\id PRO - Biblica® Open Cebuano Contemporary Bible 2024
\usfm 3.0
\ide UTF-8
\h Mga Panultihon
\toc1 Ang Libro sa Mga Panultihon
\toc2 Mga Panultihon
\toc3 Pan.
\mt3 Ang Libro sa
\mt1 Mga Panultihon
\c 1
\ms1 Ang Kapuslanan sa mga Panultihon
\p
\v 1 Mao kini ang mga panultihon ni Solomon, nga anak ni David ug hari sa Israel.
\q1
\v 2 Pinaagi niining mga panultihon, makat-onan mo ang kaalam\f + \fr 1:2 \fr*\ft Kini nga kaalam mao ang kaalam nga naghatag sa maayo ug husto nga pamatasan.\ft*\f*
\q2 ug maayong pamatasan, ug ang pagsabot sa mga pulong
\q2 nga naghatag ug kaalam.
\q1
\v 3 Motul-id kini sa imong pamatasan aron mahimo kang maalamon,
\q2 nga nagsubay sa ensakto, matarong, ug makiangayon.
\q1
\v 4 Maghatag kini ug kaalam sa mga walay nahibaloan,
\q2 ug maayong pagdesisyon ngadto sa mga kabatan-onan.
\q1
\v 5 Pinaagi sa pagpamati niini madugangan pa gayod ang kaalam
\q2 sa mga maalamon ug magiyahan ang mga adunay kahibalo,
\q1
\v 6 aron masabtan ang kahulogan sa mga panultihon,
\q2 mga sambingay,
\q2 ug mga tigmo sa mga maalamon.
\b
\q1
\v 7 Ang tawo nga gustong magmaalamon angayng magtahod sa \nd Ginoo\nd*.
\q2 Ang tawong buang-buang\f + \fr 1:7 \fr*\ft Nagpasabot kini niadtong mga tawo nga wala moila sa Dios ug sa iyang kasugoan.\ft*\f* gipakawalay-bili ang kaalam
\q2 ug dili gustong matul-id ang iyang pamatasan.
\ms1 Ang Tambag sa Paglikay sa mga Tawong Daotan
\q1
\v 8 Anak, pamatia ang pagtul-id sa imong ginikanan
\q2 sa imong pamatasan,
\q1
\v 9 tungod kay kini makapasidungog kanimo
\q2 sama sa korona ug makapaanyag sama sa kuwintas.
\b
\q1
\v 10 Anak, ayaw pagpadala sa pagpangdani
\q2 sa mga tawong makasasala
\q1
\v 11 o mouban kanila kon moingon sila, “Dali, uban kanamo;
\q2 mangatang kitag tawo ug atong patyon bisag walay sala.
\q1
\v 12 Buhi pa sila karon ug maayog panglawas apan pamatyon nato sila;
\q2 mahisama sila sa mga nahiadto na sa dapit sa mga patay.
\q1
\v 13 Makakuha kita kanilag mahalong kabtangan,
\q2 ug pun-on nato ang atong mga balay sa atong mga inilog.
\q1
\v 14 Sige na, uban kanamo,
\q2 ug bahinon ta ang atong mga inilog.”
\q1
\v 15 Anak, ayaw gayod pag-uban kanila; likayi sila.
\q1
\v 16 Kay sayon ra nila ang pagpakasala
\q2 ug pagpatay ug tawo.
\q1
\v 17 Kawang lang ang pagbutang ug lit-ag
\q2 kon ang langgam nga dakponon nagtan-aw.
\q1
\v 18 Nasayod ang langgam nga lit-agon siya,
\q2 apan kining mga daotan wala masayod nga sila mismo
\q2 ang mabiktima sa ilang binuhatan.
\q1 Mangatang silag patyonon
\q2 apan silay pagapatyon.
\q1
\v 19 Mao kanay dangatan sa mga tawong moangkon
\q2 ug kabtangan sa daotang paagi.
\q2 Mao ra kanay ilang kamatyan.
\s1 Ang Resulta sa Pagsalikway sa Kaalam
\q1
\v 20-21 Ang kaalam sama sa tawo nga nagwali sa kadalanan,
\q2 mga plasa, mga merkado,
\q2 ug sa mga pultahan sa mga lungsod. Miingon siya:
\q1
\v 22 “Kamong mga walay kahibalo,
\q2 hangtod kanus-a kamo magpabiling ingon niana?
\q2 Kamong mga bugal-bugalon,
\q1 hangtod kanus-a ninyo ikalipay ang pagbugal-bugal?
\q2 Kamong mga buang-buang,
\q2 hangtod kanus-a kamo magdumili sa kaalam?
\q1
\v 23 Pamatia ang akong pagbadlong.
\q2 Ipadayag ko kaninyo ang akong huna-huna.\f + \fr 1:23 \fr*\fq Ipadayag ko kaninyo ang akong huna-huna\fq*\ft : sa literal, \ft*\fqa Ibubo ko kaninyo ang akong Espiritu.\fqa*\f*
\q2 Ipadayag ko ang buot kong isulti batok kaninyo:
\q1
\v 24 Tungod kay wala kamo manumbaling
\q2 sa akong pagtawag nga moduol kanako,
\q1
\v 25 ug tungod kay gipakawalay-bili ninyo
\q2 ang tanan kong mga tambag ug pagbadlong,
\q1
\v 26-27 kataw-an ko kamo kon moabot kaninyo
\q2 ang katalagman nga daw sa buhawi;
\q1 biay-biayon ko kamo kon moabot kaninyo
\q2 ang daw sa bagyo nga kalisdanan
\q2 ug ang makalilisang nga mga panghitabo.
\b
\q1
\v 28 “Unya manawag kamo kanako,
\q2 apan dili ko kamo panumbalingon.
\q1 Mangita kamo kanako,
\q2 apan dili ninyo ako makit-an.
\q1
\v 29 Tungod kay dili kamo magpatudlo
\q2 ug wala kamoy pagtahod sa \nd Ginoo\nd*,
\q1
\v 30 gipakawalay-bili ninyo ang akong mga tambag
\q2 ug gipakadaotan ang akong pagbadlong.
\q1
\v 31 Busa anihon ninyo ang bunga sa inyong binuhatan
\q2 ug sa inyong mga daotang plano.
\q1
\v 32 Kay ang pagkamalapason
\q2 sa mga walay kahibalo maoy mopatay kanila,
\q2 ug ang kawalay pagpakabana sa mga buang-buang maoy molaglag kanila.
\q1
\v 33 Apan ang namati kanako magkinabuhi
\q2 nga luwas sa katalagman.
\q1 Walay mahitabo kaniya
\q2 ug wala siyay angayng kahadlokan.”
\c 2
\s1 Ang Kamahinungdanon sa Kaalam
\q1
\v 1 Anak, dawata ug tipigi sa imong kasing-kasing
\q2 ang akong mga gipanudlo ug mga sugo.
\q1
\v 2 Paminawa kon unsay makahatag ug kaalam ug pagsabot.
\q1
\v 3 Ug paningkamoti gayod nga makaangkon ka niini,
\q1
\v 4 nga daw sama nga nangita kag pilak o tinagong bahandi.
\q1
\v 5 Kon himuon mo kini, masayran mo kon unsa ang pagtahod sa \nd Ginoo\nd*,
\q2 ug masabtan mo ang mahitungod sa Dios.
\q1
\v 6 Kay ang \nd Ginoo\nd* maoy naghatag ug kaalam.
\q2 Kaniya usab naggikan ang kahibalo ug pagsabot.
\q1
\v 7-8 Gipanalipdan niya ang nagkinabuhing matarong, matinumanon,
\q2 ug dili salawayon. Giandaman usab niya sila ug kadaogan.\f + \fr 2:7-8 \fr*\fq kadaogan\fq*\ft : o \ft*\fqa husto nga kaalam.\fqa*\f*
\b
\q1
\v 9 Kon mamati ka kanako, masayran mo
\q2 kon unsa ang maayo mong buhaton:
\q2 ang husto, matarong, ug ang angayng buhaton.
\q1
\v 10 Mahimo kang maalamon,
\q2 ug makahatag kinig kalipay kanimo.
\q1
\v 11 Kon aduna kay panabot ug kahibalo nga modesisyon ug ensakto,
\q2 makasalbar kini kanimo
\q1
\v 12 ug maglikay sa daotang binuhatan
\q2 ug sa mga tawong daotan ug sinultihan.
\b
\q1
\v 13 Kini nga mga tawo mibiya na sa hustong binuhatan
\q2 ug misunod sa buhat sa mga anaa sa kangitngit.
\q1
\v 14 Nalipay sila sa paghimo ug daotan,
\q2 ug nalingaw sila sa kangil-ad niini.
\q1
\v 15 Dili ensakto ang ilang pagkinabuhi;
\q2 sukwahi ang dalan nga ilang ginaagian.
\b
\q1
\v 16 Ang kaalam maglikay usab kanimo sa babayeng daotan
\q2 nga buot motintal kanimo pinaagi sa matam-is niyang mga pulong.
\q1
\v 17 Kining babayhana mibiya sa iyang bana nga iyang giminyoan sa batan-on pa siya;
\q2 gikalimtan niya ang iyang saad sa Dios sa dihang gikasal siya.
\q1
\v 18 Ang pag-adto sa iyang balay sama ra nga nagpaingon ka sa kamatayon.
\q2 Ang dalan paingon sa iyang balay padulong sa dapit sa mga patay.
\q1
\v 19 Si bisan kinsa nga moadto kaniya dili na makauli;
\q2 dili na niini matultolan pa ang dalan paingon sa dapit sa mga buhi.
\b
\q1
\v 20 Busa sunda ang pagkinabuhi sa maayo nga mga tawo;
\q2 pagkinabuhi nga matarong.
\q1
\v 21 Kay ang tawo nga nagkinabuhi sa ensakto
\q2 ug dili salawayon padayon nga magpuyo dinhi sa atong yuta.
\q1
\v 22 Apan ang mga daotan ug maluibon abugon.
\q2 Pang-ibton sila sama sa mga sagbot.
\c 3
\s1 Dugang Kamahinungdanon sa Kaalam
\q1
\v 1 Anak, ayaw gayod kalimti ang gitudlo ko kanimo;
\q2 tipigi sa imong kasing-kasing ang akong mga sugo,
\q1
\v 2 kay makapauswag ug makapataas kini
\q2 sa imong kinabuhi.
\b
\q1
\v 3 Pabiling maayo ug matinud-anon. Ayaw kini walaa,
\q2 hinuon tipigi gayod kini sa imong kasing-kasing.\f + \fr 3:3 \fr*\fq Ayaw…kasing-kasing\fq*\ft : sa literal, \ft*\fqa Ihigot kana sa imong liog ug isulat sa imong kasing-kasing.\fqa*\f*
\q1
\v 4 Kon himuon mo kini, kahimut-an ka sa Dios ug sa mga tawo,
\q2 ug maayo ilang pagtan-aw kanimo.
\p
\v 5 Salig sa \nd Ginoo\nd* sa tibuok mong kasing-kasing,
\q2 ug ayaw pagsalig sa imong kaugalingong kaalam.
\q1
\v 6 Hinumdomi ang \nd Ginoo\nd* sa tanan mong ginabuhat,
\q2 ug tultolan ka niya sa hustong dalan.
\b
\q1
\v 7 Ayaw paghuna-huna nga maalamon ka na gayod.
\q2 Tahora hinuon ang \nd Ginoo\nd* ug ayaw paghimog daotan.
\q1
\v 8 Kay makapabaskog kini
\q2 sa imong lawas.
\b
\q1
\v 9 Pasidunggi ang \nd Ginoo\nd* pinaagi sa paghalad kaniya
\q2 sa unang bahin sa tanan mong abot.
\q1
\v 10 Kon himuon mo kini,
\q2 manghinobra ang mga abot diha sa imong mga bodega
\q2 ug ang duga sa ubas sa imong mga pug-anan.
\b
\q1
\v 11 Anak, ayaw ipakadaotan ang pagdisiplina sa \nd Ginoo\nd* kanimo.\f + \fr 3:11 \fr*\fq pagdisiplina sa \+nd Ginoo\+nd* kanimo\fq*\ft : o \ft*\fqa pagtul-id sa \+nd Ginoo\+nd* sa imong pamatasan.\fqa*\f*
\q2 Ayaw ikasakit kon badlongon ka niya.
\q1
\v 12 Kay disiplinahon sa \nd Ginoo\nd* ang iyang pinangga,
\q2 sama sa ginahimo sa usa ka amahan ngadto sa anak nga iyang gikahimut-an.
\b
\q1
\v 13 Bulahan ang tawo nga nakaangkon
\q2 sa kaalam ug pagsabot.
\q1
\v 14 Kay mas mapuslanon pa
\q2 kini kaysa pilak ug bulawan,
\q1
\v 15 ug mas bililhon pa sa mga alahas.
\q2 Wala gayoy butang nga imong ginapangandoy
\q2 nga makatupong niini.
\q1
\v 16 Magpauswag ug magpataas kini sa imong kinabuhi,
\q2 ug maghatag kadungganan kanimo.
\q1
\v 17 Makatabang kini sa imong kinabuhi
\q2 ug maghatag kanimog maayong kahimtang.
\q1
\v 18 Bulahan ang tawong padayong nagmaalamon;
\q2 ang kaalam maghatag kaayohan ug magpataas
\q2 sa iyang kinabuhi.\f + \fr 3:18 \fr*\fq maghatag kaayohan…kinabuhi\fq*\ft : sa literal, \ft*\fqa kahoy nga naghatag ug kinabuhi.\fqa*\f*
\q1
\v 19-20 Pinaagi sa kaalam ug kahibalo, gimugna sa \nd Ginoo\nd* ang kalibotan
\q2 ug ang kalangitan, ug mibugwak ang mga tuboran
\q2 ug naghatag ang mga panganod ug ulan.
\b
\q1
\v 21 Anak, tipigi gayod ang kaalam ug kahibalo
\q2 sa pagdesisyon kon unsay ensakto.
\q2 Ayaw tugoti nga mawala kini kanimo,
\q1
\v 22 kay makahatag kini kanimog taas ug matahom nga kinabuhi.
\q1
\v 23 Ug magkinabuhi ka nga luwas sa katalagman ug dili ka maunsa.
\q1
\v 24 Makatulog ka ug mahinanok nga walay gikahadlokan.
\q1
\v 25 Busa dili ka angayng mahadlok kon kalit nga moabot
\q2 ang makalilisang nga panghitabo o laglagon ang mga daotan,
\q1
\v 26 kay makasalig ka nga bantayan ka sa \nd Ginoo\nd*;
\q2 ilikay ka niya sa katalagman.
\b
\q1
\v 27 Tabangi ang angayng tabangan kutob
\q2 sa imong mahimo.
\q1
\v 28 Ayaw na paugmai ang pagtabang sa imong isigka-tawo,
\q2 kon mahimo mo ang pagtabang kaniya karon.
\q1
\v 29 Ayaw pagplano ug daotan sa imong isigka-tawo
\q2 nga nagsalig kanimo nga iyang isigka-ingon.
\q1
\v 30 Ayaw pakiglalis sa imong isigka-tawo sa walay hinungdan
\q2 kon wala siyay nahimong daotan kanimo.
\b
\q1
\v 31 Ayaw kasina sa tawong bangis ni mosunod
\q2 sa iyang mga binuhatan.
\b
\q1
\v 32 Kay ngil-aran ang \nd Ginoo\nd* sa mga walay puangod,
\q2 apan saligan niya ang nagkinabuhing matarong.
\q1
\v 33 Tinunglo sa \nd Ginoo\nd* ang panimalay sa mga daotan,
\q2 apan panalanginan niya ang panimalay sa mga matarong.
\q1
\v 34 Ginatamay niya ang mga nangtamay,
\q2 apan ginakaloy-an niya ang mga mapainubsanon.
\q1
\v 35 Ang mga maalamon pasidunggan,
\q2 apan ang mga buang-buang pakaulawan.
\c 4
\q1
\v 1 Mga anak, pamatia ninyo pag-ayo
\q2 ang pagtul-id sa inyong amahan sa inyong pamatasan,
\q2 aron makakat-on kamo.
\q1
\v 2 Maayo ang akong ginatudlo,
\q2 busa ayaw ninyo kini ipakawalay-bili.
\q1
\v 3 Sa bata pa ako ug anaa pa sa poder sa akong amahan,
\q2 paborito\f + \fr 4:3 \fr*\fq paborito\fq*\ft : o \ft*\fqa bugtong anak.\fqa*\f* ako sa akong inahan.
\q1
\v 4 Ginatudloan ako sa akong amahan. Miingon siya kanako,
\q2 “Tipigi sa imong kasing-kasing ang gipanudlo ko kanimo.
\q2 Tumana ang mga sugo ko aron padayon kang magkinabuhi.
\q1
\v 5 Paninguhaa nga makaangkon kag kaalam ug pagsabot.
\q2 Ayawg kalimti ang akong mga gipang-istorya kanimo,
\q2 ug ayawg biya niini.
\q1
\v 6 Ayaw isalikway ang kaalam,
\q2 hatagi hinuon kinig importansya,
\q2 kay mao kini ang motipig kanimo.
\q1
\v 7 Ang kaalam ug pagsabot maoy labing mahinungdanon sa tanan,
\q2 busa paninguhaa gayod nga maangkon mo kini
\q2 bisan pag mahurot ang tanan mong kabtangan.\f + \fr 4:7 \fr*\fq busa paninguhaa…kabtangan\fq*\ft : o \ft*\fqa busa bisan unsa pay imong naangkon, paninguhaa gayod nga maangkon ang kaalam ug ang pagsabot.\fqa*\f*
\q1
\v 8 Higugmaa ug tipigi ang kaalam,
\q2 kay makahatag kini kanimog kadungganan.
\q1
\v 9 Sama kini sa korona nga bulak
\q2 nga makahatag ug katahom kanimo.”
\b
\q1
\v 10 Anak, pamatia ug tumana ang gipanulti ko kanimo
\q2 aron motaas ang imong kinabuhi.
\q1
\v 11 Nagtudlo na ako kanimog kaalam,
\q2 kon unsaon pagkinabuhig ensakto.
\q1
\v 12 Busa kon sundon mo kini,
\q2 walay kahasol sa imong pagkinabuhi, ug dili ka matarog.
\q1
\v 13 Ayaw gayod kalimti ang gihimo kong pagtul-id
\q2 sa imong pamatasan;
\q2 tipigi kini sa imong kasing-kasing kay imo kanang ikinabuhi.
\q1
\v 14 Ayaw sunda ang binuhatan
\q2 sa mga daotan.
\q1
\v 15 Likayi gayod kini ug padayon
\q2 sa imong pagkinabuhing matarong.
\q1
\v 16 Kay dili sila makatulog kon
\q2 dili sila makahimog daotan o wala silay malaglag.
\q1
\v 17 Ang kadaotan ug ang kabangis daw
\q2 maoy ilang kinaon ug ilimnon.
\b
\q1
\v 18 Ang pagkinabuhi sa mga matarong daw
\q2 sama sa nagsubang nga adlaw
\q2 nga mosamot kasidlak sa kaudtohon.
\q1
\v 19 Apan ang pagkinabuhi sa mga daotan daw
\q2 sama sa kangitngit,
\q1 ug wala sila masayod kon unsa ang hinungdan
\q2 sa ilang pagkalaglag.
\b
\q1
\v 20 Anak, pamatia pag-ayo
\q2 ang gipangtudlo ko kanimo;
\q1
\v 21 ayaw gayod kini kalimti,
\q2 hinuon tipigi kini sa imong kasing-kasing.
\q1
\v 22 Kay maghatag kinig maayong panglawas
\q2 ug taas nga kinabuhi
\q2 sa nagbaton niini.
\q1
\v 23 Bantayi pag-ayo ang imong huna-huna,
\q2 kay kon unsay anaa sa imong huna-huna
\q2 mao usab ang imong ikinabuhi.
\q1
\v 24 Ayaw gayod pagsultig bakak
\q2 ug walay hinungdan.
\q1
\v 25 Isentro ang imong panghuna-huna
\q2 sa mga butang nga maayo.
\q1
\v 26 Balansiha pag-ayo ang tanan mong pagahimuon
\q2 aron maayo ang mahimong resulta niini.
\q1
\v 27 Pagtinarong;
\q2 likayi ang paghimo ug daotan.
\c 5
\s1 Pahimangno Kabahin sa Pagpanapaw
\q1
\v 1 Anak, paminawa kining mga maalamong pulong
\q2 nga akong isulti,
\q1
\v 2 aron makahibalo ka magdesisyon sa ensakto
\q2 ug manulti nga adunay kaalam.
\q1
\v 3 Ang pulong sa babayeng daotan sama katam-is sa dugos,
\q2 ug lami tagamtamon sama sa lana sa olibo.
\q1
\v 4 Apan sa kaulahian ang kapait
\q2 ug kasakit ray imong dangatan.
\q1
\v 5 Kon mosunod ka kaniya,
\q2 dad-on ka niya sa dapit sa mga patay;
\q2 ang dalan nga iyang gilakwan padulong sa kamatayon.
