\id MRK \h San Marcos \toc1 LATAIQUI' LINIȽPA SAN MARCOS LOYA'APA IȽE AL C'A LIXPIC'EPA ȽANDIOS \toc2 San Marcos \toc3 Mr. \mt1 LATAIQUI' LINIȽPA SAN MARCOS LOYA'APA IȽE AL C'A LIXPIC'EPA ȽANDIOS \c 1 \p \v 1 Fa'a tipa'a liniƚiya lixpic'epa ȽanDios. Iƚe lataiqui' ac'a loya'apa, tipalaijma Jesucristo, iƚque ƚi'Hua ȽanDios. Cu'i'molhuo' te ts'i'ic' lipangopa luya'ampá iƚe lataiqui'. \v 2 Jiƚpe lije'e cal profeta Isaías iniƚijmpa lo'iya. Iƚe liniƚpa tuya'e' te ts'i'ic' linespa ȽanDios, ticua: \q1 ¡Aƚquimf'eƚa'! Iya' cumme'ma ƚainepaluc, \q1 iƚque ticuaita ate'a, tilanc'e'eto' lopene. \q1 \v 3 Pe ailopa'a quiƚya' iƚque tuya'ata, tu'itola' lan xanuc' lafot'ƚeyacoƚtsi, \q1 tu'itola': “Toƚƚanc'e'eƚe lipene ƚaƚPoujna. \q1 Toƚ'e'eƚe aƚijca lane pe loyaicoya.” \m \v 4 Licuaiyunni Juan Bautista enanƚpa iƚe lataiqui'. Maƚque Juan epaluc ȽanDios ƚipalaicopa Isaías. \p Icuaitsi Juan al pana' Jordán pe ailopa'a quiƚya'. Jiƚpe tepo'iyale. Tu'ila' tixhuej'menanca lo'epa lixcay. Tepoliƚe. ȽanDios tiƚonc'e'e'mola' liƚjunac'. \v 5 Lan xanuc' ni petsi lomana' al distrito Judea, jouc'a jahuay lan xanuc' nomana' liƚya' Jerusalén, ipalunca ƚiƚpiƚeloƚya', iye'me, icuaitsa pe lopa'a Juan. Uya'a'me li'epa lixcay. Ticuayi: “Aƚsuej'menamma”. Juan epo'i'mola' al pana' Jordán. \p \v 6 Iƚque Juan lipijahua' ipufcompa ipimij camello. Lifi'ejma ixmi. Ƚitejua' ƚotepa axa'muƚ y acujua c'ec. \v 7 Tuya'e', tu'ila': \p ―Iya' aicuai'ma ate'a. Tijouƚa' ticuaihuo ocuena xonca acueca'. Iya' aimaƚ'onspa to iƚque, caxina alaic'ata, aimi'iya cuhuaƚc'eya lic'eji'. \v 8 Iya' capo'icolhuo' aja', iƚque ticuaiyunni tepo'ico'molhuo' cal Espíritu Santo. \p \v 9 Iƚne ƚitiné Jesús ipanni al distrito Galilea, jiƚpe liƚya' Nazaret. Icuaitsi al pana' Jordán jiƚpe Juan epo'i'ma. \v 10 Lipanni Jesús laja', ixim'ma eximma lema'a, ixim'ma cal Espíritu Santo ti'onƚcospa to cal fujca ja'mu', imunni, icuaitsi pe lacaxu, ihuoxaf'caitsi. \v 11 Jesús icuej'ma jiƚpe lema'a tipalay, timi: \p ―Ima' mai'Hua, ca'ehuo' capic'a juaiconapa. Latenƚma lopicuejma' jouc'a lo'ejma'. \p \v 12 Lijou'ma aiquicoƚ'ma, cal Espíritu Santo i'hua'a'ma Jesús, icuaitsi pe ailopa'a quiƚya'. \v 13 Jiƚpiya ipajntsi oquej nuxans quitine pe lomana' lan ximalo quinneja. Ƚonta'a Satanás ehuai'ma. Icuaitsa lapaluc' quema'a, itoc'i'me. \p \v 14 Lijoupa litats'empa Juan Bautista, Jesús ipanni al distrito Judea. I'hua'ma al distrito Galilea. Jiƚpe tuya'e' lixpic'epa ȽanDios, iƚe lataiqui' ac'a loya'apa. \v 15 Tu'ila' lan xanuc': \p ―Fa'a li'a ƚamats' ȽanDios cal Cuecaj Rey ticuxela' lixanuc'. Toƚsuej'menca. Tolapenufle Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios. \p \v 16 Anuli litine Jesús ti'hua ƚema al cuecaj quin'nuhua' cuftine Galilea. Ixim'mola' Simón jouc'a Andrés, iƚque ipima Simón. Iƚne lapimaye in'noƚpá catuye, tecajm'miyi ƚiƚxami ƚaja. \v 17 Jesús timila': \p ―¡Lihuejla'! Capi'i'molhuo' ocuena coƚpenic'. Aimolahueconayacola' latuye. Tolahuetola' lan xanuc' lihuejla'. \p \v 18 Aits'icoƚ'mola'. Simón jouc'a Andrés ipo'no'me ƚiƚxami. Ihuej'me Jesús. \p \v 19 Iye'me nihuata, Jesús ixim'mola' Jacobo i'hua Zebedeo, jouc'a Juan, iƚque ipima Jacobo. Iƚne ticusc'oƚanna al barco, tipufmot'ƚeyi ƚiƚxami. \v 20 Aiquicoƚ'ma, Jesús ijoc'i'mola'. Iƚniya ipo'nom'mola' Zebedeo quiƚ'ailli' jouc'a no'epá canic' imanenca al barco. Ihuej'me Jesús. \p \v 21 Iye'me liƚya' Capernaum. Litine conxajya i'hua'ma Jesús lajut'ƚ pe lafoƚyomma. Jiƚpiya imuc'i'mola' lan xanuc'. \v 22 Iƚne lan xanuc' ixim'me ac'a lomuc'iyalepa Jesús, ixim'me icueya limane. Ticuayi: \p ―Acueca' iƚque litaiqui'. Laƚpomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios, iƚne aimi'onƚspola' to Jesús. \p \v 23 Jiƚpiya pe lafoƚyomma tipa'a anuli cal xans ƚitsufaipa conta'a. Cal xans ija'a'ma ujfxi. \v 24 Timi: \p ―Ima' conJesús mas Nazaret, ¿te cof'epa? ¿Te cotsufaicomma ima' fa'a pe laƚmana'? ¿Te aga ocuai'ma fa'a ma le'a aƚjou'ne'monga'? Iya' nimetsaicohuo'. Ima' umPaxi, o'huayomma ȽanDios. \p \v 25 Jesús itale'ma, timi: \p ―¡Ti‑ch'ixcotso'! ¡Taipanni iƚca'a cal xans! \p \v 26 Ƚonta'a ife'ne'ma ujfxi cal xans, ija'a'ma ujfxi, ipananni. \v 27 Lan xanuc' nomana' jiƚpe lajut'ƚ ixim'me acueca' li'ipa. Icuis'e'moltsi, timiyoltsi: \p ―¿Te jale iƚta'a lataiqui'? Iƚca'a Jesús ituca' lomuc'iyalepa. Icueya limane, jouc'a lontahue ticuxela', iƚne ticuec'eyi. \p \v 28 Aiquicoƚ'ma. Ixpehuaitsi lataiqui' loya'apa li'epa Jesús. Ni petsi al distrito Galilea icuej'me li'ipa. \p \v 29 Jesús jouc'a ts'ilihuequi, iƚniya Simón, Andrés, Jacobo y Juan, ipalunca lajut'ƚ pe lafoƚyomma, iye'me lilejut'ƚ Simón y Andrés. \v 30 Ƚi'maco Simón tunouya textafque. Tepi'i quipinu'. Aiquicoƚ'ma, u'i'me Jesús textafque ƚaca'no'. \v 31 Jesús iƚoc'huai'ma pe lopa'a ƚaxtafpa. I'noƚ'e'ma limane. Icutsu'ma ƚafcuana. Iƚojn‑na'ma ƚipinu'. Ixaƚcona'ma. Itsahuenanni, ites'mi'mola'. \p \v 32 Iƚe litine joupa if'acoƚaipa i'ipa ipuqui', lan xanuc' iƚtaic' lilefcualƚay, jouc'a litsuflaiyila' contahue. \v 33 Jahuay lan xanuc' nomana' liƚya' icuaiyunca, efoƚunni lico lajut'ƚ. \v 34 Jesús ixaƚ'mena'mola' axpela' lan xanuc', axpej cuana. Jouc'a icuxe'mola' lontahue tipalnanca lan xanuc'. Lontahue imetsaico'me Jesús. Iƚque ticua: “Lontahue aimuya'acona'me”. Toƚiya i‑ch'ixc'e'mola'. \p \v 35 Icuaitsi liƚic'ejma ma' aquipuqui', Jesús itsahuenni, ipanni liƚya', i'hua'ma petsi ailopa'a quiƚya'. Jiƚpe ipalaic'o'ma ȽanDios. \v 36 Simón jouc'a liƚejmale ehue'me Jesús. \v 37 Ixim'me, timiyi: \p ―Lan xanuc' tehuehuo'. \p \v 38 Jesús timila': \p ―Ƚepá. Ƚepá ƚaiquiƚeloƚya' lan huejnca lomana'. Ticuicomma cu'itsola' jouc'a iƚniya Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios. \p \v 39 Ti'huaf'cay jahuay al distrito Galilea, ƚajut'ƚi pe lafoƚyomma lan xanuc', jiƚpe tu'iyale iƚe Lataiqui'. Tipa'e'ela' lan xanuc' liƚpontahue. \p \v 40 Anuli litine icuaitsi pe lopa'a Jesús anuli cal xans iteca cahuí, iƚe al cuana cuftine al lepra. Iƚque exc'onƚingai'ma. Tixahue'e, timi: \p ―Ja'ni ima' opic'a, nipajnya aƚsaƚ'mena'ma laicuana. Aƚ'inƚa' limpio. \p \v 41 Jesús ixim'ma acuanuc' ƚafcuana. I'nij'ma limane. Ixpayaf'ma, timi: \p ―Ne', aipic'a. Iya' caxaƚ'me'mo'. ¡Tixaƚcontso'! ¡Ti'intso' limpio! \p \v 42 Aiquicoƚ'ma, iƚojn‑na'ma lehui, ixaƚcona'ma. \v 43 Aiquicoƚ'ma, Jesús ixc'ai'i'ma, \v 44 timi: \p ―Aimo'itola' lan xanuc' iƚe lai'e'epo'. Aimoyout'ƚe'ma. Nij naitsi nocuejya. To'huanƚa', tomujxoxi pu'hua ƚa'ailli'. Totsufcota ȽanDios to Moisés licuxe'epola' ts'iƚƚepra, iƚne joupa i'inapola' limpio. Toƚta'a aƚsim'monga' lihuejcoyi iƚe litaiqui' Moisés. \p \v 45 Iƚque ƚixaƚconapa i'hua'ma, ipango'ma uya'a'ma li'e'epa Jesús. Toƚta'a Jesús aimi'iya mitsufaiya ƚiƚeloƚya'. Tipanemma petsi ailopa'a quiƚya'. Lan xanuc' quiyouyomma ni petsi ƚiƚeloƚya', tiƚcuaiyumma pe lopa'a Jesús. \c 2 \p \v 1 Lijoupa luyaipa oquej fanej quitine, Jesús ipainanni, itsufaicona'ma liƚya' Capernaum. Lan xanuc' icuej'me Jesús tipa'a lajut'ƚ. \v 2 Aiquicoƚ'ma icuaiyunca axpela' lan xanuc', efot'ƚe'moƚtsi. Imantsi lajut'ƚ jouc'a lico cajut'ƚ. Jesús tu'ila' Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios. \v 3 Ocuenaye lan xanuc' icuaiyunca jiƚpe ƚuna. Amalujxi iƚniya iƚtaic' anuli ƚuhuaqueya xans. \v 4 Ipa'ne'mola' lefoƚya, aimi'iya muyalaicoyacu, micuaiyacu pe lopa'a Jesús. If'ajli'me lajut'ƚ, enai'e'me luhua'e lajut'ƚ jiƚpe al toncay pe lacaxu Jesús. Maƚpiya ecajm'mi'me cal xans ƚonafya ƚihuijm‑ma', ipo'ningaitsi li'mitsi' Jesús. \v 5 Jesús ixim'mola' iƚniya ti'huaiyijnyi, ticuayi: “Tixaƚ'mena'ma”. Timi ƚuhuaqueya: \p ―Mai'hua, joupa iƚojn‑napa lojunac'. \p \v 6 Ticutshuoƚanna jiƚpiya hualca lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios. Iƚniya ticuayi liƚpicuejma': \v 7 “Iƚque cal xans, ¿te conescopa toƚta'a? Ma le'a quituca' ȽanDios nipajnya tiƚonc'e'e'mola' liƚjunac' lan xanuc'. Iƚque ti'onƚicoyoxi to ȽanDios.” \p \v 8 Jesús aiquicoƚ'ma i'i'ma quixina' te lonespa lan xanuc'. Timila': \p ―Imanc', ¿te coƚnescopa toƚta'a loƚpicuejma'? \v 9 ¿Pe copa'a xonca lipime? ¿Te cataiqui' caifmiya ƚafcuana? ¿Camiƚa': “Lojunac' joupa iƚojn‑napa”, o camiƚa': “Totsahuenanni, tonif'naƚa' ƚohuijm‑ma', to'huanƚa'”? \v 10 Itsiya camuc'i'molhuo' icueya laimane. Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. Ma capa'a fa'a li'a ƚamats' ti'i'ma quimenc'e'eco'mola' liƚjunac' lan xanuc'. \p Ipalaic'o'ma ƚuhuaqueya, timi: \p \v 11 ―Iya' camihuo', totsahuenanni, tonif'naƚa' ƚohuijm‑ma', to'huanƚa' lomejut'ƚ. \p \v 12 Ƚuhuaqueya aiquicoƚ'ma itsahuenanni, inif'ma ƚihuijm‑ma'. Mehuelojnyi lan xanuc', ixim'me ipanni, i'huana'ma. Ixpailij'mola', tinesyi: \p ―Acueca' juaiconapa li'epa ȽanDios. Toƚta'a li'ipa aicaƚsina', ni anulemma. \p \v 13 I'huacona'ma Jesús ƚema al cuecaj quin'nuhua'. Jahuay lan xanuc' iye'me pe lopa'a. Timuc'ila'. \v 14 Lijoupa limuc'iyalepa, ti'hua tuyaipa, ixim'ma anuli cal xans cuftine Leví, i'hua Alfeo. Iƚque Leví ticutsu petsi lo'najts'i'iyaleyompa. Jesús timi: \p ―Lihuejla'. \p Leví itsahuenni, ihuej'ma Jesús. \p \v 15 Jesús jouc'a ts'ilihuequi icuaitsa lejut'ƚ Leví, ticutshuoƚanna, titetsoyi. Titetsoyi jouc'a axpela' lin'najtsi'iyale jouc'a ocuenaye lan xanuc'. Jahuay iƚniya a'i mihuejyi locuxepa ȽanDios. Axpela' iƚniya tihuejyi Jesús. \v 16 Lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios jouc'a lan xanuc' fariseo ehuelojm'me Jesús titetsoyi anuli lin'najts'i'iyale y locuenaye lan xanuc'. Imetsaiconnila' iƚne aimihuejyi locuxepa ȽanDios. Timinnila' ts'ilihuequi Jesús: \p ―Toƚsinƚe, ƚoƚpomxi titetsoyi anuli lin'najts'i'iyale y locuenaye lan xanuc'. Jahuay iƚniya aimihuejyi locuxepa ȽanDios. \p \v 17 Jesús icuej'ma lonespa iƚniya. Timila': \p ―Lan xanuc' ja'ni a'i mextafquila' aimicuicomma mi'e'enyacola' cafxi. Lafcualƚay ƚinca ticuicomma no'eyacola' cafxi. Iya' aicuaicoco'ma cajoc'i'mola' ts'iƚjunac'. Aicajoc'iyacola' petsi ailopa'a quiƚjunac'. \p \v 18 Anuli litine tixnet'ƚyi aimitetsoyi ts'ilihuequi Juan Bautista jouc'a lan xanuc' fariseo. Icuaitsa lan xanuc' pe lopa'a Jesús, timiyi: \p ―Ts'ilihuequi Juan jouc'a lan fariseo tixnet'ƚyi, aimitetsoyi. Iƚne lihuejhuo', ¿te aimixnet'ƚyi? \p \v 19 Jesús italai'e'e'mola', timila': \p ―Ma mipa'a ƚamijcano ƚamaneya, ¿te tixnet'ƚ'me, aimitetsoyacu ts'iƚejmale? A'i. Anuli miƚmana' ƚamaneya, aimi'iya mixnet'ƚyacu. \v 20 Ticuaihuo litine aimimajnconayacu anuli, iƚe litine ƚinca tixnet'ƚ'me. \p \v 21 ’Al ts'e quijahua' aimi'iya manajmot'ƚicoya lafane quijahua'. Ja'ni toƚta'a to'eƚa', al ts'e quijahua' tetehuo, tijouƚa' lafane quijahua' tits'aƚquehuo xonca. \v 22 Aimoc'ej'miya al ts'e vino petsi lafanej ponta quixmi. Ja'ni to'etsi toƚta'a, al ponta quixmi tits'aƚquehuo, timinsco'ma al vino, timinsco'ma jouc'a al ponta quixmi. Al ts'e vino tic'ej'minni al ts'e ponta quixmi. \p \v 23 Anuli litine conxajya, Jesús jouc'a ts'ilihuequi tuyalaicoyi nolojmay cal trigo. Muyalaicoyi, ts'ilihuequi ipango'me ipa'a'me ƚixpaj trigo. \p \v 24 Lam fariseo timiyi Jesús: \p ―¡Toxintsola' lihuejhuo'! Itsiya itine conxajya. Ailopa'a lane mi'eyacu toƚta'a. \p \v 25 Jesús timila': \p ―Imanc', ¿te a'i coƚsuec' liniƚiya loya'apa li'epa cal rey David? Icuaitsi litine unle'enca iƚque jouc'a liƚejmale, ailopa'a cotejacu. \v 26 David itsufai'ma lejut'ƚ ȽanDios. Jiƚpe tipa'a lam paxi ca'í. Iƚne la'í tipa'a lane tite'me ma le'a la'aillí, a'i lan xanuc'. David ite'ma jouc'a epi'i'mola' liƚejmale, ite'me. Toƚta'a i'ipa mipa'a Abiatar cal cuecaj ca'ailli'. \p \v 27 Jesús ti'hua tipalaic'ola' lan xanuc', timila': \p ―ȽanDios ate'a ilanc'epa cal xans, lijou'ma enaj'ma litine tunxajla' cal xans. A'i quenaqui litine ate'a. \v 28 Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. Iya' cacuxe'ela' laixanuc' te lo'eyacu iƚe litine conxajya. \c 3 \p \v 1 Ocuena quitine conxajya, Jesús itsufaicona'ma lajut'ƚ petsi lafoƚyomma lan xanuc'. Jiƚpe tipa'a anuli cal xans ijuƚpa limane. \v 2 Lam fariseo tehuelojnyi Jesús. Ti'huilaic'oyi ja'ni tixaƚ'me'ma cal xans iƚe litine conxajya. Tehueyi te co'iya micuxecoyacu. \v 3 Jesús ipalaic'o'ma cal xans, iƚque ts'ijuƚ quimane. Timi: \p ―To'huanni fa'a. Tacaxla', tahuoc'ocotsola' lan xanuc'. \p \v 4 Icuis'e'mola' lam fariseo, timila': \p ―Lu'iƚa', litine conxajya, ¿te lapi'inga' lane aƚ'eƚe al c'a? O ¿aƚcuxe'enga' aƚ'eƚe lixcay? ¿Nipajnya lunƚu'e'me lipitine cal xans o aƚma'a'me? \p Iƚniya aiquiƚtalai'e. Ch'ix le'a. \v 5 Jesús ehuelojm'mola' iƚne lam fariseo. Tixtuc'ola'. Tixhueƚma, ixina' iƚniya joupa ipo'nopá liƚpicuejma', aiquiƚcueca. \p Jesús timi cal xans: \p ―To'nijla' lomane. \p Cal xans i'nij'ma limane. Ixaƚcona'ma. \v 6 Lam fariseo aiquicoƚ'mola', ipalunca, iye'me ipalaic'otsa lixanuc' cal rey Herodes. Tehueyi te co'iya mima'ayacu Jesús. \p \v 7 Jesús i'huana'ma. Iƚque jouc'a ts'ilihuequi iye'me al cuecaj quin'nuhua'. Iyenc'e'me axpela' lan xanuc' quiyouyomma al distrito Galilea. \v 8 Lan xanuc' ni petsi lomana' icuej'me al cueca' lo'epa Jesús. Icuej'me iƚne nomana' al distrito Judea jouc'a nomana' al cuecaj quiƚya' Jerusalén, jouc'a nomana' ƚamats' Idumea, jouc'a nomana' ƚu'hua quiyay al pana' Jordán, jouc'a nomana' ƚilemats' ƚiƚeloƚya' Tiro y Sidón. Axpela' iƚniya icuaiyunca pe lopa'a Jesús. \v 9 