\id COL - Chuave NT [cjv] -Papua New Guinea 1992 (DBL -2014) \h Korosi \toc1 Pauro Yaromi Munom Ganom I Korosi Ari Yokamai Boi Erome \toc2 Korosi \toc3 Kor \mt1 Pauro Yaromi Munom Ganom I Korosi Ari Yokamai Boi Erome \ip Ena iki birom ori Korosi i Efesasi teina tei dungua te Eisia akai suna tei dumie. Pauro yaromi furo gunom kam Korosi ari di mari de erongoro ena yokamai Yesu fi ki si tekeime. Tamanume. Pauro Efesasi tei moiro yai ta Epafara yaromi awi Korosi tei dongoro ena yaromi furo ka di mari de erongoro ena ari suwo koropane Yesu fi ki si teime. Ena Pauro Korosi ari yokamai gumanom kankemba yaromi inokore ei erere te kanom dairo ka make eme. \ip Ena okome Pauro kan iki tei moingua Epafara yaromi uro “Ari u Korosi tei uro ka mapunom kasu nuwi si noreime,” di tongoro ena Pauro ka munom ganom i Korosi ari boi erome. Ka mapunom kasu nuwi si ereinga yokamai uro “Ne yokamai furo kamun nuwi kokonan gan yokamai kanom akire diyo!” di ereime. Te yokamai uro “Yesu yaromi Yai Gumam wam kawom moikemba yaromi kamun nuwi kokonan gan epemere moime,” epe di ereime. Te yokamai “Ne Korosi ari yokamai ganom guwo dungua mapunom dourom boiro te Mose ka ta ka ta dungua ama dourom boiyo!” di ereime. \ip Ena Pauro ka i firo munom ganom i Korosi ari boi erome. “Yesu yaromi Yai Gumam kawom moimie. Te yaromi kakom kakom moi kuwom suwainga mapunom te kon yo tongua mapunom moimie,” epe diro boi erome. \c 1 \p \v 1-2 Na Pauro. Yai Gumam yaromi nenen finguamere epe Kirisito Yesu nawi dongoro fuiye. Ena epena na munom ganom i ne Korosi akai tei moinga yokamai boi ereiye. Ne yokamai Yai Gumam gama yo tere moire ena Kirisito si dauinga ne yokamai yaromi kam gore di teime. Te nonon yokamai arinom Timoti yaromi gere ama moipuiye. Ena na bei moiro “Nonon Nenom Yai Gumam bei moiro ne yokamai bei nokapu de erere te denom minom bei wira di erowame,” diro ka make ei teiye.\x * \xo 1:1-2 \xt Ap 16:1; 1 Ko 1:1; Ef 1:1 \x* \x * \xo 1:1-2 \xt Ro 1:7 \x* \s1 Pauro Yai Gumam ka make ei tome \p \v 3 Ena no surai bei moiro ne yokamai kanom dairo ka make ei topuka kakom kakom Yai Gumam no Ari Wanopanom Yesu Kirisito nem yaromi mun fi topuiye.\x * \xo 1:3 \xt Ef 1:16; 6:18 \x* \v 4 Te no surai mora fipuka ne yokamai Kirisito Yesu mora fi ki si tere moiro denom minom Yai Gumam gama yo teinga yokamai mun fi ereinga ena mun fipuiye. \v 5 Komari gunom kam kawom ne yokamai moingi tei i mari de erongua kakom tei ne yokamai ka i firo te Yai Gumam tai ta okome erowangua inokore ei finga iran i ne yokamai fi ki si tere Yai Gumam gama yokamai mun fi ereime. Te Yai Gumam tai ta okome ne yokamai erowangua kamundi tei eire kiapam nokapu bei moime. \v 6 Te ari yokamai uro gunom kam i ne yokamai di mari de ereingamere epe yokamai fu man bunamdi koro koro furo ari di mari de ereime. Ena ari gunom kam i mora finga mapunom nokapu beire te ari munmane gunom kam fi ki sime. Epemere koma ne yokamai mapunom boiro Yai Gumam bei nokapu de erongua kam kawom fire moi fure fi ki singa mapunom i moko iwa fume.\x * \xo 1:6 \xt Ef 1:13, 15; 1 Pi 1:4 \x* \v 7 Te Epafara yaromi uro Yai Gumam ari bei nokapu de erongua kam i nuwi si erongoro ne yokamai mora kanimie. Yaromi no yokamai kokonan ipunga akire di norongoro ena no denom minom mun fi topune. Te yaromi Kirisito nuwi kokonan beiro ako sikere te uro no yokamai akire di norome.