\id HEB \h HEBREOS \toc1 Si₂ a₂chen₄ ne₄ dsa₂ HEBREOS \toc2 HEBREOS \toc3 He. \mt2 Si₂ a₂chen₄ ne₄ dsa₂ \mt1 HEBREOS \c 1 \s1 Ma₂dsia₅ Diú₄ jág₁ quian'₅₄ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃ të₂le₃ quian'₅₄ Ja₁ŋi'₅₄ \p \v 1 'Lióng₂ ráun₂ ca₂juá'₂ Diú₄ jág₁ jmɨg₄ ma₂lɨ́g'₂ ca₂tsɨ́'₃ dsa₂ can'₅₄ quián₂ jniog₄, tsá₃ ca₂ne₅₄ jág₁ ca₂'ë́₂ të₂le₃ quian'₅₄ dsa₂ i₂ca₂chein₃. \v 2 La₁ jmɨg₄ jë₁ca₂tó'₂ rë₂në́₃ në́₃, ma₂ca₂juá'₂ tság₅ jniog₄ të₂le₃ quian'₅₄ Ja₁ŋi'₅₄ i₂ca₂jmo₃ ca₂le₃jë́₃ a₂cha₂ mɨ₂güɨ́g₃; ján₃ bá₄ o₄gú₃ 'éi₂ ma₂dsia₃ ca₂le₃jë́₃. \v 3 'Éi₂ bá₄ i₂lɨ́n₅ i₂jlán'₁ i₂tág₅ quió'₅ Diú₄; 'éi₂ bá₄ i₂lɨ́n₅ nió'₄ të₃dsón'₂ i₂jáng'₅ léi₄ 'a₂ lia'₂ lɨ́n₅ Diú₄. Ján₃ bá₄ lɨ́n₅ 'éi₂ i₂jmo₅ 'í₁ ca₂le₃jë́₃ quian'₅₄ jág₁ bén₂ quió'₅. Cang₂ jme₁ca₂rɨ́n'₃ 'éi₂ dsáu₁ jniog₄, jaun₂ ca₂guá₂ guei'₅₄ i₂juɨ́g₃ con₂ Diú₄ të₂le₃ gu₂ ne₁ ne₄ta₁ quió'₅. \s1 Ja₁ŋi'₅₄ Diú₄ bá₄ i₂juɨn'₂ guë́₄ lia'₂ con'₂ guë́₄ ángeles \p \v 4 Ma₂ca₂lɨn₃ Ja₁ŋi'₅₄ Diú₄ i₂juɨn'₂ guë́₄ lia'₂ con'₂ guë́₄ ángeles, ia₁ ma₂gue₃ quió'₅ jmei₂ a₂ma₂lɨ́in₅ ta₁ a₂dsen₅₄ guë́₄ lia'₂ con'₂ guë́₄ ángeles. \p \v 5 Tsá₃ lɨ́g'₂ ca₂juá'₂ Diú₄ ca₂tsɨ́'₃ ángeles quiáin₅ 'i₁jan₂ le₂la₂: \q1 Lɨ́n'₅ 'ne₂ chi'₂-guein₂ quiáng₃; \q2 jmɨg₄ në₃ ma₂lɨ́n₅ jniá₂ ŋéi'₅.\f + \fr 1:5 \ft Salmo 2:7.\f* \m On₃ guë́₄ 'i₁jan₂ ángel tsá₃ ca₂'ɨin₃ jua'₅₄ a₂juá'₂ le₂la₂: \q1 Lén₂ jniá₂ jmei₂ 'éi₂, \q2 'éi₂ guë'₂ lén₂ chi'₂-guein₂ quiáng₃.\f + \fr 1:5 \ft 2 Samuel 7:14.\f* \p \v 6 La₁ ja₁siá'₂ në́₃, lia'₂ con'₂ jme₁ca₂o₃jŋiai₃ Ja₁ŋi'₅₄ i₂ne₅₄ mɨ₂güɨ́g₃, jaun₂ juá'₂: \q1 Juɨ₁jme₂juag'₂ ca₂le₃jɨ́n₃ ángeles quián₅ Diú₄.\f + \fr 1:6 \ft Deuteronomio 32:43.\f* \p \v 7 Juɨ₁lia'₂ të₂le₃ quió'₅ ángeles guë'₂ juá'₂: \q1 Jmo₅ Diú₄ a₂lɨ́n₅ ángeles co₂'nió'₄ dsí₂, \q2 jmo₂₃ a₂lɨ́in₅ i₂jme₂ti₃ ne₅₄ \q2 co₂'nió'₄ le₁tsɨ'₅₄ si₂.\f + \fr 1:7 \ft Salmo 104:4.\f* \p \v 8 La₁ juɨ₁lia'₂ të₂le₃ quió'₅ Ja₁ŋi'₅₄ në́₃, juá'₂: \q1 Jiog₅ ca₂le₃jë́₃ jmɨg₄ ne₄ta₁ quián'₂ 'ne₂, \q2 Diú₄ quiáng₃. \q1 Quian'₅₄ jág₁ tí₅\f + \fr 1:8 \ft lit. “Quian'₅₄ 'ma₂'ɨ₅₄ dsau₅.” \f* qui₂dsɨ́'₁ 'ne₂ 'éi'₃. \q1 \v 9 A₂'niog'₂ 'ne₂ a₂tí₅, a₂'ŋia'₅₄ 'ne₂ a₂'lɨg'₅₄; \q1 'Uɨg₅₄ jaun₂, Diú₄ në́₃, Diú₄ quiáng'₂, \q2 ma₂ca₂chein'₃ 'ne₂ \q2 ne₄ juɨ₅ quió'₅ ca₂le₃jɨ́n₃ rɨ́ng'₂, \q1 ca₂jmo₃ Diú₄ a₂rë₂rɨn₅ 'au'₂ a₂jmo'₂ 'io'₂.\f + \fr 1:9 \ft Salmo 45:6-7.\f* \p \v 10 Ján₃ bá₄ juá'₂: \q1 Lia'₂ ne₁, 'ne₂ Te₁gui'₅₄ quiáng₃, \q2 ca₂jmo'₅₄ 'uɨg₅₄ tag₄ mɨ₂güɨ́g₃; \q1 guei'₅₄ i₂juɨ́g₃ guë'₂ në́₃, \q2 ta₁ a₂ca₂lë₃ quian'₅₄ gog'₂ bá₄ jaun₂. \q1 \v 11 A₂dsɨ₃ŋɨ́₂ ca₂le₃jë́₃ a₂në₅, \q2 la₁ 'ne₂ në́₃, con'₂ tan₅₄ bá₄ lɨ́n'₅ 'ne₂; \q1 rë₃'áu₂ a₂jaun₂ juɨ₁lia'₂ nɨ₁tsɨn'₅₄ dsa₂. \q1 \v 12 A₂jóng'₅ a₂jaun₂ juɨ₁lia'₂ jë₁jón'₂ dsa₂ tsɨ₁'mɨ'₂. \q1 La₁ 'ne₂ në́₃, lia'₂ ma₂lɨ́n'₅ jaun₂ bá₄ 'ne₂. \q2 Tsá₃ o₁lɨ́g'₂ jmɨg₄ dsiá₃ a₂chan'₂ 'ne₂.\f + \fr 1:12 \ft Salmo 102:25-27.\f* \p \v 13 Tsá₃ lɨ́g'₂ ca₂juá'₂ Diú₄ ca₂tsɨ́'₃ 'i₁jan₂ ángel le₂la₂: \q1 Né₂ con₂ jniá₂ të₂le₃ gu₃ ne₁, \q2 ca₂lia'₂ ca₂të́₂ jmɨg₄ \q2 a₂tón'₁ jniá₂ dsa₂ i₂'iog₅₄ o₄tag'₄.\f + \fr 1:13 \ft Salmo 110:1.\f* \p \v 14 Ia₁ lɨ́n₅ ángeles jme₂dsí₂ i₂jme₂'o₅₄ i₂chen₄ a₂jme₂ti₃ ta₁ ne₄ i₂ca₂tɨ́n₂ gue₃ a₂lió₂ Diú₄. \c 2 \s1 Tion₅₄ 'nió'₅ tón'₂ dsa₂ juɨ₅ \p \v 1 'Uɨg₅₄ jaun₂ bá₄ tion₅₄ niog₅ tion'₂ jniog₄ juɨ₅ 'ŋio₅ lɨn₃ guë́₄, jág₁ a₂ma₂néi₁ jniog₄, ia₁jaun₂ tsá₃ qui₂dsɨ₃cón'₅ jniog₄ juɨ₅. \p \v 2 Ia₁ chi₂jua'₂ tion₅₄ jme₁jme₂ti₃ dsa₂ 'éi'₃ jaun₂ a₂ca₂quiog₂ Diú₄ ma₂lɨ́g'₂ të₂le₃ quian'₅₄ ángeles quiáin₅, jaun₂ chi₂jua'₂ qui₂ca₂gue₃ dsa₂ uɨg₅ 'a₂ con'₂ ca₂tɨ́in₂ jme₁ca₂'náu₂ dso₄, \v 3 ¿'a₂ bá₄ lia'₂ lé₂ le₃lió₂ jniog₄ në₁jua'₂ tsá₃ tion'₂ jniog₄ juɨ₅ jág₁ a₂ŋɨ́₄ lë₃ quen₅ a₂lió₂ jaun₂? Ia₁ 'ŋiog₅ bá₄ Te₁gui'₅₄ 'éi₂ i₂ca₂juá'₂ le₂'uɨg₅₄ jág₁ a₂lió₂ jaun₂. Jaun₂ guë́₄ qui₂ca₂cuë₃ jág₁ dsau₅ tság₅ jnia'₅₄ dsa₂ i₂ca₂nág₂. \p \v 4 Ján₃ bá₄ ca₂cuë₃ Diú₄ jág₁ dsau₅ të₂le₃ quian'₅₄ léi₄ a₂dsɨ₃gó'₃ dsɨ́₅ dsa₂ ca₂jmo₃ 'lióng₂ ráun₂, ján₃ bá₄ të₂le₃ quian'₅₄ Jme₂dsí₂ Jŋió₅ i₂ma₂qui₂ma₂cuɨin₃ jniog₄ le₂jau₂ le₂jau₂ lia'₂ con'₂ lë́₅ a₂'nio₃ 'éi₂. \s1 Ca₂lɨn₃ Jesús lia'₂ lɨ́n₅ rɨin'₅₄ \p \v 5 On₃jua'₅₄ o₄gú₃ ángeles ca₂dsia₃ mɨ₂güɨ́g₃ a₂já₅, a₂'ë₂ jnia'₅₄. \p \v 6 La₁ia₁ cha₂ bá₄ caun₂ ja₁ma₂cuë₅ dsa₂ jág₁ dsau₅ le₂la₂; \q1 ¿I₂'ein₂ bá₄ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃, \q2 a₂ŋɨ́₄ lë₃ dsau'₂ 'au'₂ 'éi₂? \q1 ¿I₂'ein₂ bá₄ tsɨ₁jon₂ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃, \q2 a₂ŋɨ́₄ lë₃ tón'₂ 'ne₂ juɨ₅ 'éi₂? \q1 \v 7 Ca₂jmoi'₅₄ ca₂tiá₂ mei'₂ guë́₄ \q2 con'₂ guë́₄ ángeles quiáng'₂; \q1 la₁ ma₂ca₂jme₃juɨin'₂, ma₂ca₂jmo'₅₄ a₂lɨ́in₅ i₂dsen₅₄ guë́₄, \q2 [ca₂dsiain'₅₄ a₂nio₃ gu₂ a₂ca₂jmo'₅₄ 'ne₂ quian'₅₄ gog'₂,]\f + \fr 2:7 \ft Chog₅₄ si₂ a₂dse₃ guë́₄ tsá₃ le₁ton₅ jág₁ a₂tio'₅₄ 'ŋió'₃ corchetes [le₂la₂].\f* \q1 \v 8 ma₂dsia'₅₄ 'ne₂ ca₂le₃jë́₃ o₄tag₁₂.\f + \fr 2:8 \ft Salmo 8:4-6.\f* \p Jaun₂ në́₃, jme₁ca₂dsia₃ Diú₄ ca₂le₃jë́₃ o₄tag₄ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃, tsá₃ ma₂'e₂ cha₂ jua'₅₄ a₂tsá₃ niog₅ gu₂ 'éi₂. La₁ia₁ rë₂në́₃ në́₃, tsá₃ ma₂léi₄ guë́₄ a₂niog₅ gu₂ 'éi₂ le₃jë́₃. \p \v 9 La₁ia₁ jɨn₄ bá₄ jniog₄ Jesús i₂ca₂lɨn₃ ca₂tiá₂ mei'₂ guë́₄ con'₂ guë́₄ ángeles, ca₂rë₃juɨin'₂, ca₂lɨin₃ i₂dsen₅₄ guë́₄ në́₃ ia₁ ca₂i₃ŋɨ́i₂ uɨg₅ ne₄ 'mú₃, ia₁jaun₂ le₃cuɨ́'₅ 'mú₃ o₄quió'₄ ca₂le₃jɨ́n₃, ia₁ a₂'ua₁ dsɨ́₅ Diú₄. \p \v 10 Quió'₅ Diú₄ bá₄ le₃jë́₃; të₂le₃ quian'₅₄ 'éi₂ ca₂lë₃ le₃jë́₃. Jaun₂ 'nio₃ Diú₄ chóin'₂ ca₂le₃jɨ́n₃ chi'₂-guein₂ quiáin₅, a₂lén₂ 'éi₂ jláin'₁ co₂lë₅ quiain'₅₄. 'Uɨg₅₄ jaun₂, dsi₂ten₅₄ bá₄ a₂ca₂jme₃'ŋia₅ Diú₄ ca₂jme₃'ŋiai₂₃ Jesucristo të₂le₃ quian'₅₄ jmɨ₁uɨg₅ a₂ca₂i₃ŋɨ́i₂ jme₁ca₂niá₃ juɨ₅ a₂lióin₂ 'éi₂. \p \v 11 Ia₁ juɨ₁lia'₂ i₂jme₂jŋió₃ quian'₅₄ i₂rë₂jŋió₃ në́₃, jan₂ bá₄ Jmei₂ chan₂. 'Uɨg₅₄ jaun₂, tsá₃ gui'₅₄ Ja₁ŋi'₅₄ Diú₄ të́'₂ dsa₂ 'éi₂ rɨin'₅₄. \p \v 12 Le₂la₂ juá'₂ ne₄ si₂; \q1 'Ɨ́n₄ jniá₂ 'ne₂ jɨn₄ rɨ́ng'₃, \q2 te₂jë₄ ja₁le₁ŋɨ'₂ dsa₂ \q1 'ë₅₄ jniá₂ son₅₄ a₂jme₁juag'₂ quiáng'₂.\f + \fr 2:12 \ft Salmo 22:22.\f* \p \v 13 Ján₃ bá₄ juá'₂: \q1 Caun₂ bá₄ 'ag₁₂ dsɨ₃ ja₁con₂ 'éi₂.\f + \fr 2:13 \ft Isaías 8:17.\f* \p Con'₂ siá'₂ táng₃ juá'₂; \q1 ja₁lá₃ bá₄ chén'₅ jniá₂, \q2 ca₂lia'₂ ma₂quian'₅₄ chi'₂-guein₂ \q2 i₂ma₂cuɨn₃ Diú₄ jniá₂.\f + \fr 2:13 \ft Isaías 8:18.\f* \p \v 14 Juɨ₁lia'₂ ca₂tɨ́n₂ chi'₂-guein₂ jan₂ chog₅₄-jmei₂ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃ caun₂ jmɨ₂ 'ain₅₄, ján₃ bá₄ le₂në₅ ca₂tɨ́n₂ Jesús caun₂ jmɨ₂ 'ain₅₄ quian'₅₄ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃, ia₁jaun₂ të₂le₃ quian'₅₄ 'mú₃ quió'₅ lé₂ le₃lí'₂ ne₄ 'éi₂ i₂'io₅ bí₂ quió'₅ 'mú₃, co₂'nió'₄ le₃jua'₅₄ i₂së₃dsen₃. \p \v 15 Ján₃ bá₄ le₂jaun₂ ca₂jmo₃ ia₁jaun₂ lé₂ le₃qui₂le₃chen'₂ dsa₂ i₂në₂jag₄ bá₄ i₂qui₂rë₂'ŋe'₅₄, ia₁ ca₂le₃jë́₃ jmɨg₄ a₂chain₂, gó'₅ 'mú₃ quió'₅. \p \v 16 Ia₁ dsón'₂ bá₄ on₃jua'₅₄ jaun₂ ca₂guain₃ jua'₅₄ a₂jme₃'oin₅₄ ángeles; ta₁ jaun₂ bá₄ ca₂guain₃ a₂jme₃'oin₅₄ tsɨ₁jon₂ Abraham. \p \v 17 'Uɨg₅₄ jaun₂, tion₅₄ bá₄ ca₂lɨin₃ ca₂le₃jë́₃ juɨ₁lia'₂ lɨ́n₅ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃ rɨin'₅₄, ia₁jaun₂ dsióg₄ léin₂ jan₂ jme₂dsa₂ dsen₅₄ i₂ŋéi₂ dsɨ́₅, i₂rë₂ti'₅₄ në́₃, ia₁jaun₂ jŋiá'₂ dsáu₁ dsa₂ të₂le₃ quian'₅₄ a₂jéin'₂ ne₄ Diú₄. \p \v 18 Jaun₂ juɨ₁lia'₂ ca₂ŋág₃ uɨg₅ 'éi₂ jme₁ca₂caun₃ Diú₄ táu₂, ján₃ bá₄ le₂në₅ quɨ'₅₄ jmɨg₄ jme₃'oin₅₄ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂cáun₂ dsa₂ táu₂. \c 3 \s1 Jesús bá₄ i₂dsen₅₄ guë́₄ con'₂ guë́₄ Moisés \p \v 1 Le₂jaun₂ 'nia'₂ rɨn'₅₄ jniog₄ i₂ma₂rë₂tson₄ quián₅ Diú₄, 'nia'₂ i₂ca₂tɨ́n₂ të₂ Diú₄ guei'₅₄ i₂juɨ́g₃, dsiog'₂ 'au'₂ 'nia'₂ Cristo Jesús i₂chen₄ quián₅ Diú₄, ján₃ bá₄ i₂lɨ́n₅ jme₂dsa₂ dsen₅₄ i₂'ɨ́n₅ jniog₄. \p \v 2 'Ŋiog₅ Jesús ma₂ca₂rë₃ti'₅₄ ja₁con₂ Diú₄ i₂ca₂'ag₃ a₂jmo₃ ta₁ në₅, juɨ₁lia'₂ ca₂jme₃ti₃ Moisés con'₂ ta₁ jme₁chéin'₄ ja₁con₂ ca₂le₃jɨ́n₃ chi'₂-guein₂ quián₅ Diú₄. \p \v 3 La₁ia₁ ca₂tɨ́n₂ Jesús jme₃juag'₂ dsa₂ con'₂ guë́₄ Moisés, juɨ₁lia'₂ quen₅ guë́₄ dsa₂ i₂jmo₅ 'né₅ con'₂ guë́₄ tsɨ₁'né₅ 'ŋiog₅. \p \v 4 Juɨ₁lia'₂ caun₂ 'né₅, tion₅₄ bá₄ chan₂ i₂jmo₃; la₁ 'ŋiog₅ bá₄ Diú₄ ca₂jmo₃ ca₂le₃jë́₃ 'e₂ a₂cha₂. \p \v 5 Ca₂jme₃ti₃ Moisés ja₁con₂ ca₂le₃jɨ́n₃ chi'₂-guein₂ quián₅ Diú₄, con'₂ ta₁ a₂jme₁lɨ́in₄ ne₄ Diú₄, qui₂ca₂jáng'₃ jág₁ dsau₅ juɨ₁lia'₂ jág₁ quió'₅ Diú₄ a₂jme₁juá'₂. \p \v 6 La₁ia₁ Cristo në́₃, rë₂ti'₅₄ bá₄ a₂lɨ́in₅ Ja₁ŋi'₅₄ Diú₄ i₂chén'₅ ne₄ ca₂le₃jɨ́n₃ chi'₂-guein₂ quián₅ Diú₄. Chi'₂-guein₂ 'éi₂ lág₅ jniog₄ guio₅₄ në₁jua'₂ chan'₂ jniog₄ tiá₂ a₂caun₂ 'ei₅ dsɨ₅ jniog₄, jmo₂ jniog₄ 'io'₂, ia₁ cha₂ a₂'ɨ́n₂ dsɨ₅ jniog₄ tag₃; a₂jaun₂ bá₄ 'io'₂ jein₂ jniog₄. \p \v 7 'Uɨg₅₄ jaun₂, lë́₅ juɨ₁lia'₂ juá'₂ Jme₂dsí₂ Jŋió₅ ne₄ si₂: \q1 Jmɨg₄ në₃ në₁jua'₂ nag'₂ 'nia'₂ jág₁ quió'₅ Diú₄, \q1 \v 8 Tsá₃ lë₁jme₂'uá'₂ 'nia'₂ 'au'₂ \q2 juɨ₁lia'₂ ca₂jmo₃ i₂lɨn₅₄ ca₂nau₂ 'nei₂ \q1 ca₂cain₃ táu₂ Diú₄ 'uë₃ co₂'ŋiog₅ jaun₂. \q1 \v 9 Ja₁jaun₂ ca₂caun₃ táu₂ jniá₂ \q2 dsa₂ can'₅₄ quián'₂ 'nia'₂ ma₂lɨ́g'₂, \q1 o₁jŋia'₅₄ ma₂qui₂ma₂jág₃ ta₁ quió₃ \q2 ma₂të₂láu₃ ŋi₂. \q1 \v 10 'Uɨg₅₄ jaun₂ ca₂jén₂ dsɨ₃ \q2 quian'₅₄ dsa₂ i₂jme₁chan₂ jmɨg₄ jaun₂, \q1 jaun₂ ca₂juá'₃ jniá₂: \q2 “Con'₂ tan₅₄ bá₄ i₂nio₄ dsa₂ në₅ \q2 qui₂dsɨ₂cón'₅ dsɨ́₅, \q1 tsá₃ 'nio₃ le₃cuɨ́'₅ juɨ₅ quió₃.” \q1 \v 11 'Uɨg₅₄ jaun₂ ca₂'ɨ́n₃ jniá₂ 'ŋió₃ \q2 jme₁ca₂'í₃ 'nei₂ dsɨ₃, \q1 a₂tsá₃ dsi₁len₃ 'éi₂ \q2 jua'₅₄ a₂jŋia₃ ja₁con₂ jniá₂.