\id ROM \h Romanos \toc1 LIJE'E SAN PABLO LINIȽ'EPOLA' LAPIMAYE LEFOT'ȽEPOȽTSI LIȽYA' ROMA \toc2 Romanos \toc3 Ro. \mt1 LIJE'E SAN PABLO LINIȽ'EPOLA' LAPIMAYE LEFOT'ȽEPOȽTSI LIȽYA' ROMA \c 1 \p \v 1 Iya' ninPablo ca'ay lipenic' ƚaƚPoujna Jesucristo. ȽanDios aƚjoc'ipa, aƚmi: “To'huaƚa' toya'atsi Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios”. Toƚta'a iya' nin'apóstol. Maƚe laipenic' lalapi'ipa ȽanDios. \v 2 Luyaipa quitiné lam profeta uya'a'me iƚe laifnuya'apa iya'. Jiƚpe al Paxi Liniƚingiya joupa iniƚijmpa linespa iƚniya. \v 3 Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios tipalaijma ƚi'Hua ȽanDios. Maƚque ƚaƚPoujna Jesucristo, iƚque i'epoxi xans. Lipajnta fa'a li'a ƚamats' cal rey David itatahuelo. \v 4 Jouc'a imujpoxi i'Hua ȽanDios. Imujpoxi ituca' lipicuejma', ailopa'a quixcay. Toƚta'a ȽanDios imetsaicopa i'Hua. Lijoupa limapa, ȽanDios i'epa al cueca', imaf'i'inapa. \v 5 Ma' iƚque ƚaƚPoujna aƚpaxneponga', alapi'iponga' laƚpenic', illanc' ninc'apóstole, epaluc' Jesucristo. Ni petsi lomana' lan xanuc' pe aimimetsaicoyi ȽanDios illanc' aƚpalaic'ocola' Jesucristo, lu'ila': “Tolapenufle Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios, tolihuejcoƚe”. \v 6 Jouc'a imanc' li'ipa aicolimetsaijma ȽanDios. Itsiya joupa olimetsaijma, Jesucristo joupa ijoc'ipolhuo'. \p \v 7 Iya' ninPablo quiniƚ'elhuo' imanc' noƚmana' jiƚpe al cuecaj quiƚya' Roma. Imanc' ƚinca ȽanDios ti'elhuo' capic'a, ijoc'impolhuo' ti'itsolhuo' ma' i'huexi. ȽanDios caƚ'Ailli', y ƚaƚPoujna Jesucristo, titoc'itsolhuo', tipaxnetsolhuo', tipac'e'etsolhuo' loƚpicuejma'. \p \v 8 Ate'a' cax'najtsi'i ȽanDios, iƚque ƚainenDios. Ma ca'nujuaitsilhuo' jahuay imanc' cax'najtsi'i li'e'epolhuo' Jesucristo, imanc' joupa oƚ'huaiyijmpá. Cax'najtsi'i ni petsi li'a ƚamats' tuya'anni, tipalaicolhuo' imanc' loƚ'huaiyijmpa. \v 9 Itine itine ca'nujuaitsilhuo' imanc'. Ma capalaic'o ȽanDios cami: “Totoc'itsola' iƚne laipimaye nomana' Roma”. ȽanDios ixina' ma' al ƚinca iƚe laifmipolhuo'. Maƚque ȽanDios aiPoujna. Jahuay laipicuejma' ca'ay lanic' lalapi'ipa. Cuya'e' Lataiqui', loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios. Maƚe Lataiqui' tipalaijma ƚi'Hua ȽanDios. \p \v 10 Ma capalaic'o ȽanDios caxahue'e, cami: “Lapi'iƚa' lane cahuenjntsola' lapimaye nomana' Roma. Ja'ni mouqui, ja'ni mouqui pitsu, ma lapi'iƚa' lane, ca'huaƚa'. Aƚtoc'iƚa' cacuaitsi.” \v 11 Acueca' cajanaca caxintsolhuo', catoc'itsolhuo'. Aipic'a tolapenufle xonca loƚpujfxi, iƚe lalapi'iponga' cal Espíritu Santo. Tifa'e'etsolhuo' nulemma loƚpicuejma'. \v 12 Iya' cacua: Imanc' y iya' aƚ'huaiyijnyi Jesucristo. Cacuaitsi jiƚpe aƚmajnta anuli. Aƚtoc'itsoƚtsi, aƚsc'ai'itsoƚtsi, lixpi'itoƚtsi calata. \p \v 13 Cunc'aipimaye, ti'iƚa' coƚsina' aipic'a ca'huaƚa' jiƚpe pe loƚmana', cahuejntsolhuo'. Axpe' cacuanc'e, aimi'i. Ocuenaye quiƚeloƚya' pe lomana' lan xanuc' a'ij judío joupa nu'ipola' Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios. Aitoc'ipola'. Itsiya aipic'a catoc'itsolhuo' imanc' jouc'a. \v 14 Iya' aixina' ȽanDios lummepa cu'itsola' Lataiqui' jahuay lan xanuc', iƚniya a'ij judío. Ja'ni lun griego, iƚne noxhuepá acueca' o ja'ni ocuenaye lan xanuc' pe aimixhueyi; petsi acueca' quiƚpicuejma', petsi a'ij cueca' quiƚpicuejma', jahuay cu'itola'. \v 15 Toƚiya, juaiconapa cajanaca ca'huaƚa' jiƚpe Roma, cu'itsolhuo' jouc'a imanc' iƚe Lataiqui'. \p \v 16 Iya' aicatay calaic'ata. Ni petsi lomana' lan xanuc' cu'itola' iƚe Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios. Petsi no'huaiyijmpá Lataiqui' jahuay iƚniya tixim'me acueca' lo'epa ȽanDios, iƚque tunƚu'e'mola'. Toƚta'a iximpá ate'a lan xanuc' judío, itsiya jouc'a tixinyi lan xanuc' a'ij judío, iƚne lun griego. \v 17 Jiƚpe Lataiqui' aƚsinyi te ts'iƚ'ic' iƚne petsi lapenufpola' ȽanDios, tixinnila' to ailopa'a quiƚjunac'. ȽanDios tepenufila' iƚniya no'epá ƚinca linespa ȽanDios, iƚne pe ti'hua ti'huaiyijnyi, ma to micua al Paxi Liniƚingiya loya'apa, ticua: \q1 Cal xans no'huaiyijmpa tulijta lipitine, \q1 ȽanDios iximpa to ailopa'a quijunac', tepenufi. \p \v 18 ȽanDios Nopa'a lema'a joupa aƚmuc'iponga' tixtuc'ola' lixcay xanuc', iƚne pe aimixpaic'eyi. Iƚniya jiƚpe liƚpicuejma' iƚsina' te ts'i'ic' al ƚinca, iƚsina' naitsi iƚque ȽanDios. Tijouƚa' xonca iƚpic'a ti'eƚe lixcay. Toƚta'a tetets'iyi al ƚinca, ti'eyoƚtsi to aiquiƚsina'. \v 19-20 Iƚne lan xanuc' ti'i'ma timetsaico'me ȽanDios te ts'i'ic' li'ejma'. Fa'a li'a ƚamats' i'huáqui tipa'a ȽanDios. Maƚque timujyoxi. Toƚiya iƚniya no'epá quixcay aimi'iya minesyacu: “Aicaƚtaic' cajunac'. Aicaƚsina' naitsi ȽanDios.” Ƚinca aimi'iya malahuelojnyacu ȽanDios. Lahuelojnyi lilanc'epa lopa'a li'a ƚamats'. Toƚta'a limetsaicoyi iƚque ma' anDios. Ma' iƚque ticuxe, aimijouya licuxejma'. \p \v 21 Iƚne lan xanuc' lijoupa li'ipa quiƚsina' naitsi ȽanDios aiquilimetsaijma anDios, aiquiƚcuac'. Aiquiƚs'najtsi'i. I'ipa muf liƚpicuejma', tihuejyi ituca' cataiqui', iƚe a'ij ƚinca. \v 22 Ticuayi: “Illanc' acueca' laƚpicuejma'”. A'ij ƚinca iƚe lonespa. I'e'epoƚtsi camac'ta. \v 23 Ipai'i'moƚtsi liƚpicuejma', ipo'no'me ȽanDios. Iƚque ma' anDios, iƚque ti'hua imaf'i', aimimaya. Iƚne tilanc'eyi lilendiosla', iƚna'a lo'onƚcospola' to liƚf'as xanuc' pe nomayacola'. Jouc'a tilanc'eyi lilendiosla' lo'onƚcospola' to lacaƚ'hui naiyulpá lema'a, jouc'a lo'onƚcospola' to linneja, jouc'a lo'onƚcospola' to lainofat'ƚ. \p \v 24 Li'ipa toƚta'a ȽanDios enajpoxi pe lomana' iƚne lan xanuc'. Ipo'no'mola' quiƚtuca'. Ma tihuejle lojanajpa. Ti'eƚe nixpiya, tixhuicotsoƚtsi, tetets'itsoƚtsi. \v 25 Iƚne tifel'miyoƚtsi. Aimihuejyi ȽanDios, ma' iƚque cal Nuli CanDios. Tihuejyi ocuenaye candiosla'. Texc'onƚingoƚaiyi pe lilanc'empa, ticuayi: “Iƚne ƚinca alandiosla'”. Aimihuejyi iƚque Ƚilanc'epa jahuay. Ma' iƚque laxc'onƚingoƚai'me. Ocuena ailopa'a. Ni itsiya ni Locuena Quitine mi'iya. Ma toƚta'a ti'iƚa'. Amén. \p \v 26 Iƚne ipo'nopá quituca' ȽanDios. Lijou'ma iƚque jouc'a enajpoxi, ipo'nopola' quiƚtuca', tenant'ƚiƚe liƚxujc'a. Lacaƚ'no' ipai'i'moltsi liƚ'ejma'. Aimi'eyi to joupa lixpic'epa ȽanDios. \v 27 Jouc'a lan xanuc' ipai'i'moltsi liƚ'ejma', aimixhuicocona'me lacaƚ'no'. Juaiconapa ijanaj'moƚtsi, ixhuico'moƚtsi liƚf'as xanuc'. Pangay nixpiya i'e'me. Iƚne ƚinca timenaquila'. Lijou'ma iteƚmi'mola' al cuana. Ixingufco'me te ts'i'ic' lateƚcoya petsi no'epá toƚta'a. \p \v 28 Iƚne ixpic'epá timenc'ecoƚe ȽanDios, toƚiya eteƚquemma liƚpicuejma'. ȽanDios enajpoxi pe lomana' iƚne lan xanuc'. Ipo'nopola' quiƚtuca', ti'eƚe lixcay, ti'eƚe nixpiya. \v 29 Liƚpicuejma' i'ipa ma le'a a'ijc'a. Tixpic'eyi ti'eƚe al xujc'a. Lan xanuc' tehueyi quilecaƚ'no', jouc'a lacaƚ'no' tehueyi quiƚxanuc'. Aimetenƚcocola' ƚiƚ'hueca, ti'hua tehueyi xonca. Tixpic'eyi ti'eƚe lixcay. Ti'ehualeyi laic'. Tima'ahualeyi. Tifulecoyi cataiqui'. Tifelƚaiqueyi. Tehueyi lo'e'eñyacola' liƚf'as xanuc', ti'entsola' quixcay. Tixahualeyi. \v 30 Tipalaicoyi quixcay cataiqui' liƚf'as xanuc'. ȽanDios tetets'ila' lo'epa iƚna'a. Titalai'e'ecoyi quixcay liƚf'as xanuc'. Ti'e'eyoƚtsi tsila'. Tipalaiyi atsila' cataiqui'. Tehueyi te xonca co'eyacu, ti'eƚe quixcay xonca. Aimicuec'eyi quiƚ'ailli', quiƚ'máma'. \v 31 Aiquiƚsina' mixhuicoyi liƚpicuejma'. Aimenant'ƚiyi liƚtaiqui' licupa. Aimi'nujuaisyi liƚpimaye. Aimixinnila' acuanuc'la. \v 32 Iƚne iƚsina' te ts'i'ic' al ƚijca lixpic'epa ȽanDios. Iƚsina' iƚque tecani'e'mola' iƚniya no'epá toƚta'a. Tama iƚsina' aimixpaic'eyi. Ma ti'hua ti'eyi nixpiya. Jouc'a tixojma quileta ja'ni locuenaye tihuej'me lixcay lo'epa. \c 2 \p \v 1 Ima' conxans nomecani'epola' lof'as xanuc', ƚinca ima' jouc'a tipa'a lojunac'. Aimi'iya mocuanajcoyacoxi. Ma macani'ela' locuenaye jouc'a ima' ma' anuli to'ay quixcay. Tocua: “Ƚinca ȽanDios titeƚ'mi'mola' iƚne no'epá quixcay”, jiƚpe topalaicoyoxi ima' cotuca'. \v 2 Joupa aƚsina' ȽanDios aƚijca titeƚ'mi'mola' lan xanuc' no'epá iƚta'a lixcay, tecani'e'mola'. \v 3 Ima' tacani'ela' lof'as xanuc' ma mo'ay quixcay. ¿Te cofcuapa? ¿Ja'ni tocua: “ȽanDios aimaƚteƚ'miya”? \v 4 O ¿ja'ni tatets'i ȽanDios mipalaic'ohuo'? Iƚque aimixtuc'ohuo', tixnet'ƚqui iƚe lo'ejma'. ¿Te aicocueca iƚe li'ejma' ȽanDios? Iƚque ipic'a toxhuej'menni, aimo'econa'ma quixcay. Toƚiya aimixtuc'ohuo'. \p \v 5 Ƚinca, ima' aicocueca. Axna lopicuejma'. Aimoxhuej'memma. Ma mi'hua tuyaf'que lof'epa quixcay, jouc'a tuyaf'que xonca lipoyac' ȽanDios. Ticuaitsi al Cuecaj Quitine toxim'ma acueca' lipoyac' ȽanDios. Imanc' noƚ'epá quixcay toƚta'a toƚsim'me. Iƚque cal Cuecaj Juez ti'e'ma al ƚijca. \v 6 Ma to li'epa lan xanuc' ma toƚta'a ti'i'ma iƚe lapi'iyacola' ȽanDios. \v 7 Timana' iƚniya nonespá: “Tilajnla' laƚpicuejma', ti'iƚa' to lipicuejma' ȽanDios. Alimetsaicotsonga' to ixanuc'. Lapenuftsonga', aƚmajntsa anuli pu'hua, aimaƚmaconnonga'.” Petsi toƚta'a nonespá ti'eyi al c'a, aimixospola'. ȽanDios tepi'i'mola' al ts'e liƚpitine, iƚe aimijouya. \v 8 Ituca' lapenufyacu iƚne naihuejpá quiƚtuca' lojanajpa, iƚne aimihuejyi al Ƚinca Cataiqui'. ȽanDios tixtuc'o'mola', titeƚ'mi'mola'. Acueca' lipoyac' ȽanDios tixim'me iƚniya. \v 9 Jahuay iƚniya no'epá lixcay titeƚco'me acueca', acuecaj quixhuejma' tixinguf'me. Ƚinca toƚta'a lo'enyacola' lan xanuc' judío jouc'a locuenaye xanuc'. \v 10 Petsi no'epá al c'a, ȽanDios timetsaicotola' joupa ilajmpa liƚpicuejma'. I'ipa to lipicuejma' ȽanDios. Timetsaicotola' ixanuc'. Aimixhueƚcoconayacu. Toƚta'a ƚinca lo'iyacola' lan xanuc' judío jouc'a locuenaye xanuc'. \p \v 11 ȽanDios tixinnila' anuli jahuay lan xanuc'. Ja'ni ajudío, ja'ni locuenaye xanuc' ȽanDios tixinnila' anuli. \v 12 Timana' lan xanuc' ailopa'a quiƚje'e loya'apa locuxepa ȽanDios. Iƚne tama aiquiƚsina' te loya'apa iƚe al je'e, ja'ni ti'eyi quixcay ȽanDios tecani'e'mola'. Pe ts'iƚsina' iƚe al je'e, ja'ni ti'eyi quixcay ȽanDios timi'mola': “¿Te aicolihuejcojma iƚe liniƚiya loya'apa laifcuxe'epolhuo'?” Iƚniya jouc'a tecani'e'mola'. \v 13 ȽanDios aimepenufyacola' iƚne petsi ma le'a tiquimf'eyi Litaiqui' locuxepa. Tepenuf'mola' iƚne no'epá locuxepa. Iƚne aimicuxecoyacola', tixim'mola' to lan c'a xanuc'. \v 14 Lan xanuc' pe a'ij judío, iƚne petsi ailopa'a quiƚje'e loya'apa locuxepa ȽanDios, ja'ni ti'eyi locuxepa ȽanDios timujyoƚtsi joupa iƚsina' te ts'i'ic' al c'a. \v 15 Timujyoƚtsi iƚsina' te ts'i'ic' locuxepa ȽanDios, jiƚpe liƚpicuejma' iniƚingiya. Quiƚtuca' ticuxeco'moƚtsi o ticuanajco'moƚtsi. Iƚne quiƚtuca' iƚsina' ja'ni a'ijc'a o ac'a lo'epa. \v 16 Itsiya lan xanuc' temiyi lixcay lo'epa. ȽanDios joupa epi'ipa limane Jesucristo, iƚque cal Juez. Ticuaitsi al Cuecaj Quitine iƚque ti'huac'ina'ma jahuay, ti'huájta. Toƚta'a tuya'e' Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios, maƚe lataiqui' laifmuc'iyalepa iya'. \p \v 17 Itsiya capalaic'o'mo' ima' lofcuapa: “Iya' ninjudío. ȽanDios lapenuf'ma. Iya' ƚinca aixina' locuxepa ȽanDios. Iya' ƚinca quihuequi cal Ƚinca CanDios.” \v 18 Tocua: “Aixina' lixpic'epa ȽanDios. Aixina' te ts'i'ic' al c'a xonca. Aƚmuc'impa locuxepa ȽanDios, joupa cacuec'e. \v 19 Ma' iya' nipajnya caxaƚ'mola' lan fohue, iƚne pe aiquiƚsina'. Aƚ'onƚcospa to anuli lepalc'o', nipajnya culif'e'mola' iƚniya petsi amuf liƚpicuejma'. \v 20 Nipajnya camuc'i'mola' lamac'ta xanuc'. Iya' ƚinca nomxi. Nipajnya camuc'i'mola' la'úhuay. ȽanDios joupa lu'ipa te ts'i'ic' locuxepa. Toƚta'a acueca' laipicuejma'. Ma' iya' aixina' al Ƚinca Cataiqui'.” \p \v 21 Ima' nofcuapa toƚta'a, iya' quicuis'ehuo', camihuo': Ima' tomuc'ila' lof'as xanuc', ¿te ima tomuc'iyoxi cotuca'? ¿Te taihuic'i jouc'a iƚe lofmuc'iyalepa? Ima' toya'e', tocua: “Aimonantse'ma”. Ima', ¿ja'ni tonantse? \v 22 Ima' tocuxeyale, tocua: “Aimoxhuico'ma ƚipeno ocuena cal xans”. ¿Ja'ni ima' toxhuijma ƚipeno ocuena cal xans? Ima' taixtuc'ola' landiosla'. ¿Ja'ni taxic'e'ela' jiƚpe