\x * \xo 1:7 \xt Kor 4:12; Fmn 1:23 \x* \v 8 Ena yaromi uro ne yokamai denom minom ari mun fi ereinga mapunom dourom boinga no surai di norome. Yai Gumam Murom Sumuna bei moiro ari mun fi ereinga mapunom i ne yokamai eromie. \p \v 9 Ena koma wom no surai ka i mora fipuka kakom i no surai ne yokamai kanom dairo kakom kakom ka make ei topuiye. No surai epe mina wako topuiye: “O, Yai Gumam, ne bei moiro nenen inokore ei fingamom i Korosi ari erowangere ena ne Muronum Sumuna bei moiro inokore mapunom mapunom nokapu ei firangua muruwo yokamai denom minom fai si di erowame. Fai si di erowangua iran i yokamai bei moire ne inokore ei fingamom i firaime,” epe diro ka make ei topuiye.\x * \xo 1:9 \xt Ef 1:16, 17; Fir 1:9 \x* \v 10 Ena ta bengoro no surai ka make epe ei topuiye? Ne yokamai denom minom epe fai si di erowangua ena ne yokamai furo Ari Wanopanom finguamere epe dourom boiro te yaromi mun kanangua mapunom i kakom kakom bei moraime. Iran i ne yokamai Yai Gumam konom waningai mapunom mapunom nokapu muruwo beire te Yai Gumam kam dungua fi towainga mokoname. \x * \xo 1:10 \xt Fir 1:27; Ef 2:10 \x* \v 11 Ena Yai Gumam yoporam ori wom boinguamere epe yaromi ne yokamai bei yoporam boi erowangua iran i tai ipun donguai muruwo ne yokamai fuka di erowangua ne yokamai yo moiro ako sikenaime. Ena ne yokamai Yai Gumam mun fi tere \x * \xo 1:11 \xt Ef 1:19; 3:16 \x* \v 12 “A boire bei norene,” di teiyo! Yaromi no yokamai Nenom moire ena nenen “Na ganama yo teinga yokamai tai erowaika no yokamai inaime,” diro gunom boi norongoro ena no yai opai muruwo bau boingui tei moiro tarom i inapune.\x * \xo 1:12 \xt Ef 1:18 \x* \v 13 Te yaromi bei moiro no yokamai kama yoporam boingua sungui tei moipunga akire dire bei de norere nokire furo yaromi wam mun fi tongua yaromi akai kiapam bei moingua ikai tei de noromie.\x * \xo 1:13 \xt Lk 22:53; Ef 2:2; 6:12 \x* \v 14 Yaromi wam kokonan bei norongua ena Yai Gumam bei moiro kan faipunga gui de norero bianom faingua kore de noromie.\x * \xo 1:14 \xt Ef 1:7-8 \x* \s1 Kirisito yaromi kokonan bengua mapunom \p \v 15 Ena Kirisito yaromi uro Yai Gumam no ari yokamai mapunomom kankepunga yaromi moinguamere epe i mari de norome. Yaromi bei moiro Yai Gumam tai kan muruwo bei engua tarom bire ime de tome.\x * \xo 1:15 \xt Yo 1:18; 2 Ko 4:4 \x* \v 16 Ena Yai Gumam Kirisito ka di tongoro ena yaromi tai kan muruwo bei eme. Kawom, yaromi tai ta ta kamundi dunguai bo te tai ta ta mangi tawa dunguai bo te tai kan muruwo kanupunga bo te tai kan muruwo kankepunga tai ta ta muruwo bei eme. Te yaromi ama bei moiro murom kiapam beinga yokama bo te murom moi koma deinga yokamai bo te murom suwo mokoinga yokamai bo te murom yoporam boinga yokamai muruwo bei eme. Yai Gumam “Tai kan muruwo bei engua Kirisito yaromi kam akire di towaime,” diro ka di tongoro ena yaromi tai kan muruwo bei eme.\x * \xo 1:16 \xt Yo 1:3, 10 \x* \v 17 Te Kirisito koma fuka dungoro ena tai kan muruwo okome mowomdi fuka dungoro ena yaromi bei moiro tai kan muruwo bei engua tarom i yo dume.\x * \xo 1:17 \xt Yo 1:1-2; 8:58 \x* \v 18 Te yaromi ama uro fi ki si teinga yokamai Ari Wanopanom moimie. Yaromi yono einga manomdi tei koma wom arongua ena iran i nenen bei moiro tai kan muruwo ime de tere yaromi moi koma dome.\x * \xo 1:18 \xt Ef 1:22-23; Ap 26:23; Rew 1:5 \x* \v 19 Ena Yai Gumam nenen inokore ei finguamere epe beiro ena yoporam boingua te inokore engua nenen wam tongoro ena yaromi nenen nem moinguamere epe moime.\x * \xo 1:19 \xt Yo 1:16; Kor 2:9 \x* \v 20 Ena Yai Gumam “Na te ari yai opai mangi tei moinga bo kamundi tei moinga yokamai gere denom minom u towane fure morapune,” diro wam awi dongoro ume. Te koma no yokamai Yai Gumam kiam moipunba yaromi wam eri yoro bakomdi tei goingua iran yaromi bei wira di norome.