\id 1CO \h PRIMERA CORINTIOS \toc1 Si₂ carta le₂'uɨg₅₄ a₂ca₂jmo₃ San Pablo ne₄ dsa₂ CORINTIOS \toc2 PRIMERA CORINTIOS \toc3 1 Co. \mt2 Si₂ carta le₂'uɨg₅₄ a₂ca₂jmo₃ San Pablo ne₄ dsa₂ \mt1 CORINTIOS \c 1 \s1 Jmo₅ Pa₄ si₂ le₂'uɨg₅₄ a₂chein₂ ne₄ Guá'₅ i₂chan₂ juɨg₂ Corinto \p \v 1 Jniá₂ Pa₄, co₂në₅ ca₂rë₃'ŋió₃ dsɨ́₅ Diú₄, ca₂të₃ 'éi₂ a₂léng₂ dsa₂ i₂chen₄ quián₅ Te₁gui'₅₄ Jesucristo; jnia'₅₄ co₂dsia₅ quian'₅₄ Sóstenes rɨn'₅₄ jniog₄, \v 2 jmo₂₃ si₂ carta la₂ a₂dsian'₄ ja₁con₂ guá'₅ quián₅ Diú₄, dsa₂ chan₂ juɨg₂ Corinto, dsa₂ i₂ma₂të₅ Diú₄ a₂léin₂ dsa₂ i₂le₃chan₂ lë́₅ 'í₁ le₃quió'₅ Cristo Jesús; co₂dsia₅ bá₄ quian'₅₄ ca₂le₃jɨ́n₃ i₂jme₂juɨn'₂ Te₁gui'₅₄ Jesucristo ca₂le₂con₂ mɨ₂güɨ́g₃, a₂lɨ́n₅ 'éi₂ Te₁gui'₅₄ quiáin₅, juɨ₁lia'₂ quián₂ jniog₄ táng₃: \v 3 Juɨ₁chan'₂ bá₄ 'nia'₂ 'ei₅ tei₄, juɨ₁jme₂gu'₅₄ bá₄ Diú₄ i₂lɨ́n₅ jmei₂ jniog₄, juɨ₁jme₂gu'₅₄ Te₁gui'₅₄ Jesucristo ján₃. \s1 Jme₂gu'₅₄ Diú₄ të₂le₃ quian'₅₄ Cristo \p \v 4 Ca₂le₃o₃ jmɨg₄ bá₄ cuë́₅ jniá₂ ti₁'mag'₄ Diú₄ o₄quián'₂ 'nia'₂, ia₁ ca₂jme₃gu'₅₄ bá₄ Diú₄ të₂le₃ quian'₅₄ Cristo Jesús. \v 5 Të₂le₃ ia₁ a₂chan'₂ 'nia'₂ le₃quió'₅ Cristo, Diú₄ bá₄ ma₂ca₂jme₃'o₅₄ 'nia'₂ ca₂le₃jë́₃ ne₅₄ a₂dse₃ quió'₅, juɨ₁lia'₂ jág₁ a₂'ŋia'₂ 'nia'₂, juɨ₁lia'₂ ca₂le₃jë́₃ a₂tɨn'₂ 'nia'₂ në́₃. \v 6 Le₂në₅ bá₄ ca₂le₃jë́₃ 'e₂ niog₅ ca₂jme₁tag₅ jnia'₅₄ të₂le₃ quió'₅ Cristo, ma₂ca₂rë₃ti₃ bá₄ të₂le₃ quian'₅₄ 'nia'₂. \v 7 Jaun₂ lë₃, tsá₃ ma₃'e₂ 'nió'₅ quián'₂ 'nia'₂ jua'₅₄ a₂cuë₃ Diú₄ caun₂ bí₂ a₂gu₂dsí₂, të₁lia'₂ jan'₅₄ 'nia'₂ a₂'ɨ́n₂ 'au'₂ a₂jme₃jnia₅ Te₁gui'₅₄ Jesucristo quián₂ jniog₄. \v 8 'Éi₂ bá₄ jme₃'o₅₄ náu'₁ 'nia'₂ tiá₂ ca₂të₂ jmɨg₄ jë₁ca₂tó'₂, ia₁jaun₂ tsá₃ 'e₂ dso₄ rɨn'₂ 'nia'₂ jë₁ma₂ca₂të́₂ jmɨg₄ quió'₅ Te₁gui'₅₄ Jesucristo. \v 9 I₂jme₃ti₃ bá₄ Diú₄ ca₂le₃jë́₃ jág₁ quió'₅; 'éi₂ bá₄ ma₂ca₂të₃ 'nia'₂ 'ag₃ caun₂ jág₁ quian'₅₄ Jesucristo ja₁ŋi'₅₄, Te₁gui'₅₄ quián₂. \s1 A₂tsɨ₂jɨn₅ dsa₂ dsia₂₃ mɨ'₅₄ jmo₂₃ le₁dsoin'₅₄ \p \v 10 Rɨn'₅₄ jniog₄, mɨ₅ jniá₂ ja₁con'₂ 'nia'₂ quian'₅₄ 'éi'₃ quió'₅ Jesucristo Te₁gui'₅₄ quián₂, 'éi₂ 'nia'₂ caun₂ jág₁, tsá₃ dsia₂ 'nia'₂ mɨ'₅₄ a₂jmó'₂ le₁dsong'₅₄. Të₂le₃ ca₂tɨ́n'₂ bá₄ 'nia'₂ tóng'₄ 'ei₅ caun₂ jág₁ jen'₂ 'nia'₂, juɨ₁lia'₂ 'a₂ lia'₂ ŋɨ́'₂ 'nia'₂, a₂dsɨ₂jiog₅ 'au'₂ në́₃. \v 11 Juɨ́g₂ jniá₂ 'nia'₂ le₂në₅, rɨn'₅₄ jniog₄, ia₁ ca₂rë₃chá₃ jág₁ juá'₂ dsa₂ familia quián₅ Cloé, 'a₂ lia'₂ lë́₅ tion'₅₄ 'nia'₂, a₂niog₅ mɨ'₅₄ jɨn'₄ 'nia'₂. \v 12 Co₂'nió'₄ le₃jua'₅₄ jág₁, jma₃quén₅ bá₄ ma₂lë́₅ jag'₅₄ 'nia'₂ tiong'₅₄. I₂lɨn₅₄ ma₂juá'₂: “I₂quián₅ Pa₄ bá₄ jniá₂”; i₂lɨn₅₄ guë'₂ juá'₂ táng₃: “Jniá₂ guë'₂ lɨ́ng₅ i₂quián₅ Pe₄”; sián'₂ guë'₂ juá'₂ táng₃: “Jniá₂ guë'₂ lɨ́ng₅ dsa₂ i₂quián₅ Apolos”; i₂lɨn₅₄ guë'₂ juá'₂ táng₃: “Jniá₂ guë'₂ lɨ́ng₅ i₂quián₅ Cristo.” \v 13 ¿O₃ bá₄ le₁dso'₄ ma₂i₂lé₂ quió'₅ Cristo në₁jua'₂ le₂jaun₂? ¿O₃ bá₄ Pa₄ i₂ca₂të₁ton₅₄ cróg₄ o₄quián'₂ 'nia'₂? Le₂jaun₂ guë'₂ ján₃, ¿O₃ bá₄ lia'₂ con'₂ lë́₅ 'éi'₃ quió'₅ Pa₄ ca₂jŋó'₂ 'nia'₂ jmɨg₂?\f + \fr 1:13 \ft lit. “ca₂i₃tian'₃ 'nia'₂ jmɨg₂.” \f* \v 14 Ti₁'mag'₄ Diú₄ tsá₃ jniá₂ ca₂chóng₃ jmɨg₂\f + \fr 1:14 \ft lit. “ca₂tióg₃ jmɨg₂.” \f* 'i₁jan'₂ 'nia'₂, jŋia'₅₄ lia'₂ Crispo quian'₅₄ Gayo, \v 15 con'₂ tsá₃ lë́₅ jua'₅₄ a₂dsia₃ dsa₂ a₂ca₂chóin₃ jniá₂ jmɨg₂\f + \fr 1:15 \ft lit. “a₂ca₂tiáin₃ jniá₂ jmɨg₂.” \f* lia'₂ con'₂ lë́₅ 'éi'₃ quió₃. \v 16 (Jŋia'₅₄ lia'₂ familia quián₅ Estéfanas bá₄ ján₃, dsá₂ dsɨ₃ ca₂chón₃ jniá₂ jmɨg₂. Jaun₂ tsá₃ ma₃dsá₂ dsɨ₃ jua'₅₄ chan₂ guë́₄ i₂sián'₂ ca₂chón₃ jniá₂ jmɨg₂.)\f + \fr 1:16 \ft lit. “ca₂tián₃ jniá₂ jmɨg₂.” \f* \v 17 Ia₁ tsá₃ ta₁ jaun₂ ca₂chei₃ Cristo jniá₂ jua'₅₄ a₂tsón₄ jniá₂ jmɨg₂ dsa₂,\f + \fr 1:17 \ft lit. “a₂tián₄ jniá₂ jmɨg₂ dsa₂.” \f* con'₂ jŋia'₅₄ lia'₂ a₂qui₁'ë́₄ jág₁ a₂tɨ́n'₄ dsa₂ bá₄, on₃jua'₅₄ qui₁ton₁ jág₁ jua'₅₄ a₂jmo₅₄ a₂ŋɨ́₄ tɨng₂, con'₂ tsá₃ lë́₅ jua'₅₄ a₂tsá₃ ta₁ tí₄ a₂ca₂guen₃ Cristo 'mú₃ ne₄ cróg₄. \s1 Cristo i₂lɨ́n₅ bí₂ quió'₅ Diú₄ \p \v 18 Jág₁ dse₃ la₂, 'a₂ lia'₂ ca₂jon₃ Cristo ne₄ cróg₄, lë́₅ jág₁ co₄ të₂le₃ ja₁con₂ dsa₂ i₂tion'₅₄ juɨ₅ dsɨ₃'én₂. La₁ të₂le₃ quián₂ jniog₄ i₂tio'₅₄ juɨ₅ a₂tág'₄, lë́₅ juɨ₅bí₂ quió'₅ Diú₄. \v 19 Ia₁ juɨ₁lia'₂ juá'₂ ne₄ Si₂: \q1 Co₂dsia₅ 'én₄ jniá₂ juɨ₁lia'₂ a₂tɨn₂ dsa₂ \q2 i₂ŋɨ́₄ lë₃ ŋi₅ jmo₅, \q1 ján₃ guë'₂ jmo₅₄ cau₅ jág₁ a₂ŋɨ́'₂ dsɨ́₅ \q2 dsa₂ i₂jmo₅ a₂ŋɨ́₄ lë₃ 'ŋioi₅₄.\f + \fr 1:19 \ft Isaías 29:14.\f* \p \v 20 ¿'E₂ bá₄ ta₁ tén₄ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂ŋɨ́₄ tɨn₂ në́₃, juɨ₁lia'₂ të₅, o₃ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂ŋɨ́₄ ŋi₅ dsia₃ ca₂le₃jë́₃ 'a₂ lia'₂ niog₅ lë́₅ mɨ₂güɨ́g₃ la₂? Ia₁ ca₂le₃jë́₃ 'e₂ niog₅ ŋɨ́'₂ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃ la₂, 'ŋiog₅ bá₄ Diú₄ ma₂jmo₃ jág₁ jaun₂ a₂tsá₃ ta₁ tí₄. \v 21 Ia₁ juɨ₁lia'₂ ca₂'náu'₃ dsɨ́₅ Diú₄ jmo₃, tsá₃ ca₂rë₃cuɨg₅ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃ të₂le₃ quian'₅₄ jág₁ a₂ŋɨ́'₂ dsɨ́₅ guioin₅₄, a₂jaun₂ bá₄ ca₂rë₃'ŋió₃ dsɨ́₅ Diú₄ a₂lióin₂ dsa₂ i₂'én₂ jág₁ quió'₅, të₂le₃ quian'₅₄ jág₁ a₂ca₂'ë́₂ dsa₂, caun₂ jág₁ a₂jmo₅ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃ dsɨ́₅ caun₂ jág₁ co₄. \p \v 22 Juɨ₁lia'₂ dsa₂ judíos në́₃, 'nio₃ të₃ ne₅₄ léi₄ juë'₂, dsa₂ griego në́₃ 'no'₂ jág₁ a₂le₃ŋɨ́₂ dsɨ́₅, \v 23 la₁ia₁ jnia'₅₄ në́₃, qui₂'ë́₅ jág₁ 'ɨ́n₅ jnia'₅₄ Cristo i₂ca₂jon₃ të₁ton₅₄ cróg₄. Jág₁ në₅ në́₃, lë́₅ caun₂ a₂jnág₅ juɨ₅ ja₁jme₁rë₂'én₂ dsa₂ judíos, ján₃ bá₄ lë́₅ caun₂ jág₁ co₄ të₂le₃ quió'₅ dsɨ₂nau₂. \v 24 La₁ të₂le₃ quió'₅ dsa₂ i₂ma₂të₅ Diú₄, lia'₂ dsa₂ judíos lia'₂ dsa₂ griegos táng₃, 'ɨ́n₅ jnia'₅₄ Cristo i₂lɨ́n₅ juɨ₅bí₂ quió'₅ Diú₄, i₂lɨ́n₅ jág₁ a₂ŋɨ́'₂ dsɨ́₅ Diú₄ në́₃. \v 25 Ia₁ co₂'nió'₄ jág₁ co₄ quió'₅ Diú₄, juá'₂ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃, jág₁ në₅ bá₄ a₂lë́₅ a₂dsen₅₄ quen₅ guë́₄ lia'₂ con'₂ guë́₄ jág₁ a₂ŋɨ́'₂ dsɨ́₅ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃. Ján₃ bá₄ juɨ₁lia'₂ a₂jmo₅ dsa₂ dsɨ́₅ a₂'uan₅₄ quió'₅ Diú₄, a₂jaun₂ guë́₄ dsón'₂ a₂'io₅ guë́₄ bí₂ lia'₂ con'₂ guë́₄ bí₂ quió'₅ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃. \p \v 26 Rɨn'₅₄ jniog₄, ca₂tɨ́n'₂ bá₄ 'nia'₂ 'nau'₅₄ 'au'₂ 'a₂ lia'₂ ca₂të₃ Diú₄ 'nia'₂. Tsá₃ juɨn'₅ 'nia'₂ i₂tɨn₂ ŋi₅ lia'₂ con'₂ lë́₅ ŋi₅ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃; ján₃ guë́₄ tsá₃ juɨn'₅ 'nia'₂ 'au'₂ bí₂; tsá₃ juɨn'₅ 'nia'₂ ca₂rë₃chán'₃ juɨ₁lia'₂ familia dsen₅₄ në́₃. \v 27 La₁ia₁ ma₂quió'₂ Diú₄ jág₁ a₂jmo₅ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃ dsɨ́₅ jág₁ co₄, a₂jmo₃ a₂të₃tsɨn'₅₄ o₂guí'₃ dsa₂ i₂lɨ́n₂ ŋɨ́'₂ guë́₄ dsɨ́₅. Ján₃ bá₄ ma₂quió'₂ Diú₄ jág₁ a₂jmo₅ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃ dsɨ́₅ jág₁ 'uan₅₄, a₂jmo₃ a₂të₃tsɨn'₅₄ o₂guí'₃ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂lɨ́n₂ a₂'uain'₂. \v 28 Ma₂quión'₂ Diú₄ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂jɨ́n₂ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃ i₂tsá₃ 'e₂ quen₅, i₂sion₅ guë́₄, i₂tsá₃ 'e₂ lɨ́n₅, a₂tón₂ 'uë₃ juɨ₁lia'₂ i₂ŋɨ́₄ lë₃ dsen₅₄ lɨ́in₂, \v 29 ia₁jaun₂ tsá₃ 'ein₂ lé₂ dsia₃ jág₁ tá'₅ le₃ne₄ Diú₄. \v 30 'Ŋiog₅ bá₄ Diú₄ ma₂jmo₃ a₂tion'₅₄ 'nia'₂ le₃quió'₅ Cristo Jesús, i₂ma₂lɨ́n₅ i₂ŋɨ́'₂ dsɨ́₅ quián₅ Diú₄ o₄quián₂ jniog₄. Co₂'nió'₄ le₃jua'₅₄, të₂le₃ quian'₅₄ Cristo bá₄ ma₂guei₃ Diú₄ jniog₄ në₂jag₄ bá₄ a₂tsá₃ 'e₂ dso₄ rag₂; të₂le₃ quian'₅₄ Cristo bá₄ jág₂ Diú₄ jniog₄ dsa₂ le₁jɨ́n₃ i₂lë́₅ 'í₁ quiáin₅; të₂le₃ quian'₅₄ Cristo bá₄ ján₃, ca₂'ág₂ táng₃ caun₂ jág₁ quián₂ jniog₄ quian'₅₄ Diú₄. \v 31 Jaun₂ lë₃, juɨ₁lia'₂ juá'₂ ne₄ Si₂, “Juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂dsia₅ jág₁ tá'₅, juɨ₁dsia₁₂ jág₁ tá'₅ le₃quió'₅ Te₁gui'₅₄.”\f + \fr 1:31 \ft Jeremías 9:24.\f* \c 2 \s1 Jág₁ quió'₅ Cristo, a₂ca₂ŋó₃ ne₄ cróg₄ \p \v 1 Rɨn'₅₄ jniog₄, lia'₂ con'₂ ŋeg₅₄ ja₁con'₂ 'nia'₂, i₁chei₁₂ 'nia'₂ jág₁ tí₅ la₂ quió'₅ Diú₄, tsá₃ jaun₂ ca₂jmo₃ jua'₅₄ ca₂juɨ́g₂ 'nia'₂ jág₁ ca'₅₄ juɨ₁lia'₂ jmo₅ dsa₂ i₂ŋɨ́₄ tɨn₂. \v 2 Lia'₂ con'₂ jme₁'eng₅₄ quiang'₅₄ 'nia'₂, tsá₃ 'e₂ jág₁ siá'₂ jme₁'nio₃ le₃guion₅₄, jŋia'₅₄ lia'₂ ca₂ne₅₄ jág₁ quió'₅ Cristo bá₄, i₂të₁ton₅₄ cróg₄. \v 3 Ca₂dsióg₃ jniá₂ ja₁con'₂ 'nia'₂ a₂lɨ́ng₅ jan₂ dsa₂ 'uan₅₄, gó'₅, jleng₂₃ 'ŋio₅ lɨn₃. \v 4 Lia'₂ jme₁ca₂jme₁tɨng₂₃ 'nia'₂ jág₁ dse₃, tsá₃ ca₂jmo₃ jág₁ juɨ₁lia'₂ jmo₅ dsa₂ i₂tɨn₂; jmá'₃ lia'₂ quian'₅₄ jág₁ a₂jme₂jnia₅ juɨ₅bí₂ quió'₅ Jme₂dsí₂ Jŋió₅ bá₄ ca₂'ë́₂ jniá₂ jág₁, \v 5 ia₁jaun₂ të₂le₃ quian'₅₄ juɨ₅bí₂ quió'₅ Diú₄ bá₄ lë́₅ a₂'én'₂ 'nia'₂, on₃jua'₅₄ lia'₂ con'₂ lë́₅ tɨn₂ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃. \s1 Jme₂jnia₅ Diú₄ ja₁con₂ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃ të₂le₃ quian'₅₄ Jme₂dsí₂ quiáin₅ \p \v 6 La₁ia₁ dsia₂ bá₄ jnia'₅₄ jág₁ ca'₅₄ a₂tag₂ a₂ne₄ jɨn₄ rɨn'₅₄ i₂ma₂ron₂, la₁ on₃jua'₅₄ jág₁ ca'₅₄ a₂cha₂ mɨ₂güɨ́g₃ la₂, on₃ quë'₂ jág₁ ca'₅₄ quió'₅ dsa₂ i₂gon₂ mɨ₂güɨ́g₃ la₂, i₂qui₂dsɨ₃ŋɨ́₂. \v 7 Të₂le₃ jág₁ a₂jme₁rë₂'ma₄ quió'₅ Diú₄ la₂ bá₄ 'ë́₅ jnia'₅₄, qui₂chei₂ jnia'₅₄ dsa₂ ca₂le₃jë́₃ a₂niog₅ dsɨ́₅ Diú₄ jmo₃ a₂jlá'₁ o₄quián₂ jniog₄ né'₃ guë́₄ a₂nio₃ mɨ₂güɨ́g₃. \v 8 Ca₂lia'₂ 'i₁jan₂ dsa₂ can'₅₄ i₂qui₂dsɨ₅ 'éi'₃ mɨ₂güɨ́g₃ la₂ ma₂ca₂rë₃ŋɨ́i'₂ jág₁ la₂; ia₁ jua'₅₄ mei'₂ guë́₃ ca₂rë₃ŋɨ́i'₂, tsá₃ jme₁tioin₃ ne₄ cróg₄ Te₁gui'₅₄ 'uan'₂ quián₂. \v 9 La₁ia₁, juɨ₁lia'₂ juá'₂ ne₄ Si₂: \q1 Tsá₃ ne₄ dsa₂ ma₂të́₂, \q2 on₃ guë'₂ ma₂nág₂, \q1 on₃ guë'₂ ma₂i₂jiog₅ dsɨ́₅ dsa₂ \q2 a₂ma₂jmo₃ Diú₄ co₂jŋia₅₄ quió'₅ dsa₂ i₂'nio₃.\f + \fr 2:9 \ft Isaías 64:4.\f* \p \v 10 La₁ të₂le₃ quian'₅₄ Jme₂dsí₂ quiáin₅, Diú₄ bá₄ ma₂ca₂jme₃jnia₅ a₂jaun₂ ja₁con₂ jniog₄. Ia₁ Jme₂dsí₂ 'éi₂ bá₄ téi₂ si₂ jág₁ juë'₂ a₂niog₅ cha₂ quió'₅ Diú₄ 'ŋiog₅. \p \v 11 Të₂le₃ jɨn₄ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃ guioin₅₄ guë'₂ në́₃, ¿'ein₂ bá₄ quɨ'₅₄ jmɨg₄ le₃ŋi₅ 'e₂ dsɨ₂jiog₅ dsɨ́₅ rɨin'₅₄, jŋia'₅₄ lia'₂ jme₂dsí₂ quió'₅ 'ŋiog₅ bá₄ dsa₂ a₂'i₄ të₂dsɨ́₅ ŋi₅? Le₂jaun₂ bá₄ lë́₅ le₃quió'₅ Diú₄. 'I₁jan₂ tsá₃ 'ein₂ ma₂ca₂rë₃ŋi₅ 'a₂ lia'₂ dsɨ₂jiog₅ dsɨ́₅ Diú₄; jŋia'₅₄ lia'₂ 'ŋiog₅ bá₄ Jme₂dsí₂ ŋi₅. \v 12 Tsá₃ jme₂dsí₂ quián₅ mɨ₂güɨ́g₃ la₂ ma₂guén₄ jniog₄; Jme₂dsí₂ a₂já₅ ja₁con₂ Diú₄ bá₄ i₂ma₂ca₂guén₄ jniog₄, ia₁jaun₂ le₃ŋɨ́'₂ dsɨ₅ jniog₄ ca₂le₃jë́₃ 'e₂ a₂ma₂cuë₃ Diú₄ jniog₄ ia₁ a₂'ua₁ dsɨ́₅. \v 13 Jniog₄ në́₃, le₂në₅ lë́₅ ca₂le₃jë́₃ jág₁ a₂dsia₂ jniog₄ con'₂ lë́₅ ma₂ca₂jme₃tag₅ Jme₂dsí₂ quián₅ Diú₄, on₃jua'₅₄ con'₂ lë́₅ jág₁ a₂ŋɨ́'₂ dsɨ́₅ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃. Le₂në₅ bá₄ jme₂jniá₁ jnia'₅₄ jág₁ a₂gu₂dsí₂ qui₂chei₂ jnia'₅₄ dsa₂ i₂gu₂dsí₂.\f + \fr 2:13 \ft o₃, “qui₂chei₂ jnia'₅₄ dsa₂ a₂gu₂dsí₂.” \f* \p \v 14 Juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂tsá₃ lɨ́n₅ i₂gu₂dsí₂ në́₃, tsá₃ guein₂₃ jág₁ quió'₅ Jme₂dsí₂, ia₁ lë́₅ jág₁ co₄ bá₄ la₂ le₃quió'₅ 'éi₂. Tsá₃ lé₂ le₃ŋɨ́i'₂, ia₁ ca₂le₃jë́₃ a₂në₅ qui₃jióg'₂ 'í₁ të₂le₃ quian'₅₄ Jme₂dsí₂ bá₄. \v 15 La₁ dsa₂ i₂gu₂dsí₂ në́₃, qui₂con₂ 'í₁ le₃jë́₃, la₁ia₁ 'i₁jan₂ tsá₃ lé₂ le₃con₂ 'í₁ ja₁coin₂. \v 16 Ia₁: \q1 ¿'Ein₂ bá₄ 'éi₂ i₂ŋi₅ \q2 'a₂ lia'₂ dsɨ₂jiog₅ dsɨ́₅ Te₁gui'₅₄, \q1 jua'₅₄ lé₂ le₃jme₃tɨin₂₃ 'éi₂?\f + \fr 2:16 \ft Isaías 40:13.