg³ ha²lah lǿa¹² ta³ ma²ca¹jmoh³hning. Di³ tsa¹ma¹lé² jmóh³hning ta³ quieg¹jni,” ca¹juúh²dsa. \v 3 Jøng² ca¹ŋi¹jiag¹² dsǿa¹² dsa² jmo¹² ta³ héi². Lë́²dsa: “He² hi² dsio¹ jmo¹³jni. Di³ tsa¹ma¹cuø¹ juu¹³jni ta³. Ha¹chi² bí² chi² quieg¹jni hi² jmo¹³jni ta³ huh². Jøng² tsa¹tí² dsøa¹jni møa¹³jni hi² la³møa¹²jni. \v 4 Ma²guiang³jni ha²lah jmo³jni. Mi³jøng² li¹hniang¹ dsa² siáh² jmai³ ja³tsa¹ma¹chi² ta³ hi² li¹jmo¹³jni ja³la²,” lë́²dsa. \v 5 Ni³ jøng² ca¹tǿh¹dsa dsa² ti³re² quiah¹² juu¹³dsa, ta¹ma¹jan²dsa. Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² ca¹tǿh¹dsa lah¹ni³: “¿Ha²cónh¹ reh²hning quiah¹² juu¹³jni?” ca¹juúh²dsa. \v 6 Jøng² ca¹juúh² dsa² héi²: “Lǿa¹² jín³ hnøa¹² mei¹³ litros jmáh¹lah nang³ báh³ re²jni,” ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² calah dsa² jmo¹² ta³: “Hiugh¹² quieng² si² la² ja³rø²ton¹² ha²cónh¹ reh²hning. Ní² ja³ná³. Jøng² tøngh¹³hning si² hi² reh²hning jmáh¹lah ton¹dsoh¹³,” ca¹juúh² dsa² jmo¹² ta³. \v 7 Jøng² mi³ca¹tǿh¹dsa dsa² siáh² calah, ca¹juúh²dsa: “¿Ha²cónh¹ reh²hning?” Jøng² ca¹ŋai¹dsa héi²: “Cøng² mei¹³ tø²hmøah¹² jmáh¹lah cuøi² hi³ŋíh¹,” ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹juúh² dsa² jmo¹² ta³, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: “Quieng² si² la² quiánh²hning. Tøngh¹³hning si² hi² reh²hning jmáh¹lah jŋi¹ ŋi²lǿg²,” ca¹juúh²dsa. \v 8 Jøng² mi³ca¹lø¹lih¹³ juu¹³dsa ha²lah ma²ca¹jmo¹dsa hi² hlaih¹³ jøng², ca¹juúh² juu¹³dsa hi² lah¹dsóh² ma²ŋi¹² dsa² héi² ha²lah jmo¹. Di³ hiug¹² jín³ ma²ŋi¹² dsa² ŋi²nio³ jǿg³ hlaih¹³ quiah¹² jmøi¹guǿi¹ la² ha²lah jmo¹ jǿg³ quiah¹² guiog¹³dsa cónh¹ jín³ ma²ŋi¹² dsa² ŋi²nio³ juu¹² quiah¹² Diú¹³ ha²lah mi¹ti¹dsa jǿg³ ma²chinh¹²dsa. \p \v 9 ’Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹², dsio¹ jmóh³ hniah¹² hi² dsio¹ ja³cog² dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹² quianh¹³ hi² li¹chi² quiánh² hniah¹² ni³ jmøi¹guǿi¹ hlaih¹³ la². Mi³jøng² hien¹ dsa² héi² hniah¹² ŋi¹juǿi¹ na³ma²ca¹tǿ² ja³tsa¹ma¹quien¹² hi² jøng² ja³cogh² hniah¹². \p \v 10 ’Ju³ná³ hein² dsa² mi²ti¹ ta³ mih², dsa² héi² mi¹ti¹ lǿa¹² ju³ he² ta² juøh¹² ca¹lø¹chí¹ quiah¹²dsa calah. Jø¹² bíh³ lah¹jøng² dsa² tsa¹mi²ti¹ ta³ mih², tsa¹mi¹ti¹ dsa² héi² ta³ juøh¹² calah. \v 11 Hi² jøng² ma²ŋih³ hniah¹² ha¹chi² dsii¹ Diú¹³ ju²gugh² taih³ hniah¹² hi² chi² ja³lah¹dsóh² dsio¹, ju³ná³ tsa¹ca¹jmoh³ hniah¹² ti³té¹³ jǿg³ quiánh² hniah¹² quianh¹³ hi² ca¹lø¹chí¹ quiánh² hniah¹² ni³ jmøi¹guǿi¹ hlaih¹³ la². \v 12 Ha¹chi² cuø¹dsa hi² li¹chi² quiánh² hniah¹², ju³ná³ tsa¹ca¹mi³tih³ hniah¹² ja³cog² hi² chi² quiah¹² dsá¹². \p \v 13 ’Ha¹chian² dsa² tiúh¹ jmo¹ ta³ quiah¹² og¹ juu¹³dsa. Di³ tiog¹³ báh³ hian³dsa juu¹³dsa lah¹ni³ ju³ná³ hnio¹dsa dsa² ja³ma²og¹. Ho¹ ju³ mi¹ti¹dsa ja³cog² dsa² lah¹ni³. Jøng² tsa¹hiug² dsǿa¹²dsa ja³cog² dsa² ja³ma²og¹. Tsa¹lé² mi³ti³ jniang³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ju³ná³ hneng² jniang³ jmáh¹lah cog³ chi² jmøi¹guǿi¹ la² ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 14 Jøng² dsa² hniu¹ cog³ báh³ dsa² fariseo. Hi² jøng² ca¹cu² ca¹jmáh² dsa² héi² Jesús mi³ca¹nǿng²dsa ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ jøng². \v 15 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: \p ―Hniah¹² báh³ dsa² jmoh² lanh¹² hniah¹² dsa² dsiog¹ ja³ta¹ni¹ dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹². Cónh¹jøng² ma²ŋi¹² Diú¹³ ha²lah lǿa¹² hoh¹² hniah¹². Hiag¹³ báh³ Diú¹³ hi² ma²ca¹mi¹juøh¹² dsa² jmøi¹guǿi¹. \s1 Jǿg³ quiah¹² lei¹³ quianh¹³ ja³jmo¹² Diú¹³ héh¹ \p \v 16 ’Ma²chi² lei¹³ quiah¹² Diú¹³ quianh¹³ jǿg³ ca¹hǿ² dsa² quián¹² Diú¹³ ca¹lah¹ja³ca¹lø¹chián¹ Juan. Ni³ jøng² ca¹lø¹chí¹ jǿg³ dsio¹ quiah¹² ja³jmo¹² Diú¹³ héh¹. Jøng² ca¹lah¹já¹dsa ma²hniu¹ dsa¹tiogh¹² ja³jøng² quianh¹³ hi² tiog¹³. \v 17 Cónh¹jøng² hiug¹² jín³ hi² tsa¹ué² dsa¹hén² ŋi¹juǿi¹ quianh¹³ jmøi¹guǿi¹ cónh¹ jín³ hi² lé² tsa¹li¹ti¹ jin³ ca²jneh³ lei¹³ quiah¹² Diú¹³. \s1 Jǿg³ quiah¹² dsa² tióg² hio¹³ quián¹² \r (Mt. 19.1-12; Mr. 10.1-12) \p \v 18 ’Ju³ná³ hein² dsa² ca¹tiúg² hio¹³ quián¹², jøng² ca¹jian¹dsa hio¹³ siáh², dsa² héi² ta¹canh¹³ dsag³. Jø¹² bíh³ lah¹jøng² dsa² ca¹jian¹ hio¹³ mi³jian¹² dsa² ŋioh¹² siáh², hi² ma²ca¹tég² dsa² ŋioh¹² mi³jiag¹², ta¹canh¹² dsa² héi² dsag³ calah, dsa² ca¹jiag¹ ca¹tǿ² tánh¹. \s1 Jǿg³ quiah¹² Lázaro quianh¹³ dsa² chi² cog³ \p \v 19 ’Jan² dsa² chi² cog³, mi³caih¹² hmøah¹² dsio¹, hmøah¹² jláh³. Mi³jmo¹²dsa jmai³ juøh¹² ca¹lah¹jǿ¹ jmai³ cu¹té¹². \v 20 Jøng² hag³hniú¹² quiah¹² dsa² héi² mi³ron¹² jan² dsa² ti²ŋié², dsa² tsen² Lázaro, dsa² lán¹² hmih¹² ta³jan²dsa. \v 21 Hiug² dsǿa¹² Lázaro mi³gǿh¹ he² hi² ca¹quia¹ ni³ mesa quiah¹² dsa² chi² cog³ héi². Jø¹² bíh³ ca¹dsi¹lé² dsøi². Ca¹hliuh¹jah hmih¹² quiah¹²dsa. \v 22 Jøng² mi³ca¹jon¹ dsa² ti²ŋié², ca¹tai¹ ángeles juu¹² ja³cog² hlai³ Abraham. Ni³ jøng² ca¹jon¹ calah dsa² chi² cog³. Ca¹ŋi³hag¹dsa. \v 23 Jøng² ma²hiúg³dsa guio¹juǿi¹, ŋai¹²dsa jmø³uai¹², mi³ca¹jë́²dsa hlai³ Abraham quianh¹³ hlai³ Lázaro ca¹tǿ² guiég¹. \v 24 Jøng² ca¹tøa¹ dsa² mi³chi² cog² héi², ca¹juúh²dsa: “Tiá³ Abraham, juanh¹² jmóh³hning hoh¹². Tse² Lázaro dsa¹tí²dsa jmøi² nih¹³ chi³gúg¹dsa. Mi³jøng² jií¹dsa ja³la², hi² mi³guǿih²dsa tsøh¹jni. Di³ hiug¹² cu¹té¹² jmø³uai¹² chian²jni dsi²si² la².” \v 25 Jøng² ca¹juúh² Abraham: “Ju³dsiagh² hoh¹²hning, jon¹². Hi² dsio¹ mi³dsø²ŋë́h²hning jmai³ ja³mi³chianh²hning jmøi¹guǿi¹. Hi² hlaih¹³ báh³ ca¹ŋi¹ŋë́² Lázaro. Na¹ jín³ ma²guǿ¹² Lázaro ju²hiúg¹ dsøa¹² ta³lah¹ŋaih¹³ hning² jmø³uai¹². \v 26 Jø¹² bíh³ tsøi² juøh¹² hiu³ dsi²jo² ja³tiagh³ jniang³. Hi² jøng² ha¹chian² lé² dsa¹lé², ju³lah dsa² hniu¹ dsa¹lé². Jø¹² bíh³ lah¹jøng² dsa² tiogh³ ja³ná³, tsa¹lé² ji¹lé²dsa ja³la².” \v 27 Jøng² ca¹juúh² calah dsa² mi³chi² cog³: “Jøng² hlanh¹³jni hning², tiá³. Tse² Lázaro juu¹² ja³quiah¹³ ti³ŋieh¹jni. \v 28 Tiogh³ hŋiá² roh¹²jni. Mi³jøng² dsa²hlanh¹³dsa roh¹²jni tsa¹ju³ji¹lia¹dsa ja³uai¹³ la²,” ca¹juúh²dsa. \v 29 Jøng² ca¹juúh² Abraham: “Chinh¹² báh³ dsa² lei¹³ quiah¹² hlai³ Moisés quianh¹³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ca¹hǿ² dsa² quián¹²dsa. ¡Ju³neng³dsa jǿg³ jøng²!” ca¹juúh²dsa. \v 30 “A¹jáng¹ lah¹jøng², tiá³ Abraham,” ca¹juúh² dsa² mi³chi² cog³. “Di³ jéinh¹ báh³ dsǿa¹²dsa, ju³ná³ ca¹dsiánh¹ jan² dsa² ma²ca¹jon¹,” ca¹juúh²dsa. \v 31 Jøng² ca¹juúh² calah Abraham, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: “Chi²júh² tsa¹nang¹²dsa jǿg³ quiah¹² hlai³ Moisés quianh¹³ dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, jø¹² bíh³ lah¹jøng² tsa¹hé²dsa ju³ lah¹la² ca¹hiog² jan² dsa² ma²ca¹jon¹,” ca¹juúh²dsa. \c 17 \s1 Tsa¹jmóh³ hniah¹² hi² ta¹canh¹³ dsa² dsag³ \r (Mt. 18.6-7, 21-22; Mr. 9.42) \p \v 1 Ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² quianh³dsa: \p ―Tiog¹³ li¹chi² jmøi¹guǿi¹ hi² jmo¹ ta¹canh¹³ dsa² jmøi¹guǿi¹ dsag³. Cónh¹jøng² ué² lé² quiah¹² lǿa¹² ju³ hein² ca¹jmo¹ hi² ca¹tánh² roh¹³dsa dsag³. \v 2 Dsio¹ hi³méh¹ quiah¹² dsa² lah¹héi² ju³jøng² ca¹tiág²dsa jmø³ŋih¹³ hi² rø²quiein¹² cøng² to² juøh¹² lag³dsa, cónh¹ jín³ hi² jmo¹dsa tiáh¹ tsih² quián¹² Diú¹³ dsag³. \v 3 Jmo³ di³ hniah¹² hí³ ha²lah jmóh³ hniah¹². \s1 Hénh² hniah¹² dsag³ quiah¹² rúh² hniah¹² \p ’Ju³ná³ ca¹jmo¹ rúh² hniah¹² dsag³ ja³cogh² hniah¹², jøng² jéh³ hniah¹² dsa². Jøng² henh¹³ hniah¹² dsag³ ju³ná³ ca¹jéinh¹ dsǿa¹²dsa. \v 4 Ju³ná³ guio¹ rón² ca¹jmo¹dsa dsag³ ja³cogh² hniah¹² quianh¹³ cøng² jmai³, jøng² guio¹ rón² lah¹jøng² ca¹juúh²dsa hi² ca¹jéinh¹ dsǿa¹²dsa, cónh¹jøng² tiog¹³ henh¹³ hniah¹² dsag³ quiah¹²dsa ―ca¹juúh² Jesús. \s1 Chi² bí² quiah¹² dsa² hé² jǿg³ \p \v 5 Jøng² ca¹juúh² dsa² ma²lán¹² tsih² høh³ quián¹² Jesús, ca¹tsáih¹dsa Juu¹³ jniang³: \p ―Jmo³ mi³jøng² li¹hé² jniang³ jǿg³ cu²rø² hi³méh¹. \p \v 6 Jøng² ca¹juúh² Juu¹³ jniang³, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: \p ―Ju³ jøng² mi³héh² hniah¹² jǿg³ cónh¹ ja³té¹² ja³juøh¹² cøng² møi¹jon² mostaza, jøng² mi³chi² bí² quiánh² hniah¹² hi² ma²lé² juaih¹³ hniah¹² hma² sicómoro tsih¹² ja³ná³ hi² jŋiángh¹hma tø¹tsøh¹³hma jmø³ŋih¹³, jøng² nang¹ báh³ hma² jǿg³. \s1 Jǿg³ quiah¹² dsa² jmo¹² tá³ dsa² \p \v 7 ’Ju³ná³ chianh² hniah¹² dsa² jmo¹² ta³ quiánh² hniah¹², ha¹chi² juaih¹³ hniah¹² dsa² hi² gú¹dsa mesa gǿh¹dsa dsø¹juu¹² na³ma²na²jogh¹dsa jøa³nung², ja³ca¹quih²dsa huø¹, ho¹ ju³ ca¹jmo¹dsa hí³ jáh² quiánh² hniah¹². \v 8 Lah¹ni³ juaih¹³ hniah¹² dsa² hi² jmo¹dsa má¹ cǿh³ hǿgh³ hniah¹². Jøng² báh³ cuúh³ hniah¹² jǿg³ hi² gǿh¹dsa hŋiah¹²dsa, na³ma²na²mi¹ti¹dsa neih³ hniah¹². \v 9 Jø¹² bíh³ lah¹jøng² tsa¹tiog¹³ juúh³ hniah¹² di³hmah³ ni³ huu¹³ hi² ca¹mi¹ti¹ dsa² jmo¹² ta³ ta³ quiah¹². \v 10 Hi² jøng² hniah¹², na³ma²ca¹mi³tih³ hniah¹² ca¹lah¹jǿ¹ ta³ ma²ca¹cuø¹ Diú¹³ jøng² dsio¹ juúh³ hniah¹²: “Tsa¹ta³tén¹³ jnieh³ jmo² jnieh³ ta³. Jmah¹lah ta³ jøng² ma²ca¹jmó³ jnieh³, ca¹lah¹cónh¹ ja³ma²lǿa¹² héh¹,” juúh³ hniah¹² ―ca¹juúh² Jesús. \s1 Ca¹mi¹hliú² Jesús guia¹ dsa² lán¹² hmih¹² \p \v 11 Ma²hiúg³ Jesús juu¹² hi² dság¹²dsa jøa³juøi² Jerusalén. Ma²ŋøa¹²dsa juu¹² ja³lǿa¹² ŋi¹juǿi² quiah¹² ja³tén¹² Galilea quianh¹³ ja³tén¹² Samaria. \v 12 Jøng² ma²dsiég¹²dsa cøng² juøi² mi³ca¹jén²dsa guia¹ dsa² lán¹² hmih¹² tsa¹jŋi¹². Ca¹túgh² dsa² héi² ma¹quién¹ di³ tsagh¹² dsag³ lán¹²dsa. \v 13 Ni³ jøng² ca¹ho¹ dsa² héi² tí², ca¹juúh²dsa: \p ―Jesús, dsa² juanh¹² quián² jniang³, huø³ jmóh³hning hoh¹² ja³cog² jnieh³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 14 Jøng² mi³ca¹jë́² Jesús dsa² héi², ca¹juúh²dsa: \p ―Gu³heh³ hniah¹² jmi²dsa² hmih¹² quiánh² hniah¹² ―ca¹juúh²dsa. \p Ma²dsø²lé²dsa jøng² juu¹² ja³quiah¹³ jmi²dsa² mi³ca¹hlú²dsa. \v 15 Jøng² jan² dsa² héi² ca¹jénh¹ juu¹² mi³ca¹lø¹lih¹³dsa ma²na²hlú²dsa. Tí² ca¹hløah¹dsa ca¹mi¹juanh¹²dsa Diú¹³. \v 16 Jøng² ca¹chi¹jné¹dsa ja³ta¹ni¹ Jesús, chi³ŋiu¹³ ni³dsa huø¹. Ca¹cuúh¹dsa Jesús di³hmah³. Mi³lán¹² dsa² héi² dsa² chian² ja³tén¹² Samaria. \v 17 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―¿Tsa³ca¹hlú² ta³guia¹ hniah¹²? ¿Nai¹² jín³ dsa² ŋio¹? \v 18 ¿He² løa¹ jan² dsa² lang¹², dsa² chian² ja³siíh³, ma²mi²juanh¹² Diú¹³ mi³ca¹hlú²dsa? \p \v 19 Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² mi³dsoh³ héi²: \p ―Ma²lé² guǿnh³hning. Ha¹chi² ma¹dsoh³hning di³ hi² héh²hning jǿg³ ―ca¹juúh²dsa. \s1 Jǿg³ quiah¹² ja³jmo¹² Diú¹³ héh¹ \r (Mt. 24.23-28, 36-41) \p \v 20 Ca¹ŋai¹ dsa² fariseo he² jmai³ jií¹ ja³jmo¹ Diú¹³ héh¹. Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―A¹jáng¹ ju³ hi² jní² ja³jií¹ ja³jmo¹ Diú¹³ héh¹. \v 21 Ha¹chi² lé² li¹juúh³ jniang³: “Ja³ná³ báh³ jøng²,” ho¹ ju³ “ja³la² báh³.” Di³ jai³lah, ma²lǿa¹² ja³jmo¹² Diú¹³ héh¹ jøa³ ja³tiagh³ jniang³. \p \v 22 Jøng² ca¹juúh²dsa calah, ca¹tsáih¹dsa dsa² quianh³dsa: \p ―Jií¹ báh³ jmai³ ja³lé² lø¹i³jáih³ hniah¹² lǿa¹² ju³ cøng² jmai³ ja³ma²hiúg³ jní² quianh¹³ hniah¹² calah, jní² dsa² ma²lán¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹². Jøng² ha¹chi² jáih³ hniah¹². \v 23 Li¹chian² dsa² juúh²: “Jai³lah, ja³ná³ hiúg³dsa,” ho¹ ju³ “Jai³lah, ja³la² hiúg³dsa.” Cónh¹jøng² tsa¹gu³jaih³ hniah¹². Tsa¹gu³noh¹² hniah¹² quianh¹³ dsa² juúh² lah¹jøng². \v 24 Di³ li¹léi¹³ báh³ jøng² na³ma²tǿ² ja³guiogh¹³jni ju³lah lø²léi¹³ si² ŋíh¹, hi² jmo¹² si² ŋíh¹ hi² taih¹² jmøi¹guǿi¹ ca¹tǿ² guiég¹. \v 25 Jøng² lah¹ni³ hniuh¹² cán³jni jmø³uai¹². Hniuh¹² li¹hiag¹³ dsa² go²jni. \v 26 Lah¹jøng² báh³ lé² ja³cog²jni, jní² dsa² ma²lán¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹², ju³lah ca¹løa¹ jmai³ mi³chian² hlai³ Noé. \v 27 Ca¹gǿh¹ ca¹hǿnh² dsa² chian² jmai³ jøng². Ca¹jenh²dsa gug²dsa. Ca¹túgh²dsa dsio¹ ca¹lah¹ja³ca¹tǿ² ja³ca¹hí¹ Noé barco quiah¹²dsa. Jøng² ca¹ŋi¹juøh¹² jmøi². Ca¹dsan¹ ca¹lah¹já¹ dsa² héi². \v 28 Jø¹² bíh³ lah¹jøng² ca¹løa¹ jmai³ mi³chian² hlai³ Lot: Ca¹gǿh¹ ca¹hǿnh²dsa. Ca¹lá¹ ca¹hnái¹dsa. Ca¹jmo¹dsa ta³ jøa³nung². Ca¹jmoh¹dsa hniú¹². \v 29 Cónh¹jøng² ca¹quia¹ si² dsíg² quianh¹³ dsí² azufre juu¹² guiuh¹³ ŋi¹juǿi¹ mi³ma²na²u¹hái¹ Lot jøa³juøi² Sodoma. Ca¹dsan¹ ca¹lah¹já¹ dsa² mi³tiogh³. \v 30 Lah¹jøng² báh³ lé² jmai³ ja³li¹jniá²jni calah, jní² dsa² ma²lán¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹². \p \v 31 ’Ju³ná³ hein² dsa² ma²tsenh¹² guiuh¹³ hniú¹² jmai³ jøng², tsa¹ju³siog²dsa dsi²néi² hi² dsa¹quieng¹³dsa hi² chi² quiah¹²dsa. Jø¹² bíh³ lah¹jøng² dsa² ma²tsenh¹² jøa³nung² quiah¹², tsa¹ju³dsiánh³dsa ja³quiah¹³dsa. \v 32 Ju³dsiagh² hoh¹² hniah¹² ha²lah ca¹ŋi¹ŋë́² hio¹³ quián¹² hlai³ Lot. \v 33 Ju³ná³ hein² dsa² dsø¹jiag¹² dsǿa¹² hi² chi² quiah¹²dsa ni³ jmøi¹guǿi¹ la², dsa² héi² jón². Dsa² héi² báh³ li¹chian², dsa² ca¹tiúgh² dsǿa¹² hi² mi³chi² quiah¹²dsa. \p \v 34 ’Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: Lé² jmai³ jøng² hi² tiogh³ og¹ dsa² ŋioh¹² cøng² jein³. Jøng² tai¹ báh³ Diú¹³ jan². Tsa¹tai¹ Diú¹³ jan² calah. \v 35 Ja³ma²tiogh³ og¹ hio¹³ ieih¹² hé¹², tai¹ Diú¹³ jan². Jøng² tsa¹tai¹dsa jan² calah ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 36 Jøng² ca¹juúh² dsa² quianh³dsa: \p ―¿Ha² tøah¹ lé² lah¹jøng² Juu¹³ jniang³? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 37 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Lǿa¹² ju³lah juúh²dsa jmai³ juúh²dsa: “Ja³jøng² báh³ tiogh³ tu² tsønh³, ja³ron¹² hi² ma²ju¹²” ―ca¹juúh²dsa. \c 18 \s1 Jǿg³ quiah¹² hio¹³ hnǿi² quianh¹³ jue¹³ \p \v 1 Jøng² ca¹dsii¹ Jesús cøng² jǿg³ ti³jnøa¹², hi² ca¹he¹dsa hi² tiog¹³ hniuh¹² hlanh¹ dsa² quián¹²dsa Diú¹³, hi² tsa¹ju³hlih² dsǿa¹²dsa. \v 2 Lah¹la² ca¹juúh²dsa: \p ―Cøng² juøi² mi³chian² jan² dsa² lán¹² jue¹³, dsa² tsa¹gan¹ Diú¹³. Cu¹dsie¹² tsa¹tónh²dsa juu¹² ha²lah lán¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jian¹²dsa calah. \v 3 Jøng² mi³chian² jan² hio¹³ hnǿi² juøi² jøng², dsa² cøng² hi² dság¹² ja³taø¹ni¹ jue¹³, mǿa¹² hio¹³ hi² mi¹rø¹² jue¹³ jǿg³ chi² quiah¹²dsa quianh¹³ dsa² hiag¹³. \v 4 Lah¹ni³ tsa¹ca¹lø¹hiúg¹ dsǿa¹² jue¹³ mi¹rø¹² jǿg³ quiah¹² hio¹³ hnǿi². Cónh¹jøng² ta¹chi³quë́n¹ ca¹ŋi¹jiag¹² dsǿa¹² jue¹³ jǿg³ la²: “Ha¹chi² gan¹jni Diú¹³. Jin³ tsa¹tónh²jni juu¹² jǿg³ quiah¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jian¹²jni. \v 5 Cónh¹jøng² mi³rǿ³ báh³ jní² jǿg³ quiah¹² hio¹³ hnǿi², mi³jøng² tsa¹ma¹cuø¹dsa ju²méh³ dsøa¹²,” ca¹ŋi¹jiag¹² dsǿa¹² jue¹³. \p \v 6 Jøng² ca¹juúh² Juu¹³ jniang³: \p ―Neng² di³ hniah¹² ha²lah lǿa¹² jǿg³ dsø²jiag¹² dsǿa¹² jue¹³, dsa² re² dsag³. \v 7 Jøng² ma²ŋih³ hniah¹² mi¹rø¹² Diú¹³ jǿg³ quiah¹² dsa² ca¹quiáh²dsa, dsa² møa¹² ju³li¹rø² jǿg³ quiah¹² lah¹huu² lah¹jmø². Tsa¹hai³ mi¹hag¹³ Diú¹³. \v 8 Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: Ha¹chi² ma¹hai³ ja³mi¹rø¹² Diú¹³ jǿg³ quiah¹² dsa² héi². Cónh¹jøng² tsa¹ne³ ha²cónh¹ dsa² cøng² hi² hé² jǿg³ quieg¹jni na³ma²guǿnh¹jni, jní² dsa² ma²lán¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹². \s1 Jǿg³ quiah¹² dsa² fariseo quianh¹³ dsa² cagh¹² cog³ \p \v 9 Jøng² ca¹dsii¹ Jesús jǿg³ la² calah ja³cog² dsa² lë́² hi² dsiog¹dsa guiog¹³dsa, dsa² hian¹³ roh¹³. Ca¹juúh²dsa: \p \v 10 ―Og¹ dsa² ŋioh¹² ca¹ŋi¹lé² guøh¹². Ca¹ŋi¹hlanh¹²dsa Diú¹³. Jan² dsa² lán¹² fariseo. Jan² dsa² lán¹² ta³ cagh¹²dsa cog³ juøi². \v 11 Chi²tsenh¹² dsa² fariseo. Ca¹hlanh¹dsa Diú¹³. Ca¹juúh²dsa: “Diú¹³ quian¹jni, di³hmah³hning Diú¹³. Di³ ha¹chi² lán¹²jni ju³lah lán¹² dsa² siáh², ju³lah dsa² høin², dsa² jmo¹² hi² hlaih¹³, dsa² hlanh¹² hio¹³ quián¹² dsa². Tsa¹lán¹²jni ju³lah lán¹² dsa² ná¹², dsa² cagh¹² cog³. \v 12 Tánh¹ rón² lah¹cøng² sø²ma³¹ mi²han¹³jni hi² ha¹chi² gøah¹²jni. Dsii¹²jni dsiúgh³hning ja³ma²guie¹ cónh¹ ja³ca¹lah¹jǿ¹ hi² lø²chi² quieg¹jni” ca¹juúh²dsa. \v 13 Cónh¹jøng² dsa² cagh¹² cog³, tø¹guiég¹ ca¹nung²dsa. Tsa¹jin³ tí² dsǿa¹²dsa jái¹dsa juu¹² guiuh¹³. Ca¹lah¹cøh² hiu³ dsǿa¹²dsa ca¹quieng¹²dsa dsǿa¹². Ca¹juúh²dsa: “Diú¹³ quian¹jni, huø³ jmóh³hning hoh¹² ja³cog²jni, jní² dsa² re² dsag³,” ca¹juúh²dsa. \v 14 Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: Ma²ca¹jmo¹ Diú¹³ dsǿa¹² hi² ha¹chi² ma¹re² dsa² cagh¹² cog³ dsag³ mi³ma²tǿ² ja³ca¹dsiánh¹dsa ja³quiah¹³dsa. Tsa¹ca¹jmo¹dsa lah¹jøng² dsǿa¹²dsa ja³cog² dsa² fariseo. Dsa² meh² báh³ lén² ca¹lah¹já¹ dsa² mi¹juanh¹² guiog¹³. Jøng² dsa² jmo¹² hi² meh²dsa, dsa² héi² lén² dsa² canh¹³ ―ca¹juúh² Jesús. \s1 Ca¹mi¹jŋió² Jesús hi²meh² \r (Mt. 19.13-15; Mr. 10.13-16) \p \v 15 Jø¹² bíh³ ca¹jian¹ dsa² jue¹² guing² quián¹²dsa, mi³jøng² quiég¹ Jesús gug² ni³ quiah¹² guéng¹. Jøng² ca¹jí² dsa² quianh³ Jesús mi³ca¹jái¹dsa. \v 16 Cónh¹jøng² ca¹tǿh¹ Jesús guing². Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² quianh³dsa: \p ―¡Ju³ji¹lé² tsih² guing² juu¹² ja³cog²jni! ¡Tsa¹jnë¹³ juu¹²! Di³ dsa² lah¹héi² báh³ dsa² li¹chian² ja³jmo¹² Diú¹³ héh¹, dsa² lán¹² ju³lah lán¹² tsih² guing². \v 17 Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: Ju³ná³ hein² dsa² tsa¹hiug² dsǿa¹² héh¹ quiah¹² Diú¹³ ju³lah hiug² dsǿa¹² tsih² guing², dsa² héi² tsa¹dsianh¹³ ja³jøng² ―ca¹juúh²dsa. \s1 Ca¹hlanh¹ dsa² chi² cog³ Jesús \r (Mt. 19.16-30; Mr. 10-17-31) \p \v 18 Jøng² ca¹ŋai¹ jan² dsa² ta³, ca¹juúh²dsa: \p ―Tøa¹² dsiog¹, ¿he² hniuh¹² jmo³jni mi³jøng² dsa¹ŋë́²jni hi² li¹chian²jni tiá²? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 19 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: \p ―¿He² løa¹ tøah¹²hning jní² dsa² dsiog¹? Ha¹chian² dsa² dsiog¹ chian². Jan² Diú¹³ báh³ dsa² dsiog¹. \v 20 Ma²cueh¹² báh³ hning² lei¹³: ¡Tsa¹jŋë́h²hning dsa²! ¡Tsa¹hlanh¹³hning hio¹³ quián¹² dsa² siáh²! ¡Tsa¹høinh¹³hning! ¡Tsa¹cuøh¹³hning dsa² dsag³ tsa¹re²dsa! ¡Mi³juanh¹³hning chegh² ŋieih¹²hning! \p \v 21 Jøng² ca¹juúh² dsa² héi²: \p ―Ca¹lah¹jǿ¹ lah¹jøng² ma²ca¹can¹jni hí³ ca¹lah¹cónh¹ jmai³ meh²jni ―ca¹juúh²dsa. \p \v 22 Jøng² mi³ca¹nǿng² Jesús jǿg³ jøng², ca¹juúh²dsa: \p ―Chi² báh³ jín³ cǿng¹ hi² hei¹²: Gu²hnai³ ca¹lah¹jǿ¹ hi² chi² quiánh²hning. Jøng² cuøh¹³hning dsa² ti²ŋié², mi³jøng² li¹chi² ma¹dsio¹² quiánh²hning ŋi¹juǿi¹. Di³ jøng² ŋǿh³hning quianh¹³ jní² ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 23 Jøng² hlaih¹³ ca¹hǿi² dsǿa¹² dsa² héi² mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ jøng², di³ mi³chi² ma¹dsio¹² quiah¹²dsa. \v 24 Mi³ca¹jái¹ Jesús, ca¹juúh²dsa: \p ―¡He³lah ué² dsianh¹³ dsa² chi² cog³ ja³jmo¹² Diú¹³ héh¹! \v 25 Hiug¹² jín³ tsa¹ué² ŋë́¹ jan² camello juu¹² gǿh³ hma²cog³ cónh¹ jín³ hi² ŋë́¹ dsa² chi² cog³ juu¹² ja³jmo¹² Diú¹³ héh¹. \p \v 26 Jøng² ca¹juúh² dsa² ca¹nǿng² jǿg³ jøng²: \p ―¿Hein² dsa² liúg² jøng²? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 27 Jøng² ca¹juúh² calah Jesús: \p ―Tiúh¹ báh³ Diú¹³ jmo¹ hi² tsa¹tiúh¹ dsa² jmøi¹guǿi¹. \p \v 28 Jøng² ca¹juúh² Pedro: \p ―Jai³lah, ma²ca¹tiú¹³ jnieh³ hniu³ jnieh³. Ma²ca¹ja¹neng¹³ jnieh³ quianh¹³ hnéng¹ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 29 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² quianh³dsa: \p ―Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: Ju³ná³ hein² dsa² ca¹tiú²dsa hniu³dsa, ho¹ ju³ ca¹tiúg²dsa jin²gug²dsa, ho¹ ju³ roh¹³dsa, ho¹ ju³ chiég³ jmi³dsa, ho¹ ju³ tsih² guing², ni³ huu¹³ hi² hniu¹dsa ŋøa¹dsa juu¹² ja³jmo¹² Diú¹³ héh¹, \v 30 dsa² héi² tan¹ tsug¹² jín³ ma¹dsio¹² ni³ jmøi¹guǿi¹ la². Jøng² tan¹dsa li¹chian²dsa tiá² jmøi¹guǿi¹ na¹ bíh³ jií¹. \s1 Ca¹jmo¹ Jesús jǿg³ calah hi² jón²dsa \r (Mt. 20.17-19; Mr. 10.32-34) \p \v 31 Jøng² ca¹tǿh¹ Jesús dsa² guia¹tón² tø¹cøg¹². Ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: \p ―Jai³lah, ma¹dsǿg³ jniang³ juu¹² jøa³juøi² Jerusalén. Ja³jøng² li¹ti¹ ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ rø²ton¹² ni³ si² quiah¹² dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ma²lǿih², jǿg³ quieg¹ jní², dsa² ma²lán¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹². \v 32 Di³ jáinh¹dsa jní² ja³cog² dsa² tsa²lán¹² dsa² go jniang³. Dsa² héi² cu¹jmágh² jní². Hei¹dsa jní² jǿg³ hlaih¹³. Ti¹hŋiéng²dsa jní². \v 33 Bú²dsa. Jøng² jŋaih¹dsa. Jøng² hiog¹jni jmai³ hnøa¹² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 34 Cónh¹jøng² ha¹chi² ca¹ŋë́h² dsǿa¹² dsa² héi² jǿg³ jøng². Ca¹jnøa¹ Diú¹³ jǿg³, mi³jøng² tsa¹ca¹lø¹ŋi¹²dsa ha²lah lǿa¹². \s1 Ca¹mi¹hliú² Jesús jan² dsa² teg³ jøa³juøi² Jericó \r (Mt. 20.29-34; Mr. 10.46-52) \p \v 35 Jøng² mi³guǿ¹³ jan² dsa² teg³ cøg¹² juu¹² ja³mi³ja¹quien¹³ dsiég¹³ Jesús jøa³juøi² Jericó. Møa¹² dsa² teg³ ŋi³néng². \v 36 Jøng² mi³ca¹nǿng² dsa² teg³ hi² ma²ja¹lé² dsa² jue¹², ca¹ŋai¹dsa ha²lah lǿa¹². \v 37 Jøng² ca¹juúh² jan² dsa² hi² ma²já¹² Jesús, dsa² chian² jøa³juøi² Nazaret. \v 38 Jøng² ca¹hløah¹ dsa² teg³ tí², ca¹juúh²dsa: \p ―¡Jesús, tsø³jong¹³ hlai³ David, huø³ jmóh³hning hoh¹² ja³cog²jni! ―ca¹juúh²dsa. \p \v 39 Jøng² ca¹jí² dsa² ŋi²nio³ ma²jiá¹². Ca¹juúh²dsa hi² tsa¹tóh¹dsa møah¹³. Cónh¹jøng² ta¹lah¹tí² hi³méh¹ ca¹hløah¹dsa: \p ―¡Tsø³jong¹³ hlai³ David, huø³ jmóh³hning hoh¹² ja³cog²jni! ―ca¹juúh²dsa. \p \v 40 Jøng² ca¹jŋi¹ Jesús. Ca¹jmo¹dsa jǿg³ hi² dsa¹téi²dsa dsa² teg³. Jøng² mi³ca¹dsiég¹ dsa² héi² ja³tsenh¹³ Jesús, ca¹juúh² Jesús: \p \v 41 ―¿He² mi³hnøngh²hning jmo³jni ja³cogh²hning? \p Jøng² ca¹juúh² dsa² teg³: \p ―Juu¹³ jniang³, ju³li¹jniáng¹²jni calah ―ca¹juúh²dsa. \p \v 42 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―¡Ju³lé³ lah¹jøng²! Ma²hlúh² báh³ hning². Di³ héh²hning jǿg³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 43 Dsø¹juu¹² jøng² ca¹jniáng¹ mø³ni³ dsa² héi². Ca¹ŋó¹dsa quianh¹³ Jesús. Ca¹mi¹juanh¹²dsa Diú¹³. Jø¹² bíh³ lah¹jøng² ca¹lah¹já¹dsa, ca¹mi¹juanh¹²dsa Diú¹³ mi³ca¹jái¹dsa. \c 19 \s1 Jǿg³ quiah¹² Zaqueo \p \v 1 Jøng² ca¹hí¹ Jesús jøa³juøi² Jericó. Ca¹ŋøa¹dsa juu¹² jøa³juøi². \v 2 Jøng² mi³guǿ¹³ jan² dsa² tsen² Zaqueo ja³jøng², dsa² lán¹² juu¹³ dsa² cagh¹² cog³ juøi². Mi³chi² ma¹dsio¹² cog³ quiah¹²dsa. \v 3 Jøng² hniu¹ dsa² héi² jë́² Jesús. Cónh¹jøng² tsa¹lé², di³ jue¹² dsa² tiogh³. Jø¹² hi² lán¹²dsa dsa² bøah¹³. \v 4 Hi² jøng² ca¹ŋøa¹dsa gu¹hei¹². Ca¹ŋó¹dsa juu¹² ni³ ja³dság¹ Jesús. Ca¹uǿi²dsa juu¹² guiuh¹³ cøng² hma² sicómoro, mi³jøng² jǿi²dsa na³ma³ca¹tsø³jue¹³ Jesús. \v 5 Mi³ca¹dsiég¹ Jesús huu¹³ hma², jøng² ca¹jái¹dsa guiuh¹³. Ca¹juúh²dsa: \p ―Zaqueo, ¡hiugh¹² siog²! Hniuh¹² jan³jni ja³quiánh³hning na¹. \p \v 6 Hi² jøng² ca¹siog²dsa dsø¹juu¹². Hioh¹² jenh¹²dsa ca¹hien¹dsa Jesús. \v 7 Jøng² ca¹hia¹ dsa² jue¹² Jesús jǿg³ hlaih¹³ mi³ca¹jái¹dsa: \p ―Ma²na²jŋi¹dsa ja³quiah¹³ dsa² re² dsag³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 8 Jøng² ca¹nung² Zaqueo. Ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa Jesús: \p ―Jai³lah, Juu¹³ jniang³, cuǿ¹³jni dsa² ti³ŋié² ton¹dsoh¹³ cónh¹ hi² chi² quieg¹jni. Jøng² jainh¹³jni quiún² rón² ca¹lah¹cónh¹ ja³té¹² chi²júh² he² hi² ma²ca¹cang¹jni quiah¹² dsa² quianh¹³ mai³¹ hlaih¹³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 9 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: \p ―Na¹ jín³ ma²na²liúg² Diú¹³ dsa² tiogh³ hniú¹² la². Di³ lán¹² báh³ dsa² hniu³ tsø³jong¹³ hlai³ Abraham calah. \v 10 Ni³ huu¹³ jøng² ca¹guøn¹jni, jní² dsa² ma²lán¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹², hi² ŋi³hniah¹²jni dsa² ti³re² dsag³. Mi³jøng² liog³jni dsa² ―ca¹juúh² Jesús. \s1 Jǿg³ quiah¹² dsa² ca¹lán¹ rai¹³ \p \v 11 Jue¹² dsa² tiogh³, ti³nang¹²dsa jǿg³ jøng², mi³ca¹dsii¹ Jesús cøng² jǿg³ ti³jnøa¹². Di³ ja¹quien¹³ dsiég¹³dsa jøa³juøi² Jerusalén. Jø¹² bíh³ lë́² dsa² jue¹² hi² li¹jní² dsø¹juu¹² ja³jmo¹² Diú¹³ héh¹. \v 12 Hi² jøng² ca¹juúh²dsa: \p ―Jan² dsa² juanh¹², ca¹ŋó¹dsa juu¹² ja³neng¹² cøng² huø¹ tø¹guiég¹. Mi³jøng² li¹chi² bí² quiah¹²dsa hi² lén²dsa rai¹³. Jøng² dsánh¹dsa calah. \v 13 Niúh¹ jín³ hi² ca¹ŋó¹dsa ca¹tǿh¹dsa guian¹ dsa² jmo¹² ta³ quiah¹²dsa. Ca¹cuúh¹dsa dsa² ma¹ton¹ ŋi²lǿg² héh¹ cog³ lah¹jan² lah¹jan². Ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: “Jmo³ ta³ cog³ ná¹² ca¹lah¹ca¹guǿnh¹jni,” ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋó¹dsa. \v 14 Jøng² hiag¹³ báh³ dsa² go²dsa. Ca¹tse¹ dsa² go²dsa ca²dsiog³ dsa² dsa¹cang¹ jǿg³ hi² tsa¹hniu¹dsa hi² lén² dsa² juanh¹² héi² rai¹³ quián¹²dsa. \v 15 Cónh¹jøng² ca¹dsiánh¹ báh³ dsa² héi² calah, hi² ma²chi² bí² quiah¹²dsa hi² lán¹²dsa rai¹³. Jøng² ca¹jmo¹ dsa² ma²lán¹² rai¹³ jǿg³ hi² tǿh¹dsa dsa² jmo¹² ta³, dsa² ca¹hiei¹ cog³ héi², mi³jøng² li¹ŋi¹² rai¹³ ha²cónh¹ jong¹² cog³ ca¹lǿh²dsa. \v 16 Jøng² ca¹dsiég¹ dsa² lah¹ni³. Ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa rai¹³: “Juu¹³ jniang³, ton¹ mei¹³ jong¹² cog³ ca¹jmo¹jni quianh¹³ cog³ ca¹cuøh³hning.” \v 17 Jøng² ca¹juúh² rai¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: “Dsio¹ báh³ jøng². Dsio¹ báh³ ta³ quiánh²hning. Cu²rø² ma²ca¹mi³tih³hning cøng² ta³ mih². Jøng² dsii¹³jni gugh²hning guie¹ juøi²,” ca¹juúh²dsa. \v 18 Jøng² ca¹dsiég¹ dsa² ja³ma²og¹. Ca¹juúh²dsa: “Juu¹³ jniang³, cøng² mei¹³ jong¹² cog³ ca¹jmo¹jni quianh¹³ cog³ ca¹cuøh³hning.” \v 19 Jøng² ca¹juúh² rai¹³: “Jøng² dsii¹³jni gugh²hning hŋí² juøi²,” ca¹juúh²dsa. \v 20 Jøng² ca¹dsiég¹ jín³ jan². Ca¹juúh²dsa: “Juu¹³ jniang³. La² báh³ cog³ quiánh²hning. Ca¹tóh²jni ja³lǿa¹² hí³, hi² rø²liág¹ pø³guiú¹³. \v 21 Di³ gan¹jni hning². Guiang³jni hi² lanh¹² hning² dsa² huh² dsǿa¹². Cángh²hning hi² ha¹chi² ma²ca¹quiegh²hning. Lø²chi² quiánh²hning hi² ca¹jné² dsa² siáh²,” ca¹juúh²dsa. \v 22 Jøng² ca¹juúh² rai¹³: “Hŋiah¹ báh³ hning² ma²na²juøh³ ha²lah jmo³jni ja³cøg² dsa² tsa¹mi¹ti¹ ta³ quieg¹jni. Tsa¹dsiogh¹hning. Ma²ŋih³hning hi² lán¹²jni dsa² huh² dsǿa¹². Cáng¹²jni hi² ha¹chi² ma²ca¹co¹jni. Lø²chi² quieg¹jni hi² ca¹jné² dsa² siáh². \v 23 ¿He² løa¹ tsa¹ca¹tioh¹²hning cog³ quieg¹jni banco, mi³jøng² mi³cáng¹³jni mi³ma²na²guǿnh¹jni ca¹lah¹ma¹quianh¹³ jong¹²?” \v 24 Jøng² ca¹juúh² rai¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² tiogh³ cøg¹²: “¡Quieng² cog³ ca¹cuǿ¹jni dsa² ná¹²! Gu³cuøh¹³ hniah¹² dsa² ca¹jmo¹ ton¹ mei¹³,” ca¹juúh²dsa. \v 25 Jøng² ca¹juúh² dsa² tiogh³: “Juu¹³ jniang³, ma²chi² ton¹ mei¹³ quiah¹² dsa² héi²,” ca¹juúh²dsa. \v 26 Jøng² ca¹juúh² calah rai¹³: “Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹², li¹chi² ma¹dsio¹² hi³méh¹ quiah¹² ca¹lah¹já¹ dsa² ma²chi² quiah¹². Jøng² jŋih¹³jni he² hi² mih² chi² quiah¹² dsa² tsa¹chi² quiah¹². \v 27 Jøng² dsa² hiag¹³ jní² héi², dsa² tsa¹hniu¹ lén²jni rai¹³ quián¹²dsa, ji³jianh¹³ hniah¹² dsa² héi² ja³la². Mi³dsianh¹³ hniah¹² dsa² ja³ta¹ne¹jni,” ca¹juúh² rai¹³. \s1 Ca¹hí¹ Jesús jøa³juøi² Jerusalén \r (Mt. 21.1-11; Mr. 11.1-11; Jn. 12.12-19) \p \v 28 Mi³ca¹dsii¹ Jesús jǿg³ jøng², ca¹hí¹dsa calah juu¹² dság¹²dsa jøa³juøi² Jerusalén. \v 29 Jøng² mi³ca¹dsiég¹dsa cøg¹² juøi² Betfagé quianh¹³ juøi² Betania, huu¹³ máh² tsen² Olivo, ca¹tsen¹dsa og¹ dsa² quianh³dsa. \v 30 Ca¹juúh²dsa: \p ―Gu²noh¹² juøi² mih² neng¹² cøg¹² ná¹². Dsianh¹² hniah¹² jan² búh³ meh² na³ma²ca¹dsi¹noh¹² hniah¹², hi² chi³hŋioh¹jah, jáh² ha¹chian² dsa² ma²gú² cah³. Tseh³ jáh². Taih³ jáh² ja³la². \v 31 Jøng² ju³ná³ chian² dsa² ca¹juúh² he² løa¹ tsëh³ hniah¹² jáh², lah¹la² juaih¹³ hniah¹² dsa²: “Chi³quian¹³ Juu¹³ jniang³ jmai³,” juúh³ hniah¹². \p \v 32 Jøng² ca¹ŋi¹lé² dsa² héi². Ca¹dsanh¹²dsa jáh² ju³lah ca¹juúh² Jesús. \v 33 Jøng² ca¹juúh² juu¹³ jáh², mi³ma²tséh²dsa jáh²: \p ―¿He² løa¹ tsëh³ hniah¹² búh³? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 34 Jøng² ca¹juúh² dsa héi²: \p ―Chi³quian¹³ Juu¹³ jniang³ jmai³ jáh² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 35 Jøng² ca¹jian¹dsa jáh² ja³tsenh¹³ Jesús. Ca¹jiúh²dsa hmøah¹² quiah¹²dsa cah³ jáh². Jøng² ca¹jmo¹dsa ca¹gú² Jesús cah³jah. \v 36 Ca¹jág¹dsa hmøah¹² quiah¹²dsa dsi²juu¹², ni³ ja³ŋøa¹² jáh² jian¹² Jesús. \v 37 Mi³ja¹quien¹³ dsiég¹³dsa jøa³juøi², ja³sióg²dsa tsag³ máh² Olivo, ca¹lah¹já¹ dsa² quianh³ Jesús ca¹jmo¹ hioh¹² jenh¹²dsa. Tí² ca¹hløah¹dsa. Ca¹mi¹juanh¹²dsa Diú¹³ ni³ huu¹³ ca¹lah¹jǿ¹ juu¹² juøh¹² ma²ca¹jái¹dsa. \v 38 Ca¹juúh²dsa: \p ―Rai¹³ dsiog¹ báh³ dsa² ma²já¹², dsa² ca¹tsen¹ Diú¹³ dsa² juanh¹². Niu¹ tei³ báh³ jǿg³ quián² jniang³ ŋi¹juǿi¹, ja³guǿ¹³ dsa² hiug¹² juanh¹² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 39 Jøng² ca¹juúh² ca²dsiog³ dsa² fariseo, dsa² ŋi²nio³ jøa³, ca¹tsáih¹dsa Jesús: \p ―Tøa¹², ¡Jé¹ dsa² quianh³hning! ―ca¹juúh²dsa. \p \v 40 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: Ca¹lah¹ca¹tǿ² cang³ mi³jmo¹ jǿg³ ju³jøng² tsa¹ca¹jmo¹ dsa² quianh³jni ―ca¹juúh²dsa. \p \v 41 Mi³ca¹dsiég¹ Jesús cøg¹² ja³ma²jní² jøa³juøi² Jerusalén, ca¹ho¹dsa ni³ huu¹³ quiah¹² juøi². \v 42 Ca¹juúh²dsa: \p ―¿He² løa¹ tiog¹³ tsa¹lø²ŋih³ hniah¹² juu¹² ja³lé² li¹túgh³ hniah¹² ju²hiúg¹ dsøa¹² hi² niu¹ tei³ jǿg³ quiánh² hniah¹²? cónh¹jøng² tsa¹lø²ŋë́h² hoh¹² hniah¹². \v 43 Di³ jøng² jií¹ jmai³ ja³ji¹lé² dsa² hianh¹³ hniah¹², dsa² túgh² lah¹jin² lah¹lǿih². Mi³jøng² tsa¹lé² cuøinh¹³ hniah¹². \v 44 Jøng² gúg²dsa jnǿ³ tsih¹² lah¹jin² lah¹lǿih² juøi². Mi¹dsian¹²dsa hniah¹². Gúg²dsa ca¹lah¹jǿ¹ hniú¹² ca¹lah¹jin³ tsa¹ma¹tsih¹² cøng² mǿi² cang³ ni³ roh¹³. Di³ tsa¹ca¹lø¹lih¹³ hniah¹² jmai³ ja³mi³liúg² Diú¹³ hniah¹² ―ca¹juúh²dsa. \s1 Ca¹huan¹ Jesús dsa² hnai¹² lio¹³ ja³dsi¹² guøh¹² \r (Mt. 21.12-17; Mr. 11.15-19; Jn. 2.13-22) \p \v 45 Jøng² mi³ca¹hí¹ Jesús niúh¹ jnǿ³ ja³tsih¹² guøh¹², ca¹huan¹dsa dsa² hnai¹² lio¹³ tiogh³ ja³jøng², quianh¹³ dsa² lá¹². \v 46 Ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: \p ―Lah¹la² rø²juúh² si² quiah¹² Diú¹³: “Li¹tsen² hniu³jni cøng² hniú¹² ja³dsø²hlaih¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jní²,” rø²juúh² si². Cónh¹jøng² hniah¹² ma²ca¹jmoh³ hi² ma²lǿa¹² hniu³ dsa² høin² ―ca¹juúhdsa. \p \v 47 Jøng² ca¹he¹ Jesús jǿg³ guøh¹² ca¹lah¹jǿ¹ jmai³. Hi² jøng² ca¹hnangh² juu¹³ jmi²dsa² quianh¹³ tøa¹² he¹² lei¹³ quianh¹³ dsa² quin¹² ni³ juøi² mai³¹ ha²lah jŋëh¹dsa Jesús. \v 48 Cónh¹jøng² ha¹chi² ca¹dsóh²dsa mai³¹, di³ cu²rø² ti³nang¹² ca¹lah¹já¹ dsa² juøi² jǿg³ he¹² Jesús. \c 20 \s1 Jǿg³ ca¹të́² Jesús \r (Mt. 21.23-27; Mr. 11.27-33) \p \v 1 Cøng² jmai³ mi³hiúg³ Jesús guøh¹² heh¹²dsa dsa² juøi² jǿg³, hǿ²dsa jǿg³ dsio¹ quiah¹² Diú¹³. Jøng² ca¹dsi¹lé² juu¹³ jmi²dsa² quianh¹³ tøa¹² he¹² lei¹³ quianh¹³ dsa² quin¹² ni³ juøi² ja³tsenh¹³ Jesús. \v 2 Ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa Jesús: \p ―Juaih¹³hning jnieh³ he² jǿg³ ca¹të́h²hning hi² heh¹²hning jǿg³ ja³la². ¿Hein² ca¹cuø¹ jǿg³? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 3 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Jø¹² bíh³ ŋai³jni hniah¹² cøng² jǿg³. Juaih¹³ hniah¹² jní²: \v 4 ¿Hein² dsa² ca¹tsen¹ Juan hi² ca¹chiog¹dsa dsa² jmøi²? ¿Ca³tsen¹ Diú¹³ ho¹ ju³ dsa² jmøi¹guǿi¹ báh³? ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 5 Jøng² ca¹dsii¹ dsa² héi² jǿg³ guiog¹³ ca¹juúh²dsa: \p ―¿Ha²lah dsio¹ juúh³ jniang³? Ju³ná³ ca¹juúh³ jniang³ hi² ca¹tsei¹ Diú¹³, jøng² ŋai¹dsa: “¿He² løa¹ tsa¹ca¹héh¹ hniah¹² jǿg³ quiah¹²dsa jøng²?” \v 6 Jøng² ju³ná³ ca¹juúh³ jniang³ hi² ca¹tsei¹ dsa² jmøi¹guǿi¹, jøng² qui¹tiágh² dsa² juøi² jniang³ cang³, di³ hé² dsa² juøi² jǿg³ hi² mi³hǿ² Juan jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ―juúh²dsa. \p \v 7 Jøng² ca¹juúh² dsa² héi² hi² tsa¹ŋi¹²dsa hein² dsa² ca¹tsen¹ Juan. \v 8 Jøng² ca¹juúh² calah Jesús: \p ―Hi² jøng² tsa¹juǿi³jni hniah¹² hein² dsa² ca¹cuø¹ jǿg³ hi² jmo¹²jni ju³lah jmo¹²jni ―ca¹juúh²dsa. \s1 Jǿg³ quiah¹² dsa² hian¹³ juu¹³dsa \r (Mt. 21.33-44; Mr. 12.1-11) \p \v 9 Jøng² ca¹dsii¹ Jesús cøng² jǿg³ ti³jnøa¹². Ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² tiogh³: \p ―Jan² dsa² ŋioh¹², ca¹jné²dsa chiúh³ gu²jøah¹³. Jøng² mi³ca¹dsii¹dsa ju²gug² dsa² jmo¹² hí³, ca¹ŋó¹dsa ja³siíh³. Ja³jøng² ca¹lø¹han³dsa hi² uú². \v 10 Mi³ca¹tǿ² jmai³, ca¹tsen¹dsa jan² dsa² jmo¹² ta³ quiah¹²dsa, hi² mi³ŋi¹quieng¹dsa cónh¹ hi³ tan¹dsa quiah¹² huø¹. Cónh¹jøng² ca¹bú² dsa² jmo¹² hí³ huø¹. Ca¹dsíanh²dsa dsa² ca¹tsen¹ juu¹³dsa hi² lán¹dsa. \v 11 Jøng² ca¹tsen¹ calah juu¹³dsa dsa² siáh² quián¹²dsa. Jø¹² bíh³ ca¹bán²dsa dsa² héi² calah. Hlaih¹³ ca¹jmo¹dsa ja³cog² dsa² héi². Jøng² ca¹dsiánh²dsa dsa² hi² lán¹dsa calah. \v 12 Jøng² ca¹tsen¹ juu¹³dsa dsa² ja³ma²úg². Jøng² ca¹tióg²dsa dsa² héi², mi³ca¹cuúh¹dsa dsa² jmø³uai¹². \v 13 Jøng² ca¹juúh² juu¹³dsa: “¿Ha²lah jmo¹³jni? Tsë³ báh³ jní² ja²ŋiúh¹jni, dsa² hnó¹jni. Mi¹juanh¹² báh³ dsa² tsih² quian¹jni,” ca¹juúh²dsa. \v 14 Cónh¹jøng² mi³ca¹jë́² dsa² jmo¹² hí³ huø¹ ja³ŋiúh³ juu¹³dsa, ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa guiog¹³dsa: “Dsa² ná¹² báh³ dsa² tan¹ huø¹ na³ma²ca¹jon¹ ti³jmi²dsa. Dsio¹ jŋëh¹³ jniang³ dsa². Jøng² tai¹ jniang³ huø¹,” ca¹juúh²dsa. \v 15 Jøng² ca¹tióg² dsa² héi² ja³ŋiúh³ juu¹³dsa coh¹³ jnǿ³ ja³ca¹jŋaih¹dsa. ¿Ha²lah jmo¹ juu¹³dsa ja³cog² dsa² héi²? \v 16 Jógh¹ báh³ dsa². Mi¹dsian¹²dsa dsa² héi². Jøng² dsii¹dsa huø¹ ju²gug² dsa² siáh² ―ca¹juúh² Jesús. \p Jøng² mi³ca¹nǿng² dsa² tiogh³ jǿg³ jøng², ca¹juúh²dsa: \p ―¡Tsa¹ju³lé³ lah¹jøng²! ―ca¹juúh²dsa. \p \v 17 Jøng² ca¹jë́² Jesús dsa² tiogh³. Ca¹juúh²dsa: \p ―¿Ha²lah lǿa¹² jøng²? ¿He² hniu¹dsa juúh²dsa jǿg³ la² lǿa¹² ni³ si² quiah¹² Diú¹³? Lah¹la² rø²juúh² si²: \q1 Cang³ tsa¹jih² dsa² ca¹jmo¹ hniú¹², \q1 cang³ jøng² báh³ ma²jmo¹² hi² tsih¹² hniú¹² tí², rø²juúh² si². \m \v 18 Ju³ná³ hein² dsa² tsa¹hé² jǿg³ quieg¹ jní², dsa² héi² dsa¹hén². Dsián¹ báh³ ca¹lah¹já¹ dsa² ca¹lø¹hné¹jni quianh¹³ ―ca¹juúh² Jesús. \s1 Jǿg³ quiah¹² cog³ cagh¹²dsa \r (Mt. 21.45-46; 22.15-22; Mr. 12.12-17) \p \v 19 Dsø¹juu¹² jøng² ca¹jmo¹ tøa¹² he¹² lei¹³ quianh¹³ juu¹³ jmi²dsa² bí² hi² mi³chiánh²dsa Jesús. Di³ ca¹lø¹lih¹³dsa hi² ca¹dsii¹ Jesús jǿg³ ti³jnøa¹² jøng² ni³ huu¹³ quiah¹²dsa. Cónh¹jøng² ha¹chi² ca¹chiángh²dsa. Di³ gan¹dsa dsa² juøi² tiogh³. \v 20 Hi² jøng² ca¹jái¹dsa cu²rø² ha²lah jmo¹² Jesús. Ca¹tsen¹dsa dsa² ca¹tiag¹, dsa² jniá² ju³lah jniá² dsa² hiug² dsǿa¹². Mi³jøng² ca¹nǿng²dsa chi²júh² he² jǿg³ juúh² Jesús hi² mi³jmo¹ ta¹canh¹³dsa dsag³ ni³ dsi³máh². \v 21 Jøng² ca¹juúh² dsa² héi², ca¹tsáih¹dsa Jesús: \p ―Tøa¹², ma²ne³ jnieh³ hi² lanh¹²hning dsa² té¹² jǿg³. Cu²rø² heh¹²hning jǿg³. Cøng² ni³ jmoh²hning ja³cog² ca¹lah¹já¹ dsa² chian². Lah¹dsóh² heh¹² báh³ hning² juu¹² quiah¹² Diú¹³. \v 22 Juaih¹³hning jnieh³: ¿Dsio³¹ cuú³ jniang³ cog³ cagh¹² rai¹³ romano, ho¹ ju³ tsa¹dsio¹? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 23 Cónh¹jøng² ca¹lø¹lih¹³ Jesús hi² hniu¹ mi¹gag¹² dsa² héi². Hi² jøng² ca¹juúh²dsa: \p \v 24 ―¡Ju³jái¹³jni cøng² ŋi³néng²! ¿Hein² nióh³ quiah¹² rø²ton¹²? ―ca¹juúh² Jesús. \p ―Nióh³ quiah¹² rai¹³ romano báh³ jøng² ―ca¹ŋai¹ dsa² héi². \p \v 25 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: \p ―Hi² jøng² dsio¹ mi³tih³ hniah¹² ja³cog² rai¹³, ju³lah lǿa¹² jǿg³ quiah¹² rai¹³. Jøng² dsio¹ mi³tih³ hniah¹² ja³cog² Diú¹³ calah, ju³lah lǿa¹² jǿg³ quiah¹²dsa ―ca¹juúh²dsa. \p \v 26 Hi² jøng² tsa¹ca¹tiúh¹ dsa² héi² jmo¹ hi² li¹juúh² Jesús jǿg³ siíh² ja³tiogh³ dsa² jue¹². Dsogh¹² dsǿa¹²dsa guiog¹³dsa ha²lah ca¹jenh¹ Jesús jǿg³ quiah¹²dsa. Hi² jøng² ha¹chi² jǿg³ ma¹ca¹jmo¹dsa ni³ jøng². \s1 Jǿg³ quiah¹² hi² hiog¹ dsa² jmøi¹guǿi¹ \r (Mt. 22.23-33; Mr. 12.18-27) \p \v 27 Jøng² ca¹dsi¹lé² ca²dsiog³ dsa² saduceo ja³tsenh¹³ Jesús, dsa² juúh² tsa¹hiog¹ jmi²dsí². \v 28 Ca¹ŋǿh¹ dsa² héi² Jesús cøng² jǿg³. Ca¹juúh²dsa: \p ―Tøa¹², lah¹la² lǿa¹² si² ca¹jmo¹ hlai³ Moisés: Ju³ná³ jan² dsa² ca¹jon¹, chian² báh³ hio¹³ quián¹²dsa, ha¹chian² guing² ma²chian², jøng² hniuh¹² jian¹ roh¹³ hlai³ hio¹³ hnǿi² quián¹² hlai³. Mi³jøng² li¹chian² tsø³jong¹³ hlai³, hi² lǿa¹² jǿg³. \v 29 Jøng² mi³chian² guiog¹ dsa² ŋioh¹², dsa² lán¹² roh¹³. Dsa² ne¹³ ca¹jian¹ hio¹³. Jøng² ca¹jon¹dsa ha¹chian² jong¹²dsa. \v 30 Jøng² ca¹jian¹ dsa² ja³ma²og¹ hio¹³ quián¹² hlai³. Jø¹² bíh³ ca¹jon¹ dsa² ŋioh¹² héi² ha¹chian² jong¹²dsa. \v 31 Ni³ jøng² calah dsa² ja³ma²úg² ca¹jiag¹. Ca¹lah¹ja³ca¹tǿ² ca¹lah¹jǿ¹ guiog¹dsa ca¹jiag¹. Ca¹dsan¹dsa cu¹dsie¹²dsa ha¹chian² jong¹²dsa ca¹lø¹chián¹. \v 32 Ni jøng² ca¹jon¹ hio¹³ calah. \v 33 ¿Ha²lah lǿa¹² na³ma²tǿ² ja³ca¹hiog²dsa? ¿Hein² dsa² li¹quián¹² hio¹³ jmai³ jøng²? Di³ ca¹lah¹jǿ¹ guiog¹ báh³ dsa² ma²ca¹jiag¹. \p \v 34 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Dsa² ti³jenh² gug² báh³ dsa² chian² jmøi¹guǿi¹ la². \v 35 Cónh¹jøng² ha¹chi² jenh¹ gug² dsa² jmo¹ Diú¹³ dsǿa¹² ta³tén¹³dsa hiog¹dsa, mi³jøng² li¹chian²dsa jmøi¹guǿi¹ cøng². \v 36 Di³ tsa¹ma¹lé² dsián¹ dsa² lah¹héi². Ma²lán¹²dsa cu²re²dsa quianh¹³ ángeles. Ma²lán¹²dsa jong¹² Diú¹³, dsa² ma²ca¹hiog². \v 37 Cónh¹jøng² hŋiah¹² hlai³ Moisés ca¹mi¹léi¹³ hi² hiog¹ dsa² ma²ca¹dsan¹ ja³rø²ton¹² jǿg³ quiah¹² chiúh³ tang¹² mi³chi³hiúh² si². Ja³jøng² ca¹hia¹dsa Diú¹³ Juu¹³ jniang³, Diú¹³ quián¹² hlai³ Abraham, Diú¹³ quián¹² hlai³ Isaac, Diú¹³ quián¹² hlai³ Jacob. \v 38 Jøng² ma²ŋih³ hniah¹² hi² tsa¹lán¹² Diú¹³ Diú¹³ quián¹² dsa² tsa¹ma¹chian². Lán¹²dsa Diú¹³ quián¹² dsa² chian². Di³ chian² ca¹lah¹já¹ báh³ dsa² ja³cog² Diú¹³ ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 39 Jøng² ca¹juúh² ca²dsiog³ tøa¹² quiah¹² lei¹³: \p ―Dsio¹ báh³ jǿg³ ma²na²juúh²hning, Tøa¹² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 40 Jøng² ha¹chian² dsa² héi² ma¹tí² dsǿa¹² ŋǿh¹dsa Jesús jǿg³. \s1 ¿Hein² jong¹² lán¹² Cristo? \r (Mt. 22.41-46; Mr. 12.35-37) \p \v 41 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―¿Ha²lah