\f + \fr 3:11 \ft Salmo 95:7-11.\f* \p \v 12 Rɨn'₅₄ jniog₄, jmo₄ 'nia'₂ 'í₁ ia₁jaun₂ 'i₁jan'₂ 'nia'₂ tsá₃ le₃'ua'₂ dsɨ́₅, jua'₅₄ a₂'nio₃ náu₃ cau₅ ja₁con₂ Diú₄ jén'₃ ia₁ tsá₃ 'éin₂ jág₁ quió'₅. \p \v 13 Të₂le₃ cuë'₅₄ 'nia'₂ bí₂ rɨ́ng'₂ le₂jang'₂ le₂jang'₂ lia'₂ caun₂ jmɨg₄, të₁lia'₂ jiog₅ “jmɨg₄ në₃” a₂ma₂juá'₂ Si₂, ia₁jaun₂ 'i₁jan'₂ 'nia'₂ tsá₃ le₃'ua'₂ 'au'₂ tsá₃ le₃gan'₂ 'nia'₂ quian'₅₄ dso₄. \p \v 14 Ia₁ i₂ma₂quián₅ Cristo bá₄ jniog₄, në₁jua'₂ ca₂tián₃ jniog₄ të₂ jë₁ca₂tó'₂ caun₂ bá₄ 'ei₅ dsɨ₅ jniog₄ jág₁ quió'₅ lia'₂ con'₂ lë́₅ jme₁ca₂rë₃'éin₂ le₂'uɨg₅₄. \p \v 15 Juɨ₁lia'₂ ma₂në₂juá'₂: \q1 Jmɨg₄ në₃, në₁jua'₂ ca₂nei'₂ 'nia'₂ \q2 jág₁ quió'₅ Diú₄, \q1 tsá₃ jme₁'ua'₂ 'nia'₂ 'au'₂, \q2 juɨ₁lia'₂ ca₂jmo₃ i₂lɨn₅₄ \q2 ca₂nau₂ 'nei₂ ne₄ Diú₄.\f + \fr 3:15 \ft Salmo 95:7-8.\f* \p \v 16 ¿'Ein₂ 'éi₂ i₂ca₂nág₂ jág₁ quió'₅ Diú₄ jaun₂ ca₂nau₂ 'nei₂ cang₂ jaun₂? Ca₂le₃jɨ́n₃ dsa₂ i₂ca₂'uɨ́n'₂ Moisés 'uë₃ Egipto, i₂'éi₂ bá₄. \p \v 17 ¿'Ein₂ quian'₅₄ ca₂rë₃'né₃ Diú₄ con'₂ të₂láu₃ ŋi₂? Quian'₅₄ dsa₂ i₂ca₂'náu₂ dso₄ bá₄, i₂ca₂dsan₃ 'uë₃ co₂'ŋiog₅ jaun₂. \p \v 18 ¿Ja₁con₂ 'ein₂ ca₂cuë₃ Diú₄ jág₁ quió'₅ a₂tsá₃ dsi₁lein₃ jua'₅₄ jŋia₃ quiong'₅₄? Ja₁con₂ dsa₂ i₂tsá₃ ca₂nág₂ gau₂ jág₁ quió'₅ bá₄.\f + \fr 3:18 \ft 'Nio'₂ ja₁ton₅ Números 14:22-23.\f* \p \v 19 Jaun₂ ne₄ jniog₄, le₂jaun₂ bá₄ ca₂i₃ŋɨ́i₂: tsá₃ a₁jaun₂ ca₂i₃toin'₅₄, 'uɨg₅₄ ia₁ a₂tsá₃ ca₂rë₃'éin₂. \c 4 \p \v 1 'Uɨg₅₄ jaun₂, të₁lia'₂ ron₅ guë́₄ jág₁ a₂ma₂cuë₃ Diú₄ a₂dsi₁no₃ jniog₄ ja₁dsɨ₁jŋia₁ ja₁coin₂, 'nió'₅ jmó₁ jniog₄ 'í₁ con'₂ tsá₃ ŋó₅ në₁jua'₂ 'ein₂ 'nia'₂ tsá₃ ca₂tɨ́ng'₂ ja₁jaun₂. \p \v 2 Ia₁ ján₃ bá₄ le₂jaun₂ ma₂ca₂rë₃'ë́₂ jág₁ a₂lió₂ ja₁con₂ jniog₄ juɨ₁lia'₂ ma₂ca₂rë₃'ë́₂ ja₁con₂ 'éi₂; la₁ia₁ tsá₃ ta₁ ca₂jmo₃ co₂ŋɨ́₂ a₂ca₂nág₂ jág₁, 'uɨg₅₄ ia₁ a₂tsá₃ ca₂'an₂ dsɨ́₅ jág₁ jaun₂ jua'₅₄ a₂ca₂rë₃'éin₂. \p \v 3 La₁ jniog₄ i₂ma₂ca₂rë₃'éin₂ në́₃, dsi₁no₃ bá₄ jniog₄ dsɨ₁jŋia₁₂ ja₁jaun₂ juɨ₁lia'₂ a₂ma₂juá'₂ Diú₄: \q1 'Uɨg₅₄ jaun₂ ca₂'ɨ́n₃ jniá₂ 'ŋió₃, \q2 jme₁ca₂'í₃ 'nei₂ dsɨ₃, \q1 a₂tsá₃ dsi₁len₃ 'éi₂ \q2 jua'₅₄ jŋia₃ ja₁con₂ jniá₂.\f + \fr 4:3 \ft Salmo 95:11; ján₃ bá₄ le₂në₅ \f* \m La₁ia₁ ma₂ca₂'ió'₃ ta₁ quió'₅ Diú₄ ca₂le₃ ca₂'nio₃ mɨ₂güɨ́g₃. \p \v 4 Ia₁ cha₂ ja₁juá'₂ ne₄ Si₂ le₂la₂, a₂'ë₂₃ jë₁ca₂të́₂ guio₃ jmɨg₄: “Ca₂jŋia₃ Diú₄ jë₁ca₂të́₂ guio₃ jmɨg₄, jme₁ca₂lë₃ ca₂le₃jë́₃ ta₁ quió'₅.”\f + \fr 4:4 \ft Génesis 2:2.\f* \v 5 Con'₂ siá'₂ táng₃ juá'₂ ne₄ Si₂: “Tsá₃ dsi₁lein₃ jua'₅₄ a₂jŋia₃ ja₁con₂ jniá₂.” \p \v 6 La₁ juɨ₁lia'₂ chan₂ i₂lɨn₅₄ i₂'nió'₅ tón'₃ ja₁jaun₂, i₂sián'₂ guë'₂ tsá₃ ca₂i₁tion'₅₄ le₂jŋiá₅ jme₁ca₂nág₂ jág₁, 'uɨg₅₄ ia₁ a₂tsá₃ ca₂rë₃'éin₂, \v 7 con'₂ siá'₂ ca₂tióng₃ Diú₄ caun₂ jmɨg₄ ca₂juá'₂ të₂le₃ quian'₅₄ David 'lióng₂ ŋi₂ cang₂ jaun₂ ca₂të́'₃ “jmɨg₄ në₃” jme₁ca₂juá'₂ ne₄ Si₂ jág₁ a₂ma₂ca₂juá'₂ le₂jŋiá₅: \q1 Jmɨg₄ në₃ në₁jua'₂ ca₂nei'₂ 'nia'₂ jág₁ quió'₅ Diú₄, \q2 tsá₃ lë₁jme₂'uá'₂ 'nia'₂ 'au'₂.\f + \fr 4:7 \ft Salmo 95:7-8.\f* \p \v 8 Ia₁ jua'₅₄ mei'₂ guë́₃ Josué ca₂cuë₃ caun₂ ja₁jŋia₃ dsa₂, tsá₃ jaun₂ jme₁juá'₂ Diú₄ cang₂ jaun₂ jme₁'ë₃ jmɨg₄ siá'₂. \p \v 9 Jaun₂ lë₃, lia'₂ ma₂cha₂ jaun₂ bá₄ jmɨg₄ sa₅₄ ja₁jŋia₅ dsa₂ juɨg₂ quián₅ Diú₄. \v 10 Ia₁ juɨ₁lia'₂ ca₂jŋia₃ Diú₄ ta₁ quió'₅ a₂ca₂jmo₃, ján₃ bá₄ le₂jaun₂ juɨ₁lia'₂ i₂dsɨ₃ton'₅₄ dsɨ₃jŋia₅₄ ja₁con₂ Diú₄, tí₂ ta₁ quió'₅, jŋia₃. \p \v 11 'Uɨg₅₄ jaun₂ 'nió'₅ 'niog'₅₄ jniog₄ juɨ₅ a₂quen'₂ bí₂ a₂dsi₁no₃ ja₁jaun₂, ia₁jaun₂ 'i₁jan₂ tsá₃ 'ein₂ tián'₃ a₂cán₂ juɨ₅ a₂ca₂i₁nio₄ 'éi₂ a₂tsá₃ ca₂nág₂ gau₂ jág₁ quió'₅ Diú₄. \p \v 12 Ia₁ jén'₃ bá₄ jág₁ quió'₅ Diú₄, 'io₅ bí₂ në́₃, 'ŋio₅ chen'₂ con'₂ guë́₄ caun₂ ŋi₁tág₂ 'mu₃ le₃tɨn₃ ton₂, dsɨ₂tia₃ ca₂të₂ né'₃ jmo₅ le₁dso'₅₄ të₂dsɨ́₅ dsa₂ quian'₅₄ jme₂dsí₂, jmo₅ le₁dso'₅₄ ja₁jón'₅ quian'₅₄ dsɨ́₅ nɨ₁mu₅ në́₃, jme₂jnia₅ ca₂le₃jë́₃ 'e₂ dsɨ₂jiog₅ dsɨ́₅ dsa₂, ca₂le₃jë́₃ 'a₂ lia'₂ lɨ́n₂ dsa₂ në́₃. \p \v 13 Ca₂lia'₂ 'i₁caun₂ a₂ca₂jmo₃ Diú₄ tsá₃ lé₂ le₃'má₂ ne₄ 'éi₂; ca₂le₃jë́₃ bá₄ rë₂jniá₂ rë₂na₄ ne₄ i₂dsɨ₁jang'₅₄ jniog₄ cuenta quián₂. \s1 Lɨ́n₅ Jesús Jme₂dsa₂ Dsen₅₄ i₂juɨn'₂ \p \v 14 Jaun₂ në́₃, jme₂dsa₂ dsen₅₄ i₂juɨn'₂ quián₂ jniog₄ lɨ́n₅ Jesús, Ja₁ŋi'₅₄ Diú₄, i₂ca₂uɨ́g₂ guei'₅₄ i₂juɨ́g₃. 'Uɨg₅₄ jaun₂ 'nió'₅ caun₂ chan'₅₄ jniog₄ tiá₂ jág₁ a₂'éin₂ jniog₄. \p \v 15 On₃jua'₅₄ a₂tsá₃ lé₂ dsia₃ ŋéi₂ dsɨ́₅ jme₂dsa₂ dsen₅₄ quián₂ jniog₄ jë₁ma₂ca₂'uáu₂ jniog₄. Ia₁ ma₂ca₂caun₃ dsa₂ ca₂le₃jë́₃ táu₂ quió'₅, juɨ₁lia'₂ cáun₂ dsa₂ táu₂ jniog₄, la₁ia₁ tsá₃ dso₄ ca₂'náu₂ 'éi₂. \p \v 16 Jaun₂ në́₃ ma₃ jme₁quián₄ jniog₄ caun₂ bá₄ 'ei₅ dsɨ₅ ca₂të₂ ne₄ta₁ ja₁guá₄ Diú₄ i₂'ua₁ dsɨ́₅, ia₁jaun₂ dsia₃ 'éi₂ ŋéi₂ dsɨ́₅, a₂jme₃'o₅₄ a₂'ua₁ dsɨ́₅ jë₁ma₂ca₂rë₃'nió'₅ quián₂ jniog₄. \c 5 \p \v 1 I₂rë₂quion'₅₄ jɨn₄ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃ bá₄ le₂jan₂ le₂jan₂ jme₂dsa₂ dsen₅₄ a₂rë₂'ɨ́in₄ a₂chéin'₅ ne₄ jág₁ o₄quió'₄ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃ ne₄ Diú₄ ia₁jaun₂ jén'₃ juɨ₁lia'₂ 'e₂ 'nió'₅ jén'₃, a₂qui₃dsɨ́in'₂ já'₂ në́₃ o₄quió'₄ dsáu₁ dsa₂. \p \v 2 Jaun₂ juɨ₁lia'₂ jme₂dsa₂ le₂'éi₂, ján₃ bá₄ lɨ́in₅ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃ a₂'uain₅₄; lé₂ bá₄ jme₃'ua₁ dsɨ́₅ ja₁con₂ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂tsá₃ ŋi₅, juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂ma₂i₂nio₄ cau₅ juɨ₅ në́₃. \p \v 3 'Uɨg₅₄ ia₁ a₂lɨ́in₅ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃ 'uain₅₄, tion₅₄ 'nió'₅ jén'₃ ne₄ Diú₄, lia'₂ o₄quió'₄ dsáu₁ 'ŋiog₅ lia'₂ o₄quió'₄ dsáu₁ dsa₂ juɨg₂ táng₃. \p \v 4 'I₁jan₂ tsá₃ lé₂ le₃lén₂ ta₁ juë'₂ jaun₂ jua'₅₄ a₂le₃'ɨin₃ 'ŋiog₅; tion₅₄ bá₄ 'nió'₅ 'ag₃ Diú₄ juɨ₁lia'₂ ca₂'ɨin₃ Aarón.\f + \fr 5:4 \ft Aarón: 'Nio'₂ ja₁ton₅ Éxodo 4:14.\f* \p \v 5 Ján₃ bá₄ le₂në₅ lë́₅ quian'₅₄ Cristo. Tsá₃ ca₂jme₃juɨin'₂ 'ŋiog₅ jua'₅₄ ca₂'ɨin₃ 'ŋiog₅ a₂léin₂ jme₂dsa₂ dsen₅₄; Diú₄ bá₄ ca₂'ag₃ ta₁ juë'₂ jaun₂. Jaun₂ ca₂juá'₂ Diú₄: \q1 Lɨ́n'₅ 'ne₂ chi'₂-guein₂ quiáng₃; \q2 Jmɨg₄ në₃ ma₂lɨ́n₅ jniá₂ ŋéi'₅.\f + \fr 5:5 \ft Salmo 2:7.\f* \p \v 6 Ján₃ bá₄ le₂në₅ juá'₂ ja₁siá'₂ táng₃: \q1 Lɨ́n'₅ 'ne₂ jme₂dsa₂ con'₂ tan₅₄, \q2 ca₂ne₅₄ lia'₂ jme₁lɨ́n₄ Melquisedec.\f + \fr 5:6 \ft Salmo 110:4.