liƚxoute'? \v 23 Ima' tocua: “ȽanDios, ƚinca alu'iponga' locuxepa illanc' ninc'ijudío”. ¿Ja'ni ima' taihuequi locuxepa ȽanDios? O ¿tatets'i ȽanDios, aimaihuequi iƚe Litaiqui'? \v 24 Al Paxi Liniƚingiya tuya'e': \q1 Imanc' unc'ijudío: Lan xanuc' petsi a'ij judío tixinnilhuo' ixcay lonƚ'epa, \q1 toƚta'a aimixpaic'eyi ƚolanDios, tipalaicoyi quixcay. \p \v 25 Ima' unjudío i'e'empo' circuncidar. Lopixic' itaic' liseña loya'apa ima' i'huexi ȽanDios. Ne', ja'ni ima' to'ay locuxe'epo' ȽanDios, iƚe loseña tuya'e' al ƚinca, ima' ma' i'huexi ȽanDios. Ja'ni aimo'ay locuxepa ȽanDios, iƚque tixim'mo' ma' anuli to locuenaye xanuc', iƚne petsi liƚpixic' aiquiƚtaic' quiƚseña. \v 26 Cal xans pe ailopa'a quiseña jiƚpe lipixic', ja'ni iƚque no'epa al c'a to locuxepa ȽanDios, ¿te aimimetsaicoya? Ƚinca, tama ailopa'a quiseña ȽanDios timetsaico'ma. \v 27 Petsi aiquitaic' quiseña jiƚpe lipixic', iƚque ƚinca tulij'mo' ima'. Xonca ihuequi locuxepa ȽanDios. Ima' tixoqui meta otaic' loseña jiƚpe lopixic', ȽanDios joupa u'ipo' te ts'i'ic' locuxepa. Oxina' petsi liniƚiya, tijouƚa' aimaihuejma. Iƚque pe aiquitaic' quiseña tocomma tecani'e'mo' ima'. \p \v 28 Lan xanuc' ja'ni ma le'a i'huáquila' ajudío iƚniya a'i quixanuc' ȽanDios. Jouc'a tama i'empola' circuncidar, ja'ni ma le'a jiƚpe liƚpixic' iƚtaic' quiƚseña, ȽanDios aimimetsaicola'. \v 29 Petsi aƚinca ixanuc' ȽanDios iƚniya iƚtaic' liƚseña ma jipu'hua ƚilunxajma', ituca' liƚ'ejma'. Iƚne a'i ma le'a tenant'ƚiyi iƚe lataiqui' loya'apa: “Toƚ'e'etsoƚtsi circuncidar”. A'i. Jahuay ƚilunxajma' tihuejcoyi jahuay locuxepa ȽanDios. Lan xanuc' no'epá toƚta'a, tama aimimetsaiconnila', ȽanDios timetsaicola'. Iƚniya aƚinca ixanuc' ȽanDios. \c 3 \p \v 1 Itsiya aga aƚtalai'e'ma, aƚmi'ma: “Ja'ni ȽanDios tepenufila' iƚne lan xanuc' petsi aiquiƚtaic' quiƚseña jiƚpe liƚpixic', illanc' ninc'ijudío ¿te quipenic' iƚe laƚseña? ¿Te xonca lapi'inga' ȽanDios?” \v 2 Iya' camihuo': ȽanDios acueca' lapi'iponga' illanc' ninc'ijudío, xonca acueca' laƚpaxneponga'. Ate'a ummenc'ipola' litaiqui' laƚtatahueló ti'eƚe cuenna. \v 3 Ƚinca hualca iƚniya ipai'i'moƚtsi liƚpicuejma', aiquilihuequi. ¿Te co'iya? ¿Te ja'ni ȽanDios linespa: “Iƚne aiquilihuequi, iya' jouc'a capai'i'ma iƚe laitaiqui' laicupa”? \v 4 A'i. Toƚta'a aimi'iya mi'iya. Tama jahuay tipai'itsoƚtsi liƚpicuejma', tifelƚaiqueƚe, ȽanDios a'i toƚta'a li'ejma'. Iƚque aimipai'iya litaiqui' licupa. Toƚta'a loya'apa al Paxi Liniƚingiya tuya'e': \q1 Tixinintso' ma ac'a lofcuapa. \q1 Lan xanuc' nonespá: “A'ij ƚijca lo'epa ȽanDios”, \q1 tomuc'i'mola' iƚniya a'ij ƚijca lo'epa, tolij'mola'. \p \v 5 O, ¿te aƚmi'ma: “Illanc' ma maƚ'eyi al xujc'a, ja'ni toƚta'a xonca i'húaqui ac'a li'ejma' ȽanDios, ¿te calixtuc'ocoyaconga' iƚque? ¿Te caƚteƚ'micoyaconga'? A'ijc'a lipicuejma' ȽanDios. Aimi'ay al ƚijca”? \p (Laifnespa toƚta'a capalay ma to anuli naihuejpa quituca' lipicuejma'.) \v 6 A'i. Toƚta'a aimi'iya maƚnesyacu. Ja'ni coƚa' a'ij ƚijca lo'epa ȽanDios coƚa' aimi'iya mu'iyacola' lan xanuc' ja'ni ac'a o a'ijc'a lo'epa iƚniya. Coƚa' aimi'iya miteƚ'miyacola'. \p \v 7 O ima' tocua: “Iya' laifelƚaiqueya ti'ay canic'. Ma cafelƚaique tixim'me a'ij toƚta'a lipicuejma' ȽanDios. Tixim'me ituca' iƚque lipicuejma'. Iƚque aimifelƚaique, tinesqui ma' al ƚinca. Tijouƚa', ¿te co'icopa aimetenƚma iƚe laif'epa quixcay? ¿Te calacani'ecoya?” \v 8 Ja'ni toƚta'a laƚnespa najmay jouc'a aƚnesle: “Aƚ'eƚe nixpiya, toƚta'a tipammaispa al c'a”. Ƚinca hualca aƚnesconga' ticuayi: “Pablo y liƚejmale toƚe toƚe lonespa”. A'i toƚta'a laƚcuapa. Pe laƚnescoponga' toƚta'a iƚne quiƚtuca' tecani'eyoƚtsi. \p \v 9 Itsiya, ¿te co'iya? ¿Te illanc' ninc'ijudío ȽanDios xonca limetsaiconga' to ninc'ic'a xanuc'? A'i. Joupa aƚcuapá: Ja'ni ninc'ijudío, ja'ni a'ij judío, jahuay ma' anuli aƚ'epá quixcay. Aimi'iya malunƚu'eyacoƚtsi. \v 10 Toƚta'a ticua al Paxi Liniƚingiya loya'apa: \q1 ¿Te tipa'a anuli cal xans aƚijca lipicuejma'? \q1 A'i, ailopa'a ni' anuli. \q1 \v 11 Ma' anuli aimicuec'eyi, ma' anuli aimehueyi ȽanDios. \q1 \v 12 Jahuay enajpoƚtsi, aimihuejyi ȽanDios, ma' anuli ejac'pola'. \q1 Ma' anuli ailopa'a cal c'a quipicuejma'. \q1 \v 13 Liƚco ti'onƚcospa to liƚpu'hua camizhua lexiya, jiƚpe tipamma ma le'a al xujc'a. \q1 Toƚta'a liƚtaiqui' lopalaipa iƚniya. \q1 Ƚiƚpaƚ tinescoyi lixcay liƚf'as xanuc', tifelƚaiqueyi. \q1 Maƚpe liƚco tocomma to emiya lipummaya ƚainofaƚ. \q1 \v 14 Juaiconapa cumla liƚtaiqui' lopalaipa, ticuajyi lilf'as xanuc', tecanitsola'. \q1 \v 15 Aimixnet'ƚyi, tixtuc'oyi liƚf'as xanuc', iƚpic'a tima'ahualeƚe. \q1 \v 16 Ni petsi lotseyacu titeƚ'miyi liƚf'as xanuc', \q1 tipo'noyi cuanuc'la, ti'onƚcospola' to lecaniya. \q1 \v 17 Iƚne ma le'a tixtuleyi, tifuleyi, aiquiƚsina' ocuena cane, iƚe al c'a. \q1 \v 18 Aimixpaic'eyi ȽanDios ni toƚta'a. \p \v 19 Toƚta'a loya'apa litaiqui' ȽanDios iniƚingiya al je'e pe liniƚiya locuxepa ȽanDios. Joupa aƚsina' naitsi iƚne lopalaicopola' ȽanDios, jiƚpe al je'e. Tipalaicola' ma iƚniya pe lepi'ipola' iƚta'a quiƚje'e. (Cacua: Illanc' ninc'ijudío aƚpalaiconga'.) \p Ailopa'a notalai'e'eya ȽanDios. Aimi'iya micuanajcoyacoƚtsi, ni' anuli. Aimi'iya maƚcuanajcoyacoƚtsi illanc' ninc'ijudío, jouc'a aimi'iya micuanajcoyacoƚtsi imanc' unc'ocuenaye xanuc'. Jahuay naƚmana' jifa'a li'a ƚamats' tipa'a laƚjunac'. \v 20 Aimi'iya maƚnesyacu: “Nenant'ƚipa locuxepa ȽanDios. Iƚque aƚsim'ma ninc'a xans, lapenuf'ma.” A'i. Ailopa'a nonesya toƚta'a. Iƚe lataiqui' loya'apa locuxepa ȽanDios aƚmuc'inga' te ts'i'ic' al c'a laƚ'eyacu. Limetsaicoƚe toƚta'a te ts'i'ic' laƚ'epa, iƚe aimi'onƚspa to loya'apa locuxepa ȽanDios. \p \v 21 Itsiya, ja'ni aimi'iya malanant'ƚiyacu locuxepa ȽanDios, ¿te co'iya? Ja'ni lapenuftsonga' ȽanDios to ailopa'a caƚjunac', ¿te caƚ'eyacu? Iƚe laƚ'eyacu joupa uya'apa lataiqui' loya'apa locuxepa ȽanDios. Jouc'a uya'a'me lam profeta. Itsiya ȽanDios joupa imujpa xonca al cuajmaica cataiqui'. \v 22 Petsi no'huaiyijmpá Jesucristo iƚniya liximpola' ȽanDios to ailopa'a quiƚjunac', tepenufila' jahuay iƚniya. Ja'ni ajudío, ja'ni a'ij judío, ma' anuli ticuicomma ti'huaiyijnle Jesucristo. \v 23 Jahuay aƚ'epá quixcay. Ailopa'a cal xans le'a ac'a lipicuejma'. Laƚpicuejma' aimi'onƚspa to lipicuejma' ȽanDios, iƚque pangay ac'a lipicuejma'. Jahuay illanc' lahue'enga'. Toƚiya cacua: Ticuicomma jahuay ma' anuli aƚ'huaiyijnle Jesucristo. \p \v 24 Illanc' caƚtuca' ailopa'a caƚ'eyacu. Aimi'iya malunƚu'eyacoƚtsi, coƚa' lacani'e'monga' ȽanDios. Maƚque ȽanDios acueca' aƚtoc'iponga' jahuay illanc' naƚ'huaiyijmpá Jesucristo. Lapenufponga' to ailopa'a caƚjunac', lunƚu'eponga'. \v 25 Iƚque Jesucristo ma ȽanDios ummepa li'a ƚamats' titsufcoxoxi. Ixcuajaipa lijuats' tipac'eƚa' lipoyac' ȽanDios. Toƚta'a iƚne no'huaiyijnyacu Jesucristo ȽanDios tixim'mola liƚejmale. Iƚe litine lixcuajaipa Cristo lijuats' ȽanDios imuj'ma titeƚ'mi'mola' no'epá al xujc'a. Luyaipa quitine ȽanDios ixnet'ƚ'mola' lan xanuc' no'epá lixcay. Jiƚpe lancruz i'epa al ƚijca, iƚic'mipa lajunac'. Jahuay liƚjunac' lan xanuc' i'najtsepa Cristo. \v 26 Iya' cacua: Iƚe li'ipa jiƚpe lancruz aƚmuc'inga' aƚijca lo'epa ȽanDios. Iƚque imuj'moxi to cal Juez nanaic'mipola' no'epá lixcay. Jouc'a imuj'moxi tepenuf'mola' jahuay no'huaiyijmpá Jesucristo. Tepenufila' to ailopa'a quiƚjunac'. Cristo joupa i'najtsepa. \p \v 27 Itsiya, ¿te co'iya? ¿Te ja'ni xonca aƚsinyoƚtsi ninc'ic'a xanuc'? A'i. Aimi'iya. ¿Te ja'ni ate'a aƚ'epá al c'a, lijou'ma ȽanDios lapenufponga'? A'i. Ma le'a aƚ'huaiyijmpá Jesucristo, toƚta'a lapenufinga' ȽanDios. \v 28 Itsiya aƚsina' te ts'i'ic' lo'epa ȽanDios. Iƚque aimepenufyacola' lan xanuc' pe nanant'ƚipá locuxepa. Lan xanuc' aimi'iya menant'ƚiyacu. Tepenuf'mola' petsi no'huaiyijmpá Jesucristo. \p \v 29 O ¿ja'ni ȽanDios ma le'a ƚilenDios lan judío? Iƚne iƚsina' te ts'i'ic' locuxepa. ¿Ja'ni a'i quilenDios locuenaye lan xanuc'? Iƚne aiquiƚsina' te ts'i'ic' iƚe lataiqui'. Aƚinca, ȽanDios ilenDios locuenaye xanuc' jouc'a. \v 30 Tipa'a ma le'a anuli ȽanDios. Lan judío, iƚne iƚtaic' liƚseña jiƚpe liƚpixic', ja'ni ti'huaiyijnle Jesucristo, ȽanDios tepenuf'mola'. Ma' anuli locuenaye lan xanuc' pe ailopa'a quiƚseña, iƚne ja'ni ti'huaiyijnle Jesucristo, ȽanDios tepenuf'mola' jouc'a. \v 31 Laƚcuapa toƚta'a, ¿ja'ni latets'iyi locuxepa ȽanDios? A'i. Aimi'iya malatets'iyacu iƚe lataiqui'. Iƚe itaiqui' ȽanDios. Illanc' maƚ'huaiyijnyi Jesucristo xonca alimetsaicoyi ac'a locuxepa ȽanDios, xonca lanant'ƚiyi. \c 4 \p \v 1-3 ¿Te qui'ipa ƚaƚtatahuelo Abraham? ¿Te quicuec'epa? ¿Te iƚque quituca' i'epa al c'a, lijou'ma ȽanDios epenufpa to ailopa'a quijunac'? Ja'ni coƚa' toƚta'a li'ipa Abraham, iƚque tines'ma: “Iya' joupa ai'epa al c'a, toƚiya lapenuf'ma ȽanDios, aƚsim'ma to ailopa'a caijunac'”. ȽanDios ixina' Abraham aimi'iya minescoyacoxi toƚta'a. Al Paxi Liniƚingiya ¿te aga tuya'e': “ȽanDios iximpa ac'a li'epa Abraham, toƚiya epenuf'ma to ailopa'a quijunac'”? A'i. Aimuya'e' toƚta'a. Ma tuya'e': “Abraham i'huaiyijmpa ȽanDios, toƚta'a ȽanDios iximpa to ailopa'a quijunac', epenuf'ma”. \p \v 4 Cal xans no'epa canic' tulij'ma lo'najtse'enyacu. Ja'ni ailopa'a qui'epa aiquitaiyinc'enni. Ja'ni iƚpic'a titoc'iƚe, ti'najtse'enƚe, ti'najtse'e'me. Ja'ni a'i ailopa'a tintsi. \v 5 Toƚta'a lo'iya cal xans nocuapa: “Tama ca'eƚa' acueca' canic' aimi'iya canant'ƚiya locuxepa ȽanDios. ¿Te caif'eya? Le'a ca'huaiyijm'ma ȽanDios.” Lan xanuc' nocuapá toƚta'a, iƚne no'huaiyijmpá, ȽanDios titoc'ila', tepenufila' to ailopa'a quiƚjunac'. \p \v 6 Ma toƚta'a lonespa cal rey David mipalaijma al c'a loyaicopa cal xans petsi ȽanDios titoc'i, tepenufi to ailopa'a quijunac'. \v 7 Ticua: \q1 Tuyalaicoyi al c'a iƚne petsi ȽanDios iƚonc'e'epola' liƚjunac', \q1 petsi letamu'epola' li'epa lixcay. \q1 \v 8 Ac'a loyaicopa cal xans petsi ȽanDios aimicuxecoya, aimimiya: “Toƚe, toƚe lixcay lo'epa”. \p \v 9 Ninc'ixanuc' judío, illanc' aƚtaic' laƚseña jiƚpe laƚpixic', ¿te ja'ni ma le'a illanc' toƚta'a luyalaicoyi al c'a? ¿Te aimi'iya muyalaicoyacu al c'a locuenaye xanuc' jouc'a? Toƚ'nujuaisle te ts'i'ic' li'ipa Abraham. Joupa aƚnespá: “Abraham i'huaiyijmpa ȽanDios, toƚta'a ȽanDios iximpa to ailopa'a quijunac', epenuf'ma”. \v 10 Litine ȽanDios lepenufpa Abraham, ¿te ts'i'ic' iƚque? ¿Ja'ni itaic' liseña jiƚpe lipixic'? O, ¿aiquitaic'? Litine ȽanDios lepenufpa Abraham iƚque aiquitaic' liseña. Aiquetec'enni lipixic'. \v 11 Ate'a i'huaiyijmpa ȽanDios, lijou'ma ȽanDios icuxe'e'ma, timi: “To'exoxi circuncidar”. Iƚque letec'e'em'me lipixic' imuj'moxi ti'huaiyinge ȽanDios. Iƚque joupa epenufpa Abraham to ailopa'a quijunac'. Toƚta'a ȽanDios imetsaico'ma Abraham to iƚ'ailli' lan xanuc' no'huaiyijmpá, tama aiquiƚtaic' quiƚseña jiƚpe liƚpixic'. Ja'ni ti'huaiyijnyi to li'huaiyijmpa Abraham, ȽanDios timetsaicoyi inaxque' Abraham, tepenufila' to ailopa'a quiƚjunac'. \v 12 Jouc'a iƚniya lo'empola' circuncidar ti'i'ma ti'itsola' inaxque' Abraham. Iƚque ai'a ti'e'moxi circuncidar i'huaiyijmpa ȽanDios. Ja'ni ti'huaiyijnyi ma ȽanDios, ja'ni a'i mi'huaiyijm'me li'epoƚtsi circuncidar, iƚniya jouc'a inaxque' ƚaƚtatahuelo Abraham. \p \v 13 ¿Te ja'ni ȽanDios joupa iximpa Abraham lenant'ƚipa locuxe'epa? ¿Te toƚiya limipa te ts'i'ic' loyalaicoyacu iƚniya, iƚque y lixanuc'? A'i. Abraham le'a i'huaiyijmpa ȽanDios, i'epa ƚinca limipa. Toƚta'a ȽanDios epenuf'ma to ailopa'a quijunac', u'ipa: “Ima' ti'i'mo' to quiƚ'ailli' iƚne nocuxeyaleyacu fa'a li'a ƚamats'. Toƚta'a tonƚ'e'me imanc', ima' y loxanuc'.” \v 14 ¿Naitsi iƚne nocuxeyaleyacu jifa'a li'a ƚamats'? ¿Te ja'ni ȽanDios tipalaicola' naihuejpá lataiqui' loya'apa locuxepa? A'i. Ja'ni ȽanDios tipalaicola' iƚniya, Abraham coƚa' ailopa'a colijya tama i'huaiyijmpa ȽanDios. Litaiqui' ȽanDios lepi'ipa Abraham coƚa' aimenant'ƚiya, coƚa' iƚiya