\f* \p La₁ jniog₄ në́₃ dsɨ₂jiog₅ dsɨ₅ juɨ₁lia'₂ dsɨ₂jiog₅ dsɨ́₅ Cristo. \c 3 \s1 Rɨn'₅₄ jniog₄ i₂jmo₅ ta₁ jme₂ti₃ ne₄ Diú₄ \p \v 1 Rɨn'₅₄ jniog₄, tsá₃ ca₂lë₃ jua'₅₄ juɨg₅₄ 'nia'₂ juɨ₁lia'₂ 'nia'₂ dsa₂ i₂jiog₅ con'₂ lë́₅ Jme₂dsí₂, të₂le₃ juɨ₁lia'₂ 'nia'₂ dsa₂ i₂jiog₅ con'₂ lë́₅ nɨ₁ŋɨ₁ bá₄ ca₂juɨ́g₂ jniá₂ 'nia'₂, në₂jag₄ bá₄ guein₂ le₃quió'₅ Cristo. \v 2 Jmá'₃ lia'₂ jág₁ a₂tsá₃ juɨ́'₅ bá₄ ma₂ca₂jme₁tɨn₅ jniá₂ 'nia'₂, në₂jag₄ bá₄ guein₂ bë'₅₄ i₂'ɨ́n'₂ dsi'₅₄ i₂tsá₃ ma₂lé₂ guë́'₃ má₃ bén₂. Dsón'₂ bá₄ jaun₂, tsá₃ ma₂lé₂ nág'₁ 'nia'₂ jág₁ bén₂. \v 3 Ia₁ lia'₂ lɨ́n₅ dsa₂ i₂jiog₅ con'₂ lë́₅ nɨ₁ŋɨ₁ bá₄ guë́₄ lɨ́n'₅ 'nia'₂. Ia₁ të₁lia'₂ tion'₅₄ 'nia'₂ le₂jaun₂ a₂uɨg₅ 'au'₂ 'nia'₂, a₂qui₂tsɨ́n'₂ 'nia'₂ në́₃, ¿Tsa₁ i₂nio'₅₄ 'nia'₂ con'₂ jiog₅ nɨ₁ŋɨ'₁? ¿Tsa₁ i₂nio'₅₄ 'nia'₂ juɨ₁lia'₂ i₂nio₅ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃? \v 4 Ia₁ chi₂jua'₂ chan₂ jan₂ i₂juá'₂: “Dsa₂ quián₅ Pa₄ bá₄ jniá₂”; i₂lɨn₅₄ guë'₂ dsia₅ táng₃, juá'₂: “Jniá₂ guë'₂ lɨ́ng₅ dsa₂ quián₅ Apolos”, ¿on₁jua'₅₄ lia'₂ lɨ́n₅ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃ bá₄ lɨ́n'₅ 'nia'₂? \p \v 5 Jaun₂ në́₃, ¿'ein₂ 'éi₂ Apolos? Le₂jaun₂ guë'₂ ¿'Ein₂ 'éi₂ Pa₄? Jŋia'₅₄ lia'₂ dsa₂ i₂jme₂ti₃ ta₁ ne₄ Diú₄ bá₄ lág₅ jnia'₅₄ i₂i₂nio₄ jme₂tɨ́n₁ dsa₂ juɨ₁lia'₂ ca₂lë₃ jme₁ca₂rë₃'én'₂ 'nia'₂ të₂le₃ quió'₅ Te₁gui'₅₄. Le₂jau₂ le₂jau₂ jnia'₅₄ ma₂ja₂náu₅ jmo₂ ta₁ con'₂ lë́₅ ma₂cuë₃ Te₁gui'₅₄. \v 6 Jŋia'₅₄ con'₂ ca₂jan₃ jon₂ bá₄ jniá₂; Apolos guë'₂ ca₂séi₂ jmɨg₂. La₁ia₁ 'ŋiog₅ bá₄ Diú₄ ca₂jmo₃ ca₂i₃cón₃. \v 7 Jaun₂ në́₃, dsa₂ i₂jne₅, quian'₅₄ guë'₂ i₂séi₂ jmɨg₂, tsá₃ 'e₂ tɨn₂ 'éi₂; jŋia'₅₄ lia'₂ 'ŋiog₅ bá₄ Diú₄ jmo₂₃ a₂dsɨ₂cón₃. \v 8 Juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂jne₅ quian'₅₄ guë'₂ dsa₂ i₂séi₂ jmɨg₂, co₂rë₂ bá₄ téin₅ ta₁. Jaun₂ le₂jaun₂ bá₄ gue₃ 'liain'₅₄ le₂jain₂ le₂jain₂ lia'₂ con'₂ lë́₅ ta₁ quió'₅. \v 9 Jme₁tí₁ jnia'₅₄ ne₄ Diú₄ quian'₅₄ rɨn'₅₄ jmo₂ ta₁; 'nia'₂ bá₄ lɨ́ng'₅ co₂'nió'₄ 'uë₃ ja₁nau₂ ja₁lë́₂ ta₁. O₃ lé₂ le₃jua'₅₄ ján₃, lɨ́n'₅ 'nia'₂ në₂jag₄ caun₂ 'né₅ a₂chí'₅ quió'₅ Diú₄. \v 10 'Uɨg₅₄ ia₁ a₂'ua₁ dsɨ́₅ Diú₄, ca₂cuë₃ ta₁ a₂tsɨ'₅₄ 'uɨg₅₄ 'ia'₂, co₂'nió'₄ jan₂ të₅'ia'₂ bá₄ lɨ́ng₅. I₂sián'₂ guë'₂ táng₃ juɨ₂₃ ne₄ jaun₂. Le₂jan₂ le₂jan₂ i₂juɨ₅ në́₃, ca₂tɨ́in₂ con₂ 'í₁ rë₂ chi₂jua'₂ rë₂ bá₄ juɨ₂₃ tioin'₅₄. \v 11 Ia₁ 'i₁jan₂ tsá₃ ma₃'ein₂ lé₂ chi'₃ 'uɨg₅₄ siá'₂, jŋia'₅₄ lia'₂ con'₂ caun₂ a₂ma₂chí'₅ bá₄; a₂jaun₂ lɨ́n₅ Cristo 'ŋiog₅. \v 12 Në₃ në́₃, juɨ₁lia'₂ ja₁juɨ₅ dsa₂ ne₄ 'uɨg₅₄ jaun₂ quian'₅₄ cu₄nióg₄, cu₄tiog₂, quian'₅₄ nɨ₁cang₁ tág₅ jlá'₁, o₃ juɨ₁lia'₂ ja₁juɨ₅ 'e₂ dsa₂ quian'₅₄ jau₅₄ 'ma₂ o₃ quian'₅₄ nɨ₁ŋei₂, nɨ₁'ma₂ ta₅ në́₃, \v 13 tion₅₄ bá₄ le₃jniá₂ ta₁ quió'₅ le₂jan₂ le₂jan₂. Jmɨg₄ i₁jáun₃, si₂ bá₄ jme₃jnia₅ a₂jaun₂, jióg'₂ 'í₁ në́₃ 'a₂ lia'₂ lë́₅ ta₁ quió'₅ le₂jan₂ le₂jan₂. \v 14 Chi₂jua'₂ ca₂jiog₃ a₂ca₂chí'₃ dsa₂ jaun₂, gue₃ bá₄ 'liain'₅₄; \v 15 la₁ në₁jua'₂ ca₂cáu₂ në́₃, dsɨ₃'én₂ bá₄ quió'₅. La₁ jŋia'₅₄ con'₂ lióin₂ jmá'₃ 'ŋiog₅, në₂jag₄ bá₄ jan₂ dsa₂ i₂ja₂lag₃ ca₂lón₂ ne₄ si₂ bá₄ lé₂. \p \v 16 ¿Tsa₁ ŋi'₅₄ 'nia'₂, guion'₅₄ bá₄ 'nia'₂ lɨ́ng'₅ guá'₅ quió'₅ Diú₄, ton'₂ guá₅ Jme₂dsí₂ quián₅ Diú₄ të₂'au'₂ 'nia'₂? \v 17 Në₁jua'₂ 'ein₂ ca₂'én₂ guá'₅ quió'₅ Diú₄, Diú₄ në́₃ co₂dsia₅ 'éin₂ dsa₂ 'éi₂. Ia₁ i₂jŋió₅ bá₄ guá'₅ quián₅ Diú₄, jaun₂ guion'₅₄ bá₄ 'nia'₂ lɨ́ng'₅ guá'₅. \p \v 18 'I₁jan'₂ 'nia'₂ tsá₃ 'ein₂ juɨ₁le₂gan₂. Chi₂jua'₂ chan₂ i₂lɨ́n₂ 'ŋio₅ lɨn₃ ŋɨ́'₂ dsɨ́₅ lia'₂ con'₂ lë́₅ ŋɨ́'₂ dsɨ́₅ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃, juɨ₁jmo₁₂ co₂dsia₅ ne₂jag₄ bá₄ a₂tsá₃ 'e₂ ŋi₅, ia₁jaun₂ guë́₄ dsióg₄ léin₂ të₃dsón'₂ dsa₂ i₂tɨn₂ i₂ŋi₅. \v 19 Ia₁ ca₂le₃jë́₃ a₂ŋɨ́₄ 'ŋio₅ tɨn₂ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃, ca₂le₃jë́₃ a₂jaun₂ tsá₃ 'e₂ quen₅ le₃ne₄ Diú₄. Ia₁ ne₄ Si₂ juá'₂: “Diú₄ join₂₃ dsa₂ jë₄ mai₅₄ quió'₅ guioin₅₄.”\f + \fr 3:19 \ft Job 5:13.\f* \v 20 Juá'₂ ne₄ Si₂ ján₃: “I₂ŋi₅ bá₄ Te₁gui'₅₄ 'a₂ lia'₂ qui₂dsɨ₂jiog₅ dsɨ́₅ dsa₂ i₂tɨn₂, a₂tsá₃ 'e₂ ta₁ tí₄.”\f + \fr 3:20 \ft Salmo 94:11.\f* \v 21 Jaun₂ lë₃, 'i₁jan₂ tsá₃ juɨ₁dsia₁₂ jág₁ tá'₅ le₃quió'₅ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃. Ia₁ a₂ca₂tɨ́n'₂ 'nia'₂ bá₄ ca₂le₃jë́₃ a₂cha₂. \v 22 Pa₄, Apolos, Pe₄,\f + \fr 3:22 \ft griego: Cefas.\f* mɨ₂güɨ́g₃ a₂chong₂ jniog₄, 'mú₃, jmɨg₄ rë₂në́₃, juɨ₁la₂ jmɨg₄ 'ióg₃ në́₃: ca₂le₃jë́₃ bá₄ në₅ lë́₅ quián'₂ 'nia'₂. \v 23 Le₂jaun₂ guë'₂ ján₃, i₂quián₅ Cristo bá₄ 'nia'₂; Cristo guë'₂ lɨ́n₅ i₂quián₅ Diú₄. \c 4 \s1 Ta₁ a₂ca₂tɨ́n₂ dsa₂ i₂chen₄ quián₅ Cristo \p \v 1 Jaun₂ bá₄ në́₃, con'₂ jŋia'₅₄ dsa₂ i₂jme₂ti₃ ta₁ ne₄ Cristo bá₄ ca₂tɨ́n₂ dsa₂ jág₂ jnia'₅₄, a₂niog₅ ne₄ jnia'₅₄ jág₁ a₂jme₁rë₂'ma₄ quió'₅ Diú₄. \v 2 Con'₂ siá'₂ táng₃, chi₂jua'₂ le₂në₅, jaun₂ bá₄ tion₅₄ ca₂tɨ́n₂ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂niog₅ gu₂ ta₁ le₂'éi₂, jme₃ti₃ quian'₅₄ ta₁ a₂ca₂ŋɨi₂. \v 3 Të₂le₃ quió₃ jniá₂ në́₃, tsá₃ a₂nag₅₄ jaun₂ në₁jua'₂ ca₂quion'₂ 'nia'₂ 'í₁ le₃ja₁cong₂, o₃ në₁jua'₂ ca₂cáun₃ 'í₁ dsɨ₂tan₅₄ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃ 'e₂. Ca₂lia'₂ jŋia'₅₄ 'ŋió₃, tsá₃ cáun₅ 'í₁ le₃ja₁cong₂ 'ŋió₃. \v 4 'I₁caun₂ tsá₃ 'e₂ dsɨ₂jŋi₅ dsɨ₃. La₁ on₃jua'₅₄ le₂në₅ o₂'ag₅ jág₁ a₂tsá₃ 'e₂ rë₂cáng'₄. 'Ŋiog₅ bá₄ Te₁gui'₅₄ i₂con₂ 'í₁ quió₃. \v 5 Jaun₂ tsá₃ lë₁cáun₂ de'₂ 'nia'₂ 'í₁ të₃jŋiá₅. Jë₁ma₂guán'₅ Te₁gui'₅₄, téi₂ si₂ ne₄ a₂rë₂'ma₄ a₂jmo₅-dsáu₅ dsa₂ jë₄ qui₁né'₃; jme₃jniai₂₃ ca₂le₃jë́₃ a₂niog₅ qui₂dsɨ₂jŋia₅ dsɨ́₅ dsa₂. Jaun₂ guë́₄ gue₃ dsa₂ 'liain'₅₄ a₂cuë₃ Diú₄ a₂'ŋio₂ dsɨ́₅ quió'₅ le₂jain₂ le₂jain₂. \p \v 6 Rɨn'₅₄ jniog₄, a₂dse₃ quián'₂ bá₄ 'nia'₂ juá'₅ jniá₂ ca₂le₃jë́₃ a₂në₅, a₂'ɨ́ng₅ Apolos quian'₅₄ guë'₂ 'ŋió₃ jniá₂. Juá'₅ le₂në₅ ia₁jaun₂ të₂le₃ quian'₅₄ jág₁ jáng'₅ léi₄ në₅ quián₂ jnia'₅₄, le₃tɨn'₂ 'nia'₂, a₂tsá₃ jmó'₂ 'nia'₂ ŋag₅₄ guë́₄ con'₂ lë́₅ juá'₂ ne₄ Si₂, con'₂ tsá₃ ŋó₅ në₁jua'₂ ca₂jmo'₅₄ 'nia'₂ rón'₂ o₄quió'₄ jan₂, a₂jɨn'₅₄ 'nia'₂ sion₅ i₂sián'₂. \v 7 ¿'Ein₂ 'éi₂ 'ag₅ 'ne₂ a₂dseng'₃ guë́₄ lia'₂ con'₂ guë́₄ rɨ́ng'₂? ¿'E₂ bá₄ bí₂ 'au'₂ jua'₅₄ tsá₃ ma₂cuë₃ Diú₄ në́₃? ¿'E₂ guë'₂ lë₃ dsia'₂ jág₁ tá'₅ në₂jag₄ bá₄ a₂ca₂jnag'₂ 'ŋiag'₂ a₂cha₂ quiáng'₂ jmo'₂? \p \v 8 Jmo'₂ 'nia'₂ 'au'₂ 'ŋio₅ lɨn₃ dse₃ ma₂chang'₂; ma₂cha₂ quián'₂ 'nia'₂ ca₂le₃jë́₃. Ma₂jmo'₂ 'nia'₂ 'au'₂ ma₂tiáng'₅ can'₅₄ bá₄ 'nia'₂, tsá₃ ma₃quiong'₅₄ jnia'₅₄. ¡Jua'₅₄ mei'₂ guë́₃ dsón'₂ dsɨ₂jó'₃ ma₂gon'₂ 'nia'₂! Jaun₂ bá₄ jme₁lé₂ gon₂ jnia'₅₄ co₂lë₅ quian'₅₄ 'nia'₂ jua'₅₄ mei'₂ guë́₃ le₂jaun₂. \v 9 Ia₁ lɨ́n₂ jniá₂, lia'₂ lë́₅ bá₄ të₂le₃ jë₁ca₂tó'₂ bá₄ ma₂chei'₃ Diú₄ con'₂ jnia'₅₄ i₂lág₅ dsa₂ i₂chen₄ quiáin₅, a₂jág₂ dsa₂ lia'₂ ja₁jɨ́n₂ dsa₂ i₂ma₂'í₄ 'éi'₃ dsián₃. Ma₂ja₂lén₂ dsa₂ jág₂ jnia'₅₄ në₂jag₄ a₂lë₁'io'₂ të₅ dsɨ́₅ jág₃ ca₂lë₃jɨ́n₃ i₂chan₂, lia'₂ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃ lia'₂ ángeles në́₃. \v 10 Dsa₂ co₄ bá₄ 'ag₅ dsa₂ jnia'₅₄ o₄quió'₄ Cristo; 'nia'₂ guë'₂ ma₂jmo'₂ 'ŋio₅ lɨn₃ ma₂ŋɨ́'₂ 'au'₂ juɨ₁lia'₂ të₂le₃ quió'₅ Cristo. Ma₂jmo'₂ 'nia'₂ 'ŋio₅ lɨn₃ tiá₂ ma₂tióng'₂; jnia'₅₄ guë'₂ jag'₅₄ táng₃ në₂jag₄ dsa₂ 'uan₅₄. Jme₂gan₃ dsa₂ 'nia'₂; jnia'₅₄ guë'₂ në́₃ tsá₃ jei₅₄ dsa₂. \v 11 Ca₂lia'₂ jŋió₂ jmɨg₄ në₃, ja₂náu₅ jnia'₅₄ a₂'ong₄, qui₂rë₂quein₂ dsɨ₅, tsá₃ cha₂ a₂qui'₅₄, tsá₃ dsi₂néi₂ cha₂ 'io₁ jnia'₅₄. Dsa₂ guë'₂, con'₂ lë₁co₂jmóg'₂. \v 12 Ja₂náu₅ jnia'₅₄ jmo₂ ta₁ quian'₅₄ gu₂-tag₄ guio₅₄. Juɨ₁lia'₂ jme₁të₂'o'₂ dsa₂, caun₂ jág₁ dse₃ bá₄ qui₁jein'₄ jniá₂ quió'₅. Juɨ₁lia'₂ jme₁co₂'ein₅ dsa₂, la₁ jmo₂ bá₄ jnia'₅₄ tió'₃ dsɨ₅. \v 13 Chan₂ guë'₂ dsa₂ i₂dsia₅ 'ag₅ 'lɨg'₅₄, la₁ caun₂ jág₁ dse₃ bá₄ cuë'₂ táng₃ jnia'₅₄. Jág₂ dsa₂ në₂jag₄ ti₁'ŋe'₅₄ a₂tsá₃ ta₁ tí₄, në₂jag₄ bá₄ jme₁qui₅ quió'₅ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃ në́₃, ca₂lia'₂ jŋió₂ jmɨg₄ në₃. \p \v 14 On₃jua'₅₄ ia₁jaun₂ cán'₁ 'nia'₂ o₂guí'₃ tó'₅ jniá₂ jág₁ la₂ ne₄ si₂. A₂jaun₂ bá₄ jmo₂₃ jág₁ të₃jŋiá₅ ja₁cong'₂, në₂jag₄ bá₄ chi'₂-guein₂ quiáng₃ i₂'nióg₃ guë́₄ lɨn₃. \v 15 Ia₁ o₁jŋia'₅₄ guia₃ mei₅ të₅ ca₂rë₃chán₃ i₂jme₃tag₅ 'nia'₂ le₃quió'₅ Cristo, la₁ tsá₃ juɨn₅ ŋéi'₅ 'nia'₂ chan₂. Ia₁ le₃quió'₅ Cristo Jesús, të₂le₃ quian'₅₄ jág₁ dse₃ quió'₅, ca₂lɨn₃ jniá₂ ŋéi'₅ 'nia'₂. \v 16 Jaun₂ lë₃, mɨ₅ jniá₂ ja₁con'₂ 'nia'₂, jaun₂ tón'₂ 'nia'₂ juɨ₅ i₁nio'₄ 'nia'₂ ja₁ma₂ŋɨ₃ jniá₂. \p \v 17 'Uɨg₅₄ jaun₂ bá₄ tsɨ́n₂ jniá₂ Timoteo, i₂jmo₅ jniá₂ dsɨ₃ co₂'nió'₄ guein₂ quiáng₃ i₂'nióg₃ guë́₄ lɨn₃, i₂rë₂ti'₅₄ le₃ja₁con₂ Te₁gui'₅₄. 'Éi₂ bá₄ jmo₃ dsiog'₂ 'au'₂ 'nia'₂ 'a₂ lia'₂ lë́₅ chan₂ jniá₂ a₂'éng₂ le₃quió'₅ Cristo, lia'₂ con'₂ lë́₅ jme₂tɨ́ng₁ guá'₅ ca₂le₂con₂ ja₁siá'₂. \v 18 I₂lɨn₅₄ 'nia'₂ ma₂i₂niog'₅₄ jmo'₂ 'nia'₂ róng'₂, a₂lɨ́n'₂ 'nia'₂ a₂tsá₃ ma₃dsióg₄ jniá₂ i₁jɨng₁₂ 'nia'₂. \v 19 La₁ ŋi'₅₄ ta₁ la₂ bá₄ 'nio₃ dsióg₄ i₁jág₃ në₁jua'₂ ca₂cuë₃ Te₁gui'₅₄ jmɨg₄. Jmɨg₄ jaun₂ le₃guion₅₄ jniá₂, on₃jua'₅₄ jmá'₃ jág₁ tá'₅ a₂dsia₅ dsa₂ jɨn'₄ 'nia'₂ tioin'₅₄, le₃guion₅₄ jniá₂ ján₃ 'a₂ con'₂ bí₂ 'io₂₃. \v 20 Ia₁ juɨ₁lia'₂ ja₁gon₂ Diú₄, on₃jua'₅₄ a₂jŋia'₅₄ dsɨ₂lé₂ jmá'₃ jág₁; a₂quian'₅₄ juɨ₅bí₂ bá₄ ján₃. \v 21 ¿'E₂ 'niog'₂ 'nia'₂: a₂'i₁'ë́₃ jniá₂ uɨg₅ jë₁ma₂dsióg₃, o₃ a₂dsióg₄ jniá₂ caun₂ dse₃ a₂'nió₃ jniá₂ 'nia'₂ a₂'ua₁ dsɨ₃ 'e₂? \c 5 \s1 Jau'₂ 'í₁ quió'₅ jan₂ dsa₂ i₂ca₂'náu₂ dso₄ \p \v 1 'E₂ ca₂rë₃chá₃ jág₁, a₂chan₂ jan₂ jɨn'₄ 'nia'₂ 'no₂₃ dso₄, a₂jmo₂₃ a₂lë́₅ quiáin₅ bá₄ dsa₂ mɨ́₂ quián₅ jmei₂. Caun₂ dso₄ ca₂lia'₂ jŋia'₅₄ dsa₂ i₂tsá₃ cuɨn₅ Diú₄ bá₄ guë́₄ tsá₃ jmo₂₃ le₂në₅. \v 2 ¡Jmo'₂ guë́₄ 'nia'₂ 'au'₂ a₂tiong'₅₄ dse₃ jmo'₂ róng'₂ tiong'₅₄! ¡'Nió'₄ jme₁tón'₂ 'nia'₂ quɨ'₁-'áu'₂ 'lia'₂ 'au'₂! Dsa₂ i₂ca₂'náu₂ dso₄ në₅ ca₂tɨ́in₂ o₃'ɨin₅ bá₄ jɨn'₄ 'nia'₂ në₅. \v 3 O₁jŋia'₅₄ tsá₃ quian'₅₄ jniá₂ 'nia'₂ dsi₁ne₁, la₁ 'eng₅₄ bá₄ ja₁në₅ quian'₅₄ 'nia'₂ të₂le₃ quian'₅₄ jme₂dsí₂; ma₂cáun₃ jniá₂ 'í₁ ja₁con₂ dsa₂ i₂ca₂jmo₃ le₂në₅, në₂jag₄ bá₄ a₂chéng'₅ 'ŋió₃ të₃dsón'₂. \v 4 Tión'₂ 'nia'₂ long'₂ o₄quió'₄ Te₁gui'₅₄ Jesús, a₂'en₅₄ jniá₂ të₂le₃ quian'₅₄ jme₂dsí₂ quió₃, quian'₅₄ juɨ₅bí₂ quió'₅ Te₁gui'₅₄ Jesús, \v 5 a₂jɨn'₅₄ 'nia'₂ dsa₂ 'éi₂ o₄gú₃ Satanás, ia₁jaun₂ qui₂dsɨ₃'én₂ nɨ₁ŋɨ₁₂, ia₁jaun₂ tɨ́n'₂ jme₂dsí₂ quió'₅ jmɨg₄ i₁jáun₃ quió'₅ Te₁gui'₅₄. \p \v 6 Tsá₃ dse₃ a₂dsia'₂ 'nia'₂ jág₁ tá'₅. ¿Tsa₁ ŋi'₅₄ 'nia'₂, “Quian'₅₄ ca₂juɨg₄ bá₄ levadura guion'₂ ta₁jë₂ ti₁can₁”? \v 7 Jŋiá'₃ 'nia'₂ levadura gui'₅₄, ia₁jaun₂ lén'₂ 'nia'₂ co₂'nió'₄ ca₂mɨ́g₂ ti₁can₁ a₂tsá₃ levadura quian'₅₄, juɨ₁lia'₂ të₃dsón'₂ lɨ́n'₅ 'nia'₂. Ia₁ 'ŋiog₅ bá₄ Cristo ca₂join₃ ŋó₃ a₂rë₂jein'₅₄ ne₄ Diú₄ o₄quián₂ jniog₄; a₂lɨ́in₅ já'₂ cha'₂ i₂ca₂jon₃ Jmɨg₄ Të₂'ɨn₅₄ quián₂. \v 8 Jaun₂ lë₃, jme₁go₃ jniog₄ Jmɨg₄ jaun₂, on₃jua'₅₄ quian'₅₄ levadura gui'₅₄, on₃ guë'₂ quian'₅₄ a₂'lɨg'₅₄ qui₂dsɨ₂jŋia₅ dsɨ₅ jniog₄ ja₁con₂ rɨn'₅₄, on₃ guë'₂ jmó₁ uɨg₅ dsɨ₅ ja₁con₂ rɨn'₅₄; të₂le₃ jme₁go₃ jniog₄ quian'₅₄ jág₁ tí₅ dsɨ₂jó'₃. \p \v 9 Ne₄ si₂ carta quió₃ a₂ca₂tsɨ́ng₂ ne'₅₄ 'nia'₂ le₂jŋiá₅, ca₂juá'₃ a₂tsá₃ jme₁quian'₅₄ 'nia'₂ dsa₂ i₂nió'₅ jág₁ quian'₅₄ dsa₂ i₂tsá₃ lë́₅ dsɨ₂i₂gu₂. \v 10 On₃jua'₅₄ jaun₂ rë'₂ juá'₅ jniá₂ a₂qui₂dsɨ₃uɨ́n'₃ 'nia'₂ co₂dsia₅ co₂ŋei'₅₄ ja₁con₂ dsa₂ i₂'no₅ dso₄, ja₁con₂ dsa₂ i₂'ua'₂ dsɨ́₅, dsa₂ i₂'ang₅, dsa₂ i₂qui₂jme₂juɨn'₂ diú₄ lag₄ në́₃. Ia₁ co₂ŋei'₅₄ jme₁'uɨ́n'₃ 'nia'₂ mɨ₂güɨ́g₃ la₂, jua'₅₄ mei'₂ guë́₃ le₂jaun₂. \v 11 A₂la₂ bá₄ juá'₅, a₂tsá₃ dsi₂ten₅₄ jme₁jen'₂ 'nia'₂ 'ŋio₅ lɨn₃ 'ei₅ caun₂ jág₁ quian'₅₄ jan₂ i₂jmo₅ a₂lɨ́in₅ jan₂ rɨn'₅₄ jniog₄, chi₂jua'₂ ján₃ guë'₂ nió'₅ jág₁ quian'₅₄ i₂tsá₃ lë́₅ dsɨ₂i₂gu₂, chi₂jua'₂ 'ua'₂ dsɨ́₅, chi₂jua'₂ jme₂juɨin'₂ diú₄ lag₄, chi₂jua'₂ qui₂juá'₂ jág₁ uɨg₅, chi₂jua'₂ qui₂i₂nioi₅₄ le₁'ein₅, chi₂jua'₂ qui₂'ang₂₃ në́₃. On₃ guë'₂ ca₂tɨ́n'₂ 'nia'₂ quë'₅₄ quian'₅₄ dsa₂ le₂'éi₂. \v 12 Tsá₃ ca₂tɨ́n₂ jniá₂ cáun₄ 'í₁ ja₁con₂ dsa₂ i₂tsá₃ quiong'₅₄ jniog₄. Diú₄ bá₄ i₂con₂ 'í₁ ja₁con₂ dsa₂ 'éi₂. \v 13 La₁ia₁ 'nia'₂, ca₂tɨ́ng'₂ caun'₅₄ 'í₁ jmá'₃ lia'₂ dsa₂ i₂quiong'₅₄ jniog₄. Jaun₂ në́₃: “Dsen₅₄ 'nia'₂ cau₅ dsa₂ 'lɨn'₅₄ i₂'en₅₄ jɨn'₄ 'nia'₂.”\f + \fr 5:13 \ft Deuteronomio 17:7; 19:19; 21:21,24; 24:7.