\f* \p \v 7 Lia'₂ con'₂ jme₁chan₂ Jesús mɨ₂güɨ́g₃ la₂, ca₂mɨ₃ tiá₂ ne₄ Diú₄ Jmei₂, ca₂'o₃ a₂jme₁mɨ₂₃ tion₅₄ ne₄ 'éi₂ i₂'io₅ bí₂ a₂jme₁lió₂ ne₄ 'mú₃. Jaun₂ Diú₄ në́₃ ca₂nág₂ bá₄ quió'₅, 'uɨg₅₄ ia₁ a₂ca₂nág₂ gau₂ jág₁ quió'₅ 'éi₂. \p \v 8 O₁jŋia'₅₄ jme₁lɨ́in₄ Ja₁ŋi'₅₄ Diú₄, ca₂rë₃tɨ́in₃ a₂nag₃ gau₂ të₂le₃ quian'₅₄ uɨg₅ a₂ca₂i₃ŋɨ́i₂. \p \v 9 Jaun₂ jme₁ca₂rë₃'ŋia₅ quió'₅, jaun₂ guë́₄ ca₂lɨin₃ 'uɨg₅₄ ja₁lión₂ co₂tan₅₄ ca₂le₃jɨ́n₃ i₂nag₅ gau₂ jág₁ quió'₅, \v 10 ia₁ Diú₄ bá₄ ca₂'ag₃ a₂léin₂ jme₂dsa₂ dsen₅₄ ca₂ne₅₄ lia'₂ jme₁lɨ́n₄ Melquisedec. \s1 Go'₂ në₁jua'₂ ca₂tí₂ dsa₂ a₂'éin₂ \p \v 11 'Lióng₂ bá₄ jág₁ le₂në₅ cha₂ a₂'nió'₅ jua'₅₄ jnia'₅₄, la₁ia₁ quian₅ ta₁ jua'₅₄ a₂jme₁tɨn₅ jnia'₅₄ 'nia'₂ jág₁ në₅, ia₁ a₂ca₂lɨn'₃ 'nia'₂ cang₄ dsei'₂. \p \v 12 Ma₂lɨ́g'₂ bá₄ ca₂rë₃'én'₂ 'nia'₂ jág₁; rë₂në́₃ le₃jua'₅₄ a₂ma₂ca₂tɨ́ng'₂ 'nia'₂ léng'₂ të₅. La₁ tion₅₄ bá₄ 'nió'₅ jme₃tag₅ táng₃ dsa₂ quian'₅₄ 'nia'₂ jág₁ 'ua₁ le₂'uɨg₅₄ quió'₅ Diú₄, në₂jag₄ bá₄ a₂'nió'₅ 'ag'₅₄ 'nia'₂ jmá'₃ dsi'₅₄, 'nió'₄ a₂jme₁quɨ́g'₂ 'nia'₂ ŋɨ́₅. \p \v 13 Jaun₂ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂'ɨ́n'₂ jmá'₃ dsi'₅₄, lɨ́in₅ juɨ₁lia'₂ lɨ́n₅ guein₂ i₂tsá₃ lɨn₄ tɨn₂ jág₁ quió'₅ juɨ₅ co₂dsau₅. \p \v 14 Juɨ₁lia'₂ má₃ quió'₅ dsa₂ can'₅₄ në́₃, lë́₅ jmá'₃ quió'₅ dsa₂ ma₂ron₂, quió'₅ dsa₂ i₂ma₂'en₅₄ dsɨ́₅ i₂ca₂rë₃tɨ́n₃ i₂ca₂rë₃ŋi₅ na₂ juɨ₅ dse₃, na₂ juɨ₅ 'lɨg'₅₄ 'e₂. \c 6 \p \v 1 Jaun₂ në́₃, juɨ₁dsiá₁ jniog₄ cau₅ jág₁ le₂'uɨg₅₄ quió'₅ Cristo a₂ma₂ca₂jme₁tag₅ jniog₄. Ma₃dsau₅₄ jniog₄ ne₄ juɨ₅ ia₁jaun₂ lén₂ jniog₄ dsa₂ ma₂ron₂. Tsá₃ ma₂'nió'₅ jua'₅₄ a₂quián₂ táng₃ jniog₄ 'uɨg₅₄ jág₁ juɨ₁lia'₂ jë₁jme₂tsɨ́n₃ dsa₂ dsɨ́₅ a₂tsá₃ ma₂jmo₂₃ juɨ₁lia'₂ a₂jiog₂₃ juɨ₅ 'mú₃, juɨ₁lia'₂ 'a₂ lia'₂ rë₂'én₂ dsa₂ jág₁ quió'₅ Diú₄ në́₃; \v 2 tsá₃ ma₃'nió'₅ jua'₅₄ caun₂ jme₁tag₅ jniog₄ juɨ₁lia'₂ a₂chon₅ dsa₂ jmɨg₂, juɨ₁lia'₂ a₂quiog₂ dsa₂ gu₂ ne₄ quió'₅ dsa₂, juɨ₁lia'₂ a₂jen'₅₄ dsa₂ jɨn₄ 'lag₄, on₃ guë́₄ juɨ₁lia'₂ a₂qui₃dsɨ₅ Diú₄ 'éi'₃ co₂tan₅₄ në́₃. \p \v 3 Le₂jaun₂ jmó₁ bá₄ jniog₄, a₂dsau₅₄ ne₄ juɨ₅, chi₂jua'₂ jme₃'o₅₄ Diú₄. \p \v 4 Ia₁ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂ma₂ca₂rë₃ŋɨ́'₂ dsɨ́₅, dsa₂ i₂ma₂ca₂rë₃cuɨ́'₅ 'a₂ lia'₂ 'ua₁ dsɨ́₅ Diú₄, dsa₂ i₂ca₂tɨ́n₂ jma₂me'₂ quió'₅ Jme₂dsí₂ Jŋió₅, \v 5 dsa₂ i₂ma₂ca₂rë₃cuɨ́'₅ a₂dse₃ jág₁ quió'₅ Diú₄, dsa₂ i₂ma₂ca₂rë₃cuɨ́'₅ bí₂ quió'₅ mɨ₂güɨ́g₃ a₂jiá₃; \v 6 në₁jua'₂ ca₂i₃léin₂ táng₃ cau₅ juɨ₅,\f + \fr 6:6 \ft 'Nio'₂ ja₁ton₅ 2 Pedro 2:21.\f* tsá₃ ma₃lé₂ dsɨ₁te₁ jniog₄ jaun₂ jéin'₃ táng₃ dsɨ́₅, ia₁ në₂jag₄ bá₄ a₂tioin₂₃ táng₃ cróg₄ Ja₁ŋi'₅₄ Diú₄ le₃quió'₅ guioin₅₄, jaun₂ chei'₂₃ të₃jɨn₄ dsa₂ ia₁jaun₂ cán₂ 'éi₂ o₂guí'₃. \p \v 7 A₂lɨ́n₅ dsa₂ 'éi₂ lia'₂ lë́₅ gua'₅₄ 'uë₃ a₂'ɨ́n'₅ jmɨ́₅ lia'₂ co₂ráun₂ téin₃ ne₄ quió'₅. Në₁jua'₂ ca₂rau₂ dse₃ gua'₅₄ 'uë₃ jaun₂ quió'₅ dsa₂ i₂ca₂jmo₃ ta₁ ja₁jaun₂, jaun₂ lé₂ le₃jmó'₂ ta₁ 'a₂ con'₂ ca₂rau₂, jaun₂ jme₃gu'₅₄ bá₄ Diú₄. \p \v 8 La₁ në₁jua'₂ ca₂'ia₂ nɨ₁taun₅ quian'₅₄ nɨ₁nau₂, jaun₂ tsá₃ ma₃ta₁ tí₄ 'uë₃ jaun₂; go'₂ a₂'ë́₂ Diú₄ uɨg₅. Jë₁ca₂tó'₂ jaun₂, dsɨ́'₂ bá₄ dsa₂. \s1 A₂'éin₂ bá₄ jniog₄ jmo₅ a₂tióng₂ tiá₂ \p \v 9 Rɨn'₅₄ jniog₄, o₁jŋia'₅₄ ma₂në₂jua'₅₄ jnia'₅₄ le₂në₅, caun₂ bá₄ 'ei₅ dsɨ₅ jnia'₅₄ a₂jmo'₂ 'nia'₂ dse₃ guë́₄ con'₂ guë́₄ a₂jaun₂, a₂chan'₅₄ 'nia'₂ tiá₂ jág₁ a₂lión'₂ 'nia'₂. \p \v 10 Ia₁ dse₃ bá₄ dsɨ́₅ Diú₄, tsá₃ jua'₅₄ a₂dsɨ₃'én₂ dsɨ́₅ ca₂le₃jë́₃ a₂ma₂jmo'₅₄ 'nia'₂, quian'₅₄ ca₂le₃jë́₃ 'a₂ lia'₂ lë́₅ a₂'niói'₃, a₂rë₂jniá₂ ia₁ a₂ma₂jme₂'on'₅₄ 'nia'₂ dsa₂ rɨn'₅₄ jniog₄ i₂'én₂, juɨ₁lia'₂ caun₂ jmo'₂ 'nia'₂ rë₂në́₃. \p \v 11 'Ɨ́n₅ bá₄ dsɨ₅ jnia'₅₄ a₂jmó'₂ 'nia'₂ le₂jaun₂ a₂dsen₅₄ 'au'₂ le₂jang'₂ le₂jang'₂ ca₂të₂ jë₁ca₂tó'₂, ia₁jaun₂ lén'₄ 'nia'₂ co₂ŋei'₅₄ ca₂le₃jë́₃ a₂'ɨ́n₂ 'au'₂ 'nia'₂. \p \v 12 Tsá₃ 'niog₂ jnia'₅₄ jua'₅₄ a₂le₃juɨn'₃ 'nia'₂, la₁ të₂le₃ o₁nó'₅ 'nia'₂ ne₄ juɨ₅ quió'₅ dsa₂ i₂ma₂'én₂ i₂ma₂juɨn'₂ dsɨ́₅ në́₃ jaun₂ ca₂tɨ́in₂ a₂dse₃ lia'₂ con'₂ lë́₅ jág₁ quió'₅ Diú₄ a₂ma₂cuë₃. \p \v 13 Lia'₂ con'₂ jme₁ca₂cuë₃ Diú₄ jág₁ quió'₅ ca₂cuë́'₃ Abraham, ca₂'ɨin₃ 'ŋiog₅, ia₁ ca₂lia'₂ 'i₁jan₂ i₂sián'₂ tsá₃ jme₁chan₂ i₂juɨn'₂ guë́₄ jua'₅₄ i₂'ɨin₃. \p \v 14 Jaun₂ ca₂juá'₂: “Të₃dsón'₂ bá₄ jme₁gu'₅₄ jniá₂ 'ne₂ 'ŋio₅ lɨn₃, jaun₂ cuɨ́n₄ jniá₂ 'ne₂ juɨn₅ tsɨ₁jon₂.”\f + \fr 6:14 \ft Génesis 22:17.\f* \p \v 15 Juɨn'₂ bá₄ dsɨ́₅ Abraham ca₂jŋia₃, jaun₂ ca₂gue₃ bá₄ lia'₂ con'₂ lë́₅ jág₁ a₂jme₁ma₂cuë₃ Diú₄. \p \v 16 Juɨ₁lia'₂ jë₁'ɨn₅ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃ Diú₄, 'ɨin₂₃ juɨ₁lia'₂ i₂lɨ́n₅ i₂juɨn'₂ con'₂ guë́₄ guioin₅₄, a₂jáng'₅ jág₁ dsau₅ a₂dsón'₂ bá₄ tí₅ jág₁, jaun₂ co₂në₅ bá₄ dsan₂ mɨ'₅₄ a₂niói'₅ quian'₅₄ rɨin'₅₄. \p \v 17 Ján₃ bá₄ le₂në₅ ca₂jmo₃ Diú₄ ia₁ a₂jme₁'nio₃ jme₃jnia₅ ja₁con₂ dsa₂ i₂ca₂tɨ́n₂ gue₃ lia'₂ con'₂ lë́₅ jág₁ a₂ca₂cuë₃, a₂tsá₃ jme₂tsɨ́in₃ 'a₂ lia'₂ dsɨ₂jiog₅ dsɨ́₅ jmo₃ ja₁coin₂. Ca₂'ɨin₃ 'ŋiog₅ ca₂jáng'₃ jág₁ dsau₅ a₂dsón'₂ bá₄ tí₅ jág₁ quió'₅ a₂ma₂cuë₃. \p \v 18 Jaun₂ në́₃, të₂le₃ quian'₅₄ tɨn₃ ne₅₄ jág₁ në₅ a₂tsá₃ lé₂ le₃tsɨ́n₃ a₂tsá₃ lé₂ le₃jmo₃ Diú₄ të₂jɨ́in₁, (co₂'nió'₄ le₃jua'₅₄ jág₁ a₂ca₂cuë₃ Diú₄, quian'₅₄ jág₁ a₂ca₂'ɨin₃ 'ŋiog₅), jaun₂ guéi₁ bá₄ jniog₄ lián'₂ bén₂ juɨ₁lia'₂ jniog₄ i₂ma₂cuɨng₅₄ a₂dsɨ₁lion₅₄ ja₁coin₂, ia₁jaun₂ chan'₅₄ jniog₄ tiá₂ jág₁ a₂'ɨ́n₂ dsɨ₅ jniog₄. \p \v 19 A₂bén₂ bá₄ jág₁ jaun₂ a₂jmo₅ a₂tióng₂ tiá₂ të₂dsɨ₅ jniog₄, juɨ₁lia'₂ bén₂ nɨ₁'lá'₂ quió'₅ nɨ₁barco jë₁ma₂ca₂quian₃ tiá₂ ca₂të₂ 'uɨg₅₄ jmɨ₁ŋí'₄. Jág₁ a₂'ɨ́n₂ dsɨ₅ jniog₄ jaun₂, a₂'í₂ bá₄ ca₂të₂ ja₁jŋió₅ guë́₄ ca₂të₂ 'ŋió'₃ 'mɨ'₂ jŋió₅, \v 20 ja₁ca₂'í₃ Jesús o₄quián₂ jniog₄, ca₂dsiáin'₃ ne₄ juɨ₅ quián₂ jniog₄, ia₁ a₂ca₂lɨin₃ jme₂dsa₂ dsen₅₄ co₂tan₅₄, ca₂ne₅₄ lia'₂ jme₁lɨ́n₄ Melquisedec. \c 7 \s1 Lɨ́n₅ Jesús jme₂dsa₂ ca₂ne₅₄ lia'₂ jme₁lɨ́n₄ Melquisedec \p \v 1 Melquisedec 'éi₂ në́₃ jme₁lɨ́n₄ rag₅₄ quián₅ juɨg₂ Salem, jme₁lɨ́in₄ jme₂dsa₂ në́₃ quián₅ Diú₄ i₂juɨn'₂ guë́₄ lɨn₃. Lia'₂ con'₂ jme₁ca₂jón'₃ Abraham jme₁ca₂lɨ́'₃ 'nei₂ a₂ca₂jmo₃ quian'₅₄ rag₅₄ sián'₂, jaun₂ ca₂o₃'ɨ́n₃ Melquisedec ca₂jme₃quiong'₅₄ ca₂jme₃gu'₅₄ quió'₅. \p \v 2 Ca₂cuë₃ Abraham ca₂cuë́'₃ Melquisedec caun₂ qui'₅₄ a₂guia₃ con'₂ tí₅ a₂ca₂lɨ́'₃ jë₄ 'nei₂. Le₂ne₁, jág₁ lia'₂ chen₂ Melquisedec co₂'nió'₄ le₃jua'₅₄, Rag₅₄ Dsen₃; jaun₂ táng₃, ia₁ a₂jme₁lɨ́in₄ rag₅₄ quián₅ juɨg₂ Salem, ja₁'nió'₄ le₃jua'₅₄, ja₁'ei₅ tei₄, ján₃ bá₄ le₂jaun₂ jein₅ jág₁, rag₅₄ ja₁'ei₅ tei₄. \p \v 3 Tsá₃ jág₁ cha₂ jua'₅₄ chan₂ jmei₂ on₃ guë'₂ chog₅₄, on₃ guë'₂ dsa₂ can'₅₄ quiáin₅; ján₃ bá₄ tsá₃ jág₁ cha₂ 'e₂ jmɨg₄ ca₂rë₃cháin₃, on₃ guë́₄ 'e₂ jmɨg₄ ca₂join₃ në́₃. Jaun₂ caun₂ lɨ́in₅ jme₂dsa₂ co₂tan₅₄ lia'₂ lɨ́n₅ Ja₁ŋi'₅₄ Diú₄. \p \v 4 Në₃ në́₃, quion₂ 'nia'₂ 'í₁, 'ŋio₅ lɨn₃ jme₁juɨn'₂ Melquisedec, ca₂lia'₂ jŋia₅ 'ŋiog₅ Abraham, dsa₂ juɨn'₂ quián₂ jniog₄, ca₂cuë́'₃ 'éi₂ caun₂ qui'₅₄ a₂guia₃ con'₂ tí₅ a₂ca₂lɨ́'₃ quió'₅ rag₅₄ jë₄ 'nei₂. \p \v 5 Dsau₅ bá₄, lia'₂ con'₂ lë́₅ 'Éi'₃ quió'₅ Moisés në́₃, juɨ₁lia'₂ dsa₂ tsɨ₁jon₂ Leví i₂ca₂lɨn₃ ta₁ quió'₅ jme₂dsa₂, ca₂tɨ́in₂ cán₂ caun₂ qui'₅₄ a₂guia₃ quió'₅ dsa₂ juɨg₂ ca₂le₃jë́₃ a₂jme₁cha₂ quió'₅, o₁jŋia'₅₄ jme₁lɨ́in₄ dsa₂ tsɨ₁jon₂ Abraham rɨin'₅₄, juɨ₁lia'₂ lɨ́in₅ guioin₅₄ táng₃. \p \v 6 La₁ia₁ Melquisedec në́₃, o₁jŋia'₅₄ guë́₄ tsá₃ jme₁lɨ́in₄ tsɨ₁jon₂ Leví, ca₂gue₃ caun₂ qui'₅₄ a₂guia₃ quió'₅ Abraham, ca₂jme₃gu'₅₄ në́₃ quió'₅ i₂jme₁ma₂ca₂gue₃ jág₁ a₂ma₂cuë₃ Diú₄. \p \v 7 Tsá₃ 'ein₂ lé₂ le₃juá'₂ a₂tsá₃ tí₅ jág₁ la₂: A₂juɨn'₂ guë́₄ dsa₂ i₂jme₂gu'₅₄ con'₂ guë́₄ dsa₂ i₂gue₅ a₂jme₂gu'₅₄ jaun₂. \p \v 8 Jaun₂ jɨn₄ jniog₄, juɨ₁lia'₂ i₂gue₅ caun₂ qui'₅₄ a₂guia₃ lɨ́n₅ dsa₂ i₂dsan₂; la₁ia₁ të₂le₃ quió'₅ Melquisedec juá'₂ ne₄ Si₂ 'ɨin₂₃ 'éi₂ në₂jag₄ bá₄ jan₂ dsa₂ i₂caun₂ chan₂. \p \v 9 Mei'₂ tsá₃ lé₂ le₃jua'₅₄, juɨ₁lia'₂ Leví quian'₅₄ le₃jɨ́n₃ jme₂dsa₂ tsɨ₁jon₂ 'éi₂, juɨ₁lia'₂ i₂gue₅ qui'₅₄ a₂guia₃ rë₂në́₃, ján₃ bá₄ ca₂quí₃ caun₂ qui'₅₄ a₂guia₃ ja₁con₂ Melquisedec jme₁ca₂quí₃ Abraham, \v 10 ia₁ co₂'nió'₄ a₂jme₁ma₂lɨ́n₅ bá₄ Leví tsɨ₁jon₂ Abraham o₁jŋia'₅₄ guë́₄ tsá₃ jme₁ma₂chain₂, lia'₂ con'₂ jme₁ca₂cuë₃ Abraham qui'₅₄ a₂guia₃ ca₂cuë́'₃ Melquisedec. \p \v 11 Ca₂gue₃ dsa₂ juɨg₂ Israel 'Éi'₃ të₂le₃ quian'₅₄ jme₂dsa₂ levitas, i₂lɨ́n₅ tsɨ₁jon₂ Aarón. Jaun₂ në́₃, jua'₅₄ mei'₂ guë́₃ 'éi₂ ca₂tió'₃ jmo₃ a₂ma₂ron₂ dsa₂ të₂le₃ quian'₅₄ 'Éi'₃ jaun₂, jaun₂ tsá₃ jme₁ma₃'nió'₅ jua'₅₄ a₂jme₁rë₃jniá₂ táng₃ jan₂ jme₂dsa₂ sián'₂ i₂ca₂ne₅₄ juɨ₁lia'₂ Melquisedec, on₃jua'₅₄ juɨ₁lia'₂ Aarón. \p \v 12 Ia₁ jë₁rë₂tsɨ́n₃ ta₁ quió'₅ jme₂dsa₂, ján₃ bá₄ le₂jaun₂ 'nió'₅ le₃tsɨ́n₃ 'Éi'₃ ján₃. \p \v 13 Te₁gui'₅₄ quián₂ jniog₄ në́₃, juɨ₁lia'₂ juá'₂ Si₂ le₂në₅ 'ɨin₂₃ 'éi₂, a₂téin₅ tsɨ₁jon₂ sián'₂, jaun₂ 'i₁jan₂ i₂tén₅ tsɨ₁jon₂ 'éi₂ tsá₃ ma₂lɨin₅ ta₁ quió'₅ ne₄chei₂. \p \v 14 Ia₁ ne₄ bá₄ jniog₄, a₂ca₂rë₃chán₃ Te₁gui'₅₄ quián₂ jniog₄ a₂lɨ́in₅ jan₂ tsɨ₁jon₂ quián₅ Judá. La₁ tsá₃ 'e₂ ca₂juá'₂ Moisés 'ɨin₂₃ tsɨ₁jon₂ 'éi₂ jme₁ca₂dsia₃ a₂'ë₂₃ juɨ₁lia'₂ ta₁ quió'₅ jme₂dsa₂. \p \v 15 'Ŋio₅ guë́₄ rë₂ léi₄ táng₃ jme₁ca₂rë₃jniá₂ jan₂ jme₂dsa₂ sián'₂ i₂lɨ́n₅ juɨ₁lia'₂ Melquisedec, \v 16 tsá₃ ca₂lɨin₃ jme₂dsa₂ 'uɨg₅₄ ia₁ a₂quí'₅ 'Éi'₃ a₂juá'₂ 'ein₂ tsɨ₁jon₂ 'nió'₅ jiá₃, jŋia'₅₄ lia'₂ a₂lɨ́in₅ jme₂dsa₂ 'uɨg₅₄ bí₂ quió'₅ jme₂dsí₂ a₂tsá₃ lé₂ dsɨ₃'én₂. \p \v 17 Ia₁ le₂la₂ bá₄ juá'₂ Diú₄ 'ɨin₂₃ 'éi₂: \q1 lɨ́n'₅ 'ne₂ jme₂dsa₂ con'₂ tan₅₄, \q2 ca₂ne₅₄ lia'₂ jme₁lɨ́n₄ Melquisedec.\f + \fr 7:17 \ft Salmo 110:4. Chog₅₄ si₂ a₂dse₃ guë́₄ tsá₃ le₁ton₅ jág₁ a₂tio'₅₄ 'ŋió'₃ corchetes [le₂la₂].