Lixim'mola' axpela' quefoƚya Jesús icuxe'e'mola' ts'ilihuequi ti'hua'anca anuli al barco, tipo'noƚe ƚema al cuecaj quin'nuhua'. Ja'ni lan xanuc' tipango'me titantsi'me Jesús, iƚque titsufai'ma al barco. \v 10 Joupa axpela' ixaƚ'mepola', toƚiya itsiya jahuay lafcualƚay, axpej cuana, tummetsaiyoƚtsi, tiyeƚe ahuejnca Jesús, tiƚafle. \v 11 Lan xanuc' pe litsufaiyila' contahue, lixim'me Jesús, ecanghuoƚaitsa li'mitsi'. Lontahue tija'ayi, timiyi: \p ―Ima' i'Hua ȽanDios. \p \v 12 Jesús itale'mola' ujfxi. Timila': \p ―Aimunlu'itola' lan xanuc' toƚta'a. \p \v 13 Lijou'ma if'aj'ma ƚijuala. Joupa ixpic'epa naiƚniya ts'ilihuequi tiyouyunca. Ijoc'i'mola'. Icuaitsa pe lopa'a. \v 14 I'huijf'e'mola' imbamaj coquexi' timajnle anuli. Tumme'mola' tuya'ata Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios. \v 15 Epi'i'mola' liƚmane tipa'ata lontahue litsufaiyila' lan xanuc'. \p \v 16 Jifa'a tipa'a liƚpuftine iƚniya limbamaj coquexi': \q1 Simón, ƚecui'impa Pedro, \q1 \v 17 Jacobo y Juan, inaxque' Zebedeo. Iƚne loquexi' Jesús lecui'ipola' Boanerges. \q1 Iƚe laftine locuajmaispa: Iƚne noquimf'epá, nocuec'epá lonespa ȽanDios. \q1 \v 18 Andrés y Felipe, \q1 Bartolomé y Mateo, \q1 Tomás y ƚocuena Jacobo, iƚque i'hua Alfeo, \q1 Tadeo y ƚocuena Simón, iƚque ƚecui'impa cal cananeo, \q1 \v 19 jouc'a Judas Iscariote, iƚque nocuya Jesús. \p \v 20 Jesús itsufaipa anuli lajut'ƚ. Efot'ƚecona'moƚtsi axpela' lan xanuc'. Jesús jouc'a ts'ilihuequi aiqui'i'ma quitetso'me. \v 21 Licuejpá lipimaye Jesús toƚta'a li'ipa, ines'me: Jesús iminscopa lipicuejma'. Ipalunca, iye'me, tileconna Jesús. \p \v 22 Jiƚpe pe lopa'a Jesús timana' hualca lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios, quiyouyomma liƚya' Jerusalén. Iƚniya ticuayi: \p ―Jesús itsufaipa ƚonta'a cuftine Beelzebú. Iƚque nocuxepola' contahue epi'ipa limane Jesús tipa'atsola' lontahue. \p \v 23 Jesús ijoc'i'mola' iƚniya lomxiye, timila': \p ―¿Te caƚtalai'e'eya imanc'? ¿Te aga ƚonta'a Satanás tihuescuf'ma ƚipima conta'a? \p Ti'hua tipalaic'ola'. I'onƚicopa to lo'ipa. Timila': \p \v 24 ―Ja'ni tenajtsoƚtsi lan xanuc' anuli al nación, ja'ni ti'etsoƚtsi oque', iƚe al nación tijou'ma lipujfxi. \v 25 Ja'ni lan xanuc' nomana' anuli lajut'ƚ tenajtsoƚtsi, ja'ni ti'etsoƚtsi oque', aimimajnconayacu anuli, jiƚpe teca'nena'moƚtsi, ailopa'a co'eyacu. \v 26 Ƚonta'a Satanás ja'ni joupa ehuoc'huaipola' lif'as contahue, itsiya coƚa' aimi'hua limane. \p \v 27 ’Ja'ni anuli cal xans ixpic'epa titsufaiƚa' lejut'ƚ ocuena cal xans juaiconapa ipujfxi, ja'ni ixpic'epa tiƚonc'e'eƚa' ƚi'huexi, iƚque notsufaiya, ate'a tifi'eƚa' iƚque cal xans ts'ipujfxi, tijouƚa' nipajnya titsufai'ma, tiƚonc'e'eta ƚi'huexi. Ja'ni aimifi'e, aimi'iya mitsufaiya lajut'ƚ, miƚonc'e'eya ƚi'huexi. \p \v 28 ’Iya' camilhuo' al ƚinca: Jahuay lo'epa o lonespa cal xans, ti'i'ma timenc'e'ecom'me. \v 29 Ma le'a ja'ni aimimetsaicoyi lo'epa cal Espíritu Santo, iƚniya aimiƚonc'e'enyacola' liƚjunac'. Titai'me nulemma. \p \v 30 Toƚta'a Jesús limipola' iƚniya nonespá: “Jesús itsufaipa conta'a”. \p \v 31 Icuaiyunca qui'máma' jouc'a lipimaye Jesús. Ecaxoƚ'me ƚuna. Iƚojf'i'me anuli cal xans tijoc'itsi Jesús. \v 32 Jesús ticusc'o nolojmay cajut'ƚ, timuc'iyale. Jiƚpiya timana' axpela' lan xanuc' ticutshuoƚanna tiquimf'eyi lomuc'ipola' Jesús. Timiyi: \p ―Co'máma' jouc'a lopimaye timana' ƚuna tehuehuo'. \p \v 33 Jesús timila': \p ―¿Naitsi cai'máma'? ¿Naiƚne caipimaye? \p \v 34 Ehuelojm'mola' lan xanuc' nocutshuoƚanna, ticua: \p ―¡Toƚcuejle! Jifa'a ticutshuoƚanna cai'máma' jouc'a laipimaye. \v 35 Pe naihuejcopa ȽanDios, iƚquiya aipima xans, o aipima caca'no', o ai'máma'. \c 4 \p \v 1 Mipa'a Jesús ƚema al cuecaj quin'nuhua', ipango'ma imuc'icona'mola' lan xanuc'. Efoƚunni juaiconapa axpela'. Jesús if'aj'ma anuli al barco. Icutshuai'ma jiƚpiya. Al barco texpef'que. Lan xanuc' efoƚumma ƚema caja. \v 2 Juaiconapa imuc'i'mola' lan xanuc'. Ipalaico'ma lo'epa ȽanDios fa'a li'a ƚamats'. I'onƚico'ma. Timila': \p \v 3 ―Aƚquimf'eƚa' imanc': \p ’Icuai'ma litine cafaya, i'hua'ma cal xans tifata. Eca'nitsi lam fanuj trigo. \v 4 Meca'ni lam fanuj trigo, oquej afane' lam fanu' ecangenni lane. Icuaiyunca lacaƚ'hui naiyulpá, itejn‑na'me. \p \v 5 ’Oquej afane' lam fanu' i'nif'coƚaitsa ƚixmi capic, tipa'a ahuata ƚacamats'. Lam fanu' aiquicoƚ'mola' ila'mola'. \v 6 Lijou'ma ipammaiyunni cal 'ora, ƚinu' ipi'epola' lilapola' lam fanu'. Ijuƚnapola'. Aiquif'acaic' ƚime. \p \v 7 ’Hualca lam fanu' itsuc'huaita jiƚpe ƚitac'. Litoj'ma ƚitac', ejec'opola' laifa'. Aiquixpaj'ma. \p \v 8 ’Ocuenaye lam fanu' etojmoƚaitsa cal c'a camats'. Ila'mola', itoj'mola', i'ipola' quixpa. Anuli ƚajfanu' ipammaitsi anuxans quimbama', ocuena cal fanu' ipammaitsi afanej nuxans, ocuena'ya ipammaitsi amaxnu. \p \v 9 Lijoupa luya'apa iƚe litaiqui', Jesús timila': \p ―Naitsi nocuejpa, aƚquimf'eƚa' iya' laitaiqui'. \p \v 10 Lijoupa liyeyoƚnapá lan xanuc', imanenca Jesús jouc'a limbamaj coquexi' y locuenaye ts'ilihuequi. Iƚniya ixa'hue'me Jesús, timiyi: \p ―Lu'itsonga', luhuaƚc'e'etsonga' iƚe lotaiqui'. \p \v 11 Jesús timila': \p ―ȽanDios epalc'o'ipolhuo' imanc' loƚpicuejma', toƚta'a toƚcuec'eyi lipime cataiqui'. Iƚe lataiqui' tuya'e' lo'ipa petsi lan xanuc' tihuejcoyi ȽanDios, iƚque cal Cuecaj Rey. Ocuenaye lan xanuc' petsi aimihuejcoyi ȽanDios, iƚne ma le'a tiquimf'eyi. Iƚe lataiqui' lo'onƚicopa lo'epa ȽanDios iƚne lan xanuc' aimi'iya mihuaƚc'eyacu. \v 12 Toƚta'a ti'iƚa' to loya'apa al Paxi Liniƚingiya, ticua: \q1 Ti'hua tehuelojnle, tijouƚa' aimixinyacu. \q1 Ti'hua tiquimf'eƚe, tijouƚa' aimicuejyacu. \q1 Ja'ni a'i toƚta'a liƚ'ejma' tixhuej'menacu, ȽanDios timenc'e'eco'mola' lixcay li'epá. \p \v 13 Jesús ti'hua tipalaic'ola', timila': \p ―Ja'ni aicoƚcueca iƚe laitaiqui' lai'onƚicopa lo'epa ȽanDios fa'a li'a ƚamats', ¿te co'iya moƚcuec'eyacu ja'ni ca'onƚico'ma xonca lo'epa ȽanDios? \p \v 14 ’Cal xans nofapa ti'onƚcospa to iƚquiya noya'apa litaiqui' ȽanDios. \v 15 Ƚamats' lane pe lecangeyonni lam fanu' ti'onƚcospa to lan xanuc' iƚniya ma le'a tiquimf'eyi litaiqui' ȽanDios. Aimicoƚya ƚonta'a Satanás. Ticuaihuo, tiƚonc'e'e'mola' lataiqui' lifayipa liƚpicuejma'. \p \v 16 ’Ƚaj huata ƚacamats' ƚopa'a ƚixmi capic ti'onƚcospa to locuenaye lan xanuc' miquimf'eyi litaiqui' ȽanDios tixoqui quileta tepenufyi. \v 17 Iƚe Lataiqui' aimifayiya liƚpicuejma', oquej fanej quitine tihuejcoyi. Ticuaitsi lixhuejma', o liƚf'as xanuc' tixtuc'ontsola' iƚniya naihuejpá litaiqui' ȽanDios, iƚne aimicoƚyacola', tenajna'moƚtsi, aimihuejconayacu. \p \v 18 ’Ƚamats' pe ƚopa'a ƚitac' litsuc'huaita lam fanu' ti'onƚcospa to locuenaye lan xanuc' noquimf'epá litaiqui' ȽanDios. \v 19 Iƚne xonca tixhuej'mecoyi te co'iya muyalaiyacu lapajnya. Tifel'miyoƚtsi, ticuayi: “Lulijle acuecaj caƚtomi. Toƚta'a luyalaico'me al c'a.” O tixhuej'mecoyi te co'iya mulijyacu xonca quiƚ'huexi. Ma to ƚitac' ejec'opola' ƚaifa', a'i quixpaj'ma, ma toƚe iƚne lan xanuc' li'ipola'. Tama joupa ifapa liƚpicuejma' litaiqui' ȽanDios, tiƚmanemma toƚta'a, tocomma a'i quilepenufi iƚe lataiqui'. \p \v 20 ’Cal c'a camats' pe lifampa ti'onƚcospa to locuenaye lan xanuc' noquimf'epá litaiqui' ȽanDios. Iƚne tepenufyi iƚe lataiqui', tipammoƚaispa liƚpepajnya. Hualca ti'onƚcospa to ƚamats' petsi cal fanu' ƚipammaita anuxans quimbama', locuenaye petsi ƚipammaita afanej nuxans, locuenaye petsi ƚipammaita amaxnu. \p \v 21 Jouc'a timila': \p ―Imanc' molunai'i'me loƚpepalc'o', aimoƚc'ommumijyacu alxpicoƚma c'ec, ni aimoƚ'nicoyacu licu'u hualfa. Toƚ'nof'e'me pe loƚxu'epa. \v 22 Ticuaihuo litine ti'huájta lemiya, jouc'a ti'huájnata letemiquiya, tixinim'me. \p \v 23 ’Naitsi nocuejpa, aƚquimf'eƚa' iya' laitaiqui'. \p \v 24 Ti'hua timuc'iyale, tu'ila': \p ―Toƚpo'noƚe cuenna laifmipolhuo': Imanc' iƚe loƚspic'ecopola' locuenaye, toƚta'a iƚniya tepi'icona'molhuo'. Xonca axpe' tepi'im'molhuo'. \v 25 Cal xans ts'i'hueca, xonca tepi'im'me. Ƚocuena, ja'ni aiqui'hueca, texic'ena'me. \p \v 26 Jouc'a tu'ila': \p ―Iƚe li'ipa anuli cal xans ƚeca'nipa lam fanuj trigo ƚemats', ti'onƚcospa to lo'ipa petsi ȽanDios cal Cuecaj Rey tijoc'ila' lan xanuc' tihuejle. \v 27 Lijoupa leca'nipa ƚitrigo, cal xans ti'hua tuyaijma lapajnya. Lipuqui' tixmay, litine titsahuemma, lam fanu' tilá, titoqui ƚaifa'. Cal xans aiquixina' te co'ipa mitoj'ma ƚaifa'. \v 28 Ƚamats' quituca' timaf'i'i' ƚaifa'. Ate'a titoqui, tijouƚa' tixpaqui, tijouƚa' tumfumma lixpa, titoqui ƚifanu'. \v 29 Lunta'amma lixpa cal xans ixina' joupa icuai'ma litine tefot'ƚeta cal trigo. Aimicoƚya, tetejta. \p \v 30 Jouc'a tu'ila': \p ―¿Te caƚ'onƚicoyacu lo'ipa petsi ȽanDios tijoc'ila' lan xanuc' timetsaicoƚe, tihuejle iƚque cal Cuecaj Rey? ¿Te ts'i'ic' maƚ'onƚicoyacu? \p \v 31 ’Lo'ipa jiƚpe ti'onƚcospa to lo'ipa cal fanu' sinapí. Mifam'me, i'huáqui tuquini ƚajfanu'. Petsi jahuay cal fanu' ƚofampa ƚamats', ailopa'a xonca caca'hua. \v 32 Lijoupa lifampa tila'ma, titoj'ma acueca' ƚaifa'. Ailopa'a quitamqui mitoqui to iƚta'a lifampa. Ƚimané itoqui, atsila'. Lacaƚ'hui naiyulpá tunxajyoyi jiƚpe lipunxahua. \p \v 33 Ma to iƚna'a ƚataiquí toƚta'a juaiconapa i'onƚico'ma lo'epa fa'a li'a ƚamats' ȽanDios cal Cuecaj Rey. Lo'huajcocoyacola' liƚpicuejma' toƚta'a timuc'ila' Jesús. \v 34 Ti'hua ti'onƚijma iƚe lo'epa ȽanDios. Aimipalay acuajmaica. Jesús y ts'ilihuequi limanenca quiƚtuca', iƚque tuhuaƚc'e'ela' lataiqui'. \p \v 35 Maƚe litine joupa if'acoƚaipa timila' ts'ilihuequi: \p ―Aƚqueƚe al cuecaj quin'nuhua'. \p \v 36 Jesús joupa icutshuaipa al barco. Ts'ilihuequi Jesús ipo'nom'mola' lan xanuc' lefoƚya jiƚpiya, if'ajli'me jouc'a al barco. Ipango'me iquie'me al cuecaj quin'nuhua'. Ocuenaye lam barco jouc'a tiquieyi. \v 37 Aiquicoƚ'ma, i'hua'ma ujfxi ƚahua'. Itsahuenni laja', ic'ejmaitsi caja', imantsi al barco. \v 38 Jesús tunouya lipo al barco. Tixmay, unaf'caipa al ponta quijahua'. Ts'ilihuequi ummef'me, timiyi: \p ―Momxi, aƚma'a'monga' laja'. ¿Te aimaƚsueƚcoconga'? \p \v 39 Jesús itsahuenni, itale'ma ƚahua', timi laja': \p ―Ch'ixca. Aimofe'necona'ma. \p I‑ch'ixco'ma ƚahua'. Ipanenni. \v 40 Jesús timila' ts'ilihuequi: \p ―¿Te coxpailijcopolhuo'? ¿Te qui'ipolhuo'? ¿Te aimaƚ'huaiyinge? \p \v 41 Ixpailijpola' juaiconapa iƚniya ts'ilihuequi. Timiyoƚtsi: \p ―¿Naitsi xans iƚca'a? ¡Jouc'a ƚahua', ƚaja ticuec'eyi iƚque locuxe'epola'! \c 5 \p \v 1 Icuaitsa ƚocuena ƚema caja jiƚpe ƚilemats' lan xanuc' gadareno. \v 2 Ipanni Jesús al barco. Aiquicoƚ'ma, icuaico'ma anuli cal xans qui'huayomma jiƚpiya lamuhuoƚanna lomanapola'. Iƚque cal xans ƚitsufaipa conta'a. \v 3 Lipanga jiƚpe lamu'empola' lomanapola'. Aimi'iya mifi'enyacu ni cadena catejma'. \v 4 Tifi'econni acadena, inic'e'econni atejma' limane li'mitsi'. Iƚque tits'aƚquinghua lan cadena, tixquetsufinghua latejma'. Ailopa'a cal xans ts'ipujfxi xonca. Ailopa'a nolijya. \v 5 Ipuqui' itine tipa'a pe lamu'empola' lomanapola', jouc'a pe ƚijualay, tija'e', tits'aƚyoxi capic, tixcai'eyoxi. \v 6 Cal xans ixim'ma icuaico'ma Jesús aculi'. Aiquicoƚ'ma, i'hua'ma italecuftsi, exc'onƚingai'ma li'mitsi' Jesús. \v 7 Ija'a'ma ujfxi, timi: \p ―Jesús, ima' i'Hua cal Cuecaj ȽanDios Nopa'a lema'a, ¿te cocuaiyoco'ma? ¿Te ts'opic'a fa'a? Iya' cacuaj'mi'ma lipuftine ȽanDios, caxa'huehuo' aimaƚteƚ'mi'ma. \p \v 8 Toƚta'a linespa ƚonta'a. Jesús joupa imipa: \p ―¡Ima' monta'a, taipanni iƚca'a cal xans! \p \v 9 Jesús icuis'e'ma, timi: \p ―¿Te muftine? \p Italai'e'e'ma, timi: \p ―Laipuftine Legión. Illanc' ninc'xpela'. \p (Lataiqui' “legión” tuya'e', ticua: Axpela'.) \p \v 10 Juaiconapa tixa'hue Jesús, timi: \p ―Aimalipa'a'monga' jifa'a. \p \v 11 Jiƚpe ƚaquemala timana' juaiconapa axpela' lijná tehueyi quiƚtejua'. \v 12 Lontahue ixahue'me Jesús, timiyi: \p ―Lummetsonga' pe lomana' iƚne lijná. Jiƚpe aƚtsuflaita lijná. \p \v 13 Jesús epi'i'mola' lane. Lontahue ipalunca iƚque cal xans, itsuflai'me lijná. Iƚniya lijná timana' to oquej mil. Inul'me, imul'me al'ocay. If'alcoƚai'me laja'. Unxaƚac'mola'. \p \v 14 Lan xanuc' linhuic'ipola' quijná inul'me. Jiƚpe liƚpiƚya' jouc'a calx'huiyaƚma' uya'atsa iƚe' li'ipa. Lan xanuc' ipalunca tehuelojnta. \v 15 Icuaitsa pe lopa'a Jesús, ixim'me cal xans, iƚque coƚta ƚitsufaipa axpela' contahue, ticutsu, ipo'nohuo lipijahua', i'inapa lipicuejma'. Lan xanuc' ixpailij'mola'. \v 16 Iƚne niximpá li'ipa uya'a'me te qui'ipa lixaƚconapa cal xans, iƚque ƚitsufaipa contahue. Uya'a'me te qui'ipola' lijná. \p \v 17 Lan xanuc' ipango'me ixa'hue'me Jesús tipanni ƚilemats', ti'huanƚa'. \v 18 Jesús if'ajna'ma al barco, ti'huana'ma. Cal xans li'ipa ƚitsufaipa contahue tixa'hue, timi: \p ―Aƚƚecoƚa' jouc'a. \p \v 19 Jesús aiquepi'i' lane. Timi: \p ―To'huanƚa' lomejut'ƚ, jiƚpe lomana' lopimaye. To'itsola' al cueca' li'e'epo' ȽanDios. Tomitsola' te ts'i'ic' liximpo' cuanuc'. \p \v 20 Cal xans i'huana'ma, itsehuo'ma petsi lecui'impa: Limbamaj Quiƚeloƚya'. Jiƚpiya u'i'mola' lan xanuc' li'e'epa Jesús. Lan xanuc' ixim'me acueca' li'epa Jesús, ixpailij'mola'. \p \v 21 Jesús iquiecona'ma al cuecaj quin'nuhua'. Licuaiyocontsi al barco ƚocuena ƚema, icuaitsa axpela' lan xanuc', efot'ƚe'moƚtsi anuli Jesús ƚema caja. \v 22 Jiƚpiya icuaitsi anuli cal xans ipenic' lajut'ƚ pe lafoƚyomma lan xanuc'. Cuftine Jairo. Lixim'ma Jesús, exc'onƚingai'ma li'mitsi', \v 23 tixa'hue juaiconapa, timi: \p ―Ƚai'hua cahuats' juaiconapa textafque. Timana'ma. Ƚepá. Ma le'a toxpayaf'ta lomane, toxaƚ'menna, ti'hua tipajnla'. \v 24 Iye'me Jesús jouc'a Jairo. Axpela' lan xanuc' ihuej'me. I'i'mola' atansca, titantsinni Jesús. \v 25 Jiƚpe tipa'a anuli ƚaca'no' textafque. Imbamaj coque' camats' ti'hua cajuats' licu'u. \v 26 Iteƚcopa juaiconapa. Axpela' lin'e'ehuale cafxi iteƚ'mipá. I'najtsepola' iƚniya, joupa ijou'nenapa li'hueca. Aiquixaƚma. Ti'hua titsípa licuana. Iƚque ƚaca'no' icuejpa lo'epa Jesús. \v 27 Nolojmay xanuc' iƚoc'huaipa lixpula' Jesús. Iƚafc'e'e'ma lipijahua'. \v 28 Iƚque tinesqui lipicuejma': “Ma le'a lipijahua' caƚafla', toƚe aƚsaƚcona'ma”. Tot'ƚiya iƚafc'e'epa lipijahua' Jesús. \v 29 Aiquicoƚ'ma, ipanenni licu'u. Ixim'moxi ixaƚconapa. Aimiteƚcoconaya. \v 30 Aiquicoƚ'ma, Jesús ixingufco'ma lipaxi ixaƚ'meyalepa. Ipai'e'moxi nolojmay xanuc', icuis'e'mola', timila': \p ―¿Naitsi ƚaƚ―lafpa? \p \v 31 Ts'ilihuequi italai'e'e'me, timiyi: \p ―Ima' oxina' jifa'a axpela' lan xanuc' titantsihuo', ¿te cofmicuitsufcopa: “¿Naitsi ƚaƚ―lafpa?”