\id LUK - Chung \ide UTF-8 \h Luk \toc1 Ntum wi ndzɔŋni wə wi kɔ kɔm Jisɔs si Luk nì nyaka \toc2 Luk \toc3 Luk \mt2 Ntum wi Ndzɔŋni wə wi kɔ kɔm Jisɔs si \mt1 Luk \mt2 nì nyaka \imt1 Gia yə yi kɔ i Kiŋwakti ki Luk kələ mə \ip Kiŋwakti ki Luk kələ dzakaki a Jisɔs kɔ Kimbwili wə Nyɔ nì kaka bəni bə Islae bəh wi, chu num Kimbwili wi ŋgɔkɔ wi bəni bəchi. Ki dzakaki gia yidɔkɔ kɔm Jisɔs yi num shəŋ a kiŋwakti kələ wə. Ki fukuki si bə nì bwɔ Jisɔs bəchinda bə Nyɔ ka yəəŋki, bətɔkni shwáŋ tsə yɛiŋ waiŋ (\xt 2:8-20\xt*), ki dzaka tə si waiŋ wə Jisɔs nì tsə baŋ i juŋ yi fəni yi gia wə i Jɛlusalɛm (\xt 2:41-50\xt*), ki dzakaki kɔm ndi wə Jisɔs nì ti kɔm mi wi Samalia wi ndzɔŋni (\xt 10:25-37\xt*), bəh wə kɔm waiŋ wi lakani (\xt 15:11-32\xt*). Kiŋwakti ki Luk kələ dzaka tsəsi kɔm ntsa (\xt 3:21; 5:16; 6:12; 11:1; 22:32; 23:34,46\xt*), ki dzaka tə kɔm Kiŋ'waka ki Baiŋni (\xt 4:1,14; 10:21; 24:49\xt*) ki dzaka tə kɔm bəkaŋa (\xt 7:11-12,36-50; 8:2-3; 10:38-42; 13:10-17; 23:27\xt*). Kiŋwakti ki Luk kələ dzaka tə si Nyɔ dalinyaki chu bi bəni, a num gia yə Jisɔs nì dzə yi fa kuku (\xt 19:10\xt*). \iot Kifwu ki gia i kiŋwakti kələ mə \io 1:1-4 Kin'yisi \io 1:5–2:52 Si bə nì bwɔ Jɔn Njulibɔkɔ, bəh si bə nì bwɔ Jisɔs bɔ ka kɔki \io 3:1-20 Nɔm wi Jɔn Njulibɔkɔ \io 3:21–4:13 Si bə nì juli Jisɔs i bɔkɔ, bəh si Satan nì mɔmsi wi \io 4:14–9:50 Kɔm nɔm wi Jisɔs i Galili \io 9:51–19:27 Si Jisɔs nì buku i \io Galili tsə i Jɛlusalɛm \io 19:28–23:56 Kɔm shi yi gɔksini yi Jisɔs i Jɛlusalɛm \io 24:1-53 Si Jisɔs nì dza i kpi wə, wi tumbuku i bəni nshiŋ, ka yaka i bɛiŋ \c 1 \s1 Kin'yisi \p \v 1 Mi wimbum Teɔfilus, bəni bəduli nì mɔmsi lɔ i nyaka kɔm gia yə yi nì num i buku kintəəŋ. \v 2 Bɔ nì nyaka gia yiwɔ a liŋ liŋ num a yə buku nì wɔkɔ i bəni bə̀ bɔ nì yɛiŋ bəh dzə́kəh yibɔ, ka fukuki yi asi yi nì yisi. \v 3 Si mih dzɔ jɔbi, nəŋ gia yiwɔ yichi na i kin'yisi wə, ka yɛiŋ a yi si ndzɔŋki lə i mih i chiŋni nyaka tə i wɔ i dzəh yindzɔŋni wə. \v 4 Mih fə lə ka wɔ kîə ŋkɔŋ bi gia yə bə kɔ bə fuku lɔ i wɔ. \s1 Chinda wi Nyɔ laka a bə bi bwɔ lə Jɔn Njulibɔkɔ \p \v 5 Jɔbi wə Ŋkuŋ Hɛlɔd nì sakaki Judea, tii mfə gia widɔkɔ nì kɔlə bə bɔɔŋ a Sakalia. Wi nì nɔmki i mbaŋ wi tii mfə gia wi Abija wə, nih juŋ wi tə nì buku i chwɔŋkijuŋ ki Ɛlɔŋ wə, bə bɔɔŋ wi a Ɛlisabɛt. \v 6 Bəni bələ bəfa nì kɔ bəni bɔ num chəŋ i Nyɔ nshiŋ, bɔ jiə bənchi bə Bah bəchi, bɔ kaŋa kə ŋgbɔ widɔkɔ. \v 7 Ayakalə, bɔ nì kaŋaki kə waiŋ, kɔm Ɛlisabɛt nì kɔ kaiŋni, num bɔ bəchi nì kɔ bɔ jwiŋ lɔ. \b \p \v 8 Jɔbi dzə kpɛiŋ wə, mbaŋ wi Sakalia ni nɔmki i juŋ yi fəni yi gia yi Bah wə. A nì kɔ wi tii mfə gia i Nyɔ nshiŋ chɔkɔ biwɔ, \v 9 bə nì babwili wi, biəli asi bɔ nì bayiki bətii mfə gia i nɔni kibɔ wə. Wi ka liə i juŋ yi fəni yi gia wə i kpa njiəŋ. \v 10 Ayaka jɔbi kpɛiŋ i kpa njiəŋ, bəni bəchi bə̀ bɔ nì kɔ biŋ bɔ tsa wə.\fig Tii mfə gia kpa njəŋ|alt="The time to burn incense" src="lb00263c.tif" size="col" loc="Luke 1:10" copy="Louise Bass" ref="Luk 1:10"\fig* \p \v 11 Chinda wi Bah tumbuku alə i wi nshiŋ, ka num i tsɛiŋ yiləkəli yi tɔŋ wi njiəŋ wə. \v 12 Jɔbi wə Sakalia ni yɛiŋ wi, shɔm təiŋ wi, wi lwa. \v 13 Ayakalə, chinda wə dzaka i wi a, “Sakalia ki lwâ kə. Nyɔ wɔkɔ lɔ ntsa wa. Nih juŋ wa Ɛlisabɛt bi bwɔ lə waiŋ wi nyukuni, wɔ ni du yɛli wi a Jɔn. \v 14 Wi bi dzə bəh kinsaŋli bəh nlaŋ i wɔ, ayaka bəni bəduli bi num lə bəh kinsaŋli kɔm mbwɔ wi.\f + \fr 1:14 \fr*\ft Na a, “Jɔbi wə bə nì bwɔ wi”. \ft*\f* \v 15 Wi bi num mi wimbum i Nyɔ nshiŋ. Kiə wi bi mû kə mbih, kighə miləkəli. Kiŋ'waka ki Baiŋni bi jiksiki lə wi, wi kɛiŋ i nih wi shɔm. \v 16 Wi bi fə ka bəni bə Islae bəduli kwuni shɔ́m yibɔ, yi fiəni chu i Bah Nyɔ wibɔ wə. \v 17 Wi bi tsə i Bah nshiŋ, bəh shɔm bəh ŋga bi Ɛlaja, i kwuni shɔm yi bətii bwa, yi bi num i bwa bəbɔ. Wi bi fə bəni bə ləkəni kifwu, bee kifwu kiləkəli, kwuni nɔni bibɔ, kaŋa kiŋkwaka ki num ki bəni bə chəŋ. Wi bi fə yaka ka bəni bi numki bəh ŋkɛiŋsi wi gwu i wɔkɔliki Bah.” \p \v 18 Ayaka Sakalia nì bikə i chinda wi Nyɔ a, “Mih bi kiə gia yələ dəiŋ num buku nih juŋ wuŋ jwiŋ lɔ a?” \p \v 19 Chinda wi Nyɔ chukuli a, “Akɔ mih Gabliya, mih numki a bəh gvu i Nyɔ nshiŋ jɔbi wichi, a faaŋ wi mih a mih dzə fuku ntum wi ndzɔŋni wələ i wɔ. \v 20 Wɔ̂kɔli, si wɔ ka bum dəkə ja yiŋ yələ, jɔbi bi dzə kpɛiŋ lə wə yi kaŋa i bi num, i liə wɔ ki fîəniki lə kinchini, chu dzaka kə, i tsə̂ bûku i jɔbi wə gia yələ bi numki.” \p \v 21 Si yi nì numki yaka, bəni bə̀ bɔ nì kɔ i biŋ wɔkɔli Sakalia ka num bəh ŋkaŋyi a, a num nə wi mɔtsəsi i fɛiŋ numə i juŋ yi fəni yi gia lə a? \v 22 Jɔbi wə wi nì buku dzə fɛiŋ, wi chu kiə kə i dzaka i bɔ. Ayaka bɔ ka kiə a Nyɔ si chusi gia yi kaŋyini i wi fɛiŋ numə i juŋ yi fəni yi gia wə. Wi bə́ fəkəliki kinchəsi ki gia i bɔ bəh kaŋ, chu dzaka kə. \v 23 Jɔbi wə Sakalia nì kaasi nɔm wi i juŋ yi fəni yi gia wə, wi ka fiəni tsə i wi dzu. \v 24 Asi kaŋ yidɔkɔ tsə, kpə wi Ɛlisabɛt num bəh tɔɔ, ka numki a dzu i kifiəŋŋ kite wə. \v 25 Ayaka Ɛlisabɛt ka dzaka a, “I liə Bah nì kwasi lɔ nshɛiŋ i mih, ka bwili kiŋgəmni i fwu wuŋ wə i bəni kintəəŋ.” \s1 Chinda wi Nyɔ laka a bə bi bwɔ lə Jisɔs \p \v 26 Ayaka tɔɔ wi Ɛlisabɛt buku kifiəŋŋ kisɔɔ, Nyɔ faaŋ chinda wi Gabliya i kwili widɔkɔ wə i Galili bə bɔɔŋ a Nasali. \v 27 Wi nì tsə bəh ntum i waiŋ sumi widɔkɔ bə bɔɔŋ a Meli wi kɛiŋ a shu wi waiŋkpaŋni. Wi nì kɔ num bə kɛiŋsi a wi bi num kpə Yɔsɛf wə wi nì kɔ i chwɔŋkijuŋ ki Ŋkuŋ Dɛbit wə. \v 28 Chinda wi Nyɔ wiwɔ tsə yɛiŋ Meli ka bɔni i wi a, “Mih bɔniki wɔ, Bah chusi lɔ shɔm yi yindzɔŋni i wɔ ka num bəh wɔ.” \p \v 29 Meli wɔkɔ yaka yi fumsi wi bəh ŋga, wi ka məŋki a kələ ki bɔni kɔ kinaiŋ lə. \v 30 Ayakalə, chinda wi Nyɔ dzaka i wi a, “Meli ki lwâki kə, Nyɔ baa wɔ. \v 31 Wɔ̂kɔli, wɔ bi num lə bəh tɔɔ, wɔ bwɔ waiŋ nyukuni, ma wɔ bi du yɛli wi a Jisɔs. \v 32 Wi bi num mi wimbum, ma bə bi bɔɔŋki wi a Waiŋ Nyɔ, Nyɔ wə wi kɔ Fwu wi Biɛiŋ Bichi wə. Bah Nyɔ bi tɔm lə wi i kiŋgbɔkɔ ki Ŋkuŋ Dɛbit wə wi kɔ tikwili i chwɔŋkijuŋ kibɔ wə. \v 33 Wi bi sakaki lə chwɔŋkijuŋ ki Yakɔb jɔbi wichi, ayaka ŋkuŋ bi bi kaŋa kə kiŋgɔksi.” \p \v 34 Meli ka bikə i chinda wi Nyɔ wiwɔ a, “Yələ gia bi num dəiŋ na, mih kɛiŋ shu wi waiŋkpaŋni a?” \v 35 Chinda wi Nyɔ wiwɔ chukuli i wi a, “Kiŋ'waka ki Baiŋni bi dzə lə i wɔ wə, ayaka ŋga bi Nyɔ wə wi kɔ Fwu wi Biɛiŋ Bichi wə bi kumi baŋ wɔ. Ayakadəiŋ, waiŋ wə wɔ bi bwɔki bi numki wə wi baiŋki, bə bi bɔɔŋki wi a Waiŋ Nyɔ. \v 36 Wɔ̂kɔli, waiŋ winnah Ɛlisabɛt kɔ wi jwiŋ, a num wə bə nì bɔɔŋki a kaiŋni, wi kɔ i liə bəh tɔɔ i kifiəŋŋ kisɔɔ wə, wi bi bwɔ lə waiŋ nyukuni. \v 37 Kîə a gia yidɔkɔ kɔkə yə yi kɔ i gaka Nyɔ.” \v 38 Ayaka Meli ka dzaka a, “Yɛ̂iŋ, bə mih lə fa waiŋ wi nɔm wi Bah. Ma yi nûm ayaka i mih asi wɔ dzaka.” Si wi dzaka yaka, chinda wi Nyɔ ka nyə. \s1 Meli laa njikə i Ɛlisabɛt \p \v 39 A kaŋ yiwɔ wə, Meli kɛiŋsi gwu ka kɔmsi nyə tsə i kwili widɔkɔ wə i tumi ki ŋkwuŋ wi Judea wə, \v 40 wi tsə buku fɛiŋ, liə i Sakalia dzu ka bɔni i nih juŋ wi Ɛlisabɛt. \v 41 Si Ɛlisabɛt nì wɔkɔ mbɔni wi Meli yaka, waiŋ ka təkəli i wi shɔm. Kiŋ'waka ki Baiŋni jikə i wi wə. \v 42 Wi ka yɔŋsi bəh ŋga, dzaka a, “Kimbɔiŋsi ki Nyɔ kɔ i gwu ya wə tsə bəkaŋa bəchi, ayaka kimbɔiŋsi num i waiŋ wə wɔ bi bwɔki. \v 43 Yələ gia yimbum lə num dəiŋ lə, a nih Bah wuŋ laa njikə i mih a? \v 44 Wɔ̂kɔli, jɔbi wə mih si wɔkɔ mbɔni wa, waiŋ təkəli i mih shɔm bə kinsaŋli. \v 45 Kinsaŋli kimbum kɔ i wɔ kɔm wɔ bum a, gia yə Ba nì dzaka i wɔ, bi dzə kpɛiŋ lə.” \s1 Meli kɔksi Nyɔ \p \v 46 Meli dzaka a, \q1 “Shɔm yiŋ kɔksiki Bah, \q1 \v 47 mih saŋliki lə bəh Nyɔ wə wi kɔ Mbwili wuŋ. \q1 \v 48 Wi kwaka mih, mih num kanti waiŋ wi, wi nɔm wi nchiŋ. \q1 Yɛ̂iŋ i yisi i liə i tsəki ninshiŋ ŋgɔkɔ wichi bi bɔɔŋki mih a, \q1 mi wə Nyɔ jiə kimbɔiŋsi i wi wə, \q1 \v 49 kɔm Nyɔ wi Ŋga Bichi fə lɔ, \q1 gia yimbum yiduli i mih. \q1 Yɛli wi kaŋaki kə kinsini. \q1 \v 50 Wi chusiki nshɛiŋ i bəni bə̀ bɔ kɔksiki wi, \q1 nshɛiŋ yələ num i ŋgɔkɔ wichi. \q1 \v 51 Wi chusi ŋga bi bəh tsɛiŋ yi, \q1 wi shakyi bəni bə̀ bɔ ghaŋsiki gwu, kimfasi kibɔ shakyi. \q1 \v 52 Wi shisi bəŋkuŋ bəmbum bəmbum i biŋgbɔkɔ bibɔ wə, \q1 ka yaksi a num kanti bəni bə kilɔlɔ. \q1 \v 53 Wi saŋsi bəni bə dzɔŋ, \q1 bɔ fwuli bəh biɛiŋ bindzɔŋni, \q1 ayaka ka kɔŋŋ bəni bə kidəəŋ bəh kaŋ yiyəə. \q1 \v 54-55 Wi gamti mi wi wi nɔm wə Islae, \q1 ka kwaka i chusi nshɛiŋ i Ablaham bəh chwɔŋkijuŋ ki, \q1 i tsə buku asi wi nì kaka i bətii tii bəbuku.” \p \v 56 Si Meli dzaka yaka wi nɔ bəh Ɛlisabɛt i kifiəŋŋ kitali wə ka fiəni kwɛ i wa wibɔ. \s1 Ɛlisabɛt bwɔ Jɔn Njulibɔkɔ \p \v 57 Ayaka jɔbi dzə kpɛiŋ wə Ɛlisabɛt nì kɔ i bwɔ, wi bwɔ waiŋ nyukuni. \v 58 Chwɔŋkijuŋ ki bəh bəni bə̀ bɔ nì nɔki kɔmsiki i di biwɔ wə nì wɔkɔ a Bah chusi nshɛiŋ yi i wi, bɔ ka laŋki bəh wi. \p \v 59 Si kaŋ nì dzə buku nyaŋ, bɔ dzə i suuŋ waiŋ, ka nəŋki i du yɛli wi i yɛli wi ba wi wə a Sakalia, \v 60 ayakalə nih wi nəiŋ chiksi, dzaka a bə bɔ̂ɔŋ wi a Jɔn. \p \v 61 Ayaka bɔ dzaka i wi a, “Mi widɔkɔ mɔŋ i chwɔŋkijuŋ kimbɛiŋ wə bəh yɛli wələ.” \v 62 Ayaka bɔ ka fəkəliki kinchəsi ki gia bəh kaŋ i kiə i tii waiŋ, a wi nəŋki a bə du yɛli wi waiŋ a ndə a. \p \v 63 Wi tə ka fəkəli tsə a bɔ dzə bəh naka ki nyakani, bɔ dzə bəh ki wi ka nyaka yɛiŋ a “Yɛli wi kɔ Jɔn.” Bɔ yɛiŋ yaka dzaka wɔm bɔ. \v 64 Akisəkə, dzaka ki Sakalia ka yasi, lɔm wi yaŋsi, wi ka chu yisi ndzaka. Wi yisi i tumki bikum bi Nyɔ. \v 65 Ayaka bəni bə̀ bɔ nì nɔki i kwili wiwɔ wə num bəh ŋkaŋyi. Gia yiwɔ yichi waŋ tsə i tumi ki ŋkwuŋ wi Judea wə kichi. \v 66 Bəni bəchi bə̀ bɔ nì wɔkɔ gia yiwɔ yichi num bəh ŋkaŋyi ka bikəki a wələ waiŋ bi num winaiŋ na, kɔm yi nì chusiki a kimbɔiŋsi ki Nyɔ kɔlə i wi wə. \s1 Sakalia laka ntum wi Nyɔ \p \v 67 Ayaka Kiŋ'waka ki Baiŋni dza jikə i Sakalia wə tii Jɔn, wi yisi i dzakaki aka mi wi ntum wi Nyɔ, dzakayi a, \q1 \v 68 “Bukumbɛiŋ kɔ̂ksi Bah wə wi kɔ Nyɔ wi bəni bə Islae. \q1 Wi nì dzə i yɛlih bəni bu. \q1 \v 69 Wi jiə mi wi, wi ləkəli wə wi ni bwili buku, \q1 num wi buku i chwɔŋkijuŋ ki mi wi, wi nɔm Ŋkuŋ Dɛbit. \q1 \v 70 Yələ gia kɔ asi wi nì kaka i dzaka ki bəni bu bə ntum bə̀ bɔ baiŋki, \q1 bə̀ wi nì jiə a kɛiŋ i kikpu wə, \q1 \v 71 a wi bi bwili buku i kaŋ yi bəni bə̀ bɔ baiŋŋki buku, \q1 bəh bəni bə̀ bɔ kɔŋki kə buku. \q1 \v 72 Wi nì kaka a wi bi kwasi lə nshɛiŋ i bətii tii bəbuku, \q1 ka baaŋ a kwakaki ŋkaiŋ biə wi Nyɔ nì dzi. \q1 \v 73 Wi nì təfi kichumi i tii bətii bəbukumbɛiŋ wə Ablaham, ka kaiŋ a, \q1 \v 74 wi bi bwili lə buku i kaŋ yi bəni bə̀ bɔ baiŋŋki buku, \q1 ka buku bi nɔmki i wi, chu lwa kə, \q1 \v 75 nɔ nɔni ki baiŋni bəh ki chəŋ i wi nshiŋ, i \q1 kaŋ yichi wə, i nɔni kibukumbɛiŋ wə. \q1 \v 76 Ayaka wɔ waiŋ wuŋ, bə bi bɔɔŋki wɔ a mi ntum wi Nyɔ, \q1 Nyɔ wə wi kɔ Fwu wi Biɛiŋ Bichi wə, \q1 kɔm wɔ bi tsəki i Bah nshiŋ i \q1 kɛiŋsi dzəh yi. \q1 \v 77 Wɔ bi fuku i bəni bu dzəh yə bɔ kɔ i kwatiki mbɔiŋ yɛiŋ, \q1 num ndalinya wə Nyɔ bi dalinyaki chu bibɔ, \q1 \v 78 kɔm bə nshɛiŋ yimbum yə Nyɔ wibukumbɛiŋ kaŋaki i bəni wə. \q1 Wi bi chiŋsiki Mbwili wi, ma wi bi shiki dzəki i bɛiŋ \q1 aka wɔŋ wə wi kaka. \q1 \v 79 Wi bi nya baiŋni i bəni bə̀ bɔ kɔ i jisi wə, \q1 bəh bə̀ bɔ kɔ a dzaka ki kpi wə, \q1 wi jiə bukumbɛiŋ i dzəh yi kimbɔiŋni wə.” \p \v 80 Ayaka waiŋ Sakalia wiwɔ ka kɔki i nyam yi gwu wə, kɔ tə i kiŋ'waka wə. Wi dza tsə ka nɔki i chwa, i tsə buku jɔbi wə wi nì buku i chusi gwu yi i bəni bə Islae. \c 2 \s1 Meli bwɔ Jisɔs \r (Matiɔ 1:18-25) \p \v 1 A nì kɔ i jɔbi wiwɔ, ndzaka buku a bə fâ bəni bəchi i kitumi ki mbi wi Lum wə. Ndzaka wələ nì tsəsi Kaysa Augustus wə wi nì kɔ ŋkuŋ wimbum fɛiŋ. \v 2 Mfa wələ nì kɔ wi ninshiŋ i jɔbi wə Kpwilinus nì kɔ mi wi sakani wi saka i Silia i kimbu ki mbi wi Lum wə. \v 3 Ayakadəiŋ, bəni bəchi ka fiəniki i jum wə i di bibɔ wə, i nyaka kiyɛli kibɔ, ka bə fa bɔ. \p \v 4 Ayaka Yɔsɛf tə nyə i kwili wi Nasali wə i Galili, bɔ yaka tsə i Bɛtelɛhɛm i kimbu ki tumi ki Judea wə i kwili wə bə nì bwɔ Ŋkuŋ Dɛbit. Wi nì tsə fɛiŋ kɔm wi nì kɔ mi i chwɔŋkijuŋ ki Ŋkuŋ Dɛbit wə. \v 5 Yɔsɛf nì nyə tsə i nyaka yɛli bəh Meli wə wi nì laaki wi a a bi numki kpə wi, ayaka wi num bəh tɔɔ. \v 6 Si bɔ nì tsə buku fɛiŋ, jɔbi wi wi bwɔni dzə kpɛiŋ. \v 7 Ayaka wi bwɔ waiŋ wi, wi ninshiŋ a num waiŋ nyukuni, kii wi i mbuŋ wə, jiə i gbɔkɔ wi nyam mə, kɔm di nì kɔkə i bɔ i juŋ yi bəni bə dzəni wə. \s1 Chinda wi Ba fuku mbwɔ wi Jisɔs i bətɔkni shwáŋ \p \v 8 A nì kɔ i jɔbi wiwɔ wə, bətɔkni shwáŋ bədɔkɔ num kɔmsi i kwili wiwɔ wə, tɔkni bəh shwáŋ yibɔ nchɔkɔ. \v 9 Chinda wi Bah chiŋ tumbuku alə i bɔ nshiŋ, baiŋni bi Nyɔ baiŋ i bɔ wə, ndzaŋ kwa bɔ nalə. \v 10 Ayakalə, chinda wiwɔ dzaka i bɔ a, “Kiə mbɛiŋ ki lwâ kə. Mbɛiŋ wɔ̂kɔ, mih dzə num bəh ntum wi ndzɔŋni i mbɛiŋ, ayaka wi ni nya lə ndzɔŋni bimbum i bəni bəchi. \v 11 I chɔkɔ bidaiŋ wə bə bwɔ Kimbwili wimbɛiŋ i kwili wi Ŋkuŋ Dɛbit wə, wi num Klistus Bah. \v 12 Kələ ni numki kinchəsi i chusi waiŋ wiwɔ i mbɛiŋ. Mbɛiŋ ni tsə yɛiŋ lə wi num bə kii wi i mbuŋ wə ka jiə i gbɔkɔ wi nyam wə.” \p \v 13 Ayakadəiŋ, bɔ dza təkəli yɛiŋ chinda wiwɔ bəh mbaŋ wi bədɔkɔ bəduli, bɔ yaksi Nyɔ, dzakayi a, \q1 \v 14 “Ma kiŋkɔkni nûm i Nyɔ wə wi kɔ bɛiŋ \q1 ayaka ma kimbɔiŋni nûm i fa kuku, i bəni kintəəŋ bə̀ Nyɔ kɔ bəh kinsaŋli kɔm bɔ.” \p \v 15 Jɔbi wə bəchinda bə Nyɔ bəwɔ nì bee bɔ ka fiəni yaka bɛiŋ, ayaka bətɔkni shwáŋ bəwɔ ka dzaka a bɔ bɔ a, “Bukumbɛiŋ tsə̂ i liə i Bɛtelɛhɛm, i tsə yɛiŋ gia yə yi num, yə Nyɔ fə a bukumbɛiŋ kiə.” \p \v 16 A jɔbi wiwɔ kisəkə, bɔ ka kɔmsi nyə tsə yɛiŋ Yɔsɛf bəh Meli tasi bəh waiŋ wi nɔ i gbɔkɔ wi nyam mə. \v 17 Si bɔ yɛiŋ wi, bɔ ka yisi i fukuki gia yichi yə chinda wi Nyɔ si fuku i bɔ kɔm waiŋ wələ. \v 18 Dzaka ka wɔm bəni bəchi bə̀ bɔ nì wɔkɔ gia yə bətɔkni shwáŋ bəwɔ nì fukuki i bɔ. \v 19 Ayakalə, Meli wɔkɔ yi yakadəiŋ ka jiə yi i kiŋkwaka wə, ka kwakaki jɔbi wichi. \v 20 Bətɔkni shwáŋ bəwɔ fiəni yaksi Nyɔ tumyi bikum bi kɔm bɔ nì tsə yɛiŋ gia yichi a liŋ asi chinda wi Nyɔ nì fuku i bɔ. \s1 Bɔ tsə nya waiŋ Jisɔs i juŋ yi fəni yi gia mə \p \v 21 Si waiŋ wiwɔ nì buku kaŋ nyaŋ, bɔ ka suuŋ wi ka du yɛli wi a Jisɔs, ayaka yɛli wələ num a wə chinda wi Nyɔ nì fuku ka nih wi dzə num bəh tɔɔ. \p \v 22 Jɔbi wi fəni gia dzə kpɛiŋ i wɔkɔ shi bibɔ asi bənchi bə Muses nì nəŋki. Bɔ ka dzɔ waiŋ wiwɔ yaka tsə bəh wi i Jɛlusalɛm i nya i Bah. \v 23 Yələ gia kɔ asi bə nì nyaka i Kiŋwakti ki Bənchi ki Bah wə a, \q1 “Mi ka bwɔ waiŋ wi ninshiŋ a num waiŋ nyukuni, \q1 yi num a wi nyâ wi, ma wi numki wi Bah.” \p \v 24 Bɔ nì tsə i fə gia yələ bəh mbumi bifa yudɔkɔ bəh bwa bə minduŋɔ mifa, asi Kiŋwakti ki Bənchi bə Bah fukuki. \p \v 25 A nì kɔ jɔbi wiwɔ wə, tikwili widɔkɔ num i Jɛlusalɛm bə bɔɔŋ a Semeɔn. Wi nì kɔ mi wi chəŋ wi nɔ asi Nyɔ nəŋki, ayaka wi nì wɔkɔliki mi wə wi bi dzə i bɔiŋsi shɔ́m yi bəni bə Islae. Num Kiŋ'waka ki Baiŋni jikə i gwu yi wə, \v 26 ayaka ki nì fə wi kiə a kpi bi dzɔ kə ŋgaiŋ maka ŋgaiŋ yɛiŋ Kimbwili wi Bah wə wi nì kaka. \v 27 Ayaka Kiŋ'waka ki Baiŋni fə Semeɔn tsə i juŋ yi fəni yi gia wə. Si Yɔsɛf bəh Meli nì dzə bəh waiŋ wiwɔ i juŋ yi fəni yi gia wə i fə asi bənchi nəŋki, \v 28 Semeɔn ka dzɔ waiŋ wiwɔ kumi ka yisi i chɔŋyiki Nyɔ dzakayi a, \q1 \v 29 “Bah, si wɔ fə kiŋkaka ka dzə kpɛiŋ, \q1 dzɔ̂ la mi wa wi nɔm i liə i kimbɔiŋni wə. \q1 \v 30 Dzə́kəh yiŋ yɛiŋ lɔ Kimbwili wə, \q1 \v 31 wɔ faaŋ a bəni bəchi bi yɛiŋ wi. \q1 \v 32 Wi ni numki baiŋni i bəni bə̀ bɔ kɔkə bə Islae, \q1 ayakadəiŋ, ka bɔ tə bi kiə wɔ, \q1 fə ka bɔ dzasi yɛli wi bəni ba bə Islae i bɛiŋ.” \p \v 33 Ayaka tii waiŋ bəh nih waiŋ nì wɔkɔ gia yə Semeɔn dzakaki i waiŋ wələ bɛiŋ, dzaka wɔm bɔ. \v 34 Wi ka jiə Kimbɔiŋsi i bɔ wə, dzaka i Meli nih wi a, “Wɔ̂kɔli Nyɔ kɔ wi saiŋbwili lɔ waiŋ wələ, ndzə wi ni fə lə ka bəni bə Islae bəduli gbɔyi, ayakalə bədɔkɔ dzayi bɛiŋ. Wi kɔ kinchəsi ki gia ka bəni bi dzakaki gia kɔm wi. \v 35 Ayakadəiŋ, ka yələ bi chusiki gia yə bəni nyumiki i shɔ́m yibɔ wə. Gia yiwɔ yichi bi fə shɔ́m ya numki ka bə bwaŋ bəh fiŋkɔfi.” \p \v 36 A nì kɔ jɔbi wiwɔ wə, kpaŋa widɔkɔ nì kɔlə bə bɔɔŋ wi a, Ana, a num mi wi ntum wi Nyɔ. Wi nì kɔ waiŋ Fanuwɛl wi num mi i chwɔŋkijuŋ ki Ashɛl wə. Kpaŋa wiwɔ nì kɔ wi jwiŋ lɔ nalə. Wi nì kɔ num wi fə bəh nyuwi jía nanitaŋ shəŋ, ayaka nyuwi ka kpi. \v 37 Wi ka baaŋ mfih kpə ŋkwu, wi shi a i juŋ yi fəni yi gia wə kɔksi Nyɔ nchɔkɔ bəh nshi, wi bam dzaka, tsa. Jia yi nì kɔ mbaŋ nyaŋ ntsɔ yinaa (84). \v 38 A jɔbi wiwɔ wə bɔ nì dzə bəh waiŋ i juŋ yi fəni gia wə, kpaŋa wə dzə yɛiŋ bɔ, ka nya kiyɔŋni i Nyɔ, dzaka kɔm waiŋ wələ i bəni bəchi bə̀ bɔ nì wɔkɔliki jɔbi wə Nyɔ bi təiŋ bəni bə Jɛlusalɛm i kaŋ yi ŋgəkə wə. \p \v 39 Jɔbi wə Yɔsɛf bəh Meli nì kaasi gia yichi yə bənchi bə Bah nì nəŋki, bɔ fiəni chu i kwili wibɔ wə i Nasali i kimbu ki tumi ki Galili wə. \v 40 Ayaka Waiŋ wiwɔ ka kɔɔki kaŋa ŋga, num wi jikə bəh mfi bimbum, ayaka kaŋ yi Nyɔ num i wi wə. \s1 Jisɔs tsə baaŋ i juŋ yi fəni yi gia yi Nyɔ wə \p \v 41 Tii Jisɔs bəh nih wi nì fəki bɔ yaka tsə i Jɛlusalɛm jía yichi i Dzini bi Ntsədaŋ wə. \v 42 Jɔbi wə Jisɔs nì buku jía jwɔfi ntsɔ yifa, bɔ ka chu yaka tsə i Dzini biwɔ wə asi bɔ nì fəki bɔ yaka. \v 43 Si bɔ nì dzi kaasi Dzini biwɔ, bɔ bə́ fiəni kwɛ, waiŋ wə Jisɔs ka baaŋ i jum wə i Jɛlusalɛm, ayakalə ba wi bəh nih wi kiə kə. \v 44 Bɔ ni nyani chɔkɔ bichili, kwaka alə wi kɔ i mbaŋ wi bəni kintəəŋ bə̀ bəh bɔ nì nyaniki. Bɔ ka yisi i nəŋki wi i kintəəŋ ki chwɔŋkijuŋ kibɔ wə bəh nsɛ́iŋ, \v 45 ka nəŋ mɔŋ, ka fiəni chu i Jɛlusalɛm i nəŋ wi fɛiŋ. \v 46 Kaŋ tsə yitali si bɔ nì yisi i nəŋki, bɔ yɛiŋ wi i juŋ yi fəni yi gia wə, wi num fɛiŋ bəh bəni bə lanini, wɔkɔli bənlani, bikə bəmbikə. \v 47 Bəni bəchi bə̀ bɔ nì wɔkɔliki num bəh ŋkaŋyi nalə, wi kiə gia nalə chukuli bəmbikə chəŋ. \v 48 Si nih wi bəh ba wi yɛiŋ wi, dzaka wɔm bɔ nalə. Nih wi ka bɔɔŋ wi dzaka a, “Waiŋ, wɔ njiŋsiki nə buku lə? Tsɛ̂iŋ, buku ba wa si nəŋ wɔ nalə ka bɔh.” \p \v 49 Wi chukuli a, “Mbɛiŋ si nəŋki mih kɔm nə? Mbɛiŋ si kiəki kə a mih kaŋaki i numki i juŋ yi Ba wuŋ wə fa?” \v 50 Ayakalə, bɔ nəki wɔkɔ kiə kə gia yə wi dzakaki. \p \v 51 Wi ka nyə bəh bɔ shi tsə i Nasali. Wi tsə ka wɔkɔki i bɔ na bindzɔŋ. Si gia yiwɔ nì num yakadəiŋ, nih wi jiə yi i kiŋkwaka wə ka bə́ kwakaki yi jɔbi wichi. \v 52 Jisɔs ka kɔki, kaŋa mfi bimbum bəh ŋga, Nyɔ kɔŋ wi, bəni tə kɔŋ wi. \c 3 \s1 Nlani wi Jɔn Njulibɔkɔ \r (Matiɔ 3:1-12; Mak 1:1-8; Jɔn 1:19-28) \p \v 1-2 A nì kɔ jɔbi wə Jɔn wə waiŋ Sakalia nì kɔ i chwa, ntum wi Nyɔ dzə i wi. I jía yiwɔ wə Tibɛliu nì sakaki ka Ŋkuŋ wimbum i Lum i jía jwɔfi ntsɔ yite. I jɔbi wiwɔ wə Bɔntiu Baylɛ bɔŋ sakaki bimbu bi tumi ki Judea, Hɛlɔd tə saka Galili. Filib wə waiŋnih Hɛlɔd nì sakaki bimbu ki Itulea bəh ki Tɛlakɔniti, Lisania saka Abilən. A nì kɔ tə i jɔbi wiwɔ wə Anas bəh Kayfas num kifwu ki bətii mfə gia. \v 3 Si Jɔn wɔkɔ ntum wi Nyɔ wiwɔ, ka nyə tsə i bimbu bi tumi bichi biə bi kɔmsiki i Bɔkɔ yi Jɔdan wə, ka fukuki i bəni a bɔ kwûni shɔ́m yibɔ, ma ŋgaiŋ juli bɔ i bɔkɔ ka Nyɔ bi dalinya chu bibɔ. \v 4 Gia yələ kɔ asi Isaya mi wi ntum wi Nyɔ nì nyaka i Kiŋwakti ki wə a, \q1 “Ja yi mi wiliki i chwa a, \q1 bə kɛ̂iŋsi dzəh yi Bah, \q1 bə lûmsi yi a yi nûm chəŋ, \q1 \v 5 bə bi mukuyiki lə ŋkwúŋ yimbum bəh ŋgáŋni yichi ma bə bi jiksi kaŋŋ yichi, \q1 ka yi bi num jiəli yichi, \q1 bə i nani dzə́h yi ŋkwuyini ka yi num chəŋ, \q1 bə i jiksi káŋŋ yichi ka dzə́h bi num lə lwɛɛɛs, \q1 \v 6 ka bəni bəchi bi yɛiŋ si Nyɔ bwili bəni.” \p \v 7 Si Jɔn nì fukuki i bɔ yakadəiŋ, mbaŋ wi bəni ka dzə a wi juli bɔ i bɔkɔ. Wi dzaka i bɔ a, “Chwɔŋkijuŋ ki fə́kəh, a təfi ndə mbɛiŋ a mbɛiŋ yɔ̂kɔ gɛ̂iŋ shɔm yi Nyɔ yi bɔkɔsini yə wi bi bɔkɔsi i mbɛiŋ, ka mbɛiŋ dzəki lə a? \v 8 Mbɛiŋ fə̂ki gia yə yi chusiki a mbɛiŋ kwuni shɔ́m yimbɛiŋ. Kiə mbɛiŋ ma dzâkaki i gwu yimbɛiŋ wə a, Ablaham kɔ tii wimbɛiŋ. Mih fukuki i mbɛiŋ a, Nyɔ kɔlə i fiəni kitəh kələ ki fiəni chu bwa bə Ablaham. \v 9 Mbɛiŋ kîəki a, bə kɔ bə jiə lɔ fɔkɔ i chwɔŋ bi kɛiŋ wə. Kɛiŋ yichi yə yi wumki kə mintam mi ndzɔŋni, bə bi gba shisi lə yi i kuku, bə kpa i gbuku wə.” \p \v 10 Si mbaŋ wi bəni wɔkɔ gia yiwɔ yaka, ka bikə i Jɔn a, “Buku kɔ fə̂ na dəiŋ i liə a?” \p \v 11 Wi chukuli a, “Mi wə wi kaŋaki bəmbuŋ bəfa wi nyâ wimu i mi wə wi kaŋaki kə, ma wə wi kaŋaki biɛiŋ bidzini wi gâa bəh mi wə wi kaŋaki kə.” \p \v 12 Bəni bə kwani kiŋwakti bədɔkɔ dzə i wi a wi juli bɔ i bɔkɔ mə, ka bikə i wi a, “Mi wi lanini, buku kɔ i fə̂ na dəiŋ?” \p \v 13 Wi chukuli bɔ a, “Kiə mbɛiŋ ki dzɔ̂ kə kpɔ wi kwani kiŋwakti wi du tsə si bənchi nəŋki.” \p \v 14 Bəni bə jum bədɔkɔ bɔŋ dzə bikə i wi a, “Buku kɔ i fə̂ na dəiŋ?” \p Wi chukuli a, “Mbɛiŋ tɔ̂kniki i lɔ̂kɔki kpɔ i bəni bəh ŋga, bəh i jîəki gia i bəni fuŋ kilɔlɔ. Mbɛiŋ nûmki bəh kinsaŋli i fiɛŋ fiə bə gɔmki mbɛiŋ yɛiŋ.” \p \v 15 Si bəni nì wɔkɔli Kimbwili wə Nyɔ nì kaka, bɔ ka yisi i kwakaki i shɔ́m yibɔ wə a, jɔbi widɔkɔ Jɔn kɔ Kimbwili wiwɔ si Nyɔ faaŋ. \v 16 Jɔn chukuli bɔ a, “Mih kɔ a, juliki mbɛiŋ i bɔkɔ mə, ayakalə mi wə wi gumiki tsəki mih, kɛiŋki wi dzə i jum wə, mih kpɛiŋniki kə i ŋgwuŋ shi i shwa dzu yi yigvu. Akɔ wi wə wi bi juliki mbɛiŋ i Kiŋ'waka ki Baiŋni wə bəh i gbuku wə. \v 17 Wi kaŋa naka i kaŋ i gbəkəki gəŋ yɛiŋ, i juŋni jiə i kiba wə, i kɔh chi yiwɔ i kpa i gbuku wə wi bi nyumi kə.” \p \v 18 Akɔ lə si Jɔn nì fukuki ntum wi ndzɔŋni wi Nyɔ i bəni, chu nya bɔ bəh nlani i dzə́h yiduli wə. \v 19 Ayakalə, wi dzaka i Hɛlɔd mi wi sakani kɔm nɔni ki, tɔyi chwɔŋ ki, kɔm Hɛlɔd nì kɔ wi fiəni dzɔ Hɛlɔdia kpə waiŋnih wi i kpə wi, ka chu dzaka kɔm gia yichu yiduli yə Hɛlɔd nì kɔ wi fə. \v 20 Hɛlɔd ka chu bəkəli gia yiwɔ, ka dzaka a bə kwâ fâh Jɔn i juŋ yi nsəŋ mə. \s1 Jɔn juli Jisɔs i bɔkɔ mə \r (Matiɔ 3:13-17; Mak 1:9-11) \p \v 21 Jɔbi wə Jɔn nì juli kaasi bəni i bɔkɔ, Jisɔs ka bɔŋ dzə tə a wi jûli ŋgaiŋ i bɔkɔ mə. Si wi juli wi i bɔkɔ mə yaka, wi ka tsaki, bɔɔli wɛli, \v 22 Kiŋ'waka ki Baiŋni shi dzə num i wi wə ka kimbwɔsi kimbumi, ja buku i bɛiŋ a, “Wɔ kɔ waiŋ wuŋ wi shɔm, mih kɔ bəh kinsaŋli nalə kɔm wɔ.” \s1 Chwɔŋkijuŋ ki bə Jisɔs \r (Matiɔ 1:1-17) \p \v 23 Jɔbi wə Jisɔs nì buku ka jía mbaŋtia, wi ka yisi nɔm wi. Bəni nì kwakaki a wi kɔ waiŋ Yɔsɛf, Yɔsɛf wiwɔ num waiŋ Ɛli. \v 24 Ɛli nì kɔ waiŋ Matat, Matat num waiŋ Lɛwi, Lɛwi num waiŋ Mɛlki, Mɛlki num waiŋ Janay, Janay num waiŋ Yɔsɛf. \v 25 Yɔsɛf wələ nì kɔ waiŋ Matatia, Matatia num waiŋ Ɛmɔs, Ɛmɔs num waiŋ Naum, Naum num waiŋ Ɛsli, Ɛsli num waiŋ Nagay. \v 26 Nagay nì kɔ waiŋ Mat, Mat num waiŋ Matatia, Matatia num waiŋ Semein, Semein num waiŋ Yɔsek, Yɔsek num waiŋ Jɔda. \v 27 Jɔda nì kɔ waiŋ Jɔanan, Jɔanan num waiŋ Lesa, Lesa num waiŋ Sɛlubabɛl, Sɛlubabɛl num waiŋ Shiltia, Shiltia num waiŋ Nɛli. \v 28 Nɛli nì kɔ waiŋ Mɛlki, Mɛlki num waiŋ Adi, Adi num waiŋ Kɔsam, Kɔsam num waiŋ Ɛlmadam, Ɛlmadam num waiŋ Ɛl. \v 29 Ɛl nì kɔ waiŋ Yɔshwa, Yɔshwa num waiŋ Ɛliesa, Ɛliesa num waiŋ Yɔlem, Yɔlem num waiŋ Matat, Matat num waiŋ Lɛwi. \v 30 Lɛwi nì kɔ waiŋ Semeɔn, Semeɔn num waiŋ Juda, Juda num waiŋ Yɔsɛf, Yɔsɛf num waiŋ Yɔnam, Yɔnam num waiŋ Ɛliakim. \v 31 Ɛliakim nì kɔ waiŋ Melia, Melia num waiŋ Mena, Mena num waiŋ Matata, Matata num waiŋ Natan, Natan num waiŋ Dɛbit. \v 32 Dɛbit nì kɔ waiŋ Jɛse, Jɛse num waiŋ Ɔbɛt, Ɔbɛt num waiŋ Bɔas, Bɔas num waiŋ Sala, Sala num waiŋ Nashɔn. \v 33 Nashɔn nì kɔ waiŋ Aminada, Aminada num waiŋ Admin, Admin num waiŋ Alni, Alni num waiŋ Ɛslɔn, Ɛslɔn num waiŋ Bɛlɛs, Bɛlɛs num waiŋ Juda. \v 34 Judas nì kɔ waiŋ Yakɔb, Yakɔb num waiŋ Ayjik, Ayjik num waiŋ Ablaham, Ablaham num waiŋ Tɛla, Tɛla num waiŋ Naɔl. \v 35 Naɔl nì kɔ waiŋ Sɛlug, Sɛlug num waiŋ Leu, Leu num waiŋ Bɛlɛg, Bɛlɛg num waiŋ Ɛbɛ, Ɛbɛ num waiŋ Shɛla. \v 36 Shɛla nì kɔ waiŋ Kaynan, Kaynan num waiŋ Alfasad, Alfasad num waiŋ Shɛm, Shɛm num waiŋ Nɔa, Nɔa num waiŋ Lamek. \v 37 Lamek nì kɔ waiŋ Metusɛla, Metusɛla num waiŋ Ɛnɔk, Ɛnɔk num waiŋ Jalɛd, Jalɛd num waiŋ Malalɛl, Malalɛl num waiŋ Kaynan. \v 38 Kaynan wələ nì kɔ waiŋ Ɛnɔsh, Ɛnɔsh num waiŋ Sɛt, Sɛt num waiŋ Adam, ayaka Adam num waiŋ Nyɔ. \c 4 \s1 Satan mɔmsi Jisɔs \r (Matiɔ 4:1-11; Mak 1:12-13) \p \v 1 Jisɔs nì fiəni i Bɔkɔ yi Jɔdan wə, num wi jikə bəh Kiŋ'waka ki Baiŋni. Ki dzɔ wi, wi nyə tsə i nɔki chwa. \v 2 Wi nì kɔ fɛiŋ i kaŋ wə mbaŋnyani ŋkpɛli mɔmsi wi, wi dzi kə fiɛŋ. Asi yəmaka nì tsə i kiŋgɔksi wə dzɔŋ bə́ wɔɔ wi. \v 3 Ŋkpɛli ka dzaka i wi a, “Wɔ kabə num waiŋ Nyɔ, dzâka la a təh wələ fîəni chû dzɛiŋ.” \v 4 Jisɔs chukuli i wi a, “Yi kɔ num bə nyaka a, \q1 ‘Mi nɔki kə a kɔm bə dzɛiŋ shəŋ.’” \p \v 5 Ŋkpɛli chu dzɔ Jisɔs fɛiŋ yaka tsə bəh wi i di bidɔkɔ wə, chusi bəntɔŋ bəchi i bitumi bichi wə i fa kuku i wi. Jisɔs ka yɛiŋ lə wɛɛɛs. \v 6 Ayaka wi ka dzaka i wi a, “Bə nì nya lɔ bəntɔŋ bə mbi wələ i mih bəchi, a na ndə wə mih kɔŋki mih nya i wi. Mih ni nya lə ki i wɔ ma wɔ sakaki, kaŋa mbum bəh ŋga biwɔ bichi. \v 7 Yi kɔ a wɔ kɔ̂ksi mih, ka mih ni nya biɛiŋ bichi i wɔ.” \p \v 8 Jisɔs chukuli i wi a, “Yi kɔ num bə nyaka a, \q1 ‘Wɔ kɔ̂ksiki Bah Nyɔ wa, \q1 ma wɔ nɔ̂mki a wi shəŋ.’” \m \v 9 Ŋkpɛli ka dzɔ tsə bəh wi i kwili wi Jɛlusalɛm wə, ka tɔm wi i fwu wi juŋ yi fəni yi gia wə, dzaka i wi a, “Wɔ kabə num Waiŋ Nyɔ, jə̂ŋ shî la fa, \v 10 kɔm yi kɔ bə nyaka a, \q1 ‘Nyɔ ni dzaka i bəchinda bu a bɔ tɔkni bəh wɔ.’ \m \v 11 Ayaka yi chu num bə nyaka a, \q1 ‘Bɔ ni kwa wɔ maka wɔ chɔkɔ gbu wa i təh wə.’” \m \v 12 Jisɔs chukuli i wi a, “Kiŋwakti ki Nyɔ dzakaki tə a, \q1 ‘Ma mɔ̂msi Bah Nyɔ wa.’” \p \v 13 Jɔbi wə ŋkpɛli nì mɔmsi kaasi Jisɔs i dzə́h yichi yə wi nì nəŋki, wi nyə ka wɔkɔliki jɔbi widɔkɔ. \s1 Jisɔs yisi nɔm wi i Galili \r (Matiɔ 4:12-17; Mak 1:14-15) \p \v 14 Jisɔs ka nyə fiəni chu i Galili, num wi jikə bəh ŋga bi Kiŋ'waka ki Baiŋni. Ntum kɔm wi waŋ tsə i bimbu bi tumi bichi wə fɛiŋ. \v 15 Wi nì laniki bəni i júŋ yi tsani wə, bəni bəchi kɔksi wi. \s1 Bə məŋni Jisɔs i di bibɔ wə i Nasali \r (Matiɔ 13:53-58; Mak 6:1-6) \p \v 16 Jisɔs ka nyə dzə i Nasali i kwili wə wi nì kɔ yaka yɛiŋ. Ayaka a bi dzə num chɔkɔ bibɔ bimbam, wi nyə tsə i juŋ yi tsani wə, asi wi si fə. Wi dza num i bɛiŋ i fa Kiŋwakti ki Nyɔ. \v 17 Bɔ ka nya wi bəh kiŋwakti ki Isaya mi ntum wi Nyɔ nì nyaka. Wi shwa tsɛiŋ di biə bə nì nyaka a,\fig Kiŋwakti ki Isaya mi wi ntum wi Nyɔ|alt="The scroll of the prophet Isaiah was handed to him" src="hk00150c.tif" size="col" loc="Luke 4:17" copy="Horace Knowles" ref="Luk 4:17"\fig* \q1 \v 18 “Kiŋ'waka ki Bah Nyɔ kɔ i gwu yiŋ wə, \q1 kɔm wi kɔ wi babwili mih, \q1 a mih dzə̂ lâka ntum wi ndzɔŋni i bəni bə kifuu. \q1 Wi faaŋ mih a mih dzə̂, \q1 lâka i bəni bə̀ bɔ kɔ i juŋ yi nsəŋ mə, \q1 a bə bi bwiliki lə bɔ, \q1 ma mih bi fiəni dzə́kəh yi bimfəkə ma yi bi wɛli gwu. \q1 Wi faaŋ tə mih a mih dzə̂, \q1 bwîli bəni bu bə̀ bə chəbsiki bɔ i nsəŋ wə, \q1 \v 19 i chu laka tə a jia dzə kpɛiŋ \q1 yə Bah ni kwasi nshɛiŋ i bwili bəni bu, \q1 ma bɔ bi kɔksiki wi.” \p \v 20 Si Jisɔs fa kaasi, fiəni kii kiŋwakti kiwɔ nya i mi wə wi nì jiəki bi, ka num i kuku. Bəni bəchi bə̀ bɔ nì kɔ fɛiŋ i juŋ yi tsani yiwɔ wə lumsi dzə́kəh i gwu yi wə. \v 21 Wi yisi i dzakaki i bɔ a, “Gia yə mbɛiŋ wɔkɔ i Kiŋwakti ki Nyɔ kələ wə yi dzə kpɛiŋ ŋkɔŋ daiŋ.” \p \v 22 Bəni wɔkɔli yi lə, yi ndzɔŋ i bɔ nalə, bɔ num bəh ŋkaŋyi ka dzakaki kɔm bə ndzaka wi ndzɔŋni wə wi bukuki i dzaka ki wə. Ayakalə, ka yisi i məŋki, bikəyi a, “Wələ kɔ a waiŋ Yɔsɛf wə a?” \p \v 23 Jisɔs ka dzaka i bɔ a, “Asi kɔkə gia yi məŋnini a mbɛiŋ ni ti lə ndi kɔm mih a, ‘Mi wə wi chukuki bəni, chûku gwu ya.’ Mbɛiŋ ni dzaka a, ‘Gia yə buku ni wɔkɔ a wɔ ni fə i Kafanaum, fə̂ tə yi fa i wa wa.’” \v 24 Jisɔs chu dzaka i bɔ a, “Mih fukuki ŋkɔŋ i mbɛiŋ a, bə mɔŋ dəkə i kɔksi mi wi ntum wi Nyɔ i tumi ki wə. \v 25 I yi ŋkɔŋ wə, mih fukuki i mbɛiŋ a, a nì kɔ i jɔbi wi mi wi ntum wi Nyɔ wə Ɛlaja, dzaŋ nì num baaŋ i bɛiŋ i jía wə yitali bəh kifiəŋŋ kisɔɔ, ayaka dzɔŋ kwa tumi kichi. I jɔbi wiwɔ bəkaŋa bəŋkwu bəduli num fɛiŋ i tumi ki Islae wə. \v 26 Nyɔ nì ka faaŋ dəkə Ɛlaja i mi widɔkɔ fɛiŋ i bɔ, wi nì faaŋ lɔ wi a num i kpə ŋkwu wi Dzalafat, i tumi ki Sidɔn wə. \v 27 A nì kɔ i jɔbi wi mi wi ntum wi Nyɔ Ɛlisha, bəni bə Islae bəduli kaŋa jwɛiŋ yi kumyini yiduli, mi widɔkɔ i bɔ wə nì ka bɔiŋ. A kɔbi shəŋ a Naman wi mbɔŋ wə mi wi Silia, bə nì chuku wi, wi baiŋ.” \p \v 28 Si Jisɔs dzaka yakadəiŋ, bəni bəchi bə̀ bɔ nì kɔ i juŋ yi tsani wə, wɔkɔ yaka, bɔ bɔksi tɔɔ na bəh ŋga. \v 29 Bɔ dza bɛiŋ ka chini wi, buku bəh wi i kwili kintəəŋ, ka tsə buku i dzaka ki kaŋŋ wə i di biə bə nì maa gɔksi kwili wiwɔ bə nɔ fɛiŋ, ka bə́ nəŋ i chini shi wi a wi gbɔ bəh fwu. \v 30 Ayakalə, wi tsə tɔli i bɔ kintəəŋ ka tsəki mfih. \s1 Jisɔs bwili kiŋ'waka kichu i gwu yi mi wə \r (Mak 1:21-28) \p \v 31 Jisɔs ka nyə shi tsə i Kafanaum, i kwili widɔkɔ wə i Galili. A num i chɔkɔ bimbam wə, wi tsə ka laniki bəni i juŋ yi tsani mə. \v 32 Bəni bəwɔ bəchi wɔkɔ, num bəh ŋkaŋyi i nlani wiwɔ wə, kɔm nlani wiwɔ nì kaŋaki lə ŋga. \v 33 Mi widɔkɔ num i juŋ yi tsani yiwɔ mə, kiŋ'waka kichu num i gwu yi wə. Wi ka wiliki ja yaka bɛiŋ a, \v 34 “Yəbɛɛy Jisɔs wi Nasali, wɔ nəŋki nə i buku wə a? Wɔ dzə lɔ i bəkəli buku a? Mih kiəki lə mi wə wɔ kɔ wi. Akɔ wɔ wə wɔ baiŋki, a num wɔ wə wɔ nyə i Nyɔ wə.” \p \v 35 Jisɔs kaŋyi kiŋ'waka kichu kiwɔ, dzaka a, “Kpîchumi mɔŋ, bûku i mi wələ mə.” Ayaka ki ka giŋ tɔkɔ wi i kuku i bəni kintəəŋ, ka buku i gwu yi mə, ayakalə ki nəki bɛiŋsi kə wi. \p \v 36 Bəni bəchi yɛiŋ yakadəiŋ, dzaka wɔm bɔ. Bɔ ka məŋki, bikəyi a, “Wələ ndzaka kɔ winaiŋ lə mi wələ kaŋaki a? Wi kaŋaki ŋga biə bi kɔ bimbum i kaŋyi biŋ'waka bichu bi buku i gwu yi bəni wə.” \v 37 Ntum wiwɔ kɔm Jisɔs waŋ tsə i bidi bichi wə i kimbu kə wə fɛiŋ. \s1 Jisɔs chuku bəni bəduli \r (Matiɔ 8:14-17; Mak 1:29-39) \p \v 38 Jisɔs dza buku i juŋ yi tsani yiwɔ mə, ka tsə liə i Samɔn dzu. A nì kɔ nih kpə Samɔn gwɛiŋ bəh gwu yi yakani yiləkəli. Bɔ tsa a Jisɔs gâmti wi. \v 39 Wi ka tsə i di biə wi ni nɔki, num i wi bɛiŋ, kaŋyi jwɛiŋ yiləkəli yiwɔ. Yi ka bee wi, wi bɔnih. Akisəkə, kpaŋa wiwɔ ka dza bɛiŋ, tsɛiŋ fiɛŋ fidzini nya bɔ dzi. \p \v 40 Si jɔbi nì shiki tsəki, bəni bəchi bə̀ bɔ nì kaŋaki bəni bə̀ bɔ gwɛiŋki bəh jwɛiŋ chi chi, ka dzɔki dzəki bəh bɔ i Jisɔs. Wi ka kɔmyiki bɔ bəchi bɔ bɔnih. \v 41 Bəchinda bə Satan ka bukuyiki tə i gwu yi bəni bəduli bədɔkɔ wə, wili a, “Wɔ kɔ waiŋ Nyɔ.” Ayakalə, Jisɔs kaŋyi a bɔ ma dzâkaki, kɔm bɔ ni kiə Jisɔs a akɔ Kimbwili wə Nyɔ nì kaka. \p \v 42 Si chɔkɔ ni buku wɔɔ, Jisɔs buku tsə i kwili widɔkɔ wə wi mbɔŋ. Bəni ni baŋ yisi i nəŋki wi. Jɔbi wə bɔ ni yɛiŋ wi, wi ni nəŋki lə i nyə i kwili wiwɔ wə. Bɔ ka mɔmsiki dzəh a wi baaŋ bəh bɔ. \v 43 Ayakalə, wi nəiŋ ka dzaka i bɔ a, “Mih kaŋaki i fuku ntum wi ndzɔŋni kɔm ŋkuŋ bi Nyɔ i kwili widɔkɔ wə tə, kɔm akɔ gia yə Nyɔ faaŋ mih a mih dzə̂ fə̂.” \p \v 44 Wi ka dza tsə ka nyaniki fukuki ntum wi ndzɔŋni wiwɔ i juŋ yi tsani wə i tumi kiwɔ wə kichi. \c 5 \s1 Jisɔs bɔɔŋ bwa bu bə mbaŋ bə ninshiŋ \r (Matiɔ 4:18-22; Mak 1:16-20) \p \v 1 A nì kɔ chɔkɔ bidɔkɔ, Jisɔs num kɔmsi i bɔkɔ yi Genesalet wə, num bəni fiəli baŋ wi faaŋni, ka wɔkɔliki gia yi Nyɔ. \v 2 Wi dza yɛiŋ bəŋgwuki bəfa i bɔkɔ kpəŋ, num bəni bə̀ bɔ nì kaŋaki bəŋgwuki bəwɔ, buku ka bə́ wɔkɔki gi yibɔ. \v 3 Ayaka wi tsə liə i ŋgwuki widɔkɔ wə, a num wi Samɔn, wi dzaka i wi a, wi chîni lîə tsə̂ bəh wi i bɔkɔ twɛsi. Ayaka wi chini, Jisɔs ka num yɛiŋ ka laniki bəni bə̀ bɔ nì kɔ i kpa. \p \v 4 Si wi nì lani kaasi, ka dzaka i Samɔn a, “Nâa lîə tsə̂ i limi bɛiŋ ma mbɛiŋ tûm gi yimbɛiŋ, ma mbɛiŋ ni kwa bwɔ́kɔ.” \p \v 5 Samɔn chukuli a, “Tikwili, buku si nɔ a bɛiŋ i tumki gi chɔkɔ wɔɔ, ayakalə buku nəki kwa kə fiɛŋ fidɔkɔ. Si wɔ dzaka yaka, mih ki tumki lə.” \v 6 Bɔ tsə tum, ka kwa bwɔ́kɔ yiduli, yi shi lə shiiim, jɔbi wə bɔ nì nəŋki i bwili gi yibɔ yi ka nəŋki i təiŋyi.\fig Bɔ kwa bwɔ́kɔ yiduli|alt="They caught such a large number of fish" src="CN01875C.TIF" size="col" loc="Luke 5:6" copy="David C. Cook" ref="Luk 5:6; Jɔn 21:6"\fig* \v 7 Ayakadəiŋ, bɔ lasi bəni bəbɔ bə mbaŋ bəŋgwuki bədɔkɔ, a bɔ dzə̂ gâmti bɔ. Bɔ ka dzə bwili bwɔ́kɔ yiwɔ yi jikə i bəŋgwuki bəbɔ wə, bɔ ka nəŋki i mini i bɔkɔ. \v 8 Jɔbi wə Samɔn Bita yɛiŋ gia yiwɔ yaka, ka tsə tum binyu i Jisɔs nshiŋ dzaka a, “Mih tsaki wɔ Bah, dzâ nyə̂ mfia fa i mih kpɛiŋ, kɔm mih kɔ mi wichu.” \p \v 9 Wi nì dzaka yakadəiŋ, kɔm wi bəh bəni bu bə mbaŋ nì yɛiŋ bwɔ́kɔ yə bɔ nì kwa, dzaka wɔm bɔ. \v 10 Ayaka ki wɔm tə Jɛm bəh Jɔn bwa bə Sɛbide bɔ nì kɔ i mbaŋ wi Samɔn wə. Jisɔs dzaka i Samɔn a, “Ma lwâki. I yisi i liə i tsə, wɔ ni kwâki num lɔ bəni.” \p \v 11 Si bɔ wɔkɔ yakadəiŋ, ka bwili bəŋgwuki bəbɔ i kpa, bee biɛiŋ bichi ka biəliki wi. \s1 Jisɔs chuku mi wi jwɛiŋ yi kumyini \r (Matiɔ 8:1-4; Mak 1:40-45) \p \v 12 A dzə num i jɔbi widɔkɔ wə, Jisɔs num i kwili widɔkɔ wə, mi widɔkɔ num fɛiŋ num jwɛiŋ yi kumyini dzi kaasi wi. Asi mi wiwɔ yɛiŋ Jisɔs, ka dzə gbɔ i wi nshiŋ, tsa wi, “Bah, wɔ kabə kɔŋki wɔ fə̂ mih baiŋ.” \p \v 13 Jisɔs nani tsɛiŋ yi ka kɔm wi, dzaka a, “Mih kɔŋki lə, bɔ̂nih ma wɔ bâiŋki.” Akisəkə, jwɛiŋ yi kumyini yiwɔ kaa. \v 14 Jisɔs ka kiŋ i wi a, “Tɔ̂kni ma fûku i mi widɔkɔ. Ayakalə, tsə̂ chûsi gwu ya i tii mfə gia, ma wɔ ka nyâ kinya kə Muses nì dzaka a mi kaŋaki i nyâ i chusi i bəni a, ŋgaiŋ bɔnih i jwɛiŋ yələ wə ka baiŋ.” \p \v 15 Jisɔs nì kiŋ i mi wiwɔ yaka, gia yiwɔ kɔm Jisɔs ka chu waŋ tsə lɔ, mbaŋ wi bəni bəduli ka juŋniki dzəki i wɔkɔki nlani wi, bə a wi chukuki jwɛiŋ yibɔ. \v 16 Ayakalə, Jisɔs si dza bee bɔ wi tsə i chwa i tsaki. \s1 Jisɔs chuku mi num wi kpi wa wimu \r (Matiɔ 9:1-8; Mak 2:1-12) \p \v 17 A num chɔkɔ bidɔkɔ Jisɔs lani bəni, ŋga bi Nyɔ num i gwu yi wə i chuku jwɛ́iŋ yɛiŋ. Bəfalasi bəh bəni bə̀ bɔ nì laniki bənchi bə Nyɔ num fɛiŋ, num bɔ nì buku i bidi bichi wə i Galili bəh i bimbu bi Judea wə bəh bi Jɛlusalɛm. \v 18 Yi dzə num a bəni bədɔkɔ nì kɔ bɔ buŋ mi i kimbuŋ wə ka dzəki, num wi kpi wa wimu. Bɔ nì nəŋki a bɔ dzə liə bəh wi i dzu i nɔsi i Jisɔs nshiŋ. \v 19 Ayakalə, bɔ nəki kaŋa kə dzəh, kɔm bəni ni faaŋniki lə nalə. Bɔ ka yaka num i fwu wi juŋ bɛiŋ, tɔ kiyəə, shisi shi mi wiwɔ i bəni kintəəŋ i Jisɔs nshiŋ i wɔkɔ gia yə wi ki dzakaki. \v 20 Si Jisɔs nì yɛiŋ a bəni bəwɔ jiə shɔ́m yibɔ i wi wə, wi ka dzaka i wi a, “Nsɛiŋ wuŋ, mih dalinya lɔ chu bia.” \p \v 21 Bəni bə̀ bɔ nì laniki nnyaki bənchi bə Nyɔ, bəh Bəfalasi bə̀, ka yisi i wamki dzakaki a, “Wələ fa kɔ fində wi dzɔ di bi Nyɔ a? Akɔ ndə wə wi kɔ i dalinya chu, kɔbi a Nyɔ shəŋ a?” \p \v 22 Jisɔs kîə gia yə bɔ chumyiki dzakaki, wi bikə i bɔ a, “Mbɛiŋ biələ biŋkwaka kaŋaki i shɔ́m yimbɛiŋ wə lə kɔm nə a? \v 23 Yə yi bɔniki i dzaka kɔ yi naiŋ, i dzaka a mih dalinya lɔ chu bi mi wələ, ma i dzaka a wi dzâ bɛiŋ wi nyâni a? \v 24 Ayakalə, mih ki chusiki lə i mbɛiŋ i liə a mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi kaŋaki lə ŋga i fa kuku, i dalinya chu.” Ayaka wi ka dzaka i mi wə wi nì kɔ wi kpi wa wimu a, “Mih dzakaki i wɔ, dzâ bɛiŋ, dzɔ̂ kimbuŋ ka wɔ tsə̂ki i wɔ dzu.” \p \v 25 Akisəkə, wi dza bɛiŋ num i bəni nshiŋ, ka dzɔ naka kə wi nì nɔki i yɛiŋ wə ka tsəki i wi dzu, tumyi bikum bi Nyɔ. \v 26 Bəni yɛiŋ yaka, dzaka wɔm bɔ, bɔ num bəh ŋkaŋyi, ka chɔŋyiki Nyɔ ka dzakaki a, “Buku si yɛiŋ gia yi kaŋyini daiŋ.” \s1 Jisɔs bɔɔŋ Lɛwi \r (Matiɔ 9:9-13; Mak 2:13-17) \p \v 27 Jisɔs dza buku fɛiŋ ka nyə. Si wi shiki tsəki, wi yɛiŋ mi widɔkɔ a num mi wi kwani kiŋwakti, bə bɔɔŋ wi a Lɛwi, wi num i di bi, bi nɔm wə. Jisɔs dzaka i wi a, “Bîəli mih.” \v 28 Ayaka Lɛwi dza bɛiŋ, bee biɛiŋ bi bichi ka biəliki Jisɔs. \p \v 29 Lɛwi ka bi fə dzini bimbum i wi dzu i laŋki Jisɔs. Mbaŋ wi bəni bə kwani kiŋwakti ni kwu fɛiŋ, bəh chiŋni bəni bədɔkɔ, num i kibaŋ kidzini wə ka dziki bəh wi. \v 30 Bəfalasi bəh mbaŋ wi bəni bə̀ bɔ nì laniki bənchi bə Nyɔ, ka yisi i shwiŋyiki kɔm bwa bə mbaŋ wi Jisɔs, dzakayi a, “Akɔ kɔm nə mbɛiŋ dziki, mbɛiŋ mu bəh bəni bə̀ bɔ kwaki kiŋwakti bəh bəni bəchu bədɔkɔ a?” \p \v 31 Jisɔs chukuli i bɔ a, “Bəni bə̀ bɔ kɔ bəh gwu yiləkəli si nəŋ kə mi wi tsa. Asi nəŋ num bə̀ bɔ gwɛiŋki. \v 32 Mih ka dzə dəkə i bɔɔŋ bəni bə̀ bɔ kɔ chəŋ. Mih dzə i bɔɔŋ num bəni bə̀ bɔ kɔ bəchu ka bɔ kwuni i shɔ́m yibɔ wə.” \s1 Bɔ bikə i Jisɔs kɔm mbam wi dzaka \r (Matiɔ 9:14-17; Mak 2:18-22) \p \v 33 Bɔ bikə i Jisɔs a, “Bwa bə mbaŋ bə Jɔn Njulibɔkɔ si kɔmsi bam lə dzaka tsa, a num ayaka si bwa bə mbaŋ bə Falasi nì fəki, ayakalə mba baaŋ a dziki a dzini mu.” \p \v 34 Jisɔs chukuli i bɔ a, “Bə kɔlə i laka bəni i dzini bi miŋkpaŋa wimfiaŋ wə, bɔ dzə, ma mi wiwɔ nì fiəni fə a bɔ bamki dzaka, ti bini kɛiŋ fɛiŋ bəh bɔ a? \v 35 Ayakalə, kaŋ dzəki lə yə bə bi dzɔ bwili nyum miŋkpaŋa wiwɔ i bɔ, ma bɔ bi ka yisi i bamki dzaka i jɔbi wiwɔ wə.” \p \v 36 Wi chukuli bəh ndi widɔkɔ i bɔ a, “Mi kɔkə wə wi kɔ i taŋa mbuŋ wimfiaŋ i kwɔyi i wikpu wə. Wi ka fə yakadəiŋ, yi ni numki a wi taŋa bəkəli kinchumni kimfiaŋ kə. Ki kɔbi i ni kpɛiŋ bəh kikpu kə liŋ. \v 37 Mi mɔŋ i dzɔ mbih mimfiaŋ, i jiə i kiŋgəə kikpu mə,\f + \fr 5:37 \fr*\ft Kiŋgəə ki mbih kələ kɔ bə kɛiŋsi bəh dzu yi nyam.\ft*\f* wi ka fə yakadəiŋ, mbih mimfiaŋ miwɔ ni biəŋə, mɔ ni wɔɔ kiŋgəə kikpu kiwɔ, ma mbih miwɔ ni laka kilɔlɔ. \v 38 Yi ndzɔŋni kɔ a, bə kaŋaki i jiə mbih mimfiaŋ num i kiŋgəə kimfiaŋ wə. \v 39 Mbɛiŋ kiəki tə a, mi mɔŋ i muki mbih mi biəni, a wi chu kɔŋki mimfiaŋ, ma wi ni kɔŋki a mi biəni mə.” \c 6 \s1 Jisɔs fuku baiŋsi kɔm chɔkɔ bimbam \r (Matiɔ 12:1-8; Mak 2:23-28) \p \v 1 A nì kɔ i chɔkɔ bimbam bidɔkɔ, Jisɔs bəh bwa bu bə mbaŋ nì nyaniki tsəki i khə wi gəŋ widɔkɔ wə. Bwa bu bə mbaŋ dza yisi i təiŋyiki kifwu ki gəŋ fiksi i bɔ kaŋ dzi. \v 2 Bəfalasi bədɔkɔ yɛiŋ yaka, bikə a, “Akɔ kɔm nə mbɛiŋ fəki gia yə bənchi kɔŋki kə a mi fəki i chɔkɔ bimbam wə a?” \p \v 3 Jisɔs bɔŋ bikə tə i bɔ a, “Mbɛiŋ ka num fa dəkə i Kiŋwakti ki Nyɔ wə si dzɔŋ nì wɔɔki Ŋkuŋ Dɛbit bəh mbaŋ wi, wi fə a? \v 4 Wi nì liə i juŋ yi Nyɔ wə dzɔ blɛd wə bə nì baa jiə a akɔ wi Nyɔ, dzi ka nya tə mbaŋ wi, a nì kɔ nchi i mi i dzî blɛd wiwɔ a kɔbi a bətii mfə gia.” \v 5 Jisɔs ka dzaka kaasi i bɔ a, “Mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi, akɔ tikwili wi chɔkɔ bimbam.” \s1 Jisɔs chuku mi i chɔkɔ bimbam wə \p \v 6 Aka bi chu num chɔkɔ bimbam bidɔkɔ, Jisɔs tsə liə i juŋ yi tsani wə i lani bəni. Mi widɔkɔ num fɛiŋ num kimbu ki ki tsɛiŋ yiləkəli kpi. \v 7 Bəni bə̀ bɔ nì laniki bənchi bə Nyɔ bəh Bəfalasi yisi i nəŋki gia yə bɔ ki jiəki i Jisɔs fuŋ. Bɔ ka bwaŋ dzə́kəh i wi wə i yɛiŋ a wi ni chuku lə mi wiwɔ i chɔkɔ bimbam wə a. \v 8 Jisɔs kiə gia yə bɔ nì finiki bəh yi, wi dzaka i mi wə tsɛiŋ yi nì kɔ yi kpi a, “Dzâ bɛ̂iŋ, dzə̂ nûm fa.” Wi ka dzə numbɛiŋ. \v 9 Jisɔs bikə i bɔ a, “Mih bikəki num i mbɛiŋ a, gia yə bənchi bumki a mi kɔlə i fə̂ i chɔkɔ bimbam wə kɔ yi naiŋ? I fə̂ ndzɔŋni, ma i fə̂ chu a? I gâmti mi, ma i wɔ̂ɔ a?” \v 10 Wi tsɛiŋ tali bɔ bəchi i shi chɛiŋ, ka dzaka i mi wiwɔ a, “Nâni tsɛiŋ ya.” Wi nani, yi kaa ka bɔnih. \p \v 11 Ayakalə, yi ka nya lɔ ŋgəkə i shɔ́m yi bəni bəwɔ wə, bɔ ka yisi i sisiki kɛiŋsi si bɔ ki fəki bəh Jisɔs. \s1 Jisɔs sabibwili bwa bu bə ntum jwɔfi ntsɔ bəfa \r (Matiɔ 10:1-4; Mak 3:13-19) \p \v 12 A nì kɔ a kaŋ yiwɔ wə, Jisɔs nyə yaka i ŋkwuŋ wə i tsə tsa, wi nì baaŋ fɛiŋ a tsaki Nyɔ chɔkɔ wɔɔ. \v 13 Si chɔkɔ wɔɔ, wi bɔɔŋ bəmbiəli bu, bɔ dzə. Wi sabi bədɔkɔ jwɔfi ntsɔ bəfa bɔɔŋ bɔ a bwa bu bə ntum. \v 14 Kiyɛli ki bəni bəwɔ nì kɔ: Samɔn wə wi nì nya yɛli wi widɔkɔ a Bita, bəh Andulu wə waiŋnih Samɔn. Bədɔkɔ num Jɛm, Jɔn, Filib, Batɔlɔmu, \v 15 Matiɔ, Tɔmɔs bəh Jɛm wə waiŋ Alfiyus, Samɔn wə wi nì kɔ mi i mbaŋ wi Bədzɛlɔt,\f + \fr 6:15 \fr*\ft Dzɛlɔt nì kɔ Bəju bə̀ bɔ nì tɔbiki tumi kibɔ, i bwili tumi kiwɔ i ŋgəkə wə i kaŋ yi bəni bə Lum wə.\ft*\f* \v 16 Judas wə waiŋ Jɛm bəh Judas Iskaliɔt wə wi nì tsə taŋni Jisɔs. \s1 Jisɔs lani ka chu chuku bəni \r (Matiɔ 4:23-25) \p \v 17 Si wi sabi bɔ yakadəiŋ, bəh bɔ bəchi ka nyə shi dzə. Si bɔ shi dzə wi num i baa wi di wə, bəh bwa bu bə mbaŋ bə̀ bəh bɔ nì kɔ bɔ si num fɛiŋ bəh mbaŋ wi bəni wimbum bə̀ bɔ ni kwu fɛiŋ bəduli, num bɔ buku dzə i Judea bəh i Jɛlusalɛm wə. Bəni bədɔkɔ nì nyəki dzəki i bidi biə bi kɔ kɔmsiki i kinchwɔ kimbum wə ka Taya bəh Sidɔn. \v 18 Bɔ nì dzə i wɔkɔ nlani wi Jisɔs, a wi bɔŋ chûku tə jwɛ́iŋ yibɔ. Bəni bə̀ biŋ'waka bichu nì nyaki ŋgəkə i bɔ, nì dzəki tə wi bwili biŋ'waka biwɔ i bɔ wə. \v 19 Ayaka bəni bəchi ka jwɔki i kɔm i wi wə, kɔm ŋga biə bi nì bukuki i wi wə, nì chukuki lə bəni bəchi bə̀ bɔ nì kɔmyiki wi. \s1 Kimbɔiŋsi bəh nshɛiŋ \r (Matiɔ 5:1-12) \p \v 20 Jisɔs dza tsɛiŋ tali bəni bu bə mbaŋ dzaka i bɔ a, \q1 “Kimbɔiŋsi kimbum kɔ kimbɛiŋ bə kifuu, \q2 kɔm ŋkuŋ bi Nyɔ kɔ bimbɛiŋ. \q1 \v 21 Kimbɔiŋsi kimbum kɔ kimbɛiŋ bə̀ mbɛiŋ kpiki dzɔŋ i liə, \q2 kɔm Nyɔ bi fə lə ma mbɛiŋ bi fwuli. \q1 Kimbɔiŋsi kimbum kɔ kimbɛiŋ bə̀ mbɛiŋ dəki i liə, \q2 kɔm mbɛiŋ bi suŋɔyiki lə. \p \v 22 Kimbɔiŋsi kimbum kɔ kimbɛiŋ , i jɔbi wə mbɛiŋ biəli mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi, ayaka bəni baiŋŋ mbɛiŋ, kɔŋŋ bwili mbɛiŋ i mbaŋ wibɔ wə, tɔyi mbɛiŋ chu nya kiyɛli kichu i mbɛiŋ. \v 23 Jɔbi wə yi bi numki yakadəiŋ, mbɛiŋ bi numki bəh kinsaŋli i chɔkɔ biə yi bi numki i mbɛiŋ, ma mbɛiŋ bi ka laŋki, biŋ, wɔkɔ ndzɔŋni, kɔm mmakti wimbɛiŋ widuli kɔ i tumi ki bɛiŋ wə. Mbɛiŋ kîəki a, akɔ asi bətii tii bəbɔ nì chəbsiki bəni bə ntum bə Nyɔ i kikpu wə. \q1 \v 24 Ayakalə, Ŋgəkə wimbum kɔ i mbɛiŋ, bəni bəmbum, \q2 kɔm ndzɔŋni bibɔ bi kaaki num a fa kuku. \q1 \v 25 Ŋgəkə wimbum kɔ i mbɛiŋ, bə̀ kitɔɔ kibɔ kɔ kifwuli i liə, \q2 kɔm bɔ bi kpiki lə dzɔŋ. \q1 Ŋgəkə wimbum kɔ i mbɛiŋ, bə̀ mbɛiŋ suŋuki i liə, \q2 kɔm mbɛiŋ bi dəki lə chuŋsi kifwu kimbɛiŋ. \p \v 26 Ŋgəkə wimbum kɔ i mbɛiŋ, i jɔbi wə bəni bəchi kɔksiki mbɛiŋ. Mbɛiŋ kîə a, yi kɔ asi bətii tii bəbɔ nì kɔksiki bəni bəntəkə bə̀ bɔ nì nyiki ntəkə a bɔ kɔ bəni bə ntum bə Nyɔ. \s1 Kɔŋ bəmbaiŋni ba \r (Matiɔ 5:38-48) \p \v 27 Ayakalə, mih fukuki i mbɛiŋ bələ mbɛiŋ wɔkɔliki gia yə mih dzakaki a, mbɛiŋ kɔ̂ŋki bəni bə̀ bɔ baiŋŋki mbɛiŋ, mbɛiŋ fə̂ki num gia yindzɔŋni i bə̀ bɔ baiŋŋki mbɛiŋ. \v 28 Mbɛiŋ tsâ a Nyɔ faaŋ kimbɔiŋsi i bəni bə̀ bɔ tsaki a lɔiŋ kwaki mbɛiŋ, mbɛiŋ chu tsâ i bə̀ bɔ chəbsiki mbɛiŋ. \v 29 Mi ka twɛiŋ wɔ i kimbaŋ wə, wɔ fîəni kidɔkɔ kə, wi twɛiŋ kaasi. Ayaka mi ka ba dzɔ mbuŋ wa wi nimbɛiŋ, wɔ bêe wi dzɔ kaasi wi numə. \v 30 Nyâ na ndə wə wi nywa fiɛŋ i wɔ, ayaka mi ka dzɔ biɛiŋ bia, kiə wɔ ki fiəni bikə kə. \v 31 Mbɛiŋ fə̂ki gia i bəni, asi mbɛiŋ kɔŋki a bɔ fə̂ki tə i mbɛiŋ. \p \v 32 Mbɛiŋ ka kɔŋki a bəni bə̀ bɔ kɔŋki mbɛiŋ, gia yə bə bi kɔksi mbɛiŋ yɛiŋ kɔ yi naiŋ? Na bəni bəchu si bɔŋ fə kə ayaka tə a? Bɔ kɔŋki tə a bə̀ bɔ kɔŋki bɔ. \v 33 Mbɛiŋ ka fəki ndzɔŋni a bəni bə̀ bɔ fəki tə i mbɛiŋ, gia yə bə bi kɔksi mbɛiŋ yɛiŋ kɔ yi naiŋ? Na bəni bəchu si bɔŋ fə kə a yakadəiŋ a? \v 34 Mbɛiŋ ka fwasiki biɛiŋ i bəni bə̀ mbɛiŋ yɛiŋki a bɔ kɔlə i chukuli bi, gia yə bə bi kɔksi mbɛiŋ yɛiŋ kɔ yi naiŋ? Bəni bəchu tə si fwasi lə biɛiŋ i nsɛiŋ yibɔ kɔm bɔ kiəki a bɔ bi chukuki lə bichi. \v 35 Yi kɔ chəŋ a mbɛiŋ kɔ̂ŋki bəni bə̀ bɔ baiŋki mbɛiŋ, mbɛiŋ fə̂ki num gia yindzɔŋni i bɔ, mbɛiŋ ma fwâsiki biɛiŋ i bəni bəh kiŋkwaka i bi fiəni kwati. Ayakadəiŋ, mbɛiŋ bi ka kwati mmakti wimbɛiŋ wimbum, ma mbɛiŋ ka bi num bwa bə Nyɔ wə wi kɔ Fwu wi Biɛiŋ Bichi wə. Kɔm yi kɔ tə ayaka si wi fəki gia yindzɔŋni i bəni bə̀ bɔ bukuki bəh dzə́kəh, bəh bə̀ bɔ kɔ bəh shɔ́m yichu. \v 36 Mbɛiŋ kwâsiki nshɛiŋ i bəni wə, asi Ba wimbɛiŋ wə wi kɔ i bɔɔli bɛiŋ kwasiki tə i bəni. \s1 Kiə mi ki sâka kə widɔkɔ \r (Matiɔ 7:1-5) \p \v 37 Kiə mbɛiŋ ki sâka kə bimfə bi bəni bədɔkɔ, ka Nyɔ bi ma saka tə bimbɛiŋ. Kiə mbɛiŋ bi ma bwâŋki gvu i bəni bədɔkɔ chɛiŋ a bɔ lîə i ŋgəkə wə, ka Nyɔ tə bi ma bwaŋ gvu i mbɛiŋ chəŋ. Mbɛiŋ dâlinyaki chu bi bəni bədɔkɔ, ka Nyɔ tə bi dalinya bimbɛiŋ. \v 38 Mbɛiŋ nyâ kinya i bəni, Nyɔ bi nya tə i mbɛiŋ. Ka Nyɔ bi bə́ nya wi fəkə ndzɔŋ nalə wi chəŋ, wi nəŋni ka bi shukuki i kuku. \m Fiɛŋ fiə mi wiwɔ fəkə biɛiŋ bi yɛiŋ kɔ fi Nyɔ bi fiəni fəkəki yɛiŋ i nya i mi wiwɔ.” \p \v 39 Jisɔs chu ti bɔ bəh ndi widɔkɔ a, “Kimfəkə kidɔkɔ kɔ i chusi dəiŋ dzə i kidɔkɔ a? Wi ka mɔm bɔ bəchi ma ni gbɔyi i fəŋ mə a? \v 40 Mbɛiŋ kîəki a waiŋ wi kiŋwakti kɔkə tsə mi wi wi lanini. Ayakalə, jɔbi wə wi ka lani kiə kaasi, ma wi numki aka mi wə wi lani wi. \p \v 41 Akɔ kɔm nə wɔ tsɛiŋki shəkə yi kpɛiŋ i dzəkəh wi waiŋnah wə, ayakalə wɔ yɛiŋ kə kimfuŋ ki kpɛiŋ kə ki kɔ i ŋ'wa dzəkəh wə a? \v 42 Wɔ kɔ i dzaka dəiŋ i waiŋnah a, ‘Waiŋnih nûm ma mih bwili shəkə yi kpɛiŋ i dzəkəh wa mə,’ ayakalə kimfuŋ ki kpɛiŋ num i ŋ'wa dzəkəh wə a? Wɔ kɔ mi wə wi chusiki gwu! Yisi bwili kimfuŋ ki kpɛiŋ kə ki kɔ i dzəkəh wa wə, na ka wɔ ni yɛiŋ ndzɔŋ shəkə yi kpɛiŋ yə yi kɔ i dzəkəh wi waiŋnah wə i bwili.” \s1 Bə si kiə kpɛiŋ i mintam wə \r (Matiɔ 7:16-20) \p \v 43 Jisɔs chu dzaka a, “Yi kɔ a, kpɛiŋ wi ndzɔŋni kɔkə i wum mintam michu. Ayaka kpɛiŋ wichu kɔbi tə i wum mintam mi ndzɔŋni. \v 44 Bə si kiə kpɛiŋ a num i mintam mə mɔ wumki yɛiŋ wə. Mi kɔkə i kɔh fimbi i bifaka wə, ayaka mi kɔbi tə i kɔh migaali i kpɛiŋ wi chwa wə. \v 45 Mi wə wi kaŋaki kiba ki biɛiŋ bindzɔŋni i shɔm yi mə, ayaka wi si bwili num a biɛiŋ bindzɔŋni yɛiŋ. Mi wə wi kaŋaki kiba ki biɛiŋ bichu i shɔm yi mə, ayaka wi si bwili num a biɛiŋ bichu yɛiŋ. Yi