\f* \p \v 18 Jaun₂ në́₃, co₂ŋei'₅₄ ca₂'ná₂ 'Éi'₃ a₂jme₁lë́₄ le₂jŋiá₅, ia₁ a₂tsá₃ jme₁bén₂, a₂tsá₃ ta₁ tí₄ në́₃. \p \v 19 Ia₁ tsá₃ ca₂tió'₃ 'Éi'₃ jua'₅₄ a₂jme₃'ŋiai₂₃ ta₁. Të₂le₃ ca₂rë₃chá₃ quián₂ jniog₄ caun₂ jág₁ a₂dse₃ guë́₄ a₂'ɨ́n₂ dsɨ₅ jniog₄, të₂le₃ quian'₅₄ a₂lé₂ jme₁quián₄ jniog₄ ja₁con₂ Diú₄. \p \v 20 Tsá₃ ca₂cuë₃ Diú₄ jág₁ jaun₂ quió'₅ a₂'ɨ́n₂ dsɨ₅ jniog₄ jua'₅₄ tsá₃ ca₂'ɨin₃ 'ŋiog₅. Juɨ₁lia'₂ jme₂dsa₂ le₂jŋiá₅ në́₃, ca₂lɨin₃ ta₁ jaun₂ la₁ia₁ on₃jua'₅₄ chan₂ 'ein₂ ca₂'ɨn₃ Diú₄ jme₁ca₂'ag₃. \p \v 21 La₁ të₂le₃ quió'₅ Te₁gui'₅₄ quián₂ jniog₄ në́₃, chan₂ jan₂ i₂ca₂'ɨn₃ Diú₄ jme₁ca₂lɨin₃ jme₂dsa₂. Ia₁ ne₄ Si₂ juá'₂ tsɨ́'₅ 'éi₂: \q1 Ca₂'ɨn₃ Diú₄ 'ŋiog₅, \q2 jaun₂ tsá₃ lé₂ jme₃tsɨ́in₃ dsɨ́₅: \q1 “Lɨ́n'₅ 'ne₂ jme₂dsa₂ con'₂ tan₅₄, \q2 [ca₂ne₅₄ lia'₂ jme₁lɨ́n₄ Melquisedec].”\f + \fr 7:21 \ft Salmo 110:4. Chog₅₄ si₂ a₂dse₃ guë́₄ tsá₃ le₁ton₅ jág₁ a₂tio'₅₄ 'ŋió'₃ corchetes [le₂la₂].\f* \p \v 22 'Uɨg₅₄ jaun₂, Jesús bá₄ i₂jmo₅ 'í₁ jág₁ a₂ma₂lɨ'₅₄ a₂dse₃ guë́₄ jaun₂. \p \v 23 Juɨ₁lia'₂ jme₂dsa₂ i₂ca₂rë₃chán₃ gua'₅₄ 'uë₃ në́₃, juɨin₅ ca₂lɨin₃, ia₁ tsá₃ ca₂cuë₃ 'mú₃ jmɨg₄ jua'₅₄ caun₂ lɨ́in₅ ta₁ jaun₂. \p \v 24 La₁ 'uɨg₅₄ ia₁ a₂chan₂ Jesús co₂tan₅₄ në́₃, jaun₂ con'₂ tan₅₄ bá₄ lɨ́in₅ ta₁ jme₂dsa₂. \p \v 25 'Uɨg₅₄ jaun₂ lé₂ le₃lióin₂ co₂ŋei'₅₄ le₃jɨ́n₃ i₂jme₂quián₃ ja₁con₂ Diú₄ të₂le₃ quian'₅₄ 'éi₂, ia₁ chain₂ co₂tan₅₄ a₂qui₃mɨ₃ ne₄ Diú₄ o₄quió'₄ le₃jɨ́n₃ 'éi₂. \p \v 26 Jaun₂ në́₃, dsi₂ten₅₄ bá₄ a₂lɨ́n₅ Jesús jme₂dsa₂ dsen₅₄ i₂jme₁'nió'₅ quián₂ jniog₄. 'Éi₂ bá₄ i₂jŋió₅, 'i₁caun₂ a₂'lɨg'₅₄ tsá₃ 'e₂ cha₂ ja₁coin₂, on₃ guë'₂ dso₄ rë₂cáin'₄, i₂rë₂jŋia'₅₄ cau₅ tsá₃ quiain'₅₄ dsa₂ i₂'no₅ dso₄, i₂ca₂ron'₂ guë́₄ ŋei₅ con'₂ guë́₄ guei'₅₄ mɨ₂güɨ́g₃. \p \v 27 Tsá₃ lɨ́in₅ lia'₂ lɨ́n₅ jme₂dsa₂ dsen₅₄ sián'₂. Tion₅₄ 'nió'₅ qui₂jme₃dsiain₂₃ já'₂ a₂jén'₅ ne₄ Diú₄ lia'₂ caun₂ jmɨg₄, o₄quió'₄ dsáu₁ guioin₅₄ le₂jŋiá₅, jaun₂ guë́₄ o₄quió'₄ dsáu₁ dsa₂ juɨg₂. La₁ia₁ Jesús në́₃ co₂ráun₂ tan₅₄ bá₄ ca₂jmo₃ jme₁ca₂jéin'₂ 'ŋiog₅. \p \v 28 Jaun₂ Si₂ 'Éi'₃ quió'₅ Moisés në́₃, 'ɨin₂₃ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃ 'uan₅₄ a₂léin₂ jme₂dsa₂ dsen₅₄. La₁ cang₂ guë́₄ jaun₂, ca₂cuë₃ Diú₄ jág₁ quió'₅ ca₂'ɨin₃ 'ŋiog₅ jme₁ca₂'ɨin₃ Ja₁ŋi'₅₄ a₂lén₂ 'éi₂ jme₂dsa₂ dsen₅₄ con'₂ tan₅₄ ia₁ ca₂jme₃'ŋiai₂₃ co₂ŋei'₅₄. \c 8 \s1 Jesús bá₄ i₂chén'₅ ne₄ jág₁ 'mɨ́₂ a₂lɨ'₅₄ quian'₅₄ Diú₄ \p \v 1 A₂la₂ bá₄ jág₁ dsen₅₄ guë́₄ a₂ma₂ja₂náu₅ jnia'₅₄ jua'₂: a₂chan₂ bá₄ jan₂ jme₂dsa₂ dsen₅₄ le₂'éi₂ quián₂ jniog₄, i₂ma₂ca₂guá₂ të₂le₃ gu₂ ne₁ ne₄ta₁ quió'₅ Diú₄ guei'₅₄ i₂juɨ́g₃. \p \v 2 Ján₃ bá₄ jme₂ti₃ a₂lɨ́in₅ jme₂dsa₂ dsen₅₄ dsi₂néi₂ guá'₅ jŋió₅ të₃dsón'₂ a₂ca₂chi'₃ 'ŋiog₅ Te₁gui'₅₄, on₃jua'₅₄ a₂ca₂jmóg'₃ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃. \p \v 3 Le₃jɨ́n₃ jme₂dsa₂ dsen₅₄ rë₂'ɨ́in₁ ia₁jaun₂ qui₃jén'₃ 'e₂ cuë́'₃ Diú₄, qui₃dsɨ́in'₂ já'₂ në́₃ ne₄ Diú₄. 'Uɨg₅₄ jaun₂ tion₅₄ 'nió'₅ a₂cha₂ caun₂ 'e₂ a₂jén'₃ Jesucristo ne₄ 'éi₂. \p \v 4 Jua'₅₄ mei'₂ guë́₃ 'éi₂ në́₃, 'ein₅₄ gua'₅₄ 'uë₃, on₃ guë'₂ jme₁léin₂ jme₂dsa₂, ia₁ chan₂ bá₄ guë́₄ jme₂dsa₂ i₂qui₂jén'₅ 'e₂ cuë₃ lia'₂ con'₂ lë́₅ quí'₅ Si₂ 'Éi'₃ quió'₅ Moisés. \p \v 5 Jme₂dsa₂ la₂ në́₃ jme₂ti₃ ta₁ a₂lɨ́in₅, dsi₂néi₂ guá'₅, a₂lë́₅ nió'₄ a₂rë₂'uɨn₄ quió'₅ ja₁jŋió₅ a₂cha₂ guei'₅₄ i₂juɨ́g₃; a₂lë́₅ co₂'nió'₄ 'en'₂ a₂cuë₅ léi₄ quió'₅ a₂ma₂já₅. Ma₂ne₄ bá₄ jniog₄ a₂rë₂'uɨn₄ bá₄ jaun₂, ia₁ lia'₂ con'₂ jme₁ma₂chi'₃ Moisés guá'₅ tabernáculo jaun₂, ca₂juá'₂ Diú₄: “Jag₄ de'₂ tion'₂ juɨ₅ jmo₄ con'₂ lë́₅ nió'₄ a₂ca₂'ë₃ jniá₂ ne₄ má'₂.”\f + \fr 8:5 \ft Éxodo 25:40.\f* \p \v 6 La₁ia₁ jme₂dsa₂ dsen₅₄ quián₂ jniog₄ guë'₂ në́₃, ma₂ca₂'ió'₃ ta₁ a₂jlá'₁ guë́₄ lɨn₃. Ján₃ bá₄ le₂në₅ a₂jlá'₁ guë́₄ lɨn₃ jág₁ a₂lɨ'₅₄ a₂chén'₅ 'éi₂ ne₄, ia₁ a₂'io₅ 'uɨg₅₄ bén₂ a₂dse₃ guë́₄ a₂lë́₅ jág₁ a₂ma₂cuë₃ Diú₄. \p \v 7 Ia₁ jua'₅₄ mei'₂ guë́₃ jág₁ a₂jme₁lɨ'₅₄ le₂'uɨg₅₄ tsá₃ 'e₂ jme₁'nió'₅, jaun₂ tsá₃ 'uɨg₅₄ cha₂ jua'₅₄ a₂jme₁lé₂ jág₁ jë₁ca₂të́₂ táng₃. \p \v 8 Ia₁ Diú₄ në́₃ ca₂dsó'₂ ja₁con₂ dsa₂ 'éi₂ caun₂ a₂tsá₃ rë₂'ŋia₅, jaun₂ ca₂juá'₂: \q1 Jiá₃ caun₂ jmɨg₄, juá'₂ Te₁gui'₅₄, \q2 a₂jmo₅₄ jniá₂ caun₂ jág₁ 'mɨ́₂ \q1 a₂lɨ'₅₄ quian'₅₄ dsa₂ juɨg₂ Israel \q2 quian'₅₄ dsa₂ juɨg₂ Judá në́₃. \q1 \v 9 On₃jua'₅₄ a₂lé₂ lia'₂ lë́₅ jág₁ \q1 jme₁ca₂jmo₃ jniá₂ quian'₅₄ dsa₂ can'₅₄ quiáin₅ \q2 lia'₂ con'₂ jmɨg₄ jme₁ca₂të₅₄ jniá₂ \q2 ca₂jmá'₃ gu₂ ca₂'uɨin'₅₄ 'uë₃ Egipto. \q1 La₁ tsá₃ ca₂jme₃ti₃ con'₂ lë́₅ jág₁ quió₃ \q2 a₂jme₁ca₂jmo₃ jniá₂ quiain'₅₄. \q1 'Uɨg₅₄ jaun₂ bá₄ ca₂téin₃ jniá₂, \q2 juá'₂ Te₁gui'₅₄. \q1 \v 10 Jág₁ a₂jmo₅₄ jniá₂ quian'₅₄ dsa₂ juɨg₂ Israel \q2 jë₁ma₂ŋɨ́₂ jmɨg₄ jaun₂ lé₂ le₂la₂, juá'₂ Te₁gui'₅₄: \q1 Co₅₄ jniá₂ 'éi'₃ quió₃ ja₁'i₄ dsi₄ dsa₂. \q2 Ján₃ bá₄ le₂jaun₂ taun₅₄ jniá₂ né'₃ të₂dsɨ́₅. \q1 Jaun₂ guë́₄ lén₂ jniá₂ Diú₄ quiáin₅, \q2 dsa₂ 'éi₂ guë'₂ në́₃ léin₂ dsa₂ juɨg₂ quiáng₃. \q1 \v 11 Tsá₃ 'nió'₅ jua'₅₄ jme₃tɨin₂₃ \q2 le₂jan₂ le₂jan₂ dsa₂ go₅₄, on₃ guë'₂ rɨin'₅₄, \q2 ia₁jaun₂ le₃cuɨin₂₃ Te₁gui'₅₄, \q1 ia₁ le₃jɨ́n₃ bá₄ le₃cuɨg₅ jniá₂ \q2 lia'₂ i₂me'₂ guë́₄ lia'₂ i₂juɨn'₂ në́₃. \q1 \v 12 Jniá₂ në́₃ a₂ŋéi₂ dsɨ₃ 'éng₄ \q2 le₃jë́₃ a₂'lɨg'₅₄ a₂qui₂rë₂cáin'₄, \q1 lia'₂ o₁lɨ́g'₂ jmɨg₄ tsá₃ ma₃dsiog'₂ dsɨ₃ \q2 dsáu₁ dsa₂.\f + \fr 8:12 \ft Jeremías 31:31-34.\f* \p \v 13 Juɨ₁lia'₂ jë₁'ë₅ Diú₄ jág₁ 'mɨ́₂ a₂lɨ'₅₄, co₂'nió'₄ a₂jmo₂₃ a₂tsá₃ ma₃ta₁ tí₄ jág₁ a₂jme₁lɨ'₅₄ le₂'uɨg₅₄. Juɨ₁lia'₂ a₂tsá₃ ta₁ tí₄ në́₃, a₂ma₂'ei₅ ne₄ lë́₂ gui'₅₄, a₂ma₂ja₂quián₃ dsɨ₃'én₂ bá₄ jaun₂. \c 9 \s1 Guá'₅ a₂cha₂ gua'₅₄ 'uë₃ la₂, quian'₅₄ guá'₅ a₂cha₂ guei'₅₄ i₂juɨ́g₃ \p \v 1 Në₃ në́₃, juɨ₁lia'₂ jág₁ a₂jme₁lɨ'₅₄ le₂'uɨg₅₄, jme₁quian'₅₄ 'éi'₃ juɨ₁lia'₂ 'a₂ lia'₂ jme₃ti₃ dsa₂ ne₄ Diú₄, ján₃ bá₄ jme₁cha₂ caun₂ ja₁jŋió₅ a₂ca₂jmo₃ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃. \v 2 Juɨ₁lia'₂ guá'₅ tabernáculo jaun₂: dsi₂néi₂ le₂'uɨg₅₄ jaun₂ jme₁chí'₄ nɨ₁ŋí₁ a₂le₁dsɨ₅₄ tag₄ ja₁le₁guí'₂ si₂, quian'₅₄ nɨ₁mesa ja₁niog₅ i₁ŋí'₄ jŋió₅; “ja₁jŋió₅” jme₁chei₂ dsi₂néi₂ le₂'uɨg₅₄ jaun₂. \v 3 Le₃co'₅₄ 'mɨ'₂ cortina ja₁ca₂të́₂ táng₃, jme₁lë́₄ ja₁chei₂ Ja₁jŋió₅ Lɨn₃ Guë́₄. \v 4 Ja₁jaun₂ jme₁chí'₄ caun₂ ne₄chei₂ a₂lë́₅ jmá'₃ quian'₅₄ cu₄nióg₄ ja₁qui₂dsɨ'₂ chen₂, quian'₅₄ tsɨ₁gu₅ quió'₅ jág₁ a₂lɨ'₅₄ quian'₅₄ Diú₄. Rë₂lióg₃ ta₁caun₂ tsɨ₁gu₅ quian'₅₄ cu₄nióg₄. 'Ŋió'₃ jaun₂ jme₁chí'₄ nɨ₁dsɨg₁ cu₄nióg₄ a₂jme₁tio'₅₄ i₁ŋí'₄ maná, quian'₅₄ 'ma₂'ɨ₅₄ quió'₅ Aarón a₂ca₂'ia₂ tsɨn₅ në́₃. Ján₃ bá₄ jme₁tio'₅₄ nɨ₁cang₁ 'ɨ́₂ a₂le₁ton₅ jág₁ a₂lɨ'₅₄ quian'₅₄ Diú₄. \v 5 Ne₄ tsɨ₁gu₅ jaun₂ jme₁tión₂ le₁jné₅ querubines, co₂'nió'₄ léi₄ a₂tág₅ co₂'né'₅ quió'₅ Diú₄. Jme₁le₁jné₅ qui₂rë₂jlë₅ quian'₅₄ tsɨ₁rë₂cu₅ ja₁'én₂ Diú₄ dsáu₁ dsa₂. La₁ia₁ tsá₃ jë₄ jua'₅₄ le₃jua'₅₄ guë́₄ jnia'₅₄ jág₁ 'lióng₂ juɨ₁lia'₂ ca₂le₃jë́₃ a₂në₅, ne₄ si₂ la₂. \p \v 6 Jme₁ma₂lë₅ co₂jŋia₅₄ le₃jë́₃ a₂jaun₂ në́₃, jaun₂ guë́₄ qui₂dsɨ₂ton'₅₄ i₂gú'₃ jme₂dsa₂ dsi₂néi₂ le₂'uɨg₅₄ qui₂dsɨ₂jmó₂ lia'₂ con'₂ lë́₅ ta₁ a₂lɨ́in₅. \v 7 La₁ia₁ jë₁ca₂të́₂ táng₃ dsi₂néi₂, dsɨ₂'í₂ jŋia'₅₄ lia'₂ jme₂dsa₂ dsen₅₄ co₂ráun₂ lia'₂ caun₂ ŋi₂, la₁ tsá₃ 'í₂ jua'₅₄ tsá₃ quian₅ jmɨ₄ já'₂ a₂qui₂dsɨ₃jen'₅₄ o₄quió'₄ dsáu₁ 'ŋiog₅ quian'₅₄ dsáu₁ dsa₂ juɨg₂ a₂ca₂'náu₂ të₃ tsá₃ ŋi₅. \v 8 Le₂në₅ jme₁jme₂jniá₂ Jme₂dsí₂ Jŋió₅, a₂tsá₃ jme₁ma₂rë₂na₄ guë́₄ juɨ₅ ja₁dsɨ₃ton'₅₄ dsa₂ ja₁jŋió₅ lɨn₃ guë́₄, të₁lia'₂ jme₁chí'₄ guë́₄ guá'₅ le₂'uɨg₅₄. \v 9 Co₂'nió'₄ a₂jáng'₅ léi₄ a₂la₂, juɨ₁lia'₂ quió'₅ jmɨg₄ rë₂në́₃, ia₁ le₃jë́₃ a₂cuë́'₃ dsa₂ Diú₄, quian'₅₄ le₃jɨ́n₃ já'₂ a₂qui₂jén'₅ dsa₂ ne₄ Diú₄ në́₃, tsá₃ a₁jaun₂ tió'₅ le₃'ŋia₅ dsa₂ jua'₅₄ a₂jŋiá'₂ a₂qui₂dsɨ₂jŋi₅ dsɨ́₅. \v 10 Jŋia'₅₄ lia'₂ jaun₂ bá₄ ta₁ quí'₅ le₃jë́₃ a₂jaun₂ juɨ₁lia'₂ 'a₂ lia'₂ lë́₅ má₃ a₂guë́'₅ dsa₂, a₂'ɨ́n'₂ dsa₂, quian'₅₄ le₃jë́₃ guë́₄ 'e₂ a₂jmo₂₃ a₂le₁jɨ́in₃, jmá'₃ 'éi'₃ quió'₅ le₃co'₅₄, jaun₂ quen₅ ca₂tiá₂, ca₂lia'₂ jme₃rë́₃ Diú₄ le₃jë́₃. \s1 Ta₁ a₂quí'₅ jmɨ₄ Cristo \p \v 11 La₁ia₁ ma₂guan₅ Cristo, jaun₂ 'éi₂ bá₄ ma₂lɨ́n₅ jme₂dsa₂ dsen₅₄ i₂quió'₅ le₃jë́₃ a₂dse₃ a₂ma₂o₂lé₂. Ma₂ca₂'í₃ guá'₅ jlá'₁ guë́₄ a₂rë₂'ŋia₅, on₃jua'₅₄ a₂ca₂jmo₃ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃. Co₂'nió'₄ le₃jua'₅₄, on₃jua'₅₄ quió'₅ mɨ₂güɨ́g₃ la₂. \v 12 On₃jua'₅₄ a₂ca₂'í₃ të₂le₃ quian'₅₄ jmɨ₄ chein₄ lau₂ on₃ guë́₄ quian'₅₄ jmɨ₄ guein₂ ca₁juɨ₅ në́₃, la₁ të₂le₃ quian'₅₄ jmɨ₂ 'ain₅₄ 'ŋiog₅ bá₄ ca₂'í₃ ja₁jŋió₅ guë́₄ co₂ráun₂ tan₅₄, jaun₂ le₂në₅ bá₄ ca₂'náu₂ a₂lió₂ jniog₄ co₂tan₅₄. \v 13 Dsón'₂ bá₄ dsau₅ quí'₅ ta₁ juɨ₁lia'₂ jmɨ₄ ca₁juɨ₅, quian'₅₄ jmɨ₄ chein₄ lau₂, quian'₅₄ ti₁juá₃ quió'₅ guein₂ ca₁juɨ₅ i₂qui₂dsɨn'₂ ne₄chei₂, a₂qui₂rë₂séi₂ ne₄ quió'₅ dsa₂ i₂tsá₃ le₁jɨ́n₃. Quí'₅ ta₁ a₂jme₃jŋió₃ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂ma₂le₁jɨ́n₃ le₃co'₅₄. \v 14 La₁ ja₂lɨn₃ guë́₄ quen₅ jmɨ₄ Cristo i₂ca₂jéin'₂ 'ŋiog₅ ne₄ Diú₄ të₂le₃ quian'₅₄ Jme₂dsí₂ i₂chan₂ co₂tan₅₄, ca₂join₃ të₃ tsá₃ 'e₂ rë₂cáin'₄. Quian'₅₄ juɨ₅bí₂ jmɨ₄ Cristo a₂jmo₅ le₁jë́₃ të₂dsɨ₅ jniog₄, a₂tsá₃ ma₃jmo₂ jniog₄ a₂jiog₅ juɨ₅ 'mú₃ ia₁jaun₂ lé₂ jme₁ti₁ jniog₄ ne₄ Diú₄ jén'₃. \p \v 15 'Uɨg₅₄ jaun₂, Jesucristo bá₄ lɨ́n₅ i₂chén'₅ ne₄ jág₁ 'mɨ́₂ a₂lɨ'₅₄\f + \fr 9:15 \ft 'Nio'₂ ja₁ton₅ Mateo 26:28, Marcos 14:24, Lucas 22:20, 1 Corintios 11:25.