? \p \v 32 Jesús ti'hua tehuetsale ƚijuihuay. Tehuay naitsi iƚque ƚiƚafpa. \v 33 Ƚaca'no' tixpaiqui juaiconapa, tiyu, iximpoxi ailopa'a quicuana. Iƚoc'huai'ma, exc'onƚingai'ma li'mitsi' Jesús. Imi'ma Jesús al ƚinca. Tuya'e' te ts'i'ic' lixaƚconapa, timi: \p ―Aiƚafpo' lopijahua'. \p \v 34 Jesús timi: \p ―Mai'hua, aƚ'huaiyijmpa, toƚiya ixaƚconapo'. Aimoxhueƚmot'ƚe'ma. Iƚe al cuana aimiteƚ'miconayaco'. \p \v 35 Ma mipalaic'o ƚaca'no', icuaiyunca lan xanuc' quiyouyomma lejut'ƚ Jairo, iƚque ts'ipenic' lajut'ƚ pe lafoƚyomma lan xanuc'. Timiyi Jairo: \p ―Joupa imanapa ƚo'hua. ¿Te ti'hua cofxoc'icoya ƚomxi? \p \v 36 Jesús icuej'ma lu'impa Jairo. Timi: \p ―Aimixpaij'mo'. Ma le'a aƚ'huaiyijnla'. \p \v 37 Jesús ileco'mola' Pedro, Jacobo, jouc'a Juan, iƚque ipima Jacobo. Timila' locuenaye xanuc' aimiyoucu. \v 38 Icuaitsa lejut'ƚ cal xans, iƚque ts'ipenic' lajut'ƚ pe lafoƚyomma lan xanuc', Jesús ehuelojm'mola' lo'epa lan xanuc', tijolijyi, tija'ayi. \v 39 Itsufai'ma lajut'ƚ, timila': \p ―¿Te coƚja'acopa? ¿Te coƚjolijcopa? Ƚahuats' aiquimac', ma le'a tixmay. \p \v 40 Aiquiƚ'aic' ƚinca. Ma le'a ixoco'me. Jesús timila': \p ―Jahuay imanc' tolipalunca. \p Ileco'mola' qui'ailli', qui'máma' ƚahuats', jouc'a lam fantsi ts'ilihuequi. Itsuflai'me pe lonouya ƚahuats'. \v 41 Jesús i'noƚ'e'e'ma limane ƚahuats', timi: \p ―Talitá kumi. \p (Iƚe lataiqui' lohuaƚquemma ticua: Macahuats', camihuo', totsahuenni.) \p \v 42 Aiquicoƚ'ma, ƚahuats' itsahuenanni, ipango'ma i'hua'ma. Ixhuaita imbamaj coquej ƚemats'. Iƚne lan xanuc' lixim'me li'ipa ixpailij'mola' juaiconapa. \v 43 Jesús juaiconapa ixc'ai'i'mola', timila': \p ―Aimoluya'ata lai'e'epa ƚahuats'. Nij naitsi nocuejya. \p Lijoupa limipola' toƚta'a, icuxe'e'mola', timila': \p ―Toƚtes'miƚe ƚahuats'. \c 6 \p \v 1 Jesús ipanni jiƚpiya, icuaitsi lipiƚya'. Jouc'a ts'ilihuequi iye'me. \v 2 Licuaitsi litine conxajya itsufai'ma lajut'ƚ pe lafoƚyomma lan xanuc'. Jiƚpe ipango'ma imuc'iyale'ma. Licuej'me iƚe litaiqui', axpela' lan xanuc' etenƚcoco'mola', timiyoƚtsi: \p ―Iƚque cal xans, ¿naitsi lepi'ipa lipicuejma'? \v 3 ¿Te maƚque ƚinc'alhuaƚpa? O ¿a'i iƚque? ¿Te iƚque i'hua María? ¿Te a'i iƚquiya iƚpima Jacobo, José, Judas y Simón? Fa'a jouc'a timana' lipimaye cacaƚ'no'. \p Iƚniya lan xanuc' aiquicuaitsi quiƚpic'a lo'epa Jesús, etets'i'me. \p \v 4 Jesús timila': \p ―Anuli cal xans ƚummepa ȽanDios, mipa'a ocuena quiƚya' pe lomana' locuenaye lan xanuc', iƚniya ticuaispa quiƚpic'a lo'epa iƚque. Tipainanni, ticuaitsi lipiƚya' pe lomana' lixanuc', lopa'a lejut'ƚ, jiƚpe ƚinca tetets'ita. \p \v 5 Mipa'a Jesús lipiƚya' aiqui'aic' cueca' jiƚpe. Ma le'a ixpayaf'mola' oquexi' afantsi lafcualƚay, ixaƚ'me'mola'. \v 6 Ixim'mola' iƚne lipiƚya' xanuc' aiquiƚ'huaiyinge. Ixhueƚco'ma juaiconapa. \p I'hua'ma ehuentsola' ƚaiquiƚeloƚya' anujnca. Jiƚpe imuc'itsola' lan xanuc'. \p \v 7 Iƚne ƚitiné ijoc'i'mola' limbamaj coquexi' ts'ilihuequi. Iƚne icuaiyunca, ipango'ma umme'mola' tiyeƚe oquexi' oquexi'. Epi'i'mola' liƚmane tipa'atsa lontahue. \v 8 Tixc'ai'ila', timila': \p ―Tonƚeƚe, toƚtai'me ma le'a loƚpaluc. Aimoƚtai'me cumla'i. Aimoƚ'nij'mi'me tomí jiƚpe loƚfi'ejma loƚcu'u. \v 9 Toƚc'uaicoƚe ƚoƚc'ejí. Aimoƚpo'no'me oque' loƚtsamalo, ma le'a anuli. \v 10 Lajut'ƚ petsi tepenuftsolhuo', moƚmana' jiƚpiya liƚya', maƚpe toƚmajntsa. \v 11 Ja'ni toƚcuaitsa petsi aimepenufinnilhuo', ni aimiquimf'ennilhuo', imanc' tulunafle loƚ'mitsi', tipanni iƚque ƚamats' ƚitaƚijmpa loƚc'eji'. Toƚta'a ti'iƚa' quiƚsina' ma iƚne quiƚtuca' ti'najtse'me liƚjunac'. \p \v 12 Ts'ilihuequi ipalunca, uya'a'me Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios. U'iyale'me tixhuej'menanca lixcay lo'epa. \v 13 Ipa'a'me axpela' lontahue. I'ot'ƚi'me laceite axpela' lafcualƚay. Iƚniya ixaƚcona'mola'. \p \v 14 Ni petsi lomana' lan xanuc' tipalaicoyi lo'epa Jesús. Cal rey Herodes jouc'a icuej'ma lo'epa. Timana' lan xanuc' nocuapá: \p ―Jesús iƚquiya aJuan Bautista, joupa imaf'inapa ipanamma pe lomana' limanapola'. Toƚta'a juaiconapa apaxi iƚque, ti'ay acueca'. \p \v 15 Ocuenaye ticuayi: \p ―Iƚque aElías, icuaiyocona'ma fa'a li'a ƚamats'. \p Ocuenaye ticuayi: \p ―Iƚque aprofeta ƚummepa ȽanDios, ti'onƚcospa to lam profeta limajmpá fa'a luyaipa quitine. \p \v 16 Li'i'ma quixina' Herodes iƚe lonespa lan xanuc', iƚque ines'ma: \p ―Iƚque ma Juan Bautista. Ƚinca aicuxe'ma etec'em'me ƚejoc', joupa imaf'inapa. \p \v 17-18 Herodes joupa exic'e'epa ƚipeno ƚipima Felipe. Iƚquiya ƚaca'no' cuftine Herodías. Ilecopa. Juan timi Herodes: “O'epa quixcay. ¿Te comexic'e'ecopa ƚipeno ƚopima? ¿Te colecocopa? Iƚque a'i copeno. Ipeno ƚopima.” Juan limi'ma toƚta'a ixtunni Herodes. Icuxepa i'noƚintsa, ifi'entsa, itats'entsa. \v 19 Ƚaca'no' Herodías ti'ay quipilaic' Juan. Ijanaj'ma tima'anƚe. Aiqui'ic'. \v 20 Cal rey Herodes tixpaic'e Juan. Imetsaico'ma ac'a xans. I'epa cuenna. Ti'hua tiquimf'e lonespa Juan. Tama aiquicueca, ticuaispa quipic'a litaiqui' Juan. \p \v 21 Herodías joupa iximpa lo'eya tima'anƚe Juan. \p Herodes lixhuaita ƚemats' i'e'ma juic. Iƚiya lipuqui' titetsoyi anuli lijoc'ipola', iƚne lan tsila' quiƚpenic', jouc'a lincuxepá soldado, jouc'a lan tsila' xanuc' nomana' al distrito Galilea. \v 22 Jiƚpiya lefoƚya itsufai'ma ƚi'hua caca'no' Herodías. Ixau'ma. Icuaitsi quiƚpic'a Herodes jouc'a lijoc'ipola', iƚne nocutshuoƚanna jiƚpiya. Cal rey timi ƚahuats': “Aƚsahue'eƚa' jale ts'opic'a, capi'i'mo'”. \v 23 I'e'ma jurar, icuaj'moxi: “Iƚe laƚsahue'eya, tama ti'iƚa' onƚca laifcuxepa, capi'i'mo'”. \p \v 24 Ipanni ƚahuats'. I'hua'ma, icuaitsi pe lopa'a qui'máma', timi: “¿Te caifxahue'eya?” Qui'máma' timi: “Toxahue'etsi tepi'intso' ƚijuac Juan, tetoj'minƚe al cuecaj pime”. \v 25 Aiquicoƚ'ma, ƚahuats' ipanni, i'huacona'ma ixintsi cal rey. Ixahue'e'ma, timi: “Lapi'iƚa' ƚijuac Juan Bautista, to'nij'miƚa' anuli al pime”. \v 26 Cal rey ixhueƚconni juaiconapa. ¿Te co'eya? Aimi'iya micuanac'eya loxahue'epa ƚahuats'. Lan xanuc' nocutshuoƚanna jiƚpiya joupa icuejpá licuajpoxi. \v 27 Aiquicoƚ'ma, umme'ma anuli ƚisoldado, icuxe'ma, timi: “Totaitsi ƚijuac Juan”. Cal soldado i'hua'ma, icuaitsi la carza, etec'etsi ƚejoc' Juan, \v 28 i'nij'mitsi al pime ƚijuac, uhui'i'ma ƚahuats'. Ƚahuats' i'hua'ma pe lopa'a qui'máma', uhui'itsi. \p \v 29 Ts'ilihuequi Juan icuej'me toƚta'a li'ipa. Icuaitsa pe lima'ayompa Juan, itaina'me licuerpo, emunatsa. \p \v 30 Ts'ilihuequi Jesús icuainanca pe lopa'a Jesús, efot'ƚecona'moƚtsi. Joupa iyehuo'me uya'a'huo'me Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios. U'i'me jahuay li'ehuo'me, jahuay limuc'iyalehuo'me. \v 31 Jesús timila': \p ―Ƚepá illanc' caƚtuca'. Ƚepá pu'huanni pe ailopa'a quiƚya'. Lunxajta. \p Jiƚpe pe lomana' Jesús jouc'a ts'ilihuequi, lan xanuc' tiƚcuaispa, tiyenayi. Aimi'iya mitetsoyacu, ni Jesús ni ts'ilihuequi. \v 32 If'ajli'me anuli al barco, iye'me quiƚtuca' ticuaitsa pe ailopa'a quiƚya'. \p \v 33 Axpela' lan xanuc' quiyouyomma jahuay ƚiƚeloƚya' ixinim'mola' lif'ajli'me al barco. Imetsaico'mola'. Iƚne lan xanuc' iye'me, inul'me, icuaitsa ate'a pe lotseyacu Jesús jouc'a ts'ilihuequi. \p \v 34 Jesús jouc'a ts'ilihuequi icuaitsa ƚocuena quema caja, ipalunca al barco. Jesús lixim'mola' iƚne axpela' lan xanuc' efot'ƚeyoƚtsi jiƚpiya, ixim'mola' acuanuc'la. Ixim'mola' to lam mot'ƚ, iƚne lam mot'ƚ lahue'epola' quiƚpoujna. Ailopa'a nohuic'iyacola'. Ipango'ma imuc'i'mola'. Axpe' ƚataiquí imuc'i'mola'. \p \v 35 Joupa if'acoƚaipa, ts'ilihuequi Jesús iƚoc'oƚai'me, timiyi: \p ―Jif'a'a ailopa'a quiƚya'. Joupa if'acoƚaipa. \v 36 Tommetsola' lan xanuc' tiyeƚe. Pu'huanni calx'uiyaƚma' o ƚiƚeloƚya' ti'nata ƚotejacu. \p \v 37 Jesús timila': \p ―Imanc' toƚtes'mitsola'. \p Italai'e'e'me, timiyi: \p ―Ticuicomma axpe' ƚa'i, lipitali to lolijya cal xans no'eya canic' apaicoj mut'ƚa. ¿Te tipa'a caƚtomí aƚ'nacota toƚta'a ƚa'i? Aimi'iya maƚtes'miyacola'. \p \v 38 Jesús icuis'e'mola', timila': \p ―¿Tojua tipa'a ƚa'i? Tonƚeƚe, toƚsintsa. \p Iye'me, ixintsa. U'icona'me, timiyi: \p ―Tipa'a amaque' la'í, jouc'a oquexi' latuye. \p \v 39 Jesús icuxe'e'mola' ts'ilihuequi ticuxe'entsola' lan xanuc' ticutsoƚaiƚe jahuay jiƚpe calxhuaica pajac. \v 40 Enaj'moƚtsi lan xanuc' amaxnu amaxnu, jouc'a oquej oquej nuxans quimbama', icutshuoƚai'me. \p \v 41 Jesús epef'ma lan maquej la'í jouc'a loquexi' latuye, ehuenaf'ma lema'a, ix'najtsi'i'ma ȽanDios. Ixquenuf'ma ƚa'i, epi'i'mola' ts'ilihuequi, iƚne eca'nem'mola' lan xanuc'. Jouc'a loquexi' latuye ixquenuf'mola', epi'i'mola' lan xanuc'. \v 42 Jahuay itetso'me, ixhuaitsola'. \p \v 43 Ts'ilihuequi efot'ƚena'me lipanecomma ƚa'i jouc'a latuye. Imantsi imbamaj coque' lan tsiquihuit'ƚ. \v 44 Lan xanuc' litetso'me tixhuaispola' oquej nuxans quimbamaj maxnu. Jouc'a timana' lacaƚ'no', la'uhuay. \p \v 45 Aiquicoƚ'ma, Jesús icuxe'e'mola' ts'ilihuequi tif'ajliƚe al barco, tiquieƚe al cuecaj quin'nuhua', ticuaitsa pe lopa'a liƚya' Betsaida. \v 46 Iƚque ixc'ai'ina'mola' lan xanuc', if'aj'ma ƚijuala, tipalaic'ota ȽanDios. \p \v 47 Muyalaicoyi ts'ilihuequi icuaitsa nolojmay quin'nuhua' imufc'o'ma. Jesús tipa'a ƚamats' quituca'. \v 48 Jiƚpe ehuelojm'mola' ts'ilihuequi nomana' al barco. Ixim'mola' juaiconapa tipa'ayi cafxi tiquieƚe, aimi'i miquieyi. Italecuf'me ƚujfxi cahua'. Al fanej hora lipuqui' joupa uyaipa, tehue'e' micuaiya al camts'us 'hora. Icuaico'ma Jesús ti'huayaf'que laja'. Icuaitsi pe lopa'a al barco, ti'hua mi'hua, tocomma tuyaicota. \v 49 Ts'ilihuequi ixim'me, ticuayi: “Acuecaj quinxpaic'ale”. Ija'a'me. \v 50 Jahuay ixim'me. Ixpailij'mola' juaiconapa. Jesús aiquicoƚ'ma, ipalaic'o'mola', timila': \p ―Aimixpailij'molhuo'. Toƚ'etsoƚtsi acueca' ƚolunxajma'. Ma iya'. \p \v 51 If'aj'ma al barco pe lomana' ts'ilihuequi. I‑ch'ixcona'ma ƚahua'. Ixim'me acueca' iƚe li'epa Jesús. Aiquiƚcueca. \v 52 Tama joupa iximpá al cuecaj li'epa Jesús iƚe litine lites'mi'mola' lan xanuc', ite'me ƚa'i, iƚne ts'ilihuequi aimicuec'eyi. Amuf liƚpicuejma'. \p \v 53 Lijou'ma liquie'me al cuecaj quin'nuhua', icuaitsa ƚamats' Genesaret. Jiƚpiya ifijm'me al barco. \v 54 Ipalnanca. Aiquicoƚ'ma, lan xanuc' imetsaico'me Jesús. \v 55 Ni petsi jiƚpe ƚamats' icuej'me lan xanuc': “Icuai'ma Jesús, pu'hua o ƚu'hua tipa'a”. Iyec'oƚaitsa tehueyi Jesús, iƚtaic' lilefcualƚay tunaf'coƚanna liƚpuxcuif'que. \v 56 Jiƚpiya lan tsocay quiƚeloƚya', o lan tsila' quiƚeloƚya', o calx'huiyaƚma', ni petsi licuaitsi Jesús, lan xanuc' iƚtaic' lilefcualƚay jiƚpe pe lafoƚyoya. Tixahue'eyi Jesús tepi'itsola' lane lilefcualƚay tiƚafle, tama ma le'a lipijahua'. Jahuay niƚafpá, tixaƚconala'. \c 7 \p \v 1 Lam fariseo icuaitsa pe lopa'a Jesús, jouc'a icuaitsa lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios. Iƚne quiyouyomma al cuecaj quiƚya' Jerusalén. \p \v 2 Ti'huilaic'oyi lo'epa ts'ilihuequi Jesús. Ticuayi: “Iƚne titetsoyi aiquilulahua al c'a liƚmane'. Aimepenufyacola' ȽanDios.” \p \v 3 Lan xanuc' fariseo tihuejyi liƚtatahueló liƚ'ejma'. Tepajyi liƚmane' ticuaispa liƚƚuxluc. \p \v 4 Miye'me laplaza, miyelocota, micuainacu lilejut'ƚ ate'a tepo'me, tijouƚa' titetso'me. Tihuejyi axpe' quiƚ'ejma'. Tipa'a liƚ'ejma' mepaj'me liƚpime, liƚcatsitu, ƚilepixú, lolanc'ecompa atejma' cuftine acobre, jouc'a liƚhualfa. Ticuayi: “Toƚta'a ipic'a ȽanDios”. \p \v 5 Iƚne icuis'e'me Jesús, timiyi: \p ―Iƚne lihuejhuo', ¿te co'ecopa aimihuejyi laƚ'ejma' iƚe laƚmuc'iponga' laƚtatahueló? Mane titetsoyi, aimepajyi al c'a liƚmane'. \p \v 6 Jesús italai'e'e'mola', timila': \p ―Imanc' ma le'a tonƚ'e'eyoƚtsi to unc'ic'a xanuc'. Luyaipa quitine cal profeta Isaías uya'a'ma linespa ȽanDios te ts'i'ic' loƚpicuejma'. Ticua: \q1 Iƚne lan xanuc' aƚmi: “Ima' malanDios”, ma le'a tipaloƚaiyi. \q1 Iƚniya aimaƚcuec'e, ma ti'eyi quiƚtuca' ts'iƚpic'a. \q1 \v 7 Tama laxc'onƚingaiƚa' aicapenufila', \q1 iƚne timuc'iyaleyi ma le'a locuxepa lan xanuc', a'i laifcuxepa. \p \v 8 ’Toƚe loƚpicuejma' imanc', tolatets'iyi ȽanDios, tolihuequila' lan xanuc' liƚ'ejma'. \p \v 9 Jouc'a timila': \p ―Imanc' xonca tolihuequila' loƚtatahueló liƚ'ejma', toƚta'a tolatets'iyi litaiqui' ȽanDios. \p \v 10 ’Moises icuxepa: “Taihuejco'mola' co'ailli', co'máma', totoc'i'mola'”. Jouc'a icuxepa: “Cal xans nomipola' cataiqui' qui'ailli' qui'máma', tipa'a lijunac'. ¡Tima'anƚe!” \p \v 11 ’Imanc' ituca' loƚmuc'iyalepa. Ja'ni anuli cal xans timitsola' qui'ailli', qui'máma': “Aimi'iya catoc'iyacolhuo'. Jahuay ƚai'huexi joupa nenajpa, iƚe catsufco'ma ȽanDios.” \v 12 Imanc' toƚcuayi: “Ne', iƚque aimitoc'i'mola' qui'ailli' qui'máma'”. \p \v 13 ’Iƚe lataiqui' lolihuejpa ma le'a liƚtaiqui' loƚtatahueló limuc'ipolhuo', iƚiya coƚmuc'ipola' lan xanuc'. Ma' anuli toƚta'a axpe' tonƚ'eyi. Litaiqui' locuxepa ȽanDios toƚsinyi to nij naitsi cataiqui'. \p \v 14 U'icona'mola' lan xanuc' lefot'ƚepoƚtsi jiƚpiya, timila': \p ―¡Aƚquimf'eƚa' anuli anuli imanc'! ¡Aƚcuec'eƚa'! \v 15 Fa'a li'a ƚamats' tipa'a iƚe pe imanc' lolacui'ipa axujc'a. Iya' cacua a'i. Ja'ni anuli cal xans titeƚa', ti'nicoƚa' lico, tinuc'la', ailopa'a co'iya, aimixis'meyacoxi. Al xujc'a laipa'aya lipicuejma' cal xans, iƚe ƚinca tixis'me'ma. \v 16 Naitsi nocuejpa, aƚquimf'eƚa' iya' laitaiqui'. \p \v 17 Jesús ipo'no'mola' quiƚtuca' lan xanuc', itsufai'ma lajut'ƚ. Ts'ilihuequi ixa'hue'me tuhuaƚc'e'etsola' iƚe lataiqui'. \p \v 18 Timila': \p ―¿Te imanc' jouc'a ailopa'a coƚpicuejma'? Cal xans no'nicopa lico al xujc'a, tinuc'a, aimixis'meyacoxi toƚta'a. ¿Te aicoƚcueca? \v 19 Iƚe loyaicopa lico, aimitsufaiya lipicuejma'. Ticuaispa licu'u, tijouƚa' tipanamma. \p Minesqui toƚta'a Jesús ipalaicopa ƚotempa fa'a li'a ƚamats'. Ticua jahuay iƚe ac'a. Aimi'iya minesyacu: “Iƚe axujc'a, aimi'iya catec'oya”. \v 20 Ti'hua timila': \p ―Al xujc'a laipa'apa lipicuejma', iƚe ƚinca tixis'me'ma cal xans. \v 21 Jiƚpe liƚpicuejma', lan xanuc' tixpic'eyi ti'eƚe al xujc'a. Tihuennaiquila' cacaƚ'no', tinantseyi, tima'ahualeyi, tixhuicoyi liƚpenoye liƚf'as xanuc', \v 22 tijanajyi ti'huejle xonca, ti'eyi al xujc'a liƚf'as xanuc', tifel'miyaleyi, tipalaiyi o ti'eyi petsi aimetenƚcocojma, ti'e'ehualeyi laic', tinescoyi liƚf'as xanuc', tetets'iyaleyi, tixinyoƚtsi xonca lan tsila' xanuc', ti'eyi pangay camac'ta. \v 23 Jahuay iƚna'a tipa'a liƚpicuejma'. Ja'ni tipa'aƚe, ti'eƚe toƚta'a, tixis'me'moƚtsi, ti'e'e'moƚtsi xujc'a. \p \v 24 Jesús ipanni jiƚpiya. I'hua'ma icuaitsi ƚamats' huejnca liƚya' cuftine Tiro. Itsufai'ma anuli lajut'ƚ. Ticua: Nij naitsi nocuejya. \v 25 Anuli ƚaca'no' icuej'ma jiƚpe tipa'a Jesús. Icuaitsi, exc'onƚingai'ma li'mitsi' Jesús. Iƚque ƚaca'no' tipa'a ƚi'hua cahuats' ƚitsufaipa conta'a. \v 26 Ƚaca'no' a'i judía, qui'huayomma maƚpiya ƚamats' cuftine Sirofenicia. (Lan xanuc' judío tetets'innila' iƚniya lun Sirofenicia. Tecui'innila' atsiƚqui.) \p Ƚaca'no' tixahue'e tipa'aƚa' ƚonta'a, tixaƚ'meƚa' ƚi'hua. \v 27 Jesús timi: \p ―Ate'a aƚtes'mi'mola' laƚnaxque'. Aƚtoc'itsola' laƚxanuc'. ¿Te ja'ni ac'a laƚ'eyacu laxic'e'mola' ƚile'i la'uhuay, tijouƚa' laca'ni'i'mola' lan tsiƚqui? \p \v 28 Ƚaca'no' titalai'e'e, timi: \p ―Mapoujna, tama al ƚinca lofnespa, iya' cacua lan tsiƚqui titeji ƚaiquepi' ca'i ƚopa'a licu'uj mesa, loc'aiƚpa la'uhuay. \p \v 29 Jesús timi ƚaca'no': \p ―Iƚta'a laƚmipa icuaicota caipic'a. Ma to'huanƚa'. Ƚonta'a joupa ipanamma ƚo'hua. \p \v 30 Ƚaca'no' i'huana'ma, icuainatsi lejut'ƚ ixim'ma ƚi'hua tunouya. Ƚonta'a joupa ipanamma. \p \v 31 Jesús ipanni pe lopa'a liƚya' Tiro, uyaicotsi liƚya' Sidón, jouc'a pe lopa'a Limbama' Quiƚeloƚya'. Icuaicontsi al cuecaj quin'nuhua' Galilea. \v 32 Jiƚpiya i'hua'a'me anuli cal xans atape, afule mipalay, ata'ay. Ixa'hue'me Jesús tixpayaf'la' iƚque cal xans. \v 33 Jesús ileco'ma lijuqueya jiƚpe pe ailopa'a xans. Ecajm'mi'ma lidedó anuli anuli lix'mats'i' cal xans. Itsuƚof'i'ma ƚipaƚ cal xans. \v 34 Ehuenaf'ma lema'a, ixnalif'ma acueca' timi: \p ―¡Efata! \p Iƚe lataiqui' locuajmaispa ticua: ¡Texinanni! \p \v 35 Aiquicoƚ'ma. Cal xans iximpoxi exinamma lix'mats'i', ux'masquenanni ƚipaƚ. Ipango'ma ipalai'ma ac'a. \v 36 Jesús icuxe'e'mola' lan xanuc' aimuyout'ƚe'me. Nij naitsi nocuejya. Iƚniya aimicuec'eyi. Tama Jesús timila': “Aimuluyout'ƚe'me, nij naitsi locuejya”, iƚne lan xanuc' xonca tuya'ayi lo'epa. \v 37 Imetsaico'me acueca' juaiconapa lo'epa Jesús. Ticuayi: \p ―¡Toƚsinƚe! Tixaƚ'menala' lan taƚpe iƚne ticuejnayi. Tixaƚ'menala' jouc'a lan ta'ay, iƚne tipalainayi ac'a. Jahuay lo'epa juaiconapa ac'a. \c 8 \p \v 1 Jiƚne ƚitiné lan xanuc' efoƚconanni pe lopa'a Jesús. Ailopa'a cotejacu. Jesús ijoc'i'mola' ts'ilihuequi, timila': \p \v 2 ―Iya' caxinnila' cuanuc'la iƚne lan xanuc'. Joupa ixhuaita afane' quitine maƚmana' fa'a, iya' jouc'a iƚniya. \v 3 Timana' quiyouyomma aculi'. Aiquiƚtesma. Aimi'iya miyeyacu. A'i cummeyacola'. Ticuaitsa nolojmay cane timatola' cumemma. \p \v 4 Ts'ilihuequi italai'e'e'me, timiyi: \p ―Jifa'a ailopa'a quiƚya'. ¿Petsi caƚtac'ueyacu ƚa'i tinajntsola' iƚniya lan xanuc'? \p \v 5 Jesús icuis'e'mola', timila': \p ―Imanc', ¿tojua mimana' lola'í? \p Iƚne italai'enca, timiyi: \p ―Tipa'a acaitsi lala'í. \p \v 6 Jesús icuxe'e'mola' lan xanuc' ticutshuoƚaiƚe ƚamats'. Epenuf'ma lan caitsi la'í, ix'najtsi'i'ma ȽanDios, ixquenuf'ma ƚa'i, epi'i'mola' ts'ilihuequi. Iƚniya eca'nem'mola' lan xanuc'. \v 7 Timana' jouc'a oquexi' afantsi laicatuye. Jesús ix'najtsi'icona'ma ȽanDios, timila' ts'ilihuequi: \p ―Tolaca'netsola' lan xanuc'. \p \v 8 Jahuay itetso'me. Inajntsola' al c'a. Lefot'ƚe'me lipanecomma, imantsi acaitsi lan tsangay. \v 9 Iƚne lan xanuc' litetso'me tixhuaispola' to oquej nuxans maxnu. \p Jesús ixc'ai'ina'mola'. \p \v 10 Aiquicoƚ'ma, if'ajli'me al barco jouc'a ts'ilihuequi. Iye'me icuaitsa ƚemats' liƚya' cuftine Dalmanuta. \p \v 11 Icuaiconanca lan xanuc' fariseo. Ipango'me icuis'mot'ƚecona'me Jesús. Ixa'hue'me ti'eƚa' al cueca', iƚe to lo'eya ȽanDios. Tehuaiyi. \v 12 Jesús ixnalif'ma acueca', ticua: \p ―Lan xanuc' nomana' itsiya, ¿te caƚsa'huecopa ca'eƚa' al cueca'? Iya' cacua: Ƚinca aicamuc'iyacola', ni toƚta'a. \p \v 13 Ipo'no'mola' quiƚtuca', if'ajcona'ma al barco. Iye'me, iquie'me al cuecaj quin'nuhua'. \p \v 14 Ts'ilihuequi aiquiƚtaic' ca'i. Imenc'ecopá. \v 15 Jesús ixc'ai'i'mola' iƚniya, timila': \p ―Toƚpo'noƚe cuenna. Aimolapenuf'me ƚiƚƚevadura lan xanuc' fariseo, ni ƚilevadura cal rey Herodes. \p \v 16 Iƚne aiquiƚcueca iƚe limipola' Jesús. Timiyoƚtsi: \p ―¿Te caƚmicoponga' toƚta'a? O ¿aƚminga': “Imanc' olimenc'ecopá, aicoƚtaic' ca'i”? \p \v 17 Jesús ixina' lonespa, timila': \p ―Imanc', ¿te coƚnescopa: “Ailopa'a cala'i”? ¿Teaicoƚcueca laimipolhuo'? ¿Te aicolapaic' cuenna lai'epa? O ¿i'ipolhuo' muf loƚpicuejma'? \v 18 ¿Te unc'ifohue? ¿Te aimoƚsinyi loƚ'u'? ¿Te unc'itaƚpe? ¿Te aimoƚcuejyi loƚs'mats'i'? ¿Te olimenc'ecopá lai'epa? \v 19 Lu'iƚa': Jiƚpe litine laixquenuf'ma lam maque' la'í lolaca'nepola' iƚne lam maquej mil lan xanuc', ¿tojua lan tsiquihuit'ƚ loƚma'ne'me lipaneconni? \p Italai'e'e'me, timiyi: \p ―Imbamaj coque'. \p \v 20 ―Laixquenuf'ma lan caitsi la'í lolaca'nepola' lam malpuj mil lan xanuc', ¿tojua lan tsangay loƚma'ne'me lipaneconni? \p Italai'e'e'me: \p ―Acaitsi. \p \v 21 Timila': \p ―Itsiya, ¿te aimi'iya moƚcuec'eyacu? \p \v 22 Icuaitsa liƚya' Betsaida. Icuai'e'entsa Jesús anuli cal fo'. Ixa'hue'me tixpayaf'la' li'u' cal fo'. \v 23 Jesús exaƚ'ma cal fo', iye'me lema quiƚya'. I'otƚi'ma ƚitsulu li'u', ixpayaf'ma limane, icuis'e'ma, timi: \p ―Itsiya, ¿te nipajnya tahuetsale? ¿Toxina? \p \v 24 Cal xans ipango'ma ehuetsale'ma, timi: \p ―Caxinnila' lan xanuc', tiyelocoyi. Ti'onƚcospola' to lan 'ec'. \p \v 25 Jesús ixpayaf'cona'ma li'u' cal xans. Iƚque ixim'moxi exilinamma li'u'. Ehuetsale'ma. Tehuelonge jahuay. \v 26 Jesús umme'ma ti'huanƚa' lejut'ƚ, timi: \p ―Aimotsufai'ma liƚya'. Aimo'itola' lan xanuc'. Nij naitsi nocuejya li'ipo'. \p \v 27 Jesús jouc'a ts'ilihuequi iye'me, ticuaitsa ƚaiquiƚeloƚya' lomana' jiƚpe al distrito cuftine Cesarea de Filipo. Miyeyi lane Jesús ticuis'ela', timila': \p ―¿Te conespa lan xanuc'? ¿Naitsi iya'? \p \v 28 Italai'e'e'me: \p ―Timana' nocuapá ima' umJuan Bautista. Ocuenaye ticuayi ima' umprofeta Elías. Ocuenaye tinesyi ima' mocuenaj profeta. \p \v 29 Icuis'econa'mola': \p ―Imanc', ¿te coƚnespa? ¿Te coƚcuapa? ¿Naitsi iya'? \p Pedro italai'e'e'ma, timi: \p ―Ima' unCristo. ȽanDios ummepo'. \p \v 30 Jesús u'i'mola': \p ―Aimolu'i'mola' lan xanuc'. Nij naitsi nocuejya. \p \v 31 Ipango'ma imuc'i'mola' loyaicoya. Timila': \p ―Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. Cateƚco'ma juaiconapa. Lan tsila' xanuc' noxpijpá lataiqui', jouc'a lixanuc' cal cuecaj ca'ailli', jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios, iƚniya latets'i'ma, aƚcu'ma aƚma'anƚa'. Afanej quitine camaf'ina'ma, catsahueno. \p \v 32 Acuajmaica u'ipola': “Aƚma'a'ma”. Pedro aiquicuaitsi quipic'a iƚe lines'ma Jesús. Ixoulai'ipa, itale'ma, timi: \p ―¿Te cofnescopa toƚta'a? \p \v 33 Jesús ipai'e'moxi, ehuelojm'mola' ts'ilihuequi, itale'ma Pedro, timi: \p ―To'huanƚa'. Tanajxoxi fa'a. Ima' topalay ma to minesqui ƚonta'a Satanás. Ima' toxpic'e to mixpic'eyi lan xanuc'. Ituca' tixpic'e ȽanDios. \p \v 34 Ijoc'i'mola' lan xanuc' jouc'a ts'ilihuequi tiquimf'eƚe, timila': \p ―Cal xans ja'ni ipic'a lihuejla', aimicuxe'moxi quituca'. Iya' lapaƚts'inginna lancruz. Naitsi nalihuejya titaiƚa' lencruz jouc'a. Tixpic'eƚa' ticuxoxi titeƚcoƚa'. Toƚta'a lihuejla'. \v 35 Cal xans ja'ni ti'exoxi cuenna juaiconapa, ja'ni aimicua miteƚcoya, iƚque cal xans tecani'e'moxi. Cal xans ts'ipic'a tihuejla' Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios, toƚta'a lihuej'ma iya', iƚque ƚinca ticu'moxi lateƚcoya. Tama tima'anƚe, iƚque tulij'ma lipitine aimijouya. \v 36 Cal xans nolijpa jahuay lopa'a fa'a li'a ƚamats', tijouƚa' tecani'exoxi, ¿te tixhuico'ma iƚe lulijpa? \v 37 ¿Nipajnya ti'najtse'ma tunƚu'eƚa' ƚi'alma? A'i, aimi'iya. \p \v 38 ’Itsiya litine lan xanuc' enajpoƚtsi ȽanDios, ti'eyi al xujc'a. Cal xans noximpa calaic'ata, ja'ni tinesla': “Iƚne laif'as xanuc' lahuelonge, aiquihuejya Jesús, aicapenufya litaiqui', aimi'iya”; litine cacuaiconanni fa'a li'a ƚamats', iya' jouc'a aicapenufya iƚque cal xans. Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a'. Cacuaiyoconno. Aƚcuaiconacu iya' jouc'a lam paxi capaluc' quema'a. Jiƚpe litine aƚsim'ma ninCueca' ma to ȽanDios cai'Ailli'. \c 9 \p \v 1 Ti'hua timila': \p ―Iya' camilhuo' al ƚinca: Jifa'a timana' lan xanuc' tixim'me, timetsaico'me lo'eya ȽanDios micuxe fa'a li'a ƚamats'. Toƚta'a tixim'me ai'a tima'mola'. \p \v 2 Luyaipa acamts'us quitine Jesús ileco'mola' Pedro, Jacobo jouc'a Juan. Tiyeyi ma quiƚtuca'. If'ajli'me ƚi'nof'quiya ƚijuala. Mehuelojnyi Jesús iƚque ipaicomma lixans. \v 3 Lipijahua' i'i'ma afujca juaiconapa, tunts'iflay. Fa'a li'a ƚamats' tama tepajle lijahua' aimi'iya mi'onƚiyacu toƚta'a. \v 4 Ts'ilihuequi Jesús ixim'me imaxcaitsola' lam profeta Moisés jouc'a Elías. Tipalaic'oyi Jesús. \v 5 Pedro timi Jesús: \p ―Momxi, ¡ac'a fa'a maƚmana'! Aƚƚanc'e'me afanej lihuoxqui, anuli ima', anuli Moisés, locuena Elías. \p \v 6 Pedro aiquixina' te ts'i'ic' iƚe licuapa, ma le'a tipalay. Iƚne lam fantsi ts'ilihuequi Jesús ixpailij'mola' juaiconapa. \v 7 Ixim'me ipoxc'i'mola' cummahuay. Icuej'me tipalay maƚpe ƚummahuay, timila': \p ―Iƚca'a ai'Hua, ca'ay capic'a juaiconapa. Toƚquimf'eƚe iƚque lonespa. \p \v 8 Ehuelojncona'me Jesús, iƚque tecaxu quituca'. Moisés y Elías ailomana'. Ma ejac'na'mola'. \p \v 9 Mimulnamma ƚijuala Jesús ipalaic'ocona'mola', timila': \p ―Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a, ma capa'a fa'a li'a ƚamats' aimoluya'ata loƚsimpa jiƚpe ƚijuala. Nij naitsi nocuejya. Aƚma'a'ma, catsahuenahuo quipayonahuo pe lomana' limapola', tijouƚa' ti'iƚa' toƚta'a tolu'i'mola' lan xanuc'. \p \v 10 Iƚne ts'ilihuequi Jesús ma quiƚtuca' tipalaic'oyoƚtsi, i'nujuaista iƚe lixinghuo'me ƚijuala. Ticuis'eyoƚtsi: \p ―¿Te cataiqui' lonespa Jesús? Ticua: “Catsahuenahuo, quipano pe lomana' limapola'”. \p \v 11 Icuis'e'me Jesús, timiyi: \p ―Lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios ticuayi: “Ate'a Elías ticuaiyoconno fa'a li'a ƚamats'. Tijouƚa' ticuaihuo cal Cristo.” ¿Te conescopa toƚta'a? \p \v 12 Jesús timila': \p ―Al ƚinca lonespa iƚniya lomxiye iƚne nocuapá: “Ate'a ticuaihuo Elías. Iƚque tixanu'ma jahuay.” Jouc'a tipa'a liniƚiya loya'apa te ts'i'ic' laifnuyaicoya iya'. Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. Tuya'e' iya' cateƚco'ma juaiconapa, lan xanuc' latets'i'ma. \p \v 13 ’Iya' camilhuo', joupa i'huamma Elías. Lan xanuc' ma to lixpic'epa toƚta'a i'e'epá iƚque. I'e'epá ma to muya'e' jiƚpe al Paxi Cataiqui' Liniƚingiya. \p \v 14 Icuaitsa pe lomana' locuenaye ts'ilihuequi Jesús, jiƚpe ixim'me juaiconapa axpela' lan xanuc' efot'ƚeyoƚtsi canumicay. Jouc'a timana' lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios. Iƚne lomxiye tifuli'iyi cataiqui' ts'ilihuequi Jesús. \v 15 Lixim'me Jesús lan xanuc' ixoconni quileta. Aiquicoƚ'mola', iyouyunca, inontsa. \p \v 16 Jesús icuis'e'mola' lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios, timila': \p ―Imanc', ¿te colicuis'epola' iƚne lalihuequi? \p \v 17 Jiƚpiya lefoƚya anuli cal xans ipalai'ma, timi Jesús: \p ―Momxi, ailec'mehuo' ƚai'hua. Itsufaipa conta'a. Iƚque ƚonta'a i'e'epa ata'ay. \v 18 Ƚonta'a mulij'ma ƚai'hua tecanghuaispa. Tijouƚa' ƚai'hua ti'i quipehuoxco lico, ti'ilc'a li'ay, tuhuaquemma. Aixa'hue'mola' lihuejhuo' tipa'aƚe ƚonta'a. Aiqui'ic' quilipa'e. \p \v 19 Jesús italai'e'ma, ticua: \p ―Itsiya litine imanc' noƚmana' fa'a li'a ƚamats' aimoƚ'huaiyijnyi ȽanDios, olanajpoƚtsi. Iya' cacua, coƚa' aicapajncona'ma pe loƚmana'. ¿Te iya' ti'hua caxnet'ƚ'ma? Aƚƚec'metsi ƚo'hua. \p \v 20 Ilecontsa ƚamijcano. Aiquicoƚ'ma, lixim'ma ƚonta'a Jesús, ife'ne'ma ujfxi ƚamijcano. Iƚque ecanghuaitsi, ti'huaƚtsay, ipa'a'ma ipehuoxco lico. \v 21 Jesús icuis'e'ma qui'ailli' ƚamijcano, timi: \p ―¿Tojua camats' toƚta'a mi'i ƚo'hua? \p Italai'e'e'ma timi: \p ―Caca'hua. \v 22 Ƚonta'a tummetsay, tecajm‑maispa laja' jouc'a titanc'aispa ƚunga. Tehuay te co'iya mima'aya. Itsiya ja'ni nipajnya, ¡aƚtoc'itsonga'! ¡Aƚsintsonga' ninc'icuanuc'la! \p \v 23 Jesús timi cal xans: \p ―¿Te caƚmicopa: “Ja'ni nipajnya”? Ja'ni ima' aƚ'huaiyijnla', ti'i'ma. Naiƚne laƚ'huaiyijmpa aƚsim'ma iya' nipajnya, aƚsim'ma jahuay ti'i'ma ca'e'ma. \p \v 24 Aiquicoƚ'ma, qui'ailli' ƚamijcano ija'a'ma ujfxi, timi Jesús: \p ―Ca'huaiyijnhuo', ¡aƚtoc'iƚa' ca'huaiyijntso' xonca! \p \v 25 Ixim'mola' Jesús tiƚoc'oƚaiyumma xonca lan xanuc', itale'ma ƚonta'a, timi: \p ―Ima' monta'a, ima' o'e'epa atape y ata'ay iƚca'a ƚamijcano. Iya' cacuxe'ehuo', ¡taipanni iƚca'a ƚamijcano! Aimotsufaicona'ma. \p \v 26 Ƚonta'a ija'a'ma. Ife'ne'ma ujfxi ƚamijcano. Ipananni. Ƚamijcano i'i'ma to ƚomapa. Axpela' lan xanuc' ticuayi: “Joupa imanapa”. \v 27 Jesús i'noƚ'e'ma limane icutsu'ma ƚamijcano, iƚque ecaxna'ma. \p \v 28 Lijou'ma litsuflai'me lajut'ƚ Jesús jouc'a ts'ilihuequi, mimana' quiƚtuca' iƚne icuis'e'me, timiyi: \p ―Illanc', ¿te caƚ'icoponga' aicalipa'e ƚonta'a? \p \v 29 Italai'e'e'mola', timila': \p ―Ticuicomma toƚsa'hueƚe ȽanDios, aimoƚtetso'me, toƚsnet'ƚƚe. Ja'ni a'i, aimi'iya molipa'ayacola' iƚniya lontahue. \p \v 30 Ipalunca jiƚpiya. Tuyalaicoyi al distrito Galilea. Jesús ticua: “Aimicuej'me lan xanuc' pe laifpa'a”. Ipic'a timajnle quiƚtuca' iƚque y ts'ilihuequi. \v 31 Mimuc'ila' timila': \p ―Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. Aƚcu'ma, aƚ'noƚ'ma lan xanuc', aƚma'a'ma. Afane' quitine, camaf'ina'ma. \p \v 32 Iƚne aiquiƚcueca iƚe lonespa Jesús. Aiquilicuis'e. Tixpailiquila'. \p \v 33 Icuaiyocontsa liƚya' Capernaum. Mimana' lajut'ƚ, Jesús icuis'e'mola' ts'ilihuequi, timila': \p ―¿Te cataiqui' coƚfuli'icopoƚtsi maƚeyi lane? \p \v 34 Iƚniya aiquiƚtalai'e. Miyeyi lane tifuli'iyoƚtsi cataiqui' naitsi iƚque xonca cal te'a. \v 35 Jesús icutshuai'ma, ijoc'i'mola' limbamaj coquexi', timila': \p ―Cal xans ts'ipic'a ti'iƚa' cal te'a, ti'e'exoxi ƚaquijoujma, ti'e'exoxi to ƚaquintahuaicopa lif'as xanuc'. \p \v 36 Exaƚ'u'ma anuli ƚahuac'hua. Ecaxu'e'mola' ts'ilihuequi. Ipulc'o'ma, timila' ts'ilihuequi: \p \v 37 ―Naitsi napenufya anuli ƚahuac'hua to iƚca'a, ja'ni tinesla': “Jesús ti'ay capic'a iƚca'a ƚahuac'hua, iya' jouc'a capenuf'ma”, iƚque ƚinca lapenufi iya'. Naitsi nalapenufpa iya' a'i ma le'a iya' lapenufi, lapenufinga' jouc'a Ƚalummepa. \p \v 38 Juan timi Jesús: \p ―Momxi, aƚsimpá anuli cal xans tipa'ala' lontahue. Iƚque ticuaj'mi lopuftine. Illanc' aƚcuanac'epá. Iƚque a'i caƚejmale. \p \v 39 Jesús timila': \p ―Aimoƚcuanac'e'me. Anuli cal xans no'epa acueca' micuaj'mi laipuftine, iƚque cal xans aimaƚnesc'eya cataiqui'. \v 40 Iƚne lan xanuc' ja'ni aimaƚ'enga' laic' tama a'i maƚejmaleyi, iƚne ƚinca aƚtoc'inga'. \p \v 41 ’Iya' camilhuo' al ƚinca: Cal xans naimetsaicopolhuo' imanc' alihuequi iya', ja'ni tinesla': “Iƚne ilihuequi cal Cristo. Cuhui'i'mola' quiƚja'”, iƚque cal xans tipa'a lolijya, ȽanDios tipaxne'ma. \p \v 42 ’A'ijc'a loyaicoya cal xans naimenac'iya anuli iƚna'a la'uhuay, iƚne aƚ'huaiyinge iya'. Coƚa' ifinc'im'me ƚejoc' anuli cal cuecaj capic molino, coƚa' ecajm'mim'me ƚaja. Coƚa' ima'ma ate'a ai'a ti'e'ma iƚiya lixcay. \p \v 43 ’Ja'ni lomane ti'e'ma lixcay, ¡tatejla' nulemma! Ja'ni tocuaitsi al muf petsi ƚunga aimipica, ¿te cof'ecoya oque' lomane'? Tama le'a anuli lomane, ja'ni ti'i'ma totsufaita petsi lopitine aimijouya, xonca al c'a toyaicota. \p \v 44-46 ’Ja'ni lo'mis ti'hua'a'mo' petsi to'e'ma lixcay, ¡tatejla' nulemma! Ja'ni tecajm‑mitso' al muf, ¿te cof'ecoya oque' lo'mitsi'? Tama le'a anuli lo'mis, ja'ni ti'i'ma totsufaita petsi lopitine aimijouya, xonca al c'a toyaicota. \p \v 47-48 ’Ja'ni lo'u timenac'ihuo', ¡taipa'aƚa'! Ja'ni tecajm'mitso' al muf petsi lapimí aimimala', ti'hua titeji, petsi aimijaf'que lateƚcoya, aimipica ƚunga, ¿te cof'ecoya oque' lo'u'? Tama ma le'a anuli lo'u, ja'ni ti'i'ma totsufaita petsi tihuejcoyi ȽanDios, iƚque cal Cuecaj Rey, xonca al c'a toyaicota. \p \v 49 ’Jahuay ƚotsufconyacu ȽanDios ticuicomma tetenƚinƚe, toƚiya ti'em'me co'hue, toƚe ȽanDios tepenuf'ma. Jouc'a lan xanuc' liƚpicuejma' ticuicomma tetenƚintsola', ticuicomma titeƚco'me, toƚe ȽanDios tepenufna'mola'. \v 50 Ƚo'hue ipenic'. Ja'ni tejac'la' lic'a, ¿te conƚ'ecoyacu ƚo'hue? Imanc' aimi'i'molhuo' to iƚque ƚo'hue ƚejac'pa lic'a. Aimoƚfuli'i'moƚtsi cataiqui'. Toƚnanc'otsoƚtsi. \c 10 \p \v 1 Jesús ipanni al distrito Galilea, icuaitsi al distrito Judea. Iƚe ƚamats' locuena liju' al cuecaj panaj Jordán. Icuaiyocona'me axpela' lan xanuc' jiƚpe pe lopa'a Jesús. Iƚque ma to mi'ay timuc'iyale. \v 2 Icuaiyunca jouc'a lam fariseo. Ehuaicona'me, icuis'e'me: \p ―¿Te cal xans nipajnya tecanai'ma ƚipeno, o aimi'iya? \p \v 3 Jesús italai'e'e'mola', timila': \p ―¿Te quiniƚpa Moisés? ¿Te coya'apa lonƚ'eyacu? \p \v 4 Italai'e'e'me, timiyi: \p ―Moisés iniƚpa: “Cal xans tiniƚƚa' anuli lije'e lacanaicoya ƚipeno. Tijouƚa' tecanai'ma.” \p \v 5 Jesús timila': \p ―Moisés ixina' ata loƚpicuejma' imanc', toƚta'a quiniƚcopa. \v 6 Al te'a a'i toƚta'a licuxeyalepa ȽanDios. Lilanc'epa li'a ƚamats' ȽanDios ilanc'e'mola' “… cal xans y ƚaca'no'”. \v 7 Icua'ma: “Cal xans tipo'no'mola' qui'ailli' qui'máma', tileco'ma ƚipeno. Tejonƚi'moƚtsi. \v 8 Loquexi' ti'e'e'moƚtsi to anuli le'a.” Toƚta'a i'ipola' anuli, a'i oquexi'. \v 9 ȽanDios ixpic'epa toƚta'a tejonƚi'mola', toƚta'a ti'e'e'mola' anuli. Lan xanuc' aimi'iya menajyacola'. \p \v 10 Licuaitsa lajut'ƚ ts'ilihuequi Jesús icuis'e'me to joupa licuis'epa lan xanuc' fariseo. \v 11 Jesús timila': \p ―Tama cal xans tecanaiƚa' ƚipeno, ma' ipeno. Ja'ni tilecoƚa' ocuena caca'no', ixcay iƚe lo'eya. Ma' anuli lo'eya to iƚne nahuepá quilecaƚ'no'. \v 12 Jouc'a ƚaca'no'. Tama tecanaiƚa' ƚipe'ailli', ma' ipe'ailli'. Ja'ni tihuejla' ocuenaj xans ixcay iƚe lo'eya. Ma' anuli lo'eya to lacaƚ'no' nahuepá quiƚxanuc'. \p \v 13 Jiƚpiya pe lopa'a Jesús ticuai'enspola' la'uhuay. Tixa'hueyi tixpayaf'tsola', tipaxnetsola'. Ts'ilihuequi Jesús italem'mola' iƚniya ts'iƚejma quiƚnaxque'. \v 14 Jesús lixim'mola' ts'ilihuequi toƚta'a lo'epa aiquetenƚcocojma, ixtuc'o'mola'. Timila': \p ―Aimoƚpa'ne'mola' la'uhuay. Tiyouyunca pe laifpa'a. Lan xanuc' notsuflaiyacu pe locuxeyopa ȽanDios ti'onƚcospola' to iƚna'a la'uhuay. \v 15 Iya' camilhuo' al ƚinca: Cal xans ja'ni jahuay ƚunxajma' tihuequi litaiqui' ȽanDios locuxepa, ma to laihuejpa la'uhuay, iƚque cal xans titsufai'ma pe lopa'a ȽanDios. Ja'ni a'i, aimitsufaiya. \p \v 16 Jesús ipulc'o'mola' la'uhuay, ixpayaf'mola', ipaxne'mola'. \p \v 17 Ipango'ma ti'hua'ma Jesús, icuaico'ma anuli cal xans tinu. Exc'onƚingai'ma Jesús, icuis'e'ma: \p ―Cunc'a comxi, ¿te caif'eya culijla' laipitine aimijouya? \p \v 18 Jesús timi cal xans: \p ―¿Te caƚmicopa iya' ninc'a? Le'a ȽanDios copa'a cal C'a. Ailopa'a cocuena. \v 19 Ima' oxina' locuxepa ȽanDios. Iƚe lataiqui' tuya'e': “Aimoxhuico'ma ocuena caca'no', ma le'a ƚopeno. Aimoma'ahuale'ma. Aimonantse'ma. Ja'ni topalaicotsola' lof'as xanuc' tonesla' al ƚinca, aimofel'miyale'ma. Taihuejco'mola', totoc'i'mola', co'ailli', co'máma'.” \p \v 20 Cal xans timi Jesús: \p ―Momxi, caƚtojyomma ca'ay toƚta'a, jahuay iƚiya. \p \v 21 Jesús ehuelojm'ma cal xans, etenƚcoco'ma lipicuejma', timi: \p ―Ƚinca, tipa'a lahue'epo'. To'huanƚa', tocujtsi jahuay ƚo'hueca. Al tomí lofmulijya tapi'itsola' pe lahue'epola'. Toƚta'a ti'i'ma co'huexi jipu'hua lema'a. Tijouƚa' tocuaicoconno pe laifpa'a, lihuej'ma. \p \v 22 Licuej'ma jiƚe lataiqui' ic'ommai'ma. Acueca' juaiconapa ƚi'huexi. I'huana'ma tixhueƚma. \p \v 23 Jesús ehuelojm'mola' ts'ilihuequi, timila': \p ―Lan xanuc' ts'iƚ'hueca juaiconapa afule mitsuflaiyacu pe locuxeyopa ȽanDios. \p \v 24 Ts'ilihuequi aiquiƚcueca jiƚe lines'ma Jesús. Ticuayi: “¿Te conescopa toƚta'a?” Jesús timiconala': \p ―Cunc'ainaxque', lan xanuc' no'huaiyijmpá ƚiƚ'huexi afule mitsuflaiyacu pe locuxeyopa ȽanDios. \v 25 ¿Te aga cal camello tuyaico'ma laquipihuo ƚacuxa? Iya' camilhuo': Cal xans ts'i'hueca juaiconapa tixim'ma xonca lipime mitsufaiya pe locuxeyopa ȽanDios. \p \v 26 Licuej'me toƚta'a ts'ilihuequi Jesús ixim'me ipime juaiconapa iƚe lataiqui'. Imicona'moƚtsi: \p ―Aicaƚcueca iƚe lataiqui'. ¿Te ailopa'a conƚuya? \p \v 27 Jesús ehuelojm'mola', timila': \p ―Lan xanuc' quiƚtuca' aimi'iya monƚu'eyacoƚtsi. ȽanDios ƚinca nipajnya tunƚu'e'mola'. Iƚquiya jahuay nipajnya ti'e'ma, aimixina quipime. \p \v 28 Pedro timi Jesús: \p ―Illanc' aƚpo'nonapá jahuay, lihuejhuo'. \p \v 29 Jesús italai'e'e'mola' ts'ilihuequi, timila': \p ―Iya' camilhuo' al ƚinca: Cal xans nocuapa: “Quihuequi Jesús, jouc'a quihuequi Lataiqui' loya'apa lixpic'epa ȽanDios”, ja'ni joupa ipo'nopa lejut'ƚ, ipo'nopola' lipimaye o qui'máma' qui'ailli' o linaxque' o ƚemats', \v 30 iƚque cal xans mipa'a fa'a li'a ƚamats' tulij'ma amaxnu xonca. Tama tihuetsoquinƚe tulij'mola' axpela' qui'máma', quipimaye, quinaxque', quejut'ƚi, quemats'. Ticuaitsi locuaicoya quitine tulij'ma lipitine aimijouya. \v 31 Axpela' lan tet'ƚa xanuc' ti'i'mola' lijoucola'. Jouc'a lijoucola', axpela' iƚniya, ti'i'mola' lan tet'ƚa. \p \v 32 Miyeyi lane tif'ajliyi Jerusalén Jesús i'huaj'me'mola' ts'ilihuequi, iyenc'e'me iƚniya. Tixhueƚmot'ƚeyi, ticuayi liƚpicuejma': “¿Te co'iya Jesús?” Lan xanuc' locuenaye tihuejyi tixpailiquila'. Jesús iƚojf'i'mola' limbamaj coquexi', u'i'mola' loyaicoya maƚque quituca'. \v 33 Timila': \p ―Imanc' oƚsina' aƚf'ajliyi al cueca' quiƚya' Jerusalén. Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. Jiƚpiya aƚcunna. Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli', jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios, alacani'eta aƚma'anƚa' locuenaye xanuc', iƚniya a'i judío. \v 34 Iƚniya aƚtaluntseta, aƚtsuƚc'ota lai'a, luntafquinna, aƚma'ata. Afanej quitine camaf'ina'ma. \p \v 35 Jacobo jouc'a Juan, iƚne linaxque' Zebedeo, iƚoc'oƚai'me pe lopa'a Jesús, timiyi: \p ―Momxi, aƚpic'a ima' lapi'itsonga' ma to laƚsahue'eyaco'. \p \v 36 Jesús timila': \p ―¿Te ts'oƚpic'a? ¿Te caifnepi'iyacolhuo'? \p \v 37 Iƚniya timiyi: \p ―Lapi'itsonga' lane aƚcuxeta anuli ima'. Aƚcutsingaito', anuli illanc' al c'a camane, ƚocuena loxa camane. \p \v 38 Jesus timila': \p ―Imanc' aicoƚsina', aicoƚcueca iƚe laƚsahue'epa. Aƚmiƚa': ¿Te imanc' nipajnya toluyalaico'me to iya' laifnuyaicoya? ¿Te nipajnya toƚteƚco'me to laifteƚcoya? \p \v 39 Iƚniya timiyi: \p ―Nipajnya. \p Jesús timila': \p ―Ma' aƚinca imanc' toluyalaico'me to iya' laifnuyaicoya. Toƚteƚco'me to iya' laifteƚcoya. \v 40 Iya' aimi'iya camiyacolhuo': “Aƚcutsingaita anuli al c'a camane, ƚocuena loxa camane”. Ailopa'a toƚta'a laimane. ȽanDios joupa ixpic'epa naiƚne nocutsoƚaiyacu jiƚpiya. Ma' iƚniya ticutsoƚaita. \p \v 41 Locuenaye limbama' ts'ilihuequi Jesús icuej'me loxahue'epa Jacobo y Juan. Ipango'me ixtulenca. \v 42 Jesús ijoc'i'mola', timila': \p ―Imanc' oƚsina' liƚ'ejma' lan xanuc' pe aimimetsaicoyi ȽanDios. Iƚne liƚpincuxepá ti'e'eyoƚtsi to lapoujnalá. Ts'iƚpenic' ticuxenaiyi juaiconapa. \v 43 Imanc' aimonƚ'e'me toƚta'a. Ja'ni anuli imanc' ipic'a ti'e'exoxi xonca acueca', iƚque titoc'itsola' lipimaye. \v 44 Ja'ni anuli imanc' ipic'a ti'e'exoxi cal te'a, tixpic'eƚa' titoc'itsola' jahuay lif'as xanuc'. \v 45 Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. Laicuai'ma fa'a li'a ƚamats' aicanesqui: “Lan xanuc' aƚtoc'iƚa' iya'”. Aicuaicoco'ma catoc'itsola', cacuƚa' laipitine. Ca'najcuf'mola' liƚjunac' axpela' lan xanuc', cunƚu'e'mola'. \p \v 46 Icuaitsa liƚya' Jericó. Uyalaico'me liƚya', ipalunca. Axpela' lan xanuc' tihuejyi Jesús. Jiƚpe lema cane ticutsu anuli cal fo'. Tixa'hue quitomí. Iƚque cuftine Bartimeo, i'hua Timeo. \v 47 Icuej'ma tinesyi lan xanuc': “Icuaico'ma Jesús ƚas Nazaret”. Cal fo' ipango'ma ija'a'ma, timi: \p ―¡Jesús, ima' otatahuelo cal rey David! ¡Aƚsinƚa' nincuanuc'! \p \v 48 Axpela' lan xanuc' itale'me, timiyi: \p ―¡Ti‑ch'ixcotso'! \p Tija'e' xonca ujfxi, ticua: \p ―¡Ima', otatahuelo cal rey David! ¡Aƚsinƚa' nincuanuc'! \p \v 49 Jesús ecax'ma, icuxe'e'mola' lan xanuc', timila': \p ―Toƚjoc'iƚe cal fo'. \p Ijoc'i'me, timiyi: \p ―Aimixpaij'mo', aimoxhueƚmot'ƚe'ma. Totsahuenni. Tijoc'ihuo'. \p \v 50 Cal fo' eca'ni'ma lipuquiya, iyuf'conni, ecax'ma. I'hua'ma icuaitsi pe lopa'a Jesús. \v 51 Jesús icuis'e'ma cal fo', timi: \p ―¿Te caif'e'eyaco'? ¿Te ts'opic'a? \p Cal fo' timi: \p ―Momxi, aipic'a cahuetsaleƚa'. \p \v 52 Jesús timi: \p ―To'huanƚa'. Joupa aƚ'huaiyijmpa, ixaƚconapo'. \p Aiquicoƚ'ma, exilinanni li'u'. Ipango'ma ihuej'ma Jesús pe lotsepa. \c 11 \p \v 1 