\q1
\v 6 Wala siya magtagad sa dalan sa kinabuhi.
\q2 Dili tul-id ang dalan nga iyang ginasubay
\q2 ug wala gani siya makaamgo niini.
\b
\q1
\v 7 Busa mga anak, pamatia ninyo ako ug tumana.
\q1
\v 8 Palayo kamo sa babayeng sama niana.
\q2 Ayaw kamo pagduol sa iyang balay.
\q1
\v 9 Kay kon himuon ninyo kana,
\q2 mawad-an kamog dungog ug maangkon kini sa uban,
\q2 ug mamatay kamo sa kamot sa mga tawong bangis.
\q1
\v 10 Ang tanan ninyong bahandi ug uban pang hinagoan kuhaon lang
\q2 ug pahimuslan sa ubang mga tawo.
\q1
\v 11 Mag-agulo kamo kon magtinga na kamo,
\q2 nga labihan na kaayo kaniwang.
\q1
\v 12 Unya moingon kamo, “Anugon wala ko gihatagan ug pagtagad
\q2 ang mga pagbadlong sa akong pamatasan.
\q1
\v 13 Wala ako mamati sa akong mga magtutudlo.
\q1
\v 14 Busa karon, gaungaw na ako sa baba sa kamatayon
\q2 atubangan sa katilingban.”
\b
\q1
\v 15 Sa imong asawa ka lang angay makighilawas.
\q2 Kon tubig pa kini,
\q2 sa imong kaugalingong atabay ka lang magkuhag imong imnon.
\q1
\v 16 Kay basig magluib usab ang imong asawa.\f + \fr 5:16 \fr*\ft Sa literal, \ft*\fqa Basig mag-awas ang imong tuboran diha sa mga karsada o sa mga plasa.\fqa*\f*
\q1
\v 17 Kinahanglan nga imo lang siya;
\q2 dili siya makighilawas sa ubang lalaki.
\q1
\v 18 Magpakalipay ka diha sa imong asawa,
\q2 ug hinaut nga panalanginan siya sa Dios.
\q1
\v 19 Matahom siya ug maanindot sama sa lagsaw,
\q2 busa hinaut nga mawili ka kaniya\f + \fr 5:19 \fr*\fq mawili ka kaniya\fq*\ft : sa literal, \ft*\fqa matagbaw ka sa iyang dughan.\fqa*\f*
\q2 ug mabihag kanunay sa iyang gugma.
\q1
\v 20 Anak, ayaw pagpadani sa babayeng daotan
\q2 o pagpakigrelasyon kaniya.
\b
\q1
\v 21 Kay nakita sa \nd Ginoo\nd* ang tanan mong binuhatan;
\q2 nagtan-aw siya bisan asa ka paingon.
\q1
\v 22 Ang binuhatan sa tawong daotan
\q2 sama sa lit-ag nga mounay kaniya.
\q1
\v 23 Mahisalaag siya tungod sa iyang kabuang,
\q2 ug mamatay siya tungod kay dili siya magpatul-id
\q2 sa iyang pamatasan.
\c 6
\s1 Dugang mga Pahimangno
\q1
\v 1 Anak, kon moako ka
\q2 nga mobayad sa utang sa ubang tawo,
\q1
\v 2 masulod ka sa kompromiso,
\q2 ug manubag ka ngadto sa imong gisaaran.
\q1
\v 3 Apan mao kini ang himoa aron makalingkawas ka
\q2 sa imong obligasyon:
\q1 Adtoa ang imong gisaaran
\q2 ug pagpakiluoy nga ipalingkawas ka niya
\q2 sa maong obligasyon.
\q1
\v 4 Ayaw gayod tulog-tulogi
\q2 o unya-unyaa
\q1
\v 5 hangtod nga makalingkawas ka niini,
\q2 nga daw sa usa o sa langgam
\q2 nga nakaikyas gikan sa mangangayam.
\b
\q1
\v 6 Kamong mga tapolan,
\q2 obserbahi ug kat-oni ang pagkinabuhi sa mga lamigas,
\q2 aron magmaalamon kamo.
\q1
\v 7 Bisan walay pangulo o tigdumala nga nagsugo kanila,
\q1
\v 8 nagtigom silag pagkaon
\q2 sa panahon sa ting-init ug ting-ani,
\q2 aron aduna silay pagkaon sa ting-ulan.
\b
\q1
\v 9 Kamong mga tapolan, magsige ra ba gayod mo ug katulog?
\q2 Kanus-a man mo magmata?
\q1
\v 10 Sige ramog tulog-tulog,
\q2 hayang-hayang, ug panguyogpos,
\q1
\v 11 unya sa kalit lang moabot kaninyo ang kawad-on
\q2 nga daw sa armadong tulisan.
\b
\q1
\v 12 Ang mga walay pulos ug daotang
\q2 mga tawo manugilon ug bakak.
\q1
\v 13 Pinaagi sa ilang kidhat-kidhat ug sinyas-sinyas
\q2 sa ilang mga kamot ug tiil manglimbong sila sa uban.
\q1
\v 14 Sa ilang pagka-mangingilad, kanunay silang nagplano
\q2 sa paghimo ug daotan, ug tigpasiugda silag kagubot.
\q1
\v 15 Busa sa kalit lang laglagon sila,
\q2 ug wala gayoy makatabang kanila.
\b
\li1
\v 16 Adunay pito\f + \fr 6:16 \fr*\fq pito\fq*\ft : sa literal, \ft*\fqa unom o pito.\fqa*\f* ka matang sa tawo nga gikapungtan
\li1 ug gikangil-aran sa \nd Ginoo\nd*:
\li2
\v 17 ang mga hambogiro,
\li2 ang mga bakakon,
\li2 ang mga gapatay ug tawo,
\li2
\v 18 ang mga nagplanog daotan,
\li2 ang mga abtik mohimog daotan,
\li2
\v 19 ang mga nagsaksi ug bakak,
\li2 ug ang mga nagpaaway sa iyang isigka-tawo.
\b
\q1
\v 20 Anak, sunda ang mga sugo
\q2 ug gipanudlo sa imong ginikanan.
\q1
\v 21 Itanom kini sa imong huna-huna
\q2 aron dili mo gayod malimtan.
\q1
\v 22 Maggiya kini, magtipig, ug magpahinumdom kanimo
\q2 sa bisan unsay imong buhaton.\f + \fr 6:22 \fr*\fq bisan unsay imong buhaton\fq*\ft : sa literal, \ft*\fqa sa imong paglakaw, pagtulog, ug pagbangon.\fqa*\f*
\q1
\v 23 Kay ang ilang mga sugo
\q2 sama sa suga nga mohatag kanimog kahayag.
\q1 Ug ang pagbadlong ug pagtul-id nila sa imong pamatasan
\q2 makaayo ug makapataas sa imong kinabuhi.
\q1
\v 24 Ilikay ka usab niini gikan sa babayeng daotan
\q2 nga makadaning manulti.
\b
\q1
\v 25 Ayaw pagpatintal sa iyang katahom.
\q2 Ayaw pagpadala sa iyang mga kidhat.\f + \fr 6:25 \fr*\fq kidhat\fq*\ft : o \ft*\fqa matahom nga mata.\fqa*\f*
\b
\q1
\v 26 Ang pagpakighilawas sa babayeng nagbaligya
\q2 sa iyang dungog mabayran rag pilak,
\q1 apan ang pagpakighilawas sa asawa sa uban bayran mo
\q2 sa imong kinabuhi.
\q1
\v 27 Kon ipaduol mo ang kalayo sa imong dughan
\q2 masunog ang imong bisti.
\q1
\v 28 Kon maglakaw ka sa baga
\q2 mapaso ang imong tiil.
\q1
\v 29 Mao kana nga kon makighilawas ka
\q2 sa asawa sa uban, silotan ka!
\b
\q1
\v 30 Mahimong palabyon ang gihimo sa kawatan nga nangawat
\q2 tungod kay gigutom siya,
\q1
\v 31 apan kon madakpan siya,
\q2 pabayron siyag pito ka pilo sa kantidad nga iyang gikawat,
\q2 bisan pag mahurot ang tanan niyang butang.
\q1
\v 32 Ang tawong nakigrelasyon sa
\q2 asawa sa uban walay hustong panabot.
\q2 Gidaot lang niya ang iyang kaugalingon.
\q1
\v 33 Sakiton siya
\q2 ug maulawan hangtod sa kahangtoran.
\b
\q1
\v 34 Ang bana nga nangabugho masuko pag-ayo,
\q2 ug mobalos siya nga walay kaluoy.
\q1
\v 35 Dili siya modawat ug bayad,
\q2 bisan pag unsa kini kadako.
\c 7
\q1
\v 1 Anak, tumana ug tipigi sa imong kasing-kasing
\q2 ang akong mga gipanudlo ug mga sugo.
\q1
\v 2 Tipigi ang akong mga sugo aron
\q2 motaas ang imong kinabuhi.
\q1 Ampingi ang gipanudlo ko kanimo
\q2 sama sa pag-amping mo sa imong mga mata.
\q1
\v 3 Itanom kini sa imong huna-huna
\q2 aron dili mo gayod malimtan.
\q1
\v 4 Isipa ang kaalam ingon nga imong igsoong babaye
\q2 ug ang maayong pagsabot ingon
\q2 nga imong suod nga higala.
\q1
\v 5 Kay ilikay ka niini gikan sa babayeng daotan
\q2 nga makadaning manulti.
\s1 Ang Babayeng Daotan
\q1
\v 6 Usa ka adlaw,
\q2 namintana ako sa akong balay,
\q1
\v 7 ug nakita ko ang mga batan-ong lalaki
\q2 nga walay alamag sa kinabuhi.
\q2 Ang usa kanila walay buot.
\q1
\v 8 Misubay siya sa dalan paingon sa kanto diin atua ang balay
\q2 sa usa ka babayeng daotan.
\q1
\v 9 Kilom-kilom na kadto
\q2 ug paingon na mongitngit.
\b
\q1
\v 10 Unya gisugat siya sa usa ka babaye nga nagsul-ob
\q2 ug bisti sa babayeng nagbaligyag dungog,
\q1 nga aduna nay planong daan sa unsay iyang himuon
\q2 sa maong lalaki.
\q1
\v 11 Kining babayhana sabaan ug gahig ulo.
\q2 Dili makapuyo sa balay.
\q1
\v 12 Anaa siya kanunay sa dalan o sa mga eskinita,
\q2 ug usahay sa mga plasa.
\q1
\v 13 Inigkakita niyag lalaki, gakson niya kinig hagkan.
\q2 Ug dili gayod maulaw moingon:
\q1
\v 14 “Gituman ko karon ang akong saad nga maghalad,
\q2 ug adunay mga karne didto sa balay gikan sa mananap
\q2 nga akong gihalad.
\q1
\v 15 Busa gipangita ka nako,
\q2 ug maayo kay nakita ka nako.
\q1
\v 16 Gihapinan ko na ang akong higdaanan ug dekolor
\q2 nga panapton nga gikan pa sa Ehipto.
\q1
\v 17 Gibutangan ko kini
\q2 sa mga mira, aloe, ug cinamon.
\q1
\v 18 Busa dali, magdulog kita;
\q2 tagbawon ta ang atong kaugalingon hangtod magbuntag,
\q1
\v 19 kay wala dinhi ang akong bana.
\q2 Atua siya sa layo.
\q1
\v 20 Nagdala siyag daghang kuwarta
\q2 ug mga duha pa ka semana ayha siya mobalik.”
\b
\q1
\v 21 Busa nahaylo niya ang lalaki pinaagi
\q2 sa iyang tam-is ug makadani nga mga pulong.
\q1
\v 22 Diha-diha misunod ang lalaki kaniya
\q2 nga daw sa baka nga giguyod paingon sa ihawanan
\q2 o sa lagsaw\f + \fr 7:22 \fr*\fq lagsaw\fq*\ft : mao kini sa Syriac; sa Hebreo, \ft*\fqa buang-buang.\fqa*\f* nga nagpadulong sa lit-ag
\q1
\v 23 diin mamatay siya pinaagi sa pana.
\q2 Sama usab siya sa usa ka langgam nga nagdali-dali
\q2 ug paingon sa lit-ag,
\q1 nga walay kalibotan nga kamatayon diay
\q2 ang iyang padulngan.
\b
\q1
\v 24 Busa, mga anak,
\q2 pamatia ninyo pag-ayo ang akong gisulti.
\q1
\v 25 Ayaw kamo pagpadala niining matanga sa babaye;
\q2 ayaw kamo pagpahisalaag kaniya.
\q1
\v 26 Daghan nang mga lalaki ang nalaglag
\q2 tungod kaniya.
\q1
\v 27 Kon moadto kamo sa iyang balay,
\q2 sama rag nagpaingon kamo sa dapit sa mga patay.
\c 8
\s1 Ginadayeg ang Kaalam
\q1
\v 1 Ang kaalam ug pagsabot sama sa
\q2 tawong nagwali.
\q1
\v 2 Nagbarog siya diha sa habog nga mga lugar
\q2 sa daplin sa kadalanan, sa gisang-an sa dalan,
\q1
\v 3 duol sa mga pultahan sa lungsod, ug sa mga agianan.
\q2 Ug nagwali siyag kusog:
\q1
\v 4 “Kamong tanan nga katawhan,
\q2 nakigsulti ako.
\q1
\v 5 Kamong mga walay kahibalo, pagmaalamon kamo.
\q2 Kamong mga buang-buang, sabta kini.
\q1
\v 6 Pamati kamo, kay mapuslanon
\q2 ug husto kining akong isulti.
\q1
\v 7 Tinuod gayod ang akong gisulti
\q2 ug ngil-aran ako sa nagsultig daotan.
\q1
\v 8 Matarong ang tanan kong gisulti
\q2 ug wala gayod kini sagol nga bakak o limbong.
\q1
\v 9 Masabtan kining tanan ug walay sayop
\q2 alang sa mga tawong adunay pagsabot.
\q1
\v 10 Palabiha ang kaalam ug ang akong pagtul-id
\q2 sa imong pamatasan kaysa pilak ug bulawan.
\q1
\v 11 Kay ang kaalam mas bililhon pa kaysa mahalong mga bato
\q2 ug wala gayoy butang nga imong pangandoyon
\q2 nga makatupong niini.
\b
\q1
\v 12 “Ako, nga mao ang kaalam,
\q2 kahibalo motimbang-timbang kon unsay husto o dili,
\q2 ug kahibalo ako modesisyon sa ensakto.
\q1
\v 13 Ang nagtahod sa \nd Ginoo\nd* nasilag sa daotan.
\q2 Gikasilagan ko ang pagpanghambog,
\q2 ang pagkamapahitas-on,
\q1 ang daotang batasan,
\q2 ug ang pagpamakak.
\q1
\v 14 Maayo akong motambag ug aduna akoy husto nga kaalam.
\q2 Adunay pagsabot ako ug gahom.
\q1
\v 15 Pinaagi kanako makadumala ang mga hari,
\q2 ug makahimo ang mga pangulo
\q2 ug matarong nga mga kasugoan.
\q1
\v 16 Pinaagi kanako makadumala ang mga tigdumala
\q2 ug ang mga opisyal,
\q2 ang tanan nga nagdumala nga matarong.\f + \fr 8:16 \fr*\fq mga opisyal…matarong\fq*\ft : sa Septuagint ug sa ubang mga manuskrito sa Hebreo, \ft*\fqa mga opisyal nga nagdumala sa kalibotan.\fqa*\f*
\q1
\v 17 Gihigugma ko ang naghigugma kanako;
\q2 ang mangita kanako makakaplag kanako.
\q1
\v 18 Makahatag akog bahandi, dungog, kauswagan,
\q2 ug kadaogan nga molungtad.
\q1
\v 19 Ang akong mahatag mas bililhon pa
\q2 kaysa purong bulawan o pilak.
\q1
\v 20 Ginasunod ko
\q2 kon unsay matarong ug husto.
\q1
\v 21 Ang naghigugma kanako hatagan kog bahandi;
\q2 pun-on ko ang ilang tipiganan sa bahandi.
\b
\q1
\v 22 “Daan na akong kauban\f + \fr 8:22 \fr*\fq kauban\fq*\ft : o \ft*\fqa gimugna.\fqa*\f* sa \nd Ginoo\nd*
\q2 sa wala pa niya mugnaa ang tanan.
\q1
\v 23-26 Gitugotan niya nga anaa na ako sukad pa sa una.
\q2 Diha na ako sa wala pa ang kalibotan:
\q1 ang dagat, ang mga tuboran, ang mga bukid,
\q2 ang mga bungtod, ang mga kaumahan,
\q2 ug bisan ang mga abog.
\q1
\v 27 Diha na ako sa pagmugna niya sa langit,
\q2 sa pagbutang niya sa utlanan sa langit
\q2 ug sa yuta,
\q1
\v 28 sa pagmugna niya sa mga panganod,
\q2 sa pagpatubod niya sa mga tuboran sa kahiladman,
\q1
\v 29 sa pagbutang niya sa utlanan sa dagat
\q2 aron dili kini molapaw,
\q1 ug sa pagbutang niya
\q2 sa mga pundasyon sa kalibotan.
\q1
\v 30 Sama ako sa usa ka arkitekto\f + \fr 8:30 \fr*\fq arkitekto\fq*\ft : dili klaro sa Hebreo. Posible usab, \ft*\fqa gamay nga bata \fqa*\ft o \ft*\fqa masaligan nga higala.\fqa*\f*
\q2 diha sa tapad sa \nd Ginoo\nd*.
\q1 Ako ang iyang kalipay adlaw-adlaw,
\q2 ug malipayon ako kanunay sa iyang presensya.
\q1
\v 31 Nalipay ako sa kalibotan nga iyang gimugna
\q2 ug sa mga katawhan.
\b
\q1
\v 32 “Busa karon mga anak, pamatia ninyo ako,
\q2 kay bulahan ang nagsunod
\q2 sa akong mga pamaagi.
\q1
\v 33 Pamatia ninyo ang akong pagtul-id
\q2 sa inyong pamatasan
\q1 aron mahimo kamong maalamon,
\q2 ug ayaw gayod ninyo kini kalimti.
\q1
\v 34 Bulahan ang tawo nga kanunayng nangandam
\q2 ug naghulat sa pagpamati kanako.
\q1
\v 35 Kay ang tawo nga nangita kanako makaangkon
\q2 sa maayo ug taas nga kinabuhi,
\q2 ug pakamaayohon siya sa \nd Ginoo\nd*.
\q1
\v 36 Apan ang tawo nga wala mangita kanako,
\q2 nagsakit lang sa iyang kaugalingon.
\q2 Ang tanang mga nasuko kanako gusto ug kamatayon.”
\c 9
\s1 Ang Kaalam ug ang Kabuang
\q1
\v 1 Ang kaalam sama sa usa ka tawo nga nagpatukod
\q2 ug dako ug matahom nga balay.\f + \fr 9:1 \fr*\fq dako ug matahom nga balay\fq*\ft : sa literal, \ft*\fqa balay nga adunay pito ka haligi.\fqa*\f*
\q1
\v 2 Nagpakombira siya;
\q2 gaandam ug mga pagkaon ug ilimnon.
\q1
\v 3 Unya gisugo niya
\q2 ang iyang mga sulugoong babaye nga moadtog
\q2 habog nga mga dapit sa lungsod aron imantala kini:
\q1
\v 4 “Kamong mga walay alamag ug pagsabot,
\q2 giimbitar kamo sa kombira.
\q1
\v 5 Panganhi kamo aron mokaon
\q2 ug moinom sa akong giandam.
\q1
\v 6 Undanga na ang inyong pagkawalay-alamag
\q2 aron padayon kamong mabuhi.
\q2 Pagkinabuhi kamo nga adunay pagsabot.”
\b
\q1
\v 7 Kon badlongon mo ang tawong mabiay-biayon,
\q2 insultohon ka niya.
\q1 Kon badlongon mo ang tawong daotan,
\q2 pasipad-an ka niya.
\q1
\v 8 Ayaw badlonga ang tawong mabiay-biayon
\q2 kay kapungtan ka niya.
\q1 Badlonga ang tawong maalamon
\q2 ug higugmaon ka niya.
\q1
\v 9 Tudloi ang maalamon, ug mahimo siyang mas maalamon.
\q2 Tudloi ang tawong matarong ug madugangan
\q2 pa gayod ang iyang kahibalo.
\b
\q1
\v 10 Kon gusto ka magmaalamon, tahora ang \nd Ginoo\nd*.
\q2 Kon ilhon mo ang Balaan nga Dios,
\q2 makaangkon kag maayong panabot.
\q1
\v 11 Pinaagi sa kaalam,
\q2 motaas ang imong kinabuhi.
\q1
\v 12 Kon maalamon ka, makahatag kini kanimog kaayohan,
\q2 apan kon isalikway mo ang kaalam, ikaw ray mag-antos.
\b
\q1
\v 13 Ang kabuang sama sa usa ka babayeng sabaan,
\q2 walay alamag, ug walay kahibalo.
\q1
\v 14 Maglingkod siya sa pultahan
\q2 sa iyang balay o sa habog nga mga dapit sa lungsod,
\q1
\v 15 ug manawag sa mga molabay
\q2 nga nagpadulong sa ilang mga trabaho.
