\id 1KI \h 1.KING \toc1 1. King \toc2 1. King \toc3 1.King \mt1 1.King \ib \is1 Kapas akom \iot I. Iten ei puk: Aeuin King. Ei puk a iteni ei it pokiten pworausen ekewe kingen Israel a mak lon. \iot II. Chon makei ei puk: Esap fat, nge lon pworausen uruwo Jeremaia. \iot III. Itelapemongen ei puk: Eman mi allükülük lon an angang ngeni Kot o aleasochisi an kewe allük, Kot epwe afeiöchü. \iot IV. Kapas aüchean ei puk: Eu mwü a fefeitä, are ewe chon nemenem a allükülük ngeni Kot. \iot V. Masouen ei puk Aeuin King: Lon ei puk a soposopola pworausen uruwon ekewe kingen Israel mi popuetä lon ekewe puken Samuel. Ei puk a kinikinitiu lon 3. kinikin: \io2 1. Salomon a siwili saman Tafit lon wisan wisen king lon Israel me Juta. Tafit a mäla. \io2 2. Än Salomon nemenem me an kewe föför. Eu me lein ekewe föför mi kon aüchea, an aüetä ewe imwenfel lon Jerusalem. \io2 3. Ewe mwü a kinikinitiu lon ruu kinikin: Ewe mwün efeng (Israel) me ewe mwün ör (Juta). Mürin a soposopola won pworausen ekewe king mi nemenem tori ewe ier 834 mwen Kraist (B.C.). Pworausen manauen eman me eman kewe king a longolong won an allükülük ngeni Kot, pwal fefeitän mwün a longolong won an allükülük. Nge än aramas fel ngeni anümwäl me ar aleasolap a afisätä feiengau me talan ewe mwü. Ekewe kingen Israel meinisin resap allükülük ngeni Kot, nge ekewe kingen Juta ekoch ra allükülük, ekoch resap allükülük. Nge mine a pwal aüchea me lon ei puk pworausen nöün ewe Samol mi Lapalap kewe soufos, ir chokewe mi pwora le fos fän iten Kot. Ra fönöü ekewe aramas pwe resap fel ngeni ekewe uluulun anümwäl ika aleasolap ngeni Kot. Elias ätewe mi iteföüla seni meinisin. Pworausen an akuf ngeni nöün Paal kewe souasor a mak lon sopun 18. \iot VI. Tettelin masouen ei puk: \io1 Amwüchülan än Tafit nemenem \ior 1.1–2.12\ior* \io1 Salomon a tolong lon wisan wisen king \ior 2.13-26\ior* \io1 Än Salomon nemenem \ior 3.1–11.43\ior* \io2 1. Ekewe ier lepoputän an nemenem \ior 3.1–4.34\ior* \io2 2. Ewe imwenfel a kaütä \ior 5.1–8.66\ior* \io2 3. Ekewe ier lesopolan an nemenem \ior 9.1–11.43\ior* \io1 Ewe mwü a kinikinfesen \ior 12.1–22.53\ior* \io2 1. Chon ekewe ainang mi nom efeng ra ü ngeni ewe mwü \ior 12.1–14.20\ior* \io2 2. Ekewe kingen Juta me Israel \ior 14.21–16.34\ior* \io2 3. Ewe soufos Elias \ior 17.1–19.21\ior* \io2 4. Pworausen Ahap ewe kingen Israel \ior 20.1–22.40\ior* \io2 5. Pworausen Jehosafat ewe kingen Juta me Ahasia ewe kingen Israel \ior 22.41-53\ior* \c 1 \s1 Apisak a angang ngeni Tafit \sr 1.1-4 \p \v 1 Iwe, lupwen ewe king Tafit a chinlap o ieritam, a fokun würi föü, inamwo ika nöün chon angang ra pwölü ngeni palangket. \v 2 Iei mine nöün kewe nöüwis ra üreni, “Aipwe kütta eman föpwül fän itom, en äm samol me äm king, epwe angang ngonuk o tümwünuk, epwe pwal kon ünükum pwe kopwe ekis pwichikar.” \v 3 Mürin, ra kütta eman föpwül mi liöch lemenen unusen ewe fanü Israel. Iwe, ra küna Apisak, eman fin Sunam, o emwenato ren ewe king. \v 4 Ei föpwül a fokun liöch, a tümwünü ewe king o angang ngeni, nge ewe king esap pwüpwülü ngeni neminewe. \s1 Atonia a angei ewe wisen king fän pöchökül \sr 1.5-27 \p \v 5 A wor eman nöün Tafit we mwän itan Atonia, a nöüni me won Akit. Ätei a seikätä püsin i o üra, “Ngang üpwe king.” A amolätä fän itan woken me chon wawa oris, pwal lime mwän repwe akom mwan. \x + \xo 1.5 \xt 2.Sam 3.4\x* \v 6 Nge Tafit saman we esap fokun apwüngü fän eu ren an epwe aisini pwota a föri ei sokun lapalap. Atonia a pwal eman mwän mi fokun äteöch, a uputiu mürin Apsalom. \v 7 Iwe, Atonia a pwüngüpwüng ngeni Joap nöün Seruia we mwän, pwal ngeni ewe souasor Apiatar. Iwe, ra tipeeu ngeni o alisi ngeni an we ekiek. \v 8 Nge ewe souasor Satok me Penaia nöün Jehoiata we mwän, pwal ewe soufos Natan, Simei me Rei, pwal nöün Tafit kewe mwän mi pwora resap eti Atonia. \p \v 9 Lon eu rän Atonia a eäni asor sip, ätemwänin kow me man mi aümanau ren ewe Föün Serepenit mi nom ünükün Enrokel. Iwe, a köri pwin kewe nöün ewe king mwän me nöün ewe king kewe nöüwis seni Juta, pwe repwe eti le asor. \v 10 Nge esap köri ewe soufos Natan ika Penaia ika ekewe mwän mi pwora ika Salomon pwin we. \p \v 11 Mürin, Natan a feila ren Patsipa inen Salomon we o üreni, “Kosap rongorong pwe Atonia nöün Hakit we mwän a tolong lon wisen king, nge Tafit ach samol esap silei usun? \x + \xo 1.11 \xt 2.Sam 12.24\x* \v 12 Iei mine kopwe föri mine üpwe öüröüra ngonuk, pwe kopwe amanaua manauom pwal manauen noum mwän Salomon. \v 13 Kopwe müttir tolong ren ewe king Tafit o üreni, ‘Ai samol me ai king, ifa usun, kosap pwon fän akapel ngeniei ngang noum chon angang fefin, pwe Salomon nei we mwän epwe siwiliik lon wisom wisen king? Pwota chök Atonia a wiseni ewe wisen king?’ \v 14 Mürin, lupwen kopwe chüen fos ngeni ewe king, ngang üpwe pwal feito me mürum o anüküchara om kapas.” \p \v 15 Iei mine Patsipa a tolong ren ewe king lon rumwan. Lon ei fansoun ewe king a fokun chinlap, nge Apisak ewe fin Sunam a angang ngeni. \v 16 Iwe, Patsipa a chapetiu o asamolu ewe king. Nge ewe king a aisini, “Met ka mochen?” \v 17 Patsipa a üreni, “Ai samol, ka fen eäni pwon fän akapel iten ewe Samol mi Lapalap om we Kot ngeniei ngang noum chon angang fefin o üra, pwe Salomon nei we mwän epwe king me mürum. \v 18 Nge iei Atonia a wiseni ewe wisen king, nge en ai samol me ai king kosap silei usun. \v 19 Atonia a eäni asor chomong ätemwänin kow, man mi aümanau me sip. Iwe, a köri noum kewe mwän, ewe souasor Apiatar me Joap ewe meilapen ewe mwichen sounfiu, pwe repwe eti le asor. Nge esap köri Salomon noum chon angang. \v 20 Ai samol me ai king, iei chon Israel meinisin ra nenengenuk pwe kopwe üreniir iö epwe siwiliik lon wisom wisen king. \v 21 Are kosap üreniir, epwe fis pwe lupwen om kopwe mäla, repwe föri ngeniei me nei mwän Salomon usun mine ra föri ngeni chon föföringau.” \p \v 22 Iwe, lupwen Patsipa a chüen fos ngeni ewe king, ewe soufos Natan a war. \v 23 Ra üreni ewe king pwe ewe soufos Natan a war. Nge lupwen Natan a tolong ren ewe king, a chapetiu me mwan. \v 24 Iwe, a üra, “Ai samol me ai king, ifa usun, en ka apasa pwe Atonia epwe siwiliik lon wisom wisen king? \v 25 Ikenai Atonia a feila o eäni asor chomong ätemwänin kow, man mi aümanau me sip. A pwal köri noum kewe mwän meinisin, pwal Joap ewe meilapen sounfiu me ewe souasor Apiatar. Iei ra eti le mongö o ün, ra apasa, ‘Ewe king Atonia epwe manauatam.’ \v 26 Nge ngang noum chon angang me ewe souasor Satok, pwal Penaia me noum chon angang Salomon, esap körikem. \v 27 Ifa usun, ei lapalap a fis seni en, ai samol me ai king, nge kosap asile ngeni noum kewe nöüwis iö epwe siwiliik lon wisom wisen king?” \s1 Salomon a tolong lon wisen king \sr 1.28-53 \p \v 28 Iwe, ewe king Tafit a pälüeni, “Kopwe körato Patsipa pwe epwe feito rei.” Iei mine Patsipa a tolong ren o ütä fän mesan. \v 29 Mürin, ewe king a pwon fän akapel o üreni, “Mwo manauen ewe Samol mi Lapalap, ewe mi amanauaei seni ai kewe riaföü meinisin, \v 30 üa fen eäni pwon fän akapel ngonuk iten ewe Samol mi Lapalap ewe Koten Israel o üra pwe Salomon noum we mwän epwe siwiliei lon wisei wisen king. Ikenai üpwe apwönüetä ai pwon ngonuk.” \v 31 Mürin, Patsipa a chapetiu, a asamolu ewe king Tafit o üra, “Amwo en ai samol me ai king kopwe manau tori feilfeilachök.” \p \v 32 Mürin, ewe king Tafit a apasa, “Oupwe körato ewe souasor Satok, ewe soufos Natan me Penaia.” Iwe, lupwen ra feito, \v 33 ewe king a üreniir, “Oupwe angei nei kewe nöüwis pwe repwe etikemi. Oupwe pwal amota Salomon nei we mwän won püsin nei aas o emwenala Kihon. \v 34 Iwe, ewe souasor Satok me ewe soufos Natan repwe epiti Salomon ikenan pwe epwe kingen Israel. Mürin oupwe ettiki ewe rappwa o kökkö fän leüömong, ‘Ewe king Salomon epwe manauatam.’ \v 35 Mürin oupwe tapweto mürin Salomon, lupwen epwe feito ikei o mot won ai lenien motun king, pun i epwe siwiliei lon wisei wisen king. Üa filätä Salomon pwe epwe nemenem lon Israel me Juta.” \v 36 Iwe, Penaia a üreni ewe king, “Iei usun epwe fis. Amwo ewe Samol mi Lapalap om we Kot epwe anükü ekei kapas. \v 37 Usun ewe Samol mi Lapalap a etuk, en ai samol me ai king, iei usun epwe pwal eti Salomon, epwe pwal alapala mwün seni mwumw.” \p \v 38 Mürin, ewe souasor Satok, ewe soufos Natan me Penaia, pwal ekewe chon Cheret me chon Pelet ra amota Salomon won nöün ewe king Tafit we aas o emwenala Kihon. \v 39 Ikenan ewe souasor Satok a angei ewe löön epit a uwato seni ewe imwenfel seni mangaku, o epiti Salomon. Mürin, ra ettiki ewe rappwa, nge ekewe aramas meinisin ra kökkö, “Ewe king Salomon epwe manauatam.” \v 40 Iwe, ekewe aramas meinisin ra tapwetä mürin, ra ettiki aangün o mweireir fän pwapwa mi lapalap, pwe ewe pwül a chechech ren aküranger. \p \v 41 Iwe, lupwen Atonia me ekewe chon kökköto mi nom ren ra wes me kametip, ra rong ei akürang. Nge lupwen Joap a rong tikin ewe rappwa, a ais, “Met popun a fis ei akürang lon ewe telinimw?” \v 42 Lupwen a chüen kakapas, Jonatan nöün ewe souasor Apiatar we mwän a feito. Iwe, Atonia a üreni, “Kopwe tolong, pun en eman mwän mi öch, ka uwato pworaus mi öch.” \v 43 Nge Jonatan a üreni Atonia, “Apwi, üsap uwato pworaus mi öch. Ach samol ewe king Tafit a seikätä Salomon pwe a king. \v 44 A fen tinala ewe souasor Satok, ewe soufos Natan me Penaia, pwal ekewe chon Cheret me chon Pelet, pwe repwe eti. Ra amota Salomon won nöün ewe king we aas. \v 45 Nge ewe souasor Satok me ewe soufos Natan ra epiti me lon Kihon pwe epwe king. Seni ikenan ra feitä fän pwapwa, iei popun a wor akürang lon ewe telinimw. Iei ewe akürang oua rongorong. \v 46 Iwe, Salomon a siwili ewe king lon wisan wisen king. \v 47 Pwal nöün ewe king kewe nöüwis ra feito, pwe repwe kapong ngeni ach samol ewe king Tafit o üreni, ‘Amwo om we Kot epwe aitöchü iten Salomon lap seni itom, epwe pwal alapala mwün lap seni mwumw.’ Mürin, ewe king a chapetiu won an peet o fel ngeni Kot. \v 48 Iwe, ewe king a pwal apasa, ‘Üpwe mwareiti ewe Samol mi Lapalap ewe Koten Israel, pun a mwütätä pwe eman mwirimwiri epwe siwiliei lon wisei wisen king ikenai, lupwen üa chüen manau.’” \p \v 49 Mürin, nöün Atonia kewe chon kökköto ra niuokus, ra ütä o süfesen. \v 50 Pwal Atonia a niuokusiti Salomon. Iwe, a feila ren ewe imw mangaku ia aramas ra churi Kot ie o amwöchü mächän ewe rongen asor. \v 51 Nge eman a asile ngeni ewe king Salomon, pwe Atonia a niuokusiti o amwöchü mächän ewe rongen asor. A apasa, “Ewe king Salomon epwe pwon fän akapel ngeniei akom, pwe esap nieila ngang nöün chon angang.” \v 52 Iwe, Salomon a üra, “Are a alletä pwe epwe föför mürina, iwe, esap emet meten möküran epwe turutiu lepwül. Nge are a pwä och föföringau lon manauan, epwe fokun mäla.” \v 53 Mürin, ewe king Salomon a titi Atonia. Iwe, ra emwenätiu seni ewe rongen asor. A feito o asamolu ewe king Salomon. Nge Salomon a üreni, “Kopwe feila lon imwom.” \c 2 \s1 Än Tafit kapasen öüröür ngeni Salomon \sr 2.1-9 \p \v 1 Iwe, lupwen a kan fansoun än Tafit epwe mäla, a körato Salomon nöün we mwän o öüröüra, \v 2 “Iei üpwe le mäla. Kopwe apöchökülok o etipemwäniik. \v 3 Kopwe apwönüetä än ewe Samol mi Lapalap om Kot kewe öüröür o aleasochisi an kewe pwüüng me allük, usun a mak lon än Moses puken allük, pwe kopwe feiöch lon mettoch meinisin mine ka föri, pwal ekis meinisin ana ie ka nom ie. \v 4 Are ka föri iei usun, ewe Samol mi Lapalap epwe apwönüetä an pwon a eäni ngeniei, lupwen a apasa, ‘Are mwirimwirum kewe repwe tümwünüöchü le apwönüetä ai kewe allük fän allükülük ren unusen leluker me unusen manauer, epwe chök wokkor, eman me leir epwe nemeni Israel iteiten fansoun.’ \p \v 5 Nge ka pwal silei mine Joap nöün Seruia we mwän a föri ngeniei. Ka silei mine a föri ngeni ekewe ruoman meilapen mwichen sounfiun Israel Apner nöün Ner we mwän me Amasa nöün Jeter we mwän. Lon fansoun kinamwe a nirela o ngeniir chappen ar niela aramas lon fansoun maun. Ren ewe föför a föri ngeni ätekewe resap tipis, epwe püsin ukun chök, epwe pwal angei eselipäen an föför. \x + \xo 2.5 \xt 2.Sam 3.27; 2.Sam 20.10\x* \v 6 Iei mine kopwe aea om tipachem ren met kopwe föri ngeni, nge kosap mwüt ngeni pwe epwe mäla fän kinamwe lon an chinlap. \v 7 Nge kopwe kirikiröch ngeni nöün Parsilai kewe mwän ewe re Kiliat o mwüt ngeniir pwe repwe nom lein chokewe mi mongö seni om chepel. Pun ir ra eäni kirikiröch ngeniei, lupwen üa sü seni Apsalom pwiüm we. \x + \xo 2.7 \xt 2.Sam 17.27-29\x* \v 8 Nge a pwal nom reöm Simei nöün Kera we mwän ewe re Peniamin seni Pahurim. A ottekiei ren och ottek mi fokun ngau lon ewe rän, lupwen üa feila ngeni Mahanaim. Iwe, lupwen a feito pwe epwe churiei arun ewe chanpupu Jortan, üa akapelü iten ewe Samol mi Lapalap o üra pwe üsap niela. \x + \xo 2.8 \xt 2.Sam 16.5-13; 19.16-23\x* \v 9 Nge en kopwe ngeni liwinin an tipis. Pun en ka tipachem, ka silei met kopwe föri ngeni. Kopwe chök niela lon an chinlap.” \s1 Tafit a mäla \sr 2.10-12 \p \v 10 Mürin, Tafit a mäla, nge ra peiaseni lon ewe telinimw mi iteni telinimwen Tafit. \v 11 Iwe, ükükün fansoun än Tafit nemenem lon Israel faik ier. A nom lon Hepron o nemenem lon ükükün fisu ier, nge lon Jerusalem ükükün ilik me ülüngat ier. \x + \xo 2.11 \xt 2.Sam 5.4-5; 1.Kron 3.4\x* \v 12 Iwe, Salomon a siwili Tafit saman we lon wisan wisen king, nge mwün a fokun pwönüetä. \x + \xo 2.12 \xt 1.Kron 29.23\x* \s1 Salomon a anüküchara mwün \sr 2.13-46 \p \v 13 Iwe, mürin Atonia nöün Hakit we mwän a feito ren Patsipa inen Salomon. Iwe, Patsipa a aisini, “Ka feito fän kinamwe?” Nge Atonia a pälüeni, “Ewer, üa feito fän kinamwe.” \v 14 Mürin, Atonia a üreni, “Mi wor och mine üpwe ürenuk.” Patsipa a pälüeni, “Kopwe apasa.” \v 15 Atonia a üreni, “Ka silei pwe ewe mwü mwüi, nge chon Israel meinisin ra fokun ekieki pwe ngang üpwe king. Nge ewe mwü a mwet me woi o tori pwii, pun iei fän letipen ewe Samol mi Lapalap pwe epwe mwüni. \v 16 Iwe, nge iei a wor eu ai tüngor ngonuk, nge kosap aliwiniei.” Patsipa a üreni, “Kopwe apasa.” \v 17 Iei mine Atonia a üreni, “Kose mochen kopwe tüngor ngeni king Salomon, pwe epwe ngeniei Apisak ewe fin Sunam pwe üpwe pwülüeni, pun üa silei pwe Salomon esap aliwinuk.” \x + \xo 2.17 \xt 1.King 1.3-4\x* \v 18 Iwe, Patsipa a üra, “Mi fokun öch. Üpwe kapas ngeni ewe king fän itom.” \p \v 19 Iei mine Patsipa a feila ren ewe king Salomon pwe epwe kapas ngeni fän äsengesin Atonia. Iwe, ewe king a ütä, a kapong ngeni Patsipa o tuu ngeni. Mürin, a mot won lenian lenien motun king, nge ra pwal uwato eu lenien mot fän iten inan. Iwe, neminewe a mot lepelifichin. \v 20 Mürin, Patsipa a üra, “A wor eu ai kükün tüngor ngonuk, kose mochen kosap aliwiniei.” Iwe, ewe king a üreni, “Kopwe üra om tüngor, inei, pun ngang üsap aliwinuk.” \v 21 Patsipa a üra, “Kopwe mwütätä pwe Atonia pwiüm we epwe pwülüeni Apisak ewe fin Sunam.” \v 22 Iwe, ewe king a pälüeni inan we, “Pwota ka chök tüngor Apisak ewe fin Sunam pwe üpwe ngeni Atonia? Kopwe pwal tüngor ewe mwü fän itan, pun i pwii watte. Nge ewe souasor Apiatar me Joap nöün Seruia we mwän ra eti won pekin.” \v 23 Mürin, ewe king Salomon a akapel iten ewe Samol mi Lapalap o üra, “Kot epwe fen nieila, are Atonia esap püsin angei chappen an kewe kapas. \v 24 Mwo manauen ewe Samol mi Lapalap mi anükücharaei won än Tafit semei we lenien motun king, a pwal mwüt ngeniei me mwirimwiri pwe aipwe nemeni ei mwü usun a pwonei, Atonia epwe ninnila ikenai chök.” \v 25 Iei mine ewe king Salomon a tinala Penaia nöün Jehoiata we mwän, pwe epwe niela Atonia. Iwe, Penaia a niela Atonia. \p \v 26 Mürin, ewe king a üreni ewe souasor Apiatar, “Kopwe liwinla Anatot leniom we, pun pwüngün pwe kopwe mäla. Nge iei üsap niikela, pun ka chon kekiin ewe pworofel än Kot ewe Samol mi Lapalap me mwen Tafit semei we, ka pwal eti semei we lon an kewe riaföü meinisin.” \x + \xo 2.26 \xt 2.Sam 15.24; 1.Sam 22.20-23\x* \v 27 Iwe, Salomon a awesi Apiatar seni wisan we wisen souasor ngeni ewe Samol mi Lapalap. Iei usun a pwönüetä än ewe Samol mi Lapalap kapas a üra me lon Silo fän iten Eli me mwirimwirin kewe. \x + \xo 2.27 \xt 1.Sam 2.27-36\x* \p \v 28 Lupwen ei pworaus a tori Joap, a sü ngeni imwen ewe Samol mi Lapalap o amwöchü mächän ewe rongen asor. Joap a eti pekin Atonia, nge esap eti Apsalom. \v 29 Nge lupwen eman a asile ngeni ewe king Salomon pwe Joap a sü ngeni imwen ewe Samol mi Lapalap o nom ünükün ewe rongen asor, Salomon a tinala Penaia pwe epwe niela Joap. \v 30 Iei mine Penaia a feila ren imwen ewe Samol mi Lapalap o üreni Joap, “Ewe king a allük pwe kopwe towu.” Nge Joap a üra, “Apwi, üpwe chök mäla ikei.” Mürin, Penaia a liwinla ren ewe king o asile ngeni mine Joap a eäni pälüen. \v 31 Iwe, ewe king a üreni Penaia, “Kopwe föri usun mine a apasa, kopwe niela o peiaseni. Iei usun kopwe angei seniei pwal seni chon leimwen semei liwinin tipisin än Joap nimanauei aramas, nge esap wor popun. \v 32 Ewe Samol mi Lapalap epwe ukun ngeni Joap liwinin an föförün nimanauei aramas. Pun Tafit semei we esap silei usun an niela ruoman mwän mi pwüng o mürina seni püsin i: Apner nöün Ner we mwän ewe meilapen sounfiun Israel me Amasa nöün Jeter we mwän ewe meilapen sounfiun Juta. \v 33 Iei usun tipisin än Joap nimanauei aramas epwe püsin ukun me mwirimwirin tori feilfeilachök. Nge epwe wor kinamwe seni ewe Samol mi Lapalap ngeni Tafit me mwirimwirin kana mi mot won an lenien motun king tori feilfeilachök.” \v 34 Iei mine Penaia a feila ren ewe imwenfel o niela Joap. Mürin ra peiaseni lon püsin peiasan lon ewe fanüapö. \v 35 Iwe, ewe king a seikätä Penaia pwe epwe meilapen ekewe sounfiu akasiwilin Joap. A pwal seikätä Satok pwe epwe souasor akasiwilin Apiatar. \p \v 36 Mürin, ewe king a titi Simei o üreni, “Kopwe aüetä imwom ikei lon Jerusalem o nonom lon, nge kosap towu seni ewe telinimw pwe kopwe feila ekis. \v 37 Pun lon ewe ränin kopwe towu o feila pekilan ewe öüwö Kitron, kopwe silei pwe kopwe fokun mäla. Chaom epwe ukum chök.” \v 38 Iwe, Simei a üreni ewe king, “Mine ka apasa a fokun öch. Usun en ai samol me ai king ka üra, iei usun ngang noum chon angang üpwe föri.” Iei mine Simei a nonom lon Jerusalem fansoun langatam. \p \v 39 Nge mürin