\f* \c 6 \s1 Mɨ'₅₄ a₂cha₂ jɨn₄ dsa₂ 'én₂ 'nɨi₂₃ rɨin'₅₄ ne₄ dsɨ₂tan₅₄ i₂tsá₃ 'én₂ \p \v 1 Juɨ₁lia'₂ jme₁chan₂ 'ein₂ 'nia'₂ 'nio₃ dsia₃ dso₄ 'nɨ₃ rɨn'₅₄, ¿'a₂ bá₄ lia'₂ tiá₂ 'au'₂ o₁dsia'₄ dso₄ ne₄ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂tsá₃ Diú₄ cuɨn₅, 'nió'₄ a₂jme₁juɨg'₅₄ 'nia'₂ dsa₂ quián₅ Diú₄? \v 2 ¿Tsa₁ ŋi'₅₄ 'nia'₂ jua'₂ dsa₂ juɨg₂ quián₅ Diú₄ bá₄ guë'₂ i₂con₂ 'í₁ quió'₅ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃? Chi₂jua'₂ 'nia'₂ i₂cáun'₂ 'í₁ quió'₅ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃ në́₃, ¿'en₁ jmá'₃ guë'₂ tsá₃ 'ein₂ i₂tɨn₂ chan₂ i₂lé₂ jme₃rë́₃ juɨ₁lia'₂ mɨ'₅₄ me'₂? \v 3 ¿Tsa₁ ŋi'₅₄ 'nia'₂ jua'₂ le₂jiog₅ ángeles bá₄ quiong₅₄ jniog₄ 'í₁ quió'₅? ¡'Ë₂ guë́₄ bá₄ jaun₂ ca₂tág₂ jniog₄ jme₁rë₂ 'e₂ caun₂ o₂me'₅₄ dsɨ₅ rë₂cha₂ ne₄ gua'₅₄ 'uë₃ la₂! \v 4 Chi₂jua'₂ 'e₂ caun₂ mɨ'₅₄ cha₂ quián'₂ 'nia'₂, rɨn'₅₄ jniog₄, ¿'e₂ lë₃ o₂nó'₅ 'nia'₂ o₂dsia'₅₄ dso₄ ne₄ dsa₂ i₂tsá₃ 'e₂ quen₅ le₃quió'₅ guá'₅? \v 5 Juá'₅ jniá₂ le₂në₅ ia₁jaun₂ le₃guen'₅₄ 'nia'₂ ca₂la₂. ¿O₃ bá₄ 'i₁jan₂ jmá'₃ tsá₃ 'ein₂ chan₂ jɨn'₄ 'nia'₂ i₂quɨ'₅₄ jmɨg₄ jme₃rë́₃ mɨ'₅₄ a₂niog₅ jɨn₄ rɨn'₅₄? \v 6 ¿Rë₂ guë́₄ dsióg₅, lɨ́n'₂ 'nia'₂, juɨ₁lia'₂ jan₂ rɨn'₅₄ jniog₄ dsɨ₂dsiá₃ dso₄ ne₄ dsa₂ i₂tsá₃ 'én₂? \p \v 7 Chi₂jua'₂ ma₂tion'₅₄ 'nia'₂ mɨ'₅₄ jɨn'₄ 'nia'₂, co₂dsia₅ ma₂tán'₂ bá₄ 'nia'₂ jág₁ chi₂jua'₂ le₂jaun₂. ¿Tsa₁ dse₃ guë́₄ jmo₃ dsa₂ co₂ŋei'₅₄ tió'₃ dsɨ́₅ a₂caun₂ lë₁dsɨ₂ŋɨ́i₂ jmóg'₂ rɨin'₅₄? ¿Tsa₁ dse₃ guë́₄ guén₄ jniog₄ juɨ₁'ang₁₂ 'e₂ 'ang₃ quián₂? \v 8 La₁ 'nia'₂ në́₃, jmag'₅₄ dsa₂, 'ang'₂ quió'₅ dsa₂; ca₂të₂ ja₁con₂ rɨ́n'₂ 'nia'₂ guiong'₅₄ jmo'₂ le₂në₅. \v 9 ¿O₃ bá₄ tsá₃ ŋi'₅₄ 'nia'₂, tsá₃ ja₁gon₂ Diú₄ ca₂tɨ́n₂ dsa₂ i₂tsá₃ cuɨn₅ Diú₄? Tsá₃ cuɨ́n₅ 'nia'₂ jmɨg₄ jua'₅₄ a₂le₃gang'₂, ia₁ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂i₂nio₄ nió'₅ jág₁ quian'₅₄ dsa₂ i₂tsá₃ lë́₅ dsɨ₂i₂gu₂, juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂qui₂jme₂juɨn'₂ diú₄ lag₄, juɨ₁lia'₂ dsa₂ ŋe'₂ i₂dsɨ₂jŋia₅ dsɨ́₅ lia'₂ dsɨ₂jŋia₅ dsɨ₅ 'io₅₄,\f + \fr 6:9 \ft o₃, “dsa₂ ŋe'₂ i₂'nag₅ quió'₅.” \f* juɨ₁lia'₂ dsa₂ ŋe'₂ i₂nió'₅ jág₁ quian'₅₄ dsa₂ ŋe'₂ rɨin'₅₄, \v 10 juɨ₁lia'₂ dsa₂ 'ang₂, dsa₂ i₂'ua'₂ dsɨ́₅, dsa₂ i₂i₂nio₄ 'en₅, dsa₂ i₂i₂nio₄ qui₂dsia₂₃ jág₁ të₂jág₁, dsa₂ i₂lɨ́'₂ cu₄ të₂le₃ quian'₅₄ a₂'ŋioi₅₄ jme₂gain₂₃ rɨin'₅₄: dsa₂ le₂'éi₂ në́₃, tsá₃ ca₂tɨ́in₂ ja₁gon₂ Diú₄. \v 11 Le₂në₅ bá₄ jme₁chan'₂ i₂lɨn₅₄ 'nia'₂ le₂jŋiá₅. La₁ 'ŋiog₅ bá₄ Diú₄ ma₂qui₂ca₂rɨ́n'₃ jme₂dsí₂ quián'₂ 'nia'₂, ma₂lë́₅ 'í₁ quiáin₅, ca₂guei₃ Diú₄ 'nia'₂ në₂jag₄ bá₄ a₂tsá₃ 'e₂ dso₄ rɨn'₂ 'nia'₂, të₂le₃ quian'₅₄ Te₁gui'₅₄ Jesús, quian'₅₄ guë'₂ Jme₂dsí₂ quián₅ Diú₄ quián₂. \s1 A₂'nió'₅ jmo₃ dsa₂ 'í₁ nɨ₁ŋɨ₁₂ \p \v 12 Chan₂ dsa₂ i₂juá'₂: “'I₄ bá₄ 'éi'₃ le₃jmo₃ dsa₂ 'e₂ 'nio₃ jmo₃.” Dsón'₂ bá₄ dsau₅, la₁ tsá₃ jua'₅₄ ca₂le₃jë́₃ jaun₂ jme₂'o₅₄. Dsau₅ bá₄ “'I₄ 'éi'₃ le₃jmo₅₄ jniá₂ ca₂le₃jë́₃ 'e₂ 'nio₃ jmo₅₄”, la₁ia₁ tsá₃ cuɨ́n₄ jniá₂ jmɨg₄ jua'₅₄ co₂dsia₅ jɨn'₄ jniá₂ co₂ŋei'₅₄ ne₄ 'i₁caun₂. \v 13 Dsau₅ bá₄ juɨ₁lia'₂ juá'₂ dsa₂: “Lë́₅ má₃ o₄quió'₄ rë₂tú'₅ dsa₂; rë₂tú'₅ guë'₂ dsa₂ lë́₅ o₄quió'₄ má₃.” La₁ já₅ jmɨg₄ a₂'én₂ Diú₄ ta₁tɨn₃. La₁ tsá₃ ta₁ jaun₂ quí'₅ nɨ₁ŋɨ₁₂ jua'₅₄ a₂'no₃ dsa₂ dso₄ quian'₅₄ i₂sián'₂. Ta₁ a₂quí'₅ nɨ₁ŋɨ₁₂, a₂jme₃ti₃ ta₁ ne₄ Te₁gui'₅₄ bá₄ jaun₂; jaun₂ Te₁gui'₅₄ në́₃ i₂cuë₅ bí₂ quió'₅ nɨ₁ŋɨ₁₂. \v 14 Ia₁ juɨ₁lia'₂ ca₂jme₃jen'₅₄ Diú₄ Te₁gui'₅₄ quian'₅₄ juɨ₅bí₂ quió'₅, le₂jaun₂ bá₄ jmo₃ a₂jein'₅₄ guë'₂ jniog₄ ján₃. \p \v 15 ¿Tsa₁ ŋi'₅₄ 'nia'₂ jaun₂ a₂tén₅ të₂le₃ quió'₅ Cristo bá₄ nɨ₁ŋɨ'₁ 'nia'₂? ¿On₃ bá₄ lé₂ le₃tion₄ jniog₄ juɨ₁lia'₂ a₂tén₅ nɨ₁ŋɨ₁ Cristo le₃ja₁con₂ juɨ₁lia'₂ jan₂ 'io₅₄ i₂'nag₅ quió'₅? ¡Tsá₃ juɨ₁le₅₄ bá₄ le₂jaun₂! \v 16 ¿Tsa₁ ŋi'₅₄ 'nia'₂, juɨ₁lia'₂ jan₂ dsa₂ ŋe'₂ i₂nió'₅ jág₁ quian'₅₄ jan₂ 'io₅₄ i₂'nag₅ quió'₅, co₂'nió'₄ caun₂ nɨ₁ŋɨ́₅ bá₄ lë́₅ jë₁le₃oin₃ le₂jaun₂? Ia₁ ne₄ Si₂ juá'₂: “Co₂'nió'₄ caun₂ nɨ₁ŋɨ́₅ lé₂ le₃oin₃ le₂jaun₂.”\f + \fr 6:16 \ft Génesis 2:24.\f* \v 17 La₁ juɨ₁lia'₂ jan₂ dsa₂ i₂rë₂quian'₅₄ Te₁gui'₅₄, co₂'nió'₄ jan₂ jme₂dsí₂ bá₄ lé₂ quiain'₅₄. \p \v 18 Cuɨng₄ 'nia'₂ ja₁con₂ a₂'lɨg'₅₄ juɨ₁lia'₂ a₂qui₂'no₅ dsa₂ dso₄ quian'₅₄ i₂sián'₂. Juɨ₁'e₂ guë́₃ dso₄ siá'₂ a₂'no₅ dsa₂, 'no₂₃ le₃co'₅₄ nɨ₁ŋɨ₁₂ bá₄. La₁ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂nió'₅ jág₁ quian'₅₄ i₂tsá₃ lɨ́n₅ dsɨ₂i₂gu₂, 'no₂₃ dso₄ ja₁con₂ nɨ₁ŋɨ₁ 'ŋiog₅ bá₄. \v 19 ¿Tsa₁ ŋi'₅₄ 'nia'₂ a₂lë́₅ nɨ₁ŋɨ'₁ 'nia'₂ caun₂ guá'₅ ja₁'en₅₄ Jme₂dsí₂ Jŋió₅ i₂ma₂cuɨn₃ Diú₄? Jaun₂ tsá₃ lë́₅ jua'₅₄ a₂tén'₅ guion'₅₄ 'nia'₂; \v 20 ia₁ i₂ma₂ca₂lán₂ 'mu'₅₄ lɨn₃ Diú₄ 'nia'₂. Jaun₂ bá₄ lë₃ ca₂tɨ́n'₂ 'nia'₂ jme₁gan'₃ Diú₄ të₂le₃ quian'₅₄ nɨ₁ŋɨ'₁ 'nia'₂. \c 7 \s1 A₂to'₂ jág₁ dse₃ të₂le₃ quió'₅ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂jén'₂ gu₂ \p \v 1 La₂ jein'₄ jniá₂ jág₁ quián'₂ 'nia'₂ a₂juá'₂ 'nia'₂ ne₄ si₂ a₂ca₂chen'₂ 'nia'₂ ne₃. \v 2 Dsón'₂ bá₄ dse₃ jua'₅₄ mei'₂ guë́₃ co₂ŋei'₅₄ tsá₃ jén'₂ dsa₂ ŋe'₂ gu₂; la₁ 'uɨg₅₄ ia₁ ŋɨ́₄ lë₃ qui₂i₂nio₄ dsa₂ jmo₂₃ 'lɨg'₅₄ jmɨg₄ në₃, jaun₂ bá₄ lë₃ co₂ŋei'₅₄ juɨ₁jen'₅₄ bá₄ dsa₂ mɨ́₂ dsa₂ ŋe'₂ gu₂, juɨ₁le₂chan₂ bá₄ dsɨ₂i₂gu₂ le₂jain₂ le₂jain₂. \v 3 Dsa₂ ŋe'₂ guë'₂ në́₃ ca₂tɨ́in₂ jme₃ti₃ ca₂le₃jë́₃ con'₂ a₂ca₂tɨ́in₂ jme₃ti₃ le₃ja₁con₂ dsa₂ mɨ́₂ quiáin₅; le₂jaun₂ guë'₂ dsa₂ mɨ́₂ në́₃ ca₂tɨ́in₂ jme₃ti₃ táng₃ le₃ja₁con₂ dsɨ₂i₂gu₂ ca₂le₃jë́₃ con'₂ a₂ca₂tɨ́in₂ jme₃ti₃. \v 4 On₃jua'₅₄ a₂ca₂tɨ́n₂ 'ŋiog₅ dsa₂ mɨ́₂ nɨ₁ŋɨ₁₂ 'ŋio'₂; a₂ca₂tɨ́n₂ dsa₂ ŋe'₂ quiáin₅ bá₄ ján₃. Ján₃ guë'₂ le₂jaun₂ dsa₂ ŋe'₂ táng₃, on₃jua'₅₄ a₂ca₂tɨ́n₂ 'ŋiog₅ 'éi₂ nɨ₁ŋɨ₁₂; a₂ca₂tɨ́n₂ dsa₂ mɨ́₂ quiáin₅ bá₄ ján₃. \v 5 Tsá₃ lë₁jmo₂ 'nia'₂ jua'₅₄ a₂tsá₃ guéin'₄ le₂jang'₂ le₂jang'₂, jŋia'₅₄ lia'₂ chi₂jua'₂ 'niog'₂ jmó'₂ 'nia'₂ caun₂ jág₁ a₂tsá₃ tiáng'₄ 'nia'₂ co₂lë₅ tɨn₃-'nɨ₅ jmɨg₄ ia₁ a₂'niog'₂ jmó'₂ ca₂ne₅₄ chi₁léng'₄ Diú₄, jme₂'ɨng'₄ të₁lia'₂ jmɨg₄ jaun₂. Jë₁ma₂ca₂ŋɨ́₂ jmɨg₄ jaun₂, tián'₂ táng₃ 'nia'₂. Ia₁ con'₂ tsá₃ ŋó₅ në₁ca₂cáun₃ táu₂ i₂së₃dsen₃ në₁jua'₂ tsá₃ ca₂tió'₃ 'au'₂ 'nia'₂. \p \v 6 Ca₂le₃jë₃ a₂juá'₅ jniá₂ në₅ cuë́₅ jniá₂ 'nia'₂ jmɨg₄, on₃jua'₅₄ rë'₂ a₂ton'₂ jniá₂ 'nia'₂ caun₂ 'éi'₃. \v 7 Con'₂ juá'₅ jniá₂ 'ŋió₃, 'nio₃ jniá₂ jua'₅₄ ca₂le₃jɨ́n₃ bá₄ dsa₂ ŋe'₂ lɨ́n₅ lia'₂ lɨ́ng₅ 'ŋió₃; la₁ con'₂ në₅ tɨn₂ Diú₄ jma₃quén₅ ma₂cuë́'₃ dsa₂ 'a₂ lia'₂ niog₅ lɨ́n₅ dsa₂ le₂jain₂ le₂jain₂. \p \v 8 Juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂tsá₃ gu₂ le₁jen'₂, juɨ₁lia'₂ dsa₂ mɨ́₂ i₂ma₂'nɨ́₂ në́₃, juá'₅ jniá₂ 'e₂ guë́₄ dse₃ jua'₅₄ co₂ŋei'₅₄ bá₄ tsá₃ ma₃jéin'₂ gu₂, tiain'₃ juɨ₁lia'₂ chan₂ jniá₂ tsá₃ 'ein₂ gua₅₄ quiang'₅₄. \v 9 La₁ia₁ në₁jua'₂ tsá₃ quɨ'₅₄ jmɨg₄ jmo₃ tió'₃ dsɨ́₅ në́₃, juɨ₁jein'₅₄ gu₂, ia₁ ja₂lɨn₃ guë́₄ dse₃ bá₄ jéin'₂ co₂ŋei'₅₄ gu₂, lia'₂ con'₂ guë́₄ a₂ŋɨ́₄ dsɨ́in'₂ 'ŋiog₅. \p \v 10 La₁ juá'₅ jniá₂ juɨ́g₂ ca₂le₃jɨ́n₃ juɨ₁lia'₂ i₂ma₂tián'₅ le₁jen'₂ gu₂, tsá₃ ma₃o₁tein₅₄ rɨin'₅₄ le₂jain₂ le₂jain₂. 'Éi'₃ në₅ on₃jua'₅₄ 'éi'₃ quió₃ jniá₂ 'ŋió₃; 'éi'₃ quió'₅ Te₁gui'₅₄ 'ŋiog₅ bá₄ në₅. \v 11 La₁ në₁jua'₂ chan₂ jan₂ dsa₂ mɨ́₂ ca₂téin₂ dsɨ₂i₂gu₂, juɨ₁gua₂ bá₄ tei₄ 'ŋiog₅; o₃ juɨ₁'ei₅₄ bá₄ táng₃ caun₂ jág₁ quian'₅₄ dsɨ₂i₂gu₂ 'e₂. Le₂në₅ bá₄ juɨ₁lia'₂ dsa₂ ŋe'₂ táng₃, tsá₃ 'nió'₅ téin₂ dsa₂ mɨ́₂ quiáin₅. \p \v 12 Juɨ́g₂ jniá₂ juɨ₁lia'₂ i₂sián'₂, (jág₁ quió₃ 'ŋió₃, on₃jua'₅₄ 'éi'₃ quió'₅ Te₁gui'₅₄): Chi₂jua'₂ tsá₃ 'én₂ dsa₂ mɨ́₂ quián₅ juɨ₁lia'₂ jan₂ dsa₂ 'én₂ rɨn'₅₄ jniog₄, la₁ në₁jua'₂ 'ŋio₂ bá₄ dsɨ́₅ dsa₂ mɨ́₂ 'éi₂ guá₅ quiong'₅₄, tsá₃ 'nió'₅ téi₂ rɨn'₅₄ jniog₄ 'éi₂. \v 13 O₃ chi₂jua'₂ dsa₂ ŋe'₂ i₂tsá₃ 'én₂ lɨ́n₅ dsɨ₂i₂gu₂ jan₂ dsa₂ mɨ́₂ i₂'én₂, la₁ në₁jua'₂ 'ŋio₂ bá₄ dsɨ́₅ guá₅ quiain'₅₄ dsa₂ mɨ́₂ 'éi₂, ján₃ bá₄ tsá₃ ca₂tɨ́n₂ dsa₂ mɨ́₂ téi₂ ján₃. \v 14 Ia₁ juɨ₁lia'₂ dsɨ₂i₂gu₂ i₂tsá₃ 'én₂ në́₃, ma₂jmo₅ bá₄ Diú₄ a₂lë́₅ 'í₁ të₂le₃ quian'₅₄ dsa₂ mɨ́₂; dsa₂ mɨ́₂ i₂tsá₃ 'én₂ në́₃, lë́₅ bá₄ 'í₁ quián₅ Diú₄ të₂le₃ quian'₅₄ dsa₂ ŋe'₂ i₂'én₂ rɨn'₅₄ jniog₄. Jua'₅₄ mei'₂ tsá₃ le₂jaun₂, 'uɨ́n₂ chi'₂-guein₂ quián'₂ 'nia'₂ tsá₃ le₁jɨ́in₃. La₁ia₁, lia'₂ con'₂ tí₅ jág₁, ma₂jŋió₅ bá₄ 'éi₂. \v 15 La₁ juɨ₁lia'₂ dsa₂ ŋe'₂ o₃ dsa₂ mɨ́₂ i₂tsá₃ 'én₂ në́₃, chi₂jua'₂ tion₅₄ 'nio₃ téin₂ rɨin'₅₄, juɨ₁tein₅₄ rɨin'₅₄. Tsá₃ lë́₅ jua'₅₄ rë₂jnág₅ juɨ₅ quió'₅ dsa₂ i₂'én₂ rɨn'₅₄ chi₂jua'₂ le₂jaun₂.\f + \fr 7:15 \ft lit. “Tsá₃ chi₁'ŋe'₅₄ dsa₂ i₂'én₂ rɨn'₅₄ chi₂jua'₂ le₂jaun₂.” \f* Ia₁ ma₂të₃ Diú₄ jniog₄ a₂le₃chong₂ le₁'ág₄ tei₄ dsɨ₅. \v 16 Ia₁, ¿'a₂ lia'₂ ŋi'₅₄ 'ne₂ dsa₂ mɨ́₂, jua'₅₄ lé₂ long'₅₄ dsɨ₂i₂gog'₂? Le₂jaun₂ guë'₂ 'ne₂ dsa₂ ŋe'₂, ¿'a₂ bá₄ lia'₂ ŋi'₅₄ jua'₅₄ lé₂ long'₅₄ dsa₂ mɨ́₂ quiáng'₂? \p \v 17 Jŋia'₅₄ lia'₂ juɨ₁i₂nio₄ dsa₂ le₂jain₂ le₂jain₂ juɨ₁lia'₂ niog₅ lë́₅ juɨ₅ ma₂chei'₃ Te₁gui'₅₄, lia'₂ con'₂ lë́₅ ma₂të₅ Diú₄. 'Éi'₃ në₅ cuë́₅ jniá₂ ca₂le₃jɨ́n₃ guá'₅. \v 18 Chi₂jua'₂ i₂lɨn₅₄ ma₂le₁uɨng₁ lo₄ lia'₂ con'₂ jme₁ca₂rë₃'éin₂ ca₂të₃ Te₁gui'₅₄, tsá₃ juɨ₁jme₂tsɨ́in₃ léi₄ jaun₂. O₃ chi₂jua'₂ 'ein₂ ca₂rë₃'én₂ le₃quió'₅ Te₁gui'₅₄ të₃ tsá₃ rë₂uɨng₄ quió'₅, tsá₃ juɨ₁guein₁₂ uɨ́ng₃ quió'₅. \v 19 Ia₁ tsá₃ 'e₂ dsen₅₄ ta₁ jua'₅₄ rë₂uɨng₄ o₃ tsá₃ rë₂uɨng₄ quió'₅ dsa₂ te₁i₂nioi₅₄. A₂jme₃ti₃ 'éi'₃ quió'₅ Diú₄ bá₄ dsa₂ dsen₅₄ ta₁. \v 20 Le₂jan₂ le₂jan₂ bá₄ dsa₂ ca₂tɨ́in₂ le₃chain₂ lia'₂ con'₂ lɨ́in₅ 'ŋiog₅ lia'₂ con'₂ jme₁ca₂të₃ Te₁gui'₅₄. \v 21 Chi₂jua'₂ jme₁lɨ́ng'₄ dsa₂ i₂jme₂ti₃ a₂tsá₃ 'liang'₅₄, lia'₂ con'₂ jme₁ca₂të₃ Te₁gui'₅₄, tsá₃ jmo₂ 'ɨ₅ 'au'₂ a₂jaun₂; la₁ chi₂jua'₂ ca₂cuɨn₃ jmɨg₄ a₂tsá₃ ma₃léng'₂ dsa₂ i₂jme₂ti₃ ta₁, ja₂lɨn₃ guë́₄ dse₃ quio'₅₄ juɨ₅ jaun₂. \v 22 Juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂jme₁lɨ́n₄ i₂jme₂ti₅ ta₁ ne₄ dsa₂ lia'₂ con'₂ jme₁ca₂të₃ Te₁gui'₅₄, la₁ rë₂në́₃ në́₃ ma₂lɨ́in₅ dsa₂ i₂jme₂ti₃ le₃ja₁con₂ Te₁gui'₅₄. Ján₃ bá₄ guë'₂ le₂jaun₂ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂tsá₃ 'ein₂ ne₄ jme₁jme₂ti₃ lia'₂ con'₂ jme₁ca₂të₃ Te₁gui'₅₄ la₁ rë₂në́₃ guë'₂ në́₃, ma₂lɨ́in₅ dsa₂ i₂jme₂ti₃ ta₁ ne₄ Cristo. \v 23 I₂ca₂quɨ́n₁ 'mu'₅₄ lɨn₃ bá₄ 'nia'₂ ca₂láu₂ Cristo. Jaun₂ tsá₃ ma₃cuɨ́n₅ 'nia'₂ jmɨg₄ jua'₅₄ a₂jme₁ti'₄ guë́₄ ne₄ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃. \v 24 Le₂në₅ bá₄ jaun₂, 'nia'₂ rɨn'₅₄ jniog₄, juɨ₁tión'₂ bá₄ 'nia'₂ lia'₂ jme₁lɨ́ng'₄ lia'₂ con'₂ jme₁ca₂të₃ Diú₄ 'nia'₂. \p \v 25 Në₃ në́₃, juɨ₁lia'₂ dsa₂ mɨ₄ i₂tsá₃ dsa₂ ŋe'₂ ma₂jiog₅, tsá₃ 'e₂ 'éi'₃ ma₂ŋɨ₂ jniá₂ ja₁con₂ Te₁gui'₅₄. La₂ cuë₅₄ jniá₂ jág₁ lia'₂ con'₂ ŋɨ́'₂ dsɨ₃, co₂'nió'₄ jan₂ i₂tí₅ jág₁ quió'₅ ia₁ a₂ŋéi₂ dsɨ́₅ Te₁gui'₅₄. \v 26 Jaun₂ lɨ́ng₂, ja₂lɨn₃ guë́₄ dse₃ jua'₅₄ co₂ŋei'₅₄ guë́₄ juɨ₁chan'₂ bá₄ 'nia'₂ 'a₂ lia'₂ lë́₅ chang'₂, 'uɨg₅₄ ia₁ 'ŋio₅ lɨn₃ cha₂ o₂me'₅₄ dsɨ₅ jmɨg₄ rë₂në́₃. \v 27 Chi₂jua'₂ ma₂jen'₂ gog'₂, tsá₃ jmó'₂ 'au'₂ jua'₅₄ téng'₄ rɨ́ng'₂. Chi₂jua'₂ tsá₃ ma₂jen'₂ guë'₂ gog'₂, tsá₃ lë₁'nág'₂ dsa₂ mɨ́₂ i₂ne'₅₄ quiang'₅₄. \v 28 La₁ në₁jua'₂ ca₂jen'₂ guë'₂ gog'₂, on₃jua'₅₄ 'e₂ dso₄ jaun₂. Le₂jaun₂ bá₄ ján₃ juɨ₁lia'₂ dsa₂ mɨ₄, chi₂jua'₂ ca₂jéin'₂ gu₂, on₃jua'₅₄ 'e₂ dso₄ jaun₂ ján₃. La₁ jŋia'₅₄ lia'₂ a₂jaun₂ bá₄ juá'₅ jniá₂, le₃chain₂ quian₅ o₂me'₅₄ dsɨ₅ mɨ₂güɨ́g₃ la₂. A₂jaun₂ tsá₃ jme₁'nio₃ jniá₂ dsɨ₂ŋɨ́'₂ 'nia'₂. \p \v 29 A₂la₂ bá₄ 'nio₃ jniá₂ juá'₄, rɨn'₅₄ jniog₄. Tsá₃ ma₃uë́₂ le₃'ag₄ a₂dsióg₄ Jmɨg₄ quió'₅ Te₁gui'₅₄. 