\q1
\v 16 Moingon siya, “Kamong mga walay alamag, dali kamo dinhi.”
\q2 Ug ingon pa niya sa mga walay panabot,
\q1
\v 17 “Mas lami ang tubig nga kinawat
\q2 ug mas lami ang pagkaon nga kan-on sa tago.”\f + \fr 9:17 \fr*\ft Tingali ang buot ipasabot nga ang gidili mao hinuoy lami.\ft*\f*
\q1
\v 18 Apan wala masayod ang mga tawo
\q2 nga ang moadto kaniya mamatay.
\q2 Ang nakaadto na kaniya anaa na karon sa dapit sa mga patay.
\c 10
\ms1 Ang mga Panultihon ni Solomon
\p
\v 1 Mao kini ang mga panultihon ni Solomon:
\q1 Ang anak nga maalamon naghatag ug kalipay sa iyang ginikanan,
\q2 apan ang anak nga buang-buang naghatag ug kasubo kanila.
\b
\q1
\v 2 Ang bahandi nga nakuha sa daotang paagi dili makahatag ug kaayohan,
\q2 apan ang matarong nga pagkinabuhi makaluwas kanimo gikan sa kamatayon.
\b
\q1
\v 3 Dili motugot ang \nd Ginoo\nd* nga magutman ang mga matarong,
\q2 apan ang mga daotan dili niya tugotan
\q2 nga matuman ang ilang daotang mga pangandoy.
\b
\q1
\v 4 Ang pagkatapolan makapakabos sa tawo,
\q2 apan ang pagkakugihan makapaadunahan kaniya.
\b
\q1
\v 5 Ang nagtigom ug pagkaon sa ting-ani maalamon nga tawo,\f + \fr 10:5 \fr*\fq tawo\fq*\ft : sa Hebreo, \ft*\fqa anak.\fqa*\f*
\q2 apan ang magsige lag katulog makauulaw.
\b
\q1
\v 6 Panalanginan sa Dios ang tawong matarong;
\q2 ang pulong sa mga tawong daotan makapasakit.
\b
\q1
\v 7 Ang tawong matarong mahimong panalangin
\q2 ngadto sa uban ug kanunayng mahinumdoman,
\q2 apan ang mga tawong daotan kalimtan sa dayon.
\b
\q1
\v 8 Ang tawong maalamon nagtuman sa mga sugo.
\q2 Ang tawong nagsultig kabuang malaglag.
\b
\q1
\v 9 Ang tawong matarong layo sa kadaot,
\q2 apan ang tawong daotan mabulgar ang sala.
\b
\q1
\v 10 Ang tawong limbongan makahatag ug kasamok,
\q2 ug ang tawong nagsultig kabuang malaglag.
\b
\q1
\v 11 Ang pulong sa tawong matarong makahatag ug kaayohan sa kinabuhi sa uban,\f + \fr 10:11 \fr*\fq makahatag…sa uban\fq*\ft : sa literal, \ft*\fqa tuboran nga naghatag ug kinabuhi.\fqa*\f*
\q2 apan ang pulong sa mga tawong daotan makapasakit.
\b
\q1
\v 12 Ang kasilag makahaling ug kasamok,
\q2 apan ang gugma makapasaylo sa tanang kasaypanan.
\b
\q1
\v 13 Ang tawo nga adunay pagsabot naglitok sa mga pulong nga adunay kaalam,
\q2 apan ang tawo nga walay pagsabot
\q2 nagsultig mga pulong nga maoy hinungdan nga silotan siya.
\b
\q1
\v 14 Ang mga maalamon padayon nga nakat-on,
\q2 apan ang mga buang-buang naglitok sa mga pulong
\q2 nga magpadali sa ilang kalaglagan.
\b
\q1
\v 15 Ang bahandi sa adunahan makapanalipod kaniya,
\q2 apan ang kawad-on sa kabos molaglag kaniya.
\b
\q1
\v 16 Ang ganti sa tawong matarong mao ang maayo ug taas nga kinabuhi,
\q2 apan silot ang maani sa tawong daotan.
\b
\q1
\v 17 Ang tawo nga mopatuo sa mga pagbadlong
\q2 makaangkon ug maayo ug taas nga kinabuhi,
\q2 apan ang tawo nga nagsalikway niini mahisalaag.
\b
\q1
\v 18 Bakakon ang tawo nga naghambin ug kasuko,
\q2 ug buang-buang ang tawong manglibak.
\b
\q1
\v 19 Ang tawong tabian daling makasala.
\q2 Maalamon ang tawong magpugong sa iyang baba.
\b
\q1
\v 20 Ang mga pulong sa tawong matarong bililhon sama sa pilak,
\q2 apan ang huna-huna sa tawong daotan walay pulos.
\b
\q1
\v 21 Ang pulong sa tawong matarong
\q2 makahatag ug kaayohan sa daghang mga tawo
\q1 gawas lang sa mga tawong buang-buang
\q2 nga mangamatay tungod sa kawalay-pagsabot.
\b
\q1
\v 22 Maadunahan ang tawo
\q2 tungod sa pagpanalangin sa \nd Ginoo\nd*,
\q1 ug wala naghatag ang \nd Ginoo\nd* ug kalisod
\q2 sa iyang pagkabahandianon.
\b
\q1
\v 23 Ang kalipay sa buang-buang mao ang paghimog daotan,
\q2 apan ang kalipay sa tawo nga adunay pagsabot
\q2 mao ang pagkinabuhing maalamon.
\b
\q1
\v 24 Maingon nga ang gikahadlokan
\q2 sa tawong daotan mahitabo kaniya,
\q2 ang ginahandom sa tawong matarong maangkon niya.
\b
\q1
\v 25 Kon moabot sa kinabuhi ang pagsulay nga daw sa bagyo,
\q2 mapukan ang tawong daotan,
\q1 apan ang tawong matarong
\q2 pabiling magbarog nga lig-on.
\b
\q1
\v 26 Maingon nga ang suka makapangilo sa ngipon
\q2 ug ang aso makapaluha sa mata,
\q2 ang tapolan nga tawo makapaugtas sa nagsugo kaniya.
\b
\q1
\v 27 Ang nagtahod sa \nd Ginoo\nd* taas ug kinabuhi,
\q2 apan ang tawong daotan mubo rag kinabuhi.
\b
\q1
\v 28 Ang paglaom sa mga matarong makahatag kanilag kalipay,
\q2 apan ang paglaom sa mga daotan walay katumanan.
\b
\q1
\v 29 Ang pagsunod sa mga matarong sa pamaagi
\q2 sa \nd Ginoo\nd* maoy magpanalipod kanila,
\q1 apan ang pagsupak niini
\q2 sa mga tawong daotan makapalaglag kanila.
\b
\q1
\v 30 Ang mga matarong dili papahawaon niining yutaa,
\q2 apan ang mga daotan palayason.
\b
\q1
\v 31 Ang mga pulong sa tawong matarong adunay kaalam,
\q2 apan ang mga pulong sa tawong limbongan
\q2 makapalaglag kaniya.
\b
\q1
\v 32 Ang tawong matarong nasayod kon unsay angay isulti,
\q2 apan ang mga tawong daotan
\q2 walay laing masulti kundi ang sayop.
\b
\c 11
\q1
\v 1 Ngil-aran ang \nd Ginoo\nd* sa manikas ug timbang,
\q2 apan malipay siya sa dili tikasan.
\b
\q1
\v 2 Ang manghambog maulawan,
\q2 apan ang mapainubsanon mahimong maalamon.
\b
\q1
\v 3 Ang tawong matarong nasayod sa iyang pagabuhaton
\q2 kay nagsubay siya sa ensaktong pagkinabuhi,
\q1 apan ang maluibon malaglag
\q2 kay ang sayop maoy iyang ginakinabuhi.
\b
\q1
\v 4 Ang bahandi dili makatabang kon silotan sa Dios ang tawo sa kamatayon,
\q2 apan ang matarong nga pagkinabuhi makaluwas gikan sa kamatayon.
\b
\q1
\v 5 Ang pagkinabuhing matarong sa tawong dili salawayon
\q2 makapagaan sa iyang pagkinabuhi,
\q1 apan ang tawong daotan malaglag
\q2 tungod sa iyang daotang binuhatan.
\b
\q1
\v 6 Ang pagkinabuhing matarong sa tawong nagsubay sa ensakto maoy magluwas kaniya,
\q2 apan ang daotang mga tinguha sa tawong maluibon maoy magsakit kaniya.
\b
\q1
\v 7 Inigkamatay sa mga tawong daotan,
\q2 mahanaw ang ilang paglaom;
\q2 ang ilang gipanghandom wala nay pulos.
\b
\q1
\v 8 Luwason sa Dios gikan sa kalisod ang matarong,
\q2 apan ang daotan iyang pasagdan.
\b
\q1
\v 9 Daoton sa dili diosnon ang iyang isigka-tawo pinaagi sa iyang mga pulong.
\q2 Makalingkawas ang tawong matarong pinaagi sa iyang kaalam.
\b
\q1
\v 10 Manghugyaw sa kalipay ang mga lumulupyo sa usa ka lungsod
\q2 kon mouswag ang mga matarong ug ingon man kon mangamatay ang mga daotan.
\b
\q1
\v 11 Mouswag ang lungsod pinaagi sa pagpanalangin sa mga matarong,
\q2 apan mapukan kini pinaagi sa pagpangdaot sa mga daotan.
\b
\q1
\v 12 Ang tawong walay pagsabot mangbugal-bugal sa iyang isigka-tawo,
\q2 apan ang tawong adunay pagsabot nagpugong sa iyang baba.
\b
\q1
\v 13 Ang libakira manugilon sa sekreto,
\q2 apan ang tawong kasaligan makatago ug sekreto.
\b
\q1
\v 14 Mapukan ang usa ka nasod kon wala kini mga magtatambag,
\q2 apan molig-on kini kon daghan ang mga magtatambag.
\b
\q1
\v 15 Magkaproblema ka kon moako ka nga mobayad sa utang sa uban,
\q2 labi na kon dili nimo sila kaila.
\b
\q1 Busa kon dili ka gustong maproblemahan,
\q2 ayaw kana himoa.
\b
\q1
\v 16 Ang babayeng buotan moani ug pasidungog,
\q2 apan ang tawong bangis kutob ra sa pag-angkon ug bahandi.
\q1 Ang tawong tapolan mapobre,\f + \fr 11:16 \fr*\fq Ang tawong tapolan mapobre\fq*\ft : wala kini sa Hebreo, apan anaa sa Septuagint.\ft*\f*
\q2 apan ang tawong kugihan maadunahan.
\b
\q1
\v 17 Kon maayo ka sa uban, makahatag kinig kaayohan kanimo;
\q2 apan kon bangis ka, kasakit ang imong padulngan.
\b
\q1
\v 18 Ang ganti sa tawong daotan lumalabay lang,
\q2 apan ang buhat sa tawong matarong moani ug matuod nga ganti.
\b
\q1
\v 19 Ang tawong naghimog matarong padayong mabuhi,
\q2 apan ang naghimog daotan mamatay.
\b
\q1
\v 20 Ngil-aran ang \nd Ginoo\nd* sa mga tawong baliko ug utok,
\q2 apan gikalipay niya ang mga tawong dili salawayon.
\b
\q1
\v 21 Sigurado gayod nga silotan ang mga daotan,
\q2 apan makalingkawas ang mga matarong.
\b
\q1
\v 22 Ang katahom sa babayeng walay maayong desisyon
\q2 sama lang sa singsing nga bulawan nga anaa sa simod sa baboy.
\b
\q1
\v 23 Ang ginatinguha sa mga matarong makahatag ug kaayohan,
\q2 apan ang ginatinguha sa mga daotan makalagot.
\b
\q1
\v 24 Ang mga mahinatagon misamot hinuon pag-uswag;
\q2 apan ang mga hakog misamot hinuon ug kakabos.
\b
\q1
\v 25 Ang tawong mahinatagon mouswag.
\q2 Ang tawo nga nagtabang sa uban tabangan usab.
\b
\q1
\v 26 Panghimaraoton sa mga tawo
\q2 ang nagtago sa iyang baligya aron ibaligya kini kon motaas na ang presyo,
\q2 apan dinayeg ang mga tawo nga wala magtago sa ilang baligya.
\b
\q1
\v 27 Ang tawong nangandoy sa maayo makakitag kaayo,
\q2 apan ang tawo nga mangitag samok makasugat gayod niini.
\b
\q1
\v 28 Madismaya ang tawo nga nagsalig sa iyang bahandi,
\q2 apan ang matarong mouswag sama sa labong nga tanom.
\b
\q1
\v 29 Ang mga buang-buang nagdala ug kasamok sa panimalay
\q2 ug wala gayod silay mapanunod sa kaulahian.
\q2 Mahimo silang ulipon sa mga maalamon.
\b
\q1
\v 30 Ang binuhatan sa tawong matarong makatabang sa uban nga mahimong motarong
\q2 ug motaas ang ilang mga kinabuhi.\f + \fr 11:30 \fr*\fq makatabang…kinabuhi\fq*\ft : sa literal, \ft*\fqa kahoy nga naghatag sa kinabuhi.\fqa*\f*
\q2 Ug maaghat niya ang mga tawo sa iyang kaalam.
\b
\q1
\v 31 Kon dinhi sa kalibotan ang mga matarong makadawat
\q2 ug balos sa ilang mga binuhatan,
\q2 labi na gayong balosan ang mga daotan ug mga makasasala.
\b
\c 12
\q1
\v 1 Ang tawo nga modawat ug pagtul-id sa iyang pamatasan
\q2 gustong magmaalamon,
\q2 apan hungog ang tawong dili gustong badlongon.
\b
\q1
\v 2 Kahimut-an sa \nd Ginoo\nd* ang maayong tawo,
\q2 apan silotan niya ang manglingla.
\b
\q1
\v 3 Ang tawong daotan ug binuhatan walay kalig-on;
\q2 apan ang matarong dili matarog,
\q2 sama sa kahoy nga lawom ug gamot.
\b
\q1
\v 4 Ang maayo nga asawa garbo ug kalipay sa iyang bana,
\q2 apan ang makauulaw nga asawa
\q2 sama sa sakit nga mokutkot sa kabukogan sa iyang bana.
\b
\q1
\v 5 Ang mga gihuna-huna
\q2 sa mga tawong matarong ensakto;
\q2 ang ginatambag sa tawong daotan malimbongon.
\b
\q1
\v 6 Makamatay ang mga pulong sa mga daotan,
\q2 apan ang mga pulong sa mga matarong makaluwas.
\b
\q1
\v 7 Laglagon ang mga daotan ug mahanaw sila,
\q2 apan ang mga matarong
\q2 ug ang ilang mga kaliwat magpabilin.
\b
\q1
\v 8 Ginapasidunggan ang tawong maalamon,
\q2 apan ginatamay ang tawong baliko ug utok.
\b
\q1
\v 9 Mas maayo pa ang tawo
\q2 nga dili inila apan adunay sulugoon
\q1 kaysa tawo nga nagpakaaron-ingnon
\q2 nga dungganon apan wala diay gikaon.
\b
\q1
\v 10 Ang tawong matarong
\q2 moatiman ug maayo sa iyang mga mananap,
\q1 apan ang tawong daotan bangis ug walay kaluoy
\q2 sa iyang mga mananap.
\b
\q1
\v 11 Ang kugihan nga mag-uuma adunay abunda nga pagkaon,
\q2 apan ang walay pagsabot
\q2 mag-usik-usik sa iyang panahon sa walay kapuslanan.
\b
\q1
\v 12 Ang gusto sa mga daotan mao ang kanunay nga paghimo
\q2 ug daotan, mao kana nga dili gayod sila molig-on,
\q1 apan ang mga matarong molig-on sama
\q2 sa kahoy nga lawom ang gamot.\f + \fr 12:12 \fr*\ft Dili klaro ang buot ipasabot niini sa Hebreo nga teksto.\ft*\f*
\b
\q1
\v 13 Ang daotang mga pulong sa tawong daotan
\q2 maoy maghatod kaniya sa kagubot,
\q2 apan ang matarong maglikay sa gubot.
\b
\q1
\v 14 Adunay ganti ang maayo natong mga pulong
\q2 ug binuhatan.
\b
\q1
\v 15 Ang tawong buang-buang
\q1 naghuna-huna nga husto siya kanunay,
\q2 apan ang tawong maalamon mamati ug tambag.
\b
\q1
\v 16 Masuko dayon ang tawong buang-buang kon insultohon,
\q2 apan ang tawong maalamon
\q2 dili magtagad sa mga pagpanginsulto kaniya.
\b
\q1
\v 17 Ang kasaligan nga saksi nagsugilon sa tinuod,
\q2 apan dili masaligan ang bakakon.
\b
\q1
\v 18 Ang mga pulong
\q2 nga wala huna-hunaa sa dili pa ibungat
\q2 nahisama sa espada nga makapasakit sa pagbati,
\q1 apan ang mga pulong nga gibalansi
\q2 kon maayo ba o dili makapahupay.
\b
\q1
\v 19 Ang kamatuoran maoy molungtad,
\q2 apan ang bakak sa kalit lang mahanaw.
\b
\q1
\v 20 Panglimbong ang sulod sa kasing-kasing
\q2 sa tawong nagplanog daotan,
\q2 apan kalipay ang bation sa tawong nagplanog kaayohan.
\b
\q1
\v 21 Walay daotang mahitabo sa mga matarong,
\q2 apan daghang daotang mahitabo ngadto sa mga daotan.
\b
\q1
\v 22 Ngil-aran ang \nd Ginoo\nd* sa mga bakakon,
\q2 apan kalipay niya ang mga matinud-anon.
\b
\q1
\v 23 Ang maalamon nga tawo dili magpasigarbo
\q2 sa iyang nahibaloan,
\q1 apan ipakita gayod sa tawong buang-buang
\q2 ang iyang kabuang.
\b
\q1
\v 24 Ang kugihan nga tawo
\q2 makaangkon ug taas nga katungdanan,
\q2 apan ang tapolan mubo rag posisyon.\f + \fr 12:24 \fr*\fq mubo rag posisyon\fq*\ft : sa literal, \ft*\fqa mahimo lang nga ulipon.\fqa*\f*
\b
\q1
\v 25 Ang kabalaka makakuha sa kalipay sa tawo;
\q2 ang maayo nga mga pulong makapalipay kaniya.
\b
\q1
\v 26 Ang tawong matarong makagiya sa iyang higala,
\q2 apan ang tawong daotan makapahisalaag.
\b
\q1
\v 27 Ang tawong tapolan dili makakab-ot sa iyang gipangandoy,
\q2 apan ang tawong kugihan maadunahan.
\b
\q1
\v 28 Kon magkinabuhi kang matarong, padayon kang mabuhi,
\q2 ug maluwas ka sa kamatayon.
\c 13
\q1
\v 1 Ang maalamon nga anak mamati sa pagtul-id
\q2 sa iyang amahan sa iyang pamatasan,
\q2 apan ang anak nga bugal-bugalon dili mamati kon badlongon.
\b
\q1
\v 2 Ang tawo nga maayo ang ipanulti makadawat
\q2 ug maayo nga balos,
\q2 apan ang maluibon panimaslan.
\b
\q1
\v 3 Ang magbantay sa iyang sinultihan nagpanalipod
\q2 sa iyang kinabuhi,
\q2 apan ang magpataka ug sulti malaglag.
\b
\q1
\v 4 Kon tapolan ang usa ka tawo,
\q2 bisan unsa pay iyang pangandoyon
\q2 dili gayod niya maangkon,
\q1 apan kon kugihan siya,
\q2 maangkon niya ang labaw pa sa iyang gipangandoy.
\b
\q1
\v 5 Ang tawong matarong dili gustog bakak,
\q2 apan ang tawong daotan makauulaw ug binuhatan.
\b
\q1
\v 6 Ang tawong dili salawayon
\q2 malikay sa kadaot tungod sa iyang matarong
\q2 nga pagkinabuhi,
\q1 apan ang tawong makasasala
\q2 malaglag tungod sa iyang kadaotan.
\b
\q1
\v 7 Adunay mga tawo nga magpakaaron-ingnong adunahan,
\q2 apan kabos diay.
\q1 Ug adunay mga tawo usab nga magpakaaron-ingnong kabos,
\q2 apan adunahan diay.
\b
\q1
\v 8 Ang adunahan mobayad aron matubos ang iyang kinabuhi
\q2 gikan sa mga manghulga kaniya,
\q2 apan ang kabos, walay manghulga kaniya.
\b
\q1
\v 9 Ang kinabuhi sa tawong matarong
\q2 sama sa suga nga hayag kaayo,
\q1 apan ang kinabuhi sa tawong daotan
\q2 sama sa suga nga napalong.
\b
\q1
\v 10 Sa sobrang garbo,
\q2 adunay mga tawo nga dili maminaw ug tambag,
\q2 ug mao kini ang hinungdan sa kagubot.
\q1 Kon gusto sila magmaalamon kinahanglan
\q2 maminaw sila ug tambag.