ülüngat ier a fis pwe ruoman me lein nöün Simei kewe amanau ra süla ren Akis nöün Maka we mwän ewe kingen Kat. Iwe, lupwen eman a asile ngeni Simei pwe nöün kewe amanau ra nom Kat, \v 40 Simei a rietä eu lenien mot won nöün aas o feila Kat ren Akis, pwe epwe kütta nöün kewe amanau. Iwe, Simei a küneer o aliwinireto. \v 41 Nge lupwen eman a asile ngeni Salomon pwe Simei a towu seni Jerusalem o feila Kat, a pwal liwinsefäl, \v 42 ewe king a titi Simei o üreni, “Ifa usun, üsap föri pwe kopwe eäni pwon fän akapel iten ewe Samol mi Lapalap pwe kosap towu seni Jerusalem? Üa pwal ürenuk pwe lon ränin om kopwe towu o feila ekis, kopwe fokun mäla. Nge en ka üreniei pwe ka tipeeu ngeni meinisin mine üa apasa, kopwe pwal aleasochisi. \v 43 Pwota chök kosap apwönüetä mine ka pwon ngeni ewe Samol mi Lapalap? Pwota kosap pwal apwönüetä mine üa allük ngonuk?” \v 44 Iwe, ewe king a pwal üreni Simei, “Ka püsin silei ekewe föföringau meinisin ka föri ngeni Tafit semei we. Iei mine ewe Samol mi Lapalap epwe ukun ngonuk om föföringau. \v 45 Nge ewe Samol mi Lapalap epwe afeiöchüei, epwe pwal anüküchara mwün Tafit tori feilfeilachök.” \v 46 Mürin, ewe king a allük ngeni Penaia pwe epwe feila o niela Simei. Iwe, a feila o niela. Iei usun ewe mwü a fokun nüküchar fän nemenemen Salomon. \c 3 \s1 Salomon a pwülüeni nöün Farao föpwül \sr 3.1-2 \r (2.Kron 1.3-12) \p \v 1 Iwe, Salomon a föri eu pwonen atipeeu ngeni Farao ewe kingen Isip ren an pwülüeni nöün föpwül. A emwenato neminei o anomu lon ewe telinimwen Tafit, tori a wes le aüetä püsin imwan, pwal imwen ewe Samol mi Lapalap me ewe tit mi pwelifeili Jerusalem. \v 2 Nge ekewe aramas ra chök eäni ar asor won ekewe lenien fel won ekewe leni tekia, pun esap mwo wor eu imwenfel mi kaütä fän iten ewe Samol mi Lapalap. \s1 Salomon a tüngor an tipachem \sr 3.3-15 \p \v 3 Iwe, Salomon a echeni ewe Samol mi Lapalap o apwönüetä än Tafit saman we öüröür ngeni. Eu chök, a föri an asor o kenala apach mi pwokus won ekewe lenien fel won ekewe leni tekia. \v 4 Lon eu rän ewe king Salomon a feila Kipeon pwe epwe asor ikenan, pun ina ewe lenien fel mi aüchea. A eäni engeröü mönün asoren kek won enan rongen asor. \v 5 Lon ewe pwin ewe Samol mi Lapalap a pwä ngeni Salomon lon an tan me lon Kipeon o üreni, “Met ka mochen ngang üpwe fang ngonuk.” \v 6 Salomon a üra, “En ka eäni tong mi lapalap ngeni noum chon angang Tafit semei we, pun i a allükülük o pwüng, a pwal wenechar lelukan ngonuk. Iwe, ka sopwela om tong mi lapalap ngeni ren om fang ngeni eman nöün mwän mi siwili lon wisan wisen king ikenai. \v 7 Nge iei, ai Kot Samol mi Lapalap, en ka awisaei ngang noum chon angang pwe üpwe siwili Tafit semei we lon wisan wisen king. Nge ngang eman mi chök ier kükün, üsap sile nemenem. \v 8 Iwe, ngang noum chon angang, üa nom lein noum aramas ka filiretä, eu mwichen aramas mi chowatte, esap wor eman a tongeni aleaniir ren chomongur. \v 9 Iei mine kopwe fang ngeniei ngang noum chon angang eu leluk mi mirit, pwe üpwe tongeni nemeni noum aramas fän pwüng o alefila mine a öch me mine a ngau. Ifa usun ai üpwe tongeni nemeni noum ei mwichen aramas mi chowatte?” \p \v 10 Iwe, ewe Samol mi Lapalap a efich mine Salomon a eäni tüngor. \v 11 Iei mine a üreni Salomon, “Pokiten ka tüngor mirit pwe kopwe emweni aramas fän pwüng, nge kosap tüngor fän itom pwe kopwe manauatam ika pisekisek, ika tüngor mälan chon oputom, \v 12 iei mine üpwe apwönüetä om tüngor. Üpwe fang ngonuk eu leluk mi mirit o tipachem, pwe esap wor eman mi wewe ngonuk lon kewe fansoun ra la, pwal lon kan fansoun repwe feito. \v 13 Üpwe pwal fang ngonuk mine kosap tüngor. Üpwe fang ngonuk pisekisek me iteüöch, pwe esap wor eman king epwe wewe ngonuk lon unusen manauom. \v 14 Nge are kopwe aleasochisiei o apwönüetä ai kewe allük me pwüüng usun Tafit semom we a föri, mürin üpwe alangatamala ränin manauom.” \p \v 15 Iwe, Salomon a nela o mefi pwe Kot a fos ngeni lon an tan. Mürin, a feila Jerusalem, a ütä me mwen än ewe Samol mi Lapalap we pworofel o eäni asoren kek me asoren kinamwe ngeni. Mürin a föri eu kametip fän iten nöün kewe nöüwis meinisin. \s1 Salomon a eäni tipachem lon an kapwüng \sr 3.16-28 \p \v 16 Lon eu rän, ruoman fefin mi amömö inisir fän iten lisowu ra feila ren ewe king o ütä fän mesan. \v 17 Iwe, eman me lein ekewe fefin a üra, “Ai samol, äm me ei fefin aia nom lon eu chök imw. Iwe, üa nöüni eman ät, lupwen neminewe a nom lon ewe imw. \v 18 Nge ülüngat rän mürin ai nöünöü, ei fefin a pwal nöüni eman ät. Äm chök ruoman aia nom lon ewe imw, esap wor chienem, fokun äm chök ruoman. \v 19 Iwe, nöün neminei ät a mäla lepwin, pun a chouni. \v 20 Mürin, neminei a pwätä lukenipwin, a angei nei nan ät mi kon ünüki lupwen ai annut, o akona fän mwärin, nge nöün ei ät mi mäla a akona fän mwäri. \v 21 Iwe, lupwen üa pwätä lesosor pwe üpwe oupu nei we, üa küna pwe ewe semirit a mäla. Nge lupwen üa nenengenöchü, üa silleni pwe esap wesewesen nei we.” \v 22 Nge pwal ewe eman fefin a üra, “Apwi, ei semirit mi manau nei, nge na mi mäla noum.” Mürin, ewe aemanün fefin a üra, “Apwi, ei semirit mi mäla noum, nge na mi manau nei.” Iei usun ra aninifengen me fän mesen ewe king. \p \v 23 Mürin, ewe king a apasa, “En ka apasa pwe ena semirit mi mäla sap noum, nge enan mi manau noum. Nge neminan a apasa pwe enan semirit mi manau nöün, nge ena mi mäla noum.” \v 24 Iwe, ewe king a üra pwe repwe uwato ren efoch ketilas. Nge lupwen ra uwato ren ewe ketilas, \v 25 ewe king a üra, “Oupwe tilenifeseni ewe semirit mi manau o ngeni ewe eman fefin epek, nge pwal ewe eman fefin epek.” \v 26 Mürin, ewe fefin mine nöün ewe mi manau a kapas ngeni ewe king, pokiten a fokun tongei nöün we, “Ai samol, kose mochen kopwe ngeni neminan ewe semirit mi manau, nge kosap fokun niela.” Nge ewe pwal eman a üra, “Esap wor eman leim epwe nöüni ewe semirit, oupwe chök tilenifeseni.” \v 27 Mürin, ewe king a apasa, “Ousap tilenifeseni ewe semirit, nge oupwe ngeni ewe aemanün fefin, pun ina i wesewesen inen ewe semirit.” \v 28 Iwe, lupwen chon Israel meinisin ra rongorong usun pwüngün ewe kapwüng ewe king a eäni, ra meniniti ewe king, pun ra mefi pwe Kot a fang ngeni tipachem, pwe epwe tongeni eäni kapwüng fän pwüng. \c 4 \s1 Nöün Salomon kewe meilap \sr 4.1-19 \p \v 1 Iwe, ewe king Salomon a nemeni unusen Israel. \v 2 Ikkei ir nöün kewe meilap: Asaria nöün Satok we mwän i souasor mi lap. \q1 \v 3 Elihoref me Ahia nöün Sisa kewe mwän ir seketeri, nge Jehosafat nöün Ahilut we mwän i chon makei pworausen ewe mwü. \q1 \v 4 Penaia nöün Jehoiata we mwän i meilapen ewe mwichen sounfiu. Satok me Apiatar ir souasor. \q1 \v 5 Asaria nöün Natan we mwän i meilapen ekewe kepina. Saput nöün Natan we mwän i souasor me nöün ewe king souöüröür. \q1 \v 6 Ahisar i meilapen chon tümwünü imwen ewe king, nge Atoniram nöün Apta we mwän a wisen nemeni ewe mwichen chon angangen kinroosi. \p \v 7 Iwe, Salomon a filätä engol me ruoman kepina, pwe repwe nemeni ekewe engol me ruu kinikinin fanü lon Israel. Ir ra wisen amongöni ewe king me chon leimwan, eman leir nge eu maram lon eu ier. \v 8 Iwe, ikkei iten ekewe kepina me ekewe kinikin ra nemeni: Penhur a nemeni ewe chukuchukutän Efraim, \q1 \v 9 Penteker a nemeni Makas, Salpin, Pet-semes me Elon-pethanan. \q1 \v 10 Penheset a nemeni Arupot pwal Soko me unusen ewe fanü Hefer. \q1 \v 11 Pen-apinatap a nemeni unusen ewe fanü Tor. Ätei a pwülüeni Tafat nöün Salomon we fefin. \q1 \v 12 Paana nöün Ahilut we mwän a nemeni Tanak, Mekito me unusen Pet-sean mi nom ünükün Saretan örün Jesrel, pwal seni Pet-sean tori Apel-mehola achöüala ngeni pekilan Jokmeam. \q1 \v 13 Pen-keper a nemeni Ramot-kiliat pwal ekewe sopun Jair lon Kiliat. Jair eman mwirimwirin Manasa. Iwe, a pwal nemeni ewe fanü Arkop mi nom lon Pasan me wone telinimw mi watte a wor tittir, nge lokkun asamalaper a för seni piras. \q1 \v 14 Ahinatap nöün Ito we mwän a nemeni ewe fanü Mahanaim, \q1 \v 15 Ahimas a nemeni ewe fanü Naftali. Ätei a pwülüeni Pasemat, i pwal eman nöün Salomon kewe fefin. \q1 \v 16 Paana nöün Husai we mwän a nemeni ewe fanü Aser me Pealot. \q1 \v 17 Jehosafat nöün Parua we mwän a nemeni ewe fanü Isakar. \q1 \v 18 Simei nöün Ela we mwän a nemeni ewe fanü Peniamin. \q1 \v 19 Keper nöün Uri we mwän a nemeni ewe fanü Kiliat fanüen Sihon ewe kingen chon Amor, pwal fanüen Ok ewe kingen Pasan. Keper i chök kepina lon unusen ei fanü. \s1 Än Salomon tipachem me pisekisek \sr 4.20-34 \p \v 20 Iwe, chon Juta me chon Israel ra fokun chomong usun chök chomongun föün pien aroset. Ra momongö, ra ükkün o pwapwa. \v 21 Nge Salomon a nemeni ekewe mwü meinisin seni ewe chanpupu Oifrat tori fanüen ekewe chon Filistia, pwal tori kiännin Isip. Ra uwato ar takises ren o angang ngeni Salomon lon unusen ränin manauan. \x + \xo 4.21 \xt Ken 15.18; 2.Kron 9.26\x* \p \v 22 Iwe, ükükün enen chon leimwen Salomon lon eu rän ina epwe ükükün ipükü walik me limu tuk pilawa mi mürina, pwal ina epwe ükükün ülüpükü fik me limu tuken sokun pilawa, \v 23 engol ätemwänin kow mi aümanau me rüe kow mi mongö seni lemäl, pwal ipükü sip lükün ekewe chia iter kasele me ropak, pwal chuko mi kitinup. \v 24 Salomon a nemeni unusen ewe fanü lotoun ewe chanpupu Oifrat, seni Tifsa tori Kasa, a pwal nemeni ekewe king meinisin mi nom lotoun ewe chanpupu Oifrat. Iwe, a wor an kinamwe ngeni ekewe mwü meinisin mi nom ünükün. \v 25 Lon unusen ränin manauen Salomon chon Juta me chon Israel ra nom lon kinamwe, seni Tan tori Persepa, eu me eu famili a nom fän püsin an irän wain me an irä fiik. \v 26 Mi pwal wor ükükün faik ngeröü lenien oris fän iten nöün Salomon oris mi nukei waan kewe woken me engol me ruungeröü chon wawa oris. \x + \xo 4.26 \xt 1.King 10.26; 2.Kron 1.14; 9.25\x* \v 27 Iwe, ekewe kepina ra uwato ewe mongö fän iten ewe king Salomon, pwal fän iten chokewe meinisin mi mot ngeni an chepel, eman nge än eu maram. Iwe, ra tümwünü pwe esap wor och osupwang. \v 28 Ra pwal uwato parli me fetilipwas fän iten ekewe oris me ekewe oris mi fokun müttir lon ewe leni ia ra wisen uwato ie. Iwe, eman me eman a föri ükükün wisan. \p \v 29 Iwe, Kot a fang ngeni Salomon tipachem me ekialolol esor aükükün, a pwal ngeni chomong silelap usun chomongun föün pien aroset, \v 30 pwe än Salomon tipachem a lapalap seni än ekewe aramasen ötiu me än ekewe chon Isip tipachem. \v 31 Salomon a tipachem seni ekewe aramas meinisin, a tipachem seni Etan eman mwirimwirin Esr, pwal Heman, Kalkol me Tarta nöün Mahol kewe mwän. Iwe, iteüöchün a chöfetal lon ekewe mwü meinisin mi nom ünükün. \x + \xo 4.31 \xt Kölf 89\x* \v 32 Salomon a pwal föri ükükün ülüngeröü mwiitun me engeröü limachö köl. \x + \xo 4.32 \xt SalF 1.1; 10.1; 25.1; SalK 1.1\x* \v 33 A kapas usun irä, seni ewe irä setar mi nom won Lepanon tori ewe irä isop mi mär won tit. A pwal kapas usun ekewe man, ekewe machang pwal ekewe mantötö me ekewe ik. \v 34 Iwe, kingen ekewe mwü won unusen fanüfan ra rong usun än Salomon tipachem, ra tinala aramas pwe repwe aüseling ngeni. \c 5 \s1 Än Salomon pwonen atipeeu ngeni Hairam \sr 5.1-18 \r (2.Kron 2.1-8) \p \v 1 Iwe, lupwen Hairam ewe kingen Tirus a rongorong pwe Salomon a siwili saman we lon wisan wisen king, a tinala nöün chon künö ren. Pun Hairam a fen pwipwi ngeni Tafit. \v 2 Iwe, Salomon a tinala pworaus ren Hairam o üra, \v 3 “Ka silei pwe Tafit semei we esap tongeni aüetä eu imwenfel fän iten ewe Samol mi Lapalap an we Kot, pokiten chon ekewe mwü mi nom ünükün ra maun ngeni, tori ewe Samol mi Lapalap a atolongeer meinisin fän nemenian. \v 4 Nge iei ewe Samol mi Lapalap ai we Kot a fang ngeniei kinamwe lekiännin fanüei meinisin. Esap wor chon oputaei ika och mi afeiengauaei. \v 5 Iei mine üa ekiekin aüetä eu imwenfel fän iten ewe Samol mi Lapalap ai we Kot, usun i a fen üreni Tafit semei we, ‘Noum mwän üpwe seikätä pwe epwe siwiliik lon wisom wisen king, ätei epwe aüetä eu imwenfel fän itei.’ \x + \xo 5.5 \xt 2.Sam 7.12-13; 1.Kron 17.11-12\x* \v 6 Iei mine kopwe tinala noum chon angang, pwe repwe pökü ekewe irä setar won Lepanon fän itei. Iwe, nei kewe chon angang repwe eti noum kewe chon angang, nge ngang üpwe wisen möni noum kewe chon angang won ükükün ewe liwin ka filätä. Pun ka silei pwe esap wor eman me lein nei kewe chon angang a sile fotopen usun ekewe re Siton.” \p \v 7 Iwe, lupwen Hairam a rongorong alon Salomon, a fokun pwapwa o apasa, “Üpwe mwareiti ewe Samol mi Lapalap ikenai mi fang ngeni Tafit eman nöün mwän mi tipachem, pwe epwe nemenem won ei mwü mi iteföüla.” \v 8 Mürin, Hairam a titila ei pworaus ren Salomon, “Üa rong ewe pworaus ka tinato rei. Üa molotä pwe üpwe föri meinisin mine ka mochen o awora ekewe irä setar me saipires. \v 9 Nei kewe chon angang repwe uwätiu ekewe irä seni Lepanon tori aroset. Iwe, repwe rifengeniir usun ärai, pwe repwe pwer lematau tori ewe leni ka filätä. Ikenan repwe atomwerela, nge noum kewe chon angang repwe angeiir. Nge en kopwe apwönüetä ai mochen ren om kopwe amongöni chon leimwei.” \v 10 Iei mine Hairam a ngeni Salomon ekewe irä setar me saipires won ükükün an mochen, \v 11 nge Salomon a ngeni Hairam ina epwe ükükün ipükü rüe me limungeröü tuk wiich, pwal ina epwe ükükün ipükü engol me limungeröü kalon apüra seni föün olif, pwe enen chon leimwan iteiten ier. \v 12 Iwe, ewe Samol mi Lapalap a ngeni Salomon tipachem usun a pwon ngeni. A wor kinamwe lefilen Hairam me Salomon, nge ir me ruoman ra föri eu pwonen atipeeufengen. \p \v 13 Iwe, ewe king Salomon a achufengeni eu mwichen chon angangen kinroosi seni lein chon Israel meinisin iteiter ilik ngeröü mwän. \v 14 A kiniir lon ülüngat mwich, eu mwich nge engol ngeröü. A tinala eu mwich pwe epwe angang lon Lepanon lon ükükün eu maram, nge ruu mwich repwe nom lon lenier lon ükükün ruu maram, nge repwe akasiwil. Iwe, Atoniram a wisen nemeni ewe mwichen chon angangen kinroosi. \x + \xo 5.14 \xt 1.King 12.18\x* \v 15 A pwal wor ükükün fik ngeröü nöün Salomon chon uwochou me walik ngeröü chon tuw fau lon ewe fanü mi chukuchukutä. \v 16 Lükün ekei chon angang a pwal wor ükükün ülüngat ngeröü ülüpükü souemwenin angang mi nemeniir o tümwünü ewe angang. \v 17 Iwe, fän än ewe king allük ra tuw fau mi watte o mürina, pwe repwe föri longolongun ewe imwenfel ren fau mi fal. \v 18 Iei usun nöün Salomon me nöün Hairam kewe chon kaü imw, pwal ekewe re Kepal ra falei ekewe fau o amolätä ekewe irä, pwe repwe aüetä ewe imwenfel. \c 6 \s1 Salomon a aüetä ewe imwenfelin Kot \sr 6.1-38 \p \v 1 Iwe, lon ewe föpükü waliken ier mürin än ekewe aramasen Israel towu seni ewe fanü Isip, lon arüanün ierin än Salomon nemeni Israel, fän ewe maram Sif, iei aruuen maram, Salomon a popuetä le aüetä imwen ewe Samol mi Lapalap. \v 2 Ewe imwenfel ewe king Salomon a aüetä fän iten ewe Samol mi Lapalap ükükün langataman tiue fiit, chölapan ilik fiit me tekian faik me limu fiit. \v 3 Iwe, ewe kengkang mi nom mesen ewe imwenfel ükükün chölapan ilik fiit, a nönnöfengen me chölapen ewe imwenfel, nge langataman ükükün engol me limu fiit. \v 4 A föri asamwachon ewe imwenfel mi wattelong lon o ti ngeni mächä. \v 5 A pwal föri pwalangen lepekin me lükisökürün ewe imw won ülüngat sässärin o föri rumwen lor. \v 6 Iwe, aeuin sässär ükükün chölapan fisu esop fiit, ewe aruuen sässär ükükün chölapan tiu fiit, nge ewe aülüngatin sässär ükükün chölapan engol esop fiit. Pun Salomon a föri along mi iti seni pwelin ünükün etippen ewe imwenfel, pwe ekewe irälap resap tolong lon etippan. \p \v 7 Nge lupwen ra aüetä ewe imwenfel, ra aea fau mi fen fal me lon ewe lenien för fau. Iei mine esap wor eman a rong chopuchopun ama ika kouk ika och pisekin angang seni mächä, lupwen ewe imwenfel a kaütä. \p \v 8 Iwe, ewe asamen tolong lon ewe aeuin sässär a nom peliörün ewe imwenfel. A wor eu latö seni ewe aeuin sässär tori ewe aruuen sässär, pwal seni ewe aruuen sässär tori ewe aülüngatin. \v 9 Iei usun Salomon a aüetä ewe imwenfel o awesala. A aea irälap me pap seni ewe irä setar le tenchoni ewe imw. \v 10 Iwe, ükükün tekian lefilen eu me eu kewe ülüngat sässärin ewe pwalang mi nom ünükün ewe imwenfel fisu esop fiit, ra pach ngeni ewe imwenfel ren irälap seni ewe irä setar. \p \v 11 Iwe, ewe Samol mi Lapalap a üreni Salomon, \v 12 “Are kopwe aleasochisi ai kewe allük me pwüüng, pwe kopwe apwönüretä o föri pwüngür, mürin üpwe apwönüetä ngonuk ai pwon üa fen pwon ngeni Tafit semom we. \v 13 Iwe, üpwe imweimw lon ei imwenfel ka aüetä lein nei kewe aramasen Israel, nge üsap likitirela.” \p \v 14 Iei usun Salomon a aüetä ewe imwenfel o awesala. \v 15 A ccheni etippen lon ewe imwenfel ngeni pap seni ewe irä setar, seni fan tori tenchon. Nge lon ewe imwenfel a aea pap seni ewe irä saipires. \v 16 Nge lesopuchikin ewe imw me lon a refiela eu rum ükükün langataman ilik fiit o ccheni seni fan tori tenchon ngeni pap seni ewe irä setar. Ei rum a iteni rum mi unusen pin. \x + \xo 6.16 \xt Eks 26.33-34\x* \v 17 Iwe, ewe rum sosowun ewe rum mi unusen pin ükükün langataman wone fiit. \v 18 Nge ekewe pappen lon ewe imwenfel seni ewe irä setar a rup wor liosun pamkin me pön irä mi mas. Unusen lon ewe imwenfel a cchech ngeni pap seni ewe irä setar, pwe esap wor eföü fau a pwäwu. \v 19 Salomon a amolätä ewe rum mi unusen pin sosolong, pwe epwe iseis lon än ewe Samol mi Lapalap we pworofel. \v 20 Iwe, ewe rum mi unusen pin ükükün langataman ilik fiit, ükükün chölapan ilik fiit, nge ükükün tekian pwal ilik fiit. Salomon a apacha kolt mi mürina ngeni unusen lon ewe rum. A pwal föri eu rongen asor seni ewe irä setar. \v 21 Salomon a pwal apacha kolt mi mürina ngeni unusen lon ewe imwenfel o rietä sein seni kolt ngeni ewe lenien tolong lon ewe rum mi unusen pin mi fen kapachetä kolt won. \v 22 Iwe, a apachätä kolt won unusen ewe imwenfel me lon tori a kuula. A pwal apachätä kolt won unusen ewe rongen asoren ötüöt mi nom mwen ewe rum mi unusen pin. \x + \xo 6.22 \xt Eks 30.1-3\x* \p \v 23 Iwe, a föri uluulun ruoman kerop seni ewe irä olif o anomuur lon ewe rum mi unusen pin, langatamen eman me eman leir ükükün engol me limu fiit. \v 24 Eman me eman leir a wor ruofoch pöükässin, nge efoch me efoch pöükäs ükükün