\id LUK \h San Lucas \toc1 LATAIQUI' LINIȽPA SAN LUCAS LOYA'APA IȽE AL C'A LIXPIC'EPA ȽANDIOS \toc2 San Lucas \toc3 Lc. \mt1 LATAIQUI' LINIȽPA SAN LUCAS LOYA'APA IȽE AL C'A LIXPIC'EPA ȽANDIOS \c 1 \p \v 1-4 Ima' cumTeófilo, iya' ninLucas cumme'ehuo' coje'e. Iƚta'a al je'e tuya'e' li'ipa fa'a ƚamats'. Laƚpimaye nepenufpá liƚpenic' tuya'ayi Lataiqui', iƚe loya'apa al c'a lixpic'epa ȽanDios. Iƚniya joupa lu'iponga' li'ipa, iximpá. \p Axpela' lapimaye joupa iniƚpá liƚje'e loya'apa toƚta'a li'ipa. Iya' jouc'a aixpic'epa quiniƚ'ma laije'e. Cacua: Iƚque Teófilo joupa imuc'impá litaiqui' Jesucristo. Jouc'a ipic'a quije'e loya'apa te ts'i'ic' li'ipa. \p Iya' joupa aixhuepa jiƚe li'ipa, aipalaic'opola' lapimaye ts'iƚsina' te ts'i'ic' li'ipa iƚniya ƚitiné. Aixpot'ƚenapa lataiqui'. Cuya'e' te ts'i'ic' lipangopa, jouc'a cuya'e' te ts'i'ic' lijoucopa. Ima' toxhueƚa', toƚta'a ti'i'ma coxina' te ts'i'ic' Lataiqui' limuc'impo', iƚe tuya'e' al ƚinca. \p \v 5 Micuxe Herodes al distrito Judea tipa'a anuli ƚa'ailli' cuftine Zacarías. Iƚque jouc'a lif'as ca'aillí ti'e'me canic' al cuecaj xoute'. Mi'huajco'mola' munaitola' ti'e'me canic'. Iƚniya ixanuc' Abías. \p Zacarías ƚipeno cuftine Elisabet. Iƚque Elisabet ƚitatahuelo cuftine Aarón. \v 6 Loquexi' ac'a xanuc', tihuejcoyi jahuay locuxepa ȽanDios, jahuay loya'apa litaiqui' ȽanDios. Aiquimenaquila'. \v 7 Tama etenƚcocopa ȽanDios iƚniya liƚ'ejma' ailopa'a quiƚ'hua. Elisabet ijuiqui caca'no'. Loquexi' joupa itsilojnapola'. \p \v 8 Icuaitsi litine ti'eta canic' lixanuc' Abías, Zacarías i'hua'ma al cuecaj xoute', ti'eta canic' ma to locuxepa ȽanDios, iƚque a'ailli'. \v 9 Zacarías ec'aiƚmaita lipenic' titsufai'ma al paxi cajut'ƚ, tipi'eta ƚipac'ec. Toƚta'a mi'eyi la'aillí jiƚpe al cuecaj xoute'. \v 10 Locuenaye lan xanuc' aimitsuflaiyi al paxi cajut'ƚ. Ailopa'a lane. Iƚniya tiƚmanemma ƚuna. Jiƚe litine mipi'e ƚipac'ec Zacarías, axpela' lan xanuc' comana' ƚuna jiƚpe al paxi cajut'ƚ. \p \v 11 Maƚpiya lajut'ƚ imaxcaitsi anuli ƚapaluc quema'a ƚummepa caƚ'Ailli' ȽanDios. Ƚapaluc quema'a ecax'ma al c'a camane al altar petsi lopi'eyompá ƚipac'ec. \v 12 Lixim'ma ƚapaluc quema'a Zacarías ixhueƚconni. Ticua: “¿Te iƚca'a?” Ixim'ma axpaiqui' juaiconapa. \v 13 Ƚapaluc quema'a timi: \p ―CunZacarías, aimixpaij'mo'. ȽanDios joupa icuejpa loxahue'epa. Elisabet ƚopeno tipo'no'e'mo' co'hua amijcano. Ima' tacui'i'ma Juan. \v 14 Iƚque ƚa'hua tetenƚcoco'mo' juaiconapa, tixoc'i'mo' meta. Tipajntsi iƚque tixoj'ma quileta axpela' lan xanuc'. \p \v 15 ’Titojla' iƚque ȽanDios timetsaico'ma acueca' xans. Aimixnaya al vino, jouc'a aimixnaya mimeyojya. Iƚque Juan, ma litine tipajntsi, joupa ticuxe lipicuejma' cal Espíritu Santo. \v 16 Tilanc'e'e'mola' liƚpicuejma' axpela' lan xanuc', iƚniya ixanuc' Israel. Toƚta'a tihuejcona'me ƚilenDios. \v 17 Ti'huaj'me'ma caƚ'Ailli' ȽanDios. Lipicuejma' ti'onƚcota to lipicuejma' cal profeta Elías. ȽanDios tepi'i'ma quimane ma to lepi'ipa limane Elías. Tilanc'e'e'mola' liƚpicuejma' lan xanuc' jouc'a liƚnaxque', ti'itsola' anuli. Tilanc'e'e'mola' liƚpicuejma' lincuejlocale, ti'i'ma aƚijca liƚpicuejma', tihuejcoƚe ȽanDios. Toƚta'a caƚ'Ailli' ȽanDios tixim'mola' ixanuc' joupa ixanghuaitola' liƚpicuejma', timetsaico'mola'. \p \v 18 Zacarías icuis'e'ma, timi ƚapaluc quema'a: \p ―¿Te ts'i'ic' mi'iya caixina' ja'ni lo'iya to laƚmipa? Iya' joupa aƚtojpa, jouc'a ƚaipeno joupa itojpa caca'no'. \p \v 19 Ƚapaluc quema'a italai'e'ma timi: \p ―Iya' ninGabriel. Itine itine cacaxu pe lopa'a ȽanDios. Iƚque nalummepa capalaic'otso', cu'itso' iƚta'a lataiqui', iƚe loya'apa al c'a lixpic'epa ȽanDios. \v 20 Itsiya cami'mo' lo'iyaco'. Aimopalaiconaya. Tijouƚa' tipajntsi co'hua topalaina'ma. Tama ima' aimaƚcuec'e laitaiqui', toxim'ma al ƚinca iƚe laimipo'. Tixhuaitsi litine tenanƚ'ma laitaiqui'. \p \v 21 Lan xanuc' nacaxhuoƚanna ƚuna iƚ'huaijma tipanni Zacarías ticuayi: “¿Te qui'ipa? ¿Te cocoƚcopa?” \v 22 Lipanni Zacarías aimipalay, aimi'i. Ipanenni ch'ix. Toƚta'a i'ipa quiƚsina' te ts'i'ic' li'ipa jiƚpe al paxi cajut'ƚ. Jiƚpe iximpa limucaipa ȽanDios. Itsiya Zacarías le'a timuc'icola' limane. Aimipalay. \p \v 23 Mi'ay lanic' Zacarías ipanenni jiƚpe al cuecaj xoute'. Lijou'netsi lipenic' i'huana'ma lejut'ƚ. \v 24 Lijou'ma ixim'me innay ƚipeno Elisabet. Amaquej mut'ƚa emi'moxi, ipajm'ma lejut'ƚ. \v 25 Ticua: “Iƚe laƚ'ipa aƚ'e'epa caƚ'Ailli' ȽanDios. Iƚque aƚsimpa nincuanuc', liƚonc'e'epa laipelaic'ata. Lan xanuc' aimalatets'iconaya.” \p \v 26 Lixhuaitsi acamts'us mut'ƚa ȽanDios icuxe'epa ti'huaƚa' ƚapaluc quema'a cuftine Gabriel. Umme'ma liƚya' Nazaret lopa'a al distrito Galilea. \v 27 Jiƚpe Nazaret tipalaic'otsi anuli ƚahuats'. Joupa inanc'opoƚtsi temalƚi'me anuli cal xans cuftine José. Cal rey David itatahuelo iƚque José. Ƚahuats' cuftine María. \v 28 Icuaitsi ƚapaluc quema'a, itsufai'ma pe lopa'a María, timi: \p ―CumMaría, canonhuo'. Cu'ihuo' linespa ȽanDios. Iƚque titoc'i'mo' acueca', etenƚcocopa lopicuejma', aimecanujyaco'. Ima' xonca acueca' lipaxnepo'. Toƚiya aiquipaxnela' lof'as cacaƚ'no'. \p \v 29 Licuej'ma iƚe lataiqui' Maria ixhueƚco'ma juaiconapa. Timiyoxi: “¿Te caƚnonacopa toƚta'a?” \p \v 30 Ƚapaluc quema'a timi: \p ―María aimixpaij'mo'. Ƚinca titoc'i'mo' ȽanDios. \v 31 Ima' toxim'moxi minnay. Tipajntsi co'hua tacui'i'ma Jesús. \v 32 Iƚque ti'i'ma acueca' xans. Tecui'im'me: Ƚi'Hua ȽanDios, iƚque cal Cuecaj Xonca. ȽanDios tepi'i'ma quimane ticuxe'ma to licuxepa cal rey David, iƚque itatahuelo. \v 33 Ƚo'hua ticuxe'mola' lixanuc', iƚne ixanuc' Jacob. Nij naitsi naipa'eya limane. Locuxeya aimijouya. \p \v 34 María icuis'e'ma ƚapaluc quema'a, timi: \p ―¿Teƚe co'iya? Iya' nahuats'. Ailopa'a caipe'ailli'. \p \v 35 Ƚapaluc quema'a italai'e'ma timi: \p ―Cal Espíritu Santo timuhuo pe lofpa'a. Toxinguf'moxi lipepaxi ȽanDios, iƚque cal Cuecaj Xonca. Ƚo'hua ƚopajnya ma' i'huexi ȽanDios. Tecui'im'me: Ƚi'Hua ȽanDios. \v 36 Ƚopima Elisabet, tama itojpa caca'no', itsiya innay. Luyaipa quitine tinescoyi, timiyi: “Ima' mijuiqui”. Itsiya ixhuaita acamts'us mut'ƚa' innay. \v 37 ȽanDios aimixina quipime. Jahuay nipajnya ti'e'ma. \p \v 38 María timi: \p ―Ne'. ȽanDios aiPoujna. Ma to laƚmipa, toƚta'a ti'iƚa'. Toƚta'a cuyaicoƚa'. \p Ƚapaluc quema'a ipanni pe lopa'a María, i'huanapa. \p \v 39 Iƚniya ƚitiné ipanni María lipiƚya'. Aiquicoƚ'ma, i'hua'ma ƚijualay, ticuaita anuli liƚya' lopa'a al distrito Judea. \v 40 Icuaitsi liƚya' itsufai'ma lejut'ƚ Zacarías, inom'ma Elisabet. \v 41 Jiƚpe al 'hora licuej'ma Elisabet tinoninni, ƚi'hua ƚo'nico licu'u iyuf'conni. Cal Espíritu Santo ticuxe lipicuejma' Elisabet. \v 42 Ipalai'ma ujfxi, timi María: \p ―Ima', xonca acueca' lipaxnepo' ȽanDios. Toƚta'a aiquipaxnela' lof'as cacaƚ'no'. Joupa apaxi ƚo'hua ƚo'nico locu'u. \v 43 Itsiya aixina' acueca' laƚ'ipa. Iya' ni naitsi caca'no'. Ima' ƚotaic' ƚaiPoujna, ti'i'mo' i'máma' iƚque. Itsiya ocuai'ma pe laifpa'a, lahuenge. \v 44 ¡Xinƚa'! Laicuejpa laƚnompa, jiƚpe 'hora, ƚai'hua ƚo'nico laicu'u iyuf'comma. Juaiconapa ixocomma queta. \v 45 Al ƚinca, ima' toyaijma al c'a. Mepenufpa linespa ȽanDios, iƚe limipo'. Onespa: “Iƚe lataiqui' tenanƚ'ma”. \p \v 46 María ines'ma: \q1 Iya' cax'najtsi'i caƚ'Ailli' ȽanDios. \q1 \v 47 Tixoqui neta ca'nujuaitsi ȽanDios, iƚque Ƚalunƚu'eya. \q1 \v 48 Iya' tama ni naitsi cahuats' iƚque aicalatets'i', aƚpaxnepa. \q1 Lan xanuc' ticua'me: “Iƚque María al c'a tuyaijma”. \q1 Toƚta'a tines'me lan xanuc' nomana' itsiya, jouc'a nomajnyacu locuaicoya quitine. \q1 \v 49 Cal Cuecaj CanDios aƚtoc'ipa juaiconapa aƚpaxnepa. \q1 Ma' iƚque cal Paxi CanDios. \q1 \v 50 Iƚque tixinnila' acuanuc'la jahuay lixanuc', iƚne noxpaic'epá. \q1 Iƚne nomana' itsiya litine, jouc'a nomajnyacu locuaicoya quitine. \q1 \v 51 Iƚne lan xanuc' nonescopoƚtsi: “Illanc' ninc'tsilaj xanuc'”, \q1 ȽanDios joupa eca'nepola' ni petsi li'a ƚamats'. \q1 Toƚta'a imuc'ipola' acueca' lipujfxi, acueca' lo'epa. \q1 \v 52 Iƚonc'e'epola' liƚmane lan tsilaj quincuxepá. \q1 Lijoupa epi'ipola' liƚmane lan xanuc' xonca a'ojca. \q1 \v 53 Pe nonle'epá ites'minapola' xonca ixhuaitola'. \q1 Iƚne pe ts'iƚ'hueca acueca' quiƚ'huexi, \q1 ummenapola' ixcuajma liƚmane, ailopa'a quepi'ipola'. \q1 \v 54-55 ȽanDios ƚaƚPoujna aƚtoc'iponga', \q1 illanc' ixanuc' ƚaƚtatahuelo Israel, iƚque inieto Abraham. \q1 ȽanDios joupa inespa: “Caxim'mola' acuanuc'la, catoc'i'mola' iƚniya Abraham, ƚi'hua jouc'a linaxque' ƚi'hua. \q1 Catoc'i'mola' jahuay lixanuc' Abraham, iƚque itatahuelo iƚniya.” \q1 ȽanDios aiquimenc'ejma iƚiya litaiqui' limipola' laƚtatahueló. \q1 Ma to limipola', toƚta'a li'epa. \p \v 56 María ipajnhuo'ma to afanej mut'ƚa lejut'ƚ Elisabet. Lijou'ma i'huana'ma ipainanni lejut'ƚ. \p \v 57 Lixhuaitsi al pelƚa mut'ƚa Elisabet ipo'no'ma ƚi'hua. Ipajntsi amijcano. \v 58 Lan huejnca lan xanuc' jouc'a lipimaye Elisabet icuej'me li'epa ƚaƚPoujna ȽanDios, iƚque iximpa cuanuc' Elisabet, acueca' litoc'ipa. \v 59 Lixhuaita al paico quitine efot'ƚunni ti'e'me ma to liƚ'ejma'. Coƚa' tecui'i'me Zacarías ma to lipuftine qui'ailli'. \v 60 Qui'máma' italai'e'e'mola' timila': \p ―A'i. Lacui'i'me Juan. \p \v 61 Italai'e'me, timiyi: \p ―¿Te colacui'icoyacu Juan? Laƚpimaye, ailopa'a quecui'impa toƚta'a. \p \v 62 Ipalaic'oco'me le'a liƚmane qui'ailli' ƚahuac'hua. Icuis'e'me: \p ―¿Te cofcuapa? ¿Te caftine calacui'iyacu ƚamijcano? \p \v 63 Zacarías ixahue'e'ma tini'inƚe anuli la'hua caxma tiniƚ'ma. Ini'im'me. Iƚque iniƚ'ma: “Lipuftine aJuan”. Lan xanuc' aiquiƚcuec'e li'ipa. Ticuayi: \p ―¡Toƚsinƚe! ¡Iniƚpa: “Juan”! \p \v 64 Aiquicoƚ'ma, ixaƚna'ma lejoc' Zacarías, uhuaƚquenamma ƚipaƚ, tipalay. Ix'najtsi'i'ma ȽanDios. \v 65 Lan huejnca lan xanuc' ixpailij'mola'. Ixim'me acueca' li'ipa. Lan xanuc' ni petsi ƚijualay al distrito Judea tuya'ayi li'ipola' Elisabet y Zacarías. \v 66 Licuej'me ticuis'eyoƚtsi, timiyoƚtsi: \p ―Iƚque ƚamijcano: ¿Te co'eya? y ¿te co'iya? \p ȽanDios itoc'i'ma ƚamijcano, ipaxne'ma. \p \v 67 Cal Espíritu Santo icuxe'ma lipicuejma' Zacarías. Ma to Ƚandios mimi, ma toƚta'a Zacarías tuya'e'. Tuya'e': \q1 \v 68 ¡Aƚs'najtsi'i'me ȽanDios, iƚque ƚalanDios illanc' ixanuc' Israel! \q1 Aƚtoc'iponga', tocomma aluhuaƚponga' petsi iƚne laƚ'e'eponga' laic'. \q1 Iƚniya aimalulijyaconga' illanc' ixanuc' ȽanDios. \q1 \v 69 ȽalanDios, iƚque iPoujna cal rey David, lapi'iponga' Ƚalunƚu'eyaconga'. \q1 Maƚque cal rey David itatahuelo iƚque. \q1 \v 70 Luyaipa quitine ȽanDios u'ipola' lipaxij profeta toƚta'a lo'eya. \q1 Iƚniya u'iyale'me, u'im'mola' laƚtatahueló. \q1 \v 71 Iƚe litaiqui' ȽanDios tuya'e' te ts'i'ic' laƚtoc'iyaconga'. \q1 Ticua: “Cunƚu'e'molhuo'; iƚne naixtuc'opolhuo' aimulijyacolhuo'. \q1 Jouc'a no'epolhuo' laic' ailopa'a co'eyacolhuo'.” \q1 \v 72 Ticua: “Iya' aiquimenc'ecoyacola' laixanuc'”. \q1 Iƚne lixanuc' ȽanDios maƚniya aƚtatahueló illanc'. \q1 ȽanDios i'nujuaitsi lipaxi cataiqui', iƚe lipo'no'ipola' lixanuc'. q \v 73-75 Joupa inespa lunƚu'e'monga', aimalulijyaconga' iƚniya nalixtuc'oponga'. \q1 ȽanDios toƚta'a limipa ƚaƚtatahuelo Abraham. \q1 Joupa icuapa aƚpo'no'monga' pe ailopa'a caxpaiqui', jiƚpiya laxc'onƚingoƚai'me ƚalanDios. \q1 Jahuay ƚalunxajma' lihuej'me ȽanDios, aimaƚ'econayacu lixcay. \q1 Maƚmana' fa'a li'a ƚamats', jahuay laƚpitine, luyalaico'me to luyalaicopa lixanuc' ȽanDios, iƚque cal Paxi. \q1 \v 76 Ima' mai'hua Juan, tecui'im'mo' umprofeta. \q1 Toya'a'ma litaiqui' ȽanDios, iƚque cal Cuecaj Xonca. \q1 Ima' to'huaj'me'ma ƚaƚPoujna, tolanc'e'ma lipene. \q1 \v 77 Tomuc'i'mola' lixanuc' ȽanDios. \q1 Toƚta'a ti'i'ma quiƚsina' ȽanDios tunƚu'e'mola', timenc'e'eco'mola' li'epa. \q1 \v 78 ȽanDios aƚsimponga' ninc'icuanuc'la. \q1 Tiyuf'tsi cal 'ora lapalc'o'i'monga'; ma toƚta'a lapalc'o'iponga' ȽanDios, iƚque Nopa'a lema'a. \q1 \v 79 Toƚta'a tulif'ena'mola' lan xanuc', maƚniya itsiya aiquepalc'o'ila'. \q1 Iƚniya tocomma amuf liƚpicuejma', ti'huaicoyi ma le'a lamaya. \q1 Aƚƚecona'monga' al c'a cane, jiƚpe aimaƚsueƚmot'ƚeconayacu. \p \v 80 Ƚamijcano ti'hua titoqui. I'i'ma acueca' lipicuejma'. Ai'a ti'e'ma lipenic' ȽanDios, iƚque Juan aiquimujyoxi. Tipa'a pe ailopa'a quiƚya'. ȽanDios tu'i'ma te litine timuj'moxi. Tuya'a'ma litaiqui' ȽanDios, tiquimf'eƚe lipimaye, iƚne lixanuc' Israel. \c 2 \p \v 1 Iƚniya ƚitiné cal cuecaj quincuxepa cuftine César Augusto. Ni petsi lomana' lan xanuc' ticuxe'ela' tiyenƚe ƚiƚpiƚeloƚya' pe limajnliyota liƚtatahueló. Jiƚpiya tiniƚinginnola' liƚpuftine. \v 2 Toƚta'a lipangopa lan censo fa'a li'a ƚamats'. Li'ipa aimi'eyi toƚta'a. Iƚniya ƚitiné ƚincuxepa cuftine Cirenio ticuxe ƚamats' Siria. \p \v 3 Jahuay lan xanuc' itsehuo'me ƚiƚpiƚeloƚya' liƚtatahueló, iniƚinginhuo'mola' liƚpuftine. \v 4-5 José y María ipalunca liƚpiƚya' Nazaret lopa'a al distrito Galilea. Iye'me al distrito Judea, liƚya' Belén, tiniƚinginnola' jiƚpiya liƚpuftine. Iƚe liƚya' Belén ipiƚya' ƚitatahuelo José, iƚque cal rey David. Iƚniya José y María inonc'opoƚtsi temalƚi'me. Aiquejonƚiyoƚtsi. María innay. \v 6 Mimana' liƚya' Belén, ixhuaitsi litine tipajnta ƚi'hua María. \v 7 Jiƚpiya ipo'no'ma cal te'a ƚi'hua, iƚque amijcano. Iju'e'ma quijahua', unaj'mi'ma pe lotetsoyopa linneja. José y María epi'impola' lajut'ƚ pe loxmaipa linneja. Locuena lajut'ƚ imanna xanuc', ailopa'a comanc'eyacu. \p \v 8 Maƚpiya liƚya' Belén, ma' ahuejnca, timana' nohuic'ipá mot'ƚ. Iƚe lipuqui' comana' ƚimuc'o', ti'eyi cuenna liƚmot'ƚ. \v 9 Pe lomana' iƚniya nohuic'ipá mot'ƚ icuai'ma anuli ƚepaluc caƚ'Ailli' ȽanDios. Epalc'o'i'mola' al cueca' al paxi lipepalc'o' ȽanDios. Lixim'me, ixpailij'mola' juaiconapa. \v 10 Ƚapaluc quema'a ipalaic'o'mola', timila': \p ―Aimixpailij'molhuo'. Cu'i'molhuo' al c'a li'ipa. Ni petsi lomana' lan xanuc' tixoj'ma quileta. \v 11 Itsiya jiƚpe liƚya' pe lipajnyota cal rey David, maƚpiya ipajnta Ƚonƚu'eyacolhuo'. Iƚque aCristo ƚaƚPoujna. \v 12 Jiƚpe liƚya' toƚsinna ƚaca'hua camijcano, iju'eya quijahua', tunouya pe lotetsoyopa linneja. Toƚsintsa toƚta'a ti'i'ma coƚsina' lainu'ipolhuo' al ƚinca. \p \v 13 Aiquicoƚ'ma ixim'me axpela' lapaluc' quema'a icuai'me jiƚpiya pe lopa'a ƚapaluc ƚummepa ȽanDios. Iƚniya tix'najtsi'iyi ȽanDios ticuayi: \q1 \v 14 Jahuay nomana' xonca al toncay lema'a tix'najtsi'iƚe ȽanDios, timiƚe: \q1 Ima' manDios, ƚinca umCueca'. \q1 Lan xanuc' nomana' li'a ƚamats', iƚniya pe latenƚcocopa ȽanDios, aimixhueƚmot'ƚecona'me. \m \v 15 Lapaluc' quema'a ipailinamma lema'a. Nohuic'ipá mot'ƚ ipalaic'o'moƚtsi, timiyoƚtsi: \p ―¡Cuej! ¡Ƚepá liƚya' Belén! ȽaƚPoujna ȽanDios joupa aƚmiponga' te ts'i'ic' li'ipa. ¡Ƚepá, aƚsinna! \p \v 16 Aiquicoƚ'mola' iye'me. Licuaitsa Belén ixintsa María jouc'a José jouc'a ƚacapími', iƚque tunouya petsi lotetsoyopa linneja. \v 17 Liximpá ƚapími' nohuic'ipá mot'ƚ uya'a'me limipola' ƚapaluc quema'a, iƚque ipalaicopa ƚacapími'. \v 18 Lan xanuc' licuej'me loya'apa nohuic'ipá mot'ƚ ticuayi: “¡Xinƚa'! Acueca' li'ipa.” \p \v 19 María ailopa'a quicuapa. Jahuay ti'nujuaitsi. Itine itine ti'nujuaitsi, timiyoxi: “Toƚta'a toƚta'a li'ipa”. Aiquimenc'ejma. \p \v 20 Nohuic'ipá mot'ƚ ipailinamma, ticuaita pe lomana' liƚmot'ƚ. Miyeyi lane tix'najtsi'iyi ȽanDios. Tix'najtsi'iyi liximpa, tix'najtsi'iyi lataiqui' licuejpa. Ticuayi: “ManDios, acueca' ima', acueca' lof'epa”. \p \v 21 Lixhuaitsi al paico quitine i'e'me circuncidar ƚamijcano, ipo'no'i'me quiseña licuerpo. Ecui'im'me Jesús. Toƚta'a laftine ƚapaluc quema'a lu'ipa ma quinnay María. \v 22 María ihuejco'ma litaiqui' Moisés, i'huej'moxi. Lixhuaita iƚniya ƚitiné María y José ileco'me ƚa'hua Jesús, i'hua'a'me al cuecaj xoute' lopa'a Jerusalén. Timuc'ita ȽanDios ƚaƚPoujna, tipaxneƚa'. \v 23 Ti'e'eta ma to licuxepa ƚaƚPoujna ȽanDios. Iƚe lataiqui' liniƚijmpa Moisés, tuya'e': “Cal te'a ƚo'hua ƚopajnya, iƚque i'huexi ȽanDios”. \v 24 Jouc'a titsufcota ma to loya'apa lataiqui' petsi liniƚijmpa locuxepa ȽanDios. Jiƚpe ticua: “Totsufco'ma oquexi' laijcucú, o oquexi' lan jaƚmu'”. \p \v 25 Jiƚpe al cuecaj quiƚya' Jerusalén tipa'a anuli cal xans cuftine Simeón. Iƚque aƚijca xans, ihuequi jahuay locuxepa ȽanDios. I'huaijma ticuaitsi litine ȽanDios acueca' titoc'iconatsola' lixanuc', iƚniya ixanuc' Israel. Cal Espíritu Santo ticuxe lipicuejma'. \v 26 Iƚque cal Espíritu Santo joupa lu'ipa: “Toxim'ma cal Cristo. Toxim'ma ai'a tima'mo'.” \p \v 27 Cal Espíritu Santo umme'ma Simeón ti'huaƚa' al cuecaj xoute'. Maƚpiya al 'hora icuaitsa José y María, iƚejma ƚa'hua Jesús. Ti'e'me ma to micua locuxepa ȽanDios. \v 28 Simeón lixim'ma ƚa'hua Jesús ipulai'ma, ix'najtsi'i'ma ȽanDios, timi: \q1 \v 29 ManDios maiPoujna: Itsiya lapi'iƚa' lane, iya' aicaxhueƚcoconaya, aƚmanƚa'. \q1 Joupa enanƚpa lotaiqui' ima' lalu'ipa. \q1 \v 30 Cahuelonge iƚca'a ƚomummepa, iƚca'a Ƚalunƚu'eyaconga'. \q1 \v 31 Mummepa, icuai'ma fa'a li'a ƚamats'. \q1 Ni petsi lomana' lan xanuc' ti'iƚa' quiƚsina' toƚta'a li'ipa. \q1 \v 32 Iƚque Epalc'o', tepalc'o'i'mola' liƚpicuejma' lan xanuc', iƚne aimimetsaicohuo' ima' manDios. \q1 Illanc' oxanuc', ima' malanDios, iƚque lixoc'i'monga' acueca' calata. \q1 Aƚnes'me: “Illanc' ixanuc' Israel, iƚque aƚpiƚya' xans”. \p \v 33 José jouc'a qui'máma' Jesús ticuayi: “¿Te copalaicocopa toƚta'a ƚa'hua? Aicaƚcueca.” \p \v 34-35 Simeón ipaxne'mola', timi María qui'máma': \p ―ȽanDios joupa ixpic'epa lo'iya iƚca'a ƚo'hua. Ummepa fa'a li'a ƚamats' ȽanDios tipa'a lomuc'iyacola' lan xanuc'. Iƚne aimepenufyacu, tinesc'e'me. Ima' jouc'a toteƚco'ma acueca' cumla, toxim'ma to lix'ay al cutsilo titsufai'ma ƚomunxajma', tixcai'e'mo'. \p ’Hualca aimetenƚcocoyacola' ƚo'hua, iƚne tejac'mola'. Hualca tetenƚcoco'mola', iƚne tuyalaico'me al c'a. Jiƚpe tixinim'me te ts'i'ic' liƚpicuejma' axpela' lan xanuc', iƚne ixanuc' Israel. Timuj'moƚtsi ja'ni ac'a o ja'ni ixcay liƚpicuejma'. \p \v 36 Iƚniya ƚitiné tipa'a jiƚpiya al cuecaj xoute' anuli ƚaca'no' lipuftine Ana. Qui'ailli' cuftine Fanuel, joupa imanapa. Ƚitatahuelo cuftine Aser. Ƚaca'no' Ana aprofeta, tuya'e' lixpic'epa ȽanDios. Joupa itojnapa caca'no'. Iƚque Ana apotsate, ilecopoƚtsi ƚipe'ailli' acaitsi camats', joupa imanapa. \v 37 Itsiya ixhuaita amalpuj nuxans malpuj camats' apotsate. Aimipamma al cuecaj xoute'. Itine ipuqui' jiƚpiya texc'onƚu. Aimitesma, tipalaic'o ȽanDios. \v 38 Mipalay toƚta'a Simeón icuaitsi jiƚpiya Ana. Ixintsi ƚahuac'hua Jesús, ix'najtsi'i'ma ȽanDios. \p Jiƚpe al cuecaj xoute' timana' lan xanuc' ts'iƚ'huaijma ȽanDios tunƚu'eƚa' lipiƚya' Jerusalén. Ticuayi: “Aimaƚcuxecona'monga' laƚ'eponga' laic'”. Ana ipalaic'o'mola' jahuay iƚniya, ipalaico'ma Jesús. \p \v 39 Jiƚpe al cuecaj xoute' José y María i'e'me locuxepa ȽanDios, enant'ƚipá jahuay. Lijou'ma ipailinamma, icuaitsa Nazaret liƚpiƚya' lopa'a al distrito Galilea. \v 40 Ƚamijcano ti'hua titoqui, jouc'a lipicuejma'. ȽanDios ti'hua tipaxne. \p \v 41 Amats' amats' micuaita al juic Pascua José jouc'a qui'máma' Jesús tiyeyi liƚya' Jerusalén. \v 42 Ixhuaitsi Jesús imbamaj coque' ƚemats' itse'me al juic ma to liƚ'ejma'. Ileco'me Jesús. \v 43 Lijou'ma al juic Jesús ipanenni Jerusalén. José y qui'máma' Jesús aiquiƚsina'. Tiyeyi lane ticuainata liƚpiƚya'. \v 44 Ticuayi: “Laƚpimaye iƚejmale Jesús”. Anuli litine tiyeyi lane. Lijou'ma ehue'me Jesús. Ehue'me pe loyepa liƚpimaye, jouc'a limetsaicoyoƚtsi. \v 45 Aiquixim'me. Ipailiconamma. Icuaicontsa Jerusalén ehuetsa jiƚpe. \v 46 Ehuehuo'me afane' quitine. \p Ixinghuona'me jiƚpe al cuecaj xoute' pe lomana' lan tsilaj comxiye. Tiquimf'ela', ticuis'ela'. \v 47 Jahuay noquimf'epá timiyoƚtsi: “¡Xinƚa'! Acueca' lipicuejma'. Ac'a juaiconapa titalai'e.” \v 48 Lixim'me qui'máma' y José ticuayi: “¿Te qui'ipa? ¿Te co'ecopa toƚta'a?” Quimáma' timi: \p ―Mai'hua, ¿te caƚ'ecoponga' toƚta'a? Co'ailli' jouc'a iya' juaiconapa lahuehuo'. Aƚsueƚcoyi juaiconapa. \p \v 49 Jesús timila': \p ―Imanc', ¿te calahuecopa? Ticuicomma iya' capajm'ma lejut'ƚ cai'Ailli'. ¿Te aga aicoƚsina' iƚta'a? \p \v 50 Iƚniya aiquiƚcuec'e lomipola'. \p \v 51 Lijou'ma, iyena'me jouc'a Jesús. Icuainatsa liƚpiƚya' Nazaret. Jesús ihuejco'mola'. Qui'máma' aiquimenc'ecojma li'ipa. Jahuay i'huejpa lipicuejma'. \p \v 52 Jesús ti'hua titoqui. Ti'hua ti'i xonca acueca' lipicuejma'. Etenƚcoco'ma ȽanDios, lan xanuc' jouc'a etenƚcoco'mola'. \c 3 \p \v 1-2 Juan, i'hua Zacarías, mipa'a pe ailopa'a quiƚya' ȽanDios ipalaic'o'ma, u'i'ma te ts'i'ic' lo'eya. Iƚniya ƚitiné ixhuaitsi imbamaj maque' camats' micuxe cal cuecaj quincuxepa cuftine Tiberias César. Poncio Pilato ticuxe al distrito Judea; Herodes ticuxe al distrito Galilea; Felipe ipima Herodes, ticuxela' lan distrito Iturea jouc'a Traconite. Lisanias ticuxe al distrito Abilinia. \p Mimana' lan tsila' la'aillí Anás y Caifás ȽanDios ipalaic'opa Juan. \v 3 Juan ihuejcopa limipa ȽanDios, ipanamma pe lopa'a, ti'hua jahuay ƚamats' ƚemaj panaj Jordán. Tuya'e', tu'ila' lan xanuc': \p ―Toƚsuej'menanca loƚ'epa lixcay. Tijouƚa' capo'i'molhuo'. ȽanDios tiƚonc'e'ena'molhuo' loƚjunac'. \p \v 4 Luyaipa quitine cal profeta Isaías inescopa Juan, uya'a'ma te ts'i'ic' lo'eya iƚque. Toƚta'a tuya'e' litaiqui' liniƚingiya lije'e, ticua: \q1 Petsi ailopa'a quiƚya' tuya'e' anuli cal xans, tu'ila' lan xanuc': \q1 “Toƚƚanc'eƚe lipene ƚaƚPoujna, toƚ'e'eƚe aƚijca lane pe loyaicoya. \q1 \v 5 Jahuay ƚiculhuay tima'nim'me, jahuay ƚijualay ti'oquehuo, \q1 lan juentsolay ƚaneya ti'ina'mola' ƚijca, \q1 ƚaneya petsi juaiconapa capic, tilajn‑na'mola'. \q1 \v 6 Jahuay lan xanuc' tixim'me ȽanDios munƚu'ela' lixanuc'.” \p \v 7 Icuaiyunca axpela' lan xanuc' iƚpic'a tepo'itsola' Juan. Juan timila': \p ―Imanc' ti'onƚcospolhuo' to lacaƚpo'. A'ijc'a lonƚ'ejma'. ¿Naitsi limipolhuo' toƚcuaiyunca tolapoƚe? Imanc' toƚcuayi: “Lapo'itsonga'. Toƚta'a aimaƚteƚco'me al cueca' cateƚcoya locuaicoya.” \p \v 8 ’Iya' camilhuo': Ja'ni oƚpic'a tolunƚul―le, tonƚ'eƚe al c'a ma to mi'eyi petsi al ƚinca lixhuej'menamma. Aimoƚnescona'me: “Abraham aƚtatahuelo. Iƚque aimalacani'eyaconga'.” Camilhuo': ȽanDios aimehue'e' lixanuc'. Iƚna'a lapic' nipajnya ti'e'e'mola' inaxquej Abraham. \v 9 ȽanDios ti'onƚicolhuo' to al 'ec. Joupa ipo'nompa ƚatef'conyacu huejnca ƚime al 'ec. Ja'ni ixcay ƚi'as, tixanc'onata ƚunga. \p \v 10 Lan xanuc' icuis'e'me, timiyi: \p ―¿Te caƚ'eyacu illanc'? \p \v 11 Juan italai'e'e'mola', timila': \p ―Ja'ni tipa'a oque' lotsamalo, anuli tommi'iƚa' petsi aiqui'hueca. Ja'ni tipa'a ƚofteja, tapi'i'ma pe ailopa'a coteja. \p \v 12 Jouc'a icuaiyunca lin'najts'i'iyale, iƚpic'a tepo'itsola' Juan. Icuis'e'me, timiyi: \p ―Momxi, illanc', ¿te caƚ'eyacu? \p \v 13 Juan timila': \p ―Toƚ'najtsi'iyaleƚe al ƚijca. Aimoƚfel'miyale'me. \p \v 14 Jouc'a lan soldado icuaiyunca, icuis'e'me, timiyi: \p ―Illanc', ¿te caƚ'eyacu? \p Timila': \p ―Aimoƚnantsej'mola' lan xanuc'. Aimoƚcuf'mola' lan xanuc' petsi ailopa'a co'epa. Tetenƚcocotsolhuo' lo'najtsempolhuo'. \p \v 15 Lan xanuc' timiyoƚtsi: \p ―¿Te co'iya itsiya? ¿Naitsi xans iƚca'a Juan? ¿Te iƚca'a aCristo, iƚque Ƚommeya ȽanDios? \p \v 16 Juan timila': \p ―Iya capo'icolhuo' aja'. Ticuaihuo ocuena iƚque xonca acueca'. Iya' aimaƚ'onƚspa to iƚque. Aimi'iya cuhuaƚc'e'eya lic'eji'. Iƚque tepo'ico'molhuo' cal Espíritu Santo jouc'a ƚipaƚ cunga. \v 17 Iƚque ticuaiyunni ti'onƚcospa to cal xans nofusya ƚitrigo. Ti'noƚ'ma lofuscoya, tequeyaf'ma ƚitrigo, tiƚojm'ma ƚipifuc cal trigo. Cal c'a trigo ti'huejnata lihua. Ƚipifuc tipi'enghua petsi ƚunga aimipica. \p \v 18 Toƚta'a Juan ixc'ai'i'mola' lan xanuc'. Ti'hua tixc'ai'ila'. Jouc'a tu'ila' Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios. \v 19 Juan jouc'a ixc'ai'i'ma