\id TIT \h Tito \toc1 Júuˆ e to̱o̱˜ fɨˊ ni˜ jiˋ quiáꞌˉ Paaˉ e catɨ́ɨngˉ TITO \toc2 Tito \toc3 Tit. \mt1 Júuˆ e to̱o̱˜ fɨˊ ni˜ jiˋ quiáꞌˉ Paaˉ e catɨ́ɨngˉ TITO \c 1 \p \v 1 Jnea˜ Paaˉ lɨ́ɨnˊn jaangˋ dseaˋ i̱ jmóoˋ lají̱i̱ꞌ˜ e iing˜ Fidiéeˇ, jo̱guɨ lɨ́ɨnˊn cajo̱ jaangˋ dseaˋ apóoˆ i̱ jmóoˋ ta˜ niꞌˊ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. Jo̱ ooˉ e ta˜ la e laco̱ꞌ niꞌéeˆe jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ nɨcaguíngꞌˋ Fidiéeˇ lamɨ˜ jéengˊguɨ e quiáꞌˉ jial nijángꞌˋ yaaiñ˜ fɨˊ jaguóˋ dseaˋ do, jo̱guɨ jial nilɨñirˊ lají̱i̱ꞌ˜ e júuˆ e seaˋ contøøngˉ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e laco̱ꞌ nijmérˉ dseángꞌˉ laco̱ꞌ iing˜ dseaˋ do. \v 2 Jo̱ nɨtab˜ dsiˋnaaꞌ e nilɨseemˉbaaꞌ cøøngˋ có̱o̱ꞌ˜ Fidiéeˇ lata˜, co̱ꞌ lajo̱b júuˆ e cacuøˊ Fidiéeˇ lamɨ˜ jéengˊguɨ lají̱i̱ꞌ˜ mɨ˜ nʉ́ꞌˉguɨ e nitɨro̱o̱ˇ jmɨgüíˋ, jo̱ dseaˋ do dseángꞌˉ jaˋ féꞌˋbre júuˆ ta˜ júuˆ. \v 3 Jo̱ lana nɨcatɨ́bˋ íꞌˋ e nɨcacuøꞌrˊ jneaa˜aaꞌ e nilɨne˜naaꞌ lají̱i̱ꞌ˜ e júuˆ ta˜ dsíiˊ do, jo̱ cajméerˋ lajo̱ laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ e júuˆ quiáꞌrˉ e guiaaˉ, co̱ꞌ lajo̱b ta˜ caquiʉꞌrˊ e nijmee˜e. Jo̱ dseaˋ íbˋ i̱ láangˋ jneaa˜aaꞌ jee˜ jaléꞌˋ dseeˉ quíˉiiꞌ. \p \v 4 Jo̱ jmoꞌˊo e jiˋ la e catɨ́ɨngˉ ꞌnʉˋ, Tito, jo̱ lafaꞌ jó̱o̱ˋbaa lɨnꞌˊ, co̱ꞌ lajɨˋ góˉbaaꞌ jáꞌˉ lɨ́ɨˋnaaꞌ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. Jo̱ mɨ́ɨꞌ˜ɨ Tiquíˆnaaꞌ Fidiéeˇ jo̱guɨ Fíiˋnaaꞌ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ láangˋ jneaa˜aaꞌ jee˜ jaléꞌˋ dseeˉ quíˉiiꞌ do, e güɨꞌɨ́ɨˋbre güeaꞌˆ quiáꞌrˉ fɨˊ lɨ˜ seenꞌˋ, jo̱guɨ e nicuǿꞌrˉ ꞌnʉˋ e nilɨseenꞌˋ juguiʉ́ˉ júuˆ røøˋ. \s1 Lají̱i̱ꞌ˜ ta˜ e cajméeˋ Tito fɨˊ Creta \p \v 5 Jo̱ caseaan˜n ꞌnʉˋ e fɨˊ ni˜ guóoꞌ˜ uǿˉ e ró̱o̱ˋ fɨˊ ni˜ jmɨñíꞌˆ do e siiˋ Creta e laco̱ꞌ nijmitéꞌˊ røøˋ lají̱i̱ꞌ˜ e ta˜ e ꞌnéˉ nilɨti˜guɨ do, jo̱guɨ e fɨˊ laco̱o̱ˋ fɨɨˋ niꞌnanꞌˆ dseaˋ cǿøngꞌ˜ i̱ ninéˉ ni˜ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌguɨ jí̱i̱ꞌ˜ e nɨcafɨ́ɨˉɨ ꞌnʉˋ lamɨ˜ jéengˊguɨ. \v 6 Jo̱ i̱ dseaˋ i̱ niꞌnangꞌˆ do ꞌnéˉ e røøbˋ seeiñˋ e lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌ jaˋ cuǿøngˋ faꞌ e nicuǿꞌˉ dseaˋ dseeˉ írˋ, jo̱guɨ jaˋ cuǿøngˋ faꞌ e seengˋ fɨ́ɨngˊ dseamɨ́ˋ quiáꞌrˉ, jo̱guɨ jaléngꞌˋ jó̱o̱rˊ ꞌnéˉ e jábꞌˉ lɨ́ɨiñˋ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, jo̱guɨ ꞌnéˉ e jaˋ jméiñꞌˉ do saangˋ dsíirˊ, jo̱guɨ ꞌnéˉ jmérˉ nʉ́ʉꞌ˜bre có̱o̱ꞌ˜ jaléꞌˋ ta˜ quiʉꞌˊ dseaˋ cǿøngꞌ˜ quiáꞌrˉ cajo̱. \v 7 Co̱ꞌ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ néeˊ ni˜ do, íbˋ dseaˋ i̱ néeˊ ni˜ jaléꞌˋ ta˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ, jo̱baꞌ dseángꞌˉ la guíimˋ ꞌnéˉ e jmérˉ lají̱i̱ꞌ˜ e guiʉ́ˉ e laco̱ꞌ jaˋ cuǿøngˋ faꞌ e nicuǿꞌˉ dseaˋ dseeˉ írˋ. Jo̱guɨ jaˋ ꞌnéˉ faꞌ e ráaiñˉ uii˜ quiáꞌrˉ o̱ꞌguɨ lɨ́ɨiñˊ dseaˋ i̱ ꞌníꞌˋ dsíiˊ, o̱ꞌguɨ cuǿøngˋ faꞌ e jmérˉ ta˜ ɨ̱́ꞌˋ méeˊ, o̱ꞌguɨ faꞌ e jmérˉ ta˜ jɨ́ɨngˋ ta˜ tɨ́ɨngˊ, o̱ꞌguɨ faꞌ e jmérˉ e dsináaiñˊ cuuˉ táꞌˆ seaˋ. \v 8 Dsʉco̱ꞌ o̱ꞌ lajo̱ e ꞌnéˉ jmérˉ, co̱ꞌ lɨ́ꞌˆ lɨˊ ꞌnéˉ e eáamˊ guiʉ́ˉ niꞌíñꞌˋ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ guilíingˉ fɨˊ quiáꞌrˉ, jo̱guɨ ꞌnéˉ e tɨˊ dsíirˊ jmóorˋ lají̱i̱ꞌ˜ e guiʉ́ˉ, jo̱guɨ ꞌnéˉ e quie̱rˊ júuˆ røøˋ contøøngˉ, jo̱guɨ ꞌnéˉ e éerˋ røøˋ contøøngˉ, jo̱guɨ ꞌnéˉ e jmérˉ dseángꞌˉ lají̱i̱ꞌ˜ e tɨˊ dsíiˊ Fidiéeˇ jo̱guɨ contøøngˉ iʉ˜ dsíirˊ e jmitir˜ jaléꞌˋ e quɨ́ꞌˉ tɨ́ɨiñˋ jmóorˋ. \v 9 Jo̱ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ néeˊ ni˜ do eáamˊ teáˋ ꞌnéˉ teáaiñˉ có̱o̱ꞌ˜ e júuˆ seaˋ contøøngˉ quiáꞌˉ Fidiéeˇ lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌ jí̱i̱ꞌ˜ e nɨcaꞌéeˉere lamɨ˜ jéengˊguɨ, jo̱ lajo̱baꞌ cuǿøngˋ e nijmitíiꞌr˜ dsíiˊ jaléngꞌˋ dseaˋ jiéngꞌˋ có̱o̱ꞌ˜ e júuˆ jo̱, jo̱guɨ e nisɨ́ꞌrˋ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ ꞌníꞌˋ níingˉ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ e jaˋ dseengˋ laco̱ꞌ jmóoiñꞌˋ do. \p \v 10 Jo̱baꞌ fɨ́ɨˉɨ ꞌnʉˋ, Tito, jaléꞌˋ e júuˆ na, dsʉco̱ꞌ fɨ́ɨmˊ dseaˋ seeiñˋ i̱ jaˋ iing˜ nijméˉ nʉ́ʉꞌ˜ e júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ do, jo̱guɨ féꞌrˋ jaléꞌˋ júuˆ e jaˋ ooˉ ni˜ seaˋ e lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌ có̱o̱ꞌ˜ e jo̱ jmóorˋ e jmɨgǿøiñˋ jaléngꞌˋ dseaˋ. Jo̱ jee˜ i̱ dseaˋ íˋ quíingꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jíngꞌˉ e dseángꞌˉ la guíimˋbaꞌ ꞌnéˉ e nilɨti˜ lají̱i̱ꞌ˜ e quɨ́ꞌˉ tɨ́ɨngˋ dseaˋ Israel. \v 11 Jo̱ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ íˋ ꞌnéˉ e niꞌɨ́ˉ tiibˉ moꞌoorˉ, dsʉco̱ꞌ eáamˊ cǿøiñˉ dsíiˊ dseaˋ jɨˋguɨ latøøngˉ co̱o̱ˋ sɨnʉ́ʉˆ e laco̱ꞌ jmɨgǿøngˋneiñꞌ, co̱ꞌ eꞌˊreiñꞌ jaléꞌˋ e jaˋ catɨ́ɨngˉ niꞌérˉ e lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌ lɨꞌrˋ cuuˉ táꞌˆ seaˋ. \p \v 12 Jo̱ malɨɨ˜guɨ eáangˊ calɨséngˋ jaangˋ dseaˋ i̱ eáangˊ tɨɨngˋ féꞌˋ e fɨˊ Creta na, jo̱ lalab féꞌrˋ e éeiñˋ dseaˋ góorˋ jo̱ jíñꞌˉ: “Jaléngꞌˋ dseaˋ góoˋo dseaˋ seengˋ fɨˊ Creta contøømˉ quie̱rˊ júuˆ adseeˋ, jo̱guɨ lɨ́ɨiñˊ lafaꞌ jóꞌˋ núuˆ, co̱ꞌ dsíngꞌˉ sooˋ dsíirˊ jo̱guɨ dsíngꞌˉ cúiñˆ, jo̱guɨ eáamˊ iiñ˜ e táꞌˉ séiñˋ cajo̱.” \v 13 Jo̱ dseángꞌˉ e jáꞌˉbaꞌ e lɨ́ɨngˊ i̱ dseaˋ seengˋ fɨˊ na laco̱ꞌ cajíngꞌˉ i̱ dseaˋ íˋ. Jo̱ uíiꞌ˜ jo̱baꞌ fɨ́ɨˉɨ ꞌnʉˋ, Tito, e dseángꞌˉ có̱o̱ꞌ˜ júuˆ teábˋ ꞌnéˉ liúunꞌ˜ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ íˋ, jo̱ lajo̱baꞌ e nidsicuángˋguɨ quiáꞌrˉ e teáaiñˉ teáˋ có̱o̱ꞌ˜ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. \v 14 Jo̱ ꞌnéˉ liúumꞌ˜baꞌre cajo̱ e laco̱ꞌ jaˋ nijmɨꞌgórˋ jaléꞌˋ júuˆ cuento e jmiꞌuíingˉ jaléngꞌˋ dseaˋ Israel, o̱ꞌguɨ jaléꞌˋ ta˜ quiʉꞌˊ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ nɨcatʉ́ˋ e teáaiñˉ teáˋ có̱o̱ꞌ˜ e júuˆ seaˋ contøøngˉ quiáꞌˉ Fidiéeˇ. \p \v 15 Jo̱ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ ɨˊ dsíiˊ jmangꞌˉ e guiʉ́ˉ, jo̱baꞌ lajɨbˋ e nírˋ guiʉ́bˉ cajo̱; dsʉꞌ jaléngꞌˋguɨ dseaˋ i̱ jaˋ jáꞌˉ lɨ́ɨngˋ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ jo̱guɨ ɨˊ dsíirˊ jmangꞌˉ e ꞌlɨꞌˆ, jo̱baꞌ lajɨbˋ e nírˋ do ꞌlɨbꞌˆ cajo̱, dsʉco̱ꞌ jí̱i̱ꞌ˜ jaˋ líꞌrˋ guiꞌrˆ su dseengˋ o̱si jaˋ dseengˋ lajaléꞌˋ e ꞌlɨꞌˆ e ɨˊ dsíirˊ do. \v 16 Jo̱guɨ féꞌrˋ e cuíimˋbre Fidiéeˇ, dsʉꞌ o̱ꞌ jáꞌˉ e lɨ́ɨiñˊ lajo̱, co̱ꞌ jmangꞌˉ jaléꞌˋ e jaˋ dseemˋbaꞌ jmóorˋ; jo̱ jaˋ iiñ˜ jmérˉ nʉ́ʉꞌr˜ jaléꞌˋ ta˜ huɨ̱́ꞌˋ, jo̱guɨ dseángꞌˉ jaˋ quɨ́ɨꞌ˜bre jmɨɨ˜ faꞌ e nijmérˉ co̱o̱ˋ e guiʉ́ˉ. \c 2 \s1 Jaléꞌˋ e ꞌnéˉ éꞌˉ Tito dseaˋ rúiñꞌˋ \p \v 1 Jo̱ fɨ́ɨˉguɨ́ɨ ꞌnʉˋ, Tito, e lajaléꞌˋ júuˆ e eꞌˊ dseaˋ ꞌnéˉ e cǿømˋ røøˋ có̱o̱ꞌ˜ júuˆ quiáꞌˉ Fidiéeˇ. \v 2 Jo̱ ꞌnéˉ éꞌˆ jaléngꞌˋ dseaˋ cǿøngꞌ˜ e jaˋ ꞌnéˉ jmérˉ ta˜ ɨ̱́ꞌˋ, jo̱guɨ e ꞌnéˉ érˉ røøˋ có̱o̱ꞌ˜ jaléꞌˋ e jmóorˋ, jo̱guɨ e ꞌnéˉ iʉ˜ dsíirˊ e jmitir˜ có̱o̱ꞌ˜ jaléꞌˋ e quɨ́ꞌˉ tɨ́ɨiñˋ jmóorˋ, jo̱guɨ e ꞌnéˉ e jmiꞌneáaiñˋ jaléngꞌˋ dseaˋ rúiñꞌˋ, jo̱guɨ e ꞌnéˉ cajo̱ e nicuǿꞌˉ bíˋ yaaiñ˜ e laco̱ꞌ nijmérˉ téꞌrˋ có̱o̱ꞌ˜ jaléꞌˋ iihuɨ́ɨˊ e íñꞌˋ. \v 3 Jo̱ ꞌnéˉ éꞌˆbɨꞌ cajo̱ jaléngꞌˋ dseamɨ́ˋ i̱ nɨdseáangˉ e ꞌnéˉ érˉ laco̱ꞌ iing˜ Fidiéeˇ, jo̱guɨ ꞌnéˉ e jaˋ ngɨrˊ ta˜ quie̱ˊ adseeˋ, o̱ꞌguɨ ꞌnéˉ jmérˉ ta˜ ɨ̱́ꞌˋ méeˊ cajo̱. Co̱ꞌ lɨ́ꞌˆ lɨˊ ꞌnéˉ e niꞌéꞌrˉ dseaˋ jmangꞌˉ jaléꞌˋ e guiʉ́bˉ, \v 4 jo̱guɨ ꞌnéˉ éꞌˆbaꞌ jaléngꞌˋ dseamɨ́ˋ i̱ lɨꞌeáangˆguɨ e ꞌnéˉ nijmiꞌneáaiñˋ jaléngꞌˋ dseañʉꞌˋ quiáꞌrˉ có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ jó̱o̱rˊ; \v 5 jo̱guɨ ꞌnéˉ éꞌˆbɨr cajo̱ e iʉ˜ dsíirˊ e jmitir˜ có̱o̱ꞌ˜ jaléꞌˋ e quɨ́ꞌˉ tɨ́ɨiñˋ jmóorˋ, jo̱guɨ ꞌnéˉ e ɨˊ dsíiñꞌˊ contøøngˉ jmangꞌˉ e guiʉ́ˉ, jo̱guɨ ꞌnéˉ e iʉ˜ dsíirˊ có̱o̱ꞌ˜ jaléꞌˋ ta˜ seaˋ fɨˊ sɨnʉ́ʉˆ quiáꞌrˉ, jo̱guɨ ꞌnéˉ e eáamˊ guiúiñˉ có̱o̱ꞌ˜ dseañʉꞌˋ quiáꞌrˉ jo̱guɨ e nijmérˉ nʉ́ʉꞌr˜ jaléꞌˋ ta˜ quiʉꞌˊ dseaˋ do cajo̱, jo̱ lajo̱baꞌ jí̱i̱ꞌ˜ jaangˋ dseaˋ cuǿøngˋ líˋ féꞌrˋ gaˋ uii˜ quiáꞌˉ júuˆ quiáꞌˉ Fidiéeˇ. \p \v 6 Jo̱ fɨ́ɨˉguɨ́ɨ ꞌnʉˋ, Tito, e ꞌnéˉ liúunꞌ˜ jaléngꞌˋ sɨmingꞌˋ, jo̱ fɨ́ꞌˆre