\id JHN \h SAN JUAN \toc1 Júu³ tyʉ́² 'e jmaa¹a San Juan \toc2 SAN JUAN \toc3 Jn. \mt1 Júu³ tyʉ́² 'e jmaa¹a San Juan \c 1 \s1 'In Júu³ tya' Dios galɨ́ɨ¹i tsá² \p \v 1 La mo jéei¹ mo ga'láa² 'wii²¹² 'e sá² 'e galɨsá² seen²¹mo jaain²¹ 'in sii²¹ Júu³ tya' Dios. Joon 'in Júu³ do tyíin¹ coon'¹³ Dios Jmii²¹ la joon 'in Júu³ do lɨ́ɨ¹mo jon Dios Jmii²¹. \v 2 La mo 'wiin²¹² 'ii‑o siin'¹²in coon'¹³ Dios Jmii²¹. \v 3 Joon to² tyʉ'²ʉ Dios Jmii²¹ 'ii‑o gajmaa¹a jilaa'²¹ 'e sá². Joon jiin'¹³ coon²¹ 'e sá² jo sá² wa jo gajmaa¹a 'ii. \v 4 'Ii‑o cwoo¹o juncwii²¹ tya' tsá². Joon lawa jɨ́² coo²¹ lɨ́ɨ¹i tsʉ coon'¹³ 'e jɨ́² do‑o jnéi¹ tsá² xiia'²¹ fu tsalíin². \v 5 Joon 'e jɨ́² coo²¹ do cwoo¹o jɨ́² tya'a lɨ 'íi¹ nʉʉ²¹ joon 'e nʉʉ²¹ do jo mo lɨɨ'³ɨ dʉ́ʉ¹ʉ 'e jɨ́² do. \p \v 6 Joon Dios gasii¹in jaain²¹ tsá² sii²¹ Wó³. \v 7 'In Wó³ do gajó² fu juncwii²¹ ifaa'²¹o cwáain¹ tya' 'e jɨ́² do 'e coon'¹³ la joon ilí² ñi¹ tsá² 'e gacwa'² 'e jɨ́² tya' Dios, joon jo'¹o iliin¹in. \v 8 'In Wó³ do jo lɨ́ɨ¹i 'e jɨ́² do jiin'¹³ 'e gasii¹in Dios 'ii 'e faa'²¹a cwáain¹ tya' 'e jɨ́² do. \v 9 Joon 'e jɨ́² 'e jai'² do niga'láa² 'wii²¹² cwoo¹o 'e jɨ́² tya'a fu juncwii²¹ joon jnée²mo tsá² xiiala ngɨɨ¹ɨ tyani Dios. \p \v 10 Gateen¹in 'in Júu³ tya' Dios do fu juncwii²¹ joon xʉfiin'¹³ 'ii‑o gajmaa¹a fu juncwii²¹ to² tyʉ'² Dios 'in tsá² taan²¹²in fu juncwii²¹ jo mo galicwii¹in. \v 11 Gacwaa'¹³i fu ni cwoo'¹³ juncwii²¹ tya'a pe 'in tsagoo¹o jo ga'ii'²¹ 'ii. \v 12 Pe seen²¹mo 'in ga'ii'²¹ 'ii joon jo'¹o galɨ́ɨ²i. Joon tya' 'in tsá² 'in jmoo¹o la joon cwói¹ Dios 'ii iliin¹ jóon¹ Dios. \v 13 Joon 'in tsá² 'in liin¹ jóon¹ Dios do jon'on galɨseein²¹ la lɨseein²¹ yʉʉn²¹ tsá² taain²¹² juncwii²¹ jon'gɨ galɨseein²¹ to² tyʉ'² tsá² jon'gɨ lɨseein²¹ la galɨseein²¹ jóon¹ tsamɨ́² coon'¹³ tsañʉʉ'¹ tsʉ lɨ́ɨ¹i jóon¹ Dios 'ii. \p \v 14 Joon 'in Júu³ tya' Dios 'in seein²¹ coon'¹³on la mo 'wiin²¹² galɨ́ɨ¹i tsá² joon gacwoo²¹o jee²¹² jna' coon²¹ sii'¹³. Joon 'iin²¹²in tsá² 'áai¹ joon jmaai'² júu³ ja'²mo faa'²¹a. Galee²¹e' cwáain¹ 'e lɨ́ɨ¹i to² fee'¹gɨ joon 'e to² 'e lɨ́ɨi¹ do 'e tɨ́ɨ²i jiin'¹³ 'ii‑o tsʉ jiin'¹³ 'ii‑o Jóon¹ Dios Jmii²¹. \v 15 Joon Wó³ gafaa'²¹o 'wii²¹² tya' 'e Júu³ do joon gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ tsá² fúui¹: \p ―Mo gafuu²¹²uu 'naa': “Jaain²¹ 'in jó¹ cɨɨin²¹gɨ lagɨ jna, 'ii 'in feei'¹gɨ lagɨ jna tsʉ naseen²¹mo jéei¹gɨ lagɨ jna. 'Ino‑o 'i” ―jin'² Wó³. \p \v 16 Joon tsʉ 'wii'¹³ feei'¹‑tsi 'áa¹mo ga'ii'¹³mo' 'e tyʉ́² tyi' la ca 'ii'¹³. \v 17 Joon 'e ley do Moisés gacwo'¹o tsá² to² tyʉ'² Dios pe 'e liñi¹ tsá² 'e 'iin²¹²in Dios 'ii joon jilaa'²¹ júu³ 'e jai'² née³e' tsʉ 'wii'¹³ gacwéi¹ Jesucristo fu juncwii²¹. \v 18 Jiin'¹³ jaain²¹ tsá² jo mo gangaa¹i Dios Jmii²¹ jiin'¹³ ca fu, pe 'in jaan²¹mo Jóon¹on niga'e'²mo jna' Dios Jmii²¹. Joon tɨɨ²¹i 'in Jóon¹on do 'e'²mo jna' xiiala lɨ́ɨ¹i Dios tsʉ tyíin¹mo coon'¹³ Dios Jmii²¹. \s1 Wó³ saai²¹ tsá² jmɨɨ²¹ faa'²¹a 'wii²¹² tya' Jesucristo \p \v 19 Jee²¹² jmɨɨ²¹² joon 'in tsá² Israel née¹i Jerusalén gasii¹in 'inlɨ́ɨi¹³ untsá² coon'¹³ 'inlɨ́ɨ¹³ tsá² coon²¹ poo²¹² sii²¹ levitas 'e tsafeei'¹³ Wó³. Joon mo gatyalíin² lɨ taan¹in Wó³ do gaunngɨɨ¹ɨ: \p ―¿'Iin 'nʉ? \p \v 20 Joon coon'¹³ coon²¹ júu³ coon²¹ tsáa¹ gañii¹i: \p ―Jon'on jna Cristo. \p \v 21 Joon gaunngɨɨ¹gɨ 'in tsá² do: \p ―¿'Iin 'nʉ jon? ¿Tɨ 'nʉ‑ʉ Elías, 'in tsá² 'in gacwo¹ júu³ tyʉ́² tya' Dios calɨɨ lɨ¹? \p Joon Wó³ do gañii¹i: \p ―Jon'on jna 'i. \p Joon tsifu gaunngɨɨ¹gɨ: \p ―'Áai¹ tɨ lɨ jó¹ jaain²¹ tsá² 'e ijacwoo²¹ júu³ tya' Dios; ¿tɨ 'nʉ‑ʉ 'i? \p Joon gañii¹i Wó³: \p ―Jon'on jna 'i. \p \v 22 'In tsá² do gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ Wó³: \p ―¿'Iin 'nʉ jon? tsʉ 'ná¹‑a lee²¹e'e júu³ tya' 'in tsá² 'in gasii¹in jna'a. ¿Ee sii'¹³i'i cwáain¹ tyi'i? \p \v 23 Wó³ dogɨ gañii¹i: \p ―Jna jaain²¹ 'in ngɨ¹ to² 'oo¹o fu coon²¹ lɨ jo 'in tsá² seein²¹, jna fuu²¹²uu tsá²: “'Ná²‑a ná³ coon²¹ fu¹ coon²¹ tsáa¹ tya' Ña'ñʉ'¹ʉ'” ―gajin'² Wó³ do. La nigajin'² 'in tsá² 'in gacwo¹ júu³ tya' Dios calɨɨ 'in sii²¹ Isaías. \p \v 24 'In tsá² do 'in jalíin² jafee'¹³i Wó³ do jalíin² to² tyʉ'² tsá² coon²¹ poo²¹² sii²¹ fariseos. \v 25 Joon 'in tsá² jaliin¹ do gaunngɨɨ¹ɨ jin'²in gasɨɨ'²¹ɨ Wó³: \p ―¿'Ee lɨ' saa¹u'u tsá² jmɨɨ²¹ wa'a jon'on Cristo 'nʉ, jon'on Elías 'nʉ, jon'on 'in cwoo¹o júu³ tya' Dios 'nʉ? \p \v 26 Joon Wó³ do gañii¹i: \p ―Jna‑a sáa¹³na tsá² jmɨɨ²¹ jiin'¹³ coon'¹³ jmɨɨ²¹; pe seen²¹mo jaain²¹ tsá² jee²¹² 'naa' 'in jo cwii¹naa'. \v 27 Joon feei'¹gɨ 'ii lagɨ jna xʉfiin'¹³ cɨɨin²¹gɨxʉ lagɨ jna. Jo tɨ́ɨ²na sɨɨ'¹³ɨɨ loo²¹ tsi mɨ́ɨ¹ɨ. \p \v 28 Jilaa'²¹ 'elo 'e galɨ́² coon²¹ lɨ sii²¹ Betábara lɨ 'ngoo'¹³ jmɨɨ²¹ Jordán lɨ 'yeei²¹ ñi'¹. Tsʉ do‑o taan¹in Wó³ saa¹i tsá² jmɨɨ²¹. \s1 Wó³ sɨɨ'²¹ɨ tsá² 'iin Jesús \p \v 29 Mo gajná² jmɨɨ²¹² joon Wó³ gangaa¹i Jesús jatyéen¹in co' lɨ siin'¹³ Wó³. Joon Wó³ do gasɨɨ'²¹ɨ 'in tsá² téen²in do: \p ―Tyaan²aan' cwáain¹. Ino‑o 'in 'iin² tsaa² tya' tsá² taain²¹² fu juncwii²¹ 'in gasii¹in Dios. Lɨ́ɨ¹i lawa joo'saa'²¹ 'in jngaai'¹³ tsá² Israel coon'¹³ la joon 'iin²in tsaa² tya' tsá². \v 30 Nigafo'³oo cwáain¹ tya'a mo gafuu²¹²uu 'naa': “Cɨɨin²¹gɨ lagɨ jna ijó¹ jaain²¹gɨ 'in feei'¹gɨ lagɨ jna tsʉ 'ii 'in seein²¹ jée¹gɨ lagɨ jna.” \v 31 Ce jiin'¹³ jna jo ñíi³ii 'iin 'i, pe gagoo²¹²oo sáa¹³na tsá² jmɨɨ²¹ cwáain¹ 'e licwii¹in tsá² seein²¹ Israel 'i. \p \v 32 Joon jin'²in Wó³ sɨɨ'²¹ɨ tsá²: \p ―Gamáa¹moo 'in Espíritu Tyʉ́² tya' Ña'ñʉ'¹ʉ' lɨ́ɨ¹i maa²¹² jgáa¹i fu ñʉ'fú² joon gajaan¹an coon'¹³ Jesús do. \v 33 Jo mo lɨcwii¹na pe 'in nigasii¹in jna 'e sáa¹³na tsá² jmɨɨ²¹ sɨɨ'²¹ɨ jna: “Imáa¹mo'o 'in Espíritu Tyʉ́² tya' Ña'ñʉ'¹ʉ' xáa¹i joon iján² tya' jaain²¹ tsá². Joon 'in tsá² do‑o isáa¹i tsá² jmɨɨ²¹ coon'¹³ Espíritu Tyʉ́² tya' Dios.” \v 34 Joon gamáa¹moo joon jmóo³oo júu³ jai'² 'e 'ido‑o lɨ́ɨ¹i Jóon¹ Dios Jmii²¹. \s1 'In tsá² tya'a Jesús gatø'²ø nifu \p \v 35 Mo gajná² joon, jon do‑o tún¹ nisiin'¹²in Wó³ coon'¹³ gái¹gɨ 'in ngɨ́² coon'¹³on. \v 36 Joon mo ganí²i Wó³ ngɨ́ɨ¹i Jesús, joon gajin'²in: \p ―Jǿøi²duu', 'ino‑o 'in gasii¹in Dios ityí²i tsaa² tya' tsá² lawa jaain²¹ joo'saa'²¹ xuui²¹² 'in jngaai'¹³ tsá² 'in tyí²i tsaa² tya'a. \p \v 37 Joon 'in gái¹ 'in ngɨ́² coon'¹³ Wó³ do mo ganúu²un 'e faa'²¹a 'ido la do joon gangalíin² coon'¹³ Jesús. \v 38 Joon gajiin'¹² Jesús níi¹i jǿø²ø ni 'ido 'e ngalíin²mo 'ido coon'¹³on. Joon gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ 'ido: \p ―¿'Iin 'naa'²¹naa'? \p Joon gañii¹i 'ido: \p ―Tɨfo'² tyii'i, ¿xiia tyi' 'nʉ? \p \v 39 Jesús gajin'²in: \p ―Ñiliin¹naa', cwojǿø²duu'. \p Joon gangaliin¹mo 'ido joon ganii²¹o xiia' tya' Jesús. Joon ca'lóo² 'e jmɨɨ²¹² joon 'e ningó¹ 'iin² tyʉ́n² ca'lóo² joon ganiuu'²mo. \p \v 40 Joon Andrés sii²¹ jaain²¹ jee²¹² 'in gái¹ do 'in ganúu²un júu³ tya' Wó³ joon ngaliin¹mo coon'¹³ Jesús. Joon ruu'²¹i Dɨ́ɨ³ do tsá² ngaa'¹³i coon'¹³ sii²¹ Simón Pedro. \v 41 Joon Dɨ́ɨ³ do tsifu nga'nee'¹³i Simóoi¹³ joon gasɨɨ'²¹ɨ: \p ―Nitsee'²¹moo'o Mesías (Mesías 'øøi'²¹‑tsi tsá² Cristo coon'¹³ jmíi¹ tya'a Dɨ́ɨ³ do. Joon coon'¹³ jmíi¹ 'øøi'²¹‑tsi tsá² Cristo 'in gatyii'¹³in Dios Jmii²¹.) \p \v 42 Mo ngayuui'¹³ joon tø'²ø Dɨ́ɨ³ Simóoi¹³ fu lɨ tyíin¹ Jesús. Joon mo ganí² Jesús 'ii joon gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ Tʉ́³: \p ―Simón sii²¹ 'nʉ, jóon¹ Jonás 'nʉ, pe cɨɨin²¹gɨ 'ilisii²¹ 'nʉ Cefas ('e 'øøi'²¹‑tsi tsá² Pedro.) \s1 Jesús tø'²ø Felipe coon'¹³ Natanael \p \v 43 Mo gajná² joon gali'iin²¹²in Jesús tsáa¹a coon²¹ lɨ sii²¹ Galilea. Joon do‑o gatsee'²¹i jaain²¹ tsá² sii²¹ Felipe, joon gajin'²in: \p ―Moo²¹o' coon'¹³ jna. \p \v 44 Joon 'in Lii²¹² do tsagoo¹o Dɨ́ɨ³ coon'¹³ Tʉ́³ jaliin¹ coon²¹ fuu²¹ lɨ sii²¹ Betsaida. \v 45 Joon Lii²¹² do ngóo¹o nga'nee'¹³i Natanael joon mo gatsee'²¹i joon sɨɨ'²¹ɨ: \p ―Ninee²¹²moo'o 'in tsañʉʉ'¹ do 'in faa'²¹a Moisés ni jí² tya' 'e ley do, joon 'in faa'²¹a 'in tsá² 'in gacwo¹o júu³ tya' Dios la mo jéei¹. Jesús 'ii, 'in jóon¹ José 'in seein²¹ fuu²¹ lɨ sii²¹ Nazaret. \p \v 46 Joon gajin'²in Natanael: \p ―¿'Ee gon 'e tyʉ́² 'e cwo'ɨ́ɨi¹ Nazaret? \p Joon gañii¹i Lii²¹² do: \p ―Ñijǿø²du'. \p \v 47 Joon mo ganí²i Jesús jatyéen¹in Natanael, joon gajin'²in: \p ―Logɨ nijó¹ jaain²¹ tsá² 'in la ja'²mo seein²¹ Israel, jo tajuui²¹ lɨ́¹. \p \v 48 Joon gaunngɨɨ¹ɨ Natanael: \p ―¿Xiiala lɨ́² 'e cwii¹u jna? \p Joon Jesús‑gɨ gañii¹i: \p ―Nimáa¹moo 'nʉ 'wii²¹² 'mó² cworíi³ tyíin¹u'u la nʉ'gɨ itøø'²¹ Lii²¹² 'nʉ. \p \v 49 Joon gajin'² Natanael sɨɨ'²¹ɨ Jesús: \p ―Tɨfo'² tyii'i, 'nʉ Jóon¹ Dios Jmii²¹; 'nʉ Rǿøi¹³ tya' tsá² Israel. \p \v 50 Joon gañii¹i Jesús: \p ―¿Tɨ jo'¹o lɨ́ɨ²u jna tsʉ 'wii'¹³ gafuu²¹²uu 'nʉ 'e gamáa¹na 'nʉ 'wii²¹² 'mó² cwaríi³? Nogɨ imóo³gɨ'ɨ 'e fee'¹gɨ lagɨ la lɨ́² 'e gañi'²i do. \p \v 51 La joon jón² gajin'² Jesús: \p ―'E ja'²mo 'e fo'³oo lo, 'naa'oo' imoo²oo' ná¹ fu ñʉ'fú² joon imáa¹naa' ángeles tya' Dios Jmii²¹ soo²¹o joongɨ jgaa²¹i lɨ siin'¹³in jna 'in Ruu'²¹na Tsá². \c 2 \s1 Ngó¹o Jesús coon²¹ lɨ gacui'² cwoo²¹ tsá² fu lɨ sii²¹ Caná \p \v 1 'Nɨ́¹ jmɨɨ²¹² ningóo¹ joon gangó¹ sáa³ Jesús coon²¹ fuu²¹ sii²¹ Caná 'e ná¹ lɨ sii²¹ Galilea. Ngajǿø²ø coon²¹ lɨ cui'² cwoo²¹ tsá². \v 2 Ngó¹o jon Jesús coon'¹³ tsá² tya'a lɨ gatø'²ø tsá² 'ii 'e lɨ cui'² cwoo²¹ tsá². \v 3 Joon la 'ɨɨ²¹² joon gatsá²‑a 'e vino 'uun'²¹un tsá². Joon gajin'²in sáa³ Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'ii: \p ―Jo sá²gɨ vino 'uun'²¹un tsá². \p \v 4 Pe joon gajin'²in Jesús: \p ―Saa²¹², ¿'ee lɨ 'e fu'²'u jna la joon? Jo mo tɨ́² 'ii'²¹ tyiia. \p \v 5 Pe sáa³ Jesús gasɨɨ'²¹ɨ 'in tsá² jmoo¹o tyíia³ taa²i do: \p ―Jmaa²aa' jilaa'²¹ 'e jin'²in. \p \v 6 Joon do‑o táan² jnʉ́ʉ² tu'² 'e lɨ́¹ cuun²¹² 'e nijmaai'²¹ 'in tsá² do to² jiin'¹³ la lɨ 'e nitɨ́ɨ²i run'²un. La coon²¹ tu'² do 'e ni'ó² ochenta joongɨ 'e 'ó² cíein¹³ litro jmɨɨ²¹. \v 7 Jesús gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ 'in tsá² jmoo¹o tyíia³ do: \p ―Tyíi¹³aa' jmɨɨ²¹ la røøi¹ tu'² no. \p Joon gaunrøø¹mo la tsijmuui²¹. \v 8 Mo ngayuui'¹³ joon gajin'²in Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'ido: \p ―'Naa' natyiin²xʉʉ' capii'³ joon cwocwóo¹³oo' 'in náa¹ ni² lɨ tɨ jmɨɨ²¹². \p La joon gajmaa¹a. \v 9 Joon 'in tsá² náa¹ ni² lɨ tɨ jmɨɨ²¹² do ga'un'¹xʉ capi'³ 'e jmɨɨ²¹ do 'e galɨ́¹ vino, pe jo nii¹i xiia fu sá² 'edo. Jiin'¹³ la yaamo 'in jmoo¹o tyíia³ do ñii¹i. Tsʉ 'ii‑o gatyiin¹in 'e jmɨɨ²¹ do tsi tu'². La joon 'in náa¹ ni² do gatø'²o 'in tsá² gacui'² cwoo²¹o. \v 10 Joon gajin'²in: \p ―Jiin'¹³ joon tɨɨ² 'e si'² tya' tsá² 'e cwo'¹o tsá² vino tyʉ́²gɨ tya' jileei'²¹ 'in tsá² taai² do nifu joon mo ngayuui'¹³ ga'un'¹un 'láai² joon cwo'¹o tsá² vino 'wéi¹gɨ. Pe 'nʉ‑ʉ ga'ma'²'a 'e vino tyʉ́²gɨ ca lɨ gatséi¹. \p \v 11 'Elo gajmaa¹a Jesús fu lɨ sii²¹ Caná lɨ tyʉ'² to² Galilea. 'E joon milagro 'e gajmaa¹a nifu 'e ga'ee¹e xiiala lɨ́ɨ¹i. Joon 'in tsá² ngɨ́¹ɨ coon'¹³on jo'¹o lɨ́ɨ²i. \p \v 12 Mo ngɨ́ɨi¹ 'e galɨ́² la do gangóo¹ coon²¹ fuu²¹ sii²¹ Capernaum. Ngalíin² coon'¹³ sáa³a joongɨ coon'¹³ ruu'²¹i joongɨ coon'¹³ 'in tsá² 'in ngɨ́² coon'¹³on. Joon do‑o gajaan¹an coon²¹ tún² jmɨɨ²¹². \s1 Jesús gauntyʉ́²o 'e cwo'¹ fee'¹ si'² Jerusalén \p \v 13 Tsʉ najatyéein¹ jmɨɨ²¹² pascua tya' tsá² Israel gangó¹ Jesús fu fuu²¹ lɨ sii²¹ Jerusalén. \v 14 Joon inʉʉ cwo'¹ fee'¹ si'² do gatsee'²¹i tsá² 'in 'nɨɨ¹i joo'²¹ joongɨ 'in 'nɨɨ¹i joo'saa'²¹ joongɨ 'in 'nɨɨ¹i maa²¹² joongɨ tsá² 'in née¹i lɨ unsɨɨ²¹i cuu² tya' tsá². \v 15 Joon mo ganí²i Jesús 'elo joon gajmaa¹a coon²¹ sɨɨ² 'e tsí³ nii²¹² loo²¹ yʉ'. Joon ga'woo¹mo jileei'²¹ 'in taa²i co' cwo'¹ do fu caluu coon'¹³ jileei'²¹ 'in joo'saa'²¹ joongɨ coon'¹³ joo'²¹. Joongɨ tya' 'in unsɨɨ²¹i cuu² do gadya'²o cúu¹u ni'wó³ joongɨ gajiin¹mo mesa tya'a. \v 16 Joongɨ jin'²in sɨɨ'²¹ɨ 'in tsá² 'nɨɨ²¹i maa²¹²: \p ―¡Wooi²naa' 'in no caluu! ¡Jo jmaa²aa' 'moo'¹³ inʉʉ tya' Ñʉ'³ʉʉ! \p \v 17 Joon gatɨ'²‑tsi tsá² ngɨ́¹ɨ coon'¹³on 'e júu³ tyʉ́² taa'¹³ ni jí² tya' Dios 'e jin'²: “Áa¹mo 'iin²¹²na 'nʉ'²'ʉ joon jo cwóo³oo wa'a jmaa¹a tsá² 'e gó² tya'a.” \p \v 18 Joon 'in tsá² seein²¹ Israel do gaunngɨɨ¹ɨ 'ido: \p ―¿'Ee li² lí² jmaa²'a jøø²¹ø'ø 'e cwee¹i 'e tsáai¹‑tsii'i 'e tɨ́ɨ²u jmaa²'a 'elo? \p \v 19 Joon Jesús gajin'²i sɨɨ'²¹ɨ 'in tsá² do: \p ―Xee²naa' 'e cwo'¹ lo joon jee²¹² 'nɨ¹ jmɨɨ²¹² iun'yee¹moo tún¹. \p \v 20 Joongɨ gañii¹i 'in tsá² Israel do: \p ―Tonló¹ tsi jnʉ́ʉ² jiin²¹ gala'ɨɨ²¹²i 'in gajmaa'¹³a 'e cwo'¹ lo; ¿tɨ 'nʉgɨ lii'¹i jmaa'¹³'a jee²¹² 'nɨ¹ jmii²¹²? \p \v 21 Pe lɨ' jin'² Jesús cwáain¹ tya' 'e cwo'¹ tsʉ cuerpo tya'a 'ña'o 'e 'ee¹ do. \v 22 'Wii'¹³ cwáain¹ la joon mo gajiin'¹in Jesús jee²¹² 'lɨɨ²¹² joon gatɨ'¹‑tsi 'in tsá² ngɨ́² coon'¹³on 'e la lɨ́² 'e nijin'²i do jo'¹o galɨ́ɨ²i 'e júu³ taa'¹³ ni jí² tya' Dios coon'¹³ 'e júu³ 'e la lɨ́² 'e nijin'² Jesús. \s1 Jesús ñii¹o jilaa'²¹ 'e 'ɨ¹‑tsi tsá² \p \v 23 La 'ɨɨ²¹² taan¹in Jesús fu Jerusalén do la 'ɨɨ²¹² joon gatɨ́² jmɨɨ²¹² pascua joon fúu¹mo 'áai¹ jo'¹o galɨ́ɨ²i 'ii. Jo'¹o galɨ́ɨ²i coon'¹³ jilaa'²¹ milagro nigajmaa¹a Jesús. \v 24 Pe cu'¹u‑tsi Jesús coon'¹³ 'ido tsʉ goon'¹³ ñii¹o 'e 'ɨ¹‑tsi 'ido. \v 25 Jo 'in tyéen¹in jmɨɨ²¹² wa' 'in jma'² 'ii júu³ xiiala lɨ́ɨ¹i tsá² tsʉ 'ña'o niñii¹i jilaa'²¹ 'e 'ɨ¹‑tsi tsá². \c 3 \s1 Jafee'¹³i Nicodemo Jesús \p \v 1 'Yiia'¹³ joon seein²¹ jaain²¹ tsá² sii²¹ Nicodemo, lɨ́ɨ¹i tsá² fariseo. 'Ii 'in jée¹ jaain²¹ jee²¹² tsacøøi'¹³ 'in tyʉ'²ʉ to² jee²¹² 'in tsá² Israel. \v 2 Joon 'in Nicodemo do ningóo¹o ngafee'¹³i Jesús lɨ' canʉʉ²¹. Joon nigasɨɨ'²¹ɨ: \p ―Tɨfo'² tyii'i, nee²oo'o 'e Dios gasii¹in 'nʉ i'e'²'e jna'a tsʉ ce jiin'¹³ jaain²¹ jo lí² jmá¹ milagro la lɨ 'e lii'¹ 'nʉ wa jo uncoon'¹³on Dios 'nʉ. \p \v 3 Joon gajin'²in Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'ii: \p ―'E júu³ ja'²mo fuu²¹²uu 'nʉ, 'in jo lɨseein²¹ 'múui² jo lí² tsatáa¹i lɨ tyʉ'² Dios to². \p \v 4 Joon gaunngɨɨ¹ɨ Nicodemo: \p ―Pe ¿xiiala ilí² 'e lɨseein²¹ 'múui² jaain²¹ tsá² feei'¹? ¿Tɨ lí² tsa'ii¹i nʉ' tu'²u sáa³a wa'a liseein²¹ tún¹? \p \v 5 Joon Jesús‑gɨ ganii¹i: \p ―'E júu³ ja'²mo fuu²¹²uu 'nʉ, 'in tsá² 'in jo mo galiseein²¹ coon'¹³ jmɨɨ²¹ joongɨ coon'¹³ 'in Espíritu Tyʉ́² tya' Dios jo lí² tsatáa¹i lɨ tyʉ'² Dios Jmii²¹ to². \v 6 Tsʉ tsá²‑a lɨ́ɨ¹i 'in galiseein²¹ saa³ jmii²¹ tsá² pe jileei'²¹ 'in 'ii'²¹i juncwii²¹ tya'a tya' 'in Espíritu Tyʉ́² tya' Dios lawa'a coon²¹ juncwii²¹ 'e cwo¹ Dios. \v 7 Jo tsa'goo'²¹‑'o'o 'e fuu²¹²uu 'nʉ: “Jilee'²¹mo 'ná¹ lɨseein²¹ 'múu²i.” \v 8 Coon²¹ tyí² 'e 'íi¹ doñixiia' joon núu²un tsá² pe jo ñi¹i tsá² xiia' najó² sɨ xiia' tsáa¹a 'ee. La joon jon lɨ́ɨ¹i 'in nigacwo¹ 'in Espíritu Tyʉ́² tya' Dios juncwii²¹ tya'a. \p \v 9 Joon gaunngɨɨ¹ɨ Nicodemo tún¹: \p ―¿Xiiala ilí² 'elo? \p \v 10 Joon Jesús‑gɨ gañii¹i: \p ―¿Tɨ 'nʉ‑ʉ jaain²¹ tɨfo'² jee²¹² tsá² Israel 'in tɨɨ²¹i 'áai¹ joon jo 'øøi'²¹‑'o'o 'elo? \v 11 'E júu³ ja'²mo fuu²¹²uu 'nʉ, jna'a faa'¹³a'a jiin'¹³ 'e née³e'e. Joon júu³ ja'²mo jmoo²¹o'o jiin'¹³ 'e niganee²¹e'e. Pe 'naa' jo jo'¹ lɨ́ɨ²naa' 'e sii'¹³i'i. \v 12 Wana jo jo'¹ lɨ́ɨ²naa' 'e fuu²¹²uu 'naa' cwáain¹ tya' 'e juncwii²¹ lo, 'áai jo i'øøi'²¹‑'oo' cwáain¹ tya' ñʉ'fú² fuu²¹²uu 'naa'. \p \v 13 ’Ce jiin'¹³ jaain²¹ jo mo ngó¹o fu ñʉ'fú² jiin'¹³ 'ii 'in nigajgái¹ fu ñʉ'fú². Joon jiin'¹³ jna‑a 'in Ruu'²¹na Tsá² 'in gacwo² ñʉ'fú² nigajmaa¹a la joon. \v 14 Joon la gasaa¹i Moisés 'in mɨɨ'²¹ lɨ́ɨ¹i ñí³ tsaa' 'mó² 'e jǿø²i tsá² 'ii fu lɨ jo 'in tsá² seein²¹ wa'a un'láai² Dios 'ii, la joon jon 'ná¹ saa¹i tsá² 'in Ruui'²¹ Tsá² tsaa' 'mó². \v 15 Joon jileei'²¹ 'in jai'² lɨ́ɨ²i 'ii jo tee'²¹i lɨ 'ii²¹ pe taa'²¹a juncwii²¹ tya'a coon²¹ tøø²mo. \s1 'Iin²¹²in Dios tsá² taain²¹² fu juncwii²¹ \p \v 16 ’Tsʉ 'áa¹mo gali'iin²¹²in Dios tsá² taain²¹² fu juncwii²¹, tsʉ 'wii'¹³ joon gacwóo¹i 'in jaan²¹mo Jóon¹on ijúun²in 'wii²¹² tya' tsá². 'E tya' jileei'²¹ 'in jai'² lɨ́ɨi² 'ii jo itsáa¹a fu lɨ 'ii²¹ pe taa'²¹a juncwii²¹ tya'a coon²¹ tøø²mo. \v 17 Jo gasii¹in Dios Jóon¹on fu juncwii²¹ wa'a jmoo¹o 'ii'²¹ 'e júun²in tsá², gasii¹mo wa'a jmaa¹a tiin'¹³ tsá² 'wii'¹³ 'ii‑o. \p \v 18 ’Jileei'²¹ tsá² 'in jai'² lɨ́ɨ²i 'in Jóon¹ Dios do, jo ijmaa¹a Dios 'ii'²¹ tya'a wa'a tsáa¹a lɨ 'ii²¹ pe tya' jileei'²¹ 'in jo jai'² lɨ́ɨ²i 'ii nigajmaa¹a Dios 'ii'²¹ tya'a itsáa¹a lɨ 'ii²¹ tsʉ jo mo galijai'² lɨ́ɨ²i 'in jaan²¹mo Jóon¹ Dios Jmii²¹. \v 19 Nigajmaa¹a Dios 'ii'²¹ itsalíin² lɨ 'ii²¹ 'in jo jai'² lɨ́ɨ²i Jóon¹on tsʉ 'in tsá² do jmoo¹o 'e gó². Joon mo gajó² 'e jɨ́² 'e jai'² 'e cwo¹ tsá² ñii¹i xiiala ngɨɨ¹ɨ tyani Dios jo ga'ii'²¹i 'in tsá² do 'e jɨ́² do tsʉ tɨ́²gɨ‑tsi ngɨɨ¹ɨ lɨ nʉʉ²¹ lagɨ lɨ sá² jɨ́². Joon tsʉ 'wii'¹³ joon nigajmaa¹a Dios 'ii'²¹ tya'a. \v 20 Jileei'²¹ 'in jmoo¹o 'e gó² 'aa'¹o 'e jɨ́² do joon jo tsatyéen¹en co' 'e jɨ́² do tsʉ jo 'iin²¹²in 'e liñii¹i tsá² 'e gó² jmoo¹o. \v 21 Pe tsatyéen¹mo co' 'e jɨ́² do jileei'²¹ 'in tɨ́²‑tsi jilaa'²¹ 'e jai'² tsʉ 'iin²¹²in liñii¹i tsá² 'e 'yaai¹‑tsi Dios coon'¹³ jilaa'²¹ 'e jmoo¹o. \s1 'E faa'²¹a Wó³ saai²¹ tsá² jmɨɨ²¹ cwáai¹ tya' Jesús \p \v 22 Mo ngayuui'¹³ joon, ningalíin²mo Jesús coon'¹³ 'in tsá² ngɨ¹ coon'¹³on fu lɨ sii²¹ Judea. Joon do‑o gajaan¹an coon'²¹ sii'¹³xʉ saa¹i tsá² jmɨɨ²¹. \v 23 Taain¹ Wó³ fu lɨ sii²¹ Enón co' Salim. Saa¹i Wó³ jon tsá² jmɨɨ²¹ tsʉ 'áai¹ sá² jmɨɨ²¹ do. Joon do‑o gajalíin²mo tsá² wa'a saa¹i Wó³ 'ii jmɨɨ²¹. \v 24 Jilaa'²¹ 'elo galɨ́² la nʉ'gɨ gataain'¹³ tsá² Wó³ 'nʉñí³. \p \v 25 Joon 'inlɨ́ɨi¹³ tsá² 'in ngɨɨ¹ɨ coon'¹³ Wó³ ga'láa² 'wii²¹² jo cwo'¹o júu³ ruu'²¹i coon'¹³ 'inlɨ́ɨi¹³ tsá² Israel cwáain¹ tya' 'e run'²un tsá² jiin'¹³ la tɨɨsi'². \v 26 Joon ngalíin², ngafee'¹³i Wó³ joon gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ Wó³ do: \p ―Tɨfo'² tyii'i, 'in taain¹ coon'¹³ 'nʉ lɨ' ngoo'¹³ jmɨɨ²¹ Jordán lɨ 'yee²¹ 'ñi'¹ joon gasii'¹³'i jna'a cwáain¹ tya'a; nano saa¹i tsá² jmɨɨ²¹ joon jilee'²¹mo tsá² ngɨɨ¹ɨ coon'¹³on. \p \v 27 Joon jin'² Wó³ sɨɨ'²¹ɨ 'ido: \p ―Cwó² Dios jilaa'²¹ 'e sá² tya' tsá². Joon jiin'¹²xʉ jo 'ee 'oo¹o wana jo mo cwó² Dios. \v 28 'Naa' niganʉʉ²ʉʉn' júu³ tyiia mo gafuu²¹²uu 'naa' júu³ coon²¹ tsáa¹ 'e jon'on jna Cristo. Jna jaain²¹ tsá² gasii'¹in Dios ingɨ́³ɨɨ tyaníi¹in 'e jmoo'¹³oo tsá² júu³ 'e tɨ́² lɨ jó¹ Cristo. \v 29 Joon jløø'³moo 'e tsalíin² tsá² tsanʉ́ʉ²ʉn júu³ tya' 'ido. Jmóo³‑oo la jmoo¹o tsá² mo tsalíin² fu lɨ cui'² cwoo²¹ tsá². Jløø'³mo 'in tsá² do 'wii²¹² tya' tsá² gacui'² cwoo²¹. Ga'ii'²¹mo 'in tsamɨ́² do 'ii. La joon jon jna jløø'³moo mo 'ii'²¹i tsá² 'in Cristo do. \v 30 'Ná²‑a 'e lɨfeei'¹gɨ 'ii joon jna ixaai¹gɨɨ ―jin'² Wó³ do cwáain¹ tya' Jesús. \s1 Faa'²¹a tsá² jiin'¹³ 'e ñii¹i \p Faa'²¹gɨ Wó³ do jin'²in: \p \v 31 ―'In gajgái¹ fu juncwii²¹ feei'¹gɨ 'ii²¹ lagɨ jileei'²¹ tsá². 