\id ROM - Diiloŋ-nelma cerma-na \ide UTF-8 \h Ɔrɔmutaamba sɛbɛ \toc1 Ɔrɔmutaamba sɛbɛ \toc2 Ɔrɔm. \toc3 Ɔrɔm. \mt2 Polŋ nyɛgãaŋ sɛbɛ maŋ hã \mt1 Ɔrɔmutaamba‑i \imt1 Nelmuoyamma \ip Ɔrɔmutaamba nuɔ Diiloŋ-nelma‑i nuɔmba naŋ wulaa aa hũu-ma. Polŋ nuɔ ba maama‑i dumaaŋo-na, uŋ juɔ'a u kã, u nyɛgɛ̃ŋ sɛbɛ daayo‑i duɔ tũnu-bɛi wuɔ u ka kã ba terieŋgu-na ka jaal-ba. \ip Pol firiinu *Neldɔdɔlma‑i baa-ba sɛbɛ daayo‑na. U nelma‑i hiere ma kãa ka jũŋ nelma diei nuɔ; wuɔ *Yuifuyiɛŋ nuɔ o, Yuifuyiɛŋ nuɔ sĩ o, da ŋ haa ŋ naŋga‑i Yesu‑i-na yoŋ, Diiloŋo tuɔ kãŋ-ni nelviiŋ nuɔ aa u *Yalle ta di kãyã-niɛ ŋ wuɔsaaŋgu-na (sap. 1–8). \ip U piiye Yuifubaa-ba maŋ cĩinaana Yesu‑i ba kũŋgu‑i: Wuɔ baŋ cĩinaana Yesu‑i, Diiloŋo firiinu u huɔŋga‑i baa *niɛraamba maŋ hũyãa u maama‑i a kor-ba. U ciɛ kufaŋgu‑i a pigãaŋ wuɔ nuɔmba‑i hiere ba maama dɔlnu-yuɔ, u sa ce ciɛluɔ. A ce dumaaŋo-na u saa bi nanna Yuifubaa-ba‑i. Yiiŋgu dii baa yiiŋgu ba ka hũu Yesu maama‑i aa Diiloŋo kor-ba (sap. 9–11). \ip U bi tagaaya pigãaŋ Diiloŋ-dũŋ-baambaŋ saaya ba waa dumaa ba-naa nuɔ, baa baŋ bi saaya ba bel banamba‑i dumaa tĩɛnamma-na (sap. 12–15). U perieŋ u sɛbɛ‑i baa jaalupãlle, aa cira ba ta ba cãrã Diiloŋo‑i ba hã-yo u wuɔsaaŋgu-na, aa duɔ hi ba terieŋgu‑i ba kãyã-yuɔ u cor baa u hũmelle‑i (sap. 15–16). \c 1 \s1 Jaaluŋgu \p \v 1 Muɔ Pol, muɔmɛi nyɛgãaŋ sɛbɛ daayo‑i. Yesu-Kirsa cãarãŋ muɔ. Diiloŋo ciɛ-mi Yesu *pɔpuɔrbiloŋ muɔ aa bɔ-mi mi deŋ mi ta mi wuɔra mi waŋ u *Neldɔdɔlma‑i baa nuɔmba‑i. \v 2 Nelma famma‑i Diiloŋ uŋ pãa ma nuŋgu‑i ku bãaŋgu cuɔ. Wuɔ ciɛ u *pɔpuɔrbiemba yaa nyɛgɛ̃ŋ-ma u sɛbɛ‑i-na. \v 3 Ma vii u Biɛŋo yaa‑i Itieŋo‑i Yesu-Kirsa‑i. A saa baa u nelbilosĩnni‑i, u waa jãmatigi *Davidi hãayɛ̃lŋo. \v 4 Ŋga uŋ kuu aa sire, *Diiloŋ-Yalle pigãaŋ wuɔ Diiloŋ-Biɛŋo kelkel. \v 5 Fuɔ barguɔ yaa nuɔ‑i Diiloŋ uŋ ciɛ baa-mi a ce-mi u pɔpuɔrbiloŋ muɔ u yerre fafaaŋgu maama-na, nuɔmba‑i nilɛiŋa-na hiere ba da ba haa ba naŋga yuɔ aa ta ba nu u nuŋgu‑i. \v 6 Diiloŋ uŋ bĩɛ namaa namaŋ a hã Yesu-Kirsa‑i, na nuŋgu bi dii nuɔŋ daaba-na. \p \v 7 Diiloŋ uŋ dɔlaa namaa namaŋ Ɔrɔmu‑i-na hiere aa bĩ-na ce-na u baaŋ namaa, mi nyɛgɛ̃ŋ sɛbɛ daayo‑i da mi hã namɛi. \p I To‑i Diiloŋo‑i, baa Itieŋo‑i Yesu-Kirsa‑i ba kãyã-nɛi aa fɛ̃ na hɔmmu‑i. \s1 Pol taara u ce horre baa Ɔrɔmutaamba‑i \p \v 8 Mi ka jaal Diiloŋo yaa igɛ̃na na maama-na, Yesu-Kirsa barguɔ‑i-na. Hama‑i nuɔ‑i? Ku yuŋgu yaa daaku: Nilɛiŋa-na hiere ba waŋ na Diiloŋ-hũmelleŋ-kũŋgu‑i. \v 9 Yinni maŋ joŋ na maama sa karaanu-miɛ mi Diilocãrãlle-na; Diiloŋo yaa mi siɛra. Mi waŋ u Biɛŋo *Neldɔdɔlma‑i baa nuɔmba‑i, kuu dii ŋaa mi cãa Diiloŋo‑i baa huɔŋga diei yoŋ. \v 10 Mi bi cãrã-yuɔ bãaŋgu‑i baa isuɔŋgu‑i, wuɔ duɔ siɛ, u yaŋ mi da kã na wulaa. \v 11 Mi gbu mi taara mi da na yufelle a cal Diiloŋo sãmma‑i baa-na ku yaa fɔ̃ŋgũɔ ka da-nɛi. \v 12 Mi taara mi cira: Da mi kã i ka da i-naa, i ka gbãa dii sirɛiŋa i-naa nuɔ i Diiloŋ-hũmelle wuɔsaaŋgu-na. \p \v 13 Tobiŋ namaa, mi taara na suɔ wuɔ miŋ duɔŋ ta mi dii yinni‑i wuɔ mi kã na terieŋgu-na ku yuu niele, ŋga ji hi baa nyuŋgo, mi saa hi da mi fɛrɛ yogo. Mi taara mi maacemma da belle na hɔlma-na ŋaa maŋ daa belle dumaa yammu nammu-na. \v 14 Mi saaya mi hi nuɔmba‑i hiere baa Neldɔdɔlma‑i: bamaŋ yufieŋa‑i puurii baa bamaŋ yufieŋa‑i saa puur, ka cor baa bamaŋ suyaaŋ yiɛŋgu‑i baa bamaŋ sa suyaaŋ yiɛŋgu‑i hiere. \v 15 Ku'i ciɛ mi ta mi taara mi ka waŋ-ma baa namaa namaŋ bi dii tĩɛna Ɔrɔmu‑i-na. \s1 Fɔ̃ŋgũɔ dii Neldɔdɔlma-na \p \v 16 Senserre sa da-mi baa *Neldɔdɔlma wamma‑i. Ma yaa Diiloŋo fɔ̃ŋgũɔ‑i. U ce ma yaa‑i u kor bamaŋ hũyãa-ma hiere, a doŋ *Yuifubaa-ba-na ka cor baa *niɛraamba‑i hiere. \v 17 Neldɔdɔl daama pigãaŋ Diiloŋ uŋ kãŋ nuɔmba‑i dumaa nelviimba. Viisĩnni da Yesu yaa nuɔ‑i yoŋ; da ŋ haa ŋ naŋga‑i yuɔ, Diiloŋo tuɔ kãŋ-ni nelviiŋ nuɔ ŋaa maŋ nyɛgãaŋ dumaa u nelma-na wuɔ: \qt «Umaŋ duɔ haa u naŋga‑i Diiloŋo-na, nelviiŋo; u ka kor.»\qt*\f + \fr 1:17 \ft Abakuke (Habaquq) 2.4\f* \s1 Nelbiliemba cãl ba cor \p \v 18 Diiloŋo tĩyãa dii dɔrɔ‑i-na aa tuɔ pigãaŋ nelbiliemba‑i wuɔ u huɔŋga duu baa-ba, kɛrɛ ba sa kãŋ-yo aa ba sa bi tiraa ce u huɔŋga‑i. Ba ce ba maacembabalamma‑i ba fĩɛna ninsoŋo‑i. \v 19 Ŋ siɛ suɔ wuɔ kumaŋ gbãa suɔ Diiloŋ-kũŋgu-na, ku saa fuo-bɛi. Diilo fuɔ fɛrɛ yaa pigãaŋ-ba baa-ku. \v 20 U pigãaŋ-ba baa-ku niɛ niɛ? Moloŋ yufelle saa haa Diiloŋo-na dede, ŋga diɛ ne uŋ hielaa miwaaŋo‑i dumaa dii ku huɔŋgu-na ji hi baa nyuŋgo, i da u sĩnni‑i baa u himma‑i u maacemma-na. A ce dumaaŋo-na nelbiliemba siɛ da ãntãalãmma. \v 21 Ba suyaa Diiloŋo‑i aa yagar ba sa dii u nuŋgu‑i ku diima, ba sa jaal-o ku jaaluŋgu. Ba yunni kuu aa yaŋ-ba, ba ãnjɔguɔma piɛra-bɛi dii-ba kukulma-na. \v 22 Ba daa niɛ sĩ ba cɛ̃ a ne da ba milãaŋ. \v 23 Ba birii yaŋ Cagaaŋ-Diiloŋo maŋ sa ji kãaŋ terieŋgu aa sisĩŋ nelbiliemba baa bĩmbaamba‑i ta ba buol. Huriimba‑i dii, baabũulãamba bi dii. A ne da tãmmaŋ-bĩŋkũŋgu sa cɔ. \v 24 Diiloŋo daa-ma dumɛi u yaŋ-ba ba fɛrɛŋ nuɔ ba kakarkuoŋ-maacemma-na ba ta ba ce kumaŋ dɔlaanuŋ-bɛi. Ba tĩyãa ku yaa nuɔ‑i ta ba ce sensenda-wɛima‑i ba-naa nuɔ. \v 25 Ba yaaŋ Diiloŋo ninsoŋo‑i aa cu coimaŋ huoŋ-nu. Diiloŋ uŋ hielaa bĩmbĩnni maŋ, ba buol ni yaa‑i aa ta ba pã niipãnni ba hã-ni aa bir yaŋ umaŋ hielaa-ni. A ne da u yaa saaya gbɛliɛma hɔnni maŋ joŋ. Ma ciɛ! \v 26 Diiloŋo daa-ma dumɛi u yaŋ-ba ba fɛrɛŋ nuɔ ba ta ba ce ba sensenda-wɛima‑i. Ba caamba birii yaŋ bɛmba‑i aa ta ba galla baa ba nacaamba. \v 27 Bɛmba‑i maaduɔma, ba yaaŋ caamba‑i aa ta ba ku ba-naa maa-na. Ba naaŋ bĩŋwosĩnniŋ; ba galla baa ba nabɛmba. A ce dumaaŋo-na, baŋ taaraŋ kumaŋ ba da-ku. \v 28 Baŋ juɔ'a Diiloŋ-maama saa hi-ba, Diiloŋo naa u yaŋ-ba baa ba ãnjɔgɔbabalamma‑i ba ta ba ce kumaŋ saa saaya cemma. \v 29 Balaaŋgu‑i hiere ku gbuɔra ku-naa bɛi. Ba sa fũnuŋ suɔ baŋ bĩŋ kumaŋ ãnfafamma‑i gbula: cãncaaya'i daayo, hɔbabalaŋga'i daaka, nenemuŋgu'i daaku, nelkolle'i daade, bɛrru'i daadu, huhurma'i daama, balaaŋgu'i daaku. Ba yaa sikuɔntaamba, \v 30 yebĩɛnataamba. Ba bigãaŋ Diiloŋo‑i, bubɔlaamba, bombolmantaamba, fofortaamba, ba hinu kuubabalaaŋgu cemma'i ŋaa bige‑i, ba sa nu ba bĩncɔiŋ nuŋgu. \v 31 Ba yunni kuu aa yaŋ-ba, ba sa kã yaduɔŋga, hɔduraamba, ba sa ce hujarre nɛliɛŋ-na. \v 32 A ne da ba suyaa wuɔ Diiloŋo wulaa, bamaŋ ciɛŋ kumaŋ daaku temma‑i, ba saa baa kuliiŋgu! Ŋga ba suuye ba yufieŋa‑i ta ba ce-ku, aa tiraa ta ba dii sũnuŋgu ba hã bamaŋ ciɛŋ-kuŋ. \c 2 \s1 Diiloŋ uŋ gɛr dumaa \p \v 1 Nuɔni maŋ daaŋ nelma ŋ cãl banamba‑i, da ŋ fiɛ waa niɛ niɛ, ŋ siɛ kor. Da ŋ ta ŋ cãl banamba‑i, kuu dii ŋaa ŋ cãl ŋ fɛrɛ. Hama‑i nuɔ‑i? Naa dii kuuduɔŋgu yaa hiere. \v 2 I suyaa wuɔ bamaŋ ciɛŋ maacembabalaŋ daama temma‑i, Diiloŋ uŋ haa kumaŋ bɛi, u ninsoŋo. \v 3 Nuɔ da ŋ ta ŋ cãl banamba‑i, aa bi ta ŋ ce ba temma‑i, ŋ yuu wuɔ ŋ ka kor Diiloŋo wulaa wɛi? \v 4 Sisɔ Diiloŋ uŋ gbuu fũnuŋ fa aa waa hɔhĩnantieŋo, naŋ daa kufaŋgu‑i ãnsɔsɔmma wɛi? Ŋ saa suɔ wuɔ u fafaaŋgu saaya ku ce ŋ bir ŋ ciluɔ‑i wɛi? \v 5 Ŋga niŋ'a ŋ sa nu baa ŋ tũnni‑i, aa yagar wuɔ ŋ siɛ bir ŋ ciluɔ‑i, naŋ fɛrɛ'i taaraayaŋ yaahuolbabalaŋo‑i ŋ hã ŋ fɛrɛ Diiloŋ uŋ ka pigãaŋ nuɔmba‑i u jãyãmma‑i yiiŋgu maŋ nuɔ‑i. U suɔ u pã. \v 6 U ka pã nɛliɛŋo nɛliɛŋo baa u maacemma sullu‑i. \v 7 Bamaŋ vaa ba fɛrɛ baa ãnfaaŋo‑i Diiloŋo duɔ gbɛliɛŋ-ba aa da ba da cicɛ̃lma maŋ sa tĩɛŋ dede‑i, ma ka dɔl-ba. \v 8 Ŋga bamaŋ puu bubuɔsĩnni baa-yo, bamaŋ cĩinaana ninsoŋo‑i aa faya ba fɛrɛ baa ãmbabalma cemma‑i, u ka pigãaŋ-ba u jãyãmma‑i. \v 9 Bamaŋ ciɛŋ ãmbabalma‑i, ba ka da yaahuolo‑i baa mulĩɛma yar-ba. A doŋ *Yuifubaa-ba-na ka cor baa *niɛraamba‑i hiere. \v 10-11 A ne da umaŋ ciɛŋ ãnfafamma‑i, duɔ fiɛ tuɔ hel hie, Diiloŋo sa ce ciɛluɔ; u ka gbɛliɛŋ kutieŋo‑i aa ce-yo bɔi aa fɛ̃ u huɔŋga‑i. A doŋ Yuifubaa-ba-na ka cor baa niɛraamba‑i hiere. \p \v 12 Bamaŋ saa suɔ *Moisi *ãnjĩnamma‑i aa ta ba wuɔ ba cãl, Diiloŋo ka caa-ba; ŋga u sa ka ne ãnjĩnamma aa caa-ba. A ne da bamaŋ suyaa-ma hiere aa suuye ba yufieŋa‑i ta ba wuɔ ba cãl-ma, u ka yuu-ba saa baa ma yaa‑i aa caa-ba. \v 13 Baa na ta na ne wuɔ sĩ bamaŋ nuɔŋ ãnjĩnamma‑i yoŋ ba yaa nelviimba‑i Diiloŋo wulaa; ba'i sĩ. Bamaŋ wuɔyaaŋ ma hũmelle‑i di kũŋgu-na hiere, ba yaa nelviimba‑i. \v 14 Na saa da, ãnjĩnamma si dii baa niɛraamba‑i, ŋga ba suɔ-ma ba karnu ba wuɔ ma hũmelle‑i. Maŋ fiɛ'a maa si dii baa-ba ba nammu-na, maa dii ba hɔmmu-na. \v 15 Dumaaŋo-na, ba ciluɔ pigãaŋ wuɔ ãnjĩnammaŋ taaraŋ nuɔmba ta ba ce kumaŋ, kuu dii ba hɔmmu-na. A naara kufaŋgu‑i, baŋ suɔ ãnfafamma‑i bɔ-ma ãmbabalma-na, ba hɔmmu sa hũu-ma ba ce manaŋ temma, ku bi pigãaŋ wuɔ ãnjĩnamma dii ba hɔmmu-na. \v 16 Gɛ̃ŋgɛryiiŋgu-na, mafamma‑i hiere ma ka suɔ. A saanu baa miŋ waŋ *Neldɔdɔlma maŋ, yiiŋgu faŋgu-na, Diiloŋo ka ce Yesu-Kirsa gɛr nuɔmba yuŋ-maama‑i. Mamaŋ fuyaa hiere, ma ka hel bomborma-na. \s1 Yuifubaa-ba‑i baa ãnjĩnamma‑i \p \v 17 Nuɔni maŋ wuɔ nuɔ *Yuifuyiɛŋ nuɔ, wuɔ naŋ suɔ *Moisi *ãnjĩnamma‑i, ŋ kaal ŋ fɛrɛ wuɔ Diiloŋo‑i namaa wuoŋo, \v 18 ŋ suɔ Diiloŋo kusũŋgu‑i, aa ãnjĩnamma ciɛ ŋ ta ŋ suɔ kumaŋ faa cemma. \v 19 Nuɔni maŋ wuɔ nuɔnɛi diyaaŋ nuɔmba‑i hũmelle-na, wuɔ nuɔnɛi puuriiŋ nuɔmba yufieŋa‑i, \v 20 wuɔ nuɔnɛi pigãaŋ bamaŋ sa suyaaŋ kuyuŋgu, wuɔ nuɔnɛi kalaaŋ bamaŋ sa suyaaŋ yiɛŋgu, wuɔ ãnjĩnamma ciɛ naŋ suɔ nelma‑i hiere baa ninsoŋo‑i hiere. \v 21 Nuɔni maŋ hãalãayãŋ banamba‑i, bige‑i ciɛ ŋ sa hãalã ŋ fɛrɛ? Nuɔni maŋ wuɔ cuoyuŋgu saa fa, bige‑i ciɛ naŋ ta ŋ cuo? \v 22 Nuɔni maŋ wuɔ *fuocesĩnni saa fa, bige‑i ciɛ naŋ ta ŋ ce-ni? Nuɔni maŋ sa taaraayaŋ ŋ da tĩnni‑i baa ŋ yufelle, bige‑i ciɛ ŋ ta ŋ biɛ bĩmbĩnni‑i tĩnniŋ-dũnni-na? \v 23 Nuɔni maŋ kaalaaŋ ŋ fɛrɛ wuɔ ãnjĩnamma dii baa-ni, bige‑i ciɛ ŋ ta ŋ cãl ma wuɔsaaŋgu‑i ŋ bĩɛna Diiloŋo yerre‑i. \v 24 Diiloŋ-nelma gbaraa-ma wuɔ: \qt «Namɛi ciɛ *niɛraamba sa kãŋ Diiloŋo‑i.»