\id MRK - Chung \ide UTF-8 \h Mak \toc1 Ntum wi ndzɔŋni wə wi kɔ kɔm Jisɔs si Mak nì nyaka \toc2 Mak \toc3 Mak \mt2 Ntum wi Ndzɔŋni wə wi kɔ kɔm Jisɔs si \mt1 Mak \mt2 nì Nyaka \imt1 Gia yə yi kɔ i Kiŋwakti ki Mak kələ mə \ip Mak nì chiŋniki nɔmki bəh Bita bəh Bɔɔl bəh Banabas. Yi chusiki a gia yə wi nì kiəki kɔm Jisɔs a nì lani Bita wi yɛiŋ. Ntum wi ndzɔŋni wələ Mak nì nyaka chusiki a Jisɔs kɔ mi wə wi nì fəki nɔm wi Nyɔ chu kaŋa ŋga i dzaka gia yi nûm asi wi dzaka. Wi nì chusiki ŋga bi num i nlani wə bəh i bwiliki bəchinda bə ŋkpɛli bəh i dalinyaki chu bi bəni. Jisɔs nì bɔɔŋki gwu yi a ŋgaiŋ kɔ mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi, wi dzə nya gwu yi i yɛlih bəni i ŋgəkə wə (10:45). Yɛli wələ a Waiŋmi kɔ wə wi kɔ i kiŋwakti ki Daniəl wə 7:3-14. \ip Mak nì du nyaka a kɔm gia yə Jisɔs nì fəki tsə yə wi nì laniki. Yɛiŋ dzəh yə bə gaa kiŋwakti kələ yɛiŋ \iot Kifwu ki gia kə ki kɔ i Kiŋwakti kələ mə \io 1:1-13 Ntum wi ndzɔŋni kɔm Jisɔs \io 1:14–9:50 Nɔm wi Jisɔs i kimbu ki Galili wə \io 10:1-52 Jisɔs nyə i Galili ka tsə i Jɛlusalɛm \io 11:1–15:47 Shi yi gɔksini yi Jisɔs i kɔmsi tsə i Jɛlusalɛm bəh i kintəəŋ ki Jɛlusalɛm wə bəh i kaasi bəh kpi yi \io 16:1-8 Jisɔs dza i kpi wə \io 16:9-20 Asi Jisɔs nì chusi gwu yi, bəh asi wi nì dza i kpi wə bəh asi wi nì yaka i bɛiŋ \c 1 \s1 Ntum wə Jɔn Njulibɔkɔ nì fukuki \r (Matiɔ 3:1-12; Luk 3:1-18; Jɔn 1:19-28) \p \v 1 Fa kɔ ntum wi ndzɔŋni kɔm Jisɔs Klistus Waiŋ Nyɔ. \v 2 Ntum wiwɔ nì yisi asi Isaya mi wi ntum wi Nyɔ nì nyaka a Nyɔ dzakaki a, \q1 “Wɔ̂kɔli, mih ni chiŋsi lə mi wuŋ wi ntum i wɔ nshiŋ, \q1 ma wi tsə kɛiŋsi dzəh ya. \q1 \v 3 Ja yi mi wiliki i chwa a bə kɛiŋsi dzəh yi Bah, \q1 bə lûmsi yi a yi nûm chəŋ.” \p \v 4 Ayakadəiŋ, mi widɔkɔ bə nì bɔɔŋki a Jɔn Njulibɔkɔ nì nyə tsə i chwa, ka fukuki i bəni a bɔ kwûni shɔ́m yibɔ, ma ŋgaiŋ juli bɔ i bɔkɔ ka Nyɔ bi dalinya chu bibɔ. \v 5 Bəni nì bukuki i bimbu bi tumi bi Judea wə bichi bəh i kwili wi Jɛlusalɛm wə wichi tsə i wi, də kɔm bə chu bibɔ, wi ka juliki bɔ i Bɔkɔ yi Jɔdan mə. \p \v 6 Jɔn nì lɔɔki bəmbuŋ num bə kɛiŋsi bəh kiluli ki nyam yidɔkɔ yə bə bɔɔŋki a kamɛl, wi kaŋa bəh chiŋnih num bə kɛiŋsi bəh dzu yi nyam, wi nì dziki a chúmi bəh nyu yi chwa. \v 7 Jɔn nì lakaki a, “Mi widɔkɔ dzəki lə i mih jum wi tsə mih, mih kpɛiŋniki kə na i ŋgwuŋ shi i kuku i baayi bəlaba bu. \v 8 Mih juliki mbɛiŋ num i bɔkɔ, yakadəiŋ, wi ni juliki mbɛiŋ num i Kiŋ'waka ki Baiŋni wə.” \s1 Asi bə nì juli Jisɔs i bɔkɔ bəh si Satan nì mɔmsi wi \r (Matiɔ 3:13–4:11; Luk 3:21-22; 4:1-13) \p \v 9 A nì kɔ i kaŋ yə wə, Jisɔs nyə i Nasali i kimbu ki tumi ki Galili wə, dzə a Jɔn juli ŋgaiŋ i Bɔkɔ yi Jɔdan mə. \v 10 Asi Jisɔs nì bukuki dzəki i bɔkɔ yakadəiŋ, wi yɛiŋ bɔɔli wɛli gwu, Kiŋ'waka ki Baiŋni shi dzə i gwu yi wə ka kimbumi. \v 11 Ja dzaka i bɛiŋ a, “Wɔ kɔ Waiŋ wuŋ wi shɔm, mih wɔkɔki lə ndzɔŋni kɔm wɔ nalə.” \p \v 12 Akisəkə Kiŋ'waka ki Baiŋni ka fə Jisɔs tsə ka nɔki i chwa. \v 13 Wi nì kɔ fɛiŋ i kaŋ wə mbaŋnyani, ŋkpɛli mɔmsi wi. Wi nì kɔ fɛiŋ yakadəiŋ bəh nyám yi chwa, ayaka bəchinda bə Nyɔ dzə ka tsɛiŋki wi. \s1 Jisɔs bɔɔŋ bəni bəna a bɔ nûmki bwa bu bə mbaŋ \r (Matiɔ 4:12-22; Luk 4:14-15; 5:1-11) \p \v 14 Bə dza kwa Jɔn ka jiə i juŋ yi nsəŋ mə. Si yəmaka nì tsə, Jisɔs nyə dzə i Galili, ka fukuki ntum wi ndzɔŋni wi Nyɔ fɛiŋ. \v 15 Wi nì fukuki, dzaka a, “Jɔbi dzə kpɛiŋ lɔ, wə ŋkuŋ bi Nyɔ si num a kaŋ. Mbɛiŋ kwûni shɔm yimbɛiŋ, ma mbɛiŋ bûm ntum wi ndzɔŋni wələ.” \p \v 16 Jisɔs bi nyə ka nyaniki tsəki i kinchwɔ kimbum ki Galili kpəŋ, ka yɛiŋ Samɔn bəh waiŋnih wi Andulu tum gbi i bɔkɔ, kɔm bɔ nì kɔ bəni bə kwani bwɔ́kɔ. \v 17 Jisɔs dzaka i bɔ a, “Mbɛiŋ bîəli mih ma mih ni fə mbɛiŋ numki bəni bə̀ bɔ kwaki num lɔ bəni.” \v 18 Akisəkə, bɔ ka bee gi yibɔ, ka biəliki wi. \v 19 Jisɔs kini tsə i ninshiŋ, yɛiŋ Jɛm bəh waiŋnih wi Jɔn, bə̀ bɔ nì kɔ bwa bə Sɛbide, bɔ num i ŋgwuki mə kwɔ gi yibɔ. \v 20 Jisɔs ka bɔɔŋ tə bɔ akisəkə. Bɔ bee ba wibɔ Sɛbide i ŋgwuki mə bəh bəni bə̀ bɔ nì dzɔ a bəh bɔ nɔmki, ka biəli wi. \s1 Jisɔs bwili kiŋ'waka kichu i mi mə \r (Luk 4:31-37) \p \v 21 Bɔ bəh Jisɔs nyə tsə i kwili wi Kafanaum wə. Aka dzə num i chɔkɔ bimbam wə, Jisɔs tsə liə i juŋ yi tsani mə akisəkə ka laniki bəni. \v 22 Bəni ka wɔkɔliki num lɔ bəh dzaka ki wɔmni i nlani wiwɔ wə, kɔm wi nì laniki ka mi wə wi kaŋaki ŋga bi lanini. Wi nì laniki kə ka bəni bə̀ bɔ laniki bənchi bə Nyɔ si lani. \v 23 A jɔbi wiwɔ wə, mi widɔkɔ nyə dzə num i juŋ yi tsani yiwɔ mə, a num mi wi kaŋa kiŋ'waka kichu i gwu yi mə. \v 24 Si wi liə fɛiŋ, ka wam a, “Jisɔs wi Nasali, wɔ nəŋki nə i buku wə a? Wɔ dzə i kaasi buku a? Mih kiəki lə wɔ. Akɔ wɔ mi wi baiŋni wə wi nyə i Nyɔ wə.” \v 25 Jisɔs kaŋyi kiŋ'waka kichu kiwɔ, dzaka a, “Kpîchumi mɔŋ, bûku i mi wələ mə.” \v 26 Kiŋ'waka kiwɔ ka fə wi gbɔ i kuku ka jwɔki, ki wam bəh ŋga, ka buku i gwu yi mə. \v 27 Bəni bəchi yɛiŋ yakadəiŋ, dzaka wɔm bɔ, ayaka bɔ ka dzakayiki a bɔ bɔ bikəyi a, “Yələ kɔ yi naiŋ lə a? Akɔ nlani wimfiaŋ widɔkɔ a bəh ŋga yɛiŋ na? Mi wələ kaŋaki ŋga i kaŋyi biŋ'waka bichu bi wɔkɔ i wi.” \v 28 Akisəkə, ntum wiwɔ kɔm Jisɔs waŋ tsə i bidi bichi wə i kimbu ki Galili wə. \s1 Jisɔs chuku bəni bə jwɛiŋ bəduli \r (Matiɔ 8:14-17; Luk 4:38-41) \p \v 29 Akisəkə Jisɔs buku i juŋ yi tsani yiwɔ mə, ka tsə i juŋ yi Samɔn bəh Andulu wə, Jɛm bəh Jɔn num bəh bɔ. \v 30 A nì kɔ nih kpə Samɔn nɔ i naŋbɛiŋ, gwu yi yakani yiləkəli yaka wi. Asi Jisɔs liə i yɛiŋ dzu, bə ka fuku i wi kɔm kpaŋa wiwɔ. \v 31 Jisɔs tsə i naŋ kə wi nì nɔki yɛiŋ, kaŋa wi i tsɛiŋ wə, dzasi wi i bɛiŋ. Ayaka jwɛiŋ yi yakani yiləkəli yiwɔ ka bee wi, wi dza bɛiŋ, tsɛiŋ fiɛŋ bɔ dzi. \p \v 32 A dzə num i fijɔbi i chɔkɔ biwɔ wə asi wɔŋ ni shiki tsəki i liə, bə ka dzəki bəh bəni bəchi bə̀ bɔ nì gwɛiŋki bəh bəni bə̀ bəchinda bə ŋkpɛli nì njiŋsiki bɔ i Jisɔs. \v 33 Kwili wiwɔ wichi juŋni i fifiəŋə. \v 34 Wi chuku bəni bəduli bə̀ bɔ nì kaŋaki jwɛiŋ chi chi, chu bwili bəchinda bə ŋkpɛli i bəni bədɔkɔ bəduli wə. Wi nì bwiliki, wi chu bum kə a bəchinda bəwɔ dzaka gia yidɔkɔ, kɔm bɔ ni kiəki lə mi wə wi kɔ wi. \s1 Jisɔs fuku gia yi Nyɔ i Galili wichi \r (Luk 4:42-44) \p \v 35 A bi dzə num na kinchɔŋɔchɔŋɔ, Jisɔs dza bɛiŋ, buku tsə i di bidɔkɔ wə wi mbɔŋ ka tsaki. \v 36 Samɔn bəh bəni bə̀ bəh bɔ nì kɔ, baaŋ i jum wə ka buku tsə ka nəŋki wi. \v 37 Bɔ yɛiŋ wi, dzaka i wi a, “Bəni bəchi baaŋ ka nəŋki wɔ.” \v 38 Jisɔs chukuli mfih i bɔ a, “Bukumbɛiŋ dâŋ tsə̂ i bidi bidɔkɔ wə ka mih kɔlə i fuku tə gia yi Nyɔ fɛiŋ. Akɔ gia yə mih dzə kɔm yi.” \v 39 Ayaka wi ka nyaniki i bimbu bi Galili wə bichi fuku gia yi Nyɔ i juŋ yi tsani yibɔ wə, bwili bəchinda bə ŋkpɛli i bəni wə. \s1 Jisɔs chuku mi wi gwɛiŋ bəh jwɛiŋ yi kumyini \r (Matiɔ 8:1-4; Luk 5:12-16) \p \v 40 Mi widɔkɔ wi nì gwɛiŋki bəh jwɛiŋ yi kumyini nyə dzə tum binyu i Jisɔs nshiŋ, tsa wi dzaka a, “Wɔ kabə kɔŋki wɔ fə̂ mih bâiŋki.” \v 41 Ayaka nshɛiŋ kwa Jisɔs, wi nani tsə tsɛiŋ kɔm wi, dzaka i wi a, “Mih kɔŋki lə, bɔ̂nih, ma wɔ bâiŋki.” \v 42 Akisəkə, jwɛiŋ yi kumyini yiwɔ ka bee wi, wi bɔnih ka baiŋki. \v 43 Jisɔs ka dzaka a wi tsə̂ki, ka lansi kiŋ i wi, \v 44 dzaka a, “Kiə wɔ ki fûku kə gia yiwɔ i mi widɔkɔ. Ayaka, tsə̂ chûsi gwu ya i tii mfə gia, ma wɔ nyâ kinya kə Muses nì dzaka a mi kaŋaki i nyâ i chusi i bəni a wi bɔnih lɔ i jwɛiŋ yi kumyini wə ka baiŋki.” \v 45 Si Jisɔs kiŋ yakadəiŋ, mi wiwɔ ka buku tsə yisi i fukuki tsəki gia yiwɔ. Ayaka kwili wiwɔ ka waŋ tsə i bidi bichi wə, yi fə Jisɔs na chu liə nyani i kintəəŋ ki tumi wə. Wi ka baaŋ a numki i chwa, bəni nyə dzə i bidi di wə, dzə yɛiŋ wi. \c 2 \s1 Jisɔs chuku mi num wi kpi wa wimu \r (Matiɔ 9:1-8; Luk 5:17-26) \p \v 1 Asi kaŋ yidɔkɔ ni tsə, Jisɔs fiəni tsə i Kafanaum. Bəni wɔkɔ a wi si num lɔ i dzu, \v 2 bɔ ka juŋniki dzəki i fɛiŋ bəduli, dzəh nì kɔkə fɛiŋ ka mi tɔm gvu na bəh i dzaka kifiəŋə wə. Wi ka bə́ fuku gia yi Nyɔ i bɔ. \v 3 Bəni bədɔkɔ bənaa ka dzəki bəh mi widɔkɔ i wi num bɔ buŋ wi i kimbuŋ wə, num wi kpi wa wimu. \v 4 Yi gaka bɔ i liə tsə bəh wi i Jisɔs wə kɔm bəni ni faaŋniki lə nalə. Bɔ ka yaka num i fwu wi juŋ bɛiŋ, tɔ kiyəə i di biə Jisɔs nì num. Si bɔ tɔ yakadəiŋ, ka shisi mi wiwɔ i kimbuŋ kə wi nì nɔki yɛiŋ wə. \v 5 Jisɔs yɛiŋ si bɔ jiə shɔm i wi wə, wi ka dzaka i mi wə wi nì kɔ num wi kpi wa wimu a, “Nsɛiŋ wuŋ, mih dalinya lɔ chu bia.” \v 6 Bəni bədɔkɔ bə̀ bɔ nì laniki bənchi bə Nyɔ bɔ num fɛiŋ ka wɔkɔ yaka, ka shwiŋyiki i shɔm yibɔ wə, bikə a, \v 7 “Mi wələ dzakaki dəiŋ lə a? Wi dzɔki di bi Nyɔ. Akɔ ndə wə wi kɔ i dalinya chu a kɔbi a Nyɔ shəŋ a?” \v 8 Jisɔs ka kiə i shɔm yi wə gia yə bɔ ni kwakaki, ka bikə i bɔ a, “Mbɛiŋ biələ biŋkwaka kaŋaki i shɔ́m yimbɛiŋ wə lə kɔm nə a? \v 9 Yə yi bɔniki i dzaka i mi wələ kɔ yi naiŋ a? I dzaka a mih dalinya lɔ chu bi, ma a wi dzɔ̂ kimbuŋ ki wi tsə̂ki a? \v 10 Ayakalə, mih nəŋki i fə a mbɛiŋ kiə a mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi kaŋaki lə ŋga i fa kuku i dalinya chu.” Ayaka wi ka dzaka i mi wə wi nì kpi wa wimu a, \v 11 “Mih dzakaki i wɔ, dzâ bɛiŋ wɔ dzɔ̂ kimbuŋ ka wɔ tsə̂ i wɔ dzu.” \v 12 Wi dza bɛiŋ, ka dzɔ kimbuŋ ki ka buku, bəni bəchi tsɛiŋ wi. Ayaka bɔ tsɛiŋ lə, dzaka wɔm bɔ, bɔ ka tumki bikum bi Nyɔ, dzaka a, “Buku kɛiŋki ki yɛiŋ kə gia yidɔkɔ ka yələ.”\fig Bɔ tɔ kiyəə shisi shi mi num wi kpi wa wimu i Jisɔs nshiŋ|alt="They had made an opening" src="Parlyse on Roof 01.tif" size="col" loc="Mark 2:3-12" copy="Mbanji Bawe Ernest" ref="Mak 2:3-12; Matiɔ 9:1-8; Luk 5:17-26"\fig* \s1 Jisɔs bɔɔŋ Lɛwi a wi nûm waiŋ wi wimbaŋ \r (Matiɔ 9:9-13; Luk 5:27-32) \p \v 13 Jisɔs chu nyə ka tsə kɔmsi i kinchwɔ kimbum kpəŋ, mbaŋ wi bəni dzə i wi kpəŋ, wi ka yisi i laniki bɔ. \v 14 Asi wi nì nyaniki tsəki, wi yɛiŋ Lɛwi waiŋ Alfiyus, wi num i di bi bi nɔm wə, wi kwa kiŋwakti. Jisɔs ka dzaka i wi a, “Wɔ bîəli mih.” Wi ka dza bɛiŋ ka biəli wi. \p \v 15 Jisɔs bəh bwa bu bə mbaŋ ni tsə ka dziki i Lɛwi dzu bəh bəni bə̀ bɔ nì kwaki kiŋwakti bəh bəni bəchu bədɔkɔ tə, kɔm bəni ka bələ nì biəliki lə wi bəduli nalə. \v 16 Jɔbi wə Bəfalasi bə̀ bɔ nì laniki nnyaki bənchi bə Nyɔ yɛiŋ si Jisɔs dziki bəh bəni bəchu bəh bə̀ bɔ nì kwaki kiŋwakti, ka bikə i bwa bu bə mbaŋ a, “Akɔ kɔm nə wi dziki bəh bəni bə̀ bɔ kwaki kiŋwakti bəh bəni bəchu bədɔkɔ a?” \v 17 Jisɔs wɔkɔ si bɔ bikəki, ka dzaka i bɔ a, “Bəni bə̀ bɔ gwɛiŋki kə si nəŋ kə mi wi chukuni. Asi nəŋ num bə̀ bɔ gwɛiŋki. Mih ka dzə dəkə i bɔɔŋ bəni bə̀ bɔ kɔ chəŋ. Mih dzə i bɔɔŋ num bəchu.” \s1 Kimbikə kɔm bə mbam wi dzaka \r (Matiɔ 9:14-17; Luk 5:33-39) \p \v 18 Yi dzə num a, bwa bə mbaŋ bə Jɔn Njulibɔkɔ, bəh Bəfalasi nì bamki lə dzaka. Bəni bədɔkɔ ka dzə bikə i Jisɔs a, “Akɔ kɔm nə wə bwa bə mbaŋ bə Jɔn, bəh bə Bəfalasi bamki dzaka, bwa ba bə mbaŋ bam kə a?” \v 19 Jisɔs chukuli i bɔ a, “Bə kɔlə i laka bəni i dzini bi miŋkpaŋa wimfiaŋ wə, ma bɔ chu dzə bamki dzaka nyum miŋkpaŋa wiwɔ num fɛiŋ bəh bɔ a? Bɔ kɔkə i bamki dzaka wi num bəh bɔ. \v 20 Ayakalə, kaŋ dzəki lə yə bə bi dzɔ bwili nyum miŋkpaŋa wiwɔ i bɔ, ma bɔ bi ka yisi i bamki dzaka i jɔbi wiwɔ wə. \v 21 Mi kɔkə i dzɔ kinchumni kimbuŋ kimfiaŋ, i kwɔyi mbuŋ wikpu yɛiŋ. Wi ka fə yakadəiŋ, ma kinchumni kimbuŋ kimfiaŋ kiwɔ ni taŋa kaasi mbuŋ wikpu wiwɔ, ma dzəŋə yiwɔ ni chu na yimbum. \v 22 Mi kɔkə i dzɔ tə mbih mimfiaŋ i jiə i kiŋgəə\f + \fr 2:22 \fr*\ft Kiŋgəə ki mbih kə Bəju nì shiki kɛiŋsi bə dzu yi nyam.\ft*\f* ki mbih kikpu kə bə kɛiŋsi bəh dzu yi nyam. Wi ka fə yakadəiŋ, mbih mimfiaŋ miwɔ ni biəŋə wɔɔ kiŋgəə kikpu kiwɔ, mbih miwɔ i kiŋgəə kiwɔ wə ni laka kilɔlɔ. Yi kɔ a, bə kaŋaki i jiə mbih mimfiaŋ num i kiŋgəə kimfiaŋ wə.” \s1 Kimbikə kɔm chɔkɔ bimbam \r (Matiɔ 12:1-8; Luk 6:1-5) \p \v 23 A nì kɔ i chɔkɔ bimbam bidɔkɔ wə, Jisɔs bəh bwa bu bə mbaŋ ka nyaniki tsəki tɔliki i kikhə kigəŋ kidɔkɔ wə. Bwa bu bə mbaŋ ka yisi i təiŋyiki kifwu kigəŋ fiksi dzi. \v 24 Bəfalasi yɛiŋ yakadəiŋ, bikə i Jisɔs a, “Yɛiŋ na, akɔ kɔm nə wə bwa ba bə mbaŋ fəki gia yə nchi ka bum dəkə a mi fə̂ki i chɔkɔ bimbam wə a?” \v 25 Jisɔs bikə tə i bɔ a, “Mbɛiŋ ka num fa dəkə i Kiŋwakti ki Nyɔ wə si dzɔŋ nì wɔɔki ŋkuŋ Dɛbit bəh mbaŋ wi, wi fə a? \v 26 A nì kɔ jɔbi wə Abiata nì kɔ fwu i bətii mfə gia, Dɛbit liə i juŋ yi Nyɔ mə wi dzɔ blɛd wə bə nì baa jiə a akɔ wi Nyɔ, dzi chu nya tə mbaŋ wi yɛiŋ, num a nì kɔ nchi bum kə a mi kɔlə i dzî blɛd wiwɔ a kɔbi a bətii mfə gia.” \v 27 Jisɔs dzaka kaasi i bɔ a, “Nyɔ nì jiə chɔkɔ bimbam kɔm mi. Wi nì ka maa mi kɔm chɔkɔ bimbam. \v 28 Ayakadəiŋ, mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi kɔ Bah na bəh wi chɔkɔ bi mbam.” \c 3 \s1 Jisɔs chuku tsɛiŋ yi mi si yi kpi \r (Matiɔ 12:9-14; Luk 6:6-11) \p \v 1 Ayakadəiŋ, Jisɔs nì chu tsə liə i juŋ yi tsani wə. Mi widɔkɔ num bəh tsɛiŋ yi kpili. \v 2 Bəni bədɔkɔ bə̀ bɔ nì kɔ fɛiŋ bɔ nì nəŋki gia yə bɔ ki jiəki i wi fuŋ, ka bwaŋ dzəkəh i gwu yi wə ka tsɛiŋki a wi ni chuku lə mi wiwɔ i chɔkɔ bimbam wə a. \v 3 Jisɔs dzaka i mi wə tsɛiŋ yi nì kɔ yi kpi a, “Dzâ bɛiŋ wɔ dzə̂ fa.” \v 4 Si wi dzə, Jisɔs bikə i bəni a, “Gia yə nchi bumki a mi fə̂ i chɔkɔ bimbam wə kɔ yi naiŋ na? I fə̂ gia yindzɔŋni, ma yichu a? I bwîli mi, ma i wɔ̂ɔ lɔ a?” Ayakalə, bɔ kpichumi mɔŋ. \v 5 Jisɔs tsɛiŋ tali bɔ bəchi bəh tɔɔ wi bɔkɔli, gwu kpi wi kɔm bə shɔm yibɔ yichu. Wi dzaka i mi wə tsɛiŋ yi nì kɔ yi kpi a, “Nâni tsɛiŋ ya.” Wi nani yi kaa ka bɔnih. \v 6 Bəfalasi ka buku, tsə bəh mbaŋ wi bəni bə Ŋkuŋ Hɛlɔd i kɛiŋsi akisəkə si bɔ nì fə ka bɔ wɔɔ Jisɔs. \s1 Bəni dza i bimbu bichi dzə i Jisɔs \p \v 7 Jisɔs bəh bwa bu bə mbaŋ ka nyə fɛiŋ tsə i kinchwɔ kimbum ki Galili wə. Mbaŋ wi bəni bəduli biəli wi. Bəni bədɔkɔ nì nyəki dzəki i bimbu ki Galili wə bəh ki Judea wə. \v 8 Bədɔkɔ nì nyə i Jɛlusalɛm, bədɔkɔ nyə i kimbu ki Idumea wə, bədɔkɔ nyə i kimbu ki Bɔkɔ yimbum yi Jɔdan wə i waka, bədɔkɔ i bimbu bi Taya bəh Sidɔn wə. Mbaŋ wiwɔ nì dzə yaka kɔm bɔ nì wɔkɔ gia yə wi nì fəki yichi. \v 9 Jisɔs dza dzaka a bwa bu bə mbaŋ nəŋ kɛiŋsi jiə ŋgwuki ka wi liə yɛiŋ kɔm mbaŋ nì dzə kwu baŋ wi. \v 10 Wi nì dzaka yakadəiŋ kɔm wi nì kɔ wi chuku lɔ bəni bəduli, ka bəni bə jwɛiŋ ma dzəki kɔmki wi. \v 11 Bəni bə̀ biŋ'waka bichu nì njiŋsiki bɔ nì yɛiŋki Jisɔs bɔ ka gbɔyiki i wi nshiŋ wamyi dzaka a, “Wɔ kɔ Waiŋ Nyɔ.” \v 12 Si bɔ wamyi yaka, Jisɔs lansi kiŋ i bɔ a kiə bɔ ki fə̂ kə a bəni kiə ŋgaiŋ. \s1 Jisɔs babwili bəni jwɔfi ntsɔ bəfa i nûmki bwa bu bə ntum \r (Matiɔ 10:1-4; Luk 6:12-16) \p \v 13 Wi dza yaka tsə i ŋkwuŋ bɛiŋ, bɔɔŋ bəni bə̀ wi nì nəŋki, bɔ dzə i wi. \v 14 Wi babwili bəni jwɔfi ntsɔ bəfa, bɔɔŋ bɔ a bwa bu bə ntum,\f + \fr 3:14 \fr*\ft Biŋwakti bikpu bidɔkɔ kaŋaki kə ndzaka wələ a, “Bɔɔŋ bɔ a bwa bu bə ntum.” \ft*\f* ka bəh bɔ nûmki, wi fâaŋki bɔ a bɔ nyâniki fûkuki gia yi Nyɔ, \v 15 chu kaŋa ŋga i bwiliki bəchinda bə ŋkpɛli i bəni wə.