'In tsá² taain²¹² fu juncwii²¹ lo ñii¹o jiin'¹³ 'e sá² fu juncwii²¹ lo, la joon sɨ́ɨ¹i. Pe 'in nicwa'ɨ́ɨ¹ɨ ñʉ'fú² jgáa¹i fu juncwii²¹ feei'¹gɨ 'ii lagɨ jileei'²¹ tsá², \v 32 joon jmoo¹o júu³ jai'² jilaa'²¹ 'e niganii²¹²in coon'¹³ jilaa'²¹ 'e niganúu²un. Pe jiin'¹³ jaain²¹ jo 'in jo'¹ lɨ́ɨ²i júu³ tya'a. \v 33 Pe jilee'²¹ 'in 'ii'²¹i júu³ tya'a jmo'²o tsá² júu³ 'e júu³ jai'² 'e júu³ tya' Dios do. \v 34 Joon 'ii 'in gasii²in Dios faa'²¹a jmai'² júu³ tya' Dios, tsʉ gacwóoi¹ Dios 'in Espíritu Tyʉ́² tya'a 'e gasá¹i. \v 35 Joon 'áa¹mo 'iin²¹²in Dios Jmii²¹ Jóon¹on joon gajan'²an cwoo²¹o jilaa'²¹ 'e sá². \v 36 Jileei'²¹ 'in jai'² lɨ́ɨ²i 'in Jóon¹ Dios do taa'²¹a juncwii²¹ tya'a coon²¹ tøø²mo. Pe 'e'²e Dios wúu¹ 'áai¹ jileei'²¹ 'in jo 'ii'²¹i Jóon¹on. Joon jo taa'²¹a juncwii²¹ tya'a coon²¹ tøø²mo. \c 4 \s1 Jesús jin'²in sɨɨ'²¹ɨ jaain²¹ tsamɨ́² cwáain¹ júu³ tya' Dios \p \v 1 Galiñii¹ 'in tsá² fariseos 'e fúu¹mo tsá² gangalíin² coon'¹³ Jesús lagɨ Wó³. La joon jon fúu¹mo 'in saai¹ jmɨɨ²¹ lagɨ Wó³. \v 2 Pe tsei'² jo saai¹ Jesús tsá² jmɨɨ²¹ jiin'¹³ 'in ngɨ¹ coon'¹³o 'in saai¹ tsá² jmɨɨ²¹. \v 3 Joon mo galiñii¹i Jesús 'elo joon gacwo'ɨ́ɨ¹ɨ fu lɨ sii²¹ Judea joon itsee'¹³i fu lɨ sii²¹ Galilea. \p \v 4-8 Joon fu lɨ ngangɨ́ɨ¹i 'ná¹ ngɨ́ɨ¹i coon²¹ lɨ sii²¹ Samaria. Joon náa¹ coon²¹ fuu²¹ sii²¹ Sicar. Joon co' joon roon¹on coon²¹ sii'¹³ 'wó² 'e gacwo'¹ 'lɨɨ²¹² Jacob jóon¹on 'lɨɨ²¹² Sé² calɨɨ. Joon nityí³ coon²¹ too²¹ lɨ nisá² jmɨɨ²¹ 'e sii²¹ la sii²¹ Jacob. Jesús tyaliin¹ coon'¹³ tsá² tya'a 'in ngɨɨ¹ɨ coon'¹³ 'e lɨ tyí³ too²¹ do mo tɨ́² tyiiañi'¹ joon ni'woo'²¹‑o 'áai¹. Joon tsá² tya'a do nilíin² 'e fuu²¹ ni náa¹ tyan' do ningalá¹ 'e idø'¹ø. Joon gacwó² Jesús caai² lɨ tyí³ too²¹ do. La 'ɨɨ²¹² tyíin¹in joon tyía¹ jaan²¹ tsamɨ́² seein²¹ Samaria tsacoon¹ jmɨɨ²¹ 'e tsi too²¹ do. Joon gajin'² Jesús: \p ―Cwoo'¹³xʉ jna jmɨ́ɨ¹³'ɨ. \p \v 9 Joon 'in tsamɨ́² do nigajin'²in sɨɨ'²¹ɨ Jesús: \p ―¿Xiiala 'e mɨɨ'¹³ 'nʉ jna jmɨɨ²¹, tsʉ tsá² seein²¹ Israel 'nʉ joon jnagɨ 'in seein²¹ fu Samaria? \p (Joon gajin'²o la joon tsʉ jo tyʉ́² seein¹ coon'¹³ 'in tsá² seein²¹ fuu²¹ do.) \v 10 Joon gañii¹i Jesús: \p ―Waxʉ' lɨ 'nʉ ñi²'i jilaa'²¹ 'e cwo¹ Dios joon 'iin 'in mɨ¹ jmɨɨ²¹ lɨ́ɨ²u, 'nʉ‑ʉ nogɨ mɨ́ɨ¹²'ɨ jna‑a joon jnagɨɨ icwo'²oo 'nʉ jmɨɨ²¹ 'e jiin'¹in. \p \v 11 Joon gañii¹i 'in tsamɨ́² do sɨɨ'²¹ɨ Jesús: \p ―Tsañʉʉ'¹ jo ñi²'i xiiala søø'¹³'ø jmɨɨ²¹ 'e tsi too²¹ no jiin'¹³ 'nii²¹² jo tyan²'an tsʉ 'o'²o 'e tsi too²¹ no. ¿Xiiala icwo'²'o jna² jmɨɨ²¹ 'e jiin'¹? \v 12 'Lɨɨ²¹² tsacøøi'¹³ tyi' 'in ningɨɨ¹i Jacob 'in gasáa¹a 'e too²¹ sá² jmɨɨ²¹ no tyi jna'a. Tsʉ 'e jmɨɨ²¹ sá² noo jon ga'un'¹un 'ña'a coon'¹³ jóon¹on joongɨ coon'¹³ joo'núu³ tya'a. ¿Tɨ joon lɨ́ɨ²u 'e feei'¹gɨ 'nʉ lagɨ 'ii? \p \v 13 Joon gajin'²in Jesús: \p ―Jileei'²¹ 'in 'uun'²¹ 'e jmɨɨ²¹ no 'in 'yá² 'unjmɨɨ²¹mo 'i tún¹. \v 14 Pe jileei'²¹ 'in 'uun'²¹ 'e jmɨɨ²¹ cwóo³ jna jo jmɨɨ²¹² 'ya'²gɨ 'unjmɨ́ɨ¹i. Tsʉ jmɨɨ²¹ 'e cwóo³ jna lɨ lawa coon²¹ lɨ nii'¹³ jmɨɨ²¹ 'e lɨ tsi alma tya'a. Joon 'e jmɨɨ²¹ 'e nii'¹³ do icwoo¹o juncwii²¹ tya'a 'e seein²¹ coon²¹ tøø²mo. \p \v 15 Joon gajin'²in 'in tsamɨ́² do: \p ―Tsañʉʉ'¹, sɨ cwoo'¹³ jna 'e jmɨɨ²¹ no tsʉ joon jo 'yá²gɨɨ unjmɨɨ²¹na. Joon jo 'ná²gɨɨ yatyíin³aan jmɨɨ²¹ 'e lɨ tyí³ too²¹ lo. \p \v 16 Joon gajin'²in Jesús: \p ―Cwooi'², cwotee²'e ñʉʉ'¹ tyi'i. Joon ñiliin¹naa' fu lo. \p \v 17 Joon ganii¹ 'in tsamɨ́² do: \p ―Jo seein²¹ ñʉʉ'¹ tyiia. \p Joon gajin'²in Jesús: \p ―Jo'¹o júu³ tyi'i 'e foo'²¹'o jo nʉʉ'¹ tyi'i seein²¹. \v 18 Tsʉ nigacu'²mo cwoo¹'o 'ñá² naa'¹³, joon 'in coon'¹³on la no jon'¹ ñʉʉ'¹ tyi'i 'i. 'E nija'²mo 'e foo'²¹'o. \p \v 19 Mo ganúu²un 'in tsamɨ́² 'e júu³ do joon gajin'²in: \p ―Tsañʉʉ'¹, 'ɨ¹‑tsii 'e lɨ́ɨ¹u'u jaain²¹ tsá² 'in cwo¹ júu³ tyʉ́² tya' Dios. \v 20 'Lɨɨ²¹² tsacøøi'¹³ tyii'i 'in galiseein²¹ Samaria gaun'goo²¹o Dios 'e moo'²¹ lo. Pe 'naa', tsá² seein²¹ Israel, foo'²¹ 'naa' 'e jiin'¹³ fuu²¹ lɨ sii²¹ Jerusalén lɨ lí² un'goo²¹o tsá² Dios. \p \v 21 Joon gañii¹ Jesús: \p ―Jo'¹ cwolii¹un jna, yá³, 'e nijatyéen¹mo tyan'²an 'e un'goo²oo' Ña'ñʉ'¹ʉ' jo tyiin² ñilíin²naa' 'e moo'²¹ lo jogɨ tyiin² cwolíin²naa' fu Jerusalén. \v 22 'Naa' tsá² seein²¹ Samaria, jo ñii²ii' 'naa' 'iin 'in un'goo²oo'. Pe jna'a né²oo'o 'iin 'in un'goo²¹o'o, tsʉ Dios gacwo'¹o jna'a tsá² saan²¹a'an Israel 'e júu³ tya' 'e tiin'¹³ tsá². \v 23 Pe itɨ́²‑ɨ 'ii'²¹ joon 'ii'²¹ joongɨ tɨ́² la no wana 'e la jai'² 'e un'goo²¹o tsá² Ñʉ'¹ʉ' iun'goo²¹o 'ii jiin'¹³ coon'¹³ 'ii'²¹ tya' 'in Espíritu Tyʉ́² tya'a joongɨ coon'¹³ 'e la jai'². Tsʉ la joon 'iin²¹²in Ñʉ'¹ʉ' 'e un'goo²¹o tsá² 'ii. \v 24 Tsʉ Dios 'in Espíritu Tyʉ́² joon tsʉ 'wii'¹³ joon 'in un'goo²¹o 'ii 'ná¹ un'goo²¹o coon'¹³ 'ii'²¹ tya' 'in Espíritu Tyʉ́² tya'a joongɨ coon'¹³ 'e la jai'². \p \v 25 Joon gajin'²in 'in tsamɨ́² do: \p ―Jna niñi²oo ijó¹ Mesías ―'øøi'²¹‑tsi tsá² 'e Cristo do―; joon mi cwee¹i joongɨ ijin'²in sɨɨ'²¹ɨ jna' jilaa'²¹. \p \v 26 Jesús‑gɨ gajin'²in: \p ―Jna‑a 'in fee'²ee 'nʉ, jnagɨɨ jon fuu²¹²uu 'nʉ. Jna‑a 'i. \p \v 27 Tsifu joon gatyaliin¹ tsá² tya'a gani'goo²¹o‑tsi 'e Jesús do siin'¹³in fee'²¹i jaain²¹ tsamɨ́². Pe jiin'¹³ jaain²¹ jo tá²‑tsi wa 'e ungɨɨ¹ɨ 'ee 'iin²¹²in 'ido owa 'ee‑gɨ júu³ tyaa¹ 'ido. \v 28 Joon 'in tsamɨ́² do, do‑o gatʉʉ¹ʉ tsʉ́ʉ¹ʉ joon gangaa'¹³mo fu 'e fuu²¹ 'ido‑o. Joon ganijmaa'¹³a tsá² júu³: \p \v 29 ―Ñijøø²¹²i duu' jaain²¹ tsañʉʉ'¹ 'in nigasɨɨ'²¹ɨ jna jilaa'²¹ 'e nigajmáa³aa. ¿Wa jon' 'ino‑o 'in Cristo? \p \v 30 Joon ga'woo²¹i 'e fuu²¹ do joon ganilíin² lɨ siin'¹²in Jesús. \v 31 La 'ɨɨ²¹² joon 'in ngɨ́¹ɨ coon'¹³ Jesús do gamɨɨ¹ɨ tyani 'ido, gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ 'ido: \p ―Tɨfo'² tyii'i, cøø'²¹xʉ'ʉ. \p \v 32 Pe joon 'ii gajin'²in: \p ―'Óo³oo 'e døø'¹³øø lɨ 'naa' jo ñí³oo'. \p \v 33 Joon 'in ngɨ́¹ɨ coon'¹³ 'ido gacaain'¹³ 'wii²¹² unngɨɨ¹ɨ ruu'²¹i: \p ―¿Xʉfoo' seen²¹in 'in nijacon¹on 'e dø'²ø 'ino 'ee? \p \v 34 Pe joon gajin'²in Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'ido: \p ―Mi jmáa³aa jilaa'²¹ 'e 'iin²¹²in 'in gasii²¹in jna joongɨ 'e tyee²¹ to² tya'a 'e joon lawa unñi² tyiia. \v 35 'Naa' foo²¹oo': “'Ná²gɨ tyúuin² sɨɨ'²¹ 'e joongɨ ilee²¹e' jilaa'²¹ 'e garoo²¹”; pe jna fuu²¹²uu 'naa': tyán²duu' cwáain¹ lɨ sɨjna² la gatón¹ náa² nilii²¹² coon¹on tsá². \v 36 Joon jileei'²¹ 'in jmoo¹o to² joon coon¹o jilaa'²¹ 'e garoo¹o do 'e joon 'e nicɨ́² tya'a. Joon 'e garoo¹o do 'e coon¹on 'in tsá² do lɨ la lɨ́ɨ¹i 'in tsá² 'in 'ii'²¹ juncwii²¹ tya'a 'e taa'²¹ coon²¹ tøø²mo mo jai'² lɨ́ɨi² 'e júu³ tya' Dios. Joon coon²¹ la joon jløø'³mo coon²¹ caan²¹mo 'in gajñí²i coon'¹³ 'in gacón¹on do. \v 37 Tsʉ júu³ ja'²mo 'e gasɨɨ'²¹ɨ tsá²: “In gajní²i do jmai'² tyiin²mo coon'¹³ 'in gacón¹on do.” \v 38 Jna‑a gasɨ́ɨ²na 'naa' 'e cwotyiin²aan' 'e do lɨ jo 'e gajñí²ii' do. In xee'²¹mo gajmaa¹a to² do joon 'naa'gɨɨ' coon'²¹ tyatyiin²¹oo' 'e to² nijmaa¹a 'ido ―jin'² Jesús do. \p \v 39 Joon fúu¹mo 'in tsá² seen²¹in 'e fuu²¹ do lɨ tyʉ'² to² Samaria jo'¹o galɨ́ɨ²i Jesús 'wii'¹³ 'e júu³ gatya¹ 'in tsamɨ́² do mo gajin'²in: “'In tsañʉʉ'¹ no gajin'²in jilaa'²¹ 'e nigajmáa³aa.” \v 40 Joon mo gajalíin² 'in tsá² seen²¹in Samaria do gamɨɨ¹ɨ tyani Jesús wa iján²an 'ido coon'¹³on. Joon Jesús gajaan¹an tún² jmɨɨ²¹² coon'¹³ 'ido. \v 41 Joon fúui¹ lɨ́¹ lɨ́ɨ¹gɨ 'in jo'¹ galɨ́ɨ²i mo ganúu²un jilaa'²¹ 'e jin'² Jesús. \v 42 Joon jin'²in 'in tsá² do sɨɨ'²¹ɨ 'in tsamɨ́² do: \p ―Nogɨ jo'¹o nilɨ́ɨ²i jna'a jon' wa'a jiin'¹³ júu³ 'e ni tya'³ 'nʉ pe jna'a ninʉ́³oo'o júu³ tya'a joon nee²oo'o 'e ja'²mo Cristo 'ii 'in jmoo¹o tiin'¹³ tsá² taan²¹²in juncwii²¹. \s1 'Un'láai² Jesús jóon¹ jaain²¹ tsá² 'in 'oo¹o to² \p \v 43 Mo gangɨ́ɨ¹i tún² jmɨɨ²¹² joon gacwo'ɨ́ɨ¹ Jesús lɨ sii²¹ Samaria joon gangóo¹‑o fu¹ 'yúu²i fu lɨ sii²¹ Galilea. \v 44 Jo gajaan¹an fuu²¹ lɨ sii²¹ Nazaret la lɨ 'e nigajin'²in 'ña'a Jesús, “Jaain²¹ 'in tsacwo¹o júu³ tyʉ́² jo 'ii'²¹i tsagoo¹o 'ii.” \v 45 Joon mo gatyíi¹a lɨ sii²¹ Galilea joon 'in tsá² seen²¹in joon ga'ii'²¹mo 'ido 'e tyʉ́²‑ʉ. Tsʉ 'in tsá² do ni' nilíin²mo lɨ tɨ jmɨɨ²¹² pascua fu Jerusalén. Joon do‑o niganii²¹i jilaa'²¹ 'e nijmaa¹a Jesús lɨ tɨ jmɨɨ²¹² do. \p \v 46 Joon gacɨɨ'¹³ɨ Jesús, gangaa'¹³i tún¹ fuu²¹ Caná náa¹ lɨ sii²¹ Galilea. Fuu²¹ joon lɨ nijmaa¹a jmɨɨ²¹ 'e galɨ́ɨ¹ vino. Joon tyíin¹in fuu²¹ Capernaum jaain²¹ 'in ni'oo¹o to² fee'¹ tyani² rǿøi¹³. Joon seen²¹in jaain²¹ jóon¹on 'in nitsaa'¹³. \v 47 Joon mo ganúu²un 'in tsá² 'oo¹o to² do 'e nityía¹ Jesús fu Galilea, jaa'¹³i fu lɨ sii²¹i Judea, joon gangó¹o 'in tsá² do gangamɨɨ¹ɨ tyani Jesús wa 'ii'²¹i 'ido itsáa¹a fu tya' 'in tsañʉʉ'¹ do tsajmaa¹a mɨ́¹ tya' jóon¹on 'ido. Tsʉ tɨ li ijúun¹mo 'ido. \v 48 Joon Jesús do gajin'²in gasɨɨ'²¹ɨ 'ido: \p ―'Naa' jo jo'¹ lɨ́ɨ²naa' wa jo jéei¹³ gañii²ii' li² coon'¹³ jilaa'²¹ milagros. \p \v 49 Pe 'in tsá² 'oo¹o to² do gajin'²in: \p ―Laa'¹³xʉ'ʉ góo³oo, lɨ́ɨ³na tɨ jo jmaa²'a feei'¹‑'o'o 'wii²¹² tyiia wa'a tsá²a' cwojmaa'¹³'a mɨ́¹ tya' yʉʉn²¹ tyiia la nʉ'gɨ ijúun²in. \p \v 50 Joon gajin'²in Jesús: \p ―Cwooi'¹³ fu tyi'i tsʉ yʉʉn²¹ tyi'i nityú¹mo. \p Joon 'in tsañʉʉ'¹ do jo'¹o lɨ́ɨ²i júu³ tya' Jesús joon ganga'²mo. \v 51 Joon ngóo¹o gatye'²mo tya'a mo ga'wooi²¹ tsa'leei'¹³ tya'a gangaunjiin'¹ 'ii. Joon gajin'²in 'in tsa'leei'¹³ tya'a do: \p ―Nityú¹mo yʉʉn²¹ tyi'i do. \p \v 52 Joon gaunngɨɨ¹ɨ 'ee 'ii'²¹ 'e ga'láa²i 'in jóon¹on do. Joon gajin'²in 'in tsa'leei'¹³ do: \p ―Ca mo tyíia² la ngó¹o 'iin² coon²¹ gacwó² tyíi². \p \v 53 Joon galili'³ jmii²¹ 'in xuui²¹² do 'e 'ii'²¹ joon mo gajin'² Jesús do: “Cwooi'¹³ fu tyi'i tsʉ yʉʉn²¹ tyi'i nityú¹mo.” Joon 'ña'a 'in tsá² 'oo¹o to² do jo'¹o lɨ́ɨ²i Jesús coon'¹³ 'in tsá² seein²¹ inʉʉ tya'a. \p \v 54 'Elo galɨ́² tɨ tún² milagro 'e gajmaa¹a Jesús mo tyee'¹³i Galilea jaa'¹³i Judea. \c 5 \s1 Gaun'láa²i Jesús jaain²¹ tsá² 'ii'¹³ tá² cwoo²¹o tɨɨ²ɨ co' lɨ si'² pila Betesda \p \v 1 Mo ngayuui'¹³ 'elo joon gatɨ́² jmɨɨ²¹² tya' tsá² seein²¹ Israel joon Jesús gangó¹o tún¹ fu fuu²¹ lɨ sii²¹ Jerusalén. \v 2 Ce cu'² jiin²¹ 'e fuu²¹ do lɨ goon²¹ 'yá² lɨ́² cuun²¹² ñíi¹ 'áai¹. Joon tyí³ coon²¹ 'ooca'nʉ́¹ fee'¹ 'e sii²¹ la sii²¹ Joo'saa'²¹. Joon co' joon náa¹ coon²¹ pila fee'¹ 'e 'o² jmɨɨ²¹ 'e sii²¹ Betesda coon'¹³ jmíi¹ 'e sii²¹ hebreo. Joon cu' lɨ' do joon sá² 'ñá² 'ooca'nʉ́¹ coo'¹³. \v 3 Joon do‑o teei'¹³ tsatsaa'¹³ fúui¹ 'e ni 'wó². Tsá² 'in tyan¹ jilaa'²¹ nii² jmoowúu¹. Seein²¹ 'in tíu¹i, joongɨ seein²¹ 'in jluui'¹³, joongɨ seein²¹ 'in 'ɨ́ɨ¹ tá² cwoo²¹o tɨɨ²ɨ. Joon 'in tsatsaa'¹³ do 'in jáan¹³an ijøø'²¹ 'e jmɨɨ²¹ do. \v 4 Joongɨ la coon'²¹ naa'¹³ jgaa¹i jaain²¹ ángel lɨ náa¹ pila do joon jø'¹ø jmɨɨ²¹ do. Joon 'in nifu 'in ga'í² tsi jmɨɨ²¹ do joon ga'láa²mo coon'¹³ 'e jmoowúu¹ tyaan¹an do. \v 5 Joon do‑o niraan¹in jaain²¹ tsá² 'in ni'oo¹o dyadya¹ tsi jná² jiin²¹ 'e nitsaa'¹³a. \v 6 Joon mo ganíi²in Jesús 'indo 'e raan¹in joon galɨli'³ Jesús 'e lɨ́ɨ¹‑ɨ nitsaa'¹³a 'ido joon nigajin'²in Jesús: \p ―¿Tɨ 'iin²¹²un 'láa²o? \p \v 7 Joon gañii¹i 'in tsatsaa'¹³ do: \p ―Tsañʉʉ'¹, jo 'in seein²¹ taan'²i jna tsi pila no mo jøø'²¹ jmɨɨ²¹. La coon²¹ naa'¹³ mo 'iin²¹²na 'úu³uu 'in xee'²¹mo tsa'í² jéei¹gɨ lagɨ jna. \p \v 8 Joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'in tsatsaa'¹³ do: \p ―Ráan²un no, joon saa'¹³ tyi¹ raan¹un, joon ngɨ² no. \p \v 9 Joon tsifu joon ga'láa²mo 'in tsañʉʉ'¹ do. Joon gasaa'¹³ tyi¹ tya'a joon ga'láa² 'wii²¹² gangɨ¹ɨ. Pe 'e jmɨɨ²¹² joon jmɨɨ²¹² 'e 'ii'²¹ 'woo'²¹ tsá², \v 10 joon gajin'² 'in tsá² seein²¹ Israel 'in taan²¹²in do sɨɨ'²¹ɨ 'in tsá² ga'láa²i do: \p ―Jmɨɨ²¹² 'e 'ii'²¹ 'woo'²¹ tsá² no. Jo cwoo²¹i ngɨ²'ɨ, tyan²'an tyi¹ tyi'i. \p \v 11 Joon gañii¹i 'in tsañʉʉ'¹ do: \p ―'In gaun'láa²i jna joon gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ jna: “Saa'¹³ tyi¹ raan¹un tsíin²un joon ngɨ² no.” \p \v 12 Joon gaunngɨɨ¹ɨ 'ido jin'²in: \p ―¿'Iin gasɨɨ'²¹ɨ 'nʉ la joon 'e saa'¹³'a tyi² tyi'i joongɨ ngɨ² no? \p \v 13 Pe 'in tsañʉʉ'¹ do jo ñii¹i 'iin 'in gaun'láa²i 'ii do tsʉ 'áa¹mo fúui¹ tsá² 'in taa²i do, joon Jesús ni'ngaa'¹³mo. \v 14 Mo ngɨ́ɨ²i joon gajii²in Jesús 'in tsañʉʉ'¹ do co' cwo'¹ fee'¹ do. Joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'ido: \p ―Ni'láa²mo'o no, jo 'laa²¹²gɨ'ɨ sɨ no‑o gacɨ'² jo¹gɨ 'e mo lɨ́ɨ¹u'u do. \p \v 15 Joon ganga'²mo 'in tsañʉʉ'¹ do ganijmaa'¹³a 'in tsá² seein²¹ Israel júu³ 'e Jesús do‑o 'in nigaun'láa²i 'ii. \v 16 Joon tsʉ 'wii'¹³ gaun'láa²i Jesús 'in tsá² do jmɨɨ²¹² 'e 'ii'²¹ 'woo'²¹ tsá² 'e joon 'áai¹ gauntyíi²in 'in tsá² seein²¹ Israel do Jesús, 'iin²¹²in jnga'²mo 'ido. \v 17 Pe Jesús‑gɨ gasɨɨ'²¹ɨ 'ido: \p ―Ñʉ'³ʉʉ gajmaa¹a to² ca jmɨɨ²¹² no la joon jna jon jmóo³oo to². \p \v 18 'Wii'¹³ joon 'in tsá² seein²¹ Israel do 'áai¹gɨ gali'iin²¹²in jngaa'¹³i 'ido. 'Iin²¹²in jngaa'¹³i 'ido tsʉ jo gauntiin'¹³in 'e ley tya' jmɨɨ²¹² 'ii'²¹ 'woo'²¹ tsá², joon mo gajin'²in 'e Dios jmii²¹i joon gajmee¹i 'ña'a coon²¹ røø²¹mo coon'¹³ Dios Jmii²¹. \s1 To² 'e 'oo¹o Jóon¹ Dios \p \v 19 Joon gajin'² Jesús: \p ―'E júu³ ja'²mo fuu²¹²uu 'naa', jo lí² jmaa¹a 'in Jóon¹ Dios jiin'¹³ coon²¹ wa'a 'ña'a. Jmoo¹‑o jiin'¹³ 'e nii²¹i jmoo¹o Jmii²¹ do. Jilaa'²¹ 'e jmoo¹o Jmii²¹ do jmoo¹‑o jon 'in Jóon¹on do. \v 20 Joon Dios Jmii²¹ 'iin²¹²mo 'áai¹ Jóon¹on joongɨ 'e'²o jilaa'²¹ 'e jmoo¹o, joon nogɨ i'ee²¹gɨ 'e fee'¹gɨ 'áai¹ 'e itsa'goo²¹‑'oo'. \v 21 La jmoo¹o Dios Jmii²¹ 'e jiin'¹ 'lɨɨ²¹² joon cwo'¹o juncwii²¹ tya'a, la joon jon 'in Jóon¹on cwoo¹o juncwii²¹ tya' jiin'¹³ 'in 'iin²¹²in cwo'¹o. \v 22 Joon 'in Jmii²¹ do jo jmoo¹o 'ii'²¹ tya' jiin'¹³ jaain²¹ pe jiin'¹³ Jóon¹on do nicwo'¹o 'ii'²¹ 'e lí² jmáa¹a 'ii'²¹ tya' jileei'²¹. \v 23 'E coon'¹³ la joon ilitsáai¹‑tsi tsá² la tsáai¹‑tsi tsá² Dios Jmii²¹. Wana jo tsáai¹‑tsi tsá² Jóon¹on Dios Jmii²¹ joon la joon jon jo tsáai¹‑tsi tsá² Dios Jmii²¹ tsʉ Dios Jmii²¹ gasii¹in Jóon¹on do. \p \v 24 ’Tsʉ júu³ ja'²mo 'e fuu²¹²uu 'naa': Jileei'²¹ 'in cón² cwáain¹ 'e fo'³oo lo joongɨ ja'²mo lɨ́ɨ²i 'in gasii¹in jna taa'²¹ juncwii²¹ tya'a coon²¹ tøø²mo. Joon jo jmá¹a Dios 'ii'²¹ tya'a 'e tsáa¹a lɨ 'lɨɨ'³ tsʉ jo júuin²gɨ, jiin'¹o coon²¹ tøø²mo. \v 25 Tsʉ júu³ ja'²mo 'e fuu²¹²uu 'naa', nogɨ ijó¹‑o 'ii'²¹ joon jmɨɨ²¹² no‑o do, inú¹un 'lɨɨ²¹² júu³ tya' Jóon¹on Dios joon jileei'²¹ 'in ganúu²un seen²¹mo coon²¹ tøø²mo. \v 26 Tsʉ Dios Jmii²¹ cwo'¹o 'ña'a juncwii²¹ tya'a 'ña'a la joon jon Dios Jmii²¹ gacwo'¹o Jóon¹on 'ii'²¹ 'e lisá² juncwii²¹ tya'a 'ña'a. \v 27 Joon Dios Jmii²¹ gacwo'¹o Jóon¹on to² ijmáa¹a 'ido 'ii'²¹ tya' tsá² tsʉ Ruu'²¹mo Tsá² 'ii. \v 28 Jo cwotya'goo²¹‑'oo' coon'¹³ jilaa'²¹ 'elo ―jin'²in Jesús― tsʉ icwá² 'ii'²¹ mi nú¹un jileei'²¹ 'lɨɨ²¹² júu³ tya'a \v 29 joon i'woo²¹i tsi 'aan¹ tya'a. Jileei'²¹ 'in nigajmaa¹a 'e tyʉ́² ijiin'¹o joon iseen²¹mo coon²¹ tøø²mo; pe jileei'²¹ 'in gajmaa¹a 'e gó² ijiin'¹o 'e ilisá² 'ii'²¹ tya'a joon tsaliin² fu lɨ 'lɨɨ'³. \s1 To² 'oo¹o Jesús \p \v 30 ’Jna, jo li'¹ii jmáa³aa cwáain¹ tyiia 'ñii'a jiin'¹³xʉ ―jin'²in Jesús―. Jmáa³aa 'ii'²¹ jiin'¹³ la to² nʉʉ'¹³oo, joon røø²¹ 'ii'²¹ jmáa³aa. La joon jo jmáa³aa jiin'¹³ la 'iin²¹²na 'ñii'a 'ná¹‑a jmáa³aa jiin'¹³ la 'iin²¹²in Ñʉ'³ʉʉ, 'in gasii²¹in jna. \v 31 Jo lí² fo'³oo 'wii²¹² tyiia 'ñii'a tsʉ jo tyiin². \v 32 Seen²¹mo jaain²¹gɨ tsá² xeei'²¹ 'in faa'²¹a 'wii²¹² tyiia joon ñí³oo 'e jin'² 'ido 'e tyíin¹³mo joon. \v 33 Joon 'naa' gasii²¹naa' 'in ganiunngɨɨ¹ɨ Wó³ do cwáain¹ tyiia joon 'e júu³ gafaa'²¹a 'ido 'e ja'²mo joon. \v 34 Jo 'ná¹ 'ii'¹³na júu³ 'e faa'²¹a jaain²¹ tsá² cwáain¹ tyiia. Jiin'¹³ fo'³oo la joon 'e ilí² tiin'¹³naa' 'wii'¹³ 'e júu³ tya¹a Wó³ cwáain¹ tyiia. \v 35 Wó³ do lɨ́ɨ¹i lawa coon²¹ jɨ́² 'e coo²¹ joongɨ jná² joo'²¹. Joon 'naa'gɨɨ' galijløø'³moo' coon²¹ sii'¹³xʉ coon'¹³ 'e jɨ́² do. \v 36 Pe jilaa'²¹ 'e jmóo³oo 'e tyʉ́²gɨ 'e joon lagɨ 'e júu³ tya¹a Wó³. Joon jilaa'²¹ 'e jmóo³oo 'e joon gajin'²in Ñʉ'¹ʉ' 'e jmáa³aa. Jilaa'²¹ 'elo 'e ja'²mo 'e gasii¹in Ñʉ'¹ʉ' jna. \v 37 La joon jon 'in Ñʉ'¹ʉ' 'in gasii¹in jna faa'²¹o 'wii²¹² tyiia xʉfiin'¹³ jo mo ganʉʉ²ʉʉn' júu³ tya'a, jon'gɨ mo gañíi² 'naa'. \v 38 Joon 'e júu³ tya'a jo mo ga'í² tsi alma tyii' tsʉ jo jo'¹ lɨ́ɨ²naa' Ñʉ'¹ʉ' do 'in gasii¹in jna. \v 39 'E la joon 'naa' untsáa¹³oo' 'e Jí² tya' Dios coon'²¹ ce tún² 'áai¹ tsʉ 'ɨ¹‑'oo' jee²¹² joon ityii²aa' juncwii²¹ tyii' itaa'²¹ coon²¹ tøø²mo pe la jee²¹² joon gatɨ́² unní²ii' lɨ faa'²¹a cwáain¹ tyiia. \v 40 Joon 'naa' jo 'iin²¹²naa' 'wa' iliin²naa' jna i'ii'¹³naa' 'e juncwii²¹ do. \p \v 41 ’Jna røø²¹ náa¹ tyiia wana tsáai¹‑tsi tsá² jna owa jo tsáai¹‑tsi tsá² jna 'ee. \v 42 Pe jna, cwii¹moo 'naa', joon ñí³oo 'e jo 'iin²¹²naa' Dios Jmii²¹. \v 43 Jna nigoo²¹²oo cwáain¹ tya' Ñʉ'³ʉʉ pe 'naa' jo ga'ii'¹³naa' jna. Pe wa'a cwée¹i jaain²¹ 'in xeei'²¹ 'in jó¹o cwáain¹ tya'a 'ña'a joon 'ii'¹³moo' 'i. \v 44 ¿Xiiala jo'¹ iliin¹ 'naa' jiin'¹³ la 'e tsáai¹‑'oo' yaanaa' la jaain²¹ la jaan²¹naa'? Joon jo cón² 'naa' cwáain¹ wa'a jløø'³mo Dios cwáain¹ tyi'naa'. \v 45 Jo jmáa³aa tsaa² tyii' tyani Ñʉ'³ʉʉ. Moisés, 'in jo cu'²‑'oo' coon'¹³, 'ii 'in cwo'¹ 'naa' tsaa². \v 46 Wana jai'² lɨ́ɨ²naa' 'e gajin'² Moisés, la joon jon jo'¹o ilíin²naa'²¹ jna tsʉ jí² gajmaa¹a Moisés do faa'²¹ a cwáain¹ tyiajna. \v 47 Pe wa jo jo'¹ lɨ́ɨ²naa' 'e jí² gajmaa¹a Moisés, ¿xiiagɨ la jo'¹ ilíin²naa' júu³ 'e fuu²¹²uu 'naa'? \c 6 \s1 Cwo'¹o Jesús 'ñá² mil tsá² 'e dø'¹ø \p \v 1 Mo gangɨɨ¹i 'elo gangóo¹o Jesús fu lɨ 'ngoo'¹³ tyíia¹ sii²¹ Galilea, sii²¹ jon Tiberias. \v 2 Joon 'áai¹ fúui¹ tsá² ngalíin²in cɨɨin²¹gɨ tsʉ goon'¹³ niní² jilaa'²¹ milagro joongɨ niun'láa²i tsá² 'in tsaa'¹³. \v 3 Joon nigasóo²o Jesús coon²¹ moo'²¹ joon do‑o gacwó² coon'¹³ tsá² 'in ngɨ¹ coon'¹³on. \v 4 Joon tɨ lɨ tɨ́² jmɨɨ²¹² pascua tya' tsá² Israel. \v 5 Joon mo gajǿø² Jesús joon ganí² tsá² fúui¹ 'in jalíin² caluu joon gasɨɨ'²¹ɨ Lii²¹²: \p ―¿Xiia 'e tsalaa²¹²a' 'e dø'¹ 'in tsá² fúui¹ no? \p \v 6 Jesús gasɨɨ'²¹ɨ Lii²¹² do la joon tsʉ 'iin²¹²in litsáai¹‑tsi 'ee ijin'² Lii²¹², tsʉ 'ña'a Jesús niñii¹o xiiala ijmáa¹a. \v 7 Joon gajin'² Lii²¹²: \p ―Jo leen²¹in cuu² jiin'¹³ 'e 'lee'¹³i tsá² tya' jɨ́² jñéi¹ sɨɨ'²¹ wa 'e lɨ 'laa²¹²a' 'iñi'¹ dø'¹ 'in tsá² no fiin'¹³ jmai'²xʉ‑ʉ 'e tɨi²xʉ la jaain²¹ tsá². \p \v 8 Joon jaain³¹ 'in ngɨ¹ coon'¹³on do, 'in sii²¹i Dɨ́ɨ³, ruu'²¹i Simón Pedro, gajin'²in: \p \v 9 ―Lo‑o siin'¹³ jaain²¹ xuui²¹² 'in san'² 'ñá² 'iñi'¹ joon gái¹gɨ joo'²¹ taai² jmɨɨ²¹. Pe jo lɨ tsanʉ́ʉ²ʉn 'elo tya' 'in tsá² fúui¹ lo. \p \v 10 Joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'in tsá² ngɨɨ¹ɨ coon'¹³: \p ―Síi¹³ii' 'in tsá² no