Herodes. Iƚque Herodes exic'e'epa ƚipeno ƚipima. Ƚaca'no' cuftine Herodías. Juan itale'ma Herodes toƚta'a li'epa. Jouc'a titale jahuay nixpiya lo'epa. \v 20 Herodes i'e'ma xonca acueca', itats'etsi Juan, i'nicotsi lacarza. \p \v 21 Ai'a titats'em'me Juan iƚque tepo'ila' lan xanuc'. Mepo'iyale icuaitsi Jesús. Jouc'a epo'i'ma. Jesús mijoc'i ȽanDios eximma lema'a. \v 22 Cal Espíritu Santo imunni ihuoxaf'caitsi Jesús. Iƚque cal Espíritu lixans to anuli cal ja'mu'. Lema'a tipalay, timinni Jesús: \p ―Ima' ai'Hua ca'ehuo' capic'a juaiconapa. Latenƚma lopicuejma' jouc'a lo'ejma'. \p \v 23 Lipango'ma Jesús lipenic' ixhuaita to anuxans quimbama' ƚemats'. Lan xanuc' ticuayi i'hua José. Ƚi'ahuelo José cuftine Elí. \q1 \v 24 Elí i'hua Matat, \q1 Matat i'hua Leví, \q1 Leví i'hua Melqui, \q1 Melqui i'hua Jana, \q1 Jana i'hua José, \q1 \v 25 José i'hua Matatías, \q1 Matatías i'hua Amós, \q1 Amós i'hua Nahum, \q1 Nahum i'hua Esli, \q1 Esli i'hua Nagai, \q1 \v 26 Nagai i'hua Maat, \q1 Maat i'hua Matatías, \q1 Matatías i'hua Semei, \q1 Semei i'hua Josec, \q1 Josec i'hua Judá, \q1 \v 27 Judá i'hua Joanán, \q1 Joanán i'hua Resa, \q1 Resa i'hua Zorobabel, \q1 Zorobabel i'hua Salatiel, \q1 Salatiel i'hua Neri, \q1 \v 28 Neri i'hua Melqui, \q1 Melqui i'hua Adi, \q1 Adi i'hua Cosam, \q1 Cosam i'hua Elmodam, \q1 Elmodam i'hua Er, \q1 \v 29 Er i'hua Josué, \q1 Josué i'hua Eliezer, \q1 Eliezer i'hua Jorim, \q1 Jorim i'hua Matat, \q1 \v 30 Matat i'hua Leví, \q1 Leví i'hua Simeón, \q1 Simeón i'hua Judá, \q1 Judá i'hua José, \q1 José i'hua Jonam, \q1 Jonam i'hua Eliaquim, \q1 \v 31 Eliaquim i'hua Melea, \q1 Melea i'hua Mena, \q1 Mena i'hua Matata, \q1 Matata i'hua Natán, \q1 \v 32 Natán i'hua Davíd, \q1 Davíd i'hua Isaí, \q1 Isaí i'hua Obed, \q1 Obed i'hua Booz, \q1 Booz i'hua Sala, \q1 Sala i'hua Naasón, \q1 \v 33 Naasón i'hua Aminadab, \q1 Aminadab i'hua Admin, \q1 Admin i'hua Arni, \q1 Arni i'hua Esrom, \q1 Esrom i'hua Fares, \q1 Fares i'hua Judá, \q1 \v 34 Judá i'hua Jacob, \q1 Jacob i'hua Isaac, \q1 Isaac i'hua Abraham, \q1 Abraham i'hua Taré, \q1 Taré i'hua Nacor, \q1 \v 35 Nacor i'hua Serug, \q1 Serug i'hua Ragau, \q1 Ragau i'hua Peleg, \q1 Peleg i'hua Heber, \q1 Heber i'hua Sala, \q1 \v 36 Sala i'hua Cainán, \q1 Cainán i'hua Arfaxad, \q1 Arfaxad i'hua Sem, \q1 Sem i'hua Noé, \q1 Noé i'hua Lamec, \q1 \v 37 Lamec i'hua Matusalén, \q1 Matusalén i'hua Enoc, \q1 Enoc i'hua Jared, \q1 Jared i'hua Mahalaleel, \q1 Mahalaleel i'hua Cainán, \q1 \v 38 Cainán i'hua Enós, \q1 Enós i'hua Set, \q1 Set i'hua Adán, \q1 Adán i'hua ȽanDios. \m Joupa icula'apa. \c 4 \p \v 1 Jesús ipainamma pe lopa'a al panaj Jordán, cal Espíritu Santo ticuxe lipicuejma'. Maƚque cal Espíritu i'hua'a'ma pe ailopa'a quiƚya', ailopa'a xanuc'. \v 2 Mipa'a jiƚpe ƚonta'a Satanás ehuai'ma. Oquej nuxans quitine oquej nuxans quipuqui' icoƚ'ma lehuaipa. Jahuay iƚniya ƚitiné aiquitesma. Lixhuaitsi iƚne ƚitiné unle'enni juaiconapa. \v 3 Ƚonta'a timi: \p ―Ima' ja'ni i'Hua ȽanDios tocuxe'etsi iƚca'a ƚapic. Tomiƚa': “To'exoxi ca'i”. \p \v 4 Jesús italai'e'e'ma, timi: \p ―Al Paxi Liniƚingiya ticua: “Ƚoteja cal xans aimites'miya lipitine. Ticuicomma jouc'a jahuay litaiqui' lonespa ȽanDios.” \p \v 5 Lijou'ma ƚonta'a ileco'ma anuli ƚi'nof'quiya quijuala. Jiƚpe imuc'i'ma nulemma jahuay lan tsilaj nación lomana' li'a ƚamats'. \v 6 Timi: \p ―Capi'i'mo' comane, tocuxena'ma jahuay iƚna'a. Timetsaicom'mo' umcuecaj xonca. Itsiya iya' cacuxela', joupa lapi'impa laimane. Ja'ni caxpic'eƚa' ticuxeƚa' ocuena iya' capi'i'ma quimane, iƚque ticuxena'ma. \v 7 Ima' ma le'a laxc'onƚingaiƚa', tijouƚa' tocuxena'ma jahuay. \p \v 8 Jesús italai'e'e'ma, timi: \p ―Ima' monta'a to'huanƚa'. Al Paxi Liniƚingiya ticua: “Taxc'onƚingaiƚa' ȽanDios, iƚque omenDios. Ma le'a iƚque tomi'ma: Ima' umCueca'.” \p \v 9 Lijou'ma ƚonta'a i'hua'a'ma liƚya' Jerusalén. Icuai'etsi pe lopa'a al cuecaj xoute', xonca al toncay. Jiƚpe ecaxu'ma, timi: \p ―Ima', ja'ni i'Hua ȽanDios taiyuƚa' al 'ocay. \v 10 Al Paxi Liniƚingiya ticua: \q1 ȽanDios tumme'mola' lepaluc' quema'a, titoc'i'mo', ti'e'mo' cuenna. \q1 \v 11 Tipulnuf'mo' liƚmane, toƚta'a lapic' cane ailopa'a co'eyaco'. \q1 Aimixcai'eyaco'. \p \v 12 Jesús italai'e'e'ma, timi: \p ―Jouc'a ticua: “Aimahuai'ma ȽanDios; iƚque omenDios.” \p \v 13 Ƚonta'a lijou'nepa lehuaipa Jesús ipo'nona'ma quituca'. Aimehuaiconaya. \p \v 14 Jesús ipainamma, icuaita al distrito Galilea. Jiƚpe ixinguf'moxi acueca' lipaxnepa cal Espíritu Santo. Jiƚpe ƚamats' ni petsi lomana' lan xanuc' iƚniya icuej'me lo'epa, lonespa Jesús. \v 15 Ƚajut'ƚi pe lafoƚyomma lan xanuc' judío, jiƚpiya timuc'iyale. Jahuay ticuayi ac'a lipicuejma'. \p \v 16 Icuaitsi liƚya' Nazaret pe litojyopa. Jiƚpe i'e'ma ma to mi'ay. Litine conxajya itsufai'ma lajut'ƚ pe lafoƚyomma lan xanuc'. Ecax'ma tixhue'ma al Paxi Liniƚingiya. \v 17 Ini'im'me lijuisquiya je'e liniƚingiya litaiqui' cal profeta Isaías. Ux'malaif'ma al je'e, tixhuef'i'mola' liniƚingiya, ticua: \q1 \v 18 ȽanDios alapi'ipa ƚi'Espíritu Santo. \q1 Aƚ'huijf'epa, aƚfajpa cu'itsola' Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios. \q1 Tiquimf'eƚe lan xanuc' pe aiquiƚ'hueca. \q1 Lummepa camitsola' litats'ila': “Cuhuaƚna'molhuo'”. \q1 Jouc'a cu'itsola' lan fohue: “Caxaƚ'mena'molhuo', tolahuetsalena'me”. \q1 Pe noximpá ipime lapajnya quiƚonc'e'e'mola' cal cunta. \q1 \v 19 Alummepa camitsola' lan xanuc': “Itsiya ƚinca ȽanDios titoc'i'molhuo', tepenuf'molhuo'”. \p \v 20 Lijoupa lu'ipola' iƚiya, ijuitsaf'ina'ma al je'e, ini'ina'ma notoc'iyalepa jiƚpe lajut'ƚ. Icutshuaina'ma. Jahuay nomana' jiƚpe lajut'ƚ tehuelojnyi Jesús. \v 21 Iƚque timila': \p ―Imanc' joupa oƚcuejpá iƚe laixhuepa. Itsiya enanƚcopa jiƚe lataiqui' liniƚiya. \p \v 22 Jahuay etenƚcoco'mola' lonespa Jesús. Icuaitsi quiƚpic'a. Ticuis'eyoƚtsi, timiyoƚtsi: \p ―Iƚque, ¿te ma aƚinca i'hua José? o ¿a'i? \p \v 23 Jesús timila': \p ―Imanc' aƚmi'ma: “Ima' oxina' ƚafxi, ¡toxaƚ'mexoxi cotuca'!” Aƚmi'ma: “Aƚcuejpá lo'epa liƚya' Capernaum. Jouc'a to'eƚa' toƚta'a jifa'a lopiƚya'.” \p \v 24 Jouc'a timila': \p ―Iya' camilhuo' al ƚinca: Ja'ni anuli cal profeta ticuaitsi ma lipiƚya', aimepenufyacu. \p \v 25 ’Ƚitiné lipajmpa cal profeta Elías fa'a li'a ƚamats' uyaipa afane' camats' y onƚca aiquicuic'. Jahuay ƚamats' i'ipa cumemma. Jiƚpe ƚamats' Israel pe lopa'a Elías timana' axpela' lacaƚ'no' lam potsateya. \v 26 ȽanDios aicummaic' Elías pe lomana' iƚniya lacaƚ'no'. Umme'ma ti'huaƚa' locuenaj nación, liƚya' Sarepta, pu'hua titoc'ita anuli ƚaca'no' apotsate. Iƚe liƚya' Sarepta ahuejnca al cuecaj quiƚya' cuftine Sidón. \p \v 27 ’Ƚitiné lipajmpa cal profeta Eliseo fa'a ƚamats' Israel, timana fa'a axpela' lan xanuc' titeƚcoyi al cuana lepra. Iƚne lafcualƚay ailopa'a quixaƚcopa. Anuli ƚafcuana cuftine Naamán qui'huayomma ocuena camats' cuftine Siria, ƚinca ixaƚcona'ma iƚque. \p \v 28 Liquimf'epa toƚta'a locuapa Jesús lan xanuc' nomana' jiƚpiya lajut'ƚ, jahuay ixtulenca juaiconapa. \v 29 Itsolinanca, i'noƚ'me Jesús, ipa'a'me lema quiƚya'. Liƚya' copa'a letefcaic' quijuala. I'hua'a'me li'huesca ƚijuala, teca'nita liculhuo. \v 30 Jesús uyaico'ma nolojmay xanuc', i'huana'ma. \p \v 31 Icuaitsi liƚya' Capernaum, lopa'a al distrito Galilea. Litine conxajya imuc'i'mola' lan xanuc'. \v 32 Imetsaico'me acueca' comxi. Ixim'me tipa'a limane, al c'a timuc'iyale. \p \v 33 Lajut'ƚ pe lafoƚyomma lan xanuc' jiƚpe tipa'a anuli cal xans itsufaipa conta'a. Cal xans ija'a'ma ujfxi, timi Jesús: \p \v 34 ―Ima' cunJesús, mas Nazaret, ¿te cotsufaicomma pe laƚmana' illanc'? ¿Ja'ni ocuaiyoco'ma aƚjou'netsonga'? Aƚpo'notsonga' caƚtuca'. Iya' nimetsaicohuo' naitsi ima'. Ima' umPaxi, co'huayomma ȽanDios. \p \v 35 Jesús itale'ma ƚonta'a, timi: \p ―¡Ti‑ch'ixcotso'! ¡Taipanni iƚca'a cal xans! \p Mehuelojnyi jahuay lan xanuc' ƚonta'a eca'ni'ma cal xans ƚamats', ipananni. Aiquixcai'e cal xans. \v 36 Lan xanuc' ixpailij'mola', timiyoƚtsi: \p ―¿Te cataiqui' jiƚta'a? Iƚque cal xans ti'hua limane ticuxe'ela' lontahue, iƚniya tilipalnamma. \p \v 37 Jahuay iƚe ƚamats' ni petsi lomana' lan xanuc' icuej'me lo'epa jouc'a lonespa Jesús. \p \v 38 Jesús ipanni jiƚpe lajut'ƚ pe lafoƚyomma lan xanuc'. I'hua'ma itsufai'ma lejut'ƚ Simón. Jiƚpe ƚi'maco Simón tunouya textafque, tepi'i ƚinu' juaiconapa. Ixa'hue'me Jesús titoc'iƚa' jiƚque ƚaca'no'. \v 39 Jesús icuaitsi pe lopa'a ƚaca'no' ƚaxtafpa, ic'ommai'ma itale'ma ƚipinu'. Ƚipinu' iƚojn‑na'ma. Aiquicoƚ'ma, ƚaca'no' itsahuenanni, ites'mi'mola' lan xanuc'. \p \v 40 Joupa if'acoƚaipa cal 'ora, lan xanuc' iƚejma jahuay lilefcualƚay pe lopa'a Jesús, ituca' ituca' liƚcuana. Jesús ixpayaf'mola' anuli anuli, ixaƚ'mena'mola'. \v 41 Axpela' lontahue ipalumma lafcualƚay. Iƚne lontahue tija'ayi timiyi: \p ―Ima' i'Hua ȽanDios. \p Jesús itale'mola'. Timila': \p ―Aimoluya'acona'me toƚta'a. \p Iƚniya iƚsina' naitsi Jesús, iƚque cal Cristo. \p \v 42 Lihuequi litine liƚic'ejma Jesús ipanni i'hua'ma petsi ailopa'a quiƚya'. Lan xanuc' tehueyi. Ixim'me, timiyi: \p ―Aimo'huana'ma, topajnla' fa'a laƚpiƚya'. \p \v 43 Jesús timila': \p ―Iya' ai'huanapa cuyaicota ocuenaye quiƚeloƚya'. Jouc'a cu'itola' iƚniya lan xanuc': “ȽanDios cal Rey tijoc'ila' lixanuc' tihuejcoƚe”. ȽanDios alummepa toƚta'a ca'eƚa'. \p \v 44 Lijou'ma i'huana'ma. Jiƚpiya ƚilemats' lan xanuc' judío ni petsi lomana' ƚajut'ƚi pe lafoƚyomma lan xanuc' ti'hua tuya'e' Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios. \c 5 \p \v 1 Anuli litine Jesús tecaxu ƚema al cuecaj quin'nuhua' Genesaret, jouc'a lacui'impa lin'nuhua' Galilea. Axpela' lan xanuc' efoƚya jiƚpiya tiquimf'eyi mu'ila' litaiqui' ȽanDios. Titants'iyi Jesús. \v 2 Jesús ixim'ma tipa'a oque' lam barco jiƚpe ƚema caja. Liƚpoujnalá ailomana', imulumma tipajyi ƚiƚxami. \v 3 Jesús if'aj'ma anuli al barco, iƚe libarco Simón. Ixahue'epa Simón tiƚoc'ai'eƚa' nihuata libarco. Toƚta'a i'e'ma. Jesús micutsu jiƚpe al barco timuc'ila' lan xanuc' nomana' ƚema caja. \p \v 4 Lijoupa limuc'iyalepa, timi Simón: \p ―Ima' jouc'a lof'as lin'noƚpá catuye toƚ'hua'aƚe al barco. Toƚcuaitsa nolojmay caja tolacajm'mita ƚoƚxami, ti'nijmoƚaita latuye. \p \v 5 Simón italai'e'e'ma, timi: \p ―Momxi, aƚ'epá canic' jahuay lipuqui'. Aicaƚ'noƚi. Itsiya ima' aƚminga': “Tolacajm'mita ƚoƚxami”. Ne', ima' aƚcuxe'enga', lihuejco'mo'. Cacuxe'etola' laipin'noƚpá catuye tecajm'mita ƚiƚxami. \p \v 6 Ecajm'mihuo'me ƚiƚxami, imantsi catuye, coƚa' tits'aƚquehuo. \v 7 Liƚf'as quin'noƚpá catuye timana' locuenaj barco. Simón jouc'a liƚejmale ijoc'i'me iƚniya ticuaiyunca titoc'im'mola'. Icuaitsa imantsola' catuye loquej lam barco. Juaiconapa icuntaj'mola' lam barco, coƚa' ti'nijmoƚecu laja'. \v 8 Lixim'ma toƚta'a Simón Pedro exc'onƚingai'ma li'mitsi' Jesús, timi: \p ―Maipoujna, aƚpo'noƚa' caituca'. Iya' ninxans juaiconapa acueca' laijunac', catay calaic'ata maƚejmaleyacu. \p \v 9 Simón jouc'a liƚejmale nomana' jiƚpe libarco ixpailij'mola' juaiconapa liximpá i'noƚ'me axpela' latuye. \v 10 Liƚejmale Simón nomana' locuenaj barco, iƚne Jacobo y Juan inaxque' Zebedeo, jouc'a ixpailij'mola'. Jesús timi Simón: \p ―Aimixpaij'mo'. Capi'i'mo' locuena copenic'. Aimahueconayacola' latuye. Tahuetola' lan xanuc' lihuejla' iya'. \p \v 11 I'hua'a'me liƚbarco ƚema caja. Ipo'no'me jahuay, ihuej'me Jesús. \p \v 12 Mipa'a Jesús anuli liƚya' icuaiyunni anuli cal xans tipa'a licuana cuftine lepra. Jahuay licuerpo imanna cahuí. Ixim'ma Jesús ic'ommof'cai'ma ƚamats', tixahue'e titoc'iƚa', timi: \p ―Maipoujna, ima' nipajnya latufc'enƚa', caxinxoxi aƚ'inƚa' limpio. ¿Ja'ni to'e'ma? \p \v 13 Jesús i'nij'ma limane, iƚaf'ma ƚafcuana, timi: \p ―Ca'e'ma, ti'intso' limpio. \p Aiquicoƚ'ma iƚojn‑na'ma lehui. \v 14 Jesús ixc'ai'i'ma, timi: \p ―Aimo'itola' lan xanuc' te ts'i'ic' li'ipo'. Nij naitsi mi'iya quixina'. To'huaƚa', tomujxoxi ƚa'ailli'. Moisés joupa icuxepa te ts'i'ic' mitsufcoyacu iƚniya pe lixaƚconapola' liƚcuana iƚe alepra, ima' totsufcotsi jouc'a. Toƚta'a aƚsim'monga' lihuejcoyi iƚe lataiqui'. \p \v 15 Tama Jesús timi: “Nij naitsi mi'iya quixina'”, lan xanuc' xonca icuej'me lo'epa. Icuaiyunca axpela' lan xanuc'. Iƚpic'a tiquimf'eƚe Jesús lomuc'iyalepa, iƚpic'a tixaƚ'menatsola' liƚcuana. \v 16 Camna, camna Jesús tijuc'iyoxi. Itsehuo'ma pe ailopa'a quiƚya', pe ailopa'a xanuc', jiƚpe tipalaic'o qui'Ailli'. \p \v 17 Anuli litine timuc'ila' lan xanuc'. Jiƚpe timana' lan xanuc' fariseo, jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios. Iƚniya quiyouyomma jahuay ƚiƚeloƚya' al distrito Galilea, jouc'a al distrito Judea, jouc'a al cuecaj quiƚya' Jerusalén. Jiƚpiya ȽanDios timuqui lipepaxi, Jesús tixaƚ'menala' lafcualƚay. \p \v 18 Icuaiyunca hualca lan xanuc' iƚtaic' anuli ƚuhuaqueya xans, tunaf'ya ƚihuijm‑ma'. Ehue'me te co'iya muyai'eyacu ƚiƚpefcuana ticuai'etsa pe lopa'a Jesús. \v 19 Jiƚpe efot'ƚeyoƚtsi axpela' lan xanuc' aimi'iya mitsufai'eyacu. If'ajli'me al toncay lajut'ƚ, enai'e'me luhua'e cajut'ƚ, jiƚpiya ecajnco'me ƚuhuaqueya xans. Ecajmpá to qui'ic' ƚihuijm‑ma' nolojmay xanuc', maƚpe pe lopa'a Jesús. \v 20 Jesús ixim'mola' ti'huaiyijnyi tixaƚ'mena'ma cal xans, timi: \p ―Maipima, lojunac' joupa iƚojn‑napa. \p \v 21 Lan xanuc' fariseo jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios ticuayi liƚpicuejma': “¿Naitsi iƚca'a cal xans? Ti'e'eyoxi to ȽanDios. Ma le'a ȽanDios tiƚonc'e lajunac', iƚca'a a'i.” \v 22 Jesús ixina' toƚta'a ticuayi liƚpicuejma'. Icuis'e'mola': \p ―Imanc', ¿te coƚnescopa toƚta'a loƚpicuejma'? \v 23 ¿Ja'ni toƚsinyi ipime iƚiya laimipa cal xans: “Lojunac' joupa iƚojn‑napa”? Ja'ni camiƚa': “Totsahuenni, to'huaƚa'”, ¿te toƚsim'me a'i quipime iƚe lataiqui'? \v 24 Itsiya camuc'i'molhuo' icueya laimane. Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. Ma capa'a fa'a li'a ƚamats' ti'i'ma quiƚonc'e'e'mola' liƚjunac' lan xanuc'. \p Timi ƚuhuaqueya xans: \p ―Totsahuenni. Tonif'la' ƚohuijm‑ma'. To'huanƚa' lomejut'ƚ. \p \v 25 Mehuelojnyi jahuay lan xanuc' aiquicoƚ'ma, cal xans itsahuenanni, ecaxna'ma. Inif'ma ƚihuijm‑ma', i'huana'ma lejut'ƚ, tix'najtsi'i ȽanDios. \v 26 Jahuay nomana' jiƚpe lajut'ƚ tocomma tipailo liƚpicuejma'. Ixim'me juaiconapa acueca' li'e'ma Jesús. Ix'najtsi'i'me ȽanDios. Ixpailij'mola', timiyoƚtsi: \p ―Itsiya aƚsimpá acueca' li'ipa. \p \v 27 Jesús ipanni jiƚpe i'hua'ma, ixim'ma anuli ƚin'najtsi'iyale cuftine Leví, ticutsu pe lo'najtsi'iyaleyompa. Jesús timi: \p ―Lihuejla'. \p \v 28 Leví itsahuenni, ipo'no'ma jahuay, ihuej'ma Jesús. \p \v 29 Jiƚpe lejut'ƚ Leví i'eyo'ma lijuic Jesús. Jiƚpe Jesús titetsoyi ts'ilihuequi jouc'a axpela' lin'najtsi'iyale jouc'a ocuenaye xanuc'. \v 30 Jiƚpiya timana' lan xanuc' fariseo jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios, iƚniya tihuejcoyi liƚ'ejma' lam fariseo. Tixtuc'oyi Jesús. Timinnila' ts'ilihuequi: \p ―Imanc', ¿te coƚtetsocopa, te coƚsnacopa anuli lin'najtsi'iyale y locuenaye lan xanuc', iƚne aimihuejcoyi locuxepa ȽanDios? \p \v 31 Jesús italai'e'e'mola', timila': \p ―Lan xanuc' pe ailopa'a quiƚcuana aimicuicomma no'eyacola' cafxi. Laxtafpola' ƚinca ticuicomma no'eyacola' cafxi. \v 32 Iya' aicuaicoco'ma cajoc'itsola' ts'iƚtaic' quiƚjunac', tixhuej'menanca. Aicajoc'ila' pe ailopa'a quiƚjunac'. \p \v 33 Lijou'ma, timiyi Jesús: \p ―Ts'ilihuequi Juan itine itine tixnet'ƚyi, aimitetsoyi, tijoc'iyi ȽanDios. Ma' anuli lo'epa ts'ilihuequi lam fariseo. Ima' ts'ihuejhuo' aimixnet'ƚyi, titetsoyi, tixnayi, ma to lo'epa jahuay lan xanuc'. \p \v 34 Jesús italai'e'e'mola', timila': \p ―Mipa'a namaneya, ¿te ticuxe'e'mola' liƚejmale aimitetso'me? \v 35 A'i. Ticuaitsi litine tiƚonc'e'enatsola' namaneya, iƚne liƚejmale timanecu quiƚtuca', iƚniya ƚitiné ƚinca tixnet'ƚ'me, aimitetsoyacu. \p \v 36 Jesús ti'hua timuc'ila'. Ipango'ma i'onƚico'ma lomuc'iyalepa. Timila': \p ―¿Te tolipa'a'me tutani anuli al ts'e loƚpijahua', tolanajmot'ƚico'me lafane loƚpijahua'? A'i. Ailopa'a no'eya toƚta'a. Ja'ni toƚta'a tonƚ'eƚe aimetenƚcocoya lafane lijahua'. Aimi'eya quipenic' ni lafane ni al ts'e. \p \v 37 ’Jouc'a aimoƚc'ej'miyacu al ts'ej vino lafane' pontalay quixmi. Ja'ni toƚta'a tonƚ'eƚe al ts'e vino tits'aƚ'mola' lafane' pontalay quixmi, tic'ejaiquehuo al ts'ej vino, timinsco'mola' ƚixmi. \v 38 Al ts'ej vino toƚc'ej'mi'me al ts'ej ponta quixmi. \v 39 Jouc'a camilhuo': Pe noxnapa litojpa vino aiquipic'a al ts'ej vino. Ticua: “Xonca ac'a litojpa vino”. \c 6 \p \v 1 Anuli litine conxajya Jesús jouc'a ts'ilihuequi tuyalaicoyi nolojmay cal trigo. Ts'ilihuequi ipa'apá ƚixpaj cal trigo, untaijco'me liƚmane, ite'me. \v 2 Hualca lan xanuc' fariseo icuis'em'mola' ts'ilihuequi Jesús, timinnila': \p ―Imanc', ¿te coƚ'ecopa toƚta'a? Ailopa'a lane mi'enyacu toƚta'a. Itsiya itine conxajya. \p \v 3 Jesús italai'e'e'mola', timila': \p ―¿Te aga aicoƚsuec' li'epa David anuli litine tunle'eyi jouc'a liƚejmale? \v 4 Itsufai'ma lejut'ƚ ȽanDios. Epenuf'ma lam paxi ca'i lopa'a jiƚpe, iƚque ƚa'i i'huexi ȽanDios. Lan xanuc' aimi'iya mitejacu, ma le'a la'aillí tite'me. Ƚinca David ite'ma, epi'i'mola' liƚejmale, jouc'a ite'me. \v 5 Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. Iya' naPoujna. Iya' caxpic'e te ts'i'ic' lo'eyacu laixanuc' litine conxajya. \p \v 6 Ocuena quitine conxajya Jesús timuc'iyale lajut'ƚ pe lafoƚyomma lan xanuc'. Jiƚpe tipa'a anuli cal xans ijuƚpa al c'a quimane. \v 7 Jiƚpe timana' lan xanuc' fariseo, jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios. Tehuelaifyi Jesús. Ticuayi: “Itsiya itine conxajya. Aga tixaƚ'meyale'ma. Ja'ni toƚta'a ti'eƚa', aƚcufta.” \v 8 Jesús ixina' locuapa iƚne liƚpicuejma'. Timi cal xans ƚijuƚpa quimane: \p ―Totsahuenni. To'huanni. Tacaxla' jifa'a. \p Cal xans itsahuenni, i'hua'ma, ecax'ma jiƚpe limipa Jesús. \v 9 Jesús timila': \p ―Aƚtalai'e'eƚa' imanc'. Litine conxajya, ¿te ts'i'ic' caƚ'eyacu? ¿Te ts'ipic'a ȽanDios? ¿Aƚ'e'me al c'a o aƚ'e'me lixcay? ¿Lunƚu'e'me anuli cal xans? O ¿alacani'e'me? \p \v 10 Jesús ehuelojm'mola' lan xanuc' micutshuoƚanna jiƚpiya. Timi cal xans: \p ―To'nijla' lomane. \p Cal xans i'nij'ma limane, ixaƚcona'ma nulemma. \v 11 Lan xanuc' fariseo jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios ixtulenca juaiconapa. Ipalaic'o'moƚtsi, timiyoƚtsi: “¿Te caƚ'e'eyacu iƚque cal xans Jesús?” \p \v 12 Iƚniya ƚitiné Jesús if'aj'ma ƚijualay tipalaic'ota ȽanDios. Iƚpe ipanenni jahuay lipuqui', tipalaic'o ȽanDios. \v 13 Joupa epalc'opa ijoc'i'mola' ts'ilihuequi ticuaiyunca pe lopa'a. I'huijf'e'mola' imbamaj coquexi'. Iƚniya ecui'i'mola' lan apóstole. Liƚpuftine iƚniya: \q1 \v 14 Simón, Jesús ecui'i'ma locuena quipuftine, iƚe aPedro. Andrés, iƚque ipima Simón. \q1 Jacobo jouc'a Juan, Felípe jouc'a Bartolomé, \q1 \v 15 Mateo jouc'a Tomás, Jacobo iƚque i'hua Alfeo, jouc'a ƚocuena Simón. Ate'a iƚquiya Simón anuli liƚpicuejma' lan xanuc' nocuapá: “Lunƚu'e'me ƚalamats'”. \q1 \v 16 Judas, iƚque i'hua anuli cal xans cuftine Jacobo, jouc'a Judas Iscariote, iƚque nocuya Jesús. \p \v 17 Jesús jouc'a ts'ilihuequi imulnanca ƚijuala. Icuaiyunca ƚihuojma, ecaxma jiƚpiya Jesús. Jiƚpe timana' axpela' ts'ilihuequi Jesús jouc'a axpela' lan xanuc', iƚniya quiyouyomma ni petsi al distrito Judea, jouc'a quiyouyomma al cuecaj quiƚya' Jerusalén, jouc'a ƚamats' ƚema caja pe lopa'a ƚiƚeloƚya' Tiro y Sidón. Icuaicoco'me tiquimf'eƚe litaiqui' Jesús, tixaƚ'menatsola' liƚcuana. \v 18 Loteƚ'mipola' ƚonta'a, ixaƚcona'mola'. \v 19 Lafcualƚay noxpayaf'pá Jesús tixingufyi lipepaxi. Jahuay lafcualƚay ixaƚcona'mola'. Toƚiya jahuay lan xanuc' tehueyi tixpayaf'le Jesús. \p \v 20 Mehuelongila' ts'ilihuequi Jesús timila': \p ―Imanc', ja'ni ailopa'a coƚ'hueca, ƚinca tuluyalaicoyi al c'a. Pe loƚmana' tipa'a ȽanDios cal Rey, toƚmana' anuli. \p \v 21 ’Ja'ni itsiya tulunle'eyi, ƚinca tuluyalaicoyi al c'a. Ticuaihuo litine tinajntolhuo'. \p ’Ja'ni itsiya toƚjolijyi, ƚinca tuluyalaicoyi al c'a. Ticuaihuo litine tixojna'ma cunlata. \p \v 22 ’Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. Ticuaitsi litine ti'entsolhuo' laic' imanc' ts'alihuequi, ja'ni tenajtsolhuo', aimepenufilhuo', ja'ni timintsolhuo' quixcay cataiqui', ja'ni tilaiquintsolhuo' jouc'a loƚpuftine, ti'iƚa' coƚsina' tuluyalaicoyi al c'a. \v 23 ¡Toliyuc'tseƚe tixojla' cunlata! Jipu'hua lema'a tipa'a al cueca' lapi'inyacolhuo'. Imanc' ti'onƚcospolhuo' to lam profeta. Loƚsanuc' ti'elhuo' laic'. Loƚtatahueló ma' anuli li'epá, iteƚ'mim'mola' lam profeta. \p \v 24 ’Imanc' ja'ni ts'acueca' coƚ'huexi, a'ijc'a muluyalaicoyi. Joupa olapenufpá. \p \v 25 ’Imanc' ja'ni itsiya ixhuaiyilhuo', ƚinca a'ijc'a muluyalaicoyi. Ticuaihuo litine tulunle'e'me. \p ’Imanc', ja'ni itsiya tixoqui cunlata, tunlixoyi, ƚinca a'ijc'a muluyalaicoyi. Ticuaihuo litine toƚhuotso'me, toƚjolij'me. \p \v 26 ’Ja'ni jahuay lan xanuc' tinescolhuo' ma le'a al c'a, ƚinca a'ijc'a muluyalaicoyi. Ja'ni toƚta'a lo'ipolhuo' imanc' ti'onƚcospolhuo' to lam profeta nofelƚaiquepá. Lan xanuc' nonescopolhuo' al c'a itsiya, liƚtatahueló iƚniya toƚta'a linescopa. Aiquilimetsaijma ja'ni nofelƚaiquepá profeta. \p \v 27 ’Imanc' naƚcuec'epa camilhuo': Toƚ'etsola' capic'a laixtuc'opolhuo'. Toƚ'etsola' al c'a iƚne no'epolhuo' laic'. \v 28 Toƚpaxnetsola' pe nomipolhuo' quixcay cataiqui'. Toƚsahue'eƚe ȽanDios titoc'itsola' iƚne no'epolhuo' lixcay. \v 29 Ja'ni tuntaftso' lopeque, tomuc'iƚa' locuena lopeque. Ja'ni texic'e'etso' lopuquiya, aimocuanaj'ma lotsamalo, tommi'iƚa' jouc'a. \v 30 Ja'ni tixahue'etso', tapi'itsola' jahuay iƚniya. Ja'ni texic'e'etso' ƚo'huexi, aimomi'ma: “Aƚpai'inƚa'”. \v 31 Ma to imanc' oƚpic'a ti'entsolhuo' al c'a, toƚta'a toƚ'etsola' loƚf'as xanuc'. \p \v 32 ’Ja'ni toƚ'etsola' capic'a ma le'a iƚniya no'epolhuo' capic'a, ¿te ȽanDios tetenƚcoco'ma loƚ'ejma'? A'i. Ma toƚta'a mi'eyi locuenaye lan xanuc', iƚne pe aimihuejyi locuxepa ȽanDios. \v 33 Ja'ni toƚtoc'itsola' ma le'a iƚniya notoc'ipolhuo', ¿te ȽanDios tetenƚcoco'ma loƚ'ejma'? A'i. Ma toƚta'a mi'eyi locuenaye lan xanuc', iƚne pe aimihuejyi locuxepa ȽanDios. \v 34 Ja'ni tolapi'itsola' ma le'a iƚniya nopai'iconayacolhuo', ¿te ȽanDios tetenƚcoco'ma loƚ'ejma'? A'i. Toƚta'a mi'eyi locuenaye lan xanuc', iƚne pe aimihuejyi locuxepa ȽanDios. Iƚniya tepi'innila' quiƚtomí petsi lopai'iconayacola'. \p \v 35 ’Imanc' tonƚ'e'mola' capic'a pe no'epolhuo' laic'. Toƚtoc'itsola' jahuay loƚf'as xanuc'. Ja'ni tixahue'etsolhuo' tonlapi'i'mola'. Aimoƚnes'me: “Ne', lapi'iconaƚa'”. Imanc' ja'ni lihuejcoƚa' iƚta'a laitaiqui' tunlulij'me acueca'. Ti'onƚcotolhuo' loƚ'ejma' to li'ejma' coƚ'Ailli', iƚque Nopa'a lema'a xonca al toncay. Iƚque tama aimix'najtsi'iyi, tama ixcay xanuc', ma ti'hua titoc'ila'. \p \v 36 ’Coƚ'Ailli' Nopa'a lema'a tixinnila' acuanuc'la jahuay lan xanuc'. Imanc' jouc'a toƚsintsola' acuanuc'la loƚf'as xanuc'. \p \v 37 ’Imanc' aimoƚnesco'mola' loƚf'as xanuc', toƚta'a aiminescoyacolhuo'. Aimolacani'e'mola' locuenaye, toƚta'a aimecani'enyacolhuo' imanc'. \v 38 Tolimenc'e'ecotsola' liƚjunac' loƚf'as xanuc', toƚta'a timenc'e'ecom'molhuo' loƚjunac' imanc'. Tolapi'itsola' locuenaye, toƚta'a tepi'icona'molhuo'. Tepi'icom'molhuo' al c'a alxpijma', lixhueya tentenca ipijuala, ti'e'em'mo' titsujoƚaiquemma. \p \v 39 Jesús ti'hua tipalaic'ola', i'onƚico'mola' lo'iyacola' lan xanuc' petsi amuf liƚpicuejma', ticua: \p ―Anuli cal fo', ¿te ti'i'ma texaƚ'ma ƚif'as fo', timuc'i'ma lane? A'i. Loquexi' tecajm'moƚaita lina. \p \v 40 ’Cal xans naihuejpa ƚipomxi ma le'a tihuequi, a'i xonca acueca' xans. Aimicuxeya ƚipomxi. Tijouƚa' joupa ihuic'ipa ti'onƚcota to ƚipomxi. \p \v 41 ’Ima', ¿te cofmehuelojncopa ƚopima ƚipifuc li'u? ¿Te aimahuelojnyoxi lo'nico laxma lo'u? \v 42 Mipa'a laxma jiƚpe lo'u, ¿te cofmicoya ƚopima: “Maipima, lapi'iƚa' lane quiƚonc'e'e'mo' ƚipifuc lo'u”? Ma le'a to'e'eyoxi xonca. Ate'a taipa'aƚa' al cuecaj laxma lo'nico lo'u. Tijouƚa', tahuelojm'ma al c'a, nipajnya taipa'a'ma ƚipifuc ƚopa'a li'u ƚopima. \p \v 43 ’Ja'ni ac'a al 'ec aimi'iya mi'asya ƚixcay qui'as. Ja'ni ixcay al 'ec aimi'iya mi'asya cal c'a qui'as. \v 44 Toxinƚa' ƚi'as, toƚta'a taimetsaico'ma jale c'ec iƚca'a. Petsi litac cantsinni aimoxinya lan higo. Petsi al xummi aimoxinya lan 'uva. \v 45 Cal c'a xans tipa'e al c'a li'hueca jiƚpe lipicuejma'. Ƚixcay xans tipa'e lixcay li'hueca jiƚpe lipicuejma'. Ma to quimanna lipicuejma', ja'ni al c'a ja'ni ixcay, toƚta'a litaiqui' tipamma lico. \p \v 46 ’Imanc', ¿te caƚmicopa: “MaƚPoujna, maƚPoujna”, tijouƚa' aimonƚ'eyi ma to laifmipolhuo'? \v 47 Camuc'i'molhuo' ƚo'onƚcoya cal xans nocuaiya pe laifpa'a, aƚquimf'e laitaiqui', lihuejma. \v 48 Ca'onƚico'ma to cal xans nilanc'epa lejut'ƚ. Ipu'ma a'ojca, i'huajco'ma ƚixmi capic. Maƚpiya titsahue'ehuo quejut'ƚ. Litine lipanni axpe' al pana', lixpe'ma laja', unts'af'i'ma lajut'ƚ, iƚe lajut'ƚ aiquifenna. Ailopa'a qui'ipa, joupa ilange juaiconapa. \p \v 49 ’Cal xans ja'ni ma le'a aƚquimf'epa laitaiqui', iƚque ca'onƚico'ma to cal xans ituca' li'ejma'. Iƚque lilanc'epa lejut'ƚ aiquipucufi. Litsahue'eyomma pe ƚixaƚi camats'. Lipanni al pana', acueca' unts'af'i'ma laja', lajut'ƚ aiquicoƚ'ma, eteƚquemma. Ecanipa nulemma. \c 7 \p \v 1 Lijoupa lipalaic'opola' toƚta'a lan xanuc' nomana' jiƚpiya, Jesús i'hua'ma, itsufai'ma liƚya' Capernaum. \v 2 Jiƚpe tipa'a anuli cal mozo juaiconapa textafque, tima'ma. Ƚipoujna ticuxela' amaxnu lisoldado. Iƚque nocuxepola' lan soldado ti'ay capic'a juaiconapa ƚimozo. \v 3 Licuej'ma tixaƚ'menala' Jesús lafcualƚay umme'mola' hualca lan tsilaj xanuc' judío, iƚne noxpijpá lataiqui', tiyeƚe pe lopa'a Jesús. Tilecotsa, ticuaiyunni lejut'ƚ, tixaƚ'me'ma ƚimozo. \v 4 Iƚne lan tsilaj xanuc' judío icuaitsa pe lopa'a Jesús. Inonc'o'me, timiyi: \p ―To'huanni, totoc'ita jiƚque nocuxepola' lan soldado. Iƚque ac'a xans. \v 5 Aƚ'enga' capic'a illanc' ixanuc' Israel. Aƚƚanc'e'eponga' anuli lajut'ƚ pe lalafot'ƚeyopoƚtsi. \v 6 Jesús iyejmale'me. Ai'a ticuaita lejut'ƚ nocuxepola' soldado italecuf'me locuenaye lummeconapola'. Timiyi Jesús: \p ―Nocuxepola' soldado timihuo': “Maipoujna, aimocuaicohuo. Aimoxoc'i'moxi. Iya' caxinyoxi juaiconapa na'hua xans. Aimi'iya motsufaiya lainejut'ƚ. \v 7 Iya' aimi'iya catalecufyaco'. Caxina calaic'ata. Ma le'a tonesla': Tixaƚconƚa' ƚomozo, tijouƚa' tixaƚcona'ma. \v 8 Iya' quihuejma naƚcuxepa, jouc'a cacuxela' laisoldado. Cami'ma anuli: To'huaƚa', iƚque ti'hua'ma. Cami'ma ƚocuena: To'huanni, iƚque ti'huamma. Cami'ma ƚaimozo: To'eƚa', ma ti'e'ma.” \p \v 9 Licuej'ma Jesús toƚta'a linespa ƚincuxepa, etenƚcoco'ma juaiconapa. Ipai'e'moxi ipalaic'o'mola' lan xanuc' liƚenc'e, timila': \p ―Iƚque cal xans lixanuc' aimimetsaicoyi ȽanDios. Imanc' ixanuc' Israel tolimetsaicoyi ȽanDios. Camilhuo': Ailopa'a caiximpa nij naitsi imanc' to iƚque cal xans. Iƚque ƚinca xonca ti'huaiyinge ȽanDios. \p \v 10 Ipailinamma lummeconapola', licuainata lejut'ƚ ƚincuxepa iximpá ƚafcuana joupa ixaƚconapa. \p \v 11 Lijou'ma Jesús i'hua'ma anuli liƚya' cuftine Naín. Iƚejmale ts'ilihuequi jouc'a axpela' lan xanuc'. \v 12 Jesús micuaispa huejnca pe lotsufaicompa liƚya' jiƚpiya tilipalumma lan xanuc' iƚtaic' anuli ƚimanapa. Iƚque ƚimanapa, ƚaca'no' anuli qui'hua. Qui'máma' apotsate. Axpela' lan xanuc' iƚpe liƚya' liƚejmale ƚaca'no'. \v 13 Jesús ehuelojm'ma ƚaca'no', ixim'ma cuanuc', timi: \p ―Aimojoj'ma. \p \v 14 Iƚoc'huai'ma pe lopa'a ƚimanapa. Ixpayaf'ma lonaf'ya ƚimanapa. Iƚne ts'iƚtaic' ecaxoƚ'me. Jesús timi: \p ―Mamijcano, camihuo': Totsahuenni. \p \v 15 Ƚimanapa icutsaina'ma, ipango'ma ipalai'ma. Jesús exat'ƚina'ma qui'máma'. \v 16 Jahuay lan xanuc' ixpailij'mola'. Ixim'me acueca' li'ipa. Ix'najtsi'i'me ȽanDios, ticuayi: \p ―Anuli cal cuecaj profeta icuai'ma pe laƚmana'. ȽanDios icuai'ma, aƚtoc'inga' illanc' ixanuc'. \p \v 17 Ni petsi al distrito Judea, jouc'a ƚamats' ahuejnca jiƚpiya, lan xanuc' icuej'me li'epa Jesús. \p \v 18 Jouc'a Juan Bautista icuej'ma jahuay iƚna'a. Ts'ilihuequi u'ipá. Juan ijoc'i'mola' oquexi' ts'ilihuequi, \v 19 umme'mola' pe lopa'a Jesús, ticuis'etsa, timitsa: “Itsiya aƚ'huaicoyi ƚocuaicoya ƚommeya ȽanDios. ¿Te ima'? o ¿te ti'hua aƚ'huaico'me ƚocuaicoya?” \p \v 20 Iƚne icuaitsa pe lopa'a Jesús, timiyi: \p ―Juan Bautista alummeponga' licuis'e'mo', timi'mo': “Aƚ'huaicoyi ƚocuaicoya Ƚommeya ȽanDios, ¿te ima'? o ¿te ti'hua aƚ'huaico'me ƚocuaicoya?” \p \v 21 Maƚe litine Jesús tixaƚ'mela' axpela' lafcualƚay, ituca' ituca' liƚcuana. Jouc'a ipa'apola' lontahue litsuflaipá lan xanuc'. Jouc'a axpela' lam fohue tehuetsalenayi, joupa ixaƚ'menapola' Jesús. \v 22 Iƚque timila' lummepolaj Juan: \p ―Ne', tonƚenƚe. Toƚcuaitsa pe lopa'a Juan tolu'itsa te ts'i'ic' loƚsimpa, loƚcuejpa. Toƚmita: \q1 Tehuetsalenayi lam fohue, tiyenayi lam coxo, \q1 tixaƚconnala' ts'ilehui lepra, ti'inala' limpio, \q1 ticuejnayi lan taƚpe, timaf'inayi limanapola'. \q1 Lan xanuc' pe aiquiƚ'hueca tu'innila' Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios. \p \v 23 ’Jouc'a toƚmitsa Juan: “Cal xans natenƚcocopa lai'ejma' iƚque ƚinca al c'a loyaicoya”. \p \v 24 Iyena'me lummepolaj Juan. Jesús ipango'ma ipalaic'o'mola' lan xanuc' lefoƚya jiƚpiya. Tipalaijma Juan, timila': \p ―Imanc', ¿te coƚtsecohuo'me jipu'hua pe ailopa'a quiƚya'? ¿Te coƚsinhuo'me jiƚpiya? ¿Te oƚsinhuo'me anuli al jaxa tife'ne ƚahua'? \v 25 Ja'ni a'i, ¿te coƚtsecohuo'me? ¿Naitsi coƚsinhuo'me jiƚpiya? ¿Te oƚsinhuo'me anuli cal xans nopo'nopa al c'a lipijahua', acueca' lipitali? A'i. Lan xanuc' nopo'nopá liƚpijahua' acueca' al c'a, notetsopá al c'a, iƚniya timajnyi ƚilejut'ƚi lan rey. \p \v 26 ’¿Te coƚtsecohuo'me? ¿Naitsi coƚsinhuo'me jiƚpiya? ¿Te oƚsinhuo'me anuli cal profeta? Aƚinca oƚsinhuo'me anuli cal profeta, iƚque Juan. Iƚque aimi'onƚspola' to lam profeta, xonca acuecaj xans. \v 27 Al Paxi Liniƚingiya joupa ipalaicopa Juan ticuaihuo, ticua: \q1 ¡Aƚquimf'eƚa'! Cumme'ma ƚainepaluc. \q1 Iƚque ti'huajme'mo', tuya'a'ma ima' tocuaihuo. \q1 Tilanc'e'e'mo' lopene pe lof'huaya. \m \v 28 Iya' camilhuo': Iƚque Juan acuecaj xans. Ailopa'a caca'no' quipo'nohuo ƚi'hua to iƚquiya. Tama aimi'iya mi'onƚyacola' to Juan, ja'ni joupa itsufaipa petsi locuxeyopa ȽanDios Nopa'a lema'a, tama xonca aca'hua xans, iƚque joupa ulijnapa Juan. \p \v 29 Lan xanuc' jouc'a no'najtsi'iyalepá iquimf'epá linespa Juan, iƚne imetsaico'me ȽanDios aƚijca lo'epa, epo'i'mola' Juan. \v 30 Lan xanuc' fariseo jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios etets'i'me loxpic'epa ȽanDios, aiquilepoc', aimicuayi. \p \v 31 Jesús ti'hua tipalaic'ola' lan xanuc', timila': \p ―¿Te caif'onƚicoyacolhuo' imanc' noƚmana' fa'a itsiya? ¿Te ts'i'ic' loƚ'ejma'? \v 32 Ca'onƚico'molhuo' to la'uhuay nocutshuoƚanna pe locucaleyompa, tijaic'oyoƚtsi. Anuli iƚne timila' lif'as ca'uhuay: “Illanc' aƚfus'mipá laƚjaxa, toƚsouƚe. Aicoƚtsahuo. Lunac'lipá ihuotsoqueya, aicoƚjoqui.” \p \v 33 ’Toƚta'a loƚ'ejma' imanc'. Ailopa'a catenƚcocoyacolhuo'. Juan Bautista aimitesma to moƚtetsoyi imanc', aimixnay vino. Imanc' toƚcuayi: “Iƚque itsufaipa conta'a”. \v 34 Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. Iya' aicuai'ma fa'a li'a ƚamats' catesma to moƚtetsoyi imanc', caxnay al vino. Imanc' aƚnesc'e, toƚcuayi: “Toƚsinƚe, iƚca'a cal xans intetsopa, in‑xnatsaipa. Iƚejmale iƚne lin'najtsi'iyalepá jouc'a locuenaye lan xanuc' pe aimihuejcoyi locuxepa ȽanDios.” \p \v 35 ’Iya' cacua: Ƚinca ȽanDios acueca' ac'a lipicuejma', toƚta'a timujyi iƚne naihuejcopá, jouc'a acueca' ac'a liƚpicuejma'. \p \v 36 Anuli cal xans fariseo ijoc'i'ma Jesús titetsota. Jesús i'hua'ma, icuaitsi lejut'ƚ cal xans fariseo, icutshuai'ma titetso'ma. \v 37 Jiƚpe liƚya' tipa'a anuli ƚaca'no' ixcay lo'epa. Iƚque icuej'ma ijoc'impá Jesús lejut'ƚ cal xans fariseo. Ƚaca'no' i'hua'ma lejut'ƚ cal xans. Itai'ma anuli al cuecaj pulu ilajncopa apic cuftine alabastro. Al pulu imanna caceite tujuej c'a. \v 38 Ƚaca'no' iƚoc'huai'ma li'mitsi' Jesús. Ipango'ma tijoqui. Ƚujuay ijac'eco'ma li'mitsi' Jesús, etufc'eco'ma ƚijuac. Ituc'o'ma li'mitsi' Jesús, ic'ef'i'i'ma laceite lojuepa c'a. \p \v 39 Cal xans fariseo, iƚque nijoc'ipa Jesús, ixim'ma lo'epa ƚaca'no'. Iƚque timiyoxi: “Ja'ni aƚinca aprofeta iƚque cal xans Jesús, ti'i'ma quixina' te ts'i'ic' lipicuejma' iƚca'a ƚaca'no', ti'i'ma quixina' tipa'a acueca' lijunac'. Ticuanaj'moxi, ticua'ma: Aimaƚ―laf'ma.” \p \v 40 Jesús ipalaic'o'ma cal xans fariseo, timi: \p ―CumSimón, tipa'a laifmiyaco'. \p Timi: \p ―Ne', Momxi, aƚmiƚa'. \p Jesús timi: \p \v 41 ―Timana' oquexi' lan xanuc' iƚtaiyinc'e anuli cal xans. Anuli itaiyinc'e to lolijya anuli camats' y onƚca. Ƚocuena itaiyinc'e to lolijya anulij mut'ƚa y onƚca. \v 42 Iƚne loquexi' lan xanuc' ailopa'a co'najtsecoyacu. Iƚque lepi'ipola' quiƚtomí imenc'e'eco'mola' loquexi' liƚtaiyinc'e. Itsiya aƚmiƚa': ¿Iƚne loquexi' naitsi xonca co'eya capic'a iƚque nimenc'e'ecopola' ts'iƚtaiyinc'e? \p \v 43 Simón timi: \p ―Iya' cacua: Iƚque nitaiyinc'e xonca, xonca ti'e'ma capic'a. \p Jesús timi: \p ―Otalai'epa ma' al ƚinca. \p \v 44 Ipai'e'moxi, ehuelojm'ma ƚaca'no', timi Simón: \p ―Toxina lo'epa iƚca'a ƚaca'no'. Iya' aicuai'ma lomejut'ƚ. Aicaluhui'i caija' capajcoya lai'mitsi'. Iƚca'a ƚaca'no' lapac'e'ecopa ƚujuay lai'mitsi', etufcopa ƚijuac. \v 45 Ima' aicaƚtuc'o'. Iƚca'a ƚaca'no' laicuai'ma fa'a ipangopa aƚtuc'opa lai'mitsi', ti'hua aƚtuc'o'. \v 46 Ima' aicaƚc'ef'i'i caceite ƚaijuac. Iƚca'a ƚaca'no' aƚc'ef'i'ipa caceite lojuepa c'a lai'mitsi'. \p \v 47 ’Iya' camihuo': Iƚca'a ƚaca'no' joupa imenc'e'ecompa al cueca' li'epa, toƚiya aƚ'epa capic'a juaiconapa. Cal xans aijtine li'epa, ja'ni timenc'e'ecom'me, aijtine ti'e'ma capic'a. \p \v 48 Jesús ipalaic'opa ƚaca'no', timi: \p ―Joupa imenc'e'ecompo' lo'epa. \p \v 49 Locuenaye lijoc'impola' ipango'me imi'moƚtsi: \p ―¿Naitsi iƚca'a cal xans? Timi: “Joupa imenc'e'ecompo' lo'epa”. Toƚta'a aimi'iya. \p \v 50 Jesús timi ƚaca'no': \p ―Ima' aƚ'huaiyijmpa, toƚiya joupa unƚupo'. To'huanƚa' tixojla' meta. Aimoxhueƚmot'ƚecona'ma. \c 8 \p \v 1 Lijou'ma Jesús iƚya' iƚya' ti'huaf'cay, lan tsilaj quiƚeloƚya' jouc'a lan tsocay quiƚeloƚya'. Tuya'e' Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios. Tijoc'ila' lan xanuc' tihuejcoƚe ȽanDios cal Rey. Limbamaj coquexi' ts'ilihuequi iƚejmale. \v 2 Jouc'a tiyeyi lacaƚ'no'. Iƚne lacaƚ'no' Jesús joupa ixaƚ'menapola'. Hualca iƚniya ipa'epola' lontahue litsuflaipá, locuenaye ituca' quiƚcuana. Anuli iƚniya aMaría ƚas Magdala ƚipa'empa acaitsi lontahue. \v 3 Jouc'a tiyeyi axpela' lacaƚ'no' ts'iƚ'hueca. Iƚniya ixhuico'me ƚiƚ'huexi, itoc'im'mola' Jesús jouc'a ts'ilihuequi. Anuli iƚniya cuftine aJuana, ipeno anuli cal xans cuftine aChuza, iƚque ticuxe ƚi'huexi cal rey Herodes. Ocuena cuftine aSusana. \p \v 4 Axpela' lan xanuc' quipalyomma ƚiƚeloƚya' iyouyunca pe lopa'a Jesús. Lijoupa lefot'ƚepoƚtsi iƚniya lan xanuc' Jesús i'onƚico'ma lo'epa ȽanDios fa'a li'a ƚamats'. Timila': \p \v 5 ―Cal xans ipanni ica'nehuo'ma lam fanuj trigo. Mica'ne lam fanu' hualca ecangoƚaitsa lane. Lan xanuc' i'huailetsuf'me. Lacaƚ'hui naiyulpá lema'a icuaitsa, itejn‑na'me. \p \v 6 ’Hualca lam fanu' i'nifcoƚaitsa ƚixmi capic. Lila'mola' lam fanu' aiquicoƚ'ma ijuƚna'mola'. Aiquix'minuhua ƚamats'. \p \v 7 ’Hualca lam fanu' itsuc'aita pe lopa'a ƚitac'. Ila'mola' ƚaifa' trigo jouc'a ƚitac'. Ƚitac' ejec'o'ena'ma ƚaifa' trigo. \p \v 8 ’Ocuenaye lam fanu' etojmoƚaitsa cal c'a camats'. Itoj'ma, ipaj'ma, ipammaita. Anuli cal fanu' ipammaita amaxnu. \p Lijou'ma luya'a'ma iƚta'a lataiqui' Jesús ipalai'ma ujfxi, timila' lan xanuc': \p ―Naitsi nocuejpa, aƚquimf'eƚa' iya' laitaiqui'. \p \v 9 Ts'ilihuequi Jesús icuis'e'me te cohuaƚquemma jiƚe lataiqui' li'onƚicopa lo'epa ȽanDios fa'a li'a ƚamats'. \v 10 Jesús timila': \p ―Imanc' epalc'o'ipolhuo' loƚpicuejma'. Toƚcuec'eyi lipime lataiqui' loya'apa lo'ipa petsi lan xanuc' tihuejcoyi ȽanDios ƚiƚRey. Ocuenaye a'i, aimicuec'eyi. Iƚne ma le'a aƚquimf'e ca'onƚicojma lo'epa ȽanDios, aimi'iya muhuaƚyacu. Ti'iƚa' to loya'apa al Paxi Liniƚingiya ticua: “Mehuelojnyi aimixim'me, miquimf'eyi aimicuej'me”. \p \v 11 ’Itsiya cu'ilhuo' lohuaƚquemma iƚe lataiqui'. \p ’Lam fanu', iƚne itaiquí ȽanDios. \v 12 Iƚe li'ipola' lam fanu' lecangoƚaita jiƚpe lane, ti'onƚcospa to lo'ipola' lan xanuc' petsi ma le'a tiquimf'eyi litaiqui' ȽanDios. Ticuaiyunni ƚixcay xans tiƚonc'e'e'mola' lataiqui' liƚpicuejma'. Iƚque ƚixcay xans ticua: “Aimihuej'me iƚe litaiqui' ȽanDios. Aimunƚul'me.” \p \v 13 ’Iƚe li'ipola' lam fanu' li'nif'coƚaita ƚixmi capic petsi ahuata ƚamats', ti'onƚcospa to lo'ipola' lan xanuc' noquimf'epá lataiqui', tepenufyi tixoqui quileta. Lataiqui' aimif'acay liƚpicuejma'. Oquej fanej quitine iƚniya tihuejyi lataiqui'. Ticuaitsi lateƚcoya tenajnayoƚtsi. \p \v 14 ’Iƚe li'ipola' lam fanu' litsuc'aita nolojmay quitac', ti'onƚcospa to lo'ipola' locuenaye xanuc' noquimf'epá lataiqui'. Iƚne muyalaicoyi liƚpitine tixhueƚmot'ƚeyi juaiconapa, o tehueyi te co'iya mulijyacu acuecaj quiƚtomí, o tehueyi te co'iya mixojya quileta. Toƚta'a lataiqui' licuaita liƚpicuejma' ejec'opa, aimipammaiya. \p \v 15 ’Iƚe li'ipola' lam fanu' ƚetojmoƚaita cal c'a camats' ti'onƚcospa to lo'ipola' lan xanuc' ac'a liƚpicuejma', aimifelƚaiqueyi. Iƚniya ticuejyi litaiqui' ȽanDios, aimimenc'ecoyi. Itine itine tihuejyi. Tipammoƚaispa al c'a. \p \v 16 ’Munai'i'me anuli lepalc'o' aimic'ommumijcoyi al cutse ni aimi'nicoyi licu'u hualfa. Tipo'nof'iyi al toncay. Titsuflaiyinƚe lajut'ƚ tixim'me jiƚe lepalc'o'. \v 17 Jahuay lic'ommuf'inya ti'huájnata, jahuay lemiya timetsaicom'me. Jahuay tepalc'o'im'me. \p \v 18 ’Moƚquimf'eyi jouc'a toƚpo'noƚe cuenna. Cal xans ja'ni i'hueca, xonca tepi'im'me. Ja'ni aiqui'hueca, texic'ena'me jahuay. Toƚta'a timuc'im'me li'ipa ailopa'a qui'hueca. Ma le'a ines'ma: “Joupa ai'hueca”. A'ij ƚinca iƚe lonespa. \p \v 19 Icuaitsa qui'máma' jouc'a lipimaye Jesús. Iƚpic'a tipalaic'o'me. Jiƚpiya timana' axpela' lan xanuc'. Aimi'iya miƚoc'oƚaiyacu. \v 20 Lan xanuc' timiyi Jesús: \p ―Tecaxoƚanna ƚuna co'máma' jouc'a lopimaye. Iƚpic'a tipalaic'otso'. \p \v 21 Jesús italai'e'e'mola', timila': \p ―Cai'máma', laipimaye, comana' noquimf'epá naihuejcopá litaiqui' ȽanDios. \p \v 22 Anuli litine Jesús jouc'a ts'ilihuequi if'ajli'me al barco. Jesús timila': \p ―Aƚquie'me locuenaj liju lin'nuhua'. \p I'hua'a'me al barco, tuyalaico'me ƚaja. \v 23 Miquieyi Jesús ixmai'ma. Iƚpiya lin'nuhua' aiquicoƚ'ma i'hua'ma ujfxi ƚahua', ixtunni ƚaja. El barco imantsi caja'. Ts'ilihuequi Jesús ixim'me acuecaj caxpaiqui'. \v 24 Iƚne iƚoc'oƚai'me pe loxmai'epa Jesús. Ummef'me, timiyi: \p ―¡Momxi! ¡Momxi! ¡Aƚma'monga'! \p Jesús itsahuenni. Itale'ma ƚahua' jouc'a ƚaja. Aiquicoƚ'ma i‑ch'ixco'mola'. Jahuay ipanenanni ach'ixca. \v 25 Timila' ts'ilihuequi: \p ―Imanc', ¿te aimaƚ'huaiyinge? \p Iƚne ixpailij'mola' juaiconapa, timiyoƚtsi: \p ―¿Te qui'ipa li‑ch'ixc'epa? ¿Naitsi iƚca'a cal xans? Ticuxela' ƚahua' ƚaja, tihuejcoyi. \p \v 26 Lijoupa luyalaipá al cuecaj quin'nuhua' icuaitsa ƚilemats' lan xanuc' cuftine lan gadareno. Jiƚpiya ƚamats' lopa'a al huoc'ojmaica ƚemats' al distrito Galilea. \v 27 Lipanni Jesús jiƚpe al barco ixim'ma icuaico'ma anuli cal xans maƚpe iƚya' xans, itsuflaipá contahue. Ixpepa quitine aimipo'nohua lipijahua', aimipanga lejut'ƚ. Tipanga pe lemumpola' limanapola'. \p \v 28 Cal xans lixim'ma Jesús ija'a'ma eca'ni'moxi, ixpats'huai'ma huejnca li'mitsi' Jesús. Ipalai'ma ujfxi, timi Jesús: \p ―Ima' cumJesús, i'Hua cal Cuecaj CanDios Nopa'a lema'a xonca al toncay, ¿te cocuaiyoco'ma pe laifpa'a? ¿Te ts'opic'a fa'a? Iya' caxa'huehuo' aimaƚteƚ'mi'ma. \p \v 29 Toƚta'a locuapa cal xans. Jesús joupa icuxepa ƚonta'a, imipa: “Taipanni iƚque cal xans”. Iƚque ƚonta'a juaiconapa ti'noƚi cal xans. Lan xanuc' tifi'ecoyi cadena limane' li'mitsi', ticuayi: “Itsiya ailopa'a co'eya”. Ƚonta'a tepi'i quipujfxi, cal xans tits'aƚqui al cadena. Lijou'ma ƚonta'a tihuetsoqui cal xans, ti'hua'e pe ailopa'a quiƚya'. \p \v 30 Jesús icuis'e'ma, timi: \p ―¿Tej muftine? \p Italai'e'e'ma, timi: \p ―Iya' laipuftine Legión. \p Iƚe laftine ticua: Axpela'. Axpela' lontahue itsuflaipá iƚque cal xans. \v 31 Iƚne lontahue tixahue'eyi Jesús aimipa'a'mola'. Aimiye'me al muf, jiƚpe al pu'hua liculhuo. \p \v 32 Jiƚpe ƚemala timana' axpela' lijná titeji quiƚpitamqui. Lontahue ixahue'e'me Jesús tepi'itsola' lane titsuflaiƚe iƚne lijná. Jesús epi'i'mola' lane. \v 33 Lontahue ipalunca iƚque cal xans, itsuflai'me lijná. Jahuay iƚne lijná inul'me, if'alcoƚai'me al 'ocay, i'nijmoƚaitsa al cuecaj quin'nuhua', unxaƚac'mola', ima'mola'. \p \v 34 Lixim'me li'ipa lan xanuc' nohuic'ipá lijna aiquicoƚ'mola', inul'me, iyena'me liƚya'. Jiƚpe uya'atsa li'ipa. Jouc'a calx'huiyaƚma' uya'atsa. \v 35 Lan xanuc' ipalunca iye'me ixintsa li'ipa. Icuaitsa pe lopa'a Jesús. Ixim'me cal xans ticutsijnya li'mitsi' Jesús. Joupa lontahue ipalnamma. I'inapa lipicuejma'. I'po'nopa lipijahua'. Lixim'me li'ipa lan xanuc' ixpailij'mola' juaiconapa. \p \v 36 Jiƚpiya timana' lan xanuc' joupa iximpá jahuay li'ipa. Iƚniya uya'a'me li'ipa lixaƚconapa iƚque cal xans pe ƚitsufaic' contahue. \v 37 Jiƚpe al distrito Gerasa lan xanuc' ixpailij'mola' juaiconapa. Jahuay iƚniya ixahue'e'me Jesús ti'huanƚa', tipo'notsola' quiƚtuca'. Jesús if'aj'ma al barco, tipainahuo, ticuainata ƚocuena quema lin'nuhua'. \p \v 38 Cal xans pe ƚipa'empa lontahue tixahue'e Jesús tilecoƚa' jouc'a. Jesús aiquicuac'. Ixc'ai'ina'ma, timi: \p \v 39 ―Topainanni lomejut'ƚ. To'itsola' loxanuc' al cueca' li'e'epo' ȽanDios. \p Cal xans i'huana'ma, icuaitsi lipiƚya'. Ni petsi jiƚpiya u'itsola' lan xanuc' al cueca' li'e'epa Jesús. \p \v 40 Icuaitsi Jesús ƚocuenaj quema lin'nuhua', iƚpe iƚ'huaijma axpela' lan xanuc'. Lixim'me ixoconni quileta. \v 41 Icuai'ma anuli cal xans lipuftine aJairo. Iƚque ipenic' iƚpe lajut'ƚ pe lafoƚyomma lan xanuc'. Iƚoc'huai'ma exc'onƚingai'ma li'mitsi' Jesús. Tixahue'e, timi: \p ―Ƚepá lainejut'ƚ. \p \v 42 Ipic'a tixinne'etsi ƚi'hua caca'no'. Iƚque textafque, tima'ma. Ƚahuats' ixhuaita imbamaj coque' ƚemats', anuli qui'hua. \p Jesús iyejmale'me Jairo. Miyeyi lane lanxpela' xanuc' titantsiyi Jesús. \v 43 Nolojmay xanuc' ti'hua anuli ƚaca'no' textafque. Ixhuaita imbamaj coquej camats' mextafque. Ti'hua cajuats' licu'u. Jahuay li'hueca i'najtse'ecopola' lin'ehuale cafxi. Aiquixaƚma. \v 44 Ƚaca'no' iƚoc'huaipa pe lopa'a Jesús. Icuaitsi lixpula', iƚafc'e'e'ma ƚema lipijahua'. Aiquicoƚ'ma, ipanenni licuana, aimi'huaconghua cajuats'. \v 45 Jesús icuis'e'mola', timila' lan xanuc': \p ―¿Naitsi naƚ―lafpa? \p Jahuay italai'e'e'me, timiyi: \p ―Illanc' aicaƚ―lafhuo'. \p Pedro timi: \p ―Momxi, to'hua nolojmay xanuc', titantsihuo'. \p \v 46 Jesús ihui'i'ma, timi: \p ―Iya' aixingufcopa joupa aƚ―lafquimpa. Iƚquiya epenufpa laipaxi, ixaƚconapa. \p \v 47 Ƚaca'no' ixim'ma aimi'iya memiyacoxi. Iƚoc'huai'ma pe lopa'a Jesús, tixpaiqui tiyu licuerpo. Exc'onƚingai'ma li'mitsi' Jesús. Jiƚpe miquimf'eyi lan xanuc', uya'a'ma te quiƚafcopa, timi: “Aiquicoƚ'ma, aƚsaƚconapa laicuana”. \v 48 Jesús timi ƚaca'no': \p ―Mai'hua, ima' aƚ'huaiyijmpa caxaƚ'mentso'. Joupa ixaƚconapo'. To'huanƚa'. Aimoxhueƚmot'ƚecona'ma. \p \v 49 Mipalaic'o Jesús ƚaca'no' icuaiconni anuli cal xans titalecuf'ma Jairo. Iƚque Jairo ipenic' lajut'ƚ pe lafoƚyumma lan xanuc'. Timi: \p ―Ƚo'hua joupa imanapa. ¿Te cofxoc'icoya Ƚomxi? \p \v 50 Jesús icuej'ma locuapa cal xans, italai'e'e'ma, timi Jairo: \p ―Aimoxhueƚmot'ƚe'ma. Ma le'a aƚ'huaiyijnla'. Ƚo'hua tixaƚcona'ma. \p \v 51 Licuaitsa lejut'ƚ Jairo, Jesús i'huijf'epola' Pedro, Jacobo y Juan, jouc'a qui'ailli' qui'máma' ƚahuats'. Itsuflai'me pe lopa'a ƚahuats'. Aiquepi'ila' lane ocuenaye xanuc' mitsuflaiyacu. \v 52 Jahuay lan xanuc' nomana' jiƚpe lajut'ƚ tihuotsoyi, tijolijyi, tija'ayi, joupa imanapa ƚahuats'. Jesús timila': \p ―Aimoƚjolijcona'me. Ƚahuats' aiquimac'. Ma le'a tixmay. \p \v 53 Iƚne ixoco'me, iƚsina' joupa imanapa ƚahuats'. \v 54 Jesús i'noƚ'e'e'ma limane ƚahuats', ijoc'i'ma, timi: \p ―Mahuats', totsahuenni. \p \v 55 Imaf'ina'ma, aiquicoƚ'ma itsahuenni, ecax'ma. Jesús timila': \p ―Toƚtes'miƚe. \p \v 56 Qui'ailli' qui'máma' tipailo liƚpicuejma', ticuayi: “¿Te aƚinca imaf'inapa ƚaƚ'hua?” Jesús ixc'ai'i'mola': \p ―Aimoluyout'ƚe'me. Nij naitsi mi'iya quixina'. \c 9 \p \v 1 Jesús ijoc'i'mola' limbamaj coquexi' ts'ilihuequi. Epi'i'mola' liƚmane tipa'atsa lontahue, jouc'a tixaƚ'metsa lafcualƚay. \v 2 Umme'mola' ƚiƚeloƚya' tuya'atsa te ts'i'ic' micuxe ȽanDios iƚque cal Rey. Jouc'a tixaƚ'mentsola' lafcualƚay. \v 3 Timila': \p ―Tonƚeƚe. Nij tintsi moƚtai'me lane. Jouc'a loƚpaluc, loƚponta, ƚonla'i, loƚtomí, ocuena' coƚtsamalo aimoƚtai'me. \v 4 Toƚcuaitsa anuli liƚya' ja'ni tepi'intsolhuo' lajut'ƚ pe loƚmanc'eyacu, moƚmana' liƚya' jiƚpiya lajut'ƚ toƚmajnle. \v 5 Anuli liƚya' ja'ni lan xanuc' aimepenufilhuo' tolipalunca, tolunafle loƚ'mitsi', aimoƚtai'me loƚ'mitsi' ni ƚepi camats' jiƚpe liƚya'. Ti'iƚa' quiƚsina' ma' iƚne quiƚtuca' ti'najtse'me liƚjunac'. \p \v 6 Limbamaj coquexi' ts'ilihuequi ipalunca. I'huaf'coƚai'me iƚya' iƚya', tuya'ayi Lataiqui', iƚe loya'apa al c'a lixpic'epa ȽanDios. Jahuay ƚiƚeloƚya' ixaƚ'mentsola' lafcualƚay. \p \v 7 Cal rey Herodes icuej'ma jahuay lo'epa Jesús iƚpe ƚamats'. Ixhueƚco'ma. Ticua: “¿Naitsi lo'epa toƚta'a?” Timana lan xanuc' nocuapá: “Juan Bautista imaf'inapa, ipanamma pe lomana' limanapola'”. \v 8 Ocuenaye ticuayi: “Imaxcainata cal profeta Elías”. Locuenaye ticuayi: “Anuli iƚne lam profeta li'ipa lomana' fa'a li'a ƚamats', itsiya imaf'inapa, icuaina'ma”. \v 9 Herodes timiyoxi: “Iya' joupa aicuxepa etec'empá ƚejoc' Juan. Itsiya cacueca tinesconni anuli cal xans acueca' lo'epa. ¿Naitsi iƚque xans? ¿Te co'iya caxinya?” Ehue'ma te co'iya mixinya Jesús. \p \v 10 Limbamaj coquexi' lummepola' Jesús ipailinamma, icuainatsa pe lopa'a Jesús. U'i'me jahuay li'epa. Jesús ileco'mola' iye'me quiƚtuca', ticuaita anuli liƚya' cuftine Betsaida. \v 11 Lan xanuc' icuej'me pe lotseyacu, iyenc'ot'ƚe'me, ihuej'me Jesús. Icuaitsa pe lopa'a Jesús. Iƚque epenuf'mola'. U'i'mola' te ts'i'ic' micuxe ȽanDios. Laxtafpola' nahuepá tixaƚcontsola', ixaƚ'mena'mola'. \p \v 12 If'acoƚaipa iƚoc'oƚai'me limbamaj coquexi', timiyi: \p ―Tommetsola' lan xanuc'. Tiyenƚe ƚiƚeloƚya', jouc'a calx'huiyaƚma' lomana' huejnca, tehueta ƚotejacu. Ma fa'a ailopa'a cotejacu. \p \v 13 Italai'e'e'mola', timila': \p ―Imanc' toƚtes'mitsola'. \p Iƚniya italai'e'e'me, timiyi: \p ―Aicaƚ'hueca. Tipa'a le'a amaque' la'í y oquexi' latuye. ¿Te aga ƚepá illanc' aƚ'nata ƚotejacu jahuay iƚne lan xanuc'? \p \v 14 Jiƚpe timana' to amaquej mil lan xanuc'. (Jouc'a timana' lacaƚ'no' la'uhuay.) \p Jesús timila' ts'ilihuequi: \p ―Toƚmitsola' ticutsoƚaiƚe oque' oque' nuxans quimbama'. \p \v 15 Toƚta'a li'epa to licuxe'empola'. Jahuay icutsoƚai'me. \v 16 Jesús epef'mola' lam maque' la'í, loquexi' latuye, ehuenaf'ma lema'a, ix'najtsi'i'ma ȽanDios, ixquenuf'mola'. Epi'i'mola' ts'ilihuequi tica'nentsola' lan xanuc'. \v 17 Jahuay itetso'me, ixhuaitsola'. Ts'ilihuequi efot'ƚepá lan hualcay ca'i lipanecomma. Imantsola' imbamaj coque' lan tsiquihuit'ƚ. \p \v 18 Anuli litine Jesús