\id 1PE - Diiloŋ-nelma cerma-na \ide UTF-8 \h Piɛr sɛbɛdĩɛlãŋo \toc1 Piɛr sɛbɛdĩɛlãŋo \toc2 Piɛr dĩɛ. \toc3 Piɛr dĩɛ. \mt1 Piɛrŋ \mt2 nyɛgãaŋ sɛbɛdĩɛlãŋo maŋ \imt1 Nelmuoyamma \ip Piɛr nyɛgãaŋ sɛbɛ daayo‑i a hã Diiloŋ-dũŋ-baamba maŋ dii *Asi huɔŋga-na. Baŋ yeŋ Yesu horre-na, nuɔmba sa dɔl-ba. Piɛrŋ daa-ku dumaaŋo-na, u nyɛgɛ̃ŋ sɛbɛ daayo‑i duɔ dii sirɛiŋa bɛi. U tagaaya pigãaŋ-ba Diiloŋ-dũŋ-wuoŋoŋ saaya u waa dumaa bamaŋ cĩinaana Diiloŋo‑i ba hɔlma-na. U tirii-ma baa-ba wuɔ Yesu fuɔ fɛrɛ bi mulãaŋ fuɔ ku ji ta ku ce kuliiŋgu. Ŋga Diiloŋo siire-yuɔ aa ce u ce bɔi. Aa u pãa nuŋgu wuɔ umaŋ duɔ hũu Yesu maama‑i u ka ce kutieŋo‑i Yesu temma‑i. Wuɔ nupãlle fande yaa diyaaŋ sirɛiŋa‑i Diiloŋ-dũŋ-baamba-na, halle da ba fiɛ ta ba ce-ba sũlma‑i, ba kũɔma sa seŋ. U diyaa nelma ba tũnni-na; wuɔ bamaŋ dii Yesu horre-na, ba biɛ Yesu maama‑i. \c 1 \s1 Jaaluŋgu \p \v 1 Muɔ Piɛr, Yesu-Kirsa *pɔpuɔrbiloŋ muɔ. Muɔmɛi nyɛgãaŋ sɛbɛ daayo‑i da mi hã Diiloŋo yufelleŋ hilaa namaa namaŋ nuɔ‑i aa na waa hĩɛŋgu-na. Banamba dii Pɔ̃, banamba Galasi, banamba Kapadɔsi, banamba *Asi aa banamba Bitini. \v 2 I To‑i Diiloŋo yufelle hilaa-nɛi ŋaa maŋ waa u huɔŋga-na dumaa u ce u *Yalle bɔ-na na deŋ a ce-na fuɔ baaŋ namaa na da na ta na nu Yesu-Kirsa nuŋgu‑i aa u tãmma da ma misĩrrã-nɛi a migãaŋ-na hã-yo. \p Diiloŋo firnu u huɔŋga‑i u tuɔ kãyã-nɛi aa u tuɔ fɛ̃ na hɔmmu‑i. \s1 Nahaale pã nɛliɛŋo \p \v 3 Yaaŋ i tiɛ tuɔlnu Diiloŋo‑i, Itieŋo‑i Yesu-Kirsa To‑i. U ciɛ hujarre yiɛ aa ce-ye nelfɛlaaŋ miɛ Yesu-Kirsa siremma barguɔ‑i-na a ce i migãaŋ haa i naŋga‑i yuɔ. \v 4 Aa uŋ jĩɛna ciiluŋgu maŋ duɔ hã u baamba‑i, i bi hĩŋ ku taaluŋgu. Ciiluŋgu faŋgu sa kusirre, ku sa bĩɛna, ku sa bi pitelle. Diiloŋo jĩɛna-kuɔ tuɔ cie-na dɔrɔ‑i-na. \v 5 Naŋ haa na naŋga‑i yuɔ, u niya-nɛi fafamma duɔ ji kor-na miwaaŋo tĩmmaŋ-yiiŋgu‑i. Nuɔmba‑i hiere ba ka da uŋ kuraa-na dumaa. \v 6 Terieŋgu faŋgu-na, taa na nyɛ. Mi suyaa miɛ na yammu huolaa fiɛfiɛ‑i-na, ŋga ku siɛ kã yaaŋ-na. Taa na nyɛ. \v 7 Sɛ̃nɛ maŋ sɛ̃nɛ, yiiŋgu dii baa yiiŋgu u ka gbuo; ŋga ba dii-yo dãamu-na a ne da kuɔ u faa. Namaa nahaale saa buɔ sɛ̃nɛ‑i-na wɛi? Ba ce niɛ ba siɛ ne-de si di faa? Ba ne nahaale‑i baa yaahuolo yaa‑i. Yaahuolo duɔ saa gbãa kara na kũɔma‑i Diiloŋ-hũmelle-na, Yesu-Kirsa duɔ ji bir jo yiiŋgu maŋ nuɔ‑i, Diiloŋo ka tuɔlnu-nɛi aa gbɛliɛŋ-na aa ce na ce bɔi. \v 8 Na yufelle saa haa Yesu-Kirsa‑i-na dede, ŋga u maama dɔlaanu-nɛi. Na saa hi da-yo yogo, ŋga na haa na naŋga‑i yuɔ aa na hɔmmu gbuu fɛ̃ da yogogo. Na