\id 1PE - Chuave NT [cjv] -Papua New Guinea 1992 (DBL -2014) \h 1 Pita \toc1 Pita Yaromi Munom Ganom I Koma Boime \toc2 1 Pita \toc3 1 Pi \mt1 Pita Yaromi Munom Ganom I Koma Boime \ip Ena Yesu gama yokamai moingi tei yai ta kam Pita yaromi munom ganom i boime. Pita ka munom i boiro ari fi ki si teinga yokamai moingi koro koro tei de erome. Te giwi 5 bakom suna 13 yaromi epe dume: “Bapiron tei” epe dume. Ena “Bapiron tei” dungua mapunom i epe “Roma tei” dume. Ena no mora fipunga Pita yaromi Roma tei moiro munom ganom i boi erome. \ip Ena ari fi ki si teinga yokamai Yesu Kirisito nokapu dourom boinga iran Roma gaman ari yokama uro bei niki de erome. Ena Pita bei moiro “Yokamai furo erowai tero Yesu yoporam boiro fi ki si towaime,” diro munom ganom i boi erome. \c 1 \p \v 1 Na Pita Yesu Kirisito nawi dongua fuka yai moiro munom ganom i boiye. Yai Gumam bei moiro ne yokamai gunom boi erongoro ena ne yokamai yaromi gama moimie. Ena ne yokamai ikinom akainom kawom kamundi tei dumba epena ne yokamai suwo koropane Pondusi akai tei moimie. Te suwo koropane Garesia akai tei moimie. Te suwo koropane Eisia akai tei moimie. Te suwo koropane Bitinia akai tei moimie. Ena akai tei ne yokamai ikinom akainom kawom dikeme. Ena epena na munom ganom i ne yokamai boi ereiye.\x * \xo 1:1 \xt Yem 1:1; 2 Pi 1:1 \x* \v 2 Ena komariki Nenom Yai Gumam “Ne yokamai Yesu Kirisito giramdi tei dourom boraingoro te yaromi akiyom i biyom si erowame,” diro nenen inokore ei finguamere epe dourom boiro ena ne yokamai gunom boi erome. Ena yaromi bei moiro epe gunom boi erome. Yaromi Murom Sumuna awi dongoro uro “Ne yokamai Yai Gumam gama yo teinga yokamai moraime,” diro akire di erome. Ena na bei moiro “O, Yai Gumam, ne furo ari yokamai bei nokapu de erenga mapunom muruwo te gore amine enga mapunom muruwo ero!” diro ka make ei teiye.\x * \xo 1:2 \xt Ro 8:29; 2 Te 2:13; Ip 12:24 \x* \s1 Ari yokamai “Tokoi u mari napune,” diro kiapam bei moime \p \v 3 Ena nonon yokamai bei moiro Yai Gumam yaromi nonon Ari Wanopanom Yesu Kirisito Yai Gumam te nem moingua yaromi kam i bawom duwapune. Yaromi bei moiro nonon yokamai kanom ori wom fi norero ena Yesu Kirisito yono manomdi tei tokoi arongua yokori koi moipunga mapunom norongoro nonon yokamai “Tokoi u mari napune,” diro kiapam bei moipune.\x * \xo 1:3 \xt 2 Ko 1:3; 1 Pi 1:23 \x* \v 4 Ena nonon yokori koi moipunga nonon yokamai “Kamundi yokori morapunga Yai Gumam ‘Na erowaiye,’ di norongua inapune,” diro kiapam moipune. Tai i inapunga i niki dekenangoro te i kawom feke dere kakom kakom di derewo duwame. Ena Yai Gumam “Ne yokamai tai i inaime,” diro kamundi tei moiro tai i kiapam bei erere moime.\x * \xo 1:4 \xt Kor 1:12 \x* \v 5 Ena ne yokamai Kirisito fi ki si teinga yaromi “Na uro ne yokamai endiro tai kan i muruwo gounangua kakom tei na akire di erowaika kakom kakom moi kuwom suwainga i mari de erowaiye,” diro ne yokamai ekanero yoporam boiro kiapanom bei erongoro ne yokamai nokapu moimie.\x * \xo 1:5 \xt Yo 10:28; 17:11 \x* \v 6 Te epena kakom gurom towane Yai Gumam “O” duwangua ne yokamai ganom kipi mapunom mapunom firainga ena ne yokamai “Denom minomdi ipun dowame,” di firaimba ama di firainga “Yai Gumam kakom kakom moi kuwom suwainga norowame,” di firo mun ori wom fiyo!\x * \xo 1:6 \xt 1 Pi 5:10; Yem 1:2 \x* \v 7 Ena ari yokamai kongo mukom i kam gol i tai gounangua tarom i ire “Tai niki dongua bei dowapune,” diro e dongui tei eire tai moro kuwan bei dero kongo gol towane wom kanime. Epe mere Yai Gumam “Ne yokamai kawom fi ki si nareime,” diro ganom kipi kokonan erome. Ena ne yokamai fi ki singai mapunom i bei moiro kongo gol i ime de tongua ena ne yokamai kawom fi ki si towainga Yesu Kirisito tokoi u mari unangua kakom tei Yai Gumam bei moiro ne yokamai kanom akire dire bau boingua keranom sungua erowame.\x * \xo 1:7 \xt Yop 23:10; Ais 48:10; Yem 1:3 \x* \v 8 Te ne yokamai koma Yesu yaromi ama kankeimba te epena ne yokamai denom minom mun fi teime. Te epena ama kankeimba ne yokamai yaromi fi ki si tere mun ori wom fime. Te ne yokamai mun finga mapunom i mangi ari yokamai mun finga mapunom muruwo ime de towangoro ena ne yokamai mapunom i di mari dowainga kounom moikeimie. I tamanume.\x * \xo 1:8 \xt Yo 20:29; 2 Ko 5:7 \x* \v 9 Ena ne yokamai Yesu Kirisito fi ki si teinga Yai Gumam bei moiro “Ne yokamai moi kuwom suwainga akaiyom moi derewo moraimie,” diro bei erongua iran i ne yokamai mun ori wom fi teime.