\id RUT \h RUT \toc1 Rut \toc2 Rut \toc3 Rut \mt1 Rut \ib \is1 Kapas akom \iot I. Iten ei puk: Rut. Ei puk a angei itan seni iten ewe aramas mi aüchea a mak pworausan lon. Wewen ei it Rut: liöch, pwipwiöch ika aramasöch. \iot II. Chon makei ei puk: Esap fat, eli Samuel. \iot III. Itelapemongen ei puk: Iö a lükü Kot a tolong lon tettelin nöün. \iot IV. Kapas aüchean ei puk: Ewe puk Soukapwüng a aiti ngenikich ewe feiengau a tori ekewe chon Israel, lupwen ra kul seni Kot. Nge ewe puk Rut a aiti ngenikich ewe feiöch a tori eman chon lükün Israel mi kul ngeni ewe Koten Israel, iei mine a pach ngeni nöün Kot kewe aramas mi allükülük. \iot V. Masouen ei puk Rut: Lon ei puk a mak pworausen Rut, eman fin Moap mi pwüpwülü ngeni eman re Israel. Lupwen ewe mwän a mäla, Rut a pwärätä an allükülük ngeni inen pwülüan we, pwal an lükü ewe Koten Israel seni unusen letipan. Lesopolan ei puk a pworaus usun än Rut küna eman pwülüan seni me lein märärin pwülüan we mi mäla. Pokiten a pwülüeni ei mwän, Rut a wiliti inelapen inen inen Tafit. Tafit i ewe king mi iteföüla seni ekewe kingen Israel meinisin. \iot VI. Tettelin masouen ei puk: \io1 Än Elimelek we famili a feila Moap \ior 1.1-5\ior* \io1 Naomi me Rut ra liwin seni Moap \ior 1.6-18\ior* \io1 Naomi me Rut ra tori Petleem \ior 1.19-22\ior* \io1 Rut a angang lon tanipin Poas \ior 2.1-23\ior* \io1 Rut a küna eman pwülüan \ior 3.1-18\ior* \io1 Poas a pwülüeni Rut \ior 4.1-17\ior* \io1 Rut än Tafit we lewo \ior 4.18-22\ior* \c 1 \s1 Rut me Naomi \sr 1.1-22 \p \v 1 Lon mwün ekewe soukapwüng a fis lengita lon ewe fanü Israel. Iwe, eman mwän seni Petleem lon ewe fanü Juta a feila pwe epwe nonom lon ewe fanü Moap, i me pwülüan me nöün kewe ruoman alüal. \v 2 Iwe, iten ewe mwän Elimelek, iten pwülüan we Naomi, nge iten nöün kewe ruoman alüal Maalon me Kilion. Ir chon ewe eterekesin Efrat seni Petleem lon Juta. Iwe, lupwen ra nonom lon ewe fanü Moap, \v 3 Elimelek pwülüen Naomi a mäla. Nge Naomi chök me nöün kewe ruoman alüal ra nonom. \v 4 Iwe, ekewe alüal ra pwülüeni ruoman fin Moap, iten eman Orpa, nge iten ewe eman Rut. Iwe, lupwen ra nonom ikenan ina epwe ükükün engol ier, \v 5 ekewe ruoman alüal Maalon me Kilion ra pwal mäla. Iei usun Naomi a chök nonom mürin mälan nöün kewe me pwülüan we. \p \v 6 Iwe, lupwen Naomi a chüen nom lon ewe fanü Moap, a rong pwe ewe Samol mi Lapalap a afeiöchü nöün aramas o aresisefäli fanüer. Mürin, Naomi a amolätä an epwe towu seni ewe fanü Moap, nge pwülüen nöün kewe ra eti. \v 7 Iei mine ra towu seni Moap, pwe repwe liwiniti ewe fanü Juta. Nge lupwen ra mwinemwinela won ewe al, \v 8 Naomi a üreni pwülüen nöün kewe, “Oupwe