hɔmmuŋ fĩɛ dumaa, ma siɛ gbãa waŋ. \v 9 Diiloŋoŋ duɔŋ tuɔ kor-na, kufaŋgu hɔfɛ̃lle yaa dumaaŋo-na. Naŋ haa na naŋga‑i Diiloŋo-na da na da koŋkoro maŋ, na duɔŋ ta na da-yo. \p \v 10 *Diilopɔpuɔrbiemba siire taara koŋkoro daayo yaaŋga‑i aa tũnu-nɛi Diiloŋ uŋ ka firnu u huɔŋga‑i baa-na dumaa. \v 11 *Kirsa *Yalle waa ba hɔmmu-na; dii naa tũnu-bɛi wuɔ Kirsa ka mulĩɛŋ, aa ku huoŋgu-na u ka ce bɔi. A ce dumaaŋo-na ba gbuu vaa ba fɛrɛ da ba suɔ ma cemmaŋ-huɔŋgu‑i baa maŋ ka ce dumaa. \v 12 Diiloŋo yaŋ aa waŋ baa-ba wuɔ uŋ puɔraa-ba baa nelma maŋ, ma siɛ ce bafamba bãaŋ-nu, kɛrɛ ma ka ce namaa bãaŋ-nu. Nelma famma yaa baŋ waŋ-maŋ baa-na nyuŋgo‑i-na. Bamaŋ waaŋ *Neldɔdɔlma‑i ba yaa waaŋ-maŋ baa-na. Diiloŋo yaa saaŋ u Yalle‑i di ji dii-ma ba nunni-na. *Dɔrpɔpuɔrbiemba famba fɛrɛ‑i ba taara ba suɔ ma yaaŋga‑i. \s1 Viisĩnni yaa dɔlaanuŋ Diiloŋo‑i \p \v 13 Terieŋgu faŋgu-na, tigiiŋ na fɛrɛ, baa na dii na yunni‑i. Haaŋ na naŋga‑i Diiloŋo-na ku haama wuɔ u ka ce hujarre nɛi Yesu-Kirsa jommaŋ-yiiŋgu-na. \v 14 Taa na nu Diiloŋo nuŋgu‑i ŋaa bisãnfɛfɛiŋ uŋ nuŋ u to nuŋgu dumaa. Naŋ ŋa na'a na saa ta na suɔ kuyuŋgu huɔŋgu-na, kumaŋ taa ku dɔlnu-nɛi cemma, baa na bir na suur-kuɔ. \v 15 Yaaŋ na wɛima‑i hiere ma fa ŋaa Diiloŋo maamaŋ faa dumaa. U yaa buɔ-na na deŋ a ce-na u baaŋ namaa. \v 16 Na saa da, ma nyɛgãaŋ Diiloŋ-nelma-na wuɔ: \qt «Muɔmiŋ yeŋ nelfɛfɛiŋ muɔ dumaa, na saaya na waa nelfafaaŋ namaa dumɛi.»\qt*\f + \fr 1:16 \ft Buolmaŋ-sɛbɛ (Lévitique) 19.2\f* \p \v 17 Da na ta na cãrã Diiloŋo‑i na ta na bĩ-yo «Baba», na ninsoŋo. U yaa pãaŋ nuɔmba‑i a saanu baa baŋ ciɛ kumaŋ; u sa ce ciɛluɔ. Terieŋgu faŋgu-na, yinni maŋ tĩyãa na wulaa hĩɛma-na, gbãaŋ na ciluɔ tuɔ pigãaŋ wuɔ na kãalã-yuɔ. \v 18 Naŋ siire biɛ ãnsɔsɔmma maŋ na bĩncuɔmba wulaa, na suyaa baŋ sãa na yunni‑i baa kumaŋ a hiel-ni mɛi. Ba saa sãa-ni baa gbeiŋa, ba saa bi sãa-ni baa sɛ̃nɛ, nifanni sa gbãŋ ciima. \v 19 Ŋga ba sãa na yunni‑i baa tãmma. Aa tãŋ hama‑i? *Kirsa tãmma. Ba ciɛ-yo ŋaa *tũmbiloŋo maŋ faa buolma; jarma sĩ-yuɔ, pãdorre sĩ-yuɔ. A ko-yo sãa na yunni‑i. \v 20 Diiloŋo naa par ma yaa hã-yo aa miwaaŋo suɔ duɔ doŋ. U ciɛ ma yaa daama hɔperieŋ daaku-na duɔ kor-na. \v 21 Fuɔ yaa ciɛ na haa na naŋga Diiloŋo-na. Diiloŋo siire-yuɔ hiel-o kuomba hɔlma-na aa ce u ce bɔi ku'i ciɛ na haa na naŋga Diiloŋo-na aa ta na hil na ne-yo. \p \v 22 Naŋ siyaa ninsoŋo‑i, kuu dii ŋaa na migãaŋ na hɔmmu‑i da na gbãa ta na dɔl na-naa fafamma ŋaa cɛduɔŋ-bieŋ namaa. Terieŋgu faŋgu-na, yaaŋ na maama gbuu ta ma dɔlnu ma-naa. \v 23 Na saa da, na ciɛ nelfɛlaaŋ namaa, na huɔŋ fɛlɛmma. Gboluoŋ daaku-na nelbilo saa hoŋ-na, Diiloŋo'i huɔŋ-na. Nelbiloŋo ku, ŋga Diiloŋo sa ku. U huɔŋ-na baa u nuŋ-ãndaaŋgu yaa‑i. Ku sa ji gbuo dede. \v 24 Na saa da, ma nyɛgãaŋ Diiloŋ-nelma-na wuɔ: \q1 \qt «Nelbiliemba‑i hiere baa dii ŋaa hĩɛŋgu.