'Uɨg₅₄ jaun₂, juɨ́g₂ jniá₂ 'nia'₂: në₃ të₂le₃ ne₄ juɨ₅, ca₂le₃jɨ́n₃ i₂ma₂tián'₅ quian'₅₄ dsa₂ mɨ́₂, juɨ₁le₂chain₂ në₂jag₄ bá₄ a₂tsá₃ dsa₂ mɨ́₂ quiáin₅ chan₂. \v 30 Juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂chan₂ qui₂le₁quɨ'₂ dsɨ́₅, juɨ₁jmo₁₂ bá₄ dsɨ́₅ në₂jag₄ bá₄ a₂tsá₃ 'e₂ o₂i₁ dsɨ₅ chain₂. Le₂jaun₂ guë'₂ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂jmo₅ 'io'₂, ca₂tɨ́in₂ bá₄ jmo₃ në₂jag₄ bá₄ a₂tsá₃ dse₃ chain₂. Le₂jaun₂ guë'₂ ján₃ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂qui₂lá₅ 'e₂ lá₅, juɨ₁jmo₁₂ bá₄ dsɨ́₅ në₂jag₄ bá₄ on₃jua'₅₄ a₂quió'₅ 'e₂ ma₂lá₃. \v 31 Le₂jaun₂ guë'₂ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂jmó'₂ ta₁ a₂cha₂ mɨ₂güɨ́g₃ la₂, juɨ₁jmo₁₂ bá₄ dsɨ́₅ në₂jag₄ bá₄ a₂tsá₃ chi₂quiain₂₃ jmɨg₄ a₂jaun₂. Ia₁ ma₂ja₂quián₃ dsɨ₃ŋɨ́₂ bá₄ lia'₂ lë́₅ mɨ₂güɨ́g₃ la₂. \p \v 32 Jaun₂ 'nio₃ jniá₂ tsá₃ tón'₂ 'nia'₂ qui₂le₁quian'₄ 'nia'₂ o₂i₁ dsɨ₅. Ia₁ juɨ₁lia'₂ jan₂ dsa₂ ŋe'₂ i₂con'₂ 'ŋio'₂ i₂tsá₃ dsa₂ mɨ́₂ quian'₅₄, 'ɨ₅ dsɨ́₅ të₂le₃ quió'₅ Te₁gui'₅₄, ton'₂ jmo₂₃ bá₄ a₂'ŋio₂ dsɨ́₅ 'éi₂. \v 33 Ia₁ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂jen'₂ gu₂ në́₃, 'ŋio₅ lɨn₃ guë́₄ dsan₂ dsɨ́₅ juɨ₁lia'₂ 'e₂ a₂niog₅ cha₂ mɨ₂güɨ́g₃, 'a₂ lia'₂ jmo₃ a₂'ŋio₂ dsɨ́₅ 'io₅₄ quiáin₅. \v 34 Jma₃quén₅ bá₄ dsɨ₂jiog₅ dsɨ́₅. Juɨ₁lia'₂ jan₂ 'io₅₄ i₂tsá₃ gu₂ ma₂rë₂jen'₂, o₃ jan₂ dsa₂ mɨ₄ 'e₂, 'ŋio₅ guë́₄ dsan₂ dsɨ́₅ të₂le₃ o₄quió'₄ Te₁gui'₅₄, a₂'nio₃ léin₂ 'í₁ le₃ja₁con₂ Diú₄, lia'₂ le₃quió'₅ nɨ₁ŋɨ₁₂, lia'₂ le₃quió'₅ jme₂dsí₂ në́₃. La₁ juɨ₁lia'₂ dsa₂ mɨ́₂ i₂ma₂chan₂ dsɨ₂i₂gu₂ guë'₂ në́₃, 'ŋio₅ lɨn₃ guë́₄ dsan₂ dsɨ́₅ juɨ₁lia'₂ 'e₂ niog₅ cha₂ mɨ₂güɨ́g₃, 'a₂ lia'₂ jmo₃ a₂'ŋio₂ dsɨ́₅ dsa₂ ŋe'₂ quiáin₅. \p \v 35 A₂dse₃ quián'₂ bá₄ 'nia'₂ juá'₅ jniá₂ le₂në₅, on₃jua'₅₄ rë'₂ a₂jnɨ₄ jniá₂ quián'₂ 'nia'₂, të₂le₃ ia₁jaun₂ le₃chan'₂ 'nia'₂ lia'₂ con'₂ dsi₂ten₅₄, ia₁jaun₂ lé₂ jang'₅₄ 'nia'₂ 'au'₂ ne₄ Te₁gui'₅₄ të₃ tsá₃ jnág₅ cha₂. \p \v 36 La₁ chi₂jua'₂ 'ein₂ chan₂ jan₂ dsa₂ mɨ₄ i₂jme₁ma₂lɨ'₅₄ jág₁ a₂jéin'₂ gu₂ quiain'₅₄, ton'₂ ma₂ca₂ŋɨ́₂ jmɨg₄ i₁jéin'₂ gu₂, chi₂jua'₂ lɨ́in₂ a₂tsá₃ jmo₂₃ lia'₂ dsi₂ten₅₄ ja₁con₂ 'éi₂, chi₂jua'₂ le₂jaun₂ dsi₂ten₅₄ lé₂ a₂jéin'₂ gu₂, juɨ₁jmo₁₂ bá₄ 'a₂ lia'₂ 'ŋio₂ dsɨ́₅; lé₂ bá₄ qui₂jéin'₂ gu₂, ia₁ on₃jua'₅₄ 'e₂ dso₄ jaun₂. \v 37 La₁ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂ma₂'ei₅ caun₂ dsɨ́₅, on₃jua'₅₄ a₂'nió'₅ 'ein₂ qui₂chi₂quióng₂ jmɨg₄, të₂le₃ quɨ'₅₄ jmɨg₄ jmo₃ 'í₁ 'ŋiog₅, a₂dse₃ bá₄ jaun₂. \v 38 Jaun₂ le₂në₅ bá₄, juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂jén'₂ gu₂, a₂dse₃ bá₄ jmo₂₃; la₁ia₁ juɨ₁lia'₂ i₂tsá₃ jén'₂ gu₂ ja₂lɨn₃ guë́₄ dse₃ jmo₂₃.\f + \fr 7:38 \ft o₃, “La₁ chi₂jua'₂ 'ein₂ chan₂ jan₂ ja₁mɨ́g₄ i₂jë₁ca₂ŋɨ₅ ŋi₂ a₂jéin'₂ gu₂, chi₂jua'₂ le₂jaun₂ lɨ́n₂ dsa₂ a₂dsi₂ten₅₄ guë́₄, juɨ₁jmo₅₄ bá₄ 'a₂ lia'₂ 'ŋio₂ dsɨ́₅, lé₂ bá₄ cuɨin₃ ja₁mɨ́g₄ a₂jéin'₂ gu₂, ia₁ on₃jua'₅₄ 'e₂ dso₄ jaun₂. La₁ në₁jua'₂ chan₂ guë'₂ i₂lɨ́n₂ on₃jua'₅₄ a₂'nió'₅ 'ein₂ qui₂chi₂quióng₂ jmɨg₄, 'nio₃ a₂tsá₃ gu₂ jén'₂ bá₄ ja₁mɨ́g₄, caun₂ bá₄ 'ei₅ dsɨ́₅ a₂të₃gua₄ ja₁mɨ́g₄ le₂jaun₂ të₃ tsá₃ gu₂ jéin'₂, a₂dse₃ bá₄ jaun₂. Jaun₂ le₂në₅ bá₄, 'ein₂ qui₂cuɨn₅ ja₁mɨ́g₄ qui₂jen₂ gu₂, a₂dse₃ bá₄ jmo₂₃. Le₂jaun₂ guë'₂ juɨ₁lia'₂ i₂tsá₃ cuɨn₅ ja₁mɨ́g₄ a₂jen'₂ gu₂, ja₂lɨn₃ guë́₄ dse₃ bá₄ ján₃.” \f* \p \v 39 'I₄ 'éi'₃ jiog₃ dsa₂ mɨ́₂ jŋiai₃ dsɨ₂i₂gu₂ 'a₂ con'₂ jŋia'₅₄ jmɨg₄ chan₂ 'éi₂. Në₁ca₂jon₃ dsɨ₂i₂gu₂ guë'₂ në́₃, jaun₂ guë́₄ le₃jɨin₅₄ guá₃ táng₃ jéin'₂ gu₂ chi₂jua'₂ 'ein₂ quiain'₅₄ 'nio₃, la₁ lë₃ jua'₅₄ lɨ́n₅ dsa₂ 'én₂ 'éi₂. \v 40 La₁ ja₂lɨn₃ guë́₄ dse₃ le₃chain₂ jua'₅₄ co₂ŋei'₅₄ tsá₃ ma₃gu₂ jéin'₂ táng₃. Le₂në₅ con'₂ lɨ́n₂ jniá₂ bá₄. Qui₂dsɨ₂jiog₅ dsɨ₃ con'₂ lë́₅ jiog₅ Jme₂dsí₂ quián₅ Diú₄ bá₄, lɨ́n₂ jniá₂. \c 8 \s1 Juɨ₁lia'₂ ŋɨ₄ já'₂ a₂qui₂rë₂jen'₅₄ ne₄ diú₄ lag₄ \p \v 1 La₂ juá'₄ táng₃ juɨ₁lia'₂ cuente quió'₅ ŋɨ₄ já'₂ a₂qui₂jén'₅ dsa₂ ne₄ diú₄ lag₄. Dsón'₂ bá₄ jaun₂ cha₂ a₂ne₄ jniog₄, ca₂le₃jág₃. Juɨ₁lia'₂ a₂ŋi₅ dsa₂ në́₃, a₂jaun₂ bá₄ jmo₅ a₂róin₂; la₁ juɨ₁lia'₂ a₂'nio₃ dsa₂ rɨin'₅₄, a₂jaun₂ bá₄ jmo₅ a₂dsɨ₂cóin₃. \v 2 Chi₂jua'₂ chan₂ i₂juá'₂ ma₂tɨin₂, tsá₃ bá₄ guë́₄ 'e₂ ma₂tɨin₂ lia'₂ con'₂ dsi₂ten₅₄ le₃tɨin₂. \v 3 Chi₂jua'₂ 'ein₂ të₃dsón'₂ 'nioi₃ Diú₄, i₂cuɨn₅ bá₄ Diú₄ dsa₂ le₂'éi₂. \p \v 4 Jaun₂ në́₃, jág₁ juɨ₁lia'₂ a₂quɨg'₂ dsa₂ ŋɨ́₅ a₂ma₂të₁no₁ në₂jén'₃ dsa₂ ne₄ diú₄ lag₄: ne₄ bá₄ jniog₄ jaun₂, 'i₁caun₂ tsá₃ 'e₂ quen₅ juɨ₁lia'₂ diú₄ lag₄ ne₄ gua'₅₄ 'uë₃ la₂, ia₁ jŋia'₅₄ lia'₂ jan₂ bá₄ Diú₄ chan₂. \v 5 Juɨ₁'a₂ guë́₃ la₂ chan₂ i₂të́'₂ dsa₂ diú₄ guei'₅₄ i₂juɨ́g₃ quian'₅₄ ne₄ gua'₅₄ 'uë₃, (ia₁ të₃dsón'₂ lë́₅ le₂jaun₂ në́₃, a₂niog₅ chan₂ juɨn₅ “diú₄”, ján₃ guë'₂ le₂jaun₂ juɨn₅ i₂gon₂ ján₃), \v 6 la₁ të₂le₃ quián₂ jniog₄ në́₃, jŋia'₅₄ lia'₂ jan₂ bá₄ Diú₄ chan₂, i₂lɨ́n₅ Jmei₂ jniog₄, i₂ca₂jmo₃ ca₂le₃jë́₃ 'e₂ niog₅ cha₂. Le₂jaun₂ guë'₂ jniog₄ në́₃ chong₂ o₄quió'₄ 'éi₂. Jŋia'₅₄ lia'₂ jan₂ tan₅₄ bá₄ i₂gon₂, i₂lɨ́n₅ Jesucristo. Të₂le₃ ne₄ o₄quió'₄ 'éi₂ bá₄ ca₂lë₃ ca₂le₃jë́₃ a₂cha₂, ca₂të₂ jniog₄ guio₅₄ në́₃, chong₂ të₂le₃ quian'₅₄ 'éi₂. \p \v 7 La₁ tsá₃ ca₂le₃jɨ́n₃ ŋi₅ a₂në₅. I₂chan₂ bá₄ guë́₄ i₂qui₂ma₂tɨn₂ dsɨ́₅ jme₂gain₃ diú₄ lag₄, jmo₂₃ bá₄ guë́₄ dsɨ́₅ juɨ₁lia'₂ jme₁quɨg'₂ ŋɨ́₅ a₂ma₂jáu'₅ ne₄ diú₄ lag₄, 'uɨg₅₄ ia₁ a₂'uan₅₄ jme₂dsí₂ quió'₅, tsá₃ caun₂ a₂qui₂dsɨ₂jein₃ dsɨ́₅, ma₂ca₂rë₃'iog₅ bá₄ jme₂dsí₂ quió'₅. \v 8 Dsón'₂ bá₄, on₃jua'₅₄ o₄quió'₄ má₃ náu₂ jniog₄ rë₂ ne₄ Diú₄. Ia₁ on₃jua'₅₄ a₂náu₂ rë₂ guë́₄ ne₄ 'éi₂, në₁jua'₂ ca₂que₅₄, on₃ guë'₂ jua'₅₄ a₂tsá₃ rë₂ tióg₂ në₁jua'₂ tsá₃ ca₂que₅₄ guë'₂ táng₃. \v 9 La₁ia₁ jag₄ de'₂ 'nia'₂, ia₁ con'₂ tsá₃ ŋó₅ në₁qui₂ca₂sén'₂ juɨ₁lia'₂ i₂'uan₅₄, 'uɨg₅₄ ia₁ a₂rë₂na₄ juɨ₅ quián'₂ 'nia'₂ a₂lé₂ le₃quio'₅₄. \v 10 Chi₂jua'₂ ŋi'₅₄ 'ne₂ rë₂ 'a₂ lia'₂ dsi₂ten₅₄ jmó'₂, në₁jua'₂ ca₂jág₂ jan₂ rɨn'₅₄ i₂'uan₅₄, i₂tsá₃ lɨn₄ rë₂ ŋɨ́'₂ dsɨ́₅, a₂ŋéi'₂ quë́'₂ ja₁tión₂ diú₄ lag₄, ¿'e₂ bá₄ lé₂ në₁jua'₂ ca₂tiá₂ dsɨ́₅ 'éi₂ guë́'₃ a₂ma₂rë₂jen'₅₄ ne₄ diú₄ lag₄? \v 11 O₄quió'₄ a₂ŋi'₅₄ 'ne₂ jaun₂, dsɨ₃'én₂ rɨ́ng'₂ i₂'uan₅₄ guë́₄ në́₃. Ca₂jon₃ Cristo o₄quió'₄ 'éi₂ bá₄ ján₃. \v 12 Ia₁ në₁jua'₂ jmo'₂ 'nia'₂ a₂tsá₃ caun₂ a₂qui₂dsɨ₂jein₃ dsɨ́₅ rɨ́ng'₂ i₂'uan₅₄, 'nau'₂ 'nia'₂ dso₄ të₂le₃ ne₄ Cristo. \v 13 Jaun₂ lë₃, chi₂jua'₂ léi₄ 'ŋió₃ bá₄ jniá₂ jmo₂₃ a₂tan'₂ dso₄ rɨ́ng'₃ o₄quió'₄ 'e₂ a₂guë'₂, ja₂lɨn₃ guë́₄ dse₃ o₁lɨ́g'₂ jmɨg₄ tsá₃ ma₃quɨg'₅₄ ŋɨ́₅, ia₁jaun₂ tsá₃ ma₃tiáin'₃ dso₄. \c 9 \s1 Juɨ₁lia'₂ a₂ca₂tɨ́n₂ jan₂ dsa₂ i₂chen₄ quián₅ Jesús \p \v 1 Dsón'₂ bá₄ rë₂na₄ juɨ₅ a₂ca₂tɨ́ng₂ ca₂le₃jë́₃ con'₂ lë́₅ ca₂tɨ́ng₂ ia₁ lɨ́ng₅ dsa₂ i₂chen₄, ia₁ ma₂ca₂jɨng₅₄ bá₄ Jesús i₂lɨ́n₅ Te₁gui'₅₄ quián₂. Guion'₅₄ bá₄ 'nia'₂ në́₃, lɨ́ng'₅ co₂'nió'₄ ta₁ a₂rë₂jniá₂ quió₃, të₂le₃ quió'₅ Te₁gui'₅₄. \v 2 'An₁ chan₂ bá₄ i₂lɨn₅₄ jmo₅ dsɨ́₅ a₂tsá₃ lɨ́n₅ jniá₂ dsa₂ i₂chen₄ quián₅ Te₁gui'₅₄. La₁ 'nia'₂ në́₃, ca₂tɨ́n'₂ bá₄ 'nia'₂ jmó'₂ 'au'₂, le₂në₅ lɨ́ng₅, ia₁ 'nia'₂ bá₄ lɨ́ng'₅ i₂jáng'₅ léi₄ ta₁ quió₃, a₂të₃dsón'₂ lɨ́ng₅ jan₂ dsa₂ i₂chen₄ quián₅ Te₁gui'₅₄. \p \v 3 Juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂con₂ 'í₁ ja₁con₂ jniá₂, le₂la₂ bá₄ lë́₅ jág₁ a₂jein'₅₄ jniá₂ quió'₅: \v 4 ¿o₃ bá₄ tsá₃ ca₂tɨ́n₂ jniá₂ gue₅₄ ca₂le₃jë́₃ 'e₂ cuë₅ dsa₂ a₂guë'₅₄, o₃ 'e₂ cuë₅ dsa₂ a₂guɨ'₅₄ ján₃? \v 5 ¿O₃ bá₄ tsá₃ ca₂tág₂ jnia'₅₄ jŋiá₂ jan₂ dsa₂ mɨ́₂ i₂'én₂ i₂jen'₄ jnia'₅₄ gu₂ quian'₅₄, juɨ₁lia'₂ jmo₅ dsa₂ i₂chen₄ sián'₂ quian'₅₄ guë'₂ chi'₂ rɨn'₅₄ Te₁gui'₅₄ 'ŋiog₅, juɨ₁lia'₂ chan₂ Pe₄\f + \fr 9:5 \ft griego: Cefas.\f* në́₃? \v 6 ¿O₃ bá₄ lɨ́n'₂ 'nia'₂, jŋia'₅₄ lia'₂ jniá₂ quian'₅₄ Bernabé ca₂tág₂ jmó₁ ta₁ a₂'nióg₂ a₂dsɨ₃ŋág₂? \v 7 ¿'Ein₂ bá₄ 'lióg₂ jme₂ti₃ chi₂jua'₂ 'ŋiog₅ bá₄ quí₃ 'liain'₅₄ a₂dsɨ₂ŋɨ́i₂? ¿I₂'ein₂ bá₄ 'éi₂ i₂chéin'₅ nɨ₁uɨng₂ uvas jua'₅₄ tsá₃ guë́'₃ guë'₂ mɨ́g₂ jaun₂? O₃ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂jmo₅ ta₁ jme₂can'₅₄ chein₄ lau₂, ¿Ján₃ guë'₂ tsá₃ lé₂ le₃'ɨ́n'₂ dsí'₁ já'₂? \v 8 Tsá₃ o₁len'₂ 'nia'₂ jua'₅₄ jniá₂ a₂lë₁juá'₅ con'₂ lë́₂ dsɨ₃ 'ŋió₃; ján₃ bá₄ le₂në₅ juá'₂ ne₄ Si₂ 'Éi'₃. \v 9 Ia₁ chi₁ton₅ ne₄ Si₂ 'Éi'₃ quió'₅ Moisés le₂la₂: “Tsá₃ tó'₂ 'nia'₂ 'nei₅₄ mɨ₂'o₄ ca₁juɨ₅ i₂jmo₅ ta₁ i₂chén₂ mɨ́g₂ trigo.”\f + \fr 9:9 \ft Deuteronomio 25:4.\f* ¿A₂'ɨ₅ dsɨ́₅ Diú₄ ca₁juɨ₅ a₂juá'₂ le₂jaun₂? \v 10 ¿O₃ a₂juá'₂ o₄quián₂ jniog₄ bá₄? Dsón'₂ bá₄ o₄quián₂ jniog₄ bá₄ ca₂i₃to'₅₄ 'éi'₃ në₅ ne₄ Si₂. Ia₁ le₂jaun₂ bá₄ lë́₅ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂quia'₂ 'uë₃ quian'₅₄ guë'₂ dsa₂ i₂cág'₅ mɨ́g₂ trigo. Tsá₃ a₁jaun₂ jua'₅₄ a₂lë₁jmo₅ dsa₂ 'éi₂ ta₁ a₂jmo₂₃, jua'₅₄ tsá₃ 'ɨ́n₂ dsɨ́₅ a₂ca₂tɨ́in₂ a₂cág'₃ jaun₂. \v 11 Jaun₂ le₂në₅, chi₂jua'₂ jaun₂ ma₂jŋí₁ jnia'₅₄ jë₄ quián'₂ 'nia'₂ caun₂ jon₂ a₂gu₂dsí₂, ¿a₁lɨn₃ 'ŋio₅ lɨ́n'₂ 'nia'₂ jua'₅₄ a₂cag'₄ ca₂la₂ ja₁con'₂ 'nia'₂ juɨ₁lia'₂ a₂dsɨ₃ŋág₂ jnia'₅₄ të₁lia'₂ chong₂? \v 12 Chi₂jua'₂ ca₂tɨ́n₂ dsa₂ sián'₂ a₂jme₁'oin'₄ 'nia'₂, 'ë₂ guë́₄ bá₄ ca₂tág₂ jnia'₅₄. \p La₁ tsá₃ 'e₂ ma₂ca₂chi₁quian₁ jnia'₅₄ 'nia'₂ jmɨg₄ jua'₅₄ a₂mɨ₂ a₂ca₂tág₂ jnia'₅₄ jaun₂. Ma₂jmó₁ bá₄ jnia'₅₄ tió'₃ dsɨ₅ ca₂le₃jë́₃ ia₁jaun₂ tsá₃ lë́₅ jua'₅₄ cha₂ jnág₅ a₂qui₂dsɨ₃'ag₅ jág₁ dse₃ quió'₅ Cristo. \v 13 ¿Tsa₁ ŋi'₅₄ 'nia'₂, juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂niog₅ ne₄ a₂jŋió₅ dsi₂néi₂ guá'₅, guë́'₅ juɨ₁lia'₂ a₂cha₂ dsi₂néi₂ guá'₅; juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂tion'₅₄ qui₂jme₂ti₃ ne₄chei₂ në́₃, ján₃ guë'₂ quein'₅₄ gue₂₃ a₂jén'₅ ne₄chei₂? \v 14 Ján₃ bá₄ le₂jaun₂ ca₂jmo₃ Te₁gui'₅₄ 'éi'₃, juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂i₂nio₄ qui₂'ë́₂ jág₁ dse₃, quian'₅₄ ta₁ jaun₂ le₃chain₂. \v 15 La₁ jniá₂ në́₃, tsá₃ 'e₂ ma₂ca₂chi₁quian₁ jniá₂ jmɨg₄ 'nia'₂ jua'₅₄ a₂tion₅₄ lé₂ a₂ca₂tɨ́ng₂. On₃ guë'₂ jua'₅₄ jaun₂ jmo₅ jniá₂ si₂ la₂ ne'₅₄ 'nia'₂ jua'₅₄ a₂'ɨ́n₂ dsɨ₃ a₂jmó'₂ le₂jaun₂ quian'₅₄ jniá₂. ¡Të₂le₃ quió₃ jniá₂, ja₂lɨn₃ guë́₄ dse₃ jua'₅₄ jóng₂, lia'₂ con'₂ guë́₄ në₁jua'₂ 'ein₂ jné₅ juɨ₅ a₂tsá₃ ma₃jme₁ti₁₂ guë́₄ ta₁ quió₃ a₂jmo₂₃ táng'₅! \p \v 16 La₁ia₁, juɨ₁lia'₂ jme₁'ë́₅ jniá₂ jág₁ dse₃, tsá₃ ca₂tɨ́n₂ jniá₂ dsia₅₄ jág₁ tá'₅, ia₁ tion₅₄ 'nió'₅ ca₂tɨ́ng₂ bá₄ qui₂'ë́₄ dsa₂ jág₁ dse₃. ¡'E₂ guë́₄ juɨ́g₂ jniá₂ në₁jua'₂ tsá₃ ma₃ca₂'ë́₃ jniá₂ jág₁ dse₃! \v 17 Ia₁ në₁jua'₂ 'ë́₅ jniá₂ jág₁ dse₃ a₂'ŋio₂ dsɨ₃ 'ŋió₃, gue₅₄ bá₄ 'liang'₅₄. La₁ në₁jua'₂ tsá₃ jmo₂₃ a₂'ŋio₂ dsɨ₃ 'ŋió₃, a₂lë₁jme₂tí₁ bá₄ jniá₂ ta₁ a₂niog₅ gu₃ jmo₅₄. \v 18 ¿Na₅ bá₄ 'lian'₅₄ jniá₂ jaun₂ në́₃? A₂jaun₂ bá₄ 'lian'₅₄ jniá₂: a₂lé₂ qui₁'ë́₄ jniá₂ jág₁ dse₃ ja₁con₂ dsa₂, a₂tsá₃ 'lia'₅₄ can₅₄, on₃jua'₅₄ chi₁quiang₁₂ jmɨg₄ gue₅₄ a₂ca₂tɨ́ng₂. \p \v 19 O₁jŋia'₅₄ la₂ jɨn₅₄ jniá₂, on₃jua'₅₄ chan₂ 'ein₂ ne₄ jme₂tí₁, la₁ jmo₅₄ jniá₂ dsɨ₃ në₂jag₄ bá₄ i₂ma₂rë₂'ŋe'₅₄ jniá₂ quián₅ ca₂le₃jɨ́n₃, ia₁jaun₂ lé₂ le₃léi₂ guë́₄ juɨn₅ dsa₂ të₂le₃ quió'₅ Cristo. \v 20 Juɨ₁lia'₂ jme₁'eng₅₄ quiang'₅₄ dsa₂ judíos, jmo₂₃ dsɨ₃ në₂jag₄ bá₄ lɨ́ng₅ co₂'nió'₄ jan₂ dsa₂ judío, ia₁jaun₂ cuɨn₃ jmɨg₄ a₂jóin₄ jniá₂. Juɨ₁lia'₂ ja₁con₂ dsa₂ i₂tion'₅₄ 'Éi'₃ quió'₅ Moisés, jmo₅₄ jniá₂ dsɨ₃ në₂jag₄ bá₄ a₂'eng₅₄ 'Éi'₃, ia₁jaun₂ jón₄ jniá₂ juɨ₁lia'₂ i₂tion'₅₄ 'Éi'₃, (o₁jŋia'₅₄ la₂ tsá₃ 'Éi'₃ jaun₂ 'eng₅₄ të₃dsón'₂). \v 21 Të₂le₃ quió'₅ guë'₂ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂tsá₃ tion'₅₄ 'Éi'₃ në́₃, ján₃ bá₄ co₂rɨng₂ quian'₅₄ dsa₂ 'éi₂ jmo₂₃ dsɨ₃, ia₁jaun₂ jóng₄ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂tsá₃ tion'₅₄ 'Éi'₃, (o₁jŋia'₅₄ la₂ tsá₃ lon₄ jniá₂ ne₄ 'Éi'₃ quió'₅ Diú₄, a₂'eng₅₄ bá₄ 'éi'₃ quió'₅ Cristo). \v 22 Juɨ₁lia'₂ ja₁con₂ dsa₂ 'uan₅₄ i₂tsá₃ lɨn₄ ma₂'én₂ rë₂, ján₃ bá₄ le₂jaun₂ jmo₂₃ dsɨ₃ lɨ́ng₅, ia₁jaun₂ jóng₄ juɨ₁lia'₂ i₂'uan₅₄. Ja₁con₂ ca₂le₃jɨ́n₃ dsa₂ ma₂jmo₃ jniá₂ dsɨ₃ a₂co₂rɨng₂ quian'₅₄ ca₂lë₃jɨ́n₃, ia₁jaun₂ cuɨn₃ jmɨg₄ a₂lé₂ le₃lión₂ i₂lɨn₅₄. \v 23 Ca₂le₃jë́₃ a₂në₅ jmo₅ jniá₂ o₄quió'₄ jág₁ dse₃, ia₁jaun₂ bá₄ quen'₅₄ jniá₂ të₂le₃ quian'₅₄ jág₁ dse₃. \p \v 24 ¿Tsa₁ ŋi'₅₄ 'nia'₂ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂i₂nio₄ co₂chi'₅₄ jme₁co₂₃, ca₂le₃jɨ́n₃ bá₄ 'éi₂ i₂nioi₅₄, la₁ i₂jan₂ tan₅₄ juɨ₁lia'₂ i₂lɨ́'₂ bá₄, gue₅ premio? Le₂jaun₂ bá₄ 'nia'₂ ján₃, quen'₂ bí₂ o₂nóg'₅ co₂chi'₅₄ ia₁jaun₂ guéi'₁ 'nia'₂ premio. \v 25 Ca₂le₃jɨ́n₃ dsa₂ i₂jme₂tɨn₅ ia₁ cha₂ ja₁lë́₄ jág₁ a₂dsɨ₃cáu₂, jmo₂₃ 'í₁ 'ŋiog₅, ia₁jaun₂ bá₄ lí'₂ caun₂ corona a₂jiog₅ co₂'na₂. La₁ jniog₄ në́₃ quen'₂ bí₂ léi₂ caun₂ corona a₂jiog₅ co₂tan₅₄ bá₄. \v 26 Jaun₂ le₂në₅, 'ŋió₃ jniá₂ në́₃, on₃jua'₅₄ a₂lë₁i₂ŋɨ₄ jniá₂ co₂chi'₅₄; jaun₂ jme₁quɨ́n'₂ jniá₂, on₃jua'₅₄ a₂lë₁dsɨ₂dsí₂ ja'₂. \v 27 Të₂le₃ jma'₄ cuë́₅ uɨg₅ ŋɨ₃ 'ŋió₃, në₂jag₄ bá₄ a₂rë₂'ŋe'₅₄, con'₂ tsá₃ ŋó₅ në₁jua'₂ të₁tsɨng'₄ 'lɨg'₅₄ 'ŋió₃, lia'₂ con'₂ jme₁ca₂jme₁tɨng₅ i₂sián'₂. \c 10 \s1 To'₂ jág₁ a₂tsá₃ jme₃gan₃ dsa₂ diú₄ lag₄ \p \v 1 Tsá₃ 'nio₃ jniá₂ jua'₅₄ a₂tsá₃ ŋi'₅₄ 'nia'₂ rɨn'₅₄ jniog₄, a₂jme₁tion'₅₄ dsa₂ can'₅₄ quián₂ jnia'₅₄ ma₂lɨ́g'₂ né'₃ jnei₅, jaun₂ guë́₄ ca₂ŋɨ́i₃ ca₂le₃jɨ́in₃ Jmɨ₁ŋí'₄ Guéin₂. \v 2 Ca₂tón'₂ dsa₂ co₂lë₅ ca₂le₃jɨ́in₃ quiain'₅₄ Moisés jë₄ jnei₅ quian'₅₄ jë₄ jmɨ₁ŋí'₄ në́₃. \v 3 Le₂jaun₂ bá₄ ján₃, ca₂guë́'₃ co₂dsia₅ ca₂le₃jɨ́in₃ má₃ a₂gu₂dsí₂; \v 4 ca₂'ɨn'₃ jmɨg₂ a₂gu₂dsí₂ ján₃. Ia₁ ca₂'ɨn'₃ jmɨg₂ a₂ca₂'ia₂ dso'₂ nɨ₁'lau₂ a₂gu₂dsí₂ jaun₂ a₂ca₂jme₃quiong'₅₄ ca₂le₃jë́₃ jmɨg₄ tioin'₅₄ juɨ₅. Nɨ₁'lau₂ jaun₂ në́₃, Cristo bá₄ 'éi₂. \v 5 La₁ia₁, mei'₂ tsá₃ le₃jɨ́n₃ dsa₂ 'éi₂ në́₃, tsá₃ ca₂jmo₃ a₂'ŋio₂ dsɨ́₅ Diú₄. Jaun₂ ne₄ 'uɨg₅₄ jaun₂, qui₂i₃ga'₅₄ nɨ₁ŋɨ₁₂ 'uë₃ quein₂ co₂'ŋiog₅ jaun₂. \p \v 6 Ca₂le₃jë́₃ a₂në₅ ca₂lë₃ ia₁jaun₂ lë́₅ caun₂ jág₁ a₂jáng'₅ léi₄ quián₂ jniog₄ jmɨg₄ në₃, ia₁jaun₂ tsá₃ jmó₁ jniog₄ 'ɨ́n₅ dsɨ₅ ja₁con₂ a₂'lɨg'₅₄, juɨ₁lia'₂ ca₂jmo₃ dsa₂ 'éi₂ 'ɨ́n₅ dsɨ́₅. \v 7 Jaun₂ juɨ́g₂ jniá₂ 'nia'₂, tsá₃ jme₁gan'₃ 'nia'₂ diú₄ lag₄, juɨ₁lia'₂ ca₂jmo₃ i₂lɨn₅₄ dsa₂ 'éi₂; juɨ₁lia'₂ juá'₂ ne₄ Si₂: “Ca₂tián'₂ dsa₂ ca₂guë́'₃ qui₂ca₂'ɨn'₃ në́₃, jaun₂ guë́₄ qui₂ca₂nau₂, ca₂co₃.”\f + \fr 10:7 \ft Éxodo 32:6.\f* \v 8 Tsá₃ ca₂tág₂ jniog₄ 'nióg₁ dso₄ jua'₅₄ nió'₄ jniog₄ jág₁ quian'₅₄ juɨ₁'ein₂ guë́₃, juɨ₁lia'₂ ca₂jmo₃ i₂lɨn₅₄ dsa₂ 'éi₂. Ne₄ 'uɨg₅₄ jaun₂, quian'₅₄ co₂jmɨg₄ ca₂dsan₃ con'₂ guióg₂-'nɨ₅ mei₅ dsa₂ 'éi₂. \v 9 On₃ guë'₂ ca₂tág₂ jniog₄ a₂quiong₅₄ táu₂ Te₁gui'₅₄ juɨ₁lia'₂ ca₂jmo₃ i₂lɨn₅₄ dsa₂ 'éi₂, jaun₂ qui₂ca₂dsain₃, qui₂ca₂cag'₂ dsɨ₂mɨ'₂. \v 10 On₃ guë'₂ chi₁'ɨ́n'₄ 'nia'₂ uɨg₅ Diú₄, juɨ₁lia'₂ ca₂jmo₃ i₂lɨn₅₄ dsa₂ 'éi₂, jaun₂ ca₂chen₃ Diú₄ ángel i₂quian₅ 'mú₃, ca₂jme₃dsiain₂₃ dsa₂ 'éi₂. \p \v 11 Le₂në₅ bá₄ ca₂i₃ŋɨ́₂ dsa₂ 'éi₂, ia₁jaun₂ jióg'₂ 'í₁ lë́₅ léi₄; ca₂i₃to'₅₄ ne₄ Si₂ co₂'nió'₄ caun₂ jág₁ a₂i₂'ag₅₄ të₃jŋiá₅, ia₁jaun₂ dsiog'₂ dsɨ₅ jniog₄ jmɨg₄ në₃, ia₁ ma₂ja₂quián₃ bá₄ le₃'ŋia₅ jmɨg₄ a₂le₂ti₃ a₂lë́₅ dsɨ́₅ Diú₄ jmo₃ ja₁con₂ jniog₄. \v 12 Le₂në₅ bá₄, chi₂jua'₂ 'ein₂ lɨ́n₂ chéin'₅ tiá₂ a₂'éin₂, juɨ₁jmo₁₂ 'í₁ ia₁jaun₂ tsá₃ tiáin'₃. \v 13 Tsá₃ 'e₂ táu₂ ma₂i₂ŋɨ́'₂ 'nia'₂, jŋia'₅₄ lia'₂ a₂qui₂dsɨ₂ŋɨ́₂ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃. La₁ i₂rë₂ti'₅₄ bá₄ Diú₄, tsá₃ cuë₃ jmɨg₄ jua'₅₄ ŋɨ́₄ a₂qui₂dsɨ₁juɨn₅₄ 'a₂ con'₂ jŋia'₅₄ tiang'₃. Të₂le₃ 'ŋiog₅ bá₄ Diú₄ jmo₃ caun₂ juɨ₅ 'a₂ lia'₂ lé₂ jmó'₂ a₂tiang'₃, juɨ₁'e₂ guë́₃ caun₂ táu₂ já₅. \p \v 14 Jaun₂ juɨ́g₂ jniá₂ 'nia'₂ rɨn'₅₄ jniog₄, quiá₂ 'nia'₂ cau₅ ja₁jme₂juɨn'₂ dsa₂ diú₄ lag₄. \v 15 Juɨ́g₂ jniá₂ 'nia'₂ dsa₂ i₂ŋɨ́'₂ dsɨ́₅: quion₂ de'₂ 'nia'₂ caun₂ 'í₁ a₂juá'₅. \v 16 Juɨ₁lia'₂ jme₁quian'₅₄ jniog₄ rɨn'₅₄, 'ne'₂ jniog₄ a₂'a₄ copa jŋió₅, cuë₂ ti₁'mag'₄ Diú₄: ¿on₁jua'₅₄ a₂quein'₄ jniog₄ jmɨ₄ Cristo? Le₂jaun₂ bá₄ ján₃ juɨ₁lia'₂ jme₁quian'₅₄ jniog₄ rɨn'₅₄ jmo₂ dsióg₁ i₁ŋí'₄: ¿on₁jua'₅₄ a₂quein'₄ jniog₄ nɨ₁ŋɨ₁ Cristo? \v 17 Juɨ₁lia'₂ caun₂ bá₄ i₁ŋí'₄ lë́₅, ján₃ bá₄ le₂jaun₂ jniog₄ në́₃, o₁jŋia'₅₄ la₂ juag₅ jniog₄ lë́₂, la₁ caun₂ bá₄ nɨ₁ŋɨ́₅ lág₅ jniog₄, ia₁ caun₂ i₁ŋí'₄ bá₄ que₂ jniog₄. \p \v 18 Quion₂ de'₂ 'nia'₂ 'í₁ 'a₂ lia'₂ lë́₅ juɨg₂ Israel: ¿Tsa₁ lɨ́n'₂ 'nia'₂, jŋia'₅₄ dsa₂ i₂guë́'₅ má₃ ŋɨ₄ já'₂ a₂qui₂rë₂jen'₅₄ ne₄chei₂, le₂jaun₂ bá₄ quein'₅₄ guioin₅₄ ne₄chei₂ jaun₂? \v 19 Tsá₃ juɨ́g₂ jniá₂ 'nia'₂ jua'₅₄ a₂cha₂ bí₂ 'io₅ diú₄ lag₄, on₃ guë'₂ le₂jaun₂ ŋɨ́₅ a₂te₁'i₁ ne₅₄. \v 20 Të₂le₃ juá'₅ jniá₂, jme₁jén'₅ dsa₂ 'e₂ qui₂jén'₅ ne₄ 'éi₂, qui₂jén'₅ dsa₂ a₂jaun₂ ne₄ je₂na'₅₄, on₃jua'₅₄ rë'₂ ne₄ Diú₄ të₃dsón'₂. Jaun₂ tsá₃ 'nio₃ jniá₂ jua'₅₄ quen'₅₄ 'nia'₂ quian'₅₄ je₂na'₅₄. \v 21 Tsá₃ lé₂ 'ag'₅₄ 'nia'₂ copa quió'₅ Te₁gui'₅₄, chi₂jua'₂ ján₃ guë'₂ 'ag'₅₄ táng₃ copa quió'₅ je₂na'₅₄. On₃ guë'₂ lé₂ quen'₅₄ 'nia'₂ ne₄ mesa quió'₅ Te₁gui'₅₄, chi₂jua'₂ ján₃ guë'₂ quen'₅₄ táng₃ 'nia'₂ ne₄ mesa quió'₅ je₂na'₅₄. \p \v 22 ¿'E₂ lé₂ në́₃? ¿O₃ bá₄ lé₂ le₃jmó₁ jniog₄ ia₁jaun₂ le₃dsí'₅ Te₁gui'₅₄ o₄quián₂ jniog₄? ¿O₃ bá₄ 'uau'₂ guë́₄ jniog₄ lia'₂ con'₂ guë́₄ 'éi₂? \s1 'A₂ con'₂ jŋia'₅₄ cuë₂₃ jmɨg₄ ia₁ a₂lág₅ jniog₄ dsa₂ quián₅ Cristo \p \v 23 Dsón'₂ bá₄ dsau₅: “'I₄ bá₄ 'éi'₃ le₃jmo₃ dsa₂ 'e₂ 'nio₃ jmo₃”, la₁ tsá₃ jua'₅₄ ca₂le₃jë́₃ a₂jaun₂ jme₂'o₅₄; dsau₅ bá₄: “'I₄ 'éi'₃ le₃jmo₃ dsa₂ ca₂le₃jë́₃ 'e₂ 'nio₃ jmo₃”, la₁ia₁ tsá₃ jua'₅₄ ca₂le₃jë́₃ a₂jaun₂ jmo₃ a₂dsɨ₃cón₃ dsa₂ të₂le₃ quió'₅ jme₂dsí₂. \v 24 'Nió'₅ bá₄ 'no'₂ dsa₂ juɨ₅ jmo₃ a₂dse₃ le₃ja₁con₂ rɨin'₅₄, on₃jua'₅₄ rë'₂ jmá'₃ lia'₂ a₂dse₃ ja₁coin₂ 'ŋiog₅. \p \v 25 Qué'₂ bá₄ 'nia'₂ lia'₂ 'ei₅ ne₄ a₂dsɨ₂'nag₂ 'ma'₅₄, lë₃ jua'₅₄ tsá₃ 'e₂ cáun'₂ 'nia'₂ 'í₁ o₄quió'₄ a₂qui₂dsɨ₂jŋi₅ 'au'₂ 'nia'₂. \v 26 Ia₁: “Gua'₅₄ 'uë₃, quian'₅₄ guë́₄ ca₂le₃jë́₃ 'e₂ niog₅ cha₂ ja₁jaun₂, a₂quió'₅ Te₁gui'₅₄ jë₂ bá₄ jaun₂.”\f + \fr 10:26 \ft Salmo 24:1.\f* \p \v 27 Në₁jua'₂ 'ein₂ dsa₂ i₂tsá₃ 'én₂ ca₂të₃ 'nia'₂ a₂o₁qué'₂ ja₁quió'₄, në₁jua'₂ 'niog'₂ 'nia'₂ o₁nóg'₅, jaun₂ qué'₂ bá₄ 'nia'₂ ca₂le₃jë́₃ 'e₂ niog₅ dsia₃ dsa₂ ne'₅₄, lë₃ jua'₅₄ tsá₃ cáun'₂ 'í₁ o₄quió'₄ a₂qui₂dsɨ₂jŋi₅ 'au'₂ 'nia'₂. \v 28 La₁ në₁jua'₂ chan₂ guë'₂ 'ein₂ juá'₂: “Má₃ a₂quë́'₂ 'nia'₂ në₅ a₂ma₂jáu'₅ jme₁rë₂jen'₅₄ ne₄ diú₄ lag₄ bá₄ në₅”, co₂dsia₅ tsá₃ ma₃quë́'₂ 'nia'₂, o₄quió'₄ i₂juá'₂ le₂në₅, ján₃ bá₄ o₄quió'₄ a₂qui₂dsɨ₂jŋi₅ dsɨ́₅ në́₃.\f + \fr 10:28 \ft A₂lɨn₅₄ chog₅₄ si₂ juá'₂ ján₃: “Ia₁ gua'₅₄ 'uë₃, quian'₅₄ guë́₄ ca₂le₃jë́₃ 'e₂ niog₅ cha₂ ja₁jaun₂, a₂quió'₅ Te₁gui'₅₄ jë₂ bá₄ jaun₂.” \f* \v 29 A₂qui₂dsɨ₂jŋi₅ dsɨ́₅ dsa₂ 'éi₂ bá₄ guë'₂, on₃jua'₅₄ rë'₂ 'nia'₂. \p La₁ chan₂ guë'₂ i₂le₃juá'₂ táng₃: “¿'E₂ 'uɨg₅₄ qui₂con₂ dsa₂ 'í₁ të₂le₃ juɨ₅ a₂tsá₃ jnág₅ quió₃, o₄quió'₄ 'a₂ lia'₂ niog₅ ŋɨ́'₂ dsɨ́₅ i₂sián'₂?” \v 30 Chi₂jua'₂ cuë́₅ jniá₂ ti₁'mag'₄ o₄quió'₄ caun₂ má₃ a₂quen'₅₄ jniá₂ jë₄ guë́'₅ dsa₂, ¿'e₂ 'uɨg₅₄ chi₂'ag₅ dsa₂ o₄quió'₄ a₂guë'₂ jaun₂, chi₂jua'₂ cuë́₅ ti₁'mag'₄ në́₃? \v 31 Jaun₂ lë₃, chi₂jua'₂ quë́'₂, 'ag'₂, ján₃ guë'₂ le₂jaun₂ chi₂jua'₂ 'e₂ guë́₄ niog₅ jmo'₂ 'nia'₂, jmo₄ bá₄ a₂jaun₂, la₁ jua'₅₄ le₃juɨn'₂ bá₄ Diú₄ le₃jë́₃ a₂jaun₂. \v 32 La₁ tsá₃ cuë₂ 'nia'₂ jmɨg₄ jua'₅₄ ja₁lé₂ tsɨ₃sén'₂ dsa₂ judíos, on₃ guë'₂ dsa₂ griegos, on₃ guë'₂ dsa₂ i₂tén₅ le₃quió'₅ guá'₅ quián₅ Diú₄ në́₃. \v 33 Jniá₂ 'ŋió₃ në́₃ quɨ́n'₅ bí₂ jmo₂₃ a₂të₅ dsɨ́₅ ca₂le₃jɨ́n₃, tsá₃ jmo₅ jniá₂ dsɨ₃ a₂'náu'₅ jniá₂ a₂dse₃ le₃ja₁cong₂ 'ŋió₃. Jmo₅ bá₄ jniá₂ a₂dse₃ le₃ja₁con₂ i₂sián'₂, ia₁jaun₂ lióin₂. \c 11 \p \v 1 Quian₂ 'nia'₂ juɨ₅ a₂ca₂can₃ jniá₂, juɨ₁lia'₂ jniá₂ në́₃, quian₅₄ juɨ₅ a₂ca₂can₃ Cristo. \s1 'A₂ lia'₂ dsi₂ten₅₄ jmo₃ dsa₂ mɨ́₂ jme₁tioin'₅₄ culto \p \v 2 Rɨn'₅₄ jniog₄, a₂'ŋio₂ dsɨ₃ lɨn₃ cuë́₅ jniá₂ ti₁'mag'₄ 'nia'₂, 'uɨg₅₄ ia₁ a₂dsau'₂ bá₄ 'au'₂ jniá₂, ia₁ chan'₅₄ bá₄ 'nia'₂ tiá₂ jág₁ con'₂ lë́₅ ma₂ca₂jme₁tɨn₅ jniá₂ 'nia'₂. \v 3 La₁ 'nio₃ jniá₂ a₂le₃ŋi'₅₄ 'nia'₂: juɨ₁lia'₂ lɨ́n₅ Cristo mɨ₂dsi₄ le₂jan₂ le₂jan₂ dsa₂ ŋe'₂, ján₃ guë'₂ le₂jaun₂ lɨ́n₅ dsa₂ ŋe'₂ mɨ₂dsi₄ dsa₂ mɨ́₂; jaun₂ lɨ́n₅ Diú₄ mɨ₂dsi₄ Cristo. \v 4 Jua'₅₄ mei'₂ guë́₃ jan₂ dsa₂ ŋe'₂ jlë́₂ dsi₅₄ jme₁chi₂léin'₂ Diú₄ jë₁le₁ŋɨ'₂ dsa₂, o₃ jme₁ŋág₅ jág₁ a₂cuë₅ Diú₄, chein'₂₃ o₂guí'₃ mɨ₂dsi₅₄ chi₂jua'₂ le₂jaun₂. \v 5 La₁ chi₂jua'₂ jan₂ guë'₂ dsa₂ mɨ́₂ tsá₃ chi₁jlë₅ dsi₅₄ jme₁chi₂léin'₂ Diú₄, o₃ jme₁ŋág₅ jág₁ a₂cuë₅ Diú₄, chein'₂₃ o₂guí'₃ mɨ₂dsi₅₄ chi₂jua'₂ le₂jaun₂ ján₃; co₂jaun₂ bá₄ dsióg₅ në₂jag₄ bá₄ rë₂chei₄ jŋi₂ dsi₅₄. \v 6 Chi₂jua'₂ tsá₃ 'nio₃ juɨ₁lia'₂ jan₂ dsa₂ mɨ́₂ jlë́₂ dsi₅₄, co₂ŋei'₅₄ o₁chéi₄ jŋi₂ dsi₅₄. La₁ chi₂jua'₂ caun₂ o₂guí'₃ jaun₂, a₂chéi₃ jan₂ dsa₂ mɨ́₂ jŋi₂ dsi₅₄, o₃ a₂téi'₅ 'e₂, juɨ₁jlë₅₄ bá₄ mɨ₂dsi₅₄. \v 7 Tsá₃ ca₂tɨ́n₂ dsa₂ ŋe'₂ jlë́₂ dsi₅₄, ia₁ 'éi₂ bá₄ lɨ́n₅ co₂'nió'₄ nió'₄ quió'₅ Diú₄, i₂jme₂jnia₅ a₂jlá'₁ quió'₅ Diú₄. La₁ia₁ dsa₂ mɨ́₂ në́₃, lɨ́n₅ i₂jlán'₁ quián₅ dsa₂ ŋe'₂. \v 8 Le₂'uɨg₅₄ lia'₂ con'₂ jme₁ca₂jmó'₂ Diú₄ dsa₂ ŋe'₂, ma₁ on₃jua'₅₄ quió'₅ dsa₂ mɨ́₂ ca₂can₃ 'uɨg₅₄. Dsa₂ mɨ́₂ bá₄ 'éi₂ ca₂já₃ ca₂lɨin₃ quian'₅₄ nɨ₁ŋɨ₁ dsa₂ ŋe'₂. \v 9 O₄quió'₄ dsa₂ ŋe'₂ bá₄ ca₂jmó'₂ Diú₄ dsa₂ mɨ́₂, jaun₂ on₃jua'₅₄ rë'₂ dsa₂ ŋe'₂ ca₂lɨin₃ o₄quió'₄ dsa₂ mɨ́₂. \v 10 'Uɨg₅₄ jaun₂ guë'₂ në́₃, o₄quió'₄ ángeles, ca₂tɨ́n₂ dsa₂ mɨ́₂ cán₂ caun₂ léi₄ ne₄ mɨ₂dsi₅₄, a₂'ein₅₄ 'éi'₃. \v 11 La₁ të₂le₃ quió'₅ Te₁gui'₅₄ në́₃, tsá₃ lé₂ le₃chan₂ dsa₂ ŋe'₂ jua'₅₄ mei'₂ guë́₃ tsá₃ dsa₂ mɨ́₂ chan₂. Le₂jaun₂ guë'₂ ján₃ tsá₃ lé₂ le₃chan₂ dsa₂ mɨ́₂ jua'₅₄ mei'₂ guë́₃ tsá₃ dsa₂ ŋe'₂ chan₂ táng₃. \v 12 Ia₁ juɨ₁lia'₂ ca₂já₃ dsa₂ mɨ́₂ dsɨ₁con₂ dsa₂ ŋe'₂, ján₃ bá₄ le₂jaun₂ guë'₂ në́₃ rë₂chan₂ dsa₂ ŋe'₂ cáun₂ dsa₂ mɨ́₂. La₁ ja₂lé₂ ca₂le₃jë́₃ ja₁con₂ Diú₄. \p \v 13 Quion₂ 'nia'₂ 'í₁ jɨn'₄ 'nia'₂ guiong'₅₄: ¿Dsi₁ten₅₄ chi₃lén'₂ dsa₂ mɨ́₂ Diú₄ jme₁le₁ŋɨ'₂ 'nia'₂ të₃ tsá₃ chi₁jlë₅ mɨ₂dsi₅₄? \v 14 ¿Tsa₁ léi₄, tsa₁ jág'₂ 'nia'₂ 'a₂ lia'₂ lë́₅ dsi₂ten₅₄ i₂nio₄ dsa₂, caun₂ o₂guí'₃ bá₄ jaun₂ quió'₅ juɨ₁lia'₂ jan₂ dsa₂ ŋe'₂, chi₂jua'₂ quian₅ jŋi₂ dsi₅₄ jang₄? \v 15 La₁ dsa₂ mɨ́₂ guë'₂ në́₃, jlá'₁ bá₄ të₂le₃ quió'₅ 'éi₂ chi₂jua'₂ quian₅ jŋi₂ dsi₅₄ jang₄. Ia₁ con'₂ jaun₂ ca₂ŋɨi₂ jŋi₂ dsi₅₄ jang₄ co₂'nió'₄ caun₂ 'mɨ'₂ 'ŋiá'₂. \v 16 Chi₂jua'₂ chan₂ guë'₂ i₂'nio₃ tsɨn₃ quió'₅ jág₁ në₅, jaun₂ juá'₅ jniá₂, ca₂lia'₂ jŋia'₅₄ jnia'₅₄ guio₅₄, on₃ guë'₂ 'i₁caun₂ guá'₅ quián₅ Diú₄, tsá₃ tag₄ siá'₂ chí'₅. \s1 Ca₂i₁juɨn₅₄ ŋag₅₄ ca₂guë́'₃ dsa₂ ja₁jmóg'₅ Má₃ quió'₅ Te₁gui'₅₄ \p \v 17 La₁ ne₄ si₂ la₂, 'éi'₃ a₂në₃ guë́₄ jmo₅₄ jniá₂, tsá₃ lé₂ jua'₅₄ juá'₄ jniá₂ a₂dse₃ tion'₅₄ 'nia'₂. Ia₁ jmo'₂ 'nia'₂ dain₅₄ jme₁ŋɨg'₂, 'nió'₄ a₂jme₁jmó'₂ 'nia'₂ a₂dse₃. \v 18 Jë₁le₂'uɨg₅₄ juá'₅ jniá₂, ma₂guion₅₄ jág₁ a₂jmo'₂ 'nia'₂ le₁dsong'₅₄, lia'₂ jme₁ŋɨ'₂ 'nia'₂. Mei'₂ tsá₃ tí₅ bá₄ ca₂la₂ jág₁ në₅, lɨ́ng₂. \v 19 Dsón'₂ bá₄ jaun₂, tion₅₄ niog₅ qui₃jmo₃ dsa₂ jma₃quén₅ la₂-në₅, ia₁jaun₂ le₃jniá₂ jɨn'₄ 'nia'₂ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂ma₂guei₃ Diú₄. \v 20 Jaun₂ lë₃, jme₁ŋɨ'₂ 'nia'₂, tsá₃ ma₂lë́₅ quió'₅ Te₁gui'₅₄, má₃ a₂quë́'₂ 'nia'₂ jaun₂, \v 21 ia₁ jë₁ma₂ca₂të́₂ hora a₂quë'₅₄ 'nia'₂, jmo₅ dsa₂ i₂lɨn₅₄ jma₃quén₅ dsɨ₂jŋiái₄ qui₂guë́'₅. Chan₂ i₂lɨn₅₄ tion'₅₄ i₁cón'₅; të₁lia'₂ tion'₅₄ i₂sián'₂ le₁'ein₅. \v 22 ¿Tsa₁ dsi₂néi₂ quián'₂ 'nia'₂ cha₂ ja₁lé₂ le₃qui₁quë'₅₄ qui₁'ag'₅₄ 'nia'₂ në́₃? ¿O₃ bá₄ ma₂jɨn'₅₄ 'nia'₂ sion₅ guá'₅ quián₅ Diú₄, ján₃ guë'₂ cuë'₂ 'nia'₂ o₂guí'₃ dsa₂ i₂tsá₃ 'e₂ cha₂ quió'₅? ¿'E₂ bá₄ juɨg₅₄ jniá₂ 'nia'₂? ¿A₁juá'₄ jniá₂ dse₃ lia'₂ tion'₅₄ 'nia'₂ ia₁ a₂jmo'₂ le₂jaun₂? ¡Dsón'₂ bá₄ tsá₃ le₂jaun₂! \s1 Má₃ quió'₅ Te₁gui'₅₄ \r (Mateo 26:26-29; Marcos 14:22-25; Lucas 22:14-20) \p \v 23 Ia₁ a₂ca₂ŋɨ₂ bá₄ jniá₂ a₂ca₂jme₃tag₅ 'ŋiog₅ Te₁gui'₅₄ a₂ma₂ca₂jme₁tɨn₅ guë'₂ jniá₂ 'nia'₂: lia'₂ con'₂ le₃ca₂nei₂ jmɨg₄ jme₁ca₂jáng'₂ dsa₂, ca₂can₃ i₁ŋí'₄. \v 24 Jme₁ma₂dsan₃ cuë́'₅ ti₁'mag'₄ Diú₄, jaun₂ guë́₄ ca₂'niai₃ ca₂dsió'₃ i₁ŋí'₄, jaun₂ ca₂juá'₂: “Qué'₂ 'nia'₂; a₂la₂ bá₄ ŋɨ₃ a₂rë₂'na₄ o₄quián'₂ 'nia'₂. Jmo₄ 'nia'₂ le₂la₂ a₂dsiog'₂ 'au'₂ jniá₂.” \v 25 Ján₃ bá₄ le₂në₅, jme₁ma₂ca₂lë₃ guë́'₅ i₁ŋí'₄, ca₂can₃ táng₃ copa, jaun₂ ca₂juá'₂: “A₂'a₄ copa la₂, lë́₅ jág₁ 'mɨ́₂ a₂lɨ'₅₄ të₂le₃ quian'₅₄ jmɨ₃.