liwinla en me lon imwen inan. Amwo ewe Samol mi Lapalap epwe kirikiröch ngenikemi, usun ämi oua kirikiröch ngeni ekewe mönümä, pwal ngeniei. \v 9 Ewe Samol mi Lapalap epwe föri pwe oupwe künökünsefäl en me pwülüan.” Iwe, a mitiriir, nge ir ra kechü fän leüömong. \v 10 Iwe, ra üreni Naomi, “Apwi, äm aipwe etuk le liwinla ren aramasom.” \v 11 Nge Naomi a üreniir, “Oupwele liwinla, nei föpwül. Pwota oua mochen etiei? Ifa usun, oua ekieki pwe üpwe chüen tufichin nöünöü pwe epwe wor pwülüemi? \v 12 Oupwele liwinla, nei föpwül, oupwele liwinla. Pun ngang üa fen chinlap pwe üsap chüen tongeni pwüpwülüsefäl. Nge ika üpwe üra pwe a wor ai apilükülüköch, ika epwe pwal wor pwülüei lepwinei pwe üpwe nöünöü ät, \v 13 ifa usun, oupwe witiwit tori ra mämäritä? Are if usun, ämi oua mochen kaüla seni ämi pwüpwülü? Apwi, nei föpwül, oua silei pwe ei esap tufich. Üa fokun tongeekemi ren ämi riaföü, pun ewe Samol mi Lapalap a ü ngeniei.” \v 14 Mürin ra kechüsefäl fän leüömong. Iwe, Orpa a mitiri inen pwülüan o liwiniti fanüan we, nge Rut a chök romi. \p \v 15 Iwe, Naomi a üreni Rut, “Nengeni, pwülüen pwin pwülüom we a fen liwinla ren aramasan me an kewe kot. Kopwe chök pwal tapwela mürin.” \v 16 Nge Rut a üra, “Kosap apiitaei pwe üpwe likituk. Kopwe mwüt ngeniei pwe üpwe etuk. Ia en kopwe feila ie, pwal ngang üpwe feila ie, nge ia en kopwe nonom ie, pwal ngang üpwe nonom ie. Aramasom repwe pwal aramasei, nge om Kot epwe pwal ai Kot. \v 17 Ia en kopwe mäla ie, pwal ngang üpwe mäla ie, ikenan üpwe pwal peias ie. Amwo ewe Samol mi Lapalap epwe fokun apwüngüei, are üpwe likituk, nge mäla chök epwe aimwüfesenikich.” \v 18 Nge lupwen Naomi a küna weiresin tipen Rut pwe a chök mochen eti, esap chüen apasa och. \p \v 19 Iei usun ekewe ruoman ra mwinemwinela Petleem. Iwe, lupwen ra tori Petleem, chon ewe telinimw meinisin ra mwökütüküt rer. Nge ekewe fin Petleem ra ais, “Ifa usun, wesewesen iei i Naomi?” \v 20 Iwe, a üreniir, “Ousap aita ngeniei Naomi \f + \fr 1.20 \ft wewen Naomi liemürina\f*, nge oupwe aita ngeniei Mara \f + \fr 1.20 \ft wewen Mara liemaras\f*, pun Ewe mi Unusen Manaman a amarasa letipei. \v 21 Lupwen ai feila üa uren feiöch, nge ewe Samol mi Lapalap a aliwinieito fän ai asöülapö. Pwota oua aita ngeniei Naomi, are ewe Samol mi Lapalap Ewe mi Unusen Manaman a ü ngeniei o afeiengauaei?” \p \v 22 Iei usun Naomi a liwinto me Moap, nge Rut ewe fin Moap pwülüen nöün we a eti. Iwe, ra tori Petleem, lupwen fansoun resin parli a popuetä. \c 2 \s1 Rut a rusi umwun parli won fanüen Poas \sr 2.1-23 \p \v 1 Iwe, a wor eman märärin pwülüen Naomi we, eman mwän mi pisekisek seni ewe ainangen Elimelek itan Poas. \v 