cwocwaa²¹a. \p Joon 'áai¹ sá² ñii²¹ do joon gacwó²o 'in 'ñá² mil tsá². \v 11 Joon ga'ii'²¹i Jesús 'e 'iñi'¹ do. Gacwo'¹o 'maai'¹³ Dios joon mo ngayuui'¹² joon gacwo'¹o 'in coon'¹³on do. Joon 'in tsá² do gajmaa¹a jmai'²xʉ cwo'¹o 'in tsá² fúui¹ 'in née¹i do. Joon la joon jon gajmaa¹a jmai'²xʉ 'in joo'²¹ taa²i jmɨɨ²¹ do. Cwo'¹o jiin'¹³ la 'iin²¹²in do. \v 12 Joon mo garǿ¹i tu'² 'ido joon gajin'²in Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'in ngɨɨ¹ɨ coon'¹³on: \p ―Ngɨ́ɨ¹³ɨɨ' jee²¹² tsá² no, tyiin²aan' jilaa'²¹ 'e gasá¹i joon jo tsa'ɨ́ɨ¹ jiin'¹³xʉ. \p \v 13 Joon gacoon²¹o, joon 'e 'no'² 'e gasá¹i tya' 'e 'ñá² 'iñi'¹ do garǿ¹mo dyatún² mɨɨ'tó³. \v 14 Joon mo ganí² 'in tsá² do 'e milagro do 'e gajmaa¹a Jesús, joon gajin'²in: \p ―'In tsañʉʉ'¹ no 'e la ja'²mo 'in 'ná¹ ijó¹o ni cwoo'¹³ juncwii²¹ cwo¹o júu³ tyʉ́² tya' Dios. \p \v 15 Pe joon galili'³i Jesús 'e 'iin²¹²in 'in tsá² do 'e tøø¹ø 'ido tyitsaa²¹mo wa iliin¹in 'ido rǿøi¹³ tya'o, joon gajeen'²¹mo Jesús 'ña'o tún¹ jee²¹² moo'²¹. \s1 Ngɨɨ¹ɨ Jesús ni jmɨɨ²¹ \p \v 16 Joon mo canʉʉ²¹ 'in tsá² 'in ngɨ¹ coon'¹³ Jesús gajgá¹mo fu lɨ náa¹ tyíia¹ do. \v 17 Joon gangatáa¹i tsi coon²¹ barco joon gata'²mo fu¹ itáan¹in lɨ 'ngoo'¹³ tyíia¹ do lɨ sii²¹ Capernaum. Joon 'aa²¹ mo niniuu²¹mogɨ joon jo mo tyee'¹³mogɨ Jesús. \v 18 Joon garóon²on coon²¹ tyí² tá² 'áai¹ joon gajnáa¹a jmɨɨ²¹ tsaa' barco. \v 19 Joon mo ningó¹o jiin'¹³ 'ñá² sɨ jnʉ́ʉ² kilómetro ni jmɨɨ²¹ joon ganíi²mo Jesús 'e nijó¹‑o jatyéen¹in tyan' lɨ ngó¹on barco. Joon gafoo'¹³mo. \v 20 Pe Jesús gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ 'ido: \p ―Jna‑a lo. Jo jmoo¹oo' 'goo'²¹oo'. \p \v 21 Joon jløø'³mo 'in tsá² do ga'ii'²¹mo Jesús tsi barco do. Joon la 'ɨɨ²¹² do‑o tyalíin²mo 'wó² tyʉʉn²¹ lɨ 'ná² lɨ nitsalíin² do. \s1 'Naa'²i tsá² Jesús \p \v 22 Mo gajná² joon 'in tsá² gajan¹an lɨ' la 'ngoo'¹³ tyíia¹ do galili'²i 'e 'in tsá² ngɨ¹ɨ coon'¹³on do‑o gacón² 'e barco do tsʉ jiin'¹³ do‑o 'e barco 'e sá². Joon gañii¹i 'e jo gangó¹on Jesús coon'¹³ 'ido. \v 23 La 'ɨɨ²¹² joon gatyalí² barcos xiia'²¹ taa²i tsá² 'in jalíin² coon²¹ fuu²¹ sii²¹ Tiberias tyan'an lɨ gacwo'¹ Jesús 'maai'¹³ Dios cwáain¹ tya' 'iñi'¹ gagøø'²¹ø 'in tsá² do. \v 24 Joon mo galili'³ 'in tsá² do 'e jo taan¹in Jesús jon'gɨ tsá² tya'a taan²¹²in joon gangataa²mo tsi barco do joon gangalíin²mo jon fuu²¹ lɨ sii²¹ Capernaum ganga'nee'¹³i Jesús. \s1 Lawa 'í² 'e gø'³ tsá² cwo¹o waa'²¹ pí² tya' tsá² la joon jon Jesús cwoo¹o fu juncwii²¹ tya' tsá² 'e taa'²¹ coon²¹ tøø²mo \p \v 25 Joon mo gatyalíin² lɨ 'ngoo'¹³ tyíia¹ do joon gatsee'²¹i Jesús joon gaunngɨɨ¹ɨ: \p ―Tɨfo'² tyii'i, ¿lɨɨgɨ gacwe²o'o lo? \p \v 26 Pe Jesús‑gɨ gajin'²in: \p ―'E ja'²mo fuu²¹²uu 'naa', 'naa'²¹naa' jna tsʉ gatyee'²¹oo' ce rǿ¹i tuu¹uu' jon'gɨ wa 'wii'¹³ 'øøi'²¹‑'oo' 'e li² milagro gajmáa³aa do. \v 27 Jo jmaa²aa' to² wa 'ná¹ 'e jnaa¹aa' 'e cøø²øø' 'e tyá² jmoono pe jmaa²aa' to² tya' 'e jnaa¹aa' juncwii²¹ tyii' 'e taa'²¹ coon²¹ tøø²mo. Joon jna‑a, Ruu'²¹na Tsá² cwó³oo 'e juncwii²¹ do tsʉ coon'¹³ 'e li² milagro 'e jmóo³oo do jmaa¹a Dios Jmii²¹ júu³ 'e jmoo³oo to² 'e tyʉ'²ʉ. \p \v 28 Joon gaunngɨɨ¹ɨ 'in tsá² do: \p ―Wa'a jmó²o'o to² tya' Dios, ¿'eegɨ 'ná² jmaa²¹a'a? \p \v 29 Joon gañii¹i Jesús: \p ―'E 'ná¹ jmaa²aa' to² tya' Dios 'e jo'¹o liin¹naa 'in gasii¹in Dios Jmii²¹. \p \v 30 'I‑gɨ gaunngɨɨ¹ɨ: \p ―¿'Ee li² cwee¹i 'e jmaa²'a jøø²¹ø'ø tsʉ joon jo'¹ lii¹na'a 'nʉ? ¿'Ee 'e jmaa²'a? \v 31 'Lɨɨ²¹² tsacøøi'¹³ tyi' 'in ningɨɨ² gagøø'²¹ø 'e sii²¹ maná coon²¹ cwoo'¹³ lɨ tyʉʉn²¹. Jiin'¹³ la jin'² ni jí² tya' Dios: “Dios gacwo'¹o 'in tsá² do 'iñi'¹ jó¹o fu ñʉ'fú².” \p \v 32 Joon gañii¹i Jesús: \p ―'E la ja'²mo fuu²¹²uu 'naa': Jon' Moisés 'in gacwo'¹ 'naa' 'e 'iñi'¹ jó¹o fu ñʉ'fú², pe Ñʉ'³oo 'in gacwo'¹ 'naa' 'e 'iñi'¹ la jai'² 'e jó¹o fu ñʉ'fú². \v 33 Tsʉ 'e 'iñi'¹ 'e cwo¹ Dios Jmii²¹ 'e gajgó¹ fu ñʉ'fú² joon, 'e 'iñui'¹ do‑o 'e cwo¹ fu juncwii²¹ tya' tsá². \p \v 34 Joon 'in tsá² do gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ Jesús: \p ―Tsañʉʉ'¹, cwoo'¹³ jna'a coon²¹ tøø²mo 'e 'iñi'¹ no. \p \v 35 Joon Jesús‑gɨ gajin'²in: \p ―Jna‑a 'e 'iñi'¹ no 'e cwo¹ juncwii²¹ tya' tsá². Joon jileei'²¹ 'in uncaan²¹in coon'¹³ jna jo jmɨɨ²¹² 'yá² un'áa¹i joongɨ 'in jo'¹ lɨ́ɨ²i jna jo jmɨɨ²¹² 'yá² unjmúu¹i. \v 36 Pe jiin'¹³ la 'e nifuu²¹²uu 'naa', jo jo'¹ lɨ́ɨ²naa' jna xʉfiin'¹³ wa niñii¹ii'. \v 37 Jileei'²¹ 'in gacweei'¹² 'Ñʉ'³ʉʉ jna inuncaan²¹in coon'¹³ jna joon jileei'²¹ in uncaan²¹in coon'¹³ jna jo 'woo²na fu caluu. \v 38 Tsʉ jo gó²oo ni cwoo'¹³ juncwii²¹ wa'a 'e tyʉ'³ʉʉ to² 'ñii'a, gagó³oo ni cwoo'¹³ juncwii²¹ 'e jmáa³aa jilaa'²¹ 'e 'iin²¹²in 'in gasii¹in jna. \v 39 Joon 'e 'iin²¹²in Ñʉ'³ʉʉ 'in gasii¹in jna 'e jo tsa'ɨ́ɨ¹i jiin'¹³ jaain²¹ 'in nigacwoo'¹³i jna. Iin²¹²in 'e jmáa³aa jiin'¹in 'in tsá² do mi tɨ jmɨɨ²¹² lɨ gatséi¹. \v 40 Jiin'¹³ 'e 'iin²¹²in 'in gasii¹in jna 'e jileei'²¹ 'in jǿø²i jna, Jóon¹on Dios jna, joongɨ jo'¹o lɨ́ɨ²i jna, itaa'²¹a juncwii²¹ tya'a coon²¹ tøø²mo. Joongɨ jna‑a jmáa³aa ijiin'¹o mi tɨ jmɨɨ²¹² lɨ gatséi¹. \p \v 41 Joon coon'¹³ 'e júu³ tya' Jesús lo ga'láa² 'in tsá² Israel do 'wii'²¹² gasɨ́ɨ²i cwáain¹ tya' Jesús 'e 'wii²¹² gajin'²in: “Jna‑a 'e 'iñi'¹ 'e gajó² ñʉ'fú².” \v 42 Joon gajin'²in 'in tsá² do: \p ―Ino‑o Jesús jóon¹on José. Cwii¹mo' jmii²¹i joongɨ cwii¹mo' sáa³a. ¿Xiiala lɨ 'e jin'²in 'e gajgáa¹i ñʉ'fú²? \p \v 43 Joon Jesús gasɨɨ'²¹ɨ 'ido: \p ―Jo sɨ́ɨ¹³naa' jee²¹² yaanaa' cwáain¹ tyiajna. \v 44 Jiin'¹³ jaain²¹ jo 'iin uncaan²¹in coon'¹³ jna wa jo 'iin cwoo'¹³i Ñʉ'¹ʉ' jna. Joon jna‑a jmáa³aa ijiin'¹in mi tɨ jmɨɨ²¹² lɨ gatséi¹. \v 45 Jee²¹² jí² tya'a 'e gajmaa¹a 'in tsá² cwo¹o júu³ tyʉ́² tya' Dios calɨɨ 'e 'e jin'¹: “Dios i'e'²e jileei'²¹ tsá².” La joon jileei'²¹ 'in nuu¹u júu³ tya' Ñʉ'¹ʉ' joon galicwii¹mo, joon 'ii 'in tsá² in uncaan²¹in coon'¹³ jna². \p \v 46 ’Jiin'¹³ jaain²¹ tsá² 'in taan²¹²in ni cwoo'¹³ juncwii²¹ jo mo ganii¹in Dios Jmii²¹. Pe seein²¹ jaan²¹mo 'in gajó² fu ñʉ'fú² jiin'¹³ 'ii niganii¹in Dios Jmii²¹. \v 47 'E la ja'²mo fuu²¹²uu 'naa'; 'in jai'² lɨ́ɨ²i jna 'oo¹o juncwii²¹ tya'a 'e taa'²¹ coon²¹ tøø²mo. \v 48 Jna‑a 'e 'iñi'¹ 'e cwo¹o fu juncwii²¹ tya' tsá² 'e taa'²¹ coon²¹ tøø²mo. \v 49 'In 'lɨɨ²¹² tsacøøi'¹³ tyii' 'ii 'in gagøø'²¹ø 'e sii²¹ maná fu cwoo'¹³ tyʉʉn²¹ do joon jo gasɨ'neei'¹³ gajún¹mo. \v 50 Pe jna fo'³oo cwáain¹ tya' 'e 'iñi'¹ 'e gajó² fu ñʉ'fú², joon jileei'²¹ 'in gagøø'²¹ø 'e 'iñi'¹ do jo júun²in. \v 51 Joon jna‑a 'e 'iñi'¹ do 'e cwo¹o juncwii²¹ tya' tsá² 'e gajó² fu ñʉ'fú². Joon jileei'²¹ 'in gø'²ø 'e 'iñi'¹ lo taa'²¹a juncwii²¹ tya'a coon²¹ tøø²mo. Joon 'e 'iñi'¹ icwóo³oo lo, 'ñii'a lo. Icwóo³oo 'wii²¹² tya' jileei'²¹ 'in taan²¹²in ni cwoo'¹³ fu juncwii²¹ 'e lí² sá² juncwii²¹ tya'a ―jin'² Jesús. \p \v 52 Joon ga'láa² 'in tsá² Israel 'wii²¹² jo cwo'¹o júu³ ruu'²¹i, jin'²in: \p ―¿Xiiala icwo¹i 'ña'a ityee'³ jna' 'ii? \p \v 53 Joon gajin'²in Jesús: \p ―'E la ja'²mo fuu²¹²uu 'naa', wa'a jo cǿø¹³øø' 'naa' 'iñi'¹ ngú¹ Ruu'²¹i Tsá², joongɨ wa'a jo 'úu¹³uu' jmɨ¹ 'øø²i jo sá² juncwii²¹ tyii'. \v 54 Pe jileei'²¹ 'in gø'² 'iñi'¹ ngúu³uu joongɨ 'in 'uun'²¹un jmɨ¹ 'øø²na taa'²¹ juncwii²¹ tya'a coon²¹ tøø²mo. Joon jna‑a jmáa³aa ijiin'¹in mi tɨ jmɨɨ²¹² lɨ gatséi¹. \v 55 Tsʉ ngú¹ taan²na joongɨ coon'¹³ jmɨ¹ 'øø²na 'e la ja'²mo cwo¹o 'waa'²¹ pí² tya' tsá². \v 56 Joon jileei'²¹ 'in gø'² ngú¹ taan²na joongɨ 'uun'²¹un jmɨ¹ 'øø²na incaan²¹in coon'¹³ jna, joongɨ jna coon'¹³ 'ii. \v 57 Joon Ñʉ'¹ʉ', 'in gasii²¹in jna sá²‑a juncwii²¹ tya'a, joon 'ii‑o cwo'¹o jna juncwii²¹ tyiia. La joon jon jna jileei'²¹ 'in 'ii'²¹ 'waa'²¹ pí² tyiia cwo'²oo juncwii²¹ tya'a joon. \v 58 Fo'³oo cwáain¹ tya' 'e 'iñi'¹ 'e gajó² fu ñʉ'fú². Joon 'e 'iñi'¹ no jo lɨ la lɨ 'e sii²¹ maná 'e gagøø'²¹ 'lɨɨ²¹² tsacøøi'¹³ tyii' 'in ningɨ́ɨ²i, gagøø'²¹o 'e maná do pe jo gasɨ'neei'¹² jún¹mo. Pe 'in gø'² 'e 'iñi'¹ 'e fuu²¹²uu 'naa' lo itaa'²¹ fu juncwii²¹ tya'a coon²¹ tøø²mo 'i ―jin'² Jesús. \p \v 59 Jesús ga'ee¹e 'e júu³ lo 'e la caan²¹in tsá² inʉʉ cwo'¹ sinagoga 'e si'² coon²¹ fuu²¹ lɨ sii²¹ Capernaum. \s1 Júu³ tya' 'e seein²¹ tsá² coon²¹ tøø²i \p \v 60 Joon mo ganúu²un tsá² 'e júu³ lo joon fúu¹mo 'áai¹ 'in ngɨ¹ coon'¹³ Jesús jin'²in: \p ―'Wúu¹mo 'áai¹ i'ii'²¹ tsá² 'e júu³ lo. ¿'Iin in unjíi² 'e júu³ lo? \p \v 61 Joon galili'³ Jesús 'e júu³ sɨ́ɨ¹i 'in tsá² do joon gaunngɨɨ¹ɨ sɨɨ'²¹ɨ 'ido: \p ―¿Tɨ jo tɨ́²‑'oo' 'e júu³ tyiia lo? \v 62 ¿'Ee i'ɨ¹‑'oo' wa'a ñii¹ii' 'in Ruu'²¹i Tsá² sóo²o fu ñʉ'fú² lɨ mo tyíin¹in la jéei¹? \v 63 'E cuerpo tya' tsá² jo to² 'íi³in 'e joon, jiin'¹³ espíritu tya' tsá² 'e taa'²¹ juncwii²¹ tya' coon²¹ tøø²mo. Joon 'in Espíritu Tyʉ́² tya' Dios cwo'¹o juncwii²¹ tya' espíritu tya' tsá². Joon 'e júu³ fuu²¹²uu 'naa' lo cwáain¹ tya' 'e espíritu do. Joon coon'¹³ 'e júu³ fo'³oo lo lí²‑i cwo¹o juncwii²¹ tya' tsá² 'e taa'²¹ coon²¹ tøø²mo. \v 64 Pe seen²¹mo jee²¹² 'naa' 'in jo jo'¹ lɨ́ɨ²i ―jin'² Jesús. \p Tsʉ ñii¹i Jesús ca la mo 'wiin²¹² 'iin 'in jo jo'¹ lɨ́ɨ²i 'ii joongɨ ñii¹o 'iin 'in 'nɨɨ¹i 'ii. \v 65 Joon gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ 'in tsá² do: \p ―'Wii'¹³ joon nifuu²¹²uu 'naa' 'e jiin'¹³ jaain²¹ jo lii'¹ uncaa²¹in coon'¹³ jna wa'a jo 'in mo cwóo¹i Ñʉ'¹ʉ' jna. \p \v 66 Mo ngɨ́ɨ²i gajin'² Jesús 'e júu³ lo, fúu¹mo 'in tsá² 'in la mo ta ngɨ¹ɨ coon'¹³on gatíuu²mo 'ii, joon jo ngɨ¹gɨ 'ido coon'¹³on. \v 67 Joon gaunngɨɨ¹ɨ Jesús sɨɨ'²¹ɨ la jɨ dyatuuin¹ tsá² tya'a do: \p ―¿Tɨ 'iin²¹²naa' cwoliin¹naa' jon? \p \v 68 Pe joon gajin'² Simón Pedro: \p ―Ña'ñʉ'¹ʉ', ¿'iin coon'¹³ tsaa²¹a'a? Jiin'¹³ júu³ tyi'i no 'e cwo¹ juncwii²¹ tya' tsá² 'e taa'²¹ coon²¹ tøø²mo. \v 69 Joon jna'a jo'¹o nilɨ́³na'a 'nʉ joon ne²oo'o 'e 'nʉ‑ʉ Cristo, Jóon¹on Dios Jmii²¹ 'in seein²¹ coon²¹ tøø²mo. \p \v 70 Joon Jesús gajin'²in: \p ―Xʉfiin'¹³ 'ñiia'oo nigatyi'²moo 'naa' jɨ dyatuuin¹ 'naa' pe jaain²¹ 'naa' lɨ́ɨ¹i 'in 'lɨɨ'³mo. \p \v 71 Faa'²¹a Jesús cwáain¹ tya' 'in sii²¹ Judas Iscariote, jóon¹on Simón, tsʉ 'ii in'nɨ́¹i Jesús cɨɨin²¹gɨ. Ijmáa¹a la joon xʉfiin'¹³ lɨ́ɨ¹i tsá² tya' Jesús jee²¹² 'in dyatuuin¹ do. \c 7 \s1 Ruu'²¹i Jesús jo jai'² lɨ́ɨ²i \p \v 1 Mo ngayuui'¹³ gajin'² Jesús 'e júu³ lo joon gangɨɨ¹ɨ la caain²¹ Galilea. Jo 'iin²¹²in ján² coon²¹ lɨ sii²¹ Judea tsʉ 'in tyʉ'² to² tsá² Israel 'iin²¹²in jnga'²mo 'ido. \v 2 Joon tsʉ 'wii'¹³ tɨ lɨ tɨ jmɨɨ²¹² tya' tsá² Israel 'e sii²¹ 'e jmɨɨ²¹² jon¹ tsá² tsi 'nʉ́¹ nuu²¹, \v 3 'in ruu'²¹i Jesús gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ 'ido: \p ―Jo jon'³'on lo, cwoo'¹'i fu Judea 'e coon'¹³ la joon 'in ngɨ́¹ɨ coon'¹³ 'nʉ 'in taan²¹²in lijǿø²ø jilaa'²¹ 'e jmoo²'o. \v 4 Joon wana 'iin²¹²un 'e li cwii¹in tsá² 'nʉ jo jmaa²'a milagro tyi'i lɨ 'uuin²¹. Jmaa²'a lɨ jǿø²ø jileei'²¹ tsá² wana ijmaa²'a milagro. \p \v 5 Jin'² ruu'²¹i la joon tsʉ jo jo'¹ lɨ́ɨ²i ruu'²¹i 'ii. \v 6 Joon gajin'² Jesús sɨɨ²¹ɨ 'ido: \p ―Jo mo tɨ 'ii'²¹ tyiia, pe tyi'naa' jmoo²¹ joon²¹ coon²¹ hora 'e tyʉ́²‑ʉ. \v 7 'In tsá² taan²¹²in juncwii²¹ jo 'ee'¹i 'naa' pe 'ee'¹mo jna tsʉ jna‑a jmóo³oo júu³ røø²¹ 'e jilaa'²¹ 'e jmoo¹o jmai'² 'e gó². \v 8 Cwolíin²naa' fu lɨ tɨ jmɨɨ²¹² tsʉ jna jo ní³ii tsʉ jo mo gatséi¹ cwáain¹ tya' 'ii'²¹ tyiia. \p \v 9 Joon mo ngayuui'¹³ gajin'²in 'elo, gajan¹o coon²¹ lɨ sii²¹ Galilea. \s1 Jesús 'e'²e tsá² lɨ tɨ jmɨɨ²¹² 'e sii²¹i jmɨɨ²¹² 'e jon¹on tsá² tsi 'nʉ́¹ nuu²¹ \p \v 10 Pe mo ngayuui'¹³ gangalíin²in ruu'²¹i Jesús, Jesús gangó¹o cɨɨn²¹mo fu lɨ tɨ jmɨɨ²¹² do. 'Uun²¹mo tyíi¹a, jo gangɨɨ¹ɨ jee²¹² tsá². \v 11 Joon 'in tsá² Israel do 'áa¹mo 'naa'¹i 'ido 'ii jee²¹² lɨ tɨ jmɨɨ²¹². Jin'²in: \p ―¿Xiiafu tyee'¹i 'in tsañʉʉ'¹ no? \p \v 12 Joon jee²¹² 'in tsá² taan²¹²in lɨ tɨ jmɨɨ²¹² do 'áa¹mo sɨ́ɨ¹i cwáain¹ tya' Jesús do. 'Inlɨ́ɨi¹³ jin'²in: “Jaain²¹ tsañʉʉ'¹ 'in tyú¹mo 'ino.” Pe 'inlɨ́ɨi¹³gɨ jin'²: “Jon'¹ 'in tyúi¹ no, tsʉ 'in coon'²¹on tsá² tóo² 'ino.” \p \v 13 Pe jiin'¹³ jaain²¹ jo faa'²¹a jná² nii²in 'wii²¹² tya' 'ido, tsʉ 'wii'¹³ gøø'²¹mo 'in tyʉ'² to² tsá² Israel do. \p \v 14 Joon jmɨɨ²¹² do ningó¹o coon²¹ tsa'¹ mo ga'í² Jesús inʉʉ cwo'¹ fee'¹ si'² do, joon ga'láa² 'wii²¹² 'e'²e tsá² júu³ tyʉ́². \v 15 Joon 'áai¹ ninga'goo²¹‑tsi 'in tsá² tyʉ'² to² Israel do joon gajin'²in: \p ―¿Xiiala lɨ 'e galitɨɨ²¹i 'in tsañʉʉ'¹ no jilaa'²¹ 'e jin'²in no, tsʉ jo mo gauntsáa¹a? \p \v 16 Joon Jesús‑gɨ gañii¹i: \p ―Jilaa'²¹ 'e 'ée³ee lo jon' 'e tyiia lo tsʉ 'e tya' 'in gasii¹in jna. \v 17 Joon wa 'iin²¹²in jaain²¹ tsá² jmáa¹a la to² tyʉ'² Dios Jmii²¹, joon iliñii¹i 'e 'ée³ee lo júu³ tya' Dios sɨ 'e fo'³oo la 'øøi'²¹‑tsii 'ñii'a 'ee. \v 18 'In faa'²¹a jilaa'²¹ 'e 'øøi'²¹‑tsi yaai 'e la joon wa' 'e un'goo²¹o tsá² 'ii‑o. Pe 'in faa'²¹a 'wii²¹² tya' 'inxeei'²¹ 'e un'goo²¹o tsá² 'in gasii¹in 'ii‑o infaa'²¹a 'e la ja'²mo jo júu³ tajuu²¹ lɨ́². \p \v 19 ’Moisés gacwo'¹ 'naa' 'e ley do, ¿ja jo'? Pe jiin'¹³ jaain²¹ 'naa' jo gauntiin'¹³naa' 'e ley do. ¿'Ee lɨ' 'iin²¹²naa' jngaa'¹³naa' jna? \p \v 20 Joon 'in tsá² taan²¹²in do gañii¹i: \p ―'In 'lɨɨ'³mo 'yuui² alma tyi'i. ¿'Iin 'iin²¹²in jngai'² 'nʉ? \p \v 21 Joon gajin'² Jesús: \p ―Gajmáa³aa coon²¹ milagro jmɨɨ²¹² 'e 'ii'²¹ 'woo'²¹ tsá² 'e joon ni'goo²¹‑'oo' jilee'²¹naa'. \v 22 Moisés do gacwo'¹o 'naa' 'e tɨɨ² 'e nisii'²¹ jee²¹² 'naa' 'e sii²¹ circuncisión (pe jon' 'ña'a Moisés gasi'²¹i tɨɨ², 'lɨɨ²¹² tsacøøi'¹³ tya'a 'in ningɨ́ɨ²mo gasii'²¹ 'e tɨɨ² do). Tsʉ 'wii'¹³ joon jmoo² 'naa' 'e tɨɨsi'² no mo jmɨɨ²¹² 'ii'²¹ 'woo'²¹ tsá². \v 23 Joon 'naa' 'e untiin'¹³naa' 'e ley tya' Moisés jmoo²oo' li² xuui²¹² tsañʉʉ'¹ 'e sii²¹ circuncisión xʉfiin'¹³ jmɨɨ²¹² 'e 'ii'²¹ 'woo'²¹ tsá². Wa 'naa' jmoo²oo' la joon jmɨɨ²¹² 'ii'²¹ 'woo'²¹ tsá², ¿'e lɨ' jmoo²oo' 'nii'²¹‑'oo' tyiia 'wii'¹³ gaun'láa²na jaain²¹ tsañʉʉ'¹ jmoowúu¹ 'e tyaan¹an jmɨɨ²¹² 'ii'²¹ 'woo'²¹ tsá²? \v 24 Jo cwojmaa²aa' 'ii'²¹ jiin'¹³ la 'øøi'²¹‑'oo' yaanaa'. Mo jmoo²oo' 'ii'²¹, cwojmaa²aa' coon²¹ tsáa¹. \s1 Jesús faa'²¹a xiiafu nijaa'¹³i \p \v 25 Joon 'inlɨ́ɨi¹³ 'in taan²¹²in Jerusalén do ga'láa² 'wii²¹² unngɨɨ¹ɨ, jin'²in: \p ―¿Tɨ jon' 'ino 'in 'naa'¹i 'ido 'e jngaa'¹³i? \v 26 No siin'¹³in faa'²¹a jee²¹² tsá² jná² nii²mo joon jiin'¹³ jaain²¹ jo 'in sɨɨ'²¹ 'ii. Xʉfoo'³ lɨ́ɨ²i tsaa'to² 'e 'ino‑o Cristo 'in gasii¹in Dios Jmii²¹. \v 27 Pe jna' ne²o' xiiafu lɨ gajó² 'in tsañʉʉ'¹ no pe mi jó¹ Cristo jiin'¹³ jaain²¹ jo 'in ñi¹i xiiafu lɨ jó¹o, ―jin'² 'in tsá² do. \p \v 28 Joon mo ganúu²un Jesús 'elo lɨ siin'¹³in 'e'²e tsá² júu³ tyʉ́² inʉʉ cwo'¹ fee'¹ do, joon gafaa'²¹a tá², jin'²in: \p ―¿Tɨ jo'¹ 'e cwii¹mo 'naa' jna? ¿Tɨ jo'¹ ñí²oo' xiia'fu lɨ gó³oo? Jo mo gó³oo 'wii²¹² tyiia 'ñii'a. Pe gó³oo to² tyʉ'² jaain²¹ 'in ja'²mo seein²¹, 'in jo cwii¹naa'. \v 29 Pe jna, cwii¹moo tsʉ gó³oo fu lɨ tyíin¹in joongɨ 'ii‑o sii¹in jna ―jin'² Jesús. \p \v 30 Joon 'iin²¹²in 'in tsá² do saan'¹mo 'ii tsajée¹i fu 'nʉñí³. Pe jiin'¹³ jaain²¹ jo gason'¹ tya'a tsʉ jo mo gatɨ́² 'ii'²¹ tya'a. \v 31 Pe fúu¹mo 'áai¹ 'in jo'¹o galɨ́ɨ² 'ii. Joon gafaa'²¹a 'ido jin'²in: \p ―'Láai² milagro jmaa¹a 'in tsañʉʉ'¹ no. ¿Tɨ 'ná¹ jmá¹a Cristo mi jó¹o 'láai²gɨ milagro lagɨ 'in tsañʉʉ'¹ no? Jo 'ná¹ líi²na'a. Lɨ́ɨ²na'a 'e Cristo 'ino. \s1 Coon²¹ poo²¹² tsá² sii²¹ fariseo sii¹in 'ɨɨ'¹³ moyóo¹³ 'in taa²‑i cwo'¹ fee'¹ do tsaseen'¹³in Jesús \p \v 32 Joon mo ganúu²un 'in tsá² coon²¹ poo²¹² sii²¹i fariseo 'e faa'²¹a tsá² cwáain¹ tya' Jesús gasɨɨ¹i røø²¹ coon'¹³ 'in tyʉ'² to² untsá² do 'e sii¹in 'ɨɨ'¹³ moyóo¹³ 'in taa²i cwo'¹ fee'¹ do tsaseen'¹³in Jesús. \v 33 Joon gajin'²in Jesús: \p ―Taain²¹²taa coon'¹³ 'naa' coon²¹ ca tá² joon mi yuui'¹³ joon nii'¹³moo tún¹ fu lɨ tyíin¹in 'in gasii¹in jna. \v 34 Joon 'naa' i'naa'¹³moo' jna pe jo tyee'¹naa' jna tsʉ jo li tyalíin²naa' fu lɨ nii'¹³na. \p \v 35 Joon gacáin¹ unngɨɨ¹ɨ ruu'²¹i 'in tyʉ'² to² tsá² Israel do, jin'²in: \p ―¿Xiiafu lɨ tsei'² 'ino 'e jo tyee'¹na'? Wa jo tsáa¹a 'ino fu lɨ taan²¹²in tsá² Israel jee²¹² tsá² faa'²¹a jmíi¹ griego, joon i'e'²e 'in tsá² faa'²¹a jmíi¹ griego júu³ tya'a. \v 36 ¿'Ee 'øøi'²¹‑tsi 'e gasɨɨ'²¹ɨ jna' 'e 'nee'¹³na' joon jo tyee'¹na' tsʉ jo li tsaa²¹a' xiiafu lɨ tsáa¹a? \s1 Júu³ tyʉ́² tya' 'e juncwii²¹ icwo¹o Espíritu Tyʉ \p \v 37 'E jmɨɨ²¹² tyiin²gɨ la jee²¹² jilaa'²¹ 'e lɨ gatséi¹ 'e jmɨɨ²¹², joon jmɨɨ²¹² joon garoon¹on Jesús gafaa'²¹a tá², jin'²in: \p ―Wana 'in 'ɨ¹‑tsi 'e lɨcwii¹in Dios Jmii²¹ lawa jaain²¹ tsá² 'in unjmuu²i 'áai¹ 'ɨ¹‑tsi 'e tyee'¹³i lɨ sá² jmɨɨ²¹ 'ná¹ 'e jai'² lɨ́ɨ²i jna. Joon lawa tsá² 'in ga'un'²un jmɨɨ²¹ tyʉ́²‑ʉ 'ɨ́ɨ¹‑tsi la joon jon 'in jai'² lɨ́ɨ²i jna tyʉ́² i'ɨ́ɨ¹‑tsi 'e lɨcwii¹in Dios. \v 38 Tsʉ tya' jileei'²¹ 'in jai'² lɨ́ɨ²i jna ilí² tya'a la lɨ́¹ 'e jin'² ni jí² taa'¹³ júu³ tyʉ́² tya' Dios 'e jin'²: “Alma tya' 'in jai'² lɨ́ɨ²i ilí² lawa coon²¹ jmɨɨ²¹ fee'¹ 'e nii'¹³ coon²¹ tøø²mo. Joon la cwaa¹a tɨ' jmɨɨ²¹ do 'e cwaan²¹mo jilaa'²¹ nuu²¹ la joon jon 'e jmɨɨ²¹ nii'¹³ alma tya' tsá² icwo¹o juncwii²¹ tya' tsá² 'e taa'²¹ coon²¹ tøø²mo.” \p \v 39 Coon'¹³ 'e la joon 'øøi'²¹‑tsi 'e faa'²¹ Jesús 'e i'ii'²¹i 'in tsá² jai'² lɨ́ɨ²i 'ii 'in Espíritu Tyʉ́² tya' Dios. Tsʉ 'in Espíritu Tyʉ́² do jo mo ga'í¹i alma tya' 'in jai'² lɨ́ɨ²i 'ii tsʉ jo mo júin¹ Jesús wa' 'e 'ii'²¹i 'e 'ya'²gɨ tya'a 'e cwo'¹o Dios Jmii²¹ 'ii. \s1 Jileei'²¹ tsá² jmai'² tyii²mo 'ɨ¹‑tsi 'wii²¹² tya' Jesús \p \v 40 'Inlɨ́ɨi¹³ jee²¹² 'in tsá² do mo ganúu²un 'e júu³ lo, joon gajin'²in: \p ―'E ja'²mo 'ino 'in tsañʉʉ'¹ 'in 'ná¹ jó¹ cwo¹o júu³ tyʉ́². \p \v 41 'Inlɨ́ɨi¹³gɨ jin'²in: \p ―Cristo no. \p Pe 'in xeei'²¹gɨ gañii¹i: \p ―¿Xiiala cwoo¹i 'e Galilea 'e jó¹ Cristo? \v 42 Ni jí² tya' Dios faa'²¹a 'e jún² tya' 'lɨɨ²¹² rǿøi'³ David Cristo. Joon wa'a jún² tya' David 'ná²‑a liseein²¹ Belén lɨ galiseein²¹ David do. \p \v 43 La joon gaxé¹i tsá², galɨ́² tsá² coon²¹ tún² poo²¹² 'wii²¹² tya' Jesús. \v 44 'Inlɨ́ɨi³ 'iin²¹²in tøø¹ø 'ido 'nʉñí³ pe jiin'¹³ jaain²¹ jo gasan'² nii 'ido. \s1 'In tɨ́ɨ²i to² do jo jai'² lɨ́ɨ²i Jesús \p \v 45 Joon 'in 'ɨɨ'¹³ moyóo¹³ taai²¹² cwo'¹ fee'¹ ngalíin² tún¹ fu lɨ née¹i 'in fariseos do coon'¹³ 'in tsá² tyʉ'² to² untsá², joon 'in née¹i do sɨɨ'²¹ɨ 'ɨɨ'¹³ moyóo¹³: \p ―¿'Ee lɨ' jo té²ee' 'ido? \p \v 46 Joon gañii¹i 'in 'ɨɨ'¹³ moyóo¹³ do: \p ―¡Jiin'¹³ jaain²¹ jo mo gafaa'²¹a la lɨ́¹ 'e faa'²¹a 'in tsañʉʉ'¹ no! \p \v 47 Joon gajin'²in 'in tsá² fariseos do sɨɨ'²¹ɨ 'ɨɨ'¹³ moyóo¹³: \p ―¿Tɨ gacwoo²i yaanaa' con'² 'ido 'naa' tóo²? \v 48 Ce jiin'¹³ jaain²¹ tsacøøi'¹³ 'in tyʉ'² to² jna' jo jo'¹ mo galɨ́ɨ²i, jon'gɨ tsá² fariseos do jo'¹ lɨ́ɨ²i. \v 49 Pe jiin'¹³ tsá² 'in jo cwii¹i 'e ley do ja'²mo lɨ́ɨ²i, joon Dios ijmáa¹a 'ii'²¹ tya' 'ido. \p \v 50 Joon jaain²¹ tsá² 'in