\f + \fr 11:25 \ft 'Nio'₂ ja₁ton₅ Mateo 26:28; Éxodo 24:8; 1 Corintios 10:16.\f* Lia'₂ co₂ráun₂ 'ag'₅₄ 'nia'₂, jmo₄ 'nia'₂ a₂dsau'₂ 'au'₂ jniá₂.” \v 26 Jaun₂ le₂në₅ bá₄, lia'₂ co₂ráun₂ tón'₄ 'nia'₂ quë'₅₄ i₁ŋí'₄, 'ag'₅₄ 'nia'₂ a₂'a₄ copa, qui₂'ë́'₅ 'nia'₂ 'mú₃ quió'₅ Te₁gui'₅₄ ca₂lia'₂ ca₂të́₂ jmɨg₄ i₁guain'₂ táng₃. \s1 'A₂ lia'₂ dsi₂ten₅₄ tón'₃ dsa₂ jmóg'₂ guë́'₃ Má₃ quió'₅ Te₁gui'₅₄ \p \v 27 Jaun₂ lë₃, chi₂jua'₂ 'ein₂ guë́'₅ i₁ŋí'₄, 'ɨ́n'₂ a₂'a₄ copa jaun₂, on₃jua'₅₄ ia₁ a₂léi₄ dsan₂ dsɨ́₅, a₂rë₂cán'₄ bá₄ 'éi₂ le₃ja₁con₂ ŋɨ₄ jmɨ₄ Te₁gui'₅₄. \v 28 'Uɨg₅₄ jaun₂ në́₃, né'₃ a₂guë́'₃ jan₂ dsa₂ i₁ŋí'₄, né'₃ a₂'ɨ́n'₂ a₂'a₄ copa, juɨ₁quion₂ 'í₁ ja₁con₂ 'ŋiog₅. \v 29 Ia₁ në₁ca₂guë́'₃ ca₂'ɨn'₃, të₃ tsá₃ rë₂ŋɨ́'₂ dsɨ́₅, tsá₃ rë₂cuɨ́'₅ ŋɨ₄ Te₁gui'₅₄, cuë́'₅ uɨg₅ 'ŋiog₅ bá₄ në₁ca₂guë́'₃ ca₂'ɨn'₃ le₂jaun₂. \v 30 Ne₄ 'uɨg₅₄ jaun₂, juɨn₅ 'nia'₂ i₂le₁dso'₅₄, i₂'uan₅₄ në́₃; i₂lɨn₅₄ guë'₂ ma₂qui₂ca₂dsain₃. \v 31 La₁ në₁jua'₂ ca₂quiong₅₄ jniog₄ 'í₁ dsɨ₅ guio₅₄, tsá₃ 'e₂ 'í₁ con₂ Te₁gui'₅₄ ja₁con₂ jniog₄. \v 32 Jme₁con₂ Te₁gui'₅₄ 'í₁ ja₁con₂ jniog₄, jme₂rë́₃ juɨ₅ quián₂ jniog₄, ia₁jaun₂ tsá₃ guéi₁ uɨg₅ co₂lë₅ quian'₅₄ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃. \p \v 33 Jaun₂ le₂në₅ bá₄, 'nia'₂ rɨn'₅₄ jniog₄, juɨ₁lia'₂ juá'₅ jniá₂ chi₂jua'₂ lɨ́g'₂ jme₁tón'₂ 'nia'₂ long'₂ quian'₅₄ rɨ́ng'₂ a₂jmog'₅₄ 'nia'₂ Má₃ quió'₅ Te₁gui'₅₄, jŋia₄ 'nia'₂ rɨ́ng'₂ jang'₂ jang'₂ a₂quë'₅₄ co₂dsia₅. \v 34 Chi₂jua'₂ chan₂ jan₂ i₁cón'₅, juɨ₁guë́'₄ co₂ŋei'₅₄ ja₁quió'₄, ia₁jaun₂ tsá₃ 'ë́₂ Diú₄ uɨg₅ juɨ₁lia'₂ jë₁ŋɨg'₂ 'nia'₂. \p Juɨ₁lia'₂ jág₁ a₂'nió'₅ le₃rë₂, në₅ bá₄ jme₁rë₂ jniá₂ jë₁ma₂të́₂ rë₁dsióg₄. \c 12 \s1 Juɨ₁lia'₂ ta₁ a₂tɨn₂ dsa₂ a₂cuë₅ Jme₂dsí₂ Jŋió₅ cuë́'₅ le₂jan₂ le₂jan₂ dsa₂ \p \v 1 Në₃ në́₃, rɨn'₅₄ jniog₄, juɨ₁lia'₂ të₂le₃ a₂gu₂dsí₂, tsá₃ 'nio₃ jniá₂ jua'₅₄ tsá₃ le₃ŋi'₅₄ 'nia'₂. \p \v 2 Ma₂ŋi'₅₄ bá₄ 'nia'₂, rɨn'₅₄ jniog₄, lia'₂ con'₂ tsá₃ dsa₂ 'én₂ jme₁ma₂lɨ́n'₅ 'nia'₂, jme₁të₁i₂nio'₄ 'nia'₂ chi₁co'₅₄ quió'₅ dsa₂ lag₄, on₃ i₂lé₂ le₃juá'₂ jág₁. \v 3 Jaun₂ në́₃, juɨg₅₄ jniá₂ 'nia'₂, 'i₁jan₂ dsa₂ i₂dsia₅ jág₁ lia'₂ con'₂ jiog₅ Jme₂dsí₂ quián₅ Diú₄, tsá₃ juá'₂: “¡Juɨ₁dsi₂'én₂ Jesús!.” Ján₃ guë'₂ le₂jaun₂, 'i₁jan₂ tsá₃ lé₂ le₃juá'₂: “¡Jesús bá₄ i₂lɨ́n₅ Te₁gui'₅₄!” chi₂jua'₂ tsá₃ Jme₂dsí₂ Jŋió₅ jiog₅ guë'₂. \p \v 4 'Lióng₂ bá₄ juɨ₅bí₂ cha₂ a₂lé₂ le₃ŋe₂ dsa₂, la₁ia₁ jan₂ bá₄ Jme₂dsí₂ i₂cuë₅. \v 5 'Lióng₂ ne₅₄ bá₄ ta₁ a₂cha₂ a₂lé₂ jme₃ti₃ dsa₂, la₁ia₁ jan₂ tan₅₄ bá₄ Te₁gui'₅₄ chan₂. \v 6 Cha₂ 'lióng₂ ne₅₄ bá₄ ta₁ a₂lé₂ le₃jmo₃ dsa₂; jŋia'₅₄ lia'₂ jan₂ bá₄ Diú₄ i₂jmo₅ ca₂le₃jë́₃ ta₁ jaun₂ ja₁con₂ ca₂le₃jɨ́n₃ dsa₂. \p \v 7 Në₃ në́₃, a₂dse₃ quió'₅ ca₂le₃jɨ́n₃ bá₄ a₂jme₂jnia₅ Diú₄ juɨ₅bí₂ quió'₅ Jme₂dsí₂ ja₁con₂ le₂jan₂ le₂jan₂. \v 8 Të₂le₃ quian'₅₄ Jme₂dsí₂ bá₄ cuë₅ Diú₄ juɨ₅bí₂ cuë́'₅ juɨ₁lia'₂ jan₂ dsa₂ a₂lé₂ le₃cuë₃ jág₁ a₂ŋɨ́'₂ dsɨ́₅. I₂sián'₂ guë'₂ në́₃, ŋei₂ bí₂ a₂tɨin₂ 'a₂ lia'₂ le₃ŋi₅ caun₂ jág₁, të₂le₃ quian'₅₄ jan₂ Jme₂dsí₂ 'éi₂ bá₄. \v 9 Juɨ₁lia'₂ i₂sián'₂ guë'₂ në́₃, rë₂'éin₂ 'ŋio₅ lɨn₃, a₂jmo₅ 'ŋiog₅ Jme₂dsí₂ 'éi₂ bá₄ ján₃. I₂sián'₂ guë'₂ quɨ'₅₄ jmɨg₄ a₂lé₂ le₃jme₃'lióin₂ juɨ₁lia'₂ dsa₂ dso'₅₄ në́₃, të₂le₃ quian'₅₄ jan₂ Jme₂dsí₂ 'éi₂. \v 10 I₂lɨn₅₄ guë'₂ tɨn₅ juɨ₅bí₂ a₂jmo₃ léi₄ juë'₂; i₂lɨn₅₄ guë'₂ i₂lé₂ le₃'ë́₂ jág₁ a₂jme₂jnia₅ Diú₄ ne₅₄; i₂lɨn₅₄ guë'₂ ŋei₂ bí₂ a₂tɨin₂ con₂ 'í₁ a₂rë₂lí'₄ dsɨ́₅ jɨn₄ jme₂dsí₂; i₂lɨn₅₄ guë'₂ ŋei₂ bí₂ a₂lé₂ le₃dsia₃ jág₁ jmei₅ siá'₂; i₂lɨn₅₄ guë'₂ i₂quɨ'₅₄ jmɨg₄ a₂juá'₂ 'e₂ jein₅ jág₁ jmei₅ jaun₂. \v 11 Ca₂le₃jë́₃ juɨ₅bí₂ në₅, jan₂ Jme₂dsí₂ quián₅ Diú₄ bá₄ cuë₅ a₂tɨn₂ dsa₂ le₂jain₂ le₂jain₂, lia'₂ con'₂ lë́₅ 'ŋio₂ dsɨ́₅. \s1 Ca₂le₃jág₃ bá₄ jniog₄ lág₅ co₂'nió'₄ caun₂ bá₄ ŋɨ́₅ \p \v 12 Ia₁, juɨ₁lia'₂ lë́₅ caun₂ nɨ₁ŋɨ₁ dsa₂, 'lióng₂ a₂chei₂ le₂caun₂ le₂caun₂ a₂tén₅ quió'₅, la₁ caun₂ bá₄ nɨ₁ŋɨ₁₂ lë́₅; ján₃ bá₄ le₂jaun₂ lë́₅ le₃quió'₅ Cristo. \v 13 Ia₁ ca₂le₃jág₃ bá₄ jniog₄, lia'₂ con'₂ jme₁qui₂ca₂jŋó₂\f + \fr 12:13 \ft lit. “lia'₂ con'₂ jme₁i₂tiog₃ jmɨg₂.” \f* jmɨg₂, të₂le₃ quian'₅₄ jan₂ Jme₂dsí₂ 'éi₂ bá₄ ca₂jŋó₂ jniog₄ jmɨg₂, ca₂lag₃ co₂'nió'₄ caun₂ nɨ₁ŋɨ́₅. Tsá₃ a₂lë́₅ jaun₂ juɨ₁la₂ a₂lág₅ jniog₄ dsa₂ judíos, o₃ dsa₂ griegos 'e₂; o₃ juɨ₁la₂ lág₅ jniog₄ juɨ₁lia'₂ i₂jme₂ti₃ ta₁ ne₄ juɨg₅₄, o₃ dsa₂ i₂tsá₃ 'ein₂ ne₄ jua'₅₄ jme₂ti₃; ca₂le₃jág₃ bá₄ jniog₄ qui₂ca₂ŋag₂ jan₂ Jme₂dsí₂ 'éi₂ i₂quein'₄ jniog₄, i₂'ne'₅₄ në₂jag₄ bá₄ jmɨg₂. \p \v 14 Ia₁ tsá₃ lé₂ le₃jmó₁ jniog₄ dsɨ₅, juɨ₁lia'₂ caun₂ nɨ₁ŋɨ₁ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃, jua'₅₄ cha₂ ca₂ne₅₄ a₂tén₅ quió'₅; ia₁ 'lióng₂ bá₄ a₂cha₂ chei₂ a₂tén₅ quió'₅. \v 15 Ia₁ jua'₅₄ mei'₂ guë́₃ mɨ₂tag₄ dsa₂ lé₂ le₃juá'₂: “'Uɨg₅₄ ia₁ tsá₃ mɨ₂gu₂ lɨ́ng₅, jaun₂ tsá₃ ca₂tɨ́ng₂ téng₃ nɨ₁ŋɨ́₅”, la₁ on₃jua'₅₄ jaun₂ tsá₃ téin₅ nɨ₁ŋɨ́₅. \v 16 O₃ jua'₅₄ mei'₂ guë́₃ rë₂gua₄ dsa₂ lé₂ le₃juá'₂: “Ia₁ a₂tsá₃ lɨ́ng₅ mɨ₂ne₄, jaun₂ tsá₃ téng₅ nɨ₁ŋɨ́₅”, la₁ on₃jua'₅₄ jaun₂ tsá₃ téin₅ nɨ₁ŋɨ́₅. \v 17 Jua'₅₄ mei'₂ guë́₃ ta₁caun₂ nɨ₁ŋɨ₁ dsa₂ ca₂lë₃ jmá'₃ mɨ₂ne₄ dsa₂, ¿'a₂ bá₄ lia'₂ lé₂ jme₁néi₁ jniog₄? O₃ jua'₅₄ mei'₂ guë́₃ ta₁caun₂ nɨ₁ŋɨ₁ dsa₂ ca₂lë₃ jmá'₃ rë₂gua₄ dsa₂, ¿'a₂ bá₄ lia'₂ lé₂ jme₁jén'₂ jniog₄? \v 18 La₁ 'ŋiog₅ bá₄ Diú₄ në́₃, lia'₂ con'₂ lë́₅ 'ŋio₂ dsɨ́₅, jma₃quén₅ qui₂ca₂jmo₃ ca₂tióng₃ lia'₂ ca₂ne₅₄ a₂cha₂ chei₂ quió'₅ dsa₂ con'₂ ja₁ca₂tɨ́n₂ nɨ₁ŋɨ₁ dsa₂. \v 19 Jua'₅₄ mei'₂ guë́₃ ca₂ne₅₄ lë́₅ quió'₅ dsa₂, ¿'a₂ lia'₂ lé₂ le₃juá'₂ dsa₂ caun₂ nɨ₁ŋɨ₁₂? \v 20 La₁ lë́₅ në́₃, juɨ₁'a₂ guë́₃ la₂ lë́₂ 'lióng₂ jma₃quén₅ a₂chei₂ quió'₅ dsa₂, caun₂ bá₄ nɨ₁ŋɨ₁₂ lë́₅. \p \v 21 Tsá₃ lé₂ le₃juá'₂ jme₁ne₁ dsa₂ tsɨ́'₃ mɨ₂gu₂: “Tsá₃ 'ne₂ 'nió'₅ quió₃.” Ján₃ bá₄ le₂në₅, tsá₃ lé₂ le₃juá'₂ mɨ₂dsi₅₄ tsɨ́'₃ mɨ₂tag₅₄: “Tsá₃ 'nia'₂ 'nió'₅ quió₃.” \v 22 Të₂le₃ 'ŋio₅ guë́₄ dsen₅₄ juɨ₁lia'₂ ja₁lɨ́n₂ dsa₂ a₂'uan₅₄ quió'₅. \v 23 Juɨ₁lia'₂ a₂tén₅ quián₂ jniog₄ ja₁tsá₃ lɨn₄ quen₅, lág₂ jniog₄, a₂jaun₂ bá₄ guë'₂ 'ŋio₅ guë́₄ dse₃ lio₂ jniog₄. Le₂jaun₂ bá₄ ján₃, juɨ₁lia'₂ ja₁tsá₃ lɨn₄ dsi₂ten₅₄ rë₂jniá₂ quián₂ jniog₄, ja₁le₂jaun₂ bá₄ guë'₂ jmo₂ jniog₄ 'í₁, \v 24 la₁ ja₁dsi₂ten₅₄ rë₂jniá₂ guë'₂ në́₃, tsá₃ lɨn₄ 'nió'₅ lë́₅ 'í₁. Le₂jaun₂ bá₄ ca₂jme₃'ŋia₅ Diú₄ nɨ₁ŋɨ́₅, a₂ca₂jme₃dsen₅₄ juɨ₁lia'₂ ja₁tsá₃ lɨn₄ dsen₅₄ \v 25 ia₁jaun₂ tsá₃ lé₂ le₁dso'₅₄ nɨ₁ŋɨ́₅, të₂le₃ juɨ₁dsian₂ bá₄ dsɨ́₅ o₄quió'₄ rɨin'₅₄ le₂jain₂ le₂jain₂. \v 26 Chi₂jua'₂ cha₂ ja₁quɨ'₂ uɨg₅ quió'₅ dsa₂, ca₂le₃jë́₃ guë́₄ ja₁siá'₂ quió'₅ dsa₂ chain₂ uɨg₅ ján₃; chi₂jua'₂ cha₂ juɨ₁lia'₂ ja₁rë₂dsen₅₄ quió'₅ dsa₂, le₂në₅ bá₄ ján₃ lë́₂ 'io'₂ ca₂le₂con₂ quió'₅ dsa₂. \p \v 27 Le₂në₅ bá₄ juɨ₁lia'₂ 'nia'₂ në́₃: guion'₅₄ bá₄ 'nia'₂ caun₂ bá₄ ja₁téng'₄ ŋɨ₄ Cristo; le₂jan'₂ le₂jan'₂ 'nia'₂, lɨ́ng'₅ lia'₂ caun₂ ja₁tén₄ quió'₅. \v 28 Le₂në₅ bá₄ ján₃, jma₃quén₅ lë́₅ bí₂ ma₂cuë₃ Diú₄ ma₂cuë́'₃ le₂jan₂ le₂jan₂ dsa₂ i₂tén₅ guá'₅ quiáin₅. Jë₁le₂'uɨg₅₄ ca₂'ɨin₃ dsa₂ i₂chen₄ quiáin₅; jë₁ca₂të́₂ tɨn₃, ca₂'ɨin₃ dsa₂ i₂'ë́₂ jág₁ quiáin₅; jë₁ca₂të́₂ 'nag'₂, dsa₂ i₂jme₂tag₅ lɨ́n₅ të₅; ŋó₅ jaun₂, dsa₂ i₂'io₅ bí₂ jmo₃ léi₄ juë'₂; dsa₂ i₂quɨ'₅₄ jmɨg₄ jme₃'lióin₂ dsa₂ dso'₅₄; dsa₂ i₂jme₂'o₅₄ jme₂'oin₅₄ rɨin'₅₄; ŋó₅ jaun₂, juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂cán₂ ne₄ juɨ₅; dsa₂ i₂dsia₅ 'lióng₂ ne₅₄ jág₁ jmei₅. \v 29 Jaun₂ në́₃, ¿O₃ bá₄ ca₂le₃jɨ́n₃ lɨ́n₅ dsa₂ i₂chen₄ quián₅ Te₁gui'₅₄? ¿O₃ bá₄ ca₂le₃jɨ́n₃ 'ë́₂ jág₁ a₂ŋɨi₂ cuë₅ Diú₄? ¿Lɨ́n'₂ 'nia'₂ ca₂le₃jɨ́n₃ lɨ́n₅ të₅ i₂jme₂tag₅? ¿O₃ bá₄ ca₂le₃jɨ́n₃ tɨn₂ jmo₃ léi₄ juë'₂? \v 30 ¿Lé₂ le₃jme₃'lió₂ ca₂le₃jɨ́n₃ jme₃'lióin₂ dsa₂ dso'₅₄? ¿O₃ bá₄ quɨ'₅₄ jmɨg₄ ca₂le₃jɨ́n₃ dsia₃ jág₁ jmei₅ siá'₂? ¿Ján₃ bá₄ lé₂ le₃juá'₂ ca₂le₃jɨ́n₃ 'e₂ jein₅ jág₁ jmei₅ jaun₂? Ma₁ tsá₃ le₂jaun₂. \v 31 Jmo₄ 'nia'₂ 'ɨ́n₅ 'au'₂ juɨ₅bí₂ a₂dsen₅₄ guë́₄. \p La₁ a₂në₃ guë́₄ 'ë́₄ jniá₂ 'nia'₂ caun₂ juɨ₅ a₂dse₃ guë́₄ lɨn₃. \c 13 \s1 Juɨ₁lia'₂ a₂jme₂'nio₃ dsa₂ rɨin'₅₄ \p \v 1 Juɨ₁'a₂ guë́₃ la₂ tɨng₂ dsia₅₄ quian'₅₄ jág₁ jmei₅ quió'₅ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃ rɨ́ng'₃, o₃ jág₁ jmei₅ quió'₅ ángeles në́₃, la₁ në₁jua'₂ tsá₃ jme₂'nióg₄ guë'₂ rɨ́ng'₃ në́₃, tsá₃ 'e₂ ta₁ jmo₃ a₂jmo₅ jniá₂ a₂dseng₃. Lɨ́ng₅ në₂jag₄ bá₄ caun₂ ŋí₁ të₂bong₅ a₂lë₁i₂'ein₅₄, o₃ co₂'nió'₄ caun₂ nɨ₁ŋí₁ tó'₅ mɨ'₅₄ bá₄. \v 2 Juɨ₁la₂ quɨ'₅₄ jniá₂ jmɨg₄ a₂'ë́₄ jág₁ a₂jme₂jnia₅ Diú₄, juɨ₁la₂ guion₄ jniá₂ jág₁ ca'₅₄ a₂jme₁rë₂'ma₄ le₂jŋiá₅, ján₃ bá₄ juɨ₁la₂ ŋɨ́'₂ dsɨ₃ jniá₂ ca₂le₃jë́₃, juɨ₁la₂ 'éng₂ 'ŋio₅ lɨn₃, ca₂lia'₂ quɨ'₅₄ jniá₂ jmɨg₄ le₃jŋiog'₅₄ nɨ₁má'₂ në́₃, la₁ në₁jua'₂ tsá₃ jme₂'nióg₄ guë'₂ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃ rɨ́ng'₃ në́₃, tsá₃ 'e₂ ta₁ jmo₃ co₂ŋɨ́₂ quió₃ a₂jmo₂₃ a₂tɨng₂. \v 3 Juɨ₁la₂ qui₂ca₂dsio'₄ jniá₂ 'e₂ a₂cha₂ quió₃, quió'₅ dsa₂ ti₂ŋé₂, o₁jŋia'₅₄ la₂ ca₂cuɨ́ng₃ nɨ₁ŋɨ₃ 'ŋió₃ a₂dsɨ'₂, tsá₃ 'e₂ ta₁ 'i₄ co₂ŋɨ́₂ a₂jaun₂, në₁jua'₂ tsá₃ jme₂'nióg₄ guë'₂ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃ rɨ́ng'₃. \p \v 4 Juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂të₃dsón'₂ jme₂'nio₃ rɨn'₅₄, juɨn'₂ dsɨ́₅ lɨ́in₅; ton'₂ 'ua₁ dsɨ́₅ në́₃; tsá₃ uɨg₅ dsɨ́₅ quiain'₅₄ 'i₁jan₂, on₃ guë'₂ jmo₂₃ táin'₅ ja₁con₂ rɨin'₅₄; on₃ guë'₂ jmo₂₃ róin₂ në́₃. \v 5 Tsá₃ jmo₂₃ a₂tsá₃ dsi₂ten₅₄ jmo₃ ja₁con₂ rɨin'₅₄; tsá₃ 'no'₂ jmá'₃ lia'₂ con'₂ a₂dse₃ quió'₅ 'ŋiog₅; tsá₃ con'₂ lë₁rë₂'nei₂, on₃ guë'₂ jmo₂₃ 'i₄ 'nei₂ dsɨ́₅ në́₃. \v 6 Juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂jme₂'nio₃ rɨn'₅₄, tsá₃ jmo₂₃ të₅ dsɨ́₅ 'e₂ caun₂ 'lɨg'₅₄ ca₂jmo₃ i₂sián'₂, të₂le₃ jmo₂₃ 'io'₂ ja₁con₂ jág₁ tí₅. \v 7 Ca₂le₃jë́₃ bá₄ jlë́₂; ca₂le₃jë́₃ bá₄ a₂'éin₂ ja₁con₂ rɨin'₅₄; ca₂le₃jë́₃ bá₄ 'ɨ́n₂ dsɨ́₅ a₂dsi₃ŋɨ́₂ rɨin'₅₄ caun₂ dse₃; ca₂le₃jë́₃ bá₄ jmo₂₃ tió'₅ dsɨ́₅, nau₂ tiá₂. \p \v 8 Tsá₃ lɨ́g'₂ jmɨg₄ dsian₅ a₂jme₂'nio₃ dsa₂ rɨin'₅₄. Dsón'₂ bá₄ já₅ jmɨg₄ jë₁tsá₃ ma₃'ein₂ 'ë́₂ jág₁ a₂ŋɨi₂ cuë₅ Diú₄, jë₁tsá₃ ma₃dsia₃ dsa₂ jág₁ jmei₅ siá'₂, jë₁dsɨ₃ŋɨ́₂ le₃jë́₃ a₂ŋi₅ dsa₂ niog₅ dsi₅₄. \v 9 Ia₁ tsá₃ rë₂'ŋia₅ a₂ne₄ jniog₄, jaun₂ tsá₃ rë₂'ŋia₅ jág₁ a₂jme₂jnia₅ Diú₄ a₂qui₂'ë́₅ jniog₄. \v 10 La₁ jë₁ma₂të́₂ jmɨg₄ a₂le₃'ŋia₅ le₃jë́₃, jaun₂ guë́₄ dsɨ₃'én₂ bá₄ juɨ₁lia'₂ a₂tsá₃ rë₂'ŋia₅ jaun₂. \p \v 11 Lia'₂ con'₂ jme₁lɨ́n₄ jniá₂ jan₂ chi'₂ bë'₅₄, jme₁dsia₅ jniá₂ jág₁ lia'₂ dsia₅ jan₂ chi'₂ bë'₅₄, jme₁dsɨ₂jiog₅ dsɨ₃ jniá₂, lia'₂ dsɨ₂jiog₅ dsɨ́₅ jan₂ chi'₂ bë'₅₄, ján₃ guë'₂ jme₁qui₂ŋɨ́'₂ dsɨ₃, lia'₂ ŋɨ́'₂ dsɨ́₅ jan₂ chi'₂ bë'₅₄; la₁ jme₁ca₂lɨn₃ jniá₂ dsa₂ juɨn'₂, ca₂dsia₃ jniá₂ cau₅ jë₂ a₂ca₂tɨ́n₂ quió'₅ chi'₂. \v 12 Le₂jaun₂ bá₄ lë́₅ juɨ₁lia'₂ jmɨg₄ në₃: ne₂ jniog₄ në₂jag₄ bá₄ caun₂ nɨ₁'ɨ₂ a₂jniá₂ lian₂. La₁ já₅ bá₄ jmɨg₄ a₂ne₅₄ jniog₄ dsi₁ne₁ lia'₂ lë́₅. Rë₂në́₃ në́₃, tsá₃ rë₂'ŋia₅ a₂cuɨ́g₅ jniá₂; la₁ já₅ bá₄ jmɨg₄ ja₁le₃cuɨ́g₅ lia'₂ rë₂'ŋia₅, juɨ₁lia'₂ cuɨg₅ ŋiog₅ Diú₄ jniá₂. \p \v 13 Jaun₂ në́₃, 'nɨ₅ a₂la₂ lë́₂ a₂jiog₅ guë́₄ uë́₂: a₂'én₂ dsa₂; a₂'ɨ́n₂ dsɨ́₅ dsa₂; a₂jme₂'nio₃ dsa₂ rɨin'₅₄. La₁ 'ŋio₅ lɨn₃ guë́₄ dsen₅₄ a₂jaun₂ a₂jme₂'nio₃ dsa₂ rɨin'₅₄.\f + \fr 13:13 \ft 'Nio'₂ ja₁ton₅ Colosenses 3:14.