e jangꞌˉ ꞌnéˉ niꞌɨ́ˉ dsíirˊ røøbˋ mɨ˜ eeˋgo̱ nijmérˉ. \v 7 Jo̱guɨ ꞌnʉbˋ, Tito, dseaˋ ꞌnéˉ eeꞌˉ røøˋ laco̱ꞌ catɨ́ɨngˉ fɨˊ quiniˇ jaléngꞌˋ dseaˋ. Jo̱guɨ mɨ˜ eꞌˊ dseaˋ, ꞌnéˉ jméeꞌˆ có̱o̱ꞌ˜ jmangꞌˉ júuˆ røøˋ, jo̱guɨ jaˋ fɨ́ꞌˆre júuˆ e sɨcángꞌˋ; \v 8 jo̱guɨ ꞌnéˉ éꞌˆre có̱o̱ꞌ˜ júuˆ jáꞌˉ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e laco̱ꞌ jí̱i̱ꞌ˜ jaangˋ dseaˋ cuǿøngˋ líˋ féꞌrˋ gaˋ uii˜ quíiꞌˆ. Jo̱ lajo̱baꞌ nilíˋ ɨꞌˋ lɨ́ɨngˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ ꞌníꞌˋ níiˉ quíˉnaaꞌ, dsʉco̱ꞌ joˋ niguiéꞌrˊ júuˆ gaˋ e niféꞌrˋ uii˜ quiáꞌˉ jaléꞌˋ júuˆ quíˉnaaꞌ. \p \v 9 Jo̱ lajo̱b fɨ́ɨˉguɨ́ɨ ꞌnʉˋ, Tito, síiꞌ˜go̱ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jmóoˋ ta˜ e güɨjméeˋbre nʉ́ʉꞌr˜ có̱o̱ꞌ˜ jaléꞌˋ ta˜ quiʉꞌˊ fiir˜, jo̱guɨ e güɨjmɨꞌúumˋbre e nijmérˉ jmangꞌˉ e guiʉ́ˉ có̱o̱iñꞌ˜ do, co̱ꞌ jaˋ catɨ́ɨngˉ e niñírˉ júuˆ ꞌníꞌˋ quiáiñꞌˉ do. \v 10 Jo̱guɨ ꞌnéˉ fɨ́ꞌˆre cajo̱ e jaˋ güɨjméerˋ ɨ̱ɨ̱ˋ, jo̱ lajo̱baꞌ tab˜ dsíiˊ dseaˋ có̱o̱ꞌr˜ contøøngˉ. Jo̱ mɨ˜ niníˋ dseaˋ jiéngꞌˋ jial seeiñˋ, jo̱baꞌ guiʉ́ˉ niféꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ e júuˆ jloꞌˆ quiáꞌˉ Fidiéeˇ, dseaˋ i̱ láangˋ jneaa˜aaꞌ jee˜ jaléꞌˋ dseeˉ quíˉiiꞌ. \p \v 11 Jo̱ ꞌnéˉ se̱e̱ˉnaaꞌ lajo̱, dsʉco̱ꞌ Fidiéeˇ nɨcajmijnéemˋbre e jaˋ cǿøngˋ có̱o̱ꞌ˜ jial tíiˊ ꞌneáaiñˋ jneaa˜aaꞌ, jo̱ jee˜ jo̱ quiéengˋ e cuǿøngˋ líˋ leáiñˉ dseaˋ jee˜ jaléꞌˋ dseeˉ quiáꞌrˉ. \v 12 Jo̱ dsʉco̱ꞌ eáamˊ ꞌneáangˋ Fidiéeˇ jneaa˜aaꞌ, jo̱ uiing˜ e jo̱baꞌ e joˋ ii˜naaꞌ e nijmóˆguɨ́ɨꞌ jaléꞌˋ e ꞌlɨꞌˆ có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléꞌˋ e gaˋ e jmóoˋ dseaˋ fɨˊ jmɨgüíˋ la, co̱ꞌ lɨ́ꞌˆ lɨˊ ii˜naaꞌ e se̱e̱ˉnaaꞌ fɨˊ jmɨgüíˋ la e jangꞌˉ niꞌɨ́ɨˉ dsiˋnaaꞌ røøˋ mɨ˜ eeˋgo̱ nijmóˆooꞌ, jo̱guɨ e se̱e̱ˉnaaꞌ e eeˉnaaꞌ lají̱i̱ꞌ˜ e guiʉ́ˉ, jo̱guɨ e jmóˆnaaꞌ lají̱i̱ꞌ˜ e iing˜ Fidiéeˇ. \v 13 Jo̱ lajeeˇ jo̱, sɨjeengˇnaaꞌ e nitɨ́ˉ e jmɨɨ˜ iáangˋ dsíiˊ mɨ˜ nijáaˊtu̱ fɨˊ jmɨgüíˋ la