\x * \xo 1:9 \xt Ro 6:22 \x* \p \v 10 Ena komari ka mapunom ari bei moiro Yai Gumam ne yokamai kakom kakom moi kuwom suwainga mapunom epena ne yokamai moingi tei fuka di erongua “No ka mapunom ari yokamai bei moiro firapune,” epe di firo bei kanero di mari deime.\x * \xo 1:10 \xt Mt 13:16-17 \x* \v 11 Ena Kirisito yaromi Murom i u ka mapunom yokamai denom minomdi ikai tei moiro “Yai ta Yai Gumam awi dowangua akire di erowangua yaromi Kirisito okome uro gam kipi kokonan inamba okome Yai Gumam uro Kirisito kam akire duwame,” diro i mari de erongoro ena yokamai bei moiro “Tora kakom tai i tei fuka duwame. Te Yai Gumam tora beire tai i fuka duwame,” diro mina wakoime.\x * \xo 1:11 \xt Sam 22; Ais 53; Lk 24:26-27 \x* \v 12 Ena Yai Gumam bei moiro i mari de eronguai yokamai nenen inokore ei finga towane akire di tekeime. Tamanume. Yokamai ka i di mari dero ne yokamai ama kawom akire di ereime. Ena komari ka mapunom ari yokamai ka i dingamere epe epena ari yokamai uro gunom kam ne yokamai di mari de ereime. Ena Yai Gumam bei moiro Murom Sumuna kamundi tei awi dongoro mangi tei ako uro ari gunom kam dinga yokamai akire di erongoro yokamai gunom kam i di mari deime. Ena Yai Gumam nuwi kokonan gan yokamai “Ganoma kam mapunom i ama firapune,” diro mun firo wandou fimie. \s1 Ari yokamai moi yo tere morainga kam \p \v 13 Ena Yai Gumam epe nonon yokamai akire di norongua ne yokamai bei moiro “No yokamai fu Yai Gumam konom nokapu napune,” diro inokore eingai kiapam bei kenom beiyo! Te ne yokamai inokore ei fingai muruwo wom a ki siyo! Te Yesu Kirisito tokoi u mari unangua kakom tei Yai Gumam bei nokapu de erere moi kuwom suwainga erowangua ne yokamai kiapam nokapu wom bei moiyo! \v 14 Komari ne yokamai mapunom nokapu kankero mapunom niki dongua dourom boinga epe dourom boikeiyo! Tamanume. Ne yokamai gan gawo moiro ka gore dingamere epe mapunom dourom boiyo!\x * \xo 1:14 \xt Ro 12:2; Ef 2:3; 4:17-18 \x* \v 15 Ena Yai Gumam ne yokamai unom boinguai yaromi yo tere moinguamere epe ne yokamai wanaingai muruwo yo tere moiro waniyo!\x * \xo 1:15 \xt 2 Ko 6:16-18 \x* \v 16 Ta bengoro yo tere moiro wanaime? Yai Gumam ka mapunom i ka epe dume: “Na yo tere moikamere epe ne yokamai ama epe yo tere moiyo!” Yai Gumam epe dume.\x * \xo 1:16 \xt Lew 19:2; Mt 5:48 \x* \p \v 17 Ena ne yokamai Yai Gumam ka make ei tere “Auwo!” di teinga te nonon nenom yaromi bei moiro nonon yokamai tai bepunga mapunom i kanero kounom kounom ipu si norowangoro iran i ne yokamai man sinom boromdi tawa bam ta ari moiro kon waningamere ne yokamai epe wanere fi tere kam bawom di teiyo! \x * \xo 1:17 \xt Mt 6:9; Ro 2:11 \x* \v 18 Ena tora bengoro yaromi kuri fi tere kam bawom di towaime? Ne yokamai mora kaningai komariki ne yokamai awanoma yokamai mapunom niki dongua akire di erekengua beingoro ne yokamai mapunom i iro kan fairo moinga te Yai Gumam bei moiro “Ne yokamai ekire akai nokapu naiye,” diro mangi tai ta ta gounangua tarom i epemere kongo gol te siwa ire meina bei erekeme.\x * \xo 1:18 \xt 1 Ko 6:20 \x* \v 19 Tamanume. Yaromi bei moiro Kirisito akiyom nokapu wom ire meina bei erome. Kirisito yaromi mapunom nokapu wom wanere tai niki dongua beikengua iran ari non sipsip nokapu wom ire sire Yai Gumam teingamere epe yokamai Kirisito si goime. Ena yaromi akiyom fera di dongua ne yokamai kan fainga guide eromie.\x * \xo 1:19 \xt Yo 1:29; Ap 20:28; Ip 9:12-14 \x* \v 20 Te Yai Gumam man kamun ama bei eikengua kakom tei “Kirisito kokonan i bename,” diro gunom boi tomba “Yaromi epena ne yokamai akire di erowame,” dungoro epena Yai Gumam mapunom boiro kakom bei gounangua kakom i Kirisito u mari ume.\x * \xo 1:20 \xt Ap 2:23; Ef 1:4 \x* \v 21 Ena yaromi ne yokamai akire di erongoro ne yokamai Yai Gumam fi ki si teimie. Yai Gumam towane bei moiro Kirisito yono manomdi tei wiyom yaungua arongoro bau boingua keranom sungua tomie. Ena iran ne yokamai kanere Yai Gumam fi ki si tere ne yokamai tai kan muruwo erowangua kiapam bei moimie. Ena yaromi tai kan i muruwo ne yokamai bei erongua Yai Gumam kuriyom fi tere kam bawom di teinga i faimie.\x * \xo 1:21 \xt Yo 14:6; Ro 4:24 \x* \p \v 22 Ena epena ne yokamai ka kawom towane dourom boinga ne yokamai kuianom feke dongoro te ne yokamai arinom kawom yokoi ei neimie. Ena epe moinga iran i ne yokamai bei moire yoporam boiro arinoma yokamai muruwo denom minom mun ori wom fi ereiyo!