Tiyeyi lane ticuaita Jerusalén. A'ij culi' iƚe liƚya'. Icuaitsa ƚijuala Olivo pe lopa'a ƚiƚeloƚya' Betfagé jouc'a Betania. Jesús umme'mola' oquexi' ts'ilihuequi, \v 2 timila': \p ―Tonƚeƚe liƚya' lehuoc'ocojma. Jiƚpe loƚtsuflaiyacu liƚya' toƚsinna tifijnya anujnca anuli ƚa'hua burro. Iƚque cal burro aiquenafcaiyinni. Toluhuaƚtsa. Toƚ'hua'anca. \v 3 Ja'ni ticuis'entsolhuo', timintsolhuo': “¿Te culuhuaƚcopa cal burro?”, imanc' toƚtalai'e'e'me, toƚmi'me: “ȽaƚPoujna ipicuiya tixhuicota. Tijouƚa' ticuai'enacu.” \p \v 4 Iye'me ts'ilihuequi. Ixintsa ƚa'hua burro tifijnya lane pe lopa'a al puerta. Uhuaƚ'ma. \v 5 Oquexi' afantsi tecaxoƚanna jiƚpiya icuis'e'me, timinnila': \p ―Imanc', ¿te culuhuaƚcopa cal burro? \p \v 6 Ts'ilihuequi Jesús italai'enca ma to limipola'. Lan xanuc' icu'me lane, ileco'me. \p \v 7 Icuai'etsa ƚa'hua burro pe lopa'a Jesús. Ixpefi'me liƚpijahua' lixpula' cal burro. Jesús icutsafcai'ma. \v 8 Axpela' lan xanuc' ixpou'me lane liƚpijahua', ocuenaye ixpou'me imane' c'ec joupa ixquejpá. \v 9 Lan xanuc' iƚej'me jouc'a ts'iƚenc'e tija'ayi, ticuayi: \p ―¡Hosana! ¡ȽanDios tunƚu'enatso', tipaxnetso'! ȽanDios ummepo'. \v 10 ¡Ima' aƚcuxe'monga' al c'a! ¡Aƚcuxe'monga' to cal rey David licuxepola' laƚtatahueló! ¡Toƚta'a aƚpaxne'monga' ȽanDios! Iƚne nomana' lema'a jouc'a tinesle: “¡ȽanDios tunƚu'enatso'!” \p \v 11 Jesús itsufai'ma liƚya' Jerusalén. I'hua'ma al cuecaj xoute'. Joupa if'acoƚaipa. Ehuelojm'mola' lan xanuc', te ts'i'ic' lo'epa jiƚpiya. Ipanni. Jouc'a limbamaj coquexi' ts'ilihuequi iye'me lane liƚya' Betania. \p \v 12 Lihuequi litine ipalunca jiƚpe liƚya Betania ipailiconamma Jerusalén. Miyeyi lane Jesús tunle'e. \v 13 Tehuelonge aculi' ixim'ma anuli la'icux. Ixim'ma tipa'a ƚipela. I'hua'ma ixintsi al 'ec. Licuaitsi pe lopa'a al 'ec ixim'ma le'a ipela. Aiquicuaiya litine mimaqui ƚi'as icux. \v 14 Jesús timi la'icux: \p ―Nij naitsi noteja ƚo'as icux. Aimi'ascona'mo'. \p Ts'ilihuequi Jesús icuej'me lines'ma Jesús. \p \v 15 Licuaicontsa Jerusalén Jesús itsufaicona'ma pe lopa'a al cuecaj xoute'. Jiƚpiya ipango'ma ipa'a'mola' nocucalepá jouc'a no'najualepá. Ejualaif'e'e'mola' liƚmesa iƚne nopai'ipaj tomí. Jouc'a nocujpá lan cucú ejualaif'e'e'mola' liletayats'. \v 16 Iƚne liƚtaic' locujyacu aiquepi'ila' lane muyalaiyacu ƚuna xoute'. \v 17 Timuc'ila' lan xanuc' nomana' jiƚpiya, timila': \p ―Lataiqui' loya'apa locuxepa ȽanDios ticua: “Jiƚpe lainejut'ƚ ticuaicu lan xanuc', iƚne tiyouyunca ni petsi li'a ƚamats', jiƚpe aƚpalaic'o'ma”. ȽanDios ecuej'micopa iƚta'a lejut'ƚ. Itsiya tocomma a'i quejut'ƚ ȽanDios. Ti'onƚcospa to ƚunts'eja' pe lafoƚyomma lan namats'. Toƚta'a lonƚ'epa imanc'. \p \v 18 Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli' jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios icuej'me locuapa Jesús. Tixpaic'eyi Jesús, ticuayi: \p ―Jahuay lan xanuc' iƚpic'a lomuc'iyalepa iƚque. \p Ehue'me te co'iya mima'ayacu. \v 19 Lif'acoƚaijma Jesús jouc'a ts'ilihuequi ipalconanca liƚya'. \p \v 20 Lihuequi litine uyalaicocona'me maƚe lane. Ixim'me la'icux joupa ijuƚnapa jouc'a ƚime. \v 21 Pedro i'nujuaitsi lines'ma Jesús, timi: \p ―Momxi, ¡toxinƚa' la'icux! Ima' omi'ma cataiqui', joupa ijuƚnapa. \p \v 22 Jesús italai'enni, timila' ts'ilihuequi: \p ―Imanc', ti'hua toƚ'huaiyijnle ȽanDios. \v 23 Iya' camilhuo': Cal xans no'huaiyijmpa ȽanDios nipajnya ticuxe'ma iƚca'a ƚijuala, timiƚa': “To'huaƚa', to'nij'mixoxi ƚaja”. Ja'ni ma ti'huaiyinge, ja'ni ailopa'a conesya, iƚque tixim'ma ti'i'ma ma to licuxe'epa. \v 24 Iya' camilhuo': Ja'ni toƚ'huaiyijnyi ȽanDios, ja'ni toƚcuayi: “Joupa lapi'iponga' laƚsahue'epa”, iƚiya ƚinca tepi'i'molhuo'. \p \v 25 ’Moƚpalaic'oyi ȽanDios, ja'ni tolixtuc'oyi anuli ƚoƚpima aimi'hua molixtuc'ocona'me. Iƚque ƚoƚpima tolimenc'e'ecoƚe lixcay li'e'epolhuo'. Toƚta'a coƚ'Ailli' Nopa'a lema'a timenc'e'eco'molhuo' jouc'a lixcay loƚ'epa. \v 26 Ja'ni aimolimenc'e'ecoyi, coƚ'Ailli' Nopa'a lema'a jouc'a aimimenc'e'eyacolhuo'. \p \v 27 Icuaiyocontsa liƚya' Jerusalén Jesús ti'hua jiƚpe ƚuna al cuecaj xoute'. Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli', jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios, jouc'a lan xanuc' noxpijpá lataiqui', iƚoc'oƚai'me pe lopa'a Jesús, \v 28 timiyi: \p ―¿Naitsi nummepo' to'eƚa' toƚta'a? ¿Naitsi nepi'ipo' lane? \p \v 29 Jesús timila': \p ―Iya' quicuis'e'molhuo' jouc'a. Aƚtalai'eƚa'. Tijouƚa' cami'molhuo' naitsi nalapi'ipa laimane ca'eƚa' toƚta'a. \v 30 Lu'iƚa': ¿Naitsi nepi'ipa limane Juan tepo'itsola' lan xanuc'? ¿Ja'ni ȽanDios nepi'ipa o ma le'a lan xanuc' epi'i'me? \p \v 31 Iƚniya ticuis'eyoƚtsi, timiyoƚtsi: \p ―Ja'ni aƚmiƚe: “ȽanDios epi'ipa limane”, Jesús aƚmi'monga': “¿Te aicolapenufi iƚque?” \v 32 O ¿aƚmiƚe: “Lan xanuc' epi'ipá limane”? A'i, aimi'iya maƚmiyacu toƚta'a. Lixtuc'o'monga' lan xanuc'. \p Iƚne lixanuc' cal cuecaj ca'ailli' jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios tixpailiquila'. Lan xanuc' ticuayi: “Juan Bautista aprofeta, ȽanDios ummepa”. \v 33 Italai'e'e'me Jesús, timiyi: \p ―Aicaƚsina'. \p Jesús timila': \p ―Iya' jouc'a aicamiyacolhuo' naitsi nalapi'ipa laimane. \c 12 \p \v 1 Jesús ipango'ma i'onƚico'ma lo'epa ȽanDios fa'a li'a ƚamats'. Timila': \p ―Anuli cal xans ifapa ƚemats' ƚaifa' uva. Eti'ico'ma aitaƚ. Ipupa pe lotsuj'miyacu loxoc'eyonyacu lan 'uva, tipa'a'me laquija'. Ilanc'e'ma anuli li'nof'quiya lajut'ƚ, jiƚpiya tipajm'ma no'eya cuenna lan 'uva. Icu'ma ƚemats' lan xanuc' ti'etsa canic', tulij'me onƚca ƚaipammaiya. Aculi' i'hua'ma. \v 2 Licuaitsi litine lipammaitsi lan 'uva umme'ma anuli ƚimozo. Timitola' lin'epá canic': “Lapi'iƚa' ƚi'huexi ƚaipoujna”. \v 3 Lin'epá canic' i'noƚ'me cal mozo. Ummena'me. Aiquilepi'i. \v 4 Ƚapoujna ummecona'ma ocuena quimozo. Licuaitsi jiƚpiya lin'epá canic' ixcai'e'me ƚijuac, imiloj'me cataiqui'. \v 5 Ummecona'ma ocuenaj mozo. Iƚque cal mozo ima'a'me. Ummecona'mola' axpela' ocuenaye. Untafem'mola' jouc'a ima'am'mola'. \p \v 6 ’Ipanenni ma le'a anuli naitsi ƚommeya. Iƚque i'hua, ti'ay capic'a juaiconapa. Umme'ma. Icua'ma: “Tixpaic'eta ƚai'hua”. \v 7 Lin'epá canic' timiyoƚtsi: “Iƚque i'hua ƚipoujna camats'. Aƚma'aƚe. Tijouƚa' aƚma'aƚe illanc' ticuainata caƚmane cal 'huexi.” \v 8 Iƚne i'noƚ'me ƚamijcano, lima'a'me, ipa'a'me iƚe ƚamats' pe lifapa ƚaifa'. \p \v 9 ’Ƚipoujna camats', ¿te co'e'eyacola' iƚne lin'epá canic'? Iya' camilhuo': Ƚapoujna ti'hua'ma pe lomana' iƚniya lan xanuc', tima'atola'. Ƚemats' lifapa ƚaifa' uva tepi'i'mola' ocuenaye lan xanuc'. \p \v 10 ’¿Te a'i coƚsuec' al Paxi Liniƚingiya loya'apa te ts'i'ic' lo'iya? Ticua: \q1 Ƚapic ƚetets'ipa nolanc'epá lajut'ƚ, i'ipa xonca ƚaicuicoya. \q1 Iƚque ƚapic xonca tilanc'e ƚaitaƚ aimecangeya lajut'ƚ. \q1 \v 11 ȽanDios ƚaƚPoujna toƚta'a ƚecuej'micopa. \q1 Illanc' aƚsinyi acueca' iƚe li'ipa. \p \v 12 Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli' jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios ixtuc'o'me Jesús, ticuayi: “Iƚque Jesús aƚ'onƚiconga' to iƚne lixcay lin'epá canic' jiƚpe ƚamats' lifampa cal 'uva”. Ehue'me te co'iya mi'noƚyacu Jesús. Ailopa'a qui'e'epa. Tixpaic'ennila' lan xanuc'. Ipo'no'me jiƚpe. Iyena'me. \p \v 13 Ummem'mola' lan xanuc' fariseo jouc'a lixanuc' cal rey Herodes. Ticuis'mot'ƚeta Jesús. Tehuaita. Ehue'me te co'iya micufyacu. \v 14 Icuaitsa, timiyi Jesús: \p ―Momxi, aƚsina' ima' tonesqui al ƚinca. Aimahuay latenƚcocopola' lan xanuc'. Ma' anuli topalaic'ola' jahuay. Aimahuelongila' ja'ni i'hueca o aiqui'hueca. Tomuc'iyale lipene ȽanDios. Itsiya licuis'ehuo', ¿te aƚ'najtse'eta al tomí laƚsahue'eyaconga' cal cuecaj quincuxepa, iƚque César? O ¿aimaƚ'najtse'eyacu? Alu'itsonga', ¿nipajnya o aimi'iya? \p \v 15 Jesús ixina' te ts'i'ic' liƚpicuejma' iƚniya. Iƚpic'a tifel'miƚe. Ma le'a ti'e'eyoƚtsi to lan c'a xanuc'. Timila': \p ―¿Te calahuaicopa? Aƚtai'etsi anuli al tomí, caxinƚa'. \p \v 16 Itai'etsa. Jesús icuis'e'mola', timila': \p ―Iƚta'a al tomí, ¿naitsi iƚca'a ts'i'a? ¿Naitsi iƚta'a ts'ipuftine? \p \v 17 Italai'e'e'me, timiyi: \p ―Li'a César, lipuftine César. \p Jesús timila': \p ―Ja'ni i'huexi César, tolapi'iƚe César. Ja'ni i'huexi ȽanDios, tolapi'iƚe ȽanDios. \p Licuej'me Jesús litalai'epola' icuapá: \p ―¡Xinƚa'! Acueca' lipicuejma' Jesús. \p \v 18 Lijou'ma icuaitsa pe lopa'a Jesús lan xanuc' saduceo. Iƚne naihuejpá lataiqui' loya'apa: “Lan xanuc' tima'mola' nulemma, aimimaf'iyacu”. Jouc'a tehuaiyi Jesús, icuis'e'me, timiyi: \p \v 19 ―Momxi, pe liniƚpa Moisés aƚcuxenga', tuya'e': “Cal xans timaƚa', ma' imaf'i' ƚipeno ailopa'a qui'hua, ƚipima tileco'ma ƚi'maxi. Tipajntsi quiƚ'hua tecui'i'me lipuftine ƚimanapa. Timetsaicom'me to qui'hua ƚimanapa. Tepi'im'me ƚi'huexi ƚimanapa.” \v 20 Itsiya lu'i'mo' li'ipa. \p ’Timana' acaitsi lapimaye. Cal te'a ileco'ma ƚipeno. Ailopa'a quiƚ'hua. Imanapa. \v 21 Ƚipima ƚimanapa ileco'ma ƚi'maxi. Ailopa'a quiƚ'hua, jouc'a imana'ma. \v 22 Jouc'a ƚocuena ƚipima ileco'ma ƚi'maxi. Ma' anuli uyaico'ma. Locuenaye amalujxi lipimaye ma toƚta'a luyalaico'me. Jouc'a ileco'me ƚiƚ'maxi, anuli anuli imana'mola'. Aiquiƚsina' quiƚ'hua. Lijou'ma imana'ma ƚaca'no' jouc'a. \v 23 Lan caitsi joupa ilecopá ƚaca'no'. Itsiya lu'itsonga': Ticuaitsi litine timaf'inaƚe limanapola', ¿naitsi co'iya ƚipe'ailli'? \p \v 24 Jesús timila': \p ―Imanc' timenaquilhuo'. Aicoƚsina' loya'apa al Paxi Liniƚingiya, aicolimetsaijma al cuecaj lo'epa ȽanDios. \v 25 Timaf'inƚe lan xanuc' tipalnacu pe lomana' limanapola', iƚniya aimemalƚiyacu, ni lacuƚhue ni lacaƚ'no'. Ti'onƚcotola' to lapaluc' quema'a. \p \v 26 ’Imanc' toƚcuayi: “Aimimaf'iyacu limanapola'”. ¿Te aicoƚsuec' liniƚpa Moisés? Jiƚpe tuya'e' li'ipa litine lonajpa lac'ec. Iƚe litine ȽanDios timi: “Iya' NanDios, ilenDios Abraham, Isaac y Jacob”. \v 27 ȽanDios a'i quilenDios limanapola'. Iƚque ilenDios ts'iƚmaf'i'. Imanc' juaiconapa timenaquilhuo'. \p \v 28 Jiƚpe tipa'a anuli ƚomxi nomuc'iyalepa locuxepa ȽanDios. Tiquimf'e iƚnu'hua laicuis'mot'ƚepa Jesús, ticueca Jesús titalai'e'ela' al c'a. Ipalaic'o'ma Jesús icuis'e'ma, timi: \p ―¿Te copa'a xonca al cueca' lataiqui' locuxepa ȽanDios? \p \v 29 Jesús italai'e'ma, timi: \p ―Iƚe lataiqui' xonca al cueca' tuya'e': “Aƚquimf'eƚa', imanc' ixanuc' Israel. ȽanDios, ƚalanDios, ma' iƚque anDios. Ailopa'a cocuena. \v 30 Ima' to'nujuaitsi ȽanDios ƚoPoujna. Iƚque omenDios. Taihuejla' jahuay ƚomunxajma', jahuay ƚo'alma, jahuay lopicuejma', jahuay lopujfxi.” \v 31 Locuena lataiqui' locuxepa ȽanDios tuya'e': “Ima' to'eyoxi capic'a. Ma toƚta'a to'eƚa' capic'a ƚof'as xans, naitsi ƚoftalecufya.” Iƚna'a atsila' cataiquí. Xonca atsila' ailopa'a. \p \v 32 Ƚomxi timi: \p ―Momxi, ac'a lotaiqui' lonespa. Ma' al ƚinca lofcuapa. Tipa'a anuli ȽanDios, ailopa'a cocuena. \v 33 Aƚ'nujuaisle ȽanDios, alihuejle jahuay ƚalunxajma', jahuay laƚpicuejma', jahuay laƚpujfxi. Aƚ'etsola' capic'a laƚf'as xanuc' ma to maƚ'eyoƚtsi capic'a. Ja'ni toƚta'a aƚ'eyi, ticuaispa quipic'a ȽanDios. Ja'ni aimaƚ'eyacola' capic'a laƚf'as xanuc', tama aƚtsufcoƚe lopi'epa jiƚpe al altar, iƚe laƚ'ejma' aimicuaispa quipic'a ȽanDios. \p \v 34 Jesús ixim'ma ƚomxi ac'a lipicuejma'. Italai'e'e'ma, timi: \p ―Ahuata lahue'epo' motsufaiya pe locuxeyopa ȽanDios, iƚque cal Cuecaj Rey. \p Lijou'ma ailopa'a quicuis'epa, ni anuli. Iƚsina' tulijna'mola' Jesús. \p \v 35 Mipa'a Jesús pe lopa'a al cuecaj xoute' ti'hua timuc'ila' lan xanuc'. Timila': \p ―Lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios ticuayi: “Cal rey David itatahuelo cal Cristo”. ¿Te conescopa toƚta'a? \v 36 Ituca' lonespa iƚque cal rey David. Muya'e' lataiqui' lu'ipa cal Espíritu Santo tuya'e': \q1 ȽanDios ipalaic'o'ma ƚaiPoujna, timi: \q1 “Tocutsaiƚa' jifa'a al c'a camane. \q1 Topanehuo fa'a, iya' mi'hua culiquila' lo'epo' laic'. \q1 Tijouƚa', ima' tocuxena'mola'.” \m \v 37 Maƚque David inesco'ma cal Cristo, ticua “… ƚaiPoujna”. Ja'ni David itatahuelo cal Cristo, ¿te conescopa toƚta'a? \p Axpela' lan xanuc' noquimf'epá lomuc'iyalepa Jesús icuaitsi quiƚpic'a juaiconapa litaiqui'. \p \v 38 Mimuc'iyale Jesús tu'ila': \p ―Toƚpo'noƚe cuenna, aimifel'mi'molhuo' lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios. Iƚniya iƚpic'a tipo'noƚe liƚpijahua' axehuay, tiyelocota to lan tsilaj xanuc'. Miyelocota jipu'hua pe lomana' axpela' lan xanuc', iƚpic'a tinonintsola'. \v 39 Ƚajut'ƚi pe lafoƚyomma lan xanuc' iƚpic'a ticutsoƚaiƚe xonca jipu'hua li'huáqui. Ja'ni tijoc'innila' tixmocota iƚpic'a ticutsoƚaiƚe petsi locutsoƚaiyacu lan tsilaj xanuc'. \v 40 Tijoutsaf'ennila' ƚiƚ'huexi lacaƚ'no' lam potsateya. Mi'eyi toƚta'a ti'e'eyoƚtsi to lan c'a xanuc'. Ticoƚi tipalaic'oyi ȽanDios. Tijouƚa', xonca titeƚ'mi'mola' ȽanDios. \p \v 41 Jesús ticutsu al cuecaj xoute' tehuelongila' lan xanuc' mi'nij'mi'me liƚtomí jiƚpe al caxax. Axpela' lan xanuc' ts'iƚ'hueca xonca ti'nij'miyi acueca'. \v 42 Icuaitsi jiƚpiya anuli ƚaca'no' apotsate. Ailopa'a caquitomí. I'nij'mi'ma oque' al tomí acobre. Ailopa'a quipitali. \v 43 Jesús ijoc'i'mola' ts'ilihuequi, timila': \p ―Iya' camilhuo' al ƚinca: Iƚque cal potsate, aiqui'hueca, ulijpola' locuenaye. Etoj'mipa xonca. \v 44 Locuenaye ni'nij'mipá liƚtomí jiƚpe, iƚniya aimehue'ela'. Tipanemma acueca' liƚtomí. Iƚquiya