\x * \xo 1:20 \xt Ef 1:10; 2:16 \x* \p \v 21 Ena komari ne yokamai Yai Gumam moingui tei fakai tei moiro te kiam bei tere tai mapunom niki dongua beire inokore unanan eingoro \x * \xo 1:21 \xt Ro 5:10; Ef 2:3 \x* \v 22 te epena Yai Gumam wam eri yoro bakomdi goingua ena Yai Gumam bei moiro ne yokamai gere denom minom towane ei erome. Yaromi “Na ne yokamai endire na moiki tei morainga kakom yo wom tere moraingere te yai ta ‘Ne yokamai bianom beinga ari moimie,’ di erekenaime,” diro epe beme.\x * \xo 1:22 \xt Ef 2:14-16; 5:27 \x* \v 23 Ena ne yokamai fi ki singa mapunomom i kawom ako ki sire moiyo! Te tai ta ta ne yokamai gure erowangua ne yokamai gunom kam koma fire “Ka i akire di norowame,” dinga kam i a ki siyo! Kawom, ari furo gunom kam i man man moinga yokamai muruwo di mari deinga epemere na Pauro na kam i di mari deinga kokonan yai ta moiye.\x * \xo 1:23 \xt Mk 16:15; Ip 3:14; 6:11 \x* \s1 Pauro yaromi furo Korosi ari yokamai akire di erome \p \v 24 Ena epena ari yokamai bei niki de nareimba na “Na ganam dinom kipi kaingua ne yokamai akire di erowaiye,” diro mun fi moiye. Ena Kirisito yaromi “Na ganam dinom kipi kainguamere epe ne ganum dinom kipi kaingua ama firanga ena fi ki si nareinga yokamai na ganam epemere moinga yokamai akire di erowane,” di narere gunom boi narongoro ena na kipi kaingua kokonanom i bei gounaiye.\x * \xo 1:24 \xt Ef 3:13 \x* \v 25 Ena Yai Gumam “Na ganama akire di erowame,” di narere nenen gunom boi narongoro na yaromi nuwi kokonan gan moire ne Yura ari moikeinga yokamai akire di ere moiye. Ena na bei moiro “Ne yokamai Yai Gumam kam i muruwo di mari de erowaiye,” diro furo Yai Gumam gama kokonan bei ere moiye.\x * \xo 1:25 \xt Ef 3:2, 7-8 \x* \v 26 Komari kakom kakom Yai Gumam gunom kam i eke dongoro ari yai opai muruwo kankeimba epena kam i yaromi gama yo teinga yokamai i mari de erome.\x * \xo 1:26 \xt Ro 16:25-26; Ef 3:3-6, 9-10 \x* \v 27 Yai Gumam yaromi di finguamere epe i mari de erome. Ena ka eke dongua i epe: Yai Gumam ari Yura ari moikeinga yokamai bei nokapu wom de erowame. Kawom, Kirisito yaromi uro ne Yura ari moikeinga yokamai denom minom ikai koi moi erowangoro iran i ne yokamai “Yaromi bau boinguamom i inapune,” diro kiapam beiro suwi moraime.\x * \xo 1:27 \xt Ef 1:18-19 \x* \v 28 Ena iran no yokamai Kirisito gunom kam ari yai opai ori gawo muruwo di mari de eropune. Ena no yokamai inokore nokapu eire furo “Ne yokamai toren kan kenom beiyo!” di erere ka nuwi si eropune. Te no yokamai “Ari yokamai nen towane towane endiro Yai Gumam moingui tei fupungoro ena yokamai Kirisito si dauinga kawom yo tero moraime,” diro \x * \xo 1:28 \xt Ef 4:13 \x* \v 29 gunom kam yoporam boiro di mari de eropune. Ena Kirisito yoporam ori wom boingua na narongua na nanan kokonanom i beiye.\x * \xo 1:29 \xt 1 Ko 15:10; Fir 4:13 \x* \c 2 \p \v 1 Ena na di fikai ne yokamai epe kanainga na ganam kipi kokonan iro ne yokamai te ari iki birom ori Leorisia tei moinga yokamai te ari na giranam gumanam kankeinga yokamai muruwo akire di ere moiye. \v 2 Na ganam kipi kokonan i iro beikai “Ne yokamai te ari yokamai gere denom minomdi koi erowai tere te towane towane mun fi ereinga i towane dere te inokore nokapu eire bei moiro fi ki suwaingai erowai te erowame,” diro kokonan i beiye. Ena epe morainga iran i ne yokamai te ari yokamai gere Yai Gumam ka di eke de engua kam firaime. Te eke dongua kam i Kirisito i mari dome. \x * \xo 2:2 \xt Ef 3:4, 18; Kor 1:26 \x* \v 3 Kirisito yaromi nenen bei moiro ka nokapu wom muruwo eke dere dunguai i mari dowangoro ena ne yokamai te ari suwo koropane i gere ama fi kun daraime. \x * \xo 2:3 \xt 1 Ko 1:24, 30 \x* \v 4 Te na di fikai “Yai ta uro ka niki dongua diro ne yokamai kinanom sikename,” diro na epena ka dika i ne yokamai di ereiye.