\f* quian'₅₄ Diú₄, ia₁jaun₂ juɨ₁lia'₂ i₂ma₂ca₂tág₃ Diú₄, lé₂ le₃gue₃ a₂ca₂tɨ́in₂ a₂jiog₅ co₂tan₅₄ con'₂ lë́₅ jág₁ a₂ma₂cuë₃ Diú₄ a₂cuë₃. Ia₁ quian'₅₄ 'mú₃ quió'₅ Cristo, ca₂lón₂ dsa₂ i₂ca₂'náu₂ dso₄ lia'₂ con'₂ jme₁lɨ'₅₄ guë́₄ jág₁ le₂'uɨg₅₄. \p \v 16 Juɨ₁lia'₂ ja₁ron₅ jág₁ a₂ma₂quiog₂ dsa₂ né'₃ guë́₄ a₂jóin₂, tion₅₄ 'nió'₅ con₂ dsa₂ jág₁ dsau₅ chi₂jua'₂ ma₂jon₅ bá₄ dsa₂ i₂ca₂jmo₃, ia₁jaun₂ bá₄ lé₂ le₃ti₃ jág₁ a₂ca₂quiog₂ jaun₂. \v 17 Jaun₂ lë₃, tsá₃ ta₁ tí₄ jág₁ le₂jaun₂ të₁lia'₂ në₅ bá₄ chan₂ dsa₂ i₂ca₂jmo₃; jŋia'₅₄ lia'₂ jë₁ma₂ca₂join₃ bá₄ quí'₅ ta₁. \v 18 'Uɨg₅₄ jaun₂, jág₁ a₂jme₁lɨ'₅₄ në́₃, tsá₃ ca₂quí'₃ ta₁ jua'₅₄ tsá₃ ca₂tang₂ jmɨ₂. \v 19 Ia₁ cang₂ jme₁ma₂ca₂'ë́₂ Moisés ca₂le₃jë́₃ jág₁ quió'₅ 'Éi'₃ Juá'₅ ca₂'ë́'₃ dsa₂ juɨg₂, jaun₂ guë́₄ ca₂can₃ nɨ₁jŋi₂ guéin₂ quió'₅ já'₂ cha'₂, quian'₅₄ caun₂ nɨ₁gu'₂ nɨ₁'ma₂ hisopo, jaun₂ ca₂jme₃jlé'₃ quian'₅₄ jmɨ₄ guein₂ ca₁juɨ₅ quian'₅₄ jmɨ₄ chein₄ lau₂ a₂rë₂cón'₅ quian'₅₄ jmɨg₂,\f + \fr 9:19 \ft 'Nio'₂ ja₁ton₅ Juan 19:34.\f* jaun₂ guë́₄ ca₂séi₂ lia'₂ ne₄ si₂ a₂rë₂bɨn₅ ja₁le₁ton₅ 'éi'₃, lia'₂ ne₄ quió'₅ le₃jɨ́n₃ dsa₂ në́₃. \v 20 Jaun₂ guë́₄ ca₂tsɨ́'₃ dsa₂ juɨg₂: “A₂la₂ bá₄ jmɨ₂ quió'₅ jág₁ a₂ma₂lɨ'₅₄ quian'₅₄ Diú₄, lia'₂ con'₂ lë́₅ 'éi'₃ a₂ma₂jmo₃ Diú₄ quián'₂ 'nia'₂.”\f + \fr 9:20 \ft Éxodo 24:8.\f* \v 21 Ján₃ bá₄ ca₂séi₂ Moisés quian'₅₄ jmɨ₂ jaun₂, guá'₅ tabernáculo quian'₅₄ le₃jë́₃ guë́₄ a₂jmó'₂ dsa₂ ta₁ guá'₅. \v 22 Dsón'₂ bá₄ jaun₂, con'₂ lë́₅ ta₁ quí'₅ Si₂ 'Éi'₃, mei'₂ tsá₃ le₃jë́₃ bá₄ 'nió'₅ qui₂le₃chí₂ quian'₅₄ jmɨ₂. Jaun₂ tsá₃ o₂'én₂ dso₄ cha₂ jua'₅₄ tsá₃ qui₂i₂'o₅₄ jmɨ₂. \s1 Jmɨ₂ a₂ca₂jén'₃ Cristo bá₄ jŋiá'₂ dsáu₁ dsa₂ \p \v 23 Jaun₂ lë₃, tion₅₄ bá₄ qui₂le₃chí₂ le₂në₅ quian'₅₄ jmɨ₄ já'₂ ca₂le₃jë́₃ a₂jaun₂ a₂qui₂rë₂'uɨn₄ juɨ₁lia'₂ quió'₅ guei'₅₄ i₂juɨ́g₃. La₁ia₁ ca₂le₃jë́₃ a₂në₅ a₂cha₂ guei'₅₄ i₂juɨ́g₃ në́₃, tion₅₄ 'nió'₅ séi₂ quian'₅₄ jmɨ₂ a₂dse₃ guë́₄ con'₂ guë́₄ a₂jaun₂. \v 24 Ia₁ on₃jua'₅₄ a₂ca₂'í₃ Cristo dsi₂néi₂ ja₁jŋió₅ jaun₂ a₂rë₂lag₄ quian'₅₄ gu₂-tag₄ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃, a₂rë₂'uɨn₄ quió'₅ ja₁jŋió₅ 'ŋiog₅ dsón'₂, la₁ të₂le₃ co₂dsau₅ guei'₅₄ i₂juɨ́g₃ 'ŋiog₅ dsón'₂ bá₄ ca₂'í₃, ja₁qui₂jme₂jniai₂₃ jmɨg₄ rë₂në́₃ ne₄ Diú₄ o₄quián₂ jniog₄. \v 25 Tsá₃ jaun₂ qui₂ca₂'í₃ i₂gú'₃ jua'₅₄ qui₂ca₂jéin'₂ 'ŋiog₅ juɨ₁lia'₂ dsɨ₂'í₂ jme₂dsa₂ dsen₅₄ ja₁jŋió₅ guë́₄ lia'₂ caun₂ ŋi₂ a₂qui₂dsɨ₂jen'₅₄ jmɨ₄ i₂sián'₂. \v 26 Jua'₅₄ mei'₂ guë́₃ le₂jaun₂ në́₃, tion₅₄ bá₄ jme₁'nió'₅ jóin₂ 'lióng₂ ráun₂ ca₂le₃ ca₂nio₃ mɨ₂güɨ́g₃. La₁ia₁ le₂la₂ bá₄ lë́₅ juɨ₁lia'₂ rë₂në́₃, a₂jë₁ma₂ca₂dsɨn₃ jmɨg₄, ca₂jme₃jniá₂ Cristo co₂ráun₂ tan₅₄ bá₄ ia₁jaun₂ lé₂ le₃jŋiá'₂ dsáu₁ dsa₂ të₂le₃ quian'₅₄ a₂ca₂jéin'₂ 'ŋiog₅. \v 27 Jaun₂ juɨ₁lia'₂ co₂ráun₂ bá₄ ca₂tɨ́n₂ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃ dsiáin₃, jaun₂ cang₂ jaun₂ jiá₃ jmɨg₄ jë₁të₃dsɨ₅₄ 'éi'₃, \v 28 ján₃ bá₄ le₂jaun₂, co₂ráun₂ tan₅₄ bá₄ ca₂jon₃ Cristo ia₁jaun₂ qui₃cán₂ dsáu₁ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃. Cang₂ guë́₄ jaun₂ jme₃jniai₂₃ jë₁ca₂të́₂ táng₃, la₁ on₃jua'₅₄ 'uɨg₅₄ dsáu₁ dsa₂, a₂ja₃lioin₅₄ juɨ₁lia'₂ i₂qui₂le₁jŋiog₅ bá₄. \c 10 \p \v 1 Ia₁ Si₂ 'Éi'₃ quió'₅ Moisés në́₃, co₂'nió'₄ caun₂ 'en'₂ quió'₅ a₂dse₃ a₂ja₃lé₂, on₃jua'₅₄ rë'₂ 'a₂ lia'₂ lë́₅ dsón'₂. 'Uɨg₅₄ jaun₂, lia'₂ o₁lɨ́g'₂ jmɨg₄ tsá₃ tió'₅ 'Éi'₃ jaun₂ jua'₅₄ a₂jme₃'ŋiai₂₃ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂ja₂quián₃ ja₁con₂ Diú₄ të₂le₃ quian'₅₄ a₂caun₂ qui₂jén'₃ jmɨ₄ já'₂ le₂jaun₂, lia'₂ 'í₂ ŋi₂. \p \v 2 Jua'₅₄ mei'₂ guë́₃ tió'₅ le₂jaun₂, ¿tsa₁ jme₁ma₂'ná₃ a₂jén'₃ dsa₂ já'₂ ne₄ Diú₄, lɨ́n'₂ 'nia'₂? Ia₁ tsá₃ ma₃'e₂ qui₂dsɨ₂jŋi₅ dsɨ́₅ dsa₂ dsáu₁ i₂jme₂ti₃ le₂jaun₂ jë₁ma₂ca₂rɨn'₂ jme₂dsí₂ quió'₅. \p \v 3 Të₂le₃ qui₂dsau'₂ dsɨ́₅ bá₄ dsa₂ lia'₂ 'í₂ ŋi₂ a₂jéin'₂ já'₂ a₂qui₂rë₂cáin'₄ dso₄, \v 4 ia₁ tsá₃ lé₂ jŋiá'₂ dsáu₁ dsa₂ juɨ₁lia'₂ jmɨ₄ ca₁juɨ₅ quian'₅₄ jmɨ₄ chein₄ lau₂. \p \v 5 'Uɨg₅₄ jaun₂, lia'₂ con'₂ jme₁ca₂'í₃ Cristo mɨ₂güɨ́g₃, ca₂juá'₂ ca₂tsɨ́'₃ Diú₄: \q1 Tsá₃ 'niog'₂ a₂qui₃jén'₂ dsa₂ já'₂ ne'₅₄, \q2 on₃ guë'₂ 'niog'₂ 'e₂ jme₁cuë́'₅ dsa₂ 'ne₂. \q1 La₁ ca₂jmo'₅₄ co₂jŋia₅₄ quió₃ \q2 caun₂ ŋɨ₄ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃. \q1 \v 6 Tsá₃ ca₂të́₂ 'au'₂ a₂qui₂dsɨ́n'₂ dsa₂ já'₂, \q2 on₃ guë́₄ ca₂të́₂ 'au'₂ 'e₂ a₂qui₂ca₂cuë́'₃ dsa₂ 'ne₂ \q2 o₄quió'₄ dsáu₁ dsa₂. \q1 \v 7 'Uɨg₅₄ jaun₂ ca₂juá'₃: \q1 “Jag₄, la₂ guio₃, jmo₅₄ a₂'ŋio₂ 'au'₂ 'ne₂, \q2 Diú₄ quiáng₃, \q1 juɨ₁lia'₂ chi₁ton₅ ne₄ si₂ a₂rë₂bɨn₅, \q2 a₂'ag₂₃ jniá₂.”\f + \fr 10:7 \ft Salmo 40:6-8.\f* \p \v 8 Le₂'uɨg₅₄, juá'₂: “Tsá₃ 'nio₃ Diú₄ on₃ guë'₂ të₅ dsɨ́₅ a₂qui₃jén'₂ dsa₂ já'₂ ne₅₄, on₃ guë'₂ juɨ₁lia'₂ a₂jme₁cuë́'₅ dsa₂ Diú₄ o₄quió'₄ dsáu₁ dsa₂”, (o₁jŋia'₅₄ jén'₃ dsa₂ lia'₂ con'₂ quí'₅ 'Éi'₃ a₂'nió'₅ jmo₃ dsa₂). \p \v 9 Jaun₂ në́₃, cang₂ guë́₄ jaun₂, juá'₂: “La₂ guio₃ jmo₅₄ a₂'ŋio₂ 'au'₂ 'ne₂, Diú₄ quiáng₃.” Co₂'nió'₄ a₂juá'₂ ca₂dsia₃ cau₅ a₂le₂'uɨg₅₄ jaun₂, ia₁jaun₂ ca₂chi'₃ jág₁ jë₁ca₂të́₂ táng₃. \p \v 10 'Uɨg₅₄ ia₁ a₂ca₂jmo₃ Jesucristo a₂'ŋio₂ dsɨ́₅ Diú₄ jaun₂, ma₂ca₂rë₃jŋió₄ jniog₄ jme₁ca₂jén'₃ nɨ₁ŋɨ₁₂ 'ŋiog₅ co₂ráun₂ tan₅₄. \v 11 Caun₂ tión₂ bá₄ jme₂dsa₂ lia'₂ 'í₂ jmɨg₄ a₂qui₂jmo₂₃ ta₁ a₂lɨ́in₅, lia'₂ ma₂jmo₂₃ jaun₂ bá₄ a₂qui₂jéin'₂ já'₂ 'lióng₂ ráun₂, ton'₂ tsá₃ tió'₅ guë'₂ 'éin₂ dsáu₁ dsa₂. \p \v 12 La₁ Jesucristo në́₃, jme₁ma₂ca₂jéin'₂ 'ŋiog₅ co₂ráun₂ tan₅₄ jaun₂ o₄quió'₄ dsáu₁ dsa₂, jaun₂ guë́₄ ca₂guá₂ të₂le₃ gu₂ ne₁ Diú₄. \p \v 13 Ja₁jaun₂ guá₅ chi₁jŋia₂₃ ca₂lia'₂ ca₂jmo₃ Diú₄ co₂'nió'₄ caun₂ ja₁chi'₃ tag₅₄ quian'₅₄ quió'₅ dsa₂ i₂'iog₅₄ quió'₅. \p \v 14 Ia₁ të₂le₃ quian'₅₄ a₂ca₂jéin'₂ co₂ráun₂ jaun₂, ca₂rë₃'ŋia₅ co₂tan₅₄ dsa₂ i₂lë₅ 'í₁ quiáin₅. \p \v 15 Ján₃ bá₄ le₂jaun₂ jáng'₅ jág₁ dsau₅ Jme₂dsí₂ Jŋió₅. Ca₂juá'₂ le₂'uɨg₅₄: \q1 \v 16 Jág₁ a₂jmo₅₄ jniá₂ a₂lɨ'₅₄ quian'₅₄ dsa₂ 'éi₂ \q2 cang₂ jmɨg₄ jaun₂, \q2 lé₂ le₂la₂, juá'₂ Te₁gui'₅₄. \q1 Co₅₄ jniá₂ 'éi'₃ quió₃ të₂dsɨ́₅ dsa₂ 'éi₂. \q2 Ján₃ bá₄ taun₅₄ jniá₂ ja₁'i₄ dsi₅₄ táng₃.\f + \fr 10:16 \ft Jeremías 31:33.\f* \p \v 17 Cang₂ guë́₄ jaun₂ juá'₂ táng₃: \q1 Lia'₂ o₁lɨ́g'₂ jmɨg₄ tsá₃ ma₃dsiog'₂ dsɨ₃ jniá₂ \q2 dso₄ a₂jme₁rë₂cáin'₄, \q2 on₃ guë'₂ 'e₂ a₂'lɨg'₅₄ a₂ma₂jmo₃.\f + \fr 10:17 \ft Jeremías 31:34.\f* \p \v 18 Jaun₂ në́₃, chi₂jua'₂ ma₂ca₂'en₃ dsáu₁ dsa₂, jaun₂ tsá₃ ma₂'e₂ 'nió'₅ jén'₃ guë́₄ dsa₂ o₄quió'₄ dsáu₁. \s1 Ma₃ jme₁quián₄ jniog₄ ja₁con₂ Diú₄ \p \v 19 Jaun₂ lë₃, rɨn'₅₄ jniog₄, 'uɨg₅₄ ia₁ a₂ma₂lé₂ dsɨ₁tió'₄ jniog₄ caun₂ bá₄ 'ei₅ dsɨ₅ ca₂të₂ ja₁jŋió₅ lɨn₃ guë́₄ të₂le₃ quian'₅₄ jmɨ₄ Jesucristo, \v 20 të₂le₃ quian'₅₄ juɨ₅ 'mɨ́₂ jén'₃ a₂ca₂niá₃ 'éi₂ në₂jag₄ bá₄ të₂le₃ quian'₅₄ 'mɨ'₂ cortina, co₂'nió'₄ le₃jua'₅₄ të₂le₃ quian'₅₄ nɨ₁ŋɨ₁₂ 'ŋiog₅, \v 21 ján₃ bá₄ 'uɨg₅₄ ia₁ a₂chan₂ jme₂dsa₂ dsen₅₄ juɨn'₂ quián₂ jniog₄ i₂niog₅ gu₂ dsa₂ quián₅ Diú₄, \v 22 'uɨg₅₄ jaun₂ në́₃, ma₃ jme₁quián₄ jniog₄ ja₁con₂ Diú₄ ca₂le₃jë́₃ dsɨ₅ jniog₄, caun₂ bá₄ 'ei₅ dsɨ₅ a₂'éin₂, a₂tsá₃ ma₃'e₂ qui₂dsɨ₂jŋi₅ dsɨ₅ jniog₄, në₂jag₄ bá₄ a₂ma₂qui₂le₁chí₄ a₂ma₂qui₂le₁séi₂ dsɨ₅ jniog₄. Ján₃ bá₄ le₂jaun₂ co₂'nió'₄ a₂ma₂ca₂rɨn'₂ nɨ₁ŋɨ₁ jniog₄ quian'₅₄ jmɨg₂ le₁jë́₃. \p \v 23 Juɨ₁náu₂ jniog₄ tiá₂ a₂'éin₂, tsá₃ juɨ₁'éi₂ jniog₄ caun₂-tɨn₃ dsɨ₅ juɨ₁lia'₂ jág₁ a₂'ɨ́n₂ dsɨ₅. Ia₁ i₂rë₂ti'₅₄ bá₄ Diú₄ i₂ma₂cuë₃ jág₁ quió'₅. \p \v 24 Ján₃ bá₄ juɨ₁'niog'₅₄ jniog₄ dsɨ₅ 'a₂ lia'₂ tion'₅₄ jniog₄ jág₁ rɨn'₅₄ le₂jau₂ le₂jau₂ a₂jme₁'nio₃ jniog₄ dsa₂, a₂jmó₁ jniog₄ a₂dse₃. \p \v 25 Tsá₃ juɨ₁tí₄ jniog₄ a₂ŋag'₂ jniog₄ co₂lë₅, juɨ₁lia'₂ ma₂tɨn₂ i₂lɨn₅₄, të₂le₃ 'nió'₅ cuë'₅₄ jniog₄ bí₂ rɨn'₅₄ le₂jau₂ le₂jau₂, të₂le₃ lë́₅ guë́₄ ia₁ ma₂léi₄ a₂ma₂ja₂quián₃ jmɨg₄ jaun₂. \p \v 26 Ia₁ në₁jua'₂ a₂ta₁ dsɨ₅ jniog₄ caun₂ qui₂'niog₂ dso₄ të₃ ma₂ne₅₄ jág₁ dsau₅, jaun₂ tsá₃ ma₂'e₂ cha₂ guë́₄ jua'₅₄ lé₂ le₃jen'₄ jniog₄ o₄quió'₄ dsáu₁. \p \v 27 Jŋia'₅₄ lia'₂ a₂jaun₂ bá₄ 'ei₅ guë́₄ a₂jŋia₅ jniog₄ a₂'ei₅ gau₂ jë₁qui₃dsɨ₅ Diú₄ 'éi'₃, juɨ₁lia'₂ jë₁cau₂ si₂ a₂quión₃ i₂'iog₅₄ quió'₅ Diú₄. \p \v 28 Juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂tsá₃ dsáu₅ dsɨ́₅ 'Éi'₃ quió'₅ Moisés, tion₅₄ bá₄ jóin₂ tsá₃ o₂'én₂ dso₄ cha₂ quió'₅, 'uɨg₅₄ jág₁ dsau₅ a₂jáng'₅ on₃-ún₂.