ƚaca'no' ailopa'a quipaneya, etoj'mipa jahuay, ailopa'a co'nacoya ƚoteja. \c 13 \p \v 1 Mipalumma al cuecaj xoute' Jesús jouc'a ts'ilihuequi, anuli ts'ihuequi timi Jesús: \p ―Momxi, ¡toxinƚa'! ¡Atsila' iƚne lapic' lilanc'ecompa al xoute'! ¡Atsila' ƚajut'ƚi! \v 2 Jesús timi: \p ―Itsiya toxina iƚnu'hua atsila' ƚajut'ƚi. Ticuaihuo litine jahuay teteƚquehuo. Ni anuli ƚapic mipo'nof'queya ƚocuena capic. \p \v 3 Micutsu Jesús ƚijuala Olivo, al huenajmay al cuecaj xoute', Pedro, Jacobo, Juan jouc'a Andrés iƚoc'oƚai'me pe lopa'a. Icuis'e'me, timiyi: \p \v 4 ―Lu'itsonga', ¿te quitine mi'iya lofnespa? ¿Te co'iya mi'iya caƚsina' aimicoƚya lo'iya iƚiya? ¿Te jale maƚsinyacu? \p \v 5 Jesús ipango'ma u'i'mola' timila': \p ―Toƚpo'noƚe cuenna. Ja'ni a'i tifel'mi'molhuo'. \v 6 Ticuaicu axpela' linfel'miyale, tines'me anuli anuli: “Iya' ninCristo, ȽanDios alummepa”. Iƚniya tifel'miyale'me. Axpela' lan xanuc' tepenuf'me liƚtaiqui'. \p \v 7 ’Imanc' toƚcuej'me tifulenni jouc'a tifulem'me. Aimixpailij'molhuo'. Ma toƚta'a ti'i'ma. Ticoƚ'ma locuaicoya Lijoujma Quitine. \v 8 Lan xanuc' nomana' anuli al nación tixtuc'o'me, tifule'me lan xanuc' locuenaj nación. Lixanuc' anuli cal cuecaj quincuxepa tifule'me lixanuc' ƚocuena cal cuecaj quincuxepa. Ni petsi tinu'ma ƚunanto, ti'i'ma cumemma. Ma ti'onƚcota to ƚipumla ƚaca'no', toƚta'a tipango'ma al cueca' lateƚcoya. \p \v 9 ’Toƚpo'noƚe cuenna. Ticum'molhuo', ticuaita liƚmane lan tsilaj xanuc' noxpijpá lataiqui'. Tilecom'molhuo' ƚajut'ƚi pe lafoƚyomma lan xanuc'. Jiƚpe tipam'molhuo'. Imanc' ts'alihuequi, toƚta'a lan xanuc' tixtuc'o'molhuo'. Tilecom'molhuo' pe lomana' lincuxepá jouc'a pe lomana' lan rey. Toƚta'a iƚne lan xanuc' ti'iƚa' quiƚsina' naitsi iya'. Imanc' tulu'i'mola'. \p \v 10 ’Ai'a ticuaihuo Lijoujma Quitine ni petsi li'a ƚamats' tuya'am'me te ts'i'ic' lixpic'epa ȽanDios, iƚe lataiqui' ac'a loya'apa. \v 11 Litine ti'noƚintsolhuo', tilecotsolhuo' pe lomana' lincuxepá, aimoƚsueƚmot'ƚe'me. Aimoƚcua'me loƚpicuejma': “¿Te caƚtalai'e'ecoyacu?” Maƚpe al 'hora ȽanDios tepi'i'molhuo' loƚpicuejma' toƚtalai'eco'me al c'a. Iƚe loƚnesyacu a'i coƚtaiqui' imanc', ma' itaiqui' cal Espíritu Santo. Iƚque tipo'no'i'molhuo' loƚpicuejma'. \p \v 12 ’Ƚapima ticu'ma ƚipima tima'anƚe. Cal xans ticu'ma ƚi'hua. La'uhuay titsolicu, tixtuc'o'me quiƚ'ailli' quiƚ'máma'. Ticu'moƚtsi, tima'antsola'. \v 13 Imanc' ts'alihuequi ni petsi loƚmanc'eyacu lan xanuc' ti'ejco'molhuo' laic'. Ja'ni toƚsnet'ƚ'me, ticuaitsi Lijoujma Quitine tolunƚul'me. \p \v 14 ’Ma to luya'apa cal profeta Daniel toƚta'a lo'iya. Iƚe pe ȽanDios tilaiqui tipo'nom'me petsi ailopa'a lane mipo'nonyacu. \p (Naitsi noxhuef'iyacola' iƚta'a lataiqui' ticuec'eƚa'.) \p ’Ti'iƚa' toƚta'a lo'iya, ja'ni toƚmana' al distrito Judea, tolinul―le, toƚf'ajle ƚijualay. \v 15 Ja'ni topa'a al toncay lomejut'ƚ aimaimuhuo motsufai'ma lomejut'ƚ. Aimocua'ma: “Tipa'a laifpa'aya”. Aimicoƚ'mo'. Ma tainuƚa'. \v 16 Ja'ni topa'a pu'huanni cal 'ec, aimopaiconahuo mommaf'huo lopuquiya. Ma tainuƚa'. \p \v 17 ’Acuanuc'la lacaƚ'no' linnaila' jouc'a notoc'alepá. Iƚe litine juaiconapa titeƚco'me. \v 18 Toƚsa'hueƚe ȽanDios aimicuaihuo lateƚcoya ƚitiné caxita. \p \v 19 ’Li'a ƚamats' tama joupa ixhuaita axpe' camats' mipa'a, lan xanuc' nomana' aiquiteƚma to loteƚcoyacu iƚe locuaicoya quitine. Tijouƚa' aimiteƚcoconayacu toƚta'a. \v 20 Ja'ni ȽanDios tixpic'eƚa' ticoƚtsola' iƚne ƚitiné ailopa'a conƚuya. Joupa ixpic'epa aimicoƚyacola' iƚne ƚitiné. Tixinnila' cuanuc'la lixanuc' jiƚne li'huijf'epola', ipic'a tunƚul―le. \p \v 21 ’Jiƚne ƚitiné ja'ni timintsolhuo': “¡Toƚsinƚe! Jifa'a icuai'ma cal Cristo”, o “Jipu'hua icuaita”, aimoƚ'e'me ƚinca liƚtaiqui'. \v 22 Ticuaicu lan xanuc' nonespá: “Iya' ninCristo”, o “Iya' ninprofeta. Iya' canesqui lalu'ipa ȽanDios.” Iƚniya infel'miyale. Ti'e'me al cueca'. Iƚpic'a tinesle lan xanuc': “Iƚque ƚinca ummepa ȽanDios”. Ma le'a tifel'miyaleyi. Coƚa' tifel'mintsola' jouc'a li'huijf'epola' ȽanDios. Aimi'iya mifel'minyacola'. \v 23 Toƚpo'noƚe cuenna. Joupa nu'ipolhuo' jahuay iƚe lo'iya. \p \v 24 ’Tijoutsola' iƚne ƚitiné cateƚcoya ticuaihuo litine: “Timufc'o'ma cal 'ora, cal mut'ƚa aimepalc'o'iya. \v 25 Lan xamna timefcoƚecu lema'a, jahuay lopa'a jiƚpe lema'a tife'nem'mola'.” \v 26 Tijouƚa' aƚsim'ma iya'. Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. Cacuaiconanni ƚummahuay quimuyohuo. Aƚsim'ma ninCuecaj Rey. Aƚsim'ma aƚ'onƚspa ma to ȽanDios. \v 27 Jiƚe litine cumme'mola' lainepaluc' quema'a tiyeƚe tefot'ƚentsola' laixanuc' lai'huijf'epola'. Tileconnola' ni petsi lomana', iƚne nomana' lo'huayomma ƚahua', nomana' lotsepa ƚahua', nomana' pe liyuf'ma cal 'ora, nomana' pe lof'acaiyopa cal 'ora. Jahuay lipitoqui lipexpats'qui li'a ƚamats' tileconnola'. \p \v 28 ’Lo'ipa al 'ec 'icux ti'onƚcospa to lo'iya. ¡Toƚcuejle! Toƚsinƚe tuxcuaf'eƚa' limane' al 'ec 'icux ti'i'ma coƚsina' icuaico'ma ƚinu'. \v 29 Jouc'a litine toƚsinƚe lo'ipa ma to lainu'ipolhuo' ti'iƚa' coƚsina' joupa aicuaico'ma. \v 30 Iya' camilhuo' al ƚinca: Ƚitiné ti'iƚa' to laifmipolhuo', lan xanuc' nomajnyacu fa'a li'a ƚamats' ti'onƚtola' to lan xanuc' nomana' fa'a itsiya litine. Anuli ti'i'ma liƚpicuejma'. \v 31 Lema'a jouc'a li'a ƚamats' tijou'mola'. Laitaiqui' aimijouya. \p \v 32 ’Nij naitsi ts'ixina' litine ni al 'hora cacuaiconaya. Aiquiƚsina' lapaluc' quema'a, ni iya' i'Hua ȽanDios aicaixina' jouc'a. Ma le'a cai'Ailli' ƚinca ixina'. \p \v 33 ’Imanc' toƚpo'noƚe cuenna. Ti'hua toƚmaf'iƚe. Aimi'i'molhuo' to noxmaipá. Tipantsi cumlata. Ti'hua toƚsa'hueƚe ȽanDios. Aicoƚsina' te quitine cacuaiyoconno. \v 34 Itsiya lo'ipolhuo' imanc' ti'onƚcospa to li'ipola' lam mozó mi'huana'ma ƚiƚpoujna. Iƚque ƚapoujna epi'ipola' liƚmane ti'eƚe cuenna lajut'ƚ. Epi'ipola' liƚpenic', anuli anuli. Anuli ixc'ai'ipa ti'eƚa' cuenna al puerta, timi: “Aimoxmai'ma”. \v 35-36 Jouc'a imanc' aimoƚsmai'me. Toƚpo'noƚe cuenna. Ja'ni a'i cacuaiyunni ca'huajcoco'molhuo' toƚsmaiyi. Aicoƚsina' te quitine cacuaiyoconno iya' oƚPoujna. Aicoƚsina' te 'hora, ja'ni if'acoƚaipa, ja'ni nolojmay quipuqui', ja'ni mija'a'ma ƚangiti, ja'ni liƚic'ejma'. \p \v 37 ’Ma to laifmipolhuo' imanc' jouc'a laifnu'ipola' jahuay, camila': “Tipantsi cumlata, aimoƚsmai'me”. \c 14 \p \v 1 Tehue'e ma le'a oquej quitine ti'i'ma al juic Pascua. Iƚne ƚitiné titem'me ƚa'i petsi aiquilai'inni levadura. Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli' jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios ixpic'e'me tifel'miyale'me. Tehueyi te co'iya mi'noƚyacu Jesús, tima'aƚe. \v 2 Ticuayi: \p ―Tijouƚa' al juic. Itsiya efoƚumma axpela' lan xanuc', tixtulecu. \p \v 3 Jesús tipa'a liƚya' Betania lejut'ƚ Simón, iƚque ƚixaƚconapa licuana cuftine lahui lepra. Ticutsu Jesús titesma. Icuaitsi anuli ƚaca'no' itaic' al pulu capic alabastro. Al pulu tinango laceite tujuej c'a ilanc'ecompa anardo, acueca' lipitali. Ƚaca'no' ixquej'ma ƚejoc' al pulu. Ixcua'fi'ma laceite ƚijuac Jesús. \v 4 Oquexi' afantsi mimana' jiƚpe ixtulenca, timiyoƚtsi: \p ―Joupa ejac'pa laceite. ¿Te qui'ecopa toƚta'a ƚaca'no'? \v 5 Acueca' lipitali, to mulij'ma cal xans no'epa canic' afane' maxnu quitine. Ja'ni coƚa' icuj'ma, coƚa' epi'i'mola' lan xanuc', iƚne petsi aiquiƚ'hueca. \p Tipalaicoyi quixcay ƚaca'no'. \p \v 6 Jesús timila': \p ―Toƚe ti'iƚa'. ¿Te coƚpo'nocopa quixhuejma' ƚaca'no'? Iƚque i'epa al c'a. Latenƚcocopa li'epa. \v 7 Imanc' tiƚmana' loƚpiƚya' xanuc' petsi aiquiƚ'hueca. Aimijouyacola' iƚniya. Jahuay ƚitiné ti'i'ma toƚspic'e'me te co'iya moƚtoc'iyacola'. Iya' a'i. Iya' aimaƚcoƚya capajnconaya fa'a li'a ƚamats'. \v 8 Iƚca'a ƚaca'no' i'epa ma to li'ommaita. Ai'a aƚma'ma aƚ'huaf'impa laceite laicuerpo. Joupa aƚƚanc'epa ai'a laminna. \v 9 Iya' camilhuo' al ƚinca: Ni petsi loya'anyacu Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios, jouc'a tuya'acom'me li'epa iƚca'a ƚaca'no'. \p \v 10 Judas Iscariote, iƚque anuli limbamaj coquexi' ts'ilihuequi Jesús, i'hua'ma pe lomana' lixanuc' cal cuecaj ca'ailli', ticuta Jesús. \v 11 Iƚniya la'aillí licuej'me locuapa Judas ixoconni quileta juaiconapa. Epi'i'me cataiqui' ti'najtse'me. Judas ipango'ma ehue'ma te co'iya micuya Jesús, ticuaita quiƚmane la'aillí. \p \v 12 Icuaitsi al te'a litine al juic. Iƚiya al juic titem'me ƚa'i aiquilai'inni levadura. Jiƚe litine tite'me lam mot'ƚ loma'anyacola' jiƚpe al juic. Ts'ilihuequi Jesús timiyi: \p ―¿Pe ts'opic'a caƚsmocoyoyacu al juic Pascua? Aƚƚanc'eta jahuay. \p \v 13 Jesús umme'mola' oquexi' ts'ilihuequi, timila': \p ―Tonƚeƚe al cueca' quiƚya' Jerusalén. Jiƚpiya toƚtalecufta anuli cal xans itaic' lijuti caja'. Tolihuejtsa. \v 14 Iƚque titsufaitsi anuli lajut'ƚ, imanc' jouc'a toƚsuflaitsa. Toƚmita ƚipoujna cajut'ƚ: “ȽaƚPomxi ticuis'ehuo': ¿Pe copa'a lajcuarto pe laƚsmocoyoyacu al juic Pascua, iya' jouc'a ts'alihuequi?” \v 15 Timuc'itolhuo' anuli al cuarto lopa'a al toncay, joupa ixhueya. Imanc' toƚtaita ƚaƚtejacu, jiƚpiya aƚsmocota. \p \v 16 Iye'me ts'ilihuequi, itsuflai'me al cuecaj quiƚya', ixim'me jahuay to limipola' Jesús. Ilanc'e'me ƚotejacu alxmocojma al juic. \p \v 17 Lif'acoƚaipa icuaiyunca Jesús jouc'a limbamaj coquexi' ts'ilihuequi. \v 18 Micutsoƚanna, mixmocoyi, Jesús timila': \p ―Camilhuo' al ƚinca: Anuli imanc' aƚcuna'ma, anuli jifa'a ƚoxmocopa. \p \v 19 Ts'ilihuequi ixhueƚmot'ƚe'me. Anuli anuli icuitsuf'ma, timiyi: \p ―¿Te aga iya'? Iya' a'i. \p \v 20 Jesús timila': \p ―Unc'imbamaj coquexi' anuli imanc' aƚcu'ma. Iƚque aƚjac'eyi ƚala'i anuli al pime. \v 21 Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. Cuyaico'ma ma to micua al Paxi Liniƚingiya. Tama toƚta'a laifnuyaicoya, cal xans ƚaƚcuya a'ijc'a loyaicoya iƚque. Juaiconapa acueca' titeƚco'ma, ticua'ma: “Coƚa' aicaipajntsi iya'”. \p \v 22 Mitetsoyi Jesús epef'ma anuli ƚa'i, ix'najtsi'i'ma ȽanDios, ixquenuf'ma. Epi'i'mola' ts'ilihuequi, timila': \p ―Toƚteƚe. Iƚta'a aicuerpo. \p \v 23 Ihuof'ma al vaso. Lix'najtsi'i'ma ȽanDios, uhui'i'mola' ts'ilihuequi. Jahuay ixna'me. \v 24 Timila': \p ―Iƚta'a aijuats', tiƚinc'i'ma al ts'e quitaiqui' ȽanDios lopo'no'ipola' lixanuc'. Iya' caxcuajai'ma laijuats' tunƚul―le axpela'. \v 25 Iya' camilhuo' al ƚinca: Jifa'a li'a ƚamats' aicaxnaconaya vino. Ticuaitsi litine lan xanuc' tixinƚe ȽanDios micuxe, jiƚe litine caxnacona'ma al ts'e vino. \p \v 26 Lijoupa lunac'copa ȽanDios ipalunca. Iye'me ƚijuala Olivo. \v 27 Jesús timi ts'ilihuequi: \p ―Iƚta'a lipuqui' imanc' tolanaj'moƚtsi, aƚpo'no'ma caituca'. Ti'i'ma to muya'e' al Paxi Liniƚingiya, ticua: “Caxcai'e'ma ƚiƚpoujna lam mot'ƚ, iƚque tima'ma. Lam mot'ƚ teca'ne'moƚtsi.” \v 28 Tijouƚa' camaf'inaƚa' ca'hua'ma al distrito Galilea. Ca'huaicotolhuo' jiƚpiya. \p \v 29 Pedro timi Jesús: \p ―Tixtuc'otso' jahuay laipimaye, tama tenajtsoƚtsi, iya' a'i. \p \v 30 Jesús timi Pedro: \p ―Cami'mo' al ƚinca: Itsiya lipuqui' ai'a tija'a'ma ƚangiti oquemma, ima' tones'ma afanemma: “Aicainimetsaijma Jesús”. \p \v 31 Pedro ti'hua tipalaic'o Jesús, ihui'ipa, timi: \p ―Tama aƚma'atsonga' iya' ima', aicanesya: Aicainimetsaijma Jesús. Ni anulemma canesya toƚta'a. \p Ma' anuli ines'me jahuay locuenaye. \p \v 32 Icuaitsa al lugar cuftine Getsemaní. Jesús timila' ts'ilihuequi: \p ―Imanc' toƚcutsoƚaiƚe fa'a. Iya' capalaic'ota ȽanDios. \p \v 33 Ileco'mola' Pedro, Jacobo jouc'a Juan. Ipango'ma tixina acueca' juaiconapa iƚe lo'iya, tixhueƚma juaiconapa. \v 34 Timila' lam fantsi: \p ―Juaiconapa cahuosma, ma tocomma aƚma'ma quixhuejma'. Toƚmanenca jifa'a. Aimoƚsmai'me. \p \v 35 Uyai'ma huata, ixpats'huai'ma ƚamats'. Tixa'hue ȽanDios ja'ni ti'i'ma tuyaicotsi jiƚe al 'hora. \v 36 Timi: \p ―Abba, mai'Ailli', ima' jahuay nipajnya to'e'ma. Liƚonc'e'eƚa' iƚta'a laifteƚcopa. Ma caxa'huehuo' toƚta'a jouc'a camihuo': Ti'iƚa' lofxpic'epa ima', a'i latenƚcocopa iya'. \p \v 37 Ipaiconanni, icuaitsi pe lomana' lam fantsi ts'ilihuequi. Ixim'mola' tixmaiyi. Timi Pedro: \p ―Simón, ¿ima toxmay? ¿Te aimi'iya momaf'iya ni anulij hora? \v 38 Toƚmaf'iƚe jahuay imanc'. Toƚsa'hueƚe ȽanDios titoc'itsolhuo' aimehuaiyim'moƚhuo'. Imanc' toƚcuayi: “Aƚsnet'ƚ'me”. A'i, aimi'iya. Loƚcuerpo ailopa'a quipujfxi. \p \v 39 I'huacona'ma, tixa'hueconata ȽanDios. Ma' anuli ixahue'econa'ma. \v 40 Ipaiconanni icuaiyocontsi pe lomana' lam fantsi, ixingona'mola' tixmaiconayi. Tixinyi timufquemma liƚ'u'. Ticui quilehui. Aiquiƚsina' te cotalai'e'eyacu Jesús. \p \v 41 I'huacona'ma. Ipaiconanni. Joupa i'ipa afanemma. Icuaiyocontsi pe lomana' lam fantsi. Timila': \p ―Imanc', ¿ti'hua toƚsmaiyi? ¿Tolunxajyi? Ne', ti'iƚa'. Ixhuaita lai'hora. Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. ¡Toƚsinƚe! Aƚcu'ma. Aƚ'noƚ'ma lan xanuc', iƚne aimimetsaicoyi ȽanDios. \v 42 ¡Toƚsolinca! ¡Ƚepá! Joupa icuaico'ma iƚquiya ƚaƚcuya. \p \v 43 Mipalay Jesús icuaitsi Judas, iƚque anuli limbamaj coquexi' ts'ilihuequi Jesús. Ilecola' axpela' lan xanuc' iƚtaic' liƚ'espada jouc'a liƚ'ec. Iƚne lan xanuc' ummempola' lixanuc' cal cuecaj ca'ailli' jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios, jouc'a lan tsilaj xanuc' noxpijpá lataiqui'. \v 44 Iƚque ƚocuya Jesús joupa u'ipola' te ts'i'ic' mimetsaicoyacu Jesús. Joupa imipola': “Cal xans ƚaiftuc'oya jiƚque toƚ'noƚƚe. Toƚƚecoƚe. Aiminuc'e'molhuo'.” \p \v 45 Licuaitsi jiƚpiya Judas aiquicoƚ'ma iƚoc'huai'ma pe lopa'a Jesús, timi: \p ―¡Momxi! \p Ituc'o'ma. \v 46 Lan xanuc' i'noƚ'me Jesús. Aicux'mas'me. \p \v 47 Tipa'a anuli ts'ihuequi Jesús tecaxu jiƚpe. Iƚque ipa'a'ma li'espada, ixcai'e'ma ƚimozo cal cuecaj ca'ailli', etec'e'e'ma lix'mas. \p \v 48 Jesús ipalaic'o'mola' iƚniya licuai'me ti'noƚƚe, timila': \p ―¿Te coƚcuaiyoco'me fa'a oƚtaic' loƚ'espada jouc'a lonƚ'ec? ¿Ja'ni toƚna'a aƚ'noƚƚa'? ¿Aga toƚcuayi: “Iƚque inma'ahuale”? \v 49 Itine itine aƚmajmpá anuli jiƚpe al cuecaj xoute', aicaƚ'noƚi. Ne', ti'iƚa' ma to loya'apa al Paxi Liniƚingiya. Ticuicomma tenanƚƚa' jahuay iƚe lataiqui'. \p \v 50 Lixanuc' Jesús inulai'me, ipo'no'me Jesús quituca'. \p \v 51 Jiƚpe tipa'a anuli ƚamijcano ihuequi Jesús. Iƚque ƚamijcano iju'eyoxi ma le'a lisábana. Jouc'a i'noƚim'me. \v 52 Ƚamijcano ipanenni lisábana, inu'ma amila. \p \v 53 Ileco'me Jesús pe lopa'a cal cuecaj ca'ailli'. Jiƚpiya efot'ƚe'moƚtsi lixanuc' cal cuecaj ca'ailli' jouc'a lan tsilaj xanuc' noxpijpá lataiqui', jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios. \v 54 Pedro i'huanc'e'ma aculi'. Itsufai'ma ƚipuna quejut'ƚ cal cuecaj ca'ailli'. Jiƚpe icutsingai'mola' lepaluc' cal cuecaj ca'ailli'. Jiƚpe ƚunga tifununc'eyoƚtsi anuli. \p \v 55 Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli' jouc'a jahuay noxpijpá lataiqui' tehueyi naitsi nocufya Jesús. Toƚta'a ti'i'ma tima'anƚe. Aiqui'ic'. \v 56 Axpela' lan xanuc' tuyout'ƚecoyi Jesús, ma le'a tifelƚaiqueyi. Anuli anuli, ituca' ituca' tinesqui. Aiqui'ic' anuli liƚtaiqui' lonespa. \v 57 Oquexi' afantsi itsolinca uya'a'me ocuena lafelƚaiqueya, timiyi: \p \v 58 ―Illanc' aƚcuejpá iƚque linespa, ticua: “Iya' nulemma cateƚ'ma iƚta'a al cuecaj xoute' lilanc'epa lan xanuc'. Tuyaiƚa' afane' quitine iya' joupa ailanc'econapa ocuena. Iƚe a'i quiƚƚanc'e'e lan xanuc'.” \p \v 59 Ni iƚne nonespá aiqui'ic' anuli liƚtaiqui'. \p \v 60 Itsahuenni cal cuecaj ca'ailli', icuis'e'ma Jesús, timi: \p ―¿Te ima' aimotalai'ecoyacoxi? ¿Te onespa iƚe lataiqui', o aiconesqui? \p \v 61 Aiquitalai'e. Ailopa'a quitaiqui'. Cal cuecaj ca'ailli' icuis'econa'ma, timi: \p ―¿Te ima' unCristo? ¿Te ima' i'Hua cal Paxi CanDios? \p \v 62 Jesús timi: \p ―Ma' iya'. Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. Imanc' aƚsim'ma cacutsuya al c'a camane cal Cuecaj Rey. Aƚsim'ma quimuyohuo lema'a, cacuaiyoconno ƚamats' nolojmay cummahuay lema'a. \p \v 63 Cal cuecaj ca'ailli its'aƚ'ma lipijahua', imujpa lipoyac'. Aiquetenƚcocojma locuapa Jesús. Timila' lixanuc': \p ―Itsiya, ¿te calahuecoyacola' ocuenaye lan xanuc' ticufle? \v 64 Imanc' oƚcuejpá lonespa. Etets'ipa ȽanDios. ¿Te coƚcuapa imanc'? \p Jahuay icuxeco'me Jesús, ticuayi: \p ―Tipa'a lijunac'. ¡Tima'anƚe! \p \v 65 Oquexi' afantsi ipango'me itsuƚco'me, ifi'e'eco'me ijahua' li'u', untaf'me li'a, ipa'me, timiyi: \p ―Tocua'aƚa', ¿naitsi lipa'mo'? \p Lepaluc' cal cuecaj ca'ailli' ipets'me camane jouc'a. \p \v 66 Pedro ipanenni al 'ocay, ticutsu ƚuna. Uyai'ma anuli ƚicriada cal cuecaj ca'ailli'. \v 67 Ixim'ma Pedro tifununc'eyoxi jiƚpe ƚunga. Ehuelojm'ma, timi: \p ―Ima' jouc'a omihuequi cal xans ƚas Nazaret, iƚque Jesús. \p \v 68 Pedro icuanajpa, timi: \p ―Aicaixina'. Aicaicueca lofnespa. \p Ipanni, ecax'ma pe lopa'a al puerta. Ija'a'ma ƚangiti. \p \v 69 Ƚajcriada nopa'a jiƚpe ixim'ma Pedro. Ipalaic'o'mola' nacaxhuoƚanna, timiconala': \p ―Iƚca'a anuli iƚniya ts'ilihuequi Jesús. \p \v 70 Pedro icuanajcona'ma. Uyai'ma ni huata, iƚne nacaxhuoƚanna jiƚpiya timiyi Pedro: \p ―Ima' jouc'a mihuequi Jesús. Ima' mas Galilea. \p \v 71 Pedro ipango'ma i'e'ma jurar, timila': \p ―Iya' camilhuo' al ƚinca. Ja'ni a'i, ¡aƚma'aƚa' ȽanDios! Iya' aicainimetsaijma iƚque cal xans ƚoƚpalaicopa. \p \v 72 Aiquicoƚ'ma, ija'acona'ma ƚangiti. Pedro i'nujuaitsi limipa Jesús: “Ai'a tija'a'ma oquemma ƚangiti, ima' tones'ma afanemma: Aicainimetsaijma Jesús.” Li'nujuaitsi iƚe lataiqui' Pedro ijoj'ma. \c 15 \p \v 1 Liƚic'ejma lixanuc' cal cuecaj ca'ailli', lan tsilaj xanuc', lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios jouc'a jahuay noxpijpá lataiqui' ixpic'e'me lo'e'eyacu Jesús. Aiquicoƚ'ma, ifi'e'me, ileco'me pe lopa'a Pilato, iƚque incuxepa romano. Jiƚpe icu'me. \v 2 Pilato icuis'e'ma Jesús, timi: \p ―¿Ima' iƚrey lan xanuc' judío? \p Jesús italai'e'e'ma, timi: \p ―Al ƚinca lofcuapa. \p \v 3 Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli' icuf'me juaiconapa. \v 4 Pilato icuis'econa'ma, timi: \p ―¿Te ima' aimotalai'ecoyacoxi? Joupa ocuejpa. Ticufhuo' acueca' lo'epa. \p \v 5 Jesus aiquitalai'e. Pilato aiquixina' te cocuaya. Icuapa lipicuejma': “Iƚca'a Jesús, ¿te aimitalai'e?” \p \v 6 Ajuic ajuic Pascua, Pilato ticu lane lan xanuc' tixahue'eƚe anuli ƚitats'iya, tux'mas'ma. \v 7 Iƚta'a al juic tipa'a anuli ƚitats'iya cuftine Barrabás. Iƚquiya i'noƚinc'innila' jouc'a liyejmalepá. Iƚniya itsolimma ehuoc'huaipá cal gobierno romano. Ima'apá lan xanuc'. \v 8 Icuaitsa lan xanuc' pe lopa'a Pilato. Ixa'hue'me ti'eƚa' ma to mi'ay. \v 9 Pilato icuis'e'mola', timila': \p ―¿Nai ts'oƚpic'a? Imanc' unc'ijudío, ¿te cux'mas'ma ƚoƚrey? \p \v 10 Toƚta'a licua'ma Pilato, imetsaicola' iƚne lixanuc' cal cuecaj ca'ailli'. Ixina' te ts'i'ic' liƚpicuejma'. Ixina' ti'eyi laic' Jesús, toƚiya joupa icupá. \p \v 11 Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli' icuxe'me, imi'me lan xanuc' timiƚe Pilato tux'masnaƚa' Barrabás. \v 12 Pilato icuis'econa'mola', timila': \p ―Iƚque ƚolacui'ipa oƚrey, ¿te caif'e'eya iƚquiya? \p \v 13 Ija'acona'me, italai'e'me, timiyi: \p ―¡Tapaƚts'ijnla' lancruz! \p \v 14 Pilato icuis'e'mola', timila': \p ―¿Te caifnepaƚts'ijncoya lancruz? ¿Te quixcay qui'epa? \p Ija'a'me ujfxi, timiyi: \p ―¡Tapaƚts'ijnla' lancruz! \p \v 15 Pilato ipic'a tetenƚcocotsola' lan xanuc'. I'e'ma to lixa'hue'me. Ux'masna'ma Barrabás, icuxe'ma tipalojle Jesús. Epi'ipola' lan soldado tepaƚts'ijnta lancruz. \p \v 16 Lan soldado ileco'me Jesús ƚuna lejut'ƚ cal gobernador. Jiƚpiya ƚuna cuftine al Pretorio. Jiƚpiya efot'ƚe'moƚtsi jahuay liƚf'as soldado. \v 17 Itats'mi'me Jesús lunxali cumi quijahua', ma to liƚpijahua' lan rey. Ipuf'me anuli al corona quitac, ic'ommof'i'i'me ƚijuac Jesús. \v 18 Ipango'me inom'me, ija'a'me: \p ―¡Aƚnonghuo', ima' iƚrey lan xanuc' judío! \p \v 19 Tuntaf'e'eyi ƚijuac ajaxa, titsuƚc'oyi. Exc'onƚingai'me. \v 20 Lijoupa lixocopa, ipa'e'e'me lunxali cumi quijahua', itats'micona'me ma lipijahua'. Ileco'me ipa'anca lema quiƚya', tepaƚts'ijnta lancruz. \p \v 21 Miyeyi lane italecuf'me anuli cal xans cuftine Simón, ƚas Cirene. Iƚque iƚ'ailli' Alejandro jouc'a Rufo. Icuaico'ma qui'huayonamma cal 'ec. Icuxe'e'me titaiƚa' lencruz Jesús. \p \v 22 Icuai'etsa Jesús petsi cuftine Gólgota, luhuaƚquemma: Ƚamats' Quecoye. \v 23 Jiƚpiya icufi'me al vino ihuantsi al mirra. Ja'ni tixnaƚa' aijtine mixingufcoya ƚumla. Jesús aiquixnaic'. \v 24 Epaƚts'ingim'me lancruz. Lan soldado if'ilco'me lipijahua', naitsi nolijya. Anuli anuli tulij'ma locuaiya quimane. \p \v 25 Ixhuaita al pelƚa 'hora lepaƚts'ijm'me Jesús lencruz. \v 26 Ipo'nompá lacaxma loya'apa licuxecompa Jesús, ticua: “Iƚca'a iƚrey lan xanuc' judío”. \p \v 27 Jesús epaƚts'ingimpola' oquexi' linma'ahuale. Anuli tipa'a al c'a camane, ƚocuena loxa camane. \v 28 Ma toƚta'a enanƚcopa al Paxi Liniƚingiya loya'apa: “I'e'empá ma to lo'e'enyacola' lan xanuc' ni'epá lixcay”. \p \v 29 Lan xanuc' noyalaicopá jiƚpiya imiloj'me cataiqui', ife'ne'me ƚiƚjuac, timiyi: \p ―Ima' lofmeteƚya al cuecaj xoute', tijouƚa' afane' quitine joupa olanc'econapa, \v 30 ne', taimunni lomencruz. ¡Tonƚu'exoxi! \p \v 31 Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli', jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios ixoco'me, timiyoƚtsi: \p ―Iƚque unƚu'epola' locuenaye. Itsiya aimi'iya munƚu'eyacoxi. \v 32 Illanc' ixanuc' Israel, ja'ni iƚque aƚrey, ja'ni aCristo, ¡timunni lencruz! Aƚsinƚe illanc', tijouƚa' lapenuf'me. \p Iƚniya lepaƚts'ingimpola' Jesús imiloj'me cataiqui'. \p \v 33 Li'i'ma menac'o imufc'o'ma jahuay lema'a. Ni petsi li'a ƚamats' tocomma ipuqui'. \v 34 Al fanej hora lummuhuijma' Jesús ija'a'ma ujfxi, ticua: \p ―Eloí, Eloí, ¿lama sabactani? \p Iƚiya lohuaƚquemma ticua: “Ima' mainenDios, ¿te calacanujcopa?” \p \v 35 Timana' lan xanuc' nacaxoƚanna jiƚpiya icuej'me lines'ma Jesús, iƚniya lines'me: \p ―¡Xinƚa'! Tijoc'i cal profeta Elías. \p \v 36 Anuli cal xans icuaiconni tinu, ijac'eco'ma al esponja acuxac vino. Icants'i'ma al jaxa, i'nof'e'ma lico Jesús, titsif'la'. Iƚque cal xans ticua: \p ―¡Toƚe! Aƚsim'me ja'ni ticuaihuo Elías, tipuƚna'ma lencruz. \p \v 37 Jesús ija'a'ma ujfxi. Exnalif'ma, imana'ma. \v 38 Lijahua' lojujnya al cuecaj xoute' its'aƚquenni quituca', al toncay itejmay ƚamats'. Iƚe lijahua' lipa'ne jiƚpe Lajut'ƚ Xonca al Paxi. \p \v 39 Nocuxepola' lan soldado tecaxu anujnca lencruz Jesús, tehuelonge. Ixim'ma Jesús lima'ma ma mija'e' toƚta'a. Ticua: \p ―Ma' aƚinca iƚca'a cal xans i'Hua ȽanDios. \p \v 40 Timana' lacaƚ'no' tecaxoƚanna aculi', tehuelojnyi. Tipa'a María ƚas Magdala, tipa'a María quiƚ'máma' Jacobo y José. Iƚque Jacobo ƚecui'impa: Ƚijoujma. Jouc'a tipa'a ƚaca'no' cuftine Salomé. \v 41 Mipa'a Jesús al distrito Galilea iƚniya lacaƚ'no' ihuejpá Jesús, itoc'ipá, ites'mipá. Maƚpiya tehuelojnyi Jesús mipa'a lencruz timana' locuenaye lacaƚ'no' jouc'a. Iƚne y Jesús anuli icuaiyunca Jerusalén. \p \v 42 Iƚe litine avispera. Lihuequi litine itine conxajya. Joupa if'acoƚaipa. \v 43 Anuli cal xans cuftine José, ƚas Arimatea, i'hua'ma ixintsi cal gobernador Pilato. Iƚque José acuecaj xans, anuli pe iƚniya nafot'ƚepoƚtsi noxpijpá lataiqui'. Iƚque i'huaijma ticuaitsi litine jahuay lan xanuc' tihuejcoƚe ȽanDios ƚiƚCuecaj Rey. José i'e'e'moxi acueca' ƚunxajma'. Itsufai'ma pe lopa'a Pilato, ixahue'etsi tepi'inaƚe licuerpo Jesús. \v 44 Pilato ticua: “Ma' imaf'i' Jesús, aiquimac'”. Ijoc'i'ma nocuxepola' lan soldado. Icuis'e'ma ja'ni joupa imapa Jesús. \v 45 Nocuxepola' lan soldado timi: “Ƚinca, joupa imapa Jesús”. Pilato epi'i'ma lane José tilecotsi licuerpo Jesús. \p \v 46 José ipuƚna'ma licuerpo Jesús jiƚpe lencruz. Iju'eco'ma afujca quijahua' lilanc'ecompa alino, i'na'apa ats'e. I'nicohuo'ma anuli ƚunts'eja', ipuc'o'iya ƚapic. Imef'ma anuli cal cueca' capic, ipa'neco'ma lico ƚunts'eja'. \v 47 María ƚas Magdala, jouc'a María qui'máma' ƚocuenaj José, ehuelojm'me pe lipo'no'enghuo'me licuerpo Jesús. \c 16 \p \v 1 Luyai'ma litine conxajya María ƚas Magdala, María qui'máma' Jacobo, jouc'a ƚaca'no' Salomé, iye'me i'natsa laceite tujuej c'a ti'huof'ita licuerpo Jesús. \v 2 I'i'ma quitine al te'a quitine al xamano. (Iƚiya adomingo.) Tipammaiyumma cal 'ora, icuaitsa ƚunts'eja'. \v 3 Timiyoƚtsi: \p ―¿Naitsi laliƚonc'e'eyaconga' ƚapic ƚeti'icoya lico cunts'eja'? \p \v 4 Lixim'me lico cunts'eja' ixim'me joupa iƚonc'empa ƚapic, ipo'nompa jiƚpe anuli liju'. Iƚque ƚapic juaiconapa acueca'. \v 5 Itsuflai'me ƚunts'eja', ixim'me al c'a camane ticutsu anuli ƚamijcano. Afujca lipijahua', axehuay. Ixpailij'mola'. \v 6 Ƚamijcano timila': \p ―Aimixpailij'molhuo'. Tolahueyi Jesús ƚas Nazaret, maƚque ƚepaƚts'ingimpa. Ilque ailopa'a fa'a. Joupa imaf'inapa. ¡Tolahuelongunca! Jifa'a lipo'no'empa licuerpo. \v 7 Imanc' tonƚenƚe, tolu'itsola' ts'ilihuequi Jesús, jouc'a Pedro, toƚmitsola': “Jesús ti'hua'ma Galilea. Toƚcuaitsa jiƚpiya toƚtalecufta ma to limipolhuo'.” \p \v 8 Lacaƚ'no' ipalunca ƚunts'eja'. Inul'me. Juaiconapa tixpailiquila', tiyula'. Nij naitsi lu'ipa. \p \v 9 Jesús imaf'ina'ma liƚic'ejma' al te'a quitine al xamano, iƚiya adomingo. Imuj'moxi ate'a María ƚas Magdala, iƚque ƚaca'no' ƚipa'empa acaitsi lontahue. \v 10 Iƚque i'hua'ma u'itsola' liyejmalepá Jesús. Iƚniya tihuotsoyi, tijolijyi. \v 11 María timila': \p ―Jesús imaf'i'. Iya' aiximpa. \p Iƚniya aiquiƚ'aic' ƚinca locuapa. \p \v 12 Jesús imujcona'moxi pe lomana' oquexi' ts'ilihuequi. Jiƚniya tiyeyi lane ticuaita cal 'ec. Imuj'moxi tocomma ipaicomma. \v 13 Iƚne loquexi' ipailiconanca, licuaitsa pe lomana' liƚpimaye, uya'a'me liximpa Jesús. Liƚpimaye inescona'me: “A'ij ƚinca”. \p \v 14 Lijou'ma Jesús imuj'moxi pe lomana' limbamaj nuli ts'ilihuequi. Iƚniya titetsoyi. Itale'mola' iƚniya nonespá: “A'ij ƚinca iƚe loya'apa laƚpimaye. Aiquimaf'i' Jesús.” Ixim'mola' ata liƚpicuejma'. \v 15 Jesús timila': \p ―Tonƚeƚe ni petsi li'a ƚamats'. Toluya'atsa Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios. Tolu'itsola' jahuay lan xanuc'. \v 16 Iƚne napenufyacu Lataiqui', tepoliƚe, iƚniya tunƚul'me. Naitsi aimepenufi Lataiqui', iƚque tecani'ma. \p \v 17 ’Tixinim'me al cueca' lo'eyacu iƚne napenufyacu Lataiqui'. Tipa'a'me lontahue litsuflaipá lan xanuc', tipalai'me ituca' liƚtaiqui'. \v 18 Ja'ni ti'noƚƚe lainofat'ƚ o tixnaƚe cafxi cummaiya ailopa'a co'e'eyacola'. Tixpayaf'me liƚmane lafcualƚay, iƚne tixaƚcona'mola'. \p \v 19 Lijoupa limipola' toƚta'a caƚ'Ailli' Jesús if'ajna'ma lema'a. Jiƚpe icutsingaitsi al c'a camane ȽanDios. \p \v 20 Ts'ilihuequi Jesús ipalunca. Ni petsi uya'atsa Lataiqui', iƚe loya'apa al c'a lixpic'epa ȽanDios. ȽanDios liyejmalepa, i'e'ma acueca'. Toƚta'a imuc'i'mola' lan xanuc' aƚinca Lataiqui' loya'apa ts'ilihuequi Jesús.