\id 1CO - Diiloŋ-nelma cerma-na \ide UTF-8 \h Korɛ̃ntitaamba sɛbɛdĩɛlãŋo \toc1 Korɛ̃ntitaamba sɛbɛdĩɛlãŋo \toc2 Kor. dĩɛ. \toc3 Kor. dĩɛ. \mt2 Polŋ nyɛgãaŋ sɛbɛdĩɛlãŋo maŋ hã \mt1 Korɛ̃ntitaamba‑i \imt1 Nelmuoyamma \ip Pol ciɛ belle diei baa boluoŋgu Korɛ̃nti‑i-na. Korɛ̃ntitaamba nuɔ Yesu maama‑i u yaa wulaa‑i igɛ̃na. Huɔŋgu faŋgu-na, gbeiŋa saa waa dɛi Korɛ̃nti‑i-na, baa bĩŋwosĩnni‑i ka hel baa sitãni-maacemma‑i ma sĩnni-na hiere. A ce dumaaŋo-na Diiloŋ-hũmelle wuɔsaaŋgu waa kpelle Diiloŋ-dũŋ-baamba wulaa. \ip Huɔŋgu naŋgu juɔ hi, Pol wuɔ nu wuɔ ba sa tiraa ba nunu ba-naa. Bafamba fɛrɛ‑i baa bi nyɛgãaŋ sɛbɛ hã Pol a yuu-yo baa nelma bɔi. Pol wuɔ nyɛgɛ̃ŋ sɛbɛ daayo‑i duɔ dii nelma ba tũnni-na; wuɔ ba yaŋ bɛrru‑i aa ba bel ba-naa fafamma ku yaa faa Diiloŋ-dũŋ-baamba hɔlma-na (sap. 1–4). Aa cira ba hiel ba naŋga bĩŋwosĩnni-na, aa wɛiŋ da ma suur ba hɔlma-na, ba fiɛlnu-mɛi ba fɛrɛ; ba baa kã nelgbãŋgbãlãŋ wulaa wuɔ u ka fiɛlnu-mɛi hã-ba (sap. 5–6). U nuŋgu hii ãnsorreŋ-maama‑i (sap. 7), baa cufĩɛŋ-kũɔma wuomaŋ-kũŋgu‑i (sap. 8–10), baa Itieŋo niiwuoniŋ-kũŋgu‑i (sap. 11). *Diiloŋ-Yalleŋ hãŋ nuɔmba‑i fɔ̃ŋgɔ̃baa-ba maŋ, u nuŋgu hii ba kũŋgu‑i (sap. 12–14). U nuŋgu bi hii kuomba siremmaŋ-kũŋgu‑i (sap. 15). \ip Aa suɔ duɔ pã-ba jaaluperieŋgu‑i, u diyaa sirɛiŋa bɛi wuɔ ba naŋ gbeiŋa ba hã *Yerusalɛmu Diiloŋ-dũŋ-baamba‑i (sap. 16). \ip Sɛbɛ daayo-na, Pol yuu nyɔlma baa nelnyulmuŋ-kũŋgu‑i: Wuɔ Diiloŋ-dũŋ-wuoŋ duɔ tuɔ ce bĩŋkũŋgu bĩŋkũŋgu, u saaya u ce-ku baa nelnyulmu (sap. 13). \c 1 \s1 Jaaluŋgu \p \v 1 Muɔ Pol, Diiloŋo bĩɛ-mi ce-mi Yesu-Kirsa *pɔpuɔrbiloŋ muɔ ŋaa uŋ'a ma ce dumaa. Muɔ baa i natobiŋo‑i Sɔsitɛni‑i \v 2 miɛmɛi nyɛgãaŋ sɛbɛ daayo‑i diɛ hã Diiloŋ-dũŋ-baaŋ namaa namaŋ dii Korɛ̃nti‑i-na. I nyɛgãaŋ-yo diɛ hã Diiloŋ uŋ buɔ namaa namaŋ na deŋ a ce-na fuɔ baaŋ namaa Yesu-Kirsa horre-na. I bi nyɛgãaŋ-yo diɛ hã bamaŋ bĩɛŋ Itieŋo yerre‑i terni-na hiere. Bafamba Yuntieŋo miɛ bi Yuntieŋo. \p \v 3 I To‑i Diiloŋo‑i baa Itieŋo‑i Yesu-Kirsa‑i ba kãyã-nɛi aa fɛ̃ na hɔmmu‑i. \s1 Pol pã Diiloŋo‑i jaaluŋgu \p \v 4 Diiloŋo niɛ na horre‑i baa Yesu-Kirsa‑i aa ce baa-na. Terieŋgu faŋgu-na, mi jaal-o yinni maŋ joŋ mafamma-na. \v 5 Coima saa fa, naŋ hũyãa *Kirsa maama‑i Diiloŋo ciɛ-na bĩŋkũntaaŋ namaa wɛima-na hiere: Na nu nelma‑i ma numma‑i aa tiraa ta na suɔ yiɛŋgu. \v 6 Kumaŋ ciɛ ma ce dumaaŋo-na, Kirsa nelma daa muntĩɛnafafammu na hɔlma-na ku'i ciɛ. \v 7 A ce namaa namaŋ niɛyaŋ Itieŋo‑i Yesu-Kirsa jommaŋ-yiiŋgu himma‑i, Diiloŋ uŋ hãŋ nuɔmba‑i fɔ̃ŋgɔ̃baa-ba maŋ, u diei saa naa-nɛi. \v 8 Diilo fuɔ fɛrɛ yaa ka kãyã-nɛi na nyaar u nelma-na a ji hi yiiŋgu faŋgu‑i; ku yaa cãlmuɔ siɛ ji da haa-nɛi. \v 9 U yaa bĩɛ-na wuɔ na ce horre baa u Biɛŋo‑i Yesu-Kirsa‑i; u sa waŋ wɛima aa ji bir baa huoŋ-ãndaaŋgu. \s1 Korɛ̃nti Diiloŋ-dũŋ-baamba sa nunu ba-naa \p \v 10 Tobiŋ namaa, jande mi cãrã-nɛi, niɛŋ Itieŋo‑i Yesu-Kirsa‑i aa na bel na-naa. Baa na bir na honni‑i na-naa nuɔ. Bilaaŋ na-naa fafamma na ce noduɔŋgu aa na waa baa ãnjɔgɔduɔma. \v 11 Tobiŋ namaa, kumaŋ ciɛ mi ta mi waŋ mafamma‑i Kiloe dumɛlleŋ-baamba tũɔnu-miɛ wuɔ na sa nunu na-naa. \v 12 Wuɔ na hɔlma-na, banamba ciɛra wuɔ ba cuu mɛi huoŋ-nu, banaŋ ba'a bafamba cuu Apolɔsi huoŋ-nu, banaŋ ba'a bafamba dii Piɛr\f + \fr 1:12 \ft Piɛr yerre nande yaa Sefasi. Niɛŋ Nsãa 1.42.\f* huoŋ-nu, banaŋ ba'a bafamba dii *Kirsa huoŋ-nu. \v 13 Namaa wulaa, Kirsa calaanu wɛi? Ba gbuu muɔmɛi *daaŋgu-na ko-mi na maama-na wɛi? Na daa *batɛmu‑i mɛi yerre yaa nuɔ‑i wɛi? \v 14 Da ma hel Kiripusi‑i-na baa Gawusi‑i-na, mi jaal Diiloŋo‑i miŋ'a mi saa *batiseŋ moloŋo na hɔlma-na. \v 15 Ku yaa molo siɛ gbãa cira na baatiseŋ mɛi yerreŋ. \v 16 Ninsoŋo! Muɔmɛi baatiseŋ Sitefanasi dumɛlleŋ-baamba‑i, mafamma naa karaanu-miɛ. Da ma hel bafamba-na, mi saa hũu-ma miɛ mi baatiseŋ moloŋo na hɔlma-na. \v 17 Kirsa saa puɔr-mi wuɔ mi ji batiseŋ nuɔmba, ŋga u puɔraa-mi wuɔ mi wuɔra waŋ *Neldɔdɔlma yaa‑i aa mi baa ce-ma baa nelbilieŋ-cɛ̃cɛ̃muŋgu ku yaa Kirsa kuliiŋgu ka waa baa yuŋgu daaŋgu-na. \p \v 18 Na saa da, da ba ta ba waŋ Kirsa kuliiŋgu maama‑i daaŋgu-na, bamaŋ piɛra, ba da-ku miminsĩnni. Ŋga miɛ maŋ biyaa koŋkor-hũmelle‑i, i suyaa wuɔ Diiloŋo hii. \v 19 Na saa da, ma nyɛgãaŋ Diiloŋ-nelma-na wuɔ: \q1 \qt «Mi ka bĩɛna nelnurãamba nelnulle‑i\qt* \q1 \qt aa bĩɛna cɛ̃cɛ̃muntaamba cɛ̃cɛ̃muŋgu‑i.»\qt*\f + \fr 1:19 \ft Isayi (Ésaïe) 29.14\f* \m \v 20 Terieŋgu faŋgu-na, nelnurãamba gbãa da hama‑i waŋ? Bamaŋ suyaaŋ yiɛŋgu‑i, ba gbãa da hama‑i? Bamaŋ wuɔ ba suɔ ba piiye, ba gbãa da hama‑i? Ma sĩ Diiloŋo birii nelbiliemba cɛ̃cɛ̃muŋgu‑i miminsĩnni kɛ? \p \v 21 Na saa da, Diiloŋoŋ ciɛ u cɛ̃cɛ̃muŋgu‑i kusuɔŋ-nu, nelbiliemba‑i baa ba cɛ̃cɛ̃muŋgu‑i hiere ba saa suɔ-yo. Ku'i ciɛ Diiloŋo cira wuɔ nelbiliembaŋ neŋ kumaŋ wuɔ miminsĩnni, u ka ce ku yaa‑i kor bamaŋ hũyãa u maama‑i. \v 22 *Yuifubaa-ba taara ba da gbɛrɛ-wɛima‑i baa ba yufelle aa suɔ hũu-ma, Girɛkibaa ba'a bafamba taara cɛ̃cɛ̃muŋgu. \v 23 Ŋga miɛ fuɔ, baŋ gbuu Kirsa maŋ daaŋgu-na ko-yo, miɛ waŋ fuɔ maama yaa‑i. Yuifubaa da ba nu-ma, ku gbuu jaŋ-ba wuɔ i tuora Diiloŋo‑i. Girɛkibaa ba'a i ce miminsĩnni. \v 24 Ŋga Diiloŋ uŋ bĩɛ bamaŋ kor-ba hiere, Yuifubaa o, Girɛkibaa o, iŋ waŋ Kirsa maŋ maama‑i daayo‑i, ba suyaa wuɔ u yaa pigãaŋ Diiloŋo himma‑i baa u nelnulle‑i. \v 25 Nelbiliembaŋ neŋ Diiloŋo maacemma maŋ wuɔ miminsĩnni, ma bɔyaa bafamba cɛ̃cɛ̃muŋgu-na, aa baŋ neŋ kumaŋ wuɔ nayusĩnni Diiloŋo wulaa, ku bɔyaa bafamba fɔ̃ŋgɔ̃tesĩnni-na. \p \v 26 Tobiŋ namaa, niɛŋ na hɔlma-na na ne. Diiloŋoŋ bĩɛ namaa namaŋ, nelbiliemba ne wuɔ nelnurãamba si dii bɔi nɛi, fɔ̃ŋgɔ̃taamba si dii bɔi, nelbɔ̃mbɔ̃mbaa-ba bi si dii-nɛi dumaa. \v 27 Ŋga nelbiliembaŋ neŋ bamaŋ wuɔ mimiɛlmba, Diiloŋo hielaa ba yaa‑i a ture nelnurãamba yammu‑i. Aa baŋ neŋ bamaŋ wuɔ yuŋgu sĩ-bɛi, u hielaa ba yaa‑i a dii senserre‑i fɔ̃ŋgɔ̃taamba-na. \v 28 Nelbiliembaŋ'a ba sa kãŋ bamaŋ, baŋ neŋ bamaŋ wuɔ nelsɔsɔyaamba, Diiloŋo hielaa ba yaa‑i duɔ pigãaŋ wuɔ baŋ neŋ kumaŋ hĩɛma-na wuɔ bĩŋkũbuɔ, fuɔ wulaa yuŋgu si dii-kuɔ. \v 29 U ciɛ mafamma‑i molo baa gbãa duɔ kaal u fɛrɛ u yaaŋga-na. \v 30 U yaa ciɛ na ce Yesu-Kirsa baaŋ namaa, aa Yesu-Kirsa yaa ciɛ u hã-ye u cɛ̃cɛ̃muŋgu‑i: Na saa da, Yesu-Kirsa yaa ciɛ Diiloŋo ce-ye nelviiŋ miɛ, aa ce-ye fuɔ baaŋ miɛ aa tiraa hũu-ye *Sitãni nammu-na. \v 31 Terieŋgu faŋgu-na, ŋaa maŋ nyɛgãaŋ dumaa Diiloŋ-nelma-na wuɔ: \qt «Umaŋ duɔ tuɔ taara u kaal u fɛrɛ, u saaya u cira: ‹Diilo baa Itieŋo yaa‑i.›»\qt*\f + \fr 1:31 \ft Seremi (Jérémie) 9.23\f* \c 2 \p \v 1 Tobiŋ namaa, muɔ miŋ bi kãa na terieŋgu-na da mi ka waŋ Diiloŋ-kusũŋgu‑i baa-na, mi saa ka piiye pigãaŋ wuɔ muɔmɛi suyaaŋ mi piiye mi yaŋ nuɔmba‑i hiere, mi saa bi ka piiye pigãaŋ wuɔ muɔmɛi suyaaŋ yiɛŋgu mi yaŋ-ba. \v 2 Mii naa waŋ-ma aa yiɛra-mɛi wuɔ baŋ gbuu Yesu-Kirsa maŋ *daaŋgu-na ko-yo, mi kã ka waŋ fuɔ maama yaa yoŋ baa-na, mi siɛ haa manamma mɛi. \v 3 Miŋ taa mi kã na terieŋgu-na, fɔ̃ŋgũɔ saa waa-miɛ aa korma naa ce mi kũɔma ta ma nyɛŋ. \v 4 Miŋ kãa, mi saa ka puur-na baa neldɔdɔlma na da na cu mi huoŋ-nu ŋaa nuɔmbaŋ puur ba-naa dumaa, ŋga *Diiloŋ-Yalle himma yaa ciɛ na siɛ mi nelma‑i. \v 5 A ce dumaaŋo-na, naŋ hũyãa Yesu maama‑i ku saa ce ŋaa nelbilieŋ-cɛ̃cɛ̃muŋgu'i ciɛ na hũu-ma, ŋga Diiloŋ-himma yaa ciɛ na hũu-ma. \s1 Diiloŋo nu nelma \p \v 6 Bamaŋ naaŋ kaasĩnni Diiloŋ-hũmelle-na i hãalã-bɛi nelnulle. Ŋga nelnulle fande‑i diiduɔle sĩ baa nelbiliemba diele‑i, diiduɔle bi sĩ baa miwaaŋ daayo yuntaamba diele‑i. Bafamba yuntesĩnni sa cɔ. \v 7 I pigãaŋ nuɔmba‑i Diiloŋ-nelnulle. Diiloŋo kusũŋgu maŋ fuyaa nelbiliemba-na, i hãalã nuɔmba‑i ku yaa‑i. Aa miwaaŋo suɔ duɔ doŋ, Diiloŋo naa yiɛra-mɛi duɔ pigãaŋ-ye u kusũŋgu‑i i diɛ ji tiɛ ce i bãaŋgu‑i baa-yo. \v 8 Diiloŋo kusũŋ daaku‑i miwaaŋo yuntaamba sa suɔ-ku. Kuɔ ba taa ba suɔ-ku, baa naa saa gbu yuntaamba Yuntieŋo‑i *daaŋgu-na ko-yo. \v 9 Ŋga ma ciɛ ŋaa maŋ nyɛgãaŋ dumaa Diiloŋ-nelma-na wuɔ: \q1 \qt «Moloŋ yufelleŋ'a di saa haa kumaŋ nuɔ‑i dede,\qt* \q1 \qt kumaŋ maama‑i saa suur nɛliɛŋ tũŋ-nu dede,\qt*\f + \fr 2:9 \ft Isayi (Ésaïe) 64.3\f* \q1 kumaŋ molo saa jɔguɔŋ ku maama dede, \q1 Diiloŋo tigiiŋ ku yaa‑i a hã u maamaŋ dɔlnuŋ bamaŋ.» \m \v 10 Bĩŋkũŋgu faŋgu‑i, Diiloŋo ciɛ u *Yalle pigãaŋ miɛmɛi baa-ku. *Diiloŋ-Yalle suɔ nelma‑i hiere; halle di suɔ Diiloŋo huɔya-maama‑i. \v 11 Hai moloŋo‑i gbãa suɔ u nanolŋo kusũŋ-maama‑i ji cor kutieŋ fuɔ fɛrɛ‑i? Ku yaa ŋaa Diiloŋo kũŋgu‑i: Da ma hel u Yalle-na, molo siɛ gbãa suɔ u kusũŋgu‑i. \v 12 A ne da miɛ iŋ daa Yalle maŋ, nelbilieŋ diele sĩ, Diiloŋ diele. U hãa-ye baa-de i diɛ suɔ uŋ ciɛ ãnfafamma maŋ yiɛ hiere. \v 13 Ãnfafaŋ daama‑i, diɛ i waŋ ma maama‑i, i sa waŋ-ma baa miɛ cɛ̃cɛ̃muŋgu, i waŋ-ma baa nelma maŋ Diiloŋ-Yalleŋ hãalãayã-yiɛ baa-ma. A ce dumaaŋo-na, i waŋ Diiloŋ-Yalle maama‑i baa Diiloŋ-Yalleŋ yeŋ bamaŋ nuɔ‑i. \v 14 Nelbiloŋ nuɔŋo‑i ŋ yundaaŋgu‑i, ŋ siɛ gbãa hũu Diiloŋ-Yalle maama‑i. Diiloŋ-Yalleŋ'a di si dii ŋ huɔŋga-na, ma maaraa-ni ŋ suɔ ma yaaŋga‑i. Da ŋ nu-ma, ŋ da-ma miminsĩnni. \v 15 Diiloŋ-Yal da di waa umaŋ nuɔ‑i, u gbãa suɔ nelma‑i hiere ma yaaŋga‑i, a ne da fuɔŋ ceŋ mamaŋ, nelgbãŋgbãlãaŋ siɛ gbãa suɔ ma yaaŋga‑i. \v 16 Na saa da, ma nyɛgãaŋ Diiloŋ-nelma-na wuɔ: \q1 \qt «Hai suyaaŋ Itieŋo kusũŋgu‑i?