\id ACT \h FÖFÖR \toc1 Ekewe Soukünö Puken Föförün \toc2 Föför \toc3 Föf \mt1 Puken Föförün \mt2 ekewe Soukünö \is1 Kapas akom \iot I. Iten ei puk: Föför. \iot II. Chon makkei ei puk: Lukas ewe sousafei. \iot III. Itelapemongen ei puk: Uruwon me mämäritän ewe popun mwichefel. \iot IV. Kapas aüchean ei puk: Än Ngünmifel emweni ekewe soukünö lon ar angang. \iot V. Masouen ei puk: Ei puk Föförün ekewe Soukünö soposopun ewe Pworausen Manau makkeen Lukas. Popun än Lukas makkei ei puk pwe epwe apworausa usun än nöün Jesus kewe chon kaiö ra apworausafeili ewe Pworausen Manau usun Jesus fän emwenien Ngünmifel. Ra föri ei angang “lon Jerusalem, lon unusen Jutea me Samaria tori lon unusen fanüfan” (1.8). Iei ewe pworaus usun mwökütükütün souläng mi popuetä lein ekewe chon Juta o a soposopola tori a wiliti eu lamalamen lükü Jesus fän iten unusen fanüfan. Ewe chon makkei ei puk a mochen aweweöchü ngeni ekewe chon aleani pwe ekewe souläng resap eu mwichen afitikoko ngeni ewe Mwün Rom, a pwal afatöchü pwe än ekewe souläng lükü Jesus a wesewesen aunusöchüela ewe lamalamen chon Juta. \ip Ei puken Föför a kinikinitiu lon ülüngat kinikin mi afata chöülan afalafalen ewe Pworausen Manau usun Jesus pwal fisitän ewe mwichefel: (1) Poputän mwökütükütün souläng lon Jerusalem mürin än Jesus feitä läng. (2) Chöülan ewe mwökütüküt a pwal tori ekoch kinikinin ewe fanü Palestain. (3) A pwal chöüla ngeni ewe Mataulap, pwal tori Rom. \ip Angangen Ngünmifel iei aüchean lon ei puken Föför. Ngünmifel a feitiu won ekewe chon lükü lon Jerusalem lon ewe ränin Pentikost o sopwela le emweni o apöchöküla ewe mwichefel me ekewe souakomwen mwichefel, usun mine a pwä lon unusen ei puk. Än ekewe souläng akom afalafal a malap lon ekoch afalafal, nge ekewe pworaus mi makketiu lon ei puken Föför ra pwärätä manamanen ekei afalafal lon manauen ekewe chon lükü pwal lon än ekewe souläng chiechifengen lon mwichefel. \iot VI. Tettelin masouen ei puk: \io1 Fansoun amol ren ekewe chon pwärätä \ior 1.1-26\ior* \io1 a) Amüchülan än Jesus allük me an pwon ngeni nöün kewe chon kaiö \ior 1.1-14\ior* \io1 b) Ewe eman mi siwili Jutas \ior 1.15-26\ior* \io1 Ewe angangen pwärätä lon Jerusalem \ior 2.1–8.3\ior* \io1 Ewe angangen pwärätä lon Jutea me Samaria \ior 8.4–12.25\ior* \io1 Än Paulus angang \ior 13.1–28.31\ior* \io1 a) Aeuin an sai le arongafeili ewe Pworausen Manau \ior 13.1–14.28\ior* \io1 b) Ewe mwichelap lon Jerusalem \ior 15.1-35\ior* \io1 c) Aruuen an sai le arongafeili ewe Pworausen Manau \ior 15.36–18.22\ior* \io1 d) Aülüngatin an sai le arongafeili ewe Pworausen Manau \ior 18.23–21.16\ior* \io1 e) Paulus eman chon fötek lon Jerusalem, Seserea me Rom \ior 21.17–28.31\ior* \c 1 \s1 Kapas akom \sr 1.1-5 \p \v 1 Ngeni en Achengicheng olowe Teofilus: Lon aeuin nei we toropwe üa makkeetiu usun ekewe mettoch meinisin Jesus a föri me an kewe afalafal, seni ewe fansoun a popuetäni an angang \x + \xo 1.1 \xt Luk 1.1-4\x* \v 2 tori ewe rän a feilunusetä läng. Nge mwen an feilunusetä a atowu kapasen öüröür fän manamanen Ngünmifel ngeni ekewe mwän a filiiretä pwe repwe nöün soukünö. \v 3 Lon ükükün faik rän mürin an mäla a pwä ngeniir fan chomong lon chomong sokun lapalap mi alletätä ngeniir pwe a wesewesen manau. Ra küna i, nge i a kapas ngeniir usun ewe Mwün Kot. \v 4 Iwe, lupwen a nonom rer, a allük ngeniir, “Ousap feil seni Jerusalem, nge oupwe witiwiti ewe lifang Semei a fen pwon ngenikemi, usun üa fen ürenikemi. \x + \xo 1.4 \xt Luk 24.49\x* \v 5 Pun Johannes a papataisi aramas ren koluk, nge mürin ekoch rän ämi oupwe papatais ren Ngünmifel.” \x + \xo 1.5 \xt Mat 3.11; Mark 1.8; Luk 3.16; Joh 1.33\x* \s1 Jesus a feilunusetä läng \sr 1.6-11 \p \v 6 Iwe, lupwen ekewe soukünö ra chufengen me Jesus, ra aisini, “Äm Samol, ifa usun, kopwe aliwinisefäli ngeni Israel Mwün we lon ei fansoun?” \v 7 Jesus a pölüeniir, “Esap wisemi pwe oupwe silei fansoun me ränin, pwe wisen chök Semei an epwe akota. \v 8 Nge ämi oupwe angei ewe manaman lupwen Ngünmifel epwe feitiu womi, iwe, oupwe pwäriei lon Jerusalem, lon unusen Jutea me Samaria tori lon unusen fanüfan.” \x + \xo 1.8 \xt Mat 28.14; Mark 16.15; Luk 24.47-48\x* \v 9 Iwe, lupwen Jesus a wes le apasatä ekei kapas, a feilunusetä läng lupwen ar nenengeni. Iwe, eu kuchu a amonala seniir. \x + \xo 1.9 \xt Mark 16.19; Luk 24.50-51\x* \v 10 Nge ra chök nenetä läng lupwen a feil seniir. Iwe, lon ewe chök otun ruoman mwän mi üföüf üf mi pwechepwech ra ütä ünüküür \v 11 o ra üreniir, “Ämi re Kalilea, pwota oua ü ikei o nenetä chök läng? Ewe Jesus mi feil senikemi o feitä läng epwe liwinsefälito lon ewe chök lapalap oua küna lon lupwen a feitä läng.” \s1 Ewe eman mi siwili Jutas \sr 1.12-26 \p \v 12 Mürin ekewe soukünö ra feitiu me won ewe Chukun Olif o liwinsefäliti Jerusalem, toauen ewe Chukun Olif seni ewe telinimw ina epwe ükükün esop mwail. \v 13 Iwe, lupwen ra tolong lon Jerusalem, ra feitä lon ewe ruum ia ra nonom ie. Ätekewe mi nom lon ei ruum: Petrus, Johannes, James me Andru, Filip me Tomas, Partolomeus me Mateus, James nöün Alfäus, Simon i eman Selot \f + \fr 1.13 \ft wewen Selot: eman aramas mi ekimongei feiöchün fanüan\f* me Jut nöün James. \x + \xo 1.13 \xt Mat 10.2-4; Mark 3.16-19; Luk 6.14-16\x* \v 14 Ir meinisin ra tipeeu le chufengen o ikiotek fiti ekoch fefin me Maria inen Jesus me pwiin kewe. \p \v 15 Ekoch rän mürin a fis eu mwichen chon lükülük, ina epwe ükükün ipükü rüwe. Iwe, Petrus a ütä lefiler \v 16 o apasa, “Ämi pwii kana, mine a mak lon ekewe Toropwe mi Pin a pwönüetä usun mine Ngünmifel a apasa ren Tafit, lupwen a osuni usun Jutas, ätewe mi emweni chokewe mi fötekini Jesus. \v 17 Jutas eman me lon ach mwich, a filitä an epwe wor wisan lon ach angang.” \v 18 (Ewe moni Jutas a angei fän iten an föför mi ngau ra möni ngeni eu fanü. Ikenan a turutiu o mäla, a mökküfesen lukan pwe afan ra seliseliwu. \v 19 Ekewe aramas meinisin lon Jerusalem ra rong usun, iei mine ra aita ngeni ewe fanü Akeltama, lon püsin ar kapas, wewen “Fanüen Cha”.) \x + \xo 1.19 \xt Mat 27.3-8\x* \p \v 20 “Pun a mak lon ewe puken Kölfel, \q1 ‘Amwo imwan epwe pönüla, \q2 esap fokun wor eman epwe asoi.’ A pwal mak, \q1 ‘Amwo eman epwe siwili lon wisan.’ \x + \xo 1.20 \xt Kölf 69.25; 109.8\x* \v 21 Iei mine a öch ach sipwe filätä eman me lein ekei mwän mi etikich lon unusen fansoun ach Samol Jesus a nom rech. \v 22 Eman a fokun nom rech seni ewe fansoun Johannes a popuetä le föri an angangen papatais tori ewe rän Jesus a feil senikich o feitä läng. Pun eman me lein ätekei epwe fokun etikich le pwärätä pwe Jesus a manausefäl.” \x + \xo 1.22 \xt Mat 3.16; Mark 1.9; 16.19; Luk 3.21; 24.51\x* \v 23 Iwe, ra atolonga iten ruoman mwän: Josef mi pwal iteni Parsapas (pwal itan Justus) me Matias. \v 24 Mürin ra iotek, “Äm Samol, en ka silei mine a nom lon leluken aramas meinisin. Kopwe pwäri ngenikem iö lein ekei ruoman en ka filätä \v 25 pwe epwe tolong lon ewe wisen Soukünö siwilin Jutas, ätewe mi feila ngeni ewe leni ia epwe wesewesen nom ie.” \v 26 Mürin ra föri ewe angangen üttüt won ekewe ruoman mwän. Iwe, ra ütti Matias. Ätei a pach ngeni ewe mwichen ekewe engol me ruoman soukünö. \c 2 \s1 Ngünmifel a war \sr 2.1-13 \p \v 1 Iwe, lupwen a tori ewe ränin Pentikost, ekewe chon lükü Jesus meinisin ra chufengen lon eu leni. \x + \xo 2.1 \xt Lif 23.15-21; Tut 16.9-11\x* \v 2 Iwe, a müttir fis eu ngüngü seni läng mi wewe ngeni ngüngün asepwäl mi pöchökül, a aurala unusen ewe imw ia we ra motfengen ie. \v 3 Mürin ra küna chön mongö usun ekkei mi parasfeil, a feitiu won eman me eman ekewe aramas mi nom ikenan. \v 4 Iwe, ir meinisin ra urela ren Ngünmifel o ra popuetä le kapas lon kapasen ekis usun Ngünmifel a amwelielier. \p \v 5 A wor chon Juta mi niuokusiti Kot, ra nom lon Jerusalem, ra feito seni ekewe fanü meinisin won fanüfan. \v 6 Lupwen ra rong ei ngüngü, eu mwichen aramas mi chomong ra chufengen. Ir meinisin ra rükö, pun eman me eman leir a rong än ekewe chon lükü kapas lon en me kapasen fanüan. \v 7 Ra fokun mairü o weitifengeniir o ra apasa, “Ifa usun, ekei mwän meinisin mi kapas lon ekei sokun kapas, esap ir re Kalilea? \v 8 Nge pwota chök pwe oukich meinisin sia rongorong ar kapas lon en me kapasen fanüach kewe sia uputiu lon? \v 9 Sia feito seni Partia, Metia me Elam, seni Mesopotamia, Jutea me Kapatosia, seni Pontus me Asia, \v 10 seni Frikia me Pamfilia, seni Isip me ekewe fanü lon Lipia arap ngeni Kirene. Ekoch me leich sia feito seni Rom, \v 11 kich chon Juta me chon lükün Israel mi etiwa ewe lamalamen chon Juta. Ekoch me leich sia pwal feito seni Kreta me Arapia, nge oukich meinisin sia rongorong ar kapas lon kapasen fanüach kewe usun ekewe mettoch mi amwarar Kot a föri.” \v 12 Pokiten ar mairü me osukosuk ra aisfengen lefiler, “Epwe met wewen ei sokun lapalap?” \v 13 Nge ekoch aramas ra takiri ekewe chon lükü Jesus o apasa, “Ekei aramas ra pulas.” \fig “Ämi pwii kana chon Juta, ... oupwe aüselingaei!”|src="avnt061.tif" size="span" loc="78" ref="2.14" \fig* \s1 Än Petrus afalafal \sr 2.14-42 \p \v 14 Mürin Petrus a ütä fiti ekewe engol me eman soukünö o a popuetä le kapas leüömong ngeni ewe mwichen aramas, “Ämi pwii kana chon Juta me ämi meinisin mi imweimw lon Jerusalem, oupwe aüselingaei o mwüt ngeniei ai üpwe awewe ngenikemi wewen ei lapalap. \v 15 Ekei aramas resap pulas usun oua ekieki. Ekärän chök kulok tiu lesosor. \v 16 Nge iei usun met ewe soufos Sowel a kapas usun: \q1 \v 17 ‘Kot a apasa: Iei usun met üpwe föri lon ekewe ränin sopolan. \q2 Ngang üpwe tinato Ngüni won aramas meinisin. \q1 Nöümi mwän me fefin repwe osuni, \q2 nöümi alüal epwe wor künaer, \q1 ekewe chinlap mwän me leimi repwe soutatan. \q1 \v 18 Pwal mwo nge nei chon angang mwän me fefin \q2 üpwe tinatiu Ngüni wor lon ekana rän, pwe repwe arongafeili ai kewe kapas. \q1 \v 19 Üpwe awarato manaman seni läng \q2 o föri asisil won fanüfan. \q1 Epwe wor cha me ekkei me kuchu mi ötüöt usun ötüötün ekkei. \q1 \v 20 Akkar epwe rochola, nge maram epwe wiliti cha, \q2 mwen epwe war ränin ewe Samol, ewe rän mi lap o ling. \q1 \v 21 Nge iö epwe köri iten ewe Samol epwe manau.’ \x + \xo 2.21 \xt Sow 2.28-32\x* \p \v 22 “Ämi aramasen Israel, oupwe rong ekei kapas: Jesus seni Nasaret, eman aramas mi wor an pwüüng me ren Kot, usun a pwä ngenikemi ren ekewe tufich me manaman me asisil Kot a föri ren Jesus. Oua püsin silei usun ei, pun ra fis ikei lefilemi. \v 23 Püsin än Kot akot ei a fen apwüngala, pwe Jesus epwe oolong lepöümi, nge ämi oua niela ren ämi mwüt ngeni ekewe aramas mi tipis pwe repwe iräpengesi. \x + \xo 2.23 \xt Mat 27.35; Mark 15.24; Luk 23.33; Joh 19.18\x* \v 24 Nge Kot a amanauasefäli seni mäla. A angasala i seni manamanen mäla, pun esap tufich pwe mäla epwe amwöchü i. \x + \xo 2.24 \xt Mat 28.5-6; Mark 16.6; Luk 24.5\x* \v 25 Pun Tafit a kapas usun, \q1 ‘Üa küna ewe Samol, a nom mwen mesei fansoun meinisin. \q2 A arap ngeniei, pwe üsap osukosuk. \q1 \v 26 Iei mine letipei a fokun mwanek, \q2 ai kewe kapas ra uren pwapwa. \q1 Inamwo ika ngang eman aramas epwe mäla, \q2 üpwe chök kinamwe lon ai apilükülüköch. \q1 \v 27 Pun en kosap likitieila lon lenien ekewe mi mäla, \q2 kosap pwal mwüt ngeni Noumw we mi Pin epwe mach inisin lon peiasan. \q1 \v 28 En ka aiti ngeniei ewe alen manau. \q2 Om nonom rei a afisätä ai pwapwa mi lapalap.’ \x + \xo 2.28 \xt Kölf 16.8-11\x* \p \v 29 “Ämi pwii kana, üpwe kapas ngenikemi o afataöchü usun ach we lewo mi iteföüla King Tafit. A mäla o peias, nge peiasan a chüen nonom rech ikei tori ikenai. \v 30 I eman soufos a silei met Kot a eäni pwon ngeni: Kot a pwon fän akapel pwe epwe awora eman mwirimwirin Tafit pwe epwe king, usun chök Tafit. \x + \xo 2.30 \xt Kölf 132.11; 2.Sam 7.12-13\x* \v 31 Tafit a küna met Kot epwe föri lon ekewe fansoun repwe feito, iei mine a kapas usun manausefälin ewe Kraist lupwen a apasa, \q1 ‘Esap likilik lon lenien ekewe mi mäla, \q2 inisin esap mach lon peiasan.’ \v 32 Iwe, Kot a amanauasefäli ätei Jesus seni mäla, nge äm meinisin aia chon pwärätä pwe a wesewesen fis ei. \v 33 Jesus a tekiatä o nom lepelifichin Kot Saman we, a angei seni Kot ewe Ngünmifel, usun a fen pwon ngeni. Iwe, met oua küna iei o rongorong, iei an we lifang a tinatiu woch. \v 34 Pun Tafit esap püsin feitä läng, nge a apasa, \q1 ‘Ewe Samol a kapas ngeni ai Samol: \q2 Kopwe mottiu lepelifichi, \q1 \v 35 tori üpwe anomu chon oputom \q2 pwe repwe lenien puun pecheöm.’ \x + \xo 2.35 \xt Kölf 110.1\x* \v 36 Iei mine ekewe chon Israel meinisin repwe fokun silei, pwe ätei Jesus ämi oua iräpengesi, i ätewe Kot a seikätä pwe epwe Samol me Kraist!” \p \v 37 Lupwen ekewe aramas ra rongorong ekei kapas, a el letiper o ra aisini Petrus me ekewe ekoch soukünö, “Ämi pwiich kana, met äm aipwe föri.” \v 38 Petrus a pölüeniir, “Ämi meinisin oupwe aier seni ämi tipis kana o papatais ngeni iten Jesus Kraist, pwe ämi tipis kana repwe musala. Iwe, oupwe angei an Kot we lifang, ewe Ngünmifel. \v 39 Pun iei met Kot a fen pwon ngenikemi me nöümi kana pwal ngeni chokewe meinisin mi toau, ir meinisin ewe Samol ach we Kot a püsin körireto ren.” \v 40 Petrus a fönöü ir ren chomong kapas, a pese ngeniir o apasa, “Oupwe amanauakemi seni ewe feiengau epwe tori ei täppin aramas mi ngau!” \v 41 Iwe, chomong me leir ra lükü an afalafal o ra papatais. Lon ewe rän ina epwe ükükün ülüngat ngeröü aramas ra pach ngeni ewe mwichen chon lükü Jesus. \v 42 Ra likitü le kaiö seni mine ekewe soukünö ra aiti ngeniir, ra likitü lon ar chiechifengen o mongöfengen ewe mongön ach Samol me ikiotekfengen. \s1 Usun än ekewe chon lükülük nonomfengen \sr 2.43-47 \p \v 43 Iwe, chomong asisil me manaman ra fis ren ekewe soukünö, o ekewe aramas ra fokun mairü ren. \v 44 Ekewe chon lükülük meinisin ra chök sopwela lon ar chiechifengen o alilisfengen lefiler won pisekir. \x + \xo 2.44 \xt Föf 4.32-35\x* \v 45 Ra amömöla fanüer me pisekir o ra ineti lefiler ewe moni ra angei won ükükün met eman me eman a osupwang ren. \v 46 Iteiten rän ra tipeeufengen le mwichfengen lon ewe imwenfel, ra mongöfengen lon imwer fän pwapwa me tipetekison. \v 47 Ra mwareiti Kot, ra pwal küna chen me ren ekewe aramas meinisin. Iwe, iteiten rän ewe Samol a apacha ngeni ar we mwich aramas mi küna manau. \c 3 \s1 Petrus me Johannes ra apöchöküla eman mwän mi pechemä \sr 3.1-10 \p \v 1 Lon eu rän Petrus me Johannes ra feila ren ewe imwenfel lon fansoun iotek kulok ülüngat leolopal. \v 2 Iwe, eman mwän mi pechemä seni leuputiuan a mot ünükün ewe asamen imwenfel mi iteni “Asamalap mi echipwör”. Iteiten rän aramas ra uweeto i ünükün ei asamalap pwe epwe tütüngor moni seni ekewe aramas mi tolong lon ewe imwenfel. \v 3 Lupwen ätei a küna pwe Petrus me Johannes repwe le tolong lon ewe imwenfel, a tüngor rer pwe repwe ngeni och. \v 4 Iwe, ra newenewen ngeni, nge Petrus a üra, “Kopwe nenengenikem!” \v 5 Iei mine ei mwän a nenengeniir, pun a ekieki pwe epwe angei och seniir. \fig “...Mine a wor rei üpwe ngonuk...”|src="avnt062.tif" size="span" loc="66" ref="3.6" \fig* \v 6 Nge Petrus a üreni, “Esap wor moni rei, nge mine a wor rei üpwe ngonuk: Fän iten Jesus Kraist seni Nasaret üpwe ürenuk kopwe ütä o fetal!” \v 7 Mürin Petrus a amwöchü pöüifichin ewe mwän o aütai. Iwe, lon ewe chök otun pechen me lekupukupun pechen ra pöchökületä. \v 8 Iwe, a mwetetä, a ütä won pechen o popuetä le fetal. Mürin a eti Petrus me Johannes le tolong lon ewe imwenfel, a fetal, a mwetemwet o mwareiti Kot. \v 9 Iwe, unusen ewe mwichen aramas ra küna an fetal o mwareiti Kot. \v 10 Nge lupwen ra asilla pwe i ewe chon tütüngor mi momot ünükün ewe imwenfel ren ewe Asamalap mi echipwör, ir meinisin ra mairü o weitifengeniir ren mine a fis ngeni. \s1 Än Petrus afalafal me lon ewe imwenfel \sr 3.11-26 \p \v 11 Lupwen ewe mwän a chök fitipacheiti Petrus me Johannes lon ewe leni itan “Pwalangen Salomon”, ekewe aramas meinisin ra mairü o ra säto rer. \v 12 Iwe, lupwen Petrus a küna ekewe aramas, a üreniir, “Ämi aramasen Israel, pwota oua fokun mairü ren mine a fis, pwota oua nefotofot ngenikem? Oua ekieki pwe ren äm manaman me äm soulängöch aia tongeni apöchökülätä ei mwän pwe a tongeni fetal? \v 13 Än Apraham, Isaak me Jakop we Kot, än ach kewe lewo we Kot a alingala nöün Chon Angang Jesus. Nge ämi oua atolonga lepöün ekewe souemwenin chon Juta o amamäsini i me mwen Pilatus, oua fen mwo nge föri ei, lupwen Pilatus a ekiekin angasala i. \x + \xo 3.13 \xt Eks 3.15\x* \v 14 Jesus a pin o pwüng, nge ämi oua amamäsini i o tüngor ngeni Pilatus pwe epwe angasa ngenikemi ewe chon niela aramas. \x + \xo 3.14 \xt Mat 27.15-23; Mark 15.6-14; Luk 23.13-23; Joh 19.12-15\x* \v 15 Ämi oua niela ätewe mi emweni aramas ngeni manau. Nge Kot a amanauasefäli seni mäla o äm aia chon pwärätä pwe a fis ei. \v 16 Ren manamanen iten Jesus ei mwän mi pechemä a pöchökületä. Met oua küna o silei a fis pokiten äm aia lükü itan. Ren äm lükü Jesus a fis pwe ei mwän a wesewesen pöchökületä usun ämi meinisin oua küna. \p \v 17 “Ämi pwii kana, iei üa silei pwe met ämi me nöümi souemwen oua föri ngeni Jesus, oua föri pokiten ämi silemang. \v 18 Nge iei usun Kot a apwönüetä met a fen apasa me lomlom ren ekewe soufos meinisin, lupwen a apasa pwe nöün we Kraist epwe küna riaföü. \v 19 Oupwe ekieksefäl o kul ngeni Kot, pwe ämi tipis epwe mola, \v 20 pwe Kot epwe awora ngenikemi eu fansoun ngünümi epwe küna pöchökül. Epwe tinato Jesus, i ewe Kraist, Kot a fen filätä fän itemi. \v 21 Jesus epwe chök nom lon läng tori epwe war ewe fansoun pwe ekewe mettoch meinisin repwe försefäl, usun Kot a fen apasa me lomlom ren nöün kewe soufos mi pin. \v 22 Pun Moses a apasa, ‘Ewe Samol ämi we Kot epwe tinato eman soufos usun chök ngang, i eman seni püsin aramasemi. Oupwe fokun aleasochisi meinisin mine a ürenikemi pwe oupwe föri. \x + \xo 3.22 \xt Tut 18.15,18\x* \v 23 Nge eman esap aleasochis ngeni ena soufos epwe käriwu seni aramasan.’ \x + \xo 3.23 \xt Tut 18.19\x* \v 24 Iwe, ekewe soufos, pwal Samuel me chokewe mi tapw me mürin, ir meinisin mi afalafal, ra fen kapas usun met epwe fis lon ekei rän. \v 25 Än Kot kewe pwon nöün kewe soufos ra aronga ra fän itemi, nge ämi oua pachelong lon ewe pwon, Kot a föri ngeni ämi kewe lewo, usun Kot a kapas ngeni Apraham, ‘Üpwe afeiöchü aramasen fanüfan meinisin ren mwirimwirum.’ \x + \xo 3.25 \xt Ken 22.18\x* \v 26 Iei usun Kot a filätä nöün Chon Angang o tinato akom remi, pwe epwe afeiöchükemi ren an alisikemi pwe ämi meinisin oupwe kul seni ämi föför mi ngau.” \c 4 \s1 Petrus me Johannes ra ü me mwen ewe mwichen soupwüng \sr 4.1-22 \p \v 1 Iwe, lupwen Petrus me Johannes ra chüen kakapas, ekewe souasor, ewe meilapen chon tümwünü imwenfel me ekoch Satusi ra war. \v 2 Ra song pokiten ekewe ruoman soukünö ra afalafala ngeni ekewe aramas pwe Jesus a manausefäl seni mäla, ei a alletätä pwe ekewe mi mäla repwe manausefäl. \v 3 Iei mine ra turufiir o atururelong lon imwen fötek tori sorotän ewe rän, pun a fen lekuniolula. \v 4 Nge chomong aramas mi rongorong ngeni ar afalafal ra lükü. Iwe, iteiter fengen meinisin ina epwe ükükün limungeröü mwän. \p \v 5 Iwe, sorotän ewe rän ekewe souemwenin chon Juta, ekewe souakom me ekewe Sensen Allük ra chufengen lon Jerusalem. \v 6 Anas, ewe Souasor mi Lap, Kaifas, Johannes, Aleksanter me pwal ekoch mwän seni familien ewe Souasor mi Lap ra pwal nom lon ewe mwich. \v 7 Iwe, ra emwenato Petrus me Johannes me mwer o popuetä le kapas ais ngeniir, “Fän meni manaman ika fän meni it ämi oua föri ei?” \v 8 Mürin Petrus mi ur ren Ngünmifel a pölüeniir, “Ämi souemwenin ekewe aramas me souakom: \v 9 Are ämi oua atittinakem usun ewe föför mi mürina aia föri ngeni ewe mwän mi pechemä o ifa usun an küna pöchökül, \v 10 mürin ämi meinisin oupwe silei, pwal ekewe chon Israel meinisin repwe silei, pwe ei mwän mi ütä mwemi ikei a wesewesen pöchökül ren manamanen iten Jesus Kraist seni Nasaret, ätewe oua iräpengesi, nge Kot a amanauasefäli seni mäla. \v 11 Iwe, Jesus i ätewe ekewe Toropwe mi Pin ra kapas usun, \q1 ‘Ewe fau ekewe chon kaü imw ra pöütala \q2 a wiliti eföü fau mi fokun aüchea seni meinisin.’ \x + \xo 4.11 \xt Kölf 118.22\x* \v 12 Aramas repwe küna manau ren Jesus chök. Pun esap fokun wor pwal eu it won fanüfan Kot a ngeni aramas, pwe sipwe küna manau ren.” \p \v 13 Iwe, chon ewe mwichen soupwüng ra mairü lupwen ra küna än Petrus me Johannes pworacho, ra pwal silei pwe ir aramas resap fiti sukul. Iwe, ra mefi pwe ir fen chiechien Jesus. \v 14 Nge esap wor och mine repwe tongeni apasa, pun ra küna ewe mwän mi pöchökületä o ü ikenan ren Petrus me Johannes. \v 15 Iei mine ra üreniir, pwe repwe towu seni ewe ruum ia chon ewe mwichen soupwüng ra mwich ie. Mürin ra pwüngüpwüngfengen lefiler. \v 16 Iwe, ra ais, “Met sipwe föri ngeni ekei mwän? Aramas meinisin lon Jerusalem ra silei pwe ei manaman mi fokun amwarar a fis rer, nge sisap tongeni aopala. \v 17 Nge iei met sipwe föri, pwe ei pworaus esap chöfetal lein aramas. Sipwe fönöü ngeni ekei aramas, pwe resap fokun chüen kapas ngeni eman aramas usun ewe it Jesus.” \v 18 Mürin ra körisefäliirelong o allük ngeniir, pwe resap fokun kapas ika afalafal usun ewe it Jesus. \v 19 Nge Petrus me Johannes ra pölüeniir, “Oupwe püsin apwüngü are a pwüng mwen mesen Kot ach sipwe aleasochis ngenikemi mwen ach aleasochisi Kot. \v 20 Pun äm aisap tongeni ükütiu le kapas won met aia püsin küna o rongorong.” \v 21 Iwe, chon ewe mwichen soupwüng ra fokun pöchökül le eniwer, pwe resap chüen afalafal, mürin ra amuserela. Resap küna och popun mine repwe ariaföüür ren, pun ekewe aramas ra mwareiti Kot ren mine a fis. \v 22 Pun ierin ewe mwän mi pöchökületä ren ewe manaman a fen lap seni faik ier. \s1 Än ekewe chon lükü iotek \sr 4.23-31 \p \v 23 Lon ewe chök otun Petrus me Johannes ra ngasala, ra liwiniti ar we mwich o apworausa ngeniir meinisin mine ekewe souasor mi lap me ekewe souakom ra üreniir. \v 24 Iwe, lupwen ekewe chon lükü ra rong ei pworaus, ir meinisin ra tipeeufengen le iotek ngeni Kot: “Äm Samol, en ka föri läng me fanüfan me matau o meinisin mine a nom lor! \x + \xo 4.24 \xt Eks 20.11; Ne 9.6; Kölf 146.6\x* \v 25 Fän emwenien Ngünmifel en ka kapas ren äm we lewo Tafit, noumw chon angang lupwen a apasa, \q1 ‘Pwota ekewe chon lükün Israel ra fokun lingeringer? \q2 Pwota chon ekewe mwü ra föri ar raw mi lomotongau? \q1 \v 26 Ekewe kingen fanüfan ra amoleeretä, \q2 nge ekewe samol ra chufengen pwe repwe ü ngeni ewe Samol me nöün we Kraist.’ \x + \xo 4.26 \xt Kölf 2.1-2\x* \v 27 Pun iei usun mine a fis: Herotes me Pontius Pilatus ra mwichfengen me ekewe chon lükün Israel me ekewe aramasen Israel lon ei telinimw ar repwe ü ngeni Jesus noumw Chon Angang mi pin, ätewe en ka epiti. \x + \xo 4.27 \xt Mat 27.1-2; Mark 15.1; Luk 23.1,7-11; Joh 18.28-29\x* \v 28 Ra chufengen ar repwe föri meinisin mine en ka fen akota fän om manaman me letipom an epwe pwönüetä. \v 29 Äm Samol, iei kopwe ekieki ar kapasen eniweniw o atufichi noumw kei chon angang pwe repwe afalafala om kapas fän pwora. \v 30 Kopwe pwärala om pöchökül pwe chon samau repwe pöchökületä, kopwe mwütätä pwe asisil me manaman repwe fis ren iten Jesus noumw we Chon Angang mi pin.” \v 31 Iwe, lupwen ra wes le iotek ewe leni ia ra mwichfengen ie a mwökütüküt. Ir meinisin ra urela ren Ngünmifel o ra popuetä le asilefeili än Kot kapas fän pwora. \s1 Ekewe chon lükülük ra alilisfengen won pisekir \sr 4.32-37 \p \v 32 Iwe, ewe mwichen chon lükü Jesus ra ekiekeu me tipeeu. Esap fokun wor eman leir epwe apasa, pwe mine a wor ren epwe an chök, nge ra alilisfengen lefiler won meinisin mine ra eäni. \x + \xo 4.32 \xt Föf 2.44-45\x* \v 33 Fän manaman mi lapalap ekewe soukünö ra pwärätä pwe ewe Samol Jesus a manausefäl seni mäla, o Kot a fokun afeiöchüür meinisin. \v 34 Esap fokun wor eman me lon ewe mwich a osupwang. Chokewe mi wor fanüer ika imwer ra amömörela, nge ewe moni ra angei fän iten fanüer are imwer ra uwato \v 35 o ngeni ekewe soukünö. Iwe, ei moni ra aineti ngeni eman me eman leir won ükükün mine a osupwang ren. \p \v 36 Iwe, a wor eman mwän itan Josef seni ewe ainangen Lefi, a uputiu lon ewe fanü Saipros, ekewe soukünö ra pwal aita ngeni Parnapas (wewen ei it: Eman mi apöchöküla letipen aramas). \v 37 Ätei a amömöla fanüan, nge liwinin ei fanü a uwato o ngeni ekewe soukünö. \c 5 \s1 Ananias me Safira ra mäfeiengau \sr 5.1-10 \p \v 1 Nge a wor eman mwän itan Ananias, i me pwülüan itan Safira ra amömöla eu kinikin seni fanüer. \v 2 Iwe, pwülüan ei a tipeeu ngeni an epwe aopala och seni ewe moni fän itan, nge ewe lusun a ngeni ekewe soukünö. \v 3 Mürin Petrus a üreni, “Ananias, pwota ka mwüt ngeni Satan pwe epwe nemeni letipom, pwe ka chofona ngeni Ngünmifel ren om aopala och seni ewe moni ka angei fän iten fanüom we? \v 4 Ifa usun, esap fanüom mwen om ka amömöla? Nge mürin om amömöla ewe moni esap noumw? Pwota ka ekiekin föri ei sokun lapalap? Kosap chofona ngeni aramas, pwe ka chofona ngeni Kot.” \v 5 Lon ewe chök otun Ananias a rong ekei kapas, a turula o mäla. Iwe, ir meinisin mi rongorong usun mine a fis ngeni, ra fokun rükö. \v 6 Mürin ekoch alüal ra ütä o tükümala somän we, ra ekiewu lükün o peiaseni. \p \v 7 Ina epwe ülüngat awa mürin pwülüan we a feito, nge esap silei mine a fis. \fig ...Aramas ra ekieto chon samau won ekewe al...pwe are Petrus epwe ...pwere seniir, nürün epwe tori ekoch me leir.|src="avnt063.tif" size="span" loc="87" ref="5.15" \fig* \v 8 Iwe, Petrus a aisini, “Kopwe üreniei ika iei unusen ewe moni en me pwülüom oua angei fän iten fanüemi we?” Neminewe a pölüeni, “Ewer, ina chök ükükün.” \v 9 Iei mine Petrus a üreni, “Pwota en me pwülüom oua tipeeufengen le sotuni Ngünün ewe Samol? Nengeni, ekewe alüal mi peiaseni pwülüom we ra nom lükün ewe asam iei, repwe pwal ekiikewu!” \v 10 Lon ewe chök otun neminei a turula arun pechen Petrus o mäla. Iwe, ekewe alüal ra tolong o küna pwe Safira a mäla. Iei mine ra pwal ekiewu o peiaseni ünükün pwülüan we. \v 11 Iwe, unusen chon ewe mwichefel me meinisin mi rongorong usun ei pworaus ra fokun rükö. \s1 Ekewe manaman me asisil \sr 5.12-16 \p \v 12 Iwe, ekewe soukünö ra föri chomong manaman me asisil me lein ekewe aramas. Ekewe chon lükü meinisin ra mwichfengen lon ewe leni itan “Pwalangen Salomon.” \v 13 Esap wor eman me lükün ar we mwich a pwora le chu ngeniir, inamwo ika ekewe aramas ra meninitiir o kapasöch usur. \v 14 Nge a chomongola mwän me fefin ra lükü ewe Samol o pach ngeni ewe mwich. \v 15 Pokiten mine ekewe soukünö ra föri, aramas ra ekieto chon samau won ekewe al o alenier won peet me kieki, pwe are Petrus epwe pwereto o pwere seniir, nürün epwe tori ekoch me leir. \v 16 Iwe, chomong aramas ra feito seni ekewe telinimw mi nom ünükün Jerusalem, ra ekieto ekewe mi samau ika chokewe mi wor ngününgau wor. Iwe, ir meinisin ra pöchökületä. \s1 Ekewe Soukünö ra küna riaföü \sr 5.17-42 \p \v 17 Mürin ewe Souasor mi Lap me chiechian kewe meinisin, ir chon ewe mwichen Satusi, ra fokun lolowoiti ekewe soukünö. \v 18 Iwe, ra turufiir o atururelong lon imwen fötek. \v 19 Nge lepwin eman nöün ewe Samol chon läng a suki asamen ewe imwen fötek o emwenawu ekewe soukünö me lon. Iwe, a üreniir, \v 20 “Oupwe feila o ütä lon ewe imwenfel o afalafala ngeni ekewe aramas meinisin usun ei manau mi fö.” \v 21 Iwe, ekewe soukünö ra aleasochisi alon ewe chon läng. Lupwen a ränila ra tolong lon ewe imwenfel o popuetä le afalafal. Lupwen ewe Souasor mi Lap me chiechian kewe ra war, ra körifengeni ekewe souakomwen chon Israel meinisin pwe epwe le fis eu mwichen soupwüng. Mürin ra tinala ekoch chon mas lon ewe imwen fötek, pwe repwe emwenato ekewe soukünö me mwer. \v 22 Nge lupwen ra tori ewe imwen fötek, resap küna ekewe soukünö. Iei mine ra liwinsefäliti ewe mwichen soupwüng o apworausa ngeniir mine a fis, \v 23 “Lupwen sia tori ewe imwen fötek, sia küna pwe ekewe asam ra lokola o ekewe chon mas ra masafichi ekewe asamalap. Nge lupwen sia suki ekewe asam, esap wor eman a nom lon.” \v 24 Iwe, lupwen ekewe souasor mi lap me ewe meilapen chon tümwünü imwenfel ra rongorong ei pworaus, ra mairü ren met a fis ngeni ekewe soukünö. \v 25 Mürin eman mwän a war o üreniir, “Nengeni, ekewe mwän oua atururelong lon imwen fötek ra nom lon imwenfel o afalafala ekewe aramas.” \v 26 Iei mine ewe meilap fiti ekewe chon tümwünü imwenfel ra feila o emwenisefälieto ekewe soukünö. Nge resap pöchökül ngeniir, pun ra niuokus ika ekewe aramas repwe mone ngeniir fau. \v 27 Ra emweniirelong lon ewe imw o aütaar mwen ewe mwichen soupwüng, nge ewe Souasor mi Lap a kapas ais ngeniir. \v 28 A üreniir, “Äm aia allük pöchökül ngenikemi pwe ousap chüen afalafal mine ei mwän a aiti ngenikemi. Oupwe nengeni met oua föri! Oua achöfetalei ämi afalafal lon unusen Jerusalem, oua pwal ekiekin atipisikem ren än ei mwän mäla.” \x + \xo 5.28 \xt Mat 27.25\x* \v 29 Iwe, Petrus me ekewe ekoch soukünö ra pölüeni, “Äm aipwe chök aleasochisi Kot lap seni äm aleasochisi aramas. \v 30 Än ach kewe lewo we Kot a amanauasefäli Jesus seni mäla, ätewe oua niela ren ämi chüfölüetä won efoch iräpenges. \v 31 Nge Kot a atekiatai o anomu lepelifichin pwe epwe Samol me Chon Amanau, pwe epwe awora ekieksefäl me amusamusen tipis ngeni chon Israel. \v 32 Äm chon pwärätä ekei mettoch pwal Ngünmifel, i ewe Kot a ngeni chokewe mi aleasochis ngeni.” \p \v 33 Iwe, lupwen chon ewe mwichen soupwüng ra rong ekei kapas, ra fokun lingeringer, pwe ra ekiekin niela ekewe soukünö. \v 34 Nge eman Farisi itan Kamaliel, eman Sensen Allük mi wor sufölün me ren ekewe aramas meinisin, a ütä me lon ewe mwichen soupwüng. A allük pwe ekewe soukünö repwe towu lükün lon ekis fansoun mochomoch. \v 35 Mürin a üreni ewe mwichen soupwüng, “Ämi re Israel, oupwe ekiekifichi mine oupwe föri ngeni ekei mwän. \v 36 Ekoch ier a la a pwä eman mwän iten Teutas, a apasa pwe i eman souemwen mi lap, iwe, ina epwe ükükün föpükü mwän ra eti. Nge i a ninnila o chokewe meinisin mi chiechi ngeni ra toropasfeil o mine a ekiekin föri a ükütiu. \v 37 Mürin ei, Jutas eman re Kalilea a pwal pwä lupwen ewe fansoun makkeen it. A atupu eu mwichen aramas pwe repwe tapwela mürin. Pwal i a ninnila, nge chokewe mi eti ra toropasfeil. \v 38 Iei met üpwe ürenikemi won ei lapalap. Ousap föri och mine epwe ü ngeni ekei mwän. Oupwe likitiirela! Are ar ekiek me ar föför a pop seni aramas, epwe ükütiu, \v 39 nge are a pop seni Kot, ousap tongeni aüküretiu. Oupwe chök silei pwe oua fiu ngeni Kot.” Iwe, ewe mwichen soupwüng a tipeeu ngeni än Kamaliel we öüröür ngeniir. \v 40 Iwe, ra köralong ekewe soukünö. Mürin ra allük ngeni ekewe chon mas pwe repwe wichiir, ra pwal pöchökül le fönöü ngeniir, pwe resap fokun chüen afalafal usun iten Jesus. Mürin ra amuseerela. \v 41 Iwe, ekewe soukünö ra towu seni ewe mwichen soupwüng, ra fokun pwapwa, pun ra tongeni tolong lon riaföü me itengau fän iten Jesus. \v 42 Iwe, iteiten rän ra sopwela le afalafal lon ewe imwenfel pwal lon imwen aramas o aiti ngeni aramas ewe Pworausen Manau pwe Jesus ewe Kraist. \c 6 \s1 Ekewe füman soualilis \sr 6.1-7 \p \v 1 Ekoch fansoun mürin, lupwen ekewe chon lükü Jesus ra chomongola, a fis eu anini lefilen ekewe chon Juta mi fos lon kapasen Krik me ekewe chon Juta mi chök fos lon kapasen Ipru. Ekewe chon Juta mi fos lon kapasen Krik ra apasa, pwe ekewe fefin mi mä pwülüer seni lon ar we mwich resap angei inetiir mongö iteiten rän. \v 2 Iwe, ekewe engol me ruoman soukünö ra amwichafengeni unusen ewe mwichen chon lükülük o üreniir, “Esap pwüng ngenikem äm aipwe tümwününgau ngeni äm afalafala kapasen Kot fän iten äm tümwünü ewe angangen inetin mongö. \v 3 Iei mine ämi pwii kana, oupwe filätä füman mwän me leimi mi uren Ngünmifel o fokun tipachem, pwe sipwe awisa ngeniir ei angang. \v 4 Nge äm aipwe tupwöl le iotek o afalafala ewe kapasen Kot.” \v 5 Iwe, unusen ewe mwich a tipeeu ngeni mine ekewe soukünö ra eäni akot. Iei mine ra filätä Stefanus, eman mwän mi fokun lükülük o uren Ngünmifel, me Filip, Prokorus, Nikanor, Timon, Parmenas me Nikolaus seni Antiokia, eman chon lükün Israel mi etiwa lamalamen chon Juta me mwan. \v 6 Iwe, ra emwenala ekei mwän ren ekewe soukünö, nge ir ra iseis pöür won möküren eman me eman leir o iotek wor. \v 7 Iei usun ewe kapasen Kot a chöfetal. Nge ewe mwichen chon lükü Jesus lon Jerusalem ra fokun chochomongola, iwe, chomong lein ekewe souasor ra pwal lükü. \s1 Ra fötekini Stefanus \sr 6.8-15 \p \v 8 Iwe, Stefanus eman mwän mi uren feiöch me ren Kot, a fokun wor an tufich, pwe a föri manaman me asisil mi lapalap me lein ekewe aramas. \v 9 Nge ekoch mwän ra ü ngeni Stefanus, ir chon ewe imwen felikis mi iteni “Chon Ngas”, ekoch chon Juta seni Kirene me Aleksantria ra choni ei mwich. Ir me pwal ekoch chon Juta seni ekewe fanü Silisia me Asia ra popuetä le anini ngeni Stefanus. \v 10 Nge Ngünmifel a ngeni Stefanus tipachem, pwe lupwen a kapas, ir resap tongeni pölüeni. \v 11 Iei mine ra möni ekoch mwän pwe repwe apasa, “Äm aia rongorong pwe Stefanus a eäni kapasen turunufas usun Moses me Kot!” \v 12 Ren ei sokun lapalap ra amwökütükütü letipen aramas me ekewe souakom me ekewe Sensen Allük. Iwe, ra turufi Stefanus o etekinala mwen ewe mwichen soupwüng. \v 13 Mürin ra emwenato ekoch mwän ar repwe apasa kapas chofona usun i. Ra üra, “Ei mwän esap ükütiu le kapasingau usun ach ei mwichefel me än Moses kewe allük. \v 14 Äm aia rongorong an apasa, pwe ei Jesus seni Nasaret epwe ataetiu ewe imwenfel o akasiwili ekewe örünien lamalam Moses a aiti ngenikich!” \v 15 Iwe, chon ewe mwichen soupwüng meinisin ra newenewen ngeni Stefanus o küna pwe wowoon wonmesan a usun chök wowoon wonmesen eman chon läng. \c 7 \s1 Än Stefanus afalafal \sr 7.1-53 \p \v 1 Iwe, ewe Souasor mi Lap a aisini Stefanus, “Ifa usun, a let mine ra aturuk won?” \v 2 Nge Stefanus a pölüeni, “Ämi pwii me semei kana, oupwe aüseling ngeniei! Me mwen än ach we lewo Apraham feila pwe epwe nonom lon Haran, ewe Kot mi ling a pwä ngeni me lon Mesopotamia \v 3 o üreni, ‘Kopwe towu seni om famili me fanüom, pwe kopwe feila lon ewe fanü ngang üpwe aiti ngonuk.’ \x + \xo 7.3 \xt Ken 12.1\x* \v 4 Iei mine Apraham a towu seni fanüan o feila pwe epwe nonom lon Haran. Mürin än seman we mäla, Kot a tinala seni ikenan o emwenato lon ei fanü oua nonom lon ikenai. \x + \xo 7.4 \xt Ken 11.31; 12.4\x* \v 5 Kot esap ngeni Apraham och kinikin me lon ei fanü pwe epwe fanüeni, sap mwo nge ükükün chöchön eu chök ipw. Nge Kot a pwon ngeni, pwe i me mwirimwirin kana repwe fanüeni ewe fanü. Lon ewe fansoun Kot a eäni ei pwon, esamwo wor nöün Apraham. \x + \xo 7.5 \xt Ken 12.7; 13.5; 15.18; 17.8\x* \v 6 Iei usun met Kot a üreni, ‘Mwirimwirum kana repwe wasöla lon eu fanü esap fanüer, ia aramas repwe nöüniir amanau me ie. Ikenan repwe küna riaföü lon ükükün föpükü ier. \x + \xo 7.6 \xt Ken 15.13-14\x* \v 7 Nge ngang üpwe apwüngü chon ewe fanü repwe angang ngeni. Iwe, mürin repwe towu seni ewe fanü o fel ngeniei me lon ei leni.’ \x + \xo 7.7 \xt Eks 3.12\x* \v 8 Mürin Kot a ngeni Apraham ewe angangen sirkomsais, pwe epwe eu asisilen ewe pwon lefilen Kot me ekewe aramas. Iei mine Apraham a sirkomsaisi Isaak lon awaluen ränin mürin an uputiu, Isaak a sirkomsaisi Jakop, nge Jakop a sirkomsaisi nöün kewe engol me ruoman mwän, ir ach kewe lewo mi fokun iteföüla. \x + \xo 7.8 \xt Ken 17.10-14; 21.2-4; 25.26; 29.31–35.18\x* \v 9 Iwe, nöün Jakop kewe mwän ra lolowo ngeni pwiir we Josef, pwe ra amömöla an epwe eman amanau lon Isip. Nge Kot a eti i \x + \xo 7.9 \xt Ken 37.11,28; 39.2,21\x* \v 10 o amanaua seni an kewe riaföü meinisin. Iwe, Kot a ngeni Josef mirit o atufichi i pwe epwe küna chen me ren ewe kingen Isip. Iei mine Farao a seikätä i pwe epwe wiseni ewe wisen kepina lon unusen Isip o nemeni imwan kewe meinisin. \x + \xo 7.10 \xt Ken 41.39-41\x* \v 11 Mürin a fis eu lengita lon unusen Isip me Kanaan mi afisätä riaföü watte. Ach kewe lewo resap tongeni künökün aner mongö. \x + \xo 7.11 \xt Ken 42.1-2\x* \v 12 Iwe, lupwen Jakop a rong pwe mi wor mongö lon Isip, a tinala ikenan nöün kewe mwän, ir ach kewe lewo, lon aeuin ar sai. \v 13 Lon aruuen ar sai ngeni Isip, Josef a pwäri i ngeni pwiin kewe o ewe kingen Isip a rongorong usun än Josef we famili. \x + \xo 7.13 \xt Ken 45.1,16\x* \v 14 Iei mine Josef a tinala pworaus ngeni saman we Jakop o üreni pwe i me unusen an famili, irfengen meinisin ükükün fik me limman repwe feito Isip. \x + \xo 7.14 \xt Ken 45.9-10,17-18; 46.27\x* \v 15 Mürin Jakop a saila Isip. Ikenan i me nöün kewe mwän ra mäla. \x + \xo 7.15 \xt Ken 46.1-7; 49.33\x* \v 16 Iwe, somäär kewe ra uwato Sikem o peiaseniir lon ewe peias Apraham a möni seni nöün Hamor kewe mwän. \x + \xo 7.16 \xt Ken 23.3-16; 33.19; 50.7-13; Jos 24.32\x* \p \v 17 “Lupwen a arap ewe fansoun pwe Kot epwe apwönüetä an we pwon a eäni ngeni Apraham, iteiten ach kewe aramas mi nom lon Isip ra fokun chomongola. \v 18 Mürin eman king mi fö esap silei usun Josef a seikitä, pwe epwe nemeni Isip. \x + \xo 7.18 \xt Eks 1.7-8\x* \v 19 Ätewe a rawangauei ach kewe lewo o ariaföüür, a pöchökül ngeniir ar repwe pöütala nöür mönükol, pwe repwe mäla. \x + \xo 7.19 \xt Eks 1.10-11,22\x* \v 20 Lon ena fansoun Moses a uputiu, i eman mönükol mi fokun äteöch. Inan a tümwünü lon imwan lon ükükün ülüngat maram. \x + \xo 7.20 \xt Eks 2.2\x* \v 21 Nge lupwen a uwala lükün, nöün Farao fefin a mwüti o foleni pwe epwe wesewesen nöün. \x + \xo 7.21 \xt Eks 2.3-10\x* \v 22 Iwe, Moses a kaiö tipachemen chon Isip meinisin, a fefeitä lon an lipwäköch le kapas pwal lon an föför. \p \v 23 “Lupwen Moses a ierini faik, a filätä pwe epwe pii pwiin kewe chon Israel lon met a fis ngeniir. \x + \xo 7.23 \xt Eks 2.11-15\x* \v 24 Iwe, a küna eman re Isip mi wichi eman re Israel, iei mine a feila rer pwe epwe peni ewe re Israel, iwe, a niela ewe re Isip. \v 25 Moses a ekieki pwe püsin aramasan repwe weweiti pwe Kot a mochen nöüni i pwe epwe angaseerela, nge ir resap wewe ren. \v 26 Sorotän ewe rän a küna pwe ruoman re Israel ra fiufengen. Iwe, a sotuni an epwe awora kinamwe lefiler o a üreniir, ‘Ätekanan, ämi pwipwi, pwota oua fiufengen lefilemi?’ \v 27 Nge ewe eman mi wor an mwäl ngeni ewe eman a ofochokuw Moses o a aisini, ‘Iö a seikuketä pwe kopwe samol me soukapwüng wom? \v 28 Ifa usun, ka pwal mochen nieila usun om ka niela ewe re Isip nanew?’ \v 29 Lupwen Moses a rong ekei kapas, a sü seni Isip o a feila nonom lon ewe fanü Mitian. Ikenan pwülüan a nöüni ngeni ruoman ät. \x + \xo 7.29 \xt Eks 18.3-4\x* \p \v 30 “Iwe, mürin faik ier eman chon läng a pwä ngeni Moses lon pulopulen ekkei seni lon efoch iräfölüföl me lon ewe fanüapö arap ngeni ewe Chuk Sinai. \v 31 Moses a mairü ren met a küna. Lupwen a feila arap ngeni ewe iräfölüföl pwe epwe nenengeniöchü, a rongorong mwelien ewe Samol: \v 32 ‘Ngang än om kewe lewo we Kot, ngang än Apraham, Isaak me Jakop we Kot.’ Iwe, Moses a chechech ren an niuokus, pwe esap tongeni nenengeni ewe mettoch. \v 33 Mürin ewe Samol a üreni Moses, ‘Kopwe pwilitawu ipwom sus, pun ei leni ka ütä won a pin. \v 34 Üa küna ewe riaföü mi watte a fis ngeni nei kewe aramas lon Isip. Üa rongorong ar ngüngü o üa feila pwe üpwe angaseer. Kopwe etto iei, ngang üpwe tinukela Isip.’ \x + \xo 7.34 \xt Eks 3.1-10\x* \v 35 Moses ätewe mi fen koput me ren ekewe aramasen Israel, ätewe ra aisini, ‘Iö a seikuketä pwe kopwe samol me soukapwüng wom?’ Iei i ewe eman Kot a tinala pwe epwe nemeni ekewe aramas o angaseer ren än ewe chon läng alilis, ewe mi pwä ngeni lon ewe iräfölüföl mi ngetenget. \x + \xo 7.35 \xt Eks 2.14\x* \v 36 Moses a emwenawu ekewe aramas seni Isip, a föri manaman me asisil lon Isip, arun ewe Setipar, pwal lon ewe fanüapö lon ükükün faik ier. \x + \xo 7.36 \xt Eks 7.14,21; Num 14.33\x* \v 37 Moses ätewe mi üreni ekewe aramasen Israel, ‘Kot epwe tinala remi eman soufos usun chök ngang, i epwe eman me lein püsin aramasemi.’ \x + \xo 7.37 \xt Tut 18.15,18\x* \v 38 I ätewe mi eti ekewe aramasen Israel le mwichfengen me lon ewe fanüapö. A nom ikenan ren ach kewe lewo, pwal ren ewe chon läng mi kapas ngeni me won ewe Chuk Sinai. Iwe, a angei än Kot kapas mi manau pwe epwe asile ngenikich. \x + \xo 7.38 \xt Eks 19.1–20.17; Tut 5.1-33\x* \v 39 Nge ach kewe lewo resap fokun mochen aleasochisi. Ra oputa i o lon letiper ra mochen liwinsefäliti Isip. \v 40 Iei mine ra üreni Aaron, ‘Kopwe föri ngenikem eman uluulun kot epwe emwenikem. Pun äm aisap silei met a fis ngeni Moses, ätewe mi emwenikeemiwu seni Isip.’ \x + \xo 7.40 \xt Eks 32.1\x* \v 41 Iwe, lon ena fansoun ra föri eu uluulun anümwäl lon lapalapen eman ätemwänin kow, ra uwato ar asor ngeni, ra föri eu kametip o asamolu mine ra föri ren pöür. \x + \xo 7.41 \xt Eks 32.2-6\x* \v 42 Iei mine Kot a kul seniir o asechiirela pwe repwe fel ngeni ekewe füün läng, usun a fen mak lon ekewe puken soufos: \q1 ‘Ämi chon Israel! Ifa usun, ämi oua uwato rei \q2 asor me lifang lon ekewe faik ier me lon ewe fanüapö? \q1 \v 43 Apwi! Ämi oua ekifetalei ewe imwenfel seni mangaku \q2 än ewe kot Molok, pwal ewe uluulun Refan, ämi we koten fü. \q1 Iei ekewe uluulun anümwäl ämi oua föriir pwe oupwe fel ngeniir. \q2 Iei mine üpwe tinikemiila pekilan Papilon pwe oupwe oola.’ \x + \xo 7.43 \xt Am 5.25-27\x* \p \v 44 “A wor ren ach kewe lewo me lon ewe fanüapö ewe imwenfel seni mangaku. A för usun chök met Kot a aiti ngeni Moses lon liosun we a fen pwäri ngeni me mwan. \x + \xo 7.44 \xt Eks 25.9,40\x* \v 45 Iwe, mürin ach kewe lewo mi angei ewe imwenfel seni mangaku seni semelaper kewe ra eki ei imwenfel lupwen ra eti Josua le feila o liapeni ewe fanü seni chon ekewe mwü Kot a fen asürela me mwer. Iwe, a nonom lon ewe fanü tori fansoun Tafit. \x + \xo 7.45 \xt Jos 3.14-17\x* \v 46 Tafit a küna chen me ren Kot o a tüngor ngeni an epwe mwüt ngeni, pwe epwe aüetä eu imwenfel fän iten än Jakop we Kot. \x + \xo 7.46 \xt 2.Sam 7.1-16; 1.Kron 17.1-14\x* \v 47 Nge Salomon ätewe mi aüetä ewe imwenfel fän itan. \x + \xo 7.47 \xt 1.King 6.1-38; 2.Kron 3.1-17\x* \v 48 Nge ewe Kot mi Unusen Tekia esap nom lon imw mi för ren pöün aramas. Usun ewe soufos a apasa, \q1 \v 49 ‘Ewe Samol a apasa: Läng ai lenien motun samol, \q2 nge fanüfan lenien puun pechei. \q1 Met sokun imw oupwe aüetä fän itei? \q2 Ia a nom ie ewe leni üpwe nom lon? \q1 \v 50 Ifa usun, sap püsin ngang üa föri ekei mettoch meinisin?’” \x + \xo 7.50 \xt Ais 66.1-2\x* \p \v 51 Iwe, Stefanus a sopwela le kapas ngeniir, “Ämi aramas mi tipeförea! Letipemi ra usun chök chokewe resap lükü Kot, oua rongomang ngeni kapasen Kot! Ämi oua usun chök ämi kewe lewo: Pwal ämi oua ü ngeni Ngünmifel fansoun meinisin. \x + \xo 7.51 \xt Ais 63.10\x* \v 52 Ifa usun, mi wor eman soufos ämi kewe lewo resap ariaföüü? Ra niela nöün Kot kewe chon künö, chokewe ra arongato me lom usun waren nöün Kot we Chon Angang mi pwüng. Iwe, iei ämi oua afangamä i o niela. \v 53 Ämi chokewe mi angei än Kot kewe Allük mi feito me ren ekewe chon läng, nge ämi ousap aleasochis ngeni!” \s1 Ra monei Stefanus ngeni fau \sr 7.54-60 \p \v 54 Iwe, lupwen chon ewe mwichen soupwüng ra rongorong ngeni än Stefanus afalafal, ra fokun lingeringer o asüngürü ngiir lon ar song. \v 55 Nge Stefanus a uren Ngünmifel, a anetai mesan ngeni läng o a küna lingen Kot me Jesus mi ütä lepelifichin Kot. \v 56 Iwe, a üra, “Nengeni, üa küna pwe läng a suk o Nöün Aramas a ütä lepelifichin Kot!” \v 57 Lupwen ra rong ekei kapas, ra pinela selinger ngeni pöür o pupuchör fän leüömong. Iwe, ir meinisin ra rangeiti Stefanus, \v 58 ra etekinawu lükün ewe telinimw o popuetä le monei ngeni fau. Nge ekewe chon atutur ra isenatiu üfer kewe ren eman alüal itan Saul. \v 59 Iwe, lupwen ar momonei Stefanus ngeni fau, i a kökkö lon an iotek ngeni ewe Samol, “Ai Samol Jesus, kopwe etiwa ngüni!” \v 60 Mürin a fotopwäsuketiu o kökkö fän leüömong, “Ai Samol, kopwe amusala ei tipis ra föri ngeniei.” Mürin an apasa ei a mäla. \c 8 \s1 Saul a ariaföüü chon mwichefel \sr 8.1-3 \p \v 1 Iwe, Saul a fokun tipeeu ngeni ar niela Stefanus. Lon ena chök rän chon ewe mwichefel lon Jerusalem ra tolong lon watten riaföü. Ekewe souläng meinisin ra toropasfeil lon unusen ewe fanü Jutea me Samaria, chilon chök ekewe soukünö. \fig Saul a fokun tipeeu ngeni ar niela Stefanus.|src="avnt064.tif" size="span" loc="56" ref="8.1" \fig* \v 2 Ekoch mwän mi tupwöl lon ar lükülük ra peiaseni Stefanus o ra ngüngüres won lon ar kechü fän leüömong. \v 3 Nge Saul a popuetä le atala mwichefel. A feila ngeni imw me imw o etekinawu ekewe chon lükü, mwän me fefin, o atolongeer lon imwen fötek. \x + \xo 8.3 \xt Föf 22.4-5; 26.9-11\x* \s1 Filip a afalafala ewe Pworausen Manau lon Samaria \sr 8.4-25 \p \v 4 Iwe, ekewe chon lükü mi toropasfeil ra fetalfeil ekis meinisin o afalafala ewe kapasen Kot. \v 5 Nge Filip a feila lon eu telinimw lon Samaria o afalafala usun Kraist ngeni ekewe aramas ikenan. \v 6 Lupwen ekewe aramas ra rongorong ngeni än Filip afalafal o küna ekewe manaman a föri, ir meinisin ra fokun aüseling ngeni mine a apasa. \v 7 Ekewe ngününgau ra towu seni chomong aramas fän ar pupuchör mi leüömong, pwal chomong aramas mi mwök me aramas mi pechemä ra pöchökületä. \v 8 Iei mine a fis eu watten pwapwa lon ewe telinimw. \p \v 9 Iwe, a wor eman mwän itan Simon lon ewe telinimw. Ätei a amairü ekewe chon Samaria ren an föri angangen roong. A apasa pwe i eman aramas mi tekia \v 10 o aramas meinisin lon ewe telinimw, seni ekewe aramas mi iteföüla tori aramas mi kis, ra fokun aüseling ngeni. Ra apasa, “Ätei ewe manamanen Kot, a pwä pwe i ewe Manaman mi Lap!” \v 11 Aramas ra fokun aüselinga, pun fansoun langatam a amairüür ren an föri angangen roong. \v 12 Nge lupwen ra lükü än Filip afalafala ewe Pworaus Allim usun ewe Mwün Kot pwal usun Jesus Kraist, iwe, mwän me fefin ra papatais. \v 13 Pwal Simon a lükü, nge mürin an papatais a chök nonom ren Filip. Nge lupwen a küna ekewe asisil mi lapalap me ekewe manaman Filip a föri, a fokun mairü ren. \p \v 14 Iwe, lupwen ekewe soukünö lon Jerusalem ra rongorong pwe ekewe chon Samaria ra etiwa ewe kapasen Kot, ra tinala Petrus me Johannes rer. \v 15 Lupwen ar toriir, ra iotek fän iten ekewe chon lükü Jesus, pwe pwal ir repwe angei ewe Ngünmifel, \v 16 pun ewe Ngünmifel esamwo feitiu won eman me leir. Ra chök papatais ngeni iten ewe Samol Jesus. \v 17 Mürin Petrus me Johannes ra iseis pöür wor, iwe, ra angei ewe Ngünmifel. \p \v 18 Iwe, lupwen Simon a küna pwe Ngünmifel a tori chokewe ekewe soukünö ra iseis pöür wor, a mochen ngeni Petrus me Johannes moni \v 19 o üra, “Oupwe pwal ngeniei ei manaman, pwe are ngang üpwe iseis pei won eman, epwe angei Ngünmifel.” \v 20 Nge Petrus a pölüeni, “Amwo en me noumw moni oupwe tolong lon hell, pun ka ekieki pwe ka tongeni möni än Kot lifang ren moni! \v 21 Esap wor wisom are kinikinum lon ei angang, pun lelukom esap pwüng mwen mesen Kot. \v 22 Kopwe ekieksefäl seni om ei ekiek mi ngau o iotek ngeni ach Samol, pwe i epwe amusala ei sokun ekiek mi nom lon lelukom. \v 23 Pun üa küna pwe en ka fokun uren lolowo, ka pwal fötek ngeni tipis.” \v 24 Mürin Simon a üreni Petrus me Johannes, “Ouse mochen oupwe iotek ngeni ewe Samol fän itei, pwe esap wor och lein ekei mettoch oua kapas usun epwe fis ngeniei.” \v 25 Iwe, wesin än Petrus me Johannes pwärätä Jesus o apworausa än ewe Samol kapas, ra liwinsefäliti Jerusalem. Lupwen ar sai ra afalafala ewe Pworausen Manau lon chomong sopw me lon Samaria. \s1 Filip me ewe nöüwis seni Itiopia \sr 8.26-40 \p \v 26 Iwe, eman nöün ewe Samol chon läng a üreni Filip, “Kopwe amolokotä o feila peliör won ewe al mi feila seni Jerusalem tori Kasa, ei al esap wor eman aramas a fetal won.” \v 27 Iei mine Filip a feila, nge won ewe al a churi eman re Itiopia, i eman ätelipich mi reirei, eman nöüwis mi tekia nöün ewe kiwin Kantake seni Itiopia, a tümwünü pisekin mi aüchea me nöün moni meinisin. Ei mwän a feila Jerusalem pwe epwe fel ngeni Kot, \v 28 nge iei a liwiniti lenian, a mot won waan woken o aleani puken ewe soufos Aisea. \v 29 Iwe, Ngünmifel a üreni Filip, “Kopwe feiliti ewe woken o ouwärer ngeni le fetal.” \v 30 Mürin Filip a sä ngeni o a rong pwe ewe nöüwis a aleani seni puken ewe soufos Aisea. Iwe, a aisini, “Ka weweiti mine ka aleani?” \v 31 Ewe nöüwis a pölüeni, “Epwe ifa usun ai üpwe tongeni weweiti nge esap wor eman a awewe ngeniei?” Iwe, a tüngor ngeni Filip pwe epwe tötä o mot ren won ewe woken. \v 32 Ikei ekewe wokisin ewe nöüwis a aleani, \q1 “I a usun eman sip aramas ra emwenala pwe epwe ninnila, \q2 a usun eman nienifön sip a fanafanala lupwen ar fichi ünan. \q1 Esap apasa eu kapas. \q1 \v 33 Lon an küna asäw, resap föri ngeni mine a pwüng. \q2 Iö a tongeni kapas usun mwirimwirin kana? \q1 Pun manauan won fanüfan a üküpöküla.” \x + \xo 8.33 \xt Ais 53.7-8\x* \v 34 Iwe, ewe mwän a aisini Filip, “Kose mochen üreniei, iö ewe soufos a kapas usun? A kapas usun i ika usun eman?” \v 35 Mürin Filip a popuetä le kapas won ekei wokisin o apworausa ngeni ewe Pworausen Manau usun Jesus. \v 36 Lupwen ar sasai won ewe al, ra tori eu leni ia a wor koluk ie. Iwe, ewe nöüwis a üra, “Nengeni, a wor koluk ikei! Met a epeti ai üpwe papatais?” \v 37 [Filip a pölüeni, “Are ka lükü ren unusen lelukom ka tongeni papatais.” Ewe nöüwis a pölüeni, “Ngang üa lükü pwe Jesus Kraist Nöün Kot.”] \v 38 Iwe, ewe nöüwis a allük pwe ewe woken epwe köüla o ir me ruoman, Filip me ewe nöüwis, ra feitiu o tolong lon ewe koluk. Nge Filip a papataisi ätei. \v 39 Lupwen ar towu me lon ewe koluk, Ngünün ach Samol a angeala Filip. Iwe, ewe nöüwis esap chüen küna, nge a sopwela lon an sai fän pwapwa mi watte. \v 40 Iwe, Filip a pwä me lon Astot. A saifeil lon ekewe telinimw meinisin o afalafala ewe Pworausen Manau tori a tori Seserea. \c 9 \s1 Saul a wilila manauan \sr 9.1-19 \r (Föf 22.6-16; 26.12-18) \p \v 1 Lon ena fansoun Saul a chök sopwela le eniweniwa ekewe chon lükü ach Samol pwe epwe niirela. Iwe, a feila ren ewe Souasor mi Lap \fig “En iö, Samol?”|src="avnt065.tif" size="span" loc="76" ref="9.5" \fig* \v 2 o tüngor ngeni an epwe makkei toropwen mwümwütä ngeni ekewe souemwen lon ekewe imwen felikis lon Tamaskus, pwe are epwe küna chokewe mi fetal won ewe Alen ach Samol, epwe tongeni fötekini mwän me fefin, o aliwiniir ngeni Jerusalem. \v 3 Iwe, lupwen Saul a sai o arap ngeni ewe telinimw Tamaskus, lon ena chök otun eu saram me läng a feitiu won. \v 4 Iwe, a turutiu le pwül, nge a rongorong eu möngüngü mi üreni, “Saul, Saul, pwota ka ariaföüüei?” \v 5 Nge Saul a aisini, “En iö Samol?” Ewe möngüngü a pölüeni, “Ngang Jesus, ewe ka ariaföüü. \v 6 Iei kopwe ütä o feila lon ewe telinimw. Ikenan repwe ürenuk mine kopwe föri.” \v 7 Iwe, ekewe mwän mi eti Saul lon an sai ra chök ükütä o fanafanala. Ra rongorong ewe möngüngü, nge resap tongeni küna eman. \v 8 Saul a ütä seni le pwül o nenela, nge esap küna och. Iei mine ra amwöchü pöün o emwenala Tamaskus. \v 9 Lon ükükün ülüngat rän Saul esap tongeni küna mwan, esap pwal mongö ika ünümi och lon ena fansoun. \p \v 10 Iwe, a wor eman souläng lon Tamaskus itan Ananias. Ach Samol a kapas ngeni lon künaan o üreni, “Ananias!” Ätei a pölüeni, “Ngang iei, ai Samol.” \v 11 Ach Samol a üreni, “Kopwe amolokotä o feila lon imwen Jutas mi nom won ewe al itan Wenechar o ais usun eman mwän itan Saul seni Tarsus, pun i a iotek. \v 12 Iwe, lon künaan a pwä ngeni eman mwän itan Ananias a feito o iseis pöün won pwe epwe tongeni küna mwan.” \v 13 Ananias a üreni, “Ai Samol, üa rongorong chomong pworaus usun ei mwän me ekewe föför mi ngau meinisin a föri ngeni noumw kewe chon pin lon Jerusalem. \v 14 A feito ikei fän ewe pwüüng a angei seni ekewe souasor mi lap pwe epwe fötekiniir meinisin mi fel ngonuk.” \v 15 Nge ach Samol a üreni Ananias, “Kopwe feila, pun ei mwän üa filätä pwe epwe angang ngeniei, epwe asilefeili itei ngeni chon lükün Israel, ngeni ekewe king pwal ngeni chon Israel. \v 16 Nge ngang üpwe pwäri ngeni meinisin ükükün ewe riaföü epwe küna fän itei.” \v 17 Iei mine Ananias a feila o tolong lon ewe imw ia Saul a nom ie. A iseis pöün won o apasa, “Pwipwi Saul, ach Samol Jesus a tinieito, ewe mi pwä ngonuk won ewe al lupwen ka saito ikei. A tinieito pwe kopwe tongeni künasefäli mwomw, kopwe pwal uren Ngünmifel.” \v 18 Lon ewe chök otun och mettoch usun ülen ik a turuwu seni lon mesen Saul pwe a tongeni künasefäli mwan. Iwe, a ütä o papatais. \v 19 Iwe, mürin an mongö a pöchökülsefäl. \s1 Saul a afalafal lon Tamaskus \sr 9.19-25 \p Saul a nonom lon Tamaskus ren ekewe chon lükü Jesus ekoch rän. \v 20 A müttir feila lon ekewe imwen felikis o a popuetä le afalafal pwe Jesus i ewe Nöün Kot. \v 21 Iwe, meinisin mi rongorong an afalafal ra mairü o ais, “Ifa usun, sap iei i ätewe mi niela chokewe mi fel ngeni Jesus lon Jerusalem? Esap iei i ätewe mi feito ikei ren ewe chök popun an epwe fötekini ekewe chon lükü o aliwiniir ngeni ekewe souasor mi lap?” \v 22 Nge Saul a pöchökülela lon an afalafal o a fokun alletä pwe Jesus i ewe Kraist, pwe ekewe chon Juta mi nom lon Tamaskus resap tongeni pölüeni. \v 23 Iwe, mürin chomong rän ekewe chon Juta ra chufengen o ekiekifengeni usun ar repwe niela Saul. \v 24 Nge eman a pwäri ngeni Saul ar ekiek. Lerän me lepwin ra mamasa ekewe asamalapen ewe telinimw fän iten ar repwe niela. \v 25 Nge lon eu pwin nöün kewe chon kaiö ra atolonga lon eu chüük o aürätiu me won tittin ewe telinimw. \x + \xo 9.25 \xt 2.Kor 11.32-33\x* \s1 Saul a nom lon Jerusalem \sr 9.26-31 \p \v 26 Iwe, Saul a feila Jerusalem o a sotuni an epwe chiechi ngeni ekewe chon kaiö. Nge ir meinisin ra niuokusiti, pun resap lükü pwe i wesewesen eman chon kaiö. \v 27 Mürin Parnapas a alisi o emwenala ren ekewe soukünö. A awewe ngeniir usun än Saul küna ach Samol won ewe al, pwal usun än ach Samol kapas ngeni. A pwal apworausa ngeniir usun än Saul pworacho le afalafal usun iten Jesus lon Tamaskus. \v 28 Iei usun Saul a nonom rer. A feilfetal lon unusen Jerusalem, nge a pworacho le afalafal usun iten ach Samol. \v 29 A pwal kapas o anini ngeni ekewe chon Juta mi fos lon kapasen Krik. Nge ir ra ekieki usun ar repwe niela. \v 30 Lupwen ekewe chon lükü Jesus ra rongorong usun ei ekiek, ra emwenala Saul ngeni Seserea o tinala Tarsus. \p \v 31 Iwe, lon ena fansoun a fis pwe a kinamwela ekewe mwichefel lon unusen Jutea, Kalilea me Samaria. Ra pöchökülela o chochomongola ren än ewe Ngünmifel alilis o ra manau ren ar asamolu ach Samol. \s1 Petrus a nom lon Litta me Joppa \sr 9.32-43 \p \v 32 Iwe, Petrus a saifeil lon ekewe fanü meinisin. A pwal feila pwe epwe churi ekewe chon pin lon Litta. \v 33 Ikenan a küna eman mwän itan Äneas mi mwök inisin, esap tongeni pwätä seni kian lon ükükün walu ier. \v 34 Iwe, Petrus a üreni, “Äneas, Jesus Kraist epwe apöchökülok iei. Kopwe pwätä o önü kiom.” Lon ewe chök otun Äneas a pwätä. \v 35 Iwe, ekewe aramas meinisin mi nonom lon Litta me ewe fanü Saron ra küna Äneas o ra kul ngeni ach Samol. \p \v 36 A wor eman fefin itan Tapita lon Joppa, a lükü Jesus. (Itan lon kapasen Krik Torkas, wewen: eman chia.) Neminei a fang an fansoun meinisin le föri föför mürina o alisi chon wöüngau. \v 37 Lon ena fansoun neminei a samau o mäla. Iwe, ra anükünükü somän o anomu lon eu ruum asan. \v 38 Joppa esap toau seni Litta. Iei mine lupwen ekewe chon lükü Jesus lon Joppa ra rong, pwe Petrus a nom lon Litta, ra tinala ruoman mwän ren, pwe repwe uwei ngeni ei pworaus, “Kose mochen kopwe müttir feito rech.” \v 39 Iei mine Petrus a ütä o etiir. Iwe, lupwen a tori ewe imw, ra emwenätä lon ewe ruum asan. Ikenan ekewe fefin mi mä pwülüer ra mwicheto ünükün, ra kechü o aiti ngeni Petrus ekewe söch me sokopaten üf Torkas a tei fän iter lupwen a chüen manau. \v 40 Iwe, Petrus a atowu ekewe aramas meinisin me lon ewe ruum, a fotopwäsuketiu o iotek. Mürin a kul ngeni ewe somä o apasa, “Tapita, kopwe pwätä!” Iwe, neminewe a nenela, nge lupwen a küna Petrus a pwätä. \v 41 Petrus a amwöchü pöün o alisätä pwe epwe ütä. Mürin a kökköri ekewe chon lükü meinisin fiti ekewe fefin mi mä pwülüer o api ngeniir neminewe pwe a manau. \v 42 Iwe, ei pworaus a chöfetal lon unusen Joppa, nge chomong aramas ra lükü ach we Samol. \v 43 Mürin Petrus a nonom lon Joppa lon chomong rän, a nom ren eman mwän itan Simon, i eman chon angang ngeni silin man. \c 10 \s1 Petrus me Kornelius \sr 10.1-33 \p \v 1 Iwe, a wor eman mwän lon Seserea itan Kornelius, i eman meilapen ewe mwichen sounfiu seni Rom a iteni “Mwichen Itali”. \v 2 A tupwöl lon an niuokusiti Kot, i me chon an famili meinisin. A pwal watte an alilis ngeni ekewe chon Juta mi wöüngau o a ikiotek ngeni Kot. \v 3 Ina epwe kulok ülüngat leolopalen eu rän a wor künaan. A künaöchü eman nöün Kot chon läng a feito ren o üreni, “Kornelius!” \v 4 Kornelius a newenewen ngeni lon an niuokus o aisini, “Ai samol, met ka mochen?” Ewe chon läng a pölüeni, “Kot a etiwa om iotek me om alisi ekewe chon wöüngau o a chechemenuk. \v 5 Iei kopwe tinala ekoch mwän Joppa pwe repwe emwenato reöm eman mwän itan Simon Petrus. \v 6 I a wasöla lon imwen eman chon angang ngeni silin man itan Simon, a nom imwan aroset.” \v 7 Iwe, lupwen ewe chon läng a feila seni, Kornelius a köri ruoman me lein nöün kewe chon angang me eman sounfiu mi niuokusiti Kot, eman me lein ekewe mi angang ngeni. \v 8 Iwe, a apworausa ngeniir meinisin mine a fis o a tiniirela Joppa. \p \v 9 Iwe, sorotän ewe rän lupwen ar sai o ra arap ngeni Joppa, Petrus a tötä won ewe imw leoloas pwe epwe iotek. \v 10 Mürin a popuetä an echik o a mochen mongö. Nge lupwen ra amolätä anan, a wor künaan. \v 11 A küna pwe läng a sukula, nge och mettoch mi wewe ngeni echö chenikam mi watte a ürütiu me läng, nge a föfö pwokukun me rüanü. \v 12 Masouen lon ei mettoch sokopaten man mi wor fofoch pecher, sokun man mi tö won upwer, pwal machang mi mwacho. \v 13 Mürin eu möngüngü a üra, “Petrus kopwe ütä! Kopwe niela ekei man o kopwe ochoch fituker!” \v 14 Nge Petrus a üra, “Ai Samol, esap fokun öch ngeniei. Üsap fokun mwo nge mongö och mine a pin ngeniei o nom lon tettelin limengau.” \v 15 Iwe, ewe möngüngü a kapassefäl fan aruuan, “Kosap apasa pwe a limengau och mettoch are Kot a apasa pwe a limöch.” \v 16 Ei lapalap a fis fän ülüngat. Mürin ewe mettoch a ürüsefälitä läng. \p \v 17 Iwe, lupwen Petrus a ekieki usun wewen künaan we, ekewe mwän Kornelius a tiniirela ra küna ia imwen Simon we a nom ie, iwe, ra ütä ünükün asamalapan. \v 18 Ra kökkö o ais are Simon mi pwal iteni Petrus a nom ikenan. \v 19 Nge lupwen Petrus a chüen chök ekieki usun wewen künaan we, Ngünmifel a kapas ngeni, “Simon, ülüman mwän ra küttok. \v 20 Iei mine kopwe ütä o feitiu rer. Kosap tipemwaramwar om kopwe etiir, pun ngang üa tiniireto ikei.” \v 21 Iwe, Petrus a tötiu o üreni ekewe mwän, “Ngang ätewe oua kütta. Pwota oua feito?” \v 22 Ekewe mwän ra pölüeni, “Kornelius ewe meilapen sounfiu a tinikeemito. I eman mwän mi pwüng o niuokusiti Kot, a wor meninin me ren ekewe aramasen Juta meinisin. Eman chon läng mi pin a üreni pwe epwe titi en, pwe kopwe feila lon imwan, pun a mochen rongorong met kopwe üreni.” \v 23 Mürin Petrus a köralong ekewe mwän lon ewe imw, pwe repwe wasöla ren. Iwe, sorotän ewe rän Petrus a etiirela, nge pwal ekoch pwipwi seni Joppa ra etala. \p \v 24 Sorotän ewe rän ra tori Seserea. Iwe, Kornelius a awitiir, a pwal körifengeni aramasan me chiechian kana mi kan ngeni. \v 25 Lupwen Petrus a tolong lon ewe imw, Kornelius a churi o chapetiu mwan lon an meniniti. \v 26 Nge Petrus a apwätai o üreni, “Kopwe ütä, pun ngang pwal eman chök aramas.” \v 27 Lupwen ar kakapasfengen, Petrus a etalong Kornelius lon ewe imw, ikenan a küna chomong aramas mi mwichfengen. \v 28 Iwe, a üreniir, “Ämi oua fokun silei, pwe a ü ngeni ach lamalam pwe eman chon Juta epwe chiechi ngeni eman chon lükün Israel are tolong lon imwan. Nge Kot a aiti ngeniei pwe üsap anomu eman aramas lon tettelin aramas mi limengau ika ngau. \v 29 Iei mine lupwen oua titi ngang, üa feito, nge üsap eäni och kapasen pölüeni. Iei üpwe aisinikemi pwota oua titi ngang?” \v 30 Iwe, Kornelius a pölüeni, “Rüanü rän a la ngang üa nom lon imwei lon ei chök otun kulok ülüngat leolopan. A müttir fis pwe eman mwän mi üföüf üf mi saramaram a ütä mwei \v 31 o a apasa, ‘Kornelius! Kot a aüselinga om iotek o chechemeni om alilis ngeni ekewe chon wöüngau. \v 32 Kopwe tinala ekoch aramas Joppa ren Simon a pwal iteni Petrus pwe epwe feito. I a wasöla lon imwen Simon eman chon angang ngeni silin man, a nom imwan aroset.’ \v 33 Iei mine üa müttir titi en, nge a mürina pwe ka feito. Iei äm meinisin aia nonom mwen mesen Kot, pwe aipwe aüseling ngeni meinisin mine ewe Samol a allük ngonuk pwe kopwe aiti ngenikem.” \s1 Än Petrus afalafal \sr 10.34-43 \p \v 34 Mürin Petrus a popuetä le kapas, “Iei üa fokun mefi pwe a let pwe Kot esap lifilifil aramas, \x + \xo 10.34 \xt Tut 10.17\x* \v 35 nge a etiwa aramas mi niuokusiti i o föri mine a pwüng seni ekewe mwü meinisin. \v 36 Oua silei ewe kapas Kot a tinala ngeni ekewe aramasen Israel, a arongafeili ewe Pworausen Manau pwe sipwe kinamwefengen me Kot ren Jesus Kraist, i ewe Samol mi nemeni aramas meinisin. \v 37 Oua silei met a fis lon unusen Jutea, a popuetä me lon Kalilea mürin ewe papatais Johannes a afalafal usun. \v 38 Oua silei usun Jesus Kraist seni Nasaret, pwal usun än Kot tinatiu won ewe Ngünmifel o ngeni an manaman. A fetalfeil ekis meinisin, a föri föför mürina o apöchöküla meinisin mi nom fän nemenien ewe Tefil, pun Kot a eti. \v 39 Äm aia chon pwärätä usun ekewe mettoch meinisin a föri lon fanüen chon Juta pwal lon Jerusalem. Mürin ra niela i ren ar chüfölüetä won efoch iräpenges. \v 40 Nge Kot a amanauasefäli seni mäla lon aülüngatin rän o a föri pwe a pwä ngeni aramas. \v 41 Esap pwä ngeni aramas meinisin, nge a chök pwä ngenikem, äm kewe Kot a fen filikeemitä pwe aipwe chon pwärätä. Äm aia mongöfengen o ünfengen me i mürin an manausefäl seni mäla. \v 42 A allük ngenikem pwe aipwe afalafala ewe Pworausen Manau ngeni ekewe aramas o pwärätä pwe i ätewe Kot a filätä an epwe soukapwüng won aramas mi manau me aramas mi mäla. \v 43 Ekewe soufos meinisin ra pwärätä usun i o apasa, pwe meinisin mi lükü i repwe küna amusamusen ar tipis kana pokiten itan.” \s1 Ekewe chon lükün Israel ra angei ewe Ngünmifel \sr 10.44-48 \p \v 44 Lupwen Petrus a chüen kapas, ewe Ngünmifel a feitiu won chokewe meinisin mi rongorong ngeni an afalafal. \v 45 Ekewe chon lükü Jesus mi etato Petrus seni Joppa, ir chon Juta, ra mairü pwe Kot a pwal fangeto an lifang, ewe Ngünmifel ngeni chon lükün Israel. \v 46 Pun ra rongorong pwe ir ra kapas lon kapasen ekis o fokun mwareiti Kot. Mürin Petrus a apasatä, \v 47 “Ekei aramas ra angei ewe Ngünmifel usun chök äm aia angei. Ifa usun, eman a tongeni epetiir ar repwe papatais ren koluk?” \v 48 Iei mine a allük ngeniir pwe repwe papatais lon iten Jesus Kraist. Mürin ra tüngor ngeni Petrus pwe epwe nonom rer ekoch rän. \c 11 \s1 Än Petrus pworaus ngeni chon ewe mwichefel lon Jerusalem \sr 11.1-18 \p \v 1 Iwe, ekewe soukünö me ekewe chon lükü Jesus lon unusen Jutea ra rongorong pwe ekewe chon lükün Israel ra pwal etiwa kapasen Kot. \v 2 Iei mine lupwen Petrus a feila Jerusalem, chokewe mi tipeni än ekewe chon lükün Israel repwe sirkomsais, ra esita i o apasa, \v 3 “En ka wasöla lon imwen ekewe chon lükün Israel resap sirkomsais, ka pwal mwo nge etiir le mongö!” \v 4 Mürin Petrus a popuetä le apworausa ngeniir tichikin meinisin mine a fis seni lepoputän, \v 5 “Lupwen üa iotek me lon ewe telinimw Joppa, a wor künaei. Üa küna och mettoch mi wewe ngeni echö chenikam mi watte, a föfö pwokukun me rüanü, a ürütiu me läng. Iwe, a köüla mwei. \v 6 Üa nenelong lon o üa küna sokopaten man mi wor fofoch pecher, manmwacho, sokopaten mantötö me machang mi mwacho. \v 7 Mürin üa rongorong eu möngüngü a üreniei, ‘Petrus, kopwe ütä, kopwe niela ekei man o kopwe ochoch fituker!’ \v 8 Nge üa pölüeni, ‘Ai Samol, esap fokun öch ngeniei! Üsap fokun mwo nge mongö och mine a pin ngeniei o nom lon tettelin limengau.’ \v 9 Ewe möngüngü a kapassefäl seni läng, ‘Kosap apasa pwe a limengau och mettoch are Kot a apasa pwe a limöch.’ \v 10 Ei lapalap a fis fän ülüngat, mürin ewe mettoch a ürüsefälitä läng. \v 11 Lon ena chök otun ekewe ülüman mwän Kornelius a tiniireto rei seni Seserea ra tori ewe imw ia üa nom ie. \v 12 Iwe, ewe Ngünmifel a üreniei pwe üpwe etiir, nge üsap tipemwaramwar. Ekei wonoman chon lükü Jesus seni Joppa ra pwal etiei le feila Seserea, äm meinisin aia tolong lon imwen Kornelius. \v 13 Iwe, Kornelius a apworausa ngenikem usun an küna eman chon läng a ütä lon imwan o üreni, ‘Kopwe tinala ekoch mwän Joppa ren Simon mi pwal iteni Petrus, pwe epwe feito reöm. \v 14 I epwe afalafala ewe kapasen Kot ngenikemi, pwe en me chon leimwom meinisin oupwe küna manau.’ \v 15 Iwe, lupwen üa popuetä le kapas, ewe Ngünmifel a feitiu wor usun chök a feitiu woch me mwan. \v 16 Mürin üa chechemeni mine ewe Samol a fen apasa, ‘Johannes a papataisikemi ren koluk, nge ämi oupwe papatais ren Ngünmifel.’ \x + \xo 11.16 \xt Föf 1.5\x* \v 17 A fokun fat pwe Kot a fang ngeni ekei chon lükün Israel ewe chök lifang a ngenikich lupwen sia lükü ach Samol Jesus Kraist. Iö ngang pwe üpwe tongeni pinei mine Kot a mochen föri?” \v 18 Lupwen ra rongorong ei pworaus, ra ükütiu le esita Petrus, ra mwareiti Kot o apasa, “Kot a pwal mwüt ngeni ekewe chon lükün Israel pwe repwe ekieksefäl o küna manau.” \s1 A fis ewe mwichefel lon Antiokia \sr 11.19-30 \p \v 19 Iwe, ekewe chon lükü Jesus ra toropasfeil pokiten ewe riaföü watte a toriir lupwen Stefanus a ninnila. Ekoch leir ra feila tori Fönisia, Saipros me Antiokia o afalafala kapasen Kot ngeni ekewe chök chon Juta. \x + \xo 11.19 \xt Föf 8.1-4\x* \v 20 Nge ekoch me lein ekewe chon lükü Jesus, ir mwän seni Saipros me Kirene, ra feila Antiokia o arongafeili kapasen Kot ngeni pwal ekewe chon lükün Israel, ra afalafala ngeniir ewe Pworausen Manau usun ach Samol Jesus. \v 21 Iwe, manamanen ach Samol a etiir, pwe chomong aramas ra lükü o kul ngeni ewe Samol. \v 22 Ewe pworaus usun mine a fis a tori ewe mwichefel lon Jerusalem, iei mine ra tinala Parnapas Antiokia. \v 23 Iwe, lupwen a tori Antiokia, a küna usun än Kot afeiöchü ekewe aramas, a pwapwa o pese ngeniir, pwe repwe allükülük o let ngeni ewe Samol ren unusen leluker. \v 24 Parnapas eman mwän mi aramasöch, a uren Ngünmifel me lükülük o chomong aramas ra lükü ewe Samol ren. \p \v 25 Mürin Parnapas a feila Tarsus pwe epwe kütta Saul. \v 26 Iwe, lupwen an küna, a emwenato Antiokia. Lon ükükün eu ier Parnapas me Saul ra chufengen me chon ei mwichefel o asukula eu mwichen aramas mi watte. A fis me lon Antiokia, pwe aramas ra popuetä le aita ngeni ekewe chon lükü “souläng” (Chon tapwela mürin Kraist). \p \v 27 Lon ena fansoun ekoch soufos ra feito Antiokia seni Jerusalem. \v 28 Eman leir itan Akapus a ütä o osuni fän manamanen ewe Ngünmifel, pwe eu mailengita epwe tori unusen fanüfan. (Ei a fis lon mwün Sisar Klautius.) \x + \xo 11.28 \xt Föf 21.10\x* \v 29 Iwe, ekewe chon lükü Jesus ra tipeeufengen, pwe än eman me eman leir alilis won ükükün an tongeni epwe titila ngeni pwiir kewe chon lükü mi nom lon Jutea. \v 30 Ra föri ei o tinala Parnapas me Saul, pwe repwe uwei ar we alilis ngeni ekewe souakomwen mwichefel lon Jerusalem. \c 12 \s1 A wattela ewe riaföü ngeni ekewe souläng \sr 12.1-5 \p \v 1 Lon ewe fansoun ewe king Herotes a popuetä le ariaföüü ekoch chon ewe mwichefel. \v 2 A niela James pwiin Johannes ren ketilas. \v 3 Lupwen a mefi pwe ekewe chon Juta ra pwapwa ren, a sopwela an föför o a pwal turufi Petrus. Ei a fis lupwen fansoun chulapen mongö pilawa esap wor iis lon. \v 4 Mürin an turufi Petrus, a aturalong lon imwen fötek. Ikenan a atolonga lepöün rüanü mwichen sounfiu, akaföman lon eu mwich. Herotes a ekiekin föri kapwüng ngeni Petrus me mwen ekewe aramas mürin ewe chulapen Pasofer. \x + \xo 12.4 \xt Eks 12.1-27\x* \v 5 Iei usun Petrus a mwöchülong lon fötek, nge ekewe aramas lon ewe mwichefel ra likitü le ikiotek ngeni Kot fän itan. \s1 Petrus a towu seni lon imwen fötek \sr 12.6-19 \p \v 6 Lon ewe pwinin me mwen än Herotes epwe apwüngü Petrus me mwen ekewe aramas, Petrus a möür lefilen ruoman sounfiu, a riri ngeniir ren ruofoch sein seni mächä, nge a wor chon mamas ra mamasa asamalapen ewe imwen fötek. \v 7 Lon ei chök otun eman nöün ewe Samol chon läng a ü ikenan o eu saram a asarama lon ewe ruum. Iwe, ewe chon läng a pisiri won afaren Petrus, a apwökätä o üreni, “Kopwe müttir pwätä!” Lon ei chök otun ekewe sein seni mächä ra turutiu seni won pöün Petrus. \v 8 Mürin ewe chon läng a üreni, “Kopwe anükü om pelit o ipweipwelong ipwom sus.” Iwe, Petrus a föri iei usun. Mürin ewe chon läng a üreni, “Kopwe üföüfolong üfom we o tapweto müri.” \v 9 Iwe, Petrus a tapwela mürin o towu seni ewe imwen fötek. Nge Petrus esap silei, pwe mine ewe chon läng a föri a wesewesen fis. A ekieki pwe a wor künaan. \v 10 Ra pwere seni ewe aeuin mwichen chon mas me ewe aruuen mwichen chon mas o ra tori ewe amüchülan asamalap seni mächä mi wene ngeni ewe telinimw. Iwe, ewe asamalap a püsin sukula ngeniir o ir me ruoman ra towu. Ra mwinemwinela won ewe al, nge lon ei chök otun ewe chon läng a feil seni Petrus. \v 11 Mürin Petrus a mefi mine a fis ngeni o a apasa, “Iei üa silei pwe mine a fis ngeniei a wesewesen let. Ewe Samol a tinato nöün we chon läng pwe epwe angasaei seni fän nemenemen Herotes, pwal seni ekewe mettoch meinisin ekewe aramasen Juta ra ekiekin föri ngeniei, pwe üpwe tolong lon riaföü.” \v 12 Lupwen a wewela ren mine a fis ngeni, a feila ngeni imwen Maria, inen Johannes mi pwal iteni Markus. Ikenan chomong aramas ra chufengen o iotekfengen. \v 13 Iwe, Petrus a fichifich won ewe asamalapen lükün o eman chon angang föpwül itan Rota a feiliti ewe asam pwe epwe pii iö we a fichifich. \v 14 Nge lupwen a silleni mwelien Petrus, a fokun pwapwa, pwe a liwiniti ewe mwichen aramas, nge esap mwo suki ewe asam. Iwe, a üreniir, pwe Petrus a nom lükün ewe asam. \v 15 Nge ir ra üreni, “Ka umwes!” Iwe, neminewe a chök änimau pwe a pwüng an kapas. Iei mine ra üra, “Iei i an chon läng.” \v 16 Nge Petrus a chök sopwela le fichifich. Iwe, lupwen ra suki ewe asam, ra küna i o ra fokun mairü. \v 17 Petrus a älipö ngeniir pwe repwe mosonoson o a apworausa ngeniir usun än ewe Samol emwenawu seni lon ewe imwen fötek. Mürin a üra, “Oupwe asile ngeni James me ekewe chon lükü ei pworaus.” Iwe, a feil seniir o feila lon pwal eu leni. \p \v 18 Iwe, lesosorun ewe rän a fis eu watten osukosuk lefilen ekewe chon mas, pun ra aisfengen lefiler met a fis ngeni Petrus. \v 19 Mürin än Herotes küttafichi Petrus, nge esap küna, a atittinafichi ekewe chon mas o a allük pwe repwe ninnila. Mürin ei, Herotes a feila seni Jutea o feila Seserea o a nonom ikenan eu fansoun. \s1 Herotes a mäla \sr 12.20-25 \p \v 20 Iwe, Herotes a fokun song ngeni ekewe chon Tirus me Siton. Iei mine ekoch me leir ra tipeeufengen o feila pwe repwe churi Herotes. Ra akomwen aliapa Plastus, eman nöün ewe king nöüwis mi wisen nemelapei imwan, pwe epwe nom lon pekiir. Mürin ra feila ren Herotes o tüngor an epwe kinamwe ngeniir, pun ir me aramasen fanüer ra angei aner mongö seni fanüen ewe king. \v 21 Lon eu rän mi kefilitä, Herotes a üföüfolong üfan üfen king, a mot won an lenien motun king o afalafal ngeni ekewe aramas. \v 22 Iwe, ekewe aramas ra kökkö fän leüömong, “Sap mwelien eman aramas, nge i mwelien eman kot!” \v 23 Lon ewe chök otun nöün ewe Samol chon läng a ni Herotes, pun esap ngeni Kot lingan. Iwe, moso ra äni fitukan pwe a mäla. \p \v 24 Nge ewe kapasen Kot a chök chöfetal ekis meinisin o lalapala. \v 25 Iwe, lupwen Parnapas me Saul ra wes le föri ar angang, ra liwinsefäl seni Jerusalem, nge ra uwei Johannes mi pwal iteni Markus. \c 13 \s1 Ra filätä Parnapas me Saul o tiniirela pwe repwe föri ewe angangen Kot \sr 13.1-3 \p \v 1 Iwe, a wor soufos me sense lon ewe mwichefel lon Antiokia iter Parnapas, Simeon a pwal iteni Niker, Lusius seni Kirene me Manaen, (ätei a folfengen me ewe samol Herotes) pwal Saul. \v 2 Lupwen ar fel ngeni ewe Samol me echikefel, Ngünmifel a üreniir, “Oupwe aimwüela fän itei Parnapas me Saul pwe repwe föri ewe angang üa köriir ngeni.” \v 3 Mürin ar echikefel o iotek, ra afeiöchüür o tiniirela. \s1 Parnapas me Saul ra afalafal lon Saipros \sr 13.4-12 \p \v 4 Iwe, Parnapas me Saul, ätekewe ewe Ngünmifel a tiniirela, ra feitiu Selusia, ra sai seni ikenan o sai ngeni ewe fanü Saipros. \v 5 Lupwen ar tori ewe telinimw Salamis, ra afalafala ewe kapasen Kot lon än ekewe chon Juta kewe imwen felikis. Iwe, Johannes Markus a pwal fitiir ren an epwe alisiir lon ewe angang. \v 6 Iwe, ra saifeil lon unusen ewe fanü tori ra tori ewe telinimw Pafos. Ikenan ra churi eman chon Juta sourong me soufos chofona a iteni Par-Jesus. \v 7 Ätei a angang ngeni kepinan ewe fanü itan Serkius Paulus, i eman mwän mi tipachem. Ei kepina a körato Parnapas me Saul pwe repwe feito ren, pun a mochen aüseling ngeni kapasen Kot. \v 8 Nge ewe sourong Elimas a pölüeniir. (Elimas iei itan lon kapasen Krik.) A sotuni an epwe akulu letipen ewe kepina an esap lükü Jesus. \v 9 Mürin Saul mi pwal iteni Paulus a uren Ngünmifel, a newenewen ngeni Elimas \v 10 o a apasa, “En nöün ewe Tefil! En ewe chon oput meinisin mine a mürina! Ka uren sokopaten atuputup me ekisolä. Ka chök soreifochei än ach Samol kapas mi let ngeni kapas chofona! \v 11 Pöün ach Samol epwe feitiu womw iei chök. Kopwe mesechun, pwe kosap chüen tongeni küna saramen akkar lon eu fansoun.” Lon ewe chök otun och toputop me rochopwak a feitiu won Elimas o atoputopala lon mesan. Iwe, a atapfeil o kütta eman epwe wisen amwöchü pöün o emweni. \v 12 Lupwen ewe kepina a küna mine a fis, a lükü, pun a fokun mairü ren ewe afalafal usun ach Samol. \s1 Parnapas me Paulus ra afalafal lon ewe telinimw Antiokia lon Pisitia \sr 13.13-52 \p \v 13 Iwe, Paulus me chienan kana ra sai seni Pafos o sai ngeni Perka lon Pamfilia. Ikenan Johannes Markus a imwü seniir o liwinsefäliti Jerusalem. \v 14 Mürin ra sai seni Perka o tori Antiokia lon Pisitia. Nge lon ewe ränin sapat ra tolong lon ewe imwen felikis o mottiu. \v 15 Mürin ar aleani seni än Moses kewe Allük me ekewe puken soufos, ekewe meilapen ewe imwen felikis ra tini eman an epwe üreniir, “Ämi pwiim kana, are a wor ämi afalafalen apöchöküla ekei aramas, oupwe kapas.” \v 16 Iwe, Paulus a ütä, a aitiela pöün o apasa, “Ämi pwii kana re Israel me ämi chon lükün Israel meinisin mi fel ngeni Kot, oupwe aüseling ngeniei! \v 17 Än chon Israel we Kot a filätä ach kewe lewo o föri pwe repwe eu mwichen aramas mi chomong lupwen fansoun ar nonom lon Isip. Fän watten an manaman a emweniirewu seni ewe fanü. \x + \xo 13.17 \xt Eks 1.7; 12.51\x* \v 18 Lon ükükün faik ier Kot a alisiir me lon fanüapö, inamwo ika ra lükümach ngeni. \x + \xo 13.18 \xt Num 14.34; Tut 1.31\x* \v 19 A akufu fisu mwü lon ewe fanü Kanaan o öffönüa nöün kewe aramas ngeni ewe fanü. \x + \xo 13.19 \xt Tut 7.1; Jos 14.1\x* \v 20 Ei a fis lon ükükün föpükü lime ier. \p “Mürin ei, Kot a ngeniir soukapwüng pwe repwe emweniir tori lon fansoun ewe soufos Samuel. \x + \xo 13.20 \xt Souk 2.16; 1.Sam 3.20\x* \v 21 Iwe, lupwen ra tüngor eman king, Kot a seikätä Saul nöün Kis seni ewe ainangen Peniamin, pwe epwe nöür king lon ükükün faik ier. \x + \xo 13.21 \xt 1.Sam 8.5; 10.21\x* \v 22 Mürin an asapwilatiu Saul, a seikätä Tafit pwe epwe nöür king. Iei usun mine Kot a pwärätä usun i, ‘Üa küna pwe Tafit nöün Jesi we a lelukeni lelukei. Epwe föri meinisin mine ngang üa mochen pwe epwe föri.’ \x + \xo 13.22 \xt 1.Sam 13.14; 16.12; Kölf 89.20\x* \v 23 Iwe, me lein mwirimwirin Tafit kewe, Kot a filätä Jesus pwe epwe Chon Amanau fän iten chon Israel, usun a fen pwon. \v 24 Me mwen än Jesus epwe war, Johannes a afalafal ngeni ekewe aramasen Israel meinisin, pwe repwe kul seni ar tipis o papatais. \x + \xo 13.24 \xt Mark 1.4; Luk 3.3\x* \v 25 Nge lupwen Johannes a arapakan ngeni an epwe awesala an angang, a üreni ekewe aramas, ‘Iö oua ekieki pwe ngang? Sap ngang ätewe oua witiwiti. Nge ewe eman epwe feito me müri, ngang üsap fich ngeni ai üpwe apichi ririn ipwan sus.’ \x + \xo 13.25 \xt Mat 3.11; Mark 1.7; Luk 3.16; Joh 1.20,27\x* \v 26 Ämi pwii kana re Israel, ämi mwirimwirin Apraham me ämi chon lükün Israel meinisin mi fel ngeni Kot: Ei kapasen manau Kot a fen tinato ngenikich! \v 27 Pun ekewe aramas mi nom lon Jerusalem me nöür kewe souemwen resap silei pwe i ewe Chon Amanau, resap pwal weweiti kapasen ekewe soufos ra aleani iteiten ekewe ränin sapat. Nge lupwen ra atipisi Jesus, ra apwönüetä alon ekewe soufos. \v 28 Inamwo ika resap tongeni küna och popun ar repwe atipisi pwe epwe mäla, ra tüngor ngeni Pilatus an epwe ninnila. \x + \xo 13.28 \xt Mat 27.22-23; Mark 15.13-14; Luk 23.21-23; Joh 19.15\x* \v 29 Iwe, mürin ar föri meinisin mine ekewe Toropwe mi Pin ra kapas usun i, ra angeatiu inisin seni won ewe iräpenges o anomu lon eu peias. \x + \xo 13.29 \xt Mat 27.57-61; Mark 15.42-47; Luk 23.50-56; Joh 19.38-42\x* \v 30 Nge Kot a amanaua i seni mäla. \v 31 Iwe, lon chomong rän a pwä ngeni chokewe mi eti i lon an saifetal seni Kalilea tori Jerusalem. Iei ir ra chon pwärätä i ngeni ekewe aramasen Israel. \x + \xo 13.31 \xt Föf 1.3\x* \v 32 Äm aia feito ikei o aronga ngenikemi ewe Pworausen Manau. Mine Kot a fen pwon ngeni ach kewe lewo \v 33 a apwönüetä fän itach, kich mwirimwirir, ren an amanauasefäli Jesus, usun a fen mak lon Kölfel sopun ruu: \q1 ‘En nei mwän, ikenai üa wiliti semom.’ \x + \xo 13.33 \xt Kölf 2.7\x* \v 34 Iei usun mine Kot a apasa usun an epwe amanauasefäli seni mäla, pwe esap fokun küna machen somä: \q1 ‘Üpwe fokun afeiöchükemi ren ekewe feiöch mi pin \q2 usun üa fen pwon ngeni Tafit.’ \x + \xo 13.34 \xt Ais 55.3\x* \v 35 Iei mine a pwal mak lon eu wokisin: \q1 ‘En kosap mwüt ngeni Noumw we mi Pin \q2 an epwe küna machen somä.’ \x + \xo 13.35 \xt Kölf 16.10\x* \v 36 Pun Tafit a föri mine Kot a akota ngeni lon fansoun manauan, mürin a mäla, a peias ren an kewe lewo, nge inisin a pomach. \v 37 Nge ätewe Kot a amanauasefäli seni mäla esap pomach inisin. \v 38 Iei mine ämi pwii kana, üa mochen ämi oupwe silei pwe ewe pworaus usun ach küna amusamusen tipis a torikemi ren Jesus. \v 39 Ämi meinisin mi lükü i oua ngas seni ämi tipis kana, iei met ewe Allükün Moses esap tongeni föri, pun esap tongeni angasakemiila. \v 40 Iei mine oupwe afälikemi, pwe esap fis ngenikemi mine ekewe soufos ra apasa, \q1 \v 41 ‘Oupwe nengeni ämi chon turunufasei alon Kot! \q2 Oupwe weitifengenikemi o mäla! \q1 Pun ngang üpwe föri ngenikemi och föför lon ränin manauemi, \q2 ämi ousap fokun mochen lükü, \q1 inamwo are eman epwe awewe ngenikemi.’” \x + \xo 13.41 \xt Ap 1.5\x* \p \v 42 Iwe, lupwen Paulus me Parnapas ra towu seni ewe imwen felikis, ekewe aramas ra tüngor ngeniir, pwe repwe liwinsefäl lon ewe ränin sapat me mürin o sopwela le kapas ngeniir usun ekei mettoch. \v 43 Wesin än ekewe aramas mwichfengen, chomong chon Juta me chon lükün Israel mi etiwa ewe lamalamen chon Juta ra tapwela mürin Paulus me Parnapas. Ekewe soukünö ra kapas ngeniir o pese ngeniir pwe repwe sopwela le anomu ar lükülük won ewe ümöümöchün Kot. \p \v 44 Lon ewe ränin sapat me mürin arapakan unusen chon ewe telinimw ra chufengen pwe repwe rongorong än ach we Samol kapas. \v 45 Nge lupwen ekewe chon Juta ra küna ewe mwicheichen aramas, ra fokun lolowo. Ra esita mine Paulus a apasa o kapasingau usun. \v 46 Mürin Paulus me Parnapas ra pölüeniir fän pwora, “A pwüng ngenikem äm aipwe akomwen afalafala ngenikemi ewe kapasen Kot. Nge pokiten ousap etiwa, ousap pwal ekieki pwe oua fich ngeni ewe manau esemüch, aipwe likitikemi o feila ngeni ekewe chon lükün Israel. \v 47 Pun iei usun mine ewe Samol a allük ngenikem, \q1 ‘Üa föri pwe kopwe eu saram fän iten chon lükün Israel, \q2 pwe kopwe uwato manau ngeni chon fanüfan meinisin.’” \x + \xo 13.47 \xt Ais 42.6; 49.6\x* \p \v 48 Lupwen ekewe chon lükün Israel ra rong ei pworaus, ra pwapwa o mwareiti än ach Samol kapas. Iwe, chokewe mi fil ngeni manau esemüch ra lükü. \v 49 Iwe, än ach Samol kapas a chöfetal lon unusen ewe fanü. \v 50 Nge ekewe chon Juta ra etipetipa ekewe finesamol seni chon lükün Israel mi fel ngeni Kot, pwal ekewe souemwenin ewe telinimw pwe repwe ü ngeniir. Ra popuetä le ariaföüü Paulus me Parnapas o asürela seni fanüer. \v 51 Iwe, ekewe soukünö ra wichiki pwülün fän pecher pwe eu asisilen ar ü ngeni aramasen ewe telinimw o feila Ikonium. \x + \xo 13.51 \xt Mat 10.14; Mark 6.11; Luk 9.5; 10.11\x* \v 52 Nge ekewe chon lükü Jesus lon Antiokia ra fokun pwapwa o uren Ngünmifel. \c 14 \s1 Paulus me Parnapas ra afalafal lon Ikonium \sr 14.1-7 \p \v 1 Iwe, lon Ikonium a pwal fis pwe Paulus me Parnapas ra tolong lon än chon Juta imwen felikis. Ikenan ra afalafal pwe eu mwichen chon Juta me chon lükün Israel mi chomong ra lükü Jesus. \v 2 Nge ekewe chon Juta resap lükü ra etipetipa ekewe chon lükün Israel pwe repwe ü ngeni ekewe chon lükülük. \v 3 Iei mine Paulus me Parnapas ra nonometiu ikenan fansoun langatam. Ra pwora le afalafal usun ewe Samol, i ewe mi alletä pwe ar afalafal usun an ümöümöch a let, pun a atufichiir pwe repwe föri asisil me manaman. \v 4 Iwe, ekewe aramas lon ekewe telinimw ra tipefesen: Ekoch ra nom won pekin ekewe chon Juta, nge ekoch ra nom won pekin ekewe soukünö. \v 5 Mürin ekoch chon lükün Israel me chon Juta ra chufengen me nöür kewe souemwen pwe repwe ekiekifengeni usun ar repwe afeiengaua ekewe soukünö o mone ngeniir fau pwe repwe mäla. \v 6 Nge lupwen än ekewe soukünö silei ei pworaus, ra sü ngeni ekewe telinimw Listra me Terpe lon ewe fanü Likaonia pwal ngeni ekewe fanü ünükün. \v 7 Lon ekana leni ra sopwela le afalafala ewe Pworausen Manau. \s1 Paulus me Parnapas ra afalafal lon Listra me Terpe \sr 14.8-20 \p \v 8 A wor eman mwän lon Listra a ter inisin. A mä pechen seni leuputiuan, pwe esap tongeni tufichin fetal. \v 9 Ätei a rong än Paulus afalafal. Paulus a küna pwe a wor an lükü pwe a tongeni pöchökületä. Iei mine a newenewen ngeni \v 10 o apasa fän leüömong, “Kopwe üwenewenetä won pecheöm!” Iwe, ewe mwän a mwetetä o popuetä le fetalfeil. \v 11 Lupwen ewe mwichen aramas a küna mine Paulus a föri, ra kökkö fän leüömong lon fosun Likaonia, “Ekewe kot ra feitiu rech lon lapalapen aramas!” \v 12 Ra aita ngeni Parnapas iten ar we kot Seus, nge Paulus ra aita ngeni Hermes iten pwal eman ar kewe kot, pun i ätewe mi silelap kapas. \v 13 Iwe, nöün ewe kot Seus souasor, an imwenfel a chök nom ünükün ewe telinimw, a uwato ätemwänin kow me mwärämwär ren asamalapen ewe telinimw, pun i me ewe mwichen aramas ra mochen eäniir asor ngeni ekewe soukünö. \v 14 Nge lupwen Parnapas me Paulus ra rong mine ra ekiekin föri, ra kamwei üfer, ra sälong lukalapen ewe mwichen aramas o kökkö fän leüömong, \v 15 “Pwota oua föri ei sokun lapalap? Äm aramas chök usun chök ämi! Äm aia nom ikei, pwe aipwe aronga ngenikemi ewe Pworausen Manau, pwe oupwe kul seni ämi fel ngeni ekei kot mi lomotongau o fel ngeni ewe Kot mi manau, ewe mi föri läng me fanüfan me matau me meinisin mine a nom lor. \x + \xo 14.15 \xt Eks 20.11; Kölf 146.6\x* \v 16 Lon fansoun lom Kot a mwüt ngeni aramas meinisin pwe repwe püsin filätä mine ra mochen föri. \v 17 Nge Kot a chök pwärätä usun lapalapan ren an föri ekewe mettoch mi mürina: A fang ngenikemi üt seni läng, pwal kiniemi ua lon fansoun räs, a ngenikemi enemi o aura lelukemi ren pwapwa.” \v 18 Iei mwo ekei kapas ra eäni ngeniir, nge a weires ngeni ekewe soukünö pwe repwe pinei ewe mwichen aramas seni ar