langataman fisu esop fiit. Nge seni ülülen efoch pöükäs tori ülülen pwal ewe efoch ükükün engol me limu fiit. \v 25 Iwe, pwal ewe eman kerop ükükün langataman engol me limu fiit. Ir me ruoman kewe kerop a nönnöfengen kaükür me lapalaper. \v 26 Iwe, ükükün langatamen eman me eman kerop engol me limu fiit. \v 27 Salomon a anomu ekewe uluulun kerop lon ewe rum mi unusen pin me lon ewe imwenfel. Nge pöükässin ekewe kerop ra meresila, pwe efoch pöükässin ewe eman a küw ewe etip me epek, nge efoch pöükässin pwal ewe eman a küw pwal etippen ewe epek. Nge pwal pöükässir kewe ruofoch ra itifengen me lukalapen ewe imwenfel. \v 28 A pwal apachätä kolt won ekewe uluulun kerop. \x + \xo 6.28 \xt Eks 25.18-20\x* \p \v 29 Iwe, Salomon a ruputi liosun kerop me irä palm pwal pöön irä mi mas won etippen pwelin unusen ewe rum mi unusen pin me ewe rum mi pin. \v 30 A pwal mwo nge pwölü ngeni kolt lon ewe rum mi unusen pin me ewe rum mi pin. \p \v 31 Salomon a föri ruu asam fän iten ewe lenien tolong lon ewe rum mi unusen pin seni ewe irä olif. Nge lapalapen irän penkasamer a wor limu ininin. \v 32 Iwe, won ekewe ruu asam mi för seni ewe irä olif a ruputi liosun kerop, irä palm me pön irä mi mas. A apachätä kolt won ekewe asam, pwal won ekewe liosun kerop me irä palm. \p \v 33 Salomon a pwal föri üren penkasamen ewe lenien tolong lon ewe rum mi pin seni ewe irä olif, nge tekian me chölapen ewe lenien tolong ra wewefengen. \v 34 A föri ruu asam seni ewe irä saipires, nge eu me eu kewe asam ra tongeni num fän ruu. \v 35 Iwe, a ruputi wor liosun kerop, irä palm me pön irä mi mas o apachätä kolt wor. \v 36 A pwal senätä tittin ewe leni mwen ewe imwenfel won ülüngat sässär ren fau mi fal, pwal eu sässär ren ewe irä setar. \p \v 37 Iwe, lon ewe arüanün ierin mwün Salomon fän ewe maram Sif, iei ewe aruuen maram, longolongun imwen ewe Samol mi Lapalap a för. \v 38 Nge lon ewe engol me euin ier fän ewe maram Pul, iei awaluen maram, ewe imwenfel a wesöchüla lon tichikin angangan me akotan meinisin. Iwe, Salomon a aüetä ei imwenfel lon ükükün fisu ier. \c 7 \s1 Salomon a aüetä pwal ekoch imw \sr 7.1-12 \p \v 1 Iwe, lon ükükün engol me ülüngat ier, Salomon a aüetä püsin imwan o awesi unusan meinisin. \p \v 2 Iwe, a aüetä eu imw imwen wöllapen Lepanon, langataman ükükün ipükü lime fiit, chölapan ükükün fik me limu fiit, nge tekian ükükün faik me limu fiit. A wor ülüngat telin ür seni ewe irä setar, nge irälapan seni ewe irä setar ra nom won ekewe ür. \v 3 Iwe, a wor faik me limefoch ür, engol me limefoch won eu me eu telin. Osun ewe imw a seni ewe irä setar, nge ewe os a soposopowu won ekewe imwen iseis mi nom won ekewe ür. \v 4 Mi pwal wor asamwacho lon ülüngat tettel, nge eu asamwacho a sunu ngeni pwal eu. \v 5 Chölapen me tekian ekewe asam ra nönnöfengen, pwal chölapen me tekian ekewe asammwacho ra nönnöfengen, nge eu asammwacho a sunu ngeni pwal eu lon ülüngat tettel. \p \v 6 Iwe, Salomon a aüetä eu utten ür, langataman ükükün fik me limu fiit, nge chölapan faik me limu fiit. Mi wor eu kengkangan me fän mesan a wor üran, a pwal wor osun. \p \v 7 Salomon a pwal aüetä eu ut fän iten ewe lenien motun king, iei ewe utten kapwüng, ewe ia a eäni kapwüng ie. Iwe, a papeni ngeni ewe irä setar seni fan tori won. \p \v 8 Nge püsin imwan a nom lükisökürün ewe utten kapwüng, a wewefengen förün me ei ut. Salomon a pwal aüetä eu imw a wewefengen me ei ut fän iten nöün Farao we fefin a pwülüeni. \x + \xo 7.8 \xt 1.King 3.1\x* \p \v 9 Ekei imw meinisin ra för seni fau mi mürina, ra fal lon aükük o ngerenger lepekir me lon, pwal lepekir me lükün. Iwe, ra aea ekewe fau won longolongun ekewe imw tori aser, pwal won tittin ewe leni lükün me tittin ewe leni mi watte. \v 10 Iwe, ekewe longolong ra för seni fau mi mürina o watte ükükün langatamen ekoch engol me ruu fiit, nge ekoch engol me limu fiit. \v 11 Nge won ekewe longolong a wor fau mi mürina ra fal lon aükük, pwal irälap seni ewe irä setar. \v 12 Iwe, tittin ewe leni watte mi nom pwelin lükün ewe imwen king a wor ülüngat sässärin fau mi fal, pwal eu sässär seni ewe irä setar. Pwal tittin ewe leni mwen imwen ewe Samol mi Lapalap me kengkangan ra för lon ei sokun lapalap. \s1 Än Huram angang ngeni ewe imwenfel \sr 7.13-51 \p \v 13 Iwe, ewe king Salomon a titi Huram seni Tirus. \v 14 Huram nöün eman fefin mi mä pwülüan seni ewe ainangen Naftali, nge saman eman re Tirus. Ätei eman mi sile angang ngeni piras, a fokun tipachem me silelap me sipeöch le föri sokopaten angang ngeni piras. Iwe, a feito ren ewe king Salomon o föri an kewe angang meinisin. \p \v 15 Iwe, Huram a föri ruofoch ür seni piras, ükükün tekian efoch me efoch rüe me fisu fit, nge ükükün öün engol me walu fiit. Malülün ewe ür ükükün ülüngat inis, nge lon a pwang. \v 16 A pwal föri ruu leton seni piras, pwe repwe nom won ekewe ür. Nge tekian eu me eu kewe leton ükükün fisu esop fiit. \v 17 A afouta ekewe leton ngeni sein mi nut, füpa sein mi nut nge eu leton. \v 18 A pwal föri uluulun apel o apacheretä lon ruu tettel won pwelin ewe sein mi nut, pwe repwe pwölüela letonen ewe ür. Iwe, a föri iei usun ngeni pwal ewe eu leton. \v 19 Iwe, letonen ekewe ür ra usun lapalapen pön kiop, ükükün tekiar wonu fit. \v 20 Ekewe leton mi nom asen ekewe ür ra nom won eu leni mi kukumos ren ewe sein mi nut. Nge mi wor ruupükü uluulun apel lon ruu tettel pwelin eu me eu leton. \v 21 Iwe, Huram a aüetä ekewe ruofoch ür mesen kengkangen ewe imwenfel. Ewe efoch a aüetä me ör o aita ngeni Jakin, nge pwal ewe efoch a aüetä me efeng o aita ngeni Poas. \v 22 Ekewe leton mi usun lapalapen pön kiop ra nom asen ekewe ür. Iei usun angangen ekewe ür a wes. \p \v 23 Mürin, Huram a föri eu sepien koluk mi fokun watte seni piras. Iwe, a kumosumos, nge chölapan seni epek tori epek ükükün engol me limu fiit, alololun ükükün fisu esop fiit, nge pwelin won aaman ükükün faik me limu fiit. \v 24 Iwe, pwelin ünükün fän aamen ewe sepien koluk a wor ruu telin uluulun pamkin mi förunusfengen me ewe sepien koluk. \v 25 Ewe sepien koluk a nom won engol me ruoman uluulun ätemwänin kow, ülüman ra sape ngeni efeng, ülüman ra sape ngeni lotou, ülüman ra sape ngeni ör, nge ülüman ra sape ngeni ötiu. Iwe, ewe sepien koluk a nom wor, nge wänükür a sorolong fan. \v 26 Malülün ewe sepien koluk ükükün ülüngat inis, nge aaman a usun chök aamen eu kap, usun chök epö pön kiop mi mas. Iwe, masouen ewe sepi ina epwe ükükün engol ngeröü kalon koluk. \p \v 27 Huram a pwal föri engol kuruma seni piras. Langatamen me chölapen efoch me efoch ükükün wonu fiit, nge tekian ükükün rüanü esop fit. \v 28 Iei usun lapalapen förün ekewe kuruma: Mi wor lepekir, ra katupulong lon mächän ekewe pwokuku. \v 29 Iwe, won lepekir kewe a wor liosun laion, ätemwänin kow me kerop. Nge won mächän ekewe pwokuku, pwal asen me fän ekewe liosun laion me ätemwänin kow a wor lapalapen mwäramwär mi fires. \v 30 Iteiten efoch me efoch kewe kuruma a wor fofoch willan seni piras me waaser seni piras. Nge won ekewe rüanü pwokuku mi wor peres fän ewe sepi seni piras. Ekei peres ra fout ngeni lapalapen mwärämwär mi fires. \v 31 Mi pwal wor aamen pwangen won ekewe kuruma, a sükütä won ükükün engol me walu inis o kokotiu won ükükün fisu inis, nge pwangan a kukumos. Iwe, aropen pwelin ewe pwang a wor lios mi rup. Lepekin ekewe kuruma a wor rüanü pekin mi nönnöfengen, nge resap kumosumos. \v 32 Ekewe rüanü wiil ra nom fän ekewe pekin, nge waasen ekewe wiil ra chök förunusfengen me ewe kuruma. Iwe, tekian efoch wiil ükükün rüe me limu inis. \v 33 Ekewe wiil ra för usun chök willen woken. Iwe, waasen ekewe wiil me kukumosur, nikaütütür me lukalaper ra för seni piras meinisin. \v 34 Mi wor rüanü lenien kamwöch lon ekewe rüanü pwokukun iteiten efoch me efoch kuruma. Nge ekewe lenien kamwöch ra förunusfengen me ekewe kuruma. \v 35 Iwe, asen ekewe kuruma a wor eu rof mi kumosumos ükükün tekian tiu inis. Nge peresin me lepekin ewe kuruma ra förunusfengen me ewe kuruma. \v 36 Won peresin me lepekin ewe kuruma, pwal ekis meinisin ia a wor leni ie, Huram a ruputi liosun kerop, laion me irä palm, a pwal föri lapalapen mwärämwär mi fires pwelin ünükün. \v 37 Iei usun Huram a föri ekewe engol kuruma. Ir meinisin a wewefengen nönnör me lapalaper. \p \v 38 Huram a pwal föri engol sepi seni piras, eu sepi fän iten efoch me efoch kewe engol kuruma. Ükükün masouen eu me eu sepi ina epwe rüepükü ilik kalon koluk, nge chölapen eu me eu sepi ükükün wonu fiit seni epek tori epek. \x + \xo 7.38 \xt Eks 30.17-21\x* \v 39 Huram a anomu limefoch ekewe kuruma peliörün ewe imwenfel, nge limefoch a anomu peliefengin. Iwe, ewe sepien koluk mi fokun watte Huram a anomu lükün pwokukun ewe imwenfel me ötiuörün. \p \v 40 Huram a pwal föri nape, söföl me kükün sepi. Iei usun Huram a awesi ekewe angang meinisin a föri fän iten ewe king Salomon me won imwen ewe Samol mi Lapalap. \v 41 Ikkei mine Huram a föri: Ruofoch ür, ruu leton usun lapalapen sepi mi nom asen ekewe ür, me ruapa sein mi nut ra nom won ekewe ruu leton, \v 42 föpükü uluulun apel fän iten ekewe ruapa sein mi nut, ruu telin uluulun apel won epa sein mi nut pwe repwe nom won ekewe ruu leton, \v 43 engol kuruma me engol sepi mi nom won ekewe kuruma, \v 44 ewe sepien koluk mi fokun watte me ekewe engol me ruoman uluulun ätemwänin kow mi nom fan, \v 45 pwal nape, söföl me kükün sepi. Ekei pisek meinisin Huram a föri seni piras mi misimis fän alon ewe king Salomon fän iten imwen ewe Samol mi Lapalap. \v 46 Iwe, ewe king a föri ekei pisek me lon ewe lenien ketel me för pisek seni mächä lon pan seni pwülüpar lefilen Sukot me Saretan lon maasiesin ünükün ewe chanpupu Jortan. \v 47 Nge Salomon esap kiloni ekewe pisek, pun ra kon chomong. Iei mine esap fat ükükün choun ewe piras. \p \v 48 Iwe, Salomon a pwal föri pisekin lon imwen ewe Samol mi Lapalap meinisin seni kolt: Ewe rongen asor, ewe chepel fän iten ewe pilawa mi pin, \x + \xo 7.48 \xt Eks 30.1-3; Eks 25.23-30\x* \v 49 ekewe lenien atittin, limefoch ra nom peliör, nge limefoch ra nom peliefeng me mwen ewe rum mi unusen pin. A föri ekewe ululun pön irä, ekewe lamp me ekewe acchip, \x + \xo 7.49 \xt Eks 25.31-40\x* \v 50 ekewe kap, ekewe fich, ekewe sepi mi kükün, pwal ekewe sepi fän iten apach mi pwokus me ekewe sepi fän iten moli. Iwe, a pwal föri inisesin ekewe asamen ewe rum mi unusen pin me ekewe asamen lon ewe imwenfel. Ekei pisek meinisin ra för seni kolt. \p \v 51 Lupwen a wes ewe angang meinisin ewe king Salomon a föri won imwen ewe Samol mi Lapalap, Salomon a uwato ekewe pisek Tafit saman we a apini, ewe silifer me kolt me ekewe sepi, o iseniir lon ekewe lenien iseis pisek mi aüchea me lon imwen ewe Samol mi Lapalap. \x + \xo 7.51 \xt 2.Sam 8.11; 1.Kron 18.11\x* \c 8 \s1 Salomon a uwala ewe pworofel lon ewe imwenfel \sr 8.1-11 \r (2.Kron 5.2–6.2) \p \v 1 Mürin, ewe king Salomon a körato ren ekewe souakomwen Israel me mwänirelan ekewe ainang meinisin, pwal ekewe souemwenin ekewe eterekesin Israel. Iwe, a amwichafengeniir lon Jerusalem, pwe repwe uwato lon ewe imwenfel än ewe Samol mi Lapalap we pworofel seni ewe telinimwen Tafit iei Sion. \x + \xo 8.1 \xt 2.Sam 6.12-16; 1.Kron 15.25-29\x* \v 2 Iwe, ekewe re Israel meinisin ra mwicheto ren ewe king Salomon lupwen fansoun ewe chulapen likachoch lon ewe maram Etanim, iei ewe afisuen maram. \x + \xo 8.2 \xt Lif 23.34\x* \v 3 Lupwen ekewe souakomwen Israel meinisin ra feito, ekewe souasor ra ekietä wor än ewe Samol mi Lapalap we pworofel, \v 4 o mwärela ren ewe imwenfel. Iwe, ekewe souasor me ekewe mwän seni ewe ainangen Lefi ra pwal uwala ewe imwenfel seni mangaku me ekewe pisek mi pin mi nom lon ren ewe imwenfel. \v 5 Iwe, ewe king Salomon me ekewe chon Israel meinisin mi mwichefengen ren ra nom mwen ewe pworofel o eäni asor chomong sip me ätemwänin kow, pwe ekewe mönün asor resap chüen tongeni lea. \v 6 Mürin, ekewe souasor ra uwalong än ewe Samol mi Lapalap we pworofel lon ewe imwenfel o anomu lon ewe rum mi unusen pin fän pöükässin ekewe kerop. \v 7 Pöükässin ekewe kerop mi meresiwu ra pwölüela won ewe pworofel me ämwärin kewe. \v 8 Ekewe ämwär ra kon langatam, pwe eman a tongeni küna lesopur seni ewe rum mi pin ika a ü mwen ewe rum mi unusen pin, nge esap wor eman a tongeni küneer me lükün. Ekewe ämwär ra nom ikenan tori ikenai. \v 9 Iwe, esap wor och lon ewe pworofel chilon chök ekewe rüepek fau mi chöpöp Moses a isenirelong lon me arun ewe chuk Horep. Iei ewe ia ewe Samol mi Lapalap a eäni eu pwon ngeni ekewe aramasen Israel, lupwen ra towu seni ewe fanü Isip. \x + \xo 8.9 \xt Tut 10.5\x* \v 10 Nge lupwen ekewe souasor ra towu seni lon ewe imwenfel, eu kuchu a aurala ewe imwenfel, \v 11 ina mine ekewe souasor resap chüen tongeni föri ar angang lon pokiten ewe kuchu. Pun än ewe Samol mi Lapalap ling a aurala ewe imwenfel. \x + \xo 8.11 \xt Eks 40.34-35\x* \s1 Efinünen ewe imwenfel \sr 8.12-66 \p \v 12 Mürin, ewe king Salomon a iotek, \q1 “En Samol mi Lapalap ka anomu akkar lon läng, \q1 nge en ka filätä pwe kopwe nom lon rochokichin rochopwak. \x + \xo 8.12 \xt Kölf 18.11; 97.2\x* \q1 \v 13 Üa aüetä eu imwenfel mi amwarar fän itom, eu leni kopwe nom lon tori feilfeilachök.” \p \v 14 Iwe, ekewe aramasen Israel meinisin ra ütä, nge ewe king a kulu ngeniir o afeiöchüür. \v 15 Mürin a apasa, “Üpwe mwareiti ewe Samol mi Lapalap, ewe Koten Israel, mi apwönüetä mine a eäni pwon ngeni Tafit semei we, lupwen a üra, \v 16 ‘Seni ewe ränin üa emwenawu nei aramasen Israel seni Isip, üsap filätä eu telinimw me lein telinimwen ekewe ainangen Israel meinisin ia eu imwenfel epwe kaütä ie, pwe aramas repwe fel ngeniei ie. Nge üa filätä Tafit, pwe epwe nemeni nei aramasen Israel.’ \x + \xo 8.16 \xt 2.Sam 7.4-11; 1.Kron 17.3-10\x* \v 17 Iwe, a nom lon än Tafit semei we ekiek, pwe epwe aüetä eu imwenfel fän iten ewe Samol mi Lapalap ewe Koten Israel. \v 18 Nge ewe Samol mi Lapalap a üreni Tafit semei we, ‘A mürina pwe ka ekiekin aüetä eu imwenfel fän itei. \x + \xo 8.18 \xt 2.Sam 7.1-3; 1.Kron 17.1-2\x* \v 19 Inamwo nge en kosap aüetä ewe imwenfel. Nge noum mwän epwe upu ngonuk, i epwe aüetä ewe imwenfel fän itei.’ \x + \xo 8.19 \xt 2.Sam 7.12-13; 1.Kron 17.11-12\x* \v 20 Iei ewe Samol mi Lapalap a apwönüetä an we pwon a eäni. Pun üa siwili Tafit semei we lon wisan wisen king me lon Israel, usun ewe Samol mi Lapalap a fen pwon. Iwe, üa aüetä ei imwenfel fän iten ewe Samol mi Lapalap, ewe Koten Israel. \v 21 Ikenan üa pwal awora eu leni fän iten ewe pworofel, ia a nom ie ekewe rüepek fau mi chöpöp än ewe Samol mi Lapalap kapasen pwon a mak ie. Ekei kapasen pwon a eäni ngeni ach kewe lewo, lupwen a emwenirewu seni ewe fanü Isip.” \p \v 22 Mürin, Salomon a ütä mwen än ewe Samol mi Lapalap we rongen asor me fän mesen unusen ewe mwichen chon Israel. Iwe, a aitietä pöün läng \v 23 o iotek, “Ai Samol mi Lapalap, Koten Israel, esap wor eman kot a wewe ngonuk lon läng ika won fanüfan. Ka apwönüetä om pwon o pwäri om tong ellet ngeni noum kewe chon angang mi föri letipom ren unusen leluker. \v 24 Ka apwönüetä om pwon ngeni noum chon angang Tafit semei we. Ewer, ikenai a fis meinisin mine ka apasatä. \v 25 Nge iei, ai Samol mi Lapalap, Koten Israel, kopwe pwal apwönüetä om pwon ngeni Tafit semei we, pun ka üreni pwe epwe wor eman mwirimwirin, epwe wiseni ewe wisen king me lon Israel fansoun meinisin, are nöün kewe mwän repwe chök aleasochik o föri letipom usun i a föri letipom. \x + \xo 8.25 \xt 1.King 2.4\x* \v 26 Iei mine, ai Kot, en ewe Koten Israel, kopwe apwönüetä om kapas ka eäni ngeni noum chon angang Tafit semei we. \p \v 27 Nge ifa usun en, äm Kot, kopwe wesewesen tongeni imweimw won fanüfan? Nengeni, kosap kuch lon läng pwal lon ewe läng mi unusen tekia. Ifa usun, kopwe tongeni kuch lon ei imwenfel üa aüetä? \x + \xo 8.27 \xt 2.Kron 2.6\x* \v 28 Ai Samol mi Lapalap, ai Kot, ngang noum chon angang, kose mochen kopwe aüselinga ai iotek o apwönüetä ai tüngor üa eäni ngonuk ikenai. \v 29 Kopwe mamasa ei imwenfel lepwin me lerän, ewe leni ka kapas usun pwe en kopwe imweimw lon. Kopwe aüselinga ewe iotek ngang noum chon angang üa eäni ngonuk le sape ngeni ei leni. \x + \xo 8.29 \xt Tut 12.11\x* \v 30 Kopwe aüselinga ai kewe tüngor me än noum aramasen Israel kewe tüngor, lupwen aia iotek ngonuk le sape ngeni ei leni. Ewer, kopwe aüseling me läng ewe ia ka nom ie, nge lupwen ka rongorong, kopwe amusala äm tipis. \p \v 31 Iwe, are eman aramas epwe atipisi chon arun, o emwenala ren om ei rongen asor lon ei imwenfel, pwe epwe pwon fän akapel pwe esap tipis, \v 32 mürin kopwe aüseling me läng o apwüngü noum kewe chon angang. Kopwe atipisi ewe mi tipis o ukun ngeni an föför, nge kopwe pwärala pwüngün ewe chon pwüng o liwini ngeni won ükükün an pwüng. \p \v 33 Iwe, are noum aramasen Israel ra kuf ren chon oputer pokiten ar tipis ngonuk, nge mürin ra kulsefäl ngonuk o amusamus ngonuk, are ra iotek o tüngor ngonuk me lon ei imwenfel, \v 34 kopwe aüselingeer me läng o amusala ar tipis. Kopwe aliwinisefäliir ngeni ewe fanü ka fen ngeni ar kewe lewo. \v 35 Iwe, are üt esap püngütiu me läng pokiten ar tipis ngonuk, nge mürin ra iotek ngonuk le sape ngeni ei leni, are ra amusamus ngonuk o kul seni ar tipis pokiten ka ariaföüür, \v 36 mürin kopwe aüselingeer me läng o amusala än noum kewe chon angang ekewe aramasen Israel tipis. Iwe, kopwe aiti ngeniir mine a pwüng pwe repwe föri. Mürin kopwe apüngätiu üt won fanüom, ewe fanü ka ngeni noum aramas pwe repwe fanüeni. \p \v 37 Iwe, are a fis lengita lon ewe fanü, are a wor mätter ika moi ika mesenipik ika lifichimas ika muun, are chon oputer repwe pwelifeili eu lein ar kewe telinimw fän pisekin maun, ese lifilfil meni sokun riaföü ika samau a fis, \v 38 kopwe aüseling ar iotek. Iwe, are eman chök aramas ika noum aramasen Israel meinisin ra tüngor o aitiela pöür ngeni ei imwenfel, ese lifilifil met sokun iotek ika tüngor ra eäni, pun iteiten eman me eman a silei riaföün püsin lelukan, \v 39 mürin kopwe aüselingeer me läng ewe ia ka nom ie. Kopwe amusala ar tipis o liwini ngeni eman me eman ükükün an föför, pun en ka silei leluker, ewer, en echök