\id MAL \h MALAKAI \toc1 Malakai \toc2 Malakai \toc3 Mal \mt1 Malakai \ib \is1 Kapas akom \iot I. Iten ei puk: Malakai, pun mine a mak lon an kapasen osuni. Wewen ei it Malakai: Nei chon künö. \iot II. Chon makei ei puk: Malakai \iot III. Itelapemongen ei puk: Oupwe ekieksefäl o liwinsefäliti Kot. \iot IV. Kapas aüchean ei puk: Kot epwe apwüngü nöün aramas pokiten ar kul seni o apiningaua ar angangen fel ngeni. \iot V. Masouen ei puk Malakai: Ei puk a mak arapakan ngeni ewe ier 425 mwen Kraist (B.C.) mürin kaüsefälin ewe imwenfel lon Jerusalem. Ekewe kapas aüchea me lon än ewe soufos pworaus, pwe ekewe souasor me ekewe aramas repwe anüküchara ar pwon ngeni Kot fän allükülük. A fat pwe nöün Kot kewe aramas ra apwangapwang lon manauen ar souläng o föföringau. Ekewe souasor me ekewe aramas ra soläni och seni Kot pokiten ar resap uwala ren ekewe asor mi afat, pwe repwe eäni asor ngeni, resap pwal föri usun mine Kot a aiti ngeniir. Iei mine ewe Samol mi Lapalap epwe war pwe epwe apwüngü o alimöchü nöün aramas, nge epwe tinala akom nöün chon künö pwe epwe amolätä efoch al me mwan o arongafeili an pwon. \iot VI. Tettelin masouen ei puk: \io1 Än chon Israel tipis \ior 1.1–2.16\ior* \io1 Än Kot apüng me an ümöümöch \ior 2.17–4.6\ior* \c 1 \s1 Kot a echeni chon Israel \sr 1.1-5 \p \v 1 Iei pwärien Malakai we, a asile ngeni chon Israel fän alon ewe Samol mi Lapalap. \v 2 Iei alon ewe Samol mi Lapalap ngeni nöün aramas, “Üa echenikemi.” Nge ämi oua ais, “Ifa usun om echenikem?” Iwe, ewe Samol mi Lapalap a pälüeni, “Ifa usun, Esau sap pwin Jakop? Üa echeni Jakop, \v 3 nge üa oput Esau. Üa ataela fanüan mi chukuchukutä o likitala fanüan seni saman ngeni ekewe manmwachon lon fanüapö.” \x + \xo 1.3 \xt Rom 9.13\x* \v 4 Are chon Etom repwe apasa, “Äm kewe telinimw ra tatakis, nge äm aipwe aüsefäliretä,” mürin ewe Samol mi Unusen Manaman epwe apasa, “Repwe tongeni aüretä, nge ngang üpwe ataretiu, tori aramas repwe aita ngeni: Ewe fanü mi ngau, pwal eu mwichen aramas ewe Samol mi Lapalap a song ngeniir tori feilfeilachök.” \v 5 Püsin mesemi repwe küna ei, nge oupwe apasa, “Ewe Samol mi Lapalap a tekia, an iteüöch a tori lükün kiännin Israel.” \x + \xo 1.5 \xt Ais 34.5-17; 63.1-6; Jer 49.7-22; Is 25.12-14; 35.1-15; Am 1.11-12; Op 1-14\x* \s1 Kot a apwüngü ekewe souasor \sr 1.6–2.9 \p \v 6 Iei alon ewe Samol mi Unusen Manaman ngeni ekewe souasor, “Eman nau a asamolu saman, nge eman chon angang a asamolu an samol. Are ngang sememi, pwota ousap asamoluei? Nge are ngang nöümi samol, pwota ousap meninitiei? Ämi souasor oua turunufaseei. Nge oua ais, ‘Met aia turunufaseek ren?’ \v 7 Ren ämi eäni asor mongö mi limengau won ai rongen asor. Nge ämi oua ais, ‘Met aia alimengaua ren?’ Ren ämi apasa pwe ai rongen asor a aücheangau. \v 8 Ifa usun, lupwen oua eäni asor ekewe man mi chun, esap ngau? Nge ifa usun, lupwen oua eäni asor ekewe man mi ter ika samau, esap ngau? Are oupwe fang ngeni nöümi kepina ei sokun man, ifa usun, epwe pwapwa ngenikemi ika kirikiröch ngenikemi? \x + \xo 1.8 \xt Tut 15.21\x* \v 9 Nge iei oua tüngor ngeni Kot pwe epwe kirikiröch ngenikemi. Ifa usun, epwe kirikiröch ngenikemi ren ena sokun lifang mi nom lepöümi?” \v 10 Iei alon ewe Samol mi Unusen Manaman, “Amwo epwe wor eman me leimi epwe apüngala ekewe asamalap, pwe ousap akümwäli ekkei me won ai rongen asor. Üsap pwapwaitikemi, üsap etiwa eu asor seni lepöümi. \v 11 Pun seni ewe ia akkar a töta me ie tori ewe ia a tuputiu me ie chon ekewe mwü ra asamolu itei. Ekis meinisin ra eäni asor apach mi pwokus ngeniei, eu asor mi limöch. Pun chon ekewe mwü ra asamoluei. \v 12 Nge oua apiningaua pinin ewe rongen asor, lupwen oua apasa pwe ai rongen asor a limengau, nge ewe mongö mi nom won a anioput. \v 13 Oua apasa, ‘Aia chipwang ren ei lapalap,’ oua pwal oputaei. Ämi oua uwato pwe ämi asor mine oua fen soläni ika mine a ter ika mine a samau. Ifa usun, oua ekieki pwe ngang üpwe etiwa ei sokun asor seni lepöümi? \v 14 A anümamau eman chon atuputup mi pwon pwe epwe eäni ngeniei asor eman ätemwänin sip seni nöün pwiin man, nge mürin a eäni asor eman mi wor terin. Pun ngang eman king mi lap, nge chon ekewe mwü ra meninitiei.” \c 2 \p \v 1 Iei alon ewe Samol mi Unusen Manaman, “Ämi souasor kana, iei ai allük ngenikemi: \v 2 Oupwe asamoluei. Nge are ousap mochen aüselinga mine üa ürenikemi, mürin üpwe awarato anümamau womi o anümamaua feiöchümi kewe. Ellet, üa fen anümamaueer pokiten ousap ekieki ai kewe kapas lon lelukemi. \v 3 Nengeni, üpwe apwüngü mwirimwirimi kewe, üpwe tofi ngeni won mesemi kiten enen ämi kewe mönün asor o atowukemi seni fän mesei. \v 4 Ren ei oupwe silei pwe üa tinala ei allük ngenikemi, pwe ai we pwon ngeni ekewe mwirimwirin Lefi epwe nüküchar. \x + \xo 2.4 \xt Num 3.11-13\x* \v 5 Ai we pwon ngeniir eu pwonen manau me kinamwe. Üa ngeniir manau me kinamwe pwe repwe eäni menin. Iwe, ra meninitiei o niuokusitiei. \x + \xo 2.5 \xt Num 25.12\x* \v 6 Ra aiti ngeni aramas mine a let, nge resap apasa och mi mwäl. Ra etiei le fetal fän kinamwe me wenechar, nge ra akulu letipen chomong aramas pwe resap föri tipis. \v 7 Pun wisen eman souasor, epwe aiti ngeni aramas mine repwe silei Kot ren. Repwe feito ren pwe repwe kaiö seni, pun i eman chon künö nöün ewe Samol mi Unusen Manaman. \v 8 Nge ämi oua kul seni ewe al mi pwüng. Chomong aramas ra chepetek ren lapalapen ämi aiti ngeniir ekewe allük. Oua pwal atai ewe pwon üa eäni ngenikemi. \v 9 Iei mine üpwe föri pwe ekewe aramas meinisin repwe turunufaseekemi o aücheangauakemi, pokiten ousap föri letipei, nge oua pwal lifilifil lon ämi aiti ngeni aramas ekewe allük.” \s1 Kot a apwüngü än chon Israel kirikiringau \sr 2.10-16 \p \v 10 Ifa usun, kich meinisin sisap semeni eman chök Sam? Ifa usun, sap eman chök Kot a förikich? Pwota chök sisap allükülük, eman ngeni eman, nge sia aücheangauei ewe pwon Kot a föri ngeni semelapach kewe? \v 11 Ekewe chon Juta ra atai ar pwon ngeni Kot o föri föför mi anioput lon Israel me Jerusalem. Ra apiningaua pinin än ewe Samol mi Lapalap leni mi pin a aücheani. Ra pwüpwülü ngeni föpwül mi fel ngeni ekewe koten ekis. \v 12 Amwo