\f + \fr 10:28 \ft 'Nio'₂ ja₁ton₅ Números 35:30; Deuteronomio 17:6.\f* \p \v 29 Jaun₂ në́₃, ¿'e₂ guë́₄ uɨg₅ ca₂tɨ́n₂, lɨ́n'₂ 'nia'₂, juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂qui₂tsón'₁ Ja₁ŋi'₅₄ Diú₄, juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂tsá₃ ji'₅₄ jmɨ₄ 'éi₂ a₂ca₂lɨ́'₃ jág₁ a₂con'₂ ca₂chein'₃ 'éi₂, juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂të₂'on'₂ Jme₂dsí₂ quián₅ Diú₄ i₂'ua₁ dsɨ́₅? \p \v 30 Ma₂ne₄ bá₄ jniog₄ a₂ca₂juá'₂ Te₁gui'₅₄: “Jniá₂ bá₄ ca₂tɨ́ng₂ 'ë́₄ uɨg₅ dsa₂; ján₃ bá₄ jniá₂ quɨ́₄.”\f + \fr 10:30 \ft Deuteronomio 32:35.\f* Con'₂ siá'₂ ca₂juá'₂: “Qui₃dsɨ₅ Te₁gui'₅₄ 'éi'₃ ja₁con₂ dsa₂ juɨg₂ quiáin₅.”\f + \fr 10:30 \ft Deuteronomio 32:36; Salmo 135:14.\f* \p \v 31 ¡A₂gau₂ bá₄ jaun₂ a₂tián'₃ dsa₂ o₄gú₃ Diú₄ jén'₃! \p \v 32 La₁ dsá₂ 'au'₂ 'nia'₂ jmo₄ jmɨg₄ le₂jŋiá₅, lia'₂ con'₂ le₂'uɨg₅₄ jme₁ca₂rë₃ŋɨ́'₂ 'au'₂ 'nia'₂, ján₃ bá₄ 'a₂ lia'₂ juɨn'₂ 'au'₂ 'nia'₂ ca₂tiang'₃ ca₂gueng'₅₄ mɨ'₅₄ o₂i₁ dsɨ₅ quian'₅₄ uɨg₅ a₂ca₂i₃ŋɨ́g'₂. \p \v 33 I₂lɨn₅₄ 'nia'₂ qui₂ca₂jnáu'₂ dsa₂ jág₁ qui₂ca₂jmóg'₂ të₃jɨn₄ dsa₂ juɨg₂. I₂lɨn₅₄ guë'₂ ca₂jme₃quiong'₅₄ ca₂jme₃quiain'₅₄ dsa₂ i₂qui₂ca₂ŋág₃ uɨg₅ le₂në₅. \p \v 34 'Nia'₂ në́₃ ca₂dsia'₅₄ ŋéi₂ 'au'₂ i₂jme₁tion'₅₄ né'₃ 'má₃. Ján₃ bá₄ ca₂jmo'₅₄ 'nia'₂ 'io'₂ ca₂tiang'₃ lia'₂ con'₂ jme₁qui₂ca₂jŋiá'₂ dsa₂ le₃jë́₃ 'e₂ a₂jme₁cha₂ quián'₂ 'nia'₂. Ia₁ ŋi'₅₄ bá₄ 'nia'₂ a₂cha₂ guei'₅₄ i₂juɨ́g₃ caun₂ a₂dse₃ guë́₄ a₂jiog₅ co₂tan₅₄ a₂ca₂tɨ́ng'₂. \p \v 35 Jaun₂ lë₃, tsá₃ lë₁dsia₂ cau₅ a₂caun₂ 'ei₅ 'au'₂, ia₁ 'ŋio₅ lɨn₃ bá₄ quen₅ a₂quí₃ Diú₄ 'lia'₅₄ a₂'éng'₂. \p \v 36 Ia₁ 'nió'₅ quián'₂ 'nia'₂ a₂jmó'₂ tió'₃ 'au'₂, ia₁jaun₂ lé₂ le₃jmó'₂ 'nia'₂ a₂'ŋio₂ dsɨ́₅ Diú₄, ia₁jaun₂ guéi'₁ 'nia'₂ a₂ma₂ca₂juá'₂ 'éi₂ cuë₃. \p \v 37 Ia₁ ŋi'₅₄ ta₁, 'ŋio₅ ŋi'₅₄ ta₁: \q1 Jiá₃ i₂ma₂lë́₅ jág₁ jiá₃, \q2 tsá₃ le₃'ɨin₅₄. \q1 \v 38 La₁ dsa₂ i₂ŋɨ₅ juɨ₅ co₂rë₂ ia₁ a₂'éin₂, \q2 'éi₂ bá₄ le₃chan₂.\f + \fr 10:38 \ft o₃, “La₁ të₂le₃ quian'₅₄ a₂'én₂ bá₄ dsa₂ le₃chain₂, jág₂ Diú₄ në₂jag₄ bá₄ dsa₂ dsen₃.” \f* \q1 Jaun₂ në₁jua'₂ dsɨ₂lein₃ le₃ca'₃, \q2 tsá₃ dse₃ 'ag₃ dsɨ₃ jniá₂ quian'₅₄ 'éi₂.\f + \fr 10:38 \ft Habacuc 2:3-4.\f* \p \v 39 La₁ jniog₄ në́₃, tsá₃ tióng₂ quian'₅₄ dsa₂ i₂dsɨ₂len₃ le₃ca'₃ i₂qui₂dsɨ₂'én₂ quió'₅. Le₃jaun₂ bá₄ tióng₂ jniog₄ le₃quió'₅ dsa₂ i₂'én₂, jaun₂ le₂në₅ bá₄ tɨ́n'₄ jme₂dsí₂ quián₂. \c 11 \s1 Juɨ₁lia'₂ a₂'én₂ dsa₂ \p \v 1 Në₃ në́₃, juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂'én₂ në́₃, caun₂ bá₄ 'ei₅ dsɨ́₅ a₂gue₃ a₂jaun₂ a₂'ɨ́n₂ dsɨ́₅; ján₃ bá₄ jáng'₅ léi₄ a₂'éin₂, a₂cha₂ të₃dsón'₂ juɨ₁lia'₂ a₂tsá₃ jniá₂. \p \v 2 Ia₁ le₂në₅ bá₄ ca₂rë₃'én₂ dsa₂ can'₅₄ ma₂lɨ́g'₂, jaun₂ ca₂'ag₃ dse₃ Diú₄. \p \v 3 Të₂le₃ a₂'éin₂ bá₄ jniog₄, ŋág'₂ jniog₄ a₂ca₂jmo₃ Diú₄ bá₄ mɨ₂güɨ́g₃ të₂le₃ quian'₅₄ jág₁ quió'₅. Jaun₂ lë₃, juɨ₁lia'₂ a₂jniá₂ rë₂në́₃ ca₂lë₃ të₂le₃ quian'₅₄ a₂tsá₃ jme₁rë₂jniá₂. \s1 Të₂le₃ a₂'én₂ dsa₂ \p \v 4 Të₂le₃ a₂'én₂ bá₄ Abel,\f + \fr 11:4 \ft Abel: 'Nio'₂ ja₁ton₅ Génesis 4:4.\f* ca₂jén'₃ ne₄ Diú₄ caun₂ a₂dse₃ guë́₄ con'₂ guë́₄ a₂ca₂jén'₃ Caín rɨin'₅₄. 'Uɨg₅₄ jaun₂ ca₂'ag₃ dse₃ Diú₄ co₂'nió'₄ dsa₂ dsen₃, lia'₂ con'₂ jme₁ca₂gue₃ a₂ca₂jén'₃ jaun₂. Jaun₂ në́₃, o₁jŋia'₅₄ guë́₄ ma₂rë₂jon₅₄ Abel, në₂jag₄ bá₄ a₂caun₂ jáng'₅ jág₁ dsau₅ rë₂në́₃, ia₁ a₂ca₂rë₃'éin₂. \p \v 5 Të₂le₃ a₂'én₂ bá₄ Enoc,\f + \fr 11:5 \ft Enoc: 'Nio'₂ ja₁ton₅ Génesis 5:18-24.\f* ca₂ŋái'₃ mɨ₂güɨ́g₃ caun₂ të₃ tsá₃ ca₂join₃, tsá₃ ma₂'ein₂ ca₂dsáu'₂ quió'₅, ia₁ Diú₄ bá₄ i₂ca₂tág₃ quió'₅. Ne₄ si₂ juá'₂ a₂ca₂'ag₃ dse₃ Diú₄ né'₃ guë́₄ a₂të₂, ia₁ lia'₂ con'₂ jme₁chain₂ ca₂jmo₃ a₂ca₂të́₂ dsɨ́₅ Diú₄. \p \v 6 La₁ia₁ lia'₂ o₁lɨ́g'₂ jmɨg₄ tsá₃ lé₂ le₃jmo₃ dsa₂ a₂jme₂'ŋio₂ dsɨ́₅ Diú₄ në₁jua'₂ tsá₃ 'éin₂, ia₁ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂'nio₃ jme₃quián₃ ja₁con₂ Diú₄, tion₅₄ 'nió'₅ le₃'éin₂ de'₂ a₂chan₂ Diú₄, ján₃ bá₄ 'nió'₅ le₃'éin₂ a₂quí₅ Diú₄ 'lian'₅₄ juɨ₁lia'₂ i₂'nau'₂ a₂dsen₅₄ dsɨ́₅. \p \v 7 Të₂le₃ a₂'én₂ bá₄ Noé,\f + \fr 11:7 \ft Noé: 'Í₂ Génesis 6 - 9.\f* lia'₂ con'₂ jme₁ca₂jmo₃ Diú₄ jág₁ 'e₂ niog₅ lé₂, juɨ₁lia'₂ a₂tsá₃ jniá₂ guë́₄, ca₂tón'₃ bá₄ juɨ₅ a₂ca₂juá'₂ Diú₄, ca₂jmo₃ bá₄ nɨ₁barco ja₁lióin₃ le₂jiog₅ dsa₂ dsi₂néi₂ quiáin₅ në́₃. Jaun₂ le₂në₅ në₂jag₄ bá₄ a₂ca₂qui₃dsɨ₂₃ 'éi'₃ ja₁con₂ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃, jaun₂ le₂në₅ bá₄ ca₂tɨ́in₂ a₂lió₂ Diú₄ co₂'nió'₄ dsa₂ dsen₃, të₂le₃ a₂'éin₂ bá₄ ján₃. \p \v 8 Të₂le₃ a₂'én₂ Abraham,\f + \fr 11:8 \ft Abraham: 'Í₂ Génesis 12 - 25.\f* lia'₂ con'₂ jme₁ca₂të₃ Diú₄, ca₂nág₂ bá₄. Ca₂o₃'ɨ́in₃ ca₂'í₃ juɨ₅ a₂dsó₃ ja₁juá'₂ Diú₄ cuë₃ caun₂ 'uë₃ a₂ca₂tɨ́in₂ lé₂ quió'₅. Ca₂o₃'ɨ́in₃ 'uë₃ go₅₄ të₃ tsá₃ ŋi₅ a₂já'₄ ŋó₃. \p \v 9 'Uɨg₅₄ ia₁ a₂jme₁'éin₂, ca₂guá₂ gua'₅₄ 'uë₃ a₂ca₂juá'₂ Diú₄ cuë₃, co₂'nió'₄ a₂lɨ́in₅ dsɨ₂nau₂ jë₄ 'uë₃ siá'₂. Ca₂guá₂ tsɨ₁'né₅ a₂lë́₅ quian'₅₄ tsɨ₁'mɨ'₂; ján₃ bá₄ le₂jaun₂ ca₂jmo₃ Isaac quiain'₅₄ Jacob në́₃, ia₁ ján₃ bá₄ ca₂tɨ́in₂ le₂jiog₅ quian'₅₄ 'éi₂ a₂jme₁ca₂juá'₂ Diú₄ cuë₃. \p \v 10 Ia₁ jme₁chi₁jŋia₅ Abraham juɨg₂ ciudad jaun₂ a₂chí'₅ tiá₂, 'uɨg₅₄ ia₁ Diú₄ bá₄ i₂ca₂'náu'₃ dsɨ́₅ jmo₃, ján₃ bá₄ i₂ca₂jmóg'₃. \p \v 11 Ján₃ bá₄ të₂le₃ a₂'én₂ 'ŋiog₅ Sara,\f + \fr 11:11 \ft Sara: 'Í₂ Génesis 18:1-15; 21:1-7.\f* të₃ ma₂guein'₂ a₂le₃chan₂ guein₂ quiáin₅, ca₂gue₃ bá₄ juɨ₅bí₂ a₂léin₂ chog₅₄ guein₂ ia₁ lɨ́in₂ i₂rë₂ti'₅₄ bá₄ Diú₄ i₂ma₂cuë₃ jág₁ quió'₅. \p \v 12 Jaun₂ në́₃ Abraham, o₁jŋia'₅₄ a₂ma₂i₁jóin₂, ca₂rë₃chán₃ bá₄ guë́₄ tsɨ₁jon₂ i₂juɨn₅ guë́₄ lɨn₃ juɨ₁lia'₂ nei₅ a₂jniá₂ guei'₅₄ mɨ₂güɨ́g₃, juɨ₁lia'₂ mɨ₂tsag₄ a₂cha₂ chei'₅₄ jmɨ₁ŋí'₄ a₂tsá₃ lé₂ le₃'ɨ₃ dsa₂. \p \v 13 Ca₂dsan₃ bá₄ le₃jɨ́n₃ 'éi₂ të₃ tsá₃ ca₂gue₃ juɨ₁lia'₂ a₂jme₁ca₂juá'₂ Diú₄ cuë₃. La₁ia₁ jme₁'éin₂ bá₄, jaun₂ në₂jag₄ bá₄ a₂ca₂jág₃ të₂ uɨ́ng₂ a₂jaun₂ a₂'éin₂, të₅ bá₄ dsɨ́₅ a₂ca₂jág₃. Jaun₂ le₂në₅ bá₄ ca₂jmo₃ jág₁ a₂lɨ́in₅ dsɨ₂nau₂ i₂con'₂ ca₂ŋɨ₅ mɨ₂güɨ́g₃ la₂. \p \v 14 Jaun₂ juɨ₁lia'₂ i₂dsia₅ jág₁ le₂në₅, jáng'₅ léi₄ a₂i₂nioi₅₄ bá₄ guë́₄ a₂qui₂'no'₂ caun₂ juɨg₂ jë₁tiain'₃. \p \v 15 Jua'₅₄ mei'₂ guë́₃ caun₂ qui₂dsau'₂ bá₄ guë́₄ dsɨ́₅ gua'₅₄ 'uë₃ ja₁ca₂'uɨin₂, jme₁lé₂ bá₄ jme₁dsɨ₂lein₃ táng₃ ja₁jaun₂. \p \v 16 La₁ të₂le₃ jme₁'ɨ́n₂ dsɨ́₅ caun₂ 'uë₃ a₂dse₃ guë́₄, co₂'nió'₄ a₂'ë₂₃ 'uë₃ a₂cha₂ guei'₅₄ i₂juɨ́g₃. 'Uɨg₅₄ jaun₂ tsá₃ o₂guí'₃ cán₂ Diú₄ a₂quiong₅ dsa₂ Diú₄ quián₅ dsa₂ 'éi₂, ia₁ ma₂ca₂jmo₃ co₂jŋia₅₄ caun₂ juɨg₂ ciudad quió'₅ 'éi₂. \p \v 17 Të₂le₃ a₂'én₂ bá₄ Abraham, lia'₂ con'₂ jme₁ca₂caun₃ Diú₄ táu₂, ca₂jéin'₂ bá₄ Isaac\f + \fr 11:17 \ft Isaac: 'Í₂ Génesis 21 - 22.\f* quiáin₅, ne₄ Diú₄. Jme₁ma₂chéin'₅ co₂jŋia₅₄ a₂jme₁jŋɨi'₃ ja₁ŋi'₅₄ i₂jan₂ tan₅₄ quiáin₅, \v 18 o₁jŋia'₅₄ jme₁ca₂juá'₂ Diú₄ cuag₃ a₂ca₂juá'₂: “Të₂le₃ quian'₅₄ Isaac le₃chan₂ tsɨ₁jon₂ quiáng'₂.”\f + \fr 11:18 \ft Génesis 21:12.\f* \p \v 19 Ca₂i₃jiog₅ dsɨ́₅ Abraham, a₂'io₅ Diú₄ juɨ₅bí₂ a₂jme₃jein'₅₄ le₂jiog₅ jɨn₄ 'lag₄. Jaun₂ dsón'₂ bá₄ ca₂guéin'₂ táng₃ ja₁ŋi'₅₄, në₂jag₄ bá₄ a₂ca₂jein'₅₄ táng₃ jɨn₄ 'lag₄. \p \v 20 Të₂le₃ a₂'én₂ Isaac, ca₂jme₃gu'₅₄ quió'₅ Jacob quiain'₅₄ Esaú, ca₂cuë₃ jág₁ quió'₅ a₂cuë₃ Diú₄ a₂dse₃ të₂le₃ ne₄ juɨ₅ jmɨg₄ a₂le₃chain₂.\f + \fr 11:20 \ft 'Í₂ Génesis 27.\f* \p \v 21 Ján₃ bá₄ të₂le₃ a₂'én₂ Jacob,\f + \fr 11:21 \ft Jacob: 'Í₂ Génesis 48.\f* jme₁ma₂ja₂quián₃ jóin₂, ca₂jme₃gu'₅₄ quió'₅ le₂jan₂ le₂jan₂ chi'₂ ja₁ŋi'₅₄ José. Jaun₂ ca₂jme₃juɨin'₂ Diú₄, a₂chéin'₅ rë₂dsɨ́in₂ ne₄ 'ma₂'ɨ₅₄ quió'₅. \p \v 22 Të₂le₃ a₂'én₂ José,\f + \fr 11:22 \ft José: 'Nio'₂ ja₁ton₅ Génesis 50:24-26.\f* lia'₂ con'₂ jme₁ma₂ja₂quián₃ jóin₂, ca₂juá'₂ ca₂'ɨin₃ dsa₂ juɨg₂ Israelitas a₂'uɨ́in₃ cang₂ guë́₄ jaun₂ 'uë₃ Egipto, jaun₂ ca₂quiog₂ 'éi'₃ 'e₂ 'nió'₅ jmo₃ dsa₂ quian'₅₄ nɨ₁mu₁₂. \p \v 23 Të₂le₃ a₂'én₂ bá₄ chog₅₄-jmei₂ Moisés, jme₁ca₂rë₃chán₃ 'éi₂, ca₂'mog₃ con'₂ 'nɨ₅ tsɨ'₂. Ia₁ ca₂jág₃ a₂'ŋio'₂ guein₂ 'éi₂, tsá₃ jua'₅₄ ca₂ja₃gó'₃ 'a₂ lia'₂ lë́₅ 'éi'₃ quió'₅ rag₅₄ a₂jŋag'₃ quió'₅.