\f* \c 14 \s1 Juɨ₁lia'₂ a₂dsia₅ dsa₂ jág₁ jmei₅ siá'₂ \p \v 1 Quen'₂ 'nia'₂ bí₂ a₂dsan₂ 'au'₂ jme₁'nió₄ 'nia'₂ rɨ́ng'₂, jaun₂ jmo₄ 'nia'₂ a₂'ɨ́n₅ 'au'₂ cuë₃ Diú₄ juɨ₅bí₂ a₂gu₂dsí₂, la₁ ja₂lɨn₃ guë́₄ dsen₅₄ a₂lé₂ le₃'ë́'₄ 'nia'₂ jág₁ a₂jme₂jnia₅ Diú₄. \v 2 Ia₁ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂dsia₅ jág₁ jmei₅ siá'₂, tsɨ́'₅ Diú₄ bá₄, on₃jua'₅₄ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃, ia₁ tsá₃ ŋág'₂. Jág₁ rë₂'ma₄ bá₄ dsia₂₃, të₂le₃ quió'₅ Jme₂dsí₂. \v 3 La₁ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂'ë́₂ jág₁ tsɨ́'₅ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃, dsia₂₃ jág₁ a₂jme₃'o₅₄ a₂dsɨ₃cón₃ dsa₂ të₂le₃ quió'₅ jme₂dsí₂, cuë́'₅ bí₂ rɨin'₅₄, cuë₂₃ lián'₂ dsɨ́₅ në́₃. \v 4 Juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂dsia₅ jág₁ jmei₅ siá'₂ në́₃, jŋia'₅₄ jme₂'oin₅₄ 'ŋiog₅ bá₄ a₂dsɨ₃cóin₃, la₁ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂'ë́₂ jág₁ në́₃, jme₂'o₅₄ a₂qui₂dsɨ₃cón₃ guá'₅. \p \v 5 'Nio₃ jniá₂ jua'₅₄ ta₁jɨn'₂ bá₄ 'nia'₂ tɨng'₅₄ a₂lé₂ le₃dsiá'₁ 'nia'₂ jág₁ jmei₅ siá'₂. La₁ ja₂lɨn₃ guë́₄ dsen₅₄ jua'₅₄ 'ë́'₄ 'nia'₂ jág₁ a₂cuë₅ Diú₄. Ia₁ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂'ë́₂ jág₁, dsen₅₄ guë́₄ lia'₂ con'₂ guë́₄ dsa₂ i₂dsia₅ jág₁ jmei₅ siá'₂, në₁jua'₂ tsá₃ juá'₂ 'e₂ jein₅ jág₁, ia₁jaun₂ jme₃'o₅₄ a₂dsɨ₃cón₃ guá'₅. \v 6 Në₃ në́₃, 'nia'₂ rɨn'₅₄ jniog₄, juɨ₁la₂ ca₂dsióg₃ jniá₂ ja₁con'₂ 'nia'₂, a₂jŋia'₅₄ con'₂ i₁dsia₃ jniá₂ jág₁ jmei₅ siá'₂, ¿'e₂ bá₄ ta₁ tí₄ jág₁ jaun₂, ja₁con'₂ 'nia'₂, në₁jua'₂ tsá₃ i₂quian₅₄ caun₂ jág₁ a₂jme₂jnia₅ Diú₄, o₃ jág₁ a₂guion₅₄ jniá₂, o₃ a₂'ë́₄ jniá₂, o₃ a₂jme₂tág₂ 'e₂? \p \v 7 Juɨ₁lia'₂ nɨ₁ŋí₁ a₂tsá₃ jme₂dsí₂ 'i₄, juɨ₁lia'₂ te₁fi₁, o₃ caun₂ tsɨ₁ton₅\f + \fr 14:7 \ft griego: kithara.\f* 'e₂, ¿'a₂ bá₄ lia'₂ lé₂ le₃ŋi₅ dsa₂ chi₂jua'₂ 'e₂ son₅₄ jéi₂ dsa₂, o₃ tsá₅ 'e₂, chi₂jua'₂ tsá₃ jma₃quén₅ i₂'ein₅₄, cuë₅ léi₄ 'a₂ lia'₂ dsó₅? \v 8 Le₂jaun₂ bá₄ ján₃ juɨ₁lia'₂ ne₄ 'nei₂. Në₁jua'₂ tsá₃ ca₂né'₂ rë₂ i₂'ein₅₄ jéi₂ dsa₂ ŋí₁ trompeta, ¿'ein₂ bá₄ jmo₃ co₂jŋia₅₄ quió'₅ a₂quɨ́in'₂ ne₄ 'nei₂? \v 9 Le₂në₅ bá₄ lë́₅ juɨ₁lia'₂ quian'₅₄ 'nia'₂ táng₃. Në₁jua'₂ tsá₃ ca₂ŋág'₂ jág₁ a₂'uë₂ mɨ₂'o'₅₄ 'nia'₂, ¿'a₂ bá₄ lia'₂ lé₂ le₃ŋi₅ dsa₂ 'e₂ juá'₂ 'nia'₂? ¡A₂lë₁qui₂dsɨ₃dsí₂ dsɨ₃'én₂ jág₁ jaun₂ quiáng'₂! \v 10 Mei'₂ tsá₃ 'lióng₂ bá₄ jág₁ jmei₅ cha₂ mɨ₂güɨ́g₃; la₁ tsá₃ cha₂ caun₂ jua'₅₄ tsá₃ jág₁ jein₅. \v 11 Ia₁ jua'₅₄ mei'₂ guë́₃ jan₂ dsa₂ tság₃ jniá₂ quian'₅₄ jág₁ jmei₅ quió'₅ a₂tsá₃ ŋɨ́g'₂, co₂'nió'₄ dsɨ₂nau₂ bá₄ 'éi₂ le₃ja₁con₂ jniá₂; le₂jaun₂ bá₄ jniá₂ táng₃, lɨ́ng₅ co₂'nió'₄ dsɨ₂nau₂ le₃ja₁con₂ 'éi₂. \v 12 Le₂në₅ bá₄ lë́₅ juɨ₁lia'₂ quian'₅₄ 'nia'₂ táng₃. Ia₁ a₂ŋɨ́₄ lë₃ 'ɨ́n₅ 'au'₂ 'nia'₂ guéi'₁ a₂tɨng'₅₄ juɨ₅bí₂ a₂gu₂dsí₂, quen'₂ 'nia'₂ bí₂ a₂dsɨ₃tsón'₃ 'nia'₂ quian'₅₄ juɨ₅bí₂ a₂jme₂'o₅₄ a₂dsɨ₃cón₃ guá'₅. \p \v 13 'Uɨg₅₄ jaun₂, juɨ₁lia'₂ i₂dsia₅ jág₁ jmei₅ siá'₂, juɨ₁mɨ₁₂ ne₄ Diú₄ a₂lé₂ le₃juá'₂ 'e₂ jein₅ jág₁ jaun₂. \v 14 Jua'₅₄ mei'₂ guë́₃ mɨ₅ jniá₂ ne₄ Diú₄ quian'₅₄ jág₁ jmei₅ siá'₂, jme₂dsí₂ quió₃ bá₄ chi₂lén'₂ Diú₄; la₁ a₂ŋɨ́'₂ dsi₃, tsá₃ 'e₂ ta₁ jmo₅. \v 15 ¿'A₂ bá₄ lia'₂ jmo₅₄ jniá₂ jaun₂ në́₃? Ca₂tɨ́ng₂ bá₄ chi₁leng'₄ Diú₄ juɨ₅ jme₂dsí₂ quió₃, la₁ ján₃ bá₄ ca₂tɨ́ng₂ chi₁leng'₄ Diú₄ a₂ŋɨ́'₂ dsɨ₃ në́₃. Le₂në₅ bá₄ ján₃, ca₂tɨ́ng₂ 'ë₅₄ të₂le₃ juɨ₅ jme₂dsí₂ quió₃, la₁ ján₃ bá₄ ca₂tɨ́ng₂ 'ë₅₄ a₂ŋɨ́'₂ dsɨ₃ në́₃. \v 16 Ia₁ chi₂jua'₂ jme₂juɨ́n'₂ 'ne₂ Diú₄ jmá'₃ të₂le₃ juɨ₅ jme₂dsí₂ quiáng'₂, ¿'a₂ bá₄ lia'₂ lé₂, le₃quió'₅ juɨ₁lia'₂ jan₂ dsa₂ lë₁dsa₂ i₂'en₅₄, i₂tsá₃ ŋɨ́'₂? ¿'A₂ lia'₂ lé₂ le₃juá'₂ a₂méi₃ jme₁cuë'₂ 'ne₂ ti₁'mag'₄, chi₂jua'₂ ján₃ guë'₂ tsá₃ ŋi₅ 'e₂ juá'₂ 'ne₂? \v 17 Dsón'₂ bá₄ jaun₂ jlá'₁ a₂cuë'₂ 'ne₂ ti₁'mag'₄, la₁ia₁ tsá₃ jme₂'o₅₄ a₂jaun₂ a₂dsɨ₃cón₃ i₂sián'₂. \v 18 Cuë́₅ jniá₂ ti₁'mag'₄ Diú₄ ia₁ a₂quɨ'₅₄ jniá₂ jmɨg₄ le₃dsia₅₄ guë́₄ jág₁ jmei₅ siá'₂, lia'₂ con'₂ guë́₄ ca₂le₃jɨ́n'₃ 'nia'₂. \v 19 La₁ juɨ₁lia'₂ jme₁le₁ŋɨ'₂ dsa₂, ja₂lɨn₃ guë́₄ 'nio₃ juɨg₅₄ dsa₂ 'ŋiá₂ jon₄ jág₁ a₂ŋɨ́g'₂, ia₁jaun₂ lé₂ jme₁tɨn₅ i₂sián'₂, lia'₂ con'₂ guë́₄ a₂jme₁juɨg₅₄ dsa₂ guia₃ mei₅ jág₁ a₂tsá₃ 'ein₂ ŋɨ́'₂. \p \v 20 'Nia'₂ rɨn'₅₄ jniog₄, tsá₃ ma₃juɨ₁dsi₂jiog₅ 'au'₂ 'nia'₂ juɨ₁lia'₂ dsɨ₂jiog₅ dsɨ́₅ i₂bë'₅₄. Jmo₄ bá₄ a₂lɨ́ng'₅ i₂bë'₅₄ të₂le₃ ja₁con₂ a₂'lɨg'₅₄. La₁ juɨ₁qui₂le₂ŋɨ́'₂ 'au'₂ 'nia'₂ co₂'nió'₄ dsa₂ can'₅₄. \v 21 Juá'₂ bá₄ ne₄ Si₂: \q1 Juɨg₅₄ jniá₂ dsa₂ juɨg₂ nación la₂ \q2 të₂le₃ quian'₅₄ dsa₂ i₂dsia₅ jág₁ jmei₅ siá'₂, \q2 le₃juɨ₅ mɨ₂'o₄ dsɨ₂nau₂ në́₃; \q1 la₁ on₃ bá₄ guë'₂ le₂jaun₂ jua'₅₄ a₂qui₃tón'₂ dsa₂ juɨ₅ jág₁ quió₃, \q2 juá'₂ Te₁gui'₅₄.\f + \fr 14:21 \ft Isaías 28:11-12; Deuteronomio 28:49.\f* \p \v 22 Jaun₂ le₂në₅ bá₄ lë́₅ a₂dsia₅ dsa₂ jág₁ jmei₅ siá'₂. Quian'₅₄ jág₁ jmei₅ jaun₂ jáng'₅ caun₂ léi₄ të₂le₃ ja₁con₂ dsa₂ i₂tsá₃ 'én₂, on₃jua'₅₄ rë'₂ le₃quió'₅ dsa₂ i₂'én₂. La₁ juɨ₁lia'₂ jme₁'ë́₂ dsa₂ jág₁ a₂jme₂jnia₅ Diú₄, jág₁ le₂jaun₂ në́₃ jáng'₅ táng₃ caun₂ léi₄ le₃ja₁con₂ dsa₂ 'én₂ bá₄, on₃jua'₅₄ le₃ja₁con₂ dsa₂ i₂tsá₃ 'én₂. \v 23 Jaun₂ le₂në₅ bá₄, jme₁le₁ŋɨ'₂ guá'₅, jua'₅₄ mei'₂ guë́₃ ca₂le₃jɨ́n₃ dsia₂₃ jág₁ jmei₅ siá'₂, në₁jua'₂ të₃jë₄ jaun₂ ca₂dsi₃lén₂ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂tsá₃ lɨn₄ ŋi₅, o₃ i₂tsá₃ 'én₂ në́₃, ¿tsa₁ lé₂ le₃juá'₂ 'éi₂: “Dsa₂ ŋá₅ bá₄ në₅ tion'₅₄”, 'ɨin₃ 'nia'₂? \v 24 La₁ në₁jua'₂ ca₂dsióg₃ jan₂ dsa₂ i₂tsá₃ ma₂'én₂, o₃ i₂tsá₃ lɨn₄ ŋi₅ 'e₂, të₁lia'₂ tion'₅₄ ca₂le₃jɨ́n₃ 'ë́₂ jág₁ a₂ma₂cuë₃ Diú₄, jaun₂ guë́₄ le₃lí'₄ dsɨ́₅ 'ŋiog₅ 'a₂ lia'₂ chain₂ le₃jniá₂ dsáu₁, co₂'nió'₄ a₂con₂ 'í₁ jág₁ a₂nag₂₃ a₂'ë́₂ dsa₂ tioin'₅₄. \v 25 Jaun₂ guë́₄ le₃jniá₂ a₂rë₂'ma₄ jlë₅ a₂niog₅ dsɨ́₅. Jaun₂ bá₄ chi₃jné₃ jme₃juɨin'₂ Diú₄, ton'₂ juá'₂: “Të₃dsón'₂ bá₄ 'en₅₄ Diú₄ jɨn'₄ 'nia'₂”. \s1 Jmo₄ bá₄ 'nia'₂ ca₂le₃jë́₃ con'₂ dsi₂ten₅₄, dse₃ jniá₂ \p \v 26 ¿'E₂ bá₄ jaun₂ në́₃, rɨn'₅₄ jniog₄? Jë₁ma₂të́₂ rë₁tón'₄ 'nia'₂ long'₂, le₂jan'₂ le₂jan'₂ 'nia'₂ quian'₅₄ caun₂ salmo, o₃ caun₂ jág₁ a₂jme₂tág'₂ 'nia'₂, o₃ caun₂ jág₁ a₂jme₂jnia₅ Diú₄, o₃ caun₂ jág₁ a₂juá'₂ quian'₅₄ jág₁ jmei₅ siá'₂, o₃ caun₂ jág₁ dsau₅ juɨ₁lia'₂ 'e₂ jein₅ jág₁ jaun₂; la₁ juɨ₁le₅₄ ca₂le₃jë́₃ a₂në₅ o₄quió'₄ a₂dsɨ₃cón₃ dsa₂ të₂le₃ quió'₅ jme₂dsí₂. \v 27 Jë₁ma₂të́₂ rë₁dsia₃ 'ein₂ dsia₃ jág₁ jmei₅ siá'₂, juɨ₁dsia₁₂ on₃, chi₂jua'₂ ŋɨ́₄ lë₃ ca₂juë́'₃, ún₂ jŋiá'₄, të₃ qui₂jáin₃, jaun₂ 'nió'₅ le₃chan₂ jan₂ i₂juá'₂ 'e₂ jein₅ jág₁ jaun₂. \v 28 La₁ në₁jua'₂ tsá₃ 'ein₂ chan₂ i₂lé₂ le₃juá'₂ 'e₂ jein₅ jág₁ jaun₂, co₂dsia₅ juɨ₁jmo₁₂ tei₄ dsi₂néi₂ guá'₅, juɨ₁dsia₁₂ të₂dsɨ́₅ 'ŋiog₅, juɨ₁chi₂léin'₄ Diú₄. \p \v 29 Le₂në₅ bá₄ ján₃ juɨ₁lia'₂ i₂'ë́₂ jág₁ a₂jme₂jnia₅ Diú₄: juɨ₁jua'₅₄ on₃-ún₂, la₁ ma₂tion'₅₄ i₂sián'₂ i₂con₂ 'í₁. \v 30 La₁ në₁jua'₂ ca₂jme₃jnia₅ Diú₄ caun₂ jág₁ ne₄ jan₂ i₂guá₅ jë₄ le₁ŋɨ'₂ dsa₂ jaun₂, juɨ₁jmo₅₄ i₂le₂'uɨg₅₄ 'éi₂ tei₄. \v 31 Ia₁ lé₂ le₃'ë́'₄ ca₂le₃jɨ́n'₃ 'nia'₂ jág₁ të₃ qui₂jáng'₃, ia₁jaun₂ ca₂le₃jɨ́n₃ qui₃le₃tɨin₂, gue₃ lián'₂ dsɨ́₅ ján₃. \v 32 Ca₂tɨ́n₂ dsa₂ i₂'ë́₂ jág₁ a₂cuë₅ Diú₄ a₂quɨ'₅₄ jmɨg₄ jme₃'uáin₂ jme₂dsí₂ quió'₅. \v 33 Ia₁ jmo₅ Diú₄ a₂'ei₅ tei₄, on₃jua'₅₄ rë'₂ a₂gó₂. \p Juɨ₁lia'₂ lë́₅ ca₂le₃jë́₃ ja₁ŋɨ'₂ dsa₂ rɨn'₅₄ jniog₄,\f + \fr 14:33 \ft lit. “dsa₂ jŋió₅.” \f* \v 34 ca₂tɨ́n₂ bá₄ dsa₂ mɨ́₂ jmo₃ tei₄ dsi₂néi₂ guá'₅. Tsá₃ 'i₄ 'éi'₃ táun₂ jág₁, të₂le₃ ca₂tɨ́in₂ nag₃ gau₂ bá₄, juɨ₁lia'₂ juá'₂ Si₂ 'Éi'₃. \v 35 Chi₂jua'₂ 'e₂ 'nio₃ le₃ŋi₅, ca₂tɨ́in₂ ŋɨ́i'₃ dsɨ₂i₂gu₂ guioin₅₄, dsi₂néi₂ quió'₅. Ia₁ caun₂ o₂guí'₃ jaun₂, jua'₅₄ mei'₂ guë́₃ dsa₂ mɨ́₂ táun₂ jág₁ dsi₂néi₂ guá'₅. \p \v 36 ¿O₃ bá₄ ca₂rë₃lióg₃ jág₁ quió'₅ Diú₄ ja₁con'₂ 'nia'₂? ¿O₃ bá₄ jmá'₃ lia'₂ ja₁con'₂ 'nia'₂ ca₂dsióg₃ jág₁ dse₃? \v 37 Chi₂jua'₂ chan₂ jan₂ i₂lɨ́n₂ lɨ́in₅ jan₂ i₂'ë́₂ jág₁ a₂cuë₅ Diú₄, o₃ i₂'io₅ a₂tɨin₂ caun₂ juɨ₅bí₂ a₂gu₂dsí₂, juɨ₁le₂ŋi₅ bá₄ rë₂jiá₃ jág₁ a₂tó'₅ jniá₂ ne₄ si₂ la₂ a₂juɨ́g₂ jniá₂ 'nia'₂, co₂në₅ lë́₅ 'éi'₃ quió'₅ Te₁gui'₅₄ bá₄. \v 38 Chi₂jua'₂ chan₂ guë'₂ i₂tsá₃ tón'₂ juɨ₅ jág₁ në₅, tsá₃ ton'₅₄ 'nia'₂ juɨ₅ dsa₂ 'éi₂.\f + \fr 14:38 \ft A₂lɨn₅₄ chog₅₄ si₂ juá'₂: “Chi₂jua'₂ chan₂ guë'₂ i₂tsá₃ tón'₂ juɨ₅ jág₁ në₅, tsá₃ lë₁juɨ₁tioin'₅₄ juɨ₅ guë'₂ jaun₂.” \f* \p \v 39 Le₂në₅ bá₄ jaun₂ 'nia'₂ rɨn'₅₄ jniog₄, quen'₂ 'nia'₂ bí₂ a₂lé₂ le₃'ë́'₄ 'nia'₂ jág₁ dse₃ a₂já₅ le₃ja₁con₂ Diú₄. Tsá₃ jmo₂ 'nia'₂ jua'₅₄ a₂tsá₃ cuë́'₁ 'nia'₂ jmɨg₄ a₂dsia₃ dsa₂ jág₁ jmei₅ siá'₂. \v 40 La₁ia₁ jmo₄ 'nia'₂ ca₂le₃jë́₃ lia'₂ con'₂ dsi₂ten₅₄, lia'₂ con'₂ lë́₅ ca₂tɨ́in₂ jmo₃ le₂jain₂ le₂jain₂. \c 15 \s1 Juɨ₁lia'₂ a₂ca₂jen'₅₄ Cristo \p \v 1 Në₃ në́₃ rɨn'₅₄ jniog₄, jmo₅ jniá₂ a₂dsiog'₂ 'au'₂ 'nia'₂ 'a₂ lia'₂ lë́₅ jág₁ dse₃ a₂ma₂ca₂'ë́₃ jniá₂ jɨn'₄ 'nia'₂, a₂ma₂ca₂gue'₅₄ 'nia'₂, a₂tión'₂ 'nia'₂ tiá₂. \v 2 Të₂le₃ quian'₅₄ jág₁ dse₃ la₂ bá₄ a₂lión'₂ 'nia'₂, chi₂jua'₂ chan'₅₄ 'nia'₂ tiá₂ jág₁ a₂ma₂ca₂'ë́₃ jniá₂ 'nia'₂. Chi₂jua'₂ tsá₃ le₂jaun₂ në́₃, tsá₃ ta₁ tí₄ a₂ma₂ca₂rë₃'én'₂ 'nia'₂. \p \v 3 Jë₁le₂'uɨg₅₄ juá'₅, ca₂jáng'₃ jniá₂ jág₁ a₂ma₂ca₂ŋɨ₂ jniá₂: a₂ca₂jon₃ I₂rë₂'ɨ́n₁ quián₅ Diú₄ 'uɨg₅₄ dsáu₁ jniog₄, lia'₂ con'₂ lë́₅ juá'₂ ne₄ Si₂; \v 4 a₂ca₂'ó₂ dsa₂, a₂ca₂jein'₅₄ táng₃ ja₁ŋáu'₄ 'nɨ₅ jmɨg₄, lia'₂ con'₂ lë́₅ juá'₂ ne₄ Si₂ bá₄ ján₃; \v 5 a₂ca₂jme₃jniai₂₃ ne₄ Pe₄;\f + \fr 15:5 \ft griego: Cefas.\f* jaun₂ guë́₄ ca₂jme₃jniai₂₃ ne₄ chi'₂ dsɨ₂guia₃-tɨ́n₂. \v 6 Cang₂ jaun₂, ca₂jág₂ co₂nio₄ lë́₅ guë́₄ ca₂jau₅₄ mei₅ dsa₂ rɨn'₅₄ jniog₄; mei'₂ tsá₃ ca₂le₃jɨ́n₃ bá₄ dsa₂ i₂ca₂jág₂ 'éi₂ chain₂ bá₄ guë́₄ jmɨg₄ në₃, o₁jŋia'₅₄ la₂ ma₂dsan₃ i₂lɨn₅₄. \v 7 Cang₂ jaun₂, ca₂jme₃jniai₂₃ ne₄ Jacobo, ŋó₅ jaun₂ ca₂jme₃jniai₂₃ ne₄ ca₂le₃jɨ́n₃ dsa₂ i₂chen₄ quiáin₅. \p \v 8 Jë₁ca₂tó'₂ guë́₄ në́₃ ca₂jme₃jniai₂₃ ne₃ jniá₂, o₁jŋia'₅₄ jme₁lɨ́n₄ jniá₂ në₂jag₄ bá₄ jan₂ i₂tsá₃ dse₃ ca₂rë₃chán₃. \v 9 Ia₁ lɨ́n₅ jniá₂ i₂'uɨn₃ guë́₄ juɨ₁lia'₂ con'₂ guë́₄ ca₂le₃jɨ́n₃ dsa₂ i₂chen₄ quiáin₅, ca₂lia'₂ jŋia'₅₄ tsá₃ ca₂tɨ́ng₂ a₂quiong₃ dsa₂ a₂lɨ́ng₅ i₂chen₄ quiáin₅. Ia₁ qui₂ca₂co₃'éng₃ dsa₂ 'én₂ le₂jŋiá₅. \v 10 La₁ 'uɨg₅₄ ia₁ a₂'ua₁ dsɨ́₅ bá₄ Diú₄, lɨ́n₅ jniá₂ 'e₂ lɨ́ng₅; jaun₂ juɨ₁lia'₂ a₂ca₂dsia₃ Diú₄ dse₃ dsɨ́₅ ja₁cong₂, tsá₃ lë́₅ jua'₅₄ a₂tsá₃ ta₁ tí₄. La₁ 'ŋio₅ lɨn₃ guë́₄ ma₂jmo₃ jniá₂ ta₁ lia'₂ con'₂ guë́₄ ca₂le₃jɨ́n₃ i₂chen₄ quiáin₅; ton'₂ on₃jua'₅₄ ca₂jmo₃ jniá₂ 'ŋió₃, a₂ma₂ca₂jme₃quiong'₅₄ a₂'ua₁ dsɨ́₅ Diú₄ bá₄ ma₂guio₃. \v 11 La₁ tsá₃ a₂lë́₅ jaun₂ jua'₅₄ jniá₂, o₃ 'éi₂ 'e₂ ma₂jmo₃, la₁ caun₂ jág₁ la₂ bá₄ ma₂ja₂náu₅ jnia'₅₄ 'ë́₅. Jág₁ në₅ bá₄ a₂ma₂ca₂nei'₂ ca₂rë₃'én'₂ guë'₂ 'nia'₂. \s1 Juɨ₁lia'₂ a₂já₅ caun₂ jmɨg₄ a₂jen'₅₄ 'lag₄ \p \v 12 La₁ chi₂jua'₂ ma₂qui₂rë₂'ë́₂ jág₁ a₂ca₂jen'₅₄ bá₄ Cristo a₂jme₁rë₂'lɨin₅₄, ¿'a₂ bá₄ lia'₂ lë́₅ a₂juá'₂ 'nia'₂ i₂lɨn₅₄ a₂tsá₃ jen'₅₄ 'lag₄? \v 13 Në₃ në́₃, chi₂jua'₂ tsá₃ jen'₅₄ 'lag₄, jaun₂ ca₂lia'₂ jŋia'₅₄ Cristo tsá₃ rë₂jen'₅₄ chi₂jua'₂ le₂jaun₂; \v 14 jaun₂ chi₂jua'₂ tsá₃ ca₂jen'₅₄ guë'₂ Cristo, le₃jua'₅₄ tsá₃ ma₃'e₂ ta₁ tí₄ jág₁ a₂'ë́₅ jnia'₅₄, jaun₂ tsá₃ ta₁ tí₄ a₂'én'₂ 'nia'₂. \v 15 Chi₂jua'₂ le₂në₅, jnia'₅₄ në́₃ ma₂ja₂náu₅ jag'₅₄ 'nia'₂ a₂lág₅ dsa₂ të₂jɨ́n₁, tsá₃ tí₅ jág₁ quián₂ jnia'₅₄ a₂'ɨ́n₅ jnia'₅₄ Diú₄. Ia₁ ma₂ja₂náu₅ jnia'₅₄ 'ɨ́n₅ Diú₄, a₂ca₂jme₃jein'₅₄ Cristo i₂tsá₃ rë₂jen'₅₄ chi₂jua'₂ tsá₃ dsau₅ jág₁ në́₃ a₂jen'₅₄ 'lag₄. \v 16 Chi₂jua'₂ le₂jaun₂ tsá₃ jen'₅₄ 'lag₄, le₂jaun₂ guë'₂ ján₃, on₃ guë'₂ Cristo 'ŋiog₅ ca₂jein'₅₄ në́₃; \v 17 në₁tsá₃ guë'₂ ca₂jen'₅₄ 'éi₂, tsá₃ 'e₂ ta₁ jmo₃ a₂'én'₂ 'nia'₂ le₃quió'₅ në́₃, jaun₂ lia'₂ ma₂le₁cán'₄ jaun₂ bá₄ 'nia'₂ dsáu'₂ në́₃. \v 18 Ján₃ guë'₂ le₂jaun₂, juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂ma₂dsan₃ le₃quió'₅ Cristo, i₂rë₂'én₄ bá₄ 'éi₂, chi₂jua'₂ le₂jaun₂. \v 19 Jaun₂ jniog₄ në́₃, chi₂jua'₂ a₂jŋia'₅₄ 'ɨ́n₂ dsɨ₅ jniog₄ le₃quió'₅ Cristo juɨ₁lia'₂ jmɨg₄ të₁lia'₂ chong₂ la₂, 'e₂ guë́₄ juɨ́g₂ jniog₄ con'₂ guë́₄ ca₂le₃jɨ́n₃ dsa₂. \p \v 20 La₁ a₂të₃dsón'₂ bá₄ dsau₅ a₂ca₂jen'₅₄ Cristo a₂jme₁rë₂'lɨin₅₄; lɨ́in₅ co₂'nió'₄ mɨ́g₂ le₂'uɨg₅₄ a₂'ag₅ a₂ro'₂ dsa₂, ia₁ lɨ́in₅ i₂le₂'uɨg₅₄ i₂ca₂jen'₅₄ jɨn₄ dsa₂ i₂ma₂dsan₃. \v 21 Le₂jaun₂ bá₄, juɨ₁lia'₂ 'uɨg₅₄ quió'₅ jan₂ dsa₂ ca₂'í₃ 'mú₃ mɨ₂güɨ́g₃, ján₃ bá₄ 'uɨg₅₄ quió'₅ jan₂ dsa₂ ca₂rë₃lióg₃ a₂jen'₅₄ 'lag₄. \v 22 Ia₁ juɨ₁lia'₂ lë́₅ a₂dsan₂ ca₂le₃jɨ́n₃ ia₁ a₂lɨ́in₅ tsɨ₁jon₂ Adán, ján₃ bá₄ le₂në₅ le₃chan₂ ca₂le₃jɨ́n₃ ia₁ a₂lɨ́in₅ i₂quián₅ Cristo, \v 23 la₁ia₁ le₂jan₂ le₂jan₂ bá₄ 'a₂ lia'₂ lë́₅ niog₅ tɨin₃: Cristo le₂'uɨg₅₄, co₂'nió'₄ jon₂ le₂ne₁ a₂ráu₃; jaun₂ guë́₄ 'éi₂, dsa₂ quián₅ Cristo, jë₁ma₂të́₂ rë₁guain'₂, ja₃te₅₄ 'éi₂ të₂le₃ ja₁coin₂. \v 24 Jaun₂ guë́₄ në́₃, jiá₃ jmɨg₄ jë₁dsian₅ ca₂le₃jë́₃, jë₁ma₂të́₂ rë₁jáng'₃ ta₁ a₂lɨ́in₅ a₂goin₂, ne₄ Diú₄ Jmei₂, cang₂ jë₁ma₂ca₂'éin₂ ca₂le₃jë́₃ 'éi'₃, ca₂le₃jɨ́n₃ dsɨ₂tan₅₄, ca₂le₃jë́₃ juɨ₅bí₂. \v 25 Ia₁ tion₅₄ bá₄ ca₂tɨ́n₂ 'éi₂ goin₂, ca₂lia'₂ ca₂të́₂ jmɨg₄ i₁guian'₃ Diú₄ o₄tag₁₂ ca₂le₃jɨ́n₃ i₂'iog₅₄. \v 26 Ia₁ i₂jë₁ca₂tó'₂ i₂'iog₅₄ i₂dsɨ₃'én₂, 'mú₃ bá₄ jaun₂. \v 27 Ia₁ Diú₄ bá₄ “ma₂ca₂guiog'₃ o₄tag₄ 'éi₂ ca₂le₃jë́₃ juɨ₅bí₂.”