\x * \xo 1:22 \xt Yo 13:34; Ro 12:10 \x* \v 23 Ne yokamai Nenom Yai Gumam yokori koi moinga mora erongua iran ne yokamai arinoma yokamai muruwo denom minom mun fi ereiyo! Yaromi kawom goikenamba kakom kakom yokori moi derewo moime. Ne yokamai Yai Gumam kam dungua finga ena yaromi yokori moinga ne yokamai erome. Yai Gumam kam kakom kakom ari akire di erowangoro kakom kakom yo di derewo duwame.\x * \xo 1:23 \xt Yo 1:13; Ip 4:12; 1 Pi 1:3 \x* \v 24 Ena tora bengoro nonon yokamai mora fipunga Yai Gumam kam i yo di derewo duwame? Yai Gumam kam mapunom i epe dume: \q1 Kui dunguamere epe ari yai opai muruwo moimie. Kui kuwom sunguamere epe ari yai opai muruwo bau boingui tei moimie. Ena kui i goungua te kuwom sungua i ako mangi siro goumba\x * \xo 1:24 \xt Ais 40:6-8; Yem 1:10-11 \x* \v 25 te nonon Ari Wanopanom kam i kakom kakom yo di derewo dumie. \m ka mapunom epe dume. Ena di derewo dungua kam i yokamai uro ne yokamai di mari de ereimie. \c 2 \p \v 1 Ena ne yokamai yokori koi moinga ako moinga ne yokamai tai niki dongua mapunom muruwo ma deiyo! Ena ka kasu dinga mapunom i ire te kasu beinga mapunom i ire te yai ta tai munmane ako nongua denom minom niki de fi teinga mapunom i ire te ari kanom ka singa mapunom i ire kawom ma deiyo!\x * \xo 2:1 \xt Ef 4:22; Yem 1:21 \x* \v 2 Te gan gawo toka bei moiro mam amiyom towane wom inokore ei tero nonguamere epe wom ne yokamai Murom Sumuna kopuna erowangua inokore ei tere neiyo! Nowainga iran ne yokamai nomanenom erowai towangoro Yai Gumam akire di erowangoro moi kuwom suwainga inaime.\x * \xo 2:2 \xt Mt 18:3; 1 Ko 3:2 \x* \q1 \v 3 Ena ne yokamai mora kaningai Ari Wanopanom yaromi bei moiro ari akire di erongua iran i ne yokamai Murom Sumuna kopuna erowangua inokore ei tere neiyo!\x * \xo 2:3 \xt Sam 34:8 \x* \s1 Yai Gumam gama yokamai yo tongua ari moimie \p \v 4 Ena ne yokamai uro Ari Wanopanom yaromi morangui tei wiyo! Yaromi kongo yokori dunguamere epe mere moimie. Ena ari yokamai bei moiro yaromi awi deimba Yai Gumam uro yaromi gunom boi tere kawom inokore nokapu ei tomie.\x * \xo 2:4 \xt Ais 28:16; Mt 21:42 \x* \v 5 Ena ne yokamai ama kongo yokori dunguamere epe moime. Ena Yai Gumam ure ne yokamai ekire furo fi mun ei teinga ikom epemere kenangoro ena Murom Sumuna ikai tei morame. Ena ne yokamai fi mun ei teinga ari yo tongua moire Yesu Kirisito kokonan bei erowangua te Murom Sumuna i mari de erowangua iran ne yokamai fi mun ei teinga tarom Yai Gumam towaingoro ena Yai Gumam mun fi erowame.\x * \xo 2:5 \xt Eks 19:6; Ef 2:21-22; Rew 1:6 \x* \v 6 Ena ne yokamai tora mere beire na ka dika “I kawom dume,” di firaime? Ena ne yokamai bei moiro Yai Gumam ka dungua i ka mapunom koi boima fiyo! \q1 Na bei moiro kongo nokapu wom gunom boi tero kongom i towane wom ire ei Yerusarem tei deikoro ena iki kekai kongo i iki kowiri kauwom towane te koma wonom dumie. Ena epemere ari yokamai kongo i fi ki si towainga kakom kakom gai goikenaime. \m Yai Gumam epe dungoro\x * \xo 2:6 \xt Ais 28:16; Ro 9:33; Ef 2:20 \x* \v 7 ena ne fi ki singa yokamai “Kongo i nokapu wom dume,” dimba ne fi ki sikeinga yokamai ka mapunom dungua fiyo! \q1 Kokonan ari yokamai furo kongo i bei deingoro epena kongo i iki kowiri kauwom towane u mari umie. \m ka mapunom koi i epe dungua\x * \xo 2:7 \xt Sam 118:22; Mt 21:42 \x* \v 8 ena ne fi ki sikeinga yokamai ka mapunom koro ta duma fiyo! \q1 Kongo gawo toka ari kaunom diau eingua ako faingamere epe kongo i u mari ume. \m ka mapunom epe dungua ena yokamai Yai Gumam kam gore dikeinga ako faimie. Yai Gumam inokore ei finguamere epe yokamai ako faimie.\x * \xo 2:8 \xt Ais 8:14 \x* \v 9 Ako fanaimba Yai Gumam bei moiro “Ne yokamai na ganama moraime,” diro gunom boi erongoro ena ne yokamai furo kiapanom bei erongua yaromi fi mun ei teinga kokonan bei tere yo tere moiro Yai Gumam nenen gama kawom moimie. Yaromi bei moiro “Ne yokamai furo na tai ta ori beika ari di mari de erowaime,” diro unom boiro si boingui tei ma dero ekiro u bau boingui keranom ori wom sungui akai ikai tei ume.\x * \xo 2:9 \xt Eks 19:5-6; Ais 9:2; Ap 26:18; Ef 5:8; Tai 2:14; 1 Pi 2:5 \x* \v 10 Komari ne yokamai Yai Gumam gama moikeimba epena ne yokamai yaromi gama moime. Koma Yai Gumam ne yokamai kanom fi erekemba epena Yai Gumam ne yokamai kanom mora fi erome.