repwe asor ngeniir. \p \v 19 Mürin ra war ekoch chon Juta seni Antiokia lon Pisitia pwal seni Ikonium. Ra aliapa ewe mwichen aramas ngeni ar pekin, ra monei fau ngeni Paulus o ürawu seni lon ewe telinimw, pun ra ekieki pwe a mäla. \v 20 Nge lupwen än ekewe chon lükü Jesus ütä pwelin ünükün, Paulus a ütä o liwinsefälilong lon ewe telinimw. Iwe, sorotän ewe rän Paulus me Parnapas ra feila Terpe. \s1 Paulus me Parnapas ra liwinsefäliti Antiokia lon Siria \sr 14.21-28 \p \v 21 Iwe, Paulus me Parnapas ra afalafala ewe Pworausen Manau lon Terpe o asoulängala chomong aramas. Mürin ra liwinsefäliti Listra me Ikonium o sai ngeni Antiokia lon Pisitia. \v 22 Ra apöchöküla ekewe chon lükü o anüküchareer pwe repwe tupwöl lon ar lükülük. Ra pwal üreniir, “Sipwe tolong lon Mwün Kot ren riaföü mi chomong.” \v 23 Iwe, Paulus me Parnapas ra filätä souakom fän iten ekewe souläng lon eu me eu kewe mwichefel. Mürin ar iotek fan echikefel ra likitiir ngeni ach Samol, ewe ir ra anomu ar apilükülük won. \v 24 Mürin ar saifetal lon ewe fanü Pisitia, ra tori Pamfilia. \v 25 Nge lupwen ar wes le afalafala ewe kapasen Kot lon Perka, ra feitiu lon ewe telinimw Attalia. \v 26 Seni ikenan ra liwinsefäliti Antiokia, ewe leni ia ra anomuur ie me mwan fän tümwünün ewe ümöümöchün Kot fän iten ewe angang ra awesöchüela iei. \v 27 Iwe, lupwen ar tori Antiokia, ra achufengeni aramasen ewe mwichefel o apworausa ngeniir meinisin mine Kot a föri ngeniir, pwal usun an suki eu asam ngeni ekewe chon lükün Israel pwe repwe lükü Jesus. \v 28 Iwe, ra nonom ikenan ren ekewe chon lükü Jesus fansoun langatam. \c 15 \s1 Ewe mwichen Soukünö ra mwichfengen lon Jerusalem \sr 15.1-21 \p \v 1 Iwe, ekoch mwän ra feito seni Jutea o feila Antiokia, ra popuetä le asukula ekewe chon lükülük, “Ämi ousap tongeni küna manau, are ousap sirkomsais usun met a mak lon än Moses kewe Allük.” \x + \xo 15.1 \xt Lif 12.3\x* \v 2 Iei popun Paulus me Parnapas ra fokun anini o pölüeniir. Iwe, ra filätä Paulus me Parnapas fiti ekoch chon lükü Jesus seni Antiokia pwe repwe feila Jerusalem o churi ekewe soukünö me souakom usun ei osukosuk. \v 3 Iwe, chon ewe mwichefel ra tiniirela, nge lupwen ar saifetal lon Fönisia me Samaria, ra apworausa ngeni ekewe chon lükü Jesus usun än ekewe chon lükün Israel kul ngeni Kot. Ei pworaus a afisätä watten pwapwa lon leluken ekewe chon lükülük meinisin. \v 4 Lupwen ra tori Jerusalem, chon ewe mwichefel, ekewe soukünö me ekewe souakom ra etiweer. Iwe, ra apworausa ngeniir meinisin mine Kot a föri rer. \v 5 Mürin ekoch me lein ekewe chon lükü Jesus, ir chon ewe mwichen Farisi, ra ütä o apasa, “Ekewe chon lükün Israel repwe fokun sirkomsais. Oupwe pwal üreniir, pwe repwe fokun aleasochisi än Moses kewe Allük.” \v 6 Iwe, ekewe soukünö me ekewe souakom ra chufengen, pwe repwe pwüngüpwüngfengen usun ei osukosuk. \v 7 Mürin chomongun ar akaninifengen Petrus a ütä o üreniir, “Ämi pwii kana, oua silei pwe ekoch ier ra la Kot a filiei me leimi pwe üpwe afalafala ewe Pworausen Manau ngeni ekewe chon lükün Israel, pwe repwe tongeni rongorong o lükü Jesus. \x + \xo 15.7 \xt Föf 10.1-43\x* \v 8 Iwe, Kot a silei ekiekin aramas meinisin, a pwärala an etiweer ren an fang ngeniir ewe Ngünmifel usun chök an fang ngenikich. \x + \xo 15.8 \xt Föf 2.4; 10.44\x* \v 9 Esap wor aimwümwü lefilach me ir. A amusala ar tipis, pokiten ra lükü Jesus. \v 10 Iwe, pwota oua sotuni Kot iei ren ämi anomu won afaren ekewe chon lükü Jesus och chou ach kewe lewo pwal püsin kich mwo nge sisap tongeni uwei? \v 11 Apwi! Kich sia lükü, pwe sia küna manau ren ümöümöchün ach Samol Jesus usun chök ir.” \v 12 Iwe, unusen ewe mwich a fanafanala, lupwen ra rongorong usun än Parnapas me Paulus apworausa ekewe asisil me manaman Kot a föri rer lein ekewe chon lükün Israel. \v 13 Nge lupwen ar wes le kapas, James a apasa, “Ämi pwii kana, oupwe aüseling ngeniei. \v 14 Simon a awewe ngenikich usun än Kot popuetä le pwäräta an ekiek ren an angei me lein ekewe chon lükün Israel eu mwichen aramas fän itan. \v 15 Än ekewe soufos kapas ra fokun tipeeufengen won ei, pun a mak, \q1 \v 16 ‘Iei alon ewe Samol: Lon kan fansoun mwach üpwe liwinsefäl \q2 o aüsefälietä ewe mwün Tafit. \q1 Üpwe försefäli mine a tala \q2 o apöchökülasefäli. \q1 \v 17 Pwe ekewe ekoch aramas meinisin repwe feito rei, \q2 ekewe chon lükün Israel meinisin, üa köri ngeniir nei. \q1 \v 18 Iei alon ewe Samol mi asile ngeni aramas \q2 ekei mettoch me lomlom.’” \x + \xo 15.18 \xt Am 9.11-12\x* \p \v 19 Iwe, James a sopwela lon an kapas, “Iei ai ekiek, pwe sisap aweiresi ekewe chon lükün Israel mi kul ngeni Kot. \v 20 Nge sipwe makkei echö toropwe o asile ngeniir, pwe resap mongö och mongö mi limengau a piin asor ngeni ekewe uluulun anümwäl, resap föri sokun lisowu, resap pwal ochoch fituken man mi ffor me ün cha. \x + \xo 15.20 \xt Eks 34.15-17; Lif 17.10-16; 18.6-23\x* \v 21 Pun än Moses kewe Allük a fen alea fän chomong lon ekewe imwen felikis iteiten ränin sapat, nge an kewe kapas ra afalafala lon ekewe telinimw meinisin.” \s1 Ra tinala ewe toropwe ren ekewe chon lükü Jesus ir chon lükün Israel \sr 15.22-35 \p \v 22 Mürin ekewe soukünö me ekewe souakom fiti unusen chon ewe mwichefel ra apwüngala pwe repwe filätä ekoch mwän me leir, pwe repwe tiniirela Antiokia fiti Paulus me Parnapas. Iwe, ra filätä Silas me Jutas mi pwal iteni Parsapas, ir ruoman souemwen me lein ekewe chon lükü Jesus. \v 23 Iei masouen ewe toropwe ra tini ngeniir: \q1 “Äm pwimi kewe soukünö me souakom, aia tinala äm kapong ngeni ämi pwiim kana meinisin chon lükün Israel mi nom lon Antiokia, Siria me Silisia. \v 24 Äm aia rongorong pwe ekoch mwän seni leim ra torikemi, ra osukosukakemi me orukorukakemi ren mine ra apasa, nge äm aisap tiniirela remi. \v 25 Iei mine äm aia chufengen meinisin o tipeeufengen, pwe aipwe filätä ekoch mwän pwe aipwe tiniirela remi. Repwe fiti pwiich kewe mi achengicheng Parnapas me Paulus, \v 26 ir ätekewe ra fangela manauer fän iten ewe angangen ach Samol Jesus Kraist, inamwo ika ra tolong lon riaföü. \v 27 Iei mine aipwe tinala Jutas me Silas, repwe wisen apworausa ngenikemi met kewe chök kapas aia makkei lon ei toropwe. \v 28 Ewe Ngünmifel me äm aia tipeeufengen pwe aisap anomu womi och chou, pwe ekei chök allük oupwe apwönüretä: \v 29 Ousap mongö ekewe mongö ra piin asor ngeni ekewe uluulun anümwäl, ousap ün cha, ousap ochoch fituken man mi ffor, ousap föri sokun lisowu. Are oua tümwünükemi seni ekei mettoch, oupwe feiöch. Äm aia kapong ngenikemi meinisin.” \p \v 30 Mürin ra tinala ekewe mwän. Iwe, ra feila Antiokia. Ikenan ra amwichafengeni unusen ewe mwichen chon lükülük o ra ngeniir ewe toropwe. \v 31 Nge lupwen ekewe aramas ra aleani ewe toropwe, ra uren pwapwa ren ekewe kapas mi apöchöküla leluker. \v 32 Jutas me Silas, ir pwal soufos, ra achomonga ar kapasen apöchöküla o anüküchara ekewe chon lükülük. \v 33 Mürin ar nonom ikenan ekoch fansoun, ekewe chon lükülük ra osürela fän kinamwe pwe repwe liwinla ren chokewe mi tiniireto. \v 34 [Nge Silas a filätä pwe epwe nonometiu ikenan.] \v 35 Iwe, Paulus me Parnapas ra nonometiu Antiokia. Ikenan ir me pwal ekoch chiechier ra awewei o afalafala kapasen ach Samol. \s1 Paulus me Parnapas ra imwüfesen \sr 15.36-41 \p \v 36 Iwe, ekoch fansoun mürin Paulus a üreni Parnapas, “Ousipwe liwinsefäl pwe sipwe churi pwiich kewe lon ekewe telinimw meinisin ia sia afalafala ie kapasen ach Samol, sipwe pwal piir ika ifa usur.” \v 37 Iwe, Parnapas a mochen pwe Johannes mi pwal iteni Markus epwe pwal etiir, \v 38 nge Paulus esap ekieki pwe epwe öch ar repwe uwei, pun esap likitü le etiir tori sopolan ar we angang, nge a likitiirela lon Pamfilia o liwinsefäliti Jerusalem. \x + \xo 15.38 \xt Föf 13.3\x* \v 39 Iwe, a fis eu watten aninifengen lefiler, pwe ra imwüfesen. Parnapas a uwei Markus o saila Saipros, \v 40 nge Paulus a filätä Silas pwe epwe eti i. A feila, nge ekewe chon lükülük ra anomu i fän tümwünün ümöümöchün ewe Samol. \v 41 A saifeil lon Siria me Silisia o apöchöküla chon ekewe mwichefel. \c 16 \s1 Timoty a eti Paulus me Silas \sr 16.1-5 \p \v 1 Iwe, Paulus a sopwela an sai ngeni Terpe me Listra. Ikenan a nom eman souläng itan Timoty. Inan eman fin Juta mi souläng, nge saman eman re Krik. \v 2 Timoty a iteüöch me ren ekewe chon lükü Jesus meinisin lon Listra me Ikonium. \v 3 Iwe, Paulus a mochen pwe Timoty epwe eti, iei mine a sirkomsaisi. A föri ei, pokiten ekewe chon Juta meinisin mi nom lon ekewe leni ra silei pwe semen Timoty eman re Krik. \v 4 Iwe, lupwen ar saifeil lon ekewe telinimw, ra aronga ngeni ekewe chon lükü Jesus ekewe allük ekewe soukünö me ekewe souakom lon Jerusalem ra apwüngala, ra pwal üreniir pwe repwe aleasochisi ekei allük. \v 5 Iei usun chon ekewe mwichefel ra pöchökülela lon ar lükülük o chochomongola iteiten rän. \s1 A wor künaan Paulus me lon Troas \sr 16.6-10 \p \v 6 Iwe, Paulus me chiechian kana ra sai lemenen ekewe fanü Frikia me Kalatia, pun ewe Ngünmifel esap mwüt ngeniir pwe repwe afalafala ewe Kapasen Kot lon ewe fanü Asia. \v 7 Lupwen ar tori kiänin Misia, ra sotuni ar repwe tolong lon ewe fanü Pitinia, nge ewe Ngünün Jesus esap mwüt ngeniir. \v 8 Iei mine ra sai lemenen Misia o feitiu lon ewe telinimw Troas. \v 9 Lon ewe pwinin a wor künaan Paulus. A küna eman mwän seni Masetonia, a üta o tüngormau ngeni, “Kose mochen feito Masetonia o alisikem!” \v 10 Mürin künaan Paulus ei, äm aia müttir amolätä pwe aipwe feila Masetonia, pun aia mefi pwe Kot a körikem pwe aipwe afalafala ewe Pworausen Manau ngeni ekewe aramas ikenan. \s1 Litia a soulängila me lon Filipi \sr 16.11-15 \p \v 11 Iwe, äm aia sai won sip seni Troas o saila wenewen ngeni Samotrasia. Nge sorotän ewe rän aia tori Neapolis. \v 12 Seni ikenan aia sai won fanü tori Filipi, iei ewe akaeuin telinimw lon ewe kinikinin fanü lon Masetonia, pwal eu telinimw ia ekewe chon Rom ra nonom ie. Iwe, äm aia nonom ikenan ekoch rän. \v 13 Lon ewe ränin Sapat aia feila ngeni eu leni ünükün eu chanpupu lükün ewe telinimw, ewe ia aia ekieki pwe chon Juta ra mwichfengen ie pwe repwe iotek. Iwe, aia mottiu o kapas ngeni ekewe fefin mi mwichfengen ikenan. \v 14 Iwe, eman me lein ekewe fefin mi aüselingakem Litia seni ewe telinimw Tiatira. Neminei eman chon amömö mangaku mi parachol, nge ra fokun mömong. Ei fefin a fel ngeni Kot, nge ewe Samol a suki lelukan pwe epwe rongosochis ngeni än Paulus afalafal. \v 15 Mürin än neminei me chon leimwan papatais a tüngor ngenikem, “Oupwe feito o nonom lon imwei are oua ekieki pwe ngang eman chon enletin lükü ach Samol.” Iwe, a pesekem pwe aipwe feila lon imwan. \s1 Paulus me Silas ra nom lon imwen fötek lon Filipi \sr 16.16-40 \p \v 16 Lon eu rän, lupwen aia feila ngeni ewe lenien iotek, eman amanau föpwül a churikem, eman ngününgau a wäni pwe a tufichin osuni mine epwe fis lon fansoun epwe feito. Neminei a awora chomong moni tolong ngeni nöün kewe masta ren an osuni mine epwe fis ngeni aramas. \v 17 Ei föpwül a tapwela mürin Paulus me äm chienan kewe o kökkö fän leüömong, “Ekei mwän ir nöün Kot ewe mi Unusen Tekia chon angang! Ra aronga ngenikemi usun ämi oua tongeni küna manau!” \v 18 Iei usun mine a föri lon chomong kewe rän, tori Paulus a fokun weires ren, pwe a kul ngeni ewe föpwül o üreni ewe ngün mi nom won, “Fän iten Jesus Kraist üa allük ngonuk pwe kopwe towu seni neminei!” Iwe, lon ewe chök otun ewe ngün a towu seni. \v 19 Lupwen nöün ewe föpwül kewe masta ra mefi pwe ar alen moni tolong a ükütiu, ra turufi Paulus me Silas o etekiniirela lon ewe lenien chulap ren ekewe sounemenem. \v 20 Ra emweniirela mwen ekewe samollap o ra üreniir, “Ekei mwän ir chon Juta, ra afisätä fitikoko lon ach ei telinimw. \v 21 Ra afalafal won ekoch örüni mi ü ngeni ach kewe allük. Kich chon Rom, sisap tongeni etiwa ika apwönüetä ekei örüni.” \v 22 Iwe, pwal ewe mwichen aramas a pöchökül le ü ngeni Paulus me Silas. Mürin ekewe samollap ra kamwei seniir üfer kewe o allük ngeni ekewe sounfiu pwe repwe wichiir. \v 23 Wesin ar wichiir fän chomong, ra atururelong lon ewe imwen fötek, nge ra allük ngeni ewe chon masen imwen fötek pwe epwe mamasafichiir. \v 24 Fän iten ei allük ewe chon masen fötek a atururelong lon ewe ruum lukalapen ewe imwen fötek o anükü pecher lefilen irä mi chou. \p \v 25 Iwe, ina epwe lukenipwin Paulus me Silas ra iotek o köl kölün mwareiti Kot, nge ekewe chon fötek ra aüseling ngeniir. \v 26 Iwe, a müttir fis eu chechen fanü mi fokun watte, pwe ewe imwen fötek tori longolongun a mwökütüküt. Lon ewe chök otun ekewe asamalap meinisin ra sukula, nge ekewe selimächä mi föfö ngeni ekewe chon fötek ra pichila. \v 27 Iwe, ewe chon masen imwen fötek a nenela. Nge lupwen a küna pwe ekewe asamalapen imwen fötek ra sukula, a ekieki pwe ekewe chon fötek ra süla. Iei mine a üttawu nöün ketilas o ekiekin an epwe püsin niela. \v 28 Nge Paulus a kökkö fän mwelian mi leüömong, “Kosap püsin afeiengauok! Äm meinisin aia nom ikei!” \v 29 Iwe, ewe chon masen imwen fötek a kökkö pwe eman epwe uwato eu lamp, iwe, a sälong lon ewe ruum o chapetiu mwen Paulus me Silas fän chechech. \fig “Met ngang üpwe föri pwe üpwe küna manau?”|src="avnt066.tif" size="span" loc="82" ref="16.30" \fig* \v 30 Mürin a emweniirewu lükün o aisiniir, “Ai samol kana, met ngang üpwe föri pwe üpwe küna manau?” \v 31 Ra pölüeni, “Kopwe lükü ach Samol Jesus, iwe, ämi me chon leimwom oupwe küna manau.” \v 32 Mürin ra afalafala kapasen ach Samol ngeni pwal ekewe aramas meinisin mi nom lon imwan. \v 33 Lon ewe chök kulok lon ewe pwinin ewe chon masen imwen fötek a emweniirela lon pwal eu ruum o a limeti kinaser kewe. Lon ewe chök otun i me chon leimwan meinisin ra papatais. \v 34 Mürin a emwenala Paulus me Silas lon püsin imwan o amongöniir. Iwe, i me chon an famili meinisin ra fokun pwapwa, pun iei ra lükü Kot. \p \v 35 Iwe, lesosorun sorotän ewe rän ekewe samollap ra tinala ekoch meilapen polis fän ei allük, “Oupwe amusala ekei mwän!” \v 36 Iei mine ewe chon masen imwen fötek a üreni Paulus, “Ekewe samollap ra tinato ei allük pwe ämi me Silas oupwe musala. Iei oupwe le towu o feila fän kinamwe.” \v 37 Nge Paulus a üreni ekewe meilapen polis, “Ra wichikem mwen mesen ekewe aramas, nge esap wor äm tipis, nge fen äm chon Rom! Mürin ra aturukeemilong lon imwen fötek, nge iei ra mochen tinikeemila le monomon? Apwi, esap fokun ina! Ekewe samollap repwe püsin feito ikei o atowukeemiwu.” \v 38 Iwe, ekewe meilapen polis ra apworausa ekei kapas ngeni ekewe samollap. Nge lupwen ra rongorong pwe Paulus me Silas ir chon Rom, ra fokun niuokus. \v 39 Iei mine ekewe samollap ra feila o amusamus ngeni Paulus me Silas. Mürin ra emweniirewu seni ewe imwen fötek o tüngor ngeniir pwe repwe feila seni ewe telinimw. \v 40 Iwe, lupwen ar towu seni ewe imwen fötek, ra feila lon imwen Litia. Ikenan ra churi chiechier kewe chon lükü Jesus o apöchöküla letiper ren ar kapas, mürin ra feila seniir. \c 17 \s1 Paulus me Silas ra angang ngeni Kot lon Tesalonika \sr 17.1-9 \p \v 1 Iwe, Paulus me Silas ra sai tori ekewe telinimw Amfipolis me Apolonia, ra pwal tori Tesalonika, ia a wor ie eu imwen felikis än chon Juta. \v 2 Iwe, Paulus a tolong lon ewe imwen felikis usun an örüni. Lon ülüngat ränin sapat a kakapas ngeni ekewe aramas seni lon ekewe Toropwe mi Pin, \v 3 a awewe ngeniir o alletätä seni lon ekewe wokisin pwe ewe Kraist epwe fokun tolong lon riaföü o manausefäl seni mäla. Iwe, Paulus a üra, “Ätei Jesus, ngang üa afalafala ngenikemi usun, iei i ewe Kraist.” \v 4 Iwe, ekoch me lein ekewe aramas ra lükü o tipeeu ngeni Paulus me Silas, pwal chomong chon Krik mi fel ngeni Kot me chomong fefin mi iteföüla. \p \v 5 Nge ekewe chon Juta ra lolowo. Iei mine ra achufengeni ekoch aramasangau seni won ekewe al o förätä eu mwichen afitikoko mi popuetä eu osukosuk lon ewe telinimw. Ra atalong imwen eman mwän itan Jason fän iten ar repwe kütta Paulus me Silas pwe repwe emweniirewu mwen ewe mwichen aramas. \v 6 Nge pokiten resap küneer, ra etekinawu Jason me ekewe ekoch chon lükü Jesus mwen nöüwisen ewe telinimw o ra kökkö fän leüömong, “Ekei mwän ra afisätä fitikoko ekis meinisin! Nge iei ra feito lon ach ei telinimw. \v 7 Iwe, Jason a etiweer lon imwan. Ir meinisin ra atai än Sisar allük, pun ra apasa pwe mi pwal wor eman king itan Jesus.” \v 8 Iwe, lupwen ar rongorong ekei kapas, ewe mwichen aramas me ekewe nöüwisen ewe telinimw ra tolong lon watten fitikoko. \v 9 Mürin ekewe nöüwis ra echimwa Jason me ekewe ekoch aramas pwe repwe püngütiu moni fän iten ar repwe musala. Mürin ra amuseerewu. \s1 Paulus me Silas ra angang ngeni Kot lon Perea \sr 17.10-15 \p \v 10 Iwe, lupwen a pwinila, ekewe chon lükü Jesus ra tinala Paulus me Silas Perea. Lupwen ra tori ikenan, ra feila lon ewe imwen felikis än chon Juta. \v 11 Iwe, ekewe aramasen Perea ra tipemecheres seni ekewe aramasen Tesalonika, pun ra etiwa ewe afalafal fän mochenin letiper. Iteiten rän ra kaiö lon ekewe Toropwe mi Pin o kütta are met Paulus a apasa a wesewesen pwüng. \v 12 Iwe, chomong chon Juta me leir ra lükü Jesus. Pwal chomong fin Krik mi itetekia me chomong re Krik ra pwal lükü. \v 13 Nge lupwen ekewe chon Juta mi nom lon Tesalonika ra silei pwe Paulus a pwal afalafala ewe kapasen Kot lon Perea, ra feila ikenan o etipetipa ekewe aramas pwe repwe förätä eu mwichen afitikoko. \v 14 Lon ewe chök otun ekewe chon lükü Jesus ra tinala Paulus lon ewe lenien suun sip, pwe epwe sai, nge Silas me Timoty ra nonometiu lon Perea. \v 15 Iwe, ätekewe mi emwenala Paulus ra etala tori Aten. Mürin ra liwinsefäliti Perea fän än Paulus öüröür ngeniir, pwe Silas me Timoty repwe chök müttir saila ren. \s1 Paulus a nom lon Aten \sr 17.16-34 \p \v 16 Iwe, lupwen Paulus a witiwiti Silas me Timoty lon Aten, a fokun weires lupwen a küna pwe ewe telinimw a ur ren uluulun anümwäl. \v 17 Iei mine a kakapas ngeni ekewe chon Juta me ekewe chon Krik mi fel ngeni Kot me lon ar we imwen felikis. A pwal kapas ngeni ekewe aramas mi feito lon ewe lenien chulap iteiten rän. \v 18 Iwe, pwal ekoch soutipachem seni ekewe mwichen Epikurean me Stoik ra aninifengen me Paulus. Ekoch me leir ra ais, “Met ätei mi tiparoch a mochen apasa lon an aingaing?” Nge pwal ekoch ra apasa, “Usun itä a kakapas usun ekoch koten ekis.” Ra apasa ei, pokiten Paulus a afalafal usun Jesus me ewe manausefäl. Iei mine ra angei Paulus o emwenala ren ewe mwichen soupwüng mi mwichfengen won ewe Areopakus. \v 19 Iwe, ra üreni, “Äm aia mochen silei ei afalafal mi fö ka kakapas usun. \v 20 Ka uwato och pworaus äm aisap fokun rongorong mwo me mwan. Äm aia mochen silei met wewen.” \v 21 (Pun ekewe chon Aten meinisin me ekewe chon ekis mi nom ikenan ra sani ar repwe awora fansoun le apworausa pworaus mi fö o aüseling ngeni pworaus mi fö.) \p \v 22 Mürin Paulus a üta me lon ewe mwich me won ewe Areopakus o apasa, “Ämi re Aten! Üa küna pwe oua fokun angang ngeni chomong kot. \v 23 Pun lupwen üa fetalfeil lon ämi ei telinimw üa küna ekewe leni ia oua fel ngeni ekewe kot ie, üa pwal küna eu rongen asor a mak ekei kapas won, ‘Fän iten ewe Kot esap wor eman a silei.’ Ewe oua fel ngeni nge ouse fen mwo silei, iei i ewe üa aronga ngenikemi. \v 24 Ewe Kot mi föri fanüfan me meinisin mine a wor lon, i Samolun läng me fanüfan, esap nonom lon imwenfel mi för ren pöün aramas. \x + \xo 17.24 \xt 1.King 8.27; Ais 42.5; Föf 7.48\x* \v 25 Esap wor och mine a osupwang ren, pwe aramas repwe tongeni awora fän itan, pun püsin i a ngeni aramas manau me ngasangas pwal mettoch meinisin. \v 26 Seni eman aramas i a föri sokun aramas meinisin, pwe repwe nonom won unusen fanüfan. Mwen an föriir, a akota fansoun manauer o alenier lon en me lenian. \v 27 Kot a föri ei, pwe aramas repwe kütta i, iwe, eli repwe küna i are repwe küküttafeili. Nge Kot esap wesewesen toau seni eman me eman leich, \v 28 usun eman a fen apasa, \q1 ‘Sia manau me mwökütüküt me nonom lon i.’ A usun chök ekoch me lein nöümi chon makkei köl ra apasa, \q1 ‘Pwal kich sia nöün.’ \v 29 Iei mine pokiten sia nöün Kot kana, sisap fokun ekieki pwe lapalapen Kot a wewe ngeni eu uluulun anümwäl seni kolt ika silifer ika fau, förien sousilelap. \v 30 Iwe, Kot a manlükala ekewe fansoun lupwen aramas resap silei i. Nge iei a allük ngeni aramas meinisin lon ekewe leni meinisin pwe repwe kul seni ar föför mi ngau. \v 31 Pun a filätä eu rän epwe apwüngü unusen chon fanüfan meinisin fän pwüng ren eman mwän i a awisa ngeni. A fen alletätä ei ngeni aramas meinisin ren an amanauasefäli ei mwän seni mäla.” \p \v 32 Iwe, lupwen ekewe aramas ra rongorong pwe Paulus a afalafal usun manausefäl seni mäla, ekoch me leir ra takiri, nge pwal ekoch ra apasa, “Äm aia mochen rongorong om kopwe pwal kapassefäl usun ei mettoch.” \v 33 Mürin ei, Paulus a feila seni ewe mwich. \v 34 Iwe, ekoch mwän ra eti Paulus, pun ra lükü mine a eäni afalafal, eman me leir itan Tionisius, i eman chon ewe mwichen soupwüng. A pwal wor eman fefin itan Tamaris, pwal ekoch aramas mi lükü Jesus. \c 18 \s1 Paulus a angang ngeni Kot lon Korint \sr 18.1-17 \p \v 1 Mürin ei, Paulus a feila seni Aten o feila Korint. \v 2 Ikenan a churi eman re Juta itan Akwila, ätei a uputiu lon Pontus, nge ekärän chök feito seni Itali me pwülüan we Prisila, pun ewe Sisar Klautius a allük pwe ekewe chon Juta meinisin repwe towu seni Rom. Iwe, Paulus a feila rer, \v 3 nge pokiten a sile angangen föri imw mangaku usun chök ir, a nonometiu o a angangfengen me ir, pwe epwe wor mine epwe manau seni. \v 4 Iwe, iteiten ränin sapat Paulus me ekewe aramas ra kakapasfengen lon ewe imwen felikis, o a achocho le elliapa ekewe chon Juta me chon Krik. \p \v 5 Iwe, lupwen Silas me Timoty ra feito seni Masetonia, Paulus a awora unusen an fansoun le afalafala ewe kapas, a pwärätä ngeni ekewe chon Juta pwe Jesus i ewe Kraist. \v 6 Nge lupwen ekewe chon Juta ra ü ngeni Paulus o apasatä kapas mi ngau usun i, Paulus a pölüeniir ren an wichikala pwülün üfan o üreniir, “Are ämi oua pöütmwälila, püsin tipisimi, nge sap tipisi! Seni ikenai üpwe feila ren ekewe chon lükün Israel.” \v 7 Mürin Paulus a towu seniir o feila, pwe epwe nonom lon imwen eman chon lükün Israel itan Titius Justus, i eman mi fel ngeni Kot. Iwe, imwan a arap ngeni ewe imwen felikis. \v 8 Iwe, Krispus samolun ewe imwen felikis a lükü ewe Samol, i me chon an famili meinisin. Pwal chomong chon Korint mi rongorong än Paulus afalafal ra lükü Jesus o papatais. \p \v 9 Lon eu pwin ach Samol a kapas ngeni Paulus lon künaan, “Kosap niuokus, nge kopwe chök sopwela le afalafal. Kosap fangata, \v 10 pun ngang üpwe etuk. Esap wor eman epwe tongeni afeiengauok, pun a wor chomong nei aramas lon ei telinimw.” \v 11 Iei mine Paulus a nonom ikenan lon ükükün eu esop ier o asukula ewe Kapasen Kot ngeni ekewe aramas. \p \v 12 Iwe, lupwen Kallio a fil pwe epwe kepinan ewe fanü Akaia, ekewe chon Juta ra chufengen, ra turufi Paulus o etekinala lon ewe lenien kapwüng. \v 13 Ra apasa, “Ei mwän a sotuni an epwe pese ngeni aramas, pwe repwe fel ngeni Kot lon eu lapalap mi ü ngeni äm kewe allük.” \v 14 Iwe, lon ewe otun Paulus a mochen popuetä le kapas, Kallio a üreni ekewe chon Juta, “Are ämi oupwe uwato och kapasen tipi ngeni usun eu föför esepwüng ika eu föför mi fokun ngau, epwe öch ngeniei ai üpwe aüselingakemi. \v 15 Nge pokiten iei och anini usun kapas me it me ämi allük, püsin ämi oupwe apwüngala. Ngang üsap mochen soukapwüng won ekei sokun mettoch.” \v 16 Iwe, a asürewu seni lon ewe lenien kapwüng. \v 17 Mürin ir meinisin ra turufi Sostenes, ewe samolun imwen felikis, o wichi mwen ewe lenien kapwüng. Nge Kallio esap ekieki usun mine ra föri. \s1 Paulus a liwinsefäliti Antiokia \sr 18.18-23 \p \v 18 Iwe, Paulus a nonom ren ekewe chon lükü Jesus lon Korint lon chomong rän. Mürin a feila seniir o a sai ngeni Siria, nge Prisila me Akwila ra eti. Me mwen än Paulus epwe sai seni Kenkrea, a reipöpöla möküran pokiten eu pwon a eäni. \f + \fr 18.18 \ft wewen än eman reipöpöla möküran, pwe a awesala an pwonen Nasir.\f* \x + \xo 18.18 \xt Num 6.18\x* \v 19 Iwe, ra tori Efisos, ikenan Paulus a likiti Prisila me Akwila. Nge i a feila lon ewe imwen felikis o kakapasfengen me ekewe chon Juta. \v 20 Ir ra tüngor ngeni, pwe epwe nonom rer ekoch fansoun, nge i esap tipeeu ngeni. \v 21 Nge lupwen a feila seniir, a pwon ngeniir, “Are epwe letipen Kot, üpwe liwinsefälito remi.” Mürin a sai seni Efisos. \v 22 Iwe, lupwen a tori Seserea, a pwal feila ngeni Jerusalem o kapong ngeni chon ewe mwichefel. Mürin a feila Antiokia. \v 23 Mürin an nonom ekoch fansoun ikenan, a feila seni Antiokia o fetalfeil lemenen ewe fanü Kalatia me Frikia. Iwe, a apöchöküla ekewe chon lükü Jesus meinisin. \s1 Apollos a angang ngeni Kot lon Efisos me Korint. \sr 18.24-28 \p \v 24 Lon ewe fansoun eman chon Juta itan Apollos, i a uputiu lon Aleksantria, a tori Efisos. Ätei eman mi silelap le afalafal, a pwal silefichi kapasen lon ekewe Toropwe mi Pin. \v 25 A fen kaiö usun Alen ach Samol o seni pöchökülen pwapwan letipan a afalafal o aiti ngeni aramas ekewe mettoch mi enlet usun Jesus, nge a chök silei usun än Johannes angangen papatais. \v 26 Ätei a popuetä le afalafal fän pwora lon ewe imwen felikis. Nge lupwen Prisila me Akwila ra aüseling ngeni, ra uweela lon imwer o awewefichi ngeni ewe Alen ach Samol. \v 27 Iwe, Apollos a ekiekin sai ngeni Akaia, iei mine ekewe chon lükü Jesus lon Efisos ra alisi ren ar mak toropwe ngeni ekewe chon lükü Jesus mi nom ikenan o tüngor ngeniir pwe repwe etiwa Apollos. Iwe, lupwen Apollos a tori Akaia, a fokun alisi chokewe mi lükü Jesus ren ümöümöchün Kot. \v 28 Pun fän pwüngün mine a anini won, a akufu ekewe chon Juta lon ar üpölüfengen mwen ekewe aramas ren an alletätä seni lon ekewe Toropwe mi Pin pwe Jesus ewe Kraist. \c 19 \s1 Paulus a angang ngeni Kot lon Efisos \sr 19.1-10 \p \v 1 Iwe, lupwen Apollos a nom lon Korint, Paulus a saifetal lemenen ewe fanü o a tori Efisos. Ikenan a küna ekoch souläng \v 2 o a aisiniir, “Ifa usun, oua angei Ngünmifel lupwen oua lükü?” Ir ra pölüeni, “Äm aisap rongorong mwo pwe a wor eman Ngünmifel.” \v 3 Iei mine Paulus a aisiniir, “Ika ina, iwe, met sokun papatais oua angei?” Ra pölüeni, “Ewe papatais Johannes a kapas usun.” \v 4 Mürin Paulus a üreniir, “Ewe papatais Johannes a eäni, a föri ngeni chokewe mi aier seni ar tipis. A pwal üreni ekewe aramasen Israel ar repwe lükü ewe eman epwe feito me mürin, iei i Jesus.” \x + \xo 19.4 \xt Mat 3.11; Mark 1.4,7-8; Luk 3.4,16; Joh 1.26-27\x* \v 5 Iwe, mürin ar rong ekei kapas, ra papatais ngeni iten ewe Samol Jesus. \v 6 Lupwen Paulus a iseis pöün wor, ewe Ngünmifel a feitiu wor. Iwe, ra kapas lon kapasen ekis o arongafeili ewe Kapasen Kot. \v 7 Ina epwe iteiter meinisin engol me ruoman mwän. \p \v 8 Iwe, Paulus a feila lon ewe imwen felikis, nge a pwora le afalafal ngeni ekewe aramas lon ükükün ülüngat maram. A kakapas ngeniir o pese ngeniir ar repwe lükü, pwe met i a apasa usun ewe Mwün Kot a let. \v 9 Nge ekoch me leir ra tipeförea. Resap fokun lükü, nge ra fen kapasingau mwen ewe mwichen aramas usun ewe Alen ach Samol. Iei mine Paulus a feila seniir o uweela ekewe chon lükü. Iwe, iteiten rän a afalafal lon utten Tiranus ia aramas ra akafalafal ie. \v 10 Ei a fis lon ükükün ruu ier, pwe ekewe aramas meinisin mi nom lon ewe fanü Asia, ir ekewe chon Juta me ekewe chon lükün Israel, ra rongorong kapasen ach Samol. \s1 Nöün Skefa kewe mwän \sr 19.11-20 \p \v 11 Iwe, Kot a föri manaman mi amwarar ren Paulus. \v 12 Ika mwo ekewe angkachi me mangaku Paulus a aea, aramas ra angei o iseis won ekewe chon samau, ar samau a wesila, nge ekewe ngününgau ra towu seniir. \v 13 Ekoch chon Juta mi saifetal o asüela ngününgau seni aramas ra pwal sotuni le aea iten ewe Samol Jesus lupwen ar föri ei angang. Ra kapas ngeni ekewe ngününgau, “Üa allük ngenikemi fän iten Jesus, ätewe Paulus a afalafal usun.” \v 14 A wor füman mwän nöün ewe souasor mi lap re Juta itan Skefa ra föri ei sokun föför. \v 15 Nge ewe ngününgau a kapas ngeniir, “Ngang üa silei Jesus, üa pwal silei usun Paulus, nge ämi iö?” \v 16 Iwe, ewe mwän ewe ngününgau a nom won a fokun pwora le fiu ngeniir, pwe ra kuf meinisin. Ra sü seni imwen ewe mwän, ra kinas, nge üfer ra kamwekamwekis seniir. \v 17 Iwe, ekewe chon Juta me ekewe chon lükün Israel meinisin mi nom lon Efisos ra rong usun ei pworaus. Ir meinisin ra fokun niuokus, nge iten ach Samol Jesus a fokun iteföüla. \v 18 Iwe, chomong lein ekewe chon lükü Jesus ra feito o pwärätä ar kewe föför mi ngau mwen mesen ekewe aramas. \v 19 Pwal chomong me lein chokewe mi föri angangen roong ra uwato nöür kewe puken roong o keniirela mwen mesen ekewe aramas meinisin. Nge lupwen ra apachafengeni liwinin ekewe puk, iwe, a pwä pwe ükükün liwinir lime ngeröü chala. \v 20 Iwe, pokiten ekei mettoch mi amwarar ra fisitä, kapasen ach Samol a chöfetal o chomong aramas ra lükü Jesus. \s1 A fis eu fitikoko watte lon Efisos \sr 19.21-41 \p \v 21 Mürin an fis ekei mettoch, Paulus a filätä fän emwenien ewe Ngünmifel pwe epwe sai lemenen Masetonia me Akaia o feila Jerusalem. A apasa, “Mürin ai feila ikenan, üpwe pwal fokun tori Rom.” \v 22 Iei mine a tinala Timoty me Erastus, ruoman me lein ekewe chon alisi lon ewe angang pwe repwe feila Masetonia, nge i epwe nonom lon Asia ekoch fansoun. \v 23 Lon ena fansoun a fis eu osukosuk watte lon Efisos pokiten ewe Alen ach Samol. \v 24 Iwe, eman mwän mi föri pisek seni silifer itan Temetrius a föri liosun imwenfelin ewe anüfefin Artemis. Iwe, an we angang a aworato watten win ngeni nöün kewe chon angang. \v 25 Iei mine a körifengeniir meinisin fiti chokewe mi föri ewe sokun angang usun ir o a üreniir, “Ämi mwän kana, oua silei pwe ach pisekisek a feito seni ei angang. \v 26 Nge iei oua tongeni püsin küna o rongorong met ätenan Paulus a föri. A apasa pwe ekewe uluulun kot mi för ren pöün aramas resap wesewesen kot. Nge a fen liapenala chomong aramas ikei lon Efisos pwal lon arapakan unusen ei fanü Asia. \v 27 A wor och afeiengau ngenikich, pwe ach angang epwe itengau. Nge a pwal wor och afeiengau, pwe imwenfelin ewe anülap fefin Artemis epwe aücheangauala o an itetekia epwe wesila. Iei i ewe anüfefin aramasen Asia meinisin, pwal chon fanüfan meinisin ra fel ngeni!” \p \v 28 Iwe, lupwen ekewe aramas lon ewe mwich ra rong ekei kapas, ra fokun lingeringer o ra popuetä le pupuchör, “A lapalap ewe anüfefin Artemis seni Efisos!” \v 29 Ewe akürang a chöfetal lon unusen ewe telinimw. Ekewe aramas mi afitikoko ra turufi Kaius me Aristarkus o müttir etekiniirela lon ewe lenien urumwot. Ätekei me ruoman re Masetonia mi eti Paulus lon an sai. \v 30 Iwe, Paulus a mochen püsin feila mwen ewe mwich, nge ekewe chon lükü Jesus resap mwüt ngeni. \v 31 Pwal ekoch nöüwisen ewe fanü, ir chiechien Paulus, ra tinala pworaus ren Paulus o tüngormau ngeni, pwe esap feito lon ewe lenien urumwot. \v 32 Nge lon ewe otun unusen ewe mwichen aramas a fokun akürang. Ekoch aramas ra pupuchör won och, pwal ekoch ra pupuchör won och, nge chomong me leir resap fen mwo nge silei ika met popun ar chufengen. \v 33 Ekoch me lein ekewe aramas ra ekieki pwe Aleksanter i popun ei osukosuk, pun ekewe chon Juta ra pese ngeni pwe epwe ütä mwen ewe mwichen aramas. Mürin Aleksanter a änipö ngeni ekewe aramas pwe repwe fanafanala. Iwe, a sotuni le kapas ngeni ekewe aramas pwe esap tipisin me chiechian kewe, pwe a fis ei osukosuk. \v 34 Nge lupwen ra silleni pwe i eman re Juta, ir meinisin ra köpökütä won ewe chök kapas lon ükükün ruu awa, “A lapalap ewe anüfefin Artemis seni Efisos.” \p \v 35 Iwe, ewe seketerin ei telinimw a tongeni aükala akürangen ekewe aramas. A üreniir, “Ämi chon Efisos! Aramas meinisin ra silei pwe ei telinimw Efisos a tümwünü imwenfelin ewe anülap Artemis, a pwal tümwünü ewe fau mi pin a turutiu seni läng. \v 36 Esap wor eman a tongeni amam won ekei mettoch. Iei mine oupwe fokun mosonosonola, nge ousap föri och mettoch mi ngau. \v 37 Ämi oua emwenato ekei mwän ikei, rese fen mwo nge soläni och seni ekewe imwenfel ika apasatä och kapas mi ngau usun ach we anüfefin. \v 38 Are a wor än Temetrius me nöün kewe chon angang kapasen atutur fän iten eman, a wor ekewe rän mi kefilitä fän iten kapwüng, a pwal wor ekewe sounemenem repwe tongeni apwüngü lon lenien kapwüng. \v 39 Nge are mi pwal wor och lükün met ei oua mochen, ei epwe kapwüngüla me lon ewe mwich än chon ei telinimw mi akökkö me ren ekewe nöüwis. \v 40 Pun mürin mine a fis ikenai, repwe tongeni atipisikich pokiten ewe mwichen afitikoko. Esap wor och popun fän iten ei akürang, sisap pwal tongeni pwärätä och popun mi mürina fän iten ei lapalap.” \v 41 Iwe, mürin an apasatä ekei kapas, a aserala ewe mwichen aramas. \c 20 \s1 Paulus me chiechian kana ra feila Masetonia me Akaia \sr 20.1-6 \p \v 1 Iwe, wesin ewe fitikoko, Paulus a körifengeni ekewe chon lükü Jesus, a kapong ngeniir o eäni kapasen amwirimwir ngeniir mi apöchöküla letiper. Mürin a feil seniir o feila Masetonia. \v 2 A saifeil lemenen ewe fanü o apöchöküla letipen ekewe aramas ren chomong an afalafal. Mürin a tori Akaia \v 3 o a nonom ikenan lon ükükün ülüngat maram. Lupwen Paulus a amolätä an epwe sai ngeni Siria, a rongorong pwe ekewe chon Juta ra rawangauei. Iei mine a filätä an epwe liwinsefäliti lemenen ewe fanü Masetonia. \v 4 Sopater nöün Pirrus seni Perea a eti, pwal Aristarkus me Sekuntus seni Tesalonika, Kaius seni Terpe, Tikikus me Trofimus seni ewe fanü Asia me Timoty. \v 5 Ra akomwola mwem o witiwitikem lon Troas. \v 6 Iwe, äm aia sai seni Filipi mürin ewe Chulapen mongö pilawa esap wor iis lon, nge limu rän mürin aia chufengen me ir lon Troas. Iwe, aia nonom ikenan lon ükükün eu wiik. \s1 Amüchülan än Paulus nonom lon Troas \sr 20.7-12 \p \v 7 Iwe, lekuniolun räninamol äm aia chufengen o mongöfengen ewe mongön ach Samol. Iwe, Paulus a afalafala ekewe aramas, nge a chök sopwela le afalafaleer tori lukenipwin, pun a ekiekin feil seniir sorotän ewe rän. \v 8 Mi wor chomong lamp lon ewe ruum asan ia ra chufengen ie. \v 9 Eman alüal itan Oitikus a mot lon eu asammwacho. Nge lupwen Paulus a sopwela chök le afalafal, Oitikus a echikichikila o möürüla tori a möürüchoula. Iwe, a turutiu lepwül me won aülüngatin sässärin ewe imw. Nge lupwen ra ekietä, a fen mäla. \v 10 Nge Paulus a feitiu rer, a chapela won ewe alüal o romi. Iwe, a apasa, “Ousap lolilen, a chüen manau!” \v 11 Mürin a liwinsefälitä won ewe sässärin asan, a utu pilawa o ra mongöfengen me ekewe chon lükü Jesus. Iwe, Paulus a kapas ngeniir tori akkar a tötä, mürin a feil seniir. \v 12 Iwe, ra emwenala ewe alüal ngeni lenian, nge a manau. Iwe, ekewe aramas ra fokun chipila. \s1 Än Paulus sai seni Troas tori Miletus \sr 20.13-16 \p \v 13 Iwe, äm aia akomwola won sip o saila tori Assos, ikenan äm aia angei Paulus me ie. Pun Paulus a ürenikem pwe aipwe föri iei usun, pokiten i a mochen fetal won fanü tori Assos. \v 14 Lupwen a churikem me lon Assos, a tötä rem won ewe wa, o äm aia sai ngeni Mitilene. \v 15 Äm aia sai seni ikenan o sorotän ewe rän äm aia tori wenewenen Kios. Eu rän mürin aia tori Samos, nge sorotän ewe rän aia tori Miletus. \v 16 Iwe, Paulus a filätä pwe esap tori Efisos, pwe esap mochen alusala an fansoun lon ewe fanü Asia. Pun a atapwal ngeni an epwe tori Jerusalem lon ewe ränin Pentikost are epwe tufich. \s1 Än Paulus kapasen amwirimwir ngeni ekewe souakom seni Efisos \sr 20.17-38 \p \v 17 Iwe, seni Miletus Paulus a tinala echö toropwe Efisos o tüngor ngeni ekewe souakomwen mwichefel pwe repwe feito o chufengen. \v 18 Lupwen ra feito ren, Paulus a üreniir, “Ämi oua silei usun manauei me ewe angang üa föri lon unusen ewe fansoun üa nonom remi, seni ewe aeuin rän üa tori ewe fanü Asia. \v 19 Fän unusen tipetekison pwal fän watten chönün mesei üa föri ai angang usun eman nöün ewe Samol chon angang lon ekewe fansoun weires mi toriei pokiten än ekewe chon Juta rawangauaei. \v 20 Oua silei pwe üsap amwöchü och mine epwe alisikemi lupwen üa afalafalakemi o aiti ngenikemi ewe pworaus usun ewe Samol Jesus lon mwichen aramas pwal lon en me imwan. \v 21 Üa apöchöküla ai fön ngeni ekewe chon Juta me ekewe chon lükün Israel, pwe repwe kul seni ar tipis kana o kul ngeni Kot, repwe pwal lükü ach Samol Jesus. \v 22 Nge iei, pokiten ai aleasochisi ewe Ngünmifel, ngang üpwe feila Jerusalem. Nge üsap silei mine epwe fis ngeniei me ikenan. \v 23 Üa chök silei pwe lon ekewe telinimw meinisin Ngünmifel a amefi ngeniei pwe üpwe tolong lon fötek me riaföü. \v 24 Nge manauei esap aüchea ngeniei. Üa chök mochen awesala ai kitir o awesöchüela ewe angang ach Samol Jesus a ngeniei pwe üpwe föri. Iei ewe angang ai üpwe pwärätä ewe Pworausen Manau usun ewe ümöümöchün Kot. \x + \xo 20.24 \xt 2.Tim 4.7\x* \v 25 Ngang üa nomfeil leimi o afalafal usun ewe Mwün Kot. Nge iei üa silei, pwe üsap chüen künasefälikemi. \v 26 Iei mine üpwe fokun pwäri ngenikemi ikenai: Are eman leimi epwe pöütmwälila, esap tipisi. \v 27 Pun ngang üa apworausa ngenikemi unusen ekiekin Kot, nge üsap amwöchü och senikemi. \v 28 Iei mine oupwe mamasakemi me unusen chon ewe mwichefel ewe Ngünmifel a atolongeer fän ämi tümwün. Oupwe chon masen ewe mwichefelin Kot, i a möni ren chaan püsin Nöün we. \v 29 Ngang üa silei pwe mürin ai üpwe feila senikemi, aramas mi wewe ngeni wolif mwacho repwe feito leimi o repwe fokun afeiengaua ämi we mwich. \v 30 Epwe war ewe fansoun, lupwen ekoch me lon ämi we mwich repwe eäni kapas chofona ar repwe atokala ekewe chon lükü Jesus pwe repwe etiir. \v 31 Iei mine oupwe mamasa. Oupwe chechemeni pwe lon ükükün ülüngat ier, üsap ükütiu le fönöü eman me eman leimi lerän me lepwin fän chönün mesei. \v 32 Nge iei üa anomukemi fän tümwünüen Kot me an kapasen ümöümöch. I a tongeni apöchökülakemiitä o ngenikemi ekewe feiöch a iseis fän iten nöün aramas meinisin. \v 33 Ngang üsap mocheniaiti än eman silifer ika kolt ika mangaku. \v 34 Ämi oua püsin silei, pwe ngang üa püsin angang ren pei pwe epwe wor ekewe mettoch meinisin ngang me chiechiei kewe aia osupwang ren. \v 35 Ngang üa aiti ngenikemi lon ai föför meinisin, pwe ren ach angang weires lon ei sokun lapalap sipwe fokun alisi ekewe chon apwangapwang o chechemeni ekewe kapas ach Samol Jesus a püsin apasa, ‘Sia feiöch ren ach fang lap seni ach angei mettoch.’” \p \v 36 Lupwen än Paulus wes le apasatä ekei kapas, a fotopwäsuketiu fiti ir meinisin o iotek. \v 37 Iwe, ir meinisin ra kechü lupwen ra kapong ngeni fän ar tong. \v 38 Ra fokun lolilen ren an apasa, pwe resap chüen künasefäli. Mürin ra etala tori ewe sip epwe eti. \c 21 \s1 Paulus a sai ngeni Jerusalem \sr 21.1-16 \p \v 1 Iwe, äm aia kapong ngeniir o feil seniir. Mürin äm seseres wenewenela aia tori Kos. Sorotän ewe rän aia tori Rotes, nge seni ikenan aia sai ngeni Patara. \v 2 Ikenan aia küna efoch sip mi saila Fönisia, iei mine aia tötä won o fitala. \v 3 Iwe, aia tori eu leni ia aia tongeni küna Saipros me ie. Mürin aia saila örün ewe fanü o sai ngeni Siria. Aia tiwelong Tirus ia ra atötiu wosen ewe sip me ie. \v 4 Ikenan aia küna ekoch chon lükü Jesus o aia nonom rer lon ükükün eu wiik. Iwe, fän aitien Ngünmifel ngeniir ra üreni Paulus, pwe esap feila Jerusalem. \v 5 Nge lupwen äm fansoun nonom rer a wes, aia likitiir o sopwela äm sai. Nge ir meinisin fiti pwülüer me nöür kana ra etikeemiwu seni ewe telinimw tori ewe pi. Ikenan äm meinisin aia fotopwäsuk o iotek. \v 6 Mürin aia kapong ngeniir o tötä won ewe sip, nge ir ra liwiniti lenier. \p \v 7 Iwe, aia sopwela äm we sai, aia seres seni Tirus tori Ptolemais. Ikenan aia kapong ngeni ekewe chon lükü Jesus o nonom rer eu rän. \v 8 Sorotän ewe rän aia sai seni ikenan o tori Seserea. Ikenan aia nonom lon imwen Filip, i eman chon arongafeili ewe Pworausen Manau, pwal i eman lein ekewe füman mwän mi kefilitä me lon Jerusalem. \x + \xo 21.8 \xt Föf 6.5; 8.5\x* \v 9 Ätei a wor föman nöün föpwül resap pwüpwülü, ra tongeni pwäri mine a monomon. \v 10 Mürin äm nonom ikenan ekoch rän, eman soufos itan Akapus a feito seni Jutea. \x + \xo 21.10 \xt Föf 11.28\x* \v 11 A feito rem, a angei än Paulus pelit o föti ngeni pöün me pechen, iwe, a üra, “Iei met ewe Ngünmifel a apasa: ‘Ekewe chon Juta mi nom lon Jerusalem repwe föti ätewe mine an ei pelit lon ei lapalap, repwe pwal atolonga lepöün ekewe chon lükün Israel.’” \v 12 Lupwen aia rong ekei kapas, äm me ekewe aramas mi nom rem, aia tüngormau ngeni Paulus, pwe esap feila Jerusalem. \v 13 Mürin Paulus a pölüeni, “Pwota oua kechü o atai letipei? Ngang üa molotä sap ngeni chök ai üpwe föfö, nge pwal ngeni ai üpwe mäla lon Jerusalem fän iten ach Samol Jesus.” \v 14 Iwe, esap pitela rem, iei mine aia fanafanala. Iwe, aia üra, “Epwe fis letipen ach Samol.” \p \v 15 Mürin äm nonom ikenan ekoch fansoun, aia amolätä äm pisek o feila Jerusalem. \v 16 Nge ekoch me lein ekewe chon lükü Jesus me lon Seserea ra pwal etikem o emwenikeemila lon imwen eman mwän itan Mnason ia aia wasöla ie. Ätei i seni Saipros, eman chon lükü Jesus seni chök lom. \s1 Paulus a churi James \sr 21.17-26 \p \v 17 Iwe, lupwen aia tori Jerusalem, ekewe chon lükü Jesus ra pwapwa le etiwakem. \v 18 Sorotän ewe rän, Paulus a etikem le feila churi James. Iwe, ekewe souakomwen mwichefel meinisin ra pwal nom. \v 19 Iwe, Paulus a kapong ngeniir o apworausa ngeniir tichikin meinisin mine Kot a föri me lein ekewe chon lükün Israel ren an angang. \v 20 Mürin ar rongorong ngeni, ir meinisin ra mwareiti Kot. Mürin ra üreni Paulus, “Pwiim Paulus, ka küna pwe mi wor chomong ngeröün chon Juta ra lükü Jesus, nge ir meinisin ra fokun achocho le apwönüetä ekewe Allük. \v 21 Ir ra rong usumw, pwe ka afalafala ekewe chon Juta meinisin mi nonom lon ekewe fanüen chon lükün Israel, pwe repwe pöütala än Moses kewe allük, ka pwal üreniir pwe resap sirkomsaisi nöür semirit ika aleasochisi örünien