\x * \xo 2:4 \xt Ro 16:18; Ef 5:6; Kor 2:8 \x* \v 5 Te na ne yokamai gere moikepunba te na inokore ei fikai ne yokama gere moipune. Ena moiro ne yokamai ekanikai ne yokamai denom minom towane eiro moiro te Kirisito fi ki si teinga erowai tongoro ena na mun ori wom fiye.\x * \xo 2:5 \xt 1 Ko 5:3 \x* \s1 Ari yokamai Yesu si daunainga kon nokapu wom wanaime \p \v 6 Ena ne yokamai Ari Wanopanom Kirisito Yesu mora inga ena ne yokamai yaromi si dauire konom waniyo! \v 7 Ena eri koruwa mansinomdi mokore erowai tonguamere epe ne yokamai erowai tere moiyo! Te ne yokama kon waningai Yesu yaromi ka di erongua dourom boire moiyo! Te yai ta gunom kam ne yokamai nuwi si eronguamere epe ne yokamai fi ki singa mapunom moko iwa nangoro moiyo! Ena kakom kakom ne yokamai Yai Gumam mun fi tere wan moiyo!\x * \xo 2:7 \xt Ef 3:17 \x* \p \v 8 Ena ne yokamai “Yai ta uro ka giram murom yo di norowangua bo te ka yo morom dire kasu di norowangua ena no yokamai dourom beikenapune,” di firainga kan kenom beiyo! Yaromi ari yokamai awanoma kanom dire te mangi tai faingua mapunom dungua epe duwamba Kirisito yaromi kamom i dikenangua ena kan kenom beiyo! \x * \xo 2:8 \xt Kor 2:4 \x* \v 9 Yaromi ka kasu dumba Kirisito uro no yokamai ganom dinom koiro moipungamere epe gan dinom koiro moingua kakom tei Yai Gumam mapunom muruwo Kirisito dem miriyomdi tei ei tome.\x * \xo 2:9 \xt Yo 1:14, 16 \x* \v 10 Ena ne yokamai Kirisito si dauinga iran moi kuwom singa mapunom ne yokamai moingi tei fuka di erome. Te yaromi murom erowai teinga yokamai te murom kanom suwo moi fai deinga yokamai kiapanom bei erome.\x * \xo 2:10 \xt Ef 1:21-22 \x* \v 11 Ena ne yokamai yaromi gere si dauire wan moinga ena Yura ari “No yokamai Yai Gumam ariyoma moipunga ari yokamai opom di erowapune,” diro ganom guwo dingamere epe ari yokamai ne yokamai ganom guwo dikeime. Tamanume. Ne yokamai bei moiro “No yokamai denom minom dinepe dome,” di finga ena Kirisito bei moiro mapunom niki dongua ne yokamai denom minomdi ikai tei dungua yoporam boingua bei de eromie.\x * \xo 2:11 \xt Ro 2:28-29 \x* \v 12 Ena ari ne yokamai nuwi bui ereinga kakom tei ne yokamai Kirisito gere ama yono manomdi ei ereingoro te ari nuwi bui ereinga kakom i Yai Gumam yoporam ori wom boiro Kirisito yono einga manomdi tei okom ako are tonguamere epe ne yokamai “Yaromi no yokamai okonom ama ako are norowame,” diro fi ki singa ena yaromi bei moiro ne yokamai ako arongoro ena ne yokamai yokori moime.\x * \xo 2:12 \xt Ro 6:4-5; Ef 1:19-20 \x* \v 13 Te komariki ne yokamai bianom faingua mapunom dourom boinga te ne ari Yura ari moikeinga yokamai moiro Mose ka di guwo dungua dourom boikeinga ena ne yokamai ei goimba epena Yai Gumam bei moiro ne yokamai te Kirisito gere yokori morainga mapunom erere te no yokamai bianom bepunga i muruwo kore de norome.\x * \xo 2:13 \xt Ef 2:1, 4-5 \x* \v 14 Te komari no yokamai furo Yai Gumam ka di guwo dungua gore dikepungoro ena Yai Gumam mapunom i kanere ka di guwo dungua gore dikepunga mapunom i kerere munom ganom boime. Ena Yai Gumam ka i boingua i epemere eri yoro bakomdi tei buro siro Kirisito goinga ena bianom bepunga kore de norome.\x * \xo 2:14 \xt Ef 2:14-16 \x* \v 15 Te Kirisito eri yoro bakomdi tei goingua ena no yokamai mora kanupunga Yai Gumam bei moiro murom moi koma deinga yokamai te murom yoporam boinga yokamai ime de erongoro iran i murom yokamai muruwo i ari noromanga tai epemere moinga fipune.