\b
\q1
\v 11 Ang bahandi nga nakuha sa daotang paagi
\q2 dali rang mahanaw,
\q2 apan ang bahandi nga gihagoan mosamot kadaghan.
\b
\q1
\v 12 Ang pangandoy sa tawo nga wala matuman makapaluya,
\q2 apan ang pangandoy nga natuman makapaabtik
\q2 ug makahatag ug kalipay sa kinabuhi.\f + \fr 13:12 \fr*\fq makapaabtik…kinabuhi\fq*\ft : sa literal, \ft*\fqa kahoy nga naghatag ug kinabuhi.\fqa*\f*
\b
\q1
\v 13 Mag-antos ang tawong nagsalikway sa mga gitudlo
\q2 ug gipatuman kaniya,
\q1 apan ang tawong nagtuman niini
\q2 adunay kaayohan nga mapaabot.
\b
\q1
\v 14 Ang pagtudlo sa mga maalamon makaayo
\q2 ug mopalugway sa imong kinabuhi,\f + \fr 13:14 \fr*\fq makaayo…kinabuhi\fq*\ft : sa literal, \ft*\fqa tuboran nga naghatag ug kinabuhi.\fqa*\f*
\q2 ug makapalikay kanimo sa kamatayon.
\b
\q1
\v 15 Ginatahod ang tawo nga adunay maayong panabot.
\q2 Ang tikasan nagpaingon sa kalaglagan.
\b
\q1
\v 16 Ang tawong adunay panabot motimbang-timbang una
\q2 sa iyang angayng buhaton,
\q1 apan ang buang-buang mopasundayag pa
\q2 gayod hinuon sa iyang kabuang.
\b
\q1
\v 17 Ang daotan nga mensahero magpagubot sa mga tawo,
\q2 apan ang masaligan nga mensahero
\q2 mopalig-on sa relasyon.
\b
\q1
\v 18 Ang tawo nga dili magpabadlong mapobre ug maulawan,
\q2 apan ang modawat sa mga pagbadlong pasidunggan.
\b
\q1
\v 19 Pagkanindot sa bation sa tawo kon matuman
\q2 ang iyang gipangandoy;
\q1 mao kana nga ang mga buang-buang
\q2 dili gayod moundang sa paghimog daotan.
\b
\q1
\v 20 Kon makig-uban ka sa mga maalamon,
\q2 mahimo ka usab nga maalamon,
\q1 apan kon makig-uban ka sa mga buang-buang,
\q2 mag-antos ka.
\b
\q1
\v 21 Moabot ang kalaglagan sa mga makasasala
\q1 bisan asa pa sila paingon,
\q2 apan ang mga matarong balosan ug kaayo.
\b
\q1
\v 22 Ang bahandi sa maayo nga tawo mapanunod
\q2 sa iyang mga apo,
\q1 apan ang bahandi sa makasasala mapanag-iya
\q2 sa mga matarong.
\b
\q1
\v 23 Bisan dakog abot ang yuta sa mga kabos,
\q2 dili sila makapahimulos niini
\q2 tungod sa dili matarong nga binuhatan sa uban.
\b
\q1
\v 24 Kon dili mo disiplinahon ang imong anak,
\q2 wala ka mahigugma kaniya.
\q1 Busa kon gihigugma mo ang imong anak,
\q2 tul-ira ang iyang pamatasan.
\b
\q1
\v 25 Ang mga matarong mabusog gayod,
\q2 apan ang mga daotan magutman.
\b
\c 14
\q1
\v 1 Ang maalamon nga asawa
\q2 mopalig-on sa iyang panimalay,
\q1 apan ang buang-buang nga asawa
\q2 moguba sa iyang panimalay.
\b
\q1
\v 2 Ang tawo nga nagkinabuhi nga matarong nagtahod sa \nd Ginoo\nd*,
\q2 apan kadtong wala nagkinabuhi nga matarong nagtamay kaniya.
\b
\q1
\v 3 Ang mga pulong sa tawong buang-buang
\q2 magpasakit kaniya,
\q1 apan ang mga pulong sa tawong maalamon
\q2 magtipig kaniya.
\b
\q1
\v 4 Kon wala kay mananap nga igdadaro wala kay maani,
\q2 apan kon aduna kay mananap, ug kusgan pa,
\q2 daghan kag maani.
\b
\q1
\v 5 Ang masaligan nga saksi nagsulti sa tinuod,
\q2 apan ang bakakon dili masaligan.
\b
\q1
\v 6 Ang tawong bugal-bugalon dili gayod makaangkon
\q2 ug kaalam bisan unsaon ug paningkamot,
\q2 apan ang tawo nga adunay pagsabot dali rang makakat-on.
\b
\q1
\v 7 Likayi ang mga buang-buang
\q2 kay wala kay maayong makat-onan gikan kanila.
\b
\q1
\v 8 Ang kaalam sa tawong kahibalo
\q2 motimbang-timbang kon unsay maayo
\q1 o dili maoy naghatag kaniyag kahibalo
\q2 kon unsay angay niyang buhaton,
\q1 apan ang kabuang sa tawong buang-buang maoy
\q2 magpahisalaag kaniya.
\b
\q1
\v 9 Daw sa wala lang sa mga buang-buang kon makasala sila,
\q2 apan niadtong mga matarong nga nagkinabuhi sa ensakto,
\q2 gusto nila nga dawaton sila sa Dios.
\b
\q1
\v 10 Ikaw ray nasayod kon unsa ka kamalipayon
\q2 o kon unsa ka kamasulob-on.
\b
\q1
\v 11 Laglagon ang panimalay
\q2 niadtong mga daotan,
\q1 apan pauswagon ang panimalay
\q2 niadtong nagkinabuhi sa ensakto.
\b
\q1
\v 12 Tingali naghuna-huna ka
\q2 nga nagsubay ka sa ensaktong dalan,
\q2 apan padulong diay kini sa kalaglagan.
\b
\q1
\v 13 Matago ang imong kasubo pinaagi sa pagkatawa,
\q2 apan human sa katawa anaa ra gihapon ang kasubo.
\b
\q1
\v 14 Anaa gayoy balos sa binuhatan sa tawo,
\q2 maayo man o daotan.
\b
\q1
\v 15 Bisag unsa ray tuohan sa tawong walay alamag;
\q2 apan ang tawong kahibalo motimbang-timbang
\q1 kon unsay husto o dili ba kaha nagmatngon
\q2 sa iyang mga lakang.
\b
\q1
\v 16 Ang tawong maalamon nag-amping sa iyang kaugalingon
\q2 ug naglikay sa kasamok;
\q1 apan ang buang-buang danghag
\q2 ug walay pagpugong sa kaugalingon.
\b
\q1
\v 17 Ang tawong dali rang masuko makabuhat ug kabuang.
\q2 Ang tawong naglaraw ug daotan kapungtan.\f + \fr 14:17 \fr*\fq kapungtan\fq*\ft : o \ft*\fqa kapungtan sa uban.\fqa*\f*
\b
\q1
\v 18 Makita ang kabuang sa tawong walay alamag,
\q2 apan makita gayod nga adunay kaalam
\q1 ang tawong mahibalo motimbang-timbang
\q2 kon unsay husto o dili.
\b
\q1
\v 19 Ang mga daotan moluhod
\q2 ug magpakiluoy sa mga matarong.
\b
\q1
\v 20 Wala kaayoy makighigala sa mga kabos,
\q2 bisan gani ang ilang mga isigka-ingon,
\q2 apan ang mga adunahan daghag higala.
\b
\q1
\v 21 Makasala ang tawo nga nagtamay
\q2 sa iyang isigka-tawo nga kabos,
\q2 apan bulahan ang tawo nga maayo sa mga kabos.
\b
\q1
\v 22 Makasala ka kon magplano kag daotan
\q2 sa imong isigka-tawo,
\q1 apan kon magplano kag maayo,
\q2 adunay mga tawo nga maghigugma ug mounong kanimo.
\b
\q1
\v 23 Ang pagtrabaho ug maayo anaay pulos,
\q2 apan kon pulos ra istorya mapobre ang tawo.
\b
\q1
\v 24 Ang balos nga madawat sa mga maalamon mao
\q2 ang ilang bahandi,
\q1 apan ang kabuang sa mga buang-buang
\q2 moanig dugang pang kabuang.
\b
\q1
\v 25 Ang saksi nga nagsugilon sa tinuod makaluwas
\q2 sa kinabuhi sa tawo,
\q2 apan ang magsaksig bakak usa ka maluibon.
\b
\q1
\v 26 Ang pagtahod sa \nd Ginoo\nd* maghatag ug siguridad
\q2 ug kalig-on ngadto sa tawo ug sa ilang mga anak.
\b
\q1
\v 27 Ang pagtahod sa \nd Ginoo\nd* makaayo
\q2 ug mopalugway sa imong kinabuhi,\f + \fr 14:27 \fr*\fq makaayo…kinabuhi\fq*\ft : sa literal, \ft*\fqa tuboran nga naghatag sa kinabuhi.\fqa*\f*
\q2 ug makapalikay kanimo sa kamatayon.
\b
\q1
\v 28 Ang pagkagamhanan sa hari
\q2 nagdepende sa kadaghan sa iyang katawhan;
\q2 kon wala ang iyang katawhan mapukan ang hari.
\b
\q1
\v 29 Ang tawong mapailubon maalamon gayod,
\q2 apan ang tawo nga daling masuko nagpakita
\q2 sa iyang pagkabuang-buang.
\b
\q1
\v 30 Ang malinawong huna-huna makaayo sa lawas,
\q2 apan ang kasina sama sa sakit
\q2 nga mokutkot sa kabukogan.
\b
\q1
\v 31 Ang nagpaantos sa mga kabos
\q2 nagtamay sa Dios nga naghimo kanila,
\q1 apan ang maluloy-on sa mga kabos
\q2 nagpasidungog sa Dios.
\b
\q1
\v 32 Laglagon ang mga daotan
\q2 tungod sa ilang daotang mga binuhatan,
\q1 apan panalipdan niya ang mga matarong
\q2 tungod sa ilang pagkadiosnon.\f + \fr 14:32 \fr*\fq tungod sa ilang pagkadiosnon\fq*\ft : mao kini sa Septuagint ug sa Syriac; apan sa Hebreo, \ft*\fqa bisan sa ilang kamatayon.\fqa*\f*
\b
\q1
\v 33 Ang kaalam anaa sa huna-huna sa tawong
\q2 adunay pagsabot,
\q1 apan ang mga buang-buang
\q2 walay\f + \fr 14:33 \fr*\fq walay\fq*\ft : wala kini sa Hebreo, apan anaa sa Septuagint ug sa Syriac.\ft*\f* nahibaloan bahin sa kaalam.
\b
\q1
\v 34 Mouswag ang usa ka nasod
\q2 kon ang mga lumulupyo niini magkinabuhi nga matarong;
\q2 apan kon magpakasala sila, maulawan ang ilang nasod.
\b
\q1
\v 35 Makapalipay sa hari ang maalamon nga sulugoon,
\q2 apan kapungtan niya ang sulugoon
\q2 nga nagpakaulaw kaniya.
\b
\c 15
\q1
\v 1 Ang malumanay nga tubag makahupay sa kasuko,
\q2 apan ang singhag makapaalsa sa dugo.
\b
\q1
\v 2 Ang mga pulong sa maalamon nga tawo makahatag ug kaalam,
\q2 apan puro lang kabuang ang mogawas sa baba sa tawong buang-buang.
\b
\q1
\v 3 Makita sa \nd Ginoo\nd* ang tanan, bisan asang dapita.
\q2 Nagtan-aw siya sa mga binuhatan sa mga daotan ug sa mga matarong.
\b
\q1
\v 4 Ang malumo nga mga pulong makaayo sa kinabuhi sa tawo,\f + \fr 15:4 \fr*\fq makaayo…tawo\fq*\ft : sa literal, \ft*\fqa kahoy nga naghatag sa kinabuhi.\fqa*\f*
\q2 apan ang sakit nga mga pulong makapasakit sa dughan.
\b
\q1
\v 5 Ang buang-buang nga tawo dili manumbaling
\q2 kon badlongon sa iyang amahan ang iyang pamatasan,
\q2 apan ang maalamon mopatuo.
\b
\q1
\v 6 Modaghan ang bahandi sa mga matarong,
\q2 apan ang iya sa mga daotan mahanaw.
\b
\q1
\v 7 Imantala sa mga maalamon ang kaalam;
\q2 dili kini mahimo sa mga buang-buang.
\b
\q1
\v 8 Ngil-aran ang \nd Ginoo\nd* sa halad sa mga daotan,
\q2 apan gikalipay niya ang pag-ampo sa mga matarong.
\b
\q1
\v 9 Ngil-aran ang \nd Ginoo\nd* sa paggawi sa tawong daotan,
\q2 apan ginahigugma niya ang tawong nagtinguha sa paghimog matarong.
\b
\q1
\v 10 Ang pagtul-id sa pamatasan isipon nga daotan
\q2 sa tawo nga mitipas sa hustong dalan.
\q1 Ang tawo nga dili gusto badlongon mamatay.
\b
\q1
\v 11 Kon nahibalo ang \nd Ginoo\nd* kon unsay nangahitabo sa dapit sa mga patay,
\q2 mas labaw pa siyang nahibalo kon unsay anaa sa kasing-kasing sa tawo.
\b
\q1
\v 12 Ang tawong bugal-bugalon dili gustong badlongon;
\q2 dili siya magpatambag sa mga maalamon.
\b
\q1
\v 13 Kon malipayon ang tawo, mapahiyomon siya,
\q2 apan kon anaa siya sa kasubo, maminghoy ang iyang nawong.
\b
\q1
\v 14 Ang tawo nga adunay pagsabot gusto gayod nga makakat-on,
\q2 apan ang tawong buang-buang mas gusto pa gayod ug kabuang.
\b
\q1
\v 15 Pait ang kinabuhi sa mga kabos,
\q2 apan kon kontento lang sila, magmalipayon sila sa kanunay.
\b
\q1
\v 16 Mas maayo pa ang kabos nga adunay pagtahod sa \nd Ginoo\nd*
\q2 kaysa adunahan nga puno sa kagubot ang kinabuhi.
\b
\q1
\v 17 Mas maayo pang magsud-an lang ug utan nga adunay paghigugmaay
\q2 kaysa magsud-an ug karne nga adunay pagdinumtanay.
\b
\q1
\v 18 Ang pagkamainiton ug ulo makasugod ug kasamok,
\q2 apan ang pagkamapailubon makapaundang sa panag-away.
\b
\q1
\v 19 Kon tapolan ka mahimong lisod ang imong kinabuhi,
\q2 apan kon magkugi ka maharuhay imong kinabuhi.
\b
\q1
\v 20 Ang maalamon nga anak naghatag ug kalipay sa iyang ginikanan.
\q2 Buang-buang ang anak nga nagpakadaotan sa iyang ginikanan.
\b
\q1
\v 21 Ang tawo nga walay pagsabot malipay sa mga binuang,
\q2 apan ang tawong adunay pagsabot nagkinabuhi nga matarong.
\b
\q1
\v 22 Kon dili ka maminaw ug tambag kabahin sa imong mga plano,
\q2 dili ka molampos,
\q1 apan kon maminaw kag daghang tambag
\q2 molampos gayod kini.
\b
\q1
\v 23 Malipay ang tawo
\q2 kon makahatag siya sa tukma nga tubag.
\q1 Samot na gayod kaanindot
\q2 kon makahatag siya sa tukmang tubag sa tukmang higayon.
\b
\q1
\v 24 Nagsubay ang maalamon nga tawo sa dalan paingon sa kinabuhi
\q2 aron malikayan niya ang kamatayon.
\b
\q1
\v 25 Gub-on sa \nd Ginoo\nd* ang balay sa mga mapahitas-on,\f + \fr 15:25 \fr*\fq mga mapahitas-on \fq*\ft nga buot moilog sa yuta sa mga biyuda.\ft*\f*
\q2 apan panalipdan niya ang mga yuta sa mga biyuda.
\b
\q1
\v 26 Ngil-aran ang \nd Ginoo\nd* sa gihuna-huna sa mga daotan,
\q2 apan kalipay niya ang mga gihuna-huna\f + \fr 15:26 \fr*\fq gihuna-huna\fq*\ft : o \ft*\fqa gisulti.\fqa*\f* sa mga hinlo ug kasing-kasing.
\b
\q1
\v 27 Ang tawo nga gaangkon ug bahandi sa daotang paagi
\q2 nagdala ug kalisod sa iyang panimalay.
\q1 Ang tawo nga dili modawat ug suborno
\q2 padayon nga magkinabuhi.
\b
\q1
\v 28 Ang matarong nga tawo maghuna-huna una sa dili pa siya mosulti,
\q2 apan ang daotan magpataka lag sulti.
\b
\q1
\v 29 Layo ang \nd Ginoo\nd* sa mga daotan,
\q2 apan mamati siya sa mga pag-ampo sa mga matarong.
\b
\q1
\v 30 Makahatag ug kalipay ang mapahiyomon nga panagway,
\q2 ug makapabaskog ang maayong balita.
\b
\q1
\v 31 Ang maminaw ug pagbadlong nga makahatag kaayohan sa kinabuhi
\q2 mahimong maalamon.
\b
\q1
\v 32 Peligro ang tawo nga dili mamatig pagbadlong nga motul-id sa iyang pamatasan,
\q2 apan kon iya kining tuohan, makaangkon siyag pagsabot.
\b
\q1
\v 33 Ang pagtahod sa \nd Ginoo\nd* magtudlo sa tawo nga magmaalamon,
\q2 ug ang pagpaubos makahatag kaniyag dungog.
\b
\c 16
\q1
\v 1 Ang tawo nagplano,
\q2 apan ang \nd Ginoo\nd* ang nagbuot
\q2 kon matuman ba kini o dili.\f + \fr 16:1 \fr*\ft O \ft*\fqa Ang tawo nagplano kon unsay iyang isulti, apan ang \+nd Ginoo\+nd* ang nagbuot kon unsa gayoy iyang isulti.\fqa*\f*
\b
\q1
\v 2 Sa atong huna-huna husto na
\q2 gayod ang tanan natong ginahimo,
\q1 apan ang \nd Ginoo\nd* ray makahukom
\q2 kon unsay atong tumong.
\b
\q1
\v 3 Itugyan sa \nd Ginoo\nd* ang tanan mong buhaton
\q2 ug magmalampuson ka.
\b
\q1
\v 4 Tanang gihimo sa \nd Ginoo\nd* adunay katuyoan,
\q2 bisan ang mga daotan nga gitakda niya nga malaglag.
\b
\q1
\v 5 Ngil-aran ang \nd Ginoo\nd* sa mga mapahitas-on,
\q2 ug sigurado gayod nga silotan sila.
\b
\q1
\v 6 Kon tinuoray natong ginahigugma ang \nd Ginoo\nd*,
\q2 pasayloon niya ang atong mga sala.
\q2 Kon nagtahod kita kaniya, malikay kita sa kadaotan.
\b
\q1
\v 7 Kon nalipay ang \nd Ginoo\nd* sa atong paggawi,
\q2 maghimo siyag paagi nga makighigala kanato
\q2 ang atong mga kaaway.
\b
\q1
\v 8 Mas maayo pa ang gamayng bahandi nga gihagoan sa tinarong nga paagi
\q2 kaysa daghang bahandi nga naangkon sa daotang paagi.
\b
\q1
\v 9 Nagplano ang tawo sa angay niyang buhaton,
\q2 apan ang \nd Ginoo\nd* ang nagpatigayon niana.
\b
\q1
\v 10 Kon mohukom ang hari nga giniyahan sa Dios,
\q2 husto kanunay ang iyang paghukom.\f + \fr 16:10 \fr*\ft O \ft*\fqa Naghukom ang hari nga adunay awtoridad gikan sa Dios, ug husto kanunay ang iyang paghukom.\fqa*\f*
\b
\q1
\v 11 Dili ikahimuot sa \nd Ginoo\nd* nga manglimbong kita
\q2 sa atong pagnegosyo.
\b
\q1
\v 12 Ngil-aran ang mga hari sa paghimog daotan,
\q2 kay ang ilang pagdumala makapadayon lamang
\q2 kon matarong ang ilang binuhatan.
\b
\q1
\v 13 Malipay ang mga hari sa mga tawong dili mamakak;
\q2 palangga nila kadtong nagsulti sa tinuod.
\b
\q1
\v 14 Kon masuko ang hari malagmit aduna siyay patyon,
\q2 busa ang tawong maalamon
\q2 maningkamot gayod nga dili masuko ang hari.
\b
\q1
\v 15 Kon gikalipay sa hari ang usa ka tawo dili niya kini patyon;
\q2 ipakita niya niini ang iyang kaayo nga daw
\q2 sa ulan sa panahon sa tingsibol sa mga tanom.
\b
\q1
\v 16 Mas labi pang maayo nga makaangkon ug kaalam ug pagsabot
\q2 kaysa bulawan ug pilak.
\b
\q1
\v 17 Ang tawong nagsubay sa ensaktong pagkinabuhi naglikay sa kadaotan,
\q2 ug ang nagmatngon sa iyang kaugalingon layo sa katalagman.