Fíiˋnaaꞌ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ lɨ́ɨngˊ Fidiéeˇ i̱ láangˋ jneaa˜aaꞌ jee˜ jaléꞌˋ dseeˉ quíˉiiꞌ. Jo̱ mɨ˜ nijáarˊ, jo̱guɨbaꞌ nijnéngˉ jial dseángꞌˉ jloꞌˆ e jaˋ cǿøngˋ có̱o̱ꞌ˜ lɨ́ɨiñˊ. \v 14 Jo̱ dseaˋ íˋbingꞌ i̱ cajángꞌˋ ꞌñiaꞌˊ e cajúiñˉ cuaiñ˜ quíˉiiꞌ e laco̱ꞌ caleáaiñˋ jneaa˜aaꞌ jee˜ jaléꞌˋ e ꞌlɨꞌˆ. Jo̱ caꞌnaaiñˋ jneaa˜aaꞌ jee˜ jaléꞌˋ dseeˉ quíˉiiꞌ e laco̱ꞌ nilíiˉnaaꞌ dseángꞌˉ dseaˋ quiáꞌrˉ i̱ iing˜ Jméˆ jmangꞌˉ e guiʉ́ˉ. \p \v 15 Jo̱baꞌ fɨ́ɨˉguɨ́ɨ ꞌnʉˋ, Tito, e éꞌˆbɨꞌ dseaˋ e júuˆ e nɨcafáꞌˉa na, jo̱guɨ cuǿøꞌ˜bɨguɨr bíˋ cajo̱, jo̱guɨ íiˉ ꞌgooˋ laco̱ꞌ catɨ́ɨngˉ mɨ˜ eeˋgo̱ jmóorˋ e jaˋ dseengˋ, co̱ꞌ lajo̱b ta˜ sɨnʉ́ꞌˆ. Jo̱ song jmooꞌˋ lajo̱, jo̱baꞌ nijmɨꞌgóbˋ dseaˋ jaléꞌˋ júuˆ e eꞌˋ jóng. \c 3 \s1 Lají̱i̱ꞌ˜ e catɨ́ɨngˉ e nijméˉ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ \p \v 1 Jo̱ fɨ́ɨˉguɨ́ɨ ꞌnʉˋ, Tito, e jmiguiéngꞌˊgo̱ dsíiˊ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ e jaˋ güɨséerˋ teáˋ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseata˜ o̱si có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ quie̱ˊ nifɨˊ é, jo̱guɨ e güɨjméeˋbre nʉ́ʉꞌr˜ contøøngˉ có̱o̱ꞌ˜ lajaléꞌˋ ta˜ quiʉiñꞌˊ, jo̱guɨ e iʉ˜ dsíirˊ contøøngˉ có̱o̱ꞌ˜ lají̱i̱ꞌ˜ ta˜ e guiʉ́ˉ e catɨ́ɨngˉ nijmérˉ. \v 2 Jo̱guɨ ꞌnéˉ fɨ́ꞌˆbɨ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ íˋ e jaˋ güɨféꞌrˋ gaˋ uii˜ quiáꞌˉ lɨ́ꞌˆ doñiˊ i̱i̱ˋ dseaˋ, jo̱guɨ jaˋ güɨjméerˋ ta˜ jɨ́ɨngˋ, jo̱guɨ e güɨjméeˋbre guiúiñˉ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ rúiñꞌˋ, jo̱guɨ cajo̱ jaˋ güɨjméerˋ e jløiñꞌˆ có̱o̱ꞌ˜ lɨ́ꞌˆ doñiˊ i̱i̱ˋ dseaˋ. \p \v 3 Jo̱ lalab lamɨ˜ lɨ́ɨˊ jneaa˜aaꞌ ie˜ lamɨ˜ jéengˊguɨ do, co̱ꞌ saamˋ dsiˋnaaꞌ có̱o̱ꞌ˜ júuˆ quiáꞌˉ Fidiéeˇ, jo̱guɨ jaˋ nʉ́ʉꞌ˜naaꞌ e júuˆ jo̱ cajo̱, jo̱guɨ dseángꞌˉ jmangꞌˉ fɨˊ gabˋ té̱e̱ˆnaaꞌ, jo̱guɨ jmooˉnaaꞌ lají̱i̱ꞌ˜ ta˜ quiʉꞌˊ yee˜baaꞌ có̱o̱ꞌ˜guɨ lajaléꞌˋ e jaˋ dseengˋ e tɨˊ dsiˋnaaꞌ. Jo̱guɨ lamɨ˜ jmooˉnaaꞌ jmangꞌˉ e gaˋ, jo̱guɨ e lamɨ˜ dsihuɨ́ɨngˊnaaꞌ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ, jo̱guɨ lamɨ˜ ꞌníꞌˋ neeng˜naaꞌ jaléngꞌˋ dseaˋ rúꞌˋnaaꞌ jo̱guɨ lajo̱b lamɨ˜ lɨ́ɨngˊ íˋ có̱o̱ꞌ˜ jneaa˜aaꞌ cajo̱. \v 4 Jo̱ ie˜ lamɨ˜ jmooˉnaaꞌ jaléꞌˋ e jaˋ dseengˋ do, lajeeˇ jo̱b mɨ˜ cajmijnéengˋ Fidiéeˇ i̱ láangˋ jneaa˜aaꞌ jee˜ jaléꞌˋ dseeˉ quíˉiiꞌ jial tíiˊ e guiúiñˉ jo̱guɨ jial tíiˊ e ꞌneáaiñˋ jaléngꞌˋ dseaˋ. \v 5 Jo̱ uíiꞌ˜ e lajo̱b lɨ́ɨiñˉ có̱o̱ꞌ˜ jneaa˜aaꞌ, jo̱baꞌ nɨcaleáaiñˋ jneaa˜aaꞌ jee˜ jaléꞌˋ dseeˉ quíˉiiꞌ, dsʉꞌ o̱faꞌ uíiꞌ˜ e jneaa˜aaꞌ cajméˆnaaꞌ co̱o̱ˋ e guiʉ́ˉ. Jo̱ cajméerˋ lajo̱ có̱o̱ꞌ˜ jneaa˜aaꞌ laꞌeáangˊ e nɨcaꞌíiñˉ dseeˉ quíˉiiꞌ, jo̱baꞌ lana nɨlɨ́ɨˊnaaꞌ lafaꞌ dseaˋ i̱ nɨcalɨséngˋtú̱u̱ caléꞌˋ catú̱ˉ, jo̱guɨ cajo̱ laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ e Jmɨguíˋ quiáꞌrˉ dob e nɨlɨ́ɨˊnaaꞌ lajo̱. \v 6 Jo̱ laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ Fíiˋnaaꞌ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ caleáangˋ jneaa˜aaꞌ jee˜ jaléꞌˋ dseeˉ quíˉiiꞌ, nɨcacuøbꞌˊ Fidiéeˇ jneaa˜aaꞌ Jmɨguíˋ quiáꞌrˉ lalíingˋ. \v 7 Jo̱ uíiꞌ˜ e eáamˊ ꞌneáangˋ Fidiéeˇ jneaa˜aaꞌ, jo̱baꞌ nɨcajméerˋ có̱o̱ꞌ˜ jneaa˜aaꞌ e lɨ́ɨˊnaaꞌ dseaˋ i̱ jaˋ røøngˋ dseeˉ fɨˊ quinirˇ, jo̱ nɨcacuøꞌrˊ jneaa˜aaꞌ e nɨta˜ dsiˋnaaꞌ e niꞌíingꞌ˜naaꞌ lají̱i̱ꞌ˜ e sɨjeengˇnaaꞌ do e nilɨse̱e̱ˉnaaꞌ cøøngˋ có̱o̱ꞌr˜ lata˜. \p \v 8 Jo̱ fɨ́ɨˉguɨ́ɨ ꞌnʉˋ, Tito, dseángꞌˉ e jábꞌˉ jaléꞌˋ e júuˆ e nɨcafáꞌˉa na, jo̱ uíiꞌ˜ jo̱baꞌ iin˜n e jaˋ tʉ́ꞌˆ e fɨ́ꞌˆ dseaˋ jaléꞌˋ e jo̱ e laco̱ꞌ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ dseángꞌˉ lajangꞌˆ nijáꞌˉ lɨ́ɨngˋ e júuˆ quiáꞌˉ Fidiéeˇ ꞌnéˉ cuǿꞌˉ dsíirˊ e nijmérˉ contøøngˉ jaléꞌˋ e guiʉ́ˉ. Jo̱ eáamˊ jloꞌˆ e júuˆ jo̱ jo̱guɨ eáamˊ íingˆ ta˜ cajo̱ quiáꞌˉ lɨ́ꞌˆ doñiˊ i̱i̱ˋ dseaˋ. \v 9 Jo̱guɨ e lab iin˜n fɨ́ɨˉguɨ́ɨ ꞌnʉˋ, Tito, e jie˜ mɨˊ quɨ́nꞌˋ jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ féꞌˋ júuˆ í̱i̱ˊ e jaˋ uiing˜ seaˋ jo̱guɨ jee˜ jaléꞌˋ júuˆ e quɨ́ꞌˉ tɨ́ɨngˋ jaléngꞌˋ dseaˋ áangˊ, jo̱guɨ jie˜ mɨˊ jmooꞌˋ ta˜ jɨ́ɨngˋ ta˜ tɨ́ɨngˊ uíiꞌ˜ e júuˆ quiʉꞌˊ ta˜ quiáꞌˉ Moi˜, dsʉco̱ꞌ jaléꞌˋ e jo̱ jaˋ eeˋ ta˜ íingˆ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ jo̱guɨ jaˋ eeˋ uiing˜ seaˋ cajo̱. \p \v 10 Jo̱guɨ song jaangˋ dseaˋ jmóorˋ ꞌniiñˋ lajeeˇ laꞌóꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, jo̱baꞌ tú̱ˉ ꞌnɨˊ ya̱ꞌˊ síiꞌ˜go̱r e jaˋ güɨjméerˋ lajo̱. Jo̱guɨ song jaˋ nʉ́ʉꞌr˜ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ e júuˆ quíiꞌˉ do, jo̱baꞌ guiiñˉ jee˜ ꞌnʉ́ꞌˋ. \v 11 Jo̱ có̱o̱ꞌ˜ jí̱i̱ꞌ˜ e jo̱b nilɨñíꞌˆ guiʉ́ˉ e i̱ dseaˋ íˋ nɨcajgiéemˉ dsíirˊ jo̱guɨ ꞌñiaꞌˊbre nɨnaangˋ beángꞌˊ dseeˉ ꞌñiaꞌrˊ. \s1 Júuˆ quiáꞌˉ Paaˉ e casɨ́ꞌˉguɨr Tito \p \v 12 Jo̱guɨ mɨ˜ nisɨ́ɨnˆn fɨˊ na i̱ Artemas o̱si i̱ Tíquico é, jo̱baꞌ jmeeˉ úungˋ jóng e niguóꞌˆ fɨˊ Nicópolis e nigüɨꞌeeꞌ˜ jnea˜, dsʉco̱ꞌ fɨˊ jo̱b nɨcaꞌɨ́ˋ dsiiˉ e ningɨɨn˜n lajeeˇ ji̱i̱ˋ güíiˉ. \v 13 Jo̱guɨ i̱ dseaˋ quidsiˊ íꞌˋ i̱ siiˋ Zenas có̱o̱ꞌ˜guɨ i̱ Apolos jmɨcó̱o̱ꞌ˜bre có̱o̱ꞌ˜ jaléꞌˋ e ꞌnérˉ lɨ́ꞌˆ jiéꞌˋ jí̱i̱ꞌ˜ lɨ˜ quɨ́ɨꞌ˜ jmɨɨ˜ e jmeꞌˆ, jo̱ lajo̱baꞌ seabˋ jaléꞌˋ e ꞌnérˉ e laco̱ꞌ cuǿøngˋ e niguilíiñˉ fɨˊ lɨ˜ sɨꞌíˆ e ngolíiñˉ. \v 14 Jo̱ ꞌnéˉ e nijmɨtɨ́ɨngˋ jaléngꞌˋ dseaˋ rúꞌˋnaaꞌ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ e nijmérˉ jmangꞌˉ e guiʉ́ˉ jo̱guɨ e nijmɨcó̱o̱ꞌr˜ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ ꞌnéˉ quiáꞌˉ lajo̱, jo̱ lajo̱baꞌ nilɨꞌíingˆ ta˜ quiáꞌrˉ lajeeˇ e taaiñ˜ fɨˊ jmɨgüíˋ la. \s1 Júuˆ guicó̱o̱ꞌˇ lɨ˜ cadséngˉ quiáꞌˉ Paaˉ \p \v 15 Jo̱ lajɨɨmˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ taang˜ có̱o̱ꞌ˜ jnea˜ fɨˊ la guiéiñꞌˊ júuˆ guicó̱o̱ꞌˇ quíiꞌˉ. Jo̱guɨ jnea˜ guiéenꞌ˜n júuˆ guicó̱o̱ꞌˇ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ seengˋ fɨˊ na cajo̱. \p Jo̱ güɨꞌɨ́bˆ Fidiéeˇ güeaꞌˆ quiáꞌrˉ jee˜ jaléngꞌˋ ꞌnʉ́ꞌˋ. Jo̱ lajo̱b nilíˋ. \p Jo̱ lanab jí̱i̱ꞌ˜ féꞌˋ jiˋ quiáꞌˉ Paaˉ e catɨ́ɨngˉ Tito.