nityiin'¹³ jee²¹² fariseos do 'in nisii²¹ Nicodemo, 'in ningó¹o ngafee'¹³i Jesús lɨ canʉʉ²¹. Joon nigasɨɨ'²¹ɨ 'in catyaai² do: \p \v 51 ―Jiin'¹³ la tyʉ'² to² ley tyi' jo li un'lɨ'³ɨ' jmoo²¹o' 'ii'²¹ tya' jaain²¹ tsañʉʉ'¹ 'e jo mo ganʉ́²ʉ' nifu 'ee 'e gó² 'e nigajmaa¹a. \p \v 52 Joon gañii¹i 'in tsá² do sɨɨ'²¹ɨ Nicodemo: \p ―¿Tɨ 'in seen²¹in Galilea 'nʉ jon? Untsáa¹³du' jí² tya' Dios joon liñí²'i ce jiin'¹³ jaain²¹ tsá² cwo¹o júu³ tya' Dios jo mo jó² fu Galilea. \s1 Tsamɨ́² 'in ga'leei'²¹ \p \v 53 Joon la jaain²¹ la jaain²¹ ngaliin¹mo fu tya'a. \c 8 \p \v 1 Pe Jesús ngóo¹o fu coon²¹ moo'²¹ lɨ sii²¹ Olivos. \v 2 Mo jná² joon 'aa²¹a nga'²mo fu inʉʉ cwo'¹ fee'¹ si'² Jerusalén. Joon jileei'²¹ tsá² gangalíin² lɨ siin'¹³in Jesús. Joon gacwó² Jesús joon ga'láa² 'wii²¹² ga'e'²e tsá² júu³ tyʉ́². \v 3 Joon 'in tɨfo'² tya' ley do joongɨ coon'¹³ tsá² fariseos nijée¹i jaain²¹ tsamɨ́² 'in gatsee'²¹i 'in ngó¹o 'no'³ 'láa¹ coon'¹³ tsañʉʉ'¹. Joon gasiin'¹in tún² tsa'² jee²¹² 'in tsá² taai² do, \v 4 joon gasɨɨ'²¹ɨ 'in tsá² do Jesús: \p ―Tɨfo'² tyii'i, 'in tsamɨ́² lo nigaseen'¹³moo'o lɨ ngó¹o 'no'³ 'láa¹a coon'¹³ tsañʉʉ'¹. \v 5 Joon 'e ley tya' Moisés tyʉ'²ʉ to² jna'a 'e jngaa'¹³na'a coon'¹³ cuun²¹² jileei'²¹ 'in 'láa¹ la 'láa¹ 'in tsamɨ́² no. ¿'Nʉ‑gɨ xiiala foo'²¹'o? \p \v 6 Jin'² 'in tsá² do la joon sɨɨ'²¹ɨ Jesús coon'¹³ 'iin²¹²in tsáai¹‑tsi 'ee ijin'² Jesús tsʉ la joon wa iuntyifu¹ 'nɨ́ɨ¹i Jesús. Joon gajuu'²¹i Jesús 'ña'a joon ga'láa² 'wii²¹² jmaa¹a letra ni 'wó². \v 7 Joon 'in tsá² do ngóo¹gɨ 'naai'¹³ 'e unngɨɨ¹ɨ. Joon ganii'¹³i Jesús 'ña'a, joon gasɨɨ'²¹ɨ 'in tsá² do: \p ―Jmoo²¹ joon²¹ jaain²¹ 'naa' 'in jo mo ga'nóo²o tsaa² joon 'ii tyʉ'²ʉ 'e cuun²¹² do nifu. \p \v 8 Joon gajmaa¹a 'in tuu'²¹i, gajmaa¹a letra ni 'wó² tún¹. \v 9 Joon mo ganúu²un 'in tsá² do 'e júu³ lo joon ga'aa¹o fa'ɨɨ'²¹. Joon ga'woo²¹i tɨ' jaan²¹mo, ga'láa² 'wii²¹² 'in yʉʉ'¹³gɨ ga'woo²¹i nifu lɨ tséi¹gɨ ga'woo²¹i 'in xaai¹gɨ. Joon mo gatoo'¹ 'woo²¹i jileei'²¹ joon 'ña'a Jesús gatuui¹gɨ coon'¹³ 'in tsamɨ́² do. \v 10 Joon ganii'¹³i Jesús 'ña'a, joon mo gajǿø²ø jo 'iin seein²¹ jiin'¹³ jaain²¹, jiin'¹² tsamɨ́² do 'in tyíin¹gɨ, joon gasɨɨ'²¹ɨ 'in tsamɨ́² do: \p ―Yá³, ¿'naaigɨ 'in jmoo¹o tsaa² tyi'i? ¿Tɨ jiin'¹³ jaain²¹ jo 'iin gapíin² 'nʉ? \p \v 11 Joon gajin'² 'in tsamɨ́² do: \p ―'Un², jiin'¹³ jaain²¹ jo 'iin cwo'¹o jna tsaa². \p Joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'in tsamɨ́² do: \p ―Jon'gɨ jna píin²na 'nʉ. Cwooi'¹³ no, jo cwo'laa²¹²gɨ'ɨ. \s1 Jesús lɨ́ɨ¹i 'yiia²¹ tɨ ni cwoo'¹³ fu juncwii²¹ \p \v 12 Jesús sɨɨ'²¹ɨ tsá² tún¹, joon gajin'²in: \p ―Jna‑a lɨ́ɨ¹na 'yiia²¹ tɨ ni cwoo'¹³ fu juncwii²¹. La jnaa'²¹ tsá² coon'¹³ 'yiia²¹ tya' ñi'¹ la joon jon tsʉ 'wii'¹³ jna iliñi¹i tsá² xiiala 'e ngɨ́²i tyani Dios. Joon 'in ngɨ¹ coon'¹³ jna sá²‑a 'yiia²¹ tya'a 'e cwo¹o juncwii²¹ tya'a. Joon jo jmɨɨ²¹² ngɨ¹ lɨ nʉʉ²¹. \p \v 13 Joon jin'² 'in tsá² fariseos do sɨɨ'²¹ɨ Jesús: \p ―'Nʉ foo'²¹'o cwáain¹ tyi'i 'wo'o, 'e foo'²¹'o do jo to² 'íi³in. \p \v 14 Joon Jesús‑gɨ gañii¹i: \p ―Tyíin²mo júu³ tyiia xʉfiin'¹³ jna 'ñii'a fo'³oo cwáain¹ tyiia. Pe 'ñiia'oo ñí³ii fu lɨ gagoo²¹²oo joongɨ fu lɨ ní³ii. Pe 'naa'gɨɨ' jo ñí²ii' xiiafu lɨ gagoo²¹²oo jon'gɨ fu lɨ ní³ii. \v 15 'Naa' jmoo²oo' 'ii'²¹ jiin'¹³ la 'ii'²¹ tya' tsá² taan²¹²in juncwii²¹. Pe jna‑a, jo 'in 'ii'²¹ tya'a jmóo³oo. \v 16 Pe wa jmáa³aa 'ii'²¹ tya' tsá², jmáa³aa 'ii'²¹ røø²¹, tsʉ jo jmóo³oo 'ii'²¹ 'ñii'a, Ñʉ'³oo, 'in gasii¹in jna jmóo³oo 'ii'²¹ caan²¹mo coon'¹³on. \v 17 Ni ley tyi'naa' faa'²¹a: wana seein²¹ gái¹ 'in jmoo¹o júu³ røø²¹ faa'²¹a røø²¹, joon 'ná¹‑a 'ii'¹³moo' júu³ tya'a. \v 18 Joon 'ñii'a fo'³oo 'wii²¹² tyiia 'e la goo²¹o'o coon'¹³ Ñʉ'¹ʉ' 'in gasii¹in jna. \p \v 19 Joon gaunngɨɨ¹ɨ 'in tsá² do sɨɨ'²¹ɨ Jesús: \p ―¿Xiiafu tyíin¹ ñʉ'²'ʉ? \p Joon gajin'²in Jesús: \p ―'Naa' jo cwii¹naa' jna jon'gɨ Ñʉ'³ʉʉ cwii¹naa'. Tsʉ wa'a cwii¹naa' jna, cwii¹moo' jon Ñʉ'³ʉʉ. \p \v 20 Jesús gajin'²in 'elo la 'ɨɨ²¹² 'ee¹e júu³ tyʉ́² inʉʉ cwo'¹ fee'¹ do co' lɨ roon¹on cwóo¹ to'² tsá² cuu². Pe ce jiin'¹³ jaain²¹ jo 'iin²¹ gasan'² ni Jesús tsʉ jo mo tɨ 'ii'²¹ tya'a. \s1 Xiiafu tsei'² Jesús \p \v 21 Jesús sɨɨ'²¹gɨ 'in tsá² do: \p ―Nii'¹³moo jna, joon 'naa'gɨɨ' 'naa'¹³moo' jna pe mi júun²naa' røø²¹moo' tsaa². Joon fu lɨ nii'¹³na jo lí² cwolíin²naa'. \p \v 22 Joon 'in tyʉ'² to² tsá² Israel do faa'²¹a, ¿wa jon' ijngai'² 'ino 'ña'o 'e sɨɨ'²¹ɨ jna' 'e jo lí² tsaa²¹a' fu lɨ tsee'¹³i? \p \v 23 Joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'in tsá² do: \p ―'Naa', 'in seein²¹ lɨ 'wii²¹² lo 'naa', pe jna 'in seein²¹ lɨ yʉ'³ do: 'naa' jiin'¹³ 'in niseein²¹ fu juncwii²¹ lo‑o pe jon' jiin'¹³ 'in seein²¹ fu juncwii²¹ lo jna. \v 24 Tsʉ 'wii'¹³ joon fuu²¹²uu 'naa' mi júun²naa' røø²¹moo' tsaa². Mi júun²naa' røø²¹moo' tsaa² tsʉ jo mo galijai'² galɨ́ɨ²naa' jna jiin'¹³ la lɨ' 'e lɨ́ɨ¹na. \p \v 25 Joon gaunngɨɨ¹ɨ 'in tsá² do: \p ―¿'Iin‑gɨ 'nʉ joon? \p Joon gajin'² Jesús: \p ―Ca la mo 'wii²¹²mo gafuu²¹²uu 'naa' 'iin jna. \v 26 'Láa²mo 'nogɨ 'e 'ná¹ fuu²¹²uu 'naa' xiiala lɨ́ɨ¹naa'. Pe fuu²¹²uu 'naa' tsá² taan²¹²in juncwii²¹ jiin'¹³ 'e ninúu³oo faa'²¹a 'in gasii¹in jna joon jmai'² 'e ja'²mo faa'²¹a 'ido. \p \v 27 Pe 'in tsá² do jo mo ga'øøi'²¹‑tsi 'e faa'²¹a 'ido cwáain¹ tya' Ñʉ'¹ʉ'. \v 28 Tsʉ 'wii'¹³ joon gajin'² Jesús sɨɨ²¹ɨ 'in tsá² do: \p ―Mi saa'¹³naa' jna, 'in Ruu'²¹i Tsá², joon ilicwii¹naa' jna jiin'¹³ la lɨ́ɨ¹na. Joon iliñí²ii' 'e jo jmóo³oo ce jiin'¹³ coon²¹ 'e 'øøi'²¹‑tsii 'ñii'a. Pe jiin'¹³ 'e ga'e'²e Ñʉ'¹ʉ' jna fuu²¹²uu 'naa'. \v 29 Tsʉ 'in gasii¹in jna 'ii‑o ngɨ¹ɨ coon'¹³ jna. Joon Ñʉ'³ʉʉ jo mo gatíuu²i jna 'ñii'a, tsʉ jna jmóo³oo jiin'¹³ 'e 'yaai¹‑tsi. \p \v 30 Joon mo gajin'² Jesús 'elo 'áa¹mo fúui¹ 'in jo'¹ galɨ́¹i 'ii. \s1 Xiiala lɨ́ɨ¹i jóon¹on Dios joongɨ 'in jo la lɨ́¹i coon'¹³ tsaa² tya'a \p \v 31 Joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'in tsá² Israel 'in jo'¹ galɨ́ɨ¹i 'ii: \p ―Wa gasii'¹³naa' yaanaa' tá², jo tʉ́ʉ²ʉʉ' 'e nigafuu²¹²uu 'naa', nilíin²naa' tsá² tyiia 'e la jai'². \v 32 Joon iliñí²ii' la jai'², joon coon'¹³ 'e la jai'² do iláa²moo'. \p \v 33 Joon gajin'² 'in tsá² do: \p ―Jún² tya' Abraham‑mo jna'a, joon ce jiin'¹³ cafu jo mo gajmoo²¹o'o to² tya' 'in seein²¹ fuu²¹ xiia' wa 'nogɨ 'e láa²na'a. ¿'Ee lɨ'ɨ 'e fu'²'u jna'a 'e láa²na'a? \p \v 34 Joon gajin'²in Jesús: \p ―'E júu³ ja'²mo fuu²¹²uu 'naa' lo, jileei'²¹ 'in 'lá¹a tsaa² tyí¹ jo la tɨ́¹i coon'¹³ tsaa² tya'a. \v 35 Jaain²¹ tsa'leei'¹³ jo jmɨɨ²¹² wa'a ilíin² tsá² inʉʉ. Pe jaain²¹ jóon¹on tsá² 'in lɨ́ɨ¹i tsá² inʉʉ coon²¹ tøø²mo 'i. \v 36 Joon wana 'in Jóon¹on Dios jmaa¹a láa²naa', joon la joon 'e ja'²mo 'e in láa²naa'. \v 37 Niñíi³oo 'e 'naa'oo' jún² tya' 'lɨɨ²¹² Abraham, pe 'iin²¹²naa' jngaa'¹³moo' jna tsʉ jo 'ii'¹³naa' 'e nifuu²¹²uu 'naa'. \v 38 Pe fo'³oo jiin'¹³ 'e ni'e'²e Ñʉ'³ʉʉ jna joon 'naa' jmaa²aa' jiin'¹³ 'e nijin'² ñʉ'²ʉʉ'. \p \v 39 Joon 'ii dogɨ gañii¹i: \p ―Abraham‑mo ñʉ'¹ jna'a. \p Pe Jesús gasɨɨ'²¹ɨ 'ido: \p ―Waxʉ lɨ'ɨ 'e jai'² 'e ñʉ'¹ 'naa' Abraham ijmáa¹³naa' la lɨ' 'e gajmaa¹a. \v 40 Xʉfiin'¹³ wa'a fuu²¹²uu 'naa' 'e júu³ jai'² 'e ga'e'²e Dios jna, pe 'naa' 'iin²¹²naa' jngaa'¹³moo' jna. ¡Abraham jo gajmaa¹a la joon! \v 41 'Naa' 'ná¹ jmaa²aa' la joon la lɨ 'e gajmaa¹a ñʉ'²ʉʉ'. \p Joon 'ii dogɨ gajin'²in: \p ―Jna'a jo lɨ́ɨ¹na'a tsá² 'in jo jmii²¹ seein²¹ tsʉ seein²¹ jaan²¹o ñʉ'¹ʉ'ʉ 'in sii²¹ Dios 'i. \p \v 42 Jesús joon gasɨɨ'²¹ɨ 'ido: \p ―Waxʉ lɨ' 'e la jai'² ñʉ'²naa' Dios Jmii²¹ 'e la 'iin²¹²moo' jna, tsʉ goo²¹²oo fu tyani Dios, joon lo‑o tyíin¹na. Jon' gagoo²¹²oo cwáain¹ tyiia 'ñii'a tsʉ Dios Jmii²¹ gasii¹in jna. \v 43 ¿'Ee lɨ'ɨ jo 'e 'øøi'²¹‑'oo' 'e fo'³oo lo? Jo 'øøi'²¹‑'oo' tsʉ jo 'iin²¹²naa' núu³oo' júu³ tyiia. \v 44 Joon ñʉ'²naa' 'in 'lɨɨ'³mo 'ii. Joon jóon¹on 'ii 'naa' 'e joon 'iin²¹²naa' jmaa²aa' 'e 'iin²¹²in 'ii tsʉ ca la mo nifu gajngaa'¹³i 'in 'lɨɨi'³ do tsá². Ce jiin'¹³ cafu jo mo gajmaa¹a 'e jai'² jogɨ faa'²¹a 'e jai'². Mo faa'²¹a júu³ tajuu²¹ faa'²¹a jiin'¹³ la 'e lɨ́² lɨ́ɨ¹i. Tajuu²¹mo 'ii, joon jilaa'²¹ júu³ tajuu²¹ 'e faa'²¹a tsá² 'in 'lɨɨ'³mo jmii²¹i 'e júu³ tajuu²¹ joon. \v 45 Pe jna fo'³oo 'e ja'²mo, joon 'naa' jo jo'¹ lɨ́ɨ²naa' jna. \v 46 ¿Tɨ seein²¹ jaain²¹ jee²¹² 'naa' 'in jmá¹a júu³ røø²¹ 'e 'oo² jna tsaa² tyi¹? Joon wa'a fuu²¹²uu 'naa' júu³ 'e jai'², ¿'ee lɨ' jo jo'¹ lɨ́ɨ²naa' jna? \v 47 Jileei'²¹ 'in jóon¹on Dios nuu¹o júu³ tya' Dios, pe 'naa'gɨɨ' jon' jóon¹on Dios 'naa' tsʉ 'wii'¹³ joon jo 'iin²¹²naa' nuu²uu' júu³ tya' Dios ―jin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'in tyʉ'² to² tsá² Israel do. \s1 Cristo 'in niseein²¹ jéei¹gɨ lagɨ 'lɨɨ²¹² Abraham \p \v 48 Joon gajin'² tsá² Israel sɨɨ'²¹ɨ 'ido: \p ―'E ja'²mo mo nigafaa'¹³a'a 'e tsá² seein²¹ Samaria 'nʉ joongɨ 'e 'yuui² 'in 'lɨɨ'³mo alma tyi'i. \p \v 49 Joon Jesús‑gɨ gañii¹i: \p ―Jo 'in 'lɨɨi'³ 'yuui² alma tyiia. Jilaa'²¹ 'e jmóo³oo jmai'² tya' 'e untyuu²¹²na Ñʉ'³oo pe 'naa'gɨɨ' jmai'² 'e un'lɨɨ'³moo' jna. \v 50 Pe jna jo 'noo'¹³oon wa' 'e untyuu²¹²i tsá² jna xʉfiin'¹³ seein²¹ jaain²¹ 'in 'noo'¹on la joon, joon 'ii jmoo¹o 'ii'²¹. \v 51 'E la ja'²mo fuu²¹²u 'naa', jileei'²¹ 'in unjíi²i júu³ tyiia 'e fo'³oo lo, jo jmɨɨ²¹² ijúun²in. \p \v 52 Joon gajin'² 'in tyʉ'² to² tsá² Israel sɨɨ'²¹ɨ Jesús: \p ―Nogɨ tsei'² 'e ja'²mo lɨ́ɨ²na'a 'e 'yuui² 'in 'lɨɨ'³mo alma tyi'i. 'Lɨɨ²¹² Abraham joongɨ jileei'²¹ 'in cwo¹o júu³ tyʉ́² 'in gajún¹mo 'i joon 'nʉgɨ fu'²'u jna'a: “'In unjíi²i jilaa'²¹ 'e fo'³oo lo, jo jmɨɨ²¹² ijúun²in.” \v 53 ¿Tɨ lɨ́ɨ²u 'e feei'¹gɨ'ɨ la 'lɨɨ²¹² nʉ'¹ʉ' Abraham? Gajún²mo 'i la joon jon gajún²mo 'in gacwo¹o júu³ tyʉ́² la mo jéei¹. ¿'Iin 'nʉ lɨ́ɨ²u jon? \p \v 54 Jesús gajin'²in: \p ―Jo lí² untyuu²¹²na 'ñii'a, tsʉ wana untyuun²¹²na 'ñii'a jo to² 'íi³in. Pe 'in untyuu²¹²u jna Ñʉ'³oo 'i, tsʉ 'ii jon foo'²¹ 'naa' Dios tyii'. \v 55 Pe 'naa' jo cwii¹naa' 'ii. Pe jna cwii¹moo. Joon wa jna fo'³oo 'e jo cwii¹na 'ido joon jna tajuu²¹moo la lɨ́ɨi¹ 'naa'oo'. Pe la jai'² cwii¹moo joongɨ unjíi²oo 'e jin'²in. \v 56 'Lɨɨ²¹² tsafeei'¹ tyii' Abraham galijløøi'³ 'áa¹mo mo galɨñii¹i iní² jmɨɨ²¹² tyiia. Ganii²¹, joon galijløøi'³ 'áai¹. \p \v 57 Joon gajin'²in 'in tyʉ'² to² tsá² Israel do sɨɨ'²¹ɨ Jesús: \p ―Jo mo 'oo²gɨ'ɨ cincuenta jiin²¹. ¿Xiiala lɨ́² 'e foo'²¹'o 'e gañíi¹³u'u Abraham? \p \v 58 Joon gajin'² Jesús: \p ―'E la ja'²mo fuu²¹²uu 'naa', la nʉ'gɨ 'e la seein²¹ Abraham, niseen²¹mo jna ―jin'² Jesús. \p \v 59 Joon 'in tsá² do gasaa'¹³a cuun²¹² ityuu'¹³i Jesús. Pe Jesús do ga'mée¹mo 'ña'a joon cwo'ɨ́ɨ¹o 'e cwo'¹ fee'¹ do. Joon gangɨ́ɨ¹i jee²¹² 'ido, ganga'²mo. \c 9 \s1 Un'láa²i Jesús jaain²¹ tsá² tiui² \p \v 1 Joon lɨ gangɨ́ɨ¹i do nii²in jaain²¹ tsañʉʉ'¹ 'in nigangaai'¹³ tiui². \v 2 Joon 'in tsá² ngɨ¹ɨ coon'¹³on do nigaunngɨɨ¹ɨ 'ido, joon nigajin'²in: \p ―Tɨfo'² tyii'i, ¿'ee lɨ' gangaa'¹³i 'in tsañʉʉ'¹ tiui²? ¿Xʉfo' røøi²¹ sáa³ jmɨɨ²¹ tsaa² 'ee sɨ' røøi²¹ 'ña'a no tsaa² 'ee? \p \v 3 Joon gajin'² Jesús: \p ―Jo galɨ́² tiui² cwáain¹ tya' tsaa² tya'a 'ña'a jon'gɨ tsaa² tya' sáa³ jmii²¹; 'e galɨ́² tiui² 'wii'¹³ tya' coon'¹³ 'e la joon ilí² 'e'²e Dios tsá² jilaa'²¹ 'e lí² jmáa¹a. \v 4 Ná¹‑a jmáa³aa to² tya' 'in gasii¹in jna mo jmɨɨ²¹² tsʉ najó²‑o 'e lɨ nʉʉ²¹ joon jo 'iin lii'¹gɨ jmá¹ to². \v 5 La 'ɨɨ²¹² 'e taan¹na 'e fu juncwii²¹ lo lɨ́ɨ¹na jɨ́² coo²¹ 'e ni cwoo'¹³ juncwii²¹ lo. \p \v 6 Joon mo ngayuui'¹³ gajin'²in 'e júu³ lo Jesús gañíi¹³i ni 'wó² joon gajmaa¹a xʉ capiléen³ jiin¹ coon'¹³ jmɨɨ²¹ 'e'²e. Joon gasoon²¹on unni² 'in tsá² tiui² do. \v 7 Joon gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ 'in tsá² tiui² do: \p ―Cwó², cworuun'¹³un unní²'i coon'¹³ jmɨɨ²¹ 'in 'o² tsi pila sii²¹ Siloé ―'øøi'²¹‑tsi tsá² 'e sii²¹, 'in gasii¹in do, coon'¹³ jmíi¹. \p Joon gangoo²¹‑o 'in tsá² tiui² do, niruun'¹³un unníi¹in joon mo gacɨɨ'¹³ɨ joon nijnaa'²¹o. \v 8 Joon 'in tsá² née¹i tyan' lɨ tyíin¹in 'in tʉʉ² do coon'¹³ tsá² 'in niganíi²in 'in tiui do gajin'²in: \p ―¿Tɨ jon' 'ino 'in tsá² la mo tyíin¹in 'in mɨ¹ɨ caridad? \p \v 9 'Inlɨ́ɨi¹³ gajin'²in: \p ―'Inoo do. \p 'Inlɨ́ɨi¹³gɨ gajin'²in: \p ―Jon' 'ino do, pe coonti‑i la joon jnée²i. \p Pe 'ña'a 'in tsá² do 'e noo²¹²ta tiui² gajin'²in: \p ―Jna‑a 'in tsá² ta tiui² do. \p \v 10 Joon gaunngɨɨ¹ɨ 'in tsá² do: \p ―¿Xiiala lɨ 'e nijnaa'²¹o'o? \p \v 11 Joon ganii¹i 'in tsá² ta tiui² do: \p ―Jaain²¹ tsañʉʉ'¹ sii²¹ Jesús 'in gajmaa¹xʉ jiin¹ gasúun²un unní³ii, joon jin'²in sɨɨ'²¹ɨ jna²: “Cwó² fu lɨ náa¹ pila sii²¹i Siloé, joon roon'¹³'on unní²'i.” Joon gangoo²¹²oon joon mo garuun'¹³uun unní³ii do joon galɨ́² jnaa'²¹oo. \p \v 12 Joon gaunngɨɨ¹ɨ 'in tsá² do sɨɨ'²¹ɨ 'in tsá² ta tiui² do: \p ―¿Náai¹³gɨ 'in tsañʉʉ'¹ do? \p Joon gajin'² 'in tsá² ta tiui² do: \p ―Jo ñii²ii naai¹. \s1 'In tsá² fariseos unngɨɨ¹ɨ 'in tsá² ta tiui² do xiiala galɨ́¹ jnaa'²¹a \p \v 13 Joon 'in tsá² taai² do nijaa²¹²mo 'in tsá² ta tiui² do tyani tsá² fariseo. \v 14 Pe jmɨɨ²¹² 'ii'¹ 'woo'²¹ tsá² 'e jmɨɨ²¹² 'e gaun'láa²i Jesús 'in tsá² tiui² do. \v 15 'Wii'¹³ joon gaunngɨɨ¹ɨ 'in fariseos do 'in tsá² ta tiui² do xiiala galɨ́² 'e la no nilí²‑i jǿø²ø. Joon gajin'²in 'ido: \p ―Jiin¹in gasúun²un 'ido unní³ii mo ngayuui'¹³ joon joon garuun'¹³oo, 'wii'¹³ joon nijnaa'²¹oo la no. \p \v 16 Joon 'inlɨ́ɨi¹³ tsá² fariseo jin'²in: \p ―'In tsañʉʉ'¹ 'in gajmaa¹a 'elo jo gajmaa¹a 'ii'²¹ tya' Dios tsʉ jo tsáai¹‑tsi jmɨɨ²¹² 'ii'²¹ 'woo'²¹ tsá². \p Pe 'inlɨ́ɨi¹³gɨ gajin'²in: \p ―¿Xiiala lí² jmáa¹a 'e li² milagro no wa'a røøi²¹ tsaa² tyi¹? \p Coon'¹³ la joon galɨ́² tún² poo²¹² 'ii. \v 17 Joon gaunngɨɨ¹ɨ tún¹ 'in tsañʉʉ'¹ ta tiui² do: \p ―'Nʉ‑gɨ, ¿xiiala foo'²¹'o cwáain¹ tya' 'in tsañʉʉ'¹ 'in gacwo¹o unní²'i do? \p Joon 'i‑gɨ gajin'²in: \p ―Jna fo'³oo, jaain²¹ tsá² 'in cwo¹o júu³ tyʉ́² tya' Dios 'ido. \p \v 18 Pe 'in tyʉ'² to² tsá² Israel jo jo'¹ mo lɨ́ɨ²mogɨ 'e ta tiui² 'in tsañʉʉ'¹ do ce gatø'¹o 'in sáa³ jmii²¹ 'in tsá² ni'láa²i do. \v 19 Joon gaunngɨɨ¹ɨ tsacøøi'¹³ tya' 'in tsá² do: \p ―¿Tɨ 'ino‑o yʉʉn²¹ tyii' 'in ca la mo gangaa'¹³mo 'e foo²oo' nitiuu²mo? ¿Xiiala lɨ 'e la no nijnaa'²¹o? \p \v 20 Joon tsacøøi'¹³ tya' 'in tsá² ta tiui² do gañii¹i: \p ―Ne²oo'o 'e yʉʉn²¹ tyi‑oo'o 'ino, joon ca la mo gangaa'¹³i tiuu²mo. \v 21 Pe jo né²e'e xiiala lɨ 'e la no nijnaa'²¹o. Jo mo la né²e'e 'iin gaun'lá² unníi¹i. Unngɨɨ¹ duu' 'ña'a no, tsʉ tsá² 'in nifee'¹mo no. 'Ña'a noo jmá¹a júu³ røø²¹. \p \v 22 Jmii²¹i gajin'²in la joon tsʉ 'wii'¹³ 'e 'goo'²¹‑o. Tsʉ 'in tyʉ'² to² tsá² Israel gasɨ́ɨ²i røø²¹ 'e jo cwo¹gɨ tsataa²i inʉʉ cwo'¹ sinagoga jileei'²¹ 'in jin'² 'e Cristo Jesús. \v 23 Tsu 'wii'¹³ joon gajin'² tsacøøi'¹³ tya'¹a: “Unngɨɨ¹duu' 'ña'a no, tsʉ tsá² 'in nifee'¹mo no.” \p \v 24 Joon gatø'¹ø 'in tyʉ'²ʉ to² tsá² Israel do 'in tsañʉʉ'¹ ta tiui² do, joon gasɨɨ'²¹ɨ: \p ―Sii'¹³ jna'a júu³ ja'²mo tyani Dios. Jna'a ne²oo'o 'e tsá² røøi²¹ tsaa² tyi¹ 'ino. \p \v 25 Joon gañii¹i 'in tsá² ta tiui² do: \p ―Jo ñí³ jna tɨ røøi¹ 'ino tsaa² tyi¹ sɨ jo røøi²¹ 'ee. Jiin'¹³ 'e ñí³ii 'e jna‑a tsá² ta tiuu²mo joon la no nijnaa'²¹oo. \p \v 26 Joon gaunngɨɨ¹ɨ 'in tsá² do tún¹: \p ―¿'Ee gajmaa¹a tyi'i? ¿Xiiala jmaa¹a 'e gacwo'¹o 'nʉ unni²'i? \p \v 27 Joon 'in tsá² ta tiui² do gajin'²in: \p ―Nifuu²¹²gɨ jna 'naa' joon jogɨ unjii²ii'. ¿'Ee lɨ' 'iin²¹²naa' 'e fo'³oo tún¹ 'e nifo'³oo do? ¿Tɨ 'iin²¹²naa' líin²naa' tsá² tya'a? \p \v 28 Joon 'in tyʉ'² to² tsá² Israel do gauntyíi²in 'ido joon gasɨɨ'²¹ɨ 'ido: \p ―'Nʉ‑ʉ, lɨ́ɨ²u'u tsá² tya' 'in tsañʉʉ'¹ do pe jna'gɨɨ'ɨ lɨ́ɨ²na'a tsá² tya' Moisés \v 29 tsʉ jna'a ne²oo'o 'e Dios nigafee'²¹mo Moisés pe 'in tsañʉʉ'¹ do jo né²e'e xiia fu seein²¹. \p \v 30 Joon 'in tsá² ta tiui² do gajin'²in: \p ―¡'Áa¹i tsa'góo²‑tsii 'e foo'²¹ 'naa' 'e jo ñí²ii' xiia' seein²¹ 'ido pe 'ido nigacwo'¹o jna unní³ii! \v 31 Tyʉ́²‑ʉ né² jna' 'e jo unjíi²i Dios júu³ tyʉ́² 'e faa'²¹a tsá² røøi²¹ tsaa² tyi¹. Unjíi²i Dios jiin'¹³ júu³ tya' tsá² 'in un'goo²¹o 'ii joongɨ jmoo¹o 'ido jiin'¹³ 'e 'iin²¹²in Dios. \v 32 Jo mo lɨ sá² júu³ 'e galɨ́ jnaa'²¹a jaain²¹ tsañʉʉ'¹ 'in tiui² ca la mo gangaa'¹³i. \v 33 Wa' 'in tsañʉʉ'¹ no jo gasii¹in Dios 'ii jo 'e lí² jmáa¹a jiin'¹³ coon²¹. \p \v 34 Joon 'in tyʉ'² to² tsá² Israel gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ 'in tsá² ta tiui² do: \p ―'Nʉ‑ʉ, 'in gangaai'¹³ coon'¹³ tsaa² tyi¹, joongɨ 'iin²¹²un 'e'³'e jna'a júu³ tyʉ́². \p Joon gatyii¹mo 'in tsá² ta tiui² do jee²¹² 'ii. \s1 Lawa jaain²¹ tsá² tiuu²mo 'in jo jmoo¹o jiin'¹³ la 'iin²¹²in Dios \p \v 35 Joon galiñii¹i Jesús 'e gatyii¹in tsá² Israel 'in tsá² ta tiui² jee²¹² 'ii joon mo jiin'¹in Jesús 'in tsá² ta tiui² do joon gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ 'ido: \p ―¿Tɨ jo'¹ lɨ́ɨ²u Jóon¹on Dios? \p \v 36 Joon gajin'² 'in tsañʉʉ'¹ do: \p ―Sii'¹³ jna 'iin²¹² 'i tsʉ joon jo'¹o lɨ́ɨ²na 'ii. \p \v 37 Joon gajin'² Jesús: \p ―'In niñíi¹mo 'nʉ 'i. Jna‑a 'i 'in sɨɨ'¹³u coon'¹³on. \p \v 38 Joon 'in tsañʉʉ'¹ do tsifu gasii'²¹i moojníi¹i tyani Jesús joon gajin'²in: \p ―Jo'¹o lɨ́ɨ²na 'nʉ, Ña'ñʉ'¹ʉ'. \p Joon gaun'goo¹o Jesús. \p \v 39 Joon gajin'² Jesús: \p ―Jna goo²¹²oo ni cwoo'¹³ juncwii²¹ lo 'e 'ná¹‑a lɨ sá² 'ii'²¹ 'e lɨ jnaa'²¹ 'in tiui² joon 'in jnaa'²¹ ilitiuu²mo cwáain¹ tya' júu³ tyʉ́² tya' Dios. \p \v 40 Joon 'inlɨ́ɨi¹³ tsá² fariseos 'in taai² do coon'¹³ Jesús mo ganúu²un 'e júu³ do joon gaunngɨɨ¹ɨ sɨɨ'²¹ɨ Jesús: \p ―¿Tɨ joon tsá² tiuu²mo jna'a jon? \p \v 41 Joon gajin'² Jesús: \p ―Wa'a 'naa' 'e tiuu²naa' jo 'e tsaa² røø²¹naa' cwáain¹ tya' tsaa² tyi¹. Pe 'e foo²oo' 'e jnaa'²¹oo' joon 'oo²oo' tsaa² tyi¹. \c 10 \s1 Júu³ tya' lɨ náa¹ 'yá² \p \v 1 Faa'²¹gɨ Jesús: \p ―'E la ja'²mo fuu²¹²uu 'naa' ―jin'² Jesús― jileei'²¹ 'in jo tsataai² lɨ 'oo² 'yá² lɨ taai² joo'saa'²¹ pe tsataai² fu lɨ' lɨ xiia' 'uun²¹ 'i. \v 2 Pe 'in tsa'í² lɨ 'oo² 'yá² do 'ii 'in tsá² 'in ngɨ¹ to² 'aai¹ joo'saa'²¹ do. \v 3 Joon 'in tsá² 'in ní² 'oo² 'yá² do inó² 'e 'oo² 'yá² do tya' 'in tsá² 'in 'aai¹ joo'saa'²¹ 'e tsa'í² 'ido. Joon 'in joo'saa'²¹ do cwii¹o jmíi¹ tya' 'in 'aa¹i 'ii. Joon 'in tsá² 'aa¹i joo'saa'²¹ do ñii¹o 'ee sii²¹ 'ido la jaain²¹ la jaain²¹. Joon 'woo¹ ni 'ido fu caluu. \v 4 Joon mo ngayuui'¹³ 'woo¹ ni 'in joo'saa'²¹ do jileei'²¹ joon 'in 'aai¹ 'ii gangɨ́ɨ¹i ngóo¹‑o nifugɨ lɨ ningalíin² 'in joo'saa'²¹ do. Joon 'in joo'saa'²¹ do ngalíin² caluu tsʉ cwii¹i 'ido jmíi¹ tya'a. \v 5 Pe jo tsalíin² 'in joo'saa'²¹ do caluu 'in jo cwii¹in xʉjoon 'e cwiin¹o, tsʉ jo cwii¹i jmíi¹i tya' 'in tsá² jo cwii¹in ―jin'² Jesús. \p \v 6 Jesús gatyaa¹ 'e júu³ lo tya' 'e 'e'²e tsá² pe 'in tsá² fariseos do jo ga'øøi'²¹‑tsi 'e cwoo¹i 'øøi'²¹‑tsi 'e júu³ do. \s1 Jesús lɨ́ɨ¹i 'in 'aa¹i joo'saa'²¹ 'in tyúi¹ \p \v 7 Joon gajin'² Jesús tún¹ sɨɨ'²¹ɨ 'in tsá² do: \p ―'E la ja'²mo fuu²¹²uu 'naa': Jiin'¹³ jna‑a lɨ́ɨ¹na 'oo² 'yá² do 'e lɨ tsataai² joo'saa'²¹, tsʉ la taai² joo'saa'²¹ tsi 'yá² coon'¹³ 'oo² 'yá² do la joon jon 'wii'¹³ jna‑a lí²‑i tsataai² tsá² ñʉ'fú². \v 8 Jileei'²¹ 'in jalíin² jée¹gɨ la jna 'uun²¹ 'i, la jo unjíi²in 'in joo'saa'²¹ do 'in jo cwii¹in la joon jon jo unjíi²in 'in tsá² tsataai² ñʉ'fú² 'in jalíin² jée¹gɨ lagɨ jna. \v 9 Jna‑a lɨ́ɨ¹na 'e 'oo² 'yá² do joon jileei'²¹ 'in tsataai² 'wii'¹³ jna itiin'¹³mo 'ii. Lɨ́ɨ¹i lawa joo'saa'²¹ 'in tsataai² tsi 'yá² joongɨ 'woo¹i seen²¹in tyʉ́² sá² 'e dø'¹ø. \p \v 10 ’Pe 'in 'uun²¹ do canii² jó² jajmaa¹a 'uun²¹, joongɨ jajngaa'¹³i 'in joo'saa'²¹ do joongɨ tyaa¹ cwiin'¹³in. Pe jna nigoo²¹²oo 'e cwoo²oo juncwii²¹ tya' tsá² joon jna cwóo³oo coon²¹ juncwii²¹ tya'a 'e tyʉ́² 'áa¹mo. \v 11 La 'in tsá² tɨ́ɨ²i tyʉ́² 'aa¹i joo'saa'²¹ la joon jon jna tɨ́ɨ²moo tyʉ́² 'aa²na tsá². 