\f + \fr 11:23 \ft 'Nio'₂ ja₁ton₅ Éxodo 2:1-10.\f* \p \v 24 Të₂le₃ a₂'én₂ bá₄ Moisés,\f + \fr 11:24 \ft Moisés: 'Í₂ Éxodo 2 - 11.\f* lia'₂ con₂ jme₁ma₂lɨ́in₅ dsa₂ ma₂juɨn'₂, tsá₃ ca₂gue₃ quiong₃ dsa₂ ja₁ŋi'₅₄ quián₅ ja₁mɨ́g₄ rag₅₄ quián₅ Egipto. \p \v 25 Co₂ŋei'₅₄ guë́₄ ca₂'náu'₃ dsɨ́₅ ŋág₃ uɨg₅ quiain'₅₄ dsa₂ juɨg₂ quián₅ Diú₄, con'₂ guë́₄ a₂le₃chain₂ o₂'ŋió₃ dsɨ́₅ ca₂tiá₂ a₂'no₃ dso₄. \p \v 26 'Ŋio₅ guë́₄ quen₅, lɨ́in₂, a₂ŋág₃ uɨg₅ a₂të₃'o'₂ dsa₂, lia'₂ te₃'on'₂ I₂rë₂'ɨ́n₁ quián₅ Diú₄, con'₂ guë́₄ quen₅ ca₂le₃jë́₃ cu₄nióg₄ a₂rë₂'ma₄ 'uë₃ Egipto. Ia₁ 'liain'₅₄ a₂cuë₃ Diú₄, co₂dsau₅ jaun₂ bá₄ ca₂jág₃. \p \v 27 Të₂le₃ a₂'én₂ Moisés, ca₂o₃'ɨ́in₃ 'uë₃ Egipto,\f + \fr 11:27 \ft Noé: 'Í₂ Génesis 6 - 9.\f* tsá₃ ca₂rë₃gó'₅ a₂'ne₂ rag₅₄; ca₂nau₂ bá₄ tiá₂ në₂jag₄ bá₄ a₂jɨ́in₂ Diú₄ i₂tsá₃ jniá₂. \p \v 28 Të₂le₃ a₂'én₂ Moisés, ca₂jmo₃ Jmɨg₄ Të₂'ɨn₅₄,\f + \fr 11:28 \ft Egipto, Jmɨg₄ Të₂'ɨn₅₄: 'Í₂ Éxodo 12 - 13.\f* ca₂tsáng₂ jmɨ₂ o₄'né₄ në́₃, ia₁jaun₂ i₂niog₅ ne₄ jme₃dsiain₂₃ juɨ₁lia'₂ chi'₂ dsa₂ ŋe'₂ i₂le₂ne₁ quián₅ dsa₂, tsá₃ téin₂ gu₂-tag₅₄ chi'₂ i₂le₂ne₁ quián₅ dsa₂ juɨg₂ Israel. \p \v 29 Të₂le₃ a₂'én₂ dsa₂ juɨg₂, ca₂ŋɨ́i₃ Jmɨ₁ŋí'₄ Guéin₂,\f + \fr 11:29 \ft Ján₃ bá₄ chei₂ “Jmɨ₁ŋí'₄ 'Ma₂ta₅.” \f* ne₄ 'uë₃ quein₂. La₁ lia'₂ con'₂ jme₁'nio₃ jmo₃ le₂jaun₂ dsa₂ juɨg₂ Egipto, ca₂dsain₃ bá₄, ca₂'ɨn'₃ jmɨg₂. \p \v 30 Të₂le₃ a₂'én₂ bá₄ dsa₂ israelitas, ca₂lia'₂ ca₂gon₃ nɨ₁'ia'₂ quió'₅ juɨg₂ Jericó,\f + \fr 11:30 \ft Jericó: 'Í₂ Josué 6.\f* jme₁ma₂ca₂lë₃ i₂nioi₅₄ guio₃ jmɨg₄ le₃lág'₃ quió'₅. \p \v 31 Ján₃ bá₄ të₂le₃ a₂'én₂ 'io₅₄ Rahab\f + \fr 11:31 \ft Rahab: 'Í₂ Josué 2:1-21; 6:25; Mateo 1:5; Santiago 2:25.\f* i₂jme₁'nag₅ quió'₅ në́₃, tsá₃ ca₂join₃ co₂lë₅ quiain'₅₄ dsa₂ i₂tsá₃ ca₂né'₂,\f + \fr 11:31 \ft o₃, “dsa₂ i₂tsá₃ ca₂rë₃'én₂.” \f* ia₁ ca₂guein₃ bá₄ rë₂ dsa₂ israelitas i₂jme₁i₂nio₄ tiog₅. \p \v 32 ¿'E₂ guë́₄ juá'₄ jniá₂? Tsá₃ jë₄ jmɨg₄ jua'₅₄ juá'₄ jniá₂ a₂'ɨ́ng₄ Gedeón,\f + \fr 11:32 \ft Gedeón: 'Í₂ Jueces 6 - 7.\f* quian'₅₄ Barac,\f + \fr 11:32 \ft Barac: 'Í₂ Jueces 4 - 5.\f* Sansón,\f + \fr 11:32 \ft Sansón: 'Í₂ Jueces 13 - 16.\f* Jefté,\f + \fr 11:32 \ft Jefté: 'Í₂ Jueces 11 - 12.\f* David,\f + \fr 11:32 \ft David: 'Í₂ 1 Samuel 16 - 31 quian'₅₄ 2 Samuel.\f* Samuel,\f + \fr 11:32 \ft Samuel: 'Í₂ 1 Samuel.\f* quian'₅₄ dsa₂ i₂jme₁'ë́₂ jág₁ quián₅ Diú₄ në́₃. \p \v 33 Të₂le₃ a₂'éin₂ bá₄ ján₃, ca₂lɨ́'₃ juɨg₂ siá'₂ ja₁gon₂ rag₅₄, rë₂ bá₄ ca₂qui₃dsɨ₂₃ 'éi'₃ në́₃, ján₃ bá₄ ca₂'ió'₃ a₂ca₂jme₃'o₅₄ Diú₄ con'₂ lë́₅ jág₁ a₂ca₂cuë₃ a₂jme₃'o₅₄. Ján₃ bá₄ le₂në₅ ca₂jnéi₃ i₂lɨn₅₄ 'o₄ dsɨ₂'ia'₂, \v 34 ca₂ei₃ si₂ cau₂ ca₂jo'₅₄, qui₂ca₂lón₂ i₂lɨn₅₄ a₂jme₁dsiáin₃ quian'₅₄ 'o₄ ŋi₁tág₂ në́₃. Ján₃ bá₄ le₂jaun₂ ca₂quɨ́n'₃ bí₂ dsa₂ 'uan₅₄ ca₂jme₃'uáin'₃, ján₃ bá₄ ca₂rë₃béin₂ quɨ́in'₂ ja₁niog₅ 'nei₂, jaun₂ ca₂tió'₃ bá₄ jme₁ca₂quɨ́in'₂ quian'₅₄ 'lióg₂ dsa₂ i₂'iog₅₄ quió'₅. \v 35 Ján₃ bá₄ le₂në₅ chan₂ dsa₂ mɨ́₂ ca₂guein₃ táng₃ 'lag₄ quiáin₅ jme₁ca₂jein'₅₄ táng₃. I₂sián'₂ guë'₂ qui₂ca₂jmóg'₂ dsa₂, la₁ tsá₃ ca₂gue₃ a₂lióin₂, ia₁jaun₂ tɨin₅₄ a₂jein'₅₄ a₂le₃chain₂ guë́₄ dse₃. \v 36 I₂sián'₂ guë'₂ ca₂ŋág₃ le₃jë́₃ jág₁ qui₂ca₂jnáu'₂ dsa₂ qui₂ca₂bóg₂ dsa₂; ca₂lia'₂ ca₂'nei'₂ dsa₂ quian'₅₄ ŋí₁ cadenas, ca₂to'₂ dsa₂ né'₃ 'má₃ në́₃. \v 37 I₂lɨn₅₄ guë'₂ ca₂dsan₃ qui₂ca₂jnáu'₂ dsa₂ cang₄, i₂sián'₂ në́₃ ca₂ti₃ dsa₂ ca₂'nói₁ quian'₅₄ ŋí₁ chi₁jan₁,\f + \fr 11:37 \ft A₂lɨn₅₄ chog₅₄ si₂ chi₁ton₅ ján₃: “ca₂can₃ dsa₂ táu₂.” \f* ca₂jme₃dsiog₅ dsa₂ quian'₅₄ ŋi₁tág₂ në́₃. Qui₂i₁nioi₁₂ i₁jnai'₅₄ a₂la₂-ó₃ le₁qui'₂ jmá'₃ nɨ₁lo₄ já'₂ cha'₂ quian'₅₄ nɨ₁lo₄ chein₄ lau₂ në́₃; të₂ŋéi₂, tsá₃ dse₃ qui₂le₁'ág₄ dsɨ́₅, ján₃ bá₄ qui₂ca₂jmóg'₂ dsa₂. \v 38 Tsá₃ lé₂ le₃jua'₅₄ jua'₅₄ jme₁ca₂tɨ́n₂ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃ le₃chan₂ dsa₂ 'éi₂ quiong'₅₄. Jme₁i₂nioi₅₄ 'uë₃ co₂'ŋiog₅, le₂con₂ má'₂ në́₃, né'₃ cang₄ të₂'lau₂, né'₃ tau₂ a₂niog₅ né'₃ 'uë₃ në́₃. \p \v 39 Le₃jɨ́n₃ dsa₂ 'éi₂, ca₂'ag₃ Diú₄ dse₃ 'uɨg₅₄ ia₁ a₂'éin₂, la₁ia₁ tsá₃ ca₂'ió'₃ a₂jme₁ca₂juá'₂ Diú₄ cuë₃. \v 40 Jme₁ma₂i₃jiog₅ dsɨ́₅ Diú₄ jmo₃ co₂jŋia₅₄ caun₂ a₂dse₃ guë́₄ quián₂ jniog₄, ia₁jaun₂ tsá₃ le₃'ŋia₅ dsa₂ 'éi₂ jua'₅₄ tsá₃ le₃'ŋiai₂₃ co₂lë₅ quian'₅₄ jniog₄. \c 12 \s1 Jɨn₄ jniog₄ Jesús \p \v 1 Jaun₂ lë₃, ia₁ ŋɨ́₄ lë₃ juɨn₅ dsa₂ qui₂le₁lio₃ jniog₄ i₂ma₂ca₂jme₃jnia₅ a₂'éin₂, jaun₂ dsiá₁ jniog₄ cau₅ ca₂le₃jë́₃ lio₅₄ a₂jmo₅ jnág₅ quián₂, ján₃ bá₄ le₂në₅ juɨ₁lia'₂ dso₄ a₂qui₂nió₅ jniog₄ në́₃, jaun₂ dsau₅₄ jniog₄ ne₄ juɨ₅ a₂juɨn'₂ dsɨ₅, në₂jag₄ bá₄ a₂i₂nio₄ co₂chi'₅₄ a₂tián'₅ jág₁ rɨn'₅₄. \p \v 2 Jaun₂ në́₃, né₄ jniog₄ Jesús, i₂ca₂niá₃ juɨ₅ a₂'éin₂ jniog₄, ján₃ bá₄ i₂jme₂'ŋia₅ a₂'éin₂ jniog₄. Ca₂jmo₃ 'éi₂ tió'₃ dsɨ́₅ ne₄ cróg₄, tsá₃ ca₂tón'₃ juɨ₅ a₂o₂guí'₃ a₂ca₂can₃, ia₁ jme₁ma₂ŋi₅ bá₄ a₂cán₂ o₂'ŋió₃ dsɨ́₅ a₂'io'₂ jén'₅ cang₂ guë́₄ jaun₂. Jaun₂ në́₃, ca₂guá₂ të₂le₃ gu₂ ne₁ ne₄ta₁ quió'₅ Diú₄. \p \v 3 'Nió'₂ 'nia'₂ 'au'₂ jaun₂, 'a₂ lia'₂ ca₂jmo₃ Jesús: ca₂jmo₃ tió'₃ dsɨ́₅ mɨ'₅₄ a₂ca₂dsia₃ dsa₂ i₂qui₂rë₂cán'₄ dso₄, ja₁coin₂, ia₁ con'₂ tsá₃ ŋó₅ në₁jua'₂ ca₂'ong'₃ 'nia'₂, ca₂lia'₂ ca₂'uáng'₂. \p \v 4 Ia₁ tsá₃ guë́₄ 'ein₂ ma₂qui₂ca₂quɨ́n'₂ 'nia'₂ ca₂lia'₂ ca₂tang₂ jmɨ₂ 'an'₅₄ 'nia'₂ quian'₅₄ mɨ'₅₄ a₂jmo'₂ quian'₅₄ dsáu₁. \p \v 5 Jaun₂ ma₂ca₂'en₃ bá₄ 'au'₂ 'nia'₂ jág₁ a₂ma₂chi₂ca₂léi'₁ Diú₄ juɨ₁lia'₂ jan₂ chi'₂-guein₂ quiáin₅. Le₂la₂ juá'₂ ne₄ Si₂: \q1 Tsá₃ lë₁o₁le₅₄, jón₃, \q2 jua'₅₄ tsá₃ ton'₅₄ 'ne₂ juɨ₅ \q1 jme₁chei'₅ Te₁gui'₅₄ caun₂ juɨ₅ dse₃, \q2 on₃ guë'₂ tsá₃ lë₁o₁'ag₅₄ i₁tɨ́n₄ 'au'₂ \q2 jme₁cuë₂₃ uɨg₅. \q1 \v 6 Ia₁ jme₂rë́₃ Te₁gui'₅₄ juɨ₅ \q2 quió'₅ juɨ₁lia'₂ i₂'nioi₃, \q1 ján₃ bá₄ cuë₂₃ uɨg₅ quió'₅ ca₂le₃jɨ́n₃ i₂guein₂₃ \q2 juɨ₁lia'₂ jan₂ chi'₂-guein₂ quiáin₅.\f + \fr 12:6 \ft Proverbios 3:11-12.\f* \p \v 7 Tiang'₃ 'nia'₂ jmo₄ ca₂le₃jë́₃ uɨg₅ a₂ŋag'₅₄, ia₁ le₂jaun₂ jme₂tag₅ Diú₄ jme₂tɨin₂₃ 'nia'₂ juɨ₁lia'₂ jan₂ chi'₂-guein₂ quiáin₅. ¿'Ein₂ bá₄ ja₁ŋi'₅₄ chan₂ i₂tsá₃ jme₂tag₅ jmei₂? \p \v 8 Chei'₅ Diú₄ caun₂ juɨ₅ rë₂ chein'₂₃ ca₂le₃jɨ́n₃ chi'₂-guein₂ quiáin₅. Jaun₂ në́₃, jua'₅₄ mei'₂ guë́₃ Diú₄ tsá₃ chein'₂₃ 'nia'₂ caun₂ juɨ₅ dse₃, tsá₃ lé₂ le₃jua'₅₄ a₂lɨ́n'₅ 'nia'₂ chi'₂-guein₂ quiáin₅ të₃dsón'₂, jŋia'₅₄ lia'₂ a₂jaun₂ bá₄ lɨ́n'₅ 'nia'₂ juɨ₁lia'₂ jan₂ chi'₂-guein₂ i₂lë₁ca₂rë₃chán₃. \p \v 9 Ján₃ bá₄ le₂jaun₂ jniog₄ në́₃, lia'₂ con'₂ jme₁lág₄ jniog₄ guein₂, jme₁të₂jí₂ chog₅₄-jmei₂ jniog₄ i₂chan₂ gua'₅₄ 'uë₃. Jaun₂ jme₁jme₂gain₃ bá₄ jniog₄ në́₃. ¿Tsa₁ dse₃ néi₁ jniog₄ gau₂ ja₁con₂ Diú₄? Të₂le₃ 'ë₂ guë́₄ 'nió'₅ jme₁gan₃ bá₄ jniog₄ Diú₄ Jmei₂ jniog₄ të₂le₃ quió'₅ jme₂dsí₂, ia₁jaun₂ le₂në₅ bá₄ le₃chong₂. \p \v 10 Jme₁ca₂cuë₃ ca₂tiá₂ uɨg₅ chog₅₄-jmei₂ jniog₄ i₂chan₂ gua'₅₄ 'uë₃, lia'₂ con'₂ lë́₅ ca₂i₃jiog₅ dsɨ́₅ a₂dse₃. La₁ia₁ Diú₄ në́₃ cuë₂₃ jniog₄ uɨg₅ a₂dse₃ quián₂ jniog₄ guio₅₄, ia₁jaun₂ quein'₅₄ jniog₄ a₂jŋió₅ a₂lɨ́n₅ 'éi₂. \p \v 11 Dsón'₂ bá₄ jaun₂, lia'₂ 'i₁caun₂ uɨg₅ tsá₃ të₅ dsɨ₅ jniog₄, të₂le₃ 'ŋio₅ uɨg₅ bá₄ lág₂ jniog₄. La₁ia₁ cang₂ guë́₄ jaun₂, juɨ₁lia'₂ i₂rë₂tɨn₂ të₂le₃ quian'₅₄ uɨg₅ a₂ŋág₅, në₂jag₄ bá₄ caun₂ nɨ₁'ma₂ a₂le₁'ág₄ mɨ́g₂ dse₃, léi₄ bá₄ rë₂jniá₂ të₂le₃ 'a₂ lia'₂ dse₃ chain₂ 'ei₅ tei₄ dsɨ́₅. \s1 A₂go'₂ a₂tí₁ dsa₂ jág₁ quió'₅ Diú₄ \p \v 12 'Uɨg₅₄ jaun₂ chog'₅₄ 'nia'₂ táng₃ gog'₂ a₂qui₂le₁ta'₅₄, ján₃ bá₄ chí'₁ táng₃ 'nia'₂ tiá₂ mɨ₂jne'₅₄ a₂jlen₅. \p \v 13 “Jmo₄ 'nia'₂ caun₂ juɨ₅ dsau₅ quió'₅ mɨ₂tag'₅₄ guiong'₅₄,”\f + \fr 12:13 \ft Proverbios 4:26.\f* ia₁jaun₂ tsá₃ 'e₂ qui₃nió₃ i₂sián'₂ juɨ₁lia'₂ i₂guian'₅₄, të₂le₃ 'lóin₂ bá₄. \p \v 14 Quen'₂ 'nia'₂ bí₂ a₂i₁nio'₄ 'nia'₂ 'ei₅ tei₄ quian'₅₄ ca₂le₃jɨ́n₃, a₂le₃chan'₂ 'nia'₂ jŋió₅ në́₃. Ia₁ ca₂lia'₂ 'i₁jan₂ tsá₃ lé₂ le₃jɨ́n₃ Te₁gui'₅₄ në₁jua'₂ tsá₃ jŋiói₅. \p \v 15 Quion₂ 'nia'₂ 'í₁ ia₁jaun₂ ca₂lia'₂ 'i₁jan₂ jua'₅₄ a₂tsá₃ tɨin₃ a₂jme₃gu'₅₄ Diú₄ a₂'ua₁ dsɨ́₅, ia₁jaun₂ tsá₃ 'iá₃ jɨn'₄ 'nia'₂ co₂'nió'₄ caun₂ tsɨn₅ nɨ₁nau₂ dsi'₃ jmo₅ jan₂ i₂quian₅ o₂me'₅₄ dsɨ₅ jmo₅ dain₅₄ a₂rë₂'lɨn'₅₄ juɨn₅. \p \v 16 Jmo₄ 'nia'₂ 'í₁ ia₁jaun₂ tsá₃ 'ein₂ 'nia'₂ i₃nio₄ lia'₂ con'₂ lë́₅ mɨ₅ nɨ₁ŋɨ₁₂, on₃ guë'₂ i₃nioi₅₄ jua'₅₄ a₂tsá₃ tón'₂ juɨ₅ jág₁ quió'₅ Diú₄. Le₂në₅ bá₄ ca₂jmo₃ Esaú.\f + \fr 12:16 \ft Esaú: 'Í₂ Génesis 25:27-34.