\f + \fr 3:15 \fr*\ft Biŋwakti bikpu bidɔkɔ kɔ bi kpɛiŋ fa a, “Bɔ chuku tə bəni bə jwɛ́iŋ.”\ft*\f* \v 16 Bəni bəwɔ nì kɔ: Samɔn, wə wi nì nya yɛli wi widɔkɔ a Bita. \v 17 Jɛm bəh waiŋnih wi Jɔn bə̀ bɔ nì kɔ bwa bə Sɛbide, bə̀ wi nì nya yɛli i bɔ a “Bɔanɛgɛs” num a, “Bwa bə dzaŋ yi wamyini.” \v 18 Bədɔkɔ nì kɔ Andulu, Filib, Batɔlɔmu, Matiɔ, Tɔmɔs, Jɛm wə waiŋ Alfiyus, Tadeus, Samɔn wə wi nì kɔ mi wi mbaŋ wi dzɛlɔt,\f + \fr 3:18 \fr*\ft Dzɛlɔt nì kɔ Bəju bə̀ bɔ nì tɔbiki tumi, jwɔ i bwili bəni bəbɔ i ŋgəkə wə i kaŋ yi Lum wə.\ft*\f* \v 19 bəh Judas Iskaliɔt wə wi nì nyani lə dzə taŋni Jisɔs. \s1 Bəni ka dzakaki a Bɛlsebu ŋkuŋ wi bəchinda bə ŋkpɛli kɔ i Jisɔs mə \r (Matiɔ 12:22-32; Luk 11:14-23; 12:10) \p \v 20 Jisɔs nì nyə tsə i di biə wi nì nɔki, mbaŋ wi bəni chu juŋni fɛiŋ, bɔ bwa bu bə mbaŋ nəki kaŋa kə na dzəh lɔ i dzi. \v 21 Jɔbi wə chwɔŋkijuŋ ki nì wɔkɔ, ka tsə i dzɔ wi kɔm bəni nì dzaka a wi yuŋsiki lə. \v 22 Bəni bə̀ bɔ nì laniki nnyaki bənchi bə Nyɔ bəh bə̀ bɔ nì buku dzə i Jɛlusalɛm shi tsə fɛiŋ ka dzakaki a, “Bɛlsebu kɔ i wi mə, wi bwiliki bəchinda bə ŋkpɛli bələ num bəh ŋga bi ŋkuŋ wi bəchinda bəwɔ.” \v 23 Ayakadəiŋ, Jisɔs bɔɔŋ bɔ, bikə i bɔ i ndi wə a, “Satan kɔ i fiəni bwili gwu yi i mi wə dəiŋ wə a? \v 24 Tumi ka gaali dza ka jwɔki a kiki, ki ni chu num kə. \v 25 Juŋ ka gaali, dza ka jwɔki a yiyi, yi ni chu num kə. \v 26 Satan ka dza gaali bəh mbaŋ wi ka bə́ jwɔki a bɔ bɔ, wi nì chu num kə, ayakalə yaka kiŋgɔksi ki si tsə a ŋka wə. \v 27 Mbɛiŋ kîə a mi kɔkə wə wi kɔ i liə juŋ yi mi wi ləkəli wə, i kɔ biɛiŋ biə wi kɔŋki i gɛiŋ nyə fɛiŋ, na ma wi yisi kaŋa mi wi ləkəli wiwɔ na ka wi kɔ biɛiŋ biwɔ. \v 28 Mih fukuki ŋkɔŋ i mbɛiŋ a, Nyɔ kɔlə i dalinya gia yichu bəh ja yichu yichi yə bəni dzakaki kɔm wi. \v 29 Ayakalə, na ndə wə wi dzaka ja yichu i fwu wi Kiŋ'waka ki Baiŋni wə, yi kɔ a Nyɔ bi dalinya kə wi, kɔm wi fə chu bi kpamu.” \v 30 Jisɔs nì dzaka yaka kɔm bəni bədɔkɔ nì dzaka a kiŋ'waka ki jisi kɔlə i gwu yi wə. \s1 Nih Jisɔs bəh bwa bə nih bə Jisɔs \r (Matiɔ 12:46-50; Luk 8:19-21) \p \v 31 Nih Jisɔs bəh bwa bə nih bə Jisɔs ka dzə, num i biŋ, faaŋ mi widɔkɔ a wi bɔɔŋ wi. \v 32 A nì kɔ mbaŋ wi bəni num fiəli ka juŋni baŋ wi. Bɔ dzaka i wi a, “Nih wa bəh bwa bə nah kɔ i biŋ bikə wɔ.” \v 33 Jisɔs chukuli wi a, “Nih wuŋ bəh bwa bə nih bəŋ kɔ ndə?” \v 34 Si wi bikə yaka ka tsɛiŋ bəni bə̀ bɔ nì numyi fiəli wi, ka dzaka a, “Nih wuŋ bəh bwa bə nih bəŋ kɔ bələ. \v 35 Mbɛiŋ kîəki a, na ndə wə wi fəki gia yə Nyɔ nəŋki, kɔ wi wə wi kɔ waiŋnih wuŋ bəh jɛmi yiŋ bəh nih wuŋ.” \c 4 \s1 Ndi kɔm mi wə wi nì muki ŋgɔkɔ \r (Matiɔ 13:1-9; Luk 8:4-8) \p \v 1 Jisɔs ka chu yisi i laniki bəni i kɔmsi tsə i bɔkɔ kpəŋ mbaŋ wi bəni ka juŋniki dzəki fɛiŋ lə mɔɔɔŋ. Wi ka nyə liə lɔ i ŋgwuki mə shinum yɛiŋ i bɔkɔ, mbaŋ wiwɔ ka numyi i bɔkɔ kpəŋ i kpa. \v 2 Wi ka laniki bɔ bəh gia yiduli i bəndi wə. Ayaka wi dza ti bɔ bəh ndi widɔkɔ a, \v 3 “Mbɛiŋ wɔ̂kɔli, mi nì laa i tsə mu ŋgɔkɔ. \v 4 Asi wi nì muki widɔkɔ gbɔyi i dzəh, minyəni dzə chumi dzi. \v 5 Ŋgɔkɔ widɔkɔ gbɔyi i di bi kitəh wə nshwaiŋ num kə fɛiŋ bindzɔŋ. Wi ka kɔmsi buku kɔm nshwaiŋ nì kɔkə fɛiŋ bindzɔŋ. \v 6 Jɔbi wə wɔŋ nì yisi i baiŋki, ka twɛiŋ ŋgɔkɔ wiwɔ wi kpiyi, kɔm gaaŋ yiwɔ nì ka liə. \v 7 Ŋgɔkɔ widɔkɔ gbɔyi i bifaka wə. Bifaka biwɔ ka kɔ kwu baŋ ŋgɔkɔ wiwɔ ka wi ma wum mintam. \v 8 Ayaka ŋgɔkɔ widɔkɔ gbɔyi num i nshwaiŋ yindzɔŋni wə, ka buku yaka ka kɔɔ ka wum, tsə si bə nì mu, dzəkəh yi ŋgɔkɔ yiwɔ wum dzə́kəh mbaŋtia, yidɔkɔ dzə́kəh mbaŋbisɔ, yidɔkɔ dzə́kəh gbi.” \v 9 Si Jisɔs ti yaka ka kaasi a, “Mi wə wi kaŋaki bintuni i wɔkɔ wi wɔ̂kɔ.” \s1 Gia yə Jisɔs nì dzakaki num i bəndi wə \r (Matiɔ 13:10-17; Luk 8:9-10) \p \v 10 Jɔbi wə Jisɔs nì kɔ wi mbɔŋ, bəni bədɔkɔ bə̀ bɔ nì kɔ bəh wi bəh bwa bu bə mbaŋ bə̀ jwɔfi ntsɔ bəfa, bikə i wi kɔm ndi wiwɔ. \v 11 Wi chukuli i bɔ a, “Akɔ i mbɛiŋ Nyɔ kɔ wi fə lɔ a mbɛiŋ kiə gia yə yi nyumiki i ŋkuŋ bi Nyɔ wə. Ayakalə, i bəni bədɔkɔ kɔ gia yichi num a bəndi wə, \v 12 ka bɔ nì tsɛiŋki, ayakalə yɛiŋ kə, wɔkɔli, wɔkɔ kə. Asi mɔŋ yaka ma bɔ kwuni shɔ́m yibɔ, Nyɔ dalinya chu bibɔ.” \s1 Gia yə ndi wə Jisɔs nì ti yi chusiki \r (Matiɔ 13:18-23; Luk 8:11-15) \p \v 13 Jisɔs dza bikə i bəni bə̀ bɔ nì kɔ bəh wi a, “Yi kɔ a mbɛiŋ ka kiə dəkə gia yə ndi wələ dzakaki a? A mbɛiŋ ka baaŋ maka mbɛiŋ kiə ndi wələ, mbɛiŋ ni kiə bəndi bədɔkɔ dəiŋ la? \v 14 Ŋgɔkɔ wə mi wə nì muki kɔ gia yi Nyɔ. \v 15 Ŋgɔkɔ wə wi nì gbɔyi i dzəh kɔ bəni bə̀ bɔ wɔkɔki gia yi Nyɔ, Satan dzə akisəkə bwili gia yiwɔ i shɔ́m yibɔ wə. \v 16 Ŋgɔkɔ wə wi nì gbɔyi i di bi kitəh wə kɔ bəni bə̀ bɔ wɔkɔki gia yi Nyɔ, dzɔ akisəkə bəh kinsaŋli, \v 17 ayakalə, maka gaaŋ yiwɔ nyani liə i shɔ́m yibɔ wə. Yi mɔti kə yɛiŋ twɛsi, bəŋgəkə ka dzə, nabə a bəni bwaŋ gvu i bɔ chɛiŋ kɔm gia yiwɔ, bɔ ka fiəni gbɔyi lɔ i jum wə akisəkə. \v 18 Ŋgɔkɔ wə wi nì gbɔyi i bifaka wə kɔ bəni bə̀ bɔ wɔkɔki gia yi Nyɔ, \v 19 Ayakalə, kifum ki mbi wələ bəh kiŋkɔŋ ki mbum bəh kiŋkɔŋ ki biɛiŋ bidɔkɔ dzə juŋni baŋ gia yiwɔ i shɔm yibɔ wə yi laka kilɔlɔ. \v 20 Ŋgɔkɔ wə wi nì gbɔyi i nshwaiŋ yindzɔŋni wə akɔ num bəni bə̀ bɔ wɔkɔki gia yi Nyɔ, bɔ dzɔ, ka tsəki a ninshiŋ ninshiŋ, ka ŋgɔkɔ wiwɔ wum dzə́kəh mbaŋtia, dzə́kəh yidɔkɔ mbaŋbisɔ, dzə́kəh yidɔkɔ gbi.” \s1 Ndi kɔm naka ki baiŋsini \r (Luk 8:16-18) \p \v 21 Jisɔs dza bikə a, “Mi si liə bəh naka ki baiŋsiki i dzu wi kwusi baŋ bəh kah, ma wi si jiə i kigasi wə a? Ma wi si liə tɔm num i di biə bə si tɔm naka ki baiŋsiki yɛiŋ wə a? \v 22 Mbɛiŋ kîəki a gia yichi yə yi nì kɔ i nyumi wə kɔ yi bə bi chusiki i ndaiŋ wə, yə yi nì kɔ i nyumi nyumi wə, yichi bə bi chusiki yi i baiŋni wə. \v 23 Mi wə wi kaŋaki bintuni i wɔkɔ, wi wɔ̂kɔ.” \v 24 Jisɔs chu dzaka a, “Mbɛiŋ kabə wɔkɔliki gia yi Nyɔ mbɛiŋ ka wɔ̂kɔliki ndzɔŋki, kɔm dzəh yə mbɛiŋ wɔkɔliki yɛiŋ, kɔ ayaka si Nyɔ bi fəkə i mbɛiŋ, wi bi fəkə na yi du tsə. \v 25 Mi wə wi kaŋaki fiɛŋ kɔ wi bə bi kpɛiŋsiki. Mi wə wi kaŋaki kə fiɛŋ kɔ na wi bə bi dzɔ bwili fi twɛsi fiə wi kaŋaki i wi.” \s1 Ndi kɔm ŋgɔkɔ wə wi kɔki \p \v 26 Jisɔs chu dzaka a, “Ŋkuŋ bi Nyɔ kɔ aka ŋgɔkɔ wə mi nì mu i khə. \v 27 Jɔbi wə asi num nchɔkɔ wi ka nɔ, chɔkɔ ka wɔɔ wi dza. Num ŋgɔkɔ wiwɔ si buku ka kɔɔki, wi chu kɔbi i kiə a ŋgɔkɔ wiwɔ fə dəiŋ ka wi kɔki a, \v 28 nshwaiŋ si fə wi ka kɔki. Wi dza yisi i nyaki binchaiŋki, wi ka wum tum dzəkəh yɛiŋ. \v 29 Jɔbi wə ŋgɔkɔ wiwɔ biəŋ, wi ka ni dzɔ fiŋkɔfi fi, liə i khə, kɔm jɔbi wi kɔhni kpɛiŋ.” \s1 Ndi kɔm chwɔŋkijuŋ ki ŋgɔkɔ wi mintam midɔkɔ \r (Matiɔ 13:31-32,34; Luk 13:18-19) \p \v 30 Jisɔs chu dza dzaka a, “Bukumbɛiŋ kɔ i fəkəli ntɔŋ bi Nyɔ bəh nə? Bukumbɛiŋ kɔ i fəkəli bəh ndi winaiŋ a? \v 31 Wi kɔ ka ŋkaiŋni wi ŋgɔkɔ wi fintam finchiŋ fidɔkɔ fi sɛiŋni tsə na bəŋgɔkɔ bəchi,\f + \fr 4:31 \fr*\ft Fintam fiələ kɔ i já yi ŋkali wə a, “mustard”. \ft*\f* \v 32 Jɔbi wə bə ka gbɛli i khə wi ni buku yaka wi kɔɔ ka numki i kpɛiŋ wi kpali tsə ntəŋ wi biɛiŋ bichi biə bə gbɛli i khə, wi fiəni chu kpɛiŋ ka nya cha ka minyəni mə mɔ fuliki i bɛiŋ kɔ i maa júŋ yibɔ i wi wə, i kinjiŋjiŋ ki wi wə.” \p \v 33 Akɔ lə si Jisɔs nì fukuki gia yi Nyɔ i bəni, i bəndi wə ka bələ, i dzəh yə bɔ kɔ i wɔkɔ kiə. \v 34 Wi nì ka num dzaka gia i bɔ kɔbi i bəndi wə. Ayakalə, jɔbi wə wi nì kɔ wi mbɔŋ num a bɔ bwa bu bə mbaŋ a bɔ bɔ, wi ka fiəni fuku baiŋsi bəndi bəwɔ bəchi i bɔ. \s1 Jisɔs kaŋyi fuŋni kiləkəli \r (Matiɔ 8:23-27; Luk 8:22-25) \p \v 35 Jisɔs kaasi i laniki bəni chɔkɔ biwɔ a num i fijɔbi, wi dzaka i bwa bu bə mbaŋ wə a, “Bukumbɛiŋ dâŋ bûku tsə̂ i kiwuŋ ki bɔkɔ kə yaka wə.” \v 36 Bɔ ka bee mbaŋ wi bəni wə wi nì kɔ fɛiŋ, ka liə i ŋgwuki wə Jisɔs nì kɔ wi si num lɔ yɛiŋ, bəh bɔ ka daŋki, bəŋgwuki bədɔkɔ biəli bɔ. \v 37 Si bɔ nì daŋki, fuŋni kiləkəli dzə tumbuku yisi ka nəŋniki mwi, mɔ liə i ŋgwuki mə ka nəŋki i jikə. \v 38 Jisɔs nì kɔ i ŋgwuki mə i jum wə wi nɔ wə, num wi nɔsi fwu wi i kiŋgbɔŋ wə. Bɔ ka tsə yɔmsi wi ka dzaka a, “Mi wi lanini, kpi nəŋki i dzɔ bukumbɛiŋ wɔ kaŋa kə mfia jɔbi kɔm nə a?” \v 39 Jisɔs dza bɛiŋ, kaŋyi fuŋni kiləkəli kiwɔ, dzaka i mwi miwɔ a, “Kpîchumi mɔŋ.” Fuŋni kiləkəli kiwɔ ka kpichumi, di chimi alə mɔɔɔŋ. \v 40 Wi ka bikə i bwa bu bə mbaŋ a, “Mbɛiŋ lwaki nə? Mbɛiŋ kɛiŋki maka mbɛiŋ jiə shɔm i mih a?” \v 41 Dzaka wɔm bɔ, bɔ ka dzakayiki a bɔ bɔ a, “Wələ kɔ winaiŋ mi lə a, na fuŋni kiləkəli bəh mwi mi bɔkɔ wɔkɔ i wi a?” \c 5 \s1 Jisɔs bwili bəchinda bə ŋkpɛli i mi mə \r (Matiɔ 8:28-34; Luk 8:26-39) \p \v 1 Jisɔs bəh bwa bu bə mbaŋ daŋ kinchwɔ kimbum ka buku tsə i waka, i kimbu ki bəni bə Gɛlasen wə. \v 2 Si wi nì bukuki i ŋgwuki mə, wi baŋsi bəh mi widɔkɔ biŋ'waka bichu njiŋsi wi, num wi buku i bita biə bə nì ləəki bəni yɛiŋ. \v 3 Mi wiwɔ nì nɔki i bita biwɔ mə. Mi widɔkɔ kɔbi fɛiŋ wə wi nì kɔ i kaŋa wi, na bəh nsəŋ. \v 4 I kaŋ yiduli wə, bə nì shiki jiəki wi i biŋkɔm wə, kaŋa tsɛ́iŋ yi bəh bənsəŋ, wi guku təiŋyi bənsəŋ bəwɔ, shakyi biŋkɔm. Mi nì mɔŋ wə wi nì kɔ i kaŋa wi. \v 5 Mi wiwɔ nì fiəliki nnyaki i bita biwɔ yaka wi tsə buku i ŋkwuŋ wə nchɔkɔ bəh nshi, wamyi, kwɔksi gwu yi bəh kitəh. \p \v 6 Si wi yɛiŋ Jisɔs wi kɛiŋ nanu, wi yɔkɔ tsə tum binyu i wi nshiŋ, \v 7 wi də bwili bəh ŋga a, “Jisɔs Waiŋ Nyɔ wə wi kɔ Fwu wi Biɛiŋ Bichi wə, wɔ nəŋki nə i mih wə a? Mih tsâki wɔ i yɛli wi Nyɔ wə kiə wɔ ki nyâ kə ŋgəkə i mih.” \v 8 Wi nì dzakaki yakadəiŋ, kɔm Jisɔs nì kɔ wi kaŋyi lɔ a, “Kiŋ'waka kichu kələ bûku i mi wələ wə.” \v 9 Jisɔs bikə i wi a, “Yɛli wa kɔ ndə.” Wi chukuli a, “Yɛli wuŋ kɔ mbaŋ, kɔm buku duki lə.” \v 10 Si wi chukuli yakadəiŋ, ka tsaki Jisɔs a fɛiŋ fɛiŋ a wi ma kɔ̂ŋŋ bɔ i kimbu kələ wə. \p \v 11 A nì kɔ yaka mbaŋ wi bifi biduli dzi i ŋgaŋni chɛiŋ fɛiŋ. \v 12 Biŋ'waka bichu biwɔ ka tsa Jisɔs a, “Chîŋsi buku num i bifi biə yaka wə, ma buku liə i bi wə.” \v 13 Jisɔs bum. Ayaka biŋ'waka biwɔ ka buku i mi wiwɔ wə, tsə liə i bifi wə. Mbaŋ wiwɔ nì kɔ bifi ka bənchuku bəfa. Bi sɛiŋ shi i fəŋ wə, shi tsə gbɔyi i bɔkɔ yiwɔ wə fɛiŋ ləŋ ka kpiyi. \v 14 Bəni bə̀ bɔ nì tɔkniki bəh bifi biwɔ dza fɛiŋ, gɛiŋ, tsə fuku gia yiwɔ i kwili kintəəŋ bəh i di bichi wə fɛiŋ. Bəni ka wɔkɔ, buku dzə i yɛiŋ gia yə yi si num. \v 15 Bɔ dzə i di biə Jisɔs nì kɔ, yɛiŋ mi wə mbaŋ wi bəchinda bə ŋkpɛli nì shiki njiŋsiki wi, num wi shinum fɛiŋ, ka lɔh bəmbuŋ bu, num mfi bi fiəni dzə. Bɔ lwa na bəh ŋga. \v 16 Bəni bə̀ bɔ nì yɛiŋ gia yə yi num, ka fuku i bəni si yi nì num bəh mi wə mbaŋ wi biŋ'waka bichu biə nì kɔ i wi wə, i tasi bəh gia yi bifi. \v 17 Si bɔ wɔkɔ yakadəiŋ, yisi i tsaki Jisɔs a wi nyə̂ i di bibɔ wə. \p \v 18 Jisɔs ka liə i ŋgwuki mə, mi wə bəchinda bə ŋkpɛli nì buku i gwu yi mə ka tsaki Jisɔs a bɔ wi nyə. \v 19 Jisɔs nəiŋ, ka dzaka i wi a, “Nyə̂ tsə̂ i wɔ dzu, ma wɔ tsə̂ fûku i bəni ba gia yə Bah fə i wɔ, bəh si wi kwasi nshɛiŋ i wɔ.” \v 20 Ayakadəiŋ, mi wiwɔ ka nyə, tsə ka nyaniki fukuki i tumi kichi kə bə bɔɔŋki a Kikwili Jwɔfi, gia yə Jisɔs fə i wi. Bəni ka wɔkɔ yaka, num lɔ bəh ŋkaŋyi. \s1 Waiŋ Jaylus bəh miŋkpaŋa widɔkɔ wə wi nì kɔm mbuŋ wi Jisɔs ka bɔnih \r (Matiɔ 9:18-26; Luk 8:40-56) \p \v 21 Jisɔs fiəni daŋ i ŋgwuki wə tsə i kiwuŋ kəyaka wə i kɔmsi tsə i kinchwɔ kimbum kpəŋ, mbaŋ wi bəni chu juŋni dzə fɛiŋ. \v 22 Tikwili wi juŋ yi tsani widɔkɔ ka dzə fɛiŋ, yɛli wi num Jaylus. Si wi yɛiŋ Jisɔs, ka tsə tum binyu i wi nshiŋ, \v 23 tsa wi a fɛiŋ fɛiŋ ka dzaka a, “Waiŋ wuŋ wi nchiŋ wi kpaŋni kɔ a i kpi. Mntee wɔ, dzə̂ ma wɔ kɔ̂m kaŋ ya i wi wə ma wi bɔnih ka wi ma kpi” \v 24 Jisɔs ka dza bɛiŋ bəh wi ka tsəki, mbaŋ wi bəni kwu biəli Jisɔs faaŋni. \p \v 25 Kpaŋa widɔkɔ nì kɔlə i kintəəŋ ki mbaŋ wiwɔ wə num jɔbi wi shi baaŋ a baaŋni i jía wə jwɔfi ntsɔ yifa. \v 26 Wi nì kɔ wi bɔh nalə i bəni