\id JHN \h SAN JUAN \toc1 JǾG³ DSIO¹ CA¹TIUN¹ SAN JUAN SI² \toc2 SAN JUAN \toc3 Jn. \mt1 JǾG³ DSIO¹ CA¹TIUN¹ SAN JUAN SI² \c 1 \s1 Ni³ jmøi¹guǿi¹ ca¹lø¹chián¹ dsa² jmo¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ \p \v 1 Jmai³ lah¹ni³ ma²chian² dsa² jmo¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ma²guǿ¹² dsa² héi² quianh¹³ Diú¹³ dsa² juanh¹². Lán¹² báh³ dsa² Diú¹³ hŋiah¹²dsa. \v 2 Jmai³ lah¹ni³ ma²guǿ¹² dsa² héi² quianh¹³ Diú¹³. \v 3 Dsa² héi² báh³ ca¹jmo¹ ca¹lah¹jǿ¹ hi² ca¹lø¹chí¹. Ha¹chi² ca¹lø¹chí¹ jin³ he² ju³ hi² tsa¹ca¹jmo¹ dsa² héi². \v 4 Dsa² héi² cuø¹² bí² hi² li¹chian² dsa² jmøi¹guǿi¹ ja³cog² Diú¹³. Di³ hi² lah¹jøng² báh³ jmo¹² hi² taih¹² juu¹² ja³ŋi¹nio¹ dsa² jmøi¹guǿi¹. \v 5 Taih¹² juu¹² ja³ŋi²nio³dsa ju³lah lǿa¹² cøng² si² taih¹² ja³neng². Jøng² tsa¹tiúh¹ dsa² jmo¹² hi² hlaih¹³ jmo¹ hi² néng¹ juu¹². \p \v 6 Jøng² ca¹lø¹chián¹ jan² dsa² tsen² Juan, dsa² ca¹hia¹ Diú¹³. \v 7 Ca¹lø¹chián¹ Juan mi³jøng² tsih¹dsa jǿg³ dsøg¹² quiah¹² dsa² héi², dsa² jmo¹² taih¹² juu¹² quiah¹² dsa² jmøi¹guǿi¹. Mi³jøng² hé² dsa² jmøi¹guǿi¹ jǿg³ quiah¹² dsa² héi². \v 8 Ha¹chi² lán¹² Juan hŋiah¹² dsa² jmo¹² taih¹² juu¹². Cónh¹ jín³ hi² lán¹²dsa dsa² tsih¹ jǿg³ dsøg¹² quiah¹² dsa² héi², \v 9 dsa² na¹ bíh³ li¹chian² jmøi¹guǿi¹, dsa² jmo¹² hi² lah¹dsóh² taih¹² dsio¹ juu¹² quiah¹² ca¹lah¹já¹ dsa² jmøi¹guǿi¹. \p \v 10 Ma²chian² báh³ dsa² héi² jmøi¹guǿi¹, dsa² ca¹jmo¹ ca¹lø¹chí¹ jmøi¹guǿi¹. Cónh¹jøng² tsa¹ca¹lø¹cuai¹² dsa² jmøi¹guǿi¹. \v 11 Ca¹lø¹chián¹dsa jøa³ ja³tiogh³ dsa² quián¹²dsa. Cónh¹jøng² tsa¹ca¹hiei¹ dsa² héi². \v 12 Jøng² ju³ná³ hein² dsa² jmøi¹guǿi¹ ca¹hie¹dsa dsa² héi², hi² ca¹hé¹dsa jǿg³ quiah¹² dsa² héi², jøng² ca¹cuúh¹ dsa² héi² bí² hi² lén²dsa jong¹² Diú¹³. \v 13 Di³ a¹jáng¹ ju³ hi² lén²dsa jong¹² Diú¹³ ju³lah lǿa¹² jǿg³ quiah¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ hi² li¹chian² jong¹²dsa. Diú¹³ báh³ jmo¹ hi² lén² jong¹²dsa hŋiah¹²dsa. \p \v 14 Jøng² dsa² jmo¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ héi² ca¹lán¹ dsa² jmøi¹guǿi¹. Ca¹u¹guu¹dsa jøa³ ja³tiagh³ jniang³. Lán¹²dsa dsa² dsio¹ dsǿa¹², dsa² té¹² jag³. Ca¹ne¹³ jnieh³ hi² hiug¹² juanh¹²dsa, hi² lán¹²dsa hŋiah¹² ca²mǿi² ja³ŋiúh³ Jmi² jniang³. \v 15 Ca¹he¹ Juan jǿg³ quiah¹² dsa² héi². Ca¹hløah¹dsa tí². Ca¹juúh²dsa: \p ―Dsa² héi² báh³ hia¹²jni mi³ca¹juúh¹jni: “Hi² jií¹ jan² dsa² tø¹chi³quë́¹, dsa² lán¹² dsa² juanh¹² cónh¹ jín³ jní². Di³ hi² ma²chian²dsa niúh¹ jín³ hi² ca¹lø¹chián¹ jní²,” ―ca¹juúh² Juan. \p \v 16 Hiug¹² jín³ hi² dsio¹ dsǿa¹² ja³ŋiúh³ Diú¹³ héi². Tsug¹² ca¹jmo¹dsa hi² dsio¹ ja³cog² ca¹lah¹jái¹ jniang³. \v 17 Ca¹jmo¹ hlai³ Moisés hi² ca¹lø¹ne³ jniang³ lei¹³ quiah¹² Diú¹³. Jøng² ca¹jmo¹ Jesucristo hi² ca¹lø¹ne³ jniang³ hi² dsio¹ dsǿa¹² Diú¹³, hi² lah¹dsóh² té¹² jag³dsa. \v 18 Ha¹chian² dsa² jmøi¹guǿi¹ ma²ca¹jë́² Diú¹³. Jan² ja³ŋiúh³dsa héi², dsa² guǿ¹² cog² Diú¹³, ma²ca¹mi³léi¹³ ha²lah lán¹² Diú¹³. \s1 Jǿg³ ca¹téng² Juan \r (Mt. 3.11-12; Mr. 1.7-8; Lc. 3.15-17) \p \v 19 Lah¹la² lǿa¹² jǿg³ ca¹juúh² Juan mi³ca¹dsi¹lé² jmi²dsa² quianh¹³ dsa² levita, dsa² mi²hog¹³ jmi²dsa². Di³ ca¹dsi¹lé²dsa ja³tsenh¹³dsa, hi² ca¹tsei¹ dsa² judío tiogh³ jøa³juøi² Jerusalén. Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa Juan: \p ―¿Hein² dsa² lanh¹²hning? ―ca¹juúh² dsa² héi². \p \v 20 Jøng² ca¹lah¹hiu³ dsǿa¹² Juan, ca¹juúh²dsa: \p ―Héi¹ jní², dsa² lán¹² Cristo ―ca¹juúh²dsa. \p \v 21 Jøng² ca¹juúh² jmi²dsa² quianh¹³ dsa² levita: \p ―¿Hein² dsa² lanh¹²hning jøng²? ¿Lanh¹³hning hlai³ Elías, dsa² ma²lǿa¹² jǿg³ hi² jiúgh²dsa? ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² Juan: \p ―Ha¹chi² lán¹²jni dsa² héi², mi³né³ ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² jmi²dsa² calah: \p ―¿Lanh¹³hning dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, dsa² ma²lǿa¹² jǿg³ jií¹? ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² Juan: \p ―Ha¹chi² lán¹²jni dsa² héi² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 22 Jøng² ca¹ŋai¹ jmi²dsa² jin³ cøng² jǿg³. Ca¹juúh²dsa. \p ―¿Hein² dsa² lanh¹²hning lah¹dsóh²? Hniuh¹² quín³ jnieh³ jǿg³ dsøg¹² juu¹² ja³quiah¹³ dsa² ca¹tsei¹ jnieh³. ¿Hein² dsa² lanh¹²hning, juúh³hning hŋiah¹²? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 23 Jøng² ca¹juúh² Juan: \p ―Lán¹²jni jan² dsa² hløah¹² tí² juu¹² ja³ha¹chian² dsa² tiogh³, dsa² juúh²: “¡Jmo³ cu¹dsøg¹² juu¹² ja³ŋøa¹ Juu¹³ jniang³!” ju³lah rø²juúh² si² ca¹jmo¹ hlai³ Isaías, dsa² mi³hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ma²lǿih² ―ca¹juúh² Juan. \p \v 24 Dsa² fariseo báh³ dsa² ca¹tse¹ dsa² héi², dsa² dsii¹² jǿg³ quianh¹³ Juan. \v 25 Jøng² ca¹juúh² dsa² héi²: \p ―¿He² løa¹ chiogh¹²hning dsa² jmøi² chi²júh² tsa¹lanh¹²hning Cristo ho¹ ju³ hlai³ Elías, ho¹ ju³ dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, dsa² ma²lǿa¹² jǿg³ hi² jií¹ héi²? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 26 Jøng² ca¹juúh² Juan: \p ―Jmáh¹lah jmøi² báh³ chiog¹²jni hniah¹². Cónh¹jøng² hiúg³ jan² dsa² jøa³ ja³tiogh³ hniah¹², dsa² tsa¹cueh¹² hniah¹², \v 27 dsa² jií¹ tø¹chi³quë́¹ cónh¹ jín³ jní². Tsa¹lë́²jni ta³tén¹³jni tsøh³jni løg² dsǿ² tai³ dsa² héi² ―ca¹juúh² Juan. \p \v 28 Jøa³ juøi² Betania ca¹løa¹ lah¹jøng², juøi² neng¹² tø¹hŋoh¹³ chi³jmøi² Jordán, ja³mi³chiog¹² Juan dsa² jmøi². \s1 Lán¹² Jesús ju³lah lán¹² jan² jah¹chih² \p \v 29 Mi³ca¹jni¹ jmai³ siíh³, ca¹ŋó¹ Jesús juu¹² ja³tsenh¹³ Juan. Jøng² ca¹juúh² Juan mi³ca¹jë́²dsa Jesús: \p ―Jai³lah, dsa² ná¹² báh³ lán¹² ju³lah lán¹² jan² jah¹chih² cuan¹² Diú¹³, jáh² jŋëh¹dsa. Mi³jøng² hen¹ dsǿg³ dsa² jmøi¹guǿi¹. \v 30 Dsa² ná¹² báh³ dsa² ca¹hia¹jni mi³ca¹juúh¹jni jǿg³ la²: “Jií¹ jan² dsa² tø¹chi³quë́¹, dsa² hiug¹² jín³ juanh¹² cónh¹ jín³ jní². Di³ ma²chian² dsa² héi² cónh¹ niúh¹ jín³ hi² ca¹lø¹chián¹ jní².” \v 31 Ha¹chi² guiang³jni lah¹jiá¹² hein² dsa² lán¹² dsa² héi². Cónh¹jøng² huu¹³ jøng² ma²ca¹guio¹jni hi² ca¹chiog¹jni hniah¹² jmøi². Mi³jøng² li¹ŋih³ hniah¹², dsa² israel, hein² dsa² hi² lán¹²dsa. \p \v 32 Jøng² ca¹juúh² Juan calah: \p ―Ca¹jái¹jni. Ca¹siog² jmi²dsí² han¹³ juu¹² guiuh¹³ ŋi¹juǿi¹. Jní² jmi²dsí² ju³lah jniá² jan² jug². Jøng² ca¹jŋi¹ jmi²dsí² ni³ quiah¹² Jesús. \v 33 Ha¹chi² guiang³jni hŋiéng¹jni lah¹jiá¹² hein² dsa² lán¹² dsa² héi². Jøng² ca¹tsáih¹ Diú¹³ jní², dsa² ca¹tsei¹ jní², hi² chiog¹²jni hniah¹² jmøi², ca¹juúh²dsa: “Dsa² héi² báh³ dsa² tí² jmi²dsí² han¹³ quiánh² hniah¹², dsa² janh³hning hi² siog¹ jmi²dsí², hi² jŋi¹ jmi²dsí² ni³ quiah¹²,” ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹ jní². \v 34 Jøng² ma¹ca¹jái¹jni lah¹jøng². Hi² jøng² cuø¹²jni jǿg³ dsøg¹² quiah¹² dsa² ná¹² hi² lah¹dsóh² lán¹²dsa jong¹² Diú¹³ ―ca¹juúh² Juan. \s1 Dsa² lah¹ni³ ca¹lø¹quián¹² Jesús \p \v 35 Mi³ca¹jni¹ jmai³ siíh³, ma²tsenh¹² Juan calah, quianh¹³ og¹ dsa² quianh¹³dsa. \v 36 Jøng² mi³ca¹jë́² Juan Jesús, hi² ŋøa¹²dsa cøg¹² ja³jøng², ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² quianh¹³dsa: \p ―Jai³lah, dsa² ná¹² báh³ lán¹² ju³lah lán¹² jan² jah¹chih² cuan¹² Diú¹³, jáh² jŋëh¹dsa ―ca¹juúh² Juan. \p \v 37 Mi³ca¹nǿng² dsa² quianh¹³ Juan jǿg³ jøng², ca¹ŋi¹lé²dsa dsen¹³ cah³ Jesús. \v 38 Jøng² mi³ca¹jénh¹ Jesús, ca¹jë́²dsa dsa² mi³quianh¹³ Juan héi². Jøng² ca¹juúh²dsa: \p ―¿He² hnøngh² hniah¹²? ―ca¹juúh² Jesús. \p Jøng² ca¹juúh² dsa² héi²: \p ―Rabí (hi² hniu¹dsa juúh²dsa: Tøa¹²), ¿ha² tøah¹ ŋíh²hning? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 39 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ma¹dsǿg³ quianh¹³ jní². Ma¹ne¹³ cøng² ja³quieg¹ ―ca¹juúh²dsa. \p Ca¹ŋi¹lé² dsa² quianh¹³ Jesús juu¹² ja³quiah¹³dsa. Ca¹jái¹dsa ja³jøng². Jøng² ca¹túgh²dsa ja³jøng² cøng² huu². Di³ ma²tǿ² cónh¹ hein¹³ quiún² ta¹ca¹hlég². \v 40 Andrés báh³ tsen² jan² dsa² mi³quianh¹³ Juan héi², dsa² ca¹ŋi¹lé² quianh¹³ Jesús jmai³ jøng². Lán¹² Andrés roh¹³ Simón Pedro. \v 41 Dsø¹juu¹² jøng² ca¹ŋi¹hniah¹² Andrés roh¹³dsa, dsa² tsen² Simón héi². Jøng² mi³ca¹dsanh¹²dsa roh¹³dsa, ca¹juúh²dsa: \p ―Ma²na²ne¹³ jnieh³ dsa² lán¹² Mesías dsa² ma²lǿa¹² jǿg³ tse¹ Diú¹³ ―ca¹juúh²dsa. (Mesías hniu¹dsa juúh²dsa: Cristo.) \p \v 42 Jøng² ca¹jiag¹dsa Simón juu¹² ja³ta¹ni¹ Jesús. Jøng² mi³ca¹jë́² Jesús Simón, ca¹juúh²dsa: \p ―Simón báh³ tsenh²hning, ja³ŋiúh³ Jonás. Jøng² li¹tsenh²hning calah Cefas ―ca¹juúh²dsa, hi² hniu¹dsa juúh²dsa Pedro. \s1 Ca¹tǿh¹ Jesús Felipe quianh¹³ Natanael \p \v 43 Mi³ca¹jni¹ jmai³ siíh³ ca¹ŋó¹ Jesús juu¹² ja³tén¹² Galilea. Mi³ca¹dsiég¹dsa, ja³jøng² ca¹jë́²dsa Felipe. Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: \p ―¡Ma¹dsǿg³ quianh¹³ jní²! ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 44 Betsaida báh³ tsen² juøi² ja³chian² Felipe. Jø¹² bíh³ ja³jøng² chian² Andrés quianh¹³ Pedro. \v 45 Jøng² ca¹ŋi³hniah¹² Felipe Natanael. Jøng² ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² héi²: \p ―Ma²ca¹jén² jnieh³ dsa² ma²lǿa¹² jǿg³ hi² jií¹ héi², dsa² ca¹hia¹ hlai³ Moisés quianh¹³ dsa² mi³hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ma²lǿih², ju³lah rø²juúh² si² quiah¹²dsa. Jesús báh³ héi², ja³ŋiúh³ José, dsa² chian² Nazaret ―ca¹juúh² Felipe. \p \v 46 Jøng² ca¹juúh² Natanael, ca¹tsáih¹dsa Felipe: \p ―¡Tsa¹lë́²jni hi² lé² li¹chian² jan² dsa² dsiog¹ jøa³juøi² Nazaret, mi³né³! ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² Felipe: \p ―Ma¹ne¹³ di³ cøng² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 47 Jøng² ca¹ŋi¹lé²dsa. Mi³ca¹jë́² Jesús Natanael, ca¹juúh²dsa: \p ―Jai³lah. Dsa² já¹² ná¹² lah¹dsóh² lán¹² jan² dsa² dsiog¹ quián¹² dsa² israel, dsa² tsa¹hniu¹ jin³ he² jǿg³ tø³jǿg³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 48 Jøng² ca¹juúh² Natanael: \p ―¿Ha²lah dsio¹ cuaih¹²hning jní²? ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ca¹jan³jni hning² cónh¹ niúh¹ jín³ hi² ca¹tǿh¹ Felipe hning², ja³mi³ŋíh²hning huu¹³ hma² higo ―ca¹juúh²dsa. \p \v 49 Jøng² ca¹juúh² Natanael: \p ―Tøa¹², lanh¹²hning jong¹² Diú¹³. Lanh¹²hning rai¹³ quián² jnieh³, dsa² israel ―ca¹juúh²dsa. \p \v 50 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―¿Lah³té¹² hi² héh²hning jǿg³ quieg¹ jní² ni³ huu¹³ hi² na²juúh¹jni hi² ca¹jan³jni hning² ŋíh²hning huu¹³ hma² higo? Di³ na¹ bíh³ jáih³hning ja³jmo³jni hi² ué² hi³méh¹ ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 51 Jøng² ca¹juúh² Jesús calah: \p ―Lah¹dsóh² juǿi²jni hning²: Jmai³ chi³quë́¹ jáih³hning ja³nií² guiuh¹³ ŋi¹juǿi¹. Jah³hning ángeles quián¹² Diú¹³ tsø²siúg²dsa ni³ quieg¹ jní², jní² dsa² ma²lán¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹²hning ―ca¹juúh² Jesús. \c 2 \s1 Jǿg³ quiah¹² dsa² ca¹jenh² gug² jøa³juøi² Caná \p \v 1 Cónh¹ ma²hnøa¹² jmai³ jøng², ca¹jmo¹dsa cøng² jmai³ ja³ca¹jenh² gug² dsa² jøa³juøi² Caná, juøi² tén¹² Galilea. Jøng² mi³hiúg³ mi³chiég³ Jesús ja³ca¹jmo¹dsa jmai³. \v 2 Jø¹² bíh³ ca¹ŋi³lé³ Jesús quianh¹³ dsa² quianh³dsa ja³jøng². Di³ ca¹tøa¹ dsa² ca¹jmo¹ jmai³. \v 3 Jøng² ca¹dsa¹ jmøi² møi¹gu³jøah¹³ mi³hǿnh² dsa² tiogh³ jmai³. Jøng² ca¹juúh² mi³chiég³ Jesús, ca¹tsáih¹dsa ja³ŋiúh³dsa: \p ―Ma²ca¹dsa¹ jmøi² quiah¹²dsa ―ca¹juúh²dsa. \p \v 4 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―¿He² løa¹ jǿg³ ná¹² juaih¹²hning jní², Mai³¹? Ha¹chi² ma²ca¹dsiég¹ jmai³ ja³mi³léi¹³jni hein² dsa² lán¹²jni ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 5 Jøng² ca¹juúh² mi³chiég³dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² dsioh¹² má¹: \p ―Jmóh³ hniah¹² he² hi² juúh² ja²ŋiúh¹jni ná¹² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 6 Ja³jøng² mi³tioh¹³ jŋiéng² mǿi² dsøg³ cah³, hi² lǿa¹² cang³. Dsøg³ jøng² tieh¹² dsa² hniu³ jmøi² jmo¹²dsa ti³jŋió¹³dsa, ju³lah løa¹² mai³¹ quiah¹² dsa² judío. Heih¹² cónh¹ ochenta ho¹ ju³ ŋi²lǿg² litro jmøi² lah¹cøng² lah¹cøng² dsøg³ jøng². \v 7 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² dsioh¹² má¹: \p ―¡Gu²tieh³ jmøi² guúh² ca¹lah¹jǿ¹ dsøg³ tioh¹³ ná¹² ca¹lah¹ja³ca¹cángh²! ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹mi¹cángh² dsa² héi² dsøg³. \v 8 Jøng² ca¹juúh² calah Jesús: \p ―¡Quin² mih² jmøi² ná¹²! ¡Gu²cuøh³ dsa² dsen¹³ quián¹² jmai³! ―ca¹juúh² Jesús. \p Jøng² ca¹ŋi³can¹³ dsa² héi² jmøi². \v 9 Ca¹cang¹ dsa² dsen¹³ jǿg³ dsøg¹² jmøi² jøng². He³ jmøi² guúh² jøng² ma²lǿa¹² jmøi² møi¹gu³jøah¹³ mi³ca¹hǿnh²dsa. Jin³ tsa¹ŋi¹² dsa² dsen¹³ ha² juu¹² ca¹já¹ jmøi². Ŋi¹² báh³ dsa² dsioh¹² má¹. Jøng² ca¹tǿh¹ dsa² dsen¹³ dsa² ŋioh¹² ca¹jenh² gug². \v 10 Ca¹juúh² dsa² dsen¹³: \p ―Jmøi² dsio¹ báh³ dsioh¹²dsa lah¹ni³, ju³lah ca¹lah¹já¹ dsa² jmo¹² jmai³. Jøng² báh³ ma²dsioh¹²dsa jmøi² huø³ dsǿa¹², na³ma²na²hǿnh²dsa ma¹dsio¹². Siíh² báh³ ma²na²jmoh³ hning². Ha²lah dsio¹ ca¹chiagh³ hning² jmøi² hiug¹² jín³ hi² dsio¹ ca¹lah¹ca¹tǿ² ja³ca¹tóh² jø² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 11 Lah¹jøng² báh³ ca¹løa¹ juu¹² juøh¹² ca¹jmo¹ Jesús lah¹ni³, hi² ca¹jmo¹dsa Caná ja³tén¹² Galilea. Ca¹mi¹léi¹³ Jesús hi² juanh¹²dsa. Jøng² ca¹hé¹ dsa² quianh¹³dsa jǿg³ quiah¹²dsa. \p \v 12 Mi³ca¹ŋǿ² jmai³, ca¹ŋó¹ Jesús juu¹² Capernaum quianh¹³ mi³chiég³dsa, quianh¹³ roh¹³dsa, quianh¹³ dsa² quianh¹³dsa. Ja³jøng² ca¹ŋi³túgh²dsa ca²tí² jmai³. \s1 Ca¹huan¹ Jesús dsa² hnai¹² lio¹³ ja³dsi¹² guøh¹² \r (Mt. 21.12-13; Mr. 11.15-18; Lc. 19.45-46) \p \v 13 Ja¹quién¹³ jmai³ ta²høa³ jmo¹² dsa² judío. Jøng² ca¹ŋó¹ Jesús juu¹² jøa³juøi² Jerusalén, ja³jmo¹²dsa jmai³ jøng². \v 14 Mi³ca¹dsiég¹ Jesús ja³tsih¹³ guøh¹² juøh¹² ja³jøng², ca¹jë́²dsa dsa² ti³hnë¹² ca³juu² dsú² quianh¹³ jah¹chih² quianh¹³ jug². Tiogh³ dsa² mi²tsë́¹ cog³ calah ja³jøng². \v 15 Jøng² mi³ca¹guiu¹ Jesús cøng² hnei¹³, ca¹huan¹dsa dsa² hnë¹² jáh² héi² ja³dsi¹² guøh¹², cu¹dsie¹² quianh¹³ jah¹chih² quianh¹³ ca³juu². Ca¹quián²dsa huø¹ cog³ quiah¹² dsa² mi³mi²tsë́¹ cog³ héi². Ca¹jeinh¹dsa mesa quiah¹²dsa. \v 16 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² hnë¹² jug²: \p ―Ja³siíh³ gu³jianh¹² hniah¹² jáh² quiánh² hniah¹². Tsa¹jmóh³ hniah¹² hniu³ ti³ŋieh¹jni ju³lah lǿa¹² cøng² jøa³hmah³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 17 Jøng² ca¹dságh¹ dsǿa¹² dsa² quianh¹³ Jesús jǿg³ la² lǿa¹² ni³ si² quiah¹² Diú¹³: “Cu¹dsie¹² tsa¹ma¹ca¹lø¹juanh¹² dsøa¹jni mi³huu¹³ hniú¹² quiánh²hning,” rø²juúh² si². \p \v 18 Jøng² ca¹juúh² dsa² canh¹³ quián¹² dsa² judío: \p ―¿He² juu¹² juøh¹² jmóh³hning? Mi³jøng² li¹ne³ jnieh³ chi² juu¹² jmø³hiég¹ quiánh²hning hi² jmóh³hning lah¹ná¹² ―ca¹juúh² dsa² canh¹³. \p \v 19 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Cøng² juu¹² juøh¹² báh³ jmo¹³jni. Ju³ná³ ca¹hénh¹ hniah¹² guøh¹² la², jøng² quianh¹³ hnøa¹² jmai³ tsǿh³jni calah ni³ hmë́² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 20 Jøng² ca¹juúh² dsa² canh¹³: \p ―Ha¹chi² tiah¹hning tsǿh³ guøh¹² ni³ hmë́² quianh¹³ hnøa¹² jmai³. Ton¹lág¹ rø²dsǿ² jŋiéng² ŋi² jmai³ ma²tǿ² hi² jmo¹²dsa guøh¹² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 21 Ca¹juúh² Jesús jǿg³ ti³jnøa¹² jøng² quiah¹² guøh¹², hi² he¹²dsa jmø²ŋǿ¹² quiah¹²dsa, hi² ma²lǿa¹² jmø²ŋǿ¹² ju³lah lǿa¹² cøng² hniú¹² ja³guǿ¹³ Diú¹³. \v 22 Ca¹dságh¹ dsǿa¹² dsa² quianh¹³ Jesús jǿg³ jøng² mi³ca¹hiog²dsa jmai³ hnøa¹². Hi² jøng² ca¹hé¹ dsa² quianh¹³ Jesús jǿg³ quiah¹² Jesús quianh¹³ jǿg³ rø²juúh² si² quiah¹² Diú¹³. \s1 Ma²ŋi¹² Jesús ha²lah lǿa¹² dsǿa¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ \p \v 23 Jue¹² dsa² ca¹tǿ² dsǿa¹² jǿg³ quiah¹² Jesús, mi³ca¹jái¹dsa juu¹² juøh¹² ca¹jmo¹dsa jmai³ ta²høa³ jøa³juøi² Jerusalén. \v 24 Cónh¹jøng² ha¹chi² ca¹mi¹quianh¹³ Jesús dsa² jue¹². \v 25 Di³ ma²ŋi¹² báh³ Jesús ha²lah dsø²jiag¹² dsǿa¹² dsa² jmøi¹guǿi¹. Tsa¹hniuh¹² he¹ dsa² siáh² ha²lah lán¹² dsa² jue¹². Hŋiah¹² báh³ Jesús ma²ŋi¹² ha²lah lǿa¹² dsǿa¹²dsa. \c 3 \s1 Ca¹dsii¹ Nicodemo jǿg³ quianh¹³ Jesús \p \v 1 Jan² dsa² fariseo, dsa² lán¹² ta³ quiah¹² guøh¹² quiah¹² dsa² judío, dsa² tsen² Nicodemo, \v 2 ca¹dsiég¹ dsa² héi² ja³guǿ¹³ Jesús cøng² ja³neng². Ca¹juúh²dsa: \p ―Tøa¹², ma²ne³ jnieh³ hi² lanh¹²hning jan² tøa¹², dsa² ca¹tse¹ Diú¹³. Di³ ha¹chian² dsa² tiúh¹ jmo¹ juu¹² juøh¹² ju³lah jmoh²hning ju³ná³ tsa¹mi³hag¹³ Diú¹³ ―ca¹juúh² Nicodemo. \p \v 3 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Lah¹dsóh² juǿi²jni hning²: Ha¹chian² dsa² dsianh¹³ ja³jmo¹² Diú¹³ héh¹ ju³ná³ tsa¹ca¹lø¹chián¹dsa ni³ hmë́² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 4 Jøng² ca¹juúh² Nicodemo: \p ―¿Ha²lah lé² hi² jøng², hi² li¹chian² jan² dsa² ma²juanh¹² ni³ hmë́²? Tsa¹lé² hí¹dsa calah togh¹² mi³chiég³dsa. Mi³jøng² li¹chian²dsa calah siíh² ―ca¹juúh² Nicodemo. \p \v 5 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Lah¹dsóh² juǿi²jni hning²: Ha¹chian² dsa² dsianh¹³ ja³jmo¹² Diú¹³ héh¹ ju³ná³ tsa¹ca¹jéinh¹ dsǿa¹²dsa ju³lah jeinh¹² dsǿa¹² dsa² tsog¹² jmøi², ju³ná³ tsa¹ca¹can¹dsa jmi²dsí² han¹³ quiah¹² Diú¹³. \v 6 Dsa² ma²lǿa¹² jmø²ŋǿ¹² báh³ lán¹² jniang³ ja³lø²chian² jniang³ dsa² jmøi¹guǿi¹. Di³ jøng² dsa² ma²lǿa¹² jmi²dsí² báh³ lán¹² jniang³ ja³lø²chian² jniang³ quiah¹² jmi²dsí² han¹³ quiáh¹² Diú¹³. \v 7 Tsa³ju³li¹dsogh¹² hoh¹²hning jǿg³ ma²na²juǿi²jni hning² hi² hniuh¹² li¹chianh²hning ni³ hmë́². \v 8 Jai³ di³ ha²lah lǿa¹² dsí² hei¹² dsi³guøi². Dság¹² dsí² ta¹la² ta¹ná¹². Hein¹³ dsí², hi² nang¹² dsa² jmøi¹guǿi¹. Di³ jøng² tsa¹ŋi¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ ha² juu¹² jií¹, ha² juu¹² dság¹ dsí². Lah¹jøng² báh³ lǿa¹² quián² jniang³ ja³lø²chian² jniang³ quiah¹² jmi²dsí² han¹³ quiah¹² Diú¹³, ju³lah lǿa¹² quiah¹² dsí². Tsa¹léi¹³ coh¹³ jmø²ŋǿ¹² ja³lø²chian² jniang³ ja³cog² jmi²dsí² han¹³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 9 Jøng² ca¹juúh² Nicodemo: \p ―Tsa¹lø²ŋë́²jni jǿg³ quiánh²hning ―ca¹juúh²dsa. \p \v 10 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Lanh¹²hning dsa² juanh¹², dsa² quin¹² ni³ juøi² quián¹² dsa² israel. ¿Ha²lah dsio¹ jøng² tsa¹lø²ŋë́h²hning jǿg³ jøng²? \v 11 Lah¹dsóh² juǿi²jni hning²: Jmo² jnieh³ jǿg³ ma²ne³ jnieh³, jǿg³ quiah¹² hi² ma²ca¹ne¹³ jnieh³. Cónh¹jøng² tsa¹héh² hniah¹² jǿg³ quián² jnieh³. \v 12 Tsa¹héh² hniah¹² jǿg³ ca¹juǿi²jni hniah¹² ha²lah lǿa¹² ni³ jmøi¹guǿi¹. Jøng² tsa¹lë́²jni hi¹ héh² hniah¹² jǿg³ ju³ná³ ca¹juǿi²jni hniah¹² ha²lah lǿa¹² ŋi¹juǿi¹. \v 13 Ha¹chian² dsa² siáh² chian², dsa² ma²ca¹ŋie³ ŋi¹juǿi¹. Jan² jní² báh³ ma²ca¹ŋie³, jní² dsa² ca¹guio¹ juu¹² ŋi¹juǿi¹, jní² dsa² ma²lán¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹²hning. \v 14 Di³ lah¹jøng² báh³ hniuh¹² lé² ju³lah ca¹jmo¹ hlai³ Moisés, mi³ca¹hë́²dsa møh² hi² lǿa¹² lai³ guiuh¹³ hma² juu¹² ja³ha¹chian² dsa² tiogh³. Di³ hi² hniuh¹² tiang¹dsa jní² guiuh¹³ hma², jní² dsa² ma²lán¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹²hning. \v 15 Mi³jøng² ju³ná³ hein² dsa² hé² jǿg³ quieg¹ jní², dsa² héi² li¹chian² tiá² ja³cog² Diú¹³ ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 16 Hiug¹² hnio¹ Diú¹³ dsa² jmøi¹guǿi¹. Hi² jøng² ca¹cuan¹dsa jan² jøng² báh³ jong¹²dsa. Mi³jøng² ju³ná³ hein² dsa² hé² jǿg³ quiah¹²dsa, tsa¹dsa¹hén² dsa² héi². Li¹chian² dsa² héi² tiá² ja³cog² Diú¹³. \v 17 Ha¹chi² ca¹tse¹ Diú¹³ jong¹²dsa juu¹² ni³ jmøi¹guǿi¹, mi³huu¹³ hi² mi³cuúh¹dsa dsa² jmøi¹guǿi¹ dsag³. Ca¹tsei¹dsa mi³huu¹³ hi² liúg² jong¹²dsa dsa² jmøi¹guǿi¹ dsag³ hi² ni³re²dsa. \v 18 Ha¹chi² dsag³ ta¹canh¹³ dsa² hé² jǿg³ quiah¹² jong¹² Diú¹³. Cónh¹jøng² ju³ná³ hein² dsa² tsa¹hé² jǿg³ quiah¹² jong¹² Diú¹³, dsa² héi² ma²rø²canh¹² dsag³. Di³ tsa¹ca¹hé¹dsa jǿg³ quiah¹² jan² jøng² báh³ jong¹² Diú¹³. \v 19 Lah¹la² báh³ jmo¹² hi² ma²rø²canh¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ dsag³: Ca¹lø¹chián¹ jong¹² Diú¹³ ni³ jmøi¹guǿi¹, dsa² jmo¹² taih¹² juu¹² ja³ŋi¹nio¹ dsa² jmøi¹guǿi¹. Cónh¹jøng² tsa¹hniu¹ dsa² jmøi¹guǿi¹ ŋi¹nio¹ ja³taih¹². Hiug¹² jín³ hi² hniu¹dsa ja³neng². Di³ hi² hlaih¹³ jmo¹²dsa. \v 20 Hian³ dsa² jmo¹² hi² hlaih¹³ dsa² jmo¹² taih¹² juu¹². Tsa¹hniu¹dsa li¹quianh¹³dsa dsa² héi², ju³ jøng² ca¹lø¹jní¹ hi² hlaih¹³ hi² jmo¹²dsa. \v 21 Jøng² dsa² jmo¹² ju³lah lǿa¹² jǿg³ dsøg¹², dsa¹lé² dsa² héi² dsen¹³ cah³ dsa² jmo¹² taih¹² juu¹². Mi³jøng² li¹léi¹³ cu²rø² jmo¹²dsa ju³lah hniu¹ Diú¹³. \s1 Ca¹jmo¹ Juan hi³méh¹ jǿg³ quiah¹² Jesús \p \v 22 Ni³ jøng² ca¹ŋi¹lé² Jesús quianh¹³ dsa² quianh³dsa juu¹² ja³tén¹² Judea. Ca¹jŋi¹dsa ja³jøng². Ca¹ŋi¹chiog¹dsa dsa² jmøi². \v 23 Jø¹² bíh³ hiúg³ Juan jøa³juøi² Enón, cøg¹² juøi² Salim. Ja³jøng² mi³chiog¹²dsa dsa² jmøi². Di³ ma¹dsio¹² jmøi² hii² ja³jøng². Jue¹² dsa² ca¹dsi¹lé². Ca¹jŋó²dsa jmøi² ca¹chiag¹ Juan. \v 24 Ha¹chi² ma²ca¹dsiég¹ jmai³ ja³ca¹tanh¹²dsa Juan hni¹ŋí³. \p \v 25 Jøng² ca¹dsii¹ dsa² quianh³ Juan jǿg³ quianh¹³ jan² dsa² judío ha²lah jmo¹dsa ni³jŋió¹³dsa ja³cog² Diú¹³. \v 26 Hi² jøng² ca¹ŋi¹lé²dsa ja³tsenh¹³ Juan. Ca¹juúh²dsa: \p ―Tøa¹², dsa² héi² ma²chiog¹² dsa² jmøi², dsa² mi³hiúg³ quianh¹³ hnéng¹ tø¹hŋoh¹³ chi³jmøi² Jordán, dsa² ca¹cuøh³hning jǿg³ dsio¹ quiah¹². Jøng² ca¹lah¹já¹ dsa² ma²dsø²lé² dsen¹³ cah³ dsa² héi² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 27 Jøng² ca¹juúh² Juan: \p ―Ha¹chi² juu¹² jmø³hiég¹ chi² quián² jniang³ dsa² jmøi¹guǿi¹, ju³ná³ tsa¹cuø¹ Diú¹³. \v 28 Guiogh¹³ báh³ hniah¹² ca¹nengh² jǿg³ ca¹juúh¹jni, hi² tsa¹lán¹²jni Cristo. Lán¹²jni tsih² høh³ ca¹tse¹ Diú¹³, dsa² ŋøa¹² ma²jiá¹² jín³ cónh¹ dsa² héi². \v 29 Lǿa¹² quieg¹ jní² ju³lah lǿa¹² quiah¹² ha²mei¹³ quián¹² dsa² ŋioh¹² ca¹jenh² gug². Dsa² ca¹jenh² gug² héi² báh³ dsa² jian¹ hio¹³. Jøng² hioh¹² jenh¹² ha²mei¹³ quián¹²dsa na³ma²ca¹jái¹dsa ca¹hie¹ dsa² héi² hio¹³ quián¹². Lah¹jøng² báh³ hioh¹² jéin¹² jní² ja³cog² Jesús. \v 30 Hi² hniuh¹² báh³ jøng², hi² dsø¹cón³ jǿg³, hi² lán¹² dsa² héi² dsa² juanh¹², ta³lah¹jøng² hi² tsa¹ma¹li¹chi² jǿg³ quieg¹ jní² ―ca¹juúh² Juan. \s1 Jǿg³ quiah¹² dsa² já¹² juu¹² ŋi¹juǿi¹ \p \v 31 Hiug¹² jín³ juanh¹² dsa² chian² guiuh¹³ ŋi¹juǿi¹ cónh¹ jín³ ca¹lah¹já¹ dsa² chian² jmøi¹guǿi¹. Dsa² jmøi¹guǿi¹ báh³ dsa² chian² guøh³ huø¹ la², dsa² hløah¹² jmáh¹lah jǿg³ chi² ni³ jmøi¹guǿi¹. Jøng² hiug¹² jín³ juanh¹² dsa² chian² ŋi¹juǿi¹ cónh¹ jín³ ca¹lah¹já¹ dsa² chian² guøh³ huø¹ la². \v 32 He¹²dsa jǿg³ quiah¹² hi² ma²ca¹ jái¹dsa, hi² ma²ca¹nǿng²dsa. Cónh¹jøng² tsa¹hé² dsa² jue¹² jǿg³ juúh²dsa. \v 33 Ju³ná³ hein² dsa² hé² jǿg³ juúh² dsa² chian² ŋi¹juǿi¹, dsa² héi² jmo¹² hi² té¹² jǿg³ juúh² Diú¹³. \v 34 Di³ jǿg³ quiah¹² Diú¹³ báh³ hløah¹² dsa² ca¹tse¹ Diú¹³. Cuø¹² Diú¹³ ja³ca¹lah¹jǿ¹ jmi²dsí² quiah¹²dsa ja³cog² dsa² héi². \v 35 Hnio¹ Diú¹³ ja³ŋiúh³dsa. Ma²ca¹dsii¹dsa gug² tai³ ja³ŋiúh³dsa ca¹lah¹jǿ¹ juu¹² jmø³hiég¹ quiah¹²dsa. \v 36 Ju³ná³ hein² dsa² hé² jǿg³ quiah¹² jong¹² Diú¹³, li¹chian² dsa² héi² tiá². Jøng² ju³ná³ hein² dsa² tsa¹mi²ti¹ jǿg³ quiah¹² jong¹² Diú¹³, tsa¹li¹chian² dsa² héi² ja³cog² Diú¹³. Ma²hian¹³ Diú¹³ dsa² héi². \c 4 \s1 Jǿg³ quiah¹² jan² hio¹³ chian² ja³tén¹² Samaria \p \v 1 Ca¹lø¹ŋi¹² dsa² fariseo hi² hiug¹² jín³ jue¹² dsa² ma²quianh¹³ Jesús cónh¹ jín³ dsa² quianh¹³ Juan. Ca¹lø¹ŋi¹²dsa hi² ma²chiog¹² Jesús dsa² jue¹² jmøi². \v 2 Cónh¹jøng² a¹jáng¹ hŋiah¹² Jesús dsa² chiag¹² jmøi² quiah¹²dsa. Dsa² quianh¹³ báh³ dsa² jmo¹². \v 3 Jøng² mi³ca¹lø¹lih¹³ Jesús hi² ma²ŋi¹² dsa² fariseo jǿg³ jøng², ca¹u¹hái¹dsa ja³tén¹² Judea. Ca¹ŋáh¹dsa juu¹² ja³tén¹² Galilea. \p \v 4 Hi² hniuh¹² tsø³jue¹³ Jesús ja³tén¹² Samaria. \v 5 Jøng² ca¹dsiég¹dsa Sicar, juøi² tén¹² Samaria, juøi² neng¹² cøg¹² huø¹ ca¹cuúh¹ hlai³ Jacob hlai³ José, ja³ŋiúh³dsa, ma²lǿih². \v 6 Ja³jøng² ho¹² tøg² jmøi² ca¹guiég¹ hlai³ Jacob. Ma²ca¹huh¹ Jesús hi² hiúg³dsa juu¹², mi³ca¹dsiég¹dsa ja³ho¹² tøg² jmøi². Ma²tǿ² cónh¹ dsi¹hiég¹. Hi² jøng² ca¹guú²dsa cøg¹² tøg² jmøi². \p \v 7 Jøng² ca¹dsiég¹ jan² hio¹³ chian² ja³jøng², dsa² cán² jmøi² tøg² jmøi² jøng². Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa hio¹³ héi²: \p ―Cuúh³hning ca²juuh³ jmøi² guúh² gøh³jni ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 8 Cu²hŋiah¹² Jesús. Mi³guǿ¹²dsa ja³jøng². Di³ ca¹ŋi¹lé² dsa² quianh³dsa juu¹² jøa³juøi² jøng². Ca¹ŋi¹hneng²dsa hi² gǿh¹dsa. \v 9 Hi² jøng² ca¹juúh² hio¹³ héi²: \p ―¿Ha²lah dsio¹ møh²hning jmøi² ja³cog² jní², hning² dsa² lanh¹² jan² dsa² judío? Di³ hi² lán¹²jni dsa² chian² Samaria. \p Lah¹jøng² ca¹juúh² hio¹³. Di³ tsa¹chi² hiug² dsǿa¹² dsa² judío ca¹lah¹jin³ mih² ja³cog² dsa² chian² Samaria. \v 10 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Tsa¹ŋih³hning he² hi² mi³cuø¹ Diú¹³ ja³cogh²hning. Tsa¹cuaih¹²hning jní², dsa² ma²na²møa¹ jmøi². Di³ mi³mǿh³hning² jmøi² ja³cog² jní² ju³ jøng² ma²ŋih³hning hein² dsa² jní². Jøng² mi³cuø¹³jni jmøi² jmo¹ li¹chianh²hning ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 11 Jøng² ca¹juúh² hio¹³ héi²: \p ―Guiuh¹³, ha¹chi² quinh³hning quianh¹³ hi² li¹chioh³hning jmøi². Hieg³ báh³ ha³ jmøi². ¿Ha² tøah¹ li¹chi² jmøi² mi³cuøh¹³hning jní²? \v 12 ¿Lanh¹³hning dsa² juanh¹² cónh¹ jín³ hlai³ Jacob, dsa² hóg¹ quián² jniang³, dsa² ca¹guiég¹ tøg² la²? Jmøi² la² ca¹hǿnh² dsa² héi² hŋiah¹², quianh¹³ jong¹²dsa, quianh¹³ jáh² quián¹²dsa ―ca¹juúh² hio¹³. \p \v 13 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ju³ná³ hein² dsa² hǿnh² jmøi² ha³ tøg² jmøi² la², dsa² héi² lé² lø¹i³hǿnh² jmøi² calah jmai³ siíh³. \v 14 Cónh¹jøng² tsa¹lǿa¹² lah¹jøng² jmøi² cuø¹³ jní². Jmøi² cuø¹³ jní² jmo¹ li¹hiug² dsǿa¹² dsa² qui²hǿnh². Jøng² cøng² hi² li¹chi² jmøi² jøng² quiah¹²dsa, jmøi² jmo¹ hi² li¹chian²dsa tiá² ja³cog² Diú¹³ ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 15 Jøng² ca¹juúh² hio¹³: \p ―¿Tsa³cuøh¹³hning jní² jmøi² jøng², guiuh¹³? Jøng² tsa¹ma¹lé² li¹i³gøh³jni jmøi² jmai³ siíh³. Jøng² tsa¹ma¹guio¹³jni ja³ho¹² tøg² jmøi² la² jmai³ siíh³, hi² ŋi³quin¹jni jmøi² ―ca¹juúh² hio¹³. \p \v 16 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Gu²tei³ ji²gugh²hning. Jøng² ŋi³noh¹² hniah¹² ja³la² ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 17 Jøng² ca¹juúh² hio¹³: \p ―Ha¹chian² ji²gug²jni ma¹chian² ―ca¹juúh² hio¹³. \p Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Jǿg³ dsøg¹² báh³ ma²ca¹juøh³hning hi² tsa¹chian² ji²gugh²hning. \v 18 Di³ hŋí² rón² ma²ca¹jenh² gugh²hning quianh¹³ dsa² ŋioh¹². Jøng² ma²jianh¹²hning dsa² ŋioh¹² tsa¹lán¹² ji²gugh²hning. Jǿg³ dsøg¹² ma²ca¹juøh³hning ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 19 Jøng² ca¹juúh² hio¹³: \p ―Lah¹dsóh² léi¹³jni, guiuh¹³, hi² lanh¹²hning jan² dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. \v 20 Ca¹mi¹juanh¹² dsa² hóg¹ quián² jnieh³ Diú¹³ ni³ máh² tsih¹² ja³ná³. Cónh¹jøng² juúh² dsa² goh²hning hi² hniuh¹² mi³juanh¹³ jniang³ Diú¹³ jmáh¹lah jøa³juøi² Jerusalén ―ca¹juúh² hio¹³. \p \v 21 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ju³héh³hning jǿg³ juǿi²jni hning², hio¹³. Jií¹ jmai³ ja³tsa¹tiog¹³ hniuh¹² dsa¹lé² dsa² jmøi¹guǿi¹ jøa³juøi² Jerusalén ho¹ ju³ ni³ máh² tsih¹² ja³ná³. Cøng² hi² ma²lé² mi¹juanh¹²dsa Diú¹³ ha² ja³tiogh³dsa. \v 22 Hniah¹² dsa² chianh² Samaria, tsa¹cueh¹² hniah¹² Diú¹³ mi²juanh¹³ hniah¹². Cónh¹jøng² jnieh³, dsa² judío, cue¹² báh³ jnieh³ Diú¹³ mi²juanh¹³ jnieh³. Di³ jøa³ ja³tiagh³ jnieh³ dsa² judío li¹chi² jǿg³ jmo¹ hi² liúg² dsa² jmøi¹guǿi¹. \v 23 Ja¹quién¹ dsiég¹³ jmai³ ja³mi¹juanh¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ Jmi² jniang³ ca¹lah¹hiu³ dsǿa¹². Ma²ca¹gog¹ báh³ jmai³. Mi¹juanh¹²dsa Jmi² jniang³ quianh¹³ jmi²dsí² quiah¹² báh³ dsa², quianh¹³ jǿg³ dsøg¹². Di³ lah¹jøng² báh³ hniu¹ Jmi² jniang³ hi² mi³juanh¹³ jniang³ dsa². \v 24 Lán¹² Diú¹³ ju³lah lǿa¹² cøng² jmi²dsí². Jøng² hniuh¹² mi³juanh¹³ jniang³ Diú¹³ quianh¹³ jmi²dsí² quián² jniang³, quianh¹³ jǿg³ dsøg¹² ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 25 Jøng² ca¹juúh² hio¹³: \p ―Guiang³ báh³ jní² hi² jií¹ jan² dsa² tse¹ Diú¹³, dsa² tsen² Mesías, dsa² tǿh²dsa Cristo calah. Na³ma²ca¹guøn¹ dsa² héi² nií¹dsa jǿg³ ha²lah lán¹² Diú¹³ ―ca¹juúh² hio¹³. \p \v 26 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Lán¹²jni hŋiéng¹jni Cristo héi² ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 27 Ta³lah¹ti³dsii¹²dsa jǿg³ ca¹dsi¹lé² dsa² quianh³ Jesús. Hiug¹² ca¹lø¹dsogh¹² dsǿa¹²dsa mi³ca¹jái¹dsa ma²dsii¹² Jesús jǿg³ quianh¹³ hio¹³ héi². Cónh¹jøng² tsa¹chian²dsa ca¹tí² dsǿa¹²dsa hi² ŋai¹dsa ha²lah lǿa¹² jǿg³ dsii¹²dsa ho¹ ju³ he² løa¹ dsii¹²dsa jǿg³. \v 28 Ja³jøng² ca¹tsih¹ hio¹³ dsøg³ quiah¹². Ca¹ŋáh¹dsa juu¹² jøa³juøi². Ca¹ŋi¹tseih³dsa dsa². Ca¹juúh²dsa: \p \v 29 ―Ma¹dsǿg³ quianh¹³ jní². Ma¹ne³ jniang³ jan² dsa² ŋioh¹² ma²ca¹hlaih¹ jní². Ma²ŋi¹²dsa ca¹lah¹jǿ¹ ha²lah ma²ca¹jmo¹jni. ¡Ju³ne¹³! ¿Tsa³lán¹² dsa² héi² Cristo? ―ca¹juúh² hio¹³. \p \v 30 Jøng² ca¹ŋi¹lé² dsa² chian² juøi² jøng² juu¹² ja³guǿ¹³ Jesús. \p \v 31 Ta³lah¹hiúg³ hio¹³ jøa³juøi², quianh¹³ hi² tiog¹³ ca¹juúh² dsa² quianh¹³ Jesús: \p ―¿Tsa³cǿh³hning, Tøa¹²? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 32 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Tsa¹lǿ² lø¹i³cón¹³jni. Chi² báh³ hi² jmo¹² li¹hiug² dsøa¹jni, hi² tsa¹ŋih³ hniah¹² ha²lah lǿa¹² ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 33 Jøng² ca¹dsii¹ dsa² quianh¹³dsa jǿg³ cu³guiog³dsa. Ca¹juúh²dsa: \p ―¿Ho¹ ju³ dsa² siáh² ma²na²u¹can¹² má¹ hi² ma²na²gǿh¹dsa ta³lah¹na²u³hnéng³ jniang³ hé¹² jøa³juøi²? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 34 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ca¹lah¹hiu³ dsøa¹jni mi³ti³jni héh¹ ca¹jmo¹ dsa² ca¹tsei¹ jní². Lah¹jøng² báh³ jmo¹² hi² li¹hiug² dsøa¹jni, ju³ná³ jmo¹²jni ju³lah lǿa¹² jǿg³ ca¹juúh² dsa² héi². \v 35 Juúh² hniah¹²: “Hi² hei¹² quión² tsøh² hi² li¹chi² jøa³nung²”, juúh² hniah¹². Cónh¹jøng² juǿi²jni hniah¹²: Jai³lah. Ma²ja¹lé² dsa² chian² jøa³juøi². Lán¹²dsa ju³lah cøng² hi² ma²chi² jøa³nung², hi² ma²lé² jiégh³ jniang³. Di³ ma²ca¹dsiég¹ jmai³ ja³li¹quianh¹³ jniang³ dsa². \v 36 Li¹hmah¹³ quiah¹² dsa² jmo¹ li¹quianh¹³ jniang³ dsa² héi², dsa² jmo¹ li¹chian² dsa² héi² tiá² ja³cog² Diú¹³. Ma²ca¹mi³liág¹³jni hi² li¹quianh¹³ jniang³ dsa² héi². Jøng² cu²rø² tiágh³ jniang³ hioh¹² jenh¹² jniang³ quianh¹³ dsa² mi¹hian¹² jǿg³ jøng². \v 37 Jǿg³ té¹² báh³ juúh² dsa²: “Hi² jne¹ jan² dsa² møi¹jon². Cónh¹jøng² dsa² siáh² báh³ jiégh² mǿi² na³ma²chi²,” juúh² dsa². \v 38 Ca¹tsë́²jni hniah¹² hi² jmóh³ hniah¹² ta³ tsa¹ca¹mi³liagh¹³ hniah¹². Dsa² siáh² báh³ ca¹mi¹liág¹ hi² li¹quianh¹³ jniang³ dsa². Hniah¹² dsa² ca¹të́h² mi³hianh¹³ hniah¹² ta³ quiah¹²dsa ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 39 Jøng² ca¹hé¹ jue¹² dsa² chian² juøi² jøng² jǿg³ quiah¹² Jesús huu¹³ jǿg³ ca¹juúh² hio¹³ hi² ma²ŋi¹² Jesús ca¹lah¹jǿ¹ ha²lah ma²ca¹jmo¹ hio¹³. \v 40 Jøng² mi³ca¹dsi¹lé² dsa² chian² Samaria héi² ja³guǿ¹³ Jesús, ca¹mǿh¹dsa Jesús hi² jŋi¹dsa ja³jøng². Jøng² ca¹jŋi¹dsa ton¹ jmai³. \v 41 Jøng² hiug¹² jín³ jue¹² dsa² héi² ca¹hé¹ jǿg³ quiah¹²dsa mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ ca¹juúh²dsa hŋiah¹²dsa. \v 42 Jøng² ca¹juúh² dsa² jue¹², ca¹tsáih¹dsa hio¹³ héi²: \p ―Ha¹chi² ma¹hé² jnieh³ jǿg³ ni³ huu¹³ jǿg³ ca¹juøh³ hning². Di³ guiag¹³ báh³ jnieh³ ma²ca¹néng³ jǿg³ juúh² Jesús hŋiah¹². Hi² jøng² ma²ne³ jnieh³ hi² lah¹dsóh² lán¹² Jesús dsa² liúg² dsa² jmøi¹guǿi¹ ―ca¹juúh²dsa. \s1 Ca¹mi¹hliú² Jesús ja³ŋiúh³ dsa² ta³ \p \v 43 Ma²ton¹ jmai³ jøng² ca¹ŋáh¹ Jesús juu¹² ja³tén¹² Galilea. \v 44 Di³ ma²ca¹juúh²dsa lah¹jiá¹² hi² tsa¹mi²juanh¹² dsa² go²dsa dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ma²ca¹juúh²dsa. \v 45 Jøng² ca¹hie¹ dsa² chian² Galilea Jesús mi³ca¹dsiánh¹dsa ja³jøng². Di³ ma²ca¹jái¹dsa juu¹² juøh¹² ma²ca¹jmo¹ Jesús jøa³juøi² Jerusalén jmai³ ta²høa³. Di³ ma²ca¹ŋi³lé³dsa jmai³ jøng² calah. \p \v 46 Jøng² ca¹ŋó¹ Jesús calah juu¹² jøa³juøi² Caná, ja³ca¹jmo¹dsa juu¹² juøh¹² hi² ca¹lø¹tsë́¹ jmøi² guúh², hi² ca¹løa¹ jmøi² møi¹gu³jøah¹³. Jøng² mi³chian² jan² dsa² ta³ jøa³juøi² Capernaum. Dsoh³ ja³ŋiúh³ dsa² héi². \v 47 Jøng² mi³ca¹nǿng² dsa² ta³ héi² hi² ca¹u¹hái¹ Jesús ja³tén¹² Judea, hi² ca¹dsiég¹ Jesús ja³tén¹² Galilea, jøng² ca¹ŋó¹dsa. Ca¹ŋi¹tseih³dsa Jesús chi²júh² dság¹dsa, hi² mi¹hliú²dsa ja³ŋiúh³dsa, dsa² ja¹quién¹³ jón². \v 48 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Tsa¹héh²hning jǿg³ quieg¹ jní² chi²júh² tsa¹jáih²hning juu¹² juøh¹² quianh¹³ hi² gøg² ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 49 Jøng² ca¹juúh² dsa² ta³: \p ―Tiog¹³ ma¹dsǿg³ quianh¹³jni ja³quieg¹jni, Guiuh¹³, niúh¹ jín³ hi² jón² jon¹jni ―ca¹juúh²dsa. \p \v 50 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ma²lé² guǿnh³hning. Hliú² báh³ ja²ŋiúh¹hning ―ca¹juúh² Jesús. \p Jøng² ca¹hé¹ dsa² ta³ jǿg³ jøng². Jøng² ca¹ŋáh¹dsa. \v 51 Ca¹jén²dsa og¹ úg³ dsa² quián¹²dsa dsi²juu¹², dsa² ca¹jmo¹ jǿg³ ma²ca¹hlú² ja³ŋiúh³dsa. \v 52 Jøng² ca¹ŋai¹ dsa² ta³ he² hora ca¹lø¹liág¹ hi² ma²dsø²jŋi¹ quiah¹²dsa. Jøng² ca¹juúh² dsa² quián¹²dsa: \p ―Cónh¹ hein¹³ cøng² ta¹ca¹hlég² dsiég² ca¹jŋi¹ hi² dsén²dsa ―ca¹juúh²dsa. \p \v 53 Jøng² ca¹dsagh² dsǿa¹² dsa² ta³ cónh¹ hora jøng² báh³ ca¹juúh² Jesús hi² hliú² ja³ŋiúh³dsa. Jøng² ca¹hé¹ dsa² ta³ jǿg³ quiah¹² Jesús quianh¹³ ca¹lah¹já¹ dsa² tiogh³ ja³quiah¹³dsa. \v 54 Hi² jøng² ca¹løa¹ ja³ma²ton¹ juu¹² juøh¹² ca¹jmo¹ Jesús ja³tén¹² Galilea, mi³ca¹u¹hái¹dsa ja³tén¹² Judea. \c 5 \s1 Ca¹mi¹hliú² Jesús dsa² tsa¹li¹ŋøa¹ cøng² ja³tsen² Betsata \p \v 1 Jmai³ siíh³ jøng² ca¹ŋi¹jái² Jesús cøng² jmai³ juøh¹² quiah¹² dsa² judío juu¹² jøa³juøi² Jerusalén. \v 2 Jøa³juøi² jøng² lǿa¹² cøng² ja³neng¹² jmøi² cøg¹² hag³jnǿ³ tsen² Hag³jnǿ³ Quiah¹² Jah¹chih². Betsata báh³ tsen² jmøi² jøng² quianh¹³ jǿg³ hebreo. Lǿa¹² hŋí² corredor lah¹jin² lah¹lǿih¹ ja³neng¹² jmøi² jøng². \v 3 Corredor jøng² ma²ti³ganh¹³ jue¹² dsa² lán¹² hliú² ni³ dsag³, dsa² teg³ quianh¹³ dsa² ŋøa¹² guiánh³ quianh¹³ dsa² tsa¹li¹ŋøa¹. Ja³jøng² ti³jŋi¹² dsa² dsoh³ hi² hiánh² jmøi². \v 4 Di³ jmai³ lan¹³ jógh² jan² ángel juu¹² ŋi¹juǿi¹. Jmo¹² ángel hi² hiánh² jmøi². Jøng² ju³ná³ hein² dsa² dsoh³ lah¹ni³ ca¹tí²dsa tai³dsa niúh¹ jmǿi¹ ca¹lah¹cónh¹ mi³ca¹hiánh² ángel jmøi², dsa² héi² ca¹hlú² ca¹lah¹i³ ni³ dsag³ mi³lán¹³dsa. \v 5 Jøng² mi³hiúg³ jan² dsa² ŋioh¹² ja³jøng². Ma²ni³ŋó¹³ cónh¹ ma²gui²guií² rø²dsǿ² jŋi¹ ji²ŋi² hi² dsoh³dsa. \v 6 Jøng² ca¹jë́² Jesús dsa² dsoh³ héi². Ca¹lø¹lih¹³dsa ma²ni³ŋó¹³ jmai³ rø²quia¹²dsa ja³jøng². Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² dsoh³: \p ―¿Hnøngh³hning hi² hliúh²hning? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 7 Jøng² ca¹juúh² dsa² dsoh³: \p ―Guiuh¹³, ha¹chian² dsa² chian² mi¹hag¹³ jní² hi² ŋi³høa¹jni jmøi² na³ma²hiánh². Jøng² dsa² siáh² báh³ tí² tai³ niúh¹ jín³ hi² dsiég¹³jni ―ca¹juúh²dsa. \p \v 8 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―¡Nung²! ¡Chiag³ jmung² quiánh²! ¡Ŋøa³! ―ca¹juúh²dsa. \p \v 9 Dsø¹juu¹² jøng² ca¹hlú² dsa² dsoh³. Ca¹can¹dsa jmung² quiah¹²dsa. Ca¹ŋøa¹dsa. Lah¹jøng² ca¹løa¹ cøng² jmai³ sa³¹. \v 10 Hi² jøng² ca¹juúh² dsa² canh¹³ quián¹² dsa² judío, ca¹tsáih¹dsa dsa² mi³dsoh³: \p ―Tsa¹lǿa¹² lei¹³ hi² quinh³hning jmung² quiánh²hning jmai³ sa³¹ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 11 Jøng² ca¹juúh² dsa² mi³dsoh³: \p ―Dsa² ma²na²jmo¹ hí³ quieg¹jni ca¹jmo¹ héh¹. “¡Chiag³ jmung² quiánh²! ¡Ŋøa³!” ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa jní² ―ca¹juúh² dsa² mi³dsoh³. \p \v 12 Jøng² ca¹juúh² dsa² canh¹³: \p ―¿Hein² dsa² ca¹jmo¹ héh¹ jøng²? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 13 Tsa¹ŋi¹² dsa² mi³dsoh³ héi² hein² dsa² ca¹jmo¹ hí³ quiah¹²dsa. Di³ dsø¹juu¹² jøng² ca¹ŋó¹ Jesús juu¹² ja³siíh³. Di³ jue¹² dsa² mi³tiogh³ ja³jøng². \v 14 Mi³ca¹løa¹ lah¹jøng², ca¹jén² Jesús dsa² mi³dsoh³ héi² ja³dsi¹² guøh¹² juøh¹². Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Jai³lah, ma²ca¹hlúh²hning. ¡Tsa¹ma¹jmo² hi² hlaih¹³! Mi³jøng² tsa¹li¹chianh²hning jmø³uai¹² ué² hi³méh¹ cónh¹ jín³ dsag³ mi³lanh¹²hning ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 15 Jøng² ca¹ŋó¹ dsa² mi³dsoh³. Ca¹tsáih¹dsa dsa² canh¹³ quián¹² dsa² judío hi² lán¹² Jesús dsa² ca¹jmo¹ hí³ quiah¹²dsa. \v 16 Huu¹³ jøng² ca¹mi¹dsian¹² dsa² canh¹³ dsǿa¹² Jesús. Di³ ca¹jmo¹ Jesús hí³ dsa² dsoh³ jmai³ sa³¹. \v 17 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² canh¹³: \p ―Cøng² hi² ma²jmo¹² ti³ŋieh¹jni ju³lah lǿa¹² jǿg³ quiah¹²dsa. Jø¹² bíh³ lah¹jøng² jmo¹² jní² calah ―ca¹juúh²dsa. \p \v 18 Hi² jøng² hiug¹² jín³ hi² hniu¹ dsa² canh¹³ jŋëh¹dsa Jesús, mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ jøng². Di³ a¹jáng¹ jmáh¹lah hi² jøng², hi² ca¹jmo¹ Jesús tsa¹quien¹² lei¹³ quiah¹² dsa² judio ha²lah jmo¹ dsa² jmai³ sa³¹, cónh¹ calah ca¹jmo¹dsa cu²re²dsa quianh¹³ Diú¹³. Di³ ca¹tǿh¹dsa Diú¹³ ti³jmi²dsa. \s1 Jǿg³ ma²neng¹² gug² tai³ jong¹² Diú¹³ \p \v 19 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² canh¹³: \p ―Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: Tsa¹lé² jmo¹³jni ju³lah hno¹jni hŋiéng¹jni, jní² dsa² lán¹² jong¹² Diú¹³. Jmáh¹lah hi² jøng² báh³ lé² jmo¹³jni, hi² jái¹²jni ma²jmo¹² ti³ŋieh¹jni. Di³ hi² jøng² báh³ jmo¹²jni, ju³lah hi² jmo¹² ti³ŋieh¹jni. \v 20 Hniang¹ báh³ ti³ŋieh¹jni jní². Heh¹²dsa jní² ca¹lah¹jǿ¹ hi² jmo¹²dsa hŋiah¹²dsa. Jøng² heh¹dsa jní² juu¹² juøh¹² ué² hi³méh¹. Mi³jøng² li¹dsogh¹² hoh¹² hniah¹² na³ma²ca¹jmo¹jni lah¹jøng². \v 21 Jmo¹² báh³ ti³ŋieh¹jni hi² hiog² dsa² ma²ca¹dsan¹. Jø¹² bíh³ lah¹jøng² jmo¹²jni li¹chian² ju³ná³ hein² dsa² hiug² dsøa¹jni quianh¹³. \v 22 Héi¹ ju³ ti³ŋieh¹jni dsa² cán² jǿg³ dsøg¹² quiah¹² dsa² jmøi¹guǿi¹. Gug² tai¹ jní² báh³ ma²ca¹dsii¹dsa jǿg³ jøng². \v 23 Mi³jøng² mi¹juanh¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jní², jní² dsa² lán¹² jong¹² Diú¹³, ju³lah mi²juanh¹²dsa ti³ŋieh¹jni. Ju³ná³ hein² dsa² tsa¹mi²juanh¹² jní², jong¹² Diú¹³, jø¹² bíh³ tsa¹mi²juanh¹² dsa² héi² ti³ŋieh¹jni, dsa² ca¹tsei¹ jní². \p \v 24 ’Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: Ju³ná³ hein² dsa² ca¹nǿng² jǿg³ quieg¹ jní², jøng² hé²dsa jǿg³ quiah¹² ti³ŋieh¹jni, dsa² ca¹tsei¹ jní², dsa² héi² li¹chian² tiá² ja³cog² Diú¹³. Ha¹chi² dsag³ ma²rø²canh¹²dsa. Tsa¹ma¹ŋøa¹dsa juu¹² ja³dsián¹dsa. Ma²ŋøa¹²dsa juu¹² ja³li¹chian²dsa tiá² ja³cog² Diú¹³. \v 25 Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: Ja¹quién¹ dsiég¹³ jmai³ ja³nang¹ dsa² tiogh³ juu¹² ja³dsián¹dsa jǿg³ quieg¹ jní². Ma²ca¹gog¹ báh³ jmai³. Jøng² ca¹lah¹já¹ dsa² hé² jǿg³ quieg¹ jní² li¹chian² tiá² ja³cog² Diú¹³. \v 26 Chi² ju²bí² quiah¹² ti³ŋieh¹jni hi² li¹jmo¹dsa li¹chian² dsa² jmøi¹guǿi¹. Ju²bí² jøng² ca¹dsii¹dsa gug² tai¹ jní² calah, jní² dsa² lán¹² jong¹²dsa. \v 27 Jø¹² bíh³ ca¹cuúh¹dsa jní² bí² hi² cán³jni jǿg³ dsøg¹² quiah¹² dsa² jmøi¹guǿi¹. Di³ ma²lán¹²jni dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹². \v 28 Tsa¹cánh³ hniah¹² gøg² jǿg³ jøng². Jií¹ báh³ jmai³ ja³nang¹ dsa² ma²ca¹dsan¹ jǿg³ juǿi³jni dsa². \v 29 Jøng² hiog¹dsa ca¹lah¹já¹dsa. Ju³lah dsa² ma²ca¹jmo¹ hi² dsio¹ ca¹lah¹cónh¹ jmai³ mi³chian²dsa jmøi¹guǿi¹, dsa² héi² li¹chian² tiá² ja³cog² Diú¹³. Ju³lah dsa² ma²ca¹jmo¹ hi² hlaih¹³, dsa² héi² ta¹canh¹³ dsag³. \p \v 30 ’Tsa¹lé² jmo¹³jni ca¹lah¹cónh¹ neng¹² dsøa¹jni hŋiéng¹jni. Cán²jni jǿg³ dsøg¹² quiah¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ ca¹lah¹cónh¹ lǿa¹² jǿg³ ma²ca¹juúh² Diú¹³. Hi² jøng² cu²rø² mi²rǿ³jni jǿg³. Di³ hi² hno¹jni jǿg³ quiah¹² dsa² ca¹tsei¹ jní², a¹jáng¹ jǿg³ quieg¹jni hŋiéng¹jni. \v 31 Tsa¹quien¹² jǿg³ quieg¹jni ju³ná³ ca¹tsǿh²jni jǿg³ dsøg¹² quieg¹jni hŋiéng¹jni. \v 32 Chian² báh³ jan² dsa² siáh², dsa² tsih¹ jǿg³ dsøg¹² quieg¹ jní². Ma²guiang³jni té¹² jǿg³ hi² tsih¹ dsa² héi² ja³cog²jni. \v 33 Ca¹ŋi³ŋøh³ hniah¹² Juan. Jøng² ca¹tsih¹ dsa² héi² jǿg³ dsøg¹² quieg¹ jní². \v 34 Cónh¹jøng² ha¹chi² chi³quian³jni jmai³ hi² tsih¹ dsa² jmøi¹guǿi¹ jǿg³ dsøg¹² ja³cog²jni. Cónh¹jøng² juǿi²jni hniah¹² jǿg³ jøng². Di³ hi² hno¹jni hi² liúgh² hniah¹². \v 35 Ca¹he¹ Juan jǿg³ ju³lah cøng² si² jmo¹² taih¹² ja³tiogh³ hniah¹². Jøng² hiug² hoh¹² hniah¹² ca¹tǿ² hoh¹² hniah¹² jǿg³ quiah¹²dsa cu²hna². \v 36 Di³ jøng² chian² báh³ dsa² juanh¹² cónh¹ jín³ Juan, dsa² tsih¹ jǿg³ dsøg¹² quieg¹jni. Di³ ma²jmo¹²jni juu¹² juøh¹² ca¹dsii¹ ti³ŋieh¹jni gug² tai¹jni. Juu¹² juøh¹² jøng² báh³ ma²mi²léi¹³ hi² lán¹²jni dsa² ca¹tse¹ ti³ŋieh¹jni. \v 37 Ti³ŋieh¹jni héi², dsa² ca¹tsei¹ jní², ma²ca¹tsih¹ jǿg³ dsøg¹² ja³cog²jni. Hag³ dsa² héi² tsa¹ma²ca¹nengh² hniah¹². Tsa¹lǿih² jmai³ ma²ca¹janh³ hniah¹² dsa². \v 38 Tsa¹chinh³ hniah¹² jǿg³ quiah¹² dsa² héi². Di³ tsa¹ca¹héh¹ hniah¹² jǿg³ quieg¹ jní², dsa² lán¹² dsa² ca¹tse¹ dsa² héi². \v 39 Ma²høh² hniah¹² si² quiah¹² Diú¹³. Di³ lë́h² hniah¹² jmo¹ jǿg³ jøng² hi² li¹chianh² hniah¹² tiá². Cónh¹jøng² jǿg³ dsøg¹² quieg¹ jní² báh³ rø²juúh² si². \v 40 Jøng² tsa¹hnøngh² hniah¹² jǿg³ jøng² quieg¹ jní². Tsa¹hnøngh² hniah¹² cuǿ¹³jni hniah¹² hi² li¹chianh² hniah¹² tiá² ja³cog² Diú¹³. \p \v 41 ’Ha¹chi² chi³quian³jni jmai³ hi² mi¹juanh¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jní². \v 42 Cónh¹jøng² ma²guiang³jni he² løa¹ tsa¹hnøngh² hniah¹² jǿg³ quieg¹jni. Di³ tsa¹hnóh¹ hniah¹² Diú¹³. \v 43 Ca¹guio¹jni ni³ huu¹³ hi² mi³ti³jni héh¹ ca¹jmo¹ ti³ŋieh¹jni. Cónh¹jøng² tsa¹hieh¹³ hniah¹² jní². Dsa² lah¹héi² báh³ hieh¹³ hniah¹², ju³ná³ hein² dsa² ca¹já¹, dsa² jmo¹ héh¹ quiah¹² hŋiah¹²dsa. \v 44 ¿Ha² báh³ jmai³ héh² hniah¹² jǿg³ quieg¹ jní²? Di³ hnøngh² hniah¹² li¹chi² jǿg³ dsio¹ quiánh² hniah¹², hi² juúh² jmáh¹lah dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹². Ha¹chi² hi² lë́h² hniah¹² ju³ná³ tsa¹ca¹lø¹chí¹ jǿg³ dsio¹ ja³cogh² hniah¹², hi² juúh² Diú¹³, dsa² lán¹² Diú¹³ cu³hŋiah¹². \v 45 Tsa¹ju³lë́h³ hniah¹² hi² cuøh¹³jni hniah¹² dsag³ ja³ta¹ni¹ ti³ŋieh¹jni. Lei¹³ quiah¹² hlai³ Moisés báh³ jmo¹ hi² ta¹canh¹³ hniah¹² dsag³, lei¹³ lë́h² hniah¹² hi² jmo¹ hi² liúgh² hniah¹². \v 46 Mi³héh³ hniah¹² jǿg³ quieg¹ jní² ju³ jøng² ca¹héh¹ hniah¹² jǿg³ quiah¹² hlai³ Moisés. Di³ jǿg³ quieg¹ jní² báh³ ca¹jmo¹ hlai³ Moisés. \v 47 Ca¹lah¹ca¹tǿ² jǿg³ quiah¹² hlai³ Moisés tsa¹héh² hniah¹². Hi² jøng² hiug¹² jín³ ué² hi² mi³héh³ hniah¹² jǿg³ quieg¹ jní² ―ca¹juúh² Jesús. \c 6 \s1 Ca¹cuø¹ Jesús hi² ca¹gǿh¹ hŋí² mei¹³ dsa² \r (Mt. 14.13-21; Mr. 6.30-44; Lc. 9.10-17) \p \v 1 Mi³ca¹løa¹ hi² jøng², ca¹ŋó¹ Jesús juu¹² tø¹hŋoh¹³ jmøi² Galilea, jmøi tøh²dsa Tiberias. \v 2 Jue¹² dsa² ca¹ti¹dsë́² cah³dsa. Di³ ca¹jái¹ dsa² jue¹² juu¹² juøh¹² ca¹jmo¹ Jesús ja³cog² dsa² mi³ti³dsoh¹. \v 3 Jøng² ca¹uǿi² Jesús juu¹² máh². Ca¹guú²dsa ja³jøng² quianh¹³ dsa² quianh¹³dsa. \v 4 Ja¹quién¹ jmai³ ta²høa³, jmai³ jmo¹² dsa² judío. \v 5 Jøng² mi³ca¹jái¹ Jesús ma²ja¹lé² dsa² jue¹², ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa Felipe: \p ―¿Ha²lah jmó³ jniang³ hi² dsø³lie¹³ jniang³ hi² gǿh¹ dsa² jue¹²? ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 6 Lah¹jøng² ca¹juúh² Jesús. Di³ hi² cán²dsa jǿg³ dsøg¹² ha²lah juúh² Felipe. Ma²ŋi¹² báh³ Jesús ha²lah jmo¹dsa hŋiah¹²dsa. \v 7 Jøng² ca¹juúh² Felipe: \p ―Ha¹chi² len¹² hŋí² ŋi¹lǿg² héh¹ cog³ hi³ŋíh¹ jin³ ma¹cu² jin³ hag³dsa tsa¹tan¹dsa ―ca¹juúh² Felipe. \p \v 8 Jøng² ca¹juúh² jan² dsa² quián¹² Jesús tsen² Andrés, roh¹³ Simón Pedro: \p \v 9 ―Tsenh¹² jan² tsih² dsa² ŋioh¹² ja³la². Quin¹²tsih hŋí² hi³ŋíh¹ lǿa¹² juu² cebada, quianh¹³ og¹ jáh² tiogh³ jmøi². Di³ tsa¹hliú² hi² jøng² quianh¹³ dsa² jue¹² ―ca¹juúh² Andres. \p \v 10 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² quianh¹³dsa: \p ―Jmo³ hi² tógh¹ dsa² jue¹² huø¹ ―ca¹juúh²dsa. \p Ja³jøng² mi³dsi¹³ ŋi²mah² tsíh². Jøng² ca¹túgh² dsa² jue¹². Mi³té¹² cónh¹ hŋí² mei¹³ dsa², jmah¹lah dsa² ŋioh¹². Tiogh³ calah jue¹² hio¹³ quianh¹³ tsih² guing². \v 11 Jøng² ca¹can¹ Jesús hi³ŋíh¹. Ca¹tsáih¹dsa Diú¹³ di³hmah³. Jøng² ca¹dsiúh¹dsa hi³ŋíh¹ quiah¹² dsa² jue¹² mi³tiogh³. Jø¹² bíh³ lah¹jøng² ca¹jmo¹dsa quianh¹³ jáh² tiogh³ jmøi², ca¹lah¹ca¹lø¹tan¹³ dsa² jue¹². \v 12 Mi³ma²na²lø¹tan¹³dsa, ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² quianh¹³dsa: \p ―Gu²jiegh³ jø² ti³jneh³ ma²ca¹chiág¹. Jøng² tsa¹dsø¹hén² jin³ he² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 13 Mi³ca¹jiégh² jø², ca¹cangh¹² guie¹tǿn² møh²tá³, jneh³ hi³ŋíh¹, hi² ca¹chiág¹ quiah¹² hŋí² hi³ŋíh¹ jøng² hi² ca¹gǿh¹dsa. \v 14 Mi³ca¹jái¹ dsa² jue¹² juu¹² juøh¹² jøng² ma²na²jmo¹ Jesús, jøng² ca¹juúh² dsa² héi²: \p ―Lah¹dsóh² dsa² ná¹² báh³ lán¹² dsa² hǿ² jøg³ quiah¹² Diú¹³ héi², dsa² rø²juúh² si² hi² jií¹ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 15 Jøng² ca¹lø¹lih¹³ Jesús hi² hniu¹ dsa² jue¹² jmo¹ hi² lén² Jesús rai¹³ quián¹²dsa. Hi² jøng² ca¹ŋó¹ Jesús calah juu¹² máh² cu²hŋiah¹²dsa. \s1 Ca¹ŋøa¹ Jesús ni³ jmøi² \r (Mt. 14.22-27; Mr. 6.45-52) \p \v 16 Mi³ca¹neng², ca¹ŋi¹lé² dsa² quianh¹³ Jesús juu¹² chiuh³ jmøi². \v 17 Ca¹túgh²dsa barco. Ca¹ŋi¹lé²dsa juu¹² jøa³juøi² Capernaum. Ma²neng² báh³ jøng². Ha¹chi² ma²na²guøn¹ Jesús. \v 18 Ma²tsøg² jmøi². Di³ ma²hei¹² dsí² tí². \v 19 Jøng² mi³ma²dsø²lé²dsa cónh¹ hŋí² jŋiéng² mei¹³ metro, ca¹jë́²dsa Jesús. Ma²dsiég¹² Jesús ma²quién¹², hi² ŋøa¹² Jesús juu¹² ni³ jmøi². Ca¹lø¹goh¹² dsa² tiogh³ niúh¹ barco. \v 20 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Jní² báh³ lang¹². ¡Tsa¹jmóh³ hniah¹² ganh¹! ―ca¹juúh²dsa. \p \v 21 Jøng² ca¹lah¹hiug² dsǿa¹²dsa ca¹hie¹dsa Jesús niúh¹ barco. Dsø¹juu¹² jøng² ca¹dsi¹lé²dsa hŋoh¹³ ca²ton² jmøi², ja³mi³dsa¹lé²dsa. \s1 Hnah¹² dsa² jue¹² Jesús \p \v 22 Mi³ca¹jni¹ jmai³ siíh³, jøng² ca¹ŋi¹jiag¹² dsǿa¹² dsa² ca¹jŋi¹ hŋoh¹³ jmøi² ca²ton². Lah¹la² ca¹ŋi¹jiag¹² dsǿa¹²dsa: Cøng² barco mi³he¹² chiuh³ jmøi². Ca¹ŋi¹lé² dsa² quianh¹³ Jesús niúh¹ barco jøng². Ha¹chi² ca¹ŋó¹ Jesús quianh¹³ dsa² héi². \v 23 Jøng² ca¹dsi¹lé² hliú² barco juu¹² jøa³juøi² Tiberias. Ca¹dsi¹lé² barco jøng² cøg¹² ja³ca¹gǿh¹ dsa² jue¹² hi³ŋíh¹ mi³ma²ca¹tsáih¹ Jesús Diú¹³ di³hmah³. \v 24 Jøng² ca¹lø¹lih¹³ dsa² jue¹² hi² tsa¹chian² Jesús ma¹chian² ja³jøng², hi² tsa¹chian² dsa² quianh¹³dsa calah. Jøng² ca¹túgh²dsa barco ca¹dsi¹lé². Ca¹ŋi¹lé²dsa juu¹² Capernaum. Ca¹ŋi³hniah³dsa Jesús. \p \v 25 Jøng² mi³ca¹dsanh¹²dsa Jesús ca²ton² jmøi², ca¹juúh²dsa: \p ―¿Ha²lah ca¹jmoh³hning hi² ca¹hanh³hning jmøi², Tøa¹²? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 26 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: A¹jáng¹ ju² hnangh¹² hniah¹² jní² huu¹³ juu¹² juøh¹² ca¹jmo¹jni. Hnangh¹² hniah¹² jní² huu¹³ hi³ŋíh¹ ca¹lø¹tanh¹³ hniah¹². \v 27 Tsa¹ju³dsi³jiag¹² hoh¹² hniah¹² jmáh¹lah jǿg³ quiah¹² má¹ hi² cǿh³ hniah¹², hi² dsø¹hén². Hiug¹² jín³ hi² dsio¹ mi³dsa¹jiag¹² hoh¹² hniah¹² ha²lah li¹chianh² hniah¹² tiá² ja³cog² Diú¹³. Di³ chi² báh³ bí² quieg¹jni hi² jmo³jni li¹chianh² hniah¹² tiá², jní² dsa² ma²lán¹² dsa² jmøi¹guǿi² jianh¹² hniah¹². Ma²ca¹mi³léi¹³ báh³ Jmi² jniang³ hi² ma²ca¹cuø¹dsa bí² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 28 Jøng² ca¹juúh² dsa² jue¹²: \p ―¿He² hniuh¹² hi² jmó³ jnieh³ hi² mi³ti³ jnieh³ hi² hniu¹ Diú¹³? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 29 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Lah¹la² hniuh¹² hi² jmóh³ hniah¹² hi² mi³tih³ hniah¹² hi² hniu¹ Diú¹³: Héh² hniah¹² jǿg³ quieg¹ jní², dsa² ca¹tse¹ Diú¹³ ni³ jmøi¹guǿi¹ la² ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 30 Jøng² ca¹juúh² dsa² jue¹²: \p ―¿Nai¹² juu¹² juøh¹² jmóh³hning? Di³ jøng² hé³ báh³ jnieh³ jǿg³ quiánh²hning, na³ma²ca¹ne¹³ jnieh³ juu¹² juøh¹² jøng². ¿He² juu¹² juøh¹² jmóh³hning? \v 31 Ca¹gǿh¹ dsa² hóg¹ quián² jniang³ hi³ŋíh¹ tsen² maná jmai³ mi³ŋi²nio³dsa juu¹² ja³ha¹chian² dsa² tiogh³. Lah¹la² rø²juúh² si² quiah¹² Diú¹³: “Ca¹cuúh¹dsa dsa² hi³ŋíh¹ ca¹já¹ juu¹² guiuh¹³ hi² ca¹gǿh¹dsa,” rø²juúh² si² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 32 Jøng² ca¹juúh² Jesús calah: \p ―Lah¹dsóh² juøi²jni hniah¹²: Héi¹ ju³ hlai³ Moisés dsa² ca¹cuø¹ hi³ŋíh¹ jøng² ca¹já¹ juu¹² guiuh¹³. Hŋiah¹² báh³ ti³ŋieh¹jni ca¹cuø¹. Jø¹² bíh³ cuø¹ ti³ŋieh¹jni cøng² hi² lǿa¹² ju³lah lǿa¹² hi³ŋíh¹, hi² lah¹dsóh¹ jií¹ juu¹² ŋi¹juǿi¹. \v 33 Di³ juu¹² ŋi¹juǿi¹ báh³ já¹² hi³ŋíh¹ hi² cuø¹² Diú¹³, hi² jmo¹ hi² li¹chianh² hniah¹² tiá² ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 34 Jøng² ca¹juúh² dsa² jue¹²: \p ―Guiuh¹³, ca¹lah¹jǿ¹ jmai³ cuøh¹³hning jnieh³ hi³ŋíh¹ jøng². \p \v 35 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Jní² báh³ héi². Lán¹²jni ju³lah lǿa¹² hi³ŋíh¹ jmo¹ hi² li¹chianh² hniah¹² tiá². Ju³ná³ hein² dsa² jií¹, li¹quianh¹³ jní², lén² dsa² héi² ju³lah jan² dsa² tsa¹lǿih² jmai³ lé² tsa¹chi² hi² li¹gǿh¹dsa. Ju³ná³ hein² dsa² hé² jǿg³ quieg¹ jní², lén² dsa² héi² ju³lah jan² dsa² tsa¹lǿih² jmai³ lé² tsa¹chi² hi² li¹hǿnh²dsa. Di³ li¹chian²dsa ju²hiúg¹ dsøa¹². \v 36 Jøng² ma²na²juǿi²jni hniah¹²: Ma²ca¹jaih³ hniah¹² jní². Cónh¹jøng² tsa¹héh² hniah¹² jøg³ quieg¹jni. \v 37 Ji¹lé² báh³ ja³cóg²jni ca¹lah¹já¹ dsa² ca¹cuan¹ Jmi² jniang³. Jøng² ha¹chi² tiúg¹³jni jin³ hein² dsa² ca¹já¹ ja³cog²jni. \v 38 Ha¹chi² ca¹guio¹jni juu¹² ŋi¹juǿi¹ ni³ huu¹³ hi² jmo³jni ju³lah hno¹jni hŋiéng¹jni. Ca¹guio¹jni. Mi³jøng² jmo³jni ju³lah hniu¹ dsa² ca¹tsei¹. \v 39 Lah¹la² báh³ hniu¹ dsa² ca¹tsei¹ jní²: Hi² tsa¹cuø³jni jǿg³ dsa¹hén² jin³ hein² dsa² ca¹cuan¹dsa ja³cog²jni. Hniu¹dsa hi² jmo³jni hi² hiog¹ ca¹lah¹já¹ dsa² héi² na³ma²ca¹tóh² jø² jmai³ quiah¹² jmøi¹guǿi¹. \v 40 Lah¹jøng² báh³ hniu¹ ti³ŋieh¹jni. Hniu¹dsa hi² li¹chian² tiá² ca¹lah¹já¹ dsa² ca¹hé¹ jøg³ hi² lán¹²jni jong¹² Diú¹³. Jøng² jmo³jni hi² hiog¹ dsa² héi² na³ma²ca¹tóh² jø² jmai³ ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 41 Mi³ca¹nǿng² dsa² judío jǿg³ jøng², hlaih¹³ ca¹hia¹dsa Jesús. Tsa¹tøa¹² dsǿa¹²dsa jǿg³ ca¹juúh² Jesús, hi² lán¹²dsa ju³lah lǿa¹² hi³ŋíh¹ ca¹já¹ juu¹² ŋi¹juǿi¹. \v 42 Ca¹juúh² dsa² héi²: \p ―Jesús báh³ ná¹², ja³ŋiúh³ José. Cue¹² báh³ jniang³ chiég³ jmi²dsa. ¿He² løa¹ juúh²dsa ca¹já¹dsa juu¹² ŋi¹juǿi¹? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 43 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Tsa¹ma¹dsiíh³ hniah¹² jǿg³ ná¹². \v 44 Jmi² jniang³ báh³ dsa² ca¹tsei¹ jní². Ha¹chian² dsa² lé² jií¹ ja³cog² jní² ju³ná³ tsa¹jmo¹ Jmi² jniang³ hi² jií¹dsa. Jøng² jmo³jni hi² hiog¹ dsa² héi², dsa² ca¹u¹lé², na³ma²ca¹tóh² jø² jmai³. \v 45 Lah¹la² rø²juúh² si² ca¹jmo¹ dsa² mi³hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ma²lǿih²: “Mi¹tán¹² Diú¹³ ca¹lah¹já¹dsa,” rø²juúh² si². Hi² jøng² ja²lé²dsa ja³cog²jni, ju³lah ca¹lah¹já¹ dsa² ca¹nǿng² jǿg³ quiah¹² Jmi² jniang³, dsa² ca¹mi¹tan¹² jǿg³. \v 46 Di³ a¹jáng¹ lah¹jøng² hi² chian² dsa² ma²ca¹jë́² Jmi² jniang³. Jan² jní² báh³ dsa² ca¹jan³dsa, jní² dsa² ca¹tsei¹ Diú¹³. \v 47 Jǿg³ dsøg¹² lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: Ju³ná³ hein² dsa² hé² jǿg³ quieg¹ jní², li¹chian² dsa² héi² tiá². \v 48 Jní² báh³ dsa² lán¹² ju³lah lǿa¹² hi³ŋíh¹ jmo¹ hi² li¹chianh² hniah¹² tiá². \v 49 Ca¹gǿh¹ dsa² hóg¹ quiánh² hniah¹² hi³ŋíh¹ tsen² maná juu¹² ja³tsa¹chian² dsa² tiogh³. Cónh¹jøng² ca¹dsan¹ báh³ dsa² mi³ca¹tǿ² jmai³. \v 50 Jøng² lah¹la² báh³ lǿa¹² hi³ŋíh¹ hi² lah¹dsóh² já¹² juu¹² ŋi¹juǿi¹: Hi² ha¹chi² ma¹dsan² dsa² ca¹gǿh¹. \v 51 Jní² báh³ lán¹² ju³lah lǿa¹² hi³ŋíh¹ ca¹já¹ juu¹² ŋi¹juǿi¹, hi² jmo¹ li¹chianh² hniah¹² tiá². Ju³ná³ hein² dsa² ca¹gǿh¹ hi³ŋíh¹ jøng², li¹chian² dsa² héi² jmai³ ŋi² ja³já¹³, jmai³ ŋi² ja³dság¹. Jmø²ŋǿ¹² quieg¹ báh³ jní² ma²lǿa¹² hi³ŋíh¹ hi² cuø³jni. Di³ hi² jón²jni. Mi³jøng² li¹chian² dsa² jmøi¹guǿi¹ tiá² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 52 Mi³ca¹nǿng² dsa² canh¹³ quián¹² dsa² judío jǿg³ ca¹juúh² Jesús, ca¹dsii¹dsa jǿg³ cu³guiog³dsa. Ca¹juúh²dsa: \p ―¿Ha²lah lé² cuø¹ dsa² ná¹² jmø²ŋǿ¹² quiah¹² hi² quie¹³ jniang³? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 53 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Jǿg³ dsøg¹² lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: Ju³ná³ tsa¹cøgh²hǿgh³ hniah¹² jmø²ŋǿ¹² quieg¹ jní², dsa² ma²lán¹² dsa² jmǿi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹², tsa¹li¹chi² bí² quiánh² hniah¹² hi² li¹chianh² hniah¹² tiá². \v 54 Dsa² héi² báh³ dsa² li¹chian² tiá², dsa² cøh²hǿnh² jmø²ŋǿ¹² quieg¹jni. Jmo³jni hi² hiog¹dsa na³ma²ca¹tóh² jø² jmai³. \v 55 Di³ lah¹dsóh² cuø¹ bí² jmø³ŋø³jni quiah¹² dsa² cøh²hǿnh². \v 56 Dsa² ma²quianh¹³jni dsa² cøh²hǿnh² jmø³ŋø³jni. Ma²quianh¹³dsa jní². \v 57 Dsa² chian² báh³ Jmi² jniang³, dsa² ca¹tsei¹ jní². Hi² jøng² báh³ chian² jní² calah. Jø¹² bíh³ lah¹jøng² li¹chian² dsa² cøh²hǿnh² jmø³ŋø³jni, ni³ huu¹³ quieg¹ jní². \v 58 Lán¹²jni ju³lah lǿa¹² hi³ŋíh¹ ca¹já¹ juu¹² ŋi¹juǿi¹. Tsa¹lǿa¹² quieg¹jni ju³lah hi³ŋíh¹ ca¹gǿh¹ dsa² hóg¹, dsa² ca¹dsan¹. Di³ ju³ná³ hein² dsa² ca¹cø² ca¹hǿnh¹ jmø³ŋø³jni, dsa² héi² li¹chian² jmai³ ŋi² ja³já¹³, jmai³ ŋi² ja³dság¹ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 59 Ca¹he¹ Jesús jǿg³ jøng² dsi²néi² guøh¹² tsih¹² jøa³juøi² Capernaum. \s1 Jǿg³ jmo¹ hi² li¹chian² dsa² jmøi¹guǿi¹ tiá² \p \v 60 Mi³ca¹nǿng² dsa² quianh¹³ Jesús ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ jøng², jue¹² dsa² héi² ca¹juúh²: \p ―Úe² báh³ lǿa¹² jǿg³ juúh² dsa² ná¹² quianh¹³ jniang³. Tsa¹tiúh¹ jniang³ mi³ti³ jniang³ ca¹lah¹cónh¹ lǿa¹² jǿg³ ná¹² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 61 Jøng² ca¹lø¹lih¹³ Jesús ha²lah lǿa¹² jǿg³ ti³dsii¹²dsa cu³guiog³dsa. Jøng² ca¹tsáih¹ Jesús dsa² héi²: \p ―¿Tsa³tøa¹² hoh¹² hniah¹² jǿg³ ná¹²? \v 62 ¿Ho¹ hiug¹² jín³ tsa¹tøa¹² hoh¹² hniah¹² lé² ju³ná³ ca¹jaih³ hniah¹² jní², hi² ma²neh¹³jni juu¹² ŋi¹juǿi¹, jní² dsa² ma²lán¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹²? \v 63 Jmi²dsí² quián² báh³ jniang³ cuø¹² bí² hi² ŋi³niang³ jniang³. A¹jáng¹ hi² chi² bí² cuø¹ jmø²ŋǿ¹². Lǿa¹² ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ ma²ca¹juǿi²jni hniah¹² ju³lah lǿa¹² jmi²dsí². Di³ cuø¹² bí² jǿg³ ha²lah ŋi³niang³ jniang³. \v 64 Cónh¹jøng² tiog¹³ báh³ chian² ca²dsiogh³ hniah¹² tsa¹héh² hniah¹² jǿg³ quieg¹jni ―ca¹juúh²dsa. \p Di³ ma²ŋi¹² báh³ Jesús lah¹jiá¹² hein² dsa² tsa¹hé² jǿg³ quiah¹²dsa, hein² dsa² hnai¹ quiah¹²dsa. \v 65 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Hi² jøng² ma²ca¹juǿi²jni hniah¹²: Ha¹chian² dsa² lé² jií¹ ja³cog²jni ju³ná³ tsa¹cuø¹ Jmi² jniang³ hi² jií¹dsa ―ca¹juúh²dsa. \p \v 66 Ni³ jøng² ca¹tég² jue¹² dsa² mi³ŋi²nio³ quianh¹³ Jesús. Ha¹chi² ma²ca¹ŋi³nio³dsa quianh¹³dsa. \v 67 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² guia¹tón²: \p ―¿Jø³ hi² tegh¹³ hniah¹² jní² calah? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 68 Jøng² ca¹juúh² Simón Pedro: \p ―Juu¹³ jniang³, ¿nai¹² dsa² siáh² li¹dsǿg³ jnieh³ quianh¹³? Quiánh² hning² báh³ chi² jǿg³ jmo¹ hi² li¹chian² jnieh³ tiá². \v 69 Ma²ca¹hé³ jnieh³ jǿg³ quiánh² hning². Ma²ne³ jnieh³ hi² lanh¹² hning² dsa² han¹³ quián¹² Diú¹³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 70 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Jní² báh³ dsa² ca¹hia¹ guia¹tónh² hniah¹². Cónh¹jøng² jan² hniah¹² lán¹² dsa² quianh¹³ dsa² hlanh³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 71 Ca¹juúh² Jesús jǿg³ jøng², hi² hia¹²dsa Judas, ja³ŋiúh³ Simón Iscariote. Di³ jan² dsa² guia¹tón² héi² hnë¹ Jesús jmai³ chi³quë́¹. \c 7 \s1 Tsa¹hé² ju³roh¹³ Jesús jǿg³ quiah¹²dsa \p \v 1 Ni³ jøng² ca¹ŋøa¹ Jesús juu¹² ja³tén¹² Galilea. Tsa¹ma¹hniu¹dsa ŋøa¹dsa juu¹² ja³tén¹² Judea. Di³ hniu¹ dsa² chian² Judea jŋëh¹dsa Jesús. \v 2 Jøng² ja¹quién¹ tøa¹ jmai³ juøh¹² quiah¹² dsa² judío, jmai³ jmo¹²dsa hio¹² tiogh³dsa ta³lah¹jmai³. \v 3 Jøng² ca¹juúh² ju³roh¹³ Jesús: \p ―Tsa¹janh³hning ja³la². Dsǿg³ báh³ jniang³ jmai³ tøa¹ juu¹² Judea. Di³ jøng² jái¹ dsa² quiánh²hning tiogh³ ja³jøng² ha²lah jmoh²hning. \v 4 Ju³ná³ hein² dsa² hniu¹ li¹cuai¹² dsa², tsa¹hniuh¹² jmo¹dsa ja³chi³hma¹ jǿg³. Hniuh¹² jmóh³hning juu¹² juøh¹² ja³ta¹ni¹ dsa² jue¹², chi²júh² lah¹dsóh² tëh²hning ―ca¹juúh²dsa. \p \v 5 Lah¹jøng² ca¹juúh²dsa. Di³ ca¹lah¹jin³ ju³roh¹³ Jesús tsa¹hé² jǿg³ hi² lán¹²dsa Cristo. \v 6 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ha¹chi² ma²ca¹tǿ² jmai³ ja³nei³jni. Di³ dsio¹ báh³ quiánh² hniah¹² gu³noh¹² hniah¹² jmai³ ja³hiug² hoh¹² hniah¹². \v 7 Tsa¹lé² li¹hian¹³ dsa² jmøi¹guǿi¹ hniah¹². Jan² jní² báh³ hiag¹³dsa. Di³ juǿi²jni dsa² hi² jmo¹²dsa hi² hlaih¹³. \v 8 Gu³noh¹² hniah¹² jmai³. Ha¹chi² nei³jni. Di³ tsa¹ma²tǿ² jmai³ ja³nei³jni ―ca¹juúh²dsa. \p \v 9 Jøng² ca¹jŋi¹ Jesús juu¹² Galilea mi³ma²ŋi¹lé² ju³roh¹³dsa. \s1 Ma²hiúg³ Jesús ja³neng¹² jmai³ \p \v 10 Jøng² ca¹ŋó¹ Jesús chi²quë́¹ ja³neng¹² jmai³ cónh¹ jín³ ju³roh¹³dsa. Ca¹ŋó¹dsa cónh¹ tsa¹léi¹³. \v 11 Jøng² ca¹hnah¹² dsa² canh¹³ quián¹² dsa² judío Jesús ja³neng¹² jmai³. Ni³dsii¹²dsa jǿg³ guiog³dsa. Juúh²dsa: \p ―¿Ha² bíh³ tøah¹ hiúg³ Jesús? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 12 Jue¹² dsa² ni³dsii¹² jǿg³ hi² chi³hia¹²dsa Jesús. Ca²dsiog³dsa ca¹juúh²: \p ―Dsa² dsiog¹ báh³ héi² ―ca¹juúh²dsa. \p Ca²dsiog³dsa ca¹juúh²: \p ―Dsa² hlanh³ báh³ héi². Di³ mi²ju³ mi²gan¹²dsa dsa² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 13 Ca¹lah¹jin³ jan² dsa² héi² tsa¹ca¹juúh² chi³na¹ jǿg³ tø¹lah¹jag¹³ quiah¹² Jesús. Di³ gan¹dsa dsa² canh¹³ quián¹²dsa. \p \v 14 Ma²dság¹² ton¹dsoh¹³ jmai³ quiah¹² dsa² judío, mi³ca¹hí¹ Jesús ja³tsih¹³ guøh¹² juøh¹². Ca¹heh¹dsa dsa² tiogh³ ja³jøng² jǿg³. \v 15 Ca¹can¹ dsa² canh¹³ gøg² jǿg³ ca¹juúh² Jesús. Jøng² ca¹juúh² dsa² canh¹³: \p ―¿Ha²lah ca¹jmo¹ dsa² ná¹² ŋi¹²dsa ma¹dsio¹² jǿg³? Ha¹chi² si² ma¹dsio¹² ca¹hǿ²dsa ju³lah ca¹hí³ jniang³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 16 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―A¹jáng¹ ju³ hi² he¹²jni jǿg³ quieg¹ hŋiéng¹jni. He¹²jni jǿg³ quiah¹² dsa² ca¹tsei¹ jní². \v 17 Ju³ná³ chian² dsa² hiug² dsǿa¹² jmo¹ hi² hniu¹ Diú¹³, li¹lih¹³ dsa² héi² chi²júh² lah¹dsóh² he¹²jni jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ho¹ ju³ hi² he¹²jni jǿg³ hi² ca¹hnángh¹jni dsøa¹ hŋiéng¹ báh³ jní². \v 18 Dsa² hniu¹ mi³juanh¹³ guiog¹³ báh² dsa² he¹² jǿg³ quiah¹² guiog³dsa. Cónh¹jøng² té¹² báh³ jǿg³ quiah¹² dsa² hniu¹ li¹juanh¹² dsa² ca¹tsei¹. Ha¹chi² ta³júg³ dsa² héi². \p \v 19 ’¿Tsa³dsøg¹² ca¹cuúh¹ hlai³ Moisés hniah¹² lei¹³? cónh¹jøng² ha¹chi² mi²tih³ hniah¹² cónh¹ lǿa¹² lei¹³ jøng². ¿He² løa¹ hnøngh² hniah¹² jŋë́h³ hniah¹² jní²? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 20 Jøng² ca¹juúh² dsa² tiogh³ ja³jøng²: \p ―Dsa² ŋah¹² báh³ hning². Ha¹chian² dsa² hniu¹ jŋëh¹ hning² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 21 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ca¹lah¹jáh¹ hniah¹² ca¹quinh² gøg². Di³ ca¹jmo¹jni cøng² juu¹² juøh¹² jmai³ sa³¹. \v 22 Hlai³ Moisés ca¹quieg² jøg³ hi³ jmo¹dsa circuncisión quiah¹² ca¹lah¹já¹ guing² dsa² ŋioh¹² cónh¹ ma¹jŋi¹ jmai³ chian² guing². Di³ héi¹ hlai³ Moisés dsa² ca¹mi¹liág¹ jǿg³ jøng². Hi² ca¹mi¹liág¹ dsa² hóg¹ quián¹² báh³ Moisés. Hi² jøng² báh³ jmoh² hniah¹² circuncisión quiah¹² guing² jmai³ sa³¹, ju³ná³ ca¹tǿ² jmai³ sa³¹ hi² ca¹lø¹chián¹guing. \v 23 Jmoh² hniah¹² lah¹jøng² jmai³ sa³¹, mi³jøng² tsa¹dsø¹hén² lei¹³ quiah¹² hlai³ Moisés. ¿He² løa¹ hneh² hniah¹² quianh¹³jni jøng², ju³ná³ ca¹mi³hliú³jni jan² dsa² dsoh³ jmai³ sa³¹? \v 24 Tsa¹cuøh¹³ hniah¹² dsa² dsag³ ju³ná³ tsa¹ŋih³ hniah¹² cu²rø² ha²lah jmo¹dsa. Dsio¹ báh³ cánh³ hniah¹² ni¹jiá¹ jǿg³ dsøg¹² ―ca¹juúh² Jesús. \s1 Hløah¹² Jesús jǿg³ quiah¹² juu¹² ja³ca¹já¹dsa \p \v 25 Hi² jøng² lah¹la² ca¹juúh² ca²dsiog³ dsa² chian² Jerusalén: \p ―¿A³¹jáng¹ ju³ dsa² ná¹² hniu¹ dsa² canh¹³ jŋëh¹? \v 26 Ja³la² báh³ ma²hiúg³dsa. Dsii¹²dsa jǿg³ ja³ta¹ni¹ dsa² jue¹². Jin³ hein² dsa² tsa¹jín³ hlaih¹ quiah¹²dsa. Lǿa¹² jǿg³ hi² hé² dsa² ta³ jǿg³ hi² lán¹² dsa² ná¹² Cristo, dsa² ca¹tse¹ Diú¹³. \v 27 Di³ ne³ báh³ jniang³ ha² juu¹² ca¹já¹ dsa² ná¹². Na³ma²tǿ² ja³jií¹ Cristo, jin³ jan² dsa² tsa¹ŋi¹² ha² juu¹² ja³jií¹dsa ―ca¹juúh² dsa² jue¹². \p \v 28 Hi² jøng² lah¹la² ca¹juúh² Jesús ja³tsih¹³ guøh¹²: \p ―Cuaih¹² báh³ hniah¹² jní². Ŋih³ báh³ hniah¹² ha² tøah¹ ca¹guio¹jni. Di³ a¹jáng¹ ju³ hi² ca¹guio¹ cónh¹ të² hŋiéng¹jni. Lah¹dsóh² báh³ chian² dsa² ca¹tsei¹ jní². Ha¹chi² cueh¹² hniah¹² dsa² héi². \v 29 Jní² báh³ cué¹² dsa² héi². Di³ ca¹guio¹jni ja³guǿ¹³dsa. Dsa² héi² ca¹tsei¹ jní² ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 30 Jøng² hniu¹ dsa² tiogh³ ja³jøng² mi³chiánh²dsa Jesús. Jin³ jan² dsa² tsa¹ca¹tí² dsǿa¹² chiángh². Di³ tsa¹ma²tǿ² jmai³ ja³cuø¹ Diú¹³ jǿg³ hi² chiánh²dsa Jesús. \v 31 Cónh¹jøng² jue¹² dsa² ca¹hé¹ jǿg³ quiah¹² Jesús. Jøng² ca¹juúh² dsa² héi²: \p ―Ha¹chian² dsa² siáh² tiúh¹ jmo¹ ma¹dsio¹² juu¹² juøh¹² ju³lah jmo¹² dsa² ná¹². Lán¹² báh³ dsa² ná¹² Cristo ―ca¹juúh²dsa. \s1 Ca¹tse¹ dsa² fariseo tsih² dsa² ta³ hi² chiánh²dsa Jesús \p \v 32 Ca¹nǿng² dsa² fariseo jǿg³ ti³dsii¹² dsa² jue¹², hi² hia¹²dsa Jesús. Jøng² ca¹jmo¹ dsa² fariseo jǿg³ quianh¹³ juu¹³ jmi²dsa². Mi³jøng² ca¹tse¹dsa tsih² dsa² ta³, dsa² mi³dsa¹chiánh² Jesús. \v 33 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Mih² báh³ jø² hei¹² hiúg³jni quianh¹³ hniah¹². Jøng² jín³ ma²neh¹³jni juu¹² ja³guǿ¹³ dsa² ca¹tsei¹ jní². \v 34 Jmai³ jøng² hnangh¹³ hniah¹² jní². Di³ ha¹chi² dsiagh¹³ hniah¹² jní². Tsa¹lé² gu³noh¹² hniah¹² juu¹² ja³neh¹³jni ―ca¹juúh²dsa. \p \v 35 Ca¹qui² ca¹ŋai¹ dsa² canh¹³ roh¹³. Ca¹juúh²dsa: \p ―¿Ha² bíh³ tøah¹ dsánh¹ dsa² ná¹² ja³tsa¹ma¹dsianh¹³ jniang³ dsa²? ¿Ho¹ ju³ dsánh¹dsa ja³ti² ja³hiúg³ dsa² go² jniang³ go² dsa² siáh², ja³tiogh³ dsa² hløah¹² jǿg³ griego? ¿Mi³jøng² dsa¹heh¹²dsa dsa² héi² jǿg³? \v 36 ¿He² hniu¹dsa juúh²dsa jǿg³ hi² hniah¹³ jniang³ dsa², jøng² tsa¹dsianh¹³ jniang³ dsa²? ¿He² hniu¹dsa juúh²dsa hi² tsa¹lé² ŋi³niang³ jniang³ juu¹² ja³dsánh¹dsa? ―ca¹juúh²dsa. \s1 Jmøi² cuø¹ bí² hi² chian² dsa² tiá² \p \v 37 Jøng² ti³juøh¹² jmai³ ja³dsián¹ jmai³ quiah¹² dsa² judío, ca¹nung² Jesús. Ca¹hløah¹dsa tí². Ca¹juúh²dsa: \p ―Ju³ná³ hein² hniah¹² tsa¹dsanh¹² quianh¹³ hi² li¹hiug² hoh¹² hniah¹², ju³ ja¹noh¹² hniah¹² ja³cog² jní². Jøng² cuǿ¹³jni hniah¹² ju²hiúg¹ dsøa¹². \v 38 Lé² quiah¹² dsa² hé² jǿg³ quieg¹jni, ju³lah lǿa¹² jǿg³ la² rø²juúh² si² quiah¹² Diú¹³: “Ma¹dsio¹² hlaih¹³ ju²hiúg¹ dsøa¹² cuúh¹dsa dsa² jue¹²,” rø²juúh² si². \p \v 39 Lah¹jøng² ca¹juúh² Jesús, hi² hniu¹dsa juúh²dsa jǿg³ quiah¹² jmi²dsí² han¹³ cán² dsa² hé² jǿg³ quiah¹²dsa. Hei¹² hi³méh¹ cán²dsa jmi²dsí² han¹³ jmai³ jøng². Di³ ha¹chi² ma²ca¹ŋáh¹ Jesús juu¹² ŋi¹juǿi¹. \s1 Ca¹túgh² dsa² tiogh³ jmai³ ma¹quién¹ \p \v 40 Mi³ma²na¹nǿng² dsa² jue¹² jǿg³ jøng² quiah¹² Jesús, ca²dsiog³ dsa² ca¹juúh²: \p ―Lah¹dsóh² báh³ lán¹² dsa² ná¹² dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 41 Jø¹² bíh³ ca¹juúh² ca²dsiog³dsa: \p ―Cristo lah¹dsóh² báh³ ná¹² ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² ca²dsiog³dsa: \p ―Ha¹chi² lén² Cristo dsa² chian² Galilea. \v 42 Lah¹la² rø²juúh² si²: Tsø³jong¹³ hlai³ David báh³ dsa² lén² Cristo. Li¹chian²dsa jøa³juøi² Belén, go² hlai³ David ―ca¹juúh²dsa. \p \v 43 Hi² jøng² ca¹túgh² dsa² jue¹² ma¹quién¹ ni³ huu¹³ quiah¹² Jesús. \v 44 Ca²dsiog³dsa mi³hniu¹ mi³chiánh²dsa Jesús. Di³ ha¹chi² ca¹tí² dsǿa¹²dsa chiángh²dsa. \s1 Tsa¹hé² dsa² ta³ hi² lán¹²dsa Cristo \p \v 45 Ca¹ŋi¹lia¹ tsih² dsa² ta³ juu¹² ja³tiogh³ juu¹³ jmi²dsa² ca¹lah¹quianh¹³ dsa² fariseo. Jøng² ca¹ŋǿh¹ dsa² héi² tsih² dsa² ta³: \p ―¿He² løa¹ tsa¹na²teih¹³ hniah¹² Jesús? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 46 Jøng² ca¹juúh² tsih² dsa² ta³: \p ―Ca¹lah¹jin³ cøng² jmai³ tsa¹ma²ca¹néng³ jnieh³ jǿg³ dsio¹ ju³lah jǿg³ juúh² dsa² héi² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 47 Jøng² ca¹juúh² dsa² fariseo, ca¹tsáih¹dsa tsih² dsa² ta³: \p ―¿Jø¹² bíh³ ma²na²héh¹ hniah¹² jǿg³ mi²gag¹² dsa² héi² liáh³? \v 48 Jin³ jan² dsa² ta³ quián¹² guøh¹² quián² jniang³ ca¹lah¹quianh¹³ dsa² fariseo tsa¹ma²ca¹hé¹ jǿg³ quiah¹² dsa² héi². \v 49 Jmáh¹lah dsa² héi² báh³ hé² jǿg³ quiah¹² Jesús, dsa² tsa¹cuuh¹² lei¹³ quiah¹² Diú¹³. Dsa² ti³re² dsag³ báh³ héi² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 50 Ja³jøng² hiúg³ jan² dsa² fariseo tsen² Nicodemo, dsa² ma²ca¹ŋie³ ca¹ŋi³dsii¹ jǿg³ quianh¹³ Jesús cøng² ja³neng². Jøng² ca¹juúh² dsa² héi²: \p \v 51 ―Ha¹chi² lǿa¹² lei¹³ quián² jniang³ lah¹jøng², hi² cuǿ¹³ jniang³ dsa² dsag³ niúh¹ jín³ hi² cuø¹dsa jǿg³ dsøg¹² quiah¹²dsa ha²lah ma²jmo¹²dsa ―ca¹juúh²dsa. \p \v 52 Jøng² ca¹juúh² dsa² fariseo jian¹²dsa: \p ―¿Ho¹ ju³ hning² lanh¹² dsa² chian² Galilea calah liáh³? Hí² di³ si² quiah¹² Diú¹³ cu²rø². Di³ jøng² li¹ŋih³hning jin³ jan² dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ tsa¹ma²ca¹lø¹chián¹ juu¹² ja³tén¹² Galilea ―ca¹juúh²dsa. \s1 Jan² hio¹³ jmo¹² lah¹lǿ² dsǿa¹² \p \v 53 Jøng² ca¹ŋi¹lia¹ dsa² fariseo juu¹² ja³quiah¹³dsa, lah¹jan² lah¹jan²dsa. \c 8 \p \v 1 Ca¹ŋó¹ Jesús juu¹² máh² tsen² Olivo. \v 2 Mi³ca¹jni¹ jøng² ca¹ŋó¹ Jesús calah juu¹² ja³tsih¹³ guøh¹² juøh¹². Jøng² ca¹ŋëh² dsa² jue¹² ja³ta¹ni¹dsa. Jøng² ca¹guú² Jesús, Ca¹heh¹dsa dsa² jue¹² jǿg³. \v 3 Jøng² ca¹jian¹ tøa¹² he¹² lei¹³ quiah¹² Diú¹³ ca¹lah¹quianh¹³ dsa² fariseo jan² hio¹³ ja³ta¹ni¹ Jesús. Ma²na²dsanh¹²dsa hio¹³ ja³mi³dsii¹²dsa jǿg³ quianh¹³ dsa² ŋioh¹². Jøng² ca¹tsenh¹dsa hio¹³ héi² jøa³ ja³tiogh³ dsa² jue¹². \v 4 Jøng² ca¹juúh² dsa² ca¹jiag¹, ca¹tsáih¹dsa Jesús: \p ―Tøa¹², ma²na²dsanh¹³ jnieh³ hio¹³ lang¹², dsii¹²dsa jǿg³ quianh¹³ dsa² ŋioh¹². \v 5 Rø²juúh² lei¹³ quiah¹² hlai³ Moisés hi² hniuh¹² qui³tog³ jniang³ dsa² jmo¹² lah¹jøng² cang³ ca¹lah¹ca¹jon¹dsa. ¿He² juúh²hning hŋiah¹? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 6 Ta³dsǿa¹²dsa ca¹juúh²dsa lah¹jøng². Di³ hi² hniu¹dsa cán²dsa jǿg³ dsøg¹² quiah¹² Jesús. Hnangh¹²dsa mai³¹ ha²lah mi³cuúh¹dsa Jesús dsag³. Jøng² ca¹guú² Jesús chi³jë́³dsa. Ca¹tsø² ca¹niúh²dsa nih¹³ chi³gog¹dsa huø¹. \v 7 Cøng² hi² ca¹ŋǿh¹dsa Jesús ha²lah jmo¹dsa quianh¹³ hio¹³ héi². Jøng² ca¹nung² Jesús. Ca¹juúh²dsa: \p ―Ju³ná³ hein² dsa² quianh¹³ hniah¹² ha¹chi² hi² hlaih¹³ ma²ca¹jmo¹dsa, dsa² héi² lah¹ni³ quiúh¹ cang³ quiah¹² hio¹³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 8 Jøng² ca¹jmo¹ Jesús calah chi³jë́³dsa. Ca¹tsø² ca¹niúh²dsa calah nih¹³ chi³gog¹dsa huø¹. \p \v 9 Mi³ca¹nǿng² dsa² héi² jǿg³ jøng², ca¹huan²dsa ta¹ma¹jan¹dsa. Dsa² ma²guiuh¹³ ca¹u¹hái¹ lah¹ni³. Coh¹³ jøng² ca¹ti¹dsë́² ca¹lah¹já¹dsa. Jan² hio¹³ héi² báh³ tsenh¹² quianh¹³ Jesús ca¹løa¹. \v 10 Jøng² ca¹chiágh¹ Jesús ni³. Ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa hio¹³: \p ―¿Nai¹² dsa² héi², hio¹³, dsa² cuøh¹² hning² dsag³? ¿Tsa³ma¹cuø¹ jin³ jan² dsa² dsag³ quiánh²hning? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 11 Jøng² ca¹juúh² hio¹³: \p ―Jin³ jan² dsa² tsa¹ma¹cuø¹ dsag³, guiuh¹³ ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Jø¹² bíh³ jní², tsa¹cuǿ¹³jni hning² dsag³. Lé² báh³ guǿnh³hning. Jøng² tsa¹ma¹jmóh³hning hi² hlaih¹³ ―ca¹juúh²dsa. \s1 Jmo¹² Jesús taih¹² juu¹² quiah¹² dsa² quián¹²dsa \p \v 12 Jøng² ca¹juúh² calah Jesús: \p ―Lán¹²jni ju³lah lǿa¹² cøng² si² jmo¹² taih¹² jmøi¹guǿi¹. Tsa¹lé² neng² juu¹² quiah¹² dsa² ŋi²nio³ dsen¹³ cah¹jni. Li¹taih¹² juu¹² ja³dsø¹lé² dsa² héi², juu¹² ja³li¹chian²dsa tiá² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 13 Jøng² ca¹juúh² dsa² fariseo: \p ―Hŋiah¹ báh³ hning² ma²juúh² jǿg³ dsio¹ quiánh²hning. Ha¹chi² quien¹² jǿg³ jøng² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 14 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ju³ he² jín³ jní² juøh¹³ jǿg³ dsio¹ quieg¹jni, quien¹² báh³ jǿg³. Di³ ma²guiang³jni ha² juu¹² ja³ca¹guio¹jni. Jø¹² bíh³ guiang³jni ha² juu¹² ja³neh¹³jni. Di³ ha¹chi² ŋih³ hniah¹² ha² juu¹² ja³ca¹guio¹jni, ha² juu¹² ja³neh¹³jni. \v 15 Cuøh¹³ hniah¹² dsa² dsag³ ju³lah lǿa¹² mai³¹ hlaih¹³ quiah¹² dsa² jmøi¹guǿi¹. Ha¹chian² dsa² cuǿ¹²jni dsag³. \v 16 Cónh¹jøng² quien¹² báh³ jǿg³ quieg¹jni, ju³ná³ ca¹cuǿ¹jni dsa² dsag³. Di³ a¹jáng¹ cu²hŋiéng¹ báh³ jní² cuǿ¹³jni dsa² dsag³. Quianh¹³ báh³ jní² dsa² ca¹tsei¹ jní². \v 17 Rø²juúh² lei¹³ quiánh² hniah¹² hi² quien¹² jǿg³ ju³ná³ ca¹cuø¹ og¹ dsa² jǿg³ dsøg¹². \v 18 Jøng² jní² cuø¹² jǿg³ dsøg¹² quieg¹jni hŋiéng¹jni. Jøng² cuø¹² calah ti³ŋieh¹jni jǿg³ dsøg¹² quieg¹jni, dsa² ca¹tsei¹ jní² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 19 Jøng² ca¹juúh² dsa² fariseo: \p ―¿Nai¹² ti³ŋieih¹²hning? ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Tsa¹cuaih¹² hniah¹² jní² quianh¹³ ti³ŋieh¹jni. Ju³ jmai³ hi² cuaih¹² hniah¹² jní², jø¹² bíh³ ma²cueh¹² hniah¹² ti³ŋieh¹jni ―ca¹juúh²dsa. \p \v 20 Ca¹juúh² Jesús jǿg³ jøng² ja³hiúg³dsa heh¹²dsa dsa² jǿg³ ja³tsih¹³ guøh¹² juøh¹², cøg¹² ja³tioh¹³ gog¹² tóh² dsa² dsa²lé² guøh¹² ŋi³néng². Ha¹chian² dsa² ca¹chiánh² Jesús. Di³ tsa¹ma²tǿ² jmai³ ja³chiángh²dsa. \s1 Dsag³ ta¹canh¹³ dsa² tsa¹hé² jǿg³ quiah¹² Jesús \p \v 21 Jøng² ca¹juúh² Jesús calah, ca¹tsáih¹dsa dsa² canh¹³ quián¹² dsa² judío: \p ―Dsa² neh¹³ báh³ jní². Jøng² hnangh¹³ hniah¹² jní². Di³ ha¹chi² dsiagh¹³ hniah¹² jní². Dsiánh¹ báh³ hniah¹². Di³ ha¹chi² dsø¹hén² dsag³ quiánh² hniah¹². Tsa¹lé² gu³noh¹² hniah¹² juu¹² ja³neh¹³jni ―ca¹juúh²dsa. \p \v 22 Jøng² ca¹dsii¹ dsa² canh¹³ jǿg³ cu³guiog³dsa. Ca¹juúh²dsa: \p ―Lah¹cøng² hi² jŋëh¹dsa hŋiah¹² báh³ dsa². Di³ juúh²dsa hi² tsa¹lé² dsǿg³ jniang³ juu¹² ja³dsánh¹dsa ―ca¹juúh²dsa. \p \v 23 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Dsa² chian² ni³ jmøi¹guǿi¹ la² báh³ hniah¹². Héi¹ ju³ dsa² lah¹héi² báh³ jní². Dsa² ca¹guio¹ juu¹² guiuh¹³ báh³ jní². \v 24 Hi² jøng² na²juǿi²jni hniah¹² hi² dsiánh¹ hniah¹². Di³ ha¹chi² dsø¹hén² dsag³ quiánh² hniah¹², ju³ná³ tsa¹héh² hniah¹² jǿg³ hi² lán¹²jni dsa² ca¹tse¹ Diú¹³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 25 Jøng² ca¹juúh² dsa² canh¹³: \p ―¿Hein² dsa² lanh¹²hning? ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ca¹juǿi²jni hniah¹² cónh¹ jmai³ lah¹ni³ hein² dsa² lán¹²jni. \v 26 Ma¹dsio¹² jǿg³ chi² li¹juǿi³jni hniah¹² hi² ti³reh² hniah¹² dsag³. Ha¹chi² lǿa¹² tsa¹tøa¹² hoh¹² hniah¹² jǿg³ jøng². Di³ tiog¹³ báh³ dsøg¹² jǿg³ quiah¹² dsa² ca¹tsei¹ jní². Jǿg³ ma²ca¹nang¹jni juúh² dsa² héi² báh³ hǿa¹³jni ni³ jmøi¹guǿi¹ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 27 Jøng² tsa¹ca¹lø¹ŋë́² dsa² canh¹³ hi² hia¹² Jesús Jmi² jniang³, dsa² ca¹tsei¹. \v 28 Hi² jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Na³ma²ca¹chiagh³ hniah¹² jní² juu¹² guiuh¹³, jøng² li¹ŋih³ hniah¹² hein² dsa² lán¹² jní², jní² dsa² ma²lán¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹². Li¹ŋih³ hniah¹² calah hi² jmo³jni jmáh¹lah hi² ma²ca¹he¹ ti³ŋieh¹jni, hi² ha¹chi² jmo³jni ju³lah të² jní² hŋiéng¹jni. \v 29 Di³ dsa² quianh¹³ báh³ jní² dsa² ca¹tsei¹jni. Ha¹chi² ma²ca¹tiáng²dsa cu²hŋiéng¹jni. Di³ tiog¹³ báh³ jmo³jni jmáh¹lah hi² tøa¹² dsǿa¹²dsa ―ca¹juúh²dsa. \p \v 30 Mi³ca¹juúh² Jesús jǿg³ jøng², jue¹² dsa² ca¹hé¹ jǿg³ quiah¹²dsa. \s1 Dsa¹hén² dsǿg³ dsa² hé² jǿg³ quiah¹² Jesús \p \v 31 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa dsa² judío, ju³lah dsa² ma²hé² jǿg³ quiah¹²dsa: \p ―Lénh² hniah¹² dsa² quian¹jni lah¹dsóh², ju³ná³ cøng² hi² chinh³ hniah¹² jǿg³ quieg¹jni. \v 32 Li¹ŋih³ hniah¹² ha²lah lǿa¹² jǿg³ dsøg¹² lah¹dsóh². Jǿg³ dsøg¹² jøng² báh³ jmo¹ hi² liúgh² hniah¹² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 33 Jøng² ca¹juúh² dsa² héi²: \p ―Tsø³jong¹³ hlai³ Abraham báh³ jnieh³. Ha¹chian² dsa² siáh² tsa¹ma²ca¹jmo¹ dsen¹³ ja³cog² jnieh³. ¿He² løa¹ juúh² hning² jøng² hi² liúg² jnieh³? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 34 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Jǿg³ dsøg¹² lah¹dsóh² báh³ juǿi²jni hniah¹²: Lán¹² ca¹lah¹já¹ dsa² jmo¹² hi² hlaih¹³ ju³lah lán¹² dsa² ma²ni³hnë¹ quiah¹² hi² hlaih¹³. \v 35 Ju³lah dsa² jmo¹² ta³ quiah¹² dsa², tsa¹chi² jǿg³ dsøg¹² chi² hi² guú¹dsa tiá² ni³ juu³dsa. Ja³ŋiúh³ juu³dsa báh³ dsa² guǿ¹² tiá². \v 36 Hi² jøng² liúgh² báh³ hniah¹² lah¹dsóh² ju³ná³ ca¹log³jni hniah¹², jní² dsa² lán¹² ja³ŋiúh³ Juu¹³ jniang³. \v 37 Ma²guiang³ báh³ jní² hi² lanh¹² hniah¹² tsø³jong¹³ hlai³ Abraham. Cónh¹jøng² hnøngh² hniah¹² jŋë́h³ hniah¹² jní². Di³ tsa¹hnøngh² hniah¹² jǿg³ quieg¹jni. \v 38 Hǿa¹²jni ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ hi² ma²ca¹he¹ ti³ŋieh¹jni. Ju³lah jmoh² hniah¹² ca¹lah¹jǿ¹ hi² ma²ca¹he¹ ti³ŋieih¹² hniah¹² ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 39 Jøng² ca¹juúh² dsa² héi²: \p ―Hlai³ Abraham báh³ lán¹² ti³jmi² jnieh³ ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Mi³jmóh³ hniah¹² ju³lah ca¹jmo¹ hlai³ Abraham ju³ jøng² hi² lanh¹² hniah¹² lah¹dsóh² tsø³jong¹³ hlai³ héi². \v 40 Ju³ he² jín³ ma²ca¹juǿi²jni hniah¹² jmáh¹lah jǿg³ dsøg¹², jǿg³ ca¹he¹ Diú¹³, cónh¹jøng² hi² hnøngh² báh³ hniah¹² jŋë́h³ hniah¹² jní². Ha¹chi² ca¹jmo¹ hlai³ Abraham lah¹jøng². \v 41 Ju³lah jmo¹² ti³ŋieih¹² báh³ hniah¹² jmoh² hniah¹² ―ca¹juúh² Jesús. \p Jøng² ca¹juúh² dsa² héi²: \p ―Héi¹ ju³ guing² la³chian² jnieh³. Chian² báh³ jan² ti³jmi² jnieh³, Diú¹³ juanh¹² báh³ héi² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 42 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ju³ jøng² hi² lah¹dsóh² lán¹² Diú¹³ ti³ŋieih¹² hniah¹², mi³li¹hnángh¹ hniah¹² jní² ju³ lah¹jøng². Di³ ca¹guio¹jni juu¹² ja³guǿ¹³ Diú¹³. A¹jáng¹ ju³ hi² ca¹guio¹jni hi² të²jni hŋiéng¹jni. Hi² ca¹tsei¹ Diú¹³ báh³ jní². \v 43 Tsa¹ŋë́h² hniah¹² jǿg³ hi² juøh¹²jni. Di³ tsa¹hnøngh² hniah¹² jǿg³ dsio¹ quin³jni. \v 44 Dsa² hlanh³ báh³ lán¹² ti³ŋieih¹² hniah¹². Hi² jøng² hnøngh² hniah¹² jmóh³ hniah¹² ju³lah hniu¹ dsa² héi². Dsa² hlanh³ ca¹jmo¹ hi² hlaih¹³ cónh¹ jmai³ lah¹ni³. Ca¹mi¹dsian¹²dsa dsa². Tsa¹lǿih² jmai³ hniu¹ dsa² héi² jǿg³ dsøg¹². Di³ tsa¹dsøg¹² jǿg³ quiah¹²dsa. Tø³júg³dsa. Lán¹²dsa juu³ dsa² tø³júg³. \v 45 Hi² jøng² tsa¹héh² hniah¹² jǿg³ quieg¹jni. Di² juǿi²jni hniah¹² jǿg³ dsøg¹². \v 46 Jin³ jan² hniah¹² tsa¹tiah¹ hniah¹² cánh³ hniah¹² jǿg³ dsøg¹² ja³cog²jni hi² re²jni dsag³. Ma²ca¹juǿi²jni hniah¹² jǿg³ dsøg¹². ¿He² løa¹ tsa¹héh² hniah¹² jǿg³ dsøg¹² ma²ca¹juǿi²jni hniah¹²? \v 47 Nang¹² báh³ dsa² quián¹² Diú¹³ jǿg³ juúh² Diú¹³. Hniah¹² tsa¹nøngh² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Di³ tsa¹lanh¹² hniah¹² dsa² quián¹²dsa ―ca¹juúh² Jesús. \s1 Ma²chian² báh³ Jesús niúh jín³ hi² ca¹lø¹chián¹ hlai³ Abraham \p \v 48 Jøng² ca¹juúh² dsa² canh¹³ quián¹² dsa² judío: \p ―Chi² báh³ jǿg³ dsøg¹² quián² jnieh³ ma²juúh² jnieh³ hi² lanh¹² hning² dsa² hlanh³, ju³lah lán¹² dsa² chian² Samaria. Quinh³hning jmi²dsí² hlaih¹³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 49 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ha¹chi² jmi²dsí² hlaih¹³ quin³jni. Ca¹lah¹jǿ¹ hi² jmo³jni hi² mi³juanh¹³jni ti³ŋieh¹ báh³ jní² jøng². Cónh¹jøng² cu²jmagh¹² hniah¹² jní². \v 50 A¹jáng¹ ju³ hi² mi³juanh¹³ jní² hŋiéng¹jni. Chian² báh³ jan² dsa² hniu¹ lén² jní² dsa² juanh¹². Dsa² héi² báh³ mi¹rø¹² jǿg³. \v 51 Jǿg³ dsøg¹² lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: Ju³ná³ hein² dsa² mi¹ti¹ jǿg³ quieg¹ jní², ha¹chi² dsián¹ dsa² héi² ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 52 Jøng² ca¹juúh² dsa² canh¹³: \p ―Lah¹dsóh² ma²ne³ jnieh³ hi² quinh³hning jmi²dsí² hlaih¹³. Di³ ca¹jon¹ báh³ hlai³ Abraham quianh¹³ ca¹lah¹já¹ dsa² mi³hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ma²lǿih². Jøng² juúh²hning tsa¹dsián¹ dsa² mi¹ti¹ jǿg³ quiánh²hning. \v 53 ¿Ho¹ hiug¹² jín³ hi² juanh¹² hning² cónh¹ jín³ hlai³ Abraham ca¹lah¹quianh¹³ dsa² mi³hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ma²lǿih², dsa² ma²ca¹dsan¹? ¿Hein² dsa² juúh²hning hi² lanh¹²hning? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 54 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ha¹chi² quien¹² ju³ná³ jní² mi³juanh¹³ hŋiéng¹. Ti³ŋieh¹ báh³ jní² dsa² jmo¹ juanh¹² jní², dsa² juúh² hniah¹² hi² lán¹²dsa Diú¹³ quiánh² hniah¹². \v 55 Ha¹chian² dsa² héi² cueh¹² hniah¹². Jní² báh³ cué¹² dsa² héi². Ju³ná³ juøh¹²jni tsa¹cué¹²jni dsa², lán¹²jni jan² dsa² tø³júg³ ju³lah lanh¹² hniah¹². Lah¹dsóh² cué¹² báh³ jní² dsa². Jø¹² bíh³ mi²ti³jni jǿg³ quiah¹²dsa. \v 56 Hioh¹² jenh¹² hlai³ Abraham, dsa² hóg¹ quiánh² hniah¹², mi³ca¹lø¹ŋi¹²dsa hi² jái¹dsa ja³ca¹guio¹jni ni³ jmøi¹guǿi¹. Jø¹² bíh³ hioh¹² jenh¹²dsa mi³ma²ca¹jái¹dsa ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 57 Jøng² ca¹juúh² dsa² canh¹³. \p ―Tsa¹jín³ ma²hiúgh³hning to¹lu¹guií² ji²ŋi². Ha²lah dsio¹ ma²ca¹janh³hning hlai³ Abraham, dsa² mi³chian² ma²lǿih² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 58 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹². Ma²chian² báh³ jní² cónh¹ niúh¹ jín³ hi² ca¹lø¹chián¹ hlai³ Abraham, jní² dsa² chian² tiá² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 59 Jøng² ca¹jiégh¹ dsa² canh¹³ cang³, hi² mi³qui¹túg²dsa Jesús. Jøng² ca¹hmóh¹ Jesús. Ca¹u¹hái¹dsa ja³tsih¹³ guøh¹². \c 9 \s1 Ca¹mi¹hliú² Jesús jan² dsa² tiug³ \p \v 1 Juu¹² ja³ca¹ŋó¹ Jesús jøng², ca¹jén²dsa jan² dsa² tsa¹jniuh¹² cónh¹ jmai³ mi³ca¹lø¹chián¹dsa. \v 2 Jøng² ca¹juúh² dsa² guia¹tón², ca¹tsáih¹dsa Jesús: \p ―Tøa¹², ¿hein² dsa² ca¹jmo¹ hi² hlaih¹³ hi² ca¹lø¹chián¹ dsa² ná¹² hi² tsa¹jniuh¹²dsa? ¿Hi³ ca¹jmo¹ chiég³ jmi²dsa, ho¹ ju³ hi² ca¹jmo¹ hŋiah¹²dsa? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 3 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ha¹chian² dsa² ca¹jmo¹ hi² hlaih¹³ hi² tsa¹jniuh¹² dsa² ná¹², a¹jáng¹ ju³ hŋiah¹²dsa, a¹jáng¹ ju³ chiég³ jmi²dsa. Hi² jøng² báh³ tsa¹jniuh¹²dsa. Mi³jøng² li¹léi¹³ tiúh¹ Diú¹³ mi¹hliú² dsa² tsa¹jŋiuh¹². \v 4 Hniuh¹² báh³ jmó³ jŋiang³ ju³lah hniu¹ dsa² ca¹tsei¹ jní² cónh¹ chi² jmai³ li¹jmó³ jniang³. Di³ jií¹ báh³ jmai³ ja³tsa¹ma¹lé² jmó³ jniang³, ju³lah lǿa¹² quiah¹² dsa² tsa¹ma¹lé² jmo¹ ta³. Di³ ca¹neng². \v 5 Jøng² ha²cónh¹ jmai³ ja³ŋøa³jni jmøi¹guǿi¹ lán¹²jni ju³lah jan² dsa² jmo¹² taih¹² juu¹² ja³ŋi¹nio¹ dsa² jmøi¹guǿi¹ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 6 Mi³ma²na²juúh² Jesús jǿg³ jøng², ca¹hŋiéng¹dsa huø¹. Ca¹jmo¹dsa jen² quianh¹³ jmø³høah¹³ quiah¹²dsa. Jen² jøng² ca¹tsǿng²dsa ja³tioh¹³ mø³ni³ dsa² tiug³. \v 7 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―¡Gu²rang³ mø³neih³ ja³neng¹² jmøi² tsen² Siloé! ―ca¹juúh²dsa. (Siloé hniu¹dsa juúh²dsa: hi² ca¹tsei¹dsa.) \p Ca¹ŋó¹ dsa² tiúg³. Ca¹ŋi³rang³dsa mø³ni³dsa. Ma²jniuh¹²dsa mi³ca¹dsiánh¹dsa. \v 8 Jøng² lah¹la² ca¹juúh² ca¹lah¹já¹ dsa² tiogh³ cøg¹², quianh¹³ dsa² ma²ca¹jái¹ ja³mi³møa¹ dsa² héi² ŋi³néng² lah¹jiá¹², ca¹juúh²dsa: \p ―¿A³¹jáng¹ ju³ dsa² ná¹², dsa² mi³guǿ¹³ mi³møa¹ ŋi³néng²? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 9 Jøng² ca¹juúh² ca²dsiog³dsa: \p ―Dsa² héi² báh³ ná¹² ―ca¹juúh²dsa. \p Ca²dsiog³dsa ca¹juúh²: \p ―Lah¹jøng² báh³ jniá²dsa. Di³ héi¹ ju³ dsa² héi² mi³né³ ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² dsa² héi² hŋiah¹²: \p ―Dsa² héi² báh³ jní² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 10 Jøng² ca¹juúh² dsa² jue¹² calah: \p ―¿Ha²lah ca¹løa¹ hi² ma²jniah¹hning? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 11 Jøng² ca¹juúh² dsa² mi³tiug³ héi²: \p ―Dsa² tsen² Jesús ca¹jmo¹ jen². Ca¹tsǿng²dsa ja³tioh¹³ mø³ne¹jni. Jøng² ca¹juúh²dsa: “¡Gu²rang³ mø³neih³ ja³neng¹² jmøi² tsen² Siloé!” ca¹juúh²dsa. Jøng² ca¹ŋie³ báh³ jní². Ca¹ŋi³rang¹jni mø³ne¹. Mi³ca¹jŋǿi² mø³ne¹jni, jøng² ca¹lø¹jniáng¹³jni ―ca¹juúh²dsa. \p \v 12 Jøng² ca¹juúh² dsa² jue¹²: \p ―¿Ha² tøah¹ hiúg³ dsa² héi²? ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² dsa² mi³tiug³: \p ―Tsa¹guiang³jni ―ca¹juúh²dsa. \s1 Hliú² jǿg³ ca¹ŋǿh¹ dsa² fariseo dsa² mi³tiug³ \p \v 13 Jøng² ca¹ŋi¹jian¹dsa dsa² mi³tiug³ ni³ dsa² fariseo. \v 14 Jmai³ sa³¹ báh³ jøng² hi² ca¹jmo¹ Jesús jen², hi² ca¹lø¹jniuh¹² dsa² héi². \v 15 Jøng² ca¹juúh² dsa² fariseo, ca¹tsáih¹dsa dsa² tsa¹mi³jniuh¹² héi²: \p ―¿Ha²lah ca¹løa¹ hi² jniah¹hning? ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² dsa² héi²: \p ―Ca¹tsǿng²dsa jen² mø³ne¹jni. Ni³jøng² ca¹rang¹jni mø³ne¹. Jøng² ca¹lø¹jniáng¹³jni ―ca¹juúh²dsa. \p \v 16 Jøng² ca¹juúh² ca²dsiog³ dsa² fariseo: \p ―Héi¹ ju³ dsa² quián¹² Diú¹³ ca¹jmo¹ lah¹jøng². Di³ ca¹jmo¹dsa lah¹jøng² jmai³ sa³¹ ―ca¹juúh²dsa. \p Ca²dsiog³dsa ca¹juúh²: \p ―Ha¹chi² tiúh¹ dsa² tsa¹quián¹² Diú¹³ jmo¹ juu¹² juøh¹² ju³lah jmo¹² dsa² héi² ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹løa¹ ton¹ tséh¹ dsa² fariseo. \v 17 Jøng² ca¹juúh²dsa calah, ca¹tsáih¹dsa dsa² mi³tiug³: \p ―¿He² juúh²hning ja³cog² dsa² héi², dsa² ca¹jmo¹ hi² jniah¹hning? ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² dsa² héi²: \p ―Dsa² hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ báh³ héi² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 18 Tsa¹hé² dsa² canh¹³ quián¹² dsa² judío jǿg³ hi² mi³lán¹³ dsa² héi² dsa² tiug³, dsa² ma²jniuh¹² héi². Jøng² ca¹tǿh¹dsa chiég³ jmi² dsa² héi². \v 19 Jøng² ca¹juúh² dsa² canh¹³: \p ―¿Lán¹³ dsa² lang¹² jonh¹² hniah¹², dsa² juúh² hniah¹² tsa¹jniuh¹²dsa cónh¹ jmai³ mi³ca¹lø¹chián¹dsa? ¿Ha²lah ma²jniuh¹²dsa na¹? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 20 Jøng² ca¹juúh² chiég³ jmi² dsa² héi²: \p ―Jong¹² báh³ jnieh³ dsa² ná¹². Mi³tiug³dsa mi³ca¹lø¹chián¹dsa. \v 21 Di³ jøng² tsa¹ne³ jnieh³ ha²lah ca¹løa¹ ca¹lø¹jniuh¹²dsa. Tsa¹ne³ jnieh³ hein² dsa² ca¹jmo¹. ¡Ŋai³ hniah¹² dsa²! Dsa² ma²juanh¹² báh³ ná¹². Ma²lé² juúh²dsa ha²lah ca¹løa¹ hi² ca¹lø¹jniuh¹²dsa ―ca¹juúh²dsa. \p \v 22 Lah¹jøng² ca¹juúh² chiég³ jmi² dsa² héi². Di³ hi² gan¹dsa dsa² canh¹³. Di³ ma²ca¹jmo¹ dsa² canh¹³ jǿg³ hi² tsa¹ma¹cuø¹dsa jǿg³ dsø¹lé²dsa guøh¹², ju³ná³ hein² dsa² ca¹juúh² hi² lán¹² Jesús Cristo. \v 23 Ni³ lah¹jøng² báh³ ca¹juúh² chiég³ jmi² dsa² héi²: “Ŋai³ hniah¹² dsa². Dsa² ma²juanh¹² báh³ ná¹²,” ca¹juúh²dsa. \p \v 24 Jøng² ca¹juúh² dsa² canh¹³ calah, ca¹tsáih¹dsa dsa² mi³tiug³: \p ―¡Diú¹³ mi²juanh¹³hning! Di³ ma²ne³ jnieh³ tsa¹lán¹² dsa² héi² dsa² quián¹² Diú¹³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 25 Jøng² ca¹juúh² dsa² mi³tiug³ héi²: \p ―Tsa¹guiang³jni chi²júh² lán¹²dsa dsa² quián¹² Diú¹³. Hi² jøng² báh³ guiang³jni, hi² mi³lán¹²jni dsa² tiug³. Na¹ bíh³ hi² ma²jniáng¹³jni ―ca¹juúh²dsa. \p \v 26 Jøng² ca¹juúh² dsa² canh¹³ calah: \p ―¿He² ca¹jmo¹dsa hi² ca¹lø¹jniah¹hning? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 27 Jøng² ca¹juúh² dsa² héi²: \p ―Ma²na²juǿi²jni hniah¹². Tsa¹héh² hniah¹² jǿg³ quieg¹jni. ¿He² løa¹ hnøngh² hniah¹² juøh¹³jni ni³ hmë́²? ¿Ho¹ ju³ hnøngh² hniah¹² li¹quianh¹³ hniah¹² dsa² héi², liáh³? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 28 Jøng² ca¹jé² dsa² canh¹³ dsa² héi². Ca¹juúh²dsa: \p ―Hning² báh³ lanh¹² dsa² quián¹² dsa² héi². Dsa² quián¹² hlai³ Moisés báh³ jnieh³. \v 29 Ma²ne³ báh³ jnieh³ hi² ca¹hlanh¹ Diú¹³ hlai³ Moisés. Jøng² tsa¹ne³ jnieh³ ha² juu¹² ca¹já¹ dsa² héi² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 30 Jøng² ca¹juúh² dsa² mi³tiug³: \p ―¡He³ báh³ hiug¹²! Tsa¹ŋih³ hniah¹² ha² juu¹² ca¹já¹ dsa² héi². Cónh¹jøng² ca¹jmo¹dsa hi² jniáng¹²jni. \v 31 Ma²ne³ báh³ jniang³ hi² tsa¹nang¹ Diú¹³ jǿg³ quiah¹² dsa² tsa¹quián¹²dsa. Nang¹ báh³ dsa² jǿg³ quiah¹² dsa² jmo¹² juanh¹²dsa, dsa² mi²ti¹ jǿg³ quiah¹²dsa. \v 32 Jin³ cøng² jmai³ tsa¹ma²ca¹néng³ jniang³ jǿg³ hi² chian² dsa² tiúh¹ jmo¹ hi² li¹jniuh¹² jan² dsa² tiug³ cónh¹ jmai³ mi³ca¹lø¹chián¹dsa. \v 33 Ha¹chi² mi³tiúh¹ dsa² héi² jmo¹ lah¹jøng² ju³ jøng² tsa¹ca¹tsei¹ Diú¹³ ―ca¹juúh² dsa² mi³tiug³. \p \v 34 Jøng² ca¹juúh² dsa² canh¹³: \p ―Hning², dsa² reh² dsag³ cónh¹ jmai³ mi³ca¹lø¹chiánh¹hning, ha²lah dsio¹ mi³heh¹³hning jnieh³ jǿg³ ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹dsiánh² dsa² fariseo dsa² héi². Tsa¹ma¹cuø¹dsa jǿg³ dság¹ dsa² héi² guøh¹². \s1 Ti³ lán¹² dsa² fariseo ju³lah lán¹² jan² dsa² tiug³ \p \v 35 Ca¹lø¹ŋi¹² Jesús jǿg³ hi² ma²ca¹lén²dsa dsa² mi³tiug³ héi² jøa³ ja³tiogh³dsa. Jøng² mi³ca¹dsanh¹² Jesús dsa² héi², ca¹juúh² Jesús: \p ―¿Héh³hning jǿg³ quiah¹² dsa² ma²lán¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹²hning? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 36 Jøng² ca¹juúh² dsa² héi²: \p ―Guiuh¹³, tseih³hning jní² hein² dsa² héi². Jøng² hé²jni jǿg³ quiah¹²dsa ―ca¹juúh²dsa. \p \v 37 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ma²ca¹janh³ báh³ hning² dsa². Jní² báh³ héi², dsa² dsiih²hning jǿg³ quianh¹³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 38 Jøng² ca¹chi¹jné¹ dsa² héi² ni³ Jesús. Ca¹juúh²dsa: \p ―Hé² báh³ jní² jǿg³ quiánh²hning, Juu¹³ jniang³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 39 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ca¹guio¹jni ni³ jmøi¹guǿi¹ la² hi² mi³rø³jni jǿg³. Mi³jøng² li¹ŋi¹² dsa² tsa¹mi³ŋi¹². Mi³jøng² tsa¹li¹ŋi¹² dsa² lë́² hi² ŋi¹²dsa, dsa² lah¹dsóh² lán¹² ju³lah jan² dsa² tiug³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 40 Jøng² ca¹juúh² jan² og¹ dsa² fariseo mi³tiogh³ cøg¹² ja³ti³dsii¹²dsa jǿg³: \p ―¿Lán¹³ jnieh³ ju³lah lán¹² jan² dsa² tiug³ calah? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 41 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ha¹chi² dsag³ mi³ta¹canh¹³ hniah¹² ju³ jøng² mi³lah¹dsóh² tiugh³ hniah¹². Cónh¹jøng² ta¹canh¹³ báh³ hniah¹². Di³ hi² juúh² hniah¹² hi² ma²ŋih³ hniah¹² ―ca¹juúh²dsa. \c 10 \s1 Jǿg³ quiah¹² jáh² tiogh³ niúh¹ jnǿ³ \p \v 1 Jøng ca¹juúh² Jesús calah: \p ―Jǿg³ dsøg¹² lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: Léi¹³ lán¹²dsa dsa² høin², ju³ná³ hein² dsa² ca¹uǿi² jnǿ³ ja³tiogh³ jah¹chih², hi² tsa¹hí¹dsa niúh¹ jnǿ³ ja³lǿa¹² hag³jnǿ³. Dsa² hniu¹ hë¹ jáh² báh³ héi². \v 2 Jøng² ma²léi¹³ lán¹²dsa juu¹³ jáh², ju³ná³ ca¹hí¹dsa ja³tiogh³ jáh², hi² ca¹hí¹dsa juu¹² hag³jnǿ³. \v 3 Cuø¹² báh³ dsa² jmo¹² hí³ hag³jnǿ³ jǿg³ hi² ŋë¹ juu¹³jah niúh¹ jnǿ³. Jøng² ma²cuúh¹²jah hag³ juu¹³jah na³ma²ca¹tǿh¹dsa jáh² quián¹²dsa, lah¹cøng² lah¹cøng² hi² tsen²jah. Jøng² dsa¹jian¹²dsa jah² quián¹²dsa juu¹² ja³dsa¹gǿh¹jah. \v 4 Jøng² cán² juu¹³jah ni³quiah¹² jáh² quián¹²dsa, na³ma²ca¹huanh¹² ca¹lah¹já¹ jáh² niúh¹ jnǿ³. Jøng² dsø¹lé²jah ti³dsë¹³jah cah³ juu¹³jah. Di³ cuuh¹² báh³ jáh² hag³dsa. \v 5 Ha¹chi² ti³dsë¹³jah cah³ dsa² tsa¹cue¹²jah. Tø¹lah¹cuøin¹ báh³ jáh² quianh¹³ dsa² tsa¹cue¹²jah. Di³ tsa¹cuuh¹²jah hag³dsa ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 6 Jǿg³ ti³jnøa¹² lah¹jøng² ca¹dsiúh¹ Jesús dsa² jue¹². Di³ jøng² ha¹chi² ca¹lø¹ŋë́² dsa² jue¹² he² hniu¹dsa juúh²dsa jǿg³ jøng². \s1 Lán¹² Jesús ju³lah jan² juu¹³ jáh² \p \v 7 Jøng² ca¹juúh² Jesús calah: \p ―Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: Lán¹²jni ju³lah lǿa¹² hag³jnǿ³ ja³dsø²tiogh¹² jah¹chih², jáh² quian¹jni. \v 8 Dsa² lán¹² ju³lah lán¹² dsa² høin² báh³ dsa² ca¹u¹lé² ma²jiá¹² cónh¹ jín³ jní², dsa² mi³mi¹gan¹² dsa² quian¹jni. Cónh¹jøng ha¹chi² ca¹nǿng² dsa² quian¹jni jǿg³ quiah¹²dsa. \v 9 Jní² báh³ lán¹² ju³lah lǿa¹² hag³jnǿ³ ja³dsa¹togh¹ jáh². Ju³ná³ hein² dsa² ca¹hie¹ jǿg³ quieg¹ jní², dsa² héi¹² liúg². Dsio¹ lé² quiah¹²dsa ju³lah lán¹² jah¹chih² dsø¹lé² ja³dsø¹gǿh¹jah. Jøng² dsø¹lia¹jah calah niúh¹ jnǿ³. \v 10 Dsa² høin² báh³ jmo¹² hi² dsa¹hén²jah. Hi² hë¹dsa jáh². Jøng² mi¹dsian¹²dsa jáh². Jøng² jní² ca¹guio¹, mi³jøng² li¹chian² dsa² quian¹jni tiá², hi² li¹chi² ca¹lah¹jǿ¹ hi² hniuh¹² quiah¹²dsa. \v 11 Lán¹²jni ju³lah lán¹² jan² juu¹³jah dsiog¹. Di³ hiug² báh³ dsǿa¹² dsa² lah¹héi² jón² ni³ huu¹³ hi² liúg² jah¹chih² quián¹²dsa. \v 12 Tsa¹lán¹² dsa² hlianh¹³ lah¹jøng², dsa² tsa¹lán¹² juu¹³jah. Cuøin¹ dsa² hlianh¹³ ju³ná³ ca¹jë́²dsa dsøi²núng³. Jmo¹dsa tiogh³ jah¹chih² cu³guiog¹³. Di³ ha¹chi² quián¹²dsa jáh². Jøng² chiánh² dsøi²núng³ jah¹chih². Cuøin¹ jah¹chih². Tsø¹jan¹jah. \v 13 Cuøin¹ dsa² héi². Di³ lán¹²dsa dsa² hlianh¹³. Ha¹chi² høa¹² dsǿa¹²dsa jáh². \v 14 Jøng² jní² lán¹² ju³lah lán¹² jan² juu¹³jah dsiog¹. Cué¹² báh³ jní² dsa² quian¹jni. Jø¹² bíh³ cuai¹² dsa² quian¹jni jní². \v 15 Lǿa¹² ju³lah lǿa¹² quiah¹² ti³ŋieh¹jni. Cuai¹² ti³ŋieh¹jni jní². Jø¹² bíh³ cuén¹²jni ti³ŋieh¹jni calah. Hiug² báh³ dsøa¹jni hi² jón²jni. Mi³jøng² liúg² dsa² quian¹jni. \v 16 Jø¹² bíh³ chian² dsa² siáh² quian¹jni, dsa² chian² ja³siíh³. Hniuh¹² mi³quianh³jni dsa² héi². Di³ nang¹ báh³ dsa² jǿg³ quieg¹jni. Jøng² tógh¹ dsa² héi² cøng² ni³ dsa² quian¹ jní², quianh¹³ dsa² quian¹jni chian² ja³la². Jan² jní² báh³ lén² dsa² juu³dsa. \p \v 17 ’Hi² jøng² báh³ hniang¹ ti³ŋieh¹jni jní². Di³ hi² hiug² dsøa¹jni jón²jni. Mi³jøng² liúg² dsa² quian¹jni. Jøng² hiog¹jni calah. \v 18 Ha¹chian² dsa² tiúh¹ jmo¹ hi² jón² jní², ju³ná³ tsa¹hiug² dsøa¹jni jón²jni. Jón²jni. Di³ hi² hiug² dsøa¹ hŋiéng¹ báh³ jní². Hio¹² jǿg³ dsøg¹² jón²jni. Jøng² hiog¹jni calah. Di³ jǿg³ jøng² ca¹cuø¹ ti³ŋieh¹jni ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 19 Jøng² ca¹løa¹ ma²quién¹ dsa² judío, mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ ca¹juúh² Jesús. \v 20 Jue¹² dsa² ca¹juúh²: \p ―Dsa² ŋa¹² báh³ ná¹². Quin¹²dsa jmi²dsí² hlaih¹³. ¿He² løa¹ nøngh² hniah¹² jǿg³ quiah¹²dsa? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 21 Ca²dsiog³dsa ca¹juúh²: \p ―Ca¹lah¹jín³ jan² dsa² quin¹² jmi²dsí² hlaih¹³ tsa¹hløah¹ ju³lah hløah¹² dsa² ná¹². Tsa¹tiúh¹ dsa² quin¹² jmi²dsí² hlaih¹³ jmo¹ li¹jniuh¹² dsa² teg³ ―ca¹juúh²dsa. \s1 Tsa¹tøa¹² dsǿa¹² dsa² canh¹³ jǿg³ quiah¹² Jesús \p \v 22 Ca¹tǿ² jmai³ juøh¹² quiah¹² guøh¹² juøh¹² tsih¹² jøa³juøi² Jerusalén, ca¹lah¹cónh¹ mi³ca¹dsë¹ cøng² ŋi² ca¹lø¹jŋiéng¹ guøh¹² ma²lǿih² mi³ca¹tsih¹ guøh¹². Ma²lǿa¹² jin² guǿi². \v 23 Jøng² ca¹ŋie³ Jesús ja³tsih¹³ guøh¹², cøng² ja³tǿh²dsa Portal de Salomón. \v 24 Jøng² ca¹ŋëh² dsa² canh¹³ quián¹² dsa² judío ja³tsenh¹³ Jesús. Ca¹tsáih¹dsa Jesús: \p ―Ma²ni³ŋó¹³ jmai³ tsa¹lø²chi² jǿg³ dsøg¹² quiánh² hning². Tseih³hning jnieh³ cu²rø² jǿg³ chi²júh² lah¹dsóh² lanh¹²hning Cristo ―ca¹juúh²dsa. \p \v 25 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ma²ca¹juǿi²jni hniah¹² hein² dsa² lán¹²jni. Tsa¹héh² hniah¹² jǿg³. Ma²ca¹lø¹léi¹³ hein² dsa² lán¹²jni. Di³ ma²ca¹jmo¹jni juu¹² juøh¹² ni³ quiah¹² ti³ŋieh¹jni. \v 26 Cónh¹jøng² tsa¹héh² hniah¹² jǿg³. Di³ tsa¹lanh¹² hniah¹² dsa² quian¹jni. \v 27 Nang¹² báh³ dsa² quian¹jni jǿg³ quieg¹jni. Cué¹² báh³ jní² dsa² héi². Ti³dsë¹³dsa cah¹ jní². \v 28 Cuø³jni bí² hi² li¹chian²dsa tiá². Mi³jøng² tsa¹dsø¹hén²dsa. Ha¹chian² dsa² siáh² jŋiáh² dsa² héi², dsa² neng¹² gug¹ jní². \v 29 Ti³ŋieh¹ báh³ jní² ca¹cuan¹ dsa² héi² ja³cog²jni. Hiug¹² juanh¹² ti³ŋieh¹jni cónh¹ jín³ ca¹lah¹já¹ dsa² siáh². Hi² jøng² ha¹chian² dsa² siáh² tiúh¹ jŋiáh² dsa² ma²neng¹² gug² ti³ŋieh¹jni. \v 30 Cøng² báh³ lán¹²jni quianh¹³ ti³ŋieh¹jni ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 31 Jøng² ca¹jiégh¹ dsa² canh¹³ cang³ hi² mi³qui¹túg²dsa Jesús. \v 32 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Hliú² hi² dsio¹ ma²ca¹jmo¹jni ja³ta¹neih¹² hniah¹², ni³ quiah¹² ti³ŋieh¹jni. ¿Naih¹² hi² dsio¹ ma²ca¹jmo¹jni hi² tsa¹tøa¹² hoh¹² hniah¹², hi² qui³tágh² hniah¹² jní² cang³? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 33 Jøng² ca¹juúh² dsa² canh¹³: \p ―A¹jáng¹ ju³ hi² jøng², qui³tog³ jnieh³ hning² cang³ huu¹³ hi² dsio¹ ma²ca¹jmoh³hning. Qui³tog³ jnieh³ hning² cang³. Di³ jmoh²hning tsa¹juanh¹² Diú¹³ quianh¹³ jǿg³ ma²ca¹juøh³hning. Dsa² jmøi¹guǿi¹ báh³ lanh¹²hning. Di³ jmoh²hning hi² lanh¹²hning Diú¹³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 34 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ni³ si² quiah¹² Diú¹³ quiánh² hniah¹² rø²juúh² jǿg³ la², ca¹juúh² Diú¹³, ca¹tsáih¹dsa dsa² ta³ quián¹² dsa² hóg¹: “Lanh¹² hniah¹² ju³lah lán¹² diú¹³,” rø²juúh² si². \v 35 Ma²ŋih³ báh³ hniah¹² té¹² ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ rø²juúh² si² quiah¹² Diú¹³. Jøng² diú¹³ ca¹tǿh¹dsa dsa² héi². Di³ ca¹hei¹ Diú¹³. \v 36 Jøng² ca¹hei¹ Diú¹³ jní² hi² ca¹guio¹jni jmøi¹guǿi¹. Ca¹tsei¹ Diú¹³ jní². ¿He² løa¹ juúh² hniah¹² hi² jmo³jni tsa¹juanh¹² Diú¹³ jøng², ja³ma²na²juúh¹jni hi² lán¹²jni jong¹² Diú¹³? \v 37 Dsio¹ báh³ tsa¹héh² hniah¹² jǿg³ quieg¹jni, ju³ná³ tsa¹jmo³jni ju³lah hniu¹ ti³ŋieh¹jni. \v 38 Jøng² ju³ lah¹la² tsa¹héh² hniah¹² jǿg³ hi² juǿi²jni hniah¹², tiog¹³ ju³héh³ hniah¹² jǿg³ ca¹mi³hag¹³ ti³ŋieh¹jni ja³ca¹jmo¹jni juu¹² juøh¹². Mi³jøng² li¹ŋih³ hniah¹² ma²quianh¹³jni ti³ŋieh¹jni ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 39 Jøng² hniu¹ dsa² canh¹³ mi³chiánh²dsa calah Jesús. Cónh¹jøng² ca¹lug² báh³ Jesús. \p \v 40 Ni³ jøng² ca¹ŋó¹ Jesús juu¹² tø¹hŋoh¹³ chi³jmøi² Jordán. Ja³jøng² ca¹jŋi¹dsa ja³mi³chiog¹² Juan dsa² jmøi² lah¹jiá¹². \v 41 Ca¹dsi¹lé² dsa² jue¹². Ca¹ŋi³ja³dsa Jesús. Jøng² ca¹dsii¹dsa jǿg³ cu³guiog³dsa. Ca¹juúh²dsa: \p ―Tsa¹ca¹jmo¹ Juan jin³ cøng² juu¹² juøh¹². Di³ lah¹dsóh² dsøg¹² báh³ jǿg³ ca¹juúh²dsa ja³cog² Jesús ―ca¹juúh² dsa² jue¹². \p \v 42 Jøng² jue¹² dsa² ca¹hé¹ jǿg³ quiah¹² Jesús ja³jøng². \c 11 \s1 Ca¹jon¹ Lázaro \p \v 1 Mi³dsoh³ jan² dsa² tsen² Lázaro, dsa² chian² Betania, juøi² ja³chian² María quianh¹³ Marta, roh¹³ María. \v 2 María héi² báh³ dsa² ca¹séi² nang³ ma²juøi² tai³ Jesús. Ca¹mi¹quính²dsa quianh¹³ jŋiu² dsi³dsa. Roh¹³ María héi² báh³ lán¹² Lázaro. \v 3 Jøng² hio¹³ roh¹³ dsa² dsoh³ héi² ca¹tse¹ jǿg³ ja³cog² Jesús hi² dsoh³ Lázaro, dsa² hnio¹ Jesús. \v 4 Mi³ca¹nǿng² Jesús jǿg³ jøng², ca¹juúh²dsa: \p ―Ha¹chi² jón² Lázaro cu¹té¹² dsag³ hi² lán¹²dsa. Huu¹³ jøng² báh³ ca¹lø¹dsoh¹dsa, mi³jøng² mi¹juanh¹² dsa jue¹² Diú¹³. Jø¹² bíh³ mi¹juanh¹²dsa jní², jní² dsa² lán¹² jong¹² Diú¹³, huu¹³ quiah¹² Lázaro ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 5 Hiug¹² hnio¹ Jesús Marta, quianh¹³ María, quianh¹³ Lázaro. \v 6 Jøng² mi³ca¹lø¹ŋi¹²dsa jǿg³ hi² dsoh³ Lázaro, ca¹jŋi¹dsa jin³ ton¹ jmai³ ja³mi³hiúg³dsa. \v 7 Ni³ jøng² ca¹tsáih¹dsa dsa² quianh³dsa: \p ―Ma¹dsǿg³ calah ja³tén¹² Judea ―ca¹juúh²dsa. \p \v 8 Jøng² ca¹juúh² dsa² quianh³dsa: \p ―Tøa¹², ha¹chi² ma²ni³ŋó¹³ jmai³ hi² hniu¹ dsa² canh¹³ quián¹² dsa² judío mi³jŋëh¹dsa hning² quianh¹³ cang³. ¿He² løa¹ hnøngh²hning góh³hning calah ja³jøng²? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 9 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Lǿa¹² quian¹jni ju³lah lǿa¹² quiah¹² dsa² ŋi²nio³ ŋi²jmø². Chi² báh³ guie¹tǿn² hora lah¹cøng² lah¹cøng² jmai³ ja³taih¹² jmøi¹guǿi¹. Ha¹chi² qui²niá¹² dsa² ŋi²nio³ ŋi²jmø². Di³ taih¹² ja³ŋi²nio³dsa. \v 10 Cónh¹jøng² qui²niá¹² báh³ dsa² ŋi²nio³ ja³neng². Di³ tsa¹jniuh¹²dsa. Jøng² ha¹chi² ma²ca¹tǿ² hora ja³jŋaih¹dsa jní². \p \v 11 Ni³ jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ma²rø²güé¹ Lázaro, dsa² jenh² quianh¹³ jniang³. Jøng² nei¹³jni hi² ŋi³ŋie¹³jni dsa² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 12 Jøng² ca¹juúh² dsa² quianh³dsa: \p ―Juu¹³ jniang³, ju³ná³ ma²rø²güé¹dsa ma²hei¹² ni³ hliú²dsa ―ca¹juúh²dsa. \p \v 13 Ca¹juúh² Jesús lah¹jøng². Di³ ma²rø²jon¹³ Lázaro. Jøng² lë́² dsa² quianh³ Jesús hi² lah¹dsóh² rø²güé¹ báh³ dsa². \v 14 Jøng² ca¹nií¹ Jesús jǿg³. Ca¹juúh²dsa: \p ―Ma²rø²jon¹³ Lázaro. \v 15 Ni³ huu¹³ quiánh² hniah¹² báh³ tøa¹² dsøa¹jni tsa¹tiagh³ jniang³ ja³jøng² mi³ca¹jon¹dsa. Di³ jøng² héh² hniah¹² jǿg³. Ma¹ne¹³ jniang³ cøng² hlai³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 16 Jøng² ca¹juúh² Tomás, dsa² tǿh²dsa Guing² Og¹, ca¹tsáih¹dsa dsa² jian¹²dsa: \p ―Ma¹dsǿg³ jniang³ quianh¹³dsa. Di³ jøng² dsiág¹ jniang³ cu¹dsie¹² quianh¹³dsa ―ca¹juúh²dsa. \s1 Jesús báh³ dsa² cuø¹ bí² hi² hiog¹ dsa² jmøi¹guǿi¹ \p \v 17 Ma¹quiún² jmai³ ca¹hog¹ Lázaro mi³ca¹dsiég¹ Jesús Betania. \v 18 Neng¹² Betania cøg¹² juøi² Jerusalén. Ton¹ kilometro tón² ca²jag¹³ báh³ ti³ja¹³ juøi² Betania quianh¹³ juøi² Jerusalén. \v 19 Jøng² jue¹² dsa² judío ma²ca¹dsi¹lé² ja³quiah¹³ Marta quianh¹³ María, dsa² cuø¹ liáh², mi³ca¹jon¹ roh¹³dsa. \v 20 Mi³ca¹lø¹ŋi¹² Marta jǿg³ hi² ja¹quien¹³ dsianh¹³ Jesús jøa³juøi² Betania, jøng² ca¹ŋó¹dsa. Ca¹mi¹jenh²dsa Jesús. Dsi²néi² báh³ guǿ¹² María, roh¹³dsa. \v 21 Jøng² ca¹juúh² Marta, ca¹tsáih¹dsa Jesús: \p ―Juu¹³ jniang³, ha¹chi² mi³jón² roh¹²jni ju³ jøng² mi³ŋíh²hning ja³la². \v 22 Ma²guiang³ báh³ jní² hi² cuø¹ Diú¹³ ca¹lah¹jín³ na¹ ca¹lah¹jǿ¹ hi² møh²hning ―ca¹juúh²dsa. \p \v 23 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Dsa¹hei¹ jmi²dsí² báh³ rúh²hning calah ―ca¹juúh²dsa. \p \v 24 Jøng² ca¹juúh² Marta: \p ―Ma²guiang³ báh³ jní² hi² hei¹ jmi²dsí² quiah¹²dsa na³ma²tǿ² ja³hiog¹ ca¹lah¹já¹ dsa² ma²ca¹dsan¹, na³ma²tǿ² ja³tiúh¹ jø² jmai³ quiah¹² jmøi¹guǿi¹ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 25 Ni³ jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Jní² báh³ dsa² jmo¹ hi² hiog¹ dsa² ma²ca¹dsan¹. Jní² báh³ jmo¹ hi² li¹chian² dsa² chian². Ha¹chi² lǿa¹² quiah¹² dsa² hé² jǿg³ quieg¹ jní², ju³ná³ ca¹jon¹dsa. Hiog¹ báh³ dsa² calah. \v 26 Tsa¹lǿih² jmai³ dsa¹hén² dsa² chian² ja³cog²jni, dsa² hé² jǿg³ quieg¹ jní². ¿Héh³hning jǿg³ ná¹²? ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 27 Jøng² ca¹juúh² Marta: \p ―Lah¹dsóh² hé²jni, Juu¹³ jniang³. Hé²jni jǿg³ hi² lanh¹²hning Cristo, jong¹² Diú¹³, dsa² ca¹tse¹ Diú¹³ ni³ jmøi¹guǿi¹ ―ca¹juúh²dsa. \s1 Ca¹ho¹ Jesús mi³ca¹dsiég¹dsa ja³rø²hog¹² Lázaro \p \v 28 Mi³ma²na²juúh² Marta jǿg³ jøng², jøng² ca¹ŋi¹téh²dsa María, roh¹³dsa. Ca¹tsáih¹dsa María jǿg³ ta¹huø³. Ca¹juúh²dsa: \p ―Ma²guønh² Tøa¹². Tǿh²dsa hning² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 29 Ca¹lah¹cónh¹ mi³ca¹nǿng² María jǿg³ jøng², ta³lah¹ca¹nung²dsa. Ca¹ŋó¹dsa juu¹² ja³tsenh¹³ Jesús. \v 30 Ha¹chi² ma²ca¹dsiég¹ Jesús jøa³juøi². Ja³jøng² tsenh¹²dsa, ja³ca¹jén²dsa Marta. \v 31 Mi³ca¹jái¹ dsa² judío, dsa² cuø¹ liáh² héi², hi² ca¹u¹hái¹ María gu¹hei¹², jøng² ca¹ŋi¹lé²dsa ti³dsë¹³dsa cah³ María. Lë́²dsa hi² dsa¹hǿg² María ja³rø²hog¹² hlai³ Lázaro. \p \v 32 Mi³ca¹dsiég¹ María ja³tsenh¹³ Jesús, jøng² ca¹chi¹jné¹dsa ni³ Jesús. Ca¹juúh²dsa: \p ―Juu¹³ jniang³, ha¹chi² mi³jón² roh¹²jni ju³ jøng² mi³ŋíh²hning ja³la². \p \v 33 Mi³ca¹jái¹ Jesús ma²ho¹² María quianh¹³ dsa² judío ca¹dsi¹lé² quianh¹³dsa, ca¹tánh² dsǿa¹² Jesús. Ca¹hí¹ cøh² dsǿa¹²dsa. \v 34 Jøng² ca¹juúh²dsa: \p ―¿Ha² tøah¹ ca¹hógh¹ hniah¹² hlai³? ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² dsa² ca¹dsi¹lé²: \p ―Ma¹ne¹³ ja³jøng², Juu¹³ jniang³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 35 Jøng² ca¹ho¹ Jesús. \v 36 Jøng² ca¹juúh² dsa² judío: \p ―Jai³lah, hiug¹² mi³hnio¹dsa hlai³ Lázaro ―ca¹juúh²dsa. \p \v 37 Ca²dsiog³ dsa² héi² ca¹juúh²: \p ―Dsa² ná¹² ca¹jmo¹ hi² ca¹lø¹jniuh¹² dsa² teg³. ¿He² løa¹ tsa¹ca¹jmo¹dsa hi² tsa¹mi³jón² Lázaro? ―ca¹juúh²dsa. \s1 Ca¹hiog² Lázaro \p \v 38 Ca¹lah¹cøh² hiu³ dsǿa¹² Jesús, ca¹ŋó¹dsa cøg¹² ja³rø²hog¹² hlai³. Cøng² tøg² hløg² báh³ jøng² ma²rø²jnøa¹² quianh¹³ ca²mǿi² cang³ pa³. \v 39 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―¡Jŋíh² cang³ ná¹²! ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² Marta, roh¹³ hlai³: \p ―Juu¹³ jniang³, ma²ja² ma²jug¹² báh³ hlai³. Di³ ma¹quiún² jmai³ na¹ ca¹jon¹dsa ―ca¹juúh²dsa. \p \v 40 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ma²ca¹juǿi²jni hning² hi² jáih³hning juu¹² juøh¹² jmo¹ Diú¹³ ju³ná³ héh²hning jǿg³ quieg¹jni ―ca¹juúh²dsa. \p \v 41 Jøng² ca¹jŋíh² ca²dsiog³dsa cang³ mi²rø²jnøa¹² hag³ tøg². Jøng² ca¹jái¹ Jesús juu¹³ guiuh¹³. Ca¹juúh²dsa: \p ―Di³hmah³ hning², Tiá³. Di³ ma²ca¹nengh²hning jǿg³ quieg¹jni. \v 42 Ma²guiang³ báh³ jní² hi² nøngh²hning ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ juǿi²jni hning². Cónh¹jøng² ma²na²juúh¹jni lah¹jøng², mi³jøng² hé² dsa² tiogh³ ja³la² jǿg³ hi² lanh¹² hning² dsa² ca¹tsei¹ jní² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 43 Mi³ma²na²juúh²dsa jǿg³ jøng², jøng² ca¹hløah¹dsa tí². Ca¹juúh²dsa: \p ―¡Lázaro! ¡Jú¹² ja³ná³! ―ca¹juúh²dsa. \p \v 44 Jøng² ca¹u¹hái¹ hlai³ niúh¹ tøg² hi² rø²liog¹dsa hmøah¹². Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Jein³ hmøah¹² rø²liog¹dsa. Di³ jøng² lé² dsánh¹dsa ―ca¹juúh²dsa. \s1 Juu¹³ jmi²dsa² ca¹jmo¹ jǿg³ hi² chiánh²dsa Jesús \r (Mt. 26.1-5; Mr. 14.1-2; Lc. 22.1-2) \p \v 45 Jue¹² dsa² judío héi², dsa² ca¹dsi¹lé² quianh¹³ María, ca¹hé¹ jǿg³ quiah¹² Jesús, mi³ca¹jái¹dsa ca¹jmo¹ Jesús hi² ca¹jinh³ Lázaro. \v 46 Cónh¹jøng² ca¹ŋi¹lé² ca²dsiog³dsa ja³tiogh³ dsa² fariseo calah. Ca¹ŋi¹jmó²dsa jǿg³ ha²lah ca¹jmo¹ Jesús. \v 47 Jøng² ca¹jmo¹ juu¹³ jmi²dsa² quianh¹³ dsa² fariseo hi² ca¹túgh² dsa² ta³ quián¹² guøh¹². Jøng² ca¹juúh² dsa² héi²: \p ―¿Ha²lah jmó³ jniang³ quianh¹³ dsa² héi²? Di³ hliú² juu¹² juøh¹² jmo¹² dság¹²dsa. \v 48 Ju³ná³ la³ne¹² jniang³, ca¹lah¹já¹ dsa² li¹hé² jǿg³ quiah¹² dsa² héi². Jøng² li¹hne² dsa² chian² Roma. Hén² dsa² héi² guøh¹² quián² jniang³ quianh¹³ juøi² ja³tén¹² jniang³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 49 Jøng² ca¹juúh² Caifás, dsa² mi³lán¹³ ŋi¹jmó² jmai³ jøng²: \p ―Tsa¹ŋih³ hniah¹² ca¹lah¹jin³ he². \v 50 Tsa¹lø²leh¹³ hniah¹² hi² dsio¹ hi³méh¹ jón² jan² dsa² dsie¹² juøi². Mi³jøng² tsa¹dsø¹hén² ca¹lah¹jǿ¹ juøi² ja³tén¹² jniang³ ―ca¹juúh² Caifás. \p \v 51 A¹jáng¹ ju³ jǿg³ lë́² hŋiah¹² Caifás jǿg³ jøng². Diú¹³ ca¹jmo¹ dsǿa¹²dsa ca¹hǿ²dsa jǿg³ jøng² hi² jón² Jesús dsie¹² dsa² judío. Di³ hi² lán¹² Caifás ŋi¹jmó² jmai³ jøng². \v 52 Jø¹² bíh³ a¹jáng¹ ju³ jmáh¹lah huu¹³ quiah¹² juøi² jøng² jón² Jesús. Jón²dsa mi³jøng² lén²dsa cøng² chiúh³ dsa², ju³lah ca¹lah¹já¹ dsa² quián¹² Diú¹³ ni³tsø² ni³ja¹³ ta³cøng² jmøi¹guǿi¹. \v 53 Dsø¹juu¹² jøng² ca¹mi¹liág¹ dsa² ta³ héi² ca¹hnangh²dsa mai³¹ ha²lah jŋëh¹dsa Jesús. \p \v 54 Hi² jøng² tsa¹ma¹ca¹ŋøa¹ Jesús ja³tiogh³ dsa² judío. Ca¹u¹hái¹ báh³ dsa² ja³tén¹² Judea. Ca¹ŋó¹dsa cøng² juøi² neng¹² cøg¹² ja³ha¹chian² dsa² tiogh³, juøi² tsen² Efraín. Ja³jøng² ca¹túgh²dsa quianh¹³ dsa² quianh³dsa. \p \v 55 Ja¹quien¹³ tøa¹ jmai³ ta²høa³ quiah¹² dsa² judío. Jøng² ca¹ŋi¹lé² dsa² jue¹² juu¹² jøa³juøi² Jerusalén, dsa² hniu¹ li¹jŋió¹ niúh¹ jín³ hi² tøa¹ jmai³ ta²høa³. \v 56 Jøng² ca¹hnah¹dsa Jesús ja³tsih¹³ guøh¹² juøh¹². Ca¹qui² ca¹ŋai¹dsa dsa² quianh¹³dsa. Ca¹juúh²dsa: \p ―¿He² lë́h² hniah¹²? ¿Tsa³ŋi¹jái² Jesús jmai³? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 57 Ma²ca¹jmo¹ juu¹³ jmi²dsa² quianh¹³ dsa² fariseo héh¹. Mi³jøng² ju³ná³ hein² dsa² ca¹lø¹ŋi¹² ha² tøah¹ ja³hiúg³ Jesús, jmo¹dsa jǿg³. Di³ jøng² lé² chiángh²dsa. \c 12 \s1 Ca¹tsǿng² María nang³ ma²juøi² tai³ Jesús \r (Mt. 26.6-13; Mr. 14.3-9) \p \v 1 Jŋiéng² jmai³ jin³ hei¹² hi² tøa¹ jmai³ ta²høa³, ca¹ŋó¹ Jesús juu¹² Betania, ja³guǿ¹³ Lázaro, dsa² ca¹jmo¹ Jesús ca¹hiog² mi³ma²rø²jon¹³dsa. \v 2 Ja³jøng² ca¹jmo¹dsa cøng² má¹ hi² ca¹gǿh¹ Jesús. Ca¹tóh² Marta má¹ ni³ mesa. Hiúg³ Lázaro mesa quianh¹³ Jesús. \v 3 Jøng² ca¹ŋi¹quin¹² María ca²hnang¹³ litro nang³ ma²juøi² tsen² nardo. Hi² hmóh³. Ca¹tsǿng²dsa tai³ Jesús. Jøng² ca¹mi¹quính²dsa quianh¹³ jŋiu² dsi³dsa. Ca¹lah¹ta³cøng² dsi²néi² ca¹hǿi² dsí² ma²juøi². \v 4 Jøng² ca¹juúh² Judas Iscariote, jan² dsa² quianh¹³ Jesús, dsa² hnë¹ Jesús jmai³ hiá¹ hiég¹: \p \v 5 ―¿He² løa¹ tsa¹ca¹hnai¹dsa nang³ ma²juøi² jøng² quianh¹³ guio¹ ŋi²lǿg² héh¹ cog³? Di³ jøng² mi³cuúh¹dsa dsa² ti²ŋié² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 6 A¹jáng¹ ju³ hi² høa¹² dsǿa¹² Judas dsa² ti²ŋié² hi² ca¹juúh²dsa lah¹jøng². Dsa² høin² báh³ Judas. Dsa² héi² neng¹² gug² cog³ quiah¹² dsa² quianh¹³ Jesús. Ma²tan²dsa jŋíh²dsa tø¹ma¹méh¹ cog³ jøng². \v 7 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―¡Tsa¹hlanh¹³hning hio¹³! Ma²ca¹chiág²dsa hi² jøng² quiah¹²dsa. Mi³jøng² ma²na²tsǿng²dsa quieg¹jni niúh¹ hi³méh¹ hi² jón²jni. Ma²na²jmo¹dsa ju³jŋia¹³ hi² quiag¹dsa jní² dsio¹. \v 8 Tiog¹³ báh³ quianh¹³ hniah¹² dsa² ti²ŋié². Di³ ha¹chi² li¹quianh¹³ hniah¹² jní² tiá² ni³ jmøi¹guǿi¹ la² ―ca¹juúh²dsa. \s1 Ca¹jmo¹ juu¹³ jmi²dsa² jǿg³ hi² jŋëh¹dsa Lázaro \p \v 9 Ca¹lø¹ŋi¹² jue¹² dsa² judío hi² hiúg³ Jesús jøa³juøi² Betania. Jøng² ca¹ŋi¹lé²dsa juu¹² jøng², hi² ŋi¹jan³dsa Jesús. Jø¹² bíh³ hniu¹dsa jë́²dsa Lázaro calah, dsa² ca¹jmo¹ Jesús ca¹hiog². \v 10 Hi² jøng² ca¹jmo¹ juu¹³ jmi²dsa² cøng² jǿg³ hi² jŋëh¹dsa Lázaro calah. \v 11 Di³ jue¹² dsa² judío ma²tiogh³ jag¹³ quiah¹² Jesús huu¹³ quiah¹² Lázaro. Tsa¹ma¹tiogh³dsa quianh¹³ juu¹³ jmi²dsa². \s1 Ca¹hí¹ Jesús jøa³juøi² Jerusalén \r (Mt. 21.1-11; Mr. 11.1-11; Lc. 19.28-40) \p \v 12 Mi³ca¹jni¹ jmai³ siíh³ ca¹nǿng² dsa² jue¹² ca¹dsi¹lé² jmai³ ta²høa³ jǿg³ hi² hí¹ Jesús jøa³juøi² Jerusalén. \v 13 Jøng² ca¹ŋi¹hieh³dsa Jesús chiuh³ juøi². Quin¹²dsa gug² moh¹³ tsǿn¹². Ca¹qui² ca¹hløah¹dsa tí². Ca¹juúh²dsa: \p ―¡Hiug¹² juanh¹² Diú¹³! ¡Hiug¹² dsiog¹ dsa² ca¹já¹ huu¹³ quiah¹² Diú¹³ juanh¹², dsa² lán¹² rai¹³ quián¹² dsa² israel! ―ca¹juúh²dsa. \p \v 14 Jøng² ca¹dsanh¹² Jesús jan² búh³ meh². Ca¹gú²dsa cah³ jáh². Di³ jøng² li¹ti¹ jǿg³ la² hi² rø²juúh² si² quiah¹² Diú¹³: \q1 \v 15 Tsa¹jmóh³ hniah¹² ganh¹, hniah¹² dsa² chianh² juø³juøi² Sion. \q1 Jai³lah, ma²já¹² rai¹³ quiánh² hniah¹². \q1 Guǿ¹²dsa cah³ búh³ meh², rø²juúh² si². \p \v 16 Tsa¹ca¹lø¹ŋë́² dsa² quianh¹³ Jesús jǿg³ jøng² dsø¹juu¹². Cónh¹jøng² ca¹dsagh² dsǿa¹²dsa jǿg³ lǿa¹² ni³ si² mi³ma²ca¹ŋáh¹ Jesús juu¹² guiuh¹³. Jøng² ca¹lø¹lih¹³dsa ca¹lø¹ti¹ jǿg³ jøng² ja³cog²dsa. \p \v 17 Jøng² dsa² mi³quianh¹³ Jesús jmai³ ja³ca¹jmo¹dsa hi² ca¹hiog² Lázaro, ca¹dsii¹ dsa² héi² jǿg³ ca¹lah¹jǿ¹ hi² ca¹jái¹dsa jmai³ jøng². \v 18 Huu¹³ jøng² ca¹ŋi³jŋiang¹³ dsa² jue¹² quiah¹² Jesús chiuh³ juøi². Di³ ca¹lø¹ŋi¹²dsa jǿg³ ca¹jmo¹ Jesús juu¹² juøh¹² jøng². \v 19 Jøng² ca¹dsii¹ dsa² fariseo jǿg³ cu³guiog¹³dsa. Ca¹juúh²dsa: \p ―Jai³ di³ hniah¹². Ha¹chi² ma¹ne³ lé². Ca¹lah¹já¹ dsa² ma²ŋi²nio³ dsi³cah³ Jesús ―ca¹juúh²dsa. \s1 Dsa² hløah¹² jǿg³ griego hniu¹ dsii¹ jǿg³ quianh¹³ Jesús \p \v 20 Jøa³ dsa² ca¹dsi¹lé² ja³neng¹² jmai³ ma²tiogh³ mih² dsa² hløah¹² jǿg³ griego. \v 21 Jøng² ca¹ŋi¹lé²dsa cøg¹² ja³tsenh¹³ Felipe, dsa² quianh¹³ Jesús chian² Betsaida, juøi² tén¹² Galilea. Jøng² ca¹tsáih¹dsa Felipe: \p ―Guiuh¹³, hneng² jnieh³ dsií³ jnieh³ jǿg³ quianh¹³ Jesús ―ca¹juúh²dsa. \p \v 22 Jøng² ca¹ŋó¹ Felipe. Ca¹ŋi¹tseih¹dsa Andrés. Ni³ jøng² ca¹ŋi¹lé²dsa ta³og¹dsa. Ca¹ŋi¹tseih¹dsa Jesús jǿg³ ca¹juúh² dsa² hløah¹² jǿg³ griego héi². \v 23 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ma²tǿ² jmai³ ja³lén²jni dsa² hiug¹² juanh¹², jní² dsa² ma²lán¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹². \v 24 Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: Ha¹chi² dsa¹jon¹ møi¹jon² ju³ná³ tsa¹ca¹hóh¹ niúh¹ huø¹ ju³lah dsa¹hog¹dsa jan² dsa² ma²rø²jon¹³. Hi² jøng² báh³ dsa¹jon¹ mǿi², ju³ná³ ca¹hen¹. \v 25 Jø¹² bíh³ ju³ná³ hein² dsa² dsa²jiag¹² dsǿa¹² jmáh¹lah jǿg³ ha²lah guú¹dsa dsio¹ ni³ jmøi¹guǿi¹ la², dsa² héi² jón². Cónh¹jøng² ju³ná³ hein² dsa² tsa¹høa¹² dsǿa¹² ha²lah guú¹dsa dsio¹ ni³ jmøi¹guǿi¹ la², dsa² héi² li¹chian² tiá². \v 26 Ju³ná³ hein² dsa² hniu¹ mi¹ti¹ ne¹ jní², hniuh¹² ŋøa¹ dsa² héi² dsen¹³ cah¹ jní². Mi³jøng² li¹quianh¹³jni dsa² ha² ja³ma²hiúg³jni. Mi¹juanh¹² báh³ ti³ŋieh¹jni dsa² mi²ti¹ ne¹jni. \s1 Ca¹jmo¹ Jesús jǿg³ hi² jón²dsa \p \v 27 ’Chian²jni ju²hí³ dsøa¹². Tsa¹guiang³jni he² jǿg³ juøh¹³jni. ¿Dsio³¹ juǿi³jni ti³ŋieh¹jni: ¡Liag³ jní², Tiá³! Mi³jøng² tsa¹dsø¹ŋë²jni jmø³uai¹² na¹ bíh³ li¹chi² quieg¹jni?” Tsa¹dsio¹ juøh¹³jni lah¹jøng². Di³ huu¹³ jøng² báh³ ca¹guio¹jni, hi² jón² báh³ jní². \v 28 Jøng² lah¹la² juǿi³jni dsa²: “Tiá³, jmóh³hning ha²lah hnøngh²hning. Mi³jøng² mi¹juanh¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ hning²” ―ca¹juúh² Jesús. \p Jøng² ca¹hløah¹ Jmi² jniang³, dsa² guǿ¹² ŋi¹juǿi¹. Ca¹juúh²dsa: \p ―Ma²ca¹jmo¹ báh³ jní² lah¹jøng². Jø¹² bíh³ jmo¹ báh³ jní² calah jmai³ siíh³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 29 Ca¹nǿng² dsa² tiogh³ ja³jøng² jǿg³ ca¹juúh² Jmi² jniang³. Ca²dsiog³dsa ca¹juúh²: \p ―Ca¹hein¹³ ŋíh¹ ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca²dsiog³dsa ca¹juúh²: \p ―Ma²na²hlanh¹ ángel Jesús ―ca¹juúh²dsa. \p \v 30 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―A¹jáng¹ ju³ jmáh¹lah jní² ma²na²hlaih¹ Jmi² jniang³. Hniah¹² báh³ ma²na²hlanh¹dsa. Mi³jøng² li¹ŋih³ hniah¹² ma²quianh¹³jni Jmi² jniang³. \v 31 Di³ ma²tǿ² jmai³ ja³cang¹ Diú¹³ jǿg³ dsøg¹² quiah¹² dsa² jmøi¹guǿi¹. Ma²tǿ² jmai³ ja³dsa¹hén² jǿg³ quiah¹² dsa² hlanh³, dsa² jmo¹² héh¹ ni³ jmøi¹guǿi¹. \v 32 Jøng² jmo¹³jni li¹quianh¹³jni dsa² jue¹², na³ma²ca¹tiang¹dsa jní² guiuh¹³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 33 Quianh¹³ jǿg³ jøng² ca¹he¹ Jesús hi² jón²dsa ni³ crǿg¹³. \v 34 Jøng² ca¹juúh² dsa², ca¹tsáih¹dsa Jesús, mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ jøng²: \p ―Ma²ca¹néng³ jnieh³ jǿg³ lǿa¹² ni³ si² quiah¹² Diú¹³, hi² li¹chian² tiá² báh³ Cristo. ¿He² løa¹ juúh³hning tióg²dsa hning² crǿg¹³, hning² “dsa ma²lanh¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jian¹² jnieh³?” ¿Tsa³lanh¹²hning Cristo quián² jnieh³? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 35 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Hiúg³jni jín³ cu²hna² quianh¹³ hniah¹², jní² dsa² jmo¹² taih¹² juu¹² hi² dsi³noh¹ hniah¹² ja³dsio¹. Dsio¹ gu³noh¹² hniah¹² juu¹² he¹² jní². Mi³jøng² tsa¹lé² neng² juu¹² ja³gu³noh¹² hniah¹². Tsa¹ŋi¹²dsa ha² juu¹² ŋi²nio³dsa, ju³lah dsa² ŋi²nio³ ja³neng². \v 36 Dsio¹ héh² hniah¹² jǿg³ ta³lah¹jmai³ ja³hé¹²jni hniah¹². Mi³jøng² lénh² hniah¹² dsa² ŋi¹² ―ca¹juúh²dsa. \p Mi³ma²ca¹juúh² Jesús jǿg³ jøng², jøng² ca¹u¹hái¹dsa jøa³ dsa² héi². Ca¹hmóh¹dsa. \s1 Tsa¹ca¹hé¹ dsa² judío jǿg³ quiah¹² Jesús \p \v 37 Ju³ he² jín³ hliú² juu¹² juøh¹² ca¹jmo¹ Jesús ja³ta¹ni¹ dsa² judío, tsa¹ca¹hé¹ dsa² jue¹² jǿg³ quiah¹²dsa. \v 38 Mi³jøng² li¹ti¹ jǿg³ la² rø²juúh² si² ca¹jmo¹ hlai³ Isaías, dsa² mi³hǿ² jǿg³ quiah¹² Diú¹³ ma²lǿih²: \q1 Mih² báh³ dsa² ma²ca¹hé¹ jǿg³ ca¹tséih³ jniang³ dsa², Juu¹³ jniang³. \q1 Mih² báh³ dsa² ca¹lø¹lih¹³ hning² dsa² ca¹jmoh³ juu¹² juøh¹², rø²juúh² si². \m \v 39 Hi² jøng² báh³ tsa¹lé² hé² dsa² héi² jǿg³. Di³ lah¹la² rø²juúh² si² quiah¹² hlai³ Isaías calah: \q1 \v 40 Ca¹jløa¹ Diú¹³ mø³ni³dsa. \q1 Mi³jøng² tsa¹jniuh¹²dsa. \q1 Ca¹jmo¹ Diú¹³ ca¹lø¹huh¹ dsi³dsa. \q1 Mi³jøng² tsa¹li¹ŋë́h² dsǿa¹²dsa. \q1 Mi³jøng² tsa¹jénh¹dsa. \q1 Mi³jøng² tsa¹liúg²dsa, rø²juúh² si². \m \v 41 Ca¹juúh² Isaías jǿg³ jøng² mi³ca¹lø¹lih¹³dsa hi² li¹juanh¹² Jesús tø¹chi²quë́¹. \v 42 Tiog¹³ báh³ ca¹hé¹ ca²dsiog³ dsa² ta³ quián¹² guøh¹² jǿg³ quiah¹² Jesús. Di³ ha¹chi² ca¹mi¹léi¹³dsa lah¹jøng². Di³ hi² gan¹dsa dsa² fariseo. Gan¹dsa ju³ná³ tsa¹ma¹cuø¹ dsa² fariseo jǿg³ hi² dsø¹lé²dsa guøh¹². \v 43 Tsa¹ca¹mi¹léi¹³dsa hi² hé²dsa jǿg³. Di³ hiug¹² ca¹lø¹hniu¹dsa jǿg³ dsio¹ cuø¹ dsa² jmøi¹guǿi¹ jian¹²dsa ja³cog²dsa cónh¹ jín³ jǿg³ dsio¹ hi² mi³cuø¹ Diú¹³. \p \v 44 Jøng² ca¹hløah¹ Jesús tí², ca¹juúh²dsa: \p ―Ju³ná³ hein² dsa² hé² jǿg³ quieg¹ jní², a¹jáng¹ ju³ jmáh¹lah jǿg³ quieg¹ jní² hé²dsa. Di³ ma²hé²dsa jǿg³ quiah¹² ti³ŋieh¹jni, dsa² ca¹tsei¹ jní². \v 45 Ju³ná³ hein² dsa² ma²cuai¹² jní², dsa² héi² ma²cue¹² ti³ŋieh¹jni calah, dsa² ca¹tsei¹ jní². \v 46 Ca¹guio¹jni jmøi¹guǿi¹. Mi³jøng² lán¹²jni ju³lah lǿa¹² si² taih¹² jmøi¹guǿi¹. Mi³jøng² tsa¹ma¹tiogh³ dsa² jmøi¹guǿi¹ ja³neng², ju³lah dsa² hé² jǿg³ quieg¹ jní². \v 47 Ju³ná³ hein² dsa² ca¹nǿng² jǿg³ quieg¹ jní², jøng² ha¹chi² ca¹mi¹ti¹dsa jǿg³, ha¹chi² cuǿ¹³jni dsa² héi² dsag³. Di³ ha¹chi² ca¹guio¹jni hi² cuǿ¹³jni dsa² jmøi¹guǿi¹ dsag³. Ca¹guio¹jni hi² log³jni dsa². \v 48 Di³ jøng² ta¹canh¹³ báh³ dsa² dsag³, ju³lah dsa² tsa¹hniang¹ jní², dsa² tsa¹hniu¹ jǿg³ quieg¹jni. Jǿg³ ma²ca¹juúh²jni jøng² jmo¹ ta¹canh¹³dsa dsag³ na³ma²ca¹tóh² jø² jmai³ quiah¹² jmøi¹guǿi¹. \v 49 Di³ ha¹chi² ma²ca¹juúh¹jni jǿg³ quieg¹jni hŋiéng¹jni. Jmi² jniang³ báh³ ca¹jmo¹ héh¹, dsa² ca¹tsei¹ jní², he² jǿg³ juøh¹³jni, he² jǿg³ hløah¹³jni. \v 50 Jøng² ma²guiang³jni jmo¹² héh¹ quiah¹²dsa hi² li¹chian² dsa² jmøi¹guǿi¹ tiá². Hi² jøng² juøh¹²jni ca¹lah¹cónh¹ lǿa¹² héh¹ ca¹jmo¹ Jmi² jniang³ ―ca¹juúh² Jesús. \c 13 \s1 Ca¹rang¹ Jesús tai³ dsa² guia¹tón² \p \v 1 Ca¹tǿ² ja³lé² ti³juøh¹² jmai³ ta²høa³. Ma²ŋi¹² Jesús hi² ma²tǿ² ja³gu¹hái¹dsa jmøi¹guǿi¹, hi² dsánh¹dsa ja³guǿ¹³ Jmi² jniang³. Hnio¹ Jesús dsa² quián¹²dsa, dsa² tiogh³ jmøi¹guǿi¹. Jøng² ca¹mi¹léi¹³dsa ha²cónh¹ té¹² ja³hniang¹dsa. \v 2 Ma²tiogh³dsa mesa. Ma²ca¹jmo¹ dsa² hlanh³ dsǿa¹² Judas, ja³ŋiúh³ Simón Iscariote, hi² hnë¹dsa Jesús. \v 3 Ma²ŋi¹² Jesús hi² ca¹cuø¹ Jmi² jniang³ ca¹lah¹jǿ¹ bí² quiah¹²dsa. Ma²ŋi¹²dsa juu¹² ja³guǿ¹³ dsa² héi² ca¹já¹dsa. Jø¹² bíh³ ja³jøng² dsánh¹dsa calah. \v 4 Ca¹rón² Jesús mesa ja³mi³gøah¹²dsa. Ca¹li²dsa hmøah¹² dsǿ² coh¹³. Jøng² ca¹can¹dsa cøng² toalla. Ca¹cøin¹dsa togh¹²dsa. \v 5 Jøng² ca¹tieh¹dsa jmøi² cøng² ŋí³ teg². Ca¹mi¹liág¹dsa ca¹rang¹dsa tai³ dsa² guia¹tón². Jøng² ca¹mi¹quính²dsa quianh¹³ toalla rø²hŋieng¹² togh¹²dsa. \v 6 Mi³ca¹tǿ² ja³rang¹ Jesús tai³ Simón Pedro, jøng² ca¹juúh²dsa: \p ―¿Hi³ rángh³hning tai¹ jní² calah, Juu¹³ jniang³? ―ca¹juúh² Pedro. \p \v 7 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Tsa¹ŋë́h²hning ta¹na¹ he² løa¹ jmo¹²jni lah¹la². Cónh¹jøng² li¹ŋë́h² báh³ hning² tø¹chi³quë́¹ ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 8 Jøng² ca¹juúh² Pedro: \p ―Tsa¹lǿih² jmai³ rángh³hning tai¹ jní². Tsa¹ca¹të́² dsa² juanh¹² rang¹ tai³ dsa² meh² ―ca¹juúh² Pedro. \p Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ju³ná³ tsa¹rang¹³jni taih³hning, tsa¹lénh²hning dsa² quian¹jni ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 9 Jøng² ca¹juúh² Simón Pedro: \p ―A¹jáng¹ ju³ jmáh¹lah tai¹jni rángh³hning, chi²júh² lah¹jøng² lǿa¹², Juu¹³ jniang³. Rángh³hning gug¹jni quianh¹³ dse¹jni calah ―ca¹juúh² Pedro. \p \v 10 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ju³lah dsa² lah¹ma²na²lóh¹ tsa¹ma¹hniuh¹² hi² rang¹dsa ta³jan²dsa. Jmáh¹lah tai³ báh³ dsa² hniuh¹² rang¹dsa. Mi³jøng² lé² ti³ja¹dsa. Ti³jah¹ báh³ hniah¹² ja³cog² Diú¹³. Cónh¹jøng² tsa¹lǿa¹² lah¹jøng² ca¹lah¹jáh¹ hniah¹². \p \v 11 Ca¹juúh² Jesús jǿg³ jøng² hi² tsa¹ti³ja¹ ca¹lah¹já¹ dsa² guia¹tón². Di³ ma²ŋi¹² báh³ Jesús hein² dsa² hnai¹ quiah¹²dsa. \p \v 12 Jøng² mi³ma²na²rang¹ Jesús tai³ dsa² guia¹tón², jøng² ca¹cáih¹dsa calah tsǿnh³. Ca¹guú²dsa calah mesa. Jøng² ca¹juúh²dsa: \p ―¿Lø³ŋë́h² hniah¹² he² hi² ma²na²jmo¹jni ja³cogh² hniah¹²? \v 13 Tøah¹² hniah¹² jní² Tøa¹² quianh¹³ Juuh² hniah¹². Dsøg¹² báh³ jǿg³ juúh² hniah¹². Di³ lah¹dsóh² dsa² héi² báh³ jní². \v 14 Jní² báh³ Tøa¹² quiánh² hniah¹², quianh¹³ Juuh² hniah¹². Ma²na²rang¹jni taih³ hniah¹². Hi² jøng² ma²ŋih³ hniah¹² hi² hniuh¹² rángh³ hniah¹² tai³ rúh² hniah¹². \v 15 Ma²na²he¹jni ha²lah jmóh³ hniah¹². Hniuh¹² jmóh³ hniah¹² ju³lah ma²na²jmo¹jni. \v 16 Jǿg³ dsøg¹² lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: Ha¹chi² lán¹² dsa² jmo¹² ta³ dsa² juanh¹² cónh¹ jín³ juu³dsa. Ha¹chi² lán¹² dsa² ŋøa¹² man²da¹³ dsa² juanh¹² cónh¹ jín³ dsa² ca¹tsei¹. \v 17 Ju³ná³ ŋë́h² hniah¹² jǿg³ jøng², ju³ná³ mi³tih³ hniah¹² jǿg³, jøng² hioh¹² jénh² hniah¹² lé². \v 18 A¹jáng¹ ju³ ca¹lah¹jáh¹ hniah¹² hia¹²jni. Ma²guiang³jni hein² dsa² ma²ca¹quiah³jni. Cónh¹jøng² hniuh¹² li¹ti¹ jǿg³ la² hi² rø²juúh² si²: “Jan² dsa² ma²ca¹gǿh¹ quianh¹³ jní², ma²hiag³dsa jní²”, rø²juúh² si². \v 19 Jǿg³ jøng² juǿi²jni hniah¹² ta¹na¹, niúh¹ jín³ hi² li¹ti¹. Mi³jøng² héh² hniah¹² hi² lán¹²jni jong¹² Diú¹³ na³ma²ca¹jaih³ hniah¹² ca¹lø¹ti¹ jǿg³. \v 20 Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: Ju³ná³ hein²dsa ca¹hie¹ dsa² ca¹tsë́²jni, dsa² héi² ma²ca¹hiei¹ jní² calah. Ju³ná³ ca¹hiei¹dsa jní² jøng², jø¹² bíh³ lah¹jøng² ca¹hie¹dsa dsa² ca¹tsei¹ jní² ―ca¹juúh²dsa. \s1 Jǿg³ quiah¹² dsa² hnë¹ Jesús \r (Mt. 26.20-25; Mr. 14.17-21; Lc. 22.21-23) \p \v 21 Ca¹hǿ² dsǿa¹² Jesús mi³ma²na²juúh²dsa jǿg³ jøng². Ni³ jøng² ca¹juúh²dsa: \p ―Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: Jan² hniah¹² hnëh¹³ jní² ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 22 Jøng² ca¹jë́² dsa² guia¹tón² ju³roh¹³. Tsa¹ŋi¹²dsa hein² dsa² hia¹² Jesús. \v 23 Jøng² mi³guǿ¹³ jan² dsa² guia¹tón² cog² Jesús. Hiúg¹² hnio¹ Jesús dsa² héi². \v 24 Jøng² ca¹tǿh¹ Simón Pedro dsa² héi². Ca¹juúh²dsa: \p ―¿Hein² dsa² héi², dsa² hia¹² Jesús jǿg³ jøng²? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 25 Jøng² ca¹juúh² dsa² guǿ¹² cog² Jesús: \p ―¿Hein² dsa² hiah²hning, Juu¹³ jniang³? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 26 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Dsa² héi² báh³ héi², dsa² cuǿ¹³jni jneh³ hi³ŋíh¹ la² na³ma²ca¹mi³hlí³jni quianh¹³ jmøah¹³ ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹mi¹hlí² Jesús ca²jneh³ hi³ŋíh¹. Ca¹cuúh¹dsa Judas, ja³ŋiúh³ Simón Iscariote. \v 27 Jøng² ca¹hí¹ dsa² hlanh³ dsǿa¹² Judas, mi³ca¹gǿh¹ dsa² héi² jneh³ hi³ŋíh¹ jøng². Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa Judas: \p ―¡Ta³tí³ jmo³ hi² hnøngh²hning jmóh³! ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 28 Ca¹lah¹jin³ jan² dsa² ti³gøah¹² quianh¹³ Jesús tsa¹ca¹lø¹ŋë́² jǿg³ jøng², hi² ca¹juúh² Jesús. \v 29 Lë́² ca²dsiog³ dsa² héi² hi² ca¹tsei¹ Jesús juu¹² ja³dsø¹lie¹² Judas he² hi² hniuh¹² ta³lah¹jmai³ ta²høa³, ho¹ ju³ ja³dsø¹cuøh¹²dsa dsa² ti²ŋié² cog³. Di³ neng¹² gug² Judas cog³ quiah¹² dsa² guia¹tón². \v 30 Jøng² ca¹u¹hái¹ Judas mi³ma²na²hiei¹dsa jneh³ hi³ŋíh¹ jøng². Ma²neng² mi³ca¹u¹hái¹dsa. \s1 Jǿg³ quiah¹² lei¹³ hmë́² \p \v 31 Mi³ca¹u¹hái¹ Judas, jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Na¹ jín³ li¹léi¹³ hi² lán¹²jni dsa² juanh¹², jní² dsa² ma²lán¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹². Jmo¹²jni hi² mi¹juanh¹² dsa² jue¹² Diú¹³. \v 32 Huu¹³ quieg¹ jní² báh³ mi¹juanh¹² dsa² jue¹² Diú¹³. Jøng² jmo¹ Diú¹³ hi² mi¹juanh¹² dsa² jue¹² jní² calah. Ta³tí³ la² báh³ jmo¹ Diú¹³ lah¹jøng². \v 33 Hniah¹² dsa² guia¹tón², dsa² quian¹jni, ha¹chi² ma¹jan³jni hi² uú² quianh¹³ hniah¹². Hnangh¹³ hniah¹² jní². Cónh¹jøng² juǿi²jni hniah¹² ju³lah jǿg³ ca¹juǿi²jni dsa² judío: “Tsa¹lé² gu³noh¹² hniah¹² juu¹² ja³neh¹³jni,” juǿi²jni hniah¹². \v 34 Cuø¹²jni lei¹³ hmë́² ja³cogh² hniah¹²: ¡Ju³li¹hnóh¹ hniah¹² rúh² hniah¹²! Ju³lah hnó¹jni hniah¹², lah¹jøng² báh³ hniuh¹² li¹hnóh¹ hniah¹² rúh² hniah¹². \v 35 Li¹lih¹³ ca¹lah¹já¹ dsa² jmøi¹guǿi¹ hi² lanh¹² hniah¹² dsa² quian¹jni, ju³ná³ hnóh¹ hniah¹² rúh² hniah¹² ―ca¹juúh² Jesús. \s1 Ca¹hǿ² Jesús jǿg³ hi² juúh² Pedro tsa¹cuai¹²dsa \r (Mt. 26.31-35; Mr. 14.27-31; Lc. 22.31-34) \p \v 36 Jøng² ca¹ŋǿh¹ Simón Pedro Jesús. Ca¹juúh²dsa: \p ―¿Ha² tøah¹ guǿnh³hning, Juu¹³ jniang³? ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Tsa¹lé² góh³hning ta¹na¹ juu¹² ja³neh¹³jni. Ta¹chi³quë́¹ báh³ góh³hning ja³jøng² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 37 Jøng² ca¹juúh² Pedro calah: \p ―¿He² løa¹ tsa¹lé² nei¹³jni quianh¹³ hnéng¹ ta¹na¹, Juu¹³ jniang³? Hiug² dsøa¹jni hi² jón²jni huu¹³ quiánh²hning ―ca¹juúh²dsa. \p \v 38 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―¿Lah³dsóh² hiug² hoh¹²hning jónh² huu¹³ quieg¹jni? Lah¹dsóh² juǿi²jni hning²: Niúh¹ jín³ hi² ho¹ chiih³, juúh³hning hnaih² rón² hi² tsa¹cuaih¹²hning jní². \c 14 \s1 Ca¹he¹ Jesús juu¹² dság¹² ja³guǿ¹³ ti³jmi²dsa \p \v 1 ’Tsa¹jmo² ju²hí³ dsøa¹². Héh² báh³ hniah¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³. Ju³héh³ hniah¹² jǿg³ quieg¹ jní² calah. \v 2 Jøg² báh³ ja³guǿ¹³ ti³ŋieh¹jni, ja³li¹tiógh¹ dsa² jue¹². Ju³ jøng² tsa¹mi³lǿa¹³ lah¹jøng², mi³juǿi³jni hniah¹². Di³ huu¹³ jøng² báh³ neh¹³jni, hi² ŋi³jmo³jni ju³jŋia¹³ cøng² ja³gu³tiogh¹² hniah¹². \v 3 Na³ma²ca¹løa¹ cu²rø² ja³gu³tiogh¹² hniah¹², jøng² guiogh¹³jni calah, hi² ŋi³tei¹jni hniah¹². Di³ jøng² gu³tiogh¹² hniah¹² quianh¹³ jní² ja³guø³jni. \v 4 Ma²ŋih³ báh³ hniah¹² ha² juu¹² ja³neh¹³jni ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 5 Jøng² ca¹juúh² Tomás: \p ―Tsa¹ne³ jnieh³ ha² tøah¹ guǿnh³hning, Juu¹³ jniang³. ¿Ha² bíh³ láh² ne³ jnieh³ juu¹²? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 6 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Jní² báh³ dsa² co¹² juu¹². Jní² báh³ juøh¹² jǿg³ dsøg¹². Jní² báh³ cuø¹² ju²bí² hi² li¹chian² dsa² jmøi¹guǿi¹ tiá² ja³cog² Diú¹³. Ha¹chian² dsa² dsánh¹ ja³quiah¹³ ti³ŋieh¹jni ju³ná³ tsa¹hé²dsa jǿg³ quieg¹ jní². \v 7 Ju³ná³ ca¹lø¹cuaih¹² hniah¹² jní² cu²rø², jøng² ma²cueh¹² hniah¹² ti³ŋieh¹jni. Na¹ báh³ ma²na²lø¹cueh¹³ hniah¹² ti³ŋieh¹jni. Ma²na²janh³ báh³ hniah¹² dsa² ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 8 Jøng² ca¹juúh² Felipe: \p ―Ju³ne¹³ jnieh³ ti³ŋieih¹²hning, Juu¹³ jniang³. Cónh¹jøng² báh³ hi² hneng² jnieh³ ―ca¹juúh² Felipe. \p \v 9 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ma²ni³ŋó¹³ jmai³ ŋøa¹²jni quianh¹³ hniah¹². ¿Tsa³ma²cuaih¹²hning jní², Felipe? Ju³lah dsa² jǿi² jní², jë́² báh³ dsa² héi² ti³ŋieh¹jni. ¿He² løa¹ juúh²hning hi² hnøngh² hniah¹² janh³ hniah¹² ti³ŋieh¹jni? \v 10 ¿Tsa³héh² hniah¹² hi² quianh¹³jni ti³ŋieh¹jni, jø² hi² quianh¹³ ti³ŋieh¹jni jní²? A¹jáng¹ ju³ jǿg³ quieg¹ hŋiéng¹jni hi² juǿi²jni hniah¹². Ti³ŋieh¹jni, dsa² quianh¹³jni, dsa² héi² báh³ dsa² jmo¹² héh¹. \v 11 Ju³héh³ hniah¹² hi² quianh¹³jni ti³ŋieh¹jni, hi² quianh¹³ ti³ŋieh¹jni jní². Ju³ná³ tsa¹héh² hniah¹² jǿg³ hi² juøh¹³jni, ju³héh³ hniah¹² jǿg³ quianh¹³ hi² jmo³jni. \v 12 Jǿg³ dsøg¹² juǿi²jni hniah¹²: Ju³lah dsa² hé² jǿg³ quieg¹ jní², jmo¹ dsa² héi² ju³lah jmo¹² jní². Ma¹dsio¹² jín³ hi² jmo¹dsa cónh¹ jín³ hi² ca¹jmo¹ jní². Di³ neh¹³jni ja³quiah¹³ ti³ŋieh¹jni. \v 13 Ca¹lah¹jǿ¹ hi² mǿh³ hniah¹² quianh¹³ jní², cuø¹³ báh³ jní². Di³ jøng² li¹juanh¹² ti³ŋieh¹jni quianh¹³ hi² jmo¹²jni. \v 14 Cuø¹³ báh³ jní² ca¹lah¹jǿ¹ hi² mǿh³ hniah¹² quianh¹³ jní². \s1 Jǿg³ quiah¹² jmi²dsí² han¹³ \p \v 15 ’Ju³ná³ hnángh¹ hniah¹² jní², mi³tih³ hniah¹² héh¹ hi² jmo³jni. \v 16 Møa¹²jni ja³cog² ti³ŋieh¹jni hi² tse¹dsa jan² dsa² siáh², dsa² mi¹hog¹³ hniah¹², dsa² li¹quianh¹³ hniah¹² tiá². \v 17 Jmi²dsí² han¹³ quiah¹² Diú¹³ báh³ dsa² héi², dsa² juúh² jǿg³ dsøg¹². Tsa¹tiúh¹ dsa² tsa¹cue¹² Diú¹³ tógh¹ cøng² jǿg³ quianh¹³ dsa² héi². Di³ tsa¹cue¹²dsa dsa² héi². Cueh¹² báh³ hniah¹² dsa² héi². Di³ dsa² quianh¹³ hniah¹² báh³ héi², dsa² jian¹ hniah¹². \v 18 Ha¹chi² guianh¹³jni hniah¹² cu³guiogh¹³ hniah¹². Guiogh¹³ báh³ jní² calah ja³tiogh³ hniah¹². \v 19 Mih² jín³ jø² hei¹² hi² lé² tsa¹ma¹jǿi² dsa² jmøi¹guǿi¹ jní². Cónh¹jøng² jaih³ báh³ hniah¹² jní². Hi² chian² jní² báh³ jmo¹² hi² li¹chianh² hniah¹². \v 20 Jmai³ jøng² li¹ŋih³ hniah¹² hi² quianh¹³ ti³ŋieh¹jni jní², hi² quianh¹³ hniah¹² jní², jø² quianh¹³ jní² hniah¹². \v 21 Dsa² héi² báh³ dsa² lah¹dsóh² hniang¹ jní², ju³lah dsa² ma²chinh¹² jǿg³ ca¹jmo¹jni, dsa² mi²ti¹ jǿg³. Jøng² li¹hnio¹ ti³ŋieh¹jni ca¹lah¹já¹ dsa² hniang¹ jní². Jø¹² bíh³ li¹hnó¹jni dsa² héi². Jmo¹³jni li¹cuai¹² dsa² héi² jní² ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 22 Jøng² ca¹juúh² Judas (héi¹ ju³ Judas Iscariote héi²): \p ―¿He² løa¹ jmóh³hning jmáh¹lah jnieh³ báh³ dsa² li¹cue¹² hning², Juu¹³ jniang³? ¿He² løa¹ tsa¹jmóh³hning li¹cuai¹² dsa² siáh² calah? ―ca¹juúh² Judas. \p \v 23 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ju³lah dsa² hniang¹ jní², mi¹ti¹dsa jǿg³ quieg¹jni. Jøng² li¹hniang¹ ti³ŋieh¹jni quiah¹²dsa. Jní² quianh¹³ ti³ŋieh¹jni, li¹quiinh¹³ jnieh³ dsa² héi² tiá². \v 24 Ju³lah dsa² tsa¹hniang¹ jní², tsa¹mi¹ti¹dsa jǿg³ quieg¹jni. A¹jáng¹ ju³ jǿg³ quieg¹jni hi² juǿi²jni hniah¹² calah. Jǿg³ quiah¹² ti³ŋieh¹jni, dsa² ca¹tsei¹ jní², báh³ jøng². \p \v 25 ’Juǿi²jni hniah¹² jǿg³ la² ta³lah¹hiúg³jni quianh¹³ hniah¹². \v 26 Cónh¹jøng² he¹ dsa² mi¹hog¹³ héi² ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³, jmi²dsí² quiah¹² Diú¹³ héi², dsa² tse¹ ti³ŋieh¹jni huu¹³ quieg¹ jní². Dsa² héi² báh³ jmo¹ hi² dsiagh² hoh¹² hniah¹² ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ ma²ca¹juǿi²jni hniah¹². \v 27 Jmo¹³jni hi² túgh³ hniah¹² ju²hiúg¹ dsøa¹² na³ma²ca¹ŋáh¹jni. Lah¹jøng² li¹chianh² hniah¹² ju²hiúg¹ dsøa¹² ju³lah lǿa¹² dsøa¹jni hŋiéng¹jni. Tsa¹chian² dsa² jmøi¹guǿi¹ tiúh¹ jmo¹ lah¹jøng². Hi² jøng² tsa¹jmo² ju²hí³ dsøa¹². Tsa¹jmóh³ hniah¹² ganh¹. \v 28 Ma²na²nengh¹² hniah¹² jǿg³ na²juúh¹jni hi² neh¹³jni, hi² guiogh¹³jni calah ja³tiogh³ hniah¹². Ju³ jøng² lah¹dsóh² hnángh¹ hniah¹² jní², mi³li¹hiug² hoh¹² hniah¹² jǿg³ hi² neh¹³jni ja³guǿ¹³ ti³ŋieh¹jni. Di³ dsa² juanh¹² báh³ ti³ŋieh¹jni cónh¹ jín³ jní². \v 29 Jǿg³ ná¹² ma²na²juǿi²jni hniah¹² niúh¹ jín³ hi² li¹ti¹. Mi³jøng² héh² hniah¹² jǿg³ quieg¹jni na³ma²ca¹lø¹ti¹. \p \v 30 ’Ha¹chi² jǿg³ ma¹dsio¹² ma¹dsií¹³jni quianh¹³ hniah¹². Di³ ma²já¹² dsa² hlanh³, dsa² jmo¹² héh¹ ni³ jmøi¹guǿi¹. Ha¹chi² bí² chi² quiah¹² dsa² héi² ja³cog² jní². \v 31 Cónh¹jøng² jmo¹² báh³ jní² ju³lah ma²ca¹tsáih¹ Jmi² jniang³ jní². Mi³jøng² li¹ŋi¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ hi² hnó¹jni Jmi² jniang³. ¡Nung² hniah¹²! ¡Ma¹dsǿg³! \c 15 \s1 Jǿg³ quiah¹² chiúh³ gu²jøah¹³ \p \v 1 ’Lán¹²jni ju³lah lǿa¹² chiúh³ uøin² gu²jøah¹³. Lán¹² ti³ŋieh¹jni ju³lah lǿa¹² dsa² jmo¹ hí³ chiúh³. \v 2 Quiúh²dsa guh¹² chiúh³ uøin² jøng², ju³lah guh¹² tsa¹hai¹ mǿi². Ju³lah guh¹² hai¹ mǿi² jøng², lánh¹dsa mih² nih¹³. Mi³jøng² lé² ti³jai¹. Mi³jøng² hai¹ ma¹dsio¹² hi³méh¹ mǿi². \v 3 Ma²lanh¹² hniah¹² dsa² ti³ja¹, hi² ca¹jmo¹ jǿg³ ca¹hé¹jni hniah¹². \v 4 Cøng² hi² li¹quianh¹³ jní² hniah¹². Mi³jøng² li¹quianh¹³ hniah¹² jní². Di³ tsa¹lé² hai¹ mǿi² cøng² guh¹² uøin² gu²jøah¹³ ju³ná³ tsa¹dsi¹² quianh¹³ chiúh³. Lah¹jøng² báh³ lǿa¹² quiánh² hniah¹². Tsa¹lé² dsa¹jon¹ jǿg³ quieg¹jni ja³cogh² hniah¹², ju³ná³ tsa¹quianh¹³ hniah¹² jní². \p \v 5 ’Jní² lán¹² chiúh³. Hniah¹² dsa² ni³lanh¹² guh¹² quieg¹jni. Ju³ná³ ma²quiangh¹³ jniang³, jøng² dsa¹jon¹ jǿg³ quieg¹jni ja³cogh² hniah¹². Di³ tsa¹tiah¹ hniah¹² mi³tih³ hniah¹² jǿg³ quieg¹jni, ju³ná³ tsa¹quiangh¹³ jniang³. \v 6 Ju³ná³ hein² dsa² tsa¹quianh¹³ jní², lán¹² dsa² héi² ju³lah lǿa¹² guh¹² hi² guieh¹dsa, guh¹² hi² li¹quing². Di³ jøng² dsii¹dsa ja³jøn¹dsa quianh¹³ si². \v 7 Ju³ná³ cøng² hi² li¹quianh¹³ jní² hniah¹², hi² tsa¹dsø¹hén² hoh¹² hniah¹² jǿg³ ma²ca¹hé¹jni hniah¹², lé² báh³ mǿh³ hniah¹² he² hi² hnøngh² hniah¹². Di³ jøng² ŋieh¹ báh³ hniah¹². \v 8 Lah¹jøng² báh³ jmo¹² li¹juanh¹² ti³ŋieh¹jni ju³ná³ ca¹ŋi¹jon¹ jǿg³ quieg¹jni ja³cogh² hniah¹². Di³ jøng² li¹léi¹³ hi² lanh¹² hniah¹² dsa² quian¹jni lah¹dsóh². \v 9 Lah¹jøng² báh³ hnó¹jni hniah¹² ju³lah hniang¹ ti³ŋieh¹jni jní². Cøng² hi² ŋi³nioh³ hniah¹² juu¹² ja³hnó¹jni hniah¹². \v 10 Di³ cøng² juu¹² jøng² ŋi³nioh³ báh³ hniah¹², ju³ná³ mi³tih³ hniah¹² jǿg³ ca¹juǿi²jni hniah¹². Di³ lah¹jøng² báh³ ma²ca¹mi³ti³jni jǿg³ ca¹tsáih¹ ti³ŋieh¹jni jní². Di³ jøng² ŋøa¹²jni juu¹² ja³hniang¹dsa jní². \p \v 11 ’Jǿg³ la² juǿi²jni hniah¹², mi³jøng² li¹hiug² hoh¹² hniah¹² ju³lah hiug² dsøa¹jni hŋiéng¹jni. Mi³jøng² lé² hiug¹² hioh¹² jénh² hniah¹². \v 12 Lah¹la² báh³ jǿg³ juǿi²jni hniah¹²: Ju³li¹hnóh¹ hniah¹² rúh² hniah¹², ju³lah hnó¹jni hniah¹². \v 13 Hiug¹² jín³ hi² hnio¹ dsa² jmøi¹guǿi¹ dsa² jenh²dsa quianh¹³ ju³ná³ hiug² dsǿa¹²dsa jón²dsa huu¹³ quiah¹² dsa² héi². Ha¹chian² dsa² jmøi¹guǿi¹ hnio¹ roh¹³ ma¹dsio¹² cónh¹ jín³ dsa² hiug² dsǿa¹² lah¹jøng². \v 14 Hniah¹² báh³ dsa² lanh¹² dsa² jenh²jni quianh¹³, ju³ná³ mi³tih³ hniah¹² jǿg³ ma²ca¹juǿi²jni hniah¹². \v 15 Ha¹chi² ma¹tǿa¹³jni hniah¹² dsa² jmoh² ta³ quieg¹jni. Di³ tsa¹ŋi¹² dsa² jmo¹² ta³ ha²lah jmo¹² juu³dsa. Ma²tǿa¹jni hniah¹² dsa² jenh²jni quianh¹³. Di³ ma²ca¹hé¹jni hniah¹² ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ hi² ca¹tsáih¹ ti³ŋieh¹jni jní². \v 16 A¹jáng¹ ju³ hniah¹², ca¹hnangh¹² jní². Jní² báh³ ca¹quiah³ hniah¹². Jøng² ca¹cuǿ¹jni hniah¹² ta³ hi² gu³jmoh³ hniah¹² hi² dsa¹jon¹ jǿg³ quieg¹jni. Di³ jøng² tsa¹dsa¹hén² ta³ jøng² quiánh² hniah¹². Mi³jøng² cuø¹ ti³ŋieh¹jni ca¹lah¹jǿ¹ hi² mǿh³ hniah¹² huu¹³ quieg¹ jní². \v 17 Lah¹la² juǿi²jni hniah¹²: Ju³li¹hnóh¹ hniah¹² rúh² hniah¹². \s1 Hian³ dsa² jmøi¹guǿi¹ Jesús quianh¹³ dsa² quianh¹³dsa \p \v 18 ’Ju³ná³ ca¹lø¹hian¹³ dsa² jmøi¹guǿi¹ hniah¹², jøng² ma²ŋih³ báh³ hniah¹² hi² ca¹lø¹hiag¹³dsa jní² lah¹ni³ cónh¹ jín³ hniah¹². \v 19 Ju³ jøng² ma²quianh¹³ hniah¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹², mi³li¹hnio¹ báh³ dsa² héi² hniah¹², ju³lah hnio¹dsa dsa² quianh¹³dsa. Cónh¹jøng² ha¹chi² ma²quianh¹³ hniah¹² dsa² héi². Di³ ma²ca¹quiah³ jní² hniah¹². Hi² jøng² báh³ hian¹³ dsa² héi² hniah¹². \v 20 Ju³dsiagh² hoh¹² hniah¹² jǿg³ ma²ca¹juǿi²jni hniah¹²: Ha¹chi² juanh¹² dsa² jmo¹² ta³ cónh¹ jín³ juu³dsa. Jøng² ma²ŋih³ hniah¹² hi² jmóh¹dsa hniah¹², ju³ná³ ma²ca¹jmógh²dsa jní². Jøng² nang¹ báh³ dsa² jǿg³ quiánh² hniah¹² calah, ju³ná³ ma²ca¹nǿng²dsa jǿg³ quieg¹jni. \v 21 Hi² jøng² báh³ jmóh¹ dsa² jmøi¹guǿi¹ hniah¹² ni³ huu¹³ quieg¹ jní². Di³ tsa¹cue¹²dsa dsa² ca¹tsei¹ jní². \p \v 22 ’Ha¹chi² mi³ta¹canh¹³dsa dsag³ ju³ jøng² tsa¹ca¹hé¹jni dsa² jǿg³. Cónh¹jøng² ha¹chi² jǿg³ chi² li¹juúh²dsa cónh¹ lǿa¹² la². \v 23 Ju³lah dsa² hiag¹³ jní², jø¹² bíh³ hian¹³ dsa² héi² ti³ŋieh¹jni calah. \v 24 Ha¹chi² dsag³ mi³li¹chi² quiah¹²dsa, ju³ jøng² hi² tsa¹ca¹jái¹dsa juu¹² juøh¹² ca¹jmo¹ jní², juu¹² juøh¹² tsa¹tiúh¹ dsa² siáh² jmo¹. Ma²ca¹jái¹ báh³ dsa² hi² jøng². Cónh¹jøng² hiag¹³ báh³ dsa² jní² quianh¹³ ti³ŋieh¹jni. \v 25 Lah¹jøng² báh³ lǿa¹². Mi³jøng² li¹ti¹ jǿg³ la², hi² rø²juúh² si² quiah¹² Diú¹³: “Hiag¹³dsa jní², hi² la³hiag¹³dsa,” rø²juúh² si². \p \v 26 ’Jøng² na³ma²ca¹guøn¹ dsa² mi¹hog¹³ hniah¹², mi¹dsøg¹² dsa² héi² jǿg³ quieg¹ jní². Dsa² héi² tsë́³jni, dsa² cuan¹ Jmi² jniang³. Jmi²dsí² han¹³ quiah¹² Diú¹³ báh³ dsa² héi², dsa² té¹² jag³. \v 27 Jø¹² bíh³ mi³dsøgh¹³ hniah¹² jǿg³ quieg¹jni calah ja³ta¹ni¹ dsa² jmøi¹guǿi¹. Di³ ca¹lø¹quianh¹³ hniah¹² jní² cónh¹ jmai³ lah¹ni³ mi³ca¹mi³liág¹³jni ca¹he¹jni jǿg³. \c 16 \p \v 1 ’Jǿg³ la² juǿi²jni hniah¹². Di³ jøng² tsa¹tiuh¹³ hniah¹² jǿg³ quieg¹jni. \v 2 Tsa¹cuø¹ dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹² jǿg³ hi² gu³noh¹² hniah¹² guøh¹² quiah¹²dsa. Lah¹dsóh² dsiég¹³ báh³ jmai³ ja³lë́² dsa² jmøi¹guǿi¹ jianh¹² hniah¹² hi² mi¹ti¹dsa ni³ Diú¹³ ju³ná³ ca¹mi¹dsian¹²dsa hniah¹². \v 3 Jmo¹dsa lah¹jøng². Di³ tsa¹lǿih² jmai³ ca¹lø¹cue¹²dsa ti³ŋieh¹jni quianh¹³ jní². \v 4 Cónh¹jøng² ma²na²juǿi²jni hniah¹² jǿg³ la². Di³ jøng² dsiagh¹³ hoh¹² hniah¹² ca¹juǿi²jni hniah¹² na³ma²tǿ² ja³lé² lah¹jøng². \s1 Jǿg³ quiah¹² jmi²dsí² han¹³ quiah¹² Diú¹³ \p ’Tsa¹ca¹juǿi²jni hniah¹² jǿg³ la² lah¹ni³. Di³ mi³ŋøa¹²jni quianh¹³ hniah¹². \v 5 Jøng² ma²tǿ² ja³neh¹³jni ja³guǿ¹³ dsa² ca¹tsei¹ jní². Jin³ jan² hniah¹² tsa¹ma²ca¹ŋaih³ ha² tøah¹ ja³neh¹³jni. \v 6 Cónh¹ ma²quinh³ hniah¹² ju²hí³ dsøa¹². Di³ ma²na²juǿi²jni hniah¹² hi² neh¹³jni. \v 7 Lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: Dsio¹ báh³ lé² quianh¹³ hniah¹² hi² neh¹³jni. Di³ ha¹chi² jií¹ jmi²dsí² han¹³, dsa² mi¹hog¹³ hniah¹² héi², ju³ná³ tsa¹neh¹³jni. Jøng² tsë́³jni dsa² héi² juu¹² ja³tiogh³ hniah¹² na³ma²ca¹ŋáh¹jni. \v 8 Na³ma²guønh¹² dsa² héi², jmo¹ dsa² héi² hi² li¹ŋi¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ hi² ti³re²dsa dsag³. He¹dsa hein² dsa² lán¹² dsa² lah¹dsóh² dsiog¹, hein² dsa² ta¹canh¹³ dsag³. \v 9 Dsag³ re² dsa² jmøi¹guǿi¹. Di³ tsa¹hé²dsa jǿg³ quieg¹ jní². \v 10 Jøng² li¹ŋi¹²dsa hi² lán¹²jni lah¹dsóh² dsa² dsiog¹. Di³ neh¹³jni ja³guǿ¹³ ti³ŋieh¹jni. Ja³tsa¹ma¹jaih³ hniah¹² jní². \v 11 Li¹ŋi¹²dsa hein² dsa² ta¹canh¹³ dsag³. Di³ ma²rø²canh¹² dsa² hlanh³ dsag³, dsa² qui²jian¹² dsa² jmøi¹guǿi¹. \p \v 12 ’Ma¹dsio¹² jǿg³ chi² hi² li¹juǿi³jni hniah¹². Di³ tsa¹li¹ŋë́h² hniah¹² jǿg³ jøng² na¹. \v 13 Na³ma²guønh¹² jmi²dsí² han¹³, dsa² té¹² jag³, heh¹dsa hniah¹² jǿg³ dsøg¹². A¹jáng¹ ju³ jǿg³ quiah¹² hŋiah¹²dsa he¹dsa. Jmáh¹lah jǿg³ he¹ Diú¹³ jmo¹dsa. Jmo¹dsa jǿg³ ha²lah lé² ta¹chi³quë́¹. \v 14 Mi¹juanh¹² dsa² héi² jní². Di³ heh¹dsa hniah¹² ha²lah lǿa¹² jǿg³ quieg¹jni. \v 15 Jǿg³ quieg¹ jní² báh³ ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ chi² quiah¹² ti³ŋieh¹jni. Hi² jøng² ca¹juǿi²jni hniah¹² hi² heh¹ jmi²dsí² han¹³ hniah¹² jǿg³ quieg¹ jní². \s1 Li¹hiug² dsǿa¹² dsa² chian² ju²cǿh¹ dsøa¹² \p \v 16 ’Cu²hna² jø² hei¹² hi² lé² tsa¹ma¹jaih³ hniah¹² jní². Ca¹tsø³jue¹³ cu²hna², jøng² jaih³ hniah¹² jní² calah ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 17 Jøng² ca¹qui² ca¹ŋai¹ dsa² quianh¹³dsa ju³roh¹³. Ca¹juúh²dsa: \p ―¿He² hniu¹dsa juúh²dsa jǿg³ jøng² hi² cu²hna² jø² hei¹² hi² lé² tsa¹ma¹ne¹³ jniang³ dsa, jøng² ne¹³ jniang³ calah na³ma²ca¹tsø³jue¹³ cu²hna²? ¿He² hniu¹dsa juúh²dsa hi² dsánh¹dsa ja³guǿ¹³ ti³jmi²dsa? \v 18 ¿He² hniu¹dsa juúh²dsa: “Na³ma²ca¹tsø³jue¹³ cu²hna?” Tsa¹ne³ jniang³ he² hniu¹dsa juúh²dsa jǿg³ jøng² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 19 Jøng² ca¹lø¹lih¹³ Jesús hi² hniu¹dsa ŋai¹dsa jǿg³ jøng². Jøng² ca¹juúh²dsa: \p ―Ma²na²juǿi²jni hniah¹² hi² hei¹² jø² cu²hna² ja³tsa¹ma¹jaih³ hniah¹² jní². Jøng² jaih³ hniah¹² jní² calah na³ma²ca¹tsø³jue¹³ cu²hna². ¿Jǿg³ ná¹² ti³ŋaih³ hniah¹² rúh² hniah¹²? \v 20 Jǿg³ dsøg¹² lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: Tø³hǿgh³ hniah¹² hi² túgh³ hniah¹² hlaih¹³ jénh² hniah¹². Cónh¹jøng² túgh² dsa² tsa¹quianh¹³ jniang³ ju²hiúg¹ dsøa¹². Li¹chianh² báh³ hniah¹² ju²cǿh¹ dsøa¹² cu²hna². Cónh¹jøng² li¹chianh² hniah¹² ju³hiúg¹ dsøa¹² hiá¹ hiég¹ hi³méh¹. \v 21 Hlaih¹³ jenh¹² hio¹³ na³ma²tǿ² ja³li¹chian² jong¹²dsa. Di³ ca¹tǿ² ja³cán²dsa jmø³uai¹². Di³ jøng² tsa¹ma¹dsagh² dsǿa¹²dsa jmø³uai¹² na³ma²ca¹lø¹chián¹ guing². Hioh¹² ma²jenh¹²dsa. Di³ ma²chian² jan² guing² quián¹²dsa ni³ jmøi¹guǿi¹. \v 22 Lah¹jøng² báh³ lǿa¹² quianh¹³ hniah¹². Ma²chianh² hniah¹² ju²cǿh¹ dsøa¹². Cónh¹jøng² jan³ jní² hniah¹² calah jmai³ siíh³. Jmai³ jøng² li¹chianh² hniah¹² ju²hiúg¹ dsøa¹². Tsa¹chian² dsa² tiúh¹ jŋíh² ju²hiúg¹ dsøa¹² jøng² quiánh² hniah¹². \v 23 Jmai³ jøng² ha¹chi² ma¹mǿh³ hniah¹² jin³ he² quieg¹ jní². Jǿg³ dsøg¹² lah¹dsóh² juǿi²jni hniah¹²: Cuø¹ ti³ŋieh¹jni ca¹lah¹jǿ¹ he² hi² mǿh³ hniah¹² ni³ huu¹³ quieg¹ jní². \v 24 Ca¹lah¹jin³ he² ha¹chi² ma²ca¹møah³ hniah¹² quieg¹ jní² cónh¹ lǿa¹² la². ¡Møa³! Di³ jøng² ŋieh¹ hniah¹². Di³ jøng² lé² ti³hian¹³ hi² chianh² hniah¹² ju²hiúg¹ dsøa¹². \s1 Tiúh¹ Jesús quianh¹³ ca¹lah¹já¹ dsa² hiag¹³ chian² jmøi¹guǿi¹ \p \v 25 ’Jǿg³ jøng² ma²ca¹juǿi²jni hniah¹² quianh¹³ jǿg³ ti³jnøa¹². Cónh¹jøng² dsiég¹³ báh³ jmai³ ja³tsa¹ma¹juǿi³jni hniah¹² jǿg³ ti³jnøa¹². Jmai³ jøng² hé¹³jni hniah¹² jǿg³ quiah¹² ti³ŋieh¹jni quianh¹³ jǿg³ chi³na¹. \v 26 Jmai³ jøng² hiah¹³ hniah¹² jní² ja³møah¹³ hniah¹² ti³ŋieh¹jni he² hi² hnøngh² hniah¹². Ha¹chi² juøh¹²jni: Jní² hlanh¹³ ti³ŋieh¹jni ni³ huu¹³ quiánh² hniah¹². \v 27 Di³ hnio¹ hŋiah¹² báh³ ti³ŋieh¹jni hniah¹². Di³ hi² hnángh¹ báh³ hniah¹² jní². Héh² hniah¹² jǿg³ hi² lán¹²jni dsa² ca¹tsei¹ Diú¹³. \v 28 Ca¹jú¹jni ja³guǿ¹³ ti³ŋieh¹jni. Ca¹guio¹jni ni³ jmøi¹guǿi¹. Jøng² ma²tǿ² ja³jú¹³jni jmøi¹guǿi¹, hi² neh¹³jni calah ja³guǿ¹³ ti³ŋieh¹jni ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 29 Jøng² ca¹juúh² dsa² quianh¹³dsa: \p ―Na¹ jín³ lah¹dsóh² ma²juúh²hning jǿg³ chi³na¹. Tsa¹ma¹juúh²hning jǿg³ ti³jnøa¹². \v 30 Ha¹chi² hniuh¹² ŋai³ jnieh³ jǿg³. Di³ ma²ŋih³hning he² jǿg³ dsø²jiag¹² dsǿa¹² jnieh³. Hi² jøng² báh³ jmo¹² ma²ne³ jnieh³ hi² lanh¹²hning dsa² ca¹tse¹ Diú¹³ ―ca¹juúh² dsa² quianh¹³dsa. \p \v 31 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―¿Lah³dsóh² ma²héh² hniah¹² jǿg³? \v 32 Ma²tǿ² ja³dsiég¹³ jmai³ ja³tsø³janh¹ hniah¹². Lah¹dsóh² ma²tǿ² jmai³ ja³gu³noh³ hniah¹² ja³quiánh³ báh³ hniah¹² lah¹jan² lah¹jan² hniah¹². Tángh³ hniah¹² jní² cu²hŋiéng¹jni. Di³ ha¹chi² lé² cu²hŋiéng¹jni. Quianh¹³ báh³ jní² ti³ŋieh¹jni. \v 33 Jǿg³ la² ma²na²juǿi²jni hniah¹². Mi³jøng² li¹chianh² hniah¹² ju³hiúg¹ dsøa¹² ni³ huu¹³ hi² lanh¹² hniah¹² dsa² quianh¹³ jní². Cánh³ báh³ hniah¹² jmø³uai¹² ni³ jmøi¹guǿi¹. Cónh¹jøng² túgh³ hniah¹² ju²hiúg¹ dsøa¹². Di³ ma²ca¹tiá¹ báh³ jní² dsa² hiag¹³ chian² jmøi¹guǿi¹ ―ca¹juúh² Jesús. \c 17 \s1 Ca¹hlanh¹ Jesús Diú¹³ huu¹³ quiah¹² dsa² quianh¹³dsa \p \v 1 Mi³ma²na²juúh² Jesús jǿg³ jøng², ca¹jái¹dsa ta¹lah¹guiuh¹³. Jøng² ca¹juúh²dsa: \p ―Ma²tǿ² hora, Tiá³. ¡Ju³mi³juanh¹³hning jní²! Mi³jøng² mi³juanh¹³jni hning² calah. \v 2 Di³ ma²ca¹cuøh³hning jní² bí² ja³cog² ca¹lah¹já¹ dsa² jmøi¹guǿi¹ hi² cuø¹³jni hi² li¹chian² dsa² tiá², ju³lah dsa² ca¹cuanh¹³hning, dsa² li¹quianh¹³jni, jní² dsa² lán¹² ja²ŋiúh¹hning. \v 3 Dsa² héi² li¹chian² tiá²: Dsa² lø²cue¹² jniang³, hning² dsa² lah¹dsóh² lanh¹² Diú¹³, quianh¹³ jní² calah, dsa² tǿh²dsa Jesucristo, jní² dsa² ca¹tseh²hning ni³ jmøi¹guǿi¹. \v 4 Ma²ca¹mi³juanh¹³jni hning² ni³ jmøi¹guǿi¹. Ma¹ca¹jmo¹jni ca¹lah¹jǿ¹ hi² ca¹tseih³hning jní² hi² jmo³jni. \v 5 Jøng² ju³jmoh³hning na¹ hi² lén²jni dsa² juanh¹² ja³ta¹neih³hning, Tiá³, ju³lah mi³lán¹³jni cónh¹ niúh¹ jín³ hi² ca¹niu¹ jmøi¹guǿi¹. \p \v 6 ’Ma²ca¹juǿi²jni dsa² ca¹cuanh¹³hning li¹quianh¹³jni ha²lah lanh¹²hning. Mi³lán¹³dsa dsa² quianh¹³ hnéng¹. Jøng² ca¹cuanh¹³hning dsa² ja³cog²jni. Ma²ca¹mi¹ti¹dsa jǿg³ quiánh²hning. \v 7 Ma²ni³ŋi¹² ca¹lah¹já¹dsa hning² báh³ dsa² ca¹cuøh³ ca¹lah¹jǿ¹ juu¹² jmø³hiég¹ quieg¹jni. \v 8 Ma²ca¹juǿi²jni dsa² ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ ca¹cuøh¹³hning jní². Ma²ca¹nǿng² báh³ dsa² jǿg³. Ma²ca¹lø¹lih¹³dsa hi² ca¹guio¹jni juu¹² ja³ŋíh²hning. Ma²ca¹hé¹dsa jǿg³ hi² ca¹tseh²hning jní². \p \v 9 ’Hlanh¹³jni hning² ni³ huu¹³ quiah¹² dsa² héi². A¹jáng¹ ju³ huu¹³ quiah¹² dsa² siáh². Hlanh¹³jni hning² huu¹³ quiah¹² dsa² ca¹cuanh¹³hning jní² héi², dsa² quiánh²hning. \v 10 Dsa² quiánh² báh³ hning² ca¹lah¹já¹ dsa² quian¹jni. Jø¹² bíh³ dsa² quian¹jni ca¹lah¹já¹ dsa² quiánh²hning. Dsa² héi² mi²léi¹³ hi² juanh¹²jni. \v 11 Ha¹chi² ma¹li¹chian²jni jmøi¹guǿi¹. Dsa² héi² báh³ dsa² tiogh³ jmøi¹guǿi¹. Di³ neh¹³jni hi² ŋi³guø¹jni quianh¹³ hnéng¹. ¡Jmo² hí³ dsa² héi², Tiá³, hning² dsa² lanh¹² dsa² han¹³! Mi³jøng² cøng² hi² tiogh³dsa cøng² jǿg³ quiánh²hning, ju³lah ma²tiagh³ jniang³. \v 12 Jní² ca¹jmo¹ hí³ quiah¹²dsa jmai³ ja³mi³hiúg³jni quianh¹³dsa. Mi³jøng² cøng² hi² chinh¹²dsa jǿg³ ca¹cuøh³hning jní². Ca¹jmo¹jni hí³ quiah¹²dsa. Mi³jøng² ha¹chian² dsa² héi² ca¹ŋi¹hén². Jan² dsa² héi² ma²ca¹ŋi¹hén², dsa² tiog¹³ hniuh¹² dsø¹hén². Mi³jøng² li¹ti¹ ju³lah rø²juúh² si² quiánh²hning. \v 13 Na¹ jín³ ma²tǿ² ja³neh¹³jni juu¹² ja³ŋíh²hning. Ta³lah¹ŋøa¹²jni ni³ jmøi¹guǿi¹ juøh¹²jni jǿg³ la². Di³ jøng² cu²rø² li¹hiug² dsǿa¹² dsa² héi² ju³lah hiug² dsøa¹jni hŋiéng¹jni. \v 14 Ma²ca¹juǿi²jni dsa² héi² jǿg³ quiánh²hning. Jøng² ma²hiag¹³ dsa² siáh² quiah¹² dsa² héi². Di³ tsa¹jmo¹ dsa² héi² ju³lah lǿa¹² jǿg³ hlaih¹³ quiah¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ jian¹²dsa. Ju³lah jní², tsa¹ca¹jmo¹jni lah¹jøng² calah. \v 15 Ha¹chi² møa¹²jni jǿg³ hi² táih³hning dsa² héi² ta¹ŋih¹³, hi² tsa¹ma¹tiogh³dsa jmøi¹guǿi¹. Cónh¹ hi² logh³hning dsa² ja³cog² dsa² hlanh³. \v 16 Ha¹chi² tiogh³ dsa² héi² jǿg³ hlaih¹³ quiah¹² jmøi¹guǿi¹ la². Di³ ha¹chi² guø³jni jǿg³ jøng² calah. \v 17 Ju³jmo¹³ jǿg³ quiánh²hning hi² lén² dsa² héi² dsa² lah¹dsóh² mi¹ti¹ jǿg³ quiánh²hning. Di³ jǿg³ dsøg¹² báh³ jǿg³ quiánh²hning. \v 18 Ca¹tseh²hning jní² juu¹² ja³tiogh³ dsa² jmøi¹guǿi¹. Juu¹² jøng² tsë́²jni dsa² héi² calah. \v 19 Ni³ huu¹³ quiah¹² dsa² héi² cuan¹²jni hŋiéng¹jni ja³cogh²hning. Mi³jøng² li¹dsøg¹² jǿg³ hi² lén² dsa² héi² dsa² mi¹ti¹ jǿg³ quiánh²hning. \p \v 20 ’A¹jáng¹ ju³ jmáh¹lah ja³cog² dsa² héi² hlanh¹³jni hning². Di³ hlanh¹³jni hning² ja³cog² dsa² hé² jǿg³ quieg¹ jní² hǿ² dsa² héi². \v 21 Mi³jøng² túgh²dsa cøng² jǿg³, ju³lah ma²tiagh³ jniang³. Mi³jøng² li¹quianh¹³ jniang³ dsa². Jøng² li¹ŋi¹² dsa² siáh² calah hi² ca¹tseh²hning jní² ni³ jmøi¹guǿi¹. \v 22 Ma²ca¹mi³juanh¹³jni dsa² héi² cøng² ni³ ju²lah ma²ca¹mi³juanh¹³hning jní². Mi³jøng² túgh²dsa cøng² ni³ quianh¹³ jniang³. \v 23 Quianh¹³jni dsa² héi². Quianh¹³hning jní². Di³ jøng² túgh²dsa cøng² jǿg³. Di³ jøng² li¹ŋi¹² dsa² siáh² calah hi² ca¹tseh²hning jní² ni³ jmøi¹guǿi¹. Li¹ŋi¹² dsa² jue¹² ca¹lø¹hnóh¹hning dsa² héi² ju³lah ca¹lø¹hnángh¹hning jní². \p \v 24 ’Lah¹la² hno¹jni, Tiá³, hi² li¹chian² dsa² héi² ja³hiúg³jni, dsa² ca¹cuanh¹³hning héi². Mi³jøng² jái¹dsa ha²lah ma²ca¹jmoh³hning hi² juanh¹² jní². Ca¹jmoh³hning lah¹jøng². Di³ hi² ma²hnángh¹hning jní² niúh¹ jín³ hi² ca¹niu¹ jmøi¹guǿi¹. \v 25 Lanh¹²hning dsa² dsiog¹, Tiá³. Tsa¹cue¹² dsa² jmøi¹guǿi¹ hning². Cónh¹jøng² cué¹² báh³ jní² hning². Ma²ŋi¹² báh³ dsa² quianh¹³ jní² hi² ca¹tseh²hning jní². \v 26 Ca¹hé¹jni dsa² héi² jǿg³ ha²lah lanh¹²hning. Cøng² hi² hé¹³ báh³ jní² dsa² jǿg³. Di³ jøng² li¹hnio¹dsa roh¹³dsa ju³lah hnángh¹hning jní². Jøng² qui³jian¹³jni dsa² héi² ―ca¹juúh² Jesús. \c 18 \s1 Ca¹chiánh² dsa² Jesús \r (Mt. 26.47-56; Mr. 14.43-50; Lc. 22.47-53) \p \v 1 Mi³ma²na²juúh² Jesús jǿg³ jøng², ca¹huanh¹²dsa ja³mi³tiogh³dsa quianh¹³ dsa² quianh¹³dsa. Ca¹ŋi¹lé²dsa juu¹² hŋoh¹³ jmøi² gu² tsen² Hma² Ŋih³. Ja³jøng² lǿa¹² jøa³lí³. Jøa³lí³ jøng² ca¹ŋi¹tiogh¹² Jesús quianh¹³ dsa² quianh¹³dsa. \v 2 Jøng² ma²ca¹ŋie³ Judas ja³jøng², dsa² hnai¹ quiah¹² Jesús héi². Di³ hliú² rón² ma²ca¹ŋi¹tiogh¹² Jesús ja³jøng² quianh¹³ dsa² quianh¹³dsa. \v 3 Hi² jøng² ca¹ŋi¹tei¹ Judas cu²tséh¹ hlég² quianh¹³ policía, dsa² ca¹tse¹ juu¹³ jmi²dsa² quianh¹³ dsa² fariseo. Ca¹tai¹dsa juu¹² jøa³lí³ jøng². Ti³quin¹²dsa si² jmøi² cøg², quianh¹³ hma² ti³hiúh² si². Ti³chinh¹²dsa ŋí³. Ti³chinh¹²dsa hma². \v 4 Ma²ŋi¹² báh³ Jesús ca¹lah¹jǿ¹ hi² dsa¹ŋë́²dsa. Jøng² ca¹ŋó¹ Jesús ta¹lah¹ni¹ dsa² héi². Ca¹juúh²dsa: \p ―¿Hein² dsa² hnah¹² hniah¹²? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 5 Jøng² ca¹juúh² dsa² héi²: \p ―Jesús, dsa² chian² Nazaret, báh³ hniah¹² jnieh³ ―ca¹juúh² dsa² héi². \p Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Jní² báh³ lang¹² ―ca¹juúh²dsa. \p Ma²hiúg³ Judas, dsa² hnai¹² quiah¹² Jesús, jøa³ dsa² jue¹² héi². \v 6 Jøng² mi³ca¹juúh² Jesús: “Jní² báh³ lang¹²”, ca¹ŋi¹lé² dsa² jue¹² ta¹lah¹cah¹dsa. Ca¹ŋi¹ganh¹³dsa huø¹. \v 7 Jøng² ca¹juúh² Jesús calah: \p ―¿Hein² dsa² hnah¹² hniah¹²? ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² dsa² héi²: \p ―Jesús, dsa² chian² Nazaret, báh³ hniah¹² jnieh³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 8 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ma²na²juǿi²jni hniah¹²: “Jní² báh³ lang¹².” Chi²júh² jní² hnah¹² hniah¹², cuø³ jǿg³ dsø¹lia¹ dsa² quianh¹³ jní² ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 9 Ca¹løa¹ lah¹jøng², di³ jøng² ca¹lø¹ti¹ jǿg³ la² hi² ma²ca¹juúh² Jesús lah¹jiá¹², ca¹tsáih¹dsa ti³jmi²dsa: “Ha¹chian² dsa² ca¹cuanh¹³hning jní² héi² ca¹ŋi¹hén²,” ma²ca¹juúh²dsa. \v 10 Jøng² ca¹li² Simón Pedro ŋi³tǿi¹ quiah¹²dsa. Ca¹quiúh²dsa guø³ jan² dsa² tsen² Malco, guø³dsa dsio¹. Dsa² héi² jmo¹² ta³ quiah¹² ŋi¹jmó². \v 11 Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa Pedro: \p ―Tiangh³ løg² ŋi³tǿi¹ quiánh²hning. Tiog¹³ báh³ hniuh¹² hi² can³jni jmø³uai¹², ju³lah lǿa¹² jǿg³ ca¹jmo¹ ti³ŋieh¹jni ―ca¹juúh²dsa. \s1 Ca¹tai¹dsa Jesús ni³ ŋi¹jmó² \r (Mt. 26.57-58; Mr. 14.53-54; Lc. 22.54) \p \v 12 Jøng² ca¹chiánh²dsa Jesús. Ca¹chiángh² juu¹³ hlég², quianh¹³ hlég² quián¹²dsa, quianh¹³ policía quián¹² dsa² judío. Ca¹qui² ca¹hŋió²dsa Jesús. \v 13 Jøng² ca¹ŋi¹jiag¹²dsa juu¹² ja³quiah¹³ Anás, dsu²jmi³ Caifás, dsa² lán¹² ŋi¹jmó² jmai³ jøng². \v 14 Caifás héi² báh³ dsa² ma²ca¹juúh², ca¹tsáih¹dsa dsa² canh¹³ quián¹² dsa² judío: “Hiug¹² jín³ hi² dsio¹ jón² jan² dsa² dsie¹² juøi². Jøng² tsa¹dsø¹hén² ta³cøng² ja³tén¹² jniang³,” ma²ca¹juúh² Caifás. \s1 Juúh² Pedro tsa¹cue¹²dsa Jesús \r (Mt. 26.69-70; Mr. 14.66-68; Lc. 22.55-57) \p \v 15 Jøng² ca¹ŋó¹ Simón Pedro dsi³cah³ Jesús quianh¹³ jan² dsa² guia¹tón² jian¹²dsa. Mi³ca¹dsi¹lé²dsa hag³jnǿ³ tsih¹² ja³dsi¹² quiah¹² ŋi¹jmó², ca¹hí¹ dsa² quianh¹³ Pedro niúh¹ jnǿ³ quianh¹³ Jesús. Di³ cue¹² ŋi¹jmó² dsa² héi². \v 16 Ca¹tø³tsëh³ Pedro coh¹³ jnǿ³. Jøng² ca¹ŋó¹ dsa² jan² héi², ca¹ŋi¹tseih¹dsa tsih²mǿ² jmo¹² hí³ hag³jnǿ³. Mi³ jøng² ca¹ŋë́¹ Pedro niúh¹ jnǿ³. \v 17 Jøng² ca¹juúh² tsih²mǿ² héi², ca¹tsáih¹dsa Pedro: \p ―Lanh¹²hning jan² dsa² quianh¹³ Jesús ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² Pedro: \p ―Ha¹chi² dsa² héi² lán¹²jni ―ca¹juúh²dsa. \p \v 18 Jøng² ma²ca¹jéinh¹ policía si² tah², quianh¹³ dsa² ti³jmo¹² ta³ tiogh³ ja³jøng². Di³ hi² guǿi². Ma²ti³tón²dsa dsioh¹²dsa si². Ja³jøng² ca¹nung² Pedro calah, jøa³ dsa² héi². \s1 Ca¹ŋǿh¹ ŋi¹jmó² Jesús jǿg³ \r (Mt. 26.59-66; Mr. 14.55-64; Lc. 22.66-71) \p \v 19 Jøng² ca¹ŋǿh¹ ŋi¹jmó² Jesús hein² dsa² lán¹² dsa² quianh¹³dsa, ha²lah lǿa¹² jǿg³ ma²ca¹he¹dsa. \v 20 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ma²ca¹he¹jni jǿg³ ja³ta¹ni¹ dsa² jue¹², ju³lah dsi²néi² guøh¹² mih², quianh¹³ ja³tsih¹² guøh¹² juøh¹² calah, ja³dsø²tiogh¹² dsa² judío. Ha¹chi² jǿg³ ma²ca¹juúh¹jni jin³ cøng² ja³chi³hma¹. \v 21 ¿He² løa¹ jní² ŋaih³hning? Dsio¹ báh³ gu³ŋaih³hning dsa² ma²ca¹nǿng² jǿg³ quieg¹jni. Dsa² héi² ŋi¹² ha²lah lǿa¹² jǿg³ ma²ca¹juúh¹jni ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 22 Mi³ca¹juúh² Jesús jǿg³ jøng², jøng² ca¹jnáng¹ jan² policía ni³ Jesús. Jøng² ca¹juúh² policía héi²: \p ―¿He² løa¹ lah¹ná¹² ŋaih³hning ŋi¹jmó²? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 23 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ju³ná³ na²juǿi²jni dsa² jǿg³ hlaih¹³, juúh³hning he² jǿg³ hlaih¹³ na¹juǿi²jni dsa². Chi² ju³ná³ jǿg³ dsøg¹² ma²na²juúh¹jni, ¿he² løa¹ jnángh²hning ne¹jni? ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 24 Jøng² ca¹tse¹ Anás Jesús ja³cog² Caifás, dsa² lán¹² ŋi¹jmó². Dsio¹ rø²hŋió² Jesús quianh¹³ hnei¹³. \s1 Ca¹tǿ² tanh¹ rón² juúh² Pedro tsa¹cue¹²dsa Jesús \r (Mt. 26.71-75; Mr. 14.69-72; Lc. 22.58-62) \p \v 25 Ja³jøng² ma²tsenh¹² Pedro cøg¹² si², hi² ma²dsioh¹²dsa. Jøng² ca¹juúh² dsa² tiogh³ quianh¹³dsa cøg¹² si² jøng²: \p ―¿Tsa³lanh¹²hning jan² dsa² quianh¹³ Jesús? ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² Pedro: \p ―A¹jáng¹ ju³ dsa² quianh¹³ Jesús jní² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 26 Jøng² ca¹juúh² jan² dsa² jmo¹² ta³ quiah¹² ŋi¹jmó², ju³roh¹³ dsa² ca¹quiúh² Pedro guø³: \p ―¿Tsa³na²ja³jni hning² jøa³lí³ quianh¹³ dsa² héi²? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 27 Jøng² ca¹juúh² Pedro: \p ―Héi¹ ju³ jní² héi² ―ca¹juúh²dsa. \p Dsø¹juu¹² ca¹ho¹ chiih³. \s1 Ca¹tai¹dsa Jesús ni³ Pilato \r (Mt. 27.1-2, 11-14; Mr. 15.1-5; Lc. 23.1-5) \p \v 28 Jøng² ca¹lén²dsa Jesús ja³quiah¹³ Caifás. Ca¹ŋi¹jiag¹²dsa juu¹² ja³quiah¹³ Pilato, dsa² lán¹² dsi³máh², ja³tsen² Pretorio. Ma²lǿa¹² tø¹ja³jní¹. Jøng² ha¹chi² ca¹ŋi¹tiogh¹² dsa² canh¹³ quián¹² dsa² judío dsi²néi². Di³ lë́²dsa hi² dsa¹hén² hi² ni³jŋió¹³dsa ju³ná³ ca¹ŋi¹tiogh¹²dsa ja³quiah¹³ dsa² tsa¹lán¹² judío. Jøng² tsa¹ma¹lé² gǿh¹dsa quiah¹² jmai³ ta²høa³. \v 29 Jøng² ca¹u¹hái¹ Pilato ja³dsi¹². Ca¹ŋi¹tseih¹dsa dsa² canh¹³ héi². Ca¹juúh²dsa: \p ―¿He² dsag³ jmoh² hniah¹² quiah¹² dsa² ná¹²? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 30 Jøng² ca¹juúh² dsa² canh¹³: \p ―Tsa¹mi³jëh¹³ jnieh³ dsa² ja³cogh²hning, ju³ jøng² hi² tsa¹re²dsa dsag³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 31 Jøng² ca¹juúh² Pilato: \p ―Tei³ hniah¹² dsa². Jøng² cánh³ hniah¹² jǿg³ dsøg¹² quiah¹²dsa ju³lah lǿa¹² lei¹³ quiánh² hniah¹² ―ca¹juúh² Pilato. \p Jøng² ca¹juúh² dsa² canh¹³: \p ―Tsa¹lé² lah¹jøng². Di³ hniah¹² dsa² chianh² ja³tén¹² Roma, tsa¹cuúh³ jǿg³ hi² jŋëh¹³ jnieh³ dsa² re² dsag³ ja³cog² lei¹³ quián² jnieh³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 32 Lah¹jøng² báh³ ca¹løa¹. Mi³jøng² ca¹lø¹ti¹ jǿg³ hi² ca¹juúh² Jesús lah¹jiá¹², hi² jón²dsa ni³ crǿg¹³, ju³lah lǿa¹² mai³¹ quiah¹² dsa² romano. \v 33 Jøng² ca¹ŋáh¹ calah Pilato dsi²néi². Ca¹tǿh¹dsa Jesús. Ca¹juúh²dsa: \p ―¿Lanh¹³hning rai¹³ quián¹² dsa² judío? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 34 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―¿Juúh³hning cónh¹ hi² lë́h²hning hŋiah¹hning, ho¹ ju³ jǿg³ ma²na²juúh² dsa² siáh², hi² lán¹²jni rai¹³? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 35 Jøng² ca¹juúh² Pilato: \p ―Ha¹chi² lán¹² jní² dsa² judío. Dsa² goh²hning báh³, quianh¹³ juu¹³ jmi²dsa² quiánh²hning, ca¹jë́h² hning² ja³cog²jni. ¿He² hi² hlaih¹³ ma²ca¹jmoh³hning? ―ca¹juúh² Pilato. \p \v 36 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―A¹jáng¹ ju³ dsa² jmøi¹guǿi¹ ca¹jmo¹ hi² lán¹²jni rai¹³. Ju³ jøng² hi² lǿa¹² lah¹jøng², jøng² mi³tá¹ dsa² quianh¹³jni quianh¹³ dsa² ca¹chiángh² jní². Di³ jøng² tsa¹mi³guøn¹²jni ja³la². A¹jáng¹ ju³ dsa² jmøi¹guǿi¹ ca¹jmo¹ hi² lán¹²jni rai¹³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 37 Jøng² ca¹juúh² Pilato: \p ―¿Hi³ jøng² lanh¹²hning rai¹³ jøng²? ―ca¹juúh² Pilato. \p Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Lán¹² báh³ jní² rai¹³. Cøng² huu¹³ jøng² ca¹lø¹chián¹jni jmøi¹guǿi¹, hi² tsǿh³jni jǿg³ dsøg¹². Nang¹² báh³ ca¹lah¹já¹ dsa² hniu¹ jǿg³ dsøg¹² jǿg³ quieg¹jni ―ca¹juúh²dsa. \p \v 38 Jøng² ca¹juúh² Pilato: \p ―¿He² jǿg³ jøng², jǿg³ dsøg¹²? ―ca¹juúh²dsa. \s1 Ca¹u¹hái¹ jǿg³ hi² jŋëh¹dsa Jesús \r (Mt. 27.15-31; Mr. 15.6-20; Lc. 23.13-25) \p Mi³ma²na²ŋai¹ Pilato jǿg³ jøng², ca¹u¹hái¹dsa calah ja³dsi¹². Ca¹ŋi¹tseih¹²dsa dsa² canh¹³ quián¹² dsa² judío. Ca¹juúh²dsa: \p ―Tsa¹dsoh³jni jin³ cøng² dsag³ ja³cog² dsa² ná¹². \v 39 Cónh¹jøng² chi² báh³ mai³¹ quiánh² hniah¹² hi² log³jni jan² dsa² hiúg³ hni¹ŋí³ ta³lah¹jmai³ ta²høa³. ¿Hnøngh³ hniah¹² hi² log³jni dsa² tǿh²dsa rai¹³ quián¹² dsa² judío? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 40 Jøng² ca¹lah¹já¹ dsa² canh¹³ héi² ca¹hløah¹ tí². Ca¹juúh²dsa: \p ―¡Tsa¹logh³hning dsa² ná¹²! ¡Barrabás báh³ logh³hning! ―ca¹juúh²dsa. \p Dsa² høin² báh³ Barrabás héi². \c 19 \p \v 1 Jøng² ca¹jmo¹ Pilato héh¹ hi² ba²jmé²dsa Jesús. \v 2 Jøng² ca¹jmo¹ hlég² cøng² tsøi² tang¹². Ca¹tí²dsa dsi³ Jesús. Jøng² ca¹quieh¹dsa Jesús cøng² hmøah¹² guiéng², ju³lah hmøah¹² caih¹² rai¹³. \v 3 Jøng² ca¹ŋi¹lé²dsa ta¹lah¹cog² Jesús. Ca¹juúh²dsa: \p ―Hiug¹² juanh¹²hning, Rai¹³ quián¹² dsa² Judío ―ta³dsǿa¹² juúh²dsa. \p Jøng² ca¹qui² ca¹jnáng¹dsa ni³ Jesús. \v 4 Jøng² ca¹ŋó¹ Pilato calah ja³dsi¹². Ca¹juúh²dsa, ca¹tsáih¹dsa dsa² canh¹³ héi²: \p ―Jai³lah, lén¹³jni dsa² ná¹² ja³la². Di³ jøng² ma²ŋih³ hniah¹² hi² tsa¹dsoh³jni jin³ cøng² dsag³ quiah¹²dsa ―ca¹juúh² Pilato. \p \v 5 Jøng² ca¹u¹hái¹ Jesús. Ma²hiu³ tsøi² tang¹² dsi³dsa. Ma²quieih¹²dsa hmøah¹² guiéng². Jøng² ca¹juúh² Pilato: \p ―¡He³ dsa² lang²! ―ca¹juúh²dsa. \p \v 6 Mi³ca¹jë́² juu¹³ jmi²dsa² quianh¹³ policía Jesús, ca¹hløah¹dsa tí². Ca¹juúh²dsa: \p ―¡Crǿg¹³ báh³ ta¹ton¹³dsa! ¡Crǿg¹³ báh³ ta¹ton¹³dsa! ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² Pilato: \p ―Jianh¹³ hniah¹² dsa². Gu³tiogh¹² hniah¹² dsa² crǿg¹³ guiogh¹³ hniah¹². Di³ tsa¹dsoh³jni jin³ cøng² dsag³ quiah¹²dsa ―ca¹juúh² Pilato. \p \v 7 Jøng² ca¹juúh² dsa² canh¹³: \p ―Chi² cøng² lei¹³ quián² jnieh³. Lei¹³ jøng² rø²juúh² hi² re²dsa dsag³ hi² jón²dsa. Di³ hi² ma²ca¹jmo¹dsa hi² lán¹²dsa jong¹² Diú¹³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 8 Jøng² hiug¹² jín³ ca¹lø¹goh¹² Pilato, mi³ca¹nǿng²dsa jǿg³ jøng². \v 9 Jøng² ca¹ŋi¹lia¹ Pilato quianh¹³ Jesús dsi²néi². Ca¹ŋi¹ŋǿh¹dsa Jesús. Ca¹juúh²dsa. \p ―¿Ha² tøah¹ chianh²hning? ―ca¹juúh²dsa. \p Ha¹chi² ca¹ŋai¹ Jesús jin³ he². \v 10 Jøng² ca¹juúh² Pilato: \p ―¿He² løa¹ tsa¹ŋaih³hning jǿg³ hi² juøh¹²jni? ¿Tsa³ŋih³hning hi² chi² bí² quieg¹jni hi² jmo³jni héh¹ ta¹tonh³hning crǿg¹³, ho¹ ju³ hi² log³jni hning²? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 11 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ha¹chi² bí² mi³chi² quiánh²hning ja³cog²jni, ju³ jøng² tsa¹ca¹cuø¹ Diú¹³. Ma¹dsio¹² jín³ dsag³ re² dsa² ca¹jë́h² jní² ja³cogh²hning cónh¹ jín³ hning² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 12 Ni³ jøng² ca¹hnángh¹ Pilato mai³¹ ha²lah mi³liúg²dsa Jesús. Cónh¹jøng² ca¹qui² ca¹hløah¹ dsa² canh¹³ tí². Ca¹juúh²dsa: \p ―Ha¹chi² lanh¹²hning dsa² quianh¹³ rai¹³ juanh¹² guǿ¹² Roma ju³ná³ logh³hning dsa² ná¹². Dsa² ca²jag¹³ báh³ lán¹² lǿa¹² ju³ hein² dsa² siáh² jmo¹ hi² lán¹²dsa rai¹³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 13 Mi³ca¹nǿng² Pilato jǿg³ jøng², ca¹jmo¹dsa héh¹ hi² lén²dsa Jesús ja³dsi¹². Jøng² ca¹guú² Pilato ja³mi²rø¹²dsa jǿg³, ja³tǿh²dsa Gabata quianh¹³ jǿg³ hebreo (hi² hniu¹dsa juúh²dsa: Ja³rø²neih¹² cang³). \v 14 Hei¹² hi³méh¹ tøa¹ dsi¹hiég¹ hloh¹² jmai³ ta²høa³. Jøng² ca¹juúh² Pilato, ca¹tsáih¹dsa dsa² canh¹³ quián¹² dsa² judío: \p ―¡He³ rai¹³ quiánh² hniah¹² lang¹²! ―ca¹juúh²dsa. \p \v 15 Jøng² ca¹qui² ca¹hløah¹ dsa² canh¹³ tí²: \p ―¡Ju³jón³dsa! ¡Ju³jón³dsa! ¡Crǿg¹³ báh³ ta¹ton¹³dsa! ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² Pilato: \p ―¿Lé³ ta¹ton¹³jni rai¹³ quiánh² hniah¹² crǿg¹³? ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² juu¹³ jmi²dsa²: \p ―Ha¹chian² rai¹³ siáh² chian² quián² jnieh³, jan² rai¹³ juanh¹² guǿ¹² Roma báh³ chian² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 16 Jøng² ca¹cuø¹ Pilato jǿg³ hi² tiog¹dsa Jesús crǿg¹³. \s1 Ca¹ta¹ton¹³ Jesús crǿg¹³ \r (Mt. 27.32-44; Mr. 15.21-32; Lc. 23.26-43) \p \v 17 Jøng² ca¹lén² hlég² Jesús, hi² quin¹² Jesús crǿg¹³ quiah¹²dsa. Jøng² ca¹ŋi¹jiag¹²dsa cøng² ja³tsen² Gólgota quianh¹³ jǿg³ hebreo (hi² hniu¹dsa juúh²dsa: Máh² Mu² Dsi³ Dsa²). \v 18 Ja³jøng² ca¹tiog¹dsa Jesús crǿg¹³. Jø¹² bíh³ ca¹tiog¹dsa og¹ dsa² siáh² crǿg¹³ cog² Jesús, jag¹³ ca²ton² ca²ton², hi² hiúg³ Jesús dsi²jo². \v 19 Jøng² ca¹jmo¹ Pilato héh¹ hi² ca¹tiun¹dsa dsi³ crǿg¹³ cøng² si² rø²hløah¹² jǿg³ la²: JESÚS, DSA² CHIAN² NAZARET, RAI¹³ QUIÁN¹² DSA² JUDÍO. \v 20 Ca¹høa¹ jue¹² dsa² judío jǿg³ jøng². Di³ cøg¹² juøi² báh³ ca¹ŋi¹tiog¹dsa Jesús crǿg¹³. Ma²lǿa¹² jǿg³ jøng² quianh¹³ jǿg³ hebreo, quianh¹³ jǿg³ griego, quianh¹³ jǿg³ latín. \v 21 Jøng² ca¹juúh² juu¹³ jmi²dsa² quián¹² dsa² judío, ca¹tsáih¹dsa Pilato: \p ―Tsa¹mi³jmóh³hning hi² rø²hløah¹² si²: RAI¹³ QUIÁN¹² DSA² JUDÍO. Hiug¹² jín³ dsio¹ jmóh³hning: DSA² JUÚH² LÁN¹²DSA RAI¹³ QUIÁN¹² DSA² JUDÍO ―ca¹juúh²dsa. \p \v 22 Jøng² ca¹juúh² Pilato: \p ―Lah¹jøng² báh³ lé², ju³lah ma²ca¹jmo¹jni ―ca¹juúh²dsa. \p \v 23 Mi³ma²na²tiog¹ hlég² Jesús crǿg¹³, jøng² ca¹cang¹dsa tsǿnh³ Jesús, ma¹cǿng¹ hmøah¹² lah¹jan²dsa, cónh¹ quión² hlég². Ca¹cang¹dsa calah hmøah¹² dsǿ² coh¹³, hmøah¹² ma²lǿa¹² ca¹tá¹dsa. A¹jáng¹ ju³ hmøah¹² ca¹hmi¹dsa. \v 24 Jøng² ca¹juúh² hlég², ca¹tsáih¹dsa roh¹³dsa: \p ―Tiúh¹ báh³ tsa¹guíg³ jniang³ hmøah¹². Dsio¹ báh³ dsí³ jniang³ jǿg³. Ju³ne¹³ hein² dsa² líh² hmøah¹² ―ca¹juúh² hlég². \p Lah¹jøng² báh³ ca¹lø¹ti¹ jǿg³ la² rø²juúh² ni³ si² quiah¹² Diú¹³: \q1 Ca¹dsiúh¹dsa tsønh¹jni. \q1 Ca¹dsi¹dsa jǿg³ hmøah¹² quieg¹jni, rø²juúh² si². \p \v 25 Lah¹jøng² báh³ ca¹jmo¹ hlég². Cøg¹² crǿg¹³ ja³rø²ton¹² Jesús mi³tsenh¹³ mi³chiég³dsa, quianh¹³ hio¹³ roh¹³ mi³chiég³dsa, quianh¹³ dsa² tsen² María calah, hio¹³ quián¹² dsa² tsen² Cleofas, quianh¹³ María dsa² chian² Magdala. \v 26 Ca¹jë́² Jesús mi³chiég³dsa, quianh¹³ jan² dsa² guia¹tón², dsa² hiug¹² hnio¹ Jesús. Jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹ mi³chiég³dsa: \p ―¡Hio¹³! ¡He³ jonh¹²hning tsenh¹² ja³ná³! ―ca¹juúh²dsa. \p \v 27 Jøng² ca¹tsáih¹dsa dsa² guia¹tón² héi²: \p ―Dsa² ná¹² báh³ jmóh³hning mi³chiegh²hning ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹hie¹ dsa² guia¹tón² héi² mi³chiég³ Jesús. Ca¹tai¹dsa juu¹² ja³quiah¹³dsa. \s1 Ca¹jon¹ Jesús \r (Mt. 27.45-56; Mr. 15.33-41; Lc. 23.44-49) \p \v 28 Ma²ŋi¹² Jesús hi² ca¹hian¹² ca¹lah¹jǿ¹ jǿg³ quiah¹²dsa. Jøng² ca¹juúh²dsa jǿg³ la². Mi³jøng² li¹ti¹ jǿg³ rø²juúh² ni³ si² quiah¹² Diú¹³. Ca¹juúh²dsa: \p ―Lø¹i³gøh³jni jmøi² lǿ² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 29 Ja³jøng² mi³tsih¹² cøng² dsøg³ mi³ha³ jmøi² jinh² chi³cángh². Jøng² ca¹tí² jan² dsa² tiogh³ ja³jøng² cøng² hi² lǿa¹² ju³lah lǿa¹² hmøah¹² jmøi² jinh² jøng². Mi³jøng² ca¹ha¹ jmøi². Jøng² ca¹cǿin²dsa hi² jøng² dsi³ cøng² guh¹² hma² hisopo. Jøng² ca¹chio¹dsa guiuh¹³. Ca¹henh¹²dsa Jesús. \v 30 Mi³ma²na²hǿnh² Jesús jmøi² jinh² jøng², jøng² ca¹juúh²dsa: \p ―Ca¹hian¹² báh³ ―ca¹juúh²dsa. \p Ni³ jøng², mi³ma²na²siég²dsa dsi³dsa, ca¹hie¹dsa hmó¹. \s1 Ca¹hǿh² jan² hlég² ŋí³ chiunh² mu²tsønh³ Jesús \p \v 31 Jøng² ca¹møa¹ dsa² canh¹³ quián¹² dsa² judío hi² tsei¹ Pilato hlég² hi² dsø¹hnie³ hlég² quiu³ dsa² ti³ton¹² crǿg¹³. Di³ jøng² dsián¹dsa ta³tí³. Jøng² jŋiáh²dsa dsa² ni³ crǿg¹³ na³ma²na²dsan¹dsa. Hloh¹² jmai³ sa³¹ báh³ jøng². Jøng² tsa¹hniu¹ dsa² canh¹³ hi² lé² ti³ton¹² hlai³ crǿg¹³ ta³lah¹ti³juanh¹² jmai³ sa³¹ jøng². \v 32 Jøng² ca¹ŋi¹lé² hlég² juu¹² ja³ni³ton¹²dsa crǿg¹³. Ca¹hnie¹dsa quiu³ dsa² lah¹ni³, quianh¹³ quiu³ dsa² jan² calah, dsa² ni³ton¹² crǿg¹³ quianh¹³ Jesús. \v 33 Mi³ca¹dsi¹lé²dsa ja³rø²ton¹² Jesús, ca¹jái¹dsa hi² ma²rø²jon¹³ Jesús. Jøng² ha¹chi² ca¹hnie¹dsa quiu³ Jesús. \p \v 34 Jøng² ca¹hǿh² jan² hlég² ŋí³ chiunh² mu²tsønh³ Jesús. Dsø¹juu¹² jøng² ca¹tøng² jmø² quianh¹³ jmøi². \v 35 Lah¹dsóh² ca¹jái¹jni hi² jøng², jní² dsa² ca¹jmo¹ si² la². Jǿg³ dsøg¹² lah¹dsóh² báh³ juúh² dsa² héi². Ju³héh³ hniah¹² calah. \v 36 Lah¹jøng² báh³ ca¹løa¹. Mi³jøng² ca¹lø¹ti¹ jǿg³ la², jǿg³ rø²juúh² si² quiah¹² Diú¹³: “Ha¹chi² hnie¹dsa jin³ cøng² mu² quiah¹²dsa,” rø²juúh² si². \v 37 Jø¹² bíh³ rø²juúh² si² calah: “Jë́² báh³ dsa² dsa² ca¹hǿh²dsa quiah¹²,” rø²juúh² si². \s1 Ca¹húg²dsa Jesús \r (Mt. 27.57-61; Mr. 15.42-47; Lc. 23.50-56) \p \v 38 Ni³ jøng² ca¹møa¹ José, dsa² chian² Arimatea, jǿg³ ni³ Pilato chi²júh² lé² tai¹dsa hlai³ Jesús. Hé² José jǿg³ quiah¹² Jesús. Cónh¹jøng² ha¹chi² ca¹mi¹léi¹³dsa hi² hé²dsa jǿg³ ja³ta¹ni¹ dsa² jue¹². Di³ hi² gan¹dsa dsa² canh¹³ quián¹² dsa² judío. Jøng² mi³ca¹cuø¹ Pilato jǿg³, ca¹tai¹dsa hlai³. \v 39 Jø¹² bíh³ ca¹ŋó¹ calah Nicodemo, dsa² ma²ca¹dsii¹ jǿg³ quianh¹³ Jesús lah¹jiá¹² cøng² ja³neng². Quin¹²dsa gui²guií² kilo nang³ ma²juøi², hi² ma²rø²guian¹² mirra quianh¹³ áloes. \v 40 Jøng² ca¹tai¹ José quianh¹³ Nicodemo hlai³ Jesús. Jøng² ca¹guiánh²dsa Jesús hmøah¹² ma²rø²tsǿng² nang³ ma²juøi² jøng², ju³lah lǿa¹² mai³¹ quiah¹² dsa² judío, hi² jmo¹²dsa quiah¹² hlai³. \v 41 Jøng² mi³lǿa¹³ cøng² jøa³lí³ cøg¹² ja³ca¹tiog¹dsa Jesús crǿg¹³. Jøa³lí³ jøng² ho¹² cøng² tøg²hløg² hmë́², ja³ha¹chian² dsa² ma²ca¹húg²dsa jin³ jan². \v 42 Niúh¹ tøg²hløg² jøng² ca¹ŋi³quiog¹dsa hlai³ Jesús. Di³ ma²quien¹² lǿa¹² ja³jøng². Di³ ma¹tǿ² ja³li¹liág¹ ti³juøh¹² jmai³. \c 20 \s1 Ca¹hiog² Jesús \r (Mt. 28.1-10; Mr. 16.1-8; Lc. 24.1-12) \p \v 1 Jøng² jmai³ du²mei³¹, cónh¹ nioh¹² hi³méh¹, ca¹ŋie³ María, dsa² chian² Magdala, ja³rø²hog¹² hlai³ Jesús. Jøng² ca¹jái¹dsa ma²rø²jŋih¹³ cang³ hag³ tøg². \v 2 Jøng² ca¹ŋáh¹dsa gu¹hei¹² juu¹² ja³tiogh³ Pedro quianh¹³ dsa² guia¹tón² héi², dsa² hiug¹² hnio¹ Jesús. Jøng² ca¹juúh² María: \p ―Ma²ca¹jŋiángh²dsa ja³mi³rø²hog¹² hlai³ Juu¹³ jniang³. Tsa¹guiang³jni ha² tøah¹ ca¹ŋi¹quiag¹²dsa ―ca¹juúh²dsa. \p \v 3 Jøng² ca¹ŋi¹lé² Pedro quianh¹³ dsa² jan² héi² juu¹² ja³mi³rø²hog¹² hlai³. \v 4 Ca¹ŋi¹lé²dsa gu¹hei¹² ta³og¹dsa. Hiug¹² jín³ gu¹hei¹² ca¹ŋó¹ dsa² jan² cónh¹ jín³ Pedro. Jøng² ca¹dsiég¹dsa ma²jiá¹²dsa ja³mi³rø²hog¹² hlai³. \v 5 Jøng² ca¹nung²dsa hi² sian¹²dsa. Ca¹jái¹dsa niúh¹ tøg² ja³mi³rø²quia¹² hlai³ Jesús. Jøng² ca¹jái¹dsa hmøah¹² mi³rø²dsugh¹² hlai³ neng¹² ja³jøng². Jøng² ha¹chi² ca¹hí¹dsa niúh¹ tøg². \v 6 Ni³ jøng² ca¹dsiég¹ Simón Pedro. Jøng² ta³lah¹ca¹hí¹dsa niúh¹ tøg². Jø¹² bíh³ ca¹jái¹dsa calah hmøah¹² mi³rø²dsugh¹² hlai³ neng¹² ja³jøng². \v 7 Ca¹jái¹dsa calah hmøah¹² mi³rø²liág¹ dsi³ hlai³. Neng¹² hmøah¹² tø¹lah¹cøg¹², hi² ma²rø²ban¹³. \v 8 Ni³ jøng² ca¹hí¹ calah dsa² ca¹dsiég¹ lah¹ni³ héi² niúh¹ tøg². Jøng² ca¹jái¹dsa ha²lah lǿa¹². Ca¹hé¹dsa jǿg³ hi² ca¹hiog² Jesús. \v 9 Tsa¹jín³ ma²ca¹lø¹ŋë́² dsa² héi² jǿg³ rø²juúh² si² quiah¹² Diú¹³ hi² hiog¹ Jesús na³ma²ca¹jon¹dsa. \v 10 Jøng² ca¹ŋi¹lia¹ dsa² héi² juu¹² ja³quiah¹³dsa. \s1 Ca¹mi¹jnia¹² Jesús ni³ Maria \r (Mr. 16.9-11) \p \v 11 Ca¹nung² María coh¹³ tøg², hi² ho¹²dsa. Ta³lah¹ho¹²dsa jøng², ca¹jmo¹dsa hi² sian¹²dsa. Mi³jøng² jái¹dsa niúh¹ tøg². \v 12 Jøng² ca¹jë́²dsa og¹ ángeles ti³quieih¹² hmøah¹² tég¹. Tiogh³dsa ja³mi³rø²quia¹² hlai³ Jesús. Jan² ángel guǿ¹² ja³mi³lǿa¹³ dsi³guiuh² hlai³. Jan² guǿ¹² ja³mi³lǿa¹³ hé¹ tai³ hlai³. \v 13 Jøng² ca¹juúh² ángel: \p ―¿He² løa¹ høgh²hning, hio¹³? ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² María: \p ―Ho¹²jni. Di³ hi² ma²ca¹jŋiáh²dsa hlai³ juu¹jni, mi³rø²quia¹² ja³ná³. Tsa¹guiang³jni ha² tøah¹ ca¹ŋi¹quiag¹²dsa ―ca¹juúh² hio¹³. \p \v 14 Jø² ma²na²juúh²dsa jǿg³ jøng², ca¹jénh¹dsa. Jøng² ca¹jë́²dsa Jesús ma²tsenh¹² cøg¹² ja³tsenh¹³dsa. Ha¹chi² lë́²dsa Jesús héi². \v 15 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―¿He² løa¹ høgh²hning, hio¹³? ¿Hein² dsa² hnanh¹²hning? ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² lë́² María lán¹² dsa² héi² dsa² jmo¹² hí³ jøa³lí³ jøng². Jøng² ca¹juúh² María: \p ―Guiuh¹³, chi² ju³ná³ hning² ca¹jŋiáh² hlai³, tseih³hning jní² ha² tøah¹ ca¹ŋi³quioh²hning hlai³. Di³ jøng² tai³jni ―ca¹juúh²dsa. \p \v 16 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―¡María! ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹jénh¹ Maria. Ca¹juúh²dsa quianh¹³ jǿg³ hebreo: \p ―¡Raboni! ―ca¹juúh²dsa, hi² hniu¹dsa juúh²dsa: Tøa¹². \p \v 17 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―¡Tsa¹tei³ jní² gugh²! Di³ ha¹chi² ma²ca¹ŋie³jni ja³guǿ¹³ ti³ŋieh¹jni. Gu³tseih³hning dsa² quian¹jni hi² neh¹³jni juu¹² guiuh¹³ ja³guǿ¹³ ti³ŋieh¹jni, ti³ŋieih¹² hniah¹², Diú¹³ quian¹jni, Diú¹³ quiánh² hniah¹² ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 18 Jøng² ca¹ŋó¹ báh³ María, dsa² chian² Magdala héi², ca¹ŋi¹tseih¹²dsa dsa² quianh¹³ Jesús. \p ―Ma²na²ja³jni Jesús ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹tsáih¹ María dsa² quianh¹³ Jesús héi² jǿg³ ca¹juúh² Jesús. \s1 Ca¹mi¹jnia¹² Jesús ni³ dsa² quianh¹³dsa \r (Mt. 28.16-20; Mr. 16.14-18; Lc. 24.36-49) \p \v 19 Jøng² mi³ca¹neng² jmai³ du²mei³¹ jøng², ma²chi³jnái¹³ hniú¹² ja³tiogh³ dsa² quianh¹³ Jesús. Di³ hi² gan¹dsa dsa² canh¹³ quián¹² dsa² judío. Jøng² ca¹dsiég¹ Jesús. Ca¹nung²dsa dsi²jo² ja³tiogh³ dsa² quianh¹³dsa. Ca¹juúh²dsa: \p ―Mi³hiúgh³ hniah¹² hoh¹² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 20 Mi³ma²na²juúh²dsa jǿg³ jøng², ca¹he¹dsa ju²góg¹dsa quianh¹³ mu²tsønh³dsa. Ca¹lø¹hiúg¹ hlaih¹³ dsǿa¹² dsa² quianh¹³dsa, mi³ca¹jǿi²dsa. \p \v 21 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Mi³hiúgh³ hniah¹² hoh¹². Tsë́²jni hniah¹² hi² tsø³janh¹³ hniah¹² jǿg³ quiah¹² Diú¹³, ju³lah ca¹tsei¹ ti³ŋieh¹jni jní² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 22 Mi³ma²na²juúh² Jesús jǿg³ jøng², ca¹jiég²dsa quiah¹² dsa² quianh¹³dsa. Ca¹juúh²dsa: \p ―Hieh³ hniah¹² jmi²dsí² han¹³. \v 23 Dsa¹hén² dsag³ quiah¹² lǿa¹² ju³ hein² dsa² ca¹hénh² hniah¹² dsag³ quiah¹². Jøng² ha¹chi² dsa¹hén² dsag³ quiah¹² dsa² tsa¹hénh² hniah¹² quiah¹² ―ca¹juúh² Jesús. \s1 Tsa¹hé² Tomás hi² ca¹hiog² Jesús \p \v 24 Jmai³ jøng² tsa¹hiúg³ Tomás, dsa² tǿh²dsa Guing² Og¹, jøa³ ja³tiogh³ dsa² guia¹tón² jian¹²dsa. Ha¹chian²dsa chian² mi³ca¹mi¹jnia¹² Jesús. \v 25 Jøng² ca¹juúh² dsa² guia¹tón² jian¹²dsa, ca¹tsáih¹dsa Tomás mi³na²dsiég¹dsa: \p ―Ma²na²ne¹³ jnieh³ Juu¹³ jniang³ ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² Tomás: \p ―¡Ju³ná³ tsa¹ma²ca¹jái¹jni ja³ca¹ŋi¹toh¹³ møi¹ŋí³ ju²góg¹dsa, ju³ná³ tsa¹ma²ca¹tí²jni nih¹³ chi³góg¹jni ja³jøng² calah quianh¹³ ja³ca¹hǿh²dsa mu²tsønh³dsa, tsa¹hé²jni jǿg³ hi² ma²ca¹hiog²dsa! ―ca¹juúh²dsa. \p \v 26 Mi³ma²jŋi¹ jmai³ jøng², ma²tiogh³ dsa² quianh¹³ Jesús dsi²néi² calah. Ma²quianh¹³dsa Tomás. Ju³ he² jín³ chi³jnái¹³ cu²rø² hag³hniú¹³ ja³tiogh³dsa, cónh¹jøng² ma²tsenh¹² Jesús dsi²jo² ja³tiogh³ dsa² quianh³dsa mi³ca¹lø¹lih¹³dsa. Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Mi³hiúgh³ hniah¹² hoh¹² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 27 Jøng² ca¹tsáih¹ Jesús Tomás: \p ―Jai³ di³ ju²góg¹jni. Tí² nih¹³ chi³gógh¹. Cuø³ gugh². Tí² gugh² mu²tsønh³ quieg¹jni. Tsa¹jmóh³hning hi² tsa¹héh²hning jǿg³. Ju³héh³ báh³ hning² jǿg³ quieg¹jni ―ca¹juúh²dsa. \p \v 28 Jøng² ca¹juúh² Tomás: \p ―Juu¹jni, Diú¹³ quian¹jni ―ca¹juúh²dsa. \p \v 29 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Na¹ jín³ ma²héh²hning jǿg³ ca¹hiog²jni, Tomás. Di³ ma²na²jaih³hning jní². Hioh¹² jenh¹² dsa² li¹hé² jǿg³ hi² ha¹chi² ca¹jǿi²dsa jní² ―ca¹juúh² Jesús. \p \v 30 Jøng² ca¹jmo¹ Jesús hliú² juu¹² juøh¹² ja³ta¹ni¹ dsa² quianh¹³dsa, juu¹² juøh¹² ha¹chi² rø²ton¹² ni³ si² la². \v 31 Ma²ca¹løa¹ si² la², mi³jøng² li¹héh² hniah¹² jǿg³ hi² lán¹² Jesús Cristo, jong¹² Diú¹³. Mi³jøng² li¹chianh² hniah¹² tiá² ja³cog² Diú¹³ ni³ huu¹³ quiah¹² Jesús, na³ma²ca¹héh¹ hniah¹² jǿg³. \c 21 \s1 Ca¹mi¹jnia¹² Jesús ni³ guiog¹ dsa² guia¹tón² \p \v 1 Ni³ jøng² ca¹mi¹jnia¹² Jesús ni³ dsa² quianh¹³dsa chiuh³ jmøi² juøh¹² tsen² Tiberias. Lah¹la² báh³ ca¹jmo¹dsa. \v 2 Cøng² ja³mi³tiogh³ Simón Pedro, quianh¹³ Tomás (dsa² tǿh²dsa Guing² Og¹), quianh¹³ Natanael, dsa² chian² Caná, juøi² tén¹² Galilea, quianh¹³ ta³og¹ ja³ŋiúh³ Zebedeo, quianh¹³ og¹ dsa² siáh², dsa² guia¹tón² jian¹²dsa. \v 3 Jøng² ca¹juúh² Simón Pedro: \p ―He³ jní² nei¹³ ŋi³chiánh¹ jáh² tiogh³ jmøi² ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² dsa² quianh¹³dsa: \p ―Dsǿg³ jnieh³ quianh¹³ hnéng¹ ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹uǿi²dsa ni³ barco. Ca¹ŋi¹lé²dsa juu¹² ni³ jmøi². Cónh¹jøng² ha¹chian² jáh² ca¹lǿh²dsa jin² jan² ta³cøng² ja³neng² jøng². \v 4 Jøng² cónh¹ nioh¹² hi³méh¹ ca¹dsiég¹ Jesús chiuh³ jmøi², cøg¹² ja³tiogh³dsa. Tsa¹ŋi¹² dsa² héi² hi² lán¹²dsa Jesús. \v 5 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―¡Guiuh¹³! ¿Tsa³ma²na²lëh¹ hniah¹² jáh²? ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² dsa² héi²: \p ―Ca¹lah¹jin³ jan² jáh² tsa¹ma²na²lǿh¹ jnieh³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 6 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Héi² di³ cøng² néng³ quiánh² jag¹³ tø²guia¹jo¹³ barco, ja³ná³ báh³ léh² hniah¹² jáh² ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹hǿi²dsa néng³ ja³jøng². Jue¹² hlaih¹³ jáh² ca¹ŋi¹tiogh¹ niúh¹ néng³. Ca¹lah¹jín³ tsa¹tiúh¹dsa li¹dsa néng³ dsi²jmøi². \v 7 Jøng² ca¹juúh² jan² dsa² guia¹tón², dsa² hnio¹ Jesús hiug¹² héi², ca¹tsáih¹dsa Pedro: \p ―¡Juu¹³ báh³ jniang³ jnung²! ―ca¹juúh²dsa. \p Ca¹lah¹cónh¹ mi³ca¹nǿng² Simón Pedro jǿg³ jøng² hi² lán¹² dsa² héi² Juu¹³ jniang³, ta³lah¹ca¹cáih¹dsa tsǿnh³dsa ma²ca¹jŋíh²dsa ja³jmo¹²dsa ta³. Jøng² ca¹tiah¹dsa dsi²jmøi². Ca¹ŋó¹dsa ta³tí³ juu¹² ja³tsenh¹³ Jesús. \v 8 Jøng² ca¹dsi¹lé² dsa² mi³quianh¹³ Pedro chiuh³ jmøi² juu¹² barco. Tsøah¹²dsa néng³ chi³cángh² tiogh³ jáh² tiogh³ jmøi². Mi³tiogh³ dsa² héi² cónh¹ ŋi²lǿg² metro cónh¹ ja³lǿa¹³ chiuh³ jmøi². \p \v 9 Mi³ca¹siog² dsa² héi² ni³ barco, ca¹jái¹dsa ma²neng¹² cøng² si² lǿa¹² si² tah². Ma²tiogh³ jáh² ni³ si² quianh¹³ hi³ŋíh¹. \v 10 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Gu³quian² jan² og¹ jáh² ma²na²lëh¹ hniah¹² ―ca¹juúh²dsa. \p \v 11 Jøng² ca¹uǿi² Simón Pedro ni³ barco. Jøng² ca¹tsø² ca¹cuǿnh¹dsa néng³ ca¹tǿ² chiuh³ jmøi². Tiogh³ jáh² jmøi² ca¹lah¹chi³cángh², jmáh¹lah jáh² canh¹³. Ŋia²lúg² rø²dsǿ² to¹lu¹guián² rø²dsǿ² úg² jáh² mi³té¹². Ju³ he² jín³ jue¹² jáh² mi³tiogh³, ha¹chi² ca¹gøi² néng³. \v 12 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ŋi³noh¹² hniah¹². Ŋi³quíh³ hniah¹² ―ca¹juúh²dsa. \p Ca¹lah¹jin³ jan² dsa² héi² tsa¹ca¹tí² dsǿa¹² ŋai¹ hein² dsa² héi². Lø²lih¹³ báh³ dsa² hi² lán¹² dsa² héi² Juu¹³ jniang³. \v 13 Jøng² ca¹ŋi³can¹³ Jesús hi³ŋíh¹ quianh¹³ jáh² tiogh³ ni³ si². Ca¹cuúh¹dsa dsa² guiog¹ héi². \v 14 Jøng² ca¹tǿ² hnaih² rón² hi² ca¹mi¹jnia¹² Jesús ni³ dsa² quianh¹³dsa, cónh¹ jmai³ mi³ma²ca¹hiog²dsa. \s1 Ca¹hlanh¹ Jesús Simón Pedro \p \v 15 Mi³ma²na²lø¹tan¹³dsa, jøng² ca¹juúh² Jesús, ca¹tsáih¹dsa Simón Pedro: \p ―Simón, ja³ŋiúh³ Jonás, ¿hiug¹³ hnángh¹hning jní² cónh¹ jín³ dsa² ná¹²? ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² Pedro: \p ―Juu¹³ jniang³, ma²ŋih³ báh³ hning² hi² hnó¹jni hning² ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Jøng² heh¹³hning dsa² quian¹jni jǿg³ dsio¹ quieg¹jni ―ca¹juúh²dsa. \p \v 16 Jøng² ca¹juúh² calah Jesús: \p ―Simón, ja³ŋiúh³ Jonás, ¿hiug¹³ hnángh¹hning jní²? ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² Pedro: \p ―Juu¹³ jniang³, ma²ŋih³ báh³ hning² hi² hnó¹jni hning² ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Jøng² jmóh³hning hí³ dsa² quian¹jni ―ca¹juúh²dsa. \p \v 17 Jøng² ca¹juúh² calah Jesús, ja³ca¹tǿ² hnaih² rón²: \p ―Simón, ja³ŋiúh³ Jonás, ¿hiug¹³ hnángh¹hning jní²? ―ca¹juúh²dsa. \p Hlaih¹³ ca¹jính¹ Pedro, mi³ca¹tǿ² hnaih² rón² ca¹ŋai¹ Jesús chi² ju³ná³ hniang¹dsa. Jøng² ca¹juúh² Pedro: \p ―Juu¹³ jniang³, ma²ŋih³ báh³ hning² ca¹lah¹jǿ¹. Ma²ŋih³ báh³ hning² hi² hnó¹jni hning² ―ca¹juúh²dsa. \p Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Jøng² heh¹³hning dsa² quian¹jni jǿg³ dsio¹ quieg¹jni. \v 18 Jǿg³ dsøg¹² lah¹dsóh² juǿi²jni hning²: Hŋiah¹hning mi³quieih³hning tsǿinh²hning jmai³ mi³tsih²hning. Mi³ŋøh²hning ha² juu¹² ja³hnøngh²hning. Na³ma²ca¹guiugh²hning, jah¹³hning cugh²hning. Di³ jøng² quieih¹ dsa² siáh² hning² hmøah¹². Di³ jøng² dsø¹jiag¹²dsa juu¹² ja³tsa¹hnøngh²hning góh³ ―ca¹juúh²dsa. \p \v 19 Ca¹juúh² Jesús jǿg³ jøng² hi² hniu¹dsa juúh²dsa ha²lah jón² Pedro, hi² mi¹juanh¹²dsa Diú¹³. Ni³ jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―¡Ŋieh¹³hning! Dseh¹³hning cah¹jni ―ca¹juúh²dsa. \s1 Jan² dsa² guia¹tón, dsa² hiug¹² hnio¹ Jesús \p \v 20 Mi³ca¹jénh¹ Pedro, jøng² ca¹jë́²dsa jan² dsa² guia¹tón² jian¹²dsa héi², dsa² hiug¹² hnio¹ Jesús. Dság¹ dsa² héi² dse¹³ cah³dsa. Dsa² héi² mi³guǿ¹³ cog² Jesús mi³ca¹gǿh¹dsa quiah¹² høa³, dsa² ca¹ŋǿh¹ Jesús: “Juu¹³ jniang³, ¿hein² dsa² hnë¹ hning²?” \v 21 Mi³ca¹jë́² Pedro dsa² héi², jøng² ca¹juúh² Pedro, ca¹tsáih¹dsa Jesús: \p ―Juu¹³ jniang³, ¿ha²lah lé² quiah¹² dsa² ná¹²? ―ca¹juúh²dsa. \p \v 22 Jøng² ca¹juúh² Jesús: \p ―Ju³ná³ ca¹lø¹hno¹jni hi² li¹chian² dsa² ná¹² ca¹lah¹ca¹tǿ² jmai³ ja³guiogh¹³jni, ¿he² løa¹ hning² tsa¹dsøg¹² hoh¹²? ¡Hning² ŋieh¹³! Dseh¹³hning cah¹jni ―ca¹juúh²dsa. \p \v 23 Jøng² ca¹lø¹chí¹ jǿg³, hi² lë́² dsa² quianh¹³ Jesús, hi² tsa¹jón² dsa² hiug¹² hnio¹ Jesús héi². Ha¹chi² ca¹juúh² Jesús hi² tsa¹jón²dsa. Lah¹la² báh³ ca¹juúh²dsa: “Ju³ná³ ca¹lø¹hno¹jni hi² li¹chian² dsa² ná¹² ca¹lah¹ca¹tǿ² jmai³ ja³guiogh¹³jni, ¿he² løa¹ hning² tsa¹dsøg¹² hoh¹²?” ca¹juúh² Jesús. \p \v 24 Dsa² hiug¹² hnio¹ Jesús héi² báh³ dsa² ca¹jmo¹ si² la², dsa² lán¹² jan² dsa² guia¹tón². Ma²ne³ báh³ jniang³ jǿg³ dsøg¹² lah¹dsóh² juúh² dsa² héi². \p \v 25 Hliú² hlaih¹³ báh³ hi² ca¹jmo¹ Jesús ta³lah¹ca¹guøn¹dsa jmøi¹guǿi¹. Ju³ jøng² hi² ca¹tiun¹dsa ni³ si² lah¹cøng² lah¹cøng² hi² ca¹jmo¹dsa, lë́²jni jin³ tsa¹mi³heih¹³ si² jøng² ni³ jmøi¹guǿi¹.