\qt*\f + \fr 2:24 \ft Isayi (Ésaïe) 52.5\f* \p \v 25 Da ŋ ta ŋ wuɔ ãnjĩnamma‑i, yuŋgu dii ŋ *jãmma-na. Ŋga da ŋ'a ŋ sa wuɔ ãnjĩnamma‑i, yuŋgu si dii ŋ jãmma-na. \v 26 Ŋaa umaŋ duɔ saa *jã aa tuɔ wuɔ ãnjĩnamma‑i fafamma, ku ce Diiloŋo ka cĩina-yuɔ wuɔ u saa jã wɛi? \v 27 Terieŋgu faŋgu-na, nuɔni maŋ jãa aa ãnjĩnamma sɛbɛ waa baa-ni aa ŋ sa wuɔ ma hũmelle‑i, fuɔ maŋ saa jã aa tuɔ wuɔ-de u ka cira ŋ cãlãa cemma. \v 28 Da ŋ nu wuɔ Yuifuyiɛŋo‑i, yufieŋ-nemma sĩ; aa *sĩnjãaŋgu‑i pãdorre sĩ. \v 29 Ŋga da ŋ nu wuɔ Yuifuyiɛŋo‑i, ba suɔ-yo u huɔŋ-na. Aa da ŋ bi nu wuɔ sĩnjãaŋgu‑i ba da-ku ŋ huɔŋ-na. *Diiloŋ-Yalleŋ-sĩnjãaŋgu yaa kufaŋgu‑i, ãnjĩnammaŋ-sĩnjãaŋgu sĩ. Yuifuyiɛŋ fuɔ temma‑i nuɔmba sa gbɛliɛŋ-yo, ŋga Diiloŋo'i gbɛlaaŋ-yoŋ. \c 3 \p \v 1 Terieŋgu faŋgu-na, yuŋ haku‑i dii Yuifusĩnni-na? Yuŋgu dii sĩnjãaŋgu-na wɛi? \v 2 Yuŋgu dii Yuifusĩnni-na bãmbãale. Dĩɛlã-kũŋgu yaa daaku: Diiloŋo diyaa u nelma‑i *Yuifubaa-ba nammu yaa nuɔ‑i. \v 3 Baŋ fiɛ'a ba hiero saa ji yiɛra-mɛi, ku ce Diiloŋo ka bir baa huoŋ-ãndaaŋgu wuɔ ba saa ji yiɛra-mɛi wɛi? \v 4 U siɛ bir baa huoŋ-ãndaaŋgu. Nelbilieŋ da ba fiɛ waa huhurmantaamba hiere, Diiloŋo siɛ gbãa ce huhurmantieŋo dede, ŋaa maŋ nyɛgãaŋ dumaa u nelma-na wuɔ: \q1 \qt «Ninsoŋo ka waa baa-ni ŋ nelma-na hiere.\qt* \q1 \qt Umaŋ duɔ cãl-ni, u cãlãa-ni gbãŋgbãŋ.»\qt*\f + \fr 3:4 \ft Gbɛliɛmaŋ-nalãaŋgu (Psaume) 51.6\f* \m \v 5 Nelbiliemba gbãa bi cira wuɔ diɛ tiɛ ce ãmbabalma‑i ku saa balaŋ, kɛrɛ ku faa. Ku faa yuŋgu maŋ nuɔ‑i ku yaa daaku: Diɛ ne miɛ ãncemma‑i baa Diiloŋ-maama‑i, i suɔ ku'i nuɔ‑i wuɔ Diiloŋo faa. Wuɔ da kuɔ miɛ ãmbabalma ce i tiɛ da Diiloŋo fafaaŋgu‑i, ma bilaa niɛ u tuɔ gãŋ baa-ye? \v 6 Diiloŋ duɔ tuɔ gãŋ baa-ye, u ninsoŋo! Kuɔ u saa naa fa, uu naa ce niɛ tuɔ suɔ nuɔmba pãmma baa ba maacemma sullu‑i? \v 7 Ŋga da kuɔ miŋ kar coima maŋ, ma kaala Diiloŋo sĩnni‑i ninsoŋo aa ta ma ce Diiloŋo‑i bɔi, ma da niɛ u dii-mi baa ãmbabalmanciraamba tuɔ gãŋ baa-mi? \v 8 Da kuɔ miɛ ãmbabalma yaa ciɛŋ i tiɛ da Diiloŋo fafaaŋgu‑i, i gbãa cira ku saaya i tiɛ ce ãmbabalma‑i Diiloŋo tuɔ pigãaŋ u fafaaŋgu‑i kɛ? Yebĩɛnataamba gbĩɛ-ku dumaa wuɔ mɛi wuɔra mi waŋ ma yaa‑i. Kutaamba‑i Diiloŋo ka gãŋ baa-ba; aa ba yaa taaraaya-mɛi. \s1 Molo saa vii \p \v 9 Mi gbãa waŋ wuɔ niɛ? *Yuifubaa miɛ i bɔyaa banamba-na wɛi? I saa buɔ-bɛi! Mi tagaaya pigãaŋ-na cor miɛ Yuifubaa-ba‑i baa *niɛraamba‑i hiere ãmbabalma nyugãaŋ-bɛi hiere ka saa. \v 10 Ma nyɛgãaŋ Diiloŋ-nelma-na wuɔ: \q1 «\qt Nelviiŋo si dii aa bi cira u yaa daayo.\qt* \q1 \v 11 \qt Molo sa nu nelma, molo si dii umaŋ taaraayaŋ Diiloŋo‑i.\qt* \q1 \v 12 \qt Ba naana hũmelle‑i hiere, ba ciɛ nelsɔsɔyaamba.\qt* \q1 \qt Ãnfafammancero si dii aa bi cira u yaa daayo.\qt*\f + \fr 3:12 \ft Gbɛliɛmaŋ-nɛini (Psaumes) 14.1-3; 53.2-4\f* \q1 \v 13 \qt Ba nuŋ-ãndɛnni balaaŋ ŋaa kuudãlãŋgu.\qt* \q1 \qt Ba nunni yii baa huhurma yaa yoŋ.\qt* \q1 \qt Ba nuŋ-ãndɛnni dii ŋaa tĩmma.\qt*\f + \fr 3:13 \ft Gbɛliɛmaŋ-nalãaŋgu (Psaume) 140.4\f* \q1 \v 14 \qt Ba haa ba nubabalaaŋgu yaa nuɔmba-na ka naŋ bãaŋgu‑i.\qt* \q1 \qt Ba nunni yuu baa ãndababalanni.\qt*\f + \fr 3:14 \ft Gbɛliɛmaŋ-nalãaŋgu (Psaume) 10.7\f* \q1 \v 15 \qt Aa ba nammu dii fiɛfiɛ nelkolle-na.\qt* \q1 \v 16 \qt Da ba cor kusuɔŋ-nu, ba guɔla-kuɔ aa kɔsuɔŋ nuɔmba‑i aa cor baa ba fɛrɛ.\qt* \q1 \v 17 \qt Ba sa suɔ baŋ bĩŋ kumaŋ yaafɛ̃lle‑i.\qt*\f + \fr 3:17 \ft Isayi (Ésaïe) 59.7-8\f* \q1 \v 18 \qt Ba sa kãalã Diiloŋo‑i halle cɛkũɔ.»\qt*\f + \fr 3:18 \ft Gbɛliɛmaŋ-nalãaŋgu (Psaume) 36.2\f* \p \v 19 A ne da i suyaa wuɔ *ãnjĩnammaŋ waaŋ mamaŋ hiere, ma vii bamaŋ dii ãnjĩnamma yaa nuɔ‑i. Mafamma ciɛ molo baa gbãa duɔ da ãntãalãmma aa nuɔmba‑i hiere ba da ba suɔ wuɔ ba cãlãa Diiloŋo‑i. \v 20 Na saa da, molo siɛ gbãa wuɔ ãnjĩnamma‑i ma kũŋgu-na hiere a vii Diiloŋo wulaa. Ãnjĩnamma ce nɛliɛŋ nuɔ ŋ suɔ wuɔ ãmbabalmanceroŋ nuɔ. \s1 Viisĩnni da niɛ? \p \v 21 Ŋga fiɛfiɛ‑i-na, Diiloŋo pigãaŋ-ye uŋ kãŋ-yeŋ nelviiŋ miɛ dumaa aa u sa ne *Moisi *ãnjĩnamma‑i, ŋaa maŋ nyɛgãaŋ dumaa ãnjĩnammaŋ-sɛbɛ‑i-na baa *Diilopɔpuɔrbiemba sɛbɛbaa-ba-na. \v 22 Diiloŋo ne nelbiliembaŋ haa ba naŋga Yesu-Kirsa‑i-na dumaa aa suɔ tuɔ kãŋ-ba nelviimba. Nuɔni maŋ da ŋ hũu *Kirsa maama‑i, u tuɔ kãŋ-ni nelviiŋ nuɔ. Na saa da, nuɔmba‑i hiere baa dii kuuduɔŋgu, \v 23 ba cãlãa Diiloŋo‑i; a ce dumaaŋo-na molo sa gbãa piɛ Diiloŋo‑i. \v 24 Ŋga Diiloŋo‑i baa u fafaaŋgu‑i u ce-ba nelviimba ba ta ba gbã ba piɛ-yo. U ce mafamma‑i gbãŋgbãŋ u sa hũu bĩŋkũŋgu ba wulaa. U ciɛ Yesu-Kirsa yaa hũu-ba ãmbabalma nammu-na ce-ba nelviimba. \v 25 Diiloŋo ciɛ u yaa‑i tãmmaŋ-kũŋgu a pir ãmbabalma‑i bamaŋ haa ba naŋga yuɔ ba yunni-na. Ãmbabalma maŋ ciɛ yiinaa‑i-na, uu naa suuye u yufieŋa mɛi, u saa yuu ma cɛ̃mɛlle; ŋga u pigãaŋ baa tãmmaŋ-kũŋ daaku‑i wuɔ u wuɔ hũmelle. \v 26 Tãmmaŋ-kũŋ daaku bi pigãaŋ Diiloŋo viisĩnni‑i nyuŋgo ku bãaŋ daaku-na. Ku pigãaŋ wuɔ Diiloŋo‑i nelviiŋo dii yiinaa, aa u bi kãŋ bamaŋ haa ba naŋga‑i Yesu‑i-na nelviimba. \p \v 27 Da ma waa dumaaŋo-na, molo gbãa kaal u fɛrɛ wuɔ fuɔ nelviiŋo wɛi? Molo siɛ gbãa kaal u fɛrɛ. Hama‑i nuɔ‑i? Diiloŋo sa kãŋ-ye nelviiŋ miɛ wuɔ i wuɔ ãnjĩnamma, ŋga iŋ haa i naŋga Yesu-Kirsa‑i-na, ku'i ciɛ u tuɔ kãŋ-ye nelviiŋ miɛ. \v 28 I gbãa waŋ mamaŋ ma yaa daama: Diiloŋo kãŋ nɛliɛŋ nuɔŋo‑i nelviiŋ nuɔ wuɔ ŋ haa ŋ naŋga‑i Yesu-Kirsa‑i-na, u sa kãŋ-ni wuɔ ŋ wuɔyaa ãnjĩnamma. \v 29 Mi saa yagar-ma da kuɔ Diiloŋo ciɛ *Yuifu ba wuoŋo yoŋ. Diiloŋo bi si dii baa banamba‑i wɛi? Uu dii baa-ba. \v 30 Diiloŋo dii u diei yoŋ, unaŋo si dii yaŋga naŋga. Yuifubaa-ba maŋ haa ba naŋga Yesu‑i-na u ka tuɔ kãŋ-ba nelviimba, aa *niɛraamba maŋ bi haa ba naŋga Yesu‑i-na u ka bi tuɔ kãŋ bafamba‑i nelviimba. \v 31 Diɛ cira wuɔ Diiloŋo ne nɛliɛŋ nuɔ niŋ haa ŋ naŋga Yesu‑i-na dumaa aa suɔ tuɔ kãŋ-ni nelviiŋ nuɔ, ku pigãaŋ wuɔ yuŋgu si dii ãnjĩnamma-na wɛi? Ku'i sĩ; ŋga ku ce i migãaŋ suɔ ãnjĩnamma munyiɛrammu‑i Diiloŋ-hũmelle-na. \c 4 \s1 Abiramu nahaale maama \p \v 1 Niɛŋ i bĩncɔiŋo‑i *Abiramu kũŋgu‑i. I gbãa waŋ wuɔ niɛ u maama-na? Uŋ siire u daa bige‑i? \v 2 Uŋ ciɛ kumaŋ, kuɔ Diiloŋo naa ne ku yaa‑i aa cira nelviiŋo, uu naa gbãa tuɔ kaal u fɛrɛ. Ŋga u siɛ gbãa kaal u fɛrɛ Diiloŋo yaaŋga-na. \v 3 Diiloŋ-nelma waaŋ wuɔ niɛ u kũŋgu-na? Ma ciɛra wuɔ: \qt «Abiramu haa u naŋga Diiloŋo-na, Diiloŋo ne u nahaale‑i aa cira nelviiŋo.»\qt*\f + \fr 4:3 \ft Miwaaŋo jĩnammaŋ-sɛbɛ (Genèse) 15.6\f* \v 4 Nɛliɛŋ nuɔ da ŋ ta ŋ taara bĩŋkũŋgu, ŋ ce maacemma‑i a gbãa da ku bĩŋkũŋgu‑i. Dumaaŋo-na, ŋ saa da-ku gbãŋgbãŋ; ŋ cufalaa aa da-ku. \v 5 Kuuduɔŋgu sĩ baa viisĩnni‑i. Ŋ siɛ gbãa ce maacemma da viisĩnni‑i; ŋga da ŋ haa ŋ naŋga‑i Diiloŋo-na yoŋ, wuɔ u yaa ciɛŋ nelbabalaŋo‑i nelviiŋo, Diiloŋo ne niŋ haa ŋ naŋga‑i yuɔ dumaa aa tuɔ kãŋ-ni nelviiŋ nuɔ. \v 6 Diiloŋ uŋ'a u saa ne umaŋ ciluɔ‑i aa suɔ tuɔ kãŋ-yo nelviiŋo, *Davidi hãlãa kutieŋo yudɔdɔlleŋ-nalãaŋgu yaa wuɔ: \q1 \v 7 \qt «Diiloŋ uŋ ciɛ jande bamaŋ cãlmuɔ nuɔ‑i,\qt* \q1 \qt uŋ hurii bamaŋ ãmbabalma‑i,\qt* \q1 \qt kutaamba yunni dɔlaa.\qt* \q1 \v 8 \qt Itieŋ uŋ'a u sa kãŋ umaŋ ãmbabalma‑i,\qt* \q1 \qt kutieŋo yuŋgu dɔlaa.»\qt*\f + \fr 4:8 \ft Gbɛliɛmaŋ-nalãaŋgu (Psaume) 32.1-2\f* \p \v 9 Yudɔdɔlle fande vii bamaŋ *jãa yoŋ wɛi? Bamaŋ saa jã, ba nuŋgu bi si dii-diɛ wɛi? I waaŋ ma yaa cor yiɛ: «Diiloŋo niɛ Abiramuŋ haa u naŋga‑i yuɔ dumaa yaa aa cira nelviiŋo.» \v 10 Mafamma ciɛ yaku‑i? Abiramu naa jã tĩ sisɔ u saa naa hi jã yogo? U saa naa hi jã yogo. \v 11 Aa Abiramu suɔ duɔ jã, uu naa haa u naŋga Diiloŋo-na, a ce dumaaŋo-na Diiloŋo naa tuɔ kãŋ-yo nelviiŋo. Ku huoŋgu yaa nuɔ‑i Diiloŋo ciɛ u suɔ jã a duɔ pigãaŋ wuɔ fuɔ viisĩnni dãnyuɔ yaa *jãmma‑i\f + \fr 4:11 \ft Niɛŋ Miwaaŋo jĩnammaŋ-sɛbɛ‑i-na (Genèse) 17.9-14\f*. A ce dumaaŋo-na, bamaŋ saa jã hiere aa haa ba naŋga‑i Diiloŋo-na, Abiramu ciɛ ba to. Diiloŋo bi kãŋ bafamba‑i nelviimba. \v 12 Bamaŋ jãa, u yaa bi ciɛ ba to‑i. Mi sa gbɛ̃ bamaŋ jãa yoŋ dɛ; ŋga mi gbɛ̃ bamaŋ jãa aa tiraa haa ba naŋga‑i Diiloŋo-na ŋaa fuɔŋ ŋa naa haa-ka yuɔ dumaa aa suɔ duɔ jã. \s1 Diiloŋ-nupãlle vii bamaŋ haa ba naŋga yuɔ \p \v 13 Ku saa ce ŋaa Diiloŋo niɛ *Abiramuŋ wuɔyaa *ãnjĩnamma‑i dumaa aa pã nuŋgu‑i baa-yo dɛ! Ŋga uŋ haa u naŋga‑i Diiloŋo-na dumaa, Diiloŋo niɛ ku yaa‑i aa pã nuŋgu‑i baa-yo. Diiloŋo kãaŋ-yo nelviiŋo aa pã nuŋgu‑i baa-yo wuɔ u ka hã fuɔ baa u huoŋgu‑i hĩɛma‑i\f + \fr 4:13 \ft Niɛŋ Miwaaŋo jĩnammaŋ-sɛbɛ‑i-na 12.2-3; 17.4-6; 22.15-18.\f*. \v 14 Diiloŋ uŋ pãa nuŋgu maŋ, kuɔ bamaŋ taa ba wuɔ ãnjĩnamma‑i ba yaa naa saaya ba da-ku yoŋ, yuŋgu naa saa waa nahaale-na, aa Diiloŋo nupãlle naa waa ãndagbãŋgbãlãaŋgu. \v 15 Diɛ i ne, ãnjĩnamma jo baa Diiloŋ-bɛrru; a ne da ãnjĩnamma da ma'a maa si dii kusuɔŋ-nu, cãlmuɔ si dii. \p \v 16 Ku'i ciɛ ŋ da Diiloŋo pãa u ciiluŋgu nuŋgu‑i baa bamaŋ haa ba naŋga yuɔ, ku da ku ce gbãŋgbãŋ-kũŋgu a vii Abiramu hãayɛ̃lmba‑i hiere. Ku saa ce ŋaa bamaŋ wuɔyaaŋ ãnjĩnamma‑i bafamba da-ba-diei kũŋgu‑i; Abiramuŋ yeŋ i to hiere, bamaŋ haa ba naŋga‑i Diiloŋo-na fuɔ temma‑i, ba nuŋgu bi dii-kuɔ. \v 17 Ma nyɛgãaŋ Diiloŋ-nelma-na wuɔ: \qt «Mi ka ce-ni siyaabaa bɔi bĩncɔiŋ nuɔ.»