\b
\q1
\v 18 Ang kahambog ug kamapahitas-on sa usa ka tawo
\q2 makapalaglag kaniya.
\b
\q1
\v 19 Mas maayo pang magkinabuhing mapainubsanon
\q2 uban sa mga kabos
\q2 kaysa makigbahin sa gipang-ilog sa mga hambogiro.
\b
\q1
\v 20 Ang tawo nga mamati kon tudloan mouswag.
\q2 Bulahan ang tawo nga nagsalig sa \nd Ginoo\nd*.
\b
\q1
\v 21 Ang maalamon nga tawo mailhan
\q2 nga adunay hustong panabot,
\q1 ug kon maayo siyang manulti adunay makat-onan
\q2 ang ubang tawo kaniya.
\b
\q1
\v 22 Ang kaalam sama sa tuboran nga naghatag ug kinabuhi ug
\q2 makaangkon ug maayo ug taas
\q2 nga kinabuhi ang nagbaton niini.
\q1 Apan ang mga buang-buang silotan
\q2 tungod sa ilang kabuang.
\b
\q1
\v 23 Ang maalamon nga tawo nagbantay gayod sa iyang gipanulti,
\q2 mao kana nga makakat-on ang ubang tawo kaniya.
\b
\q1
\v 24 Ang tam-is nga mga pulong sama sa dugos;
\q2 makalipay ug makapalig-on sa tawo.
\b
\q1
\v 25 Tingali naghuna-huna ka nga nagsubay ka sa ensaktong dalan,
\q2 apan padulong diay kini sa kalaglagan.
\b
\q1
\v 26 Ang kagutom magtukmod sa tawo
\q2 sa pagtrabaho.
\b
\q1
\v 27 Ang tawong daotan nagplano ug daotan,
\q2 ug sakit siya manulti nga daw sa kalayo nga makapaso.
\b
\q1
\v 28 Ang tawong nanglibak makamugna ug away
\q2 ug moguba sa panaghigalaay.
\b
\q1
\v 29 Ang tawong bangis mohaylo ug mosulsol
\q2 sa iyang isigka-tawo
\q2 nagtultol ngadto sa kadaotan.
\b
\q1
\v 30 Pagbantay kamo sa mga tawong nagpahiyom
\q2 ug nagpangidhat kay basin aduna silay daotang plano.
\b
\q1
\v 31 Ang katigulangon usa ka kadungganan
\q2 nga maangkon sa tawo
\q2 nga adunay matarong nga kinabuhi.
\b
\q1
\v 32 Mas maayo pa ang tawo nga mapailubon
\q2 kaysa tawo nga gamhanan.
\q1 Mas maayo pa ang tawo nga makapugong sa iyang kaugalingon
\q2 kaysa tawo nga migahom sa usa ka siyudad.
\b
\q1
\v 33 Maghulbot-hulbot ang mga tawo
\q2 aron mahibaloan nila kon unsay hustong desisyon,
\q2 apan ang tanang desisyon nag-agad sa pagbuot sa \nd Ginoo\nd*.
\b
\c 17
\q1
\v 1 Mas maayo pa nga gamay ra ang pagkaon
\q2 nga malinawon ang panimalay kaysa magkombira
\q2 nga adunay panag-away.
\b
\q1
\v 2 Ang maalamon nga sulugoon magagahom sa makauulaw
\q2 nga anak sa iyang agalon,
\q1 ug bahinan siya sa panulondon
\q2 sa mga anak sa iyang agalon.
\b
\q1
\v 3 Sama sa bulawan ug plata nga sulayan pinaagi sa kalayo,
\q2 ang atong kasing-kasing ginasulayan usab sa \nd Ginoo\nd*.
\b
\q1
\v 4 Ang tawong daotan ganahang mamati sa sama niyang daotan,
\q2 ug ang bakakon gustong mamati sa sama niyang bakakon.
\b
\q1
\v 5 Ang nagtamay sa mga kabos nag-insulto
\q2 sa iyang Magbubuhat.
\q1 Silotan ang tawo nga malipay
\q2 kon adunay daotang mahitabo sa uban.
\b
\q1
\v 6 Garbo sa mga tigulang ang ilang mga apo,
\q2 maingon nga garbo usab sa mga anak ang ilang mga ginikanan.
\b
\q1
\v 7 Dili angayan nga mosultig maayo ang buang-buang,
\q2 ug labi nang dili angay nga mamakak ang usa ka pangulo.
\b
\q1
\v 8 Nagtuo ang uban nga ang suborno sama sa madyik
\q2 nga magpasayon sa tanan.
\b
\q1
\v 9 Kon pasayloon mo ang imong higala nga nakasala kanimo,
\q2 magpabilin ang inyong panaghigalaay,
\q1 apan kon balik-balikon mo paghisgot ang iyang sala,
\q2 maguba ang inyong panaghigalaay.
\b
\q1
\v 10 Ang maalamon nga tawo makakat-on na
\q2 sa usa lang ka pagbadlong,
\q1 apan ang buang-buang dili gayod makakat-on
\q2 bisan sigehan paglatos.
\b
\q1
\v 11 Ang tawong daotan kanunayng mangitag samok,
\q2 busa padad-an siyag bangis nga tawo nga mosilot kaniya.
\b
\q1
\v 12 Mas makuyaw pa nga ikatagbo ang tawong buang-buang
\q2 nga naghimog binuang
\q2 kaysa mananap nga oso nga nawad-ag mga anak.
\b
\q1
\v 13 Kon daotan ka ngadto sa mga tawo nga maayo kanimo,
\q2 kanunay lang adunay daotang mahitabo sa imong panimalay.
\b
\q1
\v 14 Ang nagsugod pa lang nga away nahisama sa buslot sa tangke sa tubig.
\q2 Santaa kini sa dili pa modako.
\b
\q1
\v 15 Ngil-aran ang \nd Ginoo\nd* sa tawong mohukom nga silotan ang dili sad-an
\q2 o mohukom nga hatagag kagawasan ang sad-an.
\b
\q1
\v 16 Walay kapuslanan ang paggasto sa pagpaeskwela sa usa ka tawong buang-buang
\q2 kay wala siyay gana nga magtuon.
\b
\q1
\v 17 Ang higala naghigugma kanimo sa tanang panahon,
\q2 ug ang kadugo motabang kanimo
\q2 sa panahon sa kalisdanan.
\b
\q1
\v 18 Walay panabot ang tawo nga mosaad nga mobayad
\q2 sa utang sa uban.
\b
\q1
\v 19 Ang tawong ganahan magpakasala ganahag gubot,
\q2 ug ang tawong hambog nangitag kalaglagan.
\b
\q1
\v 20 Dili gayod mouswag ang tawong baliko ug utok,
\q2 ug ang tawong bakakon kalaglagan ray maangkon.
\b
\q1
\v 21 Kasubo ug kasakit ang bation sa ginikanan
\q2 sa buang-buang nga anak.
\b
\q1
\v 22 Kon malipayon ka,
\q2 makahatag kinig kaayohan sa imong panglawas,
\q2 apan kon masulob-on ka, maglain imong pamati.
\b
\q1
\v 23 Ang tawong daotan modawat ug suborno
\q2 aron tuison ang hustisya.
\b
\q1
\v 24 Ang tawo nga adunay panabot naningkamot kanunay
\q2 nga madugangan ang kaalam,
\q1 apan ang tawong buang-buang wala kahibalo
\q2 kon unsay iyang buhaton.
\b
\q1
\v 25 Kasubo ug kasakit ang ihatag sa buang-buang nga anak
\q2 ngadto sa iyang mga ginikanan.
\b
\q1
\v 26 Dili maayo nga pakasad-on ang tawong walay sala,
\q2 o ang tawong dungganon nga ensakto ug binuhatan.
\b
\q1
\v 27 Ang tawong maalamon ug adunay panabot
\q2 magbantay sa iyang isulti ug kalmado.
\b
\q1
\v 28 Bisan ang buang-buang maalaan
\q2 nga maalamon ug adunay panabot
\q2 kon maghilom-hilom lang.
\c 18
\q1
\v 1 Ang tawo nga gustong maglain-lain
\q2 kaugalingon ray gihuna-huna,
\q2 ug supakon niya ang ensakto nga huna-huna sa uban.
\b
\q1
\v 2 Ang tawong buang-buang wala gayoy tinguha nga makakat-on;
\q2 ang gusto lang niya nga masulti ang iyang gusto.
\b
\q1
\v 3 Ang paghimog daotan ug makauulaw nga butang
\q2 maghatag ug kaulawan.
\b
\q1
\v 4 Ang pulong sa tawong maalamon makahatag ug kaalam ngadto sa uban;
\q2 sama kini sa nagdagayday nga tubig gikan sa lawom nga tuboran.
\b
\q1
\v 5 Dili maayo ang pagdapig sa tawong sad-an ug ang dili paghatag
\q2 ug hustisya ngadto sa tawong inosente sa sala.
\b
\q1
\v 6 Ang mga pulong sa tawong buang-buang makapasugod ug away
\q2 ug mahimong hinungdan nga madapatan siya.
\b
\q1
\v 7 Ang mga pulong sa tawong buang-buang
\q2 magpasakit ra usab kaniya.
\b
\q1
\v 8 Ang tabi-tabi daw sama sa pagkaon
\q2 nga lami usapon ug tunlon.
\b
\q1
\v 9 Ang tawong tapolan sama kamaot
\q2 sa tawong tigpangdaot.
\b
\q1
\v 10 Ang \nd Ginoo\nd* sama sa lig-ong tore;
\q2 nagdangop kaniya ang mga matarong aron walay daotang mahitabo kanila.
\b
\q1
\v 11 Naghuna-huna ang mga adunahan
\q2 nga ang ilang bahandi makapanalipod kanila
\q1 sama sa lig-on ug habog nga mga paril
\q2 nga naglibot sa siyudad.
\b
\q1
\v 12 Ang pagpanghambog makapalaglag sa tawo,
\q2 apan ang pagpaubos makahatag ug kadungganan.
\b
\q1
\v 13 Balingag ug pakaulaw lang
\q2 ang tawong wala mamati unya magtubag-tubag.
\b
\q1
\v 14 Ang determinasyon sa tawo nga mabuhi makapalig-on kaniya kon magsakit siya,
\q2 apan kon mawala kini wala nay makatabang pa kaniya.
\b
\q1
\v 15 Ang tawong maalamon ug adunay panabot
\q2 naninguha pa nga madugangan ang iyang kaalam.
\b
\q1
\v 16 Sayon ra duolon ang tawong dungganon
\q2 kon aduna kay dala nga regalo alang kaniya.
\b
\q1
\v 17 Ang unang mopamatuod sa korte murag mao nay husto,
\q2 hangtod dili pa niya ikaatubang ang iyang kontra.
\b
\q1
\v 18 Ang hulbot-hulbot makapaundang sa panaglalis,
\q2 ug makahusay sa panagbangi sa duha ka gamhanang tawo.
\b
\q1
\v 19 Lisod magpasig-uli sa usa ka igsoon\f + \fr 18:19 \fr*\fq igsoon\fq*\ft : o \ft*\fqa paryente\fqa*\ft ; o \ft*\fqa isigka-tawo.\fqa*\f* nga nahiubos kanimo.
\q2 Mas lisod pa kining buhaton kaysa pagsulong
\q2 sa usa ka pinarilan nga lungsod.
\q1 Maingon nga malisod gub-on ang mga trangka
\q2 sa pultahan sa palasyo,
\q2 malisod usab husayon ang panag-away sa duha ka tawo.
\b
\q1
\v 20 Anihon mo ang bunga
\q2 sa imong gipanulti.\f + \fr 18:20 \fr*\ft O \ft*\fqa Kon maayo ka manulti, mabuhi ka.\fqa*\f*
\b
\q1
\v 21 Ang imong ipanulti makaluwas sa kinabuhi o makamatay.
\q2 Busa kon istoryador ka, pagmatngon kay anihon mo
\q2 ang bunga sa imong gipamulong.
\b
\q1
\v 22 Kon nakapangasawa ka, nakaangkon kag kaayohan,
\q2 ug nagpadayag kana nga maayo ang \nd Ginoo\nd* kanimo.
\b
\q1
\v 23 Ang mga kabos mohangyo,
\q2 apan ang mga adunahan sakit ug tinubagan.
\b
\q1
\v 24 Adunay panaghigalaay nga dili molungtad,
\q2 apan aduna usab panaghigalaay nga mas suod pa
\q2 kaysa managsoon.
\c 19
\q1
\v 1 Mas maayo pa ang kabos nga nagkinabuhi ug matarong
\q2 kaysa buang-buang nga bakakon.
\b
\q1
\v 2 Dili maayo nga kugihan ka apan walay nahibaloan.
\q2 Dili usab maayo nga magdali-dali kay basig masayop ka.
\b
\q1
\v 3 Adunay mga tawo nga nagdaot sa ilang kaugalingon
\q2 pinaagi sa ilang kabuang,
\q2 ug unya ang \nd Ginoo\nd* pa ang ilang basolon.
\b
\q1
\v 4 Ang adunahan daghag higala,
\q2 apan ang kabos biyaan sa iyang mga higala.
\b
\q1
\v 5 Ang bakakon nga saksi silotan,
\q2 ug si bisan kinsa nga gabakak dili makalingkawas sa silot.
\b
\q1
\v 6 Daghan ang makighigala sa mga iladong tawo aron paboran sila,
\q2 ug ang tanang mga tawo makighigala sa manggihatagon.
\b
\q1
\v 7 Kon kabos ka, dili ka tagdon sa imong mga paryente,
\q2 ug labaw na gayod sa imong mga higala.
\q1 Kon kinahanglanon mo sila,
\q2 dili mo sila madangpan.
\b
\q1
\v 8 Ang tawo nga nagtinguha nga magmaalamon nahigugma sa iyang kaugalingon,
\q2 ug siya magmauswagon.
\b
\q1
\v 9 Ang bakakon nga saksi silotan,
\q2 ug si bisan kinsa nga gabakak malaglag.
\b
\q1
\v 10 Dili angayan nga magkinabuhi sa kaharuhay
\q2 ang tawong buang-buang,
\q1 ug labi nang dili angayan nga mogahom
\q2 sa mga tigdumala ang usa ka ulipon.
\b
\q1
\v 11 Kon mapailubon ka, nagpadayag kana nga maalamon ka.
\q2 Ug kon magpasaylo ka sa mga nakasala kanimo,
\q2 maghatod kinig kadungganan kanimo.
\b
\q1
\v 12 Ang kasuko sa hari sama sa ngulob sa liyon,
\q2 apan ang iyang kaayo sama sa yamog sa tanaman.
\b
\q1
\v 13 Ang buang-buang nga anak makadala ug kalaglagan sa iyang amahan.
\q2 Ang asawa nga tagawtawan perwisyo sama sa nagtulo nga atop.
\b
\q1
\v 14 Mapanunod gikan sa ginikanan ang balay ug ang uban pang kabtangan,
\q2 apan ang \nd Ginoo\nd* lang ang makahatag ug maalamon nga asawa.
\b
\q1
\v 15 Kon tapolan ka ug sige rag katulog,
\q2 magutman ka gayod.
\b
\q1
\v 16 Ang tawo nga nagtuman sa mga sugo sa Dios magkinabuhi sa dayon,
\q2 apan ang wala nagtuman mamatay.
\b
\q1
\v 17 Kon mohatag ka sa mga kabos,
\q2 sama lang nga nagpahulam ka sa \nd Ginoo\nd*,
\q2 kay ang \nd Ginoo\nd* mobayad kanimo.
\b
\q1
\v 18 Disiplinaha ang imong mga anak
\q2 samtang aduna pay panahon.
\q1 Kon dili mo sila disiplinahon,
\q2 giguba mo ang ilang kinabuhi.
\b
\q1
\v 19 Pasagdi nga manubag sa iyang binuhatan
\q2 ang tawong daling masuko,
\q2 kay kon tabangan mo siya, utrohon ra gihapon na niya.
\b
\q1
\v 20 Pamatia ang mga tambag ug pagtul-id sa imong pamatasan
\q2 aron magmaalamon ka sa umaabot.
\b
\q1
\v 21 Daghan kitag mga plano,
\q2 apan ang kabubut-on sa \nd Ginoo\nd* maoy matuman.
\b
\q1
\v 22 Ganahan kitag tawo nga maayo.
\q2 Mas maayo pa ang tawong kabos kaysa bakakon.
\b
\q1
\v 23 Tahora ang \nd Ginoo\nd* ug mabuhi kag dugay, kontento,
\q2 ug layo sa katalagman.
\b
\q1
\v 24 Adunay mga tawo nga labihan gayod katapolan
\q2 nga bisan sa pagkaon kapuyan pa.
\b
\q1
\v 25 Angay kastigohon ang mga bugal-bugalon
\q2 aron ang sama nilang
\q2 walay alamag makat-on nga magmaalamon.
\b
\q1 Badlonga ang tawong maalamon
\q2 ug mosamot siya kamaalamon.
\b
\q1
\v 26 Makauulaw ug talamayon ang anak nga modagmal
\q2 sa iyang amahan ug mopalayas sa iyang inahan.
\b
\q1
\v 27 Anak, kon dili ka mamati
\q2 sa mga pagtul-id sa imong pamatasan,
\q1 gisalikway mo ang mga pagtulon-an nga naghatag ug kaalam.
\b
\q1
\v 28 Ang bakakon nga saksi nagpakawalay-bili sa hustisya,
\q2 ug ang tawong daotan ganahan gayod nga mohimog daotan.
\b
\q1
\v 29 Sigurado gayod nga silotan
\q2 ang mga bugal-bugalon ug mga buang-buang.
\c 20
\q1
\v 1 Ang sobra nga pag-inom sa ilimnong makahubog magpahimo sa tawo nga bastos.
\q2 Ang tawo nga maghubog-hubog dili maalamon.
\b
\q1
\v 2 Makalilisang ang hari kon masuko murag nagangulob nga liyon.
\q2 Kon pasuk-on mo siya, patyon ka gayod niya.
\b
\q1
\v 3 Dalaygon ang tawo nga maglikay sa kasamok;
\q2 ang buang-buang lang ang gustog gubot.
\b
\q1
\v 4 Ang tapolan nga modaro sa panahon sa tingtanom walay anihon.
\b
\q1
\v 5 Ang huna-huna sa tawo mahimong sama kalawom sa tubig,
\q2 apan kon maalamon ka, matugkad mo kini.
\b
\q1
\v 6 Daghan ang moingon nga maayo silang tawo,
\q2 apan anaa ba kanilay masaligan?
\b
\q1
\v 7 Ang matarong nga tawo dili salawayon.
\q2 Bulahan ang iyang mga anak nga nagsunod sa iyang pamatasan.
\b
\q1
\v 8 Kon mohukom ang hari, sutaon gayod niya pag-ayo
\q2 kon kinsay naghimog daotan.
\b
\q1
\v 9 Wala gayoy makaingon nga hinlo na gayod ang iyang kasing-kasing,
\q2 nga wala na gayod siyay sala.
\b
\q1
\v 10 Ngil-aran ang \nd Ginoo\nd* sa manglimbong
\q2 ug timbang o pagtakos.
\b
\q1
\v 11 Ang mga binuhatan sa usa ka batan-on nagpadayag sa iyang pamatasan,
\q2 kon siya matarong o dili.
\b
\q1
\v 12 Gihatagan kita sa \nd Ginoo\nd* ug mata aron makakita
\q2 ug dalunggan aron makabati.
\b
\q1
\v 13 Kon sige ka lang ug katulog, magutman ka.
\q2 Bangon ug pagtrabaho,
\q2 ug moabunda ang imong pagkaon.
\b
\q1
\v 14 Sawayon sa mamalitay ang baligya aron makahangyo siya.
\q2 Apan kon mapalit na niya kini, ipasigarbo dayon niya kini.
\b
\q1
\v 15 Daghang mga bulawan ug mahalong mga bato,
\q2 apan diyutay ra ang manulti nga adunay kaalam.
\b
\q1
\v 16 Kon adunay tawo nga mosaad nga siyay mobayad kanimo
\q2 sa utang sa tawo nga dili niya kaila,\f + \fr 20:16 \fr*\fq tawo nga dili niya kaila\fq*\ft : o \ft*\fqa daotang babaye.\fqa*\f*
\q1 siguroha nga makakuha ka gikan kaniya ug garantiya,
\q2 aron masiguro mo nga mobayad siya.
\b
\q1
\v 17 Ganahag kaon ang tawo sa iyang linimbongan,
\q2 apan sa ulihi, mahisama kini sa balas diha sa iyang baba.
\b
\q1
\v 18 Pangayog tambag kabahin sa imong mga plano
\q2 o sa dili ka pa moadto sa gira.
\b
\q1
\v 19 Ang libakira manabi ug mga sekreto,
\q2 busa likayi ang tawo nga sama niana.
\b
\q1
\v 20 Ang anak nga manunglo ug ginikanan mamatay
\q2 sama sa suga nga napalong diha sa kangitngit.
\b
\q1
\v 21 Ang panulondon nga sa sinugdan imong gikuha sa dili pa hustong panahon
\q2 dili makahatag kanimo ug kaayohan sa kaulahian.