\qt* \q1 \qt Hai gbãa pigãaŋ-yo nelma?»\qt*\f + \fr 2:16 \ft Isayi (Ésaïe) 40.13\f* \m Ŋga miɛŋo‑i i suɔ *Kirsa kusũŋgu‑i. \c 3 \s1 I hieroŋo‑i Diiloŋ-maacenciraaŋ miɛ \p \v 1 Tobiŋ namaa, coima saa fa, *Diiloŋ-Yalleŋ yeŋ bamaŋ nuɔ‑i, baŋ piiyeŋ baa-ba dumaa, mi saa gbãa piiye baa-na dumaaŋo-na. Mi piiye baa-na ŋaa nuɔmba maŋ ciɛŋ ba fɛrɛŋ kusũŋ-maama, aa tiraa piiye baa-na ŋaa tontobaa namaa *Kirsa horre-na. \v 2 Mi hãa-na nyɔlma'i dumaaŋo-na na mɔsũŋ. Kuɔ mii naa hã-na juuru, naa naa saa gbãa wuo-du. Halle ji hi baa fiɛfiɛ, na siɛ gbãa wuo bĩŋkũŋgu. \v 3 Kumaŋ ciɛ mi waŋ-ma dumaaŋo-na, ku yaa daaku: Naa dii ta na ce na kusũniŋ-maama‑i yogo. Nenemuŋgu maŋ dii na hɔlma-na, baa bɛrru maŋ bi dii, ni yaa pigãaŋ wuɔ na ce na kusũniŋ-maama, na saa nanna nelbiliemba ciluɔ‑i yogo. \v 4 Da na ta na piiye wuɔ: «Mɛi dii baa Pol», «Mɛi dii baa Apolɔsi\f + \fr 3:4 \ft Niɛŋ Pɔpuɔr. 18.24-28.\f*», bamaŋ sa suyaaŋ Diiloŋo‑i ba'i sa piiyeŋ dumaaŋo-na wɛi? \p \v 5 Ma diei ma hãi, hai moloŋo‑i Apolɔsi‑i? Aa hai moloŋo‑i Pol? Ma sĩ Diiloŋ-maacembieŋ miɛ yoŋ kɛ? Kunaŋgu si dii ji cor kufaŋgu‑i. Miɛ waaŋ Yesu maama‑i baa-na yoŋ aa na bi siɛ-ma. Itieŋ uŋ calaanu maacemma maŋ hã-ye, i ciɛ ma yaa‑i. \v 6 Kuu dii ŋaa, mɛi sũɔ tibinni‑i aa Apolɔsi kũnna hũmma‑i niɛ, ŋga Diiloŋo yaa ciɛ ni cɛ̃. \v 7 Umaŋ sũɔ, baa umaŋ kũɔna hũmma‑i, i sa kãŋ bafamba‑i. Umaŋ ciɛ ni cɛ̃, i ne u yaa‑i. U yaa Diiloŋo‑i. \v 8 Umaŋ sũɔŋ baa umaŋ kũɔnaŋ hũmma‑i ba saa hiere, unaa saa maar unaŋo; nɛliɛŋo nɛliɛŋo u ka da u maacemma sullu‑i. \v 9 Kumaŋ ciɛ mi waŋ-ma dumaaŋo-na, i ce maacemma‑i baa Diiloŋo aa namɛi u suoŋgu‑i. \p Mi gbãa saa-na baa dũŋgu maŋ Diiloŋ uŋ yeŋ tuɔ ma-ku. \v 10 Diiloŋo ciɛ baa-mi a hã-mi baa-ku mi fu ku tuole‑i. Mi fuu-ku fafamma ŋaa dumarãfɛfɛiŋ muɔ. Fiɛfiɛ‑i-na, banamba dii ta ba haaya-kuɔ. Ŋga nɛliɛŋo nɛliɛŋo, uŋ maŋ dumaa, u tuɔ ne-ku torro. \v 11 Dũŋgu tuole jĩɛna tĩ; Yesu-Kirsa yaa ku tuole‑i, molo siɛ gbãa tiraa jĩna dũŋgu naŋ tuole. \v 12 Banamba ka jo baa sɛ̃nɛ ji ma, banamba wargbɛ, banamba tãmpɛ̃fɛfɛiŋa, banamba jo baa dɛnni ji ma, banamba hĩɛŋgu, banamba tirɛiŋa. \v 13 Ŋga maacenfafamma‑i baa maacembabalamma‑i ma ka suɔ gɛ̃ŋgɛryiiŋgu yaa nuɔ‑i. Yiiŋgu faŋgu kaa waa dãamuŋ-yiiŋgu. Aa dãamu fammu yaa kaa pigãaŋ nɛliɛŋo nɛliɛŋo u maacemma sĩnni‑i. \v 14 Umaŋ duɔ ma baa kumaŋ aa dãamu siɛ gbãa caa-ku, kutieŋo ka da u maacemma sullu‑i. \v 15 Ŋga umaŋ maacemma‑i da ma caa, kutieŋo cii. Fuɔ fuɔ, u ka kor, ŋga u ka waa ŋaa nɛliɛŋo maŋ u dũŋgu bilaa ta ku caa aa u gbãŋ gbar hel. \p \v 16 Na saa suɔ wuɔ namɛi Diiloŋo dũŋgu‑i aa u *Yalle waa na hɔmmu-na wɛi? \v 17 Umaŋ duɔ bĩɛna Diiloŋ-dũŋgu‑i, Diiloŋo ka kɔsuɔŋ kutieŋo‑i. Kumaŋ ciɛ mi waŋ-ma dumaaŋo-na, Diiloŋo ciɛ dũŋgu faŋgu‑i fuɔ da-u-diei kũŋgu aa namɛi dũŋgu faŋgu‑i. \p \v 18 Molo baa tãal u fɛrɛ na hɔlma-na! Umaŋ duɔ fer nelbiliemba‑i a tuɔ ne u fɛrɛ wuɔ nelnurãŋo, kutieŋ duɔ tuɔ taara Diiloŋ-nelnulle‑i, u saaya u ce u fɛrɛ mimilãŋo. \v 19 Bige‑i ciɛ mi waŋ-ma dumaaŋo-na? Nelbilieŋ baŋ bĩŋ kumaŋ nelnulle‑i, Diiloŋo daa-ku miminsĩnni. Na saa da, Diiloŋ-nelma ciɛra wuɔ: \qt «Diiloŋo bel cɛ̃cɛ̃muntaamba‑i baa bafamba fɛrɛŋ cɛ̃cɛ̃muŋgu yaa‑i.»\qt*\f + \fr 3:19 \ft Yɔbu (Job) 5.13\f* \v 20 Ma tiraa nyɛgɛ̃ŋ wuɔ: \qt «Itieŋo suɔ nelnurãamba ãnjɔguɔma‑i. U suyaa wuɔ yuŋgu si dii-mɛi.»\qt*\f + \fr 3:20 \ft Gbɛliɛmaŋ-nalãaŋgu (Psaume) 94.11\f* \v 21 Terieŋgu faŋgu-na, molo baa kaal u fɛrɛ wuɔ fuɔ dii baa mɛlŋo. Na saa da, bĩmbĩnni‑i hiere namaa niini‑i: \v 22 Muɔ baa Apolɔsi‑i baa Piɛr, namaa baaŋ miɛ. Miwaaŋo‑i baa cicɛ̃lma‑i a naara kuliiŋgu‑i, namaa niini‑i. Nyuŋgo‑i baa bisĩnuɔ‑i, namaa niini‑i. \v 23 Ŋga namaaŋo‑i Kirsa baaŋ namaa, aa Kirsa‑i Diiloŋ-wuoŋo. \c 4 \s1 Kirsa pɔpuɔrbiemba maama \p \v 1 Kumaŋ ŋaa miɛ kũŋgu‑i, muɔ baa Apolɔsi‑i, na saaya na ta na kãŋ-ye *Kirsa maacembieŋ miɛ. Diiloŋ-kusũŋgu maŋ naa fuo, u hãa-ye baa-ku i diɛ puure-kuɔ pigãaŋ nuɔmba‑i baa-ku. \v 2 A ne da da ba dii wɛima nɛliɛŋ nuɔ ŋ naŋ-na, ba taara ŋ ce-ma maŋ saaya ma ce dumaa. \p \v 3 Mɛi wulaa, da na fiɛ ta na waŋ wuɔ niɛ, sisɔ nelbilieŋ da ba fiɛ ta ba waŋ wuɔ niɛ, maasũmpĩɛ. Mɛi fɛrɛ‑i, mi sa ji cira mi maacemma faa, mi sa ji cira ma balaaŋ. \v 4 Mi saa da mi cãlmuɔ terieŋgu‑i, ŋga miŋ fiɛ'a mi saa da cãlmuɔ mi fɛrɛŋ nuɔ, kufaŋgu sa pigãaŋ wuɔ mi vii dɛ. Itieŋo yaa gbãa cira mi maacemma faa sisɔ ma balaaŋ. \v 5 Terieŋgu faŋgu-na, baa na wuɔya na ta na cãl nuɔmba‑i a ne da ba cãlmaŋ-huɔŋgu saa hi. Yaaŋ Itieŋo jo. Duɔ jo, mamaŋ ciɛ kukulma-na hiere, u ka puure-mɛi aa bi puure nuɔmba kusũnniŋ-maama‑i. Mafaŋ da ma ce, nɛliɛŋo nɛliɛŋo Diiloŋo ka pã-yo baa jaaluŋgu maŋ saaya baa-yo. \p \v 6 Tobiŋ namaa, nɛliɛŋ nuɔ ŋ saa saaya ŋ ce ji cor kumaŋ nyɛgãaŋ. A ce dumaaŋo-na, mi biyaa nelma bɔi muɔ baa Apolɔsi‑i i kũŋgu-na a tagaaya pigãaŋ-na na da na suɔ nelma famma yaaŋga‑i. Mi sa taara na hɔlma-na, unaa tuɔ wuɔra u hɔgɔrra u fɛrɛ wuɔ fuɔ dii baa mɛlŋo aa cĩina unaŋo‑i. Ku'i ciɛ mi biɛ miɛ maama‑i tagaaya pigãaŋ-na. \v 7 Da ŋ ta ŋ wuɔra ŋ hɔgɔrra ŋ fɛrɛ dumaaŋo-na, hai moloŋo‑i juɔ ce-ni bɔlbɔl banamba-na? Bige‑i dii baa-ni naŋ yerreŋ-kũŋgu‑i? Nimaŋ dii baa-ni hiere, Diiloŋo'i saa hã-ni baa-ni wɛi? Da kuɔ Diiloŋo'i hãa-ni baa-ni, ma bilaa niɛ ŋ ta ŋ wuɔra ŋ hɔgɔrra ŋ fɛrɛ ŋaa naŋ niidanni? \p \v 8 Tobiŋ namaa, na daa niɛ sĩ na yiɛ. Namaa wulaa na ciɛ bĩŋkũntaaŋ namaa. Na duɔŋ yaaŋga miɛŋo-na ta na ce na yuntesĩnni‑i. Kuɔ naa naa ce ninsoŋ-yuntaaŋ namaa, kuu naa saa gbuu suɔ aa dɔlnu-miɛ. Ii naa kã ka tiɛ ce i bãaŋgu‑i baa-na. \v 9 Mɛi huɔŋ-na Yesu *pɔpuɔrbieŋ miɛŋo‑i, Diiloŋo jĩɛna miɛmɛi huoŋgu-na ŋaa kasobiemba maŋ baŋ jĩɛna-bɛi ba deŋ da ba ka ko-ba. A ce dumaaŋo-na, nelbiliemba‑i baa *dɔrpɔpuɔrbiemba‑i hiere ba ta ba hel ba nyɛ-ye. \v 10 Miɛmɛi birii ce mimiɛl miɛ Kirsa maama-na, aa namaa na ce nelnurãaŋ namaa Kirsa horre-na! Miɛ i naa yuŋgu aa fɔ̃ŋgũɔ cɛr waa namaaŋo-na! Nuɔmba sa kãŋ miɛŋo‑i, aa ta ba kãŋ namaaŋo‑i! \v 11 A ji hi baa nyuŋgo, ii dii nyulmu-na baa hũŋkuɔsĩnni-na. Niidiini sĩ baa-ye, ba siɛ yaŋ i muoma‑i, i siɛ bi da tuoleŋ-muntĩɛnammu: Diɛ cor dɛi, i cor dɛi. \v 12 I ce maacemma‑i ŋaa i ka ku diɛ gbãa diɛ da i nuŋ-juuru‑i. Umaŋ duɔ tuora-yiɛ, i cãrã Diiloŋo‑i hã kutieŋo‑i. Umaŋ duɔ ce-ye kpãncɔ̃lgũɔ, i hĩrã i kũɔma‑i. \v 13 Umaŋ duɔ tuɔ bĩɛna i yirɛiŋa‑i, i suɔ nuoŋgu baa kutieŋo‑i. A ji hi baa nyuŋgo, nelbiliemba ne-ye nelsɔsaaŋ miɛ, ba ne-ye ŋaa juoraaŋ miɛ. \p \v 14 Ku saa ce ŋaa mi nyɛgɛ̃ŋ nel daama‑i da mi ture na yammu‑i dɛ! Ku'i sĩ. Kuu dii ŋaa naŋ yeŋ mi bisãlŋ namaa, aa na maama tiraa ta ma dɔlnu-miɛ, ku'i ciɛ mi ta mi nyɛgɛ̃ŋ-ma da mi tigãaŋ-na nelma. \v 15 Na saa da, halle da na fiɛ da nuɔmba neifieŋa ndii ba ta ba kalaŋ-na Kirsa maama‑i, na to dii u diei yoŋ; u yaa muɔ. Bige‑i ciɛ miɛ na to yaa muɔŋo‑i? Muɔmɛi waaŋ *Neldɔdɔlma‑i baa-na na hũu-ma a ce Yesu-Kirsa baaŋ namaa. \v 16 Terieŋgu faŋgu-na, jande, mi cãrã-nɛi, taa na ce mɛi temma‑i. \v 17 Mi puu ma yaa‑i mi saaŋ mi biɛŋo‑i\f + \fr 4:17 \ft Timote‑i, Pol fɛrɛŋ biɛŋo sĩ, ŋga u taa u kãŋ-yo u biɛŋo Diiloŋ-hũmelle-na. Niɛŋ Pɔpuɔr. 16.1.\f* Timote‑i na wulaa. Timote maama sa suɔ aa dɔlnu-miɛ, u vii Diiloŋ-hũmelle-na. Miŋ wuɔ wuɔsaaŋgu maŋ Yesu-Kirsa hũmelle-na, mi saaŋ-yo u duɔ ka tir kufaŋgu maama yaa baa-na ŋaa miŋ wuɔraŋ mi waŋ-ma dumaa baa Diiloŋ-dũŋ-baamba‑i terni-na hiere. \p \v 18 Na hɔlma-na, banamba daa niɛ sĩ mi siɛ bir kã, ba doŋ ta ba hɔgɔrra ba fɛrɛ. \v 19 Ŋga Diiloŋ duɔ siɛ, ku siɛ vaaya mi ka kã na wulaa. Da mi kã, bombolmantaamba famba‑i, mi ka ne da kuɔ baŋ waŋ mamaŋ ba gbã ba ce-ma. \v 20 Da ŋ siɛ Diiloŋo nuŋgu‑i, ku sa bãl nuŋ-ãndaaŋ-nu yoŋ, ku saaya ku da ŋ ciluɔ‑i-na. \v 21 Na taara da mi ta mi kã, mi bel nyaŋgbãaŋgu mi naŋga-na ta mi kã, sisɔ na taara mi ta mi kã baa hĩɛhĩɛŋo? Niɛŋ na par. \c 5 \s1 Korɛ̃ntitaambaŋ ceŋ bĩŋwosĩnni maŋ \p \v 1 I wuɔra i nu-ma terni-na hiere wuɔ bĩŋwosĩnni nanni ciɛ na hɔlma-na. Bĩŋwosĩŋ daani‑i, halle bamaŋ sa suyaaŋ Diiloŋo‑i ba sa siɛ ce-ni: Ba'a na hɔlma-na unaa galla baa u to ciɛŋo. \v 2 Mafammaŋ fiɛ ce, na cor ta na kaal na fɛrɛ. Ma sĩ kuu naa saaya ku jaŋ-na, aa umaŋ ciɛ maacembabalamma famma‑i na donya-yuɔ hiel-o na hɔlma-na. \v 3 Muɔ fuɔ, mii si dii baa-na terieŋgu-na, ŋga mi huɔŋga dii. Kumaŋ saaya ku ce kutieŋo-na, mi yiɛraaya-kuɔ tĩ ŋaa mii dii baa-na terieŋgu-na. \v 4 Terieŋgu faŋgu-na, tigiiŋ na-naa Itieŋo Yesu yerre-na. Da na tigiiŋ na-naa, u ka kãyã-nɛi aa muɔmi ka ta mi bi jɔguɔŋ na maama. \v 5 Da na tigiiŋ, na nyaa-yo na hiel-o na hɔlma-na na hã *Sitãni‑i baa-yo. Mi taara u nanna u cilɔbabalaŋo‑i aa Diiloŋo kor-o Itieŋo jommaŋ-yiiŋgu‑i ku'i ciɛ miɛ na donya-yuɔ hiel-o na hɔlma-na.