\f + \fr 15:27 \ft Salmo 8:6.\f* Në₃ në́₃, juɨ₁lia'₂ jme₁juá'₂ Si₂ a₂ca₂guiog'₃ ca₂le₃jë́₃, jaun₂ ŋág'₂ rë₂jiá₃, tsá₃ quen'₅₄ Diú₄ ŋiog₅ jɨn₄ dsa₂ i₂le₁gan'₅₄ o₄tag₄ Cristo, ia₁ 'ŋiog₅ bá₄ Diú₄ ca₂guiog'₃. \v 28 Jë₁ma₂ca₂dsióg₃ jmɨg₄ jaun₂ a₂niog₅ ca₂le₃jë́₃ o₄gú₃ Ja₁ŋi'₅₄, jaun₂ guë́₄ në́₃ 'ŋiog₅ Ja₁ŋi'₅₄ jɨ́in'₂ táng₃ o₄gú₃ i₁ca₂guiog'₃ 'éi₂, ia₁jaun₂ lén₂ Diú₄ juɨg₅₄ ca₂le₃jë́₃, ne₄ ca₂le₃jë́₃. \p \v 29 Në₃ në́₃, në₁jua'₂ tsá₃ jen'₅₄ 'lag₄, ¿'e₂ guë'₂ jmo₃ juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂jŋó₂ jmɨg₂ o₄quió'₄ 'éi₂? Chi₂jua'₂ dsón'₂ rë'₂ dsau₅ a₂tsá₃ jen'₅₄ 'lag₄, ¿'e₂ guë'₂ lë₃ jŋó₂ dsa₂ jmɨg₂ o₄quió'₄? \v 30 Juɨ₁lia'₂ jnia'₅₄ në́₃, ¿'e₂ bá₄ ta₁ jmo₃ i₁nio₄ jnia'₅₄ 'ei₅ gau₂ co₂tan₅₄? \v 31 Le₂o₃ jmɨg₄ bá₄ gue₅ jniá₂ 'mú₃. Dsón'₂ bá₄ jaun₂, rɨn'₅₄ jniog₄, juɨ₁lia'₂ dsón'₂ bá₄ jmo₅ jniá₂ táng'₅ o₄quián'₂ 'nia'₂ i₂'én₂ le₃quió'₅ Cristo Jesús, Te₁gui'₅₄ quián₂ jniog₂. \v 32 Chi₂jua'₂ ca₂quɨ́n'₂ jniá₂ quian'₅₄ dsa₂ tsau₂ dsɨ́₅ i₂chan₂ juɨg₂ Efeso, con'₂ dsɨ₂jiog₅ dsɨ́₅ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃, ¿'e₂ a₂dsɨ́₂ quió₃? Chi₂jua'₂ dsau₅ jaun₂ a₂tsá₃ jen'₅₄ 'lag₄, \q1 juɨ₁que₅₄ juɨ₁'en'₅₄ jniog₄, \q2 ia₁ con'₂ tsá₃ ŋó₅ në₁jua'₂ \q2 ca₂dsau₃ bá₄ juɨ₁la₂ 'ióg₃.\f + \fr 15:32 \ft Isaías 22:13.\f* \p \v 33 Jaun₂ juɨ́g₂ jniá₂ 'nia'₂, tsá₃ lë₁jme₁gan₅ 'nia'₂ 'au'₂. Tsá₃ i₂jmo₂ 'nia'₂ juɨ₁lia'₂ juá'₂ caun₂ jág₁ a₂cha₂: “Juɨ₁lia'₂ dsa₂ i₂jme₂quian'₅₄ dsa₂ i₂con'₂ lë₁lɨ́n₄, dsɨ₃'én₂ tag₄ a₂dse₃ a₂'io₂₃.” \v 34 Jaun₂ juá'₅ jniá₂, jme₁jnio₂ 'nia'₂ ne'₅₄, jen'₅₄ táng₃ 'nia'₂ juɨ₅ co₂dsau₅, tsá₃ ma₃'nau₂ 'nia'₂ dso₄. Ia₁ i₂chan₂ bá₄ i₂lɨn₅₄ 'nia'₂ i₂tsá₃ cuɨn₅ Diú₄. Juá'₅ jniá₂ le₂në₅ ia₁jaun₂ cán'₁ 'nia'₂ ca₂la₂ o₂guí'₃. \s1 'A₂ lia'₂ lé₂ a₂jen'₅₄ táng₃ 'lag₄ \p \v 35 Chan₂ bá₄ i₂le₃ŋag₃: “¿'A₂ bá₄ lia'₂ lë́₅ jaun₂ a₂jen'₅₄ 'lag₄? ¿'A₂ lia'₂ lɨ́in₅, 'a₂ lia'₂ lë́₅ nɨ₁ŋɨ₁₂ jë₁ma₂ja₂lein₃?” \v 36 ¡Caun₂ jág₁ co₄ bá₄ në₅! Ia₁ juɨ₁lia'₂ jme₁jne₅ dsa₂ 'e₂ jon₂ jne₂₃, tsá₃ 'ia₂ jua'₅₄ tsá₃ dsɨ₃'én₂ jon₂ a₂dsɨ₂jnia₄. \v 37 Ia₁ juɨ₁lia'₂ jme₁jan'₂ 'e₂ jan'₂, on₃jua'₅₄ a₂jan'₂ tag₄ a₂lé₂ cang₂. Le₂jaun₂ lë́₅ juɨ₁lia'₂ cuɨg₂,\f + \fr 15:37 \ft lit. “trigo.” \f* juɨ₁'e₂ guë́₃ jon₂ siá'₂ ján₃. \v 38 Le₂jaun₂ bá₄ jmo₅ Diú₄: cuë₂₃ cho'₅₄ lia'₂ con'₂ lë́₅ 'ŋio₂ dsɨ́₅; lia'₂ ca₂ne₅₄ mɨ́g₂ 'io₂₃ cho'₅₄ con'₂ a₂ca₂tɨ́in₂. \v 39 Le₂jaun₂ bá₄ lë́₅ quian'₅₄ juɨ₁lia'₂ nɨ₁ŋɨ́₅: tsá₃ le₃jë́₃ lë́₅ co₂rë₂. Jma₃quén₅ bá₄ lë́₅ nɨ₁ŋɨ₁ dsa₂ mɨ₂güɨ́g₃, quian'₅₄ nɨ₁ŋɨ₁ já'₂ náu₂, juɨ₁lia'₂ quió'₅ i₁tan₅; juɨ₁lia'₂ guë'₂ quió'₅ i₁ju₁ ján₃. \v 40 Le₂në₅ bá₄ lë́₅ juɨ₁lia'₂ a₂cha₂ guei'₅₄ mɨ₂güɨ́g₃, quian'₅₄ a₂cha₂ ne₄ gua'₅₄ 'uë₃. Tsá₃ co₂rë₂ jlá'₁ tág₅ a₂cha₂ guei'₅₄ quian'₅₄ a₂jlá'₁ a₂cha₂ ne₄ gua'₅₄ 'uë₃. \v 41 Le₂në₅ bá₄ siá'₂ tág₅ quió'₅ 'iog₂, quian'₅₄ tsɨ'₂, quian'₅₄ guë'₂ nei₅ táng₃. Ján'₃ bá₄ siá'₂ tág₅ nei₅ jë₄ rɨn'₅₄.\f + \fr 15:41 \ft Co₂'nió'₄ le₃jua'₅₄, cosa a₂tsá₃ 'i₄ jme₂dsí₂, a₂ca₂jmo₃ Diú₄. 'Nio'₂ ja₁ton₅ Salmo 8:3, Romanos 1:25.\f* \p \v 42 Le₂në₅ bá₄ guë'₂ niog₅ lé₂ quian'₅₄ dsa₂, jë₁ma₂ca₂jein'₅₄. Dsɨ₃'o₃ caun₂ nɨ₁ŋɨ́₅ a₂niog₅ siá'₃; jaun₂ jen'₅₄ táng₃ caun₂ a₂tsá₃ ton₅ jmɨg₄ siá'₃. \v 43 Dsɨ₃'o₃ caun₂ nɨ₁ŋɨ́₅ co₂'nió'₄ a₂lë́₅ o₂guí'₃; jaun₂ náu₃ caun₂ nɨ₁ŋɨ́₅ jlá'₁. Dsɨ₃'o₃ caun₂ nɨ₁ŋɨ́₅ 'uan₅₄; la₁ jen'₅₄ táng₃ caun₂ a₂bén₂. \v 44 Dsɨ₃'o₃ caun₂ nɨ₁ŋɨ́₅ a₂lë́₅ a₂ca₂tɨ́n₂ gua'₅₄ 'uë₃ la₂; jaun₂ guë́₄ jen'₅₄ táng₃ caun₂ nɨ₁ŋɨ́₅ a₂gu₂dsí₂. \p \v 45 Jaun₂ bá₄ lë₃ chi₁ton₅ ne₄ Si₂: “Ca₂lɨn₃ Adán le₂'uɨg₅₄ jan₂ dsa₂ i₂'i₄ jme₂dsí₂.”\f + \fr 15:45 \ft Génesis 2:7.\f* La₁ i₂lɨ́n₅ Adán i₂co₂'nió'₄ jë₁ca₂tó'₂ guë'₂ në́₃, ca₂lɨin₃ jan₂ jme₂dsí₂ i₂to'₂ jme₂dsí₂ jniog₄. \v 46 La₁ on₃jua'₅₄ jme₂dsí₂ ca₂gua₃ de'₂ le₂'uɨg₅₄. A₂ca₂tɨ́n₂ gua'₅₄ 'uë₃ bá₄ ca₂lë₃ le₂'uɨg₅₄; cang₂ jaun₂ ca₂gua₃ a₂gu₂dsí₂. \v 47 Dsa₂ i₂le₂ne₁ 'éi₂ jme₁lɨ́n₄ quian'₅₄ ti₁gua'₅₄ quió'₅ 'uë₃ la₂; i₂jë₁ca₂të́₂ on₃ dsa₂ në́₃, i₂ca₂já₃ guei'₅₄ i₂juɨ́g₃ bá₄ 'éi₂. \v 48 Ca₂le₃jɨ́n₃ dsa₂ i₂chan₂ ne₄ gua'₅₄ 'uë₃, lɨ́in₅ juɨ₁lia'₂ jme₁lɨ́n₄ dsa₂ i₂ca₂lɨn₃ quian'₅₄ ti₁gua'₅₄ 'éi₂; ján₃ bá₄ le₂jaun₂ lɨ́n₅ dsa₂ i₂tɨn₅ guei'₅₄ i₂juɨ́g₃, juɨ₁lia'₂ lɨ́n₅ i₂ca₂já₃ guei'₅₄ i₂juɨ́g₃. \v 49 Juɨ₁lia'₂ quióng₂ jniog₄ quió'₅ dsa₂ i₂ca₂lɨn₃ quian'₅₄ ti₁gua'₅₄ 'éi₂, ján₃ bá₄ le₂në₅ quiong₅₄\f + \fr 15:49 \ft A₂lɨn₅₄ chog₅₄ si₂ gui'₅₄ juá'₂: “juɨ₁quiong₅₄ jniog₄.” \f* jniog₄ lia'₂ jniá₂ i₂ca₂sión₃ guei'₅₄ i₂juɨ́g₃. \p \v 50 Juɨ́g₂ jniá₂ 'nia'₂, rɨn'₅₄ jniog₄, tsá₃ ca₂tɨ́n₂ dsa₂ i₂quian₅ mu₅-ŋɨ́₅ ja₁gon₂ Diú₄; on₃ guë'₂ ca₂tɨ́n₂ juɨ₁lia'₂ a₂siá'₃, caun₂ ja₁tsá₃ ton₅ jmɨg₄ siá'₃. \v 51 Nei₂ 'nia'₂. La₂ 'ë́₄ jniá₂ caun₂ jág₁ a₂jme₁rë₂'ma₄ le₂jŋiá₅: tsá₃ dsióg₃ ca₂le₃jág₃. La₁ ca₂le₃jág₃ bá₄ jniog₄ le₃tság₃, \v 52 con'₂ tiá₂, në₂jag₄ bá₄ a₂'méi'₂ dsa₂ co₂ráun₂ jme₁ne₁₂, jë₁ma₂i₁'ein₅₄ ŋí₂ trompeta jë₁ca₂tó'₂. Ia₁ dsɨ₃'ein₅₄ ŋí₁ trompeta, jaun₂ guë́₄ jen'₅₄ ca₂le₃jɨ́n₃ dsa₂ i₂ma₂dsan₃, jaun₂ guë́₄ o₁lɨ́g'₂ jmɨg₄ tsá₃ ma₃dsiáin₃. Jaun₂ jniog₄ ca₂le₃jág₃ në́₃, qui₂le₃tság₃. \v 53 Ia₁ ca₂tɨ́n₂ quɨ́'₃ a₂siá'₃ quian'₅₄ caun₂ a₂tsá₃ siá'₃; a₂quɨ́'₃ a₂jón₂ quian'₅₄ caun₂ a₂tsá₃ lɨ́g'₂ jmɨg₄ jón₂. \v 54 Jë₁ma₂qui'₂ nɨ₁ŋɨ́₅ a₂siá'₃ la₂ quian'₅₄ a₂tsá₃ siá'₃, jë₁ma₂qui'₂ nɨ₁ŋɨ́₅ a₂jón₂ la₂ quian'₅₄ a₂tsá₃ lɨ́g'₂ jón₂, jaun₂ guë́₄ le₃ti₃ jág₁ la₂ a₂tio'₅₄ ne₄ Si₂: \q1 Co₂dsia₅ ca₂lɨ́'₃ co₂ŋei'₅₄ Te₁gui'₅₄ ne₄ 'mú₃.\f + \fr 15:54 \ft Isaías 25:8.\f* \q1 \v 55 ¿A₂já'₄ bá₄ ŋó₅ a₂jme₁lén'₂ 'ne₂, 'mú₃? \q1 ¿'E₂ bá₄ ca₂lë₃, 'ne₂ 'mú₃, \q2 quian'₅₄ uɨg₅ a₂jme₁'ág'₁ jnia'₅₄?\f + \fr 15:55 \ft o₃, “¿'E₂ bá₄ ca₂lë₃, 'ne₂ 'mú₃, quian'₅₄ uɨg₅ a₂jme₁'ág'₁ jnia'₅₄? ¿A₂já'₄ bá₄ ŋó₅ a₂jme₁lén'₂ 'ne₂, tau₂ 'ŋio₅?” Oseas 13:14.\f* \m \v 56 Në₃ në́₃, juɨ₁lia'₂ uɨg₅ a₂jme₁'ág'₁ 'mú₃ jniog₄, dsáu₁ bá₄ jniog₄ jaun₂; juɨ₁lia'₂ bí₂ a₂'io₅ dsáu₁ jniog₄, Si₂ 'Éi'₃ bá₄ jaun₂. \v 57 ¡La₁ ti₁'mag'₄ Diú₄ i₂cuë₅ bí₂ a₂lág₂ jniog₄ të₂le₃ quian'₅₄ Te₁gui'₅₄ Jesucristo quián₂ jniog₄! \p \v 58 Jaun₂ lë₃, 'nia'₂ rɨn'₅₄ jniog₄, i₂'nióg₃ guë́₄ lɨn₃, nau₂ bá₄ 'nia'₂ tiá₂, tsá₃ cuɨ́n₅ 'nia'₂ jmɨg₄ jua'₅₄ 'ein₂ guë́₃ jŋióg'₂ 'nia'₂ cau₅; juɨ₁dsi₂tsón'₃ bá₄ 'nia'₂ quian'₅₄ ta₁ quió'₅ Te₁gui'₅₄. Ia₁ ma₂ŋi'₅₄ bá₄ 'nia'₂ tsá₃ lë́₅ jua'₅₄ a₂lë₁jmo'₂ can'₂ 'nia'₂ ta₁ le₃quió'₅ Te₁gui'₅₄. \c 16 \s1 Ca₂cág'₃ cu₄ a₂jme₃'oin₅₄ rɨin'₅₄ \p \v 1 Në₃ në́₃, të₂le₃ quió'₅ guë'₂ cu₄ a₂cag'₄ 'nia'₂ jme₁'ong'₁ rɨn'₅₄ i₂'én₂,\f + \fr 16:1 \ft lit. “dsa₂ jŋió₅.” \f* le₂jaun₂ bá₄ jmo₄ 'nia'₂ ján₃ con'₂ lë́₅ jág₁ ma₂cuë́₃ jniá₂ guá'₅ i₂chan₂ 'uë₃ Galacia. \v 2 Le₂caun₂ do₂mei₅₄,\f + \fr 16:2 \ft lit. “jmɨg₄ le₂'uɨg₅₄ quió'₅ semana.” \f* ca₂tɨ́n'₂ bá₄ 'nia'₂ le₂jang'₂ le₂jang'₂ cáu'₁ ca₂la₂ 'a₂ con'₂ tí₅ ca₂lɨng'₃. A₂jaun₂ con'₂ quiog₂ 'ma₄ 'nia'₂, ma₂lë́₅ co₂jŋia₅₄ ia₁jaun₂ tsá₃ lë́₅ jua'₅₄ jaun₂ guë́₄ cag'₅₄ 'nia'₂ jë₁ma₂dsióg₃ jniá₂. \v 3 Jaun₂ bá₄, jë₁ma₂të́₂ rë₁dsióg₄ jniá₂, jaun₂ le₃chen₄ dsa₂ rɨn'₅₄ i₂'ɨ́n'₄ 'nia'₂ guiong'₅₄, dsɨ₃lén₂ 'éi₂ juɨg₂ Jerusalén quian₅ caun₂ si₂ a₂lé₂. Jaun₂ 'éi₂ bá₄ cán₂ cu₄ quián'₂ 'nia'₂ a₂cag'₅₄ në₅ a₂jme₁'ong'₁ rɨn'₅₄ ja₁jaun₂. \v 4 Në₁jua'₂ dsi₂ten₅₄ guë'₂ nei₅₄ 'ŋió₃ në́₃, jme₃quiong'₅₄ 'éi₂. \s1 Jmo₅ Pa₄ co₂jŋia₅₄ a₂'í₂ juɨ₅ \p \v 5 Jë₁ma₂të́₂ rë₁nei₅₄ i₁ŋɨg₁₂ le₂tan₅₄ 'uë₃ Macedonia, jaun₂ guë́₄ dsióg₄ ja₁con'₂ 'nia'₂. \v 6 Con'₂ tsá₃ ŋó₅ në₁ca₂jan₄ ca₂la₂ uë́₂, o₃ në₁ca₂lë₃ ŋɨg₅ le₂tan₅₄ jein₂ güɨ́g₂ quian'₅₄ 'nia'₂, ia₁jaun₂ lé₂ tsag'₅₄ 'nia'₂ juɨ₅ chi₂jua'₂ ja₁ca₂tɨ́n₂ jniá₂ nei₅₄. \v 7 Ia₁ tsá₃ 'nio₃ jniá₂ nei₅₄ të₂në₃, jua'₅₄ con'₂ ca₂ŋɨg₅ bá₄ ja₁tion'₅₄ 'nia'₂. Jaun₂ 'ɨ́n₂ bá₄ dsɨ₃ jniá₂ i₁jŋia₁₂ ca₂la₂ uë́₂ quian'₅₄ 'nia'₂, në₁jua'₂ ca₂cuë₃ Te₁gui'₅₄ jmɨg₄. \v 8 La₁ i₁jŋia₁ jniá₂ juɨg₂ Efeso ca₂lia'₂ ca₂të́₂ Jmɨg₄ Të₂láu₃-guiá₂. \v 9 Ia₁ 'ŋio₅ bá₄ cuɨn₅ jmɨg₄ rë₂na₄ juɨ₅ lé₂ le₃i₁jmo₃ ta₁ quió'₅ Te₁gui'₅₄, a₂léi₄ a₂të₃dsɨ₅₄ dsón'₂; ton'₂ le₂jaun₂ bá₄ juɨn₅ dsa₂ i₂náu₃ 'io'₅₄ táng₃. \p \v 10 Në₁jua'₂ ca₂dsióg₃ Timoteo rɨn'₅₄ jniog₄, jag₄ 'nia'₂ jaun₂, jaun₂ tsá₃ lë́₅ jua'₅₄ a₂gó'₅ 'ein₅₄ jë₄ quián'₂ 'nia'₂, ia₁ ma₂já₅ 'éi₂ jmo₂₃ ta₁ quió'₅ Te₁gui'₅₄, juɨ₁lia'₂ jniá₂ ján₃. \v 11 Jaun₂ tsá₃ jmó'₂ 'nia'₂ 'au'₂ jua'₅₄ tsá₃ 'e₂ quein₅. Të₂le₃ chéin'₂ 'nia'₂ juɨ₅ a₂'ag₃ tei₄ dsɨ́₅, ia₁jaun₂ jiá₃ ja₃jag₅₄ jniá₂. Ia₁ chi₁jain₁₂ jniá₂ quian'₅₄ rɨn'₅₄ jniog₄. \p \v 12 Në₃ në́₃, juɨ₁lia'₂ Apolos rɨn'₅₄ jniog₄, jme₁chi₂quiain₅₄ jniá₂ jmɨg₄ a₂dsó₃ quiain'₅₄ rɨn'₅₄ jniog₄ dsi₁jɨin₁₂ 'nia'₂. Co₂dsia₅ tsá₃ ca₂lë₃ dsɨ́₅ dsó₃ rë₂në́₃, la₁ në₅ bá₄ dsióg₄ lɨ́g'₂ ca₂cuɨn₃ jmɨg₄ dsó₃. \s1 Jág₁ a₂'ág'₃ jág₁ jë₁ca₂tó'₂ \p \v 13 Jmo₄ 'í₁, nau₂ 'nia'₂ tiá₂ a₂'én'₂ 'nia'₂. Jmo₄ ma₂chang'₂ a₂lë́₅ 'au'₂ ma₂ca₂cang'₅₄ ma₂ŋi'₅₄, tión'₁ 'nia'₂ a₂'uang'₂. \v 14 Ca₂le₃jë́₃ 'e₂ niog₅ jmo'₂ 'nia'₂ ja₁con₂ rɨ́ng'₂, jmo₄ léi₄ a₂'nióg'₃ të₃dsón'₂ rɨ́ng'₂. \p \v 15 Në₃ në́₃, juɨ₁lia'₂ ma₂ŋi'₅₄ 'nia'₂, rɨn'₅₄ jniog₄: Estéfanas, quiain'₅₄ dsa₂ dsi₂néi₂ quió'₅, ca₂lɨin₃ dsa₂ i₂le₂'uɨg₅₄ i₂ca₂rë₃'én₂ jág₁ dse₃ 'uë₃ Acaya. Dsa₂ rɨn'₅₄ 'éi₂ në́₃ ma₂ja₂léin₂ ca₂ne₅₄ jme₁jme₂ti₃ ja₁con₂ rɨn'₅₄ jniog₄ dsa₂ 'én₂ ja₁jaun₂. Chi₂quian₅₄ jniá₂ 'nia'₂ jmɨg₄ jaun₂ në́₃, \v 16 jme₁gan'₃ 'nia'₂ juɨ₁lia'₂ dsa₂ le₂'éi₂, quian'₅₄ guë́₄ ca₂le₃jɨ́n₃ rɨn'₅₄ juɨ₁lia'₂ i₂jme₂'o₅₄ quian'₅₄ ta₁ le₂jaun₂. \v 17 'Io'₂ jmo₅ jniá₂ në́₃, ia₁ ma₂guan₅ Estéfanas, Fortunato, quiain'₅₄ Acaico; ma₂ca₂jme₃'ŋiai₂₃ juɨ₁lia'₂ a₂jme₁'nió'₅ ja₁con₂ jniá₂ 'uɨg₅₄ ia₁ a₂tsá₃ 'nia'₂ chan'₂ ja₁lá₃. \v 18 'Éi₂ bá₄ ma₂jmo₃ lián'₂ dsɨ₃ të₂le₃ juɨ₅ jme₂dsí₂, le₂jaun₂ bá₄ ma₂qui₂ma₂jmo₃ lián'₂ 'au'₂ 'nia'₂ ján₃. Jaun₂ 'nió'₅ jme₁gan₃ jniog₄ dsa₂ le₂'éi₂. \p \v 19 Ca₂le₃jɨ́n₃ guá'₅ ja₁tén₄ le₂tan₅₄ 'uë₃ Asia, cuɨin₂₃ Diú₄ 'nia'₂. Le₂jaun₂ bá₄ Aquila quian'₅₄ Priscila\f + \fr 16:19 \ft griego: Prisca.\f* në́₃, quian'₅₄ co₂nió'₃ dsa₂ rɨn'₅₄ i₂ŋɨ'₂ dsi₂néi₂ quió'₅ në́₃, cuɨin₂₃ Diú₄ 'ŋio₅ lɨn₃ 'nia'₂, le₃quió'₅ Te₁gui'₅₄. \v 20 Ca₂le₃jɨ́n₃ rɨn'₅₄ jniog₄ i₂tion'₅₄ ja₁lá₃, cuɨin₂₃ Diú₄ 'nia'₂. Qui₁cuɨn₅₄ 'nia'₂ Diú₄ rɨ́ng'₂ le₂jang'₂ le₂jang'₂ a₂qui₁chén'₁\f + \fr 16:20 \ft Caun₂ tag₄ a₂jme₁chí'₄ lia'₂ con'₂ jme₁ca₂jmo₃ Pa₄ si₂ la₂.\f* jú'₅ rɨ́ng'₂, a₂lë́₅ léi₄ a₂ma₂'ei₅ caun₂ jág₁ a₂le₁jë́₃ 'au'₂ quian'₅₄ rɨ́ng'₂. \p \v 21 Jniá₂ Pa₄, cuɨ́ng₅ Diú₄ 'nia'₂ ne₄ si₂ la₂, quian'₅₄ gu₃ 'nió₃.\f + \fr 16:21 \ft 'Nio'₂ ja₁ton₅ Gálatas 6:11; Colosenses 4:18; 2 Tesalonicenses 3:17; Filemón 19.\f* \p \v 22 Chi₂jua'₂ chan₂ jan₂ tsá₃ 'nioi₃ Te₁gui'₅₄, co₂dsia₅ bá₄ juɨ₁dsi₂'éin₂. ¡Ŋiá'₅ 'ne₂, Te₁gui'₅₄!\f + \fr 16:22 \ft griego: maranatha, jág₁ arameo a₂juá'₂ “Ŋiá'₅ 'ne₂, Te₁gui'₅₄.” \f* \p \v 23 Juɨ₁jme₂gu'₅₄ bá₄ Te₁gui'₅₄ Jesucristo i₂'ua₁ dsɨ́₅. \v 24 Ca₂le₃jɨ́n'₃ bá₄ 'nia'₂ 'nióg₃, le₃quió'₅ Te₁gui'₅₄ Cristo Jesús. A₂méi₃.\f + \fr 16:24 \ft A₂lɨn₅₄ chog₅₄ si₂ tsá₃ chi₁ton₅ “A₂méi₃.” \f* \p Co₂në₅.