\f* O₄quió'₄ caun₂ má₃ bá₄ ca₂'nag₃ ca₂le₃jë́₃ a₂jme₁ca₂tɨ́in₂ a₂lɨ́in₅ chi'₂ dsa₂ ŋe'₂ i₂ne₅₄. \p \v 17 Ma₂ŋi'₅₄ bá₄ 'nia'₂, cang₂ guë́₄ jaun₂ lia'₂ con'₂ jme₁'nio₃ táng₃ Esaú gue₃ a₂jme₁ca₂tɨ́in₂, a₂jme₃gu'₅₄ jmei₂, tsá₃ ca₂guéi'₂ jmei₂. Jaun₂ në́₃, tsá₃ ma₃ca₂dsó'₂ 'a₂ lia'₂ tɨ́in'₄ táng₃ juɨ₁lia'₂ a₂jme₁ca₂tɨ́in₂, o₁jŋia'₅₄ ca₂'náu'₃ 'ŋio₅ lɨn₃ ca₂le₃jë́₃ ca₂'o₃. \p \v 18 Quion₂ 'nia'₂ 'í₁ jaun₂ në́₃, ia₁ on₃jua'₅₄ a₂ma₂ca₂jme₁quián'₄ 'nia'₂ má'₂ ŋei₅ jaun₂ a₂jniá₂, a₂cau₂ quian'₅₄ si₂, ja₁lë́₄ qui₁né'₃ 'ei₅ nei₂, dsí₂ në́₃, qui₃lë́₂ gau₂ 'ŋio₅ lɨn₃. \p \v 19 On₃ guë'₂ ca₂nei'₂ 'nia'₂ a₂i₂'ein₅₄ ŋí₁ trompeta, on₃ guë'₂ jág₁ quió'₅ Diú₄ a₂juá'₂ jág₁ gau₂ tsɨ́'₅ dsa₂ 'éi₂, ca₂lia'₂ i₂ca₂nág₂ jág₁ jaun₂ ca₂mɨ₃ a₂tsá₃ ma₂juá'₂ 'éi₂ jág₁. \p \v 20 Ia₁ tsá₃ jme₁tió'₅ nag₃ 'éi'₃ quió'₅ Diú₄ a₂juá'₂: “Në₁jua'₂ jan₂ já'₂ ca₂'ë₃ má'₂ jaun₂, 'nió'₅ jóin₂ qui₃dsag₅ dsa₂ cang₄.”\f + \fr 12:20 \ft Éxodo 19:12-13.\f* \p \v 21 'Uɨg₅₄ ia₁ a₂ŋɨ́₄ lë₃ gau₂ a₂jniá₂ ja₁jaun₂, ca₂lia'₂ ŋiog₅ Moisés ca₂juá'₂, “'Ŋio₅ lɨn₃ jlen₅ jniá₂ a₂gó₅.”\f + \fr 12:21 \ft Deuteronomio 9:19.\f* \p \v 22 La₁ia₁ 'nia'₂ në́₃, ma₂ca₂jme₁quián'₄ Má'₂ Sión, co₂'nió'₄ Jerusalén a₂niog₅ guei'₅₄ i₂juɨ́g₃, ciudad quió'₅ Diú₄ jén'₃. Ma₂ca₂jme₁quián'₄ 'nia'₂ ja₁con₂ 'lióng₂ lɨn₃ mei₅ ángeles i₂ŋɨ'₂ jmo₂₃ 'io'₂. \p \v 23 Ma₂ca₂jme₁quián'₄ 'nia'₂ ja₁con₂ dsa₂ i₂tion'₅₄ lo'₂ a₂jme₃juɨin'₂ Diú₄, quian'₅₄ ca₂le₃jɨ́n₃ chi'₂-guein₂ quián₅ Diú₄ i₂ca₂tɨ́n₂ ca₂le₃jë́₃ lia'₂ jë₁ca₂tɨ́n₂ ja₁ŋi'₅₄ i₂ne₅₄, i₂ma₂qui₂le₁ton₅ guei'₅₄ i₂juɨ́g₃. Ma₂ca₂jme₁quián'₄ 'nia'₂ ja₁con₂ Diú₄ i₂qui₃dsɨ₅ 'éi'₃ quió'₅ ca₂le₃jɨ́n₃, ja₁con₂ jme₂dsí₂ quió'₅ dsa₂ dsen₃ i₂ma₂qui₂le₁'ŋia₅, \v 24 quian'₅₄ ja₁con₂ Jesús i₂chén'₅ ne₄ jág₁ 'mɨ́₂ a₂lɨ'₅₄ quian'₅₄ Diú₄, quian'₅₄ ja₁con₂ jmɨ₂ a₂rë₃séi₂, a₂quen₅ guë́₄ a₂jáng'₅ léi₄ a₂'ua₁ dsɨ́₅ con'₂ guë́₄ quen₅ jmɨ₄ Abel. \p \v 25 Jmo₄ 'nia'₂ 'í₁ a₂tsá₃ jmó'₂ 'nia'₂ jua'₅₄ tsá₃ guén'₄ 'nia'₂ Diú₄ i₂juá'₂ tság₅ jniog₄. Ia₁ chi₂jua'₂ tsá₃ ca₂lón₂ juɨ₁lia'₂ i₂tsá₃ ca₂guén'₂ i₂'éi₂ i₂ca₂'ë́₂ jág₁ gua'₅₄ 'uë₃ la₂, 'ë₂ guë́₄ bá₄ jniog₄ tsá₃ lé₂ le₃lió₂, në₁jua'₂ tsá₃ ca₂guén₄ jniog₄ i₂juá'₂ të₂ guei'₅₄ i₂juɨ́g₃. \p \v 26 Jmɨg₄ jaun₂, ca₂i₁bi₅₄ 'uë₃ jme₁ca₂juá'₂ Diú₄. La₁ia₁ rë₂në́₃ në́₃, ma₂cuë₃ jág₁ quió'₅, a₂juá'₂: “jmo₅₄ guë́₄ jniá₂ con'₂ siá'₂ a₂dsɨ₃bi₅₄, la₁ia₁ on₃jua'₅₄ jmá'₃ gua'₅₄ 'uë₃, le₂jiog₅ guei'₅₄ dsi₂güɨg₂ bá₄ ján₃.”\f + \fr 12:26 \ft Haggeo 2:6.\f* \p \v 27 Juɨ₁lia'₂ a₂juá'₂, “con'₂ siá'₂”, dsɨ₂jein₃ jág₁ a₂jŋiá'₂ ca₂le₃jë́₃ a₂jniá₂ a₂dsɨ₂bi₅₄ a₂lé₂ qui₂le₃jŋia'₃, ia₁jaun₂ të₃gua₄ co₂tan₅₄ a₂tsá₃ lé₂ dsɨ₃bi₅₄, on₃ guë'₂ lé₂ le₃jŋia'₃. \p \v 28 Jaun₂ 'uɨg₅₄ ia₁ a₂tsá₃ ma₃lé₂ qui₂dsɨ₃bi₅₄ ja₁gon₂ Diú₄, ja₁cuë₃ jniog₄, jaun₂ cuë'₅₄ jniog₄ ti₁'mag'₄ jaun₂ në́₃, o₄quió'₄ ca₂le₃jë́₃ a₂la₂, jme₁ti₁ jniog₄ ne₄ Diú₄ në́₃ 'a₂ lia'₂ 'ŋio₂ dsɨ́₅, jme₁'nió₄ jniog₄ Diú₄ a₂'ei₅ gau₂ dsɨ₅ jniog₄. \p \v 29 Ia₁ lɨ́n₅ Diú₄ quián₂ jniog₄ lia'₂ lë́₅ caun₂ si₂ a₂'éin₂ le₃jë́₃.\f + \fr 12:29 \ft Deuteronomio 4:24.\f* \c 13 \s1 'A₂ lia'₂ jmo₃ a₂të₅ dsɨ́₅ Diú₄ \p \v 1 Tsá₃ lë₁tí₅ 'nia'₂ a₂'nióg'₃ le₂jang'₂ le₂jang'₂ juɨ₁lia'₂ rɨ́ng'₂ 'nia'₂. \p \v 2 Tsá₃ juɨ₁dsi₂'én₂ 'au'₂ 'nia'₂ a₂guéng'₄ dsi₂néi₂ quiáng'₂ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂chan₂ ja₁siá'₂, ia₁ le₂në₅ bá₄ ma₂jmo₃ i₂lɨn₅₄ ma₂ca₂guein₃ ángeles të₃ tsá₃ lí'₄. \p \v 3 Dsau'₂ 'au'₂ 'nia'₂ jmo₄, juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂tion'₅₄ né'₃ 'má₃, në₂jag₄ bá₄ a₂tion'₅₄ 'nia'₂ guiong'₅₄ co₂lë₅ quiain'₅₄. 'Nio'₂ 'au'₂ juɨ₁lia'₂ i₂ŋɨ́₄ lë₃ qui₂ma₂jmóg'₂ dsa₂, ia₁ ján₃ bá₄ dsa₂ chi₁dsán'₃ bá₄ 'nia'₂ i₂lé₂ le₃ŋág₃ uɨg₅. \p \v 4 Juɨ₁jme₂gó'₃ bá₄ le₃jɨ́n₃ juɨ₁lia'₂ a₂jén'₂ dsa₂ gu₂, ján₃ bá₄ juɨ₁le₅₄ bá₄ 'í₁ juɨ₁lia'₂ ja₁tian'₃ dsɨ₂i₂gu₂ co₂lë₅, ia₁ qui₃dsɨ₅ bá₄ Diú₄ 'éi'₃ ja₁con₂ dsa₂ i₂qui₂'no₅ dso₄, juɨ₁lia'₂ i₂nió'₅ jág₁ quian'₅₄ i₂sián'₂ on₃jua'₅₄ dsɨ₂i₂gu₂. \p \v 5 Tsá₃ juɨ₁chan'₂ 'nia'₂ a₂qui₂chi₁'ŋeg'₁ 'nia'₂ jua'₅₄ a₂ŋɨ́₄ lë₃ 'ɨ́n₅ 'au'₂ 'nia'₂ cu₄. Dsáu₅ 'au'₂ 'nia'₂ jmo₄ lia'₂ con'₂ tí₅ a₂cha₂ quián'₂ 'nia'₂, ia₁ ma₂ca₂juá'₂ Diú₄: \q1 lia'₂ o₁lɨ́g'₂ jmɨg₄ tsá₃ tón₂ jniá₂ 'nia'₂, \q2 on₃ guë'₂ tén₄ jniá₂ 'nia'₂.\f + \fr 13:5 \ft Deuteronomio 31:6.\f* \p \v 6 Jaun₂ në́₃ lé₂ le₃jua'₅₄ a₂ma₂'ei₅ caun₂ dsɨ₅: \q1 Te₁gui'₅₄ bá₄ i₂jme₂'o₅₄ jniá₂; \q2 tsá₃ gó₅ juɨ₁lia'₂ 'e₂ lé₂ le₃jmóg'₂ \q2 dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃.\f + \fr 13:6 \ft Salmo 118:6-7.\f* \p \v 7 Dsá₂ 'au'₂ 'nia'₂ jmo₄, juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂ma₂jiog₃ ne₄ juɨ₅, i₂ma₂juá'₂ jág₁ quió'₅ Diú₄ ca₂tsɨ́'₃ 'nia'₂. Quion₄ 'nia'₂ 'í₁ 'a₂ lia'₂ lë́₅ ca₂dsióg₃ juɨ₅ a₂chan₂ dsa₂ 'éi₂, jaun₂ 'én'₄ 'nia'₂ juɨ₅ jaun₂ juɨ₁lia'₂ 'én₂ 'éi₂. \p \v 8 Lia'₂ ma₂lɨ́n₅ jaun₂ bá₄ Jesucristo, dsióg₂, jmɨg₄ në₃, lia'₂ con'₂ tan₅₄ bá₄ lɨ́in₅. \p \v 9 Tsá₃ lë₁cuë₂ 'nia'₂ jmɨg₄ jua'₅₄ jiog₃ i₂sián'₂ i₂jme₂tag₅ 'lióng₂ ne₅₄ juá'₅ siá'₂, a₂tsá₃ lë́₅ con'₂ lë́₅ juá'₂ jág₁ quió'₅ Diú₄. Co₂ŋei'₅₄ guë́₄ dse₃ a₂gue₃ të₂dsɨ₅ jniog₄ juɨ₅bí₂ të₂le₃ quian'₅₄ a₂'ua₁ dsɨ́₅ Diú₄, con'₂ guë́₄ të₂le₃ quian'₅₄ 'éi'₃ juɨ₁lia'₂ 'a₂ lia'₂ 'nió'₅ guë́'₃ dsa₂. Ia₁ tsá₃ ta₁ tí₄ 'éi'₃ jaun₂ jua'₅₄ a₂jme₃'o₅₄ quió'₅ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂i₂nio₄ le₂jaun₂. \p \v 10 La₁ia₁ cha₂ bá₄ caun₂ ne₄chei₂ quián₂ jniog₄ ja₁tsá₃ ca₂tɨ́n₂ guë́'₃ juɨ₁lia'₂ i₂jme₂ti₃ ta₁ guá'₅ tabernáculo. \p \v 11 Ia₁ ne₄ bá₄ jniog₄, a₂dsɨ₂can₅ jme₂dsa₂ dsen₅₄ jmɨ₄ já'₂ dsi₂néi₂ ja₁jŋió₅ lɨn₃ guë́₄, a₂jén'₄ o₄quió'₄ dsáu₁ dsa₂. La₁ia₁ nɨ₁ŋɨ₄ já'₂ 'éi₂ qui₂dsɨ́'₂ dsa₂ 'nɨ'₂ ja₁tián'₄ dsa₂ juɨg₂ Israel. \p \v 12 Ján₃ bá₄ le₂jaun₂ ca₂ŋág₃ Jesús uɨg₅ 'nɨ'₂ juɨg₂, ia₁jaun₂ qui₂jme₃jŋió₃ dsa₂ juɨg₂ quiáin₅ të₂le₃ quian'₅₄ jmɨ₄ 'ŋiog₅. \p \v 13 Dsɨ₁náu₄ jniog₄ jaun₂ në́₃ ja₁con₂ Jesús, co₂'nió'₄ cau₅ ja₁tión₂ dsa₂ juɨg₂ Israel, a₂quian₂ jniog₄ o₂guí'₃ o₄quió'₄ Jesús. \p \v 14 Ia₁ mɨ₂güɨ́g₃ la₂, 'i₁caun₂ juɨg₂ tsá₃ cha₂ quián₂ jniog₄ jua'₅₄ a₂jiog₅ co₂tan₅₄, la₁ a₂jaun₂ bá₄ 'niog'₂ jniog₄ ciudad jaun₂ a₂në₃ guë́₄ jiá₃. \p \v 15 Të₂le₃ quian'₅₄ Jesucristo jaun₂ në́₃, ma₃ jme₁juɨn'₂ jniog₄ Diú₄ co₂tan₅₄, co₂'nió'₄ a₂jen'₄ jniog₄ ne₄ 'éi₂ jág₁ a₂'uë'₂ mɨ₂'o₄ jniog₄ con'₂ dsi₂ten₅₄ jmo₃ dsa₂ i₂tión₂ le₃quió'₅ 'éi₂. \p \v 16 Ján₃ bá₄ tsá₃ o₁ló₄ dsɨ₂'én₂ 'au'₂ 'nia'₂ a₂dse₃ a₂qui₁cuë'₅₄ 'nia'₂ ca₂la₂ rɨ́ng'₂, 'e₂ a₂cha₂ quiáng'₂. Ia₁ juɨ₁lia'₂ a₂jen'₅₄ 'nia'₂ le₂jaun₂ bá₄ a₂të₅ dsɨ́₅ Diú₄. \p \v 17 Né'₂ 'nia'₂ jmo₄ ja₁con₂ juɨ₁lia'₂ i₂quian₅ ne₄ juɨ₅, jme₁gan₃ 'nia'₂ 'éi₂. Ia₁ jmo₂₃ 'í₁ jme₂dsí₂ quián'₂ 'nia'₂, a₂lɨ́in₅ dsa₂ i₂ca₂tɨ́n₂ dsɨ₃jang'₅₄ cuenta ja₁con₂ Diú₄. Juɨ₁le₅₄ bá₄ dse₃ ta₁ a₂niog₅ gu₂ 'éi₂ ia₁jaun₂ jmo₃ 'io'₂, on₃jua'₅₄ 'lia'₂ dsɨ́₅, ia₁ tsá₃ ta₁ tí₄ ja₁con'₂ 'nia'₂ në₁jua'₂ le₂jaun₂ ca₂'lia'₂ dsɨ́₅. \p \v 18 Chi₁len'₄ 'nia'₂ Diú₄ o₄quián₂ jnia'₅₄, ia₁ caun₂ bá₄ 'ei₅ dsɨ₅ jnia'₅₄ a₂qui₂le₁jë́₃ jme₂dsí₂ quián₂, ia₁ 'niog₂ bá₄ jnia'₅₄ qui₂i₁nio₁ lia'₂ dsi₂ten₅₄ jë₄ ca₂le₃jë́₃. \p \v 19 Ja₂lɨn₃ guë́₄ dsen₅₄ mɨ₅ jniá₂ a₂chi₁len'₄ 'nia'₂ Diú₄ ia₁jaun₂ lé₂ nei₅₄ a₂i₁'ú₃ táng₃ ja₁con'₂ 'nia'₂ ŋi'₅₄ ta₁. \s1 'Ág'₅ jág₁ jë₁ca₂tó'₂, cuɨin₂₃ Diú₄ \p \v 20 Juɨ₁jmo₅₄ Diú₄ i₂jmo₅ 'ei₅ tei₄, i₂ca₂tág₃ táng₃ të₂le₃ quian'₅₄ jmɨ₂ a₂lɨ'₅₄ jág₁ a₂jiog₅ co₂tan₅₄, ca₂tág₃ Te₁gui'₅₄ Jesucristo quián₂ jniog₄ ja₁jme₁rë₂'lɨin₅₄, dsa₂ juɨn'₂ 'éi₂ juɨg₅₄ já'₂ cha'₂, \v 21 juɨ₁jmo₅₄ bá₄ Diú₄ juɨ₁jmoi'₅₄ 'nia'₂ dsa₂ rë₂'ŋia₅ jë₄ ca₂le₃jë́₃ a₂dse₃ ia₁jaun₂ jmó'₂ a₂'ŋio₂ dsɨ́₅ 'éi₂. Ján₃ bá₄ juɨ₁jmo₅₄ 'éi₂ 'e₂ 'nio₃ jmo₃ quian'₅₄ ca₂le₃jág₃ jniog₄ të₂le₃ quian'₅₄ Jesucristo. Juɨ₁le₂juɨn'₂ bá₄ 'éi₂ lia'₂ co₂tan₅₄. A₂méi₃. \p \v 22 Rɨn'₅₄ jniog₄, mɨ₅ jniá₂ quián'₂ 'nia'₂, jmo₄ bá₄ 'nia'₂ juɨn'₂ 'au'₂ quian'₅₄ jág₁ dse₃ la₂ a₂chi₁len'₄ jniá₂ 'nia'₂, ia₁ tsá₃ jua'₅₄ ŋɨ́₄ lë₃ 'lióng₂ jág₁ ma₂në₂táun₂ jniá₂ ne₄ si₂. \p \v 23 Juɨ₁le₂ŋi'₅₄ 'nia'₂ jág₁ juɨ₁lia'₂ rɨn'₅₄ jniog₄ Timoteo: ma₂dsei₅ bá₄ dsa₂ né'₃ 'má₃. Në₁jua'₂ ca₂guáin₂ ŋi'₅₄ ta₁, jaun₂ jain₅₄ jniá₂ jë₁ma₂të́₂ rë₁nei₅₄ jniá₂ i₁jɨng₁₂ 'nia'₂. \p \v 24 Cuɨn₅₄ 'nia'₂ Diú₄ ca₂le₃jɨ́n₃ juɨ₁lia'₂ i₂jiog₅ quián'₂ 'nia'₂, quian'₅₄ ca₂le₃jɨ́n₃ guë'₂ dsa₂ juɨg₂ quián₅ Diú₄.\f + \fr 13:24 \ft lit. “dsa₂ jŋió₅.” \f* Rɨn'₅₄ jniog₄ i₂chan₂ Italia cuɨin₂₃ Diú₄ 'nia'₂. \p \v 25 Juɨ₁jme₂gu'₅₄ bá₄ Diú₄ ca₂le₃jɨ́n'₃ 'nia'₂. A₂méi₃.\f + \fr 13:25 \ft A₂lɨn₅₄ chog₅₄ si₂ tsá₃ chi₁ton₅ “A₂méi₃.” \f* \p Co₂në₅.