ka silei leluken aramas meinisin. \v 40 Ren ei noum aramas repwe meninituk lon fansoun ar manau lon ewe fanü ka ngeni äm kewe lewo. \p \v 41 Nge are eman chon ekis, sap i eman lein noum aramasen Israel, epwe feito seni eu fanü toau fän iten itom, \v 42 pun ekewe aramas repwe rongorong itom mi iteföüla, pwal usun om kewe föför ka föriir ren poum mi manaman, are ewe chon ekis epwe feito o iotek le sap ngeni ei imwenfel, \v 43 kopwe aüselinga me läng ewe ia ka nom ie. Iwe, kopwe mwütätä meinisin mine ewe chon ekis a tüngor ngonuk. Ren ei ekewe aramasen fanüfan meinisin repwe silei itom o meninituk, usun noum kewe aramasen Israel ra föri, repwe pwal silei pwe ei imwenfel üa aüetä a eu leni ia aramas repwe fel ngonuk ie. \p \v 44 Iwe, are ka tinala noum aramas pwe repwe feila maun ngeni chon oputer, ese lifilifil ia ra nom ie, are ra iotek ngonuk, en ewe Samol mi Lapalap, le sape ngeni ei telinimw ka filätä, pwal ngeni ei imwenfel üa aüetä fän itom, \v 45 kopwe aüselinga ar iotek me tüngor me läng o alisiir. \p \v 46 Nge are noum aramas ra tipis ngonuk, pun esap wor eman esap föri tipis, nge ka song ngeniir o mwüt ngeni chon oputeer pwe repwe akufuur o uweerela lon fanüer mi toau ika arap, \v 47 nge are ra memef lon leluker o ekieksefäl me lon ewe fanü ia ra oola ie, are ra tüngor ngonuk me lon fanüen chon liapeniir o apasa, ‘Äm aia tipis o föri föför esepwüng me ngau,’ \v 48 are ra kulsefälituk ren unusen leluker me lon fanüen chon oputer o iotek ngonuk le sape ngeni fanüer ka ngeni ar kewe lewo, are ra sape ngeni ei telinimw ka filätä, pwal ngeni ei imwenfel üa aüetä fän itom, \v 49 kopwe aüselinga ar iotek me ar tüngor me läng ewe ia ka nom ie o alisiir. \v 50 Iwe, kopwe amusala än noum kewe aramas tipis me pupungau ra föri ngonuk. Kopwe pwal awora tong lon leluken chokewe mi uweerela, pwe repwe tongeer. \v 51 Pun ir noum aramas ka nöüniir, ka emwenirewu seni Isip ewe leni mi wewe ngeni eu lenien ekkei mi fokun sarara. \v 52 Ai Samol me ai Kot, kose mochen kopwe netiu o aüselinga än noum chon angang tüngor, pwal än noum kewe aramasen Israel tüngor iteiten fansoun ra kökköruk pwe kopwe alisiir. \v 53 Pun en ka aimwürela seni lein ekewe aramasen fanüfan meinisin pwe kopwe nöüniir, usun Moses noum we chon angang a fen pwärätä fän alom, lupwen ka emwenawu äm kewe lewo seni Isip.” \p \v 54 Lupwen Salomon a wes le eäni ekei iotek me tüngor meinisin ngeni ewe Samol mi Lapalap, a ütä me mwen ewe rongen asor, ia a fotopwäsuk ie o eitietä pöün läng. \v 55 Iwe, a ütä o afeiöchü unusen ewe mwichen chon Israel fän mwelian mi osomong o apasa, \v 56 “Üpwe mwareiti ewe Samol mi Lapalap mi awora kinamwe ngeni nöün aramasen Israel usun a fen pwon. A apwönüetä an kewe pwon mi mürina meinisin a eäni ngeni Moses nöün we chon angang fän iten ekewe chon Israel. \x + \xo 8.56 \xt Tut 12.10; Jos 21.44-45\x* \v 57 Ewe Samol mi Lapalap ach Kot epwe etikich usun a eti ach kewe lewo. Amwo esap likitikichela ika pöütikichela. \v 58 Epwe akulu lelukach ngeni, pwe sipwe aleasochisi alon o apwönüetä an kewe allük me pwüüng meinisin a allük ngeni ach kewe lewo. \v 59 Amwo ewe Samol mi Lapalap ach we Kot epwe chechemeni lerän me lepwin ai kei kapas üa eäni le tüngor ngeni. Amwo epwe pwal alisiei ngang nöün chon angang me nöün aramasen Israel won ükükün ach osupwang iteiten rän. \v 60 Ren ei aramasen fanüfan meinisin repwe silei pwe ewe Samol mi Lapalap i chök Kot, esap pwal wor eman lükün. \v 61 Iei mine lelukemi epwe fokun wenechar ngeni ewe Samol mi Lapalap ach we Kot, oupwe aleasochisi an kewe allük o apwönüetä an kewe pwüüng, usun oua föri ikenai.” \p \v 62 Mürin, ewe king Salomon me ekewe chon Israel meinisin mi nom ren ra asor ngeni ewe Samol mi Lapalap. \v 63 Iwe, Salomon a eäni asoren kinamwe ngeni ewe Samol mi Lapalap ükükün rüe me ruungeröü ätemwänin kow me ipükü rüe ngeröü sip. Iei usun ewe king me ekewe aramasen Israel meinisin ra efinüna imwen ewe Samol mi Lapalap. \v 64 Lon ewe chök ränin ewe king a apini lukalapen ewe leni lükün mwen imwen ewe Samol mi Lapalap. Iwe, ikenan a eäni ekewe asoren kek me asoren mongö, pwal ekewe kinikinin kiris seni ekewe asoren kinamwe, pokiten ewe rongen asor seni piras mi nom fän mesen ewe Samol mi Lapalap a men kükün fän iten ekei sokopaten asor meinisin. \p \v 65 Iei usun Salomon me ekewe chon Israel meinisin mi nom ren ra föri ewe chulapen likachoch lon ewe fansoun. Iwe, eu mwichemongen aramas ra feito seni ewe al mi ale ngeni Hamat a nom efeng, pwal seni ewe öüwön Isip a nom ör. Ra föri efinünen ewe imwenfel lon ükükün fisu rän, nge lon ükükün fisu rän ra föri ewe chulapen likachoch. \v 66 Iwe, sorotän ewe rän Salomon a afeilai ekewe aramas. Iwe, ra afeiöchü ewe king o feila ngeni en me lenian fän meseik me pwapwan leluker pokiten ekewe feiöch meinisin ewe Samol mi Lapalap a awora ngeni Tafit nöün we chon angang, pwal ngeni nöün kewe aramasen Israel. \c 9 \s1 Kot a pwä ngeni Salomon fän aruuan \sr 9.1-9 \r (2.Kron 7.11-22) \p \v 1 Lupwen Salomon a wes le aüetä imwen ewe Samol mi Lapalap me püsin imwan, pwal meinisin mine a mochen aüetä, \v 2 ewe Samol mi Lapalap a pwä ngeni Salomon fän aruuan, usun a fen pwä ngeni me lon Kipeon. \x + \xo 9.2 \xt 1.King 3.5; 2.Kron 1.7\x* \v 3 Iwe, ewe Samol mi Lapalap a üreni, “Üa aüselinga om iotek me om tüngor ka eäni ngeniei. Üa apini ei imwenfel ka aüetä pwe epwe eu leni üpwe imweimw lon tori feilfeilachök. Üpwe mamasa ei leni o tümwünü fansoun meinisin. \v 4 Nge en, are kopwe angang ngeniei fän wenechar me limöchün lelukom usun Tafit semom we a föri, are kopwe aleasochisi meinisin mine üa allük ngonuk o apwönüetä ai kewe allük me pwüüng, \v 5 mürin üpwe anüküchara mwum lon Israel tori feilfeilachök, usun üa fen pwon ngeni Tafit semelapom we ren ai apasa, ‘Epwe fokun wor eman mwirimwirum iteiten fansoun, epwe wiseni ewe wisen king me lon Israel.’ \x + \xo 9.5 \xt 1.King 2.4\x* \v 6 Nge are ämi me mwirimwirum kana oupwe kul seniei, are oua aleasolap ngeni ai kewe allük me pwüüng üa ngenikemi, are oupwe angang ngeni pwal ekoch kot o fel ngeniir, \v 7 mürin üpwe ärawu chon Israel seni lon ewe fanü üa ngeniir. Iwe, ei imwenfel üa apini fän itei üpwe aturawu me fän mesei, nge aramas repwe leaweni chon Israel ren kapsen ämängau me kapasen turunufas me lein chon ekewe mwü meinisin. \v 8 Iwe, ei imwenfel epwe wiliti eu ioien fau, nge meinisin mi pwereto lükün repwe mairü ren o turunufasei, repwe pwal ais, ‘Pwota ewe Samol mi Lapalap a föri ei sokun föför ngeni ei fanü me ei imwenfel.’ \x + \xo 9.8 \xt 2.King 25.9; 2.Kron 36.19\x* \v 9 Iwe, aramas repwe pälüeni, ‘Pokiten ra likitala ewe Samol mi Lapalap ar we Kot mi emwenawu ar kewe lewo seni ewe fanü Isip. Ra pwal angei ekoch kot, ra fel ngeniir o angang ngeniir. Iei mine ewe Samol mi Lapalap a awarato wor ekei feiengau meinisin.’” \s1 Pwal ekoch sokun än Salomon föför \sr 9.10-28 \r (2.Kron 8.1-18) \p \v 10 Iwe, lon ükükün rüe ier Salomon a aüetä imwen ewe Samol mi Lapalap me püsin imwan. \v 11 Hairam ewe kingen Tirus a ngeni Salomon irä setar me irä saipires me kolt ükükün an mochen. Iwe, amwüchülan ei angang king Salomon a ngeni Hairam rüe telinimw me lon ewe fanü Kalili. \v 12 Nge lupwen Hairam a feito seni Tirus pwe epwe katol ekewe telinimw Salomon a ngeni, Hairam esap saniir. \v 13 Iei mine a üreni Salomon, “Pwii, met sokun telinimw kei ka ngeniei.” Iei mine ra aita ngeni ewe fanü Kapul \f + \fr 9.13 \ft wewen Kapul esor lomotan\f* tori ikenai. \v 14 Nge Hairam a fen tinala ren ewe king ina epwe ükükün rüanü esop ton kolt. \p \v 15 Iwe, ewe king Salomon a nöünöü chon angangen kinroosi, lupwen a aüetä imwen ewe Samol mi Lapalap me püsin imwan, pwal lupwen a amasoua ewe leni peliötiuen ewe telinimw o aüetä tittin Jerusalem. A pwal nöüniir le aüsefälietä ekewe telinimw Hasor, Mekito me Keser. \v 16 (Iwe, Farao ewe kingen Isip a feila o liapeni ewe telinimw Keser. A kenala ewe telinimw o niela ekewe chon Kanaan mi imweimw lon. Mürin a lifang ngeni nöün we föpwül ewe telinimw, lupwen a pwülüeni Salomon. \v 17 Iei mine Salomon a aüsefälietä Keser). Salomon a pwal nöüni ekewe chon angangen kinroosi le aüetä Pethoron-fan, \v 18 Palat me Tamar mi nom lon ewe fanüapön Juta, \v 19 ekewe telinimw meinisin ia a nom ie an lenien iseis pisek me ekewe telinimw fän iten waan woken me nöün oris. Iwe, Salomon a pwal aüetä meinisin mine a chök mochen me lon Jerusalem, lon Lepanon pwal lon unusen ewe fanü a nemeni. \v 20 Iwe, Salomon a nöüni chon angang ekewe aramas mi chüen manau seni ekewe chon Amor, chon Hit, chon Peris, chon Hiw me ekewe chon Jepus. Ir sap aramasen Israel, \v 21 nge mwirimwirin chokewe mi chüen manau lon ewe fanü ekewe aramasen Israel resap tongeni aroserela. Ikkei ir chokewe Salomon a nöüniir amanau. Iei usun a chüen fis tori ikenai. \v 22 Nge Salomon esap nöüni amanau ekewe aramasen Israel. Ir ra wisen sounfiu, ra nöüwisen mwü, ra meilap, ra souemwen me chon nemeni chon wawa waan woken, ra pwal chon wawa oris. \p \v 23 Iwe, mi wor ükükün limepükü lime meilap mi wisen nemeni ekewe aramas mi föri än ewe king Salomon angangen kaü imw. \p \v 24 Nge nöün Farao fefin pwülüen Salomon a feitä seni ewe telinimwen Tafit o feila ngeni püsin imwan Salomon a aüetä fän itan. Mürin, Salomon a amasoua ewe leni peliötiuen ewe telinimw. \p \v 25 Iwe, fän ülüngat iteiten ier Salomon a sou eäni asoren kek me asoren kinamwe won ewe rongen asor a senätä fän iten ewe Samol mi Lapalap. A pwal eäni asor apach mi pwokus ngeni ewe Samol mi Lapalap. Iei usun a awesöchüela angangen ewe imwenfel. \x + \xo 9.25 \xt Eks 23.17; 34.23; Tut 16.16\x* \p \v 26 Ewe king Salomon a pwal falei eu pöisein sip me lon Esion-keper mi arap ngeni Elat arosetin ewe Setipar lon ewe fanü Etom. \v 27 Nge ewe king Hairam a tinala nöün kewe sälo mi repi lematau won ei pöisei, pwe repwe angangfengen me nöün Salomon kewe chon angang. \v 28 Iwe, ra saila Ofair o uwato ren ewe king Salomon ina epwe ükükün engol me wonu ton kolt. \c 10 \s1 Ewe kiwinen Sepa a churi Salomon \sr 10.1-13 \r (2.Kron 9.1-12) \p \v 1 Lupwen ewe kiwinen Sepa a rongorong usun än Salomon iteföüla a tori me ren ewe Samol mi Lapalap, a feila pwe epwe sotuni Salomon ren kapas ais mi weires. \v 2 Iwe, neminewe a tori Jerusalem fiti chomong chon angang me kamel mi uwou nofitin mongö mi pwokus, kolt mi chomong, pwal fau aüchea. Iwe, lupwen a churi Salomon, a ais ngeni meinisin mine a ekieki lon lelukan. \v 3 Nge Salomon a pälüeni an kapas ais meinisin. Esap wor och mi weires ngeni ewe king an epwe tongeni palüeni. \v 4 Iwe, lupwen ewe kiwinen Sepa a küna än Salomon tipachem, ewe imw a aüetä fän itan, \v 5 ewe mongö mi nom won an chepel, usun än nöün kewe nöüwis mot ünükün, angangöchün nöün kewe chon angang me lingen üfer, nöün chon amolätä ünüman, pwal ekewe asoren kek a eäni me lon imwen ewe Samol mi Lapalap, neminewe a fokun mwar ren. \p \v 6 Mürin, ewe kiwin a üreni ewe king Salomon, “A let ewe pworaus üa rong me lon püsin fanüei usun om föför me om tipachem. \v 7 Nge ngang üsap mochen lükü ewe pworaus tori iei üa feito o küna ren püsin mesei. Nge nengeni, ra chök apworausa ngeniei esopun pworausom. Om tipachem me om pisekisek a kon senukula seni ewe pworaus üa rongorong. \v 8 Feiöchün pwülüom kewe. Feiöchün noum kei chon angang mi nom reöm iteiten fansoun o rongorong ngeni om tipachem. \v 9 Üpwe mwareiti ewe Samol mi Lapalap om we Kot mi pwapwaituk o atolongok lon ewe wisen king lon Israel. Pokiten ewe Samol mi Lapalap a echeni Israel tori feilfeilachök, iei mine a seikuketä pwe kopwe nöür king o eäni kapwüng me pwüng ngeniir.” \v 10 Mürin, neminewe a ngeni ewe king ina epwe ükükün limu ton kolt, chomong nofitin mongö me fau aüchea. Esap chüen wor ei ükükün chomongun nofitin mongö a torisefäli ewe king Salomon usun mine ewe kiwinen Sepa a ngeni. \x + \xo 10.10 \xt Mat 12.42; Luk 11.31\x* \p \v 11 Iwe, än Hairam pöisein sip mi uwato kolt seni Ofair, ra pwal uwato chomong irä itan alkum me fau aüchea. \v 12 Seni ekei irä alkum ewe king a föri arongorongen imwen ewe Samol mi Lapalap pwal arongorongen püsin imwan, a pwal föri ükülele me kitar seni fän iten ekewe souköl. Ei chomongun irä alkum esap chüen tori Israel ika pwä mürin ena fansoun. \p \v 13 Iwe, ewe king Salomon a ngeni ewe kiwinen Sepa meinisin mine a mochen ika tüngor lükün ekewe lifang a fen ngeni seni somwen wöün. Mürin, neminewe me nöün kewe chon angang ra liwiniti poputän fanüer. \s1 Än Salomon wöü me iteüöch \sr 10.14-25 \r (2.Kron 9.13-28) \p \v 14 Iwe, choun ewe kolt mi tori Salomon iteiten ier ina epwe ükükün rüe me limu ton, \v 15 lükün mine a tolong seni takisesin ekewe chon amömö me winnen ekewe chon amömö, pwal takises seni ekewe kingen Arapia meinisin me ekewe kepinan ewe fanü Israel. \v 16 Iwe, ewe king Salomon a föri rüepükü tittin maun mi watte o cheni ngeni kolt mi nechenech. Nge kolten eu me eu kewe tittin maun ina epwe ükükün engol me limu paun. \v 17 A pwal föri ülüpükü tittin maun mi kükün o cheni ngeni kolt mi nechenech. Nge kolten eu me eu kewe tittin maun mi kükün ina epwe ükükün rüanü paun. Iwe, ewe king a iseni ekei tittin maun lon ewe imwen wöllapen Lepanon. \v 18 Mürin, ewe king a pwal föri eu lenien motun king mi watte, a alinga ngeni ngiin äläfan o apachätä kolt mi mürina won. \v 19 Iwe, a wor wonu foson latön ewe lenien motun king, nge won ullulon ewe lenien mot me lon a wor uluulun möküren eman nienifön kow. Mi pwal wor lenien pau won lepekin me ruu, nge uluulun ruoman laion ra nom lükün ekewe lenien pau. \v 20 Nge mi pwal wor uluulun engol me ruoman laion won ewe latö, eman uluulun laion a nom lesopun me ruu ekewe wonu foso. Ei sokun lenien motun king esap fokun wor esin lon ekewe mwü. \v 21 Iwe, än ewe king Salomon kapen ün meinisin ra för seni kolt, pwal ekewe sepi meinisin mi nom lon ewe imwen wöllapen Lepanon ra för seni kolt mi mürina. Esap wor eu leir a för seni silifer, pun silifer esap kon aüchea lon fansoun manauen Salomon. \v 22 A pwal wor än ewe king pöisein sip mi kamö me amömö pisek mi fiti än Hairam pöisein sip. Iwe, fän eu lon iteiten ülüngat ier ei pöisein sip a liwinto o uwato kolt, silifer, ngiin äläfan me sokopaten mongki. \p \v 23 Iei usun ewe king Salomon a pisekisek me tipachem lap seni ekewe king meinisin won fanüfan. \v 24 Iwe, chon fanüfan meinisin ra mochen feito ren Salomon pwe repwe rongorong an tipachem Kot a fang ngeni. \v 25 Nge iteiten eman me eman mi feito a uwato an lifang: pisek seni silifer me kolt, üf, pisekin maun, nofitin mongö, oris me aas kana. Ei a chök fifis ier me ier. \s1 Salomon a kamö o amömö oris me woken \sr 10.26-29 \p \v 26 Iwe, Salomon a achufengeni chomong woken me oris. A wor ren ükükün engeröü föpükü woken me engol me ruungeröü oris. A anomu ekoch lon ekewe telinimwen woken, nge ekoch a anomu ren lon Jerusalem. \x + \xo 10.26 \xt 1.King 4.26\x* \v 27 Lupwen fansoun mwün ewe king Salomon, silifer a chomong lon Jerusalem usun chök chomongun fau, a pwal wor chomong irä setar usun chök chomongun ewe irä sikamor mi mär fäsonun ekewe chuk. \x + \xo 10.27 \xt Tut 17.17\x* \v 28 Nöün Salomon kewe oris ra feito seni Isip me Kue, pun nöün kewe chon kamö ra möniir seni Kue ren moni. \x + \xo 10.28 \xt Tut 17.16\x* \v 29 Iwe, ra kamö efoch woken seni Isip won ükükün wonopükü föün moni silifer, nge eman oris won ükükün ipükü lime föün moni silifer. Nge nöün ewe king chon amömö ra pwal amömösefäliela ekewe woken me oris ngeni ekewe kingen chon Hit me ekewe kingen Siria meinisin. \c 11 \s1 Salomon a rik seni Kot. A wor chon pälüeni \sr 11.1-40 \p \v 1 Iwe, ewe king Salomon a sani chomong fin ekis. Lükün nöün Farao we föpwül a pwal pwülüeni fin Moap, fin Amon, fin Etom, fin Siton me fin Hit. \x + \xo 11.1 \xt Tut 17.17\x* \v 2 Ikkei ekewe mwü ewe Samol mi Lapalap a kapas ngeni ekewe aramasen Israel usun, pwe resap pwüpwülü ngeniir, nge ir resap pwal pwüpwülü ngeniir, pun repwe fokun akulu leluker ngeni ar kewe kot. Nge Salomon a chök fitipacheiti ekewe fefin o tongeer. \x + \xo 11.2 \xt Eks 34.16; Tut 7.3-4\x* \v 3 A pwülüeni ükükün füpükü finesamol, a pwal wor ükükün ülüpükü ülüpwülüan me lükür. Nge pwülüan kewe ra akunala lelukan seni Kot. \v 4 Pun lupwen Salomon a chinlap, pwülüan kewe ra akulu lelukan pwe a fel ngeni ekewe koten ekis. Iwe, lelukan esap chüen unus ngeni ewe Samol mi Lapalap an we Kot epwe usun leluken Tafit saman we. \v 5 Pun Salomon a fel ngeni Astarot än chon Siton we anüfefin, pwal ngeni Molok än chon Amon we kot mi fokun anioput. \v 6 Iei usun Salomon a föri mine a ngau me fän mesen ewe Samol mi Lapalap, nge esap unusen allükülük ngeni ewe Samol mi Lapalap epwe usun Tafit saman we. \v 7 Salomon a aüetä me won ewe chuk ötiuen Jerusalem eu lenien fel ngeni Kemos än chon Moap kot mi fokun anioput, pwal ngeni Molok än chon Amon kot mi fokun anioput. \v 8 A pwal aüetä lenien fel fän iten pwülüan kewe ekewe fin ekis meinisin, pwe repwe tongeni keni apach mi pwokus o eäni asor ngeni ar kewe kot. \p \v 9 Iwe, ewe Samol mi Lapalap ewe Koten Israel a song ngeni Salomon, pun lelukan a kul seni. Inamwo an pwä ngeni fän ruu \v 10 o allük ngeni pwe esap fel ngeni pwal ekoch kot, nge Salomon esap aleasochisi mine ewe Samol mi Lapalap a allük ngeni. \v 11 Iei mine ewe Samol mi Lapalap a üreni Salomon, “Pokiten ka föri ei föför, pwe ka atai ai we pwon o aleasolap ngeni ai kewe pwüüng üa allük ngonuk, üpwe fokun angei senuk ewe mwü o ngeni eman lein noum kewe nöüwis. \v 12 Nge fän iten Tafit semom we, üsap föri ei lupwen ka chüen manau. Iwe, üpwe angei ewe mwü seni lepöün noum we mwän. \v 13 Üsap angei seni unusen ewe mwü, nge üpwe likiti ngeni eu chök ainang fän iten Tafit nei we chon angang, pwal fän iten Jerusalem ewe telinimw üa filätä.” \p \v 14 Iwe, ewe Samol mi Lapalap a pesei Hatat ewe re Etom, pwe epwe pälüeni o ü ngeni Salomon. Ätei eman mwirimwirin ewe kingen Etom. \v 15 Pun me lom, lupwen Tafit a maun ngeni Etom, Joap ewe meilapen sounfiu a feila ikenan, pwe epwe peiaseni ekewe mi ninnila. \v 16 Pun Joap me ekewe sounfiun Israel meinisin ra nom Etom lon ükükün wonu maram, nge lon ena