\f + \fr 5:5 \ft Niɛŋ Kor. hãa. 2.6-11: Terieŋgu-na, ŋ gbãa da wuɔ u donyamma‑i Diiloŋ-dũŋgu-na ku kãayã-yuɔ bɔi. Ku ciɛ u nanna u cilɔbabalaŋo.\f* \p \v 6 Na kaal na fɛrɛ gbãŋgbãŋ! Na saa suɔ wuɔ siini‑i baa ni yornumma‑i ni gbãa sire burjũmmu bɔi wɛi? \v 7 Ãmbabalma dii ŋaa siini. Hielaaŋ-maŋ na hɔlma-na, ku yaa na ka koŋ hiere, na ka waa ŋaa burjũmmu maŋ siini saa dii muɔ. Aa na kuɔŋ tĩ. Yesu-Kirsa ciɛ u fɛrɛ tãmmaŋ-kũŋgu a migãaŋ na hɔmmu‑i. U yaa *kɔrsĩnni tĩmmaŋ-ponsaaŋgu tũmbiloŋo‑i\f + \fr 5:7 \fk Kɔrsĩnni tĩmmaŋ-ponsaaŋgu tũmbiloŋo‑i: \ft Niɛŋ ku nelma‑i Helmaŋ-sɛbɛ‑i-na (Exode) 12.3-21.\f*. \v 8 Terieŋgu faŋgu-na, yaaŋ i nanna i cilɔbabalaŋo‑i baa bĩŋwosĩnni‑i, nii dii ŋaa siini; aa i ce ponsaaŋgu‑i baa huɔŋga diei, ku yaa ŋaa burjũmmu maŋ siini saa dii muɔ. \p \v 9 Miŋ nyɛgãaŋ sɛbɛ\f + \fr 5:9 \ft Sɛbɛ faŋo nuŋgu saa dii Diiloŋ-nelmaŋ-sɛbɛbaa-ba-na.\f* maŋ hã-na cor, mi waaŋ-ma yuɔ miɛ baa na ta na piɛ kakarkuontaamba‑i. \v 10 Da mi cira na baa piɛ kakarkuontaamba‑i, mi sa gbɛ̃ kakarkuontaamba‑i hiere miwaaŋo-na, mi sa bi gbɛ̃ bamaŋ ciɛŋ cãncaaya‑i hiere miwaaŋo-na, mi sa gbɛ̃ bamaŋ ciɛŋ dudubũɔle‑i hiere miwaaŋo-na, mi sa bi gbɛ̃ cufɛ̃buoltaamba‑i hiere miwaaŋo-na. Da ŋ'a ŋ sa taara ŋ piɛ bafamba‑i hiere daaba‑i, ŋ ka naa ŋ hel miwaaŋo-na. \v 11 Da mi cira na baa piɛ kakarkuontaamba‑i, mi gbɛ̃ bamaŋ wuɔ ba hũyãa Yesu-Kirsa maama‑i aa ta ba ce kakarkuoŋo‑i. Mi gbɛ̃ bamaŋ wuɔ ba hũyãa Yesu-Kirsa maama‑i aa ta ba ce cãncaaya‑i. Mi gbɛ̃ bamaŋ wuɔ ba hũyãa Yesu-Kirsa maama‑i aa ta ba buol cufĩɛŋa‑i. Mi gbɛ̃ bamaŋ wuɔ ba hũyãa Yesu-Kirsa maama‑i aa ta ba bĩɛna nuɔmba yirɛiŋa‑i. Mi gbɛ̃ bamaŋ wuɔ ba hũyãa Yesu-Kirsa maama‑i aa yaŋ kolma ta yaaŋga bɛi. Mi gbɛ̃ bamaŋ wuɔ ba hũyãa Yesu-Kirsa maama‑i aa ta ba du nuɔmba‑i. Halle na saa saaya na wuo niiwuoni baa kufaŋgu taamba‑i. \p \v 12 Bamaŋ saa hũu Yesu maama‑i, mɛi siɛ gbãa waŋ bafamba yuŋ-maama‑i. Bamaŋ dii hũmeduɔle-na baa namaa, na saaya na ta na waŋ bafamba yuŋ-maama yaa‑i \v 13 aa na yaŋ puoŋ-nuɔmba‑i na hã Diiloŋo baa-ba, u'i ka suɔ uŋ ka ce-ba dumaa. Terieŋgu faŋgu-na, \qt «duɔnyaŋ nelbabalaŋo‑i na hiel-o na hɔlma-na»\qt*\f + \fr 5:13 \ft Ãnjĩnamma tiyemmaŋ-sɛbɛ (Deutéronome) 17.7\f*, ŋaa maŋ nyɛgãaŋ dumaa Diiloŋ-nelma-na. \c 6 \s1 Taa na fiɛlnu na nelma‑i na fɛrɛ \p \v 1 Bige‑i ciɛ nel da ma suur Diiloŋ-dũŋ-baaŋ namaa na hɔlma-na, na sa fiɛlnu-mɛi na-naa nuɔ, na sire bĩ na-naa bamaŋ sa suyaaŋ Diiloŋo‑i ba wulaa wuɔ ba ka fiɛlnu-mɛi? \v 2 Namaa saa suɔ wuɔ Diiloŋ-dũŋ-baamba yaa kaa gɛr nuɔmba‑i hiere hĩɛma-na ba yuŋ-maama‑i wɛi? Da na waa da na ji gɛr nuɔmba‑i hiere ba yuŋ-maama‑i, nelyilemma gbãa yar-na gɛrma wɛi? \v 3 Na saa suɔ wuɔ i ka bi gɛr *dɔrpɔpuɔrbiemba yuŋ-maama‑i wɛi? Aa ji da baa miwaaŋ daayo nelma! \v 4 Da na da wɛima‑i baa na-naa, na bir yaŋ aa kã ka ne umaŋ si dii baa-na na Diiloŋ-hũmelle-na u duɔ fiɛlnu-mɛi hã-na! \v 5 Senserre sa da-na wɛi? Ku ce namaa hɔlma-na nelnurã si dii umaŋ gbãa fiɛlnu na nelma‑i wɛi? \v 6 Ma ce niɛ Diiloŋ-dũŋ-baaŋ namaaŋo‑i na-naa nuɔ, na ji ta na bĩ na-naa? Aa tiraa bĩ na-naa nelgbãŋgbãlãaŋ wulaa? \p \v 7 Da na gbãŋ bĩ na-naa tĩ, ku'i pigãaŋ wuɔ na naana Diiloŋ-hũmelle‑i. Bige‑i ciɛ moloŋ duɔ ce-na kuujaŋgu, namaa sa tiil-ku nammaŋ temma? Bige‑i ciɛ na sa siɛ ba cuo-na? \v 8 Namaa sa siɛ ba ce kuujaŋgu nɛi, aa namaa cɛr ta na ce kuujaŋgu banamba-na. Na sa siɛ ba du-na, aa namaa ta na du banamba‑i. Ŋ siɛ suɔ wuɔ na wuɔ Diiloŋ-hũmeduɔle yaa‑i hiere. \v 9 Ma sĩ na suyaa wuɔ bamaŋ ciɛŋ kuubabalaaŋgu‑i ba siɛ ka da munsuurmu *Diiloŋ-nelle-na kɛ? Baa na tãal na fɛrɛ: Bamaŋ ciɛŋ kakarkuoŋo‑i, baa cufɛ̃buoltaamba‑i, baa bamaŋ ciɛŋ fuocesĩnni‑i, baa bɛmba maŋ ciɛŋ ba-naa, \v 10 baa cuobaa-ba‑i, baa cãncaayataamba‑i, baa konyɔrãamba‑i, baa yebĩɛnataamba‑i, baa bamaŋ ciɛŋ dudubũɔle‑i, ba siɛ da suur Diiloŋ-nelle-na. \v 11 Na hɔlma-na banamba waa daama yaa nuɔ‑i. Ŋga fiɛfiɛ‑i-na, naŋ suurii Yesu-Kirsa horre-na, *Diiloŋ-Yalle ciɛ Diiloŋo hur na ãmbabalma‑i, aa bɔ-na na deŋ a ce-na fuɔ baaŋ namaa, aa ce-na nelviiŋ namaa. \p \v 12 Da na ce na ta na piiye wuɔ: «Bĩŋkũŋgu saa nyaa-mi», ninsoŋo, ŋga bĩmbĩnni hieroŋo saa fa baa-ni. Mi gbãa cira: «Bĩŋkũŋgu saa nyaa-mi.» Ŋga bĩŋkũŋ maama sa ji ta yaaŋga miɛ dede. \v 13 Da na ce na bi ta na piiye wuɔ: «Niiwuoni ciɛ kusũŋ maa-na aa kusũŋgu bi ce niiwuoniŋ maa-na.» Mafamma‑i ninsoŋo, ŋga yiiŋgu dii baa yiiŋgu Diiloŋo ka dĩŋ-ni ni hãi‑i-na hiere. I kũɔma saa ce da ma ta ma ce kakarkuoŋo, ma ciɛ i diɛ tiɛ cãa Itieŋo yaa baa-ma; ma tieŋo yaa ufaŋo‑i. \v 14 Na saa da, Diiloŋoŋ siire Itieŋo‑i kuomba hɔlma-na baa kumaŋ, u ka bi sire miɛŋo‑i baa kuuduɔŋgu faŋgu yaa‑i. \p \v 15 Ma sĩ na suyaa wuɔ na kũɔma‑i *Kirsa kũɔma kɛ? Terieŋgu faŋgu-na, mi gbãa biɛ Kirsa kũɔma‑i ka ce-ma saasorciɛŋ maama wɛi? Ma nu dɛi wɛi? \v 16 Na saa suɔ wuɔ da ŋ galla baa saasoro‑i ŋ ciɛ kuuduɔŋgu baa-yo wɛi? Ma nyɛgãaŋ Diiloŋ-nelma-na wuɔ: \qt «Ba hãi‑i-na ba gbonu ce kuuduɔŋgu.»\qt*\f + \fr 6:16 \ft Miwaaŋo jĩnammaŋ-sɛbɛ (Genèse) 2.24\f* \v 17 Ŋga umaŋ duɔ waa horre-na baa Itieŋo‑i, Diiloŋ-Yalle ce-yo kuuduɔŋgu baa-yo. \p \v 18 Hielaaŋ na naŋga‑i figĩiŋ-kakarkuoŋo-na. Nuɔmbaŋ ceŋ ãmbabalma maŋ, ma sa kpatalla ba kũɔma-na, ŋga umaŋ duɔ ce figĩiŋ-kakarkuoŋo‑i, kuu dii ŋaa u ciɛ gbomma fuɔ fɛrɛŋ kũɔma yaa nuɔ‑i. \v 19 Na saa suɔ wuɔ na kũɔma yaa Diiloŋ-Yalle dũŋgu‑i wɛi? Diiloŋ-Yalle fande‑i Diiloŋo'i hãa-na baa-de; dii dii na hɔmmu-na. Na saa suɔ wuɔ na kũɔma‑i namaa maama si wɛi? \v 20 Diiloŋo sãa-na sukpekpelluŋ. Terieŋgu faŋgu-na, taa na ce-yo bɔi baa na kũɔma‑i. \c 7 \s1 Pol piiye cɛjãlleŋ-kũŋgu \p \v 1 Naŋ nyɛgãaŋ sɛbɛ maŋ hã-mi, i ka waŋ fuɔ maama yaa fiɛfiɛ‑i-na. Na ciɛra wuɔ bibiɛŋ nuɔ da ŋ saa biɛ ciɛŋo ku faa. \v 2 Ma miŋ ka waŋ mamaŋ, ma yaa daama: Da na ta na taara na hiel na naŋga‑i kakarkuoŋo-na, bibiɛŋ nuɔ ŋ saaya ŋ biɛ ŋ yerreŋ ciɛŋo, aa ciɛŋo bi soŋ u yerreŋ bɔlɔ nuɔ. \v 3 Bibiɛŋoŋ saaya u tuɔ ce kumaŋ u hã u ciɛŋo‑i u tuɔ ce-ku, aa ciɛŋoŋ bi saaya u tuɔ ce kumaŋ u hã u bɔlɔ‑i u bi tuɔ ce-ku. \v 4 Ãnsorre-na, ciɛŋo siɛ gbãa ce kumaŋ dɔlaanu-yuɔ baa fuɔ fɛrɛŋ kũɔma‑i; u bɔlɔ maama. Aa bɔlŋo siɛ bi gbãa ce kumaŋ dɔlaanu-yuɔ baa fuɔ bi maama‑i, u ciɛŋ maama. \v 5 Unaa baa yagar unaŋo muŋgallammu-na. Mi saa yagar-ma da na'a na saa-ma wuɔ na ka bel na fɛrɛ a da huɔŋgu cɛllɛ a gbãa da na cãrã Diiloŋo‑i fafamma aa suɔ cor baa na ãnsorre‑i di temma‑i. Ni ma'i sĩ da na yaŋ ku vaaya, na siɛ ji gbãa bel na fɛrɛ, a ce dumaaŋo-na, *Sitãni ka hi-na guɔl na gbeini‑i. \v 6 Mi waaŋ nelma'i, ku saa ce ŋaa mi guor-na na da na ce-ma dɛ! \p \v 7 Coima saa fa, kuɔ nuɔmba‑i hiere baa naa waa siraamba mɛi temma‑i, ku yaa naa dɔlnu muɔ. Ŋga Diiloŋo saa ce-ye kuuduɔŋgu hiere: U hãa unaŋo daaku aa hã unaŋo daaku. \v 8 Mamaŋ dii mi da mi waŋ-ma baa siraamba‑i baa bikulcaamba‑i, ma yaa daama: Da na tĩɛ dɛi ŋaa muɔmiŋ tĩyãa dumaa mi saa biɛ ciɛŋo, ku faa. \v 9 Ŋga nuɔni maŋ da ŋ suɔ wuɔ ŋ siɛ gbãa bel ŋ fɛrɛ, biɛ ciɛŋo. Da ŋ biɛ ciɛŋo‑i ku bɔyaa ŋ tĩɛna ŋ diei aa cɛ-maama ta ma ko-ni. Da ku bi waa ciɛŋ nuɔ, ŋ soŋ. Da ŋ soŋ bibiɛŋ-na ku bɔyaa ŋ tĩɛ ŋ diei aa bɛ-maama ta ma ko-ni. \p \v 10 Bamaŋ dii ãnsorre-na aa waa Diiloŋ-dũŋ-baamba hiere, bafamba maama yaa daama; mɛi saa waŋ-ma, Itieŋo'i waaŋ-ma. Wuɔ ciɛŋo saa saaya u hel u bɔlɔ wulaa. \v 11 Duɔ hel, u saa saaya u biɛ bɔlŋo naŋo. Da kuɔ bibiɛŋ maama dii-yuɔ, u bir u kã ba ka nunu ba-naa baa u bɔlɔ‑i. Aa bibiɛŋ nuɔ ŋ saa bi saaya ŋ nanna ŋ ciɛŋo‑i.\f + \fr 7:11 \ft Niɛŋ Matie sɛbɛ‑i-na 5.32.