lé² li¹juúh²dsa hi² lán¹² Cristo jong¹² hlai³ David? \v 42 Di³ lah¹la² ca¹juúh² hŋiah¹² hlai³ David, jǿg³ lǿa¹² ni³ si² Salmos: \q1 Ca¹tsáih¹ Juu¹³ jniang³ Juu¹ jní²: \q1 “Ní² cog²jni ta¹lah¹guia¹jo¹³ \q1 \v 43 ca¹lah¹ca¹tǿ² ja³ca¹jmo¹jni ca¹tiah¹hning quianh¹³ dsa² hiag¹³ quiánh²hning,” rø²juúh² si². \p \v 44 ’Hŋiah¹² David ca¹tǿh¹ Cristo Juu³dsa. ¿Ha²lah lǿa¹² jøng² hi² lán¹² Cristo tsø³jong¹³dsa? ―ca¹juúh² Jesús. \s1 Ca¹cuø¹ Jesús dsag³ quiah¹² tøa¹² he¹² lei¹³ \r (Mt. 23.1-36; Mr. 12.38-40; Lc. 11.37-54) \p \v 45 Jøng² ca¹tsáih¹ Jesús dsa² quianh³dsa ja³ti³nang¹² dsa² jue¹². Ca¹juúh²dsa: \p \v 46 ―Jmóh³ hniah¹² ju²hí³ dsøa¹² quiah¹² tøa¹² he¹² lei¹³. Dsa² héi² hniu¹ cáih¹ hmøah¹² jláh³. Hniu¹dsa hi² jenh¹³dsa dsa² canh¹³ ja³ŋi³nio³dsa jøa³hmah³. Hniu¹dsa túgh²dsa ja³jláh³ dsi²néi² guøh¹² quianh¹³ ja³jmo¹²dsa jmai³ juøh¹². \v 47 Dsa² héi² jŋíh² hi² chi² quiah¹² hio¹³ hnǿi². Jøng² ma¹dsio¹² jǿg³ hlanh¹²dsa Diú¹³, hi² ta³dsǿa¹² jmo¹²dsa, mi²gan¹²dsa dsa² juøi². Hiug¹² jín³ ma¹dsio¹² dsag³ ta¹canh¹³ dsa² héi² ―ca¹juúh² Jesús. \c 21 \s1 Ca¹tóh² hio¹³ hnǿi² cog³ ni³ Diú¹³ \r (Mr. 12.41-44) \p \v 1 Ca¹jë́² Jesús dsa² chi² cog³, ma²ni³toh¹²dsa cog³ gog¹², hi² dsii¹²dsa ni³ Diú¹³. \v 2 Jøng² ca¹jë́²dsa jan² hio¹³ hnǿi², dsa² ti²ŋié². Ca¹tóh² hio¹³ ton¹ ŋi³néng² ma¹hŋí². \v 3 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: Ma¹dsio¹² cog³ na²tóh² hio¹³ hnǿi², dsa² ti²ŋié² ná¹², cónh¹ jín³ ca¹lah¹já¹ dsa² siáh². \v 4 Di³ toh¹² dsa² jue¹² cónh¹ hi² chiág² quiah¹²dsa. Cónh¹jøng² ti²ŋié² báh³ hio¹³. Na²tóh²dsa ca¹lah¹jǿ¹ hi² mi³chi² quiah¹²dsa ―ca¹juúh²dsa. \s1 Ca¹jmo¹ Jesús jǿg³ hi² dsa¹hén² guøh¹² \r (Mt. 24.1-2; Mr. 13.1-2) \p \v 5 Ca²dsiog³ dsa² mi³dsii¹² jǿg³ quiah¹² guøh¹². Lë́²dsa lǿa¹² hiug¹² dsio¹ quianh¹³ cang³ jláh³ quianh¹³ hi² la³ca¹cuø¹ dsa² jmai³ ca¹jmo¹dsa guøh¹². Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p \v 6 ―Lah¹la² lé² quiah¹² hi² jáih² hniah¹²: Jií¹ jmai³ ja³gug¹ ca¹lah¹jǿ¹. Cu¹dsie¹² tsa¹ma¹lé² hi² ti³juú¹³ jin³ cøng² mǿi² cang³ ―ca¹juúh²dsa. \s1 Jǿg³ quiah¹² ja³ja¹quien¹³ dsiá¹ jmøi¹guǿi¹ \r (Mt. 24.3-28; Mr. 13.3-23) \p \v 7 Jøng² ca¹juúh² dsa² quianh³dsa, ca¹tsáih¹dsa Jesús: \p ―Tøa¹², ¿ha²lǿih² lé² lah¹jøng²? ¿He² quianh¹³ li¹lih¹³ jnieh³ na³ma²ja¹quien¹³ lé² lah¹jøng²? \p \v 8 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―¡Jmo³ hí³ tsa¹ju³mi¹gan¹² dsa² hniah¹²! Di³ jue¹² dsa¹ ji¹lé², dsa² jmo¹ hi² lán¹²dsa jní². Juúh²dsa: “Jní² báh³ lang¹². Ca¹tǿ² jmai³,” juúh²dsa. Cónh¹jøng² tsa¹gu³noh¹² hniah¹² quianh¹³dsa. \v 9 Jøng² tsa¹jmóh³ hniah¹² ganh¹ na³ma²ca¹nengh² hniah¹² jǿg³ hi² ma²tán¹²dsa, ma²jmo¹²dsa hning². Hniuh¹² lé² lah¹jøng² ni³jiá¹. Cónh¹jøng² hei¹² hi³méh¹ ja³ca¹tóh² jø² jmai³. \p \v 10 Jøng² ca¹juúh² Jesús calah, ca¹tsáih¹dsa dsa² quianh³dsa: \p ―Tán¹ juøi² quianh¹³ juøi² siíh². Tán¹ dsa² ta³ quianh¹³ dsa² ta³ jian¹²dsa. \v 11 Hliú² ja³tiíh¹ onh¹². Hliú² ja³jií¹ hag³cón³. Li¹chi² jmø³uai¹². Li¹jni¹ juu¹² juøh¹² quianh¹³ hi² gøg² guiuh¹³ ŋi¹juǿi¹. \v 12 Cónh¹jøng² lah¹ni³ chiánh²dsa hniah¹², niúh¹ jín³ hi² lé² lah¹jøng². Cuúh¹dsa hniah¹² jmø³uai¹². Jë́h²dsa hniah¹² ja³ta¹ni¹ dsa² ta³ quián¹² guøh¹² quiah¹²dsa. Tangh¹dsa hni¹ŋí³. Jian¹dsa hniah¹² ja³ta¹ni¹ rai¹³ quianh¹³ dsi³máh² ni³ huu¹³ hi² lanh¹² hniah¹² dsa² quian¹jni. \v 13 Mi³jøng² lé² juaih¹³ hniah¹² dsa² héi² ha²lah lǿa¹² jǿg³ ma²héh² hniah¹². \v 14 Jøng² cøng² ni³ jmóh³ hniah¹² hoh¹² hi² tsa¹ŋih¹³ hnángh³ hniah¹² jǿg³ hi² juaih¹³ hniah¹² dsa² héi². \v 15 Di³ hé¹³jni hniah¹² he² jǿg³ juúh³ hniah¹² jmai³ jøng². Jmo¹³jni lénh² hniah¹² dsa² lah¹dsóh² ma²ŋi¹² jǿg³. Mi³jøng² tsa¹tiúh¹ dsa² hiag¹³ li¹dsii¹ jǿg³ quianh¹³ hniah¹². Tsa¹tø¹tsøh¹³ jǿg³ quiah¹²dsa. \v 16 Ca¹lah¹ja³ca¹tǿ² guiog¹³ chiégh² ŋieih¹² hniah¹² quianh¹³ ju²rúh² hniah¹² quianh¹³ ha²mei¹³ quiánh² hniah¹², jë́h² dsa² héi² hniah¹². Jøng² mi¹dsian¹²dsa ca²dsiogh³ hniah¹². \v 17 Li¹hiag¹³ dsa² jue¹² ni³ huu¹³ hi² lanh¹² hniah¹² dsa² quian¹jni. \v 18 Cónh¹jøng² ha¹chi² hi² lé² quiah¹² jin³ cøng² hmëh¹² jŋiu² ti³dsøa¹³ dseih¹² hniah¹². \v 19 Jøng² li¹chianh² hniah¹² ja³cog² Diú¹³. Di³ hi² tiogh³ hniah¹² tí² neng¹² hoh¹² hniah¹². \p \v 20 ’Na³ma²ca¹jaih³ hniah¹² hi² ma²tiogh³ hlég² lah¹jin² lah¹jǿih¹ ja³neng¹² jøa³juøi² Jerusalén, jøng² ma²ŋih³ hniah¹² ma²tǿ² ja³ja¹quien¹³ dsa¹hén² juøi². \v 21 Ju³cuøin¹³ dsa² tiogh³ ja³tén¹² Judea juu¹² máh² jmai³ jøng². Ju³huanh¹dsa jøa³juøi² Jerusalén, chi²júh² hein² dsa² tiogh³ ja³jøng². Tsa¹ju³dsa¹tiogh¹²dsa jøa³juøi², chi²júh² hein² dsa² ma²tiogh³ máh². \v 22 Di³ jmai³ jøng² li¹chi² ju²lih¹³ dsøa¹². Li¹ti¹ ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ rø²juúh² ni³ si² quiah¹² Diú¹³. \v 23 ¡He³ báh³ ué² quiah¹² hio¹³ quian¹² guing² jmai³ jøng²! ¡Ué² quiah¹² dsa² jian¹² guing² píh³ cøgh² dsiúh³! Di³ li¹chi² jmø³uai¹² hiug¹² ja³tén¹² Judea. Li¹hian¹³ Diú¹³ dsa² tiogh³. \v 24 Dsián¹ dsa² jue¹² quianh¹³ ŋi³tǿi¹. Jøng² chiánh²dsa dsa² jue¹² calah. Tsei¹dsa juu¹² go² dsa² siáh², dsa² tsa¹lán¹² judío. Dsa² siáh² héi² li¹dsen¹³ jøa³juøi² Jerusalén ca¹lah¹ja³ca¹hian¹² jmai³ quiah¹²dsa. \s1 Jǿg³ quiah¹² ja³jiúgh² dsa² ma²lán¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ \r (Mt. 24.29-35, 42-44; Mr. 13.24-37) \p \v 25 ’Jøng² lé² hi² siíh² quiah¹² hieg² quianh¹³ tsøh² quianh¹³ chi³neng¹². Li¹chian² dsa² jmøi¹guǿi¹ ju²hí³ dsøa¹², di³ hiug¹² ma²hein¹³ ma²tsøg² jmø³ŋih¹³. \v 26 Hlih² dsǿa¹² dsa² jue¹², hi² hiug¹² goh¹²dsa. Tsa¹ŋi¹²dsa ha²lah lé² quiah¹² jmøi¹guǿi¹. Di³ ma²lǿa¹² hi² siíh² quiah¹² si² ti³buh¹² guiuh¹³. \v 27 Ni³ jøng² jái¹ dsa² jmøi¹guǿi¹ hi² ma²guiogh¹² jní² jøa³jneng¹², lán¹²jni dsa² juanh¹², dsa² chi² bí², jní² dsa² ma²lán¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹². \v 28 Hi² jøng² túgh³ hniah¹² cu²rø² hioh¹² jénh² hniah¹² na³ma²ca¹hǿi² ni³ ca¹lah¹jǿ¹ hi² jøng². Di³ ma²ŋih³ hniah¹² ma²ja¹quien¹³ jmai³ ja³liúgh² hniah¹². \p \v 29 Jøng² ca¹dsii¹ Jesús cøng² jǿg³ ti³jnøa¹², ca¹tsáih¹dsa dsa² quianh³dsa: \p ―Jai³lah ha²lah lǿa¹² hma² higo quianh¹³ ca¹lah¹i³ ni³ hma²: \v 30 Ma²ŋih³ hniah¹² ja¹quien¹³ jií¹ jin² jmǿa¹² na³ma²hiag² moh¹³. \v 31 Jø¹² bíh³ lah¹jøng² ma²ŋih³ hniah¹² ma²ja¹quien¹³ ja³jmo¹ Diú¹³ héh¹ na³ma²lø²ti¹ jǿg³ ma²na²juǿi²jni hniah¹². \v 32 Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: Tsa¹jin³ dsián¹ ca¹lah¹já¹ dsa² chian² na¹ ca¹lah¹ca¹tǿ² ja³ca¹lø¹ti¹ ca¹lah¹jǿ¹ hi² jøng². \v 33 Dsa¹hén² báh² jmøi¹guǿi¹ ca¹lah¹quianh¹³ hi² tioh¹³ guiuh¹³. Cónh¹jøng² ha¹chi² dsa¹hén² jǿg³ quieg¹jni. \p \v 34 ’Jøng² jmóh³ hniah¹² hí³. Mi³jøng² tsa¹li¹chianh² hniah¹² jmáh¹lah juu¹² hlaih¹³, hi² ŋi³nioh³ hniah¹² ti³henh¹² hniah¹², hi² ti³quinh³ hniah¹² ju²hí³ dsøa¹² quiah¹² jmøi¹guǿi¹ la². Ju³ jøng² ma²jmoh² hniah¹² jmáh¹lah hi² siíh² jmai³ jøng². Hi² tsa¹tiogh³ hniah¹² ju²jŋia¹³. \v 35 Di³ tøa¹ jmai³ jøng² quiah¹² ca¹lah¹já¹ dsa² chian² ni³ guøh³ ni³ huø¹ la². \v 36 Hi² jøng² cøng² hi² túgh³ hniah¹² ju²jŋia¹³. Hlanh¹³ hniah¹² Diú¹³ hi² li¹chi² bí² quiánh² hniah¹². Mi³jøng² tsa¹cánh³ hniah¹² jmø³uai¹² jøng² na³ma²ca¹lø¹ti¹ ca¹lah¹jǿ¹ hi² jøng². Mi³jøng² lé² li¹quianh¹³ hniah¹² jní², dsa² ma²lán¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹² ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 37 Jøng² ca¹he¹ Jesús jǿg³ guøh¹² ca¹lah¹jǿ¹ jmai³. Ca¹u¹hái¹dsa jøa³juøi² ja³neng². Ca¹güe²dsa ni³ máh² tsen² Olivo. \v 38 Ta¹ŋih¹³ ca¹túgh² dsa² jue¹² lah¹cøng² lah¹cøng² jmai³ ja³tsenh¹³dsa guøh¹². Mi³jøng² ca¹nǿng²dsa jǿg³ quiah¹² Jesús. \c 22 \s1 Ca¹jmo¹ dsa² jǿg³ hi² chiánh²dsa Jesús \r (Mt. 26.1-5, 14-16; Mr. 14.1-2, 10-11; Jn. 11.45-53) \p \v 1 Ma²ja¹quien¹³ tøa¹ jmai³ ja³gøah¹²dsa hi³ŋíh¹ tsa¹quianh¹³ chiúh³, jmai³ tǿh²dsa jmai³ ta²høa³. \v 2 Ma²dsø²hnangh¹² juu¹³ jmi²dsa² quianh¹³ tøa¹² he¹² lei¹³ mai³¹ ha²lah jŋëh¹dsa Jesús. Ué² quiah¹²dsa, di³ gan¹dsa dsa² jue¹². \p \v 3 Jøng² ca¹jiag¹ dsa² hlanh³ quiah¹² Judas, dsa² tǿh²dsa Iscariote, dsa² quianh¹³ dsa² guia¹tón². \v 4 Mi³jøng² ca¹ŋi³jan¹³ dsa² héi² juu¹³ jmi²dsa² quianh¹³ comandante quián¹² guøh¹². Ca¹ŋi³jmó³dsa jǿg³ ha²lah hnë¹dsa Jesús ja³cog² dsa² héi². \v 5 Ca¹tǿ² dsǿa¹² juu¹³ jmi²dsa² quianh¹³ comandante. Ca¹juúh²dsa hi² cuúh¹dsa Judas cog³. \v 6 Jøng² ca¹lø¹hiúg¹ dsǿa¹² Judas. Ca¹hnangh²dsa mai³¹ ha²lah mi³hnë¹dsa Jesús ja³tsa¹jái¹ dsa² jue¹². \s1 Ca¹gǿh¹ Jesús quianh¹³ dsa² guia¹tón² \r (Mt. 26.17-29; Mr. 14.12-25; Jn. 13.21-30; 1 Co. 11.23-26) \p \v 7 Jøng² ca¹tǿ² jmai³ ja³gøah¹²dsa hi³ŋíh¹ tsa¹quianh¹³ chiúh³, jmai³ jŋëh¹²dsa jah¹chih² meh² quián¹² høa³. \v 8 Hi² jøng² ca¹tsen¹ Jesús Pedro quianh¹³ Juan. Ca¹juúh²dsa: \p ―Gu³jmoh³ hniah¹² ju²jŋia¹³ ja³dsa³quie¹³ jniang³ jmai³ ta²høa³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 9 Jøng² ca¹juúh² dsa² héi², ca¹tsáih¹dsa Jesús: \p ―¿Ha² tøah¹ hnøngh²hning hi² dsø³jmó³ jnieh³? \p \v 10 Jøng² ca¹juúh² calah Jesús: \p ―Jai³lah, jénh³ hniah¹² jan² dsa² ŋioh¹² quieng² cøng² dsøg³ jmøi² ja³gu³tiogh³ hniah¹² jøa³juøi². Ti³dséh³ hniah¹² cah³ dsa² héi² ca¹tǿ² ja³hí¹dsa dsi²néi². \v 11 Ja³jøng² juaih¹³ hniah¹² dsa² hniu³: “Lah¹la² juúh² Tøa¹², tsaih¹²dsa hning²: ¿Nai¹² hniú¹² dsa³quie¹³ jnieh³ jmai³ ta²høa³ quianh¹³ dsa² quianh³jni? juúh²dsa,” juaih¹³ hniah¹² dsa². \v 