fansoun ra ärala ekewe mwän meinisin lon Etom. \v 17 Nge Hatat a süla Isip fiti ekoch chon Etom nöün saman kewe chon angang. Lon ena fansoun Hatat a chüen eman chök kükün ät. \v 18 Iwe, ra sai seni Mitian o tori Paran, ra pwal nuki ekoch mwän seni Paran o feila Isip ren Farao ewe kingen Isip. Nge Farao a ngeni Hatat eu imw me eu fanü, a pwal ngeni anan mongö. \v 19 Hatat a fokun küna ümöümöch me ren Farao, pwe Farao a ngeni pwin Tapenes we pwe pwülüan. Tapenes pwülüen Farao i ewe kiwin. \v 20 Iwe, pwin Tapenes we a nöüni me won Hatat eman ät itan Kenupat. Tapenes a foleni ätei lon imwen Farao, nge Kenupat a nom ren nöün Farao kewe mwän. \v 21 Lupwen Hatat a rong me lon Isip pwe Tafit a mäla, pwal Joap ewe meilapen mwichen sounfiu, Hatat a üreni Farao, “Kose mochen mwüt ngeniei pwe üpwe liwiniti poputän fanüei.” \v 22 Nge Farao a aisini, “Ifa usun, üa tümwününgau ngonuk, pwe ka ekiekin liwiniti poputän fanüom?” Nge Hatat a üreni, “Apwi, kopwe chök mwüt ngeniei pwe üpwe le feila.” \p \v 23 Kot a pwal pesei Reson nöün Eliata we mwän, pwe epwe ü ngeni Salomon. Ätei Reson ewe mi sü seni an samol Hatateser ewe kingen Sopa. \v 24 Iwe, a amwichato ekoch aramas, nge i a wiliti souemwenin eu mwichen aramas mi küt liaper fän pöchökül. Ei a fis mürin Tafit a niela ekewe sounfiun Sopa. Iwe, Reson me an mwich ra feila Tamaskus o nonom ikenan. Ra seikätä Reson pwe epwe king lon Tamaskus. \v 25 Reson a ü ngeni chon Israel lon unusen ränin manauen Salomon o afeiengaueer usun chök Hatat. Iwe, lupwen a nemeni Siria, a oput chon Israel. \p \v 26 Pwal Jeropoam nöün Nepat we mwän eman re Efraim seni Sereta a ü ngeni ewe king, i eman nöün Salomon kewe nöüwis, iten inan Serua, eman fefin mi mä pwülüan. \v 27 Iei popun an ü ngeni ewe king. Salomon a amasoua ewe leni peliötiuen Jerusalem o pinela ewe pwang mi nom lon tittin ewe telinimwen Tafit saman we. \v 28 Iwe, ewe mwän Jeropoam a fokun lipwäköch. Nge lupwen Salomon a küna pwe ewe alüal a fokun achocho le angang, a awisa pwe epwe nemeni unusen ewe mwichen chon angangen kinroosi lon fanüen ekewe ainangen Manasa me Efraim. \v 29 Lon eu rän, lupwen Jeropoam a feila seni Jerusalem, ewe soufos Ahia seni Silo a churi me won al, lon eu fanü mi amassawa, nge ra chök ruomanüla. Iwe, Ahia a üföüf echö üf mi fö. \v 30 Mürin, Ahia a amwöchü püsin üfan mi fö a üföüf o kamwekisietiu lon engol me ruu kinikin. \v 31 Iwe, a üreni Jeropoam, “Kopwe angei fän itom engol kinikin. Pun iei alon ewe Samol mi Lapalap ewe Koten Israel: Nengeni, üpwe le angei seni Salomon ewe mwü o ngonuk engol ainang. \v 32 Nge Salomon epwe chök nemeni eu ainang fän iten nei chon angang Tafit, pwal fän iten Jerusalem, ewe telinimw üa filätä me lein telinimwen ekewe ainangen Israel meinisin. \v 33 Pun Salomon a likitieila o fel ngeni Astarot nöün chon Siton anüfefin me Kemos ewe koten Moap, pwal Molok ewe koten Amon. Salomon esap aleasochisiei, esap pwal föri mine a pwüng me fän mesei o apwönüetä ai kewe pwüüng me allük usun Tafit saman we a föri. \v 34 Nge üsap angei seni unusen ewe mwü, pun üpwe mwüt ngeni pwe epwe nemenem lon unusen ränin manauan. Ei üpwe föri fän iten Tafit nei we chon angang üa filätä, ätewe mi aleasochisi ai kewe allük me pwüüng. \v 35 Iwe, üpwe angei ewe mwü seni nöün Salomon we mwän o ngonuk engol ainang. \v 36 Nge eu ainang üpwe ngeni nöün we mwän, pwe epwe wor eman mwirimwirin Tafit nei we chon angang epwe sopwela le nemenem lon Jerusalem, ewe telinimw üa filätä pwe üpwe imweimw lon. \v 37 Iwe, Jeropoam, üpwe awisok pwe kopwe king lon Israel o nemenem won ükükün om mochen. \v 38 Are kopwe aüselinga meinisin mine üa allük ngonuk, are kopwe pwal aleasochisiei o föri mine a pwüng me fän mesei ren om apwönüetä ai kewe pwüüng me allük, usun Tafit nei we chon angang a föri, ngang üpwe etuk, üpwe pwal awisa ngonuk ewe wisen king lon Israel o fokun awora mwirimwirum lon ewe wis, usun üa awora mwirimwirin Tafit. \v 39 Pokiten än Salomon tipis üpwe atekisonätiu mwirimwirin Tafit, nge sap tori feilfeilachök.” \v 40 Iwe, Salomon a ekiekin niela Jeropoam. Iei mine Jeropoam a süla ren Sisak ewe kingen Isip o nonom Isip tori Salomon a mäla. \s1 Salomon a mäla \sr 11.41-43 \r (2.Kron 9.29-31) \p \v 41 Iwe, lusun pworausen än Salomon föför meinisin, an angang meinisin me an tipachem a mak lon ewe puken uruwon Salomon. \v 42 Salomon a king lon unusen Israel me lon Jerusalem lon ükükün faik ier. \v 43 Iwe, Salomon a mäla, nge ra peiaseni lon ewe telinimwen Tafit saman we. Nge Rehopoam nöün we mwän a siwili lon wisan wisen king. \c 12 \s1 Chon Israel ra ü ngeni Rehopoam \sr 12.1-24 \r (2.Kron 10.1-19) \p \v 1 Iwe, Rehopoam a feila Sikem, pun chon Israel meinisin ra mwichefengen ikenan, pwe repwe seikätä Rehopoam lon wisen king. \v 2 Nge lupwen Jeropoam nöün Nepat we mwän mi nom Isip, ewe ia a süla ie seni ewe king Salomon, a rong usun, a liwinto seni Isip, \v 3 pun ekewe chon Israel ra titi i. Mürin, Jeropoam me ekewe chon Israel ra feito ren Rehopoam o üreni, \v 4 “Semom we a achouu ngenikem chomong angang. Iei mine kopwe apäna ngenikem ewe angang mi chou, semom we a achouu ngenikem, o amecheresikem, mürin äm aipwe angang ngonuk.” \v 5 Iwe, Rehopoam a üreniir, “Oupwe liwinla, nge mürin ülüngat rän oupwe liwinto rei pwe üpwe ngenikemi pälüen ämi tüngor.” Iei mine ekewe aramas ra feila. \p \v 6 Mürin, ewe king Rehopoam a angei öüröüran me ren ekewe chinlap mwän, ätekewe mi angang ngeni saman we, lupwen a chüen manau. Iwe, a aisiniir, “Met ämi öüröür ngeniei, pwe üpwe pälüeni ngeni ekei aramas?” \v 7 Ra üreni, “Are ka mochen eman chon angang ngeni ekei aramas ikenai, kopwe eäni kapas mürina ngeniir, lupwen kopwe pälüeni ar tüngor, mürin ir repwe noum chon angang fansoun meinisin.” \v 8 Nge Rehopoam a pöütala ewe öüröür a angei seni ekewe chinlap mwän o angei öüröüran me ren pilon kewe alüal mi angang ngeni. \v 9 Iwe, a aisiniir, “Met ämi öüröür, pwe sipwe pälüeni ngeni ekei aramas mi üreniei pwe üpwe apäna ngeniir ewe angang mi chou, semei we a achouu ngeniir?” \v 10 Iwe, pilon Rehopoam kewe alüal ra üreni, “Iei usun mine kopwe pälüeni ngeni ewe tüngor seni ekewe aramas, ‘Aütüngini a öümong seni lukalapen semei we. \v 11 Are mi pwüng pwe semei we a achouu ngenikemi chomong angang, ngang üpwe föri pwe epwe chou seni. Semei we a apwüngükemi fän wok, nge ngang üpwe apwüngükemi fän och wichiwich seni silin man mi ken.’” \p \v 12 Mürin ülüngat rän Jeropoam me ekewe aramas meinisin ra feito ren ewe king Rehopoam, usun i a fen kapas ngeniir pwe repwe liwinto. \v 13 Iwe, ewe king a kapas ngeni ekewe aramas fän pöchökül o pöütala öüröüran me ren ekewe chinlap mwän. \v 14 A kapas ngeniir fän öüröüran me ren ekewe alüal o üreniir, “Semei we a achouu ngenikemi chomong angang, nge ngang üpwe föri pwe epwe chou seni. Semei we a apwüngükemi fän wok, nge ngang üpwe apwüngükemi fän och wichiwich seni silin man mi ken.” \v 15 Iei usun ewe king esap aüselinga än ekewe aramas tüngor. Ei a fis me ren ewe Samol mi Lapalap, pwe epwe apwönüetä an kapas a eäni ngeni Ahia ewe re Silo fän iten Jeropoam nöün Nepat we mwän. \p \v 16 Iwe, lupwen chon Israel meinisin ra küna pwe ewe king esap aüselinga ar tüngor, ra pälüeni ewe king, “Pwota sipwe chiechi ngeni Tafit me an famili? Met sokun feiöch sa angei seniir? Ämi chon Israel, oupwe liwiniti en me lenian. Rehopoam, kopwe tümwünü püsin chon leimwom.” Iei mine chon Israel ra liwiniti en me lenian. \x + \xo 12.16 \xt 2.Sam 20.1\x* \v 17 Nge Rehopoam a chök nemeni ekewe chon Israel mi imweimw lon ekewe telinimwen Juta. \v 18 Mürin, ewe king Rehopoam a tinala Atoniram ewe meilapen ewe mwichen chon angangen kinroosi ren ekewe chon Israel, nge ir ra monei ngeni fau, iwe a mäla. Mürin, ewe king Rehopoam a müttir tötä won waan woken o süla Jerusalem. \v 19 Seni ewe ränin tori ikenai ekewe chon Israel ra ü ngeni mwün Tafit me mwirimwirin. \v 20 Nge lupwen chon Israel meinisin ra rongorong pwe Jeropoam a liwinto seni Isip, ra titi i lon ar mwich. Iwe, ra seikätä Jeropoam pwe epwe kingen Israel. Esap wor eman mi eti ekewe mwirimwirin Tafit, chilon chök ewe ainangen Juta. \p \v 21 Iwe, lupwen Rehopoam a tori Jerusalem, a amwichafengeni ükükün ipükü walik ngeröü sounfiu mi kefil seni ewe ainangen Juta me Peniamin, pun a ekiekin maun ngeni chon Israel o aliwinisefäli mwün. \v 22 Nge Kot a üreni ewe soufos Semaia, \v 23 pwe epwe kapas ngeni Rehopoam nöün Salomon we mwän ewe kingen Juta, ngeni chon ekewe ainangen Juta me Peniamin meinisin, pwal ngeni ekewe lusun aramas, \v 24 “Iei aloi ngang ewe Samol mi Lapalap: Ousap feila pwe oupwe maun ngeni pwimi kewe chon Israel. Oupwe liwiniti en me lenian, pun ei mettoch mi fis a feito seniei.” Iwe, ra aleasochisi alon ewe Samol mi Lapalap o liwiniti en me lenian. \s1 Jeropoam a emweni chon Israel ngeni tipis \sr 12.25-33 \p \v 25 Iwe, Jeropoam a apöchöküla tittin ewe telinimw Sikem lon ewe fanü mi chukuchukutä me lon Efraim o imweimw ikenan. Mürin, a feila seni ikenan o apöchöküla tittin ewe telinimw Penuel. \v 26 Nge Jeropoam a ekieki lon lelukan, “Iei ewe mwü epwe liwiniti chon leimwen Tafit. \v 27 Are ekei aramas repwe feila o asor lon imwen ewe Samol mi Lapalap me lon Jerusalem, mürin repwe kulsefäl ngeni ar samol Rehopoam. Iwe, repwe nieila o liwiniti Rehopoam ewe kingen Juta.” \v 28 Mürin än ewe king Jeropoam ekieki usun ei mettoch, a föri ruu uluulun kow seni kolt o üreni ekewe aramas, “Ämi oua feila Jerusalem fansoun langatam pwe oupwe fel ngeni Kot. Ämi chon Israel, nengeni, ikkei ir ämi kewe kot mi emwenikemiiwu seni ewe fanü Isip.” \x + \xo 12.28 \xt Eks 32.4\x* \v 29 Iwe, a anomu eu kewe uluulun kow lon Petel, nge ewe eu a anomu lon Tan. \v 30 Ren ei mettoch ekewe aramasen Israel ra tipis, pun ra feila o fel ngeni ewe eu uluulun kow lon Petel, ra pwal feila o fel ngeni ewe pwal eu lon Tan. \v 31 Jeropoam a pwal aüetä lenien fel won ekewe leni mi tekia o filätä souasor me lein ekewe aramas meinisin, nge ir sap chon ewe ainangen Lefi. \v 32 Iwe, Jeropoam a pwal filätä eu ränin chulap lon engol me limuen ränin ewe awaluen maram, usun ewe ränin chulap mi fis lon Juta. Iwe, a asor won ewe rongen asor me lon Petel ngeni ekewe uluulun kow a püsin föri. A pwal anomu lon Petel ekewe souasor seni ekewe lenien fel won ekewe leni mi tekia i a föri. \v 33 Iwe, lon engol me limuen ränin ewe awaluen maram, ewe rän Jeropoam a püsin filätä, a feila Petel o asor won ewe rongen asor i a püsin senätä. Iei usun a afisätä eu ränin chulap fän iten ekewe aramasen Israel. \x + \xo 12.33 \xt Lif 23.33-34\x* \c 13 \s1 Eman soufos seni Juta a apwüngü Jeropoam \sr 13.1-34 \p \v 1 Iwe, lupwen Jeropoam a ütä ren ewe rongen asor, pwe epwe föri an asor, eman nöün Kot soufos seni Juta a tori Petel fän alon ewe Samol mi Lapalap. \v 2 Ewe soufos a kökkö ngeni ewe rongen asor fän alon ewe Samol mi Lapalap o apasa, “Rongen asor, rongen asor, iei alon ewe Samol mi Lapalap: Eman ät epwe uputiu me lon ewe familien Tafit itan Josia. Ätewe epwe eäni asor womw ekewe souasor seni ekewe lenien fel won ekewe leni mi tekia, ir ätekewe ra föri ar asor womw. Nge chün aramas repwe kek womw.” \x + \xo 13.2 \xt 2.King 23.15-16\x* \v 3 Mürin, ewe soufos a föri eu asisil o apasa, “Iei ewe asisil ewe Samol mi Lapalap a kapas usun: Ewe rongen asor epwe möküfesen, nge falangen won epwe niiniitiu.” \v 4 Nge lupwen ewe king a rongorong än ewe soufos kapas ngeni ewe rongen asor lon Petel, a aitiewu pöün me ünükün ewe rongen asor o üra, “Oupwe turufi ätenan.” Lon ewe chök otun pöün Jeropoam we mi itini ngeni ewe soufos a mä, pwe esap chüen tongeni pworesefälielong. \v 5 Iwe, ewe rongen asor a möküfesen, nge ewe falang a niiniitiu me won, usun ewe soufos a fen kapas won fän alon ewe Samol mi Lapalap. \v 6 Mürin, ewe king a üreni ewe soufos, “Kose mochen kopwe tüngorei ewe Samol mi Lapalap om we Kot, pwe epwe ümöümöch ngeniei o iotek fän itei pwe pei epwe manausefäl.” Iwe, ewe soufos a tüngor ngeni ewe Samol mi Lapalap, nge pöün ewe king a manausefäl pwe a usun chök me mwan. \v 7 Iwe, ewe king a üreni ewe soufos, “Kopwe etiei lon imwei pwe kopwe chünuk, nge ngang üpwe ngonuk eu lifang.” \v 8 Nge ewe soufos a üreni ewe king, “Are kopwe fen fang ngeniei esopun woum, üsap etuk. Üsap fokun mongö ika ün och me lon ei leni. \v 9 Pun ewe Samol mi Lapalap a allük ngeniei pwe üsap mongö ika ün och, üsap pwal liwinsefäliti ewe al üa feila won.” \v 10 Iei mine a feila won efoch al, nge esap liwinsefäliti ewe al a feila won tori Petel. \p \v 11 Lon ei fansoun a wor eman soufos chinlap lon Petel. Iwe, nöün kewe mwän ra feito ren o apworausa ngeni meinisin mine ewe soufos seni Juta a föri me lon Petel lon ewe rän, pwal mine a apasa ngeni ewe king. \v 12 Mürin, semer we a aisiniir, “Meni al ewe mwän a pwerela won?” Nöün kewe mwän ra aiti ngeni ewe al ewe soufos seni Juta a pwerela won. \v 13 Iwe, a üreni nöün kewe mwän, “Oupwe rietä ewe lenien mot won nei we aas.” Mürin ar rietä ewe lenien mot won nöün we aas, a mottiu won \v 14 o tapwela mürin ewe soufos seni Juta. A tori, lupwen a momot fän efoch irä ook. Iwe, a aisini, “Ifa usun, en ewe soufos mi feito seni Juta?” Ätewe a pälüeni, “Ewer, ngang.” \v 15 Mürin a üreni, “Kopwe etiei lon imwei pwe kopwe mongö.” \v 16 Nge ewe soufos seni Juta a üreni, “Üsap tongeni etuk le liwinla lon imwom, üsap pwal tongeni etuk le mongö ika ün och me lon ei leni. \v 17 Pun ewe Samol mi Lapalap a allük ngeniei pwe üsap mongö ika ün och me ikenan, üsap pwal liwinsefäliti ewe al üa feila won.” \v 18 Iwe, ewe soufos chinlap a üreni ewe soufos seni Juta, “Ngang pwal eman soufos usun en. Eman chon läng a kapas ngeniei fän alon ewe Samol mi Lapalap o üra pwe üpwe aliwinisefäliikela lon imwei, pwe kopwe mongö o ün rei.” Nge ewe soufos chinlap a chofana ngeni. \v 19 Iei mine ewe soufos seni Juta a eti le liwinsefäl, a pwal mongö o ün lon imwan. \p \v 20 Iwe, lupwen ra mot ngeni chepel, alon ewe Samol mi Lapalap a tori ewe soufos chinlap mi aliwinisefäli ewe soufos seni Juta. \v 21 A kapas leüömong ngeni ewe soufos seni Juta, “Iei alon ewe Samol mi Lapalap: Pokiten ka aleasolap ngeni alon ewe Samol mi Lapalap om we Kot o tümwününgauei an allük, \v 22 ka pwal liwinsefäl pwe kopwe mongö o ün lon ei leni a kapas ngonuk usun pwe kosap mongö o ün lon, iei mine kopwe mäla, nge inisum esap peias lon peiasen om kewe lewo.” \v 23 Iwe, wesin an mongö o ün, ewe soufos chinlap a rietä ewe lenien mot won eman aas fän iten ewe soufos seni Juta o aliwinisefäli. \v 24 Nge lupwen ätewe a feila, eman laion a churi won al o niela. Iwe, inisin a nom won ewe al, nge ewe aas me ewe laion ra ütä ünükün. \v 25 Nge ekoch aramas mi pwerela ra küna inisin ewe soufos seni Juta won ewe al, pwal ewe laion a ütä ünükün. Ra tori ewe telinimw ia ewe soufos chinlap a imweimw ie, o apworausa ei pworaus. \p \v 26 Iwe, lupwen ewe soufos chinlap mi aliwinisefäli ewe soufos seni Juta a rong usun, a apasa, “Iei i ewe soufos mi aleasolapa alon ewe Samol mi Lapalap. Iei mine ewe Samol mi Lapalap a tinato ewe laion pwe epwe niela, usun a fen kapas ngeni me mwan.” \v 27 Mürin, ewe soufos chinlap a üreni nöün kewe mwän, “Oupwe rietä ewe lenien mot won nei we aas.” Iwe, ra rietä ewe lenien mot won nöün we aas. \v 28 Mürin, a feila o küna inisin ewe soufos seni Juta a chüen nom won ewe al, nge ewe aas me ewe laion ra ütä ünükün. Ewe laion esap ochei ewe inis, esap pwal niela ewe aas. \v 29 Iwe, ewe soufos chinlap a angei inisin ewe soufos seni Juta, a anomu won ewe aas o aliwinisefäliela Petel, pwe epwe kechüeiti o peiaseni. \v 30 Mürin a peiaseni ewe somä lon püsin peiasan. Nge ewe soufos chinlap me nöün kewe mwän ra kechüeiti o apasa, “Wokoo, pwii, pwii.” \v 31 Iwe, wesin an peiaseni, a üreni nöün kewe mwän, “Are üpwe mäla, oupwe peiaseniei lon peiasen ei soufos seni Juta. Oupwe anomu chüi lükün chün. \v 32 Pun mine a apasa fän alon ewe Samol mi Lapalap usun ewe rongen asor lon Petel pwal usun ekewe lenien fel mi nom lon ekewe telinimwen Samaria epwe fokun fis.” \p \v 33 Mürin fisitän ekei pworaus, Jeropoam esap kul seni an föför mi ngau, nge a chök seikätä souasor me lein ekewe aramas meinisin fän iten ekewe lenien fel won ekewe leni mi tekia. A apini iteiten eman me eman mi chök mochen pwe epwe souasorun ekewe lenien fel. \v 34 Iei ewe tipis chon leimwen Jeropoam ra tur lon, a awarato wor feiengau me mäla pwe ra rosola seni won fanüfan. \c 14 \s1 Ahia a osuni usun feiengauen Jeropoam \sr 14.1-20 \p \v 1 Iwe, lon ewe fansoun Apia nöün Jeropoam we ät a samau. \v 2 Jeropoam a üreni pwülüan, “Etto, kopwe asokala üfom, pwe esap wor eman a tongeni sillenuk pwe en pwülüei. Iwe, kopwe feila Silo ia Ahia ewe soufos a nom ie, ätewe mi apasa pwe üpwe kingen Israel. \v 3 Kopwe angei engol fochun pilawa, ekoch nokop me eu rumen chönün chunen, pwe kopwe uweela ren Ahia. Iwe, epwe ürenuk mine epwe fis ngeni ewe semirit.” \p \v 4 Iwe, pwülüen Jeropoam a föri iei usun. A feila Silo o tori imwen Ahia. Nge Ahia esap tongeni küna mwan, pun mesan ra toputop pokiten a chinlap. \v 5 Nge ewe Samol mi Lapalap a fen üreni Ahia, “Pwülüen Jeropoam epwe feito pwe epwe aisinuk usun nöün we ät, pun a samau. Ien me ien mine kopwe üreni.” Lupwen neminewe a feito, a pwomweni pwe itä i esap pwülüen Jeropoam we. \p \v 6 Iwe, lupwen Ahia a rong püngüpüngün pechen neminewe, lupwen a feito ren ewe asam, a üra, “Kopwe tolong pwülüen Jeropoam. Pwota ka pwomweni pwe itä en kosap pwülüen Jeropoam? Mi wor ai pworaus pöchökül fän itom. \v 7 Kopwe feila o üreni Jeropoam, ‘Iei alon ewe Samol mi Lapalap ewe Koten Israel: Üa atekiokotä seni lein ekewe aramas o awisok pwe kopwe emweni nei aramasen Israel. \v 8 Üa angei ewe mwü seni chon leimwen Tafit o ngonuk. Nge en kosap usun nei we chon angang Tafit mi apwönüetä ai kewe allük o aleasochisiei ren unusen lelukan, pun a föri mine a pwüng me fän mesei. \v 9 En ka föri mine a ngau lap seni chokewe meinisin ra akom mwom. Ka föri fän itom pwal ekoch kot me uluulun anü seni piras, ka pwal kulu sökürum ngeniei. Ren ei ka asongaei. \v 10 Iei mine üpwe aworato feiengau womw, üpwe ärala noum mwän meinisin seni ekewe kükün tori watte. Üpwe fokun arosala chon leimwom meinisin, usun eman aramas a pirumweela mettoch mi limengau, tori esap chüen wor och lusun. \x + \xo 14.10 \xt 1.King 15.29\x* \v 11 Iwe, iteiten eman me eman me lein chon leimwom mi mäla me lon ewe telinimw kolak repwe ochei. Nge iteiten eman me eman mi mäla lemäl machang repwe ochei, pun ngang ewe Samol mi Lapalap üa kapas.’ \v 12 Nge en pwülüen Jeropoam kopwe liwiniti imwom. Lon ewe otun kopwe tolong lon asamen ewe telinimw, ewe semirit epwe mäla. \v 13 Iwe, chon Israel meinisin repwe kechüeiti o peiaseni. I chök me lein chon leimwen Jeropoam epwe peias, pokiten a wor och me won, mine ewe Samol mi Lapalap ewe Koten Israel a efich. \v 14 Iwe, ewe Samol mi Lapalap epwe pwal seikätä eman king epwe nemeni Israel. Ätei epwe ärala chon leimwen Jeropoam lon ewe rän. \v 15 Ewe Samol mi Lapalap epwe apwüngü Israel pwe epwe mwaukuk usun efoch wowo a mänükünük lon koluk. Epwe üttätä chon Israel seni lon ewe fanü mi mürina a ngeni ar kewe lewo, epwe pwal atoropasafeiliir pekilan ewe chanpupu Oifrat, pun ra asonga ewe Samol mi Lapalap ren ar föri uluulun ewe anüfefin Asera. \v 16 Iwe, epwe asechala chon Israel pokiten än Jeropoam tipis a föri, pwal pokiten an emweni chon Israel ngeni tipis.” \p \v 17 Mürin, pwülüen Jeropoam a ütä o liwinsefäliti Tirsa. Nge lupwen a ipwelong lon asamen imwan, ewe semirit a mäla. \v 18 Iwe, chon Israel meinisin ra kechüeiti o peiaseni, usun ewe soufos Ahia nöün ewe Samol mi Lapalap we chon angang a apasa fän alon. \v 19 Iwe, lusun pworausen än Jeropoam föför meinisin, ekewe maun a eäni me an nemenem, a mak lon puken uruwon ekewe kingen Israel. \v 20 Iwe, Jeropoam a nemenem lon ükükün rüe me ruu ier. Mürin a mäla, nge Natap nöün we mwän a siwili lon wisan wisen king. \s1 Usun än Rehopoam nemenem lon Juta \sr 14.21-31 \r (2.Kron 11.5–12.15) \p \v 21 Iwe, Rehopoam nöün Salomon we mwän a ierini faik me eu, lupwen a tolong lon wisan wisen king o nemenem lon Juta. A nemenem lon ükükün engol me fisu ier me lon Jerusalem ewe telinimw ewe Samol mi Lapalap a filätä me lein telinimwen ekewe ainangen Israel meinisin, pwe aramas repwe fel ngeni ie. Iten inan Nama, eman fin Amon. \v 22 Nge chon Juta ra föri mine a ngau me fän mesen ewe Samol mi Lapalap o asonga ren ar tipis ra föri lap seni mine ar kewe lewo ra föri. \v 23 Ra aüetä fän iter lenien fel won ekewe leni mi tekia, ra pwal aüetä ekewe ür me uluulun ewe anüfefin Asera won iteiten chuk pwal fän iteiten irä mi muresires pwe repwe fel ngeniir. \x + \xo 14.23 \xt 2.King 17.9-10\x* \v 24 Nge a pwal wor mwän me lon ewe fanü, ra fangala inisir fän iten lisowu lon ekewe lenien fel ngeni anümwäl. Iwe, chon Israel ra föri ekewe föför mi anioput usun chök chon ekewe mwü ewe Samol mi Lapalap a asürela me mwer. \x + \xo 14.24 \xt Tut 23.17\x* \p \v 25 Iwe, lon alimuen ierin mwün ewe king Rehopoam, Sisak ewe kingen Isip a feito o maun ngeni Jerusalem. \x + \xo 14.25 \xt 2.Kron 12.2-8\x* \v 26 A angei ekewe pisek mi aüchea me lon imwen ewe Samol mi Lapalap, pwal ekewe pisek mi aüchea me lon imwen ewe king o uweerela meinisin. A pwal uweala ekewe tittin maun seni kolt meinisin Salomon a föriir. \x + \xo 14.26 \xt 1.King 10.16-17; 2.Kron 9.15-16\x* \v 27 Iwe, ewe king Rehopoam a föri tittin maun seni piras akasiwilin ekewe tittin maun seni kolt o ngeni ekewe meilapen chon mas mi mamasa asamalapen imwen ewe king, pwe repwe tümwünü. \v 28 Iteiten fansoun, lupwen ewe king a feila lon imwen ewe Samol mi Lapalap, ekewe chon mas ra eti o uwei ekewe tittin maun, mürin ra aliwinirela ngeni ewe rumwen chon mas. \p \v 29 Iwe, lusun pworausen än Rehopoam föför meinisin a mak lon puken uruwon ekewe kingen Juta. \v 30 Lon ei fansoun a chök fifis maun lefilen Rehopoam me Jeropoam. \v 31 Iwe, Rehopoam a mäla, nge ra peiaseni ren an kewe lewo lon ewe telinimwen Tafit. Nge Apia nöün we mwän a siwili lon wisan wisen king. \c 15 \s1 Usun än Apia nemenem \sr 15.1-8 \r (2.Kron 13.1–14.1) \p \v 1 Iwe, lon ewe engol me waluen ierin mwün ewe king Jeropoam nöün Nepat we mwän, Apia a tolong lon wisan wisen king o nemeni Juta. \v 2 A nom lon Jerusalem o nemenem lon ükükün ülüngat ier. Iten inan we Maaka nöün Apsalom we fefin. \v 3 Apia a föri ekewe tipis meinisin saman we a föri me mwan, lelukan esap pwal unus ngeni ewe Samol mi Lapalap an we Kot usun leluken Tafit an we lewo. \v 4 Nge fän iten Tafit, ewe Samol mi Lapalap an we Kot a ngeni eman mwirimwirin, eman nöün mwän, pwe epwe nemenem me lon Jerusalem me mürin, a pwal anüküchara Jerusalem. \x + \xo 15.4 \xt 1.King 11.36\x* \v 5 Pun Tafit a föri mine a pwüng me fän mesen ewe Samol mi Lapalap, nge lon unusen ränin manauan a aleasochis ngeni än Kot kewe allük, chilon chök ren ewe föför a fis ngeni Uria ewe re Hit. \x + \xo 15.5 \xt 2.Sam 11.1-27\x* \v 6 Iwe, a chök fifis maun lefilen Rehopoam me Jeropoam lon unusen ränin manauer. \x + \xo 15.6 \xt 2.Kron 13.3-21\x* \v 7 Nge lusun pworausen än Apia föför meinisin a mak lon puken uruwon ekewe kingen Juta. A pwal fis maun lefilen Apia me Jeropoam. \v 8 Iwe, Apia a mäla, nge ra peiaseni lon ewe telinimwen Tafit. Nge Asa nöün we mwän a siwili lon wisan wisen king. \s1 Usun än Asa nemenem \sr 15.9-15 \r (2.Kron 15.16–16.6) \p \v 9 Iwe, lon arüen ierin mwün Jeropoam ewe kingen Israel, Asa a tolong lon wisan wisen king lon Juta. \v 10 A nom lon Jerusalem o nemenem lon ükükün faik me eu ier. Iten inen saman we Maaka nöün Apsalom we fefin. \v 11 Asa a föri mine a pwüng me fän mesen ewe Samol mi Lapalap, usun Tafit an we lewo a föri. \v 12 A asüela seni ewe fanü ekewe mwän mi fangala inisir fän iten lisowu lon ekewe lenien fel ngeni anümwäl, a pwal aturala ekewe uluulun anümwäl saman we a föriir. \x + \xo 15.12 \xt 2.Kron 15.8-15\x* \v 13 A pwal awesi Maaka inen saman we seni wisan wisen inelapen king, pun a föri eu uluulun ewe anüfefin Asera mi fokun anioput. Asa a pöküetiu ei uluulun anümwäl o kenala me arun ewe öüwö Kitron. \v 14 Iei mwo än Asa esap ataela ekewe lenien fel won ekewe leni mi tekia, nge lelukan a chök unus ngeni ewe Samol mi Lapalap lon ränin manauan meinisin. \v 15 Iwe, a uwato lon imwen ewe Samol mi Lapalap ekewe pisek saman we a apini, pwal ekewe pisek seni kolt me silifer püsin i a apini. \s1 Asa a föri eu pwonen atipeeu ngeni Penhatat \sr 15.16-24 \p \v 16 Iwe, a fis maun lefilen Asa ewe kingen Juta me Paasa ewe kingen Israel lon unusen ränin manauer. \v 17 Paasa ewe kingen Israel a feila Juta pwe epwe maun ngeni. A apöchökülala tittin ewe telinimw Rama o pineela än ekewe aramas repwe towu me tolong lon fanüen Asa ewe kingen Juta. \v 18 Mürin, Asa a angei ewe silifer me ewe kolt mi chüen nom lon ewe lenien iseis pisek aüchea me lon imwen ewe Samol mi Lapalap, pwal lon püsin imwan. Iwe, a ngeni nöün kewe nöüwis ekewe pisek o tinirela ren Penhatat nöün Taprimon we mwän, nge Taprimon nöün Hesion mwän ewe kingen Siria mi nom lon Tamaskus. Asa a pwal tinala pworaus o üra, \v 19 “Kose mochen epwe wor eu pwonen atipeeu lefilach, usun a fen fis lefilen semei me semom. Nengeni, üa tinala reöm silifer me kolt pwe ai lifang ngonuk. Kopwe atai om pwonen atipeeu ngeni Paasa ewe kingen Israel, pwe i me nöün sounfiu repwe towu seni fanüei.” \v 20 Iwe, ewe king Penhatat a aüselinga än ewe king Asa tüngor o tinala ekewe meilap me nöür mwichen sounfiu pwe repwe maun ngeni ekewe telinimwen Israel. Iwe, ra liapeni Ion, Tan, Apel-petmaka, pwal unusen ewe fanü Kalilea me unusen ewe fanü Naftali. \v 21 Iwe, lupwen ewe king Paasa a rong usun, a ükütiu le apöchöküla tittin ewe telinimw Rama o liwinsefäliti Tirsa. \v 22 Mürin, ewe king Asa a asilefeili eu allük ngeni chon Juta meinisin pwe repwe feito, esap wor eman epwe tiwela. Iwe, ra feito o uweela ekewe fau me ekewe ira Paasa a aea le apöchöküla tittin ewe telinimw Rama, nge ewe king Asa a eäniir le apöchöküla ngeni tittin ewe telinimw Kepa lon ewe fanü Peniamin me tittin ewe telinimw Mispa. \v 23 Iwe, lusun pworausen än Asa föför meinisin, an föförün pwora, pwal ekewe telinimw a aüetä, a mak lon puken uruwon ekewe kingen Juta. Nge lupwen a chinlapala, a samau pechen. \v 24 Iwe, Asa a mäla, nge ra peiaseni ren semelapan kewe lon ewe telinimwen Tafit. Nge Jehosafat nöün we mwän a siwili lon wisan wisen king. \s1 Usun än Natap nemenem \sr 15.25-32 \p \v 25 Iwe, lon aruuen ierin mwün Asa ewe kingen Juta, Natap nöün Jeropoam we mwän a tolong lon wisan wisen king o nemeni Israel lon ükükün ruu ier. \x + \xo 15.25 \xt 1.King 14.10\x* \v 26 Nge Natap a föri mine a ngau me fän mesen ewe Samol mi Lapalap, a tipis usun saman we o emweni chon Israel ngeni tipis. \p \v 27 Nge Paasa nöün Ahia we mwän seni ewe ainangen Isakar a rawangauei Natap o niela me lon Kipeton mi nom lon fanüen chon Filistia, lupwen Natap me chon Israel meinisin ra pwelifeili Kipeton fän pisekin maun. \v 28 Paasa a niela Natap o siwili lon wisan wisen king lon aülüngatin ierin än Asa ewe kingen Juta nemenem. \v 29 Iwe, lon ewe otun Paasa a wiseni ewe wisen king, a niela chon leimwen Jeropoam meinisin, esap fokun likiti mwo eman tori a aroserela meinisin, usun nöün Kot we chon angang Ahia ewe re Silo a fen apasa fän alon ewe Samol mi Lapalap. \v 30 Ei a fis pokiten än Jeropoam asonga ewe Samol mi Lapalap ewe Koten Israel ren an kewe tipis a föri, pwal ren an emweni chon Israel ngeni tipis. \v 31 Iwe, lusun pworausen än Natap föför meinisin a mak lon puken uruwon ekewe kingen Israel. \v 32 Nge a chök fifis maun lefilen Asa ewe kingen Juta me Paasa ewe kingen Israel lon unusen ränin manauer. \s1 Usun än Paasa nemenem \sr 15.33–16.7 \p \v 33 Iwe, lon aülüngatin ierin mwün Asa ewe kingen Juta, Paasa nöün Ahia we mwän a popuetä le nemeni unusen Israel. A nom lon Tirsa o nemenem lon ükükün rüe me rüanü ier. \v 34 Nge Paasa a föri mine a ngau me fän mesen ewe Samol mi Lapalap, a tipis usun Jeropoam a tipis o emweni chon Israel ngeni tipis. \c 16 \p \v 1 Iwe, ewe Samol mi Lapalap a kapas ngeni ewe soufos Jehu nöün Hanani we mwän pwe epwe üreni Paasa, \v 2 “Üa aüüketä seni lepwül o seikuketä pwe kopwe emweni nei kewe aramasen Israel. Nge en ka tipis usun chök Jeropoam o emweni nei kewe aramasen Israel ngeni tipis. Iwe, ar tipis a asongaei. \v 3 Iei mine üpwe niikela o fokun arosala chon leimwom, üpwe föri ngeni chon leimwom usun mine üa föri ngeni chon leimwen Jeropoam nöün Nepat we mwän. \v 4 Iwe, iteiten eman me eman me lein chon leimwom mi mäla me lon ewe telinimw kolak repwe ochei. Nge iteiten eman me eman mi mäla lemäl machang repwe ochei.” \p \v 5 Nge lusun pworausen än Paasa föför meinisin, pwal an föförün pwora a mak lon puken uruwon ekewe kingen Israel. \v 6 Iwe, Paasa a mäla, nge ra peiaseni lon Tirsa. Nge Ela nöün we mwän a siwili lon wisan wisen king. \v 7 Iwe, ewe Samol mi Lapalap a kapas ngeni ewe soufos Jehu nöün Hanani we mwän fän iten Paasa me chon leimwan, pokiten än Paasa kewe föföringau meinisin a föriir me fän mesen ewe Samol mi Lapalap. A asonga ewe Samol mi Lapalap ren an föföringau a usun chök än chon leimwen Jeropoam föföringau, pwal ren an arosala chon leimwen Jeropoam. \s1 Usun än Ela nemenem \sr 16.8-14 \p \v 8 Iwe, lon rüe me wonuen ierin mwün Asa ewe kingen Juta, Ela nöün Paasa we mwän a tolong lon wisan wisen king o nemeni Israel. A nom lon Tirsa o nemenem lon ükükün ruu ier. \v 9 Nge eman nöün kewe nöüwis itan Simri, i meilapen esopun waan Ela kewe woken, a rawangauei. Lon eu rän, lupwen Ela a nom Tirsa, a sakau me lon imwen Arsa, ätei ewe mi wisen tümwünü imwen ewe king me lon Tirsa. \v 10 Iwe, Simri a tolong lon ewe imw, a awata Ela o niela. Ei a fis lon rüe me fisuen ierin än Asa nemenem lon Juta. Iwe, Simri a siwili Ela lon wisan wisen king. \p \v 11 Iwe, lon ewe otun Simri a tolong lon wisan wisen king o nemenem, a niela chon leimwen Paasa meinisin. Esap amanaua mwo nge eman mwän me lein märärin Paasa ika me lein chienan kewe. \v 12 Iei usun Simri a arosala chon leimwen Paasa meinisin, usun ewe soufos Jehu a apasa fän iten Paasa fän alon ewe Samol mi Lapalap. \v 13 Ei a fis pokiten än Paasa me än Ela nöün we mwän tipis, pwal pokiten ar emweni chon Israel ngeni tipis. Iwe, ra asonga ewe Samol mi Lapalap ewe Koten Israel ren ar kewe uluulun anümwäl. \v 14 Nge lusun pworausen än Ela föför meinisin a mak lon puken uruwon ekewe kingen Israel. \s1 Usun än Simri nemenem \sr 16.15-20 \p \v 15 Lon rüe me fisuen ierin mwün Asa ewe kingen Juta, Simri a nom lon Tirsa o nemeni Israel lon ükükün fisu rän. Lon ena fansoun ekewe sounfiun Israel ra pwelifeili ewe telinimw Kipeton mi nom lon fanüen chon Filistia, pwe repwe maun ngeni. \v 16 Lupwen ekei sounfiu ra rong pwe Simri a rawangaei ewe king o niela, ir meinisin ra seikätä Omri nöür we meilapen mwichen sounfiu, pwe epwe king lon Israel, lon ewe chök ränin me lon lenier we. \v 17 Mürin, Omri me nöün kewe sounfiu meinisin ra feila seni Kipeton o pwelifeili Tirsa fän pisekin maun. \v 18 Nge lupwen Simri a küna pwe ra liapeni ewe telinimw, a tolong lon ewe leni mi pöchökül me lon ewe imwen king, a kenala ewe imwen king i a nom lon o mäla. \v 19 Ei a fis pokiten än Simri tipis, pwe a föri mine a ngau me fän mesen ewe Samol mi Lapalap usun Jeropoam a föri, pwal pokiten an emweni chon Israel ngeni tipis. \v 20 Nge lusun pworausen än Simri föför me an rawangau a mak lon puken uruwon ekewe kingen Israel. \s1 Usun än Omri nemenem \sr 16.21-28 \p \v 21 Mürin, ekewe aramasen Israel ra aimwüfesen lon ruu mwich. Esopun ekewe aramas ra tipeni Tipni nöün Kinat we mwän, pwe repwe seikätä lon wisan wisen king. Nge esopun ekewe aramas ra tipeni Omri. \v 22 Nge ekewe aramas mi tipeni Omri ra akufu chokewe mi tipeni Tipni. Iwe, Tipni a mäla, nge Omri a king. \v 23 Lon ilik me euin ierin mwün Asa ewe kingen Juta, Omri a tolong lon wisan wisen king o nemeni Israel. A nemenem lon ükükün engol me ruu ier, nge wonu ierin an nemenem a nom lon Tirsa. \v 24 Iwe, Omri a möni seni eman mwän itan Shemer ewe chukun Samaria won ükükün wonungeröü föün silifer. Mürin, a aüetä eu telinimw won ewe chuk o apöchöküla tittin. A aita ngeni ewe telinimw Samaria seni iten Shemer, ewe mi fanüeni ewe chuk me mwan. \p \v 25 Iwe, Omri a föri mine a ngau me fän mesen ewe Samol mi Lapalap, nge a fen föföringau lap seni chokewe meinisin mi akom mwan. \v 26 A föri ekewe föför mi ngau meinisin Jeropoam nöün Nepat we mwän a föri, a tipis usun Jeropoam o emweni chon Israel ngeni tipis. Iwe, ra asonga ewe Samol mi Lapalap ren ar fel ngeni ekewe uluulun anümwäl. \v 27 Nge lusun pworausen än Omri föför, pwal an föför mi pwora, a mak lon puken uruwon ekewe kingen Israel. \v 28 Iwe, Omri a mäla, nge ra peiaseni lon Samaria. Nge Ahap nöün we mwän a siwili lon wisan wisen king. \s1 Usun än Ahap nemenem \sr 16.29-34 \p \v 29 Iwe, lon ilik me waluen ierin mwün Asa ewe kingen Juta, Ahap nöün Omri we mwän a tolong lon wisan wisen king o nemeni Israel. Iwe, a nom lon Samaria o nemenem lon ükükün rüe me ruu ier. \v 30 Nge Ahap a föri mine a ngau me fän mesen ewe Samol mi Lapalap lap seni chokewe meinisin ra akom mwan. \v 31 A fen mecheres an epwe föri ekewe tipis ewe king Jeropoam a föriir, nge a pwal pwülüeni Isipel nöün Etpal we fefin, ewe kingen chon Siton. Iwe, a angang ngeni ewe anü Paal o fel ngeni. \v 32 A aüetä eu imwenfel fän iten ewe anü Paal me lon Samaria, a pwal senätä eu rongen asor fän itan o anomu lon ewe imwenfel. \v 33 Ahap a pwal föri uluulun ewe anüfefin Asera. A alapala an föföringau o asonga ewe Samol mi Lapalap ewe Koten Israel lap seni ekewe kingen Israel meinisin mi akom mwan. \v 34 Iwe, lupwen fansoun än Ahap nemenem, Hiel seni Petel a aüsefälietä ewe telinimw Jeriko. Lupwen a föri longolongun, Apiram nöün we mwänichi a mäla, nge lupwen a förätä asamalapen tittin ewe telinimw, Sekup nöün we setiputur a mäla, usun Josua nöün Nun we mwän a fen apasa fän alon ewe Samol mi Lapalap. \x + \xo 16.34 \xt Jos 6.26\x* \c 17 \s1 Elias a osuni pwe epwe fis lengita \sr 17.1-7 \p \v 1 Iwe, eman sofos itan Elias seni Tispe lon Kiliat a üreni Ahap, “Mwo manauen ewe Samol mi Lapalap ewe Koten Israel, ewe Kot üa angang ngeni, esap püngütiu amurenipwin ika üt lon kei ier tori üpwe kapasefäl.” \x + \xo 17.1 \xt Jas 5.17\x* \v 2 Mürin, ewe Samol mi Lapalap a üreni Elias, \v 3 “Kopwe sü seni ikei, kopwe feila ngeni ötiu o aopok arun ewe öüwö Kirit ötiuen ewe chanpupu Jortan. \v 4 Kopwe ün koluk seni ewe öüwö, nge üa fen allük ngeni ekewe ängä pwe repwe uwala anom ikenan.” \v 5 Iei mine Elias a föri usun mine ewe Samol mi Lapalap a apasa. A feila o nom arun ewe öüwö Kirit ötiuen ewe chanpupu Jortan. \v 6 Iwe, ekewe ängä ra uwato ren Elias anan pilawa me ochan fituk iteiten lesosor me iteiten lekuniol, a pwal ün koluk seni ewe öüwö. \v 7 Nge mürin eu fansoun ewe öüwö a pwasatä, pun esap püng üt lon ewe fanü. \s1 Elias me ewe fefin mi mä pwülüan seni Sarapat \sr 17.8-24 \p \v 8 Mürin, ewe Samol mi Lapalap a üreni Elias, \v 9 “Iei kopwe feila Sarapat mi nom arun Siton, pwe kopwe nonom ie. Üa allük ngeni eman fefin mi mä pwülüan pwe epwe amongok me ikenan.” \x + \xo 17.9 \xt Luk 4.25-26\x* \v 10 Iei mine Elias a feila Sarapat. Nge lupwen a tori asamalapen tittin ewe telinimw, a küna eman fefin mi mä pwülüan a rusi mwüch. Iwe, Elias a kökköla ren neminewe o üreni “Kose mochen kopwe uwato rei ekis koluk lon eu rume pwe üpwe ün.” \v 11 Nge lupwen neminewe a feila pwe epwe uwato ewe koluk, Elias a köla mürin, “Kose mochen kopwe pwal uwato rei ekis pilawa.” \v 12 Iwe, neminewe a üreni, “Mwo manauen ewe Samol mi Lapalap om we Kot, esap mwo nge wor rei pilawa mi um. Mi chök wor ekumwuch pilawa mi amas lon eu sepi me ekis apüra lon eu rume. Iei üa rusi ekoch mwüch, pun üpwe feila o amolätä ewe mongö fän itei me fän iten nei we ät, pwe aipwe mongö. Mürin aipwap mäla ren echik.” \v 13 Nge Elias a üreni neminewe, “Kosap niuokus. Kopwe feila o föri usun mine ka apasa. Nge kopwe akomwen föri fän itei echö kükün nokop seni ewe pilawa o uwato rei, mürin kopwap föri anom me enen noum we ät. \v 14 Pun iei alon ewe Samol mi Lapalap ewe Koten Israel, ‘Ewe pilawa lon ewe sepi esap