ewe Samol mi Lapalap epwe ärala seni chon Israel iteiten mwän mi föri ei sokun föför fiti aramasan meinisin, inamwo ika epwe uwato asor ngeni ewe Samol mi Unusen Manaman. \v 13 Iwe, mi pwal wor och oua föri: Oua achöchönü än ewe Samol mi Lapalap rongen asor ren chönün mesemi, ren kechü me ngüngüres, pun i esap chüen ekieki ekewe asor ika etiweer seni lepöümi. \v 14 Eman a ais, “Pwota esap chüen etiwa ekewe asor?” Pun ewe Samol mi Lapalap a silei pwe ka atai ewe pwon mi fis lefilemi me pwülüom we, lupwen ka alüal. Iwe, en ka kirikiringau ngeni, nge i fen chiechiom me pwülüom fän ewe pwon. \v 15 Ifa usun, Kot esap förifengenikemi me pwülüom we, pwe oupwe iniseu me ngüneu? Met popun pwe a föri iei usun? Popun pwe epwe wor nöümi mi wesewesen nöün Kot aramas. Iei mine oupwe föröchü pwe esap wor eman leimi epwe atai an pwon ngeni pwülüan. \v 16 Iei alon ewe Samol mi Lapalap ewe Koten Israel, “Üa oput mwüfesen. Üa oput, are oua föri ei sokun föför mi ngau ngeni pwülüemi. Iei mine oupwe föröchü pwe ousap atai ämi pwon ngeni pwülüemi, nge oupwe allükülük.” \s1 Ewe ränin kapwüng a arapeto \sr 2.17–3.5 \p \v 17 Oua aweiresi ewe Samol mi Lapalap ren ämi kapas. Nge oua ais, “Ifa usun äm aweiresi?” Ren ämi apasa, “Aramas meinisin mi föri mine a ngau ra mürina me fän mesen ewe Samol mi Lapalap, i a pwapwaitiir.” Ika ren ämi ais, “Ia a nom ie ewe Kot mi eäni kapwüng fän pwüng?” \c 3 \p \v 1 Iwe, ewe Samol mi Unusen Manaman a pälüeni, “Nengeni, üpwe tinala nei chon künö pwe epwe amolätä efoch al fän itei. Mürin, ewe Samol mi Lapalap, ewe oua kütta, epwe müttir feito lon imwan imwenfel. Nengeni, epwe feito ewe chon künön ewe pwon, ätewe oua pwapwaiti.” \x + \xo 3.1 \xt Mat 11.10; Mark 1.2; Luk 1.76; 7.27\x* \p \v 2 Nge iö epwe tongeni pwäk lon ewe ränin an feito? Iö epwe tongeni ütä, lupwen epwe pwä? Pun i a wewe ngeni soop mi müttir limetawu limengau, a pwal wewe ngeni än eman ekkein ketel mächä. \x + \xo 3.2 \xt Sow 2.11; Pwär 6.17\x* \v 3 I epwe mot usun eman chon ketel mächä me eman chon limelim silifer. Epwe limeti chon ewe ainangen Lefi o alimöchüür usun eman a limeti kolt me silifer, tori repwe uwato ekewe asor mi fich ngeni ewe Samol mi Lapalap. \v 4 Mürin, än chon Juta me Jerusalem asor epwe apwapwai ewe Samol mi Lapalap usun me lom lon ekewe ier ra la. \p \v 5 Iei alon ewe Samol mi Unusen Manaman, “Mürin, üpwe feito remi pwe üpwe apwüngükemi. Ngang üpwe eman chon pwärätä mi atipisi ekewe sourong, ekewe chon lisowu, ekewe mi akapelmwäl me ekewe mi angaua liwinin nöür chon angang, pwal chokewe mi ariaföüü ekewe fefin mi mä pwülüer, ekewe mi mäsen me ekewe chon siamü. Üpwe atipisi chokewe meinisin resap niuokusitiei.” \s1 Usun ach uwato ewe leengol \sr 3.6-12 \p \v 6 “Ngang ewe Samol mi Lapalap, üsap tongeni siwil, iei mine ämi mwirimwirin Jakop ousap mochola. \v 7 Usun ämi kewe lewo ra tok seni ai kewe allük, ina usun ämi oua tok seni ai kewe allük, nge ousap aleasochisiir. Oupwe liwinto rei, pwe ngang üpwe liwin ngenikemi. Nge ämi oua ais, ‘Ifa usun lapalapen äm liwinsefäl?’ \v 8 Ifa usun, aramas repwe tongeni soläni och seni Kot? Nge ämi oua soläni och seniei. Nge oua ais, ‘Met aia soläni senuk?’ Ämi oua soläni och seni mine oua uwato pwe ämi leengol me ämi asor. \v 9 Eu anümamau a nom womi. A nom womi chon Israel meinisin, pun oua soläni och seniei. \v 10 Oupwe uwato unusen ämi leengol lon ewe imwenfel, pwe epwe wor mongö lon imwei we. Ren ei oupwe sotuniei ika üsap suki ekewe asammwachon läng fän itemi o ninätiu womi chomong sokun feiöch mi somwola. \x + \xo 3.10 \xt Lif 27.30; Num 18.21-24; Tut 12.6; 14.22-29; Ne 13.12\x* \v 11 Ngang üsap mwüt ngeni ekewe lifichimas pwe repwe atai uän ämi pwül, nge ämi kewe irän wain mi nom lemäl repwe ukua. \v 12 Mürin chon ekewe mwü meinisin repwe aita ngenikemi chokewe mi feiöch, pun fanüemi epwe eu fanü mi wor pwapwa lon.” Iei alon ewe Samol mi Unusen Manaman. \s1 Sokofesenin ekewe chon pwüng me ekewe aramasangau \sr 3.13-18 \p \v 13 Iei alon ewe Samol mi Lapalap, “Oua eäni kapas pöchökül ngeniei. Nge ämi oua ais, ‘Met aia eäni kapasen üpälü ngonuk?’ \v 14 Ren ämi apasa, ‘A lomotongau ach angang ngeni Kot. Met lomoten ach apwönüetä an kewe allük ika ach pwärätä ach letipeta ren mine sa föri me mwen ewe Samol mi Unusen Manaman? \v 15 Iei mine sa apasa pwe ekewe chon lamalamtekia ra feiöch. Ekewe chon föföringau resap chök pisekisekila, pwe ra pwal sotuni Kot, nge resap angei liwiningauer.’” \p \v 16 Mürin, chokewe mi niuokusiti ewe Samol mi Lapalap ra kapasfengen lefiler, nge ewe Samol mi Lapalap a afäliir o aüselinga ar kapas. A wor eu puken achechem me fän mesan, a makelong iten chokewe mi niuokusiti i, ewe Samol mi Lapalap, o chechemeni itan. \v 17 Iei alon ewe Samol mi Unusen Manaman, “Ir repwe nei, repwe fokun nei aramas lon ewe rän üpwe awora. Ngang üpwe eäni ümöümöch ngeniir, usun eman sam a ümöümöch ngeni nöün mwän mi angang ngeni. \v 18 Mürin, oupwe tongeni alefilasefäli lefilen eman chon pwüng me eman aramasangau, lefilen ätewe mi angang ngeni Kot me ätewe esap angang ngeni.” \c 4 \s1 Ewe ränin Kot epwe war \sr 4.1-6 \p \v 1 Iei alon ewe Samol mi Unusen Manaman, “Nengeni, epwe war eu rän, epwe pulopul usun eu um. Iwe, ekewe chon lamalamtekia me ekewe chon föföringau repwe wewe ngeni fetilipwas. Lon ewe rän ekkei epwe kenirela pwe esap chüen wor eman lusun. \v 2 Nge usun akkar a asarama fanü, iei usun pwüng epwe uwato manau ngenikemi mi aleasochisiei. Ämi oupwe towu o mwetemwet usun chök ekewe nienifön kow ra mwetemwet lupwen ra towu seni lenier. \v 3 Lon ewe rän üpwe afisi ekei föför, ämi oupwe purätiu ekewe aramasangau, nge ir repwe usun chök falang me fän pechemi. \v 4 Oupwe chechemeni mine üa aiti ngenikemi ren nei we chon angang Moses, ekewe allük me pwüüng üa ngenikemi me won ewe chuk Horep fän iten chon Israel meinisin. \p \v 5 Nengeni, ngang üpwe tinala remi ewe soufos Elias me mwen ränin ewe Samol mi Lapalap epwe war, ewe rän mi lap o eniweniu. \v 6 Epwe akulu leluken ekewe sam ngeni nöür kewe, nge leluken ekewe nau ngeni semer kewe. Nge ika esap fis ei, üpwe feito o ataela ewe fanü ren eu anümamau.”