kɔ yakadəiŋ kɔm gia yə yi kɔ yi jikə i shɔm yi mə, kɔ yə yi si buku i dzaka ki wə.” \s1 Chaka kindzɔŋni bəh kichu \r (Matiɔ 7:24-27) \p \v 46 Jisɔs ka bikə a, “Akɔ kɔm nə wə mbɛiŋ bɔɔŋki mih a, ‘Bah, Bah’, mbɛiŋ fə kə gia yə mih dzakaki i mbɛiŋ a? \v 47 Mi wə wi dzəki i mih wi wɔkɔ nlani wuŋ, wi ka tsə fəki asi wi wɔkɔ, mih ni chusi lə i mbɛiŋ fiɛŋ fiə wi kɔ fi. \v 48 Wi kɔ aka mi wə wi nì nəŋki i maa juŋ, wi yisi chum shi, tsə kɔm i biaŋa wə, ka chɔkɔ chaka ki juŋ yɛiŋ wə, ka maa. Jɔbi wə bɔkɔ nì jikə buku dzə chɔkɔ juŋ yiwɔ, yi nəki gbɔ kə, kɔm wi nì kɔ wi maa yi bindzɔŋ. \v 49 Ayakalə, mi wə wi dzə, i wɔkɔ nlani wuŋ wələ tsə nəki fə kə asi yi kɔ, yaka wi kɔ aka mi wə wi nì nəŋki i maa juŋ ka tsə takyi a di maa a kuku chaka kɔbi, bɔkɔ buku dzə chɔkɔ chini juŋ yiwɔ, yi shi gbɔ akisəkə lə gbuuu, ka shakyi yichi.” \c 7 \s1 Tikwili wi bəni bə jum jiə shɔm i Jisɔs \r (Matiɔ 8:5-13) \p \v 1 Jisɔs nì kaasi nlani wələ wichi i bəni bəchi bə̀ fɛiŋ, wi ka nyə tsə i kwili wi Kafanaum wə. \v 2 Tikwili wi mbaŋ wi bəni bə jum widɔkɔ wi Lum num fɛiŋ wi kaŋa mfa wi widɔkɔ, wi kɔŋ wi nalə. Mfa wiwɔ gwɛiŋ wi num a dzaka ki kpi wə. \v 3 Jɔbi wə tikwili wiwɔ nì wɔkɔ kɔm Jisɔs, wi ka faaŋ kifwu kə bɔ nì sakaki tumi ki Bəju, a bɔ tsə̂ tsâ Jisɔs a wi dzə̂ chûku mfa wi ŋgaiŋ. \v 4 Bɔ ka tsə yɛiŋ Jisɔs, kwuŋ kaŋ i wi dzaka a, “Buku tsaki wɔ a tsə̂ gâmti mi wibuku wələ, kɔm wi lansiki nəŋki lə ŋgamti i wɔ. \v 5 Akɔ mi wi kɔŋ tumi kibukumbɛiŋ nalə, a num wi wə wi nì maa juŋ yibuku yi tsani.” \p \v 6 Jisɔs ka nyə bəh bɔ ka tsəki, si bɔ ni shiki kɔmsiki tsəki i juŋ yi tikwili wi bəni bə jum wiwɔ, tikwili wiwɔ ka faaŋ nsɛ́iŋ yi yidɔkɔ a bɔ tsə̂ chîi Jisɔs, bɔ tsə bəh bɔ baŋsi, bɔ fuku i wi a, “Bah, tikwili wi bəni bə jum dzaka a wɔ ma nyâ ŋgəkə i gwu ya wə. Kɔm ŋgaiŋ baiŋki kə ka wɔ liə i ŋgaiŋ dzu. \v 7 Akɔ gia yə ŋgaiŋ yɛiŋ a ŋgaiŋ kpɛiŋniki kə ka ŋgaiŋ dzə buku i wɔ wə. Ayakalə, a wɔ dzâka a dzakani ma mfa wi ŋgaiŋ bɔnih. \v 8 A ŋgaiŋ tə kɔ mi i mi widɔkɔ chɛiŋ wə wi kaŋaki ŋga, ŋgaiŋ tə num mi bəh bəni bə jum i ŋgaiŋ chɛiŋ, a ŋgaiŋ si dzaka i widɔkɔ a, ‘Tsə̂,’ wi tsə a tsəni, i widɔkɔ a, ‘Dzə̂,’ wi dzə a dzəni, ŋgaiŋ dzaka i mfa wi ŋgaiŋ tə a, ‘Fə̂ lə,’ wi fə a fəni.” \p \v 9 Jɔbi wə Jisɔs nì wɔkɔ gia yiwɔ yakadəiŋ, dzaka wɔm wi, wi fiəni gwu ka dzaka i mbaŋ wi bəni bə̀ bɔ nì biəliki wi a, “Mih fukuki gia yi ŋkɔŋ i mbɛiŋ a, mih kɛiŋki ki yɛiŋ kə mi widɔkɔ i Islae, wə wi jiə ŋkaiŋni wi shɔm ka mi wələ.” \v 10 Asi bəni bə̀ tikwili wi bəni bə jum nì faaŋ nì fiəni tsə dzu, ka yɛiŋ num mfa wiwɔ si bɔnih lɔ. \s1 Jisɔs dzasi waiŋ sumi wi nyukuni i kpi wə \p \v 11 Asi yəmaka nì tsə, Jisɔs bəh bwa bu bə mbaŋ nyə ka tsəki i kwili widɔkɔ wə bə bɔɔŋ a Nayin, mbaŋ wi bəni kwu i wi chɛiŋ. \v 12 Asi bɔ nì bukuki tsəki i dzaka ki mbaiŋ kə ki liəki tsəki i kwili wiwɔ wə, bɔ dzaka a bɔ tsɛiŋ ka yɛiŋ bə giŋ buku dzə bəh waiŋ num wi kpi, a num a wi i nih wi kaŋ. Nih wi nì kɔ kpə ŋkwu. Mbaŋ wi bəni i kwili wiwɔ wə fɛiŋ num bɔ kwu i nih waiŋ wiwɔ chɛiŋ biəli wi. \v 13 Jɔbi wə Bah nì yɛiŋ kpaŋa wiwɔ, nshɛiŋ kwa wi, wi dzaka i wi a, “Ki də̂ kə.” \v 14 Si wi dzaka yakadəiŋ, ka tsə kɔm kimbuŋ kə bə nì giŋ wini wiwɔ yɛiŋ. Bəni bə̀ bɔ nì giŋ wi ka num. Wi dzaka a, “Waiŋ sumi, mih dzakaki i wɔ, dzâ bɛiŋ!” \v 15 Wi ka dza num bəh chwɔŋ, yisi i dzakaki, Jisɔs kaŋa wi i tsɛiŋ wə ka nya i nih wi. \p \v 16 Si bəni bəchi yɛiŋ yakadəiŋ, dzaka wɔm bɔ. Bɔ yisi i chɔŋyiki Nyɔ dzakayi a, “Mi wi ntum wi Nyɔ wimbum dzə buku i buku kintəəŋ. Nyɔ dzə i gamti bəni bu.” \p \v 17 Ntum wələ kɔm Jisɔs waŋ tsə Judea wichi bəh i bitumi biə bi kɔ kɔmsi fɛiŋ wə.\fig Bə gəŋ waiŋ num wi kpi|alt="A man dead man was being carried out" src="DN00449b.tif" size="col" loc="Luke 7:11-17" copy="Darwin Dunham" ref="Luk 7:11-17"\fig* \s1 Jɔn Njulibɔkɔ faaŋ bwa bu bə mbaŋ i Jisɔs \r (Matiɔ 11:2-19) \p \v 18 Jɔbi wə bwa bə mbaŋ bə Jɔn nì wɔkɔ tə gia yiwɔ yichi, tsə fuku i wi. Wi bɔɔŋ bədɔkɔ bəfa, \v 19 Faaŋ i Bah a bɔ tsə̂ bîkə i wi a, “Akɔ a wi wə wi nì kaŋaki i bi dzə ma buku wɔ̂kɔliki num widɔkɔ a?” \p \v 20 Jɔbi wə bɔ nì tsə yɛiŋ Jisɔs dzaka i wi a, “Jɔn Njulibɔkɔ faaŋ buku i bikə i wɔ a, akɔ a wɔ wə wɔ ni kaŋaki i bi dzə a? Ma buku wɔ̂kɔliki num widɔkɔ a?” \p \v 21 Bɔ nì bikəki yakadəiŋ, a num a jɔbi wə Jisɔs si chuku bəni bə jwɛ́iŋ bəduli, wi bwili biŋ'waka bichu i gwu yi bəni wə, wɛli dzə́kəh yi bimfəkə bəduli. \v 22 Jisɔs chukuli i bɔ a, “Mbɛiŋ fîəni tsə̂ fûku i Jɔn gia yə mbɛiŋ yɛiŋ bəh yə mbɛiŋ wɔkɔ. Bimfəkə yɛiŋ di, bəni bə̀ bɔ gbɔki nyaniki nyani chəŋ, bəni bə̀ bɔ gwɛiŋki bəh jwɛiŋ yi kumyini bɔ bɔnih. Bichini wɔkɔ gia, bəni bə̀ bɔ kpiyi fiəni dza bəwɔm, bə chu fuku tə ntum wi ndzɔŋni wi Nyɔ i bəni bə kifuu. \v 23 Kimbɔiŋsi kimbum kɔ i mi wə wi ka məŋni dəkə mih.” \p \v 24 Jɔbi wə bəni bə̀ Jɔn nì faaŋ nì fiəni nyə, Jisɔs ka yisi i dzakaki i mbaŋ wi bəni kɔm Jɔn, bikə a, “Mbɛiŋ nì buku tsə chwa i tsə yɛiŋ num nə a? Gaŋ biə fiəkə tsəki bi nəŋni a? \v 25 Mbɛiŋ ni buku tsə i yɛiŋ nə? Mi wə wi si tum bəmbuŋ bə bɔnini i gwu wə a? Mbɛiŋ wɔ̂kɔli, bəni bə̀ bɔ si kaŋa gwu bəh bəmbuŋ bə ləkəli chu wɔkɔ ndzɔŋni, bəmaka si nɔ num i bəntɔŋ wə. \v 26 Mbɛiŋ bə́ buku tsə i yɛiŋ nə a? Mi wi ntum wi Nyɔ ma? Aaŋ, mih fukuki i mbɛiŋ a, akɔ mi wi tsə mi wi ntum wi Nyɔ. \v 27 Akɔ wi wə bə nì nyaka kɔm wi, Nyɔ nì dzaka a, \q1 ‘Wɔ̂kɔli, mih ni chiŋsi lə mi wuŋ wi ntum, ma wi tsə i wɔ nshiŋ, \q1 wi tsə kɛiŋsi dzəh ya ka wɔ bi dzəki.’ \m \v 28 Mih fukuki i mbɛiŋ a, i kintəəŋ ki bəni bə̀ a bwɔ miŋkpaŋa, mi widɔkɔ kɔkə yɛiŋ wə wi kɔ mi wimbum wə wi tsəki Jɔn Njulibɔkɔ. Ayakalə, mi wə wi kɔ na wi nchiŋ i kintəəŋ ki ŋkuŋ bi Nyɔ wə, wi kɔ wi kɔkni tsə Jɔn.” \p \v 29 Bəni bəchi na bəh bəni bə̀ bɔ nì kwaki kiŋwakti nì wɔkɔ si Jisɔs dzaka a Jɔn nì kɔ mi wi ntum wi Nyɔ, bɔ kɔksi ŋkuŋ bi Nyɔ a bi kɔ bi chəŋ, kɔm bɔ tə nì bum Jɔn juli bɔ i bɔkɔ. \v 30 Ayakalə, Bəfalasi bəh bəni bə̀ bɔ nì tɔksiki kiəki bənchi bə Nyɔ nəiŋma fibɔ ntum wi ndzɔŋni wi Nyɔ wiwɔ, ka nəiŋma a Jɔn ma juli bɔ i bɔkɔ. \p \v 31 Jisɔs ka dza dzaka i bɔ a, “Mih ki fəkəniki ŋgɔkɔ wi bəni wi liə wələ bəh finə a? Bɔ kɔ ka finə a? \v 32 Mih ki fukuki lə si bɔ kɔ, bɔ kɔ aka bwa, bɔ numyi i di bi shi wə, ka bɔɔŋki bədɔkɔ bikə i bɔ a, ‘Buku tɔŋki sɔŋ mbɛiŋ biŋ kə kɔm nə? Nya ja yi kpi mbɛiŋ bum kə kɔm nə?’ \v 33 Jɔn Njulibɔkɔ nì dzə, wi dzi kə biɛiŋ bidzini mu kə mbih, mbɛiŋ ka dzakaki a wi kaŋaki lə chinda wi ŋkpɛli i gwu yi mə. \v 34 Mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi dzə, wi dzi, chu mu, mbɛiŋ dzaka a bə yɛ̂iŋ si wi məyiki nnyaki dzɛiŋ, məyiki mbih, wi chu num nsɛiŋ bəh bəni bə̀ bɔ kwaki kiŋwakti bəh bəni bəchu bədɔkɔ. \v 35 Ayakalə, bəni bə̀ bɔ bumki mfi bi Nyɔ, kɔ bə̀ bɔ yɛiŋ a, bi kɔ chəŋ.” \s1 Jisɔs dalinya chu bi kpaŋa wi tɔkɔlini \p \v 36 Mi wi Falasi widɔkɔ nì dza laka Jisɔs a wi dzə dzi i ŋgaiŋ dzu. Jisɔs bum ka tsə num ka dziki bəh wi. \f + \fr 7:36 \fr*\ft I num dzi, Bəju si num i nɔni kibɔ wə, num bɔ yəkəli kimbu kimu i naka ki dzini wə. \ft*\f* \v 37 Kpaŋa wi tɔkɔlini widɔkɔ num fɛiŋ i kwili wiwɔ wə. Wi ka wɔkɔ a Jisɔs dziki i mi wi Falasi dzu, wi ka dzɔ finsɔkɔ \f + \fr 7:37 \fr*\ft Finsɔkɔ fiələ kɔ num bə nì kɛiŋsi bəh təh widɔkɔ bə bɔɔŋ i já yi ŋkali wə a “alabaster”. \ft*\f* fi fiaŋsi fidɔkɔ fi fitsɛŋə yindzɔŋni, tsə bəh fi fɛiŋ. \v 38 Wi tsə liə num i Jisɔs jum, ka yisi i dəki, mindəm shi i gvu yi Jisɔs wə. Wi ka ŋgwuŋ kuku, ka sɔki gvu yi Jisɔs bəh juŋyifwu, kɔmyi yi ka fiaŋsiki bəh fiaŋsi biwɔ. \v 39 Mi wi Falasi wə wi nì bɔɔŋ Jisɔs a wi dzə̂ dzî, yɛiŋ yaka, kwaka i shɔm yi wə a, “Asi kɔ a mi wələ fa numki mi ntum wi Nyɔ, ma wi kiə gia yə kpaŋa wələ wi kɔmyiki wi lə kɔ bəh yi, a wi kɔ kpaŋa wi tɔkɔlini.” \p \v 40 Jisɔs ka dza dzaka i mi wi Falasi wiwɔ a, “Samɔn, mih kaŋaki lə gia i dzaka i wɔ.” \p Wi chukuli a, “Mi wi lanini, dzâka.” \p \v 41 Jisɔs ka yisi a, “Mi widɔkɔ nì kɔ num wi fwasi bəni bəfa bəh kpɔ, fwasi mi widɔkɔ bəh bədanali gi yite, fwasi widɔkɔ bədanali mbaŋshi. \v 42 Wi nì gaka bɔ bəchi i fiəni gɔm, wi ka bee kpɔ wiwɔ i bɔ. I liə wɔ yɛiŋ a i bəni bəfa bələ kintəəŋ, mi wə wi kɔŋki wi nalə kɔ winaiŋ a?” \p \v 43 Samɔn chukuli a, “Akɔ i numki mi wə wi nì fwa widuli.” \p Jisɔs bum a, “Wɔ chukuli ndzɔŋ.” \v 44 Si wi bum yakadəiŋ, fiəni gwu tsɛiŋ kpaŋa wə, ka dzaka i Samɔn a, “Wɔ yɛiŋ kpaŋa wələ? Si mih si dzə i wɔ dzu, wɔ si ka kɔŋ i nya na mih bəh mwi, i wɔkɔ gvu yiŋ yɛiŋ. Ayakalə, kpaŋa wələ wɔkɔ lɔ gvu yiŋ num bəh mindəm, sɔ bəh juŋyifwu. \v 45 Wɔ si ka bɔni i mih na i kɔmyi mih. Ayakalə, na jɔbi wə mih si dzə fa, kɔ a kpaŋa wələ si wi kɔmyi gvu yiŋ. \v 46 Wɔ si ka fiaŋsi dəkə fwu wuŋ bəh fiaŋsi. Ayakalə, kpaŋa wələ fiaŋsi lɔ gvu yiŋ num bəh fiaŋsi bi tsɛŋə yindzɔŋni. \v 47 Ayakadəiŋ, mih fukuki i wɔ a, kpaŋa wələ chusi kiŋkɔŋ kimbum kɔm bə chu bi biduli biə mih dalinya. Ayakalə, mi wə bə dalinya chu bi num bi twɛsi chusiki kiŋkɔŋ kitwɛsi.” \p \v 48 Jisɔs ka dzaka i kpaŋa wiwɔ a, “Mih si dalinya lɔ chu bia.” \p \v 49 Bəni bə̀ bəh bɔ nì dziki ka yisi i shwiŋyiki dzakayi a bɔ bɔ a, “Wələ kɔ ndə wə wi kɔ na i dalinya chu bi bəni a?” \p \v 50 Jisɔs ka fiəni dzaka i kpaŋa wiwɔ a, “Nyə̂ mfia bindzɔŋ, kɔm bə shɔm yə wɔ jiə i mih, yi bwili wɔ.” \c 8 \s1 Bəkaŋa bə̀ bɔ nì biəliki Jisɔs gamti wi \p \v 1 I Jɔbi widɔkɔ wə twɛsi, Jisɔs nyə ka nyaniki i kikwili kimbum wə bəh bidi wə i fukuki ntum wi ndzɔŋni kɔm ŋkuŋ bi Nyɔ. Bwa bu bə mbaŋ bə̀ jwɔfi ntsɔ bəfa biəli wi, \v 2 bəh bəkaŋa bədɔkɔ bə̀ wi nì chuku jwɛiŋ yibɔ bəh bə̀ wi nì bwili biŋ'waka bichu i bɔ wə. Bəkaŋa bələ nì kɔ Meli wə bə nì bɔɔŋki a Magdalen, wə wi nì bwili bəchinda bə ŋkpɛli i gwu yi wə nanitaŋ. \v 3 Jɔana wə nyuwi nì kɔ Chusa wi nì nɔmki i Hɛlɔd, bəh Susana bəh bəkaŋa bədɔkɔ bəduli. Bɔ nì nyaniki yakadəiŋ, bwili biɛiŋ i biba bibɔ wə, i gamti Jisɔs bəh bwa bu bə mbaŋ. \s1 Ndi kɔm bə mi wə wi nì la i tsə mu ŋgɔkɔ \r (Matiɔ 13:1-9; Mak 4:1-9) \p \v 4 Bəni nì dza nyəki dzəki i di di wə ka dzəki i Jisɔs. Jɔbi wə mbaŋ wi bəni nì jikə fɛiŋ, wi ti ndi i bɔ a. \p \v 5 “Mi nì laa i tsə mu ŋgɔkɔ. Asi wi nì muki ŋgɔkɔ wiwɔ, bədɔkɔ gbɔyi i dzəh, bəni dəŋyi bəh gvu, minyəni mə mɔ fuliki bɛiŋ dzə chumyi dzi. \fig Mi si wi nì muki ŋgɔkɔ|alt="A sower went out to sow seed" src="lb00094c.tif" size="col" loc="Luk 8:5" copy="Louise Bass" ref="Luk 8:5; Matiɔ 3:1-9; Mak 4:1-9"\fig* \v 6 Ŋgɔkɔ widɔkɔ gbɔyi i di bi kitəh wə, ka buku yaka ka kpiyi kɔm di biwɔ nì kɔ di bi wɔmni. \v 7 Ŋgɔkɔ widɔkɔ gbɔyi i bifaka wə, ka buku yaka bə́ kɔ bəh bifaka biwɔ, bi ka baŋ ŋgɔkɔ wiwɔ a wi ma kɔki. \v 8 Widɔkɔ gbɔyi num i nshwaiŋ yindzɔŋni wə, wi buku yaka ka kɔ, ka wum mintam gbi mɔ du tsə si bə nì mu.” Si Jisɔs ti ndi wiwɔ yakadəiŋ ka dzaka a, “Mi wə wi kaŋaki bintuni i wɔkɔ, wi wɔ̂kɔ.” \s1 Fwu wi gia yə Jisɔs nì dzakaki i bəndi wə \r (Matiɔ 13:10-17; Mak 4:10-12) \p \v 9 Bwa bu bə mbaŋ nì dza fiəni bikə i wi a ndi wələ chusiki a nə a? \v 10 Wi chukuli a, “Akɔ i mbɛiŋ bələ bə̀ Nyɔ fə a mbɛiŋ kiə gia yə yi nyumiki i ŋkuŋ bi Nyɔ wə. Ayakalə, bəni bədɔkɔ wɔkɔki fibɔ num i bəndi wə, ka yi ni num asi yi nì kɔ lɔ a, \q1 ‘Bɔ bi tsɛiŋki di, bɔ yɛiŋ kə, \q1 bɔ bi wɔkɔki gia, bɔ wɔkɔ kiə kə.’ \s1 Jisɔs fuku baiŋsi ndi wiwɔ \r (Matiɔ 13:18-23; Mak 4:13-20) \p \v 11 Mbɛiŋ wɔkɔ la fwu wi gia wə ndi wələ chusiki. Ŋgɔkɔ wiwɔ kɔ gia yi Nyɔ. \v 12 Ŋgɔkɔ wə wi nì gbɔ i dzəh, kɔ bəni bə̀ bɔ wɔkɔki gia yi Nyɔ Satan dzə dzɔ bwili gia yiwɔ i shɔ́m yibɔ wə, ka bɔ ma bum i buku i chu wə. \v 13 Ŋgɔkɔ wə wi nì gbɔ i di bi kitəh wə, kɔ bəni bə̀ bɔ wɔkɔki gia yi Nyɔ, bɔ dzɔ yi bəh kinsaŋli, ayakalə, yi kaŋa kə gaaŋ i shɔ́m yibɔ wə, kimbum kibɔ kɔ a dzu yi dzaka wə. Jɔbi wə mɔmsi dzə, bɔ gbɔyi i mbum wibɔ wə. \v 14 Ŋgɔkɔ wə wi nì gbɔ i bifaka wə kɔ bəni bə̀ bɔ wɔkɔki gia yi Nyɔ, jɔbi wə bɔ tsəki kifum, bəh mbum, bəh ndzɔŋni bi biɛiŋ bi mbi wələ dzə jikə baŋ gia yiwɔ yi laka. \v 15 Ŋgɔkɔ wə wi nì gbɔ i nshwaiŋ yindzɔŋni wə, akɔ num bəni bə̀ bɔ nì kaŋaki shɔ́m yindzɔŋni, bə̀ bɔ wɔkɔki gia yi Nyɔ, jiə yi i shɔ́m yibɔ wə, ka kaŋa shɔm, ka fəki asi yi nəŋki tsə a ninshiŋ ninshiŋ. \s1 Naka ki baiŋsini kə bə kwusi baŋ bəh kah \r (Mak 4:21-25) \p \v 16 Mi si baiŋsi kə naka ki baiŋsini i chu dzɔ kah i kwusi baŋ yɛiŋ bɛiŋ, nabə i ləkə jiə i kigasi. Wi kaŋaki i tuŋ ki i di biə bə si tuŋ ka ki baiŋki i na ndə wə wi liə i dzu, wi yɛiŋ baiŋni biwɔ. \p \v 17 Gia yichi yə yi nyumiki bi bukuki lə i baiŋni wə, bəh biɛiŋ bi jum wə jum wə biə bi nyumiki bi bukuki lə i baiŋni wə. \p \v 18 Ayakadəiŋ, jɔbi wə mbɛiŋ wɔkɔliki gia yi Nyɔ, mbɛiŋ ka wɔ̂kɔliki bindzɔŋ, kîə a mi wə wi kaŋaki, bə bi kpɛiŋsiki lə. Ayakalə, mi wə wi kaŋaki kə, na fi twɛsi fiə wi kwakaki a wi kaŋaki lə bə bi dzɔ bwiliki lə fi i wi.” \s1 Bwa bə nih bə Jisɔs bəh nih wi \r (Matiɔ 12:46-50; Mak 3:31-35) \p \v 19 Nih Jisɔs bəh bwa bə nih bə Jisɔs ka dzə num i biŋ, yi gaka bɔ i liə tsə kɔm mbaŋ wi bəni nì kwu fɛiŋ nalə. \v 20 Mi widɔkɔ fuku i wi a, “Nih wa bəh bwa bə nah kɔ i biŋ nəŋ i yɛiŋ wɔ.” \p \v 21 Wi dzaka i bɔ a, “Nih wuŋ bəh bwa bə nih bəŋ kɔ bəni bə̀ bɔ wɔkɔki gia yi Nyɔ, fə asi yi nəŋki.” \s1 Jisɔs kaŋa ŋga i fuŋni wə bəh bɔkɔ \r (Matiɔ 8:23-27; Mak 4:35-41) \p \v 22 A num chɔkɔ bidɔkɔ, Jisɔs dzaka i bwa bu bə mbaŋ a, “Bukumbɛiŋ dâŋ bûku tsə̂ i kiwuŋ ki bɔkɔ kə yaka wə.” Bɔ ka liə i ŋgwuki wə ka daŋki. \v 23 Si bɔ nì daŋki, Jisɔs dza gbɔ kinu. Fuŋni kiləkəli dzə tumbuku, yisi ka nəŋniki bɔkɔ na bəh ŋga, mwi liə i ŋgwuki mɔ bə́ nəŋ i jiksi ŋgwuki wiwɔ, bɔ nì kɔ a dzaka ki kpi wə. \v 24 Bɔ tsə ka yɔmsiki Jisɔs dzaka a, “Tikwili, Tikwili, bukumbɛiŋ ki kpiyiki lə.” Jisɔs yɔmi ka kaŋyi fuŋni kiləkəli kiwɔ bəh bɔkɔ yi fəyini yiwɔ ka kpichumi lə mɔɔɔŋ. \v 25 Wi ka bikə i bɔ a, “Mbɛiŋ lansi jiə shɔ́m yimbɛiŋ i ndə a?” Gwu kpi bɔ, bɔ lwa na bəh ŋga ka məŋki a, “Wələ kɔ winaiŋ mi wə wi kaŋyiki na fuŋni kiləkəli bəh bɔkɔ, yi wɔkɔ i wi a?” \s1 Jisɔs kaŋa ŋga i bəchinda bə ŋkpɛli wə \r (Matiɔ 8:28-34; Mak 5:1-20) \p \v 26 Bɔ daŋ bɔkɔ yiwɔ buku i waka i kimbu ki Gɛlasen wə,\f + \fr 8:26 \fr*\ft Biŋwakti bikpu bidɔkɔ si bɔɔŋ a Gadalen, bidɔkɔ bɔɔŋ a Gelgesen.\ft*\f* kə ki tsɛiŋki daŋsiki kimbu ki Galili. \v 27 Si Jisɔs nì buku i ŋgwuki wə, a wi tsə buku tsə i kpa, bɔ mi widɔkɔ fɛiŋ i kwili wiwɔ wə baŋsi, wi num bəh bəchinda bə ŋkpɛli i wi mə bɔ njəŋsiki wi. I jɔbi wi dəəŋ wə wi lɔ kə mbuŋ i gwu wə, num bɔ nì nɔ i gwu yi wə nalə wi nyani nnya a bəh chwɔŋ kiyəə, wi nɔ num i bita biə bə nì ləki bəni yɛiŋ. Wi nì chu nɔki kə i dzu. \v 28 Si wi yɛiŋ Jisɔs wə, ka tɔŋ wili, tsə gbɔ i wi nshiŋ, wam bəh ŋga a, “Jisɔs, Waiŋ Nyɔ, Nyɔ wə wi kɔ Fwu wi Biɛiŋ Bichi wə, wɔ nəŋki nə i mih wə a? Mih tsaki wɔ ma nya ŋgəkə i mih.” \v 29 Wi nì dzaka yakadəiŋ kɔm Jisɔs nì kɔ wi kaŋyi lɔ kiŋ'waka kichu kiwɔ a ki bûku i gwu yi mi wiwɔ mə. Ki nì chufi lɔɔki wi i kuku i jɔbi jɔbi wə. Ayaka wi nì kɔ bə kɔm chini kaŋ yi bəh kaka bi bəh bənsəŋ ka bə tɔkniki bəh wi. Bɔ kɔm yakadəiŋ wi təiŋyi bənsəŋ bəwɔ, ki chufi wi wi ka yɔkɔki tsəki i chwa. \p \v 30 Jisɔs ka bikə i mi wiwɔ a, “Yɛli wa kɔ ndə?” Wi chukuli a, “Yɛli wuŋ kɔ mbaŋ.” Wi nì chukuli yakadəiŋ kɔm bəchinda bə ŋkpɛli nì kɔ bɔ chini i gwu yi wə. \v 31 Bəchinda bəwɔ tsa a Jisɔs ma chîŋsi bɔ num i fəŋ kə ki shiki lə ŋɔɔɔŋ. \v 32 A nì kɔ mbaŋ wi bifi dzi nnya i ŋgaŋni chɛiŋ, bəchinda bə ŋkpɛli bəwɔ ka tsa Jisɔs a wi bêe ma bɔ tsə liə num i bifi biwɔ mə. Wi bum. \v 33 Bɔ ka buku i mi wiwɔ mə, daŋsi tsə liə i bifi biwɔ mə. Bɔ gbɔyi shi i fəŋ mə, liə shi i bɔkɔ yiwɔ wə, ka ləŋ. \p \v 34 Jɔbi wə bəni bə̀ bɔ nì tɔkniki bəh bifi biwɔ yɛiŋ gia yə yi num yakadəiŋ, dza fɛiŋ kɔmsi yɔkɔ tsə fuku gia yiwɔ i kwili kintəəŋ bəh i di biə fɛiŋ wə. \v 35 Bəni wɔkɔ ka, bukuyi tsə i yɛiŋ tə gia yə yi num. Bɔ dzə i di biə Jisɔs nì kɔ, yɛiŋ mi wə bəchinda bə ŋkpɛli bə̀ nì buku i wi wə, num wi num kɔmsi i Jisɔs wə, bə lɔh bəmbuŋ i wi wə, num mfi bi fiəni dzə. Bɔ lwa bəh ŋga. \v 36 Bəni bə̀ bɔ nì yɛiŋ gia yə yi nì num, ka fuku i bɔ asi yi nì num, mi wə wi nì kaŋaki bəchinda bə ŋkpɛli si wi bɔnih. \v 37 Bəni bəchi bə̀ i bimbu bi Gɛlasen wə kaŋa nlwa, ka tsa Jisɔs a wi nyə̂ fɛiŋ wi tsə̂ki. Jisɔs ka nyə mfih, liə i ŋgwuki mə a ŋgaiŋ nyəki lə, \v 38 mi wə bəchinda bə ŋkpɛli nì buku i gwu yi mə ka tsaki Jisɔs a bɔ wi nyə̂. Jisɔs nəiŋma fiəni chiŋsi wi i jum wə, dzaka i wi a, \v 39 “Tsə̂ mfia i wɔ dzu ma wɔ tsə̂ fûku gia yi dzaka ki wɔmni yə Nyɔ si fə i wɔ.” Ayaka, mi wiwɔ ka fiəni tsə ka nyaniki nnyaki i kwili wiwɔ wə kichi, fuku gia yi kaiŋni yə Jisɔs si fə i wi. \s1 Jisɔs kaŋa ŋga i jwɛiŋ wə bəh i kpi wə \r (Matiɔ 9:18-26; Mak 5:21-43) \p \v 40 Jisɔs nì fiəni daŋ chu i kiwuŋ ki bɔkɔ kəyaka wə. Mbaŋ wi bəni bə̀ bɔ ni kɔ bɔ si wɔkɔli wi fɛiŋ, dzɔ wi. \v 41 Nyuku widɔkɔ dzə fɛiŋ bə bɔɔŋ a Jaylus, num fwu i juŋ yi tsani wə fɛiŋ. Si wi dzə, ka tsə tum binyu i Jisɔs nshiŋ, kwuŋ kaŋ a wi dzə̂ i ŋgaiŋ dzu, \v 42 kɔm waiŋ wi ŋgaiŋ kɔ a dzaka ki kpi wə. Wi nì kaŋaki a waiŋ wikpaŋani shəŋ num a kaa a wi, wi num jía jwɔfi ntsɔ yifa. \p Bɔ Jisɔs nyə ka tsəki num mbaŋ wi bəni kwu faaŋni i Jisɔs wə. \v 43 Miŋkpaŋa widɔkɔ nì kɔlə i kintəəŋ ki mbaŋ wi bəni bə̀ wə, num jɔbi wi shi baaŋ a baaŋni i jía wə jwɔfi ntsɔ yifa. Num wi nì bəkəli biɛiŋ bichi biə wi nì kaŋaki i jwɛiŋ yiwɔ wə, yi gaka bəni bə tsa bəchi i chuku.\f + \fr 8:43 \fr*\ft Biŋwakti bikpu bidɔkɔ kaŋaki kə ndzaka wələ a, “Num wi ni bəkəli biɛiŋ bichi biə wi ni kaŋaki jwɛiŋ yiwɔ.”\ft*\f* \v 44 Wi faaŋni liə tsə kɔm jəŋ wimbuŋ wi Jisɔs i jum wə, akisəkə jwɛiŋ yiwɔ kaa. \v 45 Jisɔs bikə a, “A kɔm ndə mih a?” Bəni bəchi məŋni. Bita bikə a, “Tikwili wuŋ, tə wɔ yɛiŋ a mbaŋ wi bəni kwu faaŋni i wɔ wə a?” \v 46 Jisɔs ka dzakaki a dzakani, “Mi widɔkɔ kɔm mih, mih wɔkɔ si ŋga buku i mih mə.” \v 47 Si kpaŋa wiwɔ yɛiŋ a dzəh mɔŋ ka ŋgaiŋ nyumi, wi ka nyumyiki dzə gbɔ i Jisɔs nshiŋ. Ka fukuki bəni bəchi fɛiŋ wɔkɔ gia yə yi si fə ka wi kɔm Jisɔs, asi wi kɔm wi yakadəiŋ jwɛiŋ yiwɔ kaa akisəkə. \v 48 Jisɔs dzaka i wi a, “Waiŋ wuŋ, shɔm ya yə wɔ jiə i mih wə, yi fə wɔ bɔiŋ. Ayaka wɔ tsə̂ bindzɔŋ.” \p \v 49 Asi Jisɔs nì kɛiŋki wi dzaka i kpaŋa wiwɔ yakadəiŋ, mi widɔkɔ dzə fɛiŋ num wi nyə dzə i Jaylus dzu, tikwili wi juŋ yi tsani, ka dzaka i wi a, “Waiŋ wa kpi lɔ. Ma chu nyâ ŋgəkə i mi wi lanini.” \v 50 Asi wi nì dzakaki yakadəiŋ, Jisɔs wɔkɔ, ka dzaka i Jaylus a, “Yi ma nyâ ŋgəkə i wɔ, jîə a shɔm ya i mih shəŋ, ma waiŋ wa ni bɔnih.” \v 51 Bɔ ka dza dzə i Jaylus dzu, wi nì ka bum a mi widɔkɔ liə yɛiŋ dzu. Wi bɔɔŋ a Bita, Jɛm, Jɔn, tii waiŋ bəh nih waiŋ bəh bɔ liə. \v 52 A nì kɔ bəni bəchi də, fii bəh mindəm, kɔm bə kpi yi waiŋ wiwɔ. Jisɔs dzaka i bɔ a, “Mbɛiŋ ki də̂ kə, waiŋ wələ ka kpi dəkə, wi nɔki lə.” \v 53 Bəni bəchi fɛiŋ dza ka suŋuki wi, kɔm bɔ ni kiəki na bindzɔŋ a waiŋ wiwɔ kɔ num wi kpi lɔ. \v 54 Wi tsə i di biə waiŋ wiwɔ nì nɔ, kaŋa wi i tsɛiŋ wə, bɔɔŋ wi a, “Waiŋkpaŋni, dzâ bɛiŋ!” \v 55 Wi ka fiəni dza wiwɔm, ka dza yaka bɛiŋ akisəkə. Jisɔs dzaka a bɔ tsɛ̂iŋ fiɛŋ ma wi dzî. \v 56 Nih wi bəh ba wi yɛiŋ gia yə yi num, dzaka wɔm bɔ. Jisɔs kîŋ a bɔ ma fûku i mi widɔkɔ gia yə yi num. \c 9 \s1 Jisɔs faaŋ bwa bu bə mbaŋ bə̀ jwɔfi ntsɔ bəfa \r (Matiɔ 10:1-15; Mak 6:7-13) \p \v 1 Jisɔs ka dza bɔɔŋ bwa bu bə mbaŋ jwɔfi ntsɔ bəfa, bɔ juŋni dzə. Wi nya bɔ bəh ŋga bəh dzəh i bwîliki bəchinda bə ŋkpɛli i bəni wə bəh i chûkuki jwɛ́iŋ, \v 2 ka faaŋ bɔ a bɔ tsə̂ fûkuki i bəni kɔm ŋkuŋ bi Nyɔ, bəh i chûku bəni bə jwɛ́iŋ. \v 3 Wi chu dzaka i bɔ a, “Si mbɛiŋ tsəki, kiə mi ki dzɔ̂ kə fiɛŋ. Kiə mi ki dzɔ̂ kə mbəŋ, nabə kiba, nabə fiɛŋ fidzini, nabə kpɔ. Kiə mi ki dzɔ̂ kə bəmbuŋ bəfa. \v 4 Mbɛiŋ ka ni tsə liə i kwili wə, juŋ yə bə jiə mbɛiŋ yɛiŋ, mbɛiŋ ka nɔ̂ki a yɛiŋ, i tsə̂ bûku i jɔbi wə mbɛiŋ bi dza nyə i kwili wiwɔ wə. \v 5 Kwili wiwɔ ka nəiŋ i dzɔ mbɛiŋ, mbɛiŋ bûku fɛiŋ, jɔbi wə mbɛiŋ nəŋki i buku fɛiŋ mbɛiŋ chûmyi kwɔŋɔ i gvu yimbɛiŋ wə, i num ka kinchəsi i gia yə bɔ mɔm.” \p \v 6 Bɔ ka nyə ka tsəki, ka nyaniki i di di wə, fuku ntum wi ndzɔŋni wə kɔm ŋkuŋ bi Nyɔ, bɔ chuku bəni bə jwɛiŋ bəchi. \s1 Ntum wə kɔm Jisɔs fumsi Hɛlɔd \r (Matiɔ 14:1-12; Mak 6:14-29) \p \v 7 Ŋkuŋ Hɛlɔd wə wi nì sakaki kimbu ki tumi ki Galili, wɔkɔ gia yichi yə yi nì num, yi fumsi wi kɔm bəni bədɔkɔ nì dzakaki a Jisɔs wələ kɔ Jɔn Njulibɔkɔ si wi fiəni dza i kpi wə. \v 8 Bədɔkɔ dzaka a, akɔ Ɛlaja si wi fiəni dzə. Bədɔkɔ dzaka fibɔ a, akɔ mi wi ntum wi Nyɔ wi kikpu widɔkɔ wi fiəni dza i kpi wə. \v 9 Hɛlɔd ka kaiŋyiki a, “Jɔn kɔ num mih nì gba bwili fwu wi. Wələ mi chu kɔ ndə mih wɔkɔki kələ kintəŋsi ki gia kɔm wi a?” Wi ka nəŋki a ŋgaiŋ bɔŋ yɛiŋ Jisɔs wiwɔ. \s1 Jisɔs saŋsi bəni bənchuku bəte \r (Matiɔ 14:13-21; Mak 6:30-44; Jɔn 6:1-14) \p \v 10 Bwa bə ntum bə Jisɔs ni fiəni dzə, fuku gia yichi yə bɔ fə i wi. Wi ka dzɔ bɔ a bəh bɔ baka gwu, ka dzɔ dzəh yi kwili wi Besayda. \v 11 Ayakalə, mbaŋ wi bəni kiə yaka ka biəli wi, wi dzɔ bɔ yisi i fukuki kɔm ŋkuŋ bi Nyɔ chu chuku bəni bə̀ bɔ gwɛiŋki. \p \v 12 Si jɔbi nì shiki tsəki i liə, bwa bə Jisɔs bə mbaŋ bə̀ jwɔfi ntsɔ bəfa, ka kɔmsi dzə i wi kpəŋ ka dzaka i wi a, “Dzâka i bəni bələ a bɔ tsə̂ i kikwili ki kɔmsini wə, i nə̂ŋ biɛiŋ bibɔ bidzini bəh di bibɔ bi nɔni, kɔm fa kɔ chwa.” \p \v 13 Ayakalə, Jisɔs chukuli n'yi a, “Mbɛiŋ mwi nyâ bɔ bəh fiɛŋ ma bɔ dzî.” Bɔ dzaka i wi a, “Fiɛŋ fiə buku kaŋaki kɔ a chɔkɔ yi blɛd yite bəh bwɔ́kɔ yifa shəŋ, yaka kɔ a wɔ nəŋki a buku tsə̂ tâŋ biɛiŋ bidzini taŋni i dzə̂ nyâ i bəni bələ bəchi a?” \v 14 Bɔ nì dzakaki yaka kɔm bəni nì duki lə fɛiŋ bənyuku shəŋ nì kɔ ka bənchuku bəte. Jisɔs ka dzaka i bwa bu bə mbaŋ a, “Mbɛiŋ dzâka a bəni nûmyi i kuku i di di wə, mbaŋshi mbaŋshi.” \v 15 Bɔ ka dzaka bɔ bəchi numyi kuku. \v 16 Jisɔs dzɔ chɔkɔ yi blɛd yite bəh bwɔ́kɔ yifa yə, tsɛiŋ yaka bɛiŋ, nya kiyɔŋni i Nyɔ, ka gbɛyi nya i bwa bu bə mbaŋ a bɔ gâa i bəni bəwɔ. \v 17 Bɔ gaa, bəni bəchi dzi fwuli, bwa bə Jisɔs bə mbaŋ juŋni biŋka biə bi bɛsi, bi jikə káh jwɔfi ntsɔ yifa. \s1 Bita fuku baiŋsi a Jisɔs kɔ Kimbwili wə Nyɔ nì kaka \r (Matiɔ 16:13-20; Mak 8:27-30) \p \v 18 A dzə num chɔkɔ bidɔkɔ, Jisɔs ka tsaki wi mbɔŋ, bwa bu bə mbaŋ num kɔmsi i wi wə. Wi dza bikə i bɔ a, “Bəni dzakaki a mih kɔ ndə?” \v 19 Bɔ chukuli a, “Bəni bədɔkɔ dzakaki a wɔ kɔ Jɔn Njulibɔkɔ, bədɔkɔ a Ɛlaja, ayaka bədɔkɔ dzaka a wɔ kɔ mi wi ntum wi Nyɔ wi kikpu widɔkɔ wi fiəni dza i kpi wə.” \v 20 Jisɔs ka bikə i bɔ a, “Mbɛiŋ dzakaki yimbɛiŋ a mih kɔ ndə?” Bita chukuli a, “Wɔ kɔ Kimbwili wə Nyɔ nì kaka.” \v 21 Jisɔs ka lansi kiŋ i bɔ a kiə bɔ bi mɔ̂m kə i fûku yi i mi. \s1 Jisɔs dzaka kɔm bəŋgəkə bu bə kpi \r (Matiɔ 16:21-23; Mak 8:31-33) \p \v 22 Wi ka dzaka i bɔ a, “Mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi kaŋaki i bi yɛiŋ bəŋgəkə bəduli, ma bəni bə̀ bɔ sakaki tumi, bəh bətii mfə gia bəmbum bəh bəni bə̀ bɔ laniki bənchi bə Nyɔ bɔ bi məŋni wi. Bɔ wɔɔ wi, i kaŋ yitali wə, Nyɔ bi fiəni dzasi wi i kpi wə.” \s1 Kintasi ki Jisɔs i mi wə wi biəli Jisɔs \r (Matiɔ 16:24-28; Mak 8:34-38) \p \v 23 Jisɔs ka dzaka num i bəni bəchi a, “Mi wə wi nəŋki i num mi wuŋ, wi kaŋaki i nəiŋ gwu yi, i giŋ kintasi ki chɔkɔ bichi i biəliki mih. \v 24 Mbɛiŋ kîəki a mi wə wi tɔkniki bə nɔni ki a wi ma laksi, wi bi laksi ki num laksini. Ayakalə, mi wə wi laksi nɔni ki kɔm mih, wi bi kwatiki lə ki. \v 25 Bə ka juŋni na mbi wələ wichi ka nya i mi, a wi dzi, wi num i laksi nɔni ki, wi kɔbi i bi kwati ki, ma mbee wiwɔ bi numki nə a? \v 26 Mbɛiŋ kîə a mi wə wi gəmniki i biəli mih bəh gia yiŋ, wi kîə a mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi bi bɔŋ gəmni lə tə bəh wəmaka, i jɔbi wə wi bi fiəni dzəki i baiŋni bi wə, biə bi kɔ bi Ba wi, bə bəchinda bu bə baiŋni. \v 27 Mih fukuki ŋkɔŋ i mbɛiŋ a, bəni bədɔkɔ kɔlə fa bɔ kɔbi i bi musi kpi maka bɔ yɛiŋ si Nyɔ sakaki ntɔŋ bi.” \s1 Shi bi Jisɔs kwuni \r (Matiɔ 17:1-8; Mak 9:2-8) \p \v 28 A bi dzə num aka kaŋa nyaŋ si Jisɔs nì dzaka gia yələ, wi dzɔ Bita bəh Jɔn bəh Jɛm bəh bɔ yaka tsə i ŋkwuŋ widɔkɔ wə i tsə tsa. \v 29 Si wi nì tsaki, shi bi dza kwuni, bəmbuŋ bu tə kwuni ka fukuki alə buuu mwayi alə mwaŋmwaŋmwaŋ. \v 30 Yi dzə num a bəni bədɔkɔ bəfa nì kɔ fɛiŋ, a num Muses bəh Ɛlaja, bɔ nì təkəli tumbuku alə ka dzakaki bɔ bəh Jisɔs. \v 31 Baiŋni bi Nyɔ baiŋ i bɔ wə. Ayaka bəh bɔ bə́ dzaka kɔm kpi yə Jisɔs ni kaŋaki i tsə kpi i Jɛlusalɛm, ayaka yi dzə kpɛiŋ si Nyɔ ni jiə. \v 32 Si bɔ ni dzakaki yaka, Bita bəh Jɔn bəh Jɛm gɔkɔ kinu. Si bɔ dza yaka, ka yɛiŋ si baiŋni bi Nyɔ baiŋki i Jisɔs wə, bɔ yɛiŋ bəni bəfa bələ num bəh wi. \v 33 Si bəni bəfa bələ ni fiəniki nyəki, Bita dza təkəli dzaka i Jisɔs a, “Tikwili, yi si ndzɔŋki lə a bukumbɛiŋ numki fa. Bêe ma buku maa bintaŋ bitali, kidɔkɔ numki ŋka, kidɔkɔ num ki Muses, kidɔkɔ num ki Ɛlaja.” Wi nì dzakaki yakadəiŋ wi kiə kə na gia yə wi dzakaki. \p \v 34 Asi wi ni kɛiŋki wi dzaka yaka, bimba nyə dzə i bɔ bɛiŋ baŋ bɔ. Ndzaŋ kwa bɔ, si bɔ nì kɔ i yɛiŋ kintəəŋ. \v 35 Ja buku i kintəəŋ kiwɔ wə dzaka a, “Wələ kɔ Waiŋ wuŋ wə mih kɔ mih babwili. Mbɛiŋ wɔ̂kɔki num i wi.” \v 36 Si ja yiwɔ dzaka kaasi yaka, bɔ dza yɛiŋ Jisɔs num fɛiŋ a wi mbɔŋ. Ayaka bɔ kpi chumi bəh yi, i jɔbi wiwɔ bɔ nəki fuku kə i mi widɔkɔ gia yə bɔ yɛiŋ i ŋkwuŋ wiwɔ wə. \s1 Jisɔs bwili chinda wi ŋkpɛli i waiŋ nyukuni wə \r (Matiɔ 17:14-21; Mak 9:14-29) \p \v 37 Chɔkɔ buku wɔɔ, bɔ bəh Jisɔs nyə i ŋkwuŋ wiwɔ wə ka shiki dzəki, si bɔ ni shiki dzəki baŋsi bə mbaŋ wi bəni wimbum. \v 38 A bɔ tsɛiŋ yɛiŋ, bɔ yɛiŋ mi widɔkɔ i mbaŋ wiwɔ kintəəŋ wi dza ka yisi i wiliki a, “Mi wi lanini, mih tsaki wɔ a wɔ tsɛ̂iŋ i waiŋ wuŋ wələ, akɔ a wi shəŋ. \v 39 Wɔ̂kɔli, kiŋ'waka kidɔkɔ dzaki ki chufi wi, ki lɔɔ wi i kuku, wi ka jwɔki, jumi, bifuu buku i dzaka ki wə. Ki baaŋ tsə a bəh wi bum kə a wi waka. \v 40 Mih si tsa bwa ba bə mbaŋ bə̀ a bɔ bwîli kiŋ'waka kiwɔ bɔ mɔmsi mɔŋ.” \p \v 41 Jisɔs wɔkɔ yaka, dzaka a, “Ɔ ɔɔ! Ŋgɔkɔ wi kilɔlɔ wələ wi ka jiə dəkə shɔm i Nyɔ wə. Mih kɔ ni num bukumbɛiŋ i tsə buku dəiŋ, mih ni kaŋa shɔm bəh mbɛiŋ i tsə buku dəiŋ na?” Wi ka dzaka i tii waiŋ wiwɔ a, “Dzə̂ bəh waiŋ wa fa.” \v 42 Asi wi dzɔ wi ka dzəki, chinda wi ŋkpɛli wə chu chufi waiŋ wiwɔ tɔkɔ kuku, wi ka jwɔki. Jisɔs kaŋyi kiŋ'waka kichu kiwɔ ki buku i waiŋ wiwɔ wə, wi ka bɔnih. Jisɔs ka nya wi i ba wi. \v 43 Bəni bəchi yɛiŋ ŋga biə bi kɔ bi Nyɔ, dzaka wɔm bɔ. \s1 Jisɔs chu dzaka kɔm bəŋgəkə bu bəh kpi. \r (Matiɔ 17:22-23; Mak 9:30-32) \p Si bɔ nì kɛiŋki num bəh ŋkaŋyi i gia yichi yə Jisɔs nì fəki, wi dza dzaka i bwa bu bə mbaŋ wə a, \v 44 “Mbɛiŋ lûmsi ndzɔŋ bintuni bimbɛiŋ i gia yə mih nəŋki i dzaka. Mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi bə ni nya lə wi i kaŋ yi bəni wə.” \v 45 Si wi dzaka yakadəiŋ, bɔ nəki wɔkɔ kiə kə gia yə wi dzakaki, kɔm gia yiwɔ nì kɔ yi nyumi a bɔ ma kiə, ayakalə bɔ ka lwaki i bikə i wi kɔm ndzaka wiwɔ. \s1 Mi wimbum kɔ ndə? \r (Matiɔ 18:1-5; Mak 9:33-37) \p \v 46 Bɔ ka yisi ŋgukuli a bɔ bɔ a mi wimbum wə wi tsəki bɔ bəchi i bɔ kintəəŋ kɔ ndə a. \v 47 Jisɔs kîə gia yə bɔ kwakaki i shɔm yibɔ wə, ka dzɔ waiŋ wi nchiŋ tɔm kɔmsi i wi wə, \v 48 dzaka i bɔ a, “Mi wə wi ka dzɔ waiŋ winchiŋ wələ i yɛli wuŋ wə, wi dzɔ num mih. Mi wə wi dzɔ mih, wi dzɔ num mi wə wi faaŋ mih. Yi kɔ a, mi wə wi jiə gwu yi i kuku i mbɛiŋ kintəəŋ akɔ wi wə wi kɔ mi wimbum wi tsə mbɛiŋ bəchi.” \s1 Mi wə wi ka nəiŋ dəkə wɔ, wi tɔbiki lə wɔ \r (Mak 9:38-40) \p \v 49 Jɔn chukuli i Jisɔs a, “Tikwili, buku si yɛiŋ mi widɔkɔ wi bwili bəchinda bə ŋkpɛli i bəni wə i yɛli wa wə, buku ka kaŋyi wi, kɔm wi kɔkə mi widɔkɔ i mbaŋ wibukumbɛiŋ wə ” \v 50 Jisɔs chukuli mfih a, “Kiə mbɛiŋ ki chî kə wəmaka mi, kɔm mi wə wi ka nəiŋ dəkə mbɛiŋ, wi tɔbiki lə mbɛiŋ.” \s1 Jisɔs fasi i tsə i Jɛlusalɛm, // ayaka bəni bə Samalia nəiŋ i dzɔ wi \p \v 51 Si jɔbi nì kpɛiŋniki dzəki ka Nyɔ dzɔ Jisɔs i bɛiŋ, Jisɔs fasi i tsə i Jɛlusalɛm, wi ka nyə bə́ tsə. \v 52 Wi bə́ nəŋ i nyə ka faaŋ bəni bədɔkɔ i ninshiŋ. Bɔ tsə liə i kwili widɔkɔ wə i Samalia, i kɛiŋsi di fɛiŋ i wi. \v 53 Bəni bə̀ fɛiŋ nəiŋ i dzɔ wi kɔm bɔ nì kiəki lə a wi tsəki səki num i Jɛlusalɛm. \v 54 Jɛm bəh Jɔn num bwa bə Jisɔs bə mbaŋ wə fɛiŋ ka wɔkɔ gia yiwɔ, bikə i wi a, “Bah, buku bɔɔŋ gbuku i bɛiŋ ma wi shi dzə kaasi bəni bələ a?”\f + \fr 9:54 \fr*\ft Biŋwakti bikpu bidɔkɔ ni kpɛiŋsi fa wələ, “Aka Ɛlaja ni bɔɔŋki a?”\ft*\f* \v 55 Jisɔs chu fiəni gwu kaŋyi lɔ bɔ,\f + \fr 9:55 \fr*\ft Biŋwakti bikpu bidɔkɔ ni kpɛiŋ fa wələ, “Mbɛiŋ kiəki kə shɔ́m yə yi kaŋaki mbɛiŋ. Mbɛiŋ kiə a mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi ka dzə dəkə i wɔɔyi bəni. Wi dzə i bɔiŋsi lɔ bɔ.”\ft*\f* \v 56 wi bəh bwa bu bə mbaŋ ka nyə ka tsəki səki dzəh i kwili widɔkɔ wə chi. \s1 Kiə mi i mbaŋ wi Jisɔs wə ki tsɛiŋ kə i jum wə \r (Matiɔ 8:19-22) \p \v 57 Asi bɔ nì nyaniki dzəki i dzəh, mi widɔkɔ dzə dzaka i Jisɔs a, “Mih ni biəliki lə wɔ, i na faiŋ wə wɔ tsəki.” \v 58 Jisɔs chukuli i wi a, “Migumasha kaŋaki lə dzə́ŋə yibɔ, minyəni mə mɔ fuliki bɛiŋ kaŋa júŋ yibɔ, ayakalə mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi kaŋaki kə na di i jiə fwu wi yɛiŋ.”\fig Migumasha bəh minyini kaŋa lə júŋ yibɔ|alt="Foxes have holes, and birds of the air have nests" src="bk00051c1.tif" size="col" loc="Luke 9:58" copy="Louise Bass & Horace Knowles" ref="Luk 9:58"\fig* \p \v 59 Jisɔs ka chu dzaka i mi widɔkɔ a, “Bîəli mih.” Ayaka mi wiwɔ chukuli a, “Bah, bêe ma mih tsə yisi ləə ba wuŋ, ka mih biəliki wɔ.” \v 60 Ayakalə, Jisɔs chukuli i wi a, “Bêe ma bəni bə̀ bɔ kpiyi, ləəki bəni bəbɔ bə kpiyini, tsə̂ mfia wɔ fûkuki kɔm ŋkuŋ bi Nyɔ.” \p \v 61 Mi widɔkɔ chu dzaka a, “Bah, mih ni biəliki lə wɔ, ayaka yisi bêe ma mih tsə bɔni i chwɔŋ kəŋŋ ki juŋ ka mih dzə biəliki wɔ.” \v 62 Jisɔs chukuli i mi wiwɔ a, “Mi wə wi kwa dzəkə i kaŋ ŋguŋ shi kuku fiəni tsɛiŋ i jum wə, wəmaka ka kpɛiŋ dəkə i num i kintəəŋ ki ŋkuŋ bi Nyɔ wə.” \c 10 \s1 Jisɔs faaŋ bəni mbaŋnanitaŋ ntsɔ bəfa \p \v 1 I jum wə fɛiŋ wə, Bah baayi bəni bədɔkɔ mbaŋnanitaŋ ntsɔ bəfa \f + \fr 10:1 \fr*\ft Biŋwakti bikpu bidɔkɔ dzakaki a mbaŋnanitaŋ (70). \ft*\f* ka faaŋ i wi nshiŋ, bəfa bəfa a bɔ tsə̂ i kikwili kə, i nyani di biə wi nì kaŋaki i tsə i bi wə bichi. \v 2 Wi bə́ nəŋ i faaŋ bɔ, ka dzaka a, “Ŋkɔh duki lə na bəh ŋga, ayakalə bəni bə kɔhni num a twɛsi. Mbɛiŋ tsâki a Bah wə wi kaŋaki khə wiwɔ chîŋsi bəni bə kɔhni. \v 3 Mbɛiŋ tsə̂ki la. Yɛ̂iŋ, mbɛiŋ kîəki a, mih faaŋki mbɛiŋ i tsə numki ka bwa bə shwáŋ i júm kintəəŋ. \v 4 Si mbɛiŋ tsəki kiə mi ki dzɔ̂ kə kpɔ, nabə kiba bəh dzuyigvu yidɔkɔ. Jɔbi wə mbɛiŋ ka buku i dzəh, mbɛiŋ ma ni nûmki i bɔ̂niki i bəni. \v 5 Mbɛiŋ ka tsə liə i juŋ yə mbɛiŋ liə yɛiŋ wə, mbɛiŋ bɔ̂ni bəni bəwɔ yɛiŋ dzu a, ‘Kimbɔiŋni nûm ya dzu.’ \v 6 A kabə num mi wə wi kɔŋki a kimbɔiŋni num yɛiŋ dzu, ma kimbɔiŋni kiwɔ baaŋ i gwu yi wə. Wə wi kɔŋki kə kimbɔiŋni kiwɔ ki fiəni chu jum wə i mbɛiŋ. \v 7 Jɔbi wə mbɛiŋ ka liə i dzu, mbɛiŋ ka nɔ̂ki a yɛiŋ dzu, mbɛiŋ ma kwuniki júŋ. Mbɛiŋ dzîki, mbɛiŋ mû biɛiŋ bichi biə bə nya i mbɛiŋ, kɔm mi wi nɔm kaŋaki lə i kwati ŋgɔm wi. \v 8 Jɔbi wə mbɛiŋ ka tsə liə i kwili wiwɔ, bə dzɔ mbɛiŋ, mbɛiŋ dzî na finə bə nya i mbɛiŋ i dzî. \v 9 Jɔbi wə mbɛiŋ ka numki fɛiŋ mbɛiŋ ka chûkuki bəni bə jwɛiŋ, fiəni fûku i bəni bəchi a ŋkuŋ bi Nyɔ si kɔmsi dzə i bɔ wə. \v 10 Ayakalə, na yibwiŋ mbɛiŋ liə i kwili wiwɔ, bə nəiŋ i dzɔ mbɛiŋ, mbɛiŋ bûku tsə̂ i dzə́h wə mbɛiŋ dzaka a, \v 11 ‘Kwɔŋɔ kikwili kimbɛiŋ kələ buku dzɔ i gvu yibuku wə bə bi lə buku chumni, gia yichi fiəni dzə i kifwu kimbɛiŋ wə. Ayakalə, mbɛiŋ kîə a ŋkuŋ bi Nyɔ kɔ bi si num a fiəŋə.’ \v 12 Mih fukuki i mbɛiŋ a, a bi numki i chɔkɔ bi nsaka wi gɔksini wə, gia bi bɔniki lə i kwili wi Sɔdɔm wə, tsə kwili wiwɔ.” \s1 Ŋgəkə wi kikwili, bəh di biə bi ka kwuni shɔ́m yibɔ \r (Matiɔ 11:20-24) \p \v 13 Wi nì shaaŋki yakadəiŋ dzakayi a, “Ŋgəkə wimbum i mbɛiŋ bəni bə Kɔlasen, ŋgəkə wimbum kɔ tə wimbɛiŋ bəni bə Besayda. Mbɛiŋ kîə a, gia yi dzaka ki wɔmni yə mih nì dzə fə i kidi kimbɛiŋ wə, a nì kɔ a mih fə yi i Taya bəh Sidɔn, ma bɔ nì fiəni i chu bibɔ wə ka lɔh bəmbuŋ bə kpi, fuku kibwuŋ i gwu wə jiakɔbi, i kɔmsi chusi a bɔ kwuni lɔ shɔ́m yibɔ. \v 14 Mbɛiŋ kîəki a, a bi numki i chɔkɔ bi nsaka wi gɔksini wə, gia bi bɔniki lə i bəni bə Taya bəh Sidɔn tsə yimbɛiŋ. \v 15 Ayaka mbɛiŋ bəni bə Kafanaum, mbɛiŋ kwakaki a, bə bi yaksiki lə mbɛiŋ i bɛiŋ a? Aayi. Bə bi shisi mbɛiŋ shisini i tumi ki bəni bə kpili wə.” \v 16 Jisɔs ka dzaka i bəni bə̀ wi nì faaŋ a, “Mi wə wi wɔkɔ i mbɛiŋ, wi wɔkɔ num i mih. Mi wə wi məŋni mbɛiŋ, wi məŋni num mih. Ayaka wi wə wi məŋni mih, wi məŋni num wə wi faaŋ mih.” \s1 Gia yə mi i mbaŋ wi Jisɔs kɔ i wɔkɔki ndzɔŋni yɛiŋ \p \v 17 Bəni bə̀ mbaŋnanitaŋ ntsɔ bəfa ka fiəni dzə wɔkɔ ndzɔŋni, ka dzaka i Jisɔs a, “Bah, buku si bɔɔŋki yɛli wa, na bəchinda bə ŋkpɛli, wɔkɔ i buku.” \p \v 18 Jisɔs chukuli i bɔ a, “Mih ni yɛiŋ Satan gbɔ i bɛiŋ aka dzaŋ yi mwaŋ i bɛiŋ liə kuku. \v 19 Mbɛiŋ wɔ̂kɔli, mih nyâ lɔ ŋga i mbɛiŋ, biə mbɛiŋ kɔ i nyaniki i júŋ bɛiŋ bəh i nyɛiŋ bɛiŋ. Ayaka num mih chu nyâ ŋga bichi i mbɛiŋ i tumdzi Satan wə mbaiŋŋni wimbɛiŋ, ayaka fiɛŋ fidɔkɔ kɔbi bi nəŋni mbɛiŋ.\fig Mih nya ŋga i nyani i júŋŋ bɛiŋ bəh i nyɛiŋ bɛiŋ|alt="I have given authority to trample on snakes and scorpions" src="bk00058c.tif" size="col" loc="Luke 10:19" copy="Louise Bass" ref="Luk 10:19"\fig* \fig Mih nya ŋga i nyani i júŋŋ bɛiŋ bəh i nyɛiŋ bɛiŋ|alt="I have given authority to trample on snakes and scorpions" src="AN44.TIF" size="col" loc="Luke 10:19" copy="Mbanji Bawe Ernest" ref="Luk 10:19"\fig* \v 20 Ayakalə, mbɛiŋ ma wɔkɔki ndzɔŋni a bəchinda bə ŋkpɛli wɔkɔki lə i mbɛiŋ. Mbɛiŋ wɔ̂kɔki ndzɔŋni a num a kiyɛli kimbɛiŋ kɔ num Nyɔ nyaka lɔ i kiŋwakti wə i bɛiŋ.” \s1 Jisɔs wɔkɔ ndzɔŋni \r (Matiɔ 11:25-27; 13:16-17) \p \v 21 A jɔbi wiwɔ wə, Kiŋ'waka ki Baiŋni fə Jisɔs wɔkɔ ndzɔŋni. Wi ka dzaka a, “Mih nyaki kiyɔŋni i wɔ Ba wuŋ Ŋkuŋ wi bɔɔli bəh nshwaiŋ kɔm wɔ nyumi gia yələ i bəmfi, bəh bəŋkiəgia, chusi yi num i bəni bə kilɔlɔ bəh i bwa bənchiŋ. Yi num yakadəiŋ Ba wuŋ, kɔm akɔ ayaka si wɔ nì kɔŋki a yi numki.” \p \v 22 Jisɔs chu dzaka a, “Ba wuŋ kɔ wi nya lɔ biɛiŋ bichi i mih. Mi widɔkɔ kɔkə wə wi kiəki Waiŋ Nyɔ, a kɔbi a Ba wi. Ayaka mi widɔkɔ num kə wə wi kiəki Ba wuŋ, a kɔbi a Waiŋ bəh bəni bə̀ Waiŋmi kɔ wi sabibwili i chusi Ba wi i bɔ.” \p \v 23 Wi dza fiəni gwu dzaka i bwa bu bə mbaŋ a bɔ bɔ a, “Kimbɔiŋsi kimbum kɔ kimbɛiŋ a dzə́kəh yimbɛiŋ yɛiŋ gia yiwɔ. \v 24 Mbɛiŋ kîəki a bəni bə ntum bə Nyɔ bəduli bəh bəŋkuŋ nì dəki i yɛiŋ gia yə mbɛiŋ yɛiŋki, kɔbi i yɛiŋ. Ka nəŋki tə i wɔkɔ gia yə mbɛiŋ wɔkɔki, kɔbi i wɔkɔ.” \s1 Ndi kɔm bə mi wi Samalia wi ndzɔŋni \p \v 25 Yi dzə num a, mi widɔkɔ wə wi nì lansi kiəki bənchi bə Nyɔ, nyə dzə i mɔmsi Jisɔs, ka bikə i wi a, “Mi wi lanini, gia yə mih kaŋaki i fə ka mih kwati nɔni kə ki bi tsə kaa kə, kɔ nə a?” \p \v 26 Jisɔs bikə i wi a, “Bə nyaka i Kiŋwakti ki Bənchi bə Nyɔ wə a nə? Wɔ si fa wɔkɔ a nə?” \p \v 27 Wi chukuli a, “Bə nyaka a, \q1 ‘Wɔ kɔ̂ŋki Bah Nyɔ wa bəh shɔm ya yichi, \q1 wɔ nyâ gwu ya yichi i wi, \q1 wɔ nɔ̂mki i wi bəh ŋga bia bichi, \q1 wɔ jîə mfi bia bichi i wi wə, \q1 wɔ kɔ̂ŋki mi wə wi kɔ kɔmsi i wɔ kpəŋ asi wɔ kɔŋki gwu ya.’” \p \v 28 Jisɔs ka dzaka a, “Wɔ chukuli ndzɔŋ. Wɔ fə a yakadəiŋ ma wɔ bi kwati nɔni kə ki bi tsə kaa kə.” \p \v 29 Mi wiwɔ dza ka nəŋki i chusi a ŋgaiŋ kɔ mi, ka bikə i Jisɔs a, “Mi wə wi kɔ kɔmsi i mi kpəŋ kɔ ndə a?” \v 30 Jisɔs chukuli lɔ bəh ndi a, “Mi widɔkɔ nì buku i Jɛlusalɛm kabə shi tsə i Jɛliku, i dzə wi liə i kaŋ yi bəji wə. Bɔ twɛiŋ wi, wi baaŋ a twɛsi i kpi, bɔ baayi bəmbuŋ bu, dzɔ tasi bəh biɛiŋ bi bichi, ka bee wi fɛiŋ ka gɛiŋ. \v 31 Yi dzə num a, mi widɔkɔ ni shiki tsəki i dzəh yiwɔ wə num tii mfə gia, wi yɛiŋ wi ka kwaŋ tsə i fikpəŋ. \v 32 Mi widɔkɔ tə ka nyə ka dzəki, num mi i chwɔŋkijuŋ ki Lɛwi wə, ka dzə buku fɛiŋ, yɛiŋ wi ka bɔŋ kwaŋ tsə tə a fikpəŋ. \v 33 Ayakalə, mi widɔkɔ bə́ nyani dzə a num mi wi Samalia. Wi dzə buku fɛiŋ, ka yɛiŋ wi, nshɛiŋ kwa wi. \v 34 Wi tsə buku i wi wə, jiə mbih bəh miə i biəkə yi wə, kaŋa baŋ biəkə yiwɔ bəh mbuŋ, ka giŋ wi i nyam yi yə wi nì nyaniki i yɛiŋ bɛiŋ, ka tsə bəh wi i juŋ yi bəni bə dzəni wə ka bə́ tɔkniki bəh wi. \v 35 Bɔ wi nɔ, chɔkɔ buku wɔɔ, wi bwili bədanali bəfa nya i mi wi juŋ yiwɔ, ka dzaka i wi a, ‘Bâaŋ wɔ tɔ̂kniki bəh mi wələ. Wɔ ka baaŋ ka bəkəli kpɔ wi dutsə, mih ni fiəni dzə nya chukuli i wɔ.’” \p \v 36 Si Jisɔs ti yakadəiŋ, ka bikə i mi wə wi nì kɛiŋsi kiəki bənchi a, “I bəni bətali bələ kintəəŋ, wɔ yɛiŋki n'ya a mi wə wi nì chusi, a wi kɔ waiŋnih mi wə bəji bə̀ nì twɛiŋ akɔ winaiŋ na?” \p \v 37 Wi chukuli a, “Akɔ mi wə wi nì kwasi nshɛiŋ i mi wə bəji bə̀ nì twɛiŋ.” Jisɔs ka dzaka i wi a, “Tsə, wɔ fəki ayaka tə.” \s1 Jisɔs ya liə i jikə Mata bəh Meli \p \v 38 Jisɔs bəh bwa bu bə mbaŋ ka nyə ka tsəki, tsə liə i kwili widɔkɔ wə, kpaŋa widɔkɔ num fɛiŋ bə bɔɔŋ a Mata. Wi dzɔ Jisɔs i wi dzu. \v 39 Wi nì kaŋaki lə waiŋnih wi widɔkɔ bə bɔɔŋ a Meli. Si Jisɔs nì tsə liə fɛiŋ, Meli ka tsə num kɔmsi i wi kpəŋ bə́ wɔkɔliki gia yə wi laniki. \v 40 Mata fum fɔbli bəh ntati. Wi nyə tsə ka bikə i Jisɔs a, “Bah, wɔ yɛiŋ a waiŋnih wuŋ kɔ fa bəh wɔ, mih fum a mih mbɔŋ, wɔ kaŋa kə jɔbi ndzɔ nə? Dzâka a wi dzə̂ gâmti mih.” \p \v 41 Bah chukuli i wi a, “Mata, Mata, wɔ fumsiki gwu ya, wɔ wɔkɔ ŋgəkə kɔm biɛiŋ bi duli, fwu wa bɔkɔ kilɔlɔ, \v 42 fiɛŋ fiə bə nəŋki kɔ a fimu. Meli nûm wi sabibwili lɔ fiəmaka, a num findzɔŋni, fiə mi widɔkɔ kɔbi i bi chu dzɔbwili i wi.” \c 11 \s1 Jisɔs lani si bə kɔ i tsaki \r (Matiɔ 6:5-15) \p \v 1 A nì kɔ chɔkɔ bidɔkɔ, Jisɔs ka tsaki i di bidɔkɔ wə, wi tsa kaasi, waiŋ wi widɔkɔ i mbaŋ wi bwa bu kintəəŋ dzə dzaka i wi a, “Bah, lâni buku si buku kɔ i tsaki, asi Jɔn nì lani bəni bu bə mbaŋ si bɔ kɔ i tsaki.” \p \v 2 Jisɔs ka dzaka i bɔ a, “Mbɛiŋ bə́ tsa mbɛiŋ ka dzâkaki a, \q1 ‘Ba wibuku, \q1 fə̂ bəni kɔksiki yɛli wa, \q1 fə̂ ma ŋkuŋ bia dzə. \q1 \v 3 Nyâ buku bəh dzɛiŋ bidaiŋ, \q1 \v 4 Ma wɔ dâlinya chu bibuku, \q1 asi buku dalinyaki chu biə bəni bədɔkɔ fəki i buku. \q1 Kiə wɔ ki bêe kə a buku liə i mɔmsi wə.’” \p \v 5 Si wi dzaka yaka ka fəkəni i bɔ a, “Mbɛiŋ dzɔ̂ a, mi widɔkɔ i mbɛiŋ si nyə tsə kɔmyi juŋ yi nsɛiŋ wi nchɔkɔ kintəəŋ dzaka i wi a, ‘Nsɛiŋ wuŋ, dzâ bɛiŋ wɔ fwâsi mih bəh chuku yi nyə yitali. \v 6 Nsɛiŋ wuŋ widɔkɔ dzə tumbuku alə, mih kaŋa kə fiɛŋ fiə mih kɔ i tati wi yɛiŋ.’ \v 7 Bə dzɔ a nsɛiŋ wa wə wɔ si kɔmyiki dzaka ki kifiəŋə, ka fiəni chukuli dzə mfih i dzu a, ‘Ma nyâki mih bəh ŋgəkə. Buku bwa bəŋ kɔ buku nɔ lɔ ka fa dzaka ki juŋ. Mih kɔkə i dza bɛiŋ a mih nəŋki fiɛŋ i nya wɔ.’” \v 8 Si Jisɔs fəkəni yaka, chu dzaka a, “Mih fukuki i mbɛiŋ a, namana yaka wi ka baaŋ i dza nya wɔ bəh nyəə kɔm wɔ kɔ nsɛiŋ wi, wi ni dza bɛiŋ ma wi nya biɛiŋ bichi biə wɔ nəŋki i jɔbi wə wɔ baaŋ a fɛiŋ ka kɔmyiki wɔ bɔh kə. \v 9 Ayakadəiŋ, mih fukuki i mbɛiŋ a, mbɛiŋ bîkəki, ma Nyɔ ni nya i mbɛiŋ. Mbɛiŋ nə̂ŋki, ma Nyɔ ni fə mbɛiŋ yɛiŋ. Mbɛiŋ kɔ̂myiki dzaka ki juŋ, ma Nyɔ ni wɛli i mbɛiŋ. \v 10 Mbɛiŋ kîəki a mi wichi wə wi bikəki, wi ni kwati lə, mi wichi wə wi nəŋki, ni yɛiŋ lə, wə wi kɔmyiki bakakijuŋ bə ni wɛli lə i wi. \p \v 11 Akɔ tii waiŋ winaiŋ i mbɛiŋ kintəəŋ wə waiŋ wi ka bikə bwɔkɔ, wi ni nya num juŋŋ i wi a? \v 12 Ma waiŋ ka bikə ŋgəəŋ, wi ni nya num nyɛiŋ i wi a? \v 13 Na yaka mbɛiŋ bə̀ mbɛiŋ kɔ bəni bəchu ka kiəki i nya biɛiŋ bindzɔŋni i bwa bəmbɛiŋ, ma Ba wimbɛiŋ wə wi kɔ i bɛiŋ wi ma ni nya tə Kiŋ'waka ki Baiŋni i bəni bə̀ bɔ bikəki i wi tsə yaka?” \s1 Jisɔs bəh Bɛlsebu \r (Matiɔ 12:22-30,43-45; Mak 3:20-27) \p \v 14 Jisɔs nì bwiliki chinda wi ŋkpɛli i mi widɔkɔ wə wi num kinchini. Si chinda wi ŋkpɛli wiwɔ nì buku i mi wiwɔ mə, wi ka yisi i dzakaki. Mbaŋ wi bəni yɛiŋ yaka dzaka wɔm bɔ. \v 15 Ayakalə, bəni bədɔkɔ ka dzakaki a, “Wi bwiliki bəchinda bə ŋkpɛli num bəh ŋga bi Bɛlsebu wə ŋkuŋ wi bəchinda bə ŋkpɛli.” \p \v 16 Bəni bədɔkɔ ka nəŋki i mɔmsi wi, ka dzakaki a, wi fə̂ gia yə yi chusiki ŋga biə bi nyə i bɛiŋ. \v 17 Jisɔs kiə kiŋkwaka kibɔ, wi ka dzaka a, “Na kinaiŋ tumi kə ki gaali gwu ka jwɔki a kiki, ki kɔkə i bi num, chwɔŋkijuŋ kə ki gaali gwu ka jwɔki a bɔ bɔ ki gaali lɔ. \v 18 Yi kɔ a liŋ asi Satan bəh mbaŋ wi ka gaali gwu bə jwɔ a bɔ bɔ, ma ŋkuŋ bi ni num dəiŋ a? Mih dzaka lə kɔm mbɛiŋ dzakaki a, mih bwiliki bəchinda bə ŋkpɛli num bəh ŋga bi Bɛlsebu. \v 19 A kabə num a mih bwiliki bəchinda bə ŋkpɛli num bəh ŋga bi Bɛlsebu, ma bwa bəmbɛiŋ ni bwiliki num bəh ŋga bi ndə? Gia yə bwa bəmbɛiŋ bədɔkɔ fəki ni chusiki a, mbɛiŋ gbɔ lɔ nsaka. \v 20 Ayakalə, a kabə num a mih bwiliki bəchinda bə ŋkpɛli bəh kaŋ yi Nyɔ, yi numki a ŋkuŋ bi Nyɔ dzə lɔ i mbɛiŋ wə. \p \v 21 Mbɛiŋ kîə a, jɔbi wə mi wi ləkəli ka kɛiŋsi gwu yi bəh biɛiŋ bi jum ka num bə́ tsɛiŋ na finaiŋ fiɛŋ, wi ni chu lwaki kə fiɛŋ fidɔkɔ. \v 22 Ayakalə, mi wi ŋga widɔkɔ ka tsə dzəh, jwɔ tsə wi bəh ŋga, lɔkɔ biɛiŋ bi bi jum biə wi si jiəki fwu wi yɛiŋ wə, wi lɔkɔ biɛiŋ bi bichi wi tsə gaa bəh bəni . \p \v 23 Mbɛiŋ kîə a, mi wə wi kɔkə bəh mih, wəmaka bwaŋki lə gvu i mih chɛiŋ. Mi wə wi gamtiki kə mih i juŋniki, wi shakyiki num shakyini. \p \v 24 Jɔbi wə kiŋ'waka kichu si buku i mi wə ki tsə i chwa i nəŋki di biə ki ni nɔki. Jɔbi wə ki ka nəŋ mɔŋ ki ni dzaka i gwu yi a, ‘Mih kaŋaki i fiəni tsə i mih dzu, i di biə mih ni buku.’ \v 25 Jɔbi wə ki fiəni dzə yɛiŋ juŋ yiwɔ kɛiŋ yiyəə, num bə yaŋa kɛiŋsi yi ka yi baiŋki, \v 26 ki ka fiəni dzə bəh biŋ'waka bidɔkɔ nanitaŋ bi bəkə tsə wi, bɔ ka ni liə i nɔki yɛiŋ. Ayaka nɔni ki wəmaka mi ni fiəni bəkə tsə si ki nì kɔ i ninshiŋ.” \s1 Kinsaŋli kimbum kɔ ki bə ndə a? \p \v 27 Asi Jisɔs nì kɛiŋki wi dzaka gia yiwɔ lə, kpaŋa widɔkɔ təkəli dzaka i mbaŋ wi bəni kintəəŋ a, “Kimbɔiŋsi kimbum kɔ i miŋkpaŋa wə wi nì bwɔ wɔ, na bəh mbɛiŋŋ wə wɔ nì mah.” \p \v 28 Ayakalə, Jisɔs chukuli a, “Kimbɔiŋsi kimbum kɔ num i bəni bə̀ bɔ wɔkɔ gia yi Nyɔ fə asi yi nəŋki.” \s1 Bəni nì nəŋki i yɛiŋ gia yə yi chusiki // di biə ŋga bi Jisɔs nì buku \r (Matiɔ 12:38-42; Mak 8:12) \p \v 29 Si mbaŋ wi bəni ni juŋniki dzəki kɔmsi tsə i wi wə, wi ka dza dzaka a, “Chwɔŋkijuŋ ki liə kələ kɔ kichu. Bɔ nəŋki i yɛiŋ gia yi dzaka ki wɔmni, yə yi chusiki ŋga biŋ, ayakalə bɔ bi yɛiŋ kə gia yi dzaka ki wɔmni yidɔkɔ a kɔbi a yə mi ntum wi Nyɔ wə Jɔna nì chusi. \v 30 Gia yə Jɔna nì fə, a nì kɔ gia yi dzaka ki wɔmni i bəni bə Ninewi wə, yi kɔ a liŋ asi mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi bi fə gia yi dzaka ki wɔmni i ŋgɔkɔ wi liə wələ. \v 31 A bi numki chɔkɔ bi nsaka wi kaasini wə, Yaa wə wi nì sakaki tumi ki Shɛba bi numki lə tə bəh ŋgɔkɔ wi liə wələ, fə bɔ liə i ŋgəkə wə, kɔm wi nì dza dzə i tumi ki kiŋgɔksi ki mbi wə, i wɔkɔ mfi bi Ŋkuŋ Sɔlɔmɔn. Ayakalə, mbɛiŋ wɔ̂kɔli, mi widɔkɔ kɔlə fa bəh gia yimbum yi tsə yi Sɔlɔmɔn. \v 32 A bi numki i jɔbi bi nsaka wi gɔksini wə, bəni bə Ninewi bi num bəh ŋgɔkɔ wi liə wələ fə bə jiə wi i ŋgəkə wə, kɔm bɔ nì wɔkɔ gia yə Jɔna nì fukuki, kwuni shɔm yibɔ. Mbɛiŋ wɔ̂kɔli mi widɔkɔ kɔlə fa bəh gia yimbum yi tsə yi Jɔna, mbɛiŋ kwuni kə shɔ́m yimbɛiŋ. \s1 Naka ki baŋsini ki gwu \r (Matiɔ 5:15) \p \v 33 Mi si baiŋsi kə naka ki baiŋsini i ləkə i kigasi. Wi mɔŋ dəkə tə i chu fiəni dzɔ kah i kwusi baŋ yɛiŋ bɛiŋ. Wi si baiŋsi tɔm num i di biə bə si tɔm naka ki baiŋsini yɛiŋ, a bəni ka liə dzu bɔ yɛiŋki baiŋni biwɔ. \v 34 Dzəkəh ya kɔ baiŋni i gwu ya wə. Dzəkəh ya kabə baiŋ, yaka gwu ya yichi ni numki yi jikə bəh baiŋni. Ayaka, dzəkəh ya ka baiŋki kə, gwu ya yichi ni numki yi jikə bəh jisi. \v 35 Yi kɔ a, mbɛiŋ tɔkniki a baiŋni biə i gwu yimbɛiŋ wə ma fiəni chu jisi. \v 36 Gwu ya yichi ka num yi jikə bəh baiŋni, kimbu kidɔkɔ num kə i jisi wə, biɛiŋ bichi ka baiŋki asi naka ki baiŋsiki si nya baiŋni i gwu ya wə.” \s1 Jisɔs tɔyi chwɔŋ ki Bəfalasi bəh bəni bə̀ bɔ laniki bənchi \r (Matiɔ 23:1-36; Mak 12:38-40) \p \v 37 Jisɔs nì kaasi ndzaka wi, mi wi Falasi widɔkɔ ka bɔɔŋ wi a wi dzə bɔ wi tsə dzi. Jisɔs ka tsə liə, num bɔ wi ka dziki, \v 38 num ma wi yisi wɔkɔ kaŋ yi.\f + \fr 11:38 \fr*\ft Wi ni kaŋa i wɔkɔ kaŋ yi i dzə yə nɔni kitumi kibɔ ni nəŋki.\ft*\f* Mi wi Falasi wə tsɛiŋ yi gaka wi. \v 39 Bah kiə gia yə wi kwakaki, ka dzaka i wi a, “Mbɛiŋ Bəfalasi wɔkɔki kibwam bəh bətasa a i jum yiwɔ wə, ayakalə gia yichu bəh dzə́kəh yi bukuni jikə i shɔm yimbɛiŋ wə. \v 40 Biyuŋ biələ! Nyɔ wə wi nì maa biŋ kɔkə a wə wi ni maa kintəəŋ a? \v 41 Mbɛiŋ nyaki biɛiŋ biə bi kɔ i bətasa wə bəh kibwam kimbɛiŋ wə i bəni bə kifuu, ka biɛiŋ bichi ni baiŋki i mbɛiŋ. \p \v 42 Ŋgəkə wimbum kɔ wimbɛiŋ Bəfalasi. Mbɛiŋ nyaki lə i Nyɔ kimbu kimu i jwɔfi kintəəŋ i nəŋŋ biə mbɛiŋ kəkəki bəh biɛiŋ biə mbɛiŋ jiəki i jwa wə a yi fuliki, ayakalə mbɛiŋ bee lɔ i fəki gia yi chəŋ i bəni bəh i kaŋaki kiŋkɔŋ i Nyɔ. Mbɛiŋ kâŋaki i fə̂ki gia yiwɔ yichi bêe kə yidɔkɔ. \p \v 43 Ŋgəkə wimbum kɔ wimbɛiŋ Bəfalasi. Mbɛiŋ si kɔŋ a numki i biŋgbɔkɔ bi ninshiŋ i júŋ yi tsani wə, chu kɔŋ a bə bɔniki mbɛiŋ i di bi shi wə bəh kiŋkɔksi. \v 44 Ŋgəkə wimbum kɔ wimbɛiŋ, kɔm mbɛiŋ kɔ ka júm yə yi chusiki kə, bəni nyani yɛiŋ bɛiŋ kiə kə.” \p \v 45 Si Jisɔs nì dzaka yaka, mi widɔkɔ wi kɛiŋsiki kiəki bənchi bə Nyɔ, dzaka i wi a, “Mi wi lanini, wɔ kiəki a gia yə wɔ dzakaki lə a yi kɔmki lə buku tə a?” \p \v 46 Jisɔs chukuli a, “Ŋgəkə wimbum kɔ tə wimbɛiŋ mbɛiŋ bəni bə̀ mbɛiŋ kɛiŋsiki kiəki bənchi bə Nyɔ. Mbɛiŋ jikəliki bəni bəh ntiə wi tsə ŋga bibɔ ka mbɛiŋ kɔlə i jiə na waiŋkpaŋ i gamti bɔ. \v 47 Ŋgəkə wimbum kɔ wimbɛiŋ. Mbɛiŋ maaki júm yi bəni bə ntum bə Nyɔ bə̀ bətii tii bəmbɛiŋ nì wɔɔyi. \v 48 Ayakadəiŋ, yələ chusiki a mbɛiŋ tɔksiki tɔbiki lə mfə wi bətii tii bəmbɛiŋ. Bɔ nì kɔ bɔ wɔɔyi bəni bə ntum bə Nyɔ, mbɛiŋ ka baaŋ ka sisiki i maa júm yibɔ. \v 49 Akɔ gia yə yi nì fə ka Nyɔ bəh mfi bi dzaka a, ‘Mih ni chiŋsi lə bəni bəŋ bə ntum bəh bwa bəŋ bə ntum i bɔ, bɔ ni wɔɔyi bədɔkɔ bwaŋ gvu i bədɔkɔ chɛiŋ.’ \v 50 Ayakadəiŋ, Nyɔ bi bikə i ŋgɔkɔ wi liə wələ kɔm mwa mi bəni bu bə ntum bəchi bə̀ bɔ nì wɔɔyi i yisi si mbi nì yisi. \v 51 Wi bi bikə i yisi i mwa mi Abɛl i tsə buku i mi Sakalia wə bɔ nì wɔɔ i kintəəŋ ki tɔŋ wi fəni gia bəh juŋ yi fəni yi gia wə. Mih fukuki ŋkɔŋ i mbɛiŋ a Nyɔ bi bikə lə i ŋgɔkɔ wi liə wələ, kɔm kpi yi bəni bəwɔ bəchi. \p \v 52 Ŋgəkə wimbum kɔ wimbɛiŋ bəni bə̀ bɔ kɛiŋsiki kiəki bənchi bə Nyɔ. Mbɛiŋ nyumi kiŋwɛli kə bə wɛliki bakakijuŋ kə mi liəki yɛiŋ i kiə gia yə yi kɔ chəŋ. Mbɛiŋ nəiŋ i liə, ka chu kəŋki bəni bə̀ bɔ nəŋki i liə a bɔ ma lîə.” \p \v 53 Jisɔs ka bi dza fɛiŋ a ŋgaiŋ nyə wə, Bəfalasi bəh bəni bə̀ bɔ nì laniki bənchi bə Nyɔ yisi ka lɔyiki wi bəh ja, bikə gia i wi yiduli yiduli, \v 54 bɔ ni fəki yaka bɔ taaŋ wi, i kwa wi i gia yə wi ki dzaki. \c 12 \s1 Kiə mi si dzâka kə chi wi fə̂ chi \p \v 1 Si Jisɔs nì dzakaki, mbaŋ wi bəni ka juŋniki dzəki fɛiŋ, i bənchuku, bənchuku wə faaŋni. Bədɔkɔ dəiŋyi gvu yi bədɔkɔ. Jisɔs dza yisi i dzakaki num i bwa bu bə mbaŋ wə a, “Mbɛiŋ dzɔ̂ki jɔbi i dzɔɔŋ yi Bəfalasi, yə akɔ mfə wibɔ, bɔ dzakaki chi, fə chi. \v 2 Mbɛiŋ kîəki a, gia yidɔkɔ kɔkə yə bə baŋ, a yi bi baaŋ maka yi buku i baiŋni wə. Gia yidɔkɔ kɔbi yə bə nyumi a yi bi baaŋ maka bə kiə. \v 3 Mbɛiŋ kiə a gia yichi yə mbɛiŋ dzakaki nchɔkɔ, bə bi wɔkɔki lə nshi. Gia yichi yə mbɛiŋ si baŋ juŋ, ka mbɛiŋ chumyiki dzakaki, bə bi lakaki yi num i kifwu ki juŋ wə. \s1 Mi wə bə kɔ i lwaki \r (Matiɔ 10:28-31) \p \v 4 Nsɛ́iŋ yiŋ, mih nəŋki i fuku i mbɛiŋ a, mbɛiŋ ma lwâki bəni bə̀ bɔ kɔ i wɔɔ a nyam yi gwu shəŋ, i yəmaka chɛiŋ bɔ nəki kaŋa kə gia yidɔkɔ i fə. \v 5 Mbɛiŋ wɔ̂kɔ mi wə mbɛiŋ kɔ i lwâki. Mbɛiŋ lwâki num Nyɔ kɔm akɔ wi wə wi kaŋaki ŋga i wɔɔ mi, chu num i ləkə wəmaka i gbuku wimbum wə. Mih chu fuku ŋkɔŋ i mbɛiŋ a, mbɛiŋ lwâki num wi. \p \v 6 Ntə mbɛiŋ kiəki lə a bə si taŋni minsii mite i minini mifa shəŋ a? Ayakalə, fidɔkɔ num kə fimu fiə Nyɔ kɔ wi dali fi. \v 7 Mbɛiŋ kɔ Nyɔ kiə na júŋ yimbɛiŋ yifwu yichi, yə yi kɔ i mbɛiŋ fuŋ. Mbɛiŋ ma lwâki. Mbɛiŋ tsəki lə minsii miduli. \s1 Mi wə wi bum bəh wə wi nəiŋ Jisɔs \r (Matiɔ 10:32-33; 12:32; 10:19-20) \p \v 8 Mih chu fukuki i mbɛiŋ a, na ndə wə wi bum mih i bəni nshiŋ, a wi kiəki lə mih, ma mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi bi bum lə tə wəmaka i bəchinda bə Nyɔ nshiŋ. \v 9 Ayakalə, mi wə wi nəiŋ mih i bəni nshiŋ, mih bi nəiŋ lə tə wəmaka i bəchinda bə Nyɔ nshiŋ. \p \v 10 Yi chu num a, Nyɔ bi dalinya lə já yichu yə mi dzakaki kɔm mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi, ayakalə Nyɔ bi lansi dalinya kə já yichu yə mi dzakaki kɔm Kiŋ'waka ki Baiŋni. \p \v 11 Jɔbi wə bɔ bi kwa mbɛiŋ i tsə bəh mbɛiŋ i juŋ yi tsani wə, yuwidɔkɔ, i bəni bə̀ bɔ sakaki tumi nshiŋ, yuwidɔkɔ i bəni bə̀ bɔ kaŋaki ŋga bi sakani, a bɔ tsə saka mbɛiŋ, fwu ma bi bɔ̂kɔ mbɛiŋ a mbɛiŋ ni tsə baŋyiki gwu yimbɛiŋ bəh chukuli winaiŋ a, yuwidɔkɔ i dzaka a nə. \v 12 A ni num i jɔbi wiwɔ wə Kiŋ'waka ki Baiŋni ni nya lə mbɛiŋ bəh gia yə mbɛiŋ ni dzaka.” \s1 Ndi kɔm bə mi wimbum wi kiyuŋ \p \v 13 Si Jisɔs nì təfiki bwa bu bə mbaŋ yakadəiŋ, mi widɔkɔ i mbaŋ wi bəni kintəəŋ dza dzaka a, “Mi wi lanini, dzâka i waiŋnih wuŋ a, wi gâa nyâ mbiŋ biɛiŋ.” \p \v 14 Jisɔs bikə i wi a, “Nyuku wələ, a jiə ndə mih i numki mi wi nsaka wimbɛiŋ, chu gaa biɛiŋ bimbɛiŋ a?” \v 15 Si wi bikə yaka ka dzaka i bəni bəchi a, “Mbɛiŋ tɔ̂kniki nalə, kiə mbɛiŋ ma bûkuki bəh dzə́kəh i biɛiŋ wə, kɔm kiŋ'waka ki mi kɔkə kɔm bə biɛiŋ biə wi kaŋaki, kɔŋ wi kaŋaki biɛiŋ nalə.” \p \v 16 Si wi nì dzaka yakadəiŋ, ka ti ndi a, “Tii kpɔ widɔkɔ nì kaŋaki khə wi, dzɛiŋ buku yɛiŋ nalə. \v 17 Wi ka yisi i kwakaki a, ŋgaiŋ ki fə̂ki na dəiŋ na? Ŋgaiŋ ni jîə dzɛiŋ bi ŋgaiŋ naiŋ a? \v 18 Wi ka jiə kimfasi a, ‘Mih kiə gia yə mih ki fə̂ki. Mih ki shayiki lə bəshaŋkwa bəŋ ma, mih fiəni kpɛiŋsi, ka mih bi jiə dzɛiŋ bəh biɛiŋ biŋ yɛiŋ wə bichi. \v 19 Jɔbi wə mih ka fə yakadəiŋ, mih ni dzaka i gwu yiŋ a, mih kɔ mi wi kidəəŋ. Mih kwati biɛiŋ biə mih bi dziki i buku jía yiduli wə, chu wɔkɔ kə ŋgəkə. Mih kɔ liə i dziki a dzini, chu mu a muni wɔkɔ ndzɔŋni.’ \v 20 Si wi nì kɛiŋsi yakadəiŋ, Nyɔ ka bɔɔŋ wi a, ‘Kiyuŋ kələ! Daiŋ nchɔkɔ mih ni fiəni dzɔ lə kiŋ'waka ka. Biɛiŋ biələ bichi wɔ kɛiŋsi jiə lə bi ni numki bi ndə a?’” \p \v 21 Si Jisɔs dzaka yakadəiŋ ka dzaka a, “Yi kɔ ayaka i mi wə wi juŋniki mbum bi mbi i gwu yi wə, kaŋa kə mbum bidɔkɔ i kimbu ki Nyɔ wə.” \s1 Mbɛiŋ jiə shɔm i Nyɔ \r (Matiɔ 6:25-34; 6:19-20) \p \v 22 Wi chu dza ka dzakaki num i bwa bu bə mbaŋ a, “Kiə mbɛiŋ ma fûmsiki gwu kɔm nɔni kimbɛiŋ, a mbɛiŋ ni dzi nə, na yudɔkɔ kɔm gwu yimbɛiŋ a mbɛiŋ ni lɔh nə. \v 23 Mbɛiŋ kiəki a kiŋ'waka ki mi tsəki lə biɛiŋ bi dzini, gwu yi mi tsə bəmbuŋ. \v 24 Mbɛiŋ yɛiŋ biŋaŋa, bi nɔmki kə, gbɛli kə. Na bi si kɔh kə dzɛiŋ i juŋni jiə i bəshaŋkwa wə nabə gba. Ayakalə, Nyɔ saŋsi bi bichi. Mbɛiŋ kiəki kə a mbɛiŋ kɔkniki tsəki lə minyəni a? \v 25 Akɔ ndə i mbɛiŋ kintəəŋ wə wi fumsiki gwu, wi num i kpɛiŋsi jɔbi twɛsi i nɔni ki wə a? \v 26 Si mbɛiŋ mɔŋ i fə na yi twɛsi yələ, mbɛiŋ bə́ fumsi gwu i nə a? \v 27 Mbɛiŋ yɛ̂iŋ si bəfluwa kɔɔki bɔ num. Bəfluwa si nɔm kə nabə i kɛiŋsi bəmbuŋ bəbɔ. Ayakalə, mih fukuki i mbɛiŋ a, na Ŋkuŋ Sɔlɔmɔn bəh mbum bi bichi biə wi nì kaŋaki, jɔbi wə wi nì lafiki gwu bəh bəmbuŋ wi nì ka num buku dəkə ka fluwa widɔkɔ. \v 28 A kabə num lə si Nyɔ lafiki mfwaŋ i chwa, mfwaŋ biə bi kɔki daiŋ, kijiəli bə kpa i gbuku wə, ma wi Nyɔ ni lafi mbɛiŋ i tsə buku dəiŋ a? Ɔ ɔɔ bəni bə mbum wi twɛsi! \p \v 29 Yi kɔ a mbɛiŋ ma fûmsiki gwu yimbɛiŋ i kwakaki kɔm fiɛŋ fiə mbɛiŋ kaŋaki i dzi bəh i mu, \v 30 kɔm gia yələ si kwaka bəni bə mbi bə̀ bɔ kiəki kə Nyɔ. Mbɛiŋ kîəki a, Ba wimbɛiŋ kiəki lə a mbɛiŋ nəŋki lə biɛiŋ biələ bichi. \v 31 Mbɛiŋ jîə mfi bimbɛiŋ num i ŋkuŋ bi Nyɔ wə, ka wi ni nyaki mbɛiŋ tə bəh biɛiŋ biələ bichi. \p \v 32 Mbaŋ wuŋ, si mbɛiŋ kɔ twɛsi lə kiə mbɛiŋ ki lwâ kə kɔm Ba wimbɛiŋ kɔ bə kinsaŋli i nya ŋkuŋ bi i mbɛiŋ. \v 33 Mbɛiŋ tâŋni biɛiŋ biə mbɛiŋ kaŋaki, ma mbɛiŋ gâa kpɔ wiwɔ i bəni bə kifuu, mbɛiŋ nə̂ŋki biba bi kpɔ a num biə bi kɔkə i shakyi. Mbɛiŋ jîəki kpɔ wimbɛiŋ num i tumi ki Nyɔ wə, i di biə bəji kɔkə i chwɔ, bəh i di biə nchami kɔkə i kwa, bəh i di biə shəkə kɔkə i mɛni. \v 34 Mbɛiŋ kîəki a, di biə mi jiəki kiba ki akɔ fɛiŋ wə shɔm yi kɔ. \s1 Bəni bə Jisɔs wɔ̂kɔliki Jisɔs \r (Matiɔ 24:45-51) \p \v 35 Mbɛiŋ kâŋa chiŋni bimbɛiŋ ma mbɛiŋ bâiŋsi naka bimbɛiŋ bi baiŋki, ma mbɛiŋ wɔ̂kɔliki nɔm, \v 36 aka bwa bə nɔm bə̀ bɔ kɛiŋsi gwu ka wɔkɔliki tikwili wibɔ, si wi fiəniki dzəki i di bi dzɔni bi miŋkpaŋa wimfiaŋ wə. Ka jɔbi wə wi ni fiəni dzə kɔmyi dzaka ki juŋ, ma bɔ ni wɛli akisəkə wi liə. \v 37 Kinsaŋli kimbum kɔ ki bwa bə nɔm bə̀ tikwili wibɔ ni fiəni dzə yɛiŋ bɔ kɛiŋ wɔkɔli wi. Mih fukuki ŋkɔŋ i mbɛiŋ a, wi ni tum mbuŋ i gwu yi wə, ma bɔ num i kuku, wi tsəsi dzɛiŋ i bɔ. \v 38 Kinsaŋli kimbum bi numki ki bwa bə nɔm bə̀ wi bi kwatiki bɔ wɔkɔli, kɔŋ wi numki i bi fiəni dzə na nchɔkɔ kintəəŋ, yudɔkɔ na i jɔbi wə kwɔkɔ tɔŋki. \v 39 Mbɛiŋ kîəki a, tikwili kabə kiəki jɔbi wə ji kaŋaki i dzə nchɔkɔ fɔkɔ, wi ma ni chu bee a wi dzə bwiŋ juŋ yi. \v 40 Mbɛiŋ tə kaŋaki i nûmki bəh ŋkɛiŋsi wi gwu, kɔm mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi bi fiəni dzə lə i jɔbi wə mbɛiŋ kiə kə.” \p \v 41 Bita ka dza bikə i wi a, “Bah, wɔ ti ndi wələ num i buku, ma i bəni bəchi a?” \v 42 Bah chukuli a, “Waiŋ wi nɔm wə wi kɔ wi ŋkɔŋ, chu kaŋa mfi, kɔ winaiŋ? Ntə akɔ wə tikwili wi nì jiə a wi tɔkniki bəh juŋ yi, a jɔbi wə, jɔbi ka kpɛiŋ ma wi ni nyaki biɛiŋ bidzini i bwa bu bə nɔm a? \v 43 Kinsaŋli kimbum bi numki i waiŋ wi nɔm wə tikwili wi bi dzə yɛiŋki num wi fə nɔm wi a liŋ asi wi si nəŋki. \v 44 Mih fukuki ŋkɔŋ i mbɛiŋ a, tikwili wi bi yaksi wi a wi tɔkniki bəh biɛiŋ bi bichi. \v 45 Ayakalə, waiŋ wi nɔm wiwɔ ka dza dzaka i gwu yi a, ‘Tikwili wuŋ ni kɔmsi fiəni dzə kə,’ ka yisi i twɛiŋki bwa bə nɔm bənyuku bəh bəkaŋa, dzi a dzini chu mu mbih mɔ kwa wi, \v 46 yaka yi kɔ a tikwili wi waiŋ wi nɔm wiwɔ bi təkəli tumbuku i chɔkɔ biə wi si kwakaki kə bəh i jɔbi wə wi si kwakaki kə bəh i jɔbi wə wi si kiəki kə. Ayaka wi bi gbayi waiŋ wi nɔm wiwɔ, wi chiŋsi wi i tsə numki bəh bəni bə̀ bɔ kɔkə bə ŋkɔŋ. \p \v 47 Waiŋ wi nɔm wə wi kiəki gia yə tikwili wi nəŋki a wi fəki, wi nəki kɛiŋsi kə gwu yi i fəki yi, ma yi numki a bə bi twɛiŋ lə wi bəh ŋgaŋa yiduli. \v 48 Waiŋ wi nɔm wə wi kiəki kə gia yə tikwili wi nəŋki a wi fəki, wi fə gia yə bə kɔ i twɛiŋ wi bəh ŋgaŋa yiduli ma yi numki a bə bi twɛiŋki a wi twɛsi. Mi wə bə nya biɛiŋ biduli i wi, bə bi bikəki biduli i wi.” \s1 Jisɔs dzə bəh kiŋgali \r (Matiɔ 10:34-36) \p \v 49 Jisɔs chu dzaka i bwa bu bə mbaŋ a, “Mih dzə i kpa num gbuku i fa kuku. Bə dzɔ a wi si bɛli lɔ. \v 50 Mih kaŋaki i liə i ŋgəkə wimbum widɔkɔ wə, shɔm yiŋ ni də a jɔbi wə mih ni liə i wi wə. \v 51 Mbɛiŋ kwakaki a, mih dzə num bəh kimbɔiŋni i fa kuku a? Ŋgaŋ, mbɛiŋ kîəki a, mih dzə num bəh kiŋgaali. \v 52 I yisi i liə i tsə ninshiŋ, juŋ yə yi kɔ bəh bəni bəte ni gaali lə. Bəni bətali ni gaali bəh bəfa, bəfa ni gaali bəh bətali. \v 53 Tii waiŋ ni gaali lə bəh waiŋ wi, winyukuni, waiŋ wi winyukuni gaali bəh ba wi. Nih waiŋ ni gaali bəh waiŋ wi wikpaŋni, waiŋ wi wikpaŋni gaali bəh nih wi. Nih nyuku ni gaali bəh kpə waiŋ wi, kpə waiŋ gaali bəh ni nyuwi.” \s1 Bəni kiə jɔbi \r (Matiɔ 16:2-3) \p \v 54 Jisɔs dzaka i mbaŋ wi bəni wə a, “Mbɛiŋ ka yɛiŋ jɔbi wə bimba yakaki dzəki i kimbu kə wɔŋ liəki, mbɛiŋ yisi i dzakaki a, ‘Dzaŋ nəŋki lə i dzə.’ Ayaka yi dzə. \v 55 Mbɛiŋ ka yɛiŋ tə fiəkə fəkə i kimbu ki shiŋ wə, mbɛiŋ ka dzakaki a, ‘Di ni shili lə nalə.’ Ayaka bi num. \v 56 Mbɛiŋ bəni bə̀ mbɛiŋ dzakaki chi, fə chi, si mbɛiŋ tsɛiŋki bɔɔli bəh kuku mbɛiŋ ka kiəki si biŋ ni numki, akɔ tə kɔm nə wə mbɛiŋ kɔkə i kiə gia yə Nyɔ chusiki i liə a? \p \v 57 Mbɛiŋ mɔŋ tə i bɔŋ kwakaki gia yi chəŋ yə yi kɔ a mbɛiŋ fəki a? \v 58 Mi ka dzɔ wɔ, i tsə bəh wɔ i juŋ yi nsaka wə, wɔ mɔmsi mbɛiŋ wi kɛiŋsi a kɛiŋ i dzəh, ka wi ma guku tsə nya wɔ i kaŋ yi mi wə wi sakaki bənsaka, ma wi nya daŋsi wɔ i kaŋ yi bəni bə jum wə, ma bɔ ni fa wɔ i juŋ yi nsəŋ mə. \v 59 Mih fukuki i wɔ a, wɔ ni buku kə fɛiŋ maka wɔ gɔm kaasi finini fichi fiə bɔ bikəki.” \c 13 \s1 Mi wichi kwûni shɔm yi, kɔbi yaka wi ni kpi \p \v 1 A nì kɔ i jɔbi wiwɔ wə, bəni bədɔkɔ dza ka fukuki i Jisɔs kɔm bəni bə Galili bədɔkɔ bə̀ bɔ nì tsəki i fə mfə gia i Nyɔ, Baylɛ faaŋ bəni bɔ tsə gbayi bɔ, mwa mibɔ chiŋni bəh minyam yə bɔ nì fə mfə gia yɛiŋ. \v 2 Jisɔs wɔkɔli lə, bikə i bɔ a, “Mbɛiŋ kwakaki a, bəni bə̀ bɔ nì kpiyi i dzəh yələ wə, a bɔ nì kɔ na bəni bəchu tsə bəni bə Galili bəchi ma? \v 3 Ŋgaŋ, mih fukuki i mbɛiŋ a, mbɛiŋ baaŋ ki kwûni kə shɔ́m yimbɛiŋ, ma mbɛiŋ bəchi bi kpiyi ayaka. \v 4 Mbɛiŋ kwakaki alə bəni bə̀ jwɔfi ntsɔ nyaŋ bə̀ juŋ yi dəəŋ yə i Silɔam nì muku wɔɔyi bɔ a? Mbɛiŋ kwakaki a bɔ bədɔkɔ nì kpiyi yaka kɔm bɔ nì kɔ na bəni bəchu tsə bəni bə Jɛlusalɛm bəchi ma? \v 5 Ŋgaŋ, mih fukuki i mbɛiŋ a, mbɛiŋ baaŋ ki kwûni kə shɔ́m yimbɛiŋ, ma mbɛiŋ bəchi bi kpiyi ayaka.” \s1 Ndi kɔm kpɛiŋ wə wi wumki kə mintam \p \v 6 Jisɔs ka ti ndi widɔkɔ i bɔ a, “A nì kɔ jɔbi widɔkɔ wə, mi widɔkɔ yəə kpɛiŋ widɔkɔ \f + \fr 13:6 \fr*\ft Kpɛiŋ wiwɔ num bə bɔŋ i já yi ŋkali wə a, “Fig”.\ft*\f* i wi khə. Jɔbi nì kpɛiŋ i wi i tsə kɔhyi mintam miwɔ wi tsə nəki yɛiŋ kə na fimu. \v 7 Wi ka dzaka i mi wi wi nɔm a, ‘Tsɛ̂iŋ kpɛiŋ wələ, i jía yitali wə mih si shi dzə fa i tsɛiŋ mintam i kpɛiŋ wələ wə, mih yɛiŋ kə na fimu. Gbâ tɔ̂kɔ kuku, wi baŋki lə di kilɔlɔ.’ \v 8 Mi wi nɔm wiwɔ chukuli a, ‘Tikwili, bêe dəkə wi yaka, mih ki chəkyiki taliki lə chwɔŋ kiwɔ mih jiə chi yɛiŋ chɛiŋ. \v 9 Jɔbi wə wi ka wum mintam i jia yələ yi dzəki lə, ma yi ndzɔŋki, wi ka baaŋ i wum, ma wɔ ni gba tɔkɔ wi.’” \s1 Jisɔs chuku kpaŋa widɔkɔ i chɔkɔ bimbam wə \p \v 10 A nì kɔ chɔkɔ bimbam bidɔkɔ, Jisɔs ka laniki bəni i juŋ yi tsani yidɔkɔ wə. \v 11 Kpaŋa widɔkɔ num fɛiŋ kiŋ'waka kichu kidɔkɔ num i wi wə, num kə ki si fə mi wi chu mi wi jwɛiŋ, ki nì fə wi gwɛiŋ i jía jwɔfi ntsɔ nyaŋ, jum yi ŋgwuŋ, wi kɔbi i chu num i bɛiŋ chəŋ. \v 12 Jɔbi wə Jisɔs nì yɛiŋ kpaŋa wiwɔ, ka bɔɔŋ wi, wi dzə, wi dzaka i wi a, “Nih wuŋ, wɔ bɔnih lɔ i jwɛiŋ ya wə daiŋ.” \v 13 Si wi dzaka yakadəiŋ, ka nani tsɛiŋ yi kɔm wi. Akisəkə, jum yi fiəni nani gwu ka kaa, wi num bɛiŋ chəŋ, ka chɔŋyiki Nyɔ. \p \v 14 Tikwili wi juŋ yi tsani yiwɔ yɛiŋ si Jisɔs chuku kpaŋa wiwɔ, a num i chɔkɔ bimbam wə, gia yiwɔ nya lɔ wi bəh ŋgəkə. Wi ka yɔliki i bəni a, “Kaŋ kɔ yisɔ yə bukumbɛiŋ kaŋaki i nɔmki yɛiŋ. Mbɛiŋ dzə̂ki bə chukuki jwɛiŋ yimbɛiŋ i kaŋ yələ wə, ayakalə a kɔbi i chɔkɔ bimbam wə!” \p \v 15 Bah chukuli i wi a, “Mbɛiŋ bəni bə̀ mbɛiŋ dzakaki chi, fə chi. I chɔkɔ bimbam wə, ntə mi wimu wimu i mbɛiŋ kintəəŋ, si dzɔ lə naʼ wi, yuwidɔkɔ njakas wi i di biə yi nɔki, i tsə nya yi bəh mwi a? \v 16 Kpaŋa wələ kɔ waiŋ Ablaham, wə Satan nì kaŋa i bənsəŋ wə jía jwɔfi ntsɔ nyaŋ, yaka yi si ndzɔŋki kə si mih gamti wi i ŋgəkə wi wələ, i chɔkɔ bimbam wə a?” \v 17 Si Jisɔs dzaka yakadəiŋ, bəni bə̀ bɔ nì baiŋŋki wi, gəmni i gwu yibɔ wə, bəni bəduli bədɔkɔ num fibɔ bəh kinsaŋli, kɔm bə gia yi kaŋyini yichi yə Jisɔs nì fəki. \s1 Ndi kɔm ŋgɔkɔ wi fintam fidɔkɔ \r (Matiɔ 13:31-32; Mak 4:30-32) \p \v 18 Jisɔs ka təmki a, mih ki fəkəliki a, “Ntɔŋ bi Nyɔ kɔ aka finə a? Fiɛŋ fiə mih ki fəkəliki yɛiŋ kɔ nə a? \v 19 Bi kɔ aka ŋgɔkɔ\f + \fr 13:19 \fr*\ft Ŋgɔkɔ wələ kɔ i já yi ŋkali wə a, “mustard”.\ft*\f* wi fintam fidɔkɔ mi nì buku tsə i gbɛli i wi khə, ŋgɔkɔ wiwɔ kɔ yaka ka fiəni chu num kpɛiŋ, minyəni mə mɔ fuliki i bɛiŋ dzə maa júŋ yibɔ i cha yiwɔ wə.” \s1 Ndi kɔm dzɔɔŋ \r (Matiɔ 13:33) \p \v 20 Wi ka chu təmki a, “Akɔ finaiŋ fiɛŋ mih ki fəkəniki ŋkuŋ bi Nyɔ bəh fi a? \v 21 Bi kɔ aka dzɔɔŋ yə miŋkpaŋa ni fəkə muku i biŋkuŋɔ bimbum wə bitali ka fwɛŋni, ka chwali yi fə muku miwɔ yaka.” \s1 Dzaka kifiəŋə ki faaŋnini \r (Matiɔ 7:13-14,21-23) \p \v 22 Jisɔs dza ka tsəki i bikwili wə bəh i bidi wə si wi nì tsəki lani tsə bəni, tsə sə dzəh yi i Jɛlusalɛm. \v 23 Mi widɔkɔ dza bikə i wi a, “Bah, akɔ a bəni twɛsi bɔ bi bɔiŋki a?” Jisɔs ka chukuli lɔ i bɔ bəchi a, \v 24 “Mbɛiŋ jwɔ̂ki na bəh ŋga i liə num i dzaka kifiəŋə kifaaŋnini. Mbɛiŋ kiəki a, bəni bəduli bi nəŋki lə i liə i ki wə, dzəh kɔbi. \v 25 Jɔbi bi kpɛiŋ lə wə, tii juŋ wiwɔ bi dza fah dzaka ki juŋ. Jɔbi wə wi bi fa, mbɛiŋ bi baaŋ i biŋ i kɔmyiki dzaka ki juŋ dzakayi a, ‘Tikwili, wɛ̂li a dzaka ki juŋ ka buku liə.’ Wi bi chukuli i mbɛiŋ a, ‘Mih kiəki kə di biə mbɛiŋ buku.’ \v 26 Mbɛiŋ ka bi nɔmyiki dzakaki, ‘A kɔkə a buku bə̀ bukumbɛiŋ nì shiki dziki chu mu a? Ayaka wɔ nì nyaniki laniki nnyaki bəni i bidi bibuku wə.’ \v 27 Wi bi fiəni chukuli shəŋ a, ‘Mih fukuki i mbɛiŋ a mih kiəki kə di biə mbɛiŋ buku. Mbɛiŋ nyə̂ i mih fiəŋə mbɛiŋ bə̀ mbɛiŋ nyaniki fəki chu.’ \v 28 Mbɛiŋ bi yɛiŋ lə Ablaham bəh Ayjik bəh Yakɔb bəh bəni bə ntum bə Nyɔ bəchi i kintəəŋ ki ŋkuŋ bi Nyɔ wə, num bə baŋ mbɛiŋ i biŋ, mbɛiŋ bi ka dəki dzi jəŋ. \v 29 Bəni bi dza i bimbu bichi wə, i yisi i di biə wɔŋ bukuki dzəki, bəh i di biə wi tsəki liəki, bəh i di bi bɛiŋ bɛiŋ wə bəh bi shiŋ i mbi wə, bɔ bi dzə shinum i dziki i kintəəŋ ki ŋkuŋ bi Nyɔ wə. \v 30 Mbɛiŋ wɔ̂kɔli bəni bəduli bə̀ bɔ kɔ i ninshiŋ i liə bi numki num i jum wə, bəduli bə̀ bɔ kɔ i jum wə i liə bi numki num i ninshiŋ.” \s1 Nshɛiŋ kwa Jisɔs kɔm Jɛlusalɛm \r (Matiɔ 23:37-39) \p \v 31 A nì kɔ a jɔbi wiwɔ wə, Bəfalasi dzə dzaka i Jisɔs a, “Bûku nyə̂ fa, tsə i kimbu kidɔkɔ wə kɔm Ŋkuŋ Hɛlɔd nəŋki i wɔɔ wɔ.” \p \v 32 Jisɔs chukuli i bɔ a, “Mbɛiŋ tsə̂ dzâka i fifinchɔŋ fiwɔ a mih ki bwiliki lə bəchinda bə ŋkpɛli i bəni wə daiŋ, mih chuku jwɛiŋ, i yisi i daiŋ bəh kijiəli, mih bi buku kaasi nɔm wuŋ shitsə kijiəli. \v 33 Ayakalə, mih ni yisi nyani wuŋ wi Jɛlusalɛm daiŋ, bəh i buku nyani kijiəli i tsə buku shitsə kijiəli. Yi kpɛiŋniki kə a bə wɔɔ mi wi ntum wi Nyɔ i di bidɔkɔ wə a kɔbi a i Jɛlusalɛm.” \p \v 34 Si Jisɔs dzaka lə, wi ka chu dzaka a, “Yəbɛɛy Jɛlusalɛm! Yəbɛɛy Jɛlusalɛm! Wɔ wɔɔyiki bəni bə ntum bə Nyɔ, chu tumyi bəni bə̀ Nyɔ faaŋki i mbɛiŋ bəh kitəh. Akɔ kiŋkani kimaiŋ si mih mɔmsi i juŋni bwa ba asi nih shyə si juŋni bwa bu wi kwumi baŋ bəh bəkəli bi, wɔ nəiŋma a? \v 35 Tsɛ̂iŋ, bə kɔ num bə lɔtɔkɔ lɔ juŋ ya yi fiəni num chii. Ayaka mih fukuki i mbɛiŋ a, mbɛiŋ bi chu yɛiŋ kə i mih wə, i tsə buku jɔbi wə mbɛiŋ bi dzakaki a, ‘Nyɔ jiə kimbɔiŋsi i mi wə wi dzəki i yɛli wi Bah wə.’” \c 14 \s1 Jisɔs chu chuku mi i chɔkɔ bimbam \p \v 1 A nì kɔ i chɔkɔ bimbam bidɔkɔ wə, Jisɔs tsə i dzi i juŋ yi mi wimbum wi Falasi widɔkɔ. Bəni bə̀ bɔ nì kɔ fɛiŋ nì tsɛiŋki Jisɔs i yɛiŋ gia yə wi ni fə. \v 2 A nì kɔ mi widɔkɔ num fɛiŋ i Jisɔs nshiŋ wi gwɛiŋ bəh jwɛiŋ yidɔkɔ yi fə kaŋ yi bəh kaka bi mɔyi. \v 3 Jisɔs bikə i Bəfalasi bə̀ bɔ nì kɔ fɛiŋ, bəh bəni bə̀ bɔ nì kɛiŋsiki kiəki bənchi bə Nyɔ, “Bənchi bəbukumbɛiŋ bumki lə a bə chûku mi i chɔkɔ bimbam wə, ma nə a?” \p \v 4 Bɔ nəki kaŋa kə gia yidɔkɔ i chukuli. Jisɔs kaŋa mi wiwɔ, chuku wi, ka dzaka a wi tsə̂ki. \v 5 Jisɔs ka fiəni bikə i bəni bəwɔ a, “Mi widɔkɔ kabə kaŋa waiŋ\f + \fr 14:5 \fr*\ft Biŋwakti bikpu bidɔkɔ bɔɔŋ a, “njakas.” \ft*\f* nabə naʼ, wi gbɔ i fəŋ mə i chɔkɔ bimbam wə, wi ma ni bwili akisəkə a?” \p \v 6 Bɔ məŋni gia yə bɔ ki chukuliki. \s1 Mi shîsi gwu yi i kuku \p \v 7 Jisɔs dza yɛiŋ si bəni dzəki sabi di bibɔ num i ninshiŋ i numyi yɛiŋ, wi ka ti bɔ bə ndi a, \v 8 “Jɔbi wə bə laka wɔ i dzini bi ndzɔ wi miŋkpaŋa wimfiaŋ wə, wɔ tsə ma nûm i di bi ninshiŋ wə, kɔm mi wimbum widɔkɔ kɔlə fɛiŋ num bə si laka tə wi fɛiŋ. \v 9 Tikwili wə wi si laka mbɛiŋ bəchi, wi ni dza dzə dzaka i wɔ a, ‘Dzâ nyâ di biələ i mi wimbum wələ.’ Ma wɔ ka ni dza, num bəh kiŋgəmni i tsə num lɔ num i jum wə. \v 10 Jɔbi wə bə laka wɔ i dzini bi dzɔni bi miŋkpaŋa wimfiaŋ, wɔ tsə̂ nûm num i jum wə, ka tii dzini bi miŋkaŋa wimfiaŋ ni dzə dzaka i wɔ a, ‘Nsɛiŋ wuŋ, dzâ fa, tsə̂ nûm num i ninshiŋ.’ Ayaka, wɔ ka ni kaŋa kiŋkɔksi i bəni bəchi nshiŋ. \v 11 Yi kɔ a liŋ i mi wichi wə wi yaksiki gwu yi, bə bi shisi lə wi. Mi wə wi shisiki gwu yi, bə bi yaksiki lə wi.” \s1 Mi tɔkniki bəh bəni bə ŋgəkə \p \v 12 Jisɔs ka dza fiəni dzaka i tii juŋ wə a, “Jɔbi wə wɔ nəŋki i bɔɔŋ bəni a bɔ dzə dzi, ma ni bɔɔŋ num nsɛ́iŋ ya na bwa bə nah, na chwɔŋ ki juŋ ka, na bəni bə kpɔ, bə̀ bɔ nɔki kɔmsiki i wɔ wə. Kɔm bɔ bi fiəni bɔɔŋ lə wɔ tə i juŋ yibɔ wə, ma yi ka bi numki a, bɔ nì chukuli lɔ kaŋ ya. \v 13 Jɔbi wə wɔ fəki dzini, laka num bəni bə kifuu, bəh biŋkəŋni, bəh bə̀ bɔ gbɔki nyaniki, bəh bimfəkə. \v 14 Wɔ ka fə yakadəiŋ, ma Kimbɔiŋsi ki Nyɔ numki i wɔ wə, kɔm bəni bələ kaŋaki kə fiɛŋ fidɔkɔ, i bi fiəni chukuli i wɔ. Ma gɔm wa bi numki i Nyɔ, i chɔkɔ biə bəni bə̀ bɔ kɔ chəŋ bi dzayiki i kpi wə.” \s1 Ndi kɔm dzini bimbum \r (Matiɔ 22:1-10) \p \v 15 Si Jisɔs dzaka yakadəiŋ, mi widɔkɔ wə, bəh bɔ nì dziki wɔkɔ gia yiwɔ ka dzaka i wi a, “Kimbɔiŋsi kimbum kɔ i mi wə wi bi dziki blɛd i kintəəŋ ki ŋkuŋ bi Nyɔ wə.” \p \v 16 Jisɔs ka chukuli i wi a, “A nì kɔ jɔbi widɔkɔ wə, mi widɔkɔ kɛiŋsi bini bimbum, wi laka bəni bəduli. \v 17 Si chɔkɔ bi bini biwɔ nì dzə kpɛiŋ, wi faaŋ waiŋ wi wi nɔm a wi nyani fuku i bəni bəchi bə̀ wi nì laka bini i bɔ, a ŋgaiŋ kɛiŋsi lɔ biɛiŋ bichi. \v 18 Waiŋ wi nɔm wiwɔ ka tsə yɛiŋ bɔ, bɔ yisi ka təmki wimu wimu. Mi wi ninshiŋ wə wi nì yɛiŋ dzaka i wi a, ‘Yɛ̂iŋ mih si kɔ mih taŋ khə wuŋ wimfiaŋ, mih kaŋaki i tsə tsɛiŋ wi. Tɛsi, mih ni numki kə.’ \v 19 Wi chu yɛiŋ widɔkɔ wə wi bɔŋ chukuli tə a, ‘Mih si kɔ mih taŋ bənaʼ bəŋ bə nɔm jwɔfi, mih kaŋaki i tsə̂ mɔ̂msi yi i liə. Tɛsi, mih ni numki kə.’\fig Mi si wi mɔmsiki nyám yi|alt="I have bought five yoke of oxen" src="hk00019c.tif" size="span" loc="Luke 14:19" copy="Horace knowles" ref="Luk 14:19"\fig* \v 20 Wi chu yɛiŋ widɔkɔ wi bɔŋ chukuli tə a, ‘Mih dzɔ a kpə wuŋ wimfiaŋ daiŋ, tɛsi, akɔ gia yə mih ni dzə kə.’ \v 21 Si bɔ chukuli yakadəiŋ, waiŋ wi nɔm wiwɔ ka fiəni tsə fuku gia yichi i tikwili wi. Tikwili wiwɔ wɔkɔ gia yiwɔ, shɔm bɔkɔ wi. Wi ka fiəni faaŋ waiŋ wi nɔm wiwɔ, dzaka i wi a, ‘Bûku wakli, tsə̂ i kwili kintəəŋ, nyâni nnyâ i dzə́h yi tasini bəh i dzə́h yinchiŋ yinchiŋ wə, jûŋni bəni bə̀ bɔ gbɔki nyaniki bəh bimfəkə bəh biŋkəŋni, ma wɔ dzə̂ bəh bɔ.’ \v 22 Wi tsə fiəni dzə dzaka a, ‘Tikwili, mih fə lɔ gia yichi asi wɔ si dzaka ayakalə, juŋ kɛiŋki ki jikə kə.’ \v 23 Tikwili wi dzaka i wi a, ‘Tsə̂ i dzə́h yimbum bəh yinchiŋ yichi ma wɔ dzɔ̂ dzə̂ bəh bəni bəduli ka bɔ dzə jiksi juŋ yichi. \v 24 Mih fukuki i mbɛiŋ a, mi i kintəəŋ ki bəni bə̀ mih si yisi laka bɔ bi mɔ̂m kə fiɛŋ fidzini i bini biŋ wə.’” \s1 Dzə i num ka waiŋ mbaŋ wi Jisɔs \r (Matiɔ 10:37-38; 5:13; Mak 9:50) \p \v 25 Jisɔs chu nyə ka tsəki, mbaŋ wi bəni kwu biəli wi. Wi ka dza fiəni dzaka i bɔ a, \v 26 “Mi wə wi nəŋki i biəli mih i num mi wuŋ wi mbaŋ wi kɔbi i kɔŋ mih i tsə ba wi, bəh nih wi, chu kɔbi i kɔŋ mih i tsə kpə wi bəh bwa bu, bəh bwa bə nih wi, bəh jɛ́mi yi, nabə i kɔŋ mih tə tsə si wi kɔŋki gwu yi, wi kɔkə i num mi wuŋ wi mbaŋ. \v 27 Mi wə wi nəŋki i num i mbaŋ wuŋ wə, wi kaŋaki i gîŋ kintasi ki i bîəliki mih. \v 28 Akɔ ndə i mbɛiŋ kintəəŋ wə wi nəŋki i maa juŋ yi dəŋə yaka i bɛiŋ, wi ma nì yisi i shi num i kuku i kwaka fwu wi, a kpɔ wə wi kaŋaki kɔlə bi kpɛiŋ ka wi bi maa kaasi yɛiŋ a? \v 29 Wi ka baaŋ i fə yakadəiŋ, wi ka yisi a chɔkɔki chaka ki juŋ kiwɔ, ki ni gaka wi i kaasi. Jɔbi wə bəni bi tsəki fɛiŋ ma bɔ bi suŋuki wi dzaka a, \v 30 ‘Mbwə wələ nì yisi juŋ, yi gaka wi i kaasi.’ \v 31 Yi ni numki a liŋ tə a, akɔ winaiŋ ŋkuŋ wə wi nəŋki i laa tum jum bəh ŋkuŋ widɔkɔ, wi kɔbi i yisi num kuku i kwaka a ŋgaiŋ bəh bəni bu bə jum bənchuku jwɔfi kɔlə i tsə jwɔ ŋkuŋ widɔkɔ wə wi kaŋaki bəni bu bə jum bɔ num i buku bənchuku mbaŋfia a? \v 32 Wi ka kwaka yɛiŋ a yi ləkəki lə, wi kaŋaki i bâayi bəni bu bədɔkɔ i fâaŋ a bɔ tsə̂ yɛ̂iŋ ŋkuŋ widɔkɔ wə wi kɛiŋ i dzəh yi dəəŋ, i tsâ wi a wi fə̂ dzəh yə kimbɔiŋni kɔ i nûmki i bɔ kintəəŋ. \v 33 Yi ka numki a i dzəh yələ wə, mi wə wi ka baaŋ ki dali kə biɛiŋ bi bichi, wəmaka mi kɔkə i num i mbaŋ wi bwa bəŋ kintəəŋ. \p \v 34 Ŋkaka kɔ fiɛŋ fi ndzɔŋni. Ayakalə, yi ka laksi njwɔŋni bi, bə kɔ i chu fə na dəiŋ bəh yi ka yi fiəni njwɔŋki a? \v 35 Yi numki a, yi laka lɔ kilɔlɔ. Yi kɔkə ka bə shuku i khə nabə i di bi chi wə. Yi kɔ a shuku tɔkɔ kilɔlɔ. Mi wə wi kaŋaki bintuni i wɔkɔ wi wɔ̂kɔ.” \c 15 \s1 Ndi kɔm shwaŋ yi lakani \r (Matiɔ 18:10-14) \p \v 1 Bəni bə̀ bɔ ni kwaki kiŋwakti, bəh bəni bəchu bədɔkɔ ni dzəki i Jisɔs i wɔkɔ gia yə wi laniki. \v 2 Bəfalasi bəh bəni bə̀ bɔ ni laniki bənchi bə Nyɔ, yisi i shwiŋyiki dzakayi a, “Mi wələ dzɔ bəni bəchu kabə dzi bəh bɔ.” \v 3 Ayakadəiŋ, Jisɔs ti ndi wələ i bɔ a. \p \v 4 “Akɔ ndə i mbɛiŋ kintəəŋ wə, wi kabə kaŋaki shwáŋ yi gbi, yimu laka, wi ni chəŋ num alə a? Wi ma ni yisi bee yə mbaŋ bwukə ntsɔ bwukə i chwa, i tsə nəŋ yimu yiwɔ, i tsə buku jɔbi wə wi ni yɛiŋ i yi wə a? \v 5 Wi ka ni nəŋ yɛiŋ yi, ma wi laŋki, wi giŋ yi i kimbəkəli wə, \v 6 wi kwɛki tsəki bəh yi i dzu. Jɔbi wə wi kwɛ, wi ni bɔɔŋ juŋni nsɛ́iŋ yi, bəh bəni bə̀ bɔ nɔki kɔmsiki i wi kpəŋ wi dzaka i bɔ a, ‘Mbɛiŋ dzə̂ bukumbɛiŋ lâŋki, kɔm mih yɛiŋ shwaŋ yiŋ yi si laka.’ \v 7 Mih fukuki ŋkɔŋ i mbɛiŋ a, yi kɔ a liŋ asi, kinsaŋli kimbum bi numki i tumi ki bɛiŋ wə, kɔm bə mi wichu wimu wə wi kɔ wi kwuni shɔm yi. Bə bi laŋki wəmaka mi tsə bəni bə̀ mbaŋ bwukə ntsɔ bwukə bɔ kɔ chəŋ chu nəŋ kə ŋkwuni. \s1 Ndi kɔm bə chwaka kikpɔ ki lakani \p \v 8 Ma akɔ winaiŋ miŋkpaŋa wə wi kabə kaŋa chwaka bi kpɔ jwɔfi, kimu laka, wi ma ni baiŋsi naka ki baiŋsini i yaŋa juŋ i nəŋ ndzɔŋ, i tsə buku i jɔbi wə wi ni yɛiŋ a? \v 9 Wi ka ni nəŋ yɛiŋ, wi ni bɔɔŋ juŋni nsɛ́iŋ yi bəh bəni bə̀ bɔ nɔki kɔmsiki i wi kpɛŋ, wi dzaka i bɔ a, ‘Mbɛiŋ dzə̂ bukumbɛiŋ lâŋki kɔm mih si fiəni bɔŋ kpɔ wuŋ si wi si laka, mi ka fiəni yɛiŋ wi.’ \v 10 Mih fukuki i mbɛiŋ a, yi kɔ a liŋ tə, asi bəchinda bə Nyɔ laŋki kɔm bə mi wichu wimu wə wi kɔ wi kwuni shɔm yi.” \s1 Ndi kɔm bəh waiŋ wi lakani \p \v 11 Jisɔs chu dzaka a, “Mi widɔkɔ nì kaŋaki lə bwa bu bənyuku bəfa. \v 12 Waiŋ wi jum wə dza dzaka i ba wi a, ‘Ba, gâa nyâ mbiŋ biɛiŋ i liə.’ Ba wi ka gaa biɛiŋ bi i bɔ. \v 13 A nəki num kə i jɔbi wi dəəŋ wə, waiŋ wi jum wə dzɔ biɛiŋ bi, ka juŋni bi bichi ka taŋni, nyə tsə i tumi ki dzəh yi dəəŋ wə. I fɛiŋ wə wi bəkəli kaasi kpɔ wiwɔ i nɔni kichu wə. \v 14 Jɔbi wə wi nì bəkəli kaasi kpɔ wi, dzɔŋ yiləkəli ka kwa tumi kiwɔ, wi chu kaŋa kə fiɛŋ fidzini. \v 15 Ayakadəiŋ, wi ka tsə nəŋ nɔm i mi widɔkɔ i tumi kiwɔ wə, a wi nɔmki i wi. Mi wiwɔ ka faaŋ wi, wi tsə ka tɔkniki bəh bifi bi. \v 16 Wi dza ka nəŋki i dziki biɛiŋ bi dzini bi bifi, ayakalə mi widɔkɔ kɔbi i nya wi bəh fɛiŋ fidɔkɔ. \v 17 Wi ka yisi i təmki gia, fiəni bɔɔŋ mfi bi, ka dzaka a, ‘Bəni bə nɔm bə ba wuŋ kaŋaki biɛiŋ bidzini biduli bi gaka bɔ, mih num fa kpi dzɔŋ. \v 18 Mih ni fiəni tsə lə i ba wuŋ, mih dzaka i wi a, “Ba, mih fə chu i Nyɔ nshiŋ bəh i wɔ tə. \v 19 Mih chu kpɛiŋniki kə ka bə bɔɔŋki mih a waiŋ wa. Dzɔ̂ jîə mih aka mi wa wi nɔm.”’ \p \v 20 Ayakadəiŋ, wi ka dza fiəni tsə i ba wi. Jɔbi wə wi nì bukuki kɔmsiki tsəki i kwili wə, ba wi lɔɔ dzəkəh ka yɛiŋ wi. Nshɛiŋ kwa wi bəh waiŋ, wi dza bɛiŋ, yɔkɔ tsə, maŋni wi, bə́ yaŋayi. \v 21 Waiŋ wiwɔ ka dzaka i wi a, ‘Ba, mih fə chu i Nyɔ nshiŋ bəh i wɔ. Mih chu kpɛiŋniki kə ka bə chu bɔɔŋki mih a waiŋ wa.’ \v 22 Ayakalə, ba wi ka bɔɔŋ bəni bu bə nɔm dzaka a, ‘Mbɛiŋ tsə̂ wakali, mbɛiŋ nə̂ŋ dzə̂ bəh mbuŋ wə wi ndzɔŋki nalə, mbɛiŋ dzə̂ lɔ̂ɔ i wi wə, mbɛiŋ lə̂kə finsəŋ i kpaŋ wi wə bəh dzuyigvu i gvu yi wə. \v 23 Mbɛiŋ tsə̂ kwâ dzə̂ waiŋ naʼ wimbum, mbɛiŋ kûm yi, ka bukumbɛiŋ dziki bə laŋ, \v 24 kɔm waiŋ wuŋ wələ nì kpi, wi fiəni yɔmmi. Wi nì laka, wi fiəni tumbuku.’ Ayakadəiŋ, bɔ ka yisi i laŋki. \p \v 25 Gia yələ nì num lə, waiŋ wi ninshiŋ num i chwa. Jɔbi wə wi nì kwɛki dzəki i buku kɔmsi dzə i dzu, wi wɔkɔ biɛiŋ bi kwuŋni jumi bəni biŋ. \v 26 Wi bɔɔŋ mi wibɔ wi nɔm widɔkɔ bikə a, a num nə, bə biŋki fa? \v 27 Wi chukuli i wi a, ‘Waiŋnah si fiəni dzə daiŋ. Ayakadəiŋ, ba wimbɛiŋ ka kum dɔmi ki naʼ kimbum, kɔm wi si yɛiŋ waiŋnah wi num wiwɔm chu ləkə.’ \v 28 Wi wɔkɔ yaka shɔm ka bɔkɔ lɔ wi, wi ka nəiŋ i liə dzu. Ba wi buku tsə ka tsaki wi a wi lîə a dzu. \v 29 Ayakalə, wi chukuli i ba wi a, ‘Tsɛ̂iŋ, mih ni nɔmki i wɔ ka mfa i jía yələ wə yichi, mih ka num nəiŋ i fə gia ya yidɔkɔ. Wɔ ka num nya mih na bəh waiŋ bii a, mih laŋki buku nsɛ́iŋ yiŋ. \v 30 Waiŋ wa wələ, wə wi nì tsə bəkəli biɛiŋ bia bəh bəkaŋa bə tɔkɔlini, jɔbi wə wi si dzə, wɔ ka tsə kwa waiŋ naʼ wimbum ka kum kɔm wi.’ \v 31 Ba wi chukuli i wi a, ‘Waiŋ wuŋ, buku wɔ shi kɔ a fa jɔbi wichi, biɛiŋ bichi biə mih kaŋaki akɔ mbia. \v 32 Ayakalə, yi si ndzɔŋki lə, a bə lâŋki kɔm waiŋnah wələ nì kpi lɔ, wi fiəni yɔmmi, wi nì laka, wi fiəni tumbuku.’” \c 16 \s1 Waiŋ wi nɔm wi kimfikili \p \v 1 Jisɔs chu dzaka i bwa bu bə mbaŋ a, “Mi wi kpɔ widɔkɔ nì kaŋaki lə waiŋ wi wi nɔm, wi nì jiə a wi tsɛ̂iŋki mbum bi. Wi ka dza wɔkɔ a, waiŋ wi wi nɔm wə bəkəliki lə kpɔ wi. \v 2 Wi ka bɔɔŋ waiŋ wi nɔm wiwɔ, bikə i wi a, ‘Yələ kɔ yinaiŋ gia mih wɔkɔki kɔm wɔ lə a? Bâkti biŋwakti bichi biə wɔ nyakaki kpɔ wuŋ yɛiŋ, wɔ dzə̂ fîəni nyâ i mih. Kɔm wɔ ni chu nɔmki kə i mih.’ \v 3 Waiŋ wi nɔm wiwɔ tsə num kwaka a, ‘Si tikwili wuŋ kɔŋŋki mih i nɔm wə, mih ni fə dəiŋ a? Si mih kɔ mih kaŋa kə ŋga i nɔmki bəh dzəkə, mih chu ŋgəmni i nywaki.’ \v 4 Wi ka fiəni kwaka a, ‘Mih kiə lɔ gia yə mih ni fə̂, i jɔbi wə wi kɔŋŋ mih i nɔm wə, mih kaŋaki lə nsɛ́iŋ yə yi kɔ i dzɔ mih i bɔ dzu.’ \v 5 Ayakadəiŋ, wi ka bɔɔŋ bəni bə̀ bɔ ni kaŋaki fwa yi tikwili wi wimu wimu, wi ninshiŋ dzə wi bikə i wi a, ‘Wɔ gɔmki tikwili wuŋ dəiŋ?’ \v 6 Wi chukuli a, ‘Akɔ bibeli bimiə bimbum gbi.’ Ayaka wi dzaka a, ‘Kɔ̂ kiŋwakti ki fwa kələ nûm kuku wakli, kwûni nyâka a mbaŋshi.’ \v 7 Wi fiəni bikə i widɔkɔ a, ‘Wɔ gɔmki ŋ'wa dəiŋ na?’ Wi chukuli a, ‘Akɔ biba bigəŋ gbi.’ Ayaka wi dzaka a, ‘Kɔ̂ kiŋwakti ki fwa kələ kwûni nyâka a biba mbaŋnyani.’ \v 8 Tikwili wi waiŋ wi nɔm wələ nì yɛiŋ si wi finiki bəh wi yaka, ka kɔksi wi a wi ni fifi lə.” Jisɔs ka kaasi a, “Bəni bə fa kuku fifiki i gia yə bɔ fəki tsə si bəni bə baiŋni fifiki i gia yibɔ yi baiŋni wə. \p \v 9 Ayakadəiŋ, mih fukuki i mbɛiŋ a, mbɛiŋ dzɔ̂ki mbum bimbɛiŋ bi fa kuku, i kwaki nsɛ́iŋ yɛiŋ, ka jɔbi wə bi bi kaa, Nyɔ bi ka dzɔ mbɛiŋ i wi dzu i di biə mbɛiŋ bi numki jɔbi wichi. \v 10 Mi wə wi kiəki kə i tɔkni bəh fiɛŋ finchiŋ, wi kɔkə i tɔkni tə bəh fiɛŋ fimbum. Ayaka mi wə wi fəki kimfikili i gia yi nchiŋ wə, wi kɔlə i fəki tə kimfikili i yimbum wə. \v 11 Si mbɛiŋ kɔkə tɔkni bəmbum bi fa kuku, a ni nya ndə mbɛiŋ mbum bi ŋkɔŋ a? \v 12 Mbɛiŋ kabə kiəki kə i tɔkniki bəh biɛiŋ bi bəni bədɔkɔ, ma ndə ni nya mbɛiŋ bəh fiə fi kɔ fimbɛiŋ a? \p \v 13 Waiŋ wi nɔm kɔkə i nɔ̂mki i bətikwili bəfa. Yi kabə num yakadəiŋ, ma wi ni baiŋŋki widɔkɔ wi kɔŋ widɔkɔ, yudɔkɔ, wi ni wɔkɔki i widɔkɔ nalə wi sɛiŋni widɔkɔ. Mbɛiŋ kɔkə nɔmki i Nyɔ chu nɔm i kpɔ.” \p \v 14 Si Jisɔs dzaka yaka, Bəfalasi wɔkɔ gia yichi, ka yisi i suŋuki wi, kɔm bɔ nì kɔŋki kpɔ nalə. \v 15 Jisɔs ka dzaka i bɔ a, “Akɔ mbɛiŋ bələ bə̀ mbɛiŋ chusiki gwu a mbɛiŋ kɔ bəni bə ndzɔŋni i bəni nshiŋ, ayakalə Nyɔ kiə gia yichi yə yi kɔ i shɔ́m yimbɛiŋ wə. Mbɛiŋ kiəki a gia yə bəni kɔksiki a, akɔ gia, akɔ yə Nyɔ tsɛiŋki yi nyɛŋ i wi.” \s1 Bənchi bə ŋkuŋ bi Nyɔ \p \v 16 Jisɔs chu dzaka a, “A nì kɔ i kikpu wə, bə nì laniki num bənchi bə Muses bəh gia yə bəni bə ntum bə Nyɔ nì nyakaki. Ayakalə, i yisi si Jɔn nì dzə, bə ka fuku num ntum wi ndzɔŋni kɔm ŋkuŋ bi Nyɔ. Mi wichi ka jwɔki i liə kintəəŋ ki ŋkuŋ bi Nyɔ wə. \v 17 Yi bɔniki alə i bɔɔli bəh nshwaiŋ i dza nyə, yi bɔniki kə i fidzəkəni fi Kiŋwakti ki Bənchi i bi laka kilɔlɔ. \p \v 18 Yi kɔ a, mi ka bee kpə wi, dzɔ widɔkɔ, ka nɔki bəh wi, yaka wi fə chu. Mi ka dzɔ miŋkpaŋa wə wi buku i mi widɔkɔ dzu, yəmaka numki a wi dzɔ kpə mi.” \s1 Lasalus bəh mi wimbum \p \v 19 Jisɔs ka dza chu dzaka a, “Mi wimbum widɔkɔ nì kɔlə, wi lafi gwu bəh bəmbuŋ bə kpɔ wi ləkəli bɔ ndzɔŋ nalə, dzi kidəəŋ ki chɔkɔ bichi. \v 20 Mi wi kifuu widɔkɔ num fɛiŋ, yɛli wi num Lasalus. Wi num biəkə kwa gwu yi yichi. Bə nì dzəki jiəki wi i shiki i dzaka ki mbaiŋ ki mi wimbum wə mə, \v 21 wi wɔkɔli a yuwidɔkɔ jɔbi wə wi ni dziki, biɛiŋ biə bi ni bɛsiki ma ŋgaiŋ ni bɔŋyiki dziki. Si wi nì nɔki fɛiŋ yakadəiŋ, bíə dzə chu mɛni kaasi lɔ biəkə yi. \v 22 Aka numki i jɔbi widɔkɔ wə, mi wi kifuu wə kpi, bəchinda bə Nyɔ dzə giŋ wi, ka tsə jiə i di bindzɔŋni wə i kɔmsi i Ablaham wə. Ayaka mi wi kpɔ wə ni kpi tə bə ləə wi. \v 23 Wi tsə num i tumi ki bəni bə kpili wə, wi ka numki fɛiŋ i ŋgəkə wimbum wə. Wi dza lɔɔ dzəkəh, yɛiŋ Ablaham nanu bəh Lasalus, i wi kpəŋ. \v 24 Wi bɔɔŋ tsə a, ‘Ba Ablaham, kwâsi nshɛiŋ i mih, wɔ fâaŋ dzə̂ Lasalus, wi ləkə waiŋkpaŋ wi i mwi mə i dzə̂ də̂si kindɔŋ kəŋŋ yɛiŋ. Mih kɔ i nshili wimbum wə fa i gbuku wələ mə.’ \v 25 Ablaham chukuli mfih a, ‘Waiŋ wuŋ, kwaka jɔbi wə wɔ nì kɛiŋki i mbi. Wɔ nì kaŋaki lə biɛiŋ bindzɔŋni bichi i jɔbi wiwɔ, Lasalus nì yɛiŋki mfih num ŋgəkə. I liə akɔ Lasalus wə, wi kɔ i ndzɔŋni mə, wɔ num i nshili wə. \v 26 A kɔkə shəŋ a yələ. Kîə a fəŋ kimbum kɔ num bə kɛiŋsi jiə, kə mi kɔkə i dza fa i daŋsi dzə i wɔ wə fɔkɔ, yi kɔbi tə i mi i dza fɔkɔ i daŋsi dzə fa i buku wə.’ \v 27 Mi wimbum wə chu tsa a, ‘Mintee Ba, fâaŋ Lasalus i kwili wibuku wə. \v 28 Mih kaŋaki bwa bə nih bəŋ bəte, a wi tsə kîŋ i bɔ ka bɔ bi ma dzə̂ tə i di bi ŋgəkə biələ wə.’ \v 29 Ablaham chukuli mfih a, ‘Bwa bə nah kaŋaki lə biŋwakti bi Muses, bəh biə bəni bə ntum bə Nyɔ nì nyaka, bɔ wɔ̂kɔli gia yə bi dzakaki.’ \v 30 Mi wi kpɔ wə nəiŋ dzaka a, ‘Aayi Ba Ablaham, yi kɔ a mi widɔkɔ dza i kpi wə, wi tsə fuku i bɔ ka bɔ wɔkɔ, ma bɔ kwuni shɔ́m yibɔ.’ \v 31 Ablaham chukuli i wi a, ‘Bɔ ka nəiŋ i wɔkɔ gia yə biŋwakti bi Muses bəh bəni bə ntum bə Nyɔ dzakaki, bɔ kɔkə i wɔkɔ tə na yə mi wə wi dza i kpi wə dzakaki.’” \c 17 \s1 Jisɔs lani kɔm chu bəh nɔm bəh kimbum \p \v 1 Jisɔs dzaka i bwa bu bə mbaŋ a, “Gia yə yi taaŋki bəni bɔ fə chu bi lansi baaŋ kə i dzə. Ayakalə, ŋgəkə kɔ i mi wə wi bi dzəki bəh gia yiwɔ, a bəni gbɔyiki i chu wə. \v 2 Yi ni ndzɔŋki a bə shû shə̂ŋsi nəkə wimbum i məkə ki wəmaka mi, bə chîni shî wi i kinchwɔ kimbum wə, tsə a wi fəki bwa bələ gbɔyiki i chu wə. \v 3 Jɔbi wə mbɛiŋ kɔ, mbɛiŋ ka tɔ̂kniki bəh gwu yimbɛiŋ. \p Jɔbi wə waiŋnah fə gia yichu i wɔ, dzâka i wi. Wi ka kwuni, wɔ dâlinya wi. \v 4 Na yaka wi kabə fəki gia yichu i wɔ kiŋkani nanitaŋ i chɔkɔ wə, jɔbi wə wi fəki ka fiəniki dzəki kwuŋki kaŋ a ŋgaiŋ si gbɔ, wɔ kaŋaki i dâlinyaki wi.” \p \v 5 Bwa bə Bah bə ntum ka dzaka i wi a, “Kpɛ̂iŋsi kimbum kibuku ki ləkə ndzɔŋ.” \v 6 Bah chukuli a, “Asi kɔ a mbɛiŋ kaŋaki kimbum ki sɛiŋni aka fintam fi ntɔtɔ, ma mbɛiŋ kɔlə i dzaka i kpɛiŋ wimbum wələ a wi mûku i gaaŋ wə, i tsə̂ nûm i kinchwɔ kimbum wə, ma wi ni wɔkɔ i mbɛiŋ. \p \v 7 Mbɛiŋ dzɔ̂ a, mi wimu i mbaŋ wimbɛiŋ wə, kabə kaŋa waiŋ wi wi nɔm, wi shi nɔm i khə, yudɔkɔ wi tɔkni bəh shwáŋ. Jɔbi wə wi kwɛ dzə, wɔ kɔlə i dzaka i waiŋ wi nɔm wiwɔ a, wi dzə̂ dzɔ̂ biɛiŋ bi bidzini ma wi num dzî a? \v 8 Yi mɔŋ ayaka. Gia yə wi kɔ dzaka akɔ a, kɔmsi tsə̂ kwûni bəmbuŋ ba, ma wɔ fə̂ biɛiŋ biŋ bidzini, ma wɔ dzə̂ bəh bi, ma wɔ kɛ̂iŋsi gwu ya wɔ wɔ̂kɔliki i jɔbi wə, ŋgaiŋ ni dzi, ŋgaiŋ mu kaasi, ka wi juŋni biɛiŋ wi tsə dzi a? \v 9 Wɔ kɔlə i dzaka i waiŋ wi nɔm wiwɔ a, kiyɔŋni ka, kɔm wɔ fə gia yichi yə mih si dzaka? \v 10 Yi kɔ a liŋ asi yimbɛiŋ kɔ. Jɔbi wə mbɛiŋ fə kaasi nɔm wə bə si nya i mbɛiŋ, mbɛiŋ dzaka a, ‘Buku kɔ shəŋ a bwa bə nɔm, buku fə nɔm wibuku.’” \s1 Jisɔs chuku bəni bə jwɛiŋ yi kumyini jwɔfi \p \v 11 Si Jisɔs nì tsəki i Jɛlusalɛm, wi ka tsə dzəh i ji bi kimbu ki Samalia bəh ki Galili wə. \v 12 Si wi tsə liə i kwili widɔkɔ wə, bənyuku bədɔkɔ jwɔfi bɔ gwɛiŋ bəh jwɛiŋ yi kumyini, bɔ yɛiŋ wi kɛiŋ i dzəh yi dəəŋ, \v 13 ka bɔɔŋ bəh ja yiləkəli a, “Jisɔs Tii wi bəni, kwâsi nshɛiŋ i buku wə.” \p \v 14 Si Jisɔs nì yɛiŋ bɔ, dzaka i bɔ a, “Mbɛiŋ tsə̂ chûsi gwu yimbɛiŋ i bətii mfə gia.” Si bɔ nyə bə́ tsə, jwɛiŋ yibɔ kaa, bɔ baiŋ a kɛiŋ a dzəh. \v 15 Mi wimu i bɔ kintəəŋ yɛiŋ a ŋgaiŋ si bɔnih, wi ka fiəni dzə i Jisɔs ka yaksi Nyɔ nalə. \v 16 Si wi dzə, ka gbɔ i Jisɔs nshiŋ nya kiyɔŋni i wi. Ayaka mi wiwɔ nì kɔ mi wi Samalia. \v 17 Jisɔs dzaka a, “Bəni si kɔ jwɔfi bə̀ mih si chuku bɔ bɔnih ka baiŋ, bədɔkɔ bə̀ bwukə kɔ faiŋ na? \v 18 Yaka kɔ mi widɔkɔ i bɔ ka yɛiŋ dəkə a wi kɔlə i fîəni dzə̂ nyâ kiyɔŋni i Nyɔ, a kɔbi a mi wi dzəni wələ a?” \v 19 Jisɔs ka dzaka i wi a, “Dzâ wɔ tsə̂ki mfia. Shɔm yə wɔ jiə i mih, yi fə wɔ bɔnih.” \s1 Ntɔŋ bi Nyɔ i liə, bə bi dzəni \r (Matiɔ 24:23-28,37-41) \p \v 20 Bəfalasi bədɔkɔ ka bi dza bikə i Jisɔs a, ŋkuŋ bi Nyɔ bi dzə yibwiŋ na? Wi chukuli i bɔ a, “Ŋkuŋ bi Nyɔ bi dzə kə bəh kinchəsi kə ki bi chusiki i mbɛiŋ. \v 21 Mi widɔkɔ kɔkə wə wi bi dzakaki i mbɛiŋ a, ‘Mbɛiŋ tsɛ̂iŋ, bə Nyɔ lə wi sakaki fa,’ Na a, ‘Bə Nyɔ yaka wi sakaki fi.’ Mbɛiŋ wɔ̂kɔli ndzɔŋ, ŋkuŋ bi Nyɔ kɔ i kintəəŋ kimbɛiŋ wə.” \f + \fr 17:21 \fr*\ft Na a, “Ntɔŋ bi Nyɔ kɔ i shɔm yi bəni wə.” \ft*\f* \p \v 22 Wi ka fiəni dzaka lɔ i bwa bu bə mbaŋ a, “Jɔbi bi dzə lə wə mbɛiŋ bi nəŋki i yɛiŋ mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi a i chɔkɔ bimu shəŋ, mbɛiŋ kɔbi i chu yɛiŋ i wi wə. \v 23 A bi numki i jɔbi wiwɔ bəni bədɔkɔ bi dzakaki lə a, ‘Mbɛiŋ tsɛ̂iŋ, bə wi yaka fi,’ Na a, ‘Mbɛiŋ tsɛ̂iŋ, bə wi lə fa.’ Bə ka dzakaki yakadəiŋ i mbɛiŋ kîə mbɛiŋ bi bîəli kə bɔ na i tsə tsɛiŋ. \v 24 Mbɛiŋ kiə asi dzaŋ si mwaiŋ i bɛiŋ lə mwaŋ bimbu bi mbi binaa bichi baiŋ lə mwaŋŋ bəni bəchi yɛiŋ, akɔ ayaka si bəni bəchi bi yɛiŋ mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi i chɔkɔ biə wi bi fiəni dzəki. \v 25 Ayakalə, si wi bi fiəni dzəki, wi bi yisi yɛiŋ lə bəŋgəkə bəduli, i tsə kaasi, ma ŋgɔkɔ wi liə wələ bi məŋni wi. \v 26 Asi yi nì kɔ i jɔbi wi Nɔa wə, lə yi bi numki i jɔbi wi Waiŋmi wə. \v 27 Bəni nì dziki lə, bɔ mu, bəni dzɔ bəkaŋa, bənyuku bəh bəkaŋa nì nyaki lə bwa bəbɔ i bəni i dzɔki, i tsə buku i chɔkɔ biə Nɔa nì liə i ŋgwuki mə, ayaka mwi nì buku dzə laksi bɔ bəchi. \v 28 Yi bi numki a liŋ asi yi nì kɔ i jɔbi wi Lɔt wə. Bəni nì dziki lə, bɔ mu, fə shi yibɔ, nɔm kikhə, chu mwəm júŋ. \v 29 I chɔkɔ biə Lɔt nì buku i Sɔdɔm, Nyɔ ka shisi gbuku i bɛiŋ, wi ka shiki dzəki bɛli aka miŋkaiŋ migbuku, wi shi dzə kaasi bəni bə Sɔdɔm bəchi. \v 30 Yi bi num a liŋ asi yi bi numki i chɔkɔ biə mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi bi tum buku. \p \v 31 A bi numki i chɔkɔ biwɔ wə, mi wə wi kɔ i fwu wi juŋ wə bəh biɛiŋ bi i dzu, wi bi chu fiəni shî lîə kə i dzu a wi dzɔ̂ bi. Yi bi numki a liŋ tə, i mi wə wi kɔ i chwa, wi bi chu kwɛ̂ kə a wi tsə̂ dzɔ̂ biɛiŋ bi. \v 32 Mbɛiŋ yiŋti gia yə yi nì num bəh kpə Lɔt. \v 33 Mi wə wi nəŋki i tɔkni bəh kiŋ'waka ki a ki ma lâka, wi bi laksi lə ki. Mi wə wi laksi kiŋ'waka ki, wi kɛiŋsi jiə ki. \v 34 Mih dzakaki i mbɛiŋ a, a bi numki nchɔkɔ biwɔ, bəni bəfa bi nɔki i naŋ bɛiŋ, ma bə bi dzɔ wimu, widɔkɔ baŋ. \v 35 Bəkaŋa bəfa bi gɔkɔki nyəə i nəkə bɛiŋ, bə bi dzɔ wimu, widɔkɔ bâaŋ. [ \v 36 Bənyuku bəfa bi numki i chwa, bə bi dzɔ wimu, widɔkɔ bâaŋ.]”\f + \fr 17:36 \fr*\ft Biŋwakti bikpu bədɔkɔ kaŋaki kə kiŋka kələ.\ft*\f* \v 37 Bwa bu bə mbaŋ ka bikə i wi a, “Bah, gia yiwɔ bi numki, num i faiŋ na?” Wi chukuli num bəh ndi a, “Mbɛiŋ kîəki a di biə kiŋkpili ki fiɛŋ kɔ, akɔ di biə bəŋguluŋ si juŋni.” \c 18 \s1 Ndi kɔm kpə ŋkwu bəh mi wi sakani bənsaka \p \v 1 Jisɔs ka ti ndi widɔkɔ, i bwa bu bə mbaŋ a bɔ ki bɔ̂h kə i tsâki jɔbi wichi. \v 2 Wi dzaka a, “Mi wi sakani bənsaka widɔkɔ nì kɔ i kwili widɔkɔ wə, wi lwa kə Nyɔ, nabə i tsɛiŋ mi a wi kɔ fiɛŋ fidɔkɔ. \v 3 Kpə ŋkwu widɔkɔ num tə i kwili wiwɔ wə. Wi nì shiki tsəki jɔbi wichi wi kwuŋ kaŋ i mi wə wi sakani bənsaka dzaka i wi a, ‘Gâmti mih ma wɔ tə̂iŋ nsaka wuŋ wələ mih kaŋaki bəh mi wələ wi baiŋŋki mih lə.’ \v 4 I jɔbi wi dəəŋ wə mi wi sakani bənsaka wə jiə kə tunni ki i gia yə kpə ŋkwu wə dzakaki. Wi baaŋ a shiki tsəki a fɛiŋ, i jum wə mi wi sakani bə bənsaka wiwɔ, ka bi kwaka i gwu yi a, ‘Namana yaka mih lwaki kə Nyɔ, mih tsɛiŋ dzə́kəh yi mi yi kpɛiŋni kə i mih, \v 5 ayakalə si kpə ŋkwu wələ nyaki ŋgəkə i mih lə, mih ni yɛiŋ lə a, mih ki sakaki nyaki lə nsaka wi wələ, a kɔbi yaka ma wi ni shiki dzəki nyaki ŋgəkə i mih, ma mi ni kpi i wi kaŋ.’” \v 6 Si Bah ti ndi wiwɔ yakadəiŋ, ka dzaka i bɔ a, “Mbɛiŋ wɔ̂kɔ gia yə mi wə wi sakaki kə bənsaka chəŋ si wi nì dzaka. \v 7 Si wi nì gamti kpə ŋkwu wiwɔ yaka, yaka kɔ Nyɔ tə bi bɔŋ gamti kə mbu bəni bə̀ wi nì sabibwili, bəh bə̀ bɔ dəki i wi nchɔkɔ bəh nshi a? Ma wi bi chu guku gwu a? \v 8 Mih fukuki i mbɛiŋ a Nyɔ bi təiŋ lə nsaka wibɔ na ma wi mɔti. Ayaka mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi bi fiəni dzəki, wi bi yɛiŋ lə bəni fa kuku num bɔ jiə shɔm yibɔ i Nyɔ wə a?” \s1 Ndi kɔm bə mi wi Falasi bəh mi wi kwani kiŋwakti \p \v 9 Jisɔs dza fiəni ti ndi widɔkɔ a num i bəni bə̀ bɔ ni yɛiŋki gwu yibɔ a bɔ kɔ bəni bə chəŋ, nyɛŋsi bəni bədɔkɔ. \v 10 Wi dzaka a, “Bəni bədɔkɔ bəfa nì yaka tsə liə i juŋ yi fəni yi gia wə i tsa. Mi widɔkɔ nì kɔ mi wi Falasi, widɔkɔ num mi wi kwani kiŋwakti. \v 11 Bɔ tsə liə, mi wi Falasi wə tsə num mfih wi mbɔŋ tsa a, ‘Nyɔ, mih nyaki kiyɔŋni i wɔ kɔm mih kɔkə ka bəni bədɔkɔ. Mih bukuki kə bəh dzə́kəh i biɛiŋ wə. Fə kə kimfikili, biəli kə bəkaŋa bə bəni. Mih kɔkə na ka mi wi kwani kiŋwakti wəyaka. \v 12 Mih si bam lə dzaka kaŋ yifa i shi wə. I biɛiŋ biŋ bichi biə mi kaŋaki, mih si nya lə fimu i jwɔfi kintəəŋ i wɔ.’ \v 13 Ayakalə, mi wi kwani kiŋwakti wə nì num mfih i dzəh yi dəəŋ, wi nəki giŋsi kə shi bi i tsɛiŋ i bɔɔli bɛiŋ, wi chuŋsi fwu wi, ka kwumi tsɛiŋ tsa a, ‘Ɔ Nyɔ, kwâsi nshɛiŋ i mih, kɔm mih kɔ mi wichu.’” \v 14 Si Jisɔs ti ndi wiwɔ yaka, ka dzaka a, “Mih nəŋki i fuku i mbɛiŋ a, mi wi kwani kiŋwakti wələ nì buku ka bə shi tsə i wi dzu wi num chəŋ bəh Nyɔ, a kɔbi ka mi wi Falasi wəyaka. Yi kɔ a liŋ i mi wichi wə wi yaksiki gwu yi, bə bi shisi lə wi, mi wichi wə wi shisiki gwu yi, bə bi yaksiki lə wi.” \s1 Jisɔs kɔŋki lə bwa bəni bənchiŋ \r (Matiɔ 19:13-15; Mak 10:13-16) \p \v 15 Bəni dza ka dzəki bəh bwa bənchiŋ i Jisɔs a wi kɔm bɔ. Si bwa bu bə mbaŋ nì yɛiŋ yaka, ka kaŋyiki bɔ. \v 16 Ayakalə, Jisɔs bɔɔŋ bwa bəwɔ a bɔ dzəki, ka dzaka i bwa bu bə mbaŋ a, “Mbɛiŋ bêe ma bwa bənchiŋ bəwɔ dzə̂ki i mih. Kiə mbɛiŋ ki kâŋyi kə bɔ, kɔm ŋkuŋ bi Nyɔ kɔ num i bəni ka bələ. \v 17 Mih fukuki ŋkɔŋ i mbɛiŋ a, mi wə wi ka dzɔ̂ dəkə ŋkuŋ bi Nyɔ ka waiŋ wi nchiŋ wələ, wi mɔŋ i bi liə i bi wə.” \s1 Jisɔs bəh mi wimbum \r (Matiɔ 19:16-30; Mak 10:17-31) \p \v 18 Mi wimbum widɔkɔ bikə i Jisɔs a, “Mi wi lanini wɔ wə wɔ kɔ mi wi ndzɔŋni, gia yə mih kaŋaki i fə̂ ka mih kaŋa nɔni kə ki bi tsə kaa kə, kɔ na nə a?” \v 19 Jisɔs bikə i wi a, “Wɔ bɔɔŋ mih a mi wi ndzɔŋni kɔm nə? Mi widɔkɔ kɔkə wə wi ndzɔŋki. Akɔ a Nyɔ shəŋ wə wi ndzɔŋki. \v 20 Ntə wɔ kiəki lə bənchi bə Nyɔ bə̀ bɔ dzakaki a, \q1 ‘Kiə wɔ ki nɔ̂ kə bəh kpə mi, \q1 kiə wɔ ki wɔɔ̂ kə mi, \q1 kiə wɔ ki chwɔ̂ kə, \q1 kiə wɔ ki bêeŋ kə nsaka wi ntəkə’, \m bəh wə a, \q1 ‘Wɔ kɔ̂ksi ba wa bəh nih wa?’” \m \v 21 Wi chukuli a, “Bənchi bələ bəchi kɔ mih nì yisi i jiəki mih kɛiŋ waiŋ sumi.” \v 22 Jisɔs ni wɔkɔ yakadəiŋ, dzaka i wi a, “Ayaka gia yimu kɛiŋki lə yə yi baaŋ ka wɔ fə. Tsə̂ tâŋni biɛiŋ bia bichi, wɔ gâa kpɔ wiwɔ i bəni bə kifuu, ma wɔ bi ka kwati mbum num i tumi ki Nyɔ wə. Wɔ ka fə yakadəiŋ, wɔ bîəli mih.” \v 23 Wi wɔkɔ yakadəiŋ, gwu kpi wi, kɔm wi nì kaŋaki lə mbum nalə. \v 24 Jisɔs tsɛiŋ wi lə, ka dzaka a, “Yi ləkəki lə i mi wimbum i liə i ŋkuŋ bi Nyɔ wə. \v 25 Yi ləkəki lə na bəh ŋga i mi wimbum i liə i ŋkuŋ bi Nyɔ wə, tsə si yi ləkəki i kikum i liə i dzəŋə yi nsala wə.”\f + \fr 18:25 \fr*\ft Kikum kələ kɔ i ja yikali wə a, “Kamɛl.”\ft*\f* \v 26 Bəni bə̀ bɔ nì wɔkɔ yi, ka bikə a, “Yi kabə num yakadəiŋ, ma ndə bi lansi bɔiŋ a?” \v 27 Jisɔs chukuli a, “Gia yə yi kɔ i gaka bəni i fə yi kɔkə i gaka Nyɔ i fə.” \p \v 28 Bita dzaka i wi a, “Tsɛ̂iŋ, buku bee biɛiŋ bibuku, ka biəliki wɔ.” \v 29 Jisɔs chukuli i bɔ a, “Mih fukuki ŋkɔŋ i mbɛiŋ a, mi widɔkɔ kɔkə wə wi bee kwili wi, nabə kpə wi nabə bwa bə nih wi, nabə ba wi bəh nih wi nabə bwa bu kɔm bə ŋkuŋ bi Nyɔ, \v 30 wə wi bi baaŋ i kwati bəni, bəh biɛiŋ biduli i jɔbi wi liə wələ wə tsə biə wi nì bee, i jɔbi wi dzəni wə wi bi baaŋ kə i kwati nɔni kə ki bi tsə kaa kə.” \s1 Jisɔs chu dzaka kɔm bə kpi yi \r (Matiɔ 20:17-19; Mak 10:32-34) \p \v 31 Jisɔs ka dza dzɔ bwa bu bə mbaŋ bə̀ jwɔfi ntsɔ bəfa bəh bɔ baka gwu. Wi dzaka i bɔ a, “Mbɛiŋ wɔ̂kɔli, bukumbɛiŋ si yaka tsə i Jɛlusalɛm jɔbi wə bukumbɛiŋ ni yaka liə fɛiŋ, gia yichi yə bəni bə ntum bə Nyɔ nì nyaka kɔm mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi ni dzə kpɛiŋ. \v 32 Yi ni ka num a bə ni nya lə wi i kaŋ yi bəni bə dzəni wə, bɔ suŋu wi, bə tɔyi wi, bə chuhyi mindzəŋ i shi bi wə. \v 33 Bɔ ni twɛiŋ wi bə ŋgaŋa, bə wɔɔ wi, a ni num i kaŋa yitali wə, wi ni dza i kpi wə.” \p \v 34 Jisɔs dzaka yaka, yi fumsi bɔ, bɔ nəki wɔkɔ kiə kə a wi dzakaki a nə, kɔm gia yidɔkɔ nì fə a bɔ ma kiə. \s1 Jisɔs wɛli dzə́kəh yi kimfəkə \p \v 35 Jɔbi wə Jisɔs nì kɔmsiki tsəki i kwili wi Jɛliku wə, kimfəkə kidɔkɔ num i dzəh kpəŋ nywa biɛiŋ. \v 36 Wi wɔkɔ si mbaŋ wi bəni nì kɔmki tsəki, wi ka bikə a, a numki dzəki nə? \p \v 37 Bɔ chukuli i wi a, akɔ Jisɔs wi Nasali wi tsəki. \v 38 Wi ka yisi i wiliki a, “Jisɔs, waiŋ Ŋkuŋ Dɛbit, kwâsi nshɛiŋ i mih.” \p \v 39 Bəni bə̀ bɔ nì tsəki i ninshiŋ wam kaŋyi wi dzaka a wi bâŋ. Ayakalə, wi chu fiəni wam na bəh ŋga a, “Waiŋ Ŋkuŋ Dɛbit, kwâsi nshɛiŋ i mih.” \p \v 40 Jisɔs ka num, ka dzaka a bə dzə̂ bəh wi. Bə dzə bəh wi, Jisɔs bikə i wi a, \v 41 “Wɔ nəŋki a mih fə̂ nə i wɔ a?” Wi chukuli a, “Bah, fə̂ ma mih yɛ̂iŋki.” \p \v 42 Jisɔs ka dzaka i wi a, “Yɛ̂iŋ, shɔm ya yə wɔ jiə i mih, yi fə lɔ dzə́kəh ya baiŋ.” \p \v 43 Akisəkə i jɔbi wiwɔ wə, wi ka fiəni yisi i yɛiŋki di. Wi dza ka biəli Jisɔs, chɔŋyi Nyɔ. Bəni bəchi bə̀ bɔ nì kɔ fɛiŋ yɛiŋ yaka, ka nya kiŋkɔksi i Nyɔ. \c 19 \s1 Jisɔs bəh Sakiɔ \p \v 1 Jisɔs nì tsə liə i kwili wi Jɛliku wə, ka tsəki daŋsiki. \v 2 Mi widɔkɔ num fɛiŋ yɛli wi num Sakiɔ, a num fwu wi bəni bə̀ bɔ nì kwaki kiŋwakti, wi num tə tii kpɔ. \v 3 Wi bə nəŋ i yɛiŋ Jisɔs si wi tsəki. Ayakalə, yi gaka wi kɔm wi ni juliki lə, num mbaŋ wi bəni nì kɔ bɔ baŋ wi. \v 4 Wi ka yɔkɔ tsə i ninshiŋ, ka tsə yaka i kpɛiŋ widɔkɔ bɛiŋ, i yɛiŋ Jisɔs si wi tsəki, kɔm wi nì kaŋaki i tsə dzəh fɛiŋ. \v 5 Jisɔs ka tsə buku fɛiŋ, lɔɔ yaka dzəkəh yi i bɛiŋ ka yɛiŋ ka bɔɔŋ “Sakiɔ, shî dzə̂ wakli, kɔm mih kaŋaki i nɔ i wɔ dzu daiŋ.” \p \v 6 Wi ka kɔmsi shi i kpɛiŋ wiwɔ wə, ka dzɔ Jisɔs bəh kinsaŋli. \v 7 Bəni bəchi bə̀ bɔ nì yɛiŋ si Jisɔs nì tsəki bəh wi ka yisi i shwiŋyiki dzakaki a, “Mi wələ tsəki i tsə nɔ bəh mi wichu.” \p \v 8 Bɔ tsə num, Sakiɔ ka dza num i bɛiŋ ka dzaka i Jisɔs a, “Bah, tsɛ̂iŋ yɛ̂iŋ, mih ki gaaliki lə biɛiŋ biŋ i fintəŋ mih nya i bəni bə kifuu. Aka num a, mih nì fə kimfikili i mi widɔkɔ, mi ni fiəni nya kiŋkani kinaa i wi.” \p \v 9 Jisɔs wɔkɔ yakadəiŋ, ka dzaka i wi a, “Daiŋ mbɔiŋ dzə lɔ yaa dzu i bəni bələ, kɔm tikwili wələ kɔ tə waiŋ Ablaham. \v 10 Mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi nì dzə i nəŋ num bəni bə̀ bɔ laka, bəh i bwili bɔ.” \s1 Ndi kɔm kpɔ \r (Matiɔ 25:14-30) \p \v 11 Si bəni nì wɔkɔliki si Jisɔs nì dzakaki gia yələ, wi ka dza kini tsə ninshiŋ ti ndi widɔkɔ i bɔ, kɔm a nì baaŋ a twɛsi i wi i liə i Jɛlusalɛm, bəni nì kwakaki a, jɔbi widɔkɔ Nyɔ si num i yisi i sakaki ŋkuŋ bi. \v 12 Wi dzaka a, “A nì kɔ jɔbi widɔkɔ, waiŋ ŋkuŋ widɔkɔ nì bee tumi kibɔ ka tsəki i tumi ki dzəh yi dəəŋ wə a bə tsə̂ tɔ̂m wi i ŋkuŋ, ka wi ni fiə̂ni dzə̂ sâkaki ŋkuŋ bi. \v 13 Si wi nì nəŋki i nyə, wi bɔɔŋ bwa bu bə nɔm jwɔfi, ka gaa kpɔ i bɔ kiba kiba, dzaka a, ‘Mbɛiŋ kɔ̂ mbɛiŋ bâaŋ fə̂ki shi yɛiŋ, i tsə buku i jɔbi wə mih bi fiəni dzə.’ \v 14 Wi ka nyə, ayakalə bəni bə tumi kiwɔ nì baiŋŋki wi nalə. Bɔ ka baaŋ faaŋ bəni i wi jum a bɔ tsə̂ dzâka a bɔ kɔŋki kə a mi wiwɔ nûmki ŋkuŋ wibɔ. \p \v 15 Bə tsə tɔm a wi tɔmni. Wi ka fiəni i jum wə, ka bɔɔŋ bwa bu bə nɔm bə̀ wi nì gaa kpɔ wə i bɔ a ŋgaiŋ yɛiŋ mbee wə bɔ nì baaŋ ka fəki shi. \v 16 Wi ninshiŋ nì dzə dzaka a, ‘Tikwili, kiba ka ki kpɔ kə wɔ nì nya i mih, mih baaŋ ka kwati mbee yɛiŋ biba jwɔfi.’ \v 17 Wi wɔkɔ ndzɔŋni, ka nya kiyɔŋni i wi ka dzaka a, ‘Wɔ kɔ waiŋ wi nɔm wi ndzɔŋni. Si wɔ nì baaŋ ka kiə i tɔkniki bəh fiɛŋ finchiŋ nalə, mih ni jiə lə wɔ a wɔ sâkaki bidi jwɔfi.’ \v 18 Ayaka wi kɔmsini dzə dzaka a, ‘Tikwili, kiba ka ki kpɔ kə wɔ nì nya i mih, mih nì baaŋ ka kwati mbee yɛiŋ biba bite.’ \v 19 Wi dzaka i wi a, ‘Mih jiə wɔ, a wɔ sâkaki bidi bite.’ \v 20 Waiŋ wi nɔm widɔkɔ wə nì dzaka mfih a, ‘Tikwili, kiba ka ki kpɔ kələ fa, mih nì baaŋ ka kaŋa i kinchumni kimbuŋ wə ka jiə. \v 21 Mih nì jiə kɔm wɔ kɔ mi wiləkəli, mih lwa wɔ. Wɔ dzɔki lə maka wɔ jiə, i jɔbi widɔkɔ wə wɔ kɔh maka wɔ gbɛli fiɛŋ.’ \v 22 Tikwili wə dzaka i wi a, ‘Wɔ kɔ waiŋ wichu. Ndzaka wə wi bukuki i dzaka ka wə, akɔ wə mih ni dzɔ i saka wɔ yɛiŋ. Wɔ nì kiəki a mih kɔ mi wi ləkəli a mih dzɔki lə biɛiŋ maka mih jiə, a mih kɔhki lə biɛiŋ maka mih gbɛli. \v 23 Wɔ nì kiəki yaka, a fə nə a wɔ dzɔ kpɔ wuŋ i tsə jiə i juŋ yə bə jiəki kpɔ yɛiŋ wə, ka jɔbi wə mih fiəni dzə ma mih ni dzə kwati mbee yɛiŋ?’ \v 24 Wi ka dzaka i bəni bə̀ bɔ nì num kɔmsi i wi wə a, ‘Mbɛiŋ dzɔ̂ kiba ki kpɔ kiwɔ i wi, mbɛiŋ nyâ i wə wi kaŋaki biba bi kpɔ jwɔfi.’ \v 25 Bɔ ka fiəni dzaka lɔ a, ‘Tikwili, wi si kaŋaki lə biba bi kpɔ jwɔfi.’ \v 26 Wi dzaka a, ‘Mih fukuki i mbɛiŋ a mi wə wi kaŋaki biɛiŋ biduli bə ni kpɛiŋsi lə. Ayaka mi wə wi kaŋaki kə, na fi twɛsi fiə wi kaŋaki bə ni dzɔ bwili lə i wi. \v 27 I liə, bəni bə̀ bɔ nì baiŋŋki mih, ka nəiŋki a mih kɔkə i numki ŋkuŋ wibɔ, mbɛiŋ tsə̂ dzɔ̂ dzə̂ bəh bɔ ma mbɛiŋ wɔ̂ɔyi i mih nshiŋ.’” \s1 Jisɔs liə i Jɛlusalɛm ka ŋkuŋ \r (Matiɔ 21:1-11; Mak 11:1-11; Jɔn 12:12-19) \p \v 28 Asi Jisɔs nì dzaka gia yiwɔ, ka dza bee bɔ i jum wə ka tsə i ninshiŋ i yaka tsə i Jɛlusalɛm. \v 29 Jɔbi wə wi nì kɔmsi tsə i kwili wi Bɛtfajə bəh wi Bɛtani wə wi nì kɔmsiki i ŋkwuŋ wi Ɔlif wə, wi ka faaŋ bwa bu bə mbaŋ bədɔkɔ bəfa, \v 30 ka dzaka a, “Mbɛiŋ tsə̂ i kwili wi ninshiŋ wəyaka wə, mbɛiŋ ni yɛiŋ waiŋ njakas num bə shu, maka mi num yaka yɛiŋ bɛiŋ, mbɛiŋ shwâli dzə̂ bəh yi fa.\fig Waiŋ njakas num bə shu|alt="You will find a colt tied" src="hk00033c.tif" size="col" loc="Luke 19:30" copy="Horace Knowles" ref="Luk 19:30; Matiɔ 21:1-9; Mak 11:1-10"\fig* \v 31 Mi widɔkɔ ka bikə a mbɛiŋ shwaki yi kɔm nə, mbɛiŋ chukuli a Bah kaŋaki lə nɔm bəh yi.” \p \v 32 Bwa bə mbaŋ bə̀ tsə yɛiŋ gia yichi a liŋ asi wi si dzaka. \v 33 Jɔbi wə bɔ nì shwaki waiŋ njakas wiwɔ, mi wə wi nì kaŋaki yi, ka bikə i bɔ a, “Mbɛiŋ shwaki waiŋ njakas wə kɔm nə a?” \p \v 34 Bɔ chukuli a, “Tikwili nəŋki yi.” \v 35 Bɔ ka dzɔ dzə bəh yi i Jisɔs, jiə bəmbuŋ bəbɔ i njakas yiwɔ wə, ka yaksi Jisɔs i yi bɛiŋ. \v 36 Si wi nì tsəki, bəni ka tɔkɔki bəmbuŋ bəbɔ i dzəh, a wi tsə i yɛiŋ bɛiŋ. \p \v 37 I jɔbi wə wi nì dzə buku, i shiki tsəki i ŋkwuŋ wi Ɔlif wə, mbaŋ wi bəni bu bə mbaŋ yisi ka wiliki yaksi Nyɔ bəh ŋga kɔm bə gia yi kaiŋyini yichi yə bɔ nì yɛiŋ. \v 38 Bɔ ka wiliki dzaka a, “Nyɔ kɔ wi bɔiŋsi Ŋkuŋ wə wi dzəki i yɛli wi Bah wə. Kimbɔiŋni kɔ i bɛiŋ, kiŋkɔkni num ki Nyɔ wə bɛiŋ.” \p \v 39 Bəfalasi bədɔkɔ bə̀ bɔ nì kɔ i mbaŋ kintəəŋ ka dza dzaka i Jisɔs a, “Mi wi lanini, dzâka i bəni ba bə mbaŋ bələ a bɔ kpîchumi.” \p \v 40 Jisɔs chukuli a, “Mih fukuki i mbɛiŋ a, bɔ ka kpichumi, na ma kitəh kələ ni wiliki.” \p \v 41 I jɔbi wə Jisɔs nì kɔmsi tsə i Jɛlusalɛm, wi tsɛiŋ kwili wiwɔ lə, ka gbɔ mindəm, \v 42 ka dzaka, “Ɔ Jɛlusalɛm, mbɛiŋ bələ si kiəki na gia yə yi kɔ i dzə bəh kimbɔiŋni i mbɛiŋ wə i chɔkɔ bidaiŋ. Ayakalə, i liə mbɛiŋ kɔkə i kiə dəkə. \v 43 Mbɛiŋ kiəki a jɔbi bi dzə lə wə bəni bəmbɛiŋ bə̀ bɔ baiŋŋki mbɛiŋ bi dzə maa tali mbiaŋ wi fiəli baŋ mbɛiŋ i fintəŋ. \v 44 Bɔ bi bəkəliki lə mbɛiŋ na bəh bwa bəmbɛiŋ, shakyi júŋ yimbɛiŋ, na təh widɔkɔ bi chu baaŋ kə i widɔkɔ bɛiŋ. Yi bi num yaka kɔm mbɛiŋ nì kiəki kə jɔbi wə Nyɔ bi dzə i mbɛiŋ.” \s1 Jisɔs kɔŋŋ bəni bə shi i juŋ yi fəni yi gia yi Nyɔ wə \r (Matiɔ 21:12-17; Mak 11:15-19; Jɔn 2:13-22) \p \v 45 Jisɔs tsə i tɔkɔ wi juŋ yi fəni yi gia wə, ka yisi i kɔŋŋki bəni bə̀ bɔ nì taŋniki biɛiŋ fɛiŋ, \v 46 ka dzakaki i bɔ a, “Yi kɔ num bə nyaka a, Nyɔ dzaka a, \q1 ‘Juŋ yiŋ kɔ num juŋ yi tsani.’ \m Ayakalə, mbɛiŋ fiəni yi, yi chu ‘Taa wi bəji.’” \p \v 47 Jisɔs bə́ shi wi lani bəni i tɔkɔ wi juŋ yi fəni yi gia wə chɔkɔ bichi. Bətii mfə gia bəmbum bəh bəni bə̀ bɔ nì laniki bənchi bə Nyɔ bəh bəni bəmbum bə̀ fɛiŋ ka wɛɛliki i wɔɔ wi. \v 48 Ayakalə, bɔ nəki kaŋa kə dzəh, kɔm bəni bəchi nì kɔ kɔmsi a Jisɔs wə, kɔm bɔ nì kɔŋki kə a gia yə wi laniki, a yimu ma tsə̂ bɔ. \c 20 \s1 Bə bikə i Jisɔs di biə wi dzɔ ŋga bi \r (Matiɔ 21:23-27; Mak 11:27-33) \p \v 1 A num chɔkɔ bidɔkɔ, Jisɔs num i juŋ yi fəni yi gia mə wi lani bəni, chu fuku ntum wi ndzɔŋni i bɔ kɔm Nyɔ, bətii mfə gia bəmbum, bəh bəni bə̀ bɔ laniki bənchi bə Nyɔ, bəh bəni bə̀ bɔ sakaki tumi ki Bəju dzə, \v 2 ka bikə i wi a, “Fûku i buku, mi wə wi nya ŋga biələ i wɔ a fə̂ki gia yələ a? A nya ndə ŋga biwɔ i wɔ a?” \p \v 3 Jisɔs chukuli i bɔ a, “Mih tə ki bikəki lə kimbikə i mbɛiŋ. Mbɛiŋ fûku mih i liə. \v 4 A nì nya ndə ŋga i Jɔn na ka wi jûliki bəni i bɔkɔ a? Bi nì nyə i bɛiŋ, ma a nì nya mi wiwɔm a?” \p \v 5 Bɔ ka dzaka a bɔ bɔ a, “Bukumbɛiŋ ka chukuli a, bi nì nyə i bɛiŋ, ma wi ni bikə i bukumbɛiŋ a, aka fə nə a bukumbɛiŋ ma bum i Jɔn a? \v 6 Bukumbɛiŋ ka chukuli a, a nì nya mi wiwɔm, ma mbaŋ wi bəni bələ fa ni tumyi bukumbɛiŋ bəh kitəh, kɔm bɔ bəchi nì bum ŋkɔŋ ŋkɔŋ a, Jɔn nì kɔ mi wi ntum wi Nyɔ.” \v 7 Ayakadəiŋ, bɔ ka chukuli a, “Buku kiəki kə mi wə wi nì nya ŋga biwɔ.” \p \v 8 Jisɔs ka dzaka i bɔ a, “Yaka mih tə ki fukuki kə i mbɛiŋ mi wə wi nya ŋga biwɔ i mih a mih fə̂ki gia yələ.” \s1 Ndi kɔm bəni bə̀ bə nì jiə i khə \r (Matiɔ 21:33-46; Mak 12:1-12) \p \v 9 Jisɔs ka yisi i tiki ndi widɔkɔ i bəni a, “Mi widɔkɔ nì nɔm khə wi mintam wə bə kɛiŋsiki mbih yɛiŋ. Ka nya khə wiwɔ i bəni, ka nyə tsə i tumi kidɔkɔ wə, i tsə nɔ dzɔ fɛiŋ. \v 10 Jɔbi wə bɔ nì kaŋaki i yisi ŋkɔh dzə kpɛiŋ, tii khə wiwɔ ka faaŋ waiŋ wi wi nɔm, a wi tsə̂ dzɔ̂ mmu mintam i bɔ. Wi tsə, ayakalə, bəni bə̀ bə nì nya khə i bɔ, twɛiŋ wi kɔŋŋ fiəni wi bəh kaŋ yiyəə. \v 11 Mi wiwɔ chu faaŋ waiŋ wi wi nɔm widɔkɔ, ayakalə bɔ chu twɛiŋ wi, ŋgəmsi wi, kɔŋ fiəni wi bəh kaŋ yiyəə. \v 12 Mi wiwɔ ka chu faaŋ kpɛiŋsi kiŋkɔmsi kitali widɔkɔ i bɔ, bɔ bɛiŋsi wi, lɔɔ bwili wi i biŋ. \v 13 Tii khə wiwɔ kwaka a, ‘Mih ki fəki na dəiŋ a? Mih ki faaŋki i liə num waiŋ wuŋ wi shɔm. Yudɔkɔ bɔ kɔlə i ni kɔ̂ksi wi.’ \v 14 Ayakalə, jɔbi wə bəni bə nɔm bə̀ wi nì nya khə i bɔ yɛiŋ waiŋ wiwɔ dzə, bɔ ka yisi i dzakayiki a bɔ bɔ a, ‘Wələ kɔ ndzi kwili wi tii khə wələ. Mbɛiŋ dzə̂ ma bukumbɛiŋ wɔ̂ɔ wi ka biɛiŋ biwɔ nûmki bibukumbɛiŋ.’ \v 15 Ayaka bɔ kwa kuku buku bəh wi yɛiŋ khə ka wɔɔ.” \p Si Jisɔs dzaka yakadəiŋ, ka bikə a, “Mbɛiŋ kwakaki a, mi wi khə wə ni dzə fə dəiŋ bəh bəni bəwɔ a? \v 16 Mih fukuki i mbɛiŋ a, wi bi dzə kaasi lə bəni bəwɔ, wi nya khə wiwɔ num i bəni bədɔkɔ chi chi.” Si bəni bəwɔ ni wɔkɔ yakadəiŋ, ka nəiŋ, dzaka a, “Nyɔ bâŋ dzəh yiwɔ.” \p \v 17 Jisɔs tsɛiŋ bɔ lə, bikə a, “Yaka kɔ a gia yə bə nyaka i Kiŋwakti ki Nyɔ wə, dzakaki a nə, \q1 ‘A təh wə bəni bə maani nì nəiŋ, \q1 wi fiəni chu num na təh wi bu wi juŋ wi ndzɔŋni a?’ \m \v 18 Na ndə wə wi bi gbɔki i təh wiwɔ wə, wi mi wiwɔ bi shakyi i biŋka wə, ayaka təh wiwɔ ka bi gbɔ i mi bɛiŋ, ma wi ni gɔksi wi i kwɔŋɔ wə.” \s1 Kimbikə kɔm nlɔɔ wi kiŋwakti \r (Matiɔ 22:15-22; Mak 12:13-17) \p \v 19 Si Jisɔs ti ndi wiwɔ yakadəiŋ, bəni bə̀ bɔ laniki bənchi bə Nyɔ bəh bətii mfə gia bəmbum ka nəŋki a bɔ kwâ wi fɛiŋ akisəkə. Bɔ nì nəŋki i kwa wi kɔm bɔ nì kɔ bɔ wɔkɔ kiə a wi si ti ndi wiwɔ num i bɔ, ayakalə bɔ ka lwa gaka bəni. \v 20 Bɔ yisi i biəliki gvu yi, taŋyi bəni bədɔkɔ faaŋ bɔ, a bɔ tsə̂ kwâyiki fə̂ki a bɔ kɔ bəni bə ndzɔŋni. Bɔ ni fə lə i kwâ gia yi kintəŋsi i dzaka ki wə. Ka bɔ ni kwa nya wi i kaŋ yi bəni bə̀ bɔ sakaki tumi i kimbu ki Lum wə. \v 21 Bəni bəwɔ dza ka bikə i Jisɔs a, “Mi wi lanini, buku kiəki lə a gia yə wɔ dzakaki bəh yə wɔ laniki kɔ na gia yi chəŋ, wɔ tsɛiŋ kə mi i dzə́kəh wə. Wɔ lani gia yi ŋkɔŋ yə Nyɔ nəŋki a bəni fəki. \v 22 I liə fûku i buku, jɔbi widɔkɔ bənchi bəbukumbɛiŋ bumki lə a, bə gɔ̂mki kiŋwakti i Kaysa ŋkuŋ wi Lum, ma bə ma gɔ̂mki a?” \p \v 23 Jisɔs kiə gia yə bɔ wɛɛliki bəh yi, ka dzaka a, \v 24 “Mbɛiŋ dzə̂ bəh kpɔ wə mbɛiŋ si lɔɔ kiŋwakti yɛiŋ mih yɛiŋ.” Bɔ dzə bəh wi, wi bikə a, “Fwu wələ wi kɔ yɛiŋ kɔ wi ndə, yɛli wələ num wi ndə a?” Ayaka bɔ chukuli a, “Akɔ wi Kaysa, yɛli num ŋ'wi.” \v 25 Jisɔs ka dzaka a, “Mbɛiŋ ka nyâki i Kaysa fiɛŋ fiə fi kɔ fi Kaysa, nyâ i Nyɔ fiə fi kɔ fi Nyɔ.” \p \v 26 Bəni bəwɔ wɔkɔ gia yiwɔ yaka yi fumsi bɔ, bɔ baŋ dzaka kibɔ nəki kwati kə dzəh yə bɔ si kɔ i kwa wi fɛiŋ i bəni kintəəŋ. Dzaka bə́ wɔm bɔ i gia yə wi si dzaka. \s1 Kimbikə kɔm i Ndza i kpi wə \r (Matiɔ 22:23-33; Mak 12:18-27) \p \v 27 Bəni bədɔkɔ i mbaŋ wi Bəsadusi wə nì dza dzə i bikə gia i Jisɔs. Bəsadusi bələ nì kɔ bəni bə̀ bɔ nì dzaka a bəni bi fiəni dzayiki kə i kpi wə. \v 28 Bɔ nì dzə ka bikə i Jisɔs a, “Mi wi lanini, Muses nì nyaka i bənchi i buku a, \q1 ‘Mi ka kpi bee kpə wi, maka bɔ wi bwɔ waiŋ, \q1 waiŋnih wi kaŋaki lə i nɔ̂si kpə ŋkwu wiwɔ, \q1 ma bɔ wi bwɔ bwa i yɛli wi ŋkwu wiwɔ.’ \m \v 29 I liə, bwa bə mi widɔkɔ nì kɔlə nanitaŋ, wi ninshiŋ bi dzɔ miŋkpaŋa, dzə kpi waiŋ kɔbi. \v 30 Wi kɔmsini wə nɔsi miŋkpaŋa wiwɔ, ka kpi tə maka bɔ wi bwɔ waiŋ. \v 31 Wə wi biəliki wəmaka bɔŋ nɔsi tə miŋkpaŋa wiwɔ, ka dzə kpi tə waiŋ kɔbi. Ayaka yi bi num tali ayaka i bwa bəwɔ nanitaŋ bəchi, mi i bɔ kintəəŋ nəki bwɔ kə waiŋ bəh miŋkpaŋa wiwɔ. \v 32 I kiŋgɔksi wə miŋkpaŋa wiwɔ bɔŋ kpi tə. \v 33 I liə si bɔ bəchi nanitaŋ nì kɔ bɔ nɔsi lɔ miŋkpaŋa wiwɔ, a bi numki i jɔbi wə bəni bi fiəni dzayiki i kpi wə, ma wi bi numki kpə ndə a?” \p \v 34 Jisɔs chukuli i bɔ a, “I mbi wi liə bənyuku bəh bəkaŋa dzɔki lə gwu yibɔ, bəni nya bwa bəbɔ bɔ dzɔ gwu yibɔ. \v 35 Ayakalə, bəni bə̀ bɔ kpɛiŋniki i bi kwati di i mbi wi dzəni wə i chɔkɔ biə bəni bi dzayiki i kpi wə, bɔ bi chu dzɔ kə bəkaŋa bəh bənyuku. Bəni bi chu nya kə bwa bəbɔ i bənyuku bəh i bəkaŋa. \v 36 Bɔ bi chu kpi kə kɔm bɔ bi numki aka bəchinda bə Nyɔ. Bɔ kɔ bwa bə Nyɔ kɔm bɔ dzayi lɔ i kpi wə. \v 37 Gia yi ŋkɔŋ kɔ a, na Muses mwi nì fuku baiŋsi yi a bəni bi dzayiki lə i kpi wə si wi nì nyaka i di bi kiŋwakti biə bi dzakaki kɔm kpɛiŋ wə wi nì bɛliki. Wi bɔɔŋki Bah i di bi kiŋwakti kiwɔ a, wi kɔ Nyɔ wi Ablaham, bəh wi Ayjik bəh wi Yakɔb. \v 38 Wi kabə bɔɔŋki yakadəiŋ, yaka kɔ bəŋkwu bələ kɔ bəwɔm, Nyɔ kɔkə wi bəni bə kpili, a num kə Nyɔ wi bəni bəwɔm, i wi bəni bəchi kɔ bəwɔm.” \p \v 39 Si Jisɔs dzaka yakadəiŋ, bəni bə̀ bɔ nì laniki bənchi bə Nyɔ kɔksi wi, chukuli a, “Mi wi lanini, wɔ chukuli yi chəŋ.” \v 40 Ayakadəiŋ, mi i bɔ nəki chu mɔm kə i bikə kimbikə kidɔkɔ i wi. \s1 Kimbwili wə Nyɔ nì kaka kɔ waiŋ ndə \r (Matiɔ 22:41-46; Mak 12:35-37) \p \v 41 Jisɔs ka dza bikə i bɔ a, “Bəni nyani dəiŋ i dzakaki a, Kimbwili wə Nyɔ nì kaka, numki waiŋ Ŋkuŋ Dɛbit a? \v 42 Ntə mbɛiŋ kiəki lə a Dɛbit mwi nì nyaka i Kiŋwakti ki N'yaksi wə a, \q1 ‘Bah Nyɔ nì dzaka i Bah wuŋ a, \q1 “Shînum i tsɛiŋ yiŋ yiləkəli wə, \q1 \v 43 i tsə̂ bûku jɔbi wə mih bi nɔsi bəni bə̀ bɔ baiŋŋki wɔ i wɔ nshiŋ, \q1 ma wɔ tɔmyi gvu ya i bɔ bɛiŋ ka kiŋgbɔkɔ ka kigvu.”’ \m \v 44 Dɛbit kabə bɔɔŋki wi a Bah wi, wi chu nyani dəiŋ ka wi numki waiŋ wi a?” \s1 Jisɔs kiŋ i bwa bu, kɔm bəni bə̀ bɔ laniki bənchi bə Nyɔ \r (Matiɔ 23:1-36; Mak 12:38-40) \p \v 45 Jisɔs ka dza dzaka i bwa bu bə mbaŋ bəh bəni bəchi bə̀ bɔ nì kɔ fɛiŋ wɔkɔli gia yə wi dzakaki a, \v 46 “Mbɛiŋ tɔ̂kniki, kɔm bə bəni bə̀ bɔ laniki bənchi bə Nyɔ, bɔ kɔŋki i nyaniki nnyaki bəh bəmbuŋ bədəəŋ. Ayaka chu kɔŋ a, bəni bɔniki bɔ bəh kiŋkɔksi i di bi shi wə. Chu kɔŋ i nûmki i di bi kɔksini i juŋ yi tsani wə, bəh i di bi bini wə. \v 47 A chu num a bɔ bə̀ bɔ laksiki biɛiŋ bi bəkaŋa bəŋkwu, fwɔkyi dzɔ biɛiŋ bibɔ, kwayi fə bəntsa bədəəŋ. Bəni bələ kɔ ŋgəkə wibɔ bi numki na wimbum.” \c 21 \s1 Kinya ki kpə ŋkwu wi kifuu \r (Mak 12:41-44) \p \v 1 Jisɔs dza lɔɔ dzə́kəh, yɛiŋ si bəni bə kpɔ jiəki kinya kibɔ i kintaiŋntaiŋ kinya mə i juŋ yi fəni yi gia mə. \v 2 Wi yɛiŋ si kpə ŋkwu wi kifuu widɔkɔ jiəki bədəli bəfa i kintaiŋntaiŋ kinya mə. \v 3 Wi ka dzaka a, “Mih fukuki ŋkɔŋ i mbɛiŋ a kpə ŋkwu wələ wə wi kɔ mi wi kifuu lə wi nya tsə bəni bəchi bə̀ bɔ si nyaki. \v 4 Bəni bəchi bə̀ bɔ si nyaki, bɔ si nyaki num biŋka bibɔ bi kpɔ biə bi si jikə ka gbɔyiki kuku. Ayakalə, kpaŋa wələ si wi kɔ na kifuu kifuu lə, wi si nya na biɛiŋ bichi biə wi nɔki yɛiŋ wə.” \s1 Jisɔs fuku a bə bi shayiki lə juŋ yi fəni yi gia \r (Matiɔ 24:1-2; Mak 13:1-2) \p \v 5 Bwa bə Jisɔs bə mbaŋ bədɔkɔ nì dza ka dzakaki kɔm bə juŋ yi fəni yi gia, si yi ndzɔŋki bəh kitəh kindzɔŋni kə bə nì maa yɛiŋ, bəh kinya kiwɔ i Nyɔ. \v 6 “Jisɔs dzaka i bɔ a, mbɛiŋ yɛiŋ biɛiŋ biələ a? Chɔkɔ dzəki lə wə təh wimu bi baaŋ kə i widɔkɔ bɛiŋ maka bə baka tɔkɔ wi i kuku, na winaiŋ təh bi numki i di bi wə.” \s1 Bəŋgəkə bəh bəmbaiŋŋni \r (Matiɔ 24:3-14; Mak 13:3-13) \p \v 7 Bɔ bikə i wi a, “Mi wi lanini, gia yələ bi numki i jɔbi winaiŋ wə a? Kinchəsi kə ki bi chusiki a yi si num a gvu wə akɔ nə?” \p \v 8 Jisɔs chukuli a, “Mbɛiŋ tɔ̂kniki, ka mi bi ma fwɔ̂kyi mbɛiŋ a mbɛiŋ ndzâni dzəh. Mbɛiŋ kîəki a bəni bəduli bi dzə lə dzɔ yɛli wuŋ kəŋ i ninshiŋ, ma mi bi dzakaki a, akɔ ŋgaiŋ Kimbwili, a jɔbi dzə kpɛiŋ lɔ. Jɔbi wə bɔ bi dzakaki yaka, kîə mbɛiŋ bi wɔ̂kɔli kə. \v 9 Jɔbi wə mbɛiŋ bi wɔkɔki a bə tumki júm bəh bəŋgəkə i bidi bidi wə, kiə mbɛiŋ ki lwâ kə, gia yələ kaŋaki lə i bi yisi nûm, ayakalə, yi kɔbi a kiŋgɔksi ki mbi dzə lɔ.” \p \v 10 Jisɔs chu dzaka i bɔ a, “Tumi bi tumki lə jum bəh kidɔkɔ, ayaka ntɔŋ widɔkɔ tum jum bəh widɔkɔ. \v 11 Gia yi gumini bi numki lə i di di wə. Nshwaiŋ bi nəŋniki na bəh ŋga. Dzɔŋ bi numki lə, ma jwɛiŋ bi numki i bidi bichi wə. Bənchəsi bə̀ bɔ gumiki bi chusiki lə i bɔɔli wə nya nlwa i bəni. \v 12 Mbɛiŋ kîəki a gia yələ bi dzə i num, num bə kwâ mbɛiŋ, njə̂ŋsi nnyâ mbɛiŋ. Bə bi tsə bəh mbɛiŋ i juŋ yi nsaka wə, bəh i juŋ yi tsani wə, i chiŋsi mbɛiŋ i juŋ yi nsəŋ wə. Bə bi fiəni dzɔ mbɛiŋ kɔm bə yɛli wuŋ, bə tsə bəh mbɛiŋ i bəŋkuŋ nshiŋ bəh i bəni bə̀ bɔ sakaki bitumi, \v 13 wəmaka bi numki jɔbi ka mbɛiŋ fukuki i bɔ kɔm mih. \v 14 Jɔbi wə bə bi dzɔ mbɛiŋ yaka, mbɛiŋ ki twɛ̂iŋ kə gwu a mbɛiŋ ni tsə dzaka a nə a, \v 15 kɔm a ni nya mih gia i dzaka kimbɛiŋ wə, bəh mfi i mbɛiŋ, ka bəni bə̀ bɔ baiŋŋki mbɛiŋ ma bi chu num i gukuliki bəh mbɛiŋ na twɛsi. \v 16 Bəni bə̀ bɔ bi taŋniki mbɛiŋ, bi numki bətii bəmbɛiŋ bəh bənih bəmbɛiŋ, bəh bwa bə nih bəmbɛiŋ, bəh na chwɔŋkijuŋ kimbɛiŋ mwi, bəh nsɛiŋ yimbɛiŋ. A bi numki bɔ bədɔkɔ, bɔ bi wɔɔyiki mbɛiŋ bədɔkɔ. \v 17 Bəni bəchi bi baiŋŋki lə mbɛiŋ kɔm yɛli wuŋ. \v 18 Ayakalə, na juŋ yi fwu yimu i mbɛiŋ fuŋ bi laka kə i fwu wimbɛiŋ wə. \v 19 Mbɛiŋ kâŋa shɔ́m yimbɛiŋ bindzɔŋ, ma mbɛiŋ bi kwati nɔni. \s1 Jisɔs fuku a bə bi kaasiki lə Jɛlusalɛm \r (Matiɔ 24:15-21; Mak 13:14-19) \p \v 20 Jɔbi wə mbɛiŋ bi yɛiŋki bəni bə jum bɔ fiəli tali kwili wi Jɛlusalɛm, mbɛiŋ ka kîəki a jɔbi dzə kpɛiŋ i kaasi ki. \v 21 Yi bi ka num yaka, bəni bə̀ bɔ kɔ i Judea bi gɛ̂iŋ yâka i ŋkwúŋ wə, bə̀ bɔ kɔ i kwili kiwɔ kintəəŋ bi bûkuyi. Mi wə wi kɔ i chwa bi chu tsə̂ lîə kə fɛiŋ. \v 22 Kaŋ yiwɔ kɔ yə Nyɔ bi lɔɔki ŋgəkə i Jɛlusalɛm wə kɔm bə nɔni kibɔ, yi fə gia yichi dzə kpɛiŋ asi bə nì nyaka i kiŋwakti ki wə. \v 23 Ŋgəkə wimbum bi numki wi bəkaŋa bə̀ bɔ bi numki bəh kitɔɔ, bəh bə̀ bɔ masiki bwa. Nyɔ bi bɔksiki lə shɔ́m bəh bəni bələ, wi faaŋ ŋgəkə wimbum i tumi kələ wə. \v 24 Bə bi gbayiki lə bəni bədɔkɔ bəh bənywɔ, bə kwayi bədɔkɔ tsə fah i nsəŋ wə i tumi bichi wə ka bəni bə̀ bə tumdzi i jum chɛiŋ. Bəni bə̀ bɔ kɔkə Bəju bi yaka i Jɛlusalɛm, i tsə buku asi jɔbi wibɔ bi kpɛŋki. \s1 Jisɔs fuku bənchəsi bə̀ bɔ bi numki i jɔbi wə wi bi fiəni dzəki \r (Matiɔ 24:29-35; Mak 13:24-31) \p \v 25 Gia yi kaiŋni bəh bənchəsi bi chusiki lə i wɔŋ wə bəh i fiəŋŋ wə bəh i bijɔŋ wə, bəh i nshwaiŋ wə si bitumi bi numki i nshili wə, bə bi gɛsiki numki alə si kinchwɔ kimbum chɔkɔki yi fɛɛ lə wɔɔɔ. \v 26 Bəni bi kpiki bəh ndzaŋ i gia yi gumini yə yi dzəki i mbi wə kɔm ŋga bi nshwaiŋ bi nəŋniki lə kəkəkə. Kɔm biɛiŋ biə bi kɔ bɛiŋ bichi bi nəŋniki lə bəh ŋga nalə. \v 27 Ayakadəiŋ, bəni bi ka yɛiŋ si mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi shiki dzəki i bikwu wə kaŋa ŋga bəh kiŋkɔkni kimbum. \v 28 Jɔbi wə gia yələ bi yisi i numki, mbɛiŋ ka bi nûmki tsɛ̂iŋ yaka a bɛiŋ, kɔm jɔbi wə Nyɔ kɔ i bwili mbɛiŋ, si num kɔmsi dzə.” \p \v 29 Si Jisɔs dzaka yakadəiŋ, ka chukuli i ndi wə a, “Mbɛiŋ lâni dzɔ̂ gia i kpɛiŋ wi fidəiŋ wə, bəh kɛiŋ yidɔkɔ, si yi fiəni nyaki ndzɛni bibɔ, \v 30 mbɛiŋ ka kiəki, a nyum kwuni lɔ gwu. \v 31 Yi kɔ a liŋ si mbɛiŋ bi yɛiŋki jɔbi wə gia yələ dzɔ di, mbɛiŋ ka kîəki a ŋkuŋ bi Nyɔ si num kɔmsi dzə lə. \p \v 32 Mih fukuki ŋkɔŋ i mbɛiŋ a, ŋgɔkɔ wi liə wələ bi tsə̂ kâa kə maka gia yələ yichi dzɔ̂ di. \v 33 Bɔɔli bəh nshwaiŋ bi kaa lə, ayakalə gia yiŋ kɔbi i bi lansi nəŋni. \p \v 34 Mbɛiŋ tɔ̂kni bəh kifwu kimbɛiŋ, mbɛiŋ ma nyâ gwu yimbɛiŋ i dzini bi mbi bəh muni wə, i laksi mfi i nɔni ki fa kuku wə, ka chɔkɔ biwɔ bi ma dzə̂ tûmbuku i kwâ mbɛiŋ ka kintaŋ. \v 35 Gia yiwɔ, i chɔkɔ biwɔ wə bi dzə i bəni bəchi bə̀ bɔ kɔ fa i nshwaiŋ wə. \v 36 Mbɛiŋ ka nûmki bəh gwu yiləkəli tsa Nyɔ jɔbi wichi, ka gia yələ bi dzə i jɔbi wələ wə, mbɛiŋ kaŋa ŋga i bi ŋgbaksi tsə fɛiŋ ka mbɛiŋ bi num i Waiŋmi nshiŋ.” \p \v 37 Jisɔs ka shiki wi lani bəni i juŋ yi fəni yi gia wə i kaŋ yiwɔ yichi. Asi num i fijɔbi, wi yaka tsə nɔ i ŋkwuŋ wi Ɔlif wə. \v 38 Bəni bəchi ka bukuki tsəki kinchɔŋɔchɔŋɔ i juŋ yi fəni yi gia wə i wɔkɔ nlani wi. \c 22 \s1 Judas bum i taŋni Jisɔs \r (Matiɔ 26:1-5,14-16; Mak 14:1-2,10-11) \p \v 1 Jɔbi wi Dzini bi Blɛd wə bə ka jiə dəkə dzɔɔŋ yɛiŋ, bə nì bɔɔŋki a, Dzini bi Ntsədaŋ, bi nì kɔmsiki dzəki. \v 2 Bətii mfə gia bəmbum bəh bəni bə̀ bɔ nì laniki bənchi bə Nyɔ, ka nəŋki dzəh i wɔ̂ɔ Jisɔs fɛiŋ i nyumi wə, kɔm bɔ nì lwaki bəni. \p \v 3 Satan ka liə i shɔm yi Judas wə bə nì bɔɔŋki a Iskaliɔt, num mi i mbaŋ wi bwa bə Jisɔs bə̀ jwɔfi ntsɔ bəfa. \v 4 Wi ka tsə i bətii mfə gia bəmbum bəh kifwu ki bəni bənchi bə̀ bɔ nì tɔkniki bəh juŋ yi fəni yi gia. Ayaka bəh bɔ ka kɛiŋsi asi wi ki nyaniki ka wi taŋni Jisɔs i bɔ. \v 5 Bɔ wɔkɔ ndzɔŋni ka kɛiŋsi i gɔm wi bəh kpɔ. \v 6 Wi bum, ka tsə yisi i nəŋki dzəh i nya Jisɔs fɛiŋ i kaŋ yibɔ wə mbaŋ wi bəni du kə fɛiŋ. \s1 Nsisi wi Dzini bi Ntsədaŋ \r (Matiɔ 26:17-25; Mak 14:12-21) \p \v 7 Chɔkɔ biə Dzini bi Blɛd wə bə kɔ maka bə jiə dzɔɔŋ yɛiŋ, bɔ si kum waiŋ jaka kɔm bə Dzini bi Ntsədaŋ biələ jɔbi wə bi nì dzə kpɛiŋ, \v 8 Jisɔs ka faaŋ Bita bəh Jɔn ka dzaka a, “Mbɛiŋ tsə̂ kɛ̂iŋsi biɛiŋ biə bukumbɛiŋ ni dzî Dzini biələ yɛiŋ.” \v 9 Bɔ bikə i wi a, “Wɔ nəŋki a buku tsə̂ kɛ̂iŋsi num faiŋ?” \p \v 10 Wi chukuli a, “Mbɛiŋ wɔ̂kɔ, asi mbɛiŋ liəki tsəki i kwili wə, mbɛiŋ ni baŋsi bəh mi, num wi bəkə mwi i kpəŋə mə, mbɛiŋ bîəli wi i juŋ yə wi ni tsə liə yɛiŋ. \v 11 Jɔbi wə mbɛiŋ biəli, mbɛiŋ dzâka i tii juŋ wiwɔ a, Mi wi Lanini bikəki di bi juŋ yi bəni bə dzəni a ŋgaiŋ bəh bwa bu bə mbaŋ ni dzi Dzini bi Ntsədaŋ yɛiŋ kɔ faiŋ a? \v 12 Wi ka ni chusi lum wimbum i juŋ yi bɛiŋ wə num bə kɛiŋsi jiə lɔ, mbɛiŋ ka ni tsə̂ num yɛiŋ i kɛ̂iŋsi biɛiŋ bichi.” \v 13 Bɔ tsə yɛiŋ a liŋ si Jisɔs nì dzakaki i bɔ. Ayaka bɔ ka kɛiŋsi biɛiŋ bi dzini bi Dzini bi Ntsədaŋ biə fɛiŋ. \s1 Jisɔs bəh bwa bu dzi kinchiŋni \r (Matiɔ 26:26-30; Mak 14:22-26) \p \v 14 Jɔbi nì dzə kpɛiŋ, Jisɔs bəh bwa bu bə ntum dzə shinum ka dziki. \v 15 Wi dza dzaka i bɔ a, “Mih si kɔŋki lə nalə a mih dzi Dzini bi Ntsədaŋ biələ bukumbɛiŋ ka mih yɛiŋ ŋgəkə wə wi dzəki lə. \v 16 Mbɛiŋ kîəki lə a mih bi chu dzi kə Bini biələ i tsə buku jɔbi wə bi bi dzə kpɛiŋki, ka Nyɔ bi sakaki ŋkuŋ bi.” \p \v 17 Wi dzɔ bwam nya kiyɔŋni i Nyɔ dzaka a, “Mbɛiŋ kɔ̂ mû tsə̂si dâŋsi mbɛiŋ bəchi. \v 18 Mih fukuki i mbɛiŋ a i yisi i liə i tsə, mih ni chu mu kə mbih mi kpɛiŋ wi laani wələ na ka ŋkuŋ bi Nyɔ bi dzə.” \p \v 19 Wi dzɔ blɛd, nya kiyɔŋni i Nyɔ, gbɛyi nya i bɔ, dzaka a, “Fa kɔ gwu yiŋ, mih nyaki i mbɛiŋ, mbɛiŋ fə̂ki ayaka i kwâkaki mih.” \v 20 Yi num ayaka, asi bɔ dzi kaasi kichiŋni, wi dzɔ bwam wi mbih ka dzaka a, “Bwam wələ kɔ miŋkaiŋ mi Nyɔ mimfiaŋ mə Nyɔ dzi bəh mwa məŋŋ mə mɔ shuku buku kɔm mbɛiŋ. \v 21 Ayakalə, mbɛiŋ wɔ̂kɔ mi wə wi ni taŋni mih, wi dziki lə fa bəh mih. \v 22 Mbɛiŋ kîəki a mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi bi nyə asi Nyɔ nì sisi jiə. Ayakalə, ŋgəkə wimbum kɔ wi mi wə wi taŋni wi.” \v 23 Bɔ yisi i bikəki a bɔ bɔ mi wə wi kɔ i fə̂ yələ gia i bɔ kintəəŋ akɔ ndə a? \s1 Jisɔs lani si bəni bu kaŋaki i dzɔki gwu yibɔ \p \v 24 Bɔ dza yisi i ŋgukuli a bɔ bɔ a, akɔ ndə mi wimbum i bɔ kintəəŋ a? \v 25 Jisɔs dzaka i bɔ a, “Bəŋkuŋ bə fa kuku kaŋaki lə ŋga i bəni bəbɔ bɛiŋ, ayaka bəni bə̀ bɔ sakaki tumi, bə bɔɔŋ bɔ a bimba bi bəni. \v 26 Ayakalə, yi mɔŋ dəkə i num yaka bəh mbɛiŋ. Wəmaka mi i mbɛiŋ kintəəŋ kaŋaki i dzɔki gwu yi ka waiŋ wi nchiŋ. \v 27 Mi wimbum kɔ winaiŋ, mi wə wi yəkəli ka dziki a dzini, ma mi wə wi tsəsiki dzɛiŋ a? Ntə asi num mi wə wi yəkəli ka dziki a dzini a? Ayakalə, mih kɔ i mbɛiŋ kintəəŋ ka mi wə wi nɔmki i mbɛiŋ. \p \v 28 Akɔ mbɛiŋ bə̀ mbɛiŋ ni numki bəh mih bəh ŋga i jɔbi wuŋ wi ŋgəkə wə wichi. \v 29 Yi kɔ a liŋ asi Ba wuŋ nya mih bəh ntɔŋ a mih sakaki, mih ni nya lə tə ŋga biwɔ a mbɛiŋ i sakaki. \v 30 Mih nya lə, ka bukumbɛiŋ ni dziki bə mu i di bi ntɔŋ wuŋ wə, ka mbɛiŋ bi num i biŋgbɔkɔ wə, i sakaki chwɔŋbijuŋ bi Islae biə jwɔfi ntsɔ bəfa.” \s1 Jisɔs fuku a Bita ni məŋni lə ŋgaiŋ \r (Matiɔ 26:31-35; Mak 14:27-31; Jɔn 13:35-38) \p \v 31 Jisɔs ka dza bɔɔŋ Bita a, “Samɔn, Samɔn wɔ̂kɔli, Satan dzɔ ŋga i kpəkə mbɛiŋ bəchi i bwili mbɛiŋ bədɔkɔ asi mi si kpəkə chi i gəŋ wə. \v 32 Ayakalə, mih tsa i wɔ, a shɔm ya ma bûku i mih. Jɔbi wə wɔ fiəni bɔɔŋ mfi bia, wɔ nyâ ŋga i bwa bə nah.” \p \v 33 Bita dzaka a, “Bah, mih kpɛiŋniki lə i tsə nsəŋ nabə i kpi, bəh wɔ.” \p \v 34 Jisɔs chukuli i wi a, “Bita wɔ̂kɔli, mih fukuki i wɔ, ka kwɔkɔ ni numki i tɔŋ daiŋ, wɔ ni məŋni lə mih kiŋkani kitali, a wɔ kiəki kə mih.” \s1 Jisɔs təfi bwa bu bə mbaŋ i kɛiŋsi shɔ́m yibɔ \p \v 35 Wi dza bikə i bɔ a, “Mbɛiŋ kwaka jɔbi wə mih nì faaŋ mbɛiŋ kpɔ kɔbi kiba kɔbi bəh dzuyigvu kɔbi, mbɛiŋ nì nyaniki yaka mbɛiŋ nì num dzah finə a?” Ayaka bɔ chukuli a, “Aayi, buku nì ka num dza dəkə fiɛŋ.” \v 36 Wi ka dzaka i bɔ a, “I liə, mi kabə kaŋa kpɔ nabə kiba wi dzɔ̂. Mi kabə kaŋaki kə nywɔ wi jum, wi tâŋni mbuŋ wi i tâŋ. \v 37 Mih dzakaki lə kɔm gia yə bə nì nyaka i Kiŋwakti ki Nyɔ wə a, \q1 ‘Bə nì fa wi bəh bəni bəchu,’ \m yi kaŋaki lə i kpɛiŋ kɔŋ kɔm mih i liə. Mbɛiŋ kiəki a gia yə bə nì nyaka kɔm mih yichi si dzə i kpɛiŋ” \v 38 Bɔ ka chiŋ təkəli dzaka a, “Bah yɛ̂iŋ, buku kaŋaki lə bənywɔ bə jum bəfa.” Wi chukuli a, “Mbɛiŋ bêe yaka.” \s1 Jisɔs tsa i ŋkwuŋ wi kɛiŋ yi Ɔlif wə \r (Matiɔ 26:36-46; Mak 14:32-42) \p \v 39 Jisɔs ka dza buku i kwili wiwɔ wə bəh bwa bu bə mbaŋ, ka yisi i yakaki tsəki i ŋkwuŋ wi kɛiŋ yi Ɔlif wə, num asi wi si shi fə. \v 40 Bɔ yaka tsə buku i di biə bɔ nì tsəki, wi dzaka i bɔ a, “Mbɛiŋ tsâki ka kimɔmsi ma dzə i mbɛiŋ, i gaka mbɛiŋ.” \p \v 41 Si wi dzaka yakadəiŋ, wi dza nyə i bɔ kpəŋ, ka kini tsə, asi mi kɔ i tum təh a wi tsə buku, ka tum binyu i kuku ka tsa Nyɔ a, \v 42 “Ba wuŋ, wɔ kabə kɔŋ, wɔ dzɔ̂ bwîli bwam wi ŋgəkə wələ i mih wə. Ayakalə fə̂ asi wɔ kɔŋki a kɔbi si mih kɔŋki.” [ \v 43 Si wi tsa yakadəiŋ, chinda wi Nyɔ shi dzə i wi wə, nya wi bəh ŋga. \v 44 Jisɔs nì kɔ shɔm yi nya ŋgəkə nalə. Wi chu tsa na bəh ŋga ka bɔɔŋŋki, kiliəkə bə́ təkə i kuku aka mwa.]