\b
\q1
\v 22 Ayaw panimalos. Salig lang sa \nd Ginoo\nd*,
\q2 ug tabangan ka niya.
\b
\q1
\v 23 Ginakangil-aran sa \nd Ginoo\nd* ang mga tawong nanglimbong sa timbangan.
\q2 Dili kana maayo nga buhat.
\b
\q1
\v 24 Ang \nd Ginoo\nd* maoy nagbuot sa atong kinabuhi,
\q2 busa dili nato mahibaloan ang atong kapalaran.\f + \fr 20:24 \fr*\fq dili nato mahibaloan ang atong kapalaran\fq*\ft : o \ft*\fqa dili gayod nato matugkad ang mga nahitabo kanato.\fqa*\f*
\b
\q1
\v 25 Makuyaw ang pagdali-dali ug saad nga imong ihalad ang usa ka butang ngadto sa \nd Ginoo\nd*.
\q2 Kinahanglang huna-hunaon mo una kini sa dili ka pa mosaad.
\b
\q1
\v 26 Kon mohukom ang maalamon nga hari,
\q2 sigurohon gayod niya kon kinsay naghimo ug daotan,
\q2 ug silotan niya kini.
\b
\q1
\v 27 Ang atong konsensya o huna-huna\f + \fr 20:27 \fr*\fq konsensya o huna-huna\fq*\ft : o \ft*\fqa espiritu.\fqa*\f*
\q2 gamiton sa \nd Ginoo\nd* sa paglamdag sa atong kinabuhi
\q2 aron masusi nato ang atong pagkatawo.
\b
\q1
\v 28 Kon buotan ug matinud-anon ang usa ka hari,
\q2 walay daotang mahitabo kaniya ug molungtad ang iyang paghari.
\b
\q1
\v 29 Garbo sa mga batan-on ang ilang kusog,
\q2 ug dungog sa mga tigulang ang ilang katigulangon.\f + \fr 20:29 \fr*\fq katigulangon\fq*\ft : sa literal, \ft*\fqa uban.\fqa*\f*
\b
\q1
\v 30 Usahay maayo nga masilotan kita
\q2 aron magbag-o kita.
\b
\c 21
\q1
\v 1 Maingon nga gibut-an sa \nd Ginoo\nd* ang pagdagayday
\q2 sa suba,
\q1 mahimo usab niyang but-an
\q2 ang huna-huna sa hari sumala sa iyang gusto.
\b
\q1
\v 2 Alang kanato husto na gayod ang tanan natong ginahimo,
\q2 apan ang \nd Ginoo\nd* ray nasayod
\q2 sa tinuod natong motibo.
\b
\q1
\v 3 Mas ikalipay sa \nd Ginoo\nd* ang husto
\q2 ug matarong nga binuhatan sa tawo
\q2 kaysa iyang mga halad.
\b
\q1
\v 4 Sala ang pagkamapasigarbohon
\q2 ug ang pagkamapahitas-on.
\q1 Mailhan mo nga daotan kana nga tawo
\q2 pinaagi niana nga kinaiya.
\b
\q1
\v 5 Kon magplano kag maayo ug magmakugihon,
\q2 sigurado nga mouswag ka.
\q1 Apan kon magdali-dali ka,
\q2 sigurado nga mapobre ka.
\b
\q1
\v 6 Ang bahandi nga nakuha sa pagpanglimbong
\q2 dali rang mawala,
\q2 ug maghatod kini sa tawo ngadto sa kamatayon.
\b
\q1
\v 7 Ang kabangis sa mga daotan mao ang makapalaglag kanila,
\q2 kay nagdumili sila sa pagbuhat sa matarong.
\b
\q1
\v 8 Daotan ang kinaiya sa tawong makasasala,
\q2 apan maayo ang kinaiya sa tawo nga matarong.
\b
\q1
\v 9 Mas maayo pang magpuyo sa atop sa balay\f + \fr 21:9 \fr*\ft Patag ang atop sa mga balay ug mahimong patindogan ug balay-balay.\ft*\f*
\q2 kaysa magpuyo sulod sa balay uban
\q2 sa asawa nga palaaway.
\b
\q1
\v 10 Ang mga daotan gusto lang
\q2 gayod nga kanunayng maghimog daotan;
\q2 wala silay kaluoy sa ilang isigka-tawo.
\b
\q1
\v 11 Kon silotan ang mga mabiay-biayon,
\q2 ang mga walay alamag magkat-on nga magmaalamon.
\q2 Ang maalamon mas magmaalamon pa gayod kon tudloan.
\b
\q1
\v 12 Nasayod ang matarong nga Dios sa binuhatan sulod sa
\q2 panimalay sa mga daotan,
\q2 ug sila pagasilotan.
\b
\q1
\v 13 Kon dili mo panumbalingon ang mga kabos
\q2 kon mangayo sila ug tabang,
\q2 dili ka usab panumbalingon kon mangayo ka ug tabang.
\b
\q1
\v 14 Kon regalohan mo sa tago ang tawo nga nasuko kanimo,
\q2 mawala ang iyang kasuko.
\b
\q1
\v 15 Kon mapatunhay ang hustisya,
\q2 malipay ang mga matarong,
\q2 apan mahadlok ang mga daotan.
\b
\q1
\v 16 Kamatayon ang dangatan
\q2 sa tawong dili gustog kaalam.
\b
\q1
\v 17 Ang tawo nga magpatuyang sa paglingaw-lingaw
\q2 ug pagkombira,
\q2 dili gayod madato, mapobre pa hinuon.
\b
\q1
\v 18 Ginasilotan ang mga daotan ug maluibon
\q2 aron maluwas ang mga matarong.
\b
\q1
\v 19 Mas maayo pang magpuyo sa disyerto
\q2 kaysa magpuyo uban sa asawa nga sapoton ug palaaway.
\b
\q1
\v 20 Ang maalamon nga tawo nagtagana gayod alang sa umaabot,
\q2 apan ang buang-buang nagpatuyang lang ug gasto.
\b
\q1
\v 21 Ang tawo nga nagtinguha gayod nga magkinabuhi
\q2 nga matarong ug matinud-anon,
\q1 makaangkon ug taas nga kinabuhi ug kalamposan,
\q2 ug ang mga tawo modayeg kaniya.
\b
\q1
\v 22 Ang komander nga maayog mga taktika molampos
\q2 sa pag-ilog ug siyudad nga daghag kasundalohan,
\q2 ug ang gisaligan niining lig-ong mga paril iyang malumpag.
\b
\q1
\v 23 Ang tawong nagbantay sa iyang ipanulti
\q2 malikay sa kasamok.
\b
\q1
\v 24 Ang tawong garboso
\q2 ug mapahitas-on mailhan pinaagi sa iyang kamabiay-biayon
\q2 ug kalabihan manghambog.
\b
\q1
\v 25 Bisan daghan kag gihandom apan tapolan ka,
\q2 maghatod kini kanimo sa kalaglagan.
\b
\q1
\v 26 Ang tawong tapolan kanunayng maghandom
\q2 nga adunay mohatag,
\q2 apan ang tawong matarong dili managana mohatag.
\b
\q1
\v 27 Ngil-aran ang \nd Ginoo\nd*
\q2 sa halad sa mga daotan,
\q2 labi na gayod kon daotan kinig motibo.
\b
\q1
\v 28 Ang bakakon nga saksi dili na pasultihon,
\q2 apan ang saksi nga nagsugilon sa tinuod\f + \fr 21:28 \fr*\fq saksi nga nagsugilon sa tinuod\fq*\ft : sa literal, \ft*\fqa ang tawo nga nakadungog. \fqa*\ft Tingali ang buot ipasabot nga kon unsay iyang nadunggan mao gayoy iyang isugilon.\ft*\f*
\q2 padayon nga pasultihon.
\b
\q1
\v 29 Ang daotan dili mabalaka sa iyang mga ginahimo,
\q2 apan ang matarong mamalansi pag-ayo sa iyang ginahimo.
\b
\q1
\v 30 Walay kaalam, panabot, o tambag
\q2 nga makatupong sa \nd Ginoo\nd*.
\b
\q1
\v 31 Bisan hanas na ang mga kabayo sa gira,
\q2 ang \nd Ginoo\nd* ray makapadaog.
\b
\c 22
\q1
\v 1 Mas maayo nga nindot kag reputasyon kaysa daghan kag bahandi.
\q2 Ang pagtahod sa mga tawo kanimo mas bililhon pa kaysa bulawan ug pilak.
\b
\q1
\v 2 Ang adunahan ug ang kabos
\q2 parehas nga binuhat sa \nd Ginoo\nd*.
\b
\q1
\v 3 Ang maalamon nga tawo molikay sa kakuyaw,
\q2 apan ang walay alamag magpaduol hinuon niini,
\q2 mao nga mag-antos siya.
\b
\q1
\v 4 Ang pagtahod sa \nd Ginoo\nd* ug ang pagpaubos makahatag kanimo
\q2 ug bahandi, dungog, ug taas nga kinabuhi.
\b
\q1
\v 5 Ang tawong daotan nagsubay sa dalan nga tunokon ug makuyaw.
\q2 Ang tawong nag-amping sa iyang kinabuhi molikay niini.
\b
\q1
\v 6 Tudloi ang bata sa hustong gawi,
\q2 ug mahinumdoman niya kini hangtod siya matigulang.
\b
\q1
\v 7 Ang kabos gamhan sa adunahan,
\q2 ug ang utangan ulipon sa iyang giutangan.
\b
\q1
\v 8 Ang magpugas ug daotan moani ug kalaglagan,
\q2 ug maundang na ang iyang pagpasakit sa uban.
\b
\q1
\v 9 Panalanginan ang mga manggihatagon
\q2 ug pagkaon ngadto sa mga kabos.
\b
\q1
\v 10 Aboga ang tawong tampalasan, ug mahunong ang panaglalis,
\q2 panag-away, ug ang ininsultohanay.
\b
\q1
\v 11 Ang tawo nga matinud-anon ug matinahoron manulti
\q2 mahimong higala sa hari.
\b
\q1
\v 12 Gibantayan ug maayo sa \nd Ginoo\nd* ang mga maalamon,
\q2 apan daoton niya ang mga plano sa mga maluibon.
\b
\q1
\v 13 Ang tapolan nga tawo dili mogawas sa balay kay basin kuno
\q2 ug adunay liyon sa gawas ug tukbon siya.
\b
\q1
\v 14 Ang mga pulong sa babayeng daotan nahisama sa lawom nga bangag,
\q2 ug diha ipangtambog ang mga tawong gikapungtan sa \nd Ginoo\nd*.
\b
\q1
\v 15 Kinaiya sa mga bata ang pagbinuang,
\q2 apan matul-id kini kon disiplinahon sila.
\b
\q1
\v 16 Ang tawo nga mangdaog-daog sa mga kabos
\q2 o manghatag ug regalo sa mga adunahan
\q2 sa tuyo nga gustong maadunahan, mahimo na hinuong kabos.
\ms1 Ang 30 ka Importanteng mga Panultihon
\s2 Panultihon 1
\q1
\v 17 Pamatia ang mga pulong sa mga tawong maalamon.
\q2 Pamati pag-ayo samtang ginatudlo ko kini kanimo,
\q1
\v 18 kay magmalipayon ka gayod
\q2 kon imo kining masayran ug masaulo.
\q1
\v 19 Gitudlo ko kini karon kanimo
\q2 aron mosalig ka sa \nd Ginoo\nd*.
\q1
\v 20 Nagsulat ako ug 30 ka mga panultihon nga maggiya
\q2 ug maghatag kanimog kaalam.
\q1
\v 21 Pinaagi niini masayran mo ang kamatuoran,
\q2 ug makahatag kag masaligan nga tubag
\q2 ngadto sa tawo nga mangutana kanimo.\f + \fr 22:21 \fr*\fq mangutana kanimo\fq*\ft : sa literal, \ft*\fqa nagpadala kanimo.\fqa*\f*
\s2 Panultihon 2
\q1
\v 22 Ayaw pamintaha sa mga kabos,
\q2 ug ayaw sila daog-daoga sa korte,
\q1
\v 23 kay ang \nd Ginoo\nd* maoy manalipod kanila.
\q2 Ug kon unsay dili maayong gibuhat ninyo kanila
\q2 buhaton usab sa \nd Ginoo\nd* diha kaninyo.
\s2 Panultihon 3
\q1
\v 24 Ayaw pakighigala sa tawong daling masuko,
\q1
\v 25 kay basig mapareho ka kaniya,
\q2 ug maghatod kini kanimo sa kadaotan.
\s2 Panultihon 4
\q1
\v 26 Ayaw pagsaad nga ikaw mobayad
\q2 sa utang sa uban.
\q1
\v 27 Kay kon dili ka makabayad,
\q2 kuhaon nila bisan ang imong higdaanan.
\s2 Panultihon 5
\q1
\v 28 Ayaw ibta ang muhon nga giugbok
\q2 sa imong mga katigulangan.
\s2 Panultihon 6
\q1
\v 29 Ang tawo nga maayong motrabaho mag-alagad sa mga hari
\q2 ug dili sa ordinaryong mga tawo.
\c 23
\s2 Panultihon 7
\q1
\v 1 Kon mokaon ka uban sa usa ka pangulo,
\q2 pagbantay pag-ayo sa imong lihok.
\q1
\v 2 Kon kusog kang mokaon,
\q2 pugngi ang imong kaugalingon.
\q1
\v 3 Ayaw kaibog sa lamiang pagkaon nga iyang gidalit,
\q2 kay basig gipanid-an niya ang imong pamatasan.
\s2 Panultihon 8
\q1
\v 4 Ayaw hagoa ang imong kaugalingon sa labihang
\q2 pagpaninguha nga maadunahan.
\q1 Pagkat-on hinuon sa pagpugong sa kaugalingon
\q2 ug sa paghuna-huna kon unsay ensakto.
\q1
\v 5 Ang bahandi mawala sa usa lang ka pagpamilok,
\q2 nga daw sa aduna kini pako ug molupad palayo sama sa agila.
\s2 Panultihon 9
\q1
\v 6 Ayaw pagkaon ni kaibog sa pagkaon
\q2 nga giandam sa kuripot nga tawo,
\q2 bisan ug lamian pa kini.
\q1
\v 7 Kay ang tawo nga sama niana maniid
\q2 kon unsa kadaghan imong gikaon.\f + \fr 23:7 \fr*\fq Kay…gikaon\fq*\ft : dili klaro ang buot ipasabot niini sa Hebreo nga teksto.\ft*\f*
\q1 Moingon siya, “Sige, kaon pa.”
\q2 Apan dili diay kinasing-kasing ang iyang gisulti.
\q1
\v 8 Busa isuka mo ang imong gikaon
\q2 ug sayang lang ang imong mga pagdayeg kaniya.
\s2 Panultihon 10
\q1
\v 9 Ayaw pakigsulti sa mga buang-buang,
\q2 kay bisag puno sa kaalam ang imong isulti
\q2 wala lang gihapon kini pulos alang kanila.
\s2 Panultihon 11
\q1
\v 10 Ayaw iloga ang yuta sa mga ilo pinaagi
\q2 sa pagbalhin sa karaan nga mga muhon niini.
\q1
\v 11 Kay ang \nd Ginoo\nd* mao ang ilang gamhanan nga tigpanalipod.
\q2 Siya ang molaban kanila batok kanimo.
\s2 Panultihon 12
\q1
\v 12 Pamati kon ginatul-id ang imong pamatasan
\q2 aron makakat-on ka.
\s2 Panultihon 13
\q1
\v 13-14 Ayaw pagduha-duha sa pagdisiplina sa imong anak.
\q2 Ang pagbunal dili makapatay kaniya,
\q2 makaluwas pa hinuon kini kaniya gikan sa kamatayon.
\s2 Panultihon 14
\q1
\v 15-16 Anak, malipay gayod ako kon magmaalamon ka
\q2 ug kon husto ang imong ginapamulong.
\s2 Panultihon 15
\q1
\v 17 Ayaw kasina sa mga makasasala;
\q2 tahora hinuon sa kanunay ang \nd Ginoo\nd*.
\q1
\v 18 Ug siguro gayod nga adunay maayo kang kaugmaon,
\q2 ug dili mapakyas ang imong mga tinguha.
\s2 Panultihon 16
\q1
\v 19 Anak, pamati sa mga ginapanudlo ko kanimo.
\q2 Pagmaalamon ug sunda ang husto nga dalan.
\q1
\v 20-21 Ayaw sunda ang mga palahubog ug ang mga hangol ug kaon,
\q2 kay kanang klasiha sa mga tawo daling mapobre.
\q2 Sige lang silag katulog, ug magkagidlay sila sa kaulahian.
\s2 Panultihon 17
\q1
\v 22 Paminaw sa imong ginikanan nga maoy nagpakatawo kanimo
\q2 ug ayaw sila bugal-bugali kon tigulang na sila.
\q1
\v 23 Paninguhaa nga maangkon mo ang kamatuoran,
\q2 kaalam, saktong pamatasan, ug maayong panabot.
\q2 Ug ayaw gayod kini ibaylo sa bisan unsang butang.
\q1
\v 24-25 Malipay gayod ang imong ginikanan
\q2 kon matarong ka ug maalamon.
\q2 Ikalipay nila nga sila nahimong imong amahan ug inahan.
\s2 Panultihon 18
\q1
\v 26 Anak, pamati pag-ayo kanako,
\q2 ug sunda ang akong pagkinabuhi.
\q1
\v 27 Kay ang babayeng nagbaligya sa iyang dungog makadaot kanimo
\q2 sama sa lawom kaayo nga bangag.
\q1
\v 28 Sama siya sa tulisan nga mag-atang ug mabiktima,
\q2 ug siya ang hinungdan sa pagluib sa daghang mga bana sa ilang mga asawa.
\s2 Panultihon 19
\q1
\v 29 Kinsay tawo nga miserable? Kinsay palaaway?
\q2 Kinsay reklamador?
\q1 Kinsay makulatahan
\q2 nga mahimo ra untang likayan?
\q2 Kinsay kanunayng magpula ang mata?
\q1
\v 30 Siya ang tawo nga palahubog,
\q2 ug mahiligon sa pagtilaw sa nagkalain-laing matang sa bino.
\q1
\v 31 Ayaw pagpadani sa isog nga bino,
\q2 nga makalaway tan-awon sulod sa baso,
\q2 ug daw kalami imnon.
\q1
\v 32 Kay pagkahuman mo ug inom niini,
\q2 bation mo nga daw sa gipaak ka sa malala nga bitin,
\q1
\v 33 ug bisan unsa na lay imong makita,
\q2 ug dili ka na makahuna-huna ug maayo.
\q1
\v 34 Paminaw mo murag nagsakay kag barko
\q2 ug naghigda ibabaw sa palo.\f + \fr 23:34 \fr*\fq palo\fq*\ft : taas nga kahoy diin nahigot ang layag sa barko.\ft*\f*
\q1
\v 35 Moingon ka, “Adunay mibunal ug misumbag kanako,
\q2 apan wala ako makabatig sakit.
\q1 Kanus-a pa kaha ako mahuwasi
\q2 aron makainom na pud ko?”
\c 24
\s2 Panultihon 20
\q1
\v 1 Ayaw kasina sa mga daotan
\q2 o paninguha nga makighigala kanila,
\q1
\v 2 kay ang ilang gihuna-huna
\q2 ug gipanulti mao ang pagpasakit sa uban.
\s2 Panultihon 21
\q1
\v 3-4 Pinaagi sa kaalam matukod ang usa ka balay,
\q2 ug mapalig-on kini pinaagi sa maayong panabot;
\q1 ug ang mga kuwarto niini mapuno sa nindot
\q2 ug mahalon nga mga kabtangan pinaagi sa kahibalo.\f + \fr 24:3-4 \fr*\ft O \ft*\fqa Kon maalamon ka, mapundar ug mapauswag nimo ang imong panimalay.\fqa*\f*
\s2 Panultihon 22
\q1
\v 5 Ang mga tawong maalamon
\q2 dakog ikatabang panahon sa gira,
\q1
\v 6 kay kinahanglan ang ilang
\q2 mga tambag sa pagpakig-gira.
\q1 Ug mas dako ang tsansa nga modaog
\q2 kon daghan ang magtatambag.
\s2 Panultihon 23
\q1
\v 7 Dili matugkad sa tawong buang-buang ang kaalam.
\q2 Wala siyay ikasulti kon maalamong mga butang nay hisgotan.
\s2 Panultihon 24
\q1
\v 8 Ang tawong magplano kanunay
\q2 ug daotan ilado nga tigpasiugdag daotan.
\q1
\v 9 Sala ang bisan unsay ipasiugda sa tawong buang-buang,
\q2 ug ngil-aran ang mga tawo sa bugal-bugalon.
\s2 Panultihon 25
\q1
\v 10 Kon mawad-an kag paglaom sa panahon sa kalisod,
\q2 timailhan kana nga ikaw huyang.
\q1
\v 11 Ayaw pagduha-duha sa pagluwas sa mga tawo
\q2 nga dili sad-an nga gihukman nga patyon.