bə tsa bəduli chɛiŋ, bəkəli biɛiŋ bichi biə wi nì kaŋaki, jwɛiŋ tsə a ninshiŋ tsəni. \v 27 Si wi nì kɔ wi wɔkɔ lɔ kɔm Jisɔs, wi ka dzə i wi jum i mbaŋ kintəəŋ, kɔm mbuŋ wi, \v 28 kɔm wi nì kɔ wi dzaka i wi shɔm a, “Mih ka kɔm na a mbuŋ wi, ma mih nì bɔnih.” \v 29 Si wi nì kɔm yakadəiŋ, jwɛiŋ yi kaa akisəkə. Miŋkpaŋa wiwɔ wɔkɔ na i gwu yi wə si wi bɔnih. \p \v 30 Jisɔs ka wɔkɔ asi ŋga buku i gwu yi wə, wi fiəni gwu akisəkə, bikə i bəni a, “A kɔm ndə mbuŋ wuŋ a?” \v 31 Bwa bu bə mbaŋ chukuli i wi a, “Wɔ yɛiŋ si bəni faaŋniki wɔ, wɔ chu bikə mi wə wi kɔm wɔ a?” \v 32 Jisɔs baaŋ a tsɛiŋki i yɛiŋ mi wə wi kɔm wi. \v 33 Ayakadəiŋ, kpaŋa wiwɔ ka kiə gia yə yi num bəh wi, wi ka dzə, lwa nyumi, tum binyu i Jisɔs nshiŋ fuku ŋkɔŋ wi wichi i wi. \v 34 Jisɔs dzaka i wi a, “Waiŋ wuŋ, shɔm ya yə wɔ jiə i mih yi fə wɔ bɔnih lɔ, tsə̂ bindzɔŋ. Wɔ ta lɔ i jwɛiŋ ya wə.” \p \v 35 Asi Jisɔs ni kɛiŋki wi dzaka i miŋkpaŋa wiwɔ yakadəiŋ, bəni bədɔkɔ dzə fɛiŋ num bɔ nyə i juŋ yi Jaylus wə tikwili wi juŋ yi tsani, dzaka i wi a, “Waiŋ wa kpi lɔ. Ma chu nyâ ŋgəkə i Mi wi Lanini wələ?” \v 36 Si bɔ dzaka yakadəiŋ, Jisɔs wɔkɔ, ayakalə wi fə aka wi ka wɔkɔ dəkə ka dzaka i Jaylus a, “Kiə wɔ ki lwâ kə, jîə a shɔm ya i mih shəŋ.” \v 37 Asi bɔ nì tsəki, Jisɔs ka bum dəkə a mi widɔkɔ bîəli wi a kɔbi a Bita bəh Jɛm bəh Jɔn wə waiŋnih Jɛm. \v 38 Asi bɔ ni tsə buku i juŋ yi tikwili wi juŋ yi tsani wə, Jisɔs yɛiŋ si bəni gɔkɔki di bəh midɛm fɛiŋ. \v 39 Wi liə dzu, bikə a, “Mbɛiŋ gɔkɔki di bəh midɛm kɔm nə? Waiŋ wiwɔ ka kpi dəkə, wi nɔki num nɔni.” \v 40 Bɔ ka suŋuki lɔ wi suŋuni. Wi dza bwili bəni bəchi i biŋ, dzɔ shəŋ tii waiŋ bəh nih waiŋ bəh bəni bu bə mbaŋ bətali bəh bɔ liə tsə i di biə waiŋ wiwɔ nì nɔki. \v 41 Wi kaŋa waiŋ wiwɔ i tsɛiŋ wə dzaka i já yibɔ a, “Talita kumi!” Yi num a, “Waiŋkpaŋni, mih dzakaki i wɔ, dzâ bɛiŋ.” \v 42 Akisəkə yakadəiŋ, wi ka dza bɛiŋ ka nyani. Waiŋkpaŋni wiwɔ nì kɔ jía jwɔfi ntsɔ yifa. Bɔ yɛiŋ yaka dzaka wɔm bɔ. \v 43 Jisɔs kiŋ i bɔ nalə a kiə bɔ ki fə̂ kə a mi widɔkɔ kîə gia yə yi num, ka dzaka a bɔ tsɛiŋ fiɛŋ wi dzi. \c 6 \s1 Bə məŋni Jisɔs i di bi wə \r (Matiɔ 13:53-58; Luk 4:16-30) \p \v 1 Jisɔs nyə fɛiŋ, bəh bwa bu bə mbaŋ dzə i kwili wə. \v 2 A num i chɔkɔ bibɔ bimbam, wi tsə i juŋ yi tsani wə yisi i laniki bəni. Bəni bəduli wɔkɔ si wi laniki ka numki bəh ŋkaŋyi. Bɔ ka nyə ka kaiŋyiki dzaka a, “Mi wələ nyə faiŋ bəh wələ nlani fa lə a? Wi dzɔ biələ mfi faiŋ a? Wi nyani dəiŋ na ka wi fəki yələ gia yi kaŋyini lə a? \v 3 A kɔkə a wi wə kaminda waiŋ Meli a? Wi num waiŋnih Jɛm bəh Yɔsɛs bəh Judas bəh Samɔn wə a? Ntə jɛ́mi yi kɔ fa bukumbɛiŋ bɔ a?” Si bɔ kaŋyi yakadəiŋ ka nəiŋ wi. \v 4 Jisɔs ka dzaka i bɔ a, “Bə si kɔksi lə mi wi ntum wi Nyɔ i di bichi wə a kɔbi a tumi ki wə, bəh i chwɔŋkijuŋ ki wə bəh i wi dzu.” \v 5 Si bə məŋni wi yakadəiŋ, yi ka gaka wi i chu fəki gia yi kaŋyini fɛiŋ yiduli, a kɔbi alə wi nì kɔmyi bəni twɛsi bə̀ bɔ nì gwɛiŋki fɛiŋ bəh kaŋ bɔ bɔnih. \v 6 Wi num lɔ bəh ŋkaŋyi si bɔ nì ka jiə dəkə shɔm i wi wə. \s1 Jisɔs faaŋ bwa bu bə mbaŋ bə̀ jwɔfi ntsɔ bəfa \r (Matiɔ 10:5-15; Luk 9:1-6) \p Jisɔs bi nyə fɛiŋ ka nyaniki i bidi biə fɛiŋ wə lani bəni. \v 7 Wi dza bɔɔŋ bwa bu bə mbaŋ bə̀ jwɔfi ntsɔ bəfa, ka faaŋ bwili bɔ bəfa bəfa, nya ŋga i bɔ a bɔ bwîliki biŋ'waka bichu i bəni wə. \v 8 Wi bə́ nəŋ i faaŋ bɔ ka dzaka a kiə bɔ ki dzɔ̂ kə na fiɛŋ kɔbi a mbəŋ. Kiə bɔ ki dzɔ̂ kə biɛiŋ bidzini. Kiə bɔ ki dzɔ̂ kə kiba nabə kpɔ i chiŋnih bibɔ wə.\f + \fr 6:8 \fr*\ft A nì kɔ i ninshiŋ bə nì jiəki kpɔ i chiŋnih wə.\ft*\f* \v 9 Bɔ lə̂kə dzuyigvu, yakadəiŋ a kiə bɔ ma lɔh bəmbuŋ bəfa. \v 10 Wi chu dzaka i bɔ a, “Mbɛiŋ ka tsə i kwili wə, juŋ yə mbɛiŋ liə yɛiŋ, mbɛiŋ ka nɔ̂ki shəŋ a yi wə i tsə buku chɔkɔ biə mbɛiŋ bi nyəki fɛiŋ. \v 11 Kwili widɔkɔ ka nəiŋ i dzɔ mbɛiŋ, nabə i wɔkɔli gia yə mbɛiŋ dzakaki, mbɛiŋ bə́ nəŋ i nyə mbɛiŋ chûmni kwɔŋɔ biə bi kɔ i gvu yimbɛiŋ wə, ka kinchəsi ki gia yə bɔ mɔm.”\f + \fr 6:11 \fr*\ft Biŋwakti bikpu bidɔkɔ dzə kpɛiŋ fa a, “Mih fuku i mbɛiŋ ŋkɔŋ a, a bi numki i chɔkɔ bi nsaka wi gɔksini wə, gia bi bɔnih lə i tumi ki Sɔdɔm bəh i ki Gɔmɔla wə tsə ki tumi kələ.” \ft*\f* \v 12 Bɔ ka nyə tsə ka nyaniki fukuki a bəni kwûni shɔ́m yibɔ. \v 13 Bɔ chu bwili tə bəchinda bə ŋkpɛli bəduli i bəni wə, təkəsi fiaŋsi bəni bə jwɛ́iŋ bəduli, chuku bɔ. \s1 Si bə nì wɔɔ Jɔn Njulibɔkɔ \r (Matiɔ 14:1-12; Luk 9:7-9) \p \v 14 Ŋkuŋ Hɛlɔd nì wɔkɔ ntum wiwɔ kɔm Jisɔs, si bəni kɔ bɔ kiəni lɔ yɛli wi i di bichi wə, bəni bədɔkɔ dzaka fibɔ a, “Jisɔs wələ kɔ Jɔn Njulibɔkɔ si wi fiəni dza i kpi wə. Akɔ gia yə yi fə wi na ka wi kaŋaki ŋga i fəki gia yi kaŋyini yələ lə.” \v 15 Bədɔkɔ dzakayi fibɔ a, “Akɔ Ɛlaja si wi fiəni dzə.” Bədɔkɔ a, “Wi kɔ mi wi ntum wi Nyɔ widɔkɔ, wi num ka wi kikpu.” \v 16 Ayakalə, Hɛlɔd wɔkɔ gia yiwɔ yakadəiŋ ka dzaka mfih a, “Akɔ Jɔn Njulibɔkɔ wə mih nì gba bwili fwu wi si wi fiəni dza i kpi wə.” \p \v 17 Jɔn kɔ num Hɛlɔd mwi nì faaŋ bəni tsə kwa wi, fah i juŋ yi nsəŋ mə kɔm bə Hɛlɔdia kpə Filib wə wi nì kɔ waiŋnih Hɛlɔd, num Hɛlɔd nì kɔ wi dzɔ wi ka kpə wi. \v 18 Yi nì num yaka kɔm Jɔn nì kɔ wi dzaka i Hɛlɔd a, “Nchi ka bûm dəkə a mi kɔlə i dzɔ̂ kpə waiŋnih wi i kpə wi.” \v 19 Si Jɔn nì dzakaki yakadəiŋ, Hɛlɔdia ka fasi wi i shɔm yi wə ka nəŋki dzəh i wɔɔ wi, kwati kə, \v 20 kɔm Hɛlɔd nì lwaki Jɔn a wi kɔ mi wi chəŋ wi chu num mi wi Nyɔ. Wi ka tɔkniki a bə ma wɔ̂ɔ wi. Hɛlɔd nì shiki wɔkɔliki gia yə Jɔn nì dzakaki, shɔm ka nyaki wi ŋgəkə nalə, yakadəiŋ wi ka wɔkɔki ndzɔŋni i wɔkɔliki gia yə wi dzakaki. \v 21 Dzəh dzə baiŋ i Hɛlɔdia wə kpə Hɛlɔd, i jɔbi wə nyuwi nì fəki bini, wi bɔɔŋ bənji bu bəh kifwu ki bəni bə jum, bəh bəni bəmbum bəmbum bə Galili, i kwaka chɔkɔ biə bə nì bwɔ wi. \v 22 Waiŋ Hɛlɔdia wi kpaŋni liə dzə nyaka bini bindzɔŋni i Hɛlɔd bəh bəni bu bə bini nshiŋ. Wi ka dzaka i waiŋ wiwɔ a, “Bîkə na finə fiə wɔ kɔŋki, ma mih ni fə̂ i wɔ.” \v 23 Wi chu dzi ŋkaiŋ dzaka a, “Bîkə na nə i mih, kɔŋ a numki na kiŋka ki tumi kəŋŋ, ma mih ni nya i wɔ.” \v 24 Waiŋkpaŋni wiwɔ ka buku tsə bikə i nih wi a, “Mih dzaka a bə nyâ mih bəh nə?” Nih wi chukuli a, “Tsə̂ dzâka a bə nyâ fwu wi Jɔn Njulibɔkɔ i wɔ.” \v 25 Wi ka kɔmsi fiəni tsə akisəkə, dzaka i Ŋkuŋ Hɛlɔd a, “Mih nəŋki a wɔ nyâ fwu wi Jɔn Njulibɔkɔ i mih i liə i nsaŋa wə.” \v 26 Ŋkuŋ wɔkɔ yaka, gwu kpi wi na bəh ŋga. Ayakalə, wi nəki nəiŋ kə gia yə wi nì dzaka, kɔm ŋkaiŋ biə wi nì kɔ wi dzi lɔ i bəni nshiŋ num bəni bə̀ bɔ nì kɔ i bini biwɔ wə, wi na chu kwuni ja yi yə wi nì dzaka i waiŋ wiwɔ. \v 27 Wi ka faaŋ chinda akisəkə a wi tsə̂ dzə̂ bəh fwu wi Jɔn. Wi ka tsə i juŋ yi nsəŋ mə gba fwu wi Jɔn, \v 28 jiə i nsaŋa wə, dzə bəh wi nya i waiŋ wiwɔ. Wi dzɔ, buku fɛiŋ tsə nya i nih wi. \v 29 Bwa bə mbaŋ bə Jɔn wɔkɔ, ka tsə dzɔ wini wi Jɔn ka ləə. \s1 Jisɔs saaŋsi bəni bənchuku bəte \r (Matiɔ 14:13-21; Luk 9:10-17; Jɔn 6:1-14) \p \v 30 Bwa bə faaŋni bə Jisɔs bə̀ fiəni dzə yɛiŋ wi, fuku gia yichi yə bɔ nì fə, bəh yə bɔ nì lâniki bəni yɛiŋ i wi. \v 31 Wi ka dza dzaka i bɔ a, “Mbɛiŋ dzə̂ a mbɛiŋ mbɛiŋ, bə yâka tsə i di biə bəni mɔŋ fɛiŋ wə, bə wâka twɛsi.” Wi nì dzaka yaka kɔm bəni bəduli nì dzəki i di biə bɔ nì kɔ, bədɔkɔ nì nyəki, bədɔkɔ dzə. Bɔ kɔbi na i kaŋa na jɔbi i dzi. \v 32 Bə bɔ ka dza liə i ŋgwuki wə ka baka gwu a bɔ bɔ ka tsə i di biə bəni nì kɔkə fɛiŋ. \v 33 Ayakalə, bəni bəduli yɛiŋ bɔ si bɔ nì tsəki, ka kiə bɔ, ka buku i kikwili kichi wə ka yɔ̂kɔ tə̂iŋ bɔ. Bɔ yisi tsə buku fɛiŋ, na ka Jisɔs bəh bwa bu bə mbaŋ tsə buku fɛiŋ. \v 34 Jɔbi wə Jisɔs nì tsə buku fɛiŋ kpa, wi yɛiŋ mbaŋ wi bəni lə maaa, nshɛiŋ kwa wi bəh bɔ, kɔm bɔ nì kɔ aka shwáŋ bə jîə mi wi tɔknini kɔ̂bi. Wi ka yisi i laniki bɔ bəh gia yiduli. \v 35 Jɔbi wə wɔŋ nì liəki tsəki, bwa bu bə mbaŋ dza dzə yɛiŋ wi ka dzaka a, “Fa kɔ i chwa num jɔbi tsə lɔ, \v 36 bêe bəni bələ ma bɔ tsə̂ i kikwili bəh i kidi ki kɔmsini wə fa, i tâŋ biɛiŋ bibɔ bidzini.” \v 37 Ayakalə, Jisɔs chukuli n'yi a, “Mbɛiŋ mwi nyâ bɔ bəh dzɛiŋ i dzî.” Bɔ bikə i wi a, “Wɔ nəŋki a buku tsə̂ nə̂ŋ bədanali gi yifa ka bə tâŋ biɛiŋ bidzini yɛiŋ i dzə̂ nyâ i bɔ ka bɔ dzi a?” \v 38 Jisɔs bikə i bɔ a, “Mbɛiŋ kaŋaki chɔkɔ yi blɛd yi maiŋ? Mbɛiŋ tsə̂ tsɛ̂iŋ.” Bɔ tsə tsɛiŋ, ka fuku a, “Chɔkɔ yi blɛd yite bəh bwɔ́kɔ yifa.” \v 39 Jisɔs ka dzaka a bwa bu bə mbaŋ dzâka a bəni nûmyi i mfwaŋ wə i mbaŋ wə mbaŋ wə, i kaka kaka wə. \v 40 Ayakadəiŋ, bəni bəwɔ ka nûmyi i kuku i mbaŋ wə gbi gbi bədɔkɔ mbaŋshi mbaŋshi. \v 41 Jisɔs dzɔ chɔkɔ yi blɛd yə yite bəh bwɔkɔ yə yifa, tsɛiŋ yaka i bɛiŋ, nya kiyɔŋni i Nyɔ, ka gbɛyi nya i bwa bu bə mbaŋ, a bɔ gâa i bəni. Wi gaa tə bwɔkɔ yifa yə i bɔ bəchi. \v 42 Bəni bəchi dzi fwuli. \v 43 Bwa bə Jisɔs bə mbaŋ juŋni biŋka bi blɛd bəh bwɔkɔ yə yi nì bɛsi, bi jikə káh jwɔfi ntsɔ yifa. \v 44 Bəni bə̀ bɔ nì dzi biɛiŋ bidzini biwɔ nì kɔ bənyuku bənchuku bəte. \s1 Jisɔs nyani i mwi bɛiŋ \r (Matiɔ 14:22-33; Jɔn 6:15-21) \p \v 45 Jisɔs ka dzaka akisəkə a bwa bu bə mbaŋ lîə i ŋgwuki wə bɔ dâŋ tsə̂ i ninshiŋ i Besayda, wi baaŋ ka bɔni bəni a bɔ kwɛ̂. \v 46 Si wi baaŋ bɔni bɔ yakadəiŋ, ka dza yaka i ŋkwuŋ bɛiŋ i tsa. \v 47 Biŋ ji, ŋgwuki num lɔ i bɔkɔ kintəəŋ, Jisɔs kɛiŋ a ŋkwuŋ bɛiŋ wi mbɔŋ. \v 48 Wi yɛiŋ si bwa bu bə mbaŋ fumki bəh ŋgwuki, kɔm fiəkə nì dzəki i bɔ nshiŋ chini ŋgwuki wiwɔ. A num asi chɔkɔ wɔɔki dzəki wi nyə ka dzəki i bɔ wə, nyani i mwi bɛiŋ. Wi nì dzəki ka wi nəŋki i tsə daŋsi bɔ. \v 49 Bɔ ka yɛiŋ wi si wi nyaniki dzəki i mwi bɛiŋ, ka kwakaki a, akɔ ŋkwusa. Bɔ wam bəh ŋga, \v 50 kɔm bɔ bəchi nì yɛiŋ wi yaka ndzaŋ kwa bɔ. Akisəkə, Jisɔs ka dzaka i bɔ a, “Mbɛiŋ kâŋa shɔ́m, akɔ mih. Kiə mbɛiŋ ki lwâ kə akɔ mih.” \v 51 Si wi dzaka yakadəiŋ, ka liə num i ŋgwuki mə bəh bɔ, fiəkə yiwɔ ka kpichumi. Ayaka bɔ tsɛiŋ lə, dzaka wɔm bɔ, \v 52 kɔm bɔ nì ka kiə dəkə gia yə chɔkɔ yi blɛd yə nì chusiki kɔm Jisɔs, num kɔm bɔ nì ka wɛli dəkə shɔ́m yibɔ. \s1 Jisɔs chuku bəni bə jwɛiŋ i Genesalet \r (Matiɔ 14:34-36) \p \v 53 Jɔbi wə bɔ nì daŋ bɔkɔ yə buku tsə i kimbu ki Genesalet wə, ka fasi ŋgwuki wiwɔ i bɔkɔ kpəŋ. \v 54 Si bɔ nì buku i ŋgwuki wə, bəni bəduli ka kiə Jisɔs fɛiŋ akisəkə, \v 55 bɔ yɔkɔ tsə i bidi bibɔ bichi wə fɛiŋ, bwili bəni bə jwɛiŋ dzə bəh bɔ i di biə bɔ nì wɔkɔ a Jisɔs kɔ fɛiŋ. \v 56 Na faiŋ Jisɔs nì tsəki, na i midini wə i chwa, nabə i kikwili kimbum wə nabə i kitumi wə, bəni ka dzəki bəh bəni bə jwɛiŋ i di biə bəni si juŋni, bɔ ka tsaki wi a bɔ kɔ̂m a jəŋ wi wimbuŋ. Mi wichi wə wi nì kɔmki wi, wi bɔnih a bɔnihni. \c 7 \s1 Bənchi bə mi wiwɔm \r (Matiɔ 15:1-9) \p \v 1 Chɔkɔ bidɔkɔ Bəfalasi bəh bəni bədɔkɔ bə̀ bɔ nì laniki bənchi bə Nyɔ, nyə i Jɛlusalɛm dzə juŋni kɔmsi i Jisɔs kpəŋ. \v 2 Bɔ dza yɛiŋ bwa bə mbaŋ bə Jisɔs bədɔkɔ bɔ dzi bəh kaŋ yi baiŋ kə, yi num a bɔ nì ka wɔkɔ dəkə kaŋ.\f + \fr 7:2 \fr*\ft Bɔ nì kaŋaki i wɔkɔ kaŋ biəli asi bəkukuli bəbɔ bə juŋ yi Nyɔ nì nəŋki i nɔni kibɔ ki kwili wə.\ft*\f* \v 3 Bəfalasi, na bəh Bəju bəchi si biəli a nɔni ki kwili ki bətii bəbɔ bə kikpu, a mi ma dzî fiɛŋ maka wi wɔ̂kɔ kaŋ si bɔ si shi wɔ̂kɔ. \v 4 Jɔbi wə mi kwɛ i shibɛiŋ wi kɔkə i dzi fiɛŋ maka wi wɔkɔ kaŋ yi bəh gvu yi i yəmaka dzə́h wə, na ka wi numki i dzi. Bɔ chu fə gia yidɔkɔ i nɔni ki kwili wə yiduli, ka i wɔkɔ kibwam bəh bətasa bəh kəŋə.\f + \fr 7:4 \fr*\ft Biŋwakti bikpu bidɔkɔ kɔ bi kpɛiŋ a, “... Biŋgbɔkɔ biə bɔ nì yəkliki yɛiŋ i dziki.” \ft*\f* \v 5 Bəfalasi bəh bəni bə̀ bɔ nì laniki bənchi ka bikə i Jisɔs a, “Akɔ kɔm nə bwa ba bə mbaŋ biəliki kə nɔni ki kwili ki bətii bəbuku bə kikpu a? Akɔ kɔm nə wə bɔ dziki bəh kaŋ yi baiŋ kə a?” \v 6 Jisɔs chukuli i bɔ a, “Isaya mi wi ntum wi Nyɔ nì dzâka ŋkɔŋ kɔm mbɛiŋ a mbɛiŋ kɔ bəni bə̀ bɔ dzakaki chi fə chi. Mbɛiŋ fə̂ki a gia yə wi nì nyaka a, Nyɔ dzakaki a, \q1 ‘Bəni bələ kɔksiki mih a bəh dzu yi dzaka, \q1 Shɔ́m yibɔ num nanu i mih wə. \q1 \v 7 Ntsa wibɔ i mih num a kilɔlɔ, \q1 kɔm bɔ dzɔki gia yə bəni kwakaki, \q2 lani a, akɔ ja yiŋ.’ \p \v 8 Yi kɔ tə asi mbɛiŋ bee bənchi bə Nyɔ, ka kɔksiki num bə̀ a jiə bəni.” \v 9 Jisɔs dzaka i bɔ a, “Mbɛiŋ tɔksiki kiəki lə na bindzɔŋ i nəiŋ bənchi bə Nyɔ ka mbɛiŋ biəliki num nɔni kimbɛiŋ ki kwili. \v 10 Yi kɔ a Muses nì nya nchi a, ‘Kɔ̂ksi ba wa bəh nih wa.’ Wi chu dzaka tə a, ‘Mi ka tɔyi ba wi nabə nih wi, bə wɔ̂ɔ wəmaka mi.’ \v 11 Ayakalə, mbɛiŋ dzakaki fimbɛiŋ a, ‘Mi kabə kaŋa fiɛŋ fiə wi kɔ i gamti ba wi nabə nih wi yɛiŋ, wi ka dza dzaka i ba wi nabə i nih wi a fiɛŋ fiwɔ kɔ Kɔban,’ yi num a fi si num lɔ fi Nyɔ. \v 12 Mbɛiŋ bum a wi ma chu fə gia yidɔkɔ i gamti ba wi nabə nih wi yɛiŋ. \v 13 Mbɛiŋ fəki yakadəiŋ, fə ka gia yi Nyɔ fiəni chu gia yi kilɔlɔ kɔm nɔni kimbɛiŋ ki tumi kə mbɛiŋ laniki bəni yɛiŋ. Gia yiduli chu num tə yə mbɛiŋ fəki yaka.” \s1 Fiɛŋ fiə fi bəkəliki mi \r (Matiɔ 15:10-20) \p \v 14 Jisɔs chu bɔɔŋ mbaŋ wi bəni bɔ dzə, wi dzaka i bɔ a, “Mbɛiŋ bəchi wɔ̂kɔli gia yə mih dzakaki, ka mbɛiŋ wɔ̂kɔ kîə bindzɔŋ. \v 15 Fiɛŋ fidɔkɔ mɔŋ i biŋ fiə fi kɔ i liə i mi wə fi num i jisi mi wiwɔ. Akɔ num fiɛŋ fiə fi bukuki i mi wə fi si jisi mi. [ \v 16 Mi wə wi kaŋaki bintuni i wɔkɔ, wi wɔ̂kɔ.”]\f + \fr 7:16 \fr*\ft Biŋwakti bikpu bidɔkɔ kaŋaki kə kiŋka ki 16 kələ.\ft*\f* \p \v 17 Jisɔs ka bee bəni bəwɔ, liə i dzu, bwa bu bə mbaŋ ka bikə i wi kɔm ndi wiwɔ. \v 18 Wi chukuli i bɔ a, “Yaka mbɛiŋ tə ka wɔkɔ kiə dəkə a? Mbɛiŋ kiəki kə a fiɛŋ fiə fi bukuki i dzaka ki mi wə akɔ fi, fi si bəkəli mi wiwɔ a? \v 19 Yi num yakadəiŋ, kɔm fi si liə kə num i shɔm yi mi wiwɔ wə, fi si shi num i tɔɔ wi wə, na ka fi fiəni buku.” (Si Jisɔs nì dzaka yakadəiŋ, yi ka num a biɛiŋ bichi baiŋki lə). \v 20 Ayaka wi chu tsə a ninshiŋ bəh ndzaka a, “Akɔ fiɛŋ fiə fi bukuki i mi wə fi jisiki mi, \v 21 kɔm fiɛŋ fiə fi bəkəli mi, fi nyəki dzəki i shɔm yi wə. Fiɛŋ fiwɔ dzəki bəh biŋkwaka bichu i nɔni ki mi wiwɔ wə ka nɔni ki tɔkɔlini, bəh ji, bəh i wɔɔ mi, bəh i dzɔ kpə mi nabə nyum mi, \v 22 bəh i bukuki bəh dzəkəh i biɛiŋ wə, chu nyi ntəkə, bəh i fəki kinyɛŋ, bəh i ghəkəki, bəh i lɔɔki ja i bəni, ghaŋsi gwu, bəh i yuŋki. \v 23 Gia yichu yichi yələ kɔ yə yi jisiki shɔm yi mi ka wi bəkəki.” \s1 Shɔm yə miŋkpaŋa widɔkɔ a num mi wi tumi nì jiə i Jisɔs \r (Matiɔ 15:21-28) \p \v 24 Jisɔs nì nyə fɛiŋ, tsə i kimbu ki tumi bi Taya wə bəh i bi Sidɔn. Si wi tsə fɛiŋ, liə i juŋ yidɔkɔ wə fɛiŋ nəki kɔŋ kə a mi widɔkɔ kələ i kiə a wi kɔ fɛiŋ. Ayakadəiŋ, bəni kɔbi i baaŋ ki kiə kə a wi kɔlə fɛiŋ. \v 25 Miŋkpaŋa widɔkɔ nì kɔlə fɛiŋ kiŋ'waka kichu num i waiŋ wi wi kpaŋni wə. Akisəkə wi wɔkɔ kɔm Jisɔs, ka tsə gbɔ i gvu yi wə. \v 26 Miŋkpaŋa wiwɔ nì kɔ num mi wi Glik, a nì kɔkə mi wi Ju. Bə nì bwɔ wi i Fɔnishia i tumi ki Silia wə. Si wi gbɔ yaka, ka tsa Jisɔs a wi bwîli chinda wi ŋkpɛli wiwɔ i waiŋ wi wə. \v 27 Jisɔs chukuli i wi a, “Bêe ma bə yisi sâŋ bwa, kɔm yi mɔŋ chəŋ i dzɔ dzɛiŋ bi bwa i lɔɔ i bíə.” \v 28 Miŋkpaŋa wiwɔ chukuli i wi a, “Akɔ ŋkɔŋ ba wuŋ. Ayakalə, na bíə si dzi lə biŋka biə bi si gbɔyi i bwa kaŋ.” \v 29 Jisɔs ka dzaka i wi a, “Kɔm bə nchukuli wa, wɔ kɔlə i tsə̂ki mfia, chinda wi ŋkpɛli wiwɔ bee lɔ waiŋ wa.” \v 30 Miŋkpaŋa wiwɔ nyə ka tsəki i wi dzu, ka tsə yɛiŋ waiŋ wi nɔ i naŋbɛiŋ num chinda wi ŋkpɛli wiwɔ buku lɔ i wi wə. \s1 Jisɔs fə kinchini ka wɔkɔki gia, dzaka \p \v 31 Jisɔs nyə i kimbu ki Taya wə, tsə tɔli i Sidɔn ka chu tɔli i kimbu ki Tumi ki Jɔfi wə, ka dzə buku i kinchwɔ kimbum ki Galili wə. \v 32 Ayaka bəni bədɔkɔ nì nyə dzə bəh mi widɔkɔ num kinchini i wi, mi wiwɔ kiə kə i dzaka. Ayaka bɔ tsa Jisɔs a wi jiə kaŋ yi i mi wiwɔ wə. \v 33 Ayaka Jisɔs dzɔ wi, bəh wi buku i mbaŋ kintəəŋ. Wi jiə bwa bu bə kaŋ i bintuni bi mi wiwɔ wə, chuh midziŋ ka kɔm lɔm wi mi wiwɔ yɛiŋ, \v 34 tsɛiŋ bɛiŋ, ka cham,\f + \fr 7:34 \fr*\ft Jisɔs ni cham ka kwasi num nshɛiŋ i mi wiwɔ wə.\ft*\f* dzaka i wi a, “Ɛfata,” yi num a, “Wɛ̂li.” \v 35 Ayaka bintuni bi mi wiwɔ ka wɛli akisəkə, lɔm wi yaŋsi, wi yisi i dzakaki na bindzɔŋ. \v 36 Jisɔs ka kiŋ i bəni bəwɔ a bɔ ki fûku kə i mi widɔkɔ. Ayakalə, si wi nì kiŋ yakadəiŋ, bɔ ka tsə a ninshiŋ ninshiŋ i fukuki tsəki yi. \v 37 Dzaka ka wɔm bəni na bəh ŋga. Bɔ dza ka dzakayiki a, “Jisɔs kiəki lə i fə gia yichi na bindzɔŋ. Wi fəki binchini biə bi wɔkɔki kə bi wɔkɔ, biə bi dzakaki kə bi dzaka.” \c 8 \s1 Jisɔs saŋa bəni bənchuku bənaa \r (Matiɔ 15:32-39) \p \v 1 A nì kɔ i kaŋ yiwɔ wə, mbaŋ wi bəni widuli widɔkɔ juŋni. Yi nì num yaka bɔ kaŋa kə biɛiŋ bidzini, Jisɔs bɔɔŋ bwa bu bə mbaŋ dzaka i bɔ a, \v 2 “Mih kwasiki lə nshɛiŋ i mbaŋ wi bəni bələ, kɔm bɔ num bəh mih i kaŋ yitali wə, maka bɔ dzi fiɛŋ. \v 3 Mih ka dzaka a bɔ tsəki i kikwili kibɔ wə bəh dzɔŋ, ma bɔ ni tsə gbɔyi i dzəh, kɔm bədɔkɔ nyə i dzə́h yi dəəŋ wə” \v 4 Bwa bu bə mbaŋ chukuli a, “Yi kɔ i liə a mi kɔ i dzɔ faiŋ biɛiŋ bidzini i fa chwa i saŋa bəni bələ yɛiŋ a?” \v 5 Wi ka bikə i bɔ a, “Mbɛiŋ kaŋaki chɔkɔ yi blɛd yi maiŋ?” Bɔ chukuli a, “Yi kɔ nanitaŋ.” \v 6 Jisɔs ka dzaka a mbaŋ wi bəni bəwɔ nûmyi kuku. Bɔ shinumyi, wi ka dzɔ chɔkɔ yi blɛd yə nanitaŋ, nya kiyɔŋni i Nyɔ, gbɛyi nya i bwa bu bə mbaŋ a bɔ gâa i bɔ. Ayaka bɔ ka gaa. \v 7 Bɔ nì kaŋaki lə tə mibwɔkɔni midɔkɔ twɛsi. Wi dzɔ, nya kiyɔŋni i Nyɔ, dzaka a bɔ gâa i bəni bəwɔ. \v 8 Mi wichi dzi fwuli. Bɔ ka juŋni biŋka biə bi nì bɛsi, bi jikə káh nanitaŋ. \v 9 Bəni bə̀ bɔ nì dzi a nì kɔ ka bəni bənchuku bənaa. \v 10 Wi ka bee bɔ kwɛ. Wi liə i ŋgwuki mə akisəkə bəh bwa bu bə mbaŋ ka nyə tsə i kimbu ki Dalmanuta wə. \s1 Bəfalasi ka nəŋki a Jisɔs chûsi gia yi dzaka kiwɔmni \r (Matiɔ 12:38-42; 16:1-4) \p \v 11 Bəfalasi dza dzə i Jisɔs, ka yisi i gukuliki bəh wi, dzaka a wi fə̂ gia yə yi chusiki ŋga biə bi nyə i bɛiŋ. Ayaka bɔ nì dzakaki yaka mɔmsi lɔ wi mɔmsini. \v 12 Jisɔs cham na bəh ŋga, ka dzaka a, “Ŋgɔkɔ wələ nəŋki gia yə yi chusiki ŋga biə bi nyə bɛiŋ i fə nə a? Mih fukuki ŋkɔŋ i mbɛiŋ a mih ni lansi chusi kə gia yidɔkɔ i ŋgɔkɔ wələ.” \v 13 Wi ka dza bee bɔ, fiəni liə i ŋgwuki mə, ka daŋ tsə i waka widɔkɔ wəyaka wə. \s1 Jisɔs təfi bwa bu bə mbaŋ a bɔ tɔ̂kniki // kɔm nɔni ki Bəfalasi bəh ki Hɛlɔd \r (Matiɔ 16:5-12) \p \v 14 Jisɔs nì tsəki num bwa bu bə mbaŋ dali i dzɔ blɛd, kaŋa shəŋ a chɔkɔ yimu yə yi si baaŋ i ŋgwuki mə. \v 15 Wi ka təfiki bɔ dzakayi a, “Mbɛiŋ tɔ̂kniki, chu dzɔ̂ jɔbi i dzɔɔŋ yi Bəfalasi bəh yi Hɛlɔd.” \v 16 Bwa bu bə mbaŋ yisi i dzakaki a bɔ bɔ kɔm gia yiwɔ, dzakayi a, “Wi dzakaki gia yi dzɔɔŋ yələ lə kɔm bukumbɛiŋ kaŋaki kə blɛd.” \v 17 Jisɔs kiə gia yə bɔ dzakaki kɔm yi, ka dzaka i bɔ a, “Kɔm nə mbɛiŋ dzakaki a mbɛiŋ kaŋaki kə blɛd a? Yaka mbɛiŋ ka yɛiŋ kiə dəkə nabə i wɔkɔ kiə gia yiwɔ a? Yaka mfi bimbɛiŋ ka wɛli dəkə a? \v 18 Kɔm nə mbɛiŋ kaŋaki dzə́kəh mbɛiŋ kɔbi i yɛiŋ di a? Mbɛiŋ kaŋa bintuni kɔbi i wɔkɔ gia kɔm nə a? Mbɛiŋ kɔbi tə i kwakaki gia kɔm nə a? \v 19 Jɔbi wə mih ni gbɛyi chɔkɔ yi blɛd yə yite, bəni bənchuku bəte dzi fwuli, mbɛiŋ ni juŋni biŋka biə bi ni bɛsi bi jikə káh yimaiŋ a?” Ayaka bɔ ka chukuli a, “Jɔfi ntsɔ yifa.” \v 20 Wi ka chu bikə, “Kɔm bə chɔkɔ yə nanitaŋ bəni bənchuku bənaa si dzi, mbɛiŋ si juŋni biŋka biə bi si bɛsi bi jikə káh yimaiŋ a?” Ayaka bɔ ka chukuli a, “Nanitaŋ.” \v 21 Wi ka bikə i bɔ a, “Yaka mbɛiŋ kɛiŋki maka mbɛiŋ wɔkɔ kiə gia yiwɔ a?” \s1 Jisɔs wɛli dzə́kəh yi kifəkə i tumi ki Besayda wə \p \v 22 Jisɔs bə bwa bu bə mbaŋ daŋ buku i Besayda, bəni bədɔkɔ dzə bəh kifəkə kidɔkɔ i wi ka tsaki a wi kɔ̂m shəŋ wi a bəh kaŋ ka wi bɔnih. \v 23 Jisɔs kaŋa wi i tsɛiŋ wə ka dzɔ buku bəh wi i kwili kintəəŋ. Wi chuh midziŋ i dzə́kəh yi wə, jiə kaŋ i wi wə ka bikə i wi a, “Wɔ yɛiŋ lə fiɛŋ fidɔkɔ a?” \v 24 Ayaka kifəkə kiwɔ giŋsi dzə́kəh i bɛiŋ, tsɛiŋ di ka dzaka i wi a, “Mih yɛiŋ bəni bɔ num aka kɛiŋ bɔ nyani.” \v 25 Jisɔs chu jiə kaŋ i dzə́kəh yi mi wiwɔ wə, mi wiwɔ tsɛiŋ lə tulululu, dzə́kəh yi baiŋ, wi ka yɛiŋki biɛiŋ bichi na bindzɔŋ. \v 26 Jisɔs ka dzaka i wi a, “Kwɛ̂ dzu, asi wɔ tsəki kiə wɔ ki fəini lîə kə i kwili wə.” \s1 Bita fuku baiŋsi a Jisɔs kɔ Kimbwili wə Nyɔ nì kaka \r (Matiɔ 16:13-20; Luk 9:18-21) \p \v 27 Jisɔs bəh bwa bu bə mbaŋ nyə fɛiŋ ka nyaniki taliki i kidi ki Kaysalia Filibi wə. Si bɔ nì tsəki i dzəh, wi bikə i bɔ a, “Bəni dzakaki a mih kɔ ndə?” \v 28 Bɔ chukuli i wi a, “Bəni bədɔkɔ dzakaki a wɔ kɔ Jɔn Njulibɔkɔ, bədɔkɔ a Ɛlaja, bədɔkɔ dzaka a wɔ kɔ mi wi ntum wi Nyɔ widɔkɔ.” \v 29 Wi ka fiəni bikə i bɔ a, “Mbɛiŋ dzakaki yimbɛiŋ a mih kɔ ndə?” Bita chukuli a, “Wɔ kɔ Kimbwili wə Nyɔ nì kaka.” \v 30 Jisɔs ka kiŋ a bɔ ki mɔ̂m kə i fûku yi i mi. \s1 Jisɔs dzaka kɔm ŋkaiŋni yi kpi yə wi bi kpi \r (Matiɔ 16:21-28; Luk 9:22-27) \p \v 31 Wi ka yisi i laniki bwa bu bə mbaŋ dzaka kɔm gwu yi a, “Mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi kaŋaki i bi yɛiŋ bəŋgəkə bəduli, ma bəni bə̀ bɔ sakaki tumi bəh bətii mfə gia bəmbum bəh bəni bə̀ bɔ laniki bənchi bə Nyɔ bɔ bi nəiŋ wi. Bɔ bi wɔɔ wi, i kaŋ yitali wə Nyɔ bi fiəni dzasi wi i kpi wə.” \v 32 Wi nì fuku baŋsi gia yələ i bwa bu bə mbaŋ nshiŋ. Bita ka dzɔ wi, bɔ wi baka gwu, wi ka yisi i yɔliki i wi i gia yiwɔ wə. \v 33 Jisɔs fiəni gwu, tsɛiŋ bwa bu bə mbaŋ, wam kaŋyi Bita dzaka i wi a, “Fîəni mih chɛiŋ Satan! Wɔ yɛiŋki gia ka mi wiwɔm. Wɔ yɛiŋki kə si Nyɔ yɛiŋki.” \p \v 34 Ayaka wi ka bɔɔŋ mbaŋ wi bəni bəh bwa bu bə mbaŋ, dzaka i bɔ a, “Na ndə wə wi nəŋki i biəliki mih, wi kaŋaki i nə̂iŋ gwu yi, i gîŋ kintasi ki i bîəliki mih. \v 35 Mbɛiŋ kîəki a mi wə wi tɔkniki bəh nɔni ki wi kîəki a wi bi laksiki num laksini. Ayakalə, mi wə wi laksi nɔni ki kɔm mih bəh kɔm ntum wi ndzɔŋni, wi kɛiŋsi jiə num jiəni. \v 36 Bə ka juŋni na mbi wələ wichi ka nya a mi dzi, wi num i ni laksi nɔni ki, ma mbee wiwɔ ni numki na nə a? \v 37 Fiɛŋ fiə mi kɔ i təiŋ fwu wi yɛiŋ akɔ nə a? \v 38 Mbɛiŋ kîə a mi kabə ŋgəmni i biəli mih bəh gia yiŋ i ŋgɔkɔ wichu wələ kintəəŋ wə wi kɔ aka bəni bə̀ bɔ tɔkliki i biŋ, wi kîəki a mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi bi bɔŋ ŋgəmni lə tə bəh wəmaka mi i jɔbi wə wi bi fiəni dzəki i mbum bi wə, biə bi kɔ bi Ba wi bəh bəchinda bə Nyɔ bə baiŋni.” \c 9 \p \v 1 Jisɔs chu dzaka i bɔ a, “Mih fukuki ŋkɔŋ i mbɛiŋ a, bəni bədɔkɔ kɔlə fa bɔ kɔbi i bi musi kpi maka bɔ yɛiŋ ŋkuŋ bi Nyɔ bi dzə bəh ŋga bi.” \s1 Gwu yi Jisɔs dza kwuni \r (Matiɔ 17:1-13; Luk 9:28-36) \p \v 2 Asi kaŋ nì tsə yisɔ, Jisɔs dzɔ Bita bəh Jɛm bəh Jɔn bəh bɔ yaka tsə i ŋkwuŋ wi dəəŋ widɔkɔ bɛiŋ, ka numki fɛiŋ a bɔ bɔ. Bɔ dzaka a bɔ tsɛiŋ, yɛiŋ num kimbwɔsi ki kwuni i bɔ nshiŋ, \v 3 bəmbuŋ i gwu yi wə fuku ŋwaŋyi na tsə si mi kɔ i wɔkɔ fa kuku a wi baiŋ yaka. \v 4 I fɛiŋ wə bɔ dza yɛiŋ num Ɛlaja bəh Muses təkəli tumbuku i bɔ nshiŋ, ka dzakaki bɔ bəh Jisɔs. \v 5 Bita dza təkəli dzaka i Jisɔs a, “Tikwili, yi si ndzɔŋki lə a bukumbɛiŋ numki fa. Bee ma buku maa bintaŋ bitali, kidɔkɔ num ŋka, kidɔkɔ num ki Muses, kidɔkɔ num ki Ɛlaja.” \v 6 Wi nì dzakaki yakadəiŋ kɔm ndzaŋ nì kɔ bi kwa bɔ na bəh ŋga wi chu kiə kə gia yə wi kɔ i dzaka. \v 7 Asi wi dzaka yakadəiŋ, bikwu dza dzə baaŋ bɔ, ja dzaka dzə i bikwu biwɔ kintəəŋ a, “Wələ kɔ Waiŋ wuŋ, wi num shɔm yiŋ. Mbɛiŋ wɔ̂kɔki num i wi.” \v 8 Bɔ dzaka a bɔ tsɛiŋ na chu yɛiŋ i bəni bəwɔ wə, yɛiŋ num a Jisɔs shəŋ. \p \v 9 Si bɔ nì nyə i ŋkwuŋ wiwɔ bɛiŋ ka shiki dzəki, Jisɔs kiŋ i bɔ a kiə bɔ ki fûku kə gia yə bɔ yɛiŋ i mi, maka mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi dza i kpi wə. \v 10 Bɔ wɔkɔ yakadəiŋ ka jiə yi a bɔ shɔm, ka dzakayiki a bɔ bɔ, ayakalə ndzaka wələ kɔm ndza wi kpi chusiki a nə. \v 11 Bɔ ka dza bikə i Jisɔs a, “Akɔ kɔm nə wə bəni bə̀ bɔ laniki bənchi dzakaki a Ɛlaja kaŋaki i bi yisi dzə i Kimbwili wə Nyɔ nì kaka a?” \v 12 Jisɔs chukuli i bɔ a, “Akɔ ŋkɔŋ, Ɛlaja kaŋaki i bi yisi dzə i kɛiŋsi gia yichi a yi fiəni num asi yi nì kɔ. Ayakalə, akɔ kɔm nə bə nì nyaka a mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi kaŋaki i bi yɛiŋ bəŋgəkə bəduli, ka bəni məŋni wi a? \v 13 Ayakalə, mih fukuki i mbɛiŋ a Ɛlaja dzə lɔ, ayaka bəni fə a gia yə bɔ kɔŋki bəh wi. Yi num asi bə nì nyaka kɔm wi.” \s1 Jisɔs bwili kiŋ'waka kichu i waiŋ widɔkɔ wə \r (Matiɔ 17:14-21; Luk 9:37-43a) \p \v 14 Jɔbi wə Jisɔs bəh bwa bu bə mbaŋ bə̀ nì shi dzə buku i bwa bu bə mbaŋ bədɔkɔ bə̀ wə, yɛiŋ mbaŋ wi bəni wimbum num wi fiəli baŋsi bɔ, bəni bədɔkɔ bə̀ bɔ nì laniki bənchi bə Nyɔ gukuli bəh bɔ. \v 15 Akisəkə asi mbaŋ wichi nì yɛiŋ Jisɔs, təkəli nalə ka sɛiŋ a bɔ bəchi, yɔkɔ tsə i bɔnih i wi. \v 16 Wi bikə i bɔ a, “Mbɛiŋ gukuliki kɔm nə?” \v 17 Mi widɔkɔ i mbaŋ kintəəŋ chukuli wi a, “Mi wi lanini, mih si dzə bəh waiŋ wuŋ i wɔ, kɔm kiŋ'waka kidɔkɔ kɔ i gwu yi wə, num ki fə wi, wi chu kinchini. \v 18 Kiŋ'waka kiwɔ si chufi lɔɔ wi i kuku, bifu ka bukuki i dzaka ki wə wi dzi jəŋ, wi dza ləkə kɔbi i chu ŋgwuŋ. Mih ka dzaka a bwa ba bə mbaŋ bwîli kiŋ'waka kiwɔ, bɔ mɔmsi wɔkɔ mɔŋ.” \v 19 Jisɔs wɔkɔ yakadəiŋ, dzaka i bɔ a, “Ɔɔɔ! Ŋgɔkɔ wələ wi kɛiŋki maka wi jiə shɔm i Nyɔ. Mih kɔ num bəh mbɛiŋ i tsə buku dəiŋ a? Mih ni kaŋa shɔm bəh mbɛiŋ i tsə buku dəiŋ na? Mbɛiŋ dzə̂ nyâ waiŋ wiwɔ i mih fa.” \v 20 Bɔ ka dzɔ dzə bəh waiŋ wiwɔ i Jisɔs. Si kiŋ'waka kiwɔ yɛiŋ Jisɔs, ka chufi waiŋ wiwɔ akisəkə wi gbɔ i kuku ka jwɔki fɛiŋ, bifu buku i dzaka ki wə. \v 21 Jisɔs bikə i tii waiŋ wiwɔ a, “Gia yələ nì yisi wi yibwiŋ na?” Wi chukuli a, “Yi nì yisi wi, wi kɛiŋ a waiŋ. \v 22 Kiŋ'waka kiwɔ si dza chufi lɔɔ wi i gbuku wə i jɔbi jɔbi wə bəh i mwi mə lansi nəŋ a bəkəli wi. Wɔ kabə num i fə gia, mntee, wɔ kwâsi nshɛiŋ i buku, wɔ gâmti buku.” \v 23 Jisɔs bikə i wi a, “Yaka mih kɔlə i fə gia yidɔkɔ a? Gia yichi kaŋaki lə dzəh i mi wə wi jiə shɔm.” \v 24 Akisəkə tii waiŋ wiwɔ ka wam bəh ŋga a, “Mih jiə shɔm i Nyɔ. Fə̂ ma mih jiə tsə yaka.” \v 25 Jɔbi wə Jisɔs nì yɛiŋ a mbaŋ wi bəni yɔkɔki juŋniki dzəki i wi wə, wi wam kaŋyi kiŋ'waka ki ŋkpɛli kiwɔ dzaka i ki a, “Wɔ, kiŋ'waka ki ŋkpɛli kələ ki fəki a waiŋ wələ ma dzakaki chu wɔkɔ kə tə gia, mih dzakaki i wɔ, bûku i waiŋ wələ wə, wɔ tsə̂ki. Kiə wɔ bi ma fiə̂ni lîə i gwu yi wə.” \v 26 Ayaka kiŋ'waka kiwɔ wam bəh ŋga, chu chufi lɔ waiŋ wiwɔ i dzəh yichu wə, ka buku i gwu yi wə. Wi ka nɔ i kuku ka kiŋkpili ki mi. Si bəni bəduli yɛiŋ yakadəiŋ, ka dzakaki a, “Wi kpi lɔ.” \v 27 Jisɔs ka kaŋa wi i tsɛiŋ wə giŋsi wi, wi dza num i bɛiŋ. \p \v 28 Jisɔs bəh bwa bu bə mbaŋ ka tsə liə i dzu, bɔ bikə i wi i jum wə jum wə a, “Akɔ kɔm nə wə buku si mɔmsi wɔkɔ mɔŋ i bwili chinda wi ŋkpɛli wiwɔ a?” \v 29 Wi chukuli i bɔ a, “Fiɛŋ fiə fi kɔ i bwili ŋkaiŋni wi chinda wiwɔ kɔ a ntsa shəŋ. Fiɛŋ fidɔkɔ chi chi mɔŋ i bwili.” \s1 Jisɔs chu dzaka kɔm bə kpi yə wi bi kpi \r (Matiɔ 17:22-23; Luk 