infel'miyale lataiqui'. \v 15 Ƚinca aimi'iya maƚnesyacu: “Lanant'ƚi'me locuxepa ȽanDios. Toƚta'a lapi'i'monga' ma to limipa Abraham.” Ja'ni toƚta'a laƚnesyacu ailopa'a calapi'iyaconga'. Litaiqui' locuxepa ȽanDios aƚmuc'inga' a'ijc'a laƚ'epa, tipa'a laƚjunac'. Ja'ni ailopa'a iƚe Lataiqui' ȽanDios aimi'iya maƚcuxecoyaconga'. \p \v 16 Cacua: ȽanDios icupa cataiqui' tipaxne'mola' iƚne no'huaiyijmpá. A'i quicuac': “Iƚniya i'epá al c'a ca'najtse'e'mola'”. Ma ticua: “Iƚniya aƚ'huaiyijmpa, catoc'i'mola'”. Toƚta'a jahuay lixanuc' Abraham ti'i'ma tepenuf'me iƚe lopaxneyacola'. A'i ma le'a iƚne petsi lepi'ipola' lataiqui' loya'apa te ts'i'ic' licuxepa ȽanDios, jouc'a tepenuf'me locuenaye xanuc' ja'ni ti'huaiyijnyi ȽanDios to li'huaiyijmpa Abraham. Maƚque Abraham aƚ'ailli' jahuay illanc' naƚ'huaiyijmpá ȽanDios. \v 17 Toƚta'a loya'apa al Paxi Liniƚingiya, tuya'e': \q1 Ima', axpela' lan xanuc' timetsaico'mo' iƚ'ailli', iƚ'ahuelo; \q1 iƚne ituca' ituca' liƚnación. \m Iƚe litine tama quituca' Abraham, ailopa'a qui'hua, ȽanDios liximpa iƚ'ailli' axpela' lan xanuc'. Ƚinca ȽanDios ti'i'ma timaf'i'ina'mola' limanapola'. Iƚque tipalaicola' lan xanuc' ai'a timajnlita, tinescola' to jipu'hua timana'. Ma toƚta'a li'ejma' ȽanDios ƚi'huaiyijmpa Abraham. \v 18 Litine ȽanDios lipvalaic'opa, Abraham tixinyoxi aimi'iya muyaicoya to limipa ȽanDios. Tama toƚta'a lixina' ma' i'huaiyijmpa ȽanDios, ticua: “Ma ca'huaico'ma. ȽanDios nipajnya ti'e'ma to laƚmipa.” Toƚta'a li'ipa. Ixpe'mola' lixanuc' Abraham, ma to limipa ȽanDios. I'ipola' axpela' lixanuc' Abraham, ituca' ituca' liƚnación; iƚque iƚ'ailli'. \p \v 19 Abraham imetsaicoyoxi te ts'i'ic'. Iƚque joupa ixhuaita to amaxnu ƚemats'. Ti'onƚcospa to cal xans joupa imapa. Jouc'a imetsaijma Sara te ts'i'ic'. Iƚque ƚipeno ijuiqui caca'no'. Tama ixina' jahuay iƚta'a Abraham ti'hua ti'huaiyinge ȽanDios. \v 20 Aiquinesqui: “Aga a'ij ƚinca ȽanDios laƚmipa. Aica'huaiyijnconaya.” Xonca ti'huaiyinge ȽanDios. Imetsaicopa acueca'. \v 21 Ixina' aƚinca ȽanDios nipajnya ti'e'ma to limipa. Toƚta'a ti'hua ti'huaiyinge. \v 22 ȽanDios liximpa li'huaiyijmpa epenuf'ma to ailopa'a quijunac'. \p \v 23 Iƚe lataiqui': “ȽanDios epenuf'ma to ailopa'a quijunac'”, tipalaicola' axpela', a'i ma le'a Abraham. \v 24 Aƚpalaiconga' jouc'a illanc' naƚ'huaiyijmpá ȽanDios. Illanc' aƚcuayi: “Aƚinca ȽanDios imaf'i'inapa ƚaƚPoujna Jesús, ipa'anapa pe lomana' lamizhua”. Ja'ni toƚta'a aƚ'huaiyijnyi ȽanDios, iƚque lapenufinga' jouc'a. Aƚsinninga' to ailopa'a caƚjunac'. \p \v 25 Illanc' ƚinca aicaƚ'aic' locuxepa ȽanDios. ȽanDios icupa ƚaƚPoujna Jesús tima'anƚe, ti'najtse'ma laƚjunac'. Jesús lijoupa li'najtsepa, imapa, ȽanDios imaf'i'inapa. Toƚiya ȽanDios ti'i'ma lapenuf'monga' illanc', lapenuf'monga' to ailopa'a caƚjunac'. \c 5 \p \v 1 Itsiya aƚ'huaiyijnyi Jesucristo, iƚque ƚaƚPoujna. Toƚta'a ȽanDios lapenufinga' to ailopa'a caƚjunac', aimalixtuc'oconayaconga'. \v 2 Ma' iƚque Jesús i'najtsepa laƚjunac'. Toƚiya ȽanDios aƚtoc'inga', lapenufinga', aimalacani'eyaconga'. Tixoqui calata aƚcuayi: “Aƚƚaitsufcotonga' jipu'hua, aƚpai'itonga', aƚ'itonga' pangay c'a laƚpicuejma', ma to ȽanDios lipicuejma'”. \p \v 3 A'i ma le'a tixoqui calata aƚ'huaicoyi aƚƚaitsufcotonga' jipu'hua, ma maƚmana' fa'a li'a ƚamats' ja'ni aƚteƚcoyi aƚs'najtsi'iyi ȽanDios, aƚcuayi: “Ac'a luyalaicoyi”. Aƚsinyi ma maƚteƚcoyi lihuic'i'me aƚsnet'ƚ'me. \v 4 Ja'ni aƚsnet'ƚyi tetenƚcocojma ȽanDios iƚe laƚ'ejma'. Ja'ni aƚsina' joupa etenƚcocopa ȽanDios iƚe laƚ'ejma' xonca aƚ'huaiyijm'me ȽanDios, aƚcua'me: “Ƚinca aƚƚaitsufcotonga' jipu'hua”. \v 5 Aƚinca ti'i'ma aƚ'huaiyijm'me toƚta'a. ȽanDios aimaƚfel'miyaconga', aƚƚaitsufcotonga'. Iƚque joupa aƚmuc'iponga' aƚ'enga' capic'a. Toƚta'a lu'inga' jiƚpe ƚalunxajma' cal Espíritu Santo ƚalapi'iponga' ȽanDios. \p \v 6 Illanc' aicalihuejma ȽanDios. Litine lixpic'epa ȽanDios tima'anƚe Cristo, ti'najtseƚa' iƚe laƚjunac', ma toƚta'a li'ipa. Cristo aicaƚ'huaiconga' malunƚu'eyacoƚtsi illanc' caƚtuca'. Iƚque ixina' aimi'iya malunƚu'eyacoƚtsi. \v 7 Ja'ni lunƚu'e'me anuli ƚaƚf'as xans, iƚque aƚijca lipicuejma', ¿te aƚcu'me laƚpitine lunƚu'eƚe iƚquiya? Ƚinca tama juaiconapa ac'a lipicuejma' ƚaƚf'as xans, afule maƚcuyacu laƚpitine. \v 8 ȽanDios ituca' li'ejma', aimaƚ'onƚiyaconga' to illanc'. Illanc' ma maƚ'eyi quixcay Cristo icupoxi tima'anƚe, i'najtsepa laƚjunac'. Toƚta'a ȽanDios aƚmuc'inga' aƚinca aƚ'enga' capic'a. \v 9 Jiƚpe lancruz, lixcuajaiyopa lijuats' Cristo i'najtsepa laƚjunac'. Toƚta'a ȽanDios lapenufinga' to ailopa'a caƚjunac'. Tijouƚa', ¿te co'iya? ¿Te lapi'icona'monga' laƚjunac' anuli locuenaye no'epá quixcay, iƚne petsi aimi'huaiyijnyi Jesucristo? A'i. Lunƚu'e'monga' nulemma. \v 10 Illanc' aƚfuli'ipá ȽanDios, iƚque jouc'a aƚfuli'iponga'. Mi'i toƚta'a ƚi'Hua icupoxi tima'anƚe, aƚ'etsonga' aƚejmaleƚe ȽanDios. Itsiya ma toƚta'a i'ipa, illanc' aƚejmale ȽanDios. Tijouƚa', ¿te co'iya? ¿Te aimalunƚu'eyaconga'? Cristo joupa imaf'inapa, joupa lapi'iponga' al ts'e laƚpitine, ƚinca lunƚu'e'monga'. \v 11 A'i ma le'a aƚ'huaicoyi Locuenaj Quitine lunƚu'etsonga'. Ma' itsiya tixoqui calata aƚ'huaiyijnyi ȽanDios. ȽaƚPoujna Jesucristo joupa ipac'epa lipoyac', ma' itsiya aƚejmale anuli. \p \v 12 Al xujc'a lopa'a li'a ƚamats' icuai'e'ma fa'a anuli cal xans. Icuaitsi al xujc'a ipango'ma i'i'ma lamaya. Jahuay lan xanuc' i'e'me al xujc'a, toƚta'a jahuay tixinyi lamaya. \v 13 Ƚinca, iƚniya ƚitiné ȽanDios tama iximpola' lixcay lo'epa lan xanuc' aimicuxecola'. Aimi'iya. Iƚniya ƚitiné aicu'ila' litaiqui' locuxe'epola' lo'eyacu. Toƚta'a aimi'iya micuxecoyacola' petsi aimenant'ƚiyi. \v 14 Ƚitiné ai'a tepenuf'ma Moisés litaiqui' locuxepa ȽanDios, jahuay iƚne ƚitiné ti'hua lamaya. Ti'hua limane titeƚ'mi'mola' lan xanuc'. Toƚta'a li'ipola', tama lixcay li'epa a'ij nuli to li'epa Adán, iƚque aiquihuejma lixc'ai'ipa ȽanDios. Li'epa Adán acueca' li'e'epola' lan xanuc'. Toƚta'a iƚque Adán ti'onƚcospa to ƚocuena cal xans ƚocuaicoya. Iƚque acueca' al c'a lo'e'eyacola'. \p \v 15 Ƚinca, tama acueca' a'ijc'a li'epa Adán aimi'iya mi'onƚiyacu iƚe laƚpaxneponga' ȽanDios. Li'ipa, anuli cal xans, iƚque Adán, aiquihuejma ȽanDios. Toƚta'a acueca' li'ipola' lan xanuc'. Axpela' timanala'. Lijou'ma xonca acueca' iƚe al c'a li'epa ȽanDios. Iƚque ixpic'epa tipaxnetsola' lanxpela'. Ma' anuli lixpic'epa Jesucristo. Toƚta'a iƚque aƚtoci'iponga' ninc'xpela'. \v 16 Iya' cacua: Laƚpaxneponga' ȽanDios tipammaispa al c'a juaiconapa. Lixcay li'epa Adán ipammaitsi jouc'a, iƚe a'ijc'a. Toƚta'a aimi'onƚspola'. Adán anulemma aiquihuejma ȽanDios. Lijou'ma ȽanDios imetsaico'ma a'ijc'a li'epa Adán, ecani'epa, jouc'a ecani'epola' jahuay lan xanuc'. Illanc' axpe' aicalihuejma ȽanDios, iƚque aicalacani'enga', lapenufinga' to ailopa'a caƚjunac'. \v 17 Li'ipa, anuli cal xans i'epa lixcay, lijou'ma epi'impa quimane lamaya, i'huajco'mola' jahuay. Itsiya acueca' juaiconapa aƚtoc'iponga' ȽanDios, aƚ'eponga' al cueca' al c'a, lapenufponga'. Tijouƚa', ¿te caƚ'iyaconga'? ¿Te ja'ni lamaya lulij'monga' jouc'a? A'i. Aimalulijyaconga' lamaya. Ƚocuena cal xans, iƚque Jesucristo, joupa lapi'iponga' al ts'e laƚpitine. \p \v 18 Anulemma ne'a Adán aiquihuejma lixc'ai'ipa ȽanDios, lijou'ma lan xanuc', jahuay iƚniya, ecanipola'. Ƚocuena cal xans ixhuai'nipa nulemma locuxepa ȽanDios, toƚta'a jahuay nipajnya tepi'im'mola' al ts'e liƚpitine. ȽanDios nipajnya tepenuf'mola' to ailopa'a quiƚjunac'. \v 19 Anuli cal xans aiquihuejma lataiqui' lixc'ai'ipa ȽanDios, lijou'ma i'ipa ixcay liƚpicuejma' axpela' lan xanuc'. Ƚocuena cal xans ihuejcopa jahuay licuxe'epa ȽanDios, toƚiya axpela' ti'i'mola' ac'a xanuc'. \p \v 20 Ma mi'eyi lixcay lan xanuc' ȽanDios u'ipa Moisés te ts'i'ic' litaiqui' locuxepa. Toƚta'a ti'eƚe xonca al cueca', xonca tihuejle lixcay. Lijou'ma petsi lan xanuc' xonca aimihuejcoyi, xonca itoc'i'mola' ȽanDios, xonca acueca' al c'a li'epola' iƚque. \v 21 Toƚiya tama lixcay ti'hua tuliquila' lan xanuc', timala' joupa ecanipola', xonca acueca' aƚtoc'inga' ȽanDios. Jesucristo, iƚque pangay ac'a li'epa, pangay ac'a lipicuejma', lapi'inga' laƚpitine aimijouya. Toƚta'a aimalulijyaconga' nulemma lamaya. \c 6 \p \v 1 Itsiya, ¿te caƚnesyacu? ¿Te aga aƚnes'me: “ȽanDios aƚtoc'iponga', joupa lapenufponga'. Najmay ti'hua aƚ'eƚe lixcay. Toƚta'a ti'hua aƚtoc'iconatsonga', ti'iƚa' xonca acueca' laƚtoc'iyaconga'”? \v 2 A'i. Toƚe aimi'iya maƚnesyacu. Li'ipa, ma maƚ'eyi lixcay, ¿te lulijyi laƚpitine o a'i? Laƚ'epa lixcay ma lacani'eponga'. ¿Ja'ni ma' anuli aƚ'econa'me? A'i. Aimi'iya. \p \v 3 Illanc' naƚ'huaiyijmpá, ja'ni joupa lapo'imponga' joupa aƚ'epoƚtsi anuli Cristo, iƚque ƚimayopa jiƚpe lancruz. O ¿ja'ni aicoƚsina' te ts'i'ic' iƚe li'ipolhuo'? \v 4 Limapa Cristo emumpa. Jiƚpiya laja' tocomma lamumponga' jouc'a, aƚmaponga'. Iƚe laƚ'iponga' ti'onƚcospa to li'ipa Cristo. Iƚque lijoupa limapa imaf'i'inapa qui'Ailli', iƚque cal Cuecaj CanDios. Illanc' jouc'a lapi'iponga' al ts'e laƚpitine, ti'iƚa' ituca' ƚaƚ'ejma'. \p \v 5 Ja'ni aƚinca aƚmaponga' anuli Cristo, anuli mipa'a laƚpitine. Cristo aimijouya lipitine. Illanc' laƚpitine jouc'a aimijouya, iƚe al ts'e laƚpitine lalapi'iponga' ȽanDios. \v 6 Joupa aƚsina' te ts'i'ic' laƚ'iponga'. Li'ipa, lihuejyi caƚtuca' laƚpicuejma'. Ma to maƚmana' iƚniya ƚitiné, maƚtaiyi laƚjunac', lapaƚts'ingimponga' anuli Cristo jiƚpe lancruz. Toƚta'a aimi'iya maƚcuxeconyaconga', aimaƚminyaconga': “Toƚe, toƚe lo'epa lixcay, tecani'em'mo'”. \v 7 Anuli ƚimanapa aimicufquinyacu li'epa lixcay. Aimi'iya. \p \v 8 Ja'ni aƚcuayi: “Ne', aƚmaponga' anuli Cristo”, jouc'a aƚnes'me: “Ƚinca aƚmaf'i'inaponga' anuli Cristo”. Cristo joupa imaf'inapa, aimimaconaya. Illanc' jouc'a tipa'a al ts'e laƚpitine, iƚe aimijouya. Lamaya ailopa'a caƚ'e'econayaconga'. \v 9 Cristo lijoupa limapa, imaf'inapa, ipayonamma pe lomana' lamizhua. Aimimaconaya. Lamaya aimulijya. Ailopa'a co'e'econaya. Toƚta'a aƚsina'. \v 10 Cristo limapa jiƚpe lancruz aƚ'najcufponga' laƚjunac'. Toƚta'a ȽanDios ecani'epa. Aimi'e'econaya toƚta'a. Itsiya ma' imaf'i'. Maƚque ȽanDios imaf'i'ina'ma. \v 11 Imanc' jouc'a tolimetsaicotsoƚtsi to joupa ima'ampolhuo' ma' anuli Cristo. Iƚe loƚ'epa lixcay ecani'epolhuo'. Jouc'a tolimetsaicotsoƚtsi oƚmaf'i' ma' anuli Jesucristo. Toƚ'nujuaisle lepi'ipolhuo' al ts'e loƚpitine ȽanDios. \p \v 12 Itsiya loƚcuerpo aimicuxecona'molhuo'. Iƚe ƚinca tijanaca tixa'huelhuo' toƚ'eƚe nixpiya. Toƚ'nujuaisle, iƚe loƚcuerpo aimijucoya, ti'hua tijaf'quinghua. \v 13 Toƚ'etsoƚtsi cuenna. Aimolapi'i'me lane loƚmane', loƚ'mitsi', loƚ'u', jahuay lopa'a loƚcuerpo, aimi'e'me nixpiya. Toƚnesle: “Lai'epa lixcay joupa lacani'epa. ȽanDios aƚmaf'i'inapa. Itsiya cacu'moxi ȽanDios, cami'ma: ManDios, ma' ima' aƚcuxe'ma. Iƚne laimane', lai'mitsi', lai'u', jahuay laicuerpo, toxhuico'ma ima'. Toƚta'a canant'ƚi'ma lotaiqui' lofcuxepa.” \v 14 Iya' camilhuo': Aimulijyacolhuo' lixcay. Litaiqui' locuxepa ȽanDios aimi'iya micuxecoyacolhuo'. ȽanDios joupa itoc'ipolhuo', joupa epenufpolhuo'. \p \v 15 Itsiya, ¿te co'iya? Illanc' joupa aƚsina' aimi'iya malanant'ƚiyacu locuxepa ȽanDios. Aƚsina' aimi'iya malunƚu'eyacoƚtsi illanc' caƚtuca'. Tijouƚa', ¿te caƚnescoyacu? ¿Ja'ni aƚnes'me: “Ma ȽanDios aƚtoc'ipa, iƚque lunƚu'e'ma. Itsiya ailopa'a tintsi. Ca'e'ma nixpiya”? A'i. Aimi'iya maƚnesyacu toƚta'a. \v 16 Jifa'a li'a ƚamats' ja'ni tolahueƚe coƚpoujna, ¿te aicoƚsina' lo'iyacolhuo'? Tijouƚa' ti'iƚa' oƚpoujna iƚque ticuxe'molhuo'. Imanc' tolihuejco'me to quimozó. Ja'ni lixcay oƚpoujna tolihuej'me locuxe'epolhuo', tijouƚa' tecani'em'molhuo'. Ja'ni ȽanDios oƚpoujna, tolihuej'me iƚque. Iƚque tilanc'e'e'molhuo' loƚpicuejma', tepenuf'molhuo'. \p \v 17 Li'ipa, imanc' tolihuejyi lixcay. Cax'najtsi'i ȽanDios joupa oƚpai'ipoƚtsi loƚpicuejma'. Joupa olapenufpá Lataiqui' limuc'impolhuo', jahuay ƚolunxajma' tolihuejyi. \v 18 Itsiya joupa i'ipa ocuena ƚoƚPoujna. Lixcay aimi'iya micuxeconayacolhuo'. Itsiya al ƚijca cataiqui' ticuxelhuo'. \v 19 Iya' mane ca'onƚicojma cataiqui'. Aixina' ja'ni ti'iƚa' xonca ipime cataiqui' imanc' aimi'iya moƚhuaƚyacu. Camilhuo': Luyaipa quitine oƚcu'moƚtsi. I'ipa oƚpoujna lixcay, aimolihuejyi locuxepa ȽanDios, nixpiya tonƚ'eyi. Itsiya aimoƚ'econa'me iƚe li'ipa loƚ'epa. Itsiya toƚcutsoƚtsi. Toƚmiƚe ȽanDios: “Fa'a tipa'a laicuerpo jahuay ƚi'huexi. Mane ca'e'ma al c'a. Aƚcuxeƚa' al ƚijca cataiqui', quihuejco'ma.” \p \v 20 Li'ipa, imanc' toƚcuayi: “Illanc' lihuejcoyi caƚtuca' laƚpicuejma'”. Iƚniya ƚitiné ƚinca tonƚ'eyi nixpiya. Aimonƚ'eyi al c'a to locuxepa ȽanDios. Iƚe litaiqui' ȽanDios tocomma to aimicuxelhuo' imanc'. \v 21 Itsiya toƚsinyi alaic'ata iƚe lonƚ'epa. Iƚe lixcay lonƚ'epa, ¿ja'ni i'e'epolhuo' al c'a? A'i. Iƚne petsi no'epá toƚta'a ma le'a tecani'eyoƚtsi. \p \v 22 Camicona'molhuo': Itsiya joupa i'ipa ocuena ƚoƚPoujna. Aimolihuejcoyi lixcay. Itsiya ma ȽanDios oƚPoujna. Ti'hua ti'i'molhuo' pangay c'a loƚpicuejma'. ȽanDios tilaitsufcotolhuo' jiƚpiya aimijouya loƚpitine. \v 23 Ƚinca lixcay ti'najtsela' ts'ilihuequi. Petsi naihuejpá tecani'em'mola'. A'i toƚta'a lalulijyaconga' ja'ni ȽanDios aƚPoujna. Iƚque ma' aƚtoc'inga' illanc' naƚ'huaiyijmpá Jesucristo ƚaƚPoujna. Lapi'inga' al ts'e laƚpitine, iƚe litine aimijouya. \c 7 \p \v 1 Cunc'aipimaye, lataiqui' loya'apa locuxepa ȽanDios aimi'iya maƚcuxecoyaconga'. Imanc' joupa oƚsina' te ts'i'ic' laƚ'iponga' ninc'ixanuc' ma maƚmana' fa'a li'a ƚamats'. Ma caƚmaf'i' tipa'a lataiqui' laƚcuxeponga'. Ja'ni joupa aƚmanaponga' iƚe lataiqui' aimi'iya maƚcuxecoyaconga'. \v 2 Toƚta'a lo'ipola' lacaƚ'no' iƚniya namalƚipá. Ma quimaf'i' ƚipe'ailli' ƚaca'no' aimi'iya mihuejya ocuenaj xans. Ja'ni timanƚa' cal xans, tuhuaƚquenno ƚaca'no'. \v 3 Ma quimaf'i' ƚipe'ailli', ja'ni ƚipeno tihuejla' ocuenaj xans, iƚque ƚaca'no tecani'em'me, tinescom'me ixcay li'epa. Toƚta'a loya'apa lataiqui' laƚcuxeponga'. Ƚinca ja'ni joupa imanapa ƚipe'ailli', ƚaca'no' nipajnya tihuej'ma ocuenaj xans. Ailopa'a conesconyacu. \p \v 4 Cunc'aipimaye, iƚe litine lima'ampa Cristo, lepaƚts'ingimpa licuerpo jiƚpe lancruz imanc', ja'ni i'ipolhuo' anuli iƚque, jouc'a ima'ampolhuo'. Toƚta'a tama tolihuejle al ts'e cataiqui', aimi'iya micuxecoyacolhuo' lataiqui' locuxepa ȽanDios. Tonlihuejyi Cristo, iƚque joupa imaf'inapa. Maƚque oƚPoujna o ti'onƚcospa to coƚpe'Ailli'. Ma monlihuejyi iƚque tipammaispa loƚpitine, tonƚ'e'me latenƚcocopa ȽanDios. \p \v 5 Iƚniya ƚitiné ai'a lapenuf'me al ts'e laƚpitine, aiqui'ic' calihuequi locuxepa ȽanDios. Maƚ'nujuaisyi loya'apa iƚe lataiqui', aƚspic'eyi aƚ'eƚe nixpiya. Toƚta'a lacani'eyoƚtsi. \v 6 Iƚniya ƚitiné coƚa' ti'i'ma aƚcuxecom'monga', aicalanant'ƚi locuxepa ȽanDios. Itsiya aimi'iya maƚcuxeconyaconga'. Tocomma to joupa aƚmanaponga'. Itsiya tipa'a al ts'e laƚpitine. Toƚta'a ti'i'ma lihuejco'me ȽanDios ƚaƚPoujna. Li'ipa ituca' laƚ'ejma', aƚcuayi: “Iya' caituca' quihuejco'ma iƚe lataiqui' locuxepa ȽanDios”. Itsiya aƚsina', ja'ni caƚtuca' aimi'iya. \p \v 7 Itsiya, ¿te caƚnesyacu? ¿Ja'ni ixcay cataiqui' iƚe locuxepa ȽanDios? A'i. Aimi'iya maƚnesyacu toƚta'a. Al coƚta aicainimetsaijma lixcay laif'epa. Toƚta'a aƚmuc'ipa lataiqui' loya'apa locuxepa ȽanDios. Iƚe lataiqui' ticua: “Aimojanaj'ma ƚi'hueca ƚof'as xans”. Ja'ni coƚa' aicaixina' iƚe lataiqui', coƚa' aimi'iya quimetsaicoya a'ijc'a laif'epa ma cajanaca. \v 8 Laicuejpa iƚe lataiqui', ƚinca aiximpa ixcay laif'epa ma cajanaca. Lijou'ma lixcay lopa'a laipicuejma' xonca tijanaca. Xonca aipic'a coƚa' ca'huejla' ƚi'hueca ƚaif'as xans. Ja'ni coƚa' ailopa'a iƚe lataiqui' laƚcuxeponga' iƚe lixcay coƚa' aiquicueya quimane, aimi'iya malacani'eyaconga'. \v 9 Iƚniya ƚitiné ma aicaicueca locuxepa ȽanDios tixoqui neta cuyaijma lapajnya. Icuaitsi litine laicuej'ma nulemma iƚe lataiqui' loya'apa: “Aimojanaj'ma ƚi'hueca ƚof'as xans”. Iƚe litine ƚinca aiximpa imaf'i' iƚe lixcay lopa'a laipicuejma'. Aiximpoxi ma lacani'e. \v 10 Lataiqui' loya'apa: “Aimojanaj'ma ƚi'hueca ƚof'as xans”, ac'a cataiqui' iƚiya. Ja'ni lanant'ƚiƚe, xonca al c'a luyalaico'me lapajnya. Iya' aiximpa ituca' laƚ'ipa. Aimi'iya canant'ƚiya. Ma le'a lacani'e. \v 11 Ma cacueca iƚe lataiqui', lixcay caipicuejma' i'ipa xonca imaf'i', aƚfel'mipa. Lijou'ma xonca aijanaj'ma. Toƚta'a iƚe lataiqui' ma lacani'epa. \p \v 12 Iya' cacua: A'i quixcay cataiqui' iƚe locuxepa ȽanDios. Jahuay locuxepa ȽanDios ma' apaxi, ma' i'huexi ȽanDios. Lataiqui' loya'apa: “Aimojanaj'ma ƚi'hueca ƚof'as xans”, iƚe apaxi cataiqui'. Aƚsc'ai'inga' aƚ'eƚe al ƚijca, aƚ'eƚe ma le'a al c'a. \v 13 Lijou'ma, ¿te qui'ipa? Ma cainihuequi iƚe al c'a cataiqui', ¿ja'ni toƚta'a cacani'eyoxi? A'i. Aimi'iya canescoyacoxi toƚta'a. Iƚe al c'a cataiqui' ma' aƚmuc'ipa te ts'i'ic' laipicuejma'. Iƚe acueca lixcay. Ma iƚe laif'epa lixcay lacani'epa. Iƚe al c'a cataiqui' aƚmuc'ipa juaiconapa acueca' ixcay iƚe lai'epa. \p \v 14 Aƚsina' pe qui'huayomma iƚe lataiqui' locuxepa ȽanDios. I'huayomma mane al toncay, jiƚpe lipicuejma' ȽanDios. Iya' ituca' laipicuejma'. Iya' ma ninxans. Iƚe lixcay i'ipa to ƚaipoujna, aƚcuxe. \v 15 Iya' aicaxpic'e toƚta'a lai'ejma'. Caxhueƚma. Petsi lalatenƚcocopa, iƚe aica'ay. Laif'epa capilaic', iƚe ƚinca ca'ay. \p \v 16 Ja'ni ca'eƚa' lixcay, ƚinca iƚe laif'epa aimalatenƚma. Quimetsaijma ac'a litaiqui' ȽanDios locuxepa, toƚta'a xonca aipic'a quihuejla' ȽanDios. \v 17 Toƚiya cacua: A'i caituca' ca'ay iƚiya pe aimalatenƚma. Iƚe lixcay caipicuejma' aƚcuxe ca'eƚa'. \p \v 18 Ƚinca aixina' iya' caituca' aimi'iya ca'eya al c'a. Ti'i'ma caxpic'e'ma ca'eƚa' al c'a, tijouƚa', ¿ja'ni canant'ƚi'ma iƚe laifxpic'epa? A'i, aimi'iya. \v 19 Iƚe al c'a laifxpic'epa ca'eƚa', aica'ay. Lixcay, iƚe pe aimalatenƚma, ƚinca ca'ay. \v 20 Iya' cacua: Ja'ni aimalatenƚma iƚe lixcay laif'epa tocomma to a'i iya' caituca' ca'ay iƚiya. Iƚe lixcay caipicuejma' aƚcuxe ca'eƚa'. \p \v 21 Ƚinca, lataiqui' loya'apa locuxepa ȽanDios aƚcuxe. Aƚsc'ai'i ca'eƚa' al c'a. Iƚe aipic'a. Cacua: Ca'e'ma. Tijouƚa' aimi'i. Tipa'a laƚpa'nepa. Aƚpa'ne iƚe lixcay caipicuejma'. \v 22 Cacua: Juaiconapa ac'a lataiqui' loya'apa locuxepa ȽanDios. \v 23 Ituca' laƚsahue'epa laicuerpo. Tama cacua: “Quihuejco'ma locuxepa ȽanDios, iƚe al c'a”, laicuerpo aimicua. Tipa'a lipujfxi lulijla', ca'eƚa' laƚcuxe'epa nixpiya. \v 24 Iya' cacua: Acueca' caxhueƚma. ¿Naitsi laƚcuanajcoya? Iƚe laicuerpo ma le'a ipic'a lacani'e'ma. ¿Naitsi lalunƚu'eya? \v 25 Cax'najtsi'i ȽanDios. ȽaƚPoujna Jesucristo, iƚque ƚinca alunƚu'e'ma. Iya' caituca' aimi'iya culijya. Caxpic'e ca'eƚa' al c'a. Ja'ni toƚta'a quihuejla' ƚinca quihuejco'ma locuxepa ȽanDios. Ituca' loxahue'epa iƚe laicuerpo. Ja'ni toƚta'a quihuejla' ca'e'ma nixpiya. \c 8 \p \v 1 Itsiya ȽanDios aimalacani'eyaconga' illanc' naƚ'huaiyijmpá Jesucristo, iƚque joupa lapenufponga'. Illanc' aimalihuejyi laƚsahue'eponga' laƚcuerpo, lihuejcoyi laƚcuxe'eponga' cal Espíritu Santo. \v 2 Iya' joupa aiximpa aimi'iya canant'ƚiya locuxepa ȽanDios. Aimi'iya cunƚu'eyacoxi. Lixcay laipicuejma' ma maƚcuxe lacani'e'ma. Itsiya ituca' laifnuyaicopa lapajnya. Ca'huaiyinge Jesucristo, tipa'a al ts'e laipitine, aƚcuxe cal Espíritu Santo. \p \v 3 Iƚe lataiqui' loya'apa locuxepa ȽanDios ailopa'a quipujfxi mulijya lixcay laƚpicuejma'. ȽanDios ƚinca ti'i'ma, joupa i'epa. Ummepa ƚi'Hua. Iƚquiya i'epoxi xans, aƚ'onƚcosponga' to illanc' ninc'ixanuc'. Ma le'a ailopa'a quixcay lipicuejma'. I'huamma fa'a li'a ƚamats' itsufcopoxi, aƚ'najcufponga' laƚjunac', ecani'epa lixcay laƚpicuejma'. \v 4 Toƚiya itsiya ti'i'ma lanant'ƚi'me iƚe al c'a laƚcuxe'eponga' ȽanDios. Illanc' lihuejcopá cal Espíritu Santo a'i laƚsahue'eponga' laƚcuerpo. \p \v 5 Lan xanuc' naihuejpá quiƚtuca' liƚpicuejma' tixpic'eyi latenƚcocoyacola' iƚne quiƚtuca'. Lan xanuc' naihuejpá cal Espíritu Santo, tixpic'eyi latenƚcocoya cal Espíritu Santo. \v 6 Petsi naihuejpá quiƚtuca' liƚpicuejma' tecani'em'mola'. Petsi naihuejpá cal Espíritu Santo tipa'a al ts'e liƚpitine, tuyalaicoyi al c'a. Aimixhueƚcoyi, ailopa'a tintsi. \v 7 Petsi naihuejpá quiƚtuca' liƚpicuejma', iƚne tecaxaispola', mane tifuli'iyi ȽanDios. Aimihuejyi locuxepa iƚque. Aimi'iya mihuejyacu. \v 8 Cal xans, ja'ni ailopa'a al ts'e lipitine locupa cal Espíritu Santo, iƚque cal xans aimi'iya metenƚcocoya ȽanDios. \p \v 9 Imanc' aimi'onƚcotolhuo' to iƚniya. Ja'ni joupa olapenufpá cal Espíritu Santo, ja'ni toƚmana' anuli iƚque, ma tipa'a al ts'e loƚpitine. Ƚinca cal xans, ja'ni aiquepenufi ƚi'Espíritu Cristo, iƚque cal xans a'i qui'huexi Cristo. \v 10 Ja'ni joupa olapenufpá Cristo ȽanDios epenufpolhuo' to ailopa'a coƚjunac'. Toƚta'a tipa'a al ts'e loƚpitine, aimimayacolhuo' nulemma. Ƚinca lonƚ'epa lixcay joupa ecani'epolhuo' loƚcuerpo, iƚe tima. \v 11 Ja'ni joupa olapenufpá cal Espíritu Santo, ja'ni joupa oƚƚaitsufma, ni loƚcuerpo mimaya nulemma. Lijoupa limapa Cristo, ȽanDios imaf'i'inapa. Imanc' ma' anuli timaf'i'ina'molhuo'. Toƚta'a lo'eyacolhuo' cal Espíritu Santo, iƚque ƚi'Espíritu ȽanDios, imanc' oƚƚaitsufma. \p \v 12 Itsiya cunc'aipimaye, ¿naitsi caƚ'najtse'econayacu? ¿Naitsi calihuejcoyacu? ¿Laƚcuerpo aƚtaiyinc'e? ¿Ja'ni iƚe aƚpoujna? A'i. \v 13 Ja'ni tolihuejcoyi loxahue'epolhuo' loƚcuerpo mane tecani'em'molhuo'. Ja'ni tolihuejcoyi cal Espíritu Santo tolatec'cona'me lonƚ'epa lixcay, iƚe loxahue'epolhuo' loƚcuerpo. Aimonƚ'econayacu iƚta'a. Tijouƚa' timaf'i'ina'molhuo' ȽanDios. \p \v 14 Petsi naihuejpá ƚi'Espíritu ȽanDios, iƚniya inaxque' ȽanDios. \v 15 Luyaipa quitine micuxelhuo' lixcay, iƚe lataiqui' loya'apa locuxepa ȽanDios ticuxecolhuo'. Toƚsueƚcoyi, toƚcuayi: “Aƚteƚ'mi'monga' ȽanDios”. Itsiya joupa olapenufpá cal Espíritu Santo. Iƚque aimepi'iyacolhuo' toƚta'a loƚpixhuejma'. Lolapenufpa iƚque cal Espíritu ȽanDios epenufpolhuo' to quinaxque'. Maƚque cal Espíritu aƚmuc'inga' te ts'i'ic' lacui'i'me ȽanDios. Aƚmiyi: “Ima' mai'Ailli'”. \v 16 Maƚpe ƚalunxajma' aƚsingufyoƚtsi inaxque' ȽanDios. Ma' anuli lu'inga' cal Espíritu Santo. \v 17 Maƚmana' fa'a li'a lamats' ja'ni illanc' inaxque' ȽanDios ƚinca pu'hua ȽanDios lapi'itonga' iƚe lapi'iyacola' linaxque'. ȽanDios joupa imetsaicopa ƚi'Hua, iƚque Cristo. Illanc' jouc'a limetsaicotonga'. Fa'a ja'ni laƚteƚcopa ti'onƚcospa to liteƚcopa Cristo, pu'hua jouc'a aƚ'onƚcotonga' to Cristo, aƚƚaitsufcotonga' ȽanDios. \p \v 18 Itsiya litine aicaƚsina' te ts'i'ic' al c'a lalapi'iyaconga' ȽanDios. Ƚinca, acueca' juaiconapa iƚe laƚ'iyaconga' pu'huanni. Iƚta'a laƚtelcopa itsiya litine aimi'iya maƚ'onƚicoyacu al cueca' al c'a lalapi'inyaconga'. \v 19 Fa'a li'a lamats' jahuay lilanc'epa ȽanDios tocomma to ticuitsufyi, tinesyi: “¿Te quitine aƚsim'mola' iƚniya linaxque' ȽanDios lolaitsufcoyacola'? ¿Te quitine aƚsim'mola' te ts'iƚ'ic' iƚniya?” \v 20 Ƚinca, itsiya jahuay lilanc'epa ȽanDios i'huáqui eteƚquenamma. Iƚe litine ȽanDios liteƚ'mipa cal xans ni'epa quixcay jouc'a iteƚ'mipa jahuay lilanc'epa. Tama ailopa'a qui'epa, eteƚquenamma. A'i nulemma queteƚqueya. Aimipaneya toƚta'a. \v 21 Itsiya ƚinca lamaya ti'huajcola' jahuay. Ailopa'a cunƚuya. Juaiconapa acueca' al c'a lo'e'eyacola' linaxque' ȽanDios. Tunƚu'e'mola'. Lamaya aimi'huajcoconayacola'. Lilanc'epa ȽanDios jouc'a tulij'ma lamaya, aimiminscoconaya. \p \v 22 Aƚsina' aiqui'ic' toƚta'a. Itsiya jahuay lilanc'epa ȽanDios tocomma to titeƚma acueca' cumla. Lo'ipa ti'onƚcospa to loteƚcopa ƚaca'no' nocuaiya ƚi'hua. Iƚque acueca' cumla titeƚco'ma. \v 23 Illanc' jouc'a lumlequinga'. Aƚteƚcoyi jiƚpe ƚalunxajma' ma caƚ'huaijma ȽanDios lapenuftsonga' to inaxque', aƚƚaitsufcotonga'. Iƚiya litine aƚsim'moƚtsi joupa lunƚu'eponga' jouc'a laƚcuerpo. ȽanDios