'In tsá² 'in tɨ́ɨ²i tyʉ́² 'aa¹i joo'saa'²¹ cwoo¹o juncwii²¹ tya'a 'wii²¹² tya' joo'saa'²¹ 'áa¹i. \v 12 Pe 'in ní² joo'saa'²¹ 'e 'lee'¹³mo jo jmoo¹o la joon tsʉ mo níi²in jó¹ jaain²¹ 'yiia'¹ lobo joon gatíuu²mo joo'saa'²¹ 'aa¹i, gacwiin¹o tsʉ jo 'née²e 'in joo'saa'²¹ do tsʉ jon' joo'saa'²¹ tya'a. Joon 'in 'yiia'¹ lobo do gasan'²mo 'in joo'saa'²¹ do joon 'in catyaai² do gaxé¹mo. \v 13 'In tsañʉʉ'¹ do gacwiin¹o tsʉ jmoo¹o to² 'lee'¹³mo jo 'ee cwáain¹ tya'a 'in joo'saa'²¹ do. \p \v 14-15 ’Jna‑a lɨ́ɨ¹na tsá² 'in tɨ́ɨ²i tyʉ́² 'aa¹i joo'saa'²¹. La cwii¹in Ñʉ'³ʉʉ jna la joon jon cwii¹moo. La joon jon cwii¹moo tsá² tyiia 'in jai'² lɨ́ɨ²i jna 'in lɨ́ɨ¹i lawa joo'saa'²¹ tyiia. Joon 'ido cwii¹mo jna jon. Joon cwó³oo juncwii²¹ tyiia 'wii²¹² tya' 'in joo'saa'²¹ do. \v 16 Joon 'aa²mogɨɨ joo'saa'²¹ xeei'²¹ 'in taa²i tsi 'yá² lɨ xiia' 'in jon' taai² tsi 'yá² lo, 'ná¹ nitee²oo jon. Joon ijmáa¹a nʉʉ'¹³o júu³ tyiia joon jilee'²¹mo tsataai² coon²¹ 'yá² tya'a joon jaan²¹mo 'in 'aa¹i 'ii. \p \v 17 ’'Nee¹mo Ñʉ'³ʉʉ jna tsʉ cwóo³oo juncwii²¹ tyiia 'wii²¹² tya' tsá² joon iñii¹moo tún¹. \v 18 Ce jiin'¹³ jaain²¹ jo 'in jnga'²i jna pe 'ñiia'oo cwó³oo juncwii²¹ tyiia tsʉ jiin'¹³ la joon 'iin²¹²na. 'E tɨ́ɨ²moo cwó³oo joon coon'¹³ la joon iñii¹moo tún¹. Tsʉ 'ii'²¹ joon nijmaa¹a Nʉ'³ʉʉ ―jin'² Jesús. \p \v 19 Joon mo ganúu²un tsá² Israel 'e júu³ lo joon gacoon²¹gɨ tún²‑un gaxeei¹ yaai. \v 20 Joon fúui¹ tsá² jee²¹² 'ii do gajin'²in: \p ―¿'Ee lɨ' 'e unjíi²i' júu³ tya' 'in tsañʉʉ'¹ no tsʉ 'in 'lɨɨ'³mo 'in yuui² alma tya' 'ino joongɨ yʉ caa²¹²mo 'ino? \p \v 21 Pe 'inlɨ́ɨ¹³gɨ gajin'²in: \p ―Wa'a 'yuui² 'in 'lɨɨi'² alma tya' tsá² jo lí² faa'²¹a tsá² la no. Jo lí² cwó¹o espíritu gó² unni² tya' jaain²¹ tsañʉʉ'¹ 'in tiui². \s1 'In tyʉ'² to² tsá² Israel untyíi²in Jesús \p \v 22 Ningóo¹o jiin²¹ cwíi² joon gatɨ́² jmɨɨ²¹² 'e unjmuu²¹²i tsá² Israel cwo'¹ fee'¹ si'² fu Jerusalén tɨɨ² la joon nigasi'² 'e unjmuu²¹²i tsá² la coon²¹ jiin²¹ ca la mo niga'yee²¹i. \v 23 Joon sá² coon²¹ ni'nʉ́¹ fee'¹ tya' cwo'¹ do 'e sii²¹i Salomón joon ni'nʉ́¹ joon ngɨ¹ɨ Jesús. \v 24 Joon 'in tsá² seein²¹ Israel do gajmaa¹a coon²¹ lɨɨ²¹ ce cu'² jiin¹ lɨ siin'¹²in Jesús joon gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ 'ido: \p ―¿Lɨɨ ca 'e cwo'²'o jna'a 'e la né²e'e 'iin 'nʉ? Wana 'nʉ Cristo sii'¹³ jna' coonti júu³ coon²¹ tsáa¹. \p \v 25 Jesús gajin'²in: \p ―Nifuu²¹² jna 'naa' pe 'naa' jo jo'¹ lɨ́ɨ²naa' jna. Jilaa'²¹ 'e jmóo³oo to² tyʉ'² Ñʉ'³oo 'e ni'e'²e 'naa' 'e Cristo jna. \v 26 Pe 'naa' jo jo'¹ lɨ́ɨ²naa' tsʉ jo lɨ́ɨ¹naa' joo'saa'²¹ tyiia jiin'¹³ la lɨ 'e nigafuu²¹²uu 'naa' la mo jée¹. \v 27 Tsʉ joo'saa'²¹ tyiia cwii¹o jmíi¹ tyiia joongɨ cwii¹moo joon 'ii‑gɨ jalíin²mo coon'¹³ jna. \v 28 Joon jna icwó³oo juncwii²¹ tya' 'e taa'²¹ coon²¹ tøø²mo joon jo jmɨɨ²¹² 'iin²gɨ. Joon jiin'¹³ jaain²¹ jo 'iin tyí²in 'ido ja'cwóo³oo. \v 29 Ñʉ'³oo nicwoo'¹³i jna joon 'ii‑gɨ 'in feei'¹gɨ la jee²¹² jileei'²¹ joon jiin'¹³ jaain²¹ jo 'in li'² tyí²in 'ido ja'cwoo²¹o. \v 30 Jna‑a coon'¹³ Ñʉ'¹ʉ', jaan²¹mo jna'a lɨ́ɨ¹na'a. \p \v 31 Joon 'in tyʉ'² to² tsá² Israel do son'²on cuun²¹² la mo 'e tyuu'¹³i Jesús. \v 32 Joon gajin'²in Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'ido: \p ―'Láa²mo 'e tyʉ́² nigajmáa³aa tyani 'naa' coon'¹³ 'ii'²¹ tya' Ñʉ'³ʉʉ ¿noo 'e tyʉ́² lo 'e tyuu'¹³naa' jna cuun²¹²? \p \v 33 Joon gajin'²in 'in tsá² tyʉ'² to² Israel do: \p ―Jo tyuu'¹³na'a 'nʉ cuun²¹² cwáain¹ tya' 'e tyʉ́² nigajmaa'¹³'a pe cwáain¹ 'e nigafaa'¹³'a 'laa'²¹ tya' Dios coon'¹³ júu³ tyi'i. Tsʉ 'nʉ‑ʉ jaain²¹ tsañʉʉ'¹ 'in jmaa¹i 'ña'a Dios. \p \v 34 Joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'in tsá² do: \p ―Ni jí² ley tyi'naa' 'e faa'²¹a 'e jin'²in Dios: “'Naa' lɨ́ɨ¹naa' dioses jon.” \v 35 Né²o' 'e jin'² jí² tya' Dios joon jo lí² wa' jo røø²¹²na'. Joon Dios gaunsii²¹i jna' 'in 'ii'²¹ júu³ tyʉ́² tya'a, “dioses.” \v 36 Joon wa gatyii¹in Dios jna joongɨ sii¹in jna ni cwoo'¹³ fu juncwii²¹, ¿xiiala lii'¹naa' 'e foo²oo' 'e nifo'³oo júu³ 'laa'²¹ mo gafo'³oo Jóon¹on Dios jna? \v 37 Joon wa jo jmá³aa jilaa'²¹ 'e jmoo¹o Ñʉ'³ʉʉ joon jo 'ná¹ jo'¹ lɨ́ɨ²naa' jna. \v 38 Pe wa'a jmá³aa, xʉfiin'¹³ jo jo'¹ líɨ²naa' jna, jo'¹ cwolíin²naa' jilaa'²¹ 'e jmóo³oo 'e coon'¹³ la joon 'e liní²ii' coonti 'e ngɨ¹ɨ Ñʉ'¹ʉ' coon'¹³ jna joongɨ jna ngɨɨ³oo coon'¹³ Ñʉ'¹ʉ'. \p \v 39 Coongɨ tún¹‑un 'iin²¹²in 'in tyʉ'² to² tsá² Israel do saan'¹i pe Jesús galáa²mo 'ña'a. \p \v 40 Joon Jesús gangaa'¹³i fu lɨ 'ngoo'¹³ jmɨɨ²¹ sii²¹ Jordán lɨ' lɨ 'yeei'²¹ ñi'¹. Joon joon gajaan¹an lɨ mo ta natyíin¹in Wó³ nisaa¹i tsá² jmɨɨ²¹² ca la jéei¹³. \v 41 Joon fúu¹mo tsá² 'in gangalíin² ngajǿøi² Jesús. Joon jin'² 'in tsá² do cwáain¹ tya' Jesús: \p ―'E la ja'²mo xʉfiin'¹³ jo gajmaa¹a Wó³ do jiin'¹³ coon²¹ li² milagro pe jilaa'²¹ 'e gajin'²in 'wii²¹² cwáain¹ 'in tsañʉʉ'¹ no 'e nilaja'²mo. \p \v 42 Joon fúui¹ 'áa¹mo tsá² 'in jo'¹o galɨ́ɨ²i Jesús lɨ taain¹ do. \c 11 \s1 Mo gajúin¹ Lázaro \p \v 1-2 Joon née¹i gaai²¹ la 'oo'²¹ ruu'²¹i coon²¹ fuu²¹ lɨ sii²¹ Betania, Lázaro coon'¹³ María coon'¹³ Marta. 'In María do, 'ii 'in nigaxée²i jmɨɨ²¹ jmafuu²¹ tɨɨ² Jesús joon gauntyʉʉn²¹ tɨɨ² Jesús coon'¹³ jnʉtyi²o. La 'ɨɨ²¹² joon galɨtsaa'¹³a Lázaro do. \v 3 Joon gasii¹in 'in gái¹ ruui'²¹ Lázaro do júu³ fu lɨ taain² Jesús, sɨɨ'²¹ɨ 'ido: \p ―'Áa¹mo jo¹ tsaa'¹³a amigo tyi'i Lázaro. \p \v 4 Joon mo ganúu²un Jesús 'elo, joon gajin'²in: \p ―Jo ijúun¹in coon'¹³ 'e jmoowúu¹ do 'e 'íi³in to² tya' 'e 'e'²e tsá² jiin'¹³ 'ii'²¹ tya' Dios Jmii²¹ joon coon'¹³ la joon jon iliñi¹ tsá² 'ii'²¹ tya' Jóon¹on Dios. \p \v 5-6 Joon mo ganúu²un Jesús 'e júu³ lo 'e tsaa'¹³ Lázaro gajaan¹o tún² jmɨɨ²¹²gɨ fu lɨ taan¹in xʉfiin'¹³ 'áa¹mo 'iin²¹²in Marta coon'¹³ ruu'²¹i Lázaro. \v 7 Mo ngayuui'¹³ joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ tsá² 'in ngɨ¹ɨ coon'¹³on: \p ―Tsaa²¹a' tún¹ fu Judea. \p \v 8 Joon gajin'² 'in ngɨ¹ɨ coon'¹³on do: \p ―Tɨfo'² tyii'i, ¿tɨ coon²¹gɨ tún¹ 'iin²¹²u'un cwoo'¹³'o? Jo 'áai¹ mo ngó¹ 'e 'iin²¹²in 'in tsá² do jngaa'¹²i 'nʉ coon'¹³ cuun²¹². \p \v 9 Jesús do gajin'²in: \p ―Sá² dyatun¹ hora 'e tɨ 'yiia²¹. Wa 'e ngɨ¹ tsá² mo jmɨɨ²¹² jo tyuin'² tsá² tsʉ sá²‑a 'yiia²¹ tya' juncwii²¹ lo tya' 'e jnée²in jǿø²ø tsá². \v 10 Pe wa ngɨ¹ tsá² mo canʉʉ²¹, tyui'² tsá² tsʉ jo 'yiia²¹ jnée²in. \p \v 11 Mo ngayuui'¹³ joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ tsá² tya'a: \p ―Nicwuu²¹mo amigo tyi' Lázaro. Pe no cun'un ní²ii niunjnaa¹‑tsi. \p \v 12 Joon gajin'²in 'in tsá² ngɨ́¹ coon'¹³on do: \p ―Ña'ñʉ'¹ʉ', wana jiin'¹³ 'e nicwuu¹i lí²‑i un'láa²mo 'ña'a. Jo 'ná¹gɨ cwoo'¹³'o. \p \v 13 Pe Jesús gajin'²in 'e 'øøi'²¹‑tsi júu³ tya'a 'e nijún¹mo Lázaro joon ga'øøi'²¹‑tsi 'in tsá² 'in ngɨ¹ coon'¹³on do 'e faa'²¹a Jesús 'e jiin'¹³ 'e canii² 'e cwuu¹mo 'ido. \v 14 Joongɨ gajin'² Jesús la tí²: \p ―Nijún¹mo Lázaro. \v 15 Joon jløø'²moo 'e jo nitiin'¹³ taan¹na do tsʉ coon'¹³ la joon 'e tyʉ́²gɨ tyii' tya' 'e ja'²mo lɨ́ɨ²naa'. Pe tsaa²¹a' tsajøø²¹²na'. \p \v 16 Joon gajin'² Tomás, 'in nisii²¹ jon Gemelo, sɨɨ'²¹ɨ 'in tsá² ngɨ¹ coon'¹³on Jesús catyaai² do: \p ―Tsaa²¹² jna' jon, joon júun²na' caan²¹mo coon'¹³on. \s1 Jesús unjiin'¹in tsá² jee²¹² 'lɨɨ²¹² \p \v 17 Joon mo gatyía¹ Jesús Betania ningó¹o tyʉ́n² jmɨɨ²¹² jiin'¹³ la ni'ái¹ Lázaro. \v 18 Joon tsʉ 'wii'¹³ náa¹ tyan' Jerusalén Betania, tɨ tún² kilómetros tsi ca'no'³o, \v 19 joon 'áa¹mo fúui¹ tsá² seein²¹ Israel ningalíin² nifee'¹³i Marta coon'¹³ María cwo'¹o 'ido fo'feei'¹ cwáain¹ tya' 'e gajúin¹ ruui'²¹ 'ido. \v 20 Joon mo galiñii¹ Marta 'e ngó¹o jmoo²¹ tye'²mo Jesús joon cwo'ɨ́ɨ¹i Marta nijeen²en ni 'ido. Pe María‑gɨ do gajaan¹o inʉʉ. \v 21 Joon gajin'² Marta sɨɨ'²¹ɨ Jesús: \p ―Ña'ñʉ'¹ʉ', wa mo'o tyíin¹u'un jo gajúun¹in ruu'²¹na do. \v 22 Pe jna ñí³oo 'e cwo'¹o Dios 'nʉ jilaa'²¹ 'e mɨ'³'ɨ. \p \v 23 Joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ Marta: \p ―Injiin'¹in ruui'²¹ 'nʉ tún¹. \p \v 24 Marta‑gɨ gajin'²in: \p ―Jo'¹o, jna ñí³oo 'e injiin'¹o mi tɨ jmɨɨ²¹² lɨ gatséi¹ mo jiin'¹in 'lɨɨ²¹². \p \v 25 Joon gajin'²in Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'ido: \p ―Jna‑a jon jmáa³aa 'e jiin'¹in tsá² jee²¹² 'lɨɨ²¹², jna‑a cwo'³oo tsá² juncwii²¹ tya'a 'e taa'²¹ coon²¹ tøø²mo. 'In jo'¹ lɨ́ɨ²i jna xʉfiin'¹³ júun²in, ijiin'¹o tún¹. \v 26 Joon jileei'²¹ 'in jiin'¹ 'in jo'¹ lɨ́ɨ²i jna jo júun²in. ¿Tɨ jo'¹ lɨ́ɨ²u 'e júu³ lo? \p \v 27 Joon gajin'² 'in tsamɨ́² do: \p ―Ña'ñʉ'¹ʉ', jo'¹o lɨ́ɨ²na 'e 'nʉ‑ʉ Cristo, Jóon¹on Dios Jmii²¹ 'in 'ná¹ jó¹o ni cwoo'¹³ juncwii²¹. \s1 Jesús xuui²¹²‑tsi mo tyíi¹a ni 'aan¹ tya' Lázaro \p \v 28 Joon mo ngayuui'¹³ gajin'² Marta 'e júu³ lo gangaté²e ruu'²¹i María sɨɨ'²¹ɨ 'ido 'uun²¹mo: \p ―Nicwa'²mo Tɨfo'² tyi' joon gajmaa¹a júu³ tøø'²¹ø 'nʉ. \p \v 29 Joon mo ganúu²un María 'e júu² do tsifuu garoon¹on gangóo¹o ngafee'¹³i Jesús. \v 30 Jo ga'í¹in Jesús tɨ 'i fuu²¹ do pe do‑o tyíin¹in lɨ gafee'²¹i Marta 'ii. \v 31 Joon mo ganí²i 'in tsá² Israel 'in taai² cwo'¹o fo'feei'¹ María 'e garoon¹on 'ido ce tyíi² cwo'ɨ́ɨ¹ɨ 'ido fu caluu joon ngalíin² caluu María lɨ́ɨ²i 'e tsá¹ 'ido fu ni 'aa¹ do 'e ngatyii'¹³i 'ido. \p \v 32 Joon mo gatyía¹ María lɨ siin'¹³in Jesús, joon gasi'²¹i wojníi¹i tyani Jesús joon jin'²in: \p ―Ña'ñʉ'¹ʉ', wa mo'o tyíin¹u'un jo gajúin¹ ruu'²¹na do. \p \v 33 Joon mo ganí² Jesús 'e cɨ'²ɨ María coon'¹³ 'in tsá² Israel 'in ningalíin² coon'¹³ María joon galili'²i Jesús fa'í²‑i 'áai¹ joongɨ gangatyin'²‑tsi. \v 34 Joon gaunngɨɨ¹ɨ: \p ―¿Xiia lɨ' ga'áa¹naa'? \p Joon 'ido‑gɨ gajin'²in: \p ―Ña'ñʉ'¹ʉ', na¹ du' cwojøø²'ø. \p \v 35 Joon gatyi'²i Jesús. \v 36 Joon gajin'² 'in tsá² Israel do: \p ―Jǿø²duu' áa¹mo ni 'iin²¹²in ni 'ido. \p \v 37 Pe 'inlɨ́ɨi¹³ jee²¹² 'in tsá² seein²¹ Israel do gajin'²in: \p ―In no‑o 'in gacwo¹o unni² 'in tsá² tiui² do, ¿tɨ jo 'ee nilii'¹i jmá¹xʉ tya' 'e jo júuin² Lázaro no? \s1 Gajiin'¹in Lázaro \p \v 38 Joon Jesús ngatyin'²‑tsi tún¹, joon gangatyéen¹in ni 'aa¹ do. Joon 'e 'aa¹ do nilɨ́² too²¹ xá² joon ni injnɨ¹ coon'¹³ coon²¹ cuun²¹² fee'¹. \v 39 Joon gajin'² Jesús: \p ―Jan'² cuun²¹² 'e injnɨ¹ 'oo² no. \p Joon Marta, ruui'²¹ 'in 'lɨɨ²¹² do gajin'²in: \p ―Ña'ñʉ'¹ʉ', wa jo nijmaa²¹a tsʉ ningóo¹on tyʉ́n² jmɨɨ²¹² jiin'¹³ la júin¹ Lázaro. \p \v 40 Pe joon gajin'²in Jesús: \p ―Nifuu²¹²oo 'nʉ wana jo'¹ lɨ́ɨ²u imóo³o'o xiiala 'e tsafee'¹mo Dios. \p \v 41 Joon gajan'²o cuun²¹² do joon gajǿø²ø Jesús fu yʉ' joon faa'²¹a júu³ tyʉ́², jin'²in: \p ―Nʉ'³, cwo'³‑oo 'nʉ maa'¹³mo'o tsʉ niganʉ́ʉ²o'o júu³ tyiia. \v 42 Jna ñí³oo 'e nuu²¹o'o júu³ tyiia coon²¹ tøø²mo. Foo'¹³na 'nʉ 'wii²¹² tya' 'e jǿø²ø 'in tsá² no 'e ilitsáai¹‑tsi 'e 'nʉ‑ʉ gasii¹un jna. \p \v 43 Mo ngayuui'¹³ jin'²in la joon, joon ga'oo¹o tá², tøø'²¹ø Lázaro: \p ―¡Lázaro, júu¹ fu lo! \p \v 44 Joon 'in 'lɨɨ²¹² do gacwo'ɨ́ɨ¹o joon 'in paa'²¹ 'mɨ'²ɨ cwoo²¹o coon'¹³ tɨɨ²ɨ joon 'in jnɨ'² 'mɨ'²ɨ tsi níi¹i. Joon gajin'²in Jesús: \p ―Sii'¹³ cwoo²¹o tɨɨ²ɨ cwotyee'²¹mo. \s1 Sɨ́ɨ¹i tsá² røø²¹ saan'¹in Jesús \p \v 45 Joon fúu¹mo tsá² Israel 'in ningalíin² coon'¹³ María joon ganí² 'e nigajmaa¹a Jesús jo'¹o lɨ́ɨ²i. \v 46 Pe 'inlɨ́ɨi¹³ 'in tsá² do ngalíin² nijmaa'¹³a tsá² fariseos júu³ jilaa'²¹ 'e niganii²¹i 'e gajmaa¹a Jesús. \v 47 Joon 'in tsá² fariseos do joongɨ coon'¹³ 'in tyʉ'² to² untsá² do gauncaain²¹ yaai coon'¹³ jileei'²¹ tsacøøi'¹³ joon gajin'²in: \p ―¿'Ee ijmoo²¹o'? 'In tsanʉʉ'¹ no 'áa¹mo jmoo¹o li² milagro. \v 48 Wana tuu²¹²na' 'ino, jilee'²¹mo jo'¹o ilíin² 'ii. Joon 'in tsá² 'oo¹o to² Roma ijalíin² 'e jafiin²mo cwo'¹ fee'¹ tyi' joongɨ ija'iin²mo jna'. \p \v 49 Pe jaain²¹ jee²¹² 'ii do 'in sii²¹ Caifás 'in tyʉ'² to² fii²¹² untsá² jiin²¹ joon gajin'²in: \p ―'Naa' jo ñí²ii' jiin'¹³xʉ, \v 50 jon'gɨ li'²naa' 'e tyʉ́² tyi‑o' 'e júuin² jaan²¹mo tsañʉʉ'¹ tya' goo²¹o' lagɨ 'e 'iin²in la tøøi² lɨ saan²¹an'. \p \v 51-52 Pe Caifás do jo gajin'²in jiin'¹³ 'e 'øøi'²¹‑tsi 'ña'a, Dios gacwo'¹ 'ii 'e ga'øøi'²¹‑tsi 'e faa'²¹a do 'e ijúuin² Jesús 'wii²¹² tya' jileei'²¹ 'in seein²¹ Israel. Jon' ijúuin² 'wii²¹² tya' jiin'¹³ tsá² 'in seein²¹ Israel pe ijúuin² tya' iuncaain²¹ jileei'²¹ jóon¹on Dios 'in née¹i lɨ caain²¹ ni cwoo'¹³ fu juncwii²¹. 'E gacwo'¹o Dios 'ii 'e ga'øøi'²¹‑tsi la do tsʉ 'wii'¹³ tsafeei'¹ tyʉ'² to² fii²¹² untsá² 'ii. \v 53 Ca jmɨɨ²¹² joon gasɨ́ɨ²i 'in tsá² 'oo¹o to² do seein²¹ Israel xiiala ijngaa'¹³i Jesús. \p \v 54 Wii'¹³ joon jo lí² ngɨ¹gɨ Jesús jee²¹² tsá² seein²¹ Israel, joon gacwa'ɨ́ɨ¹o fu lɨ' Judea joon gangóo¹o co' coon²¹ cwoo'¹³ tyʉʉn²¹ fu lɨ sii²¹ Efraín. Joon do‑o gajaan¹an coon'¹³ 'in ngɨ¹ɨ coon'¹³on. \p \v 55 Joon xʉ 'ná¹gɨ tɨ jmɨɨ²¹² pascua tya' tsá² Israel. Joon fúu¹mo tsá² 'in née¹i 'e fuu²¹ náa¹ la caain²¹ co' Jerusalén ngalíin² fu Jerusalén nʉ'gɨ lagɨ itɨ́² jmɨɨ²¹² pascua 'e tsaruuin'¹³ yaai joon coon'¹³ la joon lɨtyúu¹i. \v 56 'In tsá² jalíin²in Jerusalén ngɨɨ¹ɨ 'naa'²¹i Jesús joon la 'ɨɨ²¹² taai² inʉʉ cwo'¹ fee'¹ do unngɨɨ¹ɨ ruu'²¹i: \p ―Xiiala lɨ́ɨ²u, ¿tɨ ijó¹o lɨ tɨ jmɨɨ²¹² lo 'owa jo jó¹ 'ee? \p \v 57 Joon 'in tsá² fariseos coon'¹³ 'in tyʉ'² to² untsá² nityʉ'²ʉ to² wana 'in niñíi²in xiia' tyíin¹in Jesús joon 'ná¹ cwatyajmaa'¹³ 'ido 'ii júu³ tsʉ joon isaan'¹mo 'ido. \c 12 \s1 Jaain²¹ tsamɨ́² xée²i Jesus jmɨɨ²¹ jmafuu²¹ \p \v 1 Jñʉ́ʉ² jmɨɨ²¹²gɨ 'ná¹ tɨ jmɨɨ²¹² pascua gangó¹on Jesús fu Betania lɨ tyíin¹ Lázaro 'in gaunjiin'¹in Jesús jee²¹² 'lɨɨ²¹². \v 2 Joon do‑o gatyaa¹ tyʉ́² 'e dø'²ø tsá² 'e jløø'³i 'e tyíin¹ Jesús jee²¹² 'ii. Marta tyaa¹ 'uunñi² ni mesa la 'ɨɨ²¹² tyíin¹ Lázaro coon'¹³ Jesús gø'²ø. \v 3 La 'ɨɨ²¹² joon tyei'² María tyiin¹an jmɨɨ²¹ jmafuu²¹ 'éein³ ti coon'²¹ tsa'² litro 'e tyíin¹ 'moo'³ 'áa¹mo. 'E jmɨɨ²¹ jmafuu²¹ 'e sii²¹ nardo do gasóon²on tɨɨ² Jesús joon mo ngayuui'¹³ joon tsifu gasii²¹i coon'¹³ jnʉ́² tyíi¹i. Joon la caain²¹ tsi inʉʉ garǿ¹i jma² tya' 'e jmɨɨ²¹ jmáfuu²¹ do. \v 4 Joon jaain²¹ 'in tsá² tya' Jesús 'in sii²¹ Judas Iscariote, jóon¹on Simón, 'in tɨ li 'nɨ́ɨ¹i Jesús gajin'²in: \p \v 5 ―¿'Ee lɨ' jo ga'nɨɨ²¹² 'e jmɨɨ²¹ jmafuu²¹ do 'e uncoon'¹³ tya' 'in taníi²in tsʉ tyíin¹ la ti 'e jnaa'¹a tsá² jee²¹² coon²¹ jiin²¹? \p \v 6 Pe Judas do jo gajin'²in wa' 'e jo'¹ 'nee¹i tsá² tañíi²in, 'e gajin'²in la do tsʉ 'uun²¹ 'ii joongɨ tsʉ 'wii'¹³ 'e 'ii‑o náa¹ cwoo²¹o tu'mɨ'² taa'¹³ cuu². Joon 'wo'²o 'e cuu² taa'¹³ tsi. \v 7 Joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ Judas do: \p ―Jo jnɨɨ'³ nu'u, tsʉ lawa 'e sóon²i jna mi 'á¹na. \v 8 Coon²¹ tøø²mo seein²¹ tsá² taníi²in jee²¹² 'naa' 'e lí² uncóon¹³oon' pe jna jo coon²¹ tøøi² iseen²¹na jee²¹² 'naa'. \s1 Sɨ́ɨ¹i 'in tyʉ'² to² untsá² 'e jngaa'¹³mo Lázaro \p \v 9 Joon mo galiñii¹ tsá² Israel 'e tyíin¹ Jesús fuu²¹ Betania joon 'áa²mo fúui¹ ngalíin² ngajøø²¹²i Jesús, jon' wa' jiin'¹³ 'e 'iin²¹²in níi²in Jesús 'e 'iin²¹²in níi²mo jon Lázaro 'in gajmaa¹a Jesús gajiin'¹in jee²¹² 'lɨɨ²¹². \v 10 Joon gasɨ́ɨ¹i 'in tsá² tyʉ'² to² untsá² do røø²¹ 'e jngaa'¹³mo jon Lázaro, \v 11 tsʉ 'wii²¹² tya' 'ido‑o fúu¹mo tsá² Israel jo'¹o galɨ́ɨ¹i Jesús joon gatuu²mo 'in untsá² do. \s1 Mo ga'í² Jesús Jerusalén \p \v 12 Fúu¹mo 'áai¹ tsá² 'in gangalíin² Jerusalén lɨ tɨ jmɨɨ²¹² pascua. Mo jná² joon mo galiñi¹i 'in tsá² fúui¹ do ityíi¹a Jesús 'e fuu²¹ do, \v 13 joon ganga'naa'¹a ni moo²¹ joon ga'woo²¹i ngajeen¹in Jesús, joon faa'²¹a tá¹, jin'²i: \p ―¡'In tyú¹mo Dios! ¡'In cwaa'³mo 'in gajó² cwáain¹ tya' Ña'ñʉ'¹ʉ'! ¡'In cwaa'³mo 'in Rǿøi¹³ tya' tsá² Israel! \p \v 14 Joon Jesús gatsee'²¹i jaain²¹ bu'³ joon gacwó²o 'ido jiin'¹³ la lɨ́² 'e faa'²¹a ni jí² tya' Dios: \q1 \v 15 Jo toon²oon' fo'²‑'oo' tsá² seein²¹ fuu²¹ lɨ sii²¹ Sion. \q1 Jǿø²duu' no‑o cwéi¹ Rǿøi¹³ tyii', tyíin¹ jaain²¹ bu'³. \p \v 16 La mo 'láa² 'wii²¹² jo 'øøi'²¹‑tsi 'in tsá² ngɨ¹ɨ coon'¹³ Jesús jilaa'²¹ 'e nigalɨ́². Pe mo ngayuui'¹³ gangai'² Jesús fu ñʉ'fú² joongɨ gatɨ'²ɨ‑tsi 'e jilaa'²¹ 'elo 'e toon²¹² ni jí² 'e faa'²¹a cwáain¹ tya' Jesús joon la joon nigajmaa¹a tya' 'ido. \p \v 17 'In tsá² 'in nitéen²in coon'¹³ Jesús la mo gatø'²ø Jesús Lázaro 'oo² 'aan¹ joon gaunjiin'¹o jee²¹² 'lɨɨ²¹², 'in tsá² do 'áa¹mo tyaa¹a júu³ cwáain¹ tya' jilaa'²¹ 'e ganí²i. \v 18 Tsʉ 'wii'¹³ 'e júu³ gatyaa¹a 'ido joon ga'woo²¹i 'in tsá² fúui¹ do ngajéen²in Jesús. \v 19 Joon 'in tsá² fariseos sɨ́ɨ¹i la jee²¹² yaai: \p ―Jǿø²oo', jo jmé¹i tyi' jilaa'²¹ 'elo. Ñíi²duu', jilee'²¹mo tsá² ngalíin² coon'¹³ 'ii. \s1 'Inlɨ́ɨi¹³ tsá² faa'²¹a jmíi¹ griego 'naa'¹i Jesús \p \v 20 Jee²¹² 'in tsá² ngalíin² fu lɨ gatɨ́² jmɨɨ²¹² Jerusalén seein²¹ 'inlɨ́ɨi¹³ 'in nifaa'²¹a jmíi¹ griego. 'E nijalíin² 'e un'goo²¹o Dios. \v 21 'In tsá² faa'²¹a jmíi¹ griego do gangatyéen¹in co' lɨ siin'¹²in Felipe 'in seein²¹ coon²¹ fuu²¹ lɨ sii²¹ Betsaida náa¹ cwoo'¹³ 'wó² tya' Galilea. 