9:43b-45) \p \v 30 Bɔ nyə fɛiŋ tsə dzəh i Galili, Jisɔs kɔŋ kə a mi widɔkɔ kiə di biə bɔ kɔ, \v 31 kɔm wi nì nyaniki tsəki wi lani tsə bwa bu bə mbaŋ. Wi nì laniki bɔ a bəni bi nya lə mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi i kaŋ yi bəni a bɔ wɔɔ wi. Bɔ ka bi wɔɔ wi, ma a bi numki i kaŋ yitali wə, wi bi dza i kpi wə. \v 32 Si wi dzaka yakadəiŋ, bɔ nəki wɔkɔ kiə kə gia yə wi dzakaki ayakalə, bɔ ka lwaki i bikə. \s1 Mi wimbum kɔ ndə a? \r (Matiɔ 18:1-5; Luk 9:46-48) \p \v 33 Bɔ dzə buku i Kafanaum, i jɔbi wə wi liə num i dzu wi bikə i bɔ a, “Mbɛiŋ si gukuliki i dzəh a nə?” \v 34 Bɔ kpichumi mɔŋ, kɔm bɔ nì nyaniki i dzəh gukuli a bɔ bɔ a, mi wimbum i bɔ kintəəŋ kɔ ndə a. \v 35 Jisɔs num kuku, bɔɔŋ bɔ bəchi jwɔfi ntsɔ bəfa, dzaka i bɔ a, “Mi wə wi nəŋki i num mi wi ninshiŋ, wi kaŋaki i dzɔ̂ki gwu yi ka mi wi jum wə bəh ka mi wə wi nɔmki i bəni bəchi.” \v 36 Si wi dzaka yakadəiŋ, ka dzɔ waiŋ wi nchiŋ tɔm i bɔ kintəəŋ, ka chu giŋ kumi wi i tsɛiŋ yi wə ka dzaka i bɔ a, \v 37 “Mi wə wi dzɔ waiŋ wələ kɔm bəh yɛli wuŋ, yaka wi dzɔ num mih. Mi wə wi dzɔ mih, wi ka dzɔ dəkə num mih, wi dzɔ num mi wə wi faaŋ mih.” \s1 Mi wə wi jwɔki kə wɔ, yaka wi tɔbiki lə wɔ \r (Luk 9:49-50) \p \v 38 Jɔn dzaka i wi a, “Mi wi lanini, buku si yɛiŋ mi widɔkɔ wi bwili bəchinda bə ŋkpɛli i bəni wə i yɛli wa wə, buku ka kaŋyi wi, kɔm wi kɔkə mi wibuku wi mbaŋ widɔkɔ.” \v 39 Jisɔs ka chukuli i bɔ a, “Kiə mbɛiŋ ki chî kə wəmaka mi. Mbɛiŋ kîə a mi wə wi fəki gia yi kaŋyini bɔɔŋ num yɛli wuŋ, wi kɔkə i chu dzakaki gia yichu kɔm mih. \v 40 Mi kabə jwɔki kə bukumbɛiŋ, yaka wi tɔbiki lə bukumbɛiŋ. \v 41 Mih fukuki ŋkɔŋ i mbɛiŋ a, na ndə wə wi nya na bwam wi mwi i mbɛiŋ i mu i yɛli wuŋ wə, bəh kɔm tə a mbɛiŋ kɔ bəni bə Klistus, wəmaka mi kɔkə i bi laksi mmakti wi.” \s1 Gia yə yi kɔ i fə a bəni fəki chu \r (Matiɔ 18:6-9; Luk 17:1-2) \p \v 42 Jisɔs ka chu dzaka a, “Na ndə wə wi fə a waiŋ wimu i mbaŋ wi bwa bəŋ bələ kintəəŋ bɔ jiə shɔm yibɔ i mih fə chu, ma yi ndzɔŋki a bə shû shə̂ŋsi nəkə wimbum i məkə ki wəmaka mi wə, bə chîni shî wi i kinchwɔ kimbum wə. \v 43-44 Yi chu num a, tsɛiŋ ya kabə fəki a wɔ fə chu, wɔ tə̂iŋ bwîli tsɛiŋ yiwɔ. Yi ndzɔŋki a wɔ liə i nɔni kə ki bi tsə kaa kə bəh tsɛiŋ yimu, kɔbi a wɔ kaŋaki tsɛiŋ yichi bə num i bi lɔɔ wɔ i gbuku wimbum mə, wi kɔbi i bi nyumi.\f + \fr 9:43-44 \fr*\ft + \ft*\fr 9:43-44 \fr*\ft Biŋwakti bikpu bidɔkɔ kɔ num bə kpɛiŋsi fa chu kpɛiŋsi tə i jum wə kɔm 46 a, “Di biələ kɔ num n'yíŋ yiwɔ chu kpiyi kə dzi bəni fɛiŋ, ayaka gbuku chu num fɛiŋ nyumi kə.”\ft*\f* \v 45-46 Gbu wa kabə fəki a wɔ fə chu, wɔ tə̂iŋ bwîli gbu wiwɔ. Yi ndzɔŋki a wɔ liə i nɔni kə ki bi tsə kaa kə bəh gbu wimu, kɔbi a wɔ kaŋaki gvu yichi bə num i bi lɔɔ wɔ i gbuku wimbum mə. \v 47 Dzəkəh wa kabə fəki a wɔ fə chu, wɔ kâmbwili dzəkəh wiwɔ. Yi ndzɔŋki a wɔ liə i ŋkuŋ bi Nyɔ wə bəh dzəkəh wimu, kɔbi a wɔ kaŋaki dzə́kəh yichi, bə num i bi lɔɔ wɔ i gbuku wimbum mə. \v 48 Di biələ kɔ num n'yíŋ yə yi si kpiyi kə num fɛiŋ dzi bəni, gbuku wə wi si nyumi kə num fɛiŋ fisi bɔ. \v 49 Mbɛiŋ kîəki a gbuku bi kɔmki mi wichi asi bə si fiaŋsi fiɛŋ bəh ŋkaka. \v 50 Ŋkaka kɔ fiɛŋ fi ndzɔŋni, ayaka yi ka laksi njwɔŋni bi bə kɔ i chu fə na dəiŋ ka yi chu fiəni njwɔŋki a? Mbɛiŋ numki aka ŋkaka yə yi njwɔŋki, mbɛiŋ num bəh bəni i mbɔiŋni wə.” \c 10 \s1 Kɔm ŋkɔŋ wi miŋkpaŋa \r (Matiɔ 19:1-12; Luk 16:18) \p \v 1 Jisɔs dza fɛiŋ, tsə i kimbu ki tumi ki Judea wə, daŋ Bɔkɔ yi Jɔdan ka tsə i kiwuŋ. Mbaŋ wi bəni ka chu juŋniki dzəki i wi kpəŋ, wi ka laniki bɔ asi wi nì shiki wi lani. \v 2 Bəfalasi dza dzə i mɔmsi wi, ka bikə i wi a, “Nchi bumki lə a mi kɔlə i kɔ̂ŋŋ kpə wi a?” \v 3 Jisɔs fiəni bikə tə i bɔ a, “Muses nì nya nchi a mbɛiŋ fə̂ki dəiŋ a?” \v 4 Bɔ chukuli a, “Muses nì kɔ wi bêe a mi kɔlə i bee kpə wi. Jɔbi wə wi bee, wi nyâka kiŋwakti ki chusi a ŋgaiŋ bee wi, wi nyâ i wi.” \v 5 Jisɔs chukuli i bɔ a, “Akɔ kɔm kifwu kimbɛiŋ kiləkəli ka Muses nyaka nchi wələ i mbɛiŋ. \v 6 Ayakalə, a nì kɔ i kin'yisi ki mbi wə Nyɔ nì maa num minyuku bəh miŋkpaŋa. Si wi maa yakadəiŋ ka dzaka a, \v 7 ‘Akɔ kɔm yələ minyuku bi bêe ba wi bəh nih wi wi chîŋni bəh kpə wi, \v 8 ayaka ma bɔ bəfa bi fiəni num i mi wimu wə.’ Ayakadəiŋ, bɔ bi chu num kə ka bəni bəfa, bɔ bi numki i mi wimu. \v 9 Yi kɔ a, fiɛŋ fiə Nyɔ kɔ wi chiŋni lɔ, kiə mi bi mɔ̂m kə i gâli.” \p \v 10 Jɔbi wə Jisɔs bəh bwa bu bə mbaŋ nì kɔ dzu, bɔ chu bikə i wi kɔm gia yiwɔ. \v 11 Wi chukuli i bɔ a, “Na ndə wə wi bee kpə wi ka dzɔ widɔkɔ, yaka wi fə chu i kpə wi i nɔki bəh miŋkpaŋa widɔkɔ. \v 12 Miŋkpaŋa ka buku nyuwi, tsə dzɔ minyuku widɔkɔ, yaka wi fə chu, i tsə nɔki bəh minyuku widɔkɔ.” \s1 Jisɔs jiə kimbɔiŋsi i bwa bənchiŋ wə \r (Matiɔ 19:13-15; Luk 18:15-17) \p \v 13 Bəni nì dza ka dzəki bəh bwa i Jisɔs a wi kɔm bɔ a bəh kaŋ, bwa bu bə mbaŋ kabə kaŋyi bɔ. \v 14 Jɔbi wə Jisɔs nì yɛiŋ yakadəiŋ, shɔm bɔkɔ wi, wi dzaka i bɔ a, “Mbɛiŋ bêe ma bwa bəwɔ dzə̂ki i mih wə, kiə mbɛiŋ ki chî kə bɔ, kɔm ŋkuŋ bi Nyɔ kɔ num i bəni ka bələ. \v 15 Mih fukuki ŋkɔŋ i mbɛiŋ a, mi wə wi ka dzɔ dəkə ŋkuŋ bi Nyɔ ka waiŋ wi nchiŋ wələ, wi mɔŋ i bi liə i bi wə.” \v 16 Si wi dzaka yakadəiŋ, dzɔ kumi bɔ, jiə kaŋ i bɔ wə, bɔiŋsi bɔ. \s1 Jisɔs bəh tii kpɔ \r (Matiɔ 19:16-30; Luk 18:18-30) \p \v 17 Jisɔs dza a ŋgaiŋ nyə wə, mi widɔkɔ yɔkɔ dzə tum binyu i wi nshiŋ ka dzaka a, “Mi wi Lanini, wɔ wə wɔ kɔ mi wi ndzɔŋni, gia yə mih kaŋaki i fə̂ ka mih ni kwati nɔni kə ki bi tsə kaa kə kɔ na nə a?” \v 18 Jisɔs chukuli i wi a, “Wɔ bɔɔŋ mih a mi wi ndzɔŋni kɔm nə? Mi widɔkɔ kɔkə wə wi ndzɔŋki. A kɔbi a Nyɔ shəŋ wə wi ndzɔŋki. \v 19 Ntə wɔ kiəki lə bənchi bə Nyɔ bə̀ bɔ dzakaki a, ‘Kiə wɔ ki wɔ̂ɔ kə mi, kiə wɔ ki nɔ̂ kə bəh kpə mi, kiə wɔ ki chwɔ̂ kə, kiə wɔ ki bêeŋ kə nsaka wi ntəkə, kiə wɔ ki fə̂ kə kimfikili, bəh wə a wɔ kɔ̂ksi ba wa bəh nih wa?’” \v 20 Mi wiwɔ chukuli i Jisɔs a, “Mi wi lanini, bənchi bələ bəchi kɔ num mih nì jiəki lə bɔ i yisi si mih nì kɛiŋki waiŋ wi sumi.” \v 21 Jisɔs bwaŋ dzəkəh i wi wə lə tulululu, kɔŋ wi, ka dzaka i wi a, “Fiɛŋ fidɔkɔ baaŋ fimu fiə wɔ kɛiŋki i fə̂. Tsə̂ tâŋni biɛiŋ bia bichi biə wɔ kaŋaki, ma wɔ gâa kpɔ wiwɔ i bəni bə kifuu, ka wɔ bi kwati mbum num i tumi ki bɛiŋ wə. Wɔ ka fə yakadəiŋ, wɔ dzə̂ bîəli mih.” \v 22 Si Jisɔs dzaka yakadəiŋ, mi wiwɔ wɔkɔ yaka shi wuuŋ wi i fuŋ, wi fiəni gwu ka tsəki num a nshɛiŋ nshɛiŋ, kɔm wi nì kaŋaki lə mbum nalə. \p \v 23 Jisɔs dza fiəni gwu tsɛiŋ tali bwa bu bə mbaŋ, dzaka i bɔ a, “Yi ləkəki lə na bəh ŋga i bəni bə kpɔ i bi liə i ŋkuŋ bi Nyɔ wə.” \v 24 Ndzaka wiwɔ fumsi bwa bu bə mbaŋ. Jisɔs ka chu dzaka i bɔ a, “Bwa bəŋ, yi ləkəki lə na bəh ŋga i mi\f + \fr 10:24 \fr*\ft Biŋwakti bikpu bidɔkɔ kaŋaki i di biələ wə a, “Mi wə wi kɔ wi jiə mfii bi i mbum wə...”\ft*\f* i liə i ŋkuŋ bi Nyɔ wə! \v 25 Yi bɔniki alə i kikum i liə i dzəŋə yi nsala wə, tsə si mi wi kpɔ kɔ i liə i ŋkuŋ bi Nyɔ wə.” \v 26 Bɔ wɔkɔ yaka, yi fumsi bɔ na bəh ŋga, bɔ ka dzakayiki a bɔ bɔ a, “Aka bə num yaka, ma ndə bi bɔiŋ a?” \v 27 Jisɔs fiəni tsɛiŋ bɔ lə, ka dzaka i bɔ a, “Yələ ləkəki alə i mi wiwɔm, ayakalə i Nyɔ gia yidɔkɔ kɔkə yə yi ləkəki i wi.” \v 28 Bita ka dza dzaka i Jisɔs a, “Tsɛ̂iŋ, buku bee biɛiŋ bichi ka biəliki wɔ.” \v 29 Jisɔs chukuli i wi a, “Mih fukuki ŋkɔŋ i wɔ a, Mi kɔkə wə wi bee juŋ yi, nabə bwa bə nih wi, nabə jɛ́mi yi, nabə nih wi, nabə ba wi, nabə bwa bu, nabə khə wi, a wi bee kɔm mih bəh kɔm ntum wi ndzɔŋni wi Nyɔ, \v 30 a wi bi num wi kaŋa kə júŋ bəh bwa bə nih wi, bəh jɛ́mi yi, bəh nih wi, bəh bwa, bəh kikhə kiŋkani gbi tsə si wi nì kaŋaki. Ayaka bəni bi bwaŋki lə gvu tə i wi chɛiŋ, i jɔbi wi dzəni wə, wi bi kwati nɔni kə ki bi tsə kaa kə. \v 31 Ayakalə, bəni bəduli bə̀ bɔ kɔ i ninshiŋ i liə bi numki num i jum wə, bəduli bə̀ bɔ kɔ i jum wə i liə bi numki num i ninshiŋ.” \s1 Jisɔs chu dzaka i kiŋkani kitali wə kɔm kpi yi \r (Matiɔ 20:17-19; Luk 18:31-34) \p \v 32 Jisɔs bəh bwa bu bə mbaŋ ka chu dza kwa dzəh, ka yakaki tsəki i Jɛlusalɛm wi tsə i ninshiŋ. Ayaka bwa bu bə mbaŋ num bəh ŋkaiŋyi. Bəni bə̀ bɔ nì biəliki wi tə bə́ lwa. Jisɔs chu dzɔ bwa bu bə mbaŋ bə̀ jwɔfi ntsɔ bəfa bəh bɔ baka gwu wi fuku i bɔ gia yə yi ni num bəh wi. \v 33 Wi dzaka i bɔ a, “Mbɛiŋ wɔ̂kɔli, bukumbɛiŋ si yaka tsə i Jɛlusalɛm, bə num i tsə nya mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi i kaŋ yi bətii mfə gia bəmbum bəh bəni bə̀ bɔ laniki bənchi bə Nyɔ, bɔ ni saka təiŋ nsaka wi a bə wɔ̂ɔ wi, ka bɔ nya i kaŋ yi tumi wə, \v 34 ayaka bɔ ni tɔyi wi, chuhyi midziŋ i gwu yi wə, bə twɛiŋ wi, bə wɔɔ wi, a bi ka num i kaŋ yitali wə, wi bi dza i kpi wə.” \s1 Jɛm bəh Jɔn nywa biŋgbɔkɔ bimbum i Jisɔs \r (Matiɔ 20:20-28) \p \v 35 Jɛm bəh Jɔn bə̀ bɔ nì kɔ bwa bə Sɛbide, dza dzə yɛiŋ Jisɔs ka dzaka i wi a, “Mi wi lanini, gia yidɔkɔ kɔlə yə buku nəŋki a wɔ fə̂ i buku.” \v 36 Wi bikə i bɔ a, “Mbɛiŋ nəŋki a mih fə̂ nə i mbɛiŋ?” \v 37 Bɔ chukuli a, “Buku nəŋki a jɔbi wə wɔ bi numki i mbum bia wə, ma buku bi num i biŋgbɔkɔ bimbum wə, mi widɔkɔ i tsɛiŋ ya yiləkəli wə, widɔkɔ i yi kimiəkə wə.” \v 38 Jisɔs chukuli i bɔ a, “Mbɛiŋ kiəki kə gia yə mbɛiŋ bikəki. Mbɛiŋ kɔlə i bi mu bwam wi ŋgəkə wə mih bi mu, nabə i liə i ŋkaiŋni wi ŋgəkə wimbum wə mih bi liə yɛiŋ a?” \v 39 Bɔ chukuli a, “Buku kɔlə i fə.” Jisɔs dzaka i bɔ a, “Mbɛiŋ kɔlə i mu bwam wi ŋgəkə wə mih ni mu, bəh i liə tə i ŋkaiŋni wi ŋgəkə wimbum wə mih bi liə yɛiŋ, \v 40 ayakalə i shinum i kimbu kəŋŋ ki tsɛiŋ yiləkəli wə nabə i yi kimiəkə wə a kɔkə di biŋ i nya i mi. Di biwɔ kɔ i bəni bə̀, bə nì kɛiŋsi di biwɔ i bɔ.” \v 41 Jɔbi wə kiŋka ki bwa bə mbaŋ bə Jisɔs bə̀ jwɔfi bɔ nì wɔkɔ kɔm gia yiwɔ bɔksi tɔɔ i Jɛm bəh Jɔn. \v 42 Jisɔs bɔɔŋ bɔ bəchi, ka dzaka i bɔ a, “Ntə mbɛiŋ kiəki lə a bəni bə̀ bɔ sakaki kitumi ki bəni bədɔkɔ si yaka num i bəni bəbɔ bɛiŋ, bəni bəmbum bəbɔ chusi ŋga bibɔ i bɔ bɛiŋ a? \v 43 Yəmaka kaŋaki kə i numki yakadəiŋ i mbɛiŋ kintəəŋ. Mi wə wi nəŋki i num mi wimbum i mbɛiŋ kintəəŋ wi kaŋaki i nûm wə wi nɔmki num nɔmni i mbɛiŋ. \v 44 Mi wə wi nəŋki i num mi wi ninshiŋ i mbɛiŋ kintəəŋ, wi kaŋaki i nûmki mfa wi mi wichi. \v 45 Mbɛiŋ kîəki a mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi nì ka dzə dəkə a bə nɔ̂mki i wi. Wi nì dzə i nɔmki i bəni, i nya nɔni ki ka n'yɛlih i yɛlih bəni bəduli i kpi wə.” \s1 Jisɔs wɛli dzə́kəh yi Batimayus \r (Matiɔ 20:29-34; Luk 18:35-43) \p \v 46 Bɔ nyani tsə buku i kwili wi Jɛliku wə. Jɔbi wə Jisɔs nì nyəki fɛiŋ bəh bwa bu bə mbaŋ bəh mbaŋ wi bəni wimbum, kifəkə kidɔkɔ shi num a dzə kpəŋ nywa biɛiŋ, yɛli wi num Batimayus, waiŋ Timayus. \v 47 Jɔbi wə wi si wɔkɔ a akɔ Jisɔs wi Nasali, wi yisi ka wamki bəh ŋga a, “Jisɔs, waiŋ Ŋkuŋ Dɛbit kwâsi nshɛiŋ i mih.” \v 48 Bəni bəduli dza yisi i kaŋyi wi dzaka a wi bâŋ. Ayakalə, wi chu fiəni wam na bəh ŋga a, “Waiŋ Ŋkuŋ Dɛbit kwâsi nshɛiŋ i mih.” \v 49 Jisɔs ka num, ka dzaka a bə bɔɔŋ wi. Bɔ bɔɔŋ kifəkə kiwɔ, ka dzaka i wi a, “Kâŋa shɔm, dzâ bɛiŋ, wi bɔɔŋki wɔ.” \v 50 Kifəkə kiwɔ ka saka baa mbuŋ i gwu yi wə lɔɔ i kuku, saka dza bɛiŋ tsə i Jisɔs wə. \v 51 Jisɔs bikə i wi a, “Wɔ nəŋki a mih fə̂ nə i wɔ a?” Kifəkə kiwɔ chukuli a, “Mi wi Lanini, mih nəŋki i yɛiŋki biɛiŋ.” \v 52 Jisɔs ka dzaka i wi a, “Wɔ tsə̂ mfia. Shɔm yə wɔ jiə i mih fə wɔ bɔnih.” Akisəkə dzə́kəh yi baiŋ wi ka yɛiŋki biɛiŋ, ka biəliki Jisɔs i di biə wi nì tsəki. \c 11 \s1 Bə dzɔ Jisɔs i Jɛlusalɛm ka ŋkuŋ \r (Matiɔ 21:1-11; Luk 19:28-40; Jɔn 12:12-19) \p \v 1 Jisɔs bəh bwa bu bə mbaŋ ni kɔmsiki tsəki i Jɛlusalɛm, bɔ kɛiŋ num kɔmsi tsə i kwili wi Bɛtfajə bəh bi Bɛtani wə biə bi kɔmsiki tsəki i ŋkwuŋ wi Kɛiŋ yi Ɔlif wə, wi ka faaŋ bwa bu bə mbaŋ bədɔkɔ bəfa, \v 2 dzaka i bɔ a, “Mbɛiŋ tsə̂ i kwili wi ninshiŋ wəyaka wə. Jɔbi wə mbɛiŋ ni liəki tsəki fɛiŋ akisəkə, mbɛiŋ ni yɛiŋ lə waiŋ njakas num bə shu, maka mi num yaka yɛiŋ bɛiŋ, mbɛiŋ shwâli dzə̂ bəh yi fa. \v 3 Mi widɔkɔ ka bikə a mbɛiŋ shwaki yi kɔm nə a, mbɛiŋ chukuli a Bah kaŋaki lə nɔm bəh yi, a wi ki fiəniki dzəki lə bəh yi a liə liə.” \v 4 Bɔ ka nyə tsə yɛiŋ yi num bə shu i fifiəŋə i dzəh kpəŋ. Ayaka bɔ ka shwaki. \v 5 Si bɔ nì shwaki waiŋ njakas wiwɔ bəni bədɔkɔ bə̀ bɔ nì kɔ fɛiŋ bikə i bɔ a, “Mbɛiŋ fəki nə yaka?” \v 6 Bɔ ka fuku i bɔ gia yə Jisɔs si dzaka. Bəni bəwɔ ka bee yi bɔ nyə bəh yi. \v 7 Si bɔ nì dzə bəh yi i Jisɔs, jiə bəmbuŋ bəbɔ i njakas yiwɔ bɛiŋ, Jisɔs ka yaka. \v 8 Bəni bəduli ka tɔkɔki tsəki bəmbuŋ bəbɔ i dzəh, bədɔkɔ fakayi cha yi kɛiŋ yi chwa, tɔkɔ tə i dzəh. \v 9 Bəni bə̀ bɔ nì tsəki i Jisɔs nshiŋ bəh bə̀ bɔ nì biəliki i jum wə wili a, “Lilili, kiŋkɔksi kɔ Nyɔ wə ɔɔɔ! Nyɔ lɔɔ kimbɔiŋsi ki i mi wə wi dzəki i yɛli wi Bah wə ɔɔɔ Lilili.\f + \fr 11:9 \fr*\ft Lilili wələ kɔ i já yi Glik wə a “Hɔsanna”.\ft*\f* \v 10 Nyɔ lɔɔ kimbɔiŋsi ki i ŋkuŋ bi wə tii wibuku wə Dɛbit wə wi si dzə lɔ! Ɔɔɔ, kiŋkɔkni kɔ i Nyɔ wi bɛiŋ wə Eeee!” \v 11 Jisɔs tsə buku i Jɛlusalɛm, liə i juŋ yi fəni yi gia wə, jɔbi wə wi nì tsɛiŋ tali si gia yichi kɔ. Si a nì kɔ asi num i fijɔbi wi ka fiəni bəh bwa bu bə mbaŋ bə̀ jwɔfi ntsɔ bəfa tsə i Bɛtani. \s1 Jisɔs liŋ kpɛiŋ widɔkɔ \r (Matiɔ 21:18-19) \p \v 12 Chɔkɔ buku wɔɔ Jisɔs bəh bwa bu bə mbaŋ nyə i Bɛtani chu tsə i Jɛlusalɛm, ayaka dzɔŋ wɔɔ wi. \v 13 Wi lɔ dzəkəh yɛiŋ kpɛiŋ wi fig widɔkɔ wi num nanu, kidzɛni num yɛiŋ nalə num bə si dzi lə mitam miwɔ.