ekewe chon Juta. \v 22 Met sipwe föri? Ir repwe fokun rongorong pwe ka war. \v 23 Iei met aia mochen pwe kopwe föri. Mi wor föman mwän mi nom ikei, ra fen föri eu pwon mwen mesen Kot. \v 24 Kopwe etiir o pach ngeniir lon ar angangen limelim, kopwe pwal mönätiu ewe ükükün liwin fän iten ekewe asoren limelim. Mürin repwe tongeni reipöpöla mökürer. Ren ei lapalap aramas meinisin repwe mefi pwe püsin en ka apwönüetä än Moses kewe Allük. \x + \xo 21.24 \xt Num 6.13-21\x* \v 25 Nge ren ekewe chon lükün Israel mi lükü Jesus, aia tinala toropwe ngeniir o asile ngeniir mine sia apwüngala, pwe resap mongö ekewe mongö ra piin asor ngeni ekewe uluulun anümwäl, resap ün cha, resap ochoch fituken man mi ffor, resap pwal föri sokun lisowu.” \x + \xo 21.25 \xt Föf 15.29\x* \v 26 Iei mine Paulus a eti ekewe mwän, nge sorotän ewe rän a fitiir le föri ewe angangen limelim. Mürin a tolong lon ewe imwenfel o asile ngeniir inet ekewe ränin limelim repwe wesila o ekewe asor repwe tongeni fis fän iten eman me eman leir. \s1 Ra turufi Paulus me lon imwenfel \sr 21.27-36 \p \v 27 Nge lupwen a arapakan ngeni pwe ekewe fisu rän repwele sopola, ekoch re Juta seni ewe fanü Asia ra küna Paulus me lon ewe imwenfel. Ra etipetipa unusen chon ewe mwich o ra turufi Paulus. \v 28 Ra kökkö fän leüömong, “Ämi re Israel! Oupwe alisikem! Iei i ewe mwän mi saifeil ekis meinisin o a eäni och sokun afalafal ngeni aramas meinisin mi ü ngeni ekewe aramasen Israel, än Moses kewe Allük me ei imwenfel. Nge iei a fen mwo nge uwato ekoch chon lükün Israel lon ei imwenfel o apiningaua ei leni mi pin!” \v 29 (Ra apasa ei pokiten ra küna Trofimus seni Efisos mi eti Paulus lon ewe telinimw, nge ra ekieki pwe Paulus a uweela lon ewe imwenfel.) \x + \xo 21.29 \xt Föf 20.4\x* \v 30 Iwe, eu fitikoko a chöfetal lon unusen ewe telinimw o ekewe aramas ra säto seni ekis meinisin. Ra turufi Paulus o atekinawu seni lon ewe imwenfel. Mürin ra müttir öpüngala ekewe asamalapen ewe imwenfel. \v 31 Lupwen ra sotuni ar repwe niela Paulus, ewe pworaus a tori ewe sounemenemen sounfiun Rom, pwe unusen ewe telinimw Jerusalem a nom lon watten fitikoko. \v 32 Lon ewe chök otun ewe sounemenemen sounfiu a angei ekoch meilap me ekoch sounfiu o ra sätiu ren ewe mwichen aramas. Lupwen än ekewe aramas küna i fiti ekewe sounfiu, ra ükütiu le wichi Paulus. \v 33 Iwe, ewe sounemenem a fetal wenewen ngeni Paulus, a turufi o allük pwe repwe föti ngeni ruofoch sein. Mürin a ais, “Iö ei mwän? Nge met a föri?” \v 34 Iwe, ekoch me lon ewe mwich ra kökkötä won och, nge pwal ekoch won och. A fis eu watten fitikoko, pwe ewe sounemenem esap tongeni fateiti met a fis. Iei mine a allük ngeni nöün kewe sounfiu pwe repwe angei Paulus o uweetä won lenier we. \v 35 Ra emwenala Paulus tori ewe latö, mürin ekewe sounfiu ra eki pokiten ekewe aramas lon ewe mwichen afitikoko ra fokun song. \v 36 Ir meinisin ra tapweri o pupuchör, “Oupwe niela ätenan.” \s1 Paulus a püsin peni i \sr 21.37–22.5 \p \v 37 Iwe, lupwen än ekewe sounfiu repwe le emwenala Paulus lon ewe lenien sounfiu, Paulus a kapas ngeni ewe sounemenemen sounfiu, “Kose mochen üpwe apasa och ngonuk?” Ewe sounemenem a aisini, “Ifa usun, ka silei fosun Krik? \v 38 Sap en ewe re Isip mi popuetä eu mwichen ü ngeni mwü o emwenawu rüanüngeröü chon ni aramas lon ewe fanüapö lon ekewe fansoun ra la?” \v 39 Iwe, Paulus a pölüeni, “Ngang eman re Juta, üa uputiu lon ewe telinimw Tarsus lon Silisia, ngang eman chon eu telinimw mi iteföüla. Kose mochen mwüt ngeniei ai üpwe kapas ngeni ekei aramas.” \v 40 Mürin ewe sounemenem a mwüt ngeni. Iei mine Paulus a ütä won ewe latö o a änipö ngeni ekewe aramas, pwe repwe fanafanala. Iwe, lupwen ra fanafanala, Paulus a popuetä le kapas ngeniir lon fosun Ipru: \c 22 \p \v 1 “Ämi pwii me semei kana, oupwe aüseling ngeniei, pun üpwe püsin peniei mwemi.” \v 2 Lupwen ar rongorong an kapas ngeniir lon fosun Ipru, ra fokun mosonosonola. Mürin Paulus a sopwela le kapas ngeniir, \v 3 “Ngang eman re Juta, üa uputiu lon ewe telinimw Tarsus lon Silisia, nge üa mämäritä ikei lon Jerusalem. Üa sukul ren ewe sense Kamaliel, a aiti ngeniei tichikin ekewe allük seni ach kewe lewo pwe üpwe apwönüretä. Üa fangala manauei ngeni Kot usun chök ämi oua föri ikenai. \x + \xo 22.3 \xt Föf 5.34-39\x* \v 4 Üa ariaföüü ekewe aramas tori ar mäla, ir chokewe mi fetal won Alen ewe Samol. Üa turufi mwän me fefin o atururelong lon imwen fötek. \v 5 Ewe Souasor mi Lap me unusen ewe mwichen soupwüng ra tongeni alletätä pwe mine üa apasatä a let. Üa angei seniir ekewe toropwe ra mak ngeni pwiir kewe chon Juta mi nom lon Tamaskus. Iei mine üa feila ikenan pwe üpwe turufi ekei aramas o aliwinisefäliireto ngeni Jerusalem fän föföör, pwe repwe angei liwinin ar föför. \x + \xo 22.5 \xt Föf 8.3; 26.9-11\x* \s1 Paulus a pwärätä usun wililan manauan \sr 22.6-16 \r (Föf 9.1-9; 26.12-18) \p \v 6 “Iwe, lupwen ai sai o üa arap ngeni Tamaskus, leoloas a fis pwe a pwäkai ngeniei och saram mi fokun saramaram me läng a feitiu woi. \v 7 Üa turutiu lepwül o üa rong eu möngüngü a üreniei, ‘Saul, Saul, pwota ka ariaföüüei?’ \v 8 Nge ngang üa aisini, ‘Samol, en iö?’ Iwe, a pölüeniei, ‘Ngang Jesus seni Nasaret ewe ka ariaföüü.’ \v 9 Iwe, ekewe mwän mi etiei ra chök küna ewe saram, nge resap rongorong möngüngün ewe eman mi kapas ngeniei. \v 10 Iwe, üa aisini, ‘Ai Samol, met ka mochen üpwe föri?’ Ewe Samol a üreniei, ‘Kopwe pwätä o feila lon ewe telinimw Tamaskus, ikenan repwe ürenuk meinisin mine Kot a akota pwe kopwe föri.’ \v 11 Mesei ra chunula pokiten ewe saram, iei mine chiechiei kewe ra amwöchü pei o ra emwenieilong lon Tamaskus. \p \v 12 “Lon ena telinimw a wor eman mwän itan Ananias. I eman mwän mi achocho le fel ngeni Kot o aleasochisi ach kewe allük, a pwal watte sufölün me ren ekewe chon Juta meinisin mi nom lon Tamaskus. \v 13 Ätewe a feito rei, a ütä ünüki o üreniei, ‘Pwii Saul, kopwe künasefäli mwomw!’ Lon ewe chök otun üa künasefäli mwei o newenewen ngeni. \v 14 Iwe, Ananias a üra, ‘Än ach kewe lewo we Kot a filuketä pwe kopwe silei letipan, kopwe pwal küna nöün we Chon Angang mi pwüng o kopwe rongorong mwelian lupwen a kapas ngonuk. \v 15 Pun en kopwe eman chon pwärätä fän itan ngeni aramas meinisin ren met ka küna o rong. \v 16 Nge met ka witiwiti iei? Kopwe ütä o papatais, nge ren om iotek ngeni i om tipis kana repwe musala.’ \s1 Paulus a kö an epwe afalafal ngeni chon lükün Israel \sr 22.17-29 \p \v 17 “Iwe, üa liwinsefäliti Jerusalem, nge lupwen ai iotek lon ewe imwenfel a wor künaei. \v 18 Üa küna ach Samol a kapas ngeniei, ‘Kopwe müttir towu seni Jerusalem iei chök, pun ekewe aramas resap etiwa om pwärätä usi.’ \v 19 Iwe, üa pölüeni, ‘Ai Samol, ir ra fokun silei pwe ngang üa feila lon ekewe imwen felikis ai üpwe turufi o wichi chokewe mi lükü en. \v 20 Nge lupwen ar niela noumw chon pwärätä Stefanus, ngang üa nom ikenan o tipeeu ngeni ar niela, üa pwal tümwünü üfen ätekewe mi niela i.’ \x + \xo 22.20 \xt Föf 7.58\x* \v 21 Iwe, ach Samol a üreniei, ‘Kopwe feila, pun ngang üpwe tinukela won ekewe fanü toau ren ekewe chon lükün Israel.’” \p \v 22 Iwe, ekewe aramas ra aüseling ngeni Paulus tori a apasatä ekei kapas. Nge mürin ra popuetä le pupuchör fän mwelier mi leüömong, “Oupwe fokun niela ätei! Esap fokun öch an epwe manau!” \v 23 Ra pupuchör, ra änipüfetalei üfer kewe o aparasatä pwül läng. \v 24 Mürin ewe sounemenemen sounfiu a allük ngeni nöün kewe sounfiu pwe repwe etekinalong Paulus lon ewe lenien sounfiu. Iwe, a üreniir pwe repwe wichi o kütta popun än ekewe chon Juta pupuchör ngeni lon ei lapalap. \v 25 Nge lupwen ar chüen föti an epwe wichiwich, Paulus a üreni eman me lein ekewe meilapen sounfiu mi ü ikenan, “Ifa usun, a pwüng ngenikemi ämi oupwe wichi eman chon Rom, nge esamwo fat lon kapwüng pwe a tipis?” \v 26 Lupwen ewe meilapen sounfiu a rong ekei kapas, a feila ren ewe sounemenem o aisini, “Met ka föri? Enan mwän i eman chon Rom.” \v 27 Iei mine ewe sounemenem a feila ren Paulus o a aisini, “Kopwe pwäri ngeniei, ifa usun, en eman chon Rom?” Paulus a pölüeni, “Ewer!” \v 28 Ewe sounemenem a üra, “Ngang üa wiliti eman chon Rom ren ai mönätiu chomong moni.” Paulus a pölüeni, “Nge ngang eman chon Rom seni chök ai uputiu.” \v 29 Lon ewe chök otun ekewe mwän repwe atittina Paulus ra timärämär seni. Nge ewe sounemenem a niuokus lupwen a silei pwe Paulus eman chon Rom, nge a fen föti ngeni sein. \s1 Paulus a ü me mwen ewe mwichen soupwüng \sr 22.30–23.11 \p \v 30 Iwe, ewe sounemenemen sounfiu a wesewesen mochen küttaöchü met ekewe chon Juta ra atipisi Paulus won. Iei mine sorotän ewe rän a apichi ekewe sein Paulus a föfö ngeni, a pwal allük ngeni ekewe souasor mi lap me unusen ewe mwichen soupwüng pwe repwe mwichfengen. Mürin a angei Paulus o aütai me mwer. \c 23 \p \v 1 Iwe, Paulus a newenewen ngeni ewe mwichen soupwüng o apasa, “Ämi pwii kana re Israel! Üa manaueni manauei mwen mesen Kot, nge esap wor och mengiringirin letipei tori ikenai.” \v 2 Ren ei ewe Souasor mi Lap Ananias a allük ngeni ätekewe mi ütä ünükün Paulus pwe repwe pösapei awan. \v 3 Mürin Paulus a üreni, “Kot epwe fokun pösapeek, en tit mi peinitipwech! Ka mot ikenan ren om kopwe apwüngüei fän pwüngün ekewe Allük, nge en ka purätiu ekewe Allük ren om allük ngeniir, pwe repwe pösapeei!” \x + \xo 23.3 \xt Mat 23.27-28\x* \v 4 Iwe, ätekewe mi kan ngeni Paulus ra üreni, “En ka kapasingau usun nöün Kot we Souasor mi Lap!” \v 5 Paulus a pölüeni, “Ämi pwii kana, üsap silei pwe ätenan i ewe Souasor mi Lap, pun ekewe Toropwe mi Pin ra apasa, ‘Kosap kapasingau usun samolun noumw aramas!’” \x + \xo 23.5 \xt Eks 22.28\x* \p \v 6 Iwe, lupwen Paulus a küna pwe ekoch chon ewe mwich ir Satusi, nge pwal ekoch ir Farisi, a leüömong le kapasowu ren ewe mwichen soupwüng, “Ämi pwii kana re Israel! Ngang eman Farisi, nöün eman Farisi. Üa kapwüng ikei pokiten ai apilükülük pwe ekewe mi mäla repwe manausefäl!” \x + \xo 23.6 \xt Föf 26.5; Filip 3.5\x* \v 7 Lon ewe chök otun a apasatä ekei kapas, ekewe Farisi me Satusi ra popuetä le aninifengen o ewe mwich a kinikinfesen. \v 8 (Pun ekewe Satusi ra apasa pwe esap wor manausefäl seni mäla, ra pwal apasa pwe esap wor chon läng me ngün. Nge ekewe Farisi ra lükü lon ir me ülüngat.) \x + \xo 23.8 \xt Mat 22.23; Mark 12.18; Luk 20.27\x* \v 9 Iwe, ar kapas a leüömongola o ekoch seni ekewe Sensen Allük, ir seni lon ewe mwichen Farisi, ra ütä o ra pöchökül le anini, “Äm aisap tongeni küna och mwälin ei mwän! Eli eman ngün ika eman chon läng a wesewesen kapas ngeni!” \v 10 Iwe, ewe anini a chök fokun wattela, pwe ewe sounemenemen sounfiu a niuokus, ika ekewe aramas repwe atatakisi inisin Paulus. Iei mine a allük ngeni nöün kewe sounfiu pwe repwe feitiu lon ewe mwich, repwe angeawu Paulus seniir o aliwinala lon ewe lenien sounfiu. \v 11 Lon ewe pwinin, ewe Samol a ütä ren Paulus o a üreni, “Kosap niuokus! Ka pwäriei ikei lon Jerusalem, iei usun kopwe pwal fokun pwäriei lon Rom.” \s1 Ra rawangauei Paulus \sr 23.12-22 \p \v 12 Lesosorun sorotän ewe rän ekoch chon Juta ra chufengen o föri eu raw. Ra atolongeer lon eu pwon mi fis fän akapel, pwe resap mongö ika ün och tori ar repwe niela Paulus. \v 13 Mi wor lap seni faik mwän mi akotafengeni ei raw. \v 14 Mürin ra feila ren ekewe souasor mi lap me ekewe souakom o ra üreniir, “Äm aia atolongakem lon eu pwon, pwe aisap mongö och tori äm aipwe niela Paulus. \v 15 Iei mine ämi me ewe mwichen soupwüng oupwe tinala ämi kapasen tüngor ngeni ewe sounemenemen sounfiu pwe epwe emwenatiu Paulus remi. Oupwe tipin föri pwe oua mochen kütta tichikin pworausen an föför. Nge äm aipwe molotä pwe aipwe niela i me mwen an esap mwo tori ikei.” \v 16 Nge nöün fefinen Paulus a rongorong usun ei raw. Iei mine a feila lon ewe lenien sounfiu o apworausa ngeni Paulus mine a fis. \v 17 Mürin Paulus a körato eman me lein ekewe meilapen sounfiu o a üreni, “Kose mochen emwenala ei alüal ngeni ewe sounemenemen sounfiu. A wor och mine epwe asile ngeni.” \v 18 Iwe, ewe meilapen sounfiu a angei ewe alüal o emwenala ren ewe sounemenem o üreni, “Ewe chon fötek Paulus a köriei o tüngor ngeniei pwe üpwe emwenato ei alüal reöm, pun a wor och mine epwe asile ngonuk.” \v 19 Ewe sounemenem a kamwöch pöün ewe alüal, a emwenala ekis o aisini, “Met ka mochen asile ngeniei?” \v 20 Ewe alüal a üra, “Ekewe chon Juta ra tipeeufengen pwe repwe tüngor ngonuk lesor om kopwe emwenatiu Paulus lon ar we mwichen soupwüng, nge repwe tipin föri ei pwe ra mochen kütta tichikin pworausan. \v 21 Nge üa tüngor ngonuk pwe kosap aüseling ngeniir, pun a wor lap seni faik mwän ra op o witiwit. Ra atolongeer lon eu pwon mi fis fän akapel, pwe resap mongö ika ün tori ra niela Paulus. Iei ra molotä pwe repwe föri ei o witiwiti om kopwe apwüngala ar tüngor.” \v 22 Iwe, ewe sounemenem a üreni, “Kosap üreni eman, pwe en ka apworausa ngeniei ei pworaus.” Mürin a tinala ewe alüal. \s1 Ewe sounemenem a tinala Paulus ren ewe kepina Feliks \sr 23.23-35 \p \v 23 Mürin ewe sounemenemen sounfiu a körato ruoman nöün kewe meilapen sounfiu o üreniir, “Oupwe amolätä ruopükü sounfiu pwe repwe feila Seserea me fik chon wawa oris, pwal ruopükü chon uwou siles. Iwe, oupwe molotä ämi oupwe sü seni ikei kulok tiu lepwinei. \v 24 Oupwe pwal awora ekoch oris fän iten Paulus pwe epwe wawa o tümwünüöchü i lupwen oupwe uweela ren ewe kepina Feliks.” \v 25 Mürin ewe sounemenemen sounfiu a makkei echö toropwe. Iei masouan: \q1 \v 26 “Ngang Klautius Lisias üa kapong ngeni en ämäfen kepina Feliks: \q1 \v 27 Ekewe chon Juta ra turufi ei mwän o ra sotun niela. Iwe, üa rong pwe i eman chon Rom, iei mine üa fiti nei kewe sounfiu o amanaua. \q1 \v 28 Üa mochen silei met popun ar atipisi, iei mine üa emwenatiu lon ar we mwichen soupwüng. \q1 \v 29 Iwe, üa küna pwe esap föri och mine epwe tipisin mäla ren ika tolong lon imwen fötek. Ar kewe kapasen tipi ngeni ra pop seni ekewe kapasen anini usun püsin ar kewe allük. \q1 \v 30 Nge lupwen ar asile ngeniei, pwe ekoch chon Juta ra rawangauei ei mwän, üa müttir tinala reöm. Iwe, üa üreni ekewe chon atipisi, pwe repwe feila reöm o pwäri ngonuk me mwomw ar kewe kapasen tipi ngeni.” \p \v 31 Iwe, ekewe sounfiu ra apwönüetä mine ewe sounemenem a fen allük ngeniir. Ra angei Paulus o uweela lon ewe pwinin tori Antipatris. \v 32 Sorotän ewe rän ekewe sounfiu mi fetal ra liwinsefäliti ewe lenien sounfiu o likiti ngeni ekewe chon wawa oris pwe repwe sopwela le emweni Paulus. \v 33 Iwe, ra emwenala tori Seserea, ra ngeni ewe kepina ewe toropwe o ra atolonga Paulus fän nemenian. \v 34 Ewe kepina a aleani ewe toropwe o aisini Paulus meni fanü a feito seni. Iwe, lupwen a silei pwe Paulus a feito seni ewe fanü Silisia, \v 35 a üra, “Ngang üpwe rongorong ngonuk lon ewe kapwüng lupwen ekewe chon atipisuk repwe war.” Mürin a allük pwe sounfiu repwe mamasa Paulus lon ewe imw Herotes a aüetä. \c 24 \s1 Ekewe chon Juta ra atipisi Paulus \sr 24.1-9 \p \v 1 Iwe, limu rän mürin ewe Souasor mi Lap Ananias a feila Seserea fiti ekoch souakom me eman souallük itan Tertullus. Ra feito mwen mesen ewe kepina Feliks o pwärätä ekewe tipis ra tipi ngeni Paulus. \v 2 Mürin ar körato Paulus, Tertullus a popuetä le pwärätä an kapasen atutur. Iei usun mine a apasa: “En ämäfen kepina! Om tipachem le emwenikich a aworato kinamwe ngenikich lon fansoun langatam, pwal chomong minefön mettoch ra fisitä fän iten feiöchün fanüach. \v 3 Ekis meinisin pwal fansoun meinisin äm aia etiwa ei sokun feiöch, nge äm aia fokun kilisou chapur ngonuk. \v 4 Ngang üsap mochen atai om fansoun, nge üa tüngor ngonuk pwe kopwe kirikiröch ngenikem o aüseling ngeni äm kewe kapas mi mochomoch. \v 5 Äm aia mefi pwe ei mwän eman aramas mi fokun afeiengau. A popuetä fitikoko lein ekewe chon Juta won unusen fanüfan, i eman souemwenin ewe mwichen Nasaret. \v 6 A pwal sotuni an epwe apiningaua ewe Imwenfel, nge äm aia turufi. [Äm aia ekiekin apwüngü fän pwüngün püsin äm kewe allük, \v 7 nge ewe sounemenemen sounfiu Lisias a war o angei senikem fän pöchökül. \v 8 Mürin Lisias a üreni, pwe ekewe chon atipisi ei mwän repwe feito me mwomw.] Are en kopwe kapas ais ngeni ei mwän, kopwe tongeni silei seni i usun ekewe mettoch meinisin aia atipisi won.” \v 9 Iwe, ekewe chon Juta ra tipeeu ngeni ekewe kapasen atipisi o üra pwe meinisin a let. \s1 Paulus a püsin peni me mwen ewe kepina Feliks \sr 24.10-23 \p \v 10 Iwe, ewe kepina a pwome ngeni Paulus an epwe kapas. Iwe, Paulus a üra, “Ngang üa silei pwe en ka fen soukapwüngün ei mwü lon chomong ier. Iei mine üa pwapwa ai üpwe püsin peniei me mwomw. \v 11 Usun ka tongeni püsin silei pwe esap mwo lap seni engol me ruu rän ra la, pwe ngang üa feila Jerusalem ai üpwe fel ngeni Kot. \v 12 Ekewe chon Juta resap küna pwe üa anini ngeni eman me lon ewe Imwenfel, resap pwal künaei pwe üa föri och mine aramas repwe fitikoko ren, sap lon ekewe imwen felikis ika ekis meinisin lon ewe telinimw. \v 13 Resap pwal tongeni alletätä pwe a let ekewe kapasen atipisi ra aturuei won iei. \v 14 Nge ngang üpwe pwärätä ei ngonuk: Üa fel ngeni än ach kewe lewo we Kot ren ai fetal won ewe Al ir ra apasa pwe mi mwäl. Nge üa pwal lükü meinisin mine a mak lon än Moses kewe Allük pwal lon ekewe puken soufos. \v 15 Üa pwal apilükülük lon ewe Kot ir ra pwal apilükülük ngeni, pwe aramas meinisin, ekewe chon pwüng me ekewe aramas mi ngau, repwe manausefäl seni mäla. \v 16 Iei mine üa achocho ngeni fansoun meinisin, pwe esap wor mengiringirin letipei me mwen Kot me aramas. \p \v 17 “Mürin ai toau seni Jerusalem ekoch ier, üa liwinto ikei ai üpwe uwato moni fän iten alilisin aramasei kewe chon Juta mi osupwang, üpwe pwal uwato ai asor. \v 18 Lupwen üa föri iei usun, ra künaei lon ewe Imwenfel, mürin ai awesi ai we angangen alimelim. Esap wor eu mwichen aramas a nom rei, esap pwal wor och fitikoko. \x + \xo 24.18 \xt Föf 21.17-28\x* \v 19 Nge ekoch chon Juta seni ewe fanü Asia ra nom ikenan. Püsin ir repwe feito mwomw o pwärätä ar kapasen atutur are mi wor mine ra tongeni atipisiei won. \v 20 Ika ekei mwän mi nom ikei repwe pwärätä met sokun föföringau ra küna rei lupwen üa ütä me mwen ewe mwichen soupwüng, \v 21 chilon chök ewe eu mettoch üa kökkö lupwen üa ütä me mwer, ‘Ngang üa küna kapwüng me remi ikenai fän iten üa lükü pwe ekewe sotup repwe manausefäl.’” \x + \xo 24.21 \xt Föf 23.6\x* \p \v 22 Mürin Feliks mi sileöchü usun ewe Al a aükätiu ewe kapwüng o üreniir, “Lupwen ewe sounemenemen sounfiu Lisias epwe war, üpwe atowu pwüngün ei kapwüng.” \v 23 Iwe, a allük ngeni ewe meilapen sounfiu mi tümwünü Paulus, pwe epwe mamasaöchü Paulus, nge epwe ekis angasa o mwüt ngeni chiechian kana ar repwe alisi ngeni met a osupwang ren. \s1 Paulus a ütä me mwen Feliks me Trusilla \sr 24.24-27 \p \v 24 Mürin ekoch rän Feliks a feito fiti pwülüan we itan Trusilla, i eman fin Juta. A titi Paulus o aüseling ngeni lupwen a afalafal usun ach lükülük lon Kraist Jesus. \v 25 Nge lupwen Paulus a sopwela le kakapas usun pwüng, usun ach sipwe tongeni nemeni püsin inisich, pwal usun ewe ränin kapwüng lon ewe fansoun lesopolan, Feliks a niuokus o apasa, “Kopwe feila iei, ngang üpwe kökkörisefäluk lupwen epwe wor ai fansoun mi fich.” \v 26 Lon ena fansoun Feliks a pwal apilükülükü pwe Paulus epwe ngeni moni, iei popun a soun titi i pwe repwe pworausfengen. \v 27 Iwe, ruu ier mürin, Porkius Festus a siwili Feliks lon wisen kepina. Nge Feliks a mochen kütta an chen me ren ekewe chon Juta, iei mine a likiti Paulus lon imwen fötek. \c 25 \s1 Paulus a tüngor pwe an kapwüng epwe amwet ngeni Sisar \sr 25.1-12 \p \v 1 Iwe, ülüngat rän mürin än Festus tori ewe fanü, a feila seni Seserea tori Jerusalem. \v 2 Ikenan ekewe souasor mi lap me ekewe souemwenin chon Juta ra aturu Paulus. Ra tüngor ngeni Festus, \v 3 pwe epwe alisiir pwe Paulus epwe feito Jerusalem, pun ra föri eu raw pwe repwe niela won ewe al. \v 4 Festus a pölüeniir, “Paulus epwe chök nom lon imwen fötek lon Seserea, nge püsin ngang üpwe feila ikenan mürin ekis fansoun mochomoch. \v 5 Nöümi kewe souemwen repwe etieila Seserea o aturu ei mwän are a föri och föför mi ngau.” \p \v 6 Iwe, Festus a pwal nonom rer walu ika engol rän, mürin a feila Seserea. Sorotän ewe rän a mot won ewe lenien kapwüng o allük pwe repwe emwenato Paulus. \v 7 Nge lupwen Paulus a war, ekewe chon Juta mi feito seni Jerusalem ra ütä pwelin ünükün o popuetä le aturu won chomong föför mi ngau ra atipisi won. Nge resap tongeni alletätä pwe a pwüng. \v 8 Nge Paulus a püsin peni i o apasa, “Üsap föri och mwäl ngeni än chon Juta kewe allük ika apiningaua ewe Imwenfel ika ü ngeni Sisar lon Rom.” \v 9 Nge Festus a mochen kütta an chen me ren ekewe chon Juta, iei mine a aisini Paulus, “Ifa usun, ka tipeeu ngeni om kopwe feila Jerusalem, pwe üpwe apwünguk ikenan won ekei kapasen atutur ra atipisuk won?” \v 10 Iwe, Paulus a üra, “Ngang üa ütä me mwen än Sisar lenien kapwüng, ewe ia üpwe