'In tsá² griego do gamɨɨ¹ɨ tyani Lii²¹² do sɨɨ'²¹ɨ 'ido: \p ―Tsañʉʉ'¹, 'iin²¹²na'a nee²¹²na'a Jesús. \p \v 22 'In Lii²¹² do ngajmaa'¹³a júu³ Andrés joon mo ngayuui'¹³ joon ngalíin² mo je wáai² do ngatyaa¹a júu³ coon'¹³ Jesús. \v 23 Joon gajin'²in Jesús: \p ―'E gatyíi¹a gatɨ́²‑ɨ 'ii'²¹ 'e untyú²i Dios jna, 'in Ruui'²¹ Tsá², mi júun²na. \v 24 'E la ja'²mo fuu²¹²uu 'naa', wa ca mɨ'² trigo 'e jo jní²i tsá² ni 'wó² joon wa jo júun²mo, joon la mo lɨɨ²¹² ca mɨ'²ɨ. Pe wa najúin¹ 'e ca mɨ'² do joon 'e iyii¹a 'láai²gɨ. \v 25 Jileei'²¹ 'in un'øøi'¹ juncwii²¹ tya'a icaa²mo juncwii²¹ tya'a pe 'in jo tsáai¹‑tsi juncwii²¹ tya'a 'e ni cwoo'¹³ juncwii²¹ lo iun'øø'¹i juncwii²¹ tya' 'e taa'²¹ coon²¹ tøø²mo. \v 26 Wana 'in 'iin²¹²in jmá¹a to² tyʉ'³ʉʉ 'ná²a 'e jo tiui² jna. Joon doñixiia' siin'¹³na joon jon siin'¹²in 'in jmoo¹o to² tyʉ'³ʉʉ. Joon iuntyú¹mo Ñʉ'³ʉʉ 'ii. \s1 Jesús jmoo¹o júu³ 'e tɨ lɨ júuin² \p \v 27 ’No no 'áai¹ ni'ɨ¹‑tsii tya' 'e tsangɨɨ¹na ―jin'²in Jesús―. ¿'Ee ifo'³oo? ¿Tɨ lí² fo'³oo: “Ñʉ'³, un'øøi'¹ jna wa'a jo cwotyangɨ́ɨ²na jilaa'²¹ 'e itsangɨ́ɨ²na?” Pe jo lí² fo'³oo la joon tsʉ 'ii'²¹ joon 'yuu²na. Ifo'³oo: \v 28 “Ñʉ'³, 'ii²i 'wo'²o coon'¹³ 'e la joon un'goo²¹o tsá² 'nʉ” ―jin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ Jmii²¹ tyíin¹ ñʉ'fú². \p Joon ganuu¹un coon²¹ júu³ jó¹ fu nʉ'fú² 'e nijin'²in: \p ―Ni'e²moo 'ñii'a joongɨ i'ée¹³moo 'ñii'a tún¹ tya' 'e un'goo²¹o tsá² jna. \p \v 29 'Inlɨ́ɨi¹³ 'in tsá² téen²in do jin'²i: \p ―Cwaain² 'ñá³ 'in niga'óon²on do. \p 'In lɨ́ɨi¹³gɨ gajin'²in: \p ―Jaain²¹ ángel gafee'²¹i Jesús. \p \v 30 Joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'in tsá² do: \p ―Jon' gafaa'²¹a 'e júu³ lo 'wii²¹² tyiajna, 'e gafaa'²¹a 'wii²¹² tyi'naa'oo'. \v 31 Pe 'e la no‑o gatɨ́³ 'e jmá¹a Dios 'ii'²¹ tya' tsá² taain²¹² ni cwoo'¹³ juncwii²¹. Joon la no i'wó¹mo Dios 'in tyʉ'² to² ni cwoo'¹³ juncwii²¹. \v 32 Joon mi sá¹i tsá² jna tsaa' 'mó² joon ityiin'²¹an jna jileei'²¹ tsá² ―jin'² Jesús. \p \v 33 Joon coon'¹³ la joon gajmaa¹a 'e i'øøi'²¹‑tsi tsá² xiiala mi júun²in. \v 34 Joon gañii¹i 'in tsá² do: \p ―Ninʉ́³oo'o lɨ faa'²¹a jí² tya' ley tyii'i 'e Cristo seein²¹ coon²¹ tøø²mo. ¿Xiiala lɨ 'e foo'²¹'o 'e 'ná¹‑a sá¹i tsá² tsaa' 'mó² 'in Ruui'²¹ Tsá² no? ¿'Iin 'in Ruui'²¹ Tsá² no? \p \v 35 Joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'in tsá² do: \p ―Joon jee²¹² 'naa' coo²¹gɨ jɨ́² pe coon'²¹ catá²‑a. Ngɨɨ²ɨɨ' la 'ɨɨ²¹² 'e jnée²mogɨɨ' coon'¹³ 'e jɨ́² lo tsʉ joon jó¹ lɨnʉʉ²¹ lɨ ngɨɨ²ɨɨ', tsʉ 'in ngɨ¹ɨ lɨ nʉʉ²¹ jo ñii¹i xiiafu tsáa¹a. \v 36 Jo'¹ cwolíin²naa' 'e jɨ́² lo la 'ɨɨ²¹² 'e 'oo²gɨɨ' tsʉ coon'¹³ la joon ilíin²naa' tsá² tya' 'e jɨ́² lo. \p Joon mo ngayuui'¹³ gajin'²in 'e júu³ lo, ganga'²mo Jesús, ganga'mée¹³mo 'ña'a tya' 'in tsá² do. \s1 'Inlɨ́ɨi¹³ tsá² Israel jo jo'¹ lɨ́ɨ²i Jesús \p \v 37 Jesús gajmaa¹a 'láa²mo li² milagro 'e nijǿø²ø 'in tsá² do pe jo jo'¹ lɨ́ɨ²mogɨ, \v 38 tsʉ 'ná¹gɨ 'e litiin'¹³ jiin'¹³ la lɨ 'e nigataan¹an ni jí² 'in tsá² 'in gacwo¹o júu³ tyʉ́² ca la jéei¹ 'in sii²¹ Isaías: \q1 Ña'ñʉ'¹ʉ', ¿'iin 'in jo'¹ nilɨ́ɨi² júu³ tyʉ́² tyi'? \q1 ¿'In niga'e'² Ña'ñʉ'¹ʉ' 'ii'²¹ tya'a? \m \v 39 Tsʉ 'wii'¹³ joon jo lí² jo'¹ lɨ́ɨ²i 'in tsá² do. Joon gataan¹an Isaías ni jí² tya'a: \q1 \v 40 Dios 'e gajmaa¹a tiui² 'ido joongɨ gajmaa¹a 'e 'waa'²¹ alma tya' 'ido, \q1 tsʉ joon jo cwolijǿø²ø 'ido coon'¹³ unníi¹i joongɨ jo cwo'øøi'²¹‑tsi coon'¹³ alma tya'a, \q1 joongɨ jo cwojalíin² fu lɨ siin'¹³na wa 'e un'láa²na. \m \v 41 Isaías gajin'²in 'e júu³ lo tsʉ 'e gacɨɨ¹o 'e tyʉ́² tya' Jesús. Joongɨ 'e tya¹ 'ido júu³ 'wii²¹² tya'a. \p \v 42 Fúu¹mo 'in tsá² Israel jo'¹o lɨ́ɨ²i Jesús pe jo faa'²¹a la joon jee²¹² tsá² tsʉ 'wii'¹³ 'gøø'²¹mo tsá² fariseos. Cagɨ tsacøøi'¹³ seein²¹ Israel jo'¹o lɨ́ɨ²i Jesús. Lɨ' 'goo'²¹o wa gatyii¹in tsá² 'ii fu caluu cwo'¹. \v 43 'In tsá² do 'iin²¹²in 'e seein²¹ tyʉ́²gɨ coon'¹³ tsá² lagɨ wa 'e iseein²¹ 'ido tyʉ́² coon'¹³ Dios. \s1 Júu³ tya' Jesús faa'²¹a ijmáa¹a 'ii'²¹ tya' tsá² \p \v 44 Joon Jesús gafaa'²¹a tá², jin'²in: \p ―'In jo'¹ lɨ́ɨ²i jna jon' jiin'¹³ jna jo'¹ lɨ́ɨ²i, jo'¹o jon lɨ́ɨ²i Ñʉ'¹ʉ' 'in gasii¹in jna. \v 45 'In níi²in jna níi²mo jon 'in gasii¹in jna. \v 46 Gagoo²¹²oo ni cwoo'¹³ juncwii²¹ lawa coon²¹ jɨ́² coo²¹ joon jileei'²¹ 'in jai'² lɨ́ɨ²i jna jo ján¹ lɨ 'íi¹i nʉʉ²¹. \v 47 Wana seein²¹ 'inlɨ́ɨi¹³ nuu¹un júu³ tyiia, joon jogɨ unjíi²i, jon' jna jmá³a 'ii'²¹ tya'a tsee'¹³i lɨ 'lɨɨ'³, tsʉ jo gagoo²¹²oo 'e jmáa³aa 'ii'²¹ tya' tsá² 'e tsalíin² lɨ 'lɨɨ'³ 'in taain²¹² ni cwoo'¹³ juncwii²¹. Pe gagoo²¹²oo 'e jmáa³aa 'e tiin'¹³mo tsá². \v 48 'In jo tsáai¹‑tsi jna joongɨ jo unjíi²i júu³ tyíia ni'oo¹o coon²¹ 'e 'lei'² 'ii lɨ 'lɨɨ'³. 'E júu³ nifo'³oo 'e joon 'e 'lei'² 'ii lɨ 'lɨɨ'³ jmɨɨ²¹² mi 'iin² juncwii²¹. \v 49 Tsʉ jo fo'³oo 'e 'øøi'²¹‑tsii 'ñii'a, Ñʉ'¹ʉ', 'in gasii¹in jna‑a, 'ii gacwo'¹o jna jilaa'²¹ 'e 'ná¹ fuu²¹²uu tsá² joongɨ 'e 'ná¹ 'e'³ee tsá². \v 50 Joon ñi³oo jilaa'²¹ to² tyʉ'² Ñʉ'³ʉʉ cwo'¹o tsá² juncwii²¹ tya'a 'e taa'²¹ coon²¹ tøøi². La joon 'e fo'³oo lo fo'²oo jiin'¹³ la to² tyʉ'² Ñʉ'¹ʉ' jna. \c 13 \s1 Jesús run'²un tɨɨ² tsá² tya'a \p \v 1 'Yiia'¹³ cwoun'ló¹ pascua galiñii¹i Jesús 'e gatɨ́²‑ɨ 'ii'²¹ 'e itiui² tsá² taain²¹² ni cwoo'¹³ juncwii²¹, joon itse'²mo fu lɨ tyíin¹ Jmii²¹i. 'Áa¹mo gali'iin²¹²in tsá² tya'a 'in taain²¹² ni cwoo'¹³ fu juncwii²¹. Joon la no i'é¹mo 'ña'a jiin'¹³ la ti 'e gali'iin²¹²in tsá². \p \v 2-4 'In 'lɨɨ'³mo ni'í³i alma tya' Judas Iscariote, jóon¹on Simón. Joon Judas do 'ɨ¹‑tsí 'nɨ́ɨ¹i Jesús. Pe Jesús niñii¹o 'e gajó²o lɨ tyíin¹³in Dios Jmii²¹ joongɨ joon itsee'¹³i tún¹. Joongɨ niñii¹o 'e Jmii²¹ do‑o nigacwo'¹ 'ii to² 'e tyʉ'²o to² jileei'²¹. Tsʉ 'wii'¹³ joon la 'ɨɨ²¹² 'e tyíin¹³in gø'²ø 'í¹ canʉʉ²¹ coon'¹³ tsá² tya'a joon gajmaa¹a siin'¹²i lɨ si'² mesa joon gatyii¹o 'mɨ'² cwaa²¹ 'e tyi'²i. Joon ga'aa'²¹i coon²¹ 'mɨ'² toalla ñuu'²¹i. \v 5 Joon gatyii'²¹a jmɨɨ²¹ tsi coon²¹ 'ú¹ ñí³. Joon ga'láa² 'wii²¹² run'²un tɨɨ² tsá² tya'a, joon gauntyʉʉn²¹o coon'¹³ 'mɨ'² toalla 'e in'aai'¹³ 'ñuu'²¹i. \p \v 6 Joon mo gatɨ́² irun'²un tɨɨ² Simón Pedro, joon gajin'²in 'ido: \p ―Ña'ñʉ'¹ʉ', ¿tɨ 'nʉ iruun'¹³'un tɨ́ɨ³ jna? \p \v 7 Joon gañii¹i Jesús: \p ―Jo 'øøi'²¹‑'o'o la no 'e jmóo³oo pe cɨɨin²¹xʉ i'øø'²¹mo‑'o'o. \p \v 8 Pe Tʉ́³ dogɨ gajin'²in: \p ―Jo jmɨɨ²¹² ruun'¹³'un tɨ́ɨ³ jna. \p Joon gajin'²in Jesús: \p ―Wa jo ruun'¹³uun tɨ́ɨ¹³'ɨ jo lí² liin²u tsá² tyiia. \p \v 9 Joon gajin'² Simón Pedro: \p ―Wana 'e la joon, Ña'ñʉ'¹ʉ', jon' jiin'¹³ tɨ́ɨ³ɨɨ ruun'¹³'un, ruun'¹³o'o cwóo³oo joongɨ mootyíi³ii. \p \v 10 Pe gajin'²in Jesús sɨɨ²¹ɨ Tʉ́³ do: \p ―'In ningayuui'¹³ galo'¹o jo lɨ 'ná¹ idyii¹i tya'a jiin'¹³ tɨɨ²o 'ná¹ idyii¹i tsʉ nilo'¹o. Joon nilaa'¹naa' xʉfiin'¹³ jo jilee'²¹naa'. \p \v 11 Tsʉ niñii¹o Jesús 'iin in'nɨ́¹i 'ii 'wii'¹³ joon jin'²in: “Jo mo laa'¹naa' jilee'²¹naa'.” \p \v 12 Joon mo ngayuui'¹³ garun'²un tɨɨ² 'ido jileei'²¹ joon gacɨ'¹o sɨɨn'¹³ɨn 'mɨ'² cwaa²¹ do tún¹, joon gacwó²o tún¹ lɨ si'² mesa. Joon gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ tsá² tya'a do: \p ―¿Tɨ 'øøi'²¹‑'oo' 'e nijmá³aa? \v 13 'Naa' fuu²uu' jna: “Tɨfo'² tyi'.” Joongɨ gasii²ii' jna: “Ña'ñʉ'¹ʉ'.” Joon 'e tɨɨ²¹moo' fuu²uu' jna la joon tsʉ 'ii jna. \v 14 Joon wana jna garuun'¹³uun tɨ́ɨ¹³ɨɨ' joon lɨ́ɨ¹moo Tɨfo'² tyii' joongɨ Ña'ñʉʉ²ʉʉ', la joon jon 'naa' 'ná¹ jon rúun¹³uun' tɨɨ² ruu'²¹naa'. \v 15 Jna‑a ni'e'²ee 'naa' xiiala 'e jmaa²aa' jiin'¹³ la lɨ 'e nigajmá¹ jna. \v 16 'E la ja'²mo fuu²¹²uu 'naa', ce jiin'¹³ jaain²¹ tsa'leei'¹³ jo fee'¹i la feei'¹ ñifii²¹²i. Ce jiin'¹³ jaain²¹ 'in sɨɨ¹i tsá² wa 'e feei'¹gɨ lagɨ 'in sii¹in 'ii. \v 17 Joon wana 'øøi'²¹‑'oo' 'elo, jløø'³moo' wa' jmoo²oo'. \p \v 18 ’Pe jo fo'²oo 'wii²¹² tyii' jilee'²¹naa'. Jna niñi²oo 'iin 'in nityi'³na. 'Ná¹‑a untiin'¹³ la lɨ 'e faa'²¹a ni jí² tyaa'¹³ júu³ tyʉ́² tya' Dios 'e jin'²: “Jaain²¹ 'in gø'² coon'¹³ jna nijmaa¹a 'e gó² tyiajna.” \v 19 Jmoo'¹³oon 'naa' júu³ jéei¹ tsʉ joon mi lí² 'e ja'²mo lɨ́ɨ²naa' 'e jna‑a Cristo jiin'¹³ la lɨ 'e nifuu²¹²uu 'naa'. \v 20 'E la ja'²mo fuu²¹²uu 'naa', jileei'²¹ 'in 'ii'²¹i 'in gasɨ́ɨ²na, 'ii'²¹mo jon jna. Joon jileei'²¹ 'in 'ii'²¹i jna 'ii'²¹mo jon 'in gasii¹in jna. \s1 Jesús tyaa¹a júu³ 'e Judas 'in 'nɨ́¹i 'ii \p \v 21 Joon mo ngayuui'¹³ gajin'²in Jesús 'elo joon galɨtyin'²‑tsi 'áa¹mo alma tya'a joon gajin'²in: \p ―'E la ja'²mo fuu²¹²uu 'naa', jaain²¹² jee²¹² 'naa' i'nɨ́¹mo jna. \p \v 22 Joon 'in tsá² tya'a do ga'láa² 'wii²¹² jǿø²i ruu'²¹i la jaain²¹ la jaain²¹ jo ñii¹i naai¹ 'in jin'²in Jesús. \v 23 Jaain²¹ jee²¹² tsá² tya'a do 'in 'nee¹i Jesús 'áai¹ tyíin¹in gø'²ø caai¹ lɨ tyíin¹ Jesús. \v 24 Joon Simón Pedro do gajmaa¹a li² tya'a wa'a cwounngɨɨ¹ɨ 'iin 'in 'í¹i Jesús 'e faa'²¹a la do. \v 25 Joon 'in tsá² do 'in 'nee¹i Jesús joon ganityéen¹in tyan'gɨ joon jin'²in: \p ―Ña'ñʉ'¹ʉ', ¿'Iin 'in 'ee¹u'u? \p \v 26 Joon gajin'²i Jesús: \p ―'Oo'³duu coon²¹ 'no'³ 'iñi'¹ tsi 'uunñi², joon 'in cwo'³oo do, 'ii do. \p Joon mo ngayuui'¹³ gajin'²in la joon, joon ga'oo'²¹o 'no' 'iñi'¹ do tsi 'uunñi² joon gacwo'¹o Judas Iscariote, jóon¹on Simón. \v 27 Joon tsifuu mo gatɨ́ɨ²i Judas 'e 'iñi'¹ do joon ga'í²i 'in 'lɨɨi'³ alma tya'a. Joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'ido: \p ―'E 'nogɨ jmaa²'a, jmaa²'a jmoono. \p \v 28 Pe jiin'¹³ jaain²¹ 'in nee¹i gø'²ø ni mesa do jo mo 'øø'²¹mogɨ‑tsi 'e 'wii²¹² 'e gajin'²in 'ido la do. \v 29 Joon tsʉ 'wii'¹³ Judas do 'e 'in 'mo'³o tu'mɨ'² taa'¹³ cuu², 'inlɨ́ɨi¹³ ga'ɨ¹‑tsi 'e Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'ido 'e tsalá¹a 'e 'ná² tya' mi tɨ jmɨɨ²¹² sɨxʉ 'e cwo'¹xʉ tsá² taníi² cuu². \v 30 Joon mo ngayuui'¹³ gøø'²¹ø Judas 'e 'no'³ 'iñi'¹ do joon gacwo'ɨ́ɨ¹o tsifu tsʉ canʉʉ²¹. \s1 Jesús tyʉ'² to² 'e 'ná¹ 'nee¹mo tsaruu'²¹i \p \v 31 Mo ngayuui'¹³ cwo'ɨ́ɨ¹ Judas, joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ tsá² tya'a: \p ―La no iní²i tsá² 'e 'ya'²gɨ tya' 'in Ruui'²¹ Tsá². Joon 'wii'¹³o iní²i tsá² 'e 'ya'²gɨ tya' Dios Jmii²¹. \v 32 Joon wana 'in Ruui'²¹ Tsá² do 'é²e 'e 'ya'²gɨ tya' Dios Jmii²¹, joon Dios Jmii²¹ i'é²o jon 'e 'ya'²gɨ tya' Jóon¹on. Joon la jmoono ijmáa¹a. \v 33 Tsaru'¹u', jo taain²¹²gɨɨ coon'¹³ 'naa' 'wóo². 'Naa' i'naa'¹³moo' jna, pe la lɨ 'e gafuu²¹²uu 'in tsá² Israel do la joon fuu²¹²uu 'naa': Jo lí² cwolíin²naa' fu lɨ nii'¹³ jna. \v 34 Icwo'³oo 'naa' 'e júu³ 'múui² lo 'e jmaa²aa': 'e un'nee¹naa' ruu'²¹naa' la jaain²¹ la jaan²¹naa'. La 'nee¹na 'naa' la joon jon 'ná¹ 'e 'nee¹naa' ruu'²¹naa' la jaain²¹ la jaan²¹naa'. \v 35 Sɨ na 'nee¹mo ruu'²¹naa' la jaain²¹ la jaan²¹naa' jilee'²¹mo tsá² seein²¹ ni cwoo'¹³ juncwii²¹ ilili'³o 'e 'naa'oo' lɨ́ɨ¹naa' tsá² tyiia. \s1 Jesús jmoo¹o júu³ 'e Pedro jo rǿø¹i cwíi¹in Jesús \p \v 36 Joon Simón Pedro gaunngɨɨ¹ɨ sɨɨ'²¹ɨ Jesús: \p ―¿Xiiafu cwoo'²u, Ña'ñʉ'¹ʉ'? \p Joon gajin'² Jesús: \p ―Fu lɨ nii'¹³ jna jo lí² cwoo'²u la no coon'¹³ jna pe cɨɨin²¹gɨ ñíi¹³u'un. \p \v 37 Joon gajin'² Tʉ́³: \p ―Ña'ñʉ'¹ʉ', ¿'Ee lɨ' jo lí² tsaa²¹a' caain²¹? La no nináa¹ tyʉ́² tyiia 'e júun²na 'wii²¹² tyi'i. \p \v 38 Joon gajin'² Jesús: \p ―¿Tɨ jo'¹ nináa¹ tyʉ́² tyi'i 'e júun²mo'o 'wii²¹² tyiia? 'E la ja'²mo fuu²¹²uu 'nʉ, pe joon 'e ifo'²'o 'nɨ¹ naa'¹³ 'e jo cwii¹u jna la nʉ'gɨ i'ó¹o tuitsáa². \c 14 \s1 Jesús lɨ́ɨ¹i fu¹ 'e ngoo'¹³ fu lɨ tyíin¹ Ña'ñʉ'¹ʉ' Dios Jmii²¹ \p \v 1 Faa'²¹gɨ Jesús: \p ―Jo cwotaan²¹²naa' cu'²‑'oo'. Jo jmaa²aa' cuu'¹³‑'oo' coon'¹³ Dios jon'gɨ cuu'¹³‑'oo' coon'¹³ jna jon. \v 2 Fu lɨ tyíin¹ Nʉ'³ʉʉ joo²¹ 'áa¹mo lɨ cwá²a tsá². Wa jo la joon lɨ́² nifuu²¹²oo 'naa'. Joon inii'¹³na nityíi³aa tyʉ́² coon²¹ lɨ ní³ii'. \v 3 Nii'¹³na nityíi³aa tyʉ́² joon mi yuui'¹³ joon yíia³oo tún¹, yatee²ee 'naa', tsaa²¹a' coon'¹³ jna. Joon coon'¹³ la joon ili'yii²¹a' coon'¹³ jna lɨ tyíin¹³na. \v 4 Ñí³ii' 'naa' fu lɨ nii'¹³na joongɨ niñii²oo' fu¹ lɨ' lɨ nii'¹³na. \p \v 5 Joon gajin'² Tomás sɨɨ'²¹ɨ Jesús: \p ―Ña'ñʉ'¹ʉ', jo ne² jna'a xiia fu cwoo'²'o, ¿xiiala 'e la ne²e'e fu¹ lɨ' lɨ cwoo'²u? \p \v 6 Joon gajin'² Jesús: \p ―Jiin'¹³ jna‑a 'e fu¹ do, joongɨ jiin'¹³ jna‑a 'e júu³ jai'², joongɨ jiin'¹³ jna‑a cwó³oo juncwii²¹ tya' tsá². Jiin'¹³ 'wii'¹³ jna‑a 'e lí² tyaliin¹in tsá² lɨ tyíin¹ Ña'ñʉ'¹ʉ' Dios Jmii²¹. \v 7 Joon wana galicwii¹moo' jna joon ilicwii¹moo' joon Ñʉ'³ʉʉ. Ca lano joongɨ lɨ ngóo¹gɨ cwii¹moo' Ñʉ'³ʉʉ joon nijǿø²moo'. \p \v 8 Joon gajin'² Felipe sɨɨ'²¹ɨ Jesús: \p ―Ña'ñʉ'¹ʉ', cwoo'¹³du' jna'a 'e nee²¹²na'a Ña'ñʉ'¹ʉ' Dios Jmii²¹, coon'¹³ la joon líin²mo tyii'i. \p \v 9 Joon Jesús‑gɨ gañii¹i: \p ―Ningóo¹ 'áai¹ 'e taan²na jee²¹² 'naa' Felipe, ¿tɨ joon jo mo cwii¹mogɨ'ɨ jna? Tsʉ 'in ní² jna níi²mo jon Ña'ñʉ'¹ʉ' Dios Jmii²¹, ¿'ee lɨ'ɨ 'e mɨ²'ɨ 'e 'ee'¹³na 'naa' Ña'ñʉ'¹ʉ' Dios Jmii²¹? \v 10 ¿Tɨ jo jo'¹ lɨ́ɨ²u 'e ngɨɨ¹ɨ Ña'ñʉ'¹ʉ' Dios Jmii²¹ coon'¹³ jna joongɨ jna ngɨ́ɨ³oo coon'¹³ 'ii? Jilaa'²¹ 'e fo'²oo jo fo'²oo 'e 'ɨ¹‑tsii 'ñii'a. Ña'ñʉ'¹ʉ' Dios Jmii²¹ 'in ngɨɨ¹ɨ coon'¹³ jna, 'ii‑o 'in jmoo¹o 'e to² tya'a lo. \v 11 Jo'¹ cwolíin²naa' jna 'e fuu²¹²uu 'naa' 'e jna‑a ngɨɨ²ɨɨ coon'¹³ Ña'ñʉ'ʉ' Dios Jmii²¹ joongɨ 'ii ngɨɨ¹o jon coon'¹³ jna. Joon wa jo jo'¹ lɨ́ɨ²naa' jna 'wii²¹² júu³ tyiia jo'¹o cwolíin²naa' jna 'wii²¹² tya' jilaa'²¹ to² 'e jmóo³oo. \v 12 'E la ja'²mo fuu²¹²uu 'naa', 'in jo'¹ lɨ́ɨ²i jna ijmá¹o jon la jmóo³oo joongɨ ijmáa¹a 'e fee'¹gɨ lagɨ jna tsʉ nii'¹³moo fu lɨ tyíin¹ Ña'ñʉ'¹ʉ' Dios Jmii²¹. \v 13 Joon jilaa'²¹ 'e mɨ́² 'naa' coon'¹³ 'e la sii²¹ jna, jna ijmáa³oo tyii' tsʉ coon'¹³ la joon 'í¹i Jóon¹on Dios 'ña'a jilaa'²¹ 'e 'ya'²gɨ tya' Jmii²¹. \v 14 Jna‑a ijmáa³aa doñi'ee 'e mɨ́² 'naa' coon'¹³ 'e la sii²¹ jna. \s1 Jesús cwoo¹o júu³ tya'a isíi¹in 'in Espíritu Tyʉ́² tya' Dios Jmii²¹ \p \v 15 ’Sɨno 'naa' 'nee¹moo' jna ijmaa²aa' to² tyʉ'³ʉʉ. \v 16 Joon imɨ́ɨ³ɨɨ tyani Ña'ñʉ'¹ʉ' Dios 'e síi¹in jaain²¹gɨ 'in cwo'¹ 'naa' fo'feei'¹ in sii²¹ Espíritu tya' 'e jai'². Joon 'ii ingɨ́¹ coon'¹³ 'naa' coon²¹ tøøi². \v 17 'In tsá² taain²¹² ni cwoo'¹³ juncwii²¹, 'in jo cwii¹in Dios, jo lí² 'ii'²¹in tsʉ jo lí² jǿø³i jogɨ lí² licwii¹in. Pe 'naa' nicwii¹moo' tsʉ ngɨɨ¹o coon'¹³ 'naa' joongɨ i'ii²¹mo alma tyii' joon 'e 'yuu²i coon²¹ tøø²mo. \v 18 Jo tuu²na 'naa' lawa xuui²¹² 'nɨ́ɨi², tsʉ yíia³oo itaan²¹²na coon'¹³ 'naa'. \v 19 Cɨɨin²¹gɨxʉ tsá² taan²¹²in ni cwoo'¹³ juncwii²¹ jo níi²gɨ jna pe 'naa' máa¹moo' jna. Joon tsʉ 'wii'¹³ ijiin'¹i jna 'wii'¹³ joon ijiin'¹ 'naa' jon. \v 20 Joon mi tɨ jmɨɨ²¹² joon, joon iliñí³ 'naa' 'e 'yuu²na alma tya' Ñʉ'³oo joon 'naa'gɨɨ' taa²naa' alma tyiajna‑a joon jna‑gɨ 'yuu²na alma tyi'naa'oo'. \v 21 Jileei'²¹ 'in ñi¹i joongɨ 'in ijmáa¹a to² tyʉ'²ʉʉ 'in 'íi¹i yaai 'e ja'²mo 'nee¹i jna. Joongɨ Ñʉ'³ʉʉ ili'nee¹mo jon 'ii, joon jna 'nee¹moo jon. Joon 'íi¹moo jon 'ñii'a 'ii ―jin'² Jesús. \p \v 22 Joon Judas (jon' Iscariote 'ii) gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ Jesús: \p ―Ña'ñʉ'¹ʉ', ¿'ee lɨ' i'íi¹i 'wo'o jna'a pe jo 'íi¹i 'wo'o tsá² taain²¹² ni cwoo'¹³ juncwii²¹? \p \v 23 Joon gajin'² Jesús: \p ―'In 'nee¹i jna unjíi²o 'e fo'²oo joon ili'nee¹mo Ñʉ'³ʉʉ 'ii. Joongɨ Ñʉ'³ʉʉ ijá²oo'o coon'¹³on 'e toon²¹²o'on alma tya'a. \v 24 Joon 'in jo 'nee¹i jna jo unjíi²i 'e fo'²oo. 'E júu³ tyʉ́² 'e nuu²¹ 'naa' jon' 'e tyiajna, 'e tya' Ñʉ'¹o' in gasii¹in jna. \p \v 25 ’Fuu²¹²uu 'naa' jilaa'²¹ 'elo la 'ɨɨ²¹² 'e taan¹na coon'¹³ 'naa'. \v 26 Pe Ña'ñʉ'¹ʉ' Dios isíi¹in 'in Espíritu Tyʉ́² tya'a coon'¹³ 'e la sii²¹ jna 'e cwo'³oo 'naa' fo'feei'¹. Joon 'in Espíritu do i'e'² 'naa' jilaa'²¹ joongɨ 'e untii'¹³‑'oo' jilaa'²¹ 'e nifuu²¹²uu 'naa'. \p \v 27 ’Coon²¹ 'e tyʉ́² cwóo³oo 'naa' 'e tyʉ́² sɨ'ɨ́ɨ¹‑'oo' la tyʉ́² 'íi¹‑tsii. Joon jo lɨ la lɨ 'e tyʉ́² 'in 'ɨ́ɨ¹‑tsi tsá² taain²¹² ni cwoo'¹³ juncwii²¹. Jo cu'²‑'oo' jogɨ jmaa²aa' 'goo²¹oo'. \v 28 Ninʉ́ʉ²oo' 'e nifo'²oo 'e nii'¹³moo joongɨ 'e yíia³oo 'e taan²¹²na coon'¹³ 'naa' tún¹. Joon wana jo'¹ 'nee¹naa' jna ilijløø'³moo' mi liñí²ii' 'e nii'¹³na lɨ tyíiin¹ Ñʉ'¹ʉ', tsʉ 'in feei'¹gɨ 'i lagɨ jna. \v 29 Fuu²¹²uu 'naa' 'elo jéei¹gɨ tsʉ mi lí² joon jo'¹ ilíin²naa'. \p \v 30 ’Jo fú³gɨɨ 'láai² 'áai¹ 'naa' tsʉ nijó¹‑o 'in tyʉ'² to² ni cwoo'¹³ juncwii²¹ lo. Joon xʉfiin'¹³ jo to² cwooi¹ tyʉ'² jna \v 31 la joon 'ná¹ lí² tsʉ coon'¹³ la joon iliñí² tsá² taain²¹² ni cwoo'¹³ juncwii²¹ 'e 'nee¹mo Ñʉ'¹ʉ' joongɨ jmóo³oo jilaa'²¹ to² tyʉ'²ʉ. Téen²naa' jmaa²aa'. Moo'²¹na. \c 15 \s1 Cwáain¹ tya' wuunjøø'³ \p \v 1 'E'²gɨ Jesús tsá² tya'a jin'²in: \p ―Coon²¹ wuunjøø'³ lɨ́² 'mó² 'ñá'² coon'¹³ jilaa'¹³ cwáa¹ tya'a. Joon seen²¹mo jaain²¹ 'in un'øøi'¹ sa'³ do. Joon jna‑a lɨ́ɨ²na lawa 'mó² 'ña'² wuunjøø'³ joon 'naa' 'in jai'² lɨ́ɨ²i jna lɨ́ɨ¹naa' lawa cwáa¹ do. Joon 'e tyʉ́² seein²¹ 'in jai'² lɨ́ɨ²i Dios lɨ la lɨ 'oofuu²¹ 'in'ɨ́ɨ¹³ tya'a. Joon Ñʉ'³ʉʉ lɨ́ɨ¹i lawa 'in un'øøi'¹ sa'³ do. \v 2 Joon 'in un'øøi'¹ wuunjøø'³ tyʉ'¹o jilaa'²¹ cwáa¹ 'e jo cwoo¹o 'oofuu²¹ pe jɨ'²ɨ to² tya' jilaa'²¹ cwáa¹ 'e cwoo¹o 'oofuu²¹ 'e joon cwoo¹o 'láai²gɨ. La joon jmoo¹o Ñʉ'³ʉʉ, tyuu'¹³i jileei'²¹ 'in jo 'in'ɨ́ɨ¹³ 'oofuu²¹ tya'a. Pe jileei'²¹ 'in 'in'ɨ́ɨ¹³ 'oofuu²¹ tya'a untyúu¹i Dios 'ii wa'a sɨ'ɨ́ɨ¹³ 'láai²gɨ 'oofuu²¹. \v 3 Coon'¹³ júu³ tyiia 'e ga'e'²ee 'naa' nigalityúu¹moo'. \v 4 Joon la sɨseen'¹³ cwáa¹ wuunjøø'³ 'mó² 'ña'², la joon jon 'naa' 'ná¹ seen²¹naa' 'in caan²¹naa' coon'¹³ jna la 'in caan²¹na coon'¹³ 'naa'. Coon²¹ cwáa¹ wuunjøø'³ jo lí² cwoo¹o 'oofuu²¹ tya'a wa jo sɨseen'¹³ 'mó² 'ña'² tya'a, la joon jon 'naa' jo lí² cwoo²oo' 'oofuu²¹ tyii' wa jo seen²¹naa' 'in caan²¹naa' coon'¹³ jna. \p \v 5 ’Jna‑a lɨ́ɨ¹na 'mó² 'ña'² do joon 'naa' lɨ́ɨ¹naa' cwáa¹ do. Joon jileei'²¹ 'in ngɨ́¹ sɨcaaain²¹ coon'¹³ jna joongɨ jna sɨcan²¹na coon'¹³ 'ido, 'láai² 'oofuu²¹ 'in'ɨ́ɨ¹³ tya'a. Tsʉ 'naa' jo lí² jmaa²aa' jiin'¹³xʉ wa'a jo uncoon'¹³ jna 'naa'. \v 6 Joon jilee'²¹ 'in jo jón² sɨcaain²¹ coon'¹³ jna lɨ́ɨ¹i la lɨ coon²¹ cwáa¹ wuunjøø'³ 'e gapí² joon galityʉʉn²¹ joon tsʉʉ'¹³ʉ tsá² joon dya'² tsá² ni jɨ́² 'e jún¹. \p \v 7 ’Joon wana ján²naa' sɨcaan²¹naa' coon'³ jna joon jo tʉʉ²ʉʉ' júu³ tyiia lí²‑i mɨ́²ɨɨ' doñi'ee 'iin²¹²naa' joon cwo'³‑oo 'naa'. \v 8 Mo sɨ'ɨ́ɨ¹³ 'láai² 'oofuu²¹ tyii' un'goo²¹o tsá² Ñʉ'³ʉʉ joon coon'¹³ la joon 'ii¹ 'naa' yaanaa' 'e líin²naa' tsá² tyiia. \v 9 'Nee¹moo 'naa' la 'nee¹i Ñʉ'¹ʉ' jna, ngɨ́ɨ¹³ɨɨ', jmoo²oo' ce jilaa'²¹ 'e 'iin²¹²na. \v 10 Wa'a jmaa²aa' jilaa'²¹ to² tyʉ'³ʉʉ ngɨ́ɨ¹³ɨɨ', jmoo²oo' 'e li'nee¹moo 'naa'. Tsʉ jmóo³oo jilaa'²¹ to² tyʉ'² Ñʉ'³ʉʉ joon ngɨ́ɨ³ɨɨ, jmóo³oo 'e li'neemo jna. \p \v 11 ’Fuu²¹²uu 'naa' la joon 'e lí² jmaa²aa' jløø'³naa' coon'¹³ jna joon jo 'nái¹ 'e jløø'³naa'. \v 12 Joon 'e to² tyʉ'³ʉʉ lɨ la lɨ 'elo: 'nee¹naa' la jaain²¹ la jaan²¹naa' jiin'¹³ la 'nee¹moo 'naa'. \v 13 Joon 'ii¹i tsá² 'ña'a 'e 'nee¹i 'in seein²¹ tyʉ́² coon'¹³ mi júun²in 'wii²¹² tya'o. Jo sá² 'e fee'¹gɨ lijmáa¹a. \v 14 Joon 'naa' lɨ́ɨ¹naa' tsá² seein²¹ tyʉ́² coon'¹³ jna wa jmoo²oo' jilaa'²¹ to² tyʉ'²ʉʉ. \v 15 Jo mo gafuu²¹²uu 'naa' lawa tsa'leei'¹³ tyiia pe gafuu²¹²uu 'naa' lawa tsá² seein²¹ tyʉ́² coon'¹³ jna, tsʉ 'in tsa'leei'¹³ jo ñii¹i 'e jmoo¹o fii²¹²i. Pe gafuu²¹²uu 'naa' tsá² seein²¹ tyʉ́² coon'¹³ jna tsʉ ni'e'²ee 'naa' jilaa'²¹ 'e gasɨɨ'²¹ɨ Ñʉ'³ʉʉ jna. \v 16 Jo gatyii'¹³naa' jna pe jna‑gɨ gatyi'²na 'naa' 'e jmaa²aa' to² tya' Dios joon 'láa²mo 'oofuu²¹ ilisá² tyii'. Joon 'iin²¹²na 'e wóo² taa'²¹ 'e 'oofuu²¹ tyii' do. 