\f + \fr 11:13 \fr*\ft Bə bɔɔŋki kpɛiŋ wiwɔ i já yi ŋkali wə a “fig”.\ft*\f* Wi ka tsə buku fɛiŋ i yɛiŋ a yuwidɔkɔ ŋgaiŋ kɔlə kwati fiɛŋ yɛiŋ i dzi. Wi ka tsə buku fɛiŋ nəki yɛiŋ kə fiɛŋ yɛiŋ wə, yɛiŋ shəŋ a kidzɛni yɛiŋ, kɔm a nì kɔkə jɔbi wə mitam si wum yɛiŋ. \v 14 Wi ka dzaka i kpɛiŋ wiwɔ a, “Kiə mi bi ma chu lansi dzî fiɛŋ i wɔ wə.” Si wi dzaka yakadəiŋ bwa bu bə mbaŋ wɔkɔ yi. \s1 Jisɔs kɔŋŋ bwili bəni bə shi i juŋ yi fəni yi gia yi Nyɔ mə \r (Matiɔ 21:12-17; Luk 19:45-48; Jɔn 2:13-22) \p \v 15 Si bɔ tsə buku i Jɛlusalɛm, Jisɔs tsə liə i tɔkɔ wi juŋ yi fəni yi gia mə yisi ka kɔŋŋki bəni bə̀ bɔ nì taŋniki bəh bə̀ bɔ nì taŋki biɛiŋ, beeŋsi bibaŋ biə bəni nì kwuniki kpɔ yɛiŋ, bəh biŋgbɔkɔ bi bəni bə̀ bɔ nì taŋniki bibumi. \v 16 Wi nəki bum kə a mi kɔlə i giŋ fiɛŋ i tsə daŋsi bəh fi i tɔkɔ wi fəni wi gia wə. \v 17 Wi ka laniki bɔ dzaka a, “Ntə bə kɔ bə nyaka a, Nyɔ dzakaki a, \q1 ‘Juŋ yiŋ kɔ bə bi bɔɔŋki a juŋ yi tsani i mbi wichi a?’ \p Mbɛiŋ ka fiəni yi a yi chu taa wi bəji.” \v 18 Bətii mfə gia bəmbum bəh bəni bə̀ bɔ nì laniki bənchi bə Nyɔ wɔkɔ yi ka nəŋki dzəh i wɔɔ wi. Bɔ ka lwaki wi kɔm mbaŋ wi bəni nì wɔkɔliki nlani wi wɔkɔ ndzɔŋni nalə. \v 19 Asi fijɔbi nì dzə, Jisɔs bəh bwa bu bə mbaŋ buku i kwili kintəəŋ. \s1 Nlani wə wi bukuki i kpɛiŋ wə Jisɔs nì liŋ \r (Matiɔ 21:20-22) \p \v 20 Si Jisɔs bəh bwa bu bə mbaŋ nì buku ka ghaniki kinchɔŋɔchɔŋɔ, bɔ yɛiŋ kpɛiŋ wiwɔ num wi kpiyi lɔ wichi shi buku i gaaŋ wə. \v 21 Bita ka kwaka gia yə yi ni num, ka dzaka i Jisɔs a, “Mi wi Lanini, yɛiŋ kpɛiŋ wə wɔ ni liŋ si wi kpiyi a.” \v 22 Jisɔs chukuli i bɔ a, “Mbɛiŋ jîə shɔm i Nyɔ. \v 23 Mih fukuki ŋkɔŋ i mbɛiŋ a, mi ka dzaka i ŋkwuŋ wələ a, ‘Mûku gwu ya fa tsə̂ gbɔ̂ i kinchwɔ kimbum wə’, Wi ka dzakaki yakadəiŋ məŋni kə yi i wi shɔm, num wi bum a gia yələ ŋgaiŋ dzakaki lə ni num lə, ma yi ni nûm i wi. \v 24 Ayakadəiŋ, mih fukuki i mbɛiŋ a, na finaiŋ fiɛŋ fiə mbɛiŋ nywaki i ntsa wə, num mbɛiŋ bum a mbɛiŋ ni kwati lə, ma mbɛiŋ ni kwati. \v 25 Mbɛiŋ ka num i tsa, mi kaŋa mi widɔkɔ i shɔm, wi dâlinya wi. Mbɛiŋ ka fəki yakadəiŋ ma Ba wimbɛiŋ wə wi kɔ i bɛiŋ ni dalinya chu bimbɛiŋ tə. [ \v 26 Mbɛiŋ ka baaŋ i dalinyaki chu bi bəni bədɔkɔ, ma Ba wimbɛiŋ wə wi kɔ bɛiŋ bi ma dalinya bimbɛiŋ tə.] ”\f + \fr 11:26 \fr*\ft Biŋwakti bikpu bidɔkɔ bə nì yisi nyaka gia yi Nyɔ yɛiŋ kaŋaki kə kiŋka kələ.\ft*\f* \s1 Bə bikə di biə ŋga bi Jisɔs nyə \r (Matiɔ 21:23-27; Luk 20:1-8) \p \v 27 Jisɔs bəh bwa bu bə mbaŋ chu tsə liə i Jɛlusalɛm. Jɔbi wə wi nì nyaniki nnyaki i juŋ yi fəni yi gia wə, bətii mfə gia bəmbum bəh bəni bə̀ bɔ nì laniki bənchi bə Nyɔ bəh bəni bə̀ bɔ nì sakaki tumi ki Bəju nyə dzə yɛiŋ wi, \v 28 bikə i wi a, “Wɔ dzɔ faiŋ ŋga biələ na ka wɔ fəki gia yələ a? A nya ndə ŋga biwɔ i wɔ, a wɔ fə̂ki gia yiwɔ a?” \v 29 Jisɔs chukuli i bɔ a, “Mih ki bikəki lə kimbikə kimu i mbɛiŋ, mbɛiŋ ka nì chukuli, mih ka ni fuku i mbɛiŋ mi wə wi nya ŋga a mih fə̂ki gia yələ. \v 30 A nì nya ndə ŋga i Jɔn na ka wi juliki bəni i bɔkɔ a? Bi nì nyə i bɛiŋ ma nì nya mi wiwɔm a? Mbɛiŋ chukuli mih!” \v 31 Bɔ dza ka gukuliki a bɔ bɔ a, “Bukumbɛiŋ ka chukuli a, bi nì nyə i bɛiŋ, wi ni bikə i bukumbɛiŋ aka fə nə a bukumbɛiŋ ma bum i Jɔn a? \v 32 Bukumbɛiŋ ka ni chukuli a, a nì nya mi wiwɔm, dəiŋ na?” Bɔ nì lwaki bəni kɔm bɔ bəchi nì kɔ num bɔ bum a Jɔn kɔ na mi ntum wi Nyɔ. \v 33 Ayakadəiŋ, bɔ ka chukuli i Jisɔs a, “Buku kiəki kə.” Jisɔs ka dzaka i bɔ a, “Yaka mih tə ki fukuki kə i mbɛiŋ mi wə wi nya ŋga i mih ka mih fəki gia yələ.” \c 12 \s1 Ndi kɔm bəni bə̀ mi nì jiə i khə \r (Matiɔ 21:33-46; Luk 20:9-19) \p \v 1 Jisɔs ka yisi i dzakaki i bɔ i bəndi wə a, “Mi widɔkɔ nì nɔm khə wi mintam wə bə kɛiŋsiki mbih yɛiŋ, num wi ta fiəli bəh mbaiŋ, chum di biə bə nì dəŋki mintam miwɔ yɛiŋ mbih buku, ka maa kibaŋ ki chənini fɛiŋ, ka jiə bəni i khə wiwɔ wə, ka nyə tsə i tumi kidɔkɔ wə.\fig Khə wi mintam|alt="Vineyard" src="lb00103c.tif" size="span" loc="Mark 12:1" copy="Louise Bass" ref="Mak 12:1"\fig*\fig Mintam mi glɛb|alt="Grapes" src="hk00111c.tif" size="col" loc="Mark 12:1" copy="Horace Knowles" ref="Mak 12:1"\fig* \v 2 Jɔbi wə bɔ nì kaŋaki i yisi ŋkɔh dzə kpɛiŋ, tii khə wiwɔ ka faaŋ waiŋ wi wi nɔm widɔkɔ i bəni bə̀ wi nì jiə khə wiwɔ i bɔ a bɔ tsə̂ dzɔ̂ mmu mintam. \v 3 Ayakalə, bɔ tsə kwa lɔ wi ka twɛiŋ kɔŋŋ wi bəh kaŋ yiyəə wi nyə. \v 4 Ayaka mi wi khə wiwɔ ka chu faaŋ waiŋ wi nɔm wi widɔkɔ i bɔ, wi tsə bɔ chu twɛiŋ wi, wi kaŋa bali i fwu wi wə, ŋgəmsi wi. \v 5 Wi chu faaŋ widɔkɔ, bɔ wɔɔ wəmaka. Wi chu faaŋ bədɔkɔ bəduli, bɔ twɛiŋ bədɔkɔ, wɔɔyi bədɔkɔ. \v 6 Wi faaŋ lə, a dzə baaŋ a wimu, wəmaka num waiŋ wi wi shɔm. Ayaka wi fiəni faaŋ wi i bɔ kwaka a bɔ ni tsə kɔksi lə waiŋ wi ŋgaiŋ wələ. \v 7 Ayakalə, bəni bə nɔm bə̀ dzaka a bɔ bɔ a, ‘Wələ kɔ ndzi kwili wi tii khə wələ, mbɛiŋ dzə̂ ma bukumbɛiŋ wɔ̂ɔ wi ka biɛiŋ biwɔ numki bibukumbɛiŋ.’ \v 8 Ayaka bɔ kwa wi, ka wɔɔ, guku buku bəh wi yɛiŋ khə.” \v 9 Si Jisɔs dzaka yakadəiŋ, ka bikə a, “Gia yə tii khə wiwɔ nì fə kɔ nə? Wi ni tsə kaasi bəni bəwɔ, wi nya khə wiwɔ num i bəni bədɔkɔ. \v 10 Mbɛiŋ ka fa dəkə di biələ i Kiŋwakti ki Nyɔ wə a? Bə kɔ bə nyaka a, \q1 ‘Təh wə, bəni bə maani nì nəiŋ, \q1 wi dzə fiəni num təh wi bu wi juŋ. \q1 \v 11 Yələ kɔ mfə wi Bah, \q1 buku ka tsɛiŋki num bəh ŋkaiŋyi.’” \p \v 12 Bəni bəwɔ wɔkɔ ndi wələ, ka kiə a Jisɔs tiki num i bɔ. Bɔ ka nəŋki dzəh i kwa wi, ka lwa num mbaŋ wi bəni wə wi nì kɔ fɛiŋ. Bɔ ka bee wi ka nyə. \s1 Bə taaŋ Jisɔs kɔm kpɔ wi lɔɔni kiŋwakti \r (Matiɔ 22:15-22; Luk 20:20-26) \p \v 13 Kifwu ki tumi ka dza faaŋ Bəfalasi bəh bəni bədɔkɔ bə mbaŋ wi Ŋkuŋ Hɛlɔd a bɔ tsə̂ tâaŋ Jisɔs i kwâ wi i ndzaka wi wə. \v 14 Bɔ dzə dzaka i Jisɔs a, “Mi wi lanini, buku kiəki lə a wɔ si dzaka a ŋkɔŋ, kɔm wɔ lwaki kə dzə́kəh yi mi kɔŋ wəmaka kɔ na ndə. Wɔ laniki ŋkɔŋ num dzəh yi Nyɔ. Fûku i buku a nchi bumki lə a bə lɔ̂ɔki kiŋwakti i Kaysa ŋkuŋ wimbum wi Lum, ma wi bumki kə a? \v 15 Bukumbɛiŋ lɔ̂ɔki, ma bə ma lɔ̂ɔki a?” Ayakalə, Jisɔs kiə gia yə bɔ nì wɛɛliki bəh yi, ka chukuli a, “Mbɛiŋ taaŋki mih kɔm nə? Mbɛiŋ dzə̂ bəh chwaka ki kpɔ mih yɛiŋ.” \v 16 Bɔ dzə bəh wi, wi dzɔ, bikə i bɔ a, “Fwu wələ yɛiŋ kɔ wi ndə a, yɛli wələ num wi ndə a?” Ayaka bɔ chukuli a, “Akɔ yɛli wi Kaysa ŋkuŋ wi Lum.” \v 17 Jisɔs ka dzaka i bɔ a, “Mbɛiŋ nyâki fiɛŋ fiə fi kɔ fi Kaysa i wi, ma mbɛiŋ nyâki fi Nyɔ i Nyɔ.” Bɔ wɔkɔ yaka, gwu kpi lɔ bɔ kɔm wi. \s1 Bə taaŋ Jisɔs kɔm ndzɔ wi miŋkpaŋa // bəh jɔbi wi ndza wi kpi \r (Matiɔ 22:23-33; Luk 20:27-40) \p \v 18 Bəsadusi bəwɔ nyə dzə i bikə gia i Jisɔs. Bəsadusi bələ nì kɔ bəni bə̀ bɔ nì dzaka a bəni bi fiəni dzayiki kə i kpi wə. \v 19 Si bɔ dzə yaka, dzaka a, “Mi wi lanini, Muses nì nyaka i bənchi i buku a, \q1 ‘Waiŋnih mi ka kpi bee miŋkpaŋa bɔ wi kaŋa kə waiŋ, \q1 wanih mi wiwɔ kaŋaki lə i nɔsi kpə ŋkwu wiwɔ, \q1 ka bɔ wi bwɔ bwa i yɛli wi waiŋnih wiwɔ wə.’ \m \v 20 Ayakadəiŋ, bwa bə mi widɔkɔ nì kɔlə nanitaŋ, wi ninshiŋ dzə dzɔ miŋkpaŋa ka kpi maka bɔ wi bwɔ waiŋ. \v 21 Wi kɔmsini wə nɔsi miŋkpaŋa wiwɔ, ayakalə ka kpi tə maka bɔ wi bwɔ waiŋ. Yi bi num tali ayaka i bwa bəwɔ nanitaŋ bəchi, mi i bɔ kintəəŋ nəki bwɔ kə waiŋ bəh miŋkpaŋa wiwɔ. \v 22 Bɔ nɔsi fiəli wi yaka bɔ bəchi, mi widɔkɔ kɔbi i bɔ bələ nanitaŋ wə bəh miŋkpaŋa wiwɔ bwɔ waiŋ. I kiŋgɔksi wə miŋkpaŋa wiwɔ bɔŋ kpi tə. \v 23 I liə si bɔ bəchi nanitaŋ nì kɔ bɔ nɔsi lɔ miŋkpaŋa wiwɔ, a bi numki jɔbi wə bəni dzayiki i kpi wə, ma wi bi numki kpə ndə a?” \v 24 Jisɔs chukuli i bɔ a, “Mbɛiŋ dzakaki lə mbɛiŋ kiə alə a mbɛiŋ kɔ fikpəŋ a? Mbɛiŋ kɔ fikpəŋ kɔm mbɛiŋ kiəki kə gia yə bə nyaka i Kiŋwakti ki Nyɔ wə, chu kiə kə tə ŋga bi Nyɔ. \v 25 Gia yə yi bi numki jɔbi wə bəni bi dzaki i kpi wə, bənyuku bəh bəkaŋa bi chu baŋsiki kə i ndzɔ wi bəkaŋa wə. Bɔ bi numki aka bəchinda bə Nyɔ i bɛiŋ. \v 26 Gia kɔm ndza wi kpi, mbɛiŋ ka num fa di bi Kiŋwakti ki Muses kə kɔm kpɛiŋ wə wi nì fiiki a? Nyɔ nì dzaka i wi Muses a, \q1 ‘Akɔ mih Nyɔ wi Ablaham bəh wi Ayjik bəh wi Yakɔb a?’\f + \fr 12:26 \fr*\ft Ablaham bəh Ayjik bəh Yakɔb kɔ bətii tii wi Bəju bə̀ bɔ nì kpiyi na ka bə bwɔ Muses.\ft*\f* \p \v 27 Yi kɔ a Nyɔ kɔkə Nyɔ wi bəŋkwu, wi kɔ Nyɔ wi bəni bəwɔm. Mbɛiŋ dzani bəh ŋga.” \s1 Nchi wə wi tsəki bənchi bəchi \r (Matiɔ 22:34-40; Luk 10:25-28) \p \v 28 Mi widɔkɔ wə wi nì laniki bənchi bə Nyɔ, nì dzə ka wɔkɔ si Jisɔs bəh bəni bəwɔ gukuliki, chu yɛiŋ si wi chukuliki gia yə bɔ nì bikəki i wi i dzəh yindzɔŋni wə, ayaka wi ka bikə tə i Jisɔs a, “Nchi wə wi tsəki bənchi bəchi kɔ winaiŋ a?” \v 29 Jisɔs chukuli i wi a, “Nchi wə wi tsəki bənchi bəchi kɔ wələ wi dzakaki a, \q1 ‘Ɔ bəni bə Islae mbɛiŋ wɔ̂kɔ, \q1 Bah Nyɔ wə, Nyɔ wibukumbɛiŋ, \q1 Bah Nyɔ wiwɔ kɔ a wimu. \q1 \v 30 Wɔ kɔ̂ŋki Bah Nyɔ wa bəh shɔm ya yichi, \q1 nyâ gwu ya yichi, \q1 jîə mfi bia i wi wə bichi, \q1 nɔ̂m i wi bəh ŋga bia bichi.’ \m \v 31 Nchi wə wi biəli wələ kɔ a, \q1 ‘Wɔ kɔ̂ŋki mi wə wi kɔ kɔmsi i wɔ kpəŋ asi wɔ kɔŋki gwu ya.’ \m Nchi widɔkɔ chu kɔkə wə wi tsəki bələ.” \v 32 Mi wə wi nì laniki bənchi bə Nyɔ dzaka i Jisɔs a, “Mi wi Lanini, wɔ chukuli na chəŋ. Wɔ dzaka num ŋkɔŋ a Nyɔ kɔ a wimu widɔkɔ chu kɔkə a kɔbi a wi shəŋ. \v 33 I kɔŋki wi bəh shɔm ya yichi, jiə mfi i wi wə bichi, nɔm i wi bəh ŋga bichi bəh i kɔŋki mi wə wi kɔ kɔmsi i wɔ kpəŋ asi wɔ kɔŋki gwu ya, yi tsəki lə na i fəki bimfə gia bəh nyám yi waŋni bəh bimfə gia bidɔkɔ.” \v 34 Jisɔs ka yɛiŋ si wi chukuli ka mi wi mfi, wi ka dzaka i wi a, “Wɔ kɔkə dzəh yi dəəŋ i liə ntɔŋ bi Nyɔ wə.” I jum wə fɛiŋ wə, mi nəki chu mɔm kə i dzə bikə gia i wi. \s1 Kimbwili wə Nyɔ nì kaka kɔ waiŋ ndə \r (Matiɔ 22:41-46; Luk 20:41-44) \p \v 35 Jisɔs dzə ka laniki bəni i tɔkɔ wi juŋ yi fəni yi gia wə, ka dza bikə i bɔ a, “Bəni bə̀ bɔ laniki bənchi nyani dəiŋ na ka bɔ dzakaki a Kimbwili wə Nyɔ nì kaka kɔ waiŋ Ŋkuŋ Dɛbit a? \v 36 Kiŋ'waka ki Baiŋni nì fə lɔ Ŋkuŋ Dɛbit wələ dzaka kɔm Kimbwili wiwɔ dzakaki a, \q1 ‘Bah Nyɔ nì dzaka i Bah wuŋ a, \q1 wi nûm i tsɛiŋ yi yiləkəli wə, \q1 i tsə̂ buku jɔbi wə ŋgaiŋ bi jiəki bəni bu bə̀ bɔ baiŋki wi \q2 wi tɔmyi gvu yi i bɔ bɛiŋ.’ \p \v 37 Dɛbit mwi ka bɔɔŋki wi a Bah wi, wi chu nyani dəiŋ ka wi numki waiŋ wi a?” Si Jisɔs ni dzakaki gia yiwɔ yakadəiŋ, mbaŋ wi bəni wə wi nì kɔ fɛiŋ, ka wɔkɔliki i wi bəh kinsaŋli bɔ wɔkɔ ndzɔŋni. \s1 Jisɔs tɔyi kimfə ki bəni bə̀ bɔ laniki bənchi bə Nyɔ \r (Matiɔ 23:1-36; Luk 20:45-47) \p \v 38 Asi wi nì laniki bəni, wi dza dzaka i bɔ a, “Mbɛiŋ tɔ̂kniki, kɔm bə bəni bə̀ bɔ laniki bənchi bə Nyɔ, bɔ kɔŋki i nyaniki nnyaki bəh bəmbuŋ bədəəŋ tsə i kidi ki shi wə, a bəni bɔ̂niki bɔ bəh kiŋkɔksi. \v 39 Chu kɔŋ i numki i di bi kɔknini wə i juŋ yi tsani wə, bəh i di bi bini wə. \v 40 A chu num a bɔ bə̀ bɔ laksiki biɛiŋ bi bəkaŋa bəŋkwu, fwɔkyi dzɔ biɛiŋ bibɔ, kwayi fə bəntsa bədəəŋ. Ŋgəkə wibɔ bi numki na wimbum.” \s1 Kinya ki kpə ŋkwu \r (Luk 21:1-4) \p \v 41 Jisɔs nyə tsə shinum i kimbu kə ki nì tsɛiŋki daŋsiki ki kintaiŋntaiŋ ki nya kə i tɔkɔ wi juŋ yi fəni yi gia wə,\f + \fr 12:41 \fr*\ft Kinya kələ nì dzɔki di i tɔkɔ wi nintəəŋ wə bəkaŋa nì tsaki fɛiŋ.\ft*\f* ka tsɛiŋki si bəni dzəki jiəki kpɔ i kintaiŋntaiŋ ki nya mə. Bəni bə kpɔ bəduli nì dzəki jiəki kpɔ fɛiŋ wi duli. \v 42 Kpə ŋkwu wi kifuu widɔkɔ nì dza dzə, jiə bədəli bəfa yɛiŋ, wi kpɛiŋ kə i fiɛŋ fidɔkɔ wə. \v 43 Ayaka Jisɔs bɔɔŋ bwa bu bə mbaŋ dzaka i bɔ a, “Mih fukuki ŋkɔŋ i mbɛiŋ a kpə ŋkwu wələ wi kɔ mi wi kifuu lə, wi nya tsə bəni bəchi bə̀ bɔ jiəki biɛiŋ i kintaiŋntaiŋ kələ mə. \v 44 Bəni bəchi bə̀ bɔ si nyaki, bɔ si nyaki num biŋka bibɔ bi kpɔ biə bi si jikə ka gbɔyiki kuku. Ayakalə, kpaŋa wələ dzə bəh gwu yi yichi nya biɛiŋ bichi biə wi kaŋaki, num a biə wi nɔki yɛiŋ wə.” \c 13 \s1 Gia yi kaiŋni bəh gia yə yi bi numki i jɔbi wi dzəni wə \r (Matiɔ 24:1-2; Luk 21:5-6) \p \v 1 Jɔbi wə Jisɔs nì buku dzə i juŋ yi fəni gia mə, waiŋ wi mbaŋ widɔkɔ dzə ka kaiŋyiki i wi a, “Mi wi Lanini tsɛ̂iŋ kitəh kimbum kələ bə maa juŋ yələ yɛiŋ. Akɔ na mmaa wi juŋ wi ndzɔŋni lə!” \v 2 Jisɔs chukuli i wi a, “Mbɛiŋ yɛiŋ alə ŋkaiŋni wi maani wimbum wələ a? Təh wimu bi baaŋ kə i widɔkɔ bɛiŋ maka bə baka tɔkɔ wi i kuku.” \r (Matiɔ 24:3-14; Luk 21:7-19) \p \v 3 Jɔbi wə Jisɔs nì tsə shinum i Ŋkwuŋ wi Kɛiŋ yi Ɔlif wə i kimbu kə ki tsɛiŋki daŋsiki juŋ yi fəni yi gia, i fɛiŋ wə Bita bəh Jɛm bə Jɔn bəh Andulu tsə a bɔ bɔ ka bikə i wi a, \v 4 “Fûku buku jɔbi wə gia yələ yichi bi numki, bəh binchəsi biə bi chusiki a jɔbi wi gia yələ yichi si num a kpɛiŋ.” \v 5 Jisɔs yisi i dzakaki i bɔ a, “Mbɛiŋ tɔ̂kniki ka mi bi ma fwɔ̂kyi mbɛiŋ a mbɛiŋ ndzani dzəh. \v 6 Bəni bəduli bi dzə lə dzɔ yɛli wuŋ kəŋ i ninshiŋ, mi dzaka a, ‘Akɔ mih wiwɔ.’