itela, nge ewe apüra lon ewe rume esap pöla tori ewe rän ewe Samol mi Lapalap epwe apüngätiu üt won ei fanü.’” \v 15 Iwe, ewe fefin mi mä pwülüan a feila o föri usun mine Elias a üreni. Nge Elias me neminewe, pwal chon leimwan meinisin ra momongö lon chomong rän. \v 16 Ewe pilawa lon ewe sepi esap itela, pwal ewe apüra lon ewe rume esap pöla, usun Elias a apasa fän alon ewe Samol mi Lapalap. \p \v 17 Ekoch fansoun mürin, nöün ewe fefin we ät a samau. Nge an samau a chök lapala pwe a mäla. \v 18 Iwe, neminewe a üreni Elias, “En aramasen Kot, pwota ka föri iei usun ngeniei? Ka feito pwe kopwe achema ngeni Kot ai kewe tipis pwe nei we ät a mäla.” \v 19 Nge Elias a üreni neminewe, “Kopwe uwato rei noum we ät.” Iwe, Elias a angei ewe ät seni fän mwärin neminewe, a uweetä lon rumwan we mi nom asan o akonala won an peet. \v 20 Mürin, Elias a iotek ngeni ewe Samol mi Lapalap, “Ai Kot Samol mi Lapalap. Pwota ka aworato feiengau won ei fefin mi mä pwülüan? Ei fefin a fen etiwaei, nge iei ka niela nöün we ät.” \v 21 Mürin, Elias a chapala won inisin ewe ät fän ülüngat o iotek ngeni ewe Samol mi Lapalap, “Ai Kot Samol mi Lapalap, kose mochen amanauasefäli ei ät.” \x + \xo 17.21 \xt 2.King 4.34-35\x* \v 22 Iwe, ewe Samol mi Lapalap a aüselinga än Elias iotek o amanaua ewe ät, pwe a manausefäl. \v 23 Mürin, Elias a angei ewe ät, a uwätiu seni ewe rum asan o ngeni inan we mi nom lon ewe rumw fan. Iwe, a üreni, “Nengeni, a manau noum we ät.” \v 24 Iwe, ewe fefin a üreni Elias, “Iei üa silei pwe en eman aramasen Kot, nge alon ewe Samol mi Lapalap ka apasa a let.” \c 18 \s1 Elias a liwinsefäliti Ahap \sr 18.1-19 \p \v 1 Iwe, mürin chomong rän ra la, lon aülüngatin ierin ewe lengita, ewe Samol mi Lapalap a üreni Elias, “Kopwe feila o pwärukela ngeni Ahap. Iwe, üpwe apüngätiu üt won ei fanü.” \v 2 Iei mine Elias a feila pwe epwe pwäri i ngeni Ahap. Lon ei fansoun ewe lengita a fokun watte me lon Samaria. \v 3 Iwe, Ahap a titi Opatia ewe meilapen chon tümwünü imwen ewe king. (Nge Opatia a fokun meniniti ewe Samol mi Lapalap. \v 4 Pun lupwen Isipel a popuetä le niela nöün ewe Samol mi Lapalap kewe soufos, Opatia a angei ipükü soufos o aopala akalime lon eu föimw, a amongöniir pilawa o aünüür koluk.) \v 5 Iwe, Ahap a üreni Opatia, “Sipwe feila lemenen ewe fanü ren ekewe puächen koluk meinisin, pwal lon ekewe lemol meinisin. Eli sipwe künakün fetil o amanaua ekewe oris me aas, pwe sisap wisen niela eman lein ekewe man.” \v 6 Iwe, ra tipeeufengen lefiler meni kinikinin ewe fanü eman me eman leir epwe ouwasacha. Ahap a feila won efoch al, nge Opatia a feila won pwal efoch. \p \v 7 Nge lupwen Opatia a nom won ewe al, Elias a churi. Iwe, Opatia a silleni Elias, a chapetiu lepwül o ais, “En wesewesen ai samol Elias?” \v 8 Elias a pälüeni, “Ewer, ngang Elias. Kopwe feila o üreni om samol pwe ngang Elias üa nom ikei.” \v 9 Iwe, Opatia a üra, “Met üa tipis ren, pwe kopwe fangelong ngang noum chon angang lepöün Ahap pwe epwe nieila? \v 10 Mwo manauen ewe Samol mi Lapalap om we Kot, esap wor eu mwichen aramas ika mwü, ia ai we samol esap tinala aramas ie pwe repwe küttok. Nge lupwen ewe mwichen aramas ika mwü ra apasa pwe kosap nom, Ahap a arianiir pwe repwe akapel are a let pwe rese künok. \v 11 Nge iei ka apasa pwe üpwe feila o üreni ai we samol pwe ka nom ikei. \v 12 Ina epwe fis pwe lon ewe otun üpwe feila senuk, Ngünün ewe Samol mi Lapalap epwe uweekela ngeni eu leni ngang üsap silei. Iwe, lupwen üpwe üreni Ahap pwe ka nom ikei, nge i esap tongeni künok, epwe nieila. Nge ngang noum chon angang üa fokun meniniti ewe Samol mi Lapalap seni leküküni. \v 13 Ifa usun, esap wor eman a ürenuk en ai samol mine üa föri, lupwen Isipel a popuetä le niela nöün ewe Samol mi Lapalap kewe soufos? Ifa usun, kosap rong pwe üa aopala ipükü mwän me lein nöün ewe Samol mi Lapalap kewe soufos, akalime lon eu föimw, üa pwal amongöniir pilawa o aünüür koluk? \v 14 Nge iei ka apasa pwe üpwe feila o üreni ai samol pwe ka nom ikei. Iwe, Ahap epwe nieila.” \v 15 Mürin, Elias a üra, “Mwo manauen ewe Samol mi Unusen Manaman, ewe Kot üa angang ngeni, üpwe fokun pwäriei ngeni Ahap ikenai.” \v 16 Iei mine Opatia a feila pwe epwe churi Ahap o asile ngeni ekei kapas. Mürin, Ahap a feila pwe epwe churi Elias. \p \v 17 Iwe, lupwen Ahap a küna Elias, a üreni, “Iei ka war, en ätewe mi atolonga Israel lon feiengau?” \v 18 Nge Elias a üreni, “Sap ngang üa atolonga Israel lon feiengau, ngei en me chon leimwen semom, pun oua aleasolap ngeni än ewe Samol mi Lapalap kewe allük o fel ngeni ekewe uluulun anü Paal. \v 19 Iei kopwe titi o amwichafengenieto rei chon Israel meinisin me won ewe chuk Karmel. Iwe, repwe pwal feito ekewe föpükü lime soufos nöün ewe anü Paal, pwal ekewe föpükü soufos nöün ewe anüfefin Asera mi mongö seni än Isipel chepel.” \s1 Ewe akuf mi fis me won ewe chuk Karmel \sr 18.20-40 \p \v 20 Iwe, Ahap a titi ekewe aramasen Israel meinisin, a pwal amwichafengeni ekewe soufos me won ewe chuk Karmel. \v 21 Nge Elias a ütä fän mesen ekewe aramas meinisin o üra, “Ifa ükükün fansoun ämi oupwe tipemwaramwar won ruu ekiek? Are ewe Samol mi Lapalap i Kot, oupwe fel ngeni, nge are ewe anü Paal i Kot, oupwe chök fel ngeni.” Iwe, ekewe aramas resap pälüeni ngeni och kapas. \v 22 Mürin, Elias a üreni ekewe aramas, “Ngang echök üa chüen manau me lein nöün ewe Samol mi Lapalap kewe soufos. Nge mi wor ükükün föpükü lime soufos nöün ewe anü Paal. \v 23 Repwe emwenato rech ruoman ätemwänin kow. Iwe, nöün Paal kewe soufos repwe filätä eman ätemwänin kow fän iter, repwe pökükisietiu o anomu ekewe kinikin won ewe mwüch, nge resap fisi. Iwe, ngang üpwe amolätä ewe aruomanün ätemwänin kow o anomu won ewe mwüch, nge üsap pwal fisi. \v 24 Iwe, nöün Paal kewe soufos repwe iotek ngeni ar we Kot, nge ngang üpwe iotek ngeni ewe Samol mi Lapalap. Iwe, ewe Kot mi pälüeni ren ekkei, i wesewesen Kot.” Iwe, ekewe aramas meinisin ra apasa pwe ra tipeeu ngeni. \v 25 Mürin, Elias a üreni nöün ewe anü Paal kewe soufos, “Oupwe akomwen filätä eman ätemwänin kow o amolätä, pun ämi oua kon chomong. Oupwe iotek ngeni ämi we kot, nge ousap fisi ewe mwüch.” \v 26 Iwe, ra angei ewe ätemwänin kow ra emwenato rer o amolätä. Mürin ra iotek ngeni ewe anü Paal seni lesosor tori leoloas o kökkö, “Paal, kopwe aüseling o pälüenikem.” Nge esap wor och möngüngü, esap pwal wor eman a päpälü. Iwe, ra pworukfetal pwelin ünükün ewe rongen asor ra senätä. \v 27 Nge leoloas Elias a ämängaueer o üreniir, “Oupwe leüömong le kökkö, pun i eman kot. Eli a chök ekekiek ika atapwalapwal, ika a saifetal, eli a möür, nge ämi oupwe apwökü.” \v 28 Iei mine ra leüömong le kökkö, ra pwal akinaseer ren ketilas me siles usun ar örüni, tori char a süküwu. \v 29 Iwe, seni ewe oloasan tori fansoun asoren lekuniol ra akürang o sarawaraufetal, nge esap wor och möngüngü, esap wor eman a päpälü ika aüseling. \p \v 30 Mürin, Elias a üreni ekewe aramas meinisin, “Oupwe kaneto rei.” Iwe, ekewe aramas meinisin ra kaneto ren. Elias a senisefälietä än ewe Samol mi Lapalap rongen asor mi katala. \v 31 A angei engol me ruoföü fau ükükün iteiten ekewe engol me ruu ainang mi iteni iten nöün Jakop kewe mwän, ätewe ewe Samol mi Lapalap a aita ngeni Israel. \x + \xo 18.31 \xt Ken 32.28; 35.10\x* \v 32 Iwe, a eäni ekei fau le senätä eu rongen asor fän iten ewe Samol mi Lapalap. A tuw eu warawar pwelin ünükün ewe rongen asor ükükün masouan ina epwe ükükün rüanü kalon koluk. \v 33 Iwe, a atettelöchü ewe mwüch, a pökükisietiu ewe ätemwänin kow o iseni won ewe mwüch. Mürin a üra, “Oupwe alölöü rüanü rumen koluk o ninätiu won ewe asoren kek pwal won ewe mwüch.” Iwe, ra föri. \v 34 Mürin a üra, “Oupwe föri fän aruuan.” Iwe, ra föri fän aruuan. A pwal üra, “Oupwe föri fän aülüngatin.” Iwe, ra föri fän aülüngatin. \v 35 Iwe, ewe koluk a pufetal pwelin ünükün ewe rongen asor, pwe ewe warawar a pwal uretä ren koluk. \p \v 36 Nge lupwen a tori fansoun asoren lekuniol, ewe soufos Elias a kan ngeni ewe rongen asor o iotek, “Ai Samol mi Lapalap, än Apraham, Isaak me Jakop we Kot, kopwe pwäri ikenai pwe en ewe Kot lon Israel, nge ngang noum chon angang. Kopwe pwal pwäri pwe üa föri ekei mettoch meinisin fän alom. \v 37 Kopwe pälüeniei, ai Samol mi Lapalap, kopwe pälüeniei, pwe ekei aramas repwe silei pwe en Kot ai Samol mi Lapalap, repwe pwal silei pwe en ka akulusefäli leluker.” \v 38 Mürin, ewe Samol mi Lapalap a tinätiu ekkei, a kenala ewe asor, ewe mwüch, ekewe fau, ewe pwül. A pwal apwasätä ewe koluk mi nom lon ewe warawar. \v 39 Iwe, lupwen ekewe aramas meinisin ra küna mine a fis, ra chapetiu lepwül o kökkö, “Ewe Samol mi Lapalap i Kot, ewe Samol mi Lapalap i chök Kot.” \v 40 Mürin, Elias a üreni ekewe aramas, “Oupwe turufi nöün ewe anü Paal kewe soufos. Ousap mwüt ngeni eman pwe epwe sü.” Iwe, ra turufiir, nge Elias a emweniretiu ren ewe öüwö Kison o nirela ikenan. \s1 Elias a iotek pwe epwe püng üt \sr 18.41-46 \p \v 41 Iwe, Elias a üreni Ahap, “Kopwe feila mongö o ün, pun üa rong waasesin üt.” \v 42 Iei mine Ahap a feila pwe epwe mongö o ün. Nge Elias a feitä won ungen ewe chuk Karmel. A chapetiu lepwül o anomu möküran lefilen pwäsukun. \v 43 Iwe, Elias a üreni nöün chon angang, “Kopwe feila o nennewu lematau.” Iwe, a feila o nennewu, nge lupwen a liwinto, a apasa, “Üsap küna och.” Iwe, Elias a apasa fän fisu pwe epwe feila o nennewu. \v 44 Nge lupwen a tori fän afisuan, a liwinto o apasa, “Üa küna eu kükün kuchu a feitä seni lematau, usun ükükün pöün eman mwän.” Elias a üreni nöün we chon angang, “Kopwe feila ren Ahap o üreni pwe epwe amolätä waan woken o feila, pwe esap mwöch ren ewe üt.” \v 45 Ekis chök fansoun mürin a cholola fän läng ren kuchu fiti asepwäl, mürin a püngütiu watten üt. Iwe, Ahap a tötä won waan woken o liwinsefälila Jesrel. \x + \xo 18.45 \xt Jas 5.18\x* \v 46 Nge manamanen ewe Samol mi Lapalap a feitiu won Elias. Iwe, a rietä üfan lukalapan o säla me mwen Ahap tori Jesrel. \c 19 \s1 Elias a süla Horep \sr 19.1-18 \p \v 1 Iwe, ewe king Ahap a apworausa ngeni Isipel pwülüan we meinisin mine Elias a föri, pwal usun an niela ekewe soufos meinisin ren ketilas. \v 2 Mürin, Isipel a tinala eman chon künö ren Elias pwe epwe üreni, “Ekewe kot repwe nieila ika üsap föri ngonuk lesor lon ei otun usun mine ka föri ngeni ekewe soufos.” \v 3 Iwe, Elias a niuokus, a ütä o sü, pun a kütta manauan. A tori Persepa lon Juta o likiti nöün we chon angang ikenan. \v 4 Lupwen Elias a feila lon ewe fanüpö ükükün toauen sain eu rän, a tori efoch irä, a mottiu fan o älälei an epwe mäla. Iwe, a iotek, “Ai Samol mi Lapalap, a kon naf ngeniei ai weires, kopwe angei seniei manauei, pun ngang üsap mürina seni ai kewe lewo.” \x + \xo 19.4 \xt Sona 4.3\x* \v 5 Mürin a konola fän ewe irä o möür. Nge lon ei otun eman chon läng a atapa o üreni, “Kopwe pwätä o mongö.” \v 6 Iwe, a nennefeil o küna me ünümöküran eföü pilawa me eu rumen koluk. A mongö o ün, mürin a pwal konsefälila. \v 7 Iwe, nöün ewe Samol mi Lapalap we chon läng a liwinto fän aruuan, a atapa o üreni, “Kopwe pwätä o mongö, pun om sai epwe fokun toau ngonuk.” \v 8 Iei mine Elias a pwätä, a mongö o ün, mürin a fetal fän pöchökül ren ngünüwen ewe mongö lon ükükün faik rän me faik pwin tori Horep ewe chukun Kot. \p \v 9 Iwe, a tolong lon eu föimw o nonom ikenan lon ewe pwin. Lon ei otun ewe Samol mi Lapalap a üreni Elias, “Elias, meta ka föri ikei?” \v 10 Elias a üra, “Üa fokun tiliken le angang ngonuk, ai Samol mi Lapalap ewe Kot mi Unusen Manaman. Nge ekewe armasen Israel ra atai om we pwon, ra ataela om kewe rongen asor o niela noum kewe soufos meinisin ren ketilas. Ngang echök üa chüen manau. Nge ra pwal ekiekin nieila.” \x + \xo 19.10 \xt Rom 11.3\x* \v 11 Iwe, ewe Samol mi Lapalap a üreni, “Kopwe towu o ütä won ei chuk me mwei, pun ngang ewe Samol mi Lapalap üpwe le feila senuk.” Mürin, eu watten asepwäl mi fokun pöchökül a asönü ekewe chuk o amökkükisietiu ekewe achau me fän mesen ewe Samol mi Lapalap, nge ewe Samol mi Lapalap esap nom lon ewe asepwäl. Mürin ewe asepwäl a fis och chechechin fanü, nge ewe Samol mi Lapalap esap nom lon ewe chech. \v 12 Mürin ewe chechechin fanü a pwä och ekkei, nge ewe Samol mi Lapalap esap nom lon ewe ekkei. Nge mürin ewe ekkei a wor eu möngüngü mi leüökükün. \v 13 Lupwen Elias a rong ei möngüngü, a pwölüela won mesan ngeni üfan owokot, a towu seni ewe föimw o ütä mesan. Nge ewe möngüngü a aisini, “Elias, meta ka föri ikei?” \v 14 Elias a pälüeni, “Üa fokun tiliken le angang ngonuk, ai Samol mi Lapalap ewe Kot mi Unusen Manaman. Nge ekewe aramasen Israel ra atai om we pwon, ra ataela om kewe rongen asor o niela noum kewe soufos meinisin ren ketilas. Ngang echök üa chüen manau. Nge ra pwal ekiekin nieila.” \x + \xo 19.14 \xt Rom 11.3\x* \v 15 Iwe, ewe Samol mi Lapalap a üreni, “Kopwe liwinla won ewe al ngeni ewe fanüapö arun Tamaskus. Nge lupwen ka tori Tamaskus, kopwe epiti Hasael pwe epwe kingen Siria. \x + \xo 19.15 \xt 2.King 8.7-13\x* \v 16 Kopwe epiti Jehu nöün Nimsi we mwän pwe epwe kingen Israel, kopwe pwal epiti Elisa nöün Safat we mwän seni Apel-mehola pwe epwe siwiliik lon ewe wisen soufos. \x + \xo 19.16 \xt 2.King 9.1-6\x* \v 17 Iö epwe sü pokiten Hasael a ekiekin niela, Jehu epwe niela, nge iö epwe sü pokiten Jehu a ekiekin niela, Elisa epwe niela. \v 18 Nge üpwe amanaua fisungeröü aramas me lon Israel, chokewe meinisin resap fotopwäsuk ngeni uluulun ewe anü Paal ika mitiri.” \x + \xo 19.18 \xt Rom 11.4\x* \s1 Elisa a kö \sr 19.19-21 \p \v 19 Iwe, Elias a feila seni ikenan o küna Elisa nöün Safat we mwän, a tuw pwül ren engol me ruoman pean ätemwänin kow, nge i a nom ren ewe engol me ruuen pea. Elias a feila ren o noutätä üfan owokot won Elisa. \v 20 Mürin, Elisa a likitala ekewe ätemwänin kow, a säla mürin Elias o üreni, “Kopwe mwüt ngeniei pwe üpwe feila o kapong ngeni semei me inei, mürin üpwe tapwela mürum.” Elias a üreni, “Kopwe liwinla. Ngang üsap epetuk.” \v 21 Mürin, Elisa a feil seni Elias, a angei ewe pean ätemwänin kow a wawa le tuw pwül o nirela. A eäni mwüch waasen ekewe ätemwänin kow le kuku fituker o aochocha ngeni ekewe aramas, iwe, ra ochoch. Mürin, Elisa a tapwela mürin Elias o angang ngeni. \c 20 \s1 Ahap a akufu ekewe chon Siria \sr 20.1-43 \p \v 1 Iwe, Penhatat ewe kingen Siria a amwichafengeni nöün sounfiu, nge ilik me ruoman king ra pwal eti fiti nöür oris me woken. Mürin, Penhatat a feila Samaria, a pwelifeili fän pisekin maun o maun ngeni. \v 2 Penhatat a tinala chon künö lon ewe telinimw ren Ahap ewe kingen Israel pwe repwe üreni, “Iei alon Penhatat: \v 3 Om silifer me om kolt ai, pwülüom kewe mi fokun liöch me noum kewe semirit ir pwal pwülüei me nei.” \v 4 Nge ewe kingen Israel a pälüeni, “Ai samol king Penhatat, üa tipeeu ngeni mine ka apasa. Ngang üpwe noum, pwal meinisin mine ai repwe om.” \v 5 Mürin, ekewe chon künö ra pwal feitosefäl ren Ahap o apasa, “Iei alon Penhatat: Üa tinawou pworaus reöm pwe kopwe fangetä ngeniei om silifer me kolt, pwal pwülüom kewe me noum kewe semirit. \v 6 Nge lesor lon ei otun üpwe tinala nei kewe nöüwis reöm, pwe repwe kütta o angei me lon imwomw pwal lon imwen noum kewe nöüwis mettoch meinisin ka aücheani o uweerela.” \p \v 7 Mürin, ewe kingen Israel a körifengeni ekewe souakomwen ewe fanü meinisin o üra, “Oua püsin küna pwe ei mwän a ekiekin afeiengauakich. A titito rei pwe üpwe ngeni pwülüei kewe me nei kewe semirit, pwal ai silifer me kolt, nge üa mwütiretä.” \v 8 Nge ekewe souakom me ekewe aramas meinisin ra üreni, “Kosap aüselinga ika tipeeu ngeni.” \v 9 Iei mine ewe king a üreni nöün Penhatat kewe chon künö, “Oupwe üreni ai samol ewe king, pwe meinisin mine a akomwen achimwa seniei ngang nöün chon angang üa tipeeu ngeni, nge ren ei üsap tongeni tipeeu ngeni.” Iwe, ekewe chon künö ra liwinsefälila o uweela ei pworaus ren Penhatat. \v 10 Mürin, Penhatat a titila ren Ahap o üra, “Ekewe kot repwe nieila, are üsap emwenato chomong aramas, repwe ataela Samaria, nge piipiin ewe telinimw epwe ükükün chök än eman me eman leir epwe tukei ekumwuch.” \v 11 Iwe, ewe king Ahap a pälüeni, “Oupwe üreni Penhatat pwe esap inetamas.” \v 12 Penhatat a rong ei pworaus, lupwen a sakaufengen me ekewe king lon imwer kewe imw mangaku. Mürin, a üreni nöün kewe sounfiu, “Oupwe atettelikemi pwe oupwe maun ngeni ewe telinimw.” Iwe, ra atetteliir pwe repwe maun ngeni. \p \v 13 Lon ewe fansoun eman soufos a feito ren Ahap ewe kingen Israel o üra, “Iei alon ewe Samol mi Lapalap, ‘Ka küna ei mwicheichen sounfiu mi watte? Üpwe ewinnok pwe kopwe akufuur. Mürin kopwe mefi pwe ngang ewe Samol mi Lapalap.’” \v 14 Nge Ahap a ais, “Iö epwe mwei ewe maun?” Ewe soufos a pälüeni, “Iei alon ewe Samol mi Lapalap, ‘Ekewe sounfiu alüal nöün kepinan ekewe sop.’” Mürin, Ahap a ais, “Iö epwe popuetä ewe maun?” Ewe soufos a pälüeni, “En.” \v 15 Iwe, Ahap a körifengeni ekewe sounfiu alüal nöün kepinan ekewe sop ükükür rüepükü ilik me ruoman. Mürin a pwal körifengeni ekewe sounfiun Israel ükükür füngeröü. \p \v 16 Iwe, ra feiliwu leoloas pwe repwe maun, lupwen Penhatat me ekewe ilik me ruoman king mi alisi ra sakaufengen lon imwer kewe imw mangaku o puchula. \v 17 Iwe, ekewe sounfiu alüal nöün kepinan ekewe sop ra feiliwu akom. Nge Penhatat a tinala chon ouwasacha ewe fanü. Iwe, ra liwinto o apworausa ngeni, “Mi wor mwän ra towu seni Samaria.” \v 18 Penhatat a üra, “Are ra towu fän iten ar kütta kinamwe, oupwe turumanaueer. Nge are ra towu fän iten ar repwe maun, oupwe chök turumanaueer. \p \v 19 Iei usun ekewe sounfiu alüal nöün kepinan ekewe sop ra akomw le towu seni ewe telinimw, nge ewe mwichen sounfiun Israel a tapwela müriir. \v 20 Iwe, iteiten eman me eman a chök niela pälüan, pwe ekewe chon Siria ra sü, nge ekewe sounfiun Israel ra tapweriir. Iwe, Penhatat ewe kingen Siria a pwal süla won eman oris, nge ekoch chon wawa oris ra eti. \v 21 Mürin, ewe kingen Israel a cherela, a liapeni ekewe oris me ekewe woken o niela ekewe chon Siria ren eu ninni mi fokun watte. \p \v 22 Mürin, ewe soufos a feito ren ewe kingen Israel o üreni, “Kopwe amolöchü noum kewe mwichen sounfiu o ekieköchü met