\x * \xo 2:15 \xt Kor 1:13 \x* \p \v 16 Ena yai ta uro “Ne yokamai kua kopuna i neiyo! Ne yokamai nuwi i neiyo! Te ne yokamai noniki kakom i bo te kapa koi gere engua mapunom bo te Yura ari iron moinga mapunom epe dourom boiyo!” di erowangua ne yokamai fikeiyo! \x * \xo 2:16 \xt Ro 14:1-12 \x* \v 17 Tarom i muruwo tai noromanga tai dungua ena koma no yokamai kanupunga “Okome tai ta ori fuka duwame,” di fipunba Kirisito yaromi mora ungua iran epena no yokamai kanupunga tai ta ori mora fuka dume.\x * \xo 2:17 \xt Ip 8:5; 10:1 \x* \v 18 Ena yai ta uro “Na kuwan kanikai ena na yai ori moiye. Ena ne yokamai kanom moko iwa name di fikenainga ne yokamai nen towane towane ganom kipi kokonan beiyo! Te ne yokamai Yai Gumam nuwi kokonan gan yokamai kanom akire diyo!” epe di erowangua fikeiyo! Ari yokamai yaromi kam akire duwainga i faikenamba yaromi nenen dem miriyom gorom i dourom boiro nenen kam akire dire\x * \xo 2:18 \xt 1 Ko 4:6 \x* \v 19 Kirisito yaromi ako ki sikemie. Te no yokamai binom bei moiro ganom dinom kiapanom benguamere epe Kirisito yaromi bei moiro Yai Gumam gama kiapanom bei erome. Ena okonom kaunom gurom goranom bei engoro ganom dinom i u kumo si towane fungua ena binom kiapanom benguamere epe Yai Gumam gama u kumo si towane furo Kirisito si dauinga yaromi kiapanom bei erome. Ena Yai Gumam yaromi inokore ei finguamere epe gama yokamai erowai towaro beimie.\x * \xo 2:19 \xt Ef 4:15-16 \x* \v 20 Ena ne yokamai te Kirisito gere goinga ena Satan yaromi te murom niki deinga yokamai ne yokamai yoporam boiro kiapanom beikenaime. Tamanume. Iran i ari yokamai mangi tai kan muruwo dourom boingamere epe ne yokamai dourom boikeiyo!\x * \xo 2:20 \xt Gar 4:3-5, 9 \x* \v 21 Epemere yokamai “Ne yokamai kua i akeiyo! Te ne yokamai ama nekeiyo! Te ama okonomdi akeiyo!” epe duwainga dourom boikeiyo! \x * \xo 2:21 \xt 1 Ti 4:3 \x* \v 22 Kawom, tai ta ta muruwo nopunga tarom i mora nowapunga i gouname. Iran i yokamai bei moiro mangi ari mapunomom towane i mari dere nuwi si norowainga i dourom boikeiyo! \x * \xo 2:22 \xt Ais 29:13; Mt 15:9; 1 Ko 6:13 \x* \v 23 Te ne yokamai mora kaninga yokamai “Ne yokamai Yai Gumam nuwi kokonan gan yokamai kanom akire diyo! Te ne yokamai kanom moko iwa naro benangua ne yokamai ganom kipi kokonan bei ereiyo! Te ne yokamai ganom bei niki de ereiyo!” epe ka di guwo dinga ena ari suwo koropane “Yokamai mapunom mapunom muruwo mora fimie,” epe di fimba yokamai mapunom mapunom i muruwo fikeime. Kawom, no yokamai ka di guwo dingai dourom borapunga no yokamai tai ta ta niki dongua nomanenom boi tongua tarom i bire ime de tekenapune. \c 3 \p \v 1 Ena Yai Gumam bei moiro Kirisito yaromi yono einga akaiyom tei wiyom yaungua aronguamere epe yaromi bei moire ne yokamai winom yaungua areinga iran i ne yokamai kamundi tai kan inainga tarom i inokore ei teiyo! Te Kirisito yaromi mora furo Yai Gumam okom womdi tei ame dere moime.\x * \xo 3:1 \xt Mk 16:19; Ef 1:20; Kor 2:12 \x* \v 2 Ena kakom kakom ne yokamai bei moire kamundi tai ta ta inokore ei tere te mangi tai ta ta dungua i inokore ei tekeiyo! \x * \xo 3:2 \xt Mt 6:33 \x* \v 3 Ta bengoro inokore ei tekenaime? Yai ta goingua mapunom koma bengua tokoi beikenanguamere epe ne yokamai denom minom gorom i goingoro ena mapunom koma beinga epena beikeimba ne yokamai Kirisito gere moiro Yai Gumam teina tei moingoro ari yokamai ne yokamai Kirisito gere moinga mapunom kankeime.\x * \xo 3:3 \xt Ro 6:2, 6-7 \x* \v 4 Ena ne yokamai kawom yokori moinga kapakom i Kirisito moime. Ena okome yaromi tokoi unangua kakom tei bau borangui tei u mari nangoro ne yokamai te yaromi gere ama u mari naimie.