kapwüng ie. Ngang üsap föri och föför mi mwäl ngeni ekewe chon Juta usun ka fen silei. \v 11 Are ngang üa purätiu eu kewe allük o föri och pwe üpwe tolong lon tipisin mäla, ngang üsap tüngor pwe üpwe ngasala seni. Nge are esap pwüng ekewe kapasen atutur ra atipisiei won, esap wor eman a tongeni atolongaei lepöür. Iwe, ngang üa tüngor pwe ei kapwüng epwe amwet ngeni Sisar.” \v 12 Mürin än Festus pworaus ngeni nöün kewe souöüröür a pölüeni, “Ka tüngor pwe om ei kapwüng epwe amwet ngeni ewe Sisar, iei popun kopwe fokun feila ren Sisar.” \s1 Paulus a ütä me mwen Akripa me Pernika \sr 25.13-27 \p \v 13 Mürin ekoch fansoun ewe king Akripa me Pernike ra feito Seserea ar repwe churi o kapongen etiwetiw ngeni Festus. \v 14 Mürin ar nonom ikenan ekoch rän, Festus a apworausa ngeni ewe king usun pworausen Paulus: A wor eman mwän ikei lon imwen fötek Feliks a likitätiu. \v 15 Nge lupwen üa feila Jerusalem, nöün ekewe chon Juta kewe souasor mi lap me ekewe souakom ra uwato ar kapasen atutur ra atipisi won o tüngor ngeniei, pwe üpwe apwüngala pwe a tipis. \v 16 Nge ngang üa üreniir, pwe oukich chon Rom lon örüniach sisap atipisi eman aramas ren och tipis me mwen an epwe churi ekewe chon atipisi, pwe epwe tongeni püsin peni i won ekewe kapasen atutur ra atipisi won. \v 17 Iwe, lupwen ra feito ikei, üsap olusala ai fansoun, nge sorotän ewe rän üa mot lon ewe lenien kapwüng o allük pwe repwe emwenato ewe mwän rei. \v 18 Iwe, ekewe chon ü ngeni ra ütä, nge resap aturu won och föför mi fokun ngau usun üa ekieki pwe repwe föri. \v 19 A chök wor ekoch kapasen anini ngeni usun pwüngün ar lamalam, pwal usun eman mwän itan Jesus mi mäla, nge Paulus a apasa pwe a manausefäl. \v 20 Iwe, üsap chüen silei epwe ifa usun ai üpwe tongeni angei ai wewe won ekei mettoch. Iei mine üa tüngor ngeni Paulus are epwe tipeeu ngeni an epwe feila Jerusalem, pwe epwe kapwüng ikenan won ekei kapasen atutur. \v 21 Nge Paulus a tüngor, pwe an kapwüng epwe amwet ngeni ewe Sisar an epwe filätä pwüngün, nge i epwe chök nom lon imwen fötek. Iei mine üa allük ngeni ekewe sounfiu, pwe repwe mamasa tori üpwe tongeni tinala i ren Sisar.” \v 22 Iwe, Akripa a üreni Festus, “Ngang üa mochen püsin rongorong ngeni ei mwän.” Festus a pölüeni, “Lesor kopwe rongorong ngeni.” \p \v 23 Sorotän ewe rän Akripa me Pernika ra feito fän sokopaten fouter mi ling, pwal fän etiwetiw seni ekewe aramas. Ra tolong lon ewe utten mwich fiti ekewe meilapen sounfiu me ekewe souemwenin ewe telinimw. Fän än Festus allük ra emwenato Paulus lon ar we mwich. \v 24 Iwe, Festus a üra, “King Akripa pwal meinisin mi etikich le nom ikei: Ämi oua küna ei mwän ekewe chon Juta meinisin mi nom ikei me ekewe mi nom lon Jerusalem ra ü ngeni. Ra uwato ar kapasen atutur rei o ra pupuchör, pwe esap pwüng ngeni an epwe chüen manau. \v 25 Ngang üsap küna och föför a föri fän iten an epwe tipisin mäla. Iwe, pokiten püsin i a tüngor pwe an kapwüng epwe amwet ngeni ewe Sisar, üa ekieki ai üpwe tinala ren. \v 26 Nge esap wor och mine üpwe tongeni makkeela ren ewe Sisar usun föförün ätei. Iei mine üa emwenato i me mwemi meinisin, fokun me mwomw king Akripa, pun wesin ei angangen chosa fän itan, epwe wor mine üpwe tongeni makkeetiu usun. \v 27 Pun esap pwüng ngeniei ai üpwe tinala eman chon fötek, nge esap fatöch ekewe kapasen atutur ra atipisi won.” \c 26 \s1 Paulus a püsin peni me mwen ewe king Akripa \sr 26.1-11 \p \v 1 Iwe, Akripa a üreni Paulus, “Äm aia mwütätä ngonuk pwe kopwe pwärätä fän itom.” Iei mine Paulus a aitiewu pöün, a popuetä le püsin peni i o üra, \v 2 “King Akripa! Üa fokun kilisou, pun üa tongeni püsin peniei me mwomw usun ekewe mettoch meinisin ekewe chon Juta ra atipisiei won. \v 3 Nge a fokun öch, pun ka fokun silefichi örünien ekewe chon Juta me mine ra anini won. Iei mine üa tüngor om kopwe aüselingaei fän mosonotam. \p \v 4 “Ekewe chon Juta meinisin ra silei usun nonomi seni leküküni. Ra silei usun uruwon manauei seni lepoputän lupwen üa nom lon fanüei pwal lon Jerusalem. \v 5 Ra fen silei seni me lom, nge ika ra mochen ra tongeni pwärätä usi, pwe ngang eman Farisi, chon ewe mwich mi fokun tichik me lon ach lamalam. \x + \xo 26.5 \xt Föf 23.6; Filip 3.5\x* \v 6 Nge iei üa ütä ikei pwe üpwe kapwüng pokiten ai apilükülükü ewe pwon Kot a ngeni ach kewe lewo, \v 7 ewe chök pwon aramasach kewe seni ekewe engol me ruu ainang ra apilükülükü pwe repwe angei lupwen ra fel ngeni Kot lerän me lepwin. Iwe, ämäfen king, pokiten ei apilükülük ekewe chon Juta ra atipisiei ren. \v 8 Pwota ämi chon Juta oua ekieki pwe esap tufich ach sipwe lükü pwe Kot epwe amanauatä ekewe mi mäla? \v 9 Püsin ngang üa ekieki, pwe üpwe fokun föri meinisin mine üa tongeni ai üpwe ü ngeni ewe Jesus seni Nasaret. \v 10 Iwe, iei met üa föri lon Jerusalem. Üa angei ai mwümwütä seni ekewe souasor mi lap pwe üpwe aturalong lon imwen fötek chomong nöün Kot kewe aramas, nge lupwen a towu pwüngün pwe repwe ninnila, üa pwal tipeeu ngeni. \v 11 Fän chomong üa ariaföüür lon ar kewe imwen felikis, üa pwal achocho le föri mine repwe fangata ar lükülük ren. Lon ai lingeringeritiir üa fen mwo nge feila ngeni ekewe telinimwen chon ekis pwe üpwe ariaföüür. \x + \xo 26.11 \xt Föf 8.3; 22.4-5\x* \s1 Paulus a pwärätä usun wililan manauan \sr 26.12-18 \r (Föf 9.1-19; 22.6-16) \p \v 12 “Iwe, fän iten ei popun üa feila Tamaskus fän pwüngün me akünöüen ekewe souasor mi lap. \v 13 Ämäfen king, lupwen üa fetal won ewe al leoloas, üa küna eu saram seni läng mi saramaram seni akkar a sarametiu ünüki me chiechiei kewe mi etiei. \v 14 Iwe, äm meinisin aia turutiu lepwül, nge ngang üa rong eu möngüngü mi kapas ngeniei lon fosun Ipru, ‘Saul, Saul, pwota ka ariaföüüei? Ka püsin afeiengauok ren om ü ngeniei, usun eman kow a chepeti ewe wok mi nom lepöün ewe chon tümwünü.’ \v 15 Iwe, ngang üa ais, ‘En iö Samol?’ Ach Samol a pölüeni, ‘Ngang Jesus ewe ka ariaföüü. \v 16 Kopwe pwätä o ütä. Ngang üa pwä ngonuk ai üpwe awisok pwe kopwe nei chon angang. Kopwe pwärätä mine ka küna usi ikenai, pwal mine üpwe pwäri ngonuk lon ekewe fansoun repwe feito. \v 17 Üpwe amanauok seni ekewe aramasen Israel, pwal seni ekewe chon lükün Israel, chokewe ngang üpwe tinukela rer. \v 18 Kopwe aneloi meser, pwe repwe kul seni rochopwak o kul ngeni saram, repwe towu seni fän nemenien Satan o tolong fän nemenien Kot, nge ren ar lüküei repwe küna amusamusen ar tipis kana o angei lenier ren chokewe mi pin.’ \s1 Paulus a pwärätä usun an angang \sr 26.19-32 \p \v 19 “Iei mine ämäfen king Akripa, üsap aleasolap ngeni künaei we seni läng. \v 20 Üa afalafal akom lon Tamaskus me Jerusalem, mürin lon unusen fanüen ekewe chon Juta, pwal lein ekewe chon lükün Israel, pwe repwe aier seni ar tipis o kul ngeni Kot, pwe repwe föri sokun föför mi pwärätä pwe ra ekieksefäl. \x + \xo 26.20 \xt Föf 9.20,28-29\x* \v 21 Iei popun pwe ekewe chon Juta ra turufiei o sotuni ar repwe nieila. \v 22 Nge tori ikenai Kot a alisiei, iei mine üa ütä ikei o pwärätä mine a let ngeni aramas meinisin, seni ekewe mi kis tori ekewe mi lap. Iwe, mine üa eäni afalafal a wewefengen me mine ekewe soufos me Moses ra afalafala pwe epwe fis, \v 23 pwe ewe Kraist epwe fokun riaföü o epwe aemanün mi manausefäl seni mäla an epwe arongafeili ewe saramen manau ngeni ekewe chon Juta me ekewe chon lükün Israel.” \x + \xo 26.23 \xt Ais 42.6; 49.6; 1.Kor 15.20\x* \p \v 24 Iwe, lupwen Paulus a püsin peni i lon ei ititin kapas, Festus a kökkö fän leüömong, “Paulus, ka umwes! Om silelap a aumwesuk!” \v 25 Paulus a pölüeni, “En ämäfen Festus, ngang üsap umwes. Mine üa apasatä lon ai mirit a let. \v 26 King Akripa, en ka silei usun ekei mettoch meinisin, iei mine üa pwora le kapas ngonuk. Üa lükü pwe ka sileiöchü ekei mettoch meinisin, pun resap fis le monomon chök. \v 27 King Akripa, ka lükü kapasen ekewe soufos? Ngang üa silei pwe ka lükü!” \v 28 Mürin Akripa a üreni Paulus, “Ka ekieki pwe ka tongeni peseei lon ei fansoun mochomoch, pwe üpwe soulängila?” \v 29 Paulus a pölüeni, “Ese lifilifil ika fansoun mochomoch ika fansoun langatam, nge üa chök iotek ngeni Kot pwe en me ir meinisin mi rongorong ngeniei ikenai oupwe wewe ngeniei lon ai souläng, nge sap lon ai föfö!” \p \v 30 Mürin ewe king, ewe kepina me Pernike, pwal chokewe meinisin mi nom ra ütä o towu seni ewe leni. \v 31 Mürin ar towu ra kapasfengen lefiler, “Ei aramas esap föri och mine epwe tipisin mäla ren ika nom lon imwen fötek.” \v 32 Iwe, Akripa a üreni Festus, “Ei mwän a tongeni musala, nge pokiten a tüngor pwe an we kapwüng epwe amwet ngeni Sisar esap musala.” \c 27 \s1 Paulus a saila Rom \sr 27.1-12 \p \v 1 Iwe, lupwen a pwüngüla pwe aipwe saila Itali, ra atolonga Paulus me ekoch chon fötek fän nemenien Julius, eman meilapen ewe mwichen sounfiun Rom itan “Än Sisar Mwichen Sounfiu”. \v 2 Äm aia tötä won efoch sip seni Atramitium mi molotä an epwe sai ngeni ekewe lenien ilen sip lon ewe fanü Asia. Iwe, aia saila, nge Aristarkus eman re Masetonia seni Tesalonika a etikem. \v 3 Iwe, sorotän ewe rän aia ileiti Siton. Julius a kirikiröch ngeni Paulus o mwüt ngeni an epwe feila o churi chiechian kewe pwe repwe ngeni mine a osupwang ren. \v 4 Aia saila seni ikenan, nge pokiten pöchökülen ewe asepwäl mi torikem, aia saila lepekin ewe fanü Saipros ewe ia a ekis lüa ie. \v 5 Iwe, aia saila pekilan ewe matauen Silisia me Pamfilia o tori Mira lon ewe fanü Lisia. \v 6 Ikenan ewe meilapen sounfiu a küna efoch sip seni Aleksantria epwe saila Itali, iei mine a atökeemitä won. \v 7 Iwe, äm aia mang le sai lon chomong rän, nge fän watten weires aia arap ngeni ewe telinimw Knitus. Pokiten ewe asepwäl a pöto me mwem, aisap tongeni sopwela äm sai, iei mine aia saila lepekin ewe fanü Kreta, ewe ia a ekis lüa ie awenewenen Salmone. \v 8 Aia saila arapakan ngeni ewe fanü, nge fän watten weires aia tori eu leni itan “Safe Harbors” \f + \fr 27.8 \ft wewen “Safe Harbors” lenien ilen sip mi chuno\f* arap ngeni ewe telinimw Lasea. \v 9 Iwe, aia nonom ikenan fansoun langatam tori a fokun weiresila pwe aipwe sopwela äm sai, pun a fen sängerela ewe Ränin Echikefel än ekewe chon Juta. Iei mine Paulus a ngeniir ekei kapasen öüröür, \x + \xo 27.9 \xt Lif 16.29-31; 23.27-32; Num 29.7\x* \v 10 “Ämi mwän kana, üa küna pwe ach ei sai seni ikei epwe afeiengau, sap chök ren talan waach ei sip me uttenan, nge epwe pwal wor mi mäla.” \v 11 Nge ewe meilapen sounfiu a lükü alon ewe pölü me alon ewe souwa, nge esap lükü alon Paulus. \v 12 Ewe lenien ilen sip esap öch ar repwe mamaram ikenan tori lesopolan lefen. Iei mine chomong me lein ekewe mwän ra tipeeu ngeni ar repwe sai seni ikenan o ra sotuni ika repwe tori Föniks pwe repwe mamaram ikenan. Föniks eu lenien ilen sip lon Kreta mi sape ngeni lotou-ör me lotou-äfeng. \s1 Ewe mölümöl le matau \sr 27.13-38 \p \v 13 Iwe, lupwen och kükün asepwäl seni ör a popuetä le enito, ekewe mwän ra ekieki pwe ra tongeni afisi mine ra akota. Iei mine ra efietä ewe angkö o seresila fokun kan ngeni chök ewe fanü Kreta. \v 14 Nge a müttir fis, pwe eu asepwäl mi fokun pöchökül itan “Ötiu-äfeng” a enito seni ewe fanü. \v 15 A weneiti ewe sip, nge pokiten ewe sip esap tongeni sai ngeni ewe mölümöl, aia chök likiti ngeni ewe mölümöl pwe aipwe maanula ren. \v 16 Iwe, aia ekis chuno lupwen aia saila örün ewe kükün fanü Kauta. Ikenan aia anükünükü timan ewe sip, nge fän weires chök. \v 17 Ra efietä ewe tima won ewe sip, mürin ra pweli ünükün ewe sip ngeni säl. Iwe, ra niuokus pwe repwe fanatä won petepeten arosetin Lipia, iei mine ra aürätiu ewe amara o mamaanula ren ewe asepwäl. \v 18 Iwe, ewe mölümöl a chök soposopola, iei mine sorotän ewe rän ra popuetä le aturätiu uttenen ewe wa leset, \v 19 nge pwal eu rän mürin ra aturätiu pisekin ewe sip. \v 20 Lon chomong rän aisap tongeni küna akkar ika fü kana, nge ewe mölümöl a chök pöchökül le enitikem. Iwe, esap chüen wor äm apilükülük pwe aipwe manau. \p \v 21 Iwe, fansoun langatam ekewe aramas resap mongö och, mürin Paulus a ütä me mwer o apasa, “Ämi mwän kana, epwe fen öch ika oupwe aüseling ngeniei pwe sisap sai seni Kreta. Pun ika itä oupwe aüseling ngeniei sisap tolong lon ei watten osukosuk me feiengau. \v 22 Nge iei üa tüngor ngenikemi, pwe oupwe apilükülüköch, pun esap wor eman me leich epwe mäla, nge ei chök sip epwe tala. \v 23 Pun lepwin ewe eman nöün Kot chon läng, ewe Kot üa nonom fän nemenian o üa angang ngeni, a feito rei \v 24 o üreniei, ‘Kosap niuokus Paulus! Kopwe fokun ütä me mwen ewe Sisar. Nge Kot, lon an kirikiröch epwe pwal amanaua chokewe meinisin mi etuk lon ei sai.’ \v 25 Iei mine ämi mwän, oupwe apilükülüköch! Pun üa lükü Kot, pwe epwe fis usun mine a üreniei. \v 26 Nge sipwe fokun pasetä won wochen eu fanü.” \p \v 27 Iwe, a iei engol me rüanü pwin aia mamaanfeil lon ewe matau watte itan Mediteranean ren ewe mölümöl. Ina epwe lukenipwin ekewe säla ra mefi pwe aia arap ngeni fanü. \v 28 Iei mine ra esenätiu efoch säl mi wor ochou won, iwe, ra küna alololun ewe ie ükükün ipükü rüe fit. Ekis fansoun mürin ra pwal aüküsefäli o küna pwe a chök tiwe fit alololun. \v 29 Iwe, ra niuokus pwe ewe sip epwe fanatä won woch. Iei mine ra aturatiu fofoch angkö me mürin, iwe, ra iotek pwe epwe ränila. \v 30 Mürin ekewe säla ra sotuni ar repwe sü seni ewe sip. Ra aturätiu ewe tima lon ewe sät, nge ra tipin esenätiu ekoch angkö seni me mwen ewe sip. \v 31 Nge Paulus a üreni ewe meilapen sounfiu me ekewe sounfiu, “Are ekei säla resap nonom won ei wa, esap wor ämi apilükülüköch pwe oupwe manau.” \v 32 Iei mine ekewe sounfiu ra pökü ekewe säl mi riri ngeni ewe tima pwe a maanula. \p \v 33 Me mwen an epwe ränila, Paulus a tüngor ngeniir meinisin pwe repwe mongö och. A üra, “A ükükün engol me rüanü pwinich iei ach sia witiwiti lon, nge ei ükükün fansoun ousap fokun mongö och. \v 34 Üa tüngor ngenikemi pwe oupwe mongö. A lomot ngenikemi, pwe oupwe tongeni manau. Pun esap fokun mwo nge emet meten möküremi epwe turula.” \v 35 Iwe, wesin an apasatä ekei kapas, Paulus a angei ekis pilawa o iotekin kilisou ngeni Kot won mwer meinisin. A kinikisietiu o a popuetä le mongö. \v 36 Mürin ir meinisin ra popuetä eäni apilükülüköch o ra pwal püsin mongö. \v 37 Iwe, ükükün chochon wam we ruopükü fik me wonoman. \v 38 Mürin äm meinisin aia mötüla, ra aturätiu ekewe wiich meinisin le matau, pwe wam we a pwasetä. \s1 Ewe sip a fanatä o mök \sr 27.39-44 \p \v 39 Iwe, lupwen a ränila, ekewe säla resap tongeni asilla ewe fanü. Nge ra küna eu nomolong mi wor pian, iei mine ra ekiekietä pwe ika epwe tufich repwe afanatä ewe wa won. \v 40 Iei mine ra pöküela ekewe angkö, pwe ra kokotiu lon ewe matau. Lon ewe chök otun ra pwal apichi ewe säl mi riri ngeni ewe mwirimwir. Mürin ra üratä ekewe amara mi nom mwen ewe sip, pwe ewe asepwäl epwe pönala mwan o weneiti ewe pi. \fig Ewe sip a fanatä mesen woch...|src="avnt067.tif" size="span" loc="55" ref="27.41" \fig* \v 41 Nge ewe sip a fanatä mesen woch o mwöchüla, pwe lesopun me mwan a mwöch pwe esap chüen tongeni mwökütüküt, nge lesopun me mürin a tatakis ren watten ekewe no. \p \v 42 Iwe, ekewe sounfiu ra akota ar repwe niela ekewe chon fötek meinisin, pwe esap wor eman me leir epwe tongeni äälong wilifanü o süla. \v 43 Nge ewe meilapen sounfiu a mochen amanaua Paulus, iei mine a aüküretiu pwe resap föri ei. Nge a chök allük ngeni ekewe mwän meinisin mi sile ää ar repwe akomwen atururetiu leset o äälong wilifanü. \v 44 Iwe, ekewe ekoch aramas resap sile ää repwe kamwöch ekewe pap ika irän ewe sip. Iei usun äm meinisin aia manau ngeni fanü. \c 28 \s1 Mine a fis ngeni Paulus me won ewe fanü Malta \sr 28.1-10 \p \v 1 Iwe, lupwen aia tiwelong wilifanü, aia silei pwe ewe fanü itan Malta. \v 2 Chon ei fanü ra fokun kirikiröch ngenikem. Ra aküetä eu ekkei o etiwakem meinisin, pun a püng üt o patekich. \v 3 Paulus a pwal ionifengeni amwüch. Nge lupwen a uwoutä won ewe ekkei, eman serepenit a towu me lon ekewe amwüch pokiten pwichikaren ewe ekkei, a küüw pöün o nikemeitiu won. \v 4 Iwe, lupwen chon ewe fanü ra küna ewe serepenit mi nikemeitiu won pöün Paulus, ra kapasfengen lefiler, “Ei mwän i eman chon niela aramas. Pun inamwo ika a fen manaueto seni le matau, nge ewe anün pwüng esap mwüt ngeni an epwe manau.” \v 5 Nge Paulus a wichikalong ewe serepenit lon ewe ekkei, nge esap feiengau ren. \v 6 Iwe, ekewe aramas ra witiwiti pwe pöün Paulus epwe pwootä ika epwe fen turula o mäla. Ra witiwit fansoun langatam, nge lupwen resap küna och feiengau a fis ngeni, ra siwili ar ekiek o apasa, “Ätei eman kot!” \p \v 7 A wor ekoch fanü ikenan mi arap ngeni ei leni, fanüen Puplius, i samolun ewe fanü. Ätei a etiwakem lon lenian o lon ükükün ülüngat rän a awasölakem pokiten an kirikiröch. \v 8 Iwe, semen Puplius a mwelilong leimw ren an pwichikar me feiseni. Paulus a tolong lon rumwan o mürin an iotek fän itan a iseis pöün won o apöchökülätä. \v 9 Lupwen a fis ei, ekewe lusun chon samau meinisin me won ewe fanü ra feito, nge Paulus a apöchöküleeretä. \v 10 Iwe, chon ewe fanü ra ngenikem chomong lifang, nge lupwen aipwele sai, ra uwätä won ewe sip met a lomot fän iten äm we sai. \s1 Ewe sai seni Malta tori Rom \sr 28.11-15 \p \v 11 Iwe, mürin äm nonom ikenan ülüngat maram, aia sü won efoch sip seni Aleksantria mi wor liosun ekewe “Kot Lipwe” won lesopun me mwan iter Kastor me Polluk. Ei sip a mamaram ikenan fansoun lefen. \v 12 Mürin äm aia tori ewe telinimw Sirakus o nonom ikenan lon ükükün ülüngat rän. \v 13 Seni ikenan aia sai o tori ewe telinimw Rekium. Sorotän ewe rän eu asepwäl a popuetä le enito seni ör o mürin ruu rän aia tori ewe telinimw Puteoli. \v 14 Ikenan aia churi ekoch chon lükü Jesus mi tüngor ngenikem pwe aipwe nonom rer lon ükükün eu wiik. Iei usun aia sai ngeni Rom. \v 15 Iwe, ekewe chon lükü Jesus mi nom lon Rom ra rong usum, ra feila tori ekewe kükün telinimw iter Appius Forum me Ülüngat Imwen Wasöla, pwe repwe sounikem. Iwe, lupwen Paulus a küneer, a kilisou ngeni Kot o letipan a fokun pöchökülela. \s1 Paulus a churi ekewe chon Juta lon Rom \sr 28.16-31 \p \v 16 Iwe, lupwen äm tori Rom, ra mwüt ngeni Paulus pwe epwe tongeni aemanüla le nonom, nge eman sounfiu epwe nom ren o mamasa. \v 17 Mürin ülüngat rän, Paulus a körato ekewe souemwenin ekewe chon Juta mi chon lefanüla lon Rom pwe repwe mwichfengen. Iwe, lupwen ar chufengen, Paulus a üreniir, “Ämi pwii kana chon Israel! Inamwo ika ngang üsap föri och mi ü ngeni aramasach ika örüniach kewe sia angei seni ach kewe lewo, nge ra fötekiniei lon Jerusalem o atolongaei fän nemenien chon Rom. \v 18 Mürin än ekewe chon Rom atittinaei, ra mochen amusaei, pun üsap föri och föför üpwe tipisin mäla ren. \v 19 Nge lupwen ekewe chon Juta resap tipeeu ngeni, esap wor och mine üpwe tongeni föri. Üa chök tüngor pwe ai kapwüng epwe amwet ngeni Sisar, nge esap wor och ai kapasen tipi ngeni aramasei kewe. \x + \xo 28.19 \xt Föf 25.11\x* \v 20 Ina popun üa tüngor pwe üpwe churikemi o kapas ngenikemi. Pun ngang üa fötek pokiten än ekewe chon Israel apilükülük.” \p \v 21 Iwe, ekewe chon Juta ra üreni Paulus, “Äm aisap angei echö toropwe seni Jutea usumw, esap pwal wor eman me lein aramasach a feito seni ikenan fän och pworaus, ika fän och kapas mi ngau usumw. \v 22 Nge aia mochen rongorong mefiom, pun aia silei pwe ekis meinisin aramas ra kapasen ü ngeni ei mwich ka choni.” \v 23 Iei mine ra filätä eu rän pwe repwe churi Paulus lon. Iwe, chomong me leir ra feito lon ewe rän lon ewe leni ia Paulus a nonom ie. Seni lesosor tori lepwin a afalafaleer o awewe ngeniir usun ewe Mwün Kot. A sotuni le pese ngeniir usun ar repwe lükü Jesus ren an pwärätä ngeniir ekewe kapas seni än Moses kewe allük me seni mine ekewe soufos ra makkeetiu. \v 24 Iwe, ekoch me leir ra lükü, pwe mine a apasa a let, nge ekoch resap lükü. \v 25 Iei mine ra feila lon ar tipefesen lefiler mürin än Paulus apasatä ei eu mettoch: “A pwüng mine ewe Ngünmifel a kapas ren ewe soufos Aisea ngeni ach kewe lewo! \v 26 Pun a apasa, \q1 ‘Kopwe feila o aronga ngeni ekei aramas: \q2 Oupwe aü selingemi o rongorong, \q1 nge ousap wewe ren. \q2 Oupwe nenengeni, nge ousap küna och. \q1 \v 27 Pun letipen ekei aramas a pöchökül. \q2 Ra ükütiu le rongorong \q1 o ra amöürü meser. \q2 Pun are resap föri iei usun, \q1 repwe tongeni küna ren meser \q2 o rongorong ren selinger, nge letiper repwe wewela, \q1 repwe pwal kul ngeniei, \q2 pwe üpwe apöchöküleer. Iei alon Kot.’ \x + \xo 28.27 \xt Ais 6.9-10\x* \v 28 Iei mine ngang üa mochen pwe ämi oupwe silei, pwe än Kot kapasen manau a tori ekewe chon lükün Israel o ir repwe aüselinga.” \v 29 [Mürin än Paulus apasa ei, ekewe chon Juta ra feila, nge ra fokun aninifengen lefiler.] \p \v 30 Iwe, lon ükükün ruu ier Paulus a nonom lon eu leni i a püsin möni o etiwa aramas meinisin mi feito ren, pwe repwe churi. \v 31 A afalafal usun Mwün Kot o aiti ngeniir usun ach Samol Jesus Kraist. A pwora le kapas, nge esap wor eman a pinei.