\qt*\f + \fr 4:17 \ft Miwaaŋo jĩnammaŋ-sɛbɛ (Genèse) 17.5\f* Diiloŋo maŋ siireŋ bikuomba‑i, umaŋ hielaaŋ bĩmbĩnni maŋ saa hi hel yogo baa u nuŋ-ãndaaŋgu, Abiramu haa u naŋga‑i Diiloŋo faŋo yaa nuɔ‑i. Diiloŋo faŋo wulaa Abiramu yaa i to‑i. \p \v 18 Nelma maŋ nɛliɛ siɛ gbãa hũu-ma, Abiramu hũyãa ma yaa‑i. U haa u naŋga‑i Diiloŋo-na ma yaa nuɔ‑i aa tĩɛna tuɔ cie. U ciɛ dumɛi a ce siyaabaa bɔi bĩncɔiŋo ŋaa Diiloŋ uŋ'a naa waŋ-ma dumaa baa-yo wuɔ: \qt «Ŋ huoŋgu ka ciinu.»\qt*\f + \fr 4:18 \ft Miwaaŋo jĩnammaŋ-sɛbɛ (Genèse) 15.5\f* \v 19 U bieŋa taa a kã bieŋ komuɔŋa ndii‑i-na; duɔ ne, u da fuɔ kuu tĩ aa u ciɛŋo‑i Sara naa cor bilodalle‑i aa u naŋga saa kã u huoŋ-nu dede; ŋga Abiramu saa kar Diiloŋo-na. \v 20 Uu naa tĩɛna baa-ma wuɔ Diiloŋ uŋ pãa nuŋgu maŋ, u ka ce-ku. U saa naa ce u hɔmmu‑i mu hãi. Uŋ haa u naŋga‑i Diiloŋo-na, ku diyaa sirɛiŋa yuɔ a ce u gbɛliɛŋ Diiloŋo‑i. \v 21 Uu naa fũnuŋ suɔ wuɔ Diiloŋ uŋ waaŋ mamaŋ, ku fɔ̃ŋgũɔ dii-yuɔ u duɔ ce-ma. \v 22 Ku'i ciɛ \qt Diiloŋo ne uŋ haa u naŋga‑i yuɔ dumaa aa cira nelviiŋo.\qt* \v 23 \qt «Diiloŋo niɛ uŋ haa u naŋga‑i yuɔ dumaa aa cira nelviiŋo»\qt*\f + \fr 4:23 \ft Miwaaŋo jĩnammaŋ-sɛbɛ 15.6\f*: Nelma famma saa nyɛgɛ̃ŋ vii fuɔ da-u-diei. \v 24 Ma bi vii miɛ maŋ haa i naŋga‑i Diiloŋo-na. U yaa siire Itieŋo‑i Yesu‑i hiel-o kuomba hɔlma-na. U ji ne iŋ haa i naŋga‑i yuɔ dumaa aa cira nelviiŋ miɛ. \v 25 U siyaa ba ko Yesu‑i i ãmbabalma maama-na aa sire-yuɔ ce-ye nelviiŋ miɛ. \c 5 \s1 I suuriinu i-naa baa Diiloŋo‑i \p \v 1 Iŋ haa i naŋga Diiloŋo-na a ce nelviiŋ miɛ u wulaa, Itieŋo‑i Yesu-Kirsa diyaa-ye i-naa nuɔ baa-yo fiɛfiɛ‑i-na. \v 2 Iŋ haa i naŋga Diiloŋo-na, fuɔ yaa ciɛ i tiɛ da u hujarre‑i. Hujar daade dii baa-ye bãaŋgu‑i baa isuɔŋgu‑i. Aa iŋ tĩɛnaana baa-ma wuɔ i ka ce i bãaŋgu‑i baa Diiloŋo‑i, ku'i gbu ku fɛ̃ i hɔmmu‑i. \v 3 Aa ku'i sĩ yoŋ, diɛ fiɛ waa yaahuolo-na, i hɔmmu fɛ̃. I suyaa wuɔ yaahuolo yaa ciɛŋ i doluonu-mɛi. \v 4 Aa diɛ doluonu-mɛi ku ce i nyaar-mɛi. Aa diɛ nyaar-mɛi ku ce i tiɛ hĩŋ ma taaluŋgu. \v 5 Iŋ hĩŋ taaluŋgu maŋ, ku siɛ gbãa tãal-e. Hama‑i nuɔ‑i? Diiloŋo silaa ce baa-ye cor; uŋ hãa-ye u *Yalle maŋ di ciɛ i tiɛ suɔ uŋ kuŋ i maama-na dumaa. \p \v 6 Coima saa fa, kuŋ ŋa naa gbuu bĩŋ dũŋgu yiɛ huɔŋgu maŋ nuɔ‑i, Diiloŋ uŋ ŋa naa dii huɔŋgu maŋ, kuŋ juɔ hi, *Kirsa kuu ãmbabalmanciraaŋ miɛ i maama-na. \v 7 A hũu-ma ku nelviiŋ maama-na kuu dii kpelle! Molo gbãa ji da sirɛiŋa a ku nelfɛfɛiŋ maa-na. \v 8 A ne da miɛ iŋ ŋa naa gbuu suur ãmbabalma-na bãl i nuhɔɛŋ-na, Kirsa kuu i maama-na. Diiloŋo ciɛ ku yaa‑i a pigãaŋ-ye uŋ dɔlaa-ye ka hi kusuɔŋ-nu. \v 9 Fiɛfiɛ‑i-na, Yesuŋ ciɛ u fɛrɛ tãmmaŋ-kũŋgu a ce-ye nelviiŋ miɛ Diiloŋo yaaŋga-na, u ce niɛ aa u siɛ kor-e u bɛrru-na? \v 10 Ii naa waa bigãaruŋ baa Diiloŋo‑i, u siɛ u Biɛŋo ku a dii-ye i-naa nuɔ baa-yo. Iŋ suurii i-naa nuɔ tĩ, fiɛfiɛ‑i-na u Biɛŋoŋ siire, u ce niɛ aa u siɛ kor-e? \v 11 A naara kufaŋgu‑i, Itieŋo‑i Yesu-Kirsa ciɛ i hɔmmu gbuu fɛ̃ baa Diiloŋo‑i. U yaa diyaa-ye i-naa nuɔ fiɛfiɛ‑i-na baa Diiloŋo‑i. \s1 Adãmaŋ guɔlaaya kumaŋ Yesu migãaŋ-ku \p \v 12 Adãma yaa diyaa ãmbabalma‑i hĩɛma-na. Kuu dii ŋaa nelduɔŋo'i diyaa ãmbabalma‑i hĩɛma-na aa kuliiŋgu nyaanu ãmbabalma‑i jo. A ce dumaaŋo-na nuɔmba‑i hiere baŋ ciɛ ãmbabalma‑i, kuliiŋgu naa cure-bɛi hiere. \v 13 Aa Diiloŋo suɔ duɔ hã *Moisi‑i *ãnjĩnamma‑i, ãmbabalma naa suur tĩ hĩɛma-na, ŋga ãnjĩnammaŋ ŋa na'a ma saa waa dumaaŋo-na, Diiloŋo saa tuɔ kãŋ ãmbabalma‑i. \v 14 A ne da a doŋ Adãma bãaŋgu-na, a ji hi Moisi kũŋgu‑i, kuliiŋgu ciɛ ku bãaŋgu‑i, halle bamaŋ saa cãl Adãma temma‑i a yagar Diiloŋo nuŋgu‑i, ku taa ku wuo-ba. \p Adãma‑i baa *Koŋkortieŋo maŋ naa saaya u jo, ba maacemma nyaanu ma-naa. Adãma guɔlaaya nelbiliemba‑i, Koŋkortieŋo jo ji migãaŋ-ba. \v 15 Adãma cãlmuɔ siɛ gbãa fi baa Diiloŋ-sãmma‑i. Nelduɔŋ cãlmuɔ maama-na kuliiŋgu wuyaa nuɔmba bɔi ninsoŋo, ŋga Diiloŋo hujarre temma si dii. Aa uŋ ciɛ sãmma maŋ nelduɔŋ maama-na, Yesu-Kirsa maama-na, ma maaraa kufaŋgu‑i aa ma bi hii nuɔmba bɔi. \v 16 Aa Diiloŋ-sãmmaŋ juɔ baa kumaŋ, kuuduɔŋgu sĩ baa nelduɔŋ cãlmuɔŋ juɔ baa kumaŋ. Ãmbabalma dieiŋ juɔ baa gɛ̃ŋgɛruɔ maŋ, gɛ̃ŋgɛrɔ faŋo juɔ baa Diiloŋ-bɛrru, a ne da iŋ ciɛ ãmbabalpepetieŋo maŋ, Diiloŋo ciɛ hujarre yiɛ u saa cãl-e. \v 17 Da kuɔ cãlmuɔtieŋo diei maama-na kuliiŋgu ciɛ ku bãaŋgu‑i ninsoŋo, bamaŋ siyaa Diiloŋo sãmma‑i aa u ce-ba nelviimba u saa hũu bĩŋkũŋgu ba wulaa, Yesu-Kirsa da-u-diei ciɛ ba da ba ce ba bãaŋgu‑i ka hi hie? \p \v 18 Terieŋgu faŋgu-na, nelduɔŋ ãmbabalmaŋ ciɛ Diiloŋo gãŋ baa nelbiliemba‑i hiere dumaa, nelduɔŋ ãncenviima bi kuraa nelbiliemba‑i hiere dumɛi aa hiel-ba kuliiŋgu-na. \v 19 Nelduɔŋo diei uŋ yagaraa Diiloŋo nuŋgu‑i dumaa a ce nuɔmba bɔi ce ãmbabalmanciraamba, nelduɔŋo diei bi siyaa Diiloŋo nuŋgu‑i dumɛi a ce nuɔmba bɔi ce nelviimba Diiloŋo wulaa. \p \v 20 Kumaŋ ŋaa *ãnjĩnamma‑i, Diiloŋo hãa-ye baa-ma i diɛ suɔ wuɔ i ãmbabalma maaraaya cor. Ŋga i ãmbabalma‑i baa ma maaramma‑i hiere Diiloŋ-hujarre maaraa-ma aa bir jãrã. \v 21 Diiloŋo ciɛ hujarre yiɛ aa ce-ye nelviiŋ miɛ i diɛ da cicɛ̃lma maŋ sa tĩɛŋ dede‑i Itieŋo‑i Yesu-Kirsa barguɔ‑i-na. A ce dumaaŋo-na ãmbabalmaŋ ciɛ ma bãaŋgu‑i baa nelkolle‑i dumaa, Diiloŋ-hujarre ce di bãaŋgu‑i baa koŋkoro‑i dumɛi. \c 6 \s1 I karaanu i-naa nuɔ baa ãmbabalma‑i \p \v 1 Kufaŋgu terieŋgu-na i gbãa cira niɛ? I saaya i cor baa ãmbabalma‑i Diiloŋo duɔ ce hujarre yiɛ bɔi wɛi? \v 2 Ma'i sĩ! Ii dii ŋaa i kuu a karnu i-naa nuɔ baa ãmbabalma‑i, i ce niɛ gbãa tiraa cor baa-ma? \p \v 3 Na saa suɔ wuɔ miɛ maŋ *baatiseŋ hiere a suur Yesu-Kirsa horre-na, kuu dii ŋaa i kuu baa-yo'i wɛi? \v 4 Iŋ daa *batɛmu‑i, kuu dii ŋaa i kuu baa *Kirsa‑i aa ba fuure-yiɛ baa-yo i To‑i Diiloŋo duɔ sire-yiɛ ŋaa uŋ siire fuɔ‑i dumaa baa u himma‑i i diɛ waa bãfɛliɛŋ-nu. \v 5 Na saa da, da kuɔ i kuu kulduɔŋgu baa Kirsa‑i, i ka bi sire sireduɔma baa-yo. \v 6-7 Umaŋ duɔ ku, u kuraa ãmbabalma nammu-na. Terieŋgu faŋgu-na na saaya na suɔ wuɔ ba gbuu i cicuɔŋgu‑i baa Kirsa‑i a ko i balaaŋgu‑i a hũu-ye ãmbabalma nammu-na. \v 8 Da kuɔ i kuu baa Kirsa‑i, i suyaa wuɔ i ka sire waa baa-yo. \v 9 I suyaa kerre wuɔ Kirsaŋ siire hel kuomba hɔlma-na, u siɛ tiraa ku; kuliiŋgu siɛ tiraa gbãa ce bĩŋkũŋgu yuɔ. \v 10 Kirsa kuu i diei a kure ãmbabalma‑i gbula. Uŋ siire fiɛfiɛ‑i-na, u cãa Diiloŋo. \v 11 Kuuduɔŋgu yaa baa namaa bi fɛrɛ‑i: Na gbĩɛ na dii-ma na hɔmmu-na wuɔ na kuu a karnu na-naa nuɔ baa ãmbabalma‑i aa sire waa Yesu-Kirsa horre-na ta na cãa Diiloŋo. \p \v 12 Terieŋgu faŋgu-na, ãmbabalma saa saaya ma tiraa ta yaaŋga nɛi a ce na ta na ce kumaŋ dɔlaanuŋ-nɛi. \v 13 Baa na tiraa na nanna na fɛrɛ na hã ãmbabalma‑i ma ce-na kɔraaŋ namaa ta ma ce kuubabalaaŋgu baa-na. Ŋga naŋ kuu aa sire waa cicɛ̃lma fiɛfiɛ‑i-na, yaaŋ aa na hã Diiloŋo‑i baa na fɛrɛ u ce-na ãnfafammanciraaŋ namaa, tuɔ ce ãnfafamma baa-na. \v 14 Naŋ yaaŋ ãnjĩnamma‑i aa cu Hujarrentieŋo huoŋ-nu, ãmbabalma siɛ tiraa gbãa ce bĩŋkũŋgu nɛi. \p \v 15 Ŋga iŋ yaaŋ ãnjĩnamma‑i aa cu Hujarrentieŋo huoŋ-nu, i ka cor tiɛ ce ãmbabalma‑i wuɔ ãnjĩnamma sa tiraa ma ye dii i yuŋ-nu wɛi? Ma'i sĩ! \v 16 Na saa suɔ wuɔ da ŋ nanna ŋ fɛrɛ hã nɛliɛŋo ŋaa kɔriɛŋ nuɔ, a ta ŋ nu u nuŋgu‑i, ŋ ciɛ kutieŋo kɔriɛŋ nuɔ ninsoŋo wɛi? Ku gbãa waa ŋ naana ŋ fɛrɛ hã ãmbabalma, mafamma kã baa-ni kuliiŋ-nu. Ku gbãa bi waa ŋ naana ŋ fɛrɛ hã Diiloŋo ta ŋ nu u nuŋgu‑i; kufaŋgu kã baa-ni viisĩnniŋ. \v 17 Ŋga yaaŋ i tiɛ jaal Diiloŋo‑i: Namaa namaŋ ãmbabalma naa ce-na kɔraaŋ namaa, na yaaŋ fiɛfiɛ‑i-na aa ta na nu Diiloŋo nuŋgu‑i baa huɔŋga diei, aa siɛ baŋ waaŋ mamaŋ baa-na. \v 18 Na hilaa ãmbabalma kɔrsĩnni-na a suur viisĩnniŋ-kɔrsĩnniŋ. Kuu dii ŋaa na hielaa na naŋga ãmbabalma cemma-na, na suurii kuuviiŋ-nu fiɛfiɛ‑i-na. \v 19 Na nelnulle gbĩɛ baa-na ku'i ciɛ mi biɛ nel daama‑i da mi tagaaya pigãaŋ-na. Dĩɛlũɔ‑i-na, naŋ ŋa naa nanna na fɛrɛ dumaa ŋaa kɔraaŋ namaa a hã ãmbabalma‑i ta na ce kakarkuoŋo‑i, a ji ce na pu baa Diiloŋo‑i, naanaŋ na fɛrɛ dumɛi fiɛfiɛ‑i-na na hã Diiloŋo‑i, na ta na ce kuuviiŋgu a waa nelfafaaŋ namaa. \p \v 20 Ãmbabalmaŋ ŋa naa ta na yaaŋ-na huɔŋgu-na, na saa ta na yuure viisĩnniŋ-maama. \v 21 Naŋ taa na ce kumaŋ ku huɔŋgu-na, na daa bige‑i kuɔ? Ma sĩ nyuŋgo‑i-na ku da-na senserre kɛ? Maacemma famma temma kã baa nɛliɛŋo kuliiŋ-nu. \p \v 22 Ŋga fiɛfiɛ‑i-na, na kuraa ãmbabalma nammu-na ta na cãa Diiloŋo. Naŋ daa kumaŋ kuɔ, ku yaa daaku: Na ciluɔ faa a saanu baa Diiloŋ uŋ taaraŋ-yuɔ dumaa, aa na ka da cicɛ̃lma maŋ sa tĩɛŋ dede‑i. \v 23 Na saa da, ãmbabalma pã ma tieŋo‑i baa kuliiŋgu, a ne da da ŋ waa Itieŋo‑i Yesu-Kirsa horre-na, Diiloŋo hã-ni baa cicɛ̃lma maŋ sa tĩɛŋ dede‑i gbãŋgbãŋ. \c 7 \s1 I karaanu i-naa nuɔ baa ãnjĩnamma‑i \p \v 1 Tobiŋ namaa, mi suyaa miɛ na suɔ kuŋ wuɔ dumaa i hɔlma-na. Na suyaa wuɔ nɛliɛŋ nuɔ da ŋ waa cicɛ̃lma yaa‑i ŋ saaya ŋ ta ŋ wuɔ hũmieŋa‑i aŋ saaya a wuɔ dumaa. \v 2 Terieŋgu faŋgu-na, casoiŋo bɔlɔ duɔ waa cicɛ̃lma, u siɛ gbãa