joupa lapi'iponga' cal Espíritu Santo, toƚiya aƚsina' laƚ'iyaconga' toƚta'a. \p \v 24 Ƚinca, aimi'iya maƚnesyacu: “Joupa i'ipa. Joupa lunƚu'eponga' jouc'a laƚcuerpo.” Tehue'e'. Ja'ni lunƚu'etsonga' ticuicomma aƚ'huaicoƚe, aƚnesle: “Al ƚinca toƚta'a lo'iya”. Coƚa' joupa aƚsimpá li'ipa, ¿te caƚ'huaicocoyacu? A'i. Ailopa'a caƚ'huaicoyacu. \v 25 Ja'ni aƚsina' tehue'e', aƚsina' aiqui'ic', ma' aƚsnet'ƚ'me, aƚ'huaico'me lo'iya. \p \v 26 Illanc' a'i caƚtuca' aƚsnet'ƚyi. Cal Espíritu Santo aƚtoc'inga'. Illanc' caƚtuca' ailopa'a caƚ'eyacu. Aicaƚsina' te caƚsahue'eyacu ȽanDios. Aimi'iya maƚsa'hueyacu. Aƚsingufcoyi aƚteƚcoyi jiƚpe ƚalunxajma'. Ailopa'a caƚtaiqui'. Cal Espíritu Santo aƚtoc'inga'. Iƚque ƚinca tixa'hue'ma ȽanDios titoc'itsola' lixanuc', iƚniya ma' i'huexi ȽanDios. \v 27 ȽanDios lahuelonginga' xonca lemiya jiƚpe laƚpicuejma'. Iƚque ixina' te loxahue'epa cal Espíritu Santo. Imetsaijma ac'a lipicuejma'. Iƚque cal Espíritu tixahue'e'ma latenƚcocoya ȽanDios. \p \v 28 Illanc' naƚ'epá capic'a ȽanDios, iƚque aƚjoc'iponga'. Ma' iƚque ȽanDios joupa ixpic'epa te ts'i'ic' al c'a laƚ'iyaconga'. Itsiya aƚsina' jahuay aƚtoc'inga'. Ja'ni ac'a o ja'ni a'ijc'a laluyalaicoyacu, ma le'a al c'a aƚ'e'monga'. Ailopa'a caƚ'eyaconga' lixcay. \v 29 Ai'a aƚmajnlita ȽanDios alimetsaicoponga'. Joupa ixpic'epa te ts'i'ic' laƚ'iyaconga'. Ixpic'epa aƚƚanc'e'etsonga' laƚpicuejma'. Ti'iƚa' to lipicuejma' ƚi'Hua, aƚ'onƚcotonga'. Ti'iƚa' cal Cristo aƚpima; iƚque cal Te'a, illanc' ipepohue. Toƚta'a ti'i'mola' axpela' lipimaye. \v 30 A'i ma le'a ixpic'epa te ts'i'ic' iƚe laƚ'iyaconga', jouc'a aƚjoc'iponga' lihuejle. A'i ma le'a aƚjoc'iponga', jouc'a lapenufponga' to ailopa'a caƚjunac'. A'i ma le'a lapenufponga' to ailopa'a caƚjunac', jouc'a limetsaicoponga' inaxque', aƚƚaitsufcotonga'. Jiƚpe litine ƚinca aƚƚanc'e'etonga' laƚpicuejma', ti'iƚa' ma to lipicuejma' ȽanDios, pangay c'a. \p \v 31 Itsiya ¿te caƚnesyacu? Ja'ni toƚta'a aƚ'nujuaitsinga' ȽanDios, iƚne petsi naƚ'eponga' laic', ¿te caƚ'e'eyaconga'? \v 32 ȽanDios ni ƚi'Hua quixina' cuanuc'. Icupa tima'anƚe, ti'najtseƚa' lixcay laƚ'epa jahuay illanc'. Ja'ni toƚta'a lapi'iponga' iƚque Ƚalunƚu'eyaconga', ¿te aimalapi'iyaconga' jahuay lalahue'eponga'? \p \v 33 Illanc' naƚ'huijf'eponga' ȽanDios, ¿naitsi naƚcufyaconga'? ¿Ja'ni ȽanDios? A'i. Ma ȽanDios alapenufponga' to ailopa'a caƚjunac'. \v 34 ¿Naitsi nalacani'eyaconga'? ¿Ja'ni Jesucristo iƚque nimapa? A'i. Iƚque imaf'inapa. Itsiya tipa'a pu'hua al c'a camane ȽanDios. Jiƚpe tixa'hue ȽanDios aƚtoc'itsonga'. \p \v 35 Cristo aƚ'enga' capic'a. ¿Ja'ni ti'i'ma lanaj'monga'? A'i, aimi'iya. Ni laƚ'iyaconga' o laƚ'iponga' mi'iya. Ja'ni aƚteƚcoƚe, ja'ni lapajnya aƚsinƚe ipime, ja'ni aƚteƚ'mintsonga', ja'ni lumlejma, ja'ni lahue'etsonga' caƚpijahua', ja'ni ti'iƚa' caxpaiqui', ja'ni aƚma'antsonga', ailopa'a calanajyaconga' Cristo. \v 36 To loya'apa al Paxi Liniƚingiya ma toƚta'a luyalaicoyi. Iƚe lataiqui' ticua: \q1 Illanc' lalihuejhuo' ima', aƚsinninga' to lam mot'ƚ, \q1 iƚne li'huijf'empola' tima'am'mola'. \p \v 37 Ma al ƚinca iƚiya lataiqui'. ¿Te co'iya? Aƚsina' Cristo aƚ'enga' capic'a. Iƚque aƚtoc'inga'. Toƚta'a jahuay laƚ'iyaconga' lulij'me. Ailopa'a caƚ'eyaconga'. \p \v 38 Iya' cacua: Joupa aixina' aimi'iya malanajyaconga' Jesucristo, ni lamaya, ni lapajnya, ni lapaluc' quema'a, ni lontahue iƚpujfxi acueca', ni lo'ipa itsiya, ni lo'iya locuaicoya, \v 39 ni lopa'a al toncay lema'a, ni lopa'a al 'ocay ƚamats'. Petsi lilanc'epa ȽanDios ailopa'a calanajyaconga' Jesucristo ƚaƚPoujna, iƚque naƚmuc'iponga' te ts'i'ic' maƚ'enga' capic'a ȽanDios. \c 9 \p \v 1-3 Iya' camilhuo' caxhueƚmot'ƚe juaiconapa. Itine itine tocomma to lumlequi jiƚpe ƚainunxajma'. Iya' ca'nujuaitsila' laipimaye, iƚne laif'as xanuc' judío. Toƚta'a laifnespa aicafelƚaique. Toƚe ixina' Cristo, iƚque ƚainihuequi. Jouc'a cal Espíritu Santo aƚpalaic'o jiƚpe laipicuejma', aƚmi: “Ma' al ƚinca iƚe lofcuapa”. Iya' cacua: Coƚa' aƚcuanac'eƚa' Cristo ja'ni toƚta'a tunƚul'me iƚne laipimaye. \p \v 4 Iƚne lun Israel acueca' lipaxnepola' ȽanDios. Imetsaicopola' inaxque'. Maƚque ȽanDios imuj'moxi pe lomana' iƚniya. Imaneconca litaiqui', epi'i'mola' litaiqui' loya'apa locuxepa. Imuc'i'mola' te lo'eyacu jiƚpe lejut'ƚ ȽanDios. U'i'mola' litaiqui' licupa, ticua: “Toƚe, toƚe catoc'i'molhuo'”. \v 5 Iƚne lixanuc' Israel aƚtatahueló illanc' ninc'ijudío. Jouc'a itatahueló Cristo lipajnta fa'a li'a ƚamats'. Iƚque Cristo ma' anDios, jahuay ticuxe. Ma' iƚque laxc'onƚingoƚaiƚe. Ocuena aimi'iya malaxc'onƚingoƚaiyacu. Ni itsiya ni Locuena Quitine. Toƚta'a ti'iƚa'. Amén. \p \v 6 Itsiya, ¿te qui'ipa? Tocomma to ȽanDios aiquenant'ƚi limipola' iƚniya lun Israel. A'i. Ma tenant'ƚi. Petsi aƚinca ixanuc' Israel iƚniya tepenufyi litaiqui' ȽanDios. Locuenaye pe aiquilepenufi, tama anuli ƚiƚtatahuelo, iƚne a'i quixanuc' Israel, a'i quixanuc' ȽanDios. \v 7 Ma toƚta'a li'ipola' linaxque' Abraham. Iƚne tama le'a anuli quiƚ'ailli', iƚque Abraham, ȽanDios aiquimetsaicola' jahuay iƚniya. Timi Abraham: “Quimetsaico'ma Isaac. Iƚque ma' o'hua.” \v 8 Iƚe lataiqui' aƚmuc'inga' naitsi iƚne aƚinca inaxque' ȽanDios. Lan xanuc' nomajnlispa fa'a li'a ƚamats' ȽanDios aiquimetsaicola' jahuay to quinaxque'. Ma le'a iƚniya nomajnliconspá, iƚne tipa'a al ts'e liƚpitine, maƚne inaxque' ȽanDios. Ti'onƚcospa to Isaac. Abraham a'i quituca' mixpic'e ti'iƚa' iƚque qui'hua. Ma ȽanDios icupa cataiqui' ti'iƚa'. \v 9 Toƚta'a litaiqui' ȽanDios limipa Abraham lu'ipa lo'iya, ticua: “Litine laixpic'epa iya' cacuaiyoconno, ƚopeno Sara tipo'no'ma ƚi'hua”. \p \v 10-12 Ma' anuli li'ipola' linaxque' Rebeca. Iƚniya loquexi', lan cuatsi, anuli quiƚ'ailli'. Iƚque ƚaƚtatahuelo Isaac. Iƚniya mimana' licu'u Rebeca, ai'a timajnlita, aiquiƚ'aic' ni al c'a ni lixcay, iƚniya ƚitiné ȽanDios timi Rebeca: “Ƚapepo, iƚque ƚopajnya lijoujma, ticuxe'ma ƚipima”. \p Jiƚpe ȽanDios timuqui te ts'i'ic' lo'epa. Iƚque quituca' tixpic'e naitsi iƚne ti'itsola' lixanuc'. Toƚta'a aimi'iya minesyacu: “Iya' ac'a lai'ejma', toƚiya aƚ'huijf'epa ȽanDios”. A'i. ȽanDios quituca' ti'huijf'e'mola' lixanuc'. Iƚque aiquipai'i lipicuejma'. Ma' anuli ti'hua ti'ay. \v 13 Al Paxi Liniƚingiya tuya'e' toƚta'a li'ejma' ȽanDios, ticua: “Jacob ai'epa capic'a, Esaú ai'epa caipilaic'”. \p \v 14 Itsiya, ¿te caƚnesyacu? ¿Ja'ni a'ij ƚijca lo'epa ȽanDios? A'i. Aimi'iya maƚnescoyacu toƚta'a. \v 15 ȽanDios timi Moisés: “Iya' catoc'i'ma petsi aipic'a catoc'iƚa'. Caxim'ma cuanuc' petsi aipic'a caxinƚa' cuanuc'.” \v 16 Toƚta'a aƚsinyi aimi'iya maƚspic'eyacu te ts'i'ic' caƚ'e'eyaconga' ȽanDios. Aimi'iya malipa'ayacu cafxi malulijyacu toƚta'a maƚpaxneyaconga' ȽanDios. Ma ȽanDios quituca' tixpic'e naiƚne loxinyacola' acuanuc'la. \p \v 17 Ma' anuli loya'apa al Paxi Liniƚingiya locuapa limipa ȽanDios cal rey Faraón. Timi: \q1 Iya' camuc'i'mola' lan xanuc' acueca' laif'epa. \q1 Ni petsi lomana' li'a ƚamats' ti'iƚa' quiƚsina' ma' iya' NanDios. \q1 Toƚta'a aifajpo' ima', nepi'ipo' lopenic', aixpic'epa te ts'i'ic' lof'eya. \p \v 18 Jiƚpe aƚsinyi li'ejma' ȽanDios. Iƚque petsi ipic'a titoc'iƚa' ma titoc'i'ma. Petsi ipic'a ti'iƚa' axna lipicuejma' ma ti'i'ma axna. \p \v 19 Itsiya, ¿te aga aƚmi'ma: “Ja'ni toƚta'a li'ejma' ȽanDios, ¿te co'icopa aimalatenƚcoconga' illanc' laƚ'ejma'? ¿Te illanc' caƚtuca' aƚspic'e'me te ts'i'ic' laƚ'iyaconga'? A'i. Aimi'iya.”? \v 20 Aimones'ma toƚta'a. ¿Te totalai'ot'ƚe'ma ȽanDios ima' ma' unxans? ¿Te ja'ni ƚilanc'empa ti'i'ma titalai'e'ma iƚque ƚilanc'epa? A'i. Aimi'iya. \v 21 Ƚintaƚpa capixú maƚque quituca' tixpic'e te ts'i'ic' mixhuicoya ƚipixitsqui. Maƚque ƚipixitsqui tilanc'eco'ma oque' ƚapixú. Anuli acueca' lipitali, locuena ni naitsi capixu. \p \v 22 Ima' totalai'ot'ƚe'ma ȽanDios, aimetenƚcocohuo' iƚque li'ejma', iya' camihuo': Ima' aimocueca lo'epa ȽanDios. Iƚque joupa ixpic'epa titeƚ'mitsola' iƚne laixtuc'opola'. Joupa ixpic'epa timuj'moxi ma' anDios. Tama joupa ixhuaita acueca' li'epa lixcay, ȽanDios ti'hua ticoƚi. Aiquecani'ela' nulemma. Tixnet'ƚqui. \v 23 Ƚinca aimocueca iƚe lo'epa ȽanDios. Iƚque jouc'a tipa'a lomuc'iyacola' lan xanuc'. Iƚne lixanuc' loximpola' acuanuc'la. Joupa ixpic'epa titoc'itsola', tilanc'e'e'mola' liƚpicuejma', tilaitsufcotsola'. Joupa ixpic'epa timetsaicoƚe juaiconapa acueca' CanDios. \p \v 24 Iƚe laifnespa: “… lixanuc' ȽanDios”, canescola' jahuay iƚne petsi ƚijoc'ipola' ȽanDios. Ja'ni ninc'ijudío, ja'ni unc'ocuenaye xanuc', ma' anuli ȽanDios aƚjoc'iponga'. \v 25 Jiƚpe lije'e cal profeta Oseas, ȽanDios tipalaicola' locuenaye xanuc', iƚne a'ij judío, ticua: \q1 Ticuaihuo litine cami'mola' locuenaye xanuc': “Imanc' aixanuc'”. \q1 Itsiya litine a'i caixanuc' iƚne. \q1 Itsiya iƚne lan nación aimalatenƚma aicapenufila' liƚxanuc'. \q1 Ticuaihuo litine cami'mola' iƚne locuenaye nación: \q1 “Ca'elhuo' capic'a, capenuf'mola' loƚxanuc'”. \p \v 26 Jouc'a ticua: \q1 Petsi timila': “Imanc' a'i quixanuc' ȽanDios”, \q1 maƚpiya tecui'im'mola': “Iƚne inaxque' ȽanDios Ƚimaf'i'”. \p \v 27 Cal profeta Isaías tuya'e' lo'iyacola' lan xanuc' Israel, ticua: \q1 Tama axpela' lan xanuc' Israel, \q1 tama ti'onƚcospola' to cal cuixa ƚopa'a ƚema caja, \q1 ma le'a ahuata lonƚulyacu. \q1 \v 28 ȽanDios ƚaƚPoujna joupa ixpic'epa ti'e'ma al cueca' fa'a li'a ƚamats'. \q1 Ma to licuapa, toƚta'a ti'e'ma, ti'e'ma nulemma. \q1 Tixhuai'ni'ma iƚe litaiqui' licuapa. \m \v 29 Jiƚpe lije'e Isaías ai'a tuya'a'ma toƚta'a lo'iya, ticua: \q1 ȽanDios, iƚque jahuay ticuxe, aiquijou'ne nulemma laƚnación. \q1 Timanemma to oquexi' afantsi laƚnaxque'. \q1 Ja'ni a'i, coƚa' laƚ'iyaconga' ti'onƚcota to li'ipola' ƚiƚeloƚya' Sodoma y Gomorra. \q1 Iƚniya ƚiƚeloƚya' ejac'mola' nulemma jouc'a liƚxanuc'. \p \v 30 Itsiya, ¿te caƚnescoyacu xonca? ¿Te qui'ipola' lan xanuc' a'ij judío? Luyaipa quitiné iƚne lan xanuc' aiquiƚsina' locuxepa ȽanDios. Aimehueyi te co'iya mixinyacola' ȽanDios to lan c'a xanuc'. Aimicuis'eyoƚtsi: “¿Te caƚ'eyacu aƚsintsonga' toƚta'a?” Itsiya petsi no'huaiyimpá Jesucristo, ȽanDios tepenufila' to ailopa'a quiƚjunac'. \v 31 Lan xanuc' judío, iƚne lixanuc' Israel, ¿te qui'ipola' iƚniya? Iƚne iƚsina' al c'a locuxe'epola' ȽanDios. Tixhueyi iƚe lataiqui'. Tehueyi te co'iya ȽanDios mixinyacola' to ailopa'a quiƚjunac', tepenuftsola'. ȽanDios aiquixinnila' toƚta'a. Aiquepenufila'. \v 32 ¿Te qui'icopola' toƚta'a? Iƚne aimi'huaiyijnyi ȽanDios. Maƚpe liƚpicuejma' ticuayi: “Illanc' ninc'ic'a xanuc'. Lanant'ƚi'me caƚtuca' iƚe laƚcuxe'eponga' ȽanDios. Toƚta'a ailopa'a caƚjunac'. Lapenuf'monga'.” \p Iƚne imenaj'mola'. Jiƚpe litaiqui' ȽanDios, tuya'e' tipa'a “… anuli ƚapic ƚoc'uilitsufcopola' lan xanuc'”. Iƚne lan judío ƚinca uc'ui'e'mola'. \v 33 Toƚta'a loya'apa al Paxi Liniƚingiya, ticua: \q1 ¡Toƚsinƚe! \q1 Jiƚpe liƚya' Sión capo'no'e anuli ƚapic petsi tuc'uilitsufco'mola' lan xanuc'. \q1 Jiƚpe cal cueca' capic ƚinca tixcai'e'mola'. \q1 Cal xans no'huaiyijmpa iƚque, ƚinca ailopa'a co'iya, aimixhueƚcoconaya. \c 10 \p \v 1 Cunc'aipimaye, jahuay ƚainunxajma' cacua: “Tunƚul―le lun Israel”. Toƚta'a laifxa'huepa ȽanDios. \v 2 Iƚne tama tixoqui quileta tihuejyi ȽanDios, aiquiƚsina' te ts'i'ic' latenƚcocoya ȽanDios. \v 3 Aiquiƚcueca lu'ipola' ȽanDios. Iƚque joupa uya'apa, u'ipola' naitsi iƚne lan xanuc' loxinyacola' to ailopa'a quiƚjunac', tepenuf'mola'. Ituca' lonespa lun Israel. Ticuayi: “Lanant'ƚi'me locuxepa ȽanDios. Toƚta'a aƚsim'monga' ninc'ic'a xanuc', lapenuf'monga'.” Toƚiya aimihuejcoyi ȽanDios. Iƚque joupa icuapa lo'eyacu lan xanuc' ja'ni tepenuftsola' to ailopa'a quiƚjunac'. \v 4 Ma le'a Jesucristo enant'ƚipa lataiqui' loya'apa locuxepa ȽanDios. Lan xanuc' aimi'iya menant'ƚiyacu. Toƚiya petsi no'huaiyijmpá Cristo ma' iƚniya ȽanDios tepenufila' to ailopa'a quiƚjunac'. \p \v 5 