kopwe föri. Pun lon eu ier ewe kingen Siria epwe liwinsefälito o maun ngonuk.” \p \v 23 Iwe, nöün ewe kingen Siria kewe nöüwis ra üreni, “Nöün chon Israel kewe kot ir anün won chuk, iei mine ra akufukich. Nge are sipwe maun ngeniir lon ewe maasies ellet sipwe akufuur. \v 24 Iei usun mine kopwe föri: Kopwe siwili ekei king meinisin o atolonga meilapen sounfiu lon lenier. \v 25 Kopwe körifengeni eu mwichen sounfiu mi chocho usun ewe mwichen sounfiu a sü senuk, kopwe pwal awora siwilin ekewe oris me woken usun me mwan. Mürin sipwe maun ngeni chon Israel me lon ewe maasies. Ellet sipwe akufuur.” Iwe, Penhatat a tipeeu ngeniir o föri mine ra apasa. \p \v 26 Iwe, lupwen a tori ewe ier mürin, Penhatat a körifengeni ekewe re Siria o feila Afek pwe epwe maun ngeni chon Israel. \v 27 Nge ekewe aramasen Israel ra pwal mwichefengen, ra angei ar pisekin maun o feila pwe repwe maun ngeni chon Siria. Iwe, ekewe sounfiun Israel ra nom lon lenier sasape ngeni ekewe sounfiun Siria, nge ra usun chök ruu kükün mwichen kuuch. Nge ekewe sounfiun Siria ra amasouala ewe fanü. \v 28 Iwe, eman soufos a feito o üreni ewe king Ahap, “Iei alon ewe Samol mi Lapalap, ‘Pokiten ekewe chon Siria ra apasa pwe ngang ewe Samol mi Lapalap eman anün won chuk, nge sap eman anün lemol, iei mine üpwe ewinnok pwe kopwe akufu ei mwicheichen sounfiu mi fokun watte. Mürin kopwe mefi pwe ngang ewe Samol mi Lapalap.” \v 29 Lon ükükün fisu rän ekewe chon Siria me ekewe chon Israel ra nom lon lenier, nge ra sasapefengen. Iwe, lon ewe afisuen rän ra maunfengen. Nge ekewe sounfiun Israel ra niela ükükün ipüküngeröü sounfiun Siria lon eu chök rän. \v 30 Nge ekewe lusun mi chüen manau ra sülong lon ewe telinimw Afek. Iwe, tittin ewe telinimw a turutiu wor o niela pwal ükükün rüe me fisungeröü. Penhatat a pwal sülong lon ewe telinimw o op lon rumwen eu imw. \p \v 31 Iwe, nöün kewe nöüwis ra feito ren o üreni, “Äm aia rong pwe ekewe kingen Israel ra eäni ümöümöch. Kopwe mwütätä pwe aipwe üföüf üf seni tuk o apweli säl ngeni üem, mürin aipwe feila ren ewe kingen Israel, eli epwe amanauok.” \v 32 Iei mine ra üföüf üf seni tuk o apweli säl ngeni üer, mürin ra feila ren ewe kingen Israel o üreni, “Noum chon angang Penhatat a tüngor ngonuk pwe kopwe amanaua.” Nge Ahap a üra, “Ifa usun, Penhatat a chüen manau? I usun chök eman pwii me rei.” \v 33 Mürin, ekewe mwän ra angei ekei kapas seni Ahap, pun ra ekieki pwe eu asisil mi mürina. Iei mine ra müttir le apasa, “Ewer, Penhatat pwiüm.” Mürin, Ahap a üra, “Oupwe feila o emwenato Penhatat.” Iwe, Penhatat a towu ren Ahap, nge Ahap a apasa pwe epwe tötä ren won waan woken. \v 34 Nge Penhatat a üreni Ahap, “Ekewe telinimw semei we a angei seni semom we üpwe aliwini ngonuk. Ka pwal tongeni aüetä imwen amömö fän itom me lon Tamaskus, usun semei we a föri me lon Samaria.” Iwe, Ahap a üra, “Pokiten ekei kapas üpwe angasokola.” Iei mine Ahap a föri eu pwonen atipeeu ngeni Penhatat o afeilai. \p \v 35 Iwe, eman mwän seni ewe mwichen soufos a üreni eman chienan fän än ewe Samol mi Lapalap allük, “Kopwe wichiei.” Nge ätewe esap mochen wichi. \v 36 Iei mine ewe soufos a üreni chienan we, “Pokiten kosap aleasochisi alon ewe Samol mi Lapalap, lon ewe otun ka feil seniei, eman laion epwe niikela.” Iwe, lon ewe otun ätewe a feil seni, eman laion a churi o niela. \x + \xo 20.36 \xt 1.King 13.24\x* \v 37 Ewe soufos a pwal küna eman mwän o üreni, “Kopwe wichiei.” Iwe, ewe mwän a wichi ewe soufos o akinasa. \v 38 Mürin, ewe soufos a filitala won mesan pwe a sokola lapalapan, a feila o witiwiti ewe king won ewe al. \v 39 Nge lupwen ewe king Ahap a pwerela, ewe soufos a köla ren o üra, “Ngang noum chon angang üa nom lukalapen ewe maun, lupwen eman sounfiu a uwato rei eman mwän a liapeni o üra, ‘Kopwe tümwünü ei mwän. Ika a sü senuk, manauom epwe siwilin manauan, ika kopwe mönätiu ülüngat ngeröü föün moni silifer.’ \v 40 Iwe, lupwen üa achocho le angang ikei me ikenan, ewe mwän a sü seniei.” Nge ewe king a üreni, “Ka püsin apwünguk, kopwe fokun püngütiu liwinin om tipis.” \v 41 Mürin, ewe soufos a müttir le apichi filifilin won mesan. Nge ewe king a asilla pwe i eman lein ekewe soufos. \v 42 Iwe, ewe soufos a üreni ewe king Ahap, “Iei alon ewe Samol mi Lapalap, ‘Pokiten ka angasala ewe mwän, ngang üa allük pwe epwe ninnila, iei mine manauom epwe siwilin manauan, nge noum aramas repwe siwilin manauen nöün aramas.’” \v 43 Mürin, ewe kingen Israel a liwinla leimwan me lon Samaria fän chou me song. \c 21 \s1 Ahap me än Napot tanipin wain \sr 21.1-29 \p \v 1 Iwe, ekoch fansoun mürin a fis ei pworaus: Napot ewe re Jesrel a wor eu an tanipin wain lon Jesrel ünükün imwen Ahap ewe kingen Samaria. \v 2 Lon eu rän, Ahap a üreni Napot, “Kopwe ngeniei om we tanipin wain pwe üpwe eäni tanipin iasai, pun a kan ngeni imwei. Üpwe siwili ngeni eu tanipin wain mi mürina seni, ika üpwe ngonuk liwinin won moni, are ka tipeeu ngeni.” \v 3 Nge Napot a üreni Ahap, “Ewe Samol mi Lapalap esap mwütätä ai üpwe ngonuk fanüei me won ai kewe lewo.” \v 4 Iwe, Ahap a liwiniti imwan fän chou me song pokiten än Napot kapas ngeni pwe esap mwüt ngeni fanüan me won an kewe lewo. Iwe, a konola won an peet o kulu ngeni etip, esap pwal mochen mongö. \p \v 5 Nge Isipel pwülüan we a tolong ren o aisini, “Pwota ka chou? Pwota kosap mochen mongö?” \v 6 Iwe, Ahap a üreni, “Üa kapas ngeni Napot, pwe epwe ngeniei an tanipin wain pwe üpwe möni won moni, ika üpwe siwili ngeni pwal eu tanipin wain, are a tipeeu ngeni. Nge i a pälüeni pwe esap ngeniei.” \v 7 Nge Isipel a üreni, “Ifa usun, en king lon Israel, ika sap en? Kopwe pwätä o mongö, kopwe pwapwa. Ngang üpwe angei ngonuk än Napot we tanipin wain.” \p \v 8 Mürin, Isipel a makei toropwe o saini iten Ahap won, a impwangei ngeni än Ahap impwang o tinala ren ekewe souakom me aramas tekia mi nom ren Napot lon Jesrel. \v 9 Lon ekewe toropwe Isipel a makei, “Oupwe asilefeili eu ränin echikefel o amwichafengeni ekewe aramas. Oupwe amota Napot won ewe lenien mot än chon iteföüla me lein ekewe aramas. \v 10 Oupwe pwal amota akawenewenan ruoman mwän mi manauangau, repwe atipisi Napot o üra pwe a otteki Kot me ewe king. Mürin oupwe emwenawu Napot lükün ewe telinimw o monei ngeni fau, pwe epwe mäla.” \v 11 Iwe, ekewe souakom me aramas tekia lon Jesrel ra föri usun mine Isipel a makei ngeniir lon ekewe toropwe. \v 12 Ra asilefeili eu ränin echikefel o amwichafengeni ekewe aramas. Iwe, ra amota Napot won ewe lenien mot än chon iteföüla me lein ekewe aramas. \v 13 Mürin, ekewe ruoman mwän mi manauangau ra tolong o mottiu akawenewenan. Iwe, ra atipisi Napot me fän mesen ekewe aramas o üra, “Napot a otteki Kot me ewe king.” Iei mine ra emwenawu Napot lükün ewe telinimw o monei ngeni fau pwe a mäla. \v 14 Mürin ra asilela ren Isipel o üra, “Napot a mäla.” \p \v 15 Iwe, lon ewe chök otun, lupwen Isipel a rong pwe Napot a mäla, a üreni Ahap, “Kopwe pwätä, kopwe angei än Napot we tanipin wain pwe om, ewe tanipi esap mochen ngonuk won moni. Pun Napot a mäla.” \v 16 Iwe, lon ewe chök otun, lupwen Ahap a rong pwe Napot a mäla, a pwätä o feila ren än Napot we tanipin wain pwe a eäni. \p \v 17 Mürin, ewe Samol mi Lapalap a üreni ewe soufos Elias seni Tispe, \v 18 “Kopwe feila o churi Ahap ewe kingen Israel mi nom Samaria. Nengeni, a nom lon än Napot we tanipin wain pwe a eäni. \v 19 Iwe, kopwe üreni pwe iei aloi ngang ewe Samol mi Lapalap, ‘Ifa usun, ka niela eman aramas, nge ka pwal angei an tanipi pwe om?’ Kopwe pwal üreni pwe iei mine ngang üa apasa usun, ‘Lon ewe chök leni ia kolak ra chönawei ie chan Napot, repwe pwal chönawei chaom ie.’” \p \v 20 Iwe, lupwen Ahap a küna Elias, a üreni, “Ifa usun, ka sereniei, en chon oputaei?” Elias a pälüeni, “Ewer, üa serenuk. Ka fangala inisum pwe kopwe föri mine a ngau me fän mesen ewe Samol mi Lapalap. \p \v 21 Iei mine ewe Samol mi Lapalap a ürenuk, ‘Üpwe awarato feiengau womw. Üpwe ärukala o arosala mwirimwirum, noum kewe mwän meinisin seni kükün tori watte me lon Israel. \v 22 Iwe, üpwe föri ngeni chon leimwom usun mine üa föri ngeni chon leimwen Jeropoam nöün Nepat we mwän, pwal ngeni chon leimwen Paasa nöün Ahia we mwän. Pun ka asongaei ren om emweni chon Israel ngeni tipis.’ \v 23 Nge ewe Samol mi Lapalap a pwal üra usun Isipel, ‘Ekewe kolak repwe ochei Isipel me lon Jesrel. \x + \xo 21.23 \xt 2.King 9.36\x* \v 24 Iteiten eman me eman me lein chon leimwom mi mäla me lon ewe telinimw kolak repwe ochei. Nge iteiten eman me eman mi mäla me lemäl machang repwe ochei.’” \p \v 25 (Iwe, esap wor eman mi fangela inisin, pwe epwe föri mine a ngau me fän mesen ewe Samol mi Lapalap usun Ahap, pun a pesepes me ren Isipel pwülüan we. \v 26 Ahap a föri föför mi fokun anioput ren an fel ngeni uluulun anümwäl, usun ekewe chon Amor ra föri, chokewe ewe Samol mi Lapalap a asürela me mwen ekewe aramasen Israel.) \p \v 27 Nge lupwen Ahap a rong ekei kapas, a kamwei üfan o üföüfolong üf seni tuk, a achüün o kon lon tuk, a pwal fetalfeil fän aiengau. \v 28 Mürin, ewe Samol mi Lapalap a üreni ewe soufos Elias, \v 29 “Ifa usun, ka küna usun än Ahap atekisonätiu me fän mesei? Pokiten an atekisonätiu me fän mesei, üsap awarato ewe feiengau lon ränin manauan. Nge lon ränin manauen nöün we mwän üpwe awarato ewe feiengau won chon leimwan.” \c 22 \s1 Mikaia a osuni pwe Ahap me Jehosafat repwe kuf \sr 22.1-40 \r (2.Kron 18.2-34) \p \v 1 Iwe, esap wor maun lefilen Siria me Israel lon ükükün ülüngat ier. \v 2 Nge lon ewe aülüngatin ier Jehosafat ewe kingen Juta a feila pwe epwe churi Ahap ewe kingen Israel. \v 3 Iwe, ewe kingen Israel a üreni nöün kewe nöüwis, “Ifa usun, ousap silei pwe ewe telinimw Ramot-kiliat ach? Pwota sa chök likitala, nge sisap angesefäli seni ewe kingen Siria?” \v 4 Ahap a aisini Jehosafat, “Ifa usun, kopwe etiei le maun ngeni Ramot-kiliat?” Nge Jehosafat a pälüeni, “Ewer, üa molotä usun en, pwal nei kewe sounfiu me nei kewe oris ra molotä usun noum kewe.” \p \v 5 Nge Jehosafat a pwal üreni ewe kingen Israel, “Sipwe akomwen ais met öüröürach me ren ewe Samol mi Lapalap.” \v 6 Iei mine ewe kingen Israel a amwichafengeni ekewe soufos, ina epwe ükükün föpükü mwän, o aisiniir, “Ifa usun, üpwe feila maun ngeni Ramot-kiliat, ika üsap?” Nge ir ra üra, “Kopwe feila o maun ngeni ewe telinimw, ewe Samol epwe ewinnok.” \v 7 Nge Jehosafat a ais, “Ifa usun, esap wor pwal eman soufos nöün ewe Samol mi Lapalap, sipwe tongeni angei öüröürach me ren?” \v 8 Iwe, ewe kingen Israel a pälüeni, “Mi chüen wor eman mwän, sa tongeni angei öüröürach seni ewe Samol mi Lapalap me ren, itan Mikaia nöün Imla we mwän. Nge ngang üa oput, pun esap fän eu mwo an epwe osuni och mi mürina usi, pwe mi ngau chök.” Nge Jehosafat a üra, “King Ahap, kosap aloni na.” \v 9 Mürin, ewe kingen Israel a titi eman nöüwis o üreni, “Kopwe müttir feila o emwenato Mikaia.” \v 10 Iwe, Ahap ewe kingen Israel me Jehosafat ewe kingen Juta ra üföüf üfer kewe üfen king o mot won ar kewe lenien motun king me lon ewe lenien wichiwich umwun wiich lükün asamalapen tittin Samaria. Nge ekewe soufos meinisin ra osuni me mwer. \v 11 Iwe, eman me leir itan Setekia nöün Chenana we mwän a föri mächä fän itan seni mächä o üreni Ahap, “Iei alon ewe Samol mi Lapalap: Ekei mächä kopwe eäniir le maun ngeni ekewe chon Siria tori repwe rosola.” \v 12 Nge ekewe soufos meinisin ra pwal osuni iei chök usun o üra, “Kopwe feila Ramot-kiliat o liapeni. Ewe Samol mi Lapalap epwe ewinnok.” \p \v 13 Iwe, ewe chon künö mi feila köri Mikaia a üreni, “Nengeni, ekewe soufos ra alonipökü chök eu mine a mürina ngeni ewe king. Kopwe pwal apasa mine a mürina usun chök ir.” \v 14 Nge Mikaia a pälüeni, “Mwo manauen ewe Samol mi Lapalap, mine ewe Samol mi Lapalap a üreniei, ina chök üpwe apasatä.” \v 15 Iwe, lupwen Mikaia a feito ren ewe king, ewe king a aisini, “Mikaia, ifa usun, aipwe feila Ramot-kiliat o maun ngeni, ika aisap?” Nge Mikaia a pälüeni, “Kopwe feila o maun ngeni ewe telinimw. Ewe Samol mi Lapalap epwe ewinnok.” \v 16 Nge ewe king a üreni, “Fän fitu üpwe allük ngonuk, pwe kopwe chök kapas wenechar ngeniei, lupwen ka üreniei alon ewe Samol mi Lapalap?” \v 17 Mürin, Mikaia a apasa, “Üa küna chon Israel meinisin pwe ra toropasfeil won ekewe chuk usun sip esap wor ar chon mas. Nge ewe Samol mi Lapalap a üra: Ekei aramas esap wor ar samol. Iteiten eman me eman epwe liwiniti en me lenian fän kinamwe.” \x + \xo 22.17 \xt Num 27.17; Mat 9.36; Mark 6.34\x* \v 18 Iwe, Ahap a üreni Jehosafat, “Ifa usun, üsap ürenuk pwe ätei esap osuni och mi mürina usi, pwe mi ngau chök?” \v 19 Mikaia a sopwela le kapas, “Iei kopwe aüselinga alon ewe Samol mi Lapalap: Üa küna ewe Samol mi Lapalap pwe a mot won an lenien motun king, nge unusen ewe mwichen chon läng ra ütä ünükün. \x + \xo 22.19 \xt Hiop 1.6; Ais 6.1\x* \v 20 Iwe, ewe Samol mi Lapalap a ais, ‘Iö epwe atupu Ahap pwe epwe feila o mäla lon Ramot-kiliat?’ Iwe, eman a apasa och, nge pwal eman a apasa och. \v 21 Mürin, eman ngün a kaneto, a ü fän mesen ewe Samol mi Lapalap o üra, ‘Ngang üpwe atupu Ahap.’ \v 22 Ewe Samol mi Lapalap a aisini, ‘Ren met?’ Ewe ngün a pälüeni, ‘Üpwe feila o föri pwe nöün kewe soufos meinisin repwe eäni kapas chofana.’ Iwe, Kot a üra, ‘En kopwe atupu Ahap, nge om angang epwe fisiöch. Kopwe feila o föri iei usun.’ \v 23 Iei mine ewe Samol mi Lapalap a föri pwe noum kewe soufos meinisin ra eäni kapas chofana ngonuk, nge i a apwüngala pwe kopwe feiengau.” \p \v 24 Mürin, ewe soufos Setekia a kan ngeni Mikaia, a pösapei o üra, “Inet Ngünün ewe Samol mi Lapalap a towu seniei pwe epwe kapas ngonuk?” \v 25 Nge Mikaia a üra, “Kopwap püsin mefi lon ewe rän, lupwen kopwe tolong lon rumwen lon eu imw pwe kopwe op.” \v 26 Mürin, ewe kingen Israel a üreni eman nöün kewe nöüwis, “Kopwe turufi Mikaia o emwenala ren Amon kepinan ewe telinimw, pwal ren Joas nei we mwän. \v 27 Kopwe üreniir pwe repwe aturalong ei mwän lon imwen fötek o akükünü anan mongö me ünüman koluk tori üpwe liwinto fän kinamwe.” \v 28 Nge Mikaia a üra, “Are ka liwinto fän kinamwe, ewe Samol mi Lapalap esap kapas me rei.” A pwal apasa, “Oupwe aüselinga ai kei kapas, ämi aramas meinisin.” \p \v 29 Mürin, Ahap ewe kingen Israel me Jehosafat ewe kingen Juta ra feila Ramot-kiliat pwe repwe maun ngeni. \v 30 Nge Ahap a üreni Jehosafat, “Üpwe asokala üfei le feila maun, nge en kopwe üföüf üfom üfen king.” Iei mine ewe kingen Israel a asokala üfan o feila maun. \v 31 Nge ewe kingen Siria a allük ngeni ekewe ilik me ruoman meilapen waan woken, “Ousap maun ngeni aramas mi kis ika aramas mi lap, nge oupwe chök maun ngeni ewe kingen Israel.” \v 32 Iei mine, lupwen ekewe meilapen ekewe woken ra küna Jehosafat, ra apasa, “Ellet, inaan i ewe kingen Israel.” Mürin ra kul pwe repwe fiu ngeni. Nge Jehosafat a puchör. \v 33 Lupwen ekewe meilapen ekewe woken ra küna pwe sap i ewe kingen Israel, ra liwin seni ar tapweri. \v 34 Iwe, eman sounfiun Siria a chök äsesser le likapichiela wokun esefich, nge ewe esefich a küw ewe king Ahap lefilen fichin üfan üfen maun. Iei mine ewe king a üreni ewe mi wisen uwei waan woken, “Kopwe kul o uweeila seni ei maun, pun ngang üa kinas.” \v 35 Lon ewe rän ewe maun a pöchökülela, nge ewe king a chök aünnala won waan woken kulu ngeni ekewe chon Siria. Iwe, ewe cha seni kinasan a putiu lefön ewe woken, nge lekuniol a mäla. \v 36 Nge lupwen akkar a tuputiu, eman me lein ekewe sounfiun Israel a kökö, “Eman me eman mwän epwe liwiniti en me an telinimw me en me fanüan.” \p \v 37 Iei usun ewe king Ahap a mäla. Nge ra uwala Samaria o peiaseni ie. \v 38 Iwe, ra talü waan woken aropen ewe nomun koluk lon Samaria, ewe ia ekewe fin lisowu ra tütü ie, nge ekewe kolak ra chönawei chan Ahap, usun ewe Samol mi Lapalap a fen apasa. \v 39 Iwe, lusun pworausen än Ahap föför meinisin, imwan a aüetä o foute ngeni ngiin äläfan me ekewe telinimw meinisin a aüetä, a mak lon puken uruwon ekewe kingen Israel. \v 40 Iwe, Ahap a mäla, nge Ahasia nöün we mwän a siwili lon wisan wisen king. \s1 Usun än Jehosafat nemenem \sr 22.41-50 \r (2.Kron 20.31–21.1) \p \v 41 Iwe, lon arüanün ierin mwün Ahap ewe kingen Israel, Jehosafat nöün Asa we mwän a tolong lon wisan wisen king o nemeni Juta, \v 42 lupwen a ierini ilik me limu. A nom lon Jerusalem o nemenem lon ükükün rüe me limu ier. Iten inan Asupa nöün Silhi we fefin. \v 43 Jehosafat a föri mine a pwüng me fän mesen ewe Samol mi Lapalap, usun Asa saman we a föri. Nge ekewe lenien fel won ekewe leni tekia resap katala. Iwe, ekewe aramas ra chök sopwela le asor o keni apach mi pwokus wor. \v 44 Jehosafat a pwal eäni kinamwe ngeni ewe kingen Israel. \p \v 45 Nge lusun pworausen än Jehosafat föför meinisin, an föförün pwora, pwal usun an kewe maun a mak lon puken uruwon ekewe kingen Juta. \v 46 Jehosafat a pwal arosala seni ewe fanü ekewe mwän meinisin mi chüen manau seni fansoun Asa saman we, chokewe mi fangala inisir fän iten lisowu lon ekewe lenien fel ngeni anümwäl. \p \v 47 Iwe, esap wor eman king lon Etom, ewe chök kisin mi fil me ren ewe kingen Israel a nemenem. \v 48 Jehosafat a falei ekoch sipen kamö me amömö pisek, repwe sai ngeni ewe fanü Ofair o uwato kolt. Nge resap fokun sai, pun ekewe sip ra mök me arun Esion-keper. \v 49 Mürin, Ahasia nöün Ahap we mwän a üreni Jehosafat, “Kopwe mwüt ngeni nei kewe chon angang, pwe repwe eti noum kewe chon angang le sai won ekewe sip.” Nge Jehosafat esap mochen. \v 50 Iwe, Jehosafat a mäla, nge ra peiaseni ren an kewe lewo lon ewe telinimwen Tafit. Jehoram nöün we mwän a siwili lon wisan wisen king. \s1 Usun än Ahasia nemenem lon Israel \sr 22.51-53 \p \v 51 Iwe, lon engol me fisuen ierin mwün Jehosafat ewe kingen Juta, Ahasia nöün Ahap we mwän a tolong lon wisan wisen king o nemeni Israel. A nom lon Samaria o nemenem lon ükükün ruu ier. \v 52 Ahasia a föri mine a ngau me fän mesen ewe Samol mi Lapalap. A apirü föförün Ahap saman we me Isipel inan we, a pwal apirü föförün Jeropoam nöün Nepat we mwän mi emweni Israel ngeni tipis. \v 53 Iwe, a angang ngeni ewe anü Paal o fel ngeni, usun chök saman we a föri. Ren ei a asonga ewe Samol mi Lapalap ewe Koten Israel.