hel ãnsorre-na. Ŋga bɔlŋ duɔ ku, bĩŋkũŋgu siɛ gbãa bella-yuɔ ba ãnsorre-na. \v 3 Duɔ yaŋ u bɔlɔ‑i cicɛ̃lma aa kã ka soŋ bibiɛŋo naŋ-na, u cãlãa; u ciɛ *fuocesĩnni. Ŋga u bɔlɔ duɔ ku, nelma siɛ gbãa yuu-yo; u gbãa soŋ bibiɛŋo naŋ-na aa u siɛ cãl. \v 4 Tobiŋ namaa, kuuduɔŋgu yaa baa namaaŋo‑i; naŋ kuu baa *Kirsa‑i, kuu dii ŋaa na karaanu na-naa nuɔ baa *Moisi *ãnjĩnamma‑i. Na ciɛ unaŋ baaŋ namaa. Umaŋ siire kuomba hɔlma-na, i ciɛ fuɔ baaŋ miɛmɛi diɛ gbãa tiɛ ce kumaŋ dɔlaanuŋ Diiloŋo‑i. \v 5 Iŋ waa tiɛ ce kumaŋ dɔlaanuŋ-yiɛ, ãnjĩnamma taa ma pigãaŋ kumaŋ saa fa cemma. Da ma cira kumaŋ saa fa, i tiɛ taara i ce ku yaa‑i, a ne da ku yaa kãaŋ baa-ye kuliiŋgu-na. \v 6 Ŋga fiɛfiɛ‑i-na, iŋ kuu baa Kirsa‑i, kuu dii ŋaa i karaanu i-naa nuɔ baa ãnjĩnamma‑i. Iyoŋo maŋ waa i gbeini-na, u karaa aa yaŋ-ye i fɛrɛŋ nuɔ; i gbãa cãa Diiloŋo‑i cãafɛlɛmma. I yaŋ cãacɔlɔmma‑i, Moisiŋ nyɛgãaŋ mamaŋ, aa i tiɛ nu *Diiloŋ-Yalle yaa wulaa‑i. \s1 Ãnjĩnamma sĩnni‑i \p \v 7 Terieŋgu faŋgu-na, i gbãa cira niɛ? Ãnjĩnamma balaaŋ ãmbabalma temma‑i wɛi? Ma'i sĩ! Ãnjĩnamma yaa ciɛ mi suɔ ãmbabalma‑i. Kuɔ ãnjĩnamma saa naa cira: \qt «Baa ce nenemuŋgu‑i»\qt*\f + \fr 7:7 \ft Helmaŋ-sɛbɛ (Exode) 20.17; Ãnjĩnamma tiyemmaŋ-sɛbɛ (Deutéronome) 5.17\f*, mii naa saa suɔ wuɔ nenemuŋgu balaaŋ. \v 8 Ãmbabalma dɛraa ãnjĩnamma yaa nuɔ‑i a ce muɔŋo‑i nenemuntieŋ muɔ. Ãnjĩnaŋ da ma'a maa si dii, ãmbabalma kure. \v 9 Dĩɛlũɔ‑i-na, ãnjĩnammaŋ ŋa na'a ma saa waa, mi taa mi ce mi bãaŋgu‑i; ŋga ãnjĩnammaŋ juɔ jo, ãmbabalma yaa ciɛŋ ma bãaŋgu‑i \v 10 aa muɔmi cɛr kure. Ãnjĩnamma maŋ naa saaya ma kãyã-yiɛ i tiɛ ce i bãaŋgu‑i, ma birii yaŋ aa kɔsuɔŋ muɔŋo‑i. \v 11 Ãmbabalma dɛraa ãnjĩnamma yaa nuɔ‑i a tãal-mi kɔsuɔŋ-mi. \p \v 12 Ãnjĩnamma famma fɛrɛ‑i Diiloŋ-maama, ma hũmieŋa‑i Diiloŋ-waaŋa. A vii aa tiraa fa. \v 13 Bĩŋkũfafaaŋgu gbãa jo baa mɛi kɔsuɔma‑i wɛi? Ku siɛ gbãa! Ãmbabalma yaa juɔ baa-ma. Ma cĩɛŋ bĩŋkũfafaaŋgu yaa nuɔ‑i a kɔsuɔŋ-mi da ma pigãaŋ ma balaaŋgu‑i baa ma hɔdorre‑i. \s1 Ãmbabalma taa yaaŋga nelbiloŋo-na \p \v 14 I suyaa wuɔ *ãnjĩnamma hilaa Diiloŋ wulaa, a ne da muɔŋo‑i nelbilogbãŋgbãlãŋ muɔ, aa ãmbabalma tiraa ta yaaŋga miɛ. \v 15 Mi sa suɔ miŋ ceŋ kumaŋ: Miŋ taaraŋ kumaŋ mi sa ce kufaŋgu, kumaŋ sa dɔlaa-miŋ mi bir mi ce ku yaa‑i. \v 16 Mi suyaa wuɔ miŋ ceŋ kumaŋ ku saa fa. Terieŋgu faŋgu-na mi suyaa wuɔ ãnjĩnamma faa. \v 17 A ce dumaaŋo-na ku pigãaŋ wuɔ mɛi maacemma sĩ mafamma‑i; ãmbabalma maŋ mi huɔŋga-na, mafamma maacemma'i. \v 18 Kumaŋ ciɛ mi waŋ-ma dumaaŋo-na, mi suyaa wuɔ ãnfafamma si dii mi kusũŋgu-na. Mi niɛ da ãnfafamma cemmaŋ-nuoŋgu dii-miɛ, ŋga ma cemmaŋ-fɔ̃ŋgũɔ yaa hie? \v 19 Miŋ taaraŋ ãnfafamma maŋ, mi sa ce mafamma; miŋ'a mi sa taara ãmbabalma maŋ, mi ce ma yaa‑i. \v 20 Da mi ta mi ce kumaŋ mi sa taara-kuɔ, mɛi maacemma sĩ mafamma‑i; ãmbabalma maŋ mi huɔŋga-na, mafamma maacemma'i. \p \v 21 Fiɛfiɛ‑i-na, mi suyaa kumaŋ dii-miɛ: Da mi ta mi taara mi ce ãnfafamma‑i, ãmbabalma yaa bir ta yaaŋga. \v 22 Mi huɔŋga-na, Diiloŋ-ãnjĩnamma dɔlnu-miɛ. \v 23 Ŋga mi niɛ da nelma namma'i dii ta ma gãŋ baa mamaŋ dɔlaa-miŋ mi huɔŋga-na. Ma ciɛ ãmbabalma ta yaaŋga miɛ, a ce mi ta mi hel mi ce ma yaa‑i. \v 24 Mɛi sũlŋ daama fuɔ! Ma kã baa muɔmɛi daami da ma ka kɔsuɔŋ-mi, hai ka hũu-mi? \v 25 Mi jaal Diiloŋo yaa Itieŋo‑i Yesu-Kirsa maama-na, u yaa hũyãa-mi. \p Mi gbãa cira: Muɔ fuɔ, mi siyaa Diiloŋo ãnjĩnamma‑i, ma dɔlnu-miɛ, ŋga mi kusũŋ-maama ce mi ta mi cu ãmbabalmaŋ-huoŋ-nu. \c 8 \s1 I yunni dii Diiloŋ-Yalle nammu-na \p \v 1 Fiɛfiɛ‑i-na fuɔ! Bamaŋ suurii Yesu-Kirsa horre-na, Diiloŋo siɛ ka gãŋ baa-ba. \v 2 Bige‑i ciɛ mi waŋ-ma dumaaŋo-na? *Diiloŋ-Yalle fɔ̃ŋgũɔ maŋ hãaŋ-yeŋ ninsoŋ-cicɛ̃lma‑i Yesu-Kirsa horre-na, u kuraa-ye ãmbabalma nammu-na baa kuliiŋgu bi nammu-na. \v 3 *Moisi *ãnjĩnamma saa waa ma gbãa ce mafamma‑i. Nelbiliemba nayusĩnni yaa naa ce ku ta ku yar ãnjĩnamma‑i. Kumaŋ yaraa ãnjĩnamma‑i, Diiloŋo ciɛ u Biɛŋo ce-ku: U saaŋ-yo u jo ãmbabalmanciraaŋ miɛ temma, a ji bãl baa ãmbabalma‑i nelbilieŋ miɛ i hɔlma-na. U ciɛ dumɛi a kure-mɛi. \v 4 Miɛ maŋ yaaŋ i kusũŋ-maama‑i aa tiɛ ce Diiloŋ-Yalle kusũŋgu, Diiloŋo ciɛ mafamma‑i i diɛ gbãa tiɛ wuɔ ãnjĩnamma‑i maŋ saaya ma wuɔ dumaa. \v 5 Bamaŋ ciɛŋ ba fɛrɛŋ kusũŋ-maama‑i, ba yii baa kumaŋ dɔlaanuŋ-bɛi. A ne da bamaŋ ciɛŋ Diiloŋ-Yalle kusũŋgu‑i, ba yii baa kumaŋ dɔlaanuŋ Diiloŋ-Yalle. \v 6 Da ŋ ta ŋ yii baa naŋ kusũŋ-maama yoŋ, ma kã baa-ni kɔsuɔma-na; ŋga da ŋ ta ŋ yii baa kumaŋ dɔlaanuŋ Diiloŋ-Yalle‑i, ku kã baa-ni cicɛ̃lma-na baa hɔfɛ̃lleŋ. \v 7 Bamaŋ hɔmmu‑i yuu baa bafamba fɛrɛŋ kusũŋ-maama yoŋ, kutaamba‑i Diiloŋ-bigãarãamba; ba sa siɛ Diiloŋo wulaa aa ba siɛ gbãa siɛ u wulaa. \v 8 Bamaŋ yaaŋ ba kusũŋ-maama ta yaaŋga bɛi, ba siɛ gbãa ce bĩŋkũŋgu hel Diiloŋo yufelleŋ. \v 9 Ŋga namaaŋo‑i, Diiloŋ-Yalleŋ yeŋ na hɔmmu-na, na sa ce na kusũŋ-maama. Diiloŋ-Yalleŋ taaraŋ kumaŋ, na ce ku yaa‑i. *Kirsa Yal da diɛ di sĩ umaŋ nuɔ‑i, kutieŋo‑i Kirsa wuoŋo sĩ. \v 10 A ne da da kuɔ Kirsa dii na hɔmmu-na, Diiloŋo ciɛ-na nelviiŋ namaa, a ce dumaaŋo-na u Yalle hãa-na cicɛ̃lma maŋ sa tĩɛŋ dede‑i. Ãmbabalma ka ce na ku banamba temma‑i, \v 11 ŋga umaŋ siire Yesu‑i hiel-o kuomba hɔlma-na, u Yalleŋ yeŋ baa-na, u ka bi sire namaaŋo‑i baa-de. \p \v 12 Terieŋgu faŋgu-na tobiŋ namaa, cɛ̃mɛlle dii-yiɛ. Ŋga cɛ̃mɛlle maŋ dii-yiɛ di yaa daade: I yaŋ i kusũŋ-maama‑i aa i tiɛ ce kumaŋ dɔlaanuŋ Diiloŋ-Yalle yaa‑i. \v 13 Na saa da, da na ta na ce kumaŋ dɔlaanuŋ-nɛi, na ka kɔsuɔŋ na fɛrɛ. Ŋga da na yaŋ Diiloŋ-Yalle kãyã-nɛi na hiel na gboluoŋgu kuubabalaaŋgu cemma-na, na ka da cicɛ̃lma maŋ sa tĩɛŋ dede‑i. \s1 Diiloŋ-Yalle ce-ye Diiloŋ-bisãlŋ miɛ \p \v 14 Bamaŋ yaaŋ *Diiloŋ-Yalle ta ba yaaŋ-na hiere, Diiloŋ-bisãlmba. \v 15 Kumaŋ ciɛ mi waŋ-ma dumaaŋo-na, naŋ daa Diiloŋ-Yalle maŋ, di sa ce-na kɔraaŋ namaa, a ce na ta na kãalã; ŋga di ce-na Diiloŋ-bisãlŋ namaa, a ce i tiɛ gbã i bĩ Diiloŋo‑i «Baba!» \v 16 Diiloŋ-Yalle fande fɛrɛ yaa fĩɛŋ i hɔmmu‑i a pigãaŋ-ye wuɔ Diiloŋ-bisãlŋ miɛ. \v 17 Aa iŋ yeŋ Diiloŋ-bisãlŋ miɛ, u ciiluŋgu vii miɛmɛi; i ka wuo-ku baa i-naa baa *Kirsa‑i. Iŋ mulĩɛŋ baa-yo, i ka bi ce i bãaŋgu‑i baa-yo u yuntesĩnni-na. \p \v 18 Mi suyaa miɛ iŋ ceŋ mulĩɛma maŋ nyuŋgo‑i-na, ma siɛ gbãa fi baa iŋ ka ce i bãaŋgu‑i dumaa bisĩnuɔ‑i-na. \v 19 Na saa da, Diiloŋ-bisãlmba sĩnniŋ ka suɔ yiiŋgu maŋ nuɔ‑i, hĩɛmaŋ-niini‑i hiere ni niya yiiŋgu faŋgu himma‑i. \v 20 Hĩɛmaŋ-niini‑i hiere ni naa yuŋgu, aa ni nagãŋ-na sĩ, Diiloŋo yaa ciɛ-ni dumaaŋo-na. Mafammaŋ fiɛ ce, kuu dii ŋaa ku cii ŋga ku saa kũnna. \v 21 Yiiŋgu dii baa yiiŋgu, Diiloŋo ka hũu-ni guɔyuɔ nammu-na ni waa ni fɛrɛŋ nuɔ Diiloŋ-bisãlŋ temma, ta ni ce ni bãaŋgu‑i. \v 22 I suyaa kerre wuɔ ji hi baa nyuŋgo, hĩɛmaŋ-niini‑i hiere ni gbu ni bireŋ aa ta ni cufal ŋaa kusũŋgu bilaa ciɛŋo. \v 23 Aa ni'i sĩ yoŋ, Diiloŋ-bisãlŋ miɛ i bi bireŋ dii cicaara. Diiloŋo hãa-ye u Yalle‑i i diɛ suɔ wuɔ uŋ pãa nuŋgu maŋ, u ka ce-ku. I cie Diiloŋo duɔ hã-ye Diiloŋ-bisãlmba munyiɛrammu‑i a kor-e mulĩɛma-na hiere gbula. \v 24 I kuraa, ŋga i hĩŋ koŋkoro faŋo taaluŋgu yoŋ. Niŋ hĩŋ kumaŋ taaluŋgu‑i, da ŋ da-ku, ŋ siɛ gbãa tiraa ta ŋ hĩŋ ku taaluŋgu‑i. Hai moloŋo'i daa bĩŋkũŋgu dede aa tiraa cor tuɔ hĩŋ ku taaluŋgu‑i? \v 25 Ŋga niŋ hĩŋ kumaŋ taaluŋgu‑i, da ŋ'a ŋ sa da ku yufelle, ŋ da ŋ fĩɛ ŋ huɔŋga‑i ta ŋ cie-ku. \p \v 26 A naara kufaŋgu‑i, kuŋ nuɔl-eŋ dumaaŋo-na, Diiloŋ-Yalle bi kãyã-yiɛ. Na saa da, i sa suɔ kumaŋ saaya cãrãmma Diiloŋo wulaa. Ŋga Diiloŋ-Yalle fande fɛrɛ yaa gbuu di bireŋ di cãrã Diiloŋo‑i di hã-ye. Diŋ bireŋ baa mamaŋ, ma siɛ gbãa hel nɛliɛŋ nuŋ-nu. \v 27 Diiloŋ uŋ suɔ nuɔmba kusũŋ-maama‑i dumaaŋo-na, u suɔ u Yalleŋ cãrãŋ kumaŋ u wulaa. Diiloŋ uŋ taaraŋ kumaŋ, u Yalle cãrã ku yaa‑i u wulaa di hã u baamba‑i. \v 28 I suyaa wuɔ Diiloŋo maamaŋ dɔlnuŋ bamaŋ, uŋ bĩɛ bamaŋ a saanu baa uŋ yiɛraaya-mɛi dumaa, wɛima‑i hiere ma fa ba maama. \v 29 Kumaŋ ciɛ mi waŋ-ma dumaaŋo-na, Diiloŋo yufelleŋ hilaa bamaŋ nuɔ‑i dii ku domma-na, u ciɛ ba yaa da ba ce u Biɛŋo nabiɛraamba a ce u Biɛŋo duɔ da hãmba bɔi. \v 30 U yufelleŋ hilaa bamaŋ nuɔ‑i dii ku domma-na, u bĩɛ ba yaa‑i piɛ-ba u caaŋ-nu. Aa uŋ bĩɛ bamaŋ, u ciɛ ba yaa‑i nelviimba. Aa uŋ ciɛ bamaŋ nelviimba‑i, u ciɛ ba yaa da ba ce ba bãaŋgu‑i baa u Biɛŋo‑i. \s1 Diiloŋ-nelnyulmu temma si dii \p \v 31 I gbãa tiraa naara hama‑i? Diiloŋ duɔ gbãŋ waa baa-ye tĩ, hai gbãa bĩɛna i maama‑i? \v 32 U saa nyaayã fuɔ fɛrɛŋ Biɛŋo‑i; u hãa-ba baa-yo ba ko-yo i maama-na hiere. U ce niɛ aa u siɛ hã-ye bĩmbĩnni‑i hiere a naara u Biɛŋo‑i? \v 33 Diiloŋo yufelleŋ hilaa bamaŋ nuɔ‑i, hai moloŋo'i gbãa cãl-ba? Diiloŋ fuɔ fɛrɛ wuɔ ba saa cãl, \v 34 hai gbãa cira ba cãlãa? Yesu-Kirsa yaa kuu i sɔlaaŋgu‑i, aa ku'i sĩ yoŋ; u siire ka waa Diiloŋo caaŋgu-na tuɔ cãrã Diiloŋo‑i u hã-ye. Terieŋgu faŋgu-na molo siɛ gbãa cãl-e. \v 35 I maamaŋ dɔlnuŋ *Kirsa‑i dumaa, bige‑i gbãa bɔrɔ-yiɛ baa-yo? Mulĩɛma siɛ gbãa, sũlma siɛ gbãa, yaahuolo siɛ gbãa, nyulmu siɛ gbãa, naaluɔ siɛ gbãa, bãani siɛ gbãa, kuliiŋgu siɛ bi gbãa. \v 36 Ŋaa maŋ nyɛgãaŋ dumaa Diiloŋ-nelma-na wuɔ: \q1 \qt «Itie, naŋ maama-na, cuo duɔ kaal, kuliiŋgu hũŋ ku cu-ye dumaa ka naŋ bãaŋgu‑i.\qt* \q1 \qt Ba hɔmmu doŋ baa-ye mu cor:\qt* \q1 \qt Ba ce-ye ŋaa baŋ kãŋ baa tũlmba maŋ da ba ka ko-ba baŋ ceŋ-baŋ dumaa.»