12 Jøng² heh¹dsa hniah¹² cøng² hniú¹² juøh¹² ja³ma²ton¹ jué¹ hi² ma²tioh¹³ hi² hniuh¹². Ja³jøng² gu³jmoh³ hniah¹² ju²jŋia¹³ ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 13 Jøng² ca¹ŋi¹lé² dsa² héi². Ca¹løa¹ ju³lah ma²na²juúh² Jesús. Jøng² ca¹jmo¹dsa ju²jŋia¹³ quiah¹² jmai³. \p \v 14 Mi³ca¹dsiég¹ hora, ca¹túgh² Jesús mesa quianh¹³ dsa² guia¹tón². \v 15 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Hiug¹² ma²ca¹lø¹hno¹jni gøah¹³jni jmai³ ta²høa³ la² quianh¹³ hniah¹² cónh¹ niúh¹ jín³ hi² can³jni jmø³uai¹². \v 16 Di³ lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: Ha¹chi² ma¹gøah¹³jni calah jmai³ ta²høa³ ca¹lah¹ca¹tǿ² ja³quie¹³ jniang³ jmai³ ja³jmo¹² Diú¹³ héh¹ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 17 Jøng² ca¹cáng¹ Jesús cuøh³. Ca¹tsáih¹dsa Diú¹³ di³hmah³. Jøng² ca¹juúh²dsa: \p ―¡Quieng² cuøh³! ¡Hǿgh³ hniah¹² ma¹méh¹! \v 18 Di³ ni³ na¹ ja³já¹³ ha¹chi² ma¹gøh¹³jni jmøi² møi¹gu³jøah¹³ ca¹lah¹ca¹tǿ² jmai³ ja³ma²tiagh³ jniang³ ja³jmo¹² Diú¹³ héh¹. \p \v 19 Jøng² ca¹cáng¹dsa hi³ŋíh¹. Mi³ca¹tsáih¹dsa Diú¹³ di³hmah³, jøng² ca¹jmo¹dsa ti³jneh³. Ca¹cuúh¹dsa dsa² quianh³dsa. Ca¹juúh²dsa: \p ―Jmø²ŋǿ¹² quieg¹ báh³ jní² la². Cuø¹³jni jmø³ŋø³jni ni³ huu¹³ quiánh² hniah¹². Lah¹la² cǿh³ hniah¹² ja³dsagh² hoh¹² hniah¹² jní². \p \v 20 Jø¹² bíh³ lah¹jøng² ca¹cáng¹dsa cuøh³ mi³ma²na²gǿh¹dsa, ca¹juúh²dsa: \p ―Lǿa¹² jmøh¹³ møi¹gu²jøah¹³ hǿgh³ hniah¹² la² ju³lah cøng² jǿg³ hmë́² jmo¹³jni quianh¹³ jmø² han¹³jni ni³ huu¹³ quiánh² hniah¹². \p \v 21 ’Cónh¹jøng² jáih³ hniah¹²: Dsa² hnai¹ jní² ma²guǿ¹² mesa quianh¹³ jní². \v 22 Di³ lé² quieg¹ jní² ju³lah ma²lǿa¹² jǿg³, jní² dsa² ma²lán¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹². Cónh¹jøng² ué² lé² quiah¹² dsa² ca¹hnai¹jni ―ca¹juúh²dsa. \p \v 23 Jøng² ca¹dsii¹ dsa² guia¹tón² jǿg³ guiog¹³ hein² dsa² mi³jmo¹ lah¹jøng². \s1 Jǿg³ quiah¹² hein² dsa² lén² dsa² juanh¹² \p \v 24 Jøng² ma²neng¹² jǿg³ quiah¹² dsa² guia¹tón². Cø²tsë́²dsa hein² dsa² quianh¹³dsa lén² dsa² juanh¹². \v 25 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: \p ―Jmo¹² rai¹³ chian² jmøi¹guǿi¹ hi² lán¹²dsa dsa² canh¹³ cónh¹ jín³ dsa² juøi² jian¹²dsa. Dsa² chi² bí² tǿh²dsa juu¹³dsa. \v 26 A¹jáng¹ lah¹jøng² lǿa¹² quiánh² hniah¹². Dsio¹ lén² dsa² lán¹² dsa² juanh¹² quianh¹³ hniah¹² ju³lah jan² dsa² meh². Dsio¹ mi¹ti¹ dsa² quin¹² ni³ quiánh² hniah¹² neih³ hniah¹². \v 27 ¿Hein² dsa² lán¹² dsa² juanh¹² hi³méh¹, dsa² guǿ¹² mesa, ho¹ ju³ dsa² mi²ti¹ ni³dsa? Dsa² guǿ¹² mesa báh³ dsa² juanh¹². Cónh¹jøng² ma²ca¹guio¹jni quianh¹³ hniah¹² ju³lah jan² dsa² mi²ti¹ neih³ hniah¹². \p \v 28 ’Hniah¹² báh³ dsa² cøng² ma²ca¹ŋi³nioh³ quianh¹³ jní² ja³ca¹mi¹dsian¹²dsa dsøa¹jni. \v 29 Hi² jøng² cuǿ¹³jni hniah¹² cøng² ja³jmóh³ hniah¹² héh¹, ju³lah ma²ca¹cuø¹ ti³ŋieh¹jni quieg¹ jní². \v 30 Mi³jøng² tiágh³ jniang³ mesa cu¹dsie¹² ja³jmo¹³jni héh¹. Jøng² túgh³ hniah¹² ja³mi³rǿh³ hniah¹² jǿg³ quiah¹² ca¹lah¹jǿ¹ guie¹tǿn² juøi² dsa² israel. \s1 Ca¹hǿ² Jesús jǿg³ hi² juúh² Pedro tsa¹cuai¹²dsa \r (Mt. 26.31-35; Mr. 14.27-31; Jn. 13.36-38) \p \v 31 ’Simon, jai³lah, hiug¹² ca¹møa¹ dsa² hlanh³ jǿg³ hi² li¹quián¹²dsa hniah¹², mi³jøng² cán²dsa jǿg³ dsøg¹² quiánh² hniah¹² chi²júh² lah¹dsóh² héh² hniah¹² jǿg³ quieg¹jni. Jmo¹dsa quianh¹³ hniah¹² ju³lah jan² dsa² juú² cuøi² hi³ŋíh¹. \v 32 Cónh¹jøng² ma²ca¹hlanh¹³jni Diú¹³ ni³ huu¹³ quiánh² hning². Mi³jøng² tsa¹dsø¹hén² hoh¹²hning jǿg³ héh²hning. Hi² jøng² hning², na³ma²ca¹jenh¹ hning juu¹², cuøh¹³hning rúh²hning bí². \p \v 33 Jøng² ca¹juúh² Pedro: \p ―Juu¹³ jniang³, ma²hiug² dsøa¹jni nei¹³jni quianh¹³ hnéng¹, ju³ lah¹la² ca¹tangh²dsa hni¹ŋí³, ju³ lah¹la² ca¹jŋøih¹dsa. \p \v 34 Jøng² ca¹juúh² calah Jesús: \p ―Lah¹dsóh² juǿi²jni hning², Pedro: Na¹ ja³neng², cónh¹ niúh¹ jín³ hi² ho¹ chiih³, hnøa¹² rón² juúh³ hning² hi² tsa¹cuaih¹²hning jní². \s1 Ja¹quién¹³ jmai³ ja³li¹chi² jmø³uai¹² \p \v 35 Jøng² ca¹ŋǿh¹ Jesús dsa² guia¹tón², ca¹juúh²dsa: \p ―¿Tsa³ca¹løa¹ chi³quianh¹³ hniah¹² jmai³ jmai³ ca¹tsë́²jni hniah¹² hi² tsa²mi³quinh³ hniah¹² cog³ quianh¹³ mu²ra³ quianh¹³ løg² ca²jag¹³? \p Jøng² ca¹juúh² dsa² héi²: \p ―Ha¹chi². \p \v 36 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Na¹ jín³ ma²lé² cánh³ hniah¹² cog³, chi²júh² hein² hniah¹² chi² cog³. Dsio¹ cánh³ hniah¹² mu²ra³. Jøng² ju³ná³ hein² dsa² tsa¹chi² ŋí³, dsio¹ hnai¹dsa hmøah¹² dsiég², mi³jøng² lá¹dsa ŋi³tǿi¹. \v 37 Di³ tiog¹³ báh³ hniuh¹² li¹ti¹ jǿg³ la² ja³cog²jni, jǿg³ lǿa¹² ni³ si²: “Jmo¹dsa hi² lán¹²dsa ju³lah lán¹² dsa² ti³re² dsag³,” rø²juúh² si². Li¹ti¹ báh³ ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ lǿa¹² ni³ si² ja³cog²jni. \p \v 38 Jøng² ca¹juúh² dsa² guia¹tón²: \p ―Jai³lah, Juu¹³ jniang³, quin³ jniang³ ton¹ ŋi³tǿi¹. \p Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: \p ―Tiúh¹ báh³ ná¹² ―ca¹juúh²dsa. \s1 Ca¹hlanh¹ Jesús Diú¹³ cøng² ja³tsen² Getsemaní \r (Mt. 26.36-46; Mr. 14.32-42) \p \v 39 Jøng² ca¹u¹hái¹ Jesús ja³jøng². Ca¹ŋó¹dsa juu¹² máh² Olivo ju³lah ma²lǿa¹² mai³¹ quiah¹²dsa. Dsen¹³ dsa² quianh³dsa cah³dsa. \v 40 Mi³ma²na²dsiég¹dsa, ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² quianh³dsa: \p ―Hlanh¹³ hniah¹² Diú¹³ hi² tsa¹tiáh¹ hniah¹² dsag³. \p \v 41 Jøng² ca¹ŋó¹dsa tø¹cøg¹² ja³cu²hŋiah¹²dsa ca¹lah¹cónh¹ ja³li¹taih¹² cøng² møi¹cang³ téng²dsa. Jøng² ca¹chi¹jné¹dsa. Ca¹hlanh¹dsa Diú¹³: \p \v 42 ―Jmi² jniang³, chi²júh² ha²lah hnøngh²hning, lég² jní² hi² tsa¹can³jni jmø³uai¹² la². Cónh¹jøng² tsa¹lé² ca¹lah¹cónh¹ ja³hno¹ jní². Hning² ma²ŋih³ ha²lah jmóh³hning ―ca¹juúh²dsa. \p \v 43 Jøng² ca¹jë́² Jesús jan² ángel chian² ŋi¹juǿi¹. Ca¹cuúh¹ ángel Jesús bí². \v 44 Jøng² hiug¹² jín³ tí² ca¹hlanh¹ Jesús Diú¹³. Di³ hlaih¹³ jenh¹²dsa. Ca¹téng¹dsa mi³dsieg² ju³lah jan² dsa² téng² jmø² ni³ huø¹. \p \v 45 Mi³ma²na²jŋi¹dsa hlanh¹²dsa Diú¹³, jøng² ca¹nung²dsa. Ca¹ŋó¹dsa juu¹² ja³tiogh³ dsa² quianh³dsa. Ca¹dsanh¹²dsa dsa² héi², hi² ma²ti³güé¹dsa. Di³ hiug¹² ma²ca¹táh² cøh² dsǿa¹²dsa. \v 46 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: \p ―¿He² løa¹ rø²güéh¹ hniah¹²? ¡Nung²! ¡Hlanh¹³ hniah¹² Diú¹³, mi³jøng² tsa¹tiáh¹ hniah¹² dsag³! \s1 Chiánh²dsa Jesús \r (Mt. 26.47-56; Mr. 14.43-50; Jn. 18.2-11) \p \v 47 Ca¹lah¹cónh¹ chi³hløah¹² Jesús, ca¹dsi¹lé² dsa² jue¹². Quianh¹³dsa dsa² ŋioh¹² tsen² Judas héi², dsa² quianh¹³ dsa² guia¹tón². Dsa² héi² quin¹² ni³ quiah¹² dsa² jue¹². Jøng² ca¹ŋó¹dsa cøg¹² ja³tsenh¹³ Jesús, hi² mi³chiunh¹dsa ni³ Jesús. \v 48 Cónh¹jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: \p ―Judas, ¿lah³dsóh² mi³hnaih¹³hning jní² quianh¹³ hi² chiunh¹³hning ne¹jni? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 49 Jøng² mi³ca¹lø¹lih¹³ dsa² quianh³ Jesús ha²lah ma²lǿa¹², ca¹juúh²dsa: \p ―Juu¹³ jniang³, ¿dsio³¹ quiuh¹³ jniang³ quiah¹²dsa quianh¹³ ŋí³tǿi¹? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 50 Jøng² ca¹quiúgh² jan² dsa² héi² dsa² jmo¹ ta³ quiah¹² ŋi¹jmó². Ca¹quiúh¹dsa lø²guø³dsa, jag¹³ ta¹lah¹guie¹jo¹³ quiah¹²dsa. \v 51 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Tsa¹ma¹jmóh³ hniah¹² lah¹ná¹². \p Jøng² ca¹quieg² Jesús gug² ni³ ja³uai¹² quiah¹² dsa² héi². Ca¹mi¹hliú²dsa dsa². \v 52 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa juu¹³ jmi²dsa² quianh¹³ dsa² ta³ quián¹² guøh¹² quianh¹³ dsa² canh¹³, dsa² dsa¹chiánh² Jesús. Ca¹juúh²dsa: \p ―Ma²ja²nioh¹² hniah¹² ti³chinh¹² hniah¹² ŋí³ quianh¹³ hma², ju³lah cøng² hi² lán¹²jni dsa² høin². \v 53 Jmai³ ca¹lah¹jǿ¹ ma²ca¹he¹jni jǿg³ guøh¹² jøa³ ja³tiogh³ hniah¹². Jøng² ha¹chi² ca¹chiángh² hniah¹² jní². Na¹ jín³ ma²tǿ² hora quiánh² hniah¹² quianh¹³ dsa² jiag¹² ja³neng² ja³nioh¹² ―ca¹juúh²dsa. \s1 Ca¹juúh² Pedro hi² tsa¹cue¹²dsa Jesús \r (Mt. 26.57-58, 69-75; Mr. 14.53-54, 66-72; Jn. 18.12-18, 25-27) \p \v 54 Jøng² ca¹chiánh²dsa Jesús. Ca¹jian¹dsa juu¹² ja³quiah¹³ ŋi¹jmó². Ca¹ŋó¹ Pedro chi³quë́¹. \v 55 Jøng² ca²dsiog³dsa ca¹dsii¹ si² ja³dsi¹² quiah¹² ŋi¹jmó². Mi³ca¹túgh²dsa jøng² ca¹gú¹ Pedro jøa³ ja³tiogh³dsa. \v 56 Jøng² ca¹jǿi² jan² hio¹³, dsa² jmo¹² ta³ dsi²néi². Cøng² hi² uú² ca¹jë́²dsa Pedro ja³taih¹² si² quiah¹²dsa. Jøng² ca¹juúh²dsa: \p ―Dsa² ná¹² mi³hiúg³ quianh¹³dsa ―ca¹juúh² hio¹³. \p \v 57 Jøng² ca¹juúh² Pedro: \p ―Ha¹chi² cué¹²jni dsa² héi², hio¹³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 58 Ma²cu²lǿi² jøng² ca¹jǿi² dsa² siáh². Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa Pedro: \p ―Lanh¹²hning dsa² quianh³ dsa² héi² ―ca¹juúh²dsa. \p Cónh¹jøng² ca¹juúh² Pedro: \p ―A¹jáng¹ lah¹jøng², dsa² ŋioh¹². Ha¹chi² lán¹²jni lah¹jøng² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 59 Ma²ni³ŋó¹³ cónh¹ cøng² hora mi³ca¹juúh² dsa² siáh² calah quianh¹³ hi² tiog¹³: \p ―Lah¹té¹² jǿg³ mi³hiúg³ dsa² lang¹² quianh¹³ dsa² héi². Di³ lán¹²dsa dsa² chian² ja³tén¹² Galilea ―ca¹juúh²dsa. \p \v 60 Jøng² ca¹juúh² Pedro: \p ―Dsa² ŋioh¹², ha¹chi² guiang³jni he² jǿg³ juúh²hning ―ca¹juúh²dsa. \p Dsø¹juu¹² jøng², ja³ma²chi³hløah¹² Pedro jǿg³ jøng², ca¹ho¹ chiih³. \v 61 Jøng² ca¹jenh¹ Juu¹³ jniang³. Ca¹jë́²dsa Pedro. Jøng² ca¹dsagh² dsǿa¹² Pedro jǿg³ ma²na²juúh² Juu¹³ jniang³. Di³ ma²na²tsáih¹dsa Pedro: “Na¹ cónh¹ niúh¹ ja³ho¹ chiih³, jmóh³hning hnøa¹² rón² hi² tsa¹cuaih¹²hning jní²,” ma²na²juúh²dsa. \v 62 Jøng² ca¹u¹hái¹ Pedro ja³jøng². Ca¹ho¹dsa, hi² ma²je² hlaih¹³ dsǿa¹²dsa. \s1 Ca¹cu² ca¹jmáh²dsa Jesús \r (Mt. 26.67-68; Mr. 14.65) \p \v 63 Jøng² dsa² mi³jmo¹² hí³ Jesús ca¹cu² ca¹jmóh²dsa. Ca¹bú²dsa calah. \v 64 Ca¹hŋiéng²dsa ni³ Jesús quianh¹³ hmøah¹². Jøng² ca¹tsáih¹dsa Jesús, ca¹juúh²dsa: \p ―Hǿ¹ jǿg³. ¿Hein² dsa² quiuh¹² quiánh²hning? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 65 Jøng² hliú² jǿg³ hlaih¹³ lah¹jøng² ca¹tsáih¹dsa Jesús. \s1 Ca¹tai¹dsa Jesús ni³ dsa² neng¹² ni³ jǿg³ quiah¹² guøh¹² \r (Mt. 26.59-66; Mr. 14.55-64; Jn. 18.19-24) \p \v 66 Mi³ma²na²jni¹ ca¹túgh² dsa² canh¹³ quián¹² dsa² judío, cu¹dsie¹² quianh¹³ juu¹³ jmi²dsa² quianh¹³ tøa¹² quiah¹² lei¹³, ca¹jian¹ dsa² héi² Jesús juu¹² ni³ ta³ quiah¹²dsa. Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa Jesús: \p \v 67 ―Juaih¹³hning jnieh³ chi²júh² lanh¹²hning Cristo ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ha¹chi² héh² hniah¹² jǿg³ ju³ jøng² ca¹juúh¹jni. \v 68 Jøng² tsa¹ŋaih³ hniah¹² chi²júh² he² jǿg³ ca¹ŋai³jni hniah¹². \v 69 Cónh¹jøng² ni³ na¹ ja³já¹³ ma²guø³jni cøg¹² ja³guǿ¹³ Diú¹³ dsa² chi² bí², gug²dsa dsio¹, jní² dsa² ma²lán¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹² ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 70 Jøng² ca¹lah¹já¹ dsa² héi² ca¹ŋǿh¹ Jesús, ca¹juúh²dsa: \p ―Hi² jøng², ¿Lanh¹³hning jong¹² Diú¹³? ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Lán¹² báh³ jní² ju³lah lǿa¹² jǿg³ ma²na²juøh³ hniah¹² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 71 Jøng² ca¹juúh² dsa² héi²: \p ―Ha¹chi² jǿg³ siíh² ma²hniuh¹². Ma²na²néng³ báh³ jniang³ jǿg³ hlaih¹³ ma²na²juúh²dsa hŋiah¹²dsa ―ca¹juúh²dsa. \c 23 \s1 Ca¹tai¹dsa Jesús ni³ Pilato \r (Mt. 27.1-2, 11-14; Mr. 15.1-5; Jn. 18.28-38) \p \v 1 Jøng² ca¹ŋi¹lé² ca¹lah¹já¹ dsa² tiogh³ ja³jøng². Ca¹jian¹dsa Jesús ja³ta¹ni¹ Pilato, \v 2 ja³ca¹cuúh¹dsa Jesús dsag³. Ca¹juúh²dsa: \p ―Ma²ca¹dsanh¹² jnieh³ dsa² lang¹², hi² ma²jmo¹²dsa møah¹³ quianh¹³ dsa² go² jnieh³. Tsa¹cuø¹²dsa jǿg³ quíg³ jnieh³ cog³ juøi² hi² cagh¹² rai¹³ dsa² goh²hning. Juúh²dsa lán¹²dsa Cristo, lán¹²dsa rai¹³. \p \v 3 Jøng² ca¹ŋǿh¹ Pilato Jesús, ca¹juúh²dsa: \p ―¿Lanh¹³hning rai¹³ quián¹² dsa² judío? ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹ŋai¹ Jesús, ca¹juúh²dsa: \p ―Lán¹² báh³ jní² ju³lah ma²na²juøh³hning ―ca¹juúh²dsa. \p \v 4 Jøng² ca¹juúh² Pilato, ca¹tsáih¹dsa juu¹³ jmi²dsa² quianh¹³ dsa² jue¹²: \p ―Ha¹chi² dsag³ quiah¹² dsa² lang¹² ma²na²dsóh²jni ―ca¹juúh²dsa. \p \v 5 Cónh¹jøng² hiug¹² hi³méh¹ ca¹juúh² dsa² jue¹² quianh¹³ hi² tiog¹³: \p ―Ma²jmo¹²dsa møah¹³ quianh¹³ dsa² go² jnieh³ ca¹lah¹tan¹³ ja³tén¹² Judea ca¹lah¹ma¹quianh¹³ ja³tén¹² Galilea, ca¹lah¹ja³ma²guønh¹dsa jøa³juøi² la² ―ca¹juúh²dsa. \s1 Ca¹jian¹dsa Jesús ja³ta¹ni¹ Herodes \p \v 6 Mi³ca¹nǿng² Pilato jǿg³ jøng², ca¹ŋai¹dsa chi²júh² lán¹² Jesús dsa² chian² ja³tén¹² Galilea. \v 7 Jøng² mi³ca¹lø¹ŋi¹²dsa hi² lán¹² Jesús dsa² chian² ja³tén¹² jǿg³ quiah¹² rai¹³ Herodes, ca¹tsei¹dsa juu¹² ja³ta¹ni¹ Herodes héi², dsa² hiúg³ jøa³juøi² Jerusalén jmai³ jøng². \p \v 8 Tøa¹² hlaih¹³ dsǿa¹² Herodes mi³ca¹jë́²dsa Jesús. Di³ ma²ni³ŋó¹³ jmai³ hniu¹dsa jǿi²dsa. Ma²ca¹nǿng²dsa jǿg³ quiah¹² Jesús. Jøng² hniu¹dsa jái¹dsa jmo¹ Jesús cøng² juu¹² juøh¹². \v 9 Hi² jøng² cøng² hi² cug² ca¹ŋǿh¹dsa Jesús jǿg³. Cónh¹jøng² ha¹chi² jǿg³ ca¹ŋai¹ Jesús. \v 10 Cøg¹² ja³jøng² tiogh³ juu¹³ jmi²dsa² quianh¹³ tøa¹² quiah¹² lei¹³. Ca¹hnë¹ hlaih¹³dsa Jesús. \v 11 Jøng² Herodes quianh¹³ hlég² quián¹²dsa, ca¹cu² ca¹jmóh²dsa Jesús. Ca¹jmo¹dsa tsa¹quien¹²dsa. Jøng² mi³ca¹quieh¹dsa Jesús hmøah¹² jláh³, ca¹tsei¹dsa calah juu¹² ja³ta¹ni¹ Pilato. \v 12 Jmai³ jøng² ca¹lán¹ Herodes ha²mei¹³ quián¹² Pilato. Di³ mi³ti³hiag¹³dsa cónh¹ jmai³ ja³ma²ca¹já¹. \s1 Ca¹løa¹ jǿg³ jón² Jesús \r (Mt. 27.15-26; Mr. 15.6-15; Jn. 18.39―19.16) \p \v 13 Jøng² mi³ca¹tǿh¹ Pilato juu¹³ jmi²dsa² quianh¹³ dsa² ta³ quián¹² guøh¹² quianh¹³ dsa² juøi², \v 14 ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: \p ―Ma²ca¹jianh¹² hniah¹² dsa² lang¹² ja³ta¹ne¹ jní². Juúh² hniah¹² jmo¹²dsa møah¹³. Jøng² ma²ca¹can¹jni jǿg³ dsøg¹² quiah¹²dsa ja³ta¹neih¹ hniah¹². Jai³lah ha¹chi² lë́²jni hi² re² dsa² lang¹² jin³ cøng² dsag³ ma²na²cuøh³ hniah¹² dsa². \v 15 Jø¹² bíh³ lah¹jøng² lë́² Herodes calah. Di³ ma²na²tsei¹dsa calah ja³la². Jai³lah, ha¹chi² ma²ca¹jmo¹ dsa² lang¹² hi² mi³ta¹dsa jón²dsa. \v 16 Hi² jøng² log³jni dsa² na³ma²ca¹cuǿ¹jni dsa² ju²lih¹³ dsøa¹² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 17 Di³ tiog¹³ báh³ hniuh¹² liúg² Pilato jan² dsa² judío hiúg³ hni¹ŋí³ jmai³ tøa¹² jmai³. \p \v 18 Jøng² tí² ca¹hløah¹ dsa² jue¹² tiogh³, ca¹juúh²dsa: \p ―¡Tø¹guiég¹ dsianh¹³hning dsa² ná¹²! Logh³hning Barrabás ―ca¹juúh²dsa. \p \v 19 Ma²ca¹tangh²dsa Barrabás hni¹ŋí³. Di³ ma²ca¹jmo¹dsa møah¹³ jøa³juøi². Ca¹mi¹dsian¹²dsa dsa² calah. \v 20 Jøng² hniu¹ Pilato liúg² Jesús. Hi² jøng² ca¹tsáih¹dsa calah jín³ cu²rón² dsa² tiogh³. \v 21 Cónh¹jøng² tí² ca¹hløah¹ dsa² tiogh³: \p ―¡Crǿg¹³ báh³ ta¹ton¹³dsa! ¡Crǿg¹³ báh³ ta¹ton¹³dsa! ―ca¹juúh²dsa. \p \v 22 Ca¹tǿ² hnaih² rón² ca¹juúh² Pilato, ca¹tsáih¹dsa dsa² tiogh³, ca¹juúh²dsa: \p ―¿He² hi² hlaih¹³ ma²ca¹jmo¹dsa jøng²? Ha¹chi² lë́²jni hi² re²dsa dsag³ jón²dsa. Hi² jøng² log³jni dsa² na³ma²ca¹cuǿ¹jni dsa² ju²lih¹³ dsøa¹² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 23 Cónh¹jøng² quianh¹³ hi² tiog¹³ ca¹hløah¹ dsa² tiogh³. Tí² ca¹juúh²dsa hi² ta¹ton¹³ Jesús crǿg¹³. Jøng² ca¹løa¹ báh³ héh¹ quiah¹² dsa² jue¹². \v 24 Ca¹jmo¹ Pilato jǿg³ jón² Jesús ju³lah lǿa¹² jǿg³ quiah¹² dsa² jue¹². \v 25 Ca¹liúg²dsa dsa² ca¹jmo¹ møah¹³ héi², dsa² ca¹mi¹dsian¹² dsa². Di³ dsa² héi² ca¹hia¹ dsa² jue¹². Jøng² ca¹jmo¹ Pilato héh¹ hi² jmo¹dsa quiah¹² Jesús ca¹lah¹cónh¹ lǿa¹² jǿg³ quiah¹² dsa² jue¹². \s1 Ca¹ta³ton¹² Jesús crǿg¹³ \r (Mt. 27.32-44; Mr. 15.21-32; Jn. 19.17-27) \p \v 26 Ma²jian¹²dsa Jesús mi³ca¹chiánh²dsa Simón, jan² dsa² ŋioh¹² chian² Cirene, dsa² ma²jogh¹² jøa³nung². Ca¹jmo¹dsa hi² ca¹cán¹ dsa² héi² crǿg¹³ dsi³cah³ Jesús. \v 27 Jøng² jue¹² hlaih¹³ dsa² ca¹ŋi¹lé² quianh¹³dsa, ca¹lah¹ma¹quianh¹³ jue¹² hio¹³, dsa² ma²tø²ho¹² hi² hlaih¹³ jenh¹²dsa, chian²dsa ju²cǿh¹ dsøa¹². \v 28 Jøng² ca¹jenh¹ Jesús, ca¹tsáih¹dsa hio¹³ héi², ca¹juúh²dsa: \p ―Hio¹³, hniah¹² dsa² chianh² jøa³juøi² Jerusalén, tsa¹høg² ni³ huu¹³ quieg¹ jní². Dsio¹ hǿgh³ hniah¹² ja³cog² guiogh¹³ hniah¹² quianh¹³ tsih² guing². \v 29 Di³ jai³lah, jií¹ jmai³ ja³li¹juúh²dsa: “Dsio¹ quiah¹² dsa² juu³, dsa² tsa¹ma²ca¹can¹ guing², dsa² tsa¹ma²ca¹cuúh¹ guing² dsiúh³,” li¹juúh²dsa. \v 30 Jmai³ jøng² li¹chian² dsa² juúh², tsaih¹²dsa máh²: “Siog² ni³ quián² jnieh³.” Tsaih¹²dsa cónh¹²: “Jlai³ jnieh³.” \v 31 Di³ hiug¹² jín³ hi² ué² jmo¹dsa ja³cogh² hniah¹² dsa² ti³reh² dsag³, chi²júh² ma²jmo¹²dsa hi² la² quieg¹ jní², dsa² lán¹² dsa² dsiog¹ ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 32 Jø¹² bíh³ ca¹jian¹dsa og¹ dsa² siáh² calah, dsa² ca¹jmo¹ hi² hlaih¹³. Ca¹jiag¹dsa juu¹² ja³dsiág¹dsa quianh¹³ Jesús. \v 33 Jøng² mi³ca¹dsi¹lé²dsa cøng² ja³tsen² Máh² Mu² Dsi³ Dsa², ca¹tióg²dsa dsa² crǿg¹³ quianh¹³ dsa² re² dsag³ héi², jan² dsa² ta¹lah¹guia¹jo¹³, jan² dsa² ta¹lah¹guia¹jón¹. \v 34 Jøng² ca¹juúh² Jesús ja³ma²chi³tiang¹²dsa crǿg³: \p ―Jmi² jniang³, hén¹ dsag³ quiah¹²dsa. A¹jáng¹ hi² ŋi¹²dsa hi² jmo¹²dsa ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹jmo¹ hlég² ma²cǿng¹ tsǿnh³ Jesús. Ca¹co¹dsa. Ca¹jái¹dsa he² hmøah¹² ta¹dsa. \v 35 Jue¹² dsa² tiogh³ ti³jái¹². Ca¹lah¹ca¹tǿ² guiog¹³ dsa² ta³ ca¹cu² ca¹jmágh², ca¹juúh²dsa: \p ―Ca¹liúg²dsa dsa² siáh². Ju³liúg³dsa hŋiah¹²dsa chi²júh² lán¹²dsa Cristo, dsa² ca¹hia¹ Diú¹³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 36 Jø¹² bíh³ ca¹cuø¹ hlég² ju²hiíh¹. Ca¹ŋi¹lé²dsa cøg¹². Mi³henh¹dsa Jesús jmøi² jinh². \v 37 Jøng² ca¹juúh²dsa: \p ―Liog³ hŋiah¹hning chi²júh² lanh¹²hning rai¹³ quián¹² dsa² judío ―ca¹juúh²dsa. \p \v 38 Ma²rø²ton¹² si² guiuh¹³ quiah¹² Jesús. Lah¹la² rø²juúh² si²: “Lán¹² dsa² lang¹² rai¹³ quián¹² dsa² judío,” rø²juúh² si². \p \v 39 Jøng² ca¹jí² jan² dsa² re² dsag³ héi², dsa² rø²ton¹² crǿg¹³. Ca¹juúh²dsa: “Cristo lanh¹²hning, liáh³. Jøng² liogh³hning hŋiah¹ quianh¹³ jnieh³,” ca¹juúh²dsa. \p \v 40 Jøng² ca¹jí² dsa² jan², ca¹jé²dsa roh¹³dsa: \p ―¿Tsa³ganh¹hning Diú¹³? Di³ cøng² ni³ quinh³hning jmø³uai¹² quianh¹³ dsa² lang¹². \v 41 Jøng² cu²rø² ca¹tǿi² jniang³ ma³rø²canh¹² jniang³ dsag³ quián² jniang³. Cónh¹jøng² ha¹chi² hi² hlaih¹³ ma²ca¹jmo¹ dsa² lang¹². \p \v 42 Jøng² ca¹juúh²dsa: \p ―Jesús, ju³dsiagh² hoh¹²hning jní² na³ma²guønh¹hning hi² ma²chi² bí² quiánh²hning. \p \v 43 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: \p ―Lah¹dsóh² juǿi²jni hning²: Na¹ li¹quianh¹³hning² jní² ja³dsio¹ ―ca¹juúh²dsa. \s1 Ca¹jon¹ Jesús \r (Mt. 27.45-56; Mr. 15.33-41; Jn. 19.28-30) \p \v 44 Jøng² mi³ma²tǿ² cónh¹ dsi¹hiég¹, ca¹neng² ta³cøng² ja³jøng² ca¹lah¹ja³ca¹tǿ² hein¹³ hnøa¹² ta¹ca¹hlég². \v 45 Tsa¹ma¹jní² si² quiah¹² hieg². Jøng² ca¹gøi² hmøah¹² hei¹² dsi²jo² dsi²néi² guøh¹². Ca¹løa¹ ton¹ jag¹³ hmøah¹². \v 46 Jøng² ca¹hløah¹ Jesús tí², ca¹juúh²dsa: \p ―Jmi² jniang³, dsii¹²jni jmi²dsí² quieg¹jni ju²gugh²hning. Mi³ca¹juúh²dsa lah¹jøng² ta³lah¹ca¹hná² dsí² quiah¹²dsa. \p \v 47 Jøng² ca¹mi¹juanh¹² juu¹³ hlég² Diú¹³, mi³ca¹jái¹dsa ha²lah ma²na²løa¹. Ca¹juúh²dsa: \p ―Lah¹dsóh² ha¹chi² dsag³ mi³re² dsa² ná¹² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 48 Jøng² ca¹ŋi¹lia¹ ca¹lah¹já¹ dsa² mi³tiogh³, hi² ma²chian²dsa ju²cǿh¹ dsøa¹² mi³ma²na²jái¹dsa ha²lah ma²na²løa¹. \v 49 Jøng² ca¹lah¹já¹ dsa² cue¹² Jesús quianh¹³ hio¹³ ca¹ja¹lé² dsi³cah³dsa juu¹² ja³tén¹² Galilea, ma²tiogh³ dsa² héi² tø¹guiég¹. Ca¹jái¹dsa hi² jøng². \s1 Ca¹húg²dsa Jesús \r (Mt. 27.57-61; Mr. 15.42-47; Jn. 19.38-42) \p \v 50 Ja³jøng² mi³hiúg³ jan² dsa² dsiog¹ tsen² José, dsa² té¹² jǿg³. Chian²dsa Arimatea, juøi² tén¹² Judea. Hiúg³ dsa² héi² quianh¹³ dsa² ta³ quián¹² guøh¹². \v 51 Cónh¹jøng² ha¹chi² ca¹lø¹hiúg¹ dsǿa¹²dsa ha²lah ma²ca¹jmo¹ dsa² ta³ jian¹²dsa. Lán¹²dsa dsa² hniu¹ jií¹ ja³jmo¹² Diú¹³ héh¹. \v 52 Ca¹ŋó¹ dsa² héi² ja³ta¹ni¹ Pilato. Ca¹ŋi³mëh¹³dsa hlai³ Jesús. \v 53 Jøng² mi³ma²na²siúg²dsa hlai³, ca¹dsǿgh²dsa hmøah¹² tuh¹². Jøng² ca¹ŋi¹jǿg²dsa niúh¹ cøng² tøg²hløg² hi² ca¹guiég¹ dsa², ja³ha¹chian² hlai³ ma²ca¹hóg¹. \v 54 Ca¹hlég² jmai³ viernes jøng². Ma²ja¹quien¹³ ja³li¹liág¹ jmai³ sa³¹. \p \v 55 Jøng² hio¹³, dsa² ca¹ja¹lé² juu¹² Galilea, ca¹ŋi¹lé²dsa. Ca¹ŋi³jái³dsa tøg²hløg² ja³rø²quia¹² hlai³. \v 56 Jøng² ca¹ŋi¹lia¹ hio¹³. Ca¹jmo¹dsa ju²jŋia¹³ hi² ma²ro² quianh¹³ nang³. Jøng² ca¹jŋi¹dsa jmai³ sa³¹, ju³lah lǿa¹² lei¹³. \c 24 \s1 Ca¹hiog² Jesús \r (Mt. 28.1-10; Mr. 16.1-8; Jn. 20.1-10) \p \v 1 Jøng² cónh¹ nioh¹² hi³méh¹, jmai³ du²mei³¹, ca¹ŋi¹lé² calah hio¹³ juu¹² tøg²hløg². Quin¹²dsa hi² ma²ro² jøng², hi² ma²lǿa¹² ju²jŋia¹³. \v 2 Jøng² ca¹jái¹dsa ma²rø²jŋih¹² cang³ hag³ tøg². \v 3 Mi³ca¹túgh²dsa niúh¹ tøg² jøng², tsa¹ma¹ca¹dsanh¹²dsa hlai³ Jesús, Juu¹³ jniang³. \v 4 Jøng² ma²chian²dsa ju²hí³ dsøa¹² mi³ca¹jnia¹ og¹ dsa² ŋioh¹² cøg¹² ja³tiogh³dsa. Tsih¹² hlaih¹³ cu¹té¹² hmøah¹² quieih¹² dsa² ŋioh¹². \v 5 Ca¹can¹ hlaih¹³ hio¹³ gøg². Hi² jøng² ca¹chi¹jné¹dsa, chi³ŋiu¹³ ni³dsa huø¹. Jøng² ca¹juúh² dsa² ŋioh¹²: \p ―¿He² løa¹ hnah¹² hniah¹² dsa² jinh³ ja³tiogh³ dsa² ma²ca¹dsan¹? \v 6 Ju³dsiagh² hoh¹² hniah¹² ha²lah lǿa¹² jǿg³ ca¹tsáih¹ Jesús hniah¹² jmai³ mi³hiúg³dsa quianh¹³ hniah¹² ja³tén¹² Galilea. \v 7 Di³ ca¹juúh²dsa hi² chiángh² dsa² lø³hiug¹². Hi² jón²dsa. Jøng² hiog¹dsa jmai³ hnøa¹² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 8 Jøng² ca¹dságh¹ dsǿa¹² hio¹³ jǿg³ jøng². \v 9 Jøng² ca¹ŋi¹lia¹ hio¹³ tøg²hløg². Ca¹ŋi¹tseih¹²dsa dsa² guia¹ján¹ quianh¹³ dsa² quianh³dsa. \v 10 Jøng², María Magdalena báh³ héi², quianh¹³ Juana, quianh¹³ María, mi³chiég³ Jacobo, quianh¹³ hio¹³ jian¹²dsa, hio¹³ ca¹jmo¹ jǿg³ jøng² ja³ta¹ni¹ tsih² høh³ quián¹² Jesús. \v 11 Cónh¹jøng² lë́² tsih² høh³ hi² dsii¹² hio¹³ jǿg³ la³ju² la³løa¹. Tsa¹ca¹hé¹dsa jǿg³. \p \v 12 Cónh¹jøng² ca¹ŋó¹ Pedro gu¹hei¹² juu¹² ja³ho¹² tøg². Jøng² ca¹jái¹dsa niúh¹. Rø²quie¹² hmøah¹² tuh¹² ja³cu²hŋiah¹². Jøng² ca¹ŋáh¹dsa, hnangh¹²dsa dsǿa¹² ha²lah ma²ca¹løa¹. \s1 Juu¹² jøa³juøi² Emaús \r (Mr. 16.12-13) \p \v 13 Jøng² jmai³ jøng² ma²dsø²lé² og¹ dsa² mi³quianh³ Jesús juu¹² Emaús, juøi² neng¹² cónh¹ guie¹cáng¹ kilometros ca¹lah¹cónh¹ ja³neng¹² Jerusalén. \v 14 Dsii¹²dsa jǿg³ ca¹lah¹jǿ¹ hi² ma³ca¹løa¹. \v 15 Ma²dsii¹²dsa jǿg³ jøng² mi³ca¹ŋó¹ Jesús cøg¹², ca¹ŋøa¹dsa quianh¹³ dsa² héi². \v 16 Jøng² ca¹jmo¹ Diú¹³ tsa¹ca¹lø¹cuai¹² dsa² héi². \v 17 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: \p ―¿He² jǿg³ dsiih² hniah¹² ŋi²nioh³ hniah¹²? ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹jŋi¹ dsa² héi². Léi¹³ ni³dsa hi² hlaih¹³ jenh¹²dsa. \v 18 Jøng² ca¹juúh² jan² dsa² héi², dsa² tsen² Cleofas: \p ―Ha²lah dsio¹ jan² hning² tsa¹ca¹lø¹ŋih³ he² ca¹løa¹ jøa²juøi² Jerusalén sø²ma³¹ ca¹dság¹ cónh¹ jín³ ca¹lah¹já¹ dsa² ma²ŋi²nio³ jøa³juøi². \p \v 19 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―¿He² jǿg³ jøng²? ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² dsa² héi² calah: \p ―Jǿg³ quiah¹² Jesús, dsa² chian² Nazaret, dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Mi³chi² bí² quiah¹²dsa ja³cog² Diú¹³ ca¹lah¹ma¹quianh¹³ dsa² jmøi¹guǿi¹. Tí² ca¹hǿi² jǿg³ quiah¹²dsa. \v 20 Jøng² juu¹³ jmi²dsa² quián² jniang³, quianh¹³ dsa² ta³ quián¹² guøh¹², ca¹cuø¹ dsag³ hi² jón²dsa. Jøng² ca¹tiáng¹dsa crǿg¹³. \v 21 Cónh¹jøng² mi³lë́² jnieh³ hi² lán¹²dsa dsa² tiúh¹ lég² jniang³, dsa² israel. Lah¹jøng² ca¹løa¹. Jøng² ma²hnøa¹² jmai³ na¹ ca¹jon¹dsa. \v 22 Ni³ jøng² ca²dsiog³ hio¹³, dsa² dsa²lé² quianh¹³ jnieh³, ma²na²juǿih²dsa jnieh³. Di³ ta¹ŋih¹³ na²u³ŋie¹²dsa ja³ca¹húg²dsa hlai³. \v 23 Jøng² ha¹chian² hlai³ ma²na²dsanh¹²dsa. Mi³na²jogh¹²dsa jøng² ma²juúh²dsa hi² ca¹jë́²dsa ángeles, dsa² juúh² hi² jinh³ Jesús. \v 24 Ni³ jøng² ca²dsiog³ dsa² quianh¹³ jnieh³ ca¹ŋie² ja³ho¹² tøg². Ca¹ŋi³jái³dsa hi² lah¹dsóh² lǿa¹² ju³lah ma²na²juúh² hio¹³. Cónh¹jøng² ha¹chi³ ca¹jë́²dsa Jesús ―ca¹juúh² dsa² héi². \p \v 25 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―¿He² løa¹ gøg² tsa²chian² hoh¹² hniah¹² dsa² ŋioh¹²? ¿He² løa¹ tiog¹³ tsa¹héh² hniah¹² ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ ma³ca¹he¹ dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³? \v 26 Hniuh¹² báh³ jøng², hi² ca¹can¹ Cristo jmø³uai¹² jøng². Mi³jøng² lén²dsa dsa² juanh¹² ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 27 Jøng² ca¹he¹ Jesús jǿg³, cónh¹ jǿg³ lah¹ni³ quiah¹² hlai³ Moisés ca¹lah¹ma¹quianh¹³ jǿg³ quiah¹² ca¹lah¹já¹ dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ca¹he¹dsa ha²lah lø²ti¹ ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ lǿa¹² ni³ si² ja³cog²dsa hŋiah¹²dsa. \p \v 28 Jøng² ja¹quien¹³ dsiég¹³ dsa² héi² juøi² ja³dsø²lé²dsa. Jøng² lë́² dsa² og¹ héi² hi² mi³dság¹ Jesús ja³uǿin³ hi³méh¹. \v 29 Cónh¹jøng² ca¹juúh² dsa² héi², ca¹tsáih¹dsa Jesús quianh¹³ hi² tiog¹³: \p ―Jŋi³ ja³la² quianh¹³ jnieh³. Ca¹neng² báh³ la² ―ca¹juúh²dsa. \p Hi² jøng² ca¹hí¹ Jesús dsi²néi² quianh¹³dsa. \v 30 Jøng² mi³ma²túgh²dsa mesa, ca¹can¹ Jesús hi³ŋíh¹. Ca¹tsáih¹dsa Diú¹³ di³hmah³. Jøng² ca¹jmo¹dsa ma¹méh¹. \v 31 Jøng² cu¹ŋieih¹³ ca¹lø¹ŋi¹² dsa² héi². Ca¹lø¹cue¹²dsa Jesús. Jøng² tsa¹ma¹chian² Jesús. Ha¹chi² ma¹ca¹jǿi² dsa² héi². \v 32 Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa guiog¹³dsa: \p ―Lah¹dsóh² lø²lih¹³ dsǿa¹² jniang³ dsi²juu¹², ja³mi³dsii¹² Jesús jǿg³, ja³mi³heh¹²dsa jniang³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 33 Jøng² ca¹ŋi¹lia¹dsa calah dsø¹juu¹² jøa³juøi² Jerusalén. Ca¹dsanh¹²dsa dsa² guia¹ján¹, hi² ma²tiogh³dsa cu¹dsie¹² quianh¹³ dsa² quianh³dsa. \v 34 Jøng² ca¹juúh² dsa² tiogh³: \p ―Lah¹dsóh² ma²na²hiog² Juu¹³ jniang³. Ma²na²jǿi² Simón ―ca¹juúh²dsa. \p \v 35 Jøng² ca¹dsii¹ dsa² og¹ héi² jǿg³, ha²lah na²ŋë²dsa dsi²juu¹². Ca¹juúh²dsa ha²lah na²lø²cuai¹²dsa mi³ma²na²dsiúh¹ Jesús hi³ŋíh¹. \s1 Ca¹jnia¹ Jesús ja³tiogh³ dsa² quianh³dsa \r (Mt. 28.16-20; Mr. 16.14-18; Jn. 20.19-23) \p \v 36 Ma²dsii¹²dsa jǿg³ jøng² mi³ca¹jnia¹ Jesús hŋiah¹² jøa³ ja³tiogh³dsa. \v 37 Cónh¹jøng² ca¹ja³han³ dsa² tiogh³. Ca¹can¹dsa gøg². Lë́²dsa hi² jë́²dsa jmi²dsí². \v 38 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: \p ―¿He² løa¹ ganh¹ hniah¹²? ¿He² løa¹ quinh³ hniah¹² ju²hí³ dsøa¹²? \v 39 ¡Jai³ gug¹jni quianh¹³ tai¹jni! Jní² báh³ lang¹². Quieg² gugh² ni³ quieg¹jni, mi³jøng² jáih³ hniah¹². Di³ tsa¹lǿa¹² jmø²ŋǿ¹² jmi²dsi² ju³lah lǿa¹² quieg¹jni. \p \v 40 Jøng² mi³ma²na²juúh²dsa lah¹jøng², ca¹heh¹dsa dsa² gug² tai³dsa. \v 41 Cónh¹jøng² ha¹chi² hé²dsa jǿg³, di³ hiug¹² dsogh¹² dsǿa¹²dsa, hiug¹² hioh¹² jenh¹²dsa. Hi² jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―¿Tsa³quinh³ hniah¹² hi² li¹gøah¹³jni? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 42 Jøng² ca¹cuan¹dsa jáh² tiogh³ jmøi² ma²cág¹. \v 43 Ca¹hiei¹ Jesús. Ca¹gǿh¹dsa ja³ta¹ni¹ ca¹lah¹já¹dsa. \v 44 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Lah¹jøng² ca¹juǿi²jni hniah¹² jmai³ mi³hiúg³jni quianh¹³ hniah¹²: Hi² hniuh¹² li¹ti¹ ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ rø²juúh² si² ja³cog²jni, ju³lah si² quiah¹² hlai³ Moisés, quianh¹³ si² quiah¹² dsa² ca¹hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, quianh¹³ si² Salmos ―ca¹juúh²dsa. \p \v 45 Jøng² ca¹jmo¹dsa ca¹lø¹ŋë́h² dsǿa¹² dsa² quianh³dsa jǿg³ lǿa¹² ni³ si² quiah¹² Diú¹³. \v 46 Jøng² ca¹juúh²dsa calah: \p ―Rø²juúh² báh³ si² hi² hniuh¹² jón² Cristo. Jøng² hiog¹dsa jmai³ hnøa¹². \v 47 Jø¹² bíh³ rø²juúh² si² hi² hniuh¹² tsø¹jan¹² jǿg³ jéinh¹ dsǿa¹² dsa² jmøi¹guǿi¹, mi³jøng² dsa¹hén² dsǿg³dsa. Mi¹liág¹² jǿg³ jøa³juøi² Jerusalén la², ca¹lah¹ja³ca¹lø¹chí¹ jǿg³ ja³tioh¹³ ca¹lah¹jǿ¹ juøi². \v 48 Hniah¹² báh³ dsa² tsih¹ jǿg³. \v 49 Jai³lah tsë́³jni hi² li¹chi² quiánh² hniah¹² ju³lah ca¹juúh² ti³ŋiéh¹jni. Jøng² janh³ hniah¹² jøa³juøi² la² ca¹lah¹ca¹tǿ² ja³ma²ca¹quinh² hniah¹² bí² quiah¹² Diú¹³ dsa² juanh¹² ―ca¹juúh² Jesús. \s1 Ca¹ŋáh¹ Jesús juu¹² ŋi¹juǿi¹ \r (Mr. 16.19-20) \p \v 50 Jøng² ca¹jiag¹ Jesús ca¹tǿ² jøa³juøi² Betania. Jøng² ca¹chio¹dsa gug²dsa. Ca¹hlanh¹dsa Diú¹³ ni³ huu¹³ quiah¹²dsa. \v 51 Mi³ma²hlanh¹²dsa Diú¹³ jøng², ca¹u¹hái¹dsa ja³tiogh³dsa. \v 52 Jøng² ca¹ŋi¹lia¹ dsa² héi² juu¹² jøa³juøi² Jerusalén, hiug¹² hioh¹² jenh¹²dsa. \v 53 Cøng² hi² ca¹túgh²dsa guøh¹². Ca¹mi¹juanh¹²dsa Diú¹³.