2 Iwe, lon eu rän Rut ewe fin Moap a üreni Naomi, “Kopwe mwüt ngeniei pwe üpwe feila lon ekewe tanipi o rusi umwun parli ekewe chon pöküpök ra likitala. Üa lükü pwe üpwe küna eman mi mwüt ngeniei pwe üpwe rus me mürin.” Iwe, Naomi a üreni, “Kopwe feila, nei föpwül.” \x + \xo 2.2 \xt Lif 19.9-10; Tut 24.19\x* \v 3 Iei mine Rut a feila lon ekewe tanipi o rusi umwun parli mi tur seni ekewe chon angangen räs. Iwe, a fis pwe a tori tanipin Poas, ätewe seni ewe ainangen Elimelek. \v 4 Mürin, Poas a feito seni Petleem, a kapong ngeni ekewe chon angangen räs o apasa, “Ewe Samol mi Lapalap epwe etikemi.” Nge ir ra pälüeni, “Ewe Samol mi Lapalap epwe afeiöchuk.” \v 5 Iwe, Poas a aisini ewe mi nemeni ekewe chon angangen räs, “Nöün iö ena föpwül?” \v 6 Nge ätewe a pälüeni, “Neminan ewe fin Moap a eti Naomi le liwinto seni ewe fanü Moap. \v 7 A tüngor ngeniei pwe üpwe mwüt ngeni an epwe rusifengeni ekewe umwun parli mi tur seni ekewe chon angangen räs. Iwe, a feito lesosor o likiitü le rurus tori iei, nge esamwo asösö fän eu.” \p \v 8 Mürin Poas a üreni Rut, “Kopwe rongorong, nei föpwül. Kosap feila o rus lon pwal eu tanipi, kosap sü seni ikei, nge kopwe chök nonom ren nei kewe chon angang fefin. \v 9 Kopwe chök nenengeni ewe tanipi ia nei chon angangen räs ra angang ie, iwe, kopwe chök tapwela mürir. Üa fen allük ngeni nei kewe chon angang mwän pwe resap turunufaseek. Nge lupwen ka kaka, kopwe chök feila ren ekewe rumen koluk o ünümi mine nei kewe chon angang mwän ra üfato.” \v 10 Iwe, Rut a chapetiu won pwül o aisini, “Pwota ka eäni kirikiröch ngeniei o afäliei, nge ngang eman fin ekis?” \v 11 Nge Poas a pälüeni, “Üa fen rong meinisin mine ka föri ngeni inen pwülüom seni fansoun mälan pwülüom we. Üa pwal silei usun om likitala semom me inom me poputän fanüom o feito ren eu mwichen aramas kosap sileer me mwan. \v 12 Ewe Samol mi Lapalap epwe liwini ngonuk meinisin mine ka föri, nge liwinum epwe unus me ren ewe Samol mi Lapalap ewe Koten Israel, ewe ka feito ren pwe kopwe op fän pöün.” \v 13 Mürin Rut a üreni, “Ka fokun ümöümöch ngeniei, ai samol, pun ka echipaei o kapas pwetete ngeni noum chon angang fefin, inamwo ika sap ngang eman lein noum kei chon angang fefin.” \p \v 14 Iwe, lupwen fansoun mongö Poas a üreni Rut, “Etto ikei, kopwe mongö ekis pilawa o ottuku lon ei wain.” Iwe, a momotfengen me ekewe chon angangen räs, nge Poas a ngeni och föün wiich mi kapwich. Iwe, a mongö tori a mötüla, nge a chüen wor lusun. \v 15 Iwe, mürin än Rut feila pwe epwe rus, Poas a üreni nöün kewe chon angang mwän, “Oupwe mwüt ngeni neminan pwe epwe rus me lein ekewe pilük, nge ousap pinei. \v 16 Oupwe pwal üttawu ekoch umwun parli seni ekewe pilük o likiti ngeni neminan pwe epwe rusi, nge ousap apwüngü.” \p \v 17 Iwe, Rut a rus lon ewe tanipi tori lekuniol. Mürin a wichi mine a rusi, nge ükükün rusian parli ina epwe ükükün rüe me limu paun. \v 18 Iwe, a ekieta rusian we o feilong lon ewe telinimw. A aküna ngeni inen pwülüan we mine a rusi, a pwal ngeni lusun ewe mongö a iseis mürin an möt. \v 19 Nge Naomi a üreni, “Ia ka rus ie ikenai? Tanipin iö ka angang lon? Amwo Kot epwe afeiöchü ewe mwän a afäliik.” Iwe, Rut a apworausa ngeni Naomi pwe a angang lon tanipin eman mwän itan Poas. \v 20 Iwe, Naomi a kapas ngeni Rut, “Amwo ewe Samol mi Lapalap epwe afeiöchü Poas. Kot esap likitala an eäni kirikiröch ngenikich chon manau me ekewe mi mäla.” Naomi a pwal üra, “Ätewe eman märärich mi kan ngenikich, eman mi wisen tümwünükich.” \x + \xo 2.20 \xt Lif 25.25\x* \v 21 Mürin Rut a apasa, “Ätewe a pwal üreniei pwe üpwe chök rurus me mürin nöün kewe chon angang tori ra awesala angangen ewe räs.” \v 22 Iwe, Naomi a kapas ngeni Rut, “Mi mürina, nei föpwül, pwe kopwe chök eti ekewe chon angang fefin lon tanipin Poas pwe kosap küna turunufas me lon pwal eu tanipi.” \v 23 Iei mine Rut a pach ngeni nöün Poas kewe chon angang fefin le rurus tori wesilan resin parli me resin wiich. Nge a chök nonom ren inen pwülüan we. \c 3 \s1 Rut a küna eman pwülüan \sr 3.1-18 \p \v 1 Iwe, ekoch fansoun mürin Naomi a üreni Rut, “Nei föpwül, ifa usun, esap öch ai üpwe kütta eman pwülüom pwe epwe wor leniom ia kopwe kinamwe ie? \v 2 Kopwe chechemeni pwe Poas eman märärich, ätewe ka fen nonom ren nöün kewe chon angang fefin. Kopwe rongorong. Lepwinei epwe wichi parli lon ewe lenien wichiwich. \v 3 Iei mine kopwe tütü o epituk, kopwe pwal üföüf ufom mi mürina. Mürin kopwe feitiu ren ewe lenien wichiwich, nge kosap pwärukela ngeni ewe mwän tori an epwe pwi le mongö o ün. \v 4 Iwe, lupwen epwe konola, kopwe nenengeni ewe leni ia a kon ie. Nge lupwen a annut, kopwe feila ren, kopwe särifätä pwölüpwölün pachapachan o konola ünükün. Iwe, epwe ürenuk mine kopwe föri.” \v 5 Nge Rut a pälüeni, “Meinisin mine ka üreniei üpwe föri.” \v 6 Iwe, Rut a feitiu ren ewe lenien wichiwich o föri usun chök mine inen pwülüan we a üreni. \v 7 Nge lupwen Poas a pwi le mongö o ün, letipan a pwapwa. A feila lesopun ewe chukun föün parli o konola pwe epwe annut. Mürin, Rut a anifeto, a särifätä pwölüpwölün pachapachan o konola ünükün. \v 8 Nge lukenipwin ewe mwän a mefi o kulu, a weitifengeni pwe a küna eman fefin mi kon ünükün pechen. \v 9 Iwe, a aisini, “En iö?” Nge neminewe a pälüeni, “Ngang Rut noum we chon angang fefin. Pokiten en märärin pwülüei we, ka