\qt*\f + \fr 8:36 \ft Gbɛliɛmaŋ-nalãaŋgu (Psaume) 44.23\f* \m Miɛ ii bi dii dumɛi i muntĩɛnammu-na. \p \v 37 Ŋga mafammaŋ fiɛ ma ce, i maamaŋ dɔlnuŋ umaŋ, u ce ma ta ma tĩɛ miɛ maama'i nuɔ‑i. \v 38 Coima saa fa, mi suyaa miɛ Diiloŋ uŋ dɔlaa-ye dumaa, bĩŋkũŋgu siɛ gbãa bɔrɔ-yiɛ baa-yo. Kuliiŋgu siɛ gbãa, cicɛ̃lma siɛ bi gbãa, *dɔrpɔpuɔrbiemba siɛ gbãa, *jĩnabaa-ba siɛ bi gbãa, isuɔtaamba siɛ gbãa, nyuŋgo ku wɛima siɛ gbãa, bisĩŋ ku wɛima siɛ bi gbãa, himma siɛ gbãa, \v 39 dɔr-niini siɛ gbãa, hĩɛmaŋ-niini siɛ bi gbãa. Diiloŋ uŋ pigãaŋ-ye uŋ dɔlaa-ye dumaa Itieŋo‑i Yesu-Kirsa jomma-na, ku bĩŋkũŋgu si dii kumaŋ gbãa bɔrɔ-yiɛ baa-yo. \c 9 \s1 Diiloŋ uŋ hielaa u yufelle bamaŋ nuɔ‑i \p \v 1 Muɔŋo‑i *Kirsa wuoŋ muɔ, a ce dumaaŋo-na miŋ ka waŋ mamaŋ coima sĩ; ninsoŋo yaa‑i. *Diiloŋ-Yalle ce mi ta mi suɔ-ma mi huɔŋga-na wuɔ mi waŋ ninsoŋo. \v 2 Miŋ taaraŋ mi waŋ mamaŋ ma yaa daama: Mi huɔŋga si dii huɔŋga, ma gbu ma kukul-mi. \v 3 Kuɔ Diiloŋo naa gãŋ baa muɔmɛi aa hiel mi nuŋgu‑i Kirsa horre-na aa cɛr yaŋ mi nelleŋ-tobimba‑i, kuu naa dɔlnu-miɛ yaŋ. \v 4 Ba yaa haba‑i? Ba yaa *Isirahɛl-baamba‑i. Diiloŋo ciɛ ba yaa‑i u bisãlmba, u caraaya ba yaa‑i, u bilaa *tobisĩnni‑i baa ba yaa‑i, u hãa ba yaa u *ãnjĩnamma‑i, u pigãaŋ ba yaa ba ta ba buol-o, u pãa nuŋgu‑i baa ba yaa‑i. \v 5 Bafamba bĩncuɔmba yaa Abiramubaa-ba‑i. Aa nelsĩnni-na, Kirsa maŋ bĩmbĩnni‑i hiere ni yuŋgu-na, u bĩncuɔmba yaa bafamba‑i. Kirsa‑i Diiloŋo, u gbĩɛ baa gbɛliɛma hɔnni maŋ joŋ. Ma ciɛ! \p \v 6 Ŋga baŋ'a ba saa hũu Kirsa maama‑i, ku pigãaŋ wuɔ Diiloŋ-nupãlle ciɛ gbãŋgbãŋ wɛi? Ku'i sĩ! Na saa da, Isirahɛl-baamba‑i hiere, ba hieroŋo sĩ Isirahɛl-baamba Diiloŋo wulaa; \v 7 aa *Abiramu bisãlmba‑i hiere, ba hieroŋo sĩ Abiramu bisãlŋ-kirɛiŋa. Hama‑i nuɔ‑i? Diiloŋo gbĩɛ Abiramu‑i wuɔ: \qt «Miŋ pãa nuŋgu maŋ baa-ni wuɔ mi ka hã-ni huoŋgu, *Isaki yaa ka hã-ni baa huoŋgu faŋgu‑i.»\qt*\f + \fr 9:7 \ft Miwaaŋo jĩnammaŋ-sɛbɛ (Genèse) 21.12\f* \v 8 U taara u cira wuɔ Abiramuŋ huɔŋ bisãlmba maŋ hiere fuɔ homma‑i, Diiloŋo sa kãŋ-ba Abiramu bisãlmba. Ŋga uŋ pãa nuŋgu‑i aa hã-yo bamaŋ, u kãŋ ba yaa‑i Abiramu bisãlmba‑i. \v 9 Diiloŋo pãa nuŋgu‑i baa-yo wuɔ: \qt «Mi ka bir jo belle maŋ juɔŋ fiɛfiɛ ku temma‑i, huɔŋgu faŋgu-na, Sara ka da bɛpolŋo.»\qt*\f + \fr 9:9 \ft Miwaaŋo jĩnammaŋ-sɛbɛ (Genèse) 18.10\f* \p \v 10 Aa u'i sĩ yoŋ. Erebeka bi daa pĩɛbaa baa i bĩncɔiŋo‑i Isaki‑i. \v 11 Bisãlŋ daaba saa naa hi hoŋ yogo, ba saa naa ce kuufafaaŋgu dede, ba saa naa bi ce kuubabalaaŋgu dede. Ŋga Diiloŋo hiel nuɔmba‑i fuɔ hielma. \v 12 Wuɔ gbɛ̃ Erebeka‑i wuɔ: \qt «Bɛpomɔlŋo ka tuɔ cãa hãaŋo‑i.»\qt*\f + \fr 9:12 \ft Miwaaŋo jĩnammaŋ-sɛbɛ (Genèse) 25.23\f* U ciɛ mafamma‑i duɔ pigãaŋ wuɔ u sa ne moloŋo ãncemma aa hiel-o, ŋga u nyaanu fuɔ fɛrɛŋ nuŋ-ãndaaŋgu. \v 13 Ma bi nyɛgãaŋ dumɛi wuɔ: \qt «*Yakɔbu‑i baa Esawu‑i, mi yufelle hilaa Yakɔbu yaa nuɔ‑i.»\qt*\f + \fr 9:13 \ft Malaki (Malachie) 1.2-3\f* \s1 Diiloŋo yufelle bi hilaa banamba-na \p \v 14 Terieŋgu faŋgu-na, i gbãa cira niɛ? Diiloŋo maacemma saa fa wɛi? Ku'i sĩ! \v 15 U gbaraa-ma baa *Moisi‑i wuɔ: \qt «Da mi ta mi taara mi ce hujarre umaŋ nuɔ‑i, mi ce-yuɔ. Da mi ta mi bi taara mi ce baa umaŋ, mi bi ce baa-yo.»\qt*\f + \fr 9:15 \ft Helmaŋ-sɛbɛ (Exode) 33.19\f* \v 16 Diiloŋo sa ne ŋ huɔŋga, u sa bi ne ŋ ãncemma. U ne u hujarre yoŋ. \v 17 Diiloŋ-nelmaŋ-sɛbɛ‑i-na, Diiloŋo gbĩɛ Esipi jãmatigi‑i wuɔ: \qt «Mi ciɛ-ni jãmatigi nuɔ da mi pigãaŋ-ni mi fɔ̃ŋgũɔ‑i, ku yaa mi yerre ka du terni-na hiere ka saa.»\qt*\f + \fr 9:17 \ft Helmaŋ-sɛbɛ (Exode) 9.16\f* \v 18 Terieŋgu faŋgu-na, Diiloŋ duɔ tuɔ taara u ce hujarre umaŋ nuɔ‑i, u ce. Duɔ bi tuɔ taara u naara kunaŋgu ãnyagarma maŋ nuɔ‑i, u bi naara. \p \v 19 Unaa ka gbɛ̃-mi wuɔ: «Bige‑i ciɛ Diiloŋo tiraa tuɔ cãl-e? Hai moloŋo‑i gbãa cie Diiloŋo‑i u huɔya-maama cemma-na?» \v 20 Naŋ hilaa hie, nuɔni maŋ nelbiloŋ nuɔ, aa ta ŋ fanu baa Diiloŋo‑i? Bireŋga gbãa gbɛ̃ ka matieŋo‑i wuɔ: «Bige‑i ciɛ ŋ ma-mi dumandɛ‑i?» \v 21 Kumaŋ da ku dɔlnu bitomarãŋo‑i u ma ku yaa‑i baa u yemaaŋgu‑i. Da ku dɔlnu-yuɔ u ma sukpekpelluŋ-bituoŋgu, da ku bi dɔlnu-yuɔ u ma sudɔdɔlluŋ-bituoŋgu baa yemaduɔŋgu faŋgu‑i. \p \v 22 Bamaŋ duu Diiloŋo huɔŋga‑i, bamaŋ gbĩɛ kɔsuɔma‑i, Diiloŋ duɔ tiera ba nuoŋgu‑i duɔ ji pigãaŋ-ba u jãyãmma‑i baa u fɔ̃ŋgũɔ‑i yiiŋgu naŋgu, naŋ'a niɛ? \v 23 Aa uŋ ciɛ hujarre‑i bamaŋ nuɔ‑i, uŋ tigiiŋ bamaŋ dii ku domma-na ba da ba ta ba ce ba bãaŋgu‑i baa-yo, duɔ ce baa-ba ceŋ daama temma‑i, a pigãaŋ wuɔ hujantieŋo, naŋ'a niɛ? \v 24 Uŋ bĩɛ miɛ maŋ *Yuifubaa-ba hɔlma-na baa *niɛraamba bi hɔlma-na hiere, u ciɛ baa miɛmɛi, u saa ce baa Yuifubaa yoŋ. \v 25 U waaŋ ma yaa‑i Ose sɛbɛ‑i-na wuɔ: \q1 \qt «Bamaŋ saa waa mi baamba,\qt* \q1 \qt mi ka ce-ba mi baamba.\qt* \q1 \qt Bamaŋ maama‑i saa ta ma dɔl-miŋ,\qt* \q1 \qt mi ka ta mi ku ba maama-na ŋaa nɛliɛŋo baa u dɔrŋo.\qt* \q1 \v 26 \qt Aa baŋ ŋa naa gbɛ̃ nuɔmba‑i terni maŋ nuɔ‑i wuɔ mɛi baamba sĩ,\qt* \q1 \qt kufaŋgu terni-na, ba ka ta ba bĩ-ba Cicɛ̃lmantieŋo bisãlmba.»\qt*\f + \fr 9:26 \ft Ose (Osée) 2.1,25\f* \m \v 27 *Isayi bi waaŋ *Isirahɛl-baamba maama wuɔ: \qt «Halle da ku fiɛ'a Isirahɛl-baamba ka ciinu niɛ niɛ, ba da-ba-diei ka kor-bɛi yoŋ;\qt* \v 28 \qt kɛrɛ Itieŋ uŋ waaŋ mamaŋ nelbiliemba kũŋgu-na, u ka ce-ma hiere aa u ka tiraa ce-ma pãmpãŋ.»\qt*\f + \fr 9:28 \ft Isayi (Ésaïe) 10.22-23\f* \v 29 Isayi duɔŋo faŋo naa bi wuɔya waŋ-ma wuɔ: \q1 \qt «Kuɔ Dombuɔ saa naa yaŋ huoŋgu hã-ye,\qt* \q1 \qt ii naa gbuo hiere ŋaa Sodɔmutaambaŋ gbuyaa dumaa.\qt* \q1 \qt Mamaŋ daa Gomɔrtaamba‑i maa naa bi da-ye.»\qt*\f + \fr 9:29 \ft Isayi (Ésaïe) 1.9. Mamaŋ daa \fk Sodɔmutaamba‑i \ft baa \fk Gomɔrtaamba‑i \ft ku da Miwaaŋo jĩnammaŋ-sɛbɛ‑i-na (Genèse) 19.23-28.\f* \s1 Viisĩnni da Diiloŋ-na, ni sa da ãnjĩnamma-na \p \v 30 Iŋ taaraŋ i waŋ mamaŋ ma yaa daama: *Niɛraamba maŋ saa ta ba wuɔ *ãnjĩnamma‑i da ba da viisĩnni‑i, ba daa-ni. Ba daa-ni daŋ hama‑i temma‑i? Baŋ haa ba naŋga‑i *Kirsa‑i-na ku'i ciɛ ba da-ni. \v 31 A ne da *Isirahɛl-baamba famba maŋ taa ba wuɔ ãnjĩnamma‑i da ba da-ni, ba saa gbãa da-ni. \v 32 Bige‑i ciɛ ba saa gbãa da-ni? Ba saa haa ba naŋga Kirsa-na taara-niɛ, ba taaraaya-niɛ baa ba ciluɔ, ku'i ciɛ ba saa gbãa da-ni. Ba kãa ka tisĩŋ ba fɛrɛ tãmpɛ̃lle\f + \fr 9:32 \fk Tãmpɛ̃lle maŋ malãaŋ nuɔmba‑i: \ft Ba gbɛ̃ Yesu yaa‑i. Niɛŋ Piɛr dĩɛ. 2.4,8.\f* maŋ malãaŋ nuɔmba‑i. \v 33 Diiloŋ uŋ waaŋ dimaŋ maama‑i u sɛbɛ‑i-na wuɔ: \q1 \qt «Mi ka jĩna tãmpɛ̃lle *Sinyɔ‑i-na, \qt* \q1 \qt nuɔmba ka ta ba tisĩŋ ba fɛrɛ diɛ.\qt* \q1 \qt Di ka ta di mal nuɔmba‑i.\qt* \q1 \qt Ŋga umaŋ duɔ haa u naŋga diɛ, u yaaŋga siɛ ture.»\qt*\f + \fr 9:33 \ft Niɛŋ 10.11; Isayi sɛbɛ‑i-na (Ésaïe) 8.14; 28.16; Piɛr dĩɛ. 2.6-8.\f* \c 10 \p \v 1 Tobiŋ namaa, mamaŋ yuu mi huɔŋga‑i, mi taara *Yuifubaa-ba kor. Mi gbu mi cãrã ku yaa Diiloŋo wulaa mi hã-ba. \v 2 Coima saa fa: Ba hinu pãama baa Diiloŋ-kũŋgu‑i, ŋga ba saa suɔ hũmefafalle‑i. \v 3 Nɛliɛŋ nuɔ niŋ saaya ŋ ce kumaŋ Diiloŋo tuɔ kãŋ-ni nelviiŋ nuɔ, ba saa suɔ-ku aa ta ba taara ba ce nelviimba bafamba fɛrɛŋ cemma. A ce dumaaŋo-na, Diiloŋ uŋ ciɛ kumaŋ duɔ gbãa ce-ye nelviiŋ miɛ, ba saa siɛ-ku. \v 4 A ne da *Kirsa yaa juɔ ji baal *Moisi *ãnjĩnamma‑i. U ciɛ mafamma‑i kumaŋ ka ce bamaŋ da ba haa ba naŋga‑i yuɔ Diiloŋo tuɔ kãŋ-ba nelviimba. \p \v 5 Na saa da, umaŋ taaraayaŋ viisĩnni‑i ãnjĩnamma barguɔ‑i-na, Moisiŋ waaŋ mamaŋ ku kũŋgu-na, ma yaa daama wuɔ: \qt «Umaŋ duɔ gbãa wuɔ ãnjĩnamma hũmieŋa‑i hiere, a ka kor-o.»\qt*\f + \fr 10:5 \ft Buolmaŋ-sɛbɛ (Lévitique) 18.5; Gal. 3.12\f* \v 6 Ŋga umaŋ hũyãa Diiloŋ-maama‑i duɔ taara viisĩnni‑i, mamaŋ waaŋ baa-yo ma yaa daama wuɔ: \qt «Baa cira: ‹Hai ka nyugũŋ dɔrɔ‑i-na ka bĩ Kirsa‑i\qt*?› \v 7 Baa bi tiraa ŋ cira: \qt ‹Hai ka suur hĩɛma-na ka sire Kirsa‑i\qt*?›» \v 8 Ma nyɛgãaŋ wuɔ: \qt «Diiloŋ-nelma dii ŋ caaŋgu-na; maa dii ŋ nuŋgu-na, maa dii ŋ huɔŋga-na.»\qt*\f + \fr 10:8 \ft Ãnjĩnamma tiyemmaŋ-sɛbɛ (Deutéronome) 30.12-14\f* Ma ciɛra wuɔ na hũu Diiloŋ-maama‑i. I wuɔra i waŋ ma yaa‑i baa nuɔmba‑i. \v 9 Na saa da, da ŋ puur ŋ nuŋgu‑i a waŋ-ma nuɔmba yufelle-na wuɔ Yesu yaa Itieŋo‑i, aa hũu-ma hĩŋ wuɔ Diiloŋo siire-yuɔ hiel-o kuomba hɔlma-na, ŋ ka kor. \v 10 Da ŋ hũu-ma hĩŋ, Diiloŋo tuɔ kãŋ-ni nelviiŋ nuɔ. Da ŋ puur ŋ nuŋgu‑i a waŋ-ma, Diiloŋo kor-ni. \v 11 Na saa da, Diiloŋ-nelma ciɛra wuɔ: \qt «Umaŋ duɔ haa u naŋga yuɔ, kutieŋo yaaŋga siɛ ture.»\qt*\f + \fr 10:11 \ft Isayi (Ésaïe) 28.16\f* \v 12 A ce dumaaŋo-na Yuifubaa-ba‑i baa *niɛraamba‑i kuuduɔŋgu yaa‑i; bĩŋkũŋgu saa bɔrɔ-bɛi. Yunteduɔŋo'i yiɛŋ ba yuŋ-nu hiere tuɔ ce ãnfafamma‑i bamaŋ muyaaŋ ba natiɛŋa yuɔ. \v 13 Ŋaa maŋ nyɛgãaŋ dumaa Diiloŋ-nelma-na wuɔ: \qt «Umaŋ duɔ muo u natiɛŋa Itieŋo-na, u ka kor-o.»\qt*\f + \fr 10:13 \ft Yowɛl (Joël) 3.5\f* \v 14 Ŋga da ba saa haa ba naŋga yuɔ, ba ka ce niɛ gbãa muo ba natiɛŋa yuɔ? Aa da ba saa nu u maama‑i, ba ka ce niɛ gbãa haa ba naŋga yuɔ? Aa moloŋ duɔ uu si dii duɔ tuɔ waŋ u nelma‑i, ba ka ce niɛ gbãa nu-ma? \v 15 Aa moloŋ duɔ saa puɔr ma yerreŋ, ma ka ce niɛ gbãa waŋ? Ma waaŋ Diiloŋ-nelma-na wuɔ: \qt «Bamaŋ juɔŋ baa neldɔdɔlma‑i, ba jomma sa suɔ aa fɛ̃ huɔŋga.»\qt*\f + \fr 10:15 \ft Isayi (Ésaïe) 52.7\f* \v 16 Ŋga nuɔmba‑i hiere ba saa siɛ *Neldɔdɔlma‑i. *Isayi waaŋ-ma wuɔ: \qt «Itie, iŋ waŋ nelma maŋ, ŋ daa hai hũyãa-ma?»