\x * \xo 3:4 \xt 1 Yo 3:2 \x* \s1 Pauro bei moiro “Ne yokamai tai niki dongua muruwo beikeiyo!” di erome \p \v 5 Ena ne yokamai bei moire tai mangi tai mapunom i muruwo si goiyo! Ena ne yokamai epe yai opai kunei neinga dinepe dongua mapunom te tai niki dongua i okonom murom kunei kaninga mapunom te yai ta guwai gaiyom mun kaninga mapunom i muruwo beikeiyo! Fiyo! Ne yokamai yai ta guwai gaiyom mun kaninga mapunom benainga ne yokamai yai gumam kasu yai mapunom dourom boraimie.\x * \xo 3:5 \xt Ro 6:6, 11; 8:13; Ef 5:3-5 \x* \v 6 Ena Yai Gumam bei moiro ari tai mapunom niki dongua epe bei moinga yokamai meina niki dowangua erowamie.\x * \xo 3:6 \xt Ef 5:6 \x* \v 7 Te komari ne yokamai kon niki dongua wan moingai tai mapunom i muruwo beimba \v 8 epena i ne yokamai mapunom i muruwo bei dowaingai fanamie. Tai mapunom i epe: Kura kam dinga mapunom te denom minom eriyom mokoinga mapunom te denom minom ari niki de fi ereinga mapunom te nenta kam ka singa mapunom te ka dinepe dongua di moingai mapunom i muruwo bei deiyo! \v 9 Ena ne yokamai denom minom gorom dungua mora bei deinga iran i ne yokamai bei moiro arinoma i kasu wanere di erekeiyo! \v 10 Kawom, ne yokamai denom minom gorom dungua mora bei dere ena ari koi epemere u mari fimie. Ena Yai Gumam yaromi “Ne yokamai mapunanam kawom firaime,” diro ne yokamai ari koi imari dero bei eiro te kakom kakom bei moiro nenen moinguamere epe bei ei ere moimie.\x * \xo 3:10 \xt Ef 4:25-32 \x* \v 11 Iran i Yai Gumam ari koi bei engua ena ari Yura ari moikeinga yokamai te Yura ari yokamai kounom kounom moime. Te ari ganom guwo dinga yokamai te ari ganom guwo dikeinga yokamai ama kounom kounom moime. Te ari ka ta ka ta dinga yokamai te ari mapunom mapunom ta beinga yokamai ama kounom kounom moime. Te ari nuwi kokonan beinga yokamai te ari nuwi kokonan beikeinga yokamai ama kounom kounom moime. Te ari yokamai muruwo kounom kounom moimba Kirisito yaromi towane i yai ori moiro te yaromi ne yokama denom minomdi ikai tei moi eromie. \x * \xo 3:11 \xt Gar 3:28 \x* \p \v 12 Ena Yai Gumam bei moire ne yokamai gunom boi erere dem miriyom mun fi erongua ena ne yokamai yaromi gama yo tere moinga ena ne yokamai tai mapunom epe iyo! Ne yokamai ari muruwo kanom fi erere bei nokapu de ereiyo! Te ne yokamai nenen kanom bei i akore ari yokamai bei wira di erere te kene kene eire yokamai niki de fi erekeiyo! \x * \xo 3:12 \xt Ef 4:2; 1 Pi 2:9 \x* \v 13 Te yai ta ne yokamai moingi suna tei moiro “Ka di erowaro beiye,” di erowangoro ne yokamai kan de teiyo! Te ne yokamai towane towane bianom faingua Ari Wanopanom ne yokamai bianom i mora kore de eronguamere epe ne yokamai towane towane bianom faingua kore de ereiyo! \x * \xo 3:13 \xt Mt 6:14; Ef 4:32 \x* \v 14 Kawom, mapunom i muruwo epe beire te mapunom ori ta ama beiyo! Mapunom ta i epe: Ne yokamai towane towane denom minom mun fi ereiyo! Ena ne yokamai towane towane denom minom mun fi erowainga ena ne yokamai kumo si towane naime.\x * \xo 3:14 \xt Ro 13:8-10; 1 Ko 13:13 \x* \p \v 15 Ena Yai Gumam “Ne yokamai na ganama kumo si towane furo wira diro moraime,” diro gunom boi erongua ena Kirisito uro ne yokamai denom minom bei wira di erongua iran i ne yokamai towane towane wira dungua mapunom epe bei moiyo! Epa bei morainga ena Yai Gumam “Mun fi eropune,” epe di teiyo! \x * \xo 3:15 \xt Fir 4:7; 1 Ko 12:27 \x* \v 16 Te ne yokamai bei moiro “Kirisito gunom kam nokapu wom no yokamai moipungi suna tei kawom fai nore derewo duwamie,” diro ena furo arinoma yokamai ka nuwi si erere te mapunom mapunom ne yokamai fingai “Ne yokamai kan kenom beiyo!” diro di mari de ereiyo! Ena ne yokamai denom minomdi Yai Gumam fi mun ei towainga Yai Gumam wi dungua kam te Yesu wi dungua kam te Murom Sumuna wi kirame dungua kam i Yai Gumam di tere moiyo! \x * \xo 3:16 \xt Ef 5:19 \x* \v 17 Ena iran i ne yokamai tai kan i muruwo beingai bo te ka ta muruwo dingai ari yokamai Ari Wanopanom Yesu kam dourom boingamere epe ne yokamai mapunom i dourom boiyo! Ena Kirisito yaromi kokonan ne yokamai bei erongua ne yokamai ka make eiro Nenom Yai Gumam “Mun fi eropune,” di tere kokonan i dourom boiro beiyo!