\q1
\v 12 Moingon ka nga wala ka mahibalo bahin niini,
\q2 apan nahibalo ang Dios kon nagsulti ka sa tinuod o wala.
\q1 Nagbantay siya kanimo ug nakahibalo siya
\q2 kon unsay anaa sa imong huna-huna.
\q2 Balosan ka niya sumala sa imong binuhatan.
\s2 Panultihon 26
\q1
\v 13-14 Anak, maingon nga ang dugos tam-is ug makaayo kanimo,
\q2 ingon usab niana ang kaalam.
\q1 Kay kon maalamon ka, aduna kay maayong kaugmaon
\q2 ug dili mapakyas ang imong mga pangandoy.
\s2 Panultihon 27
\q1
\v 15 Ayaw pag-awat sa tawong daotan nga manglungkab
\q2 sa pinuy-anan sa tawong matarong.
\q1
\v 16 Kay bisan makapito pa mapandol ang tawong matarong,
\q2 makabangon ra gihapon siya.
\q1 Apan kon ang daotan ang malaglag,
\q2 dili na siya makabangon pa.
\s2 Panultihon 28
\q1
\v 17 Ayaw pagmaya kon adunay daotang
\q2 mahitabo sa imong kaaway.
\q1
\v 18 Makita sa \nd Ginoo\nd* ang imong gibuhat,
\q2 ug dili niya kini magustohan;
\q2 ug undangan niya ang pagsilot sa imong kaaway.
\s2 Panultihon 29
\q1
\v 19 Ayawg kalagot o kasina sa daotang mga tawo,
\q2
\v 20 kay wala silay maayong kaugmaon
\q2 ug mahisama sila sa suga nga napalong.
\s2 Panultihon 30
\q1
\v 21 Anak, tahora ang \nd Ginoo\nd* ug ang hari.
\q2 Ayaw pakig-uban sa mga tawong nakigbatok kanila,
\q1
\v 22 kay wala ka masayod kon unsay kalaglagan nga kalit nga
\q2 ipadala sa \nd Ginoo\nd* o sa hari ngadto kanila.
\ms1 Dugang pa nga mga Panultihon
\p
\v 23 Ania pay laing mga panultihon gikan sa maalamon nga mga tawo:
\q1 Dili maayo nga aduna kay pinalabi sa imong paghukom.
\q2
\v 24 Kon ipalingkawas mo ang nakasala,
\q2 tunglohon ug kapungtan ka sa mga tawo.
\b
\q1
\v 25 Apan kon silotan mo ang nakasala,
\q2 panalanginan ka ug mouswag ka pa.
\b
\q1
\v 26 Ang dili bakak nga tubag nagpadayag
\q2 sa tinuoray nga panaghigalaay.
\b
\q1
\v 27 Andama una ang imong panginabuhian, sama sa uma,
\q2 sa dili ka pa magtukod ug panimalay.\f + \fr 24:27 \fr*\fq magtukod ug panimalay\fq*\ft : o \ft*\fqa magtukod ug balay.\fqa*\f*
\b
\q1
\v 28 Ayaw pagsaksi batok sa imong isigka-tawo sa walay igong hinungdan,
\q2 o manugilon ug bakak bahin kaniya.
\q1
\v 29 Ayaw pag-ingon, “Balosan ko siya sa iyang gihimo kanako.
\q2 Himuon ko usab kaniya ang iyang gihimo kanako.”
\b
\q1
\v 30 Miagi ako sa uma sa usa ka tawong tapolan
\q2 ug walay panabot.
\q1
\v 31 Puno na kini sa mga sagbot ug sampinit,
\q2 ug guba na ang koral niini.
\q1
\v 32 Gipamalandongan ko pag-ayo kining akong nakita
\q2 ug nakuha ko kini nga leksyon:
\q1
\v 33 Higda-higda, tulog-tulog,
\q2 ug pagpangiyugpos gamay, tawong tapolan,
\q1
\v 34 ug sa kalit lang moabot kanimo ang kawad-on
\q2 nga daw sama sa armadong tulisan.
\c 25
\ms1 Ang Uban pang mga Panultihon ni Solomon
\p
\v 1 Ania pa gayod ang uban pang mga panultihon ni Solomon nga gikopya sa mga tawo ni Ezequias nga hari sa Juda:
\q1
\v 2 Ginapasidunggan nato ang Dios tungod sa mga butang
\q2 nga wala niya ipadayag kanato;
\q1 apan ginapasidunggan nato ang mga hari
\q2 tungod sa mga butang nga ilang gipadayag kanato.
\q1
\v 3 Maingon nga dili masukod kon unsa kataas ang langit ug unsa kalawom ang yuta,
\q2 dili usab matugkad ang huna-huna sa mga hari.
\b
\q1
\v 4 Kinahanglan nga kuhaon una ang mga nakasagol sa plata
\q2 ayha pormahon sa platero.
\q1
\v 5 Kinahanglan palayason ang daotang mga katawhan\f + \fr 25:5 \fr*\fq mga katawhan\fq*\ft : o \ft*\fqa mga opisyal\fqa*\ft ; o \ft*\fqa mga magtatambag.\fqa*\f* sa hari
\q2 aron motunhay ang pagkamatarong sa iyang gingharian.
\b
\q1
\v 6 Kon anaa ka sa atubangan sa hari,
\q2 ayaw isipa imong kaugalingon nga mura ka na ug si kinsa,
\q2 ug ayaw paglingkod uban sa mga dungganon.
\q1
\v 7 Kay mas maayo nga ang hari maoy mopalingkod kanimo
\q2 kaysa iya kang papahawaon ug maulawan ka atubangan sa mga dungganon.
\b
\q1
\v 8 Ayaw pagdali-dalig sugilon sa korte bahin sa imong nakita,
\q2 kay unsa na lang kahay imong buhaton
\q2 kon mapamatud-an sa usa ka saksi nga sayop ka!
\b
\q1
\v 9 Kon aduna kamoy panagbangi sa imong higala,
\q2 husaya kini nga kamo-kamo ra
\q2 ug ayaw ipanugilon ang inyong mga sekreto,
\q1
\v 10 kay kon masayran na kini sa uban, basin maulawan kamo,
\q2 ug madaot ang inyong dungog hangtod sa hangtod.
\b
\q1
\v 11 Ang pagsulti sa hustong mga pulong sa tukmang panahon
\q2 nahisama kaanindot sa bulawan
\q2 nga mga mansanas diha sa sudlanan nga pilak.
\q1
\v 12 Ang pagbadlong sa tawong maalamon mas bililhon pa sa alahas
\q2 nga bulawan alang sa tawo nga mamati niini.
\b
\q1
\v 13 Ang kasaligan nga mensahero makapagaan sa gibati sa nagsugo kaniya,
\q2 sama sa bugnaw nga tubig panahon sa ting-init.
\q1
\v 14 Ang tawo nga wala nagtuman sa iyang saad
\q2 sama sa dag-om ug hangin nga walay dalang ulan.
\b
\q1
\v 15 Ang pagpailob ug ang malumong sinultihan makakumbinse sa mga pangulo
\q2 ug bisan sa mga gahi ug kasing-kasing.
\b
\q1
\v 16 Ayaw pagpalabig kaon ug dugos
\q2 kay tingalig mosuka ka.
\q1
\v 17 Ayaw pagsige ug pamisita sa imong silingan,
\q2 kay tingalig mapul-an siya ug maglagot na hinuon kanimo.
\b
\q1
\v 18 Ang tawo nga nagsaksi ug bakak sa iyang isigka-tawo
\q2 makapasakit nga daw sa espada, bunal, ug pana.
\q1
\v 19 Ang pagsalig sa tawong dili masaligan sa panahon sa kalisod walay kapuslanan
\q2 sama sa daot nga ngipon o bali nga tiil.
\q1
\v 20 Kon awitan mo sa masadya nga awit ang tawong anaa sa labihan nga kalisod,
\q2 sama rag gihuboan mo siya ug bisti panahon sa tingtugnaw
\q2 o gibutangan mo ug suka ang iyang samad.
\b
\q1
\v 21 Kon ang imong kaaway gigutom, pakan-a;
\q2 kon giuhaw, paimna.
\q1
\v 22 Kay kon buhaton mo kini maulaw siya sa iyang gihimo kanimo,\f + \fr 25:22 \fr*\fq maulaw siya sa iyang gihimo kanimo\fq*\ft : sa literal, \ft*\fqa nagtapok ka ug baga sa iyang ulo.\fqa*\f*
\q2 ug ang \nd Ginoo\nd* magbalos kanimo.
\b
\q1
\v 23 Maingon nga ang hanging habagat magdalag ulan,
\q2 ang tabi-tabi magdala usab ug kasuko.
\q1
\v 24 Mas maayo pang magpuyo sa atop sa balay\f + \fr 25:24 \fr*\fq atop sa balay\fq*\ft : tan-awa usab ang \+xt Pan. 21:9\+xt*.\ft*\f*
\q2 kaysa magpuyo sulod sa balay uban sa asawa nga palaaway.
\b
\q1
\v 25 Ang maayong balita nga gikan sa layong dapit
\q2 sama sa mabugnaw nga tubig nga makapatagbaw sa tawong giuhaw.
\q1
\v 26 Ang tawong matarong nga magpahiuyon sa tawong daotan
\q2 sama sa lubog nga tuboran o sa hugaw nga atabay.
\b
\q1
\v 27 Dili maayo ang sobra nga pagkaon ug dugos,
\q2 mao usab ang pagtinguha nga dayegon ka kanunay sa mga tawo.
\b
\q1
\v 28 Ang tawo nga dili makapugong sa iyang kaugalingon daling mapukan
\q2 sama siya sa usa ka siyudad nga walay paril.
\c 26
\q1
\v 1 Maingon nga dili angay nga mag-snow kon ting-init o mag-ulan kon ting-ani,
\q2 dili usab angay nga dayegon ang usa ka tawong buang-buang.
\q1
\v 2 Ang tunglo dili modulot kanimo kon wala kay sala.
\q2 Sama kini sa naglupad nga langgam nga molabay lang ug dili motugpa.
\q1
\v 3 Kinahanglang witkan ang kabayo ug busalan ang asno aron mosunod.
\q2 Mao usab ang buang-buang, kinahanglang silotan aron motuman.
\q1
\v 4 Ayawg tugbangi ang mga binuang sa usa ka tawong buang-buang,
\q2 kay basig mapareho ka usab kaniya.
\q1
\v 5 Apan usahay maayo usab kon tubagon mo siya,
\q2 aron mahibaloan niya nga dili siya maalamon sama sa iyang gituohan.
\q1
\v 6 Kon ang buang-buang maoy imong sugoon
\q2 sa pagdalag mensahe,
\q1 sama rag giputol mo ang imong mga tiil;
\q2 nangita ka lag kasakit.
\q1
\v 7 Walay pulos ang panultihon nga gisulti sa mga buang-buang,
\q2 sama kini sa tiil sa usa ka tawong bakol.
\q1
\v 8 Tinonto kon ihigot mo sa tirador ang bato nga imong ibala;
\q2 mao usab kon pasidunggan mo ang buang-buang.
\q1
\v 9 Ang panultihon nga gisulti sa mga buang-buang makapasakit
\q2 sama sa tunokon nga kahoy nga giwara-wara sa hubog.
\q1
\v 10 Ang tawo nga mohatag ug trabaho sa usa ka buang-buang
\q2 o ni bisan kinsa lang nga molabay,
\q2 sama sa usa ka mamamana nga nagpataka lag pamana.
\q1
\v 11 Maingon nga kan-on pagbalik sa iro ang iyang suka,
\q2 utrohon ra gihapon sa buang-buang ang iyang kabuang.
\q1
\v 12 Adunay paglaom pa alang sa tawong buang-buang
\q2 kaysa tawong naghuna-huna nga kunohay maalamon siya.
\b
\q1
\v 13 Ang tawong tapolan dili mogawas sa balay
\q2 kay kuno adunay liyon sa gawas.
\q1
\v 14 Ang tawong tapolan magbalibali lag higda diha sa iyang katre
\q2 sama sa pultahan nga magliso-liso diha sa iyang bisagra.
\q1
\v 15 Adunay mga tawo nga labihan kaayo katapolan
\q2 nga bisan lag mokaon tapolan pa.
\q1
\v 16 Nagtuo ang tawong tapolan nga mas maalamon pa siya
\q2 kaysa pito ka tawong maayong mangatarungan.
\b
\q1
\v 17 Makuyaw ang pag-apil-apil sa away sa uban;
\q2 sama kini kakuyaw sa pagbira sa dalunggan sa usa ka iro.
\b
\q1
\v 18-19 Ang tawong mangilad sa iyang isigka-tawo,
\q2 ug unya moingon siya nga nagsiniaw ra siya,
\q1 sama siya sa usa ka katok nga gatira
\q2 ug makamatay nga nagdilaab nga pana.
\b
\q1
\v 20 Maingon nga mapalong ang kalayo kon wala nay sugnod,
\q2 maundang usab ang away kon wala nay tabi-tabi.
\q1
\v 21 Maingon nga ang uling makapabaga,
\q2 ug ang sugnod mopadilaab sa kalayo,
\q2 ang tawong palaaway makapasugod usab ug kasamok.
\q1
\v 22 Ang tabi-tabi daw sama sa pagkaon
\q2 nga lami usapon ug tunlon.
\b
\q1
\v 23 Kon ang maanindot mong mga pulong adunay nagpahiping daotan,
\q2 nahisama ka sa kolon nga gihaklapan lang ug plata.\f + \fr 26:23 \fr*\fq gihaklapan…plata\fq*\ft : o \ft*\fqa gisilakan.\fqa*\f*
\q1
\v 24 Ang kaaway magpakaaron-ingnon nga maayo,
\q2 apan sa iyang kasing-kasing anaa ang pagpanglimbong.
\q1
\v 25 Bisan ug maayo siyang manulti, ayaw pagtuo kaniya,
\q2 kay puno sa kadaotan ang iyang huna-huna.
\q1
\v 26 Magpakaaron-ingnon siya aron matabonan ang iyang kasuko,
\q2 apan ang iyang pagkadaotan mabutyag ra gihapon sa kadaghanan.
\q1
\v 27 Kon magkalot kag bangag aron mahulog ang uban,
\q2 maunay ka niini.
\q1 Kon magpaligid kag bato aron maligiran ang uban,
\q2 ikaw ang maligiran niini.
\q1
\v 28 Ang tawong bakakon nasilag sa mga tawo nga iyang gibiktima,
\q2 ug ang tawong ulog-ulogan magdalag kadaot.
\b
\c 27
\q1
\v 1 Ayaw pagpanghambog kon unsay imong buhaton ugma,
\q2 kay wala ka makahibalo kon unsay mahitabo ugma.
\b
\q1
\v 2 Ayaw dayega ang imong kaugalingon;
\q2 pasagdi nga ang uban maoy modayeg kanimo.
\b
\q1
\v 3 Bug-at ang bato ug ang balas,
\q2 apan mas bug-at ang imong bation
\q2 kon palaguton ka sa tawong buang-buang.
\b
\q1
\v 4 Makuyaw ang tawo nga anaa sa kasuko,
\q2 apan mas makuyaw ang tawo nga gaselos.
\b
\q1
\v 5 Mas maayo pa nga badlongon mo ang usa ka tawo
\q2 kaysa moingon ka nga ginahigugma mo siya apan wala mo lang tagda.
\b
\q1
\v 6 Ang sakit nga pagbadlong sa usa ka higala adunay maayong katuyoan,
\q2 apan ang halok sa kaaway dili kasaligan.
\b
\q1
\v 7 Kon ang usa ka tawo busog na,
\q2 bisan ang dugos murag walay lami kaniya;
\q1 apan kon gutom siya,
\q2 bisan ang pait nga pagkaon tam-is alang kaniya.
\b
\q1
\v 8 Ang tawo nga milayas sa iyang panimalay
\q2 nahisama sa langgam nga mibiya sa iyang salag.
\b
\q1
\v 9 Ang pahumot ug ang insenso makapalipay sa tawo,
\q2 ingon man ang sinsero nga tambag gikan sa usa ka higala.
\b
\q1
\v 10 Ayaw kalimti ang imong higala,
\q2 o ang higala sa imong amahan.
\q1 Ug kon anaa ka sa kalisod,
\q2 ayaw na pangayog tabang
\q2 sa imong igsoon\f + \fr 27:10 \fr*\fq igsoon\fq*\ft : o \ft*\fqa paryente.\fqa*\f* nga atua sa layo.
\q1 Ang suod nga isigka-ingon mas maayo pa
\q2 kaysa igsoon nga atua sa layo.
\b
\q1
\v 11 Anak, pagmaalamon kay ikalipay ko kana,
\q2 ug aron aduna akoy ikatubag sa mga hinawayon.
\b
\q1
\v 12 Ang maalamon molikay sa nagsingabot nga katalagman,
\q2 apan ang walay kaalam dili molikay, busa nag-antos siya.
\b
\q1
\v 13 Kon mosaad ang usa ka tawo nga siyay mobayad kanimo
\q2 sa utang sa tawo nga dili niya kaila,\f + \fr 27:13 \fr*\ft Tan-awa usab ang \+xt Pan. 20:16\+xt*.\ft*\f*
\q1 siguroha nga makakuha ka gikan kaniya ug garantiya,
\q2 aron masiguro mo nga mobayad siya.
\b
\q1
\v 14 Kon isinggit mo ang imong bendisyon
\q2 ngadto sa imong silingan sa sayong kabuntagon,
\q2 isipon niya kini nga usa ka pagpanghimaraot.
\b
\q1
\v 15 Ang asawa nga kanunayng makig-away sa iyang bana makalagot
\q2 sama sa atop nga magtulo kon mag-ulan.
\b
\q1
\v 16 Dili mo siya mapahilom,
\q2 sama sa hangin nga dili mo mapugngan
\q2 o sa lana nga dili mo makuptan.
\b
\q1
\v 17 Maingon nga ang puthaw mopahait sa puthaw,
\q2 ang tawo makakat-on usab sa iyang isigka-tawo.
\b
\q1
\v 18 Kon atimanon mo ang kahoy nga igos,
\q2 makakaon ka sa iyang bunga.
\q1 Sama nga kon atimanon mo ang imong agalon,
\q2 pasidunggan ka niya.
\b
\q1
\v 19 Maingon nga makita mo
\q2 ang imong hitsura diha sa tubig,
\q1 ang sulod sa imong kasing-kasing
\q2 magpadayag usab sa imong pagkatawo.
\b
\q1
\v 20 Walay katagbawan ang kamatayon;
\q2 mao usab ang pangandoy sa tawo.
\b
\q1
\v 21 Maingon nga mapamatud-an
\q2 ang kalunsay sa bulawan
\q2 ug sa pilak pinaagi sa kalayo,
\q1 ang atong pagkatawo mapamatud-an usab
\q2 basi sa pagdayeg sa ubang tawo.
\b
\q1
\v 22 Bisan unsaon mo pagsilot ang tawong buang-buang,
\q2 dili mo gayod mapaundang ang iyang pagkabuang.
\b
\q1
\v 23 Bantayi ug atimana pag-ayo ang imong kahayopan,
\q1
\v 24 kay ang bahandi
\q2 ug dungog dili molungtad.
\q1
\v 25 Kumpaya ang mga sagbot;
\q2 ug samtang nagtubo pa kini pag-usab,
\q1 kumpaya usab ang mga sagbot sa kabungtoran
\q2 aron adunay makaon pirme ang imong kahayopan.
\q1
\v 26 Makahimo kag mga bisti gikan sa balhibo sa mga karnero,
\q2 ug mahimo mong ibaligya ang uban mong mga kanding aron makapalit ka ug yuta.
\q1
\v 27 Makakuha ka usab ug daghang gatas
\q2 gikan sa imong mga kanding alang sa imong pamilya
\q2 ug apil pa ang imong mga sulugoong babaye.
\b
\c 28
\q1
\v 1 Ang tawong daotan moikyas bisag walay naggukod kaniya,
\q2 apan ang tawong matarong dili mahadlok sama sa liyon.
\b
\q1
\v 2 Kon ang usa ka nasod magpakasala,
\q2 kanunay pulihan ang ilang pangulo.
\q1 Apan molig-on ang usa ka nasod
\q2 kon ang pangulo niini maalamon.
\b
\q1
\v 3 Ang tawong kabos nga nangdaog-daog sa sama niyang kabos
\q2 sama sa makusog nga ulan nga nagdaot sa mga tanom.
\b
\q1
\v 4 Ang mga nagsalikway sa Kasugoan gadayeg sa mga daotan,
\q2 apan ang mga nagtuman niini, makigbatok sa mga daotan.
\b
\q1
\v 5 Ang mga tawong daotan wala makasabot kon unsay hustisya,
\q2 apan ang mga nagdangop sa \nd Ginoo\nd* nakasabot pag-ayo niini.
\b
\q1
\v 6 Mas maayo pa ang kabos nga dili salawayon
\q2 kaysa adunahan apan salawayon.
\b
\q1
\v 7 Maalamon ang anak nga nagtuman sa Kasugoan,
\q2 apan ang anak nga makighigala sa mga badlongon\f + \fr 28:7 \fr*\fq badlongon\fq*\ft : o \ft*\fqa hangol ug kaon.\fqa*\f* nagpakaulaw sa iyang ginikanan.