\qt* \q1 \qt Ba fafaaŋgu dii ŋaa pũlma.\qt* \q1 \qt Hĩɛŋ da ku kuol, ku pũlma hũl.\qt* \q1 \v 25 \qt Ŋga Itieŋo nelma dii gbula, ma sa ji gbuo dede.»\qt*\f + \fr 1:25 \ft Isayi (Ésaïe) 40.6-8\f* \m Itieŋo nelma yaa hama‑i? Ma yaa *Neldɔdɔlma maŋ baŋ waŋ-maŋ baa-na. \c 2 \s1 Piyaaŋ Cicɛ̃lmantieŋo‑i \p \v 1 Naŋ ciɛ nelfɛlaaŋ namaa, hielaaŋ na naŋga balaaŋgu‑i ku sĩnni-na hiere, baa nuɔmba tãalma-na, baa huhurma-na, baa nenemuŋgu-na, baa yebĩɛnande-na. \v 2 Tonto mɔsũŋ nyɔlma yaa a vãa. Nyɔlmaŋ dɔlnuŋ-yuɔ dumaa, yaaŋ Diiloŋ-nelma ta ma dɔlnu namaaŋo‑i dumɛi, ku yaa na ka naŋ kaasĩnni a kor. \v 3 \qt Na daa Itieŋ uŋ faa dumaa kɛ\qt*\f + \fr 2:3 \ft Gbɛliɛmaŋ-nalãaŋgu (Psaume) 34.9\f*? \p \v 4 Piyaaŋ-yoŋ, u yaa cicɛ̃lmantieŋo‑i, uu dii ŋaa tãmpɛ̃lle maŋ nuɔmbaŋ cĩinaana-diɛ ŋga di yaa hilaa Diiloŋo yufelle-na u hiel-de. \v 5 Namaa fɛrɛ‑i naa dii cicɛ̃lma aa naa bi dii ŋaa tãmpɛ̃lɛ̃iŋa. Da na piɛ-yo, Diiloŋo ka ce-na ma u *Yalle dũŋgu‑i baa-na. Na ka waa jigãntaaŋ namaa ta na pã niipãnni‑i na hã Diiloŋo‑i a saa baa u Yalleŋ taaraŋ-kuɔ dumaa. Yesu maama-na, u ka tuɔ siɛ na niipãnni‑i fafamma. \v 6 Diiloŋ-nelma waaŋ-ma wuɔ: \q1 \qt «Niɛŋ, mi hielaa tãmpɛ̃fafalle,\qt* \q1 \qt mi ka jĩna-diɛ dũŋgu tuole-na *Sinyɔ‑i-na.\qt* \q1 \qt Umaŋ duɔ haa u naŋga diɛ, u yaaŋga siɛ ture.»\qt*\f + \fr 2:6 \ft Isayi (Ésaïe) 28.16\f* \m \v 7 Namaa namaŋ haa na naŋga‑i tãmpɛ̃l daade-na, Diiloŋo ciɛ na ce bɔi. Ŋga bamaŋ saa haa ba naŋga diɛ, ma nyɛgãaŋ ba kũŋgu-na wuɔ: \q1 \qt «Dũmarãambaŋ cĩinaana tãmpɛ̃lle maŋ,\qt* \q1 \qt di yaa juɔ bella dũŋgu‑i.»\qt*\f + \fr 2:7 \ft Gbɛliɛmaŋ-nalãaŋgu (Psaume) 118.22\f* \m \v 8 Ma tiraa nyɛgɛ̃ŋ terieŋgu naŋgu-na wuɔ: \q1 \qt «Nuɔmba tisĩŋ ba fɛrɛ tãmpɛ̃l daade-na.\qt* \q1 \qt Di mal nuɔmba‑i.»\qt*\f + \fr 2:8 \ft Isayi (Ésaïe) 8.14\f* \m Baŋ'a ba saa nu Diiloŋo nuŋgu‑i ku'i ciɛ ba ta ba tisĩŋ ba fɛrɛ diɛ. Ma yaa naa saaya ma da-ba. \v 9 A ne da Diiloŋo yufelleŋ-nuɔmba yaa namaaŋo‑i. Namɛi Itieŋo jigãntaaŋ namaaŋo‑i. Namɛi Diiloŋo baaŋ namaaŋo‑i. Namɛi Diiloŋo napɔrreŋ-nuɔŋ namaaŋo‑i. U bĩɛ-na hiel-na kukulma-na a jo baa-na u gbagbaama-na na da na ji ta na waŋ u maacenfafamma maama‑i baa nuɔmba‑i.