\x * \xo 3:17 \xt 1 Ko 10:31; Ef 5:20 \x* \s1 Yesu gama yokamai kon epe wanaime \p \v 18 Ena ne opai gan yokamao, ne yokamai Ari Wanopanom si dauinga ne yokamai winom biyai ka duwainga giranomdi gore duwainga i fanamie.\x * \xo 3:18 \xt Ef 5:22; 1 Pi 3:1-2 \x* \p \v 19 Ena, ne yai gan yokamao, ne yokamai denom minom i efenom biyai mun fi erere bei niki de erekeiyo!\x * \xo 3:19 \xt Ef 5:25; 1 Pi 3:7 \x* \p \v 20 Ena, ne gan gawo yokamao, ne yokamai Ari Wanopanom si dauinga ena nenom manom ka duwainga muruwo giranomdi gore di ereiyo! Yai Gumam yaromi mapunom epe i mun kanumie.\x * \xo 3:20 \xt Ef 6:1-3 \x* \p \v 21 Ena, ne nem mam yokamao, ne yokamai ganoma yokamai denom minom eriyom mokonangua tarom bei erowainga gai goiro wan morainga i faikename. Ena ne yokamai bei moiro “Ganoma yokamai gai goiro wan moikenaime,” diro bei niki ori wom de erekeiyo!\x * \xo 3:21 \xt Ef 6:4 \x* \p \v 22 Ena, ne mangi tei nuwi kokonan beinga yokamao, ne yokamai kiapanom ari ka muruwo duwaingai giranomdi gore diyo! Te ne yokamai bei moiro “Yokamai no kokonan bepunga kanere mun fi norowaime,” diro yokamai okonom muromdi ekaningai kakom towane kokonan nokapu beikeiyo! Tamanume. Ne yokamai denom minomdi kokonan towane fi tere te Ari Wanopanom yaromi mun fi towainga kokonanom iyo!\x * \xo 3:22 \xt Ef 6:5-8 \x* \v 23 Te ne yokamai kokonan muruwo benaingai yoporam boiro beiyo! Fiyo! Ne yokamai ari yokamai towane kokonan i bei erekeimie. Tamanume. Ne yokamai Ari Wanopanom i ama kokonan bei teimie. \v 24 Te ne yokamai ama mora fingai okome no Ari Wanopanom bei moiro Yai Gumam nenen meinanom gama yokamai nou kei erongua meinanom i ne yokamai erowame. Kawom, ne yokamai mora fingai no Ari Wanopanom Kirisito kokonan bei teimie. \v 25 Te nenta kakom kakom mapunom niki dongua bei moranguamere epe meina niki dowangua inamie. Yai Gumam yaromi kounom kounom no yokamai ipu si norowame.\x * \xo 3:25 \xt Ap 10:34; Ro 2:11 \x* \c 4 \p \v 1 Ena, ne kokonan ari kiapanom bei ereinga yokamao, Yai Gumam kamundi moiro ne yokamai kiapanom bei erongua ena ne yokamai bei moiro nuwi kokonan ari mapunom yo tongua bei erere kiapanom nokapu bei ereiyo! \x * \xo 4:1 \xt Lew 25:42, 53 \x* \s1 Ka make epewo ei tere te kon yo tere wanainga mapunom \p \v 2 Ena ne yokamai ka make einga mapunom i ako ki sire inokore towane eiro Yai Gumam “Mun fi eropune,” di teiyo! \x * \xo 4:2 \xt Ef 6:18 \x* \v 3 Te ne yokamai Yai Gumam yaromi ka make ei towaingere ena yaromi bei moiro no yokamai ama epe akire di norere gunom kam i di mari dowapunga konom i norowangoro ena no yokamai furo Kirisito kam eke dongua ari di mari de erowapune. Koma na ka i di mari deika ena epena na kan iki tei fairo moiye.\x * \xo 4:3 \xt Ro 15:30; Ef 6:19 \x* \v 4 Ena Yai Gumam kokonan i narongua ne yokamai “Na ka eke dere dunguai di mari de erowame,” diro ka make ei teiyo! \x * \xo 4:4 \xt Ef 6:20 \x* \p \v 5 Ena ne yokamai furo ari gunom kam fi ki sikeinga yokamai moraingi tei furo inokore ei nokapu de erere waniyo! Ne yokamai “Ari yokamai Yai Gumam akaiyom ikai unaime,” diro bei nokapu de ereinga mapunom i a ki siyo! \x * \xo 4:5 \xt Ef 5:15-16; 1 Te 4:11-12 \x* \v 6 Te kakom kakom kanom i dingai u nokapu wonom fure don kenangua i epemere di ereiyo! Epe dinga ena ari yokamai bei moiro ne yokamai ka mina wakoro di erowaingoro ne yokamai ka nokapu wom mokom bairo di erowainga firaime.