'E la joon icwó¹ Ñʉ'¹ʉ' jilaa'²¹ 'e mɨ́¹ɨ tsá² coon'¹³ la sii²¹ jna. \v 17 Joon 'e lo‑o to² tyʉ'³ʉʉ: 'nee¹moo' la jaain²¹ la jaan²¹naa'. \s1 'Ee'¹mo 'in tsá² 'in tɨ́²‑tsí jilaa'²¹ 'e sá² juncwii²¹ Jesús \p \v 18 Faa'²¹gɨ Jesús: \p ―Wa 'ee'¹mo 'in tsá² 'in tɨ́²‑tsi jilaa'²¹ 'e sá² juncwii²¹ 'naa', cwoliñí²ii' 'e gali'ee'²mo 'ido jna nifu. \v 19 Joon wa'a 'iin²¹²naa' jilaa'²¹ 'e sá² juncwii²¹ ili'nee¹mo 'naa' jileei'²¹ tsá² 'in tɨ́²‑tsi 'e sá² juncwii²¹ la 'nee¹mo 'in tsá² tya'a catyaai². Pe jna‑a ga'woo²¹moo 'naa' jee²¹² 'in tsá² do 'in tɨ́²‑tsi 'e sá² juncwii²¹ tsʉ 'wii'¹³ joon 'ee'¹mo 'in tsá² do 'naa' tsʉ jo lɨ́ɨ¹naa' tsá² 'in tɨ́²‑tsi 'e sá² juncwii²¹. \v 20 Untii'¹³‑'oo' 'e júu³ gafuu²¹²uu 'naa': “Jo fee'¹gɨ jiin'¹³ jaain²¹ tsa'leei'¹³ lagɨ fii²¹²i.” Wana ga'ǿø¹i 'in tsá² do jna, la joon jon in'øøi²¹² 'naa' jon. Joon wana gajmaa¹a nʉʉ'¹³ʉn tsá² júu³ tyiia la joon jon ijmá¹a nʉʉ'¹³ʉn júu³ tyii'. \v 21 Joon tsʉ 'wii'¹³ jo cwii¹in 'in tsá² do 'in gasii¹in jna ijmáa¹a jilaa'²¹ 'elo tyi'naa' tsʉ lɨ́ɨ¹naa' tsá² tyiia. \p \v 22 ’Joon wa mo'o jo gagoo²¹²oo fuu²¹²uu 'in tsá² do jo 'ee tsaa² sá² tya'a. Pe gagoo²¹²oo joon nano jo tɨ́ɨ²igɨ 'noo'¹o tsaa². \v 23 Joon jileei'²¹ 'in 'ee'¹i jna 'ee'¹mo jon Ñʉ'³ʉʉ. \v 24 Joon wa mo'o jo gajmaa³aa jee²¹² 'ido to² 'e jo gajmaa¹a jiin'¹³ jaain²¹ jo 'ee tsaa² sá² tya'a. Pe ganí²i 'in tsá² do jilaa'²¹ 'e gajmaa³aa. Joon xʉfiin'¹³ ganí²i jilaa'²¹ 'e gajmaa³aa, gali'ee'¹mo 'in tsá² do jna, joon gali'ee'¹mo Ñʉ'³ʉʉ. \v 25 Pe 'ná¹ lí² jilaa'²¹ 'elo 'e coon'¹³ la joon lí² untiin'³in 'e júu³ taa'¹³ ley tya'a 'e jin'²: “Xʉfiin'¹³ jo tɨ́ɨ²i gali'ee'¹mo 'in tsá² do jna.” \p \v 26 ’Sɨ́ɨ³na 'naa' 'in Espíritu 'e la Jai'² 'in jai'¹ fu lɨ tyíin¹ Ñʉ'¹ʉ', ijó¹o cwáain¹ tya' Ñʉ'¹ʉ'. Joon mi jó¹ ifaa'²¹o 'wii²¹² tyiia. \v 27 La joon jon 'naa' isɨɨ²¹²naa' tsá² 'wii²¹² tyiia tsʉ gangɨ́²ɨɨ' coon'¹³ jna ca mo 'wiin²¹². \c 16 \p \v 1 ’Fuu²¹²uu 'naa' jilaa'²¹ 'elo 'e jo tiui¹‑'oo'. \v 2 I'woo¹mo tsá² 'naa' caluu cwo'¹ sinagogas tya'a joon tɨ lɨ tyíia¹ jmɨɨ²¹² mo lɨ́ɨ²i 'in tsá² 'in jngaa'¹³i 'naa' 'e jmoo¹o to² tyʉ'² Dios. \v 3 Jmóo¹o la joon tsʉ jo mo galicwii¹in Ñʉ'¹ʉ' jon'gɨ galicwii¹in jna. \v 4 Fuu²¹²uu 'naa' jilaa'²¹ 'elo joon mi lí² joon itɨsɨɨi'¹³‑'oo' 'e gafuu²¹²uu 'naa'²¹ ―jin'² Jesús. \s1 'E jmoo¹o 'in Espíritu Tyʉ́² tya' Dios Jmii²¹ \p Faa'²¹gɨ Jesús: \p ―Jo gafuu²¹²uu 'naa' 'elo mo 'wiin²¹² tsʉ taan²na jee²¹² 'naa'. \v 5 Pe nano nii'¹³moo fu lɨ tyíin¹ 'in gasii¹in jna. Joon jiin'¹³ jaain²¹ jee²¹² 'naa' nigaunngɨɨ¹ɨ xiiafu nii'¹³na. \v 6 Lɨ' jmoo²oo' fa'í³ tsʉ 'wii'¹³ fuu²¹²uu 'naa' 'elo. \v 7 Pe fuu²¹²uu 'naa' la jai': 'e tyʉ́²gɨ tyii' 'e nii'¹³na, tsʉ wa'a jo nii'¹³na jo ijó¹ ingɨ́¹ coon'¹³ 'naa' 'in icwo'¹o 'naa' fo'feei'¹. Pe wa nii'¹³na isɨɨ²na 'ido. \v 8 Joon mi jó¹ 'ido 'in tsá² taain²¹² juncwii²¹ icoon²¹ cwáain¹ 'ña'a 'e jo røø²¹ 'ɨ¹‑tsi cwáain¹ tya' 'e røøi²¹ tsaa², jon'gɨ cwáain¹ tya' xiiala ngɨ́¹ tsá² tyʉ́² tyani Dios, jon'gɨ røø²¹ 'ɨ¹‑tsi cwáain¹ tya' ijmá¹a Dios 'ii'²¹ tya'a. \v 9 Røø²¹i tsaa² tsʉ jo jai'² lɨ́ɨ²i jna. \v 10 Joon iliñi¹ 'e fu¹ coon²¹ tsáa¹ tsʉ nii'¹³na fu lɨ tyíin¹ Ñʉ'¹ʉ'. Joon jo móo¹gɨɨ' jna. \v 11 Joon iliñi¹ 'in tsá² do ijmá¹a Dios 'ii'²¹ tya' tsá² tsʉ nigajmaa¹a 'ii'²¹ tya' 'in 'lɨɨi'³ 'in tyʉ'² to² fu juncwii²¹ lo. \p \v 12 ’'Áai¹ 'láai² jilaa'²¹ 'e 'ɨ¹‑tsii fuu²¹²uu 'naa' pe nano 'naa' jo lii'¹ii' 'ii'¹³naa'. \v 13 Pe mi jó¹ 'in Espíritu 'e la Jai'², 'ii 'in 'e'²e 'naa' jilaa'²¹ 'e la jai'², tsʉ jo ifaa'²¹a 'in Espíritu do cwáain¹ tya' 'ña'a. Ifaa'²¹o jiin'¹³ jilaa'²¹ 'e ninúu²un, joon isɨɨ'²¹ɨ 'naa' jilaa'²¹ 'e 'ná¹ lí². \v 14 Iuntyúu¹i jna tsʉ i'e'²e 'naa' júu³ tyiia. \v 15 Joon jilaa'²¹ júu³ tya' Ñʉ'¹ʉ' la joon jon júu³ tyiia. Tsʉ 'wii'¹³ joon lí²‑i fuu²¹²uu 'naa' 'in Espíritu do i'e'²e 'naa' júu³ tyiia. \s1 Fa'í³ seen²¹naa' pe ilijløø'³moo' \p \v 16 ’'E coon²¹ nogɨ jó¹ 'e jo máa¹moo' jna pe jée'¹gɨxʉ joon imáa¹moo' jna tún¹ tsʉ nii'¹³na fu lɨ tyíin¹ Ñʉ'¹ʉ' ―jin'² Jesús. \p \v 17 Joon gaunngɨɨ¹ɨ 'in tsá² tya'a do la jee²¹² 'ii: \p ―¿'Ee cwoo¹i 'øøi'²¹‑tsi tsá² 'e júu³ no 'e gatyaa¹a 'ido? Gafaa'²¹a jna' 'e coon²¹ nogɨ jó¹ 'e jo nee²¹²mo' pe mi lí² cɨɨin²¹gɨxʉ nee²¹²mo' tún¹. Joon jin'²in 'e lí² la joon tsʉ tse'³mo lɨ tyíin¹ Ñʉ'¹ʉ'. \v 18 ¿'Ee 'øøi'²¹‑tsi tsá² júu³ tya'a 'e jin'² “coon²¹ nogɨ jó¹”? Jo 'øøi'²¹‑tsi' 'ee faa'²¹a 'ino. \p \v 19 Joon galiñi²mo‑tsi Jesús 'e 'in tsá² do 'iin²¹²in unngɨɨ¹ɨ tsʉ 'wii'¹³ joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'in tsá² do: \p ―Jna gafuu²¹²uu 'naa' 'e coon²¹ nogɨ jó¹ 'e jo máa¹moo' jna, joon cɨɨin²¹gɨxʉ imáa¹naa' jna tún¹. ¿Tɨ 'inoo júu³ tyiia 'e sɨ́ɨ¹³ɨɨ' jee²¹² yaanaa'? \v 20 'E la ja'²mo fuu²¹²uu 'naa', icɨɨ²ɨɨ' 'e joongɨ fa'í³ jmoo²oo' pe 'in tsá² 'in tɨ́²‑tsi 'e sá² juncwii²¹ lo, jløø'³mo 'e seen²¹in. Joon xʉfiin'¹³ fa'í³ jmoo²oo', 'e fa'í³ do jmoo²oo' ilisɨɨ²i 'e seen²¹moo' jløø'³moo'. \v 21 'E lɨ la lɨ mo lɨseein²¹ yʉʉn²¹. Wúu¹ ni² 'in sáa³a yʉʉn²¹ do tsʉ gatɨ́² 'ii'²¹ ilɨseein²¹ yʉʉn²¹ tya'a. Pe mo galɨseein²¹ yʉʉn²¹ do jo tɨ'²gɨ‑tsi sáa³a 'e wúu¹ ganii²¹i do tsʉ jløø'³mo 'áai¹ 'e galɨseein²¹ jaain²¹ xuui²¹² tsañʉʉ'¹. \v 22 La joon jon 'naa' jmoo²oo' fa'í³ nano pe la joon góo³oo yajǿø²na 'naa' tún¹ la joon jløøi'³ alma tyii' 'áai¹. Joon jiin'¹³ jaain²¹ jo lí² tyii¹i 'e jløøi'³ yʉ alma tyii'. \p \v 23 ’Joon mi tɨ́² jmɨɨ²¹² joon jo 'e iunngɨɨ¹ɨɨ' jna jiin'¹³xʉ. 'E la ja'²mo fuu²¹²uu 'naa': Ñʉ'¹ʉ' icwo'¹o 'naa' jilaa'²¹ 'e mɨ́¹³ɨɨ' coon'¹³ la sii²¹ jna. \v 24 Ca nano jo mo gamɨ́²ɨɨ' coon'¹³ la sii²¹ jna jiin'¹³xʉ. Mɨ́³ 'naa' joon i'ii'¹³naa' 'e coon'¹³ la joon ilijløø'³naa' 'áai¹. \s1 'E nalɨ'²ɨ Jesús 'e sá² juncwii²¹ \p \v 25 ’Nifuu²¹²uu 'naa' coon'¹³ júu³ jnɨɨ²i pe tɨ lɨ tɨ́² 'ii'²¹ 'e jo fuu²¹²gɨɨ júu³ jnɨɨ²i pe ifuu²¹²uu 'naa' cwáain¹ tya' Ñʉ'³ʉʉ coon'¹³ júu³ coon²¹ tsáa¹. \v 26 Joon mi tɨ' jmɨɨ²¹² joon imɨ́²ɨɨ' coon'¹³ la sii²¹ jna pe jo 'ná¹gɨ mɨ́ɨ³ɨɨ tyani Ñʉ'¹ʉ' 'wii²¹² 'naa' \v 27 tsʉ 'ña'a Ñʉ'¹ʉ' 'nee¹mo 'naa'. 'Nee¹mo Ñʉ'¹ʉ' 'naa' tsʉ 'wii'¹³ galɨ'nee¹moo' jna, joon jo'¹o lɨ́ɨ²naa' 'e Dios gasii²¹in jna. \v 28 Gajúu³uu fu lɨ tyíin¹ Ñʉ¹ʉ' joon gagoo²¹²oo 'e juncwii²¹ lo. Joon nano itʉ́³ʉʉ 'e juncwii²¹ lo joon nii'¹³moo tún¹ fu lɨ tyíin¹ Ñʉ'¹ʉ'. \p \v 29 Joon gajin'²in tsá² tya'a sɨɨ'²¹ɨ Jesús: \p ―Nano foo'²¹gɨ'ɨ coon'¹³ júu³ coon²¹ tsáa¹ jo foo'²¹gɨ'ɨ coon'¹³ júu³ jnɨɨ²i. \v 30 Ni lee²¹e'e cwáain¹ 'e ñi'²i jilaa'²¹ 'e 'ɨ¹‑tsi tsá², joon jo 'ná¹ wa'a unngɨɨ¹ɨ tsá² 'nʉ. Tsʉ 'wii'¹³ joon jo'¹o lɨ́ɨ²na'a 'e gañi'²i lɨ tyíin¹ Dios Jmii²¹. \p \v 31 Joon Jesús‑gɨ gañii¹i: \p ―¿Tɨ jo'¹ jo'¹o lɨ́ɨ²naa'? \v 32 Ijó¹o 'ii'²¹ joon 'ii'²¹ joon ixee²¹moo', joon ituu²moo' jna. Pe jo 'ñii'a 'e jóon³oon tsʉ sii'¹³mo Ñʉ'¹ʉ' coon'¹³ jna. \v 33 Fuu²¹²uu 'naa' jilaa'²¹ 'elo 'e jo cu'³‑'oo' coon'¹³ jna joon coon'¹³ la joon seen²'naa' tyʉ́². La 'ɨɨ²¹² taan²¹²naa' jee²¹² tsá² 'in tɨ́²‑tsi 'e sá² juncwii²¹ imoo²oo' wúu¹. Pe tá² taain²¹²‑'oo' tsʉ nigalɨ'¹oo 'e sá² juncwii²¹ ―gajin'² Jesús. \c 17 \s1 Faa'²¹a Jesús júu³ tyʉ́² tya' tsá² tya'a \p \v 1 Joon mo ngayuui'¹³ gafaa'²¹a Jesús 'e júu³ no joon gasaa'¹³a níi¹i gajǿø²ø ñʉ'fú² joon gafaa'²¹a júu³ tyʉ́², gajin'²in: \p ―Ñʉ'³, 'e gatɨ́² 'ii'²¹ tyiia. Untyúu¹³'u yʉʉn²¹ tyi'i, joon coon'¹³ la joon jon iuntyúu¹i 'nʉ. \v 2 'Nʉ nigacwo'²'o 'ii'²¹ yʉʉn²¹ tyi'i 'e lí² tyʉ'²o to² jileei'²¹ tsá². Joon lí² cwoo¹o coon²¹ juncwii²¹ 'e taa'²¹ coon²¹ tøø²mo jileei'²¹ 'in gacwoo'¹³mo'o 'ido. \v 3 Joon 'e juncwii²¹ do 'e taa'²¹ coon²¹ tøø²mo lɨ la lɨ 'e cwii¹mo 'in tsá² do 'nʉ, 'in jaan²¹mo Dios 'in jai'² joongɨ 'e cwii¹mo jon Jesucristo 'in gasii¹un. \p \v 4 ’Jna nigauntyúu¹moo 'nʉ jiin'¹³ la taan²na fu juncwii²¹ lo, joon gajmáa³oo jiin'¹³ la tí² to² gatyʉ'²'ʉ jmáa³aa \v 5 Joon nano, Ñʉ'³, cwo'²'o 'e siin'¹³na tyani'i coon'¹³ jilaa'²¹ 'e 'ya'²gɨ tyiia 'e ga'oo²oo mo tyíin¹na coon'¹³ 'nʉ la nʉ'gɨ garón¹ ni cwoo'¹³ juncwii²¹. \p \v 6 ’Niga'e'²ee 'in tsá² 'in ga'woo²u'u jee²¹² 'in tsá² tɨ́²‑tsi 'e sá² juncwii²¹ xiiala lɨ́ɨ²u. Ga'wóo²u'u 'in tsá² do wa'a cwoo'¹³u jna. Tsá² tyi'i 'ido joon gacwoo'¹³u jna 'e liin¹mo tsá² tyiia. Joon 'in tsá² do gajmaa¹a nʉʉ'¹³ʉn júu³ tyi'i. \v 7 Joon galiñii¹o 'e 'nʉ gacwo'²'o jna jilaa'²¹ 'e sá² tyiia. \v 8 Joon gacwo'³oo 'in tsá² do 'e júu³ tyi'i 'e nigacwoo'¹³'o jna, joon ga'ii'¹mo. Gacón²o cwáain¹ 'e gagoo²¹²oo fu lɨ tyíin¹u'un joon ja'²mo lɨ́ɨ²i 'e gasii¹un jna. \p \v 9 ’Joon mɨ́³ɨɨ tyani'i 'wii²¹² tya' 'in tsá² do 'in gacwoo'¹³u jna tsʉ tsá² tyi'i 'ido. Jo mɨ́³ɨɨ 'wii²¹² tya' 'in tsá² 'in tɨ́²‑tsi 'e sá² juncwii²¹. \v 10 Jileei'²¹ tsá² tyiia lɨ́ɨ²i jon tsá² tyi'i. La joon jon 'in tsá² tyi'i lɨ́ɨ²i jon tsá² tyiia. Joon 'wii'¹³ jmoo¹o 'ido 'e tyʉ́² faa'²¹ tsá² tyʉ́² tyiia. \p \v 11 ’Jo joon²gɨɨ ni cwoo'¹³ juncwii²¹ tsʉ nii'¹³moo iní³ii coon'¹³ 'nʉ pe 'in tsá² tyi'i do iján²a fu juncwii²¹. Ñʉ'³, 'nʉ‑ʉ jaain²¹ 'in tyúi² tyanii²¹i'i, un'øø¹u'u coon'¹³ 'ii'²¹ tyi'i 'in tsá² do 'in gacwoo'¹³u jna 'e coon'¹³ la joon 'e coon²¹ júu³ sɨ́ɨ¹i lagɨ sɨɨ'¹³ɨ'. \v 12 La 'ɨɨ²¹² taan²na coon'¹³on gaunjíi³na coon'¹³ 'ii'²¹ tyi'i 'in tsá² do 'in gacwoo'¹³u jna joon ga'aa²moo. Joon ce jiin'¹³ jaain²¹ jo nga'iin², ga'iin²mo jiin'¹³ 'in 'lɨɨi'³ do 'in 'ná¹ 'iin² 'e coon'¹³ la joon 'e tiin'¹³ jiin'¹³ la jin'² ni jí² tya' Dios. \p \v 13 ’Joon nano 'e nii'¹³na lɨ tyíin¹u'un, pe la 'ɨɨ²¹² taain²gɨɨ fu juncwii²¹ lo fuu²¹²uu 'e júu³ lo 'e lijløø'³mo 'ido 'áai¹ coon'¹³ la jløø'³na. \v 14 Gacwo'²oo 'ido júu³ tyi'i, joon gali'ee'¹mo 'in tsá² tɨ́²‑tsi 'e sá² juncwii²¹ 'ii, tsʉ 'in tsá² tyi'i do jo lɨ́ɨ¹i tsá² 'in tɨ́²‑tsi 'e sá² juncwii²¹ la jo lɨ́ɨ¹na jon. \v 15 Jo mɨ́³ɨɨ tyani'i wa'a 'wóo²u'u 'in tsá² do jee²¹² 'in tsá² tɨ́²‑tsi 'e sá² juncwii²¹, mɨ́³ɨɨ tyani'i wa'a jiin'¹³ 'aa²mo'o 'e jo lii'¹ 'in 'lɨɨi'³ 'ii. \v 16 La jo tɨ́²‑tsii jilaa'²¹ 'e sá² fu juncwii²¹ la joon jon 'in tsá² do jo tɨ́²‑tsi. \v 17 Untyúu¹mo'o 'in tsá² do coon'¹³ 'e jai'² lɨ́ɨ²i 'e lí² jmáa¹a to² tyi'i. Joon júu³ tyi'i 'e la ja'²mo. \v 18 Joon la gasii¹un jna jee²¹² 'in tsá² 'in tɨ́²gɨ‑tsi 'e sá² juncwii²¹ la joon jon jna sɨ́ɨ³na 'in tsá² no jee²¹² 'in tsá² 'in tɨ́²gɨ‑tsi 'e sá² juncwii²¹. \v 19 Joon 'wii'¹³ 'ii‑o untyúu¹na 'ñii'a 'e coon'¹³ la joon ilityúu¹i 'ido coon'¹³ 'e la jai'². \p \v 20 ’Mɨ́³ɨɨ tyani'i 'wii²¹² tya' 'ino joon jon' jiin'¹³ tya' 'ino mɨ́³ɨɨ tyani'i pe mɨ́³ɨɨ jon 'wii²¹² tya' jileei'²¹ 'in jo'¹ lɨ́ɨ²i jna cɨɨin²¹gɨ mi nuu¹un júu³ tya' 'ido. \v 21 Mɨ́³ɨɨ tyani'i 'e coon²¹ júu³ sɨ́ɨ¹i 'ido, 'e seein²¹ caain²¹ coon'¹³ jna', la 'yúi¹ 'nʉ alma tyiia joon la joon jon 'yú¹na alma tyi'i. Mɨ́³ɨɨ tyani'i 'e coon²¹ júu³ sɨ́ɨ¹i 'e coon'¹³ la joon 'in tsá² 'in tɨ́²gɨ‑tsi 'e sá² juncwii²¹ ilijo'² lɨ́ɨ²i 'e gasii¹un jna. \v 22 Nigacwo'²oo 'ido 'e 'ii'²¹ tyiia 'e gacwo'²'o jna 'e coon'¹³ la joon coon²¹ júu³ sɨ́ɨ¹i 'ido la sɨɨ'¹³ɨ'. \v 23 Jna 'yú¹na alma tya'a la joon jon 'nʉ‑ʉ 'yú¹'u alma tyiia, la joon jon sɨ́ɨ¹i 'ido coon²¹ júu³ joon 'in tsá² 'in tɨ́²gɨ‑tsi 'e sá² juncwii²¹ icoon²¹on cwáain¹ 'e gasii¹un jna. Joongɨ icoon²¹on cwáain¹ 'e 'nee¹mo'o 'in tsá² tyiia jiin'¹³ la 'nee¹u' jna. \p \v 24 ’Ñʉ'³, 'nʉ‑ʉ gacwoo'¹³u 'in tsá² do tyiia joon 'iin²¹²na wa'a taan²in fu lɨ tyíin¹na 'e coon'¹³ la joon lí² ñii¹o 'e 'ya'²gɨ tyiia 'e gacwo'³'o jna. Gacwo'²'o jna 'e 'ya'²gɨ tyiia do tsʉ 'wii'¹³ gali'nee¹mo'o jna la nʉ'gɨ garoon¹on ni cwoo'¹³ juncwii²¹. \v 25 Ñʉ'³, røø²¹ 'ii'²¹ jmoo²'o, joon xʉfiin'¹³ 'in tsá² 'in tɨ́²gɨ‑tsi 'e sá² juncwii²¹ jo cwii¹in 'nʉ, pe cwii¹moo 'nʉ. Joon galiñi²i 'in tsá² tyiia do 'e gasii¹un jna. \v 26 Joon gajmáa³aa 'ido júu³ xiiala lɨ́ɨ²u, joon ijmáa³oo jon. Ijmáa³aa 'ido júu³ xiiala 'nee¹u jna 'e coon'¹³ la joon lí² 'nee¹e 'ido tsá² la 'nee¹mo'o jna joon 'ñii'a 'yú¹na alma tya'a. \c 18 \s1 Jee¹mo tsá² Jesús \p \v 1 Mo ngayuui'¹³ faa'²¹a Jesús 'e júu³ lo ga'wóo²mo Jesús coon'¹³ tsá² tya'a joon ngalíin² lɨ ngoo'¹³ cwo² 'e sii²¹ Cedrón. Joon do‑o ga'í²i Jesús coon'¹³ tsá² tya'a coon²¹ lɨ sɨjna² 'mó² olivos. \v 2 Joon ñii¹i Judas, 'in tɨ li'nɨ́ɨ¹i Jesús jee²¹² 'mó² do tsʉ 'láai² naa'¹³ ngóo¹o Jesús do coon'¹³ tsá² tya'a. \v 3 Joon do‑o gatyíi¹a Judas, jee¹mo coon²¹ poo²¹² 'láa² coon'¹³ 'inlɨ́ɨi¹³ 'ɨɨ'¹³ tya' 'e cwo'¹ fee'¹ do. Jalíin² to² tyʉ'² 'in tyʉ'² to² untsá², joongɨ to² tyʉ'² tsá² fariseos. Joon san'¹an ñí³ joongɨ san'¹an jɨ́² coon'¹³ 'no'³ cɨɨ¹. \v 4 Joon tsʉ 'wii'¹³ ñii¹o Jesús jilaa'²¹ 'e 'ná¹ ilí² gacwo'ɨ́ɨ¹o joon gaunngɨɨ¹ɨ: \p ―¿'Iin 'naa'²¹naa'? \p \v 5 Joon gañii¹i 'in tsá² do: \p ―'Nee'¹³na'a Jesús tsá² Nazaret. \p Joon gajin'²i Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'ido: \p ―Jna‑a 'ii. \p Joon Judas, 'in ga'nɨɨ¹i Jesús, siin'¹³mo jee²¹² 'ii do. \v 6 Joon mo gajin'² Jesús: “Jna‑a 'ii”, 'in tsá² fúui¹ do gajiin¹in lɨ' caluu joon gacɨ'²mo ni 'wó². \v 7 Joon gaunngɨɨ¹ɨ Jesús tún¹: \p ―¿'Iin 'naa'²¹naa'? \p Joon gajin'² 'in tsá² do: \p ―'Nee'¹³na'a Jesús tsá² Nazaret. \p \v 8 Joon Jesús‑gɨ gajin'²in: \p ―Gafuu²¹²uu 'naa' 'e jna‑a 'ii. Joon wana 'naa'²¹moo' jna cwo²oo' wa'a cwolíin²mo 'in catyaai² no. \p \v 9 Coon'¹³ la joon gatiin'¹³ júu³ tya' Jesús mo gajin'²in: “Jee²¹² jileei'²¹ 'in gacwoo'¹³i Ñʉ'¹ʉ' jna, jo ga'iin² jiin'¹³ jaain²¹.” \v 10 Joon Simón Pedro do, 'in 'oo¹o coon²¹ ñí³, gasø'¹o joon gatʉʉ¹ʉ loocwóo¹o tsáa¹ tya' jaain²¹ tsa'leei'¹³ tya' 'in tyʉ'² to² untsá². Malco sii²¹ 'in tsa'leei'¹³ do. \v 11 Pe Jesús gatyʉ'² Pedro to² jin'²in: \p ―Ton'²‑o'o ñí³ tyi'i 'nʉ́¹ tya'¹a, 'Ná² móo³oo jilaa'²¹ wúu¹ icwo'² Ñʉ'¹ʉ' jna. \s1 Jesús tyani Anás \p \v 12 Joon 'in 'láa² do coon'¹³ 'in tyʉ'² to² 'ii caan²¹mo coon'¹³ 'in 'ɨɨ'¹³ tya' tsá² Israel do gasan'²mo Jesús, ga'ñʉʉ¹ʉ cwoo¹o 'ido. \v 13 Joon gatø¹o fu tya' Anás, tsajmii²¹ Caifás. Caifás do lɨ́ɨ¹i 'in tyʉ'² to² nifu tya' untsá² jiin²¹ no. \v 14 La mo jéei¹ 'in Caifás do gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ tsá² Israel 'e tyʉ́²gɨ tya'a wa'a júun²in jiin'¹³ jaan²¹mo tsá² tya' goo¹o. \s1 Jo røø²¹i Tʉ́³ 'e cwii¹in Jesús \p \v 15 Simón Pedro coon'¹³ jaain²¹gɨ tsá² tya' Jesús ngalíin² caluu Jesús. Joon 'in tyʉ'² to² nifu tya' untsá² galicwii¹mo 'in tsá² jaain²¹ do, tsʉ 'wii'¹³ joon lɨ'¹o ga'íi¹i coon'¹³ Jesús tya'i tyi¹ tya' 'in tyʉ'² to² nifu do. \v 16 Pe Tʉ́³ dogɨ gajaan¹an lɨ' caluu' 'ooca'nʉ́¹ do. Pe 'in jaain²¹ do 'in cwii¹in 'in tyʉ'² to² do gangó¹o, ngafee'¹³i 'in tsamɨ́² 'in 'oo¹o 'ooca'nʉ́¹ do joon ga'íi¹mo jon Tʉ́³. \v 17 Joon 'in tsamɨ́² do 'in 'oo¹o 'ooca'nʉ́¹ gajin'²in, sɨɨ'²¹ɨ Tʉ́³ do: \p ―¿Tɨ jon' 'nʉ‑ʉ jaain²¹ tsá² tya' 'ido? \p Joon Tʉ́³‑gɨ ganii¹i: \p ―'Un², 'e wa jon' jna‑a 'ii. \p \v 18 Joon tsʉ 'wii'¹³ cwii² jmoo¹o 'in tsa'leei'¹³ coon'¹³ 'in 'ɨɨ'¹³ do gajmaa¹a coon²¹ jɨ́² lɨ tyaai'¹ tsá². Joon do‑o siin'¹³in. Do‑o jon siin'¹³in Tʉ́³ untyaa'¹³i 'ña'a. \s1 Unngɨɨ¹ɨ 'in tyʉ'² to² nifu Jesús \p \v 19 Joon ga'láa² 'wii²¹² 'in tyʉ'² to² nifu untsá² unngɨɨ¹ɨ Jesús cwáain¹ tya' 'in tsá² ngɨ¹ coon'¹³on joongɨ cwáain¹ tya' 'e 'ee¹e do. \v 20 Joon Jesús do gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ 'ido: \p ―Nigafuu²¹²uu tyani jileei'²¹ tsá². Ga'e'²ee tsá² inʉʉ cwo'¹ sinagogas joongɨ inʉʉ 'e cwo'¹ fee'¹ lɨ lɨcaain²¹ tsá² Israel, jiin'¹³ coon²¹ jo 'ee gafo'²oo li 'uuin²¹. \v 21 ¿'Ee lɨ unngɨɨ¹ɨɨ' jna? Cwounngɨɨ¹duu' 'in ganúu²un júu³ tyiia tsʉ ñii¹o 'ido jilaa'²¹ 'e ga'é³ee. \p \v 22 Mo gajin'² Jesús 'elo jaain²¹ 'ɨɨ'¹³ tya' cwo'¹ fee'¹ do 'in sin'² do 'e gajnáa¹ ni² Jesús, joon gajin'²in: \p ―¿'Ee lɨ' gañii¹'i 'in tyʉ'² to² nifu untsá² la no? \p \v 23 Joon Jesús‑gɨ gañii¹i: \p ―Faa'²¹du' 'e gó² 'e gafo'²oo wa gafo'²oo 'e gó², pe wa gafo'²oo 'e tyʉ́²‑ʉ, ¿'ee lɨ' gajnaa¹'a ní³ii? \p \v 24 Joon mi yuui'¹³ joon gasii¹in Anás Jesús, sɨ'ñuu¹mo, tyani Caifás 'in tyʉ'² to² nifu tya' untsá². \s1 Jo røøi²¹ Tʉ́³ tún¹ Jesús \p \v 25 La 'ɨɨ²¹² untyaa'¹i Tʉ́³ 'ña'a gajin'³ 'in tsá² do sɨɨ'²¹ɨ Tʉ́³ tún¹: \p ―¿Tɨ jon' 'nʉ‑ʉ jaain²¹ tsá² tya' 'ino? \p Pe jo garǿi¹ Tʉ́³, joon gajin'²in: \p ―'Un², 'e wa jon' jna‑a 'ii. \p \v 26 Joon jaain²¹gɨ tsa'leei'¹³ tya' 'in tyʉ'² to² nifu tya' untsá² siin'¹³in do. Ruu'²¹mo 'in gatʉ́² Tʉ́³ loocwóo¹o. Joon 'in tsa'leei'¹³ no gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ Tʉ́³: \p ―¿Tɨ jon'on gamaa²¹²moo 'nʉ jee²¹² 'mó² do coon'¹³ 'ido? \p \v 27 Joon jo garǿi¹ Tʉ́³ tún¹, joon tsifu joon ga'oo¹o jaain²¹ tuuitsáa². \s1 Sin'¹mo Jesús tyani Pilato \p \v 28 Mi yuui'¹³ joon gatyii¹mo 'in tsá² do Jesús tya' Caifás joon gajee¹mo tyani Pilato. 