\f + \fr 13:6 \fr*\ft “…Mi wiwɔ.” Bi dzakaki yaka a num kɔm Kimbwili wə Nyɔ nì kaka. Bɔ bi fəki yaka i fwɔkyi bəni bəduli ka bɔ ndzani dzəh. \ft*\f* Jɔbi wə bɔ bi fəki yakadəiŋ ka fwɔkyiki bəni bəduli. \v 7 Jɔbi wə mbɛiŋ bi wɔkɔki a bə tumki jum, chu wɔkɔ tə gia kɔm jum, kiə shɔm bi ma tə̂iŋyiki mi. Yələ kɔ gia yə yi kaŋaki i bi num. Ayakalə, kiŋgɔksi kɛiŋ ki dzə kə. \v 8 Tumi bi tumki lə jum bəh kidɔkɔ, ayaka ntɔŋ widɔkɔ tum jum bəh widɔkɔ. Nshwaiŋ bi nəŋniki i di di wə, dzɔŋ tə bi numki. Yəmaka gia bi numki aka lɔli bi miŋkpaŋa wə wi yisi i nɔmki. \p \v 9 Mbɛiŋ kaŋaki i tɔ̂kniki. Mbɛiŋ kîəki a bə bi nya daŋsi lə mbɛiŋ i kaŋ yi bəni bə̀ bɔ sakaki bənsaka. Bə bi twɛiŋki lə mbɛiŋ i juŋ yi tsani wə. Mbɛiŋ bi numyiki lə i bəni bə̀ bɔ sakaki tumi nshiŋ, bəh i bəŋkuŋ nshiŋ kɔm mih, i beeŋ nsaka wuŋ. \v 10 Ayakalə, bə kaŋaki i bi yisi fuku ntum wi ndzɔŋni wi Nyɔ i kitumi kichi wə. \v 11 Jɔbi wə bɔ bi kwayi mbɛiŋ i tsə nya i juŋ yi nsaka wə, kiə fwu bi ma bɔ̂kɔ mbɛiŋ a mbɛiŋ ni tsə dzaka a nə a. Jɔbi wə mbɛiŋ tsə, mbɛiŋ ka dzakaki shəŋ a gia yə yi bukuki dzəki i shɔm yimbɛiŋ wə i jɔbi wiwɔ wə, kɔm ndzaka wiwɔ bi numki kə wimbɛiŋ. A bi nyaki Kiŋ'waka ki Baiŋni ndzaka i dzaka kimbɛiŋ wə. \v 12 Mi bi dza dzɔ lə waiŋnih wi nya a bə wɔɔ, tii waiŋ dzɔ waiŋ wi nya a bə wɔɔ. Bwa bi dza lə bwaŋ gvu i bətii bəbɔ bəh bənih bəbɔ chɛiŋ, fə bə wɔɔyi bɔ. \v 13 Bəni bəchi bi baiŋŋki lə mbɛiŋ kɔm yɛli wuŋ. Ayakalə, mi wə wi bi kaŋaki shɔm i tsə buku i kiŋgɔksi wə akɔ wə wi bi bɔiŋki. \s1 Kɔm gia yi gumini yə yi bi numki \r (Matiɔ 24:15-28; Luk 21:20-24) \p \v 14 (Mi wə wi faaki kiŋwakti kələ wɔ̂kɔ ndzɔŋ,) jɔbi wə mbɛiŋ bi yɛiŋki gia yi gumini yə yi kɔ i bəkəli di num yi dzə num i juŋ yi fəni yi gia wə, bəni bə̀ bɔ kɔ i Judea bi gɛ̂iŋ yâka i ŋkwúŋ wə. \v 15 Mi wə wi kɔ i fwu wi juŋ bɛiŋ wi bi ma chu shî lîə i dzu a ŋgaiŋ dzɔ̂ki fiɛŋ fidɔkɔ. \v 16 Mi wə wi kɔ i khə wi bi ma chu fîəni kwɛ̂ a ŋgaiŋ tsə̂ dzɔ̂ mbuŋ wi. \v 17 Ŋgəkə wimbum bi numki wi bəkaŋa bə̀ bɔ bi numki bəh kitɔɔ, bəh bə̀ bɔ masiki bwa. \v 18 Mbɛiŋ tsâki a kiə gia yiwɔ bi ma nûm i jɔbi wi fiəkə yiləkəli wə. \v 19 Bəni bi yɛiŋki lə bəŋgəkə i chɔkɔ biwɔ wə, maka wəmaka ŋkaiŋni wi ŋgəkə num num na i yisi si Nyɔ nì maa mbi wələ bəh i dzə buku bidaiŋ. Ayaka wəmaka ŋkaiŋni wi ŋgəkə kɔbi i bi chu num. \v 20 Ayaka asi mɔŋ a Bah gaali kaŋ yi bəŋgəkə yiwɔ, ma na mi wimu bi bɔiŋ kə i kaŋ yiwɔ wə. Ayakalə, a akɔ kɔm bəni bu bə̀ wi nì sabi jiə, yi fə wi gaali kaŋa yiwɔ. \v 21 Mi ka bi dzaka i mbɛiŋ i kaŋ yiwɔ wə a ‘Tsɛ̂iŋ, Kimbwili wə Nyɔ nì kaka a bə wi lə fa!’ Yudɔkɔ a, ‘Mbɛiŋ tsɛ̂iŋ bə wi yaka fi!’ Kiə mbɛiŋ bi ma bûm. \v 22 Mbɛiŋ kîəki a bəni bi dzə lə nyi ntəkə a bɔ kɔ bəmbwili bə̀ Nyɔ nì kaka, bədɔkɔ dzaka a bɔ kɔ bəni bə ntum bə Nyɔ, bɔ bi fəki bənchəsi bə̀ bɔ chusiki ŋga bibɔ, fə tə gia yi dzaka ki wɔmni, mɔmsi i fwɔkyi bəni bə̀ Nyɔ kɔ wi sabibwili bɔ ka jiə a bɔ dali dzəh. \v 23 Mbɛiŋ tsɛ̂iŋ, mih fuku lɔ gia yələ yichi i mbɛiŋ jɔbi kɛiŋ. \s1 Si yi bi numki i jɔbi wə mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi bi fiəni dzəki \r (Matiɔ 24:29-31; Luk 21:25-28) \p \v 24 A bi numki i kaŋ yiwɔ wə num bəŋgəkə bəwɔ tsə, wɔŋ bi dza jiki num jini, fiəŋŋ bi ma chu baiŋki tə, \v 25 bijɔŋ bi gbɔyiki i bɛiŋ, biɛiŋ bichi biə bi kaŋaki ŋga i bɛiŋ bi nəŋniki. \v 26 Ayakadəiŋ, bəni bi yɛiŋ si mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi si wi shiki dzəki i bikwu wə kaŋa ŋga bimbum bəh kiŋkɔkni. \v 27 Ma wi bi ka chiŋsi bəchinda bu bɔ tsə i bimbu bi mbi binaa wə i di biə nshwaiŋ gɔksiki bəh biə bɔɔli gɔksiki, a bɔ dzə juŋni bəni bu bə̀ wi kɔ wi sabibwili lɔ. \r (Matiɔ 24:32-35; Luk 21:29-33) \p \v 28 Mbɛiŋ lâni dzɔ̂ gia i kpɛiŋ wi fidəiŋ wə. Jɔbi wə cha yiwɔ yisi i nyaki mwi, bwili bindzɛni, mbɛiŋ ka kiəki a nyum kwuni lɔ gwu. \v 29 Yi kɔ a liŋ, i jɔbi wə mbɛiŋ bi yɛiŋki gia yələ dzɔ di, mbɛiŋ ka kiəki a jɔbi si num a kaŋ.\f + \fr 13:29 \fr*\ft Yuwidɔkɔ a, “Wi si num kɔmsi dzə a dzaka kifiəŋə wə.”\ft*\f* \v 30 Mih fukuki ŋkɔŋ i mbɛiŋ a ŋgɔkɔ wi liə wələ bi tsə kaa kə maka gia yələ yichi num. \v 31 Bɔɔli bəh nshwaiŋ bi tsə kaa lə, ayakalə gia yiŋ kɔbi i bi lansi nəŋni. \r (Matiɔ 24:36-44) \p \v 32 Ayakalə, mi widɔkɔ kɔkə wə wi kiəki chɔkɔ biwɔ nabə jɔbi wiwɔ. Na bəchinda bə Nyɔ bə̀ i bɛiŋ nabə Waiŋ Nyɔ tə kiəki kə. A kiəki a Ba, wi mbɔŋ. \v 33 Ayakadəiŋ, mbɛiŋ tɔ̂kniki chu wɔkɔli kɔm mbɛiŋ kiəki kə jɔbi wə wi bi dzəki,\f + \fr 13:33 \fr*\ft Biŋwakti bikpu bədɔkɔ kɔ kpɛiŋ fa a, “Ntsâ”. \ft*\f* \v 34 yi kɔ aka mi wə wi tsəki nyani, jɔbi wə wi ni nyəki, wi bee kwili wi i kaŋ yi bwa bu bə nɔm, na ndə bəh chɔkɔ bi bi nɔm, na ndə bəh chɔkɔ bi bi nɔm, ka dzaka i mi wə wi chəniki dzaka ki mbaiŋ a wi bâaŋ chə̂niki bindzɔŋ. \v 35 Ayakadəiŋ, mbɛiŋ nûmki bəh ŋkɛiŋsi wi gwu, kɔm mbɛiŋ kiəki kə jɔbi wə tikwili wiwɔ bi fiəni dzəki. Yudɔkɔ a bi numki i fijɔbi, yudɔkɔ nchɔkɔ kintəəŋ, yudɔkɔ i jɔbi wə kwɔkɔ ki ninshiŋ tɔŋki, yudɔkɔ kinchɔŋɔchɔŋɔ. \v 36 Kiə wi bi ma təkəli tumbuku wi yɛiŋ mbɛiŋ nɔ wə. \v 37 Ayaka gia yə mih dzakaki i mbɛiŋ fa mih dzakaki yi i mi wichi tə a, ‘Mi wichi nûmki bəh kinchəni.’” \c 14 \s1 Bəni jiə ja i kwa wɔɔ Jisɔs \r (Matiɔ 26:1-5; Luk 22:1-2; Jɔn 11:45-53) \p \v 1 A nì baaŋ a kaŋ yifa ka bə liə i Dzini bi Ntsədaŋ bəh bi Blɛd wə bə ka jiə dəkə dzɔɔŋ yɛiŋ. Bətii mfə gia bəmbum bəh bəni bə̀ bɔ laniki bənchi bə Nyɔ ka nəŋki dzəh yi wɛlini yə bɔ ni kwa Jisɔs yɛiŋ i wɔɔ. \v 2 Bɔ jiə ja a bɔ bɔ a, “Kiə bukumbɛiŋ ki mɔ̂m kə gia yələ i jɔbi wə bə fəki Dzini biələ yɛiŋ, kɔm bukumbɛiŋ ka mɔm yi, ma yi ni dzə bəh ŋgəkə i bəni kintəəŋ.” \s1 Miŋkpaŋa widɔkɔ fiaŋsi Jisɔs bəh fiaŋsi bi tsɛŋə yindzɔŋni \r (Matiɔ 26:6-13; Jɔn 12:1-8) \p \v 3 Jɔbi wə Jisɔs nì kɔ i Bɛtani, i kwili wi Samɔn wə wi nì yisi kɔ mi wi kumyini, bɔ nì kɔ fɛiŋ bɔ dzi wə, miŋkpaŋa widɔkɔ dza liə dzə bəh finsɔkɔ fi fiaŋsi fidɔkɔ\f + \fr 14:3 \fr*\ft Finsɔkɔ fiələ kɔ num bə nì kɛiŋsi bəh bitəh bidɔkɔ biə bə bɔɔŋki i já yi Glik wə a, “alabaster”.\ft*\f* a num bi tsɛŋə yindzɔŋni. Fiaŋsi biwɔ nì kɔ bi kpɔ wi ləkəli, num bə kɛiŋsi a bəh nad shəŋ. Si wi liə, ka bwiŋ dzaka ki finsɔkɔ fiwɔ shuku fiaŋsi biwɔ i fwu wi Jisɔs wə.\fig Fisɔkɔ fi fiaŋsi fi Bəju|alt="A woman came with an alabaster jar of very expensive" src="hk00142c.tif" size="span" loc="Mark 14:3" copy="Horace Knowles" ref="Mak 14:3"\fig* \v 4 Bəni bədɔkɔ bə̀ bɔ nì kɔ fɛiŋ yisi i shwiŋyiki dzakayi a, “Wi bəkəliki fiaŋsi biələ kilɔlɔ kɔm nə lə? \v 5 Num bə si kɔ taŋni fiaŋsi biwɔ i kpɔ wə wi tsə bənchuku gi yitali, i nyaki kpɔ wiwɔ i bəni bə kifuu.” Bɔ bə́ yɔli i wi. \v 6 Ayakalə, Jisɔs dzaka i bɔ a, “Mbɛiŋ bêe wi mɔŋ. Mbɛiŋ nyaki ŋgəkə i wi kɔm nə? Wi fə num gia yindzɔŋni i mih. \v 7 Mbɛiŋ kiə a bəni bə kifuu kɔ bəh mbɛiŋ jɔbi wichi. Mbɛiŋ num i gamtiki bɔ i na winaiŋ jɔbi wə mbɛiŋ kɔŋki. Ayakalə, i mih, mih ni numki kə bukumbɛiŋ jɔbi wichi. \v 8 Kpaŋa wələ fə gia yə wi si kɔ i fə. Wi shukuyi fiaŋsi biələ i mih wə lə kɛiŋsi num gwu yiŋ jɔbi kɛiŋ, si bə bi ləəki mih. \v 9 Mih fukuki ŋkɔŋ i mbɛiŋ a, na faiŋ bə bi fukuki ntum wi ndzɔŋni wələ i mbi wichi wə, gia yələ miŋkpaŋa wələ fə bə bi fukuki yi, bə kwaka wi.” \s1 Judas tsə taŋni Jisɔs \r (Matiɔ 26:14-16; Luk 22:3-6) \p \v 10 Judas Iskaliɔt wə wi nì kɔ mi i mbaŋ wi bwa bə Jisɔs bə̀ jwɔfi ntsɔ bəfa, ka nyə tsə yɛiŋ bətii mfə gia bəmbum taŋni Jisɔs i bɔ. \v 11 Jɔbi wə bɔ nì wɔkɔ yaka bɔ laŋ nalə, ka kaka wi a bɔ ni nya lə wi bəh kpɔ. Wi yisi i nəŋki dzəh yə wi ni nya Jisɔs yɛiŋ i bɔ kaŋ. \s1 Jisɔs bə bwa bu dzi biɛiŋ bi dzini bi gɔksini \r (Matiɔ 26:17-25; Luk 22:7-14,21-23; Jɔn 13:21-30) \p \v 12 A dzə num i chɔkɔ bi ninshiŋ i Dzini bi Blɛd wə bə ka jiə dəkə dzɔɔŋ yɛiŋ, biə bə si kum waiŋ jaka i Dzini bi Ntsədaŋ biwɔ wə. I fɛiŋ wə bwa bə Jisɔs bə mbaŋ bikə i wi a, “Wɔ nəŋki a buku tsə kɛiŋsi faiŋ di biə bə ni dzi Dzini bi Ntsədaŋ yɛiŋ a?” \v 13 Wi ka faaŋ bwa bu bə mbaŋ bədɔkɔ bəfa, dzaka i bɔ a, “Mbɛiŋ lîə tsə̂ i kwili wə, mbɛiŋ ni baŋsi lə bə mi num wi bəkə kpəŋə wi mwi, mbɛiŋ bîəli wi. \v 14 Jɔbi wə wi ni tsə liə, juŋ yə wi liə yɛiŋ, mbɛiŋ dzâka i tii juŋ wiwɔ a, Mi wi Lanini bikəki a lum wi juŋ yi bəni bə dzəni kɔ faiŋ ka bɔ bwa bu bə mbaŋ num dzi Dzini bi Ntsədaŋ yɛiŋ a? \v 15 Wi ka ni chusi lum wimbum i juŋ yi bɛiŋ wə num bə kɛiŋsi jiə, yi wɔkɔli a wɔkɔlini, mbɛiŋ liə kɛiŋsi biɛiŋ bidzini yɛiŋ.” \v 16 Bwa bu bə mbaŋ bə̀ ka nyə tsə i kwili kintəəŋ, tsə yɛiŋ biɛiŋ bichi num a liŋ asi Jisɔs si dzaka i bɔ. Bɔ ka kɛiŋsi biɛiŋ bi Dzini bi Ntsədaŋ fɛiŋ. \v 17 A dzə num i fijɔbi, Jisɔs bəh bwa bu bə mbaŋ bə̀ jwɔfi ntsɔ bəfa juŋni fɛiŋ. \v 18 Jɔbi wə bɔ nì num kuku ka dziki, Jisɔs yisi i dzakaki i bɔ a, “Mih fukuki ŋkɔŋ i mbɛiŋ a, mi widɔkɔ i mbɛiŋ kintəəŋ ni taŋni lə mih, mi wiwɔ kɔlə fa wi dzi buku wi.” \v 19 Si bɔ wɔkɔ yakadəiŋ, ka numki a nshɛiŋ nshɛiŋ, bɔ bə́ bikə i wi a wimu wimu a, “Akɔ mih ma?” \v 20 Wi chukuli i bɔ a, “Akɔ a mi i mbɛiŋ bələ jwɔfi ntsɔ bəfa kintəəŋ a num wə buku wi ni chiŋni n'yɔkɔ blɛd i tasa mə. \v 21 Mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi kaŋaki i bi nyə̂ asi bə nì nyaka kɔm wi. Ayakalə, ŋgəkə wimbum kɔ i mi wə wi taŋni mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi. Yi nì ndzɔŋki a bə ma bwɔ wəmaka mi.” \s1 Jisɔs bə bwa bu dzi kichiŋni \r (Matiɔ 26:26-30; Luk 22:14-20) \p \v 22 Asi bɔ nì dziki, Jisɔs dza dzɔ blɛd, nya kiyɔŋni i Nyɔ, gbɛyi, nya i bwa bu bə mbaŋ ka dzaka i bɔ a, “Mbɛiŋ kɔ̂, a fa kɔ gwu yiŋ.” \v 23 Wi ka dzɔ tə bwam, nya kiyɔŋni i Nyɔ, ka nya bwam wiwɔ bɔ bəchi mu fiəli. \v 24 Wi ka dzaka i bɔ a, “Mələ kɔ mwa məŋŋ mə Nyɔ dzi miŋkaiŋ bəh mɔ, mɔ shuku buku kɔm bəni bəduli. \v 25 Mih fukuki ŋkɔŋ i mbɛiŋ a, mih ni chu mu kə mbih mi kpɛiŋ wi laani wələ i tsə buku i chɔkɔ biə mih bi muki mɔ mimfiaŋ i kintəəŋ ki ntɔŋ bi Nyɔ wə.” \v 26 Jɔbi wə Jisɔs bəh bwa bu bə mbaŋ kaasi, bɔ yəəŋ njaŋ wi kɔksini, buku ka yaka tsə i ŋkwuŋ wi Kɛiŋ yi Ɔlif wə. \s1 Jisɔs dzaka a Bita bi məŋni lə ŋgaiŋ \r (Matiɔ 26:31-35; Luk 22:31-34; Jɔn 13:36-38) \p \v 27 Jisɔs ka dzaka i bɔ a, “Mbɛiŋ bəchi ni fiəni gɛiŋ chu lə i jum wə kɔm gia yə yi ni num bəh mih. Yi num asi bə nyaka a, Nyɔ dzakaki a, \q1 ‘Mih ni wɔɔ lə ntɔkni shwáŋ ma shwáŋ yiwɔ ni gaali.’ \p \v 28 Ayakalə, jɔbi wə Nyɔ bi dzasi mih i kpi wə, mih bi tsə i mbɛiŋ nshiŋ i Galili.” \v 29 Bita chukuli i wi a, “Kɔŋ Bəni bəchi gɛiŋ chu i jum wə, mih kɔkə ni mɔm i fiəni.” \v 30 Jisɔs fiəni chukuli i wi a, “Mih fukuki ŋkɔŋ i wɔ a, daiŋ nchɔkɔ, na ka kwɔkɔ ni tɔŋki kiŋkani kifa, num wɔ məŋni lɔ mih kiŋkani kitali.” \v 31 Bita baaŋ a dzakaki a dzakani a, “Kɔŋ mih ni numki i kpi buku wɔ, mih kɔkə i ni lansi nəiŋ wɔ.” Si wi dzaka yaka, bədɔkɔ bə̀ bəchi bɔŋ dzaka ayaka tə. \s1 Jisɔs tsa i Gɛsɛmane \r (Matiɔ 26:36-46; Luk 22:39-46) \p \v 32 Bɔ dza tsə sə i di bidɔkɔ wə, bə ni bɔɔŋki a Gɛsɛmane, Jisɔs ka dzaka i bwa bu bə mbaŋ a, “Mbɛiŋ shînumyi fa, mih kini tsə tsa.” \v 33 Wi ka dzɔ Bita bəh Jɛm bəh Jɔn, bəh bɔ tsə sə fɛiŋ. Wi dza ka kwakaki gia yiwɔ yi fumsi wi, shɔm yi nya ŋgəkə i wi. \v 34 Wi ka dzaka i bɔ a, “Shɔm yiŋ kɔ a bəh nshɛiŋ nshɛiŋ nalə na ka mih kpi num kpini. Mbɛiŋ bâaŋ a fa bukumbɛiŋ wɔ̂kɔliki.” \v 35 Si wi dzaka yakadəiŋ, ka kini tsə i ninshiŋ, gbɔ i kuku, bə́ tsa a, dzəh kabə num wɔ fə ma jɔbi wi ŋgəkə wələ tsə daŋsi wi. \v 36 Wi ka tsa a, “Abba,\f + \fr 14:36 \fr*\ft Abba wələ kɔ i já yi Alamiak wə a ba wuŋ.\ft*\f* Ba wuŋ, gia yichi bɔniki lə i wɔ i fə. Dzɔ̂ bwîli bwam wi ŋgəkə wələ i mih wə. Ayakalə, ma yi num asi wɔ kɔŋki. Kɔbi si mih kɔŋki.” \v 37 Wi fiəni dzə buku i bɔ wə, ka ti bɔ nɔ wə. Wi bikə i Samɔn a, “Yi kɔ a mbɛiŋ kɔkə i num bɛiŋ bəh mih i tsə buku i mbiəŋə wimu wə a? \v 38 Mbɛiŋ tsə̂ŋəki, mbɛiŋ tsâ a kiə kimɔmsi ki dzə kə i mbɛiŋ wə. Yi kɔ ŋkɔŋ a shɔm kɔŋki lə, ayakalə nyam yi gwu bɔhyi.” \v 39 Si wi dzaka yakadəiŋ chu fiəni tsə i tsa, ka tsaki a gia yə wi si yisi tsa. \v 40 Si wi ni fiəni dzə, ka chu ti bwa bu bə mbaŋ nɔ wə kɔm kinu nì kɔ i dzə́kəh yibɔ wə nalə. Ayaka bɔ nəki kiə kə gia yə bɔ kɔ i chukuli. \v 41 Wi chu fiəni dzə i kiŋkani kitali wə, bikə i bɔ a, “Mbɛiŋ kɛiŋki mbɛiŋ nɔ a nɔni waka fimbɛiŋ a? Yi dzə kpɛiŋ i liə. Jɔbi wiwɔ dzə kpɛiŋ. Bə kɔ bə taŋni lɔ mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi i kaŋ yi bəni bəchu wə. \v 42 Mbɛiŋ dzâ bɛiŋ bukumbɛiŋ tsə̂ki. Mbɛiŋ tsɛ̂iŋ, mi wə wi taŋni mih bə wi yaka wi dzə.” \s1 Bə kwa Jisɔs \r (Matiɔ 26:47-56; Luk 22:47-53; Jɔn 18:3-12) \p \v 43 Asi Jisɔs nì kɛiŋki wi dzaka, akisəkə Judas wə wi nì kɔ mi i mbaŋ wi bwa bə Jisɔs bə̀ jwɔfi ntsɔ bəfa dzə tumbuku. Wi ni dzəki bəh mbaŋ wi bəni bɔ kaŋa bənywɔ bəh bibɔkɔ, num a faaŋ bətii mfə gia bəmbum bəh bəni bə̀ bɔ laniki bənchi bəh bəni bə̀ bɔ sakaki tumi. \v 44 A nì kɔ num mi wə wi taŋni Jisɔs, tsə kɛiŋsi lɔ kinchəsi bəh bəni bəwɔ ka dzaka a, “Mi wə mih ni bɔni, mih maŋni yaŋyi, akɔ wi mbɛiŋ ni kwâ, mbɛiŋ tɔ̂kniki ka wi ma gɛ̂iŋ.” \v 45 Si Judas dzaka yaka, akisəkə ka nyə tsə i Jisɔs wə, bɔni wi a, “Mi wi Lanini.” Si wi bɔni yaka, bə́ maŋni wi yaŋyi. \v 46 Bəni bəwɔ ka kwa kaŋa Jisɔs. \v 47 Mi widɔkɔ wə wi nì kɔ bɔ bəh Jisɔs ka guku baa nywɔ wi jum, gba chwiŋ təiŋ kintuni ki mfa wi fwu wi bətii mfə gia yɛiŋ, ki təiŋ. \v 48 Jisɔs bikə i bəni bəwɔ a, “Mbɛiŋ dzə i kwa mih ka dzəki bəh bənywɔ tasi bəh bibɔkɔ ka mbɛiŋ dzəki i kwa num ji a? \v 49 Mih nì shi kɔ bəh mbɛiŋ chɔksi chɔksi i juŋ yi fəni yi gia mə, lani bəni, mbɛiŋ na dzə kwa mih. Ayakalə, yələ num lə ka gia yə bə nì nyaka i Kiŋwakti ki Nyɔ wə ni dzə kpɛiŋ.” \v 50 Bwa bə Jisɔs bə mbaŋ bəchi sɛiŋ bee wi fɛiŋ ka gɛiŋ bəchi. \v 51 Ayaka waiŋ sumi widɔkɔ bə́ biəli wi, maka wi lɔh fiɛŋ fidɔkɔ i gwu yi wə, a num shəŋ a tsɛiŋ yi mbuŋ i gwu yi wə. Bɔ tsə i kwa tə wi, \v 52 Wi shwa bee tsə mbuŋ wiwɔ, ka yɔkɔ gɛiŋ bəh chwɔŋ kiyəə. \s1 Bə saka nsaka wi Jisɔs \r (Matiɔ 26:57-68; Luk 22:54-55,63-71; Jɔn 18:13-14,19-24) \p \v 53 Bɔ ka dzɔ Jisɔs, tsə bəh wi i fwu wi bətii mfə gia wə. Bətii mfə gia bəmbum bəh bəni bə̀ bɔ sakaki tumi bəh bəni bə̀ bɔ laniki bənchi bɔ juŋni fɛiŋ. \v 54 Bɔ nyə bəh Jisɔs, Bita biəli i jum wə i dzəh yi dəəŋ. Wi tsə buku na i tɔkɔ wi fwu wi bətii mfə gia wə, ka shinum bəh bəni bə̀ bɔ nì chəniki kwili wiwɔ ka jɔkɔki gbuku. \v 55 I fɛiŋ wə bətii mfə gia bəmbum bəh bəni bəchi bə̀ bɔ sakaki bənsaka bə́ nəŋ gia yə bɔ ki jiəki i Jisɔs fuŋ, ka bɔ ni wɔɔ wi. Ayakalə, bɔ nəki kwati kə gia yidɔkɔ. \v 56 Bəni bəduli ka beeŋki nsaka wi ntəkə i jum wə kɔm Jisɔs. Ayakalə, bəndzaka bəbɔ nì kɔ chi chi bɔ na kwati dzəh yə bə kɔ i wɔɔ wi. \v 57 Bəni bədɔkɔ dza numbɛiŋ, ka beeŋki nsaka wi ntəkə i wi fuŋ dzaka a, \v 58 “Buku ni wɔkɔ wi dzaka a ŋgaiŋ ni shakyi lə juŋ yi fəni yi gia yələ mi wiwɔm maa, ma ŋgaiŋ dzɔ kaŋ yitali i fiəni maa yə aka maa dəkə mi wiwɔm.” \v 59 Na si bɔ nì dzakaki yakadəiŋ, bəndzaka bəbɔ nì kɔ chi chi bɔ na kwati dzəh yə bə kɔ i wɔɔ wi. \v 60 Fwu wi bətii mfə gia wiwɔ ka dza numbɛiŋ i bɔ nshiŋ, ka bikə i Jisɔs a, “Yaka wɔ kaŋaki kə gia i chukuli i gia yə bəni bələ dzakaki kɔm wɔ a?” \v 61 Ayakalə, Jisɔs kpichumi mɔŋ, nəki chukuli kə. Fwu wi bətii mfə gia wiwɔ chu bikə i Jisɔs a, “Akɔ wɔ Kimbwili wə Nyɔ nì kaka, Waiŋ Nyɔ wə bə kɔksiki a?” \v 62 Jisɔs chukuli a, “Akɔ mih. Mbɛiŋ ni yɛiŋ lə mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi num wi shinum i tsɛiŋ yiləkəli yi Wi wə wi kaŋaki Ŋga, mbɛiŋ chu fiəni yɛiŋ si wi shiki dzəki i bɛiŋ i bikwu wə.” \v 63 I fɛiŋ wə fwu wi bətii mfə gia wɔkɔ yaka, ka taŋyi bəmbuŋ i gwu yi wə,\f + \fr 14:63 \fr*\ft Wi ni taŋyi bəmbuŋ i gwu yi wə, kɔm gia yiwɔ nì lɔki lə wi.