\x * \xo 4:6 \xt Ef 4:29; 1 Pi 3:15-16 \x* \s1 Ka onam dumie \p \v 7 Ena Taikiku yaromi uro na kokonan beikai ne yokamai muruwo di mari de erowame. Yaromi kawom Yai Gumam gam moiro te Ari Wanopanom kokonan gan nokapu wom moiro te no yokamai gere kokonan towane ama ipunga imie.\x * \xo 4:7 \xt Ef 6:21 \x* \v 8 Yaromi no yokamai gere kokonan towane ipunga ena na “Yaromi awi ne yokamai moingi tei dowaikoro yaromi ure no yokamai tamere beire moipungai di erere te ne yokamai denom minomdi bei erowai te erowame,” di firo awi deiye.\x * \xo 4:8 \xt Ef 6:22 \x* \v 9 Te na bei moiro “Yai ta Onisima te Tikasi gere ama firo!” diro ewi deiye. Onisima yaromi yai nokapu moiro te Yai Gumam gam kawom moime. Te yaromi ne yokamai nenen arinom yai ta ama moingua ena yai surai uro tai ta ta i muruwo epe tawa u mari u norongua kam i di erowaipire.\x * \xo 4:9 \xt Fmn 1:10-12 \x* \p \v 10 Ena yai ta Aritaka yaromi na gere ama kan iki faipuka iran yaromi “Ne yokamai moi deimio?” epe di erome. Te Mako yaromi Banapasi yokorom yai moingua yaromi ama “Ne yokamai moi deimio?” di erome. Ena yaromi u ne yokamai moingi tei unangua na “Ne yokamai yaromi unangua kukureiyo!” mora epe di ereiye. \x * \xo 4:10 \xt Ap 19:29; 12:12; Fmn 1:24 \x* \v 11 Ena Yesu yaromi ari kam ta epe diro dainga Yusatasi epe dinga yaromi ama bei moiro “Ne yokamai moi deimio?” epe ne yokamai di erome. Te yai suraiye yokamai Yura ari moimba Kirisito fi ki si teinga ena yokamai towane “Ari yokamai Yai Gumam fi ki si towaingoro ena yaromi yokamai kiapanom bei erowame,” diro na gere kokonan beiro te na denam minam bei erowai te nareime. \v 12 Ena yai ta Epafara yaromi ne yokamai arinom yai ta moingua yaromi “Ne yokamai moi deimio?” epe ama di erome. Yaromi Kirisito Yesu nuwi kokonan gan moiro ena kakom kakom “Ne yokamai kawom arero Yai Gumam inokore ei finguamere epe dourom boiro erowai te moiro te Yai Gumam gama kawom moraime,” diro yoporam boiro Yai Gumam ka make ei tome. \v 13 Na yaromi kanero ne yokamai ka epe di erowaiye: “Yaromi gam kipi kokonan ori wom beiro ne yokama akire di erero te Leorisia ari te Hairoporisi ari yokamai ama akire di eromie,” epe di ereiye. \v 14 Ena yai ta Luka no yokamai mun fi topunga yaromi no yokamai nupi faipunga akire di norongua yaromi moingua te yai ta Demasi yaromi ama moingua yai surai bei moiro “Ne yokamai moi deimio?” di ereipire.\x * \xo 4:14 \xt 2 Ti 4:9-12; Fmn 1:24 \x* \v 15 Ena na bei moiro “Ne yokamai moi deimio?” epe dikai ne yokamai ama Leorisia Yai Gumam gama yokamai di ereiyo! Te ne yokamai fu ari Yesu fi ki si teinga Nifa oparomi ikomdi tei kuku bei moinga yokamai moingi tei furo na “Ne yokamai moi deimio?” dikai ama di ereiyo! \v 16 Ena ne yokamai munom ganom i kerere fire tokoi fiasi Yesu fi ki si teinga yokamai Leorisia moingi tei de ereiyo! Tei de erowaingoro yokamai ama kerowaimie. Ena na munom ganom ta fia si Leodisia ari moingi tei dekai ne yokamai ama ire kerere fiyo! \p \v 17 Ena ne yokama furo Akipa yaromi “Ne Ari Wanopanum si dauinga ena Yai Gumam bei moiro kokonan ne erongua ena ne kokonan i bei gouwo!” di teiyo!\x * \xo 4:17 \xt Fmn 1:2 \x* \p \v 18 Ena epena na “Ne yokamai ‘Na munom i boime’ di firaime,” diro buro iro ka i boiro “Ne yokamai moi deimio?” diro boi ereiye. Na kan iki yo moika ne yokamai fi nareiyo! Ena na “Ari Wanopanom Yesu Kirisito ne yokamai bei nokapu de erowame,” diro Yai Gumam ka make ei te moiye. Mora epe.\x * \xo 4:18 \xt 1 Ko 16:21; Gar 6:11; 2 Te 3:17 \x*