Jiƚpe litaiqui' liniƚiya Moisés titalai'e cal xans nocuapa: “Canant'ƚi'ma locuxepa ȽanDios, toƚta'a aƚsinƚa' ninc'a xans, lapenuf'ma”. Moisés timi: “Ne', tanant'ƚiƚa' locuxepa ȽanDios, toƚta'a toyaico'ma al c'a”. \v 6 Cal xans nonespa: “Aimi'iya canant'liya, le'a ca'huaiyijm'ma ȽanDios”, ituca' lotalai'e'epa Moisés. Timi: “Aimones'ma: ¿Naitsi nof'ajya ticuaita lema'a?” ¿Te ja'ni tolecota Cristo timunni? A'i. Joupa i'huamma fa'a li'a ƚamats'. \v 7 Jouc'a timi Moisés: “Ni aimones'ma, ¿Naitsi naimuya, ticuaita pe lomana' lamizhua?” ¿Te ja'ni taipa'ata Cristo jiƚpiya? A'i. Joupa imaf'inapa, ipanamma. \v 8 Ja'ni to'huaiyinge ȽanDios, Moisés timihuo': “A'ij culi' iƚe lataiqui' lofmihuejya. Jiƚpe ƚomunxajma' to'ay ƚinca. Tonesqui.” Ma iƚe lataiqui' illanc' laluya'apa. Lu'iyaleyi: “¡Toƚ'huaiyijnle!” \v 9 Lu'iyaleyi: Ja'ni tonesla': “Jesús ma' anDios”, ja'ni jiƚpe ƚomunxajma' tocua: “Ƚinca ȽanDios imaf'i'inapa, ipa'anapa pe lomana' lamizhua”, ȽanDios tunƚu'e'mo'. \v 10 Ticuicomma jahuay ƚomunxajma' to'huaiyijnla' ȽanDios. Toƚta'a ȽanDios tepenuf'mo', tixim'mo' to ailopa'a cojunac'. Jouc'a ticuicomma tonesla': “Jesús ma' anDios”, tijouƚa' ȽanDios tunƚu'e'mo'. \p \v 11 Al Paxi Liniƚingiya ticua: \q1 Petsi no'huaiyijmpá, iƚniya aimixinyacu calaic'ata, \q1 aiminesyacu: “ȽanDios aƚfel'mipa”. \p \v 12 ȽanDios tixinnila' ma' anuli lan xanuc'. Ja'ni ajudío, ja'ni a'ij judío, ma' iƚque iƚPoujna jahuay. Acueca' titoc'ila' iƚne petsi nojoc'ipá. Aimicuanajyoxi. \v 13 Al ƚinca loya'apa lataiqui' locuapa: \q1 Lan xanuc' nojoc'ipá, nomipá: “MaiPoujna, aƚtoc'iƚa'”, \q1 jahuay iƚniya tunƚul'me. \m \v 14 Ja'ni aiquiƚ'huaiyinge Cristo, ¿nai cojoc'iyacu? Ja'ni aiquiƚsina' naitsi iƚque, ¿nai co'huaiyijnyacu? Ticuicomma tuya'aƚe. Ja'ni a'i, ¿te co'iya mi'iya quiƚsina'? \v 15 Ja'ni ailopa'a commenyacola', ¿nai notseyacu, noya'ayacu? Al Paxi Liniƚingiya tinescola' noya'apá, ticua: \q1 Tixoj'ma calata lapenuf'mola' noya'apá Lataiqui'. \q1 Iƚe Lataiqui' tuya'e' iƚe al c'a loxpic'epa ȽanDios. \m \v 16 Ƚinca, petsi noquimf'epá Lataiqui' a'i jahuay mihuejcoyi. Toƚta'a cal profeta Isaías timi ȽanDios, ticua: \q1 MaiPoujna, ¿naitsi ƚepenufpa laluya'apa? \q1 Tocomma to ailopa'a quilepenufi. \m \v 17 Cacua: Ticuicomma ate'a tiquimf'eƚe Lataiqui', tijouƚa' ti'huaiyijnle Jesucristo. Petsi timetsaicoyi Lataiqui' ma' itaiqui' Cristo, iƚniya ti'huaiyijm'me. \p \v 18 Itsiya, ¿te qui'ipola' lun Israel? ¿Ja'ni aicu'innila' iƚne? Ƚinca u'im'mola'. Toƚiya loya'apa al Paxi Liniƚingiya, ticua: \q1 Ni petsi li'a ƚamats' uya'apa Lataiqui'. \q1 Iƚne noya'apá, liƚtaiqui' icuaita xonca aculi' li'a ƚamats'. \m \v 19 Cacua: Iƚne lun Israel, ¿te aiquiƚsina' toƚta'a lo'iya? Ƚinca iƚsina'. Moisés uya'apa lo'iya, tuya'e' lonespa ȽanDios, ticua: \q1 Itsiya imanc' aicolimetsaicola' locuenaye xanuc'. \q1 Toƚnescola', toƚcuayi: “Iƚniya amac'ta, aiquiƚcueca”. \q1 Pe loƚnescompola' toƚta'a iya' ca'e'e'mola' al c'a, \q1 tijouƚa' imanc' aimetenƚcoyacolhuo' laif'eya, tolixtulecu. \m \v 20 Isaías xonca al cuajmaica cataiqui' tuya'e' lonespa ȽanDios, ticua: \q1 Lan xanuc' petsi aimalahuay, iƚne aƚsinnapa. \q1 Petsi aiquilicuitsufi: “¿Pe copa'a ȽanDios?”, \q1 jiƚpiya aimuj'moxi, maƚniya aƚsinnapa, limetsaiconapa. \m \v 21 ȽanDios ituca' lonescopola' lan xanuc' Israel, ticua: \q1 Jahuay litine cajoc'ila' iƚniya lan xanuc'. \q1 Ca'niquila' laimane', camila': “¡Tonƚouyunca!” \q1 Iƚniya aiquiƚcuac', aimalihuejma'. \c 11 \p \v 1 Cacua: ¿Te qui'ipola' lun israelita, iƚne lixanuc' ȽanDios? ¿Te ja'ni ecani'epola' nulemma? A'i, toƚta'a aimi'iya. Iya' jouc'a nin'israelita, aixinyoxi i'hua Abraham, lixanuc' Benjamín aitatahueló. \v 2 Iƚne petsi aƚinca ixanuc' ȽanDios imetsaicopola' ai'a timajnlita. Aimi'iya mecani'eyacola'. ¿Ja'ni aicoƚsina' loya'apa al Paxi Liniƚingiya? ¿Aicoƚsina' jiƚpe lonescopa li'ipa cal profeta Elías micufquila' lixanuc', iƚne ixanuc' Israel? Tijoc'i' ȽanDios, tixa'hue titoc'iƚa', timi: \v 3 “MainenDios, maiPoujna, ¡Toxinƚa' lo'epa iƚne lan xanuc'! Ima'apá loprofeta, ummetsaipá ƚo'altar. Iya' caituca' aimaf'i', iya' lahuenno aƚma'a'ma.” \v 4 ȽanDios, ¿te quitalai'e'eco'ma Elías? Timi: “A'i, aimopa'a cotuca'. Iƚmaf'i' tixhuaispola' ocuenaye acaitsi mil lan xanuc'. Ainenaquila', iƚne ai'huexi, a'i quilexc'onƚingoƚaic' cal ídolo Baal.” \p \v 5 Ma itsiya toƚe ti'i. Itsiya pe lomana' lan xanuc' Israel tiƚmana' hualca iƚniya aƚinca ixanuc' ȽanDios. ȽanDios itoc'ipola', i'huijf'epola'. \v 6 ȽanDios quituca' tixpic'e nai ƚotoc'iyacola', nai ƚo'huijf'eyacola'. Iƚne notoc'iyacola' aimicuicomma ate'a mi'e'me al c'a, tijouƚa' ti'huijf'e'mola'. A'i. Ja'ni toƚta'a lo'epa ȽanDios coƚa' aimitoc'iyacola' lixanuc', ma' le'a ti'najtse'mola' lo'epa al c'a. \p \v 7 Itsiya, ¿te qui'ipa? Lixanuc' Israel tama tehueyi te co'iya mepenufyacola' ȽanDios, aiquixim'me. Hualca ƚinca ixim'me. Pe niximpá iƚne ƚi'huijf'epola' ȽanDios. Locuenaye i'ipa axna ƚilunxajma'. \v 8 Li'ipola' ma to loya'apa al Paxi Liniƚingiya, tuya'e': \q1 ȽanDios i'e'epola' muf liƚpicuejma', i'e'epola' afohue, ataƚpe. \q1 Ma toƚta'a tuyalaicoyi itsiya litine. \p \v 9 Cal rey David jouc'a tinescola' iƚniya, ticua: \q1 Lan xanuc' ni'epá lixcay, iƚne noteƚ'mipá liƚf'as xanuc', ma toƚta'a ti'e'em'mola' iƚniya. \q1 Ma mitetsoyi ticuaitsa no'epá laic', ti'noƚintsola'. \q1 \v 10 Timufc'otsola' liƚ'u', aimixim'me, \q1 tuliquintsola' no'epá laic', ti'hua ticuxenaitsola'. \p \v 11 ¿Te ja'ni cacua: Iƚniya lixanuc' Israel joupa imenajpola'? ¿Te ȽanDios ecani'epola' nulemma? A'i toƚta'a laifcuapa. Ƚinca iƚne aiquiƚcueca, aiquilihuequi loxc'ai'ipola' ȽanDios. Toƚiya ȽanDios epi'ipola' lane locuenaye xanuc' tihuejle, tunƚul―le. Tijouƚa' iƚne lixanuc' Israel tixim'me al c'a li'ipola' locuenaye xanuc', ticua'me: “Illanc' jouc'a aƚ'e'entsonga' iƚe al c'a”. \v 12 Lixanuc' Israel aiquilihuequi ȽanDios, toƚiya ȽanDios acueca' tipaxnela' lan xanuc' ni petsi lomana' li'a ƚamats'. Itsiya iƚne lixanuc' Israel tehue'ela', toƚiya acueca' al c'a lulijpa locuenaye lan xanuc'. Tijouƚa', ticuaitsi litine ȽanDios tipaxneconatsola' iƚne lun Israel, tepenufconatsola', ¿te co'iya? Ƚinca xonca al c'a lo'iya. \p \v 13 Itsiya capalaic'olhuo' imanc' unc'ocuenaye xanuc'. Toƚe ca'ay lanic' lalapi'ipa ȽanDios. Iya' oƚ'apóstol. ȽanDios lummepa cu'itsolhuo' Lataiqui'. Cu'itsolhuo' jahuay imanc' a'i cunc'ijudío. Toƚta'a laif'epa. \v 14 Cacua: Laif'as xanuc' judío ti'iƚa' quiƚsina' te ts'i'ic' li'ipolhuo' imanc', aga tinesle: “Illanc' jouc'a lapenufle iƚe al c'a”, tijouƚa' aimecani'eyacola'. \v 15 ȽanDios lecanaipola' iƚne lan xanuc' Israel, locuenaye lan xanuc', ni petsi lomana' li'a ƚamats', epi'ipola' lane tiyejmaleƚe ȽanDios. Itsiya litine iƚne lun Israel tocomma to lomanapola'. Ticuaitsi litine tepenufconatsola' ȽanDios, ƚinca timaf'i'ina'mola'. \p \v 16 Ƚinca ȽanDios tepenufcona'mola'. Ƚa'i lolanc'ecoyacu cal ts'e trigo ja'ni titsufconƚe ȽanDios tutani ƚax'e, a'i ma le'a iƚe ƚax'e i'huexi ȽanDios, ƚipanemma ƚax'e jouc'a i'huexi. Anuli al 'ec, ja'ni ƚime i'huexi ȽanDios ƚimané iƚe al 'ec jouc'a i'huexi ȽanDios. \v 17 Iƚne lixanuc' Israel, ȽanDios ti'onƚicola' to lifapa al 'ec, iƚe al c'a al 'ec olivo jouc'a ƚimané. Imanc' unc'ocuenaye xanuc' ti'onƚcospolhuo' to ƚimané al ximalo olivo. ȽanDios iƚonc'e'epola' hualca ƚimané iƚe li'olivo, ma jiƚpiya ifinc'ipolhuo' imanc'. Tenef'molhuo' petsi iƚe al c'a olivo. Itsiya, imanc' jouc'a i'e'epolhuo' imané al c'a olivo. Iƚe al c'a lime lujay titoc'elhuo'. \p \v 18 Aimoƚcua'me: “Iya' xonca ninc'a. Iƚne ƚimané olivo liƚonc'e'epola' ȽanDios, iƚne a'ijc'a.” Ja'ni toƚta'a toƚnesyi tocomma to imanc' toƚtoc'eyi lime. A'i. Lime titoc'elhuo' imanc'. \v 19 Aga toƚcua'me: “ȽanDios liƚonc'epola' ƚimané olivo ipic'a aƚfinc'iƚa', lanef'la' jiƚpe”. \v 20 Ne'. ȽanDios iƚonc'epola' iƚniya petsi aimi'huaiyijnyi. Imanc' ifinc'ipolhuo'. Ma' moƚ'huaiyijnyi toƚmanecu jiƚpiya. Itsiya aimoƚ―lof'e'moƚtsi. Toƚ'etsoƚtsi cuenna. \v 21 ȽanDios iteƚ'mi'mola' iƚne ma ƚimané olivo, iƚne ƚenef'pá lime. Aiquixinnila' acuanuc'la. Imanc' ja'ni aimi'hua moƚ'huaiyijnyi, ¿te aimiteƚ'miyacolhuo'? Ƚinca titeƚ'mi'molhuo' jouc'a. \p \v 22 Iƚe lo'epa ȽanDios timuqui te ts'i'ic' lipicuejma'. Iƚque tixina cuanuc', jouc'a ti'i'ma tixtu'hua. Petsi lenajpoƚtsi, aimihuejconayi, iƚniya ixtuc'o'mola'. Imanc' a'i. Iximpolhuo' unc'icuanuc'la, itoc'i'molhuo'. Ja'ni ti'hua tolihuejcoyi ȽanDios, iƚque pe joupa iximpolhuo' unc'icuanuc'la, maƚque ȽanDios ti'hua titoc'i'molhuo'. Ja'ni aimolihuejconayi tetec'e'e'molhuo'. \v 23 Iƚniya liƚonc'epola', ja'ni aimihuejcona'me lixcay cane, ja'ni tehuejcona'me ȽanDios, iƚque tifinc'icona'mola', tenef'cona'mola'. ȽanDios ƚinca nipajnya ti'e'ma toƚta'a. \v 24 Iƚne loquej lan olivo ituca' ituca' liƚsans. Anuli aximalo, locuena al c'a olivo. Imanc' ma mi'onƚcospolhuo' to ƚimané al ximalo olivo ȽanDios etec'e'ena'molhuo', ipa'apolhuo', enef'polhuo' jiƚpe al c'a olivo. Ja'ni iƚe lipime joupa i'epa ȽanDios, ¿te aimi'iya mi'eya ja'ni a'i quipime? Ƚinca, ti'i'ma. Ti'i'ma tifinc'icona'mola' jiƚpe liƚ'ec iƚniya ma ƚimané al c'a olivo. \p \v 25 Cunc'aipimaye, ma caƚtuca' laƚpicuejma' aimi'iya maluhuaƚyacu iƚe lataiqui' lonescopa li'ipola' lixanuc' Israel. ȽanDios ƚinca aƚmuc'inga'. Aipic'a ti'iƚa' coƚsina' te ts'i'ic' li'ipola' iƚne lan xanuc'. Ja'ni a'i, aga toƚcua'me: “Illanc' xonca ac'a laƚpicuejma', xonca aƚsina'”. \p Itsiya lixanuc' Israel le'a huata iƚniya iƚsina' te ts'i'ic' lo'eyacu ja'ni tetenƚcocoƚa' ȽanDios lo'epa. Locuenaye li'ipola' axna liƚpicuejma'. Ticuaiyunni litine tixhuai'nitsola' iƚne a'ij judío pe no'huaiyijmpá Jesucristo, iƚne lun Israel jouc'a tilanc'e'e'mola' ac'a liƚpicuejma', ti'huaiyijm'me. \v 26 Toƚta'a tunƚul'me jahuay lixanuc' Israel. Toƚta'a loya'apa al Paxi Liniƚingiya, tuya'e' lonespa ȽanDios, ticua: \q1 Ƚonƚu'eyacola' lixanuc' Jacob tipaiyohuo laipiƚya' Sión. \q1 Tipai'i'mola' iƚniya liƚpicuejma', alihuejcona'ma. \q1 \v 27 Toƚta'a tenanƚ'ma laitaiqui' aƚmaneconca. \q1 Iya' quiƚonc'e'ena'mola' liƚjunac'. \m \v 28 Iƚne, ma' aimihuejyi Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios, iƚque aimepenufila'. Xonca tepenufilhuo' imanc'. Ƚinca aiquecanai'ila' nulemma. ȽanDios ti'hua ti'nujuaitsila' iƚne lixanuc', joupa i'huijf'epola' liƚtatahueló. \v 29 ȽanDios aimipai'i lipicuejma'. Ja'ni joupa icupa cataiqui', iƚe lepi'ipa aimixic'eya. Iƚque petsi ƚijoc'ipa aimetets'iya. \v 30 Imanc', luyaipa quitine aimolihuejyi ȽanDios. Itsiya tolihuejyi. Iƚne lixanuc' Israel aiquilihuequi. Toƚiya ȽanDios xonca iximpolhuo' unc'icuanuc'la, epenufpolhuo'. \v 31 Ƚinca, itsiya litine iƚne lixanuc' Israel aimihuejyi, toƚiya ȽanDios iximpolhuo' unc'icuanuc'la imanc'. Tijouƚa' jouc'a iƚniya tixim'mola' acuanuc'la. \v 32 Ja'ni lixanuc' Israel, ja'ni locuenaye lan xanuc', jahuay ma' anuli aiquilihuequi ȽanDios, iƚque joupa iximpola' jahuay axpennaiqui. Toƚta'a ja'ni lixanuc' Israel, ja'ni locuenaye lan xanuc', ma' anuli nipajnya ti'i'ma tixim'mola' acuanuc'la ȽanDios. \p \v 33 Cacua: ¡Acueca' juaiconapa ȽanDios! ¡Acueca' juaiconapa lipicuejma'! ¡Acueca' juaiconapa lixina'! Aimi'iya mixinyacu te ts'i'ic' loxpic'epa, ni minesyacu: Toƚe, toƚe lo'eya. \v 34 ¿Te anuli cal xans ixina' te ts'i'ic' lipicuejma' ȽanDios? ¿Te anuli cal xans i'epoxi ƚipomxi ȽanDios? ¿Te timuc'inni ȽanDios? \v 35 O ¿te ti'i'ma lapi'i'me ȽanDios, tijouƚa' aƚ'najtse'e'monga'? A'i aimi'iya. \v 36 Jahuay lopa'a ȽanDios ixpic'epa ti'iƚa', timajnle, jahuay ma' i'huexi, iƚque aPoujna. Ma' iƚque tix'najtsi'inƚe, timetsaiconƚe cal Cueca'. \p Toƚta'a ti'iƚa' itsiya litine, Locuena Quitine jouc'a. Amén. \c 12 \p \v 1 Cunc'aipimaye, toƚ'nujuaisle ȽanDios liximpolhuo' unc'icuanuc'la, itoc'ipolhuo' acueca'. Toƚta'a caxa'huelhuo' toƚtsufco'moƚtsi