\f + \fr 22:44 \fr*\ft Biŋwakti bikpu bidɔkɔ i já yə bə nì yisi nyaka Kiŋwakti ki Nyɔ yɛiŋ kaŋaki kə bimbu biələ 43-44.\ft*\f* \p \v 45 Wi tsa kaasi, fiəni dzə i bwa bu bə mbaŋ wə, yɛiŋ num nshɛiŋ fə bɔ bɔh ka nɔki. \v 46 Wi bikə i bɔ a, “Mbɛiŋ nɔki lɔ nɔni a? Mbɛiŋ dzâ bɛiŋ mbɛiŋ tsâki ka kimɔmsi ma dzə i mbɛiŋ, i gaka mbɛiŋ.” \s1 Bə kwa Jisɔs \r (Matiɔ 26:47-56; Mak 14:43-50; Jɔn 18:3-11) \p \v 47 Asi wi nì kɛiŋki wi dzaka, mbaŋ wi bəni dzə buku a num lɔ Judas, wə wi nì kɔ mi i mbaŋ wi bwa bə Jisɔs bə̀ jwɔfi ntsɔ bəfa, a num wi i ninshiŋ. Wi tsə kɔmsi i Jisɔs wə ka maŋni wi. \v 48 Ayakalə, Jisɔs bikə i Judas a, “Wɔ nəŋki i maŋni mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi i chusi a bə kwa a?” \v 49 Bwa bu bə mbaŋ bə̀ bɔ nì kɔ i wi kpəŋ yɛiŋ gia yə yi nəŋki i num, bikə a, “Bah, buku gbâyi bəni bələ a?” \v 50 Mi widɔkɔ i bɔ kintəəŋ ka gba chwiŋ bwili kintuni ki tsɛiŋ yiləkəli yi mfa wi fwu wi bətii mfə gia. \v 51 Jisɔs kaŋyi a, “Kiə mi ki chu mɔ̂m kə,” ka kɔm kintuni ki mi wiwɔ ki ka fiəni num fɛiŋ. \p \v 52 Bəni bə̀ bɔ nì dzə i kwa Jisɔs nì kɔ bətii mfə gia bəmbum, bəh kifwu ki bəni bənchi, bəh bə̀ bɔ nì tɔkniki bəh juŋ yi fəni yi gia, bəh bəni bə̀ bɔ nì sakaki tumi. Wi bikə i bɔ a, “Mbɛiŋ dzəki i kwa mih, ka dzəki num bəh bənywɔ bəh bibɔkɔ ka mbɛiŋ dzəki i kwa num ji a? \v 53 Mih nì kɔ bəh mbɛiŋ chɔksi chɔksi i juŋ yi fəni yi gia mə, mbɛiŋ kɔbi i kɔm mih kɔm nə a? Ayakalə, i liə kɔ jɔbi wimbɛiŋ wə mbɛiŋ kɔ i fə gia yɛiŋ, a num jɔbi wi ŋga bi jisi.” \s1 Bita məŋni Jisɔs \r (Matiɔ 26:57-58,69-75; Mak 14:53-54,66-72; Jɔn 18:12-18,25-27) \p \v 54 Bəni bəwɔ ka kwa Jisɔs tsə bəh wi i kwili wi fwu wi bətii mfə gia wə, Bita biəli i jum wə i dzəh yi dəəŋ. \v 55 Bɔ tsə kpa gbuku i kintəəŋ ki tɔkɔ wə shinum ka jɔkɔki. Bita dzə shinum bəh bɔ. \v 56 Si gbuku wiwɔ nì bɛli, waiŋkpaŋni widɔkɔ wə wi nì nɔmki i kwili wiwɔ wə dza yɛiŋ Bita si wi shinum. Wi tsɛiŋ wi i dzəkəh wə bindzɔŋ dzaka a, “Mi wələ si kɔlə tə bəh mi wiwɔ.” \v 57 Bita ka nəiŋ dzaka a, “Kpaŋa wələ, mih kiəki kə mi wələ.” \v 58 Asi jɔbi tsə twɛsi, mi widɔkɔ chu yɛiŋ wi, ka dzaka a, “Wɔ kɔ mi i mbaŋ wibɔ wə tə.” Ayaka Bita dzaka a, “Nyuku wələ, mih kɔkə mi wibɔ.” \p \v 59 Asi mbiəŋə wimu tsə, mi widɔkɔ ka chu bwaŋ alə a, “Ŋkɔŋ ŋkɔŋ mi wələ si kɔlə bəh mi wiwɔ, kɔm wi kɔ mi wi Galili.” \v 60 Bita chukuli a, “Nyuku wələ, mih kiəki kə gia yə wɔ dzakaki yaka.” Asi wi nì kɛiŋki wi dzaka yaka, kwɔkɔ ka tɔŋ. \v 61 Bah fiəni gwu, dzə́kəh yibɔ Bita baŋsi, Bita kwaka ja yə Bah si dzaka i wi a, “Ka kwɔkɔ ni tɔŋ daiŋ a ni numki num wɔ nəiŋ lɔ mih i kiŋkani kitali wə.” \v 62 Bita nyə fɛiŋ buku tsə i biŋ, ka də nalə. \s1 Bə suŋu Jisɔs ka chu twɛiŋ \r (Matiɔ 26:67-68; Mak 14:65) \p \v 63 Bəni bə̀ bɔ nì chəniki Jisɔs ka yisi i fəki nshəŋ i wi, twɛiŋ wi. \v 64 Bɔ baŋ shi bi bəh mbuŋ, twɛiŋ wi dzaka i wi a, “Fûku la ntum wi Nyɔ wa wə i liə. Kâŋsi i buku mi wə wi twɛiŋ wɔ.” \v 65 Bɔ lɔyi wi bəh ja yiduli. \s1 Bə saka Jisɔs \r (Matiɔ 26:59-66; Mak 14:55-64; Jɔn 18:19-24) \p \v 66 Si chɔkɔ ni wɔɔ, bəni bə̀ bɔ sakaki tumi bəh bətii mfə gia bəmbum bəh bəni bə̀ bɔ laniki bənchi bə Nyɔ, bɔ juŋni gwu yibɔ bɔ bəchi, ka dzɔ Jisɔs dzə bəh wi i di biə bə si saka bənsaka. \v 67 Si bɔ tsə bəh wi yaka, bɔ dzaka i wi a, “A kabə num wɔ Kimbwili wə Nyɔ nì kaka wɔ fûku i buku.” Wi chukuli i bɔ a, “Mih ka fuku i mbɛiŋ, mbɛiŋ ma ni bum mih. \v 68 Ayaka mih ka bikə gia i mbɛiŋ, mbɛiŋ ma ni chukuli. \v 69 Ayakalə, i yisi i liə, mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi ni num i kimbu ki tsɛiŋ yiləkəli yi Nyɔ wə wi kaŋaki ŋga.” \v 70 Bɔ bəchi ka dzaka a “Akɔ a wɔ Waiŋ Nyɔ a?” Wi chukuli i bɔ a, “Yi kɔ asi mbɛiŋ dzaka” \v 71 Ayaka bɔ ka dzaka a, “Bə chu nəiŋki mi a wi dzə dzaka a nə a? Bə wɔkɔ lɔ ndzaka wə wi buku i dzaka ka wə.” \c 23 \s1 Baylɛ bəh Hɛlɔd bikə bəmbikə i Jisɔs \r (Matiɔ 27:1-2,11-14; Mak 15:1-5; Jɔn 18:28-38) \p \v 1 Si mbaŋ wi bəni bə̀ bɔ nì sakaki bənsaka dzaka yaka, ka dza bɔ bəchi dzɔ Jisɔs ka tsəki bəh wi i Baylɛ. \v 2 Si bɔ tsə buku fɛiŋ, ka yisi i jiəki gia i wi fuŋ, dzaka a, “Mi wələ nyaniki bəkəli tumi kibuku, nəiŋma a bəni ma gɔmki kpɔ wi kiŋwakti i Kaysa ŋkuŋ wi Lum, chu dzaka a wi kɔ Kimbwili wə Nyɔ nì kaka, yi chu chusi a wi kɔ ŋkuŋ widɔkɔ.” \p \v 3 Baylɛ bikə i Jisɔs a, “Akɔ a wɔ Ŋkuŋ wi Bəju a?” Jisɔs chukuli i wi a, “Yi kɔ asi wɔ dzaka.” \v 4 Baylɛ ka dza dzaka i bətii mfə gia bəmbum bəh mbaŋ wi bəni bə̀ bɔ nì kɔ fɛiŋ a, “Mih ka yɛiŋ dəkə gia yə mi wələ gbɔ yɛiŋ.” \p \v 5 Bɔ bəchi ka bwaŋki alə, “Mi wələ nyaniki wi lani bəni i bi tumi bi Judea wə bichi, nyini a bɔ lə̂kəki bəh kifwu. Wi ni yisi i Galili, i liə wi si num lɔ fa i tumi kələ wə.” \p \v 6 Si Baylɛ wɔkɔ yi yaka, ka bikə a, “Mi wələ kɔ mi wi Galili a?” \v 7 Bɔ bum, wi ka faaŋ Jisɔs i Ŋkuŋ Hɛlɔd, kɔm a nì kɔ wi wə wi ni sakaki kimbu ki tumi kiwɔ, wi num tə i Jɛlusalɛm i jɔbi wiwɔ wə. \p \v 8 Bɔ tsə bəh Jisɔs, Ŋkuŋ Hɛlɔd yɛiŋ wi, wɔkɔ ndzɔŋni i jɔbi wə wi nì yɛiŋ Jisɔs, kɔm wi nì kɔ wi wɔkɔ lɔ kɔm Jisɔs, i jɔbi wi dəəŋ wə wi nì kɔ wi wɔkɔli i yɛiŋ Jisɔs, kwaka a jɔbi widɔkɔ ŋgaiŋ ni yɛiŋ wi fə gia yi chusi ŋga bi Nyɔ. \v 9 Wi dzɔ jɔbi ka bikəyiki gia yiduli i Jisɔs, ayakalə wi nəki chu chukuli kə gia yidɔkɔ. \v 10 Wi nì bikə yaka, bətii mfə gia bəmbum bəh bəni bə̀ bɔ nì laniki bənchi bə Nyɔ num fɛiŋ, bɔ buku tsə i ninshiŋ i kɛiŋsi gia yiləkəli i jiə i Jisɔs fuŋ. \v 11 Ŋkuŋ Hɛlɔd bəh bəni bu bə jum ka dza yisi i suŋuki wi, tum mbuŋ wi kwili i gwu yi wə, ka fiəni chiŋsi wi i Baylɛ. \v 12 A nì kɔ Baylɛ bəh Ŋkuŋ Hɛlɔd baiŋŋni. I chɔkɔ biwɔ, bɔ kwa nsɛ́iŋ. \s1 Baylɛ təiŋ nsaka asi bəni nì kɔŋki \r (Matiɔ 27:15-26; Mak 15:6-15; Jɔn 18:39–19:16) \p \v 13 Si bɔ chiŋsi Jisɔs i jum wə, Baylɛ juŋni bətii mfə gia bəmbum bəh bəni bə̀ bɔ nì sakaki tumi kiwɔ, ka bɔɔŋ juŋni tə bəni bəchi. \v 14 Bɔ juŋni dzə, wi dzaka i bɔ a, “Mbɛiŋ si dzə bəh mi wələ fa a wi fəki bəni ləkə bəh kifwu, mih tsɛiŋ ləkə i gia yə mbɛiŋ bwamki kɔm yi i mbɛiŋ nshiŋ, mbɛiŋ tsɛ̂iŋ, mih ka yɛiŋ dəkə gia yə wi gbɔ yɛiŋ, i gia yichi yə mbɛiŋ jiəki i gwu yi wə, wi ka fə dəkə gia yidɔkɔ, \v 15 num Ŋkuŋ Hɛlɔd ka yɛiŋ dəkə tə yi. Akɔ gia yə yi ni fə wi fiəni chiŋsi mi wələ i bukumbɛiŋ. Mbɛiŋ yɛ̂iŋ tə a, mi wələ ka fə dəkə gia yidɔkɔ yə bə kɔ i wɔ̂ɔ wi wɔɔni. \v 16 Ayakadəiŋ, mih ki twɛiŋki wi a twɛiŋni, ma mih bêeka wi, ma wi tsə̂ki.” \v 17 [A nì kɔ i jɔbi wiwɔ wə a num Dzini bi Ntsədaŋ, Baylɛ kaŋa i bwîli mi wimu i juŋ yi nsəŋ wə i nyâ i bəni.]\f + \fr 23:17 \fr*\ft Biŋwakti bikpu bidɔkɔ bwili kimbu kələ17.\ft*\f* \v 18 Bəni bəchi ka dza yisi i wiliki fɛiŋ a, “Kâasi mi wələ, bwîli Balabas i juŋ yi nsəŋ mə ma wɔ nyâ i buku.” \v 19 Balabas wələ nì kɔ i juŋ yi nsəŋ mə kɔm wi nì kɔ wi yisi ŋgəkə i kwili wə ka chu wɔɔ mi. \p \v 20 Baylɛ wɔkɔ yaka chu dzaka i bəni bəchi nalə kɔm wi ni nəŋki i bee Jisɔs. \v 21 Ayakalə, bɔ ka wiliki a, “Bə bâŋŋ wi i kintasi wə, bə bâŋŋ wi i kintasi wə.” \v 22 Baylɛ chu dzaka i bəni i kiŋkani kitali wə a, “Bə baŋŋ wi kɔm nə? Gia yichu yə wi fə akɔ nə? Mih ka yɛiŋ ŋgəkə wə wi fə ka bə wɔɔ wi wɔɔni. Mih ki twɛiŋki wi a twɛiŋni, ma mih bee wi.” \p \v 23 Bɔ ka baŋŋ a wiliki bəh ŋga a “Bə bâŋŋ wi i kintasi wə.” Ŋ'wili wibɔ gaka Baylɛ. \v 24 Ayakadəiŋ, Baylɛ təiŋ nsaka ka bee wi, a bɔ fə bəh wi asi bɔ nəŋki.\fig Baylɛ nì nəŋki i bee Jisɔs|alt="Desiring to release Jesus" src="cn01828C.tif" size="col" loc="Luk 23:20-24" copy="David C. Cook" ref="Luk 23:20-24; Matiɔ 27:15-26; Mak 15:6-15; Jɔn 18:39"\fig* \v 25 Wi ka bwili yatɔkɔ mi wə i juŋ yi nsəŋ wə, num wə bɔ ni bikəki, wə wi nì yisi ŋgəkə i kwili wə chu wɔɔ mi. Si wi bwili, ka nya Jisɔs i bɔ si bɔ nəŋki. \s1 Bɔ baŋŋ Jisɔs i kintasi wə \r (Matiɔ 27:32-34; Mak 15:21-32; Jɔn 19:17-27) \p \v 26 Bɔ ka dzɔ Jisɔs i tsə baŋŋyi. Si bɔ ni tsəki, bɔ baŋsi bəh mi widɔkɔ wi kwɛ dzə i chwa yɛli wi num Samɔn, num mi wi Sɛlin. Bɔ kwa wi ka jiə kintasi ki Jisɔs i kimbəkəli ki wə, wi ka giŋ ka biəli Jisɔs. \v 27 Bəh bɔ ka tsəki, mbaŋ wi bəni wimbum biəli wi. I bɔ kintəəŋ bəkaŋa bədɔkɔ nì dəki lə, fa gia. \v 28 Jisɔs dza fiəni gwu dzaka i bɔ a, “Bəkaŋa bə Jɛlusalɛm, kiə mbɛiŋ ki də̂ kə i mih. Mbɛiŋ də̂ki num i gwu yimbɛiŋ, bəh i bwa bəmbɛiŋ. \v 29 Mbɛiŋ kîəki a jɔbi bi dzəki lə wə bə bi dzakaki a, ‘Kinsaŋli kimbum kɔ ki bəkaŋa bə̀ bɔ kɔ kaiŋni maka bɔ num bwɔ waiŋ, maka bɔ num masi waiŋ.’ \v 30 A bi numki i jɔbi wiwɔ wə, bəni bi wamki dzakaki i ŋkwuŋ yimbum yimbum a, ‘Mbɛiŋ gbɔ̂yi i buku wə,’ dzaka i ŋkwuŋ yinchiŋ yinchiŋ a, ‘Mbɛiŋ bâŋ buku.’ \v 31 Bɔ ni wiliki yakadəiŋ kɔm bəni ka fə gia yələ a num i kpɛiŋ wi kɛiŋ wi dəli, bɔ bi ka fə na dəiŋ bəh wə wi kɔ wi wɔm lɔ.” \p \v 32 Si bɔ ni tsəki bəh Jisɔs yakadəiŋ, bɔ nì kaŋaki lə bəni bə nsəŋ bəfa bə̀ bɔ ni tsəki i wɔɔ tə. \v 33 Bɔ tsə buku i di biə bə bɔɔŋki a Ŋkuŋu Kifwu, ka baŋŋ Jisɔs fɛiŋ i kintasi wə, ka baŋŋyi tə bəni bə nsəŋ bəfa i kintasi wə, wimu i tsɛiŋ yi Jisɔs yiləkəli wə, widɔkɔ i kimbu ki tsɛiŋ yi kimiəkə wə. \v 34 Jisɔs dza dzaka a, “Ba, dâlinya chu bi bəni bələ, kɔm bɔ kiəki kə gia yə bɔ fəki.”\f + \fr 23:34 \fr*\ft Biŋwakti bikpu bədɔkɔ nì bwili kiŋka ki 34a.\ft*\f* Bəni bəwɔ dzɔ bəmbuŋ bə Jisɔs, ka tum kaaŋ yɛiŋ i gaa bəmbuŋ bəwɔ i bɔ kintəəŋ. \p \v 35 Gia yələ yichi nì numki bəh Jisɔs yakadəiŋ, num bəni num fɛiŋ tsɛiŋ. Bəni bə̀ bɔ nì sakaki kwili wiwɔ ka dza fibɔ ka suŋuki dzaka a, “Wi nì gamtiki bəni, wi gâmti la gwu yi i liə, wi kabə num Kimbwili wə Nyɔ nì saiŋbwili.” \v 36 Bəni bə jum bə̀ tə ka nyiksiki wi, nya mbih miŋgbɛnini i wi, \v 37 dzaka a, “Wɔ kabə num ŋkuŋ wi Bəju, wɔ gâmti la gwu ya.” \v 38 Bɔ nì nyaka kiŋwakti baŋŋ i fwu wi Jisɔs bɛiŋ a, “Wələ kɔ ŋkuŋ wi Bəju.” \p \v 39 Mi wi nsəŋ widɔkɔ i bə̀ wə bə nì baŋŋ i kintasi wə dza ka tɔyiki Jisɔs, dzaka a, “A mɔŋ a wɔ wə Kimbwili wə Nyɔ nì kaka a? Bwîli gwu ya, ma wɔ bwîli tə buku.” \v 40 Widɔkɔ wə wɔkɔ gia yə wi dzaka, kaŋyi wi, bikə i wi a, “Wɔ lwaki kə Nyɔ a? Wɔ kɔ i ŋgəkə wə tə asi wi kɔ. \v 41 Yi kpɛiŋniki lə i buku wɔ i kpi i kwati mbee wi gia yichu yə buku wɔ fə, ayakalə mi wələ kpiki lə maka wi fə gia yichu yidɔkɔ.” \v 42 Mi wi nsəŋ wələ ka dzaka a, “Jisɔs, wɔ bi kwâka mih i jɔbi wə wɔ bi sakaki ntɔŋ bia.” \v 43 Jisɔs dzaka i wi a, “Mih fukuki ŋkɔŋ i wɔ a daiŋ lə buku wɔ ni numki lə i di bindzɔŋni bi Nyɔ wə.” \s1 Jisɔs Kpi \r (Matiɔ 27:45-56; Mak 15:33-41; Jɔn 19:28-30) \p \v 44 A nì kɔ asi wɔŋ ni nəŋki i yaka lumsi, biŋ dza ji tumi kichi ji tsə buku i mbiəŋə witali wə nshifɔkɔ, \v 45 kɔm wɔŋ nì chu baiŋki kə. Mbuŋ wə wi nì təiŋni juŋ yi fəni yi gia i fintəəŋ taŋa shi buku i biwa bifa wə.\fig Mbuŋ wə bə nì təiŋni juŋ yi fəni yi gia i fintəəŋ taŋa i biwa bifa|alt="The curtain of the temple was torn in two" src="lb00265c.tif" size="span" loc="Luke 23:45" copy="Louise Bass" ref="Luk 23:45; Matiɔ 27:51"\fig* \v 46 Jisɔs num i kintasi wə, ka dza wam bəh ŋga a, “Ba wuŋ, mi nyaki kiŋ'waka kəŋŋ i wɔ kaŋ.” Si wi dzaka yakadəiŋ, ka waka kiŋ'waka ki kigɔksini. \p \v 47 Fwu wi bəni bə jum wə wi nì kɔ fɛiŋ, si wi yɛiŋ gia yə yi num, nya kiŋkɔksi i Nyɔ dzaka a, “Ŋkɔŋ, ŋkɔŋ, mi wələ nì kaŋaki kə gbɔ widɔkɔ.” \v 48 Bəni bəchi bə̀ bɔ nì juŋni fɛiŋ i yɛiŋ gia yə yi numki, si bɔ yɛiŋ yakadəiŋ ka dza fiəni kwɛ i kwili kibɔ wə num bɔ kwumi tsɛ́iŋ. \v 49 Nsɛ́iŋ yi Jisɔs yichi, nì dzə fibɔ num i dzəh yi dəəŋ ka tsɛiŋki gia yə yi num. Bədɔkɔ num bəkaŋa bə̀ bɔ nì buku i Galili biəli dzə wi. \s1 Bə ləə Jisɔs \r (Matiɔ 27:57-61; Mak 15:42-47; Jɔn 19:38-42) \p \v 50-51 Mi widɔkɔ nì kɔ i jɔbi wiwɔ wə bə bɔɔŋ a Yɔsɛf, num wi nì buku i Alimatia i kwili wi Bəju kidɔkɔ wə. Wi nì kɔ mi wi ndzɔŋni chu num mi wi chəŋ i Nyɔ nshiŋ, chu wɔkɔli jɔbi wə Nyɔ bi dzə sakaki ŋkuŋ bi. Wi nì kɔ tə mi wi mbaŋ wi bəni bə̀ bɔ sakaki bənsaka. Ayakalə, wi nì ka bum mfih gia yə bɔ nì sisi i fə bəh Jisɔs. \v 52 Wi tsə i Baylɛ, tsa wi i dzɔ wini wi Jisɔs. \v 53 Baylɛ bum, wi ka tsə shishi wini wiwɔ, ka kii i mbuŋ wə, ka tsə lɔsi i jum yə bə nì chum i biaŋa wə, maka bə num jiə mi yɛiŋ wə. \v 54 A nì kɔ Chɔkɔ bi Sisini i buku nya i chɔkɔ bimbam wə, a ni baaŋ a twɛsi ka mbam wiwɔ yisi. \p \v 55 Bəkaŋa bə̀ bɔ nì buku i Galili biəli Jisɔs, bɔ biəli Yɔsɛf i jum wə, i tsə yɛiŋ si wi jiəki wini wi Jisɔs. \v 56 Bɔ ni dza fɛiŋ, ka kwɛ i wa wibɔ, tsə kɛiŋsi bifiaŋsi bi tsɛŋə yindzɔŋni biə bə si fə i fiaŋsi wini yɛiŋ. A num chɔkɔ bimbam wə, bɔ shi mbam si bənchi bəbɔ nì nəŋki. \c 24 \s1 Jisɔs dza i kpi wə \r (Matiɔ 28:1-10; Mak 16:1-8; Jɔn 20:1-10) \p \v 1 Asi chɔkɔ bimbam nì tsə, a num kinchɔŋɔchɔŋɔ i chɔkɔ bi ninshiŋ i shi wə. Bəkaŋa bə̀ buku dza kinchɔŋɔchɔŋɔ, dzɔ fiaŋsi biə bɔ nì kɛiŋsi jiə ka tsə bəh bi i jum bɛiŋ. \v 2 Jɔbi wə bɔ nì tsə buku fɛiŋ, bɔ ti num bə biŋsi bwili təh wə bə nì baŋ dzaka ki jum kiwɔ yɛiŋ. \fig Bɔ ti num bə biŋsi bwili təh wə i dzaka ki jum wə|alt="They found the stone rolled away from the tomb" src="cn01850C.tif" size="col" loc="Luk 24:1-2" copy="David C. Cook" ref="Luk 24:1-2; Matiɔ 28:1-10; Mak 16:1-8; Jɔn 20:1-10"\fig* \v 3 Asi bɔ liə tsə i jum yiwɔ kintəəŋ nəki yɛiŋ kə wini wi Bah Jisɔs. \v 4 Bɔ chiŋ num fɛiŋ alə nəki kiə kə gia yə bɔ kɔ i fə. Yi num a bənyuku bədɔkɔ bəfa nì dzə num kɔmsi i bɔ kpəŋ, num bɔ lɔh bəmbuŋ bə fukuli bɔ ŋwaŋyi alə. \v 5 Ndzaŋ kwa bəkaŋa bəwɔ na bəh ŋga, bɔ chuŋsi kifwu kibɔ i kuku. Bənyuku bə̀ bikə i bɔ a, “Akɔ kɔm nə mbɛiŋ nəŋki mi wiwɔm i bəŋkwu kintəəŋ a? \v 6 Wi fa kɔkə, wi si dza lɔ i kpi wə. Mbɛiŋ yîŋti gia yə wi nì dzaka i mbɛiŋ jɔbi wə mbɛiŋ bɔ nì kɔ i Galili. \v 7 Wi nì dzaka a, ‘Mi wə yɛli wi kɔ Waiŋmi bə kaŋaki lə i bi nyâ wi i kaŋ yi bəni bəchu wə, ma bɔ baŋŋ wi i kintasi wə, i buku i kaŋ yitali wə, wi bi fiəni dza i kpi wə.’” \p \v 8 Bɔ ka yiŋti gia yə Jisɔs nì dzaka i bɔ. \v 9 Bɔ dza fiəni i jum yiwɔ bɛiŋ, ka tsə fuku gia yiwɔ yichi i bwa bu bə mbaŋ bə̀ jwɔfi ntsɔ mu bəh bəni bəchi bə̀ bɔ nì biəliki wi. \v 10 Bəkaŋa bə̀ bɔ nì fuku gia yiwɔ yichi asi yi nì num i bwa bə ntum bə Jisɔs a nì kɔ, Meli Magdalen, Jɔana bəh Meli nih Jɛm bəh bəkaŋa bədɔkɔ. \v 11 Bɔ wɔkɔ ndzaka wiwɔ aka kiyuŋ ki gia, nəki bum kə yi. \v 12 Ayakalə, Bita ka dza kɔmsi, yɔkɔ tsə buku fɛiŋ i jum bɛiŋ, ka ŋgwuŋ tsɛiŋ ləkə i jum yiwɔ kintəəŋ ka yɛiŋ shəŋ a bəmbuŋ bə̀ bə nì kii i Jisɔs wə. Wi bə́ fiəni tsə i dzu bəh dzaka ki wɔmni, kɔm gia yə yi num. \s1 Bəni bədɔkɔ yɛiŋ Jisɔs i dzəh yi Ɛmayus wə \r (Mak 16:12-13) \p \v 13 A dzə num a i chɔkɔ biwɔ wə, bəni bəfa bədɔkɔ bə̀ bɔ nì biəliki Jisɔs, bɔ nì buku i Jɛlusalɛm nyə ka bə́ tsə i kwili widɔkɔ bə bɔɔŋ a, Ɛmayus, dzəh yiwɔ num aka bəmay nanitaŋ i tsə buku fɛiŋ.\f + \fr 24:13 \fr*\ft May wimu nì kɔ bəntəm nchuku bəh gi nanitaŋ (1, 700). \ft*\f* \v 14 Bɔ nì nyə ka tsəki bɔ dzakayi a bɔ bɔ, kɔm gia yichi yə yi nì num. \v 15 Si bɔ nì nyaniki tsəki yakadəiŋ dzakayi, kaiŋyi, Jisɔs mwi kɔmsi dzə i bɔ wə, bəh bɔ bə́ nyaniki tsəki. \v 16 Gia yidɔkɔ fə a bɔ ma kîə mi wiwɔ. \v 17 Jisɔs ka dza bikə i bɔ a, “Akɔ nə mbɛiŋ nyaniki, dzakayi kɔm yi a?” Si wi bikə yaka, bɔ num bəh nshɛiŋ i shi bibɔ wə. \v 18 Mi widɔkɔ i bɔ kintəəŋ yɛli wi num Kleɔfas, bikə i wi a, “Yaka akɔ a wɔ mbɔŋ shəŋ mi wi dzəni i Jɛlusalɛm, wə wɔ kiəki kə gia yə yi num i kaŋ yələ wə a?” \p \v 19 Wi bikə i bɔ a, “Yi naiŋ gia a?” Bɔ chukuli a, “Gia yə yi ni num bəh Jisɔs wi Nasali. Mi wələ nì kɔ mi wi ntum wi Nyɔ, gia yə wi nì fəki bəh yə wi nì dzakaki a nì kɔ yi kaiŋyini. Wi nì kɔ mi wimbum i Nyɔ nshiŋ bəh i bəni bəchi wə. \v 20 Bətii mfə gia bəmbum bəh bəni bə̀ bɔ sakaki kikwili kibuku nì nya wi a bə wɔ̂ɔ, bə baŋŋ wi i kintasi wə. \v 21 Buku nì kaŋaki lə kiŋkwaka i wi a, akɔ wi wə wi bi təiŋ bəni bə Islae i kaŋ yi ŋgəkə wə. Ayakalə, a tsə a kaŋ yitali si gia yiwɔ num. \v 22 Yidɔkɔ chu num a bəkaŋa bədɔkɔ i mbaŋ wibuku wə, bɔ si dzaka i buku gia yi dzaka ki wɔmni, a bɔ si tsə i jum bɛiŋ kinchɔŋɔchɔŋɔ, \v 23 bɔ nəki yɛiŋ kə wini wi Jisɔs wiwɔ. Bɔ ka fiəni dzə fuku i buku a, bɔ si yɛiŋ bəchinda bə Nyɔ aka ndəmsi, bɔ fuku i bɔ a Jisɔs kɔ wiwɔm. \v 24 Bəni bədɔkɔ i mbaŋ wibuku wə, si tsə i jum bɛiŋ, ka yɛiŋ yi asi bəkaŋa bə̀ si fuku, ayakalə bɔ nəki yɛiŋ kə wini wi Jisɔs wiwɔ.” \p \v 25 Jisɔs dzaka i bɔ a, “Ɔ ɔɔ, biyuŋ biələ, shɔ́m yimbɛiŋ dəki na bəh ŋga i bum gia yə bəni bə ntum bə Nyɔ nì dzakaki. \v 26 Mbɛiŋ kiəki kə a, Kimbwili wə Nyɔ nì kaka a wi kaŋaki i yɛ̂iŋ bəŋgəkə bələ, ka wi lîə i mbum bi wə a?” \v 27 Jisɔs ka yisi i fukuki baiŋsiki i bɔ gia yichi yə bə nì nyaka i biŋwakti bi Nyɔ wə bichi kɔm wi, bəh i yisi i Muses wə, i tsə buku tə i biə bəni bə ntum bə Nyɔ nì nyaka. \v 28 Asi bɔ nì dzə kɔmsi i kwili wə bɔ nì tsəki fɛiŋ, Jisɔs ka fə aka wi tsəki daŋsiki lə. \v 29 Bɔ buku tsə, ka tsaki wi nalə a, “Bukumbɛiŋ tsə̂ nɔ̂, kɔm jɔbi kɔ wi tsə nalə, biŋ chu num bi yisi i jiki.” Ayakadəiŋ, wi bum i tsə nɔ bəh bɔ. \v 30 Bɔ tsə, i jɔbi wə bɔ nì num i dzi, wi dzɔ chɔkɔ yi blɛd, ka nya kiyɔŋni i Nyɔ, gbɛyi gaa i bɔ. \v 31 Akisəkə dzəkəh yibɔ baiŋ, bɔ ka yɛiŋ kiə wi. Ayakalə, wi fiəni laka i bɔ nshiŋ. \v 32 Bɔ baaŋ ka dzakayiki a bɔ bɔ a, “Ntə shɔm yibuku wɔ si shiliki alə i jɔbi wə wi si dzakaki i buku wɔ i dzəh, fuku baiŋsi gia i Kiŋwakti ki Nyɔ wə i buku wɔ a?” \p \v 33 Bɔ dza akisəkə a i jɔbi wiwɔ i fijɔbi fiəni chu i Jɛlusalɛm. Si bɔ tsə ka yɛiŋ bwa bə mbaŋ bə Jisɔs bə̀ jwɔfi ntsɔ mu num bɔ juŋni gwu yibɔ di bimu bəh bəni bədɔkɔ bə̀ bɔ nì kɔ bɔ biəli bɔ. \v 34 Bɔ dzaka a, “Ŋkɔŋ, Bah wibukumbɛiŋ si dza i kpi wə. Wi si tumbuku i Samɔn nshiŋ.” \v 35 Bɔ ka fuku tə i bɔ gia yə yi si num bəh bɔ i dzəh, chu fuku baiŋsi asi bɔ si yɛiŋ kiə wi i jɔbi wə wi si gbɛki blɛd. \s1 Jisɔs tumbuku i kintəəŋ ki bwa bu bə mbaŋ wə \r (Matiɔ 28:16-20; Mak 16:14-18; Jɔn 20:19-23) \p \v 36 Asi bɔ ni kɛiŋki bɔ dzaka yakadəiŋ, Jisɔs wi mwi ka chiŋ tumbuku i bɔ kintəəŋ ka bɔni i bɔ a, “Ma kimbɔiŋni num bəh mbɛiŋ.” \v 37 Ndzaŋ kwa bɔ, bɔ bə́ lwa, ka bə́ kwaka a yudɔkɔ bɔ yɛiŋ num ŋkwusa. \v 38 Wi bikə i bɔ a, “Mbɛiŋ lwaki nə? Akɔ kɔm nə wə mbɛiŋ məŋniki mih a? \v 39 Mbɛiŋ tsɛ̂iŋ kaŋ yiŋ bəh gvu yiŋ ka mbɛiŋ kîə a, akɔ na mih. Mbɛiŋ mɔ̂myi gwu yiŋ mbɛiŋ ka ni kîə, kɔm ŋkwusa si kaŋa kə nyam yi gwu bəh bikuŋɔ asi mbɛiŋ yɛiŋki mih kaŋa.” \v 40 Asi wi dzaka yakadəiŋ, ka chusi kaŋ yi bəh gvu yi i bɔ. \v 41 Bɔ tsɛiŋ Jisɔs, kinsaŋli wɔɔ bɔ, bɔ ka chiŋ num alə. Yi gaka bɔ i bum a, akɔ wi. Wi dza bikə i bɔ a, “Mbɛiŋ kaŋaki lə fiɛŋ fidzini fa a?” \v 42 Bɔ dzɔ kiŋka ki bwɔkɔ yi waŋni, nya i wi. \v 43 Wi dzɔ dzi i bɔ nshiŋ. \p \v 44 Wi ka dzaka i bɔ a, “Gia yələ mbɛiŋ yɛiŋ daiŋ, akɔ gia yə mih nì dzakaki i mbɛiŋ kɔm yi mih kɛiŋ bəmbɛiŋ. Mih nì dzaka a, gia yichi yə bə nì nyaka kɔm mih i kiŋwakti ki Muses wə, bə i biŋwakti bi bəni bə ntum bə Nyɔ wə, bəh i kiŋwakti Kinyaksi wə, kaŋaki i dzə̂ kpɛ̂iŋ.” \v 45 Wi ka wɛli mfi bibɔ, bɔ kiə gia yə yi kɔ i Kiŋwakti ki Nyɔ wə. \v 46 Wi ka dzaka i bɔ a, “Bə ni nyaka a Kimbwili wə Nyɔ nì kaka kaŋaki lə i yɛ̂iŋ bəŋgəkə i kpî, i kaŋ yitali wə, wi bi fîəni dzâ i kpi wə. \v 47 Yi kɔ tə a, bə bi yîsi i kintəəŋ ki Jɛlusalɛm i fûkuki i bitumi bichi kɔm yɛli wi a bəni bəchi kwûni shɔ́m yibɔ ka Nyɔ bi dâlinya chu bibɔ. \v 48 Akɔ mbɛiŋ bələ mbɛiŋ kaŋaki i ni fûkuki asi mbɛiŋ nì yɛiŋ yi. \v 49 Mbɛiŋ wɔ̂kɔli, mih ni chiŋsi lə kinya kə Ba wuŋ nì kaka i mbɛiŋ. Ayakadəiŋ, mbɛiŋ bâaŋ a fa i kwili kintəəŋ mbɛiŋ wɔ̂kɔliki, i tsə̂ bûku i jɔbi wə ŋga biə bi nyə bɛiŋ bi shi dzə i mbɛiŋ wə.” \s1 Jisɔs nyə yaka i bɛiŋ \r (Mak 16:19) \p \v 50 Wi dzɔ bɔ buku i kwili kintəəŋ, ka tsə bəh bɔ i dzəh yi dəəŋ i kɔmsi i kwili wi Bɛtani wə, wi gəŋsi kaŋ yi i bɛiŋ, jiə kimbɔiŋsi i bɔ wə. \v 51 Asi wi nì kɛiŋki wi jiə kimbɔiŋsi i bɔ wə yaka, wi dza bee bɔ ka bə́ yaka tsə i bɛiŋ, ka yaka laka i dzə́kəh yibɔ wə. \v 52 Bɔ nya kiŋkɔksi kimbum i wi, ka dza fiəni tsə i Jɛlusalɛm bəh kinsaŋli i shɔ́m yibɔ wə. \v 53 Bɔ tsə ka shiki a juŋ yi fəni yi gia wə, kɔksi Nyɔ jɔbi wichi.