tipalaic'o ȽanDios. Jiƚpiya timana' ts'ilihuequi quiƚtuca'. Timila': \p ―¿Te cocuapa lan xanuc'? ¿Naitsi iya'? \p \v 19 Italai'e'e'me, timiyi: \p ―Timana' nocuapá ima' umJuan Bautista. Ocuenaye ticuayi ima' un'Elías. Locuenaye ticuayi ima' umprofeta. Ticuayi li'ipa opajmpa, imanapo', itsiya omaf'inapa, ocuaina'ma. \p \v 20 Timila': \p ―Imanc', ¿te coƚcuapa? ¿Naitsi iya'? \p Pedro italai'e'e'ma, timi: \p ―Ima' unCristo, ma Ƚi'huijf'epo' ȽanDios, ummepo'. \p \v 21 Jesús ixc'ai'i'mola', timila': \p ―Aimoluyout'ƚe'me. Nij naitsi mi'iya quixina'. \p \v 22 Timila': \p ―Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. Cateƚco'ma juaiconapa. Lan tsilaj xanuc' noxpijpá lataiqui', jouc'a lixanuc' cal cuecaj ca'ailli', jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios, alatets'i'ma nulemma. Aƚma'a'ma. Afane' quitine camaf'ina'ma. \p \v 23 Ipalaic'o'mola' jahuay lan xanuc', timila': \p ―Ja'ni anuli cal xans lihuej'ma, iƚque aimi'iya micuxeyacoxi quituca'. Iya' lapaƚts'inginna lancruz. Iƚque ƚalihuejya itine itine titaiƚa' lencruz jouc'a. Tixpic'eƚa' titeƚco'ma. Toƚta'a ƚinca lihuej'ma. \v 24 Naitsi aimicua mitelcoya, iƚque no'epoxi cuenna juaiconapa, tecani'e'moxi. Naitsi nocuyacoxi lateƚcoya, iƚque ƚalihuequi tama tima'anƚe, tunƚu'e'moxi. \v 25 Cal xans nolijya jahuay lopa'a fa'a li'a ƚamats', ja'ni tecani'e'moxi, ¿te quipenic' iƚe lulijpa? \p \v 26 ’Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a, cacuaicoconno. Iƚe litine aƚsim'ma ninCueca', aƚsim'ma aƚ'onƚcota to ȽanDios cai'Ailli', lapalc'o'i'ma lam paxi lapaluc' quema'a. Anuli cal xans ja'ni titaiƚa' calaic'ata, toƚta'a aicalihuequi, iƚe litine cacuaicohuananni fa'a li'a ƚamats' iya' jouc'a aicapenufya iƚque cal xans. \v 27 Iya' camilhuo' al ƚinca: Fa'a timana' lan xanuc' tixim'me, timetsaico'me lo'eya ȽanDios micuxe li'a ƚamats'. Toƚta'a tixim'me ai'a tima'mola'. \p \v 28 Lijoupa luyaipa to apaico quitiné Jesús tipalaic'ota ȽanDios jiƚpe ƚijuala. Ileco'mola' Pedro, Juan, Jacobo, if'ajli'me. \v 29 Mipalaic'o ȽanDios ipaico'ma li'a. Lipijahua' i'i'ma afujca afujca, tunts'iflay. \v 30 Icuaitsa oquexi' lan xanuc' ipalaic'o'me Jesús. Anuli iƚne Moisés, ƚocuena Elías. \v 31 Iƚniya tulif'ela' al cuecaj quipepalc'o' ȽanDios. Iƚne jouc'a Jesús tipalaicoyi lo'iya ticuaitsi Jesús Jerusalén. Jiƚpe tipo'no'ma li'a ƚamats'. \p \v 32 Pedro jouc'a liƚejmale tama itafquengcola' cahuí, aiquiƚsmaic'. Ehuelojm'me Jesús, ixim'me ipaicopa li'a, lipijahua' tunts'iflay. Ixim'me oquexi' lan xanuc' tecaxoƚanna pe lopa'a Jesús. \v 33 Miƚolijnayi loquexi' lan xanuc' Pedro ipalaic'o'ma Jesús, timi: \p ―Momxi, ma jifa'a aƚmanecu. Toƚta'a luyalaico'me al c'a. Illanc' aƚƚanc'e'me afane' lihuoxqui, anuli ima', ocuena Moisés, locuena Elías. \p Pedro ma le'a tipalay, aiquixina' lonespa. \v 34 Mipalay Pedro imunni ƚummahuay. Ipoxc'i'mola'. Ixpailij'mola' juaiconapa. \v 35 Jiƚpe ƚummahuay icuej'me tipalay, timila': \p ―Iƚca'a ƚai'Hua, ƚai'Huijf'epa. ¡Toƚquimf'eƚe! \p \v 36 Lijoupa limipola' toƚta'a, ts'ilihuequi Jesús ixim'me iƚque quituca'. Moisés y Elías ailomana'. \p Iƚniya ƚitiné lam fantsi ts'ilihuequi Jesús i'ipola' ch'ix. Aiquiluya'e' iƚe liximpa jiƚpe ƚijuala. \p \v 37 Lihuequi litine imulnanca ƚijuala. Axpela' lan xanuc' icuai'me tehueyi Jesús. \v 38 Anuli iƚniya ija'a'ma, ipalaic'o'ma Jesús, timi: \p ―Momxi, caxahue'ehuo' toxinƚa' ƚai'hua. Iƚque cal nuli cai'hua. \v 39 Anuli ƚonta'a ti'noƚi. Ƚai'hua tija'e'. Ƚonta'a tife'ne ujfxi. Tipamma ƚitsulu lico. Ƚonta'a tixcai'e ƚai'hua, afule mux'masya. \v 40 Aixahue'epola' lihuejhuo' tipa'aƚe ƚonta'a, aiqui'ic' quilipa'e. \p \v 41 Jesús italai'e'e'ma, ticua: \p ―¡Ay imanc'! Aimoƚ'huaiyijnyi ȽanDios, a'ij ƚijca loƚpicuejma'. Coƚa' aicapajncona'ma pe loƚmana'. ¿Te iya' ti'hua caxnet'ƚ'ma? \p Timi cal xans: \p ―Aƚƚec'metsi ƚo'hua. \p \v 42 Ai'a ticuaita ƚamijcano ƚonta'a eca'ni'ma ƚamats', ife'ne'ma ujfxi. Jesús itale'ma ƚonta'a, ixaƚ'mena'ma ƚamijcano, exat'ƚina'ma qui'ailli'. \v 43 Nahuelojmpá toƚta'a li'ipa jahuay tipailo liƚpicuejma'. Iximpá acueca' lo'epa ȽanDios. Ixpailij'mola'. \p Mi'nujuaisyi lan xanuc' jahuay lo'epa Jesús ti'hua tipailo liƚpicuejma'. Jesús ipalaic'o'mola' ts'ilihuequi, timila': \p \v 44 ―Imanc' toƚpo'noƚe cuenna laifmipolhuo'. Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. Aƚcum'ma ticuaita quiƚmane lan xanuc'. \p \v 45 Ts'ilihuequi aiquiƚcueca limipola' Jesús. Aiquepalc'o'ila' liƚpicuejma'. Aimi'iya mepenufyacu iƚe lataiqui'. Aiquilicuis'e Jesús. Ixpailij'mola'. \p \v 46 Ipalaic'o'moƚtsi, icuis'e'moƚtsi: “¿Illanc', naitsi no'iya xonca cal cueca'?” \p \v 47 Jesús imetsaicola' liƚpicuejma', exat'ƚu'ma anuli ƚacamijcano, ecaxijm'moxi. \v 48 Timila' ts'ilihuequi: \p ―Cal xans nocuapa: “Jesús ti'ela' capic'a la'uhuay”, tijouƚa' tepenufi ƚacamijcano, jouc'a iya' lapenufi. Cal xans pe ƚalapenufpa ma anuli lapenufinga' Ƚalummepa. Iya' camilhuo': Ja'ni anuli imanc' ti'exoxi xonca aca'hua, iƚque xonca acueca'. \p \v 49 Juan ipalaic'o'ma Jesús, timi: \p ―Momxi, aƚsimpá anuli cal xans ticuaj'mi lopuftine, tipa'ala' lontahue. Illanc' aƚmipá: “Ailopa'a lane. Aimo'e'ma toƚta'a. Ima' a'i caƚejmale.” \p \v 50 Jesús timila': \p ―Aimoƚcuanac'e'me. Ja'ni aimixtuc'olhuo' tocomma to onƚejmale. \p \v 51 Licuaico'ma litine tepenufinnata Jesús pu'hua lema'a, ixpic'epa nulemma ti'huanƚa' Jerusalén. \v 52 Umme'mola' ts'ilihuequi tuya'atsa ƚiƚeloƚya', tu'iyaletsa Jesús ticuaihuo. \p Iƚne lummepola' icuaitsa liƚpiƚya' lun samaritano. Tehueyi lajut'ƚ pe lopanc'eya Jesús. \v 53 Lan xanuc' jiƚpe liƚya' ticuayi: “Iƚque Jesús ti'hua'ma Jerusalén. Aimalapenufyacu.” (Iƚniya iƚpilaic' al cuecaj xoute' lopa'a Jerusalén.) \p \v 54 Lixim'me liƚ'ejma' iƚne lan xanuc' Jacobo y Juan icuis'e'me Jesús, timiyi: \p ―Maƚpoujna, ¿te ts'opic'a? ¿Te aga aƚjoc'iƚe ȽanDios, tummeƚa' ƚunga, tipitsola' nulemma iƚne lan xanuc'? Toƚta'a li'epa cal profeta Elías. \p \v 55 Jesús ipai'e'moxi, itale'mola', timila': \p ―Imanc' aicoƚsina' te ts'i'ic' loƚcuapa. Tocomma tunlihuejyi ocuena, a'i iya'. Imanc' ituca' loƚpicuejma'. \v 56 Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. Aicuaicoco'ma fa'a li'a ƚamats' cunƚu'etsola' lan xanuc', a'i cajac'eyacola'. \p Lijou'ma iye'me ocuena quiƚya'. \p \v 57 Miyeyi lane icuaitsi anuli cal xans ipalaic'o'ma Jesús, timi: \p ―Ima' ni petsi loftseya iya' jouc'a quihuej'mo'. \p \v 58 Jesús italai'e'e'ma, timi: \p ―Lant'ƚeyá tipa'a ƚiƚpunts'ejay, lacaƚ'hui naiyulpá lema'a tipa'a liƚpuxiƚ'na'. Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. Iya' ailopa'a caifxmai'eya. \p \v 59 Jesús ipalaic'o'ma ocuena xans, timi: \p ―Ima' lihuejla'. \p Cal xans timi: \p ―Maipoujna, lapi'iƚa' lane, ca'huaƚa' lainejut'ƚ. Mipa'a cai'ailli' capajnta jiƚpe. Tijouƚa timanƚa', caminna, quihuejna'mo'. \p \v 60 Jesús timi: \p ―A'i. Lomapola' ti'i'ma temiƚe liƚf'as lomapola'. Ima' to'huaƚa', toya'atsi te ts'i'ic' micuxe ȽanDios cal Rey. \p \v 61 Ocuena xans ipalaic'o'ma Jesús, timi: \p ―Maipoujna, quihuej'mo'. Ate'a lapi'iƚa' lane ai'huanapa caxc'ai'itola' iƚne nomana' lainejut'ƚ, tijouƚa' capaiconahuo, quihuej'mo'. \p \v 62 Jesús timi: \p ―Cal xans ƚipangopa tepa'ma ƚemats' ja'ni tipaicof'iƚa' tehuelojnla' lixpula', aimi'iya mi'eya lipenic' ȽanDios, iƚque cal Cuecaj Rey. \c 10 \p \v 1 Lijou'ma ƚaƚPoujna Jesús i'huijf'e'mola' ocuenaye ts'ilihuequi. Iƚniya lam fanej nuxans quimbama'. Umme'mola' tiyeƚe oquexi' oquexi' ƚiƚeloƚya'. Tiyef'coƚaitsa ate'a, tijouƚa' tuyaicota Jesús. \v 2 Timila': \p ―Itsiya lixhuaita litine cafot'ƚeya. Tipa'a acueca' lanic', ahuata lan xanuc' nafot'ƚeyacu. Toƚsahue'eƚe ƚaPoujna camats' tummetsola' no'eyacu canic' petsi ƚipammaita ƚemats'. \v 3 Imanc' laixanuc' ti'onƚcospolhuo' to lam mot'ƚ, iƚne aimi'iya mipa'neyacoƚtsi. Iya' cummelhuo' tonƚeƚe pe lomana' lan xanuc' lo'onƚcospola' to lam lobo, iƚne oyac'la quinneja. \v 4 Aimoƚtai'me loƚponta. Jouc'a aimoƚtai'me loƚmorral, ni ƚoƚc'ejí. Aimoƚpalaic'otola' lan xanuc' loƚtalecufyacola' lane. \v 5 Lajut'ƚ pe loƚtsuflaiyacu toƚmitsola': “ȽanDios tipaxnetsolhuo' imanc' noƚmana' fa'a lajut'ƚ”. \v 6 Ja'ni tipa'a anuli cal c'a xans jiƚpe lajut'ƚ, ȽanDios tipaxne'ma. Ja'ni ailopa'a, ȽanDios tipaxne'molhuo' ma le'a imanc'. \v 7 Petsi lapenufinyacolhuo' maƚpiya tolunxac'eta. Ƚapi'inyacolhuo' toƚteta, toƚsnata. Aimoƚcua'me: “Aimi'iya maƚtejacu. Ailopa'a caƚtomí.” Cal xans no'epa lanic' tipa'a lapi'inyacu. Imanc' toƚ'eyi lipenic' ȽanDios, jouc'a tipa'a lapi'inyacolhuo'. \p \v 8 ’Ƚiƚeloƚya' pe loƚtsuflaiyacu, ja'ni lan xanuc' tepenuftsolhuo' toƚtetsa lapi'inyacolhuo'. \v 9 Toƚxaƚ'metsola' lafcualƚay. Toƚmitola' lan xanuc': “Ma fa'a pe loƚmana' icuai'ma ȽanDios cal Rey”. \p \v 10 ’Ƚiƚeloƚya' pe loƚtsuflaiyacu ja'ni aimepenufinnilhuo', toluyalaicotsa ƚaneya iƚpe liƚya', monƚeyi toluya'ata: \v 11 “Illanc' ni ƚepi camats' lotaƚijmpa laƚ'mitsi' fa'a loƚpiƚya' aimaƚtaiyacu. Toƚsinƚe, lunafnayi, tipanenni fa'a. Tama aluyalai'me illanc', ti'iƚa' coƚsina' imanc': ȽanDios cal Rey icuai'ma fa'a pe loƚmana'.” \v 12 Iya' camilhuo': Al Cuecaj Quitine locuaicoya tama ȽanDios titeƚ'mi'mola' lun Sodoma, xonca acueca' titeƚ'mi'mola' lan xanuc' iƚpe liƚya' petsi aimepenufinnilhuo'. \p \v 13 ’Ima' miƚya' Corazín, acueca' lofteƚcoya. Ima' miƚya' Betsaida acueca' lofteƚcoya jouc'a. Jiƚne loƚxanuc' joupa iximpá al cueca' lo'epa ȽanDios. Aiquiƚsuej'meya. Luyaipa quitine Tiro y Sidón coƚa' ixim'me toƚta'a, lan xanuc' limajmpá coƚa' tixhuej'menacu, coƚa' ticutshuoƚai'me tixhueƚco'me, tipo'no'me liƚpijahua' ayolca, timets'ƚi'me capi' liƚ'a, timujco'moƚtsi ixhuej'menamma liƚjunac'. \v 14 Al Cuecaj Quitine locuaicoya tama ȽanDios titeƚ'mi'mola' lun Tiro y lun Sidón, xonca acueca' titeƚ'mi'molhuo' imanc' unc'iƚeloƚya' Corazín y Betsaida jouc'a loƚxanuc'. \v 15 Ima' miƚya' Capernaum, ¿te to'nof'e'moxi xonca al toncay? ¿Te ti'onƚto' to ȽanDios? A'i. Ti'oc'em'mo'. Toxinnoxi jiƚpe al muf. \p \v 16 ’Imanc' ts'alihuequi, iya' camilhuo': Ja'ni anuli cal xans tiquimf'elhuo', iƚque cal xans aƚquimf'enga' iya', imanc'. Ja'ni anuli cal xans tetets'ilhuo', iƚque cal xans latets'inga' iya', imanc'. Ja'ni anuli cal xans latets'i iya', iƚque cal xans latets'inga' iya' y ȽanDios Ƚalummepa. \p \v 17 Ipalunca lam fanej nuxans quimbamaj ts'ilihuequi Jesús, uya'ahuo'me. Lijou'ma ipailinamma. Licuainatsa pe lopa'a Jesús tixoqui quileta, timiyi: \p ―Maƚ'ailli', aƚcuaj'mihuo'me lopuftine toƚta'a lontahue lihuejcoponga', ipalumma. \p \v 18 Jesús timila': \p ―Ƚonta'a Satanás itsiya ailopa'a pu'hua lema'a. Joupa ecangimpa. Iya' aiximpa lecangemma to lixcuaflay. \v 19 Aƚcuec'eƚa' imanc'. Iya' nepi'ipolhuo' loƚmane, ti'i'ma toƚ'huailets'uf'mola' lainofat'ƚ jouc'a linnaispó. Tama icueya quimane Satanás aimi'iya mulijyacolhuo' imanc'. Ailopa'a co'eyacolhuo'. \v 20 Imanc' tixoqui cunlata lipalunca lontahue loƚcuxe'e'mola'. Itsiya camilhuo': Xonca tixojla' cunlata, ȽanDios timetsaicolhuo'. Ƚoƚpuftine iniƚingiya jiƚpe liniƚingiya ƚiƚpuftine lixanuc' ȽanDios. \p \v 21 Maƚpe al 'hora cal Espíritu Santo juaiconapa ixoc'i'ma queta Jesús. Iƚque ipalaic'o'ma ȽanDios, timi: \p ―Mai'Ailli', ima' maPoujna lema'a y li'a ƚamats'. Cax'najtsi'ihuo' lof'epa. Tomuc'ila' laixanuc', iƚne lo'onƚcospola' to la'uhuay. Mepi'ipola' liƚpicuejma' ticuec'eƚe laitaiqui'. Lan xanuc' ts'iƚsina', xonca nixhuepá, aicomepi'ila' toƚta'a liƚpicuejma'. Iƚne iximpá ipime laitaiqui', to emiya. Aimi'i muhuaƚcufyi. Aƚinca mai'Ailli', toƚta'a loxpic'epa, toƚiya latenƚcocopo' ima'. \p \v 22 Jesús ti'hua tipalay, ticua: \p ―Cai'Ailli' jahuay lapi'ipa cacuxe'etsola'. Iya' i'Hua ȽanDios, lan xanuc' aimi'iya maƚsingufya iya' laipicuejma'. Ma le'a cai'Ailli' aƚsingufi. Lan xanuc' jouc'a aimi'iya mixingufyacu cai'Ailli' lipicuejma'. Ma le'a iya' ƚi'Hua, ƚinca aixingufi. \p ’Iya' caxpic'e naiƚne laifmuc'iyacola', iƚne camuc'ila' te ts'i'ic' lipicuejma' cai'Ailli'. Iƚne ƚinca timetsaicoyi cai'Ailli'. \p \v 23 Lijou'ma, Jesús ipalaic'o'mola' ts'ilihuequi quiƚtuca', timila': \p ―Imanc' aƚinca tuluyalaicoyi al c'a, tolahuelojnyi lo'epa ȽanDios. \v 24 Iya' camilhuo': Luyaipa quitine axpela' lan xanuc' tijanajyi coƚa' tixinƚe loƚsimpa itsiya imanc'. Iƚniya lam profeta jouc'a lan rey aiquixim'me. Ijanaj'me coƚa' tiquimf'eƚe loƚquimf'epa itsiya imanc'. Aicu'innila' jiƚiya lataiqui'. \p \v 25 Lijou'ma itsahuenni anuli ƚomxi nomuc'iyalepa locuxepa ȽanDios, tehuai'ma Jesús. Icuis'e'ma, timi: \p ―Momxi, aipic'a culijla' al ts'e laipitine aimijouya. ¿Te caif'eya? \p \v 26 Jesús timi: \p ―Lataiqui' Liniƚingiya loya'apa locuxepa ȽanDios, ¿te cocuapa? \p \v 27 Ƚomxi italai'e'e'ma, timi: \p ―“To'nujuaisla' ȽanDios ƚoPoujna, iƚque omenDios. Taihuejla' jahuay ƚomunxajma', jahuay ƚo'alma, jahuay lopujfxi, jahuay lopicuejma'. Ima' to'eyoxi capic'a, ma toƚta'a to'eƚa' capic'a ƚof'as xans, naitsi ƚoftalecufya.” \p \v 28 Jesús timi: \p ―Al c'a aƚtalai'e'epa. Toƚta'a to'e'ma, tapenuf'ma lopitine. \p \v 29 Ƚomxi timiyoxi: “Tixinƚa' Jesús iya' aipicuejma'”. Icuis'econa'ma Jesús, timi: \p ―¿Naitsi xans caif'eya capic'a? \p \v 30 Jesús italai'e'e'ma, timi: \p ―Anuli cal xans ipanni liƚya' Jerusalén, imunni lane Jericó. Mi'hua lane lan namats' linma'ahuale i'noƚ'me, umets'ai'me, untaf'me, exic'e'e'me lipijahua', ipo'no'me tocomma joupa tima'ma. Inulna'me. \v 31 Jiƚpe al 'hora anuli ƚa'ailli' ti'hua maƚpe lane. Lixim'ma ƚixcaiyoƚpa cal xans aiquicoƚ'ma, uyai'ma locuena liju' lane. \v 32 Ma' anuli i'e'ma ƚocuena cal xans notoc'ipa ca'ailli'. Icuaitsi huejnca ƚixcaiyoƚpa cal xans. Lixim'ma aiquicoƚ'ma, uyai'ma locuena liju' lane. \p \v 33 ’Anuli cal xans ƚas Samaria jouc'a ti'hua maƚpe lane. Icuaitsi huejnca ƚixcaiyoƚpa cal xans. Lixim'ma, ixim'ma cuanuc'. \v 34 Iƚoc'huai'ma pe lopa'a cal xans, ic'ef'i'ma laceite jouc'a al vino iƚe lehui. Ifi'e'ma lehui. Lijou'ma ipulaf'ma enaf'i'ma ƚiburro, ileco'ma anuli lajut'ƚ pe lonxac'eyoyacu. Jiƚpe i'e'ma cuenna. \v 35 Lihuequi litine ai'a tuyai'ma, cal xans ipa'a'ma liponta oque' al tomí plata, (lolijpa cal xans oquej quitine), epi'i'ma ƚipoujna cajut'ƚ, timi: “Iƚca'a cal xans to'e'ma cuenna. Ja'ni aimixhuaicospa iƚta'a al tomí laifnepi'ipo', ima' taipa'a'ma lotomí, to'naco'ma lahue'eya. Aimoxhueƚmot'ƚe'ma. Cacuaiyoconno, ca'najtse'ena'mo'.” \p \v 36 ’Afantsi lan xanuc' niximpá iƚque ƚixcaiyoƚpa cal xans. ¿Naitsi nihuejcopa iƚe lataiqui' loya'apa: “To'eƚa' capic'a ƚof'as xans, naitsi ƚoftalecufya”? \p \v 37 Ƚomxi italai'e'e'ma, timi: \p ―Iƚque ƚiximpa cuanuc'. \p Jesús timi: \p ―Ne'. Ima' to'huaƚa', to'etsi ma to li'epa iƚque cal xans. \p \v 38 Miyeyi lane Jerusalén Jesús jouc'a ts'ilihuequi icuaitsa anuli laca'hua quiƚya'. Jiƚpe tipa'a anuli ƚaca'no' cuftine aMarta. Marta epenuf'ma lejut'ƚ. \v 39 Tipa'a ƚipima caca'no' cuftine aMaría. María icutsingai'ma li'mitsi' Jesús. Tiquimf'e litaiqui'. \v 40 Marta tipa'a acueca' lipenic'. Tihuejnyoxi. Tixhueƚmot'ƚe juaiconapa. Iƚoc'huai'ma pe lopa'a Jesús. Ipalaic'o'ma, timi: \p ―Maipoujna, ¿te aicoxina' lo'ipa fa'a? Ƚaipepo aƚpo'nohua. Iya' ca'ay jahuay lanic'. Tomiƚa': “Totoc'itsi ƚopima”. \p \v 41 ȽaƚPoujna Jesús italai'e'e'ma, timi: \p ―Ima' cumMarta, acueca' lof'epa. Toxhueƚma juaiconapa, taihuejnyoxi. \v 42 Ticuicomma ma le'a anuli lof'eya. María i'huijf'epa xonca al c'a. Aimi'iya mixic'enyacu. \c 11 \p \v 1 Anuli litine Jesús mipalaic'o ȽanDios jiƚpe timana' ts'ilihuequi. Jesús lijou'ma lipalaic'o'ma ȽanDios anuli iƚne ts'ilihuequi ipalaic'o'ma, timi: \p ―Mai'ailli', Juan imuc'i'mola' ts'ilihuequi te ts'i'ic' mipalaic'oyacu ȽanDios. Ima' aƚmuc'itsonga' jouc'a. \p \v 2 Jesús timila': \p ―Moƚpalaic'oyi ȽanDios toƚmi'me: \q1 Ima' maƚ'Ailli' cofpa'a lema'a. \q1 Timetsaicontso' apaxi loPuftine. \q1 Ticuaitsi litine petsi jahuay lan xanuc' timetsaicotso' ima' iƚRey. \q1 Pu'hua lema'a jahuay tihuejcohuo', toƚta'a tihuejcotso' fa'a li'a ƚamats'. \q1 \v 3 Ƚaƚtepa itine itine, lapi'itsonga' itsiya. \q1 \v 4 Illanc' joupa limenc'e'ecopola' iƚne laƚ'e'eponga' lixcay. Ima' jouc'a alimenc'e'ecotsonga' petsi lalimenajponga'. \q1 Aimaƚƚeco'monga' lalahuaiyoyaconga'. \q1 Ja'ni tiƚoc'huai'ma laƚmana' ƚixcay xans, ima' lunƚu'etsonga'. \p \v 5 Jouc'a timila': \p ―Anuli imanc' ja'ni nolojmay quipuqui' ƚiƚejmale ticuaitsi lejut'ƚ, timitsi: “Maipima, lapi'iƚa' afane' caine'í. \v 6 Anuli ƚalimetsaicoyoƚtsi icuai'ma lainejut'ƚ. Iƚque in'huaya xans. Iya' ailopa'a caifnepi'iya.” \v 7 Iƚque ƚonanc'ompa nopa'a lejut'ƚ, ¿te timi'ma: “Amalapi'i'ma coyac'. Aimaƚtsa'huot'ƚe'ma. Joupa aix'nifconapoxi. Lainaxque' joupa lunahuoƚainapá. Aimi'iya catsahueya. Aimi'iya capi'iyaco'”? \v 8 Iya' camilhuo': Tama inespa: “¿Te caif'eya? Ƚinca aƚejmale. Aicatsahueya, aicapi'iya”, ja'ni ti'hua tixahue'e, ƚinca titsahuehuo, tepi'i'ma jahuay loxahue'epa. \p \v 9 ’Iya' camilhuo': Ti'hua toƚsa'hueƚe, tijouƚa' tepi'im'molhuo'. Ti'hua tolahueƚe, tijouƚa' toƚsim'me. Ti'hua tolumf'asle al puerta, tijouƚa' texi'em'molhuo'. \v 10 Lan xanuc' noxa'huepá tepi'inni, jouc'a nahuepá tixim'me, jouc'a nomf'axpá texi'em'me. \p \v 11 ’Imanc' unc'a'aillí, ja'ni loƚnaxque' tixahue'etsolhuo' quile'i, ¿te tolapi'i'mola' ƚapic? A'i. O ja'ni tixahue'etsolhuo' ƚatu, ¿te tolapi'i'mola' ƚainofaƚ? A'i. \v 12 O ja'ni tixahue'etsolhuo' ƚapi'e, ¿te tolapi'i'mola' ƚinnaispo? A'i. Aimi'iya monƚ'eyacu toƚta'a. \p \v 13 ’Imanc' tama oƚtaic' loƚjunac', tipa'a loƚpicuejma' tolapi'ila' al c'a loƚnaxque'. Conƚ'Ailli' Nopa'a lema'a, xonca acueca' lipicuejma'. Iƚquiya ƚinca tepi'i'molhuo' cal Espíritu Santo ja'ni toƚsahue'eƚe. \p \v 14 Jesús tipa'e ƚonta'a ƚitsufaipa cal xans. Ƚonta'a mi'nico, cal xans aimipalay. Lipanni ƚonta'a cal xans ipalaina'ma. Lan xanuc' lefot'ƚepoƚtsi jiƚpiya ticuayi: \p ―¡Xinƚa'! Acueca' lo'epa Jesús. \p \v 15 Timana' nocuapá: \p ―A'i. Beelzebú, ƚincuxepa contahue, iƚque ƚepi'ipa limane, toƚta'a tipa'ala' lontahue. \p \v 16 Ocuenaye ehuai'me Jesús, ixa'hue'me timuc'itsola' al cueca', to lo'epa ȽanDios Nopa'a lema'a. \v 17 Jesús ixina' te ts'i'ic' minesyi jiƚpe liƚpicuejma', timila': \p ―Ja'ni tenajtsoƚtsi lan xanuc' anuli al cuecaj nación, jiƚiya al nación tejac'ma. Jouc'a ja'ni tenajtsoƚtsi lan xanuc' nomana' anuli lajut'ƚ, iƚniya lan xanuc' aimipajnya liƚpujfxi, tijou'mola'. \v 18 Imanc' toƚcuayi Beelzebú, iƚque Satanás, lapi'ipa laimane, toƚta'a quipa'ala' lontahue. Iya' cacua: Ja'ni ƚonta'a Satanás tipa'ala' lipontahue joupa enajpoxi Satanás. Iƚque y ts'ilihuequi a'ij nuli liƚpicuejma'. Ja'ni toƚta'a li'ipa, ¿te ti'hua ticuxe Satanás? A'i. Aimi'iya. \v 19 Iya', ja'ni Beelzebú lalapi'ipa laimane, ja'ni toƚta'a quipa'ala' lontahue, loƚxanuc' naipa'apá contahue, ¿naitsi nepi'ipola' liƚmane iƚniya? Maƚniya timuj'me imanc' timenaquilhuo'. \v 20 O ¿te coƚcuayacu ja'ni ȽanDios lalapi'ipa laimane quipa'atsola' lontahue? Ja'ni toƚta'a lo'ipa, ƚinca jifa'a tipa'a ȽanDios cal Rey. Iƚque ticuxe. \p \v 21 ’Anuli cal xans ts'ipujfxi, mipa'a lofulecopa ticuanajco'ma lejut'ƚ jouc'a ƚi'hueca. Ailopa'a tintsi. \v 22 Ticua: “Tipa'a laifulecopa. Aimi'iya malulijya.” Ticuaitsi ƚocuena xonca ts'ipujfxi, tiƚonc'eta lofulecopa, tulijnata. Tica'neta ƚi'huexi cal xans. \p \v 23 ’Naitsi aicalihuequi aƚ'ay laic'. Naitsi aimefot'ƚela' lan xanuc' to laif'epa, iƚque tica'nennala'. \p \v 24 ’Ƚonta'a lipanni licuerpo cal xans ti'hualeco'ma ƚijuƚ camats' pe ailopa'a caja'. Tehue petsi conxac'eya. Aimixina. Ticua: “Aipainamma. Ai'huanapa lainejut'ƚ pe lainipayomma.” \v 25 Licuaitsi jiƚpiya tixim'ma itaf'uyiya, i'huáqui al c'a. \v 26 Lixim'ma toƚta'a ti'huacona'ma, tilecotola' acaitsi lontahue xonca ixcay. Titsuflai'me jiƚpiya licuerpo cal xans, timajm'me. Toƚta'a iƚque cal xans xonca acueca' a'ijc'a loyaicoya. Al te'a le'a anuli ƚonta'a i'hueca, tijouƚa' ti'i'mola' apaico lontahue. \p \v 27 Mu'ila' toƚta'a Jesús lan xanuc' lafoƚyomma jiƚpiya, anuli ƚaca'no' ipalai'ma ujfxi, timi: \p ―Joupa ipaxnempa co'máma', iƚque ipo'nopo', itoc'epo'. \p \v 28 Jesús italai'e'e'ma: \p ―Ja'ni tiquimf'eyi litaiqui' ȽanDios jouc'a tihuejcoyi, xonca ipaxnempá iƚniya. \p \v 29 Lan xanuc' efot'ƚepoƚtsi pe lopa'a Jesús. Ipango'ma u'i'mola', timila': \p ―Lan xanuc' nomana' itsiya litine ixcay liƚpicuejma'. Iƚpic'a ȽanDios timuc'itsola' al cueca'. Iya' cacua: Aimimuc'iyacola'. To li'ipa cal profeta Jonás luyaipa quitine ma toƚta'a aƚ'i'ma iya'. Iƚe ƚinca toƚsim'me, timuc'i'molhuo'. \v 30 Iƚe li'ipa Jonás imuj'ma al cueca' lo'epa ȽanDios. Toƚta'a ixim'me lan xanuc' nimajmpá liƚya' Nínive. Iƚe laƚ'iya iya' ma' anuli timuc'i'mola' lan xanuc' nomana' itsiya al cueca' lo'epa ȽanDios. Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. \p \v 31 ’Ticuaitsi al Cuecaj Quitine imanc' tolacaxingoƚaita ȽanDios cal Cuecaj Juez. Ƚaca'no' nicuxepola' lan xanuc' nomana' anuli ƚamats' juaiconapa aculi' al 'ocay jouc'a tecaxhuaita. Iƚque ƚaca'no' xonca al c'a li'ejma', toƚiya ticuftolhuo'. I'hua'ma juaiconapa itoqui lane. Icuaitsi pe lotseya. Jiƚpe icuej'ma locuapa cal rey Salomón, iƚque acueca' lipicuejma'. Itsiya imanc' tama toƚquimf'eyi anuli xonca acueca', tolatets'iyi. \p \v 32 ’Al Cuecaj Quitine tolacaxingoƚaita ȽanDios cal Cuecaj Juez. Jouc'a tecaxingoƚaita lun Nínive, jiƚpiya Jonás uya'ahuo'ma litaiqui' ȽanDios. Iƚniya lun Nínive ticuftolhuo'. Iƚne iquimf'e'me lu'i'mola' Jonás, ixhuej'menanca. Itsiya tama imanc' toƚquimf'eyi anuli xonca acueca', aimoƚsuej'memma. \p \v 33 ’Munai'im'me lepalc'o' aimeminyacu, aimic'ommumiquinyacu. Tipo'nonni pe lopiyopa. Toƚta'a titsuflaiƚe lan xanuc' jiƚpe lajut'ƚ tixim'me lepalc'o'. \v 34 Lo'u' tepalc'o'ihuo'. Ja'ni ac'a lo'u' toxinna pe lof'huapa, te lof'epa. Ja'ni a'ijc'a lo'u' topanehuo al muf. \v 35 Ma' anuli lo'e'eyaco' ja'ni to'ehuale laic', topanehuo al muf. Ti'i'mo' a'ijc'a lopicuejma', aimepalc'o'ihuo'. Topo'noƚaj cuenna. Ja'ni timufc'otsi lopicuejma', acueca' juaiconapa ti'i'ma iƚe al muf. \v 36 Ja'ni ac'a lopicuejma' aimopajnya al muf. Ti'i'mo' to lo'e'eyaco' lepalc'o'. Ja'ni toƚoc'aiƚa' lepalc'o' tepalc'o'i'mo' juaiconapa. \p \v 37 Jesús lijoupa lipalaipa iƚe lataiqui' anuli cal xans fariseo ijoc'ihuo'ma tiyeƚe lejut'ƚ titetsota. Jesús itsufai'ma iƚe lajut'ƚ icutsai'ma, titetso'ma. \v 38 Cal xans fariseo ehuelojm'ma Jesús, ixim'ma aimi'ay to lif'as xanuc' fariseo. Aiculou'ma al c'a limane ai'a titetso'ma. Cal fariseo timiyoxi: “Iƚca'a cal xans Jesús, ¿te qui'ecopa toƚta'a? Aiculouhuo al c'a limane to maƚ'eyi illanc'.” \p \v 39 ȽaƚPoujna Jesús timi: \p ―Imanc' unc'ifariseo tolapajyi pe li'huáqui. Tolapajyi liƚspula' loƚvaso, loƚpime. Pe aiqui'huáqui, jiƚpe aimoƚ'eyi cuenna. Imanc' loƚpicuejma' tipanemma a'ijc'a, imanna pangay quixcay. Jiƚpe loƚpicuejma' toƚjanajyi tepi'intsolhuo' xonca, toƚspic'eyi toƚ'eƚe quixcay. \v 40 Imanc', unc'itonno. Iƚque Ƚolanc'epa li'huáqui, ¿ja'ni aiquilanc'e jouc'a iƚe pe aiqui'huáqui? \v 41 Imanc' ts'oƚ'hueca tolapi'itsola' pe ailopa'a quiƚ'hueca. Tijouƚa' ȽanDios tetenƚcoco'ma loƚ'ejma', tixim'molhuo' unc'ilimpio, jouc'a loƚpime, loƚvaso. \p \v 42 ’A'ijc'a lo'iyacolhuo' imanc' unc'ifariseo. Loƚxaimu, loƚruda jahuay loƚpitamqui, ja'ni oƚ'hueca imbama' toƚtsufco'me anuli, tijouƚa' aimoƚ'nujuais'mola' loƚf'as xanuc'. Aimoƚ'ela' capic'a. Aimoƚ'ela' al c'a, aimoƚ'ela' al ƚijca to locuxepa ȽanDios. ¡Ne'! Aimonlimenc'eco'me toƚsufco'me ȽanDios loƚpitamqui, jouc'a tonƚ'eƚe jahuay locuxepa ȽanDios. \p \v 43 ’A'ijc'a lo'iyacolhuo' imanc' unc'ifariseo. Jiƚpiya ƚajut'ƚi pe lafoƚyomma lan xanuc', imanc' oƚpic'a toƚcutsoƚaiƚe pe locutsoƚaipa lan tsilaj xanuc'. Monƚe'me la plazá locucaleyompa oƚpic'a lan xanuc' tinontsolhuo'. \v 44 A'ijc'a lo'iyacolhuo'. Ti'onƚcospolhuo' to jiƚpe lamu'empola' lamizhua. Lan xanuc' muyalaico'me jiƚpiya aimixinyi te ts'i'ic' jiƚpe. Toƚe qui'ic' loƚpicuejma'. \p \v 45 Anuli iƚne lomxiye nomuc'iyalepa locuxepa ȽanDios italai'e'e'ma, timi: \p ―Momxi, lofcuapa toƚta'a jouc'a illanc' aƚmiloquinga' cataiqui'. \p \v 46 Jesús italai'e'e'ma, timi: \p ―Imanc' unc'omxiye noƚmuc'iyalepá locuxepa ȽanDios, a'ijc'a lo'iyacolhuo'. Imanc' tolatonc'iyi lataiqui' locuxepa ȽanDios. Toƚcuxe'ela' lan xanuc' tenant'ƚiƚe jahuay iƚe loƚtaiqui'. Iƚniya tixinyi ipime loƚcuxe'epola', afule mixnet'ƚyi. Jouc'a imanc' aimolanant'ƚiyi. Toƚsinyoƚtsi uhuaƚquelhuo'. Toƚcuxeyoƚtsi coƚtuca'. \v 47 Imanc' a'ijc'a lo'iyacolhuo'. Loƚtatahueló inma'ahuale, ima'a'me lam profeta. Imanc' toƚƚanc'e'ela' ƚilejut'ƚi iƚne lam profeta. \v 48 Toƚta'a toƚmujyoƚtsi tetenƚcocolhuo' li'epa loƚtatahueló. Iƚne linma'ahuale ima'a'me lam profeta, imanc' toƚƚanc'e'ela' quilejut'ƚi pe lemu'empola' iƚniya. \p \v 49 ’ȽanDios acueca' lipicuejma'. Joupa iximpa te ts'i'i'c' loƚ'ejma'. Joupa ipalaicopolhuo', icuapa: “Cumme'e'mola' lam profeta, jouc'a lan apóstole, ticuaitsa pe lomana' iƚniya lan xanuc'. Iƚne tima'ata hualca, locuenaye ti'e'ennola' acueca'.” \p \v 50 ’Imanc' ma toƚta'a loƚ'ejma'. Toƚta'a jouc'a toƚtai'me liƚjunac' loƚxanuc', iƚne inma'ahuale, ima'a'me lam profeta. Ma lipangopa li'a lamats' maƚpe ipangopa jouc'a li'epa lixcay. ȽanDios jahuay ti'najtsi'i'molhuo' imanc'. \v 51 Ti'najtsi'im'molhuo' limacopa Abel, ti'hua ti'najtsi'im'molhuo' lima'ampola' lam profeta, cocuaiya lima'ampa Zacarías. Iƚque ima'ayom'me jiƚpe al cuecaj xoute' lixpula' al altar, jiƚpe lotsuflaiyacu al paxi lugar. \p \v 52 ’Imanc' unc'omxiye noƚmuc'iyalepa locuxepa ȽanDios a'ijc'a lo'iyacolhuo'. Joupa oƚcuapá: “Ma le'a illanc' aƚsina'. Ma le'a illanc' aƚmuc'iyale'me.” Joupa oƚs'nifcopá al puerta, olamipá cal llave. Imanc' aicoƚtsuflaic' pe locuxeyopa ȽanDios, jouc'a aicolapi'ila' lane lan xanuc'. Pe nocuapá: “Aƚtsulfoƚaiƚe”, imanc' oƚpa'nela'. \p \v 53 Lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios jouc'a lam fariseo juaiconapa ixtulenca. Lipanni Jesús jiƚpe lajut'ƚ ipango'me icuis'mot'ƚe'me juaiconapa. \v 54 Tehueyi te co'iya mic'aiƚqueya Jesús. Tinesla' cataiqui', tijouƚa' ticuxecota, ticuaita quiƚmane ts'iƚpenic'. \c 12 \p \v 1 Mipa'a Jesús lajut'ƚ jiƚpiya efoƚunni axpela' lan xanuc', ti'huaƚtsijnyoƚtsi. Ate'a ipalaic'o'mola' ts'ilihuequi. Lipangopa lipalaic'opola' timila': \p ―Imanc', toƚpo'noƚe cuenna. Aimolapenuf'me jiƚe ƚiƚƚevadura lan xanuc' fariseo. Capalaicola' liƚ'ejma' iƚniya. Iƚne ma le'a ti'e'eyoƚtsi ac'a xanuc'. \v 2 Camilhuo': Letamuyiya tiƚonc'e'em'me, ti'huájta. Tixim'me iƚe lemiya. \v 3 Iƚe loƚpalaipa joupa imufc'opa, ticuaihuo litine tepalc'o'ina'me, ticuec'ena'me. Jiƚe loƚsoulai'ipoƚtsi moƚmana' letemiquiya lajut'ƚ, maƚiya lataiqui' tuya'am'me al toncay lajut'ƚ. \p \v 4 ’Imanc' laƚejmalepa, iya' camilhuo': Aimoƚspaic'e'mola' noma'ahualepá. Iƚniya ma le'a tejac'eyi al cuerpo. Tijouƚa' aimi'iya mi'eyacu xonca. \v 5 Iya' cu'ilhuo' naitsi ƚoƚspaic'eyacu. Iƚque icueya limane. Ti'i'ma tima'a'mola' lan xanuc', tijouƚa' ti'nij'mi'mola' al muf, pe lopa'a ƚunga. Iƚque ƚinca axpaiqui'. Tolihuejcoƚe iƚque. \p \v 6 ’Joupa oƚsina' tojua liƚpitali lan gorrión. Ticujconnila' amajxi ma le'a oque' centavo. Tama ahuata liƚpitali iƚne lacaƚ'hui, ȽanDios aimimenc'ejma ni anuli. \v 7 Xonca ti'nujuaitsilhuo' imanc'. Joupa ixhuej'miya tojua mipa'a ƚajuac quitefque ƚoƚjuac. Ixina' ja'ni tecangemma anuli. Aimoƚsueƚmot'ƚe'me. Aimixpailij'molhuo' lo'iyacolhuo'. ȽanDios tixinnilhuo' acueca' loƚpitali. Tama axpela' lan gorrión aimi'iya mulijyacolhuo'. \p \v 8 ’Iya' camilhuo': Anuli cal xans mipa'a fa'a li'a ƚamats', ja'ni alimetsaicoƚa', ja'ni timitsola' lif'as xanuc': “Iya' nihuequi Jesús”, iya' jouc'a quimetsaico'ma. Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. Pe lomana' lepaluc' ȽanDios cuya'ata: “Iƚque cal xans lihuequi”. \v 9 Anuli cal xans ja'ni tinesla': “Iya' aicainihuequi Jesús”, iya' jouc'a aicainimetsaicoya iƚque cal xans. Pe lomana' lepaluc' ȽanDios cuya'ata: “Iƚque aicalihuequi”. \p \v 10 ’Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. Cua naitsi aƚnesc'e'eƚa' cataiqui', iƚque cal xans ti'i'ma tiƚojm'ma lijunac'. Cal xans nonesc'e'eya cataiqui' cal Espíritu Santo, iƚque aimiƚonc'e'enyacu lijunac', aimi'iya. Iƚta'a lapajnya jouc'a locuenaj quitine titai'ma lijunac'. \p \v 11 ’Ticuaihuo litine ticufquinnolhuo', ti'hua'am'molhuo' ƚajut'ƚi pe lafoƚyomma lan xanuc', tileconnolhuo' pe lomana' lan tsilaj quincuxepá, maƚe anuli tileconnolhuo' pe lomana' ts'iƚpenic'. Ti'itsolhuo' toƚta'a aimoƚsueƚmot'ƚe'me, aimoƚcua'me: “¿Te co'iya catalai'ecoyacoxi? ¿Te caifmiyacola'?” \v 12 Maƚe al 'hora cal Espíritu Santo tu'i'molhuo' loƚtalai'ecoyacu. \p \v 13 Jiƚpe lefoƚya anuli cal xans ipalaic'o'ma Jesús, timi: \p ―Momxi, ƚaipima joupa efot'ƚumijnapa ƚi'huexi caƚ'ailli'. Tomita lapi'iƚa' onƚca ƚocuaiya caimane. \p \v 14 Jesús italai'e'e'ma, timi: \p ―Cunxans, ¿te aga aƚfaquimpa cacuxetsolhuo' toƚta'a? A'i. Aimi'iya capit'ƚiyacolhuo'. \p \v 15 Jesús ipalaic'o'mola' lan xanuc', timila': \p ―Imanc' toƚ'etsoƚtsi cuenna. Aimonlahue'me acueca' coƚ'huexi. Cal xans tama acueca' ƚi'huexi, iƚque ƚi'huexi aimi'iya mepi'iya lipitine. \p \v 16 Jesús ti'hua tipalaic'ola'. I'onƚico'ma to li'ipa anuli cal xans nulijpa acueca' qui'huexi. Timila': \p ―Anuli cal xans i'hueca acueca' ƚemats', ipammaita juaiconapa. \v 17 Iƚque ipalaic'o'moxi, timiyoxi: “¿Te caif'eya? Ailopa'a caif'huec'e'eya ƚipammaita acueca' ƚainemats'.” \v 18 Lijou'ma timiyoxi: “Ne', joupa aixina' laif'eya. Cateƚ'ma ƚainejut'ƚi pe laif'huec'eyopa ƚai'huexi. Tijouƚa' calanc'econa'ma xonca atsila' ƚainejut'ƚi. Jiƚpe ca'huej'ma ƚaitrigo jouc'a jahuay ƚocuena ƚai'huexi ƚipammaita ƚainemats'. \v 19 Tijouƚa' cami'moxi: Cunxans, joupa' o'hueca acueca'. Tijuco'ma axpe' camats'. Itsiya ƚinca tonxaj'ma, totetso'ma, toxna'ma, topajm'ma tixoj'ma meta.” \v 20 ȽanDios ipalaic'o'ma timi: “Ima' cunxans umtonno. Iƚta'a lipuqui' tiƚonc'e'enam'mo' lopitine. Tijouƚa' jahuay ƚomefot'ƚepa, ¿naitsi ƚapenufya iƚna'a?” \p \v 21 ’Iya' camilhuo': Toƚta'a cal xans ja'ni tixhuej'mecoyoxi iƚque quituca', lo'epa aimetenƚcocojma ȽanDios. Iƚque tama acueca' efot'ƚepa, ȽanDios tixina to aiqui'hueca, aimepenufi iƚque cal xans. \p \v 22 Jesús lipangoconapa lipalaic'oconapola' ts'ilihuequi, timila': \p ―Aimoƚsueƚmot'ƚe'me te co'iya muluyalaicoyacu lapajnya fa'a li'a ƚamats'. Aimoƚcua'me: ¿Te caƚtejacu? ¿Te caƚju'ecoyacoƚtsi? \v 23 Loƚpitine acueca' lipitali, ƚoƚtepa aijtine. Loƚcuerpo ƚinca xonca acueca' lipitali, loƚju'ecoyacoƚtsi aijtine. \p \v 24 ’Toƚsinƚe lan coƚpe'. Iƚniya aimifayi, ni mefot'ƚeyi. Ailopa'a quilejut'ƚ ni quiƚ'huecoƚma pe lo'huejyoyacu ƚotejacu. Ma ȽanDios tites'mila'. Imanc' aimi'onƚyacolhuo' to iƚniya lacaƚ'hui. Xonca acueca' loƚpitali. \v 25-26 Imanc', ¿te aga ti'i'ma toƚ'e'e'moƚtsi xonca unc'itoƚqui? A'i. Aimi'iya, ni huata. Tama toƚsueƚcocoyi aimi'iya monƚ'eyacu iƚe a'ij cueca'. Tijouƚa' ¿te coƚsueƚcocopa te co'iya muluyalaicoyacu lapajnya? \p \v 27 ’Toƚsinƚe te ts'i'ic' mitoqui iƚna'a ƚaic'uá c'ec. Tama aimucui ni mipufi ƚipipa' tetejcoyoxi to quipijahua'. Cal cuecaj rey Salomón lipo'nopa ac'a lipijahua', tama i'huáqui juaiconapa acueca' quincuxepa, aiqui'onƚcotsi to jiƚpe ƚipipa' c'ec. \v 28 ȽanDios tiju'e'ela' juaiconapa ac'a ƚaic'uá c'ec. Iƚque ƚaic'uá c'ec aimijujma. Anuli quitine titoqui ac'a, lihuequi litine tiyaxquinni, tipi'enni pe lopa'a lapa. Imanc', ¿te ȽanDios aimiju'eyacolhuo'? Ah imanc', huata toƚ'huaiyijnyi ȽanDios. \p \v 29 ’Muluyalaicoyi lapajnya aimolahue'me ma le'a coƚtejacu o coƚsnayacu. Aimoƚcua'me: “ȽanDios, ¿te lapi'i'monga', o aimalapi'iyaconga'?” \v 30 Toƚta'a liƚ'ejma' lan xanuc' pe aimimetsaicoyi ȽanDios. Coƚ'Ailli' ixina' te laicuicom'molhuo'. \v 31 Imanc' toƚpo'noƚe loƚpicuejma', tolihuejcoƚe ȽanDios cal Cuecaj Rey, tonƚ'eƚe al c'a ma to locuxepolhuo'. Toƚta'a tepi'i'molhuo' jahuay, aimehue'eyacolhuo'. \p \v 32 ’Imanc' aixanuc' aimixpailij'molhuo', aimoƚsueƚmot'ƚe'me. Tama imanc' unc'ihuata toƚcuxeta pe lopa'a ȽanDios cal Cuecaj Rey. Toƚta'a lixpic'epa ȽanDios, iƚque oƚ'Ailli'. \v 33 Toƚcujle ƚoƚ'hueca. Al tomí lolulijyacu tolapi'itsola' lan xanuc' petsi aiquiƚ'hueca. Ja'ni toƚta'a tonƚ'eƚe ti'i'ma acueca' ƚoƚ'huejyacu jipu'hua lema'a. Jifa'a li'a ƚamats' ti'hua tijaf'quila' ƚoƚpontalay tomí, tijou'ma loƚtomí. Pu'huanni a'i. Aimijouya. Jipu'hua nonantsepá aimiƚoc'huaiyacu. Lan huoxmi aimitejacu, ailopa'a. \v 34 Imanc' pe lopa'a ƚoƚ'huexi maƚpiya copa'a loƚpixojma cata. \p \v 35-36 ’Imanc' ti'onƚcospolhuo' to lam mozó ts'iƚ'huaijma ticuaitsi ƚiƚpoujna, iƚque joupa ipainamma lijuic lipemaná, ticuainata lejut'ƚ. Iƚne lam mozó joupa iƚ'huaijma ƚiƚpoujna ti'e'me lipenic'. Joupa unai'ipa liƚpepalc'o'. Ticuainatsi ƚiƚpoujna maƚpe lejut'ƚ tijoc'i'mola' limozó, iƚne aimicoƚyacola' texi'e'me. \v 37 Ac'a juaiconapa loyalaicoyacu iƚne lam mozó ts'iƚ'huaijma ƚiƚpoujna ticuaihuananni. Camilhuo' al ƚinca: Ticuaitsi ƚiƚpoujna iƚque tifi'e'moxi to cal mozo, timi'mola' iƚniya limozó: “Imanc' toƚcutsoƚaiƚe, toƚtetso'me. Iya' cates'mi'molhuo'.” \v 38 Ticuaitsi ƚiƚpoujna nolojmay quipuqui' o ticuaitsi ai'a tiƚic'e'ma, ja'ni tixintsola' limozó ts'iƚ'huaijma, ƚinca ac'a loyalaicoyacu iƚniya. \p \v 39 ’Toƚcuec'eƚe iƚta'a laifmipolhuo' jouc'a: Ƚipoujna cajut'ƚ coƚa' ti'iƚa' quixina' te 'hora ticuaihuo ƚinnantsepa, coƚa' aimixmai'ma. Ti'huaico'ma lipuqui', ticuanajco'ma lejut'ƚ. Toƚta'a ƚinnantsepa aimi'iya mitsufaiya. \v 40 Imanc' toƚpo'noƚe cuenna. ¡Toƚmaf'iƚe! Litine toƚnesle: “Ƚaƚpoujna aimicuaiya, ticoƚi”, maƚpiya al 'hora cacuaiyoconno iya'. Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. \p \v 41 Pedro icuis'e'ma timi Jesús: \p ―Maipoujna, iƚe lotaiqui' lof'onƚicopa tocuaiconanni, ¿te lu'inga' ma le'a illanc' o jouc'a to'ila' jahuay lan xanuc'? \p \v 42 ȽaƚPoujna Jesús italai'e'e'ma, timi: \p ―Ima', ¿te cofcuapa? Ja'ni ƚapoujna tipahuo lejut'ƚ, ¿naitsi co'huijf'eya ti'eƚa' cuenna? Ti'huijf'e'ma cal xans ts'ipicuejma'. Iƚque tenant'ƚi'ma, ticuxe'e'mola' lif'as mozó, tites'mi'mola' lacuej'micoya al 'hora. \v 43 Cal xans ƚipo'no'impa lajut'ƚ, ja'ni toƚta'a lo'eya, ac'a juaiconapa loyaicoya. Ticuaitsi ƚipoujna tixim'ma ac'a lo'epa, tetenƚcoco'ma. \v 44 Iya' camilhuo' al ƚinca: Tepi'i'ma xonca al cueca' lipenic'. Jahuay ƚi'hueca ƚipoujna ticuxe'ma. \p \v 45 ’Iƚque cal xans ƚipo'no'impa lajut'ƚ ja'ni timixoxi: “Ƚaipoujna ticoƚi”, tijouƚa' tipango'ma tuntafej'mola' lif'as mozó, lan xanuc' jouc'a lacaƚ'no', tuyaico'ma litine ma le'a titesma, tixnay, timeyoqui. \v 46 Litine aimi'huaijma, al 'hora aimixhuejcocojma, maƚiya litine ticuaita ƚipoujna. Tetetsuf'ma, tihuescufinna tipajntsi pe aiquilihuejma. \p \v 47 ’Cal mozo ts'ixina' lipic'a ƚipoujna, iƚque ja'ni aimihuejnyoxi, ja'ni aimi'ay loxpic'epa ƚipoujna, titeƚ'minna juaiconapa. \v 48 Cal mozo pe aiquixina' lipic'a ƚipoujna, tama ti'eƚa' ixcay, iƚque titeƚ'minna huata. Cal xans ja'ni joupa epi'impa axpe', jouc'a tipai'intsi axpe'. Cal xans ja'ni joupa ixc'ai'impa acueca', ticuxe axpe', ticuicomma xonca tenanƚiƚa'. \p \v 49 ’Iya' aicuaicoco'ma cunai'iƚa' ƚunga jifa'a li'a ƚamats'. Cacua: Coƚa' joupa unnaita. \v 50 Tehue'e'. Cateƚco'ma xonca. Ma cai'huaijma ti'iƚa' iƚe laifteƚcoya caxhueƚma juaiconapa. Cacua: Aimicoƚ'ma. Ma ti'iƚa'. \p \v 51 ’¿Te aga imanc' toƚcuayi: “Iƚque Jesús icuaicoco'ma lan xanuc' aimenaj'moƚtsi”? A'i. Iya' aicuaicoco'ma tixtuleƚe lan xanuc'. \v 52 Joupa i'ipa toƚta'a, ti'hua ti'i'ma. Anuli lajut'ƚ ja'ni timana' amajxi, jiƚniya tenaj'moƚtsi. Afantsi tixtuc'o'mola' oquexi', loquexi' tixtuc'o'mola' lam fantsi. \v 53 Ƚa'ailli' tixtuc'o'ma ƚi'hua camijcano. Ƚi'hua tixtuc'o'ma qui'ailli'. Ƚa'máma' tixtuc'o'ma ƚi'hua cahuats'. Ƚahuats' tixtuc'o'ma qui'máma'. Cal fi'no tixtuc'o'ma ƚihuahua. Ƚahuahua tixtuc'o'ma cal fi'no cahuahua. \p \v 54 Timila' lan xanuc': \p ―Ja'ni toƚsinƚe ƚummahuay qui'huayomma pe lof'acaiyopa cal 'ora toƚnes'me: “Ticui'ma”. Ƚinca toƚta'a ti'i'ma. \v 55 Jouc'a ja'ni ti'hua ƚinu' cahua' toƚnes'me: “Ti'i'ma inu'”. Ƚinca toƚta'a ti'i'ma. \v 56 Imanc' a'i cunc'ic'a xanuc'. Ma le'a tonƚ'e'eyoƚtsi. Toƚsuef'yi lema'a. Iƚe oƚsina'. ¿Te aimolimetsaicoyi lo'epa ȽanDios itsiya litine? \p \v 57 ’Jouc'a camilhuo': ¿Te aimolahuelojnyoƚtsi coƚtuca' lonƚ'epa, ja'ni tonƚ'eyi al ƚijca o a'i? \v 58 Monƚeyi lane ima' jouc'a ƚaixtuc'o'po', iƚque no'hua'apo' cal juez, ima' tahue'ma te co'iya mopac'eya lipoyac', tux'masnatso'. Ja'ni a'i, tileco'mo' pe lopa'a cal juez. Iƚque ticuto', tepi'inna quimane ƚapaluc, ti'nicoto' lacarza. \v 59 Iya' camilhuo': Ma cotaiyinge, tama ma le'a anuli al centavo, ti'nicoconno' jiƚpiya lacarza, aimaipaya. \c 13 \p \v 1 Iƚniya ƚitiné lan xanuc' u'ipá Jesús te ts'i'ic' li'ipola' lan xanuc' quiyouyomma al distrito Galilea. Iƚniya icuaita Jerusalén titsufcota liƚpinneja. Ma mitsufcoyi Pilato icuxe'ma tima'antsola' iƚne lan xanuc'. Letequim'mola' lipanni liƚjuats' iƚne lun Galilea jouc'a ipanni liƚjuats' liƚpinneja, inu'ma anuli. \v 2 Jesús timila': \p ―Jiƚniya lun Galilea li'empola' toƚta'a, ¿te imanc' toƚcuayi xonca acueca' liƚjunac', liƚf'as xanuc' Galilea a'ij cueca' liƚjunac'? \v 3 Iya' camilhuo': A'i xonca acueca' liƚjunac'. Imanc' ja'ni aimoƚsuej'memma jouc'a tejac'molhuo', jahuay imanc'. \p \v 4 ’Lecangenni iƚe li'nof'quiya lajut'ƚ lopa'a Siloé, ima'a'mola' imbamaj paico lan xanuc', uxpats'i'mola'. ¿Te coƚcuapa? ¿Te xonca acueca' liƚjunac' iƚniya lima'mola'? Locuenaye xanuc' nimajmpá Jerusalén, ¿te ailopa'a acueca' quiƚjunac'? \v 5 Iya' camilhuo' a'i xonca acueca' liƚjunac' iƚne lima'a'mola' li'nof'quiya lajut'ƚ. Imanc' ja'ni aimoƚsuej'memma jouc'a tejac'molhuo', jahuay imanc'. \p \v 6 Imuc'icona'mola', i'onƚicopola' anuli al 'ec icux, timila': \p ―Anuli cal xans petsi lifapa li'uva jouc'a ifapa li'icux. Litine lehuehuo'ma ƚi'as li'icux ailopa'a qui'as. \v 7 Cal xans ipalaic'o'ma ƚimozo no'epa cuenna ƚi'uva, timi: “Joupa ixhuaita afane' camats' ca'huanetsomma, cahuay ƚi'as icux. Ailopa'a qui'as. ¡Tatejla' nulemma! Ma le'a tixhuijma ƚamats', aimi'atsi.” \v 8 Iƚque no'epa cuenna cal 'uva italai'e'e'ma, timi: “Maipoujna, ¡tipajnla'! Tipanenni ocuena camats'. Capu'ma ƚamats' luxi al icux, cajuaj'mi'ma ƚumi'na. \v 9 Ƚocuena camats' tocuaiconamma toxim'ma ja'ni tipa'a ƚi'as. Ja'ni aimi'atsi, ne' tetequim'me.” \p \v 10 Anuli litine conxajya tipa'a Jesús anuli lajut'ƚ pe lafoƚyomma lan xanuc'. Timuc'iyale. \v 11 Jiƚpe tipa'a anuli ƚaca'no' ƚitsufaipa conta'a. Iƚque ƚonta'a ixmec'e'epa lixpula'. Aimi'iya mecaxhuaya. Joupa ixhuaita imbamaj paico camats' toƚta'a ƚonta'a titeƚ'mi ƚaca'no'. \v 12 Lixim'ma ƚaca'no' Jesús ijoc'i'ma, timi: \p ―Maca'no', joupa uhuaƚquenam'mo', ixaƚconapo'. \p \v 13 Jesús ixpayaf'ma limane. Aiquicoƚ'ma, ƚaca'no' ecaxna'ma ƚic'. Ix'najtsi'i'ma ȽanDios. \p \v 14 Jesús lixaƚ'mena'ma ƚaca'no' itine conxajya, ƚincuxepa jiƚpe lajut'ƚ ixtunni. Timila' lan xanuc': \p ―Cal xans ti'e'ma canic' acamts'us quitine, ixahuiya. Itsiya itine conxajya. Ja'ni oƚpic'a tixaƚ'mentsolhuo' toƚcuaiyunca ocuena quitine. \p \v 15 ȽaƚPoujna Jesús italai'e'e'ma, timi: \p ―Imanc' a'i cunc'ic'a xanuc'. Ma le'a tonƚ'e'eyoƚtsi. Ti'iƚa' litine conxajya, ¿te aimoluhuaƚquila' ƚoƚhuacax, ƚoƚburro? Ƚinca toluhuaƚyi, toƚ'hua'ala' tixnatsa quiƚja'. \v 16 Iƚca'a ƚaca'no' a'i quinneja, inieto ƚoƚtatahuelo Abraham. Ixhuaita imbamaj paico camats' ƚonta'a Satanás ifi'e'. Itsiya itine conxajya, ¿te aimi'iya cuhuaƚya? \p \v 17 Linespa toƚta'a Jesús i‑ch'ixco'mola' iƚne no'epá laic'. Iƚniya aiquiƚtalai'e. Ailopa'a cotalai'ecoyacu. Locuenaye lan xanuc' tixoqui quileta, ixim'me acueca' ac'a juaiconapa lo'epa Jesús. \p \v 18 Timila': \p ―Itsiya ȽanDios cal Cuecaj Rey tijoc'ila' lan xanuc' tihuejcoƚe. ¿Te co'onƚcospa iƚe lo'ipa? ¿Te caif'onƚicoya? \v 19 Ti'i to li'ipa anuli ƚaca'hua fanu'. Iƚque cal fanu' cuftine sinapí. Anuli cal xans itai'ma ƚaca'hua fanu', ifatsi ƚequeya. Ila'ma, i'i'ma acueca' al 'ec. Lacaƚ'hui naiyulpá lema'a tiƚcuaispa tunxajyi jiƚpe, ti'huoxof'coƚaiyi ƚimané jiƚe al 'ec. \p \v 20 Timiconala': \p ―¿Te caif'onƚicoya lo'ipa pe ȽanDios cal Cuecaj Rey tijoc'ila' lan xanuc' tihuejcoƚe? \v 21 Jiƚpe ti'i'ma to li'ipa lilai'ipa ƚilevadura ƚaca'no' acueca' ƚi'harina. Iƚe cal levadura ti'hua tihuantsi cal 'harina. Lijou'ma umfunni jahuay ƚax'e. \p \v 22 Lijou'ma Jesús ti'hua lane, ticuaita liƚya' Jerusalén. Tehuengila' ƚiƚeloƚya', lan tsila' jouc'a lan tsocay. Timuc'iyale jiƚpiya ƚiƚeloƚya'. \v 23 Anuli cal xans ipalaic'o'ma, icuis'e'ma, timi: \p ―Maipoujna, ¿te aga ahuata lan xanuc' tunƚul'me? \p Jesús ipalaic'o'mola' lan xanuc' noquimf'epá timila': \p \v 24 ―Tolahueƚe te co'iya moƚtsuflaiyacu al tansca al puerta. Iya' camilhuo': Axpela' lan xanuc' tehue'me te co'iya mitsuflaiyacu, tijouƚa' aimi'iya. \v 25 Titsahuenni ƚiPoujna cajut'ƚ tix'nifco'ma lejut'ƚ. Ja'ni imanc' toƚmanemma ƚuna toƚjoc'i'me, toƚsa'hue'me, toƚmi'me: “MaƚPoujna, taxi'eƚa' lopuerta. Aƚpic'a aƚtsuflaiƚe.” Iƚque timi'molhuo': “Aicaixina' pe conƚouyomma. Aicainimetsaicolhuo'.” \v 26 Imanc' toƚtalai'e'me, toƚmi'me: “Illanc' aƚejmalepá, aƚtetsopá, aƚsnapá anuli ima'. Ima' o'hua'ma ƚaƚpeneya, tomuc'iyale jiƚpiya laƚpiƚya'.” \v 27 ȽaPoujna timi'molhuo': “Iya' aicaixina' pe conƚouyomma. Aicainimetsaicolhuo'. Imanc' aimonƚ'eyi al ƚijca. Tonlipalunca pe laifpa'a. Tonƚenƚe.” \p \v 28 ’Iƚniya ƚitiné imanc' toƚsinnola' loƚtatahueló, iƚniya Abraham, Isaac y Jacob, jouc'a jahuay lam profeta. Iƚne itsulfaipá petsi locuxeyopa ȽanDios cal Cuecaj Rey. Imanc' a'i. Toƚmanecu ƚuna. Imanc' toƚjolij'me, toƚtetola' lonƚ'ay. Acueca' cunla loƚteƚcoyacu. \v 29 Lan xanuc' naihuejcopá ȽanDios tipalcu ni petsi li'a ƚamats', tipalcu pe laipammaiyomma cal 'ora, jouc'a pe lof'acaicopa cal 'ora, jouc'a pe ƚinu' camats', jouc'a pe lo'huayomma ƚujfxi cahua'. Iƚniya ticuaita al juic. Titsuflaita, ticutsoƚaita, titetsota pe locuxeyopa ȽanDios, iƚque ƚiƚCuecaj Rey. \p \v 30 ’Toƚcuec'eƚe, locuaicoya quitine tixin‑nim'mola' lijoucola' joupa i'ipola' lan tet'ƚa. Tixin‑nim'mola' lan tet'ƚa joupa i'ipola' lijoucola'. \p \v 31 Maƚe 'hora icuaiyunca hualca lam fariseo. Iƚniya timiyi Jesús: \p ―To'huanƚa'. Taipanni fa'a. Cal rey Herodes tehuehuo' tima'atso'. \p \v 32 Jesús italai'e'e'ma, timila': \p ―Iƚque cal Herodes ti'onƚcospa to cal t'ƚe, ma le'a infel'miyale. Tonƚenƚe. Tulu'itsa: “Jesús timihuo': Itsiya y mouqui quipa'ala' lontahue, caxaƚ'menala' lan xanuc'. Pitsu cajou'ne'ma laipenic'.” \v 33 Itsiya, mouqui y pitsu ca'huana'ma laipene. Cacuaita Jerusalén. Jiƚpe liƚya' quima'ayompola' lam profeta. Iya' ninprofeta, maƚpiya Jerusalén aƚma'ayonna, a'i ocuena quiƚya'. \p \v 34 ’¡Miƚya' Jerusalén! ¡Miƚya' Jerusalén! Loxanuc' inma'ahuale tima'annila' lam profeta, tipangila' capic' tima'antsola' lixanuc' ȽanDios, iƚne lummepola' jiƚpiya. \p ’Iya' axpe' canesqui: Cafot'ƚe'mola' jahuay loxanuc' ma to mi'ay cal tsana mefot'ƚe'mola' laiquipuyu, mipuxc'i'mola' ƚixala'. Ima' aicocuac'. \v 35 ¡Miƚya'! ¡Tahuelojnla' locuecaj xoute'! ȽanDios ipo'nopa quituca'. Tocomma to joupa eteƚquemma. Iya' camilhuo' al ƚinca. Ticuaitsi litine aƚmiƚa': “Ima' unC'a. ȽanDios ƚaƚPoujna ƚinca ummepo'”, iƚe litine aƚsingona'ma. Ai'a ticuaita iƚe litine aimaƚsingonaya. \c 14 \p \v 1 Anuli litine conxajya Jesús i'hua'ma titetsota lejut'ƚ anuli cal xans fariseo, iƚque nocuxepola' lif'as fariseo. Jiƚpe lajut'ƚ tehuelaifyi Jesús, ¿te co'eya? \v 2-3 Jouc'a ticutsuya anuli ƚafcuana, ifunapa jahuay licuerpo. Jesús tehuelonge, ipalaic'o'mola' lam fariseo jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios, iƚniya nomana' jiƚpiya, icuis'e'mola', timila': \p ―Litine conxajya, ¿nipajnya tixaƚ'meyale'ma anuli? o ¿aimi'iya? ¿Te tipa'a lane? o ¿ailopa'a? \p \v 4 Iƚne i‑ch'ixco'mola'. Jesús i'noƚ'ma ƚafcuana, ixaƚ'mena'ma, ummena'ma ti'huanƚa' lejut'ƚ. \v 5 Ipalaic'o'mola' iƚne lam fariseo jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios, timila': \p ―Imanc', ja'ni tecajm‑maitsi al pu'hua ƚoƚburro o ƚoƚhuacax, tama itine conxajya, ¿te aimonlipa'ayacu? Aƚinca tonlipa'a'me. \p \v 6 Iƚne aiquiƚtalai'e iƚe limipola' Jesús, ailopa'a quiƚtaiqui'. \p \v 7 Jiƚpiya timana' lijoc'impola' tehueyi te co'iya micutsoƚaiyacu pe locutsoƚaiyacu lan tsilaj xanuc'. Lixim'mola' Jesús i'onƚico'mola' liƚ'ejma', timila': \p \v 8 ―Ja'ni tijoc'intso' anuli al juic lamaná, tocuaitsi lajut'ƚ aimocutshuai'ma pe li'huáqui xonca al c'a. Aga ticuaita anuli xonca cal cuecaj xans. \v 9 Timi'mo' nijoc'ipolhuo': “Totsahuenni. Iƚca'a ticutshuai'ma jiƚpe lofcutsuya ima'. Totsahuenni.” Tijouƚa' toxim'ma calaic'ata. To'hua'ma, tocutshuai'ma pe li'huáqui a'ijc'a. \p \v 10 ’Ja'ni tijoc'intso' anuli al juic tocutshuai'ma pe li'huáqui xonca a'ijc'a. Ticuaiyunni nijoc'ipo', iƚque timi'mo': “Maipima, to'huanni fa'a. Jifa'a tocutshuai'ma xonca al c'a.” Tijouƚa' locuenaye lijoc'impola' tixim'mo' ima' uncuecaj xans. \p \v 11 ’Iya' camilhuo': Naitsi cal xans no'e'epoxi acueca', iƚque ti'oc'em'me. Naitsi cal xans no'e'epoxi a'ojca, iƚque tif'ac'em'me. \p \v 12 Jesús ipalaic'o'ma nijoc'ipa, timi: \p ―Litine lof'eya al juic aimojoc'i'mola' lonƚejmalepá ni lopimaye. Ni aimojoc'i'mola' nomana' huejnca lomejut'ƚ iƚne pe ts'iƚ'hueca xonca ƚiƚ'huexi. Iƚne ƚinca ti'e'econa'mo', tijoc'icona'mo'. \p \v 13 ’Ja'ni to'e'ma juic tojoc'itsola' lan xanuc' pe aiquiƚ'hueca. Tojoc'itsola' latumane, lan coxo, lan fohue. \v 14 Toƚta'a, tama iƚniya aimi'iya mi'najtse'eyaco', toyaicona'ma al c'a. Ticuaihuo litine timaf'ina'me lan ƚijca xanuc', ȽanDios ti'najtse'mo' jouc'a. \p \v 15 Licuej'ma lonespa Jesús anuli jiƚpe titesma timi: \p ―ȽanDios cal Cuecaj Rey ti'eta juic jiƚpe pe locuxeyopa. Ƚinca al c'a loyaicoya cal xans notsufaiya jiƚpe, titetsota. \p \v 16 Jesús italai'e'e'ma, timi: \p ―Anuli cal xans ti'e'ma al cuecaj juic. Ijoc'ipola' axpela' lan xanuc'. \v 17 Icuai'ma jiƚe litine al cuecaj juic, umme'ma ƚimozo, timitsola' lijoc'impola': “Tonƚouyunca. Joupa imacoƚpá. Toƚtetsota.” \p \v 18 ’Jahuay iƚniya lijoc'impola' ipango'me ines'me: “Aimi'iya ca'huaya”. Cal te'a timi: “Joupa ai'napa ƚainemats'. Ai'huapa caxinna. Tomitsi ƚopoujna: Aimi'iya micuaicoya.” \v 19 Ƚocuena timi: “Iya' ai'napola' imbamaj laihuacax. Ai'huapa caxinnola', ja'ni ti'e'me canic' o a'i. Tomitsi ƚopoujna: Aimi'iya micuaicoya.” \v 20 Ƚocuena timi: “Joupa nemanepa. Aimi'iya ca'huaya.” \p \v 21 ’Ipainanni cal mozo. U'i'ma ƚipoujna linespa lijoc'impola'. Ƚipoujna cajut'ƚ ixtunni. Ummecona'ma ƚimozo, timi: “Aimicoƚ'mo'. To'huaƚa' ƚaneya liƚya', lan tsila', lan tsocay caneya. Tolecotsola', tocuai'ecola' fa'a lan xanuc' pe aiquiƚ'hueca jouc'a latumane, lan coxo, lan fohue.” \v 22 I'huacona'ma cal mozo. Ipaiconamma, ipalaic'ocona'ma ƚipoujna, timi: “Joupa ai'epa laƚcuxe'epa. Tehue'ela' lan xanuc', ticuaiyunca xonca axpela'.” \v 23 Ƚapoujna timi ƚimozo: “To'huaƚa' liƚya'. To'huaƚa' lan tsila' caneya, jouc'a ƚema cati'i. Tojoc'itsola' lejmaica, tiyouyunca fa'a. Aipic'a timantsi nulemma lainejut'ƚ. \v 24 Iya' camilhuo': Iƚne lan xanuc' laijoc'ipola' al te'a, nij naitsi iƚniya notec'oya ƚaitejua'.” \p \v 25 Axpela' lan xanuc' ilihuequi Jesús lane. Lipai'e'moxi ipalaic'o'mola', timila': \p \v 26 ―Cal xans nocuaiyumma pe laifpa'a, nocuapa: “Quihuej'ma Jesús”, iƚque xonca aƚ'e'ma capic'a