ȽanDios. Itine itine ma coƚmaf'i' toƚsim'moƚtsi i'huexi ȽanDios, tolihuejco'me. Loƚ'ejma' tetenƚcocoƚa' ȽanDios. Toƚmuj'me tolihuejyi jahuay ƚolunxajma'. Toƚta'a, ȽanDios tepenuf'molhuo' molaxc'onƚingoƚaiyi. \v 2 Camilhuo': Aimolihuej'me liƚ'ejma' lan xanuc' naihuejpá quiƚtuca' liƚpicuejma'. Toƚspic'eƚe tonƚ'eƚe ituca'. Toƚta'a ti'i'ma coƚsina' te ts'ipic'a ȽanDios. Iƚque tixpic'e'ma ma le'a al c'a, tixpic'e latenƚcocoya. Iƚque aimimenajya. \p \v 3 Iya' a'i caituca' laipicuejma' caxc'ai'ilhuo'. Ma ȽanDios lapi'ipa iƚe laipenic'. Itsiya camilhuo': Anuli anuli timetsaicoxoxi lipicuejma' li'ejma' te ts'i'ic' mopa'a. Nij nuli imanc' micua'ma: “Iya' xonca nincueca'”. Moƚ'huaiyijnyi ȽanDios tolimetsaicotsoƚtsi te ts'i'ic' iƚe loƚpicuejma' lepi'ipolhuo' ȽanDios. \p \v 4 Tama ma' anuli laƚcuerpo axpe' mipa'a. Anuli anuli tipa'a liƚpenic'. \v 5 Toƚta'a illanc'. Tama ninc'xpela', ma' aƚmana' anuli. Illanc' icuerpo Cristo. Aimi'iya malanajyacoƚtsi anuli anuli. Anuli ƚinca locuenaye iƚ'huexi. Locuenaye ƚinca i'huexi cal nuli. \v 6 ȽanDios lapi'iponga' anuli anuli laƚ'eyacu, ituca' ituca'. \p Ja'ni epi'icopo' lopicuejma' to'itsola' lan xanuc' loxpic'epa ȽanDios, ne' to'i'mola'. Mo'huaiyinge ȽanDios iƚque tu'i'mo' te ts'i'ic' lofmuc'iyacola' lopimaye. Toƚta'a to'itsola'. \v 7 Ja'ni epi'icopo' lopicuejma' totoc'itsola' lof'as xanuc', ne', totoc'i'mola'. Ja'ni epi'icopo' lopicuejma' tomuc'iyaleƚa', ne', tomuc'i'mola'. \v 8 Ja'ni epi'icopo' lopicuejma' toxc'ai'itsola', ne', toxc'ai'i'mola'. Ja'ni tapi'i'ma pe lahue'epa, ne', jahuay ƚomunxajma' tapi'i'ma. Ja'ni ifajpo', epi'ipo' copenic' tocuxeƚa', aimo'e'moxi mahui, ma to'eƚa'. Ja'ni epi'ipo' lopicuejma' toxinƚa' cuanuc', ne', tixojla' meta to'eƚa'. \p \v 9 Imanc' aimoƚ'e'e'moƚtsi le'a. Aƚinca tonƚ'e'etsoƚtsi capic'a. Tolanajtsoƚtsi jahuay lixcay, tolihuejle al c'a. \v 10 Imanc' unc'apimaye toƚta'a tonƚ'e'moƚtsi capic'a. Toƚ'nujuaitsoƚtsi, toƚtoc'itsoƚtsi. Aimoƚnes'me: “Iya' xonca ninc'a xans”. Toƚnesle: “Iƚque ƚaipima xonca ac'a xans”. \p \v 11 Iƚe lanic' lepi'ipolhuo' ȽanDios ƚaƚPoujna, toƚpo'noƚe loƚpicuejma', tonƚ'eƚe. Aimixojtolhuo'. \p \v 12 Toƚ'nujuaisle iƚe al c'a lapi'iyacolhuo' ȽanDios. Toƚta'a aimijouya loƚpixojma cata. Ja'ni toƚteƚcoyi, toƚsnet'ƚƚe. Ti'hua toƚjoc'iƚe ȽanDios. Toƚsa'hueƚe titoc'itsolhuo'. \p \v 13 Toƚtoc'itsola' loƚpimaye petsi lahue'epola'. Iƚne jouc'a i'huexi ȽanDios. Tolapenuftsola' ƚolajut'ƚi. \p \v 14 Pe naihuetsojpolhuo' toƚpaxnetsola'. Aimoƚnesc'e'mola' quixcay cataiqui'. Toƚpaxne'mola'. \p \v 15 Petsi naixojpá quileta, imanc' jouc'a tixojla' cumlata. Petsi nohuotsopá tijolijyi, imanc' jouc'a toƚjolijle. \p \v 16 Aimolatets'i'moƚtsi. Tonƚ'eƚe anuli loƚpicuejma'. Aimoƚ'e'e'moƚtsi. Aimoƚnes'me: “Illanc' ninc'itsila' xanuc'”. Tonƚejmaleƚe loƚpimaye petsi aiquiƚ'hueca. Aimoƚnes'me: “Iya' xonca aixina'”. \p \v 17 Aimoƚ'econa'mola' lixcay petsi li'epolhuo' lixcay. Jahuay loƚ'eyacu ti'iƚa' ma' al c'a. Tixinƚe toƚta'a iƚne nahuelojmpolhuo'. \v 18 Ni petsi loƚtseyacu, ja'ni ti'i'ma, toƚmajnle ac'a. Ja'ni iƚpic'a tifuli'i'molhuo', imanc' aimoƚfuli'icona'mola'. \v 19 Maicunc'aipimaye, iya' camilhuo': Ja'ni ixcay li'epolhuo' imanc', aimoƚpai'icona'me. Toƚ'huaicoƚe titeƚ'miƚa' ȽanDios. Toƚta'a loya'apa al Paxi Liniƚingiya, ticua: \q1 Ma le'a iya' ti'hua laimane capai'icona'ma. \q1 Petsi no'epá lixcay ma' iya' ca'najtse'e'mola', cateƚ'mi'mola'. \q1 Toƚta'a locuapa ȽanDios ƚoƚPoujna. \m \v 20 Imanc' tolihuejcoƚe lataiqui' loya'apa: \q1 Ja'ni tumle'e no'epo' laic', ima' totes'miƚa'. \q1 Ja'ni ticui quija', ima' tohui'iƚa' quija'. \q1 Ima' toƚta'a toteƚ'mi'ma ni'epo' laic'. \p \v 21 Toƚpo'noƚe loƚpicuejma', toƚnesle: “Iƚe lixcay laƚ'e'epa aimalulijya. Iya' ca'e'e'ma al c'a, toƚta'a culij'ma lixcay.” \c 13 \p \v 1 Jahuay imanc' tonƚ'eƚe locuxe'epolhuo' ts'iƚpenic'. Cal xans no'huapa limane ticuxeƚa', ma ȽanDios epi'ipa iƚque limane. Iƚniya ts'iƚpenic' pe nocuxepolhuo' itsiya, ma ȽanDios ifajpola'. \v 2 Toƚta'a ja'ni aimolihuejcola' ts'iƚpenic' locuxe'epolhuo' ma' anuli aimolihuejcoyi ȽanDios ƚipo'nopola' iƚniya. Cal xans aimihuejma, ȽanDios tepi'i'ma lijunac'. \v 3 Iƚne ts'iƚpenic' ipo'nompola' tiƚic'mintsola' no'epá lixcay. A'i miƚic'minyacola' no'epá al c'a. Ima' ja'ni aimocua miƚic'minyaco', ne' to'eƚa' al c'a. Tijouƚa' timi'mo': “Ac'a ima' lof'epa”. \v 4 Iƚque ts'ipenic' ma ȽanDios epi'ipa lipenic', ixpic'epa titoc'itso'. Toxpaic'etsi. Aimo'e'ma lixcay. Li'espada a'i ma le'a quitaic'. Ti'hua limane titeƚ'mitso'. \v 5 Ƚinca ts'iƚpenic' nipajnya ti'i'ma titeƚ'mi'molhuo'. A'i ma le'a toƚiya tolihuejco'mola'. Jouc'a toƚ'nujuaitsa naitsi nipo'nopola'. Maƚque ȽanDios ipo'nopola' iƚniya. Toƚiya tolihuejco'mola'. \v 6 Ma' anuli toƚ'najtseyi iƚe lo'najtsi'ipolhuo'. Ts'iƚpenic' ti'eyi lanic' lepi'ipola' ȽanDios. Itine itine tuyalaicoyi ti'eyi toƚta'a. \p \v 7 Jahuay ts'iƚpenic' petsi lo'najtsi'ipolhuo' toƚ'najtse'e'mola'. Ja'ni ti'najtsi'ilhuo' ƚolamats', ƚolajut'ƚi o ts'oƚtaic' lane, ne' toƚ'najtse'eƚe. Toƚspaic'etsola', tolimetsaicotsola'. \v 8 Aimoƚtaiyinc'e'me, ni anuli. Toƚ'najtse'e'mola' nulemma jahuay. Ƚinca tipa'a iƚe petsi aimi'iya moƚ'najtse'eyacola' nulemma. Aimi'iya moƚnesyacu: “Joupa ai'epa capic'a iƚque ƚaipima. Aica'econaya capic'a.” Ƚinca ticuicomma ti'hua toƚ'nujuaitsola' loƚpimaye, ti'hua tonƚ'etsola' capic'a. Ja'ni to'ay capic'a ƚopima, aƚinca menant'ƚipa locuxepa ȽanDios. \v 9 ȽanDios aƚcuxe'eponga', lu'inga': “Aimoxhuico'ma ƚipeno ƚof'as xans. Aimoma'ahuale'ma. Aimonantse'ma. Ja'ni topalaicotsola' lof'as xanuc' tonesla' al ƚinca, aimofel'miyale'ma. Aimojanaj'ma ƚi'hueca ƚof'as xans.” Iƚiya lataiqui' jouc'a jahuay locuxepa ȽanDios ti'i'ma alafot'ƚeco'me, ti'iƚa' ma le'a anuli lataiqui' loya'apa: “Ima' to'eyoxi capic'a, ma toƚta'a to'eƚa' capic'a ƚof'as xans, naitsi ƚoftalecufya”. \v 10 Ja'ni to'eƚa' capic'a ƚopima aimi'iya mo'e'eya quixcay. Toƚta'a tanant'ƚi'ma locuxepa ȽanDios. \p \v 11 Toƚ'nujuaitsa lo'iya, toƚta'a tonƚ'e'me to iƚe laifxc'ai'ipolhuo'. Joupa icuai'ma al 'hora aƚmaf'iƚe, aƚtsolinanca. Litine lipangopa laƚ'huaiyijmpa Jesucristo Ƚalunƚu'eyaconga' tehue'e' ticuaicoconno iƚque. Itsiya xonca ahuata tehue'e'. \v 12 Joupa tuyaipa lipuqui'. Joupa tiƚic'e'ma. Aimaƚ'econa'me lixcay, iƚe lo'epa iƚne noyelocopá lipuqui'. Lihuejle lepalc'o'. Toƚta'a aƚpa'neco'moƚtsi laƚpicuejma', aimitsufaiya lixcay. \p \v 13 Petsi amuf liƚpicuejma' tixoqui quileta ti'eyi lixcay juic, timeyoc'iyoƚtsi, ti'noƚyi lacaƚ'no', ti'eyi nixpiya, tifuleyi, ti'eyoƚtsi laic'. Illanc' aimaluyalaico'me toƚta'a, epalc'o' laƚpicuejma'. Ticuicomma ti'iƚa' ituca' laƚ'ejma'. \v 14 Aimoƚcua'me: “¿Te ts'i'ic' latenƚcocoya laicuerpo? Capi'i'ma lojanajpa.” Tonƚ'eƚe ma le'a al c'a ma to li'epa Jesucristo. Iƚe lonƚ'eyacu tetenƚcocoƚa' Jesucristo, iƚque ticuanajco'molhuo'. \c 14 \p \v 1 Petsi aiquiƚcueca litaiqui' Jesucristo, ja'ni ti'huaiyijnyi tolapenuf'mola'. Tijouƚa' aimoƚnesco'mola' iƚniya liƚ'ejma'. Nij naitsi nocuaya: “Aicaipic'a li'ejma' ƚaipima”. \v 2 Anuli xonca ti'huaiyinge, jahuay tite'ma. Ƚocuena aimicueca, titeja ma le'a itamqui, aimiteja lixic'. \v 3 Iƚque notepa jahuay aimetets'i'ma petsi notepa pangay quitamqui. Notepa pangay quitamqui aiminesco'ma notepa jahuay. Aimines'ma: “Iƚque tecani'em'me”. A'i. ȽanDios joupa epenufpa. \v 4 Ima' nofnescopa ƚopima, ¿naitsi ima? Ima' a'i quipoujna ƚopima. Ma ƚiPoujna tixpic'e ja'ni ti'hua timetsaicoƚa' o tecani'e'ma. Ƚinca timetsaico'ma. ȽiPoujna ti'hua limane titoc'i'ma, aimecani'eyacoxi. \p \v 5 Anuli ƚapima ticua: “Acueca' litine iƚta'a, iya' aica'eya canic'”. Ƚocuena ticua: “A'i, ma' anuli jahuay ƚitiné”. Iƚque ti'e'ma canic'. Iya' cacua: Anuli anuli, quituca' quituca', tixpic'eƚa' lipicuejma' lo'eya. Tijouƚa' ti'eƚa'. \v 6 Ƚapima nocuapa: “Acueca' litine iƚta'a, aica'eya canic'”, iƚque ipic'a tetenƚcocoƚa' ȽanDios. Ƚocuena nocuapa: “Ma' anuli jahuay ƚitiné, ca'eta canic'”, iƚque jouc'a ipic'a tetenƚcocoƚa' ȽanDios. Ƚapima notepa jahuay ipic'a tetenƚcocoƚa' ȽanDios, toƚta'a joupa ix'najtsi'ipa ȽanDios. Ƚocuena notepa pangay quitamqui jouc'a ipic'a tetenƚcocoƚa' ȽanDios, jouc'a ix'najtsi'ipa ȽanDios. \p \v 7 Maƚmana' fa'a li'a ƚamats' aimaƚcuxeyoƚtsi caƚtuca'. Aimaƚspic'eyi ja'ni ti'hua aƚmaf'i'me o ja'ni aƚma'monga'. \v 8 Ja'ni ts'aƚmaf'i' ƚaƚPoujna lapi'inga' laƚpitine. Ja'ni aƚmatsonga' ma' anuli ƚaƚPoujna tixpic'e iƚe laƚ'iyaconga'. Ma' anuli maƚmana' i'huexi ƚaƚPoujna. \v 9 Toƚta'a aƚmuc'iponga' iƚe li'ipa Cristo. Iƚque imapa, imaf'inapa, toƚta'a i'ipa iƚPoujna limanapola' jouc'a ts'iƚmaf'i'. Jahuay ticuxela'. \p \v 10 Ima', ¿te cofnescocopa ƚopima? Tocua: “Tecani'em'me”. Ima', ¿te cofmetets'icopa ƚopima? Anuli toƚcuaita pu'hua pe lopa'a ȽanDios cal Cuecaj Juez. Jiƚpiya jahuay lacaxhuoƚaita. \v 11 Toƚta'a tuya'e' al Paxi Liniƚingiya. Ticua ȽanDios: \q1 Ma' aƚinca iya' NanDios, aimaf'i'. \q1 Iya' cacua: \q1 Laxc'onƚingoƚai'ma jahuay lan xanuc'. \q1 Jahuay aƚmi'ma: “Ma' ima' manDios”. \m \v 12 Iƚe lataiqui' aƚmuc'inga' te ts'i'ic' laƚ'iyaconga' anuli anuli illanc'. Ima' cotuca', iya' caituca' aƚtalai'eta ȽanDios. \p \v 13 Itsiya aimaƚnescocona'mola' laƚpimaye. Aimalahuelojncona'mola' te ts'i'ic' liƚ'ejma'. Najmay tolahuelojntsoƚtsi coƚtuca' loƚ'ejma'. Toƚspic'eƚe nulemma toƚtoc'itsola' loƚpimaye. Aimoƚ'e'mola' muc'uiyacola'. \v 14 Aixina' jahuay ti'i'ma aƚte'me ja'ni Jesús aƚPoujna, ja'ni iƚque joupa alapenufponga'. Ƚapima petsi aimicueca iƚta'a, iƚque nocuapa: “Iƚe ixcay. ȽanDios aimalapi'i lane. Aimi'iya cateja”, ne', aimite'ma. \v 15 Ima' toteja jahuay, tijouƚa' ƚopima tixhueƚco'ma, ticua: “Iƚe ixcay, ¿te cotecopa iƚque?” Ja'ni toƚta'a lo'iya ima' ƚinca aimo'ay capic'a ƚopima. Cristo icupoxi, imacopa tunƚu'etsi ƚopima jouc'a. Tijouƚa', ¿te ima' tatets'i'ma? Tote'ma, tijouƚa' iƚque ƚopima to'e'e'ma coyac'. Aimihuejconaya, tecani'e'moxi. A'i. Aimo'e'ma toƚta'a. \v 16 Ƚinca ima' xonca to'huaiyinge ȽanDios, toƚta'a jahuay toteja. Ma le'a camihuo': Ja'ni ƚopima tixim'mo' a'ijca lo'ejma' moteja jahuay, najmay aimote'ma iƚe petsi aimetenƚcocojma ƚopima. \p \v 17 ȽanDios cal Rey aimicuis'eyacola' lixanuc' te ts'i'ic' ƚitepa, lixnapa. Iƚque timetsaicola' iƚne ixanuc' petsi no'epá al c'a, petsi aimifuleyi, petsi cal Espíritu Santo tixoc'ila' quileta. \v 18 Ja'ni toƚta'a comihuequi ƚoPoujna Cristo, ƚinca ȽanDios tetenƚcocojma lo'ejma'. Lan xanuc' jouc'a tixim'mo' ac'a lof'epa. \p \v 19 Toƚiya, aƚpo'noƚe laƚpicuejma' aimaƚ'e'eyacola' coyac' laƚpimaye. Aƚtoc'i'mola' tihuejle Jesucristo. \v 20 Ima' ts'opic'a toteƚa' jahuay, to'nujuaitsola' lopimaye. ȽanDios joupa ifa'epola' iƚne liƚpicuejma', ¿te ima' tomints'e'mola'? Ailopa'a quixcay ƚaƚtepa. Jahuay ti'i'ma aƚte'me. Ja'ni ƚoftepa aimetenƚcocojma ƚopima, ja'ni toc'uilitsuf'e'ma iƚque, jiƚpe ƚinca ȽanDios tixina ixcay iƚquiya ƚoftepa. \p \v 21 Ƚoftepa lixic' o lofxnapa vino, o lof'epa, ja'ni toƚta'a toc'uilitsuf'e'ma ƚopima, najmay aimoxna'ma iƚe al vino ni aimote'ma iƚe lixic' ni aimo'e'ma to mo'ay. \v 22 Ima' oxina' lof'eya, ja'ni ti'i'ma tote'ma, ja'ni aimi'iya. To'nujuaitsi ȽanDios jouc'a ixina'. Tixoqui meta ima' ja'ni taimetsaicoyoxi ac'a lof'epa, ja'ni oxina' tetenƚcocojma ȽanDios. \v 23 Ƚapima nonesya: “Aicaixina' ja'ni ti'i'ma o aimi'iya'”, tijouƚa' tite'ma, ƚinca a'ijc'a iƚe lo'epa. Titai'ma lajunac'. \p Ticuicomma ti'iƚa' caƚsina' ja'ni tetenƚcocojma ȽanDios o a'i. Ja'ni aicaƚsina' najmay aimaƚ'e'me. \c 15 \p \v 1 Illanc', ja'ni aƚcueca litaiqui' Jesucristo, ja'ni joupa aƚsina' ti'i'ma aƚte'me ja'huay, ja'ni aƚsina' ailopa'a tintsi, iya' cacua: Aimaƚ'e'me lalatenƚcocoyaconga' illanc' caƚtuca'. Xonca' lahueƚe te co'iya maƚtoc'iyacola' laƚpimaye, iƚne petsi aiquiƚcueca. Maƚe aƚ'eƚe. \v 2 Aƚ'eƚe le'a latenƚcocoyacola' laƚpimaye. Licuis'e'moƚtsi: “¿Te caif'eya catoc'iƚa' ƚaipima? Aipic'a xonca tihuejla' Jesucristo.” \v 3 Aƚ'nujuaisle li'ejma' Jesucristo. Iƚque aiquetenƚcocoyoxi quituca'. Al Paxi Liniƚingiya tuya'e' lo'iya Cristo. Iƚque lipalaic'opa ȽanDios timi: “Ima' iya' aƚteƚcopá anuli. Lan xanuc' netets'ipo' ima', maƚniya aƚnescopa jouc'a”. \p \v 4 Iƚe lataiqui', jouc'a jahuay loya'apa al Paxi Liniƚingiya liniƚijmpa luyaipa quitine, aƚtoc'inga' illanc' naƚmana' itsiya, aƚmuc'inga'. ȽanDios aimicua maƚtafqueyaconga' jiƚpe laƚpicuejma'. Ipic'a ti'hua aƚ'huaicoƚe iƚe lalapi'iyaconga'. Toƚiya lapi'iponga' litaiqui', iƚiya al Paxi Liniƚingiya. Lapi'iponga' aƚsueƚe. Toƚta'a lixpi'i'monga' calata, aƚsnet'ƚ'me laƚ'iyaconga'. \p \v 5 Ƚinca maƚque ȽanDios aƚtoc'inga' aƚsnet'ƚƚe laƚ'iyaconga'. Lixoc'inga' calata. Iƚque ȽanDios ti'e'etsolhuo' anuli loƚpicuejma', ti'iƚa' loƚ'ejma' to li'ejma' Jesucristo. \v 6 Toƚta'a ti'i'ma anuli loƚpicuejma', jahuay anuli toƚs'najtsi'i'me ȽanDios, iƚque enDios, i'Ailli' ƚaƚPoujna Jesucristo. \p \v 7 Cristo joupa epenufpolhuo'. Toƚiya imanc' unc'apimaye. Tolapenuftsoƚtsi. Toƚta'a tixinim'me te ts'i'ic' ƚolanDios. Tixinim'me ac'a lipicuejma'. \v 8 Jesucristo i'huamma fa'a li'a ƚamats', i'epoxi to caƚmozo illanc' ninc'ijudío. Toƚta'a iƚinc'ipa linespa ȽanDios. Enant'ƚipa lataiqui' ȽanDios lepi'ipola' laƚtatahueló. \v 9 Jouc'a i'huacomma li'a ƚamats' toƚs'najtsi'iƚe ȽanDios imanc' a'i cunc'ijudío. Licuai'ma Cristo iƚque imuc'i'molhuo' te ts'i'ic' ȽanDios lipicuejma'. Iƚque ȽanDios tixinnilhuo' unc'icuanuc'la. Al Paxi Liniƚingiya tuya'e' toƚta'a lo'iya ticua: \q1 Pe lomana' lan xanuc' a'ij judío cax'najtsi'ito', camito': “¡Acueca' iƚta'a lo'epa!” \q1 Maƚpiya cunac'ta, camito': “¡Ma' ima' manDios!” \m \v 10 Jouc'a tuya'e': \q1 Unc'ocuenaye xanuc', jouc'a lixanuc' ȽanDios, tixojla' cunlata anuli. \m \v 11 Jouc'a tuya'e': \q1 Unc'ocuenaye xanuc', toƚs'najtsi'iƚe ȽanDios. \q1 Imanc' ni petsi loƚmana', toƚnesle: “¡Acueca' ƚalanDios!” \m \v 12 Jouc'a pe liniƚiya linespa Isaías tuya'e': \q1 Tama joupa imanapa Isaí, (iƚque i'ailli' cal rey David), \q1 ti'i'ma anuli ƚanef'eya, ticuxe'mola' locuenaye lan xanuc', iƚne a'ij judío. \q1 Iƚniya ti'huaiyijm'me iƚque. \p \v 13 Aƚsa'hueyi ȽanDios tepi'itsolhuo' coƚpicuejma' toƚ'huaicoƚe al c'a lapi'iyacolhuo', tixoc'itsolhuo' cunlata. Toƚta'a toƚsim'me acueca' lotoc'ipolhuo' cal Espíritu Santo. Aimixojyacolhuo', ti'hua toƚ'huaico'me. \p \v 14 Cunc'aipimaye, joupa aixinnilhuo' te ts'i'ic' loƚ'ejma'. Aixinnilhuo' juaiconapa ac'a loƚpicuejma'. Aixina' joupa oƚsina', toƚsc'ai'iyoƚtsi. \v 15 Tama aixinnilhuo' toƚta'a niniƚ'epolhuo' iƚta'a coƚje'e. Petsi petsi tocomma to ujfxi laitaiqui'. Aipic'a toƚ'nujuaitsa, aimolimenc'eco'me iƚe al c'a loƚsina'. ȽanDios joupa lapi'ipa laimane catoc'itsolhuo' toƚta'a. \v 16 ȽanDios lummepa ni petsi lomana' lan xanuc' a'ij judío. Lummecopa capalaicota Jesucristo. Toƚta'a ca'ay lipenic' ƚaƚPoujna. Cuya'e' litaiqui' ȽanDios, Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a loxpic'epa ȽanDios. Cami ȽanDios: “Ja'a, toxintsola' iƚne locuenaye xanuc' a'ij judío. Iƚne jouc'a o'huexi, joupa epenufpá cal Espíritu Santo. Joupa aitoc'ipola'. Tetenƚcocotso' ima'. Tapenuftsola'.” \p \v 17 Iya' tixoqui neta quihuequi Jesucristo. Toƚta'a ca'ay lanic' lalapi'ipa ȽanDios. Ma' iƚque Jesucristo aƚtoc'i. \v 18 Aicapalaijma lanic' iƚe li'epa ocuena caƚpima. Aicacua: “Iƚe laif'epa iya'”. Ma le'a capalaico'ma li'epa Cristo jiƚpiya laitsehuo'ma iya'. Jiƚpe petsi lan xanuc' a'ij judío aƚquimf'epa iya' lainuya'apa. Aƚsimpa lai'epa, lijou'ma ihuejco'me ȽanDios. \v 19 Lainipamma jiƚpe al cuecaj quiƚya' Jerusalén aitsehuo'ma aculi' cacuaita ƚamats' Ilírico, ca'hua cuya'e' Litaiqui' Jesucristo. Ni petsi lomana' lan xanuc' nu'iyalepa Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a loxpic'epa ȽanDios. Lan xanuc' ixim'me acueca' lo'epa ȽanDios. Ixim'me acueca' lipepaxi cal Espíritu Santo. \p \v 20 Iya' cahuela' lan xanuc' petsi aimimetsaicoyi Jesucristo. Pe lomana' iƚniya jiƚpe cuya'e' Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios. Aica'eya canic' petsi ocuena joupa ipangopa. \v 21 Cacua: Ti'iƚa' ma to micua al Paxi Liniƚingiya loya'apa: \q1 Lan xanuc' petsi aiquiƚsina' naitsi iƚque, petsi aicu'innila', iƚniya timetsaico'me. \q1 Petsi aiquiƚcueca, ma' iƚniya ti'i'ma quiƚsina'. \p \v 22 Joupa aimipolhuo', aixpic'epa ca'hua'ma pe lomana' lan xanuc' petsi aimimetsaicoyi Jesucristo. Capalaic'otsola' iƚniya. Toƚiya aicaitsec' pe loƚmana' imanc'. \v 23 Ixhuaita axpe' camats' aipic'a ca'huaƚa'. Aipic'a cacuaitsi jiƚpiya pe loƚmana'. Itsiya cacua: Fa'a pe laifpa'a joupa ijoupa laipenic'. Ƚinca ca'hua'ma. \v 24 Litine ca'huaƚa' España, iƚniya ƚitiné cuyaicota pe loƚmana' imanc', cahuejntolhuo'. Oque' afane' quitine aƚmajnta anuli, tixoj'ma calata. Tijouƚa' imanc' aƚtoc'ita cuyaita. \p \v 25 Ate'a ca'hua'ma Jerusalén. Capi'itola' quiƚtomí lapimaye nomana' jiƚpe. Iƚne i'huexi ȽanDios. \v 26 Lapimaye nomana' ƚamats' Macedonia, jouc'a nomana' ƚamats' Acaya, iƚne ixpic'e'me tefot'ƚe'me liƚtomí, titoc'iconnola' liƚpimaye petsi aiquiƚ'hueca, iƚne i'huexi ȽanDios nomana' Jerusalén. \v 27 Cacua: Ixpic'epá titoc'iƚe liƚpimaye iƚniya ajudío nomana' Jerusalén. Toƚta'a tix'najtsi'im'mola'. Iƚne liƚpimaye ajudío joupa itoc'impola'. Aiquicuanac'ennila' Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios. Ticuayi: “Tuyalaicotsa al c'a Locuena Quitine”. Itsiya iƚne lapimaye a'ij judío tix'najtsi'im'mola' liƚpimaye. Tumme'ennila' quiƚtomí. Tuyalaicotsa al c'a itsiya litine. \p \v 28 Toƚiya ca'hua'ma Jerusalén. Ma' iya' capi'itsola' lapimaye quiƚtomí; iƚe lefot'ƚepa lapimaye a'ij judío, iƚne nomana' Macedonia y Acaya. Tijouƚa' cuyaitsi pu'hua España catsa'aitolhuo' imanc' noƚmana' Roma. \v 29 Jesucristo aƚtoc'ipa. Aƚpaxnepa juaiconapa. Cacuaitsi iya' pu'hua pe loƚmana' ma' anuli aƚtoc'i'monga', aƚpaxne'monga'. \p \v 30 Cunc'aipimaye, imanc' illanc' anuli ƚaƚPoujna, iƚque Jesucristo. Iƚque aƚtoc'inga'. Jouc'a ma' anuli cal Espíritu ƚalapi'iponga' laƚpicuejma' aƚ'etsoƚtsi capic'a. Iƚque cal Espíritu Santo. Toƚiya caxa'huelhuo' toƚjoc'iƚe ȽanDios aƚtoc'iƚa'. Ti'hua toƚjoc'i'me. \v 31 Toƚta'a ȽanDios aƚ'eta cuenna. Lan xanuc' naƚ'epa laic', iƚniya nomana' ƚamats' Judea aimi'iya maƚ'e'eya to micuayi. Jouc'a toƚsa'hueƚe ȽanDios aƚtoc'itsi jiƚpe Jerusalén. Tetenƚcocotsola' laif'eya lapimaye nomana' jiƚpiya, lapenufta al c'a. \v 32 Toƚsa'hueƚe ȽanDios aƚtoc'iƚa' tixojla' neta cacuaitsi pe loƚmana'. Ma' anuli lunxajta. Lixpi'itoƚtsi calata. \p \v 33 ȽanDios nipajnya ti'i'ma tipac'e'e'molhuo' loƚpicuejma'. Imanc', iƚque, toƚmajnle anuli. Toƚta'a ti'iƚa'. Amén. \c 16 \p \v 1 Fa'a tipa'a Febe ƚaƚpima caca'no'. Iƚque ti'ay lanic' lepi'ipa ȽanDios, titoc'ila' lapimaye nomana' liƚya' Cencrea, iƚne lafoƚyomma jiƚpiya. Iya' nimetsaijma ac'a caca'no'. \v 2 Imanc' i'huexi ȽanDios jouc'a tolimetsaicotsa ƚaƚpima, tolapenufle. Ma' anuli ƚaƚPoujna. Ja'ni tehue'e' tolapi'iƚe, toƚtoc'iƚe. Iƚque itoc'ipola' axpela' lapimaye, iya' jouc'a aƚtoc'ipa. \p \v 3 Tolu'itsola' Aquila y ƚipeno Priscila: “Pablo tinonilhuo'”. Ma' anuli illanc' aƚ'eyi lanic' lalapi'iponga' Jesucristo. \v 4 Ƚinca iya' jouc'a jahuay lapimaye a'ij judío, ni petsi lafoƚyomma, aƚs'najtsi'ila' iƚne Aquila y Priscila. Iƚne aƚcuanajcopa iya'. Tocomma to aimunƚu'eyacoƚtsi iƚniya. \p \v 5 Lapimaye lafoƚyomma lilejut'ƚ Aquila y Priscila, jouc'a cal c'a ƚai'amigo Epeneto, tolu'itsola': “Pablo tinonilhuo'”. Jiƚpe ƚamats' Asia Epeneto i'ipa cal te'a ƚihuejpa Jesucristo. \p \v 6 Jouc'a tolu'itsa María: “Pablo tinonhuo'”. Iƚque María acueca' iteƚcopa itoc'ipolhuo'. \p \v 7 Ma' anuli tolu'itsola' Andrónico y Junias, iƚne aipiƚya' xanuc'. Iya' iƚniya aƚtats'emponga' anuli. Iƚne alulijpa iya'. Ate'a i'huaiyijmpá Jesucristo. Iƚne jouc'a a'apóstole, lummepola' ȽanDios. Ti'eyi acueca' canic'. \p \v 8 Jouc'a toƚta'a tolu'itsa Ampliato. Iƚque ƚinca ca'ay capic'a. Toƚta'a lapi'ipa laipicuejma' ƚaƚPoujna. \p \v 9 Jouc'a tolu'itsa Urbano. Illanc' aƚejmale. Aƚ'eyi lanic' lalapi'iponga' Jesucristo. \p Jouc'a tolu'itsa Estaquio, ƚacaipima. \p \v 10 Jouc'a tolu'itsa Apeles. Jiƚque ƚinca imuj'moxi cal c'a ts'ihuequi Jesucristo. Aiquenajyoxi. \p Jouc'a tolu'itsola' iƚniya nomana' lejut'ƚ Aristóbulo. \p \v 11 Jouc'a tolu'itsa Herodión. Iƚque aipiƚya' xans. \p Jouc'a tolu'itsola' iƚniya nomana' lejut'ƚ Narciso, iƚne ti'huaiyijnyi ƚaƚPoujna Jesucristo, joupa lepenufpola'. \p \v 12 Jouc'a tolu'itsola' Trifena y Trifosa. Iƚne ti'eyi lanic' lepi'ipola' ƚaƚPoujna Jesucristo. \p Jouc'a tolu'itsa ƚaƚ'amiga Pérsida. Iƚque juaiconapa i'epa lanic' lepi'ipa ƚaƚPoujna. \p \v 13 Jouc'a tolu'itsa Rufo. Iƚque ƚinca timujyoxi i'huijf'epa ƚaƚPoujna, ac'a tihuequi. Jouc'a tolu'itsa qui'máma' Rufo. Iya' jouc'a cami: “Ai'máma'”. \p \v 14 Jouc'a tolu'itsola' iƚne Asíncrito, Flegonte, Hermes, Patrobas, Hermas, y jiƚpiya nomana' locuenaye capimaye. \p \v 15 Jouc'a tolu'itsola' iƚne Filólogo, Julia, Nereo, ƚipima caca'no' Nereo, Olimpas y jahuay lapimaye i'huexi ȽanDios lafoƚyomma iƚniya. \p \v 16 Jahuay imanc' toƚnontsoƚtsi. Toƚtuc'otsoƚtsi loƚpeque to tituc'otsoƚtsi lapimaye i'huexi ȽanDios. \p Tinonilhuo' imanc' jahuay lapimaye i'huexi Cristo ni petsi lafoƚyomma. \p \v 17 Cunc'aipimaye, jiƚpiya pe loƚmana' timana' lan xanuc' nacui'ipoƚtsi apimaye. Iƚne ocuenaj liƚ'ejma'. Iƚne mane tifuli'ilhuo', ti'e'e'molhuo' onƚca. Toƚta'a anuli anuli ti'hua lipene. A'i toƚta'a limuc'ipolhuo' lataiqui' lolihuic'ipa. Imanc' ti'iƚa' coƚsina' naitsi iƚne, tolanajtsoƚtsi. \v 18 Iƚne aimihuejyi locuxepa ƚaƚPoujna Jesucristo, le'a tehueyi te co'iya mulijyacu quiƚtomí, titetsoƚe al c'a. Tipalaiyi tocomma ac'a cataiqui', tetenƚcocola' lapimaye. Tifel'minnila' iƚne lapimaye petsi noximpá jahuay lataiqui' tocomma ma' anuli. Iƚne lapimaye aimimetsaicoyi petsi a'ijc'a capicuejma'. \v 19 Iya' jouc'a jahuay lapimaye ni petsi lomana' aƚsina' imanc' ƚinca tolihuejcoyi. Iƚe loƚ'ejma' lixoc'i neta iya'. Iya' aipic'a ti'iƚa' coƚsina' te ts'i'ic' al c'a. Tolihuejle y toƚ'eƚe toƚiya. Ja'ni a'ijc'a, cacua: Ni aimi'i'ma coƚsina' te ts'i'ic', amolihuejyacu. \p \v 20 ȽanDios lipac'e'eponga' laƚpicuejma' aimicoƚya timuj'moxi acueca' ipujfxi. Toƚsim'me joupa i'oc'enapa Satanás, toƚ'huailetsuf'me. Tijouƚa' ailopa'a co'e'econayacolhuo'. \p ȽaƚPoujna Jesucristo titoc'itsolhuo' itine itine. \p \v 21 Tinonilhuo' Timoteo. Iƚque anuli aƚ'epá lanic' lalapi'iponga' Jesucristo. Lucio, Jasón, Sosípater jouc'a tinonilhuo'. Iƚne aipiƚya' xanuc'. \p \v 22 Iya' ninTercio quiniƚi iƚta'a al je'e. Iya' jouc'a nihuequi Jesucristo. Canonilhuo' imanc' unc'aipimaye. \p \v 23 Iya' ninPablo aipanc'ale fa'a lejut'ƚ Gayo. Iƚque tinonilhuo' jouc'a. Jifa'a lejut'ƚ tefoƚyomma lapimaye. \p Erasto, iƚque ipenic' ti'huejla' al tomí fa'a liƚya', jouc'a ƚaƚpima Cuarto, tinonilhuo'. \p \v 24 Itine itine ƚaƚPoujna Jesucristo titoc'itsolhuo' jahuay imanc'. Toƚta'a ti'iƚa'. Amén. \p \v 25-27 Iya' cacua: ¡Aƚs'najtsi'iƚe ȽanDios! Iƚque ti'i'ma titoc'i'molhuo'. Toƚta'a aimolanajyacoƚtsi al c'a cane. Maƚta'a loya'apa Lataiqui' laifnuya'apa iya'. Iƚe Lataiqui' tuya'e' te ts'i'ic' al c'a loxpic'epa ȽanDios, tipalaijma Jesucristo. Iya' cuya'e' naitsi iƚque. \p Iƚna'a ƚitiné ȽanDios aƚmuc'iponga' al cuajmaica te ts'i'ic' lixpic'epa. Iƚe lixpic'epa uya'a'me lam profeta, iniƚ'me. Li'ipa tipanemma to lemiya cataiqui'. Ailopa'a nicuejpa. ȽanDios, iƚque aimijouya lipitine, joupa icuxepa ticuejle jahuay lan xanuc' ni petsi lomana', tihuejcoƚe, ti'huaiyijnle. Cacua: Ti'huaiyijnle Jesucristo. Toƚta'a timetsaico'me acueca' ȽanDios. Ma' iƚque anDios, acueca' lipicuejma'. Timetsaiconƚe itsiya litine, Locuena Quitine jouc'a. Toƚta'a ti'iƚa'. Amén.