\qt*\f + \fr 10:16 \ft Isayi (Ésaïe) 53.1\f* \v 17 Terieŋgu faŋgu-na, Kirsa nelma numma yaa juɔŋ baa ma hũuma‑i. \p \v 18 Yaaŋ mi yuu-na: Nuɔmba saa nu nelma famma‑i wɛi? Ba nuɔ-ma! Diiloŋ-nelma ciɛra wuɔ: \q1 \qt «Ba nelma gbuyaa hĩɛma‑i hiere.\qt* \q1 \qt Nuɔmba nuɔ ba nelma‑i nilɛiŋa-na hiere ka saa.»\qt*\f + \fr 10:18 \ft Gbɛliɛmaŋ-nalãaŋgu (Psaume) 19.5\f* \m \v 19 Mi ka tiraa yuu ne: *Isirahɛl-baambaŋ nuɔ-ma, ba saa naa suɔ ma yaaŋga‑i wɛi? Ma yaaŋga suyaa! Moisi yaa waaŋ-ma dĩɛlũɔ wuɔ: «Diiloŋo ciɛra: \q1 \qt ‹Naŋ'a na sa kãŋ bamaŋ wuɔ niɛraamba,\qt* \q1 \qt mi ka ce na ta na ce yɛlma bɛi.\qt* \q1 \qt Mi ka ce na hɔmmu du baa bamaŋ sa suyaaŋ bĩŋkũŋgu.›\qt*\f + \fr 10:19 \ft Ãnjĩnamma tiyemmaŋ-sɛbɛ (Deutéronome) 32.21\f*» \m \v 20 Aa Isayi daa holle cira: «Diiloŋo ciɛra: \q1 \qt ‹Bamaŋ saa ta ba taara-miɛ, ba daa-mi.\qt* \q1 \qt Bamaŋ saa ta ba yuu-mi baa wɛima, mi caraaya ba yaa‑i.›\qt*\f + \fr 10:20 \ft Isayi (Ésaïe) 65.1\f*» \m \v 21 Ŋga kumaŋ ŋaa Isirahɛl-baamba kũŋgu‑i, Diiloŋo ciɛra: \q1 \qt «Bãaŋgu‑i baa isuɔŋgu‑i mi bĩ mi baamba‑i, ŋga ba sa siɛ-mi.\qt* \q1 \qt Ba sa nu mi nuŋgu‑i aa tiraa pu bubuɔsĩnni baa-mi.»\qt*\f + \fr 10:21 \ft Isayi (Ésaïe) 65.2\f* \c 11 \s1 Diiloŋo saa cĩina Isirahɛl-baamba‑i \p \v 1 Terieŋgu faŋgu-na, yaaŋ mi yuu-na: Diiloŋo cĩinaana u baamba‑i *Isirahɛl-baamba‑i wɛi? U saa cĩina-bɛi. Mɛi fɛrɛ‑i Isirahɛl nelleŋ-wuoŋ muɔ, *Abiramu hãayɛ̃lŋ muɔ aa *Bensaamiɛ dũŋ-wuoŋ muɔ. \v 2 Diiloŋ u yufelleŋ hilaa bamaŋ nuɔ‑i dii ku domma-na, u siɛ gbãa cĩina-bɛi. *Eliŋ muyaa u natiɛŋa Diiloŋo-na Isirahɛl-baamba maama-na kusuɔŋ-nu Diiloŋ-nelma-na, ma sĩ na suɔ ku terieŋgu‑i kɛ? \v 3 U ciɛra wuɔ: \qt «Itie, ba kuɔ ŋ *pɔpuɔrbiemba‑i aa muonu mumbuolmuŋ-terni‑i. Muɔmɛi tĩyãa mi diei ŋ huoŋgu-na, ŋga baa dii ta ba taara-miɛ baa komma.»\qt*\f + \fr 11:3 \ft Jãmatigi ba sɛbɛdĩɛlãŋo (1 Rois) 19.10,14\f* \v 4 Uŋ waaŋ mafamma‑i Diiloŋo siyaa-yo baa hama‑i? U ciɛra wuɔ: \qt «Ŋ saa tĩɛ ŋ diei! Nuɔmba neifieŋa siɛi nuɔsiba ndii dii baa-mi mi jĩnamma-na, kutaamba saa pigeŋ dede Baal\qt*\f + \fr 11:4 \fk Baal: \ft Tĩiŋgu naŋ yerre‑i dumaaŋo-na.\f*\qt yaaŋga-na.»\qt*\f + \fr 11:4 \ft Jãmatigi ba sɛbɛdĩɛlãŋo (1 Rois) 19.18\f* \v 5 Kuubiduɔŋ daaku yaa nyuŋgo ku bãaŋgu-na: Diiloŋ uŋ fiɛlaa cɛllɛ-baamba maŋ Isirahɛl-baamba-na, baa dii yogo. \v 6 U ciɛ baa-ba aa fiɛl-ba, u saa ne ba maacemma. Kuɔ uu naa ne ba maacemma, baa naa saa cira u ciɛ baa-ba. \p \v 7 Ku yuŋgu yaa daaku wuɔ Isirahɛl-baambaŋ taa ba taara kumaŋ, ba saa da-ku; Diiloŋ uŋ fiɛlaa bamaŋ bɛi, ba'i daa-ku yoŋ. Ba boluoŋgu ciɛ ãnyagarmantaamba \v 8 ŋaa maŋ nyɛgãaŋ dumaa Diiloŋ-nelma-na wuɔ: \qt «Ji hi baa nyuŋgo Diiloŋo ciɛ ba hɔmmu ku aa yaŋ-ba, aa cu ba yammu‑i, aa suuye ba tũnni‑i ba sa nu baa-ni.»\qt*\f + \fr 11:8 \ft Ãnjĩnamma tiyemmaŋ-sɛbɛ (Deutéronome) 29.3; Isayi (Ésaïe) 6.10; 29.10\f* \v 9 *Davidi bi ciɛra wuɔ: \q1 \qt «Baŋ wuo niidɔdɔlni maŋ,\qt* \q1 \qt mi taara Diiloŋo ce-ni ŋaa kɔllu a bel-ba,\qt* \q1 \qt u ce-ni ŋaa juɔŋo a cure-bɛi,\qt* \q1 \qt u ce ni yaa u sɔgɔlnu ba gbeini‑i a suu ba ãmbabalma sɔlaaŋgu‑i.\qt* \q1 \v 10 \qt Mi taara u yir-ba, ba baa tiraa ta ba da baa ba yufieŋa‑i.\qt* \q1 \qt Aa u haa yaahuolo‑i bɛi, ba baa gbãa ciir wuɔ baa-yo.»\qt*\f + \fr 11:10 \ft Gbɛliɛmaŋ-nalãaŋgu (Psaume) 69.23-24\f* \p \v 11 Yaaŋ mi yuu-na: Isirahɛl-baambaŋ tisãaŋ ba fɛrɛ a cii, ba ka pãŋ tĩɛ dii hĩɛma-na wɛi? Ba siɛ pãŋ tĩɛ dii. Ba cãlmuɔ birii yaŋ aa kãyã *niɛraamba kor. A ce dumaaŋo-na, Isirahɛl-baamba ka ta ba ce yɛlma bɛi. \v 12 Da kuɔ ba cãlmuɔ ciɛ ãnfafamma nelbiliemba-na, da kuɔ ba ciima kãayã niɛraamba‑i, da ba sire, ku ka kãyã nelbiliemba‑i ka hi hie? \s1 Niɛraamba kormaŋ-kũŋgu‑i \p \v 13 Fiɛfiɛ‑i mi nelma vii *niɛraaŋ namɛi. Namaa namaŋ *Isirahɛl-baaŋ namaa sĩ, Diiloŋo puɔraa-mi namaa hɔlma yaa nuɔ‑i. Mi maacemma sa suɔ aa dɔlnu-miɛ. \v 14 Mi bi ce kufaŋgu‑i da mi ce mi nelleŋ-tobimba‑i yɛlmantaamba a gbãa da mi kor banamba bɛi. \v 15 Na saa da, Diiloŋ uŋ ciɛlaa-ba kɔtuɔŋgu, ku ciɛ fuɔ baa niɛraamba‑i ba suurnu ba-naa. Duɔ ji siɛ ba piɛ-yo, kufaŋgu ka waa niɛ niɛ? Ku ka waa ŋaa ba kuu aa sire. \p \v 16 Na saa da, da ŋ pã dĩdĩɛlãmma‑i hã Diiloŋo‑i, ŋ dĩmma‑i hiere ma ciɛ Diiloŋ-maama. Da ŋ pã tibikãalmba‑i hã Diiloŋo‑i, tibinegemmu‑i hiere mu ciɛ Diiloŋ-muumu. \v 17 Isirahɛl-baamba dii ŋaa cĩiŋ-tibiiŋgu aa niɛraaŋ namaaŋo‑i na waa ŋaa hĩɛŋ-tibiiŋgu. Diiloŋo karaa cĩiŋ-tibiiŋgu negemmu nammu nanna, aa biɛ hĩɛŋ-tibiiŋgu negemmu gbo mu fonni-na. Cĩiŋ-tibiiŋgu negemmuŋ daŋ tibiyɔmma maŋ, namaa na bi da maaduɔma famma yaa‑i, aa ma hel hiere kaasĩduɔŋ daani yaa nuɔ‑i. \v 18 Kufaŋgu terieŋgu-na, baa na nyɛ baŋ karaa negemmu maŋ. Na ce niɛ aa nyɛ-mu? Negeŋga sa tũu kaasĩnni, ŋga kaasĩnni'i tũyãaŋ negeŋga! \v 19 Unaa gbãa bi cira: «Diiloŋo karaa negemmu fammu‑i aa dii muɔmɛi mu fuoŋgu-na.» \v 20 U waaŋ ninsoŋo, ŋga kumaŋ ciɛ Diiloŋo kar-mu, ku yaa daaku: Mu saa haa mu naŋga yuɔ ku'i ciɛ u kar-mu halaŋ-mu. Nuɔniŋ haa ŋ naŋga‑i yuɔ ku'i ciɛ u dii-ni mu fuoŋgu-na. Yaŋ aa ŋ nanna bombolma‑i aa ŋ ta ŋ kãalã Diiloŋo‑i. \v 21 Diiloŋ duɔ kar cĩiŋ-tibiiŋgu negemmu‑i nanna, bige‑i gbãa cie-yo hĩɛŋ-tibiiŋgu muumu karma-na? \v 22 Ŋ saa da, Diiloŋo pigãaŋ u fafaaŋgu‑i baa u hɔdorre‑i pigãaŋ daama temma yaa‑i: U huɔŋga doŋ baa bamaŋ naana u hũmelle‑i aa fa baa nuɔni maŋ nyaarãa-yuɔ. Da ŋ bi nanna-yuɔ, u bi kar-ni nanna cĩiŋ-negemmu temma. \v 23 Aa Isirahɛl-baaŋ da ba nanna ba ãnyagarma‑i, Diiloŋo ka bir dii-ba ba fonni-na. Ku fɔ̃ŋgũɔ dii-yuɔ u duɔ ce-ma. \v 24 Nuɔŋo‑i, naŋ waa hĩɛŋ-tibiiŋ-nu, ba kar-ni jo ji gbo-ni cĩiŋ-tibiiŋ-nu; mafaŋ da ma saa yar Diiloŋo‑i, cĩiŋ-tibiiŋgu fɛrɛŋ negemmu gbomma ce niɛ gbãa yar-o? \s1 Isirahɛl-baamba kormaŋ-kũŋgu‑i \p \v 25 Tobiŋ namaa, mi taara na suɔ Diiloŋo kusũŋgu‑i, ku yaa na ka suɔ wuɔ na nelnulle gbĩɛ baa-na. *Isirahɛl-baamba namba nyaayã ba fɛrɛ. A ce dumaaŋo-na Diiloŋo yaaŋ-ba tuɔ cie *niɛraamba maŋ dii da ba kor hiere, ba kor aa u suɔ kor-ba. \v 26 Isirahɛl-baamba ka kor hiere dumɛi ŋaa maŋ nyɛgãaŋ dumaa wuɔ: \q1 \qt «Koŋkortieŋo ka hel *Sinyɔ;\qt* \q1 \qt u ka hiel *Yakɔbu hãayɛ̃lmba‑i ãnyagarma-na.\qt* \q1 \v 27 \qt Mi ka hur ba ãmbabalma‑i halaŋ-ma bɛi aa bel *tobisĩnni baa-ba.»\qt*\f + \fr 11:27 \ft Isayi (Ésaïe) 59.20-21\f* \p \v 28 Isirahɛl-baambaŋ'a ba saa siɛ *Neldɔdɔlma‑i, diɛ i ne-ku, ba ciɛ Diiloŋ-bigãarãamba, ŋga ku kuraa niɛraaŋ namaaŋo‑i. A ne da diɛ ne Diiloŋ u yufelleŋ hilaa-bɛi dumaa, i ne da ba maama dɔlnu-yuɔ yogo ba bĩncuɔmba maa-na. \v 29 Na saa da, Diiloŋ duɔ hã-ni, u hãa-ni. U yufel da di hel-niɛ, di hilaa-niɛ; u sa bir baa huoŋ-ãndaaŋgu. \v 30 Yiinaa‑i-na, namaa na saa ta na nu Diiloŋo nuŋgu‑i, Isirahɛl-baambaŋ juɔ cĩina u nuŋgu‑i huɔŋgu maŋ nuɔ‑i, u suɔ ce hujarre namaaŋo-na. \v 31 Ba yagaraa Diiloŋo nuŋgu‑i fiɛfiɛ‑i-na a ce u ce hujarre namaaŋo-na, aa bafamba da ba bi da u hujarre‑i. \v 32 Kumaŋ ciɛ mi waŋ-ma dumaaŋo-na, Diiloŋo yaaŋ Isirahɛl-baamba‑i baa niɛraamba‑i hiere ba fɛrɛŋ nuɔ ba suur ãmbabalma-na bãl ba nuhɔɛŋ-na aa suɔ duɔ ce hujarre bɛi hiere. \p \v 33 Coima saa fa, Diiloŋo fafaaŋgu temma si dii! U nu nelma‑i ma numma‑i aa tuɔ suɔ wɛima‑i hiere. Molo siɛ gbãa suɔ u huɔya-maama‑i tĩ-ma, molo siɛ bi gbãa konnu u kusũŋgu‑i \v 34 ŋaa maŋ nyɛgãaŋ dumaa u nelma-na wuɔ: \q1 \qt «Hai gbãa suɔ Itieŋo kusũŋ-maama‑i?\qt* \q1 \qt Hai gbãa dii nelma u tũŋ-nu?\qt*\f + \fr 11:34 \ft Isayi (Ésaïe) 40.13\f* \q1 \v 35 \qt Hai diyaa cɛ̃mɛlle yuɔ dede aa u duɔ ji suu-de huoŋ-nu?»\qt*\f + \fr 11:35 \ft Yɔbu (Job) 41.3\f* \m \v 36 Bĩmbĩnni‑i hiere u yaa hielaa-ni, nii dii fuɔ nagãŋ-na aa ni tĩyãa fuɔ tĩɛma. Yaaŋ i tiɛ gbɛliɛŋ u yaa‑i hɔnni maŋ joŋ! Ma ciɛ. \c 12 \s1 Diiloŋ-biloŋ-wuɔsaaŋgu \p \v 1 Tobiŋ namaa, Diiloŋ uŋ ciɛ hujar daade temma‑i yiɛ, jande, mi cãrã-nɛi, hãaŋ-yoŋ baa na fɛrɛ ŋaa baŋ hãŋ-yoŋ tãmmaŋ-kũŋgu dumaa. Yaaŋ na ciluɔ tuɔ fa. Taa na ce kumaŋ dɔlaanuŋ-yuɔ. Ba buol Diiloŋo‑i dumɛi ninsoŋ-buolma‑i. \v 2 Baa na ta na nyaanu nelbiliemba kuuceŋgu‑i, yaaŋ Diiloŋo bir-na u birma a hã-na ãnjɔgɔfɛlɛmma, ku yaa na ka ta na suɔ Diiloŋo huɔŋga‑i: Kumaŋ faa, kumaŋ dɔlaanuŋ-yuɔ baa kumaŋ vii, na ka ta na suɔ-ku. \p \v 3 Diiloŋ uŋ firiinu u huɔŋga‑i aa ce baa-mi, mi ka dii nelma na tũnni-na hiere: Yaaŋ bombolma‑i aa nɛliɛŋo nɛliɛŋo u jĩna u fɛrɛ u fuoŋgu-na. Naŋ haa na naŋga‑i Diiloŋo-na aa u hã-na fɔ̃ŋgɔ̃baa-ba maŋ, taa na ce na wɛimambaa-ba‑i na saanu baa ba yaa‑i. \v 4 Nelbiloŋ uŋ yeŋ dumaa baa terni bɔi u kũɔma-na, terieŋgu terieŋgu baa ku maacemma, \v 5 miɛ iŋ fiɛ ciinu, i suuriinu i-naa dumɛi. Ii dii ŋaa i gbuɔnu ce nelduɔŋo *Kirsa horre-na, nɛliɛŋo nɛliɛŋo baa u munyiɛrammu. \v 6 Diiloŋo firiinu u huɔŋga‑i a hã-ye i de‑i-deŋ fɔ̃ŋgɔ̃baa. Duɔ hã nuɔni maŋ u pɔpuɔruŋgu cemmaŋ-fɔ̃ŋgũɔ‑i, baa haar baa-yo u hũmelle-na. \v 7 Kãyãmmaŋ-fɔ̃ŋgũɔ duɔ waa baa umaŋ, u tuɔ kãyã. U nelma pigãamaŋ-fɔ̃ŋgũɔ duɔ waa baa umaŋ, u tuɔ waŋ-ma u pigãaŋ. \v 8 Sirɛiŋ-fɔ̃ŋgũɔ duɔ waa baa umaŋ, u tuɔ dii sirɛiŋa‑i banamba-na. Umaŋ duɔ da u nagãŋ-na, kutieŋo yaŋ u naŋga ta ka fara baa huɔŋga diei. Umaŋ duɔ da yaaŋga‑i, u ce u yaatesĩnni‑i baa pãama. Duɔ hã umaŋ fɔ̃ŋgũɔ‑i wuɔ u tuɔ kãyã sũntaamba‑i, kutieŋo tuɔ ce-ma baa hɔfɛ̃lle. \p \v 9 Na nelnyulmu saaya mu koŋ, huhurma saa saaya ma waa-muɔ. Gbuu na bigãaŋ ãmbabalma‑i aa na vaa na fɛrɛ baa ãnfafamma yaa‑i. \v 10 Taa na dɔl na-naa ŋaa cɛduɔŋ-bieŋ namaa. Taa na jĩna na fɛrɛ banamba huoŋ-nu. \v 11 Taa na hinu pãama‑i, baa na ce yentaaŋ namaa. Vaaŋ na fɛrɛ baa Itieŋo maacemma‑i, baa na fɛ̃ baa-ma. \v 12 Naŋ hĩŋ kumaŋ taaluŋgu‑i, yaaŋ ku ta ku fɛ̃ na hɔmmu‑i. Wɛiŋ da ma da-na, na doluonu-mɛi. Taa na hinu Diilocãrãlle‑i. \v 13 Taa na kãyã Diiloŋ-dũŋ-baamba maŋ naaluɔ uŋ suurii-bɛi. Taa na ce niraamba nersĩnni‑i fafamma. \v 14 Taa na cãrã Diiloŋo‑i na hã bamaŋ ciɛŋ-naŋ kpãncɔ̃lgũɔ‑i. Taa na cãrã kuufafaaŋgu na hã-ba; baa na haa na nubabalaaŋgu bɛi. \v 15 Taa na nyɛ baa bamaŋ nyiɛŋ, aa na ta na kaal baa bamaŋ kaalaaŋ. \v 16 Taa na nunu na-naa. Baa na ta na tɛtɛŋ na fɛrɛ; yaaŋ aa na ta na siɛ maacemma maŋ sɔlsɔl-maama‑i\f + \fr 12:16 \fk Yaaŋ aa na ta na siɛ maacemma maŋ sɔlsɔl-maama‑i: \ft Girɛkimma-na terieŋ daaku gbãa bi nu nuŋ daama‑i: «Yaaŋ aa na ta na siɛ na piɛ nawalaamba‑i.»