\f + \fr 2:9 \ft Niɛŋ Helmaŋ-sɛbɛ‑i-na (Exode) 19.5-6; Ãnjĩnamma tiyemmaŋ-sɛbɛ‑i-na (Deutéronome) 4.20, 7.6; Isayi sɛbɛ‑i-na (Ésaïe) 9.1; 43.20-21.\f* \v 10 Dĩɛlũɔ‑i-na, na saa naa waa Diiloŋ-baaŋ namaa; fiɛfiɛ‑i-na, na ciɛ Diiloŋ-baaŋ namaa. Dĩɛlũɔ‑i-na, u saa tuɔ ce hujarre nɛi; ŋga fiɛfiɛ‑i-na, u ce hujarre nɛi.\f + \fr 2:10 \ft Niɛŋ Ose sɛbɛ‑i-na (Osée) 1.6,9; 2.1,23,25.\f* \s1 Taa na kãŋ na yuntaamba‑i \p \v 11 Mi jɛ̃naaŋ namaa, naa dii hũncortaaŋ namaa hĩɛma-na bande‑i-na. Terieŋgu faŋgu-na, mi cãrã-nɛi, naŋ kuyeŋ ãmbabalma maŋ, hielaaŋ na naŋga mɛi; ma kɔsuɔŋ nɛliɛŋo. \v 12 Naŋ yeŋ *niɛraamba hɔlma-na, yaaŋ na ciluɔ vii ku yaa da ba fiɛ ta ba bĩɛna na yirɛiŋa‑i wuɔ nelbabalaaŋ namaa, ba ka da na maacenfafamma‑i aa ba ka gbɛliɛŋ Diiloŋo‑i u jommaŋ-yiiŋgu‑i. \p \v 13 Niɛŋ Itieŋo‑i aa na ta na siɛ fɔ̃ŋgɔ̃taamba wulaa. Na ta na siɛ *jãmatigi wulaa, u yaa nuɔmba‑i hiere ba yuŋgu-na. \v 14 Na ta na siɛ fãamaambaa-ba wulaa; jãmatigi jĩɛna ba yaa‑i nilɛiŋa-na ba ta ba nuola ãmbabalmanciraamba‑i aa ta ba gbɛliɛŋ ãnfafammanciraamba‑i. \v 15 Na saa da, Diiloŋo taara na ta na ce ãnfafamma ku yaa mimiɛlmba maŋ sa suyaaŋ kuyuŋgu aa ta ba bĩɛna na yirɛiŋa‑i ba nunni ka suuye. \v 16 Naa dii na fɛrɛŋ nuɔ ninsoŋo, ŋga baa na pãŋ na ce kufaŋgu‑i gboruoŋgu na ta na ce kuubabalaaŋgu‑i. Na saaya na waa ŋaa Diiloŋ-cãarãaŋ namaa. \v 17 Taa na dii nuɔmba‑i hiere ba nuŋgu‑i. Naŋ yeŋ baa bamaŋ Yesu horre-na, yaaŋ ba maama ta ma dɔlnu-nɛi. Taa na kãalã Diiloŋo‑i. Taa na dii jãmatigi nuŋgu‑i. \s1 Biyaaŋ Kirsa maama \p \v 18 Maacembieŋ namaa, taa na siɛ na yuntaamba wulaa aa na ta na kãŋ-ba fafamma. U balaaŋ baa-ni wa, u faa baa-ni wa, ta ŋ siɛ u wulaa. \v 19 Na saa da, mulĩɛma maŋ naŋ maama sĩ, da ba haa-ma hã-ni aa ŋ siɛ-ma Diiloŋo maama-na, ku faa. \v 20 Da ŋ cãl aa siɛ muoru‑i, yer hade‑i dii-kuɔ? Ŋga da ba ta ba huol ŋ yaaŋga‑i ŋ ãnfafamma maama-na aa ŋ siɛ yaahuolo faŋo‑i, yerre dii ku yaa nuɔ‑i aa ku faa Diiloŋo wulaa. \v 21 Diiloŋo taara ku yaa na wulaa. *Kirsa fuɔ fɛrɛ mulãaŋ namaa maama-na. U pigãaŋ-na nelma'i dumaaŋo-na na da na ta na ce u temma‑i. \v 22 \qt «Fuɔ maŋ saa cãl, aa huhurma diei saa hel u nuŋgu-na dede»\qt*\f + \fr 2:22 \ft Isayi (Ésaïe) 53.9\f* \v 23 ba tuoraaya-yuɔ, u saa ji siɛ moloŋo. Ba ciɛ-yo sũlma‑i, u saa ji wur moloŋo. U yaaŋ aa yaŋ-ma hã Diiloŋo wuɔ u yaa suyaaŋ u pã. \v 24 U biyaa i ãmbabalma‑i tũu-ma fuɔ fɛrɛŋ yuŋgu-na a kã baa-ma *daaŋgu-na. U ciɛ ku yaa‑i a ce i hiel i naŋga ãmbabalma cemma-na a ce-ye nelviiŋ miɛ i tiɛ ce kumaŋ dɔlaanuŋ Diiloŋo‑i. Fuɔ mulĩɛma yaa ciɛ na waa na fɛrɛŋ nuɔ dumandɛ‑i-na. \v 25 Naa naa waa ta na wuɔra na yuŋ-nu ŋaa tũlmba maŋ baala; ŋga fiɛfiɛ‑i-na na birii jo na tieŋo wulaa, u yaa niɛyaŋ-nɛi. \c 3 \s1 Ãnsorreŋ-tĩɛnamma \p \v 1 Kuuduɔŋgu yaa baa caaŋ namaaŋo‑i; taa na siɛ na bɔlbaa-ba wulaa, ku yaa bamaŋ saa hũu Diiloŋ-maama‑i ba hɔlma-na, na ciluɔ ka ce ba hũu-ma. Ku siɛ hi na puur na nunni‑i wuɔ na piiye baa-ba. \v 2 Da ba da na ciluɔ faa, aa ne da na kãŋ-ba, ba ka hũu Diiloŋ-maama‑i. \v 3 Baa na ta na kuye bombormaŋ-fafaaŋgu‑i: Baa na gonya yumigãale, baa sɛ̃nɛ ba diima, baa kompafafammuŋ-vaama. \v 4 Yaaŋ aa na ta na taara huɔya-fafaaŋgu: Na ta na taara hɔfafammu baa hɔhĩnammu; nifanni sa vãa dede. Aa ni yaa dii baa yuŋgu Diiloŋo wulaa. \v 5 Yiinaticaamba maŋ naa hũyãa Diiloŋ-maama‑i aa haa ba naŋga‑i yuɔ, ba taa ba diyaa ba fɛrɛ baa ni yaa‑i ba siɛ ba bɔlbaa-ba wulaa. \v 6 Unaŋo yaa Sara‑i. Sara taa u nu *Abiramu nuŋgu‑i, a ce dumaaŋo-na u taa u bĩ-yo «Baba». Da na da holle ta na ce ãnfafamma‑i, namɛi Sara bieŋ namaaŋo‑i kelkel. \p \v 7 Kuuduɔŋgu yaa baa bɔlaaŋ namaaŋo‑i; bilaaŋ na caamba‑i fafamma na tĩɛnamma-na, aa na saaya na suɔ wuɔ na fɔ̃ŋgɔ̃baa-ba sa saa. Diiloŋ uŋ ciɛ baa-na aa cira u ka hã-na cicɛ̃lma maŋ, ba nuŋgu bi dii-mɛi. Terieŋgu faŋgu-na, taa na kãŋ-ba ku yaa na cacãrãŋgu siɛ gbãa soŋ yaŋga naŋga. \s1 Hĩrã mulĩɛma‑i ŋ ãnfafamma cemma-na \p \v 8 Miŋ ka perieŋ baa mamaŋ ma yaa daama: Yaaŋ nelduɔma yaa yu na hɔmmu‑i hiere. Bilaaŋ na-naa kpelle. Taa na dɔl baa na-naa ŋaa cɛduɔŋ-bieŋ namaa. Bilaaŋ na-naa hĩɛhĩɛ, baa na ta na tɛtɛŋ na fɛrɛ. \v 9 Baa na ta na suu ãmbabalma sɔlaaŋgu‑i baa ãmbabalma. Baa na bi ta na suu tuosĩnni sɔlaaŋgu‑i baa tuosĩnni. Yaaŋ aa na ta na haa na nufafaaŋgu kutaamba-na. Diiloŋo taara ku yaa na wulaa. Da na haa na nufafaaŋgu bɛi, Diiloŋo ka bi haa u nufafaaŋgu namaaŋo-na. \v 10 Na saa da, ma nyɛgãaŋ Diiloŋ-nelma-na wuɔ: \q1 \qt «Umaŋ duɔ tuɔ taara u ce u bãaŋgu‑i,\qt* \q1 \qt umaŋ duɔ tuɔ taara u huɔŋga fɛ̃,\qt* \q1 \qt kutieŋo saaya u hiel u naŋga noparaaŋ-ãndɛnni-na baa coima-na.\qt* \q1 \v 11 \qt U saaya u nanna kuubabalaaŋgu‑i aa tuɔ ce kuufafaaŋgu.\qt* \q1 \qt U vaa u fɛrɛ wɛima baa ji suur u hɔlma-na baa moloŋo.\qt* \q1 \v 12 \qt Na saa da, Itieŋo saa nanna nelviimba‑i.\qt* \q1 \qt U tũŋgu dii ba cacãrãŋgu-na.\qt* \q1 \qt Ŋga u sa gbo baa bamaŋ ciɛŋ kuubabalaaŋgu‑i.»