iya'; qui'ailli', qui'máma', ƚipeno, linaxque', lipimaye, lipitine, aijtine. Ja'ni a'i toƚta'a li'ejma' aimi'iya malihuejya. \v 27 Iya' ƚinca cateƚco'ma. Cal xans noxpic'epa aimeteƚcoya, nocuapa: “Iya' aicataiya lainencruz”, iƚque aimi'iya malihuejya. \p \v 28 ’Ja'ni anuli imanc' tixpic'eƚa' tilanc'eƚa' li'nof'quiya lajut'ƚ, ate'a ticutshuai'ma, tixim'ma tojua lipitali lolajncoya. Tixim'ma ja'ni ti'ommaicota litomí o a'i. \v 29 Ja'ni aimi'ay toƚta'a aga aimi'ommaicoya litomí. Tipu'ma tifa'mola' lapic', tijouƚa' aimi'iya mijou'neya lejut'ƚ, ailopa'a quitomí. Lan xanuc' tixim'me li'ipa, jahuay iƚniya tixoco'me, \v 30 ticua'me: “Iƚque cal xans ipangopa tilanc'e'ma lejut'ƚ. Aiquijou'ne. Aiqui'ic'.” \p \v 31 ’O lan rey, cal nuli ja'ni timana' anuxans mil lisoldado, ƚocuenaj timana' le'a imbamaj mil, tifule'me. Iƚque ts'ahuata quisoldado ticutshuai'ma, tixpic'e'ma lo'eya, ja'ni nipajnya ti'i'ma tulij'ma ƚif'as rey o aimi'iya. \v 32 Ti'iƚa' quixina' aimi'iya mulijya, mipa'a aculi' ƚif'as rey, tumme'mola' lixanuc', ticuis'eta, timita: “Ƚaƚpoujna ticua: Lu'iƚa', ¿te ts'opic'a? ¿Te capi'iyaco'? ¿Te caif'eya?” Toƚta'a aimifuleyacu. \v 33 Iya' camilhuo': Imanc' ticuicomma tolatets'iƚe jahuay ƚoƚ'hueca, toƚta'a lihuej'ma. Ja'ni anuli aimicua, iƚque aimi'iya malihuejya. \p \v 34 ’Ƚo'hue ipenic'. Ja'ni ƚo'hue joupa iminscopa, ¿te co'iya? Aimi'iya milajn‑naya to al te'a. \v 35 Iƚque ƚo'hue ƚiminscopa aimi'iya mi'eya canic', ni jiƚpe ƚamats' ni pe lafot'ƚeyompa ƚumi'na. Aimi'iya mixhuiconyacu. Le'a teca'nim'me. \p ’Naitsi nocuejpa, aƚquimf'eƚa' iya' laitaiqui'. \c 15 \p \v 1 Jahuay lin'najtsi'iyale jouc'a locuenaye lan xanuc' pe aimihuejcoyi locuxepa ȽanDios tiƚoc'oƚaiyi pe lopa'a Jesús, tiquimf'e'me. \v 2 Lan xanuc' fariseo jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios ixtulenca. Ticuayi: \p ―Iƚque cal xans tepenufila' lan xanuc' pe aimihuejcoyi locuxepa ȽanDios. Titetsoyi anuli. \p \v 3 Jesús italai'e'e'mola', i'onƚico'moxi li'ejma' to lo'epa cal xans ƚejac'pa ƚimoƚ. Icuis'e'mola', timila': \p \v 4 ―Anuli imanc' amaxnu limot'ƚ, ja'ni tejac'la' anuli, ¿te co'eya? Tipo'no'mola' locuenaye lam malpuj nuxans quimbamaj pelƚa, timanecu ƚimuc'o', tehueta ƚejac'pa, aga tixinnata. \p \v 5 ’Tixinnatsi ƚimoƚ tipulaf'nata, tipo'nof'inna lixaya, tixoj'ma queta tipaino. \v 6 Ticuaitsi lejut'ƚ tijoc'i'mola' lipimaye jouc'a nomana' huejnca, timi'mola': “Tixoquinghua neta juaiconapa. Aixinhuona'ma ƚaimoƚ ƚejac'pa. Tonƚouyunca. Ma' anuli tixoj'ma calata.” \p \v 7 ’Iya' camilhuo': Ƚinca, ja'ni axpela' lan xanuc' aimicuicomma mixhuej'meyacu, nomana' lema'a tixoj'ma quileta. Ti'iƚa' ma le'a anuli cal xans pe aimihuejma, ja'ni tixhuej'menanni iƚque, xonca acueca' tixoj'ma quileta iƚniya nomana' lema'a. \p \v 8 ’Jouc'a anuli ƚaca'no' i'hueca imbamaj litomí aplata, ja'ni anuli ejac'pa, ¿te aimehueya? Ƚinca tehue'ma. Tunai'i'ma lipepalc'o', titaf'u'ma lejut'ƚ, aga tixinna'ma litomí lejac'pa. \v 9 Tixinnaƚa' litomí tijoc'i'mola' liyejmalepa lacaƚ'no' jouc'a nomana' huejnca lejut'ƚ, timi'mola': “Juaiconapa tixoquinghua neta, aixinnapa laitomí lejac'pa. Tunƚouyunca. Ma' anuli tixoj'ma calata.” \p \v 10 ’Iya' camilhuo': Anuli cal xans pe aimihuejma ja'ni tixhuej'menanni, nomana' pu'hua pe lomana' lapaluc' quema'a tixoj'ma quileta. \p \v 11 Ti'hua timuc'iyale, timila': \p ―Anuli cal xans timana' oquexi' linaxque'. \v 12 Ƚi'hua ƚapepo timi qui'ailli': “Mai'ailli', litine timantso' capenuf'ma ƚai'huexi. Cacua: Lapi'iƚa' itsiya.” Quiƚ'ailli' epi'it'ƚi'mola' loquexi' linaxque' ƚiƚ'huexi. \p \v 13 ’Uyai'ma oque' fane' quitine ƚi'hua ƚapepo icuj'ma ƚi'huexi ƚepi'impá, ulij'ma litomí. I'hua'ma aculi', ocuenaj camats'. Iƚpe ipajntsi. Ipajnhuo'ma tixoj'ma queta ma mi'ay nixpiya. Ejac'ehuona'ma litomí. \v 14 Ijoutsaf'huana'ma, ipanenni ma le'a limane. Jiƚpe ƚamats' i'i'ma cumemma. Ƚamijcano juaiconapa unle'enni. \v 15 Ehue'ma quipoujna. Ixim'ma anuli cal xans jiƚpe ƚamats', i'e'ma quipoujna. Ƚapoujna tipa'a ƚemats', umme'ma ƚamijcano ti'etsola' cuenna lijná. \v 16 Ƚamijcano tunle'e juaiconapa, tijanaca titeƚa' ƚotecopa lijná. Aiquepi'inni, ni toƚta'a. \p \v 17 ’Lijou'ma ixhuej'menanni juaiconapa, timiyoxi: “Cai'ailli' timana' axpela' limozó. Jahuay titetsoyi, tijouƚa' tipanemma ƚotecopa. Iya' capa'a fa'a aƚma cumemma. \v 18 Itsiya capainahuo, ca'huana'ma pe lopa'a cai'ailli'. Camita: Mai'ailli', aixina' acueca' lai'epa. Netets'ipa ȽanDios, netets'ipo' ima'. \v 19 Itsiya aimaƚ'onƚico'ma to co'hua. Lapenufla' to comozo.” \p \v 20 ’Ipainanni, ti'hua lane ticuainata lejut'ƚ qui'ailli'. Qui'ailli' tehuelonge, ixim'ma ƚi'hua icuaicona'ma aculi'. Ixinna'ma cuanuc'. Inu'ma tepenufnatsi. Litalecuftsi ipulc'o'ma, ituc'o'ma. \v 21 Ƚi'hua timi: “Mai'ailli', aixina' acueca' lai'epa. Netets'ipa ȽanDios. Netets'ipo' ima'. Itsiya aimaƚ'onƚico'ma to co'hua.” \p \v 22 ’Qui'ailli' ijoc'i'mola' limozó, timila': “Toƚtaitsa xonca al c'a lijahua', toƚpo'no'iƚe. Toƚpo'no'iƚe anuli cal anillo limane. Toƚc'uaic'iƚe ƚic'ejí. \v 23 Toƚƚecotsa ƚa'hua huacax ƚifujmpa, toƚma'aƚe. Aƚ'e'me juic. Aƚtetso'me tixoj'ma calata. \v 24 Iƚca'a ƚai'hua, iya' cacua: Joupa imanapa. Itsiya imaf'inapa. Iya' cacua: Joupa ejac'pa. Itsiya imaxcainata.” Ipango'ma al juic, tixoqui quileta. \p \v 25 ’Cal te'a qui'hua ti'ay canic' pu'hua ƚemats' qui'ailli'. Icuaicona'ma lejut'ƚ. Licuaitsi icuej'ma tunanni, tixahuinni. \v 26 Ijoc'i'ma anuli cal mozo, icuis'e'ma, timi: “¿Te conƚ'epa?” \v 27 Cal mozo italai'e'ma timi: “Icuaina'ma ƚopima. Co'ailli' iximpa ailopa'a qui'ipa, aimextafque, toƚiya epenufpa tixoqui queta. Icuxepa ticua: Toƚma'aƚe ƚa'hua huacax ƚifujmpa.” \v 28 Cal te'a qui'hua ixtunni. Aiquitsufaic' lajut'ƚ. Aimicua. Qui'ailli' ipanni. Tixa'hue titsufainaƚa' lajut'ƚ. \v 29 Ƚi'hua italai'e'e'ma, timi: “¡Toxinƚa'! Axpe' camats' iya' ca'ay lopenic'. Quihuejcohuo' jahuay laƚcuxe'epa. Ima' aicalapi'i ni toƚta'a. Coƚa' aƚmi'ma: Tolecoƚa' iƚca'a ƚaca'hua chivo, tonƚ'eƚe juic anuli lonƚejmalepa. Aicaƚmic' toƚta'a. \v 30 Itsiya icuaina'ma ƚo'hua. Iƚquiya inonc'ohuo'mola' lacaƚ'no' notepá liƚcuerpo. Ƚo'huexi ƚomepi'ipa joupa ijou'nehuo'ma. Ima', ¿te co'epa? ¡Oma'apa ƚa'hua huacax ƚifujmpa, titeƚa' iƚquiya!” \v 31 Qui'ailli' timi: “Mai'hua, itine itine aƚmana' anuli. Jahuay ƚai'huexi ima' o'huexi. \v 32 Itsiya tetenƚcocoƚa' tixoj'ma calata. Iƚque ƚopima iya' cacua: Joupa imanapa. Imaf'inapa. Iya' cacua: Joupa ejac'pa. Itsiya imaxcainata.” \c 16 \p \v 1 Jesús ipalaic'ocona'mola' ts'ilihuequi, timila': \p ―Anuli cal xans ts'i'hueca acueca', tipa'a ƚimozo icueya limane, ti'ej cuenna ƚi'huexi ƚipoujna. Lan xanuc' tinesc'eyi cataiqui' cal mozo, ticuayi: “Iƚque, a'ijc'a mi'ay cuenna ƚi'huexi ƚipoujna”. \v 2 Cal xans ijoc'i'ma ƚimozo. Licuaiyunni timi: “¿Te copalaicocopo' toƚta'a iƚnu'hua lan xanuc'? ¿Te co'epa? Totaitsi loje'e. Aipic'a caxinƚa' te co'epa ƚai'huexi. Aimi'hua mo'eya cuenna ƚai'huexi.” \v 3 Cal mozo timiyoxi: “¿Te caif'eya? Ƚaipoujna liƚonc'e'e'ma laipenic'. Aimi'iya capuya ƚamats'. Ailopa'a caipujfxi. Aimi'iya caxahue'eya al tomí. Catay calaic'ata.” \v 4 Timiconayoxi: “Joupa aixpic'epa laif'eya. Tijouƚa', ticuaitsi litine ailopa'a caipenic' lan xanuc' lapenuf'ma ƚilejut'ƚi.” \p \v 5 ’Ijoc'i'mola' jahuay iƚne lan xanuc' ts'iƚtaiyinc'e ƚipoujna. Anuli anuli ipalaic'o'mola'. Cal te'a icuis'e'ma, timi: “¿Tojua otaiyinc'e ƚaipoujna?” \v 6 Iƚque italai'e'e'ma: “Amaxnu lam tamboj laceite”. Cal mozo timi: “Ja'a iƚta'a loje'e. Tocutshuaiƚa', topai'iƚa' lotaiyinge, ti'iƚa' oquej nuxans quimbama'. Nuya nuya tainiƚƚa'.” \v 7 Ƚocuena icuis'e'ma, timi: “Ima', ¿tojua otaiyinge?” Iƚque italai'e'e'ma: “Anuli maxnu cal cuxtaƚ trigo”. Cal mozo timi: “Ja'a iƚta'a loje'e. Topai'iƚa' lotaiyinge, ti'iƚa' amalpuj nuxans.” \p \v 8 ’Iƚque cal mozo tama infel'miyale, ƚipoujna imetsaico'ma acueca' lipicuejma'. Lan xanuc' naihuejpá quiƚtuca' liƚpicuejma' xonca iƚsina' te co'iya muyalaicoyacu al c'a. Lan xanuc' joupa lepalc'o'impola' liƚpicuejma' aijtine. \p \v 9 ’Iya' camilhuo': Ja'ni tipa'a loƚtomí lolulijpa fa'a li'a ƚamats', toƚtoc'itsola' loƚf'as xanuc'. Toƚta'a tonƚejmale'me. Tijouƚa' tijounaƚa' loƚtomí tepenufinnatolhuo' pe loƚmanc'eyacu nulemma. \v 10 Cal xans ts'ixina' tixhuico'ma ƚi'hueca tama ahuata, ja'ni tixpeƚa' ƚoxhuicoya, jouc'a tixim'ma tixhuico'ma. Cal xans pe aiquixina' mixhuicoya ƚi'hueca, tama ahuata, ja'ni tixpeƚa' ƚoxhuicoya jouc'a aimi'iya quixina' mixhuicoya. \v 11 Imanc' ja'ni aicoƚsina' moƚxhuicoyi al tomí lolulijpa fa'a li'a ƚamats', ¿te aga tepi'im'molhuo' al c'a xonca? \v 12 Ja'ni aicoƚsina' coƚxhuijma ƚocuenaj 'huexi, ¿te aga tepi'im'molhuo' coƚtuca' coƚ'huexi? \p \v 13 ’Cal mozo ticuicomma ma le'a anuli ƚipoujna. Ja'ni oquexi' tixtuc'o'ma anuli, ƚocuena ti'e'ma capic'a. O tixinc'ne'ma anuli, tetets'i'ma ƚocuena. Imanc' jouc'a ticuicomma ma le'a anuli ƚoƚpoujna, iƚque ȽanDios. Aimi'iya molihuejcoyacu al tomí jouc'a. \p \v 14 Lan xanuc' fariseo, iƚne ts'iƚpic'a juaiconapa al tomí, tiquimf'eyi lonespa Jesús, ixoco'me. \v 15 Jesús timila': \p ―Loƚf'as xanuc' mixinnilhuo' lonƚ'epa ticuayi: “Ac'a xanuc' lam fariseo”. ȽanDios imetsaicolhuo' te ts'i'ic' loƚpicuejma'. Tipa'a latenƚcocopola' lan xanuc', iƚe ƚinca aimetenƚcocojma ȽanDios. Iƚque tixina ixcay. \p \v 16 ’Luyaipa quitine uya'ampá locuxepa ȽanDios jouc'a uya'ampá lonespa lam profeta. Icuaitsi Juan Bautista ipango'ma uya'a'ma te co'iya mitsuflaiyacu pe lopa'a ȽanDios cal Cuecaj Rey. Itsiya ti'hua tuya'anni iƚe lataiqui'. Lan xanuc' tipa'ayi liƚpujfxi titsuflaiƚe jiƚpiya pe locuxeyopa ȽanDios. \v 17 Ƚinca, tama tipaiconni lema'a jouc'a li'a ƚamats' aimi'iya mipai'inyacu locuxepa ȽanDios, ni ƚainila' aca'hua xonca. \p \v 18 ’Cal xans tecanaiƚa' ƚipeno, ja'ni tilecoƚa' ocuena caca'no', iƚque cal xans joupa i'epa quixcay, tipa'a lijunac'. Ma' anuli cal xans ja'ni tilecoƚa' ƚaca'no' ƚecanaiyimpa, iƚque cal xans jouc'a i'epa quixcay, tipa'a lijunac'. \p \v 19 ’Anuli cal xans ts'i'hueca acueca' tipo'nohuo ac'a juaiconapa lipijahua', umanc'ecompa amorada, xonca acueca' lipitali. Itine itine titeja quitejua' xonca cal c'a. \v 20 Jouc'a tipa'a anuli cal xans pe ailopa'a qui'hueca, cuftine aLázaro. Tunouya liju' lipuerta lejut'ƚ cal xans ts'i'hueca. Licuerpo titeja lahui. \v 21 Tunle'e. Ticua: “Iƚque ts'i'hueca coƚa' cateƚa' ƚacangemma limesa ƚotecopa”. Lan tsiƚqui tiƚcuaispa tipeƚc'e'eyi lehui. \v 22 Lijou'ma imana'ma Lázaro, iƚque aiqui'hueca. Lapaluc' quema'a ileconanca, icuai'etsa pe lopa'a Abraham, mane liju' iƚque. \p ’Cal xans ts'i'hueca acueca', jouc'a imana'ma. Eminghuo'me. \v 23 Icuaitsi pe loteƚcoyopa locuenaye limanapola', jouc'a iteƚco'ma juaiconapa. Ehuelojm'ma al toncay. Aculi' ixim'mola' Abraham jouc'a Lázaro. Iƚque Lázaro ac'a mipa'a, mane liju' Abraham. \v 24 Ijoc'i'ma Abraham, timi: “Mai'ailli' Abraham, aƚsinƚa' nincuanuc'. Tommeƚa' Lázaro, ti'huanni fa'a. Ti'nij'mita laja' lidedo, aƚjac'e'e'ma ƚaipaƚ. Toƚta'a titinu'ma ƚumla cateƚma jifa'a ƚunga aƚpi'e.” \v 25 Abraham italai'e'e'ma, timi: “Mai'hua, to'nujuaitsi lomuyaicopa mopa'a jiƚpe li'a ƚamats'. Ima' o'hueca jahuay al c'a, iƚca'a Lázaro aiqui'hueca, ma' iteƚcopa. Itsiya iƚca'a tixoquinghua queta, ima' toteƚma. \v 26 Jouc'a cami'mo': Tipa'a al cueca' lina lateƚnufinna. Nomana' fa'a, tama iƚpic'a tuyalaiƚe, ticuaitsa pe loƚmana', aimi'iya muyalaiyacu. Jouc'a imanc' aimi'iya moƚcuaiyacu fa'a pe laƚmana'.” \v 27 Italai'e'e'ma, timi: “Mai'ailli', caxahue'ehuo' tommeƚa' Lázaro ti'huaƚa' lejut'ƚ cai'ailli'. \v 28 Jiƚpiya timana' amajxi laipimaye. Timitsola' te ts'i'ic' laifnuyaicopa. Aimicuaicu jouc'a fa'a pe laifteƚcoyopa.” \v 29 Abraham italai'e'e'ma, timi: “Tipa'a lije'e liniƚijmpa Moisés jouc'a liƚje'e liniƚijmpa lam profeta. Tiquimf'etsa lataiqui' jiƚpe liniƚingiya.” \v 30 Timi: “A'i, mai'ailli' Abraham. Ti'huaƚa' anuli ƚicuai'ma fa'a pe laƚmana' illanc' laƚmanaponga', toƚta'a laipimaye tixhuej'mecu.” \v 31 Abraham timi: “Ja'ni aimihuejyi liƚtaiqui' Moisés jouc'a lam profeta, tama anuli ƚimanapa timaf'iconƚa', ti'huaƚa' tipalaic'otsola', iƚniya aimihuejyacu.” \c 17 \p \v 1 Jesús timila' ts'ilihuequi: \p ―Micoƚi li'a ƚamats' timajm'me lan xanuc' naimenac'iyalepa. A'ijc'a loyalaicoyacu iƚniya no'epá toƚta'a. \v 2 Cal xans naimenac'iyacola', tama ma le'a anuli iƚna'a laica'uhuay, coƚa' ifinc'im'me ƚejoc' anuli cal cuecaj capic molino, coƚa' ecajm'mintsa ƚaja, tunxaƚac'la' nulemma, timatsi. \v 3 Imanc' toƚ'etsoƚtsi cuenna. Toƚspic'eƚe tonƚ'eƚe ma le'a al c'a. \p ’Ja'ni a'ijca li'epo' ƚopima, ima' tomiƚa': “Toƚta'a laƚ'epa aimaƚ'econa'ma”. Tijouƚa', ja'ni tixhuej'menanni taimenc'e'ecoƚa' iƚe li'epo'. \v 4 Ja'ni ti'hua ti'ehuo', tama anuli litine tixhuaitsi acaitsi, ja'ni jouc'a ti'hua tixa'huehuo' acaitsi, timihuo': “Ƚinca aixhuej'menamma iƚe lai'epo', limenc'e'ecoƚa'”, ima' taimenc'e'ecoƚa'. \p \v 5 Ts'ilihuequi Jesús timiyi ƚiƚPoujna: \p ―Aƚtoc'itsonga', xonca aƚ'huaiyijnle. \p \v 6 Timila': \p ―Imanc' ja'ni aimi'iya moƚ'huaiyijnyacu acueca', tama iƚe loƚ'huaiyijmpa tocomma ahuata, ti'onƚcospa to cal fanu' xonca aca'hua cuftine sinapí, ti'i'ma toƚ'e'me acueca'. Toƚcuxe'e'me iƚta'a al 'ec sicómoro, toƚmi'me: “Toyax‑xoxi, tofaxoxi pu'hua ƚaja”. Tijouƚa' iƚe al 'ec tihuejco'molhuo'. \p \v 7 ’Imanc', ticuainanni lajut'ƚ ƚoƚmozo, joupa i'ehuo'ma canic', epahuo'ma ƚamats', i'ehuo'ma cuenna lan huacax jiƚpe ƚolamats', ¿te coƚmiyacu cal mozo? ¿Te toƚmi'me: “Ne', tocutshuaiƚa', totetsoƚa'”? \v 8 A'i toƚta'a moƚmiyacu. Xonca toƚmi'me: “Tomac'eƚa' ƚaifteja. Toc'ejmot'ƚiƚa' cal pime. Catetso'ma, caxna'ma. Tijouco'ma ima' totetso'ma, toxna'ma.” \v 9 ¿Te toƚs'najtsi'i'me ƚoƚmozo li'epa loƚcuxe'epa? Iya' cacua: Amoƚs'najtsi'iyacu. \v 10 Imanc' ti'onƚcospolhuo' to lam mozó. Tolihuejco'me jahuay locuxe'epolhuo' ȽanDios. Tijouƚa' toƚmi'me: “Iya' le'a ninmozo. Ai'epa ma le'a laƚcuxe'epa.” \p \v 11 Jesús ti'hua lane ticuaita Jerusalén. Tuyaijma pe loniquecomma al distrito Galilea jouc'a ƚilemats' lun Samaria. \v 12 Ma micuaispa anuli liƚya' italecuf'mola' imbamaj lan xanuc' textafquila', ƚiƚcuana ahui cuftine lepra. \v 13 Ecaxoƚ'me aculi', tija'ayi, timiyi: \p ―CumJesús, momxi, aƚsintsonga' ninc'icuanuc'la. \p \v 14 Jesús timila': \p ―Tonƚenƚe. Toƚmujtsoltsi jipu'hua pe lomana' la'aillí. \p Miyenayi lane ixaƚcona'mola'. I'ina'mola' limpio. \v 15 Anuli iƚniya lixim'moxi ixaƚconapa ipaiconanni, tija'e', tipalay ujfxi, tix'najtsi'i ȽanDios, timi: \p ―ManDios, aƚ'epa acueca'. \p \v 16 Icuaitsi pe lopa'a Jesús, ixpats'huai'ma li'mitsi', timi: \p ―X'najtseco'. \p Iƚque cal xans ƚas Samaria. \p \v 17 Jesús ticua: \p ―¿Te aiquixaƚcola' imbamaj lan xanuc'? Ma le'a anuli fa'a icuaicona'ma. ¿Pe comana' locuenaye lam pelƚa? \v 18 ¿Ma le'a iƚca'a cal xans ipaiconamma tix'najtsi'i ȽanDios? Iƚque ocuena quipiƚya', ƚas Samaria. \p \v 19 Timi cal xans: \p ―Totsahuenni, to'huanƚa'. Aƚ'huaiyijmpa, toƚta'a joupa ixaƚconapo'. \p \v 20 Lijou'ma lan xanuc' fariseo icuis'e'me, timiyi Jesús: \p ―¿Te 'hora aƚsim'me ȽanDios cal cuecaj Rey ticuxe'mola' lixanuc'? \p Jesús italai'e'e'mola', timila': \p ―Tama imanc' aimoƚsinyi, itsiya ƚinca ȽanDios ticuxela' lixanuc'. \v 21 Aimi'iya molu'iyacola' lan xanuc': “¡Tolahuelojnle! Jifa'a ȽanDios ticuxela' lixanuc'.” Jouc'a aimi'iya molu'iyacola': “¡Tolahuelojnle! Ƚu'hua ticuxela' ȽanDios lixanuc'.” Jifa'a pe loƚmana' ȽanDios ti'hua ticuxela' lixanuc'. \p \v 22 Timila' ts'ilihuequi: \p ―Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. Ticuaihuo litine imanc' toƚjanaj'me juaiconapa aƚsinƚa'. Toƚnes'me: “Tama anuli litine aƚmajnle anuli”. Aimaƚsinya. \v 23 Lan xanuc' timi'molhuo': “Fa'a copa'a”, o “Pu'hua copa'a”. Toƚmanenca. Aimalahue'ma. A'ij ƚinca iƚta'a lominyacolhuo'. \v 24 Mixcuaf'ma tepalc'o'i a'i ma le'a jiƚpe lo'huayomma. Iƚe lepalc'o' tixinyi ni petsi li'a ƚamats'. Toƚta'a ti'i'ma cacuaicohuananni iya'. Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. Iƚe litine aƚsim'ma jahuay lan xanuc'. \p \v 25 ’Ate'a cateƚco'ma juaiconapa. Lan xanuc' nomana' itsiya litine latets'i'ma. \p \v 26 ’Ma to li'ipa iƚniya ƚitiné lipajmpa Noé jifa'a li'a ƚamats', ma toƚta'a ti'i'ma litine cacuaiconanni iya'. Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. \v 27 Milanc'e Noé al cuecaj barco lan xanuc' tuyalaicoyi lapajnya, titetsoyi, tixnayi, temalƚiyi, ticuyi liƚnaxque' temalƚiƚe. Litine litsufai'ma Noé al cuecaj barco ma' anuli mi'eyi. Aiquicoƚ'ma. Icui'ma ƚaxpaiqui' cacui, ijou'ne'mola' jahuay lan xanuc', ima'mola'. \p \v 28 ’Mipa'a Lot jifa'a li'a ƚamats' ȽanDios iteƚ'mi'mola' lan xanuc'. Iƚniya tuyalaicoyi lapajnya, titetsoyi, tixnayi, ti'naji, ticujyi, tifayi, tilanc'eyi quilejut'ƚi. \v 29 Litine Lot lipanni jiƚpe liƚya' Sodoma, maƚe litine, icui'ma cunga, icui'ma azufre. Ima'a'mola' jahuay, acueca' caxpaiqui' i'i'ma. \p \v 30 ’Toƚta'a ti'onƚcospa to lo'iya litine cacuaiconanni jifa'a li'a ƚamats'. Aƚsim'ma naitsi iya', iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. \v 31 Iƚe litine ja'ni anuli if'ajnapa al toncay lejut'ƚ, aimines'ma: “Quimuhuananni, quipa'ahuatsi ƚai'huexi”. Aimicoƚ'ma. Tinuƚa'. Jouc'a ja'ni anuli i'huapa ti'eta canic' ƚimuc'o', aimipaihuo, aimines'ma: “Capulaf'nata laipo'nopa ƚu'hua”. \v 32 Toƚ'nujuaisle li'ipa ƚipeno Lot. \p \v 33 ’Cal xans no'epoxi cuenna, nocuapa: “Cuyaicoƚa' al c'a lapajnya”, iƚque tejac'e'moxi. Cal xans nocupoxi lateƚcoya, tama a'ijc'a loyaicopa lapajnya, iƚque tunƚu'ma. \p \v 34 ’Iya' camilhuo': Iƚe lipuqui' ja'ni tunahuoƚanna oquexi', tixmaiyi anuli al hualfa, tileconam'me anuli, ƚocuena tipanehuo. \v 35 Jouc'a lacaƚ'no', ja'ni oquexi' anuli mutsiyi, anuli tileconam'me, ƚocuena tipanehuo. \v 36 Ja'ni oquexi' lan xanuc' tiƚmana' ƚimuc'o' anuli tileconam'me, ƚocuena tipanehuo. \p \v 37 Ts'ilihuequi icuis'e'me Jesús, timiyi: \p ―Maƚpoujna, ¿pe co'iya toƚta'a? \p Italai'e'e'mola', timila': \p ―Pe ƚopa'a ƚimac', jiƚpiya lapote tefoƚyomma. \c 18 \p \v 1 Jesús ti'hua timuc'ila' ts'ilihuequi, tu'ila': \p ―Ti'hua toƚjoc'iƚe ȽanDios, toƚta'a aimitafqueyacolhuo'. \p I'onƚicopa li'ejma' anuli ƚaca'no' apotsate. \v 2 Timila': \p ―Anuli liƚya' tipa'a anuli cal juez aimixpaic'e ȽanDios ni aimixpaic'ela' lan xanuc'. \v 3 Maƚpe liƚya' tipa'a anuli ƚaca'no' apotsate. Itine itine ticuaiyumma pe lopa'a cal juez. Tixa'hue, timi: “Aƚtoc'iƚa'. Toteƚ'miƚa' ƚalixtuc'opa.” \p \v 4 ’Muyaipa axpe' quitine cal juez aimicua mitoc'iya. Lijou'ma timiyoxi: “Tama aicaxpaic'e ȽanDios ni aicaxpaic'ela' lonespa lan xanuc', \v 5 catoc'i'ma iƚca'a cal potsate caca'no' nocuaiyumma itine itine. Cateƚ'mi'ma iƚque ƚaixtuc'opa. Ja'ni a'i, ti'hua ticuaihuo, aicaxnet'ƚya.” \p \v 6 ȽaƚPoujna Jesús timila' ts'ilihuequi: \p ―Joupa oƚcuejpá iƚe litaiqui' locuapa cal juez. Iƚque tama a'ij ƚijca li'ejma' itsiya ticua: “Catoc'i'ma iƚca'a ƚaca'no'”. \v 7-8 Jouc'a ȽanDios, ¿te aimitoc'iyacola' lixanuc', li'huijf'epola'? Iƚniya tijoc'iyi itine ipuqui' tixa'hueyi titoc'itsola'. Ƚinca ȽanDios aimixtuc'oyacola', ti'hua tixnet'ƚqui. Iya' camilhuo': Aimicoƚya, titoc'i'mola'. Titeƚ'mi'mola' laixtuc'opá lixanuc'. \p ’Tama aƚinca iƚta'a laimipolhuo', cacuaicohuananni li'a ƚamats', ¿te ti'i'mola' axpela' lan xanuc' nepenufpá iƚe laitaiqui' laifnu'ipolhuo' itsiya? Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. \p \v 9 Jesús ti'hua timuc'iyale. I'onƚico'mola' lan xanuc' nocuapá: “Illanc' ma ninc'ic'a xanuc'”. Iƚne tetets'iyi liƚf'as xanuc'. \v 10 Timila': \p ―Oquexi' lan xanuc' iye'me al cuecaj xoute', tipalaic'ota ȽanDios. Anuli afariseo, ƚocuena in'najtsi'iyale. \v 11 Cal fariseo tecaxuya tu'i ȽanDios jahuay lo'epa, timi: “ManDios, iya' cax'najtsi'ihuo' iya' aica'ay to lo'epa locuenaye lan xanuc'. Iƚniya tinantseyi, ti'eyi a'ij ƚijca, texic'e'eyi liƚf'as xanuc' liƚpenoye. Iya' a'i to iƚniya ni to iƚca'a ƚin'najtsi'iyale. \v 12 Iya' oque' quitine al xamano caxnet'ƚqui, aicatesma. Laifnulijpa amaxnu capequi, capi'ihuo' imbama'.” \p \v 13 ’Ƚin'najtsi'iyale tixina calaic'ata, tecaxu lico al xoute'. Ni aiquehuelonge lema'a, tixhueƚma juaiconapa, tuntafque ƚunxajma'. Timi ȽanDios: “MainenDios, tama tipa'a acueca' laijunac', amalixtuc'o'ma. Aƚsinƚaj cuanuc'.” \p \v 14 ’Iya' camilhuo': Lipalnamma al cuecaj xoute' iƚniya loquexi' lan xanuc', liyenapá ƚilejut'ƚi, ȽanDios joupa iximpa ƚin'najtsi'iyale to ailopa'a quijunac', epenufpa. Ƚocuena a'i. \p ’Cal xans no'e'epoxi acueca', ti'oc'enam'me. Ja'ni ti'oc'exoxi, tiƚof'em'me. \p \v 15 Lan xanuc' tiƚcuai'emma liƚnaxque' pe lopa'a Jesús. Iƚpic'a tixpayaf'tsola'. Liximpa toƚta'a ts'ilihuequi Jesús aiquetenƚcoco'mola' lo'epa iƚne lan xanuc'. Italem'mola'. \v 16 Jesús ijoc'i'mola' ticuaiyunca la'uhuay. Timila' ts'ilihuequi: \p ―Tolapi'itsola' lane la'uhuay, tiyouyunca pe laifpa'a. Aimoƚcuanac'e'mola'. Lan xanuc' lo'onƚcospola' to iƚna'a la'uhuay maƚniya titsuflai'me pe locuxeyopa ȽanDios cal Cuecaj Rey. \v 17 Iya' camilhuo' al ƚinca: Lan xanuc' notsulfoƚaiyacu pe locuxeyopa ȽanDios cal Cuecaj Rey, ticuicomma ti'onƚcotsola' to la'uhuay. Ja'ni a'i aimi'iya mitsuflaiyacu. \p \v 18 Anuli ƚincuxepa ipalaic'o'ma Jesus, icuis'e'ma, timi: \p ―Momxi, ima' unc'a xans, lu'iƚa', ¿te caif'eya culijla' laipitine aimijouya? \p \v 19 Jesús italai'e'e'ma timi: \p ―Ima', ¿te caƚmicuapa: “Unc'a xans”? Le'a anuli copa'a cal C'a, iƚque ȽanDios. \v 20 Ima' oxina' loya'apa locuxepa ȽanDios, ticua: “Aimoxhuico'ma ƚipeno ƚof'as xans. Aimoma'ahuale'ma. Aimonantse'ma. Aimonescoyale'ma. Taihuejco'mola' co'ailli', co'máma'. Totoc'i'mola'.” \p \v 21 Cal xans timi: \p ―Laƚtojyomma iƚe lataiqui' canant'ƚi. Itsiya ixpic' ca'ay toƚta'a. \p \v 22 Licuej'ma limi'ma cal xans, Jesús timi: \p ―Tehue'ehuo' huata. Jahuay ƚo'hueca tocujtsi. Al tomí lofmulijya tapi'itsola' lan xanuc' pe aiquiƚ'hueca. Toƚta'a ti'i'ma acueca' co'huexi pu'hua lema'a. To'etsi to laifmipo', tijouƚa' tocuaiconamma lihuejna'ma. \p \v 23 Licuej'ma jiƚiya lataiqui' cal xans ihuotsonni juaiconapa. I'hueca acueca' qui'huexi. \v 24 Liximpa cal xans ihuotsonni, Jesús ticua: \p ―Lan xanuc' ts'iƚ'hueca acueca' quiƚ'huexi tixim'me ipime, afule mitsuflaiyacu pe locuxeyopa ȽanDios. \v 25 Ticuanni: “Anuli cal camello, iƚque ƚinneja juaiconapa acueca', aimi'iya muyaicoya laquipihuo ƚacuxa”. Cal xans ts'i'hueca acueca', ti'i'ma xonca ipime, afule mitsufaiya pe locuxeyopa ȽanDios. \p \v 26 Licuej'me iƚiya lataiqui' iƚniya timiyoƚtsi: \p ―Ja'ni toƚta'a, ailopa'a conƚuya. \p \v 27 Jesús italai'e'e'mola', timila': \p ―Tama lan xanuc' aimi'iya mi'eyacu, ȽanDios ƚinca nipajnya ti'i'ma ti'e'ma. \p \v 28 Pedro timi: \p ―¡Toxinƚa'! Illanc' joupa aƚpo'nonapá jahuay ƚaƚ'huexi. Lihuejnahuo'. \p \v 29-30 Jesús timila': \p ―Iya' camilhuo' al ƚinca: Cal xans naihuejcopa ȽanDios ja'ni tipo'noƚa' lejut'ƚ o ƚipeno, o tipo'no'mola' lipimaye, qui'ailli', qui'máma' o linaxque', mipa'a fa'a li'a ƚamats' tepi'im'me acuecaj xonca. Tijouƚa', ticuaitsi locuena quitine tulij'ma lipitine aimijouya. \p \v 31 Lijou'ma Jesús ileco'mola' quiƚtuca' limbamaj coquexi' ts'ilihuequi, timila': \p ―Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. Luyaipa quitine lam profeta iniƚpá laƚ'iya. Itsiya aƚf'ajliyi, aƚcuaitsa liƚya' Jerusalén, pu'hua jahuay iƚe lataiqui' tenanƚta. \v 32 Aƚcunna, ticuaita quiƚmane lan xanuc' ocuena nación. Lilotsocota, aƚmilojta cataiqui', aƚtsuƚcota lai'a, \v 33 luntafta f'ix'ec, aƚma'ata. Al fane' quitine camaf'inna. \p \v 34 Ts'ilihuequi aiquiƚcueca iƚe lataiqui' limi'mola'. Aimuhuaƚyi, aimi'iya. \p \v 35 Jesús joupa ticuaispa huejnca