\f*. Baa na da niɛ sĩ na suɔ wɛima‑i hiere. \p \v 17 Baa na ta na suu ãmbabalma sɔlaaŋgu‑i baa ãmbabalma. Gbãaŋ na ta na ce kumaŋ faa na hã nuɔmba‑i hiere. \v 18 Gbãaŋ na ta na gbo baa nuɔmba‑i hiere; baa na yaŋ ma hella namaa. \v 19 Mi jɛ̃naaŋ namaa, baa na ta na suu sɔlaaŋgu‑i na fɛrɛ, yaaŋ Diiloŋo yaa tuɔ suu-ku. Na saa da, ma nyɛgãaŋ Diiloŋ-nelma-na wuɔ: Itieŋo ciɛra wuɔ: \qt «Yaaŋ sɔlaaŋgu‑i na hã muɔ. Muɔmɛi ka pã nɛliɛŋo nɛliɛŋo baa kumaŋ saaya baa-yo.»\qt*\f + \fr 12:19 \ft Ãnjĩnamma tiyemmaŋ-sɛbɛ (Deutéronome) 32.35\f* \v 20 Ŋga kumaŋ namaa kũŋgu‑i, ku yaa daaku: \qt «Nyul da mu ta mu ko ŋ bigãarãŋo‑i, hã u wuo. Hũŋkuɔsĩŋ da ni bel-o, hã u nyɔŋ. Da ŋ ce mafamma‑i kuu dii ŋaa ŋ gbãlãa dãnciɛŋa'i kũnna u yuŋgu-na.»\qt*\f + \fr 12:20 \ft Bĩncuɔŋ-nelmaŋ-sɛbɛ (Proverbes) 25.21-22\f* \v 21 Baa na yaŋ ãmbabalma da yuŋgu nɛi, ciɛŋ ãnfafamma‑i na hiel ãmbabalma‑i na hɔlma-na. \c 13 \s1 Taa na siɛ fɔ̃ŋgɔ̃taamba wulaa \p \v 1 Nɛliɛŋo nɛliɛŋo u saaya u tuɔ siɛ fɔ̃ŋgɔ̃taamba wulaa. Kumaŋ ciɛ mi waŋ-ma dumaaŋo-na, fɔ̃ŋgɔ̃tesĩnni‑i hiere ni hel Diiloŋ-na, u yaa jĩɛna fɔ̃ŋgũɔ‑i hiere. \v 2 A ce dumaaŋo-na umaŋ duɔ tuɔ gãŋ baa fɔ̃ŋgɔ̃taamba‑i, u gãŋ baa Diiloŋo. Bamaŋ cĩinaanaŋ fɔ̃ŋgɔ̃taamba nuŋ-ãndaaŋgu‑i, baŋ taaraŋ kumaŋ ba ka da-ku. \v 3 Da ŋ ta ŋ ce kuuviiŋgu, korma sa da-ni baa fɔ̃ŋgɔ̃taamba‑i. Korma da ãmbabalmanciraamba'i baa-ba. Terieŋgu faŋgu-na, da ŋ'a ŋ sa taara korma ta ma da-ni baa-ba, yaŋ aa ŋ ta ŋ ce kuuviiŋgu, ku yaa bafamba fɛrɛ‑i ba ka ta ba gbɛliɛŋ-ni. \v 4 Fɔ̃ŋgɔ̃taamba ce Diiloŋ-maacemma'i dumaaŋo-na da ba dii-ye hũmefafalle-na. Ŋga da ŋ bir yaŋ aa ta ŋ ce kuubabalaaŋgu, ŋ saaya ŋ kãalã-bɛi. Diiloŋ uŋ hãa-ba comelle maŋ, u saa hã-ba baa-de gbãŋgbãŋ, ba ce fuɔ maacemma'i baa-de. Umaŋ duɔ cãl, baŋ haa kumaŋ yuɔ, ku pigãaŋ Diiloŋ-bɛrru. \v 5 Ku'i ciɛ i gbĩɛ i tiɛ siɛ fɔ̃ŋgɔ̃taamba wulaa. I baa ne muoru yoŋ aa tiɛ siɛ, i ne i hɔmmu, i suyaa wuɔ ku faa. \p \v 6 Ku'i bi ciɛ ŋ da na saaya na ta na pã na nampobaa-ba‑i. Bamaŋ hũyãaŋ nampo‑i, Diiloŋo'i bi hãa bafamba‑i maacemma famma‑i. \v 7 Niŋ saaya ŋ pã kumaŋ, pã-ku ŋ hã kuŋ vii umaŋ. Taa na pã nampobaa-ba‑i na hã ba taamba‑i, umaŋ duɔ saaya baa kãmma, na kãŋ-yo. Umaŋ duɔ saaya baa bɔbɔima, na ce-yo bɔi. \s1 Ãnjĩnamma tuole‑i \p \v 8 Da ma hel nelnyulmu-na, baa na yaŋ bĩŋkũŋ cɛ̃mɛlle waa unaŋ nuɔ-na. Na saa da, umaŋ duɔ yaŋ banamba maama ta ma dɔlnu-yuɔ, kuu dii ŋaa kutieŋo tĩɛ baa *Moisi *ãnjĩnamma‑i ma kũŋgu-na hiere. \v 9 Kumaŋ ciɛ mi waŋ-ma dumaaŋo-na, mamaŋ nyɛgãaŋ ãnjĩnamma-na wuɔ: \qt «Baa ce *fuocesĩnni, baa ko nɛliɛŋo, baa cuo, baa nenu nɛliɛŋo»\qt*\f + \fr 13:9 \ft Helmaŋ-sɛbɛ (Exode) 20.13-17; Ãnjĩnamma tiyemmaŋ-sɛbɛ (Deutéronome) 5.17-21\f* ka cor baa manamma‑i hiere, ma juɔ ji gbura ma-naa nelma diei maaŋ daama yaa nuɔ‑i wuɔ: \qt «Ŋ saaya ŋ dɔl ŋ nanolŋo‑i ŋaa niŋ dɔl ŋ fɛrɛ dumaa.»\qt*\f + \fr 13:9 \ft Buolmaŋ-sɛbɛ (Lévitique) 19.18\f* \v 10 Da ŋ ta ŋ dɔl ŋ nanolŋo‑i, ŋ sa jɔguɔŋ-yo baa kuubabalaaŋgu. Terieŋgu faŋgu-na, nelnyulmu da mu waa-niɛ, kuu dii ŋaa ŋ tĩɛ baa ãnjĩnamma‑i hiere ma kũŋgu-na. \s1 Ku piɛ ku jo dii \p \v 11 Baa na hũu nel daama‑i na nanna. Iŋ yeŋ huɔŋgu maŋ nuɔ‑i daaku‑i, namaa fɛrɛ‑i na suɔ-ku. Baa na duɔfũŋ, siireŋ, ku hii! Koŋkoro piyaa-ye fiɛfiɛ‑i-na a yaŋ iŋ ŋa naa hũu Diiloŋ-maama‑i fɛlɛmma‑i huɔŋgu maŋ nuɔ‑i. \v 12 Isuɔŋgu niinu tĩ, cuo piyaa kaalma. Yaaŋ i nanna kukulmaŋ-maacemma‑i aa i tiɛ ce bãantĩmma. \v 13 Yaaŋ i tiɛ ce kuuviiŋgu, bãantaamba ce dumɛi. I yaŋ niiwuoniŋ-gbuolaaŋgu‑i, baa kolmaŋ-gbuolaaŋgu‑i, baa bĩŋwosĩnni‑i ni sĩnni-na hiere. I yaŋ bɛrkarre‑i baa nenemuŋgu‑i. \v 14 Yaaŋ i biɛ Itieŋo‑i Yesu-Kirsa maama aa i ne i kusũnniŋ-maama‑i aa i yaŋ-ma. \c 14 \s1 Baa cãl ŋ nawuoŋo‑i \p \v 1 Baa na ta na tĩɛl umaŋ saa naŋ kaasĩnni dɛi yogo Diiloŋ-hũmelle-na; taa na piɛ-yo na caaŋ-nu. Baa na ta na fanu na-naa baa-yo u ãnjɔguɔma-na. \v 2 Ŋaa unaŋo dii u suyaa wuɔ niiwuoni‑i hiere ni gbãa wuo. A ne da umaŋ saa naŋ kaasĩnni dɛi yogo Diiloŋ-hũmelle-na u sa dii kũɔma u nuŋgu-na, u wuo dĩmma yoŋ. \v 3 Umaŋ wuyaaŋ niiwuoni‑i hiere, u baa nyɛ umaŋ wuɔ ninanni nyaa-yo, aa umaŋ sa wuyaaŋ niiwuoni‑i hiere u baa cãl umaŋ wuyaaŋ-niŋ. Diiloŋ uŋ siyaa dii-yo u horre-na, yuŋgu si dii u cãlma-na. \v 4 Naŋ hilaa hie aa da manamma ta ŋ cãl unaŋ cãarãŋo‑i? Ku nuɔlaa-yo wa, ku saa nuɔl-o wa! Ma hii nuɔ baa bige‑i? Aa ku siɛ gbãa nuɔl-o; Itieŋo dii tuɔ kãyã-yuɔ. Ku fɔ̃ŋgũɔ dii-yuɔ u tuɔ kãyã-yuɔ. \p \v 5 Banaŋ wulaa, yinni‑i hiere ni sa saa; ni maar ni-naa. Banaŋ ba'a yinni‑i hiere nii dii niiduɔni. Nɛliɛŋo nɛliɛŋo, u yaŋ mamaŋ dii u huɔŋga-na ma ye-yo. \v 6 Umaŋ buɔraŋ yinni‑i, u bɔrɔ-niɛ Itieŋo maa-na. Umaŋ wuyaaŋ bĩmbĩnni‑i hiere, u bi wuo-ni Itieŋo maa-na. Kumaŋ ciɛ mi waŋ-ma dumaaŋo-na, kutieŋo jaal Diiloŋo‑i ni maama-na. Aa umaŋ wuɔ niiwuoni nanni nyaa-yo, u bi ce-ma Itieŋo maa-na. Fuɔ bi jaal Diiloŋo‑i. \v 7 Na saa da, i hɔlma-na, molo si dii tĩɛna u fɛrɛŋ maa-na, molo sa bi ku kã u fɛrɛŋ maa-na. \v 8 Da ŋ hoŋ Diiloŋ-horre-na, ŋ huɔŋ Itieŋo maa-na, aa da ŋ bi ku, ŋ kuu Itieŋo maa-na. A ce dumaaŋo-na ii dii cicɛ̃lma wa, i kuu wa, i tieŋo yaa Yesu-Kirsa‑i. \v 9 Bige‑i ciɛ mi waŋ-ma dumaaŋo-na? U kuu aa sire jo ji waa bikuomba‑i baa cicɛ̃lmantaamba‑i hiere ba yuŋ-nu. \v 10 Ŋga ma bilaa niɛ naŋ da manamma ta ŋ cãl ŋ nawuoŋo‑i? Ma bilaa niɛ naŋ ta ŋ nyɛ ŋ nawuoŋo‑i sũlma? I ka cor hiere Diiloŋ-fuore-na u yuu-ye i de‑i-diei. \v 11 Na saa da, ma nyɛgãaŋ Diiloŋ-nelma-na wuɔ: \q1 \qt «Muɔ Cicɛ̃lmantieŋ muɔ,\qt* \q1 \qt mi siɛ kar ku coima,\qt* \q1 \qt nuɔmba‑i hiere ba ka jo ji dũuna mi yaaŋga-na.\qt* \q1 \qt Aa nɛliɛŋo nɛliɛŋo u ka puur u nuŋgu‑i waŋ-ma wuɔ muɔmɛi Diiloŋo‑i kelkel.»\qt*\f + \fr 14:11 \ft Isayi (Ésaïe) 45.23\f* \m \v 12 Terieŋgu faŋgu-na, nɛliɛŋo nɛliɛŋo uŋ ciɛ kumaŋ, u ka yiɛra Diiloŋo yaaŋga-na a waŋ-ku. \s1 Baa guɔl ŋ nawuoŋo gbeini‑i \p \v 13 A ce dumaaŋo-na, yaaŋ i yaŋ i-naa cãlma. Yaaŋ aa na bel na fɛrɛ unaŋ nuɔ ŋ baa ji guɔl unaŋ gbeini‑i a pira-yuɔ Diiloŋ-hũmelle-na. \v 14 Itieŋo‑i Yesu ciɛ mɛi suɔ, aa tiraa tir suɔ wuɔ kuuwuoŋgu saa nyaa nɛliɛŋo. Ŋga umaŋ duɔ tuɔ jɔguɔŋ wuɔ kuuwuoŋ daaku nyaa-yo, ŋ bi da ku nyaa-yo. \v 15 Da ŋ ta ŋ ce kuujaŋgu ŋ natobiŋo-na baa niŋ wuo kumaŋ, ŋ naana nelnyulmuŋ-hũmelle‑i. *Kirsaŋ kuu umaŋ maa-na‑i, ŋ ka kɔsuɔŋ-yo kuuwuoŋ maa-na yoŋ wɛi? \v 16 Kumaŋ faa naŋ yufelle-na, da ŋ suɔ wuɔ ku cemma gbãa bĩɛna Diiloŋ-hũmelle yerre‑i, ne-ku aa ŋ yaŋ-ku. \v 17 Na saa da, *Diiloŋ-nelleŋ-kũŋgu‑i niiwuoniŋ-kũŋgu sĩ, niinyɔnniŋ-kũŋgu bi sĩ. Diiloŋ-nelleŋ-kũŋgu yaa viisĩnni, baa yaafɛ̃lle baa hɔfɛ̃lle, ni da *Diiloŋ-Yalle yaa wulaa‑i. \v 18 Umaŋ duɔ tuɔ cãa Kirsa‑i cãama famma temma‑i, u kũŋgu dɔlnu Diiloŋo‑i aa nuɔmba bi bĩ u yefafalle. \p \v 19 Terieŋgu faŋgu-na, kumaŋ juɔŋ baa yaafɛ̃lle‑i muntĩɛnammu-na aa ta ku ce i hieroŋo‑i i tiɛ naŋ kaasĩnni Diiloŋ-hũmelle-na, yaaŋ i vaa i fɛrɛ baa kufaŋgu cemma yaa‑i. \v 20 Baa na guɔla Diiloŋ-maacemma‑i baa niiwuoni. Niiwuoni‑i hiere ni faa ninsoŋo, ŋga kuuwuoŋgu maŋ ka guɔl ŋ natobiŋo gbeini‑i Diiloŋ-hũmelle-na, ku wuoma saa fa. \v 21 Bĩŋkũŋgu bĩŋkũŋgu, kumaŋ gbãa guɔl ŋ natobiŋo gbeini‑i Diiloŋ-hũmelle-na, ne-ku aa ŋ yaŋ-ku. Da kuɔ naŋ kũɔwuole‑i sisɔ ŋ konyɔlle ka guɔl u gbeini‑i, ne-ku aa ŋ yaŋ-ku. \v 22 Niŋ suɔ kumaŋ ŋ huɔŋga-na kufaŋgu bĩŋkũŋgu yaŋga-na, yaŋ ku tĩɛ nuɔ baa Diiloŋo na hɔlma-na. Umaŋ sa ciɛŋ u wɛima‑i baa hɔmmu hãi, kutieŋo yuŋgu dɔlaa. \v 23 Ŋga umaŋ duɔ tuɔ wuo bĩŋkũŋgu aa u huɔŋga saa hũu-ma baa-ku a kã u Diiloŋ-hũmelle yaŋga-na, Diiloŋo ka yuu-yo. U ka yuu-yo niɛ niɛ? U ãncemma‑i baa u Diiloŋ-hũmelle sa kã yanduɔŋga. A ne da kumaŋ sa kãaŋ yanduɔŋga baa ŋ Diiloŋ-hũmelle‑i kuubabalaaŋgu. \c 15 \s1 Biyaaŋ Yesu-Kirsa maama \p \v 1 Miɛ maŋ yiɛraaya doŋ Diiloŋ-hũmelle-na, ku saaya i tiɛ kãyã bamaŋ saa yiɛra doŋ miɛ temma‑i. I saa saaya i tiɛ ce kumaŋ dɔlaanuŋ miɛ yoŋ. \v 2 Nɛliɛŋo nɛliɛŋo i hɔlma-na, u saaya u vaa u fɛrɛ baa kumaŋ dɔlaanuŋ banamba‑i a kãyã-bɛi ba naŋ kaasĩnni Diiloŋ-hũmelle-na. \v 3 Na saa da, *Kirsa saa tuɔ ce kumaŋ dɔlaanuŋ fuɔ. Ma nyɛgãaŋ Diiloŋ-nelma-na wuɔ: \qt «Diilo, bamaŋ taa ba tuora-niɛ, ba tuosĩnni birii haa muɔmɛi nuɔ‑i.»