\id JOB \h HIOP \toc1 Hiop \toc2 Hiop \toc3 Hiop \mt1 Hiop \ib \is1 Kapas akom \iot I. Iten ei puk: Hiop. Ei puk a angei itan seni iten ewe aramas mi aüchea a mak pworausan lon. Wewen ei it Hiop: Eman chon küna koput. \iot II. Chon makei ei puk: Esap fat iö a makei. \iot III. Itelapemongen ei puk: Ach silei Kot a lapala, lupwen sa tolong lon riaföü. \iot IV. Kapas aüchean ei puk: Kot a akota riaföü lon manauen chon pwüng, pwe epwe aöchüela manauen ar souläng. \iot V. Masouen ei puk Hiop: Lon ei puk a mak pworausen eman mwän mi pwüng, a tolong lon sokopaten riaföü me feiengau. Nöün kewe meinisin ra mäla, meinisin mine a eäni a pöüt seni, pwal püsin i a üri eu samau mi fokun ingau. Mürin ewe chon makei ei puk a apworausa lon ülüngat tettel usun än Hiop me chiechian kewe üpälüfengen won mefier ren ekei feiengau. A pwal apworausa usun mefier won än Kot föför ngeni aramas. Chiechien Hiop kewe ra awewei popun an riaföü won ititin örünien ar lamalam. Ra lükü pwe fansoun meinisin Kot a afeiöchü chon föri mine a pwüng, nge a apwüngü chon föri mine a ngau, iei popun Hiop a riaföü, pun a tipis. Nge Hiop esap ekieki iei usun. A lükü pwe esap pwüng an tolong lon ei sokun feiengau, pun i eman aramas mi fokun pwüng o föri mine a mürina. Esap wewe ren pwota Kot a mwütätä an tolong lon ei feiengau, iei mine a pälüeni Kot. Hiop esap likitala an lükülük, nge a mochen pwe epwe angesefäli an iteüöch. Kot esap pälüeni än Hiop kapas ais, nge a pälüeni än Hiop lükülük ren an pwärätä an manaman mi pin me an tipachem. Mürin Hiop a pwärätä fän tipetekison pwe Kot a tipachem o tekia, a pwal aier seni an kewe kapas pöchökül a eäni. Lesopolan ei pworaus a mak usun än Hiop liwinsefäliti usun nonomun me mwan, nge wöün a fen lap seni me mwan. Kot a apwüngü chiechien Hiop kewe, pokiten resap weweiti popun än Hiop kewe riaföü. Hiop echök a mefi pwe Kot a tekia seni örünien lamalam. \iot VI. Tettelin masouen ei puk: \io1 Kapas akom \ior 1.1–2.13\ior* \io1 Hiop me chiechian kewe \ior 3.1–31.40\ior* \io2 1. Än Hiop lal \ior 3.1-26\ior* \io2 2. Aeuin än Hiop me chiechian kewe üpälüfengen \ior 4.1–14.22\ior* \io2 3. Aruuen än Hiop me chiechian kewe üpälüfengen \ior 15.1–21.34\ior* \io2 4. Aülüngatin än Hiop me chiechian kewe üpälüfengen \ior 22.1–27.23\ior* \io2 5. Än aramas kütta tipachem \ior 28.1-28\ior* \io2 6. Amwüchülan än Hiop kapas \ior 29.1–31.40\ior* \io1 Än Elihu afalafal \ior 32.1–37.24\ior* \io1 Ewe Samol mi Lapalap a pälüeni Hiop \ior 38.1–42.6\ior* \io1 Kapasen Lesopolan \ior 42.7-17\ior* \c 1 \s1 Satan a sotuni Hiop \sr 1.1–2.13 \p \v 1 Mi wor eman mwän lon ewe fanü Us itan Hiop. Ätei a pwüng o wenechar, a niuokusiti Kot o kul seni föför mi ngau. \v 2 Iwe, a wor füman nöün ät me ülüman nöün nengin. \v 3 A pwal wor füngeröü nöün sip, ülüngeröü kamel, engeröü ätemwänin kow, limepükü liafefinin aas me chomong, chomong chon angang. Iei mine ei mwän a iteföüla seni ekewe aramas meinisin mi nom lon ewe fanü ötiu. \v 4 Iwe, nöün kewe alüal ra soun föri eu kametip lon en me imwan, lupwen a tori en me an fansoun. Ra pwal titi fefiner kewe ülüman pwe repwe etiir le mongö me ün. \v 5 Nge lupwen ekewe ränin kametip ra wesila, Hiop a tiitiir pwe epwe apiniir. A pwätä lesosorusich o eäni eu asoren kek fän iten nöün kewe meinisin, pun a üra, “Eli a fis pwe nei kewe alüal ra tipis o amamäsini Kot lon leluker.” Iei usun Hiop a föri fansoun meinisin. \p \v 6 Iwe, a tori eu rän, lupwen ekewe chon läng ra feito o ütä fän mesen ewe Samol mi Lapalap, Satan a pwal nonom lefiler. \x + \xo 1.6 \xt Ken 6.2\x* \v 7 Iwe, ewe Samol mi Lapalap a aisini Satan, “Ia ka feito me ie?” Satan a pälüeni, “Üa feito seni fanüfan, ia üa saifeil ie seni epek tori epek.” \v 8 Iwe, ewe Samol mi Lapalap a üreni Satan, “Ifa usun, ka küna nei chon angang Hiop? Esap wor eman aramas won fanüfan mi wewe ngeni, a pwüng o wenechar, a niuokusitiei o kul seni föför mi ngau.” \v 9 Mürin, Satan a pälüeni ewe Samol mi Lapalap, “Ifa usun, Hiop epwe niuokusituk ika esap wor an feiöch? \v 10 Ifa usun, kosap tiela inisin me chon leimwan, pwal meinisin mine a eäni seni feiengau? Ka afeiöchü angangen pöün pwe nöün pwiin sip me kow ra chomongola won ewe fanü. \v 11 Nge kopwe aitiela poum o atapa meinisin mine a eäni, mürin epwe fokun amamäsinuk.” \x + \xo 1.11 \xt Pwär 12.10\x* \v 12 Iwe, ewe Samol mi Lapalap a üreni Satan, “Ina, meinisin mine Hiop a eäni epwe nom fän nemenemom, chilon chök kosap atapa inisin.” Mürin Satan a feila seni fän mesen ewe Samol mi Lapalap. \p \v 13 Iwe, a tori eu rän, lupwen nöün Hiop kewe alüal me föpwül ra eäni eu kametip lon imwen ewe mwänichi, \v 14 eman chon angang a feito ren Hiop o üreni, “Lupwen ekewe ätemwänin kow ra tuw ewe pwül, nge ekewe aas ra mongöfetal ünükür, \v 15 ekewe chon Sapa ra mwu ngeniir o turufiir meinisin. Iwe, ra niela noum kewe chon angang ren ketilas, nge ngang echök üa süla pwe üpwe ürenuk.” \v 16 Lupwen ätei a chüen kapas, pwal eman chon angang a feito o üra, “Eu ekkei seni Kot a turutiu me läng o kenala ekewe sip me ekewe chon angang, nge ngang echök üa süla pwe üpwe ürenuk.” \v 17 Nge lupwen ätei a chüen kapas, pwal eman chon angang a feito o üra, “Ekewe chon Kaltea ra war lon ülüngat mwich, ra turufi ekewe kamel o angeerela. Ra niela noum kewe chon angang ren ketilas, nge ngang echök üa süla pwe üpwe ürenuk.” \v 18 Iwe, lupwen ätei a chüen kapas, pwal eman chon angang a feito o üra, “Noum kewe alüal me föpwül ra eäni eu kametip lon imwen ewe mwänichi. \v 19 Iwe, och asepwäl mi pöchökül a enito seni ewe fanüapö o eniti lepwokukun ewe imw me rüanü pwe a mök. Ewe imw a turutiu won noum kewe alüal me föpwül, iwe ra mäla, nge ngang echök üa süla pwe üpwe ürenuk.” \p \v 20 Mürin, Hiop a ütä, a kamwei üfan fän an letipeta o räisöü möküran, a chapala won pwül o fel ngeni Kot. \v 21 Iwe, a apasa, “Üa selela lupwen üa towu seni letipen inei, üpwe pwal selelasefäl lupwen ai üpwe towu seni fanüfan. Ewe Samol mi Lapalap a fangoto, ewe Samol mi Lapalap a angeesefäli, üpwe mwareiti ewe Samol mi Lapalap.” \p \v 22 Lon ekei feiengau meinisin mi tori Hiop, i esap tipis, esap pwal etipisi Kot ren an amwäli mine a föri. \c 2 \p \v 1 Iwe, a pwal tori eu rän, lupwen ekewe chon läng ra feito o ütä fän mesen ewe Samol mi Lapalap, Satan a pwal nonom lefiler. \v 2 Ewe Samol mi Lapalap a aisini Satan, “Ia ka feito me ie?” Nge Satan a pälüeni, “Üa feito seni fanüfan, ia üa saifetal ie seni epek tori epek.” \v 3 Iwe, ewe Samol mi Lapalap a üreni Satan, “Ifa usun, ka küna nei chon angang Hiop? Esap wor eman aramas won fanüfan mi wewe ngeni, a pwüng o wenechar, a niuokusitiei o kul seni föför mi ngau. En ka peseei pwe üpwe afeiengaua, nge esap wor popun, nge Hiop a chüen likitü won mine a pwüng.” \v 4 Mürin, Satan a pälüeni ewe Samol mi Lapalap, “Eman aramas epwe fangala meinisin mine a eäni fän iten manauan. \v 5 Nge iei kopwe aitiela poum o atapa chün me fitukan, mürin epwe fokun amamäsinuk.” \v 6 Iwe, ewe Samol mi Lapalap a üreni Satan, “Ina, Hiop epwe nom fän nemenemom, chilon chök manauan.” \p \v 7 Mürin, Satan a feila seni fän mesen ewe Samol mi Lapalap o afeiengaua Hiop, pwe a kilingau o rup seni fän pechen tori won möküran. \v 8 Iwe, Hiop a mot lon falangen ekkei, a angei emök mökkün rume o apwerika ngeni. \p \v 9 Mürin, pwülüan a üreni, “Ifa usun, ka chüen likitü won mine a pwüng? Kopwe amamäsini Kot o mäla.” \v 10 Nge Hiop a üreni pwülüan we, “En ka aloni alon fineumwes. Ifa usun, sipwe chök akangei ach feiöch me ren Kot, nge sisap pwal angei ach feiengau?” Lon ekei feiengau meinisin Hiop esap tipis ren an apasa och mi mwäl. \p \v 11 Iwe, lupwen chiechien Hiop kewe ülüman ra rongorong usun ekewe feiengau meinisin mi tori Hiop, ra feito seni en me lon lenian. Ikkei iter: Elifas ewe re Teman, Piltat ewe re Shu me Sofar ewe re Nama. Ra tipeeufengen le feila ren Hiop pwe repwe aururu o achipa. \v 12 Nge lupwen ra küna Hiop me toau, resap chüen silleni. Iwe, ra alapatä mwelier o kechü. Ra kamwei üfer fän ar letipeta o amoromorätiu pwül won mökürer. \v 13 Mürin, ra mot lepwül ren Hiop lon ükükün fisu rän me fisu pwin, nge esap wor eman a apasa och kapas ngeni, pun ra küna pwe an cheuch a fokun watte. \c 3 \s1 Hiop a kechüäsini ewe rän a uputiu lon \sr 3.1-26 \p \v 1 Mürin, Hiop a popuetä le kapas o otteki ewe rän a uputiu lon. \q1 \v 2 Iwe, a apasa, \q1 \v 3 “Amwo ewe rän üa upulong lon epwe morola, \q1 pwal ewe pwin, lupwen eman a apasa, ‘Eman ät a uputiu.’ \q1 \v 4 Amwo ei rän epwe rochopwak, \q1 amwo Kot mi nom läng esap ekieki usun, \q1 nge saram esap tinetiu won. \q1 \v 5 Amwo toputop me rochokichin rochopwak epwe nemeni ei rän, \q1 pwal kuchu repwe nonom won, nge rocholan akkar epwe pwal fis lon. \q1 \v 6 Amwo rochokichin rochopwak epwe turufi ei pwin. \q1 Amwo esap alealong lein ekewe ränin ier, \q1 esap pwal pachelong lein ekewe ränin maram. \q1 \v 7 Iwe, ei pwin epwe pön, esap wor eman epwe rong mweireiren pwapwa lon. \q1 \v 8 Ekewe sourong mi sile pöüt ngeni rän repwe pwal pöüt ngeni ei rän, \q1 ir chokewe mi sip le apwätäi ewe Lefiatan \f + \fr 3.8 \ft Lefiatan eman man mi eniweniw usun eman alikitor\f*. \q1 \v 9 Amwo ekewe fün rän repwe rochopwak. \q1 Ei pwin epwe ösüküsükü saram, nge esap war, \q1 esap fokun küna saramen ünümweerän, \q1 \v 10 pun esap pineela letipen inei, \q1 esap pwal aopala riaföü seniei. \b \q1 \v 11 Pwota üsap mäla le uputiuei? \q1 Pwota üsap mäla, lupwen üa towu seni letipen inei? \q1 \v 12 Pwota inei a anomuei won afön, \q1 nge pwota a aoupuei? \q1 \v 13 Are üpwe mäla lon na fansoun, üpwe kinamwe ikenai. Üpwe annut o asösö \q1 \v 14 fiti ekewe king me souöüröüren fanüfan, \q1 ra aüetä imwer fän iter mi tala ikenai. \q1 \v 15 Üpwe pwal fiti ekewe samol \q1 mi amasoua imwer ren kolt me silifer. \q1 \v 16 Pwota üsap wewe ngeni eman mönükol aramas ra ireela, \q1 pun a uputiu nge esamwo tori fansoun, \q1 ika usun ekewe mönükol resap küna saram. \q1 \v 17 Ikenan lon ewe peias ekewe aramasangau ra ükütiu le föri mine a ngau, \q1 ikenan ekewe mi malülü ren ar angang ra asösö. \q1 \v 18 Ikenan ekewe chon fötek ra nomfengen fän kinamwe, \q1 resap chüen rongorong mwelien chokewe mi nemeniir fän pöchökül. \q1 \v 19 Ekewe aramas kis me aramas tekia ra nom ikenan, \q1 pwal ätewe aramas ra nöüni amanau a ngas seni an samol. \x + \xo 3.19 \xt Jer 20.14-18\x* \q1 \v 20 Pwota saram a tori ätekewe mi nom lon riaföü, \q1 nge pwota manau a nom ren ätekewe mi letipengau? \q1 \v 21 Ra ösüküsükü mäla, nge esap war. \q1 Ra kütta mäla lap seni ar kütta pisek aüchea mi monola. \x + \xo 3.21 \xt Pwär 9.6\x* \q1 \v 22 Ra fokun meseik o pwapwa lupwen ra tolong lon peias. \q1 \v 23 Pwota manau a tori eman aramas esap küna alan, \q1 ätewe Kot a epeti pwelin ünükün? \q1 \v 24 Ai ngaselap ina enei mongö, \q1 ai ngüngü a towu seniei usun koluk a puwu seni lenian. \q1 \v 25 Pun ekewe mettoch üa niuokusiti ra feito woi, \q1 nge mine üa niueiti a toriei. \q1 \v 26 Esap wor ai kinamwe, esap pwal wor ai fansoun asösö, \q1 nge üa chök nom lon riaföü.” \c 4 \s1 Elifas a apwüngü Hiop \sr 4.1–5.27 \q1 \v 1 Mürin, Elifas ewe re Teman a pälüeni Hiop, \q1 \v 2 “Are üpwe apasa och ngonuk, ifa usun, kopwe oput? \q1 Üsap chüen tongeni fanafanala? \q1 \v 3 Nengeni, ka asukuula chomong aramas, \q1 ka pwal apöchöküla pöün chon apwangapwang. \q1 \v 4 Om kewe kapas ra aütäi chokewe mi chepetek \q1 o apöchöküla ekewe mi apwangapwang. \q1 \v 5 Nge iei a sapeituk ewe riaföü, nge kosap mosonatam fan. \q1 A toruk ewe weires, nge ka rükö ren. \q1 \v 6 Ifa usun, sap om niuokusiti Kot ina om chip? \q1 Ifa usun, sap wenecharen om föför ina om apilükülüköch? \b \q1 \v 7 Iei kopwe ekieki usun. \q1 Ifa usun, eman aramas esap wor an tipis a tongeni küna feiengau? \q1 Ifa usun, eman aramas mi wenechar a kärila? \q1 \v 8 Iei usun mine üa küna: \q1 Chokewe mi fotuki tipis o amworafeili föför mi ngau \q1 repwe chök kini mine ra fotuki. \q1 \v 9 Repwe feiengau ren ngasangasen Kot, \q1 repwe moola ren pöchökülen an song. \q1 \v 10 Ekewe aramasangau ra wörüwör o ngüngü usun laion, \q1 nge Kot a afanafanalaar o kupi ngiir. \q1 \v 11 Usun eman laion mi pöchökül a mäla pokiten esap wor ochan, \q1 iei usun ra mäla, nge nöür kana ra toropasfeil. \b \q1 \v 12 Eu kapas a toriei lemonomon, \q1 nge selingei a rongorong och möngününgün. \q1 \v 13 Lupwen üa ekieki usun künaei kewe lepwin, \q1 lupwen möürüchou a püngütiu won aramas, \x + \xo 4.13 \xt Hiop 33.15\x* \q1 \v 14 niuokus a feito woi, \q1 pwal chechech mi achechecha chüi meinisin. \q1 \v 15 Eman ngün a pwerela fän mesei, \q1 nge ülöülen inisi ra mwarangatä. \q1 \v 16 A üla, nge üsap tongeni nenengenifichi lapalapan. \q1 Och mettoch a nom mwei. \q1 Iwe, a lüa, mürin üa rongorong eu möngüngü: \q1 \v 17 Ifa usun, eman aramas mi feil ngeni mäla epwe tongeni pwüng fän mesen Kot? \q1 Ifa usun, eman aramas a tongeni limöch fän mesen ewe Chon Föri i? \q1 \v 18 Are Kot esap anomu an lükülük won nöün kewe chon angang, \q1 pwe a fen mwo nge atipisi nöün kewe chon läng pwe ra mwäl, \q1 \v 19 epwe pwal fokun föri iei usun ngeni chokewe mi nonom lon imw seni pwül, \q1 ir mi för seni pwül moromor, a mecheres ngeni än eman epwe \q1 apachacheer usun chök pwötür. \q1 \v 20 Ra feiengau lefilen lesosor me lekuniol, \q1 ra mäla, nge esap wor eman a ekieki usur. \q1 \v 21 Meinisin mine ra eäni, eman a angei seniir. \q1 Ra mäla, nge esap wor ar tipachem. \c 5 \q1 \v 1 Hiop, kopwe kökkö iei. Ifa usun, epwe wor eman mi pälüenuk? \q1 Iö me lein ekewe chon pin kopwe kul ngeni? \q1 \v 2 Ellet, song a niela eman chon umwes, \q1 nge lolowo a niela eman chon wewemang. \q1 \v 3 Üa küna pwe eman chon umwes a fefeitä lon an feiöch, \q1 nge mürin a müttir fis ngeni anümamau pwe an feiöch a tala. \q1 \v 4 Nöün kana resap nonom fän kinamwe. \q1 Esap wor eman a peniir lon kapwüng. \q1 \v 5 Ekewe chon echik ra eni kinien ewe chon umwes ua, \q1 ra fen mwo nge angei mine a mär lein ekewe irafölüföl, \q1 nge ekewe chon kaka ra otumwala wöün. \q1 \v 6 Pun riaföü esap feito seni pwül moromor, \q1 nge weires esap pwükütä seni pwül. \q1 \v 7 Nge eman aramas a püsin atolonga lon weires, \q1 usun chök ngetengeten ekkei a püsin ngetetä. \b \q1 \v 8 Nge ika ngang en, üpwe kul ngeni Kot \q1 o pwärätä ngeni ai weires. \q1 \v 9 I ewe Kot mi föri föför mi tekia esap wor aükükün, \q1 pwal föför mi amwarar rese lea: \q1 \v 10 I a apüngätiu üt won fanüfan \q1 o apuala koluk lon ekewe mälämäl. \q1 \v 11 I a atekiatä chokewe mi tekison \q1 o ekietä ekewe chon letipeta ngeni pwapwa. \q1 \v 12 Nge a ataela än chokewe mi tipachemsolä ekiek, \q1 pwe angangen pöür esap fisitä. \q1 \v 13 A liapeni ekewe chon tipachem lon püsin ar tipachemsolä, \q1 nge än ekewe chon atuputup öüröür esap fis. \x + \xo 5.13 \xt 1.Kor 3.19\x* \q1 \v 14 Ra tolong lon rochopwak lupwen fansoun lerän, \q1 ra atapfeil leoloas usun chök fansoun lepwin. \q1 \v 15 Nge a amanaua ekewe chon wöüngau seni mään ketilas, \q1 pwal ekewe chon mwelele seni ekewe chon ariaföüür. \q1 \v 16 Iei mine ekewe chon wöüngau ra