wisen tümwünüei. Kose mochen sipwe pwüpwülü.” \v 10 Iwe, Poas a üreni, “Kopwe feiöch me ren ewe Samol mi Lapalap, nei föpwül. Ei föförün kirikiröch ka föri a fen lapala seni ewe ka föri me mwan ngeni inen pwülüom we. Pun kosap tapwela mürin ekewe alüal, ika ra wöüngau ika pisekisek. \v 11 Nge iei kosap niuokus, Rut. Üpwe apwönüetä meinisin mine ka tüngor. Chienei meinisin lon ei telinimw ra silei pwe en eman fefin mi mürina. \v 12 Mi pwüng pwe ngang eman märärin pwülüom we mi wisen tümwünuk, nge mi wor eman märärin mi kan ngonuk lap seniei. \x + \xo 3.12 \xt Rut 2.20\x* \v 13 Iwe, kopwe chök nonom lon ei pwinin. Nge lesosorun lesor sipwe pi are ätewe epwe föri wisan ngonuk usun wisen märärin pwülüom. Are epwe föri ina usun, a öch. Nge are esap mochen föri wisan ngonuk, üa akapel iten ewe Kot mi Manau pwe üpwe föri wisei ngonuk. Iwe, kopwe chök kokon tori lesosorun lesor.” \p \v 14 Iei mine Rut a konola ünükün pachapachen Poas tori lesosor. Iwe, a pwätä mwen eman esamwo tongeni silleni eman. Pun Poas esap mochen pwe eman epwe silei, pwe Rut a feito ren ei lenien wichiwich umwun parli. \v 15 Iwe, Poas a üreni Rut, “Kopwe uwato ena mangaku ka pwölü ngonuk o ameresala ikei.” Iwe, neminewe a föri iei usun, nge Poas a aükü ngeni ina epwe ükükün lime paun parli o ekietä won Rut. Mürin a liwinla ngeni ewe telinimw. \v 16 Nge lupwen Rut a tori lenien inen pwülüan we, Naomi a aisini, “Met pworausom, nei föpwül?” Iwe, Rut a apworausa meinisin mine Poas a föri ngeni. \v 17 A pwal apasa, “Poas a üreniei pwe üsap liwinto reöm fän asöülapö, iei mine a ngeniei ei ükükün parli.” \v 18 Iwe, Naomi a üreni, “Rut, kopwe chök witiwit tori om kopwe silei met epwe fis ngonuk. Pun Poas esap kinamwe tori epwe awesala ei mettoch ikenai.” \c 4 \s1 Poas a pwüpwülü ngeni Rut \sr 4.1-22 \p \v 1 Iwe, Poas a feila ren asamalapen ewe telinimw lon ewe lenien chulap o mottiu ikenan. Mürin, märärin Elimelek we mi fokun kan ngeni, ätewe Poas a fen kapas usun, a feito. Iwe, Poas a kökkö ngeni, “Ätenan, kopwe feito o mottiu ikei.” Iwe, a feito o mottiu. \v 2 Mürin Poas a fili engol ätemiritin ewe telinimw o üreniir pwe repwe pwal mottiu. Iwe, ra mottiu. \v 3 Mürin a üreni märärin we, “Naomi neminewe mi liwinto seni ewe fanü Moap a ekiekin amömöla eu kinikinin fanüen pwich we Elimelek. \v 4 Iei mine üa ekiekin pworaus ngonuk usun. Iwe, are ka mochen möni ei fanü, kopwe mönätiu iei me fän mesen ätekei mi mot ikei. Nge are kosap mochen möni, kopwe chök asile ngeniei. Pun esap wor än eman pwüüng me lukum an epwe tongeni möni, nge ngang mürum.” Iwe, a üreni, “Ngang üpwe möni ewe fanü.” \v 5 Iwe, Poas a üreni, “Mi öch. Nge lon ränin om kopwe möni ewe fanü seni Naomi, kopwe pwal angei Rut ewe fin Moap pwülüen ewe mi mäla, pwe kopwe aupwätiu mwirimwirin ewe mi mäla pwe repwe fanüeni fanüan.” \v 6 Nge ewe mwän a apasa, “Are iei usun, üsap mochen möni ewe fanü, pun mwirimwiri kewe resap tongeni fanüeni me mürin. Kopwe siwiliei le möni, pun ngang üsap tongeni möni.” \p \v 7 Iwe, iei usun örünien chon Israel me lom, pwe lupwen eman a mochen alleta an möni och seni eman ika akasiwili pisek me fanü, ewe chon amömö epwe pwiliti seni pechen eipw ipwan sus o ngeni ewe chon kamö. Iei usun ar alleta angangen amömö lon Israel. \v 8 Iwe, lupwen ewe mwän a apasa ngeni Poas, “Kopwe püsin möni,” a pwal pwiliti seni pechen eipw ipwan sus o ngeni Poas. \x + \xo 4.8 \xt Tut 25.9\x* \v 9 Mürin Poas a üreni ekewe ätemirit me aramas meinisin mi nom, “Ikenai ämi nei chon pwärätä pwe üa möni seni Naomi meinisin mine än Elimelek, pwal meinisin mine än Kilion me Maalon. \v 10 Üa pwal angei Rut ewe fin Moap pwülüen mäwe Maalon pwe üpwe pwülüeni o aupwätiu mwirimwirin ewe mi mäla, pwe repwe fanüeni fanüan. Iwe, iei usun iten ewe mi mäla esap mola me lein pwin kana pwal me lein aramasen poputän telinimwan. Ikenai ämi nei chon pwärätä.” \x + \xo 4.10 \xt Tut 25.5-6\x* \v 11 Mürin ekewe aramas meinisin me ekewe ätemirit mi nom arun asamalapen ewe telinimw ra apasa, “Fokun äm chon pwärätä. Amwo ewe Samol mi Lapalap epwe föri pwe pwülüom we epwe usun chök Rahel me Lea ra aupwätiu ekewe ainangen Israel. Amwo kopwe feiöch me lon ewe eterekesin Efrat, kopwe pwal iteüöch lon Petleem. \x + \xo 4.11 \xt Ken 29.31\x* \v 12 Amwo ewe Samol mi Lapalap epwe fang ngonuk mwirimwirum ren ei föpwül, pwe om famili epwe usun chök ewe familien Peres nöün Juta me Tamar.” \x + \xo 4.12 \xt Ken 38.27-30\x* \p \v 13 Iei mine Poas a pwülüeni Rut. Iwe, lupwen a kon ren, ewe Samol mi Lapalap a afeiöchü pwe a pwopwo o nöüni eman ät. \v 14 Iwe, ekewe fefin ra üreni Naomi, “Ousipwe mwareiti ewe Samol mi Lapalap. A fokun fang ngonuk eman mwirimwirum ikenai. Amwo itan epwe iteüöch lon Israel. \v 15 I epwe echipok o fokun tümwünuk lon om chinlap, pun a upu seni pwülüen noum we mi tongeek o öchü ngonuk lap seni füman noum mwän.” \v 16 Mürin Naomi a angei ewe semirit o anomu won afön pwe epwe tümwünü. \v 17 Nge ekewe fefin mi nom arun ra apasa, “Eman ät a uputiu ngeni Naomi.” Iwe, ra aita ngeni ewe ät Opet. Iwe, Opet semen Jesi, nge Jesi semen Tafit. \p \v 18 Iei mwirimwirin Peres: Peres semen Hesron, \v 19 Hesron semen Ram, Ram semen Aminatap, \v 20 Aminatap semen Nason, Nason semen Salmon, \v 21 Salmon semen Poas, Poas semen Opet, \v 22 Opet semen Jesi, nge Jesi semen Tafit.