\x * \xo 2:10 \xt Os 1:10; Ro 9:25 \x* \p \v 11 Ena, ne yokoi ei neika yokamao, ne yokamai man sinomdi tei morainga kakom tei ne yokamai ari bam ta ari yokamai epemere moiro kakom gurom towane tei morainga ena na ne yokamai ka epe di ereiye. Ne yokamai denom minom gorom i bei moiro ne yokamai kuianom i kura boi tongua mapunom i mounom wako teiyo!\x * \xo 2:11 \xt Sam 39:12; Gar 5:16-17, 24; Yem 4:1 \x* \v 12 Ena ne yokama furo ari mena moinga yokamai suna tei wanainga ne yokamai mapunom nokapu wom dourom boiyo! Yokamai bei moiro “Ne yokamai mapunom niki dongua beimie,” kasu dimba okome yokamai kanainga ne yokamai mapunom nokapu wom beingoro ena yokamai “Ne yokamai kokonanom i nokapu dume,” kawom diro ena Yai Gumam ari ipu si erowangua kakom tei yokamai yaromi kam i bawom duwaime.\x * \xo 2:12 \xt Mt 5:16 \x* \s1 Yai Gumam Nuwi Kokonan Gan Yokamai moi teimie \p \v 13 Ena ne yokamai Ari Wanopanom Yesu Kirisito gama moinga ena ne yokamai bei moire ari mokoinga yokamai ka duwainga muruwo dourom boiyo! Koma wom ne yokamai bei moiro gaman yai ori kawom moi koma dongua yaromi giramdi gore diyo!\x * \xo 2:13 \xt Tai 3:1 \x* \v 14 Te ne yokamai bei moiro gaman yokamai giranomdi ama gore diyo! Yai ori kawom moi koma dongua yaromi bei moiro “Ne yokamai furo ari tai niki dongua mapunom beinga yokamai kupa eiyo! Te ari tai nokapu dongua mapunom beinga yokamai kanom akire diyo!” diro gaman yokamai ewi domie. \v 15 Ena Yai Gumam “Ne yokamai mapunom nokapu benainga ari ka fikeinga du dinga yokamai bei moiro ne yokamai kanom ka suwainga konom kankenaime,” diro inokore ei fime.\x * \xo 2:15 \xt 1 Pi 3:15-17 \x* \v 16 Ena ari kan fainga yokamai moingamere epe ne yokamai moikeimba ne yokamai inokore eingamere epe dourom boimie. Ena yai ta inokore enainga yaromi “No yokamai mapunom niki dongua benapune,” epe duwangua ena ne yokamai epe beikenaimba ne yokami bei moiro nuwi kokonan Yai Gumam bei teiyo!\x * \xo 2:16 \xt Gar 5:13 \x* \v 17 Ena ne yokamai bei moire ari yokamai muruwo kanom i akire di erere denom minom arinoma mun fi erere Yai Gumam kuri fi tere yai ori gaman moi koma dongua ne yokamai kiapanom bei erongua yaromi kam akire di teiyo!\x * \xo 2:17 \xt Ro 13:1-7 \x* \x * \xo 2:17 \xt Ro 12:10 \x* \s1 Kirisito gam kipi kaingua inguamere epe Yai Gumam gama yokamai ganom kipi karangua inaime \p \v 18 Ena, ne nuwi kokonan gan yokamao, ne yokamai bei moiro ari ne yokamai kiapanom bei ereinga yokamai kanom akire di erere giranomdi gore diyo! Te yokamai ne yokamai kanom fi erere kiapanom nokapu bei erowainga yokamai giranomdi towane gore dikeiyo! Tamanume. Ne yokamai bei moire ari ne yokamai kiapanom niki dongua bei erowainga yokamai giranomdi ama gore diyo!\x * \xo 2:18 \xt Ef 6:5-7 \x* \v 19 Kawom, ne yokamai furo Yai Gumam inokore ei finguamere epe kon wanainga yokamai kipi karangua yo morom ne yokamai erowainga ne yokamai kura boingua mokom bai erekenainga ena Yai Gumam ne yokamai bei nokapu de erowame. \v 20 Te ne yokamai tai mapunom niki dowangua benaingero yokamai einaingai ne yokamai kura boi erowainga mokom bai erekenainga ena Yai Gumam bei moiro ne yokamai kanom kawom akire di erekename. Tamanume. Te ne yokamai mapunom nokapu benaingero ena yokamai einaingai ne yokamai kura boingua mokom bai erekenainga ena Yai Gumam bei moiro ne yokamai kanom akire di erowame.\x * \xo 2:20 \xt 1 Pi 3:14, 17; 4:14 \x* \v 21 Kirisito yaromi gam kipi kaingua fi erongua ena ne yokamai i kanere yaromi mouwomdi dourom boiyo! Yai Gumam ne yokamai unom boingoro ne yokamai tai mapunom i dourom boiyo!\x * \xo 2:21 \xt Mt 16:24; Yo 13:15 \x* \v 22 Te Kirisito yaromi kakom kakom biam beikemie. Te yokamai yaromi ka kasu ta dungua ama i mari dekeimie.\x * \xo 2:22 \xt Ais 53:9; Yo 8:46 \x* \v 23 Yokamai bei moiro yaromi kura kam di teinga yaromi kura kam mokom bairo di erekeme. Ena yokamai bei moiro yaromi gam kipi kaingua teinga yaromi ka mokom bairo “Na ne yokamai bei niki de erowaiye,” epe di erekeme. Tamanume. Yaromi bei moiro yai ta yo tongua ari ipu si erowangua yaromi okomdi tei ei tome.