'In Pilato do lɨ́ɨ¹i gobernado to² tyʉ'² Roma. La ngoo¹gɨ gataai² 'wó² ijná² joon jo ga'íi¹i 'in tsá² Israel do tyani gobernado tsʉ jo 'iin²¹²in un'lɨɨ'³i yaai jiin'¹³ la tɨɨsi'². Tsʉ wa mo'o gaun'lɨɨi'³ yaai jo lí² dø'¹ø 'uunñi² tya' pascua. \v 29 Tsʉ 'wii'¹³ joon gacwo'ɨ́ɨ¹ɨ Pilato ngafee'¹³i 'in tsá² do: \p ―¿'Ee tsaa² cwo²oo' 'ino? ―jin'²in. \p \v 30 Joon gañii¹i 'in tsá² do jin'²in: \p ―Wa jo 'lɨɨ'³mo 'ino, jo lí² jee²¹²na'a tyani'i. \p \v 31 Joon gajin'² Pilato sɨɨ'²¹ɨ 'in tsá² do: \p ―'Ná¹ jøø²moo' 'ino, cwojmaa²aa' 'ii'²¹ tya' 'ino jiin'¹³ la to² tyʉ'² ley tyi'naa'. \p Pe 'in tsá² Israel do gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ Pilato: \p ―Pe jna'a, tsá² Israel, jo tɨɨ²¹na'a wa'a jngaa'¹³na'a tsá². \p \v 32 Coon'¹³ la joon gauntiin'¹³mo júu³ tya' Jesús 'e xiiala ijúun²in. \v 33 Joon ga'í² Pilato inʉʉ palacio tya'a joon gatø'¹ø Jesús joon gaunngɨɨ¹ɨ jin'²in: \p ―¿Tɨ 'nʉ‑ʉ 'in Rǿøi¹³ tya' tsá² Israel? \p \v 34 Joon gajin'² Jesús: \p ―¿Tɨ la 'ɨ¹‑'o'o 'wo'o sɨ 'e gafee'¹i tsá² 'nʉ cwáain¹ tyiia 'ee? \p \v 35 Joon Pilato‑gɨ gañii¹i: \p ―¿Tɨ lɨ́ɨ²u 'e tsá² Israel jna? Tsá² goo²'o coon'¹³ 'in tyʉ'² to² untsá² 'in gajajee¹ 'nʉ tyaní³ii. ¿Ee goon²¹ gó² gajmaa²'a tyani 'ido? \p \v 36 Joon gajin'² Jesús: \p ―Jo lɨ́ɨ¹na rǿøi¹³ fu juncwii²¹ lo. Wa'a lɨ́ɨ¹na la joon 'e gatiin²mo tsá² tyiia 'e jo gataan'¹³mo tsá² Israel jna. Pe lɨ́ɨ¹na rǿøi¹³ fu lɨ xiia'²¹. \p \v 37 Joon gajin'² Pilato: \p ―¿Tɨ joon rǿø¹³mo 'nʉ? \p Joon Jesús gañii¹i: \p ―Jna‑a rǿøi¹³ jiin'¹³ la foo'²¹ 'nʉ‑ʉ. Cwáain¹ joon galiseen²¹na, joon cwáain¹ joon goo²¹²oo ni cwoo'¹³ juncwii²¹. Gagoo²¹²oo gafo'²oo júu³ 'e la ja'²mo. Joon jileei'²¹ 'in galinʉʉ'¹³, nuu¹o jilaa'²¹ 'e fo'²oo. \p \v 38 Joon Pilato‑do gajin'²in: \p ―¿Noo 'e júu³ do 'e jai'²? \s1 Tyʉ'² tsá² to² ijúun²in Jesús \p Mo ngayuui'¹³ gaunngɨɨ¹ɨ Pilato Jesús 'elo, gacwo'ɨ́ɨ¹i tún¹, ngafee'¹³i 'in tsá² Israel do tún¹. Jin'²in: \p ―Jo gatsa'³aa ce jiin'¹³ coon²¹ tsaa² tya' 'in tsañʉʉ'¹ no. \v 39 Pe sá² coon²¹ tɨɨsi'² tyii' 'e láa²na jaain²¹ tsá² 'yuui² 'nʉñí³ mi tɨ jmɨɨ²¹² pascua no. ¿Tɨ 'iin²¹²naa' wa'a láa²na tyii' 'in Rǿøi¹³ no tya' tsá² Israel? \p \v 40 Joon 'in tsá² do ga'oo¹o, jin'²in: \p ―¡Jo láa²u 'ino! ¡Cwoláa²u'u Barrabás tyii'i! \p 'In Barrabás do 'uun²¹ 'i. \c 19 \p \v 1 Joon 'in Pilato gatyʉ'²ʉ to² 'láa² wa'a tsajée¹i ipóo²i. \v 2 Joon 'in 'láa² do gajmaa¹a coon²¹ corona lɨ jmai'² tóon¹, joon gaton'¹on tyi² Jesús. Joon gatyii'¹³in 'in 'láa² do Jesús coon'¹³ coon²¹ 'mɨ'² nʉʉ'¹. \v 3 Joon gajatyéen¹in joon gaunlee¹i jin'²in: \p ―¡Wóo²o seein²¹ 'in Rǿøi¹³ tya' tsá² Israel! \p Joon gajnáa¹a. \p \v 4 Joon gangó¹o Pilato caluu tún¹ ngafee'¹³i tsá² Israel, jin'²in: \p ―Tyaan²aan' cwáain¹, tyiin³duu 'in tsañʉʉ'¹ no 'e litsaa²mo‑'oo' 'e jo gatsa'³aa tsaa² tya'a jiin'¹³ coon²¹. \p \v 5 Joon gacwo'ɨ́ɨ¹ Jesús 'e inʉʉ do 'e 'yʉ' tyíi¹i corona lɨ tóon¹, joon tyi'²i 'mɨ'² nʉʉ'¹ do. Joon gajin'² Pilato sɨɨ'²¹ɨ 'in tsá² Israel do: \p ―¡Lo‑o siin'¹³in 'in tsañʉʉ'¹ do! \p \v 6 Joon mo ganii¹in 'in tyʉ'³ to² untsá² joongɨ 'in 'ɨɨ'¹³ do Jesús joon ga'láa² 'wii²¹² 'oo¹o tá², jin'in: \p ―¡Cwotáan²in tsaa' crúu¹³ 'ino! ¡Cwotáan²in tsaa' crúu¹³ 'ino! \p Joon gajin'² Pilato sɨɨ'²¹ɨ 'in tsá² do: \p ―'Naa' jeei¹duu', joon cwotéen¹naa' 'ido tsaa' crúu¹³ yaanaa'. Pe jna‑a cwáain¹ tyiia jo gatsa'³aa tsaa² tya'a jiin'¹³ coon²¹. \p \v 7 Pe 'in tsá² Israel do gañii¹i: \p ―Sá² coon²¹ ley tyii'i, joon 'e ley do jin'²in 'e 'ná¹ júun²in 'ido tsʉ gajmee¹mo 'ña'a Jóon¹on Dios. \p \v 8 Joon mo ganúu²un Pilato 'e júu³ lo 'goo'¹gɨ 'áai¹. \v 9 Joon ga'í²i tún¹ palacio tya'a joon gaunngɨɨ¹ɨ, sɨɨ'²¹ɨ Jesús: \p ―¿Xiiafu seen²¹u? \p Pe Jesús do jo gañii¹i jiin'¹³xʉ. \p \v 10 Joon Pilato gajin'²in: \p ―¿'Ee lɨ' jo ngɨ́ɨ¹³'ɨ? ¿Tɨ jo ñí²'i 'e tɨɨ²¹moo tyʉ'²ʉʉ to² taan²u tsaa' crúu¹³ sɨ laa²¹²moo 'nʉ 'ee? \p \v 11 Joon Jesús‑gɨ gañii¹i: \p ―'Nʉ‑ʉ jo lí² tyʉ'²'ʉ to² jna wa'a jo cwoo'¹³i Dios tyi'i. Tsʉ 'wii'¹³ joon fee'¹gɨ tsaa² tya' 'in tsá² 'in gajajée¹i jna tyani'i lagɨ tsaa² tyi'i. \p \v 12 Tsifu joon ga'láa² Pilato 'wii²¹² 'noo'¹on xiiala lí² laai²¹ Jesús. Pe 'in tsá² Israel do ga'oo¹o, jin'²in: \p ―¡Wa'a láa²u 'ino jo tyʉ́² seen²¹u coon'¹³ 'in tyʉ'² to² nifu tyíin¹ Roma! ¡Doñi'iin 'in jmee¹i 'ña'a rǿøi¹³ la jmoo¹o 'ido, faa'²¹a 'laa'²¹ tya' 'in tyʉ'² to² nifu tyíin¹ Roma! \p \v 13 Joon mo ganúu²un Pilato júu³ tya'a, joon gatyʉ'²ʉ to² 'láa² tsajée¹i Jesús fu lɨ jmoo¹o 'ii'²¹ tya' tsá². Joon do‑o gacwoo¹o Pilato ni 'mosíi¹³ tya'a ijmáa¹a 'ii'. Ni 'wó² do lɨ si'² 'mosíi¹³ tya'a taa'¹³ jmai'² cuun²¹² coo'¹³. Joon do‑o galisii²¹ tsá² faa'²¹a jmíi¹ hebreo, Gabata. \v 14 Ningóo¹o itɨ́² tyíia² ñi'¹ cwoun'ló¹ jmɨɨ²¹² pascua. Joon gajin'² Pilato sɨɨ'²¹ɨ 'in tsá² Israel do: \p ―¡Lo‑o siin'¹³ rǿøi¹³ tyi'naa'! \p \v 15 Pe 'idogɨ ga'oo¹o tá², jin'²in: \p ―¡Cwojúun²mo 'ino tsaa' crúu¹³ tya'a! ¡Cwojúun²mo 'ino tsaa' crúu¹³ tya'a! \p Pilato do gajin'²in: \p ―¿Tɨ 'iin²¹²naa' wa'a jngaa'¹³na rǿøi¹³ tyii'? \p Pe 'in tyʉ'² to² untsá² do gajin'²in: \p ―Jo rǿøi¹³ xeei'gɨ seein²¹ tyijna'a jiin'¹³ 'in tyʉ'² to² nifu tyíin¹ Roma lɨ́ɨ¹i rǿøi¹³ tyijna'a. \p \v 16 Lɨ gatséi¹ gajoon'¹³ Pilato Jesús tya' 'in tsá² do wa'a téen¹in 'ido tsaa' crúu¹³. Joon 'in tsá² do gajée¹mo Jesús. \s1 Gateen¹in Jesús tsaa' crúu¹³ \p \v 17 Gacwo'ɨ́ɨ¹ Jesús tyaan¹an crúu¹³ tya'a, tsalíin² coon²¹ lɨ sii²¹ Mootyi² 'Lɨɨ²¹². Joon coon'¹³ jmíi¹ hebreo sii²¹ Gólgota. \v 18 Joon do‑o gateen¹in tsaa' crúu¹³ caan²mo coon'¹³ gái¹gɨ tsañʉʉ'¹, jmai'² jaain²¹ la cataain²¹² caai¹ Jesús. \v 19 Joon gatyʉ'²ʉ Pilato to² 'e toon²¹²on tsá² coon²¹ júu³ yʉʉ'¹³ tyi² crúu¹³ tya' Jesús 'e jin'²: “Jesús tsá² Nazaret, Rǿøi¹³ tya' tsá² Israel.” \v 20 Joon fúu¹mo tsá² Israel gauntsáa¹a 'e júu³ do tsʉ 'e júu³ do lɨ 'nɨ¹ 'ii'¹³ jmíi¹, jmíi¹ hebreo, jmíi¹ griego joongɨ jmíi¹ latín. Joon lɨ tyan' ciudad do lɨ gateen¹in tsá² Jesús tsaa' crúu¹³. \p \v 21 Tsʉ 'wii'¹³ joon 'in tyʉ'² to² untsá² tya' tsá² Israel gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ Pilato: \p ―Jo tóon¹³'on 'e júu³ do 'e jin'² “Rǿøi¹³ tya' tsá² Israel.” 'E tyʉ́²gɨ wa'a tóon¹³'on: “'Iin 'in gajin'²in 'e lɨ́ɨ¹i Rǿøi¹³ tya' tsá² Israel.” \p \v 22 Pe gañii¹i Pilato: \p ―Jiin'¹³ la 'e tóon³oon, la joon ilí². \p \v 23 Joon 'in tyúuin² 'láa² do 'in gateen¹in Jesús tsaa' crúu¹³ gajmaa¹a jmai'²xʉ sɨɨn'³ Jesús la 'oo'²¹ yaai. Joon coon²¹gɨ 'no'³ 'mɨ'² 'e tyʉ́² gasái¹. 'E 'mɨ'² do lɨ́¹ coon²¹ 'no'³ 'mɨ'². \v 24 Joon 'in 'láa² do jin'²in sɨɨ'²¹ɨ la 'oo'²¹ 'ii: \p ―Jo dyii²¹i' 'e 'mɨ'² no, tsacoo²¹o', joon jøø²¹ø' 'iin 'in lii'¹i. \p Joon coon'¹³ la joon gauntiin'¹³in 'e júu³ taa'¹³ jí² tya' Dios 'e jin'²: “Gajmaa¹a jmai'²xʉ sɨn'³ɨɨn jee²¹² 'ii, joon tya' sɨn'³ɨɨn dya'¹a mɨ'³.” La joon gajmaa¹a 'in 'láa² do. \p \v 25 Joon tyan' lɨ si'² crúu¹³ tya' Jesús siin'¹³in sáa³ Jesús coon'¹³ tsamɨ́² ruu'²¹i sáa³a, coon'¹³ María tsamɨ́² tya' Cleofas joongɨ coon'¹³ María Magdelena. \v 26 Joon gajǿø²i Jesús sáa³a joongɨ jaain²¹ tsá² tya'a 'in 'nee¹mo 'áai¹ joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ sáa³a: \p ―Saa²¹², jin'²in ―lo‑o siin'¹²in yʉʉn²¹ tyi'i. \p \v 27 Joon gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ tsá² tya'a do: \p ―Lo‑o siin'¹² in saa²'a. \p Joon jmɨɨ²¹² joon ga'i'²i 'in tsá² tya' Jesús do María, sáa³ Jesús, inʉʉ tya'a. \s1 Júun²mo Jesús \p \v 28 Noo²¹²xʉ mo galiñii¹ Jesús 'e jilaa'²¹ gauntiin'¹³in, 'e untiin'¹³in jiin'¹³ la jin'² ni jí² tya' Dios, Jesús gajin'²in: \p ―'Unjmɨɨ²na. \p \v 29 Joon do‑o si'² coon²¹ tsʉʉ² sɨ'oo¹o vino tiin'²¹. Joon 'in tsá² do gauncwii'²¹i coon²¹ lawa joo²¹ 'e sii²¹ esponja coon'¹³ vino do. Joon gatyin'² 'e joo²¹ do nii²¹² sɨɨ² 'mó² sii²¹ hisopo joon gasaa'¹³a 'oo²o Jesús. \v 30 Joon mo ngayuui'¹³ ga'un'¹un Jesús 'e vino tiin'²¹ do joon gajin'²in: \p ―Jilaa'²¹ 'e la tí²‑i lɨ́². \p Joon tsifu joon gajgó¹ tyíi¹i joon gajúun²mo. \s1 'Yaa²¹a 'láa² 'mosʉʉn'²¹ caa¹i Jesús \p \v 31 Cwoun'ló² jmɨɨ²¹² no tya' pascua, joon tsʉ 'wii'¹³ coon²¹ jmɨɨ²¹² fee'¹ 'áai¹ mi jná² joon jo 'iin²¹²in 'in tsá² Israel wa'a taain²gɨ tsaa' crúu¹³ 'in tsá² do mi tɨ́² jmɨɨ²¹² 'ii'²¹ 'woo'²¹ tsá² ijó¹. Joon ngalíin²mo 'in tsá² do tsamɨ́¹ɨ Pilato wa'a tyʉ'²ʉ to² fiin¹in tsaa'mootɨɨ²ɨ 'in tsá² taan¹in crúu¹ do. Joon jmoono ijúun²in joon lí² xiia¹ cuerpos tya'a. \v 32 Joon 'in 'láa² ngalíin² ngafíin¹in tsaa'mootɨɨ² tya' 'in nifu do joongɨ tya' 'in jaain²¹gɨ do 'in gateen¹in tsaa' crúu¹ coon'¹³ Jesús. \v 33 Pe mo ngalíin² ngatyéen¹in caai²¹ Jesús galili'³i 'e najún¹mo Jesús tsʉ 'wii'¹³ joon jo gafiin¹in tsaa'mootɨɨ² 'ido. \p \v 34 Lɨ coon'²¹ ga'ya¹a 'in 'láa² do 'mosʉʉn'²¹ caai²¹ Jesús joon tsifu la joon gatuun²¹un jmɨ¹ sɨcaai'¹³ jmɨɨ²¹. \v 35 Joon 'iin 'in jmaa¹a júu³ lo 'e ganí² joon jmoo¹o júu³ jai'². Nii¹o 'e júu³ la ja'²mo faa'²¹a joon jmaa¹a 'naa' júu³ 'e lí² jo'¹o lɨ́ɨ²naa'. \v 36 Joon jilaa'²¹ 'elo galɨ́² wa'a untiin'¹³mo 'e júu³ taa'¹³ ni jí² tya' Dios 'e jin'²: “Ce jiin'¹³ coon²¹ mootáa²i ifíin¹³in.” \v 37 Joon lɨ xiia' jin'²in ni jí² tya' Dios: “Ijǿø²i tsá² 'in niga'yá² tya'a.” \s1 'Aa¹mo tsá² Jesús \p \v 38 Mo ngayuui'¹³ gajúun²in Jesús jaain²¹ 'in jai'² lɨ́ɨ²i Jesús sii²¹ José ngamɨɨ¹ɨ Pilato wa'a cwo¹ 'ido cuerpo tya' Jesús. 'In Sé³ no ja'²mo coon²¹ fuu²¹ sii²¹ Arimatea joon 'uun²¹mo ngɨɨ¹ coon'¹³ Jesús tsʉ 'goo'²¹o 'in tsá² tyʉ'² to² tya' Israel. Ga'ii'²¹mo Pilato júu³ tya'a joon gangó¹o Sé³ ngatyiin¹an cuerpo tya' Jesús. \v 39 Joon 'in Nicodemo, 'in ngafee'¹³i Jesús lɨ 'woo¹, gatyíi¹³a tyaan¹an 'oo²¹ jmafuu²¹ mirra coon'¹³ áloes ti dyadya¹ kilo. \v 40 Je wáai² do gapaa'¹³i cuerpo tya' Jesús coon'¹³ 'mɨ'² caai'¹³ 'oo²¹ jmafuu²¹ do jiin'¹³ la tɨɨsi'² tya' tsá² Israel mi 'áa¹³i tsá². \v 41 Tyan' lɨ taan¹in Jesús tsaa' crúu¹³ sá² goon²¹ jee²¹² 'mó². Joon jee²¹² do sá² goon²¹ 'aan¹ tya' 'lɨɨ²¹² tsi too²¹ tsaa' xá². Jo mo ga'aa¹i tsá² tsá² 'e tsi too²¹ do, jiin'¹³ jaain²¹. \v 42 Tsi 'aan¹ do‑o ga'aa¹i cuerpo tya' Jesús tsʉ tyan'an 'áai¹, joongɨ tɨ lɨ 'láa² 'wii²¹² jmɨɨ²¹² 'ii'²¹ 'woo'²¹ tsá² Israel. \c 20 \s1 Mo gajiin'¹ Jesús jee²¹² 'lɨɨ²¹² \p \v 1 'Aa²¹ jmɨɨ²¹² láa² 'wii²¹² semóo¹³ ngóo¹o María Magdalena fu lɨ niga'áai¹ Jesús. 'Nʉʉ²¹mogɨ. Joon ganii²¹i 'e jo si'²gɨ 'áan³ tya'a 'e cuun²¹² 'in jnɨ¹ 'oo²¹ 'aan¹ do. \v 2 Joon gangóo¹ cwiin¹in fu lɨ taain²¹ Simón Pedro coon'¹³ 'in jaain²¹gɨ tsá² tya' Jesús 'in 'nee¹i Jesús 'ái¹. Joon gajin'² María do sɨɨ'²¹ɨ 'ido: \p ―Nigatyii¹mo tsá² Ña'ñʉ'¹ʉ' tsi 'aan¹ joon jo nee³e'e xiiafu ngajée¹³i. \p \v 3-4 Joon Tʉ́³ coon'¹³ 'in tsá² tya' Jesús catyaai² ngalíin²in cwiin¹in fu lɨ roon²¹on 'aan¹ do. Joon 'in jaain²¹ do, cwii²¹gɨ cwiin¹in lagɨ Tʉ́³ joon tyíi¹a 'aan¹ do nifu. Joon nga'ee²¹²e 'oo²¹ 'aan¹ jǿø²ø. \v 5 Nii²¹o 'e 'no'³ 'mɨ'² roon¹on do pe jo ga'í²i 'aan¹ do. \v 6 Mi yuui'¹³ joon gatyíi¹a Simón Pedro caluu joon ga'í²o tsi 'aan¹ do. Nii²¹o jon 'e 'no'³ 'mɨ'² roon¹on do. \v 7 Nii²¹o jon 'e 'mɨ'² 'e gapaa'²¹i ni² Jesús jo roon¹on coon'¹³ 'e 'no'³ 'mɨ'² 'e catyiia² pe ijuui'¹³ roon¹on coon'²¹. \v 8 Joon ga'í²i jon 'in tsá² jaain²¹ do 'in gatyíi¹a nifu 'aan¹ do, joon ganii²¹i jilaa'²¹ 'e nigalí² joon jo'¹o galɨ́ɨ²i. \v 9 Joon jo mo ga'øøi'²¹‑tsí jiin'¹³ la nijin'² ni jí² tya' Dios 'e 'ná¹ jiin'¹ Jesús jee²¹² 'lɨɨ²¹². \v 10 Joon gangaa'¹³mo 'in tsá² tya'a do fu tya'a. \s1 Jné¹i Jesús tyani María Magdalena \p \v 11 Pe 'in María do gajaan¹an caluu 'oo²¹ 'aan¹, gatyi'²i. La 'ɨɨ²¹² cɨ'²ɨ do ga'íi¹i jǿø²ø tsi 'aan¹ do. \v 12 Joon do‑o gangoo²¹o gái¹ ángeles tyi'²i 'mɨ'² taa²¹. Do‑o née¹i lɨ garoon¹on cuerpo tya' Jesús. Joon jaain²¹ tyíin¹ yʉ' lɨ garoon¹on tyíi¹i joon jaain²¹gɨ tyíin¹ 'ée² tɨɨ² Jesús. \v 13 Joon gaunngɨɨ¹ɨ 'in ángeles do 'ii: \p ―Tsamɨ́², ¿'ee lɨ cɨɨ'²¹'ɨ? \p Joon gajin'² 'in tsamɨ́² do: \p ―Cɨ'²oo tsʉ nigajee¹mo tsá² Ñʉ'³ Fíi³ii joon jo ñí³ii xiiafu ngajée¹i. \p \v 14 Joon mo gajin'²in 'elo gajiin'¹in níi¹i joon gangóo¹o Jesús siin'¹³in do. Pe jo galili'³i 'e Jesús 'ii. \v 15 Joon gaunngɨɨ¹ɨ Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'ido: \p ―Tsamɨ́², ¿'ee lɨ cɨɨ'²¹'ɨ? ¿'Iin 'naai'²¹ 'nʉ? \p Joon tsʉ 'wii'¹³ 'ɨ¹‑tsi 'e 'in 'aa¹a 'wó² do fee'¹³i 'ii gajin'²in: \p ―Tsañʉʉ'¹, owa gajee²mo'o, foo'²'o xiiafu gatʉʉ²¹u'u joon jna‑a nitee²¹²ee. \p \v 16 Joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'in tsamɨ́² do: \p ―¡María! \p Joon María do gajiin¹mo joon gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ Jesús coon'¹³ jmíi¹ hebreo: \p ―¡Raboni! ―'e 'øøi'²¹‑tsi tsá² jin'²in: Tɨfo'² tyi'. \p \v 17 Joon Jesús‑gɨ gajin'²in: \p ―Jo 'li²u'u jna, tsʉ jo mo ngóo³gɨɨ lɨ tyíin¹ Ñʉ'³ʉʉ. Pe cwoo'²¹'o, cwosii'¹³'i 'in ruu'²¹na 'e nii'¹³na lɨ tyíin¹ Ñʉ'³ʉʉ 'in lɨ́ɨ¹i Ñʉ²ʉʉ' jon, lɨ tyíin¹ Dios tyiia 'in lɨ́ɨ¹i jon Dios tyii'. \p \v 18 Joon gangóo¹o María Magdalena do ngajmaa¹a 'in tsá² tya' Jesús júu³ 'e niganí²in Ña'ñʉ'¹ʉ' Jesús joon 'e nigafee'²¹i 'e júu³ do. \s1 Jnéi² Jesús tyani tsá² tya'a \p \v 19 Canʉʉ²¹ jmɨɨ²¹² joon, jmɨɨ²¹² 'láa² 'wii²¹² semóo¹³ 'in caan²¹in tsá² tya' Jesús. Joon tsʉ 'wii'¹³ 'gøø'¹mo tsá² tyʉ'² to² tya' Israel 'in jnɨɨ¹ɨ ca'nʉ́¹. Joon ga'í²i Jesús tún² tsa'² jee²¹² 'ii joon ga'ɨ'¹ɨ júu³ jin'²in: \p ―Tyʉ́²‑ʉ cwoseen²¹naa'. \p \v 20 Mo ngayuui'¹³ joon ga'e'²e Jesús tsá² tya'a cwoo²¹o, caa¹i. Joon 'in tsá² tya'a do galijløø'³mo 'áai¹ mo jǿø²i Ña'ñʉ'¹ʉ' Jesús. \v 21 Mo ngayuui'¹³ joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'ido tún¹: \p ―Tyʉ́²‑ʉ cwoseen²¹naa'. La gasii¹in Ñʉ'¹ʉ' jna la joon jon sɨɨ¹na 'naa'. \p \v 22 Joon gaxʉʉ¹ʉ ni² 'ido joon gajin'²in: \p ―Cwo'ii'¹³naa' 'in Espíritu Tyʉ́² tya' Dios Jmii²¹. \v 23 Wa'a 'naa' jmaa²aa' feei'¹‑'oo' tsaa² tya' tsá², sɨ'iin²mo tsaa² tya' 'ido. Pe joon wa'a jo jmaa²aa' feei'¹‑'oo' tsaa² tya' tsá² jo sɨ'iin²in tsaa² tya' 'ido. \s1 Tomás gangaa¹mo Ña'ñʉ'¹ʉ' \p \v 24 Pe jaain²¹ jee²¹² 'in apóstoles tya' Jesús 'in sii²¹i Tomás jo tyíin¹in mi tyíi¹a Jesús. Suuin²¹² 'in Tomás do. \v 25 Joon 'in tsá² tya'a catyaai² gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ 'ii: \p ―Ganee²¹²moo'o Ña'ñʉ'¹ʉ' Jesús. \p Pe 'in Tomás do gajin'²in: \p ―Jo ijai'² lɨ́ɨ²na wa jo nijǿø³øø lɨ ga'yá² cwotóon¹ cwoo¹o, joon ngɨ́ɨ³na unnicwóo³oo lɨ ga'yá² cwotóon¹ do joongɨ ngɨ́ɨ³na cwóo³oo lɨ ga'yá² 'mosʉʉn'²¹ caa¹i. \p \v 26 La coon²¹ dyía¹ 'in caain²¹ tsá² tya'a coon²¹ inʉʉ joon taan²mo Tomás coon'¹³on. Joon xʉfiin'¹³ tyʉ́² injnɨ¹ jnɨ'nʉ́¹ ga'í² Jesús joon gajmaa¹a siin'¹³in tún² tsa'² jee²¹² 'ii. Joon ga'ɨ'¹ɨ júu³ jin'²in: \p ―Tyʉ́²‑ʉ cwoseen²¹naa'. \p \v 27 Mi yuui'¹³ joon gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ Tomás: \p ―Ngɨɨ²u unnicwoo²'o lo joon jǿø²'ø lɨ ga'yá² cwotóon¹ cwóo³oo. Xá² cwoo²'o joon taan'¹ caa¹na. Jo ngɨɨ²¹gɨ'ɨ 'e jo jai'² lɨ́ɨ²u la joon cwolitsáa¹mo‑'o'o. \p \v 28 Joon gañii¹i Tomás jin'²in: \p ―¡Ñʉ'fii³ii, joongɨ Dios tyiia 'nʉ! \p \v 29 Joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'ido: \p ―Tomás, jo'¹o galɨ́ɨ²u'u jna tsʉ 'wii'¹³ gañi²mo'o jna. Pe jløø'³mo 'in jai'² lɨ́ɨ²i jna xʉfiin'¹³ jo mo ngaa¹i jna. \s1 'Yʉto² tya' 'e jí² lo \p \v 30 Lɨ́ɨ¹ 'láai²gɨ li² milagro gajmaa¹a Jesús tyani tsá² tya'a 'e jo taa'¹³ 'e jí² lo. \v 31 Pe 'e jí² lo taa'¹³ jilaa'²¹ 'e júu³ lo 'yʉto² 'e lí² jai'² lɨ́ɨ²naa' 'e lɨ́ɨ¹i Jesús Cristo, Jóon¹on Dios. Joon tsʉ 'wii'¹³ jo'¹o lɨ́ɨ²naa' Jesús 'e seen²¹moo' coon²¹ tøø²mo coon'¹³ 'ii'²¹ tya' 'e sii²¹ 'ii. \c 21 \s1 Jnéi¹ Jesús tyani dyái¹ tsá² tya'a \p \v 1 Mo ngayuui'¹³ joon gajnéi² Jesús tyani tsá² tya'a coon²¹ fu lɨ tɨ'² tyíia¹ sii²¹ Tiberias. La no galɨ́²: \v 2 Dyái¹ tsá² tya' Jesús taain²¹² caan²¹mo. 'In tsá² do sii²¹ Simón Pedro, coon'¹³ Tomás suuin²¹², coon'¹³ Natanael, joon jaain²¹ tsá² seein²¹ Caná náa¹ lɨ sii²¹ Galilea 'ii. Taain²¹² jon 'in gái¹ jóon¹on Zebedeo coon'¹³ gái¹gɨ tsá² tya' Jesús. \v 3 Joon Simón Pedro do gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ 'in catyaai² do: \p ―Níi³ii, niseen'¹²na joo'²¹ jmɨɨ²¹. \p Joon gajin'² 'in catyaai² do: \p ―Jna'a jon tsaa²¹a' coon'¹³ 'nʉ. \p Joon ngalíin²mo, ngatáa¹i coon²¹ barco. La tøøi² 'woo¹ táa¹i 'naa'¹i joo'²¹ jmɨɨ²¹ pe jo gataan'¹³in jiin'¹³ jaain²¹. \v 4 Mo tɨ lɨ ngó¹o cajná² gajnéi¹ Jesús lɨ tɨ' tyíia¹ do pe jo galicwii¹in tsá² tya'a 'ii. \v 5 Joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'in tsá² taai² barco do: \p ―'Naa', ¿tɨ jo mo taan'¹³naa'? \p Joon 'in tsá² do gañii¹i: \p ―'Un², jiin'¹³ jaain²¹. \p \v 6 Joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'ido: \p ―Lɨ' tsáa¹ caai²¹ barco do nii'¹³ii' nʉ́ʉ³, joongɨ iteen'¹³naa' joo'²¹. \p La joon gajmaa¹a, joon jo lí² saa'¹³a 'e nʉ́ʉ³ tsi barco tsʉ røø¹mo joo'²¹ jmɨɨ²¹ do. \v 7 Joon 'in tsá² tya' Jesús 'in 'nee¹i Jesús 'áai¹ gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ Tʉ́³: \p ―¡Ña'ñʉ'¹ʉ' 'ido! \p Joon mo ganúu²un Simón Pedro 'e jin'²in: “Ña'ñʉ'¹ʉ' 'ido”, joon gacɨ'²ɨ sɨɨn'¹³ɨn (tsʉ gatyii¹i 'e saan'¹in joo'²¹ jmɨɨ²¹). Joon mo ngayuui'¹³ joon ga'ɨ́ɨ²i tsi jmɨɨ²¹ itsáa¹a lɨ sin'² Jesús. \v 8 Joon 'in tsá² tya'a catyaai² 'in taai² barco do gatyalíin²mo tɨ' jmɨɨ²¹ do jñʉʉ¹ʉ nʉ́ʉ³ do røøi¹ joo'²¹ jmɨɨ²¹. Ga'ii²¹ barco do lɨ 'oo² coon²¹ cíein¹³ metros 'e lɨ' tɨ' do. \v 9 Joon mo cwo'ɨ́ɨ¹ 'e barco do lɨ' cwoo'¹³ tyʉʉn²¹ gajnée¹i coon²¹ jí² lɨ coo²¹ jɨ́² joon ni jɨ́² do untyúun²in jaain²¹ joo'²¹ jmɨɨ²¹. Joon náa¹ 'iñi'¹ caai²¹ do. \v 10 Joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'in tsá² do: \p ―Cwotyiin²naa' jaain²¹ gái¹gɨ joo'²¹ do 'in la ngayuui'¹³ gataan'¹³naa' do. \p \v 11 Joon Simón Pedro ga'í² tsi barco do joon gaun'ǿø¹i 'e nʉ́ʉ³ do fu nitsaa². Røø¹mo 'e nʉ́ʉ³ do joo'²¹ jmɨɨ²¹ cøøi'¹³, ti jiin'¹³ coon²¹ cíein¹³ tsi ca'no'³ tsigɨ gaai²¹. Joon xʉfiin'¹³ 'áa¹mo røøi¹ 'e nʉ́ʉ³ do jo ga'gɨɨ²¹ɨ. \v 12 Joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'ido: \p ―Ñilíin²naa', cøø'³xʉʉ'. \p Joon jo gatá²‑tsi jiin'¹³ jaain²¹ tsá² tya'a do wa'a unngɨɨ¹ɨ 'iin 'ii tsʉ ñi¹o 'e Ña'nʉ'¹ʉ' Jesús 'ii. \v 13 Joon gajatyéen¹mo Jesús joon gajmaa¹a jmai'²xʉ 'e 'iñi'¹ do jee²¹² 'ii. La joon gajmaa¹a coon'¹³ 'in joo'²¹ jmɨɨ²¹ do. \p \v 14 Ningóo¹ 'nɨ́¹ naa'¹³ 'e gajné¹i Jesús tyani tsá² tya'a mi yuui'¹³ gajiin'¹in jee²¹² 'lɨɨ²¹². \s1 Jesus sɨɨ¹i coon'¹³ Simón Pedro \p \v 15 Mo ngayuui'¹³ gagøø'²¹ø gaunngɨɨ¹ɨ Jesus sɨɨ'²¹ɨ Simón Pedro: \p ―Simón, jóon¹on Jonás ¿tɨ 'nee¹mo'o jna 'láai²gɨ lagɨ 'in no? \p Joon Tʉ́³ do gañii¹i: \p ―Joon, Ña'nʉ'¹ʉ', ñi²o'o 'e 'iin²¹²moo 'nʉ. \p Jesús‑gɨ gajin'²in: \p ―Joon, cwo'²'o 'e dø'² joo'saa'²¹ xuui²¹² tyiia. \p \v 16 Joon gatɨ́² tún² naa'¹³ 'e gaunngɨɨ¹ɨ jin'²in: \p ―Simón, jóon¹on Jonás, ¿tɨ 'nee¹mo'o jna? \p Joon gañii¹i Tʉ́³ do: \p ―Joon, Ña'ñʉ'¹ʉ', ñi²o'o 'e 'iin²¹²moo 'nʉ. \p Joon gajin'² Jesús: \p ―Joon, 'aa²mo'o joo'saa'²¹ tyiia. \p \v 17 Joon gatɨ́² 'nɨ́¹ naa'¹³ 'e gaunngɨɨ¹ɨ Jesús 'ii, jin'²in: \p ―Simón, jóon¹on Jonás, ¿tɨ 'iin²¹²mo'o jna? \p Joon Tʉ́³ do gajmaa¹o fa'í³ tsʉ wii'¹³ Jesús nigaunngɨɨ¹ɨ 'nɨ́¹ naa'¹³ wa'a 'iin²¹²in Tʉ́³ 'ii. Joon Tʉ́³ gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ Jesús: \p ―Ña'ñʉ'¹ʉ', ñi²o'o jilaa'²¹. Ñi²o'o 'e 'iin²¹²moo 'nʉ. \p Joon gajin'² Jesús: \p ―Joon, cwo'²'o 'e dø'² joo'saa'²¹ tyiia. \v 18 'E la ja'²mo fuu²¹²uu 'nʉ: mo lɨ́ɨ¹u'u sɨmii'²¹ gatyii'¹'i sɨɨn'²¹'ɨn 'wo'o joon gatyii²'a doñixiia' fu 'iin²¹²u'un. Pe mi lɨ yʉʉ'¹³ 'nʉ inii'¹³'i cwaa¹'a joon tsá² xee'²¹mo ityii'¹³i 'nʉ sɨɨn'²¹'ɨn joon ijee²¹²mo tsá² 'nʉ xiia'lɨ jo 'iin²¹²u'un cwoo'¹³'o. \p \v 19 Coon'¹³ 'e júu³ joon gajmaa¹a Jesús júu³ xiiala ijúun²in Tʉ́³ joongɨ xiiala iuntyúu¹i Dios. Mo ngayuui'¹³ joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ Tʉ́³: \p ―¡'Na¹ coon'¹³ jna! \s1 'In tsá² 'in 'iin²¹²in Jesús \p \v 20 Joon gajiin'¹³in Tʉ́³ níi¹i joon gajǿø²i jaai'¹³ caluu 'in tsá² tya' Jesús do 'in 'née¹i Jesús 'ido. 'In tsá² do tyíin¹in caai¹ Jesús mo gagøø'²¹ø lɨ tséi¹ do. Joon gaunngɨɨ¹ɨ Tʉ́³ sɨɨ'²¹ɨ Jesús: “Ña'ñʉ'¹ʉ', ¿'iin 'in i'nɨ́ɨ¹i 'nʉ?” \v 21 Joon mo gangaa²¹i Tʉ́³ 'ii, gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ Jesús: \p ―Ña'ñʉ'¹ʉ', coon'¹³ 'in no, ¿'ee 'ilí²? \p \v 22 Joon Jesús do gañii¹i: \p ―Wa' 'iin²¹²na 'e seein²¹ 'ido ca mi gaa'¹³na tún¹, ¿'ee cwáain¹ tyi'nʉ? Jiin'¹³ cwáain¹ tyi'i 'e 'na¹ coon'¹³ jna. \p \v 23 Joon coon²¹ júu³ 'atsaa²¹ gasɨɨ¹i 'in tsá² jai'² lɨ́ɨ²i Jesús 'e jo ijúun²in 'in tsá² do tsʉ Jesus gajin'²in: “Wa' 'iin²¹²na 'e seein²¹ 'ido ca mi gaa'¹³na tún¹, ¿'ee cwáain¹ tyi'nʉ?” Pe jo gajin'²in 'e jo ijúun²in, gajin'²o: “Wa' 'iin²¹²na 'e seein²¹ 'ido ca mi gaa'¹³na tún¹, ¿'ee cwáain¹ tyi'nʉ?” \p \v 24 Joon 'in tsá² tya' Jesus no, 'ii 'in nigataan¹an ni jí² 'e júu³ lo. Joon 'ii jin'²in 'e ja'²mo júu³ tya'a. Joon nee²¹e' 'e ja'²mo júu³ tya'a. \p \v 25 Joon 'láai²gɨ nigajmaa¹a Jesús. Joon wana to'²o tsá² ni jí² jilaa'²¹ 'e nigajmaa¹a Jesús iunrøøi¹ jí² 'láai² 'áai¹. Amén.