apilükülüköch, \q1 nge ekewe chon pwüngingau ra fanafanala. \b \q1 \v 17 A feiöch eman aramas Kot a apwüngü. \q1 Iei mine kosap aücheangaua än Ewe mi Unusen Manaman amirit. \x + \xo 5.17 \xt SalF 3.11-12; Ipr 12.5-6\x* \q1 \v 18 Pun a akinasa eman, nge a pwal filitisefäli. \q1 A awata eman, nge a pwal apöchöküla. \x + \xo 5.18 \xt Os 6.1\x* \q1 \v 19 Kot epwe angasok seni wonu weires, \q1 nge lon fisu weires esap wor och feiengau epwe toruk. \q1 \v 20 Lupwen fansoun lengita i epwe amanauok seni mäla, \q1 nge lupwen fansoun maun i epwe amanauok seni mään ketilas. \q1 \v 21 Kot epwe aopok seni kapasen itengau, nge kosap niuokus, \q1 lupwen feiengau epwe war. \q1 \v 22 Kopwe takir ngeni feiengau me lengita, \q1 nge kosap niuokusiti ekewe manmwachon fanüfan. \q1 \v 23 Repwe märöch fotom kewe irä lon om tanipi, pun esap wor föüföü lon, \q1 nge ekewe manmwachon lemäl repwe kinamwe ngonuk. \q1 \v 24 Mürin kopwe nonnom lon imwomw imw mangaku fän kinamwe, \q1 nge lupwen kopwe ouwasacha om lenien sip, kopwe küna pwe esap wor eman a pöüt senuk. \q1 \v 25 Kopwe silei pwe noum kana repwe chomong, \q1 nge mwirimwirum kana repwe usun chök chomongun fetil won fanüfan. \q1 \v 26 Kopwe mäla o peias lupwen ka fokun chinlap, \q1 kopwe usun chök eu pilükün wiich a nom lon ewe lenien wichiwich \q1 umwun föün wiich lupwen fansoun kinikin. \q1 \v 27 Nengeni, aia küküttaöchü usun ekei lapalap o küna pwe ra pwüng. \q1 Kopwe aüselinga ekei kapas pwe kopwe feiöch.” \c 6 \s1 Hiop a apwüngü chiechian kewe \sr 6.1-30 \q1 \v 1 Mürin, Hiop a pälüeni, \q1 \v 2 “Ika ai kewe riaföü repwe kilo, nge ai kewe feiengau meinisin repwe aükük, \q1 \v 3 ellet repwe fokun chou seni pien aroset. \q1 Iei mine ai kewe kapas ra pöchökül. \q1 \v 4 Pun wokun Ewe mi Unusen Manaman föün esefich ra fotolong loi, \q1 nge poisonur a tolong leuti. \q1 Än Kot eniweniw ra tettelila mwei usun eu telin sounfiu, pwe repwe fiu ngeniei. \q1 \v 5 Ifa usun, eman aas mi mwacho a wörüwör lupwen a mongö fetil, \q1 ika eman ätemwänin kow a wörüwör lupwen a wor anan? \q1 \v 6 Nge ifa usun, aramas ra tongeni mongö mine a nepatapat, nge esap wor salt lon? \q1 Ifa usun, ewe pwechen lon eföü sokuul a anö? \q1 \v 7 Üsap fokun mochen mongö ena sokun mongö, \q1 pun a kuuto woi. \b \q1 \v 8 Amwo Kot epwe ngeniei mine üa tüngor, \q1 epwe mwütätä mine üa apilükülükü. \q1 \v 9 Amwo Kot epwe niei, amwo epwe aitiewu pöün o ärieila. \q1 \v 10 Ei epwe afisätä ai chip, \q1 üpwe pwal mwetemwet fän pwapwa, \q1 inamwo ika a watte ai cheuch, \q1 pun üsap amamäsini än Ewe mi Pin kewe kapas. \q1 \v 11 Met sokun pöchökül üa eäni pwe epwe wor ai apilükülük? \q1 Met sopolan manauei pwe üpwe mosonotam? \q1 \v 12 Ifa usun, ai pöchökül a usun chök pöchökülen ekewe fau, ika inisi a usun chök piras? \q1 \v 13 Ellet, esap fokun wor ai tufich, \q1 mine üa apilükülüküni a sü seniei. \b \q1 \v 14 Eman mi apilükingau chienan kewe repwe kirikiröch ngeni, \q1 inamwo ika a likitala an niueiti Ewe mi Unusen Manaman. \q1 \v 15 Nge chiechiei kewe ra alichipüngüei usun chök ekewe öüwö mi pumong, \q1 ra morola, lupwen esap püng üt, \q1 \v 16 usun chök ekewe öüwö mi urela ren ais me sno, \q1 \v 17 nge lupwen fansoun pwichikar ra pwasala \q1 o morola me lon lenier. \q1 \v 18 Ekewe chon sai ir chon amömö ra malechela seni aler, \q1 lupwen ra kütta ünümer koluk, ra pwerelong lon fanüapö o mäla. \q1 \v 19 Ekewe chon sai ir chon amömö seni Tema me Sepa ra kütta ekewe öüwö mi pumong, \q1 \v 20 nge lupwen ra tori ekewe öüwö, ra lichipüng o apilükingau. \q1 Ra apilüköch pwe repwe künökün koluk, nge esap wor. \q1 \v 21 Iei usumi ngeniei. \q1 Oua küna ai feiengau o niuokus ren. \q1 \v 22 Ifa usun, üa tüngor ngenikemi pwe oupwe ngeniei eu lifang, \q1 ika oupwe fangala ngeni eman och seni wöümi, pwe eu lifangen amichimich fän itei? \q1 \v 23 Ifa usun, üa pwal tüngor ngenikemi pwe oupwe angasaeila seni ekewe chon oputaei, \q1 ika mönisefäliei seni ekewe chon mwänewüs? \b \q1 \v 24 Oupwe asukuulaei, nge ngang üpwe fanafanala o aüseling, \q1 oupwe aiti ngeniei mine üa mwäl won. \q1 \v 25 Kapas wenechar a fokun manaman. \q1 Nge met ämi kapasen apwüng ra mochen alletä? \q1 \v 26 Ifa usun, oua ekiekin apwüngü mine üa apasa? \q1 Oua ekieki pwe alon eman mi apilükülükingau a usun chök asepwäl? \q1 \v 27 Ämi oua fen tongeni üttüt won eman mi mäsen, \q1 iö epwe nöüni amanau, o amömöla chiechiemi. \b \q1 \v 28 Nge iei ouse mochen oupwe nenengeniei, pun ngang üsap chofana ngenikemi. \q1 \v 29 Üa tüngor ngenikemi pwe oupwe ekieksefäl, ousap föri och mi pwüngingau. \q1 Oupwe ekieksefäl iei chök, pwe epwe pwä pwe ngang üa pwüng. \q1 \v 30 Ifa usun, üa eäni kapas esepwüng, \q1 ika üsap sile alefila lefilen pwüng me pwüngingau?” \c 7 \s1 Hiop a pälüeni Kot ren an kapas \sr 7.1-21 \q1 \v 1 “Ifa usun, eman aramas esap wisen angang weires won fanüfan? \q1 Ifa usun, ränin manauan resap wewe ngeni ränin manauen eman aramas mi saata? \q1 \v 2 Usun eman chon angang, aramas ra nöüni amanau, a älälei an mochen nonom fän nür, \q1 pwal usun eman aramas mi saata a witiwiti liwinin, \q1 \v 3 iei usun manauei lon chomong maram esap wor aüchean, \q1 nge chomong pwin mi ur ren riaföü ra toriei. \q1 \v 4 Lupwen üa konola, üa üra, ‘Inet üpwe pwätäsefäl?’ \q1 Nge ewe pwin a langatam, üa fokun lupelupekisiei tori a ränila. \q1 \v 5 Inisi a kula ren wuun me limengau, \q1 ünüchei a ponopon, \q1 chönü a pwal towu seni kilingauei. \q1 \v 6 Ränin manauei ra müttirila, lap seni müttirin än eman chon tür äsäp. \q1 A tori müchülar, nge esap wor ai apilükülüköch. \b \q1 \v 7 Ai Kot, kopwe chechemeni pwe manauei a usun chök eu ngasangas mi müchükai, \q1 nge mesei esap chüen künasefäli mine a mürina. \q1 \v 8 Iwe, chokewe mi künaei iei resap chüen künasefäliei. \q1 Lupwen mesom a neto rei, üsap chüen nom. \q1 \v 9 Usun ekewe kuchu ra ässila o morola, \q1 iei usun eman aramas mi feitiu lon lenien sotup esap chüen liwinsefäl, \q1 \v 10 esap chüen fokun liwiniti imwan, \q1 nge chon lenian resap chüen silei. \b \q1 \v 11 Iei mine üsap fanafanala, \q1 nge üpwe fos fän riaföün letipei, \q1 üa ösüngau fän weiresin lelukei. \q1 \v 12 Ifa usun, ngang ewe matau ika eman mönün lematau mi fokun watte, \q1 pwe ka awisa eman epwe mamasaei? \q1 \v 13 Lupwen üa ekieki pwe ai kon won kiei epwe achipaei, \q1 ai möür epwe akisikisala ai cheuch, \q1 \v 14 mürin ka eniuokusuei ren tan, \q1 ka eniwaei ren künaei \q1 \v 15 pwe üpwe filätä ai üpwe kak o mäla, \q1 lap seni ai üpwe chök riaföü ren samaun inisi. \q1 \v 16 Üa anioputa manauei, üsap chüen mochen manau. \q1 Kopwe likitiei, pun ränin manauei ra usun chök eu ngasangas mi müchükai. \b \q1 \v 17 Pwota ka kon aücheani eman aramas? \q1 Pwota ka nenengenifichi mine a föri? \x + \xo 7.17 \xt Kölf 8.4; 144.3\x* \q1 \v 18 Ka cheki i iteiten lesosor, \q1 ka sotuni iteiten fansoun. \q1 \v 19 Inet kopwe nenne seniei? \q1 Kopwe likitiei ekis chök tori üpwe oromalong chönün awei. \q1 \v 20 Nge are üa tipis, met kopwe osupwang ren, en chon mamasa aramas. \q1 Pwota üa eu lenien ännen me reöm? \q1 Pwota üa eu pisek mi chou me reöm? \q1 \v 21 Pwota kosap amusala ai pupungau \q1 o angei seniei ai föföringau? \q1 Pun arapakan chök üpwe kon lon peiasei. \q1 En kopwe küttaei, nge üsap chüen nom.” \c 8 \s1 Piltat a alleta än Kot pwüng \sr 8.1-22 \q1 \v 1 Mürin, Piltat ewe re Su a pälüeni Hiop, \q1 \v 2 “Ifa ükükün fansoun om kopwe eäni ekei sokun kapas? \q1 Om kewe kapas ra wewe ngeni asepwäl watte. \q1 \v 3 Ifa usun, Kot a atoka pwüngün kapwüng? \q1 Ifa usun, Ewe mi Unusen Manaman a atoka pwüngüöch? \q1 \v 4 Are noum kana ra tipis ngeni Kot, \q1 i a asechirelong fän liwinin tipisin ar pupungau. \q1 \v 5 Nge are kopwe kütta Kot o tüngor chenum seni Ewe mi Unusen Manaman, \q1 \v 6 are ka limöch o wenechar lon manauom, ellet, \q1 i epwe tümwünüöchuk \q1 o ngenisefäliik wesewesen leniom pwe liwinum. \q1 \v 7 Inamwo ika om feiöch a kükün me lepoputan, \q1 nge lesopolan epwe fokun watte. \b \q1 \v 8 Üa tüngor ngonuk pwe kopwe ais me ren ekewe täppin aramasen lom \q1 o ekieki usun mine semelaper kewe ra kaiö, \q1 \v 9 pun kich sia aramasen näneu chök, sisap silei och, \q1 nge ränin manauach won fanüfan ra usun chök eu nür. \q1 \v 10 Ifa usun, resap öüröürok \q1 o pwäri ngonuk ar kewe kapasen tipachem seni lon leluker? \b \q1 \v 11 Ifa usun, ekewe chia ra tongeni mär anaie esap wor pwakak ie? \q1 Ifa usun, ekewe wowo ra tongeni mär anaie esap wor koluk ie? \q1 \v 12 Lupwen ra chüen fasar, nge resamwo pöküpök, \q1 ra müttir aiolol mwen ekewe fetil, are esap wor koluk. \q1 \v 13 Iei usun mine epwe fis ngeni chokewe meinisin mi manlükala Kot. \q1 Än eman chon pwüngingau apilükülük epwe morola. \q1 \v 14 An apilükülük epwe tala, nge mine a anomu an apilükülük won \q1 epwe wewe ngeni eu türün ninnä. \q1 \v 15 A ünnü ngeni an türün ninnä, nge esap nükünük, \q1 a kamwöchüla won, nge esap mwöch. \q1 \v 16 A wewe ngeni fetil mi märöch fän tinen akkar \q1 o pwüküfetal lon ewe tanipi. \q1 \v 17 Waran ra fittitä won eu ioien fau \q1 o amwöchü iteiten eföü me eföü fau. \q1 \v 18 Nge are a wiitä seni lenian, \q1 mürin esap wor eman epwe silei pwe a nom lon ewe leni. \q1 \v 19 Ellet, iei müchülan manauen eman chon pwüngingau. \q1 Nge ekoch aramas repwe feito o siwili lon lenian. \b \q1 \v 20 Ellet, Kot esap pöütala eman aramas mi pwüng, \q1 ika alisi eman chon föföringau. \q1 \v 21 Kot epwe apwapwook pwe kopwe mweireir fän pwapwa. \q1 \v 22 Nge chokewe mi oputok repwe fokun säw \q1 o imwen ekewe aramasangau resap chüen nom.” \c 9 \s1 Hiop esap tongeni pälüeni Kot \sr 9.1-35 \q1 \v 1 Mürin, Hiop a apasa, \q1 \v 2 “Ellet, üa fen silei meinisin mine ka üreniei. \q1 Nge ifa usun än eman aramas epwe tongeni küna pwüng me fän mesen Kot? \x + \xo 9.2 \xt Hiop 4.17\x* \q1 \v 3 Are eman aramas a mochen anini ngeni, \q1 esap tongeni pälüeni eu me lein engeröü kapas ais. \q1 \v 4 Kot a tipachem o fokun pöchökül. \q1 Iö a pwäk ngeni an epwe ü ngeni? \q1 \v 5 Kot a amwökütükütü ekewe chuk o atururetiu lon an song, \q1 nge aramas resap silei me mwan. \q1 \v 6 A achecha fanüfan o amwökütü seni lenian, \q1 a pwal achecha üran kana. \q1 \v 7 A allük ngeni akkar pwe esap tötä, \q1 a amwöchü ekewe fü pwe resap tin. \q1 \v 8 I chök a förätä ekewe läng \q1 o fetal won nonoon lematau. \q1 \v 9 Kot a förätä ekewe fü iter Uwölö me \q1 Öniön me Mweriker, \q1 pwal ekewe muchiechien fü mi nom ör. \x + \xo 9.9 \xt Hiop 38.31; Am 5.8\x* \q1 \v 10 A föri mettoch mi tekia esap wor eman a tongeni weweiti. \q1 A föri mettoch mi amwarar esap wor eman a tongeni aleani. \q1 \v 11 Lupwen a feila ünüki, üsap tongeni nengeni, \q1 lupwen a lu seniei, üsap tongeni küna. \q1 \v 12 A turufi mine a mochen, nge esap wor eman a tongeni pinei. \q1 Iö a tongeni aisini, ‘Met ka föri?’ \b \q1 \v 13 Kot esap aükätiu an song. \q1 Ekewe chon alisi Rahap \f + \fr 9.13 \ft Rahap eman mönün leset mi mwacho o fokun watte lon än ekewe aramasen lom tutulap, a aliosunätä manaman mi ngau.\f* ra chapetiu arun pechen. \q1 \v 14 Ifa usun ai üpwe tongeni pälüeni Kot? \q1 Ifa usun, meni sokun kapas üpwe tongeni eäni ngeni? \q1 \v 15 Inamwo ika üa pwüng, nge üsap tongeni pälüeni. \q1 Üa chök tongeni tüngor ngeni Kot ai we soukapwüng, \q1 pwe epwe ümöümöch ngeniei. \q1 \v 16 Ika mwo ngang üpwe kökköri Kot, nge i epwe pälüeniei, \q1 üsap lükü pwe epwe rongorong ngeni ai kewe kapas. \q1 \v 17 Pun a atatakisiei ren eu mölümöl o achomonga kinasei, \q1 nge esap wor popun. \q1 \v 18 Kot esap mwüt ngeniei pwe üpwe ngasangas, \q1 nge a amasoua manauei ren riaföü. \q1 \v 19 Ika iei eu akufufengenin pöchökül, nengeni, i a kon pöchökül. \q1 Nge ika iei eu angangen kapwüng, iö a tongeni kökköri? \q1 \v 20 Inamwo ika üa pwüng, püsin kapasen awei epwe apwüngüei. \q1 Inamwo ika esap wor ai tipis, i epwe pwärala pwe üa tipis. \q1 \v 21 Ikamwo esap wor ai tipis, nge üsap püsin ekieki inisi. \q1 Üa anioputa manauei. \q1 \v 22 Aramas meinisin ra wewefengen. \q1 Iei mine üa apasa pwe Kot a niela ätewe esap wor an tipis usun chök ätewe mi tipis. \q1 \v 23 Lupwen feiengau a aworato mäkai, \q1 i a takirin ämängau ren än ewe chon pwüng feiengau. \q1 \v 24 Lupwen eu fanü a tolong lepöün ekewe aramasangau, \q1 Kot a pwölüela mesen ekewe soukapwüng. \q1 Are esap i, iö chök a föri? \b \q1 \v 25 Ränin manauei ra müttir sü seniei, lap seni müttirin eman chon sä. \q1 Ra süla, nge esap wor feiöch lor. \q1 \v 26 Ra säila seniei usun chök müttirin efoch waseres, \q1 ra müttirila usun chök müttirin eman ikel mi tur won liapan. \q1 \v 27 Are üa apasa, ‘Üpwe manlükala ai siö, \q1 üpwe likitala ai wowongau pwe üpwe wopwapwa,’ \q1 \v 28 nge üa chök niuokus ren ai kewe riaföü meinisin, \q1 pun üa silei pwe Kot esap atolongaei lon tettelin chon pwüng. \q1 \v 29 Are üa nom lon tettelin chon tipis, \q1 pwota üpwe weiresmwäl, nge esap wor lomotan? \q1 \v 30 Ikamwo üpwe limetiei ren sop o limetöchü pei ren sarasko, \q1 \v 31 nge Kot epwe chök aturueilong lon eu pwang mi anou, \q1 pwe püsin üfei epwe anioputaei. \q1 \v 32 Pun Kot esap eman aramas usun ngang pwe üpwe tongeni pälüeni, \q1 ika aipwe tongeni kapwüngfengen. \q1 \v 33 Amwo epwe wor eman chon aför lefilem \q1 pwe epwe anomu pöün wom me ruoman, \q1 \v 34 pwe Kot epwe ükütiu le apwüngüei, \q1 nge an eniwaei esap chüen aniuokusuei. \q1 \v 35 Mürin üpwe kapas, nge üsap niuokusiti Kot. \q1 Nge usun nonomi iei üsap tongeni.” \c 10 \s1 Hiop a ngüngü pokiten an feiengau \sr 10.1-22 \q1 \v 1 “Üa anioputa püsin manauei. \q1 Iei mine üpwe fokun pwärawu ai siö, üpwe kapas fän riaföün letipei. \q1 \v 2 Üpwe üreni Kot: Kosap atipisiei. \q1 Kopwe asile ngeniei popun om apwüngüei. \q1 \v 3 Ifa usun, a mürina ngonuk pwe kopwe ariaföüüei? \q1 Ifa usun, a öch om kopwe aücheangaua förien poum, \q1 nge ka pwapwaiti mine ekewe aramasangau ra ekiekietä? \q1 \v 4 Ifa usun, mesom a usun mesen aramas? \q1 Ifa usun, ka küna usun eman aramas a küna? \q1 \v 5 Ifa usun, ränin manauom a mochomoch usun chök ränin manauen aramas? \q1 Ifa usun, ierum ra usun chök ierin aramas, \q1 \v 6 pwe kopwe kütta ai kewe föför mi ngau o chosani ai kewe tipis? \q1 \v 7 Ka silei pwe üsap tipis, \q1 esap pwal wor eman a tongeni angasaei senuk. \q1 \v 8 Poum kana ra auluuluei o föriei. \q1 Nge iei ka kunnula seniei o afeiengauaei. \q1 \v 9 Kopwe chechemeni pwe ka föriei seni pwül. \q1 Ifa usun, kopwe pwal aliwinisefäliei ngeni pwül? \q1 \v 10 Ka apöchöküla semei pwe epwe nöüniei, \q1 ka amärieitä lon letipen inei. \q1 \v 11 Ka achufengeni inisi ren chü me säl \q1 o pwölüei ren fituk me ünüch. \q1 \v 12 Ka fang ngeniei manau me om tong ellet, \q1 nge ren om tümwünüei üa manau. \q1 \v 13 Nge ei ekiek ka aopala lon lelukom, \q1 üa silei pwe a fen nom lon om ekiek: \q1 \v 14 Are üa tipis, en ka nenengeniei, \q1 nge kosap amusala ai föför mi ngau. \q1 \v 15 Feiengauei are üa föföringau. \q1 Nge are üa pwüng, üsap pwal tongeni chimwetä, \q1 pun üa uren itengau o mefi ai kewe riaföü. \q1 \v 16 Nge are üpwe chimwetä, \q1 en kopwe tapweriei usun eman laion a tapweri liapan, \q1 ka pwal pwärisefäli om kewe manaman pwe üpwe feiengau rer. \q1 \v 17 Ka awora chon pwärätä mi fö pwe repwe ü ngeniei, \q1 ka alapala om song ngeniei o awarasefälieto noum mwichen sounfiu \q1 pwe repwe fiufochofoch ngeniei. \b \q1 \v 18 Pwota ka atoeiwu seni letipen inei? \q1 Amwo üpwe mäla me mwen än aramas repwe künaei. \q1 \v 19 Mürin üpwe wewe ngeni eman esap manau, \q1 üpwe towu seni letipen inei o tolong lon peias. \q1 \v 20 Ifa usun, ränin manauei esap kan ngeni an epwe müchüla? \q1 Kopwe mwüt ngeniei pwe üpwe emanüla, pwe üpwe ekis pwapwa \q1 \v 21 mwen ai üpwe feila ngeni ewe leni üsap chüen liwinsefäl seni, \q1 ngeni ewe fanü mi rochopwak o fokun rochokich, \q1 \v 22 ewe fanü mi rochopwak o fitikoko, \q1 ia saram a usun chök rochopwak ie.” \c 11 \s1 Sofar a tip ngeni Hiop pwe a tipis \sr 11.1-20 \q1 \v 1 Mürin, Sofar ewe re Nama a pälüeni Hiop, \q1 \v 2 “Ifa usun, esap wor eman mi mochen pälüeni ätewe mi kapas chomong? \q1 Ifa usun, eman mi kapaspat epwe pwä an pwüng ren an fos? \q1 \v 3 Ifa usun, om fospat epwe afanafanalai aramas? \q1 Nge lupwen ka eäni kapasen ämängau, \q1 ifa usun, esap wor eman epwe apwünguk? \q1 \v 4 Pun ka apasa, ‘Mine üa lükü a pwüng, \q1 üa pwal limöch me fän mesen Kot.’ \q1 \v 5 Amwo Kot epwe suki awan o kapas ngonuk \q1 \v 6 pwe epwe pwäri ngonuk ekewe tipachem mi monomon, \q1 pun a amwarar lon an tipachem. \q1 Mürin kopwe mefi pwe Kot esap liwini ngonuk ükükün liwinin om tipis. \b \q1 \v 7 Ifa usun, ka tongeni silei usun alololun än Kot monomon? \q1 Ifa usun, ka tongeni weweiti aükükün tekian Ewe mi Unusen Manaman? \q1 \v 8 A tekia seni läng, met kopwe tongeni föri? \q1 A alolol seni ewe lenien sotup, met kopwe tongeni silei? \q1 \v 9 A watte seni watten fanüfan, \q1 a chölap seni mataulap. \q1 \v 10 Are Kot a feito o fötekinuk, are a köruketo ngeni kapwüng, \q1 iö a tongeni pinei? \q1 \v 11 Pun a silei ekewe aramas mi atuputup, \q1 nge lupwen a küna föför mi ngau, ifa usun, esap ekieki usun? \q1 \v 12 Are epwe tufich pwe eman aas mi mwacho epwe nöünöü, \q1 nge eman aramas nöün, ina fansoun epwe pwal tufich \q1 pwe eman aramas mi tiparoch epwe mirit. \b \q1 \v 13 Kopwe awenechara lelukom o aitietä poum ngeni Kot. \q1 \v 14 Are föför mi ngau a nom lepoum, kopwe atoaua senuk. \q1 Kosap mwüt ngeni föföringau epwe nom lon imwom. \q1 \v 15 Mürin kopwe anetai mesom, nge kosap säw, \q1 kopwe nüküchar, nge kosap niuokus. \q1 \v 16 Mürin kopwe manlükala om kewe riaföü, \q1 usun om kosap chüen chechemeni ekewe koluk mi pula. \q1 \v 17 Lon manauom epwe saram lap seni saramen leoloas, \q1 nge rochopwaken lon manauom epwe usun chök saramen lesosor. \q1 \v 18 Kopwe manau fän kinamwe, pun a wor om apilükülüköch. \q1 Kot epwe tümwünuk o asösöök fän kinamwe. \q1 \v 19 Kopwe konola, nge esap wor eman epwe aniuokusuk. \q1 Chomong aramas repwe kütta alilisir senuk. \q1 \v 20 Nge ekewe aramasangau repwe nenefetal fän apilükingau. \q1 Resap küna efoch al ra tongeni süla won, \q1 nge ra chök apilüküni pwe repwe mäla.” \c 12 \s1 Hiop a allükülükü än Kot manaman me tipachem \sr 12.1-25 \q1 \v 1 Mürin, Hiop a pälüeni, \q1 \v 2 “Ewer, ämi oua aramas tipachem, \q1 nge lupwen oupwe mäla, tipachem epwe pwal mäla. \q1 \v 3 Nge a pwal wor ai mirit usun chök ämi, ngang üsap kis fami. \q1 Iö esap silei ekei mettoch oua kapas usun? \q1 \v 4 Ngang üa uretakir me ren chiechiei. \q1 Üa uretakir me rer, ngang eman mi wenechar o pwüng. \q1 Me lom üa kökköri Kot, nge i a pälüeniei. \q1 \v 5 Esap wor ämi weires, nge oua aitengauaei ai nom lon riaföü, \q1 oua wichi ätewe mi arap ngeni an epwe tur. \q1 \v 6 Lon imwen ekewe chon solä a wor kinamwe, \q1 nge chokewe mi asonga Kot ra nonomöch, \q1 ir chokewe mi eäni kot püsin ar pöchökül. \b \q1 \v 7 Iwe, kopwe aisini ekewe manfetal, ir repwe aiti ngonuk ekei mettoch, \q1 kopwe aisini ekewe mansüsü, ir repwe ürenuk usun. \q1 \v 8 Ika kopwe aisini fanüfan, epwe aiti ngonuk, \q1 nge ekewe ikenen leset repwe apworausa ngonuk ei pworaus mi let. \q1 \v 9 Iö me lein ekewe mönümanau meinisin esap silei \q1 pwe pöün ewe Samol mi Lapalap a föriir? \q1 \v 10 Manauen ekewe mönümanau meinisin a nom lepöün Kot, \q1 pwal ngasangasen aramas meinisin. \q1 \v 11 Ifa usun, sap än ewe seling angang pwe epwe alefila lefilen kapas mürina me kapas ingau, \q1 usun chök ewe chönaw a alefila lefilen nennen mongö mi anö me mongö mi ngau? \q1 \v 12 Tipachem a nom ren ekewe chinlap, \q1 nge mirit a nom ren eman mi manauatam. \b \q1 \v 13 Nge tipachem me manaman ra nom ren Kot, \q1 a wor an öüröür me mirit. \q1 \v 14 Are Kot a ataela och, iö epwe tongeni aüsefälietä? \q1 Are i a kalapusei eman, iö a tongeni amusa? \q1 \v 15 Are Kot a amwöchü ekewe koluk, ra pwasatä, \q1 nge are a apuela ekewe koluk, a fis noter. \q1 \v 16 Pöchökül me tipachem ra nom ren Kot. \q1 Ewe chon tup me ewe chon atuputup ra nom fän nemenian. \q1 \v 17 A angei seni ekewe chon öüröür ar tipachem \q1 o föri pwe ekewe soukapwüng ra föri föförün chon umwes. \q1 \v 18 A angei seni ekewe king ar nemenem o fötekiniir. \q1 \v 19 A atekisona ekewe souasor \q1 o asapwilätiu ekewe mi wor ar manaman. \q1 \v 20 A afanafanalai chokewe aramas ra lüküür \q1 o angei seni ekewe souakom ar mirit. \q1 \v 21 A aworato itengau won ekewe aramas tekia \q1 o awesi än ekewe chon pwora pöchökül. \q1 \v 22 A pwärawu mettoch mi alolol seni lon rochopwak \q1 o atolonga saram lon lenien rochopwaken mäla. \q1 \v 23 A atekiatä ekewe mwü, nge mürin a ataarela. \q1 A awattela ekewe mwü, nge mürin a föri pwe chor repwe oola. \q1 \v 24 A angei seni ekewe samol won fanüfan ar mirit \q1 o afetaleer won fanüapö ia esap wor efoch al ie. \q1 \v 25 Ra atapfeil lon rochopwak, pun esap wor ar saram, \q1 a ataroporopafetaleer pwe ra usun chök aramas mi pulas.” \c 13 \s1 Hiop a alletätä pwe a pwüng \sr 13.1-28 \q1 \v 1 “Nengeni, mesei a fen küna ekei mettoch meinisin, \q1 selingei a fen rongorong, nge üa weweöch ren. \q1 \v 2 Mine oua silei, ngang üa pwal silei, \q1 ngang üsap kis fami. \q1 \v 3 Nge ngang üpwe kapas ngeni Ewe mi Unusen Manaman, \q1 üa mochen pwüngüpwüngfengen me Kot won mine a fis ngeniei. \q1 \v 4 Nge me remi, ämi oua aöchü mettoch ren ämi kapas chofana, \q1 ämi meinisin oua usun sousäfei esap wor lomotemi. \q1 \v 5 Amwo ämi oupwe fanafanala. Ren ei oupwe tipachem. \q1 \v 6 Iei oupwe rongorong ai kewe kapasen eii, \q1 oupwe aüselinga ai kewe kapasen tüngor. \q1 \v 7 Ifa usun, oupwe kapas mwäl fän iten Kot \q1 o eäni kapas atuputup fän itan? \q1 \v 8 Ifa usun, oua mochen peni Kot ren ämi lifilifil ngeniei, \q1 ika oupwe chon alisi Kot lon kapwüng? \q1 \v 9 Are Kot epwe etittinakemi, ifa usun, epwe küna och mi mürina remi? \q1 Ika oua tongeni atupu i, usun oua atupu aramas? \q1 \v 10 Epwe fokun apwüngükemi, \q1 are oua lifilifil lemonomon. \q1 \v 11 Ifa usun, an manaman esap aniuokusukemi, \q1 nge an eniweniw esap feitiu womi? \q1 \v 12 Ämi kapasen mwiitun ra lomotongau usun chök falang, \q1 nge ämi chönükükemi a apwangapwang usun chök pwülüpar. \b \q1 \v 13 Oupwe fanafanala o mwüt ngeniei pwe üpwe kapas, \q1 inamwo ika met epwe fis ngeniei. \q1 \v 14 Ngang üa molotä pwe üpwe fangala manauei. \q1 \v 15 Inamwo ika Kot epwe nieila, üpwe chök anomu ai apilükülük won. \q1 Nge üpwe fokun alletätä ai kewe föför me fän mesan. \q1 \v 16 A tongeni fis pwe ai pwora epwe amanauaei, \q1 pun esap wor eman aramasangau epwe tongeni feito fän mesen Kot. \q1 \v 17 Oupwe fokun aüselinga ai kewe kapas, \q1 oupwe aü selingemi ngeni mine üpwe aiti ngenikemi. \q1 \v 18 Iei üa molotä pwe üpwe pwärätä usi, \q1 pun üa silei pwe üa pwüng. \q1 \v 19 Iö epwe tongeni atipisiei? \q1 Ika epwe wor eman, mürin üpwe fanafanala o mäla. \b \q1 \v 20 Ai Kot, kopwe chök mwüt ngeniei ruu mettoch, \q1 mürin üsap aopaei seni fän mesom: \q1 \v 21 Kopwe asü poum seniei \q1 o ükütiu le aniuokusuei ren om eniweniw. \q1 \v 22 Mürin kopwe kökköriei, nge ngang üpwe pälüeni. \q1 Ika kopwe mwüt ngeniei pwe üpwe kapas, nge en kopwe pälüeniei. \q1 \v 23 Ifa ükükün ai kewe föföringau me ai kewe tipis üa föri? \q1 Kopwe asile ngeniei ai kewe pupungau me ai kewe tipis. \q1 \v 24 Pwota ka aopala mesom seniei \q1 o atolongaei lon tettelin chon oputom? \q1 \v 25 Ifa usun, kopwe aniuokusuei? \q1 Ngang üa chök wewe ngeni echö chön irä mi äsfeil. \q1 Ika kopwe tapweri fetilipwas? \q1 \v 26 Pun ka awora kapasen tip ngeniei mi fokun weires, \q1 ka ngeniei liwinin ai kewe föföringau üa föri lealüali. \q1 \v 27 Ka anüküchara pechei lefilen irä \q1 o mamasafichi ai kewe föför meinisin, \q1 ka fen föri aükükün rasen ipwei. \x + \xo 13.27 \xt Hiop 33.11\x* \q1 \v 28 Iei popun inisi a pweila usun mwüch mi kirou, \q1 pwal usun echö üf a tala ren pwötür.” \c 14 \s1 Hiop a ekieki usun mochomochen manauen aramas \sr 14.1-22 \q1 \v 1 “Eman aramas mi uputiu me ren eman fefin a chök manau lon fansoun mochomoch, \q1 nge manauan a uren weires. \q1 \v 2 A märitä usun chök epö pön irä, nge a pwal pwasala. \q1 Manauan a süla usun eu nür, nge esap nonomola. \q1 \v 3 Ifa usun, kopwe nefotofotola won ena sokun aramas \q1 o emwenato lon kapwüng pwe kopwe apwüngü? \q1 \v 4 Iö a tongeni atowu och mettoch mi limöch seni och mettoch mi limengau? \q1 Esap wor eman. \q1 \v 5 Pokiten ränin manauen eman aramas ra aükük, \q1 nge en ka silei iteiten maramen manauan, \q1 ka pwal aükü müchülan ränin manauan pwe esap tongeni soposopola, \q1 \v 6 iei mine kopwe nenne seni o likiti \q1 pwe epwe tongeni awesala ränin manauan usun eman chon angang mi mö. \b \q1 \v 7 A chüen wor ach apilükülük ren efoch irä mi pöküpök pwe epwe fasarsefäl, \q1 pwe ilin kewe mi pwüküfö repwe fokun märitä. \q1 \v 8 Inamwo ika waran ra kirou me fän pwül \q1 o popun a pwasala, \q1 \v 9 nge lupwen koluk a tori, \q1 epwe fasar o apwükü palan usun efoch irä mi fö. \q1 \v 10 Nge lupwen eman aramas a mäla, a wes manauan. \q1 Lupwen a müchüla an ngasangas, ia a nom ie? \q1 \v 11 Usun koluk a pwasatä seni eu nomun koluk, \q1 nge eu chanpupu a kisikisila o morola, \q1 \v 12 iei usun eman aramas a mäla, nge esap chüen pwätäsefäl. \q1 Tori ekewe läng repwe morola, esap nennela ika pwök seni an möür. \q1 \v 13 Amwo kopwe aopaei lon ewe lenien sotup, \q1 amwo kopwe aopaei tori om lingeringer epwe wesila. \q1 Mürin, kopwe filätä eu fansoun fän itei o chechemeniei. \q1 \v 14 Are eman aramas a mäla, ifa usun, epwe pwal manausefäl? \q1 Lon unusen ränin ai angang üpwe witiwit tori fansoun ai ngasala epwe feito. \q1 \v 15 En kopwe köriei, nge ngang üpwe pälüenuk. \q1 En kopwe positiei, ngang ätewe poum a föri. \q1 \v 16 Mürin kopwe aleani iteiten ipweipwen pechei, \q1 nge kosap nengenifichi ai kewe tipis. \q1 \v 17 Kopwe amusala ai kewe tipis o atoauerela, \q1 kopwe pwölüela ai kewe föföringau. \b \q1 \v 18 Usun ekewe chuk ra sönüla o möküla, \q1 eu achau a mwöküt seni lenian, \q1 \v 19 usun ekewe koluk ra akükünala ekewe fau, \q1 nge püngümongun üt a apuela pwülün fanü, \q1 iei usun ka ataela än aramas apilükülüköch. \q1 \v 20 Ka akufu i tori feilfeilachök pwe esap chüen nom. \q1 Ka siwili wowon won mesan o tinala. \q1 \v 21 Nöün kewe mwän ra tolong lon iteüöch, \q1 nge i esap silei, ra sapwilitiu, nge i esap küna. \q1 \v 22 A chök mefi püsin metekin inisin, \q1 a chök ngüngüres fän iten püsin i.” \c 15 \s1 Elifas a apwüngü Hiop \sr 15.1-35 \q1 \v 1 Mürin, Elifas ewe re Teman a pälüeni Hiop, \q1 \v 2 “Ifa usun, eman mwän mi tipachem epwe eäni kapasen pälüen mi pöön chök \q1 o püsin aura ren asepwälin ötiu? \q1 \v 3 Ifa usun, epwe anini won kapas esap wor lomotan, \q1 ika won fos resap alisi eman? \q1 \v 4 Nge en ka pinei än ekewe aramas repwe niuokusiti Kot \q1 o apeti ar iotek ngeni. \q1 \v 5 Pun om föföringau a pwä ren mine ka apasa, \q1 ka filätä kapasen atuputup. \q1 \v 6 Kapasen awom a atipisuk, sap ngang, \q1 püsin om kapas a pwärätä pwe ka tipis. \b \q1 \v 7 Ifa usun, en aemanün aramas mi uputiu? \q1 Ika ka fen nom, lupwen Kot a föri ekewe chuk? \q1 \v 8 Ifa usun, ka nom lon än Kot mwichen pwüngüwüng o aüselinga mine ra pwüngüpwüng won? \q1 Ifa usun, en echök ka eäni tipachem? \q1 \v 9 Ifa usun, met en ka silei, nge äm aisap silei? \q1 Ifa usun, met en ka weweiti, nge esap fat ngenikem? \q1 \v 10 Äm aia kaiö seni ekewe mwän mi pwech mökürer me ekewe chinlap, \q1 ir ra uputiu mwen semom. \q1 \v 11 Ifa usun, kosap menemen ren än Kot kewe kapasen achipachip, \q1 ika ren ekewe kapas pwetete äm aia ürenuk? \q1 \v 12 Met a kupeti lelukom? Nge pwota mesom a afochofoch ngenikem? \q1 \v 13 Ka song ngeni Kot o tipimwäl ngeni ren ena sokun kapas? \q1 \v 14 Ifa usun, eman aramas a tongeni limöch? \q1 Ika eman mi uputiu seni eman fefin a tongeni pwüng? \q1 \v 15 Ika Kot esap lükü nöün kewe mi pin, \q1 nge ekewe läng resap limöch me fän mesan, \q1 \v 16 epwe fen ifan eman aramas mi kon anioput o fokun ingau, \q1 a ünümi föföringau usun an ünümi koluk? \x + \xo 15.16 \xt Hiop 25.4-6\x* \q1 \v 17 Hiop, kopwe aüseling mine üpwe ürenuk, \q1 üpwe pwäri ngonuk mine üa küna. \q1 \v 18 Üpwe ürenuk mine chon tipachem ra apworausa, \q1 nge resap aopala och mine semelaper kewe ra aiti ngeniir. \q1 \v 19 (Ir echök ra fanüeni ewe fanü, \q1 nge esap wor eman chon ekis a nom lefiler.) \q1 \v 20 Eman aramasangau mi ariaföüü aramas epwe chök riaföü fochofoch lon unusen ränin manauan. \q1 \v 21 A rongorong sokopaten ngingi mi fokun aniuokus, \q1 nge lon fansoun kinamwe ewe chon kata epwe feitiu won. \q1 \v 22 Esap wor an apilüköch pwe epwe tongeni sü seni rochopwak, \q1 a chök sousou ngeni an epwe mäla ren ketilas. \q1 \v 23 A fetalfeil pwe epwe kütta anan mongö o ais, ‘Ia a nom ie enei mongö?’ \q1 A silei pwe ewe ränin rochopwak a arapoto. \q1 \v 24 Riaföü me eniweniw ra aniuokusu ewe aramasangau, \q1 ra pworaiti usun eman king mi amol ngeni maun, \q1 \v 25 pun a aitietä pöün o pälüeni Kot, \q1 a ü ngeni Ewe mi Unusen Manaman \q1 \v 26 o säpuropur ngeni fän an tittin maun mi malül. \q1 \v 27 A kinupunup won mesan o kitinup won wänükün. \q1 \v 28 Nge epwe imweimw lon telinimw mi tala \q1 o nom lon imw esap wor eman epwe asoi, \q1 pun repwe wiliti ioien mettoch mi tala. \q1 \v 29 Ätei esap nonomotam lon an pisekisek, \q1 wöün esap nonomola, \q1 esap pwal mwo nge chüen wor ngünüwan won fanüfan. \q1 \v 30 Esap tongeni süla seni rochopwak. \q1 A wewe ngeni efoch irä ekkei a kenala palan, \q1 nge asepwäl a amorätiu sawitin. \q1 \v 31 Amwo esap püsin atupu i ren an anomu an lükülük won mine a lomotongau. \q1 Pun mine a lomotongau epwe ina liwinin. \q1 \v 32 Epwe angei unusen liwinin me mwen epwe tori an fansoun. \q1 Palan kewe resap manau. \q1 \v 33 Epwe wewe ngeni efoch irän wain mi amorätiu föün resamwo nup, \q1 pwal ngeni efoch irä olif mi amorätiu sawitin. \q1 \v 34 Esap wor mwirimwirin ewe mwichen chon resap aleasochisi Kot, \q1 imwer kewe ra aüetä ren lifangen amichimich repwe karala. \q1 \v 35 Ir ekewe aramas mi chök ekiekietä mine esepwüng o föri föför mi ngau, \q1 leluker a uren atuputup.” \c 16 \s1 Hiop a pwärätä an weires ren mine Kot a föri ngeni \sr 16.1–17.16 \q1 \v 1 Mürin Hiop a pälüeni, \q1 \v 2 “Üa rongorong fän chomong ekei sokun kapas. \q1 Ämi meinisin oua chon aururu mi lipwäkingau. \q1 \v 3 Ifa usun, ekewe kapas mi pöön chök resap müchüla? \q1 Ika met a achouukemi pwe oua eäni ei sokun kapas? \q1 \v 4 Ngang üpwe pwal tongeni eäni kapas usun chök ämi, \q1 are ämi oupwe nom lon ei sokun riaföü üa nom lon. \q1 Üpwe tongeni eäni chomong kapas ngenikemi \q1 o wichiki mökürei ngenikemi. \q1 \v 5 Üpwe tongeni apöchökülakemi ren kapasen awei \q1 o alisikemi ren kapasen achipachip. \b \q1 \v 6 Are üa fos, ai metek esap kisikisila, \q1 nge are üa fanafanala, ewe metek esap sü seniei. \q1 \v 7 Ellet, iei Kot a apwangapwangaeila, \q1 a amochala chon leimwei meinisin. \q1 \v 8 A föri pwe a pwach inisi. \q1 Ei a pwärätä an afeiengauaei. \q1 Üa kichüchü, nge aramas ra ekieki pwe ei liwinin ai tipis. \q1 \v 9 Kot a atatakisi inisi ren an lingeringer. \q1 A asüngürü ngin ngeniei o ettina mesan ngeniei ren an oputaei. \q1 \v 10 Aramas ra ämängauaei o pösapeei, \q1 ra achufengeniir o ü ngeniei. \q1 \v 11 Kot a asechieilong lepöün chokewe mi föri föför mi ngau, \q1 a aturueilong lepöün ekewe aramasangau. \q1 \v 12 Üa nom lon kinamwe. \q1 Nge Kot a turufi üei, \q1 a kupifeseniei o atatakisiei. \q1 A anomuei pwe an lenien ännen \q1 \v 13 o likapichi ngeniei wokun föün esefich seni ekis meinisin. \q1 A posu ekewe föün lepeki, \q1 a ninätiu marasei won pwül, nge esap tongeei. \q1 \v 14 A akinasafocheei. \q1 A sä ngeniei usun eman sounfiu mi afochongau. \q1 \v 15 Üa üföüf üf seni tuk \q1 o soretiu chamwei lon pwül moromor. \q1 \v 16 Won mesei a woparapar ren ai kechü, \q1 nge won apwölün mesei a cholokich. \q1 \v 17 Iei mwo met a fis, nge üsap föri och föförün mwäneson, \q1 ai iotek a limöch. \b \q1 \v 18 En fanüfan, kosap aopala ekewe föför mi mwäl ra fis ngeniei. \q1 Amwo ai tüngor pwe epwe fis pwüng esap ükütiu. \q1 \v 19 Nengeni, mi wor nei chon pwärätä a nom läng, \q1 ewe chon peniei a nom pekitä. \x + \xo 16.19 \xt Hiop 19.25\x* \q1 \v 20 Chiechiei kewe ra turunufaseei, \q1 nge chönün mesei ra suputiu lon ai kechü ngeni Kot. \q1 \v 21 Üa mochen pwe eman epwe tüngormau ngeni Kot fän itei, \q1 usun eman aramas a tüngormau fän iten chiechian. \q1 \v 22 Pun mürin ekoch chök ier üpwe feila won ewe al, \q1 nge üsap chüen liwinsefäl seni. \c 17 \q1 \v 1 A arap ngeni ai üpwe mäla, üa weires le ngasangas, \q1 ewe peias a molotä fän itei. \q1 \v 2 Ellet, mi wor chon turunufas ünüki, \q1 üa chök nenengeni ar ämängauaei. \b \q1 \v 3 Ai Kot, kopwe püsin awora ewe pisekin pwärätä ka mochen angei seniei. \q1 Pun io chök a tongeni pwon fän itei? \q1 \v 4 Ka pineela ar ekiek pwe resap wewe, \q1 iei mine kosap mwüt ngeniir pwe repwe pwapwa ren ar win. \q1 \v 5 Are eman a afangamä chiechian fän iten an epwe angei liwinin, \q1 nöün kana repwe män echik. \q1 \v 6 Kot a föri pwe aramas ra leaweniei lon ar kapasen turunufas, \q1 ra atufetä won mesei. \q1 \v 7 Mesei a toputopula pokiten ai lolilen, \q1 nge pei me pechei kewe ra kichüchü usun ngünüwen mettoch. \q1 \v 8 Aramas mi wenechar ra weitifengeniir ren ei, \q1 nge chokewe esap wor ar tipis ra palüeni chokewe resap aleasochisi Kot. \q1 \v 9 Iei mwo nge ekewe chon pwüng ra chök föföri mine a pwüng, \q1 nge chokewe mi limöch pöür ra chök pöpöchökülela. \b \q1 \v 10 Nge ämi meinisin, oupwe feito o kapassefäl, \q1 üsap küna mwo eman mi tipachem me leimi. \q1 \v 11 Ränin manauei ra feil seniei, \q1 ai akot me mochenin letipei ra tala. \q1 \v 12 Nge chiechiei ra apasa pwe a rän lupwen a pwin, \q1 ra pwal apasa pwe saram a arapoto, \q1 nge ngang üa silei pwe üpwe chök nom lon rochopwak. \q1 \v 13 Are üa apilükülükü pwe ewe lenien sotup imwei, \q1 are üa anomu kiei lon rochopwak, \q1 \v 14 are üa üreni ewe peias, ‘En semei,’ \q1 nge ngeni ewe moso, ‘En inei,’ ika ‘En fefinei,’ \q1 \v 15 ia a nom ie ai apilükülük? \q1 Iö epwe tongeni küna och apilükülük fän itei? \q1 \v 16 Ai apilükülük epwe feitiu ren ewe lenien sotup. \q1 Sipwe feitiupök lon ewe pwül moromor.” \c 18 \s1 Piltat a afata mine epwe fis ngeni ekewe aramasangau \sr 18.1-21 \q1 \v 1 Mürin, Piltat ewe re Shu a pälüeni Hiop, \q1 \v 2 “Inet kopwe ükütiu le eäni ei sokun kapas? \q1 Kopwe akomwen ekiek, mürin sipwe fos. \q1 \v 3 Pwota aipwe wewe ngeni man? \q1 Pwota äm aia tiparoch me reöm? \q1 \v 4 Hiop, ka püsin atatakisiik lon om song. \q1 Ifa usun, fanüfan epwe pöla pokitom, \q1 ika ewe achau epwe mwökütüwu seni lenian? \b \q1 \v 5 Ewer, än ewe aramasangau saram a kunula, \q1 nge ngetengeten an ekkei esap ükütiu. \q1 \v 6 Ewe saram lon imwan imw mangaku a rochopwakala, \q1 nge an lamp mi nom asan a kunula. \x + \xo 18.6 \xt Hiop 21.17\x* \q1 \v 7 Sääpöchökülen pechen a kisikisila, \q1 a turula ren püsin an rawangau. \q1 \v 8 A püsin fetalelong lon eu cheew, \q1 a ipwetä won eu lenien likatup mi wor pwang fan. \q1 \v 9 Eu foren likapich a forei apilipilin pechen, \q1 a fif lon eu lenien likatup. \q1 \v 10 Efoch säl a monola lepwül fän itan, \q1 pwal eu likapich a wor lon alan. \q1 \v 11 Eniweniw a aniuokusu ekis meinisin \q1 o tapweri ia a ipwela ie. \q1 \v 12 Feiengau a echik o moneiti ewe aramasangau, \q1 feiengau a molotä fän itan, lupwen epwe turutiu. \q1 \v 13 Samau a enala ünüchan, \q1 samaun mäla a enala kifetin kewe. \q1 \v 14 A angeawu ewe aramasangau seni imwan imw mangaku ia a nom ie fän kinamwe, \q1 o emwenala ren ewe king itan eniweniw. \q1 \v 15 Mine a eäni me lom esap chüen nom lon imwan, \q1 nge pirimiston a toropasfeil won lenian. \q1 \v 16 Waran kewe mi nom fan ra mäla, \q1 nge palan kewe ra pwasala. \q1 \v 17 Esap chüen wor eman a chechemeni i me won ewe fanü, \q1 esap chüen föü itan me won lenian. \q1 \v 18 Aramas ra cheela seni saram ngeni rochopwak \q1 o asüela seni won fanüfan. \q1 \v 19 Esap wor nöün ika mwirimwirin me lein aramasan, \q1 esap pwal wor eman mi chüen manau lon ewe leni ia a nom ie me lom. \q1 \v 20 Ekewe aramas mi nom lotou me ötiu ra mairü o chechech fän niuokus, \q1 lupwen ra rongorong usun an feiengau. \q1 \v 21 Ellet, iei usun mine a fis ngeni ekewe chon föföringau, iei feiengauen chokewe resap silei Kot.” \c 19 \s1 Hiop a lükü pwe Kot epwe alletätä an pwüng \sr 19.1-29 \q1 \v 1 Mürin, Hiop a üreni chiechian kewe, \q1 \v 2 “Ifa ükükün fansoun ämi ariaföüüei \q1 o atatakisi lelukei ren ämi kapas? \q1 \v 3 Fän chomong oua esitaei. \q1 Ifa usun, ousap säw ren ämi föri ngeniei mine esepwüng? \q1 \v 4 Inamwo ika a let pwe üa mwäl, \q1 ai mwäl a chök nom woi. \q1 \v 5 Ika oua wesewesen atekiakemi mwei o apasa, \q1 pwe ai kewe riaföü iei allükülükün pwe üa tipis, \q1 \v 6 mürin oupwe silei pwe Kot a föri ngeniei mine esepwüng \q1 o apweli ngeniei an we cheew. \q1 \v 7 Nengeni, üa ü ngeni ei sokun föför mi mwäl ngeniei, \q1 nge esap wor eman a pälüeniei. \q1 Üa siö pwe eman epwe alisiei, \q1 nge esap wor ai pwüng. \q1 \v 8 Kot a pinei alei pwe üsap tongeni pwerela won, \q1 a anomu rochopwak won alei kewe. \q1 \v 9 A angei seniei iteüöchi, \q1 a pwal angei seniei ai ling. \q1 \v 10 A atatakisieitiu lepeki meinisin. \q1 A üttätä ai apilükülüköch \q1 usun eman a üttätä efoch irä, \q1 a likitieila pwe üpwe mäla. \q1 \v 11 A fokun lingeringeritiei \q1 o atolongaei lon tettelin chon oputan. \q1 \v 12 An mwichen sounfiu ra feitopök, \q1 ra senätä eu ororen maun ngeniei \q1 o pwelifeili imwei imw mangaku. \b \q1 \v 13 Kot a fokun atoauala pwii kewe seniei, \q1 pacheriei kewe resap fokun chüen sileei. \q1 \v 14 Märäri me chiechiei kewe ra likitieila, \q1 \v 15 chokewe mi wasöla rei ra manlükieila. \q1 Nei kewe chon angang fefin ra aleaeilong lon tettelin wasöla, \q1 ngang üa wiliti eman chon ekis me rer. \q1 \v 16 Üa kökköri nei chon angang, nge i esap pälüeniei. \q1 Üa fen mwo nge tütüngor ngeni pwe epwe alisiei, nge i esap mochen. \q1 \v 17 Pwülüei a oput ai ngasangas, \q1 üa anou me ren wesewesen pwii kewe. \q1 \v 18 Semirit mwo nge ra turunufaseei, \q1 ra ämängauaei, lupwen ra künaei. \q1 \v 19 Chiechiei kewe meinisin mi kan ngeniei ra fokun oputaei, \q1 nge chokewe meinisin üa tongeer ra kul o ü ngeniei. \q1 \v 20 Üa kichüchüla pwe ünüchei a pach ngeni chüi, \q1 ngii ra menenneniwu seni apwapwan. \q1 \v 21 Ämi chiechiei kana, oupwe tongeei, oupwe tongeei, \q1 pun pöün Kot a awataei. \q1 \v 22 Pwota oua tapweriei usun Kot? \q1 Ifa usun, esap naf ämi ariaföüüei? \b \q1 \v 23 Amwo eman epwe chechemeni ai kewe kapas \q1 o makeeretiu lon eu puk. \q1 \v 24 Amwo repwe rup ren efoch pen seni mächä won eu achau \q1 o ketelilong pilom lon, pwe repwe nom tori feilfeilachök. \q1 \v 25 Ngang üa silei pwe ailei a manau, \q1 nge lon eu rän i epwe ütä won fanüfan. \q1 \v 26 Inamwo are ünüchei a tala ren samau, \q1 nge lon inisi üpwe chök küna Kot. \q1 \v 27 Ngang won inisi üpwe küna Kot, mesei repwe püsin küna. \q1 Ngang, nge sap eman lüki. Letipei a ekilonei ei. \b \q1 \v 28 Ämi oua apasa, ‘Ousipwe tapweri. \q1 Pun i popun ewe osukosuk.’ \q1 \v 29 Iei mine oupwe niuokusiti ewe ketilas. \q1 Pun än Kot lingeringer epwe awarato apwüng ngenikemi ren ewe ketilas. \q1 Ren ei oupwe mefi pwe mi wor eu kapwüng.” \c 20 \s1 Sofar a pwärätä usun mine epwe tori ekewe aramasangau \sr 20.1-29 \q1 \v 1 Mürin, Sofar ewe re Nama a pälüeni Hiop, \q1 \v 2 “Ai osukosuk lon letipei a echimwaei pwe üpwe fos, \q1 pun üa fokun weires. \q1 \v 3 Üa rongorong om kapasen aitengauaei, \q1 nge seni lon ai weweöch, üa silei mine üpwe pälüenuk won. \q1 \v 4 Ka fokun silei mine a fis seni me lomlom, lon ewe fansoun, \q1 lupwen aramas ra kärän nom won fanüfan, \q1 \v 5 pwe än ekewe aramasangau mweireir a chök fis lon fansoun mochomoch, \q1 nge än chokewe resap aleasochisi Kot pwapwa a fis lon eu chök otun. \q1 \v 6 Inamwo are an eman lamalamtekia a tekiatä tori läng, \q1 nge möküran a tori ekewe kuchu, \q1 \v 7 epwe chök morola usun kiten anan tori feilfeilachök. \q1 Chokewe mi küna i me mwan repwe apasa, ‘Ia ätewe a nom ie?’ \q1 \v 8 Epwe morukula usun chök eu tan, nge sisap chüen küna. \q1 Epwe süla usun chök künan eman lepwin. \q1 \v 9 Mesen ätewe mi küna i esap chüen künasefäli, \q1 nge chon lenian resap chüen nenengeni. \q1 \v 10 Nöün kewe repwe aliwinala mine a soläni seni ekewe chon wöüngau, \q1 ir repwe aliwinala wöün. \q1 \v 11 Inisin mi pöchökül me lom, \q1 nge iei epwe wiliti pwül moromor. \b \q1 \v 12 Föföringau a arar me lon awan pwe a aopala fän chönawan, \q1 \v 13 esap fokun mochen atowu seni lon awan, \q1 nge a chök amwöchü fän fongochun. \q1 \v 14 Nge ewe mongö lon lukan a siwil ngeni maras, \q1 a wiliti poisonun serepenit me lon inisin. \q1 \v 15 A oromala ekewe wöü o musäsinisefälirewu. \q1 Kot a atorowu seni lon lukan. \q1 \v 16 Epwe atumuw poisonun ekewe serepenit, \q1 nge epwe mäla ren küwen eman serepenit. \q1 \v 17 Esap manau ngeni an epwe küna ekewe chanpupu mi apuowu apüra seni föün olif, \q1 ika ekewe öüwö mi apuowu chönün chunen me milik. \q1 \v 18 Epwe fangatä uän an angang, nge esap tongeni püsin aea, \q1 esap pwal tongeni pwapwaiti winnen an amömö. \q1 \v 19 Pun a ariaföüü o tümwününgau ngeni ekewe chon wöüngau, \q1 a pwal angei fän pöchökül ekewe imw esap püsin aüetä. \b \q1 \v 20 Pokiten an mochenia esap ükütiu, \q1 esap tongeni amwöchü och seni mine a pwapwaiti. \q1 \v 21 Wesin an mongö esap wor och lusun, \q1 iei mine wöün esap nonomola. \q1 \v 22 Lupwen a fokun wöümong, osupwang epwe tori, \q1 nge riaföü mi fokun pöchökül epwe feitiu won. \q1 \v 23 Lupwen a wes le aura lukan, \q1 Kot epwe tinato ren an song mi fokun chou, o fokun wichi. \q1 \v 24 Inamwo ika epwe süla seni eu pisekin maun seni mächä pwe esap küw, \q1 efoch föün esefich seni piras epwe fotolong lon inisin. \q1 \v 25 Ewe föün esefich a pwerewu me lükisökürün, \q1 mesan mi misimis a tikiwu seni marasan. \q1 Eniweniw a feitiu won. \q1 \v 26 Meinisin mine a ionifengeni a tala. \q1 Eu ekkei esor eman aramas a angeta epwe kenala i, \q1 epwe pwal kenala mine a lusun lon imwan imw mangaku. \q1 \v 27 Läng epwe pwärätä an föföringau, \q1 nge fanüfan epwe ütä o atipisi. \q1 \v 28 Aramas repwe angeala pisekin lon imwan, \q1 repwe uweala lon ewe ränin än Kot lingeringer. \q1 \v 29 Iei usun mine Kot epwe föri ngeni ewe aramasangau, \q1 iei usun mine Kot epwe awisa ngeni.” \c 21 \s1 Hiop a apwüngü pwe ekewe aramasangau ra feiöch \sr 21.1-34 \q1 \v 1 Mürin, Hiop a üreni chiechian kewe, \q1 \v 2 “Oupwe aüselingafichi ai kei kapas. \q1 Ren ei oupwe achipaei. \q1 \v 3 Oupwe mwüt ngeniei pwe üpwe kapas. \q1 Nge wesin ai kapas oua tongeni sopwela le turunufaseei. \q1 \v 4 Ifa usun, üa siö ngeni aramas? \q1 Pwota üpwe chök engila? \q1 \v 5 Oupwe nenengeniei o mairü, \q1 oupwe pwölüela awemi ren pöümi. \q1 \v 6 Lupwen üa ekieki usun mine a fis ngeniei, \q1 üa rükö, chechech a toriei. \q1 \v 7 Pwota ekewe aramasangau ra manau o tori chinlap, \q1 nge ar nemenem a wattela? \q1 \v 8 Nöür kewe me nöün nöür kewe ra nonomöch me fän meser. \q1 \v 9 A wor kinamwe lon imwer kewe, nge esap wor niuokus lor. \q1 Kot esap awarato wor feiengau. \q1 \v 10 Nöür ätemwänin kow ra tufichin apwopwofochofoch, \q1 nöür kewe kow ra nöünöütiu, nge esap mwetela nöür. \q1 \v 11 Ra tinawu nöür semirit pwe repwe urumwotfeil usun chök epwi pwin sip. \q1 \v 12 Ra köl fiti pisekin kaktai me ükülele, \q1 ra mweireir ren tikin aangün. \q1 \v 13 Ra pisekisek lon ränin manauer meinisin, \q1 ra mäla o feitiu lon ewe lenien sotup fän kinamwe. \q1 \v 14 Ra üreni Kot, ‘Kopwe feila senikem. \q1 Äm aisap mochen silei letipom fän iten manauem. \q1 \v 15 Iö Ewe mi Unusen Manaman pwe sipwe angang ngeni? \q1 Met feiöchüch are sia iotek ngeni?’ \q1 \v 16 Nge ar feiöch esap nom lon püsin pöür. \q1 Iei mine ngang üpwe atoauala seniei än ekewe aramasangau öüröür. \b \q1 \v 17 Ifa usun, fän fitu a fis pwe än ekewe aramasangau lamp a kunula? \q1 Ifa usun, fän fitu a toriir feiengau? \q1 Ifa usun, Kot a apwüngüür lon an song? \q1 \v 18 Ifa usun, ra wewe ngeni fetilipwas mi ässila ren asepwäl, \q1 ika ngeni ekewe pön wiich mi ässila ren mölümöl? \q1 \v 19 Ämi oua apasa, ‘Kot a anomu liwinin tipisin eman aramas won nöün kana.’ \q1 Apwi, epwe ngeni püsin liwinin an föför, \q1 pwe epwe silei pwe iei liwinin an tipis. \q1 \v 20 Eman chon tipsis epwe püsin küna an feiengau, \q1 epwe püsin ün seni ewe kapen lingeringer än Ewe mi Unusen Manaman. \q1 \v 21 Ifa usun, epwe ekieki usun chon leimwan mi manau me mürin, \q1 lupwen manauan a wesila? \q1 \v 22 Ifa usun, mi wor eman epwe tongeni aiti ngeni Kot silelap, \q1 ngeni ewe Kot mi apwüngü chokewe mi nom pekitä lon läng? \q1 \v 23 Eman a mäla lon an fokun pöchökül, \q1 a fokun kinamwe o nonomöch. \q1 \v 24 Inisin a fokun kitinup, \q1 nge minen lon chün esap pwasapwas. \q1 \v 25 Nge pwal eman a mäla fän weiresin letipan, \q1 esap fokun küna feiöch. \q1 \v 26 Ir me ruoman repwe konopök fän pwül, \q1 nge moso repwe pwölürela. \b \q1 \v 27 Üa fokun silei ämi ekiekingau, \q1 pwe oua ekiekin föri ngeniei mine esepwüng. \q1 \v 28 Pun oua ais, ‘Ia a nom ie imwen ewe samol? \q1 Ia a nom ie imwen ekewe aramasangau?’ \q1 \v 29 Ifa usun, ousap aisini mwo ekewe chon sai? \q1 Ifa usun, ousap aüseling ngeni mine ra apworausa, \q1 \v 30 pwe ewe aramasangau esap feiengau lon ewe ränin feiengau, \q1 pwe a ngasala lon ewe ränin än Kot song? \q1 \v 31 Iö a tongeni atipisi ewe aramasangau nge newenewen ngeni? \q1 Iö a tongeni liwini ngeni an föför? \q1 \v 32 Lupwen ra uwei ngeni ewe lenien peias, \q1 chon mas ra mamasa. \q1 \v 33 Chomong aramas ra tapwela mürin, \q1 nge chokewe mi akom mwan resap lea. \q1 Epwe peias lon eu lemol a sani lupwen a manau. \q1 \v 34 Pwota oua mochen achipaei ren kapas lomotongau? \q1 Esap chüen wor och lusun ämi kapas pälüen, nge kapas chofana chök.” \c 22 \s1 Elifas a atipisi Hiop pwe a föri föföringau mi watte \sr 22.1-30 \q1 \v 1 Mürin, Elifas ewe re Teman a pälüeni Hiop, \q1 \v 2 “Ifa usun, eman aramas a tongeni lomot ngeni Kot? \q1 Ellet, ätewe mi tipachem a chök lomot ngeni püsin i. \q1 \v 3 Ifa usun, epwe lomot ngeni Ewe mi Unusen Manaman are ka föri mine a pwüng? \q1 Ifa usun, epwe feiöch ren om föför mi unusöch? \x + \xo 22.3 \xt Hiop 35.6-8\x* \q1 \v 4 Ifa usun, Kot a amirituk \q1 ika a atookolong lon kapwüng pokiten om niuokusiti i? \q1 \v 5 Apwi, a fokun watte om föföringau. \q1 Esap wor müchün om kewe tipis. \q1 \v 6 Pun ka echimwa pwiüm kewe pwe repwe ngonuk asisilen ar pwonen liwinimang, \q1 nge esap wor popun, ka pwal angei seniir üfer pwe ra selela. \q1 \v 7 Kosap ngeni ekewe chon malülü ünümer koluk, \q1 kosap pwal amongöü chokewe mi echik. \q1 \v 8 En ka aea manom pwe kopwe fanüeni ewe fanü, \q1 nge ren om iteföüla ka nonom lon. \q1 \v 9 Ka tinala ekewe fefin mi mä pwülüer fän ar asöülapö \q1 o angei seni ekewe mi mäsen mine a wor rer. \q1 \v 10 Iei mine ekewe sär ra nom pwelin ünükum, \q1 nge eniweniw a müttir aniuokusuk. \q1 \v 11 Om saram a rochopwakala pwe kosap tongeni küna mwom, \q1 nge koluk mi pumong a pwölükela. \b \q1 \v 12 Ifa usun, Kot esap nom lon ewe leni tekia lon läng? \q1 Nengeni usun tekian ekewe fü mi fokun toau. \q1 \v 13 Nge en ka apasa, ‘Met Kot a tongeni silei usi? \q1 Ifa usun an epwe tongeni föri kapwüng won mine a nom fän rochokichin rochopwak? \q1 \v 14 Ekewe kuchu mi kirochoroch ra pwölüela mesan pwe esap tongeni künakich, \q1 lupwen a fetalfeil lon läng.’ \v 15 Ifa usun, kopwe chök fetal won ewe alen lom ekewe aramas mi föföringau ra fen fetal won? \v 16 Eman a müttir angerela me mwen ar fansoun, \q1 ar longolong a tala ren koluk. \q1 \v 17 Ra üreni Kot, ‘Kopwe feila senikem,’ \q1 ra pwal apasa, ‘Met Ewe mi Unusen Manaman epwe tongeni föri ngenikem?’ \q1 \v 18 Iei mwo nge Kot a fen amasoua imwer ren mettoch mi mürina. \q1 Nge ngang üa atoauala seniei än ekewe aramasangau öüröür. \b \q1 \v 19 Ekewe chon pwüng ra pwapwa, \q1 nge chokewe esap wor ar tipis ra takirin ämängaua ekewe aramasangau, \q1 lupwen ra küna ar feiengau. \q1 \v 20 Ra apasa, ‘Ellet, ekewe chon oputakem ra kärila, \q1 nge mine ra likitala seni wöür, ekkei a kenala.’ \b \q1 \v 21 Kopwe tipeeu ngeni Kot o kinamwe ngeni. \q1 Ren ei, feiöch epwe toruk. \q1 \v 22 Kopwe angei öüröürom seni \q1 o iseis an kewe kapas lon lelukom. \q1 \v 23 Are kopwe liwinsefäl ngeni Ewe mi Unusen Manaman o püsin atekisonok, \q1 are kopwe aükätiu pwüngingau mi fis lon imwom, \q1 \v 24 are kopwe pöütala om kolt lepwül, \q1 nge om kolt seni Ofair kopwe pöütala lein ekewe föün lon öüwö, \q1 \v 25 mürin Ewe mi Unusen Manaman epwe om kolt \q1 pwal om silifer mi aüchea. \q1 \v 26 Iwe, mürin kopwe pwapwa ren Ewe mi Unusen Manaman \q1 o anetäi mesom ngeni Kot. \q1 \v 27 Kopwe iotek ngeni, nge i epwe aüselingok, \q1 kopwe pwal föri pwüngün om kewe pwon. \q1 \v 28 Meinisin mine ka ekiekietä epwe fisitä, \q1 nge saram epwe tittin won alom kewe. \q1 \v 29 Pun Kot a atekisona ekewe chon lamalamtekia, \q1 Nge a amanaua chokewe mi tekison. \q1 \v 30 Epwe pwal amanauok inamwo ika ka tipis, \q1 epwe angasokola, are kopwe föri mine a pwüng.” \c 23 \s1 Hiop a mochen silei pwüngün an weires me ren Kot \sr 23.1-17 \q1 \v 1 Mürin, Hiop a apasa, \q1 \v 2 “Lon ai siö üa chüen ü ngeni Kot ikenai. \q1 Pöün a chou woi lon ai ngüngü. \q1 \v 3 Amwo üpwe silei ia üpwe küna i me ie, \q1 pwe üpwe tongeni feila ren lon lenian. \q1 \v 4 Üpwe pwärätä ai weires me fän mesan \q1 o apasawu ai kapasen alellet. \q1 \v 5 Üa mochen silei mine epwe pälüeni ngeniei \q1 o weweiti mine epwe üreniei. \q1 \v 6 Ifa usun, epwe anini ngeniei fän watten an manaman? \q1 Apwi! Epwe aüselinga ai kapas. \q1 \v 7 Mürin, eman aramas mi wenechar epwe pwüngüpwüng ngeni, \q1 nge ngang üpwe ngasala seni ai soukapwüng tori feilfeilachök. \b \q1 \v 8 Nengeni, üa feila peliötiu, nge Kot esap nom ikenan, \q1 üa pwal feila pelilotou, nge üsap küna i. \q1 \v 9 Lupwen a föri an angang me peliefeng, ngang üsap küna, \q1 lupwen a kul ngeni peliör, ngang üsap nenengeni. \q1 \v 10 Nge Kot a silei ewe al üa fetal won. \q1 Lupwen a sotuniei, a pwä pwe üa usun kolt. \q1 \v 11 Pechei a ipwelong lon ipwan. \q1 Üa tümwünüfichi an al, nge üsap rik seni. \q1 \v 12 Üa apwönüetä än Kot kewe allük, \q1 üa iseis an kewe kapas lon letipei. \q1 \v 13 Nge Kot esap siwil. Iö a tongeni apälüa? \q1 Meinisin mine a mochen epwe chök föri. \q1 \v 14 Pun epwe awesala mine a akota ngeniei. \q1 Chomong akot usun ekei ra nom lon an ekiek. \q1 \v 15 Iei mine üa fokun chechech me fän mesan. \q1 Lupwen üa ekieki usun, üa niuokusiti i. \q1 \v 16 Kot a föri pwe üa apilükingau, \q1 Ewe mi Unusen Manaman a eniwaei. \q1 \v 17 Nge üsap fanafanala ren ewe rochopwak, \q1 pwal ren ewe rochokichin rochopwak mi pwölüela mesei.” \c 24 \s1 Hiop a siö pokiten Kot esap ekieki föföringau \sr 24.1-25 \q1 \v 1 “Pwota Ewe mi Unusen Manaman esap awora eu fansoun kapwüng, \q1 pwota chokewe mi silei i resap fokun küna an kewe ränin apwüng? \q1 \v 2 Ekewe aramasangau ra amwökütü kiännin fanü. \q1 Ra soläni pwiin sip o folenifengeniir me nöür kewe sip. \q1 \v 3 Ra angei ewe aas nöün ewe mi mäsen, \q1 ra pwal amwöchü ewe ätemwänin kow nöün ewe fefin mi mä pwülüan tori a awesi an liwinimang. \q1 \v 4 Ra epeti seni ekewe chon wöüngau ar pwüüng, \q1 ra pöchökül ngeni ekewe chon mwelele pwe ra süla o püsin aopeer. \q1 \v 5 Ekewe chon wöüngau ra feila ngeni ar angangen kütta ener \q1 usun chök ekewe aas mi mwacho lon ewe fanü mi pwas, \q1 ra kütta liaper lon ewe fanüapö pwe enen nöür kewe. \q1 \v 6 Ra rusifengeni enen ekewe man fetil lon ekewe mälämäl \q1 o ionifengeni ekewe föün wain lon än ekewe aramasangau tanipin wain. \q1 \v 7 Lon unusen pwin ra kon fän selela, pun esap wor üfer, \q1 esap pwal wor pwölüpwölür lupwen fansoun patapat. \q1 \v 8 Ra chöchön ren püngün üt me won ekewe chuk, \q1 ra opolong fän ekewe achau, pun esap wor ia repwe op ie. \q1 \v 9 Mi wor ekoch aramasangau ra angei mönükol mi mä semer seni \q1 oupwun iner pwe repwe nöüniir amanau, \q1 ra pwal angei nöün ewe mi wöüngau semirit pwe liwinin an liwinimang. \q1 \v 10 Nge ekewe chon wöüngau ra fetalfeil fän üfer mi kamwakam. \q1 Ra angang lon tanipin wiich, nge ra chök echik. \q1 \v 11 Ra üchüch föün olif lon ekewe lenien üchüch än ekewe aramasangau, \q1 ra pwal puri ekewe föün wain, nge ra chök kaka. \q1 \v 12 Aramas ra rongorong ngüngün chokewe mi arap ngeni mäla seni lon ekewe telinimw, \q1 nge chokewe mi kinas ra kökkö pwe eman epwe alisiir. \q1 Nge Kot esap aüselinga ar iotek. \b \q1 \v 13 Mi wor chokewe mi ü ngeni ewe saram, \q1 ir chokewe resap silei än Kot kewe al, resap pwal fetal won. \q1 \v 14 Eman mi niela aramas a pwätä ünümweerän \q1 pwe epwe niela ekewe chon wöüngau me chon mwelele. \q1 Nge lepwin a föri föförün chon solä. \q1 \v 15 Ewe chon lisowu a witiwit tori an epwe pwinila. \q1 Iwe, a pwölüela mesan pwe esap wor eman epwe silleni. \q1 \v 16 Lon fansoun kiroch chon solä ra ataelong ekewe imw, \q1 nge lerän ra aoperela. \q1 Resap mochen pwärirela lon saram. \q1 \v 17 Iwe, rochokichin rochopwak a wewe ngeni lesosor me rer meinisin, \q1 pun ir ra chiechi ngeni ekewe eniweniwen rochokichin rochopwak. \b \q1 \v 18 Ekewe aramasangau ra müttir pula ren ekewe koluk. \q1 Fanüer kewe me lon ewe fanü ra anümamau, \q1 pwe esap wor eman a feila ngeni ar tanipin wain. \q1 \v 19 Usun pwasapwas me pwichikar ra amorätä ekewe koluk seni sno, \q1 iei usun mäla a angeala ekewe chon tipis. \q1 \v 20 Pwal ekewe inelap mi nöüniir ra manlükirela, \q1 ekewe moso chök ra pwapwaitiir le ocheer. \q1 Ekewe aramasangau resap chüen chem, \q1 pun ra feiengau usun efoch irä mi turula. \b \q1 \v 21 Ra manau seni fefin mi rit esap wor nöür, \q1 nge resap eäni kirikiröch ngeni fefin mi mä pwülüer. \q1 \v 22 Kot a angeala manauen ekewe chon pwora ren an manaman. \q1 Inamwo ika ra fefeitä, nge esap wor ar apilüköch lon manauer. \q1 \v 23 A fang ngeniir kinamwe, pwe ra ekieki pwe ra nonomöch, \q1 nge Kot a nenengeni ar kewe föför. \q1 \v 24 Ekewe aramasangau ra tekiatä lon fansoun mochomoch, \q1 nge mürin resap chüen nom. \q1 Ra küna tekison o kärila usun ekewe lusun aramas, \q1 ra pöküpök usun chök ekewe umwun wiich. \q1 \v 25 Ifa usun, esap iei usun? \q1 Iö a tongeni tip ngeniei pwe üa chofana, \q1 ika pwärätä pwe esap wor lomoten mine üa apasa?” \c 25 \s1 Piltat a amam pwe aramas resap tongeni pwüng fän mesen Kot \sr 25.1-6 \q1 \v 1 Mürin, Piltat ewe re Shu a apasa, \q1 \v 2 “Nemenem me niuokus ra nom ren Kot, \q1 i a awora kinamwe lon an we läng mi tekia. \q1 \v 3 Ifa usun, eman a tongeni aleani iteiten nöün kewe chon läng? \q1 Ifa usun, iön aramas än Kot saram esap tin won? \q1 \v 4 Ifa usun än eman aramas epwe tongeni küna pwüng fän mesen Kot? \q1 Ifa usun, eman mi uputiu seni eman fefin a tongeni limöch? \q1 \v 5 Nengeni, pwal ewe maram esap saram, \q1 nge ekewe fü resap limöch me fän mesan. \q1 \v 6 Nge eman aramas a kon kis seni, pun i eman möttö, nöün aramas a eman moso chök.” \c 26 \s1 Hiop a pwärätä usun än Kot manaman \sr 26.1-14 \q1 \v 1 Mürin, Hiop a pälüeni Piltat, \q1 \v 2 “Ka fokun alisi ätewe esap wor manan. \q1 Ka fokun apöchöküla ätewe esap wor an pöchökül. \q1 \v 3 Ka fokun öüröüraei ngang ätewe esap wor ai tipachem \q1 o achomongala ngeniei ekewe kapasen silelap. \q1 \v 4 Iö a alisuk pwe kopwe eäni ekei kapas, \q1 ngünün iö ka ngününi? \q1 \v 5 Ngünün ekewe mi mäla ra chechech \q1 me lon ekewe koluk mi nom fän pwül. \q1 \v 6 Ewe lenien sotup a pwäla me fän mesen Kot, \q1 ewe leni mi alolol esap wor pwölüpwölün. \q1 \v 7 Kot a ameresala ewe längin efeng ia esap wor och ie, o \q1 emeitiuätä fanüfan won eu leni mi pön. \q1 \v 8 A achufengeni ekewe koluk lon an kewe kuchuchol, \q1 nge ekewe kuchu resap sangfesen ren chour. \q1 \v 9 A pwölüela ewe maram, lupwen a unus, \q1 ren an ameresala an kewe kuchu won. \q1 \v 10 A föri eu kukumos won ekewe koluk, \q1 pun epwe wor eu kiä lefilen saram me rochopwak. \q1 \v 11 Ekewe üren läng ra chechech, \q1 ra mairü ren an kapasen apwüng. \q1 \v 12 A anonoi ewe matau ren an manaman \q1 o atatakisi Rahap \f + \fr 26.12 \ft Rahap eman mönün leset mi mwacho o fokun watte lon än ekewe aramasen lom tutulap, a aliosunätä manaman mi ngau.\f* ren an tipachem. \q1 \v 13 Ekewe läng ra kurufat ren an ngasangas, \q1 pöün a posuw ewe serepenit mi süla. \q1 \v 14 Nengeni, ekei lapalap ra chök eu kükün kinikinin an kewe föför. \q1 A chök eu kükün ngüngü mine sia rongorong seni Kot. \q1 Nge iö a tongeni weweiti pöchökülen an manaman?” \c 27 \s1 Hiop a afata mine epwe fis ngeni ekewe aramasangau \sr 27.1-23 \q1 \v 1 Iwe, Hiop a sopwela an pworaus o apasa, \q1 \v 2 “Mwo manauen Kot ewe mi Unusen Manaman mi angei seniei ai pwüng o atatakisi letipei, \q1 \v 3 ükükün fansoun ngasangasei epwe nom leuti \q1 o ngasangasen Kot a nom lon pwöti, \q1 \v 4 tinawei esap apasawu kapas chofana, \q1 nge chönawei esap atowu kapas atuputup. \q1 \v 5 Esap fokun tufich ai üpwe apasa pwe oua pwüng. \q1 Tori üpwe mäla, üsap ükütiu le apasa pwe üa wenechar. \q1 \v 6 Üpwe kamwöchünük won ai pwüng, nge üsap mwüt ngeni pwe epwe feil seniei. \q1 Esap wor mengiringirin lelukei pokiten och föförün lon manauei. \b \q1 \v 7 Amwo ewe chon oputaei epwe wewe ngeni eman aramasangau, \q1 nge ätewe mi ü ngeniei epwe wewe ngeni eman chon pwüngingau. \q1 \v 8 Pun ifan än ätewe esap aleasochisi Kot apilükülük, \q1 lupwen Kot a angei manauan? \q1 \v 9 Ifa usun, Kot epwe aüselinga an siö, \q1 lupwen osukosuk epwe tori? \q1 \v 10 Ifa usun, epwe pwawaiti Ewe mi Unusen Manaman \q1 o kökköri Kot fansoun meinisin? \q1 \v 11 Üpwe aiti ngenikemi usun manamanen Kot, \q1 üsap opala mine Ewe mi Unusen Manaman a akota. \q1 \v 12 Nge nengeni, ämi meinisin oua püsin küna ekei mettoch. \q1 Pwota chök oua eäni ena sokun fos esap wor lomotan? \b \q1 \v 13 Iei usun mine Kot epwe föri ngeni eman aramasangau, \q1 iei liwinin ätewe mi ariaföüü aramas me ren Ewe mi Unusen Manaman. \q1 \v 14 Ikamwo a wor chomong nöün, \q1 repwe chök mäla lon maun, \q1 nge mwirimwirin kana esap naf ener mongö. \q1 \v 15 Chokewe mi manau me mürin repwe mäla ren mätter, \q1 nge pwülüer kewe mi lipichsefäl esap wor ar kölün kechü fän iter. \q1 \v 16 Inamwo ika a achukuchukätä silifer usun chukuchukutän pwül moromor, \q1 ika a aioiätä üf usun ioien pwülüpar, \q1 \v 17 ewe chon pwüng epwe üfeni ekewe üf, \q1 nge ätewe mi wenechar epwe angei ewe silifer. \q1 \v 18 Ewe imw ewe aramasangau a aüetä a usun chök eu türün ninnä, \q1 usun eu likachoch eman chon mas a aüetä. \q1 \v 19 A kon won kian o annut lon an pisekisek, \q1 nge esap chüen tongeni föri iei usun. \q1 Lupwen a nennela, wöün esap chüen nom. \q1 \v 20 Eniweniw a feito won usun chök eu noter, \q1 eu mölümöl a uweala lepwin. \q1 \v 21 Ewe asepwälin ötiu a uweatä \q1 o pirumweela seni lon lenian pwe esap chüen nom. \q1 \v 22 Än Kot asepwäl a fokun eniti, nge esap wor tong lon, \q1 iei mine ätewe a müttir süla ren pöchökülan. \q1 \v 23 Aramas ra alopwa fän ämängau, \q1 ra ngääri pwe a towu seni lon lenian.” \c 28 \s1 Aramas ra küttafesifesi tipachem \sr 28.1-28 \q1 \v 1 “Ellet mi wor eu lenien silifer fän pwül, \q1 mi pwal wor eu leni ia aramas ra limeti kolt ie. \q1 \v 2 Aramas ra atowu mächä seni fän pwül, \q1 ra pwal eteli kapa mi nofitfengen me fau pwe repwe imwüfesen. \q1 \v 3 Aramas ra awesi rochopwak, \q1 lupwen ra tötiu epin fanüfan, \q1 pwe repwe tuw ekewe fau lon ewe lenien rochokichin rochopwak. \q1 \v 4 Ra tuw pwang mi alolol lon ekewe lemol. \q1 Ikkei ekewe leni aramas resap feila ngeni, \q1 pun ra toau seni ewe ia aramas ra nom ie. \q1 Ra fisenitiu won säl lon ekewe pwang o likamwaüchfeil. \q1 \v 5 Irän mongö ra märitä won pwül, \q1 nge fan a fis tatakis usun ekkei a atai mettoch. \q1 \v 6 Ekewe fau aüchea iter safaia ra nom lon ekewe fau, \q1 mi pwal wor moromoren kolt lon ewe pwül. \b \q1 \v 7 Esap wor eman machang mi mwacho a silei ewe al mi aletiu fan, \q1 pwal ewe machang itan falkon esap fen küna. \q1 \v 8 Ekewe manmwacho mi pwora resap fetal won, \q1 esap pwal wor eman laion epwe pwerela won. \b \q1 \v 9 Aramas ra amökkü ekewe achau mi fokun pöchökül \q1 o tuw ekewe chuk pwe epwe pwä lepopur. \q1 \v 10 Ra tuw al lon ekewe achau \q1 o küna mettoch mi fokun aüchea. \q1 \v 11 Ra pinei michchin ekewe koluk pwe resap mich, \q1 o pwärawu ekewe mettoch mi monomon lon saram. \b \q1 \v 12 Nge ia sipwe küna me ie tipachem? \q1 Ia sia tongeni kaiö weweöch me ie? \q1 \v 13 Aramas resap silei aüchean tipachem, \q1 esap wor eman a tongeni küna me lon fanüen ekewe mi manau. \q1 \v 14 Ewe leni mi alolol a apasa, ‘Tipachem esap nom loi,’ \q1 nge matau a apasa, ‘Esap nom rei.’ \q1 \v 15 Sisap tongeni kamö ren kolt ika liwini ngeni silifer. \q1 \v 16 Tipachem a kon aüchea seni ewe kolt seni Ofair \q1 me ekewe fau aüchea iter oniks me safaia. \q1 \v 17 Kolt me kilas mi aüchea resap wewe ngeni aüchean tipachem, \q1 fout seni kolt mi mürina esap tongeni akasiwil ngeni. \q1 \v 18 Sisap tongeni awewe ngeni tipachem eengin leset ika kilas mi molupolup, \q1 liwinin a lap seni liwinin föün pwei. \q1 \v 19 Ewe fau aüchea itan topas seni Itiopia esap tongeni wewe ngeni, \q1 tipachem a kon aüchea seni kolt mi mürina. \b \q1 \v 20 Ian chök tipachem a feito me ie? \q1 Nge ifa lenien ach kaiö weweöch? \q1 \v 21 A opola seni mesen mönümanau meinisin \q1 o monola seni ekewe machangen failäng. \q1 \v 22 Ewe leni mi alolol me mäla ra apasa, \q1 ‘Äm aia chök rongorong püngöpüngan.’ \b \q1 \v 23 Kot echök a silei ewe al ngeni tipachem, \q1 i a silei lenian. \q1 \v 24 Pun a nenengeni lesopun fanüfan \q1 o küna mettoch meinisin mi nom failäng. \q1 \v 25 Lupwen Kot a awora ngeni asepwäl an pöchökül \q1 o aükü ekewe matau ngeni ükükün, \q1 \v 26 lupwen a föri allük fän iten püngün üt \q1 o awora efoch al fän iten fifi me chopulap, \q1 \v 27 iei otun a küna tipachem o pwärätä usun, \q1 a anüküchara o aükü alololun. \q1 \v 28 Nge a üreni aramas, ‘Ämi niuokusiti ewe Samol iei tipachem, \q1 nge ämi sü seni mine a ngau iei weweöch.’” \x + \xo 28.28 \xt Kölf 111.10; SalF 1.7; 9.10\x* \c 29 \s1 Hiop a kapas usun an pwapwa me lom \sr 29.1-25 \q1 \v 1 Iwe, Hiop a sopwela an pworaus o apasa, \q1 \v 2 “Amwo manauei iei epwe usun chök manauei me lom, \q1 usun chök lon ekewe rän, lupwen Kot a tümwünüei, \q1 \v 3 lupwen a nom rei fansoun meinisin, \q1 nge üa fetal lon rochopwak fän an saram. \q1 \v 4 Amwo manauei epwe usun chök lon fansoun ai pöchökül, \q1 lupwen än Kot chiechi ngeniei a tümwünü chon leimwei, \q1 \v 5 lupwen Ewe mi Unusen Manaman a chüen rom rei, \q1 lupwen nei kewe ra nom ünüki, \q1 \v 6 lupwen a wor chomong ünümei milik, \q1 pun nei pwin kow me kuuch a fokun lölö oupwur, \q1 pwal ai irä olif mi mär lein föüföü ra fokun uamong. \q1 \v 7 Lupwen üa feila ren asamalapen ewe telinimw \q1 o mot won ai lenien mot lon ewe lenieichu, \q1 \v 8 ekewe alüal ra künaei o nimärämärsefäl, \q1 nge ekewe chinlap ra ütä me mwei. \q1 \v 9 Ekewe samol ra ükütiu le kapas o pwölü awer ngeni pöür, \q1 \v 10 ekewe chon itetekia mwo nge ra osokükünüela mwelier, \q1 chönawer a pachetä fän fongochur. \q1 \v 11 Chokewe mi rongorong usi ra apasa pwe üa feiöch, \q1 nge chokewe mi künaei ra kapas mürina usi, \q1 \v 12 pun üa angasala ekewe chon wöüngau mi siö, \q1 pwal ekewe mi mäsen esap wor eman a alisiir. \q1 \v 13 Chokewe mi arap ngeni ar repwe mäla ra afeiöchüei, \q1 üa pwal apwapwai leluken ekewe fefin mi mä pwülüer. \q1 \v 14 Üa aüföüfa ngeniei pwüng, \q1 ai pwüngüöch a usun chök echö owokot me eu akau. \q1 \v 15 Ewe chon chun a meseniei, \q1 pwal ewe chon pechemä a pecheniei. \q1 \v 16 Üa eman sam ngeni ekewe chon wöüngau, \q1 üa pwal peni ekewe chon ekis lon kapwüng. \q1 \v 17 Üa aükätiu pöchökülen ekewe chon pwüngingau \q1 o amanaua ekewe aramas ra ariaföüür. \q1 \v 18 Üa ekieki pwe ränin manauei repwe chomongola usun föün pien aroset, \q1 nge üpwe mäla lon püsin imwei. \q1 \v 19 Üa wewe ngeni efoch irä mi töla waran lon ekewe koluk, \q1 nge palan kewe ra chöchön ren amurenipwin. \q1 \v 20 Aramas meinisin ra mwareitiei fansoun meinisin, \q1 ai pöchökül esap sü seniei. \b \q1 \v 21 Aramas ra aüselingaei, \q1 ra fanafanala o witiwiti ai kewe kapasen öüröür. \q1 \v 22 Wesin ai kapas resap chüen fossefäl, \q1 pun ai kewe kapas ra tolong lon selinger. \q1 \v 23 Ra witiwitiei usun ar witiwiti püngün üt, \q1 ra etiwa ai kewe kapas usun fanüfan a ünümi ewe ütten leres. \q1 \v 24 Üa emelimen ngeniir, lupwen esap wor ar apilükülüköch, \q1 nge ai wopwapwa ngeniir a apöchöküleer. \q1 \v 25 Üa üreniir mine repwe föri o mot leir pwe üa ar samol, \q1 üa emweniir usun eman king a emweni nöün mwichen sounfiu. \q1 Üa usun eman mi achipa ekewe chon letipeta.” \c 30 \s1 Hiop a ngüngüres pokiten an nonom lon riaföü \sr 30.1-31 \q1 \v 1 “Nge iei, ekewe mwän mi ierkükün fai ra urumwoteei. \q1 Semelaper kewe ra aücheangau me rei \q1 pwe üsap mwo nge mwüt ngeniir ar repwe nom ren nei kewe kolak \q1 le tümwünü nei kewe pwiin sip. \q1 \v 2 Met lomoten pöchökülen pöür ngeniei? \q1 Pun ir mwän mi apwangapwang. \q1 \v 3 Ra asüngürü waren ekewe irä lon fanüapö, \q1 ra fokun kichüchü pokiten ar mwelele me echik. \q1 \v 4 Ra fichi chön ewe irä malow me chön ekewe sokopaten irä pwe ener mongö, \q1 ra pwal eni waren ewe irä pirum. \q1 \v 5 Aramas ra asürela me leir, \q1 ra puchörula müriir usun ar puchörula mürin eman chon solä. \q1 \v 6 Ra imweimw won palen ekewe lemol, \q1 lon pwangen pwül me pwangen achau. \q1 \v 7 Ra wörüwör me lein ekewe irän lemäl \q1 o achachachfengen fän ewe irä lantana. \q1 \v 8 Ir nöün chokewe esap wor lomoter, \q1 eu mwichen aramas esap wor iter. \q1 Aramas ra fen asürela seni lon ewe fanü. \b \q1 \v 9 Nge iei ir ra kölüei lon ar kölün turunufas \q1 o leaweniei lon ar kapasen ämängau. \q1 \v 10 Ra nioput ngang o nonom toau seniei, \q1 resap mwo nge säw le atufolong lon mesei. \q1 \v 11 Pokiten Kot a apwangapwangaei o atekisonaei, \q1 iei mine resap chüen meninitiei. \q1 \v 12 Eu mwichen aramas mi akürang a fiu ngeniei me pelifichi. \q1 Ra iseis eu sär fän iten pechei \q1 o senätä ar ororen maun pwe repwe afeiengauaei. \q1 \v 13 Ra pinei ai al, pwe üsap tongeni sü, \q1 o awattelai ai feiengau, nge esap wor eman a apetiir. \q1 \v 14 Ra tolong usun chök ar tolong lon eu pwang mi chölap, \q1 ra afawunoto woi me lein ekewe leni mi tala. \q1 \v 15 Eniweniw a pwölüeila, \q1 ai iteüöch a sü seniei usun asepwäl a ässala mettoch, \q1 wöüi a feil seniei usun eu kuchu. \b \q1 \v 16 Nge iei üa arap ngeni mäla, \q1 esap wor ai ngasala seni riaföü. \q1 \v 17 Lepwin chüi ra cheuch, \q1 ai metek mi weichin esap ükütiu. \q1 \v 18 Kot a turufi üfei fän pöchökül mi lapalap, \q1 a angütü pöün won üei usun kalan üfei sööch. \q1 \v 19 Kot a aturueilong lon ewe pwakak, \q1 üa wewe ngeni pwül moromor me falang. \b \q1 \v 20 Üa siö ngonuk, ai Kot, nge kosap pälüeniei, \q1 lupwen üa iotek ngonuk, kosap afäliei. \q1 \v 21 Ka kulitiei o fokun ariaföüüei, \q1 ka afeiengauaei ren pöchökülen poum. \q1 \v 22 Ka uweeitä lon asepwäl o föri pwe üpwe ässila, \q1 ka pönieila ren eu mölümöl. \q1 \v 23 Ewer, üa silei pwe kopwe emweniei ngeni mäla, \q1 ngeni ewe leni mi kefilitä fän iten chon manau meinisin. \b \q1 \v 24 Ifa usun, eman aramas mi kokotiu lon riaföü esap aitietä pöün \q1 o siö pwe eman epwe alisi lon an feiengau? \q1 \v 25 Ifa usun, üsap kechüeiti ätewe mi nom lon riaföü? \q1 Ifa usun, üsap letipeta fän iten ekewe chon wöüngau? \q1 \v 26 Nge lupwen ngang üa asüküsükü feiöch, feiengau a toriei. \q1 Lupwen üa witiwiti saram, rochopwak a toriei. \q1 \v 27 Lelukei a fitikoko, nge esap manasösö, \q1 iteiten rän ai riaföü a chök lapala. \q1 \v 28 Üa fetalfeil fän letipeta, nge esap wor ai chip. \q1 Üa ütä lein ewe mwichen aramas o siö pwe eman epwe alisiei. \q1 \v 29 Üa pwiini ekewe kolak mi mwacho, \q1 üa chiechi ngeni ekewe fukuro. \q1 \v 30 Ünüchei a cholola o säre seniei, \q1 inisi a fokun pwichikar. \q1 \v 31 Tikin nei ükülele a wiliti kölün letipeta, \q1 nge tikin nei aangün a wiliti ngingin kechü.” \c 31 \s1 Hiop a kamwöchünük won an wenechar \sr 31.1-40 \q1 \v 1 “Üa föri eu pwon ngeni mesei \q1 pwe üsap nenengeni eman föpwül fän mocheisou. \q1 \v 2 Met wisei me ren Kot, \q1 nge met ineti me ren Ewe mi Unusen Manaman mi nom lon läng? \q1 \v 3 Ifa usun, feiengau esap feitiu won eman chon pwüngingau, \q1 nge riaföü esap tori chokewe mi föföringau? \q1 \v 4 Ifa usun, Kot esap silei meinisin mine üa föri \q1 o küna fefetalin pechei? \b \q1 \v 5 Üa pwärätä pwe üsap föri föför mi mwäl, \q1 ika föri föförün atuputup. \q1 \v 6 Kot epwe kiloniei won eu kilo mi pwüng, \q1 pwe epwe küna pwe üsap tipis. \q1 \v 7 Are pechei a tokola seni ewe al mi pwüng \q1 o lelukei a chei nennen mesei, \q1 are pei a limengau ren tipis, \q1 \v 8 mürin üpwe fofot, nge eman epwe eni, \q1 nge mine a märitä fän itei epwe üttütä. \b \q1 \v 9 Are üa mocheniaiti pwülüen chon ari, \q1 ika üa operi lükün asamen imwan, \q1 \v 10 mürin pwülüei epwe üsüs föün wiich fän iten pwal eman mwän usun eman amanau, \q1 pwal ekoch mwän repwe annut ren. \q1 \v 11 Pun ekiekekin fefin eu föför mi fokun ingau, \q1 eu tipis ekewe soukapwüng repwe apwüngü, \q1 \v 12 a usun chök eu ekkei a külong lon ewe leni mi alolol, \q1 epwe kenala meinisin mine ai. \b \q1 \v 13 Are üa amwöchü seni nei chon angang mwän ika chon angang fefin ar pwüng, \q1 lupwen ra pälüeniei ren och osukosuk, \q1 \v 14 mürin met üpwe föri, are Kot epwe ü ngeniei? \q1 Met üpwe pälüeni ngeni, are epwe apwüngüei? \q1 \v 15 Ifa usun, Kot mi föriei esap pwal föriir? \q1 Ifa usun, esap eman chök Kot a alapalapakem lon letipen inem? \b \q1 \v 16 Ifa usun, üa amwöchü seni ekewe chon wöüngau mine ra tüngor, \q1 ika popwi pwe ewe fefin mi mä pwülüan a tton mesan ren kechü? \q1 \v 17 Ifa usun, ngang echök üa eni enei, \q1 nge ekewe mi mäsen resap mongö seni? \q1 \v 18 Apwi! Seni lealüali üa foleniir usun eman sam, \q1 nge lon unusen manauei üa tümwünü fefin mi mä pwülüer. \b \q1 \v 19 Lupwen üa küna eman mi mwelele esap wor üfan, \q1 ika eman mi wöüngau esap wor pwölüpwölün, \q1 \v 20 üa fang ngeni üf mi för seni ülöülen nei sip pwe epwe üföüf. \q1 Mürin a mwareitiei ren unusen lelukan. \q1 \v 21 Are üa amola ai üpwe angeetä won ewe mi mäsen, \q1 pun üa silei pwe mi wor manei lon kapwüng, \q1 \v 22 mürin chün afarei epwe imwü seni afarei, \q1 nge pei epwe üttüwu seni lekamasan. \q1 \v 23 Pun üa niueiti än Kot apwüng, \q1 iei mine üsap tongeni föri ekei sokun föför. \b \q1 \v 24 Ifa usun, üa anomu ai apilükülüköch won kolt, \q1 ika apasa pwe kolt mi mürina ai apilükülük? \q1 \v 25 Ifa usun, üa sikesik pokiten watten wöüi, \q1 ika pokiten pei a aworato chomong mettoch? \q1 \v 26 Ifa usun, üa fel ngeni akkar lupwen a tin, \q1 ika ngeni maram lon lingan lupwen a tö, \q1 \v 27 pwe lelukei a tokola lemonomon, \q1 pwe üa asamoluur ren ai tinala ai kapongen menin ngeniir? \q1 \v 28 Pwal ei epwe eu föför mi ngau ekewe soukapwüng repwe apwüngü, \q1 pun üpwe amamäsini Kot lon läng. \b \q1 \v 29 Üsap fokun meseik ren feiengauen ekewe chon oputaei, \q1 ika mwänek, lupwen riaföü a toriir. \q1 \v 30 Ngang üsap tipis ren ai üpwe anümamaueer. \q1 \v 31 Nei kewe chon angang meinisin ra silei \q1 pwe üa amongöü ekewe chon ekis fansoun meinisin. \q1 \v 32 Ekewe chon saifetal resap nomofetal won al lepwin, \q1 pun üa etiweer lon imwei. \q1 \v 33 Üsap tukumala ai pupungau usun aramas ra föri, \q1 o opala ai tipis. \q1 \v 34 Üsap fokun niuokusiti mine ekewe aramas ra ngününgünüei won, \q1 ika niueiti ar turunufaseei, \q1 pwe üpwe fanafanala o nonom chök lon imwei. \q1 \v 35 Amwo a wor eman epwe aüselingaei. Iei sainin itei. \q1 Ewe mi Unusen Manaman epwe pälüeniei. \q1 Amwo epwe wor rei ewe toropwen atutur, \q1 ewe chon atipisiei a makei. \q1 \v 36 Ellet, üpwe mwärei won afarei \q1 o rietä won mökürei pwe mwäri. \q1 \v 37 Üpwe aiteitä ngeni Kot meinisin mine üa föri lon manauei. \q1 Üpwe feila ren fän wenecharen letipei. \b \q1 \v 38 Are üa tömwälilong lon eu fanü o angang won, \q1 \v 39 are üa mongö uan, nge üsap möni mwo ewe fanü, \q1 are popwi pwe mine fanüan ewe a mäla ren echik, \q1 \v 40 mürin iräfölüföl repwe märitä won, nge sap wiich, \q1 pwal fetilingau, nge sap parli.” \q1 Än Hiop kewe kapas ra müchüla. \c 32 \s1 Elihu a alletä pwe a wor an pwüng pwe epwe pälüeni Hiop \sr 32.1-22 \p \v 1 Iwe, ekei ülüman mwän ra ükütiu le pälüeni Hiop, pun Hiop a lükü pwe a wor püsin an pwüng. \v 2 Mürin, Elihu nöün Parakel we mwän ewe re Pus seni ewe familien Ram a song. A song ngeni Hiop, pun a ekieki pwe i a pwüng, nge Kot a mwäl. \v 3 A pwal song ngeni chiechien Hiop kewe ülüman, pun esap chüen wor mine repwe pälüeni ngeni Hiop, inamwo ika ra fen pwärätä pwe i a mwäl. \v 4 Iwe, Elihu a witiwit le kapas ngeni Hiop, pun i a kis seniir meinisin. \v 5 Nge lupwen Elihu a küna pwe ekei ülüman mwän resap chüen tongeni pälüeni Hiop, a song. \v 6 Mürin, Elihu a popuetä le kapas, \q1 “Ngang üa ier kükün, nge ämi oua ier watte. \q1 Iei mine üa säw o niuokus ai üpwe pwärätä mefiei ngenikemi. \q1 \v 7 Üa ekieki, ‘Ir mi chinlap repwe kapas, \q1 nge chokewe mi ieritam repwe aiti ngeni aramas tipachem.’ \q1 \v 8 Nge Ngünün Ewe mi Unusen Manaman mi nom lon aramas \q1 a atufichiir pwe repwe weweöch. \q1 \v 9 Sap ir mi chinlap ra tipachem, \q1 sap pwal ir mi ier watte ra wewe ren mine a pwüng. \q1 \v 10 Iei mine oupwe aüselingaei, \q1 oupwe mwüt ngeniei pwe üpwe pwal pwärätä mefiei. \b \q1 \v 11 Nengeni, üa witiwit lupwen oua kapas, \q1 üa aüseling ngeni ämi kapasen tipachem, \q1 lupwen oua fokun küttaöchü mine oupwe apasa. \q1 \v 12 Üa aü selingei ngenikemi, \q1 nge esap wor eman me leimi mi alletä pwe Hiop a mwäl \q1 ika pälüeni an kewe kapas. \q1 \v 13 Ousap apasa, ‘Äm aia küna tipachem. \q1 Kot echök epwe apälüa Hiop, nge sap aramas.’ \q1 \v 14 Hiop esap awena an kapas ngeniei, \q1 nge ngang üsap mochen pälüeni lon ititin ämi kapas. \b \q1 \v 15 Iwe, esap chüen wor mine repwe pälüeni ngonuk, Hiop, \q1 esap chüen wor mine repwe tongeni apasa. \q1 \v 16 Ifa usun, üpwe chök witiwit pokiten ir resap fos, \q1 pun ra chök ü ikenan, nge resap chüen apasa och? \q1 \v 17 Apwi! Pwal ngang üpwe awora ai pälüen. \q1 Üpwe pwal pwärätä mefiei. \q1 \v 18 Pun üse chüen tongeni fanafanala. \q1 Üse chüen tongeni amwöchü ai kapas. \q1 \v 19 Mefien lelukei a usun chök wain lon rume esap tongeni purowu, \q1 a usun chök eu minefön rumen wain mi arap ngeni an epwe mök. \q1 \v 20 Üpwe fokun kapas pwe epwe manösösöla lelukei, \q1 üpwe amasaaw o kapas. \q1 \v 21 Üsap lifilifil ngeni eman aramas, \q1 üsap pwal eäni kapas motoutou ngeni eman. \q1 \v 22 Pun are üpwe sip lon kapas motoutou, \q1 ewe Chon Föriei epwe müttir angeeila.” \c 33 \s1 Elihu a apwüngü Hiop \sr 33.1-33 \q1 \v 1 “Nge iei, Hiop, kopwe aüselingaei, \q1 kopwe rongorong ngeni ai kewe kapas meinisin. \q1 \v 2 Iei üa molotä pwe üpwe apasawu mine a nom lon lelukei. \q1 \v 3 Ai kei kapas ra towu seni wenecharen mefien letipei, \q1 üa apasa elletin mine üa silei. \q1 \v 4 Ngünün Kot a föriei, \q1 nge ngasangasen Ewe mi Unusen Manaman a fang ngeniei manau. \q1 \v 5 Kopwe pälüeniei are ka tongeni. \q1 Kopwe amolokotä o apälüaei. \q1 \v 6 Nengeni, ngang üa usun chök en me fän mesen Kot. \q1 Pwal ngang üa för seni pwül. \q1 \v 7 Esap wor och popun om kopwe niuokusitiei, \q1 üsap mochen pwe kopwe mefi weires rei. \b \q1 \v 8 Ewer, en ka fosolong lon selingei, \q1 üa rongorong ngingin om kapas. \q1 \v 9 Ka apasa, ‘Üa limöch, esap wor ai pupungau. \q1 Üa wesewesen limöch, esap wor ai tipis. \q1 \v 10 Nge Kot a chök kütta och popun mine epwe ü ngeniei ren, \q1 a atolongaei lon tettelin chon oputan. \q1 \v 11 A anüküchara pechei lefilen irä \q1 o mamasafichi mwökütüküti meinisin.’ \x + \xo 33.11 \xt Hiop 13.27\x* \q1 \v 12 Nge üpwe kapas ngonuk, Hiop, pwe lon ei ka mwäl. \q1 Kot a tekia seni aramas meinisin. \q1 \v 13 Pwota ka anini ngeni Kot \q1 o üra pwe esap fokun pälüeni än aramas kapasen lalangau? \q1 \v 14 Pun Kot a kapas lon sokopaten lapalap. \q1 Are aramas resap rongorong lon eu, \q1 a filätä pwal eu, nge aramas resap afäli. \q1 \v 15 Lepwin, lupwen aramas ra möürüchou, \q1 Kot a kapas ngeniir lon ar tan me künaer. \x + \xo 33.15 \xt Hiop 4.13\x* \q1 \v 16 Mürin a suki selingen aramas \q1 o eniweer ren an kapasen amirit, \q1 \v 17 pwe epwe akulu aramas seni ar föför mi ngau \q1 o pinei ar resap lamalamtekia. \q1 \v 18 A amwöchü manauer seni peias \q1 o tümwünüür seni feiengauen ketilas. \b \q1 \v 19 Kot a pwal amiriti eman aramas ren an atolonga lon samau \q1 o aura inisin ren metek, \q1 \v 20 pwe a now anan, \q1 esap mwo nge mwon mongö mi fokun anö. \q1 \v 21 A üttüla fitukan pwe sise chüen küna, \q1 nge chün sise küna me mwan ra pwäwu. \q1 \v 22 Iwe, manauan a kan ngeni peias, \q1 pwal ngeni ekewe chon künö mi awarato mäla. \q1 \v 23 Nge are epwe wor eman chon afför ren seni lein nöün Kot kewe ngeröün chon läng, \q1 epwe pwäri ngeni ewe aramas mine a pwüng fän itan, \q1 \v 24 epwe ümöümöch ngeni o üreni, \q1 ‘Kopwe angasa ätei seni an tolong lon peias. \q1 Üa küna och penmanauan. \q1 \v 25 Mürin inisin epwe wiliti inisin eman alüal, \q1 epwe liwiniti pöchökülan lealüalün.’ \q1 \v 26 Mürin, ewe aramas epwe iotek ngeni Kot, \q1 nge i epwe etiwa. \q1 Epwe feito fän mesen Kot fän pwapwa, \q1 nge Kot epwe ngenisefäli an pwüng. \q1 \v 27 Iwe, epwe feito fän mesen aramas o pwärätä, \q1 ‘Üa tipis o tok seni mine a pwüng, \q1 nge Kot esap liwini ngeniei. \q1 \v 28 A angasa manauei seni ai tolong lon peias, \q1 üa künasefäli saram.’ \b \q1 \v 29 Nengeni, Kot a föri ekei föför ngeni eman aramas fän ruu ika fän ülüngat, \q1 \v 30 pwe epwe aliwinisefäli manauan seni peias \q1 o küna ewe saramen manau. \q1 \v 31 Hiop, kopwe fokun aüselingaei. \q1 Kopwe mosonoson, nge ngang üpwe kapas. \q1 \v 32 Are mi wor mine ka mochen apasa, kopwe pälüeniei. \q1 Kopwe kapas, pun üa fokun mochen pwe epwe pwä om pwüng. \q1 \v 33 Nge are esap wor och, kopwe aüselingaei. \q1 Kopwe mosonoson, nge ngang üpwe aiti ngonuk tipachem.” \c 34 \s1 Elihu a pwärätä pwe Kot a pwüng \sr 34.1–35.16 \q1 \v 1 Mürin, Elihu a apasa, \q1 \v 2 “Oupwe aüselinga ai kewe kapas, ämi mwän mi tipachem, \q1 oupwe aü selingemi ngeniei, ämi chon silelap. \q1 \v 3 Pun selingach a sotuni kapas usun chönawach a neni mongö. \q1 \v 4 Ousipwe filätä mine a pwüng. \q1 Ousipwe kaiöfengen mine a mürina. \q1 \v 5 Pun Hiop a apasa, ‘Esap wor ai tipis, \q1 nge Kot a angei seniei ai pwüng. \q1 \v 6 Ikamwo üa pwüng, nge üa nom lon tettelin chon chofana. \q1 Ikamwo üsap pupungau, nge kinasei esap chüen tongeni mo.’ \q1 \v 7 Meni aramas a usun chök Hiop mi ünümätä kapasen ämängau usun chök koluk, \q1 \v 8 mi eti ewe mwichen chon föföringau \q1 o chiechi ngeni ekewe aramas mi ingau? \q1 \v 9 Pun Hiop a apasa, ‘Esap wor feiöchün eman aramas, \q1 are a föri letipen Kot.’ \b \q1 \v 10 Iei mine ämi mwän mi weweöch, oupwe aüselingaei. \q1 Ese fokun tufich ngeni Kot pwe epwe föri föför mi ngau, \q1 ese fokun tufich ngeni Ewe mi Unusen Manaman pwe epwe föri mine a mwäl. \q1 \v 11 Pun Kot epwe ukun ngeni eman me eman aramas ükükün an föför, \q1 epwe liwini ngeni won ükükün lapalapen manauan. \q1 \v 12 Ellet, Kot esap föri och föför mi ngau, \q1 Ewe mi Unusen Manaman esap atoka mine a pwüng. \x + \xo 34.12 \xt Kölf 62.12\x* \q1 \v 13 Iö a filätä Kot pwe epwe nemeni fanüfan? \q1 Iö a awisa pwe epwe tümwünü unusen fanüfan? \q1 \v 14 Are Kot epwe chök angeesefäli ngünün ika ngasangasan, \q1 \v 15 mönümanau meinisin repwe mäla o liwiniti pwül. \q1 \v 16 Are mi wor om mirit, Hiop, kopwe aüselingaei, \q1 kopwe rongorong ngeni mine üpwe apasa. \q1 \v 17 Ifa usun, eman mi oput pwüng epwe nemenem? \q1 Ifa usun, kopwe atipisi Kot ewe mi pwüng me manaman? \q1 \v 18 I ewe mi apasa ngeni eman king, ‘Ka lomotongau,’ \q1 ika ngeni ekewe aramas tekia, ‘Oua aramasangau.’ \q1 \v 19 Esap lifilifil ngeni samol, \q1 esap pwal aücheani ekewe chon wöümong lap seni ekewe chon wöüngau, \q1 pun a föriir meinisin. \q1 \v 20 Lon eu chök otun aramas ra mäla lukenipwin. \q1 Ekewe aramas ra chechech o mäla. \q1 Pöün Kot a angeala ekewe chon pwora, \q1 nge sap pöün eman aramas. \b \q1 \v 21 Mesen Kot a afota alen ekewe aramas, \q1 a nengeni fefetalin pecher. \q1 \v 22 Esap wor eu leni mi kiroch ika rochokich \q1 ia ekewe aramasangau ra tongeni aopeer ie. \q1 \v 23 Kot esap afata eu fansoun inet aramas repwe feito fän mesan \q1 pwe epwe eäni kapwüng ngeniir. \q1 \v 24 A asapwilätiu ekewe mi nemenem, \q1 nge esap osun an epwe akomwen atikinöör, \q1 mürin a atolonga ekoch lon lenier. \q1 \v 25 Pokiten a silei ar föför, \q1 a atururetiu o atatakisiir lepwin. \q1 \v 26 A apwüngüür me fän mesen aramas meinisin pokiten ar föföringau, \q1 \v 27 pun ra kul seni ar tapwela mürin, \q1 nge resap afäli an kewe allük. \q1 \v 28 Ir popun pwe ekewe chon wöüngau ra kökköri Kot pwe epwe alisiir, \q1 nge i a rongorong ar siö. \q1 \v 29 Are Kot a fanafanala, iö epwe tongeni apwüngü? \q1 Are i a amona mesan, iö epwe tongeni küna? \q1 Nge Kot a nemeni eman aramas usun chök an nemeni chon eu mwü, \q1 \v 30 pwe esap mwüt ngeni ätewe esap aleasochis ngeni epwe nemenem \q1 o atupu ekewe aramas. \b \q1 \v 31 A mürina än eman aramas epwe pwäri ngeni Kot, \q1 ‘Üa tipis, üsap chüen föri och mi mwäl. \q1 \v 32 Kopwe aiti ngeniei mine üsap küna. \q1 Are üa föföringau, üsap chüen förisefäli.’ \q1 \v 33 Are en Hiop kosap mochen ekieksefäl, \q1 pwota Kot epwe liwini ngonuk usun en ka mochen? \q1 En kopwe püsin pälüeni ei kapas ais, nge sap ngang. \q1 Iei mine kopwe pwärätä met mefiom. \q1 \v 34 Aramas mi mirit repwe tipeeu ngeniei, \q1 nge chokewe mi tipachem repwe üreniei, \q1 lupwen ra rongorong ai kapas, \q1 \v 35 ‘Än Hiop kapas esap wor silelap lon, \q1 mine a apasa esap wor mirit lon.’ \q1 \v 36 Amwo Hiop epwe fokun küna sosot me ren aramas, \q1 pun an kapas a usun chök än ekewe aramasangau kapas. \q1 \v 37 A apacha an ü ngeni Kot ngeni an tipis. \q1 A alopolop fän ämängau me leich \q1 o achomonga an kapasen ü ngeni Kot.” \c 35 \q1 \v 1 Mürin, Elihu a pwal apasa, \q1 \v 2 “Ifa usun, ka ekieki pwe mi pwüng om apasa, \q1 pwe esap wor om tipis fän mesen Kot? \q1 \v 3 Ka pwal aisini Kot, ‘Met feiöchi? \q1 Met ai win pwe üsap tipis?’ \q1 \v 4 Ngang üpwe pälüenuk, pwal chiechiom kewe mi nom reöm. \q1 \v 5 Kopwe netä läng o nenengeni. \q1 Kopwe atola ekewe kuchu mi tekia ra nom asom. \q1 \v 6 Ifa usun, are ka tipis, met epwe fis ngeni Kot? \q1 Are om pupungau a chomongola, met ka föri ngeni i? \q1 \v 7 Nge are ka pwüng, met kopwe ngeni, \q1 ika met epwe angei seni lepoum? \q1 \v 8 Om föföringau a chök afeiengaua eman aramas usun chök en, \q1 nge om föri mine a pwüng a atoto feiöch won aramas. \x + \xo 35.8 \xt Hiop 22.2-3\x* \q1 \v 9 Pokiten chomongun riaföü ekewe aramas ra siö, \q1 ra kökkö pwe eman epwe alisiir seni chokewe mi wor maner. \q1 \v 10 Nge esap wor eman me leir a ais, ‘Ifa i Kot ewe mi föriei, \q1 ewe mi atufichiei pwe üpwe kölün mwareiti lepwin, \q1 \v 11 ewe mi asilelapaei lap seni ekewe man won fanüfan \q1 o atipachemaei lap seni ekewe machang?’ \q1 \v 12 Iei mine lupwen ra siö, Kot esap pälüeniir \q1 pokiten ra lamalamtekia o föri mine a ngau. \q1 \v 13 Ellet, Kot esap aüselinga eu siö esor lomotan, \q1 Ewe mi Unusen Manaman esap afäli. \q1 \v 14 Epwe fen ifan en, Hiop, lupwen ka apasa pwe kosap küna Kot, \q1 pwe om osukosuk a nom fän mesan, nge ka chök witiwiti. \q1 \v 15 Ka ekieki pwe Kot esap awora apwüng fän an song, \q1 esap pwal fokun afäli pupungau, \q1 \v 16 iei mine en Hiop ka eäni kapas mi lomotongau, \q1 ka achomonga om kapas, nge esap wor om silelap.” \c 36 \s1 Elihu a ingemwareiti tekian Kot \sr 36.1–37.24 \q1 \v 1 Iwe, Elihu a sopwela le kapas, \q1 \v 2 “Kopwe mwo witiwit ekis, mi chüen wor mine üpwe aiti ngonuk, \q1 pun mi chüen wor mine üpwe apasa fän iten Kot. \q1 \v 3 Ai silelap a watte, \q1 üpwe aea le pwärätä pwe ewe Chon Föriei a pwüng. \q1 \v 4 Pun ellet, ai kewe kapas resap mwäl. \q1 Eman mi fokun silelap a nom reöm. \b \q1 \v 5 Nengeni, Kot a manaman, nge esap oput eman. \q1 Esap wor och i esap tongeni weweiti. \q1 \v 6 Esap amwöchü manauen eman aramasangau, \q1 nge a ngeni ekewe mi mwelele ar pwüüng. \q1 \v 7 A tümwünü ekewe chon pwüng seni feiengau, \q1 a mwüt ngeniir pwe repwe nemenem usun ekewe king \q1 o atekiaretä tori feilfeilachök. \q1 \v 8 Nge are aramas ra fötek ngeni selimächä \q1 o nom lon riaföü, \q1 \v 9 mürin, Kot a pwäri ngeniir ar föför me ar tipis pwe ra lamalamtekia. \q1 \v 10 A suki selinger ngeni kapasen amirit \q1 o allük ngeniir pwe repwe kul seni ar föföringau. \q1 \v 11 Are repwe aleasochisi Kot o angang ngeni, \q1 repwe aunusa ierin manauer fän pisekisek me feiöch. \q1 \v 12 Nge are resap mochen aüselinga, \q1 repwe feiengau ren ketilas o mäla lon ar miritimang. \b \q1 \v 13 Iwe, chokewe resap aleasochisi Kot ra chök sossong. \q1 Nge lupwen Kot a apwüngüür, resap siö ngeni pwe epwe alisiir. \q1 \v 14 Ra mäla lealüalür, \q1 manauer a müchüla ren ar föri föför mi äsäw. \q1 \v 15 Nge Kot a angasa chokewe mi riaföü seni ar riaföü \q1 o kapas ngeniir lon ar weires. \q1 \v 16 A pwal panukowu seni lon riaföü \q1 o anomuk lon eu leni mi chölap ia esap wor achachach ie. \q1 Om chepel a uren mongö mi anö. \b \q1 \v 17 Nge iei Kot a apwünguk usun an apwüngü eman chon föföringau, \q1 a küük met mi pwüng ngonuk. \q1 \v 18 Kopwe afäliik pwe esap wor eman epwe atupuk ren chomong wöü, \q1 kosap mwütätä eu watten lifangen amichimich epwe atokok. \q1 \v 19 Ifa usun, om siö ika unusen om pöchökül repwe alisuk seni riaföü? \q1 \v 20 Kosap asüküsükü pwin, \q1 lupwen chon ekewe mwü ra kärila seni lenier. \q1 \v 21 Kopwe afäliik pwe kosap kul ngeni föföringau, \q1 pun iei popun ka küna sosot ren riaföü. \q1 \v 22 Nengeni, Kot a tekia lon an manaman. \q1 Iö a eman chon kait usun i? \q1 \v 23 Iö a aiti ngeni mine epwe föri, \q1 ika iö a tongeni apasa ngeni, ‘Ka föri mine a mwäl?’ \b \q1 \v 24 Kopwe chechemeni pwe kopwe ingeiti an angang aramas ra kölü lon ar köl. \q1 \v 25 Aramas meinisin ra küna mine a föri, \q1 ra chök tongeni nenengeni me toau. \q1 \v 26 Kot a fokun tekia, nge kich sisap tongeni weweiti. \q1 Esap wor eman a tongeni aleani ükükün ierin manauan. \q1 \v 27 A angeatä ekewe chiin koluk seni won pwül \q1 o siwili nüküchöchön ngeni üt. \q1 \v 28 Ewe üt a püngütiu seni läng \q1 o püngümongetiu won aramas. \q1 \v 29 Ifa usun, eman a tongeni weweiti usun an ameresala ekewe kuchu, \q1 pwal usun an apüngü chopulap seni lenian. \q1 \v 30 Nengeni usun an atoropasa ekewe inefi ünükün \q1 o pwölüela epin matau. \q1 \v 31 Ren ekei sokun lapalap a apwüngü chon ekewe mwü, \q1 a pwal fangoto chomong mongö. \q1 \v 32 A amasoua pöün ren inefi \q1 o allük ngeni pwe epwe küw ewe lenien ännen. \q1 \v 33 Ewe chopulap a asisilätä pwe eu mölümöl epwe waroto, \q1 pwal ekewe pwiin kow ra silei pwe epwe war. \c 37 \q1 \v 1 Ren ei föün ngasangasei a chechech o mwöküt seni lenian. \q1 \v 2 Oupwe fokun aüseling ngeni osomongun mwelien Kot, \q1 pwal ngeni üngüngün mwelian mi towu seni lon awan. \q1 \v 3 Unusen fän läng a öpüngü ewe chopulap \q1 o tinala an inefi ngeni ekewe lesopun fanüfan. \q1 \v 4 Mürin ei, möngüngün a fokun osomong. \q1 A ngüngü ren mwelian mi osomong usun püngün chopulap. \q1 A atowu ekewe inefi, lupwen aramas ra rong mwelian. \q1 \v 5 Fän alon Kot mettoch mi echipwör ra fis. \q1 A föri föför mi amwarar kich sisap tongeni weweiti. \q1 \v 6 A kapas ngeni sno pwe epwe püngütiu won fanüfan, \q1 nge a apasa ngeni chimwo me üt, ‘Oupwe püngümong.’ \q1 \v 7 A aükätiu än aramas angang, \q1 pwe ir meinisin repwe silei än Kot angang. \q1 \v 8 Mürin, ekewe manmwacho repwe feila lon pwanger o nonom lon. \q1 \v 9 Ewe mölümöl a feito seni ör, \q1 nge patapat a feito seni efeng. \q1 \v 10 Ais a fis seni ngasangasen Kot, \q1 nge ekewe koluk mi chölap ra föüla ren. \q1 \v 11 A amasoua ekewe kuchuchol ren koluk \q1 o atoropasa an kewe inefi rer. \q1 \v 12 Ekewe kuchu ra kukulufeil fän emwenien Kot, \q1 pwe repwe apwönüetä meinisin \q1 mine a allük ngeniir me won unusen fanüfan. \q1 \v 13 A tinato ekewe kuchu pwe repwe amiriti aramas, \q1 ika repwe achöchönü fanüfan o pwärätä an tong. \b \q1 \v 14 Hiop, kopwe aüselingaei, kopwe üla \q1 o ekieki usun än Kot angang mi amwarar. \q1 \v 15 Ifa usun, ka silei usun än Kot allük ngeni ekewe inefi \q1 me an afifirewu seni lon an kewe kuchu? \q1 \v 16 Ifa usun, ka silei usun än ekewe kuchu äs? \q1 Ei eu angang mi amwarar än Kot ewe mi unus lon an silelap. \q1 \v 17 En ka pwichikar lon ufom, \q1 lupwen ewe fanü a nom fän pwichikaren ewe asepwälin ör. \q1 \v 18 Ifa usun, ka tongeni ameresala läng usun i \q1 o föri pwe a pöchökül usun mächä mi misimis? \q1 \v 19 Kopwe aiti ngenikem mine aipwe üreni Kot. \q1 Esap wor och mine aipwe apasa, pun aia tiparoch. \q1 \v 20 Ifa usun, eman epwe üreni Kot pwe ngang üa mochen fos? \q1 Ifa usun, eman aramas epwe älälei an epwe feiengau? \b \q1 \v 21 Iei aramas resap tongeni küna tinen akkar mi pwölüla ren kuchu. \q1 Nge lupwen ewe asepwäl epwe pönala, epwe pwäla. \q1 \v 22 Seni efeng a tineto eu saram mi molupolup usun kolt. \q1 A wor ling mi aniuokus pwelin ünükün Kot. \q1 \v 23 Sisap tongeni küna Ewe mi Unusen Manaman. \q1 I a tekia lon an manaman me an pwüngüöch. \q1 Ewe mi unusen pwüng esap sorei pwüng. \q1 \v 24 Iei mine aramas ra meniniti i, \q1 nge i esap nenengeni aramas mi püsin ekieki pwe ra tipachem.” \c 38 \s1 Kot a alükülükü Hiop pwe a tiparoch \sr 38.1–40.5 \q1 \v 1 Mürin, ewe Samol mi Lapalap a pälüeni Hiop seni lon ewe mölümöl o apasa, \q1 \v 2 “En iö pwe ka afatangaua ai kapasen öüröür ren kapas esap wor mirit lon? \q1 \v 3 Kopwe ütä o tipeni tipen mwän. \q1 Ngang üpwe aisinuk, nge en kopwe pälüeniei. \b \q1 \v 4 Ia ka nom ie, lupwen üa föri longolongun fanüfan? \q1 Kopwe üreniei ika ka weweiti. \q1 \v 5 Iö a filätä aükükün ika iö a selipichi? \q1 Ifa usun, ka silei? \q1 \v 6 Met ekewe üren fanüfan ra fot won? \q1 Ika iö a isetiu ewe föün lepwokuku, \q1 \v 7 lupwen ekewe fün lesosor ra kölfengen, \q1 nge nöün Kot kewe chon läng meinisin ra mweireir fän pwapwa? \b \q1 \v 8 Iö a apüngalong matau lon lenian, \q1 lupwen a puwu seni leutun fanüfan? \q1 \v 9 Ngang ewe mi pwölüela matau ren kuchu \q1 o filiti ngeni rochopwak. \q1 \v 10 Üa aükü kiännin matau \q1 o föri asaman me amwöchün. \q1 \v 11 Üa apasa, ‘Iei ükükün toauom, nge kosap lu seni. \q1 Om kewe no mi pöchökül repwe kaüla ikei.’ \x + \xo 38.11 \xt Jer 5.22\x* \q1 \v 12 Ifa usun, Hiop, ka fen allük fän eu lon ränin manauom pwe epwe ränila \q1 o aiti ngeni mallen rän lenian, \q1 \v 13 pwe epwe amwöchü lesopun fanüfan \q1 o asupala ekewe aramasangau seni? \q1 \v 14 Saramen akkar a apwäöchü uluulun fanüfan \q1 usun pwäöchün maken impwang won pwülüpar, \q1 a pwä lapalapan usun a pwä lapalapen eu üf. \q1 \v 15 Saramen lerän a kon saram ngeni ekewe aramasangau, \q1 iei mine resap chüen tongeni föri ar föföringau. \b \q1 \v 16 Ifa usun, ka fen tori ekewe puächen matau \q1 ika ka fetal won epin matau? \q1 \v 17 Ifa usun, eman a fen aküna ngonuk ekewe asamalapen mäla, \q1 ika ka fen küna ekewe asamalapen rochokichin rochopwak? \q1 \v 18 Ifa usun, ka weweiti watten fanüfan? \q1 Kopwe üreniei are ka silei ekei mettoch meinisin. \b \q1 \v 19 Ia a nom ie ewe al mi alela ngeni ewe lenien saram? \q1 Nge ia a nom ie ewe lenien rochopwak? \q1 \v 20 Ifa usun, ka tongeni emweniir ngeni lenier, \q1 ika ka silei alen lenier? \q1 \v 21 Ewer, en ka silei pwe ierum ra fokun chomong, \q1 pun ka fen uputiu, lupwen fanüfan a fis. \b \q1 \v 22 Ifa usun, ka fen tolong lon ekewe imwen iseis sno, \q1 ika ka küna ekewe imwen iseis ütten fau? \q1 \v 23 Üa amoleretä fän iten ewe fansoun osukosuk, \q1 ewe fansoun fiu me maun. \q1 \v 24 Ifa alen ewe leni ia saram a tötä me ie pwe epwe tinfeil? \q1 Ika ia ewe asepwälin ötiu a enifeil won fanüfan me ie? \b \q1 \v 25 Iö a tuw eu warawar fän iten ewe üt mi püngümong \q1 o föri alen ewe inefi fiti chopulap? \q1 \v 26 Iö a apüngätiu üt won eu fanü ia esap wor aramas ie, \q1 won eu fanüapö esap so? \q1 \v 27 Iö a achöchönü ewe fanü mi pwasapwas o pön, \q1 pwe fetil epwe märitä? \b \q1 \v 28 Ifa usun, a wor semen ewe üt, ika iö a nöünätiu chiin amwurenipwin? \q1 \v 29 Iö inelapen ais, nge iö a nöünätiu sno seni läng? \q1 \v 30 Ekewe koluk ra pöchökülela usun fau, \q1 nge won ewe matau a föüla. \b \q1 \v 31 Ifa usun, ka tongeni rifengeni selin ewe mwuchiechien fü iter Mweriker, \q1 ika apichi selin ewe fü itan Öniön? \x + \xo 38.31 \xt Hiop 9.9; Am 5.8\x* \q1 \v 32 Ifa usun, ka tongeni alinga ekewe mwuchiechien fü lon ar fansoun, \q1 ika alinga ekewe fü iter Uwölö me Tämailapen efeng? \q1 \v 33 Ifa usun, ka silei akoten läng? \q1 Ifa usun, ka tongeni anüküchara än Kot nemenem won fanüfan? \b \q1 \v 34 Ifa usun, ka tongeni kökkötä ngeni ekewe kuchu \q1 pwe püngümongun üt epwe püngütiu womw? \q1 \v 35 Ifa usun, ka tongeni tinala ekewe inefi pwe repwe fiila, \q1 repwe feito reöm o apasa, ‘Äm ikei?’ \q1 \v 36 Iö a atolonga tipachem lon letipen aramas, \q1 ika iö a atolonga weweöch lon ar ekiek? \q1 \v 37 Iö a tipachem le aleani ekewe kuchu? \q1 Iö a tongeni äpea ekewe lenien koluk mi nom läng \q1 pwe repwe niitiu won fanüfan, \q1 \v 38 pwe ewe pwül moromor epwe pwakakala, \q1 nge ekewe föün pwül repwe pachfengen? \b \q1 \v 39 Ifa usun, ka tongeni liapeni ochän ewe laion, \q1 ika amötü ekewe nienifön laion, lupwen ra echik, \q1 \v 40 lupwen ra op lon lenier ika asousoula lon pwanger? \q1 \v 41 Iö a amongöni ekewe ängä, lupwen ra äsfeil ren ar echik, \q1 lupwen apaner kana ra siö ngeniei, pun esap wor ener mongö. \c 39 \q1 \v 1 Ifa usun, ka silei fansoun uputiuen ekewe kuuchen won chuk? \q1 Ifa usun, ka katol än ekewe chia nöünöütiu? \q1 \v 2 Ifa usun, ka tongeni aleani ükükün maramen ar pwopwo, \q1 ika ka silei fansoun ar repwe nöünöü? \q1 \v 3 Ifa usun, ka silei fansoun ar konola o nöünöüla, \q1 ika fansoun ar ngasala seni ar metekin nöünöü? \q1 \v 4 Apaner ra pöchökülela o mämäritä lemäl. \q1 Ra feila, nge resap chüen liwinsefäl ngeni inelaper. \b \q1 \v 5 Iö a apichi föfön ewe aas mi mwacho \q1 o mwüt ngeni pwe epwe fetalfeil? \q1 \v 6 Ngang üa ngeni ewe aas ewe fanüapö pwe fanüan, \q1 o mwüt ngeni pwe epwe nom lon ewe maasies ia a wor salt ie. \q1 \v 7 A oput akürangen lon ekewe telinimw, \q1 esap pwal rongorong ngeni än ewe chon wawa man apwas. \q1 \v 8 A atöpafetal won ekewe chuk \q1 o kütfeil anan fetil. \b \q1 \v 9 Ifa usun, ewe ätemwänin kow mi mwacho a mochen angang ngonuk? \q1 Ifa usun, a mochen annut lon om imwen man? \q1 \v 10 Ifa usun, ka tongeni ri ngeni säl pwe epwe tuw pwül, \q1 ika epwe tongeni nuki ewe minen kata pwül lon om mälämäl? \q1 \v 11 Ifa usun, kopwe anomu om apilükülük won pokiten watten an pöchökül \q1 o lükü ngeni pwe epwe föri om angang weires? \q1 \v 12 Ifa usun, ka apilükülükü pwe epwe uwato kiniom wiich \q1 o ionato ngeni om lenien wichiwich umwun wiich? \b \q1 \v 13 Pöükässin ewe machang itan ostrik ra müttir le asipupu, \q1 nge esap tongeni äs usun eman öröpwech. \q1 \v 14 Ewe ostrik a likiti sokulan won pwül \q1 pwe repwe pwichikar me won. \q1 \v 15 A manlükala pwe pechen eman aramas a tongeni puriir, \q1 nge eman manmwacho a tongeni amökküür. \q1 \v 16 A rochongau ngeni apanan kewe, usun chök nge itä sap nöün. \q1 Esap fokun ekieki ika an angang weires a lomotongau. \q1 \v 17 Ei a fis pokiten Ngang üsap fang ngeni tipachem, \q1 üsap pwal ngeni mirit. \q1 \v 18 Nge lupwen a popuetä le sä, \q1 a takiri ewe oris me ewe chon wawa. \b \q1 \v 19 Ifa usun, Hiop, en ka ngeni eman oris pöchökülan? \q1 Ifa usun, en ka awora ülöülen won üan? \q1 \v 20 Ifa usun, en ka amwetemweta pwe a mwetemwet usun lifichimas \q1 o aniuokusu aramas ren torotoran? \q1 \v 21 A föri rasen ipwan me lon ewe lemol, \q1 o säla ngeni maun fän unusen an pöchökül. \q1 \v 22 Esap sile niuokus, esap pwal rükö, \q1 esap timär seni ketilas. \q1 \v 23 Ewe lenien föün esefich a akürang me lepekin, \q1 nge ekewe siles me ekewe lifötüföt ra molupolup. \q1 \v 24 A chechech fiti mwasangasang o müttir säla, \q1 esap tongeni üla lupwen ewe rappwa a tik. \q1 \v 25 Nge lupwen ewe rappwa a tik, a apasa, ‘Aha!’ \q1 A tini pwonnen maun seni toau, \q1 a pwal rongorong än ekewe meilap akapwas me ewe mweireiren maun. \b \q1 \v 26 Ifa usun, ewe kawakaw a kaiö senuk usun an epwe äs \q1 o ameresala pöükässin ngeni ör. \q1 \v 27 Ifa usun, ewe ikel a ässitä fän om allük \q1 o föri fasan wilitekia? \q1 \v 28 A imweimw won ewe achau \q1 o föri lenian won pwangen achau mi uluulukenitä. \q1 \v 29 Seni ikenan a ouwasachafetalei mine epwe liapeni, \q1 mesan a küna me toau. \q1 \v 30 Ewe ikel a nom won ewe ia a wor mi mäla ie. \q1 Apanan kewe ra ün cha.” \x + \xo 39.30 \xt Mat 24.28; Luk 17.37\x* \c 40 \q1 \v 1 Mürin, ewe Samol mi Lapalap a aisini Hiop, \q1 \v 2 “Ifa usun, eman mi kütta mwälin Ewe mi Unusen Manaman epwe tongeni apälüa? \q1 Ätewe mi anini ngeni Kot epwe pälüeni.” \q1 \v 3 Mürin, Hiop a pälüeni ewe Samol mi Lapalap, \q1 \v 4 “Nengeni, ngang eman aramas mi aücheangau. \q1 Met üpwe tongeni pälüeni ngonuk? \q1 Üa pineela awei ren pei. \q1 \v 5 Üa kapas fän eu, nge üsap tongeni pälüeni. \q1 Üa kapas fän aruuan, nge üsap chüen kapassefäl.” \s1 Kot a pwärala an manaman \sr 40.6–41.34 \q1 \v 6 Mürin, ewe Samol mi Lapalap a pälüeni Hiop seni lon ewe mölümöl o apasa, \q1 \v 7 “Kopwe ütä o tipeni tipen mwän. \q1 Ngang üpwe aisinuk, nge en kopwe pälüeniei. \q1 \v 8 Ifa usun, kopwe amwäliei? \q1 Ifa usun, kopwe atipisiei pwe en kopwe pwüng? \q1 \v 9 Ifa usun, ka pöchökül usun Ngang? \q1 Ifa usun, a osomong osom usun osei? \b \q1 \v 10 Mürin kopwe foute ngonuk itetekia me iteföüla \q1 o aüföüfa ngonuk ling mi amwarar. \q1 \v 11 Kopwe nenengeni chokewe meinisin mi lamalamtekia, \q1 kopwe ninätiu säsen om song wor o atekisoneretiu. \q1 \v 12 Ewer, kopwe nenengeni chokewe meinisin mi lamalamtekia o atekisoneretiu. \q1 Kopwe purätiu ekewe aramasangau me ewe ia ra ütä ie. \q1 \v 13 Kopwe irerela meinisin lon ewe pwül \q1 o fötekiniir lon ewe lenien sotup. \q1 \v 14 Mürin, ngang won inisi üpwe pwärätä \q1 pwe püsin poum a tongeni amanauok. \b \q1 \v 15 Kopwe nenengeni ewe man mi fokun watte itan hipopotamus. \q1 Üa föri i usun üa föruk. \q1 I a mongö fetil usun eman ätemwänin kow. \q1 \v 16 Kopwe nenengeni pöchökülen wänükün \q1 me pöchökülen fituken lukan. \q1 \v 17 A tongeni apöchöküla mechan pwe a pöchökül usun efoch irä setar, \q1 nge selin afön ra pachefengen. \q1 \v 18 Chün ra pöchökül usun piras, \q1 nge pechen kana ra usun chök fochun mächä. \b \q1 \v 19 I akaemanün me lein förien Kot kana mi pöchökül. \q1 Ewe Chon Föri chök a tongeni eniwa. \q1 \v 20 A mär anan won ekewe chuk \q1 ewe ia ekewe manmwacho meinisin ra kukulou ie. \q1 \v 21 A kon lein ekewe irä pwokus iter lotus \q1 o opola lein ekewe wowo lon ewe pwakak. \q1 \v 22 Nürün ekewe irä lotus ra pwölüela, \q1 nge ekewe silifö mi mär aropen ewe öüwö ra nom pwelin ünükün. \q1 \v 23 Are ewe chanpupu a öütöüt, esap niuokus. \q1 A wor an apilüköch, \q1 inamwo ika ewe chanpupu Jortan a pu ngeni mesen awan. \q1 \v 24 Ifa usun, eman epwe tongeni tikilong lon mesan, \q1 ika pwangeni pwötün o särei? \c 41 \q1 \v 1 Ifa usun, ka tongeni efi eman alikitor won efoch ö, \q1 ika fötätiu chönawan ren efoch säl? \x + \xo 41.1 \xt Kölf 74.14; 104.26; Ais 27.1\x* \q1 \v 2 Ifa usun, ka tongeni atikalong efoch säl lon pwötün \q1 ika pwangeni ngächin ren efoch kakia? \q1 \v 3 Ifa usun, epwe tütüngor ngonuk pwe kopwe fäälimöch ngeni? \q1 Ifa usun, epwe eäni kapas pwetete ngonuk? \q1 \v 4 Ifa usun, epwe föri eu pwonen atipeeu ngonuk \q1 pwe epwe angang ngonuk tori feilfeilachök? \q1 \v 5 Ifa usun, kopwe tongeni efisira usun om efisira eman machang, \q1 ika föti ngeni efoch säl pwe noum kewe nengin repwe nöüni? \q1 \v 6 Ifa usun, ekewe chon attau repwe aninifengen won liwinin? \q1 Ifa usun, ekewe chon amömö repwe kinietiu fitukan o eäni amömö? \q1 \v 7 Ifa usun, ka tongeni posu silin ngeni chomong fisika \q1 ika posu möküran ngeni mächän likapich? \q1 \v 8 Are ka atapa i fän eu chök, kosap chüen atapasefäli, \q1 pun kopwe chechemeni usun an fiu ngonuk. \q1 \v 9 Eman aramas mi ekiekin akufu i epwe lichipüng. \q1 Lupwen a chök küna, epwe fokun rükö. \q1 \v 10 Esap wor eman a pwora pwe epwe tongeni apwökü. \q1 Nge iö chök a tongeni ü ngeni? \q1 \v 11 Iö a tongeni fiu ngeni, nge esap feiengau? \q1 Esap wor eman won unusen fanüfan a tongeni föri ei. \b \q1 \v 12 Iei üpwe chök fos usun pechen ewe alikitor, \q1 pwal usun an pöchökül me lapalapan. \q1 \v 13 Iö a tongeni asera seni silin \q1 ika posu pwochan? \q1 \v 14 Iö a tongeni ammasala awan \q1 mi kula ren ngin mi eniweniw? \q1 \v 15 Pwal won sökürün a wor telin ililin mi fokun kanefengen \q1 o pöchökül usun fau. \q1 \v 16 Ililin kewe ra fokun pachefengen \q1 pwe esor asepwäl a tongeni enilong lefiler. \q1 \v 17 Ra chufengen eu ngeni eu o akükfengen \q1 pwe resap tongeni imwüfesen. \q1 \v 18 Lupwen a mwesi, a fiwu saram, \q1 tinen mesan a usun chök tinen akkar lupwen a tötä. \q1 \v 19 A ngetewu ekkei me lon awan usun ngeten töl, \q1 pwal usun märäkükün ekkei. \q1 \v 20 Ötüöt a ötüwu seni lon pwötün \q1 usun ötüötün wowo mi kü me fän eu kama. \q1 \v 21 Ngasangasan a tongeni akü mwoli, \q1 nge ngeten ekkei a ngetewu seni lon awan. \q1 \v 22 Üan a fokun pöchökül, \q1 nge meinisin mi küna i ra niueiti. \q1 \v 23 Säsärin fitukan a fokun ngüt, \q1 a fokun pöchökül pwe esap tongeni mwökütüküt. \q1 \v 24 Leupwan a pöchökül usun eföü fau, \q1 a pöchökül usun eu nüföfau. \q1 \v 25 Lupwen a anangatä, ekewe chon pöchökül ra fokun niuokus, \q1 resap chüen silei mine repwe föri ren ächewechewen ükün. \q1 \v 26 Esap wor efoch ketilas a tongeni akinasa, \q1 esap pwal wor efoch fisika ika föün esefich ika siles a tongeni afeiengaua. \q1 \v 27 Mächä a usun chök apwangapwangen fetilipwas me ren, \q1 nge piras a usun chök irä mi kirou me ren. \q1 \v 28 Esap tongeni süla ren ekewe föün esefich, \q1 nge ekewe föün öülün ra usun chök pipin fetilipwas me ren. \q1 \v 29 Lifötüföt a usun chök fetilipwas me ren, \q1 a takiri tärekikin ekewe fisika. \q1 \v 30 Ililin lukan a usun chök tärupurupun mökkün sepi seni pwül, \q1 ra arasa ewe pwakak usun chök eu pisekin tuw warawar. \q1 \v 31 A kupeti ewe matau pwe a puropur usun koluk mi pwich lon eu kama \q1 o apurätä pwe a usun chök puren noppuk lon nape. \q1 \v 32 A wor puropuren mwurifion. \q1 Ren ei, eman a tongeni ekieki pwe ewe matau a nopwechepwech. \q1 \v 33 Esap wor och won fanüfan a wewe ngeni. \q1 I eman mönümanau esap wor an niuokus. \q1 \v 34 A otiwei mönümanau meinisin mi lamalamtekia, \q1 a king wor meinisin.” \c 42 \s1 Än Hiop amusamus \sr 42.1-6 \q1 \v 1 Mürin, Hiop a üreni ewe Samol mi Lapalap, \q1 \v 2 “Üa silei pwe en ka tongeni föri mettoch meinisin, \q1 nge meinisin mine ka ekiekietä esap wor epetin. \q1 \v 3 En ka ais, ‘En iö pwe ka amonomona ai kapasen öüröür ren kapas esap wor mirit lon?’ \q1 Ellet, üa apasa mine üsap weweiti, \q1 üa kapas usun mettoch mi fokun amwarar ngeniei, üsap silei. \x + \xo 42.3 \xt Hiop 38.2\x* \q1 \v 4 En ka apasa, ‘Kopwe aüseling, nge ngang üpwe kapas, \q1 ngang üpwe aisinuk, nge en kopwe pälüeniei.’ \x + \xo 42.4 \xt Hiop 38.3\x* \q1 \v 5 Me mwan üa rong usum ren selingei, \q1 nge iei üa nenengenuk ren mesei. \q1 \v 6 Iei mine üa püsin atipisiei \q1 o ekieksefäl lon pwül me falang.” \s1 Kot a etiwa Hiop o aliwinisefäli wöün meinisin \sr 42.7-17 \p \v 7 Mürin än ewe Samol mi Lapalap kapas ngeni Hiop, a pwal kapas ngeni Elifas ewe re Teman, “Üa song ngenikemi me chiechiom kewe ruoman, pun ousap eäni kapas mi pwüng usi, usun nei we chon angang Hiop a eäni. \v 8 Iei mine oupwe angei füman ätemwänin kow me füman ätemwänin sip, oupwe feila ren nei chon angang Hiop o eäni eu asoren kek fän itemi. Nge nei we chon angang Hiop epwe iotek fän itemi, pun üpwe etiwa an iotek, pwe üsap liwini ngenikemi liwinin ämi kapas esepwüng. Pun ousap eäni kapas mi pwüng usi, usun nei chon angang Hiop a eäni.” \v 9 Iwe, Elifas ewe re Teman, Piltat ewe re Shu me Sofar ewe re Nama ra feila o föri usun mine ewe Samol mi Lapalap a üreniir. Nge ewe Samol mi Lapalap a etiwa än Hiop iotek. \p \v 10 Nge mürin än Hiop iotek fän iten chiechian kewe, ewe Samol mi Lapalap a aliwinisefäli wöün. Iwe, a ngeni Hiop fän ruu mine a eäni me mwan. \x + \xo 42.10 \xt Hiop 1.1-3\x* \v 11 Mürin, pwin Hiop kewe me fefinan, pwal aramas meinisin mi silei i me mwan ra feito ren pwe repwe mongö ren lon imwan. Ra aururu o achipa i ren ekewe feiengau meinisin ewe Samol mi Lapalap a atoto won me mwan. Iwe, eman me eman leir a fang ngeni eföü föün moni seni silifer me efoch ring seni kolt. \v 12 Iwe, ewe Samol mi Lapalap a afeiöchü lusun ränin manauen Hiop lap seni me mwan. A wor ükükün engol me rüanüngeröü nöün sip, wonongeröü kamel, ruungeröü ätemwänin kow me engeröü liafefinin aas. \v 13 A pwal nöüni füman ät me ülüman nengin. \v 14 Iwe, a aita ngeni ewe finichi Jemima, ewe aruomanün Kesia, nge ewe aülümanün Keren-hapuk. \v 15 Lon unusen ewe fanü esap wor eman föpwül mi liöch usun nöün Hiop kewe föpwül. Iwe, semer we a afanüeer lein fanüen mongeer kewe. \v 16 Mürin ei, Hiop a pwal manau lon ükükün ipükü faik ier o küna nöün me nöün nöün kewe tori arüanün tettel. \v 17 Iwe, Hiop a mäla lon an chinlap o ieritam.