\x * \xo 2:23 \xt Ais 53:7; Ro 12:19 \x* \v 24 Kirisito yaromi bei moiro “Bianom beinga mapunomom bei moiro no yokama kiapanom bei norekenangero ena nonon yokamai furo yo tongua konom wanaime,” diro nenen dem miriyomdi tei nonon yokamai bianom iro u eri yoro bakomdi tei si fau diro faimie. Ena yaromi gam kipi kaingua fingua ne yokamai bianom beinga moi erero bei kenom bei eromie.\x * \xo 2:24 \xt Ip 9:28; Ro 6:2, 11; Ais 53:5-6 \x* \v 25 Non sipsip yokamai unanan wan moingamere epe komari ne yokamai Yai Gumam konom kankere unanan wan moimba epena ne yokamai inako dere u yai ne yokamai kiapanom bei erongua yaromi moingui tei wime.\x * \xo 2:25 \xt Ais 53:6; Mt 9:36; Yo 10:11, 14 \x* \c 3 \s1 Ari yai opai yokamai kau einga kam \p \v 1-2 Ena, ne opai gan yai kau einga yokamao, nuwi kokonan gan yokamai bei moiro kiapanom bei ereinga yokamai giranomdi gore dingamere epe ne yokamai winom biyai giranomdi gore diyo! Te ne yokamai winom biyai suwo koropane Yai Gumam kam i fi ki si tekenainga yokamai bei moiro ne yokamai mapunom nokapu benainga kanero nomanenom si awa tero fi ki si towaime. Yokamai bei moire ne yokamai yo tongua mapunom te yokamai giranomdi gore dinga mapunom dourom borainga kanaingoro ena ne yokamai ka towane ta dikenaimba yokamai fi ki si towaime.\x * \xo 3:1-2 \xt Ef 5:22-24; 1 Ko 7:12-16; Tai 2:4-5 \x* \v 3 Ena ne yokamai furo “Ari yokamai nokanere mun fi norowaime,” diro ganom dinom mena towane i eken bei tekeiyo! Eken beinga mapunom i epe: binom wiyom bei nokapu dere te kongo nokapu wom eken bei tere te gai suna gai nokapu wom finga mapunom i towane beikeiyo!\x * \xo 3:3 \xt 1 Ti 2:9-10 \x* \v 4 Tamanume. Ne yokamai denom minom ikai tei ama eken bei teiyo! Ena ne denom minom wira diro moiro te denom minom i moi firo morainga mapunom i goukenangoro te Yai Gumam mun ori wom fi erowame. \v 5 Komariki opai yo teinga yokamai Yai Gumam fi ki si tero winom biyai giranomdi gore dinga ena ari yokamai “Yokamai opai nokapu wom moime,” dime. \v 6 Sara oparomi mapunom i epe beme. Oparomi furo wiyom biyai Aparam giramdi gore dire “Yai ori yo” di tome. Ena ne yokamai mapunom nokapu beire tai ta kuri fikenaingai ena ne yokamai Sara oparomi apoma moraimie.\x * \xo 3:6 \xt Yen 18:12 \x* \p \v 7 Ena, ne opai inga yokamao, Yai Gumam “Ari yokamai efenom biyai bei nokapu de erowame,” dunguamere epe ne yokamai efenom biyai gere moiyo! Opai gan yokamai yoporam boikeinga te Yai Gumam bei moiro opai gan yokamai te ne yokamai gere kakom kakom moi kuwom suwainga yo morom erowangua iran ne yokamai bei moiro yokamai kanom fi ereiyo! Ne yokamai epe benainga iran ne yokamai ka make ei towainga si fere dekename.\x * \xo 3:7 \xt Ef 5:25-30; Kor 3:19 \x* \s1 Yai Gumam gama yokamai mapunom nokapu beimba yokamai kipi kaingua mapunom erowainga kam \p \v 8 Ena epena ka munom boika gounaro beme. Ne yokamai muruwo denom minom towane eire moire ari yokamai muruwo kanom fi ereiyo! Ne yokamai arinoma denom minom mun fi erere wira di erere te nenen kanom akire dikeiyo!\x * \xo 3:8 \xt Ro 12:16-18; 1 Te 5:15; Ef 4:32; 1 Pi 2:23 \x* \v 9 Te ari yokamai uro ne yokamai mapunom niki dowangua bei erere kura kam di erowaingai ne yokamai mapunom niki dowangua bo te kura kam dinga mokom bai erekeiyo! Tamanume. Yai Gumam bei moiro “No yokamai bei nokapu de erowaiye,” diro unom boi norongua iran ne yokamai furo ari bei niki de ereinga yokamai bei nokapu de ereiyo! \v 10 Ta bengoro ne yokamai mapunom i epe benaime? Yai Gumam ka mapunom dungua fiyo!\x * \xo 3:10 \xt Sam 34:12-16 \x* \q1 Nenta yaromi “Kakom arari moraro mun firaiye,” epe dungua yaromi ari yokamai kanom ka sikere ka kasu dikename. \v 11 Yaromi tai niki dongua mapunom i mouwom wako tere tai mapunom nokapu bename. Yaromi fure dem miriyom wira dungua mapunom i kanero kawom dourom boramie. \v 12 Ta bengoro epe bename? Ari Wanopanom furo ari yo teinga yokamai akire di ere moiro te yokamai ka make eingai kinamdi fi moimie. Fi moimba Ari Wanopanom furo ari tai mapunom niki dongua beingai yokamai akire di erekeme. \m Ka mapunom i epe dume. \p \v 13 Ena ne yokamai “Kakom kakom mapunom nokapu dourom borapune,” diro yoporam boiro mapunom nokapu i dourom boraingai eramom bei moiro ne yokamai bei niki de erowame? Yai ta kawom moikeme.\x * \xo 3:13 \xt Ro 13:3 \x* \v 14 “Yaromi moikeme,” di fipa ne yokamai tai mapunom nokapu benainga ari ta uro ne yokamai kipi karangua mapunom erowaingoro Yai Gumam ne yokamai bei erowai te erowame. Ne yokamai bei moire yokamai kurinom fi erekere ne yokamai denom minomdi koi ganom nouro di erekeiyo!