\qt*\f + \fr 15:3 \ft Gbɛliɛmaŋ-nalãaŋgu (Psaume) 69.10\f* \m \v 4 Mamaŋ nyɛgãaŋ Diiloŋ-nelma-na hiere dii ku bieŋa-na, ma nyɛgãaŋ da ma pigãaŋ-ye nelma. Ma ce-ye hɔhĩnantaaŋ miɛ aa ta ma dii sirɛiŋa yiɛ i diɛ gbãa diɛ tiɛ hĩŋ Diiloŋ-ciiluŋgu taaluŋgu. \v 5 Diilo fuɔ maŋ hɔhĩnammu tieŋo‑i baa sirɛiŋa tieŋo‑i, u kãyã-nɛi na ta na nunu na-naa ŋaa Yesu-Kirsaŋ waaŋ-ma dumaa. \v 6 Ku yaa na ka gbonu hiere ce noduɔŋgu ta na gbɛliɛŋ Diiloŋo‑i Itieŋo‑i Yesu-Kirsa To‑i. \p \v 7 Terieŋgu faŋgu-na, taa na siɛ na-naa Diiloŋo yerre fafaaŋgu maama-na, ŋaa Kirsaŋ siyaa namaaŋo‑i dumaa. \v 8 Yaaŋ mi tũnu-nɛi, Kirsa juɔ duɔ ji kãyã *Yuifubaa-ba‑i. Diiloŋ uŋ ŋa naa pã nuŋgu maŋ baa ba bĩncuɔmba‑i, Yesu juɔ ji ce ku yaa‑i a pigãaŋ wuɔ Diiloŋ duɔ waŋ mamaŋ, u ce-ma. \v 9 U bi juɔ *niɛraamba da ba gbãa gbɛliɛŋ Diiloŋo‑i u ãnfafamma maama-na ŋaa maŋ nyɛgãaŋ dumaa Diiloŋ-nelma-na wuɔ: \q1 \qt «Ku'i ciɛ mi ka ta mi gbɛliɛŋ-ni niɛraamba hɔlma-na,\qt* \q1 \qt aa ta mi hãl nɛini mi tuɔlnu-niɛ.»\qt*\f + \fr 15:9 \ft Gbɛliɛmaŋ-nalãaŋgu (Psaume) 18.50\f* \m \v 10 Ma bi nyɛgãaŋ wuɔ: \q1 \qt «Niɛraaŋ namaa, yaaŋ na hɔmmu fɛ̃ Itieŋo baamba muumu temma‑i.»\qt*\f + \fr 15:10 \ft Ãnjĩnamma tiyemmaŋ-sɛbɛ (Deutéronome) 32.43\f* \m \v 11 Ma bi tiraa nyɛgɛ̃ŋ wuɔ: \q1 \qt «Niɛraaŋ namaaŋo‑i hiere, taa na gbɛliɛŋ Itieŋo‑i!\qt* \q1 \qt Nelbilieŋ namaaŋo‑i hiere nilɛiŋa-na, taa na hãl nɛini na tuɔlnu-yuɔ.»\qt*\f + \fr 15:11 \ft Gbɛliɛmaŋ-nalãaŋgu (Psaume) 117.1\f* \m \v 12 Aa bi tiraa nyɛgɛ̃ŋ *Isayi sɛbɛ‑i-na wuɔ: \q1 \qt «Yese\qt*\f + \fr 15:12 \fk Yese: \ft Davidi to yaa‑i. Niɛŋ u sĩnni‑i Samiɛl sɛbɛdĩɛlãŋo-na (1 Samuel) 16.5-13. U bi waa Yesu haayiɛŋo. Niɛŋ Matie sɛbɛ‑i-na 1.6.\f*\qt hãayɛ̃lŋo naŋo ka jo.\qt* \q1 \qt U ka sire waa niɛraamba yuŋ-nu.\qt* \q1 \qt Nuɔmba‑i nilɛiŋa-na hiere ba ka haa ba naŋga‑i u yaa nuɔ‑i.»\qt*\f + \fr 15:12 \ft Isayi (Ésaïe) 11.10\f* \m \v 13 Naŋ haa na naŋga Diiloŋo-na, fuɔ maŋ i cicuɔŋgu tieŋo‑i, u fɛ̃ na hɔmmu‑i da hĩnni, aa gbuu dii yaafɛ̃lle na muntĩɛnammu-na, ku yaa *Diiloŋ-Yalle ka ce na ta na hĩŋ u ciiluŋgu taaluŋgu bɔi. \s1 Mamaŋ yuu Pol huɔŋga‑i \p \v 14 Tobiŋ namaa, mɛi fɛrɛ‑i mi suyaa-ma wuɔ na hɔmmu yuu baa ãnfafamma, na suɔ wɛima‑i hiere, aa na gbãa dii nelfafamma na-naa tũnniŋ. \v 15 Ŋga mi suuye mi yufieŋa‑i aa waŋ manamma cor sɛbɛ daayo terni bɔi-na, da mi ce nelma namma tĩɛnu-nɛi. Diiloŋo firiinu u huɔŋga‑i baa-mi ku'i ciɛ mi ce-ma dumaaŋo-na. \v 16 U ciɛ-mi Yesu-Kirsa cãarãŋ muɔ *niɛraamba hɔlma-na. U diyaa u *Neldɔdɔlma‑i mi nammu-na mi ta mi waŋ-ma baa-ba kumaŋ ka ce *Diiloŋ-Yalle bɔ-ba ba deŋ, a migãaŋ-ba ba pã ba fɛrɛ hã Diiloŋo‑i. \p \v 17 Terieŋgu faŋgu-na, Diilo baa Yesu-Kirsa‑i, mi gbãa gbɛliɛŋ mi fɛrɛ Diiloŋ-maacemma-na. \v 18 Mi gbãa cira *Kirsa yaa kãayã-miɛ mi bir niɛraamba yammu‑i Diiloŋo-na ba ta ba nu u nuŋgu‑i. U ciɛ-ma baa mi nuŋ-ãndaaŋgu a naara mi ãncemma. \v 19 U ciɛ-ma baa himma baa gbɛrɛ. U ciɛ-ma baa Diiloŋ-Yalle fɔ̃ŋgũɔ yaa‑i. Ku ciɛ dumɛi mi gbuo terni‑i hiere baa Kirsa Neldɔdɔlma‑i, a doŋ dii *Yerusalɛmu, jo ji hel baa Iliri nilɛiŋa‑i hiere. \v 20 Mamaŋ naa yu mi huɔŋga‑i, mi taa mi taara mi fulnu nilɛiŋa maŋ saa nu Kirsa maama‑i dede, a waŋ Neldɔdɔlma‑i baa-ba. Mi saa ta mi taara mi haaya unaŋ dũŋgu ku'i ciɛ mi fulnu nilɛiŋa maŋ saa nu u maama‑i dede. \v 21 Mi ciɛ-ma ŋaa maŋ nyɛgãaŋ dumaa Diiloŋ-nelma-na wuɔ: \q1 \qt «Baŋ ŋa na'a ba saa waŋ u maama baa bamaŋ dede,\qt* \q1 \qt ba ka da-yo,\qt* \q1 \qt aa bamaŋ saa naa nu u maama da,\qt* \q1 \qt ba ka suɔ ma yaaŋga‑i.»\qt*\f + \fr 15:21 \ft Isayi (Ésaïe) 52.15\f* \s1 Wuɔsaaŋgu maŋ dii Pol gbeini-na \p \v 22 Maaceŋ daama yaa taa ma bella-miɛ a ce mi saa gbãa kã ka ne-na. \v 23 Fiɛfiɛ‑i-na ma tĩɛ terieŋ daaku-na. Miŋ duɔŋ ta mi taara da mi kã ka ne-na ku daa bieŋa bɔi. \v 24 Mi ka kã Ɛsipanyi. Mi kãmma-na, mi ka yiɛra na terieŋgu-na a ce yinni cɛllɛ baa-na aa suɔ cor, ku yaa mi huɔŋga ka fɛ̃. Aa mi hil mi ne na kakãyãŋgu yaa‑i da mi gbãa ka cor baa mi hũmelle‑i. \v 25 Dumandɛ‑i-na, mi kã *Yerusalɛmu da mi ka hã Diiloŋ-dũŋ-baamba‑i pɔpuɔruŋgu. \v 26 Diiloŋ-dũŋ-baamba maŋ Maseduɔni‑i-na, baa bamaŋ dii Akayi‑i-na, ba naaŋ gbeiŋa da ba kãyã Diiloŋ-dũŋ-baamba maŋ nawalaamba‑i Yerusalɛmu‑i-na. Mi kã baa coŋgoruoŋgu faŋgu yaa‑i. \v 27 Ku dɔlaanu ba yaa‑i ba ce-ma. Aa ma cemma faa, baa naa saaya ba ce-ma. Baa naa saaya ba ce-ma yuŋ haku‑i nuɔ‑i? *Yuifubaa-ba maŋ hũyãa Yesu maama‑i, ba calaa ba Diiloŋ-hũmelle‑i baa *niɛraamba‑i; niɛraamba saaya ba bi cal ba nagãŋ-niini‑i baa bafamba‑i kɛ! \v 28 Da mi ji bãl baa mafamma‑i, da mi gbãŋ kã ka hã-ba coŋgoruoŋgu faŋgu‑i, mi pãŋ biɛ Ɛsipanyi hũmelle a ka yiɛra na terieŋgu-na aa suɔ cor. \v 29 Mi suyaa miɛ da mi hi na terieŋgu‑i, *Kirsa ka silaa ce baa-ye cor. \p \v 30 Tobiŋ namaa, miŋ ka taara kumaŋ na wulaa, ku yaa daaku: Niɛŋ Itieŋo‑i Yesu-Kirsa‑i baa *Diiloŋ-Yalleŋ diyaa nelnyulmu maŋ i hɔmmu-na, aa na ta na cãrã Diiloŋo‑i na hã-mi, a kãyã-miɛ mi maluŋgu-na. \v 31 Cãarãŋ Diiloŋo‑i u kor-mi *Yude ãnyagarmantaamba nammu-na, aa miŋ kãŋ baa pɔpuɔruŋgu maŋ Yerusalɛmu‑i-na, Diiloŋ-dũŋ-baamba ka hũu-ku mi wulaa. \v 32 Mafaŋ da ma ce, mi ka hi na terieŋgu‑i baa hɔfɛ̃lle, aa Diiloŋ duɔ siɛ, mi kaa bi da fiisa cɛllɛ. \v 33 Diiloŋo‑i Hɔfɛ̃llentieŋo waa baa-na hiere. Ma ce dumaa. \c 16 \s1 Jaalupãlle \p \v 1 Mi ka dii i tũɔ‑i Febe‑i na naŋ-na, u ce Diiloŋ-maacemma‑i u kãyã Diiloŋ-dũŋ-baamba maŋ Sãŋkire‑i-na\f + \fr 16:1 \fk Sãŋkire: \ft Niɛŋ Pɔpuɔr. 18.18.\f*. \v 2 Duɔ kã, na ne Itieŋo‑i aa na bel-o fafamma ŋaa maŋ saaya ma ce dumaa Diiloŋ-dũŋ-baaŋ miɛ i hɔlma-na. Kumaŋ maama‑i da ma waa-yuɔ, na kãyã-yuɔ baa ku bĩŋkũŋgu‑i. U kãayã nuɔmba bɔi, halle mɛi fɛrɛ maŋ daami‑i. \li1 \v 3 Mi jaalaa Pirsika‑i\f + \fr 16:3 \ft Pirsika yerre nande yaa wuɔ Pirsili. Niɛŋ Pɔpuɔr. 18.2.\f* baa Akilasi‑i, ba yaa mi namaacenciraamba Yesu-Kirsa suoŋgu-na. \v 4 Ba hĩɛrã kuliiŋgu‑i da ba gbãa hũu muɔŋo‑i kuɔ. Mi jaal-ba. Aa mɛi da-mi-diei sĩ yoŋ. Diiloŋ-dũŋ-baamba maŋ *niɛraaŋ-nilɛiŋa-na hiere, ba jaalaa-ba. \li1 \v 5 Mi jaalaa Diiloŋ-dũŋ-baamba maŋ tigiiŋ ba cãrã Diiloŋo‑i Akilasi ba dumɛlle-na. \li1 Mi jaalaa mi jĩɛŋo‑i Epayinɛti‑i. U yaa hũyãa *Kirsa maama‑i igɛ̃na *Asi‑i-na. \li1 \v 6 Mi jaalaa Maari‑i, u vaa u fɛrɛ baa na maama‑i. \li1 \v 7 Mi jaalaa Ãndorkusi‑i baa Yuniya‑i. Bafamba‑i mɛi nelleŋ-tobimba. I waa kaso‑i-na baa i-naa. Yesu *pɔpuɔrbiemba namba'i bafamba‑i, ba kũŋgu dɔlnu nuɔmba‑i. Bafamba daa yuŋ-bĩncɔsĩnni muɔ-na Kirsa horre-na. \li1 \v 8 Mi jaalaa Ãmpilatusi‑i, u maama dii kpelle mi huɔŋga-na Itieŋo horre-na. \li1 \v 9 Mi jaalaa Urbɛ̃‑i, u yaa i namaacenceroŋo Kirsa suoŋgu-na. Aa bi jaal Sitakisi‑i; fuɔ maama bi dii kpelle mi huɔŋga-na. \li1 \v 10 Mi jaalaa Apelɛsi‑i, u pigãaŋ wuɔ u nyaarãa Kirsa‑i-na. \li1 Mi jaalaa Aritobul dumɛlleŋ-baamba‑i. \li1 \v 11 Mi jaalaa mi nelleŋ-tobiŋo‑i Erodiyɔ̃‑i. Aa jaal Narsisi dumɛlleŋ-baamba maŋ hũyãa Itieŋo maama‑i. \li1 \v 12 Mi jaalaa Tirfɛni‑i baa Tirfosi‑i. Caaŋ daaba‑i ba hãi‑i-na, ba vaa ba fɛrɛ baa Itieŋo maacemma‑i. Aa bi jaal Pɛrside‑i, fuɔ maama bi dii kpelle mi huɔŋga-na, aa u bi vaa u fɛrɛ baa Itieŋo maama‑i. \li1 \v 13 Mi jaalaa Urufusi‑i, Itieŋo yufelleŋ-nolŋo‑i. Aa bi jaal u nyu‑i, uu dii ŋaa mɛi fɛrɛ‑i mi bi nyu. \li1 \v 14 Mi bi jaalaa Asɛ̃ŋkiri‑i, baa Filegɔ̃‑i, baa Ɛrmɛsi‑i, baa Paturobasi‑i, baa Ɛrmasi‑i baa tobimba maŋ dii baa-ba hiere. \li1 \v 15 Mi jaalaa Filologi‑i baa Yulusi‑i, aa jaal Nerieŋo‑i baa tɔ̃nciɛŋo‑i, aa bi jaal Olɛ̃mpasi‑i baa Diiloŋ-dũŋ-baamba maŋ dii baa-ba hiere. \p \v 16 Taa na jaal na-naa fafamma ŋaa cɛduɔŋ-bieŋ namaa. \p Bamaŋ dii Kirsa horre-na hiere ba pãa-na jaaluŋgu. \b \p \v 17 Tobiŋ namaa, jande mi cãrã-nɛi, Diiloŋ-hũmelle maŋ maama‑i waaŋ baa-na, bamaŋ miɛlãa-ma, bilaaŋ na fɛrɛ kutaamba-na; ba jo baa bɔrɔmma, aa ba pira nuɔmba‑i Diiloŋ-hũmelle-na. Baa na ta na piɛ kutaamba‑i. \v 18 Ba sa cãa Itieŋo‑i *Kirsa‑i, ŋga ba cãa ba kusũnni. Ba tãal bamaŋ sa suyaaŋ ku yaaŋga‑i baa ba nudɔdɔlle‑i. \v 19 Namaaŋo‑i, nuɔmba‑i hiere ba suyaa wuɔ na nu Itieŋo nuŋgu‑i. Terieŋgu faŋgu-na, ku dɔlnu-miɛ baa-na. Ŋga mi taara na ta na suɔ ãnfafamma‑i na ce-ma aa na baa yaŋ ãmbabalma ji kpatalla-nɛi. \v 20 Diiloŋo‑i Hɔfɛ̃llentieŋo‑i, a saa baa cɛllɛ, u ka mal *Sitãni‑i hã na ce na bãaŋgu‑i yuɔ. \p Itieŋo‑i Yesu u kãyã-nɛi. \b \p \v 21 Mi nabentieŋo‑i Timote jaalaa-na, a naara mi nelleŋ-tobimba‑i Lusiwusi‑i baa Yasɔ̃‑i baa Sosipatɛr hiere. \p \v 22 Muɔ Tɛrtusi, mi bi jaalaa-na. Ii dii baa i-naa Itieŋo horre-na. Muɔmɛi nyɛgãaŋ Pol sɛbɛ daayo‑i hã-yo. \b \p \v 23 Gawusi bi pãa na jaaluŋgu. Muɔ Pol, mi haraa u yaa nuɔ‑i. Diiloŋ-dũŋ-baamba‑i hiere ba tigiiŋ fuɔ terieŋ-nu'i ba jaal Diiloŋo‑i. Nelle gbeitieratieŋo‑i Erati jaalaa-na baa i natobiŋo‑i Kartusi‑i. \p [ \v 24 Itieŋo‑i Yesu-Kirsa u kãyã-nɛi hiere. Ma ce dumaa.] \s1 Jaaluperieŋgu \p \v 25 Yaaŋ i tiɛ jaal Diiloŋo‑i! Miŋ waŋ *Neldɔdɔlma maŋ baa-na Yesu-Kirsa maama-na, u yaa gbãa ce na yiɛra doŋ u hũmelle-na a saa baa nelma famma‑i. Diiloŋo kusũŋgu maŋ naa fuo dii ku domma-na, ku puuriiye fiɛfiɛ‑i-na Neldɔdɔl daama yaa nuɔ‑i. \v 26 Diiloŋo maŋ si dii duɔ ji kã terieŋgu, u ciɛ u *pɔpuɔrbiemba waŋ u kusũŋgu‑i ba sɛbɛbaa-ba-na nuɔmba‑i hiere nilɛiŋa-na ba da ba suɔ-ma aa hũu-ma aa ce-ma. \p \v 27 Diiloŋo yaa u diei yoŋ nelnurãŋo‑i. Yaaŋ i tiɛ jaal-o hɔnniŋ joŋ Yesu-Kirsa barguɔ‑i-na! Ma ciɛ!