liƚya' Jericó. Jiƚpe tipa'a anuli cal fo' ticutsu lema cane, tixa'hue tepi'inƚe caquitomí. \v 36 Icuej'ma tuyalaiyi axpela' lan xanuc', icuis'e'mola', timila': \p ―¿Te co'ipa? \p \v 37 Italai'e'e'me, timiyi: \p ―Icuai'ma Jesús ƚas Nazaret, joupa tuyaipa. \p \v 38 Cal fo' ija'a'ma, timi: \p ―Jesús, ima' ƚacui'impo' i'Hua David, ¡Aƚsinƚa' nincuanuc'! \p \v 39 Lan xanuc' liƚej'me timiyi: \p ―¡Ti‑ch'ixcotso'! \p Xonca tija'e', timi: \p ―Mi'Hua David, ¡aƚsinƚa' nincuanuc'! \p \v 40 Jesús ecaxhuenni, icuxe'ma, timila': \p ―Aƚƚec'metsi. \p Icuai'etsa pe lopa'a Jesús. Iƚque icuis'e'ma, timi: \p \v 41 ―¿Te caif'e'eyaco'? ¿Te ts'opic'a? \p Timi: \p ―Maipoujna, cahuetsaleƚa'. \p \v 42 Jesús timi: \p ―¡Tahuetsaleƚa'! Aƚ'huaiyijmpa, joupa ixaƚconapo'. \p \v 43 Aiquicoƚ'ma, ehuetsalena'ma. Ipango'ma ihuej'ma Jesús. Tix'najtsi'i ȽanDios. Jahuay nomana' jiƚpiya, liximpa toƚta'a jouc'a ix'najtsi'i'me ȽanDios. Ticuayi: “Acueca' lo'epa ȽanDios”. \c 19 \p \v 1 Jesús itsufai'ma liƚya' Jericó, uyaicohuo'ma. \v 2 Jiƚpe liƚya' tipa'a anuli cal xans cuftine aZaqueo. Iƚque cal xans nocuxepola' lif'as xanuc' quin'najtsi'iyalepá. Acueca' qui'huexi i'hueca. \v 3 Tehuay te co'iya mixinya Jesús. Ipic'a timetsaicoƚa'. Jesús ti'hua nolojmay axpela' lan xanuc', Zaqueo aca'hua xans. Tixina aimi'iya mixinya. \v 4 Inu'ma, i'huaj'me'ma. If'aj'ma anuli al 'ec sicómoro. Jiƚpiya tuyaico'ma Jesús. Tixim'ma. \p \v 5 Jesús icuaitsi jiƚpiya, ehuelojm'ma al toncay al 'ec. Ipalaic'o'ma, timi: \p ―CumZaqueo, nuya taimunni. Itsiya ai'huapa lomejut'ƚ, cunxac'eta. \p \v 6 Zaqueo aiquicoƚ'ma, imunni. Ixoj'ma queta juaiconapa. Jiƚpe lejut'ƚ epenuf'ma Jesús. \v 7 Lan xanuc' lixim'me toƚta'a li'i'ma ixtulenca jahuay, tipalaicoyi lo'epa Jesús, tinesyi: \p ―Iƚque cal xans Zaqueo aimihuejma locuxepa ȽanDios, Jesús itsufaipa lejut'ƚ. \p \v 8 Zaqueo ecax'ma, ipalaic'o'ma ƚaƚPoujna Jesús, timi: \p ―Toxinƚa', maipoujna, itsiya onƚca ƚai'hueca capi'ina'mola' lan xanuc' pe aiquiƚ'hueca. Naitsi cal xans ƚaifel'mipa, nexic'epa litomí, capi'icona'ma amalpemma. \p \v 9 Jesús mehuelonge Zaqueo ticua: \p ―Itsiya jifa'a lajut'ƚ unƚupa anuli cal xans, iƚque jouc'a i'hua ƚoƚtatahuelo Abraham. \v 10 Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. Aicuaicoco'ma fa'a li'a ƚamats' cahue'mola', cunƚu'e'mola' lan xanuc' lejac'pola'. \p \v 11 Miquimf'eyi lan xanuc', Jesús ti'hua timuc'iyale. Iƚniya lan xanuc' ticuayi: “Liƚya' Jerusalén a'ij culi'. Ticuaitsi jiƚpiya Jesús tulijtola' laƚ'eponga' laic'. Tijouƚa' illanc' y ȽanDios aƚcux'e'me anuli.” Jesús ipic'a ti'iƚa' quiƚsina' a'ij ƚinca iƚe lonespa. I'onƚico'moxi lo'iya, \v 12 timila': \p ―Anuli cal xans iƚque i'hua ƚincuxepa i'huapa aculi', ocuenaj nación. Jiƚpiya tepi'inna lipenic'. Tijouƚa' tipaino, ticuxena'mola' lixanuc'. \v 13 Ai'a tipahuo ijoc'i'mola' limbamaj limozó. Anuli anuli epi'i'mola' quiƚtomí, lipitali to cal xans lolijpa no'eya canic' afanej mut'ƚa. Timila': “Iya' aicapajnya, ma cai'huayaic' aculi' imanc' toƚsuicoƚe iƚta'a al tomí”. \p \v 14 ’Liƚpiƚya' xanuc' ixtuc'o'me cal xans. Ummem'mola' lan xanuc' tiyeƚe pe litsepa, tuya'ata: “Iƚque cal xans aimalapenufyacu. Aimaƚcuxeyaconga' illanc'.” \p \v 15 ’Cal xans, epi'impa lipenic' ticuxetsola' lixanuc', ipaiconanni. Licuaitsi ƚemats' icuxe'ma tijoc'intsola' limozó, iƚne nepenufpá al tomí. Tixim'ma lulijpa. \p \v 16 ’Icuaiyunni cal te'a. Timi ƚipoujna: “Maipoujna, lotomí lalapi'ipa joupa ulijpa imbama'”. \v 17 Timi: “Ima' unc'a mozo. Ac'a lo'epa. Ahuata lainepi'ipo'. Oxhuicopa ac'a. Itsiya capi'i'mo' imbamaj ƚiƚeloƚya', tocuxetola' lan xanuc' nomana' jiƚpe ƚiƚeloƚya'.” \p \v 18 ’Icuaiyunni ƚocuena, timi ƚipoujna: “Maipoujna, lotomí lalapi'ipa joupa ulijpa amaque'”. \v 19 Jouc'a epi'i'ma lipenic'. Timi: “Ima' jouc'a capi'i'mo' copiƚeloƚya'. Tocuxetola' lan xanuc' nomana' jiƚpe lam maquej ƚiƚeloƚya'.” \p \v 20 ’Lijou'ma icuaiyunni ƚocuena. Timi ƚipoujna: “Toxinƚa', maipoujna, jiƚta'a lotomí. Ai'huejpa. Aifi'ecopa ijahua'. \v 21 Cai'ecopa caxpaic'ehuo'. Aixina' ima' unxans maftsile. Ni toƚta'a aimocu, ma le'a tapenuf'ma. Aimofa, ma le'a tafot'ƚe'ma.” \v 22 Timi: “Ima' mixcay mozo. Maƚta'a lonespa joupa mecani'epoxi. ¿Te ima' oxina' iya' ninxans naftsile? ¿Te al ƚinca iya capenufi tama aicacu? Jouc'a, ¿te cafot'ƚe tama aicafa? \v 23 Joupa oxina' toƚta'a. Itsiya iƚta'a laitomí, ¿te aicomecana al banco? Toƚta'a coƚa' capenufna'ma laitomí jouc'a lulijpa.” \v 24 Timila' lixanuc' nacaxhuoƚanna jiƚpiya: “Tolaxic'eƚe al tomí, tonlapi'iƚe iƚque ts'i'hueca limbama'”. \v 25 Iƚne italai'e'e'me, timiyi: “Maƚpoujna, joupa i'hueca imbama'”. \v 26 Italai'e'e'mola', timila': “Iya' camilhuo': Jahuay iƚne nulijpá, tepi'im'mola' xonca. Lan xanuc' pe aiquiluliqui, texic'ena'mola' liƚ'hueca. \v 27 Itsiya, toƚ'hua'ancola' fa'a pe laifpa'a lan xanuc' nalixtuc'opa iƚniya nocuapá: Iƚque cal xans aimalapenufyacu, aimaƚcuxeyaconga'. Toƚma'atsola'.” \p \v 28 Lijoupa limipola' jiƚe lataiqui', ti'hua tuyaipa. Tif'aqui lane Jerusalén. \v 29 Icuaitsi ƚijuala cuftine Ƚijuala Olivo, ahuejnca ƚiƚeloƚya' Betfagé jouc'a Betania. Jiƚpiya umme'mola' oquexi' ts'ilihuequi, \v 30 timila': \p ―Tonƚeƚe jiƚpe liƚya' lehuoc'ocojma. Jiƚpiya loƚtsuflaiyacu toƚsinna tifijnya anuli ƚaca'huaj burro. Nij naitsi xans ƚenafcaipa. Toluhuaiƚtsa, toƚcuai'ecu fa'a. \v 31 Ja'ni ticuis'etsolhuo', timitsolhuo': “¿Te cunluhuaiƚcopá ƚa'huaj burro?”, toƚmitsa: “Ƚipoujna tixhuicota”. \p \v 32 Iye'me iƚne loquexi' lummem'mola', ixintsa ƚaca'huaj burro ma to limipola' Jesús. \v 33 Muhuaiƚyi ƚaca'huaj burro lipoujnalá ipalaic'om'mola', timinnila': \p ―¿Te cunluhuaiƚcopá ƚala'huaj burro? \p \v 34 Italai'e'e'me, timiyi: \p ―Ƚipoujna ipicuicoya tixhuicota. \p \v 35 Icuai'etsa ƚaca'huaj burro pe lopa'a Jesús. Ixpefi'me liƚpuquiya lixpula' ƚa'huaj burro. Jesús enafcai'ma. \v 36 Pe loyaicoya, lan xanuc' ixpou'me liƚpuquiya. \v 37 Icuaitsa huejnca jiƚpe laimuc' ƚijuala Olivo, lanxpela' ts'ilihuequi Jesús iƚejmale ixoj'ma quileta. Jahuay ipango'me ija'a'me, tix'najtsi'iyi ȽanDios. Joupa iximpá al cueca' li'ipa. \v 38 Ticuayi: \p ―¡Itsiya ocuai'ma ima' aƚRey! Joupa lu'imponga' tocuaihuo, aƚminga' ȽanDios ƚaƚPoujna tumme'mo'. ¡Itsiya ocuai'ma! ¡Aƚs'najtsi'ihuo' juaiconapa! ¡ȽanDios Nopa'a lema'a aimalixtuc'oconayaconga', aƚpaxnenga'! ¡Nomana' lema'a xonca al toncay timiƚe: “Ima' xonca umCueca'”! \p \v 39 Jiƚpe pe lomana' lan xanuc' jouc'a timana' lam fariseo. Iƚniya timiyi Jesús: \p ―Momxi, to‑ch'ixc'etsola' iƚne ts'ihuejhuo'. \p \v 40 Jesús italai'e'e'mola', timila': \p ―Iya' camilhuo': Ja'ni ti‑ch'ixcotsola' lalihuequi', lapic' tija'a'me, tix'najtsi'i'me ȽanDios. \p \v 41 Iƚoc'oƚai'me xonca Jerusalén. Lixim'ma liƚya' Jesús ijoj'ma, \v 42 timi: \p ―Iya' caxhueƚcocojma iƚe lo'iyaco', miƚya' Jerusalén. Itsiya ȽanDios ipic'a tipaxnetsola' loxanuc'. Ipic'a titoc'itsola', tuyalaiƚe al c'a. ¡Coƚa' ticuec'eƚe! Aimi'iya micuec'eyacu. \v 43 Ticuaita litine ticuaicu laixtuc'opo'. Tejuajmi'me camats' lixpula' ƚomitaƚ. Tilanc'e'me lof'ajcoyacu. Tipa'nem'me canumicay, loxanuc' ailopa'a caipalcoyacu. \v 44 Laixtuc'opo' tif'ajli'me ƚomitaƚ, teca'not'ƚi'me ƚomitalot'ƚ, jouc'a loxanuc'. Laixtuc'opo' tijou'ne'mo' nulemma. Ni anuli ƚapic mipo'nof'queya ƚocuena capic. ȽanDios joupa icuai'ma coƚa' tipaxnetso'. Ima' aicoxingufi toƚta'a lo'eya, aicocuac'. Toƚiya titeƚ'mi'mo' to laifmipo'. \p \v 45 Lijou'ma Jesús itsufai'ma al cuecaj xoute' lopa'a Jerusalén. Jiƚpe ipa'a'mola' nocucalepá. \v 46 Timila': \p ―El Paxi Liniƚingiya tuya'e': “Lainejut'ƚ lecui'impa: Lajut'ƚ petsi lan xanuc' tipalaic'oyo'me ȽanDios.” Itsiya imanc' tonƚ'onƚicoyi iƚta'a lajut'ƚ to ƚunts'eja' lafoƚyomma lan namats'. \p \v 47 Itine itine Jesús ti'hua al cuecaj xoute'. Timuc'ila' lan xanuc'. Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli', lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios jouc'a lan tsilaj xanuc' noxpijpá lataiqui', tehueyi te co'iya mima'ayacu Jesús. \v 48 Aiquiƚsina' te co'eyacu. Jahuay lan xanuc' icuaitsi quiƚpic'a litaiqui' Jesús, tipo'noyi cuenna lomuc'iyalepa. \c 20 \p \v 1 Anuli litine mipa'a Jesús al cuecaj xoute' timuc'ila' lan xanuc', tu'ila' Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a loxpic'epa ȽanDios. Jiƚpiya icuaiyunca lixanuc' cal cuecaj ca'ailli' jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios, jouc'a lan tsilaj xanuc' noxpijpá lataiqui'. Icuaitsa pe lopa'a Jesús, \v 2 icuis'e'me, timiyi: \p ―¿Naitsi nepi'ipo' lomane toƚta'a to'e'ma? ¿Naitsi nummepo'? \p \v 3 Jesús italai'e'e'mola', timila': \p ―Iya' jouc'a tipa'a laifnicuis'eyacolhuo'. Aƚtalai'eƚa'. \v 4 ¿Naitsi nummepa Juan? ¿Naitsi nicuxe'epa tepo'itsola' lan xanuc'? ¿Ja'ni ȽanDios? o ¿anuli cal xans? \p \v 5 Iƚne ipalaic'o'moƚtsi quiƚtuca', timiyoƚtsi: \p ―¿Te caƚmiyacu? Ja'ni aƚmiƚe: “ȽanDios ummepa”, alicuis'e'monga', aƚmi'monga': “Imanc', ¿te aicolapenufi Juan?” \v 6 Ja'ni aƚmiƚe: “Anuli cal xans nummepa”, lan xanuc' aƚma'aco'monga' apic'. Iƚne ticuayi Juan aprofeta. Ticuayi ȽanDios ummepa. \p \v 7 Italai'e'e'me, timiyi: \p ―Illanc' aicaƚsina' naitsi nummepa. \p \v 8 Italai'e'e'mola' Jesús, timila': \p ―Iya' jouc'a aicu'iyacolhuo' naitsi nalapi'ipa laimane ca'eƚa' toƚta'a. \p \v 9 Ipango'ma ipalaic'ocona'mola' lan xanuc'. I'onƚicopola' iƚniya ts'iƚpenic' lan judío, timila': \p ―Anuli cal xans ifapaj 'uva ƚemats'. Hualca lan xanuc' epi'i'mola' lane ti'eƚe canic'. Tijouƚa' lanic', tijouƚa' tefot'ƚeƚe, tepi'ina'me onƚca ƚipammaita. \p ’Ƚapoujna camats' i'hua'ma aculi'. Jiƚpe icoƚhuo'ma. \v 10 Icuaitsi litine tefot'ƚeƚe umme'ma anuli ƚimozo, ti'huaƚa' titaita ƚi'as 'uva, iƚque ƚocuaiya quimane. Lin'epá canic' ailopa'a quilepi'i', ni toƚta'a. Untaf'me cal mozo, icuxe'e'me ti'huanƚa'. \p \v 11 ’Ummecona'ma ocuenaj mozo. Iƚque jouc'a untaf'me, i'e'me lixcay, etets'i'me. Ailopa'a quilepi'i', ni toƚta'a. Icuxe'e'me ti'huanƚa'. \v 12 Ummecona'ma ocuenaj mozo, iƚque ƚo'icoya afantsi. Iƚque ixcai'e'me, exaƚcuf'me, ipa'apá ƚamats' pe lifayiya cal 'uva. \p \v 13 ’Lijou'ma ƚapoujna camats' pe lifayiya cal 'uva ticua: “¿Te caif'eya?” Ixpic'e'ma, ticua: “Cumme'ma ƚai'hua, ƚaif'epa capic'a juaiconapa. Aga aimetets'iyacu iƚque. Tepenufta.” \v 14 Lin'epá canic' lixim'me icuaico'ma ƚi'hua ƚiƚpoujna timiyoƚtsi: “Iƚque tepenuf'ma ƚi'huexi qui'ailli'. Aƚma'a'me. Toƚta'a alulijna'me caƚ'huexi.” \v 15 Exaƚcuf'me, ipa'apá ƚamats' pe lifayiya cal 'uva, ima'a'me. \p Jesús icuis'e'mola', timila': \p ―Imanc', ¿te coƚcuapa? Ƚipoujna camats' pe lifayiya cal 'uva, ¿te co'eyacola'? \v 16 Iya' cami'molhuo' lo'eya: Ti'hua'ma, ticuaitsi pe lomana' iƚniya lin'epá canic', tima'acola'. Ƚemats' pe lifayiya 'uva, maƚe ƚamats' tepi'i'mola' ocuenaye xanuc'. \p Licuej'me toƚta'a litaiqui' Jesús lan xanuc' noquimf'epá ticuayi: \p ―¡ȽanDios aimicu'ma lane mi'i'ma toƚta'a! \p \v 17 Jesús ehuelonc'e'e'mola' liƚ'a, timila': \p ―Al Paxi Liniƚingiya tuya'e': \q1 Ƚapic ƚetets'ipa nolanc'epá lajutƚ, i'ipa xonca ƚaicuicoya. \q1 Iƚque ƚapic xonca tilanc'e ƚaitaƚ aimecangeya lajut'ƚ. \m Ja'ni a'i mi'iya to itsiya laifnu'ipolhuo', ¿te conescopa toƚta'a al Paxi Liniƚingiya? \v 18 Cal xans tixc'uaƚaf'caitsi, tecanafcaitsi cal Cuecaj Capic, iƚque tunƚa'moxi. Ja'ni iƚque Ƚapic tecangenni tetof'caitsi cal xans, iƚque cal xans tuxpats'i'i'ma nulemma. \p \v 19 Lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios jouc'a lixanuc' cal cuecaj ca'ailli' ixtulenca. Iƚsina' Jesús tipalaicola' iƚniya liƚ'ejma'. Ehuepá te co'iya mi'noƚyacu Jesús. Maƚpe 'hora iƚpic'a ti'noƚƚe. Aiqui'ic'. Tixpaic'eyi lan xanuc'. \p \v 20 Ti'hua tehueyi te co'iya mi'noƚyacu Jesús. Umme'me liƚxanuc' tiyeƚe pe lopa'a Jesús, tehuelaifta. Ma le'a ti'e'eyoƚtsi; iƚne a'ijc'a xanuc'. Ticuis'eta Jesús. Ticuayi: “Tinesc'eƚa' cataiqui' cal gobernador. Tijouƚa' aƚcu'me, ticuaita quimane iƚque ts'ipenic'.” \v 21 Icuis'e'me Jesús, timiyi: \p ―Momxi, aƚsina' ac'a lotaiqui', ac'a lofmuc'iyalepa. Ima' toxinnila' lan xanuc' ipacoya. Al ƚinca tomuc'ila' lipene ȽanDios. \v 22 Itsiya licuis'e'mo', lu'itsonga': ¿Te aƚ'najtse'e'me cal cuecaj quincuxepa César? o ¿aimalapi'iyacu? ¿Te ti'i'ma o aimi'iya? \p \v 23 Jesús ixina' ma le'a tehueyi tic'aiƚquenni. Timila': \p ―¿Te calahuaicopa? \v 24 Aƚmuc'iƚa' anuli al tomí. ¿Naitsi jiƚta'a ts'i'a? ¿Naitsi iƚta'a ts'ipuftine? \p Timiyi: \p ―Li'a César, lipuftine César. \p \v 25 Timila': \p ―Ja'ni i'huexi César, ne', tonlapi'iƚe César. Ja'ni i'huexi ȽanDios, ne', tonlapi'iƚe ȽanDios. \p \v 26 Toƚta'a iƚniya ailopa'a co'eyacu. Aiquiƚc'aiƚqui Jesús. Ixim'me acueca' lipicuejma', i‑ch'ixco'mola'. \p \v 27 Lijou'ma hualca lan xanuc' saduceo icuaitsa pe lopa'a Jesús. Iƚne tinesyi: Limanapola' aimimaf'iconayacu. Icuis'e'me Jesús, \v 28 timiyi: \p ―Momxi, pe liniƚpa Moisés alu'iponga': “Anuli cal xans timanƚa', joupa ilejma ƚaca'no', ja'ni ailopa'a quiƚ'hua ƚamizhua tipa'a ƚipima tileco'ma ƚi'maxi. Tipajntsi quiƚ'hua tecui'i'me lipuftine ƚipima ƚimanapa, tepenuf'ma ƚi'huexi.” \p \v 29 ’Li'ipa timana' acaitsi lan xanuc' apimaye. Cal te'a ilecopa anuli ƚaca'no', lijou'ma imana'ma. Ailopa'a quiƚ'hua. \v 30 Ƚocuena ƚipima ilecopa ƚi'maxi, imana'ma jouc'a. Ailopa'a quiƚ'hua. \v 31 Lijou'ma ƚocuena ƚipima jouc'a ileco'ma ƚi'maxi, imana'ma jouc'a. Ailopa'a quiƚ'hua. Ma' anuli li'i'mola' locuenaye lan malujxi' capimaye. Anuli anuli ileco'me ƚaca'no', imana'mola'. Ailopa'a quiƚ'hua. \v 32 Lijou'ma imana'ma ƚaca'no' jouc'a. \p \v 33 ’Itsiya, lu'itsonga': Ticuaitsi jiƚe litine timaf'inaƚe limanapola', ¿te co'iya iƚque ƚaca'no'? Lan caitsi capimaye ilecopá. ¿Naitsi co'iya quipe'ailli'? \p \v 34 Jesús timila': \p ―Mimana' fa'a li'a ƚamats' lan xanuc' temalƚiyi, liƚ'aillí ticuyi liƚnaxque'. \v 35 Locuena Quitine a'i toƚta'a mi'eyacu. Timana' lan xanuc' lacaƚ'no' ȽanDios tixinnila' ti'i'ma titsuflaita jiƚpe Locuena Capajnya, tixinnila' ti'i'ma timaf'icona'me nulemma. Iƚniya tipo'no'mola' locuenaye limanapola'. Iƚniya aimemalƚiconayacu. \v 36 Ti'onƚcotola' to lapaluc' quema'a. Aimimayacola'. Iƚniya ƚinca inaxque' ȽanDios, timaf'i'ina'mola' nulemma. \p \v 37 ’Maƚque Moisés tuya'e': ȽanDios timaf'i'ina'mola' limanapola'. Toƚta'a tuya'e' lije'e. Jiƚpe tuya'e' li'ipa litine lonajpa lac'ec. Iƚe litine ȽanDios imipa: “Iya' NanDios; ilenDios Abraham, Isaac, Jacob.” \v 38 Ja'ni nulemma imanapola' iƚniya, ȽanDios aimimiya: “Iya' ilenDios iƚniya”. ȽanDios ilenDios ts'iƚmaf'i', a'i limanapola'. ȽanDios jahuay tixinnila' to ts'iƚmaf'i'. \p \v 39 Hualca lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios italai'e'me, timiyi Jesús: \p ―Momxi, ac'a lonespa. \p \v 40 Lijou'ma, ailopa'a quilicuis'ot'ƚeconghua. Tixpailiquila'. \p \v 41 Jesús timila': \p ―¿Te conescompa: “Cal rey David itatahuelo cal Cristo, ȽanDios Ƚommeya”? \v 42 Petsi liniƚiya al je'e lan Salmo, David tuya'e': \q1 ȽanDios ipalaic'o'ma ƚaiPoujna, timi: \q1 “Tocutshuaiƚa' fa'a al c'a camane. \q1 \v 43 Ima' topajnla' fa'a al c'a camane, ma' iya' ti'hua culiquila' lo'epoj laic'. \q1 Tijouƚa' ima' tocuxena'mola'.” \p \v 44 ’David linesco'ma cal Cristo ticua: “… ƚaiPoujna”. ¿Te conescopa “ƚaiPoujna”, ja'ni iƚque cal Cristo i'hua David? \p \v 45 Miquimf'eyi lan xanuc', Jesús timila' ts'ilihuequi: \p \v 46 ―Toƚ'etsoƚtsi cuenna lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios. Iƚpic'a tiyelococo'me tipo'no'me liƚpijahua' itoqui. Tetenƚcocola' tixinintsola' to lan c'a xanuc', tinonintsola' miyelocoyi la plazá. Ni petsi locuaicoyacu, ja'ni ƚajut'ƚi pe lafoƚyomma lan xanuc', ja'ni anuli al juic, tehueyi te co'iya micutshuoƚaiyacu pe li'huáqui xonca al c'a. \v 47 Iƚniya ma mi'e'eyoƚtsi to lan c'a xanuc' texic'e'eyi ƚiƚ'huexi lam potsateya. Ticoƚi tipalaic'oyi ȽanDios. Ƚinca xonca titeƚ'mi'mola'. \c 21 \p \v 1 Lijou'ma Jesús ehuelojm'mola' lan xanuc' ts'iƚ'hueca acueca' mecajm'miyi liƚpimoxna al caxax lopa'a jiƚpiya al cuecaj xoute'. \v 2 Ixim'ma jouc'a anuli ƚaca'no' apotsate, ailopa'a qui'hueca. Iƚque ti'nij'mi oque' al tomí. Ailopa'a quipitali, toco'ma to oque' centavo. \v 3 Jesús timila' ts'ilihuequi: \p ―Iya' camilhuo' al ƚinca: Xonca acueca' lipimoxna licupa ƚaca'no' cal potsate, ailopa'a qui'hueca. \v 4 Iƚne lan xanuc' ts'iƚ'hueca acueca', ma le'a i'nij'mipá loyaf'pa. Iƚque ƚaca'no' tehue'e', i'nij'mipa jahuay li'hueca. Ailopa'a co'nacoya ƚoteja. \p \v 5 Hualca ts'ilihuequi Jesús tehuelojnyi al cuecaj xoute'. Ticuayi juaiconapa i'huáqui al c'a. Ilajncopa lan c'a capic'. Lan xanuc' joupa icupá liƚtomí, ilanc'empa xonca al c'a. Jesús timila': \p \v 6 ―Itsiya i'huáqui juaiconapa al c'a. Aimipaneya toƚta'a. Ticuaita litine jahuay teteƚquehuo. Ni anuli ƚapic mipo'nof'queya ƚipima capic. Jahuay tica'nico'ma. \p \v 7 Iƚne icuis'e'me, timiyi: \p ―Momxi, ¿te quitine toƚta'a ti'i'ma? ¿Te caƚsinyacu ai'a ti'i'ma toƚta'a? \p \v 8 Timila': \p ―Toƚpo'noƚe cuenna. Aimifel'mim'molhuo'. Axpela' ticuaicu, ticua'me: “Iya' ninCristo. ȽanDios alummepa.” Jouc'a ticua'me: “Joupa icuaico'ma al Cueca' Quitine”. Imanc' aimonlihuej'mola' nocuapá toƚta'a. \v 9 Toƚcuej'me lan xanuc' tifuleyi o tifuliquemma. Aimixpailij'molhuo'. Ticuicomma ti'i'ma toƚta'a. Li'a ƚamats' ti'hua ticoƚ'ma. \p \v 10 Jesús ti'hua tipalaic'ola' ts'ilihuequi, timila': \p ―Lan xanuc' nomana' anuli al nación tifule'me nomana' locuenaj nación. Lan xanuc' nomana anuli ƚilemats' tehuoc'ai'moƚtsi nomana' ƚocuena camats', tifule'me. \v 11 Ni petsi li'a ƚamats' tinu'ma acuecaj cunanto, titeƚco'me lumemma, jouc'a al cuana lolecopola'. Jiƚpiya lema'a acueca' lo'iya. Lan xanuc' tixim'me, tixpailij'mola'. \p \v 12 ’Ai'a ti'i'ma toƚta'a imanc' toƚteƚco'me. Lan xanuc' ti'noƚ'molhuo', tihuetsoquim'molhuo', ticum'molhuo' ticuaita quiƚmane lan xanuc' nocuxepá ƚajut'ƚi pe lafoƚyomma lan xanuc', ti'nicom'molhuo' lacarza, tilecom'molhuo' pe lomana' lan rey jouc'a pe lomana' locuenaye quincuxepá. Imanc' aƚ'huaiyijmpa iya', toƚiya toƚteƚco'me toƚta'a. \v 13 Ni petsi loleconyacolhuo' tulu'i'mola' lan xanuc': “Illanc' lihuejyi Jesús”. \p \v 14 ’Itsiya aimoƚsueƚmot'ƚe'me, aimoƚnes'me: “¿Te caƚcuayacu? ¿Te caƚtalai'e'ecoyacola' lan xanuc'?” Toƚpo'noƚe loƚpicuejma', toƚnesle nulemma: “Aimaƚsueƚmot'ƚe'me”. \v 15 Iya' cu'i'molhuo' loƚnesyacu. Capi'i'molhuo' coƚpicuejma' acueca'. Naixtuc'opolhuo' aimi'iya mitalai'eyacolhuo'. Ni aimimiyacolhuo': “A'ij ƚinca loƚnespa imanc'”. Aimi'iya minesyacu toƚta'a. \p \v 16 ’Loƚ'aillí, loƚpimaye jouc'a lonƚejmalepá ticuftolhuo', ticuaita quiƚmane lincuxepá. Tima'am'molhuo' hualca imanc'. \v 17 Imanc' ts'alihuequi, toƚiya ni petsi lomana' lan xanuc' tixtuc'o'molhuo'. \v 18 Imanc' aimejac'yacolhuo', ni anuli lijuac ƚoƚjuac aimejac'ya. \v 19 Toƚsnet'ƚƚe jahuay lo'iyacolhuo', toƚta'a tulunƚul'me. \p \v 20 ’Litine moƚsinyacu lan soldado canumicay al cuecaj quiƚya' Jerusalén ti'iƚa' coƚsina' aimicoƚya liƚya', tijouna'ma. \v 21 Iƚe litine ja'ni toƚmana' jiƚpe al distrito Judea tolinul'me, tonƚe'me ƚijualay. Ja'ni toƚmana' al cuecaj quiƚya' tolipalcu. Ja'ni toƚmana' pu'hua ƚimuc'o', aimoƚtsuflai'me liƚya'. \v 22 Jiƚniya ƚitiné fa'a al cueca' quiƚya' tixim'me lateƚcoya. Ma to muya'e' al Paxi Liniƚingiya ma toƚta'a tenanƚco'ma jahuay. \v 23 Acuanuc'la lacaƚ'no' linnaila', jouc'a lacaƚ'no' notu'ipá liƚnaxque'. Titeƚco'me acueca' juaiconapa jifa'a li'a ƚamats'. Lan xanuc' nomana' tixim'me al cueca' lipoyac' ȽanDios. \v 24 Lin'ehuale laic' tima'acom'mola' a'espada. Jouc'a tifi'em'mola' ts'iƚmaf'i', tilecom'mola' ni petsi li'a ƚamats'. Lan xanuc' ocuena quiƚnación, iƚne aimimetsaicoyi ȽanDios, ticuxe'me fa'a liƚya' Jerusalén. ȽanDios tepi'i'mola' lane ti'hua ticuxe'me. Tijouƚa' texic'e'ena'mola' licueya quiƚmane, aimicuxeconayacu liƚya'. \p \v 25 ’Cal 'ora timuj'ma lo'iya. Jouc'a cal mut'ƚa jouc'a lan xamna timuj'me. Lan xanuc' nomana' li'a ƚamats', jahuay lan nación, tixhueƚco'me. Aiquiƚsina' te co'eyacu. Ƚaja tife'ne'moxi juaiconapa, titsahuehuo. Tixtu'ma ƚaja, ticuequehuo acueca'. \v 26 Titafquecola' lan xanuc', ailopa'a co'eyacu. Tixim'me lan xamna tipai'i'me liƚpene. Tixpailij'mola' juaiconapa, tixhueƚco'me, tines'me: “¿Te xonca caƚteƚcoyacu fa'a li'a ƚamats'?” \p \v 27 ’Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. Iƚne ƚitiné aƚsim'ma cacuaiconahuo jiƚpe ƚummahuay. Aƚsim'ma acueca' laipepaxi, aƚsim'ma ma' anuli ȽanDios. \p \v 28 ’Tipangoƚa' iƚe lo'iya aimixpailij'molhuo'. Tixojla' conlata. Aimicoƚya loƚteƚcoyacu, tulunƚul'me. \p \v 29 Lijou'ma Jesús ipangopa i'onƚicopa lo'ipa al 'icux, jouc'a jahuay cal 'ec'. Timila' ts'ilihuequi: \p ―Toƚpo'noƚe cuenna lo'ipola' al 'icux jouc'a jahuay locuenaye cal 'ec'. \v 30 Tuxcuaf'caitsi ƚipela imanc' oƚsina' joupa icuaico'ma ƚinu'. \v 31 Ma' anuli, litine ti'iƚa' to laimipolhuo', ti'i'ma coƚsina' joupa icuaico'ma ȽanDios cal Cuecaj Rey. Jahuay tihuejco'me. \v 32 Iya' camilhuo' al ƚinca: Ma to liƚ'ejma' lan xanuc' nomana' itsiya litine, ma toƚta'a ti'i'ma liƚ'ejma' lan xanuc' nomajnyacu iƚe litine lo'iya to laimipolhuo'. \v 33 Lema'a y li'a ƚamats' tejac'mola', aimoƚsingonayacu. Laitaiqui' aimejac'ya, tipanehuo. \p \v 34 ’Imanc' toƚ'etsoƚtsi cuenna. Aimoƚ'e'me nixpiya, aimimeyoj'molhuo', aimoƚsueƚmot'ƚe'me te co'iya moluyalaicoyacu jifa'a lapajnya. Tolihuejcoƚe ȽanDios. Ja'ni a'i, timufc'o'molhuo' loƚpicuejma', ticuaitsi al Cuecaj Quitine tixpaic'e'molhuo'. \v 35 Ticuaiyunni al Cuecaj Quitine lan xanuc' ni petsi lomana' li'a ƚamats' tixingufco'me. \v 36 ¡Toƚmaf'iƚe! ¡Ti'hua toƚjoc'iƚe ȽanDios! Joupa nu'ipolhuo' iƚe al cueca' lo'iya. Toƚsa'hueƚe ȽanDios, toƚmi'me: “Aƚtoc'itsonga', lunƚu'etsonga'”. Tijouƚa' tixoj'ma cunlata tolacaxingoƚaita pe laifpa'a. Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. \p \v 37 Iƚne ƚitiné Jesús timuc'ila' lan xanuc' jiƚpe el cuecaj xoute'. Lipuqui' tipamma liƚya', ti'hua ƚijuala Olivo. Iƚpe tipajnspa ƚic'ayca lipuqui'. \v 38 Mi'i'ma quitine jahuay lan xanuc' tiyeyi al cuecaj xoute', tiquimf'eta litaiqui' Jesús. \c 22 \p \v 1 Tehue'e' huata ti'i'ma al juic cuftine al Pascua. Mi'eyi juic titeji ƚa'i aiquilai'inni levadura. \v 2 Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli' jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios tehueyi te co'iya mima'anyacu Jesús. Tixpailiquila', ja'ni tixtulecu lan xanuc'. \p \v 3 Ƚonta'a Satanás itsufaipa lipicuejma' anuli iƚne limbamaj coquexi' ts'ilihuequi Jesús, iƚque cuftine Judas. Locuena lipuftine Iscariote. \v 4 I'hua'ma pe lomana' lixanuc' cal cuecaj ca'ailli' jouc'a lapaluc' no'epá cuenna al cuecaj xoute'. Ipalaic'o'mola'. Ixpic'e'ma te co'iya micuya Jesús, ticuaitsi quiƚmane. \v 5 Ixoj'ma quileta iƚniya. U'i'me tojua mulijya al tomí. \v 6 Judas icupa cataiqui' ticu'ma Jesús. I'huana'ma, ehuepa te co'iya micuya iƚque. Ticua: “Aimicuej'me lan xanuc'”. \p \v 7 Icuaitsi al juic titem'me ƚa'i aiquilai'inni levadura. I'huajcopa litine tima'am'mola' laicanaxque' mot'ƚ, iƚne lotejnyacola' jiƚpe al juic Pascua. \v 8 Jesús umme'mola' Pedro y Juan, timila': \p ―Tonƚeƚe. Tolafot'ƚetsa ƚaƚtejacu aƚsmocota al juic Pascua. \p \v 9 Icuis'e'me, timiyi: \p ―¿Petsi caƚsmocoyoyacu? ¿Te cofcuapa? \p \v 10 Timila': \p ―Tonƚeƚe liƚya', ma moƚtsuflaiyi liƚya' toƚsinna anuli cal xans itaic' lijuti caja'. Tolihuejtsa. Iƚque titsufaita anuli lajut'ƚ. \v 11 Toƚpalaic'ota ƚapoujna, toƚmita: “Ƚaƚpomxi alummeponga' pe lofpa'a, ticuis'ehuo', timihuo': ¿Pe copa'a lajut'ƚ pe laƚsmocoyoyacu al juic Pascua, iya' jouc'a lalihuequi?” \v 12 Iƚque tilecotolhuo' al toncay lajut'ƚ. Timuc'itolhuo' anuli al cuecaj cajut'ƚ. Jiƚpe tipa'a jahuay, joupa ixhueya. Maƚpiya toƚpo'nota ƚaƚtejacu. \p \v 13 Iƚne loquexi' ts'ilihuequi iye'me. Ixim'me ma to limipola' Jesús. Jiƚpe lajut'ƚ ilanc'e'me calxmocojma'. \v 14 Ticuaitsi al 'hora tixmocoƚe Jesús jouc'a li'apóstole icutshuoƚai'me, titetso'me. \v 15 Jesús timila': \p ―Aijanajpa juaiconapa aƚsmocoƚe anuli iƚca'a ƚitejua' al Pascua. Aixina' icuaico'ma laifteƚcoya. Ate'a aƚsmoco'me anuli. \v 16 Iya' camilhuo': Jifa'a li'a ƚamats' aicatetsoconaya iƚta'a al juic. Ticuaitsi litine lan xanuc' tihuejcoƚe ȽanDios ƚiƚCuecaj Rey, iƚe litine ti'icona'ma iƚe al juic, ti'i'ma ituca'. Jiƚpe ƚinca catetsoconna. \p \v 17 Lijou'ma uhuof'ma al taza, ix'najtsi'i'ma ȽanDios, timila' ts'ilihuequi: \p ―Tuluhuanuf'le iƚta'a al taza. Toƚsnaƚe jahuay imanc'. \v 18 Jifa'a li'a ƚamats' aicaxnaconaya lija' uva. Ticuaitsi litine tixinƚe ȽanDios micuxe, iƚe litine, ƚinca caxnaconna. \p \v 19 Epef'ma anuli ƚa'i. Ix'najtsi'icona'ma ȽanDios. Ixquenuf'ma, epi'i'mola' ts'ilihuequi, timila': \p ―Jiƚca'a aicuerpo laifcuya cunƚu'e'molhuo'. Tolihuej'me toƚta'a, aƚ'nujuaisco'ma iya' laif'eya. \p \v 20 Lijoupa lixmocopa ix'najtsi'icona'ma ȽanDios, icufi'mola' al taza. Uhuof'ma timila': \p ―Iƚta'a aijuats' laifxcuajaiya cunƚu'e'molhuo'. Ma mixcuajaiquemma laijuats' caƚinc'i'ma al ts'e cataiqui', ȽanDios lopo'no'ipolhuo' imanc' ixanuc'. \p \v 21 ’Jahuay imanc' a'i ixanuc' ȽanDios. Jifa'a tipa'a iƚque ƚaƚcuya. Aƚpo'nof'iyi laƚmane al mesa anuli. \v 22 Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. Itsiya ca'huana'ma laipene. Ma toƚta'a laƚ'iya. Tijouƚa' acueca' a'ijc'a juaiconapa tuyaico'ma cal xans ƚaƚcuya. \p \v 23 Ts'ilihuequi ipango'me icuis'e'moƚtsi, timiyoƚtsi: \p ―¿Naitsi illanc' ti'e'ma toƚta'a? \p \v 24 Lijou'ma ipango'me ifuli'i'moƚtsi cataiqui', naitsi xonca cal cueca'. \v 25 Jesús timila': \p ―Lan xanuc' pe aimimetsaicoyi ȽanDios lan tsilaj quincuxepá ti'e'eyoƚtsi quiƚpoujnalá. Ts'iƚpenic' ticuayi: “Illanc' ƚinca aƚtoc'ila' laƚxanuc', aƚcuxela' al c'a”. \v 26 Imanc' aimonƚ'e'me toƚta'a. Toƚ'eƚe ituca' loƚ'ejma'. Imanc', iƚque xonca ts'i'huaj'me ti'e'exoxi ti'onƚcotsi to ƚa'hua. Iƚque nocuxepa xonca, ti'e'exoxi ti'onƚcotsi to cal mozo. \v 27 ¿Naitsi iƚque xonca cal cuecaj xans? ¿Ja'ni iƚque ƚocutsuya notetsopa? o ¿ja'ni cal mozo ƚo'hua'apa al pime? Iƚque ƚocutsuya ƚinca xonca acuecaj xans. Laƚmajmpa anuli iya' aƚ'onƚcospa to cal mozo. \p \v 28 ’Imanc' aixanuc' aicaƚpo'nohuo caituca'. Capa'a fa'a li'a lamats' aƚteƚcopá anuli. \v 29 Jouc'a aƚcuxena'me anuli. Cai'Ailli' joupa lapi'ipa laimane cacuxe'ma. Jouc'a iya' capi'ilhuo' loƚmane toƚcuxe'me. \v 30 Ticuaitsi litine lihuejco'ma jahuay lan xanuc' iya' imanc' aƚcutsoƚai'me anuli, aƚtetso'me, aƚsna'me. Imanc' toƚcutsoƚai'me loƚcuecaj asiento, toƚspijta lataiqui', toƚcuxe'mola' loƚxanuc', iƚne liƚxanuc' limbamaj coquexi' linaxque' ƚoƚtatahuelo Israel. \p \v 31 Jesús ipalaic'opa Simón Pedro, timi: \p ―CumSimón, Satanás ixa'huepa lane tehuai'molhuo' imanc'. Cal xans nofusya ƚitrigo tipa'a'ma ƚipifuc, tipanehuo pangay c'a. Toƚta'a ti'i'molhuo' imanc' lahuaiyinyacolhuo'. \v 32 Aixahue'epa ȽanDios titoc'itso' ima' cumSimón. Toƚta'a ima' ti'hua aƚ'huaiyinge, aimaƚpo'nohuo nulemma. Tijouƚa' tehuaiyintso' ima' toxhuej'meconahuo, lihuejcona'ma. Iƚniya ƚitiné totoc'itsola' lopimaye, tapi'itsola' liƚpujfxi jouc'a. \p \v 33 Pedro timi: \p ―Maipoujna, joupa aipo'nopa laipicuejma'. Ni petsi loftseya ca'hua'ma jouc'a. Ja'ni ti'noƚintso' ti'hua'antso' lacarza, ja'ni tima'antso', jahuay ti'e'entso' iya' cacua: Ma aƚ'e'entsonga' anuli. Aicapo'noyaco' cotuca'. \p \v 34 Timi: \p ―CumPedro, camihuo': Iƚta'a lipuqui', ai'a tija'a'ma ƚangiti, ima' tones'ma afanemma: “Aicainimetsaijma Jesús”. \p \v 35 Icuis'e'mola' ts'ilihuequi, timila': \p ―Iƚe litine lainumme'molhuo' aicoƚtai'me coƚponta, ni coƚmorral, ni coƚc'ejí, ¿te ehue'e'molhuo'? \p Timiyi: \p ―Ailopa'a calahue'ehuo'monga'. \p \v 36 Timila': \p ―Itsiya ituca' lo'iya. Camilhuo': Naitsi ts'i'hueca liponta tomí, titaiƚa'. Naitsi ts'i'hueca ƚimorral, titaiƚa' jouc'a. Ja'ni ailopa'a qui'espada, ticujla' lipuquiya, ti'nacoƚa'. \v 37 Al Paxi Liniƚingiya tuya'e': “Iƚque iteƚ'mim'me to loteƚ'mimpola' iƚne no'epá quixcay”. Iƚe liniƚiya aƚnescopa iya' laƚ'iya. Camilhuo': Tenanƚ'ma. \p \v 38 Timiyi: \p ―Maƚ'ailli', jifa'a tipa'a oquej lan 'espada. \p Timila': \p ―Ne', tipajnla'. \p \v 39 Jesús ipanni lajut'ƚ, ma to mi'ay i'hua'ma ƚijualaj Olivo. Ts'ilihuequi ihuej'me. \v 40 Icuaicontsa petsi lotsepa. Jiƚpiya timila' ts'ilihuequi: \p ―Toƚjoc'iƚe ȽanDios. Toƚsa'hueƚe aimehuaiyim'molhuo'. \p \v 41 Ipo'no'mola' quiƚtuca', i'hua'ma ni huata, iƚojf'e'moxi le'a lipiculi' to taca'niƚa' anuli ƚapic. Exc'onƚhuai'ma, tijoc'i ȽanDios, timi: \p \v 42 ―Mai'Ailli' liƚonc'e'eƚa' iƚca'a al cueca' laifteƚcopa, ja'ni toƚta'a oxpic'epa. Tama toƚta'a laifmipo' jouc'a camihuo': To'eƚa' ma to lofxpic'epa a'i to iya' laifxpic'epa. \p \v 43 Iximpa icuaico'ma anuli ƚapaluc quema'a. Tepi'i' quipujfxi, ti'ommaitsi. \v 44 Lijou'ma ipango'ma ihuotsonni xonca, unlejma ƚunxajma'. Xonca ihui'i'ma ixa'hue'ma ȽanDios. Ijaftsi, titats'quemma ƚamats', tocomma ajuats'. \p \v 45 Lijoupa lijoc'ipa ȽanDios itsahuenanni, i'hua'ma pe lomana' ts'ilihuequi. Ixim'mola' tixmaiyi. Ƚihuotsoqueya ulij'mola', i'noƚ'mola' ƚahuí. \v 46 Timila': \p ―¿Te coƚsmaicopa? Toƚtsolinca, toƚjoc'iƚe ȽanDios. Toƚsa'hueƚe titoc'itsolhuo', aimehuaiyim'molhuo'. \p \v 47 Ma mipalay Jesús icuaitsa axpela' lan xanuc'. Judas, iƚque anuli iƚniya limbamaj coquexi' ts'ilihuequi Jesús, i'huaj'me'ela' lan xanuc'. Icuaitsi pe lopa'a Jesús, tituc'o'ma. \v 48 Jesús timi: \p ―Judas, ¿te aƚtuc'o'ma? Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. ¿Te aƚtuc'o'ma, tijouƚa' aƚcu'ma? \p \v 49 Niyejmalepá Jesús lixim'me lo'ipa timiyi: \p ―Maƚ'ailli', ¿aƚfuleco'me a'espada? \p \v 50 Anuli ts'ilihuequi ixcai'e'ma ƚimozo cal cuecaj ca'ailli'. Etec'e'e'ma lix'mas, al c'a camane. \v 51 Jesús timila' lan xanuc': \p ―Lapi'iƚa' lane. \p Iƚafc'e'e'ma lix'mas iƚque cal xans. Ixaƚ'mena'ma. \p \v 52 Ipalaic'o'mola' iƚne nicuaitsa ti'noƚ'me. Iƚniya ixanuc' cal cuecaj ca'ailli', jouc'a incuxepá lapaluc' no'epá cuenna al cuecaj xoute', jouc'a lan tsilaj xanuc' noxpijpá lataiqui'. Timila': \p ―Imanc', ¿te coƚcuaiyoco'me fa'a oƚtaic' loƚ'espada, lonƚ'ec, aƚ'noƚƚa'? ¿Te aƚ'onƚcospa to ƚinma'ahuale? \v 53 Itine itine aƚmana' anuli jiƚpe al cuecaj xoute'. Aimaƚ'noƚi. Itsiya ƚinca tonƚ'e'me ts'oƚpic'a. Itsiya ti'hua limane nocuxepa al muf. \p \v 54 I'noƚ'me Jesús, ileco'me lejut'ƚ cal cuecaj ca'ailli'. Pedro ihuequi aculi'. \v 55 Jiƚpiya ƚipuna quejut'ƚ cal cuecaj ca'ailli' icue'empá ƚunga, icutsingoƚai'me. Pedro icutsingai'mola'. \v 56 Ƚipaƚ cunga tulif'e' li'a Pedro. Anuli cal mozo aca'no' ehuelojm'ma, timila' lan xanuc' nomana' jiƚpiya: \p ―Iƚque cal xans jouc'a iƚejmale Jesús. \p \v 57 Pedro icuanajpa, timi: \p ―Maca'no', aicainimetsaijma. \p \v 58 Lijou'ma nihuata ocuena cal xans ixim'ma Pedro, timi: \p ―Ima' jouc'a unƚejmale Jesús. \p Pedro timi: \p ―Cunxans, a'i iya'. \p \v 59 Uyai'ma to anulij hora. Ocuenaj cal xans ihui'i'ma, timila' locuenaye nomana' jiƚpe: \p ―Ma' al ƚinca iƚca'a cal xans iƚejmale Jesús. Iƚca'a jouc'a ƚas Galilea. \p \v 60 Pedro timi: \p ―Cunxans, aicaixina' te cofnespa, ni aicaicueca. \p Mipalay Pedro toƚta'a ija'a'ma ƚangiti. \v 61 ȽaƚPoujna Jesús ipai'e'moxi, ehuelojm'ma Pedro. Pedro i'nujuaitsi lataiqui' limipa: “Iƚta'a lipuqui' ai'a tija'a'ma ƚangiti ima' tones'ma afanemma: Aicainimetsaijma Jesús.” \v 62 Ipanni, ijojtsi talay. \p \v 63 Lan xanuc' no'epá cuenna Jesús ipango'me ilotsoco'me. Untaf'me c'ec. \v 64 Ifi'e'e'me li'u', ticuis'eyi, timiyi: \p ―¡Tocua'aƚa'! ¿Naitsi nuntafpo'? \p \v 65 Jouc'a imiloj'me axpe' quixcay cataiqui'. \p \v 66 Liƚic'ejma' ileco'me Jesús pe lefoƚya lan tsilaj xanuc' noxpijpá lataiqui' jouc'a lixanuc' cal cuecaj ca'ailli', jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios. \v 67 Timiyi: \p ―Ja'ni ima' unCristo, ummepo' ȽanDios, lu'itsonga'. \p Timila': \p ―Ja'ni cu'itsolhuo' imanc' aimoƚ'eyacu ƚinca laitaiqui'. \v 68 Ja'ni quicuis'etsolhuo' aimaƚtalai'eya. \v 69 Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. Tuyaiƚa' itsiya cacutsainata al c'a camane ȽanDios. Iƚque jahuay nipajnya ti'e'ma. \p \v 70 Licuejpá iƚe linespa Jesús jahuay iƚniya lan xanuc' timiyi: \p ―¿Te ima' i'Hua ȽanDios? \p Timila': \p ―Ma to imanc' moƚnesyi, ma' iya'. \p \v 71 Ticuayi: \p ―Itsiya' ƚinca aimalahueyacola' nocufyacu xonca. Iƚca'a quituca' ecani'epoxi. Joupa aƚcuejpá. \c 23 \p \v 1 Jiƚpe lefoƚya jahuay iƚniya itsolinamma, i'hua'a'me Jesús pe lopa'a Pilato, iƚque cal gobernador. \v 2 Ipango'me icuf'me, timiyi Pilato: \p ―Aƚquimf'epá ituca' lomuc'iyalepa iƚque cal xans. Tipai'ila' liƚpicuejma' laƚxanuc'. Tu'ila' aimi'najtse'eyacu loxahue'epola' cal cuecaj quincuxepa César. Ticua: “Iya' ninCristo, ninRey”. \p \v 3 Pilato icuis'e'ma, timi: \p ―¿Te ima' iƚrey lan xanuc' judío? \p Italai'e'ma timi: \p ―Al ƚinca lofcuapa. \p \v 4 Pilato ipalaic'o'mola' lixanuc' cal cuecaj ca'ailli' jouc'a locuenaye liyejmalepá, timila': \p ―Iƚque cal xans iya' aiximpa ailopa'a qui'epa. Ailopa'a quijunac'. \p \v 5 Ihui'i'me, timiyi: \p ―Tipai'ila' liƚpicuejma' laƚf'as xanuc' judío. Ni petsi timuc'iyale. Ipangocopa imuc'iyalepa jiƚpe al distrito Galilea, itsiya icuai'ma fa'a liƚya' Jerusalén. \p \v 6 Pilato licuej'ma tinesyi al distrito Galilea, icuis'e'ma ja'ni Jesús qui'huayomma Galilea. \v 7 Ticuayi: “Ƚinca, qui'huayomma Galilea”. Jiƚpe Galilea ticuxe cal rey Herodes, itsiya copa'a Jerusalén. Pilato aiquicoƚ'ma, umme'ma Jesús jiƚpe pe lopa'a Herodes. \v 8 Lixim'ma Jesús, Herodes ixoconni queta. Axpe' mut'ƚa tijanaca tixinƚa' Jesús. Joupa icuejpa acueca' lo'epa. Ticua: “Iya' jouc'a aƚmuc'i'ma al cueca'”. \p \v 9 Licuaitsi Jesús juaiconapa icuis'mot'ƚe'ma. Iƚque aiquitalai'e. \v 10 Jiƚpe jouc'a tecaxoƚanna lixanuc' cal cuecaj ca'ailli' jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios. Ticufyi juaiconapa Jesús. \v 11 Herodes jouc'a lisoldado etets'i'me Jesús, ilotsoco'me. Itats'mi'me al c'a lijahua', to lopo'noyacu lan rey. Ipai'econanca pe lopa'a Pilato. \v 12 Li'ipa Herodes y Pilato ti'eyoƚtsi laic'. Iƚiya litine ipalaic'ona'moƚtsi. \p \v 13 Pilato efot'ƚe'mola' lixanuc' cal cuecaj ca'ailli' jouc'a ts'iƚpenic' lan xanuc' judío, jouc'a ocuenaye xanuc', \v 14 timila': \p ―Imanc' aƚcuai'e'ma iƚca'a cal xans. Aƚmi: “Tipai'ila' liƚpicuejma' lan xanuc'”. Imanc' joupa oƚcuejpá lainicuis'epa iƚque. Iya' cacua: Ailopa'a toƚta'a quijunac'. \v 15 Ma' anuli ticua Herodes. Iƚque ipai'enamma, ummeconapa jifa'a pe laƚmana'. Ailopa'a qui'epa Jesús. Aimi'iya canesya: Tima'anƚe. \v 16 Cacuxe'ma tipalojle, tijouƚa' cux'masna'ma. \p \v 17 Iƚe al juic Pascua ticuicomma Pilato tux'mas'ma anuli ƚitats'iya. \p \v 18 Jahuay ija'a'me, timiyi: \p ―Iƚque cal xans, ¡Tocuƚa'! ¡Tileconƚe! ¡Tima'antsa! Illanc' aƚpic'a Barrabás. Tox'masla' iƚque. \p \v 19 Iƚque Barrabás ehuoc'aipola' lan xanuc' nomana' liƚya' Jerusalén. Inma'ahuale. Toƚiya itats'iya. \p \v 20 Pilato ipic'a tux'masnaƚa' Jesús. Ipalaic'ocona'mola', timila': \p ―Cux'masna'ma Jesús. \p \v 21 Italai'e'e'me, ija'a'me timiyi: \p ―¡Tapaƚts'ijnla' lancruz! ¡Tapaƚts'ijnla' lancruz! \p \v 22 Ipalaic'ocona'mola'. I'ipa afanemma mipalaic'ola'. Timiconala': \p ―¿Te caifnepaƚts'ijncoya lancruz? ¿Te quixcay qui'epa? Ailopa'a qui'epa. Aimi'iya mima'anyacu. Cacuxe'ma tipalojle, tijouƚa' cux'masna'ma. \p \v 23 Ija'a'me juaiconapa. Ihui'i'me, timiyi: \p ―¡Tapaƚts'ijnla' lancruz! \p Lijou'ma ulij'me iƚniya lan xanuc'. \v 24 Pilato icuxe'ma ti'iƚa' ma to ts'iƚpic'a. \v 25 Ux'masna'ma ƚitats'iya ƚoxahue'epa, iƚque Barrabás, ƚehuoc'aipola' lan xanuc', inma'ahuale xans. Icu'ma Jesús, ti'e'eƚe ma to lan xanuc' lonespa ti'iƚa'. \p \v 26 Ileco'me Jesús. Miyeyi lane italecuf'me anuli cal xans i'ehuo'ma canic' ƚimuc'o', ipainamma cotsenapa liƚya'. Iƚque cal xans cuftine Simón, ƚas Cirene. I'noƚ'me, ipo'nof'i'me lixpula' lencruz Jesús, titaiƚa', ti'huanc'oƚeƚa'. \p \v 27 Iƚenc'e axpela' lan xanuc' jouc'a lacaƚ'no', tijolijyi tihuotsoyi lo'e'enyacu Jesús. \v 28 Jesús ipai'e'moxi, ipalaic'o'mola', timila': \p ―Imanc' cunc'acaƚ'no' Jerusalén, aimaƚjojcumle'ma iya' laƚ'iya. Toƚjojcumletsoƚtsi lo'iyacolhuo' imanc', lo'iyacola' loƚnaxque'. \v 29 Ticuaihuo ƚitiné tu'i'moƚtsi: “Lacaƚ'no' lijuiƚqui xonca tixoqui quileta iƚniya, aimixhueƚmot'ƚeyi. Iƚne pe aiquiƚsina' quiƚ'hua, aiquiƚtu'i, jouc'a tixoqui quileta, aimixhueƚmot'ƚeyi.” \p \v 30 ’Iƚniya ƚitiné lan xanuc' tixim'me acuecaj caxpaiqui'. Tipalaic'o'me cal tsilaj quijualay, timi'me: “Tacangenni lacanaf'caitsonga'”. Lan tsocay quijualay timi'me: “Lamitsonga'”. \v 31 Iya' aƚ'onƚcospa to lic'axhui c'ec. Ja'ni toƚta'a laƚ'ipa iya', ¿te ts'i'ic' lo'iyacola' iƚniya lo'onƚcospola' to al 'ec joupa ijuƚpa? Acueca' xonca loteƚcoyacu iƚniya. \p \v 32 Jouc'a ilecom'mola' oquexi' lan xanuc', iƚne i'epá quixcay. Tepaƚts'ingintsa Jesús jouc'a tepaƚts'inginnola' iƚniya. \p \v 33 Icuaitsa jiƚpe cuftine Ƚecoye. Jiƚpiya epaƚts'ingintsa Jesús lencruz. Jouc'a epaƚts'ingim'mola' jiƚne loquexi' ni'epá quixcay. Anuli epaƚts'ingim'me al c'a camane Jesús, ƚocuena loxa camane. \v 34 Jesús tixa'hue qui'Ailli', timi: \p ―Mai'Ailli', taimenc'e'ecotsola' lo'epa. Aiquiƚsina' lo'epa. \p Lan soldado tif'ilcoyi lipijahua' Jesús, naitsi nolijya. \v 35 Lan xanuc' tecaxoƚanna jiƚpiya tehuelojnyi. Lincuxepá tipalaicoyi Jesús, tetets'iyi, ticuayi: \p ―Ocuenaye xanuc' unƚu'e'mola'. Ja'ni maƚque aCristo, ƚummepa ȽanDios, ƚi'Huijf'epa ȽanDios, itsiya tunƚu'exoxi. \p \v 36 Ma' anuli lan soldado imiloj'me quixcay cataiqui'. Icuaitsa icufi'me al cuxac vino, \v 37 timiyi: \p ―Ima', ja'ni ima' iƚrey lan xanuc' judío, tonƚu'exoxi. \p \v 38 Al toncay ƚijuac Jesús epaƚts'ijnya lancruz anuli laca'hua caxma, jiƚpe iniƚiya ticua: “Iƚca'a iƚrey lan xanuc' judío”. \p \v 39 Anuli ni'epa lixcay, jouc'a iƚpe tepaƚts'ijnya lencruz, timiloqui quixcay cataiqui', timi: \p ―Ima', ja'ni umCristo, tonƚu'exoxi jouc'a lunƚu'etsonga' illanc'. \p \v 40 Ƚocuena itale'ma ƚif'as quixcay xans, timi: \p ―¿Te aimoxpaic'e ȽanDios? Ima' jouc'a ecani'empo', aƚma'a'monga'. \v 41 Illanc' lapi'imponga' al ƚijca. Aƚ'epa quixcay, aƚteƚ'minninga'. Iƚca'a cal xans ailopa'a qui'epa. \v 42 Timi Jesús: \p ―Maipoujna, ticuaitsi litine tocuxetsola' lan xanuc', ¡aƚ'nujuaisla' iya'! \p \v 43 Jesús timi: \p ―Iya' camihuo': Itsiya ƚinca aƚcuaita anuli jiƚpe al Paraíso. \p \v 44 I'ipa to menac'o. Ni petsi jiƚpe ƚamats' imufc'o'ma. Al muf icoƚ'ma afane' hora. \v 45 Emi'moxi cal 'ora. Jiƚpe al cuecaj xoute' tipa'a lijahua' lojujnya ts'ipa'ne lajut'ƚ xonca al Paxi. Lixhuaita al fanej hora iƚe lijahua' its'aƚquenni tejmay ƚamats', i'i'ma oque'. \v 46 Jesús ija'a'ma ujfxi, timi qui'Ailli': \p ―Mai'Ailli', capi'inahuo' ƚai'espíritu, tapenufnaƚa'. \p Toƚta'a licua'ma exnalif'ma, imana'ma. \p \v 47 Nocuxepola' lan soldado lixim'ma li'i'ma imetsaico'ma acueca' ȽanDios. Ipalaicopa Jesús, ticua: \p ―Iƚque cal xans ƚinca ailopa'a qui'epa, aƚijca xans. \p \v 48 Jiƚpiya timana' lan xanuc' icuaicoco'me tixinƚe lo'iya. Lehuelojmpá toƚta'a li'ipa, iƚniya ixpailij'mola'. Tuntafyi ƚilunxajma', iyena'me tixhueƚcoyi. \p \v 49 Liƚejmale Jesús jouc'a lacaƚ'no' iƚne quiyouyomma Galilea ilihuequi, jahuay iƚniya tecaxoƚanna aculi'. Tehuelojnyi lo'iya. \p \v 50 Jiƚpe liƚya' Jerusalén tipa'a anuli cal xans cuftine José. Iƚque anuli lan tsilaj xanuc' noxpijpá lataiqui'. Ac'a xans, ti'ay ma le'a al ƚijca. \v 51 Iƚque aiquetenƚcocojma quiƚspic'e lif'as xanuc' noxpijpá. Iƚne ixpic'epá tima'anƚe Jesús, ima'apá. Lipiƚya' José cuftine Arimatea, lopa'a al distrito Judea. I'huaijma ticuaitsi litine tihuejcoƚe ȽanDios ƚiƚRey jahuay lan xanuc'. \p \v 52 José i'hua'ma pe lopa'a Pilato. Ixahue'e'ma tepi'inƚe lane tipuƚnata licuerpo Jesús, titaina'ma teminna. \v 53 José ipuƚhuona'ma licuerpo Jesús, iju'eco'ma anuli al cuecaj quijahua' lilanc'ecompa alino, i'nicotsi anuli al pu'hua cunts'eja' lipupa ƚapic. Ailopa'a quemimpa jiƚpe lipu'hua capic. \v 54 Iƚe litine aviernes, ai'a litine conxajya. Ni huata tehue'e' ticuaitsi litine conxajya. \p \v 55 Lacaƚ'no', iƚne quiyouyomma Galilea liyejmalepá Jesús, iƚenc'ot'ƚe ilihuequi José. Ixim'me al pu'hua. Ixim'me jouc'a pe li'nicompa licuerpo Jesús. \v 56 Lijou'ma iyena'me liƚya' Jerusalén. Tefot'ƚeta ƚitamqui, tipo'no'i'me licuerpo Jesús. Jouc'a tilanc'eta laceite lojuepa c'a, ti'ot'ƚi'me licuerpo. \p Licuaitsi litine conxajya tunxajyi ma to loya'apa locuxepa ȽanDios. \c 24 \p \v 1 Lihuequi litine, al te'a litine al xamano, iƚe al domingo, ai'a ti'i'ma quitine, ipalunca lacaƚ'no', iye'me al pu'hua. Itai'me ƚitamqui ƚefot'ƚepa. \v 2 Licuaitsa jiƚpiya ixim'me cal cuecaj capic leti'icompa lico cunts'eja' joupa iƚonc'empa, imelfai'empa, tipo'noya liju'. \v 3 Itsuflai'me. Aiquixim'me licuerpo ƚaƚPoujna Jesús. \v 4 Aiquiƚcueca li'ipa. Aiquiƚsina' te co'eyacu. Aiquicoƚ'ma ixim'me oquexi' lan xanuc', maƚpiya lileju' tecaxoƚanna. Liƚpijahua' tunts'ifi to lepalc'o'. \v 5 Lacaƚ'no' ixpailij'mola' juaiconapa. Ic'ommoƚaipá uhuenacopá ƚamats'. Iƚniya lan xanuc' timinnila' lacaƚ'no': \p ―Fa'a tipo'nom'mola' lomanapola', ¿te colahuecopa iƚque ƚimaf'i cal xans? \v 6 Iƚque ƚolahuepa fa'a ailopa'a. Imaf'inapa, itsahuenamma. Toƚ'nujuaitsa limipolhuo' ma moƚmana' anuli al distrito Galilea. \v 7 Imi'molhuo': “Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. Aƚcu'ma lan xanuc', iƚne pe aimihuejcoyi locuxepa ȽanDios. Alapaƚts'inginna lancruz. Afane' litine camaf'ina'ma, catsahueno.” \p \v 8 Licuej'me toƚta'a, lacaƚ'no' i'nujuaitsa limipola' Jesús. \v 9 Ipailinamma. Icuaitsa liƚya' uya'a'me li'ipa. U'intsola' limbamaj nuli lan apóstole jouc'a locuenaye liyejmalepá Jesús. \v 10 Iƚne lacaƚ'no' anuli aMaría ƚas Magdala, ƚocuena aJuana, ƚocuena María iƚque qui'máma' Jacobo. Jouc'a tiƚmana' locuenaye lacaƚ'no' liyejmalepá. Iƚniya nuya'apá timinnila' lan apóstole. \p \v 11 Lan apóstole aimi'eyi ƚinca iƚe liƚtaiqui' lacaƚ'no' luya'apa. Imi'moƚtsi: “Ma le'a ticuayi”. \p \v 12 Pedro itsahuemma, inu'ma ticuaita pe lopa'a al pu'hua. Licuaitsi jiƚpiya ehuelojmhuo'ma al c'a. Ixim'ma ma le'a lijahua' liju'ecompa licuerpo Jesús. Ipainanni, i'huana'ma liƚya'. Timiyoxi: “¿Te qui'ipa?” \p \v 13 Maƚe litine oquexi' liƚejmale Jesús tiyeyi lane ticuaita liƚya' cuftine Emaús. Lipiculi' Jerusalén to imbamaj nuli kilómetro. \v 14 Iƚne tipalaic'oyoƚtsi, ti'nujuaisyi jahuay li'ipa. \v 15 Mipalaic'oyoƚtsi, micuis'eyoƚtsi, mu'iyoƚtsi icuaitsi Jesús. Iyejmale'me anuli. \v 16 Iƚne aimimetsaicoyi Jesús. ȽanDios aiquepi'ila' lane. \v 17 Jesús timila': \p ―Imanc' monƚeyi lane, ¿te coƚmipoƚtsi? \p Ecaxoƚenca. Ixhueƚconca. I'i'ma cafcuana liƚxans. \v 18 Anuli iƚniya, iƚque lipuftine Cleofas, italai'e'e'ma, timi: \p ―Lan xanuc' nomana' Jerusalén, jahuay iƚniya iƚsina' li'ipa jiƚpiya iƚna'a ƚitiné. Ja'ni ma lun Jerusalén, ja'ni locuenaye xanuc', jahuay iƚsina'. ¿Te ma le'a ima' aicoxina'? \p \v 19 Timila': \p ―¿Te qui'ipa? \p Iƚne timiyi: \p ―Aƚ'nujuaisyi li'ipa Jesús ƚas Nazaret. Iƚque aprofeta, acueca' litaiqui', li'epa acueca' jouc'a. ȽanDios jouc'a lan xanuc' imetsaicopá. \v 20 Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli' jouc'a laƚxanuc', iƚne lan tsilaj xanuc' noxpijpá lataiqui', icupá tima'anƚe, epaƚts'ingimpá lancruz. \v 21 Illanc' aƚcuapá iƚque alunƚu'e'monga' illanc' ixanuc' Israel, tulij'mola' laƚ'eponga' laic'. \p ’Itsiya ixhuaita afane' quitine quima'anni, joupa imanapa. \v 22 Hualca lacaƚ'no' iƚne laƚejmalepá aƚspaic'ehuo'monga'. Ai'a ti'i'ma quitine iƚniya itsehuo'me pe lopa'a al pu'hua. \v 23 Licuaitsa jiƚpiya aiquiƚsina' licuerpo Jesús. Ipailinamma. Alu'iponga': “Aƚsimpola' oquexi' lapaluc' quema'a. Iƚniya aƚmiponga' Jesús imaf'i'.” \p \v 24 ’Lijou'ma hualca laƚejmale itsehuo'me al pu'hua. Ixinghuo'me ailopa'a licuerpo ma to luya'apa lacaƚ'no'. Maƚque Jesús aiquiƚsina'. \p \v 25 Iƚque timila': \p ―Imanc' tocomma ailopa'a coƚpicuejma'. ¿Te aimi'iya molapenufyacu linespa lam profeta? \v 26 ¿Ja'ni aicoƚsina' joupa ixpic'empá titeƚcoƚa' cal Cristo y tijouƚa' tepenuf'ma limane ticuxe'ma jahuay? \p \v 27 Jesús ipango'ma uhuaƚ'ma lataiqui' liniƚpa Moisés, lijou'ma uhuaƚ'ma linespa lam profeta, ti'hua tuhuaƚque jahuay loya'apa al Paxi Liniƚingiya petsi lopalaicopa maƚque Jesús. \p \v 28 Icuaitsa liƚya' pe loyepá, Jesús tocomma to tuyai'ma. \v 29 Loquexi' timiyi: \p ―Aimoyai'ma. Topanenni. Joupa if'acoƚaipa cal 'ora. Aƚmanenca. \p Jesús itsuflaipá lajut'ƚ anuli iƚne. Imanenca. \v 30 Icutsoƚai'me titetso'me. Jesús epef'ma ƚa'i, ix'najtsi'i'ma ȽanDios, ixquenuf'ma, epi'i'mola'. \p \v 31 Tocomma to exi'enni liƚ'u'. Imetsaico'me Jesús. Aiquicoƚ'ma, aits'ixim'me, tocomma to joupa i'huanapa. \v 32 I'nujuaitsa li'ipola' miyeyi lane, imi'moƚtsi: \p ―Maƚeyi lane anuli, maƚpalaic'onga' iƚque, muhuaƚque al Paxi Liniƚingiya, ƚinca aƚsingufcopá acuecaj mafca ƚalunxajma'. \p \v 33 Maƚpe 'hora itsolinca, iye'me Jerusalén. Licuaitsa ixinim'mola' limbamaj nuli lan apóstole, jouc'a locuenaye liyejmalepá Jesús efoƚya, \v 34 ticuayi: \p ―Al ƚinca imaf'inapa Caƚ'ailli', joupa itsahuenamma, Simón iximpa. \p \v 35 Loquexi' uya'a'me li'ipola' miyeyi lane. Timiyi: \p ―Lixquenuf'ma ƚa'i, jiƚpe limetsaicopá Jesús. \p \v 36 Mipalaic'oyoƚtsi toƚta'a icuaitsi Jesús. Ecax'ma nolojmay. Timila': \p ―Aimoƚsueƚmot'ƚe'me. \p \v 37 Iƚniya ixpailij'mola' juaiconapa. Aiquiƚsingufi ja'ni Jesús. Ticuayi: \p ―Acue quinxpaic'ale. \p \v 38 Jesús timila': \p ―¿Te coƚsueƚmot'ƚecopa? Jiƚpe loƚpicuejma' toƚcuayi: “¿Ja'ni Jesús o a'i?” ¿Te coƚnescocopa toƚta'a? \v 39 Toƚsinƚe laimane', lai'mitsi'. Ma' iya'. Aƚ―lafla', toƚta'a ti'i'ma coƚsina' ma' al ƚinca capa'a iya'. Lahuelojnla', tipa'a laipixic', laipecaƚ. Ƚinxpaic'ale ailopa'a quipixic' quipecaƚ. \p \v 40 Lijoupa limipola' toƚta'a imuc'i'mola' limane', li'mitsi'. \v 41 Iƚne ixoj'ma quileta juaiconapa. Afule micuec'eyi tipa'a Jesús. Ixim'me juaiconapa acueca' li'ipa. \p Jesús timila': \p ―¿Te tipa'a ƚaifteja? \p \v 42 Epi'i'me ƚaj hualca ƚamixqui' catu. \v 43 Epenuf'ma, mehuelojnyi iƚniya, ite'ma. \v 44 Timila': \p ―Ma maƚmana' anuli iya' nu'ipolhuo' laƚ'iya. Nu'ipolhuo': “Jiƚpe litaiqui' Moisés, jouc'a liƚtaiqui' lam profeta, jouc'a jiƚpe lan Salmo uya'a'me laƚ'iya iya'. Ticuicomma tenanƚƚa' jahuay.” Itsiya enanƚpa. \p \v 45 Lijou'ma, epalc'o'i'mola' liƚpicuejma', ticuec'eƚe al Paxi Liniƚingiya. \p \v 46 Timila': \p ―Al Paxi Liniƚingiya tuya'e': “Cal Cristo titeƚco'ma, tima'am'me. Afane' litine titsahueno, timaf'ina'ma, tipano pe lomana' limanapola'.” \v 47 Jouc'a ticua: “Ni petsi li'a ƚamats' tuya'am'me: Toƚsuej'menca, tolapenufle cal Cristo, toƚta'a ȽanDios timenc'e'eco'molhuo' loƚ'epa lixcay.” \p ’Jifa'a liƚya' Jerusalén tipangoƚa' iƚe loluya'ayacu. \v 48 Imanc' joupa oƚsimpá jahuay laƚ'ipa, toluya'a'me. \v 49 Cai'Ailli' joupa icupa cataiqui', icuapa te ts'i'ic' lapi'iyacolhuo'. Toƚta'a iya' cumme'etolhuo'. Cai'Ailli' Nopa'a lema'a tepi'i'molhuo' coƚmane. Toƚmanenca fa'a Jerusalén, toƚ'huaicoƚe ti'iƚa' toƚta'a. \p \v 50 Lijou'ma, Jesús ileco'mola', ipalyonca liƚya' Jerusalén. Icuaitsa liƚya' Betania. Jiƚpiya i'nof'e'ma limane, ipaxne'mola'. \v 51 Mipaxnela' enaj'moxi, ilecom'me al toncay. \v 52 Ts'ilihuequi exc'onƚcoƚinca. \p Lijou'ma ipailinamma juaiconapa ixoj'ma quileta, iyena'me Jerusalén. \v 53 Itine itine tiyeyi al cuecaj xoute'. Jiƚpe tix'najtsi'iyi ȽanDios. \p Amén. Toƚta'a li'ipa.