\x * \xo 3:14 \xt Ais 8:12-14; Mt 5:10; 1 Pi 2:20 \x* \v 15 Tamanume. Ne yokamai denom minomdi tei “Kirisito yaromi towane no Ari Wanopanom yo tongua yai moime,” diro eiyo! Te ari yokamai bei moire “Ta bengoro ne yokamai ‘Yai Gumam ka di koi engua kawom norowame,’ di fime?” dingoro ena kakom kakom ne yokamai kenom bei moire yokamai ka mokom baire di ereiyo! \v 16 Ena ne yokamai ka mokom baire di erowainga kakom i ne yokamai ka wira dire di erere mapunom kou kou bei erekeiyo! Te ne yokamai mapunom nokapu dourom borainga ena ne yokamai denom minom nokapu duwangore te ari yokamai bei moire kanainga ne yokamai tai mapunom nokapu beire Kirisito yaromi dourom borainga kanaimba yokamai ne yokamai kanom ka suwainga yokamai gai goraime.\x * \xo 3:16 \xt Kor 4:6; 1 Pi 2:15 \x* \v 17 Kawom, Yai Gumam inokore ei finguamere epe nonon yokamai tai mapunom nokapu benapunga ganom kipi kaingua firapunga i tai ori dumba nonon yokamai tai mapunom niki dongua benapunga ganom kipi kaingua firapunga i tai gawo dume.\x * \xo 3:17 \xt 1 Pi 2:20 \x* \v 18 Tora bengoro nonon tai mapunom nokapu benapunga ganom kipi kaingua firapunga i faname? Kirisito yaromi yo tere moiro “Non yokamai yo tere moikepunga yokamai moinga ekire Yai Gumam moingui tei unaiye,” diro eken towane ure goi norere bianom mora kore de noromie. Te yaromi yai gan moingua ari yokamai si goimba te yaromi muromom i tokoi arero yokori moimie.\x * \xo 3:18 \xt Ro 6:10 \x* \v 19 Yaromi muromom i furo murom yokamai kan iki akai tei moingi tei furo ka di mari de erome. \v 20 Murom yokamai komariki yai ta Noa yaromi nuwi kopare ta baingua kakom tei Yai Gumam giramdi gore dikeime. Kakom tei Yai Gumam yo moiro kiapam moingoro ena Noa yaromi nuwi kopare baingoro ena Yai Gumam nuwi kin sungua awi domba yaromi bei moiro te ari yai opai okonom koro muruwo koro suraiye akire di erongoro ena yokamai fu nuwi kopare ikai tei furo nuwi boromdi tei fu moiro ako nuwiri koi sikeimie.\x * \xo 3:20 \xt Yen 6:7 \x* \v 21 Ena nuwi kuiam epemere nuwi bui ereinga nuwiyom dume. Ena Yai Gumam kanungua ne yokamai nuwi bui ereinga inga ena yaromi epena akire di erome. Yesu Kirisito goiro yono einga man sinomdi tei tokoi arongua ena Yai Gumam ne yokamai akire di erome. Ari ne yokamai nuwi bui ereinga kakom tei ganom dinepe dongua bei dekemie. Tamanumie. Ari ne yokamai nuwi bui ereinga kakom tei ne yokamai “Nonon bei moiro Yesu Kirisito kawom dourom borapune,” diro Yai Gumam ka di koi ei teime.\x * \xo 3:21 \xt Ip 10:22; Tai 3:4-5 \x* \v 22 Ena Yesu Kirisito yaromi mora tokoi arero kamundi tei furo Yai Gumam okom womdi tei moiro ena Yai Gumam nuwi kokonan gan yokamai muruwo te kamundi mokoinga yokamai muruwo te yoporam boinga yokamai muruwo kiapanom bei eromie.\x * \xo 3:22 \xt Yo 3:5; Ef 1:20-21 \x* \c 4 \s1 Yai Gumam ka dungua dourom borainga kam \p \v 1 Ena Kirisito gam dinom kipi kaingua fingua iran i yaromi inokore ei finguamere epe ne yokamai “Yai Gumam i nokapu dourom borapune,” diro inokore ei fiyo! Ari yokamai bei moiro ganom kipi kaingua firainga yokamai bianom faingua mapunom i ma deimie.\x * \xo 4:1 \xt Ro 6:7; 2 Ko 5:15 \x* \v 2 Ena iran ne yokamai man sinomdi tei yo morainga kakom i tai kuianom boinga mapunom dourom boikenaime. Tamanume. Ne yokamai Yai Gumam inokore ei finguamere epe dourom boraime.\x * \xo 4:2 \xt 1 Yo 2:16-17 \x* \v 3 Komari ne yokamai ari mena moinga yokamai inokore ei fingamere epe mapunom beimie. Ne yokamai tai niki dongua mapunom te tai niki dongua kuianom boingua mapunom te nuwi gi kengua nere du dire unanan finga mapunom te yai opai kunei neinga mapunom te Yai Gumam ka dungua si dere yai gumam kasu yai dourom boinga mapunom beimba epena mapunom mapunom i dourom boikeingoro\x * \xo 4:3 \xt Ef 2:2-3; Tai 3:3 \x* \v 4 ena ari mena moinga yokamai kaningai ne yokamai tai niki dongua mapunom mapunom i yokama gere tokoi beikeingoro ena yokamai ganom nouro diro bei moiro ka niki dongua ne yokamai di ereime. \v 5 Di ereimba okome yokamai nenen furo yai ta ari goinga yokamai te ari yokori moinga yokamai ipu si erowangua yaromi moingui tei furo tai beinga mapunom i di mari de towaimie.