\id ACT - Caquinte -Peru 2008 (DBL -2013) \h YANTAJIGUICA \toc1 Yantajiguica Itigarancanejia Jesoshi \toc2 Yantajiguica \toc3 Ya. \mt1 YANTAJIGUICA \mt2 ITIGARANCANEJIA JESOSHI \is1 Antsatantaquemparoca \ip Ocatica iroguenti antsatantaquemparoca itioncaqueca Irocashi itioncacotaquerogueti yantajiguica itigarancanejia Jesoshi yagavejacaajiaquerigueti Ishire Aapani Irioshi. Irocashi teequea irio jorio. Iriguenti aavintantatsica (Cor. 4.11-14). Itsipatacari Paavoro iquenaguetanaquegueti quepatsipaequi (Ya. 16.9-10). Irocashi itioncaquero otsipa paperi tsavetacotaquerica Jesoshi, tequeratagueti intionqueroji ocatica. Irootaque ochoocatantacaca mavite tsavetacotaqueroca yoantanajaca Jesoshi jenoqui inquitequi (Irc. 24.50-53 aisa Ya. 1.1-11). Iquenquejajitaque itioncaquero Irocashi ocatica paperi iroaqueragueti iteroncaquerogueti otsipa itioncaqueca tsavetantaquerica Jesoshi, arica ajagantsiniqui 62 irooca otsipa ajagantsini arejevaetacaro 65. Teequea intsajiteji quero ichoocataqueni itioncaquerogueti. \ip Itioncaqueneri shirampari pajitatsica Teopiro aisa itsipajia teeca irio joriojia cameetsaniji intsajiaque itsavetantaqueca itigarancanejia Jesoshi, itsavetacotimojiavetacari joriojia, cotanquitsi oshequini tee inquemisantajigueroji, iriguentijia quemisantajiavaquero teeca irijorijoigueji, aisa cameetsaniji intsajiaqueniji quero icojiacani majirontajiatsica icatsimajiaquerigueti itigarancanejia Jesoshi. Itioncacotaqueri Jesoshi icamantajiaquerigueti itigarancanejia intsavetantero Quenquetsatsarentsi Oganejencatatsica intsavetantimojiaqueri caquinteguetatsica. Icanti: “Ariquea pintsavetantajiaquenaqueate ontaniqui Jerosarequi, pinquejetacaajiaquemparo Joreaqui aisa Samariaqui, pintsitacaguitejajianaquero. Coajica pintsitacaguitejajianaqueroqueate maasano quepatsi pintsavetantajianaquena.” (Ya. 1.8) Itioncacotaquero quero icojiaqueroni ipariajianacarogueti irinetsanajiaquero icantajiaquerica Amajirote Jesoshi. (1) Itsavetantimojiaqueri choocajianquitsica Jerosarequi (1.1–6.7); (2) itsavetantimojiaqueri choocajianquitsica quepatsipaequi pajitatsica Jorea aisa Samaria (6.8–9.31); (3) aisa itsavetantimojiaqueri choocajianquitsica otsipapaequi quepatsipae (9.32–28.31): irirajia choocajianquitsica guinteninintsiqui pajitatsica Antioquia (9.32–12.24), irirajia choocajianquitsica quepatsiqui pajitatsica Ashia (12.25–16.5), irirajia choocajianquitsica otsapijaqui quentijaniqui pajitatsica Ejeo (16.6–19.29), aisa choocajianquitsica guinteninintsiqui pajitatsica Iroma (19.21–28.31). \c 1 \s1 Irocashi itioncaqueneri Teopiro \p \v 1 Otsipaqui paperiqui iroquetica notioncaquempica, Teopiro, notsavetantaguetaquero maasano yantaguetaquitica Jesoshi, aisa itsatacaantaguetaquitica iroaqueragueti iparianacarogueti \v 2 irosatiqueate aavaetanaja savincaguiteri yaajitanajirigueti jenoqui inquitequi. Tequeratagueti iroanaje jenoqui, iquenquetsatacaajiaqueri itsatacaanejia icoguiajiaqueca icamantajiaqueri inintacaaguetaquerica irantajiaque, iriguentiquea Ishire Aapani Irioshi agavejacaaquerica Jesoshi. \v 3 Yatsipetacatarite imetojavetaquitagueti, cotanquitsi ariquea coajica ipochatanaji yonigaajianajari itigarancanejia, yantaguetaquequeate oshequi cameetsanijite iramenamajajiaquerinijite intsamajajiaquenijite arimaja ipochatanaji. Yonigaajianajari 40 savincaguiteri itsavetantaguetanaqueri Aapani Irioshi quero icotani imajirontagueti. \p \v 4 Ariquea itsipajiacarigueti itigarancanejia icantajianajiriqueate: \p —Coramani nocamantajiaquempi icanque Aapani intigarancajiaquempiri Ishire. Imaicaquea aatota pijajigui otsipaqui, pinchoocajiavaqueta acaniqui Jerosarequi poguijajiavaqueta irinetsanataquero icanqueca Aapani. \v 5 Irooriji irirampani Joanca iviñacajatantaque oja, cotanquitsi imaicaqueate quempejitapojaque inchoocashirentajiapojaquempi Ishire Aapani Irioshi quejetaca iroviñacajatantajitaquempiri Ishire, aato oshequiaji savincaguiteri onetsanatantanaquempaca. \s1 Jesoshi yoanajigueti jenoqui inquitequi \p \v 6 Ariquea icapiocaventajarigueti aisa icoacojiaqueri iriatimpajia icantajiguiri: \p —Nomajirote, ¿ariqueate imaica aviguenti pincapiocajiajena naatimpajia ishiraerijia pimpejaempa Nomajirote, pimpigamentajiaquena cameetsanijite nonchoocajiajeniji intati? \p \v 7 Yacanaqueriqueate: \p —Teenicate irinintacaguempiroji Aapani pintsajiguero quero oncarateni oncoguetanaquempani coajica. Iriguenti cantanquitsine Aapani. \v 8 Cotanquitsiqueate incoraquepojaquegueti Ishire inchoocashirentajiapojaquempigueti, ariqueate iragavejacaajianaquempiqueate. Ariquea pintsavetantajiaquenaqueate ontaniqui Jerosarequi, pinquejetacaajiaquemparo Joreaqui aisa Samariaqui, pintsitacaguitejajianaquero. Coajica pintsitacaguitejajianaqueroqueate maasano quepatsi pintsavetantajianaquena. \p \v 9 Ariqueate iquejetanaquerogueti imaica iriatimpajiaquea yamenajiavajiri yogajenocanaja yoanaji jenoqui inquitequi. Ariqueate ipeantapojajaro mararo, tee inconijatajeji. \v 10 Ogantagatirajaquea yamenajigui sorerere jenoqui inquitequi inejaitatiguiri icatiimojiapojacari mavite shirampari, quitamarocantajiavaeque iitsaare. Icantajiapojaqueri: \p \v 11 —Aviatimpajia Garireaquitica, ¿taaqueate oajiaquempi ogantagatiraja pamenajigui jenoqui inquitequi? Imaica pinejajiavajirigueti Jesoshi yoanaji jenoqui inquitequi, ariqueate inquejetapojajempa oncoramanitapojajegueti impijaategueti. \s1 Icoguiajiaquerigueti Matiashi impijaempari Jorashi \p \v 12 Iriatimpajia ariqueate yoguirincajianajaro Orivotsempi, ipiapiaitanaja Jerosarequi. Ora Jerosare tee osamanitacoteroji Orivotsempi, ocarataque ishinetantacarica iranijitanaque savincaguiteriqui imagorejantajitaca.\f + \fr 1:12 \fk ocarataque ishinetantacarica iranijitanaque savincaguiteriqui imagorejantajitaca. \ft Aricampa onaque aparo quiromeetero.\f* \v 13 Iroompaqueate yarejerejeipojacagueti tsovironaquiqui yagatsonquijianaque otsipamencoqui jenoquitica. Aritarite oraniqui imajaigui Peerero, Joanca, Santiago,\f + \fr 1:13 \fk Santiago. \ft Iguenquetsatsarequi guiriego ipajita \fk Iakobos. \ft Iconoagarantaca quimajareri yoguipitsocaquerogueti ivajiro ipajitiri \fk Santiago, \ft itsipa ipajitiri \fk Jacobo. \ft Mavite oponeaca iguenquetsatsarequi evereo, ipajitiri \fk Yaakob. \ft Aisa pamenero tioncanquitsica isavivanaqui otsapaqui Irc. 6.16.\f* Antirishi, Jeripe, Tomashi, Varitorome, Mateo, Santiago (irijanite Arejeo), Shimo (icantajitiri aisa Serote), Jorashi (irijanite Santiago). \v 14 Maasano iriatimpajia ogantaga icapiocapinijiaca itsipajiacari iriguentijeguitepae Jesoshi aisa Maria iriniro jero aisa otsipapae manquigarentsijia, isavicaventajiaquero iquenquetsatacaajiaqueri Aapani Irioshi yamanajiaqueri. \p \v 15 Ariqueate otsipa savincaguiteri icapiocajiaca oshequini tsaroventajigarica Aapani Irioshi aricampa ivegarajiaca 120. Ariqueate icatianaca Peerero icanti: \v 16 “Napiguemisantarijiate, inintaque Aapani Irioshi onetsanatanaca Tioncarentsimajaca icanquegueti Ishire coramani ivagantequi Taavini itsavetantsitacarigueti Jorashi amampijajiaquerica aajiaquerica Jesoshi. \v 17 Iroaqueragueti itsipajiavetacaji iquejejiavetacaji aatimpajia aguijajiguirigueti Jesoshi. \v 18 Iro cotanquitsi yaajitanaqueri imentaquitsitepae yojocajitaquenerica Jorashi incovaeguishequeniji, ivegaratantajitacaro quepatsi. Ariquea ontaniqui iparianaquequeate ityaquisanaque imotijaqui tyaquic. Osocataetanaca iseito. \v 19 Iroompaqueate iquemacojiaquerogueti Jerosarequitica ariqueate ipajijiaquero ora quepatsi Asererama. Oraquea iguenquetsatsarequi ocanti Irajantsiguite. \v 20 Itioncacotaquerotarite paperiqui icantajitica Saremo ocanti: \q1 ‘Irovashiantsijitaquerija itsovironaquite aatoja ichoocataji nantajemparoneca.’ \m Aisa ocanti: \q1 ‘Cameetsa inchoocataje piajemparineca impejaempa itigarancane Amajirote.’ \p \v 21-22 “Imaicaquea imaica choocajia acaniqui atsipajiacaca coramani iroaqueragueti iviñacajataqueri Joanca Jesoshi quigonquero yoanajigueti jenoqui inquitequi. Imaica jame aajiaje itsipa piajemparineca Jorashi cameetsanijite irionijite antsipajiaquempa antsavetantajiaquerigueti Jesoshi ipochatanajigueti iroorijite irootaque ininqueca Aapani Irioshi.” \p \v 23 Ariqueate icajemajiaqueri mavite. Apaniro ipajita Jose aisa icantajiri Varesava Joshito. Iriraqueate itsipa ipajita Matiashi. \v 24 Yamanajiaqueri Aapani Irioshi icantiri: \p —Nomajirote, pamenashirentajiguiri maasano caquintejia. Jeri irica mavite, ponigaajiaquenari queri picoguiaqueca \v 25 impejaempa itigarancane Jesoshi intsipajiajena, iriratarite Jorashi yovashiantaguetanaquero maasano, yoanaquequea ontaniqui otampaticataquerigueti inchoocatantanaquempaca. \p \v 26 Ariqueate ipegavijijiaca cameetsaniji intsatimentajiaqueriniji quericaca inintacaaqueca Aapani Irioshi. Ariqueate iriguenti sotoacotanquitsi Matiashi. Irioqueate peajatsi itigarancane Jesoshi. Iconoajiajarigueti inajiaji 12. \c 2 \s1 Iroaqueragueti icoraquetaque Ishire Aapani Irioshi inchoocashirentajiaqueri tsaroventajigarica \p \v 1 Ariqueate aapojacagueti savincaguiteri ipajijitica Pentecoshite ariqueate ichoocajiaque maasano tsaroventajigarica Jesoshi icapiocajiaca tsovironaquiqui. \v 2 Ariquea catsiqueti iquemajiatiguiro opojimajencapojaque quejejencataca inirojenca tampija oponeajencataca jenoqui inquitequi. Iquemajiaquero maasano savicajianquitsica tsovironaquiqui. \v 3 Ariqueate oconijaguetapojaque quejeguetaca morecaripae oashiguetanaqueri maasano apaniropae. \v 4 Ariqueate ichoocashirentajiapojaqueri Ishire Aapani Irioshi yagavejacaajianaqueriquea maasano. Ariqueate imapocajianaca iquenquetsatantajianacaro otsipapae quenquetsatsarentsi teeca intsajiavetempaji, iriguentitarite quenquejacaaqueri Ishire Aapani Irioshi. \p \v 5 Ariqueate ichoocajiaque oraniqui Jerosarequi oshequini joriojia tsamajajiguiroca itioncanaqueca Moishishini ariguenti iponeajiaca otsipapaequi quepatsi. \v 6 Iroompaqueate iquemajiavaquerogueti opojimajencatanaquegueti ishiashiaitanacaqueate icapiocaventajianacari maasano tsavetantajiguirica Jesoshi, tee intsajiapojaquero quero ococani iquemajiapojaquerigueti iquenquetsatsitantajiacari iguenquetsatsarejia. \v 7 Mana yoajianaque intati yamenajianaque sorerere, icantavacaajianacaqueate: \p —¿Teempaqueate tee iriojia Garireaquitica maasano irirajia? \v 8 ¿Quero ocotaca aquemajiaqueri iquenquetsatantajiacaro quenquetsatsarentsipae? Aquemajiaqueritarite imaica iquenquetsatantajiacaro aguenquetsatsarejia \v 9 aatimpajia ponejaianquitsica osamanipaequitica Paritiaqui, Meriaqui, Eramequi, Mesopotamiaqui, Joreaqui, Caparoshiaqui, Pontoqui, Ashiaqui, \v 10 Pirijiaqui, Pampiriaqui, Ejepitoqui, aisa ovegaraguetapojacagueti Irivia oquempejiquegueti Shirene. Jeri aisa ponejaianquitsica Iromaqui: irirajia joriojiamajaca aisa oguijatacojiguirica joriojia. \v 11 Aisa choocajia ponejaianquitsica Queretaqui aisa Araviaqui. Maasano aatimpajia aquemajiavaqueri iquenquetsatantajianacaro aguenquetsatsarejia itsavetantajiaquerogueti yantica Aapani Irioshi yagavejamajatigueti. \p \v 12 Mana yoajianaque intati tee intsajigueroji icantavacaantajianacaca: \p —¿Taate opajita ocatica? \p \v 13 Cotanquitsiqueate iconoagarantajiaca mana ishirontimentanajiacari intati icantajianaque: \p —Mana imiramajatacaro cachojari. \p \v 14 Icatianacaqueate Peerero itsipajianacari itigarancanejia Jesoshi carajianquitsica 11 iquenquetsatanaquequeate iririjenca icanti: “Napijoriojiate aisa maasano choocajianquitsica acaniqui Jerosarequi, iintsija pinquemisantamajajiavaquena noncamantajiguempiqueate nontsavetanqueroqueate ocatica pamenajiaqueca. \v 15 Imaica pijijiaqueji ishinquijiaca iricajia, cotanquitsi teequeate ari irishinquijiguempaji, iroaqueratarite yogajenocapojaca catsirincaiteri. \v 16 Manaqueate onetsanatanaca itsavetanqueca coramani tsavetantirinica Aapani Irioshi Joereni icantaquegueti: \q1 \v 17 ‘Icantaque Aapani Irioshi: Oncoramanitapojajegueti pajinigueti aapojempa savincaguiteri vegaratapojaatsineca, \q1 nontigarancajiaqueneriqueate Noshire inchoocashirentajiaqueri maasano caquintepae. \q1 Iriraquea irijanitepae, intsavetantajiaquero nocanquerica. \q1 Iriraquea iriaqueraca quenquevarijiananquitsi nonigaajiaqueri cantashitatiaguetanquitsica, cotanquitsi mana onquejetimojiaquempari iguimaanequi. \q1 Irirajia quenquevarijianatsica mana nonigaajiaqueri iguimaanequi. \q1 \v 18 Ariqueate noncojiaquerini maasano quemisantajiaquenaneca, shiramparijia aisa manquigarentsijia, \q1 nontigarancajiaqueneri Noshire inchoocashirentajiaqueri \q1 intsavetantajiaqueroquea nocanquerica. \q1 \v 19 Ontaniquiqueate jenoqui inquitequi nonigaantaguequero teeca irinejajite, \q1 aisa nonigaanquero nagavejane acaniqui quepatsiqui \q1 iramenajitaquero irajantsi, aisa omorecanaque paamari jero aisa ompoasecantanaquequeate ogatsiaca. \q1 \v 20 Impitsecanaquequea catsirincaiteri, \q1 aisa irira taai inquityoncamentatanaque inquejetanaquemparo irajantsi. \q1 Ariquea oncotanaquempa tequeratagueti aapojempa savincaguiteri anaantanquitsineca oganejencaguitetanquitsineca ironigaantantaquemparoca Majirontamajatatsica iragavejane. \q1 \v 21 Cotanquitsiqueate maasano aventajiaquemparoneca ivajiro Majirontamajatatsica, iraajiavajeri.’ \p \v 22 “Shiramparijia ishiraerijia, pinquemisantamajajiguena noncamantajiaquempica. Iriguenti nontsavetantaque Jesoshi, irira Nasarequitica. Yagavejacaaqueri Aapani Irioshi yantaguetaquerogueti cameetsaguetatsica teeca irinejajiguete, cameetsanijite pintsajiaquenijite irio Aapani Irioshi tigarancaqueri. \v 23 Ogantaga itsataque Aapani Irioshi quero incojitaquerini Jesoshi. Coramani iquenquejaquero intigarancaqueri irimetojaque acaniqui quepatsiqui. Avirojiaquea paacaantajiaqueri pimetojacaantajiaqueri picantajiaquequeate irompajacojiaqueri quempevaejiatsica. \v 24 Cotanquitsi ivochantajiri Aapani Irioshi aatonijite icoguitani yatsipetaro metojagantsi, teenicate agavejaguiterini. \v 25 Iriraqueate majirontatsica Taavini itioncaquegueti coramani itsavetanqueri Jesoshi icanti: \q1 ‘Nonejapinitaqueri Nomajirote itsipataquena. \q1 Ogantaga inaque notincamijempequiqui, caarica taaca notsaroacaanta. \q1 \v 26 Irootaquequeate noshinevaetancaca noshirequi, \q1 noquenquetsataquegueti shine nocanca. \q1 Notsino aisa onchoocatanaque, aviguentitari noguijacoque, \q1 \v 27 aatonicate povashiantiro noshire Areshiqui,\f + \fr 2:27 \fk Areshiqui. \ft Oraquea Areshi iroguenti ichoocaquegueti ishirejia metojajiatsica tequeratagueti impishoncajiteriji camorecariqui. Irira guiriego icanquero \fk hades, \ft iguenquetsatsarequi evereo icanquero \fk sheol.\f* \q1 aato pishinetiro aisa avejanquempa itsino Pigomajamajare. \q1 \v 28 Pitsatacaaquena quero noncoquempani nanijaguiteniniji aviatimpaqui. Pincoguitempani pintsipataquena poguishinejamajataquena.’\x + \xo 2:28 \xt Sar. 16.8-11.\x* \p \v 29 “Imaica, nogonorojia, atsamajajiaque irira Taavini avaesatiniteni imetojaquequeate, ariquea iquitajitajiri, aritarite onaque iquitatantajaca acaniqui aguinteniqui. \v 30 Iriatimpa iriguenti tsavetantironica icanqueca Aapani Irioshi coramani. Itsamajatironi icantaquerica Aapani Irioshi, icantiri: ‘Coajica inchoocataque pinchoviquiqueca irimajirontajiajempaca ishiraerijia inquejetajempi aviatimpa. Aatoqueate namatavijimpitsi, naroguentitari Irioshi.’ \v 31 Tequeratagueti impochatanaje Quirishito itsataquero Taavini coramani, irootaquequeate itsavetacotantacarica irimetojaquegueti aato yovashiantajitiri ishire Areshiqui, ariqueate oquejetaca itsino iroatimpa aatoqueate opatsajitsi. \v 32 Iriotaquetarite irira Jesoshi yovochantajica Aapani Irioshi, namenamajajiaqueritarite maasano naatimpajia. \v 33 Ariqueate yoguisavicajiri itincamijempequiqui, yanaantamajataquequeate. Ariqueate yojocaqueneri Ishire icantaquerica coramani irojocaqueneri cameetsanijite intigaranquimentaquerinijite acaniqui quepatsiqui inchoocashirentajiaqueri maasano tsaroventajigarica. Imaicaqueate imaica coraquetaquequeate, irootaquequeate maasano ocatica pamenajianaqueca aisa piquemajianaqueca, iriotaquequeate quejetacaaguecaro imaica. \v 34 Iriraqueate Taavini teenicate irioqueate ogatsine jenoqui inquitequi, cotanquitsiquea icanti: \q1 Iriraquea Majirontatsica Aapani Irioshi icanqueri Nomajirote: \q1 ‘Pisaviquetaja pisenampijaquenaja notincamijempequiqui, \q1 \v 35 pintsipataquenaquea arejevaetanaquempa \q1 nagavejajiaquerigueti maasano catsimajiaquempica, onquejevequemparo povanquegontatsitempari.’ \p \v 36 “Imaica nonintaque antsamajajiaquero maasano aatimpajia ishiraerijia: irira Jesoshi pompajacotacaantajiavetacaca ivochantajiri Aapani Irioshi, ipeacaavajari Amajirote, irisatiqueate Quirishito Meshiantatsica.” \p \v 37 Iroompaqueate iquemajiavaquerigueti ishimampojancajianacaqueate, icantajiguiri Peerero aisa itsipapae itigarancanejia Jesoshi: \p —Imaica, nogonorojia, ¿querocampa noncojiaquempani? \p \v 38 Icantajiguiri Peerero: \p —Povashiantajianajero pipeacaaguishetacaca pincantashitatianajempa. Poviñacajatacaantimentajiguempari Jesoquirishito ivajiroqui cameetsaniji irishetajempironijite Aapani Irioshi piguempevaere, irimaisantsitajempironijite. Ariqueate intigarancajiaquempi Ishire inchoocashirentajiaquempi. \v 39 Ariqueate inquejetacaajiaquempi maasano aviatimpajia, jerijia maasano pinchoviquijianaqueca, aisa maasano osamanipaequitica. Arimaja inchoocashirentajiaqueri maasano inintacaajiaqueca Amajirote Aapani Irioshi. \p \v 40 Irira Peerero arimpaqueate iquenquetsatanaque icantajiaqueriqueate otsipapae icanti: \p —Paventajiguemparija aajiavajempineca, aatonijite icatsimatimentimpiro Aapani Irioshi pigovaeguishere itsipatacaantimpiritsiquea covaeguishemajajiatsica. \p \v 41 Iroompaqueate iquemajiavaquerigueti Peerero iquenquetsaquegueti ishineventajianacaro icanquerica ariqueate iviñacajatacaantajiaca. Arimpaqueate yoshequiamajatanaquequeate tsaroventajigarica Jesoshi. Aricampa ivegarajiaca 3,000 iriaqueraca quemisantajianquitsi ocatica savincaguiteriqui. \v 42 Ogantaga isavicaventajiaquero iquemisantajiaquero itsatacaajiaquerica itigarancanejia Jesoshi, tee irovashiantajigueroji. Mana itsipatavacaajiaca iquemavacaajiaca aisa yamanajiaqueri Aapani Irioshi. Jero aisa icotarejapinijiaquero pan ishecajiacaro iquenquejantajiajarica Quirishito imetojaventajiacajigueti. \p \v 43 Irirajia itigarancanejia Jesoshi yantapinijiaqueneri caquintepae caarica inejajiti, aisa yantajiaquero oacaantantatsica intati itsatantacarica arimaja itsipatacari Aapani Irioshi. Mana yoajianaquequeate intati maasano. \v 44 Iriraquea quemisantajiguirica Jesoshi itsipatavacaajiaca iquemavacaajiaca, ipavacaajiaca yashintajiacaca. \v 45 Yojocantaguequero taaca opajitapae yashintajiaca yaantajiacaro imentaquipae ipacaantagarantajiaqueri maasano coguitejacojianquitsica. \v 46 Maasano savincaguiteri icapiocapinijiaca teemporoqui oniganquirequi. Ontaniquiquea tsovironaquipaequi itsipatavacaajiacaqueate ishecajiaca. Icotarejapinijiaquero pan ishecajiacaro iquenquejantajiacarica Quirishito imetojaventajiacajigueti. Ishecajiacagueti ishinejiaca tee iraventacojiguempaji. \v 47 Iriguentitari ishineventajiaca Aapani Irioshi. Maasano caquintejia guintenijiatsica oraniqui yamenajiaquerigueti iquejejiaca imaica, ishineventajianacariqueate. Maasano savincaguiteri iriraqueate Amajirote arimpaqueate ijatiri yoshequiamajatanaqueri quemisantajiaquerica. \c 3 \s1 Yogueshijitajirigueti irira magoviroshiri \p \v 1 Otsipa savincaguiteri ariqueate irira Peerero aisa Joanca yoajianaque itoncoajianaque teemporoqui itsaroventantajitarica Aapani Irioshi. Ogantagatari ijaguitetanajigueti catsirincaiteri yoapinijiaque maasano joriojia yamanapinijiaqueri Aapani Irioshi. \v 2 Ariquea oraniqui sotsiqui teemporoqui isavicaque irira magoviroshiri, igantagaqueate ivoacoquero imagoviroshica. Aritarite yamapinijiaqueri sotomorontsiqui icantajitica Cameetsari yoguisavicanajiri cameetsanijite iramanajiavaqueri imentaquitsite quijapinijiatsica. \v 3 Iriatimpa inejajiavaquerigueti Peerero itsipatacari Joanca inquijajiapoje teemporoqui, yamanajiavecari imentaquitsite. \v 4 Iriatimpajia yamenajianaqueri, ariquea icanque Peerero: \p —Iintsija pamenajiguena. \p \v 5 Iriatimpa yamenajiaqueri yoguijacovetaca ijiqueji ariji irojocaqueneri imentaquitsite, \v 6 cotanquitsi Peerero icanti: \p —Naatimpa ejempacona taampate nojocaquempi, tee inchoocatenica nomentaquitsite, cotanquitsi yagavejacaaquena Jesoquirishito Nasarequitica nogueshitajempi intati, irootaquequeate imaica iintsija pincatianaje panijitanaje. \p \v 7 Ariqueate yacatsataqueri itincamijempequiqui yogatiaqueri. Ariquea icantapanajanti itampishitanaji iguitiqui aisa ishonquiriguitoqui. \v 8 Isapocanaque, icatiamajatanajaqueate yanijitanaji. Ariquea yoguijajianaqueri Peerero aisa Joanca iquijaquijaitanaque oticaacoroqui oniganquirequi teemporo, ariqueate yanijinijivaetanaque itincotincovaetanaquequea icantanaquequeate: \p —Caaviji yoganejencamajata Aapani Irioshi. \p \v 9 Maasano yamenajiavaquerigueti yanijitanaquegueti ishineventanacarigueti Aapani Irioshi, \v 10 ariqueate itsaroajianaque, mana yoajianaque intati, maasanotarite itsajiguiri isaviquigueti teemporoqui yamanantapiniquegueti imentaquipae ontaniqui osotomoroqui icantajitica Cameetsari. \s1 Itsavetantaque Peerero teemporoqui \p \v 11 Irira magoviroshiri yogueshijitajica ogantagaqueate quisho yoajiaqueri yajiricajiaqueri Peerero aisa Joanca. Maasanoqueate ishiashiaitashitanacariqueate iriatimpajia ontaniqui oveshintsaacagueti iniropoapae ocajaratsencoataquegueti icantajitica Irashi Saromoni. \p \v 12 Yamenajiavaqueri Peerero icanti: “Shiramparijia ishiraerijia, ¿quero ocotaca poantajianacaca intati? Iroguentica pijijiaqueji nocameetsamajati nogueshitantajarica irica. Aricampa pijijiaqueji nagavejashitaca intati nanijitacaantajarica. \v 13 Iriraquea Irioshite Averaameni, Ishaaconi, Jacovoni, Irioshite avaesatinite, iriguentiquea antaquero oca, yonigaantaqueroquea iroganejencare Jesoshi Irijanite. Iriraqueate Jesoshi iriotaquequeate paacaantajiavetacaca aviatimpajia, picantajiaqueri majirontatsica Pirato irimetojacaantaqueri. Iriraqueate Pirato inintavecaqueate iroguipaquijajerime, cotanquitsiqueate aviatimpajia tee pinintajigueji. \v 14 Pimanintajiaqueriquea irira Oganejencamajatatsica Comajamajatatsica, iriguenti pinintajiaque iroguipaquijajitajempiri metojantatsica. \v 15 Aritarite piquejejiaca imaica pimetojacaantajiavetacari irira Anijacaantantatsica, cotanquitsi ivochantajiri Aapani Irioshi, namenamajajiajiritari ipochatanajigueti. \v 16 Iriotaque naventajianacaca ivajiroqui, irootaquequea itampishitantanajaca irica pamenajiaqueca pitsajiaqueca. Iroguenti ogueshimajatantajarica iragavejane Jesoshi naventajiacarigueti ivajiroqui, pinejajiaqueroquea aviatimpajia maasano. \p \v 17 “Imaica nogonorojia, naatimpa notsataque pimetojajiaquerigueti Jesoshi teenicate pintsajigueriji iriguenti itigarancaqueca Aapani Irioshi. Ariquea iquejejiaca pimajirojiate tee intsajigueriji. \v 18 Cotanquitsi oquejetacagueti imaica mana inetsanataquero Aapani Irioshi icantsitacarica coramani tsavetantirinica itsavetantaguetaquero irantsipevaequempa Quirishito. \v 19 Irootaquequeate nocantantajiaquempica povashiantajianajero picovaeguishejiacagueti pincantashitatijaianajempa, pinquemisantamajajigueri Aapani Irioshi cameetsanijite irishetajempiro piguempevaere. Ariqueate aapojaquempa intampishitacaantajiaquempica iroguishinejantajiaquempica. \v 20 Ariqueate aisa intigarancajiajempiri Jesoshi, irira Quirishitotatsica. Iriotarite coramani inintacaitsitaquempica irimeshiajiaquempi. \v 21 Cotanquitsi irira Quirishito ogantaga inchoocaque ontaniqui jenoqui inquitequi arejevaetanajemparoquea irinetsanaguetajerogueti Aapani Irioshi maasano. Irootaquetarite icantajiaqueca igomajamajarejia tsavetantajiguirinica coramani icantashirentajiaquerigueti Aapani Irioshi. \v 22 Icanquetarite Moishishini: ‘Majirontamajatatsica Pirioshite irogatiaquempiri choocatimojiajerineca pigonorojia, impeacaaquempari tsavetantatsica camantajiaquempica icanqueca, inquejetaquena naatimpa. Taaca opajita incantajiaquempi pinquemisanqueri. \v 23 Maasanotarite aatogueti iquemisantajigui interoncajitaqueri, aato itsipatajari igonorojia.’ \v 24 Maasanoqueate tsavetantirica Aapani Irioshi itsavetantaguetaquero maasano pamenaguetaqueca imaica. Iriqueti mapocaquero tsavetantirinica Aapani Irioshi irira Samoirini. Ariqueate imajianaca impoiguetananquitsica. \v 25 Oraqueate iquenquetsatacaaquerigueti Aapani Irioshi Averaameni icanquerigueti: ‘Coajicani inchoocataque pinchoviquitaqueca, iriguentiquea noncavintsajacotantajiaquemparica maasanopae caquinteguetananquitsica quepatsiqui’, aviatimpajia iquenquejajiaque incavintsajajiaquempi, aviatimpajia aviguentijiatarite ichoviquijia tsavetantajiguirinica. \v 26 Iroompaqueate ivochantajirigueti Aapani Irioshi irijanite aviqueti itigarancajiaquene incavintsajajiaquempi cameetsanijite povashiantajianajeronijite piguempevaerejia.” \c 4 \s1 Icatsimajitaqueri Peerero aisa Joanca \p \v 1 Choocatiraja iquenquetsajiaque Peerero aisa Joanca icoraquejiapojaque saserorotejia itsipajiacari imajirojiate coaretajia quempoguijajiguiroca teemporo. Itsipajiacari aisa saroseojia. (Iriatimpajia iriguenti cantajiatsica aato itancorejajigui metojajiatsica). \v 2 Icatsimajiapojaqueri itsajiaqueritarite itsatacaajiaqueri maasano intancorejajianaje oncoramanitapojajegueti metojajiavetanquitsica inquejejianajempari Jesoshi ipochatanajigueti. \v 3 Ariqueate yaajiapojaqueri yaajianaqueri, cotanquitsi teequea incantajigueriji mana yoguijaajiaqueri santanaqui iroorijite tsitenijencaguitetanaque. Ariqueate osavincaguitetanajegueti ariqueate incoacojiaqueri. \v 4 Cotanquitsi iconoagarantajiaca oshequi quemajiavaquerica Peerero iquemisantajiaque. Irirajia shirampari quemisantajianquitsica aricampa ivegarajiaca 5,000. \p \v 5 Iroompaqueate osavincaguitetanajigueti icapiocajiaca aisa acaniqui Jerosarequi imajirojiate joriojia, itsipajiacari jivajiatsica jeri aisa tsatacaantiroca itioncacotanaqueca Moishishini. \v 6 Ariqueate ichoocaque saserorote anaantamajatanquitsica icantajitica Anashi, itsipajiacari Caipashi, Joanca aisa Arijantero. Aisa ari ichoocajiaque maasano ijitanejia. \v 7 Ariquea itigarancajiaqueri irajaiaquiteri Peerero aisa Joanca incoacojiaqueri. Ariquea yamajitaqueri isatecajiaqueri niganqui icantajiaqueri: \p —¿Taaqueate agavejacaajiaquempi? ¿Taaqueate cantajiaquempi poganijitantajarica magoviroshiri? \p \v 8 Irira Peerero yagavejacaanaqueri Ishire Aapani Irioshi iquenquetsatacaajianaqueriquea capiocajianquitsica icantiri: \p —Nomajirojiaca aisa jivajiatsica, \v 9 iroosacanica picoacojiaquena quero nococa nocavintsajantacarica magoviroshiri, quero nocoquerini noganijitajirigueti. \v 10 Imaica noncamantajiaquempi catinca noajiaquempiro cameetsanijite pintsajiaque aviatimpajia aisa intsajiaquenijite maasano ishiraerijia iriguenti agavejacaaquena Jesoquirishito Nasarequitica nogueshitantajarica ivajiroqui. Irira Jesoshi iriotarite pompajacojiavetacaca, cotanquitsi yovochantajiri Aapani Irioshi. \v 11 Irira Jesoshi iquejetacaro mapi pimanintajiavetacaca aviatimpajia pantajiguirogueti mapipanco pivichajacotancarogueti mapi, cotanquitsi opeaja anaantamajatanquitsica quishotacaaqueroca. \v 12 Teequea inchoocateji itsipa aajiavajineca aatoniji apega camorecariqui, teetarite onchoocatimateji otsipa vajirontsi ipajijitaquerica caquinte acaniqui isaviji quepatsiqui aventajiaquempameca iraantajiavajajimeca, apaniro icanca Jesoshi. \p \v 13 Maasano imajirojiate iquemajiavaquerigueti iquenquetsatacaajiaquerigueti Peerero aisa Joanca yamenajiaquerigueti tee intsaroajigueji, mana yoajianaque intati, itsajiaqueritarite tee iranaantajigueji aisa tee intsamajajigueroji paperi. Ariqueate itsajianaqueri iriguentijia itsipajiaca Jesoshi. \v 14 Aritarite itsipajiacari irira magoviroshivetatsica catiaca iriatimpa ¡querocampate incantajigueri iriatimpajia! \v 15 Ariqueate yoguisotoacaantaqueri sotsiqui cameetsanijite inquenquetsatavacaaquempa iriatimpajia. Ariquea icantajiguiri: \p \v 16 —¿Imaica quero ancojiaquerini? Maasanotarite Jerosarequitica iquemacojiaqueri yantajiaque caarica inejajiti. Aato agaveji acantajiguiri: ‘Tee irogueshitanteji.’ \v 17 Iquemajiguetirotsiqueate. Iintsija imaica ancantimentajigueri aatonijite itsavetantajiajiri Jesoshi. \p \v 18 Ariqueate icajemacaantajiaqueri icantajiaqueri: \p —Imaica aato pitsavetantimatajiajiritsi Jesoshi, aato paventaro ivajiro, aato pitsatacaantiniri. \p \v 19 Cotanquitsiquea Peerero aisa Joanca yacajianaqueriqueate: \p —Pamenerojate quero ininqueca Aapani Irioshi: ¿cameetsavaequempate nonquemisantajiaquempigueti aviatimpajia? ¿Iroompate irio Aapani Irioshi nonquemisantaque? \v 20 Naatimpajia aato nagaveji novashiantajiguiro notsavetantajiaquero oca nonejajiaqueca aisa noquemajiaqueca. \p \v 21 Icantsijijaariqueate aisa: \p —Aato pitsavetantajiajiritsi Jesoshi. \p Ariqueate yovashiantajiajiri yamenajiaqueritarite querocampate incojiaquerini incatsimajiaquerigueti, maasanotarite caquintejia ishineventajiacari Aapani Irioshi itsajiaquerigueti yogueshitajiri magoviroshivetatsica, \v 22 iroorijite yajagantsitacovetanaca 40 ajagantsi magoviroshivetatsica. \p \v 23 Iroompaqueate yovashiantajiajirigueti yoajianaji ichoocajiaquegueti irapiguemisantarijiateni icamantajiapojaqueri maasano icantajiaquerica saserorotejia anaantajianquitsica aisa jivajiatsica. \v 24 Iroompaqueate iquemajiavaquegueti, maasano yamanajiaqueri Aapani Irioshi icantajiguiri: \p —Aapani Irioshi Majirontamajatatsica, avirotarite peacaaguetacaroca inquite, quepatsi, quentija aisa maasano choocatantajigaroca. \v 25 Pitigarancaqueri Pishire quenquejacaaquerica paajanire Taavini novaesatiniteni, picanquequea ivagantequi: \q1 ¿Quero ocotacani icatsimatantajiacaca caquinteguetatsica? \q1 ¿Quero icojiacani isariajiavecaro taaca opajitapae teeca oncameetsateji? \q1 \v 26 Irirajia majirontajiatsica quepatsiquitica aisa iramajirorejia caquinteguetatsica \q1 icapiocaventajiacari icatsimajiaqueri Majirontamajatatsica aisa Quirishito icoguiaqueca. \m \v 27 Tampatica oanaquero picanqueca icapiocantajiacarica Erorishi aisa Pontsio Pirato itsipajiacari teeca irijorijoigueji aisa ishiraerijia iquemavacaajiaca irimetojajiaqueri Pirijanite Jesoshi Oganejencatatsica pinintacaaqueca impeaquempa Meshiantatsica. \v 28 Coramani pitsatsitaca picantsitacaqueate: ‘Aritaquequeate oncoquempani.’ Ariqueate imaica inetsanataquero irintapae. \v 29 Imaica, Nomajirote, pinquenquejaquero maasano icantajiaquenaca icatsimajiaquenagueti. Pagavejacaajiguena naatimpajia pomperanejia aatonijite notsaroguitsi nontsavetacojiaquerogueti picanqueca. \v 30 Pagavejacaajiguena naventajiacarogueti ivajiro Pirijanite Jesoshi teeca inquempevaetimatempaji, cameetsanijite nogueshijiajeri ashinoncajajiatsica, aisa nantajiaquenijite cantashitatiaguetanquitsica caarica inejajiti intsatimentajiquerinijite caaviji yagavejamajati iriatimpa. \p \v 31 Iroompaqueate yagajianaquitigui yamanaquerigueti Aapani Irioshi, ariqueate ocotanaca omoguecanaque tsovironaqui, yagavejacaamajajianaqueri aisa Ishire Aapani Irioshi. Iriatimpajia ariqueate itsavetantajianajiro aisa Iguenquetsatsare Aapani Irioshi teequeate intsaroajiajeji. \s1 Icavintsajavacaajiacagueti quemisantajiatsica \p \v 32 Maasano quemisantajiatsica itsipatavacaajiaca iquemavacaajiaca. Taaca yashintajiaca tee irimashitsatapitsatavacaajiguemparoji, tee incanteji: “Apaniro nashinquemparo naatimpa”, mana ipavacaajiaca intati. \v 33 Irirajia itigarancanejia Jesoshi arimpaqueate itsavetantamajajianaqueri ipochatanajigueti, yagavejacaajiaqueritarite Aapani Irioshi, aisa yoguishinejamajajianaqueri. \v 34 Tee inchoocajiajeji coguitejacojianquitsica, maasanotarite choocajianquitsica iguepatsijiate aisa itsovironaquijiate yojocantaguequero yaantajiacaro imentaquipae. Ariqueate yaajianaqueneri \v 35 itigarancanejia Jesoshi cameetsanijite irojocajiaqueneri maasano coguitejacojianquitsica. \p \v 36 Ariquea iquejetaca irira Jose poneatsica Tsiperequi, iriguenti ichoviqui Irevi. Iriraqueate itigarancanejia Jesoshi ariqueate ipajijiajiri aisa Verenave ocantiqueate Oguishinejantatsica. \v 37 Iriatimpa yojocantaquero iguepatsite yaancaro imentaquipae. Ariqueate yaajianaqueneri itigarancanejia Jesoshi. \c 5 \s1 Yamataajiacagueti Ananiashi aisa Sapira \p \v 1 Cotanquitsi chooca itsipa icantajitica Ananiashi itsipatacaro imanquigare Sapira yojocantavetacaro iguepatsite \v 2 yaantajiavetacaro imentaquipae, cotanquitsi iquemavacaajiaca ariquea yaagarantavetavaja iriatimpa iriraquea choocapojajatsica yaavetanacanariqueate itigarancanejia Jesoshi quejevetacaqueate jocaguetaquenerica maasano. \v 3 Cotanquitsi Peerero icantavaqueri: \p —Ananiashi, ¿quero ocotaca piquemisantantacarica Satanashi pinintantavetacaca pamatavijaquerime Ishire Aapani Irioshi paagarantantavajaca imentaquipae ivegarajitaquempirogueti piguepatsiteni? \v 4 ¿Arimpate tee aviguenti ashintamajatemparone iroaqueragueti? Ariqueate oquejetaca imaica pojocantaquerogueti, ¿arimpate tee aviguenti ashintemparine pimentaquitsitepae? Aatotarite piquejetiro imaica, teenica apaniro pamatavijigueme caquinte, aisa iriguentiqueate pinintavetaca pamataviterime Aapani Irioshi. \p \v 5 Iroompaquea iquemavaquegueti Ananiashi, ariquea iquenaque itejanaque imetojanaque. Maasano quemacojiavaquerica itsaroajianaque. \v 6 Ariquea iquijaquijaipoji iriaqueraca quenquevarijiananquitsi yaajianaqueri yampiguiricacojianaqueri yaajianaqueri inquitajigueri. \p \v 7 Iroompaqueate osamanipojaqueguetiquea ocoraquevepojaca imanquigare oquijapojaque, teequeate ontsateji imetojaquegueti manquigavetaronica. \v 8 Irira Peerero icantavaquero: \p —Iintsija pincantena, ¿arimaja yojocaquenari manquigatimpica maasano imentaquipae paantajiacaca piguepatsite? \p Iroatimpa ocanti: \p —Jeejeguitatsi, arimajaguitatsi yojocaquempiri maasano. \p \v 9 Icantiroquea Peerero: \p —¿Quero ocotacani piquemavacaantacaca pamatavijajiguerime Ishire Aapani Irioshi? ¿Ari pijiqueji aato icatsimatimentimpiro? Coraquetapojaque quitajiajatirica manquigavetimpinica, imaica aviroqueate inquitajiajate. \p \v 10 Iroompaqueate icanquitiguiro ariquea oquenaque otejimotanaqueri ometojanaque. Ariquea iquijaquijaipojaque quitajiajatirica manquigavetaronica inejajiapojiro iroatimpa metojaque. Irooquea yaajianaquero iquitajiajatiro ichoocaquegueti manquigavetaronica. \v 11 Maasano quemisantajiatsica choocajianquitsica acaniqui aisa maasano quemacojiaqueroca itsaroajianaque. \s1 Itigarancanejia Jesoshi yogueshijiajiri oshequi joquijijiavetanquitsica \p \v 12 Irira Aapani Irioshi yagavejacaajiaqueri itigarancanejia Jesoshi yantimojiaqueri caquinte caarica inejajiti intsatimentajiquerinijite caaviji yagavejamajati iriatimpa. Maasano quemisantajiguirica Jesoshi icapiocajiaca teemporoqui oveshintsaacagueti iniropoapae ocajaratsencoataquegueti icantajitica Irashi Saromoni. \v 13 Irira itsipajia itsaroajianaque inconoajiaquemparigueti cotanquitsi ishineventajiacari. \v 14 Arimpaqueate yoshequiamajatatiguinimaja quemisantajiguirica Amajirote, shiramparijia aisa manquigarentsijia. \v 15 Yamenajiavaquerigueti yantajiaguetaqueca, yaantajianacarica ashinoncajajiatsica quenavoquirontsiqui yoguinorijaqueri inorijantajiguetacaca, yoguijacajaiavaqueri Peerero cameetsanijite iroocampa ontsimanquimentajiaquerinijite ivaantorite iriveajianajempanijite. \v 16 Ariqueate iquejejiaca poneaguetanquitsica oquempejiquegueti Jerosare yamajiaqueneri yashinoncajajiatsica aisa yatsipetacaajiacaca ampatsini, maasano ivejaianaja. \s1 Saserorotejia anaantajianquitsica icatsimajianaqueri itigarancanejia Jesoshi \p \v 17 Cotanquitsi irira saserorote anaantamajatanquitsica, jerijia saroseojia tsipamajajigarica arimpaqueate icatsimajianaqueri itsajiaqueritari ishineventajicari. \v 18 Yaacaantajiaqueri itigarancanejia Jesoshi, yashitacotacaantajiaqueri santanaqui. \v 19 Cotanquitsi ariqueate onianquiitepojaquegueti icoraquetashijiaqueri irashivantite Amajirote yashirejapojaqueneri ashitacorontsi, yoguisotojaiaqueri, icantavajiri: \p \v 20 —Pija, pincatiapojaje oniganquirequi oticaacoroqui teemporo, pincamantajigueri maasano quero incojiaquempani incoguitempaniniji iranijaje. \p \v 21 Iriatimpajia iquemajiavaque, ariqueate osavincaguitetamanaquegueti yoajiamanaque teemporoqui itsitijianaquero itsatacaajiapojajiri. \p Cotanquitsi irira saserorote anaantamajatanquitsica aisa itsipajiaca tequerata intsajigueriji. Icajemajiaqueriqueate imajirojiate ishiraerijia jerijia jivajiatsica. Iriatimpajia itigarancajiavetacari oananquitsineca iraajiaquiterime ontaniqui yashitacojiavecarigueti, iramajiaqueneri iriatimpaqui. \v 22 Cotanquitsi yoajiavetanacaqueate coaretapae, tee anejeriji. Ipijaijaa icamantajiaqueri, \v 23 icantajiapojaqueri: \p —Noajiavetanaca namenajiavepojacaro ashimajataca santana. Iriraquea amenajiaquerica timashijiaque sotomorontsiqui aatoniji isotoajigui, cotanquitsi nashirejajiavetacaro cajaraguitevaetaque intsompogui. \p \v 24 Iroompaqueate iquemajiavaquitigui imajirote coaretajia quempoguijajiguiroca teemporo, jerijia saserorotejia anaantajianquitsica, mana yoajianaque intati icantavacaajianaca: \p —¿Querocate icojiacani? \p \v 25 Ariquea icoraquepojaque aparo icampojiri: \p —Irira pashitacotacaantajiavetacaca chapinqui arimpate chooca itsatacaantajiaque oniganquirequi oticaacoroqui teemporo. \p \v 26 Ariqueate iquemavaquegueti imajirote coaretajia itsipajianacari igoaretatepae yoajianaque cameetsaqueate yaajiajatiri, itsaroajiaquetarite itsinacajitiritsi. \v 27 Yamajiapojaqueri yogatiajiapojaqueri icapiocajiacagueti. Ariqueate iquenquetsataque saserorote anaantamajatanquitsica icanti: \p \v 28 —Nocamantamajajiavetaquempi povashiantajianajero, aatoja pitsavetantajiajirotsi yantaguetaqueca Jesoshi. Cotanquitsiquea pitsitacaguitejaquero Jerosare pitsavetantajiaquero pitsatacaantane, mana pinintajiaque incantacojiaquena: ‘Iriguenti metojacaantajiaquerica Jesoshi, mana iquempevaejiaca.’ \p \v 29 Iquenquetsajianaque Peerero jerijia aisa itsipajiacaca itigarancanejia Jesoshi icantajiguiri: \p —Iriquetimpa nonquemisantamajajiaque Aapani Irioshi. Incanquegueti caquinte otsipasato, aatoqueate noquemisantajiguiritsi. \v 30 Arimajatarite pimetojacaantajiavecari Jesoshi pompajacotacaantajiavetacari coroshiqui, cotanquitsi yovochantajiri Irioshimajaca itsaroventajiganica avaesatiniteni coramani. \v 31 Yoguisavicajiri itincamijempequiqui, imajirontacaacari aisa ipeacaacari Meshiantatsica, cameetsanijite incantashitatijaianaquempa ishiraerijia irovashiantajianaquero yantajiguica teeca oncameetsateji, cameetsaniji irishetajenerinijite Aapani Irioshi iguempevaerejia, irimaisantajeronijite. \v 32 Namenamajajiaqueritarite notsavetantajiacarica. Ariqueate iquejetaca Ishire Aapani Irioshi itsavetacoqueri, iriotarite iriguenti itigarancaqueca Aapani Irioshi inchoocashirentajiaqueri maasano quemisantamajajiguirica. \p \v 33 Iroompaqueate iquemajiavaquerigueti opejaianaqueri itsimajenca, inintajiavetaca irimetojajiaquerime. \v 34 Cotanquitsi ariqueate ichoocataque acaniqui pariseo icantajitica Gamarieri, yamenajiaqueriqueate igonorojia caaviji icameetsati. Iriatimpa iriguenti tsatacaantantiroca itioncacotanaqueca Moishishini. Icatiimojianacariqueate majirontajiatsica, icantiri itsipa: \p —Paajianaquerita sotsiqui capichajaniqui. \p \v 35 Ariqueate icantiri capiocajianquitsica: \p —Shiramparijia ishiraerijia, inchiquiojia pimetojajiguiritsija. Iroqueti pinquenquejamajajiaque. \v 36 Pinquenquejajiajero coramanitica ichoocavetacagueti Teorashini inintavetacagueti iranaantaquemequeate yoguijajiavetanacari oshequini caquinte, aricampa icarajiaque 400. Cotanquitsi teequeate iragavejeji, mana imetojajitaqueri. Irira oguijajiavetanacarica ariquea yoayoaitanaji, teequeate intsipatavacaajiajempaji. \v 37 Ariqueate oquejetaca aisa coramani itioncacotacaantajiaquerigueti majirontatsica irajaanire intsataque querocaca ivegaracani maasano, choocaqueate itsipa, irira Garireaquitica icantajitica Jorashini. Iriatimpa inintavetaca iranaantaqueme inquejetaquemparime Teorashini. Ariqueate iquejetaca iriatimpa yoguijajiavetanacari oshequini caquinte, cotanquitsi iroompa imetojajitaquerigueti ariqueate iporocajianaque oguijajiavetacarica. \v 38 Irootaquequeate noncantantajiaquempica imaica ariotaque icoca irirajia, povashiantajiajeri aato picantajiguiritsi. Maasano itsatacaantaqueca inchiquiojica yaashijiacaro intati iriatimpajia, inchiquiotsi ompeashitanajempa. \v 39 Cotanquitsi iriguentigueti tigarancaqueri Aapani Irioshi intsatacaantantajiaque querocate pincojiaquerini. Aatoshiatsi picatsimamanatiritsija Aapani Irioshi. \p \v 40 Iroompa iquemajiavaquerigueti icantajiguiri: \p —Iroosacanicate cameetsavaeque. \p Ariqueate icajemacaantajiajiri itigarancanejia Jesoshi, ipasatacaantajiaqueri. Ariqueate yoguipaquijajiajiri icantajiavaqueri: \p —Aato pitsavetantimataji ivajiroqui Jesoshi. \p \v 41 Ariqueate isotosotoitanaji icapiocaventajiacarigueti majirontajiatsica, yoajianaji ishinejianaja itsajiaquetarite ishinevencari Aapani Irioshi, iriguentitarite yatsipeventajiaca Jesoshi. \v 42 Maasano savincaguiteri itsatacaantapinijiaque ontaniqui oniganquirequi oticaacoroqui teemporo aisa tsovironaquipaequi, teequea irovashiantajigueroji, itsavetantajiaqueri Jesoshi, icanti iriguenti Quirishito. \c 6 \s1 Icoguiaque 7 amitacotantanquitsineca \p \v 1 Ariqueate yoshequiamajatanaquegueti quemisantajiatsica, ariqueate itsitijianaquero irirajia quenquetsatantacaroca guiriego inijashijianacariqueate irirajia quenquetsatantacaroca evereo, icantajiaquequeate: \p —Maasano savincaguiteri icavintsajajiaquerogueti metojacoguetanquitsica, tee irantajigueji cameetsa, teenicate irojocamajajiguenero oshecajia agonorojia. \p \v 2 Irirajia itigarancanejia Jesoshi carajianquitsica 12 icapiocajiaqueriqueate maasano quemisantajiatsica icantajiguiri: \p —Teenicate oncameetsateji novashiantajianaquero notsavetantajiguirogueti Iguenquetsatsare Aapani Irioshi irooqueate nantajiavaque nojocapinijiaquenero oshecapae. \v 3 Irootaquequeate, napiguemisantarijiate, noncantantajiaquempica imaica pincoguiajigue 7 tsamajajiatsica irira comajamajajianquitsica ichoocashirentamajajiaqueca Ishire Aapani Irioshi cameetsanijite irionijite savicaventajiaquerone irojocantajiaque. \v 4 Naatimpajia manaqueate ogantaga nosavicaventajiaquero namanajigueri Aapani Irioshi aisa nontsavetantajiaquero Iguenquetsatsare nontsatacaantajiaquero. \p \v 5 Iroompaqueate maasanoqueate ishineventajiacaro icantajiaquerica. Icoguiajiaqueriquea Ishitivano, itsajiaqueritarite iquemisantamajataque aisa ichoocashirentamajataqueri Ishire Aapani Irioshi. Ariqueate icoguiajiaqueri aisa Jeripe, Porocoro, Nicanori, Timo, Parimenashi, jeri aisa Nicoraashi. Irira Nicoraashi ariguenti iponeaca Antioquiaqui. Tee irio jorio cotanquitsi yoguijatacotaqueri joriojia itsaroventacarigueti Aapani Irioshi. Imaica iquemisanqueri Jesoshi aisa. \v 6 Ariqueate icantajiguiri itigarancane Jesoshi: \p —Jeri iricatica. \p Ariqueate iriatimpajia ipamijiaqueri yamanajiaqueri Aapani Irioshi impeacaimenquemparinijite amitacotantajianquitsineca. \v 7 Arimpaqueate otsitacacovaetanacaroni Iguenquetsatsare Aapani Irioshi Jerosarequi, iquemantajiavacaroca oshequini. Arimpaqueate ijatiri yoshequiamajatanaque quemisantajiatsica. Imajianacaqueate oshequini saserorotejia iriatimpajia iquemisantajianaque. \s1 Icatsimajitaqueri Ishitivano \p \v 8 Irira Ishitivano iriguenti caaviji icavintsajamajataqueri Aapani Irioshi, yagavejacaamajataqueri, yonigaaguetaqueri irapijoriojiateni teeca irinejajigueteji, intsatimentajiaquerinijite iriguenti agavejacaaqueri Aapani Irioshi. \v 9 Cotanquitsi choocaqueate ontaniqui shinagoga icapiocapinijiacagueti jorio ipimantajivetaca coramani cotanquitsiqueate yovashiantajiri aavetacarica. Ariqueate iconoagarantajiaca iriatimpajia itsipajiacari ponejaianquitsica Shirenequi, Arejantiriaqui, Shirishiaqui, jero aisa Ashiaqui, yoashijianaqueri Ishitivano incatsimajigueri. Iriatimpajia icapiocaventajiacari icatsimajiaqueri. Irooquea icanti, irooquea icanti, \v 10 cotanquitsi teequeate iragavejajigueriji iroguemisantajigueri, caavijitarite itsaque, iriguentitari tsatacaaqueri Ishire Aapani Irioshi. \v 11 Irootaquequeate yojocantacarica imentaquipae itsipa caquinte cameetsanijite iramataajiaquempa. Iriatimpajia icantajiaque: \p —Noquemajiaqueri inijashinatari Moishishini, ariqueate iquejetaqueri Aapani Irioshi iriatimpa. \p \v 12 Iroompaqueate iquemajiavaquegueti maasano opejaianaqueri itsimajenca, ari iquejejianaca irirajia jivajiatsica aisa tsatacaantajiguiroca itioncacotanaqueca Moishishini. Yaajianaqueri yamajianaqueri ichoocajiaquegueti imajirojiate. \v 13 Ariqueate icajemajiaque itsipa amataajianquitsica icantajiaqueri: \p —Iricatica iroguenti ichoocavenque inijashinatacaro ocatica teemporo yashintacaca Aapani Irioshi aisa inijashinatacaro itioncacotanaqueca Moishishini. \v 14 Noquemajiaqueritarite icanquegueti: ‘Iriraqueate Jesoshi Nasarequitica irisoveaquero teemporo, aisa irogaaguetaquero maasano itsatacaantinica Moishishini.’ \p \v 15 Irira capiocaventajiacarica yamenajiaqueriqueate inejajiaqueriqueate ivoroqui Ishitivano quejetaca ivoro irashivantite Aapani Irioshi. \c 7 \p \v 1 Ariquea irira saserorote anaantamajatanquitsica icantiri Ishitivano: \p —¿Arimaja piquejetaquero imaica? \p \v 2 Iriatimpa icantiri: “Imaica nogonorojia aisa jivajiatsica, iintsija pinquemisantajiavaquena noncamantajiaquempigueti. Coramani itsaroventajiacari avaesatinijiateni Aapani Irioshi Oganejencamajatatsica, ariqueate noquejetaca naatimpa aisa notsaroventacari. Choocatirajagueti Averaameni Mesopotamiaqui tequeratagueti iroanaqueji ontaniqui Jaranequi, yonigaacari Aapani Irioshi, \v 3 icantiri: ‘Pija povashiantanaquero piguinteni, povashiantajianaqueri pijitanejia, poanaquequeate otsipaqui quepatsi nonigaaquempica.’ \v 4 Ariquea icatianaca Averaameni yovashiantanaquero iguepatsite Carereaquitica, yogaanaja Jaranequi, iguintenipoja ontaniqui. Oraquea imetojanaquegueti iriri, ariqueate itigarancaqueri Aapani Irioshi icoraquequequeate acaniqui piguintenijiacagueti imaica. \v 5 Cotanquitsi tee irojocamajateneriji quepatsi, teenicate irashintemparoji capichaji, cotanquitsi icashiacaacari icantaqueriqueate: ‘Pimetojanaquegueti irioqueate ashintajemparone pinchoviquijianaqueca.’ Oraqueate icashiacaacarigueti tequeratanica iroacaantenica, \v 6 cotanquitsi icanqueri: ‘Irirajia pinchoviquijianaqueca mana iriguintenitantajiaquemparo iguepatsite itsipajia. Iromperaperaajitaquempari intati, aato ivegaratiri. Irantsipetacajaiaquempari aavaetanaquempa 400 ajagantsini. \v 7 Cotanquitsi naatimpa noncatsimatimentajigueri maasano omperajiacarica intati. Ariqueate irovashiantajiajerigueti incoraquejiaje acaniqui intsaroventajiaquena.’ \v 8 Icanqueri aisa: ‘Noninque imaica intotsaiquijiquero pichonquimashi aisa ariqueate iroguijatacojiajeroqueate maasano pinchoviquijianaqueca cameetsanijite inquenquejajiaqueronijite nocanquempica aisa cameetsanijite ironigaaquenanijite arimajaqueate inintamajataque inquemisantaquena. Ariqueate naatimpa nashintajiaquempari noncavintsajajiaqueri pinchoviquijianaqueca.’ Irootaquequeate yoacaanquerigueti Ishaaco iroompaqueate aapojacagueti 8 savincaguiteri itotsaiquitaqueri ichonquimashi. Ariqueate iriatimpa Ishaaco yoacaanquerigueti Jacovo imaqueri iriatimpa. Ariqueate iquejetaca Jacovo itotsaiquitaqueri ichonquimashijia irijanijiate. Iriraqueate irijanijiate ivegarataca 12 iriojiatarite choviquijiacajica maasano aatimpajia. \p \v 9 “Apaniro irijanite Jacovo ipajita Jose. Iriraqueate iriguentijeguijiate icantajigui: ‘Yanajaijaitsi coajica’, irootaquequeate icatsimatimenquerica yojocantantacanarica iromperataquempari Ejepitoquitica. Cotanquitsiqueate itsipatacari Aapani Irioshi, \v 10 yompetanacari yatsipetacagueti, irootaquequeate ishineventantacarica imajirote Ejepitoquitica icantajitica Paraone. Yamenaqueri iriguenti tsamajatatsica irootaquequeate ipeacaantajarica iriatimpa iquejemajirontantajarica imajirontantajiajarica maasano Ejepitoquitica aisa iconoajiaca Paraone. \v 11 Ariqueate yatsipetanaca itase maasano Ejepitoquitica aisa Canaanequitica, maasano avaesatinijiateni, querocampate irajaijaero isheca. \v 12 Ariqueate Jacovo itigarancajiaqueri irijanitepae Ejepitoqui iramanantajiaquitequeate isheca, iquemacojiaqueritarite iriguenti choocatacojianquitsi tirigo itseraiquijiaquero tsovironaquipaequi itsotejiacaro iriatimpa irishecajiajempaca coajica onteroncaguetanaquempagueti maasano. \v 13 Coajica yoajianajiquea aisa iramanajiaquiteri isheca, ariquea icantajiaqueri Jose: ‘Naroguentitarite piguentijeguite’, itsatantacarica Paraone queri oacaantirica Jose. \v 14 Ariquea Jose icajemacaantaqueri Jacovo iriri, jerijia aisa maasano ijitanejia. Maasano icarajiaque 75. \v 15 Yoantanacaca Jacovo iguintenitapojaca Ejepitoqui. Ariquea ontaniqui imetojanaji. Ari iquejejianaca maasano irijanijiate, irirajia choviquijianacajica, imetojajiaque ontaniqui. \v 16 Ariquea yaajitanajiri ontaniqui Shiquemequi, yojoquijijitapojajiri omoroqui yojoquijitantajitarica metojatsica, irootarite ivegaraqueca coramani Averaameni yamanajiaquerigueti irijanijiate Amore Shiquemequi, yojocaqueneri imentaquitsite.\f + \fr 7:16 \ft Jen. 50.7-13 ocanti yojoquijitajiri Jacovoni omoroqui morotashitatsica Macaperaquitica yashintavecaca Eperoneni (Jen. 49.29-32). Irootaque ivegarataqueca Averaameni. Josoe 24.32 ocanti iriraquea Joseni iriotaque yojoquijitajica \fk Shiquemequi \ft quepatsiqui ivegarataqueca Jacovoni (Jen. 33.18-19).\f* \p \v 17 “Ariqueate pajinigueti aapojempa irinetsanatantaquemparoca Aapani Irioshi icanquerica Averaameni coramani icantaquerigueti irovashiantajiajeri omperaperaajiavecarica inchoviquijiaqueca, ariqueate yoshequiajianaquequeate avaesatinijiateni ontaniqui Ejepitoqui. \v 18 Ocoramanitapojajigueti yoshequiajianaquegueti, ariqueate imajirontaja Ejepitoqui itsipa teeca inquemacoteriji Jose. \v 19 Iriotaquequeate amatavijajiavecarica avaesatinijiateni, yatsipetacaajiacari, ipishoncacaajiaqueri irijanijiate iriaqueraca voaguetanquitsi cameetsanijite irimetojajiaque aatonijite yoshequiguitsi. \v 20 Irootaquequea ivoantacaca Moishishi. Irira Aapani Irioshi ishinevencari. Ocarataque 3 taai iquempoguijajitaqueri itsovironaquitequi iriri. \v 21 Cotanquitsiquea aapojacagueti yojoquijitantajitacarica sotsiqui irimetojeme, aaqueriqueate irorijanite Paraone, oguimoncaqueri aajanicari oquejetacaacari irijanimajate. \v 22 Itsatacaajitaqueriqueate Moishishi maasano itsaguetica Ejepitoquitica. Cameetsaqueate iquenquetsataque, itsamajaguetaqueroqueate taaca opajitapae yantaguetaqueca. \p \v 23 “Ariqueate ovegaratacagueti irajagantsite Moishishini 40, iquenquejanaque iroanaque irinejeri igonorojia, ichoviquijiani Ishiraerini. \v 24 Inejapojaquequeate apaniro yatsipetacaacaca Ejepitoquitica, ariqueate ipigamempojiri Moishishini, imetojaqueriqueate Ejepitoquitica. \v 25 Ijiqueji ariji intsajiavaqueriji igonorojia iriguenti tigarancaqueri Aapani Irioshi iramijiaqueriqueate irajaianajeri, cotanquitsi iriatimpajia tee intsajiavaqueriji. \v 26 Osavincaguitetanajiguetiqueate inejiri mavite igonoro taviavacaaca. Inintaveca irogameetsajiajerime icantiri: ‘Shirampari, pigonorontavacaaca; ¿querocate pincantempaji pitaviavacaantaca?’ \v 27 Iriraqueate taviaquerica itsipa itatsinquiriqueate icantiri: ‘¿Taampate cantaquempi pimpeaquempa nomajirojiate cameetsanijite pincantomajajiaquena? ¿Taampate peacaaquempi nojoesete? \v 28 ¿Aricampa pinintaque pimetojaquena naatimpa pinquejetacaguena Ejepitoquitica pimetojaqueca chapinqui?’ \v 29 Iroompaqueate iquemavaquegueti Moishishi ishianaca yoanaque otsipaqui quepatsi icantajitica Mariane. Ariqueate ichoocapoji ontaniqui iconoajiacari itsipapae. Yaapojaque imanquigare, yoacaanquequeate mavite shirampari. \p \v 30 “Ariqueate anaapojacagueti 40 ajagantsi, ichoocaquegueti Moishishi oquitamampororoipojaquegueti quempejitacoquero otsempi Shinai yonigaacari irashivantite Aapani Irioshi. Ichoocatantacaro inchatojaniqui maequitatsica, omorecanaque more, more, more, more. \v 31 Yamenaquerogueti Moishishi, mana yoanaque intati. Iquempejivetapojaca iramenamajaquero, iquemaitatiguiri iquenquetsatanaque Amajirote, icanti: \v 32 ‘Naroguenti Irioshite pivaesatinijiate. Naroguenti Irioshite Averaame, Ishaaco aisa Jacovo.’ Ariqueate icanquiti Moishishi soroc itsaroamajatatiguinimaja yompioncanacaqueate pion, pion, pion, tee iramenajeroji capichaji. \v 33 Ariqueate icantiri Aapani Irioshi: ‘Pasaterejanaquempari pigaviguitire, picatiantacarotarite noganejencaguitere. \v 34 Naatimpa namenajiaqueri nashintajiacaca choocajianquitsica Ejepitoqui yatsipejiacagueti, aisa noquemajiaqueri icajemajiaquegueti, irootaquequeate naguijitashitantapojarica naajiajeri namitacojiaqueri cameetsanijite irovashiantajiajeri atsipetacaajiacarica. Imaicaquea nontigarancaquempi pimpianaje Ejepitoqui.’ \p \v 35 “Iriotaquetarite irira Moishishi imanintajiaqueca icantajiavecarigueti: ‘¿Taampate cantaquempi pimpeguempaja nomajirojiate cameetsanijite pincantomajajiaquenanijite? ¿Taampate peacaaquempi nojoesete?’ Imaica noncantajiaquempi iriotarite itigarancaqueca Aapani Irioshi impeaquempa imajirojiate aajianajerineca. Iriguentitarite tigarancaqueri irashivantite Aapani Irioshi yonigaacarigueti inchatojaniquiqui maequitatsica. \v 36 Oraqueate ontaniqui Ejepitoqui yantaguetaque Moishishini oshequi teeca irinejajiteji intsatimentajiaqueniji iriguenti Aapani Irioshi amitacojiaquerica, ariqueate yaajianajiri avaesatinijiate. Ariqueate iquejetaca aisa ontaniqui Quentijani Quityoncajaroqui aisa ontaniqui oquitamampororoipojaquegueti yantaguetaque oshequi teeca irinejajigueteji. Ovegarataca 40 ajagantsi yantapiniguetaquero. \v 37 Iriraqueate Moishishini iriotarite cantajiaqueri ichoviquijia Ishiraerini: ‘Intigarancajempi Aapani Irioshi pigonoro tsavetantaquerineca, inquejetaquena naatimpa.’ \v 38 Iriotaquetarite Moishishini tsipajiacarica avaesatinijiate ontaniqui icapiocajiacagueti oquitamampororoipojaquegueti. Aisa itsipatacari irashivantite Aapani Irioshi quenquetsatacaaquerica otsempiqui Shinai. Iriotaquequeate quemavaqueroca quenquetsatsarentsi oganijantatsica, yogaajiacajiro aatimpajia atsatantajiacaroca imaica. \v 39 Cotanquitsi irira avaesatinijiateni imanintajiaqueri teenica irinintajigueji inquemisantajigueri manaqueate intati ipintsapintsajianaja Ejepitoqui. \v 40 Icantantajiacarica Aaronini: ‘Panteshiatsi irioshijiate itsipapae cameetsanijite irionijite jivajianajineca. Iriovetaca Moishishi aajiavetajajica ontaniqui Ejepitoqui, cotanquitsi tee antsateji taa opajita oaqueri, ari ipeaca.’ \v 41 Ariqueate yantajiaque iriatimpajia irioshivijitashicaca iquejetacaacari caapironcaari iriaqueraca quimogantirenajaniquitanquitsica. Ariqueate imetojajiaqueneri viratsipae itajaiaqueneri ishinevaejiaca, ishineventashijiavetacari yantajiaqueca. \v 42 Ariqueate yovashiantajianaqueri Aapani Irioshi intsaroventajiguemparita catsirincaiteri, taai, impoquiropae. Itioncacotaquerotarite coramani tsavetantatsica itioncacaaquerigueti Aapani Irioshi icanti: \q1 ‘Aviatimpajia ishiraerijia, \q1 pimetojajiaquegueti viratsipae pitajaiaquerigueti pichoocajiaquegueti ontaniqui oquitamampororoipojaquegueti 40 ajagantsi \q1 ¿arimpate naroguentimpa pojocajiaquene pitajaiaquene? \q1 \v 43 ¡Teequeate! \q1 Iriguentitarite pishineventajiaca pirioshivijitashitaca icantajitica Moroco, \q1 irootaquequeate querocagueti poajianaque paajianaquero tsovironaqui ichoocatancaca. \q1 Aisa pishineventajiacari impoquiro irashi pirioshivijitashitaca icantajitica Irepana. \q1 Iriojia pantajiaqueca pintsaroventajiaquempaca. \q1 Irootaquequeate naacaantantajiaquempica irajaitanaquempi osamani anaacagueti Vavironia.’ \p \v 44 “Ariqueate ontaniqui oquitamampororoipojaquegueti irira avaesatinijiateni itsaroventantacariqueate Aapani Irioshi quitsaarentsivanco oraquea ochoocatantaca itioncaqueca Aapani Irioshi ontaniqui Shinaiqui. Ariqueate iquejetacaajiacaro icanquerica Aapani Irioshi Moishishini yonigaaquerigueti quero incojiaqueroni. \v 45 Ariqueate imetojanajigueti Moishishini, irioqueate piajari Josoe itsipajianajari avaesatinijiate icoraquetashitajiro ocatica quepatsi icashiacaajiacarica Aapani Irioshi coramani, yaajianajiroqueate iitsaarevanco. Ariqueate yarejerejeivetapojacagueti inejajiapojaqueri teeca iriojia joriojia guintenijiavetatsica acaniqui, cotanquitsi ariqueate yoguishiajiaqueri Aapani Irioshi cameetsanijite irojocajiaquenerinijite irionijite ashintajiajemparone. Ogantaga ochoocaque iitsaarevanco Aapani Irioshi arejevaetapojacaro ichoocaquegueti Taavini. \v 46 Ariquea irira Aapani Irioshi ishinevencari Taavini, icavintsajaqueri. Ariqueate iriatimpa inintavetaca irantaquenerime tsovironaqui inchoocatantaquempaca Aapani Irioshi itsaroventacaca Jacovoni. \v 47 Cotanquitsiqueate teequeate irinintacagueriji iranteneri, iriguentiqueate antajiniri irijanite icantajitica Saromoni. \v 48 Cotanquitsi irira Aapani Irioshi Anaantamajatatsica tee inchoocatantemparo tsovironaqui ishitiquica caquinte, icanquetari tsavetantirinica Aapani Irioshi: \q1 \v 49 Icanti Aapani Irioshi: \q1 ‘Maasano jenoquipaetica manaqueate oquejevecaro noshitaponcaro \q1 aisa quepatsi manaqueate oquejevecaro novanquegontare. \q1 ¿Arimpate pagavejajiaque pishiticajiaquena tsovironaqui nonchoocatantempaca? \q1 ¿Queroquea ochoocaque nomagorejantaquempaca naatimpa? \q1 \v 50 ¿Arimpate tee naroguenti peacaaguetaroca maasano choocaguetatsica?’ \p \v 51 “Aviatimpajia aviguentijia tee pinquemeji, mana pogapianaca intati. Mana piquejejiacari teeca intsatimajigueri Aapani Irioshi, manaquea pipigatsajiacari Ishire Aapani Irioshi piquejejiacari pivaesatinijiate. \v 52 Iriguentijiatarite atsipetacaajiacarica maasano tsavetantirinica Aapani Irioshi aisa imetojajiaqueri maasano camantajiavetacarica: ‘Incoraquetaque coajica irira Comajamajatatsica.’ Ariqueate icoraquevetacagueti aviatimpajiaqui paacaantajiaqueri intati, pimetojacaantajiaqueri aisa. \v 53 Pitsajiavetacaro icanqueca Aapani Irioshi yogaajiacajica irashivantijitete, cotanquitsi tee pinquemisantajigueroji.” \p \v 54 Iroompaqueate iquemajiavaquitiguiri icanquegueti opeamajajianaqueriqueate itsimajenca yatsicayajimajatashijianacariqueate. \v 55 Iriraqueate Ishire Aapani Irioshi ichoocashirentamajatanaqueri Ishitivano, yamenanaquequeate jenoqui inquitequi inejaquero ishimpoquirereane Aapani Irioshi cantavaetaque shimpoquirererere. Iriraqueate Jesoshi catiaca itincamijempequiqui. Icantanaquequea Ishitivano: \p \v 56 —Jac, imaica naatimpa nonejaquero inquite otanarejanaca. Jeri irinta Irijanite Caquinte, catiaca itincamijempequiqui Aapani Irioshi. \p \v 57 Ariquea icojianaca ishepijianaquero iguempitapae aatoniji iquemajiguiri, icajemajianaque ishiashijianacari itaviajianaqueri. \v 58 Yaajianaqueri ovegaraguetacagueti tsovironaquipae ipishoncashijiaqueri itsinatsinajiaqueri. Iriraqueate tsinacajiaquerica mana isapocajianacaro iitsaare jenoquitanquitsica yojocajianaqueneriqueate itsipa itsipajiacaca icantajitica Saoro, iquempoguijajiniriqueate. \v 59 Iroompaqueate itsinacajianaquerigueti Ishitivano, iriatimpa yamanaqueri Amajirote, icantiri: \p —Nomajirote Jesoshi, paavajero noshire. \p \v 60 Ariquea iguerotanaca icajemapanajanti iririjencani icanti: \p —Nomajirote, aato piquenquejacaguiritsi ocatica iquempevaecagueti. \p Iroompaqueate iquejetanaquerogueti imaica imetojanaque. \c 8 \p \v 1-2 Irira Saoro yamenavaquerigueti imetojanaquegueti yamenavaquero cameetsa. \s1 Saoro yatsipetacaajiacari quemisantajiatsica \p Aritarite ichoocajiaque acaniqui quemisantamajajiguirica Aapani Irioshi, yaajianajiriqueate Ishitivano iquitajiajatiri. Iraacomajajianaqueriqueate. Ariqueate irira teeca inquemisantajigueriji Jesoshi itsitijianaqueroqueate icatsimajianaqueri maasano quemisantajiatsica choocajiatsica Jerosarequi, ishiantajianacaca maasano iriatimpajia yoajianaque iporocajianaquequeate Joreaqui aisa Samariaqui. Iriguentinivani choocajiajatsi itigarancanejia Jesoshi. \v 3 Iriraqueate Saoro inintavecaqueate interoncajiguerime irira quemisantajiatsica, yoashijianaqueri itsovironaquitepaequi, iquijashijianaqueri inoshicajianaqueriqueate shiramparijia, manquigarentsijia, maasano. Yaajianaqueri yoguijajiaqueriqueate santanaqui. \s1 Itsavetantajiquerigueti Jesoquirishito Samariaqui \p \v 4 Irirajiaqueate porocajiananquitsica yoajianaque itsitacaguitejajiaquero itsavetantaqueroquea Quenquetsatsarentsi Oganejencatatsica. \v 5 Apaniro icantajitica Jeripe yoanaque Samariaqui itsavetanqueri Quirishito. \v 6 Oshequini quemajiavaquerica Jeripe iquemisantamajajiavaqueri, yamenajiaqueritarite yantaguetaquequeate teeca irinejajiteji. \v 7 Yoguisotoaguequeriqueate ampatsinipae choocatantajiacarica caquinte. Icajemajianaquequeate isotoajianaque. Ariqueate aisa yogueshijiajiri magoviroshiri, jerijia aisa teeca ironquempaji. \v 8 Irootaquequeate ishinevaetantajiacaca oshequini guintenijianquitsica Samariaqui. \p \v 9 Ariqueate chooca acaniqui aparo shirampari icantajitica Shimo. Yaventapinicaro iragavejane ampatsini yamitantajiavecarica, yamatavijantajiacarica Samariaquitica. Yaventacoca icanti: “Naroguenti anaantatsica.” \v 10 Maasanoqueate iquemisantamajajiavetacari, majirontajiatsica, aisa teeca iranaantajigueji, icantajiavetacaquea: “Irio agavejavaetatsica yagavejacaaqueca Aapani Irioshi.” \p \v 11 Iquemisantajiaqueri maasano, yonigaajiaqueritari taaca opajitapae teeca irinejajiteji yagavejacaaquerigueti ampatsini, yamatavijantajiacarica. Iriatimpajia mana yoajianaque intati. \v 12 Cotanquitsiquea yarejetapojacagueti Jeripe itsavetantaquerogueti Quenquetsatsarentsi Oganejencatatsica tsavetantaquerica Aapani Irioshi quero icotani imajirontagueti aisa tsavetantaquerica Jesoquirishito, ariquea iquemisantajiaqueri iviñacajatacaantajiacaquea, irirajia shiramparijia aisa manquigarentsijia. \v 13 Imatanacaqueate Shimo iriatimpa. Iroompaqueate iquemisantaquegueti iviñacajatacaantaca, ariqueate yoguijatanaqueri Jeripe. Mana yoanaque intati inejaqueritarite yantaque teeca iragavejeji caquinte. \p \v 14 Irira itigarancanejia Jesoshi choocajianquitsica Jerosarequi iquemacojiaquerigueti Samariaquitica ishineventamajajianacaro iriatimpajia Iguenquetsatsare Aapani Irioshi, ariqueate itigarancajiaqueriqueate Peerero aisa Joanca iramenajiaquiteri. \v 15 Iroompaqueate yarejerejeipojacagueti yamanajiaqueriqueate Aapani Irioshi, yamanacoventajiaqueri cameetsanijite inchoocashirentajiapojaqueri Ishire Aapani Irioshi, \v 16 tequeratanicate inchoocashirentajigueriji, manatarite yoviñacajatimentajiacari ivajiroqui Amajirote Jesoshi. \v 17 Ariqueate Peerero aisa Joanca ipamijiaqueriqueate, ariqueate ichoocashirentajianaqueri Ishire Aapani Irioshi. \v 18 Iroompaquea yamenavaquerigueti Shimo yantaqueca itigarancanejia Jesoshi ipamijiaquerigueti caquinte cameetsanijite inchoocashirentajiapojeri Ishire Aapani Irioshi, inintavetacaquea irivegarajiaquenerime imentaquitsite, \v 19 icantiri: \p —Iintsishiatsi pagavejacaguenaja naatimpa aisa nonquejetaquempi aviatimpajia cameetsanijite quericaca nompamitaque inchoocashirentajiapojaqueri Ishire Aapani Irioshi. Iintsija pagavejacaguena, novegaraquempitarite imentaquipae. \p \v 20 Icantiri Peerero: \p —Intaaquempashinete pimentaquitsitepae. Pitaatsishiatsi aisa aviatimpa camorecariqui iroorijite pijiqueji povegaratantaquemparo imentaquipae ora yojocashitantaca Aapani Irioshi. \v 21 Aatoqueate pagaveji piconoajigana pinquejejiaquena naatimpa, tequeratanicate pincantashitatiamajatempaji. Yamenaquempi Aapani Irioshi teequea ontampaticateji pishire. \v 22 Povashiantanaquero ocatica piquenquejaguishetaqueca imaica, pincantashitatiamajatanajempa. Pamaneri Aapani Irioshi, arica impeacotajempiro piquenquejaguishequeca. \v 23 Notsataquempitari oshequi picatsimatacotsitanaquenaro, ajiricashirentavaquempi covaeguisherentsi. \p \v 24 Icanqueriquea Shimo: \p —Pamanacoventajiguenashiatsi pincantajigueri Aapani Irioshi aatoniji nogui camorecariqui notagatsiqueate quejetaca picantajiaquenaca imaica. \p \v 25 Ariqueate itigarancanejia Jesoshi icamantacojiaquerogueti maasano yamenajiaqueca aisa itsavetantajiaquerogueti Iguenquetsatsare Aapani Irioshi, ariqueate iquenaguetanaque iguinteniguetacagueti itsipapae Samariaquitica, itsavetantaqueroquea Quenquetsatsarentsi Oganejencatatsica. Ariqueate ipiapiaitanaja Jerosarequi. \s1 Iquemisanquegueti Etiopiaquitica \p \v 26 Ariquea irashivantite Amajirote iquenquetsatacaaqueri Jeripe icantiri: \p —Pija oquitamampororoipojaquegueti pinquenantanaquemparo quenavoquirontsi quenavoquipojatsica Jerosarequi oavoquitananquitsica Gasaqui. \p \v 27 Ariqueate icatianaca Jeripe yoanaque quenavoquirontsiqui, ariquea itonquivojavajari shirampari eonocotatsica\f + \fr 8:27 \fk Eonoco \ft irio isoitsorejitajiqueca iguemaaqui.\f* poneatsica Etiopiaqui. Iriatimpa iriguenti amitacotiroca ora imajirojiate Etiopiaquitica ora icantajitica Cantase. Iriguentitari netsanatiniroca omentaquitsitepae, cavorejaguetatsica. Iponeajaqueate Jerosarequi yoaquitiqueate itsaroventaquitari Aapani Irioshi. \v 28 Imaicaqueate iroanaje iguinteniqui, itetajaro itigaritacomento yapatsajavantaquero paperi itioncacotanaqueca coramani tsavetantirinica Aapani Irioshi icantajitica Isaiashini. \v 29 Irira Ishire Aapani Irioshi icantiri Jeripe: \p —Poanaque pintonquivojamajatavaquempari quempeji. \p \v 30 Ishiashitanacariqueate Jeripe iquemapojaqueri yapatsajavantaquero itioncanaqueca tsavetantatsica Isaiashini, icampojaqueri: \p —¿Pitsatavaquerompa papatsajavantaqueca? \p \v 31 Iriatimpaqueate icantiri: \p —¿Querocampate noncoquempani nontsatantavaquemparoca? Teenicate inchoocateji tsatacaaquenaroneca. Iintsija caacateja pantaitapojaque aviatimpa pisavicapojaque acaniqui naatimpaqui pintsatacaapojena. \p Ariqueate yataitanaque Jeripe isavicapojaque. \v 32 Oraqueate yapatsajavantaqueca mana ocanti: \q1 Yaajitanaqueri iquejetacaajitanacari yaajitirigueti oveja ipesaitirigueti. \q1 Teequeate incajemanaqueji, iquejetanacari yogarajamaejitirigueti ovejajaniqui yaajitirogueti imae, mana iquemisantacotanaca. \q1 \v 33 Ariqueate ivosantejajiaqueri, inijashinajiacariqueate, quericampate cantacotanaquerineca. \q1 Ariquea imetojajiaqueri, tee inchoocateji quepatsiqui. \q1 ¿Imaica quericampa agavejanquitsine inquenquetsatacotaqueri inchoviquijianaqueca? \p \v 34 Iriraqueate eonoco icantiri Jeripe: \p —Pincamantenaja, ¿queri iquenquetsatacotaqueca tsavetantirinica? ¿Iriocampa quenquetsatacotajatsi, aricampa iquenquetsatacotaqueri itsipa? \p \v 35 Ariqueate itsititanaquero Jeripe acaniqui ocanqueca paperi yapatsajavantaqueca, itsatacaamajataqueri itsavetantaquero Quenquetsatsarentsi Oganejencatatsica tsavetacoquerica Jesoshi. \v 36 Ariqueate yoajianaque inejajiapojaquero osamponaja. Icanquequea irira eonoco: \p —Jerosa oca osamponaja. ¿Cameetsataquempa noviñacajatacaanquempa? \p \v 37 Icantiri Jeripe: \p —Avirompate. Piquemisantamajataquerigueti Quirishito, cameetsa piviñacajatacaanquempa. \p Iriatimpa icantiri: \p —Arimajatarite noquemisantamajataqueri, notsataquetarite irira Jesoquirishito iriguenti Irijanite Aapani Irioshi. \p \v 38 Ariqueate icantiri tigaritacoquerica irogatiguero itigaritacotantaca, yaguijitanaque mavite, irira Jeripe aisa eonoco, yoajianaque osamponajaqui iviñacajataqueri. \v 39 Iroompaqueate yagajianajatigui otsapijaqui yaanaqueri Ishire Aapani Irioshi Jeripe, ariquea ipeanaca. Iriraqueate eonoco, teequeate irinejajeriji Jeripe, cotanquitsiqueate yoanajiqueate ishinevaetanaca. \v 40 Ariqueate irira Jeripe iconigavaeti Asotoqui itsavetantanaquero Quenquetsatsarentsi Oganejencatatsica, yoavaetanaque itsitacaguitejanaquero guinteninintsipae, yarejevaecaro Sesareaqui. \c 9 \s1 Iquemisanquegueti Saoro \r (Ya. 22.6-16; 26.12-18) \p \v 1 Iriraqueate Saoro arimpaqueate icatsimajianaqueri quemisantajiguirica Amajirote inintavetaca irimetojajiaquerime maasano. Yoantanacaca saserorotequi anaantamajatanquitsica, \v 2 yamanapanajantiri irojocavaqueneri paperipae cameetsanijite inquijashitimentajianaquerinijite shinagogapaequi icapiocantajiaca joriojia Tamashicoqui incoaguequiteri maasano guijatacojiguiroca icantajitica Quenavoquirontsi, irajaianaqueri iroguijaajiaqueri santanaqui Jerosarequi, shiramparijia aisa manquigarentsijia. Ariquea itioncaqueneri paperi, yojocavaqueneri. \v 3 Iroompaquea iquenavetanacagueti quenavoquirontsiqui quempejivepojacaqueate Tamashico ocantanaquitiguiqueate morec oponeajencataca jenoqui inquitequi otsirencapojaqueriqueate anquiritacotapojacari. \v 4 Ariqueate itejanaque quepatsiqui iquematiguiqueate icantapojaqueri: \p —Saoro, Saoro, ¿taate picatsimatantaquenaca? \p \v 5 Iriatimpa icoacotanaqueri icantiri: \p —¿Queroquea pipajitani, Nomajirote? \p Icantiri: \p —Naatimpa naroguenti Jesoshi pipatimanataqueca. \v 6 Imaica pincatianaque poanaque Tamashicoqui. Ariqueate oraniqui incantajiquempi querocaca pincoquempani. \p \v 7 Iriraqueate itsipatsipaicaca Saoro itsaroajianaque iroorijite iquemajiavetaca iquenquetsajiquegueti cotanquitsi teequeate irinejeriji, cajaraguiteni. \v 8 Icatiavetanaja Saoro, ipityaquirejavetanaca, tee iragavejajempaji irinejaje. Manaqueate yacatsajianaqueri intati, yaajianaqueri Tamashicoqui. \v 9 Ariqueate ichoocataque oraniqui 3 savincaguiteri tee irinejajeji, aisa tee irishecatajempaji, tee irimirajeji. \p \v 10 Ontaniquiquea Tamashicoqui ariquea ichoocataque quemisantatsica icantajitica Ananiashi. Inegaacari Amajirote mana oquejetanacaro iguimaanequi icantiri: \p —Ananiashi. \p Icantiri iriatimpa: \p —Choocana, Nomajirote. \p \v 11 Icantiri Amajirote: \p —Pija ontaniqui itsovironaquitequi Jorashi, ari ochoocaque quenavoquirontsiqui icantajitica Catincapoquiri, pincoacotantapojaqueri Saoro poneanquitsica Tarisoqui. Imaica yamanaquena. \v 12 Nonigaaqueritarite oquejetacaro iguimaanequi inejaqueri shirampari pajitatsica Ananiashi iquijapojaque ipamitapojaqueriqueate cameetsanijite iramenimentanajenijite. \p \v 13 Iroompaqueate iquemavaquitigui Ananiashi icantiri: \p —Cotanquitsi, Nomajirote, noquemacotiri iriguenti catsimari yatsipetacaantajiacarica pigomajamajarejia choocajianquitsica Jerosarequi. \v 14 Imaicaqueate imaica coraquetaque acaniqui itigarancajiaqueri saserorotejia anaantajianquitsica cameetsanijite irajaianaquerinijite maasano aventajiguimpica pivajiroqui. Irootaquetarite icoraquetashitaque. \p \v 15 Cotanquitsi icantiri Amajirote: \p —Piija, iriotaquetarite nocoguiaqueca, nonintaquetarite naatimpa intsavetanquenaqueate incamantajiaqueri teeca iriojia joriojia aisa imajirojiate. Aisa incamantajiaqueri ishiraerijia. \v 16 Nontsatacaaguequeri naatimpa maasano quero incoquempani irantsipeventaquena. \p \v 17 Ari yoanaque Ananiashi, iquijapojaque tsovironaquiqui. Ariqueate inejapojaqueri ipamitapojaqueriqueate, icantiri: \p —Napiguemisantariteni Saoro, irira Amajirote Jesoshi onigaaquempica quenavoquirontsiqui itigarancaquena cameetsanijite pinejanaje, aisa inchoocashirentaquempinijite Ishire Aapani Irioshi iragavejacaanaquempi. \p \v 18 Iroompaqueate icanquitiguiri ariqueate ocotanaca opariapentaquiguepojaque iroquijaqui quempeguetaca iventaqui shima ariqueate yamenanaji. Iroompaquea yoanaque iviñacajataca. \v 19 Ariqueate ishecatanaca itampishitanaji. Ariquea ichoocatanaji Saoro aparopae savincaguiteri, imaimojianajiri quemisantajiatsica Tamashicoqui. \s1 Itsavetanquegueti Saoro Tamashicoqui \p \v 20 Ariqueate Saoro itsavetantaguetanaqueri Quirishito shinagogapaequi icapiocantajiaca joriojia icantanaquequeate: “Jesoshi iriguenti Irijanite Aapani Irioshi.” \v 21 Maasano quemajiavaquerica mana yoajianaque intati icantajigui: \p —¿Teempaqueate tee irio irira catsimajiaquerica quemisantajiguirica Jesoshi choocajiatsica Jerosarequi? ¿Teempaqueate tee irio coraquetashijiavetacarica quemisantajiatsica choocajiatsica acaniqui iroishojiaquiterime irajaianaquerime saserorotejiaqui anaantajianquitsica? \p \v 22 Cotanquitsi irira Saoro arimpaqueate itsavetantamajatanaqueri Jesoshi, icanti iriguenti Quirishitotatsica.\f + \fr 9:22 \fk Quirishitotatsica. \ft Iguenquetsatsarequi guiriegojia icanquegueti \fk Christos \ft (Quirishito) manaquea ocanque “Ishaguijitaqueca” aisa “Icoguiaqueca”, irishaguijitaqueritari orejiqui orivo irirajia icoguiajiaqueca impeaquempa imajirojiate irooca isaserorotejiate. Irira Quirishito iriotaquequea itsavetacotsitacaca tsavetantajiatsica coramanitica intigarancaque Aapani Irioshi impeaquempaniji Imajirojiate maasano.\f* Ariqueate irirajia irapijoriojiateni choocajiatsica Tamashicoqui tee iragavejajempaji impigajiajempariji. \p \v 23 Ariqueate oshequianaquegueti savincaguiteri isariajiavecariquea joriojia irimetojajiaquerime, \v 24 cotanquitsi icamantajiqueri Saoro. Ogantaga tsiteniriqui aisa savincaguiteriqui itimashijiavecari sotomorontsiqui itantajitaquerogueti ocapiocagueti tsovironaquipae inintajiavetaca irisotoanajegueti irimetojajiavajerime. \v 25 Cotanquitsiqueate opitsecanaquegueti yaajianaqueri irapiguemisantarijiate otantotacagueti guinteninintsi, itetanaca cantiriqui, ariquea inchiquiojisano yogaguijitacojiaqueri yoganoncorencacojiaqueri antaqueronta. \p \v 26 Iroompaqueate yarejetapojacagueti Jerosarequi inintavetacaqueate inconoajiapojemparime quemisantajiatsica, cotanquitsiqueate maasano itsaroacaajiavetavacari ijitashivetavacaritarite tee arimaja inquemisanteriji Quirishito. \v 27 Cotanquitsiqueate yaanaqueri Verenave itsipatanacari Saoro ichoocajiaquegueti itigarancanejia Jesoshi, icamantajiaqueri quero ocotacani yonigaacarigueti Amajirote quenavoquirontsiqui iquenquetsatacaapojaqueri. Coajica ontaniqui Tamashicoqui teequea intsarogueji iquenquetsatanaquequea ivajiroqui Jesoshi, itsavetacotaqueri. \p \v 28 Iroompaqueate iquemajiavaquitigui yaajianaqueriqueate itsipajianacari. Ariqueate iquijaguetanaque tsovironaquipaequi Jerosarequi, \v 29 iquenquetsatanaquequea ivajiroqui Amajirote, itsavetacotaqueri, teequea intsarogueji. Aisa iquenquetsatacaajiaqueri joriojia irirajia quenquetsatantacaroca guiriego. Iriatimpajia inintajiavetaca inquemisantacajaiaquerime cotanquitsi tee iragavejajigueri. Ariquea itsimajajianaqueri inintantajiavetacaca irimetojajiaquerime. \v 30 Cotanquitsi iroompaqueate iquemavaquitiguiqueate irapiguemisantarijiateni yoacaajianaqueri Sesareaqui. Ariqueate itigarancajiaqueri Tarisoqui. \p \v 31 Ariquea ichoocajiaque cameetsa maasano quemisantajiatsica guintenijiatsica Joreaqui, Garireaqui aisa Samariaqui, teequeate irasereajitajeri. Yoshequiamajatanaquequeate oraniqui quemisantajiatsica, arimpaqueate iquemisantamajajianaqueri Amajirote itsamajajianaquero maasano inintica iriatimpa, iriguentitari tampishitacaajiaqueri Ishire Aapani Irioshi. \s1 Peerero yogueshitajiri Eneashi \p \v 32 Ariqueate yoanaque Peerero inejantaguetaque guinteninintsipaequi, inejajiaqueri irapiguemisantarijiate, irosati yarejetantaca Iritaqui, inejajiaqueri aisa itsipapae irapiguemisantarijiate guintenijiatsica ontaniqui. \v 33 Ariqueate oraniqui inejapojaqueri teeca ironquempaji icantajitica Eneashi inorijaniqueate 8 ajagantsi. \v 34 Icantiri Peerero: \p —Eneashi, imaica iriveajempi Jesoquirishito. Pincatianaje, pampiguiricanajero pinorijantacaca. \p Iroompaqueate icanquitiguiri icatianacaqueate. \v 35 Maasano guintenijiatsica Iritaqui aisa Saronequi iroompaqueate inejavaquerigueti yogueshitajiri iquemisantajianaqueri Amajirote. \s1 Yovochantajirogueti Irorocashi \p \v 36 Ontaniquiqueate Jopequi ariqueate ochoocaque otsipa quemisantatsica icantajitica Tavita. Oraqueate iguenquetsatsarequi guiriego mana icantajitiro Irorocashi. Iroatimpa caaviji ocavintsajanti ocavintsajajiguiri coguitejacojianquitsica. \v 37 Ariqueate ashinoncajanaca ometojanaque. Iquivatsinojitavaquero aritari icojiga joriojia. Ariqueate yaajitanaquero shitamencorentsiqui jenoqui. \v 38 Ariqueate irira quemisantajiatsica guintenijiatsica ontaniqui Jopequi itsajiaqueritarite ariquea ichoocaque Peerero quempeji Iritaqui, itigarancantajiacaca mavite iroajianaque incantajiaquiteri incoraquetaque taampina. \v 39 Iroompaqueate iquemavaquitigui Peerero icatianaca yoguijaguijaitanaqueri. Oraqueate yarejerejeipojacagueti tsovironaquiqui itsipajianacari ojoquijicagueti otsino Irorocashini. Ariqueate ochoocajiaque oraniqui metojajianquitsica omanquigarejia iraacojiaquero. Iroompaqueate onejajiavaquitiguiri Peerero ocapiocaventajiavacari onigaajiaqueri quitsaarentsipae ontijaguequeca Irorocashini choocatirajagueti otsipavetacarogueti. \p \v 40 Irira Peerero yoguisotojaiaquero maasano iguerotanacaqueate yamanaqueri Aapani Irioshi. Ariqueate ipitsocashitanacaro metojatsica icantiro: \p —Tavita, pintinajanaje. \p Ariqueate opityaquirejanaque onejatiguiri Peerero otinajanaca osavicanaque. \v 41 Yacatsataquero yogatiaquero icajemajiajiroqueate metojacojiatsica aisa itsipajia quemisantajiatsica, icantajiguiri: \p —Jero oca, pochatanaji. \p \v 42 Irira guintenijiatsica acaniqui Jopequi maasanoqueate iquemacojiaquero. Ariqueate yoshequiamajatanaquequeate quemisantajiguirica Amajirote. \v 43 Ariqueate ichoocaque Peerero oshequi savincaguiteri Jopequi itsovironaquitequi Shimo savicaventirica iticajaguetiri imeshinapae. \c 10 \s1 Iquemisantaquegueti Coronerio \p \v 1 Choocaqueate Sesareaqui coareta icantajitica Coronerio. Iriatimpa iriguenti imajirote coaretajia. Ariquea ivegarajiaca 100 igoaretajiate. Iriatimpajia itsipajiacaca itsipajia oshequi coaretajia poneanquitsica Itariaqui. \v 2 Iriatimpa iriguenti pincatsatirica Aapani Irioshi itsipajigari ijitanejia itsaroventajigari. Icavintsajajiguiri joriojia coguitejimojiacarica. Yamanapinitiri Aapani Irioshi irosati savincaguiteri. \v 3 Oraqueate icononcanajagueti catsirincaiteri mana oquejetimovecari iguimaanequi icoraquetapojaque irashivantite Aapani Irioshi iconijamajatapojaque, icampojaqueri: \p —Coronerio. \p \v 4 Yamenavaqueriqueate sorerere, itsaroanaquequeate icantiri: \p —¿Taa opajita, Nomajirote? \p Icantiri: \p —Iquemaquempi Aapani Irioshi pamanapinitaquerigueti, aisa yamenaquempi caaviji picavintsajanti. Irootaquequeate icavintsajantaquempica. \v 5-6 Imaicaquea imaica pintigaranque iroanaque Jopequi cajemaquiterineca Shimo Peerero, incamantempi quero pincoquempa. Iriguenti imaimoque itsipa Shimo guintenitatsica quentijaqui savicaventirica iticajatiri imeshinapae. \p \v 7 Iroompaqueate yoanajatigui irashivantite Aapani Irioshi irira Coronerio icajemaquequeate mavite irajaanire aisa aparo coareta amitacotirica. Irira coareta caaviji ipincatsatiri Aapani Irioshi. \v 8 Oraqueate icoraquejiaquegueti icamantajiaqueriqueate maasano icanquerica irashivantite Aapani Irioshi, ariqueate itigarancajiaqueri Jopequi. Ariqueate yoajianaque. \p \v 9 Iroompaqueate osavincaguitetanajigueti itampaticatanaquegueti catsirincaiteri pajinigueti irarejejiguempa, iriraqueate Peerero yataitanaque jenoqui sotsiqui omencotapojacagueti tsovironaqui ovancaitoqui iramaneri Aapani Irioshi. \v 10 Itaseaque inintavetaca irishecaquempame, iroaquera itijaitanaque tequeratatiraja irishecatempaji. Ariqueate mana oquejetimovecari iguimaanequi. \v 11 Ariqueate otanarejaguitetanaca inquite ocoraquetacopojaque quepatsiqui quejetaca iniromago quitsaarentsi mana ishiticajiguequero ovegaramagoguetacagueti. \v 12 Itehiteitaca taaca ipajitapae tomirishipaequitica canaaguetatsica, jeri soaancaguetatsica, araguetatsica, maasano teeca irishecatempariji jorio. \v 13 Ariqueate iquemiri iquenquetsajencajitanaque icanti: \p —Peerero, pincatianaque paaguetavaqueri pimetojaguetavaqueri pishecatavaquempari. \p \v 14 Icanti Peerero: \p —Nomajirote, aatotarite noshecataritsi, teenicate noshecatempariji icantimentantajitica; tee noshecatempariji covaetantaguetatsica. \p \v 15 Iquenquetsajencatsijitanaja aisa icantiri: \p —Iriraqueate icantacoqueca Aapani Irioshi: ‘Cameetsa inaque’, aatoquea pipinquiritsi, aato picanti: ‘Covaeguishetaca.’ \p \v 16 Otsipatapojaca aisa iquejejiqueri imaica iquenquetsajencatsijitanaja, ariqueate opiacotanaja opeanaja jenoqui inquitequi. \v 17 Ariqueate icanti Peerero: \p —¿Taate opajita ocatica? \p Iroompaqueate iquenquejaquerogueti yarejerejeitapojaca itigarancajiaqueca Coronerio. Icamantajitiri incajaranqui quero onaqueni itsovironaquite Shimo savicaventirica iticajatiri imeshinapae. \v 18 Yarejerejeitapojacagueti icoacojiapojaqueri ashincaroca tsovironaqui icantajiapojaqueri: \p —¿Ari imaimoquempi Shimo Peerero? \p \v 19 Iriraqueate Peerero ogantagatiraja iquenquejiro yamenaqueca, icantiri Ishire Aapani Irioshi: \p —Coraquejiaque 3 shirampari icojaiaquempi. \v 20 Pincatianaque poanaque isavi. Aato pitsarogui poguijaguijaitanaqueri, naroguentitarite cantajiaqueri icoraquetantajiacaca. \p \v 21 Yaguijitanaque Peerero ichoocaquegueti shiramparijia [itigarancaqueca Coronerio], icantajiapojaqueri: \p —Naroguenti picojaiaque. ¿Taaqueate picoraquetashijiaque? \p \v 22 Iriatimpajia icantajiguiri: \p —Iriguenti tigarancajiaquena nomajirojiate icantajitica Coronerio. Iriatimpa iriguenti caaviji icameetsati aisa ipincatsatiri Aapani Irioshi. Maasano joriojia ishineventajiacari. Chapinqui iquenquetsatacaapojaqueri ashivanti comajashirentanquitsica icantiri: ‘Pincajemacaanteri Peerero pitsovironaquitequi. Taaca incamantaguequempi pinquemisantavaquerija.’ Irootaquequeate nocoraquetashitaque noncantajiaquitempi. \p \v 23 Irira Peerero yoguijaajiavaqueri yonigaajiavaqueri irimaantajiaquempaca. Ariqueate osavincaguitetanajigueti ipijaianajaqueate yoguijaguijaitanaqueri, aisa itsipajianacari irapiguemisantarijiateni choocajiatsica oraniqui Jopequi. \v 24 Osavincaguitetanajiguetiqueate aisa yarejejiapojaca Sesareaqui. Ariqueate ichoocaque Coronerio, icapiocajiaqueri ijitanejia jerijia aisa itsipavijitaca, yoguijajiavaqueri Peerero. \v 25 Iroompaqueate iquijapojigueti Peerero, itonquivojavacari Coronerio, yogueroaventavetavacari iguitiqui, iquejetacaacari irioca Irioshi. \v 26 Cotanquitsi Peerero yogatiavajiri icantiri: \p —Pincatianaje, caquintetajanatari. Aritarite noquejetajimpi aviatimpa. \p \v 27 Ariquea iquenquetsatavacaaca iquijajiapojaque tsovironaquiqui, inejapojaqueri oshequi capiocajianquitsica, \v 28 icantajiapojaqueri: \p —Aviatimpajia pitsajiganatarite naatimpajia joriojia nocantashitatijaiaca, caaviji icantimentajitiro nonconoajiaquemparigueti teeca iriojia joriojia aisa nonquijitajiaquerigueti itsovironaquitequi. Icantajiaque nogonoro: ‘Tee irininteroji Aapani Irioshi.’ Cotanquitsi itsatacaaquena Aapani Irioshi cameetsanijite aatonijite nopinquiritsi aisa aatoniji nocantajitsi: ‘Tee incameetsateji, covaeguishetaca.’ \v 29 Irootaquequeate imaica picajemacaantajiaquenagueti taampinaqueate nocoraquetaque, tecatsiquea nameventempaca. Imaicaqueate pincantajiguena, ¿taaqueate picajemimentajiaquena? \p \v 30 Icantiquea Coronerio: \p —Oraqueate chapinqui iquejetanajagueti imaica catsirincaiteri icononcanajagueti nochoocaquegueti acaniqui notsovironaquitequi namanaquerigueti Aapani Irioshi, ariqueate yonigaaquena shirampari quitamarocantavaetaquequeate iitsaare. \v 31 Icampojana: ‘Coronerio, iquemaquempi Aapani Irioshi pamanapinitaquerigueti, aisa yamenaquempi caaviji picavintsajanti. \v 32 Imaicaqueate imaica pintigaranque iroanaque Jopequi cajemaquiterineca Shimo Peerero. Iriguenti imaimotaque itsipa Shimo guintenitatsica otsapijaqui quentija savicaventirica ticajaguetirica imeshinapae.’ \v 33 Notigarancantajiacaca camantajiaquitimpica. ¡Ariotesaa picoraquetaque! Imaicaquea imaica acapiocajiaca ariqueate achoocatimojiaqueri Aapani Irioshi. Nonintaque pintsatacaajiaquena maasano taaca opajitapae icanquempica Aapani Irioshi. \p \v 34 Iquenquetsatanaquequea Peerero icanti: \p —Imaica notsamajataque yamenajiacaji Aapani Irioshi aquejetavacaajiaca, teequeate ancantashitatijaiguempaji. \v 35 Ishineventamajajiacaritarite maasano caquinteguetatsica quepatsipaequitica quericaca pincatsamajaquerica aisa icomajamajajianaca. \v 36 Itigarancaqueroqueate Iguenquetsatsare itsatacaajiaquena naatimpajia ishiraerijia quero icotani Jesoquirishito imeshiantigueti cameetsanijite Aapani Irioshi irishineventajiacajinijite. Irira Jesoquirishito iriguentitarite Amajiromajate maasano caquinte. \v 37-38 Aviatimpa piquemacojiaqueritarite Joanca itsavetanquerigueti aisa iviñacajatantaquegueti. Ariqueate piquemacojiaqueri Jesoshi Nasarequitica itigarancaqueneri Aapani Irioshi Ishire jero aisa yagavejacaamajataqueri. Ariqueate iquenaquenaguetanaque manaqueate icavintsajantaguetaque yogueshijiaqueriqueate maasano yatsipetacaajiacaca ampatsini. Iparianacaroquea Garireaqui, ariqueate itsitacaguitejaquero maasano iguepatsijiate joriojia. Iriguenti tsipacari Aapani Irioshi iquejetancaca. \v 39 Naatimpajia namenamajajiaqueri maasano yantaguetaqueca Jesoshi ontaniqui Jerosarequi aisa otsipapaequi iguintenipaequi joriojia. Ariqueate imetojajiaqueri yompajacojiaqueri coroshiqui. \v 40 Cotanquitsi aapojacagueti 3 savincaguiteri ivochantajiri Aapani Irioshi itigarancajiri yonigaajianajana. \v 41 Cotanquitsi teequeate maasano ironigaajianajempariji, naroguentijia yonigaajianajana, naroguentijiatarite inintacaaqueca Aapani Irioshi coramani nonquemisantajiaqueri aisa noncamantajiaqueri maasano. Ipochatanajigueti ariquea itsipajijaana noshecatacaavajari aisa nomiracaavajari. \v 42 Ariqueate itigarancajiaquena nontsavetantajiaquero Iguenquetsatsare Aapani Irioshi noncamantajiaqueri maasano caquinte, aisa noncamantajiaqueri iriotaque inintacaaque Aapani Irioshi incanque coajica quero incojiaquempa maasano, metojajianquitsica aisa tequerataca irimetojajigueji. \v 43 Maasanotarite tsavetantirinica itsavetantajiaqueri icantajigui quericaca quemisantaquerineca Quirishito impeacotajeneri iguempevaerejia iraventaquemparigueti ivajiroqui. \p \v 44 Ogantagatirajagueti iquenquetsati Peerero icoraquepojaque Ishire Aapani Irioshi ichoocashirentajiapojaqueri maasano quemisantajiavaquerica iquenquetsaquegueti. \v 45 Irira joriojia quemisantajiatsica itsipajiacaca Peerero iponeacagueti Jopequi mana yoajianaque intati, yamenavaqueritarite itigarancajiaqueri Aapani Irioshi Ishire ichoocashirentajiapojaqueri teeca iriojia joriojia. \v 46 Iquemajiavaqueri iquenquetsatantajianacaroquea otsipapae quenquetsatsarentsi teeca intsajiavetempaji aisa ishineventamajajianacari Aapani Irioshi, icantajigui: \p —Yoganejencamajata Irioshimajaca. \p \v 47 Iquenquetsatanaquequea Peerero icanti: \p —Imaicaquea imaica ¿arimpate incantimentajiqueri iriviñacajajiaquempagueti? Aritarite iquejejiacaji aatimpajia joriojia ichoocashirentajiacajigueti Ishire Aapani Irioshi. \p \v 48 Ariquea yoviñacajatacaantimentajiacari ivajiroqui Jesoquirishito. \p Ariqueate iriatimpajia icantajiaqueri Peerero inintajiaque inchoocataje aparopae savincaguiteri. \c 11 \s1 Iquemacojitavaquerigueti Jerosarequi iquemisantajiaque teeca iriojia joriojia \p \v 1 Ariqueate irira itigarancanejia Jesoshi jerijia irapiguemisantarite guintenijiatsica Joreaqui iquemacojiaqueri teeca iriojia joriojia itsavetantimojianaquerigueti Iguenquetsatsare Aapani Irioshi ariqueate iquemisantajiaque. \v 2 Iroompaqueate yoanajigueti Peerero Jerosarequi, icatsimajencajiavaqueri irapijoriojiate quemisantajiatsica, icantajiguiri: \p \v 3 —¿Quero ocotaca poashitantajianacarica teeca iriojia joriojia iriraquea teeca intotsaiquijiquero ichonquimashi pishecatacojiaquitari? \p \v 4 Ariqueate yoguisotoanaqueneri Peerero icamantaqueri maasano, icantiri: \p \v 5 —Iintsija nontsavetantero. Naatimpa nochoocaquegueti Jopequi namanaqueri Aapani Irioshi. Ariquea oquejetimovequena manaca noguimaaca namenavaquero quejetaca iniromago quitsaarentsi oponeapojaca jenoqui inquitequi, yoishojiquero ocaramagopaequi. Ariquea aguijitapojaque naatimpaqui. \v 6 Namenamajatavaquero namenaguequeri taaca ipajita tetantacaro. Namenaguequeri itehiteitaca canaaguetatsica viratsipae aisa tomirishipaequitica. Itejiacaro aisa soaancaguetatsica aisa araguetatsica. \v 7 Ariqueate iquenquetsajitanaque, icanquena: ‘Peerero, pincatianaque paaguetavaqueri pimetojaguetavaqueri pishecatavaquempari.’ \v 8 Cotanquitsi naatimpa nocantavetacari: ‘Nomajirote, aato noshecataritsi, teenicate noshecatempariji icantimentantajitica; tee noshecatempariji covaetantaguetatsica.’ \v 9 Iquenquetsatsijitanaja aisa quenquetsatanquitsica inquitequi icanti: ‘Iriraqueate icantacoqueca Aapani Irioshi: “Cameetsa inaque”, aatoquea pipinquiritsi, aato picanti: “Covaeguishetaca.” ’ \v 10 Otsipatapoja iquejetaquena imaica iquenquetsatacaaquena, ariqueate opianaja opeanajaqueate jenoqui inquitequi. \v 11 Teequeate osamaniteji arejerejeipojaca tsovironaquiqui nomaantaca 3 shirampari poneanquitsica Sesareaqui itigarancajitaqueca camantenaneca. \v 12 Ariqueate itigarancaquena Ishire Aapani Irioshi icanti: ‘Pija poguijajianaqueri, aato pitsaroguitsi.’ Ariqueate noanaque yoguijaguijaiquenaqueate irira 6 napiguemisantariteni, ariqueate narejerejeipojacagueti noquijaquijaipojaque itsovironaquitequi irira cajemacaantaquenaca. \v 13 Iriatimpa icamantajiavaquenaqueate yonigaacarigueti irashivantite Aapani Irioshi icatiimotapojacari itsovironaquitequi icantiri: ‘Pintigaranqueja oajiananquitsineca Jopequi cajemaquiterineca Shimo Peerero. \v 14 Irioqueate camantajiaquitempine quero pincojiaquempani aviatimpa jerijia maasano pigonorojia cameetsanijite irimeshiajiajempinijite Aapani Irioshi.’ \v 15 Iroompaqueate noquenquetsatacaanaquitatiguiri icoraquepojaque Ishire Aapani Irioshi ichoocashirentajiapojiri iquejetacaajiacajigueti aatimpajia ichoocashirentajiacajigueti iroaqueragueti. \v 16 Noquenquejapojajiroqueate icanqueca Amajirote: ‘Irirampani Joanca iviñacajatantaque oja, cotanquitsi inchoocashirentajiapojaquempi Ishire Aapani Irioshi quejetaca iroviñacajatantajitaquempiri Ishire.’ \v 17 Icavintsajajiaqueritarite Aapani Irioshi iquejetacaajiacaji aatimpajia aquemisantajiguirigueti Amajirote Jesoquirishito. ¿Arimpate noncanqueri Aapani Irioshi aatoniji icavintsajajiguiri? \p \v 18 Iroompaqueate iquemajiavaquitigui irapiguemisantarijiateni iquemisantajianaque, ariqueate ishineventajianacari Aapani Irioshi icantajiguiri: \p —Caavijisano icavintsajanti Aapani Irioshi, irootaquequeate icavintsajantajiacarica aisa teeca iriojia joriojia cameetsanijite incantashitatijaianaquempa, aatonijite imetojajitsi, ogantaga incoguitempani. \s1 Quemisantajiatsica Antioquiaqui \p \v 19 Oraqueate imetojajitaquerigueti Ishitivano ariqueate omapocanaca yatsipetacaajitacari quemisantajiatsica, ariqueate iporocajianaque ivarajajianaca yoajianaque Penishiaqui, Tsiperequi aisa Antioquiaqui. Iriguentiqueate iquenquetsatimojianaji joriojia icamantajiaqueri quero icota Aapani Irioshi imeshiantigueti. \v 20 Iconoagarantajiacaqueate porocajiananquitsica iponeajiaca coramani Tsiperequi aisa Shirenequi. Iroompaqueate yarejejiapojacagueti iriatimpajia Antioquiaqui iquenquetsatacaajiaqueriqueate aisa guiriegojia, itsavetanquero Quenquetsatsarentsi Oganejencatatsica tsavetacotaquerica Amajirote Jesoshi. \v 21 Iriguentitarite agavejacaaqueri Amajirote iquemisantantajiacarica oshequini, yovashiantajianajiro ishineventajiavetaca, irioqueate iquemisantajianaji Amajirote. \p \v 22 Ariqueate iquemacojiaqueri quemisantajiatsica guintenijiatsica Jerosarequi itigarancajiaqueri Verenave ontaniqui Antioquiaqui. \v 23 Iroompaqueate yarejetapojacagueti inejajiapojaqueri icavintsajajiaqueri Aapani Irioshi, ishinevaetanaca icantajiguiri: \p —Imaica pincoguitempani pinquemisantamajajiaqueri Amajirote, pinetsanajiaqueroja maasano inintaguequeca. Aatoqueate povashiantajiguirotsi. \p \v 24 Irira Verenave caaviji icameetsati ichoocashirentamajataqueri Ishire Aapani Irioshi, aisa caaviji iquemisantamajatiri, irootaquequeate iquemisantantajiacarica oshequini caquinte. \p \v 25 Ariqueate yoanaque Verenave Tarisoqui icoaqueri Saoro, inejapojajiri icantiri: \p —Jame Antioquiaqui. \p Ariqueate yoayoaitanaque. \v 26 Ariqueate ichoocajiapojaque aparo ajagantsi, icapiocapinijiaca itsatacaajiaqueri oshequini quemisantajiatsica. Aritarite oraniqui Antioquiaqui imapocajitaqueri icantajiqueri quemisantajiatsica “quirishitiano”, ocanti guijatacotirica Quirishito. \p \v 27 Oraqueate choocatirajagueti Verenave aisa Saoro Antioquiaqui icoraquejiaque tsavetantajiatsica iponeponeica Jerosarequi. \v 28 Chooca aparo icantajitica Agavo. Iriatimpa icatiimojianacariqueate, ariqueate iquenquejacaaqueri Ishire Aapani Irioshi icanti irantsipejitaquemparo tasetsi ontsitacaguitejanaquemparo maasano quepatsi. Ariqueate imajirontagueti Caraorio, onetsanatanaca icanqueca Agavo. \v 29 Iroompa iquenquejajiaquequea quemisantajiatsica incapiocajiaqueneri imentaquipae cameetsaniji impacaantajiaqueri irapiguemisantariteni guintenijiatsica Joreaqui. Apaniropae yojocagarantajiaque yashintajiacaca. Iriraqueate ashintamajajianquitsica irioqueate jocamajajianquitsi. Iriraqueate teeca irashintamajajiguempaji capichajipae yojocajiaque. \v 30 Ariqueate yojocajiaqueneri Verenave aisa Saoro irajaianaqueneri quempoguijajiguirica irapiguemisantariteni Jerosarequitica. \c 12 \s1 Erorishi icatsimamajajianaqueri quemisantajiatsica \p \v 1 Ariqueate irira majirontatsica Erorishi\f + \fr 12:1 \ft Iriratica \fk Erorishi \ft irio icantajitica Erorishi Aguiripa I, irio ishaine iriquetica Erorishini majirontanquitsica ivoaquegueti Jesoshi (Mt. 2.1).\f* imapocanaquero icatsimamajagarantajiaqueri quemisantajiatsica. \v 2 Imetojacaanqueri Santiago iriguentijeguite Joanca, iroguenti ijitorejantajitacari cotsiro. \v 3 Ariquea iriatimpa itsanirotaque ishineventamajajiacari joriojia, yaacaanqueriqueate Peerero aisa. Iro yaacaantantacarica savincaguiteripae ishecatantajitaroca pan teeca onconoguemparoji anempoantaca. \v 4 Yoguijacaantaqueri santanaqui, itigarancajiaque 16 coaretajia amenajiaquerineca. Ijivetaca avisanaquegueti Paashicoa iramacaantaqueri icapiocajiacagueti maasano incatsimatimentajiaquerinijite. \v 5 Ariqueate yoguisantajiaqueri santanaqui, cotanquitsi iriraqueate quemisantajiatsica igantaga yamanajiaqueri Aapani Irioshi yamanacoventajiaqueri Peerero. \v 6 Apanivani tsiteniri intsitenitacotanaje, ariqueate osavincaguitetanaquegueti iramacaantaquerimequeate Erorishi. Imaanaque Peerero, niganqui yoajiavetacari mavite coareta, ishiticacotantajiavecari mavite cavorejatsari ijempequiqui. Iriraqueate itsipapae coareta iticaajiavetaca sotomorontsiqui. \v 7 Ari imapocapojaca irashivantite Amajirote, otsirencanaca intsompogui santanaqui. Iriraqueate ashivanti ichagatapojaqueri Peerero imerequiqui, itinajaqueri, icantiri: \p —Pintinajanaque taampina. \p Ariqueate mana oishorejaguetanaca cavorejatsaripae ishiticantajivetacarica. \v 8 Ariquea icanqueri ashivanti: \p —Pinchompimashitacotanajempa, pincaviguititanajempa. \p Iroompaqueate yagacagueti, icantsitariqueate aisa ashivanti: \p —Pampinaicanajemparo pimorenatsite quitsaarentsi, caacate poguijatanaquena. \p \v 9 Icatianaca yoguijatanaqueri, cotanquitsi tee intsateji arimajaca yaanajiri irashivantite Aapani Irioshi, mana oquejetimotacari yoguimagagueti. \v 10 Iroompaqueate isotoanajigueti iriqueti yavisajianaque coaretapae amenajiavecarica isantanatacojiguetica, ariqueate iquejejianaqueri choocajianquitsica ontaniqui. Ariquea yarejetapojacaro otsipa sotomorontsi yashitantajitacaca cavorejamentari agasotoncacagueti quenavoquirontsiqui ochoocaguetaquegueti tsovironaquipae. Ariqueate mana inchiquiojitsitaqueate ashirejashitanaca. Isotosotoitanaque yoajianaque yagatejiaquerogueti otsipapoqui, ariqueate ipeapitsatajari ashivanti. \v 11 Iriraqueate Peerero isavigarejacotanajigueti icanti: \p —Iroosacanicate arimajasacanicate itigarancaquenari Aapani Irioshi irashivantite, yoguisotojaana aatonijite imetojacaantana Erorishi, aisa aatonijite yatsipetacaajianatsi napijoriojiateni. \p \v 12 Ariquea yamenamajavetanajagueti teequeate inchoocatajeji santanaqui, yoanaji otsovironaquitequi Maria iriniro Joanca pajitatsica aisa Maricoshi. Ariqueate ichoocajiaque oraniqui irapiguemisantarijiateni icapiocajiaca yamanajiaqueri Aapani Irioshi. \v 13 Itinquiapojaqueroqueate ashitacomentontsi, ariquea ocoraqueque aajanirentsi icantajitica Irore amenaquitiri taaca ipajita. \v 14 Ariqueate oquemapojaqueri iriguenti quenquetsatanquitsi Peerero oshinetanacaqueate, cotanquitsi teequeate ashirejacoteriji, mana opianaca intati oshianacaqueate ocamantajiaqueri chooca Peerero sotsiqui. \v 15 Iriatimpajia icantajiguiro: \p —Mana pishoncacotaca intati. \p Cotanquitsi ocanti iroatimpa: \p —Arimaja. \p Iriatimpajiaqueate icantajiguiro: \p —Iroosacanicate, iriocajate irashivantite Aapani Irioshi quempoguijirica. \p \v 16 Cotanquitsi iriatimpa arimpaqueate itinquianaquero ashitacomentontsi. Iroompaqueate yashirejacojiavecarigueti yamenajiguiri iriguenti Peerero, mana yoajianaque intati. \v 17 Iriatimpa icantiri vacoc cameetsanijite irimajerejianaquenijite. Ariqueate icamantajiaqueri quero icotajirini yoguisotojairigueti Aapani Irioshi santanaqui. Aisa icantajiguiri: \p —Pincamantajigueri Santiago,\f + \fr 12:17 \fk Santiago. \ft Iricatica Santiago, tee irio iriguentijeguite Joanca imetojacaantaqueca Erorishi (otsapa 2), iricatica iriguenti iriguentijeguite Jesoshi (Mt. 13.55; Jn. 7.3-5; Ya. 1.14). Irioquea amenaqueca imaica jivaquerica quemisantajiatsica Jerosarequi (Ya. 15.13; 21.18; Ga. 1.19; 2.9). Irio tioncaqueroca paperi icantajitica \fk Santiago.\f* jerijia maasano atsipajiaca apiguemisantarijiateni. \p Ariqueate yoanaque Peerero otsipaqui tsovironaqui. \p \v 18 Iroompaqueate osavincaguitetanajigueti itinajajiavetanajagueti coaretajia yamenavetari cajaraguiteni Peerero. Itsaroajianaque icantavacaajianacaqueate: \p —¿Querocate yoanaqueni? \p \v 19 Iriraqueate Erorishi itigarancajiaqueri itsipa coaretajia incojaiaquiteri, cotanquitsi yamenajiavepojari cajaraguiteni. Ariqueate icoacojiaqueri quempoguijajiavetacarica, ariqueate imetojacaantajiaqueri. Ariqueate yojocanajiro Erorishi Jorea, yoanaque Sesareaqui, ariquea iguintenitaja ontaniqui. \s1 Imetojaquegueti Erorishi \p \v 20 Irira Erorishi icatsimajiaqueri guintenijiatsica Tiroqui aisa Shironequi, teequea capichaji incatsimajigueriji, cotanquitsi iriatimpajia iquemavacaajiaca iroajianaque irogameetsajiajateri, iriotarite majirontatsica oponeacagueti isheca. Iriqueti yoguishinejajiapojaque iramajirore icantajitica Verashito cameetsanijite irionijite amitacojiaquerine cantajiaquerineca inintaque irogameetsajiajeri. \v 21 Ariquea irira Erorishi icajemacaantajiaqueri querocaca savincaguiteri incoraquejiaque irogameetsantavacaajiajempaqueate. Ariquea aapojaca incoraquetantajiaquempaca iquitsaatanacaqueate Erorishi iitsaare iquitsaatapinicaca icapiocajiagueti. Ariqueate icoraquejiaque isavicaque iriatimpa isavicampiniquegueti iquenquetsatapiniquegueti, ariqueate iquenquetsatacaajiaqueri. \v 22 Ariqueate iquemajiaqueri capiocajianquitsica icajemajianaquequeate ishineventajianacari icantajiguiri: \p —Irinta quenquetsatanquitsica teenicate irio caquinte, iriguenti irioshitatsica. \p \v 23 Iroompaqueate iquemavaquitigui Erorishi yaventacomajatatiganimaja tee incantamajateji cameetsa, tee incanteji: “Naroguenti caquinte, choocatarite apaniro Irioshimajaca agavejamajatatsica.” Iroompaqueate iquejetanaquerogueti imaica icoraquetapojaque irashivantite Amajirote yashinoncajacaanacari. Ariqueate iquenaque yashinoncajanaca iquenitanaqueriqueate quenitsi, ariquea imetojanaque. \p \v 24 Oraqueate Iguenquetsatsare Aapani Irioshi arimpaqueate ovarajacovaetanacani otsitacaguitejacovaetanaca maasano, itsavetantajitanaquero. \v 25 Iriraqueate Verenave jeri Saoro iteroncaquerogueti icoraquetashitaqueca Jerosarequi ipijaianaja Antioquiaqui itsipajianacari Joanca Maricoshi. \c 13 \s1 Yoajianaquegueti Verenave aisa Saoro intsavetantajigueri Amajirote Jesoshi \p \v 1 Irira quemisantajiatsica guintenijiatsica Antioquiaqui iconoagarantajiaca iriguenti tsavetantajiguiroca icanquerica Aapani Irioshi, itsipa iriguenti tsatacaantiroca Iguenquetsatsare Aapani Irioshi. Jeri irica: Verenave, Shimeone (icantajitica Quisaari), Iroshio Shirenequitica, Saoro, jeri Manaene (itsipataca majirontatsica Erorishi\f + \fr 13:1 \ft Iriratica \fk Erorishi \ft irio icantajitica Erorishi Antipashi; pamenero tioncanquitsica isavivanaqui otsapaqui Irc. 3.1.\f* iquenquevarijiguigueti). \v 2 Ariqueate icapiocajiaca iriatimpajia yovashianquitiro isheca, iriguenti isavicaventajiaque itsaroventajigari Amajirote. Ariqueate icantajiguiri Ishire Aapani Irioshi: \p —Poashitenari Verenave jeri aisa Saoro irisavicaventenaroniji nocajemimentajiaquerica. \p \v 3 Iroompaqueate yovashianquitirogueti isheca, yamanajiaquerigueti Amajirote, ipamijiaqueriqueate Verenave jeri Saoro icantajiavaqueri: \p —Pija imaica. \p \v 4 Ariqueate itigarancajiaqueri Ishire Aapani Irioshi yoajianaque ontaniqui Sereoshiaqui quentijaqui. Itehiteitanaca yaacojianaqueri tampija yoajianaque inirovogorequi icantajitica Tsipere. \v 5 Iroompaqueate yarejerejeipojacagueti yagatacojiapojaque guinteninintsiqui icantajitica Saramina, yoajianaque shinagogapaequi icapiocantapinijiacaca joriopae itsavetantajianaquero Iguenquetsatsare Aapani Irioshi. Itsipatanacariqueate aisa Joanca\f + \fr 13:5 \fk Joanca. \ft Irioquea icantajitica Joanca Maricoshi, mavitetatsica ivajiro. (Pamenero 12.12, 25; 13.13; 15.37-38.) Iriguenti ijitane Verenave (Cor. 4.10).\f* yamitacojiaqueri. \v 6 Ariqueate itsavetantajianaquero itsitacaguitejajianacaro guinteninintsipae ontaniqui Tsiperequi, iroompa yarejejiaca Paposhiqui. Ariqueate inejajiapojaqueri amataatsica aventaroca iragavejane ampatsini, icantamampeaca: “Jero icanquenaca Aapani Irioshi.” Iriatimpa iriguenti jorio icantajitica Varejesoshi, ipajijitajiri aisa Erimashi. \v 7 Iriguenti itsipataca majirontatsica Sergio Pavoro, caaviji itsamajati. Irira Sergio Pavoro ininquetarite inquemisanquero Iguenquetsatsare Aapani Irioshi icajemacaantantajiacarica Verenave, Saoro cameetsanijite intsatacaajiaqueri. \v 8 Cotanquitsi Erimashi, irira aventaroca iragavejane ampatsini (irootaquetari oncanque ivajiro oguipitsoquerogueti), iticaticatacovetavacariqueate yaacanatantajiavetavacarica aatonijite iquemisantajiguiritsi majirontatsica. \v 9 Iriraqueate Saoro (pajitatsica aisa Paavoro) ichoocashirentamajatanaqueri Ishire Aapani Irioshi, ariquea yamenanaqueri intati sorere, \v 10 icantiriqueate: \p —Aviguenti amatavijantatsica guijatacotirica ampatsini pantaguishetantacaroca covaeguisherentsi, manaquea pimanintaquero maasano iroomajatatsica. Ogantaga pogaaquero itsatacaantaqueca Amajirote. ¿Aatompa povashiantiro pantanaqueca? \v 11 Imaicaqueate incatsimatimenquempiro Aapani Irioshi, pishamponcajatanaquequeate. Osamanitanaque aatoqueate pamenajitsi, ompitsequimotaquitempiqueate. \p Ariqueate taampinaqueate opitsecacotanaqueri, teequeate iramenajeji. Ipamipamiguitetanaquequeate intati, ininquequeate quericampa acatsatanajerineca. \v 12 Ariqueate yamenavaquerigueti Sergio Pavoro iquemisanqueri Quirishito, manaquea yoanaque intati iquemaquegueti itsatacaantajiaqueca itsavetanquerigueti Amajirote. \s1 Yoajianaquegueti Paavoro aisa Verenave Antioquiaqui choocatantacaroca Pishiria \p \v 13 Iriraquea Paavoro aisa itsipajiacaca itejianaca Paposhiqui, iquenajatacojianaque yoajianaque Perejequi choocatatsica Pampiriaqui. Irirampani Joanca ipiapitsatanajari yoanaji Jerosarequi. \v 14 Iriatimpajia yarejetapojacagueti Perejequi, yavisanaque aisa yoajianaque ontaniqui otsipaqui Antioquiaqui, ora Pishiriaquitica. Ariqueate aapojacagueti saavaro imagorejantajitaca iquijaquijaitanaque shinagogaqui icapiocantajiaca joriojia, isavicajiapojaquequeate. \v 15 Ariqueate iteroncajitaquerogueti yapatsajavantajitaquerogueti itioncacotanaqueca Moishishini aisa itioncacojianaqueca tsavetantajiguirica Aapani Irioshi, iriraqueate jivajianquitsica shinagogaqui icapiocantapinijiacaca icamantacaantajiaqueri Paavoro jeri Verenave icampojaqueri: \p —Napijoriojiateni, choocagueti pinintajiaqueca pincamantajiaquena cameetsanijite pintampishitacaimentajiaquenanijite, iintsija pincamantajiguena. \p \v 16 Icatianacaqueate Paavoro icanqueri vacoc cameetsanijite irimajerejianaque, icantajiguiri: “Pinquemisantajiavaquenaja shiramparijia ishiraerijia, aisa maasano itsipajia pincatsajiguirica Aapani Irioshi. \v 17 Coramani Irioshite ishiraerijia icoguiajiaqueriquea avaesatiniteni, yoshequiamajatanaqueri iguintenijiavetacagueti Ejepitoqui. Iroompa yonigaajiaqueri itampishica, yaajianajiri. \v 18 Yatsiperejacojiacariqueate Aapani Irioshi ovegarataca 40 ajagantsi ichoocajiaquegueti oquitamampororoipojaquegueti. \v 19 Ariqueate yamitacojiaqueri yagavejacaajiaqueri iteroncajiaqueri oshequini guintenijiatsica Canaanequi, yaapitsajiaqueri iguepatsite, irioqueate yojocajiajini avaesatinijiateni. Iriraqueate caquinteguetatsica teroncajianquitsica ovegarajiaca iguenquetsatsarepae 7. \v 20 Ariquea ocaratapojaque 450 ajagantsini maasano ocatica. \p “Iroompa icanque Aapani Irioshi inchoocataque joese comajamajajiaquerineca. Ariquea imetojavetaca, cotanquitsi choocaqueate piaguetajarica irosati aapojacagueti ichoocaquegueti Samoirini irira tsavetantirinica Aapani Irioshi. Irioqueate carapojaqueroca. \v 21 Iroompa iriatimpajia icantajiaqueri Aapani Irioshi inintajiaque inchoocataque imajirojiate. Ariquea Aapani Irioshi iquemisantajiaqueri ipeacaantacarica imajirote Saoroni irijaniteni Quishini ichoviquini Vejamineni. Ariquea imajirontaca 40 ajagantsi. \v 22 Iroompa Aapani Irioshi yovashiantajiri Saoroni, irioqueate ipeacaaja imajirojiate Taavini irijaniteni Isaini. Ariqueate icamantacoqueri icanti: ‘Namenaqueriquea Taavi irijanite Isai, noshineventamajatacari, irantaguequeroquea iriguenti maasano noninqueca.’ \v 23 Imaica inetsanataquero Aapani Irioshi icanqueca coramani, itigarancaqueriquea acaniqui Ishiraeriqui irira Aantavanquitsica ichoviquiqueca Taavini, irioquea Jesoshi. \v 24 Tequeratagueti incoraquete Jesoshi intsavetante, iriqueti parianacaro Joanca itsavetantaque icantajianaqueri maasano ishiraerijia incantashitatijaianaquempa irovashiantajianaquero yantajiguirogueti teeca oncameetsateji iriviñacajatacaantajianaquempa. \v 25 Ariqueate pajinigueti interonquero Joanca yantaqueca icantanaque: ‘¿Taa pijiquenaji? Tee naroguenti, irioquea impoitapojenaneca. Iriatimpa caaviji yanaaquena, aatotarite noquempejitaritsiquea iriatimpa nompeaquempame amiquerineca noishorejacoquerime igaviguitire.’ \p \v 26 “Imaica nonintaque noncamantajiaquempiqueate aviatimpajia nogonorojia ichoviquijianaqueca Averaameni, aisa aviatimpajia teeca pijorijoigueji pincatsajiguirica Aapani Irioshi, aroguenti itigarancacajiro ocatica Quenquetsatsarentsi iraantavajajica. \v 27 Maasano guintenijiatsica Jerosarequi, aisa imajirojiate teenicate intsajiguenicate iroguenti icoraquetashitaque Jesoshi irimeshiajiajaji, teenicate inquemeroji itioncacotaqueca tsavetantirinica Aapani Irioshi yapatsajavantapinijiavetacarogueti savincaguiteri imagorejantajitaca. Cotanquitsiqueate imetojacaantajiaquerigueti onetsanatanaca itioncacojiquerogueti. \v 28 Teequeate onchoocavetempaji onquenantapojempaca irimetojimentantajitaquemparica, cotanquitsiqueate arimpaqueate icantajianaqueri Pirato: ‘Pimetojacaanterishinete.’ \v 29 Iroompa inetsanajiaquerogueti maasano itioncacojitaquerica, imetojaquegueti ariqueate yogaguijitacojiqueri coroshiqui, yoguijaajitaquitiri omoroqui. \v 30 Imetojamajavetaca, cotanquitsi Aapani Irioshi ivochantajiri. \v 31 Ariqueate ovegaratanaca oshequi savincaguiteri yonigaaguetajari oguijajianaquerica iponeacagueti Garireaqui yoanaquegueti Jerosarequi. Iriojiatarite imaica tsavetantajiajirica icamantajiaqueri caquinte. \p \v 32 “Imaica nocamantajiaquempiro aviatimpajia oguishinejantatsica: oratica icantajiaquerica Aapani Irioshi avaesatinijiate, \v 33 inetsanacajiroquea aatimpajia ichoviquijianaqueca, yovochantajiritarite Jesoshi. Iriotaque itioncacojique Saremoqui 2 icanquegueti Aapani Irioshi: \q1 ‘Aviatimpa aviguenti Irijani, \q1 ocatica savincaguiteri aviro nashimajaca nirijanite.’ \m \v 34 Icanquetarite Aapani Irioshi coramani irovochantajeri Jesoshi aatonijite avejancatsi itsino. Aritarite ocanque itioncacojiqueca ocanti: \q1 ‘Aviatimpajia nonetsanaquempiro maasano nocanquerica Taavini.’ \m \v 35 Aisa itioncacojiquero otsipaqui [Saremo] ocanti: \q1 ‘Aato pishinetiro avejanquempa itsino Pigomajamajare.’ \m \v 36 Iriraqueate Taavini yamitacojiaqueri igonorojia coramani, yagaqueneri maasano inintacaaquerica Aapani Irioshi, cotanquitsi coajica imetojanaquegueti iquitajitajatiguiri itsipajijaari avaesatinijiate, ariquea yavejancanacaqueate. \v 37 Cotanquitsiqueate iriraticaquea ivochantajica Aapani Irioshi teequeate iravejanquimatempaji. \v 38 Irootaquequea, nogonorojia, nonintantacaca pintsamajajiaque iriraquea Jesoshi, iriguenti agavejatsi irishejiajajiro aguempevaerejia, irootaque notsavetantimojiaquempi. \v 39 Ora itioncacotaqueca Moishishini teenicate agavejeji ogameetsajiajeri iriraqueate oguijatacojiaqueroca, teequeate omeshiajigueriji. Cotanquitsi irira aventajigarica Jesoshi irimeshiajiajeri irogameetsantajiajeri. \v 40 Shoshoh, inchiquiojitaja piquejejigaritsi irirajia icantacojiaqueca Aapani Irioshi itioncacaaquerigueti tsavetantajiguirica icanti: \q1 \v 41 ‘Pamenajigue aviatimpajia shirontimentantatsica, \q1 mana poajianaque intati, pimpeajiaquempaquea maasano, \q1 irooriji choocatirajampigueti nantaquequea oacaantantatsica intati, \q1 cotanquitsiquea oratica nantaqueca aato piquemisantajiguiro \q1 inchoocajiavequempagueti camantajiavequempineca.’ ” \p \v 42 Iroompaqueate isotosotoitanajigueti shinagogaqui, irirajia quemisantajiaquerica icantajiavaqueri: \p —Pimpiajeja pinquenquetsatacaajiajena aapojajempagueti otsipa saavaro imagorejantajitaca, pinquenquetsatacotajero ocatica. \p \v 43 Iroompaqueate icatiajianaja Paavoro jeri Verenave yoguijaguijaitanaqueri oshequini joriojia, jerijia teeca iriojia joriojia guijatacojiguiroca itioncacotanaqueca Moishishini. Ariquea icantajiaqueri ogantagaja inquemisantamajajiaqueri Jesoshi. \p \v 44 Ariqueate aapojajagueti saavaro imagorejantajitaca icapiocajianajaqueate oshequini caquinte, icoraquetashijiaqueri Paavoro jeri Verenave iquemisantajiaqueri itsavetantajiaquerogueti Iguenquetsatsare Amajirote. Tee iroshequigueji irira teeca incoraquejigueji. \v 45 Cotanquitsi irira joriojia iroompaqueate yamenajiavaquerigueti icapiocaventajianacari ocanquitiri shirec icatsimajianaquequeate. Ariqueate inijashijianacari Paavoro icantajiguiri maasano: \p —Aatoqueate piquemisantajiguiritsi, mana yamatavijajiaquempi intati. \p \v 46 Irira Paavoro jeri Verenave tee intsaroajigueji arimpaqueate iquenquetsajianaque icantajiguiri: \p —Aviquetitarite nocoraquetashijiavetaca iroaqueragueti nontsatacaajiaquempirome Iguenquetsatsare Aapani Irioshi, aviguentitarite joriojia, cotanquitsi teequeate pishineventajiavaquemparoji, teecampa pinintajigueji pincoguitempani panijajiaje. Imaicaqueate iriguenti noashijianaje nontsatacaajiaqueri teeca iriojia joriojia. \v 47 Irootarite icantajiaquenaca Nomajirote, icanti: \q1 ‘Nopeacaaquempi tsivotacojiguirica caquinteguetatsica, \q1 cameetsanijite pintsatacaajiaqueri quero nocotaca nomeshiantigueti, \q1 pintsitacaguitejanaquemparo maasano quepatsi ovegaraguetapojacagueti.’ \p \v 48 Iroompaqueate iquemajiavaquitiguiri teeca iriojia joriojia ishinejianaca icantajianaque: \p —Oganejencamajata Iguenquetsatsare Amajirote. \p Ariqueate iquemisantajiaque maasano inintacajaiaqueca Aapani Irioshi coramani incoguitempani inconoajiaquempari jenoqui inquitequi. \v 49 Arimpaqueate ovarajacotanacari Quenquetsatsarentsi tsavetantaquerica Amajirote iquemajiaquero maasano guintenijiatsica oraniqui. \v 50 Cotanquitsiqueate irirajia joriojia iquenquetsatacaajiaqueriqueate imajirojiate Antioquiaquitica jerojia manquigarentsijia anaantaguetatsica ora caavijica oquemisantamajajiavetari Aapani Irioshi, inijashijiacari Paavoro aisa Verenave. Ariquea iroompaqueate iquemajiavaquitigui iriatimpajia icatsimajiaqueri Paavoro aisa Verenave itigarancajiajiri aatoniji ichoocataji iguinteniqui. \v 51 Iriatimpajia ipanerejamajajianajiroqueate quepatsivane yagaticacojiaquerica cameetsanijite iroonijite iramenantajiaquemparigueti intsajiaqueri aato ipiajatsi, teenica irinintajigueji inquemisante. Aritaquequeate yoajianaque Iconioqui. \v 52 Cotanquitsi iriraqueate quemisantajiatsica Antioquiaquitica ishinejianacaqueate, ichoocashirentamajajianaqueri Ishire Aapani Irioshi. \c 14 \s1 Paavoro jeri Verenave ichoocajiaque Iconioqui \p \v 1 Ariqueate yarejejiapojaca Iconioqui iquijajiapojaquequeate shinagogaqui icapiocantajiaca joriojia iquenquetsajiaque. Iquemisantagarantajiaque oshequini joriojia jerijia aisa teeca iriojia joriojia. \v 2 Cotanquitsi irira joriojia teeca irinintajigueji inquemisantajigueji iquenquetsatacaajiaqueri teeca iriojia joriojia yagavejajianaqueri, irootaquequeate itsititantajianacaca icatsimajianaqueri quemisantajiatsica. \v 3 Cotanquitsiqueate Paavoro, Verenave teequeate intsaroajigueji arimpaqueate itsavetantajianaqueri Amajirote. Osamani ichoocajianaqueni itsatacaantajianaque. Iriguentitarite agavejacaaqueri Aapani Irioshi yantantajiacaca teeca irinejajiteji cameetsanijite iramenimentajiaquerinijite iriguenti tigarancaqueri Aapani Irioshi. \v 4 Cotanquitsi iriraqueate guintenijiatsica Iconioqui teequeate inquemavacaajianajempaji. Iconoagarantajiacaqueate iriguentijia ishineventajiaca joriojia. Choocaquea aisa shineventajiacarica itigarancanejia Jesoshi. \v 5 Ariqueate irira joriojia jerijia teeca irijorijoigueji iquemavacaajiaca itsipajiacari imajirojiate icantajiguiri: \p —Jameshiatsi ancatsimajigueri antsinacajigueri. \p \v 6 Iroompaqueate iquemacojiaquerigueti ishiashiaitanaca yoajianaque Irishitiraqui aisa Terevequi choocaguetatsica Iricaoniaqui, jero aisa ovegaraguetapojacagueti Iricaonia, \v 7 itsavetantajianaquero Quenquetsatsarentsi Oganejencatatsica. \v 8 Ontaniquiqueate Irishitiraqui inejajiapojaqueri savicaque irira magoviroshiri ogantaga ivoacoquero iroaqueragueti imagoviroshica. \v 9 Iriatimpa iquemisantamajatavaqueri Paavoro iquenquetsataquegueti. Iroompaqueate yamenaquerigueti Paavoro yamenamajatanaqueri itsatantacarica arimaja itsataque iragavejaque Aapani Irioshi irogueshitajeri. \v 10 Icajemacotsitariqueate: \p —¡Pincatiamajatanajeja! \p Icatianacaqueate catic yanijitanaji. \v 11 Irirajiaqueate capiocajianquitsica yamenajiavaquerigueti yogatiajiri Paavoro icantajianaque inirojencani iguenquetsatsarejiaqui Iricaoniaquitica icantajigui: \p —Yaguijijiapojaque irioshijia, caquintejiapojaque. \p \v 12 Irira Verenave icantajiaque iriguenti Seoshi,\f + \fr 14:12 \fk Seoshi \ft (Zeus) aisa \fk Eremeshi \ft (Hermes) iroguenti ivajiropae irioshivijirentsipae itsaroventajiacaca guiriegojia. Irira Iromaquitica ipajitaqueri Seoshi \fk Júpiter, \ft ipajitaqueri Eremeshi \fk Mercurio. \ft Icantajiaque irira Seoshi iriguenti irioshi anaantamajatatsica, irira Eremeshi icantajiaque iriguenti itigarancane irioshipae, itsavetacotaquero icantajiaquerica.