\qt*\f + \fr 3:12 \ft Gbɛliɛmaŋ-nalãaŋgu (Psaume) 34.13-17\f* \p \v 13 Da na vaa na fɛrɛ baa ãnfafamma cemma‑i hai ka ce kuubabalaaŋgu nɛi? \v 14 Halle da ba fiɛ ce-na sũlma na ãnfafamma maama-na, na yunni dɔlaa. Baa na ta na kãalã nuɔmba‑i, baa na bi yaŋ na hɔmmu ta mu cu baa-ba. \v 15 Na saaya na suɔ wuɔ *Kirsa yaa u diei Itieŋo‑i. Taa na dii u nuŋgu‑i fafamma. Tigiiŋ na ta na cie, umaŋ duɔ yuu-na wuɔ bige‑i ciɛ na haa na naŋga Kirsa‑i-na, na waŋ ma yaaŋga‑i baa-yo. \v 16 Na fɛ̃ na hɔmmu‑i baa ma wamma‑i aa na baa bi tĩɛl moloŋo. Naŋ suyaa kumaŋ faa, taa na ce ku yaa‑i. Ku yaa bamaŋ bĩɛnaanaŋ na yirɛiŋa‑i Kirsa huoŋgu-na ba yammu ka ture. \v 17 Diiloŋ duɔ cira ŋ mulĩɛŋ, da ŋ mulĩɛŋ ãnfafamma cemma-na, ku bɔyaa ŋ mulĩɛŋ ãmbabalma cemma-na. \p \v 18 Na saa da, Kirsa fuɔ fɛrɛ bi mulãaŋ aa ku nelbiliemba ãmbabalma maama-na. U ciɛ-ma i diei gbula. Fuɔ maŋ waa nelviiŋo, u siyaa ku nelbabalaamba sɔlaaŋgu-na, duɔ dii-na na-naa nuɔ baa Diiloŋo‑i. Ba kuɔ-yo, ŋga *Diiloŋ-Yalle siire-yuɔ. \v 19 Diiloŋ-Yalle yaa bi ciɛ u kã ka piiye Diiloŋ-nelma‑i baa bamaŋ dii kuliiŋgu nyisɛ̃nni-na. \v 20 *Nowe bãaŋgu-na, ba yaa naa puu bubuɔsĩnni baa Diiloŋo‑i. Baŋ puu bubuɔsĩnni baa-yo dumaaŋo-na, Diiloŋ wuɔ fɛ̃ u huɔŋga‑i aa yaŋ Nowe ce beŋo‑i. Nuɔmba bɔi saa suur beŋo faŋo-na; nuɔmba niisiɛi suurii yoŋ a kor hũmma-na. \v 21 I gbãa saa hũmma famma‑i baa *batɛmu hũmma. Nuɔmba bi kor dumɛi nyuŋgo‑i-na batɛmu hũmma-na. Batɛmu hũmma‑i maacɛmma sĩ ŋ kũɔma-na, ŋga ma yuŋgu yaa wuɔ ŋ hã Diiloŋo‑i ŋ fɛrɛ baa huɔŋga diei. Yesu-Kirsa siremma yaa ciɛ batɛmu tuɔ kor-e. \v 22 U siire nyugũŋ kã dɔrɔ‑i-na ka tĩɛna Diiloŋo caaŋ-nu, a waa *dɔrpɔpuɔrbiemba yuŋ-nu baa fɔ̃ŋgɔ̃taamba‑i hiere. \c 4 \s1 Taa na ce kumaŋ dɔlaanuŋ Diiloŋo‑i \p \v 1 *Kirsaŋ mulãaŋ u kũɔma-na dumaa, namaa fɛrɛ‑i na saaya na tĩɛna baa-ma wuɔ na ka mulĩɛŋ fuɔ bi temma‑i. Na saa da, umaŋ duɔ mulĩɛŋ u kũɔma-na, ŋ da u hielaa u naŋga ãmbabalma cemma-na. \v 2 U ce mafamma‑i duɔ gbãa nanna nelbiliemba kuuceŋgu‑i aa tuɔ ce Diiloŋ-huɔŋga u yinni boluoŋgu maŋ tĩyãa hĩɛma-na. \v 3 Na ciɛ na bãaŋgu‑i dɛi baa *niɛraamba‑i ba kuuceŋgu-na: Na ciɛ na bãaŋgu‑i tĩlãsĩnni-na, baa bĩŋwosĩnni-na, baa koŋhiliiŋgu-na, baa wuolalle-na, baa nyɔlle-na. Aa na duu Diiloŋo huɔŋga‑i baa na tĩnni‑i. \v 4 Fiɛfiɛ‑i-na, niɛraambaŋ daa na sa tiraa na ce kakarkuoŋo faŋo‑i baa-ba, ku bir yaŋ aa cu ba hɔmmu‑i ba bigãaŋ-na. \v 5 Ŋga baŋ ceŋ kumaŋ hiere, Diiloŋo ka gãŋ baa-ba. U tigiiŋ tĩ duɔ yuu cicɛ̃lmantaamba‑i baa bikuomba‑i hiere. \v 6 Ku'i ciɛ na da *Neldɔdɔlma bi waaŋ halle baa kuomba‑i. A ce dumaaŋo-na, baŋ waa hĩɛma-na