\ft*\f* bikə a, “Bukumbɛiŋ nəŋki i chu wɔkɔ a nə, num wi dzaka kaasi lɔ gia yichi a? \v 64 Mbɛiŋ wɔkɔ alə si wi dzɔki di bi Nyɔ a? Mbɛiŋ dzaka yimbɛiŋ a nə?” Bəni bəchi təiŋ a wi kɔ mi ka bə wɔɔ num wɔɔni. \v 65 Bəni bədɔkɔ yisi i chuhyiki mindzəŋ i Jisɔs wə, kaŋa baŋ dzə́kəh yi, ka twɛiŋki wi bikə i wi a, fuku mi wə wi twɛiŋ wɔ, “Fuku la ntum wi Nyɔ wa wə i liə.” Bəni bə jum yisi i nyiksiki Jisɔs twɛiŋ. \s1 Bita məŋni Jisɔs \r (Matiɔ 26:69-75; Luk 22:56-62; Jɔn 18:15-18,25-27) \p \v 66 Si Bita nì kɔ num wi num i kimbu ki dzəshi ki tɔkɔ wə, waiŋkpaŋni widɔkɔ wə wi nì nɔmki i kwili wi tii mfə gia wə, dza kɔmsi dzə i Bita wə. \v 67 Si wi yɛiŋ Bita wi jɔkɔki gbuku, wi tsɛiŋ wi lə tulululu, ka dzaka a, “Wɔ tə si kɔlə mbɛiŋ bəh Jisɔs wi Nasali wəyaka.” \v 68 Bita nəiŋ, ka dzaka a, “Mih kiəki kə gia yə wɔ dzakaki yaka. Mih kiəki kə.” Si wi dzaka yakadəiŋ, nyə fɛiŋ ka tsə i dzaka ki mbaiŋ wə, kwɔkɔ ka tɔŋ.\f + \fr 14:68 \fr*\ft Biŋwakti bikpu bidɔkɔ kaŋaki kə ndzaka wələ a, “Kwɔkɔ ka tɔŋ.”\ft*\f* \v 69 Jɔbi wə waiŋkpaŋni wə nì chu yɛiŋ wi, dzaka i bəni bə̀ bɔ ni numyi fɛiŋ a, “Mi wələ kɔ mi i bɔ wə.” \v 70 Bita chu nəiŋ. A i jɔbi wi twɛsi wə, bəni bə̀ bɔ ni numyi fɛiŋ bɔ chu dzaka i Bita a, “I yi ŋkɔŋ wə akɔ mbɛiŋ bɔ, kɔm wɔ kɔ tə mi wi Galili.” \v 71 Bita ka kaiŋ, bɔɔŋ num lɔiŋ i fwu wi wə i dzaka a, “Mih kiəki kə mi wə mbɛiŋ dzaka kɔm wi.” \v 72 Akisəkə kwɔkɔ chu tɔŋ i kiŋkani kifa wə. Si wi wɔkɔ yaka ka kwaka ndzaka wə Jisɔs nì dzaka i wi a, “Ka kwɔkɔ ni tɔŋki i kiŋkani kifa wə, a ni numki num wɔ nəiŋ lɔ mih i kiŋkani kitali wə.” I fɛiŋ wə, wi gbɔ mindəm ka dəki. \c 15 \s1 Jisɔs i Baylɛ nshiŋ \r (Matiɔ 27:1-2,11-14; Luk 23:1-5; Jɔn 18:28-38) \p \v 1 Asi biŋ nì baiŋki dzəki, bətii mfə gia bəmbum bəh bəni bə̀ bɔ sakaki tumi bəh bəni bə̀ bɔ laniki bənchi, bəh kansi wichi shinum ka jiə kimfasi, kaŋa Jisɔs, dzɔ wi tsə nya i kaŋ yi Baylɛ Gɔmna wi Lum. \v 2 Baylɛ bikə i Jisɔs a, “Akɔ wɔ Ŋkuŋ wi Bəju a?” Jisɔs chukuli i wi a, “Yi kɔ asi wɔ dzaka.” \v 3 Bətii mfə gia bəmbum ka yisi i jiəki gia i Jisɔs fuŋ yiduli. \v 4 Ayakadəiŋ, Baylɛ chu bikə i Jisɔs a, “Wɔ kaŋaki kə gia i chukuli a? Wɔ wɔkɔ alə gia yə bə jiəki i wɔ fuŋ a?” \v 5 Ayakalə, Jisɔs na chu chukuli wi. Baylɛ num bəh ŋkaŋyi. \r (Matiɔ 27:15-26; Luk 23:13-25; Jɔn 18:39–19:16) \p \v 6 A nì dzəki numki i jɔbi wi Dzini bi Ntsədaŋ biələ wə, Baylɛ bwili mi wi juŋ yi nsəŋ wimu wə Bəju tsa a wi bwîli. \v 7 A nì kɔ i jɔbi wiwɔ wə, mi widɔkɔ num i juŋ yi nsəŋ mə yɛli wi num a Balabas, wi nì kɔ i mbaŋ wi bəni bə̀ bɔ nì kɔ i juŋ yi nsəŋ mə, num bɔ nì yisi ndani i tumi wə wɔɔyi bəni. \v 8 Mbaŋ wi bəni dzə yisi i bikəki a Baylɛ fə̂ asi wi nì fəki wi fə i bɔ. \v 9 Baylɛ ka bikə i bɔ a, “Mbɛiŋ nəŋki a mih bwili num ŋkuŋ wi Bəju wələ a?” \v 10 Wi nì bikəki yaka kɔm wi nì kɔ wi kiə a bətii mfə gia bəmbum nya Jisɔs i kaŋ yi wə kɔm bɔ ni chiniki kindɔŋ bəh wi. \v 11 Ayakalə, bətii mfə gia bəmbum nyini mbaŋ wi bəni a bɔ dzaka a wi bwîli num Balabas. \v 12 Baylɛ chu bikə i bɔ a, “Ayakadəiŋ, mih ki fəki dəiŋ bəh mi wələ mbɛiŋ bɔɔŋki a ŋkuŋ wi Bəju a?” \v 13 Bɔ ka wam na bəh ŋga a, “Bə bâŋŋ wi i kintasi wə.” \v 14 Baylɛ bikə i bɔ a, “Bə bâŋŋ wi kɔm nə? Gia yichu yə wi fə kɔ nə?” Ayakalə, bɔ ka chu wili tsə a ninshiŋ a, “Bə bâŋŋ wi i kintasi wə.” \v 15 Ayakadəiŋ, Baylɛ ka bwili yatɔkɔ Balabas kɔm wi nì nəŋki i fə a mbaŋ wi bəni kɔŋki ŋgaiŋ. Wi dzaka a bə twɛ̂iŋ Jisɔs, ma bə tsə̂ bâŋŋ i kintasi wə. \s1 Bəni bə jum bə Baylɛ ka nyiksiki Jisɔs \r (Matiɔ 27:27-31; Jɔn 19:2-3) \p \v 16 Bəni bə jum bə Baylɛ ka dzɔ Jisɔs liə bəh wi i ntɔŋ wə bə nì bɔɔŋki a Blitɔlium. Si bɔ liə, ka bɔɔŋ juŋni mbaŋ wi bəni bə jum bəchi. \v 17 Ayaka bɔ ka dzɔ mbuŋ wi bəŋkuŋ tum i wi wə, chu bwaŋ kifɔ ki bəŋkuŋ num bə bwaŋyi bəbwaŋyi yɛiŋ ka bwaŋ i wi fuŋ. \v 18 Bɔ yisi ka beeŋki wi dzaka a, “Mbɛɛ jum yi bɔkɔli. Ŋkuŋ wi Bəju.” \v 19 Si bɔ fə yakadəiŋ ka twɛiŋki wi bəh bəmbəŋ i fwu wə, chuhyi midziŋ i gwu yi wə, dzə tum binyu i wi nshiŋ, beŋŋ wi. \v 20 Si bɔ nì nyiksi kaasi wi yaka, ka fiəni babwili mbuŋ wi ŋkuŋ wə i gwu yi wə, fiəni dzɔ lɔh num bəmbuŋ bu i gwu yi wə, ka dzɔ tsə bəh wi baŋŋ i kintasi wə. \s1 Bə baŋŋ Jisɔs i kintasi wə \r (Matiɔ 27:32-44; Luk 23:26-43; Jɔn 19:17-27) \p \v 21 Jɔbi wə bɔ nì tsəki bəh wi, mi widɔkɔ baŋsi bəh bɔ wi kwɛ i chwa yɛli num Samɔn, a num mi wi Sɛlin. Wi num tii Alɛksanda bəh Lufus. Ayaka bɔ ka kaŋyi wi a wi gîŋ kintasi ki Jisɔs. \v 22 Bɔ tsə buku bəh Jisɔs i di biə bɔ nì bɔɔŋki a Gɔlgɔta, (Ayaka yɛli wələ kɔ a di bi Ŋkuŋu Kifwu), \v 23 bɔ ka nya mbih\f + \fr 15:23 \fr*\ft Mbih mələ nì kɔ i fə a wi ma chu wɔkɔki lɔli.\ft*\f* i wi a wi mu num bɔ chwali bəh tsa yidɔkɔ bə nì bɔɔŋki a mɛɛl. Ayaka Jisɔs nəki mu kə. \v 24 Bɔ ka baŋŋ wi i kintasi wə. Bɔ dzɔ bəmbuŋ bu gaa a fwu fwu wə ka tumki kaaŋ bəh bəmbuŋ bəwɔ i kiə si mi wimu kɔ i kwati. \v 25 Jɔbi wə bə nì baŋŋ Jisɔs i kintasi wə, a nì kɔ jɔbi num mbiəŋə bwukə kinchɔŋɔchɔŋɔ. \v 26 Bɔ nì nyaka kiŋwakti ka baŋŋ i kintasi ki chusi gia yə yi fə ka bɔ baŋŋ wi, yi num a, wi kɔ, “Ŋkuŋ wi Bəju.” \v 27 Bɔ baŋŋ tə bəji bəfa i kintasi wə, widɔkɔ i tsɛiŋ yi Jisɔs yiləkəli wə, widɔkɔ i tsɛiŋ yi kimiəkə wə. [ \v 28 Yələ dzə kpɛiŋ asi bə nì nyaka i Kiŋwakti ki Nyɔ wə a, \q1 “Bə nì fa chiŋni wi i mbaŋ wi bəni bə̀ bɔ nì mɔmki gia.”]\f + \fr 15:28 \fr*\ft Biŋwakti bikpu bidɔkɔ kaŋaki kə kiŋka ki 28 kələ.\ft*\f* \p \v 29 Bəni ka tsəki daŋsiki yɛiŋ Jisɔs nəŋni fwu, bəkəli wi bəh ntɔyi dzaka a, “Aŋghaaa! Wɔ wələ wɔ nì kɔ i shakyi juŋ yi fəni yi gia i fiəni maa i kaŋ yitali wə, \v 30 gamti la gwu ya i shi dzə i kintasi kiwɔ wə.” \v 31 Bətii mfə gia bəmbum bəh bəni bə̀ bɔ laniki bənchi bɔ ka suŋuki tə wi a bɔ bɔ dzakayi a, “Wi nì gamtiki bəni bədɔkɔ i liə wi kɔkə i gamti gwu yi. \v 32 Wi wə wi kɔ Kimbwili wə Nyɔ nì kaka, wi num ŋkuŋ wi bəni bə Islae wi shî la i kintasi kiwɔ wə i liə ma buku yɛiŋ ka buku bum wi.” Bəni bə̀ bə nì baŋŋ bɔ bəh Jisɔs i kintasi wə bɔŋ lɔyi tə Jisɔs bəh já. \s1 Kpi yi Jisɔs \r (Matiɔ 27:45-56; Luk 23:44-49; Jɔn 19:28-30) \p \v 33 A dzə num nshichuŋ biŋ ji, tumi kichi ji i tsə buku i mbiəŋə mitali wə nshiŋ fɔkɔ. \v 34 A dzə num ka mbiəŋə mitali, Jisɔs dza wam bəh ŋga a, “Ɛlɔy Ɛlɔy lama sabaktani,” Yi num a, “Nyɔ wuŋ, Nyɔ wuŋ, wɔ lɔtɔkɔ mih kɔm nə lə a?” \p \v 35 Bəni bədɔkɔ bə̀ bɔ nì num kɔmsi fɛiŋ wɔkɔ ka dzaka a, “Mbɛiŋ wɔ̂kɔ, wi bɔɔŋki Ɛlaja.” \v 36 Mi widɔkɔ i bɔ kintəəŋ ka yɔkɔ tsə dzɔ kuncha, juli i mbih migbaŋlini mə, bwaŋ i mbəŋ wə sɔkɔ tsə a wi mu, ka dzaka a, “Bə bee wi yaka bə yɛiŋ yudɔkɔ Ɛlaja ni dzə bwili lə wi i kintasi kələ wə.” \v 37 Jisɔs dza wam bəh ŋga ka waka kiŋ'waka ki kigɔksini. \v 38 Mbuŋ wə bə nì təiŋni juŋ yi fəni yi gia yɛiŋ i numə taŋa shi i fintəŋ i bimbu bifa wə i yisi bɛiŋ shi buku kuku. \v 39 Tikwili wi bəni bə jum wə num i Jisɔs nshiŋ ka yɛiŋ dzəh yə Jisɔs kpi yɛiŋ, ka dzaka a, “Mi wələ nì kɔ Waiŋ Nyɔ ŋkɔŋ.” \p \v 40 Bəkaŋa bədɔkɔ nì kɔ fɛiŋ num bɔ num i dzəh yi dəəŋ bə́ tsɛiŋ. I mbaŋ wiwɔ wə nì kɔ Meli Magdalen bəh Salɔme bəh Meli wə nih Jɛm winchiŋ bəh Yɔsɛs. \v 41 Bəkaŋa bələ kɔ bə̀ bɔ nì biəliki Jisɔs i Galili gamti wi. Bɔ nì kɔ fɛiŋ bəh bəkaŋa bədɔkɔ tə bəduli bə̀ bɔ nì biəli Jisɔs bəh bɔ dzə i Jɛlusalɛm. \s1 Bə ləə Jisɔs \r (Matiɔ 27:57-61; Luk 23:50-56; Jɔn 19:38-42) \p \v 42 A dzə num i fijɔbi, kɔm a nì kɔ Chɔkɔ bi Sisini i dza liə i chɔkɔ bimbam wə, \v 43 mi wi Alimatia widɔkɔ bə bɔɔŋ a Yɔsɛf, kaŋa shɔm tsə yɛiŋ Baylɛ ka nywa wini wi Jisɔs i tsə ləə. Yɔsɛf wələ nì kɔ i mbaŋ wi bəni bə̀ bɔ sakaki tumi, bəni nì kɔksiki lə wi na bindzɔŋ. Ayaka wi mwi nì wɔkɔliki lə tə jɔbi wə ŋkuŋ bi Nyɔ bi dzəki. \v 44 Si Baylɛ wɔkɔ yakadəiŋ, dzaka wɔm wi a Jisɔs si kpi lɔ. Wi bɔɔŋ fwu wi bəni bə jum, ka bikə wɔkɔ i wi a Jisɔs si kpi lɔ a. \v 45 Wi ka wɔkɔ i fwu wi bəni bə jum wiwɔ a Jisɔs si kpi lɔ, wi ka nya wini wiwɔ i Yɔsɛf. \v 46 Yɔsɛf ka nyə tsə taŋ mbuŋ wi ndzɔŋni, tsə shisi wini wi Jisɔs, kii wini wiwɔ, tsə jiə i jum yə bə nì chum i biaŋa wə, ka beeŋsi təh wimbum baŋ dzaka ki jum kiwɔ bəh wi. \v 47 Meli Magdalen bəh Meli wə nih Yɔsɛs yɛiŋ di biə bə ləə Jisɔs yɛiŋ wə. \c 16 \s1 Jisɔs dza i kpi wə \r (Matiɔ 28:1-8; Luk 24:1-12; Jɔn 20:1-10) \p \v 1 Si chɔkɔ bimbam nì tsə, Meli Magdalen bəh Meli wə nih Jɛm, bəh Salɔme taŋ kidzɛni ki tsɛŋə yindzɔŋni ka bə́ tsə i fiaŋsi wini wi Jisɔs wə. \v 2 A dzə num na kinchɔŋɔchɔŋɔ i chɔkɔ bi ninshiŋ i shi wə, asi wɔŋ kakaki dzəki, bɔ nyə tsə i jum bɛiŋ. \v 3 Bɔ ka tsəki yaka dzakayi a bɔ bɔ a, ni numki ndə i biŋsi təh wə bəh ni baŋ dzaka ki jum kə yɛiŋ na? \v 4 Si bɔ tsəki yaka, bɔ ka lɔ dzəkəh, yɛiŋ num bə biŋsi bwili lɔ təh wiwɔ. Təh wələ nì kɔ na kimfaaŋ ki təh. \v 5 Bɔ ka liə tsə i jum mə, yɛiŋ sumi yidɔkɔ si wi shinum i jum mə i tsɛiŋ yiləkəli wə num wi lɔh mbuŋ wi dəəŋ a num wi fukuli. Gwu yɔkɔ bɔ lə wiii.\fig Bɔ ka liə tsə i jum mə, yɛiŋ sumi widɔkɔ|alt="And entering the tomb, they saw a young man" src="cn01851c.tif" size="col" loc="Mark 16:5" copy="David C. Cook" ref="Mak 16:5"\fig* \v 6 Sumi yiwɔ dzaka i bɔ a, “Kiə dzaka ki wɔ̂m kə mbɛiŋ. Mih kiəki lə a mbɛiŋ nəŋki num Jisɔs wi Nasali wə bə ni baŋŋ i kintasi wə. Wi chu mɔŋ fa. Wi dza lɔ i kpi wə. Mbɛiŋ tsɛ̂iŋ yɛ̂iŋ di biə bə ni nɔsi wi yɛiŋ. \v 7 Mbɛiŋ tsə̂ fûku i bwa bu bə mbaŋ bəh i Bita a wi tsə lɔ i ninshiŋ i Galili. Mbɛiŋ ni yɛiŋ lə wi fɛiŋ asi wi nì dzakaki i mbɛiŋ.” \v 8 Bəkaŋa bə̀ buku i jum yiwɔ wə nyumyi lə kəkəkə, dza fɛiŋ gɛiŋ num lɔ gɛiŋni, num dzaka wɔm bɔ nalə. Bɔ nəki dzaka kə gia yiwɔ i mi, kɔm bɔ nì lwaki lə.\f + \fr 16:8 \fr*\ft Biŋwakti bikpu bidɔkɔ kaŋaki kə bimbu biələ 16:9-20.\ft*\f* \s1 Jisɔs chusi gwu yi i bəni \p [ \v 9 Jisɔs nì dza i kpi wə i chɔkɔ bi ninshiŋ i shi wə biŋ kɛiŋ bilibili, yisi tumbuku num i Meli Magdalen wə wi nì bwili bəchinda bə ŋkpɛli i gwu yi wə nanitaŋ. \v 10 Meli ka tsə fuku i bəni bə̀ bɔ bəh Jisɔs nì shi kɔ. Bəni bələ nì kɔ bɔ də ka chuŋsi kifwu. \v 11 Si bɔ nì wɔkɔ si miŋkpaŋa wələ dzakaki a ŋgaiŋ si yɛiŋ Jisɔs, wi num wiwɔm, bɔ nəki bum kə. \r (Luk 24:13-35) \p \v 12 Si yəmaka nì tsə Jisɔs chu chusi gwu yi i bəni bu bə mbaŋ bədɔkɔ bəfa bə̀ bɔ nì tsəki i kwili widɔkɔ wə, ayaka bɔ nəki yɛiŋ kiə kə wi. \v 13 Bɔ fiəni i jum wə, tsə fuku i kiŋka ki bəni bə mbaŋ bəbɔ, bɔ nəki bum kə bɔ. \r (Matiɔ 28:16-20; Luk 24:36-49; Jɔn 20:19-23) \p \v 14 Si yəmaka nì tsə Jisɔs chusi gwu yi na i bwa bu bə mbaŋ bə̀ jwɔfi ntsɔ mu mwi bɔ dzi wə. Wi yɔli i bɔ, kɔm bɔ nì kaŋaki kə kimbum kiləkə, bəh shɔm yiləkəli i bum i bəni bə̀ bɔ nì yɛiŋ wi, i jɔbi wə wi nì dza i kpi wə. \v 15 Wi ka dzaka i bɔ a “Mbɛiŋ tsə̂ i mbi wichi wə i tsə̂ fûkuki ntum wi ndzɔŋni wi Nyɔ i bəni bəchi. \v 16 Mi wə wi bum gia yiwɔ, bə jûli wi i bɔkɔ, wi ni bɔiŋ. Mi wə wi nəiŋma i bum, kɔ wi, wə wi gbɔ nsaka. \v 17 Bəni bə̀ bɔ kɔ bɔ bum bɔ bi fəki lə bənchəsi bə̀ bɔ chusiki ŋga bi Nyɔ ka bələ: Bɔ bi bwiliki lə bəchinda bə ŋkpɛli i bəni wə i yɛli wuŋ wə. Bɔ num i ni dzakaki já yimfiaŋ. \v 18 Bɔ num i kaŋaki júŋ bəh kaŋ. Bɔ num i mu kiləfi, ki kɔbi i fə gia yidɔkɔ bəh bɔ. Bɔ jiəki kaŋ i bəni bə jwɛiŋ wə, bɔ bɔnih.” \s1 Jisɔs yaka i bɛiŋ \r (Luk 24:50-53) \p \v 19 Si Bah Jisɔs dzaka kaasi i bɔ yakadəiŋ, Nyɔ ka dzɔ yaka bəh wi i bɛiŋ wi tsə shinum i tsɛiŋ yiləkəli yi Nyɔ wə. \v 20 Bwa bu bə mbaŋ bə̀ buku ka nyaniki fukuki ntum wi ndzɔŋni wiwɔ i di bichi wə. Bah num bəh bɔ tɔbi gia yə bɔ fukuki a yi kɔ ŋkɔŋ bəh bənchəsi bə̀ bɔ nì fəki yi chusi ŋga bi Nyɔ.]