\f* iriraquea Paavoro icantajiaque iriguenti Eremeshi, iriguentitarite quenquetsamajatanquitsica. \v 13 Oraqueate teemporo itsaroventantajitarica Seoshi ochoocaque ovegaraguetapojacagueti otantotacagueti Irishitira. Iriraqueate saserorote quempoguijiroca teemporo yamacaantajiaquequeate caapironcaaripae iconconatacaaguecari ochotentegapae itsipajiapojacari oshequini caquinte. Inintajiavetaca irijitorejajiaquenerime caapironcaaripae, irojocaquenerime Verenave jeri Paavoro. \v 14 Cotanquitsiquea iquemajiavaquegueti Verenave jeri Paavoro itigarancanejia Jesoshi, iperejacojianaca iitsaare iramenimentajiaquerinijite teequeate irinintajigueji intsaroventajiaquempari, teequeate irinintajigueji irijijiaqueri iriguenti irioshi. Ishiashijianacariqueate icapiocajiacagueti icajemajianaque icantajigui: \p \v 15 —Aato piquejejiguiro imaica. Aato pitsaroventajigana. Naatimpajia ariqueate noquejejiaquempi aviatimpajia, caquintetarite nonajiaque. Iroguenti nocoraquetashijiaque noncamantajiguempi povashiantajianajeronijite pishineventashijiacaca intati, irionijite pinquemisantajiaje Irioshimajaca peacaaguetacaroca inquite, quepatsi, quentija aisa maasano choocatantaguecaroca. \v 16 Coramani Aapani Irioshi yovashiantajiavecari maasano caquinteguetatsica manaqueate ichoocatashijiajaquea intati yantajiavetaca taaca opajitapae inintajiaqueca. \v 17 Cotanquitsiqueate teequeate impeacomajajiguempariji irosati imaica teequea impeacojiaji aatimpajia, ogantagaqueate icavintsajajiaji cameetsanijite antsajiaquenijite chooca iriatimpa. Itejajiro incani aisa yoguimoncaguetajiro panquirentsipae ochoocatantajaca ashecajiaca ashinetantajiacaca. Iriguentiqueate pintsaroventajiguempa. \p \v 18 Iquejejiavecariqueate imaica teequeate inquemajigueji, querocampate incojiaquerini, arimpaqueate inintajiavetanacaqueate irijitorejajiaquenerime caapironcaari, irojocajiaquenerime. \v 19 Ariqueate yarejerejeipojaca joriojia Antioquiaquitica jerijia Iconioquitica iquenquetsatacaajiapojaqueri maasano icantajiaqueri incatsimajiaqueri, irootaquequeate yaantajiancarica Paavoro ipishoncashijiaqueri mapi taan, taan, itsinatsinajiaqueri. Ariqueate ijijiaqueriji metojamajatanaque inoshicajianaqueri yaajianaqueri ipishoncajiaquitiri ovegaraguetapojacagueti tsovironaquipae. \v 20 Cotanquitsi ariqueate icapiocaventajiapojacari irapiguemisantariteni itinajanaja icatianaca yoanaji Irishitiraqui. Osavincaguitetanajigueti itsipatanajari Verenave yoajianaque Terevequi \v 21 itsavetantajianaquero Quenquetsatsarentsi Oganejencatatsica. Iquemisantajiaque oshequini. Ariqueate iteroncajianajirogueti ipiapiaitanaja Irishitiraqui, Iconioqui aisa Antioquiaqui. \v 22 Itampishitacajaianajiri maasano quemisantajiatsica icantajianajiri: \p —Pincoguitempani pinquemisantamajajianaque, aato povashiantajiguirotsi piquemisantajiaqueca. Aritarite antsipejiaquempa oshequi anquijantanaquempaca imajirontagueti Aapani Irioshi. \p \v 23 Ariqueate yaagarantajiaqueri cameetsanijite inquempoguijajiajeri quemisantajiatsica capiocapinijiatsica. Yamanajiaqueri Aapani Irioshi, yoguipaquijajiaquitiro isheca teequeate irishecajiguempaji, ariqueate icantajianajiri: \p —Inquempoguijajiajempi Aapani Irioshi piquemisantajiaqueca. \p \v 24 Ariqueate yoajianaque Paavoro jeri Verenave iquenajianaquequeate Pishiriaqui yarejerejeivaetaca Pampiriaqui. \v 25 Itsavetantajianaquero Iguenquetsatsare Aapani Irioshi Perejequi, ariquea yoajianaque Atariaqui. \v 26 Ariquea itejianaja yoacojianaji Antioquiaqui. Ariqueate oraniqui itigarancajitaqueri iroaqueragueti, icantajitiri Aapani Irioshi: “Jeri irica pincavintsajajiaqueri irinetsanajiaquempirogueti taaca opajitapae pinintacaajiaquerica.” Ariqueate inetsanajiaquero. \v 27 Imaica yarejetapojajagueti icajemajiaqueriqueate maasano quemisantajiatsica icamantajiapojaqueriqueate maasano yagavejacaaquerica Aapani Irioshi aisa icamantajiaqueri icavintsajajiaquerigueti Aapani Irioshi teeca iriojia joriojia cameetsanijite inquemisantimentajiaquenijite iriatimpajia. \v 28 Ariqueate osamani ichoocajiaque ontaniqui itsipajiacari irapiguemisantarijiateni. \c 15 \s1 Icapiocajiaca Jerosarequi iquenquetsatacojiaquero itioncacotanaqueca Moishishini \p \v 1 Choocatirajagueti Paavoro aisa Verenave Antioquiaqui icoraquejiaque joriojia poneponeitanquitsica Joreaqui itsatacaajiaqueri quemisantajiatsica icantajiguiri: \p —Pinetsanajiaquero itioncacotanaqueca Moishishini, pintotsaiquitacaantajiguero pichonquimashi. Aatogueti pitotsaiquijiguiro aato imeshiguimpitsi Aapani Irioshi. \p \v 2-3 Cotanquitsi iriraqueate Paavoro aisa Verenave icantimentajiavaqueri. Arimpaqueate ipigatsatavacaajianaca teenicate inquemavacaajiguempaji. Irootaquequeate itigarancantajiacarica Paavoro aisa Verenave, jerijia itsipa quemisantajiatsica icantajiaqueri: \p —Poajianaque Jerosarequi pincoacojiaquiteri querocaca incantajigue itigarancanejia Jesoshi jerijia quempoguijajiguirica quemisantajiatsica. \p Itigarancajiaqueri, ariqueate yoajianaque iquenaquenaitanaque Penishiaqui aisa Samariaqui icamantaguetapojaqueri: \p —Imaica iquemisantajiaque oshequi teeca iriojia joriojia. \p Iroompaqueate iquemacojiavaquerigueti maasano quemisantajiatsica ishinejianacaqueate. \p \v 4 Ariqueate yarejerejeipojacagueti Jerosarequi yamenajiavaquerigueti quemisantajiatsica ishinejianacaqueate. Aritarite ichoocajiaque itigarancanejia Jesoshi jerijia quempoguijajiguirica quemisantajiatsica. Icamantajiapojaqueri maasano yantaguetaqueca Aapani Irioshi yamitacojiaquerigueti itsavetantajiaquerigueti. \p \v 5 Cotanquitsi ariqueate iconoajiacari pariseojia quemisantajiaquerica Quirishito icatintiitanacaqueate icantajiguiri: \p —Intotsaiquitacaantajiaqueroqueate ichonquimashijia quemisantajiatsica teeca iriojia joriojia, aisa irinetsanajiaquero maasano itioncacotanaqueca Moishishini. \p \v 6 Ariqueate icapiocajiaca itigarancanejia Jesoshi jerijia quempoguijajiguirica quemisantajiatsica inquenquetsatavacaajiaquempa inquemavacaajiaquempa. \v 7 Osamaniqueate isavicaventajiaquero iquenquetsatavacaajiaca. Ariqueate icatianaca Peerero icanti: \p —Napiguemisantarijiateni, aviatimpajia pitsajiaquetarite icoguiaquena Aapani Irioshi coramani, pinejacojiaquenatarite. Ariqueate itigarancaquena nontsavetanquero Quenquetsatsarentsi Oganejencatatsica, nonquenquetsatacaajiaqueriqueate teeca iriojia joriojia cameetsanijite inquemajiavaquerogueti inquemisantajiaqueri Jesoquirishito. \v 8 Ariqueate irira Aapani Irioshi amenashirentajiguirica maasano caquinte itigarancajiaqueneri Ishire teeca iriojia joriojia iquejetacaajiacaji aatimpajia cameetsanijite antsamajajiaquenijite ishineventajiacari iriatimpajia aisa. \v 9 Ipintsajiacari iquejetacaajiacaji aatimpajia, iquemisantajiaqueritarite ariqueate imeshiajiaqueri ipeacotsijiajari iguempevaerejia. \v 10 Imaica ¿arimpate pamenantempari Aapani Irioshi? ¿Arimpate pijiqueji teeji intsateji? Picantavetacaritarite teeca iriojia joriojia aatogueti inetsanajiguiro itioncacotanaqueca Moishishini aato imeshiajiguiri Aapani Irioshi. Aroguenti jorio amejiavetaro, cotanquitsi tee agavejajigueji anetsanamajajiaquero, aisa maasano avaesatinijiate tee iragavejajigueroji. ¿Quero incojiaquempa itsipapae caquinte irinetsanatantajiaquemparoca? \v 11 Cotanquitsi imaica atsajiaque mana icavintsajajiacaji intati Amajirote Jesoshi yaantajiavajica aatoniji apega. Ari iquejejiaqueri iriatimpajia aisa teeca irijorijoigueji, mana icavintsajajiaqueri intati. \p \v 12 Iroompaqueate yagatanaquitigui Peerero, imajerejianaque maasano iquemisantajiavaqueri Verenave jeri Paavoro itsavetantajiaqueroqueate maasano yantajiaqueca yagavejacaajiaquerigueti Aapani Irioshi iquenquetsatacaajiaquitirigueti teeca iriojia joriojia, yantajiaque oacaantantatsica intati intsatimentajiguenijite iriatimpajia irio tigarancaqueri Aapani Irioshi. \p \v 13 Ariqueate iteroncajianaquerogueti itsavetantajiaqueca, irio quenquetsatananquitsi Santiago, icanti: \p —Pinquemisantajiavaquena aviatimpajia napiguemisantarijiateni. \v 14 Imaica icamantajiacaji Shimo\f + \fr 15:14 \fk Shimo. \ft Iriotaque Shimo Peerero. (Pamenero otsapa 7.) Iroquetinica paperi itioncaqueca guiriegotsaqui ocanti “Simeón”, iroguenti ivajiro iguenquetsatsarequi evereo.\f* quero ocotacani iroaqueragueti imapocaquerogueti Aapani Irioshi icavintsajajiaqueri itsipapae caquinte teeca irijorijoigueji, manatarite inintacaaqueri inquemisantajiaqueri iriatimpajia aisa. \v 15 Tampatica oanaquero itioncacojiaqueca tsavetantajiguiroca icanquerica Aapani Irioshi ocanti: \q1 \v 16 ‘Oncoramanitapojajegueti noncoraquetaje, \q1 nogatiajero iitsaarevanconi Taavini\f + \fr 15:16 \ft Icanquegueti \fk nogatiajero iitsaarevanconi Taavini, \ft icantacotaqueri inchoviquitanaqueca majirontanquitsineca quejetajemparineca Taavini imajirontagueti.\f* soveanquitsica, \q1 novetsicajero pomatsavetatsica, \q1 nonetsanatajero. \q1 \v 17 Ariqueate nonquejetaquero imaica cameetsanijite itsipapae caquinteguetatsica incoaguetaqueri Majirontamajatatsica, \q1 irirajia teeca irijorijoigueji nocantacojiaqueca nashintajiacari.’ \q1 \v 18 Aritarite iquejetaquero imaica iquenquetsataquegueti Amajirote, itsavetanquerogueti coramani. \p \v 19 “Irootaque noncantantajiaquempica aato asereajiguiritsi teeca iriojia joriojia quemisantajiatsica, aato acantajiguiri irinetsanajiaquero maasano itioncacotanaqueca Moishishini. \v 20 Iroguentiqueate antioncajiaqueneri ancantajiaqueri: aatoja ishecatimajijaaritsi yojocajivetanarica ipeashijiaca caquinte irioshivijitashitaca intati; aatoqueate ijatashijiajirotsi manquigarentsi teeca iro irashi, aisa manquigarentsi, aato ojatashijiajiritsi teeca irio ashi; aatoja ishecatimajijaaritsi icaticajiguetica aisa aatoja ishecatacojijaaritsi irirajapae ishecajiguetaca. \v 21 Aritarite ocanque itioncacotanaqueca Moishishini icantimenqueriqueate oca aritarite yapatsajavantapinijiguiro coramani shinagogaqui savincaguiteriqui imagorejantajitaca arejevaetanaca imaica.” \p \v 22 Iroompaqueate iquemajiavaquitigui itigarancanejia Jesoshi, aisa maasano quemisantajiatsica jerijia quempoguijajiguirica, icantajiguiri: \p —Iintsija antigarancajiaque mavite iroguijajianaqueri Paavoro aisa Verenave iroajianaque Antioquiaqui. \p Iriguenti itigarancajiaque Jorashi icantajitiriquea aisa Varesava, jeri Tsirashi. Iriatimpajia iriguentijia quemisantajiatsica anaantajiatsica. \v 23 Itioncajiaqueneriqueate paperiqui yojocajiavaqueneri irajaianaqueneri, icantajiaqueri: \b \pi1 Imaica napiguemisantarijiateni, nontioncajiaquempi paperi aviatimpajia teeca pijorijoigueji guintenijiatsica oraniqui Antioquiaqui, Shiriaqui aisa Shirishiaqui. Naatimpajia ocaniqui novegarajiaca itigarancanejia Jesoshi, itsipapae quempoguijajiguirica quemisantajiatsica aisa maasano quemisantajiguirica Jesoshi. \v 24 Imaica nontioncajiaquempi aviatimpajia noquemacojiaquempitarite yoajianaquegueti guintenijiatsica acaniqui yasereajiaquempi icantashitatijaianacaro notsatacaajiaquempica. Icantajiaquempi poguijajiajeroja itioncacotanaqueca Moishishini pintotsaiquitacaantajiaquero pichonquimashi, picantantajiacaca: “¿Querocampa noncojiaquempani cameetsanijite nontsajiaque queri nonquemisantajiaqueca?” Cotanquitsi teequeate naatimpa nontigarancajigueriji, inchiquiotsitarite yoashijianaca iriatimpajia. \v 25 Ariquea noquemavacaajiaca nontigarancajiaqueri nocoguiajiaqueca iroajianaque irinejajiaquitempi, iriguenti iroguijaguijaitanaque Verenave aisa Paavoro nopintsajiacaca. \v 26 Iriatimpajia tee intsaroacaguemparoji irimetojaquegueti itsavetanquerigueti Amajirote Jesoquirishito. \v 27 Iroguenti notigaranquimentajiaqueri Jorashi aisa Tsirashi incamantamajajiaquempiqueate maasano oca notioncajiaquempica. \v 28 Iroguenti noncantajiaquempi inintaguequeca Ishire Aapani Irioshi, ariqueate nocantajiaque naatimpajia aisa: “Cameetsavaeque, iintsija ancamantajiaqueri.” Imaica jeroqueate pinetsanajigueca: \v 29 aatoja pishecajijaaritsi yojocajiguevecanarica ipeashijiaca caquinte irioshivijitashitaca intati; aatoja pishecajijaaritsi irirajapae ishecajiguetaca; aatoja pishecajijaaritsi icaticajiguetica; aatoja pijatashijiajirotsi manquigarentsi teeca iro pashi; pinquejetaquempa aisa aviatimpajia manquigarentsijia, aatoja pijatashijiajiritsi shirampari teeca irio pashi. Pinetsanajiaquerogueti oca pincomajamajajiaquempa. Imaica ariotapojaque. \b \p \v 30 Iriraqueate itigarancajiaqueca yoajianaquequeate Antioquiaqui icapiocajiapojaca maasano yojocajiapojaqueneri paperi. \v 31 Iroompaqueate yapatsajavantajiaquerogueti ishinevaejiaca. \v 32 Iriraqueate Jorashi aisa Tsirashi iriguentijiatarite tsavetantajiatsica, iquenquetsajiaque itampishitacajaiaqueri yoguishinejajiaqueri irapiguemisantarijiateni, icamantamajajiaqueri. \v 33 Osamaniqueate iconoajiaquitari. Ariqueate iquenquetsatacaajiavajiri irira irapiguemisantarijiateni icantavajiriqueate: \p —Cameetsataque poajianaje iguintenijiaqui tigarancajiaquempica iroaqueragueti. Pamenanontaguetanajempaja. \p \v 34 Cotanquitsi irira Tsirashi ariqueate yamepojaca, apaniro yoanaji Jorashi.\f + \fr 15:34 \ft Choocaguetaque paperipae iroquetinica iguenquetsatsarequi guiriego teeca intioncajiteroji ocaniqui tioncanquitsica otsapaqui 34.\f* \v 35 Irira Paavoro aisa Verenave ari ichoocajiaque Antioquiaqui itsipajiacari itsipapae itsatacaantajiaquequeate itsavetantajiaquero iguenquetsatsare Amajirote. \s1 Yapijitajiro Paavoro yoaguetanaque intsavetantajeri Amajirote \p \v 36 Oshequianaquegueti savincaguiteri ariqueate Paavoro icantiri Verenave: \p —Iintsija ampiapiaitanaje anejajijaateri maasano apiguemisantarijiateni acamantajiaquitica coramani atsavetanquerogueti iguenquetsatsare Amajirote. Amenajateri queroca icojiacani. \p \v 37 Inintavetaca Verenave intsipatanajempari Joanca, icantajitica aisa Maricoshi. \p \v 38 Cotanquitsiquea tee irininteji Paavoro intsipatanajempari, yamenaqueritari coramani Pampiriaqui ipiapitsatanajaritari tee interonqueroji iquenaguetanaquegueti itsavetantaquerigueti Quirishito. \p \v 39 Iquenquetsatavacaajiavetajaqueate aisa teequeate inquemavacaajianajempaji ariqueate itsinampirejavacaanaca. Irira Verenave itsipatanacari Maricoshi itehiteitanaca yoajianaque Tsiperequi. \v 40 Irira Paavoro iriguenti itsipatanaca Tsirashi. Maasano irapiguemisantarijiateni yamanacoventajiaqueri cameetsanijite incavintsajajiaqueri Aapani Irioshi, quishoniji iroajianaqueri. \v 41 Icatiajianaca yoajianaque Shiriaqui aisa Shirishiaqui itampishitacajaiaqueri maasano quemisantajiatsica. \c 16 \p \v 1 Ariqueate yoajianaque Terevequi aisa Irishitiraqui. Inejajiapojaqueri quemisantatsica icantajitica Timoteo, oraqueate oguirica iroguenti jorio quemisantatsica. Iriraqueate oacaantirica iriguenti guiriego. \v 2 Irirajiaquea quemisantajiatsica guintenijiatsica Irishitiraqui aisa Iconioqui yamenajiaqueri iriguenti caaviji icomajamajata. \v 3 Inintantacacaqueate Paavoro intsipatanaquempari, cotanquitsi iroquetiqueate itotsaiquitacaanqueri ichonquimashi aatonijite icatsimajiavaqueritsi joriojia guintenijiatsica iroaroaitanaquegueti. Maasanotarite itsajiaqueri iriguenti oacaantiri guiriego. \v 4 Ariqueate querocagueti iquenaquenaitanaquegueti guinteninintsipaequi icamantajianaqueri irapiguemisantarijiateni icantajiaquerica itigarancanejia Jesoshi jerijia quempoguijajiguirica quemisantajiatsica guintenijiatsica Jerosarequi. Ariquea icantajiaqueri inintajiaque irinetsanamajajianaquero. \v 5 Iriraqueate quemisantajiatsica arimpaqueate iquemisantamajajianaqueri Amajirote. Maasano savincaguiteripaequi arimpaqueate yoshequiamajatanaque. \v 6 Ariqueate inintajiavetaca intsavetantajiaquiterome Iguenquetsatsare Aapani Irioshi Ashiaqui, iro cotanquitsi tee irinintacagueriji Ishire Aapani Irioshi, yoantajianacaca Pirijiaqui aisa Garashiaqui. \v 7 Yarejerejeivaetanaca ovegaraguetapojacagueti Mishia. Inintajiavetaca iroajianaqueme Vitiniaqui, ari oquejetaca iroatimpa tee irininteji Ishire Jesoshi iroajianaque. \v 8 Ariquea iquenaguijianaquero yanajaianaquero Mishia, yoajianaque yarejejiapojaca Toroashiqui. \v 9 Ariqueate onianquiitetapojaquegueti irira Paavoro ariqueate mana oquejetimotacari iguimaane, yameniri icatiimotacariqueate Maseroniaquitica, icampojaqueri: \p —Caacate pinquenapojaque acaniqui Maseroniaqui, pamijiapojena. \p \v 10 Yamenaquerigueti, taampinaquea nonetsanajianaquero\f + \fr 16:10 \ft Jero acaniqui amenaquero itioncaquegueti \fk nonetsanajianaquero \ft ocantacotaqueri Irocashi tioncaqueroca, itsipatacari imaica Paavoro.\f* cameetsaniji nosotoajianaque noajianaque Maseroniaqui, notsajiaquequeate imaica iriguenti nintanquitsi Aapani Irioshi nonquenquetsatacaajiaqueri Maseroniaquitica nontsavetantapojaquero Quenquetsatsarentsi Oganejencatatsica. \s1 Yoanaquegueti Paavoro Piripoqui \p \v 11 Ariquea notejianaca Toroashiqui namajatacojianaque, apatiroti noajianaquero Samoterashiaqui. Ariquea osavincaguitetanajigueti aisa ariquea narejejiapojaca Neaporishiqui. \v 12 Ariqueate nanijinijiitanaque quenavoquirontsiqui noajianaque Piripoqui. Irootaque guinteninintsi anaaqueroca otsipapae quempejitanquitsica choocajianquitsica Maseroniaqui. Iriguenti guintenipojaro poneanquitsica Iromaqui. Ariquea nochoocajianaque aparopae savincaguiteri. \v 13 Ariqueate aapojacagueti saavaro imagorejantajitaca nosotosotoitanaque ovegaraguetapojacagueti tsovironaquipae noajianaque ojaaqui yamanapinijitirigueti Aapani Irioshi. Ariqueate nosavicapojaque notsavetantajiapojiro Iguenquetsatsare Aapani Irioshi nocamantajiaquero manquigarentsijia capiocajianquitsica. \v 14 Ariqueate ochoocaque ocaniqui icantajitica Riria poneanquitsica Tiatiraqui. Iroatimpa iroguenti jocantaguetiroca ametsomagori camachoncamagori. Iroguenti tsaroventarica Aapani Irioshi. Oquemisantamajatavaqueri Paavoro iquenquetsataquegueti, iriguentitarite quenquetsashirentacaaquero Amajirote, irootaquequeate oquemisantantavacarica. \v 15 Ariqueate oviñacajatantacaca otsipajiacari maasano maimojiguiroca. Ariqueate ocantajiaquena: \p —Pitsaquenagueti arimaja noquemisantamajataqueri Amajirote pincoraquejiaque notsovironaquitequi pimaimojiaquitenata. \p Ariqueate otsipajianaquena noajianaque. \p \v 16 Ariqueate noanoaitanaque yamanapinijitirigueti Aapani Irioshi, notonquivojajiavacaro aajanirentsi iroaqueraca quenquevarotananquitsi ichoocashirenquero ampatsini otsavijiguevetantacaroca querocaca oncoguetanaquempani coajica, iroguentiqueate yaampinijiacaca imentaquipae aajanijigaroca. Ininquegueti igonoro ontsatsiquenempari taaca opaji ininque, ari irovegarataquero. \p \v 17 Iroatimpa oguijajianaqueriqueate Paavoro aisa naatimpajia, ocajemanaquequeate ocanti: \p —Irirajia iriguentijia itigarancanejia Irioshi Anaantamajatatsica, itsavetantaquequea icamantajiaquempi quero pincojiaquempani irimeshiimentajitajempinijite. \p \v 18 Ariqueate oquejetaquero imaica oshequi savincaguiteri noapinijiaquegueti. Ariqueate asereaqueri Paavoro ipitsocashitsitanacaroqueate icantsitariqueate choocatancaroca: \p —Noncantantaquempiro ivajiroqui Jesoquirishito pisotoanajero. \p Ariqueate iquenanaque isotoanaque. \v 19 Cotanquitsi irira aajanijigaroca itsajiaquetarite aato yaantajijaaro imentaquipae, yaitsijianacariqueate Paavoro aisa Tsirashi yaajianaqueri niganqui ochoocataquegueti tsovironaquipae, aritarite ichoocajiaque oraniqui imajirojiate. \v 20 Yonigaajiapojiri icantajiguiri: \p —Jeri irica joriojia iroguenti icoraquetashijiaque yasereajiaquenaqueate itsimajajiaquena maasano guintenijiatsica ocaniqui aguinteniqui. \v 21 Itsatacajaipojaquenaquea yamejigaca iriatimpajia. Tee oncameetsateji anquemisantajiguero itsatacaapojacajica, icantimentajitajirotsi. Aatimpajiatarite agonoroncari Iromaquitica. \p \v 22 Opejaianaqueriqueate itsimajenca maasano. Iriraqueate majirontajiatsica icantacaantajiaqueri isapocajiaqueri itavatavaajiaqueri. \v 23 Ariqueate yagajiaquerigueti itavatavaajiaquerigueti yaajianaqueri yoguijajiaqueriqueate santanaqui, icantajiaqueriqueate ashitacotantatsica: \p —Pinquempoguijacomajajiaquerija, ishianacatsi. \p \v 24 Ariqueate iquemaquerogueti icantaquerica arimpaqueate yoguijamajajianaqueri intsompogui, yavinaacojiaqueri iguitiqui inchacotaqui. \v 25 Ariqueate onianquiitetapojaquegueti, irira Paavoro, Tsirashi yamanajiaqueri Aapani Irioshi aisa itsarontaventajiacari. Iquemisantajiavaqueriqueate itsipajia santanatacojianquitsica. \v 26 Cotanquitsiqueate omoguecanaquequeate ocantanaquequea santana mogué, mogué, mogué, ariqueate otanarejaguetanaca sotomorontsipae, oshiticarejaguetanaca oparipariitanaquequeate cavorejatsaripae ishiticacotantajivetacarica maasano yoguijajitaqueca santanaqui. \v 27 Itinajanacaqueate ashitacotantatsica santanaqui yameniroqueate tanarejaguetanaca sotomorontsipae itsaroanaquequeate ijiqueji shiajianaca yoguijajiaqueca santanaqui, yaavetanacaqueate igotsirote irimocorojempamequeate.\f + \fr 16:27 \ft Yamejigaca iriatimpajia coramani aatogueti iquempoguijamajatiri yashitacoqueca irishianaquegueti, ariquea irantsipetacaajitaquempari quempoguijavetacarica, irimetojajiteri. Irootaquequeate itsaroantanacaca ashitacotantatsica.\f* \v 28 Cotanquitsiqueate icajemanaquequeate Paavoro icanti: \p —¡Aato pimocoroja! Maasano choocajiana ocaniqui. \p \v 29 Iroompaqueate iquemavaquitigui icanti: \p —Pintsivoteri tsivorentsi namenamajajiaquerita. \p Ariqueate yamaqueneri, ishianacaqueate iriatimpa iquijanaque intsompogui itsaroanaquequeate yompioncanacaqueate, yogueroaventanacariquea Paavoro aisa Tsirashi. \v 30 Ariqueate itsipajianacari yoguisotojaiajiri icantajiguiri: \p —Iintsija pincamantena, ¿quero noncoquempani iraantavajenaca aatoniji nogui camorecariqui? \p \v 31 Icantajiguiriquea: \p —Paventanajempari Amajirote Jesoquirishito, irioquea aavajempineca aatoniji pogui camorecariqui, ariqueate inquejetacaajiaquempari maasano piconoacaca. \p \v 32 Ariqueate itsatacaajiaqueri iriatimpa jerijia maasano iconoajiacaca, itsavetantaquero Iguenquetsatsare Amajirote. \v 33 Iroompaqueate iteroncajianajirogueti itsatacaajiaquerigueti, iriraqueate ashitacotantatsica santanaqui yaajianaqueri iquivaguetajiniri iquirajashitequitacaaquerigueti itavaajiaquerigueti. Ariqueate iviñacajatacaantaca iriatimpa jerijia maasano iconoajiacaca. \v 34 Ariqueate yaajianaqueri itsovironaquitequi yojocajiaqueneri isheca. Ishinevaejiaca iriatimpajia jerijia aisa iconoajiacaca iroorijite iquemisantajiaqueri Aapani Irioshi. \p \v 35 Ariqueate osavincaguitetanajigueti iriraqueate majirontajiatsica itigarancajiaqueri coaretapae incantajiaquiteri: \p —Poguipaquijajeri irintatica shiramparijia. \p \v 36 Iriraqueate ashitacotantatsica icantiri Paavoro: \p —Icanti majirontajiatsica noguipaquijajempi. Imaicaqueate pisotosotoitanaje cameetsaqueate poajianaje. \p \v 37 Cotanquitsiqueate Paavoro icantsijigariqueate coaretapae: \p —Aato noajiguitsi. Arimpate chapinqui manaqueate itavaajiaquena intati. Naatimpajiatarite nogonoroncari Iromaquitica cotanquitsiqueate teequeate iroquetita incoacojiavaquenaji taaca nantaque. Ariqueate yamenajiaque maasano yoguijajiaquena santanaqui. Imaicaquea imaica ¿arimpate iromanaquero iroguisotoajiajenagueti? Iintsijate incoraquejiaque iriatimpajia, iriotaquequeate oguisotojaijaatenane. \p \v 38 Ipiapiaitanajaqueate coaretapae icamantajiapojaqueri majirontajiatsica. Ariqueate iquemacojiaquerigueti iriguentijia igonoroncari Iromaquitica, ariqueate itsaroajianaque. \v 39 Yoashijianaqueriqueate yogameetsajijaatiriquea yoguisotojaijaatiri icantajiguiri: \p —Nonintaque poajianaque, povashiantanajero noguinteni. \p \v 40 Iroompaqueate isotosotoitanajigueti yoajianaque otsovironaquitequi Riria iquenquetsatacaajianajiriqueate irapiguemisantarijiateni yoguishinejajiaqueri. Ariqueate yoajianaji otsipaqui guinteninintsi. \c 17 \s1 Yoanaquegueti Paavoro Tesaronicaqui \p \v 1 Ariqueate iquenaquenaitanaque Ampiporishiqui aisa Aporoniaqui irosati yarejetantapojacaro Tesaronicaqui. Ariqueate oraniqui chooca shinagoga icapiocantapinijiacaca joriojia. \v 2 Iriraquea Paavoro iquijapinitaquequeate 3 savincaguiteri imagorejantajitaca iquenquetsatavacaajiaca, itsatacaajiaqueri Tioncarentsimajaca, ogantagatarite yamecaro itsatacaantapinique imagorejantajitaca icapiocajiacagueti joriojia. \v 3 Yoguisotoaqueneri ijicoguetaqueneri Tioncarentsiqui ocanquegueti irantsipevaetaquempa irira Quirishito, irimetojaque, cotanquitsi impochatanaje. Icanti: “Iricatica Jesoshi notsavetantaquempica, iriotaque Quirishitotatsica.” \p \v 4 Iconoagarantajiaca joriojia iquemisantajiaque ariqueate iconoajiacari Paavoro aisa Tsirashi. Aisa iquemisantagarantajiaque guiriego tsaroventajigarica Aapani Irioshi. Ariqueate oquejejiaca oshequini manquigarentsijia anaantajiatsica oquemisantajiaquequeate. \v 5 Yamenajiavaquerigueti joriojia teeca inquemisantajigue opeacojianaqueri itsimajenca, icapiocantajiacarica peraguetatsica teeca incameetsajigueji. Iriatimpajia icajemajiaguetanaqueriquea icatsimajianaquequeate maasano, itsipatsipaitanacariquea, yoajianaque itsovironaquitequi Jasoni icojaiavecariqueate Paavoro aisa Tsirashi irinoshicajiaquerimequeate irojocajiaquenerimequeate capiocajianquitsica. \v 6 Cotanquitsiqueate tee irinejajiapojaqueri. Iriguentiqueate inoshicajiaque Jasoni jerijia itsipa irapiguemisantarijiateni, yaajianaqueneri majirontajiatsica icajemajianaquequeate icantajigui: \p —Irirajia asereajiguirica maasano caquinte quepatsipaequi, imaica ariqueate icoraquejiaque ocaniqui, \v 7 yaajiavaqueriqueate Jasoni. Iriatimpajia yojocaavaquero icantica majirontatsica Sesa teequeate inquemisantajigueriji, icantajiaquetarite chooca itsipa majirontatsica icantajitica Jesoshi. \p \v 8 Iroompaqueate iquemajiavaquerogueti maasano capiocajianquitsica jerijia majirontajiatsica opejaianaqueriqueate itsimajenca. \v 9 Icantajiguiri Jasoni jerijia irapiguemisantarijiateni: \p —Iriraqueate Paavoro aisa Tsirashi teequeate nonintajigueriji ocaniqui, antigarancajiajeri iroajianaje. Cotanquitsi imaica pojocajiguena pimentaquitsitepae, coajicaqueate iroajianajegueti noguipiajiajempiriqueate. \p Ariqueate yojocajiaqueneri, iroompa yoguipaquijajiajiri. \v 10 Ariqueate opitsecanaquegueti iriraqueate quemisantajiatsica itsipajianacari Paavoro aisa Tsirashi yoajiavajiri iroajianaquequeate Vereaqui. Iroompaqueate yarejejiapojacagueti iquijaquijaitapojaque shinagogaqui icapiocantapinijiacaca joriojia. \v 11 Iriraquea joriojia guintenijiatsica Vereaqui teequeate inquejejiguempariji guintenijiatsica Tesaronicaqui. Iriatimpajia inintamajajiaque inquemisantajiavaqueri itsatacaajiaquerica. Irosati savincaguiteriqui yapatsajavantamajajiavaquero Iguenquetsatsare Aapani Irioshi iramenajiaquero cameetsaca itsatacaajiaquerica. \v 12 Irootaquequeate iquemisantantajiacarica Jesoshi oshequini jorio aisa guiriego. Iquemisantajiaqueri shiramparijia jerojia manquigarentsijia anaantajiatsica. \v 13 Cotanquitsi iquemacojiavaquerigueti joriojia guintenijiatsica Tesaronicaqui chooca Paavoro itsavetanqueroqueate Iguenquetsatsare Aapani Irioshi Vereaqui, icoraquejiaque icantajiapojaqueri Vereaquitica: \p —Aato piquemisantiri Paavoro, mana pincatsimajigueri intati. \p \v 14 Iroompaqueate iquemajiavaquitigui irapiguemisantarijiateni Paavoro, itigarancantajiacarica iroanaque otsapijaqui quentija. Iriguentinivani choocatajatsi Tsirashi aisa Timoteo. \v 15 Iriraqueate tsipajianacarica yoajiavaequitiri Atenashiqui, ariqueate ipiapiaitaja. Iriraquea Paavoro icantajiavajiri: \p —Pincantajiapojajerija Tsirashi aisa Timoteo taampinaja incoraquejiaje. \s1 Paavoro iquenquetsataque Atenashiqui \p \v 16 Ariqueate Paavoro yoguijajiavaquerigueti Atenashiqui, yamenaguequeri ipejaiguica irioshivijitashitaca guintenijiatsica ocaniqui, yoshequiamajatatiguinimaja, ariqueate ishimampojancavaetanacaqueate. \v 17 Iquenquetsatantanacacaqueate shinagogaqui icapiocantapinijiacaca joriojia. Iquemisantajiavaqueri iriatimpajia jerijia itsipa caquinte tsaroventajigarica Aapani Irioshi. Ariqueate iquenquetsatavacaajiaca. Aisa ogantaga savincaguiteriqui yoapiniquequeate oniganquiquegueti guinteninintsi yojocantajiguetirogueti taaca opajitapae iquenquetsatacaajiaqueriqueate choocajianquitsica oraniqui, iquenquetsatavacaajiaca. \v 18 Ariqueate ichoocajiaque guijatacojiguiroca itioncacotanaqueca Epicoro jerijia aisa guijatacojiguiroca itioncacojianaqueca tsatacaantajiatsica icantajitica eshitoicojia. Iriatimpajia itsipajiacari Paavoro iquenquetsajiaquequea, cotanquitsi ariqueate iconoagarantajiaca icantajiaque: \p —¿Querocate icocani irira quenquetsavaeri? \p Itsipaqueate icantajiaque: \p —Iriocampate quenquetsatacotirica itsipapae irioshipae. \p Icantantajiacaca imaica itsavetanquerotarite Paavoro Quenquetsatsarentsi Oganejencatatsica tsavetacotirica Jesoshi aisa ipochatanajigueti. \v 19 Ariqueate yaajianaqueri aatsonquiriqui icantajitica Areopago icapiocapinijiacagueti majirontajiatsica icoacojiaqueriqueate icantajiguiri: \p —¿Taate opajita ocatica iroaquerari pitsatacaantaqueca? \v 20 Teequeate nontsajigueroji pitsatacaajiaquenaca, nonintantajiacaca poguisotoamajataquenaro. \p \v 21 Icantantajiacaricaqueate imaica iriguentijiatarite Atenashiquitica jerijia ponejaianquitsica otsipapaequi guinteninintsi oraniqui iroguentitarite isavicaventajiaque iquemisantajiaqueriqueate iquenquetsatacojiguirogueti otsipapae teeca intsajigueroji, coajicaqueate irioqueate quenquetsajiajatsi. \v 22 Icatianacaqueate Paavoro niganqui Areopagoqui icantiri: \p “Aviatimpajia guintenijiatsica Atenashiqui, namenajiaquempi caaviji pishineventamajajiavecari pirioshivijitashitacaca. \v 23 Ontaniquiqueate noquenaguetanaquegueti namenitsiguetanaquempiro pitsaroventapinijiacaca, nonejapojaquero aretare pitsaroventantaca chooca itioncajitaquero ocanti: ‘Iriguenti antajiaqueneca irioshi teeca inquemacojiteriji.’ Iriraqueate teeca pinquemacojigueriji, manaca pitsaroventashijiacaca intati, iriotaquequeate notsavetantica naatimpa. \v 24 Iriatimpa iriguenti Irioshimajaca. Iriotaquequeate peacaacaroca quepatsi, jeri maasano choocatantaguecaroca. Iriatimpa iriguentitari ashintaguetaroca inquite aisa quepatsi, teequeate inchoocatantemparoji tsovironaqui ishitiquica caquinte. \v 25 Teetarite incoguimentempaji irantaqueneri caquinte. Iriotari peacaajiacaji, aisa irioqueate anijacaajiacaji yojocajiacajiroqueate maasano. \v 26 Iroaqueragueti ipeacaacari caquinte apaniroqueate ichoocaque. Ariqueate yoshequiaqueri, ariqueate ijatacojiaque maasano caquinteguetatsica teequeate incantashitatijaiguempaji. Ivorocaqueriqueate cameetsanijite intsitacaguitejajianaquemparo maasano quepatsi. Iriotaquequeate cantanquitsi quero avoajiaqueni aisa queroca aguintenijiaquempani. \v 27 Ariqueate iquejejiacaji imaica cameetsanijite anintajiaquenijite antsajiaqueri, antsatantajiapojemparica, teenica irisamanitacoteji itsitacaguitejacarotarite maasano. \v 28 Iriotaquequeate anijacaajiacajica tampishitacaajiacajica. Aatomegueti ichoocatime iriatimpa aatomete achoocajiguime. Aritarite icantajiaque pigonorojia caavijica itsamajajigui: ‘Aroguentijia irijanijiate Aapani Irioshi.’ \v 29 Aroguentigueti irijanijiate Aapani Irioshi, aato ajijiguiri imaica iquejetacari ipeacaajitaca cavorejaguetatsica irooca mapi, ora iquenquejashitaca intati caquinte. \v 30 Coramani teenicate intsajiguenicate caquinte, teequeate incantajigueriji Aapani Irioshi, cotanquitsiqueate imaica icantajiacajiqueate maasano ancantashitatijaianajempa avashiantajianajero aguempevaerejia. \v 31 Choocatarite savincaguiteri itsatsicaca Aapani Irioshi, iriraquea shirampari inintacaaqueca incanquequea quericaca intsipatajempaca Aapani Irioshi aisa quericaca oananquitsine camorecariqui, cameetsaqueate iroaquero, iriguentitarite cantaqueri coramani Aapani Irioshi. Iriraqueate Aapani Irioshi yovochantajiri cameetsanijite antsatimentajiaquerinijite iriguenti inintacaaqueca.” \p \v 32 Iroompaqueate iquemajiavaquitigui iquenquetsatacotaquerogueti intancorejajianaje coajica metojaguevetatsica, iconoagarantajianaca ishirontajianaca inijashijianacariqueate. Choocaqueate itsipapae cantajianquitsica: \p —Coajica nonquemajiajempi aisa. \p \v 33 Ariqueate icatianaja Paavoro. \v 34 Cotanquitsi iconoagarantajiaca iquemisantajiaqueri Jesoshi, ariqueate yoguijaguijaitanaqueri Paavoro. Iquemisantaque apaniro majirontatsica Areopagoqui icantajitica Tionishio. Aisa oquemisanque manquigarentsi icantajitica Tamarishi. Ariqueate iquejejiaca itsipapae iquemisantajiaqueri Jesoshi. \c 18 \s1 Paavoro iquenquetsataque Corintoqui \p \v 1 Ariqueate iponeanacani Paavoro Atenashiqui yoanaquequeate Corintoqui. \v 2 Ariqueate inejapojaqueri jorio icantajitica Aquira guintenivetatsica Pontoqui. Iriaquerasano coraquetanquitsi iponeaca Itariaqui itsipatacaro imanquigare icantajitica Pirishira. Icoraquetantacaca manatarite yoguishiaqueri majirontatsica Caraorio, teenicate irinintajeji inchoocajiaje joriojia Iromaqui. Ariqueate yoanaque Paavoro itsovironaquitequi irinejajigueri. \v 3 Ariquea iquejetavacaajiacaqueate, irio avoguetiroca quitsaarentsivanco, irootaquequeate iconoampojacarica itsipatavacaajiacaqueate ontaniqui yantajiaquequeate. \v 4 Ogantaga savincaguiteriqui imagorejantajitaca yoapinitaque shinagogaqui icapiocantajiaca joriojia iquenquetsatacaajiaqueri iriatimpajia jerijia aisa guiriegojia cameetsanijite inquemisantacaimentajiaquerinijite. \p \v 5 Ariqueate yarejerejeipojacagueti Tsirashi aisa Timoteo iponeponeitaca Maseroniaqui, iriraqueate Paavoro arimpaqueate isavicaventanaquero Iguenquetsatsare Aapani Irioshi itsavetantamajatanaquero icamantamajajiaqueri joriojia icanti: \p —Irira Jesoshi iriguenti irira Quirishito Meshiantatsica poguijajiavecaca. \p \v 6 Iriatimpajia ipigatsajianacariqueate inijashijianacari, ipotecantanacaroca Paavoro iitsaare cameetsanijite intsajiaquerinijite mana yovashiantajianaqueri aatoqueate isavicaventajiajiritsi intsatacaajiajeri. Icantajiguiri: \p —Nocamantajiavetaquempiqueate, teequeate pinquemisantajiguenaji. Imaicaqueate inchiquiotsiqueate pinquejetacaantajiaquempa aviatimpajia pimetojajianaquegueti, aato naatimpa noquejetacaantimpitsi. Iroosacanicate imaica iriotaquequeate noashijianaque teeca iriojia joriojia nontsatacaajiaqueri. \p \v 7 Iroompaqueate icantajiaquerigueti isotoanaji yoanaque itsovironaquitequi Tishio Joshito tsaroventarica Aapani Irioshi. Oraqueate itsovironaquite mana otsipatacaro shinagoga icapiocantajiaca joriojia. \v 8 Irira Quirishipo jivatanquitsica shinagogaqui iquemisantajiaqueri Amajirote. Ariqueate iquejejiaca ijitanejia jerijia aisa oshequini Corintoquitica, iquemajiavaquerogueti Iguenquetsatsare Aapani Irioshi iquemisantajiaqueri Amajirote, ariqueate yoviñacajatacaantajiaca. \v 9 Ariqueate yoguimaaca Paavoro tsiteniriqui, ariqueate yoguimaacari Amajirote icampojaqueri: \p —Aatoja pitsaroguitsi. Arimpaqueate pinquenquetsatanaque, aato povashiantirotsi. \v 10 Ogantagaqueate quisho noaquempi aato yantajitimpi, choocatarite acaniqui oshequini quemisantajiaquenaca. \p \v 11 Ariqueate ichoocaque Paavoro Corintoqui apatiroti ajagantsi aisa otsipa niganqui ajagantsi, itsatacaantaquero Iguenquetsatsare Aapani Irioshi. \p \v 12 Oraqueate ichoocaquegueti acaniqui icoraquetaquequeate Gario ipeacaqueate imajirojiate Acayaquitica. Ariqueate irira joriojia icapiocaventajiacari Paavoro yaajianaqueneri iriatimpaqui, \v 13 icantajiguiri: \p —Iricaqueate iroguenti yantaque icantimentajitica, iroguentitarite isavicaventajiaque iquenquetsatamampeanacaro Iguenquetsatsare Aapani Irioshi cameetsanijite inquemisantimentajiaquerinijite maasano, cotanquitsi icantashitatiacaro. \p \v 14 Iroompaqueate inquenquetsatanaqueme Paavoro iquenquetsatanaquequeate Gario icantajiguiri joriojia: \p —Imaicaquea joriojia, arimequeate iraitsitantaqueme, iroguenticame irimetojantaquemequeate, arimequeate nonquemisantajiaquempime. \v 15 Cotanquitsi teequeate ariquea inquejeteroji imaica, iroguenti picatsimatimentajiaqueri itsatacaajiaquempigueti icantashitatiitajiaquempirogueti pitsatacaantajiguica. Pinetsanajiguerojate aviatimpajia. Aatoqueate noquemisantajiguimpitsi. \p \v 16 Ariqueate yoguisotoajiaqueri. \v 17 Ariquea maasano [guiriegojia] icatsimajianaqueri Soseteneshi jivatanquitsica shinagogaqui icapiocantapinijiacaca joriojia yaajianaqueri itavaajiaqueri tac, tac. Yamenajiavecariqueate Gario, cotanquitsiqueate tee incantajigueriji. \p \v 18 Ariqueate irira Paavoro ichoocaque oshequi savincaguiteri oraniqui Corintoqui. Ariqueate yoanaji iquenquetsatacaajianajiri irapiguemisantarijiateni. Ariquea itejianaca yamajatacojianaque iroajianaque Shiriaqui itsipatanacaro Pirishira aisa irira Aquira, cotanquitsi yoajiapanajanti Senquereaqui yojocaguinatapanajantaqueate cameetsanijite irinetsanataquero icantaquerica Aapani Irioshi, icantiri: “Coajica nonteroncaquerogueti nocamantaquempica nojocaguinataquempa.” Ariqueate itejianaca yamajatacojianaque. \v 19 Ariquea yarejerejeitaca Epesoqui, ariquea oraniqui aguijitanaque Pirishira aisa Aquira. Irira Paavoro yoapanajanti shinagogaqui icapiocantapinijiacaca joriojia iquenquetsatacaajiapanajantiriqueate capiocajianquitsica. \v 20 Iriatimpajia icantajiavetavajari: \p —Aatotacaja pijatitsi, pimaimojianaquena. \p Cotanquitsi iriatimpa tee irininteji, icantajiguiriqueate: \p \v 21 —[Nonintaque noanaque Jerosarequi nogavisaaquitero Pentecoshite.] Ininquegueti Aapani Irioshi nompiaje. \p Itetanaca yoajianaque isotoantanajaro Epeso. \v 22 Yagatacopojaque Sesareaqui yoanaque Jerosarequi inejajiaquitiriqueate quemisantajiatsica. Ariqueate yoanaque Antioquiaqui. \v 23 Osamani ichoocatanaque acaniqui, ariqueate yoanaque iquenaguetanaque Garashiaqui aisa Pirijiaqui intampishitacaimentajianaquerinijite maasano quemisantajiatsica inquemisantamajajiaquerinijite Amajirote. \s1 Itsatacaantaque Aporoshi Epesoqui \p \v 24 Ariqueate yarejetapojaca apaniro jorio Epesoqui iponeaca Arejantiriaqui. Iriatimpa ariguenti ipajita Aporoshi, iriguenti quenquetsatatsica cameetsa aisa itsamajatiro Itioncacaantaqueca Aapani Irioshi. \v 25 Iquemacomajataqueri Amajirote Jesoshi. Itsavetantamajataqueri, aisa itsatacaantaquegueti yoguisotoamajataqueroqueate, cotanquitsi iroguenti itsavetaca itsatacaantica Joanca Viñacajatantatsica. \v 26 Ariqueate imapocanaquero iquenquetsatanaque shinagogaqui icapiocantajiaca joriojia, teequeate impashiventempaji. Iroompaqueate iquemajiavaquitigui Aquira aisa Pirishira yaajianaqueri oraniqui intsatacaimentamajajiaqueriniji, yoguisotoamajajiaqueneri quero ococani iguenavoquiro Aapani Irioshi. \v 27 Ariqueate Aporoshi iquenquejanaji iroanajequeate Acayaqui. Iriraqueate irapiguemisantarijiateni icantajiaqueri cameetsataque iroanaque inquenquetsate ontaniqui. \p Itioncajiaqueneri quemisantajiatsica Acayaquitica iraajiavaquerija. Ariqueate coramani icavintsajajiaqueri Aapani Irioshi Acayaquitica irootaquequeate iquemisantantajiajarica. Imaica yarejetapojacagueti Aporoshi oshequiqueate itampishitacajaiapojaqueri. \v 28 Iriatimpa inetsanajianaqueneriquea maasano joriojia capiocajianquitsica itsatacaantajiavecaca, cameetsa yoanaquero maasano, iroguentitari ipampiatanaque Itioncacaantaqueca Aapani Irioshi itsavetantaquerigueti Jesoshi icanquegueti iriguenti irira Quirishito Meshiantatsica. Irootaquequeate querocampate incojiaquerini iriatimpajia. \c 19 \s1 Ipianajagueti Paavoro Epesoqui \p \v 1 Oraqueate choocatirajagueti Aporoshi Corintoqui, irira Paavoro itoncotoncoguetanaquequeate otsempipae ipianaja Epesoqui. Inejajiapojaqueri quemisantajiatsica. Teequeate iroshequiamajateji. \v 2 Icoacojiaqueri icantajiguiri: \p —Iroaqueragueti piquemisantaquegueti ¿ari icoraquetaque Ishire Aapani Irioshi ichoocashirentaquempi? \p Icantajiguiri: \p —Teequea nonquemacojigueri chooca Ishire Aapani Irioshi. \p \v 3 Icantajiguiri Paavoro: \p —Iroosacanicate ¿taampate opajita piviñacajatashijiaca? \p Iriatimpajia icantajiguiri: \p —Iroguenti noviñacajatashijiaca cameetsanijite nonetsanatimentajiaqueronijite itsatacaantica Joancani Viñacajatantatsica. \p \v 4 Icantiri Paavoro: \p —Oraqueate iviñacajatantaquegueti Joancani mana iviñacajatantaque cameetsanijite iroonijite intsatantajitaquemparoca jac yovashiantanaquero iguempevaerejia, cotanquitsi icantajiaqueri: ‘Pinquemisantajiaqueri impoitapojenaneca’, irioquea Quirishito Jesoshi. \p \v 5 Iroompaqueate iquemajiavaquitigui yoviñacajatacaantajianaca ivajiroqui Amajirote Jesoshi. \v 6 Ariqueate Paavoro ipamijiaqueriqueate, ariqueate icoraquetapojaque Ishire Aapani Irioshi ichoocashirentajiapojaqueri, imapocantajianacaca iquenquetsatantajianacaro otsipapae quenquetsatsarentsipae teeca intsajiavetempaji, itsavetantajiaqueroqueate icamantajiaquerica Aapani Irioshi. \v 7 Iriraqueate viñacajajianquitsica yovegarataca 12. \p \v 8 Ariqueate yoapinitaque Paavoro 3 taai shinagogaqui icapiocapinijiacagueti joriojia iquenquetsataque, teequea impashiventempaji. Itsavetanqueri Aapani Irioshi quero icota imajirontagueti, icamantamajajiaqueri. \v 9 Cotanquitsi iconoagarantajiaca imanintajiaquero icamantajiaquerica, teenicate irinintajiguenicate inquemisantajigueriji irira Quirishito, ariquea icapiocajiacagueti maasano manaquea inijashinajianacaro Quenavoquirontsi Iroomajaca. \p Itsinampirejantanajaca Paavoro itsipajianacari quemisantajiatsica yoajianaque itsatacaantigueti Tirano. Ariqueate iquenquetsatavacaapinijiaca oraniqui ogantaga savincaguiteriqui. \v 10 Ariqueate iquejetanaquero imaica aavaepojacani mavite ajagantsi itsavetantanaqueri Amajirote Jesoshi, irootaquequeate iquemacotantajiacarica maasano guintenijiatsica Ashiaqui, joriojia aisa guiriegojia. \v 11 Aapani Irioshi yagavejacaamajataqueri Paavoro yantaguetantacaca teeca irinejajigueteji. \v 12 Irootaquequeate yantimatavaquerogueti Paavoro paañopae irooca quitsaarentsipae, ariqueate icoraquejiapoji itsipa yaanaquero, yaajianaqueneri ashinoncajajianquitsica, ariqueate ipejaianaja. Ariqueate iquejejianaja ichoocashirentajiaqueca ampatsinipae isotoajianaque choocashirentajiavetacarica. \v 13 Cotanquitsiqueate chooca iconoagarantajiaca joriojia iquenaguetanaque guinteninintsipaequi mana yantavaeventiroqueate yonigaanontajiapinitacari caquintejia ichoocashirentajiaqueca ampatsini. Ariqueate inintajiavetaca inquejejiaquemparime Paavoro yonigaaguetarigueti ampatsinipae iroguenti yaventashijiacari ivajiro Amajirote Jesoshi, icantantajiacarica choocashirentajiaquerica apaniro caquinte: \p —Imaica naventashitantajiaquempiro ivajiro irira Jesoshi itsavetantica Paavoro noncantajiaquempiqueate pisotoajianaje pijajiaje. \p \v 14 Ariquea iquejejiaca irijanijiate jorio icantajitica Eseva. Irira Eseva irio saserorote anaantanquitsica, irijanijiate ivegarataca 7. \v 15 Cotanquitsiqueate iquejejiacagueti imaica icantajiavecarigueti ampatsini, mana ipigatanacari icantiri: \p —Naatimpa notsataqueri Jesoshi iriguenti agavejamajatatsica, aisa irira Paavoro noquemacotiri, cotanquitsi ¿taampate pinajiaque aviatimpajia? \p \v 16 Ariqueate irira caquinte ichoocashirenqueca ampatsini ishiashitanacariqueate itaviajianaqueri icapocapotanaqueri yagavejajiaqueriqueate iperejacojiaqueri iitsaare, irootaquequeate ishiantajianacaca cajaratsinojia chochororo iriraja. \p \v 17 Iroompaqueate iquemacojiaquerigueti maasano joriojia jerijia maasano guiriegojia guintenijiatsica Epesoqui itsaroajianaque, irootaquequeate ishineventantajianacarica Amajirote Jesoshi, icantajigui: \p —Iriraqueate Amajirote Jesoshi iriguenti caaviji yagavejamajati. \p \v 18 Ariqueate icoraquejiapojaque oshequi quemisantajiatsica icamantacojiaquero yantaguishejiguica, icantajigui: \p —Jero oca nantaqueca teeca oncameetsateji. Nonintaque irogameetsantajena Aapani Irioshi. \p \v 19 Oshequini matsiguetatsica aisa itsipajia aventapinijigaroca iragavejane ampatsini yamatavijantajiacarica itsipapae, yamajiaqueroquea tioncarentsipae yashintajiaca, irootaque otsatacaavecarica yantantaguevecaroca. Icapiocajiaquero ariqueate itaimojiaqueri maasano caquintejia. Ocapiocacagueti maasano paperi ovegaravaetaca, ari ovegaratacani 50,000 imentaquitsitepae. \v 20 Arimpaqueate yoshequiamajatatiguinimaja quemisantajiguirica Amajirote aisa arimpaqueate iquemisantamajajianaquero quenquetsatsarentsi tsavetantaquerica Amajirote, yamenajiaquerotarite arimaja ocantamajataque. \p \v 21 Ariqueate Paavoro ipintsatanaja iroanaje Jerosarequi inquenanajequeate Maseroniaqui aisa Acayaqui, icanquetarite: \p —Noanaquegueti Jerosarequi, ariqueate nopintsataca noavaetanaque Iromaqui. \p \v 22 Ariquea itigarancaqueri mavite amitacojiguirica, irira Timoteo aisa Erashito, iroanaque Maseroniaqui, cotanquitsi iriatimpa choocatiraja Ashiaqui. \s1 Icatsimajianaquegueti Epesoquitica \p \v 23 Ariqueate irira Epesoquitica icantimentajiaquero Quenavoquirontsi Iroomajaca, teequeate capichaji incatsimajigueji. \v 24 Iriguentiqueate quejetacaantaquero Irimitio vichajiroca cavorejatatsica. Iriatimpa iriguenti vichajiroca teemporojaniqui iquejetacaacaro teemporo itsaroventajigarogueti irioshivijitashitaca Aretemisa.\f + \fr 19:24 \fk Aretemisa. \ft Irirajia Iromaquitica icantajiguiroquea \fk Diana.\f* Iriraqueate antimojiguirica yaantamajataroqueate imentaquipae. \v 25 Icapiocantajiacarica aisa quejejigarica iriatimpa vichajiroca cavorejatatsica icantajiguiri: \p —Aviatimpajia pitsajigui irooqueate aantajiaca imentaquipae antajiguica. \v 26 Cotanquitsi imaica pamenajigueja irira Paavoro iquenquetsataquegueti icanquequeate iriraqueate irioshivijirentsi yantajiguica caquinte teequeate irioquea irioshimajaca. Piquemajiaqueri aviatimpajia. Imaicaqueate imaica yoshequianaque guintenijiatsica acaniqui Epesoqui quemisantajiaquerica. Cotanquitsi teequeate apaniro inquejetero ocatica, ariqueate itsitacaguitejanacaro aisa maasano Ashiaqui. \v 27 Quejetanquitsica imaica teequeate oncameetsateji, manaqueate aato aantajijaarotsi imentaquipae, aisa oteemporote arioshite Aretemisa anaantanquitsica manaqueate irovashiantajitanaquero intati, aatoqueate ishineventajitajarotsi. Maasanotarite shineventajiacaroca guintenijiatsica Ashiaqui jerijia aisa otsipapaequi aatoqueate ishineventajijaarotsi. \p \v 28 Iroompaqueate iquemajiavaquitigui opejaianaqueri itsimajenca icajemajianaquequea icantajigui: \p —¡Cameetsavaetaque Aretemisa, atsaroventajiaca Epesoquitica! \p \v 29 Icajemajianaque ishiajianacaqueate maasano guintenijiatsica oraniqui, yaajiapojaqueri Gayo aisa Arishitarico, yaajianaqueri yoajianaque icapiocapinijiacagueti. Iriguentijia Maseroniaquitica itsipajiacaca Paavoro itsavetantirigueti Amajirote. \v 30 Irira Paavoro inintavetacaqueate iroanaqueme iriatimpa, cotanquitsiqueate irapiguemisantarijiateni icantajiavaqueri: \p —Aatota pijati. \p \v 31 Ariqueate iquejejiaca majirontajiatsica Ashiaquitica iconoagarantajiacaqueate ipintsatacari Paavoro, icantacaantajiaqueri aatonijite ijati icapiocajiacagueti. \v 32 Ontaniquiqueate icapiocajiacagueti icajemajianaque, itsipaqueate cantashitatiavacaroca, cotanquitsi yoshequiamajatatiguinimaja teeca intsajigueji taaca icapioquimentajiaca. \v 33 Iconoagarantajiaca joriojia inejaitatiguiri Arijantero ariqueate ichoocaque iriatimpa oraniqui, ariquea yaajianaqueri yoajiaqueri niganqui inquenquetsatacaimentajiaqueriniji. Ariquea iriatimpa itinajavacovetanaca cameetsanijite inquemisantimentajiavaquerinijite maasano inquenquetsatacaaquerime. \v 34 Cotanquitsi iroompaqueate itsajiaquerigueti iriguenti jorio, arimpaqueate icajemamajajianaque aricampa mavite hora, icantajigui: \p —¡Cameetsavaetaque Aretemisa, atsaroventajiacaca Epesoquitica! \p \v 35 Iriraqueate sequeretario tioncatsica ariqueate yagavejajianaquerigueti yoguimajerentajiaquerigueti icantajiguiri: \p —Aviatimpajia Epesoquitica, pinquemisantajiguena, maasanotarite otsitacaguitejacovaetanacaro itsajitiro aatimpajia aroguentijia quempoguijajiguiroca teemporo itsaroventantajitaroca Aretemisa jero aisa mapi quejecaroca iroatimpa parianquitsica jenoqui inquitequi coramani. \v 36 Aato ichoocati cantashitatiaquemparoneca, irootaquequeate nocantantajiaquempica pinquemisantajiguena. Aatoqueate taaca opajita pantajiguitsi. Aatoshiatsi, iroquetita pinquenquejamajajigue. \v 37 Iricatica pamajiaqueca tee iraitsigueteroji choocaguetanquitsica teemporoqui itsaroventantajitaroca Aretemisa, aisa tee irinijashitemparoji arioshite. \v 38 Pincantajigueriqueate Irimitio jerijia antavaetimojiguirica, choocaca inintajiaqueca incatsimajiaqueri, iintsija iroajianaque icantomajantajiguigueti joese irioqueate quemaquerine, irootarite ichoocatashijiaque incantajiaqueriqueate quericaca quejetanquitsica aisa quericaca teeca inquejetempaji. \v 39 Cotanquitsi choocagueti otsipa tsimajajiaquempica poguijajigueriqueate majirontajiatsica incapiocajiaquempigueti ariqueate pincantajigueri. \v 40 Imaicaquea imaica aatoshiatsi icamantacojitajitsi amajirojiatequi, ijiqueji irooca acapiocashijiaca anaimanajiaqueri, ariqueate incoacojiacajigueti: ‘¿Taate picapiocashijiaca?’ querocampate ancantajianaque. \p \v 41 Iroompaqueate icantaquegueti, itigarancajiajiri maasano capiocajianquitsica iroajianaje. \c 20 \s1 Yoanaquegueti Paavoro Maseroniaqui \p \v 1 Ariqueate isanticojianajigueti Epesoquitica, irira Paavoro icajemajiaqueri irapiguemisantarijiateni icapiocajiaqueri itsatacaajiaqueriqueate yavinajiavajiri. Ariqueate iquenquetsatacaajianajiri icantajiguiri: \p —Noanaquequeate Maseroniaqui. \p Ariqueate yoanaque. \v 2 Iquenaguetanaquequeate iquenquetsatacaajianaqueriqueate irapiguemisantarijiateni itampishitacajaianaqueriqueate inquemisantamajajiaquerija Quirishito. Ariqueate yarejerejeivaetani Guereshiaqui. \v 3 Ariqueate ichoocatanaque ontaniqui 3 taai. Ariqueate pajinimequeate intetanaquempame iroanaqueme Shiriaqui iquemacojiaqueri joriojia isariajiacari irimetojajiaqueri, ipiantanajaca Maseroniaqui. \v 4 Iriguenti itsipajianaca Sopatere (irijanite Piro poneanquitsica Vereaqui), Arishitarico jeri Segonto (ponejaianquitsica Tesaronicaqui), Gayo (poneanquitsica Terevequi), Timoteo, Tiiquico jeri Toropimo (ponejaianquitsica Ashiaqui). \v 5 Iriatimpajia ijivajianaque yoguijaguijaivaetana Toroashiqui. \v 6 Ariqueate anaapojacagueti savincaguiteri ishecatantajitaroca pan teeca inconoantajitemparoji anempoantaca notenoteitanaca noponeponeitanaca Piripoqui. Ariqueate aapojacagueti 5 savincaguiteri notonquivotonquivoitavajari Toroashiqui. Ariqueate nochoocajianaque 7 savincaguiteri. \v 7 Ariqueate aapojacagueti savincaguiteri pariapojajaroca semana\f + \fr 20:7 \ft Iroguenti opariantanaja semana savincaguiteri tominco. Irootaque ipochatantajaca Jesoshi.\f* nocapiocajiaca notsipajiacari napiguemisantarijiateni noncotarejaquero pan noshecajiaquemparo nonquenquejajiaqueri irira Quirishito imetojaventajiaquitajigueti. Ariquea iquenquetsataque Paavoro iroosatiquea inianquiitetacovaetanaque, itsaquetarite osavincaguitetanajegueti iroanaje. \v 8 Ariguenti nochoocajiaqueni oshitamencoshitamencoatacagueti jenoqui notsivojiacaqueate. \v 9 Ariqueate ichoocaque oraniqui iriaqueraca quenquevaritananquitsica icantajitica Eotico, isavicaque omorotacagueti. Osamanitarite iquenquetsataque Paavoro, iriraquea Eotico ipochoquitanaque imaanaque, cotanquitsi iroompaqueate imaamajavetanacagueti isorocanaquequeate yomposapojaca isavi tan. Yoajiavetanacaqueate yaajiavetapojacariqueate, jac metojanaquequeate. \v 10 Cotanquitsiqueate irira Paavoro yaguijitashitsitanacari yovanquetapojacari ineguiqui yavinatanaqueri, icantajiaqueri maasano: \p —Aato pitsaroajiguitsi, jeri pochatanaji. \p \v 11 Ariqueate ipianaja Paavoro jenoqui, icotarejaquero pan yojocajiaquenaro maasano, ariqueate noshecajiaca. Yapijitajiroqueate iquenquetsatanaji aisa irosatiquea isavincaguitetacotantanajaca. Ariqueate yoanaji. \v 12 Irira Eotico itsipajianajari itsovironaquitequi peamajatanajaqueate ishinejiaca maasano. \p \v 13 Naatimpajia nojivajivaitanaquequeate namajatacojianaquequeate quenajarontsiqui noajianaque Asoqui naajiapanajanteriqueate Paavoro, iriatimpa iroguenti ishivoquitanaca quenavoquirontsiqui. \v 14 Ariqueate notonquivojajiajari Asoqui notejianajiriqueate noajianaque Mitirenequi. \v 15 Osavincaguitetamanaquegueti nogaajianaca nanajaianaquero Quio. Ariqueate otsipatapojacagueti savincaguiteri nagatacojiapanajanti Samoshiqui. [Nagatacojiapanajanti Torojirioqui,] otsipa savincaguiteri nagatacojiaque Miretoqui. \v 16 Apatiroti noajianaquero teequeate nagatacojigueji Epesoqui, teenicate irininteji Paavoro inchoocate oshequi savincaguiteri Ashiaqui, manatarite taampina inanaque inchiquiompate irarejetempa Jerosarequi aricaca iragavejaquempagueti irogavisaaquitero ontaniqui savincaguiteri icantajitica Pentecoshite. \p \v 17 Ontaniquiqueate nochoocajiaquegueti Miretoqui ariqueate itigarancaque Paavoro camantajiaquiterineca quempoguijajiguirica quemisantajiatsica guintenijiatsica Epesoqui, icampojaqueri: \p —Icajemacaanquempi Paavoro. \p \v 18 Icoraquejiapojaquegueti icantajiavaqueri: “Aviatimpajia pitsajiaque quero nocotaquita nochoocatimojiaquitimpigueti. Iroaqueragueti nocoraquetaque acaniqui Ashiaqui nocomajataca irosati imaica. \v 19 Ogantaga nantavaetaqueneri Amajirote, tee naventacotempaji, mana oparijaatanaque oshequi nojaquija, aisa natsipevaetaca isarijavetaquenagueti joriojia, inintajiavetacatari irimetojajiaquename. \v 20 Teequeate novashianteji aparo noquenquetsatacaajiaquempigueti noguisotoamajataquempiro maasano. Notsatacaajiaquempi pichoocajiaquegueti icapiocajitagueti jero aisa pitsovironaquitepaequi. \v 21 Aisa notsatacaajiaqueri joriojia jerijia aisa guiriegojia nocantajiaqueri incantashitatijaianajempa irovashiantajianajero iguempevaerejia inquemisantajiajeri Aapani Irioshi jeri aisa Amajirote Jesoquirishito. \v 22 Imaica noanaque Jerosarequi, iriguentitari tigarancaquena Ishire Aapani Irioshi. Teequea nontsateji taaca oaquenane. \v 23 Iroguenti notsataque querocagueti noanaque icanquenaqueate Ishire Aapani Irioshi mana irashitacojitaquena santanaqui aisa irantsipetacajaiquena. \v 24 Cotanquitsi naatimpa tee nontsarogueji capichaji, teenicate nontsaroacaguemparoji nometojaquegueti. Iroguenti nonintaque nonteroncamajaquero maasano icantaguetaquenaca Amajirote Jesoshi, nontsavetantaquero Quenquetsatsarentsi Oganejencatatsica camantacajica quero icota Aapani Irioshi icavintsajantigueti. \p \v 25 “Coramani noquenquetsatacaajiaquempi noquenaguetanaquegueti notsavetanqueri Aapani Irioshi quero icota imajirontagueti. Imaica notsamajataque aato pinejajijaanatsi maasano aviatimpajia. \v 26 Irootaquequea imaica nocamantantajiaquempica choocagueti teeca inquemisantajigueji teequeate naroguenti quejetacaanterine impeaquempagueti. \v 27 Notsavetantaguequerotari maasano icanquenaca Aapani Irioshi, teequeate nomanacoteji aparo. \v 28 Irootaquequeate nocantantajiaquempica inchiquiotsiqueate pamenajiajempa aviatimpajia. Pinquempoguijajiajerija maasano quemisantajiatsica, iriguentitarite cantajiaquempi Ishire Aapani Irioshi pinquempoguijajiajerija quemisantajiguirica Amajirote metojaventajiacajica, ivegaratantajiacajiro iriraja. \v 29 Naatimpa notsamajataque iroompaqueate namerencanaquitatiguempa incoraquetashijiaquempi amataajiatsica iroguivorocajiaquempi inquejejiapojaquempari lobo\f + \fr 20:29 \ft Irira \fk lobo \ft iquejevecari shiishi iririjeguini catsimari. Ichoocati tomirishiqui otsipaniqui guinteninintsiqui.\f* yoguivoroquirigueti oveja. \v 30 Aisa iconoajiaquempi amataajiatsica intsatacaajiaquempiqueate teeca iroomajaca iramatavijajiaqueriqueate intati yapiguemisantavetacaca iriguentijiatari iroguijatacojianaque. \v 31 Cotanquitsi naatimpa noncantajiaquempi inchiquiojia yamatavijajiguimpitsi. Aato pipeacojigarotsi ogantagatarite notsatacaajiguimpi savincaguiteriqui aisa tsiteniriqui niraaniraavaetacaqueate irosatiqueate najagantsitacotanaque 3 ajagantsi. \p \v 32 “Imaica, napiguemisantarijiateni, nocanqueri Aapani Irioshi inquempoguijajiajempi. Pinquemisantamajatero Icanqueca camantajiacajica icavintsajajiacajigueti iriatimpa, irooqueate tampishitacaajiajempineca. Coajica incapiocajiacaji ontaniqui ichoocaquegueti iriatimpa, anconoajiaquempari maasano icoguiajiaqueca imeshiajiaqueca. \v 33 Naatimpa teequeate nonintsijigueri itsipa igavorejaquirite, imentaquitsite, iitsaarepae. \v 34 Pitsajiaquetarite aviatimpajia, inchiquiotsi nantanontaca naatimpa nacoqui naaguetigueti nonintaguequeca aisa nojocajiguinirica notsipajiacaca. \v 35 Oraqueate noquejetaquerogueti imaica cameetsanijite poguijatacotimentajiaquenanijite pincavintsajimentajiaquerinijite coacojianquitsica. Pinquenquejajiajero icanqueca Amajirote Jesoshi icanti: ‘Caaviji anaantaque ocameetsamajataque pincavintsajantajiaquegueti, anaaquero aviguentijiaca incavintsajaitaque.’ ” \p \v 36 Iroompaqueate icantajiaquerigueti igueroncanaca yamanaqueri Aapani Irioshi itsipajiacari maasano. \v 37 Irajaianacaqueate maasano, yavinajiavajiri Paavoro, inintavorotavajiriqueate. \v 38 Ishimampojancavaejianacaqueate iquemajiaqueritarite icantajianajiri aato inejajiajiritsi. Ariqueate itsipatsipaitanacari yojocajijaatiri inirojeguiqui quenajarontsi yamenajiavajiri itetanaja. \c 21 \s1 Yoanaquegueti Paavoro Jerosarequi \p \v 1 Ariqueate nopintsamajajiavecari napiguemisantarijiateni, aritaque noajianaji notejianaja namajatacojianaque, catinca noajianaquero Coshiqui. Ariquea osavincaguitetanajigueti nogaajianaca, ariqueate noquenajatacovaetanaque Irorashiqui. Osavincaguitetanajigueti nogaajianaca aisa, noquenajatacovaetanaque aisa Pataraqui. \v 2 Ariqueate nonejajiapojaquero inirojegui quenajarontsi oananquitsineca Penishiaqui, ariqueate notejianacaro. \v 3 Ariqueate namajatacojianaque noajianaque, namenacojianaquero Tsipere iroguenti ochoocatantaca najampatequi. Nanaanaquero noajianaque Shiriaqui, ariquea nagatacojiapanajanti Tiroqui irogaguijitanaqueroqueate ajaararontsi. \v 4 Ariqueate oraniqui nonejajiapojaqueri quemisantajiatsica, yaajiavaquena ariqueate nomaimojianaqueri 7 savincaguiteri. Ontaniqui nochoocajiaquegueti Ishire Aapani Irioshi iquenquetsashirentacaajiaqueri iriatimpajia icantantajiavetavacarica Paavoro: \p —Aatocaja pijati Jerosarequi. \p \v 5 Aapojacagueti nopintsatancaca ariqueate noajianaji nosotosotoitanaqueroqueate ovegarapojacagueti tsovironaquipae. Maasano iriatimpajia jerojia aisa imanquigarejia jerijia irijanijiate itsipajianaquena otsapijaqui impanequiqui. Notigueroajianacaqueate namanajiaqueri Aapani Irioshi. \v 6 Ariqueate noquenquetsatacaajianajiri, icantajiavajana iriatimpajia: “Iintsija”, ariquea notejianaja noajianaji. Iriatimpajia ipiapiaitanaja itsovironaquitequi. \p \v 7 Ariquea noponeanaca Tiroqui, namajatacotanaque noajianaquero Toremairaqui, ariqueate nagatacojiapojaque oraniqui. Noajianaquequeate nonejajiapojaqueri napiguemisantarijiateni, aparo nomaimojianaqueri. \v 8 Osavincaguitetanaquegueti noajianaque Sesareaqui narejerejeipojaca itsovironaquitequi Jeripe tsavetantiroca Quenquetsatsarentsi Oganejencatatsica. Iriatimpa iriguenti itsipajiaca 7 cavintsajajiguirica quemisantajiatsica inintacajaitaqueca iroaqueragueti savicavenqueroneca irojocajiaquenero osheca coacojianquitsica guintenijiatsica Jerosarequi. \v 9 Choocaqueate 4 irorijanitejia majinarojia. Iroatimpajia iroguentijia tsavetantajiguiroca icantajiguiroca Aapani Irioshi. \v 10 Nochoocajianaquequeate oshequini savincaguiteri, icoraquetaquequeate tsavetantiroca icanquerica Aapani Irioshi icantajitica Agavo. Iponeaca Joreaqui, \v 11 iroguenti icoraquetashitaque irinejajiaquitena. Yaitsitanaqueriqueate ichompimashite Paavoro yoishoguititaca aisa iracoqui, icanti: \p —Icanti Ishire Aapani Irioshi: ‘Ariqueate inquejejiaqueri joriojia Jerosarequitica iroishojiaqueri ashintarica irica ichompimashite, ariqueate irojocajiaqueneri teeca iriojia joriojia irajaianaqueri.’ \p \v 12 Iroompaqueate noquemajiavaquitigui naatimpajia jerijia aisa guintenijiatsica Sesareaqui nocantajiavetavajariqueate Paavoro: \p —Aatocajate pijatitsi Jerosarequi. \p \v 13 Cotanquitsiqueate icanti Paavoro: \p —¿Taaquea oaquempi piraantajiacaca? Naroguenti pishimampojancacaanaca. Teenicate nompincatsateroji iroishojitaquenagueti. Iriogueti nintanquitsine Amajirote Jesoshi nometojaventaqueri Jerosarequi, aatoqueate nagamajarotsi nometojaquegueti. \p \v 14 Nocantajiavecari, cotanquitsi teequeate inquemisantajiguenaji, aatoquea nocantajiri, ariotapojaque. Nocantajiaqueri: \p —Iriompate Aapani Irioshi querocacaqueate ininqueca. \s1 Yarejetacagueti Paavoro Jerosarequi \p \v 15 Ariqueate nonetsanajianaca noajianaque Jerosarequi. \v 16 Yoguijagarantajianaquena napiguemisantarijiateni guintenijiatsica Sesareaqui, yamajiaquenari Manaso poneanquitsica coramani Tsiperequi irioquea quemisantatsica coramani, ariqueate nomaimojiaqueri. \v 17 Ariqueate narejerejeipojacagueti Jerosarequi yaajiavajanaqueate napiguemisantarijiateni ishinejianaja. \v 18 Osavincaguitetanajigueti itsipajianaquena Paavoro noajiaquitiqueate nonejajiaquitiri Santiago. Ariqueate ichoocajiaque maasano quempoguijajiguirica quemisantajiatsica icapiocajiacaqueate. \v 19 Irira Paavoro iquenquetsatacaajiaqueri itsavetacotaquero maasano quero icotani yagavejacaaguetaquerigueti Aapani Irioshi iquenquetsatacaajiaquerigueti teeca iriojia joriojia. \v 20 Iroompaqueate iquemajiavaquitigui ishineventajianacariqueate Aapani Irioshi. Icantajiguiriquea: \p —Cameetsataque, napiguemisantarite, cotanquitsi choocajia yoshequiamajatatiguinimaja apijoriojiateni quemisantajiguirica Quirishito iroguenti inintaque irinetsanajiguero itioncacotanaqueca Moishishini. \v 21 Iriatimpajia iquemacojiaquempi pitsatacaajiaqueri joriojia guinteninijiatsica osamani conoajiacarica teeca iriojia joriojia ijijiaqueji pitsatacaajiaqueri cameetsanijite aatonijite inetsanajiajiro itioncacotanaqueca Moishishini. Aisa ijijiaqueji picantajiaqueri aatonijite itotsaiquitsijiajiri ichonquimashi irijanijiate aisa aatonijite yoguijatacojiajirotsi icantajiguinica avaesatinijiate. \v 22 ¿Querocampa ancojiaquempani? Imaica inquemacojiavaquempigueti incapiocaventajiapojempi. \v 23 Noquenquejajiaque caaviji ocameetsataque pinquemisantajiaquenagueti noncantajiaquempica. Chooca acaniqui 4 shiramparijia jocaguinatacaantajianquitsineca irinetsanajiaquerogueti icantajiaquerica Aapani Irioshi icantajiguiri: ‘Coajica nonetsanajiaquerogueti nocamantajiaquempica nojocaguinatacaantajiaquempa.’ \v 24 Paajianaqueri teemporoqui pintsipajianaquempari pincanteri Aapani Irioshi irogameetsatantajiajempica. Pivegarajigueneri maasano cameetsanijite irojocaguinajiaquempa. Irootaquequeate intsatantajiaquempaca apijoriojiateni mana itsojeventajitaquempi intati, ogantagatirajatarite pinetsanatiro itioncacotanaqueca Moishishini. \v 25 Cotanquitsi irira teeca iriojia joriojia quemisantajiatsica notioncajiaqueneri mana nocantajiguiri intati aatoqueate ishecajijaaritsi imetojajitaquenerica ipejaiguica irioshivijitashitaca, aatoqueate ishecatacojijaarotsi iriraja, aatoqueate ishecajijaaritsi icaticajiguetica, aisa aatoja ijatashijiajirotsi manquigarentsi teeca iro irashi. \p \v 26 Ariquea iquemisantajiaqueri Paavoro. Osavincaguitetanajigueti itsipajianacari jocaguinajianquitsineca irogameetsajiaquempa. Ariquea yoanaque teemporoqui itsaroventantajitarica Aapani Irioshi icamantajiaqueri saserorotejia querocaca onteroncantanajempaca irogameetsatantajiajempaca cameetsanijite irijitorejajiaqueneri Aapani Irioshi viratsipae. \s1 Yashitacojitaquerigueti Paavoro santanaqui \p \v 27 Ariqueate pajinigueti onteroncanajempaji 7 savincaguiteri yogameetsatantajiacaca, iriraquea joriojia poneaguetanquitsica Ashiaqui inejajiaqueri Paavoro oniganquirequi oticaacoroqui teemporo yogametsajajiaqueriquea capiocajianquitsica, icatsimajianaquequea, ariqueate yaajiaqueri. \v 28 Ariqueate icajemajianaque icantajigui: \p —Shiramparijia ishiraerijia, pamitacojiguenashiatsi. Iriotaque irira quenaguetatsica amatavijajiguirica caquinte. Iroguenti isavicaventi itsatacaajiaqueriqueate maasano, iquenquetsatacoguishetaqueri agonorojia jero aisa maasano itioncacotanaqueca Moishishini. Aisa inijashicaro ocatica teemporo. Aisa yamajiaqueri guiriegojia yoguijaajiaqueri acaniqui teemporoqui, icovaeguishetacaantacaroca ocatica yashintacaca Aapani Irioshi.\f + \fr 21:28 \fk icovaeguishetacaantacaroca ocatica yashintacaca Aapani Irioshi. \ft Chooca 3 oniganquitejirepae teemporo. Chooca aparo irashi shiramparijia ishiraerijia, chooca otsipa ashi manquigarentsijia ishiraero, chooca otsipa irashi itsipajia teeca irio ishiraeri. Inquijajegueti teeca irio ishiraeri niganquitejirentsiqui irashi ishiraeri, irimetojajiteri, icanquequea covaeguishetanaca.\f* \p \v 29 Icantantajiacarica yamenajiaqueri itsipajiacari Toropimo poneanquitsica Epesoqui ijiqueji ariji itsipatacari iriatimpa teemporoqui itsaroventantajitarica Aapani Irioshi. \v 30 Opejaianaqueri itsimajenca maasano, ishijaiapojaca yaajiapojaqueri Paavoro, inoshicajianaqueri sorororo soaa yaajianaqueri sotsiqui otantotacotacagueti teemporo. Taampina yashijiaquero osotomoro. \v 31-32 Irovepojaca irimetojajiaquerime, cotanquitsi iroompaqueate icamantajitaqueri imajirote coaretajia opejaianaqueri itsimajenca maasano Jerosarequitica, icajemajiaquequeate icapiocajiaqueriqueate igoaretajiate jerijia aisa itsipajia imajirojiate, ishiamajajianaca yoajianaque iramenajiaquiteri. Iroompaquea inejajiavaqueri iriatimpajia, yovashiantajiajiriqueate Paavoro teequeate intavaajiajeriji. \v 33 Ariqueate icoraquepojaque imajirote coaretajia yajiricapojaqueri Paavoro ishiticacaanqueri mavite cavorejatsari. Icoacojiaqueri catsimajiaquerica icantiri: \p —¿Taa ipajita irica? ¿Taate opajita picatsimatimentajiaqueri? \p \v 34 Cotanquitsi iriatimpajia arimpaqueate icajemajianaqueri icantashitatijaianacaro icantaguetaquerica itsipaqueate cantashitatiavacaroca teequeate aparo incantajigueriji, irootaquequeate tee inquemamajajigueri imajirote coaretajia, yaacaantantacarica Paavoro itsovironaquitequi coareta. \v 35 Iroompaqueate yarejejiapojacagueti yataitapinijiguigueti coaretajia, icompijianacariqueate yogajenocajianaqueriqueate aatonijite yaajiavaqueri catsimajiaquerica. \v 36 Yoguijaguijaipojaqueriqueate icajemajiapojaquequeate: \p —¡Imaicashia irimetoje! \s1 Paavoro iquenquetsatacaajiaquerigueti capiocajianquitsica \p \v 37 Pajinigueti inquijacaanaquerime sotomorontsiqui iquenquetsatanaque Paavoro icantiri imajirote coaretajia: \p —¿Cameetsampa nonquenquetsatacaguempi? \p Icantiri: \p —¿Pitsatirompate aviatimpa iguenquetsatsare guiriego? \v 38 Iroosacanicate, ¿teesacanica aviguenti irira Ejepitoquitica nintavetanquitsica iroguisotoaquerime majirontatsica aajianaquerica 4,000 metojantatsica ontaniqui oquitamampororoipojaquegueti? \p \v 39 Icantiri Paavoro: \p —Tee. Naatimpa naroguenti jorio, ariguenti novogui Tarisoqui ora caavijica iquemacomajajiti Shirishiaquitica. Iintsija pincante nonquenquetsatacaaqueri capiocajianquitsica. \p \v 40 Iriraqueate imajirote coaretajia icantiri: \p —Iintsija. \p Icatianacaqueate Paavoro yataitampinitacaca coareta, icanti vacoc. Imajerejianaquegueti maasano iquenquetsatacaajiaqueri, iquenquetsatantacaro iguenquetsatsare evereo, icanti: \c 22 \p \v 1 “Nogonorojia aisa nomajirojiate, pinquemisantajiavaquena nonquenquetsaventanaquempagueti.” \p \v 2 Iquemajiavaquerigueti iquenquetsatantanacaro iguenquetsatsare evereo iquemisantamajajiavaqueri. Ariqueate icanti Paavoro: \p \v 3 “Naatimpaqueate naroguenti jorio, ariguenti novogui Tarisoqui choocatanquitsica Shirishiaqui, cotanquitsiqueate ariguenti noquenquevaritaque acaniqui Jerosarequi. Iriguenti tsatacagana Gamarieri maasano itsatacaantica avaesatinijiate. Ogantaga noquemisantamajatiri Aapani Irioshi noquejejiaquempi aviatimpajia imaica. \v 4 Coramani caaviji nocatsimamajatiri guijatacojiguiroca ocatica icantajitica Quenavoquirontsi. Naajianaqueri shiramparijia aisa manquigarentsijia irashitacojitaqueriqueate santanaqui irosatiqueate irimetojajiguetaqueri. \v 5 Irira saserorote anaantamajatanquitsica, jerijia majirontajiatsica itsamajajiaquena arimaja nocantamajataque imaica, iriojiatarite jocajiavaquenaroca paperi naajianaqueneri agonorojia guintenijiatsica Tamashicoqui cameetsanijite naimentajiaquerinijite quemisantajiatsica naajianaqueriqueate Jerosarequi irantsipetacaimentajitaquempariniji. \p \v 6 “Cotanquitsiqueate iroompaqueate naavetanacarogueti oquempejipojaquegueti Tamashico pajinigueti intampaticatapojaque catsirincaiteri ocantanaquitiguiqueate morec oponeaca jenoqui inquitequi oashitapojaquena anquiritacotapojaquena.\x + \xo 22:6 \xt Ya. 9.1-19; 26.12-18.\x* \v 7 Notejanaque isaviji quepatsiqui toren noquemiqueate icantajipojana: ‘Saoro, Saoro, ¿taa picatsimatantaquenaca?’ \v 8 Naatimpaqueate nocantsitariqueate: ‘¿Taampate aviatimpa, Nomajirote?’ Icantanaqueate: ‘Naatimpa naroguenti Jesoshi Nasarequitica picatsimaqueca.’ \v 9 Iriraqueate notsipajiacaca yamenavaquerogueti ocantaquegueti morec, itsaroajianaquequea, cotanquitsiqueate teequeate inquemajigueriji quenquetsatanquitsica. \v 10 Naatimpaqueate nocantiri: ‘Nomajirote, ¿quero noncoquempani?’ Icanti iriatimpa: ‘Imaica pintinajanaque poanaque Tamashicoqui, ariqueate incantajiquempiqueate ontaniqui maasano taaca pisavicaventaqueca.’ \v 11 Namenavaquerogueti ocantanaquegueti morec ariqueate tee namenajeji, manaqueate yacatsajianajanaquea intati notsipajiacaca, yaajianaquena Tamashicoqui. \p \v 12 “Ariqueate ichoocaque oraniqui apaniro icantajitica Ananiashi tsamajatiroca itioncacotanaqueca Moishishini. Maasano joriojia guintenijiatsica ontaniqui Tamashicoqui cameetsaqueate iquenquetsatacojiaqueri. \v 13 Icoraquequitiqueate inejaquitanaqueate. Yarejetapojacagueti icampojaquenaqueate: ‘Napiguemisantarite Saoro, pamenanaje.’ Ariqueate nocotanaja namenanaji, nonejaqueriqueate. \v 14 Ariqueate icanquena: ‘Irira Irioshite avaesatinijiate icoguiaquempiqueate cameetsanijite pintsaqueronijite inintaguequeca. Icoguiaquempi cameetsanijite pinejaquerinijite irira Caavijica Icomajamajata aisa pinquemaqueronijite icanqueca ivagantequi. \v 15 Aviatimpa pintsavetanqueri pintsatacaajiaqueri maasano caquinte pincamanteri maasano pamenaguetaqueca aisa piquemaqueca. \v 16 ¿Taampa opajita poguijavaque? Pincatianaqueja poviñacajatempa paventemparija Amajirote, pincajemaqueri ivajiroqui, cameetsanijite inquivitsitajempironijite piguempevaere.’ \p \v 17 “Ariqueate nopianaja Jerosarequi noanaquequeate teemporoqui itsaroventantajitarica Aapani Irioshi namanaqueriqueate. Ariqueate nonejaitatiguiro manaqueate oquejetimotaquena noguimaanequi. \v 18 Inegaaquena Amajirote icanquena: ‘Pijashiatsi taampina, pisotoantanaquemparo Jerosare, acaniquitarite pintsavetantavequenaqueate aato iquemisantajiguimpitsi.’ \v 19 Naatimpa nocantiri: ‘Nomajirote, iriatimpajia yamenamajajiaquena coramani noapinitaquegueti shinagogapaequi icapiocapinijiacagueti joriojia naajianaqueri tsaroventajiguimpica nashitacojiaqueri santanaqui notavaacaantajiaqueri. \v 20 Aisa coramani imetojajitaquerigueti tsavetantimpinica Ishitivano, ariqueate nochoocaque naatimpa noshinevaetanacaqueate, irootaquequeate nonetsanatsitantavajaricaqueate iitsaarejia metojajiaquerica.’ \v 21 Cotanquitsiqueate iriatimpa icantana: ‘Pija, nontigarancaquempitarite osamani pinquenquetsatacaajiaqueri teeca iriojia joriojia.’ ” \p \v 22 Ariqueate iroaqueragueti iquenquetsatanaquegueti Paavoro iquemisantajiavetavacariqueate maasanojia, cotanquitsi iroompaqueate iquemajiavaquerigueti iquejetanaquero imaica icantigueti inquenquetsatacaajiaqueri teeca iriojia joriojia icajemajianaquequeate: \p —Imaicashia irimetoje aatoniji ichoocataji acaniqui quepatsiqui. Teequeate oncameetsateji iranijajegueti. \p \v 23 Arimpaqueate icajemajianaqueri ipishoncamagojianaqueroqueate otsipamago iitsaare ipishoncavanejianaqueroqueate quepatsivane cameetsanijite intsatimentajiaquerinijite icatsimamajatatiguirinimaja Paavoro. \v 24 Irira imajirote coaretajia yoguijajianaqueri intsompogui intavaacaantajiaqueri cameetsanijite incanquequeate taa opajita icatsimatimentajiaqueri. \v 25 Iroompaqueate yoishojiavecarigueti intavaajiaquerimequeate iquenquetsatanaque Paavoro icantiri tsipatarica imajirote coaretajia catianquitsica acaniqui: \p —Naroguentitarite gonorontarica Iromaquitica. ¿Arimpate pagavejaque pintavaacaanquena tequeratanicate incoacomajajitenaji? \p \v 26 Iroompaqueate iquemavaquitigui yoanaque icamantaquitiri imajirote icanti: \p —Aatoshiatsi pitavaacaantiritsi, iriguentisacanicate gonorontarica Iromaquitica. \p \v 27 Ariqueate yoanaque ichoocaquegueti iriatimpa icantiri: \p —Iintsija pincantena, ¿arimaja avirompaqueate gonorontarica Iromaquitica? \p Icantiri: \p —Jeejeguitatsi, naroguentiguitatsi gonorontarica Iromaquitica. \p \v 28 Icantiri: \p —Naatimpaqueate mana novegaraventaca intati oshequi imentaquipae nompeaquempaqueate igonorojia Iromaquitica. \p Icantiri Paavoro: \p —Naatimpaqueate naroguentiqueate nopeaca igonoro Iromaquitica iroaqueragueti novoaque. \p \v 29 Ariquea iquenajianaquequea itsaroajianaquequeate tavajaiaquerinemeca ariquea itsipacarejajiapanajantiri. Ariqueate iquejetaca imajirote coaretajia iriatimpa itsaroanaque inejaquetarite ishiticacaanqueri gonorontarica Iromaquitica. \s1 Yaajitanaquerigueti Paavoro incoacojiteri \p \v 30 Iroompaqueate osavincaguitetanaquitigui inintaque imajirote coaretajia intsamajaquero taaqueate opajita icatsimatimentajiaqueri joriojia, ishiticarejacotacaanqueri igavorejatsarite. Ariqueate icajemacaantajiaqueri saserorotejia anaantajianquitsica jerijia majirontajiatsica icapiocajiaqueri. Ariqueate yaajitanaqueri Paavoro yogatiajiapojaqueri ichoocajiaquegueti iriatimpajia. \c 23 \p \v 1 Irira Paavoro yamenajiaqueri sorerere majirontajiatsica icantajiguiri: \p —Nogonorojia, naatimpa ogantaga noquemisantamajatiri Aapani Irioshi nocomajamajata irosati imaica. Notsataque tee onchoocateji incatsimatimenquenaca. \p \v 2 Iriraqueate saserorote anaantamajatanquitsica icantajitica Ananiashi iquemavaquitigui icantajiguiriqueate choocajianquitsica Paavoroqui: \p —Pampatoncavaganteteritsija. \p \v 3 Icantanaquequea Paavoro: \p —Avirompaqueate irampatoncaque Aapani Irioshi, aviatimpa mana picameetsatamampeaca intati. Iroorijite imaica iroguenti pisavicashivetaca acaniqui pimpampiatavaqueroqueate itioncacotanaqueca Moishishini cameetsanijite pincanque aricampate nantaque teeca oncameetsate aricaca tee. Cotanquitsi imaica mana pantaque icantimentantaqueca papatoncavagantetacaantaquenagueti. \p \v 4 Irira choocajianquitsica acaniqui icantajiguiri: \p —Oraqueate aato piquejetiri imaica saserorote anaantamajatanquitsica antinirica Aapani Irioshi. \p \v 5 Icantiri Paavoro: \p —Nogonorojia, teenicate nontsatenica nojiqueji tee irioji saserorote anaantamajatanquitsica. Nontsaquemequeate aatomequeate noquejetirome imaica. Ocantitarite itioncacojiqueca: ‘Aatoja pinijashinataritsi pimajirojiate.’ \p \v 6 Ariqueate iriraquea Paavoro yamenajiaquerigueti majirontajiatsica iconoagarantajiaca jerijia saroseojia, itsipa jerijia pariseojia, icajemanaquequeate icanti: \p —Nogonorojia, naatimpa naroguenti pariseo, iriguenti oacaantana pariseo, cotanquitsi imaica iroguenti icatsimatimentajitaquena nocanquegueti intancorejajianaje metojajiavetanquitsica. \p \v 7 Iroompaqueate icantaquitiguiri ariqueate icojianaca iquenquetsatavacaajianaca yacavacajaianaca pariseojia jeri saroseojia icatsimatavacaajianaca. \v 8 Icantajiaquetarite saroseojia aato itancorejanaji metojajiatsica. Icantajiaquequeate aisa tee inchoocateji irashivantijitete Aapani Irioshi, aisa tee inchoocateji jeocanquitsica. Iriraqueate pariseojia icantashitatijaiacaqueate mana icantajiaque intati intancorejajianaje metojajiavetanquitsica, aisa chooca irashivantijitete Aapani Irioshi, aisa choocaqueate jeocanquitsica. \v 9 Arimpaqueate icajemajianaque maasano. Icatiagarantajianacaqueate pariseojia tsatacaantajiguiroca itioncacotanaqueca Moishishini icantajiguiri: \p —Notsajiaqueri teequeate iranteji teeca oncameetsateji. Iriocampate quenquetsatacaaqueri jeocanquitsica irioca irashivantite Aapani Irioshi.\f + \fr 23:9 \ft Chooca iroquetinica tioncanquitsica ogavitaquero acaniqui, ocanti: “Oquejetacagueti, shoshoh acatsimatiritsi Aapani Irioshi.”\f* \p \v 10 Iriatimpajia arimpaqueate icatsimatavacaajianaca irootaquequeate yamenantacarica imajirote coaretajia yagamajacotanacari Paavoro icanti aricampa iriserajaiaqueri, icajemacaantantajiacarica igoaretajiate iraapitsajiavajeri irajaianajeri intsompogui itsovironaquitequi coaretajia. \v 11 Oraqueate osavincaguitetanajigueti coajica otsitenitanajigueti aisa irira Amajirote yonigaacari Paavoro, icatiapojaca quempeji icantiri: “Pishinetanaquempa, Paavoro, aato pitsaroguitsi. Quejetaca pitsavetanquenagueti acaniqui Jerosarequi, ariqueate pinquejetaquempa ontaniqui Iromaqui.” \s1 Isariajivecarigueti irimetojajiquerime Paavoro \p \v 12 Osavincaguitetanajigueti iconoagarantajiaca joriojia iquemavacaajiaca isariajiacari irimetojajiaqueri Paavoro, icantajigui: \p —Imaica, aatogueti ametojiri, aato ashecajijaatsi aisa aato amirajijaatsi. Iintsijate irogashinoncajimentajiro Aapani Irioshi aatogueti anetsanajiguiro. \p \v 13 Yavisajiaquero 40 sariajiacarica irimetojajigueri. \v 14 Yoashitantajianacarica saserorotejia anaantajianquitsica jerijia majirontajiatsica icantajiapojaqueri: \p —Naatimpajia noquemavacaajiaca nocantajiaque aatogueti nometojiri Paavoro, aato noshecajijaatsi. Aatogueti nonetsanajiguiro nonintajiaque irogashinoncajimentenaro Aapani Irioshi. \v 15 Imaica aviatimpa poajianaque pamatavijajiaquiteri imajirote coaretajia pincantajiaqueriqueate iramajianaquempiri Paavoro cameetsanijite pincoacotimentajiaquerinijite. Naatimpajia nosenacashijiavaquempariqueate quenavoquirontsiqui nometojajiavaqueri. \p \v 16 Cotanquitsi iroompaqueate iquemacoquerigueti irijanite itsijoite Paavoro, yoanaque itsovironaquitequi coaretajia icamantapojaqueri Paavoro. \v 17 Iroompa Paavoro icajemaqueri itsipataca imajirote coaretajia, icantiri: \p —Jeri irica notineri paanaqueri pimajirotequi cameetsanijite incamantimentaguetaquerinijite. \p \v 18 Yoanaque itsipatanacari icamantapojaqueri: \p —Irira Paavoro yashitacojitaqueca santanaqui icanquena namampijaquempiri irica, inintaque incamantaguetaquempi. \p \v 19 Iriatimpa yacatsatanaqueri yaanaqueri oraniqui icantiri: \p —Iintsija imaica pincamantena. \p \v 20 Iriatimpa icantiri: \p —Noquemacojiaqueri joriojia iramatavijajiaquempi incantajiaquempi osaitequera paajianaqueri Paavoro imajirojiatequi incoacomajajiaqueriqueate. \v 21 Cotanquitsi aato piquemisantajiguiritsi, choocajiatarite yavisajiaquero 40 senacashijiaquemparineca irimetojajiavaqueri, icantajiaquetarite: ‘Aatogueti ametojiri Paavoro, aato ashecajijaatsi aisa aato amirajijaatsi. Iintsijate irogashinoncajimentajiro Aapani Irioshi aatogueti anetsanajiguiro.’ Imaica chooca yoguijacojiaquempi quero pincanterini. \p \v 22 Iroompaqueate iquemaquitiguiri imajirote coaretajia itigarancajiri icantavajiri: \p —Imaica aatoja pitsavetitsi. \p \v 23 Ariqueate icajemajiaqueri mavite itsipataca icantajiaqueri: \p —Pincajemajigueri coaretajia pincapiocajiaqueri, 200 irovegarajiaquempa anijijiananquitsineca, aisa 70 shiacojiananquitsineca quitavaireriqui, ariquea aisa 200 ajiricajiananquitsineca imocorojamento. Oraqueate ompitsecamajatanaquegueti paajianaqueri Paavoro Sesareaqui. \v 24 Imaica pinetsanajigueneri Paavoro quitavaireripae irishiacotantanaquempaca cameetsanijite parejetacaimentajiaquemparinijite ichoocaquegueti majirontatsica Perishi. \p \v 25 Yojocajiavaqueneri paperi itioncaquenerica majirontatsica Perishi ocanti: \b \pi1 \v 26 Narotaque Caraorio Irishia, notioncaquempi, nomajirote Perishi nopincatsatica. ¿Cameetsaca pichoocaque? \v 27 Imaica nonintaque nontioncacotaqueri irira Paavoro yaajianaquempica coaretajia. Irira joriojia yaajiaqueri icatsimajiaqueri inintajiavetaca irimetojajiaquerimequeate, cotanquitsi naatimpa iroompaqueate noquemacoquerigueti iriguenti gonorontarica Iromaquitica noanaque notsipajianacari nogoaretajiate namiqueriqueate naajiavajiri. \v 28 Ariqueate nonintaque naatimpa nontsataque taa opajita icatsimatimentajiaqueri. Irootaquequeate naantajiavetanacarica ontaniqui ichoocajiaquegueti imajirojiate. \v 29 Ariquea iriatimpajia icamantajiaquena iroguenti icatsimatimentajiaqueri yamenajiaquerigueti teequeate irinetsanatajeroji itioncacotanaqueca Moishishini, cotanquitsi naatimpa namenaqueri tee onchoocateji querocampate iroguijaimentajiqueri santanaqui aisa irimetojajitaquerigueti. Manaqueate isarijashijiavecari intati. \v 30 Irootaquequeate iroompaqueate noquemacoquerigueti isariajiacari joriojia irimetojajigueri notigarancantacarica aviatimpaqui. Aisa nocantajiaqueri catsimajiaquerica iroajianaque inchiquiotsi incamantajiaquitempi. Imaica ariotapojaque. \b \p \v 31 Ariqueate irira coaretajia inetsanamajajiaquero icantajiaquerica. Iroompaqueate onianquiitepojigueti yaajianaqueri Paavoro Antipatirishiqui. \v 32 Osavincaguitetanaquegueti irira coaretajia anijijiananquitsica ipiapiaitanaja Jerosarequi. Irira shiacojiananquitsica quitavaireriqui irioqueate tsipajianacari Paavoro. \v 33 Ariqueate yarejerejeipojacagueti Sesareaqui yojocajiapojaqueneri majirontatsica paperi, ariquea icantajiguiri: \p —Jeri Paavoro irica. \p \v 34 Iteroncaqueroguetiqueate yapatsajavantaquerogueti paperi, icoacoqueri Paavoro icantiri: \p —¿Quero piguintenita? \p Icantiri: \p —Shirishiaqui. \p Iquemaquegueti ariguenti iguintenita Shirishiaqui, icantiri: \p \v 35 —Nonquemisanquempi incoraquejiaquegueti catsimajiaquempica. \p Ariqueate icantajiaqueri coaretajia iraajianaqueri imapipancotequi Erorishini, inquempoguijamajajiaqueriqueate aatonijite ishianajatsi. \c 24 \s1 Iquenquetsatacotanaca Paavoro ipigamentacotanaca \p \v 1 Ariqueate avisanaquegueti 5 savincaguiteri yarejetapojaca Ananiashi irira saserorote anaantamajatanquitsica, itsipatsipaitacari imajirojiate joriojia jeri cantacoventantatsica icantajitica Teritoro irira amitacoquerineca Ananiashi. Iroguenti icoraquetashitaque incantajigueri Perishi imajirojiate taa opajita icatsimatimentajiaqueri Paavoro. \v 2 Irira Perishi icajemacaantaqueri Paavoro. Ariqueate yarejetapojatiga iquenquetsatanaque Teritoro icantiri Perishi: \p —Noshineventajiaquempiqueate, jeematsiqueate aviguenti peanquitsi nomajirojiate. Imaica nochoocajiaque cameetsa, teequeate inchoocateji asereajenaneca. Pinetsanaguetajero oshequini teeca oncameetsavetempaji acaniqui aguinteniqui, cameetsatari piquenquejitsitacaro. \v 3 Maasano nogonorojia querocagueti ichoocajiaque itsaquero, nomajirote Perishi, nocantantajiaquempica: ‘Arioteesaa.’ \v 4 Imaica aato nasereamajajiguimpitsi iroguenti nonintaque pinquemisantaquena capichaji noncanquempica. \v 5 Irira Paavoro iriguenti caaviji yasereanti aisa yoanaque itsitacaguitejanaquero iquenquetsatacaajiaqueri nogonorojia joriojia quepatsipaequi, ariqueate icatsimatavacaajianaca itsinampirejavacaajianaca. Iriatimpa iriguentitarite jivatirica quemisantirica Jesoshi Nasarequitica. \v 6 Inintavetaca aisa incovaeguishetaquerome teemporo, irootaque naantajiacarica nonintajiavetaca noncasiticajiaquerime noguijatacojiaquerome icantacaantica nomajirojiate. \v 7 Cotanquitsi icoraquetaque Irishia imajirote coaretajia itaviimentaguetapojaquenari yaapitsajiaquenari. \v 8 Icantajiaquena quericaca catsimataquerica Paavoro incoraquejiaque incantajiaquempi taate opajita icatsimatimentajiaqueri. Imaicaquea imaica avirompate pininquegueti pincoacotaqueri, pincoacoqueriqueate cameetsanijite pintsatimenqueronijite taaca opajita nocatsimatimenqueri. \p \v 9 Irirajia joriojia tsipajiacarica icantajiaque: \p —Jeejeguitatsi, arimajaqueate icantamajataquequeate. \p \v 10 Ariqueate icanque vacoc irira majirontatsica inquenquetsatantanaquempaca iriatimpa Paavoro. Ariquea icanti Paavoro: \p —Noshinevaetaca pinquemisanquena imaica nonquenquetsaventanaquempagueti, notsaquetarite pimajirontsitacani coramani, pinetsanatacopinitavajiri nogonorojia. \v 11 Imaica nonintaque noncamanquempi, maasano itsajiaque iroaquera avisananquitsi 12 savincaguiteri noaquitiqueate Jerosarequi notsarovenquitariqueate Aapani Irioshi. \v 12 Querocagueti nochoocagueque, aricampa teemporoqui, aricampa shinagogaqui, aricampa ocapiocaguetagueti tsovironaqui, teequea ariquea noncantimajigueriji choocajianquitsica ontaniqui cameetsanijite onquenantaquemparo noncatsimatavacaajiaquempa iroguentica incatsimatavacaajiaquempa iriatimpajia. \v 13 Querocampate irajaiaquero iricajia ironigaaquempica incantajiaquequea arimaja inejajiaquena nocatsimajiaquerigueti. \v 14 Cotanquitsi jero noncamantaquempica: noguijatacotaquero oratica icantajitica Quenavoquirontsi icantacojiavetacaca iriatimpajia, ‘Iro iguemisantashitane.’ Irootaque nantaque noquemisantamajataquerigueti Irioshimajaca itsaroventajianica novaesatinijiateni. Notsamajaque iroguenti iroomajaca maasano itioncacotanaqueca Moishishini, aisa maasano itioncacotanaqueca tsavetantironica icanquerica Aapani Irioshi. \v 15 Cotanquitsi ariqueate noquejejiacari iriatimpajia notsaroventajiacari Aapani Irioshi, nocantajiaquequeate intancorejajianaje maasano metojajiavetanquitsica. Intancorejajianaje antajiguiroca cameetsaguetatsica jerijia aisa antaguetiroca teeca oncameetsateji. \v 16 Irootaquequeate nonintantacaca noncoguitempani noncomajamajaquempa cameetsanijite iramenaquenanijite Aapani Irioshi jerijia maasano caquinte naroguenti comajamajatatsica. \p \v 17 “Naatimpa mana nochoocaque osamani, ariqueate anaapojacagueti oshequi ajagantsi nopianaja Jerosarequi, naajianaqueneri imentaquipae napijoriojiateni coguitejacojianquitsica, jero aisa nojocaqueneri Aapani Irioshi noguishinejantacarica. \v 18 Ariqueate noteroncaguetanajirogueti nogameetsatanajegueti ontaniqui teemporoqui icoraquejiaque joriojia ponejaianquitsica Ashiaqui yamenajiapojana, cotanquitsi tee apaniro nonejeji incapiocaventajiaquenaqueate caquinte, aisa tee nonejeji noncatsimatavacaguempaji. \v 19 Iriomete coraquejianquitsineme imaica incantajiaquempime taa opajita icatsimatimentajiaquenaca onchoocaqueme nantaqueca teeca oncameetsateji. \v 20 Pincantajiguerijate imaica iricajia quero incantajigue. ¿Taate inejaque ontaniqui chapinqui nochoocaquegueti icapiocantajiacaca majirontajiatsica? ¿Choocampate nantaqueca teeca oncameetsateji? \v 21 Aricampa iroocampa inejajiaque nocajemanaquegueti nocanquegueti: ‘Iroguenti picatsimatimentajiaquena nocanquegueti intancorejajianaje metojajianquitsica.’ ” \p \v 22 Irira Perishi iquemacomajaquerotarite ocatica Quenavoquirontsi Iroomajatatsica, irootaquequeate iquemavaquitiguiri Paavoro icanti: \p —Imaicaquea ariotapojaque. Coajica incoraquetaquegueti Irishia imajirote coaretajia, irioqueate camantamajataquitenane. \p Ariqueate isanticojianaji. \p \v 23 Ariqueate icantaqueri itsipataca imajirote coaretajia: \p —Tee onchoocateji otsipa, cotanquitsi aato picantimentajiguiri incoraquepinijiaquequeate itsipajiaca irinejapinijiaquerigueti iramajiaqueneriqueate taaca opajita icoguitejaguequeca. \p \v 24 Ariqueate anaapojacagueti oshequi savincaguiteri icoraquetajiqueate Perishi itsipatacaro imanquigare. Iroatimpa iroguenti jorio icantajitica Toroshira. Ariquea icajemacaantaqueri Paavoro iquemisanqueri itsavetanquerogueti quero ancoquempani aventamajaquemparigueti Jesoquirishito. \v 25 Itsavetanquero quero ancoquempa ancomajamajaquempa aisa cameetsa anchoocaque. Aisa icanqueri coajica aapojempagueti savincaguiteri irogashinoncajajiaqueri Aapani Irioshi quempevaejiatsica. Ariqueate itsaroanaque Perishi, icanqueri: \p —Imaica ariotapojaque. Pijataje. Coajica aatogueti taaca opajita nosavicaventi, ariqueate noncajemacaantajempi nonquemisantajempi pinquenquetsataje. \p \v 26 Iriguentitarite yoguijacovetavaca irojocaquenerime imentaquipae cameetsanijite irovashiantajeri irootaquequeate icajemacaantantapinicarica inquenquetsatacajaeri. \v 27 Ariqueate iquejetaquero imaica aavaetanaca mavite ajagantsi. Irioqueate piajari Poroshio Peshito. Irira Perishi manatarite inintaque iroguishinejajigueri joriojia irootaquequeate tee irovashiantantajemparica Paavoro. \c 25 \s1 Paavoro yaventacarigueti Sesa \p \v 1 Ariqueate icoraquepojaque Peshito Sesareaqui impeguempa majirontatsica. Avisanaquegueti 3 savincaguiteri yoanaque Jerosarequi. \v 2 Iroompaqueate yarejetapojatiga icoraquetashijiaqueri saserorotejia anaantajianquitsica itsipajiacari itsipa joriojia anaantajiatsica itsojeventajiapojacari Paavoro. \v 3 Ariquea icantajiguiri: \p —Nonintajiaque pincajemacaantenari Paavoro iramajiqueri acaniqui Jerosarequi. \p Iroguentitarite icantimentajiaque cameetsanijite irisenacashitimentajiavaquemparinijite quenavoquirontsiqui irimetojajiavaqueri. \v 4 Cotanquitsi Peshito icantiri: \p —Irira Paavoro choocatarite yoguijaajitaqueri santanaqui Sesareaqui. Naatimpatarite taampinatarite nompianaje. \v 5 Imaica pincantajigueriqueate pimajirojiate iroguijaguijaitanaquenaqueate cameetsanijite intsavetacotimentajiaquerinijite arigueti arimajaca yantaquero teeca oncameetsateji. \p \v 6 Irira Peshito ichoocaquiti ontaniqui 8 savincaguiteri, aricampa 10, ariqueate ipianaja Sesareaqui. Iroompaqueate osavincaguitetanajigueti yoanaque isavicaque icantomajantigueti, ariqueate icajemacaantaqueri Paavoro. \v 7 Iroompaqueate iquijapojaque Paavoro itsipajiapojacari joriojia ponejaianquitsica Jerosarequi, itsojeventajiacariqueate icantajiaquequea yantaquero oshequi covaeguishemajaca. \v 8 Cotanquitsi Paavoro ipigamentanaca icantiri: \p —Teequea taaca opajita nantagueteji: tee noncantashitatiguemparo icantacaantajitaquenerica jorio; teequea nanteji teeca oncameetsateji teemporoqui, tee noncovaeguisheteroji; aisa teequeate nonijashinatempariji majirontatsica Sesa. \p \v 9 Cotanquitsi irira Peshito ininquetarite iroguishinejajiaqueri joriojia icantiri Paavoro: \p —¿Pinintaque poanaque Jerosarequi cameetsanijite noncoacomajaquempi? \p \v 10 Icanti Paavoro: \p —Oraqueate arimete pincoacomajataquename acaniqui, aritarite icanque majirontatsica Sesa incoacotantajitaquero acaniqui. Pitsamajataque aviatimpa tee queroca noncantimajigueriji joriojia cameetsanijite incatsimajiaquenanijite. \v 11 Oraqueate aviroguetiqueate nejaquena nantaquegueti teeca oncameetsateji, iintsija irimetojajitena, nonquemisantacoquempaqueate aatoqueate nopigamentatsi. Cotanquitsi oraqueate teegueti arimaja onchoocateji icantajiaquenaca, aato queri agavejatsi irojocaquena irimetojajiguena. Arimpaqueate nonintaque noanaque Sesaqui, irioqueate coacomajataquenane. \p \v 12 Irira Peshito icoacojiaqueri itsipatashijiacaca icantomajajiaquerigueti iramene quero incojiaquerini iriatimpajia. Ariqueate icantiri Paavoro: \p —Irootarite pinintavintsataque incoacoquempi Sesa, ariqueate poanaque iriatimpaqui. \s1 Paavoro iquenquetsatacaaquerigueti majirontatsica Aguiripa \p \v 13 Avisanaquegueti oshequi savincaguiteri, ariqueate irira majirontatsica Aguiripa\f + \fr 25:13 \fk Aguiripa. \ft Irio icantajitica Erorishi Aguiripa II, irio irijanite Erorishi Aguiripa I (pamenero Ya. 12.1, aisa tioncanquitsica isavivanaqui).