\x * \xo 4:5 \xt Ap 10:42 \x* \v 6 Koma Yai Gumam kokonan ari furo ari yokori moimba epena goinga yokamai moingi tei furo gunom kam di mari de erome. Ta bengoro yokamai epe beime? Mangi ari yokamai furo ari Yai Gumam gama morainga yokamai ka kori di erere ipu si erere ei goimba gama morainga yokamai gunom kam mora finga iran Yai Gumam yokori moinguamere epe yokamai kuianom i yokori moraime.\x * \xo 4:6 \xt Ro 8:10; 1 Ko 5:5 \x* \s1 Yai Gumam gama yokamai bei moiro arinoma towane towane nuwi kokonan bei erowainga kam \r Ro 12:6-13 \p \v 7 Ena tai kan i muruwo gounangua kakom i teina ungua iran ne yokamai “Ka make ei towapune,” diro inokore nokapu eiro fi kenom beiyo!\x * \xo 4:7 \xt Ro 13:11-12; 1 Yo 2:18 \x* \v 8 Ne yokamai bei moire yoporam boire arinoma towane towane denom minom mun fi ereiyo! Ne yokamai mapunom i epe benainga tai ta ta mapunom muruwo ime de towaimie. Kawom, ne yokamai bei moire arinoma towane towane denom minom mun fi erowainga ena ne yokamai ama bei moire yokamai bianom faingua inokore ei fi erekenaime.\x * \xo 4:8 \xt 1 Pi 1:22; Yem 5:20 \x* \v 9 Te ne yokamai arinoma ekire ikinomdi tei furo towane moiro kan kenom bei ereiyo! Te kan kenom bei ereinga kakom tei denom minom niki de fikeiyo!\x * \xo 4:9 \xt Ip 13:2 \x* \v 10 Te ne yokamai nen towane towane bei moire Yai Gumam boware i erongua ire furo arinoma yokamai nuwi kokonan bei erere akire di ereiyo! Ne yokamai tai mapunom nokapu epe benaingai Yai Gumam kokonan gan nokapu moire Yai Gumam boware yo morom eronguamom mapunom mapunom i ipu nokapu suwaimie. \v 11 Ena yai ta ka di mari dowanguai yaromi Yai Gumam kam di mari duwangua i faname. Te yai ta bei moiro yai ta kokonan akire di towanguai yaromi Yai Gumam yoporam boinguamom i ire yaromi akire di towame. Ne yokamai mapunom epe benainga iran nonon Yesu Kirisito gama yokamai Yai Gumam kam bawom duwapune. Yaromi keranom sungua kapakom mapunom te yoporam boingua kapokom mapunom i kakom kakom di derewo dume. I kawom.\x * \xo 4:11 \xt 1 Ko 12:4-7 \x* \s1 Yesu gama yokamai ganom kipi kaingua ama firaime \p \v 12 Ena, arinama yokamao, na denam minam mun fi ereiye. Epena ne yokamai ganom kipi ori wom kaingua finga ena ne yokama ganom nouro dikeiyo! Te ne yokamai “Ganom kipi kaingua tai mapunom mapunom fuka di norowangua i faikename,” epe ama dikeiyo!\x * \xo 4:12 \xt 1 Pi 1:6-7 \x* \v 13 Tamanume. Ne yokamai “Okome Yai Gumam bei moiro Kirisito keranom suwanguamom i i mari dowangua kanere mun ori wom firapune,” diro ena epena yaromi gam kipi kaingua finguamere epe ganom kipi kaingua finga ama mun fiyo!\x * \xo 4:13 \xt Ap 5:41; Ro 8:17; Yem 1:2 \x* \v 14 Ena ne yokamai Kirisito gama moinga ena ari yokamai uro ne yokamai ka niki dowangua di erowainga ena mun fiyo! Ta bengoro mun firaime? Yai Gumam Murom Sumuna bau boingua yaromi uro ne yokamai moingi tei moimie.\x * \xo 4:14 \xt Sam 89:50-51; 1 Pi 2:20 \x* \v 15 Ena ne yokamai bei moire yai ta si gorainga bo te tai kunei nowainga bo te tai mapunom mapunom niki dowangua benainga bo te ne yokamai furo kakom kakom ka doro munmane di morainga ena ne yokamai ganom kipi karangua firainga Yai Gumam mun fi erekename. \v 16 Mun fi erekenamba ne yokamai Kirisito gama morainga ena ganom kipi karangua firainga gai goikeiyo! Tamanume. Ari yokamai “Ne yokamai Kirisito gama moimie,” duwainga ne yokamai Yai Gumam kam bawom diyo!\x * \xo 4:16 \xt Ap 5:41; 11:26 \x* \v 17 Ena Yai Gumam ari ipu si erowangua kakom i epena mapunom boiro ena yaromi uro nenen gama yokamai koma ipu si erowame. Ena yaromi bei moiro nonon yokamai koma ipu si norowangua yaromi furo ari gunom kam Yai Gumam erongua kam i fi ki si tekenainga yokamai ipu si erowangua i moko iwa name.\x * \xo 4:17 \xt Yer 25:29 \x* \v 18 Yai Gumam ka mapunom koma boingua ka ama epe dume. \q1 Yai Gumam ari nokapu moinga yokamai akire di erowangua i tai ipun dowangua ena yaromi bei moiro ari Yai Gumam mounom wako teinga bianom beinga yokamai akire di erowangua i tai ipun ori wom dowame. \m ka mapunom epe dume.\x * \xo 4:18 \xt Pro 11:31; Lk 23:31 \x* \v 19 Ena iran ari suwo koropane bei moiro Yai Gumam inokore ei finguamere epe ganom kipi kaingua firainga yokamai furo kon nokapu wom wanere yai ta tai kan muruwo bei engua yaromi okomdi tei nenen ei towaime. Yaromi bei moiro “Nonon yokamai epe bei erowaiye,” dunguamere epe kakom kakom kawom bei norowame.