\f* \p \v 12 Mɛi fɛrɛ‑i, miŋ ka waŋ mamaŋ baa banamba‑i ma yaa daama: Da ŋ hũu Diiloŋ-maama‑i, aa ŋ ciɛŋo saa hũu-ma, aa hũu-ma duɔ tĩɛna baa-ni, ŋ saa saaya ŋ nanna-yuɔ wuɔ u saa hũu Diiloŋ-maama‑i. \v 13 Kuuduɔŋgu yaa baa caamba‑i; nuɔ da ŋ hũu Diiloŋ-maama‑i, aa ŋ bɔlɔ saa hũu-ma, aa hũu-ma ŋ da ŋ tĩɛna baa-yo, ŋ saa saaya ŋ hel u wulaa. \v 14 Bɔlŋo faŋo temma‑i, uŋ hũyãa-ma kertĩɛciɛ soŋ-yuɔ, u piyaa Diiloŋo‑i. Aa ciɛŋo maŋ saa hũu Diiloŋ-maama‑i aa hũu-ma soŋ kertĩɛyiɛŋo-na, u piyaa Diiloŋo‑i. Kuɔ ma saa naa waa dumaa, baa naa cira ba bisãlmba‑i siɛ gbãa piɛ Diiloŋo‑i a ne da ba piyaa-yo. \v 15 Ŋga umaŋ duɔ u saa hũu Diiloŋ-maama‑i, aa u tĩɛnatieŋo hũu Diiloŋ-maama‑i, aa wuɔ fuɔ si dii u tĩɛnatieŋo maama-na, ba baa cie-yo; ba yaŋ u kã. Kufaŋgu terieŋgu-na, u tĩɛnatieŋo maŋ hũyãa Diiloŋ-maama‑i, u yaa bɔlŋo‑i wa, u yaa ciɛŋo‑i wa, uu dii u fɛrɛŋ nuɔ. Diiloŋo bĩɛ-na wuɔ na waa yaafɛ̃lleŋ. \v 16 Da ŋ yagar aa nyaar, naŋ ka gbãa kor ŋ tĩɛnatieŋo‑i wɛi? Ŋ siɛ gbãa ce Diiloŋ nuɔ suɔ mafamma‑i. \s1 Tĩyãaŋ na temma‑i \p \v 17 Da ma hel daama-na, naŋ ŋa naa waa dumaa aa Diiloŋo bĩ-na, na tĩɛ dumɛi; Diiloŋo yaa wuɔ ma ce dumaa. Mi wuɔra mi waŋ ma yaa‑i terni-na hiere baa Diiloŋ-dũŋ-baamba‑i. \p \v 18 Diiloŋoŋ taa u bĩ-na huɔŋgu maŋ nuɔ‑i, da kuɔ unaŋ nuɔ ŋ naa *jã, baa yaŋ senserre ta di da-ni baa ŋ *jãmma‑i. Da kuɔ ŋ saa naa bi jã, baa yaŋ senserre ta di da-ni wuɔ ŋ saa jã, tĩɛ dumaa, baa cira ŋ jã. \v 19 Ŋ jãa o, ŋ saa jã o, yuŋgu si dii-kuɔ. Kumaŋ gbãaŋ, ŋ baa yagar Diiloŋo nuŋgu‑i. \v 20 Naŋ ŋa naa waa waama maŋ aa Diiloŋo suɔ duɔ bĩ-na, na hieroŋo‑i hiere na saaya na tĩɛ dumɛi. \v 21 Diiloŋoŋ taa u bĩ-ni, da kuɔ nii naa waa kɔriɛŋ nuɔ, baa yaŋ ma jaŋ-ni. Ŋga da ba hã-ni hũmelle‑i ŋ da ŋ hel kɔrsĩnni-na, hel-niɛ. \v 22 Na saa da, Itieŋo‑i Yesu-Kirsa duɔ bĩ kɔriɛŋo maŋ, u jo ji ce nebiŋo u wulaa, aa umaŋ duɔ waa nebiŋo aa u bĩ-yo, u jo ji ce u kɔriɛŋo. \v 23 Diiloŋo sãa-na sukpekpelluŋ, baa na bir na ce nelbiliemba kɔraaŋ namaa. \v 24 Tobiŋ namaa, mi siɛ kar ku coima, naŋ waa dumaa aa Diiloŋo bĩ-na, waaŋ waama famma yaa‑i u hũmelle-na. \s1 Bamaŋ saa hi suur ãnsorre-na \p \v 25 Kumaŋ ŋaa bamaŋ saa hi suur ãnsorre-na ba kũŋgu‑i, mi ka piiye cɛllɛ kuɔ. Miŋ ka waŋ mamaŋ, ma saa hel Itieŋo nuŋ-nu, mɛi huɔya-maama. Diiloŋo faa baa-mi, a ce huhurma si dii mi nelma-na. \p \v 26 Mulĩɛmaŋ maaraaya fiɛfiɛ‑i-na, mɛi wulaa ku bɔyaa nuɔmba tĩɛ ba temma‑i ba baa suur ãnsorre-na. \v 27 Da kuɔ ciɛŋo dii baa-ni tĩ, baa nanna-yuɔ. Da kuɔ ciɛ sĩ baa-ni, baa dii ŋ yuŋgu‑i cakũŋgu-na. \v 28 Ku saa ce ŋaa da ŋ biɛ ciɛŋo‑i ku balaaŋ dɛ! Ku saa bi ce ŋaa ciɛŋ duɔ soŋ ku balaaŋ dɛ! Ŋga bamaŋ suurii ãnsorre-na ba ka mulĩɛŋ yaŋ siraamba‑i ku'i ciɛ miɛ na baa suur-diɛ. \p \v 29 Tobiŋ namaa, miŋ taaraŋ mi waŋ mamaŋ ma yaa daama: Huɔŋgu saa tiraa tĩɛ bɔi. Terieŋgu faŋgu-na, a doŋ fiɛfiɛ‑i-na, caantaamba saaya ba waa ŋaa ba saa dii caamba. \v 30 Bamaŋ kaalaaŋ ba ce ŋaa wɛima saa da-ba. Bamaŋ nyiɛŋ ba ce ŋaa ba hɔmmu saa fɛ̃. Bamaŋ sãa bĩmbĩnni‑i, ba baa haa ba naŋga niɛ. \v 31 Bamaŋ daaŋ miwaaŋo tɔ̃nɔ‑i, ba baa haa ba naŋga yuɔ. Miwaaŋ daa uŋ yeŋ waama maŋ, u siɛ tiraa cɔ. \p \v 32 Mi sa taara ãnjɔguɔma yu na hɔmmu‑i. Na saa da, umaŋ duɔ saa dii ciɛŋo, ŋ da u yii baa Itieŋo maacemma yaa yoŋ; u taara u ce kumaŋ dɔlaanuŋ Itieŋo‑i. \v 33 Ŋga umaŋ duɔ dii ciɛŋo, u yii baa miwaaŋ daayo maama; u taara u ce kumaŋ dɔlaanuŋ u ciɛŋo. \v 34 A ce dumaaŋo-na uu dii sɔmma hãi. Kuuduɔŋgu yaa baa caamba‑i, umaŋ duɔ saa soŋ, ŋ da u gbu u yii baa Itieŋo maacemma yaa yoŋ. U wɛima‑i hiere ma kãa ka jũŋ Diiloŋo yaa nuɔ‑i. Ŋga ciɛŋo maŋ duɔ soŋ, u yii baa miwaaŋ daayo maama; u taara u ce kumaŋ dɔlaanuŋ u bɔlɔ. \p \v 35 Da na da mi piiye dumandɛ‑i-na, mi taara namaa fafaaŋgu'i. Na baa da niɛ sĩ mi taara mi cie-na, ma'i sĩ. Mi taara na nyaar Itieŋo'i nuɔ‑i baa huɔŋga diei aa na ta na ce kumaŋ faa cemma. \p \v 36 Fiɛfiɛ‑i-na, umaŋ duɔ ne da u dɔrŋo maama yuu u huɔŋga‑i, aa ne da fuɔ duɔ saa biɛ-yo ku ka ce kpelle u wulaa, u gbãa biɛ-yo, bãaniŋo sĩ. \v 37 Ŋga umaŋ duɔ yiɛra-mɛi wuɔ u sa taara u dii ciɛŋo, aa ne da da ba bɔrɔ baa u dɔrŋo‑i ku siɛ ce bãaniŋo, aa u gbãa bel u fɛrɛ cakũŋgu-na, da kuɔ ma hilaa fuɔ fɛrɛŋ huɔŋ-na, ku faa. \v 38 Terieŋgu faŋgu-na, umaŋ duɔ jã u dɔrŋo‑i ku faa, umaŋ duɔ hiel u naŋga u dɔrŋo maama-na, kufaŋgu tiraa fa yaŋ. \p \v 39 Casoiŋ nuɔŋo‑i, ŋ bɔlɔ duɔ waa cicɛ̃lma, ŋ siɛ gbãa kã ka soŋ yaŋga naŋga. Ŋga duɔ ku, nii dii ŋ fɛrɛŋ nuɔ, ŋ gbãa soŋ bibiɛŋo maŋ dɔlaanu-niɛ. Kumaŋ gbãaŋ, bibiɛŋo faŋo saaya u hũu Yesu maama‑i. \v 40 Ŋga mɛi wulaa duɔ tĩɛ u saa soŋ, ku ka buɔ-yuɔ yaŋ duɔ kã ka soŋ bibiɛŋo naŋ-na. Mafamma‑i mɛi huɔya-maama, aa mi suyaa miɛ *Diiloŋ-Yalle bi dii baa muɔŋo‑i. \c 8 \s1 Cufĩɛŋ-kũɔma maama‑i \p \v 1 Fiɛfiɛ‑i-na, i ka ne cufĩɛŋ-kũɔma kũŋgu‑i. I hieroŋo‑i i suɔ wɛima bɔi fuɔ ninsoŋo ŋaa naŋ waaŋ-ma dumaa, ŋga na saaya na suɔ wuɔ sɔsuɔmuŋgu jo baa bɔlbɔlsĩnni, a ne da nelnyulmu ce i naŋ kaasĩnni Diiloŋ-hũmelle-na. \v 2 Umaŋ duɔ tuɔ ne wuɔ fuɔ suɔ bĩŋkũŋgu, u saa hi tuɔ suɔ ŋaa uŋ saaya u suɔ dumaa. \v 3 Ŋga umaŋ duɔ yaŋ Diiloŋo maama ta ma dɔlnu-yuɔ, Diiloŋo suɔ u yaa‑i. \p \v 4 Terieŋgu faŋgu-na, cufĩɛŋ-kũɔma‑i i gbãa tiɛ wuo-ma wɛi? I suyaa wuɔ cufɛ̃llu‑i bĩŋkũŋgu sĩ, aa tiraa suɔ wuɔ Diiloŋo dii u diei yoŋ! \v 5 Banamba daa ninanni ta ba buol-ni dɔrɔ‑i-na baa hĩɛma-na hiere wuɔ bafamba diiliemba yaa‑i. Bafamba wulaa diiliemba dii bɔi aa yuntaamba bi dii bɔi. \v 6 A ne da miɛ fuɔ miɛ wulaa, Diiloŋo dii u diei yoŋ. U yaa i To‑i. U'i hielaa bĩmbĩnni‑i hiere aa i tĩɛnaana fuɔ maa-na'i. Aa Itieŋo bi dii u diei, u yaa Yesu-Kirsa‑i. Diiloŋo ciɛ u yaa hiel bĩmbĩnni‑i hiere aa fuɔ barguɔ yaa nuɔ‑i iŋ yeŋ cicɛ̃lma dumandɛ‑i-na. \v 7 Ŋga i hieroŋo saa suɔ wuɔ cufɛ̃llu‑i bĩŋkũŋgu sĩ. Banamba miɛŋ cufĩɛŋa‑i a ce ji hi baa nyuŋgo, da ba ta ba wuo cufĩɛŋ-kũɔma‑i ba ta ba jɔguɔŋ cufĩɛŋa maama, aa da ŋaa ba guɔla ba Diiloŋ-hũmelle‑i. Ba saa hi naŋ kaasĩnni yogo ku'i juɔŋ baa ãnjɔguɔma famma‑i. \v 8 A ne da ku saa ce ŋaa niiwuoni yaa gbãa piɛ-ye Diiloŋo-na. Diɛ saa wuo, kunaŋgu sa hel-yiɛ, diɛ bi wuo, kunaŋgu sa suur-yiɛ. \p \v 9 Naŋ yeŋ na fɛrɛŋ nuɔ dumaa ta na ce kumaŋ dɔlaanuŋ-nɛi, gbãaŋ bamaŋ saa hi naŋ kaasĩnni yogo Diiloŋ-hũmelle-na, na baa ji bĩɛna ba Diiloŋ-hũmelleŋ-kũŋgu‑i. \v 10 Ŋaa bamaŋ saa hi naŋ kaasĩnni‑i yogo, unaa kã ka da nuɔni maŋ suyaaŋ yiɛŋgu ŋ tĩɛnaana tĩnniŋ-dũŋ-nu ta ŋ wuo kũɔma; fuɔ u siɛ bi kã na ta na wuo wɛi? \v 11 Duɔ wuo aa u huɔŋga saa ji hũu-ma, naŋ sɔsuɔmuŋgu'i saa jo baa mafamma‑i wɛi? Nuɔnɛi ciɛ u kɔsuɔŋ u fɛrɛ. A ne da *Kirsa kuu fuɔ bi maama-na. \v 12 Da na ta na ce gbomma famma‑i Diiloŋ-dũŋ-baamba maŋ saa hi naŋ kaasĩnni‑i yogo na guɔl ba gbeini‑i Diiloŋ-hũmelle-na, na saaya na suɔ wuɔ na ce-ma Kirsa fuɔ fɛrɛ yaa nuɔ‑i. \v 13 Ku'i ciɛ na da muɔ da mi suɔ wuɔ da mi wuo daaku‑i, mi ka guɔl mɛlŋo gbeini‑i Diiloŋ-hũmelle-na, mi ne ku bĩŋkũŋgu‑i aa yaŋ-ku; mi siɛ tiraa dii-ku mi nuŋgu-na. \c 9 \s1 Kumaŋ saaya baa Yesu pɔpuɔrbiemba‑i \p \v 1 Muɔ mi siɛ gbãa ce kumaŋ dɔlaanu-miɛ wɛi? Yesu *pɔpuɔrbiloŋ muɔ sĩ wɛi? Mi saa da Itieŋo‑i Yesu‑i baa mi yufelle‑i wɛi? Miŋ ciɛ maacemma maŋ hã Itieŋo‑i, ma'i sĩ namaaŋo‑i wɛi? \v 2 Banaŋ da ba fi'a ba saa hũu-ma wuɔ Yesu pɔpuɔrbiloŋ muɔ, namaa fuɔ na saaya na hũu-ma. Naŋ hũyãa Itieŋo maama‑i mi wulaa, ku yaa pigãaŋ wuɔ Yesu pɔpuɔrbiloŋ muɔ. \p \v 3 Bamaŋ ciɛra mi maacemma saa fa, miŋ ka waŋ mamaŋ baa-ba ma yaa daama: \v 4 Yesu pɔpuɔrbieŋ miɛŋo‑i i sa wuo wɛi? I sa nyɔŋ wɛi? \v 5 Mi saa saaya mi jã ciɛŋo Diiloŋ-dũŋ-baamba-na u tuɔ wuɔra baa-mi ŋaa Yesu pɔpuɔrbiembaŋ ceŋ-maŋ dumaa baa Itieŋo hãmba‑i a naara Piɛr wɛi? \v 6 Sisɔ muɔ baa Barnabasi‑i yoŋ, miɛmɛi saaya i ce maacemma‑i a taara i nuŋ-juuru‑i? \v 7 Naŋ siire, na nuɔ wuɔ molo kãa sorosĩmma-na aa tuɔ pã u fɛrɛ wɛi? Sisɔ mɛlŋ daayo sũɔ tibinni‑i aa u sa wuo ni bieŋa‑i? Da ma'i bi sĩ ãncĩinaŋ daayo sa nyɔŋ u muɔru nɔnɔ‑i? Na nuɔ-ma dede wɛi? \p \v 8 Miŋ waŋ nelma maŋ daama‑i, nelbiliemba'i jɔgaaŋ dumaaŋo-na yoŋ wɛi? Ma sĩ maaduɔma famma yaa bi nyɛgãaŋ *Moisi *ãnjĩnamma-na kɛ? \v 9 Ma nyɛgãaŋ ãnjĩnamma-na ninsoŋo wuɔ: \qt «Niiŋ duɔ tuɔ muo dĩmma‑i ŋ saa saaya ŋ vaa u nuŋgu‑i.»\qt*\f + \fr 9:9 \ft Ãnjĩnamma tiyemmaŋ-sɛbɛ (Deutéronome) 25.4; Tim. dĩɛ. 5.17-18\f* Ku ce namaa na'a Diiloŋo kaalaaya niimba yaa aa waŋ mafamma‑i wɛi? \v 10 Ma sĩ nel daama waaŋ a vii miɛmɛi kɛ? Coima saa fa, ma fuliinu miɛmɛi. Ma sĩ umaŋ duɔ tuɔ kũ, u suyaa wuɔ u ka da bĩŋkũŋgu ku'i ciɛ u tuɔ kũ kɛ? Nuɔ da ŋ suɔ wuɔ naŋ dĩmma ciɛ dɛdiɛni hiere, ŋ waa hie kã wuɔ naŋ ka muo-ma? Da ŋ da umaŋ muyaaŋ u dĩmma‑i, u suyaa kerre wuɔ u ka da belle-mɛi ku'i ciɛ. \v 11 Iŋ ciɛ Diiloŋ-maacemma‑i na hɔlma-na, kuu dii ŋaa i duu dĩmma. Da ŋ duu dĩmma‑i, ŋ saa saaya ŋ kar-ma wɛi? \v 12 Bamaŋ wuyaaŋ na nagãŋ-niini‑i wuɔ ni vii-ba, ni vii miɛŋo‑i yaŋ bafamba‑i. Ŋga i fĩinaaŋ aa bel i mulĩɛma‑i nammu hãi. I sa taara *Kirsa *Neldɔdɔlma bir baa ma huoŋgu ku'i ciɛ i hĩrã i mulĩɛma‑i. \p \v 13 Ma sĩ na suyaa kerre wuɔ bamaŋ ciɛŋ maacemma‑i *Diilodubuɔ‑i-na, ba niiwuoni hel Diilodubuɔ yaa nuɔ‑i kɛ? Aa suɔ wuɔ *Diilojigãntaamba niini bi hel ba maacemma'i nuɔ‑i kɛ? \v 14 Kuuduɔŋgu yaa baa bamaŋ waaŋ Neldɔdɔlma‑i. Itieŋ wuɔ ba ta ba wuo ma'i nuɔ‑i.\f + \fr 9:14 \ft Niɛŋ Like sɛbɛ‑i-na 10.7.