\b
\q1
\v 8 Kon maadunahan ka pinaagi sa pagpatubo ug kuwarta,
\q2 ang imong bahandi mapaingon sa tawong matinabangon sa mga kabos.
\b
\q1
\v 9 Si bisan kinsa nga dili motuman sa Kasugoan,
\q2 kangil-aran sa Dios bisan ang iyang pag-ampo.
\b
\q1
\v 10 Ang tawo nga mosulsol sa tawong matarong
\q2 ngadto sa pagpakasala mabiktima sa iyang kaugalingong laang.
\q2 Apan ang tawo kansang kinabuhi walay ikasaway mouswag.
\b
\q1
\v 11 Naghuna-huna ang mga adunahan nga maalamon na gayod sila,
\q2 apan ang tawong kabos nga adunay panabot
\q2 nahibalo kon unsa gayoy ilang tinuod nga pagkatawo.
\b
\q1
\v 12 Kon ang mga matarong ang magmadaogon malipay ang mga tawo,
\q2 apan kon ang mga daotan na ang modumala manago sila.
\b
\q1
\v 13 Dili ka gayod magmauswagon kon ilimod mo ang imong mga sala,
\q2 apan kon isulti mo kini ug talikdan, kaloy-an ka sa Dios.
\b
\q1
\v 14 Bulahan ang tawo nga nagtahod kanunay sa Dios,
\q2 apan ang tawo nga gahi ug kasing-kasing malaglag.
\b
\q1
\v 15 Ang tawong daotan nga nagdumala sa mga kabos
\q2 sama sa nagangulob nga liyon o oso nga andam sa pagtukob sa iyang biktima.
\b
\q1
\v 16 Ang tigdumala nga walay panabot labihan kabangis.
\q2 Ang tigdumala nga dili buot maadunahan sa daotang paagi
\q2 makaangkon ug taas nga kinabuhi.
\b
\q1
\v 17 Ang tawo nga ginahasol sa iyang konsensya tungod sa iyang pagpatay
\q2 sa usa ka tawo magtago-tago hangtod mamatay siya.
\q2 Ayaw ninyo siyag tabangi.
\b
\q1
\v 18 Ang tawong nagkinabuhi nga walay ikasaway layo sa katalagman,
\q2 apan ang tawong daotan kalit lang nga malaglag.
\b
\q1
\v 19 Ang kugihan nga mag-uuma adunay abunda nga pagkaon,
\q2 apan ang naggamit sa iyang panahon sa walay pulos nga mga buluhaton mapobre.
\b
\q1
\v 20 Panalanginan gayod ang kasaligan nga tawo,
\q2 apan ang tawo nga nagdali nga maadunahan pagasilotan.
\b
\q1
\v 21 Dili maayo kon adunay pinalabi.
\q2 Apan adunay mga tawo nga naghimo niini
\q2 tungod kay nadala sa suborno, bisan gamay kini.
\b
\q1
\v 22 Ang tawong hangol ug kuwarta nagdali nga maadunahan,
\q2 apan wala siya masayod nga mapobre diay hinuon siya.
\b
\q1
\v 23 Sa kaulahian, mas pasalamatan pa sa usa ka tawo
\q2 ang tawong mibadlong kaniya
\q2 kaysa niadtong miulog-ulog kaniya.
\b
\q1
\v 24 Ang tawo nga mangawat gikan sa iyang ginikanan ug nag-ingon
\q2 nga dili kini sala, kauban sa mga kriminal.
\b
\q1
\v 25 Ang tawong hakog makahatag ug kasamok,
\q2 apan ang tawong nagsalig sa \nd Ginoo\nd* mouswag.
\b
\q1
\v 26 Ang tawong nagsalig sa iyang kaugalingon buang-buang.
\q2 Ang tawong nagkinabuhi nga maalamon layo sa katalagman.
\b
\q1
\v 27 Ang tawo nga mahinatagon sa mga kabos dili gayod mawad-an,
\q2 apan ang walay pagpakabana sa mga kabos makadawat sa daghang panghimaraot.
\b
\q1
\v 28 Manago ang mga tawo kon ang mga daotan ang modumala.
\q2 Apan kon malaglag sila, mouswag ang mga matarong.
\b
\c 29
\q1
\v 1 Ang tawong gahig ulo bisag sigehan ug badlong,
\q2 sa kalit lang mapukan ug dili na makabangon pa.
\b
\q1
\v 2 Kon mga matarong ang mangulo malipayon ang mga tawo,
\q2 apan kon mga daotan ang mangulo masubo gayod sila.
\b
\q1
\v 3 Ang tawong nagtinguha nga magmaalamon maghatag ug kalipay sa iyang amahan.
\q2 Ang tawong nagsigeg pakig-uban sa mga babayeng nagbaligya sa ilang dungog
\q2 gausik-usik lang sa iyang kuwarta.
\b
\q1
\v 4 Kon ang tinguha sa hari mao ang pagpatunhay sa hustisya,
\q2 ginalig-on niya ang iyang gingharian,
\q1 apan ang hari nga nawong ug sapi,
\q2 magpukan sa iyang gingharian.
\b
\q1
\v 5 Ang tawong mang-ulog-ulog
\q2 nagplanog daotan sa iyang isigka-tawo.
\b
\q1
\v 6 Ang tawong daotan malit-agan sa iyang kaugalingong sala,
\q2 apan ang tawong matarong mag-awit nga malipayon.
\b
\q1
\v 7 Ang tawong matarong naghatag ug bili sa katungod sa mga kabos.
\q2 Dili kini masabtan sa tawong daotan.
\b
\q1
\v 8 Ang mga tawong bugal-bugalon tigpasiugda ug kasamok sa lungsod,
\q2 apan ang mga maalamon tigpahusay niini.
\b
\q1
\v 9 Wala gayoy paingnan kon makighusay ang tawong maalamon sa usa ka buang-buang,
\q2 kay magsige lang ug tagawtaw ug magbugal-bugal ang buang-buang.
\b
\q1
\v 10 Kalagotan ug gusto patyon sa mga kriminal
\q2 ang mga tawong nagkinabuhi sa husto ug dili salawayon.
\b
\q1
\v 11 Ang tawong buang-buang mopagawas gayod sa iyang kasuko,
\q2 apan ang tawong maalamon makapugong sa iyang kaugalingon.
\b
\q1
\v 12 Kon ang usa ka pangulo motuo ug bakak,
\q2 ang tanan niyang mga opisyal mahimong daotan.
\b
\q1
\v 13 Ang kabos ug ang nangdaog-daog kaniya
\q2 managsama nga gihatagan sa \nd Ginoo\nd* ug mga mata.\f + \fr 29:13 \fr*\ft Ang buot ipasabot, parehas ra silang binuhat sa Dios.\ft*\f*
\b
\q1
\v 14 Kon ang usa ka hari matarong nga mohukom sa mga kabos,
\q2 magpadayon ang iyang paghari.
\b
\q1
\v 15 Ang pagbunal ug pagbadlong sa bata
\q2 aron sa pagdisiplina kaniya makatudlo kaniya nga magmaalamon,
\q1 apan kon pasagdan lang siya,
\q2 makahatag siyag kaulawan sa iyang ginikanan.
\b
\q1
\v 16 Kon daotan ang mga nangulo, mosamot ang pagpakasala.
\q2 Apan malaglag sila, ug makita kini sa mga matarong.
\b
\q1
\v 17 Disiplinaha ang imong anak,
\q2 ug hatagan kaniyag kalinaw ug kalipay.
\b
\q1
\v 18 Kon walay mensahe sa Dios nga maggiya sa nasod,
\q2 wala kini kahusay.
\q1 Bulahan ang mga tawo
\q2 nga nagtuman sa kasugoan sa Dios.
\b
\q1
\v 19 Adunay sulugoon nga dili mo matudloan kon imong istoryahan,
\q2 kay bisan nasabtan ka niya, dili siya motuman.
\b
\q1
\v 20 Mas may paglaom pa ang tawong buang-buang
\q2 kaysa tawong magpataka lag yawyaw.
\b
\q1
\v 21 Kon patughan mo lang sa gusto ang imong sulugoon gikan sa bata pa siya,
\q2 mahimo mo unya siyang problema.
\b
\q1
\v 22 Ang tawong daling masuko makahatag ug kagubot,
\q2 ug daghag mahimong sala.
\b
\q1
\v 23 Ang kahambogiro sa tawo maghatod kaniya sa kaulawan,
\q2 apan ang pagkamapainubsanon makahatag kaniyag dungog.
\b
\q1
\v 24 Ang tawo nga kakunsabo sa kawatan nagbutang sa iyang kaugalingon sa kakuyaw.
\q2 Bisan unsaon ug patug-an dili gayod siya motug-an.
\b
\q1
\v 25 Makuyaw kon kita talawan. Apan kon mosalig lang kita sa \nd Ginoo\nd*,
\q2 wala gayoy daotang mahitabo kanato.
\b
\q1
\v 26 Daghan ang mangayog pabor sa usa ka pangulo,
\q2 apan ang \nd Ginoo\nd* lang gayod ang makahatag ug hustisya.
\b
\q1
\v 27 Ngil-aran ang mga matarong sa mga daotan,
\q2 ug ngil-aran usab ang mga daotan sa mga matarong.
\c 30
\ms1 Ang mga Panultihon ni Agur
\p
\v 1 Mao kini ang mga panultihon ni Agur nga anak ni Jakeh nga taga-Masa.
\q1 Iya kining gisulti ngadto kang Itiel ug kang Ucal.\f + \fr 30:1 \fr*\fq nga taga-Masa…Ucal\fq*\ft : dili klaro ang buot ipasabot niini sa Hebreo nga teksto.\ft*\f*
\b
\q1
\v 2 “Akoy pinakawalay alamag sa tanang mga tawo.
\q2 Ang akong panghuna-huna daw dili iya sa tawo.
\q1
\v 3 Wala gayod ako magtuon nga magmaalamon,
\q2 ug wala akoy nahibaloan bahin sa Dios.
\q1
\v 4 Adunay tawo bang nakasaka sa langit ug nanaog?
\q2 Adunay tawo bang nakakumkom sa hangin
\q2 o nakaputos ug tubig sa iyang bisti?
\q1 Adunay tawo bang nagpahimutang sa mga utlanan sa kalibotan?
\q2 Kon anaa, sultihi ako kon kinsay iyang ngalan
\q2 ug unsay ngalan sa iyang mga anak.
\b
\q1
\v 5 “Ang matag pulong sa Dios kasaligan gayod.
\q2 Sama siya sa usa ka taming ngadto sa mga nagdangop sa iyang pagpanalipod.
\q1
\v 6 Ayaw dugangi ang iyang mga pulong,
\q2 kay kon himuon mo kini, iya kang badlongon
\q2 ug ipakita niya nga bakakon ka.”
\b
\q1
\v 7 O Dios, may duha ako ka butang nga pangayoon kanimo.
\q2 Kon mahimo ihatag kini kanako sa dili pa ako mamatay.
\q1
\v 8 Una, tabangi ako nga dili makapamakak.
\q2 Ikaduha, ayaw ako himoang adunahan o kabos,
\q2 hatagi lang hinuon ako sa akong kinahanglanon.
\q1
\v 9 Kay kon maadunahan ako, basig dili ko na ikaw ilhon;
\q2 ug kon kabos ako, basig mangawat ako
\q2 ug maulawan ka tungod kanako.
\s1 Dugang nga mga Panultihon
\q1
\v 10 Ayaw pakaulawi ang usa ka sulugoon ngadto sa iyang agalon,
\q2 kay panghimaraoton ka niya ug mahayan mo kini.
\b
\q1
\v 11 Adunay mga anak nga wala mag-ampo
\q2 nga panalanginan sa Dios ang ilang mga ginikanan,
\q2 ug makaako pa sa pagpanghimaraot kanila.
\q1
\v 12 Adunay mga tawo nga nagtuo nga sila perpekto,
\q2 apan ang tinuod hugaw ang ilang kasing-kasing ug huna-huna.
\q1
\v 13 Adunay mga tawo nga labihan gayod kamapahitas-on,
\q2 nga kon motan-aw murag nakamenos.
\q1
\v 14 Adunay mga tawo usab nga murag buaya;
\q2 labihan kaayo makapamintaha sa mga kabos.
\b
\q1
\v 15 Ang tawong hakog murag alimatok nga manupsop.
\q2 Magsige lag ingon, “Hatagi ko! Hatagi ko!”\f + \fr 30:15 \fr*\ft Sa literal, \ft*\fqa Ang alimatok may duha ka anak nga babaye nga parehas nga ginganlan ug, “Hatagi ako!”\fqa*\f*
\b
\li1 Adunay upat\f + \fr 30:15 \fr*\fq upat\fq*\ft : sa literal, \ft*\fqa tulo o upat. \fqa*\ft Mao usab sa \+xt bersikulo 18|link-href="PRO 30:18"\+xt*, \+xt 21|link-href="PRO 30:21"\+xt*, \+xt 29|link-href="PRO 30:29"\+xt*.\ft*\f* ka butang nga walay katagbawan:
\li2
\v 16 ang dapit sa mga patay,\f + \fr 30:16 \fr*\fq dapit sa mga patay\fq*\ft : o \ft*\fqa lubnganan\fqa*\ft ; o \ft*\fqa kamatayon.\fqa*\f*
\li2 ang babayeng baog,
\li2 ang nauga nga yuta,
\li2 ug ang kalayo.
\b
\q1
\v 17 Ang tawong tampalasan ug dili motahod sa ginikanan
\q2 tuhakon sa mga uwak ang iyang mga mata,
\q2 ug ang iyang patayng lawas kan-on sa mga agila.
\b
\li1
\v 18 Adunay upat ka butang nga katingalahan alang kanako
\li1 ug dili ko masabtan:
\li2
\v 19 Kon nganong makalupad ang agila sa kawanangan,
\li2 kon nganong makahimo pagkamang ang bitin sa kabatoan,
\li2 kon nganong makalutaw ang barko sa dagat,
\li2 ug kon nganong maibog ang lalaki sa babaye.
\b
\q1
\v 20 Mao kini ang ginahimo sa babayeng mananapaw:
\q2 Makighilawas siya sa ubang lalaki,
\q2 ug unya moingon siya nga wala siyay nahimong daotan.
\b
\li1
\v 21 Adunay upat ka butang nga lisod dawaton
\li1 sa mga tawo sa kalibotan:
\li2
\v 22 Ang ulipon nga nahimong hari,
\li2 ang buang-buang nga abunda sa pagkaon,
\li2
\v 23 ang babayeng badlongon nga naminyo,
\li2 ug ang ulipong babaye nga nakapuli sa iyang agalong babaye.
\b
\li1
\v 24 Adunay upat ka mananap dinhi sa kalibotan nga gagmay
\li1 apan maalamon kaayo:
\li2
\v 25 Ang mga lamigas, nga bisan huyang,
\li2 nagtigom silag pagkaon panahon sa ting-init,
\li2
\v 26 ang mga “badger,” bisan dili sila kusgan,
\li2 sa mga bato sila naghimog puloy-anan,
\li2
\v 27 ang mga dulon, bisan ug wala silay pangulo,
\li2 mag-usa sila paglupad,
\li2
\v 28 ang mga tiki mahimo mo lang dakpon sa imong kamot,
\li2 apan makita sila diha sa mga palasyo.
\b
\li1
\v 29 Adunay upat ka mga binuhat nga daw si kinsag barog:
\li2
\v 30 ang liyon, nga labing kusgan sa tanang mga mananap ug walay gikahadlokan,
\li2
\v 31 ang sunoy nga manok,
\li2 ang laki nga kanding,
\li2 ug ang hari nga gipalibotan sa iyang mga sundalo.
\b
\q1
\v 32 Kon ang imong pagkabuang-buang imong gipasigarbo
\q2 ug nagplanog daotan,
\q2 undanga na kana!
\q1
\v 33 Kon ang pagsigeg kutaw sa gatas makahimo niining keso
\q2 ug kon ang pagsumbag sa ilong makasunggo,
\q2 mao usab ang kasuko, makasugod kini ug kagubot.
\c 31
\ms1 Ang mga Panultihon ni Haring Lemuel
\p
\v 1 Mao kini ang mga panultihon ni Haring Lemuel nga taga-Masa,\f + \fr 31:1 \fr*\fq nga taga-Masa\fq*\ft : o \ft*\fqa Usa kini ka mensahe.\fqa*\f* nga gitudlo kaniya sa iyang inahan:
\q1
\v 2 Anak ko, natawo ka ingon nga tubag sa akong mga pag-ampo.
\q1
\v 3 Ayaw usiki ang imong kinabuhi ug kusog diha sa mga babaye,
\q2 kay silay hinungdan sa kalaglagan sa mga hari.
\b
\q1
\v 4 Lemuel, dili angay nga moinom ug bino
\q2 ang mga hari ug ang mga nagdumala.
\q1
\v 5 Kay kon hubog sila, makalimot sila sa kasugoan,
\q2 ug makalapas sila sa katungod sa mga kabos.
\q1
\v 6-7 Pasagdi nga moinom ang mga tawo nga nawad-an na
\q2 ug paglaom\f + \fr 31:6-7 \fr*\fq nawad-an na ug paglaom\fq*\ft : o \ft*\fqa himalatyon.\fqa*\f* ug anaa sa kaguol,
\q2 aron malimtan nila ang ilang kakabos ug mga kalisod.
\b
\q1
\v 8 Panalipdi ang katungod sa mga tawong walay katakos
\q2 sa pagpanalipod sa ilang kaugalingon.
\q1
\v 9 Paghukom pinasubay sa hustisya ug kaangayan,
\q2 ug panalipdi ang katungod sa mga kabos.
\ms1 Ang Maayo nga Asawa
\q1
\v 10 \f + \fr 31:10 \fr*\ft \+xt Pan. 31:10-31\+xt* Usa ka klasi nga balak diin nagsugod kini sa nagsunodsunod nga mga litra sa alpabeto sa Hebreo.\ft*\f*Lisod pangitaon ang maayo nga asawa.
\q2 Mas bililhon pa siya kaysa mahalong mga bato.
\q1
\v 11 Adunay pagsalig kaniya ang iyang bana,
\q2 ug wala nay pangitaon pa ang iyang bana kaniya.
\q1
\v 12 Puro maayo ug dili daotan ang iyang ginabuhat
\q2 ngadto sa iyang bana sa tibuok niyang kinabuhi.
\q1
\v 13 Kugihan siya mohimog tela nga delana ug lino.
\q1
\v 14 Sama siya sa barko sa mga negosyante;
\q2 nagdala siya ug pagkaon bisan gikan siya sa layong dapit.
\q1
\v 15 Sayo kaayo siyang mobangon aron sa pag-andam
\q2 ug pagkaon alang sa iyang pamilya,
\q2 ug aron sultihan ang iyang mga sulugoong babaye kon unsay ilang buluhaton.
\q1
\v 16 Mahibalo siya mopili ug yuta, ug paliton niya kini.
\q2 Unya patamnan niya kini ug ubas ginamit ang kuwarta nga iyang natigom.
\q1
\v 17 Abtik siya, kugihan, ug baskog.
\q1
\v 18 Maayo siyang magnegosyo,
\q2 ug nagtrabaho siya hangtod sa gabii.
\q1
\v 19 Siya ra mismo ang mohimo
\q2 ug mga panapton nga himuong bisti.
\q1
\v 20 Mahinatagon siya ngadto sa mga kabos
\q2 ug sa mga timawa.
\q1
\v 21 Dili siya mabalaka kon tingtugnaw,
\q2 kay may baga siyang mga panapton alang sa iyang pamilya.
\q1
\v 22 Siya ra mismo ang naghimo sa mga hapin sa ilang katre.
\q2 Ug ang iyang mga bisti matahom ug mahalon.
\q1
\v 23 Ilado ang iyang bana ingon nga usa
\q2 sa mga opisyal sa ilang dapit.
\q1
\v 24 Manghimo siyag mga bisti ug mga bakos,
\q2 ug ginabaligya niya kini ngadto sa mga negosyante.
\q1
\v 25 Aduna siyay kalig-on ug usa ka tinahod,
\q2 ug wala siyay kabalaka sa umaabot.
\q1
\v 26 Nagsulti siya nga adunay kaalam,
\q2 ug nagtudlo siya uban ang pagmahal.
\q1
\v 27 Kugihan siya, ug ginaatiman gayod niya pag-ayo
\q2 ang iyang panimalay.
\q1
\v 28 Dinayeg siya sa iyang mga anak,
\q2 ug ingon man sa iyang bana nga nag-ingon,
\q1
\v 29 “Daghan ang maayo nga mga asawa,
\q2 apan ikaw ang pinakamaayo sa tanan!”
\q1
\v 30 Ang pagkamadanihon malimbongon,
\q2 ug ang katahom lumalabay lang;
\q2 apan ang babaye nga nagtahod sa \nd Ginoo\nd* angay nga dayegon.
\q1
\v 31 Angay siyang balosan sa iyang maayong binuhatan
\q2 ug pasidunggan taliwala sa kadaghanan.