\x * \xo 4:19 \xt Sam 31:5 \x* \c 5 \s1 Ari moi koma deinga yokamai bei moiro Yai Gumam nonoma sipsip yokamai kiapanom beinga kam \p \v 1 Ena na yai mokongua Yai Gumam gama kiapanom bei ereika yai moika te na nanan furo Kirisito gam kipi kaingua fingua ama kanikai te na bei moiro okome bau boingua u mari unangua kakom tei ari keranom sunguai inainga na ama inaika iran i na ne ari mokoinga Yai Gumam gama kiapanom bei ereinga yokamai ka epe di erowaiye.\x * \xo 5:1 \xt Ro 8:17 \x* \v 2 Ne yokamai furo ari yai opai Yai Gumam gama yokamai kenom nokapu bei ereiyo! Yai Gumam bei moiro yokamai non sipsip moingamere epe ne yokamai okonomdi erongoro moimie. Ari uro “Ne yokamai kokonan i inaime,” di erowaingoro ne yokamai niki de fikeimba “O” diro beiyo! Nenen firaingamere epe kokonan i beikeiyo! Tamanume. Ne yokamai Yai Gumam giramdi gore dire kokonan i beiyo! Ne yokamai “Kongo mukom ori inapune,” epe dikenaimba ne yokamai “Ari akire di erowapune,” epe diyo!\x * \xo 5:2 \xt Yo 21:15-17; Ap 20:28; Fmn 1:14 \x* \v 3 Ne yokamai furo ari Yai Gumam ne yokamai okonomdi erongua yokamai yai orinom moraingamere epe beikeiyo! Tamanume. Ne yokamai kon nokapu wanero Yai Gumam nonom sipsip yokamai kon i opon di erowaingero ena yokamai kon i dourom boraimie.\x * \xo 5:3 \xt Yo 13:14-15; 1 Ti 4:12 \x* \v 4 Ne yokamai epe benaingero non sipsip kiapanom bengua moi koma wom iwa dongua yaromi u mari unangua kakom tei ne yokamai keranom sunguamom i meinam i inaingero ena kakom kakom meina i di derewo duwame.\x * \xo 5:4 \xt Ip 13:20; 1 Ko 9:25 \x* \p \v 5 Ena ne kora gaima yokamao, ne yokamai bei moiro ari moi koma deinga yokamai giranomdi gore diyo! Ne yokamai muruwo furo nenen fi akoinga mapunom i ire arinoma yokamai moingi tei moi oropo tei dere moiyo! Yai Gumam ka mapunom boingua i ka ama epe dume. \q1 Yai Gumam furo ari kou kou einga yokamai niki de fi eromba yaromi kanero ari nenen fi akoinga yokamai bei nokapu de erome. \m ka mapunom epe dungua ena\x * \xo 5:5 \xt Pro 3:34; Lk 22:26; Ef 5:21; Yem 4:6 \x* \v 6 ne yokamai nenen inokore ei fingai akoinga ire Yai Gumam okom yoporam boingui tei ei teiyo! Ena yaromi nenen firangua kakom tei ne yokamai akire di erowame.\x * \xo 5:6 \xt Mt 23:12; Fir 2:8-9; Yem 4:10 \x* \v 7 Yaromi ne yokamai kanom kawom fi erongua iran ne yokamai inokore ipun dongua ei finga iran i ire yaromi okomdi tei eiyo!\x * \xo 5:7 \xt Sam 55:22; Mt 6:25-30 \x* \v 8 Te kei biyom laion “Kapu non si nowaiye,” diro wandouro funguamere epe ne yokamai kianom Satan yaromi “Ari suwo einaiye,” diro wandouro fungua iran ne yokamai inokore nokapu eiro kan kenom beiyo!\x * \xo 5:8 \xt 2 Ti 4:17-18; 1 Te 5:6 \x* \v 9 Ne yokamai mora kaningai ne yokamai arinoma man koro koro muruwo moingai yokamai bei moiro ne yokamai ganom kipi kaingua fingamere epe ama ganom kipi kaingua finga iran ne yokamai fi ki singa mapunom a ki sire Satan yaromi “Ne mane,” di teiyo!\x * \xo 5:9 \xt Ef 6:11-13; Yem 4:7 \x* \p \v 10 Ena Yai Gumam bei nokapu de norongua kapakom yaromi bei moiro Kirisito si dauinga unom boiro “Na bau boingua di derewo dungua tarom erowaikoro ne yokamai inaime,” diro ne yokamai ganom kipi kaingua kakom gurom towane firainga gounangua ena nenen akire di erowangoro ne yokamai u koi furo fi ki singa mapunom a ki sire erowai tere moraime.\x * \xo 5:10 \xt 1 Te 2:12; 5:23-24 \x* \v 11 Ena yaromi nenen yoporam boinguamom i kakom kakom di derewo duwame. I kawom. \s1 Ka koropane \p \v 12 Ena yai ta Saira yaromi bei moiro na ka dika iro ka munom ganom gurom towane i boi narome. Yaromi “Nonon yokamai arinom kawom moime,” di fiye. Ena na “Ne yokamai denom minom bei erowai te erere te ‘Munom ganom i boi ereika i Yai Gumam bei nokapu de erongua kawom mapunom i opon di erome,’ di mari de erowaiye,” diro munom ganom i boi ereiye. Ena ne yokamai bei moire bei nokapu de eronguamom i tei arire moi erowai tere moiyo!\x * \xo 5:12 \xt Ap 15:22 \x* \p \v 13 Ena ari yai opai Yai Gumam gama yokamai Bapiron tei kuku boi moinga yokamai bei moiro “Ne yokamai moi deimio?” di ereime. Yai Gumam uro yokamai ne yokamai gere nou kei erome. Ena te na wanam Mako yaromi bei moiro “Ne yokamai moi deimio?” ama di eromie.\x * \xo 5:13 \xt 2 Ti 4:11 \x* \v 14 Ena ne yokamai muruwo bei moiro arinoma yokamai ekukurere denom minom mun fi ereiyo. Ena ne Kirisito yaromi moi towane tei deinga yokamai denom minom i bei wira di erowainga i faname. Na kanam i mora epe.\x * \xo 5:14 \xt 1 Ko 16:20 \x*