\f* \p \v 15 Na nagãŋ-niini vii-mi, ŋga mi niɛ-ni aa yaŋ-ni. Baa na da niɛ sĩ mɛi taara na ta na hã-mi bĩŋkũŋgu ku'i ciɛ mi ta mi waŋ nel daama‑i dɛ! Ma'i sĩ. Aa mi da mi cãrã na wulaa, bɔlbɔl mi ku. Miŋ waŋ Diiloŋ-nelma‑i gbãŋgbãŋ mi sa hũu bĩŋkũŋgu, ku fɛ̃ mi huɔŋga‑i. Aa molo siɛ gbãa ce mi yaŋ kufaŋgu‑i. \v 16 Mi siɛ gbãa gbɛliɛŋ mi fɛrɛ wuɔ mi waŋ Neldɔdɔlma. Maacemma namma‑i, ku dɔlaanu-miɛ o, ku saa dɔlnu-miɛ o, mi ka ce-ma. Aa da mi saa ce-ma, sũlma haraa-miɛ. \v 17 Kuɔ muɔmɛi naa sire mi fɛrɛŋ nuɔ ta mi ce-ma, mii naa saaya baa pãmma, ŋga mɛi saa sire mi fɛrɛŋ siremma, Diiloŋo'i ciɛra mi ce-ma. \v 18 Terieŋgu faŋgu-na, mɛi maacemma sullu yaa hadu‑i? Du yaa a waŋ Diiloŋ-nelma‑i gbãŋgbãŋ, mi baa hũu bĩŋkũŋgu a ne da mii naa saaya mi hũu. \p \v 19 Mii dii mi fɛrɛŋ nuɔ, ŋga mi ciɛ mi fɛrɛ na hieroŋo‑i na kɔriɛŋ muɔ da mi gbãŋ da nuɔmba bɔi hã Kirsa‑i. \v 20 Da mi waa baa *Yuifubaa-ba‑i, mi ce mi fɛrɛ Yuifuyiɛŋ muɔ da mi gbãŋ da-ba. Na saa da, Moisi ãnjĩnamma siɛ gbãa yuu-mi baa wɛima, ŋga da mi waa baa bamaŋ wuɔyaaŋ-maŋ, mi ta mi wuɔ-ma da mi gbãŋ da-ba. \v 21 Kuuduɔŋgu yaa baa bamaŋ sa suyaaŋ Moisi ãnjĩnamma‑i, da mi bi waa bafamba hɔlma-na, mi ce mi fɛrɛ ba temma‑i da mi gbãŋ da-ba. Ku saa ce ŋaa mi taara mi cira mi cĩinaana Diiloŋo ãnjĩnamma‑i dɛ! Ma'i sĩ. Mi wuɔ ma yaa‑i Kirsa wuɔsaaŋgu-na. \v 22 Da mi waa baa bamaŋ saa naŋ kaasĩnni yogo Diiloŋ-hũmelle-na, mi ce mi fɛrɛ ŋaa mɛi fɛrɛ‑i mi saa hi naŋ kaasĩnni yogo, da mi gbãŋ da-ba. Da mi suur terieŋgu terieŋgu, mi ce mi fɛrɛ terieŋgu faŋgu taamba temma, da mi gbãŋ da banamba kor-bɛi. \v 23 Mi ce daama‑i hiere Neldɔdɔlma da ma gbãa hi terni‑i hiere aa muɔmi bi da mi kũŋgu‑i. \p \v 24 Na suyaa wuɔ gbaruntaamba gbar hiere, ŋga umaŋ duɔ ta yaŋ banamba‑i u yaa yaraa; aa ba pã u yaa‑i. Terieŋgu faŋgu-na, gbãaŋ ba baa ta aa yaŋ-na. \v 25 Bamaŋ taaraayaŋ ba ka finu gbaruŋgu-na, ba hĩrã mulĩɛma‑i ku tigiima-na. Ba ce mulĩɛma famma‑i da ba ka da kumaŋ ku sa gbãŋ bĩɛnamma. A ne da miɛ iŋ donyaŋ kumaŋ, ku sa bĩɛna da. \v 26 Ku'i ciɛ na da muɔ miŋ gbar mi kã, mi sa gbar mi yuŋ-nu. Mi saa baa ciekũrãŋo maŋ sa jafãaŋ u yuŋ-nu. \v 27 Mi ce mi kũɔma‑i kpãncɔ̃lgũɔ aa mi suɔ mi fɛrɛŋ belma. Mi sa taara da mi ji waŋ Diiloŋ-nelma‑i tĩ baa banamba‑i muɔmi hel hɔ̃ntɔbiloŋo. \c 10 \s1 Yaaŋ cufĩɛŋa buolma‑i \p \v 1 Tobiŋ namaa, mamaŋ daa i bĩncuɔmba‑i *Moisi bãaŋgu-na, mi taara na suɔ-ma hiere. Duherru nandu naa cĩnnu-bɛi a saaŋ-ba ba kã ka karnu dãmmaŋ-nuoraaŋgu‑i. \v 2 Ku ciɛ ŋaa ba *baatiseŋ duherru-na baa dãmmaŋ-nuoraaŋgu-na a ce kuuduɔŋgu baa Moisi‑i. \v 3 Ba hieroŋo‑i ba wuyaa Diiloŋ-niiwuoduɔni, \v 4 aa nyɔŋ Diiloŋ-hũnduɔma. Hũmma famma taa ma hel tãmpɛ̃lleŋ, aa tãmpɛ̃lle fande yaa waa *Kirsa‑i. U waa baa-ba terni-na hiere. \v 5 Mafammaŋ fiɛ ce, ba fɔ̃ŋgũɔ saa ta ba ce Diiloŋo huɔŋga‑i, ku'i ciɛ ba wuɔra ku dii *hĩɛkuraaŋgu-na. \p \v 6 Nel daama ciɛ da ma pigãaŋ-ye wuɔ i saa saaya i yaŋ ãmbabalma cemmaŋ-maama ta ma dɔlnu-yiɛ ŋaa maŋ taa ma dɔlnu i bĩncuɔmba‑i dumaa. \v 7 Baa na ta na buol cufĩɛŋa‑i ŋaa i bĩncuɔmbaŋ taa ba ce dumaa. Diiloŋ-nelma waaŋ-ma wuɔ: \qt «Ba tĩɛnaana wuo niiwuoni‑i aa nyɔŋ kolma‑i. Baŋ juɔ wuo tĩ, ba sire ce ba bãaŋgu‑i.»\qt*\f + \fr 10:7 \ft Helmaŋ-sɛbɛ (Exode) 32.6\f* \v 8 Baa na yaŋ i tiɛ ce figĩiŋ-kakarkuoŋo‑i ŋaa i bĩncuɔmba naŋ ceŋ dumaa. Ba ciɛ ku yaa‑i nuɔmba neifieŋ-cĩncieluo baa di diei nuɔmba nuɔsiba ndii kuu-bɛi yinduɔŋgu-na.\f + \fr 10:8 \ft Niɛŋ Kãmmaŋ-sɛbɛ‑i-na (Nombres) 25.1-9.\f* \v 9 Baa na yaŋ i feŋ Kirsa‑i ŋaa i bĩncuɔmba naŋ fiɛŋ-yo dumaa a ce jɛ̃naamba doŋ-ba ko-ba.\f + \fr 10:9 \ft Niɛŋ Kãmmaŋ-sɛbɛ‑i-na (Nombres) 21.4-7.\f* \v 10 Baa na ta na waana ŋaa i bĩncuɔmba naŋ waanaŋ dumaa, a ce *dɔrpɔpuɔrbiloŋo maŋ kuɔŋ nuɔmba‑i u jo ji ko-ba.\f + \fr 10:10 \ft Niɛŋ Kãmmaŋ-sɛbɛ‑i-na (Nombres) 17.6-14.\f* \p \v 11 Nel daama ciɛ nuɔmba da ba gbãa suɔ ba fɛrɛŋ belma. Ba nyɛgãaŋ-ma da ba gboya miɛ maŋ piyaa miwaaŋo tĩmma‑i. \v 12 Terieŋgu faŋgu-na, umaŋ duɔ tuɔ ne wuɔ sĩ fuɔ yiɛraaya u gbeiniŋ, u gbãŋ u baa ji cii. \v 13 Mamaŋ guɔlaaŋ nelbiliemba gbeini‑i Diiloŋ-hũmelle-na, ma yaa bi guɔlaaŋ namaa niini‑i. Ŋga Diiloŋo‑i nunni hãi tieŋo sĩ; u siɛ yaŋ ma jĩnya-nɛi. Kumaŋ da ku ta ku guɔl na gbeini‑i, u ka kãyã-nɛi aa pigãaŋ-na naŋ ka ce dumaa hel-kuɔ. \p \v 14 Mi jɛ̃naaŋ namaa, terieŋgu faŋgu-na, jande, niɛŋ cufĩɛŋa buolma‑i aa na yaŋ-ma. \v 15 Mi suyaa miɛ na suɔ kuyuŋgu ku'i ciɛ mi ta mi piiye baa-na dumandɛ‑i. Miŋ waŋ mamaŋ, namaa fɛrɛ‑i niɛŋ-maŋ na ne, coima wɛi? \v 16 Diɛ tiɛ wuo Itieŋo niiwuoni‑i, iŋ jaal Diiloŋo‑i ciiŋga maŋ maa-na‑i, ka sa pigãaŋ wuɔ Kirsa tãmma yaa ciɛ i waa u horre-na wɛi? Iŋ bi calnuŋ *buruo maŋ baa i-naa, u'i sa pigãaŋ wuɔ Kirsa kũɔma yaa ciɛ i waa u horre-na wɛi? \v 17 Buruo diei dii; iŋ fiɛ ciinu, i wuo burduɔŋo faŋo yaa‑i. Ku yaa pigãaŋ wuɔ ii dii horduɔleŋ. \p \v 18 Niɛŋ *Isirahɛl-baamba‑i, ba mumbuolmuŋ-terieŋgu‑i Diiloŋ-kũŋgu, a ce dumaaŋo-na, bamaŋ wuyaaŋ bĩmbaamba maŋ baŋ koŋ-baŋ terieŋgu-na, kutaamba dii Diiloŋo horre-na. \v 19 Ku saa ce ŋaa mi taara mi cira cufɛ̃llu‑i baa du kũɔma‑i nii dii baa yuŋgu waama namma, \v 20 ma'i sĩ. Ŋga mi taara mi cira baŋ koŋ bĩmbaamba maŋ cufĩɛŋa-na, ba sa ko-ba ba hã Diiloŋo, ba ko-ba ba hã *jĩnabaa. A ne da mi sa taara wɛima waa na hɔlma-na baa jĩnabaa-ba‑i. \v 21 Na siɛ gbãa nyɔŋ baa Itieŋo ciiŋga‑i aa miɛl nyɔŋ baa jĩna ba kaaŋga‑i. Na siɛ gbãa wuo Itieŋo niiwuoni‑i aa tiraa miɛl wuo jĩna ba niini‑i. \v 22 Diɛ vaaya kufaŋgu‑i, Itieŋo huɔŋga ka du baa-ye; a ne da i siɛ gbãa fi baa-yo. \s1 Yaaŋ i tiɛ kãyã i-naa Diiloŋ-hũmelle-na \p \v 23 Na ciɛra bĩŋkũŋgu saa nyaa-ye. Ninsoŋo, bĩŋkũŋgu saa nyaa-ye, ŋga bĩmbĩnni hieroŋo saa fa baa-ye. Bĩŋkũŋgu saa nyaa-ye, ŋga bĩmbĩnni hieroŋo sa ce i naŋ kaasĩnni Diiloŋ-hũmelle-na. \v 24 Nɛliɛŋo nɛliɛŋo, u saaya u tuɔ taara banamba fafaaŋgu, u baa tuɔ ne fuɔ kũŋgu‑i. \p \v 25-26 Ma nyɛgãaŋ Diiloŋ-nelma-na wuɔ: \qt «Miwaaŋo‑i baa u huɔya-niini‑i hiere Itie fuɔ niini‑i»\qt*\f + \fr 10:25-26 \ft Gbɛliɛmaŋ-nalãaŋgu (Psaume) 24.1\f*, a ce dumaaŋo-na, da na da kũɔma maŋ saŋga-na, na baa cira na yuu ma sĩnni‑i, na sãa na wuo; na baa jaana na hɔmmu‑i. \p \v 27 Moloŋ duɔ bĩ-ni wuɔ ŋ kã na ka wuo niiwuoni, da kuɔ kutieŋo saa hũu Yesu maama‑i, da ŋ kã, da ba hã-ni kumaŋ, ŋ baa jaana ŋ huɔŋga‑i, ŋ hũu ŋ wuo fiɛya aa ŋ baa yuu moloŋo baa wɛima. \v 28 Ŋga moloŋ duɔ da tũnu-niɛ wuɔ kũɔŋ daama‑i cufɛ̃lluŋ-kũɔma, ne kutieŋo‑i aa ŋ yaŋ; baa wuo. Da ŋ wuo, ŋ ka hã kutieŋo‑i ãnjɔgɔbabalamma. \v 29 Mi saa ne namaa ãnjɔguɔma aa piiye, mi niɛ umaŋ gbuɔya-nɛi fuɔ maama'i aa piiye. \p Unaa gbãa cira: «Da kuɔ bĩŋkũŋgu saa nyaa-mi, ma da niɛ na'a mi saa saaya mi wuo daaku‑i, wuɔ da mi wuo-ku mi ka hã unaŋo ãnjɔgɔbabalamma? \v 30 Da mi da kuuwuoŋgu‑i aa jaal Diiloŋo‑i aa suɔ da mi wuo-ku, ma ce niɛ unaa jo ji tuɔ gãŋ baa-mi wuɔ mi ciɛ niɛ wuo-ku?» \v 31 Mi gbãa waŋ mamaŋ, ma yaa daama: Na wuo wa! Na nyɔŋ wa! Sisɔ da na ta na ce bĩŋkũŋgu bĩŋkũŋgu, na saaya na ta na ce-ku Diiloŋ-yerre fafaaŋ-nu. \v 32 Baa na yaŋ na ciluɔ tuɔ guɔl banamba gbeini‑i; u baa guɔl *Yuifu ba niini‑i, u baa guɔl *niɛraamba niini‑i, u baa bi guɔl Diiloŋ-dũŋ-baamba niini‑i. \v 33 Taa na ce mɛi temma: Muɔmi vaa mi fɛrɛ wɛima-na hiere ta mi ce kumaŋ kãayãŋ nuɔmba‑i. Mi sa taara mɛi fafaaŋgu, mi taara nuɔmba‑i hiere ba fafaaŋgu Diiloŋo duɔ kor-ba. \c 11 \nb \v 1 Muɔmiŋ biyaa *Kirsa maama‑i dumaa, namaaŋo‑i biyaaŋ mɛi bi maama‑i dumɛi. \s1 Ciɛŋo saaya u suuye u yuŋgu‑i Diilocãrãlle-na \p \v 2 Kasi saa da-na: Miŋ waaŋ nelma maŋ baa-na, na wuɔ ma hũmelle‑i. Wɛima-na hiere mi nelma sa karaanu-nɛi. \v 3 Ŋga mi taara na suɔ wuɔ *Kirsa yaa nuɔmba‑i hiere ba yuŋgu‑i. Bibiɛŋo yaa ciɛŋo yuŋgu‑i aa Diiloŋo yaa Kirsa yuŋgu‑i. \v 4 Bibiɛŋ nuɔ da ŋ yaŋ ŋ cucũŋgu‑i ŋ yuŋgu-na aa ta ŋ cãrã Diiloŋo‑i, sisɔ ta ŋ waŋ Diilopɔpuɔruŋgu‑i, kuu dii ŋaa ŋ saa kãŋ Kirsa yaa‑i. \v 5 Aa ciɛŋ duɔ yaŋ u yuŋgu‑i gbãŋgbãŋ aa tuɔ cãrã Diiloŋo‑i sisɔ duɔ yaŋ-ku aa tuɔ waŋ Diilopɔpuɔruŋgu‑i, kuu dii ŋaa u saa kãŋ u bɔlɔ yaa‑i, a ne da u yaa u yuŋgu‑i. Ciɛŋo faŋo temma dii ŋaa ciɛŋo maŋ cirii u yuŋgu‑i. \v 6 Ciɛŋo maŋ duɔ u sa taara u vaa bĩŋkũŋgu u yuŋgu-na, u sa hãyã-kuɔ bɔlbɔl wɛi? Ŋga i suyaa wuɔ ciɛŋ duɔ cir u yuŋgu‑i, sisɔ duɔ hãyã-kuɔ, ku da-yo senserre, terieŋgu faŋgu-na bɔlbɔl u tuɔ suuye-kuɔ. \v 7 Bibiɛŋo yaa Diiloŋo nabiɛraŋo‑i, u yaa pigãaŋ Diiloŋo fafaaŋgu‑i, a ce dumaaŋo-na, duɔ tuɔ cãrã Diiloŋo‑i, u saa saaya u suuye u yuŋgu‑i. Aa ciɛŋo pigãaŋ bibiɛŋo fafaaŋgu. \v 8 Na saa da, Diiloŋo saa hiel bibiɛŋo‑i ciɛŋ-na, u hielaa ciɛŋo yaa bibiɛŋo-na. \v 9 Aa ku saa ce ŋaa ba maa bibiɛŋo yaa a hã ciɛŋo‑i dɛ! Ba maa ciɛŋo yaa a hã bibiɛŋo‑i. \v 10 Terieŋgu faŋgu-na, ciɛŋo saaya u ne *dɔrpɔpuɔrbiemba‑i aa tuɔ suuye u yuŋgu‑i a pigãaŋ u munyiɛrammu‑i. \v 11 Ŋga na saaya na suɔ wuɔ Itieŋo wulaa, bibiɛŋo siɛ gbãa muo sãntorma baa ciɛŋo‑i, aa ciɛŋo siɛ bi gbãa muo sãntorma baa bibiɛŋo‑i. \v 12 Mi taara mi cira, ciɛŋo hilaa bibiɛŋ-na aa bibiɛŋo hel ciɛŋ-na, aa ba hãi‑i-na hiere ba hilaa Diiloŋ-na. \p \v 13 Namaa fɛrɛ‑i niɛŋ-kuŋ na ne! Ciɛŋ duɔ yaŋ u yuŋgu‑i u saa suuye-kuɔ aa tuɔ cãrã Diiloŋo‑i, ku biyaa wɛi? \v 14 Ma sĩ na daa bibiɛŋo yukuɔsĩŋ da ni tu cor ku ta ku da-yo senserre kɛ? \v 15 A ne da ku'i saaya caamba‑i. Diiloŋo hãa bafamba‑i yukuɔsĩnni‑i ni da ni ta ni suuye ba yunni‑i. \v 16 Umaŋ duɔ u dii nuharuŋgu nel daama-na, kutieŋo saaya u suɔ wuɔ Diiloŋ-dũŋ-baamba‑i terni-na hiere a naara miɛ fɛrɛ‑i i ce-ma dumɛi. \s1 Itieŋo niiwuoni maama‑i \p \v 17 Miŋ ka dii mi nuŋgu‑i mamaŋ nuɔ‑i fiɛfiɛ‑i-na, mi siɛ gbɛliɛŋ-na. Na tigiima sa kãyã-nɛi Diiloŋ-hũmelle-na, ma guɔla-nɛi. \v 18 Mi nuɔ ba'a da na tigiiŋ na-naa, banamba bɔ ba deŋ, aa mi suyaa miɛ ma gbãa ce. \v 19 Mi suyaa miɛ na saaya na bɔrɔ ku yaa bamaŋ nyaarãa Diiloŋo-na ba ka suɔ. \v 20 Da na jãnu na-naa da na wuo Itieŋo niiwuoni‑i, na sa wuo-ni niŋ saaya ni wuo dumaa. \v 21 Niiwuoŋ da ni hi wuoma, na kã ka biɛ na juurumbaa. A ce dumaaŋo-na, banaŋ da ba ce ba tĩɛ baa nyulmu‑i aa banamba wuo ye aa nyɔŋ ye ta ba ce koŋhiliiŋgu. \v 22 Da na da na sa taara na cal baa moloŋo, bige‑i ciɛ na sa wuo dii na cĩnniŋ aa ta na jo? Sisɔ na taara na bĩɛna Diiloŋ-dũŋ-baamba yerre yaa wɛi? Bige‑i ciɛ na ta na ture sũntaamba yammu‑i? Na'a mi waŋ wuɔ niɛ baa-na? Na taara mi gbɛliɛŋ-na wɛi? Mi siɛ siɛ aa gbɛliɛŋ-na. \p \v 23 Miŋ daa mamaŋ Itieŋo wulaa aa waŋ-ma baa-na ma yaa daama: Baŋ ŋa naa saaya ba bel Itieŋo‑i Yesu‑i isuɔŋgu maŋ nuɔ‑i, wuɔ biɛ *buruo \v 24 aa jaal Diiloŋo‑i, aa bũlnu-yuɔ aa cira: «Mi kũɔma yaa daama‑i miŋ hãŋ-naŋ baa-ma, taa na ce miŋ ciɛ kumaŋ daaku‑i mi maama ta ma tĩɛnu-nɛi.» \v 25 Baŋ juɔ wuo niiwuoni‑i tĩ, wuɔ biɛ duvɛ̃ŋo ciiŋ-na hã-ba aa cira: «Ba ka bel-mi ko-mi. Mi tãmma maŋ ka kũnna, kuu dii ŋaa ma yaa daama‑i ciiŋga-na. Diiloŋo ka bel u *tobisĩfɛlɛnni‑i baa ma yaa‑i. Da na ta na nyɔŋ-yo huɔŋgu huɔŋgu, na ce miŋ ciɛ kumaŋ daaku‑i mi maama tĩɛnu-nɛi.» \v 26 Na saa da, aa Itieŋo suɔ duɔ bir jo, huɔŋgu huɔŋgu, da na wuo buruo‑i wuoŋ daama temma‑i aa nyɔŋ duvɛ̃ŋo‑i, na waŋ u kuliiŋgu maama yaa dumaaŋo-na. \v 27 Ku'i ciɛ na da umaŋ duɔ waa waama namma aa wuo Itieŋo buruo‑i, sisɔ aa nyɔŋ Itieŋo duvɛ̃ŋo‑i, kutieŋo saa kãŋ Itieŋo kũɔma‑i baa u tãmma‑i hiere; a ce dumaaŋo-na, Diiloŋo ka yuu-yo. \v 28 Terieŋgu faŋgu-na, nɛliɛŋo nɛliɛŋo, u saaya u ne u fɛrɛ igɛ̃na aa suɔ duɔ wuo buruo daayo‑i aa nyɔŋ duvɛ̃ŋ daayo‑i. \v 29 Umaŋ duɔ saa kãŋ buruo daayo‑i baa duvɛ̃ŋ daayo‑i wuɔ Itieŋo kũɔma\f + \fr 11:29 \ft Vɛrsɛ daayo gbãa bi nu nuŋ daama‑i: «Umaŋ duɔ saa kãŋ Itieŋo horre‑i aa suuye u yufieŋa‑i wuo buruo daayo‑i aa nyɔŋ duvɛ̃ŋ daayo‑i, Diiloŋo ka gãŋ baa-yo.»\f*, aa suuye u yufieŋa‑i a wuo-ni, Diiloŋo ka gãŋ baa-yo. \v 30 Ku'i ciɛ na da jaamba‑i baa jɛiliemba maaraaya na hɔlma-na baa kuliiŋgu‑i hiere. \v 31 Kuɔ i taa i ne i fɛrɛ igɛ̃na aa suɔ tiɛ wuo, Diiloŋo naa waa hie tuɔ gãŋ baa-ye? \v 32 Ŋga Diiloŋo sa taara i ka caa baa banamba‑i ku'i ciɛ u tuɔ gãŋ baa-ye u dii-ye hũmelle-na. \p \v 33 Tobiŋ namaa, terieŋgu faŋgu-na, da na jãnu na-naa da na wuo Itieŋo niiwuoni‑i, ciyaaŋ na-naa. \v 34 Nyul da mu waa umaŋ nuɔ‑i, u wuo dii u cĩiŋ-nu aa u tuɔ jo, ku yaa da na ji jãnu na-naa u siɛ cãl Diiloŋo ji tuɔ gãŋ baa-yo. \p Nelma maŋ tĩyãa, da mi kã mi ka fiɛlnu-mɛi. \c 12 \s1 Diiloŋ-Yalleŋ hãŋ nuɔmba‑i fɔ̃ŋgɔ̃baa-ba maŋ \p \v 1 Tobiŋ namaa, mi nuŋgu ka hi *Diiloŋ-Yalle maacemma yaa fiɛfiɛ‑i-na; mi taara ma kaala na wulaa. \v 2 Na suyaa wuɔ naŋ ŋa na'a na saa hi hũu Itieŋo maama‑i na taa na gbar na nyaanu tĩnni, a ne da nunni sĩ baa-ni ni ta ni piiye. \v 3 Ku'i ciɛ mi ta mi taara mi waŋ-ma baa-na miɛ Diiloŋ-Yalle siɛ gbãa waa moloŋ-na aa kutieŋo wuɔ Yesu dãŋgãaŋ! Ma siɛ gbãa ce. Aa molo siɛ bi gbãa cira Yesu yaa Itieŋo‑i, da Diiloŋ-Yalle saa dii-ma u nuŋ-nu. \p \v 4 Diiloŋ-Yalleŋ hãŋ nuɔmba‑i fɔ̃ŋgɔ̃baa-ba maŋ ba ta ba ce Diiloŋ-maacemma‑i baa dii sĩnni bɔi, ŋga Diiloŋ-Yalduɔl daade yaa hãaŋ-baŋ baa-ba. \v 5 Maacemma sĩnni dii bɔi, ŋga ma ce hã Yunteduɔŋo yaa‑i. \v 6 Ãncemma dii bɔi, ŋga Diiloduɔŋo faŋo yaa hãaŋ i hieroŋo‑i ku fɔ̃ŋgũɔ‑i i tiɛ ce-ma. \v 7 Diiloŋo hãa-ye fɔ̃ŋgɔ̃baa i yuŋ-niŋ i tiɛ fa i-naa maama. Fɔ̃ŋgɔ̃baa-ba famba yaa pigãaŋ Diiloŋ-Yalle maacemma‑i. \v 8 Diiloŋ-Yalle ce unaŋo nelnurãŋo, aa ce unaŋo ãnsuɔmantieŋo. \v 9 Diiloŋ-Yalduɔl daade hã unaŋo fɔ̃ŋgũɔ‑i u haa u naŋga‑i Diiloŋo-na ninsoŋ-haama, aa hã unaŋo fɔ̃ŋgũɔ‑i u tuɔ sire jaamba. \v 10 Di hã unaŋo fɔ̃ŋgũɔ‑i u tuɔ gbã u ce himma, aa hã unaŋo u tuɔ ce Diilopɔpuɔrni, aa hã unaŋo u tuɔ suɔ Diiloŋ-maacemma‑i u bɔrɔ-mɛi baa *jĩna ba maama‑i. Di hã unaŋo fɔ̃ŋgũɔ‑i u tuɔ gbã u piiye nelfɛlɛmma, aa hã unaŋo u tuɔ gbã u hielnu-mɛi. \v 11 Diiloŋ-Yal daade yaa ciɛŋ mafamma‑i di diei yoŋ. Fɔ̃ŋgũɔ maŋ duɔ dɔlnu-diɛ di hã-ni baa u yaa‑i. \s1 Diiloŋ-dũŋ-baamba dii ŋaa nelfifiŋo \p \v 12 Terni bɔi dii nɛliɛŋ nuɔ ŋ kũɔma-na. Ŋga ni gbuɔnu hiere ce kũɔduɔma. Terŋ daani‑i baa ni ciinumma‑i ni gbuɔnu ce nelduɔŋo. Bamaŋ hũyãa *Kirsa maama‑i baa dii dumɛi. \v 13 I hieroŋo‑i hiere i daa batɛmu‑i Diiloŋ-Yalduɔl daade'i nuɔ‑i a gbonu ce ŋaa nelduɔŋo; *Yuifubaa o, *niɛraamba o, kɔraamba o, nebimba o, Diiloŋ-Yalduɔl daade yaa dii i hɔmmu-na. \v 14 Nelbiloŋ kũɔma‑i terieŋgu diei sĩ, terni bɔi gbuɔnu ce-ma. \v 15 Gboluoŋ da ku cira: «Muɔ sĩ naŋga‑i, mi nuŋgu si dii kũɔma-na», gbãŋgbãŋ sĩ wɛi? Kufaŋgu gbãa bɔ ku deŋ wɛi? \v 16 Tũŋ da ku cira: «Muɔ sĩ yufelle‑i, mi nuŋgu si dii kũɔma-na», ku saa kar coima wɛi? \v 17 Kuɔ nelbiloŋ kũɔma‑i hiere maa naa waa yufelle yoŋ, ii naa tiɛ nu niɛ? Aa kuɔ maa naa waa hiere tũŋgu, ii naa tiɛ nu hũlãaŋgu‑i niɛ? \v 18 Na saa da, Diiloŋo saa ma-ye u yuŋ-nu. U maa-ye kuŋ dɔlaanu-yuɔ dumaa; a sɔgɔlnu i terni‑i uŋ taaraŋ ni waa kusuɔŋ-nu. \v 19 Kuɔ terieŋgu diei waa nelbiloŋo-na, baa naa saa ta ba bĩ u kũɔma‑i wuɔ kũɔma. \v 20 Terni bɔi dii nelbiloŋo kũɔma-na, ŋga ni gbuɔnu ce kũɔma diei. \p \v 21 Yufelle siɛ gbãa gbɛ̃ naŋga‑i wuɔ: «Mi sa taara-niɛ.» Yuŋgu siɛ bi gbãa gbɛ̃ gboluoŋgu‑i wuɔ: «Mi sa taara-niɛ.» \v 22 Iŋ neŋ terni maŋ i kũɔma-na wuɔ yuŋgu si dii-niɛ, ni yaa faaŋ i maama‑i ni yaŋ. \v 23 Iŋ'a i sa kãŋ terni maŋ, i bel ni yaa‑i fafamma. Iŋ fuo nimaŋ aa i sa siɛ waŋ ni maama, i ne ni yaa‑i fafamma \v 24 a ne da terni maŋ niifuoni sĩ i sa ne-ni dumaaŋo-na. Iŋ'a i sa kãŋ terni maŋ i kũɔma-na, Diiloŋo maa-ye aa ce terni fanni waa baa yuŋgu. \v 25 U saa tuɔ taara i kũɔma terni muo sãntorma baa ni-naa; u taa u taara ni ta ni jɔguɔŋ ni-naa maama aa ta ni fa ni-naa maama. \v 26 Terieŋgu diei da ku ta ku jaŋ, terni nanni ce kuuduɔŋgu baa-ku hiere. Da ba ce terieŋgu diei bɔi, ninanni hɔmmu bi fɛ̃ hiere. \v 27 A ne da namɛi Kirsa kũɔma‑i. Na hieroŋo‑i hiere naa dii baa na terni u kũɔma-na. \v 28 Ku'i ciɛ na da Diiloŋo hãa nuɔmba‑i ba da-ba-deŋ maacemma u dũŋgu-na. U duɔŋ ce banamba Yesu *pɔpuɔrbiemba igɛ̃na, aa ce banamba ta ba ce u pɔpuɔruŋgu, aa ce banamba Diilonelpigãataamba, banamba ta ba ce gbɛrɛ-wɛima, banamba ta ba sire jaamba, banamba ta ba kãyã nuɔmba, banamba yaataamba, banamba bi ta ba piiye nelfɛlɛmma. \v 29 Ba hieroŋo‑i Yesu pɔpuɔrbiemba wɛi? *Diilopɔpuɔrbiemba wɛi? Ba hieroŋo‑i nelpigãataamba wɛi? Ba ce gbɛrɛ-wɛima wɛi? \v 30 Ba hieroŋo‑i ba sire jaamba wɛi? Ba gbã ba piiye nelfɛlɛmma‑i wɛi? Ba gbã ba hielnu-mɛi wɛi? \v 31 *Diiloŋ-Yalleŋ hãŋ nuɔmba‑i fɔ̃ŋgɔ̃baa-ba maŋ, gbãaŋ na da bamaŋ faa yaŋ bɛi. Gbãaŋ na da bamaŋ kãayãŋ nuɔmba‑i ba yaŋ. Mi ka pigãaŋ-na kumaŋ yuŋgu yaŋ hiere; ku yaa ŋaa nelnyulmu‑i. \c 13 \s1 Nelnyulmu \p \v 1 Halle da ŋ fiɛ ta ŋ nu nelma‑i hiere hĩɛma-na ka cor baa *dɔrpɔpuɔrbiemba maama‑i, da kuɔ nelnyulmu si dii-niɛ, ŋ ce gbãŋgbãŋ. Dumaaŋo-na nii dii ŋaa joloŋo maŋ baŋ mar-oŋ ba yuŋ-nu, sisɔ kpoŋo maŋ baŋ mar-oŋ ba yuŋ-nu; u tuɔ du u ce ijieni nuɔmba tũnni-na yoŋ. \v 2 Da ŋ fiɛ ta ŋ gbãŋ ŋ ce Diilopɔpuɔrni‑i; aa ta ŋ suɔ wɛima‑i hiere, aa bi ta ŋ suɔ Diiloŋo kusũŋgu‑i, da ŋ fiɛ haa ŋ naŋga‑i Yesu‑i-na fuɔ a gbãa ta ŋ ce tãnni ta ni forra, nelnyul da muɔ muu si dii-niɛ, ŋ ce gbãŋgbãŋ. \v 3 Da ŋ fiɛ cal ŋ nagãŋ-niini‑i hiere hã sũntaamba, da ŋ fiɛ siɛ ba dii-ni dãamu-na Diiloŋ-hũmelle maama-na, nelnyul da muɔ muu si dii-niɛ, ŋ ce gbãŋgbãŋ. \p \v 4 Nelnyulmuŋ yeŋ umaŋ nuɔ‑i, u huɔŋga sa huol, u faa, u sa nenu, u sa tɛtɛŋ u fɛrɛ, bombolma sa dɔlnu-yuɔ. \v 5 Nelnyulmuŋ yeŋ umaŋ nuɔ‑i, u sa ce sensenda-wɛima, u sa taara u fɛrɛŋ fafaaŋgu, u huɔŋga sa guɔla, u sa tiera nelma u huɔŋ-na. \v 6 Nelnyulmuŋ yeŋ umaŋ nuɔ‑i, ãmbabalma sa dɔlnu-yuɔ, ninsoŋo yaa dɔlaanuŋ-yuɔ. \v 7 Nelnyulmuŋ yeŋ umaŋ nuɔ‑i, u tiil wɛima‑i hiere nammaŋ temma, u hũu wɛima‑i hiere, u haa u naŋga‑i Diiloŋo-na wɛima-na hiere aa tiraa tuɔ hĩrã u kũɔma‑i. \p \v 8 Nelnyulmu sa ji tĩ dede, ŋga yiiŋgu dii baa yiiŋgu Diilopɔpuɔruŋgu cemma ka bãl, nelfɛlɛmma wamma ka bãl, mɛl suɔ yiɛŋgu, ku siɛ ji waa. \v 9 Na saa da, miɛ sɔsuɔmuŋgu saa hi ku fuoŋgu‑i aa iŋ ceŋ Diilopɔpuɔruŋgu maŋ, i siɛ gbãa ce-ku hi ku fuoŋgu‑i. \v 10 Ŋga Diiloŋ duɔ ji hã-ye kumaŋ hii ku fuoŋgu‑i, kumaŋ saa hi ku fuoŋgu‑i ku ka gbuo. \p \v 11 Na saa da, iŋ ŋa naa waa bisãlŋ miɛŋo‑i, i taa i piiye bisãnsĩnni aa tiɛ jɔguɔŋ bisãnsĩnni aa bi tiɛ ce bisãnsĩnni. I yammuŋ juɔ cɛ̃ huɔŋgu-na, i saa nanna bisãnsĩnni‑i wɛi? \v 12 Kuuduɔŋgu yaa baa daaku‑i; iŋ daŋ mamaŋ nyuŋgo‑i-na ma saa kaala i wulaa, ŋga yiiŋgu dii baa yiiŋgu, ma ka kaala i wulaa hiere da gbaa! I sa suɔ Diiloŋo‑i fafamma fiɛfiɛ‑i-na, ŋga yiiŋgu dii baa yiiŋgu i ka suɔ-yo ŋaa fuɔ fɛrɛ uŋ suɔ-yeŋ dumaa. \p \v 13 Iŋ yeŋ terieŋgu maŋ nuɔ‑i nyuŋgo‑i-na, bĩmbĩnni siɛi dii: ãŋhũuma, baa nahaale, baa nelnyulmu. Ŋga ni siɛi‑i-na, nelnyulmu yaa yuŋgu. \c 14 \s1 Nelfɛlɛmma kũŋgu‑i baa Diilopɔpuɔrni kũŋgu‑i \p \v 1 Gbãaŋ kpelle nelnyulmu waa-nɛi. *Diiloŋ-Yalleŋ hãŋ nuɔmba‑i fɔ̃ŋgɔ̃baa-ba maŋ, taa na kuye ba maama. Ku huraa baŋ ceŋ Diilopɔpuɔrni‑i baa umaŋ. \v 2 Umaŋ duɔ tuɔ piiye nelfɛlɛmma-na, molo sa nu u nelma‑i, u sa piiye baa nelbiliemba, u piiye baa Diiloŋo. Nelma maŋ fuyaa nelbiliemba-na, Diiloŋ-Yalle diyaa ma yaa kutieŋo nuŋgu-na u tuɔ waŋ-ma. \v 3 Ŋga umaŋ ciɛŋ Diilopɔpuɔruŋgu‑i, u kãyã banamba‑i ba ta ba naŋ kaasĩnni Diiloŋ-hũmelle-na, u dii sirɛiŋa bɛi, aa bi dii holle bɛi. \v 4 Umaŋ piiyeŋ nelfɛlɛmma-na, ku kãyã fuɔ da-u-diei yoŋ. A ne da umaŋ ciɛŋ Diilopɔpuɔrni‑i, ku kãyã Diiloŋ-dũŋ-baamba‑i hiere ba kũŋgu-na. \p \v 5 Mi taara na hieroŋo‑i na ta na piiye nelfɛlɛmma-na, ŋga mamaŋ yuu mi huɔŋga‑i yaŋ, ma yaa ŋaa na ta na gbã na ce Diilopɔpuɔrni‑i. Umaŋ ciɛŋ Diilopɔpuɔrni‑i u fa wɛima u yaŋ umaŋ piiyeŋ nelfɛlɛmma-na. Mi saa yagar-ma duɔ tuɔ piiye aa tuɔ hielnu-mɛi u hã Diiloŋ-dũŋ-baamba‑i. \p \v 6 Tobiŋ namaa, ŋaa muɔ da mi gbuu kã na terieŋgu-na hãa, aa Diilo saa carra-miɛ baa nelma mi da mi ka piiye tũnu-nɛi, mi saa kã baa sɔsuɔmufɛlɛŋgu da mi ka pigãaŋ-na, mi saa kã baa Diilopɔpuɔruŋgu da mi ka waŋ baa-na, mi saa bi kã da mi ka hãalã-nɛi bĩŋkũŋgu, aa kã ka ta mi piiye nelfɛlɛmma-na, ku gbãa kãyã-nɛi bige‑i nuɔ‑i? \v 7 Kuuduɔŋgu yaa baa niimarni‑i, da ba ta ba mar-ni ba yuŋ-nu, naŋ gbãa ce niɛ suɔ baŋ mar nalãaŋgu maŋ? \v 8 Aa umaŋ buuŋ yɛrre‑i, duɔ saa bu-de fafamma, hai ka suɔ wuɔ ku duu aa hel kã bɛrru-na? \v 9 Kuuduɔŋgu yaa baa namaaŋo‑i; da na ta na piiye nelma maŋ nuɔmba sa nu-ma, ba ka ce niɛ suɔ naŋ waŋ mamaŋ? Kuu dii ŋaa na hiel na nuŋ-fafalmu yoŋ. \v 10 Nelma bɔi dii hĩɛma-na, aa yuŋgu dii ma hieroŋo-na hiere. \v 11 Ŋga moloŋ duɔ tuɔ piiye baa-mi aa uŋ piiyeŋ baa-mi nelma maŋ nuɔ‑i mi sa nu-ma, kutieŋo waa nerieŋo muɔmi wulaa aa mɛi fɛrɛ‑i mi bi waa nerieŋ muɔ fuɔ u wulaa. \v 12 Terieŋgu faŋgu-na, Diiloŋ-Yalleŋ hãŋ nuɔmba‑i fɔ̃ŋgɔ̃baa-ba maŋ, naŋ kuŋ ba huoŋ-nu, gbãaŋ na da bamaŋ kãayãŋ Diiloŋ-dũŋ-baamba kã yaaŋ-na. \p \v 13 A ce dumaaŋo-na, umaŋ piiyeŋ nelfɛlɛmma-na, u saaya u cãrã Diiloŋo hã-yo ku fɔ̃ŋgũɔ‑i u tuɔ hielnu uŋ waŋ mamaŋ. \v 14 Da mi ta mi cãrã Diiloŋo‑i nelfɛlɛmma-na, mi huɔŋga cãrã ninsoŋo, ŋga mi sa suɔ miŋ waŋ mamaŋ. \v 15 Terieŋgu faŋgu-na, mi ka ce bige‑i? Mi ka cãrã Diiloŋo‑i nelfɛlɛmma-na, mi ka bi cãrã-yuɔ mi nelma-na. Mi ka hãl nɛini‑i a tuɔlnu Diiloŋo‑i nelfɛlɛmma-na, mi ka bi hãl-ni tuɔlnu-yuɔ mi nelma-na. \v 16 Ni ma'i sĩ, da ŋ jaal Diiloŋo‑i nelfɛlɛmma-na yoŋ, niŋ yeŋ baa bamaŋ ba ka ce niɛ suɔ wuɔ ŋ pãa Diiloŋo‑i jaaluŋgu aa da ba siɛ wuɔ: «Ma ciɛ»? \v 17 Ŋ jaaluŋ da ku fiɛ fa niɛ niɛ, ku siɛ gbãa kãyã moloŋo Diiloŋ-hũmelle-na. \p \v 18 Muɔ miŋ yar-naŋ hiere nelfɛlɛmma wamma-na, mi jaal Diiloŋo‑i mafamma-na. \v 19 Ŋga Diiloŋ-dũŋ-baaŋ miɛ diɛ tigiiŋ, mɛi sa piiye nelfɛlɛmma-na agaga aa nuɔmba siɛ da manamma kũŋ. Mɛi taara mi piiye da ku fiɛ waa nelma hãi yoŋ, ma suur nuɔmba tũnni-na ba sire baa-ma. \p \v 20 Tobiŋ namaa, baa na ta na jɔguɔŋ ŋaa bisãlŋ namaa, taa na ce bĩncɔmma. Ŋga da kuɔ kuubabalaaŋ cemma‑i, ciɛŋ na fɛrɛ bisãmbieŋ namaa. Bafamba sa suɔ kuubabalaaŋgu cemma‑i. \v 21 Ma nyɛgãaŋ *ãnjĩnamma-na wuɔ: Itieŋo ciɛra: \q1 \qt «Miŋ taaraŋ mi waŋ mamaŋ baa *Isirahɛl-baamba‑i,\qt* \q1 \qt mi ka ce niɛraamba yaa waŋ-ma baa-ba.\qt* \q1 \qt Mi ka piiye niɛrtimma baa-ba.\qt* \q1 \qt Mafaŋ da ma fiɛ ce, ba siɛ nu mi nuŋgu‑i.»\qt*\f + \fr 14:21 \ft Isayi (Ésaïe) 28.11-12\f* \p \v 22 Terieŋgu faŋgu-na, ku pigãaŋ wuɔ nelfɛlɛmma saa ce Diiloŋ-dũŋ-baaŋ maa-na, ma ciɛ bamaŋ saa hũu Yesu maama‑i ba maa-na; aa Diilopɔpuɔruŋgu saa ce bamaŋ saa hũu Yesu maama‑i ba maa-na, ŋga ku ciɛ Diiloŋ-dũŋ-baaŋ maa-na. \p \v 23 Ŋaa Diiloŋ-dũŋ-baaŋ da ba tigiiŋ hiere aa doŋ ta ba piiye nelfɛlɛmma-na ba hieroŋo-na hiere, nelgbãŋgbãlãŋ duɔ jo ji suur na hɔlma-na, sisɔ umaŋ saa hi hũu Itieŋo maama‑i, a da na ce dumaaŋo-na, u siɛ cira na pielaa wɛi? \v 24 Ŋga da na waa hiere ta na ce Diilopɔpuɔrni, aa umaŋ saa hi hũu Itieŋo maama‑i u jo ji suur nu na piiye, u ka suɔ terieŋgu-na wuɔ u maacemma saa fa. Naŋ waŋ mamaŋ hiere u kũŋgu-na u siɛ gbãa ju-ma. \v 25 Kufaŋgu huɔŋgu-na, u maama maŋ naa fuo, ma ka hel bomborma-na hiere. Mafaŋ da ma ce, u ka dũuna jaal Diiloŋo‑i aa cira: «Coima saa fa, Diiloŋo dii baa-na kelkel!» \s1 Diilojaaleŋ saaya di ce dumaa \p \v 26 Tobiŋ namaa, naŋ saaya na ta na ce dumaa ku yaa daaku: Da na tigiiŋ na-naa, umaŋ duɔ da nalãaŋgu, u hãl. Umaŋ duɔ da nelma duɔ piiye pigãaŋ banamba‑i, u gbãa piiye-mɛi. Diiloŋ duɔ carra umaŋ baa nelma, u gbãa waŋ-ma. Umaŋ duɔ waa duɔ piiye nelfɛlɛmma-na, u piiye. Umaŋ duɔ waa duɔ hielnu nelfɛlɛŋ daama‑i ba nelma-na, u hielnu-mɛi. Mamaŋ daama‑i hiere ma saaya ma ta ma kãyã Diiloŋ-dũŋ-baamba‑i Diiloŋ-hũmelle wuɔsaaŋgu-na. \v 27 Bamaŋ piiyeŋ nelfɛlɛmma-na, ba saa saaya ba cor nuɔmba hãi sisɔ ba siɛi. Aa da ba'a ba piiye, ba ta ba piiye ba hã ba-naa; aa molo saaya u waa tuɔ hielnu-mɛi. \v 28 Da kuɔ molo saa da duɔ hielnu-mɛi, ba yaŋ aa ba ta ba piiye ba huɔŋ-na baa Diiloŋo. \v 29 Diiloŋ uŋ puɔr bamaŋ baa u nelma‑i, ba hãi sisɔ ba siɛi da ba piiye, banamba ne da kuɔ baŋ waaŋ mamaŋ ninsoŋo. \v 30 Ŋga Diiloŋ duɔ carra moloŋo na hɔlma-na baa nelma, umaŋ duɔŋ tuɔ piiye, u saaya u budii aa Diiloŋ uŋ caraaya umaŋ, u piiye u maama‑i. \v 31 Diiloŋ duɔ puɔr-na hiere baa nelma, na gbãa waŋ-ma, ŋga na saaya na ta na piiye na da-na-diei, ku yaa ma ka suur nuɔmba tũnni-na aa sirɛiŋa ka da-ba. \v 32-33 Diiloŋo sa taara nuɔmba ta ba ce wɛima‑i ba yuŋ-nu, u taara ma ta ma ce maŋ saaya ma ce dumaa. A ce dumaaŋo-na, bamaŋ ciɛŋ u pɔpuɔrni‑i, ku fɔ̃ŋgũɔ dii-bɛi ba ta ba gbã ba bel ba fɛrɛ. \p Ŋaa maŋ ceŋ dumaa Diiloŋ-dũnni-na hiere, \v 34 Diiloŋ-dũŋ-baaŋ da ba tigiiŋ ba-naa, caamba saaya ba suuye ba nunni‑i; ba saa saaya ba ta ba piiye. Ŋaa maŋ bi nyɛgãaŋ dumaa *ãnjĩnamma-na wuɔ ba saaya ba ta ba hiire ba fɛrɛ. \v 35 Ciɛŋo maŋ duɔ tuɔ taara u yuu nelma namma suɔ, u cie da ba kũŋ cĩiŋgu-na u ka yuu u bɔlɔ‑i. Ciɛŋo saa saaya u piiye Diiloŋ-dũŋ-baamba hɔlma-na, ku saa fa. \p \v 36 Na daa niɛ sĩ Diiloŋ-nelma hilaa namaa terieŋ-nu'i wɛi? Sisɔ na daa niɛ sĩ namɛi nuɔ-ma na da-na-diei yoŋ wɛi? \v 37 Umaŋ duɔ cira fuɔ ce Diilopɔpuɔruŋgu, sisɔ *Diiloŋ-Yalle hãa fuɔ fɔ̃ŋgũɔ, kutieŋo saaya u suɔ wuɔ miŋ nyɛgãaŋ mamaŋ hã-na daama‑i ma hilaa Itieŋo nuŋ-nu. \v 38 Umaŋ duɔ cĩina nel daama‑i, Diiloŋo ka bi cĩina kutieŋo‑i. \p \v 39 Tobiŋ namaa, terieŋgu faŋgu-na, taa na taara Diilopɔpuɔrni cemmaŋ-fɔ̃ŋgũɔ yaa‑i, ŋga baa na cie moloŋo wuɔ u baa piiye nelfɛlɛmma-na. \v 40 Kumaŋ gbãaŋ, da na'a na ce mamaŋ, ma saaya ma ce fafamma, ijieni saa saaya ni waa ma cemma-na. \c 15 \s1 Kirsa siremmaŋ-kũŋgu‑i \p \v 1 Tobiŋ namaa, miŋ waaŋ *Neldɔdɔlma maŋ baa-na na hũu-ma aa bel-ma nammu hãi, mi taara mi tir ma yaa baa-na fiɛfiɛ‑i-na. \v 2 Miŋ waaŋ-ma baa-na dumaa, da na saa bibirre-mɛi, aa gbãa bel-ma nammu hãi, ma ka kor-na, da ma'i sĩ na ce gbãŋgbãŋ. \v 3 Nelma maŋ suurii mɛi fɛrɛ‑i mi tũnni-na, mi bi diyaa ma yaa‑i na tũnni-na. Maa dii baa yuŋgu. Ma yaa daama wuɔ: *Kirsa kuu i ãmbabalma maama-na ŋaa maŋ waaŋ dumaa Diiloŋ-nelma-na. \v 4 Uŋ kuu ba fuure-yuɔ, siɛliŋ-yiiŋgu‑i u sire hel cĩncorre-na ŋaa Diiloŋ-nelmaŋ waaŋ-ma dumaa. \v 5 Uŋ hilaa, u caraaya Piɛr aa sire carra u *hãalãbiemba maŋ waa cĩncieluo ba hãi baamba‑i. \v 6 Ku huoŋgu-na, tobimba maŋ daa-yo, ba curaa nuɔmba nuɔsiba hãi komuɔŋa ndii‑i. Ba waa hiere terduɔŋ-nu aa da-yo. Banamba kuu-bɛi, ŋga ba bɔi dii yogo. \v 7 Kufaŋgu huoŋgu-na, u carra Sake‑i, aa carra u *pɔpuɔrbiemba‑i hiere. \p \v 8 Kufaŋgu huoŋgu-na fiɛfiɛ‑i-na, u suɔ carra muɔŋo‑i. Mi waa ŋaa biloŋo maŋ saa vãa aa ba hoŋ-yo. \v 9 Na saa da, Yesu pɔpuɔrbiemba‑i hiere ba bɔyaa muɔmɛi nuɔ‑i. Mi ciɛ karaaŋgu baa Diiloŋ-dũŋ-baamba‑i cor, ba saa naa saaya ba ta ba bĩ-mi Yesu pɔpuɔrbiloŋ muɔ. \v 10 Ŋga miŋ yeŋ dumaa nyuŋgo‑i-na, mi saaya mi ta mi jaal Diiloŋo yaa‑i. Diiloŋ uŋ ciɛ baa-mi aa hã-mi fɔ̃ŋgũɔ maŋ, mi saa hũu-yo nanna, mi ciɛ maacemma‑i baa-yo a yaŋ Yesu pɔpuɔrbiemba namba‑i hiere. Mi suyaa miɛ mi saa ce-ma baa mɛi fɛrɛŋ fɔ̃ŋgũɔ, mi ciɛ-ma baa Diiloŋ-fɔ̃ŋgũɔ. \v 11 Terieŋgu faŋgu-na, bafamba o, muɔ o, i waŋ Neldɔdɔlduɔŋ daama yaa‑i baa nuɔmba‑i. Namaa na bi hũyãa ma yaa‑i. \s1 Kuomba siremmaŋ-kũŋgu‑i \p \v 12 Bige‑i ciɛ diɛ tiɛ piiye yiɛ *Kirsa siire hel kuomba hɔlma-na, banamba ta ba piiye na hɔlma-na wuɔ kuomba siɛ gbãa sire? \v 13 Da kuɔ kuomba siɛ gbãa sire ninsoŋo, suɔ Kirsa saa sire kɛ! \v 14 Aa da kuɔ Kirsa saa sire, iŋ waŋ mamaŋ nelgbãŋgbãlãmma, aa na haa na naŋga‑i yuɔ gbãŋgbãŋ. \v 15 A naara kufaŋgu‑i, miɛ iŋ wuɔraŋ i waŋ mamaŋ, da kuɔ kuomba siɛ gbãa sire, ma sĩ kuu dii ŋaa i wuɔra i kar coima i haa Diiloŋo-na wuɔ u siire Kirsa‑i hiel-o kuomba hɔlma-na. \v 16 Da kuɔ kuomba siɛ gbãa sire, suɔ Kirsa saa sire. \v 17 Aa da kuɔ Kirsa saa sire, na haa na naŋga‑i yuɔ gbãŋgbãŋ aa na ãmbabalma dii ma yuŋgu. \v 18 Dumaaŋo-na, ku bi pigãaŋ wuɔ Diiloŋ-dũŋ-baamba maŋ kuu ba siɛ ka da Diiloŋo‑i. \v 19 Da kuɔ iŋ haa i naŋga‑i Kirsa‑i-na ku kãyã-yiɛ hĩɛma-na bande yoŋ, nuɔmba‑i hiere ba bɔyaa miɛmɛi nuɔ‑i. \p \v 20 Ŋga Diiloŋ wuɔ i waŋ ninsoŋo‑i, Kirsa siire hel kuomba hɔlma-na. Diiloŋo siire u yaa igɛ̃na duɔ pigãaŋ wuɔ kuomba ka sire fuɔ temma‑i. \v 21 Na saa da, nelduɔŋo diei uŋ diyaa kuliiŋgu‑i dumaa hĩɛma-na, nelduɔŋo diei ka ce kuomba sire dumɛi. \v 22 Adãma huoŋ-baambaŋ kuŋ hiere dumaa Adãma maama-na, Yesu huoŋ-baamba ka bi sire hiere dumɛi Yesu barguɔ‑i-na. \v 23 Baŋ ka sire cu ba-naa dumaa ku yaa daaku: Kirsa fuɔ siire tĩ, u yaa siire dĩɛlũɔ. Duɔ ji jo, bamaŋ cuu u huoŋ-nu, ba ka suɔ sire. \v 24 Mafaŋ da ma ce, miwaaŋo tĩmma yaa hii: Kirsa ka hũu fɔ̃ŋgũɔ‑i baa yuntesĩnni‑i a naara himma‑i ni taamba wulaa, aa hã i To‑i Diiloŋo‑i baa nelle‑i. \v 25 Dumandɛ‑i-na, Kirsa ka tĩɛ yuntesĩnni-na, Diiloŋ duɔ ji mal u bigãarãamba‑i huɔŋgu maŋ nuɔ‑i, u suɔ bir nelle‑i hã Diiloŋo‑i. \v 26 Uŋ ka kɔsuɔŋ u bigãarãŋo maŋ tuogbuole-na u yaa kuliiŋgu‑i. \v 27 Ma nyɛgãaŋ Diiloŋ-nelma-na wuɔ: \qt «Diiloŋo diyaa wɛima‑i hiere u naŋ-na.»