aa mamaŋ fiɛ da-ba a saanu baa ba ãncemma‑i, fiɛfiɛ‑i-na *Diiloŋ-Yalle ka gbãa ce ba sire waa baa Diiloŋo‑i. \s1 Taa na suɔ Diiloŋ-caluɔ belma \p \v 7 Wɛima‑i hiere ma piyaa tĩmma. Terieŋgu faŋgu-na, baa na dii na yunni‑i, aa na saaya na suɔ na fɛrɛŋ belma ta na gbã na cãrã Diiloŋo‑i. \v 8 Kumaŋ gbãaŋ, yaaŋ na maama ta ma gbu ma dɔlnu ma-naa. Na saa da, \qt nelnyulmu sa kãŋ ãmbabalma bɔi\qt*\f + \fr 4:8 \ft Niɛŋ Bĩncuɔŋ-nelmaŋ-sɛbɛ‑i-na (Proverbes) 10.12.\f*. \v 9 Taa na ce niraamba nersĩnni‑i fafamma, baa na ta na waana baa-ba. \v 10 Diiloŋo hãa-na na da-na-deŋ fɔ̃ŋgɔ̃baa hiere. Nɛliɛŋo nɛliɛŋo u saaya u suɔ u wuoŋo belma a gbãa duɔ tuɔ kãyã banamba‑i baa-yo. \v 11 Diiloŋ duɔ hã umaŋ jumɛfafalle‑i, kutieŋo saaya u ce-de tuɔ waŋ Diiloŋ-nelma baa-de. Duɔ hã umaŋ kakãyãmmaŋ-fɔ̃ŋgũɔ‑i, u tuɔ kãyã nuɔmba‑i baa u yaa‑i. Yesu-Kirsa maama-na, ku saaya na ãncemma‑i hiere ma ta ma ce nuɔmba ta ba bĩ Diiloŋo yefafalle. Yefafalle‑i baa fɔ̃ŋgũɔ‑i ni vii u yaa‑i hɔnni maŋ joŋ. Ma ciɛ. \s1 Taa na hĩrã mulĩɛma‑i Yesu-Kirsa maama-na \p \v 12 Mi jɛ̃naaŋ namaa, yaahuolo maŋ haaŋ-nɛi daayo‑i, baa na yaŋ na hɔmmu cu baa-yo; u sagalla-nɛi duɔ ne. Baa na da niɛ sĩ ba fiɛŋ-na baa-yo. \v 13 Yaaŋ aa ku ta ku dɔlnu-nɛi wuɔ na nalãa *Kirsa mulĩɛma temma ne. Terieŋgu faŋgu-na, duɔ ji jo u fɔ̃ŋgɔ̃tesĩnniŋ-jomma‑i, na hɔmmu ka fɛ̃ gbarnu. \v 14 Da ba tuora-nɛi Kirsa maama-na, na yunni dɔlaa. *Diiloŋ-Yalle dii baa-na aa Diiloŋo bɔbɔima da di yaa nuɔ‑i. \v 15 Molo baa yaŋ ba ji bel-o ta ba huol u yaaŋga‑i wuɔ u kuɔ nɛliɛŋo, sisɔ u cuyaa, sisɔ u ciɛ kuubabalaaŋgu naŋ temma, da ma'i bi sĩ u diyaa u nuŋgu‑i nelma maŋ saa hi-yo. \v 16 Ŋga da ba ta ba huol ŋ yaaŋga‑i wuɔ Kirsa wuoŋ nuɔ, baa yaŋ senserre da-ni. Niŋ yeŋ Kirsa horre-na, yaŋ aa ŋ ta ŋ jaal Diiloŋo‑i mafamma-na. \v 17 Gɛ̃ŋgɛryiiŋgu hii. Diiloŋo duɔŋ tuɔ gãŋ baa u dũŋ-baaŋ miɛmɛi igɛ̃na. A ne da duɔ doŋ tuɔ gãŋ baa miɛŋo‑i, gɛ̃ŋgɛrɔ periema ka waa niɛ baa bamaŋ cĩinaana Diiloŋ-*Neldɔdɔlma‑i? \v 18 A saa baa Diiloŋ-nelmaŋ waaŋ-ma dumaa: \q1 \qt «Da kuɔ nelviiŋo korma dii kpelle,\qt* \q1 \qt ãmbabalmanciraamba kũŋgu ka waa niɛ?»\qt*\f + \fr 4:18 \ft Bĩncuɔŋ-nelmaŋ-sɛbɛ (Proverbes) 11.31\f* \m \v 19 Terieŋgu faŋgu-na, Diiloŋ duɔ nuɔni maŋ mulĩɛŋ, baa yaŋ ŋ kũɔma kara; cor ŋ ta ce ãnfafamma‑i aa ŋ dii ŋ fɛrɛ Wɛimantieŋo naŋ-na. U yaa maa-ni. U sa waŋ wɛima aa ji bir baa huoŋ-ãndaaŋgu. \c 5 \s1 Bilaaŋ Diiloŋ-dũŋ-baamba‑i dɛi \p \v 1 Fiɛfiɛ‑i-na, mi ka fulnu Diiloŋ-dũŋ-baamba yaataamba yaa‑i. Mɛi fɛrɛ‑i yaatieŋ muɔ; mi daa *Kirsa mulĩɛma‑i nuɔ baa mi yufelle. Duɔ ji bir jo duɔ ji ce u yuntesĩnni‑i, mi ka ce mi bãaŋgu‑i baa-yo. Miŋ ka waŋ mamaŋ baa yaataaŋ namaaŋo‑i ma yaa daama: \v 2 Diiloŋ uŋ hãa-na nuɔmba maŋ, bilaaŋ-baŋ dɛi ŋaa ãncĩinaŋ uŋ bel u muɔru‑i dumaa. Baa na bel-ba ŋaa ba guoraa-na, bilaaŋ-baŋ baa hɔfafaŋga ŋaa Diiloŋ uŋ taaraŋ-kuɔ dumaa. Baa na bi ce-ku gbeitaara-hũmelle; yaaŋ aa na ta na ce-ku baa pãama. \v 3 Diiloŋ uŋ diyaa bamaŋ na nammu-na, baa na ta na haa na fɔ̃ŋgũɔ‑i bɛi; yaaŋ ba ta ba da namaa cilɔfafaŋo yaa aa ta ba ce. \v 4 Ku yaa ãncĩinaamba yuntieŋ\f + \fr 5:4 \fk Ãncĩinaamba yuntieŋo‑i: \ft Ba gbɛ̃ Yesu fuɔ fɛrɛ yaa. Niɛŋ Nsãa sɛbɛ‑i-na 10.11.\f* duɔ ji jo, na ka da nyantuoluo maŋ sa cuɔraayaŋ dede. \p \v 5 Kuuduɔŋgu yaa baa naacieŋ namaaŋo‑i, taa na siɛ yaataamba wulaa. Aa na hieroŋo‑i na saaya na nanna bombolma‑i. Na saa da, Diiloŋ-nelma ciɛra wuɔ: \q1 \qt «Diiloŋo sa gbo baa bombolmantaamba‑i,\qt* \q1 \qt ŋga u firiinu u huɔŋga‑i baa bamaŋ hiiriiyeŋ ba fɛrɛ.»\qt*\f + \fr 5:5 \ft Bĩncuɔŋ-nelmaŋ-sɛbɛ (Proverbes) 3.34\f* \m \v 6 Terieŋgu faŋgu-na, taa na hiire na fɛrɛ Wɛimantieŋo yaaŋga-na ku yaa na tɛtɛmmaŋ-yiiŋ da ku hi, u ka tɛtɛŋ-na. \v 7 U yaa yiɛraaya baa na yunniŋ-maama‑i, haraaŋ-maŋ hiere na hã-yo. \p \v 8 Baa na dii na yunni‑i! Siireŋ na yiɛra! Na bigãarãŋo‑i *Sitãni dii tuɔ wuɔra u bĩŋ aa tuɔ bure ŋaa nyulmu bilaa jara. U taara moloŋo duɔ wuo. \v 9 Bilaaŋ Diiloŋ-maama‑i nammu hãi na bigãarãŋo baa ji yar-na. Na saaya na suɔ wuɔ terni-na hiere yaahuolo faŋo temma yaa daaŋ Diiloŋ-dũŋ-baamba‑i. \v 10 Na ka mulĩɛŋ cɛllɛ yogo, ŋga Diilo fuɔ maŋ ãnfafamma‑i hiere ma tieŋo‑i, u ka bir dii-na na fonni-na. U ka dii sirɛiŋa nɛi aa ce na yiɛra doŋ u hũmelle-na. U yaa bĩɛ-na na da na ta na ce na bãaŋgu‑i baa-yo Kirsa horre-na hɔnni maŋ joŋ. \v 11 Fɔ̃ŋgũɔ dii baa u yaa‑i hɔnni maŋ joŋ! Ma ciɛ. \s1 Jaaluperieŋgu \p \v 12 Mi nyɛgãaŋ sɛbɛyel daade‑i da mi dii sirɛiŋa nɛi aa waŋ baa-na wuɔ naŋ vaa na fɛrɛ baa Diiloŋo maŋ maama‑i, u yaa ninsoŋ-Diiloŋo‑i. Mi waaŋ fuɔ hujarre maama yaa baa-na. U hujarre temma si dii. Silasi yaa kãayã-miɛ mi nyɛgɛ̃ŋ sɛbɛyel daade‑i. U nyaarãa Yesu huoŋgu-na. \p \v 13 Diiloŋ-dũŋ-baamba maŋ *Babilɔni‑i-na bande‑i-na, Diiloŋo yufelleŋ hilaa bamaŋ nuɔ‑i namaa bi temma‑i, ba pãa-na jaaluŋgu. Mi biɛŋo‑i\f + \fr 5:13 \ft Niɛŋ Tim. dĩɛ. 1.2; Tite sɛbɛ‑i-na 1.4.\f* Marke bi jaalaa-na. \p \v 14 Taa na jaal na-naa fafamma ŋaa cɛduɔŋ-bieŋ namaa. \p Namaa namaŋ dii *Kirsa horre-na Diilo kãyã-nɛi.