\f* yoanaque Sesareaqui irinejeri Peshito. Oguijatanaqueriqueate itsijoite Verenise. \v 14 Ichoocajiaquegueti ontaniqui oshequi savincaguiteri, iriraquea Peshito iquenquetsatacaaqueri majirontatsica, itsavetacotaqueri Paavoro. Icantiri: \p —Chooca acaniqui apaniro yashitacotacaantaqueca santanaqui Perishi. \v 15 Ontaniquiqueate noanaquegueti Jerosarequi, irirajia saserorotejia anaantajianquitsica jerijia aisa imajirojiate joriojia icoraquejiaque naatimpaqui, itsojeventajiacari, inintajiaveca nometojacaanquerime. \v 16 Cotanquitsi naatimpa nocantajiaqueri irira Iromaquitica tee irimetojantajigueji intati, mana iroqueti incajemacaantajiaqueri catsimajianquitsica jerijia icatsimajiaqueca, inquenquetsaventaquempa inquemajiaqueri maasano. \v 17 Irootaquequeate iroompaqueate icoraquejiaquegueti iriatimpajia acaniqui tee osamani nogueroji, iroompaqueate osavincaguitetanaquegueti ariqueate noanaque nosavicaque nocantomajantigueti nocajemacaanqueri Paavoro. \v 18 Iroaqueragueti nojiqueji ariji incantajiaquena yantaque icantimentantica Sesa, cotanquitsi teequea inquejeteroji imaica. \v 19 Iroguenti icantajiaquena yogaaquero yamejigaca itsaroventajigarigueti Irioshi aisa iquenquetsatacojiaqueri apaniro metojatsica icantajitica Jesoshi, cotanquitsi irira Paavoro icanti: ‘Pochatanaji.’ \v 20 Naatimpaqueate anaaquena nocoacotantavetacarica Paavoro: ‘¿Pininque poanaque Jerosarequi incoacojitaquempiqueate ontaniqui?’ \v 21 Cotanquitsi iriatimpa teequea irininteji, manaqueate inintaque iroashitanaqueri Sesa, irioqueate coacotaquerine. Ariqueate nocantantacaca aato yovashiantajitiritsi ogantaga inchoocaqueni acaniqui irosati nontigarancaquerigueti ontaniqui iriatimpaqui. \p \v 22 Irira Aguiripa icantiri Peshito: \p —Nonintaque nonquemaqueri naatimpa. \p Iriatimpa icanti: \p —Iintsija osaitequera pinquemaqueri. \p \v 23 Iroompaqueate osavincaguitetanajigueti yoanaque Aguiripa inquemaqueri Paavoro, itsipatanacaro itsijoite pajitatsica Verenise, jerijia imajirojiate coaretajia jerijia aisa jivajiguirica igonorojia, netsanatacojiavaetacaqueate maasano. Iroompaqueate iquijaquijaipojaquegueti, iriraquea Peshito icajemacaanqueri Paavoro. \p \v 24 Icanti Peshito: \p —Majirontatsica Aguiripa, aviguentijia maasano, jeri irica Paavoro icatsimajiaqueca maasano joriojia Jerosarequitica jerijia guintenijiatsica acaniqui. Ogantaga icantajiaquena nometojacaanteri. \v 25 Naatimpaqueate namenaqueri teequeate iranteji querocampate irimetojimentajiquerica, cotanquitsi iriotarite nintanquitsi iroashitanaqueri Sesa, irioqueate coacotaquerine. Irootaquequeate nontigarancantaquemparica iriatimpaqui. \v 26 Cotanquitsi querocampate noncanteni nontioncaquenerigueti Amajirote Sesa noncamantaquerigueti taa opajita icatsimatimentajitaqueri, teenicate onchoocateji. Irootaquequeate imaica namacaantantacarica pinejajiaqueriniji aviatimpajia, aisa aviatimpa, nomajirote Aguiripa, nonintamajataque aviguenti nejaquerine cameetsanijite pincoacotimentamajataquerinijite, irooqueate nontsatantaquempaca quero noncanteri nontioncaquenerigueti. \v 27 Namenaquerotari tee oncameetsateji nontigarancashivetaquemparigueti intati santanatacotanquitsica aatogueti notioncacotaqueri taa opajita icatsimatimentajitaqueri. \c 26 \s1 Paavoro icatiimotanacari Aguiripa ipigamentanaca \p \v 1 Ariqueate iquenquetsatanaque Aguiripa icantiri Paavoro: \p —Iintsija pinquenquetsaventanaquempa. \p Irira Paavoro icanti vacoc iquenquetsatanaque icanti: \v 2 “Majirontatsica Aguiripa, notsataque piquemacojiaqueri apijoriojiateni icatsimajiaquenagueti icantajiaquenagueti taaca opajitapae. Imaicaqueate imaica noshinetaca nonquenquetsatacaaquempigueti nonquenquetsatacoventanaquempa. \v 3 Aviatimpa pitsamajatitarite yameguetaca apijoriojiateni aisa pitsati taa opajita icatsimatimentantajigui. Irootaquequeate nonintantacaca pinquemisantamajatavaquena, aato piperatanatsi. \p \v 4 “Naatimpa noguintenitimojiacari apijoriojiateni coramani chaajaniquitirajanagueti irosati imaica. Yamenamajajiaquena noguintenicagueti Tarisoqui jero aisa Jerosarequi, irootaquequeate itsatantamajajiaquenaca quero nocotani. \v 5 Irootaquequeate imaica irinintajiaquegueti incamantajiaquempi, incamantajiaquempiqueate. Naatimpa noponeanacaro iroaqueragueti noquenquevaritapojaque noguijatacomajataqueri pariseojia. Iriatimpajia caaviji yanaaque itsamajatiro itioncacotanaqueca Moishishini. \v 6 Coramani Aapani Irioshi icantajiaqueri avaesatiniteni intancorejajiajeri metojajiatsica. Ariqueate noquejetaca naatimpa notsataque nometojavetaquempagueti intancorejajena, irootaquequeate yaimentajiaquena acaniqui cameetsanijite pincatsimatimenquenanijite pimetojacaantimenquenanijite. \v 7 Arimajaqueate icanque Aapani Irioshi intancorejajiajeri metojajiatsica, irooqueate yoguijajiaque maasano agonorojia irirajia ichoviquiguetaqueca 12 irijanijiateni Ishiraerini. Irootaquequeate ogantaga isavicaventajiguiro irinetsanamajajiaquero inintaguetica Aapani Irioshi cameetsanijite intancorejajiajeri coajica. Irootaquequeate, Nomajirote Aguiripa, icatsimatimentajiaquena imaica joriojia yamenajiaquenagueti noquejejiacari iriatimpajia nocanquequeate nontancorejanaje naatimpa aisa. \v 8 ¿Pijijiaqueji aviatimpajia aato itancorejajiajiri Aapani Irioshi metojajiatsica? \p \v 9 “Noquenquejavetaca naatimpa coramani cameetsavaetaque nantaguetaque oshequi taaca opajitapae nonticaacotantaquemparoca ivajiro Jesoshi Nasarequitica. \v 10 Ariqueate noquejetaca Jerosarequi nocatsimajiaqueri nonintaquequeate noguijajiaqueri santanaqui. Irootaquequeate nocantantajiacarica saserorotejia anaantajianquitsica irojocajiavaquena paperi iroonijite navenquempaca, ariquea noguijajiaqueri santanaqui oshequini igomajamajare Aapani Irioshi. Oraqueate imetojajiaquerigueti noshinevaetacaqueate. \v 11 Ariquea noquejeveca nocatsimapinijiaqueri ontaniqui maasano shinagogapaequi icapiocantapinijiacaca cameetsanijite novashiantacaajiajerinijite aatonijite itsaroventajijaaritsi Jesoshi. Ariqueate nocatsimamajajianaqueri irootaquequeate noashitantajianacarica osamanipaequitica aisa, nocatsimajiaqueri natsipetacaajiacariqueate. \p \v 12 “Ariqueate naanaquero paperi yojocajiavaquenaca saserorotejia anaantajianquitsica, noanaquequeate Tamashicoqui naajiguerime aisa itsipapae. \v 13 Cotanquitsiqueate, majirontatsica, iroompaqueate itampaticatapojaquegueti catsirincaiteri noavetanacaqueate quenavoquirontsiqui,\x + \xo 26:13 \xt Ya. 9.1-19; 22.6-16.\x* nonejaitatiguiro ocantanaque morec oponeaca jenoqui inquitequi, cavorejavaequequeate anaaqueriqueate ivoreguigueti catsirincaiteri, otsirencapojaquenaqueate anquiritacotapojana naatimpa jerijia maasano notsipajianacaca. \v 14 Maasano notejatejaitanaquequeate isaviji quepatsiqui, noquemiqueate icantajipojaquenaqueate iguenquetsatsarequi evereo: ‘Saoro, Saoro, ¿taa picatsimatantaquenaca? Avisatiqueate atsipetacajatsi. Piquejetanacari caapironcaari impigatanaquemparigueti quempoguijirica impateaterogueti inchaquiji, irisatiquea chaticavatsatajatsine.’ \v 15 Naatimpaqueate nocantsitariqueate: ‘¿Taampate aviatimpa, Nomajirote?’ Icantanaqueate: ‘Naatimpa naroguenti Jesoshi picatsimaqueca. \v 16 Imaica pintinajanaque pincatianaque, mana nonigaaquempi noncanquempiqueate nonintaque nontigarancaquempiqueate pintsavetantanaquena pintsavetacotero maasano pamenaguequeca imaica jero aisa maasano nonigaaguequempica coajica. \v 17 Nontigarancaquempiqueate pinquenquetsatacaajiaqueriqueate joriojia jerijia aisa teeca iriojia joriojia. Namiquempiqueate cameetsanijite irajaiavequempigueti irovashiantajiajempiqueate. \v 18 Irooqueate nontigarancantaquempica intsatantajiajempaca. Oquejetimovecariqueate opitsecashirentimovecariqueate: teetarite intsajigueriji Aapani Irioshi, iriguenti Satanashi amatavijajiaqueri. Poashitanaqueriqueate pintsatacaajiaqueri cameetsanijite irovashiantimentajiajeronijite iquenquejaguishejiguica taaca opajitapae, aatonijite iquemisantajiajiritsi Satanashi, irioqueate inquemisantajianaje Irioshi, aisa inquemisantamajajiaquenaqueate naatimpa cameetsanijite nonetsanajiajeri, aato noquenquejacaajiajiritsi iguempevaerejia, inconoajiaquempariqueate maasano nomeshiajiaqueca.’ \p \v 19 “Irootaquequeate imaica, majirontatsica Aguiripa, nonintaque noncanquempi nonetsanaquero maasano icanquenaca Jesoshi yonigaaquenagueti ontaniqui quenavoquirontsiqui. \v 20 Iriquetiquea noquenquetsatacaajiaque guintenijiatsica Tamashicoqui. Ariqueate noquejejiaqueri guintenijiatsica Jerosarequi jerijia maasano guinteniguetatsica Joreaqui. Noquenquetsatacaajiaqueri aisa teeca iriojia joriojia nocantajiaqueri incantashitatiajianajempa irovashiantajianajero iguempevaerejia, irioqueate intsaroventamajajiaquempa Aapani Irioshi, cameetsaqueate inchoocajianaje intsatantajiaquemparica caquinte arimaja iquemisantaqueri Aapani Irioshi. \v 21 Irootaquequeate yaimentajiaquenaca joriojia teemporoqui itsaroventantajitarica Aapani Irioshi inintajiavetacaqueate irimetojajiaquename. \v 22 Cotanquitsi yamiquena itampishitacaaquena Aapani Irioshi, arimpaqueate notsavetantanaqueri arejevaetanacaqueate imaica, notsatacaajiaqueri irirajia anaantajiatsica jerijia aisa teeca iranaantajigueji, mana notsatacaajiaqueri icantajiguinica tsavetantirinica Aapani Irioshi jeri aisa Moishishini. Teequeate naashitemparo intati. \v 23 Iriatimpa icantajiaquetarite irantsipevaetaquempa irira Quirishito, ariquea irimetojavequempa impochatanaje. Iriqueti jivatanajatsine impochatanaje cameetsanijite intsavetantero tsirencaguiterimajaca intsatimenqueronijite maasano joriojia jerijia teeca iriojia joriojia.” \p \v 24 Iroompaqueate iquemavaquerigueti Peshito iquejetanaquero imaica iquenquetsaventanacagueti icajemanaquequeate: \p —¡Paavoro, ariqueate pishoncacotanaca! Iroorijite pisavicaventaquero pivaperite manaca oshoncacotanaquempi intati. \p \v 25 Icanti Paavoro: \p —Teequeate noshoncacotempaji, nomajirote Peshito. Maasano nocanquempica iroguenti arimajaca teequeate namataguempaji. \v 26 Irica majirontatsica Aguiripa iriatimpa itsamajatiro oca nocantajiaquempica, irootaquequeate noshinetantacaca iquemaquerogueti maasano. Itsatiro iroguenti arimajaca, teenicate iromanacojiteroji noquenquetsatacoguetaqueca imaica. \v 27 Aviatimpa majirontatsica Aguiripa, ¿quero pincante aviatimpa? Oraqueate itioncacojiaqueca tsavetantajiguirica Aapani Irioshi coramani ¿iro iroomajaca? \p \v 28 Icanti Aguiripa: \p —Pajiniqueate pinquemisantacaguena naatimpa aisa, nonquemisantantaquemparica Quirishito. \p \v 29 Icanti Paavoro: \p —Aricampa imaica, iroocampa coajica, naatimpa nonintavetaca pinquemisanqueme, cotanquitsi aato apaniro aviatimpa piquemisanti, inquemisantajiaquequeate aisa maasano quemajiaquenaca imaica inquejejiaquena naatimpa, cotanquitsi aato yoishojitiri cavorejatsariqui. \p \v 30 Iroompaqueate icanquitigui imaica icatianaca majirontatsica Aguiripa aisa majirontatsica Peshito itsipajianacaro Verenise. Ariqueate iquejejianaja maasano itsipajiacaca. \v 31 Yoajianaquegueti iquenquetsatacojiaqueri Paavoro, icantajiaquequeate: \p —Namenaqueri naatimpa teequeate taaca opajita iranteji irimetojimentajiquerica aisa aatomesano yoguijaajitirime santanaqui. \p \v 32 Icantiriquea Aguiripa Peshito: \p —Aatomeguitatsi inchiquiotsi icantime iriatimpa ininque incoacoqueri majirontatsica Sesa, ovashiantajiajerimequeate. \c 27 \s1 Yaajitanaquerigueti Paavoro Iromaqui \p \v 1-2 Icantajiaquequeate iroanaque Paavoro Itariaqui. Icamantajiaqueri imajirojiate igoaretajiate majirontatsica Sesa Aogoshito irajaianaqueri. Iriatimpa ipajita Joorio. Itsipatacaantajianacari itsipapae yoguijaajiguequeca santanaqui. Naatimpa notsipajianacari Arishitarico noguijaguijaitanaqueri Paavoro. Irira Arishitarico ariguenti iponeaca Tesaronicaqui Maseroniaqui. Notejianaca inirojeguiqui quenajarontsi poneanquitsica Ataramitioqui, pajini oanaque Ashiaqui onquenanaque guinteninintsipaequi ontaniqui otsapijaqui quentija. Ariqueate noajianaquequeate namajatacojianaquequeate. \v 3 Osavincaguitetanajigueti nagatacojiapojaque Shironequi. Irira Joorio icavintsajaqueri Paavoro icantiri: \p —Pijashiatsi pinejajiaquiteri pitsipavijijiaca irojocajiaquempinijite taaca opajita pinintajiaqueca. \p \v 4 Ariquea nogaajianaca aisa, noajianaque. Pajini oguipiacotajename tampija, irootaquequeate nopitsocacotantanacaroca ovogore Tsipere antaqueronta. \v 5 Nosenaguijacojianacaro Shirishia aisa Pampiria narejerejeipojaca Miraqui choocatanquitsica Irishiaqui. \v 6 Ariqueate inejapojaquero imajirote coaretajia quenajarontsi poneanquitsica Arejantiriaqui oananquitsineca Itariaqui. Irooqueate itetantajianaquena nogaajianaca aisa noajianaque. \v 7 Inchiquiojisano nocantacojianaque namajatacojianaque nopomerentsijianacaro oshequi savincaguiteri. Osamani nantajiaquero cotanquitsi noquempejipojaquerogueti Guiniro oguipiacojiavaquena tampija, irootaquequeate nocononcacotantajianacaca nomontejacojianacaqueate niganquivogorequitica icantajitica Quereta. Nopitsocacotanaca araquerora ontaniqui oquempejiquegueti Saramona. \v 8 Nopomerentsijianajaro nosenaguijacojianacaro Quereta, irosati narejerejeivaetani nagatacojiapojaqueni agapiniquegueti quenajarontsi icantajitica Cameetsatatsica Agatapinitaquegueti, oquempejiquegueti guinteninintsi icantajitica Irasea. \p \v 9 Iroorijite oshequiacotanaquena savincaguiteri noponeajiacagueti Sesareaqui pajini nontejaatacotaje, irootaquequeate arimpaqueate ojamajatiri ocovejencatanaqueni namajatacojianaquegueti, irootaquequeate icantantajiacarica Paavoro: \p \v 10 —Naatimpaqueate notsataque oajianaquegueti imaica mana antsipejianaquempa. Aato apaniro ojocajajigui quenajarontsi aisa ajaararontsi aricampa ojocajajiaquempa aatimpajia aisa. \p \v 11 Cotanquitsi irira imajirote coaretajia teequeate inquemisanteriji Paavoro, iriguenti iquemisantajiaque taquijatanaqueroca quenajarontsi aisa ashintaroca. \v 12 Oraqueate agapiniquegueti quenajarontsi teenicate oncameetsateji tejarontsiqui, irootaquequeate inintantajiacaca oshequini irogaajianajempa aisa, ijijiaqueji iragavejajiaquempa irarejejiaquempaji ontaniqui Penisequi choocatatsica aisa Queretaqui, inchoocajiaquemequeate ontaniqui iroosati irivoreanajegueti catsirincaiteri. Ontaniquiqueate Penisequi aato yarejeta choviga poneanquitsica oquempejitacoquerogueti isotoguigueti catsirincaiteri. \v 13 Ariqueate yamenajiavaquerogueti inchiquioji otampijatapojaque ijijiaqueji cameetsataqueji iroajianaje arinijite aacotimentajianaquerinijite iquenquejajiaquegueti, ariqueate inoshicajatajiro cavorejatatsica agaparancajatatsica itetajiroqueate, ariquea noajianaque nopantsapijatacojianaquero otsapijaqui quentija Queretaqui. \v 14 Cotanquitsi capichaji osamanijencaguitepojatigui otampijatapojiqueate inirojencamajaca choviga poneanquitsica oquempejitacoquerogueti isotoguigueti catsirincaiteri, ocantavaetanaquequeate jeoc jeoc jeoc. \v 15 Nonintajiavetacaquea nonquenajatacojianaqueme oquenapojaquegueti choviga, taaja esho oguipiacotanaquena, ariquea aacotanaquena intati choviga quenajarontsiqui. Naatimpajia noquemisantacojiavaca querocampate noncojiavajeroni. \v 16 Ariqueate noacojianaque antaqueronta otsipa niganquivogorequitica icantajitica Caraora, ariqueate teesaconaqueate ontampijamajatajeji. Osamani nantajianaquero chaajaniquitica quenajarontsi ishiticacojitica, najiricamajaquero. \v 17 Ariqueate itejiaquero. Ariquea ijijiaqueroji ontsiratsiraitanaque ogotapae ipeacaantacaroca inirojegui quenajarontsi, ariqueate yaguiaguiaataquero ishiticaquero. Aisa itsaroajianaquequeate irivanquetacojiaquemparome onicoaquegueti impanequi icantajitica Shirete, ishiticarejaquero quitsaarentsimago yogaguijijiaquero cameetsanijite aacojianaquena choviga. \v 18 Cotanquitsiqueate osavincaguitevetanacagueti arimpaqueate ojatiri otampijamajatanaqueri, ariqueate iparianacaro ipishoncajaguequero ajaararontsi yamajiavetacaca. \v 19 Ariqueate otsipatapojacagueti savincaguiteri narosatiqueate pishoncajajiaquero iniromagotanquitsica, ovoapae, otsipapae ashincaca quenajarontsi. \v 20 Oraquea oshequianaquegueti savincaguiteri opitsecanaquequeate teequeate irivoreajeji catsirincaiteri aisa impoquiropae. Arimpaqueate ojamajatatiguiri otampijamajatatiguinimaja nojiqueji arijite nojocacojiaquempaji. \v 21 Naanaatacoguetanaque tee noshecajiajempaji, icatianacaqueate Paavoro icantiri: \p —Aviguentijiatarite cotanquitsi, pinquemisantajiaquenamegueti iroaqueragueti nocantajiavequempigueti arimequeate anchoocajianaqueme Queretaqui, aatomecate atsipejigame imaica, aisa aatomequeate opeaguetame maasano pamajiavetacaca. \v 22 Imaica aato pitsaroajiguitsi ontsitiavetanaquempaqueate quenajarontsi, cotanquitsi aatimpajia aatoqueate ojocajajigatsi. \v 23 Incajaranqui tsiteniriqui icatiimotapojaquena irashivantite Aapani Irioshi ashintanaca nantavaetinica, \v 24 icampojaquena: ‘Paavoro, aato pitsaroguitsi, poanaquetarite pinejeri majirontatsica Sesa. Aato yojocajatimajigatsi apaniro pitsipajiacaca quenajarontsiqui, icavintsajaquempitarite Aapani Irioshi.’ \v 25 Nocantantajiaquempica aato pitsaroajiguitsi pishinejiguempa. Naatimpa notsataque irinetsanataquero Aapani Irioshi maasano icanquenaca irashivantite. \v 26 Cotanquitsi mana ovanquetacotacaji tampija ovogorequi. \p \v 27 Ariqueate anaapojacagueti 14 savincaguiteri noquenacotashijianaca quentijaqui icantajitica Aririatico, oraqueate tampija ariqueate aacojianaquena. Oraqueate onianquiitepojigueti irira taquijajiaqueroca iquenquejajiaque quempejitapoji quepatsi. \v 28 Igomarojiaquero osaanajataquegueti, ariqueate ovegarapojani 36 meetero. Ariquea osamanijencaguitepojigueti imajiajiro aisa, ariquea ovegarapoja 27 meetero. \v 29 Itsaroajianaquequeate itsinacacotarotsi mapi yogaguijitantajiacaroca ovataquiqui cuatro cavorejatatsica agaparancajatanquitsineca quishotacaaqueroneca quenajarontsi. Ishoshoguitejianaca yoguijajiavajiro savincaguiteri. \v 30 Irira taquijajiguiroca inintajiavetaca irishiajianaqueme irovashiantajianajenamequea, yantamampeajianacaqueate iroajianaque irojocajajiaquero cavorejatatsica quishotacaaqueroneca otsovi, cotanquitsi iroguenti irojocajajiaqueme chaajaniquitica quenajarontsi inquenajatacotantajianaquempameca. \v 31 Cotanquitsi iquenquetsatanaquequea Paavoro, icantajiguiri imajirojiate coaretajia jerijia aisa igoaretajiate: \p —Iramerencapitsajianaquempigueti ariqueate pojocajajiaquempa aviatimpajia. \p \v 32 Iroompaqueate iquemavaquitigui ipeshacojiaquero chaajaniquitica quenajarontsi, ariqueate opariajatanaquequeate. \v 33 Ariqueate iroompaqueate osavincaguitetanaquitigui irira Paavoro icantajiguiri maasano irishecajiguempa, icantajiguiri: \p —Manaqueate anaapojacaqueate 14 savincaguiteri irosatiqueate piquempoguijajiavaquero, aisa teequeate pishecajiajempa. \v 34 Nocantantajiaquempica pishecajiguempa cameetsanijite pintampishitimentajianaquenijite, aatotarite opeimata capichajaniqui pimajeaniqui. \p \v 35 Iroompaqueate iteroncanaquerogueti icantajiaquerigueti, yaaquero pan, icatiimojiacariqueate maasano, icanqueriqueate Aapani Irioshi: “Ariotesaa pojocajiaquenaro nosheca”, icotarejaquero ishecatacaqueate. \v 36 Yamenacojiaquerigueti maasano itampishishirejianaji ishecajiacaqueate. \v 37 Ari novegarajiaca 276 maasano quenajarontsiqui. \v 38 Ariquea yagashecajaianacagueti ipishoncajajiaquero tirigoitsoqui cameetsanijite ogajenocajamajatimentanaquempanijite quenajarontsi. \p \v 39 Ariqueate osavincaguitemajatanajigueti teequeate intsajiapojeroji quepatsi, mana yamenacojiaquero ocasoguiroquijaatacagueti ariqueate ochoocaqueni impanequi, inintantajiacaca impanquenajianaquemparo ijijiaqueji iragavejajiaque intsinampijatacojiaquempa. \v 40 Ipeshacojiaqueroquea cavorejatatsica agaparancajatatsica quishotacaaqueroca quenajarontsi, ari ochoocataji quentijaqui. Ariqueate itsajacojiaquero itaquiajatantajigaroca. Ariquea itinajacotajiro quitsaarentsimago choocatajatsica otsoviqui cameetsanijite aacotimentajianaquenanijite tampija impanequiqui. \v 41 Cotanquitsi aacojiavetanaquena mana opishoncacojiaquena otampishijamajataquegueti oja, ovanquetantamajatapojacaroca impanequi otsovi. Oraqueate ovataqui otsirajanaquero otampishiaca ovore quentija. \v 42 Irira coaretajia inintajiavetaca irimetojajiaquerimequeate yoguijajiguetica santanaqui aatonijite yamajamajaitanaquetsi ishijaianacatsiqueate. \v 43 Cotanquitsi irira imajirote coaretajia teequeate irininteji intsipatacaantempariji Paavoro, icantantajiacarica: \p —Ariotaque icojiacani. Quericaca tsajiatsica yamajajigui iriqueti jivajiananquitsine iramajamajaitanaque iragajianaque. \v 44 Iriraqueate teeca intsajigueji iramajajigueji irajaianaque inchacotapae aisa taaca opajitapae cameetsanijite iragatimentajianajenijite. \p Ariqueate noquejetacaajianacaro imaica nagajiapojaque maasano otsapijaqui. \c 28 \s1 Ichoocajianaquegueti Paavoro Marataqui \p \v 1 Iroompaqueate nagajiapojaquegueti maasano, icamantajitaquena ocatica ovogore opajita Marata. \v 2 Irira guintenijiatsica oraniqui cameetsaqueate yaajiavaquena icavintsajajiavaquena itsitacashijiavaquena paamari, catsincaguitevaetaquetarite otejaquetarite incani. \v 3 Irira Paavoro yaviguetapojaque inchajempequi. Iroompaqueate itsitacavetacarogueti iquemaitatiguiri tac camaarini iracoqui, isoaancanaca oguishianaqueri paamari. \v 4 Iriraqueate guintenijiatsica oraniqui yamenajiavaquerigueti itsatanaca iracoqui, icantavacaajianaca: \p —Iriocajate metojantatsica, irootaquequeate yagavetajagueti yojocajavetacagueti, imaica irioqueate atsicaqueri camaarini. Aricajate yogashinoncajimentaqueri Irioshi. \p \v 5 Irira Paavoro ipotecaqueri paamariqui, cotanquitsi teequeate ireeretanaqueri. \v 6 Iriatimpajiaqueate ijijiaqueji arijite ireeretanaque ariqueate inquenaque intejanaque irimetojanaque, cotanquitsi yoguijajiavecari intati tee iragavejeriji. Ariqueate icantajiaque: \p —Iriocajate irioshitatsica. \p \v 7 Choocaqueate quempeji iguepatsitepae Povirio, irio jivatanquitsica ovogorequi. Iriatimpa yaajiavaquena icavintsajajiavaquena, ariqueate nomaimojianaqueri 3 savincaguiteri. \v 8 Yojoquijitacaquea iriri Povirio, inorijaca, icatsirincajencatanaque, ishijatacotaquero iriraja. Ariquea yoanaque Paavoro irinejeri. Yamanacoventapojaqueri ipamitapojaqueri, ariqueate ipeanaja. \v 9 Iroompaqueate iquemacojiaquitiguiri icoraquetashijiaqueri maasano ashinoncajajiatsica iroveajiajerita, ariqueate iriatimpa yovejaiajiri. \v 10 Iriatimpajia ishineventajiaquenaqueate icavintsajajiaquena. Ariqueate nonetsanajianaja noajianaje, yojocajiavaquenaqueate maasano nocoguitejajiaqueca. \s1 Yarejetapojacagueti Paavoro Iromaqui \p \v 11 Ariqueate nochoocajianaqueni 3 taai ontaniqui ovogorequi. Notejianaja quenajarontsiqui poneanquitsica Arejantiriaqui. Chooca isheroncaguetica ontaniqui otsoviqui, iquejetacaacari irioshivijirentsi tsipari, aparo icantajitica Caashitoro, itsipa Poroquishi. Irira ashintaroca ichoocavaetanaquequeate oraniqui niganquivogorequitica nochoocatantajiacaca naatimpajia, yoguijavaquero osariapojajetaqueate. \v 12 Ariqueate noajianaji nagatacojiapanajanti Shiracosaqui, ariqueate nochoocajianaque 3 savincaguiteri. \v 13 Ariqueate nogaajianaca aisa, noquenacojianaque otsapijaqui narejevaetaniqueate Irejioqui. Osavincaguitetanajigueti otampijapojiqueate aacojianaquena noquenquejaquegueti. Namajatacojianaque mavite savincaguiteri, narejejiaca Potejoriqui. \v 14 Ariquea oraniqui nonejajiapojaqueri napiguemisantarijiateni. Iriatimpajia yaajiavaquena icantajiavaquenatarite: “Pinchoocatimojianaquenataja 7 savincaguiteri.” Ariqueate noajianaque Iromaqui. \v 15 Irira napiguemisantarijiateni Iromaquitica iquemacojiavaquenagueti iconoagarantajiacaqueate icoraquejiaque itonquivojajiavaquenaquea Pororeapioqui. Itsipa mana icoraquejiaque yoguijajiavaquena ontaniqui icantajitica Tereshi Taverenaqui. Irira Paavoro iroompaqueate yamenajiapojaquerigueti icampojiri Aapani Irioshi: “Ariotesaa”, ariqueate ishinevaetanaca. \v 16 Ariquea noajianaque narejejiaca Iromaqui. Irira imajirote coaretajia yaajianaqueri yashitacojitica, yojocajiapojaqueneri imajirote coareta santanaqui. Icantajiqueriquea Paavoro inchoocatashiquempa iriatimpa, iramenaqueriqueate apaniro coareta. \p \v 17 Ichoocatapojigueti 3 savincaguiteri irira Paavoro icajemacaanqueri joriojia anaantajiatsica icantajiguiri: \p —Napijoriojiateni, teequeate nonijashijiguempariji agonorojia, aisa teequeate noncantashitatiguemparoji icanqueca avaesatinijiate coramani, cotanquitsi iriatimpajia yaajiaquena Jerosarequi, ariqueate yojocajiaquenari yaajianaquena Iromaquitica. \v 18 Ariquea yagajianaquegueti majirontajiatsica icoacojiaquenagueti inintajiavetaca irampaquijajiajename, itsaquetarite teequeate taaca opajita nanteji querocampate irimetojimentajiquenaca. \v 19 Cotanquitsi irira agonorojia joriojia tee irinintajigueji irampaquijajiajena, irootaquequeate nocantantajiacarica Peshito noncoraquetaque acaniqui cameetsanijite incoacoquena Sesa. Cotanquitsi teequeate noncatsimajigueriji agonorojia, iroguenti nonintaque nonquenquetsaventaquempa. \v 20 Irootaquequeate nocajemimentajiaquempica imaica cameetsanijite namenajiaquempi nonquenquetsatacaajiaquempi. Pinejantajiaquenaca ishiticajiaquena cavorejatsariqui mana notsavetanqueri irira Quirishito aguijajiavaqueca aatimpajia ishiraerijia. \p \v 21 Iriatimpajia icantajiguiri: \p —Irira guintenijiatsica Joreaqui teequeate impacaantimajiguenaji paperi tsavetantaquempineca, aisa agonorojia coraquejianquitsica teequeate incantimajigueji: ‘Chooca yantaqueca’, teequeate incantaguishetacojiguempiji. \v 22 Imaica nonintaque nonquemisantajiaquempi quero pincanteni aviatimpa. Noquemacojiaqueritarite maasano guinteninintsipaequi icatsimajiguiritarite quemisantajiguirica Jesoquirishito. \p \v 23 Ariqueate yoajianajigueti icantajianaqueri querocagueti savincaguiteri incoraquetantajiaquempaca inquemisantajiaqueri. Ariqueate aapojacagueti incoraquetantajiaquempaca icoraquejiaquequeate oshequi iquemisantajiaqueriqueate. Iriatimpa imapocanaquero iquenquetsatanaquequea iroaquerasano savincaguitetamananquitsi ariqueate itsitenijencaguitetacovaetanaque itsavetanqueri Aapani Irioshi quero icota imajirontagueti. Iquejejianaquerigueti imaica cameetsanijite inquemisantimentajiaquerinijite Jesoshi, iroguenti ipampiataque itioncacotanaqueca Moishishini jero aisa itioncacotanaqueca tsavetantajiguirinica Aapani Irioshi. \v 24 Iconoagarantajiacaqueate iquemisantajiaqueri, choocaqueate itsipapae teeca inquemisanteriji. \v 25 Ariquea iriatimpajia yamenajiaquegueti tee inquemavacaajiguempaji, ariquea yoajianaji. Irira Paavoro icantajiavajiriqueate: \p —Arimajasacanicate icantamajataque Ishire Aapani Irioshi coramani iquenquejacaaquerigueti tsavetantirinica Isaiashini, ariqueate irioqueate cantajiaqueri avaesatinijiate icanti: \q1 \v 26 ‘Pijashia pincantajiaquiteri irica caquintejia: \q1 “Pinquemajiavequempaquea, cotanquitsiquea aato piquemajiavajirotsi. \q1 Pamenajiavequempaquea, cotanquitsiquea aato pitsatimajiavajirotsi.” \q1 \v 27 Iquishoshirentanaquetarite iricajia. \q1 Oraquea iguempita tee inquemamajatantajemparo, \q1 aisa imatsivocajataque, \q1 aatonijite inejantajiajarotsi iroquija, \q1 aatoniji iquemantajiajarotsi iguempita, \q1 aatoniji itsajigui ishirequi, \q1 aatoniji ipitsocashijigana nogueshishirentantajemparica.’ \p \v 28 “Imaica nonintaque noncamantamajajiaquempi iriotaquequeate inquenquetsatacaajitaque teeca iriojia joriojia incamantajitaqueriqueate quero icota Aapani Irioshi imeshiantigueti. Iriatimpajia inquemisantamajajiaque.” \p \v 29 Iroompaqueate icanquitigui Paavoro ariqueate yoajianaji joriojia, itampishijencajianaque iquenquetsatavacaajianaca. \p \v 30 Iriraqueate Paavoro ichoocaguitini mavite ajagantsi. Ogantaga ivegaraqueri ashintacaroca tsovironaqui cameetsanijite irimaantimentaquemparonijite. Yaajiavaqueri maasano coraquejiatsica. \v 31 Itsavetantiri Aapani Irioshi quero icota imajirontagueti. Itsatacaajiaqueriqueate itsavetanqueri Amajirote Jesoquirishito. Teequeate intsarogueji, aisa tecatsiqueate ticaguerineca.