\qt*\f + \fr 15:27 \ft Gbɛliɛmaŋ-nalãaŋgu (Psaume) 8.7\f* Ŋga da ba cira Diiloŋo diyaa wɛima‑i hiere u naŋ-na, ku saa ce ŋaa fuɔ fɛrɛ uu dii u naŋ-na dɛ! Ku'i sĩ. \v 28 Diiloŋ duɔ ji dii wɛima‑i hiere Bɛpolŋo naŋ-na, Bɛpolŋo ka bir dii u fɛrɛ Diiloŋo naŋ-na. A ce dumaaŋo-na, Diiloŋo yaa ka waa wɛima‑i hiere ma yuŋgu-na. \p \v 29 Kuɔ bikuomba saa naa waa da ba sire, bamaŋ baatiseŋ ba sɔlaaŋgu‑i, baa naa waa hie ta ba batiseŋ? Da kuɔ kutieŋo siɛ sire, ŋ ce ba batiseŋ-ni u maama-na yuŋ haku‑i nuɔ‑i? \v 30 Aa miɛ fɛrɛ‑i, kuɔ ba saa naa waa da ba sire, ii naa waa hie tiɛ sãa kuliiŋgu‑i hɔnni maŋ joŋ? \v 31 Coima saa fa, muɔ baa kuliiŋgu‑i i huul i-naa yinni maŋ joŋ. Ma sĩ na suyaa wuɔ naŋ hũyãa Itieŋo‑i Yesu-Kirsa maama‑i mi huɔŋga fĩɛ baa-na kɛ? Terieŋgu faŋgu-na na saaya na bi suɔ wuɔ kuliiŋgu hũŋ ku cu-mi yinni maŋ joŋ. \v 32 Efɛsi‑i-na bande‑i-na, mi bigãarãamba dii mi huoŋgu-na ŋaa jarbaa. Miŋ malãa baa-ba dumaa, da kuɔ mi malãa baa-ba da mi da bĩŋkũŋgu hĩɛma-na bande yoŋ, yuŋ haku‑i dii-kuɔ? Da kuɔ kuomba sa sire, baŋ waŋ-maŋ dumaa: \qt «Juɔŋ i tiɛ ce i bãaŋgu‑i, kuliiŋgu saa maa.»\qt*\f + \fr 15:32 \ft Isayi (Ésaïe) 22.13\f* \p \v 33 Baa na tãal na-naa: Nelfɛfɛiŋ duɔ cu nelbabalaŋ huoŋ-nu, ku bĩɛna u fafaaŋgu‑i. \v 34 Na piɛra bɔi, yaaŋ aa na bir na jo hũmefafalle-na aa na ne kuubabalaaŋgu cemma‑i aa na yaŋ-ku. Mi suyaa miɛ na hɔlma-na banamba saa hi suɔ Diiloŋo‑i yogo, ku'i ciɛ mi ta mi waŋ-ma senserre da di da-na. \s1 Kuombaŋ ka sire waa dumaa \p \v 35 Unaa gbãa tuɔ jɔguɔŋ wuɔ: «Kuomba ka sire niɛ? Aa da ba sire, ba ka waa niɛ?» \v 36 Mimilã, ma sĩ da ŋ duu dĩmma‑i ma pa aa dĩbelle hɔr kɛ? \v 37 Niŋ duu kumaŋ, dĩbelle yaa yoŋ fiɛlu si dii. Ku gbãa waa jijabelle, ku gbãa bi waa kunaŋgu. \v 38 Da ŋ duu-de, Diiloŋo ce di sire pa a hiel fiɛlu‑i kuŋ dɔlaanu fuɔ dumaa. Dĩmma dii baa ma fiɛlu ma fiɛlu. \v 39 Tãmmaŋ-niini‑i hiere nii bi dii dumɛi: Nelbiliemba kũɔma dii ma deŋ, bĩmbaamba maama‑i ma deŋ, huriimba maama‑i ma deŋ, titiraamba maama‑i ma bi deŋ. \v 40 Bĩmbĩnni bi dii dɔrɔ‑i-na baa hĩɛma-na hiere. Dɔr-niini dii ni deŋ baa hĩɛmaŋ-niini‑i. \v 41 Bãaŋgu carramma dii ma deŋ, cɛiŋo maama‑i ma deŋ, mɔɛŋa maama‑i ma bi deŋ. Halle mɔɛŋa‑i a-naa nuɔ, a sa carra carraduɔma. \p \v 42 Kuomba siremmaŋ-kũŋgu ka waa dumɛi. Da ba dii kuloŋo‑i hĩɛma-na u hɔr ŋaa dĩbelleŋ hɔr dumaa. Duɔ ji sire, u sa tiraa suɔ baŋ bĩŋ kumaŋ kuliiŋgu‑i. \v 43 Umaŋ duɔ tuɔ suur hĩɛma-na, u ko hujarre aa fɔ̃ŋgũɔ sa waa-yuɔ. Duɔ ji sire hel, u maama sa fa baa fafaaŋgu‑i aa fɔ̃ŋgũɔ tiraa waa-yuɔ. \v 44 Da ba ta ba fuure, ba fuure kũɔsɔsɔmma, ŋga bamaŋ ka sire, ba ka sire baa dɔr-kũɔma. Iŋ yeŋ hĩɛma-na baa kũɔma‑i dumaa, *Diiloŋ-Yalle ka bi hã-ye kũɔfɛlɛmma dumɛi dɔrɔ‑i-na. \v 45 Na saa da, Diiloŋ-nelma ciɛra wuɔ: \qt «Diiloŋ uŋ maa nelbiloŋo maŋ dĩɛlũɔ‑i-na, u diyaa cicɛ̃lma‑i yuɔ»\qt*\f + \fr 15:45 \ft Miwaaŋo jĩnammaŋ-sɛbɛ (Genèse) 2.7\f*; ba taa ba bĩ u yaa Adãma‑i. Ŋga Adãma\f + \fr 15:45 \ft Adãma maŋ juɔ huoŋgu-na u yaa *Kirsa‑i.\f* maŋ juɔ jo huoŋgu-na, u yaa hãaŋ nuɔmba‑i cicɛ̃lma‑i. \v 46 Kũɔsɔsɔmma yaa juɔŋ dĩɛlũɔ aa suɔ hã dɔr-maama‑i. \v 47 Ba maa Adãma maŋ dĩɛlã-wuoŋo‑i baa hĩɛma, aa hãalĩŋ-wuoŋo hel dɔrɔ jo. \v 48 Hĩɛmaŋ-baamba dii ŋaa baŋ maa umaŋ baa hĩɛma‑i uŋ yeŋ dumaa, aa dɔr-baamba waa ŋaa umaŋ hilaa dɔrɔ‑i-na jo uŋ yeŋ dumaa. \v 49 Iŋ yeŋ hĩɛmaŋ-wuoŋo temma‑i dumaa, i ka bi waa Dɔrwuoŋo temma dumɛi. \p \v 50 Tobiŋ namaa, miŋ taaraŋ mi waŋ mamaŋ baa-na, ma yaa daama: Iŋ yeŋ baa i kũɔma maŋ daama‑i, i siɛ gbãa suur *Diiloŋ-nelle-na baa-ma. I kũɔŋ daama‑i kũɔsɔsɔmma, ma hɔr, i ce niɛ gbãa tĩɛ baa-ma aa da cicɛ̃lma maŋ sa tĩɛŋ dede‑i? \p \v 51 Mi ka puure Diiloŋo kusũŋgu‑i pigãaŋ Diiloŋ-dũŋ-baaŋ namaaŋo‑i: Na saa da, i siɛ ku hiere ŋga i hieroŋo‑i hiere i kũɔma ka bir. \v 52 Miwaaŋo tĩmmaŋ-yiiŋgu‑i, yɛrre ka bu. Yɛr da diɛ ji bu, i kũɔma ka pãŋ bir hɔduɔŋgu aa kuomba ka sire baa kũɔfɛlɛmma a waa gbula ba siɛ gbãa ku. \v 53 I kũɔŋ daama‑i kuliiŋgu yar-ma, aa ma hɔr, a ce dumaaŋo-na, ma saaya ma bir kuliiŋgu baa ta ku yar-ma, aa ma baa ta ma bi hɔr. \v 54 Iŋ kuŋ aa tiɛ hɔr, i kũɔŋ da ma ji bir a ce i sa tiraa i ku aa i sa tiraa i hɔr, mamaŋ nyɛgãaŋ Diiloŋ-nelma-na, ma'i saa ce mafamma‑i wɛi? Ma nyɛgãaŋ Diiloŋ-nelma-na wuɔ: \q1 \qt «Kuliiŋgu gbaraa fuo, ba yaraa-ku!\qt*\f + \fr 15:54 \ft Isayi (Ésaïe) 25.8\f* \q1 \v 55 \qt Kuliiŋ nuɔ, ŋ fɔ̃ŋgũɔ curaa hie?\qt* \q1 \qt Ŋ naana ŋ puɔluŋgu‑i hie?»\qt*\f + \fr 15:55 \ft Ose (Osée) 13.14\f* \p \v 56 Kuliiŋgu puɔluŋgu yaa ãmbabalma‑i aa ãmbabalma fɔ̃ŋgũɔ hel *ãnjĩnamma yaa nuɔ‑i. \v 57 Ŋga yaaŋ i tiɛ jaal Diiloŋo‑i. U yaa ciɛ ku sa yar-e Itieŋo‑i Yesu-Kirsa barguɔ‑i-na. \p \v 58 Terieŋgu faŋgu-na, mi jɛ̃naaŋ namaa, yiɛraayaŋ na doŋ, molo baa ji gbãa halaŋ-na na munyiɛrammu-na. Taa na gbu na kã yamma baa Itieŋo maacemma‑i. Na saaya na suɔ wuɔ naŋ ceŋ mulĩɛma maŋ Itieŋo maacemma-na, na sa ce-ma gbãŋgbãŋ. \c 16 \s1 Korɛ̃ntitaamba kakãyãŋgu‑i \p \v 1 Kumaŋ ŋaa gbeinalle kũŋgu‑i da na kãyã *Yerusalɛmu Diiloŋ-dũŋ-baamba‑i, miŋ waaŋ mamaŋ baa Galasi Diiloŋ-dũŋ-baamba‑i, ciɛŋ maaduɔma famma yaa‑i. \v 2 Jumaansi jumaansi, nɛliɛŋo nɛliɛŋo, uŋ saanu baa kumaŋ, u hiel-ku u tiera-kuɔ u fɛrɛŋ nuɔ u jĩna. Baa na cira na cie-muɔ aa suɔ da na doŋ gbeiŋa namma‑i. \v 3 Da mi ji kã, na ka hiel nuɔmba, mi puɔr-ba baa naŋ daa kumaŋ Yerusalɛmu‑i-na, aa nyɛgɛ̃ŋ sɛbɛ haa-kuɔ ba ka hã-ba. \v 4 Da kuɔ mɛi fɛrɛ‑i mi saaya mi kã, i ka kã hiere. \s1 Polŋ saaya u cor terni maŋ nuɔ‑i \p \v 5 Mi ka kã Maseduɔni aa suɔ cor kã na wulaa. \v 6 Da mi kã, mi taara mi da huɔŋgu cɛllɛ baa-na, halle mi jɔguɔŋ da mi ce waaŋ-huɔŋgu‑i hiere kusuɔŋ-nu'i, ku yaa da mi ji'a mi cor kã kusuɔŋ-nu, na ka kãyã-miɛ mi cor. \v 7 Mi sa taara mi ka yiɛra mi gbeiniŋ aa cor. Mi taara Diiloŋ duɔ siɛ, mi da yinni baa-na cɛllɛ. \v 8 Ŋga mi taara mi ce *Pãntekɔti‑i Efɛsi bande aa suɔ ta mi kã. \v 9 Diiloŋo tigiiŋ terfafaaŋgu hã-mi mi da mi ce mi maacemma‑i, ŋ siɛ suɔ wuɔ mi bigãarãamba ciinu. \p \v 10 Timote duɔ kã, na bel-o fafamma u kũɔma baa seŋ. Fuɔ baa muɔŋo‑i i ce maacenduɔma yaa‑i Itieŋo suoŋgu-na. \v 11 Molo baa bɛ̃ŋ-yo. Duɔ ji hi tamma, na kãyã-yuɔ u jo ji hi-mi baa hɔfɛ̃lle. Mi cie-yo bande‑i-na baa Diiloŋ-dũŋ-baamba‑i. \p \v 12 Mi diyaa sirɛiŋa Apolɔsi‑i-na ji gbɛ̃; miɛ u gbonu baa tobimba‑i kã na terieŋgu-na, u saa hũu-ma duɔ kã fiɛfiɛ. Duɔ ji da huɔŋgu maŋ u ka kã. \s1 Nelperiema \p \v 13 Baa na duɔfũŋ, yiɛraayaŋ na doŋ Diiloŋ-hũmelle-na. Baa na yaŋ na kũɔma seŋ, vaaŋ na fɛrɛ. \v 14 Naŋ ceŋ mamaŋ hiere, ma saaya ma ta ma pigãaŋ na nelnyulmu nolaaŋgu‑i. \p \v 15 Ma sĩ na suɔ Sitefanasi‑i baa u dumɛlleŋ-baamba‑i kɛ? Ma sĩ na suyaa wuɔ Akayi‑i-na hiere ba yaa hũyãa Yesu maama‑i igɛ̃na, aa ba yaa bi vaa ba fɛrɛ baa Diiloŋ-maacemma‑i Diiloŋ-dũŋ-baamba hɔlma-na kɛ? Terieŋgu faŋgu-na, tobiŋ namaa, jande, mi cãrã-nɛi, \v 16 taa na nu bafamba temma‑i ba wulaa baa bamaŋ nyaarãa ta ba ce maacemma‑i baa-ba. \p \v 17 Sitefanasi‑i, baa Fɔrtunatusi‑i, a naara Akayikusi‑i ba jomma dɔlaanu-miɛ cor. Miŋ daa bafamba‑i, ku ciɛ ŋaa mi daa namɛi. \v 18 Baŋ juɔ, ba fĩɛ mi huɔŋga‑i ŋaa baŋ bi fɛ̃ŋ namaa muumu‑i dumaa. Bafamba temma‑i na gbĩɛ na ta na gbɛliɛŋ-ba, nelfafaamba. \p \v 19 *Asi Diiloŋ-dũŋ-baamba‑i hiere ba jaalaa-na. Akilasi‑i baa Pirsika‑i\f + \fr 16:19 \ft Pirsika yerre nande yaa wuɔ Pirsili. Niɛŋ Pɔpuɔr. 18.2.\f* a naara Diiloŋ-dũŋ-baamba maŋ tigiiŋ ba terieŋgu-na, ba pãa-na Itieŋo horre jaaluŋgu. \v 20 Diiloŋ-dũŋ-baamba maŋ dii hiere bande‑i-na, ba jaalaa-na. \p Taa na jaal na-naa fafamma ŋaa cɛduɔŋ-bieŋ namaa. \p \v 21 Muɔ Pol, mi pãa na jaaluŋgu; muɔmɛi nyɛgãaŋ terieŋ daaku‑i baa mi fɛrɛŋ naŋga. \p \v 22 Umaŋ duɔ cira Itieŋo maama sa dɔlnu-yuɔ, kutieŋo dãŋgãaŋ! «Maranata!»\f + \fr 16:22 \fk Maranata: \ft Ku yuŋgu yaa wuɔ: Itieŋ nuɔ, jo! Niɛŋ Ãmp. 22.20.\f* — Itie, jo! \p \v 23 Itieŋo‑i Yesu‑i u kãyã-nɛi. \p \v 24 Na maama dɔlnu-miɛ hiere Yesu-Kirsa horre-na.