\id ACT \h Hechos \toc1 Jaléꞌˋ e cajméeˋ dseaˋ i̱ óoˋ ta˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ \toc2 Hechos \toc3 Hch. \mt1 Jaléꞌˋ e cajméeˋ dseaˋ i̱ óoˋ ta˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ \c 1 \s1 Mɨ˜ cacuøˊ Dseaˋ Jmáangˉ júuˆ quiáꞌrˉ e niꞌíngꞌˋ dseaˋ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ \p \v 1 Jnea˜ Lucas nɨcajméeꞌ˜e laꞌuii˜ co̱o̱ˋ jiˋ e catɨ́ɨngˉ ꞌnʉˋ, Teófilo, lɨ˜ féꞌˋ jaléꞌˋ e cajméeˋ Jesús jo̱guɨ jaléꞌˋ e caꞌerˊ latɨˊ mɨ˜ canaaiñˋ jmóorˋ ta˜ quiáꞌrˉ \v 2 cartɨˊ mɨ˜ caguiéˉ jmɨɨ˜ e cangáiñꞌˉ fɨˊ ñifɨ́ˉ. Dsʉꞌ lajeeˇ nʉ́ꞌˉguɨ e nidséiñꞌˉ do, caseáiñꞌˋ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ quiáꞌrˉ i̱ caguíñꞌˋ i̱ cangɨˊ có̱o̱ꞌr˜ do, jo̱ laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ casɨ́ꞌˉreiñꞌ jaléꞌˋ e ꞌnéˉ nijméiñꞌˉ do fɨˊ quiniˇ jaléngꞌˋ dseaˋ. \v 3 Jo̱ dsʉꞌ lana nijméeꞌ˜e e jiˋ la quiáꞌˉ mɨ˜ cangɨ́ˋbaꞌ e cajúngˉ Dseaˋ Jmáangˉ jo̱guɨ cají̱bꞌˊtu̱r caléꞌˋ catú̱ˉ jo̱ cajmijnéengˋ ꞌñiaꞌrˊ jee˜ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ apóoˆ i̱ óoˋ ta˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ do e laco̱ꞌ nilɨñiˊ dseaˋ do e lajamꞌˉbaꞌ e nɨcají̱bꞌˊtu̱r. Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, cateáangˋguɨr jí̱i̱ꞌ˜ tu̱lóˉ jmɨɨ˜ fɨˊ jmɨgüíˋ la, jo̱ lajeeˇ jo̱ éengˋ ꞌñiaꞌrˊ jee˜ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do e dseángꞌˉ nɨcají̱bꞌˊtu̱r, jo̱guɨ lajeeˇ jo̱ caꞌeꞌrˊ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ íˋ jial iing˜ Fidiéeˇ cá̱rˋ nifɨˊ quiáꞌˉ dseaˋ jmɨgüíˋ. \p \v 4 Jo̱ lajeeˇ e táamˋbɨ Jesús có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ quiáꞌrˉ do, jo̱ casɨ́ꞌrˉ jaléngꞌˋ íˋ e jaˋ mɨˊ uǿiñꞌˋ do lajmɨnáˉ fɨˊ Jerusalén, jo̱guɨ casɨ́ꞌˉguɨr dseaˋ do cajo̱ jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Nijøømˉbaꞌ fɨˊ Jerusalén la cartɨˊ nilɨti˜ lají̱i̱ꞌ˜ e júuˆ e nɨcacuøꞌˊ Tiquiéˆe ꞌnʉ́ꞌˋ lamɨ˜ jéengˊguɨ, lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌguɨ jí̱i̱ꞌ˜ e nɨcafɨ́ɨˉɨ ꞌnʉ́ꞌˋ jéengˊguɨ cajo̱. \v 5 Dsʉꞌ e jáꞌˉbaꞌ e i̱ Juan do caseáaiñˋ dseaˋ jmɨɨˋ có̱o̱ꞌ˜ jmɨɨˋ, dsʉꞌ lajeeˇ lajmɨnáˉ jnea˜ nicuǿøˆø ꞌnʉ́ꞌˋ e niñíingˋnaꞌ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ. \s1 Mɨ˜ cangángꞌˉ Jesús fɨˊ ñifɨ́ˉ \p \v 6 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, i̱ dseaˋ quiáꞌˉ Jesús i̱ teáangˉ có̱o̱ꞌr˜ do fɨˊ móꞌˋ Olivos ie˜ jo̱ cajmɨngɨ́ꞌrˉ dseaˋ do lala: \p —Fíiˋiiꞌ, ¿su lana nɨcatɨ́ˋ íꞌˋ e nijméeˆtu̱ꞌ e niꞌneeng˜naaꞌ dseata˜ quíˆnaaꞌ yee˜naaꞌ fɨˊ góoˋnaaꞌ? \p \v 7 Jo̱baꞌ cañíiˋ Jesús quiáꞌˉ i̱ dseaˋ do jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Jaˋ ꞌnéˉ ñíˆnaꞌ e˜ jmɨɨ˜ o̱ꞌguɨ e˜ ji̱i̱ˋ nijméˉ Tiquiéˆe Fidiéeˇ jaléꞌˋ e nijmérˉ, co̱ꞌ jí̱i̱ꞌ˜ ꞌñiaꞌˊbre ñirˊ jo̱guɨ seaˋ fɨˊ quiáꞌrˉ e nijmérˉ e jo̱. \v 8 Dsʉꞌ mɨ˜ niñíingˋnaꞌ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ lajaangˋ lajaangˋnaꞌ, jo̱b nilɨseaˋ bíˋ quíiˉnaꞌ e laco̱ꞌ nigüɨguiáˆnaꞌ júuˆ quiéˉe fɨˊ laꞌúngˉ jee˜ fɨɨˋ Jerusalén có̱o̱ꞌ˜guɨ latøøngˉ lɨ˜ se̱ꞌˊ Judea, jo̱guɨ lajo̱bɨ cajo̱ fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Samaria, jo̱guɨ fɨˊ laꞌúngˉ fɨˊ jmɨgüíˋ. \p \v 9 Jo̱ mɨ˜ lɨ́ˉ casɨ́ꞌrˉ lajo̱, lajeeˇ teáangˉ i̱ dseaˋ quiáꞌrˉ do jǿømˉbreiñꞌ, canaangˋ Jesús soorˋ fɨˊ yʉ́ꞌˆ jmɨgüíˋ cartɨˊ caquɨɨiñꞌˉ jee˜ cabøø˜ jníiˊ, jo̱ joˋ cangángˉguɨr dseaˋ do. \p \v 10 Jo̱ lajeeˇ teáangˉ i̱ dseaˋ do jǿørˉ fɨˊ lɨ˜ cangángꞌˉ Jesús, co̱o̱ˋ cajnémˉ gángˉ dseañʉꞌˋ i̱ quiꞌˊ ꞌmɨꞌˊ téˋ fɨˊ lɨ˜ teáangˉ i̱ dseaˋ do \v 11 jo̱ cajíñꞌˉ casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —Dseaˋ Israel i̱ seengˋ fɨˊ Galilea, ¿jialɨꞌˊ teáangˉnaꞌ jǿøˉnaꞌ fɨˊ yʉ́ꞌˆ? Co̱ꞌ Fidiéeˇ nɨcatǿꞌrˉ fɨˊ ñifɨ́ˉ i̱ Jesús i̱ cangɨˊ có̱o̱ꞌ˜ ꞌnʉ́ꞌˋ do, jo̱ laco̱ꞌ cañíiˉnaꞌ jial cajgóorˉ fɨˊ yʉ́ꞌˆ do, lajo̱b nijáaˊtu̱r fɨˊ jmɨgüíˋ la caléꞌˋ catú̱ˉ mɨ˜ nitɨ́ˉ íꞌˋ lajo̱. \s1 Mɨ˜ caguíñꞌˋ Matíi˜ e niꞌírˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ Judas Iscariote \p \v 12 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caquɨmꞌˉ i̱ dseaˋ cangɨˊ có̱o̱ꞌ˜ Jesús e fɨˊ móꞌˋ Olivos do, jo̱ cangolíimˋtu̱r fɨˊ Jerusalén, co̱ꞌ quiá̱bꞌˉ néeˊ e fɨɨˋ jo̱, jo̱guɨ jí̱i̱ꞌ˜ jo̱ cuǿøngˋ ngɨˊ dseaˋ Israel mɨ˜ jmɨɨ˜ e jmiꞌíñꞌˊ. \v 13 Jo̱ mɨ˜ caguilíiñˋ fɨˊ jo̱, cangotáaiñꞌ˜ fɨˊ co̱o̱ˋ dsíiˊ sɨnʉ́ʉˆ e tú̱ˉ fɨ́ngˉ, co̱ꞌ fɨˊ jo̱b lɨ˜ nineáaiñˊ. Jo̱ i̱ dseaˋ i̱ caseángꞌˊ fɨˊ jo̱ siirˋ Tʉ́ˆ Simón jo̱guɨ Jacóoˆ jo̱guɨ Juan jo̱guɨ Dɨ́ˆ jo̱guɨ Lii˜ jo̱guɨ Móˆ jo̱guɨ Bartolomé jo̱guɨ Mateo jo̱guɨ jaangˋguɨ i̱ siiˋ Jacóoˆ jó̱o̱ˊ Alfeo, có̱o̱ꞌ˜guɨ jaangˋguɨ i̱ siiˋ Simón i̱ lɨ́ɨngˊ dseaˋ celote, jo̱ có̱o̱ꞌ˜ jaangˋguɨ cajo̱ i̱ siiˋ Judas rúngꞌˋ Jacóoˆ. \v 14 Jo̱ jalémꞌˋ i̱ dseaˋ na seáiñꞌˊ contøøngˉ e féiñꞌˊ Fidiéeˇ co̱lɨɨng˜ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ rúngꞌˋ Jesús có̱o̱ꞌ˜guɨ Yáˆ, niquiáꞌˆ dseaˋ do, có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseamɨ́ˋ caguiaangˉguɨ. \p \v 15 Jo̱ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ caseángꞌˊ fɨˊ jo̱ tíiˊbre ciento veinte. Jo̱ nɨneáaiñˊ lajɨɨmˋbre mɨ˜ caráangˉ i̱ Tʉ́ˆ Simón do jo̱ caféꞌrˋ júuˆ quiáꞌrˉ jo̱ casɨ́ꞌrˉ dseaˋ do: \p \v 16 —Dseaˋ rúꞌˋuuꞌ, ne˜baaꞌ e calɨtib˜ jaléꞌˋ e cajíngꞌˉ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ i̱ dseaˋ áangˊ quíˉiiꞌ i̱ siiˋ Davíꞌˆ i̱ calɨséngˋ malɨɨ˜ eáangˊ, jo̱ caté̱e̱rˋ fɨˊ ni˜ jiˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ lɨ˜ féꞌˋ uii˜ quiáꞌˉ i̱ Judas Iscariote do i̱ cacá̱ˉ nifɨˊ quiáꞌˉ i̱ dseaˋ i̱ ꞌníꞌˋ cangángˉ Jesús mɨ˜ casaiñꞌˉ dseaˋ do. \v 17 Jo̱ i̱ Judas Iscariote do lɨ́ɨiñˊ jaangˋ dseaˋ i̱ lamɨ˜ quíingꞌ˜ jee˜ jneaꞌˆ, dseaˋ lɨ́ɨˊɨɨꞌ dseaˋ quiáꞌˉ Jesús, jo̱ seabˋ guiéeˆ quiáꞌrˉ có̱o̱ꞌ˜ jaléꞌˋ ta˜ e jmooˉnaaꞌ. \v 18 Dsʉꞌ mɨ˜ cangɨ́ˋ e caꞌnɨ́ɨiñˋ dseaˋ do, jo̱ có̱o̱ꞌ˜ e cuuˉ e calɨ́ꞌrˉ quiáꞌˉ lají̱i̱ꞌ˜ e ꞌlɨꞌˆ e cajméerˋ do, calárˉ co̱o̱ˋ uǿˉ, jo̱ fɨˊ jo̱b caꞌɨ́ngꞌˋ ꞌñiaꞌrˊ jo̱ cajngangꞌˊ ꞌñiaꞌrˊ, jo̱ e fɨˊ ni˜ uǿˉ dob catǿiñꞌˋ jo̱ cajnáꞌˉ moguir˜ jo̱guɨ tuꞌrˊ caꞌguɨɨbˋ jo̱ cajúmˉbre. \v 19 Jo̱ mɨ˜ calɨñiˊ jaléngꞌˋ dseaˋ seengˋ fɨˊ Jerusalén e calɨ́ˉ lado, jo̱baꞌ caté̱e̱rˋ e nilɨsiiˋ Acéldama e uǿˉ do e guǿngꞌˋ có̱o̱ꞌ˜ jmíiˊ quiáꞌrˉ Uǿˉ lɨ˜ Catu̱u̱ˋ Jmɨꞌøøngˉ. \p \v 20 Jo̱ cajíngꞌˉguɨ i̱ Tʉ́ˆ Simón do uii˜ quiáꞌˉ Judas Iscariote: \p —Jo̱ tó̱o̱ˋ co̱o̱ˋ fɨˊ ni˜ jiˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e siiˋ salmos lala: \q1 ꞌNéˉ e jøb˜ nijé̱ˉ é̱e̱ˆ quiáꞌrˉ; \q1 jo̱ jí̱i̱ꞌ˜ jaangˋ jaˋ i̱i̱ˋ nigüeáˋ. \m Jo̱guɨ tó̱o̱ˋguɨ cajo̱: \q1 ꞌNéˉ e jaangˋguɨ i̱ nijméˉ ta˜ cuaiñ˜ quiáꞌrˉ. \m Jo̱ lajo̱b to̱o̱˜ fɨˊ ni˜ jiˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ. \p \v 21-22 ’Jo̱baꞌ ꞌnéˉ niguíingꞌ˜naaꞌ jaangˋguɨ i̱ ningɨ́ˉ có̱o̱ꞌ˜ jneaa˜aaꞌ i̱ niꞌíingˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ i̱ Judas Iscariote do, jo̱guɨ røøbˋ niguiáˆnaaꞌ júuˆ jial mɨ˜ cají̱ꞌˊtu̱ Jesús mɨ˜ cangɨ́ˋ e cajúiñˉ. Dsʉꞌ ꞌnéˉ e lɨ́ɨiñˊ jaangˋ i̱ cangɨˊ có̱o̱ꞌ˜ jneaa˜aaꞌ lata˜ catɨˊ mɨ˜ caséeˋ Juan jmɨɨˋ quiáꞌˉ Jesús jo̱guɨ cartɨˊ mɨ˜ cangáiñꞌˉ fɨˊ ñifɨ́ˉ. \m Jo̱ lanab cajíngꞌˉ Tʉ́ˆ Simón casɨ́ꞌrˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do ie˜ jo̱. \p \v 23 Jo̱baꞌ caguíngꞌˋ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do gángˉ dseañʉꞌˋ: jaangˋ i̱ siiˋ Séˆ Barsabás jo̱guɨ siiˋbɨr Justo cajo̱, có̱o̱ꞌ˜ jaangˋguɨ i̱ siiˋ Matíi˜. \p \v 24-25 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do camɨꞌrˊ Fidiéeˇ lala jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Fíiˋnaaꞌ, ꞌnʉbˋ dseaˋ nɨcuíiꞌˋ dsíiˊ dseaˋ lajaangˋ lajaaiñˋ. Mɨ́ɨꞌ˜naaꞌ ꞌnʉˋ e nifɨ́ꞌˆ jneaꞌˆ i̱˜ lajeeˇ lajɨˋ huáangˉ i̱ dseaˋ la nɨcaguíinꞌ˜ e ningɨ́rˉ có̱o̱ꞌ˜ jneaꞌˆ, dseaˋ guijángˋnaaꞌ, dseaˋ caꞌuíingˉnaaꞌ dseaˋ quíiꞌˉ, e niꞌíiñˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ i̱ Judas Iscariote do, dseaˋ nɨcangáiñꞌˉ fɨˊ lɨ˜ catɨ́ɨiñˉ uíiꞌ˜ e dseeˉ e caꞌéerˋ do. \p \v 26 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, cacóorˋ e quiáꞌˉ i̱i̱ˋ nilíꞌˋ lajeeˇ lajɨˋ huáaiñꞌˉ do; jo̱baꞌ Matíi˜bingꞌ calɨ́ꞌˉ, jo̱ íbˋ caꞌíngˉ cuaiñ˜ quiáꞌˉ i̱ Judas do, jo̱ co̱lɨɨm˜ canaaiñˋ ngɨrˊ có̱o̱ꞌ˜ i̱ dseaˋ apóoˆ guijángˋ do ladsifɨˊ lado. \c 2 \s1 Mɨ˜ caꞌíngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ \p \v 1 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, jo̱ cagüeáˉ co̱o̱ˋ jmɨɨ˜ quiáꞌˉ dseaˋ Israel e siiˋ Pentecostés quiáꞌˉ mɨ˜ catɨ́ˋ cincuenta jmɨɨ˜ e canaangˋ rooˋ jaléꞌˋ e jnirˊ. Jo̱ ie˜ jo̱, dob nɨsɨseángꞌˊ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ e fɨˊ lɨ˜ tɨ́ɨiñˋ e seáiñꞌˊ do. \p \v 2 Jo̱ lajeeˇ teáaiñꞌ˜ e fɨˊ dsíiˊ sɨnʉ́ʉˆ jo̱, co̱o̱ˋ canúuˉbre e i̱i̱ˉ fɨˊ yʉ́ꞌˆ jmɨgüíˋ laco̱ꞌguɨ i̱i̱ˉ mɨ˜ íiˊ guíˋ e teáˋ eáangˊ, jo̱ co̱o̱bˋ mɨ˜ canaangˋ i̱i̱ˉ fɨˊ laꞌúngˉ e fɨˊ dsíiˊ sɨnʉ́ʉˆ lɨ˜ neáaiñꞌˊ do, \v 3 jo̱ cajnéngˉ co̱o̱ˋ e lɨ́ɨˊjiʉ la lɨ́ɨˊ mɨ˜ sǿngꞌˊ jɨˋ fɨˊ yʉ́ꞌˆ gui˜ lajaangˋ lajaangˋ i̱ dseaˋ do. Jo̱ caje̱ˊ co̱o̱ˋ e jo̱ quiáꞌˉ lajaangˋ lajaaiñꞌˋ do. \v 4 Jo̱ lajo̱b caꞌíñꞌˋ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ, jo̱ lajaangˋ lajaamˋbre canaaiñˋ féꞌrˋ jmíiˊ e jiéꞌˋ e jaˋ mɨˊ cuíirˋ jéengˊguɨ lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌguɨ ta˜ jmóoˋ e Jmɨguíˋ do jee˜ írˋ. \p \v 5 Jo̱ ie˜ jo̱ teáangꞌ˜ fɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel fɨˊ Jerusalén i̱ jalíingˉ fɨˊ laꞌúngˉ fɨˊ jmɨgüíˋ e laco̱ꞌ nijmitir˜ lají̱i̱ꞌ˜ e tɨ́ɨngˋ dseaˋ do fɨˊ jo̱ e jmiféiñꞌˊ Fidiéeˇ. \v 6 Jo̱ mɨ˜ canúurˉ e i̱i̱ˉ do lafaꞌ e íiˊ guíˋ, jo̱ casɨtɨ́ɨngˊ rúiñꞌˋ jo̱guɨ caseángꞌˋ rúiñꞌˋ ladsifɨˊ lado fɨˊ jo̱, fɨˊ lɨ˜ neáangˊ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. Jo̱ mɨ˜ caseáiñꞌˊ lajɨɨiñꞌˋ do e fɨˊ jo̱, jaˋ ñirˊ jialɨꞌˊ núurˋ e nɨféꞌˋ i̱ dseaˋ do jmíiˊ quiáꞌrˉ lajaangˋ lajaaiñˋ. \p \v 7 Jo̱ dsíngꞌˉ cangogáˋ dsíiˊ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ caseángꞌˊ do ie˜ jo̱, co̱ꞌ jaˋ ɨˊ dsíirˊ e ninírˋ jaléꞌˋ e jo̱, jo̱ canaaiñˋ sɨ́ɨiñˋ lajeeˇ yaaiñ˜ lala: \p —¡Dseaˋ góoˋnaaꞌ dseaˋ Israel i̱ seengˋ fɨˊ Galileabɨ lajɨɨngˋ i̱ féꞌˋ na! \v 8 Jo̱ ¿jialɨꞌˊ nʉʉˉnaaꞌ e féꞌrˋ jmíiˊ quíˉnaaꞌ? \v 9 Jo̱ jmaquíimˊbɨ lɨ˜ se̱e̱ˉnaaꞌ lajaangˋ lajaangˋnaaꞌ, co̱ꞌ lab néengˊnaaꞌ lana dseaˋ góoˋnaaꞌ dseaˋ Israel i̱ seengˋ fɨˊ Partia, jo̱guɨ i̱ seengˋ fɨˊ Media, jo̱guɨ dseaˋ Elam, có̱o̱ꞌ˜guɨ dseaˋ Mesopotamia, jo̱guɨ có̱o̱ꞌ˜ dseaˋ i̱ seengˋ fɨˊ Judea, jo̱guɨ i̱ seengˋ fɨˊ Capodocia, có̱o̱ꞌ˜guɨ dseaˋ seengˋ fɨˊ Ponto, có̱o̱ꞌ˜guɨ dseaˋ seengˋ fɨˊ Frigia có̱o̱ꞌ˜guɨ fɨˊ Panfilia lɨ˜ se̱ꞌˊ Asia, \v 10 jo̱guɨ cajo̱ dseaˋ seengˋ fɨˊ Egipto, có̱o̱ꞌ˜guɨ dseaˋ seengˋ fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Libia quiá̱ꞌˉ laco̱ꞌ Cirene jo̱guɨ quiéemˋbɨ dseaˋ cajo̱ i̱ jalíingˉ fɨˊ Roma \v 11 i̱ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel latɨˊ mɨ˜ cangáangꞌ˜, jo̱guɨ i̱ lɨɨng˜guɨ jo̱bɨ nɨcaꞌuíiñˉ laco̱ꞌguɨ jneaa˜aaꞌ, dseaˋ Israel. Jo̱guɨ quíimꞌ˜bɨ dseaˋ i̱ jalíingˉ fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Creta cajo̱ có̱o̱ꞌ˜guɨ fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Arabia. Jo̱ lajaangˋ lajaamˋbaaꞌ nʉʉˉnaaꞌ e féꞌrˋ jmíiˊ quíˉiiꞌ e quiáꞌˉ jial laniingˉ ꞌgøngꞌˊ Fidiéeˇ có̱o̱ꞌ˜ jaléꞌˋ e jmóorˋ do jee˜ dseaˋ. \p \v 12 Jo̱ dsíngꞌˉ dsigáˋ dsíirˊ lajɨɨiñˋ, co̱ꞌ jaˋ ñirˊ jialɨꞌˊ calɨ́ˉ la do, jo̱ sɨ́ɨiñˋ lajeeˇ yaaiñ˜: \p —¿E˜ uiing˜ e calɨ́ˉ jaléꞌˋ e lala, faa˜aaꞌ? \p \v 13 Dsʉꞌ i̱ lɨɨng˜guɨ i̱ dseaˋ i̱ caseángꞌˊ do jmineamꞌˆbreiñꞌ do jo̱ féꞌrˋ: \p —¡Méebˊ nɨcaꞌɨ́iñꞌˉ na! ¡E nɨꞌíimˊbiñꞌ na! Jo̱baꞌ féꞌrˋ lajo̱. \s1 Jaléꞌˋ e casɨ́ꞌˉ Tʉ́ˆ Simón dseaˋ i̱ teáangꞌ˜ do ie˜ jo̱ \p \v 14 Jo̱ mɨ˜ canúuˉ Tʉ́ˆ Simón e féꞌˋ i̱ dseaˋ do lado, jo̱baꞌ caráaiñˉ caféꞌrˋ uii˜ quiáꞌˉ lajɨɨiñˋ laꞌóꞌˋ calɨ́iñˉ dseaˋ ngɨˊ có̱o̱ꞌ˜ Jesús, jo̱ lalab casɨ́ꞌˉreiñꞌ do có̱o̱ꞌ˜ júuˆ teáˋ: \p —Dseaˋ rúꞌˋuuꞌ dseaˋ Israel có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ jiéngꞌˋ i̱ nɨneáangˊ fɨˊ Jerusalén la, nʉ́ʉˉnaꞌ júuˆ e nifáꞌˆa la jo̱guɨ quie̱ˋnaꞌ cuente røøˋ. \v 15 Co̱ꞌ jneaꞌˆ jaˋ íingˊnaaꞌ laco̱ꞌguɨ la ɨˊ óoˊnaꞌ, co̱ꞌ eeˋbɨ, nábɨ nitɨ́ˉ la i̱i̱ˉ ñʉ́ˉ laꞌeeˋ. \v 16 Jo̱ jaˋ lɨ́ɨˊ laco̱ꞌ la ɨˊ óoˊnaꞌ, co̱ꞌ lanaguɨ nɨlɨti˜ laco̱ꞌguɨ cajíngꞌˉ Joel i̱ caféꞌˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ malɨɨ˜guɨ mɨ˜ cajíñꞌˉ lala: \q1 \v 17 Lalab nidsijéeˊ mɨ˜ nɨjaquiéengˊ e niꞌíingˉ jmɨgüíˋ, \q2 co̱ꞌ lalab cajíngꞌˉ Fidiéeˇ malɨɨ˜guɨ: \q1 Nicuǿøˆø Jmɨguíˋ quiéˉe lacaꞌíingꞌ˜ dseaˋ jmɨgüíˋ; \q1 jo̱guɨ jaléngꞌˋ jó̱o̱ˋnaꞌ dseañʉꞌˋ dseamɨ́ˋ niguiárˉ júuˆ e féꞌrˋ cuaiñ˜ quiéˉe, \q1 jo̱guɨ jaléngꞌˋ sɨmingꞌˋ ninírˋ laco̱ꞌguɨ mɨ˜ quɨrˊ jaléꞌˋ e nijmee˜e, \q1 jo̱guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ yʉ́ʉꞌ˜ niquɨ́rˉ jaléꞌˋ e nidsijéeˊ cøøngˋguɨ. \q1 \v 18 Jo̱guɨ nicuǿøˆø jaléngꞌˋ dseañʉꞌˋ dseamɨ́ˋ i̱ jmóoˋ lají̱i̱ꞌ˜ e iing˜ jnea˜ Jmɨguíˋ quiéˉe, \q1 jo̱ lajo̱b niguiárˉ júuˆ cuaiñ˜ quiéˉe mɨ˜ nitɨ́ˉ íꞌˋ lajo̱. \q1 \v 19 Jo̱guɨ fɨˊ yʉ́ꞌˆ jmɨgüíˋ nijmee˜e jaléꞌˋ e quɨ́ɨꞌ˜ɨ jmɨɨ˜ e dsigáˋ dsíiˊ dseaˋ, \q1 jo̱guɨ fɨˊ guóoꞌ˜ uǿˉ la niníˋ dseaˋ jmɨꞌøøngˉ có̱o̱ꞌ˜guɨ jɨˋ e cooˋ jo̱guɨ niró̱o̱ˉ jmiñiˇ e ꞌñʉʉˋ. \q1 \v 20 Jo̱ joˋ nijneáˋguɨ jɨ˜ ieeˋ, \q1 jo̱guɨ sɨꞌˋ yúumˉbre nijnéiñˋ laco̱ꞌguɨ la lɨ́ɨˊ jmɨꞌøøngˉ. \q1 Jo̱ nidsijéeˊ jaléꞌˋ e jo̱ nʉ́ꞌˉguɨ e jmɨɨ˜ laniingˉ ꞌgøngꞌˊ do \q2 mɨ˜ nijáaˊtu̱ Dseaˋ Jmáangˉ fɨˊ jmɨgüíˋ la e niquidsirˊ íꞌˋ quiáꞌˉ dseaˋ jmɨgüíˋ. \q1 \v 21 Jo̱ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ mɨꞌˊ jnea˜ e nijmɨcó̱o̱ꞌˇo̱re, \q2 dseaˋ íbˋ i̱ nileángˋ e jaˋ niꞌíñꞌˋ iihuɨ́ɨˊ mɨ˜ nitɨ́ˉ íꞌˋ lajo̱. \m Jo̱ lanab lɨ́ɨˊ júuˆ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e caꞌíngꞌˋ Joel malɨꞌˋguɨ eáangˊ. \p \v 22 Jo̱ lalab cajíngꞌˉguɨ Tʉ́ˆ Simón casɨ́ꞌrˉ dseaˋ góorˋ dseaˋ Israel ie˜ jo̱: \p —Nʉ́ʉˉguɨꞌ jaléꞌˋ e júuˆ e nifɨ́ɨˆɨ ꞌnʉ́ꞌˋ la. Lajɨɨˉbaaꞌ nɨne˜naaꞌ guiʉ́ˉ jaléꞌˋ e quɨ́ɨꞌ˜ Jesús i̱ seengˋ fɨˊ Nazaret jmɨɨ˜ jmóorˋ, jo̱ dsigáˋ dsíiˊ dseaˋ có̱o̱ꞌ˜ jaléꞌˋ li˜ e quɨ́ɨꞌr˜ jmɨɨ˜ jmóorˋ laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ Fidiéeˇ. Jo̱baꞌ calɨne˜naaꞌ e dseaˋ íbˋ casíiñˋ dseaˋ do fɨˊ la. \v 23 Jo̱guɨ cajángꞌˋ dseaˋ Jesús fɨˊ jaguóoˋnaꞌ lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌ nɨsɨꞌíˆ quiáꞌˉ Fidiéeˇ lamɨ˜ jéengˊguɨ, co̱ꞌ lajo̱b nɨsɨꞌíiñˆ quiáꞌˉ dseaˋ do. Jo̱guɨ ꞌnʉ́ꞌˋ caséngꞌˊnaꞌre cartɨˊ cajngangꞌˊnaꞌre e cateáangˊnaꞌr fɨˊ dseꞌˋ crúuˆ laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ sooˋ dsíiˊ rúngꞌˋnaꞌ. \v 24 Dsʉꞌ Fidiéeˇ cajméerˋ e cají̱bꞌˊtu̱ dseaˋ do, jo̱guɨ caleáamˋbre dseaˋ do ni˜ ꞌmóˉ, dsʉco̱ꞌ jaˋ cuǿøngˋ e Jesús nijé̱ˉguɨr e ꞌlɨɨiñ˜. \v 25 Dsʉco̱ꞌ lalab cajíngꞌˉ dseata˜ quíˉiiꞌ Davíꞌˆ malɨɨ˜guɨ eáangˊ e féꞌrˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ Jesús mɨ˜ cajíñꞌˉ lala: \q1 Contøømˉ ñiiˉ e Fíiˋi Fidiéeˇ quie̱rˊ nifɨˊ quiéˉe lacaangˋ fɨˊ lɨ˜ ngɨɨˉ, \q1 jo̱guɨ íˋbɨ i̱ to̱ꞌˋ fɨ́ɨngˋ jnea˜ jiéꞌˋ fɨˊ lɨ˜ seenˉ, \q2 jo̱baꞌ dseángꞌˉ jaˋ e fɨꞌíˆ quiéˉe jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ. \q1 \v 26 Jo̱ dseángꞌˉ eáamˊ iáangˋ dsiiˉ cartɨˊ øøˉ quiáꞌˉ e iáangˋ dsiiˉ do, \q1 jo̱ contøømˉ seenˉ e ta˜ dsiiˉ e jéemˋ Fíiˋi jnea˜. \q1 \v 27 Co̱ꞌ jaˋ nicuǿˉ Fidiéeˇ fɨˊ e nija̱ˋ jnea˜ fɨˊ dsíiˊ tóˋ é̱e̱ˋ, \q1 o̱ꞌguɨ nicuǿrˉ fɨˊ faꞌ lɨ́ꞌˆ nijgiéꞌˋ lajo̱ ngúuˊ táanˋn, dseaˋ güeánꞌˆn i̱ jmóoˋ lají̱i̱ꞌ˜ ta˜ e iing˜ írˋ. \q1 \v 28 Co̱ꞌ dseaˋ íbˋ dseaˋ caꞌeꞌˊ jnea˜ jial laco̱ꞌ nilɨseenˉ fɨˊ jmɨgüíˋ có̱o̱ꞌr˜, \q1 jo̱ lajo̱baꞌ eáamˊ nilɨꞌiáangˋ dsiiˉ, co̱ꞌ co̱lɨɨm˜ nilɨseenˉ có̱o̱ꞌr˜. \m Jo̱ lanab jí̱i̱ꞌ˜ lɨ́ɨˊ júuˆ quiáꞌˉ dseata˜ quíˉiiꞌ Davíꞌˆ e caféꞌrˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ Jesús. \p \v 29 ’Jo̱ fɨ́ɨˉguɨ́ɨ ꞌnʉ́ꞌˋ, dseaˋ rúꞌˋnaaꞌ, cuǿøꞌ˜teaꞌ jnea˜ fɨˊ e nifǿnꞌˆn ꞌnʉ́ꞌˋ carˋ ngocángˋ dsiiˉ e i̱ quíˉiiꞌ dseata˜ Davíꞌˆ do jaˋ féꞌrˋ uii˜ quiáꞌrˉ ꞌñiaꞌrˊ, co̱ꞌ e jáꞌˉbaꞌ cajúmˉbre jo̱guɨ caꞌámˉbre cajo̱, jo̱ e é̱e̱ˋ quiáꞌrˉ do sɨjí̱ꞌˋbɨ latɨˊ lana jee˜ jneaa˜aaꞌ. \v 30 Dsʉꞌ i̱ Davíꞌˆ do calɨ́iñˉ jaangˋ dseaˋ i̱ caféꞌˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ malɨɨ˜guɨ eáangˊ, jo̱guɨ ñiˊbre guiʉ́ˉ e Fidiéeˇ cacuørˊ dseángꞌˉ júuˆ jáꞌˉ quiáꞌrˉ e nicuǿiñˉ jaangˋ lajeeˇ i̱ dseaˋ sɨju̱rˇ do i̱ nilíingˉ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ quíˉiiꞌ, dseaˋ lɨ́ɨˊɨɨꞌ dseaˋ Israel. \v 31 Jo̱ e lafaꞌ nɨjǿøbˉ i̱ dseata˜ Davíꞌˆ do jo̱ caféꞌrˋ uii˜ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, i̱ dseaˋ i̱ casíngˉ Fidiéeˇ fɨˊ jmɨgüíˋ la e quiáꞌˉ nijí̱bꞌˊtu̱ dseaˋ do mɨ˜ ningɨ́ˋ e nijúuiñˉ ie˜ mɨ˜ cajíñꞌˉ e jaˋ nijé̱ˉ i̱ dseaˋ na fɨˊ dsíiˊ tóˋ é̱e̱ˋ quiáꞌrˉ, o̱ꞌguɨ nijgiéꞌˋ jaléꞌˋ ngúuˊ táaiñˋ fɨˊ dsíiˊ e tooˋ é̱e̱ˋ do. \v 32 Jo̱ lajo̱b lɨ́ɨˊ, co̱ꞌ Fidiéeˇ cajméerˋ e cají̱ꞌˊtu̱ Jesús mɨ˜ cangɨ́ˋ e cajúiñˉ, jo̱ lajalébꞌˋ e calɨ́ˉ do neb˜ jneaa˜aaꞌ lajɨɨˉnaaꞌ. \v 33 Jo̱guɨ mɨ˜ cangɨ́ˋ e cají̱ꞌˊtu̱r do, cangáiñꞌˉ fɨˊ lɨ˜ guiingˇ Fidiéeˇ fɨˊ ñifɨ́ˉ e ngogüeárˋ lɨ́ꞌˉ lɨˊ dséeˊ laco̱ꞌ guiing˜ dseaˋ do. Jo̱ fɨˊ jo̱b caꞌíngꞌˋ dseaˋ do e Jmɨguíˋ e cacuøˊ Tiquiáꞌrˆ Fidiéeˇ e laco̱ꞌ nicuǿꞌrˉ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌrˉ lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌguɨ júuˆ e nɨcacuørˊ lamɨ˜ jéengˊguɨ. Jo̱ e lab lají̱i̱ꞌ˜ e nɨcañíiˉ ꞌnʉ́ꞌˋ jo̱guɨ e nɨcanʉ́ʉˉnaꞌ lajeeˇ lana. \v 34 Dsʉco̱ꞌ o̱ꞌ i̱ ꞌlɨɨ˜ dseata˜ Davíꞌˆ i̱ cangángꞌˉ fɨˊ ñifɨ́ˉ la quie̱ˊ ngúuˊ táaiñˋ do laco̱ꞌguɨ cangángꞌˉ Jesús, dsʉco̱ꞌ ꞌñiabꞌˊ i̱ Davíꞌˆ do cajíñꞌˉ lala ie˜ jo̱: \q1 ꞌÑiaꞌˊ Fidiéeˇ casɨ́ꞌrˉ Fíiˋnaaꞌ jo̱ cajíñꞌˉ: \q1 “Fɨˊ lab niníꞌˆ lɨ́ꞌˉ lɨˊ dséeˊ laco̱ꞌ guiin˜n la \q1 \v 35 cartɨˊ nijmee˜ jnea˜ e nilɨnʉ́ʉꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ júuˆ quíiꞌˉ, jaléngꞌˋ i̱ ꞌníꞌˋ níingˉ ꞌnʉˋ.” \p \v 36 ’Jo̱ güɨlɨne˜baaꞌ guiʉ́ˉ jaléngꞌˋ jneaa˜aaꞌ, dseaˋ lɨ́ɨˊɨɨꞌ dseaˋ Israel, e i̱ Jesús i̱ cateáangˊ ꞌnʉ́ꞌˋ fɨˊ dseꞌˋ crúuˆ do, íˋbingꞌ cacuǿøngˋ Fidiéeˇ e lɨ́ɨiñˊ Fii˜ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ dseaˋ jmɨgüíˋ, jo̱guɨ caleáaiñˋ jneaa˜aaꞌ jee˜ dseeˉ quíˉiiꞌ cajo̱. \p \v 37 Jo̱ mɨ˜ canúuˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ sɨseángꞌˊ do e júuˆ quiáꞌˉ i̱ Tʉ́ˆ Simón do, dsíngꞌˉ calɨ́iñˉ fɨꞌíˆ. Jo̱baꞌ cajmɨngɨ́ꞌrˉ i̱ Tʉ́ˆ Simón do có̱o̱ꞌ˜guɨ i̱ dseaˋ apóoˆ caguiaangˉguɨ do jo̱ cajíñꞌˉ casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —Dseaˋ rúꞌˋuuꞌ, ¿e˜ mɨ́ɨˊ seaˋ uii˜ quiáꞌˉ jaléꞌˋ dseeˉ e nɨcaꞌeeˉnaaꞌ? \p \v 38 Jo̱ cañíiˋ Tʉ́ˆ Simón quiáꞌˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do jo̱ cajíñꞌˉ: \p —ꞌNéˉ quɨ́ꞌˉ jíingꞌˇ yaang˜naꞌ fɨˊ quiniˇ Fidiéeˇ, jo̱guɨ nisángˋnaꞌ jmɨɨˋ lajaangˋ lajaangˋnaꞌ laco̱ꞌ cuøˊ li˜ e nɨlɨ́ɨngˊnaꞌ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, jo̱ lajo̱baꞌ niꞌíingˉ Fidiéeˇ jaléꞌˋ dseeˉ quíiˆnaꞌ, jo̱guɨ nicuǿꞌrˉ ꞌnʉ́ꞌˋ Jmɨguíˋ quiáꞌrˉ cajo̱. \v 39 Jo̱ e Jmɨguíˋ e niñíingˋnaꞌ do quiáꞌrˉ catɨ́ɨmˉbaꞌ có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ jó̱o̱ˋnaꞌ cajo̱ có̱o̱ꞌ˜guɨ lajɨɨngˋ jaléngꞌˋ dseaˋ lɨ́ꞌˆ doñiˊ jiéꞌˋ fɨˊ seeiñˋ, lɨ́ꞌˆ lajaléngꞌˋ i̱ nɨsɨꞌíingˆ quiáꞌˉ Fidiéeˇ i̱ niꞌuíingˉ dseaˋ quiáꞌrˉ. \p \v 40 Jo̱ có̱o̱ꞌ˜ e júuˆ lab jo̱guɨ có̱o̱ꞌ˜ e jiéꞌˋguɨ cajo̱ e caliúngꞌˊ Tʉ́ˆ Simón jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ caseáiñꞌˊ fɨˊ Jerusalén ie˜ jo̱, jo̱ lalab casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —¡Jáangꞌ˜ yaang˜naꞌ fɨˊ jaguóˋ Fidiéeˇ e laco̱ꞌ jaˋ nigüɨlíingˋnaꞌ fɨˊ lɨ˜ ꞌlɨꞌˆ lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌguɨ dsilíingˋ jaléngꞌˋ dseaˋ dseeˉ dseaˋ quiˊ! \p \v 41 Jo̱ lajo̱b jí̱i̱ꞌ˜ lɨ́ɨˊ júuˆ quiáꞌˉ Tʉ́ˆ Simón e casɨ́ꞌrˉ i̱ dseaˋ do. Jo̱ lajo̱b lɨ́ɨˊ, jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ jáꞌˉ calɨ́ngˉ lají̱i̱ꞌ˜ júuˆ quiáꞌˉ i̱ Tʉ́ˆ Simón do, cajgáamˉbre jmɨɨˋ e laco̱ꞌ cuøˊ li˜ e caꞌuíingˉ dseaˋ do dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. Jo̱ ie˜ jo̱ ꞌnɨˊ milguɨ dseaˋ i̱ caꞌuíingˉ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, jo̱ caquɨmꞌˉbre có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ caguiaangˉguɨ do ie˜ jmɨɨ˜ jo̱. \v 42 Jo̱guɨ lajɨɨmˋ i̱ dseaˋ do dseángꞌˉ jaˋ jmɨtúngˉ dsíirˊ lají̱i̱ꞌ˜ e júuˆ e guiaˊ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ apóoˆ do, jo̱guɨ røøbˋ jmóorˋ jmáꞌˉjiʉ có̱o̱ꞌ˜ jaléꞌˋ e seaˋ quiáꞌrˉ. Jo̱guɨ lajo̱bɨ cajo̱ e féiñꞌˊ Fidiéeˇ jo̱guɨ seángꞌˋ rúiñꞌˋ lajɨɨiñꞌˋ do e gøꞌrˊ ir˜ co̱lɨɨng˜ e laco̱ꞌ jmiguiéngꞌˊ dsíirˊ Dseaˋ Jmáangˉ. \s1 Jaléꞌˋ e guiʉ́ˉ e caꞌéeˋ laꞌuii˜ dseaˋ i̱ jáꞌˉ calɨ́ngˉ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ \p \v 43 Jo̱ ie˜ jo̱ lajalémꞌˋ dseaˋ dsigáˋ dsíirˊ jaléꞌˋ e li˜ e quɨ́ɨꞌ˜ jmɨɨ˜ e jmóoˋ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ apóoˆ do. \v 44 Jo̱ lajaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ nɨjáꞌˉ calɨ́ngˉ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, eáamˊ guiʉ́ˉ conrøøˋ seeiñˋ, jo̱guɨ jmóorˋ jmáꞌˉjiʉ lají̱i̱ꞌ˜ e seaˋ quiáꞌrˉ lajaangˋ lajaaiñˋ; \v 45 co̱ꞌ ꞌnɨ́ɨˋbre jaléꞌˋ e seaˋ quiáꞌrˉ, jo̱ e cuuˉ e lɨꞌrˋ do jmóorˋ jmáꞌˉjiʉ lɨ˜ jialco̱ꞌ li˜ ꞌnéˉ quiáꞌrˉ lajaangˋ lajaaiñˋ. \v 46 Jo̱ laco̱o̱ˋ jmɨɨ˜ seángꞌˋ rúiñꞌˋ fɨˊ sɨnʉ́ʉˆ guáꞌˉ, jo̱ fɨˊ quiáꞌˉ laꞌóꞌˋ rúiñꞌˋ eáamˊ iáangˋ dsíirˊ gøꞌrˊ ir˜ co̱lɨɨng˜ e jaˋ jmɨjløngꞌˆ yaaiñ˜, \v 47 jo̱guɨ jmiféiñꞌˊ Fidiéeˇ. Jo̱ jaléngꞌˋ dseaˋ eáamˊ guiʉ́ˉ féꞌrˋ uii˜ quiáiñꞌˉ, jo̱guɨ laco̱o̱ˋ jmɨɨ˜ laco̱o̱ˋ jmɨɨ˜ jmóoˋ Fidiéeˇ e fɨ́ɨngˊguɨ dseaˋ caꞌuíiñˉ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. \c 3 \s1 Mɨ˜ caꞌláangˉ jaangˋ dseaˋ jlúungꞌ˜ \p \v 1 Jo̱ co̱o̱ˋ jmɨɨ˜ i̱ Tʉ́ˆ Simón do có̱o̱ꞌ˜guɨ Juan cangolíiñˉ fɨˊ guáꞌˉ féꞌˋ quiáꞌˉ dseaˋ góorˋ dseaˋ Israel e siꞌˊ fɨˊ Jerusalén la i̱i̱ˉ ꞌnɨˊ e caꞌlóoˉ, co̱ꞌ e oor˜ jo̱ tɨ́ɨngˋ dseaˋ Israel e dsiféeiñꞌ˜ Fidiéeˇ. \v 2 Jo̱ e fɨˊ guáꞌˉ jo̱ dsigüeáˋ jaangˋ dseaˋ i̱ jlúungꞌ˜ latɨˊ mɨ˜ cangáangꞌ˜. Jo̱ fɨˊ jo̱b dsijéengˋ dseaˋ i̱ dseañʉꞌˋ jlúungꞌ˜ do laco̱o̱ˋ jmɨɨ˜, jo̱ dsiguiéeiñˉ fɨˊ co̱o̱ˋ oꞌnʉ́ˆ quiáꞌˉ e guáꞌˉ do e siiˋ Lɨ˜ Niguoꞌˆ e laco̱ꞌ mɨꞌrˊ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ dsitáangꞌ˜ fɨˊ jo̱ jaléꞌˋ e ꞌnérˉ. \p \v 3 Dsʉꞌ mɨ˜ cangángˉ i̱ dseaˋ jlúungꞌ˜ do Tʉ́ˆ Simón có̱o̱ꞌ˜guɨ Juan e tɨˊ lɨ˜ nidsitáaiñꞌ˜ fɨˊ dsíiˊ e sɨnʉ́ʉˆ guáꞌˉ do, jo̱baꞌ cajíngꞌˉ i̱ dseaˋ jlúungꞌ˜ do casɨ́ꞌrˉ i̱ dseaˋ gángˉ do: \p —¿Jሠcuǿꞌˆ jnea˜ lají̱i̱ꞌ˜ e iáangˋ oꞌˊ? \p \v 4 Jo̱ lɨco̱ꞌ cajǿømˉ Tʉ́ˆ Simón có̱o̱ꞌ˜guɨ Juan i̱ dseaˋ jlúungꞌ˜ do, jo̱ cajíngꞌˉ Tʉ́ˆ Simón casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —Jøøng˜ jneaꞌˆ. \p \v 5 Jo̱baꞌ tiibˉ cajeiñꞌˊ do lɨ́ꞌˆ eáamˊ cangoꞌgóˋ dsíirˊ, co̱ꞌ lɨ́ɨiñˉ e lɨɨng˜ eeˋ nicuǿbꞌˉ i̱ dseaˋ do írˋ. \p \v 6 Jo̱baꞌ casɨ́ꞌˉ Tʉ́ˆ Simón i̱ dseaˋ jlúungꞌ˜ do jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Jaˋ ooˉ cuteeˋ o̱ꞌguɨ cunéeˇ faꞌ e nicuǿøˆø ꞌnʉˋ, dsʉꞌ lají̱i̱ꞌ˜ e cuǿøngˋ cuøøˆ nicuøˋbaa: laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ ꞌñiaꞌˊ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, dseaˋ seeiñˋ fɨˊ Nazaret, ráanꞌˉ jo̱ ngɨ˜. \p \v 7 Jo̱ mɨ˜ calɨ́ˉ féꞌˋ Tʉ́ˆ Simón lajo̱, catɨ́ɨiñˉ guooˋ dséeˊ quiáꞌˉ i̱ dseaˋ jlúungꞌ˜ do jo̱ caseangꞌˊneiñꞌ; jo̱ dsifɨˊ lajo̱b catíingꞌ˜ bíˋ tɨɨˉ i̱ dseaˋ jlúungꞌ˜ do có̱o̱ꞌ˜guɨ lutɨɨrˆ. \v 8 Jo̱ lɨco̱ꞌ caꞌɨ́ɨmˉ i̱ dseaˋ jlúungꞌ˜ do, jo̱ dsifɨˊ lajo̱b casíñꞌˉ, jo̱ canaaiñˋ ngɨˊbre jóng. Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caꞌíˉbre có̱o̱ꞌ˜ i̱ dseaˋ gángˉ do fɨˊ dsíiˊ sɨnʉ́ʉˆ guáꞌˉ e nɨngɨrˊ, jo̱ cangáiñꞌˉ ɨ́ɨiñˋ fɨˊ dsíiˊ jo̱ e jmiféiñꞌˊ Fidiéeˇ. \p \v 9 Jo̱ mɨ˜ cangáˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do e cangɨbˊ i̱ dseaˋ jlúungꞌ˜ do jo̱guɨ e jmiféiñꞌˊ Fidiéeˇ, \v 10 jo̱baꞌ eáamˊ cangoꞌgóˋ dsíiˊ i̱ dseaˋ do, jo̱guɨ cafǿmꞌˊbɨr cajo̱ mɨ˜ cangárˉ e caꞌláamˉ i̱ dseaˋ jlúungꞌ˜ do, co̱ꞌ nɨñibˊ i̱ dseaˋ do e i̱ dseaˋ jlúungꞌ˜ dob i̱ lamɨ˜ guaˋ e fɨˊ oꞌnʉ́ˆ guáꞌˉ lɨ˜ siiˋ Lɨ˜ Niguoꞌˆ do e mɨrˊ jaléꞌˋ e ꞌnérˉ. \s1 Mɨ˜ caféꞌˋ Tʉ́ˆ Simón júuˆ güɨ́ˉ quiáꞌrˉ \p \v 11 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, i̱ dseaˋ jlúungꞌ˜ i̱ caꞌláangˉ do dseángꞌˉ joˋ tiúumˉbre Tʉ́ˆ Simón có̱o̱ꞌ˜guɨ Juan. Jo̱guɨ lajɨɨmˋ i̱ dseaˋ teáangˉ fɨˊ do ie˜ jo̱ eáamˊ cangoꞌgóˋ dsíirˊ, jo̱guɨ canaaiñˋ e dsilíiñˉ e fɨˊ siguiˊ quiáꞌˉ guáꞌˉ féꞌˋ do fɨˊ lɨ˜ siiˋ Niꞌnʉ́ʉˊ quiáꞌˉ dseata˜ Salomón, co̱ꞌ fɨˊ jo̱b taang˜ i̱ dseaˋ gaangˋ do. \v 12 Jo̱ mɨ˜ cangáˉ Tʉ́ˆ Simón e guilíingˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do fɨˊ do, jo̱baꞌ casɨ́ꞌˉreiñꞌ jo̱ cajíñꞌˉ: \p —¿Jialɨꞌˊ dsiꞌgóˋ óoˊ ꞌnʉ́ꞌˋ, dseaˋ rúꞌˋnaaꞌ dseaˋ Israel, uíiꞌ˜ e caꞌláangˉ i̱ dseañʉꞌˋ la? ¿Jialɨꞌˊ jøøng˜naꞌ jneaꞌˆ góˉnaaꞌ? Co̱ꞌ o̱ꞌ jneaꞌˆ dseaˋ cajmiꞌleáangˆnaaꞌ i̱ dseañʉꞌˋ la faꞌ có̱o̱ꞌ˜ laꞌeáangˊ e ꞌgøngꞌˊnaaꞌ o̱ꞌguɨ laꞌeáangˊ e dsíngꞌˉ jmiféngꞌˊnaaꞌ Fidiéeˇ. \v 13 Dsʉꞌ Fidiéeˇ i̱ cajmiféngꞌˊ ꞌlɨɨ˜ yʉ́ʉꞌ˜ quíˉiiꞌ i̱ siiˋ Abraham jo̱guɨ Isáaˊ jo̱guɨ Jacóoˆ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋguɨ dseaˋ áangˊ quíˉnaaꞌ, íbˋ Fidiéeˇ i̱ caguiéngˉ yʉ́ꞌˆguɨ i̱ Fíiˋnaaꞌ Jesús i̱ jmóoˋ lají̱i̱ꞌ˜ e iing˜ dseaˋ do. Dsʉꞌ ꞌnʉ́ꞌˋ cajáangꞌ˜naꞌr fɨˊ quiniˇ jaléngꞌˋ dseata˜, jo̱guɨ caguijeaang˜naꞌr fɨˊ quiniˇ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ i̱ siiˋ Pilato. Jo̱ i̱ dseata˜ íˋ lamɨ˜ iiñ˜ e nileámˉbre Jesús, dsʉꞌ ꞌnʉ́ꞌˋ jaˋ cacuǿˆnaꞌ fɨˊ lajo̱ faꞌ e caleáaiñˋ dseaˋ do. \v 14 Jo̱guɨ lafaꞌ e nilaangˉnaꞌre dseaˋ lɨ́ɨiñˊ jaangˋ dseaˋ güeangꞌˆ jo̱guɨ éerˋ røøˋ, dsʉꞌ lɨ́ꞌˉ rɨquɨbꞌˊ cajmeeˉnaꞌ. Co̱ꞌ ꞌnʉ́ꞌˋ camɨ́ˆnaꞌ e caláangˉ jaangˋ dseaˋ i̱ ꞌléeˊ i̱ nɨcajngangꞌˊ dseaˋ rúngꞌˋ lafaꞌ e nilaangˉnaꞌ írˋ, \v 15 jo̱guɨ lajo̱bɨ camɨ́ˆ ꞌnʉ́ꞌˋ e cajngaꞌˊ dseaˋ quiáꞌˉ i̱ dseaˋ i̱ cuøꞌˊ jneaa˜aaꞌ e se̱e̱ˉnaaꞌ cøøngˋ có̱o̱ꞌ˜ Fidiéeˇ lata˜. Dsʉꞌ Fidiéeˇ cajméerˋ e cají̱ꞌˊtu̱ dseaˋ do caléꞌˋ catú̱ˉ jee˜ jaléngꞌˋ ꞌlɨɨ˜, jo̱ ne˜baaꞌ guiʉ́ˉ lajɨɨˉnaaꞌ, dseaˋ lɨ́ɨˊɨɨꞌ dseaˋ apóoˆ, jaléꞌˋ e jo̱. \v 16 Dsʉco̱ꞌ e laꞌeáangˊ e jábꞌˉ calɨ́ngˉ i̱ dseaˋ jlúungꞌ˜ i̱ jøøng˜ máangˊnaꞌ la e quɨ́ɨbꞌ˜ Jesús jmɨɨ˜ e cajmiꞌleáaiñˉ dseaˋ do, jo̱baꞌ nɨcalɨbíimˉtu̱r jo̱guɨ nɨcaꞌláamˉbre lana lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌguɨ nɨcañíiˉnaꞌ na. \p \v 17 ’Jo̱ nɨñiˋbaa guiʉ́ˉ, dseaˋ rúꞌˋnaaꞌ dseaˋ Israel, e jaˋ ñíbˆ ꞌnʉ́ꞌˋ o̱ꞌguɨ dseaˋ i̱ quie̱ˊ nifɨˊ quíˉiiꞌ ñirˊ jaléꞌˋ e cajmeeˉnaꞌ mɨ˜ cajngangꞌˊnaꞌ Jesús. \v 18 Dsʉꞌ mɨ˜ cajngangꞌˊnaꞌre, jo̱b dseángꞌˉ cajmiti˜ Fidiéeˇ lají̱i̱ꞌ˜ júuˆ e cacuørˊ lamɨ˜ jéengˊguɨ e caguiaˊ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ caféꞌˋ cuaiñ˜ quiáꞌrˉ mɨ˜ cajíñꞌˉ lala, e dseángꞌˉ nɨsɨꞌíˆbaꞌ e nijngaꞌˉ dseaˋ quiáꞌˉ i̱ dseaˋ i̱ sɨjeengˇnaaꞌ fɨˊ jmɨgüíˋ la i̱ nisíngˉ Fidiéeˇ i̱ nileángˉ jneaa˜aaꞌ jee˜ dseeˉ quíˉiiꞌ. \p \v 19 ’Jo̱baꞌ fɨ́ɨˉɨ ꞌnʉ́ꞌˋ e quɨ́ꞌˉ jíingꞌˇ yaang˜naꞌ fɨˊ quiniˇ Fidiéeˇ jo̱guɨ jáangꞌ˜ yaang˜naꞌ fɨˊ jaguórˋ, jo̱ lajo̱baꞌ niꞌíiñˉ dseeˉ quíiˉnaꞌ. Jo̱ jangámˉ Fíiˋnaaꞌ Dseaˋ Jmáangˉ nijmérˉ e nilɨꞌiáangˋ óoˊnaꞌ jo̱guɨ e nilɨseengˋnaꞌ juguiʉ́ˉ júuˆ røøˋ có̱o̱ꞌr˜. \v 20 Jo̱ Fidiéeˇ nisíngˉtu̱r Jesús fɨˊ jmɨgüíˋ la, jo̱ dseaˋ íbˋ cajo̱ i̱ caguíngꞌˋ dseaˋ do latɨˊ mɨ˜ uiingˇ e laco̱ꞌ nilíiñˉ dseaˋ quie̱ˊ nifɨˊ quíˉiiꞌ, dseaˋ lɨ́ɨˊɨɨꞌ dseaˋ Israel, lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌguɨ nɨcajíñꞌˉ lamɨ˜ jéengˊguɨ. \v 21 Dsʉꞌ lajeeˇ lana, fɨˊ ñifɨ́ˉbɨ ꞌnéˉ seeiñˋ cartɨˊ mɨ˜ niguiáˉtu̱ Fidiéeˇ guiʉ́ˉ lajaléꞌˋ e seaˋ fɨˊ jmɨgüíˋ laco̱ꞌguɨ to̱o̱˜ fɨˊ ni˜ jiˋ quiáꞌrˉ jo̱guɨ laco̱ꞌguɨ casɨ́ꞌrˉ dseaˋ quiáꞌrˉ i̱ caféꞌˋ cuaiñ˜ quiáꞌrˉ malɨɨ˜guɨ eáangˊ, \v 22 lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌ cajíngꞌˉ Moi˜ ie˜ jo̱ ie˜ mɨ˜ casɨ́ꞌrˉ jaléngꞌˋ ꞌlɨɨ˜ dseaˋ cǿøngꞌ˜ quíˉnaaꞌ lala: “Fíiˋnaaꞌ Fidiéebˇ niguíngꞌˋ jaangˋ dseaˋ lajeeˇ dseaˋ góoˋnaaꞌ i̱ niféꞌˋ cuaiñ˜ quiáꞌrˉ lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌguɨ caguíñꞌˋ jnea˜ e fáꞌˋa cuaiñ˜ quiáꞌrˉ. Jo̱guɨ ꞌnéˉ jmeeˉnaꞌ nʉ́ʉꞌ˜baꞌ jaléꞌˋ júuˆ quiáꞌrˉ. \v 23 Dsʉco̱ꞌ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jaˋ nilɨjíiꞌ˜ jaléꞌˋ júuˆ quiáꞌˉ dseaˋ do, niꞌíimˉbre jo̱ niꞌnámˋbre conguiaˊ jee˜ jneaa˜aaꞌ, dseaˋ lɨ́ɨˊɨɨꞌ dseaˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ.” \m Jo̱ lanab cajíngꞌˉ Moi˜ ie˜ jo̱. \p \v 24 ’Jo̱ lajɨɨmˋ dseaˋ i̱ caféꞌˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ malɨɨ˜guɨ eáangˊ, canaangˋ latɨˊ có̱o̱ꞌ˜ Samuel cartɨˊ lana, røøbˋ júuˆ caguiarˊ quiáꞌˉ jaléꞌˋ e dsijéeˊ lajeeˇ lana. \v 25 Jo̱guɨ ꞌnʉ́ꞌˋbɨ cajo̱ catɨ́ɨngˉnaꞌ lají̱i̱ꞌ˜ júuˆ e cacuøˊ Fidiéeˇ lamɨ˜ jéengˊguɨ laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ dseaˋ i̱ caguiaˊ júuˆ quiáꞌrˉ. Jo̱guɨ nɨcatɨ́ɨmˉbɨ ꞌnʉ́ꞌˋ cajo̱ júuˆ e nɨsɨlɨ́ˆ quiáꞌˉ Fidiéeˇ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ ꞌlɨɨ˜ dseaˋ cǿøngꞌ˜ quíˉiiꞌ. Dsʉco̱ꞌ Fidiéeˇ casɨ́ꞌrˉ Abraham ie˜ malɨɨ˜ do mɨ˜ cajíñꞌˉ lala: “Niꞌeeˇe guiʉ́ˉ có̱o̱ꞌ˜ lajɨɨngˋ dseaˋ seengˋ fɨˊ laꞌúngˉ fɨˊ jmɨgüíˋ laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ jaangˋ dseaˋ sɨjú̱ꞌˆ i̱ nijáaˊ mɨ˜ nitɨ́ˉ íꞌˋ lajo̱.” Jo̱ lajo̱b cajíngꞌˉ Fidiéeˇ casɨ́ꞌrˉ Abraham ie˜ jo̱. \v 26 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ e cajmijí̱ꞌˊtu̱ Fidiéeˇ i̱ jó̱o̱rˊ Dseaˋ Jmáangˉ do, laꞌuii˜ casíiñˋ dseaˋ do jee˜ jneaa˜aaꞌ, dseaˋ lɨ́ɨˊɨɨꞌ dseaˋ Israel, e laco̱ꞌ niñíingˋnaaꞌ e niꞌnángˋnaaꞌ jee˜ jaléꞌˋ e ꞌlɨꞌˆ e jmooˉnaaꞌ lajaangˋ lajaangˋnaaꞌ. \p Jo̱ lanab lɨ́ɨˊ jaléꞌˋ júuˆ e caguiaˊ Tʉ́ˆ Simón ie˜ jo̱. \c 4 \s1 Mɨ˜ caguiéngꞌˉ Tʉ́ˆ Simón có̱o̱ꞌ˜guɨ Juan fɨˊ quiniˇ dseata˜ \p \v 1 Jo̱ laguiꞌnáꞌˆbɨ féꞌˋ Tʉ́ˆ Simón có̱o̱ꞌ˜guɨ Juan júuˆ quiáꞌrˉ fɨˊ quiniˇ jaléngꞌˋ dseaˋ e fɨˊ guáꞌˉ féꞌˋ quiáꞌˉ dseaˋ góorˋ dseaˋ Israel do, mɨ˜ caguilíingˉ jmidseaˋ có̱o̱ꞌ˜guɨ i̱ fii˜ quiáꞌˉ dseaˋ jmóoˋ íˆ guáꞌˉ do jo̱guɨ có̱o̱ꞌ˜bɨr dseaˋ Israel i̱ lɨ́ɨngˊ dseaˋ saduceo cajo̱. \v 2 Jo̱ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ íˋ eáamˊ lɨguíiñˉ dsʉꞌ e Tʉ́ˆ Simón có̱o̱ꞌ˜guɨ Juan ngɨrˊ ta˜ eꞌˊ dseaˋ e quiáꞌˉ jí̱ꞌˊtu̱ jaléngꞌˋ dseaˋ mɨ˜ ningɨ́ˋ e júuiñꞌˉ lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌguɨ calɨ́ˉ có̱o̱ꞌ˜ Jesús. \v 3 Jo̱ casamꞌˉbre i̱ dseaˋ gángˉ do dsifɨˊ lado uíiꞌ˜ e jo̱, jo̱ catángꞌˋneiñꞌ ꞌnʉñíˆ e laco̱ꞌ niquidsirˊ íꞌˋ quiáiñꞌˉ do mɨ˜ nijneáˋ, co̱ꞌ nɨcaꞌlóobˉ mɨ˜ casangꞌˉneiñꞌ do. \v 4 Dsʉꞌ fɨ́ɨmˊ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ nɨcanúuˉ e júuˆ e guiaˊ dseaˋ do nɨcajámꞌˋ yaaiñ˜ fɨˊ jaguóˋ Jesús, jo̱ lají̱i̱ꞌ˜ dseañʉꞌˋbɨ cadsíñˉ jiʉ˜ jaˋ ꞌñiáˋ mil laꞌóꞌˋ caꞌuíiñˉ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ ie˜ jo̱. \p \v 5 Jo̱ mɨ˜ cajneáˉ e jmɨɨ˜ jo̱, caseángꞌˊ jaléngꞌˋ dseaˋ quie̱ˊ nifɨˊ quiáꞌˉ dseaˋ Israel fɨˊ do fɨˊ Jerusalén có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ cǿøngꞌ˜ quiáꞌrˉ jo̱guɨ jaléngꞌˋ tɨfaꞌˊ quiáꞌˉ júuˆ quiʉꞌˊ ta˜ quiáꞌˉ dseaˋ Israel. \v 6 Jo̱ jee˜ jo̱b quiéengˋ Anás i̱ lɨ́ɨngˊ dseaˋ mogui˜ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ fii˜ jmidseaˋ quiáꞌˉ dseaˋ Israel, jo̱guɨ jmidseaˋ Caifás, jo̱guɨ Juan, jo̱guɨ Jaangˉ, lɨ́ꞌˆ lajaléngꞌˋ dseaˋ sɨnʉ́ʉˆ caguiaangˉguɨ quiáꞌˉ i̱ dseaˋ mogui˜ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ fii˜ jmidseaˋ do. \v 7 Jo̱ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ íˋ caquiʉꞌrˊ ta˜ e nitǿørˋ Tʉ́ˆ Simón có̱o̱ꞌ˜guɨ Juan fɨˊ jee˜ lɨ˜ teáaiñꞌ˜, jo̱ fɨˊ jee˜ jo̱b casíñꞌˉ dseaˋ do, jo̱ lalab cajmɨngɨ́ꞌrˉ dseaˋ do ie˜ jo̱, jo̱ cajíñꞌˉ: \p —¿I̱˜ nɨcacuøꞌˊ ꞌnʉ́ꞌˋ fɨˊ e cajmiꞌleáangˆnaꞌ i̱ dseaˋ na?, o̱si ¿i̱˜ júuˆ quiáꞌˉ é? \p \v 8 Jo̱ co̱ꞌ Tʉ́ˆ Simón eáangˊ jmɨcó̱o̱ꞌ˜ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ quiáꞌrˉ, jo̱baꞌ cañíirˋ quiáꞌˉ i̱ dseaˋ góorˋ do jo̱ cajíñꞌˉ casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —E labaꞌ fɨ́ɨˉɨ ꞌnʉ́ꞌˋ, jaléngꞌˋ dseaˋ teáangˉnaꞌ nifɨˊ quíˉiiꞌ, có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ ꞌnʉ́ꞌˋ, dseaˋ cǿøngꞌ˜ quíˉiiꞌ, \v 9 co̱ꞌ ꞌnʉ́ꞌˋ jmɨngɨɨˇnaꞌ quiáꞌˉ jaléꞌˋ e guiʉ́ˉ e nɨcajmóˆnaaꞌ có̱o̱ꞌ˜ i̱ dseaˋ lamɨ˜ jlúungꞌ˜ na e laco̱ꞌ nilɨñíˆnaꞌ jial calɨ́ˉ e caꞌláaiñˉ. \v 10 Jo̱baꞌ nijmóbˆ jneaꞌˆ júuˆ fɨˊ quiniˇ ꞌnʉ́ꞌˋ e laco̱ꞌ nilɨneˇnaaꞌ có̱o̱ꞌ˜guɨ dseaˋ Israel caguiaangˉguɨ e i̱ dseañʉꞌˋ i̱ singꞌˊ quiniˇnaaꞌ lajɨɨˉnaaꞌ laꞌóꞌˋ té̱e̱ˉnaaꞌ la caꞌláaiñˉ laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ seengˋ fɨˊ Nazaret, i̱ dseaˋ i̱ cateáangˊ ꞌnʉ́ꞌˋ fɨˊ dseꞌˋ crúuˆ do, jo̱guɨ i̱ cajmijí̱ꞌˊtu̱ Fidiéeˇ caléꞌˋ catú̱ˉ. \v 11 Jo̱ ꞌnʉ́ꞌˋ ɨˊ óoˊnaꞌ e i̱ Jesús do lɨ́ɨiñˊ lafaꞌ co̱o̱ˋ cu̱u̱˜ e jaˋ ta˜ íingˆ quiáꞌˉ tɨɨˉ fɨɨˋ, dsʉꞌ o̱ꞌ jáꞌˉ e lajo̱, dsʉco̱ꞌ dseaˋ do lanaguɨ nɨlɨ́ɨiñˊ lafaꞌ e cu̱u̱˜ e niingˉguɨ lajeeˇ lajaléꞌˋ. \v 12 Jo̱ jí̱i̱ꞌ˜ i̱ Jesús dob dseaˋ cuǿøngˋ nileáiñˉ jneaa˜aaꞌ jee˜ jaléꞌˋ dseeˉ quíˉnaaꞌ, co̱ꞌ joˋ i̱ seengˋ i̱ jiéngꞌˋguɨ fɨˊ laꞌúngˉ fɨˊ jmɨgüíˋ faꞌ e nɨcacuǿøngˋ Fidiéeˇ i̱ nileángˉ jneaa˜aaꞌ jee˜ dseeˉ quíˉiiꞌ. \p \v 13 Dsʉꞌ mɨ˜ cangáˉ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ teáangˉ nifɨˊ quiáꞌˉ dseaˋ Israel do e eáangˊ jaˋ ꞌgóꞌˋ Tʉ́ˆ Simón có̱o̱ꞌ˜guɨ Juan e féꞌrˋ jaléꞌˋ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, jo̱baꞌ eáamˊ cangogáˋ dsíiˊ i̱ dseaˋ do mɨ˜ canúurˉ jial tɨɨngˋ Tʉ́ˆ Simón féꞌrˋ, co̱ꞌ nɨñiˊbre e jaˋ ꞌgaꞌˊ lɨˊ mɨˊ jmɨtɨ́ɨngˋ dseaˋ do, jo̱baꞌ calɨlíꞌrˆ e dseaˋ cangɨˊ có̱o̱ꞌ˜ Jesús lɨiñꞌˊ do lajɨˋ huáaiñˉ. \v 14 Jo̱ jí̱i̱ꞌ˜ jaˋ e bíˋ seaˋ quiáꞌˉ i̱ dseaˋ do faꞌ e nijmérˉ dseeˉ quiáiñꞌˉ do, co̱ꞌ jee˜ dob singꞌˊ i̱ dseaˋ i̱ nɨcaꞌláangˉ do. \v 15 Jo̱baꞌ caquiʉꞌˊ i̱ dseaˋ quie̱ˊ nifɨˊ do ta˜ e caꞌuøømˋ Tʉ́ˆ Simón có̱o̱ꞌ˜guɨ Juan fɨˊ caluuˇ lajeeˇ cateáˋ fɨˊ quiniˇ i̱ dseaˋ fɨ́ɨngˊ i̱ sɨseángꞌˊ do. Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, jo̱ canaangˋ i̱ dseaˋ i̱ sɨseángꞌˊ do sɨ́ɨiñˋ lajeeˇ yaaiñ˜ jo̱ sɨ́ꞌˋ rúiñꞌˋ: \p \v 16 —¿E˜ nijmóˆooꞌ có̱o̱ꞌ˜ i̱ dseañʉꞌˋ gángˉ na? Co̱ꞌ lajɨɨmˋ dseaˋ seengˋ fɨˊ Jerusalén ñirˊ e nɨcajméeiñˋ li˜ lají̱i̱ꞌ˜ e cangɨ́ɨiñꞌˋ e tɨɨiñˋ, jo̱ jaˋ cuǿøngˋ féꞌˆnaaꞌ e o̱ꞌ jáꞌˉ e jo̱. \v 17 Jo̱ e laco̱ꞌ joˋ niniꞌˉguɨ lají̱i̱ꞌ˜ júuˆ e guiarˊ do jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ, jo̱baꞌ nité̱ꞌˆbaaꞌ føꞌˊ quiáꞌrˉ e laco̱ꞌ joˋ ningɨ́ˉguɨr guiarˊ júuˆ cuaiñ˜ quiáꞌˉ i̱ Jesús do. \p \v 18 Jo̱ lajo̱b cajméerˋ; catǿbꞌˉtu̱reiñꞌ do e fɨˊ lɨ˜ sɨseángꞌˊ i̱ dseaˋ fɨ́ɨngˊ do, jo̱ caquiʉꞌrˊ ta˜ quiáiñꞌˉ do e joˋ eeˋ niféꞌˋguɨiñꞌ o̱ꞌguɨ niꞌéˉguɨiñꞌ do jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ júuˆ cuaiñ˜ quiáꞌˉ Jesús. \v 19 Dsʉꞌ i̱ Tʉ́ˆ Simón do có̱o̱ꞌ˜guɨ Juan cañíirˋ quiáꞌˉ i̱ dseata˜ quiáꞌrˉ do jo̱ casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —Íiˋ óoˊ ꞌnʉ́ꞌˋ yaang˜naꞌ jial e guiʉ́ˉguɨ, ¿su guiʉ́ˉguɨ e nijmitíˆnaaꞌ lají̱i̱ꞌ˜ ta˜ quiʉ́ꞌˋ ꞌnʉ́ꞌˋ laco̱ꞌguɨ e nijmitíˆnaaꞌ laꞌuii˜ ta˜ quiʉꞌˊ Fidiéeˇ? \v 20 Co̱ꞌ jaˋ cuǿøngˋ e nitʉ́ˆ jneaꞌˆ e niféꞌˆnaaꞌ lají̱i̱ꞌ˜ e nɨcane˜naaꞌ jo̱guɨ lají̱i̱ꞌ˜ e nɨcanʉ́ˆnaaꞌ quiáꞌˉ Jesús. \p \v 21 Jo̱ mɨ˜ canúuˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ quie̱ˊ nifɨˊ do jaléꞌˋ e júuˆ jo̱, caleábˋtu̱ casɨ́ꞌˉreiñꞌ do e lɨɨng˜ eeˋ nijmeángꞌˋneiñꞌ; dsʉꞌ jaˋ cateáˉ dsíirˊ faꞌ cajméerˋ lajo̱, jo̱ catiúumˉbreiñꞌ do, co̱ꞌ jaˋ cadséꞌrˋ jial uiing˜ e nijmérˉ lajo̱, co̱ꞌ lajɨɨmˋ dseaˋ i̱ teáangˉ do ie˜ jo̱ jmiféiñꞌˊ Fidiéeˇ quiáꞌˉ lají̱i̱ꞌ˜ e calɨ́ˉ do ie˜ jmɨɨ˜ jo̱. \v 22 Jo̱ i̱ dseañʉꞌˋ i̱ caꞌláangˉ laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ güeaꞌˆ quiáꞌˉ Fidiéeˇ do nɨngóorˊ lɨ́ɨˊguɨ tu̱lóˉ ji̱i̱ˋ. \s1 Mɨ˜ camɨꞌˊ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ Fidiéeˇ e nijmɨcó̱o̱ꞌ˜ íˋ quiáꞌrˉ \p \v 23 Jo̱ mɨ˜ caꞌuøøngˋ Tʉ́ˆ Simón có̱o̱ꞌ˜guɨ Juan e fɨˊ lɨ˜ sɨseángꞌˊ dseaˋ do co̱ꞌ nɨsɨlaamˉbre, jo̱baꞌ caseángꞌˋtu̱ rúiñꞌˋ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ i̱ apóoˆ rúiñꞌˋ caguiaangˉguɨ do, jo̱ cajmeaꞌˊreiñꞌ júuˆ jaléꞌˋ e cajíngꞌˉ jaléngꞌˋ fii˜ jmidseaˋ quiáꞌˉ dseaˋ góorˋ dseaˋ Israel có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ cǿøngꞌ˜ quiáꞌrˉ. \v 24 Jo̱ mɨ˜ catóꞌˊ jmaꞌˊ rúiñꞌˋ e júuˆ do, jo̱ caféiñꞌˊ Fidiéeˇ conguiaˊ lajɨɨiñꞌˋ do jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Fíiˋiiꞌ, ꞌnʉbˋ dseaˋ cajmeeꞌˉ yʉ́ꞌˆ jmɨgüíˋ có̱o̱ꞌ˜guɨ guóoꞌ˜ uǿˆ jo̱guɨ jaléꞌˋ jmɨɨˋ lɨ́ꞌˆ lajaléꞌˋ e seaˋ quiáꞌˉ lacaꞌíingꞌ˜ lacaꞌíingꞌ˜. \v 25 Jo̱ lalab casíiꞌ˜ ꞌnʉˋ i̱ dseata˜ Davíꞌˆ i̱ cajméeˋ lají̱i̱ꞌ˜ e iing˜ ꞌnʉˋ do, jo̱ laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ Jmɨguíˋ quíiꞌˉ cajmeꞌrˊ lala: \q1 Jaˋ dseengˋ e nilɨguíingˉ jaléngꞌˋ dseaˋ jmɨgüíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ. \q1 Jaˋ e ta˜ íingˆ e nijméˉ dseaˋ Israel e niꞌɨ́ˉ dsíirˊ jaléꞌˋ e jaˋ ta˜ íingˆ. \q1 \v 26 Co̱ꞌ lajaléngꞌˋ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ i̱ quiʉꞌˊ ta˜ fɨˊ jmɨgüíˋ la jmɨcǿøngꞌ˜ yaaiñ˜ fɨˊ quiniˇ Fidiéeˇ, \q1 jo̱ co̱lɨɨm˜ có̱o̱ꞌ˜ i̱ dseaˋ quie̱ˊ nifɨˊ quíˉiiꞌ ꞌníꞌˋ níiñˉ ꞌnʉˋ, Fíiˋnaaꞌ, \q2 co̱lɨɨng˜guɨ có̱o̱ꞌ˜ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ nɨcaguíinꞌ˜ ꞌnʉˋ do. \m Jo̱ lanab cajmeꞌˊ i̱ dseata˜ Davíꞌˆ do. \p \v 27 ’Jo̱ síiꞌ˜naaꞌ ꞌnʉˋ, Fíiˋnaaꞌ, e lajo̱b calɨ́ˉ mɨ˜ dseata˜ Herodes có̱o̱ꞌ˜guɨ dseata˜ Poncio Pilato caseángꞌˋ rúiñꞌˋ fɨˊ la fɨˊ Jerusalén có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ góoˋnaaꞌ dseaˋ Israel, e cajméerˋ ꞌníꞌˋ níiñˉ Jó̱o̱ꞌˋ Jesús i̱ güeangꞌˆ i̱ jmóoˋ lají̱i̱ꞌ˜ e iing˜ ꞌnʉˋ do i̱ caguíinꞌ˜ do. \v 28 Jo̱ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do nɨcajméerˋ jaléꞌˋ e na, co̱ꞌ lajo̱b sɨꞌíˆ quíiˉ ꞌnʉˋ e nidsijéeˊ jaléꞌˋ e na, jo̱ nɨcalɨtib˜ lana. \v 29 Jo̱guɨ lana, Fíiˋiiꞌ, ꞌnʉˋbɨ dseaˋ nɨnuuꞌˋ jaléꞌˋ e gaˋ e féꞌˋ i̱ dseaˋ do uii˜ quíˉiiꞌ, jo̱baꞌ mɨ́ɨꞌ˜naaꞌ ꞌnʉˋ e nicuǿꞌˆbaꞌ bíˋ jaléngꞌˋ jneaꞌˆ, dseaˋ jmooˉnaaꞌ lají̱i̱ꞌ˜ e iinꞌ˜, e niguiáˆguɨ́ɨꞌ júuˆ quíiꞌˉ e jaˋ ꞌgóꞌˋnaaꞌ. \v 30 Jo̱guɨ jmɨcó̱o̱ꞌˇ jneaꞌˆ có̱o̱ꞌ˜ güeaꞌˆ quíiꞌˉ cajo̱ e quɨ́ɨꞌ˜naaꞌ jmɨɨ˜ nijmiꞌleáangˆnaaꞌ jaléngꞌˋ dseaˋ dséeꞌ˜ jo̱guɨ e nijmóˆnaaꞌ jaléꞌˋ e li˜ jo̱guɨ jaléꞌˋ e quɨ́ɨꞌ˜naaꞌ jmɨɨ˜ laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ Jó̱o̱ꞌˋ Jesús i̱ güeangꞌˆ do. \p Jo̱ jí̱i̱ꞌ˜ lanab lɨ́ɨˊ júuˆ quiáꞌˉ i̱ dseaˋ apóoˆ do e caféiñꞌˋ Fidiéeˇ ie˜ jo̱. \p \v 31 Jo̱ mɨ˜ catóꞌˊ féngꞌˊ i̱ dseaˋ apóoˆ do Fidiéeˇ, dsifɨˊ ladob cajléˉ fɨˊ lɨ˜ sɨseángꞌˊ lajɨɨiñꞌˋ do. Jo̱ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ eáamˊ jmɨcó̱o̱ꞌ˜ quiáꞌrˉ lajɨɨiñˋ e laco̱ꞌ guiarˊ júuˆ quiáꞌˉ Fidiéeˇ fɨˊ ni˜ fɨɨˋ e jaˋ ꞌgóꞌrˋ jí̱i̱ꞌ˜ capíꞌˆ. \s1 Jaléꞌˋ e seaˋ quiáꞌˉ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ lɨ́ɨˊ e røøbˋ quiáꞌrˉ lajɨɨiñˋ \p \v 32 Jo̱ eáamˊ fɨ́ɨngˊ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, jo̱guɨ røøbˋ dseángꞌˉ sɨ́ɨiñˋ jo̱guɨ røøbˋ éerˋ lajaléiñꞌˋ do. Jo̱ jí̱i̱ꞌ˜ jaaiñꞌˋ do jaˋ jmóorˋ e lají̱i̱ꞌ˜ e seaˋ quiáꞌrˉ lɨ́ɨˊ quiáꞌrˉ yaaiñ˜, co̱ꞌ jaléꞌˋ e jo̱ røøbˋ quiáꞌrˉ lajɨɨiñˋ. \v 33 Jo̱guɨ i̱ dseaˋ apóoˆ do eáangˊguɨ nɨseaˋ bíˋ quiáꞌrˉ e guiarˊ júuˆ quiáꞌˉ jial mɨ˜ cají̱ꞌˊtu̱ Fíiˋnaaꞌ Dseaˋ Jmáangˉ mɨ˜ cangɨ́ˋ e cajúiñˉ; jo̱guɨ Fidiéeˇ eáamˊ jmɨcó̱o̱ꞌr˜ lajɨɨngˋ i̱ dseaˋ do có̱o̱ꞌ˜ güeaꞌˆ quiáꞌrˉ. \v 34 Jo̱ lajɨɨmˋ i̱ dseaˋ do seaˋbaꞌ e ꞌnérˉ, co̱ꞌ jaléngꞌˋ i̱ óoˋ uǿˉ o̱si ꞌnʉr˜ é, jo̱baꞌ ꞌnɨ́ɨˋbre e jo̱, jo̱ e cuuˉ e lɨꞌrˋ do fɨˊ jaguóˋ i̱ dseaˋ apóoˆ dob ngɨ́ɨiñˋ. \v 35 Jo̱ íˋguɨb nijméˉ jmáꞌˉjiʉ lajeeˇ lajɨɨiñꞌˋ do lɨ́ꞌˆ jialco̱ꞌ li˜ lɨ́ɨˊ quiáꞌrˉ lajaangˋ lajaamˋbre. \v 36 Jo̱ lajo̱b cajo̱ cajméeˋ jaangˋ dseaˋ Israel i̱ lɨ́ɨngˊ dseaˋ levita i̱ siiˋ Séˆ i̱ niseengˋ fɨˊ co̱o̱ˋ lɨ˜ siiˋ Chipre. Jo̱ i̱ dseaˋ íˋ calɨsírˋ quiáꞌˉ i̱ dseaˋ apóoˆ do Bernabé, e guǿngꞌˋ dseaˋ i̱ jmɨcó̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ rúngꞌˋ; \v 37 jo̱ i̱ dseañʉꞌˋ la niꞌóoˋbre co̱o̱ˋ uǿˉ, jo̱ caꞌnɨ́ɨˋbreꞌ do, jo̱ e cuuˉ e calɨ́ꞌrˉ quiáꞌˉ e uǿˉ e caꞌnɨ́ɨrˋ do, fɨˊ jaguóˋ i̱ dseaˋ apóoˆ dob caguiarˊ lajɨˋ. \c 5 \s1 Dseeˉ e caꞌéeˋ Ananías có̱o̱ꞌ˜ Safira \p \v 1 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋguɨ lajo̱, caꞌnɨ́ɨbˋ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ siiˋ Ananías co̱lɨɨng˜ có̱o̱ꞌ˜ dseamɨ́ˋ quiáꞌrˉ i̱ siiˋ Safira co̱o̱ˋ uǿˉ. \v 2 Jo̱ røøbˋ casɨ́ɨngˉ i̱ dseañʉꞌˋ do có̱o̱ꞌ˜ dseamɨ́ˋ quiáꞌrˉ e caje̱ˊbre có̱o̱ꞌ˜ condseáꞌˉ e cuuˉ e calɨ́ꞌrˉ do, jo̱ dsʉꞌ jí̱i̱ꞌ˜ condseáꞌˉbaꞌ cacuøꞌrˊ i̱ dseaˋ apóoˆ do. \v 3 Jo̱baꞌ lalab casɨ́ꞌˉ Tʉ́ˆ Simón i̱ Ananías do jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Ananías, ¿jialɨꞌˊ cacuǿøꞌ˜ fɨˊ uøꞌˊ e caꞌíˉ fii˜ i̱ ꞌlɨngꞌˆ i̱ siiˋ Satanás fɨˊ oꞌˊ e cajmeeꞌˉ adseaanꞌˋ quiáꞌˉ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ, jo̱guɨ cajé̱ꞌˆ có̱o̱ꞌ˜ condseáꞌˉ e cuuˉ e calɨ́ꞌˉ quiáꞌˉ uǿˉ e caꞌnɨɨꞌ˜ do? \v 4 ¿Su o̱ꞌ quíiꞌˉ e uǿˉ do? Jo̱guɨ mɨ˜ cangɨ́ˋ e caꞌnɨɨꞌ˜, ¿su o̱ꞌ quíiꞌˉ e cuuˉ e calɨ́ꞌˉ do? ¿Jialɨꞌˊ caꞌíˋ oꞌˊ e cajmeeꞌˉ lajo̱? Jo̱ o̱ꞌ jí̱i̱ꞌ˜ có̱o̱ꞌ˜ jneaꞌˆ, dseaˋ apóoˆ, nɨcajmeeꞌˉ adseaanꞌˋ, co̱ꞌ có̱o̱ꞌ˜ Fidiéebˇ dseaˋ nɨcajmeeꞌˉ lajo̱. \p \v 5-6 Jo̱ mɨ˜ calɨ́ˉ núuˉ Ananías e júuˆ jo̱, dsifɨˊ lajo̱b caquɨ́iñꞌˉ jo̱ cajúmˉbre. Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caguilíingˉ tú̱ˉ ꞌnɨˊ mɨ́ɨngꞌ˜ sɨmingꞌˋ, jo̱ caquɨ́iñꞌˋ ꞌmɨꞌˊ i̱ ꞌlɨɨ˜ Ananías do jo̱ cangojéengˋneiñꞌ fɨˊ lɨ˜ caꞌáamˉbreiñꞌ do. Jo̱ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ calɨñiˊ lají̱i̱ꞌ˜ e calɨ́ˉ do ie˜ jo̱ dsíngꞌˉ cafǿiñꞌˊ. \p \v 7 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ ꞌnɨˊ oor˜ lajo̱, caguiéngꞌˉ dseamɨ́ˋ quiáꞌˉ Ananías fɨˊ jo̱, jo̱ jí̱i̱ꞌ˜ jaˋ ñirˊ jaléꞌˋ e nɨcalɨ́ˉ do. \v 8 Jo̱ cajmɨngɨ́ꞌˉ Tʉ́ˆ Simón i̱ dseamɨ́ˋ quiáꞌˉ ꞌlɨɨ˜ Ananías do jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Jméeꞌ˜ jnea˜ júuˆ, ¿su caꞌnɨɨ˜baꞌ e uǿˉ do có̱o̱ꞌ˜ jí̱i̱ꞌ˜ ꞌmóoꞌ˜ e nɨcaféeꞌ˜naꞌ do? \p Jo̱ cañíiˋ i̱ dseamɨ́ˋ do: \p —E jáꞌˉ, lajo̱b calɨ́ˉ, co̱ꞌ caꞌnɨɨ˜baaꞌ có̱o̱ꞌ˜ jí̱i̱ꞌ˜ e ꞌmóoꞌ˜ jo̱. \p \v 9 Jo̱baꞌ casɨ́ꞌˉ Tʉ́ˆ Simón i̱ dseamɨ́ˋ do: \p —¿Jialɨꞌˊ casiing˜naꞌ røøˋ có̱o̱ꞌ˜ dseañʉꞌˋ quíiꞌˉ e cajmeeˉnaꞌ adseaangˋnaꞌ quiáꞌˉ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ? Lana dob nɨjalíingˋ i̱ sɨmingꞌˋ i̱ cangoꞌáangˊ dseañʉꞌˋ quíiꞌˉ do, jo̱guɨ ꞌnʉˋguɨ nijéiñˉ e nidsiꞌáaiñˊ lana. \p \v 10 Jo̱ dsifɨˊ lajo̱b caquɨ́ngꞌˉ i̱ Safira do uii˜ tɨɨˉ Tʉ́ˆ Simón e nɨꞌlɨɨm˜bre. Jo̱ mɨ˜ caguilíingˉ i̱ sɨmingꞌˋ do, nɨꞌlɨɨm˜ i̱ dseamɨ́ˋ do. Jo̱ cangojéemˋbreiñꞌ do fɨˊ lɨ˜ caꞌáaiñꞌˉ jo̱ cataiñꞌˉ cáangˋ e lɨ˜ caꞌángˉ i̱ ꞌlɨɨ˜ dseañʉꞌˋ quiáꞌrˉ do. \v 11 Jo̱ lajɨɨngˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ teáangˉ do ie˜ jo̱ có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ calɨñiˊ jaléꞌˋ e calɨ́ˉ do, eáamˊ cafǿiñꞌˊ. \s1 Jaléꞌˋ e li˜ e quɨ́ɨꞌ˜ dseaˋ apóoˆ jmɨɨ˜ e cajméerˋ \p \v 12 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, jmiguiʉbˊ jaléꞌˋ li˜ e quɨ́ɨꞌ˜ jmɨɨ˜ cajméeˋ i̱ dseaˋ apóoˆ do jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ. Jo̱ lajɨɨmˋ i̱ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ do seáiñꞌˊ fɨˊ guáꞌˉ féꞌˋ quiáꞌˉ dseaˋ Israel lɨ˜ siiˋ Niꞌnʉ́ʉˊ quiáꞌˉ dseata˜ Salomón. \v 13 Dsʉꞌ jí̱i̱ꞌ˜ jaangˋ dseaˋ jiéngꞌˋ jaˋ teáˋ dsíirˊ e nidsitáaiñˉ có̱o̱ꞌ˜ i̱ dseaˋ do doñiˊ faꞌ eáamˊ jmɨꞌgóˋreiñꞌ do. \v 14 Jo̱ lajeeˇ jo̱ ngóoˊ lɨfɨ́ɨmˊ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jángꞌˋ yaang˜ fɨˊ jaguóˋ Dseaˋ Jmáangˉ, do dseañʉꞌˋ jo̱guɨ dseamɨ́ˋ. \v 15 Jo̱ jaléngꞌˋ dseaˋ uǿøiñˋ jaléngꞌˋ dseaˋ dséeꞌ˜ quiáꞌrˉ e dsíiñˋ ni˜ ꞌmaˋ, jo̱ dsijéeiñˋ fɨˊ jee˜ ꞌnʉ́ʉˊ e laco̱ꞌ mɨ˜ ningɨ́ngˉ Tʉ́ˆ Simón fɨˊ jo̱, faꞌ jí̱i̱ꞌ˜ capíꞌˆ i̱ꞌˆ quiáꞌˉbre nitɨ́ˉ lɨ˜ tengꞌˊ jaangˋ gángˉ i̱ dseaˋ dséeꞌ˜ do, jo̱ lajo̱b niꞌleáaiñꞌˉ do. \v 16 Jo̱guɨ fɨ́ɨmˊ dseaˋ i̱ seengˋ fɨˊ jaléꞌˋ fɨɨˋ e téeꞌ˜ quiá̱ꞌˉ Jerusalén dsilíiñˉ fɨˊ jo̱ e jéeiñˋ jaléngꞌˋ dseaˋ dséeꞌ˜ quiáꞌrˉ có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jéeˊ i̱ ꞌlɨngꞌˆ quiáꞌˉ. Jo̱ lajaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do ꞌláamˉbre. \s1 Mɨ˜ cangotáangꞌ˜tu̱ i̱ dseaˋ apóoˆ do fɨˊ dsíiˊ ꞌnʉñíˆ \p \v 17 Jo̱ i̱ dseaˋ mogui˜ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ fii˜ jmidseaˋ quiáꞌˉ dseaˋ Israel có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ Israel i̱ lɨ́ɨngˊ saduceo eáangˊ calɨ́ˉ dsihuɨ́ɨiñˊ quiáꞌˉ i̱ dseaˋ apóoˆ do có̱o̱ꞌ˜ jaléꞌˋ e jmóoiñꞌˋ do. \v 18 Jo̱baꞌ casamꞌˉbre i̱ dseaˋ apóoˆ do, jo̱ catángꞌˋneiñꞌ fɨˊ dsíiˊ ꞌnʉñíˆ quiáꞌˉ fɨ́ˋ. \v 19 Dsʉꞌ lajeeˇ teáaiñꞌ˜ e dsíiˊ ꞌnʉñíˆ dob, casíingˋ Fidiéeˇ jaangˋ ángel quiáꞌrˉ, jo̱ íbˋ i̱ caneáaˊ jnɨ́ˆ quiáꞌˉ e ꞌnʉñíˆ do lajeeˇ uǿøˋ, jo̱ caꞌuǿømˋbre i̱ dseaˋ apóoˆ do, jo̱ mɨfɨ́ɨngˋ casɨ́ꞌˉreiñꞌ do lala: \p \v 20 —Güɨlíingˉtu̱ꞌ fɨˊ dsíiˊ guáꞌˉ féꞌˋ do quíiˉnaꞌ, jo̱ güɨsíiꞌ˜tu̱ꞌ jaléngꞌˋ dseaˋ fɨˊ jo̱ jial laco̱ꞌ nilɨseeiñˋ cøøngˋ có̱o̱ꞌ˜ Fidiéeˇ lata˜. \p \v 21 Jo̱baꞌ mɨ˜ cajneáˉ e jmɨɨ˜ co̱o̱ˋguɨ do, eeˋguɨ cangolíingˆ i̱ dseaˋ apóoˆ do fɨˊ lɨ˜ siꞌˊ e guáꞌˉ féꞌˋ do quiáꞌrˉ, jo̱ cangotáaiñꞌ˜ dsíiˊ, jo̱ canaaiñˋ eꞌrˊ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ caseángꞌˊ fɨˊ jo̱ lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌguɨ ta˜ caquiʉꞌˊ i̱ ángel do. \p Jo̱ lajeeˇ jo̱, i̱ dseaˋ mogui˜ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ fii˜ jmidseaˋ do có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌrˉ i̱ teáangˉguɨ do, catǿꞌrˉ jaléngꞌˋ dseata˜ i̱ quie̱ˊ nifɨˊ quiáꞌˉ dseaˋ Israel. Jo̱ mɨ˜ nɨsɨseáiñꞌˊ lajaléiñꞌˋ do, cahuɨ̱́ꞌˋ ta˜ e nidsitéeˋ i̱ néeˊ ni˜ guáꞌˉ do i̱ apóoˆ i̱ teáangꞌ˜ dsíiˊ ꞌnʉñíˆ do, jo̱ nidsijgeáangˉneiñꞌ e fɨˊ lɨ˜ sɨseángꞌˊ dseaˋ do. \v 22 Dsʉꞌ mɨ˜ caguilíingˉ i̱ dseaˋ néeˊ ni˜ guáꞌˉ i̱ sɨꞌíˆ ngotéeˋ i̱ dseaˋ apóoˆ i̱ teáangꞌ˜ fɨˊ dsíiˊ ꞌnʉñíˆ do, jo̱ mɨ˜ caguilíiñˉ fɨˊ jo̱, joˋ i̱i̱ˋ cadséiñꞌˋ jí̱i̱ꞌ˜ jaangˋ. Jo̱ caquɨmꞌˉbre e quié̱e̱rˋ e júuˆ do fɨˊ quiniˇ i̱ dseaˋ sɨseángꞌˊ do jo̱ lalab casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p \v 23 —Mɨ˜ caguiéˉnaaꞌ, dseángꞌˉ jnɨˊ guiʉ́bˉ jnɨ́ˆ quiáꞌˉ e ꞌnʉñíˆ do, jo̱guɨ i̱ ꞌléeˉ i̱ jmóoˋ íˆ do, dob teáaiñˉ fɨˊ quiniˇ jnɨ́ˆ; dsʉꞌ mɨ˜ caneáˆnaaꞌ, jí̱i̱ꞌ˜ jaangˋ joˋ i̱i̱ˋ seengˋ fɨˊ dsíiˊ jo̱. \p \v 24 Jo̱ mɨ˜ canúuˉ i̱ fii˜ jmidseaˋ do có̱o̱ꞌ˜guɨ dseaˋ mogui˜ i̱ fii˜ i̱ néeˊ ni˜ guáꞌˉ féꞌˋ do e júuˆ jo̱, jo̱baꞌ canaaiñˋ sɨ́ɨiñˋ e˜ nidsijéeˊ quiáꞌrˉ có̱o̱ꞌ˜ i̱ dseaˋ góorˋ do. \v 25 Jo̱ lajeeˇ jo̱, co̱o̱ˋ caguiébˉ jaangˋ dseaˋ i̱ quie̱ˊ júuˆ e fɨˊ lɨ˜ sɨseángꞌˊ dseaˋ do, jo̱ lalab casɨ́ꞌrˉ dseaˋ íˋ: \p —I̱ dseaˋ i̱ cateángꞌˊ ꞌnʉ́ꞌˋ ꞌnʉñíˆ do, dob nɨteáaiñꞌ˜ fɨˊ dsíiˊ sɨnʉ́ʉˆ guáꞌˉ féꞌˋ quíiˉnaꞌ lana e eˊtu̱r. \p \v 26 Jo̱baꞌ cangolíingˆ i̱ fii˜ néeˊ ni˜ guáꞌˉ do có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌrˉ e cangoꞌnéemꞌˇbreiñꞌ do. Jo̱ mɨ˜ cadséngꞌˋneiñꞌ do, jaˋ eeˋ cajmeáiñꞌˋ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ, co̱ꞌ ꞌgóꞌˋbre fɨng casɨꞌlóꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ teáangꞌ˜ do cu̱u̱˜ írˋ. \v 27 Jo̱ catǿˉbreiñꞌ do fɨˊ lɨ˜ sɨseángꞌˊ i̱ dseata˜ i̱ quie̱ˊ nifɨˊ quiáꞌˉ dseaˋ Israel. Jo̱ mɨ˜ caguilíiñˋ fɨˊ jo̱, lalab casɨ́ꞌˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ mogui˜ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ fii˜ jmidseaˋ do írˋ: \p \v 28 —Jneaꞌˆ nɨcaté̱ꞌˆbaaꞌ føꞌˊ quíiˉnaꞌ jéengˊguɨ e joˋ niꞌéꞌˆnaꞌ jaléngꞌˋ dseaˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ i̱ dseaˋ góoˋnaaꞌ i̱ siiˋ Jesús do, jo̱ jǿøˉnaꞌ lana e fɨˊ latøømˉ fɨɨˋ Jerusalén nɨcaguiáˆnaꞌ e júuˆ jo̱, jo̱guɨ la quie̱ˊguɨ jneaꞌˆ iing˜naꞌ cuǿꞌˆnaꞌ dseeˉ cuaiñ˜ quiáꞌˉ e cajngaꞌˊ dseaˋ quiáꞌˉ i̱ Jesús do. \p \v 29 Jo̱baꞌ cañíiˋ Tʉ́ˆ Simón có̱o̱ꞌ˜ i̱ apóoˆ caguiaangˉguɨ do, jo̱ cajíñꞌˉ casɨ́ꞌrˉ i̱ dseaˋ góorˋ i̱ sɨseángꞌˊ do: \p —Laniingˉguɨ eáangˊ ꞌnéˉ e jmitíˆnaaꞌ jaléꞌˋ ta˜ quiʉꞌˊ Fidiéeˇ laco̱ꞌguɨ e nijmitíˆnaaꞌ ta˜ quiʉꞌˊ jaléngꞌˋ dseaˋ jmɨgüíˋ. \v 30 Co̱ꞌ i̱ Fidiéeˇ i̱ jmiféngꞌˊ ꞌlɨɨ˜ dseaˋ cǿøngꞌ˜ quíˉnaaꞌ do, dseaˋ íˋbingꞌ cajméeˋ e cají̱ꞌˊtu̱ Jesús, i̱ dseaˋ góoˋnaaꞌ i̱ cajngangꞌˊnaꞌ fɨˊ dseꞌˋ crúuˆ do. \v 31 Jo̱guɨ Fidiéeˇ nɨcaseángꞌˊneiñꞌ do, jo̱guɨ nɨcaguiéeiñˋ lɨ́ꞌˉ lɨˊ dséeˊ laco̱ꞌ guiiñ˜ ꞌñiaꞌrˊ, jo̱guɨ nɨcacuøꞌˊreiñꞌ do ta˜ e nicá̱rˋ nifɨˊ quiáꞌˉ dseaˋ jmɨgüíˋ, jo̱guɨ e leáiñˉ dseaˋ jee˜ jaléꞌˋ dseeˉ quiáiñꞌˉ. Jo̱guɨ cajméeˋ Fidiéeˇ lajo̱ e laco̱ꞌ niquɨ́ꞌˉ jíingꞌˇ yee˜naaꞌ fɨˊ quinirˇ, jneaa˜aaꞌ dseaˋ lɨ́ɨˊɨɨꞌ dseaˋ Israel, jo̱ lajo̱baꞌ niꞌíiñˉ dseeˉ quíˉiiꞌ. \v 32 Jo̱ neb˜ jneaꞌˆ guiʉ́ˉ laꞌuiing˜ e júuˆ jo̱ lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌguɨ la ñiˊ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ cajo̱, jo̱ e Jmɨguíˋ jo̱ e nɨcacuøꞌˊ Fidiéeˇ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ nʉ́ʉꞌ˜ júuˆ quiáꞌrˉ. \p \v 33 Jo̱ mɨ˜ canúuˉ i̱ dseaˋ Israel i̱ sɨseángꞌˊ do lají̱i̱ꞌ˜ júuˆ quiáꞌˉ i̱ dseaˋ góorˋ Tʉ́ˆ Simón do, dsifɨˊ ladob calɨguíiñˉ jo̱ cartɨˊ mɨ˜ iiñ˜ nijngámꞌˉbreiñꞌ do. \v 34 Dsʉꞌ jee˜ i̱ dseata˜ i̱ sɨseángꞌˊ do niquiéengˋ jaangˋ dseaˋ Israel i̱ lɨ́ɨngˊ dseaˋ fariseo i̱ siiˋ Gamaliel, jo̱ lɨ́ɨiñˊ jaangˋ tɨfaꞌˊ quiáꞌˉ júuˆ quiʉꞌˊ ta˜ quiáꞌˉ dseaˋ góorˋ, jo̱ eáamˊ jmɨꞌgóˋ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ tɨfaꞌˊ do. Jo̱ i̱ tɨfaꞌˊ do caró̱o̱rˉ lɨ˜ guiiñ˜ jo̱ caquiʉꞌrˊ ta˜ e caꞌuøøngˋtea i̱ dseaˋ apóoˆ do e lɨ˜ sɨseáiñꞌˊ do. \v 35 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, i̱ tɨfaꞌˊ fariseo do casɨ́ꞌrˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ sɨseángꞌˊ do ie˜ jo̱, jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Dseaˋ góoˋnaaꞌ dseaˋ Israel, ñiing˜ óoˊnaꞌ có̱o̱ꞌ˜ jaléꞌˋ e ɨˊ óoˊnaꞌ nijmeeˉnaꞌ có̱o̱ꞌ˜ i̱ dseaˋ góoˋnaaꞌ na. \v 36 Té̱e̱ˊ óoˊnaꞌ ie˜ nɨngóoˊjiʉ do caseáangˋ i̱ dseañʉꞌˋ i̱ siiˋ Teudas do teáˋ ꞌñiaꞌrˊ e jíñꞌˉ e lɨ́ɨiñˊ jaangˋ dseaˋ laniingˉ, jo̱ fɨ́ɨmˊ dseaˋ calɨgǿiñˋ lɨ́ꞌˆ lɨˊ quiʉ̱́ˋ ciento dseaˋbingꞌ cangotáangˉ có̱o̱ꞌr˜ ie˜ jo̱. Dsʉꞌ cajngamꞌˊ dseaˋ i̱ Teudas do mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, jo̱guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌrˉ casojǿmˉbingꞌ do, jo̱ jí̱i̱ꞌ˜ jo̱ cadséngˉ quiáꞌrˉ. \v 37 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋguɨ lajo̱, co̱o̱ˋ jmɨɨ˜ e calɨꞌíingˆ dseaˋ, caró̱o̱ˉ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ siiˋ Judas i̱ seengˋ fɨˊ Galilea i̱ cajíngꞌˉ e lɨ́ɨiñˊ jaangˋ dseaˋ laniingˉ; jo̱ fɨ́ɨmˊ dseaˋ calɨ́ꞌrˉ i̱ calɨgǿngˋ ie˜ jo̱. Dsʉꞌ mɨ˜ cangɨ́ˋguɨ lajo̱, dseabˋ cajngaꞌˊ quiáꞌrˉ cajo̱, jo̱guɨ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ quiáꞌrˉ do casojǿmˉbiñꞌ do cajo̱. \v 38 Jo̱baꞌ fɨ́ɨˉ jnea˜ ꞌnʉ́ꞌˋ e tiúungˊnaꞌ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ na, jo̱ jaˋ quɨ́ngꞌˋnaꞌ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ có̱o̱ꞌr˜. Co̱ꞌ faco̱ꞌ e júuˆ la quiáꞌˉ lají̱i̱ꞌ˜ yaang˜ dseaˋ jmɨgüíˋ, cuǿømˋbɨ ningɨ́ngˉ. \v 39 Dsʉꞌ song e júuˆ la e quiáꞌˉ Fidiéeˇ, jo̱baꞌ jaˋ quɨ́ꞌˉ jmɨɨ˜ nilíꞌˋ ꞌnʉ́ꞌˋ e niꞌíing˜naꞌ. Jo̱baꞌ fɨ́ɨˉɨ ꞌnʉ́ꞌˋ e ñiim˜ óoˊnaꞌ, jo̱ jieˊ mɨ˜ jmeeˉnaꞌ e teáangˉnaꞌ gaˋ uii˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ. \p Jo̱ mɨ˜ calɨ́ˉ e féꞌˋ i̱ tɨfaꞌˊ Gamaliel do e júuˆ jo̱, caꞌímˉ i̱ dseaˋ do júuˆ. \v 40 Jo̱ catǿbꞌˉtu̱r i̱ dseaˋ apóoˆ do caléꞌˋ catú̱ˉ fɨˊ lɨ˜ sɨseángꞌˊ i̱ dseaˋ fɨ́ɨngˊ do; jo̱ mɨ˜ nɨteáaiñꞌ˜ do, jo̱ cabǿøngˉneiñꞌ jo̱guɨ caꞌɨ́ɨˉtu̱r ꞌgooˋ quiáiñꞌˉ do e joˋ niguiáˉguɨiñꞌ do júuˆ quiáꞌˉ i̱ Jesús do. Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, jo̱guɨbaꞌ caleáangˋneiñꞌ do. \v 41 Jo̱ caꞌuøømˋ i̱ dseaˋ apóoˆ do e fɨˊ jo̱ e iáangˋ dsíirˊ, co̱ꞌ Fidiéeˇbingꞌ i̱ nɨcacuøˊ írˋ e laco̱ꞌ nidsingɨ́ɨiñˉ iihuɨ́ɨˊ uíiꞌ˜ Jesús. \v 42 Jo̱ canaangˋtu̱ i̱ dseaˋ apóoˆ do e eꞌrˊ jaléngꞌˋ dseaˋ júuˆ quiáꞌˉ Jesús laco̱o̱ˋ jmɨɨ˜, jo̱guɨ guiarˊ jaléꞌˋ e júuˆ do fɨˊ dsíiˊ sɨnʉ́ʉˆ guáꞌˉ féꞌˋ quiáꞌˉ dseaˋ Israel e siꞌˊ fɨˊ Jerusalén jo̱guɨ lajo̱bɨ lacaangˋ fɨˊ sɨnʉ́ʉˆ quiáꞌˉ dseaˋ cajo̱. \c 6 \s1 Mɨ˜ caꞌnáaiñˉ guiángˉ dseaˋ i̱ nijmɨcó̱o̱ꞌ˜ quiáꞌˉ e nilíˋ guiéeˆ jaléꞌˋ e ꞌnéˉ \p \v 1 Jo̱ ie˜ jo̱, eáamˊ ngofɨ́ɨngˊ dseaˋ i̱ jángꞌˋ yaang˜ fɨˊ jaguóˋ Dseaˋ Jmáangˉ; jo̱baꞌ i̱ dseaˋ i̱ féꞌˋ jmíiˊ griego canaaiñˋ jmiquímꞌˉ dsíirˊ quiáꞌˉ i̱ dseaˋ Israel i̱ féꞌˋ jmíiˊ hebreo, jo̱ féꞌrˋ e jaléngꞌˋ dseamɨ́ˋ griego i̱ ꞌnɨ́ɨˉ jaˋ íñꞌˋ røøˋ lají̱i̱ꞌ˜ e ngɨ́ɨiñˋ e ꞌnérˉ laco̱o̱ˋ jmɨɨ˜. \v 2 Jo̱baꞌ caseángꞌˋ i̱ dseaˋ guitúungˋ do lajaléngꞌˋ dseaˋ i̱ nɨlɨ́ɨngˊ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ jo̱ casɨ́ꞌˉreiñꞌ do jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Jaˋ dseengˋ e jneaꞌˆ nitʉ́ˆnaaꞌ e guiaˋnaaꞌ júuˆ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e laco̱ꞌ nijmóˆnaaꞌ guiéeˆ lají̱i̱ꞌ˜ e sɨꞌíˆ niñíingˋnaꞌ. \v 3 Jo̱baꞌ fɨ́ɨˉɨ ꞌnʉ́ꞌˋ, dseaˋ rúꞌˋnaaꞌ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, ꞌnéengˋ rúngꞌˋnaꞌ lajeeˇ laꞌóꞌˋ yaang˜naꞌ guiángˉ dseañʉꞌˋ i̱ laꞌóꞌˋ nɨcuíingˋ rúngꞌˋnaꞌ røøˋ có̱o̱ꞌ˜ jo̱guɨ nɨngángꞌˋnaꞌ quiáꞌˉ rúngꞌˋnaꞌ jo̱guɨ i̱ laꞌóꞌˋ nɨjmɨcó̱o̱ꞌ˜ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ quíiˉnaꞌ. Jo̱baꞌ dseaˋ íˋbingꞌ niguiáˆnaꞌ ni˜ e ta˜ jmóoˋ guiéeˉ na. \v 4 Jo̱ jneaꞌˆ nijmóˆbɨ́ɨꞌ ta˜ féngꞌˊ Fidiéeˇ jo̱guɨ ta˜ guiaˊ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ lajeeˇ jo̱ cajo̱. \p \v 5 Jo̱ lajɨɨmˋ i̱ dseaˋ do casɨ́ɨiñˉ røøˋ ie˜ jo̱. Jo̱baꞌ caꞌnáaiñˉ Tée˜, jaangˋ dseañʉꞌˋ Israel i̱ jáꞌˉ lɨ́ɨngˋ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ carˋ ngocángˋ dsíirˊ jo̱guɨ i̱ jéeˊ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ quiáꞌˉ, có̱o̱ꞌ˜guɨ Lii˜ có̱o̱ꞌ˜guɨ Prócoro có̱o̱ꞌ˜guɨ Nicanor có̱o̱ꞌ˜guɨ Timón, jo̱guɨ Pármenes jo̱guɨ có̱o̱ꞌ˜ Nicolás, jaangˋ i̱ niseengˋ fɨˊ Antioquía, jo̱ i̱ dseaˋ íˋ nɨcaquɨ́ꞌˉ jíngꞌˋ ꞌñiaꞌrˊ e laco̱ꞌ nɨcaꞌuíiñˉ dseaˋ Israel. \v 6 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, cangosíngꞌˋ yaaiñ˜ fɨˊ lɨ˜ teáangˉ dseaˋ apóoˆ, jo̱ íˋguɨbingꞌ camɨꞌˊ Fidiéeˇ uii˜ quiáiñꞌˉ do, jo̱guɨ mɨfɨ́ɨngˋ caquidsirˊ guóorˋ moguiñꞌ˜ lajaangˋ lajaaiñꞌˋ e laco̱ꞌ cuøˊ li˜ e caꞌíñꞌˋ e ta˜ do. \p \v 7 Jo̱ lajo̱b ngóoˊ niꞌˊ júuˆ quiáꞌˉ Fidiéeˇ, jo̱guɨ ngóoˊ dsifɨ́ɨmˊbɨ i̱ dseaˋ i̱ jángꞌˋ yaang˜ fɨˊ jaguóˋ dseaˋ do fɨˊ Jerusalén. Jo̱ jɨˋguɨ i̱ fɨ́ɨmˊ jmidseaˋ Israel íñꞌˋ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ ie˜ jo̱. \s1 Mɨ˜ casaiñꞌˉ Tée˜ \p \v 8 Jo̱ co̱ꞌ eáamˊ ꞌgøngꞌˊ i̱ Tée˜ do laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ güeaꞌˆ ꞌgøngꞌˊ quiáꞌˉ Fidiéeˇ, jo̱baꞌ jmóoˋbre jaléꞌˋ e quɨ́ɨꞌ˜ jmɨɨ˜ jo̱guɨ jaléꞌˋ e li˜ fɨˊ jee˜ dseaˋ seengˋ fɨˊ jo̱. \v 9 Jo̱ co̱o̱ˋ jmɨɨ˜ fɨ́ɨmˊ dseaˋ Israel dseaˋ góoˋ i̱ Tée˜ do canaangˋ jmiquíngꞌˉ dsíirˊ có̱o̱iñꞌ˜ do, jo̱ i̱ dseaˋ Israel i̱ fɨ́ɨngˊ do quiéengˋ i̱ lɨ́ɨngˊ dseaˋ i̱ teáangꞌ˜ jee˜ ꞌléꞌˋ e siiˋ Liberto co̱lɨɨng˜ có̱o̱ꞌ˜ dseaˋ i̱ seengˋ fɨˊ Cirene có̱o̱ꞌ˜guɨ fɨˊ Alejandría, jo̱guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ seengˋ lɨ˜ se̱ꞌˊ Cilicia có̱o̱ꞌ˜guɨ lɨ˜ se̱ꞌˊ Asia cajo̱. \v 10 Jo̱ jaléngꞌˋ dseaˋ íˋbingꞌ canaangˋ jmiquíngꞌˉ dsíiˊ có̱o̱ꞌ˜ i̱ Tée˜ do, dsʉꞌ jaˋ líꞌˋguɨr faꞌ e røøˋ nicǿngˉ júuˆ quiáꞌrˉ có̱o̱ꞌ˜ i̱ Tée˜ do, co̱ꞌ eáamˊ tɨɨiñꞌˋ do laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ. \v 11 Jo̱baꞌ i̱ dseaˋ íˋ caꞌnáaiñˉ dseaˋ ꞌléengꞌ˜ i̱ nijméˉ dseeˉ uii˜ quiáiñꞌˉ do e laco̱ꞌ nicuǿꞌrˉ dseeˉ i̱ Tée˜ do e féiñꞌˋ do jmangꞌˉ júuˆ gaˋ uii˜ quiáꞌˉ Moi˜ jo̱guɨ uii˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ cajo̱. \v 12 Jo̱ lajo̱b calɨ́ˉ, júuˆ jo̱b teáˋ casá̱ꞌˉ jaléngꞌˋ dseaˋ Israel i̱ seengˋ fɨˊ do co̱lɨɨng˜ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ cǿøngꞌ˜ quiáꞌrˉ có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ tɨfaꞌˊ quiáꞌˉ júuˆ quiʉꞌˊ ta˜ quiáꞌrˉ, jo̱ jmangꞌˉ i̱ calɨ́ˉ ꞌníꞌˋ níimˉ i̱ Tée˜ do. Jo̱guɨ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ Israel do casamꞌˉbre Tée˜ jo̱ caguijeáaiñˆ fɨˊ quiniˇ jaléngꞌˋ dseata˜ i̱ quie̱ˊ nifɨˊ quiáꞌrˉ. \v 13 Jo̱ mɨ˜ caguilíiñˋ fɨˊ jo̱, dob nɨteáangˉ dseaˋ i̱ nɨsɨꞌneaangˇ i̱ niféꞌˋ gaˋ uii˜ quiáꞌˉ Tée˜, \v 14 jo̱ lalab cajíngꞌˉ i̱ dseaˋ do: \p —Nɨcanʉ́ˆnaaꞌ e féꞌˋ i̱ Tée˜ do cuaiñ˜ quiáꞌˉ Jesús i̱ seengˋ fɨˊ Nazaret e niꞌíimˉbre guáꞌˉ féꞌˋ quíˉnaaꞌ e siꞌˊ fɨˊ Jerusalén, jo̱guɨ e nijmɨsɨ́ɨiñˉ jaléꞌˋ e quɨ́ꞌˉ tɨ́ɨˋnaaꞌ jmooˉnaaꞌ e caséeˊ Moi˜ do e ꞌnéˉ jmitíˆnaaꞌ. \p \v 15 Jo̱ i̱ dseata˜ Israel do có̱o̱ꞌ˜guɨ i̱ dseaˋ i̱ neáangˊ do ie˜ jo̱, mɨ˜ cajǿøiñˉ Tée˜, jo̱ cangángˉneiñꞌ do e lɨ́ɨˊ niñꞌ˜ laco̱ꞌ lɨ́ɨˊ ni˜ jaangˋ ángel i̱ casíingˋ Fidiéeˇ. \c 7 \s1 Mɨ˜ cajmɨꞌǿngꞌˋ ꞌñiaꞌˊ Tée˜ có̱o̱ꞌ˜ layaang˜ júuˆ \p \v 1 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, i̱ dseaˋ mogui˜ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ fii˜ jmidseaˋ quiáꞌˉ dseaˋ Israel do cajmɨngɨ́ꞌrˉ i̱ dseaˋ góorˋ Tée˜ do song e jábꞌˉ lají̱i̱ꞌ˜ júuˆ e nɨcanúurˉ féꞌˋ dseaˋ uii˜ quiáiñꞌˉ do. \v 2 Jo̱baꞌ cañíiˋ Tée˜ quiáꞌˉ i̱ dseaˋ mogui˜ fii˜ jmidseaˋ do jo̱ casɨ́ꞌˉreiñꞌ lala: \p —Nʉ́ʉˉnaꞌ júuˆ quiéˉe, dseaˋ cǿøngꞌ˜ quíˉiiꞌ jo̱guɨ dseaˋ rúꞌˋnaaꞌ dseaˋ lɨ́ɨˊɨɨꞌ dseaˋ Israel. Cajmijnéemˋ ꞌñiaꞌˊ Fidiéeˇ quíˉiiꞌ i̱ laniingˉ ꞌgøngꞌˊ do fɨˊ quiniˇ ꞌlɨɨ˜ yʉ́ʉꞌ˜ quíˉiiꞌ Abraham malɨɨ˜guɨ eáangˊ lajeeˇ e cateáangˋ ꞌlɨɨ˜ yʉ́ʉꞌ˜ do fɨˊ Mesopotamia lajeeˇ e nʉ́ꞌˉguɨ nidsérˉ e nidsigüeárˋ fɨˊ Harán. \v 3 Jo̱ lalab casɨ́ꞌˉ Fidiéeˇ dseaˋ íˋ ie˜ jo̱: “Tʉ́ʉˊ góoꞌˋ có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ sɨjú̱ꞌˆ, jo̱ niguóꞌˆ fɨˊ guóoꞌ˜ uǿˉ lɨ˜ niꞌéeˆe ꞌnʉˋ.” \p \v 4 ’Jo̱ lajo̱b cajméeˋ ꞌlɨɨ˜ yʉ́ʉꞌ˜ quíˉiiꞌ Abraham, cagüɨꞌɨ́ɨˊbre e fɨˊ Caldea do jo̱ fɨˊ dob cangogüeárˋ fɨˊ Harán. Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, cajúmˉ tiquiáꞌrˆ. Jo̱ Fidiéebˇ catǿˉ quiáꞌˉ i̱ Abraham do fɨˊ Canaán fɨˊ lɨ˜ néeˊ jneaa˜aaꞌ lana. \v 5 Dsʉꞌ jaˋ cacuøꞌˊ Fidiéeˇ dseaˋ íˋ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ uǿˉ ie˜ jo̱. Jo̱ Fidiéeˇ casɨ́ꞌrˉ ꞌlɨɨ˜ yʉ́ʉꞌ˜ Abraham e nicuǿꞌˉbre dseaˋ sɨju̱ˇ dseaˋ do e uǿˉ do, nañiˊ faꞌ jí̱i̱ꞌ˜ jaangˋ jó̱o̱ˊ ꞌlɨɨ˜ yʉ́ʉꞌ˜ Abraham jaˋ mɨˊ seengˋ ie˜ jo̱. \v 6 Jo̱guɨ casɨ́ꞌˉbɨ Fidiéeˇ i̱ Abraham do e jaléngꞌˋ dseaˋ Israel i̱ lɨ́ɨngˊ dseaˋ áangˊ quíˉnaaꞌ nidsilíiñˉ e nigüeárˋ e lɨ́ɨiñˊ dseaˋ fɨɨˋ jiéꞌˋ fɨˊ co̱o̱ˋ ni˜ guóoꞌ˜ uǿˉ e néeˊ huí̱i̱ˉ. Jo̱ fɨˊ jo̱b nijméiñꞌˉ do ta˜ laco̱ꞌ dseaˋ sɨꞌnɨɨngˇ jo̱guɨ gabˋ nidsingɨ́ɨiñˉ do lajeeˇ quiʉ̱́ˋ ciento ji̱i̱ˋ. \v 7 Jo̱ casɨ́ꞌˉbɨguɨ Fidiéeˇ i̱ Abraham do jo̱ cajíñꞌˉ: “Jnea˜ nicuǿøˆø iihuɨ́ɨˊ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ nijmeángꞌˋ ta˜ jaléngꞌˋ dseaˋ quiéˉe e lɨiñꞌˊ do dseaˋ sɨꞌnɨɨngˇ. Jo̱ mɨ˜ ningɨ́ˋ jo̱, niꞌuǿmˋ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ quiéˉe do fɨˊ jo̱, jo̱ jaléngꞌˋ íˋ nijmérˉ lají̱i̱ꞌ˜ e iim˜baa e fɨˊ guóoꞌ˜ uǿˉ na.” Jo̱ lanab casɨ́ꞌˉ Fidiéeˇ i̱ Abraham do ie˜ jo̱. \p \v 8 ’Jo̱ Fidiéeˇ cacuøꞌrˊ júuˆ ꞌlɨɨ˜ yʉ́ʉꞌ˜ Abraham, jo̱ catɨguaˇ júuˆ e tó̱o̱ˋ li˜ fɨˊ ngúuˊ táangˋ lají̱i̱ꞌ˜ yʉ̱ʉ̱ˋ sɨñʉʉˆ e laco̱ꞌ cuøˊ li˜ e Fidiéebˇ lɨ́ɨngˊ Diée˜ quiáꞌrˉ, jo̱ lajo̱b ta˜ caquiʉꞌˊ Fidiéeˇ quiáꞌˉ ꞌlɨɨ˜ yʉ́ʉꞌ˜ Abraham e nijmiti˜bre e jo̱. Jo̱baꞌ mɨ˜ tɨˊ lɨ˜ calɨséngˋ jaangˋ jiuung˜ sɨñʉʉˆ quiáꞌrˉ i̱ calɨsíˋ Isáaˊ, jo̱ caté̱e̱ˋbre li˜ fɨˊ ngúuˊ táaiñꞌˋ do mɨ˜ cadsíñˉ jñiáˉ jmɨɨ˜ lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌ ta˜ cahuɨ̱́ꞌˋ quiáꞌrˉ. Jo̱guɨ lajo̱b cajméeˋ i̱ Isáaˊ do mɨ˜ calɨséngˋ jaangˋ jó̱o̱rˊ sɨñʉʉˆ i̱ calɨsíˋ Jacóoˆ, jo̱guɨ lajo̱b cajméeˋ Jacóoˆ cajo̱ có̱o̱ꞌ˜ lajɨˋ guitúungˋ jó̱o̱rˊ sɨñʉʉˆ i̱ calɨséngˋ quiáꞌrˉ. Jo̱ i̱ guitúungˋ dseañʉꞌˋ íbˋ lɨ́ɨˊ tiquiáꞌˆ lajɨˋ guitu̱ˊ ꞌléꞌˋ dseaˋ Israel i̱ lɨ́ɨngˊ dseaˋ áangˊ quíˉiiꞌ do. \p \v 9 ’Jo̱ co̱ꞌ jaléngꞌˋ i̱ jó̱o̱ˊ Jacóoˆ i̱ lɨ́ɨngˊ dseaˋ áangˊ quíˉiiꞌ do calɨ́ˉ dsihuɨ́ɨmˊbre quiáꞌˉ i̱ rúiñꞌˋ i̱ siiˋ Séˆ do, jo̱baꞌ caꞌnɨ́ɨmˋbreiñꞌ do có̱o̱ꞌ˜ dseaˋ i̱ seengˋ fɨˊ Egipto, jo̱ i̱ dseaˋ íˋ fɨˊ jo̱b cajéengˋneiñꞌ. Jo̱ dsʉꞌ eáamˊ cajmɨcó̱o̱ꞌ˜ Fidiéeˇ quiáꞌˉ i̱ Séˆ do, \v 10 jo̱ caleáamˋbreiñꞌ do jee˜ jaléꞌˋ iihuɨ́ɨˊ e sɨꞌíˆ e nidsingɨ́ɨiñꞌˉ do, jo̱guɨ cacuøꞌˊreiñꞌ do e tɨɨmˋbiñꞌ eáangˊ, jo̱guɨ cajméerˋ e guiʉ́bˉ caꞌéeˋ i̱ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ quiáꞌˉ Egipto có̱o̱ꞌr˜, jo̱guɨ cacuøꞌˊreiñꞌ co̱o̱ˋ ta˜ e lɨ́ɨiñꞌˊ do dseaˋ nʉꞌluu˜ quiáꞌˉ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ e fɨˊ Egipto do, jo̱guɨ e néeˊ niñꞌ˜ do fɨˊ ꞌnʉ˜ i̱ dseata˜ féngꞌˊ do có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ jmóoˋ ta˜ fɨˊ jo̱. \p \v 11 ’Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, cajáˉ ji̱i̱ˋ ooˉ fɨˊ latøøngˉ Egipto có̱o̱ꞌ˜guɨ fɨˊ Canaán, jo̱ eáamˊ iihuɨ́ɨˊ cangongɨ́ɨngˉ dseaˋ cǿøngꞌ˜ quíˉnaaꞌ co̱ꞌ joˋ seaˋ e nidǿꞌrˉ. \v 12 Dsʉꞌ mɨ˜ calɨñiˊ i̱ Jacóoˆ do e seabˋ mɨcuɨꞌieeˋ fɨˊ Egipto, jo̱baꞌ fɨˊ jo̱b casíiñˋ jaléngꞌˋ jó̱o̱rˊ i̱ lɨ́ɨngˊ dseaˋ áangˊ quíˉiiꞌ do. Jo̱ e jo̱b laꞌuii˜ ya̱ꞌˊ e cangolíiñꞌˆ do fɨˊ Egipto. \p \v 13 ’Jo̱ mɨ˜ cangolíingˉtu̱ i̱ jó̱o̱ˊ Jacóoˆ fɨˊ Egipto e catɨ́ˋ tú̱ˉ ya̱ꞌˊ, jo̱guɨbaꞌ cajméeˋ Séˆ júuˆ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ íˋ e rúiñꞌˋ dseaˋ ngáangꞌ˜ có̱o̱ꞌ˜bre lɨiñꞌˊ do. Jo̱ lajo̱b calɨñiˊ i̱ dseata˜ Egipto do e dseaˋ Israel lɨ́ɨngˊ Séˆ laco̱ꞌguɨ jneaa˜aaꞌ. \v 14 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caquiʉꞌˊ Séˆ ta˜ e nidséˉ tiquiáꞌrˆ Jacóoˆ co̱lɨɨng˜ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ sɨnʉ́ʉˆ quiáꞌrˉ fɨˊ lɨ˜ guiing˜ dseaˋ do fɨˊ Egipto. Jo̱ lɨ́ꞌˆ lajeeˇ lajɨɨiñˋ laꞌóꞌˋ cangolíiñˆ fɨˊ jo̱ tíiˊbre setenta y cinco. \p \v 15 ’Jo̱ lajo̱b cajméeˋ Jacóoˆ, cangogüeáˋbre fɨˊ Egipto có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ sɨnʉ́ʉˆ quiáꞌrˉ. Jo̱ fɨˊ jo̱b cajúiñˉ, jo̱ fɨˊ jo̱bɨ cajo̱ cajúngˉ jaléngꞌˋ dseaˋ áangˊ quíˉnaaꞌ. \v 16 Jo̱ jaléꞌˋ móoˋ teáangꞌ˜ i̱ Jacóoˆ do cangocó̱o̱rˋ fɨˊ Siquem lɨ˜ se̱ꞌˊ Canaán, jo̱ caꞌóorˉ fɨˊ dsíiˊ tóˋ é̱e̱ˋ lɨ˜ caláˉ ꞌlɨɨ˜ yʉ́ʉꞌ˜ Abraham quiáꞌˉ jaangˋ i̱ calɨsíˋ Hamor e fɨˊ Siquem do. \p \v 17 ’Jo̱ mɨ˜ nɨjaquiéengˊ e nijmiti˜ Fidiéeˇ lají̱i̱ꞌ˜ júuˆ e cacuøꞌrˊ ꞌlɨɨ˜ yʉ́ʉꞌ˜ quíˉiiꞌ Abraham lamɨ˜ jéengˊguɨ eáangˊ, jo̱ eáamˊ nɨcangofɨ́ɨngˉ dseaˋ áangˊ quíˉiiꞌ dseaˋ Israel e fɨˊ Egipto do. \v 18 Jo̱ ie˜ jo̱ mɨ˜ caguáˋ jaangˋguɨ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ i̱ caquiʉꞌˊ ta˜ e fɨˊ Egipto do, jo̱ i̱ dseata˜ íˋ joˋ calɨcuíiñˋ Séˆ. \v 19 Jo̱ i̱ dseata˜ íˋ, eáamˊ gaˋ caꞌéerˋ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ góoˋnaaꞌ dseaˋ Israel, jo̱guɨ caquiʉꞌˊ i̱ dseata˜ do ta˜ e ꞌnéˉ nitiúuiñꞌˉ do jaléngꞌˋ yʉ̱ʉ̱ˋ sɨñʉʉˆ quiáꞌrˉ e laco̱ꞌ nijúuiñꞌˉ do. \p \v 20 ’Jo̱ ie˜ jo̱b cajo̱ cangáangꞌ˜ i̱ yʉ̱ʉ̱ˋ sɨñʉʉˆ Moi˜ do, jo̱ eáamˊ iáangˋ dsíiˊ Fidiéeˇ có̱o̱ꞌ˜ i̱ yʉ̱ʉ̱ˋ do. Jo̱ sejmiiˋbiñꞌ do cajmɨcuó̱o̱ˋ quiáꞌrˉ lajeeˇ gaangˋ sɨꞌˋ. \v 21 Jo̱ co̱o̱bˋ mɨ˜ catɨ́ˋ íꞌˋ e ꞌnéˉ nitiúuiñˉ i̱ yʉ̱ʉ̱ˋ do quiáꞌrˉ, jo̱baꞌ cangotiúumˇbre. Jo̱ jaangˋ sɨmɨ́ˆ quiáꞌˉ i̱ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ Egipto do, íbˋ cadséngꞌˋ i̱ yʉ̱ʉ̱ˋ do, jo̱ catǿˉbre fɨˊ quiáꞌrˉ, jo̱ cajmɨcuáangˋneiñꞌ do lafaꞌ jó̱o̱ˊbre. \v 22 Jo̱ mɨ˜ cacuaiñꞌˉ do, calɨtɨ́mˋbre lají̱i̱ꞌ˜ e tɨɨngˋ dseaˋ egipcio, jo̱guɨ eáamˊbɨ ꞌgøiñꞌˊ cajo̱ e tɨɨiñˋ jaléꞌˋ júuˆ có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléꞌˋ e jmóoˋ dseaˋ do cajo̱. \p \v 23 ’Jo̱ mɨ˜ cadsíꞌˉ i̱ Moi˜ i̱ lɨ́ɨngˊ dseaˋ áangˊ quíˉiiꞌ do tu̱lóˉ ji̱i̱ˋ, caꞌɨ́ˋ dsíirˊ e nidsiꞌeer˜ dseaˋ góorˋ dseaˋ Israel i̱ taam˜bɨ fɨˊ Egipto do. \v 24 Jo̱ mɨ˜ caguiérˉ fɨˊ jo̱, cangáiñˉ jaangˋ dseaˋ egipcio i̱ táangˋ jmángꞌˋ jaangˋ dseaˋ góorˋ dseaˋ Israel. Jo̱ cajmɨꞌǿmꞌˋ Moi˜ i̱ dseaˋ góorˋ do, jo̱guɨ cajngamꞌˊbre i̱ dseaˋ egipcio do. \p \v 25 ’Jo̱ ɨˊ dsíiˊ i̱ Moi˜ do e nilɨlíꞌˆ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ góorˋ dseaˋ Israel do e laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ íˋbre nileángˉ Fidiéeˇ jaléiñꞌˋ do, jo̱ dsʉꞌ jaˋ calɨlíꞌˆ i̱ dseaˋ góorˋ do jaléꞌˋ e jo̱. \v 26 Jo̱ mɨ˜ cajneáˉ lajo̱, ngóˉtu̱ Moi˜ caléꞌˋ catú̱ˉ e cangoꞌeerˇ dseaˋ góorˋ dseaˋ Israel. Jo̱ mɨ˜ caguiérˉ fɨˊ jo̱, cangáiñˉ gángˉ laꞌóꞌˋ dseaˋ góorˋ i̱ taang˜ ta˜ tɨ́ɨngˊ, jo̱baꞌ calɨꞌiiñ˜ e nisɨ́ngˉtu̱iñꞌ do røøˋ jo̱ casɨ́ꞌˉreiñꞌ: “¿Jialɨꞌˊ taang˜ ꞌnʉ́ꞌˋ ta˜ tɨ́ɨngˊ laꞌóꞌˋ rúngꞌˋnaꞌ?” \p \v 27 ’Jo̱baꞌ i̱ dseaˋ i̱ jmángꞌˋ i̱ jaangˋguɨ do calɨguíimˉbre quiáꞌˉ Moi˜, jo̱ caꞌlemꞌˊbreiñꞌ do jo̱ casɨ́ꞌˉreiñꞌ lala: “¿I̱˜ caguíngꞌˋ ꞌnʉˋ e lɨ́ɨnꞌˊ jaangˋ fii˜ quíˉiiꞌ i̱ quidsiꞌˋ íꞌˋ jee˜ jneaꞌˆ? \v 28 ¿Su ɨˊ oꞌˊ e nijnganꞌˆ jnea˜ laco̱ꞌguɨ cajnganꞌˊ i̱ dseaˋ egipcio do lado guiéeˉ?” \p \v 29 ’Jo̱ mɨ˜ canúuˉ Moi˜ e júuˆ jo̱, cagüɨꞌɨ́ɨˊbre fɨˊ Egipto jo̱ cangórˉ cangogüeárˋ fɨˊ co̱o̱ˋ guóoꞌ˜ uǿˉ e néeˊ huí̱i̱ˉ e siiˋ Madián. Jo̱ fɨˊ jo̱b caguárˋ laco̱ꞌ jaangˋ dseaˋ i̱ jáaˊ fɨˊ lɨ˜ huí̱i̱ˉ. Jo̱ fɨˊ jo̱b calɨséngˋ gángˉ jó̱o̱rˊ sɨñʉʉˆ. \p \v 30 ’Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ tu̱lóˉ ji̱i̱ˋ lajo̱, co̱o̱ˋ jmɨɨ˜ lajeeˇ e ngɨˊ Moi˜ fɨˊ co̱o̱ˋ guóoꞌ˜ uǿˉ lɨ˜ jaˋ i̱i̱ˋ ꞌgaꞌˊ lɨˊ dseaˋ seengˋ fɨˊ quiá̱ꞌˉ co̱o̱ˋ móꞌˋ e siiˋ Sinaí, jo̱ fɨˊ jo̱b cangárˉ co̱o̱ˋ ꞌmató̱o̱ˊ e gui˜ iaˋ jɨˋ dsʉꞌ jaˋ e cooˋ. Jo̱ lajeeˇ jo̱b cajmijnéengˋ ꞌñiaꞌˊ jaangˋ ángel quiáꞌˉ Fidiéeˇ e fɨˊ jee˜ jɨˋ quiáꞌˉ e ꞌmaˋ e gui˜ e iaˋ jɨˋ do. \v 31 Jo̱ eáamˊ cangoꞌgóˋ dsíiˊ Moi˜ mɨ˜ cangárˉ e jo̱. Jo̱guɨ mɨ˜ cangoquiéeiñˊ cartɨˊ quiá̱ꞌˉguɨ e laco̱ꞌ nijǿørˉ guiʉ́ˉ e jo̱, jo̱ canúurˉ luu˜ Fidiéeˇ e guicajíngꞌˉ lala: \v 32 “Jneab˜ Fidiéeˇ i̱ jmiféngꞌˊ jaléngꞌˋ ꞌlɨɨ˜ dseaˋ cǿøngꞌ˜ quíiˉnaꞌ i̱ calɨsíˋ Abraham có̱o̱ꞌ˜guɨ Isáaˊ jo̱guɨ Jacóoˆ.” \p Jo̱ mɨ˜ canúuˉ Moi˜ e júuˆ jo̱, eáamˊ cafǿiñꞌˊ carˋ cajlémˉbre, jo̱ jí̱i̱ꞌ˜ joˋ niteáˋ dsíirˊ faꞌ nijǿøˉguɨr e lɨ˜ gui˜ ꞌmató̱o̱ˊ e iaˋ jɨˋ do. \v 33 Jo̱ guicañíiˋtu̱ Fidiéeˇ quiáꞌˉ Moi˜ jo̱ casɨ́ꞌˉreiñꞌ do lala: “Uǿøꞌ˜ lomɨɨꞌ˜, Moi˜, dsʉco̱ꞌ güeamꞌˆ e ni˜ guóoꞌ˜ uǿˉ lɨ˜ sɨꞌøꞌˋ na lana, co̱ꞌ quiá̱bꞌˉ sínꞌˋn. \v 34 Jo̱ nɨcamóˉbaa guiʉ́ˉ jial tíiˊ iihuɨ́ɨˊ e íngꞌˋ dseaˋ quiéˉe, dseaˋ Israel, i̱ taang˜ fɨˊ Egipto, jo̱guɨ nɨcanúˉbɨ́ɨ jaléꞌˋ dseeˉ e jmóoˋ dseaˋ egipcio quiáꞌrˉ. Jo̱baꞌ cagüénˉn ꞌñiáꞌˋa e laco̱ꞌ nijmɨcó̱o̱ꞌˇbaare e nileáiñˋ. Jo̱ fɨ́ɨˉɨ ꞌnʉˋ e lana nisɨ́ɨnˆn ꞌnʉˋ fɨˊ Egipto e laco̱ꞌ nigüɨleaanꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ quiéˉe.” \p \v 35 Jo̱ casɨ́ꞌˉguɨ Tée˜ i̱ dseaˋ do e júuˆ la: \p —Jo̱ nañiˊ faꞌ jaˋ calɨꞌiing˜ dseaˋ Israel e i̱ Moi˜ do nicá̱rˋ nifɨˊ quiáꞌrˉ jo̱guɨ casɨ́ꞌˉbɨguɨr lala cajo̱: “¿I̱˜ caguíngꞌˋ ꞌnʉˋ e lɨ́ɨnꞌˊ jaangˋ fii˜ quíˉiiꞌ i̱ quidsiꞌˋ íꞌˋ jee˜ jneaꞌˆ?” jo̱ dsʉꞌ Fidiéeˇ casíiñˋ i̱ Moi˜ do jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌrˉ e niquiʉ́ꞌrˉ ta˜ jaléngꞌˋ dseaˋ góorˋ dseaˋ áangˊ quíˉiiꞌ, jo̱guɨ e nileángˉneiñꞌ jee˜ iihuɨ́ɨˊ e íñꞌˋ fɨˊ Egipto. Jo̱ caꞌíñꞌˋ e ta˜ jo̱ laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ i̱ ángel i̱ cajnéngˉ fɨˊ e lɨ˜ guiˇ ꞌmató̱o̱ˊ e iaˋ jɨˋ do jo̱ dsʉꞌ jaˋ cooˋ. \v 36 Jo̱ i̱ Moi˜ dobingꞌ caꞌuǿøngˋ jaléngꞌˋ dseaˋ áangˊ quíˉiiꞌ dseaˋ Israel fɨˊ Egipto, jo̱ íˋbingꞌ lajeeˇ tu̱lóˉ ji̱i̱ˋ cajméerˋ jaléꞌˋ e li˜ jo̱guɨ jaléꞌˋ e quɨ́ɨꞌr˜ jmɨɨˋ laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ güeaꞌˆ quiáꞌˉ Fidiéeˇ lajeeˇ jéeiñˋ dseaˋ áangˊ quíˉiiꞌ mɨ˜ cacuoꞌrˊ fɨˊ mar Rojo jo̱guɨ mɨ˜ cangɨrˊ fɨˊ jee˜ uǿˆ quiʉ̱́ˋ. \v 37 Jo̱guɨ i̱ Moi˜ dobɨ cajo̱ i̱ casɨ́ꞌˉ jaléngꞌˋ dseaˋ góorˋ dseaˋ Israel có̱o̱ꞌ˜ e júuˆ la: “Fidiéeˇ nijmérˉ e fɨˊ jee˜ ꞌnʉ́ꞌˋ nigüɨꞌɨ́ɨˊ jaangˋ dseaˋ i̱ niféꞌˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ dseaˋ do laco̱ꞌguɨ la jmóoˋ jnea˜.” \v 38 Jo̱guɨ Moi˜bɨ cajo̱ i̱ caꞌíngꞌˋ júuˆ quiáꞌˉ i̱ ángel do fɨˊ yʉ́ꞌˆ móꞌˋ Sinaí; jo̱ lɨ́ˉ jo̱ cangɨ́ɨiñˋ quiáꞌˉ ꞌlɨɨ˜ dseaˋ áangˊ quíˉiiꞌ dseaˋ Israel lajeeˇ e sɨseáiñꞌˊ do fɨˊ ni˜ guóoꞌ˜ uǿˉ quiʉ̱́ˋ. Jo̱ Moi˜bɨ cajo̱ i̱ caꞌíngꞌˋ e júuˆ quiáꞌˉ Fidiéeˇ có̱o̱ꞌ˜ e cuøˊ e se̱e̱ˉnaaꞌ cøøngˋ có̱o̱ꞌ˜ Fidiéeˇ lata˜, jo̱ íˋbɨ cajo̱ dseaˋ cangɨ́ɨiñˋ fɨˊ jaguóoˋnaaꞌ e júuˆ jo̱, dseaˋ lɨ́ɨˊnaaꞌ dseaˋ góorˋ dseaˋ Israel. \p \v 39 ’Dsʉꞌ jaˋ calɨꞌiing˜ jaléngꞌˋ ꞌlɨɨ˜ dseaˋ áangˊ quíˉnaaꞌ faꞌ calɨnʉ́ʉꞌr˜ júuˆ quiáꞌˉ dseaˋ do o̱ꞌguɨ calɨjíiꞌr˜ júuˆ quiáiñꞌˉ do cajo̱, co̱ꞌ calɨꞌiiñ˜ e niquɨmꞌˉtu̱r caléꞌˋ catú̱ˉ fɨˊ Egipto. \v 40 Jo̱ i̱ dseaˋ Israel do casɨ́ꞌrˉ Aarón, jaangˋ rúngꞌˋ dseaˋ ngáangꞌ˜ có̱o̱ꞌ˜ Moi˜ do, jo̱ casɨ́ꞌˉreiñꞌ lala: “Jmɨlɨɨngˇ diée˜ quíˉiiꞌ i̱ niꞌéꞌˉ jneaa˜aaꞌ fɨˊ. Co̱ꞌ jaˋ ne˜naaꞌ e˜ calɨ́ˉ có̱o̱ꞌ˜ i̱ Moi˜ do i̱ caꞌuǿøngˋ jneaa˜aaꞌ fɨˊ Egipto, co̱ꞌ jaˋ mɨˊ cagüeamꞌˊbɨr e fɨˊ yʉ́ꞌˆ móꞌˋ lɨ˜ cangórˉ do”. \v 41 Jo̱baꞌ cajmeáangˋ i̱ dseaˋ Israel dseaˋ áangˊ quíˉiiꞌ do jaangˋ diée˜ i̱ lɨ́ɨngˊ la lɨ́ɨngˊ güɨtሠjiuung˜ có̱o̱ꞌ˜ layaang˜ cunéeˇ. Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ e cajmɨlɨɨiñ˜ i̱ diée˜ do, jo̱ canaaiñˋ jmifémꞌˊbreiñꞌ do, jo̱ jngaiñꞌˊ jaléngꞌˋ jóꞌˋ e cuøiñꞌˊ i̱ diée˜ do, jo̱guɨ jmóorˋ jmɨɨ˜ e jmiféiñꞌˊ i̱ diée˜ íˋ cajo̱ i̱ cajmeáaiñˋ có̱o̱ꞌ˜ layaang˜ guóorˋ do. \p \v 42 ’Jo̱ uíiꞌ˜ jo̱baꞌ caꞌnáamˉ ꞌñiaꞌˊ Fidiéeˇ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌrˉ dseaˋ Israel dseaˋ áangˊ quíˉiiꞌ, jo̱ jaˋ cajnirˊ fɨˊ quiáiñꞌˉ do e nijmiféiñꞌˊ jaléngꞌˋ nʉ́ʉˊ i̱ sɨtǿngꞌˉ yʉ́ꞌˆ jmɨgüíˋ; co̱ꞌ lajo̱b to̱o̱˜ fɨˊ ni˜ jiˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e cajmeꞌˊ i̱ dseaˋ i̱ caféꞌˋ cuaiñ˜ quiáꞌrˉ malɨɨ˜guɨ eáangˊ mɨ˜ cajíñꞌˉ lala: \q1 Dseaˋ Israel: \q1 ꞌNʉ́ꞌˋ, lajeeˇ tu̱lóˉ ji̱i̱ˋ e cangɨ́ˆnaꞌ fɨˊ ni˜ guóoꞌ˜ uǿˉ quiʉ̱́ˋ, jaˋ cajmɨꞌgooˋnaꞌ jnea˜ faꞌ cajngangꞌˊnaꞌ jóꞌˋ i̱ cacuǿøngꞌ˜naꞌ jnea˜. \q1 \v 43 Co̱ꞌ ꞌnʉ́ꞌˋ ie˜ jo̱ cajméeꞌ˜naꞌ ꞌnʉ́ʉˊ lɨ˜ cajmiféngꞌˊnaꞌ i̱ diée˜ i̱ siiˋ Moloc có̱o̱ꞌ˜guɨ nʉ́ʉˊ quiáꞌˉ i̱ diée˜ i̱ siiˋ Refán. \q2 Jo̱ lajɨˋ huáangˉ i̱ diée˜ íˋ yaam˜ ꞌnʉ́ꞌˋ cajmeaangˇnaꞌre. \q1 Jo̱ uíiꞌ˜ jo̱baꞌ nisɨ́ɨnˆn ꞌnʉ́ꞌˋ cartɨˊ co̱o̱ˋ guóoꞌ˜ uǿˉ lɨ˜ huí̱i̱ˆ tɨˊ doguɨ laco̱ꞌ lɨ˜ se̱ꞌˊ Babilonia. \m Lanab to̱o̱˜ e fɨˊ ni˜ jiˋ do. \p \v 44 Jo̱ caféꞌˋbɨ Tée˜ júuˆ quiáꞌrˉ jo̱ casɨ́ꞌˉreiñꞌ jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Jo̱ lajeeˇ ngɨˊ jaléngꞌˋ ꞌlɨɨ˜ dseaˋ cǿøngꞌ˜ quíˉnaaꞌ fɨˊ jee˜ guóoꞌ˜ uǿˉ quiʉ̱́ˋ, quie̱rˊ co̱o̱ˋ ꞌnʉ́ʉˊ e lɨ́ɨˊ có̱o̱ꞌ˜ layaang˜ ꞌmɨꞌˊ, jo̱ fɨˊ dsíiˊ jo̱b jmiguiéngꞌˊ dsíirˊ jaléꞌˋ júuˆ e cacuøꞌˊ Fidiéeˇ írˋ lamɨ˜ jéengˊguɨ. Jo̱ e ꞌnʉ́ʉˊ do calɨ́ɨˉ dseángꞌˉ laco̱ꞌ ta˜ caquiʉꞌˊ Fidiéeˇ quiáꞌˉ Moi˜ lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌguɨ jí̱i̱ꞌ˜ íꞌˋ e caꞌíngꞌˋ dseaˋ do quiáꞌˉ Fidiéeˇ mɨ˜ cangárˉ jaléꞌˋ e jo̱. \v 45 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, jaléngꞌˋ dseaˋ áangˊ quíˉnaaꞌ caꞌímꞌˋbre e ꞌnʉ́ʉˊ ꞌmɨꞌˊ do. Jo̱ mɨ˜ cagüɨlíiñˋ có̱o̱ꞌ˜ Josué e fɨˊ guóoꞌ˜ uǿˆ la, quié̱e̱ˋbre e ꞌnʉ́ʉˊ ꞌmɨꞌˊ do, jo̱ quie̱ˊbre cajo̱ mɨ˜ calɨ́ꞌrˉ jaléꞌˋ uǿˉ quiáꞌˉ jaléꞌˋ fɨɨˋ e caguieeˉguɨ e cacuøꞌˊ Fidiéeˇ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ íˋ. Jo̱ lajo̱bɨ jmóorˋ latɨˊ mɨ˜ catɨ́ˋ íꞌˋ e caquiʉꞌˊ dseata˜ Davíꞌˆ ta˜. \v 46 Jo̱ eáamˊ calɨꞌiáangˋ dsíiˊ Fidiéeˇ có̱o̱ꞌ˜ i̱ dseata˜ Davíꞌˆ do, jo̱guɨ Davíꞌˆ calɨꞌiiñ˜ cajmeꞌrˊ co̱o̱ˋ ꞌnʉ́ʉˊ fɨˊ lɨ˜ nijmiféngꞌˊ dseaˋ i̱ Fidiéeˇ quíˉiiꞌ jo̱guɨ i̱ lɨ́ɨngˊ Fidiéeˇ quiáꞌˉ ꞌlɨɨ˜ yʉ́ʉꞌ˜ Jacóoˆ cajo̱. \v 47 Jo̱ dsʉꞌ i̱ jó̱o̱ˊ Davíꞌˆ i̱ siiˋ Salomón, íˋbingꞌ i̱ cajmeꞌˊ e ꞌnʉ˜ Fidiéeˇ do. \v 48 Jo̱ dsʉꞌ Fidiéeˇ dseaˋ féngꞌˊ dseaˋ ñíingˊ jaˋ seeiñˋ fɨˊ dsíiˊ ꞌnʉ́ʉˊ e jmoꞌˊ dseaˋ jmɨgüíˋ yaaiñ˜ lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌguɨ cajíngꞌˉ i̱ dseaˋ áangˊ quíˉiiꞌ i̱ caféꞌˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ malɨɨ˜guɨ eáangˊ i̱ calɨsíˋ Saíiˆ mɨ˜ cajíñꞌˉ lala: \q1 \v 49 Jnea˜ Fidiéeˇ, jo̱ fɨˊ ñifɨ́bˉ lɨ˜ guiin˜n quiʉ́ꞌˋʉ ta˜, \q2 jo̱guɨ fɨˊ guóoꞌ˜ uǿˉ la lɨ˜ jmiꞌíngꞌˊ tɨ́ɨˋɨ. \q1 Jo̱guɨ ꞌnʉ́ꞌˋ, dseaˋ Israel, ¿e˜ íingꞌ˜ ꞌnʉ́ʉˊ e nijméeꞌ˜ ꞌnʉ́ꞌˋ quiéˉe?, \q2 jo̱guɨ, ¿jie˜ fɨˊ lɨ˜ nijmiꞌínꞌˊn cajo̱? \q1 \v 50 Dsʉco̱ꞌ ꞌñiábꞌˋ jnea˜ cajméˉe lajaléꞌˋ e seaˋ fɨˊ laꞌúngˉ fɨˊ jmɨgüíˋ. \m Jo̱ lanab jí̱i̱ꞌ˜ lɨ́ɨˊ júuˆ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e cajmeꞌˊ Saíiˆ fɨˊ ni˜ jiˋ quiáꞌrˉ malɨɨ˜guɨ eáangˊ. \p \v 51 Jo̱ caféꞌˋbɨ Tée˜ júuˆ quiáꞌrˉ jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Dsʉꞌ ꞌnʉ́ꞌˋ quié̱ˆnaꞌ logua˜ dseaˋ i̱ jaˋ cuíingˋ Fidiéeˇ jo̱guɨ dsíiˊ dseaˋ i̱ jaˋ cuíingˋ dseaˋ do cajo̱, co̱ꞌ saamˋ áaˊnaꞌ jmooˋnaꞌ. Jo̱guɨ røøbˋ lɨ́ɨngˊ ꞌnʉ́ꞌˋ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ ꞌlɨɨ˜ dseaˋ áangˊ quíˉnaaꞌ, co̱ꞌ contøømˉ ꞌníꞌˋ máangˊnaꞌ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ. \v 52 Co̱ꞌ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ íˋbingꞌ eáamˊ gaˋ cajmeáiñꞌˋ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ caféꞌˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ malɨɨ˜guɨ jo̱ cajngamꞌˊbre jaléngꞌˋ dseaˋ íˋ mɨ˜ caféiñꞌˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ i̱ dseaˋ i̱ jaˋ røøngˋ dseeˉ i̱ tɨˊ lɨ˜ nijáaˊ do. Jo̱guɨ lanaguɨ nɨcagüémˉ fɨˊ jmɨgüíˋ la i̱ dseaˋ i̱ jaˋ røøngˋ dseeˉ do, jo̱ dsʉꞌ ꞌnʉ́ꞌˋ ꞌníbꞌˋ cañíingˊnaꞌre cartɨˊ canjngamꞌˊbaꞌre. \v 53 Jo̱ nañiˊ faꞌ e nɨcaꞌíingꞌ˜naꞌ júuˆ quiʉꞌˊ ta˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ ángeles quiáꞌrˉ, jo̱ dsʉꞌ jaˋ cajmeeˉnaꞌ nʉ́ʉꞌ˜naꞌ e jo̱. \s1 Mɨ˜ cajngaꞌˊ dseaˋ quiáꞌˉ Tée˜ có̱o̱ꞌ˜ layaang˜ cu̱u̱˜ \p \v 54 Jo̱ mɨ˜ canúuˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ quie̱ˊ nifɨˊ quiáꞌˉ dseaˋ Israel e júuˆ quiáꞌˉ Tée˜ do, dsíngꞌˉ calɨguíiñˉ quiáꞌˉ dseaˋ do carjɨˋ tʉrˊ maja̱r˜. \v 55 Dsʉꞌ i̱ Tée˜ do eáamˊ jéeˊ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ quiáꞌrˉ, jo̱ caséerˋ nir˜ fɨˊ yʉ́ꞌˆ jmɨgüíˋ jo̱ cangárˉ cateáˋ fɨˊ lɨ˜ laniingˉ ꞌgøngꞌˊ quiáꞌˉ Fidiéeˇ, jo̱guɨ cangáiñˉ Jesús e singꞌˊ dseaˋ do lɨ́ꞌˆ lɨˊ dséeˊ cáangˋ Tiquiáꞌrˆ Fidiéeˇ. \p \v 56 Jo̱ casɨ́ꞌˉ Tée˜ i̱ dseaˋ sɨseángꞌˊ do: \p —¡Jǿøˉnaꞌ! Lana móoˋo fɨˊ ñifɨ́ˉ, jo̱ dob máanˊn i̱ dseaˋ i̱ cajáˉ fɨˊ ñifɨ́ˉ e lɨ́ɨiñˊ jaangˋ dseaˋ jmɨgüíˋ; jo̱ máanˊnre e siñꞌˊ fɨˊ lɨ́ꞌˉ lɨˊ dséeˊ laco̱ꞌ guiing˜ Fidiéeˇ. \p \v 57 Jo̱ dsʉꞌ i̱ dseaˋ i̱ teáangˉ do i̱ ꞌnɨ́ɨngˋ Tée˜ cajniˊbre loguar˜ jo̱ canaaiñˋ guiarˊ ꞌgooˋ lajɨɨiñꞌˋ do e nisáiñꞌˊ Tée˜ jo̱ casamꞌˉbre. \v 58 Jo̱ caguíingˋneiñꞌ do fɨˊ caluuˇ e fɨɨˋ jo̱, jo̱ canaaiñˋ táangˊneiñꞌ cu̱u̱˜; jo̱ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ ꞌníꞌˋ níiˉ quiáꞌrˉ do caséerˊ sɨ̱ꞌrˆ có̱o̱ꞌ˜ jaangˋ sɨmingꞌˋ i̱ siiˋ Saulo lajeeˇ e táangˊneiñꞌ do cu̱u̱˜. \p \v 59 Jo̱ lajeeˇ jo̱ canaangˋ Tée˜ e féiñꞌˊ Fidiéeˇ jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Fíiˋi Jesús, íinꞌ˜ jmɨguíˋ quiéˉe jmɨɨ˜ na. \p \v 60 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ e caféꞌrˋ e jo̱, casíꞌrˋ uǿˉ jnir˜ jo̱ canaaiñˋ féꞌrˋ teáˋ: \p —Fíiˋi, jaˋ jméeꞌ˜ cuente e dseeˉ e caꞌéeˋ i̱ dseaˋ la. \p Jo̱ mɨ˜ calɨ́ˉ caféꞌrˋ e júuˆ na, jo̱ cajúmˉbre. \c 8 \s1 Mɨ˜ cajmeángꞌˋ Saulo gaˋ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ \p \v 1 Jo̱ røøbˋ casɨ́ɨngˉ i̱ Saulo do có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ cajngaꞌˊ quiáꞌˉ i̱ Tée˜ do. \p Jo̱ ꞌñiaꞌˊ ie˜ jmɨɨ˜ jo̱ canaangˋ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do jmáiñꞌˋ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ Jerusalén. Jo̱baꞌ casojǿmˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ íˋ, jo̱ cangolíiñˉ fɨˊ guóoꞌ˜ uǿˉ lɨ˜ se̱ꞌˊ Judea có̱o̱ꞌ˜guɨ lɨ˜ se̱ꞌˊ Samaria; jo̱ jí̱i̱ꞌ˜ i̱ dseaˋ apóoˆ dobingꞌ caje̱ˊguɨ fɨˊ jo̱. \v 2 Jo̱ co̱o̱ˋ tú̱ˉ mɨ́ɨngꞌ˜ dseaˋ i̱ jmɨꞌgóˋ Fidiéeˇ, íbˋ caꞌáangˉ i̱ ꞌlɨɨ˜ Tée˜ do, jo̱ eáamˊ calɨjiuung˜ dsíirˊ uii˜ quiáiñꞌˉ do cajo̱. \v 3 Jo̱ lajeeˇ jo̱ i̱ Saulo do ngɨrˊ laco̱o̱ˋ sɨnʉ́ʉˆ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ cuíingˋ Dseaˋ Jmáangˉ e jmáiñꞌˋ gaˋ jaléngꞌˋ dseaˋ do jo̱guɨ tǿørˋ laguidseaangˆ jaléngꞌˋ íˋ jo̱ dsijeáaiñˉ fɨˊ dsíiˊ ꞌnʉñíˆ; jo̱ do quiéengˋ jaléngꞌˋ dseañʉꞌˋ jo̱guɨ jaléngꞌˋ dseamɨ́ˋ. \s1 Mɨ˜ caguiaˊ dseaˋ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Samaria \p \v 4 Jo̱ lajeeˇ jo̱, jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ caꞌuøøngˋ fɨˊ Jerusalén do naaiñˋ guiarˊ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ laco̱o̱ˋ fɨˊ lɨ˜ guilíiñˉ quiáꞌˉ jial nileángˋ jaléngꞌˋ dseaˋ jee˜ jaléꞌˋ dseeˉ quiáꞌrˉ. \v 5 Jo̱ jee˜ i̱ dseaˋ íˋ quiéengˋ jaangˋ i̱ siiˋ Lii˜, jo̱ íˋ cangórˉ fɨˊ co̱o̱ˋ fɨɨˋ laniingˉ lɨ˜ se̱ꞌˊ Samaria, jo̱ fɨˊ jo̱b canaaiñˋ eꞌrˊ jaléngꞌˋ dseaˋ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. \v 6 Jo̱ fɨ́ɨmˊ dseaˋ seáiñꞌˊ e fɨˊ lɨ˜ táangˋ i̱ Lii˜ do, jo̱ lajɨɨiñꞌˋ do eáamˊ ngocángˋ dsíirˊ núurˋ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ e guiaˊ dseaˋ do, jo̱guɨ níˋbɨr cajo̱ jaléꞌˋ li˜ e quɨ́ɨꞌ˜ jmɨɨ˜ e jmóoˋ dseaˋ do. \v 7 Jo̱ ie˜ jo̱ i̱ fɨ́ɨmˊ dseaˋ i̱ jéeˊ i̱ ꞌlɨngꞌˆ quiáꞌˉ cajmiꞌleáangˉ i̱ Lii˜ do, jo̱ jaléngꞌˋ i̱ ꞌlɨngꞌˆ do dsíngꞌˉ óorˋ mɨ˜ uǿiñˋ lɨ˜ teáaiñꞌ˜ dsíiˊ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do. Jo̱guɨ caꞌláamˉbɨ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ caang˜ tɨɨˉ có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jaˋ líˋ ngɨ́ˉ jí̱i̱ꞌ˜ capíꞌˆ. \v 8 Jo̱ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ seengˋ fɨˊ jo̱ eáamˊ calɨꞌiáangˋ dsíirˊ có̱o̱ꞌ˜ jaléꞌˋ e cajméeˋ i̱ Lii˜ do ie˜ jo̱. \p \v 9 Dsʉꞌ e fɨˊ fɨɨˋ jo̱ niseengˋ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ siiˋ Simón, jo̱ nijmóorˋ ta˜ dseaˋ láangˋ latɨˊ malɨɨb˜; jo̱ nɨnicajárˉ ta˜ jmɨgǿøngˋ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ seengˋ e fɨɨˋ lɨ˜ se̱ꞌˊ Samaria do, jo̱ féꞌrˋ e jí̱i̱ꞌ˜ íˋbre lɨ́ɨiñˊ jaangˋ dseaˋ i̱ niingˉguɨ lajeeˇ lajɨɨngˋ. \v 10 Jo̱ jaléngꞌˋ dseaˋ dseángꞌˉ co̱o̱ˋ guiꞌnábꞌˆ núurˋ e ngocángˋ dsíirˊ lají̱i̱ꞌ˜ júuˆ e guiaˊ i̱ Simón do, jo̱ lalab féꞌrˋ cuaiñ˜ quiáiñꞌˉ do: \p —I̱ nab dseañʉꞌˋ i̱ siiˋ i̱ ꞌgøngꞌˊ eáangˊ quiáꞌˉ Fidiéeˇ. \p \v 11 Jo̱ lajalémꞌˋ i̱ dseaˋ do jáꞌˉ lɨ́ɨiñˋ júuˆ quiáꞌˉ i̱ Simón do, co̱ꞌ laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ e láaiñˋ do nɨcalɨ́ꞌˉbre nɨcajmɨgǿøiñˋ dseaˋ lají̱i̱ꞌ˜ malɨɨb˜ eáangˊ. \v 12 Jo̱ dsʉꞌ mɨ˜ jáꞌˉ calɨ́ngˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ íˋ jaléꞌˋ júuˆ e guiaˊ i̱ Lii˜ do quiáꞌˉ jial iing˜ Fidiéeˇ cá̱rˋ nifɨˊ quiáꞌˉ lajaangˋ lajaangˋ dseaˋ jmɨgüíˋ, jo̱guɨ cuaiñ˜ quiáꞌˉ Jesús i̱ lɨ́ɨngˊ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ sɨjeengˇ dseaˋ Israel, jo̱baꞌ dseañʉꞌˋ dseamɨ́bˋ jángꞌˋ yaaiñ˜ fɨˊ jaguóˋ Fidiéeˇ mɨ˜ núurˋ jaléꞌˋ júuˆ e guiaˊ i̱ Lii˜ do, jo̱ mɨfɨ́ɨngˋ casaamˋbre jmɨɨˋ e laco̱ꞌ cuøˊ li˜ e nɨlɨ́ɨiñˊ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. \v 13 Jo̱ jɨˋguɨ i̱ Simón do jáꞌˉ calɨ́iñˉ jaléꞌˋ júuˆ e caguiaˊ i̱ Lii˜ do, jo̱ cajgáamˉbre jmɨɨˋ cajo̱, jo̱ canaaiñˋ ngɨrˊ có̱o̱ꞌ˜ i̱ Lii˜ do doñiˊ jiéꞌˋ fɨˊ lɨ˜ ngɨiñꞌˊ do, jo̱ sóongˉ dsigáˋ dsíirˊ nírˋ jaléꞌˋ e li˜ e quɨ́ɨiñꞌ˜ do jmɨɨ˜ jmóorˋ. \p \v 14 Jo̱ mɨ˜ calɨñiˊ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ apóoˆ i̱ neáangˊ fɨˊ Jerusalén do e caꞌíngꞌˋ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ seengˋ fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Samaria jaléꞌˋ júuˆ quiáꞌˉ Fidiéeˇ, jo̱baꞌ casíiñˋ Tʉ́ˆ Simón fɨˊ jo̱ có̱o̱ꞌ˜guɨ Juan. \v 15 Jo̱ mɨ˜ caguilíiñꞌˉ do fɨˊ jo̱, canaaiñˋ mɨꞌrˊ Fidiéeˇ uii˜ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ seengˋ fɨˊ Samaria do e laco̱ꞌ niꞌíñꞌˋ do Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ, \v 16 co̱ꞌ lamɨ˜ jéengˊguɨ jí̱i̱ꞌ˜ jaangˋ jaˋ i̱i̱ˋ mɨˊ caꞌíngꞌˋ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ dseaˋ do, co̱ꞌ lɨco̱ꞌ nɨcajgáaiñˉ jmɨɨˋbɨ e laco̱ꞌ cuøˊ li˜ e nɨlɨ́ɨiñˊ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. \v 17 Jo̱ Tʉ́ˆ Simón có̱o̱ꞌ˜guɨ Juan caquidsirˊ guóorˋ fɨˊ mogui˜ lajaangˋ lajaangˋ i̱ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ do, jo̱ lajo̱b caꞌíñꞌˋ do Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ lajaangˋ lajaaiñˋ. \p \v 18 Jo̱ mɨ˜ calɨlíꞌˆ i̱ Simón do e ímꞌˋ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e lɨco̱ꞌ quidsiˊ i̱ dseaˋ apóoˆ do guóorˋ fɨˊ moguiñꞌ˜, jo̱baꞌ dsifɨˊ lajo̱b casɨ́ꞌrˉ i̱ dseaˋ do jo̱ cajíñꞌˉ: \p \v 19 —Nicuǿøˆbaa ꞌnʉ́ꞌˋ cuuˉ e nijmeeˉnaꞌ e nilíbꞌˋ jnea˜ cajo̱ e nicuǿøˆø jaléngꞌˋ dseaˋ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e lɨco̱ꞌ niquidsiiˉ guóoˋo moguir˜ laco̱ꞌguɨ la jmooˋ ꞌnʉ́ꞌˋ na. \p \v 20 Jo̱baꞌ cañíiˋ Tʉ́ˆ Simón quiáꞌˉ i̱ Simón do jo̱ casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —¡Ne˜duuꞌ e˜ ꞌlɨꞌˆ nilíinꞌˉ có̱o̱ꞌ˜ cuuˉ quíiꞌˉ, co̱ꞌ caꞌíˋ oꞌˊ e có̱o̱ꞌ˜ cuuˉ quíiˉbaꞌ nilíꞌˋ lají̱i̱ꞌ˜ e ngɨ́ɨngˋ dseaˋ cuøˊ Fidiéeˇ! \v 21 Jaˋ eeˋ catɨ́ɨngˉ ꞌnʉˋ jí̱i̱ꞌ˜ capíꞌˆ e ta˜ la, dsʉco̱ꞌ jaˋ ɨˊ oꞌˊ laco̱ꞌ catɨ́ɨngˉ fɨˊ quiniˇ Fidiéeˇ. \v 22 Tʉ́ʉˊ lají̱i̱ꞌ˜ e ꞌlɨꞌˆ e ɨˊ oꞌˊ na, jo̱ mɨ́ɨꞌ˜ Fidiéeˇ e niꞌíingˉguɨr dseeˉ quíiꞌˉ quiáꞌˉ lají̱i̱ꞌ˜ e caꞌíiˋ oꞌˊ, jo̱ ne˜duuꞌ su cuǿøngˋguɨ lajo̱ quiáꞌrˉ. \v 23 Co̱ꞌ nɨlíꞌˆbaa e dsíngꞌˉ dsihuɨnꞌˊ laco̱ꞌ sinꞌˊ na, jo̱guɨ dseeˉ quíiꞌˉ jéengˋ ꞌnʉˋ lafaꞌ ꞌñúumꞌ˜baꞌ. \p \v 24 Jo̱ cañíiˋ i̱ Simón do quiáꞌˉ Tʉ́ˆ Simón jo̱ casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —Féengꞌ˜naꞌ Fíiˋnaaꞌ Fidiéeˇ uii˜ quiéˉe e laco̱ꞌ jaˋ güɨguiéeˆ güɨlíinˆn jaléꞌˋ e nɨcaféeꞌ˜naꞌ na. \p \v 25 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, mɨ˜ cangoyúungꞌ˜ e cajméeˋ i̱ dseaˋ apóoˆ do júuˆ quiáꞌˉ jaléꞌˋ e guiʉ́ˉ e nɨcajméeˋ Fidiéeˇ có̱o̱ꞌr˜ jo̱guɨ caguiarˊ júuˆ quiáꞌˉ Fíiˋnaaꞌ Jesús fɨˊ jo̱, jo̱ lajeeˇ e nɨteáaiñꞌ˜ fɨˊ e ngolíiñˋ fɨˊ Jerusalén canaaiñˋ guiarˊ júuˆ quiáꞌˉ Fíiˋnaaꞌ Jesús fɨˊ jmiguiʉbˊ jaléꞌˋ fɨɨˋ píꞌˆ e téeꞌ˜ lɨ˜ se̱ꞌˊ Samaria cartɨˊ caguilíingˋtu̱r fɨˊ Jerusalén. \s1 Lii˜ có̱o̱ꞌ˜ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ seengˋ fɨˊ Etiopía \p \v 26 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, casíingˋ Fidiéeˇ jaangˋ ángel i̱ cajmijnéengˋ ꞌñiaꞌˊ fɨˊ quiniˇ i̱ Lii˜ do, jo̱ lalab cajíñꞌˉ casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —Guia˜ guiʉ́ˉ quíiꞌˉ, jo̱ gua˜ fɨˊ lɨ́ꞌˉ lɨˊ uǿøˉ laco̱ꞌ ngóoˊ fɨˊ Jerusalén e guiéeˊ cartɨˊ fɨɨˋ Gaza; jo̱ e fɨˊ jo̱ ngɨ́ɨngˊ la tó̱o̱ˋ ni˜ guóoꞌ˜ uǿˉ quiʉ̱́ˋ. \p \v 27 Jo̱ lajo̱b cajméeˋ Lii˜, caguiéemˋ guiʉ́ˉ ꞌñiaꞌrˊ, jo̱ cangóˉbre fɨˊ lɨ˜ caquiʉꞌˊ i̱ ángel do ta˜. Jo̱ guiáꞌˆ fɨbˊ cajíngꞌˊ rúiñꞌˋ có̱o̱ꞌ˜ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ niseengˋ fɨˊ Etiopía i̱ nilɨ́ɨngˊ jaangˋ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ i̱ jmóoˋ ta˜ ꞌmeaˊ cuuˉ quiáꞌˉ reina Candace e fɨˊ góorˋ do. Jo̱ i̱ dseañʉꞌˋ do nicangórˉ fɨˊ Jerusalén e cangojmiféiñꞌˊ Fidiéeˇ, \v 28 jo̱ e nɨꞌiuuiñˉ fɨˊ e ngangꞌˊtu̱r fɨˊ góorˋ e guiiñ˜ fɨˊ co̱o̱ˋ ni˜ bǿøꞌ˜ e jñʉˊ cuea˜. Jo̱ lajeeˇ jo̱, ngaiñꞌˊ ɨrˊ co̱o̱ˋ jiˋ e cajmeꞌˊ Saíiˆ, jaangˋ dseaˋ i̱ caféꞌˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ malɨɨ˜guɨ eáangˊ. \v 29 Jo̱ cajíngꞌˉ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ casɨ́ꞌrˉ i̱ Lii˜ do: \p —Gua˜ jo̱ güɨquiéengˊ laco̱ꞌ ngoꞌˊ e bǿøꞌ˜ do. \p \v 30 Jo̱ mɨ˜ cangoquiéengˊ Lii˜ fɨˊ jo̱, jo̱baꞌ canúurˉ e ɨˊ i̱ dseañʉꞌˋ do e jiˋ e cajmeꞌˊ i̱ Saíiˆ do, jo̱baꞌ cajmɨngɨꞌˊreiñꞌ do jo̱ cajíñꞌˉ: \p —¿Su ngámꞌˋbaꞌ e ɨꞌˋ na? \p \v 31 Jo̱ cañíiˋ i̱ dseañʉꞌˋ do quiáꞌˉ Lii˜ jo̱ cajíñꞌˉ: \p —U̱˜, jaˋ ngánꞌˋn, co̱ꞌ jí̱i̱ꞌ˜ jaangˋ jaˋ i̱i̱ˋ seengˋ nijmeáꞌˉ jnea˜ júuˆ e˜ guǿngꞌˋ jaléꞌˋ e to̱o̱˜ la. \p Jo̱guɨ i̱ dseañʉꞌˋ etiope do catǿꞌrˉ Lii˜ e caguáiñꞌˋ do ni˜ e bǿøꞌ˜ do co̱lɨɨng˜ có̱o̱ꞌr˜. \p \v 32 Jo̱ lalab féꞌˋ e fɨˊ ni˜ jiˋ lɨ˜ guiꞌnáꞌˆ ɨrˊ do: \q1 Cangojéengˋ dseaˋ írˋ fɨˊ lɨ˜ nijúuiñˉ \q1 laco̱ꞌguɨ la jéengˋ dseaˋ jaangˋ joꞌseꞌˋ i̱ dsijngáaiñꞌ˜; \q1 jo̱ jí̱i̱ꞌ˜ capíꞌˆ jaˋ eeˋ caꞌóorˋ laco̱ꞌguɨ jaˋ óoˋ jaangˋ joꞌseꞌˋ mɨ˜ sɨtɨ́ɨngˊ dseaˋ jñʉ́ˆreꞌ. \q1 \v 33 Jo̱ gabˋ cajmeángꞌˋ dseaˋ írˋ, jo̱ jí̱i̱ꞌ˜ jaangˋ jaˋ seengˋ i̱ quidsiˊ íꞌˋ quiáꞌrˉ røøˋ. \q1 Jo̱ jí̱i̱ꞌ˜ jaangˋ joˋ i̱i̱ˋ quɨ́ɨꞌ˜ jmɨɨ˜ nijméˉ júuˆ cuaiñ˜ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ dseaˋ sɨju̱rˇ co̱ꞌ cajngaꞌˊ dseaˋ quiáꞌrˉ, \q2 jo̱baꞌ conguiaˊ cangoꞌíiñˊ fɨˊ jmɨgüíˋ la. \m Jo̱ lanab lɨ́ɨˊ júuˆ e ɨˊ i̱ dseata˜ etiope do. \p \v 34 Jo̱ mɨ˜ calɨ́ˉ ɨrˊ e jiˋ do, jo̱ cajmɨngɨ́ɨˋ i̱ dseata˜ do cajmɨngɨꞌrˊ Lii˜ jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Jmeeˉ uii˜ diée˜, jméeꞌ˜ jnea˜ júuˆ i̱˜ cuaiñ˜ quiáꞌˉ féꞌˋ i̱ Saíiˆ do e fɨˊ ni˜ jiˋ la. ¿Su quiáꞌrˉ ꞌñiaꞌrˊ o̱faꞌ quiáꞌˉ i̱ jiémꞌˋ é? \p \v 35 Jo̱baꞌ canaangˋ Lii˜ jmaꞌrˊ júuˆ i̱ dseañʉꞌˋ do e cuaiñ˜ quiáꞌˉ Jesús guǿngꞌˋ e féꞌˋ e fɨˊ ni˜ jiˋ lɨ˜ ɨiñꞌˊ do; jo̱ ngɨ́ˋ jo̱ casɨ́ꞌˉreiñꞌ quiáꞌˉ jial láangˋ Jesús jaléngꞌˋ dseaˋ jee˜ jaléꞌˋ dseeˉ quiáiñꞌˉ. \v 36 Jo̱ lajeeˇ teáaiñꞌ˜ fɨˊ la do, co̱o̱ˋ caguilíimˉbre lɨ˜ seaˋ jmɨɨˋ, jo̱baꞌ lalab cajíngꞌˉ i̱ dseata˜ etiope do casɨ́ꞌrˉ Lii˜: \p —Lab seaˋ jmɨɨˋ e la. ¿Jሠcuǿøngˋ nisánˋn jmɨɨˋ, faa˜aaꞌ? \p \v 37 Jo̱baꞌ cañíiˋ Lii˜ quiáꞌˉ i̱ dseañʉꞌˋ do jo̱ casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —Song jáꞌˉ lɨ́ɨnꞌˋ e ngocángˋ oꞌˊ júuˆ quiáꞌˉ Jesús, cuǿømˋ nisánꞌˋ jmɨɨˋ. \p Jo̱baꞌ cañíiˋ i̱ dseata˜ do: \p —Jábꞌˉ lɨ́ɨnˋn e i̱ Jesús do lɨ́ɨiñˊ i̱ Jó̱o̱ˊ Fidiéeˇ camɨ́ɨngꞌ˜ do. \p \v 38 Jo̱ dsifɨˊ ladob caquiʉꞌˊ i̱ dseata˜ do ta˜ e caje̱ˊ e bǿøꞌ˜ lɨ˜ dsíiñꞌˆ do; jo̱ cajgáiñˉ e fɨˊ lɨ˜ seaˋ jmɨɨˋ do, jo̱ fɨˊ jo̱b caseáangˋ Lii˜ jmɨɨˋ i̱ dseata˜ do e laco̱ꞌ cuøˊ li˜ e caꞌuíiñꞌˉ do dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. \v 39 Jo̱ mɨ˜ calɨ́ˉ uøøiñˋ fɨˊ dsíiˊ jmɨ́ˋ, jo̱ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéebˇ cacó̱ˉ quiáꞌˉ Lii˜, jo̱ joˋ cangángˉguɨ i̱ dseata˜ do írˋ; jo̱ caꞌíbˉtu̱iñꞌ do fɨˊ iuuiñˉ, jo̱ dsíngꞌˉ iáangˋ dsíirˊ cangáiñꞌˉ fɨˊ góorˋ. \v 40 Jo̱ catɨˊ co̱o̱ˋ fɨɨˋ e siiˋ Azoto nicaguiéˉ Lii˜, jo̱ fɨˊ jo̱b canaaiñˋ ngɨrˊ fɨˊ laco̱o̱ˋ laco̱o̱ˋ fɨɨˋ e guiarˊ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ cartɨˊ caguiérˉ fɨˊ co̱o̱ˋ fɨɨˋ lɨ˜ siiˋ Cesarea. \c 9 \s1 Mɨ˜ cajángꞌˋ ꞌñiaꞌˊ Saulo fɨˊ jaguóˋ Dseaˋ Jmáangˉ \r (Hch. 22:6-16; 26:12-18) \p \v 1-2 Jo̱ co̱ꞌ ie˜ jo̱ jaˋ mɨˊ caquiʉꞌˊbɨ dsíiˊ Saulo e ɨˊ dsíirˊ e nijngáiñꞌˉ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, jo̱baꞌ cangórˉ fɨˊ quiniˇ dseaˋ mogui˜ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ fii˜ jmidseaˋ quiáꞌˉ dseaˋ Israel ie˜ jo̱ e cangomɨrˇ fɨˊ e nidsérˉ fɨˊ laco̱o̱ˋ guáꞌˉ quiáꞌˉ dseaˋ góorˋ dseaˋ Israel e té̱e̱ˉ fɨˊ fɨɨˋ Damasco e nidsiséiñꞌ˜ jaléngꞌˋ dseañʉꞌˋ dseamɨ́ˋ i̱ jáꞌˉ lɨ́ɨngˋ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, jo̱ nitǿøˋreiñꞌ do e ꞌñúuiñꞌ˜ fɨˊ dsíiˊ ꞌnʉñíˆ e té̱e̱ˉ fɨˊ Jerusalén. \v 3 Jo̱ cangɨ́ɨmˋ Saulo fɨˊ e nijmérˉ lajo̱, jo̱baꞌ fɨˊ Damasco cangórˉ. Jo̱ dsʉꞌ mɨ˜ nɨjaquiéemˊ e niguiéerˊ e fɨˊ jo̱, co̱o̱ˋ cajneábˉ co̱o̱ˋ jɨˋ e teáˋ eáangˊ lacúngꞌˊ lajíingˋ e lɨ˜ ngóorˊ do, jo̱ e jɨˋ do jnéengˉ jáaˊ catɨˊ yʉ́ꞌˆ jmɨgüíˋ. \v 4 Jo̱ dsifɨˊ lajo̱b caquɨ́ngꞌˉ Saulo fɨˊ ni˜ uǿˉ, jo̱ mɨfɨ́ɨngˋ canúurˉ e lɨɨng˜ i̱i̱ˋ guicaféꞌˋ fɨˊ yʉ́ꞌˆ jmɨgüíˋ jo̱ guicajíñꞌˉ sɨ́ꞌrˋ Saulo: \p —Saulo, Saulo, ¿jialɨꞌˊ jmáanꞌ˜ gaˋ jnea˜? \p \v 5 Jo̱baꞌ cañíiˋ Saulo quiáꞌˉ i̱ guicaféꞌˋ do jo̱ cajíñꞌˉ: \p —¿I̱˜ ꞌnʉˋ, Fíiˋi? \p Jo̱ cañíiˋtu̱ i̱ guicaféꞌˋ do jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Jneab˜ Jesús i̱ ngɨˋ ꞌnʉˋ jmáanꞌ˜ gaˋ lana, jo̱ jaˋ ta˜ íingˆ quíiꞌˉ e jmooꞌˋ lajo̱, co̱ꞌ lɨ́ꞌˆ lɨˊ eáangˊguɨ jmáangꞌ˜ uǿøˊbaꞌ e jmooꞌˋ lajo̱. \p \v 6 Jo̱ dsíngꞌˉ cafǿngꞌˊ Saulo mɨ˜ canúurˉ lado, jo̱baꞌ cañíirˋ jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Fíiˋi, ¿e˜ iinꞌ˜ e nijmee˜e? \p Jo̱baꞌ cañíiˋtu̱ i̱ guicaféꞌˋ do jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Ráanꞌˉ, jo̱ gua˜ fɨˊ Damasco, jo̱ fɨˊ jo̱b nihuí̱ꞌˋ ta˜ e˜ ꞌnéˉ nijméeꞌˆ. \p \v 7 Jo̱ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ ngolíingˉguɨ có̱o̱ꞌ˜ Saulo ie˜ jo̱ dsíngꞌˉ cafǿiñꞌˊ, co̱ꞌ canúuˉbre e luu˜ e guicaféꞌˋ do, dsʉꞌ jí̱i̱ꞌ˜ jaangˋ jaˋ i̱i̱ˋ cangáiñˉ. \v 8 Jo̱ mɨ˜ caró̱o̱ˉ Saulo e lɨ˜ caquɨ́iñꞌˉ do, jo̱ mɨ˜ néeˊ júuˆ e cajǿørˉ dsʉꞌ joˋ nijneáˋ jminirˇ jí̱i̱ꞌ˜ capíꞌˆ co̱ꞌ nɨtiuumˉbre. Jo̱ i̱ dseaˋ i̱ ngolíingˉ có̱o̱ꞌr˜ dob caꞌméengˋ írˋ cartɨˊ caguiérˉ cartɨˊ Damasco. \v 9 Jo̱ fɨˊ jo̱b caje̱rˊ ꞌnɨˊ jmɨɨ˜ tøøngˉ e jaˋ jnéꞌrˋ jí̱i̱ꞌ˜ capíꞌˆ o̱ꞌguɨ ɨ̱́ꞌˋ gøꞌrˊ cajo̱. \p \v 10 Jo̱ e fɨˊ Damasco do niseengˋ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ lɨ́ɨngˊ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ nisiiˋ Ananías. Jo̱ co̱o̱ˋ jmɨɨ˜ cajmijnéengˋ ꞌñiaꞌˊ Dseaˋ Jmáangˉ fɨˊ quiniˇ i̱ dseaˋ íˋ lafaꞌ mɨ˜ quɨrˊ, jo̱ casɨ́ꞌrˉ dseaˋ do lala: \p —¡Ananías! \p Jo̱baꞌ cañíiˋ Ananías quiáꞌˉ dseaˋ do jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Lab sínꞌˋn, Fíiˋi. \p \v 11 Jo̱ cajíngꞌˉ Fíiˋnaaꞌ Dseaˋ Jmáangˉ casɨ́ꞌrˉ i̱ Ananías do: \p —Ráanꞌˉ, jo̱ gua˜ fɨˊ co̱o̱ˋ jee˜ ꞌnʉ́ʉˊ lɨ˜ siiˋ Derecha. Jo̱ mɨ˜ niguieꞌˊ quiáꞌˉ jaangˋ dseaˋ i̱ siiˋ Judas, jo̱ nijmɨngɨ́ɨnꞌ˜ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ siiˋ Saulo i̱ seengˋ fɨˊ Tarso, co̱ꞌ lana guiiñ˜ féiñꞌˊ jnea˜. \v 12 Jo̱ jnea˜ nɨcajméˉe e nɨcangángˉ Saulo ꞌnʉˋ lafaꞌ mɨ˜ quɨrˊ e guieꞌˊ fɨˊ lɨ˜ guiiñ˜, jo̱ niquidsiꞌˋ guóoꞌˋ fɨˊ moguir˜, jo̱ lajo̱b nilɨjnéꞌˋtu̱r caléꞌˋ catú̱ˉ. \p \v 13 Jo̱ mɨ˜ canúuˉ Ananías e jo̱, lalab cañíirˋ jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Fíiˋi, fɨ́ɨmˊ dseaˋ nɨcajmeaꞌrˊ jnea˜ júuˆ uii˜ quiáꞌˉ i̱ dseañʉꞌˋ íˋ quiáꞌˉ jaléꞌˋ e gaˋ e nɨcajmeáiñꞌˋ dseaˋ quíiꞌˉ fɨˊ Jerusalén. \v 14 Jo̱guɨ lana nɨjáarˊ fɨˊ la e nɨquie̱rˊ júuˆ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ fii˜ jmidseaˋ e nisáiñꞌˊ jaléngꞌˋ dseaˋ quíiꞌˉ jo̱ nidsiteángꞌˊneiñꞌ fɨˊ dsíiˊ ꞌnʉñíˆ. \p \v 15 Jo̱baꞌ cañíiˋ Fíiˋnaaꞌ Dseaˋ Jmáangˉ quiáꞌˉ Ananías jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Gua˜, jo̱ güɨjmitiˇ lají̱i̱ꞌ˜ ta˜ quiʉ́ꞌˋʉ, co̱ꞌ jnea˜ nɨcaꞌnáanˉn i̱ dseañʉꞌˋ do e niguiárˉ jaléꞌˋ júuˆ quiéˉe jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseata˜ dseaˋ cǿøngꞌ˜ quiáꞌrˉ jo̱guɨ fɨˊ quiniˇ jaléngꞌˋ dseaˋ Israel cajo̱. \v 16 Jo̱ jnea˜bɨ niꞌéeˆe Saulo jial tíiˊ iihuɨ́ɨˊ ꞌnéˉ nidsingɨ́ɨiñˉ uii˜ quiéˉe. \p \v 17 Jo̱ dsifɨˊ ladob cangóˉ Ananías fɨˊ lɨ˜ niguiing˜ i̱ Saulo do. Jo̱ mɨ˜ caguiérˉ fɨˊ jo̱, caꞌíˉbre fɨˊ dsíiˊ sɨnʉ́ʉˆ lɨ˜ guiiñꞌ˜ do, jo̱ caquidsirˊ guóorˋ moguiñꞌ˜ do, jo̱ cajíñꞌˉ casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —Saulo, rúꞌˋuuꞌ, i̱ Fíiˋnaaꞌ Jesús i̱ cajmijnéengˋ ꞌñiaꞌˊ lajeeˇ iuunꞌˉ fɨˊ e ñiꞌˊ fɨˊ la casíiñˋ jnea˜ lana e nijmee˜e e nilɨjnéꞌˋtu̱ꞌ caléꞌˋ catú̱ˉ jo̱guɨ e niñíinꞌˋ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ. \p \v 18 Jo̱baꞌ caquidsiˊ Ananías guóorˋ fɨˊ yʉ́ꞌˆ mogui˜ Saulo, jo̱ dsifɨˊ lajo̱b casojiʉ́ꞌˋ e lɨ́ɨˊ la lɨ́ɨˊ huiꞌˆ ꞌñʉˋ jminiˇ dseaˋ do, jo̱ dsifɨˊ ladob calɨjnéꞌrˋ. Lɨ́ˉ jo̱ caró̱o̱rˉ jo̱ mɨfɨ́ɨngˋ cajgáaiñˉ jmɨɨˋ e laco̱ꞌ cuøˊ li˜ e caꞌuíiñˉ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. \v 19 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, cagǿꞌrˋ ir˜ jo̱ catíimꞌ˜tu̱r bíˋ quiáꞌrˉ. Jo̱ caje̱ˊbɨr co̱o̱ˋ tú̱ˉ jmɨɨ˜ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ Damasco. \s1 Mɨ˜ caguiaˊ Saulo júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ fɨˊ Damasco \p \v 20 Jo̱ lajeeˇ jo̱b canaangˋ Saulo guiarˊ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ laco̱o̱ˋ guáꞌˉ quiáꞌˉ dseaˋ góorˋ dseaˋ Israel e té̱e̱ˉ fɨˊ Damasco, jo̱ sɨ́ꞌrˋ jaléngꞌˋ dseaˋ e i̱ dseaˋ góorˋ Jesús do lɨ́ɨngˊ i̱ Jó̱o̱ˊ Fidiéeˇ camɨ́ɨngꞌ˜ do. \v 21 Jo̱ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ núuˋ e júuˆ quiáꞌrˉ do, sóongˆ dsigáˋ dsíirˊ jo̱ féꞌrˋ: \p —¿Su o̱ꞌ i̱ nabɨ i̱ dseañʉꞌˋ i̱ ngɨˊ jmángꞌˋ gaˋ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ Jerusalén? Jo̱ ¿su o̱ꞌ i̱ nabɨ cajo̱ i̱ cagüéngˉ fɨˊ Damasco la e nitǿørˋ e ꞌñúungꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ fɨˊ quiniˇ jaléngꞌˋ fii˜ jmidseaˋ quiáꞌˉ dseaˋ Israel fɨˊ Jerusalén? \p \v 22 Jo̱ dsʉꞌ lajeeˇ jo̱, eáangˊguɨ cuøꞌˊ bíˋ ꞌñiaꞌˊ Saulo e guiarˊ e júuˆ do. Jo̱ jalémꞌˋ i̱ dseaˋ Israel i̱ seengˋ fɨˊ Damasco do caje̱rˊ jí̱i̱ꞌ˜ jaˋ ñirˊ e˜ dseángꞌˉ niñírˉ, co̱ꞌ i̱ Saulo do guiarˊ júuˆ e dseángꞌˉ jábꞌˉ e Jesús lɨ́ɨiñˊ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ sɨjeengˇ dseaˋ Israel. \s1 Mɨ˜ caláangˉ Saulo fɨˊ jaguóˋ dseaˋ góorˋ dseaˋ Israel \p \v 23 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋguɨ lajo̱, jaléngꞌˋ dseaˋ Israel i̱ seengˋ fɨˊ Damasco do canaaiñˋ sɨ́ɨiñˋ røøˋ jial nijngáiñꞌˉ i̱ Saulo i̱ lɨ́ɨngˊ dseaˋ góorˋ do. \v 24 Jo̱ dsʉꞌ caꞌǿmꞌˊ Saulo júuˆ lají̱i̱ꞌ˜ e ɨˊ dsíiˊ i̱ dseaˋ do e nijmeángꞌˋneiñꞌ. Jo̱ uǿøˋ jmɨ́ɨbˋ neáangˊ i̱ dseaˋ i̱ sɨteengˆ írˋ do fɨˊ ooˉ iáˋ cu̱u̱˜ e ñíiˊ eáangˊ lɨ˜ güɨꞌɨ́ɨngˊ jee˜ fɨɨˋ Damasco e quiáꞌˉ sɨteeiñˆ e nijngángꞌˉneiñꞌ. \v 25 Dsʉꞌ co̱o̱ˋ uǿøˋ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ Damasco do cataiñꞌˉ Saulo fɨˊ dsíiˊ co̱o̱ˋ ꞌmatሠe feꞌˋ, jo̱ cajgiáangˉneiñꞌ do fɨˊ dseꞌˋ e iáˋ cu̱u̱˜ e siꞌˊ lacúngꞌˊ fɨɨˋ do, jo̱ lajo̱b caleáaiñˋ dseaˋ do. \s1 Mɨ˜ caguiéngꞌˉtu̱ Saulo fɨˊ Jerusalén \p \v 26 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caguiémꞌˉtu̱ Saulo fɨˊ Jerusalén, jo̱ calɨꞌiiñ˜ e niseáiñꞌˊ co̱lɨɨng˜ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ jo̱; dsʉꞌ lajɨɨmˋ i̱ dseaˋ do ꞌgǿmꞌˋbreiñꞌ, co̱ꞌ jaˋ jáꞌˉ lɨ́ɨiñˋ e nɨlɨ́ɨngˊ Saulo dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. \v 27 Jo̱ dsʉꞌ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ siiˋ Bernabé caguijéeiñˋ Saulo fɨˊ quiniˇ jaléngꞌˋ dseaˋ apóoˆ i̱ neáangˊ fɨˊ Jerusalén, jo̱ cajmeaꞌˊreiñꞌ júuˆ jial cangángˉ Saulo Fíiˋnaaꞌ Dseaˋ Jmáangˉ lajeeˇ iuuiñˉ fɨˊ e ngóorˊ fɨˊ Damasco, jo̱guɨ jaléꞌˋ e caféngꞌˊ Fíiˋnaaꞌ Dseaˋ Jmáangˉ írˋ, jo̱guɨ jial teáˋ dsíirˊ guiarˊ júuˆ quiáꞌˉ Jesús e fɨˊ Damasco do. \v 28 Jo̱ lajo̱b mɨ˜ caje̱ˊ Saulo fɨˊ Jerusalén, jo̱ co̱lɨɨm˜ canaaiñˋ ngɨrˊ có̱o̱ꞌ˜ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ jo̱. \v 29 Jo̱ dseángꞌˉ ngocángˋ dsíiˊbre guiarˊ jo̱guɨ sɨ́ɨiñˋ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ Israel i̱ féꞌˋ jmíiˊ griego. Jo̱ dsʉꞌ lajaléngꞌˋ i̱ dseaˋ íˋ jmóorˋ úungˋ e nijngámꞌˉbre Saulo. \v 30 Jo̱ mɨ˜ calɨlíꞌˆ i̱ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ caguiaangˉ do e ɨˊ dsíiˊ i̱ dseaˋ do lado, jo̱baꞌ caguíimˋbre Saulo fɨˊ fɨɨˋ Jerusalén, jo̱ cangojéengˋneiñꞌ do fɨˊ Cesarea; jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caguiéngꞌˊneiñꞌ do fɨˊ góorˋ lɨ˜ siiˋ Tarso. \p \v 31 Jo̱ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ seengˋ fɨˊ lacaangˋ lɨ˜ se̱ꞌˊ Judea có̱o̱ꞌ˜ lɨ˜ se̱ꞌˊ Galilea có̱o̱ꞌ˜guɨ lɨ˜ se̱ꞌˊ Samaria juguiʉ́ˉ júuˆ røøbˋ nɨseeiñˋ, jo̱guɨ eáangˊguɨ ngóoˊ lɨjáꞌˉ lɨ́ɨiñˋ jaléꞌˋ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ carˋ ngocángˋ dsíirˊ. Jo̱ lajalémꞌˋbre jmóorˋ úungˋ e jmiféiñꞌˊ Fíiˋnaaꞌ Dseaˋ Jmáangˉ, jo̱ lajo̱b ngóoˊ lɨfɨ́ɨngˊ dseaˋ i̱ jángꞌˋ yaang˜ fɨˊ jaguóˋ Dseaˋ Jmáangˉ laco̱o̱ˋ jmɨɨ˜ laco̱o̱ˋ jmɨɨ˜ laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ. \s1 Mɨ˜ cajmiꞌleáangˉ Tʉ́ˆ Simón jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ caang˜ tɨɨˉ \p \v 32 Jo̱ lajeeˇ jo̱ ngɨˊ i̱ Tʉ́ˆ Simón do e dsiꞌeer˜ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, jo̱ lajeeˇ jo̱ cangórˉ fɨˊ co̱o̱ˋ fɨɨˋ lɨ˜ siiˋ Lida e cangoꞌeerˇ jaléngꞌˋ dseaˋ íbˋ cajo̱ i̱ neáangˊ fɨˊ jo̱. \v 33 Jo̱ mɨ˜ caguiérˉ fɨˊ jo̱, cadséiñꞌˋ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ caang˜ tɨɨˉ i̱ siiˋ Eneas, jo̱ nɨngóoˊ mɨˊ jñiáˉ ji̱i̱ˋ e niráaiñꞌˋ do co̱o̱ˋ lɨ˜ ráaiñˋ. \v 34 Jo̱ lalab casɨ́ꞌˉ Tʉ́ˆ Simón i̱ dseañʉꞌˋ íˋ jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Eneas, Dseaˋ Jmáangˉ nijmiꞌleáaiñˉ ꞌnʉˋ jmɨɨ˜ ná. Ráanꞌˉ, jo̱ séeꞌ˜ lɨ˜ ráanꞌˋ. \p Jo̱ dsifɨˊ lajo̱b caró̱o̱ˉ Eneas e lɨ˜ ráaiñꞌˋ do. \v 35 Jo̱ lajalémꞌˋ dseaˋ seengˋ fɨˊ Lida có̱o̱ꞌ˜guɨ fɨˊ Sarón cangárˉ e caró̱o̱bˉ i̱ Eneas do, jo̱baꞌ cajámꞌˋ yaaiñ˜ fɨˊ jaguóˋ Dseaˋ Jmáangˉ ie˜ jo̱. \s1 Mɨ˜ cajmijí̱ꞌˊtu̱ Tʉ́ˆ Simón jaangˋ dseamɨ́ˋ i̱ siiˋ Dorcas \p \v 36 Jo̱ ie˜ jo̱ niseengˋ jaangˋ dseamɨ́ˋ i̱ lɨ́ɨngˊ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ fɨˊ co̱o̱ˋ fɨɨˋ lɨ˜ siiˋ Jope. Jo̱ i̱ dseamɨ́ˋ do nisiirˋ Tabita, e guǿngꞌˋ Dorcas có̱o̱ꞌ˜ jmíiˊ griego. Jo̱ i̱ dseamɨ́ˋ íˋ contøømˉ jmóorˋ jaléꞌˋ e guiʉ́ˉ jo̱guɨ jmɨcó̱o̱ꞌr˜ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jaˋ seaˋ e ꞌnéˉ. \v 37 Jo̱ ie˜ jo̱ nicalɨdséebꞌ˜ i̱ Dorcas do, jo̱ cajúmˉbre. Jo̱ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ seengˋ có̱o̱ꞌr˜ do ie˜ jo̱ calángꞌˊneiñꞌ, jo̱ caquiáangˋneiñꞌ fɨˊ dsíiˊ sɨnʉ́ʉˆ ꞌnʉ́ʉˊ yʉ́ꞌˆ. \v 38 Jo̱ e fɨɨˋ Jope do quiá̱bꞌˉ néeˊ laco̱ꞌguɨ néeˊ e fɨɨˋ Lida e fɨˊ lɨ˜ táangˋ i̱ Tʉ́ˆ Simón do. Jo̱ co̱ꞌ calɨñibˊ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ Jope e fɨˊ Lidab táangˋ Tʉ́ˆ Simón, jo̱baꞌ dsifɨbˊ casíiñˋ gángˉ dseañʉꞌˋ fɨˊ do; jo̱ mɨ˜ caguilíiñˉ fɨˊ jo̱ caguisíiꞌˇreiñꞌ do lala: \p —Tʉ́ˆ Simón, máˉaaꞌ fɨˊ Jope lajmɨnáˉ. \p \v 39 Jo̱ cangóbˉ Tʉ́ˆ Simón có̱o̱ꞌ˜ i̱ dseaˋ do fɨˊ Jope. Jo̱ mɨ˜ caguiérˉ fɨˊ jo̱, jo̱ caguijéengˋneiñꞌ do fɨˊ lɨ˜ ráangˋ i̱ dseamɨ́ˋ ꞌlɨɨ˜ do. Jo̱ jaléngꞌˋ dseamɨ́ˋ ꞌnɨ́ɨˉ i̱ niteáangꞌ˜ lɨ˜ ráangˋ i̱ ꞌlɨɨ˜ do dsíngꞌˉ quɨꞌrˊ carɨ̱́ɨ̱rˋ lacúngꞌˊ lajíingˋ lɨ˜ singꞌˊ Tʉ́ˆ Simón mɨ˜ caguiéˉ dseaˋ do fɨˊ do; jo̱ caꞌeꞌˊreiñꞌ jaléꞌˋ mɨꞌñúungꞌ˜ có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléꞌˋ ꞌmɨꞌˊ e jiéꞌˋ e nicaꞌmiˊ i̱ Dorcas do jo̱guɨ e nɨcangɨ́ɨiñˋ cuøˊ dseaˋ do lamɨ˜ seeiñˋ. \v 40 Jo̱ ngɨ́ˋ jo̱, caquiʉꞌˊ Tʉ́ˆ Simón ta˜ e caꞌuøømˋ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ teáangꞌ˜ e sɨnʉ́ʉˆ do fɨˊ caluuˇ. Jo̱ lɨ́ˉ jo̱, casíꞌrˋ uǿˉ jnir˜ jo̱ canaaiñˋ féiñꞌˊ Fidiéeˇ, jo̱ lɨ́ˉ jo̱, mɨfɨ́ɨngˋ cajǿøiñˉ i̱ ꞌlɨɨ˜ do jo̱ cajíñꞌˉ casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —¡Tabita, ráanꞌˉ! \p Jo̱ dsifɨˊ ladob caneáaˊ i̱ dseamɨ́ˋ do jminirˇ, jo̱ mɨ˜ cangáiñˉ Tʉ́ˆ Simón, caró̱o̱ˉbre jo̱ caguárˋ. \v 41 Jo̱ Tʉ́ˆ Simón catɨ́ɨiñˉ guooˋ i̱ dseamɨ́ˋ do jo̱ casíngꞌˋneiñꞌ. Jo̱ lɨ́ˉ jo̱, catǿꞌˉtu̱r jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ caꞌuǿøiñˋ e fɨˊ sɨnʉ́ʉˆ do có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseamɨ́ˋ ꞌnɨ́ɨˉ i̱ teáangꞌ˜ do, jo̱ caꞌeiñꞌˊ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do i̱ dseamɨ́ˋ do e nɨcají̱ꞌˊbiñꞌ do. \v 42 Jo̱ jalémꞌˋ dseaˋ seengˋ fɨˊ Jope calɨñirˊ jaléꞌˋ e calɨ́ˉ do ie˜ jo̱, jo̱ fɨ́ɨmˊ dseaˋ cajángꞌˋ yaaiñ˜ fɨˊ jaguóˋ Dseaˋ Jmáangˉ ie˜ jo̱. \v 43 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, huǿømˉbɨ caje̱ˊ Tʉ́ˆ Simón e fɨˊ fɨɨˋ jo̱ fɨˊ quiáꞌˉ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ siiˋ Simón i̱ nijmóoˋ ta˜ jmɨꞌua˜ loo˜ jóꞌˋ. \c 10 \s1 Tʉ́ˆ Simón có̱o̱ꞌ˜ jaangˋ fii˜ ꞌléeˉ i̱ siiˋ Cornelio \p \v 1 Jo̱ ie˜ jo̱ niseengˋ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ siiˋ Cornelio fɨˊ co̱o̱ˋ fɨˊ lɨ˜ siiˋ Cesarea i̱ nilɨ́ɨngˊ fii˜ quiáꞌˉ co̱o̱ˋ ꞌléꞌˋ e siiˋ italiano. \v 2 Jo̱ i̱ Cornelio do co̱lɨɨng˜ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ sɨnʉ́ʉˆ quiáꞌrˉ, røøbˋ eáamˊ jmiféiñꞌˊ Fidiéeˇ jo̱guɨ eáamˊ nʉ́ʉꞌr˜ jaléꞌˋ júuˆ quiáꞌˉ dseaˋ do, jo̱guɨ jmɨcó̱o̱ꞌ˜bɨr có̱o̱ꞌ˜ cuuˉ jaléngꞌˋ dseaˋ Israel i̱ jaˋ seaˋ e ꞌnéˉ, jo̱guɨ contøømˉ féiñꞌˊ Fidiéeˇ cajo̱. \v 3 Jo̱ co̱o̱ˋ jmɨɨ˜ ngóoˊjiʉ la i̱i̱ˉ ꞌnɨˊ e caꞌlóoˉ i̱ Cornelio do lɨɨng˜ eeˋ cangárˉ lafaꞌ mɨ˜ quɨrˊ, jo̱ dseángꞌˉ røøbˋ cangáiñˉ jaangˋ ángel i̱ lɨ́ɨngˊ guotɨɨˉ Fidiéeˇ i̱ caꞌíˉ fɨˊ lɨ˜ guiiñ˜ jo̱ cajíngꞌˉ dseaˋ do lala: \p —¡Cornelio! \p \v 4 Jo̱ dob caje̱ˊ i̱ Cornelio do jǿøiñˉ i̱ ángel do, jo̱ eáamˊ ꞌgóꞌrˋ cajmɨngɨ́ꞌrˉ dseaˋ do lala: \p —¿E˜ ꞌnéˉ jmee˜e, Fíiˋi? \p Jo̱ cañíiˋ i̱ ángel do quiáꞌˉ Cornelio jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Nɨnúubˉ Fidiéeˇ jaléꞌˋ júuˆ quíiꞌˉ mɨ˜ fǿnꞌˋre, jo̱guɨ níˋbre jaléꞌˋ e guiʉ́ˉ e jmooꞌˋ e jmɨcó̱o̱ꞌˇ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ ꞌnéˉ lɨcó̱o̱ꞌ˜. \v 5 Jo̱ lana nisɨ́ɨnꞌˆ dseaˋ quíiꞌˉ fɨˊ Jope jo̱ nidsiteꞌrˊ Simón i̱ siiˋ Tʉ́ˆ cajo̱ e nijaiñꞌˊ fɨˊ la. \v 6 Jo̱ lana dob guiiñ˜ fɨˊ quiáꞌˉ jaangˋguɨ i̱ siiˋ Simón cajo̱, jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ guiing˜ fɨˊ ꞌnɨꞌˋ jmɨñíꞌˆ i̱ jmóoˋ ta˜ jmɨꞌua˜ loo˜ jóꞌˋ. \p \v 7 Jo̱ mɨ˜ cangoyúungꞌ˜ e cangángꞌˉ i̱ ángel i̱ caféꞌˋ quiáꞌrˉ do, dsifɨˊ lanab catǿꞌˉ i̱ Cornelio do gángˉ dseaˋ ꞌléengꞌ˜ quiáꞌrˉ có̱o̱ꞌ˜guɨ jaangˋ ꞌléeˉ i̱ nicuíiñˋ guiʉ́ˉ jo̱guɨ i̱ eáamˊ jmɨꞌgóˋ Fidiéeˇ cajo̱. \v 8 Jo̱ mɨ˜ calɨ́ˉ jmaꞌˊreiñꞌ do júuˆ jaléꞌˋ e cangárˉ do có̱o̱ꞌ˜guɨ e cajíngꞌˉ i̱ ángel do, jo̱ casíimˋbreiñꞌ do fɨˊ fɨɨˋ Jope. \p \v 9 Jo̱ mɨ˜ cajneáˉ e jmɨɨ˜ jo̱, lajeeˇ guiꞌnangꞌˇ teáaiñꞌ˜ do fɨˊ jo̱ nɨjaquiéemˊ niguilíiñˉ fɨˊ Jope, jo̱ nɨngóoˊ guieñíꞌˉ ie˜ jo̱, jo̱ lajeeˇ jo̱b cajgóoˉ i̱ Tʉ́ˆ Simón do fɨˊ yʉ́ꞌˆ ꞌnʉ́ʉˊ e lɨ˜ guiiñꞌ˜ do fɨˊ Jope e cangoféeiñꞌˇ Fidiéeˇ. \v 10 Jo̱ sóongˉ nɨjmɨꞌaaiñˉ lajeeˇ jo̱, jo̱ nɨꞌiiñ˜ dǿꞌrˉ i˜bre. Jo̱ lajeeˇ guiiñꞌ˜ dob, lajeeˇ e néeˋ guiʉ́ˉ e nidǿꞌrˉ, canaangˋ nírˋ jaléꞌˋ e cacuøˊ Fidiéeˇ e sɨꞌíiñˆ e ninírˋ lafaꞌ mɨ˜ quɨˊ dseaˋ. \v 11 Jo̱ cangárˉ e canaˊ fɨˊ yʉ́ꞌˆ jmɨgüíˋ, jo̱ jnéengˉ cajgóˉ co̱o̱ˋ e lɨ́ɨˊ laco̱ꞌ co̱o̱ˋ ꞌmɨꞌˊ e feꞌˋ, jo̱ jnéengˉ ꞌñʉ́ʉꞌ˜ lajɨˋ quiʉ̱́ˋ quiúungꞌ˜. \v 12 Jo̱ e dsíiˊ ꞌmɨꞌˊ do jnéengˉ teáangꞌ˜ langɨ́ɨngˉ íingꞌ˜ jóꞌˋ nuuˋ i̱ dsi˜ tú̱ˉ guooˋ jo̱guɨ tú̱ˉ tɨɨˉ, jo̱ quiéengˋguɨ cajo̱ jaléngꞌˋ mɨꞌˋ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ quɨꞌˊ jo̱guɨ langɨ́ɨngˉ íingꞌ˜ ta̱ˊ. \v 13 Jo̱ canúurˉ e cajíngꞌˉ jaangˋ i̱ guicaféꞌˋ jo̱ guicajíñꞌˉ do: \p —Ráanꞌˉ, Tʉ́ˆ Simón, jngangꞌˊ i̱ jóꞌˋ na jo̱ quiéꞌˋ. \p \v 14 Jo̱ Tʉ́ˆ Simón cañíirˋ jo̱ cajíñꞌˉ: \p —U̱˜, Fíiˋi, jí̱i̱ꞌ˜ có̱o̱ꞌ˜ néeꞌ˜ jaˋ mɨˊ cacúnꞌˉn jaléngꞌˋ i̱ jóꞌˋ na, co̱ꞌ lajo̱ ta˜ huɨ̱́ꞌˋ fɨˊ ni˜ júuˆ quiʉꞌˊ ta˜ quíˆnaaꞌ, jneaꞌˆ dseaˋ lɨ́ɨˊnaaꞌ dseaˋ Israel. \p \v 15 Jo̱baꞌ guicajíngꞌˉtu̱ i̱ guicaféꞌˋ do: \p —Jaléꞌˋ e jíngꞌˉ Fidiéeˇ e cuǿømˋ líˋ cøꞌˆ, jaˋ e ta˜ e foꞌˆ ꞌnʉˋ e jaˋ cuǿøngˋ. \p \v 16 Jo̱ mɨ˜ catɨ́ˋ ꞌnɨˊ néeꞌ˜ e guicaféꞌˋ i̱ dseaˋ do e júuˆ jo̱, cangóbꞌˉtu̱ e ꞌmɨꞌˊ do fɨˊ yʉ́ꞌˆ jmɨgüíˋ. \v 17 Jo̱ caje̱ˊ Tʉ́ˆ Simón ɨˊ dsíirˊ e˜ guǿngꞌˋ jaléꞌˋ e cangárˉ do. Jo̱ lajeeˇ jo̱ caguilíimˉ i̱ dseaˋ quiáꞌˉ Cornelio do fɨˊ quiáꞌˉ i̱ Simón do e nɨngɨ́ˋ cangɨrˊ jmɨngɨ́ɨrˋ. Jo̱ mɨ˜ caguilíiñˉ fɨˊ lɨ˜ guiing˜ i̱ Tʉ́ˆ Simón do, \v 18 jo̱ cajmɨngɨ́ɨrˋ có̱o̱ꞌ˜ júuˆ teáˋ su dob lɨ˜ guiing˜ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ siiˋ Simón i̱ siiˋbɨ Tʉ́ˆ cajo̱. \p \v 19 Jo̱ lajeeˇ jo̱, dobɨ singꞌˊ Tʉ́ˆ Simón e ɨˊ dsíirˊ quiáꞌˉ jaléꞌˋ e cangárˉ do mɨ˜ tɨˊ lɨ˜ caféꞌˋ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ jo̱ casɨ́ꞌˉ írˋ lala: \p —Janúꞌˋ, Tʉ́ˆ Simón, nab teáangˉ gaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ ꞌnángꞌˊ ꞌnʉˋ. \v 20 Ráanꞌˉ jo̱ guóꞌˆ có̱o̱ꞌr˜, jo̱ jaˋ eeˋ ɨˊ oꞌˊ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ, co̱ꞌ jneab˜ dseaˋ casɨ́ɨnˉn i̱ dseaˋ na fɨˊ la. \p \v 21 Jo̱ cajgámˉ i̱ Tʉ́ˆ Simón do lɨ˜ dsíiñˆ, jo̱ cangoꞌíiñꞌ˜ i̱ dseaˋ quiáꞌˉ Cornelio do jo̱ cajíñꞌˉ casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —Jneab˜ i̱ ngɨˋnaꞌ ꞌnángꞌˋnaꞌ. ¿E˜ júuˆ quié̱ˆnaꞌ? \p \v 22 Jo̱ cañíiˋ i̱ dseañʉꞌˋ gaangˋ do jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Jáaˊnaaꞌ ta˜ quiáꞌˉ jaangˋ fii˜ ꞌléeˉ quíˉnaaꞌ i̱ siiˋ Cornelio, jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ guiúngˉ eáangˊ jo̱guɨ contøømˉ jmiféiñꞌˊ Fidiéeˇ. Jo̱ jaléngꞌˋ dseaˋ góoꞌˋ dseaˋ Israel eáamˊ jmɨꞌgórˋ dseaˋ do jo̱guɨ ꞌneáaiñˋ cajo̱. Jo̱ jaangˋ ángel quiáꞌˉ Fidiéeˇ casɨ́ꞌˉ írˋ e nitǿꞌrˋ ꞌnʉˋ fɨˊ quiáꞌrˉ jo̱ ninúrˉ lají̱i̱ꞌ˜ júuˆ quíiꞌˉ e ꞌnéˉ nifɨ́ꞌˆre. \p \v 23 Jo̱ catǿbꞌˉ Tʉ́ˆ Simón i̱ dseañʉꞌˋ gaangˋ do fɨˊ sɨnʉ́ʉˆ lɨ˜ guiiñ˜, jo̱ dob caje̱rˊ co̱lɨɨng˜ e uǿøˋ jo̱. Jo̱ mɨ˜ cajneáˉ lajo̱, cangóbˉ Tʉ́ˆ Simón có̱o̱ꞌ˜ i̱ dseaˋ do fɨˊ Cesarea, jo̱guɨ cangolíimˉbɨ có̱o̱ꞌr˜ co̱o̱ˋ tú̱ˉ mɨ́ɨngꞌ˜ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ Jope. \p \v 24 Jo̱ mɨ˜ cajneáˉ co̱o̱ˋguɨ jmɨɨ˜ lajo̱, jo̱guɨbaꞌ caguilíiñˉ cartɨˊ Cesarea fɨˊ lɨ˜ nɨguiing˜ i̱ Cornelio do sɨjeengˇ írˋ co̱lɨɨng˜ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ sɨnʉ́ʉˆ quiáꞌrˉ có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ cuíiñˋ eáangˊ i̱ catǿꞌrˉ fɨˊ quiáꞌrˉ e laco̱ꞌ niꞌíñꞌˋ i̱ Tʉ́ˆ Simón do. \v 25 Jo̱ mɨ˜ caguiéˉ i̱ Tʉ́ˆ Simón do fɨˊ jo̱, dob nɨsingꞌˊ i̱ Cornelio do oꞌnʉ́ˆ e nɨgüɨjeengˇneiñꞌ. Jo̱ mɨ˜ cangángˉ rúiñꞌˋ, dsifɨˊ ladob casíꞌˋ Cornelio uǿˉ jnir˜ fɨˊ quiniˇ i̱ Tʉ́ˆ Simón do e laco̱ꞌ nijmiféngꞌˊneiñꞌ. \v 26 Dsʉꞌ Tʉ́ˆ Simón dsifɨˊ ladob caseangꞌˊneiñꞌ jo̱ casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —Ráanꞌˉ, Cornelio, co̱ꞌ jnea˜ lɨ́ɨnˊn jaangˋ dseaˋ jmɨgüíˋ laco̱ꞌ ꞌnʉˋ. \p \v 27 Jo̱ lajeeˇ guiꞌnáꞌˆ sɨ́ɨiñˋ ladob, caꞌíˉ Tʉ́ˆ Simón fɨˊ dsíiˊ sɨnʉ́ʉˆ, jo̱ fɨ́ɨmˊ dseaˋ nɨsɨseángꞌˊ fɨˊ jo̱ mɨ˜ cangotáaiñꞌ˜. \v 28 Jo̱ lalab casɨ́ꞌˉ Tʉ́ˆ Simón i̱ dseaˋ do: \p —Nɨñíbˆ ꞌnʉ́ꞌˋ e jneaꞌˆ, dseaˋ lɨ́ɨˊnaaꞌ dseaˋ Israel, jaˋ cuǿøngˋ e dsitóoꞌ˜naaꞌ dsíiˊ sɨnʉ́ʉˆ quiáꞌˉ dseaˋ la ꞌnʉ́ꞌˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel, o̱ꞌguɨ cuǿøngˋ sɨɨng˜naaꞌ có̱o̱ꞌ˜ dseaˋ la ꞌnʉ́ꞌˋ cajo̱. Dsʉꞌ lana Fidiéeˇ nɨcaꞌeꞌrˊ jnea˜ e joˋ cuǿøngˋ e nifáꞌˆa e dseaˋ la ꞌnʉ́ꞌˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel faꞌ e uǿngˉnaꞌ. \v 29 Jo̱baꞌ mɨ˜ caguilíingˉ dseaˋ quíiꞌˉ e tǿꞌrˋ jnea˜, dsifɨbˊ cagáˉa có̱o̱ꞌr˜, jo̱ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ jaˋ eeˋ dseeˉ caséeꞌ˜e. Jo̱baꞌ iin˜n dseáangˊ dsiiˉ e˜ ta˜ cateꞌˊnaꞌ jnea˜. \p \v 30 Jo̱baꞌ cañíiˋ Cornelio quiáꞌˉ Tʉ́ˆ Simón jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Nɨngóoˊ quiʉ̱́ˋ jmɨɨ˜ lana, jo̱ e íꞌˋ laco̱ꞌ ngóoˊ lana, lab guiin˜n fɨˊ sɨnʉ́ʉˆ la e jmifénꞌˊn Fidiéeˇ la i̱i̱ˉ ꞌnɨˊ e caꞌlóoˉ. Jo̱ lajeeˇ jo̱, co̱o̱ˋ cajnémˉ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ quiꞌˊ co̱o̱ˋ ꞌmɨꞌˊ e jɨꞌˋ eáangˊ, \v 31 jo̱ cajíñꞌˉ casɨ́ꞌrˉ jnea˜: “Cornelio, nɨcanúubˉ Fidiéeˇ jaléꞌˋ júuˆ quíiꞌˉ, jo̱guɨ nɨcalɨñiˊbre jaléꞌˋ e guiʉ́ˉ e nɨcajmeeꞌˉ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jaˋ seaˋ jaléꞌˋ e ꞌnéˉ. \v 32 Quiʉ́ʉꞌ˜ ta˜ dseaˋ quíiꞌˉ jo̱ güɨguilíiñˉ fɨˊ Jope, jo̱ güɨguiteꞌrˊ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ siiˋ Simón, siiˋbɨr Tʉ́ˆ cajo̱, i̱ táangˋ fɨˊ quiáꞌˉ jaangˋguɨ dseañʉꞌˋ i̱ siiˋ Simón i̱ guiing˜ ꞌnɨꞌˋ jmɨñíꞌˆ i̱ jmóoˋ ta˜ jmɨꞌua˜ loo˜ jóꞌˋ.” \v 33 Jo̱baꞌ dsifɨˊ lajo̱b casɨ́ɨnˉn dseaˋ quiéˉe e caguitéerˋ ꞌnʉˋ, jo̱ eáamˊ guiʉ́ˉ la nɨcajmeeꞌˉ e nicañíˉbaꞌ. Jo̱guɨ lana lab nɨse̱e̱ˉnaaꞌ lajɨɨˉnaaꞌ fɨˊ quiniˇ Fidiéeˇ, jo̱ eáamˊ ii˜naaꞌ nʉ́ˆnaaꞌ jaléꞌˋ júuˆ e caꞌíingꞌ˜ ꞌnʉˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ e catɨ́ɨˉnaaꞌ e ninʉ́ˆnaaꞌ. \s1 Jaléꞌˋ júuˆ quiáꞌˉ Tʉ́ˆ Simón e caféꞌrˋ fɨˊ quiáꞌˉ Cornelio \p \v 34 Jo̱ mɨ˜ catóꞌˊ féꞌˋ i̱ Cornelio do, jo̱ canaangˋ Tʉ́ˆ Simón féꞌrˋ júuˆ quiáꞌrˉ jee˜ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ sɨseángꞌˊ fɨˊ quiáꞌˉ i̱ Cornelio do jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Náˉguɨbaꞌ nɨngánꞌˋn røøˋ e doñiˊ i̱i̱bˋ dseaˋ íngꞌˋ Fidiéeˇ jaˋ e lɨ́ɨˊ i̱i̱ˋ dseaˋ, \v 35 co̱ꞌ ímꞌˋ Fidiéeˇ dseaˋ i̱ jmɨꞌgóˋ írˋ jo̱guɨ i̱ jmóoˋ e guiʉ́ˉ có̱o̱ꞌr˜ doñiˊ jiéꞌˋ fɨˊ lɨ˜ seeiñˋ. \v 36 Jo̱ Fidiéeˇ cangɨ́ɨiñˋ júuˆ quiáꞌrˉ laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ jneaꞌˆ, dseaˋ lɨ́ɨˊnaaꞌ dseaˋ Israel, quiáꞌˉ jial nilɨseengˋ dseaˋ juguiʉ́ˉ júuˆ røøˋ laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ Dseaˋ Jmáangˉ, co̱ꞌ íbˋ Fii˜ jaléngꞌˋ dseaˋ jmɨgüíˋ. \v 37 Jo̱ guiʉ́bˉ ñíˆ ꞌnʉ́ꞌˋ jaléꞌˋ e calɨ́ˉ ie˜ jaˋ mɨˊ ngóoˊ eáangˊ fɨˊ guóoꞌ˜ uǿˉ quíˉnaaꞌ, jneaꞌˆ dseaˋ lɨ́ɨˊnaaꞌ dseaˋ Israel, jo̱ canaangˋ jaléꞌˋ e jo̱ catɨˊ Galilea mɨ˜ cangɨ́ˋ e caguiaˊ Juan júuˆ quiáꞌrˉ e ꞌnéˉ nisángˋ dseaˋ jmɨɨˋ e laco̱ꞌ cuøˊ li˜ e quɨ́ꞌˉ jíngꞌˋ yaaiñ˜ fɨˊ quiniˇ Fidiéeˇ. \v 38 Jo̱ nɨñíbˆ ꞌnʉ́ꞌˋ cajo̱ jial cacuøꞌˊ Fidiéeˇ Jmɨguíˋ quiáꞌrˉ Jesús i̱ cacuángˉ fɨˊ Nazaret, jo̱ có̱o̱ꞌ˜ e bíˋ jo̱ cajméeˋ Jesús jmangꞌˉ e guiʉ́ˉ, jo̱guɨ cajmiꞌleáaiñˉ jaléngꞌˋ i̱ íngꞌˋ iihuɨ́ɨˊ uíiꞌ˜ e fii˜ i̱ ꞌlɨngꞌˆ quiʉꞌˊ ta˜ quiáꞌrˉ; jo̱ jaléꞌˋ e jo̱ calɨ́ꞌrˉ cajméerˋ, co̱ꞌ seemˋ Fidiéeˇ contøøngˉ có̱o̱ꞌ˜ írˋ. \v 39 Jo̱ caneb˜ jneaꞌˆ jaléꞌˋ e guiʉ́ˉ e cajméeˋ Jesús ie˜ jo̱ fɨˊ Jerusalén, lɨ́ꞌˆ latøøngˉ lɨ˜ se̱ꞌˊ Judea. Jo̱ mɨ˜ lɨ˜ cøøngˋ lajo̱, cateáangˋ dseaˋ írˋ fɨˊ dseꞌˋ crúuˆ jo̱ fɨˊ jo̱b cajúiñˉ. \v 40 Dsʉꞌ Fidiéeˇ cajméerˋ e cají̱bꞌˊtu̱ dseaˋ do mɨ˜ cadsíngˉ ꞌnɨˊ jmɨɨ˜ lajo̱, jo̱guɨ cajméerˋ e cajnéngˉ dseaˋ do jee˜ jneaꞌˆ. \v 41 Dsʉꞌ jaˋ cajmijnéengˋ ꞌñiaꞌrˊ jee˜ lɨ́ꞌˆ doñiˊ i̱i̱ˋ dseaˋ, co̱ꞌ lají̱i̱ꞌ˜ jee˜ jneabꞌˆ cajmijnéengˋ ꞌñiaꞌrˊ, dseaˋ i̱ nɨcaguíngꞌˋ Fidiéeˇ lají̱i̱ꞌ˜ lamɨ˜ jéengˊguɨ quiáꞌˉ e nijmóˆnaaꞌ júuˆ røøˋ jaléꞌˋ e calɨ́ˉ có̱o̱ꞌ˜ Jesús. Jo̱ jneabꞌˆ dseaˋ caꞌnéꞌˆ caquiee˜naaꞌ có̱o̱ꞌr˜ mɨ˜ cangɨ́ˋ e cají̱ꞌˊtu̱r caléꞌˋ catú̱ˉ. \v 42 Jo̱guɨ Jesús casíiñˋ jneaꞌˆ e niguiáˆnaaꞌ júuˆ quiáꞌrˉ jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ, jo̱guɨ e nijmóˆnaaꞌ júuˆ røøˋ e Fidiéebˇ dseaˋ casíiñˋ dseaˋ do e niquidsirˊ íꞌˋ jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ jmɨgüíˋ i̱ jí̱ꞌˋguɨ có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ i̱ nɨꞌlɨɨng˜ mɨ˜ catɨ́ˋ íꞌˋ lajo̱. \v 43 Jo̱ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ nɨcaféꞌˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ lají̱i̱ꞌ˜ malɨꞌˋ eáamˊ caféꞌrˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ Jesús, jo̱guɨ cajímꞌˉbɨr cajo̱ e doñiˊ i̱i̱ˋ dseaˋ i̱ jángꞌˋ yaang˜ fɨˊ jaguóˋ Jesús niꞌíimˉ dseeˉ quiáꞌrˉ laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ dseaˋ do. \s1 Mɨ˜ caꞌíngꞌˋ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ \p \v 44 Jo̱ laco̱ꞌ guiꞌnangꞌˇ simꞌˊbɨ Tʉ́ˆ Simón e féꞌrˋ jaléꞌˋ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ fɨˊ jee˜ i̱ dseaˋ i̱ sɨseángꞌˊ do, mɨ˜ tɨˊ lɨ˜ cangɨ́ɨngˋ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ. \v 45 Jo̱ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ Israel i̱ nɨlɨ́ɨngˊ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ caguilíingˉ có̱o̱ꞌ˜ Tʉ́ˆ Simón fɨˊ quiáꞌˉ i̱ Cornelio do, eáamˊ cangogáˋ dsíirˊ mɨ˜ calɨlíꞌrˆ e cangɨ́ɨmˋ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ cajo̱, \v 46 co̱ꞌ núurˋ sɨ́ɨngˋ i̱ dseaˋ do có̱o̱ꞌ˜ jmíiˊ e jiéꞌˋguɨ laco̱ꞌ jmíiˊ quiáꞌrˉ jo̱guɨ jmiféiñꞌˊ Fidiéeˇ cajo̱. \v 47 Jo̱baꞌ cajíngꞌˉ i̱ Tʉ́ˆ Simón do casɨ́ꞌrˉ i̱ dseaˋ do ladsifɨˊ lado: \p —Jí̱i̱ꞌ˜ jaangˋ jaˋ i̱i̱ˋ cuǿøngˋ jníngˉ e nisángˋ i̱ dseaˋ la jmɨɨˋ e laco̱ꞌ cuøˊ li˜ e nɨlɨ́ɨiñˊ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, co̱ꞌ nɨcaꞌímꞌˋbre Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ laco̱ꞌguɨ nɨcaꞌíingꞌ˜ jneaꞌˆ cajo̱. \p \v 48 Jo̱ caquiʉꞌˊ Tʉ́ˆ Simón ta˜ e cajgáamˉ i̱ dseaˋ do jmɨɨˋ e laco̱ꞌ cuøˊ li˜ e nɨlɨ́ɨiñˊ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do camɨꞌrˊ Tʉ́ˆ Simón e faꞌ nijé̱ˉbɨ dseaˋ do co̱o̱ˋ tú̱ˉ jmɨɨ˜ có̱o̱ꞌr˜ fɨˊ jo̱. \c 11 \s1 E˜ uiing˜ e caguiarˊ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ fɨˊ jee˜ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel \p \v 1 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, jaléngꞌˋ dseaˋ apóoˆ có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ caguiaangˉguɨ i̱ neáangˊ lacaangˋ lɨ˜ se̱ꞌˊ Judea, calɨñirˊ júuˆ e jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel nɨcaꞌímꞌˋbre cajo̱ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. \v 2 Jo̱ mɨ˜ caguiéngꞌˉtu̱ i̱ Tʉ́ˆ Simón do fɨˊ Jerusalén, i̱ lɨɨng˜ dseaˋ Israel i̱ lɨ́ɨngˊ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ canaaiñˋ cuøꞌˊreiñꞌ dseeˉ \v 3 jo̱ sɨ́ꞌˋreiñꞌ: \p —¿Jialɨꞌˊ caguiéeꞌˉ lacaangˋ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel jo̱ caguiquiéꞌˋ có̱o̱ꞌr˜? \p \v 4 Jo̱ canaangˋ Tʉ́ˆ Simón jmaꞌˊreiñꞌ júuˆ latɨˊ uiing˜ quiáꞌˉ jaléꞌˋ e calɨ́ˉ do jo̱ cajíñꞌˉ: \p \v 5 —Lajeeˇ táanˋn fɨˊ Jope, jo̱ lajeeˇ guiáangꞌ˜ e fǿnꞌˋn Fidiéeˇ, camóˉo lɨɨng˜ eeˋ camóˉo lafaꞌ mɨ˜ quɨˊ dseaˋ; jo̱ camóˉo cajgóˉ fɨˊ yʉ́ꞌˆ jmɨgüíˋ co̱o̱ˋ ꞌmɨꞌˊ e feꞌˋ eáangˊ, jo̱ ꞌñʉ́ʉꞌ˜ lajɨˋ quiʉ̱́ˋ quiúungꞌ˜, jo̱ catɨsɨ́ɨꞌˇ fɨˊ lɨ˜ sínꞌˋn. \v 6 Jo̱ mɨ˜ cajǿøˉø røøˋ dsíiˊ e ꞌmɨꞌˊ do, jo̱ camóˉo e teáangꞌ˜ langɨ́ɨngˉ íingꞌ˜ jóꞌˋ nuuˋ i̱ dsi˜ tú̱ˉ guooˋ jo̱guɨ tú̱ˉ tɨɨˉ có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ mɨꞌˋ jo̱guɨ jaléngꞌˋ quɨꞌˊ có̱o̱ꞌ˜ langɨ́ɨngˉ íingꞌ˜ ta̱ˊ. \v 7 Jo̱ canúˉu e lɨɨng˜ i̱i̱ˋ guicaféꞌˋ jo̱ guicajíñꞌˉ: “Ráanꞌˉ na, Tʉ́ˆ Simón, jnganꞌˊ i̱ jóꞌˋ na jo̱ cunꞌˆreꞌ.” \v 8 Jo̱ cafáꞌˉa: “U̱˜, Fíiˋi, jí̱i̱ꞌ˜ có̱o̱ꞌ˜ néeꞌ˜ jaˋ mɨˊ cacúnꞌˉn jaléngꞌˋ i̱ jóꞌˋ na, co̱ꞌ lajo̱ ta˜ huɨ̱́ꞌˋ fɨˊ ni˜ júuˆ quiʉꞌˊ ta˜ quíˆnaaꞌ, jneaꞌˆ dseaˋ lɨ́ɨˊnaaꞌ dseaˋ Israel.” \v 9 Jo̱baꞌ canúˉtú̱u̱ e luu˜ e guicaféꞌˋ fɨˊ guiáꞌˆ güíˋ do jo̱ casɨ́ꞌˉ jnea˜ lala: “Jaléꞌˋ e jíngꞌˉ Fidiéeˇ e cuǿøngˋ líˋ cøꞌˆ, jaˋ ta˜ e foꞌˆ ꞌnʉˋ e jaˋ cuǿøngˋ jmeꞌˆ lajo̱.” \v 10 Jo̱ ꞌnɨˊ néeꞌ˜ catɨ́ˋ e jgóoˋ e ꞌmɨꞌˊ do; jo̱ mɨ˜ cangoyúungꞌ˜, jo̱ cajgóobˉtu̱ fɨˊ yʉ́ꞌˆ jmɨgüíˋ. \v 11 Jo̱ lajeeˇ guiáangꞌ˜ e móoˋo jaléꞌˋ e jo̱, caguilíingˉ gaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ ꞌnángꞌˊ jnea˜ i̱ jalíingˉ tɨˊ Cesarea caguilíiñˉ fɨˊ lɨ˜ guiin˜n do. \v 12 Jo̱ caquiʉꞌˊ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ ta˜ jnea˜ e cangóˉo có̱o̱ꞌ˜ i̱ dseaˋ do e jaˋ caséeꞌ˜e jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ ta˜ uíiꞌ˜ e jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ do dseaˋ Israel. Jo̱ có̱o̱ꞌ˜baa jñúungˉguɨ i̱ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ la cangóˉo. Jo̱ mɨ˜ caguiéˉe fɨˊ Cesarea, lajaléꞌˋbaaꞌ cangotóoꞌ˜naaꞌ fɨˊ quiáꞌˉ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ siiˋ Cornelio. \v 13 Jo̱ fɨˊ jo̱ cajmeaꞌrˊ jneaꞌˆ júuˆ jial cangáiñˉ jaangˋ ángel i̱ lɨ́ɨngˊ guotɨɨˉ Fidiéeˇ fɨˊ quiáꞌrˉ; jo̱ cajíngꞌˉ i̱ ángel do casɨ́ꞌˉreiñꞌ do lala: “Síingˋ dseaˋ quíiꞌˉ fɨˊ Jope, jo̱ güɨguiteꞌrˊ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ siiˋ Simón, i̱ siiˋbɨ Tʉ́ˆ cajo̱. \v 14 Jo̱ íˋbingꞌ nijíngꞌˉ jial cuǿøngˋ nileángˋnaꞌ jee˜ dseeˉ quíiˉnaꞌ co̱lɨɨng˜ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ i̱ seengˋ quíiˉnaꞌ.” \v 15 Jo̱ mɨ˜ canaangˋ e fǿnꞌˋnre, jo̱b mɨ˜ cangɨ́ɨiñˋ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ lajaléiñꞌˋ do lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌguɨ cangɨ́ɨngˋ jneaꞌˆ, dseaˋ lɨ́ɨˊnaaꞌ dseaˋ Israel, latɨˊ mɨ˜ uiing˜. \v 16 Jo̱ jo̱guɨb cadsengꞌˉ dsiiˉ lají̱i̱ꞌ˜ e cajíngꞌˉ Fíiˋnaaꞌ Dseaˋ Jmáangˉ lamɨ˜ cateáaiñˋ có̱o̱ꞌ˜ jneaꞌˆ fɨˊ jmɨgüíˋ la mɨ˜ cajíñꞌˉ lala: “E jáꞌˉbaꞌ e Juan caseáaiñˋ dseaˋ jmɨɨˋ, dsʉꞌ ꞌnʉ́ꞌˋ nisángˋnaꞌ jmɨɨ˜ có̱o̱ꞌ˜ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ.” \v 17 Jo̱ song Fidiéeˇ cacuøꞌrˊ i̱ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel Jmɨguíˋ quiáꞌrˉ laco̱ꞌguɨ cacuøꞌrˊ jneaꞌˆ, dseaˋ lɨ́ɨˊnaaꞌ lajo̱ mɨ˜ caꞌíingꞌ˜naaꞌ júuˆ quiáꞌˉ Fíiˋnaaꞌ Dseaˋ Jmáangˉ, jo̱baꞌ ¿i̱˜ jnea˜ e nijnɨɨn˜n lají̱i̱ꞌ˜ ta˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ? \p \v 18 Jo̱ mɨ˜ canúuˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ Israel i̱ lɨ́ɨngˊ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ jaléꞌˋ júuˆ quiáꞌˉ Tʉ́ˆ Simón, dsifɨˊ lajo̱b joˋ e cañíirˋ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ quiáiñꞌˉ do, jo̱ canaaiñˋ jmiféiñꞌˊ Fidiéeˇ jo̱ féꞌrˋ: \p —E jábꞌˉ e nɨcacuøꞌˊ Fidiéeˇ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel e niquɨ́ꞌˉ nijíngꞌˋ yaaiñ˜ fɨˊ quinirˇ laco̱ꞌ cacuøꞌrˊ jneaꞌˆ, jo̱ lajo̱baꞌ niꞌuíiñˉ dseaˋ i̱ catɨ́ɨngˉ seengˋ cøøngˋ có̱o̱ꞌ˜ Fidiéeˇ lata˜. \s1 Jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ seengˋ fɨˊ Antioquía \p \v 19 Jo̱ ie˜ do, mɨ˜ cangɨ́ˋ e cajngaꞌˊ dseaˋ quiáꞌˉ i̱ Tée˜ do, mɨ˜ canaangˋ jmángꞌˋ dseaˋ gaˋ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, jo̱baꞌ i̱ lɨɨng˜ i̱ dseaˋ íˋ cangolíiñˆ cartɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Fenicia jo̱guɨ lɨ˜ se̱ꞌˊ Chipre có̱o̱ꞌ˜ Antioquía lɨ˜ se̱ꞌˊ Siria. Jo̱ mɨ˜ caguilíiñˉ fɨˊ jo̱, canaaiñˋ eꞌrˊ jaléngꞌˋ dseaˋ Israel júuˆ quiáꞌˉ Fíiˋnaaꞌ Jesús, dsʉꞌ jí̱i̱ꞌ˜ dseaˋ íˋbingꞌ caꞌeꞌrˊ jo̱ jaˋ caꞌeꞌrˊ dseaˋ jiéngꞌˋguɨ. \v 20 Jo̱ nañiˊ faꞌ e lajo̱b cajmérˉ, dsʉꞌ co̱o̱ˋ tú̱ˉ mɨ́ɨngꞌ˜ dseaˋ i̱ niseengˋ fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Chipre có̱o̱ꞌ˜guɨ fɨˊ Cirene i̱ nɨcaꞌíngꞌˋ Dseaˋ Jmáangˉ ie˜ do caguilíiñˉ fɨˊ Antioquía, jo̱ caguiaˊbre júuˆ quiáꞌˉ Fíiˋnaaꞌ Jesús jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel. \v 21 Jo̱ eáamˊ cajmɨcó̱o̱ꞌ˜ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ quiáꞌˉ i̱ dseaˋ do, jo̱baꞌ fɨ́ɨmˊ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel caquɨ́ꞌˉ cajíngꞌˋ yaaiñ˜ fɨˊ quiniˇ Fidiéeˇ ie˜ jo̱; jo̱guɨ catʉ́ˋbre jaléꞌˋ e lamɨ˜ tɨ́ɨiñˋ jmóorˋ jéengˊguɨ jo̱guɨ caꞌuíiñˉ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. \p \v 22 Jo̱ mɨ˜ calɨñiˊ i̱ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ Jerusalén do jaléꞌˋ e calɨ́ˉ fɨˊ Antioquía, jo̱baꞌ casíiñˋ i̱ Bernabé do fɨˊ jo̱. \v 23 Jo̱ mɨ˜ caguiéˉ íˋ fɨˊ jo̱, cangárˉ e dseángꞌˉ jáꞌˉbaꞌ e nɨcaꞌuíingˉ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel i̱ seengˋ fɨˊ jo̱. Jo̱ eáamˊ calɨꞌiáangˋ dsíiˊ i̱ Bernabé do ie˜ jo̱, jo̱guɨ casɨ́ꞌrˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do e jaˋ nitiúuiñꞌˉ do Dseaˋ Jmáangˉ, jo̱guɨ e nijmiti˜bɨr e ngocángˋ dsíirˊ jaléꞌˋ júuˆ quiáꞌˉ dseaˋ do cajo̱. \v 24 Jo̱ i̱ Bernabé do lɨ́ɨiñˊ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ guiúngˉ eáangˊ, jo̱ contøømˉ jéeˊ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ quiáꞌrˉ có̱o̱ꞌ˜ jaléꞌˋ e jmóorˋ do, jo̱guɨ jábꞌˉ lɨ́ɨiñˋ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ carˋ ngocángˋ dsíirˊ; jo̱ lajo̱b fɨ́ɨmˊ dseaˋ caꞌuíiñˉ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ ie˜ jo̱. \p \v 25-26 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, jo̱ cangóˉ Bernabé fɨˊ Tarso e cangoꞌnéeiñꞌ˜ Saulo. Jo̱ mɨ˜ cadséiñꞌˋ dseaˋ do, cajéemˋbreiñꞌ do fɨˊ Antioquía. Jo̱ fɨˊ jo̱b caje̱rˊ lajɨˋ huáaiñꞌˉ do lajeeˇ co̱o̱ˋ ji̱i̱ˋ tøøngˉ e eꞌrˊ fɨ́ɨngˊ dseaˋ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. Jo̱ e fɨˊ Antioquía dob lɨ˜ laꞌuii˜ calɨsíˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ cajángꞌˋ yaang˜ fɨˊ jaguóˋ Jesús. \p \v 27 Jo̱ ie˜ jo̱, co̱o̱ˋ tú̱ˉ mɨ́ɨngꞌ˜ dseaˋ i̱ jmóoˋ ta˜ e féꞌrˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ caꞌuøøiñˋ fɨˊ Jerusalén jo̱ cangolíiñˆ fɨˊ Antioquía. \v 28 Jo̱ mɨ˜ caguilíiñˉ fɨˊ jo̱, jaaiñꞌˋ do i̱ siiˋ Agabo casíngꞌˋ ꞌñiaꞌrˊ fɨˊ quiniˇguɨ, jo̱ cajíñꞌˉ laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e tɨˊ nijáaˊ ji̱i̱ˋ ooˉ fɨˊ jo̱. Jo̱ jaléꞌˋ e jo̱ cangojéeˊ lajeeˇ ji̱i̱ˋ quiáꞌˉ jaangˋ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ i̱ calɨsíˋ Claudio. \v 29 Jo̱baꞌ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ Antioquía caꞌɨ́ˋ dsíirˊ e nisíñˉ jaléꞌˋ e nijmɨcó̱o̱ꞌr˜ i̱ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Judea, lɨ́ꞌˆ jiéꞌˋ jí̱i̱ꞌ˜ lɨ˜ quɨ́ɨꞌr˜ jmɨɨ˜, \v 30 jo̱ lajo̱b cajméerˋ. Jo̱ laꞌeáangˊ Bernabé jo̱guɨ Saulo cangolíˋ jaléꞌˋ e do quiáꞌˉ jaléngꞌˋ dseaˋ cǿøngꞌ˜ i̱ neáangˊ fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Judea. \c 12 \s1 Mɨ˜ cajngaꞌˊ dseaˋ quiáꞌˉ Jacóoˆ \p \v 1-3 Jo̱ lajeeˇ jo̱, lajeeˇ jmóoˋ dseaˋ Israel jmɨɨ˜ quiáꞌrˉ e gøꞌrˊ iñíꞌˆ e jaˋ quie̱ꞌˆ quiéengˋ, jo̱ ie˜ jo̱ canaangˋ Herodes Agripa, jaangˋ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ i̱ quiʉꞌˊ ta˜ fɨˊ Jerusalén, jo̱ canaaiñˋ jmáiñꞌˋ gaˋ i̱ lɨɨng˜ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ jo̱. Jo̱ lajeeˇ jo̱, caquiʉꞌrˊ ta˜ e cajngaꞌˊ dseaˋ quiáꞌˉ i̱ Jacóoˆ có̱o̱ꞌ˜ ñisʉ̱ꞌˋ, jaangˋ dseaˋ i̱ óoˋ ta˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ; jo̱ i̱ dseaˋ íˋ lɨ́ɨiñˊ jaangˋ dseaˋ ngáangꞌ˜ có̱o̱ꞌ˜ i̱ Juan do. Jo̱ mɨ˜ calɨlíꞌˆ i̱ dseata˜ Herodes do e catɨ́bˋ dsíiˊ jaléngꞌˋ dseaˋ Israel e cajngaꞌˊ dseaˋ quiáꞌˉ i̱ Jacóoˆ do, jo̱baꞌ caquiʉꞌrˊ ta˜ e catámꞌˆ i̱ Tʉ́ˆ Simón do cajo̱. \v 4 Jo̱ mɨ˜ catáiñꞌˆ dseaˋ do jo̱ caquiʉꞌrˊ ta˜ e dsíiˊ ꞌnʉñíbˆ caꞌíñꞌˉ do ladsifɨˊ lado. Jo̱guɨ mɨfɨ́ɨngˋ caquiʉꞌrˊ ta˜ guijñúungˉ ꞌléeˉ quiáꞌrˉ i̱ nidsijméeˉ íˆ i̱ Tʉ́ˆ Simón do, jo̱guɨ e nijmérˉ dsiguiéengˊ táꞌˉ la quiúungˉ dseaˋ e laco̱ꞌ jaˋ sɨtúungˋ; jo̱ ɨˊ dsíirˊ e mɨ˜ ningɨ́ˋ e jmɨɨ˜ dobaꞌ nisíñꞌˋ dseaˋ do fɨˊ quiniˇ jaléngꞌˋ dseaˋ fɨɨˋ. \v 5 Jo̱ e eáamˊbaꞌ jéeˊ ꞌléeˉ quiáꞌˉ i̱ Tʉ́ˆ Simón do lɨ˜ iuuiñˉ e laco̱ꞌ jaˋ dseáangꞌ˜ niliúngˉ ꞌñiaꞌrˊ. Jo̱ lajeeˇ jo̱, lajalémꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ féiñꞌˊ Fidiéeˇ uii˜ quiáꞌˉ dseaˋ do e ngocángˋ dsíirˊ. \s1 Mɨ˜ caguíingˋ jaangˋ ángel quiáꞌˉ Fidiéeˇ Tʉ́ˆ Simón fɨˊ dsíiˊ ꞌnʉñíˆ \p \v 6 Jo̱ mɨ˜ nijneáˋ e uǿøˋ jo̱baꞌ, sɨꞌíˆ e nidsijéengˋ i̱ dseata˜ Herodes do Tʉ́ˆ Simón fɨˊ quiniˇ jaléngꞌˋ dseaˋ fɨɨˋ e niquidsirˊ íꞌˋ quiáiñꞌˉ do. Dsʉꞌ ꞌñiaꞌˊ e uǿøˋ jo̱, dob ráangˋ Tʉ́ˆ Simón güɨɨiñˋ fɨˊ dsíiˊ e ꞌnʉñíˆ do, jo̱ ꞌñʉ́ʉꞌ˜ guóorˋ có̱o̱ꞌ˜ ñíˆ cadena, jo̱guɨ teáangˉ jmáꞌˉ jángˋ ꞌléeˉ i̱ jmóoˋ íˆ írˋ lacataangˋ cáaiñˋ, jo̱guɨ jiéngꞌˋguɨ ꞌléeˉ i̱ teáangˉ jmóoˋ íˆ e oꞌnʉ́ˆ ꞌnʉñíˆ do. \v 7 Jo̱ lajeeˇ jo̱, co̱o̱ˋ cajnémˉ jaangˋ ángel i̱ casíingˋ Fidiéeˇ fɨˊ lɨ˜ ráangˋ i̱ Tʉ́ˆ Simón do fɨˊ dsíiˊ ꞌnʉñíˆ, jo̱ jloꞌˆ cajneáˉ fɨˊ latøøngˉ e dsíiˊ jo̱. Jo̱ i̱ ángel do cangoquiéeiñˊ lɨ˜ ráangˋ Tʉ́ˆ Simón jo̱ cagüɨꞌrˊ moꞌuǿøˊ dseaˋ do; jo̱ dsifɨˊbɨ cajnéˉ dsíiñꞌˊ do lɨ˜ ráaiñˋ güɨɨiñˋ, jo̱ lalab casɨ́ꞌˉ i̱ ángel do írˋ: \p —Jmɨnáˉ ráanꞌˉ na, Tʉ́ˆ Simón. \p Jo̱ dsifɨˊ lajo̱b casojiʉ́ꞌˋ e ñíˆ cadena e ꞌñʉ́ʉꞌ˜ guooˋ Tʉ́ˆ Simón do. \v 8 Jo̱ cajíngꞌˉ i̱ ángel do caléꞌˋ catú̱ˉ casɨ́ꞌrˉ dseaˋ do: \p —Quíꞌˊ sɨ̱́ꞌˋ lajmɨnáˉ jo̱guɨ ǿøꞌ˜ lomɨɨꞌ˜. \p Jo̱baꞌ lajo̱b cajméeˋ Tʉ́ˆ Simón ladsifɨˊ lado. Jo̱ cajíngꞌˉguɨ i̱ ángel do casɨ́ꞌrˉ dseaˋ do lala: \p —Te̱ꞌˋ ꞌmɨjñʉ́ˋ iʉ˜ lúuꞌˇ jo̱ máˉaaꞌ có̱o̱ꞌ˜ jnea˜. \p \v 9 Jo̱ dsifɨˊ lajo̱b cangoꞌleáangˊ i̱ Tʉ́ˆ Simón do laco̱ꞌ cagüɨꞌɨ́ɨˊ i̱ ángel do, jo̱ jí̱i̱ꞌ˜ jaˋ ñirˊ si jáꞌˉ si jaˋ jáꞌˉ lají̱i̱ꞌ˜ e jíngꞌˉ i̱ ángel do, co̱ꞌ nírˋ e do lafaꞌ mɨ˜ quɨˊbre. \v 10 Jo̱ cangɨ́ɨmˊbre lɨ˜ teáangˆ i̱ ꞌléeˉ do laꞌuii˜, jo̱ lɨ́ˉ jo̱, cangɨ́ɨiñˊ lɨ˜ teáangˉ co̱o̱ˋ ꞌléꞌˋguɨ. Jo̱ mɨ˜ tɨˊ lɨ˜ nɨngóoˊ uǿiñˋ fɨˊ co̱o̱ˋ oꞌnʉ́ˆ lɨ˜ lɨ́ɨˊ layaang˜ ñíˆ e mɨfɨ́ɨngˋ niꞌuǿiñˋ cartɨˊ caluuˇ, ꞌñiabꞌˊ e jnɨ́ˆ do canaˊ, jo̱ caꞌuøømˋbre. Jo̱ cueebˋjiʉ capíꞌˆ lɨ˜ cangolíiñˋ e ngɨrˊ co̱lɨɨng˜ lado. Jo̱ mɨ˜ cangoyúungꞌ˜ jo̱, catʉ́ʉbˉ i̱ ángel do quiáꞌˉ i̱ Tʉ́ˆ Simón do, jo̱ ꞌñiaꞌˊbiñꞌ do cangángꞌˉguɨr. \p \v 11 Jo̱ mɨ˜ calɨlíꞌˆ i̱ Tʉ́ˆ Simón do e dseángꞌˉ jábꞌˉ jaléꞌˋ e cangongɨ́ɨiñˉ do jo̱baꞌ cajíñꞌˉ: \p —Nab nɨcamóˉo e dseángꞌˉ jáꞌˉbaꞌ nicasíingˋ Fidiéeˇ i̱ ángel do quiáꞌrˉ e cajaleaaiñˆ jnea˜ fɨˊ jaguóˋ i̱ dseata˜ Herodes do e laco̱ꞌ jaˋ calɨ́ꞌrˉ cajmɨcó̱o̱ꞌ˜ rúiñꞌˋ có̱o̱ꞌ˜ dseaˋ góoˋo dseaˋ Israel faꞌ eeˋ cajmeáiñꞌˋ jnea˜. \p \v 12 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ e calɨlíꞌrˆ e jo̱, condséebˊ cangáiñꞌˉ fɨˊ quiáꞌˉ jaangˋ dseamɨ́ˋ i̱ siiˋ Yáˆ, niquiáꞌˆ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ siiˋ Juan, siiˋbɨr Marcos cajo̱. Jo̱ fɨ́ɨmˊ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ sɨseángꞌˊ fɨˊ jo̱ e féiñꞌˊ Fidiéeˇ lajeeˇ jo̱. \v 13 Jo̱ mɨ˜ caguiéngꞌˉ i̱ Tʉ́ˆ Simón do fɨˊ jo̱, dsifɨˊ lajo̱b cabárˋ jnɨ́ˆ oꞌnʉ́ˆ e tǿꞌrˋ i̱ dseaˋ teáangꞌ˜ dsíiˊ do e laco̱ꞌ nineaiñꞌˉ do ꞌnʉ́ʉˊ. Jo̱baꞌ cangóˉ jaangˋ sɨmɨ́ˆ i̱ jmóoˋ ta˜ i̱ siiˋ Rode e ngoñíirˋ i̱˜ i̱ báˋ e jnɨ́ˆ do. \v 14 Jo̱ dsifɨˊ mɨ˜ calɨcuíirˋ luu˜ i̱ Tʉ́ˆ Simón do, sóongˉ calɨꞌiáangˋ dsíirˊ, jo̱ lafaꞌ e nineárˉ e ꞌnʉ́ʉˊ do e ningɨ́ngˉ Tʉ́ˆ Simón, dsifɨˊ lajo̱b caquɨngꞌˉtu̱r cangojméeꞌrˇ i̱ teáangꞌ˜ dsíiˊ do júuˆ e Tʉ́ˆ Simómbingꞌ singꞌˊ báˋ e jnɨ́ˆ do. \v 15 Jo̱ cajíngꞌˉ i̱ dseaˋ teáangꞌ˜ do casɨ́ꞌrˉ i̱ sɨmɨ́ˆ do: \p —¡Ngaamˋ ꞌnʉˋ, sɨmɨ́ˆ! \p Dsʉꞌ i̱ sɨmɨ́ˆ do jíñꞌˉ e jáꞌˉbaꞌ e Tʉ́ˆ Simómbingꞌ guisíngꞌˆ e tǿrˋ oꞌnʉ́ˆ. \p Dsʉꞌ i̱ dseaˋ caguiaangˉ do cañíirˋ: \p —O̱ꞌ Tʉ́ˆ Simón do. Jangámˉ i̱ ángel i̱ jmóoˋ íˋ quiáꞌˉbre do. \p \v 16 Jo̱ lajeeˇ sɨ́ɨngˋ i̱ dseaˋ do lado, dob singꞌˊ Tʉ́ˆ Simón e báˋbɨr jnɨ́ˆ fɨˊ caluuˇ. Jo̱ lɨ́ꞌˆ mɨ˜ caneáarˊ e jnɨ́ˆ do, jo̱guɨb calɨlíꞌrˆ e Tʉ́ˆ Simómbingꞌ nisingꞌˊ, jo̱ sóongˆ cafǿiñꞌˊ mɨ˜ cangáiñˉ dseaˋ do. \v 17 Dsʉꞌ i̱ Tʉ́ˆ Simón do cajméerˋ li˜ có̱o̱ꞌ˜ guóorˋ e laco̱ꞌ joˋ taꞌˊlɨ i̱ dseaˋ do mɨ́ɨꞌ˜. Jo̱ mɨ˜ nɨꞌiuuiñˉ dsíiˊ sɨnʉ́ʉˆ, jo̱guɨbaꞌ cajmeaꞌrˊ i̱ dseaˋ do júuˆ laꞌuiing˜ lanʉ́ꞌˉ jial cajmɨcó̱o̱ꞌ˜ Fidiéeˇ quiáꞌrˉ e cagüɨꞌɨ́ɨrˊ dsíiˊ e ꞌnʉñíˆ do jo̱ cajíñꞌˉ casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —Jméeꞌ˜naꞌ júuˆ Jacóoˆ có̱o̱ꞌ˜guɨ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ caguiaangˉguɨ do jaléꞌˋ e guiʉ́ˉ e cajméeˋ Fidiéeˇ có̱o̱ꞌ˜ jnea˜ fɨˊ dsíiˊ ꞌnʉñíˆ. \p Jo̱ mɨ˜ calɨ́ˉ sɨ́ɨiñˋ lado, jo̱ cagüɨꞌɨ́ɨˊbre jo̱ fɨˊ lɨ˜ jiébꞌˋ cangórˉ. \p \v 18 Jo̱ mɨ˜ cajneáˉ co̱o̱ˋguɨ jmɨɨ˜, mɨ˜ cangáˉ jaléngꞌˋ i̱ ꞌléeˉ do e joˋ Tʉ́ˆ Simón seengˋ fɨˊ dsíiˊ ꞌnʉñíˆ, sóongˉ cangogáˋ dsíirˊ lajaléiñꞌˋ do, co̱ꞌ jí̱i̱ꞌ˜ jaˋ ñirˊ e˜ calɨ́ˉ có̱o̱iñꞌ˜ do. \v 19 Jo̱ mɨ˜ calɨñiˊ i̱ dseata˜ Herodes do e joˋ Tʉ́ˆ Simón seengˋ fɨˊ dsíiˊ ꞌnʉñíˆ, jo̱baꞌ caquiʉꞌrˊ ta˜ e calɨꞌnémꞌˆbiñꞌ do, dsʉꞌ joˋ lɨ˜ cadséngꞌˋneiñꞌ; jo̱baꞌ catǿꞌrˉ lajɨɨngˋ ꞌléeˉ i̱ sɨꞌíˆ cajméeˋ íˆ quiáꞌˉ Tʉ́ˆ Simón do, jo̱ caquiʉꞌrˊ ta˜ e cajúmˉbiñꞌ do lajɨɨiñˋ dsifɨˊ lado uíiꞌ˜ e caláangˉ i̱ Tʉ́ˆ Simón do. Jo̱ mɨ˜ lɨ˜ cøøngˋguɨ lajo̱, cagüɨꞌɨ́ɨbˊ dseata˜ Herodes lɨ˜ guiiñ˜ lɨ˜ se̱ꞌˊ Judea, jo̱ cangórˉ cangogüeárˋ fɨˊ Cesarea. \s1 Mɨ˜ cajúngˉ i̱ dseata˜ Herodes Agripa do \p \v 20 Dsʉꞌ ie˜ jo̱, sóongˆ nisɨguíingˆ i̱ dseata˜ Herodes do quiáꞌˉ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ niseengˋ fɨˊ Tiro có̱o̱ꞌ˜ Sidón, dsʉꞌ i̱ Herodes do i̱ ꞌnéˉ nicuǿˉ fɨˊ e nilɨseaˋ jaléꞌˋ e nidǿꞌˉ i̱ dseaˋ seengˋ fɨˊ Tiro có̱o̱ꞌ˜guɨ i̱ dseaˋ i̱ seengˋ fɨˊ Sidón; jo̱baꞌ i̱ dseaˋ seengˋ fɨˊ lajɨˋ tú̱ˉ fɨɨˋ jo̱ dseángꞌˉ ꞌnébˉ e nilɨseeiñˋ røøˋ có̱o̱ꞌ˜ i̱ dseata˜ do e laco̱ꞌ nilɨseaˋ jaléꞌˋ e gøiñꞌˊ do. Jo̱ calɨ́ꞌˉbre jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ lɨ́ɨngˊ jaangˋ dseaˋ nʉꞌluu˜ quiáꞌˉ i̱ dseata˜ Herodes do i̱ siiˋ Blasto, jo̱ cacuøꞌˊreiñꞌ do cuuˉ e laco̱ꞌ niféiñꞌˋ do uii˜ quiáiñꞌˉ. Jo̱ lajo̱guɨbaꞌ calɨ́ꞌrˉ e sɨ́ɨiñˋ có̱o̱ꞌ˜ i̱ dseata˜ Herodes do. \v 21 Jo̱ caté̱e̱iñꞌˋ do co̱o̱ˋ jmɨɨ˜ lɨ˜ e iiñ˜ nisɨ́iñˉ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do. Jo̱ e jmɨɨ˜ jo̱, dseaˋ seengˋ fɨˊ Tiro có̱o̱ꞌ˜guɨ fɨˊ Sidón caguilíiñˉ fɨˊ lɨ˜ guiing˜ i̱ dseata˜ Herodes do. Jo̱ ie˜ jo̱ i̱ dseata˜ Herodes do caquɨ́ꞌrˉ sɨ̱ꞌrˆ lali˜ e jloꞌˆguɨ e seaˋ quiáꞌrˉ, jo̱ caguárˋ ni˜ ꞌmasii˜ quiáꞌrˉ lɨ˜ guárˋ mɨ˜ quidsirˊ íꞌˋ, jo̱ canaaiñˋ bírˋ güɨ́ˉ quiáꞌrˉ jee˜ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ fɨɨˋ do. \v 22 Jo̱ mɨ˜ canúuˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do jaléꞌˋ júuˆ quiáꞌˉ i̱ dseata˜ Herodes do jo̱ canaaiñˋ féꞌrˋ teáˋ lala: \p —¡Jaangˋ diée˜ i̱ féꞌˋ na lana, o̱ꞌ dseaˋ jmɨgüíˋ na! \p \v 23 Jo̱ dsifɨˊ lajo̱b jaangˋ ángel quiáꞌˉ Fidiéeˇ cajméerˋ e catǿmꞌˋ i̱ dseata˜ Herodes do e dséeꞌr˜ ladsifɨˊ lado, co̱ꞌ cacuørˊ fɨˊ e cajmiféngꞌˊ dseaˋ írˋ laco̱ꞌ Fidiéeˇ ꞌñiaꞌrˊ. Jo̱ cajúmˉ i̱ dseata˜ Herodes do có̱o̱ꞌ˜ jmohuɨ́ɨˊ e cacuøˊ i̱ ángel do e cagǿꞌˋ jóoꞌ˜ írˋ. \p \v 24 Dsʉꞌ lajeeˇ jo̱, eáangˊguɨ ngóoˊ niꞌˊ júuˆ quiáꞌˉ Fidiéeˇ jo̱guɨ doñiˊ jiébꞌˋ nɨnúuˋ dseaˋ e júuˆ jo̱. \p \v 25 Jo̱ mɨ˜ tɨˊ lɨ˜ catóꞌˊ ta˜ quiáꞌˉ i̱ Bernabé có̱o̱ꞌ˜guɨ Saulo fɨˊ Jerusalén, jo̱ cangolíimˋtu̱r fɨˊ Antioquía, jo̱ téeˋbre Juan i̱ siiˋbɨ Marcos cajo̱. \c 13 \s1 Mɨ˜ canaangˋ Bernabé có̱o̱ꞌ˜ Saulo e guiarˊ júuˆ quiáꞌˉ Fíiˋnaaꞌ Jesús lacaangˋ fɨˊ lɨ˜ jiéꞌˋ \p \v 1 Jo̱ mɨ˜ caguilíiñˋ fɨˊ Antioquía caseáiñꞌˊ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ nineáangˊ fɨˊ jo̱, jo̱ jee˜ jo̱ niquiéengˋ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ féꞌˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ tɨfaꞌˊ quiáꞌˉ júuˆ quiáꞌˉ dseaˋ do; jaaiñꞌˋ do nisiirˋ Simón i̱ siiˋ Simón Leꞌˋ, jaangˋguɨ i̱ siiˋ Lucio i̱ calɨséngˋ fɨˊ Cirene, jaangˋguɨ i̱ siiˋ Manaén i̱ cacuángˉ co̱lɨɨng˜ có̱o̱ꞌ˜ i̱ dseata˜ Herodes do i̱ calɨ́ngˉ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ quiáꞌˉ Galilea, jo̱guɨ Bernabé có̱o̱ꞌ˜guɨ Saulo do. \v 2 Jo̱ co̱o̱ˋ jmɨɨ˜ lajeeˇ guiáangꞌ˜ teáangꞌ˜ i̱ dseaˋ do e jmiféiñꞌˊ Fíiˋnaaꞌ Fidiéeˇ jo̱guɨ jmóorˋ ayuno e jaˋ gøꞌrˊ ir˜ lajeeˇ jo̱, casɨ́ꞌˉ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ írˋ lala jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Cuǿøngꞌ˜naꞌ jnea˜ i̱ Bernabé na có̱o̱ꞌ˜guɨ Saulo quiáꞌˉ e nináiñˋ jmérˉ lají̱i̱ꞌ˜ ta˜ e nɨcatǿøˉøre na. \p \v 3-4 Jo̱ mɨ˜ cangoyúungꞌ˜ e féiñꞌˊ Fidiéeˇ jo̱guɨ cajméerˋ ayuno, dsifɨˊ lajo̱b caquidsiˊ i̱ dseaˋ do guóorˋ fɨˊ mogui˜ Bernabé có̱o̱ꞌ˜guɨ Saulo e laco̱ꞌ cuøˊ li˜ quiáꞌˉ lají̱i̱ꞌ˜ ta˜ nidsilíiñꞌˉ do. Jo̱ mɨ˜ calɨ́ˉ jo̱, caꞌɨ́ꞌˋbreiñꞌ do júuˆ, jo̱ cangolíimˆbiñꞌ do, jo̱ có̱o̱ꞌ˜bre i̱ Juan Marcos do i̱ jmɨcó̱o̱ꞌ˜ quiáꞌrˉ. \s1 Mɨ˜ caguiaˊ gángˉ i̱ dseaˋ óoˋ ta˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ fɨˊ Chipre \p \v 5 Jo̱ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéebˇ casíiˋ quiáꞌˉ i̱ Bernabé do có̱o̱ꞌ˜guɨ Saulo fɨˊ co̱o̱ˋ ooˉ jmɨɨˋ e siiˋ Seleucia e néeˊ ꞌnɨꞌˋ jmɨñíꞌˆ. Jo̱ mɨ˜ caguilíiñˉ fɨˊ jo̱, cangotáaiñꞌ˜ fɨˊ co̱o̱ˋ dsíiˊ móoˊ jo̱ cangolíiñˆ fɨˊ co̱o̱ˋ ooˉ jmɨɨˋ lɨ˜ siiˋ Salamina e néeˊ fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Chipre. Jo̱ mɨ˜ caguilíiñˉ fɨˊ jo̱, jo̱ cajgámˉbre e móoˊ do, jo̱ dsifɨˊ lajo̱b cangolíiñˆ fɨˊ lɨ˜ té̱e̱ˆ guáꞌˉ quiáꞌˉ dseaˋ góorˋ dseaˋ Israel jo̱ canaaiñˋ guiarˊ júuˆ quiáꞌˉ Fidiéeˇ fɨˊ jo̱. \p \v 6 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, cangɨ́ɨiñˊ laꞌúmˉ e ni˜ uǿˆ e néeˊ ni˜ jmɨñíꞌˆ do cartɨˊ caguilíiñˉ fɨˊ ooˉ jmɨɨˋ e siiˋ Pafos. Jo̱ fɨˊ jo̱b cajíñꞌˊ jaangˋ dseaˋ Israel i̱ siiˋ Barjesús, jo̱ có̱o̱ꞌ˜ jmíiˊ griego siirˋ Elimas. Jo̱ i̱ dseañʉꞌˋ do nilɨ́ɨiñˊ jaangˋ dseaˋ láangˋ i̱ ngɨˊ ta˜ jmɨgǿøngˋ jaléngꞌˋ dseaˋ, co̱ꞌ jíñꞌˉ e lɨ́ɨiñˊ jaangˋ i̱ féꞌˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ, dsʉꞌ o̱ꞌ jáꞌˉ e lajo̱. \v 7 Jo̱ i̱ dseaˋ láangˋ do nilɨ́ɨiñˊ jaangˋ i̱ jmóoˋ lají̱i̱ꞌ˜ e iing˜ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ i̱ siiˋ Sergio Paulo, jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ tɨɨngˋ eáangˊ. Jo̱ mɨ˜ calɨñiˊ i̱ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ do e fɨˊ góoˋbre nɨtáangˋ Bernabé có̱o̱ꞌ˜guɨ Saulo, jo̱baꞌ catǿꞌˉreiñꞌ co̱ꞌ iiñ˜ ninúrˉ júuˆ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e guiaiñꞌˊ do. \v 8 Dsʉꞌ i̱ dseaˋ láangˋ do cajníimˊbre quiáꞌˉ i̱ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ do e laco̱ꞌ jaˋ jáꞌˉ nilíiñꞌˋ do júuˆ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e guiaˊ i̱ Saulo do. \v 9 Jo̱ eáamˊ jéengˋ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ i̱ Saulo do i̱ siiˋbɨ Paaˉ cajo̱, jo̱baꞌ cajǿøiñˉ i̱ Elimas do laꞌúungˋ \v 10 jo̱ casɨ́ꞌrˉ dseaˋ do: \p —ꞌNʉˋ lɨnꞌˊ jaangˋ adseeˋ féngꞌˊ jo̱guɨ jó̱o̱ˊ fii˜ i̱ ꞌlɨngꞌˆ; co̱ꞌ jnɨꞌˋ fɨˊ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ iing˜ jméˉ e guiʉ́ˉ. ¿Jialɨꞌˊ jnɨnꞌˋ fɨˊ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ iing˜ nisíngꞌˋ yaang˜ fɨˊ guiʉ́ˉ có̱o̱ꞌ˜ Dseaˋ Jmáangˉ? \v 11 Lana Fíiˋnaaꞌ Fidiéeˇ nicuǿꞌrˉ ꞌnʉˋ co̱o̱ˋ iihuɨ́ɨˊ, jo̱ nijá̱ꞌˆ e joˋ líˋ jǿøꞌˆ jí̱i̱ꞌ˜ capíꞌˆ cartɨˊ mɨ˜ niquiʉ́ꞌˉ Fidiéeˇ ta˜ e nilɨjnéꞌˋtu̱ꞌ caléꞌˋ catú̱ˉ. \p Jo̱ dsifɨˊ lajo̱b calɨnʉ́ˋ jminiˇ i̱ Elimas do, jo̱ canaaiñˋ jmóorˋ quijí̱ˉ i̱˜ dseaˋ i̱ nisó̱ꞌˋ ꞌmaꞌuˇ quiáꞌrˉ co̱ꞌ joˋ líˋ jǿørˉ jí̱i̱ꞌ˜ capíꞌˆ. \v 12 Jo̱ mɨ˜ cangáˉ i̱ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ do e calɨ́ˉ lado, dsifɨˊ lajo̱b jáꞌˉ calɨ́iñˉ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ co̱ꞌ eáamˊ dsigáˋ dsíirˊ jaléꞌˋ júuˆ quiáꞌˉ dseaˋ do e eˊ i̱ dseaˋ apóoˆ do. \s1 Mɨ˜ cangolíingˆ Paaˉ có̱o̱ꞌ˜ Bernabé fɨˊ Antioquía lɨ˜ se̱ꞌˊ Pisidia \p \v 13 Jo̱ mɨ˜ calɨ́ˉ ta˜ quiáꞌˉ i̱ Paaˉ do có̱o̱ꞌ˜guɨ Bernabé có̱o̱ꞌ˜guɨ Juan Marcos e fɨˊ Pafos do, jo̱baꞌ caꞌuøømˋbre fɨˊ jo̱ e teáaiñꞌ˜ fɨˊ dsíiˊ móoˊ, jo̱ cangolíiñˆ fɨˊ Perge e néeˊ fɨˊ lɨ́ꞌˆ lɨˊ ꞌngóoꞌ˜ jmɨñíꞌˆ lɨ˜ se̱ꞌˊ Panfilia. Dsʉꞌ i̱ Juan Marcos do joˋ cangóˉguɨr có̱o̱iñꞌ˜ do, jo̱ caquɨmꞌˉtu̱r fɨˊ Jerusalén. \v 14 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caꞌuøømˋ i̱ Paaˉ do có̱o̱ꞌ˜guɨ Bernabé fɨˊ Perge, jo̱ cangolíiñˆ fɨˊ co̱o̱ˋguɨ fɨɨˋ lɨ˜ siiˋ Antioquía e néeˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Pisidia. Jo̱ mɨ˜ caguilíiñˉ fɨˊ jo̱, co̱o̱ˋ jmɨɨ˜ lajeeˇ e tɨ́ɨngˋ dseaˋ góorˋ dseaˋ Israel e jmiꞌíñꞌˊ, cangotáaiñꞌ˜ fɨˊ guáꞌˉ quiáꞌˉ dseaˋ do, jo̱ fɨˊ jo̱b caguárˋ jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ teáangꞌ˜ do ie˜ jo̱. \v 15 Jo̱ mɨ˜ cangoyúungꞌ˜ e caꞌɨ́ˋ i̱ dseaˋ do e júuˆ quiʉꞌˊ ta˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ có̱o̱ꞌ˜guɨ e júuˆ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ caféꞌˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ do malɨɨ˜guɨ eáangˊ, jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, i̱ dseaˋ i̱ néeˊ ni˜ e guáꞌˉ do casɨ́ꞌrˉ i̱ dseaˋ gángˉ do jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Rúꞌˋuuꞌ, song seaˋ júuˆ e iing˜naꞌ føngꞌˆnaꞌ jaléngꞌˋ dseaˋ góoˋnaꞌ la e laco̱ꞌ nijmɨcó̱o̱ꞌ˜ quiáꞌrˉ, cuǿømˋ føngꞌˆnaꞌr lana. \p \v 16 Jo̱ dsifɨˊ lajo̱b caró̱o̱ˉ i̱ Paaˉ do lɨ˜ guiiñ˜, jo̱ cajméerˋ li˜ có̱o̱ꞌ˜ guóorˋ e laco̱ꞌ ninúˉ i̱ dseaˋ do júuˆ quiáꞌrˉ, jo̱ lalab cajíñꞌˉ casɨ́ꞌrˉ i̱ dseaˋ do: \p —Nʉ́ʉˉnaꞌ júuˆ quiéˉe jaléngꞌˋ ꞌnʉ́ꞌˋ, dseaˋ góoˋooꞌ dseaˋ Israel, jo̱guɨ jaléngꞌˋ ꞌnʉ́ꞌˋ dseaˋ jaˋ lɨ́ɨngˊnaꞌ dseaˋ Israel i̱ jmɨꞌgooˋnaꞌ Fidiéeˇ quíˉ jneaꞌˆ: \v 17 Lají̱i̱ꞌ˜ malɨꞌˋ eáangˊ Fidiéeˇ caguíñꞌˋ ꞌlɨɨ˜ dseaˋ cǿøngꞌ˜ quíˉiiꞌ, jo̱ lajeeˇ e neáaiñˊ fɨˊ Egipto, cajméeˋ Fidiéeˇ e eáamˊ cangofɨ́ɨiñꞌˊ, doñiˊ faꞌ lɨ́ɨiñˊ dseaˋ seengˋ fɨˊ fɨɨˋ lɨ˜ o̱ꞌ góorˋ. Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caꞌuǿømˋbre i̱ dseaˋ do fɨˊ Egipto laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ e ꞌgøiñꞌˊ do. \v 18 Jo̱ lajeeˇ tu̱lóˉ ji̱i̱ˋ e cangɨiñꞌˊ do fɨˊ ni˜ guóoꞌ˜ uǿˉ quiʉ̱́ˋ, cajméebˋ Fidiéeˇ féngꞌˊ dsíirˊ uii˜ quiáiñꞌˉ do. \v 19 Jo̱ mɨ˜ caguilíingˋ i̱ dseaˋ cǿøngꞌ˜ quíˉiiꞌ dseaˋ Israel do fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Canaán, caꞌíimˉ Fidiéeˇ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ neáangˊ fɨˊ jo̱; guiéˉ fɨɨˋ caꞌíiñˉ ie˜ jo̱ e laco̱ꞌ calɨseáˋ uǿˉ e cacuøꞌrˊ ꞌlɨɨ˜ dseaˋ cǿøngꞌ˜ quíˉiiꞌ e fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Canaán do. \v 20 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ cuatrocientos cincuenta ji̱i̱ˋ e caguáˋ dseaˋ cǿøngꞌ˜ quíˉiiꞌ dseaˋ Israel fɨˊ Egipto, jo̱guɨb cacuǿøngˋ Fidiéeˇ lajɨɨngˋ dseaˋ íˋ dseaˋ i̱ cacá̱ˉ nifɨˊ quiáꞌˉ dseaˋ góorˋ i̱ lɨ́ɨngˊ dseaˋ cǿøngꞌ˜ quíˉiiꞌ do. Jo̱ dseaˋ góoˋooꞌ i̱ siiˋ Samuel i̱ féꞌˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ, íˋbingꞌ cacá̱ˉ nifɨˊ quiáꞌˉ dseaˋ áangˊ quíˉiiꞌ do cartɨˊ lɨ˜ cadséngˉ. \v 21 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱guɨbaꞌ dseaˋ góoˋooꞌ camɨiñꞌˊ Fidiéeˇ jaangˋ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ i̱ niquiʉ́ꞌˉ ta˜ quiáꞌrˉ jee˜ laꞌóꞌˋ dseaˋ góoˋooꞌ do. Jo̱baꞌ Fidiéeˇ cacuǿøiñˋ jaangˋ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ i̱ calɨsíˋ Saúl, jó̱o̱ˊ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ calɨsíˋ Cis, sɨju̱ˇ Míing˜, jaangˋ lajeeˇ guitúungˋ ꞌléꞌˋ dseaˋ áangˊ quíˉiiꞌ do; jo̱ i̱ Saúl dob caquiʉꞌˊ ta˜ quiáꞌˉ dseaˋ áangˊ quíˉiiꞌ lajeeˇ tu̱lóˉ ji̱i̱ˋ. \v 22 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caguíimˋ Fidiéeˇ i̱ dseata˜ Saúl do e lɨiñꞌˊ ta˜, jo̱ caguiéeiñˋ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ siiˋ Davíꞌˆ i̱ nilíingˉ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ quiáꞌˉ dseaˋ Israel, jó̱o̱ˊ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ siiˋ Isaí. Jo̱ lalab cajíngꞌˉ Fidiéeˇ e éeiñˋ i̱ dseata˜ Davíꞌˆ do ie˜ jo̱: “Eáamˊ iáangˋ dsiiˉ có̱o̱ꞌ˜ Davíꞌˆ i̱ lɨ́ɨngˊ jó̱o̱ˊ Isaí, co̱ꞌ nijmiti˜bre lají̱i̱ꞌ˜ e iin˜n.” \v 23 Jo̱ jaangˋ lajeeˇ dseaˋ sɨju̱ˇ i̱ dseata˜ Davíꞌˆ do, íbˋ dseaˋ góoˋooꞌ Jesús i̱ cajíngꞌˉ Fidiéeˇ lají̱i̱ꞌ˜ lamalɨꞌˋguɨ do i̱ nisíñˉ fɨˊ jmɨgüíˋ la e nileáiñˉ jneaa˜aaꞌ jee˜ dseeˉ quíˉiiꞌ, dseaˋ lɨ́ɨˊɨɨꞌ dseaˋ Israel, lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌguɨ jí̱i̱ꞌ˜ júuˆ e nɨcacuørˊ jéengˊguɨ. \v 24 Dsʉꞌ nʉ́ꞌˉguɨ e cagüéngˉ Jesús fɨˊ jmɨgüíˋ la, cangɨˊ jaangˋ dseaˋ góoˋooꞌ i̱ siiˋ Juan e niꞌrˊ júuˆ jee˜ jneaꞌˆ dseaˋ Israel quiáꞌˉ jial ꞌnéˉ niquɨ́ꞌˉ jíngꞌˋ yaang˜ dseaˋ fɨˊ quiniˇ Fidiéeˇ jo̱ lajo̱guɨbaꞌ cuǿøngˋ nisáiñˋ jmɨɨˋ. \v 25 Jo̱ mɨ˜ nɨjaquiéemˊbaꞌ e nitéꞌˊ ta˜ quiáꞌˉ i̱ Juan i̱ seáangˋ dseaˋ jmɨɨˋ do, cajíñꞌˉ casɨ́ꞌrˉ jaléngꞌˋ dseaˋ lala: “Jaˋ ɨ́ˆ óoˊnaꞌ e jnea˜ i̱ dseaˋ i̱ sɨjeengˇnaꞌ do i̱ jíngꞌˉ Fidiéeˇ i̱ nisíñˉ fɨˊ jmɨgüíˋ la, co̱ꞌ nabɨ nijáaˊ dseaˋ íˋ cøøngˋguɨjiʉ na, jo̱ fɨˊ quiniˇ íˋ jaˋ quíingˊ jnea˜ co̱ꞌ sɨ́ɨꞌ˜ɨ capíꞌˆ ñiˊ ꞌñʉ́ʉˊ lomɨɨrˉ.” \p \v 26 ’Dseaˋ rúꞌˋuuꞌ, jaléngꞌˋ jneaꞌˆ dseaˋ Israel dseaˋ sɨju̱ˇ ꞌlɨɨ˜ yʉ́ʉꞌ˜ quíˆiiꞌ Abraham lɨ́ɨˊnaaꞌ, jo̱guɨ jaléngꞌˋ ꞌnʉ́ꞌˋ, dseaˋ jaˋ lɨ́ɨngˊnaꞌ dseaˋ Israel i̱ jmɨꞌgóˋ Fidiéeˇ, catɨ́ɨmˉbaaꞌ lajaléꞌˋnaaꞌ e juguiʉ́ˉ e guiaaˉ la quiáꞌˉ jial nileángˋnaaꞌ jee˜ dseeˉ quíˉnaaꞌ. \v 27 Dsʉco̱ꞌ jaléngꞌˋ jneaꞌˆ dseaˋ Israel i̱ seengˋ fɨˊ Jerusalén có̱o̱ꞌ˜ lajaléngꞌˋ dseaˋ quie̱ˊ nifɨˊ quíˉiiꞌ jaˋ calɨlíꞌrˆ i̱˜ dseángꞌˉ Jesús i̱ cajíngꞌˉ Fidiéeˇ i̱ nisíñˉ fɨˊ jmɨgüíˋ la e laco̱ꞌ nileáiñˉ jneaa˜aaꞌ jee˜ dseeˉ quíˉiiꞌ, o̱ꞌguɨ cangáiñꞌˋ jaléꞌˋ júuˆ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e cajmeꞌˊ i̱ dseaˋ i̱ féꞌˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ dseaˋ do e ɨˊ dseaˋ fɨˊ laco̱o̱ˋ fɨˊ dsíiˊ guáꞌˉ quíˉiiꞌ mɨ˜ jmɨɨ˜ e jmiꞌíngꞌˊnaaꞌ. Dsʉꞌ mɨ˜ cateáaiñˋ i̱ Jesús do fɨˊ dseꞌˋ crúuˆ, e jí̱i̱ꞌ˜ yaaiñ˜ jaˋ calɨlíꞌrˆ e jo̱guɨb calɨti˜ jaléꞌˋ e cajmeꞌˊ i̱ dseaˋ i̱ caféꞌˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ fɨˊ ni˜ jiˋ quiáꞌrˉ malɨɨ˜guɨ eáangˊ. \v 28 Jo̱ nañiˊ faꞌ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ dseeˉ jaˋ cadséꞌˋ dseaˋ góoˋooꞌ dseaˋ Israel quiáꞌˉ dseaˋ góoˋnaaꞌ Jesús e quiáꞌˉ nijngáiñꞌˉ dseaˋ do, dsʉꞌ cangomɨ́ɨꞌ˜bre fɨˊ dseata˜ Pilato e quiáꞌˉ niquiʉ́ꞌˉ dseaˋ do ta˜ e nijngáiñꞌˉ Jesús. \v 29 Jo̱ mɨ˜ cangoyúumꞌ˜ e calɨti˜ jaléꞌˋ e féꞌˋ fɨˊ ni˜ jiˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ uii˜ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ latɨˊ jí̱i̱ꞌ˜ malɨꞌˋ, jo̱ cajgiáamˉbre dseaˋ do fɨˊ dseꞌˋ crúuˆ lɨ˜ cajúiñꞌˉ, jo̱ cangoꞌáaiñˇ fɨˊ dsíiˊ co̱o̱ˋ tooˋ jiáaˊ laco̱ꞌ lɨtɨ́ɨngˋ dseaˋ góoˋooꞌ. \v 30 Jo̱ dsʉꞌ Fidiéeˇ cajméerˋ e cají̱bꞌˊtu̱ dseaˋ do mɨ˜ cadsíˉ ꞌnɨˊ jmɨɨ˜ lajo̱. \v 31 Jo̱ lajeeˇ jmiguiʉˊ jmɨɨ˜ cajmijnéengˋ ꞌñiaꞌrˊ jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ cangɨˊ có̱o̱ꞌr˜, tɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Galilea jo̱ cartɨˊ Jerusalén. Jo̱ jaléngꞌˋ dseaˋ íbˋ i̱ nɨnaangˋ guiaˊ júuˆ quiáꞌˉ Fíiˋnaaꞌ Jesús jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ jmɨgüíˋ lana co̱lɨɨng˜ có̱o̱ꞌ˜ jnea˜. \p \v 32-33 ’Jo̱ jneaꞌˆ cuǿøˉnaaꞌ ꞌnʉ́ꞌˋ lana e juguiʉ́ˉ e cacuøꞌˊ Fidiéeˇ dseaˋ cǿøngꞌ˜ quíˉiiꞌ lají̱i̱ꞌ˜ malɨꞌˋ, co̱ꞌ nɨcajmiti˜bre e júuˆ jo̱ quíˉnaaꞌ, dseaˋ lɨ́ɨˊnaaꞌ dseaˋ sɨju̱rˇ, mɨ˜ casíiñˋ Jó̱o̱rˊ fɨˊ jmɨgüíˋ la lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌguɨ la féꞌˋ fɨˊ ni˜ jiˋ salmo e catɨ́ˋ tú̱ˉ do lɨ˜ féꞌˋ lala: “ꞌNʉbˋ Jó̱o̱ˋo̱, jo̱ jmɨɨ˜ na nijméeˋe e nilɨñiˊ dseaˋ e jneab˜ lɨ́ɨnˊn Tiquíiꞌˆ.” \v 34-35 Jo̱ Fidiéeˇ cajméerˋ e cají̱bꞌˊtu̱ Jesús mɨ˜ cangɨ́ˋ e cajúiñˉ, jo̱guɨ joˋ nijúungˉtu̱r o̱ꞌguɨ nijgiéꞌˋ ngúuˊ táaiñˋ; co̱ꞌ lalab caféꞌˋ Fidiéeˇ fɨˊ ni˜ jiˋ quiáꞌrˉ: “Nijmiti˜baa laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ ꞌnʉˋ jaléꞌˋ júuˆ jloꞌˆ niguoꞌˆ jo̱guɨ jáꞌˉ e cafɨ́ɨˉɨ dseata˜ Davíꞌˆ”. Jo̱guɨ lalab caféꞌˋguɨr cajo̱: “Jaˋ cuøøˉ fɨˊ e lɨ́ꞌˆ nijgiéꞌˋ lajo̱ ngúuˊ táangˋ ꞌnʉˋ, dseaˋ güeangꞌˆ quiéˉe i̱ jmóoˋ lají̱i̱ꞌ˜ e iing˜ jnea˜.” \v 36 Jo̱ o̱ꞌ quiáꞌˉ Davíꞌˆ féꞌˋ e júuˆ la, co̱ꞌ mɨ˜ cajmiti˜ i̱ Davíꞌˆ do lají̱i̱ꞌ˜ e iing˜ Fidiéeˇ e nijmérˉ, jo̱guɨbaꞌ cajúiñˉ, jo̱ fɨˊ dob caꞌáiñˉ fɨˊ cáangˋ lɨ˜ sɨꞌaangˇ ꞌlɨɨ˜ tiquiáꞌrˆ, jo̱ ngúuˊ táaiñˋ cajgobꞌˋ fɨˊ nʉ́ꞌˉ uǿˉ. \v 37 Dsʉꞌ ngúuˊ táangˋ Jesús i̱ cajmijí̱ꞌˊ Fidiéeˇ quiáꞌˉ do jaˋ cajgoꞌˋ lajo̱. \p \v 38 ’Dseaˋ rúꞌˋnaaꞌ, dseángꞌˉ ꞌnéˉ ñíbˆ ꞌnʉ́ꞌˋ e jí̱i̱ꞌ˜ laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ Jesúsbaꞌ e íingˉ Fidiéeˇ jaléꞌˋ dseeˉ quíˉiiꞌ. \v 39 Jo̱guɨ doñiˊ i̱i̱ˋ i̱ jáꞌˉ lɨ́ɨngˋ jaléꞌˋ júuˆ quiáꞌˉ dseaˋ do, nileámˋbre jee˜ jaléꞌˋ dseeˉ quiáꞌrˉ fɨˊ quiniˇ Fidiéeˇ; co̱ꞌ jí̱i̱ꞌ˜ jaangˋ dseaˋ jmɨgüíˋ caláaiñˉ jee˜ dseeˉ quiáꞌrˉ laꞌeáangˊ e jmitir˜ júuˆ quiʉꞌˊ ta˜ e cajmeꞌˊ Moi˜ do. \v 40 Ñiing˜ óoˊnaꞌ jaléngꞌˋ ꞌnʉ́ꞌˋ, dseaˋ rúꞌˋnaaꞌ, e jaˋ cuøꞌˊ fɨˊ yaang˜naꞌ e güɨtíingˋnaꞌ laco̱ꞌ cajíngꞌˉ jaangˋ dseaˋ i̱ caféꞌˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ malɨꞌˋguɨ eáangˊ mɨ˜ cajmeꞌrˊ lala: \q1 \v 41 Quie̱ˋnaꞌ cuente jaléngꞌˋ ꞌnʉ́ꞌˋ i̱ jaˋ jíiꞌ˜ júuˆ quiéˉe \q2 o̱ꞌguɨ jáꞌˉ lɨ́ɨngˋnaꞌ e júuˆ jo̱. \q1 Jo̱ güɨdsigáˋ óoˊnaꞌ jo̱guɨ nijúumˉbaꞌ, \q2 co̱ꞌ jmiguiʉˊ jaléꞌˋ e nijmee˜ jnea˜ jee˜ ꞌnʉ́ꞌˋ \q1 jo̱ jí̱i̱ꞌ˜ capíꞌˆ jaˋ jáꞌˉ nilíingˋnaꞌ, faꞌ jialguɨ la jalíingˉ dseaˋ e jmaꞌrˊ ꞌnʉ́ꞌˋ júuˆ røøˋ quiáꞌˉ jaléꞌˋ e jo̱. \m Jo̱ lanab cajíngꞌˉ Fidiéeˇ fɨˊ ni˜ jiˋ quiáꞌrˉ. \p \v 42 Jo̱ mɨ˜ calɨ́ˉ féꞌˋ i̱ Paaˉ do jaléꞌˋ júuˆ güɨ́ˉ quiáꞌrˉ, jo̱ caꞌuøømˋbre dsíiˊ e guáꞌˉ do. Jo̱ fɨ́ɨmˊ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel cangolíiñˆ e cangomɨ́ɨꞌrˇ Paaˉ e niguiáˉguɨ dseaˋ do júuˆ mɨ˜ nitɨ́ˉ co̱o̱ˋguɨ jmɨɨ˜ e jmiꞌíngꞌˊ dseaˋ Israel. \v 43 Jo̱ lajeeˇ ngolíiñꞌˉ do, fɨ́ɨmˊ dseaˋ Israel có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ jiéngꞌˋ i̱ nɨcaꞌuíingˉ dseaˋ Israel ngolíiñˉ co̱lɨɨng˜ có̱o̱ꞌ˜ Paaˉ có̱o̱ꞌ˜guɨ Bernabé. Jo̱ casɨ́ꞌrˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do e jaˋ nijmɨtúngˉ dsíiñꞌˊ có̱o̱ꞌ˜ Fidiéeˇ, jo̱guɨ e güɨꞌíibˋ dsíirˊ røøˋ jaléꞌˋ e guiʉ́ˉ e cajméeˋ Fidiéeˇ có̱o̱ꞌr˜ e cangɨ́ɨiñˋ e cacuøˊ dseaˋ do e iáangˋ dsíirˊ. \p \v 44 Jo̱ mɨ˜ catɨ́ˋ co̱o̱ˋguɨ semaan˜ do, co̱o̱ˋ jmɨɨ˜ e jmiꞌíngꞌˊ dseaˋ Israel, fɨ́ɨngˊ dseaˋ i̱ seengˋ e fɨɨˋ do caguilíiñˉ e fɨˊ guáꞌˉ quiáꞌˉ dseaˋ Israel do e caguinʉ́ʉrˆ júuˆ quiáꞌˉ Fíiˋnaaꞌ Fidiéeˇ e guiaˊ i̱ Paaˉ do, jiaˋ jaˋ latøøngˉ fɨɨbˋ caguilíingˉ ie˜ jo̱. \v 45 Dsʉꞌ mɨ˜ cangáˉ dseaˋ Israel i̱ jaˋ jáꞌˉ lɨ́ɨngˋ júuˆ e guiaˊ i̱ Paaˉ do jial tíiˊ fɨ́ɨngˊ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ caseángꞌˊ fɨˊ dsíiˊ sɨnʉ́ʉˆ guáꞌˉ quiáꞌrˉ do, sóongˆ calɨ́ˉ dsihuɨ́ɨiñˉ quiáꞌˉ dseaˋ do, jo̱ canaaiñˋ féꞌrˋ e jmangꞌˉ júuˆ e o̱ꞌ jáꞌˉbaꞌ guiaˊ i̱ Paaˉ do, jo̱guɨ jmineamꞌˆbre dseaˋ do cajo̱. \v 46 Jo̱baꞌ i̱ Paaˉ do có̱o̱ꞌ˜guɨ Bernabé jí̱i̱ꞌ˜ capíꞌˆ jaˋ ꞌgóꞌrˋ casɨ́ꞌrˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ góorˋ dseaˋ Israel do, jo̱ cajíñꞌˉ casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —E catɨ́ɨbˉ jneaꞌˆ e ꞌnéˉ guiáˆnaaꞌ júuˆ quiáꞌˉ Fidiéeˇ laꞌuii˜ jee˜ ꞌnʉ́ꞌˋ. Jo̱ dsʉco̱ꞌ ꞌnʉ́ꞌˋ jaˋ iing˜naꞌ íingꞌ˜naꞌ e júuˆ do, jo̱ lajo̱baꞌ jaˋ catɨ́ɨngˉnaꞌ e nilɨseengˋnaꞌ cøøngˋ có̱o̱ꞌ˜ Fidiéeˇ lata˜, jo̱baꞌ jneaꞌˆ fɨˊ jee˜ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ góoˋooꞌ dseaˋ Israel canaangˉnaaꞌ guiáˆnaaꞌ júuˆ quiáꞌˉ Fidiéeˇ lana. \v 47 Co̱ꞌ lajo̱b ta˜ caquiʉꞌˊ Fíiˋnaaꞌ Fidiéeˇ fɨˊ ni˜ jiˋ quiáꞌrˉ malɨɨ˜guɨ mɨ˜ cajíñꞌˉ lala: \q1 Jnea˜ nisɨ́ɨnˆn ꞌnʉˋ fɨˊ jee˜ lacaꞌíingꞌ˜ dseaˋ i̱ seengˋ fɨˊ jmɨgüíˋ e lɨnꞌˊ lafaꞌ jɨˋ quiéˉe, \q1 jo̱guɨ niguiáꞌˆ jaléꞌˋ júuˆ quiáꞌˉ jial nileángˋ dseaˋ jee˜ jaléꞌˋ dseeˉ quiáꞌrˉ. \p \v 48 Jo̱ mɨ˜ canúuˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel júuˆ quiáꞌˉ i̱ Paaˉ do, sóongˆ calɨꞌiáangˋ dsíirˊ, jo̱ canaaiñˋ féꞌrˋ e eáamˊ guiʉ́ˉ júuˆ quiáꞌˉ Fíiˋnaaꞌ Fidiéeˇ e guiaˊ dseaˋ do, jo̱ dsifɨˊ lajo̱b jáꞌˉ calɨ́ngˉ e júuˆ jo̱ lají̱i̱ꞌ˜ dseaˋ i̱ nɨsɨꞌíingˆ i̱ nilɨseengˋ cøøngˋ có̱o̱ꞌ˜ Fidiéeˇ lata˜. \v 49 Jo̱ lajo̱b caniꞌˉ júuˆ quiáꞌˉ Fíiˋnaaꞌ Dseaˋ Jmáangˉ fɨˊ laꞌúngˉ e guóoꞌ˜ uǿˆ do. \v 50 Jo̱ dsʉꞌ i̱ dseaˋ Israel do caguiféeiñꞌˇ co̱o̱ˋ tú̱ˉ mɨ́ɨngꞌ˜ dseamɨ́ˋ dseaˋ Israel i̱ jmɨꞌgóˋ Fidiéeˇ jo̱guɨ i̱ sɨꞌgǿngꞌˆ e fɨˊ jee˜ fɨɨˋ do, co̱lɨɨng˜ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ quie̱ˊ nifɨˊ quiáꞌˉ e fɨɨˋ do cajo̱, jo̱ casɨ́ɨiñˉ røøˋ e cajmeáiñꞌˋ gabˋ Paaˉ có̱o̱ꞌ˜guɨ Bernabé cartɨˊ caꞌuǿømˋbre dseaˋ do cartɨˊ caluuˇ lɨ˜ se̱ꞌˊ e fɨɨˋ do. \v 51 Jo̱baꞌ dsifɨˊ lajo̱b caꞌuøømˋ i̱ Paaˉ do có̱o̱ꞌ˜guɨ Bernabé có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jmɨcó̱o̱ꞌ˜ quiáꞌrˉ. Jo̱ mɨ˜ caguilíiñˋ ꞌnɨꞌˋ e fɨɨˋ do, jo̱b cabóꞌrˋ ꞌleeˋ to̱o̱˜ lomɨɨrˉ laco̱ꞌ cuøˊ li˜ e jaˋ íngꞌˋ dseaˋ írˋ e fɨˊ fɨɨˋ e lɨ˜ caꞌuøøiñꞌˋ do. Jo̱ dsifɨˊ lajo̱b cangolíiñˆ fɨˊ co̱o̱ˋguɨ fɨɨˋ lɨ˜ siiˋ Iconio. \v 52 Jo̱ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ nɨlɨ́ɨngˊ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ seengˋ fɨˊ Antioquía, eáamˊ iáangˋ dsíirˊ caje̱rˊ, jo̱guɨ eáamˊ jéeˊ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ quiáꞌrˉ cajo̱. \c 14 \s1 Lajeeˇ taang˜ Paaˉ có̱o̱ꞌ˜ Bernabé fɨˊ Iconio \p \v 1 Jo̱ mɨ˜ caguilíingˉ i̱ Paaˉ do có̱o̱ꞌ˜guɨ Bernabé fɨˊ Iconio, cangotáaiñꞌ˜ co̱lɨɨng˜ fɨˊ dsíiˊ guáꞌˉ quiáꞌˉ dseaˋ góorˋ dseaˋ Israel e siꞌˊ fɨˊ jo̱ lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌguɨ quɨ́ꞌˉ tɨ́ɨiñˋ. Jo̱ co̱ꞌ guiarˊ jaléꞌˋ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ e ꞌgøngꞌˊ quiáꞌˉ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ, jo̱baꞌ fɨ́ɨmˊ dseaˋ Israel có̱o̱ꞌ˜guɨ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel jáꞌˉ calɨ́iñˉ jaléꞌˋ e júuˆ do ie˜ jo̱. \v 2 Jo̱ dsʉꞌ jaléngꞌˋ dseaˋ Israel i̱ jaˋ jáꞌˉ lɨ́ɨngˋ e júuˆ e guiaˊ i̱ dseaˋ góorˋ i̱ siiˋ Paaˉ do có̱o̱ꞌ˜guɨ Bernabé, canaaiñˋ jmɨgǿømˋbre i̱ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel e laco̱ꞌ dseaˋ íˋ nijmérˉ e ꞌníꞌˋ níiñˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ do. \v 3 Jo̱baꞌ mɨ˜ canaangˋ calɨ́ˉ lado, huǿøˉbɨ caje̱ˊ i̱ Paaˉ do có̱o̱ꞌ˜guɨ Bernabé fɨˊ jo̱ e guiarˊ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ e jaˋ ꞌgóꞌrˋ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ, co̱ꞌ ta˜ dsíirˊ e eáamˊ jmɨcó̱o̱ꞌ˜ Fíiˋnaaꞌ Fidiéeˇ quiáꞌrˉ. Jo̱ i̱ Paaˉ do có̱o̱ꞌ˜guɨ Bernabé cangɨ́ɨiñˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e nijmérˉ jaléꞌˋ e li˜ e quɨ́ɨꞌ˜ jmɨɨ˜. Jo̱ có̱o̱ꞌ˜ jaléꞌˋ e jo̱ jmili˜ Fidiéeˇ e jáꞌˉ e júuˆ e guiaˊ i̱ dseaˋ do quiáꞌˉ jial ꞌneáangˋ Fidiéeˇ dseaˋ jmɨgüíˋ. \v 4 Jo̱ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ seengˋ e fɨɨˋ Iconio do tú̱ˉ ꞌléꞌˋ caꞌuíiñˉ; co̱o̱ˋ ꞌléꞌˋ casíngꞌˉ uii˜ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ dseaˋ Israel i̱ jaˋ caꞌíngꞌˋ júuˆ e caguiaˊ dseaˋ do, jo̱guɨ co̱o̱ˋ ꞌléꞌˋguɨ casíngꞌˉ uii˜ quiáꞌˉ i̱ dseaˋ apóoˆ do. \v 5 Jo̱ jaléngꞌˋ dseaˋ Israel i̱ jaˋ caꞌíngꞌˋ e júuˆ do có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel casɨ́ɨiñˉ røøˋ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseata˜ e quiáꞌˉ nijmeáiñꞌˋ gaˋ i̱ dseaˋ apóoˆ do, jo̱guɨ nijmɨhuɨ́ɨngˋneiñꞌ có̱o̱ꞌ˜ layaang˜ cu̱u̱˜. \v 6 Jo̱ dsʉꞌ mɨ˜ calɨñiˊ Paaˉ có̱o̱ꞌ˜guɨ Bernabé lají̱i̱ꞌ˜ e ɨˊ dsíiˊ i̱ dseaˋ do e gabˋ nijmeángꞌˋneiñꞌ, jo̱baꞌ cangolíiñˆ e sɨꞌíˆ jmɨꞌǿngꞌˋ yaaiñ˜ fɨˊ Listra có̱o̱ꞌ˜guɨ fɨˊ Derbe, co̱o̱ˋ fɨɨˋ e néeˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Licaonia, \v 7 jo̱ fɨˊ jo̱b caguiarˊ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. \s1 Mɨ˜ casɨꞌlóꞌˋ dseaˋ cu̱u̱˜ i̱ Paaˉ do fɨˊ Listra \p \v 8 Jo̱ mɨ˜ caguilíiñˉ fɨˊ Listra, fɨˊ jo̱ niseengˋ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ nicaang˜ tɨɨˉ latɨˊ mɨ˜ cangáaiñꞌ˜, jo̱ jaˋ líˋ ngɨ́rˉ jí̱i̱ꞌ˜ capíꞌˆ. \v 9 Jo̱ dob guiiñ˜ e núurˋ júuˆ e guiaˊ i̱ Paaˉ do. Jo̱ mɨ˜ cangángˉ i̱ Paaˉ do dseaˋ do, dsifɨˊ lajo̱b calɨlíꞌrˆ e i̱ dseaˋ do jábꞌˉ lɨ́ɨiñˋ e quɨ́ɨbꞌ˜ Fidiéeˇ jmɨɨ˜ e nijmiꞌleáangˉ írˋ. \v 10 Jo̱ dsifɨˊ lajo̱b cajíngꞌˉ i̱ Paaˉ do casɨ́ꞌrˉ i̱ dseaˋ jlúungꞌ˜ do e féꞌrˋ teáˋ jo̱ cajíñꞌˉ: \p —¡Ráanꞌˉ, jo̱ jmeeˉ sínꞌˉ røøˋ! \p Jo̱ dsifɨˊ lajo̱b caꞌɨ́ɨngˉ i̱ dseañʉꞌˋ do, jo̱ lajo̱b casíngꞌˋ ꞌñiaꞌrˊ jo̱ canaaiñˋ ngɨˊbre. \v 11 Jo̱ mɨ˜ cangáˉ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ teáangˉ do ie˜ jo̱ lají̱i̱ꞌ˜ e cajméeˋ Paaˉ có̱o̱ꞌ˜ i̱ dseaˋ jlúungꞌ˜ do, dsifɨˊ lajo̱b canaaiñˋ féꞌrˋ teáˋ có̱o̱ꞌ˜ jmíiˊ quiáꞌrˉ e éeiñˋ i̱ Paaˉ do có̱o̱ꞌ˜guɨ Bernabé jo̱ jíñꞌˉ: \p —Gángˉ diée˜ nɨcagüɨlíingˉ jee˜ jneaa˜aaꞌ i̱ lɨ́ɨngˊ la lɨ́ɨngˊ dseaˋ jmɨgüíˋ. \p \v 12 Jo̱ lajalémꞌˋbre féꞌrˋ e i̱ Bernabé do lɨ́ɨiñˊ jaangˋ diée˜ quiáꞌrˉ i̱ siiˋ Zeus jo̱guɨ i̱ Paaˉ do lɨ́ɨiñˊ jaangˋguɨ diée˜ quiáꞌrˉ i̱ siiˋ Hermes, co̱ꞌ íˋbre dseaˋ quie̱rˊ nifɨˊ e guiarˊ e júuˆ do jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ do. \v 13 Jo̱ e guáꞌˉ fɨˊ lɨ˜ jmiféngꞌˊ dseaˋ i̱ diée˜ Zeus do, dob nisiꞌˊ dseángꞌˉ lɨ˜ íˉ jee˜ fɨɨˋ do, jo̱ i̱ jmidseaˋ i̱ jmóoˋ ta˜ e fɨˊ guáꞌˉ jo̱ caguijéeiñˋ jaléngꞌˋ güɨtሠjo̱guɨ caguica̱rˇ jaléꞌˋ líˆ fɨˊ lɨ˜ neáangˊ i̱ dseaˋ gángˉ do, co̱ꞌ ɨˊ dsíirˊ e nijmifémꞌˊbreiñꞌ do co̱lɨɨng˜ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ teáangˉ do ie˜ jo̱ lafaꞌ jaangˋ diée˜ quiáꞌˉbre; jo̱guɨ lamɨ˜ ɨˊ dsíirˊ e nijngáiñꞌˉ i̱ güɨtሠdo fɨˊ quiniˇ i̱ dseaˋ gángˉ do e laco̱ꞌ nijmiféngꞌˊneiñꞌ. \v 14 Dsʉꞌ mɨ˜ calɨlíꞌˆ i̱ Paaˉ do có̱o̱ꞌ˜guɨ i̱ Bernabé do lají̱i̱ꞌ˜ e lɨ́ˋ dsíiˊ i̱ jmidseaˋ do có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ e nijmérˉ có̱o̱iñꞌ˜ do, dsifɨˊ lajo̱b caꞌguɨ́rˉ sɨ̱ꞌrˆ jo̱ cangotáaiñꞌ˜ jee˜ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do, jo̱ canaaiñˋ sɨ́ꞌˋreiñꞌ có̱o̱ꞌ˜ júuˆ e teáˋ: \p \v 15 —¿Jialɨꞌˊ jmooˋnaꞌ lana? Co̱ꞌ o̱ꞌ diée˜ jneaꞌˆ, jneaꞌˆ lɨ́ɨˊnaaꞌ dseaˋ jmɨgüíˋ laco̱ꞌguɨ la lɨ́ɨngˊ ꞌnʉ́ꞌˋ. Jo̱ cajáˉnaaꞌ fɨˊ la uiing˜ jo̱b cajo̱ e cajasíiꞌˇnaaꞌ ꞌnʉ́ꞌˋ e ꞌnéˉ nitʉ́ˆbaꞌ lají̱i̱ꞌ˜ e tɨ́ɨngˋnaꞌ jmooˋnaꞌ lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌguɨ iing˜naꞌ jmeeˉnaꞌ lana có̱o̱ꞌ˜ jneaꞌˆ, co̱ꞌ jaˋ eeˋ ta˜ íingˆ quíiˉnaꞌ jí̱i̱ꞌ˜ capíꞌˆ e jo̱, jo̱ quɨ́ꞌˉ jíingꞌˇ yaang˜naꞌ fɨˊ quiniˇ Fidiéeˇ i̱ dseángꞌˉ jáꞌˉ do, co̱ꞌ íbˋ dseaˋ cajméerˋ jmɨgüíˋ có̱o̱ꞌ˜guɨ guóoꞌ˜ uǿˉ có̱o̱ꞌ˜guɨ jmɨñíꞌˆ, lɨ́ꞌˆ lajaléꞌˋ e seaˋ laꞌúngˉ fɨˊ jmɨgüíˋ. \v 16 Jo̱ nañiˊ faꞌ lamɨ˜ jéengˊguɨ jaˋ cajníingˊ Fidiéeˇ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ dseaˋ e cajméebˋ dseaˋ lɨ́ꞌˆ doñiˊ eeˋ jáˉ dsíirˊ, \v 17 jo̱ dsʉꞌ contøømˉ nɨcajméerˋ li˜ e seemˋbre jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ jmɨgüíˋ có̱o̱ꞌ˜ jaléꞌˋ e guiʉ́ˉ e jmóorˋ, co̱ꞌ íˋbre dseaˋ jmóorˋ e seaˋ jaléꞌˋ jmɨ́ɨˊ, jo̱guɨ e jlobꞌˆ cuøˊ jaléꞌˋ e dsijnea˜ fɨˊ ni˜ guóoꞌ˜ uǿˉ, jo̱guɨ e seaˋ lalíingˋ jaléꞌˋ e quiee˜naaꞌ, jo̱guɨ íˋbre cuørˊ e iáangˋ dsiˋnaaꞌ cajo̱. \p \v 18 Dsʉꞌ mɨ˜ cangɨ́ˋ e caféngꞌˊ i̱ Paaˉ do jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do, guidseaamˆ calɨ́ꞌrˉ cajníiñˊ e jaˋ cajngangꞌˊ i̱ dseaˋ do jaléngꞌˋ i̱ jóꞌˋ i̱ sɨꞌíˆ nijngáiñꞌˉ e nicuǿiñꞌˉ i̱ dseaˋ gángˉ do e nijmiféngꞌˊneiñꞌ lafaꞌ diée˜. \p \v 19 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caguilíingˉ co̱o̱ˋ tú̱ˉ mɨ́ɨngꞌ˜ dseaˋ Israel i̱ jalíingˉ fɨˊ Antioquía có̱o̱ꞌ˜guɨ fɨˊ Iconio. Jo̱ i̱ dseaˋ íˋ cajméerˋ e calɨ́ˉ ꞌníꞌˋ níimˉ dseaˋ Listra i̱ Paaˉ do, jo̱guɨ casɨ́ɨiñˉ røøˋ e cu̱u̱b˜ nisɨꞌlóꞌrˋ dseaˋ do, jo̱ lajo̱b cajméerˋ. Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ e casɨꞌlóꞌˋreiñꞌ do cu̱u̱˜, jo̱ cajñúungˋneiñꞌ fɨˊ caluuˇ fɨɨˋ co̱ꞌ lɨ́ɨiñˉ e cajngamꞌˊbreiñꞌ do. \v 20 Dsʉꞌ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caguilíingˉ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ fɨˊ lacúngꞌˊ lɨ˜ ráangˋ i̱ Paaˉ do fɨˊ caluuˇ e fɨɨˋ do, jo̱ dsifɨˊ lajo̱b caró̱o̱ˉtu̱iñꞌ do, jo̱ caꞌíbˉtu̱r e fɨˊ jee˜ fɨɨˋ do. Jo̱ mɨ˜ cajneáˉ e jmɨɨ˜ jo̱, caꞌuøømˋ i̱ Paaˉ do có̱o̱ꞌ˜guɨ Bernabé e fɨˊ jo̱, jo̱ cangolíiñˆ fɨˊ co̱o̱ˋ fɨɨˋ lɨ˜ siiˋ Derbe. \p \v 21 Jo̱ mɨ˜ caguilíiñˉ fɨˊ Derbe, fɨˊ jo̱b canaaiñˋ guiarˊ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, jo̱ fɨˊ jo̱ fɨ́ɨmˊ dseaˋ i̱ jáꞌˉ calɨ́ngˉ júuˆ e guiaˊ dseaˋ do ie˜ jo̱, jo̱ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáamˉ caꞌuíiñˉ. Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caquɨmꞌˉtu̱ i̱ Paaˉ do có̱o̱ꞌ˜guɨ Bernabé fɨˊ Listra có̱o̱ꞌ˜guɨ Iconio jo̱guɨ Antioquía. \v 22 Jo̱ jaléꞌˋ e fɨɨˋ na cangɨ́ɨngˊtu̱r caléꞌˋ catú̱ˉ, jo̱ caféiñꞌˊ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ seengˋ fɨˊ jo̱ e jaˋ nitiúuiñꞌˉ do lají̱i̱ꞌ˜ fɨˊ guiʉ́ˉ lɨ˜ nɨteáaiñˉ có̱o̱ꞌ˜ Dseaˋ Jmáangˉ; jo̱guɨ casɨ́ꞌˉguɨreiñꞌ do cajo̱ e jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ iing˜ e Fidiéeˇ nicá̱ˋ nifɨˊ quiáꞌrˉ ꞌnéˉ nidsingɨ́ɨiñˉ jaléꞌˋ iihuɨ́ɨˊ. \v 23 Jo̱guɨ caꞌnáamˉbɨr fɨˊ laco̱o̱ˋ fɨɨˋ do co̱o̱ˋ tú̱ˉ mɨ́ɨngꞌ˜ dseaˋ cǿøngꞌ˜ i̱ nicá̱ˋ nifɨˊ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ seengˋ laco̱o̱ˋ laco̱o̱ˋ e fɨɨˋ do; jo̱ mɨ˜ calɨ́ˉ jo̱, cajméerˋ ayuno e laco̱ꞌ jøøngˉguɨr caféiñꞌˊ Fidiéeˇ uii˜ quiáꞌˉ i̱ dseaˋ cǿøngꞌ˜ do. Jo̱guɨ caseáangˊneiñꞌ do lajaléiñꞌˋ do fɨˊ jaguóˋ Fíiˋnaaꞌ Fidiéeˇ, co̱ꞌ jábꞌˉ calɨ́ngˉ dseaˋ do júuˆ quiáꞌˉ dseaˋ íˋ. \s1 Mɨ˜ cangolíingˆtu̱ Paaˉ có̱o̱ꞌ˜ Bernabé fɨˊ Antioquía lɨ˜ se̱ꞌˊ Siria \p \v 24 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ e cataiñꞌˉ fɨˊ, jo̱ cangɨ́ɨiñˊ fɨˊ guóoꞌ˜ uǿˉ lɨ˜ se̱ꞌˊ Pisidia; jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caguilíingˋtu̱r fɨˊ Perge lɨ˜ se̱ꞌˊ Panfilia, \v 25 jo̱ fɨˊ jo̱b caguiarˊ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, cangolíingˋtu̱r fɨˊ co̱o̱ˋguɨ fɨɨˋ lɨ˜ siiˋ Atalia. \v 26 Jo̱ fɨˊ jo̱b cangotáaiñꞌ˜ fɨˊ co̱o̱ˋ dsíiˊ móoˊ jo̱ cangolíiñˆ la dsíˋ ni˜ jmɨñíꞌˆ carˋ caguilíingˋtu̱r caléꞌˋ catú̱ˉ fɨˊ Antioquía lɨ˜ se̱ꞌˊ Siria fɨˊ lɨ˜ cajángꞌˋ dseaˋ i̱ Paaˉ do có̱o̱ꞌ˜guɨ Bernabé fɨˊ jaguóˋ Fidiéeˇ quiáꞌˉ e cangoguiarˇ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ fɨˊ jaléꞌˋ e fɨɨˋ do. Jo̱ co̱ꞌ catóbꞌˊ e ta˜ do quiáꞌrˉ, jo̱baꞌ caquɨmꞌˉtu̱r. \v 27 Jo̱ dsifɨˊ mɨ˜ caguilíingˉtu̱ Paaˉ có̱o̱ꞌ˜ Bernabé e fɨˊ Antioquía do, dsifɨˊ lajo̱b caseáiñꞌˋ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ e fɨˊ jo̱, jo̱ cajmeaꞌˊreiñꞌ júuˆ lajaléꞌˋ e guiʉ́ˉ e cajméeˋ Fidiéeˇ có̱o̱ꞌr˜ lacaangˋ lɨ˜ cangolíiñˉ do, jo̱guɨ jial cacuøˊ Fidiéeˇ e niꞌíngꞌˋ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. \v 28 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, huǿøˉbɨ caje̱ˊ Paaˉ có̱o̱ꞌ˜guɨ Bernabé fɨˊ Antioquía lɨ˜ se̱ꞌˊ Siria co̱lɨɨng˜ có̱o̱ꞌ˜ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ jo̱. \c 15 \s1 Mɨ˜ caseángꞌˋ rúngꞌˋ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ quie̱ˊ nifɨˊ quiáꞌˉ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ fɨˊ Jerusalén \p \v 1 Jo̱ ie˜ jo̱ caꞌuøøngˋ co̱o̱ˋ tú̱ˉ mɨ́ɨngꞌ˜ dseaˋ Israel fɨˊ Judea jo̱ cangolíiñˆ fɨˊ Antioquía lɨ˜ se̱ꞌˊ Siria. Jo̱ mɨ˜ caguilíiñˉ fɨˊ jo̱, canaaiñˋ eꞌrˊ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ jo̱ e quiáꞌˉ jaˋ nileáiñꞌˋ do jee˜ jaléꞌˋ dseeˉ quiáꞌrˉ fɨng song jaˋ jmitir˜ jaléꞌˋ júuˆ quiʉꞌˊ ta˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e cajmeꞌˊ Moi˜ e nitó̱ˉ li˜ fɨˊ ngúuˊ táangˋ jiuung˜ sɨñʉʉˆ quiáꞌrˉ lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌ la lɨtɨ́ɨngˋ dseaˋ Israel. \v 2 Jo̱ mɨ˜ calɨñiˊ Paaˉ có̱o̱ꞌ˜guɨ Bernabé quiáꞌˉ jaléꞌˋ e nɨꞌeˊ i̱ dseaˋ do, jo̱baꞌ eáamˊ lahuɨ́ɨngˊ casɨ́ɨngˉ i̱ Paaˉ do có̱o̱ꞌ˜ i̱ dseaˋ íˋ. Jo̱baꞌ Paaˉ có̱o̱ꞌ˜ Bernabé calɨꞌíiñˆ có̱o̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ tú̱ˉ mɨ́ɨngꞌ˜guɨ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ jiéngꞌˋ quiáꞌˉ e nidsisiiñ˜ e júuˆ do fɨˊ Jerusalén. \p \v 3 Jo̱ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ Antioquíabingꞌ caguiéꞌˊ quiáꞌrˉ. Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ɨiñˊ fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Fenicia có̱o̱ꞌ˜guɨ Samaria, cajmeaꞌrˊ júuˆ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ jo̱ jial nɨcatʉ́ˋ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel e lamɨ˜ quɨ́ꞌˉ tɨ́ɨiñˋ e jmiféiñꞌˊ diée˜ e laco̱ꞌ nɨteáaiñˉ teáˋ fɨˊ guiʉ́ˉ có̱o̱ꞌ˜ Fidiéeˇ. Jo̱ jalémꞌˋ i̱ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ do calɨꞌiáangˋ dsíirˊ mɨ˜ canúurˉ e júuˆ do. \p \v 4 Jo̱ mɨ˜ caguiéngꞌˉ Paaˉ có̱o̱ꞌ˜ Bernabé fɨˊ Jerusalén co̱lɨɨng˜ có̱o̱ꞌ˜ i̱ dseaˋ caguiaangˉguɨ do, jo̱baꞌ i̱ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ do có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ cǿøngꞌ˜ quiáꞌrˉ có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ apóoˆ caꞌíñꞌˋ i̱ Paaˉ do có̱o̱ꞌ˜guɨ Bernabé có̱o̱ꞌ˜guɨ i̱ dseaˋ caguiaangˉ do fɨˊ jo̱. Jo̱ Paaˉ có̱o̱ꞌ˜guɨ dseaˋ caguiaangˉguɨ do cajmeaꞌrˊ júuˆ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ íˋ jial cajmɨcó̱o̱ꞌ˜ Fidiéeˇ quiáꞌrˉ quiáꞌˉ lají̱i̱ꞌ˜ ta˜ e cangolíiñꞌˉ do. \v 5 Dsʉꞌ co̱o̱ˋ tú̱ˉ mɨ́ɨngꞌ˜ dseaˋ Israel i̱ lɨ́ɨngˊ dseaˋ fariseo i̱ nɨjáꞌˉ calɨ́ngˉ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ caró̱o̱rˉ jo̱ caféꞌrˋ júuˆ quiáꞌrˉ jo̱ cajíñꞌˉ: \p —La guíimˋ ꞌnéˉ e jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel i̱ lɨ́ɨngˊ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ nitó̱ˉ li˜ fɨˊ ngúuˊ táangˋ jaléngꞌˋ jiuung˜ sɨñʉʉˆ quiáꞌrˉ lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌ lɨtɨ́ɨngˋ jneaꞌˆ, dseaˋ Israel. Jo̱guɨ la guíimˋ ꞌnéˉ e nihuí̱ꞌˋ ta˜ quiáꞌrˉ e nijmiti˜bre jaléꞌˋ júuˆ caguieeˉguɨ e quiʉꞌˊ ta˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e cajmeꞌˊ Moi˜. \p \v 6 Jo̱ caseámꞌˋ yaang˜ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ apóoˆ do có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ cǿøngꞌ˜ quiáꞌˉ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ Jerusalén. Jo̱ caseáiñꞌˊ do e laco̱ꞌ casɨ́ɨiñˉ laꞌuiing˜ lanʉ́ꞌˉ quiáꞌˉ e júuˆ do. \v 7 Jo̱ mɨ˜ cangoyúungꞌ˜ e nɨcasɨ́ɨiñˉ lahuɨ́ɨngˊ, jo̱baꞌ caró̱o̱ˉ Tʉ́ˆ Simón jo̱ caféꞌrˋ júuˆ quiáꞌrˉ jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Dseaˋ rúꞌˋuuꞌ, dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, nɨñíbˆ ꞌnʉ́ꞌˋ e nɨngóobˊ eáangˊ caꞌnáangˉ Fidiéeˇ jnea˜ jee˜ ꞌnʉ́ꞌˋ quiáꞌˉ e niguiaaˉ jaléꞌˋ juguiʉ́ˉ quiáꞌrˉ jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel e quiáꞌˉ jial nileáiñˋ jee˜ dseeˉ quiáꞌrˉ, jo̱ lajo̱b dseaˋ íˋ niꞌuíiñˉ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. \v 8 Jo̱ Fidiéeˇ dseaˋ cuíirˋ dsíiˊ lajaangˋ lajaangˋ dseaˋ jmɨgüíˋ, jo̱ cajméerˋ li˜ e ímꞌˋbre i̱ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ góoˋooꞌ dseaˋ Israel do, co̱ꞌ cacuøꞌˊreiñꞌ Jmɨguíˋ quiáꞌrˉ laco̱ꞌguɨ nɨcacuøꞌrˊ jneaa˜aaꞌ, dseaˋ lɨ́ɨˊɨɨꞌ dseaˋ Israel, lají̱i̱ꞌ˜ i̱ jáꞌˉ lɨ́ɨngˋ júuˆ quiáꞌrˉ. \v 9 Jo̱ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ jaˋ eeˋ caguiꞌˊ Fidiéeˇ faꞌ jneaa˜aaꞌ, dseaˋ Israel, lɨ́ɨˊnaaꞌ jmaquíingˊ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel, co̱ꞌ caꞌíimˉbre dseeˉ quiáiñꞌˉ do laco̱ꞌguɨ caꞌíiñˉ dseeˉ quíˆ jneaa˜aaꞌ laꞌeáangˊ e jáꞌˉ lɨ́ɨˋnaaꞌ jaléꞌˋ júuˆ quiáꞌrˉ e ngocángˋ dsiˋnaaꞌ. \v 10 Jo̱ lana, ¿jialɨꞌˊ jaˋ jáꞌˉ lɨ́ɨngˋnaꞌ lají̱i̱ꞌ˜ e nɨcajméeˋ Fidiéeˇ quiáꞌˉ jial laangˋ dseaˋ jee˜ dseeˉ quiáꞌrˉ? ꞌNʉ́ꞌˋ iing˜naꞌ cuǿꞌˆnaꞌ i̱ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel i̱ jáꞌˉ lɨ́ɨngˋ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ co̱o̱ˋ lee˜ e jí̱i̱ꞌ˜ jneaa˜aaꞌ, dseaˋ Israel, o̱ꞌguɨ ꞌlɨɨ˜ dseaˋ cǿøngꞌ˜ quíˉiiꞌ caquɨ́ɨꞌ˜naaꞌ jmɨɨ˜ caséˆeeꞌ quiáꞌˉ e nilɨti˜ jaléꞌˋ e júuˆ quiʉꞌˊ ta˜ do. \v 11 Jo̱ nɨne˜baaꞌ e røøbˋ nɨcaláangˉnaaꞌ jee˜ jaléꞌˋ dseeˉ quíˉiiꞌ uíiꞌ˜ e eáamˊ guiúngˉ Fíiˋnaaꞌ Jesús e jí̱i̱ꞌ˜ jaˋ catɨ́ɨˉnaaꞌ lajo̱, jo̱ jaˋ e lɨ́ɨˊ su lɨ́ɨˊɨɨꞌ dseaˋ Israel o̱si o̱ꞌ lajo̱ é. \p \v 12 Jo̱ dsifɨˊ mɨ˜ cangoyúungꞌ˜ e caféꞌˋ i̱ Tʉ́ˆ Simón do jaléꞌˋ júuˆ quiáꞌrˉ, tiibˉ caguáˋ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do; jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ joˋ eeˋ cañíirˋ. Jo̱ lajeeˇ jo̱ cajméeˋ i̱ Paaˉ do có̱o̱ꞌ˜guɨ Bernabé júuˆ quiáꞌˉ jaléꞌˋ e guiʉ́ˉ jo̱guɨ jaléꞌˋ li˜ e quɨ́ɨꞌ˜ jmɨɨ˜ cajméerˋ jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel lajeeˇ cangɨrˊ lacaangˋ fɨˊ lɨ˜ jiéꞌˋ. \v 13 Jo̱ dsifɨˊ mɨ˜ catóꞌˊ féꞌˋ i̱ Paaˉ do có̱o̱ꞌ˜guɨ Bernabé jaléꞌˋ júuˆ quiáꞌrˉ, dsifɨˊ lajo̱b caró̱o̱ˉ Tiáa˜, jo̱ caféꞌrˋ júuˆ quiáꞌrˉ cajo̱ jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Nʉ́ʉˉnaꞌ jaléꞌˋ júuˆ quiéˉe, jaléngꞌˋ ꞌnʉ́ꞌˋ, dseaˋ rúꞌˋnaaꞌ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. \v 14 Nab nɨcajmeaꞌˊ i̱ Tʉ́ˆ Simón na jneaa˜aaꞌ júuˆ jial mɨ˜ canaangˋ Fidiéeˇ e ꞌneáaiñˋ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel, jo̱guɨ nɨcaguíñꞌˋ jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ íˋ e laco̱ꞌ niꞌuíiñˉ dseaˋ quiáꞌrˉ. \v 15 Jo̱ lajalébꞌˋ e nɨcajíngꞌˉ i̱ Tʉ́ˆ Simón na lana, røøbˋ dseángꞌˉ lɨ́ɨˊ có̱o̱ꞌ˜ jaléꞌˋ e cajmeꞌˊ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ caféꞌˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ lají̱i̱ꞌ˜ lamalɨꞌˋguɨ eáangˊ lɨ˜ féꞌˋ lala: \q1 \v 16 Jo̱ mɨ˜ ningɨ́ˋ e la, jnea˜ Fidiéeˇ nigáabˊtú̱u̱ caléꞌˋ catú̱ˉ \q1 jo̱guɨ nijméeꞌ˜tú̱u̱ e ꞌnʉ˜ Davíꞌˆ e nɨcaquɨ́ꞌˉ; \q2 jo̱guɨ nijméeꞌ˜tú̱u̱ røøˋ jaléꞌˋ cuíiꞌ˜ fɨɨngˇ quiáꞌˉ, \q2 jo̱guɨ nijmiꞌieengˋtu̱ røøˋ. \q1 \v 17 Jo̱ nɨjméˉe jaléꞌˋ e jo̱ e laco̱ꞌ lajalémꞌˋ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel nijmicuíiñˋ jnea˜ fɨˊ laꞌúngˉ fɨˊ jmɨgüíˋ. \q1 \v 18 Jo̱ jneab˜ Fidiéeˇ i̱ nɨcajmijnéengˋ jaléꞌˋ e na lají̱i̱ꞌ˜ lamalɨꞌˋ eáangˊ, \q2 jo̱ nɨcacuǿˋbaa júuˆ quiéˉe e jmee˜e jaléꞌˋ e jo̱. \m Jo̱ lanab cajíngꞌˉ Fidiéeˇ fɨˊ ni˜ jiˋ quiáꞌrˉ. \p \v 19 ’Jo̱baꞌ fáꞌˋ jnea˜ e jaˋ ꞌnéˉ nijmiguíingˆnaaꞌ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel i̱ nɨcatʉ́ˋ jaléꞌˋ e quɨ́ꞌˉ tɨ́ɨiñˋ lamɨ˜ jéengˊguɨ e jmiféiñꞌˊ lɨ́ꞌˆ doñiˊ eeˋ, jo̱guɨ lana nɨjmiféiñꞌˊ i̱ Fidiéeˇ i̱ jáꞌˉ do. \v 20 Jo̱ masɨ́ɨngˆnaaꞌ co̱o̱ˋ jiˋ quiáꞌrˉ lɨ˜ niféengꞌ˜naaꞌr e joˋ cuǿøngˋ e jmeáiñꞌˋ ta˜ jaléꞌˋ e cacuøꞌˊ dseaˋ jiéngꞌˋ i̱ diée˜ i̱ o̱ꞌ jáꞌˉ i̱ jmiféiñꞌˊ do, co̱ꞌ na ꞌlɨbꞌˆ jaléꞌˋ e jo̱, jo̱guɨ e niquiúmꞌˉbre e éerˋ dseeˉ e güɨɨiñˋ có̱o̱ꞌ˜ dseañʉꞌˋ o̱si dseamɨ́ˋ i̱ o̱ꞌ quiáꞌrˉ, jo̱guɨ e joˋ nidǿꞌˉguɨr jmɨꞌøøngˉ jóꞌˋ o̱ꞌguɨ ngu˜ jóꞌˋ ꞌlɨɨ˜ i̱ sɨyáangꞌˇ jmɨꞌøøngˉ. \v 21 Co̱ꞌ jalébꞌˋ e júuˆ quiʉꞌˊ ta˜ na quiáꞌˉ Fidiéeˇ e cajmeꞌˊ Moi˜ nɨcaꞌɨ́bˋ jaléngꞌˋ dseaˋ quie̱ˊ nifɨˊ quiáꞌˉ guáꞌˉ quiáꞌˉ dseaˋ góoˋooꞌ dseaˋ Israel fɨˊ lacaangˋ sɨnʉ́ʉˆ guáꞌˉ quíˉiiꞌ e té̱e̱ˉ fɨˊ laꞌúngˉ jee˜ fɨɨˋ laco̱o̱ˋ jmɨɨ˜ mɨ˜ tɨˊ e jmiꞌíngꞌˊnaaꞌ. \p \v 22 Jo̱ dsifɨˊ mɨ˜ catóꞌˊ e caféꞌˋ i̱ Tiáa˜ do júuˆ quiáꞌrˉ, lajalémꞌˋ i̱ dseaˋ apóoˆ do có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ cǿøngꞌ˜ quiáꞌˉ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, lɨ́ꞌˆ lajaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, casɨ́ɨiñˉ røøˋ e caꞌnáaiñˉ co̱o̱ˋ tú̱ˉ mɨ́ɨngꞌ˜ dseaˋ i̱ nidsilíingˉ fɨˊ Antioquía có̱o̱ꞌ˜ Paaˉ có̱o̱ꞌ˜guɨ Bernabé e nidsica̱rˊ e jiˋ lɨ˜ to̱o̱˜ júuˆ e casɨ́ɨiñꞌˉ do. Jo̱ caguíñꞌˋ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ siiˋ Judas Barsabás jo̱guɨ jaangˋ i̱ siiˋ Silas, gángˉ dseañʉꞌˋ i̱ niingˉ eáangˊ jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. \v 23 Jo̱ lalab féꞌˋ e jiˋ e quie̱ˊ i̱ dseaˋ do mɨ˜ cangolíiñˆ: \p “Lajaléꞌˋ jneaꞌˆ, dseaˋ apóoˆ, có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ cǿøngꞌ˜ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ Jerusalén la, guicó̱o̱ꞌˇbaaꞌ jaléngꞌˋ ꞌnʉ́ꞌˋ, dseaˋ rúꞌˋnaaꞌ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, dseaˋ jaˋ lɨ́ɨngˊnaꞌ dseaˋ Israel jo̱guɨ seengˋnaꞌ fɨˊ Antioquía có̱o̱ꞌ˜guɨ laco̱o̱ˋ fɨɨˋ lɨ˜ se̱ꞌˊ Siria có̱o̱ꞌ˜guɨ lɨ˜ se̱ꞌˊ Cilicia. \v 24 Nɨcalɨneb˜ jneaꞌˆ e nɨcaꞌuøøngˋ co̱o̱ˋ tú̱ˉ mɨ́ɨngꞌ˜ dseaˋ i̱ seengˋ fɨˊ la latɨɨiñˋ yaaiñ˜, jo̱ nɨcangolíiñˆ e nɨcangojmiguíiñˆ ꞌnʉ́ꞌˋ fɨˊ na có̱o̱ꞌ˜ júuˆ quiáꞌrˉ. Jo̱guɨ nɨcajmɨgǿøiñˋ ꞌnʉ́ꞌˋ e dseángꞌˉ ꞌnéˉ e catɨ́ɨmˉbaꞌ e nitó̱ˆnaꞌ li˜ fɨˊ ngúuˊ táangˋnaꞌ lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌ lɨtɨ́ɨngˋ dseaˋ góoˋooꞌ dseaˋ Israel có̱o̱ꞌ˜ jiuung˜ sɨñʉʉˆ quiáꞌˉ, jo̱ dsʉꞌ jaˋ ꞌnéˉ jmeeˉnaꞌ lajo̱; jo̱guɨ nɨcajmɨgǿøiñˋ ꞌnʉ́ꞌˋ cajo̱ e ꞌnéˉ jmitíˆnaꞌ jaléꞌˋ júuˆ quiʉꞌˊ ta˜ caguieeˉguɨ e cajmeꞌˊ Moi˜. \v 25-26 Jo̱baꞌ nɨcasɨɨ˜naaꞌ røøˋ lajaléꞌˋnaaꞌ la e nɨcaꞌneáangˆnaaꞌ jaangˋ gángˉ dseaˋ lajeeˇ laꞌóꞌˋ jneaꞌˆ e nidsilíiñˉ nidsiꞌeer˜ ꞌnʉ́ꞌˋ fɨˊ na. Jo̱ nijalíiñˉ co̱lɨɨng˜ có̱o̱ꞌ˜ i̱ dseaˋ rúꞌˋnaaꞌ i̱ ꞌneáangˋnaaꞌ eáangˊ i̱ siiˋ Paaˉ có̱o̱ꞌ˜guɨ i̱ siiˋ Bernabé, gángˉ dseaˋ rúꞌˋnaaꞌ i̱ jiʉ˜ jaˋ mɨˊ cajngaꞌˊ dseaˋ quiáꞌrˉ uíiꞌ˜ e guiarˊ júuˆ quiáꞌˉ Fíiˋnaaꞌ Dseaˋ Jmáangˉ. \v 27 Jo̱ nisíingˋnaaꞌ fɨˊ na cajo̱ i̱ Judas Barsabás có̱o̱ꞌ˜guɨ Silas la, jo̱ íbˋ nijmeáꞌˉ ꞌnʉ́ꞌˋ júuˆ quiáꞌˉ jaléꞌˋ e la cartɨˊ quiníˆnaꞌ na. \v 28 Co̱ꞌ lají̱i̱ꞌ˜ e iing˜ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ jo̱guɨ jneaꞌˆ cajo̱ e nimɨ́ɨꞌ˜naaꞌ ꞌnʉ́ꞌˋ e joˋ nijméeˆguɨꞌ lají̱i̱ꞌ˜ e ta˜ huɨ̱́ꞌˋ e jiéꞌˋ do: \v 29 Lɨco̱ꞌ ꞌnéˉ e nitʉ́ˆbaꞌ e cøꞌˆnaꞌ ngu˜ jóꞌˋ i̱ nɨcacuøngꞌˊ dseaˋ jaléngꞌˋ i̱ diée˜ i̱ o̱ꞌ jáꞌˉ i̱ jaˋ quɨ́ɨꞌ˜ jmɨɨ˜ jméˉ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ, jo̱ joˋ cøꞌˆnaꞌ jmɨꞌøøngˉ jóꞌˋ o̱ꞌguɨ ngu˜ jóꞌˋ ꞌlɨɨ˜ i̱ sɨyáangꞌˇ jmɨꞌøøngˉ, jo̱guɨ joˋ eeˇnaꞌ dseeˉ e güɨɨngˋnaꞌ có̱o̱ꞌ˜ dseañʉꞌˋ o̱si dseamɨ́ˋ i̱ o̱ꞌ quíiˉnaꞌ. Jo̱ song nʉ́ʉꞌ˜baꞌ jaléꞌˋ e júuˆ la, jo̱baꞌ guiʉ́bˉ niꞌeeˇnaꞌ. Jo̱ lanab jí̱i̱ꞌ˜ lɨ́ɨˊ júuˆ quíˉiiꞌ. Jo̱ güɨlɨseemˋbaꞌ có̱o̱ꞌ˜ e guiʉ́ˉ.” \p \v 30 Jo̱ dsifɨˊ mɨ˜ calɨꞌíingˆ i̱ dseaˋ quiúungˉ do, cangolíimˉbre có̱o̱ꞌ˜ i̱ Paaˉ do có̱o̱ꞌ˜guɨ Bernabé fɨˊ Antioquía, jo̱ quie̱ˊbre e jiˋ e casíingˋ i̱ dseaˋ neáangˊ fɨˊ Jerusalén do. Jo̱ dsifɨˊ mɨ˜ caguilíiñˉ fɨˊ jo̱, dsifɨˊ lajo̱b caseáiñꞌˋ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ seengˋ fɨˊ jo̱, jo̱ caja̱ꞌˊbre i̱ dseaˋ do e jiˋ do. \v 31 Jo̱ mɨ˜ caꞌɨ́ˋ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ e jiˋ do, dsíngꞌˉ calɨꞌiáangˋ dsíirˊ, co̱ꞌ jmangꞌˉ juguiʉ́bˉ féꞌˋ e fɨˊ ni˜ jiˋ do. \v 32 Jo̱ co̱ꞌ i̱ Judas Barsabás có̱o̱ꞌ˜ Silas do cangɨ́ɨiñˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ quiáꞌrˉ e eáamˊ tɨɨiñˋ guiarˊ júuˆ quiáꞌˉ dseaˋ do jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ, jo̱baꞌ mɨ˜ caféꞌrˋ júuˆ quiáꞌrˉ, cacuøꞌˊguɨreiñꞌ bíˋ e laco̱ꞌ jáꞌˉguɨ nilíiñꞌˋ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. \v 33 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ juguiʉ́ˉ caꞌɨ́ꞌrˋ júuˆ i̱ dseaˋ gángˉ do, dsʉꞌ jí̱i̱ꞌ˜ i̱ Judas Barsabás do cangángꞌˉtu̱r fɨˊ Jerusalén, jo̱ íbˋ quié̱e̱ˋ juguiʉ́ˉ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ Antioquía i̱ caguiéngꞌˊ írˋ do. \v 34-35 Dsʉꞌ Silas có̱o̱ꞌ˜ Paaˉ có̱o̱ꞌ˜ Bernabé dobɨ caje̱rˊ fɨˊ Antioquía; jo̱ fɨ́ɨmˊbɨ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ jiéngꞌˋ caje̱ˊ có̱o̱ꞌr˜ e guiaˊguɨr júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ seengˋ fɨˊ jo̱. \s1 Mɨ˜ catɨ́ˋ tú̱ˉ néeꞌ˜ e cangɨˊ Paaˉ ta˜ guiaˊ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ \p \v 36 Jo̱ mɨ˜ lɨ˜ cøøngˋguɨ lajo̱, co̱o̱ˋ jmɨɨ˜ cajíngꞌˉ Paaˉ lala casɨ́ꞌrˉ Bernabé: \p —Máˉtú̱u̱ꞌ caléꞌˋ catú̱ˉ, madsiꞌeeˇnaaꞌ jaléngꞌˋ dseaˋ rúꞌˋnaaꞌ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ lajaléꞌˋ fɨɨˋ lɨ˜ nɨcangɨ́ˆnaaꞌ e eˊnaaꞌ jaléꞌˋ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ lamɨ˜ jéengˊguɨ, jo̱ dsine˜duuꞌ jial seeiñˋ lana. \p \v 37 Jo̱ Bernabé lamɨ˜ iiñ˜ nijéiñˉ caléꞌˋ catú̱ˉ i̱ Juan Marcos do. \v 38 Jo̱ dsʉꞌ Paaˉ joˋ calɨꞌiiñ˜ faꞌ cajéengˋneiñꞌ do, co̱ꞌ catʉ́ʉˉbiñꞌ do quiáꞌrˉ lamɨ˜ jéengˊguɨ lamɨ˜ caguilíiñˉ fɨˊ co̱o̱ˋ guóoꞌ˜ uǿˉ lɨ˜ se̱ꞌˊ Panfilia, jo̱ joˋ eeˋ cajmɨcó̱o̱ꞌ˜ i̱ Juan Marcos do quiáꞌˉ Paaˉ ni˜ e ta˜ do ie˜ jo̱. \v 39 Jo̱ lahuɨ́ɨmˊjiʉ eáangˊ casɨ́ɨngˉ i̱ Paaˉ do có̱o̱ꞌ˜ Bernabé uii˜ quiáꞌˉ i̱ Juan Marcos do. Jo̱ e jo̱ cajméeˋ e casojǿmˉbre quiáꞌˉ rúiñꞌˋ, jo̱ Bernabé cajéeiñˋ i̱ Juan Marcos do, jo̱ cangotáaiñꞌ˜ dsíiˊ co̱o̱ˋ móoˊ, jo̱ cangolíimˉtu̱r la tó̱o̱ˋ ni˜ jmɨñíꞌˆ cartɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Chipre. \v 40 Jo̱guɨ i̱ Paaˉ do catǿꞌrˉ i̱ Silas do i̱ cangóˉ có̱o̱ꞌr˜; jo̱ mɨ˜ cangoyúungꞌ˜ jo̱ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ caguiarˊ fɨˊ jaguóˋ Fidiéeˇ lají̱i̱ꞌ˜ e ta˜ e nidsilíiñꞌˉ do, jo̱ dsifɨˊ lajo̱b cataiñꞌˉ fɨˊ. \v 41 Jo̱ cangolíingˆtu̱r laco̱o̱ˋ fɨɨˋ lɨ˜ se̱ꞌˊ Siria có̱o̱ꞌ˜guɨ lɨ˜ se̱ꞌˊ Cilicia e cuøꞌrˊ bíˋ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ jo̱ e laco̱ꞌ jaˋ nijmɨtúngˉ dsíiñꞌˊ lají̱i̱ꞌ˜ fɨˊ guiʉ́ˉ lɨ˜ nɨteáaiñˉ có̱o̱ꞌ˜ Dseaˋ Jmáangˉ. \c 16 \s1 Mɨ˜ cajmɨcó̱o̱ꞌ˜ Timoteo i̱ Paaˉ do có̱o̱ꞌ˜guɨ Silas \p \v 1 Jo̱ cagüɨꞌɨ́ɨbˊ Paaˉ có̱o̱ꞌ˜ Silas fɨˊ Antioquía, jo̱ caguilíiñˉ laꞌuii˜ fɨˊ Derbe. Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caguilíiñˉ fɨˊ co̱o̱ˋguɨ fɨɨˋ e siiˋ Listra; jo̱ fɨˊ jo̱b calɨcuíiñˋ jaangˋ dseaˋ i̱ nilɨ́ɨngˊ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ siiˋ Timoteo, jó̱o̱ˊ jaangˋ dseamɨ́ˋ dseaˋ Israel i̱ lɨ́ɨngˊ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáamˉ cajo̱, jo̱guɨ tiquiáiñꞌˆ do dseaˋ griegob nilɨ́ɨiñˊ. \v 2 Jo̱ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ seengˋ fɨˊ Listra có̱o̱ꞌ˜guɨ fɨˊ Iconio, guiʉ́bˉ féꞌrˋ uii˜ quiáꞌˉ i̱ Timoteo do. \v 3 Jo̱ calɨꞌiing˜ Paaˉ e nijéiñˉ Timoteo fɨˊ lɨ˜ dsiguiar˜ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, dsʉꞌ nʉ́ꞌˉguɨ lajo̱ cajmitib˜ i̱ Timoteo do lají̱i̱ꞌ˜ e tɨ́ɨngˋ dseaˋ Israel e tó̱o̱rˊ li˜ fɨˊ ngúuˊ táangˋ lají̱i̱ꞌ˜ dseañʉꞌˋ, jo̱ cajméerˋ lajo̱ e laco̱ꞌ niꞌímꞌˋ dseaˋ Israel lajɨˋ gaangˋ dseaˋ do có̱o̱ꞌ˜ júuˆ røøˋ fɨˊ lɨ˜ niguilíiñˉ, co̱ꞌ jalémꞌˋ dseaˋ seengˋ fɨˊ jo̱ ñirˊ e dseaˋ griegob lɨ́ɨngˊ tiquiáꞌˆ i̱ Timoteo do. \p \v 4 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, catamꞌˉbre fɨˊ, jo̱ laco̱o̱ˋ fɨɨˋ e ngɨ́ɨiñˊ, sɨ́ꞌrˋ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ lají̱i̱ꞌ˜ júuˆ e quie̱rˊ quiáꞌˉ dseaˋ apóoˆ có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ cǿøngꞌ˜ quiáꞌˉ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ Jerusalén. \v 5 Jo̱ lajo̱b eáangˊguɨ jáꞌˉ calɨ́ngˉ i̱ dseaˋ do júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, jo̱ laco̱o̱ˋ jmɨɨb˜ naangˋ dsifɨ́ɨiñˊ. \s1 Mɨ˜ cangángˉ Paaˉ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ seengˋ fɨˊ Macedonia lafaꞌ mɨ˜ quɨrˊ \p \v 6 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, Paaˉ có̱o̱ꞌ˜ i̱ dseaˋ gángˉguɨ do cangɨ́ɨmˊbre fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Frigia có̱o̱ꞌ˜guɨ lɨ˜ se̱ꞌˊ Galacia, co̱ꞌ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ jaˋ cacuøꞌˊ fɨˊ írˋ faꞌ e niguiárˉ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Asia. \v 7 Jo̱ caguilíiñˉ fɨˊ ꞌnɨꞌˋ lɨ˜ iángꞌˊ có̱o̱ꞌ˜ Misia, co̱ꞌ fɨˊ jo̱b ɨˊ dsíirˊ e ningɨ́iñˉ fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Bitinia, dsʉꞌ caléꞌˋ catú̱ˉ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ jaˋ cacuøꞌˊ fɨˊ írˋ e ningɨ́iñˉ fɨˊ jo̱. \v 8 Jo̱ lajo̱b cangɨ́ɨiñˊ lacueeˋ lɨ˜ se̱ꞌˊ Misia cartɨˊ caguilíiñˉ fɨˊ co̱o̱ˋ ooˉ jmɨɨˋ lɨ˜ siiˋ Troas. \v 9 Jo̱ fɨˊ jo̱b, co̱o̱ˋ uǿøˋ i̱ Paaˉ do cangáiñˉ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ seengˋ lɨ˜ se̱ꞌˊ Macedonia e lafaꞌ mɨ˜ quɨrˊ, jo̱ i̱ dseañʉꞌˋ do siñꞌˊ fɨˊ quiniˇ Paaˉ e mɨrˊ jmɨꞌeeˇ jo̱ jíñꞌˉ: “Ngɨɨng˜ fɨˊ Macedonia la, jo̱ jmɨcó̱o̱ꞌˇ jneaꞌˆ.” \v 10 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ e cangáˉ Paaˉ e jo̱ lafaꞌ mɨ˜ quɨrˊ, dsifɨˊ lajo̱b caguiáˉnaaꞌ guiʉ́ˉ quíˉnaaꞌ, jnea˜ Lucas có̱o̱ꞌ˜guɨ Silas có̱o̱ꞌ˜guɨ Paaˉ, jo̱ cangóˉnaaꞌ fɨˊ Macedonia, co̱ꞌ calɨtab˜ dsiˋnaaꞌ e Fidiéeˇbingꞌ i̱ catǿˉ quíˉnaaꞌ do e nidsiguia˜naaꞌ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ fɨˊ jo̱. \s1 Mɨ˜ cangolíingˆ Paaˉ có̱o̱ꞌ˜ Silas fɨˊ Filipos \p \v 11 Jo̱ dsifɨˊ lajo̱b caꞌuøøˉnaaꞌ fɨˊ Troas e téeꞌ˜naaꞌ dsíiˊ móoˊ, jo̱ ngóˉbaaꞌ condséeˊ fɨˊ co̱o̱ˋ guóoꞌ˜ uǿˉ lɨ˜ se̱ꞌˊ Samotracia e néeˊ guiáꞌˆ jóoˋ jmɨñíꞌˆ. Jo̱ mɨ˜ cajneáˉ lajo̱, caguiéˉnaaꞌ fɨˊ co̱o̱ˋ ooˉ jmɨɨˋ lɨ˜ siiˋ Neápolis. \v 12 Jo̱ fɨˊ jo̱b caꞌuøøˉnaaꞌ dsíiˊ móoˊ cangóˉnaaꞌ fɨˊ Filipos, co̱o̱ˋ fɨɨˋ lɨ˜ quiʉꞌˊ dseaˋ Roma ta˜, jo̱guɨ lɨ́ɨˊ co̱o̱ˋ fɨɨˋ e laniingˉ quiáꞌˉ lɨ˜ se̱ꞌˊ Macedonia cajo̱. Jo̱ fɨˊ jo̱b cajá̱ˆnaaꞌ tú̱ˉ ꞌnɨˊ jmɨɨ˜. \p \v 13 Jo̱ lajeeˇ taang˜naaꞌ fɨˊ do, co̱o̱ˋ jmɨɨ˜ lajeeˇ e tɨ́ɨngˋ dseaˋ góoˋnaaꞌ dseaˋ Israel e jmiꞌíñꞌˊ, caꞌuøøˉnaaꞌ cangóˉnaaꞌ fɨˊ ꞌnɨꞌˋ fɨɨˋ do quiá̱ꞌˉ lɨ˜ iʉ˜ co̱o̱ˋ guaˋ, co̱ꞌ fɨˊ jo̱b ɨˊ dsiˋnaaꞌ e seángꞌˊ dseaˋ góoˋnaaꞌ e féiñꞌˊ Fidiéeˇ. Jo̱ mɨ˜ caguiéˉnaaꞌ fɨˊ jo̱, dob caꞌiéˆnaaꞌ, jo̱ canaangˉnaaꞌ éꞌˆnaaꞌ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ jaléngꞌˋ dseamɨ́ˋ i̱ caseángꞌˊ fɨˊ do ie˜ jo̱. \v 14 Jo̱ jaangˋ lajeeˇ i̱ dseamɨ́ˋ caseángꞌˊ do ie˜ jo̱ nisiirˋ Lidia i̱ niseengˋ fɨˊ co̱o̱ˋ fɨɨˋ lɨ˜ siiˋ Tiatira, jo̱ jmóorˋ ta˜ ꞌnɨ́ɨˋ ꞌmɨꞌˊ e jloꞌˆ eáangˊ. Jo̱ i̱ dseamɨ́ˋ íˋ eáangˊ jmiféiñꞌˊ Fidiéeˇ, dsʉꞌ lajeeˇ núurˋ júuˆ e guiaˊ Paaˉ, Fidiéeˇ cacuøꞌrˊ i̱ dseamɨ́ˋ do e canaˊ moguiñꞌ˜ e laco̱ꞌ niꞌíñꞌˋ lají̱i̱ꞌ˜ e júuˆ e guiaˊ i̱ Paaˉ do. \v 15 Jo̱ mɨ˜ caꞌíngꞌˋ i̱ dseamɨ́ˋ do júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, jo̱ cajgáamˉbre jmɨɨˋ có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ sɨnʉ́ʉˆ quiáꞌrˉ e laco̱ꞌ cuøˊ li˜ e caꞌuíiñˉ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, cajíngꞌˉ i̱ dseamɨ́ˋ do sɨ́ꞌrˋ jneaꞌˆ: \p —Song ꞌnʉ́ꞌˋ dseángꞌˉ jáꞌˉ lɨ́ɨngˋnaꞌ e jnea˜ lɨ́ɨnˊn dseaˋ quiáꞌˉ Fíiˋnaaꞌ Dseaˋ Jmáangˉ, ñilíingˉnaꞌ fɨˊ quiéˉe jo̱ fɨˊ jo̱b nijá̱ˆnaꞌ. \p Jo̱ camɨꞌrˊ jneaꞌˆ jmɨꞌeeˇ e cajé̱ˆbaaꞌ fɨˊ quiáꞌrˉ. \s1 Mɨ˜ cajnɨ́ngˉ Paaˉ có̱o̱ꞌ˜ Silas fɨˊ dsíiˊ ꞌnʉñíˆ \p \v 16 Jo̱ co̱o̱ˋ ya̱ꞌˊ, lajeeˇ ngóoˊnaaꞌ fɨˊ lɨ˜ seángꞌˊ dseaˋ góoˋnaaꞌ e féiñꞌˊ Fidiéeˇ, jo̱ lajeeˇ ngóoˊnaaꞌ fɨˊ jo̱ cajíngꞌˊnaaꞌ jaangˋ sɨmɨ́ˆ i̱ jmóoˋ ta˜ quiáꞌˉ fiir˜ e jaˋ e ꞌléeiñꞌ˜ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ; jo̱ i̱ ꞌlɨmꞌˆ nijéeˊ quiáꞌˉ i̱ sɨmɨ́ˆ do, jo̱ laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ i̱ ꞌlɨngꞌˆ dob jmóorˋ jaléꞌˋ e jmóorˋ. Jo̱ jmóoˋ i̱ ꞌlɨngꞌˆ do e líꞌˋ i̱ sɨmɨ́ˆ do guiꞌrˊ e˜ jaléꞌˋ nilíˋ dsaꞌóˋ iéeˊ. Jo̱ có̱o̱ꞌ˜ e jo̱b lɨꞌˋ fii˜ i̱ sɨmɨ́ˆ do jmiguiʉˊ cuuˉ. \v 17 Jo̱ i̱ sɨmɨ́ˆ íˋ canaaiñˋ tɨꞌleáamˊbre caluuˇnaaꞌ jo̱ féꞌrˋ teáˋ jo̱ jíñꞌˉ: \p —Jaléngꞌˋ i̱ dseañʉꞌˋ la lɨ́ɨiñˊ dseaˋ i̱ jmóoˋ lají̱i̱ꞌ˜ e iing˜ Fidiéeˇ dseaˋ féngꞌˊ dseaˋ ñíingˊ, jo̱guɨ guiarˊ júuˆ sɨ́ꞌrˋ jaléngꞌˋ ꞌnʉ́ꞌˋ jial nileángˋ dseaˋ jee˜ jaléꞌˋ dseeˉ quiáꞌrˉ. \p \v 18 Jo̱ yejí̱bˉ dseángꞌˉ féꞌˋ i̱ sɨmɨ́ˆ do lajo̱, jo̱guɨ lajeeˇ jmiguiʉbˊ jmɨɨ˜ cajo̱ cartɨˊ mɨ˜ nɨngóoˊ guiaˊ ꞌníbꞌˋ dsíiˊ Paaˉ, jo̱baꞌ cajíñꞌˉ casɨ́ꞌrˉ i̱ ꞌlɨngꞌˆ i̱ jéeˊ quiáꞌˉ i̱ sɨmɨ́ˆ do jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ quiʉ́ꞌˋʉ ta˜ e júuꞌ˜ lɨ˜ iuunꞌˉ na. \p Jo̱ dsifɨˊ lajo̱b catʉ́ʉˉ i̱ ꞌlɨngꞌˆ do quiáꞌˉ i̱ sɨmɨ́ˆ do. \p \v 19 Jo̱ dsʉꞌ mɨ˜ cangáˉ i̱ fii˜ i̱ sɨmɨ́ˆ do e joˋ li˜ nilíꞌˋguɨr cuuˉ laꞌeáangˊ có̱o̱iñꞌ˜ do, jo̱baꞌ casamꞌˉbre Paaˉ có̱o̱ꞌ˜guɨ Silas, jo̱ cangojeáangˆneiñꞌ fɨˊ quiniˇ dseata˜ dseángꞌˉ guiáꞌˆ jóoˋ e fɨɨˋ do. \v 20 Jo̱ i̱ dseata˜ íˋguɨb cangojéengˋneiñꞌ fɨˊ quiniˇ i̱ dseata˜ i̱ quidsiˊ íꞌˋ, jo̱ lalab cajíngꞌˉ i̱ fii˜ i̱ sɨmɨ́ˆ do casɨ́ꞌrˉ i̱ dseata˜ quidsiˊ íꞌˋ do: \p —I̱ dseaˋ Israel la ngɨrˊ jmóorˋ gaˋ jee˜ fɨɨˋ, \v 21 jo̱guɨ erˊ jaléꞌˋ e jaˋ cuǿøngˋ niꞌíingꞌ˜naaꞌ o̱ꞌguɨ nijmitíˆnaaꞌ, jneaa˜aaꞌ dseaˋ lɨ́ɨˊɨɨꞌ dseaˋ romano. \p \v 22 Jo̱ canaangˋ dseaˋ fɨɨˋ e iiñ˜ nijmeámꞌˋbreiñꞌ do, jo̱guɨ i̱ dseata˜ quidsiˊ íꞌˋ do caquiʉꞌrˊ ta˜ e niꞌuǿiñꞌˉ do sɨ̱ꞌˆ i̱ dseaˋ do jo̱guɨ nibǿøngˉneiñꞌ do có̱o̱ꞌ˜ sɨɨˉ. \v 23 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ e cabǿøngˉneiñꞌ do eáangˊ, jo̱ fɨˊ dsíiˊ ꞌnʉñíbˆ catáiñꞌˋ dseaˋ do, jo̱guɨ caquiʉꞌrˊ ta˜ i̱ dseaˋ i̱ jmóoˋ íˆ ꞌnʉñíˆ e nijméiñꞌˉ íˆ dseángꞌˉ røøbˋ i̱ dseaˋ sɨjnɨ́ɨngˇ do. \v 24 Jo̱ mɨ˜ caꞌíngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ jmóoˋ íˆ e ꞌnʉñíˆ do e júuˆ jo̱, jo̱baꞌ catáiñꞌˋ i̱ dseaˋ do cartɨˊ aꞌˊguɨ dsíiˊ e ꞌnʉñíˆ do, jo̱guɨ tɨɨiñꞌˉ do cacúiñꞌˋ có̱o̱ꞌ˜ tú̱ˉ ꞌmaˋ e dsi˜ tooˋ. \p \v 25 Jo̱ ie˜ uǿøˋ guienʉ́ʉˊ jo̱b, lajeeˇ e Paaˉ có̱o̱ꞌ˜guɨ Silas féiñꞌˊ Fidiéeˇ jo̱guɨ ørˊ e quiáꞌˉ jmiféiñꞌˊ Fidiéeˇ cajo̱, jo̱ i̱ dseaˋ caguiaangˉguɨ i̱ sɨjnɨ́ɨngˇ do lɨco̱ꞌ núuˋbre, \v 26 jo̱ lajeeˇ jo̱b, co̱o̱ˋ cajǿbꞌˋ uǿˉ e teáˋ eáangˊ jo̱ canaangˋ sojáˉ tɨɨˉ fɨɨˋ quiáꞌˉ e ꞌnʉñíˆ do. Jo̱ dsifɨˊ lajo̱b canaˊ jaléꞌˋ jnɨ́ˆ quiáꞌˉ, jo̱guɨ casojiʉ́bꞌˋ jaléꞌˋ ñíˆ cadena e ꞌñúungꞌ˜ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ sɨjnɨ́ɨngˇ do. \v 27 Jo̱ mɨ˜ cajnéˉ dsíiˊ i̱ dseaˋ i̱ jmóoˋ íˆ ꞌnʉñíˆ do jo̱guɨ cangárˉ e nɨꞌóobˊ jaléꞌˋ jnɨ́ˆ quiáꞌˉ e ꞌnʉñíˆ do, jo̱baꞌ dsifɨˊ lajo̱b caguirˊ ñisʉ̱ꞌˋ quiáꞌrˉ e sɨꞌíˆ nijngángꞌˉ ꞌñiaꞌrˊ, co̱ꞌ ɨˊ dsíirˊ e nɨcaláamˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ sɨjnɨ́ɨngˇ do. \v 28 Dsʉꞌ dsifɨˊ lajo̱b guicaféꞌˋ Paaˉ e teáˋ eáangˊ jo̱ guicajíñꞌˉ: \p —¡Jaˋ e jmáangꞌ˜ uøꞌˊ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ, co̱ꞌ lab téeꞌ˜naaꞌ lajɨɨˉnaaꞌ! \p \v 29 Jo̱baꞌ i̱ dseaˋ jmóoˋ íˆ ꞌnʉñíˆ do camɨrˊ co̱o̱ˋ jɨˋ, jo̱ caꞌírˉ güɨꞌíiˊ fɨˊ dsíiˊ e ꞌnʉñíˆ do e jléeiñˋ dsʉꞌ e ꞌgóꞌrˋ, jo̱ mɨ˜ caguiérˉ lɨ˜ teáangꞌ˜ dseaˋ do jo̱ catúuiñˊ uii˜ tɨɨˉ i̱ Paaˉ do có̱o̱ꞌ˜guɨ Silas. \v 30 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caꞌuǿømˋbreiñꞌ do fɨˊ caluuˇ jo̱ cajmɨngɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —¿E˜ ꞌnéˉ jmee˜e e laco̱ꞌ nileáanˋn jee˜ jaléꞌˋ dseeˉ quiéˉe? \p \v 31 Jo̱baꞌ cañíiˋ i̱ dseaˋ do: \p —Jáꞌˉ güɨlíinꞌˋ júuˆ quiáꞌˉ Fíiˋnaaꞌ Jesús jo̱ niꞌíimˉ dseeˉ quíiꞌˉ có̱o̱ꞌ˜guɨ dseeˉ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ dseaˋ sɨnʉ́ʉˆ quíiꞌˉ. \p \v 32 Jo̱ canaaiñˋ sɨ́ꞌˋguɨr dseaˋ do có̱o̱ꞌ˜guɨ dseaˋ sɨnʉ́ʉˆ quiáiñꞌˉ júuˆ quiáꞌˉ Fidiéeˇ. \v 33 Jo̱ ꞌñiaꞌˊ ie˜ uǿøˋ jo̱, i̱ dseaˋ jmóoˋ íˆ e ꞌnʉñíˆ do cajméerˋ mɨ́ɨˊ lɨ˜ sɨcuɨ́ꞌˋ quiáꞌˉ i̱ Paaˉ do có̱o̱ꞌ˜guɨ Silas. Jo̱ lɨ́ˉ jo̱, cajgáangˉ i̱ dseaˋ jmóoˋ íˆ ꞌnʉñíˆ do jmɨɨˋ co̱lɨɨng˜ có̱o̱ꞌ˜ dseaˋ sɨnʉ́ʉˆ quiáꞌrˉ e laco̱ꞌ cuøˊ li˜ e caꞌuíingˉ jaléngꞌˋ dseaˋ do dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. \v 34 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, catǿꞌrˉ i̱ dseaˋ gángˉ do fɨˊ quiáꞌrˉ jo̱ cacuøꞌˊreiñꞌ e cagǿꞌrˋ. Jo̱ i̱ dseaˋ íˋ co̱lɨɨng˜ có̱o̱ꞌ˜ dseaˋ sɨnʉ́ʉˆ quiáꞌrˉ dsíngꞌˉ calɨꞌiáangˋ dsíirˊ, co̱ꞌ jábꞌˉ calɨ́iñˉ júuˆ quiáꞌˉ Fidiéeˇ. \p \v 35 Jo̱ mɨ˜ cajneáˉ lajo̱, i̱ dseata˜ i̱ quidsiˊ íꞌˋ do casíiñˋ tú̱ˉ ꞌnɨˊ mɨ́ɨngꞌ˜ ɨ́ɨꞌ˜ quiáꞌrˉ i̱ quie̱ˊ júuˆ quiáꞌˉ i̱ dseaˋ jmóoˋ íˆ ꞌnʉñíˆ do e nileáiñˉ Paaˉ có̱o̱ꞌ˜guɨ Silas. \v 36 Jo̱ lalab casɨ́ꞌˉ i̱ dseaˋ jmóoˋ íˆ ꞌnʉñíˆ do Paaˉ: \p —I̱ dseata˜ i̱ quidsiˊ íꞌˋ do nɨcasíiñˋ júuˆ quiéˉe e nilaamˉbaꞌ ꞌnʉ́ꞌˋ. Jo̱ nɨcuǿømˋ güɨlíingˋnaꞌ juguiʉ́ˉ. \p \v 37 Jo̱baꞌ cañíiˋ Paaˉ quiáꞌˉ i̱ ɨ́ɨꞌ˜ i̱ quie̱ˊ júuˆ do: \p —Caquiʉꞌˊ i̱ dseata˜ do ta˜ e cabǿøngˉ dseaˋ jneaꞌˆ, dseaˋ calɨsé̱ˋnaaꞌ fɨˊ lɨ˜ quiʉꞌˊ dseaˋ Roma ta˜, fɨˊ jee˜ dseaˋ fɨɨˋ e jí̱i̱ꞌ˜ jaˋ mɨˊ caquidsirˊ íꞌˋ quíˉnaaꞌ, jo̱guɨ catáiñꞌˋ jneaꞌˆ ꞌnʉñíˆ; jo̱guɨ lana iiñ˜ leáiñˉ jneaꞌˆ e ɨɨngˋ, dsʉꞌ jaˋ uǿˋnaaꞌ cartɨˊ güɨlíiñˉ yaaiñ˜ e niꞌuǿiñˉ jneaꞌˆ song lajo̱. \p \v 38 Jo̱ cangocó̱o̱bˋ i̱ ɨ́ɨꞌ˜ do júuˆ fɨˊ lɨ˜ neáangˊ dseata˜ i̱ quidsiˊ íꞌˋ do. Jo̱ mɨ˜ canúurˉ júuˆ e quié̱e̱ˋ i̱ ɨ́ɨꞌ˜ do, cafǿmꞌˊbre co̱ꞌ e canúurˉ júuˆ e dseaˋ i̱ calɨséngˋ fɨˊ lɨ˜ quiʉꞌˊ dseaˋ Roma tab˜ lɨ́ɨngˊ i̱ dseaˋ gángˉ do. \v 39 Jo̱ cangolíingˆ i̱ dseata˜ quidsiˊ íꞌˋ do e ngomɨrˇ jmɨꞌeeˇ fɨˊ quiniˇ Paaˉ có̱o̱ꞌ˜ Silas e nijméiñꞌˉ do féngꞌˊ dsíirˊ quiáꞌˉ jaléꞌˋ e calɨ́ˉ do. Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caꞌuǿømˋbre jo̱ camɨꞌrˊ jmɨꞌeeˇ dseaˋ do e niꞌuǿmˋbiñꞌ e fɨˊ jee˜ fɨɨˋ do. \v 40 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ e caꞌuøøngˋ i̱ Paaˉ do có̱o̱ꞌ˜guɨ Silas fɨˊ dsíiˊ ꞌnʉñíˆ, cangolíimˉtu̱r fɨˊ quiáꞌˉ Lidia. Jo̱ fɨˊ jo̱b cajíngꞌˊtu̱ rúiñꞌˋ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, jo̱guɨ cacuøꞌˊguɨr bíˋ dseaˋ do cajo̱. Jo̱ ngɨ́ˋ jo̱, caꞌuøømˋbre e fɨˊ do, jo̱ fɨˊ lɨ˜ jiébꞌˋ cangolíiñˆ. \c 17 \s1 Mɨ˜ cateáangˋ Paaˉ fɨˊ Tesalónica \p \v 1 Jo̱ lajeeˇ guiꞌnangꞌˇ e teáangꞌ˜ Paaˉ fɨˊ có̱o̱ꞌ˜guɨ Silas, cangɨ́ɨiñˊ fɨˊ co̱o̱ˋ fɨɨˋ e siiˋ Anfípolis có̱o̱ꞌ˜guɨ Apolonia. Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caguilíiñˉ fɨˊ co̱o̱ˋ fɨɨˋ e siiˋ Tesalónica, jo̱ fɨˊ jo̱b siꞌˊ co̱o̱ˋ guáꞌˉ quiáꞌˉ dseaˋ Israel lɨ˜ féiñꞌˊ Fidiéeˇ. \v 2 Jo̱ co̱ꞌ lají̱i̱ꞌ˜ e tɨ́ɨngˋ Paaˉ e dséerˊ fɨˊ guáꞌˉ quiáꞌˉ dseaˋ góorˋ dseaˋ Israel laco̱o̱ˋ néeꞌ˜ mɨ˜ tɨˊ jmɨɨ˜ e jmiꞌíngꞌˊ jaléngꞌˋ dseaˋ íˋ, jo̱ lajeeˇ ꞌnɨˊ semaan˜ casɨ́ɨiñˉ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ caseángꞌˊ do cuaiñ˜ quiáꞌˉ jaléꞌˋ e féꞌˋ fɨˊ ni˜ jiˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e cajmeꞌˊ dseaˋ malɨɨ˜guɨ eáangˊ, jo̱ sɨ́ꞌrˋ dseaˋ do \v 3 e dseángꞌˉ ꞌnéˉbaꞌ e cajúngˉ i̱ Dseaˋ Jmáangˉ do; jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ e cajúiñˉ, dseángꞌˉ ꞌnéˉ e cají̱bꞌˊtu̱r. Jo̱ casɨ́ꞌˉguɨr i̱ dseaˋ do cajo̱ jo̱ cajíñꞌˉ: \p —I̱ Jesús nab i̱ lɨ́ɨngˊ Dseaˋ Jmáangˉ, i̱ dseaˋ i̱ laangˋ jneaa˜aaꞌ jee˜ dseeˉ quíˉiiꞌ, jo̱ júuˆ quiáꞌˉ i̱ nab e ngɨˊ jnea˜ guiaaˉ jee˜ ꞌnʉ́ꞌˋ. \p \v 4 Jo̱ i̱ lɨɨng˜ dseaˋ Israel jábꞌˉ calɨ́iñˉ júuˆ e guiaˊ i̱ Paaˉ do có̱o̱ꞌ˜guɨ Silas, jo̱ røøbˋ canaaiñˋ ngɨrˊ có̱o̱ꞌ˜ dseaˋ do. Jo̱guɨ fɨ́ɨmˊbɨ dseaˋ griego i̱ eáangˊ jmɨꞌgóˋ Fidiéeˇ có̱o̱ꞌ˜guɨ fɨ́ɨngˊ dseamɨ́ˋ i̱ laniingˉ quiáꞌˉ e fɨɨˋ do, jábꞌˉ calɨ́iñˉ e júuˆ jo̱ cajo̱. \p \v 5 Dsʉꞌ uíiꞌ˜ e jo̱ caꞌuíingˉ e jaléngꞌˋ dseaˋ Israel i̱ jaˋ jáꞌˉ lɨ́ɨngˋ e júuˆ do, eáamˊ calɨ́ˉ dsihuɨ́ɨiñˊ jo̱guɨ calɨguíiñˉ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ calɨ́ˉ jáꞌˉ lɨ́ɨngˋ e júuˆ jo̱. Jo̱baꞌ caseáiñꞌˋ tú̱ˉ ꞌnɨˊ mɨ́ɨngꞌ˜ ꞌnáꞌˆ fɨꞌˊ i̱ táꞌˉ teáangˉ jee˜ ꞌnʉ́ʉˊ e laco̱ꞌ i̱ dseaˋ íˋ nitáꞌrˉ mɨ́ɨꞌ˜ jo̱guɨ nijmiguíiñˉ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ neáangˊ fɨˊ fɨɨˋ jo̱. Jo̱guɨ lajo̱bɨ caguilíiñˉ fɨˊ quiáꞌˉ Jasón e ꞌnáiñꞌˊ Paaˉ có̱o̱ꞌ˜guɨ Silas e laco̱ꞌ niꞌuǿngˉneiñꞌ do jo̱ nitǿøˋreiñꞌ fɨˊ quiniˇ dseaˋ fɨɨˋ. \v 6 Jo̱ co̱ꞌ jaˋ cadséngꞌˋguɨr i̱ dseaˋ i̱ sɨꞌíˆ ꞌnáiñꞌˊ do, jo̱baꞌ catǿrˉ Jasón laguidseaangˆ có̱o̱ꞌ˜guɨ co̱o̱ˋ tú̱ˉ mɨ́ɨngꞌ˜guɨ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ nineáangˊ fɨˊ jo̱ ie˜ jo̱, jo̱ catǿˉreiñꞌ do fɨˊ quiniˇ dseata˜ e taꞌrˊ mɨ́ɨꞌ˜ jo̱ féꞌrˋ lala: \p —I̱ dseañʉꞌˋ do nɨcaꞌléeˊbre laꞌúngˉ fɨˊ jmɨgüíˋ có̱o̱ꞌ˜ júuˆ e guiarˊ do, jo̱guɨ fɨˊ lab nɨcagüɨlíiñˉ lana e iiñ˜ jmérˉ lajo̱. \v 7 Jo̱ i̱ Jasón na nɨcaꞌíngꞌˋneiñꞌ fɨˊ sɨnʉ́ʉˆ quiáꞌrˉ, jo̱ lajɨɨmˋbre jaˋ jmɨꞌgórˋ lají̱i̱ꞌ˜ ta˜ quiʉꞌˊ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ romano, co̱ꞌ féꞌrˋ e seemˋ jaangˋguɨ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ i̱ siiˋ Jesús. \p \v 8 Jo̱ mɨ˜ canúuˉ jaléngꞌˋ dseaˋ fɨɨˋ e júuˆ do có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ quie̱ˊ nifɨˊ quiáꞌˉ e fɨɨˋ do, eáangˊguɨ catóꞌrˋ mɨ́ɨꞌ˜. \v 9 Jo̱ cuubˉ caguiaˊ i̱ Jasón do có̱o̱ꞌ˜guɨ i̱ dseaˋ caguiaangˉ do fɨˊ quiniˇ dseata˜ e laco̱ꞌ calɨ́ꞌrˉ catʉ́ʉˉtu̱ i̱ dseaˋ do quiáꞌrˉ. \s1 Mɨ˜ caguilíingˉguɨ Paaˉ có̱o̱ꞌ˜ Silas fɨˊ Berea \p \v 10 Jo̱ mɨ˜ canʉʉˋ ie˜ jmɨɨ˜ jo̱, jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ casíiñˋ Paaˉ có̱o̱ꞌ˜guɨ Silas lajmɨnáˉ fɨˊ Berea. Jo̱ dsifɨˊ mɨ˜ caguilíiñˉ fɨˊ jo̱, cangolíiñˉ fɨˊ guáꞌˉ quiáꞌˉ dseaˋ góorˋ dseaˋ Israel lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌguɨ la lɨtɨ́ɨiñˋ jmóorˋ. \v 11 Jo̱ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ Israel i̱ seengˋ fɨˊ Berea eáangˊguɨ iiñ˜ ninúrˉ júuˆ guiaˊ dseaˋ do laco̱ꞌguɨ dseaˋ seengˋ fɨˊ Tesalónica, jo̱ lajmɨnábˉ caꞌíñꞌˋ e júuˆ jo̱, jo̱guɨ laco̱o̱ˋ jmɨɨb˜ cuørˊ bíˋ e jmɨtɨ́ɨiñˋ jaléꞌˋ e júuˆ to̱o̱˜ fɨˊ ni˜ jiˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e guiꞌrˊ su e jábꞌˉ e júuˆ e caguiaˊ Paaˉ do. \v 12 Jo̱ lajeeˇ i̱ dseaˋ íˋ, fɨ́ɨmˊbre jáꞌˉ calɨ́iñˉ e júuˆ jo̱, jo̱guɨ lajo̱bɨ fɨ́ɨmˊ dseañʉꞌˋ dseamɨ́ˋ griego i̱ niingˉ i̱ seengˋ fɨˊ jo̱ jábꞌˉ calɨ́iñꞌˉ do júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ e guiaˊ i̱ Paaˉ do có̱o̱ꞌ˜guɨ Silas. \v 13 Dsʉꞌ mɨ˜ calɨñiˊ jaléngꞌˋ dseaˋ Israel i̱ seengˋ fɨˊ Tesalónica e nɨtáangˋ Paaˉ e guiarˊ júuˆ quiáꞌˉ Fidiéeˇ fɨˊ Berea, jo̱baꞌ fɨˊ jo̱b cangolíiñˉ cangojméerˆ gaˋ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ seengˋ fɨˊ jo̱. \v 14 Jo̱baꞌ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ seengˋ fɨˊ Berea cajméerˋ e lajmɨnábˉ cagüɨꞌɨ́ɨˊ Paaˉ fɨˊ jo̱, jo̱ cangórˉ condséeˊ fɨˊ ꞌnɨꞌˋ jmɨñíꞌˆ, dsʉꞌ fɨˊ Bereab caje̱ˊ Silas có̱o̱ꞌ˜guɨ Timoteo lajeeˇ jo̱. \v 15 Jo̱ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ có̱o̱ꞌ˜ Paaˉ cangolíimˉbre có̱o̱iñꞌ˜ do cartɨˊ co̱o̱ˋ fɨɨˋ e siiˋ Atenas. Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caquɨmꞌˉtu̱r fɨˊ Berea jo̱ nɨquié̱e̱rˋ júuˆ quiáꞌˉ Paaˉ e Silas có̱o̱ꞌ˜guɨ Timoteo nidsilíiñˉ fɨˊ lɨ˜ táangˋ Paaˉ lajmɨnáˉ. \s1 Lajeeˇ táangˋ i̱ Paaˉ do fɨˊ Atenas \p \v 16 Jo̱ lajeeˇ táangˋ i̱ Paaˉ do fɨˊ Atenas e sɨjeeiñˇ Silas có̱o̱ꞌ˜ Timoteo, fɨꞌíbˆ eáangˊ calɨ́iñˉ, co̱ꞌ i̱ dseaˋ seengˋ fɨˊ Atenas do jie˜ jaˋ latøøngˉ fɨɨbˋ jmiféiñꞌˊ jaléngꞌˋ diée˜ i̱ o̱ꞌ jáꞌˉ i̱ jaˋ quɨ́ɨꞌ˜ jmɨɨ˜ jméˉ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ. \v 17 Jo̱baꞌ eáamˊ tɨ́ɨngˊ júuˆ quiáꞌrˉ có̱o̱ꞌ˜ i̱ dseaˋ góorˋ dseaˋ Israel có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ caguiaangˉguɨ i̱ jmɨꞌgóˋ Fidiéeˇ fɨˊ dsíiˊ guáꞌˉ quiáꞌˉ dseaˋ Israel. Jo̱ dseángꞌˉ laco̱o̱ˋ jmɨɨ˜ laco̱o̱ˋ jmɨɨb˜ sɨ́ɨiñˋ e júuˆ do cajo̱ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ seángꞌˊ fɨˊ guiáꞌˆ jóoˋ fɨɨˋ quiáꞌˉ fɨɨˋ Atenas. \v 18 Jo̱guɨ lajo̱bɨ i̱ lɨɨng˜ dseaˋ i̱ jmɨtɨ́ɨngˋ júuˆ quiáꞌˉ Epicuro có̱o̱ꞌ˜guɨ dseaˋ estoico i̱ jmɨtɨ́ɨngˋ júuˆ quiáꞌˉ Zenón, canaaiñˋ sɨ́ꞌˋ rúiñꞌˋ có̱o̱ꞌ˜ Paaˉ cajo̱, jo̱ i̱ lɨɨng˜ i̱ dseaˋ do féꞌrˋ jo̱ sɨ́ꞌˋ rúiñꞌˋ lajeeˇ yaaiñ˜ e éeiñˋ Paaˉ jo̱ féꞌrˋ: \p —¿E˜ e féꞌˋ i̱ dseaˋ cueeˋ mɨꞌmɨ́ˋ na? \p Jo̱guɨ féꞌˋguɨ i̱ caguiaangˉguɨ do: \p —Lɨ́ɨˊ dseaˋ seengˋ lɨ˜ jiébꞌˋ i̱ na, jo̱guɨ iiñ˜ nijmɨgǿøiñˋ dseaˋ có̱o̱ꞌ˜ jaléꞌˋ e féꞌrˋ na e quiáꞌˉ jaléngꞌˋ diée˜ i̱ ꞌmɨ́ɨngˉ. \p Jo̱ féꞌrˋ e jo̱ co̱ꞌ uíiꞌ˜ e guiaˊ Paaˉ júuˆ quiáꞌˉ Jesús, jo̱guɨ jial mɨ˜ cajméeˋ Fidiéeˇ e cají̱ꞌˊtu̱ dseaˋ do jee˜ jaléngꞌˋ ꞌlɨɨ˜. \v 19 Jo̱baꞌ cajéeiñˋ Paaˉ fɨˊ co̱o̱ˋ yʉ́ꞌˆ cuo̱ꞌˋ lɨ˜ siiˋ Areópago fɨˊ lɨ˜ tɨ́ɨngˋ jaléngꞌˋ dseaˋ Atenas e seáiñꞌˊ e sɨ́ɨiñˋ jaléꞌˋ júuˆ quiáꞌrˉ. Jo̱ mɨ˜ caguiéˉ Paaˉ fɨˊ jo̱, jo̱ cajmɨngɨ́ꞌˉ i̱ dseaˋ do írˋ: \p —¿Jሠcuǿøngˋ lɨne˜naaꞌ e˜ jaléꞌˋ júuˆ ꞌmɨ́ɨngˉ e quié̱ˆ ꞌnʉˋ e eꞌˊ jneaꞌˆ? \v 20 Co̱ꞌ fóꞌˋ ꞌnʉˋ jmangꞌˉ júuˆ jiébꞌˋjiʉ, jo̱baꞌ ii˜naaꞌ e nilɨneeꞌˇ e˜ guǿngꞌˋ e júuˆ jo̱. \p \v 21 Jo̱ lajɨɨngˋ i̱ dseaˋ seengˋ fɨˊ Atenas do có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jalíingˉ fɨˊ lɨ˜ jiéꞌˋ i̱ neáangˊ fɨˊ do, contøømˉ tɨˊ dsíirˊ núurˋ jo̱guɨ sɨ́ɨiñˋ lají̱i̱ꞌ˜ júuˆ ꞌmɨ́ɨˉ e quie̱ˊ lɨ́ꞌˉ doñiˊ i̱i̱ˋ. \p \v 22 Jo̱baꞌ caró̱o̱ˉ Paaˉ jee˜ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ neáangˊ do e fɨˊ lɨ˜ siiˋ Areópago, jo̱ cajíñꞌˉ casɨ́ꞌrˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do: \p —Lalab fɨ́ɨˉɨ ꞌnʉ́ꞌˋ, dseaˋ seengˋnaꞌ fɨˊ la fɨˊ Atenas, e jaléꞌˋ e móoˋo quíiˉnaꞌ e lɨ́ɨngˊnaꞌ dseaˋ i̱ eáangˊ jmiféngꞌˊ fɨ́ɨngˊ diée˜. \v 23 Co̱ꞌ cangoyé̱e̱ꞌ˜e̱ fɨˊ lɨ˜ seángꞌˊ ꞌnʉ́ꞌˋ e jmiféngꞌˊnaꞌ jaléngꞌˋ diée˜ quíiˉnaꞌ, jo̱ fɨˊ jo̱b cadséꞌˋe co̱o̱ˋ nifeꞌˋ lɨ˜ to̱o̱˜ júuˆ e féꞌˋ lala: “Diée˜ i̱ jaˋ mɨˊ cuíingˋ dseaˋ.” E jábꞌˉ e fóꞌˋ ꞌnʉ́ꞌˋ quiáꞌˉ jaangˋ Diée˜ i̱ jaˋ cuíingˋnaꞌ, quiáꞌˉ íbˋ e nifɨ́ɨˆguɨ jnea˜ ꞌnʉ́ꞌˋ lana. \p \v 24 ’Jo̱ dseaˋ íbˋ i̱ cajméeˋ laꞌúngˉ jmɨgüíˋ có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléꞌˋ e seaˋ fɨˊ jo̱. Jo̱guɨ íbˋ i̱ lɨ́ɨngˊ fii˜ jaléngꞌˋ i̱ neáangˊ fɨˊ yʉ́ꞌˆ jo̱guɨ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ i̱ seengˋ fɨˊ jmɨgüíˋ la, jo̱guɨ jaˋ guiiñ˜ lɨ́ꞌˆ doñiˊ jiéꞌˋ sɨnʉ́ʉˆ guáꞌˉ e cajmeꞌˊ dseaˋ jmɨgüíˋ, \v 25 o̱ꞌguɨ ꞌnérˉ e dseaˋ jmɨgüíˋ nito̱ꞌˋ fɨ́ɨngˋ írˋ o̱si i̱ nijmɨcó̱o̱ꞌ˜ írˋ é, co̱ꞌ íˋbre cuøꞌrˊ jaléngꞌˋ dseaˋ e jí̱ꞌrˋ jo̱guɨ guíˋ e cá̱ˋ dseaˋ có̱o̱ꞌ˜guɨ lajaléꞌˋguɨ e jiéꞌˋ. \p \v 26 ’Co̱ꞌ có̱o̱ꞌ˜ jaangˋ dseañʉbꞌˋ cajmeáaiñˋ lajɨɨngˋ dseaˋ i̱ seengˋ laꞌúngˉ fɨˊ jmɨgüíˋ e laco̱ꞌ nigüeárˋ fɨˊ lacaangˋ guóoꞌ˜ uǿˉ; jo̱guɨ quiʉꞌrˊ ta˜ jie˜ jí̱i̱ꞌ˜ seengˋ dseaˋ fɨˊ jmɨgüíˋ, jo̱guɨ jie˜ fɨˊ lɨ˜ catɨ́ɨngˉ nigüeárˋ. \v 27 Jo̱ cajmeáangˋ Fidiéeˇ lajɨɨngˋ jneaa˜aaꞌ e laco̱ꞌ niꞌnéengꞌ˜naaꞌ dseaˋ do, jo̱ niguiémꞌˊbaaꞌre song niꞌnéngꞌˆnaꞌre. Dsʉco̱ꞌ e jábꞌˉ e jaˋ huí̱i̱ˉ seengˋ Fidiéeˇ có̱o̱ꞌ˜ lajaangˋ lajaangˋ jneaa˜aaꞌ. \v 28 Co̱ꞌ laꞌeáangˊ Fidiéeˇbaꞌ se̱e̱ˉnaaꞌ jí̱ꞌˋnaaꞌ jo̱guɨ ngɨˋnaaꞌ lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌguɨ cajíngꞌˉ i̱ lɨɨng˜ dseaˋ góoˋnaꞌ malɨꞌˋ i̱ jmoꞌˊ júuˆ ie˜ mɨ˜ cajíñꞌˉ lala: “I̱ sɨju̱ˇ Fidiéebˇ jneaꞌˆ.” \p \v 29 ’Jo̱ co̱ꞌ e jáꞌˉ e lɨ́ɨˊnaꞌ dseaˋ sɨju̱ˇ Fidiéeˇ, jo̱baꞌ jaˋ cuǿøngˋ e ɨ́ˆ óoˊnaꞌ e Fidiéeˇ lɨ́ɨiñˊ laco̱ꞌ jaléngꞌˋ diée˜ i̱ jmáangˋ dseaˋ có̱o̱ꞌ˜ cunéeˇ o̱si có̱o̱ꞌ˜ cuteeˋ o̱si dseaˋ cu̱u̱˜ é, jo̱ jmáangˋ dseaˋ jialco̱ꞌ iim˜bre jaléngꞌˋ íˋ. \v 30 Jo̱ Fidiéeˇ nɨcajméeˋbre féngꞌˊ dsíirˊ malɨɨ˜guɨ eáangˊ có̱o̱ꞌ˜ jaléꞌˋ e laangˋ dseaˋ có̱o̱ꞌr˜, dsʉꞌ lana nɨquiʉꞌrˊ ta˜ lajɨɨngˋ dseaˋ i̱ seengˋ fɨˊ laꞌúngˉ jmɨgüíˋ e niquɨ́ꞌˉ jíngꞌˋ yaaiñ˜ fɨˊ quinirˇ, jo̱ nitʉ́rˋ e jmóorˋ jaléꞌˋ e jaˋ dseengˋ, jo̱ lajo̱baꞌ niꞌíingˉ Fidiéeˇ dseeˉ quiáꞌrˉ. \v 31 Co̱ꞌ Fidiéeˇ nɨcaté̱e̱ˋbre co̱o̱ˋ jmɨɨ˜ e niquidsirˊ íꞌˋ laco̱ꞌ sɨꞌíˆ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ dseaˋ jmɨgüíˋ laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ i̱ dseañʉꞌˋ i̱ caguíñꞌˋ ꞌñiaꞌrˊ do; jo̱ Fidiéeˇ nɨcaꞌeꞌrˊ jaléngꞌˋ dseaˋ e jo̱ mɨ˜ cajméerˋ e cají̱ꞌˊtu̱ Dseaˋ Jmáangˉ jee˜ jaléngꞌˋ ꞌlɨɨ˜. \p \v 32 Jo̱ mɨ˜ canúuˉ i̱ dseaˋ seengˋ fɨˊ Atenas do e féꞌˋ Paaˉ cuaiñ˜ quiáꞌˉ e jí̱bꞌˊtu̱ dseaˋ jee˜ jaléngꞌˋ ꞌlɨɨ˜, i̱ lɨɨng˜ i̱ dseaˋ do lɨ́ꞌˆ calǿømˉbre Paaˉ jo̱guɨ i̱ lɨɨng˜guɨ féꞌˋ: \p —Cuǿømˋ líˋ nʉ́ˆnaaꞌ e fóꞌˋ na co̱o̱ˋguɨ jmɨɨ˜. \p \v 33 Jo̱ lɨ́ˉ e jo̱, güɨꞌɨ́ɨbˊ Paaˉ fɨˊ do. \v 34 Dsʉꞌ i̱ lɨɨng˜guɨ i̱ dseaˋ do jábꞌˉ calɨ́iñˉ júuˆ e guiaˊ i̱ Paaˉ do. Jo̱ jee˜ íˋ quiéengˋ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ siiˋ Dionisio i̱ lɨ́ɨngˊ jaangˋ dseata˜ quiáꞌˉ Areópago, jo̱guɨ jaangˋ dseamɨ́ˋ i̱ siiˋ Dámaris, jo̱guɨ dseaˋ i̱ jiéngꞌˋguɨ cajo̱. \c 18 \s1 Lajeeˇ táangˋ Paaˉ fɨˊ Corinto \p \v 1 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jaléꞌˋ e jo̱, cagüɨꞌɨ́ɨbˊ Paaˉ fɨˊ Atenas, jo̱ cangórˉ fɨˊ co̱o̱ˋ fɨɨˋ e siiˋ Corinto. \v 2 Jo̱ jo̱b calɨcuíiñˋ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel i̱ siiˋ Aquila i̱ niseengˋ fɨˊ co̱o̱ˋ fɨɨˋ lɨ˜ se̱ꞌˊ Ponto. Jo̱ ie˜ jo̱ jaˋ mɨˊ ngóoˊ eáangˊ e nicagüɨlíingˋ i̱ Aquila do có̱o̱ꞌ˜guɨ dseamɨ́ˋ quiáꞌrˉ i̱ siiˋ Priscila e jalíiñˋ fɨˊ Italia. Jo̱ caꞌuøøiñˋ fɨˊ jo̱ co̱ꞌ i̱ dseata˜ quiáꞌˉ Roma do i̱ nisiiˋ Claudio caquiʉꞌrˊ ta˜ e ꞌnéˉ uǿmˋ jaléngꞌˋ dseaˋ Israel fɨˊ Roma lɨ˜ se̱ꞌˊ Italia. Jo̱ co̱o̱ˋ jmɨɨ˜ cangóˉ Paaˉ e cangoꞌeerˇ i̱ Aquila do có̱o̱ꞌ˜guɨ Priscila, \v 3 co̱ꞌ røøbˋ ta˜ óorˋ có̱o̱iñꞌ˜ do e jmoꞌrˊ ꞌnʉ́ʉˊjiʉ có̱o̱ꞌ˜ layaang˜ loo˜ jóꞌˋ e laco̱ꞌ lɨꞌrˋ e ꞌnérˉ. Jo̱ jo̱b caje̱ˊ Paaˉ có̱o̱ꞌ˜ i̱ dseaˋ do e laco̱ꞌ nijmérˉ ta˜ co̱lɨɨng˜. \v 4 Jo̱ laco̱o̱ˋ jmɨɨ˜ mɨ˜ tɨˊ e jmiꞌíngꞌˊ dseaˋ góorˋ dseaˋ Israel, dséeˊ Paaˉ fɨˊ guáꞌˉjiʉ lɨ˜ seángꞌˊ i̱ dseaˋ íˋ e féiñꞌˊ Fidiéeˇ. Jo̱ fɨˊ jo̱b féiñꞌˊ jaléngꞌˋ dseaˋ Israel có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel e laco̱ꞌ jáꞌˉ nilíingˋ dseaˋ do júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ e guiarˊ. \p \v 5 Jo̱ mɨ˜ caguilíingˋ Silas có̱o̱ꞌ˜ Timoteo fɨˊ Corinto fɨˊ lɨ˜ guiing˜ Paaˉ có̱o̱ꞌ˜ Bernabé e jalíiñˋ fɨˊ Macedonia, jo̱ i̱ Paaˉ do catʉ́ˋbre e ta˜ jmóorˋ do, jo̱ canaaiñˋ e guiarˊ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ laco̱o̱ˋ jmɨɨ˜ laco̱o̱ˋ jmɨɨ˜, jo̱guɨ sɨ́ꞌrˋ jaléngꞌˋ dseaˋ góorˋ dseaˋ Israel e dseángꞌˉ jáꞌˉbaꞌ e Jesús lɨ́ɨiñˊ i̱ dseaˋ i̱ cajíngꞌˉ Fidiéeˇ i̱ nisíñˉ fɨˊ jmɨgüíˋ la lají̱i̱ꞌ˜ malɨꞌˋ. \v 6 Dsʉꞌ i̱ dseaˋ Israel do ꞌníbꞌˋ cangáiñˉ Paaˉ, jo̱ canaaiñˋ sɨ́ꞌˋreiñꞌ jmangꞌˉ júuˆ gaˋ. Jo̱baꞌ Paaˉ cabóꞌrˋ ꞌleeˋ to̱o̱˜ sɨ̱ꞌrˆ e laco̱ꞌ cuøˊ li˜ e jaˋ jíiꞌ˜ dseaˋ írˋ, jo̱ casɨ́ꞌrˉ i̱ dseaˋ i̱ jaˋ jíiꞌ˜ írˋ do lala: \p —Dseeˉ quíiˉnaꞌ yaam˜baꞌ e nigüɨlíingˋnaꞌ fɨˊ lɨ˜ ꞌlɨꞌˆ, dsʉco̱ꞌ joˋ e cuaiñ˜ quiéˉe. Latɨˊ lanab nii˜i có̱o̱ꞌ˜ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ góoˋo dseaˋ Israel e niꞌéeˆere júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. \p \v 7 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, cagüɨꞌɨ́ɨbˊ Paaˉ fɨˊ dsíiˊ e guáꞌˉjiʉ do, jo̱ cangórˉ fɨˊ quiáꞌˉ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ siiˋ Ticio Justo i̱ jmiféngꞌˊ Fidiéeˇ contøøngˉ, jo̱ cáangˋ e guáꞌˉ dob lɨ́ɨˊ quiáꞌrˉ. \v 8 Jo̱ jaangˋ fii˜ i̱ néeˊ ni˜ e guáꞌˉjiʉ do i̱ siiˋ Crispo có̱o̱ꞌ˜ lajaléngꞌˋ dseaˋ sɨnʉ́ʉˆ quiáꞌrˉ jábꞌˉ calɨ́iñˉ júuˆ quiáꞌˉ Fíiˋnaaꞌ Dseaˋ Jmáangˉ. Jo̱guɨ lajo̱bɨ fɨ́ɨmˊ dseaˋ i̱ neáangˊ fɨˊ Corinto, mɨ˜ canúurˉ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, jábꞌˉ calɨ́iñˉ jo̱baꞌ cajgáamˉbre jmɨɨˋ e laco̱ꞌ cacuøˊ li˜ e caꞌuíiñˉ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. \p \v 9 Jo̱ co̱o̱ˋ uǿøˋ cajmijnéengˋ ꞌñiaꞌˊ Dseaˋ Jmáangˉ fɨˊ quiniˇ Paaˉ, jo̱ e jo̱ cangárˉ lafaꞌ mɨ˜ quɨrˊ, jo̱ cajíngꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ casɨ́ꞌrˉ dseaˋ do: \p —Jaˋ jmooꞌˋ ꞌgóꞌˋ jí̱i̱ꞌ˜ capíꞌˆ, jo̱ guia˜guɨ júuˆ quiéˉe jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ jo̱ jaˋ quiunꞌˆ e jmooꞌˋ lajo̱. \v 10 Co̱ꞌ jnea˜ seemˉbaa co̱lɨɨng˜ có̱o̱ꞌ˜ ꞌnʉˋ, jo̱baꞌ jí̱i̱ꞌ˜ jaangˋ dseaˋ jaˋ i̱i̱ˋ líꞌˋ nijmeángꞌˋ ꞌnʉˋ gaˋ. Co̱ꞌ fɨ́ɨmˊbɨ dseaˋ nɨseengˋ e fɨˊ fɨɨˋ la i̱ niꞌuíingˉ dseaˋ quiéˉe. \p \v 11 Jo̱ fɨˊ Corintob caje̱ˊ Paaˉ co̱o̱ˋ ji̱i̱ˋ dsi˜ caꞌnáꞌˆ e eꞌrˊ i̱ dseaˋ seengˋ fɨˊ jo̱ jaléꞌˋ júuˆ quiáꞌˉ Fidiéeˇ. \p \v 12 Jo̱ co̱o̱ˋ néeꞌ˜ lajeeˇ ji̱i̱ˋ e calɨ́ngˉ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ siiˋ Galión dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ quiáꞌˉ lɨ˜ se̱ꞌˊ Acaya, jaléngꞌˋ dseaˋ Israel i̱ neáangˊ fɨˊ do ie˜ jo̱ casɨ́ɨiñˉ røøˋ e nijmérˉ dseeˉ quiáꞌˉ Paaˉ. Jo̱baꞌ casangꞌˉneiñꞌ jo̱ cangojeáaiñˆ fɨˊ lɨ˜ neáangˊ dseata˜ dseaˋ quidsiˊ íꞌˋ. \v 13 Jo̱ mɨ˜ caguilíiñˋ fɨˊ jo̱, lalab casɨ́ꞌrˉ i̱ dseata˜ do jo̱ cajíñꞌˉ: \p —I̱ dseañʉꞌˋ dseaˋ góoˊnaaꞌ la ngɨrˊ ta˜ jmɨgǿøngˋ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ jial e ꞌnéˉ niféngꞌˊ dseaˋ Fidiéeˇ, dsʉꞌ jaˋ nʉ́ʉꞌr˜ lají̱i̱ꞌ˜ júuˆ quiʉꞌˊ ta˜ quíˉiiꞌ. \p \v 14 Jo̱ sɨꞌíˆ niñíˉ Paaˉ e nisɨ́ꞌrˋ dseata˜ Galión lají̱i̱ꞌ˜ e ꞌnɨ́ɨngˋ i̱ dseaˋ do írˋ, dsʉꞌ jéengˊguɨ Galión cañíirˋ quiáꞌˉ i̱ dseaˋ Israel do jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Song dseángꞌˉ lahuɨ́ɨngˊ nɨcaꞌéeˋ i̱ dseaˋ na o̱si lɨɨng˜ i̱i̱ˋ nɨcajngaiñꞌˊ é, jo̱baꞌ catɨ́ɨngˉ e niquidsiiˉ íꞌˋ faꞌ lajo̱. \v 15 Dsʉꞌ e na lɨ́ɨˊ lají̱i̱ꞌ˜ júuˆ e catɨ́ɨngˉnaꞌ yaam˜baꞌ na quiáꞌˉ lají̱i̱ꞌ˜ júuˆ quiʉꞌˊ ta˜ quíiˉnaꞌ, jo̱baꞌ yaam˜baꞌ catɨ́ɨngˉnaꞌ niguíiꞌ˜naꞌ e na, co̱ꞌ jnea˜ jaˋ iin˜n niquɨ́nꞌˆn e júuˆ na. \p \v 16 Jo̱ caquiʉꞌˊ i̱ dseata˜ do ta˜ e cagüɨꞌɨ́ɨbˊ Paaˉ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ caguiaangˉguɨ e fɨˊ lɨ˜ quidsiˊ i̱ dseata˜ do íꞌˋ. \v 17 Jo̱ lajɨɨngˋ i̱ dseaˋ i̱ jmóoˋ dseeˉ quiáꞌˉ Paaˉ do casaiñꞌˉ jaangˋguɨ dseañʉꞌˋ i̱ siiˋ Sóstenes i̱ lɨ́ɨngˊ fii˜ quiáꞌˉ guáꞌˉjiʉ quiáꞌˉ dseaˋ Israel e siꞌˊ fɨˊ do, jo̱ jo̱b cabǿøiñˉ i̱ dseaˋ do fɨˊ quiniˇ lɨ˜ neáangˊ i̱ dseata˜ dseaˋ quidsiˊ íꞌˋ do, dsʉꞌ jaˋ e jíngꞌˉ dseata˜ Galión jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ quiáꞌˉ jaléꞌˋ e jmóoˋ i̱ dseaˋ do. \s1 Mɨ˜ caquɨngꞌˉtu̱ Paaˉ fɨˊ Antioquía \p \v 18 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, huǿøˉbɨ caje̱ˊ Paaˉ fɨˊ Corinto. Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋguɨ lajo̱, caꞌɨ́ꞌˋbre júuˆ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ do, jo̱ cangolíiñˋ fɨˊ co̱o̱ˋ ooˉ jmɨɨˋ e siiˋ Cencrea. Jo̱ lajeeˇ e taam˜bɨr fɨˊ jo̱, catʉꞌrˊ cuoꞌˋ moguir˜ laco̱ꞌ tɨ́ɨngˋ dseaˋ góorˋ dseaˋ Israel e laco̱ꞌ nilɨti˜ lají̱i̱ꞌ˜ júuˆ nɨcacuøꞌrˊ Fidiéeˇ lamɨ˜ jéengˊguɨ. Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, cangotáaiñꞌ˜ fɨˊ dsíiˊ móoˊ co̱lɨɨng˜ có̱o̱ꞌ˜ Aquila có̱o̱ꞌ˜guɨ dseamɨ́ˋ quiáꞌˉ íˋ i̱ siiˋ Priscila jo̱ co̱lɨɨm˜ cangolíiñˆ fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Siria. \p \v 19 Jo̱ mɨ˜ caguilíingˋtu̱r e ooˉ jmɨɨˋ lɨ˜ siiˋ Éfeso do, jo̱b caseáangˊ Paaˉ i̱ Aquila do có̱o̱ꞌ˜guɨ dseamɨ́ˋ quiáiñꞌˉ i̱ siiˋ Priscila, jo̱ cangóˉbre ꞌñiaꞌrˊ fɨˊ lɨ˜ siꞌˊ guáꞌˉjiʉ quiáꞌˉ dseaˋ góorˋ dseaˋ Israel. Jo̱ fɨˊ jo̱b casɨ́ɨiñˉ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ íˋ i̱ caseángꞌˊ fɨˊ do ie˜ jo̱. \v 20 Jo̱ i̱ dseaˋ i̱ sɨseángꞌˊ fɨˊ guáꞌˉjiʉ do casɨ́ꞌrˉ Paaˉ e faꞌ nijé̱ˉbɨr huǿøˉ có̱o̱iñꞌ˜ do, dsʉꞌ Paaˉ joˋ calɨꞌiiñ˜. \v 21 Jo̱ caꞌɨ́ꞌˋbre júuˆ i̱ dseaˋ do jo̱ casɨ́ꞌrˉ: \p —ꞌNéˉ e seemˉbaa fɨˊ Jerusalén e nitɨ́ˉ jmɨɨ˜ e nɨjaquiéengˊ fɨˊ jo̱. Jo̱ lɨ́ꞌˆ jial ta˜ niquiʉ́ꞌˉ Fidiéeˇ quiéˉbaa e nigáaˊtú̱u̱ e gaꞌeeˇe ꞌnʉ́ꞌˋ fɨˊ la caléꞌˋ catú̱ˉ. \p Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, cagüɨꞌɨ́ɨbˊ Paaˉ e fɨˊ Éfeso do e iuuiñˉ fɨˊ dsíiˊ móoˊ, \v 22 jo̱ cangóbˉtu̱r fɨˊ Cesarea, jo̱ fɨˊ jo̱b caje̱rˊ e laco̱ꞌ nicuǿꞌrˉ guicó̱o̱ꞌˇ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ jo̱. Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, cangámꞌˉtu̱r fɨˊ Antioquía, jo̱ fɨˊ jo̱b caje̱rˊ huǿøbˉjiʉ. \p \v 23 Jo̱ mɨ˜ lɨ˜ cøøngˋguɨ lajo̱, cagüɨꞌɨ́ɨbˊtu̱r caléꞌˋ catú̱ˉ, jo̱ cangɨˊtu̱r laco̱o̱ˋ laco̱o̱ˋ fɨɨˋ e néeˊ fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Galacia có̱o̱ꞌ˜guɨ lɨ˜ se̱ꞌˊ Frigia e cuøꞌˊguɨr bíˋ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ e laco̱ꞌ jaˋ nilɨtúngˉ dsíiñꞌˊ lají̱i̱ꞌ˜ fɨˊ nɨteáaiñˉ có̱o̱ꞌ˜ Dseaˋ Jmáangˉ. \s1 Mɨ˜ caguiaˊ Apolos júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ fɨˊ Éfeso \p \v 24 Jo̱ ie˜ jo̱ caguiéˉ jaangˋ dseañʉꞌˋ dseaˋ Israel i̱ siiˋ Apolos fɨˊ Éfeso. Jo̱ i̱ dseañʉꞌˋ íˋ niseeiñˋ fɨˊ co̱o̱ˋ fɨɨˋ e siiˋ Alejandría e néeˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Egipto. Jo̱ dseaˋ do eáamˊ jloꞌˆ tɨɨiñˋ guiarˊ júuˆ jo̱guɨ eáamˊ cuíirˋ jaléꞌˋ e féꞌˋ fɨˊ ni˜ jiˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e cajmeꞌˊ dseaˋ malɨɨ˜guɨ eáangˊ. \v 25 Jo̱guɨ eáamˊ nɨcajmɨtɨ́ɨiñˋ júuˆ quiáꞌˉ Fíiˋnaaꞌ Fidiéeˇ e cajmeꞌˊ dseaˋ íˋ, jo̱guɨ dseángꞌˉ e iáangˋ dsíiˊbre féꞌrˋ, jo̱guɨ dseángꞌˉ røøbˋ erˊ e júuˆ quiáꞌˉ Jesús do, doñiˊ faꞌ jí̱i̱ꞌ˜ e ñirˊ do e caꞌeˊ Juan e quiáꞌˉ jial seáaiñˋ dseaˋ jmɨɨˋ lajeeˇ cateáaiñˋ fɨˊ jmɨgüíˋ la, dsʉꞌ jaˋ ñirˊ e Jesús caꞌerˊ e ꞌnéˉ sáaiñˋ dseaˋ jmɨɨ˜ e laco̱ꞌ cuøˊ li˜ e lɨ́ɨiñˊ dseaˋ quiáꞌrˉ. \v 26 Jo̱ i̱ Apolos do canaaiñˋ guiarˊ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ dseángꞌˉ fɨˊ dsíiˊ guáꞌˉ quiáꞌˉ dseaˋ Israel e jí̱i̱ꞌ˜ jaˋ jáaˊ quiáꞌrˉ faꞌ ꞌgóꞌrˋ. Dsʉꞌ mɨ˜ canúuˉ i̱ dseañʉꞌˋ Aquila có̱o̱ꞌ˜guɨ dseamɨ́ˋ quiáꞌrˉ i̱ siiˋ Priscila júuˆ e guiaˊ i̱ Apolos do, jo̱baꞌ cajéemˋbreiñꞌ fɨˊ lɨ˜ jiéꞌˋ jo̱ casɨ́ꞌˉreiñꞌ dseángꞌˉ laco̱ꞌ la lɨ́ɨˊ e fɨˊ e ꞌnéˉ cá̱ˋ dseaˋ e laco̱ꞌ nilɨseeiñˋ cøøngˋ có̱o̱ꞌ˜ Fidiéeˇ. \p \v 27 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, calɨꞌiing˜ Apolos e ningɨ́iñˉ fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Acaya. Jo̱baꞌ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ seengˋ fɨˊ Éfeso do eáamˊ cajmɨcó̱o̱ꞌ˜reiñꞌ, jo̱guɨ casíiñˋ co̱o̱ˋ jiˋ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ seengˋ fɨˊ Acaya do e laco̱ꞌ niꞌíngꞌˋneiñꞌ có̱o̱ꞌ˜ júuˆ røøˋ juguiʉ́ˉ. Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, cangóˉbre fɨˊ jo̱. \p Jo̱ mɨ˜ caguiéˉ Apolos fɨˊ Acaya, eáangˊ cajmɨcó̱o̱ꞌr˜ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ calɨcuíingˋ Dseaˋ Jmáangˉ uíiꞌ˜ e eáangˊ guiúngˉ Fidiéeˇ có̱o̱ꞌ˜ dseaˋ do. \v 28 Co̱ꞌ fɨˊ quiniˇ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ neáangˊ do sɨ́ꞌrˋ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ Israel e jaˋ ɨˊ dsíiñꞌˊ dseángꞌˉ laco̱ꞌ catɨ́ɨngˉ, jo̱guɨ se̱ꞌrˊ teáˋ lají̱i̱ꞌ˜ e féꞌˋ fɨˊ ni˜ jiˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e dseángꞌˉ jáꞌˉbaꞌ e Jesús lɨ́ɨiñˊ i̱ dseaˋ i̱ casíingˋ Fidiéeˇ fɨˊ jmɨgüíˋ la e laco̱ꞌ nileángˉ dseaˋ jee˜ dseeˉ quiáꞌrˉ. \c 19 \s1 Mɨ˜ caguiéngꞌˉtu̱ Paaˉ fɨˊ Éfeso \p \v 1 Jo̱ lajeeˇ táangˋ i̱ Apolos do fɨˊ Corinto lɨ˜ se̱ꞌˊ Acaya, jo̱ i̱ Paaˉ do cangɨ́ɨiñˊ fɨˊ lɨ˜ lɨ́ɨˊ jee˜ móꞌˋ, jo̱ caguiéˉtu̱r fɨˊ Éfeso. Jo̱ fɨˊ jo̱b cajíñꞌˊ i̱ fɨ́ɨngˊ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, \v 2 jo̱ lalab cajmɨngɨ́ꞌˉ Paaˉ i̱ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ do jo̱ cajíñꞌˉ: \p —¿Su caꞌíingꞌ˜ ꞌnʉ́ꞌˋ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ mɨ˜ jáꞌˉ calɨ́ngˉnaꞌ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ? \p Jo̱baꞌ cañíiˋ i̱ dseaˋ do jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Jaˋ mɨˊ nʉ́ˆ jneaꞌˆ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ ya̱ꞌˊ quiáꞌˉ e jo̱. ¿E˜guɨ e jo̱? \p \v 3 Jo̱ cajmɨngɨ́ꞌˉtu̱ Paaˉ i̱ dseaˋ do jo̱ casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —¿E˜ uiing˜ quíiˉnaꞌ mɨ˜ cajgáangˉnaꞌ jmɨɨˋ jóng? \p Jo̱baꞌ cañíiˋtu̱ i̱ dseaˋ do quiáꞌˉ Paaˉ jo̱ casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —Jneaꞌˆ cajgáangˉnaaꞌ jmɨɨˋ e caséeˋ Juan e laco̱ꞌ cuøˊ li˜ e caquɨ́ꞌˉ jíngꞌˋ yee˜naaꞌ fɨˊ quiniˇ Fidiéeˇ. \p \v 4 Jo̱baꞌ casɨ́ꞌˉtu̱ Paaˉ i̱ dseaˋ do: \p —Lajo̱b lɨ́ɨˊ, co̱ꞌ i̱ Juan do caseáaiñˋ dseaˋ jmɨɨˋ lají̱i̱ꞌ˜ i̱ caquɨ́ꞌˉ jíngꞌˋ yaang˜ fɨˊ quiniˇ Fidiéebˇ; jo̱guɨ casɨ́ꞌˉbɨr jaléngꞌˋ dseaˋ íˋ cajo̱ e ꞌnéˉ niꞌímꞌˋbiñꞌ do i̱ dseaˋ i̱ nijáaˊ cøøngˋguɨ do mɨ˜ nisóongˉ írˋ; jo̱ dseaˋ íbˋ Jesús lana. \p \v 5 Jo̱ mɨ˜ canúuˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ teáangˉ do lajo̱, dsifɨˊ ladob cajgáaiñˉ jmɨɨˋ e laco̱ꞌ cuøˊ li˜ e caꞌuíiñˉ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. \v 6 Jo̱guɨ mɨ˜ caquidsiˊ Paaˉ guóorˋ fɨˊ mogui˜ i̱ dseaˋ do, dsifɨˊ ladob caꞌíngꞌˋ i̱ dseaˋ do Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ, jo̱ canaaiñˋ féꞌrˋ jmíiˊ e jiéꞌˋguɨ laco̱ꞌ jmíiˊ quiáꞌrˉ, jo̱guɨ sɨ́ɨiñˋ jaléꞌˋ júuˆ e íñꞌˋ e jáaˊ quiáꞌˉ Fidiéeˇ. \v 7 Jo̱ lajeeˇ lajɨɨngˋ i̱ dseaˋ do tíirˊ guitúuiñˋ yaang˜ dseañʉꞌˋ. \p \v 8 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, lajeeˇ gaangˋ sɨꞌˋ, dséeˊ i̱ Paaˉ do fɨˊ guáꞌˉ quiáꞌˉ dseaˋ góorˋ dseaˋ Israel, jo̱ fɨˊ jo̱b guiarˊ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ e jaˋ ꞌgóꞌrˋ jí̱i̱ꞌ˜ capíꞌˆ, jo̱ sɨ́ꞌrˋ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do jo̱guɨ ꞌnóꞌrˊ jial laco̱ꞌ jáꞌˉ nilíingˋ dseaˋ do e iing˜ Fidiéebˇ quie̱rˊ nifɨˊ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ dseaˋ. \p \v 9 Dsʉꞌ i̱ lɨɨng˜ i̱ dseaˋ do jaˋ jíiꞌr˜ e júuˆ do o̱ꞌguɨ iiñ˜ jáꞌˉ nilíiñˋ cajo̱. Jo̱ canaaiñˋ féꞌrˋ fɨˊ quiniˇ jaléngꞌˋ dseaˋ jiéngꞌˋ e gabˋ jaléꞌˋ e júuˆ do quiáꞌˉ jial cuíingˋ dseaˋ Dseaˋ Jmáangˉ. Jo̱baꞌ Paaˉ cajmihuíimˉ ꞌñiaꞌrˊ jee˜ i̱ dseaˋ góorˋ do, jo̱guɨ cajéemˋbre jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ caguiaangˉ do, jo̱ cangojéengˋneiñꞌ fɨˊ co̱o̱ˋ escueel˜ quiáꞌˉ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ siiˋ Tirano, jo̱ fɨˊ jo̱b féiñꞌˊ i̱ dseaˋ do júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ laco̱o̱ˋ jmɨɨ˜ laco̱o̱ˋ jmɨɨ˜. \v 10 Jo̱ lajo̱b cajméerˋ lajeeˇ tú̱ˉ jiingˋ, jo̱baꞌ jaléngꞌˋ dseaˋ Israel có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel i̱ neáangˊ fɨˊ jaléꞌˋ fɨɨˋ e téeꞌ˜ lɨ˜ se̱ꞌˊ Asia canúurˉ júuˆ quiáꞌˉ Fíiˋnaaꞌ Dseaˋ Jmáangˉ e caguiaˊ i̱ Paaˉ do. \p \v 11 Jo̱ lajeeˇ jo̱ i̱ Paaˉ do jmóorˋ jaléꞌˋ e quɨ́ɨꞌr˜ jmɨɨ˜ laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ güeaꞌˆ e cangɨ́ɨiñˋ e cacuøˊ Fidiéeˇ. \v 12 Jo̱ seemˋ dseaˋ quie̱rˊ jaléꞌˋ paay˜ quiáꞌrˉ o̱si jaléꞌˋ sɨ̱ꞌrˆ fɨˊ quiniˇ Paaˉ e faꞌ jí̱i̱ꞌ˜ capíbꞌˆ nijnúngˉ dseaˋ do e ꞌmɨꞌˊ do, jo̱baꞌ i̱ dseaˋ do nicó̱o̱rˋ fɨˊ quiáꞌrˉ fɨˊ lɨ˜ seengˋ i̱ dseaˋ dséeꞌ˜ do, jo̱ có̱o̱ꞌ˜ e jo̱ niꞌleáamˉ i̱ dseaˋ dséeꞌ˜ do lají̱i̱ꞌ˜ jmohuɨ́ɨˊ e lɨ́ɨiñˊ. Jo̱guɨ lajo̱bɨ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jéeˊ i̱ ꞌlɨngꞌˆ quiáꞌˉ dsihuíimˉ jaléngꞌˋ íˋ quiáꞌrˉ jo̱ ꞌláamˉbre. \p \v 13 Jo̱ ie˜ jo̱, i̱ lɨɨng˜ dseaˋ Israel i̱ ngɨˊ laco̱o̱ˋ fɨɨˋ e jmɨcaaiñ˜ e iiñ˜ uǿiñˉ i̱ ꞌlɨngꞌˆ i̱ jéeˊ quiáꞌˉ dseaˋ, jo̱ iiñ˜ nijǿørˉ su e jáꞌˉ e uøøngˋ i̱ ꞌlɨngꞌˆ i̱ jéeˊ quiáꞌˉ dseaˋ laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ júuˆ quiáꞌˉ Fíiˋnaaꞌ Jesús. Jo̱ lalab canaaiñˋ sɨ́ꞌrˋ jaléngꞌˋ i̱ ꞌlɨngꞌˆ i̱ jéeˊ quiáꞌˉ i̱ dseaˋ do: \p —¡Laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ júuˆ quiáꞌˉ Jesús e guiaˊ i̱ Paaˉ do quiʉ́ꞌˋʉ ta˜ e uøøngˋnaꞌ lɨ˜ teáangꞌ˜naꞌ na! \p \v 14 Jo̱ e jo̱ cajméeˋ lajɨˋ guiángˉ jó̱o̱ˊ jaangˋ dseañʉꞌˋ Israel i̱ siiˋ Esceva i̱ nilɨ́ɨngˊ jaangˋ fii˜ jmidseaˋ quiáꞌˉ dseaˋ Israel. \v 15 Dsʉꞌ co̱o̱ˋ néeꞌ˜ lajeeˇ ngɨrˊ ta˜ jmóoˋ lajo̱, jo̱ i̱ ꞌlɨngꞌˆ i̱ jéeˊ quiáꞌˉ i̱ dseaˋ do cañíirˋ quiáiñꞌˉ do jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Cuíimˋ jnea˜ Jesús, jo̱guɨ ñiˋbɨ́ɨ i̱˜ i̱ siiˋ Paaˉ do, dsʉꞌ jaˋ ñiiˉ i̱i̱ˋ ꞌnʉ́ꞌˋ. \p \v 16 Jo̱ dsifɨˊ ladob i̱ dseaˋ i̱ jéeˊ i̱ ꞌlɨngꞌˆ quiáꞌˉ do canaaiñˋ quiémꞌˊbre lahuɨ́ɨmˊ jaléngꞌˋ i̱ jó̱o̱ˊ Esceva do, jo̱ dseángꞌˉ lajɨɨmˋbiñꞌ do calɨ́ꞌrˉ caquiéiñꞌˊ co̱ꞌ dsíngꞌˉ bíiñˉ. Jo̱ cangolíimˋ i̱ dseaˋ sɨhuɨ́ɨngˋ do fɨˊ quiáꞌrˉ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, dsʉꞌ rɨngúumˊbre cangolíiñˋ. \p \v 17 Jo̱ lajɨɨngˋ i̱ dseaˋ Israel i̱ neáangˊ fɨˊ Éfeso có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel i̱ neáangˊ fɨˊ jo̱b cajo̱, calɨñiˊbre jaléꞌˋ e calɨ́ˉ do ie˜ jo̱, jo̱baꞌ eáamˊ cafǿiñꞌˊ. Jo̱ lajo̱b ngóoˊ lɨꞌgøngꞌˊ júuˆ quiáꞌˉ Fíiˋnaaꞌ Jesús jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ. \p \v 18 Jo̱guɨ fɨ́ɨmˊbɨ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jáꞌˉ calɨ́ngˉ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ ie˜ jo̱ caguilíiñˉ e rǿøiñˊ dseeˉ quiáꞌrˉ fɨˊ quiniˇ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ jaléꞌˋ e gaˋ e nɨcajméerˋ lamɨ˜ jéengˊguɨ. \v 19 Jo̱guɨ fɨ́ɨmˊbɨ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ nɨcajméeˋ ta˜ dseaˋ láangˋ lamɨ˜ jéengˊguɨ cajo̱ caguilíiñˉ quie̱rˊ jiˋ quiáꞌrˉ lɨ˜ to̱o̱˜ jaléꞌˋ e ꞌlɨꞌˆ e jmɨtɨ́ɨiñˋ, jo̱ cajɨ̱́rˋ fɨˊ quiniˇ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ teáangˉ do ie˜ jo̱. Jo̱ mɨ˜ caguoꞌˉ júuˆ jial tíiˊ ꞌmóoꞌ˜ téeꞌ˜ e jiˋ do, jmiguiʉbˊ eáangˊ cagüɨꞌɨ́ɨngˊ, lɨ́ꞌˆ lɨˊ cincuenta mil cuteebˋ. \v 20 Jo̱ lajo̱b naangˋ niꞌˊguɨ júuˆ quiáꞌˉ Fíiˋnaaꞌ Dseaˋ Jmáangˉ fɨˊ la fɨˊ na, jo̱guɨ jmóoˋ e lɨñiˊ dseaˋ cajo̱ jial tíiˊ ꞌgøngꞌˊ Fidiéeˇ. \p \v 21 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ e cangojéeˊ jaléꞌˋ e jo̱, jo̱baꞌ caꞌɨ́ˋ dsíiˊ i̱ Paaˉ do e nidséˉtu̱r e nidsiꞌeer˜ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Macedonia có̱o̱ꞌ˜guɨ fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Acaya, jo̱ e mɨ˜ ningɨ́ˋ jo̱, ningɨ́iñˉ tɨˊ Jerusalén. Jo̱guɨ féꞌˋbɨr cajo̱ e mɨ˜ ningɨ́ˋ e dsérˉ fɨˊ Jerusalén, dseángꞌˉ ꞌnéˉbaꞌ e dsérˉ tɨˊ Roma. \p \v 22 Jo̱ casíiñˋ gángˉ dseaˋ quiáꞌrˉ fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Macedonia, i̱ do i̱ siiˋ Timoteo jo̱ jaangˋguɨ i̱ siiˋ Erasto, jo̱ lajɨˋ huáaiñꞌˉ do jmóorˋ ta˜ jmɨcó̱o̱ꞌ˜ Paaˉ. Jo̱ Paaˉ fɨˊ dobɨ caje̱rˊ ꞌñiaꞌrˊ lajeeˇ jo̱ fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Asia. \s1 Mɨ˜ calɨseáˋ mɨ́ɨꞌ˜ fɨˊ Éfeso \p \v 23 Jo̱ ie˜ jo̱, eáamˊ catóꞌˋ dseaˋ mɨ́ɨꞌ˜ fɨˊ Éfeso uii˜ quiáꞌˉ e fɨ́ɨmˊ dseaˋ caꞌuíingˉ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. \v 24 Jo̱ e mɨ́ɨꞌ˜ jo̱ caꞌuíingˉ uíiꞌ˜ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ siiˋ Demetrio i̱ nijmóoˋ ta˜ có̱o̱ꞌ˜ layaang˜ cuteeˋ. Jo̱ i̱ dseaˋ íˋ nijmóorˋ ta˜ jmɨlɨɨng˜ guáꞌˉjiʉ e lɨ́ɨˊ có̱o̱ꞌ˜ cuteeˋ, jo̱ e jo̱b guáꞌˉ quiáꞌˉ i̱ diée˜ i̱ siiˋ Artemisa. Jo̱ i̱ Demetrio do jmiguiʉbˊ quɨ́ɨrˊ e ꞌléengꞌ˜ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ jmóoˋ ta˜ có̱o̱ꞌr˜ do. \v 25 Jo̱ co̱o̱ˋ néeꞌ˜ caseáiñꞌˋ dseaˋ i̱ jmóoˋ ta˜ có̱o̱ꞌr˜ co̱lɨɨng˜guɨ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jmóoˋ ta˜ e røøbˋjiʉ có̱o̱ꞌ˜ e ta˜ jmóoˋ írˋ do cajo̱, jo̱ lalab casɨ́ꞌrˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do: \p —Dseaˋ rúꞌˋuuꞌ, nɨñíbˆ ꞌnʉ́ꞌˋ guiʉ́ˉ e laꞌeáangˊ e ta˜ lab jo̱baꞌ guiʉ́bˉ seaˋ jaléꞌˋ e ꞌnéˉ quíˉiiꞌ. \v 26 Dsʉꞌ laco̱ꞌguɨ la júuˆ seaˋ jo̱guɨ ne˜naaꞌ cajo̱ e i̱ Paaˉ do ngɨrˊ féꞌrˋ e jaléngꞌˋ i̱ diée˜ i̱ jmáangˋ dseaˋ có̱o̱ꞌ˜ guóorˋ jaˋ lɨ́ɨiñˊ dseángꞌˉ diée˜ jáꞌˉ; jo̱ lajo̱b nɨcalɨ́ꞌrˉ e nɨcalɨgǿngˋ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ seengˋ fɨˊ Éfeso la có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ seengˋ jie˜ jaˋ latøømˉ lɨ˜ se̱ꞌˊ Asia. \v 27 Jo̱ lají̱i̱ꞌ˜ e júuˆ e ngɨˊ i̱ Paaˉ do féꞌrˋ, dseáamꞌ˜ quíˉiiꞌ fɨng caꞌíngˉ lají̱i̱ꞌ˜ ta˜ quíˉiiꞌ e seaˋ, jo̱guɨ la quie̱ˊguɨ guáꞌˉ quiáꞌˉ i̱ diée˜ i̱ siiˋ Artemisa do nitʉ́bˋ dseaˋ e jmicuíirˋ, jo̱guɨ nitʉ́bˋ dseaˋ e jmɨꞌgórˋ lají̱i̱ꞌ˜ e ꞌgøngꞌˊ i̱ diée˜ íˋ, dsʉco̱ꞌ latøøngˉ lɨ˜ se̱ꞌˊ Asia jmiféngꞌˊ dseaˋ írˋ, jo̱ jie˜ jaˋ latøøngˉ jmɨgüíbˋ cajo̱. \p \v 28 Jo̱ mɨ˜ canúuˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ caseángꞌˊ fɨˊ do jaléꞌˋ e jo̱, eáamˊ calɨguíiñˉ, jo̱ canaaiñˋ óorˋ teáˋ jo̱ féꞌrˋ: \p —¡Eáangˊ ꞌgøngꞌˊ diée˜ Artemisa quíˉiiꞌ i̱ jmiféngꞌˊ jneaꞌˆ, dseaˋ Éfeso! \p \v 29 Jo̱ eáamˊ cangogáangˋ dseaˋ có̱o̱ꞌ˜ jaléꞌˋ e júuˆ jo̱, jo̱guɨ canaangˋ catáꞌrˋ mɨ́ɨꞌ˜ latøøngˉ e fɨɨˋ jo̱. Jo̱ lajeeˇ jo̱, lajɨɨmˋbre casamꞌˉ i̱ dseañʉꞌˋ i̱ siiˋ Gayo có̱o̱ꞌ˜ Aristarco, gángˉ dseañʉꞌˋ i̱ seengˋ fɨˊ Macedonia i̱ nicó̱o̱ꞌ˜ Paaˉ. Jo̱ cajñúungˋneiñꞌ do cartɨˊ caguilíiñˉ fɨˊ lɨ˜ tɨ́ɨngˋ dseaˋ e seáiñꞌˊ co̱lɨɨng˜ mɨ˜ eeˋgo̱ jmóorˋ. \p \v 30 Jo̱ i̱ Paaˉ do calɨꞌiiñ˜ e niꞌírˋ e niféiñꞌˊ i̱ dseaˋ fɨ́ɨngˊ do, dsʉꞌ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ jaˋ cacuørˊ fɨˊ lajo̱. \v 31 Jo̱ jee˜ i̱ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ quiáꞌˉ lɨ˜ se̱ꞌˊ Asia do niquiéengˋ co̱o̱ˋ tú̱ˉ mɨ́ɨngꞌ˜ dseaˋ i̱ niseengˋ røøˋ có̱o̱ꞌ˜ Paaˉ, jo̱ casíiñˋ júuˆ e sɨ́ꞌˋreiñꞌ e guiʉ́ˉguɨ e jaˋ niꞌíˋ dseaˋ do e lɨ˜ teáangꞌ˜ i̱ dseaˋ fɨ́ɨngˊ do. \p \v 32 Jo̱ lajeeˇ jo̱, jee˜ i̱ dseaˋ fɨɨˋ do, i̱ lɨɨng˜ dseaˋ féꞌrˋ co̱o̱ˋ júuˆ jo̱guɨ i̱ lɨɨng˜guɨ e jiéꞌˋguɨ, jo̱ dsíngꞌˉ téeꞌ˜ mɨ́ɨꞌ˜; jo̱ fɨ́ɨmˊ i̱ dseaˋ do jí̱i̱ꞌ˜ jaˋ ñirˊ e˜ uiing˜ e caseáiñꞌˊ. \v 33 Dsʉꞌ i̱ lɨɨng˜ i̱ dseaˋ do casɨ́ꞌrˉ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ siiˋ Jaangˉ jaléꞌˋ e calɨ́ˉ ie˜ jo̱, jo̱ íˋbingꞌ casíingˋ dseaˋ Israel fɨˊ quiniˇ i̱ dseaˋ fɨ́ɨngˊ do laguidseaangˆ. Jo̱ mɨ˜ caguiérˉ fɨˊ quiniˇ i̱ dseaˋ fɨ́ɨngˊ do, jo̱ cajméerˋ li˜ có̱o̱ꞌ˜ guóorˋ e laco̱ꞌ niféꞌrˋ uii˜ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ dseaˋ Israel fɨˊ quiniˇ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ fɨ́ɨngˊ do. \v 34 Dsʉꞌ mɨ˜ calɨlíꞌˆ i̱ dseaˋ fɨ́ɨngˊ do e i̱ Jaangˉ do lɨ́ɨiñˊ dseaˋ Israel, dsíngꞌˉ calɨguíiñˉ jo̱ canaaiñˋ óorˋ teáˋ lajeeˇ tú̱ˉ oor˜ jo̱ féꞌrˋ: \p —¡Eáangˊ ꞌgøngꞌˊ diée˜ Artemisa quíˉiiꞌ i̱ jmiféngꞌˊ jneaꞌˆ, dseaˋ Éfeso! \p \v 35 Jo̱ mɨ˜ casóongˉjiʉ e taꞌˊ dseaˋ mɨ́ɨꞌ˜ do, i̱ tɨjiˋ quiáꞌˉ e fɨˊ Éfeso do canaaiñˋ féiñꞌˊ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Dseaˋ rúꞌˋnaaꞌ i̱ seengˋ fɨˊ Éfeso, jalémꞌˋ dseaˋ seengˋ fɨˊ jmɨgüíˋ ñirˊ e i̱ dseaˋ seengˋ fɨˊ la néeˊ nírˋ guáꞌˉ quiáꞌˉ i̱ diée˜ ꞌgøngꞌˊ i̱ siiˋ Artemisa la, jo̱guɨ fɨˊ yʉ́ꞌˆ jmɨgüíbˋ lɨ˜ catǿiñꞌˋ e lɨ́ɨiñˊ dseaˋ cu̱u̱˜ jo̱ catɨsɨ́ɨiñꞌˇ fɨˊ la. \v 36 Jo̱ jí̱i̱ꞌ˜ jaangˋ dseaˋ jaˋ cuǿøngˋ líˋ jíñꞌˉ e o̱ꞌ lajo̱ e na, jo̱baꞌ catiiˉnaꞌ jo̱ jaˋ e jmooˋnaꞌ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ e jaˋ mɨˊ caꞌíˋ óoˊnaꞌ røøˋ. \v 37 Co̱ꞌ lajɨˋ gángˉ i̱ dseañʉꞌˋ i̱ nɨcajéengˋ ꞌnʉ́ꞌˋ fɨˊ la jaˋ e mɨˊ cajmeáiñꞌˋ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ guáꞌˉ quíˉiiꞌ, o̱ꞌguɨ mɨˊ caféꞌrˋ e gaˋ uii˜ quiáꞌˉ i̱ sengfɨ́ˉ quíˉiiꞌ do cajo̱. \v 38 Jo̱guɨ song i̱ Demetrio do có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jmóoˋ ta˜ có̱o̱ꞌr˜ do nɨcadséꞌrˋ dseeˉ quiáꞌˉ i̱ dseaˋ na, dob neáangˊ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ quidsiˊ íꞌˋ có̱o̱ꞌ˜guɨ lɨ˜ ꞌnɨ́ɨiñˋ dseaˋ fɨng eeˋgo̱ dseeˉ røøngˋ dseaˋ; jo̱ fɨˊ jo̱b lɨ˜ catɨ́ɨngˉ e nijmérˉ dseeˉ fɨˊ quiniˇ i̱ dseata˜ íˋ, jo̱guɨ jo̱b lɨ˜ catɨ́ɨngˉ e nijmɨꞌǿngꞌˋ yaaiñ˜ lajaangˋ lajaaiñˋ. \v 39 Jo̱guɨ song seaˋguɨ júuˆ quié̱ˆnaꞌ e jiéꞌˋ, dob cuǿøngˋ líˋ jmeeˉnaꞌ fɨˊ ni˜ fɨɨˋ mɨ˜ seángꞌˊ dseaˋ fɨ́ɨiñˊ. \v 40 Jo̱guɨ có̱o̱ꞌ˜ jaléꞌˋ e nɨcalɨ́ˉ na, eáamˊ dseáangꞌ˜ quíˉiiꞌ fɨng i̱i̱ˋ cajméeˋ dseeˉ quíˉiiꞌ quiáꞌˉ jaléꞌˋ e nɨcajmóˆooꞌ, co̱ꞌ jaˋ e uiing˜ seaˋ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ e nijmɨꞌǿngꞌˋ yee˜naaꞌ fɨng calɨngɨɨˉ e˜ uiing˜ quiáꞌˉ e nɨcatóꞌˋ dseaˋ mɨ́ɨꞌ˜. \p \v 41 Jo̱ mɨ˜ calɨ́ˉ féꞌˋ i̱ tɨjiˋ do e júuˆ na, jo̱ caꞌɨ́ɨˉbre júuˆ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ sɨseángꞌˊ do jo̱ cagüɨꞌɨ́ɨˊbre. \c 20 \s1 Mɨ˜ cangóˉtu̱ Paaˉ fɨˊ Macedonia có̱o̱ꞌ˜ Grecia \p \v 1 Jo̱ mɨ˜ casóongˉ e taꞌˊ dseaˋ mɨ́ɨꞌ˜ do, catǿꞌˉ i̱ Paaˉ do jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ e laco̱ꞌ lɨɨng˜ eeˋ niféngꞌˊneiñꞌ do. Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caꞌɨ́ɨˉbre júuˆ i̱ dseaˋ íˋ jo̱ cangóbˉtu̱r fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Macedonia. \v 2 Jo̱ laco̱o̱ˋ laco̱o̱ˋ fɨɨˋ e téeꞌ˜ fɨˊ jo̱ cangórˉ e dsiꞌeer˜ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ jo̱, jo̱ eáangˊ jmɨcó̱o̱ꞌ˜reiñꞌ có̱o̱ꞌ˜ jaléꞌˋ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱ caguiébˉtu̱r fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Grecia, \v 3 jo̱ fɨˊ jo̱b caje̱rˊ gaangˋ sɨꞌˋ. \p Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, dseángꞌˉ nɨꞌiuuiñˉ fɨˊ e nisó̱ꞌrˋ móoˊ e nidséˉtu̱r fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Siria mɨ˜ calɨñirˊ e jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ góorˋ dseaˋ Israel do nɨcasɨ́ɨiñˉ røøˋ e lɨɨng˜ eeˋ nijmeáiñꞌˋ i̱ Paaˉ do. Jo̱baꞌ caꞌɨ́ˋ dsíiˊ Paaˉ e caquɨmꞌˉtu̱r fɨˊ guóoꞌ˜ uǿˉ jo̱ cangɨ́ɨngˊtu̱r caléꞌˋ catú̱ˉ fɨˊ Macedonia. \v 4 Jo̱ có̱o̱ꞌ˜bre jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ la: jaangˋ i̱ siiˋ Sópater dseaˋ i̱ seengˋ fɨˊ Berea, jó̱o̱ˊ jaangˋ dseaˋ i̱ siiˋ Pirro; jo̱guɨ Aristarco, có̱o̱ꞌ˜ jaangˋguɨ i̱ siiˋ Segundo i̱ seengˋ fɨˊ Tesalónica; jo̱guɨ jaangˋguɨ i̱ siiˋ Gayo i̱ seengˋ fɨˊ Derbe; jo̱guɨ Timoteo, jo̱guɨ lajo̱bɨ Tíquico có̱o̱ꞌ˜ Trófimo, dseaˋ i̱ seengˋ fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Asia. \v 5 Jo̱ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ la jéemˊbre cangolíiñˆ, jo̱ doguɨb cajéeiñˋ jneaꞌˆ cartɨˊ ooˉ jmɨɨˋ lɨ˜ siiˋ Troas. \v 6 Jo̱guɨ jnea˜, Lucas, cají̱ꞌˉ rúꞌˋnaaꞌ có̱o̱ꞌ˜ Paaˉ fɨˊ Filipos, jo̱ fɨˊ jo̱b caꞌuøøˉnaaꞌ cangóˉnaaꞌ e téeꞌ˜naaꞌ dsíiˊ móoˊ mɨ˜ cangɨ́ˋ jmɨɨ˜ e gøꞌˊ dseaˋ iñíꞌˆ e jaˋ quie̱ꞌˆ quiéengˋ. Jo̱ lajeeˇ ꞌñiáˋ jmɨɨ˜guɨbaꞌ caguiéˉnaaꞌ cartɨˊ Troas, jo̱ fɨˊ jo̱b cataang˜naaꞌ guiéˉ jmɨɨ˜; jo̱guɨ fɨˊ jo̱b cajo̱ cají̱ꞌˉ rúꞌˋnaaꞌ có̱o̱ꞌ˜ i̱ dseaˋ caguiaangˉ do. \s1 Mɨ˜ cateáangˋ Paaˉ fɨˊ Troas \p \v 7 Jo̱ e jmɨɨ˜ laꞌuii˜ quiáꞌˉ semaan˜ caseángꞌˊ rúꞌˋnaaꞌ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ e quiáꞌˉ niquiee˜naaꞌ iˋnaaꞌ co̱lɨɨng˜ e laco̱ꞌ jmiguiéngꞌˊ dsiˋnaaꞌ Dseaˋ Jmáangˉ. Jo̱ lajeeˇ jo̱ caféꞌˋ Paaˉ güɨ́ˉ quiáꞌrˉ fɨˊ quiniˇ dseaˋ i̱ caseángꞌˊ e uǿøˋ do. Jo̱ co̱ꞌ iuungˉ Paaˉ fɨˊ e nigüɨꞌɨ́ɨˊbre mɨ˜ nijneáˋ e uǿøˋ jo̱, jo̱baꞌ cueebˋ júuˆ quiáꞌrˉ cajméerˋ cartɨˊ uǿøˋ guienʉ́ʉbˊ. \v 8 Jo̱ fɨˊ jo̱b téeꞌ˜naaꞌ lajɨɨˉnaaꞌ fɨˊ co̱o̱ˋ ꞌnʉ́ʉˊ yʉ́ꞌˆ, jo̱ fɨˊ jo̱b seaˋ jmiguiʉˊ jɨˋ e jneáˋ. \v 9 Jo̱ jee˜ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do quiéengˋ jaangˋ sɨmingꞌˋ i̱ siiˋ Eutico, jo̱ i̱ sɨmingꞌˋ íˋ dob guiiñ˜ otooˋ e núurˋ júuˆ guiaˊ Paaˉ. Jo̱ co̱ꞌ eáamˊ cueeˋ júuˆ quiáꞌˉ Paaˉ e caféꞌrˋ, jo̱baꞌ cajáˉ jaligüɨ́ngˋ i̱ sɨmingꞌˋ do lajeeˇ guiiñꞌ˜ do, jo̱ caquiamꞌˉbre e eáangˊ. Jo̱ lajeeˇ guiing˜ i̱ sɨmingꞌˋ do e güɨɨiñˋ lanab, co̱o̱ˋ catǿmꞌˋbre cartɨˊ ni˜ uǿˆ. Jo̱ e otooˋ tɨˊ lɨ˜ catǿiñꞌˋ do gui˜ tɨˊ lɨ˜ catɨ́ˋ ꞌnɨˊ fɨ́ngˉ e ꞌnʉ́ʉˊ do. Jo̱ mɨ˜ cangoseáangꞌˇneiñꞌ do nɨꞌlɨɨm˜biñꞌ do. \v 10 Jo̱baꞌ cajgángˉ Paaˉ e lɨ˜ iuuiñˉ guiarˊ güɨ́ˉ do, jo̱ cangoseáaiñꞌ˜ i̱ sɨmingꞌˋ do, jo̱ carǿøngˋneiñꞌ do jo̱ cajíñꞌˉ casɨ́ꞌrˉ i̱ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ caguiaangˉ do: \p —¡Jaˋ fǿøngꞌ˜naꞌ, dseaˋ rúꞌˋnaaꞌ! Co̱ꞌ jí̱bꞌˊtu̱ i̱ sɨmingꞌˋ la. \p \v 11 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ e caseangꞌˊ Paaˉ i̱ sɨmingꞌˋ do, cajgóobˉtu̱r fɨˊ lɨ˜ iuuiñˉ guiarˊ júuˆ fɨˊ lɨ˜ catɨ́ˋ ꞌnɨˊ fɨ́ngˉ e ꞌnʉ́ʉˊ do. Jo̱ fɨˊ jo̱b cafíiñˋ iñíꞌˆ, jo̱ caquiee˜naaꞌ co̱lɨɨng˜. Jo̱ mɨ˜ calɨ́ˉ e jo̱, canaamˋtu̱r féꞌrˋ júuˆ quiáꞌrˉ cartɨˊ cajneáˉ e uǿøˋ jo̱. Jo̱ mɨ˜ calɨ́ˉ e jo̱, jo̱ ngɨ́ˋ jo̱guɨbaꞌ caꞌírˉ fɨˊ cangórˉ. \v 12 Jo̱ mɨ˜ catǿˉ dseaˋ sɨnʉ́ʉˆ quiáꞌˉ i̱ sɨmingꞌˋ do fɨˊ quiáꞌrˉ e nɨcají̱bꞌˊtu̱iñꞌ, jo̱baꞌ eáamˊ calɨꞌiáangˋ dsíiˊ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do. \s1 Mɨ˜ cagüɨꞌɨ́ɨˊ Paaˉ fɨˊ Troas jo̱ cangórˉ fɨˊ Mileto \p \v 13 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, jneaꞌˆ có̱o̱ꞌ˜ i̱ dseaˋ caguiaangˉguɨ do cangojéemˊbaaꞌ quiáꞌˉ Paaˉ e téeꞌ˜naaꞌ dsíiˊ móoˊ cartɨˊ caguiéˉnaaꞌ tɨˊ co̱o̱ˋ fɨɨˋ e siiˋ Aso. Jo̱ fɨˊ jo̱guɨb sɨꞌíˆ e dsiteeˉnaaꞌ Paaˉ laco̱ꞌ nɨcasɨɨ˜naaꞌ røøˋ jéengˊguɨ, co̱ꞌ ꞌñiaꞌrˊ calɨꞌiiñ˜ e cangórˉ e ngɨrˊ la tó̱o̱ˋ ni˜ guóoꞌ˜ uǿˉ. \v 14 Jo̱ mɨ˜ cají̱ꞌˉ rúꞌˋnaaꞌ có̱o̱ꞌr˜ fɨˊ Aso, jo̱ caꞌíˉbre dsíiˊ móoˊ lɨ˜ téeꞌ˜naaꞌ, jo̱ cangóˉbaaꞌ fɨˊ fɨɨˋ lɨ˜ siiˋ Mitilene. \p \v 15 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caꞌuøøˉbaaꞌ fɨˊ Mitilene, jo̱ mɨ˜ cajneáˉ e jmɨɨ˜ co̱o̱ˋguɨ do, cangɨɨng˜naaꞌ fɨˊ quiniˇ e fɨɨˋ e siiˋ Quío. Jo̱ mɨ˜ catɨ́ˋ tú̱ˉ jmɨɨ˜ lajo̱, cangɨɨng˜naaꞌ co̱o̱ˋ ni˜ guóoꞌ˜ uǿˉjiʉ e néeˊ ni˜ jmɨñíꞌˆ e siiˋ Samos. Jo̱ co̱o̱ˋguɨ jmɨɨ˜ calɨꞌɨɨ˜naaꞌ e téeꞌ˜naaꞌ fɨˊ, jo̱guɨbaꞌ caguiéˉnaaꞌ fɨˊ Mileto. \p \v 16 Jo̱ cajmóˆnaaꞌ lajo̱, co̱ꞌ i̱ Paaˉ do jaˋ calɨꞌiiñ˜ ngórˉ fɨˊ Éfeso ie˜ do lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌ jaˋ niquɨ́iñˋ eáangˊ e dsérˉ fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Asia, dsʉco̱ꞌ iiñ˜ e niguieiñꞌˊ lajmɨnábˉ fɨˊ Jerusalén e nidsitíiñꞌ˜ jmɨɨ˜ Pentecostés e tɨˊ fɨˊ jo̱. \s1 Júuˆ güɨ́ˉ e cacuøˊ Paaˉ fɨˊ quiniˇ dseaˋ cǿøngꞌ˜ i̱ seengˋ fɨˊ Éfeso \p \v 17 Jo̱ lajeeˇ táangˋ Paaˉ fɨˊ Mileto, catǿꞌrˉ jaléngꞌˋ dseaˋ cǿøngꞌ˜ quiáꞌˉ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ Éfeso e nidsilíiñꞌˉ do fɨˊ lɨ˜ táaiñˋ fɨˊ Mileto. \v 18 Jo̱ mɨ˜ caguilíingˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ cǿøngꞌ˜ do, jo̱ casɨ́ꞌˉreiñꞌ jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Ñíbˆ ꞌnʉ́ꞌˋ guiʉ́ˉ jial guiʉ́ˉ nɨcaꞌeeˉ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ ꞌnʉ́ꞌˋ latɨˊ mɨ˜ cagüénˉn fɨˊ la fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Asia. \v 19 Jo̱guɨ contøømˉ nɨcangɨ́ˋɨ jee˜ ꞌnʉ́ꞌˋ e jmóoˋo lají̱i̱ꞌ˜ e iing˜ Fíiˋnaaꞌ Dseaˋ Jmáangˉ, jo̱guɨ e jaˋ jmiféngꞌˊ ꞌñiáꞌˋa, jo̱guɨ e jiuung˜ dsiˋbaa có̱o̱ꞌ˜ jaléꞌˋ e lamɨ˜ iing˜ dseaˋ góoˋo dseaˋ Israel nijmeáiñꞌˋ jnea˜ uíiꞌ˜ e guiaaˉ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. \v 20 Dsʉꞌ jaˋ catʉ́ˋʉ e guiaaˉ jaléꞌˋ e júuˆ na, co̱ꞌ jmangꞌˉ jaléꞌˋ júuˆ e guiʉ́ˉ quíiˉbaꞌ e nɨcaꞌéeˉe ꞌnʉ́ꞌˋ lacaangˋ jee˜ dseaˋ jo̱guɨ cajo̱ lacaangˋ sɨnʉ́ʉˆ quíiˉnaꞌ. \v 21 Jo̱ eáangˊ nɨcafɨ́ɨˉɨ jaléngꞌˋ ꞌnʉ́ꞌˋ, dseaˋ lɨ́ɨngˊnaꞌ dseaˋ góoˋo dseaˋ Israel, có̱o̱ꞌ˜guɨ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel, e niquɨ́ꞌˉ jíingꞌ˜ yaang˜naꞌ fɨˊ quiniˇ Fidiéeˇ jo̱guɨ e jáꞌˉ nilíingˋnaꞌ júuˆ quiáꞌˉ Fíiˋnaaꞌ Dseaˋ Jmáangˉ. \v 22 Jo̱guɨ lanaguɨ nii˜i fɨˊ Jerusalén laco̱ꞌ ta˜ quiʉꞌˊ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e jí̱i̱ꞌ˜ jaˋ ñiiˉ eeˋ nɨsɨjé̱e̱ˇ quiéˉe jo̱guɨ eeˋ nidsingɨ́ɨnˉn fɨˊ jo̱. \v 23 Jo̱ lají̱i̱ꞌ˜ e ñiiˉ e laco̱o̱ˋ fɨɨˋ lɨ˜ níiˋi, jmabꞌˊ jnea˜ júuˆ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e nɨsɨjé̱e̱ˇ ꞌnʉñíˆ quiéˉe o̱si jaléꞌˋ iihuɨ́ɨˊ e jiéꞌˋguɨ é. \v 24 Dsʉꞌ jaˋ e lɨ́ɨˊ quiéˉe e seenˉ táꞌˉ e júunˉn dsʉꞌ lɨfaꞌ e jmiti˜baa jaléꞌˋ e ta˜ na e iáangˋ dsiiˉ, lají̱i̱ꞌ˜ ta˜ e caꞌíinꞌ˜n quiáꞌˉ Fíiˋnaaꞌ Jesús e nijmiti˜baa carˋ catóꞌˊ có̱o̱ꞌ˜ jaléꞌˋ ta˜ guiaˊ júuˆ e Fidiéebˇ dseaˋ nijmiꞌneáaiñˋ jneaa˜aaꞌ nañiˊ faꞌ jaˋ catɨ́ɨˉnaaꞌ e jo̱. \p \v 25 ’Jo̱guɨ lana nɨñiˋbaa e jí̱i̱ꞌ˜ jaangˋ ꞌnʉ́ꞌˋ joˋ nimáang˜guɨꞌ jnea˜ caléꞌˋ catú̱ˉ fɨˊ jmɨgüíˋ la, dsʉꞌ lajeeˇ táanˋn có̱o̱ꞌ˜ ꞌnʉ́ꞌˋ nɨcanʉ́ʉˉnaꞌ júuˆ e guiaaˉ quiáꞌˉ jial iing˜ Fidiéeˇ quie̱rˊ nifɨˊ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ dseaˋ jmɨgüíˋ. \v 26 Jo̱baꞌ iin˜n fɨ́ɨˆɨ ꞌnʉ́ꞌˋ lana, jaléngꞌˋ dseaˋ cǿøngꞌ˜, e song seengˋ ꞌnʉ́ꞌˋ i̱ jaˋ cajmicuíingˋ Dseaˋ Jmáangˉ, jo̱baꞌ o̱ꞌ dseeˉ quiéˉe song lajo̱. \v 27 Dsʉco̱ꞌ lajɨbˋ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ e sɨꞌíˆ guiaaˉ jee˜ ꞌnʉ́ꞌˋ nɨcajmiti˜baa, jo̱ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ faꞌ cajméˉe e jaˋ cajmitiiˉ. \v 28 Jo̱ lajo̱b eáangˊ ꞌnéˉ ñiing˜ óoˊnaꞌ, jo̱guɨ jmeeˉ íˆ yaang˜naꞌ có̱o̱ꞌ˜guɨ lajaléngꞌˋ dseaˋ i̱ lɨ́ɨngˊ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌguɨ ta˜ nɨcaquiʉꞌˊ quíiˉnaꞌ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e nɨlɨ́ɨngˊnaꞌ laco̱ꞌ dseaˋ jmóoˋ íˆ guiʉ́ˉ joꞌseꞌˋ quiáꞌˉ. Jo̱ lajo̱b ꞌnéˉ nijmeeˉnaꞌ íˆ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, co̱ꞌ laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ jmɨꞌøøiñˉ ꞌñiaꞌrˊ dob e caꞌuíingˉnaꞌ dseaˋ quiáꞌrˉ. \v 29 Jo̱ nɨñibˋ jnea˜ e mɨ˜ ningɨ́ˋ e ninínꞌˆn do, nijalíingˉ dseaˋ jiéngꞌˋguɨ i̱ iing˜ nijmɨgǿøngˋ ꞌnʉ́ꞌˋ, jo̱ i̱ dseaˋ íˋ lɨ́ɨiñˊ laco̱ꞌ ieꞌdsinúuˆ i̱ nɨꞌˋ ooˉ i̱ iing˜ nijmiguiéengˋ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ dseaˋ e laco̱ꞌ nitiúungˉ dseaˋ Dseaˋ Jmáangˉ. \v 30 Jo̱ lajeeˇ yaam˜bɨꞌ nigüeángꞌˋ i̱ lɨɨng˜ ꞌnʉ́ꞌˋ i̱ niꞌéˉ júuˆ e o̱ꞌ jáꞌˉ e laco̱ꞌ nijmɨgǿøngˋnaꞌ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ e nijmitir˜ e júuˆ e o̱ꞌ jáꞌˉ do. \v 31 Jo̱baꞌ ꞌnéˉ e sɨñiimˇ áaˊnaꞌ contøøngˉ; jo̱guɨ té̱e̱ˊ óoˊnaꞌ e lajeeˇ ꞌnɨˊ ji̱i̱ˋ e calɨsénˋn có̱o̱ꞌ˜ ꞌnʉ́ꞌˋ, dseángꞌˉ jaˋ catʉ́ˋʉ e fǿnꞌˋn ꞌnʉ́ꞌˋ jaléꞌˋ juguiʉ́ˉ júuˆ røøˋ cartɨˊ quɨ́ꞌˉbaa uii˜ quíiˉnaꞌ na. \p \v 32 ’Jo̱guɨ lana, dseaˋ rúꞌˋnaaꞌ, nijáanꞌ˜n ꞌnʉ́ꞌˋ fɨˊ jaguóˋ Fidiéeˇ jo̱guɨ có̱o̱ꞌ˜ jaléꞌˋ júuˆ e iáangˋ dsíiˊ quiáꞌrˉ. Co̱ꞌ jí̱i̱ꞌ˜ íbˋ dseaˋ líꞌrˋ e jmɨcó̱o̱ꞌr˜ ꞌnʉ́ꞌˋ e laco̱ꞌ nilɨcuíingˋguɨꞌ Dseaˋ Jmáangˉ, jo̱guɨ nicuǿꞌrˉ ꞌnʉ́ꞌˋ jaléꞌˋ e sɨꞌíˆ nicuǿꞌrˉ ꞌnʉ́ꞌˋ, dseaˋ lɨ́ɨngˊnaꞌ dseaˋ güeangꞌˆ quiáꞌrˉ, lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌguɨ jí̱i̱ꞌ˜ júuˆ e nɨcacuørˊ jéengˊguɨ. \v 33 Dsʉꞌ jaˋ e mɨˊ camɨ́ɨꞌ˜ɨ ꞌnʉ́ꞌˋ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ, o̱ꞌguɨ cuuˉ o̱ꞌguɨ ꞌmɨꞌˊ. \v 34 Jo̱ jaˋ cajméˉe lajo̱, co̱ꞌ nɨñíbˉ ꞌnʉ́ꞌˋ guiʉ́ˉ e cajméˉe ta˜ có̱o̱ꞌ˜ layaang˜ guóoˋbaa e laco̱ꞌ seaˋbaꞌ jaléꞌˋ e ꞌnéˉ quiéˉe có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ ngɨˊ có̱o̱ꞌ˜o̱ cajo̱. \v 35 Jo̱ contøømˉ nɨcaꞌéeˉe ꞌnʉ́ꞌˋ e lajo̱b ꞌnéˉ nijmeeˉnaꞌ ta˜, jo̱guɨ e jmɨcó̱o̱ꞌˇnaꞌ jaléngꞌˋ dseaˋ ꞌnéˉ quiáꞌˉ lajo̱, jo̱ lajeeˇ jo̱ jmiguiéngꞌˊ óoˊnaꞌ lají̱i̱ꞌ˜ júuˆ e cajíngꞌˉ Fíiˋnaaꞌ Jesús lajeeˇ táaiñˋ fɨˊ jmɨgüíˋ la mɨ˜ cajíñꞌˉ lala: “Juguiʉ́ˉguɨ quiáꞌˉ i̱ dseaˋ i̱ lɨɨng˜ eeˋgo̱ cuøꞌrˊ dseaˋ rúiñꞌˋ laco̱ꞌguɨ i̱ dseaˋ i̱ lɨɨng˜ eeˋgo̱ íngꞌˋ quiáꞌˉ dseaˋ rúiñꞌˋ.” \p \v 36 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ e cajíngꞌˉ Paaˉ jaléꞌˋ e júuˆ na, jo̱ casíꞌrˋ uǿˉ jnir˜, jo̱ caféiñꞌˊ Fidiéeˇ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ caguiaangˉ do. \v 37 Jo̱ lajɨɨmˋ i̱ dseaˋ do calɨjiuung˜ dsíirˊ jo̱guɨ canaaiñˋ rǿøiñˋ Paaˉ jo̱guɨ casá̱ꞌrˉ guooˋ dseaˋ do, \v 38 jo̱guɨ eáamˊbɨ fɨꞌíˆ calɨ́iñˉ cajo̱, co̱ꞌ e cajíngꞌˉ Paaˉ e joˋ niníingˉguɨ rúiñꞌˋ có̱o̱iñꞌ˜ do. Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, cangojeáamˆ i̱ dseaˋ do Paaˉ cartɨˊ lɨ˜ caꞌíˉ dseaˋ do fɨˊ dsíiˊ móoˊ. \c 21 \s1 Mɨ˜ cangángꞌˉtu̱ Paaˉ fɨˊ Jerusalén \p \v 1 Jo̱ ie˜ jo̱, dob caꞌíꞌˆnaaꞌ júuˆ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ seengˋ fɨˊ jo̱, jo̱guɨ jneaꞌˆ cangóˉbaaꞌ condséeˊ fɨˊ co̱o̱ˋ guóoꞌ˜ uǿˉjiʉ e néeˊ ni˜ jmɨñíꞌˆ e siiˋ Cos e téeꞌ˜naaꞌ fɨˊ dsíiˊ móoˊ. Jo̱ mɨ˜ cajneáˉ lajo̱, caguiéˉnaaꞌ fɨˊ Rodas. Jo̱ fɨˊ jo̱b caꞌuøøˉnaaꞌ e cangóˉnaaꞌ fɨˊ Pátara. \v 2 Jo̱ fɨˊ jo̱b cajíngꞌˊnaaꞌ co̱o̱ˋ móoˊ e iʉ˜ fɨˊ ngóoˊ fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Fenicia, jo̱baꞌ có̱o̱ꞌ˜ e jo̱b cangóˉnaaꞌ. \v 3 Jo̱ lajeeˇ ngóoˊnaaꞌ ladob caneˋnaaꞌ Chipre e néeˊ ni˜ jmɨñíꞌˆ, jo̱ caje̱ˊ lɨ́ꞌˉ lɨˊ guóoˋnaaꞌ tuung˜ mɨ˜ cangɨɨng˜naaꞌ fɨˊ jo̱. Jo̱ cangóˉbaaꞌ cartɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Siria. Jo̱ co̱ꞌ e móoˊ do ngóoˊ ngoca̱ˊ lee˜ fɨˊ co̱o̱ˋ ooˉ jmɨɨˋ lɨ˜ siiˋ Tiro e néeˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Fenicia, jo̱baꞌ có̱o̱ꞌ˜ e móoˊ jo̱b cangóˉnaaꞌ. \p \v 4 Jo̱ e fɨɨˋ jo̱b cajíngꞌˊ rúꞌˋnaaꞌ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ jo̱, jo̱ có̱o̱ꞌ˜ íbˋ cajé̱ˆnaaꞌ lajeeˇ guiéˉ jmɨɨ˜. Jo̱ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ nɨnicasɨ́ꞌˉ i̱ dseaˋ íˋ e laco̱ꞌ nijmeáiñꞌˉ do júuˆ Paaˉ e jaˋ nidséˉ dseaˋ do fɨˊ Jerusalén co̱ꞌ dseáamꞌ˜ quiáꞌrˉ. \p \v 5 Jo̱ mɨ˜ casúungˉ e guiéˉ jmɨɨ˜ do, caꞌuøøˉbaaꞌ co̱lɨɨng˜ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ jo̱, jo̱ jéeiñˋ latøøngˉ sɨnʉ́ʉˆ quiáꞌˉbre cangojeáaiñˆ jneaꞌˆ fɨˊ ꞌnɨꞌˋ jmɨñíꞌˆ, dseañʉꞌˋ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseamɨ́ˋ quiáꞌrˉ jo̱guɨ jaléngꞌˋ jiuung˜ quiáꞌrˉ, jo̱ co̱lɨɨm˜ caꞌuøøˉnaaꞌ catɨˊ ꞌnɨꞌˋ fɨɨˋ do. Jo̱ mɨ˜ caguiéˉnaaꞌ fɨˊ ꞌnɨꞌˋ jmɨñíꞌˆ, lajaléꞌˋnaaꞌ do casíꞌˆnaaꞌ uǿˉ jniˋnaaꞌ, jo̱ caféengꞌ˜naaꞌ Fidiéeˇ. \v 6 Jo̱ lɨ́ˉ jo̱, caꞌíiꞌ˜ júuˆ rúꞌˋnaaꞌ, jo̱ mɨfɨ́ɨngˋ casóˆbaaꞌ dsíiˊ móoˊ, jo̱guɨ i̱ dseaˋ do caquɨmꞌˉtu̱r cangolíiñˋ fɨˊ quiáꞌrˉ. \p \v 7 Jo̱ mɨ˜ caꞌuøøˉnaaꞌ fɨˊ Tiro, jo̱ caguiéˉnaaꞌ fɨˊ Tolemaida. Jo̱ fɨˊ jo̱b catóꞌˊ e ngɨˋnaaꞌ có̱o̱ꞌ˜ móoˊ. Jo̱ fɨˊ jo̱b cajo̱ caféengꞌ˜naaꞌ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ jo̱, jo̱ cajé̱ˆbaaꞌ có̱o̱ꞌr˜ co̱o̱ˋ jmɨɨ˜. \p \v 8 Jo̱ mɨ˜ cajneáˉ lajo̱, caꞌuøøˉbaaꞌ fɨˊ Tolemaida, jo̱ caguiéˉnaaꞌ fɨˊ Cesarea. Jo̱ mɨ˜ caguiéˉnaaꞌ fɨˊ jo̱, cangóˉnaaꞌ fɨˊ quiáꞌˉ i̱ Lii˜ do, dseaˋ i̱ guiaˊ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ quíingꞌ˜ jee˜ dseaˋ guiángˉ i̱ jmɨcó̱o̱ꞌ˜ dseaˋ i̱ óoˋ ta˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ, jo̱ fɨˊ jo̱b cajé̱ˆnaaꞌ có̱o̱ꞌr˜. \v 9 Jo̱ i̱ Lii˜ do niseengˋ quiúungˉ jó̱o̱rˊ sɨmɨ́ˆ i̱ nicangɨ́ɨngˋ e jmóorˋ ta˜ féꞌˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ. \p \v 10 Jo̱ nɨngóobˊjiʉ jmɨɨ˜ e taang˜naaꞌ fɨˊ do mɨ˜ caguiéˉ jaangˋ dseaˋ Israel i̱ jáaˊ fɨˊ Judea i̱ nisiiˋ Agabo; jo̱ i̱ dseañʉꞌˋ íˋ niꞌóorˋ ta˜ e féꞌrˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ. \v 11 Jo̱ mɨ˜ cangoquiéengˊ i̱ dseaˋ do fɨˊ quiniˇnaaꞌ, jo̱ catɨ́ɨiñˉ e ꞌmɨꞌˊ e ꞌñʉ́ʉˊ tuꞌˊ Paaˉ, jo̱ có̱o̱ꞌ˜ e jo̱b caꞌñʉ́ꞌrˋ guóorˋ có̱o̱ꞌ˜ tɨɨrˉ jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Lalab nɨcajíngꞌˉ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e niꞌñúngꞌˋ dseaˋ góoˋooꞌ dseaˋ Israel i̱ fii˜ quiáꞌˉ e ꞌmɨꞌˊ ꞌñʉ́ʉˊ tuꞌˊ la, jo̱guɨ nijáiñꞌˋ dseaˋ do jaguóˋ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel. \p \v 12 Jo̱ mɨ˜ canʉ́ˆnaaꞌ e júuˆ na, jneaꞌˆ co̱lɨɨng˜ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ Cesarea, jo̱ camɨ́ɨꞌ˜naaꞌ Paaˉ jmɨꞌeeˇ e laco̱ꞌ jaˋ niꞌírˋ fɨˊ e nidsérˉ fɨˊ Jerusalén. \p \v 13 Dsʉꞌ Paaˉ cañíirˋ jo̱ cajíñꞌˉ: \p —¿Jialɨꞌˊ jiuung˜ óoˊ ꞌnʉ́ꞌˋ uii˜ quiéˉ jnea˜, jo̱guɨ jmáangꞌ˜naꞌ jnea˜ e lɨ́ɨnˉn fɨꞌíˆ? Co̱ꞌ jaˋ e lɨ́ɨˊ quiéˉ jnea˜ e niꞌñúngꞌˋ dseaˋ jnea˜, co̱ꞌ jaˋ ꞌgóꞌˋo e cartɨˊ jngámꞌˉbre jnea˜ fɨˊ Jerusalén song lajo̱ uíiꞌ˜ e jmóoˋo ta˜ guiaˊ júuˆ quiáꞌˉ Fíiˋnaaꞌ Jesús. \p \v 14 Jo̱ co̱ꞌ jaˋ calɨ́ꞌˉguɨ́ɨꞌ e caꞌíˉ júungˆ Paaˉ faꞌ e jaˋ nidsérˉ fɨˊ Jerusalén, jo̱ jí̱i̱ꞌ˜ e labaꞌ casíiꞌ˜guɨ́ɨꞌr: \p —Güɨlíbˋ lají̱i̱ꞌ˜ e iing˜ Fidiéeˇ có̱o̱ꞌ˜ ꞌnʉˋ. \p \v 15 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ e jo̱, caguiáˆbaaꞌ guiʉ́ˉ quíˉnaaꞌ, jo̱ cangóˉbaaꞌ co̱lɨɨng˜ có̱o̱ꞌ˜ Paaˉ fɨˊ Jerusalén. \v 16 Jo̱ cangolíimˉbɨ có̱o̱ꞌ˜ jneaꞌˆ co̱o̱ˋ tú̱ˉ mɨ́ɨngꞌ˜ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ Cesarea. \p Jo̱ mɨ˜ caguiéˉnaaꞌ fɨˊ Jerusalén, jo̱ cangojé̱ˆnaaꞌ fɨˊ quiáꞌˉ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ nɨlɨ́ɨngˊ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ lají̱i̱ꞌ˜ lɨɨ˜, jo̱ siirˋ Mnasón, jaangˋ dseaˋ i̱ seengˋ fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Chipre. \s1 Mɨ˜ cangoꞌeeˇ Paaˉ i̱ Tiáa˜ do \p \v 17 Jo̱ mɨ˜ caguiéˉnaaꞌ fɨˊ Jerusalén, jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ jo̱ caꞌíñꞌˋ jneaꞌˆ e iáangˋ dsíirˊ. \p \v 18 Jo̱ mɨ˜ cajneáˉ lajo̱, cangóbˉ Paaˉ có̱o̱ꞌ˜ jneaꞌˆ e cangoꞌeeˇnaaꞌ i̱ Tiáa˜ i̱ quie̱ˊ nifɨˊ quiáꞌˉ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ fɨˊ Jerusalén. Jo̱guɨ ie˜ jo̱, fɨˊ jo̱b sɨseángꞌˊ jaléngꞌˋ dseaˋ cǿøngꞌ˜ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ cajo̱. \v 19 Jo̱ mɨ˜ caguiéˉnaaꞌ quiáꞌˉ i̱ dseaˋ do, cacuøꞌˊ Paaˉ guicó̱o̱ꞌˇ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ sɨseángꞌˊ do. Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, casɨ́ꞌˉreiñꞌ laꞌuiing˜ lanʉ́ꞌˉ jaléꞌˋ e cajméeˋ Fidiéeˇ có̱o̱ꞌ˜ írˋ lajeeˇ e caguiarˊ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel. \v 20 Jo̱ mɨ˜ canúuˉ Tiáa˜ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ cǿøngꞌ˜ do jaléꞌˋ e guiʉ́ˉ e cajméeˋ Paaˉ laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ güeaꞌˆ quiáꞌˉ Fidiéeˇ jo̱ canaaiñˋ jmiféiñꞌˊ Fidiéeˇ. Jo̱baꞌ casɨ́ꞌrˉ Paaˉ jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Lajo̱b lɨ́ɨˊ, ruuꞌˇ. Nɨñíbˆ ꞌnʉˋ e lajeeˇ dseaˋ góoˋooꞌ dseaˋ Israel, i̱ lɨ́ꞌˆ lɨˊ milbingꞌ i̱ nɨjáꞌˉ calɨ́ngˉ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, jo̱ lajɨɨmˋ i̱ dseaˋ íˋ jmoꞌrˊ ꞌgooˋ jo̱ féꞌrˋ e dseángꞌˉ guíimˋbaꞌ ꞌnéˉ e nijmitíˆbɨ́ɨꞌ jaléꞌˋ júuˆ quiʉꞌˊ ta˜ e caséeˊ Moi˜. \v 21 Jo̱guɨ nɨcajméebˋ i̱ dseaˋ na júuˆ e ꞌnʉˋ nɨcaꞌéeꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ Israel i̱ seengˋ jee˜ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel e joˋ ꞌnéˉ nijmitir˜ lají̱i̱ꞌ˜ júuˆ quiʉꞌˊ ta˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e cajmeꞌˊ Moi˜, jo̱guɨ nɨcasíiꞌ˜re e jaˋ ꞌnéˉ té̱rˉ li˜ fɨˊ ngúuˊ táangˋ jiuung˜ sɨñʉʉˆ quiáꞌrˉ lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌ lɨtɨ́ɨngˋ jaléngꞌˋ jneaꞌˆ, dseaˋ lɨ́ɨˊɨɨꞌ dseaˋ Israel, o̱ꞌguɨ ꞌnéˉ jmitir˜ jaléꞌˋ e tɨ́ɨˋnaaꞌ, dseaˋ lɨ́ɨˊnaaꞌ dseaˋ Israel cajo̱. \v 22 Jo̱ ¿e˜guɨꞌ nijmóˆooꞌ jóng? Co̱ꞌ nilɨñibˊ jaléngꞌˋ dseaˋ góoˋnaaꞌ la e nɨcagüénꞌˉ fɨˊ la. \v 23 Jo̱ jí̱i̱ꞌ˜ mɨ́ɨˊ labaꞌ seaˋ e ꞌnéˉ jméeꞌˆ lala: Lana seengˋ quiúungˉ dseañʉꞌˋ jee˜ jneaa˜aaꞌ e iiñ˜ nijmitir˜ lají̱i̱ꞌ˜ júuˆ e cacuøꞌrˊ Fidiéeˇ lamɨ˜ jéengˊguɨ. \v 24 Jo̱baꞌ gua˜ có̱o̱ꞌ˜ i̱ dseaˋ íˋ jo̱ güɨjmeeˉ jaléꞌˋ e tɨ́ɨngˋ dseaˋ na laco̱ꞌ nilɨguiúnꞌˉ fɨˊ quiniˇ Fidiéeˇ co̱lɨɨng˜ có̱o̱ꞌr˜. Jo̱guɨ qui˜ quiáꞌˉ jaléꞌˋ e ꞌnéˉ i̱ dseaˋ quiúungˉ do e laco̱ꞌ nilɨti˜ lají̱i̱ꞌ˜ e sɨꞌíˆ fɨˊ quiniˇ Fidiéeˇ, jo̱ lajo̱baꞌ cuǿøngˋ e nihuí̱ꞌˋ guir˜ e laco̱ꞌ cuøˊ li˜ e cajmitir˜ e júuˆ do fɨˊ quiniˇ Fidiéeˇ; jo̱ lajo̱b nilɨñirˊ lajɨɨiñˋ e o̱ꞌ jáꞌˉ jaléꞌˋ e nɨcajíngꞌˉ dseaˋ góoˋooꞌ dseaˋ Israel uii˜ quíiꞌˉ do, co̱ꞌ nɨcalɨñíˆbre e ꞌnʉˋ nʉ́ʉꞌ˜baꞌ lají̱i̱ꞌ˜ júuˆ quiʉꞌˊ ta˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e cajmeꞌˊ Moi˜ do. \v 25 Jo̱guɨ nɨcasiing˜naaꞌ júuˆ e nɨcasɨɨ˜naaꞌ røøˋ jaléꞌˋnaaꞌ, dseaˋ té̱e̱ˉnaaꞌ nifɨˊ quiáꞌˉ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, jo̱ caguiéengꞌ˜naaꞌ júuˆ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel i̱ nɨjáꞌˉ calɨ́ngˉ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ e féꞌˋ lala: Jaˋ cuǿøngˋ cøꞌˆnaꞌ ngúuˊ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ jóꞌˋ i̱ nɨcajíngꞌˋ dseaˋ jiéngꞌˋ fɨˊ quiniˇ diée˜ quiáꞌrˉ, o̱ꞌguɨ cuǿøngˋ cøꞌˆnaꞌ jmɨꞌøøngˉ jaléngꞌˋ jóꞌˋ, o̱ꞌguɨ ngu˜ jaléngꞌˋ jóꞌˋ i̱ nɨsɨyáangꞌˇ jmɨꞌøøngˉ, o̱ꞌguɨ cuǿøngˋ ꞌléerˊ e güɨɨngˋ dseañʉꞌˋ o̱si dseamɨ́ˋ có̱o̱ꞌ˜ dseaˋ i̱ o̱ꞌ quiáꞌrˉ. \s1 Mɨ˜ casó̱ꞌˉtu̱ dseaˋ quiáꞌˉ Paaˉ fɨˊ dsíiˊ guáꞌˉ féꞌˋ e siꞌˊ fɨˊ Jerusalén \p \v 26 Jo̱ lajo̱b cajméeˋ Paaˉ, cangóˉbre có̱o̱ꞌ˜ i̱ dseaˋ quiúungˉ do mɨ˜ cajneáˉ lajo̱, jo̱ cajméerˋ jaléꞌˋ e caquiʉꞌˊ Moi˜ ta˜ laco̱ꞌ cuǿøngˋ e nilɨguiúngˉ dseaˋ fɨˊ quiniˇ Fidiéeˇ. Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caꞌíˉbre e dsíiˊ sɨnʉ́ʉˆ guáꞌˉ féꞌˋ e siꞌˊ fɨˊ Jerusalén do quiáꞌˉ e nijmérˉ júuˆ có̱o̱ꞌ˜ i̱ dseaˋ quie̱ˊ nifɨˊ quiáꞌˉ guáꞌˉ do lɨ˜ jmɨɨ˜ e i̱ dseaˋ quiúungˉ do nijmitéꞌrˊ jaléꞌˋ e ta˜ caquiʉꞌˊ Moi˜ do e laco̱ꞌ cuǿøngˋ nidsica̱rˊ jaléꞌˋ e sɨꞌíˆ e nicuøꞌrˊ Fidiéeˇ lajaangˋ lajaaiñˋ. \p \v 27 Jo̱ mɨ˜ nɨjaquiéemˊbaꞌ e nidsíngˉ e jmɨɨ˜ guiéˉ do mɨ˜ cangáˉ i̱ lɨɨng˜ dseaˋ Israel i̱ seengˋ fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Asia e iuungˉ Paaˉ fɨˊ dsíiˊ sɨnʉ́ʉˆ guáꞌˉ do. Jo̱ dsifɨˊ lajo̱b canaaiñˋ taꞌrˊ mɨ́ɨꞌ˜ jee˜ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ teáangˉ do, jo̱ casaiñꞌˉ dseaˋ do, jo̱ canaaiñˋ féꞌrˋ teáˋ jo̱ cajíñꞌˉ: \p \v 28 —Jaléngꞌˋ dseaˋ rúꞌˋuuꞌ dseaˋ Israel ñilíingˉnaꞌ ñijmɨcó̱o̱ꞌˇnaꞌ jneaꞌˆ fɨˊ la, co̱ꞌ lab singꞌˊ i̱ dseañʉꞌˋ dseaˋ góoˋooꞌ i̱ ngɨˊ ta˜ guiaˊ júuˆ e jaˋ cǿøngˋ røøˋ có̱o̱ꞌ˜ lají̱i̱ꞌ˜ e tɨ́ɨˋɨɨꞌ fɨˊ góoˋnaaꞌ, o̱ꞌguɨ cǿøngˋ røøˋ có̱o̱ꞌ˜ júuˆ quiʉꞌˊ ta˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e cajmeꞌˊ Moi˜ có̱o̱ꞌ˜guɨ guáꞌˉ quíˉiiꞌ cajo̱. Jo̱ jaˋ mɨˊ cajmɨꞌgórˋ guáꞌˉ güeangꞌˆ quíˉiiꞌ, co̱ꞌ cajajéeiñˋ fɨˊ dsíiˊ sɨnʉ́ʉˆ guáꞌˉ quíˉiiꞌ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ góoˋooꞌ dseaˋ Israel. \p \v 29 Jo̱ caféꞌˋ i̱ dseaˋ do lajo̱, co̱ꞌ cangárˉ lamɨ˜ jéengˊguɨ e ngɨˊ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel i̱ seengˋ fɨˊ Éfeso i̱ siiˋ Trófimo có̱o̱ꞌ˜ Paaˉ fɨˊ Jerusalén, jo̱ lɨ́ɨiñˉ e caguijéengˋ i̱ Paaˉ do i̱ Trófimo do fɨˊ dsíiˊ sɨnʉ́ʉˆ guáꞌˉ, dsʉꞌ o̱ꞌ jáꞌˉ e cajméerˋ lajo̱. \p \v 30 Jo̱ mɨ˜ canúuˉ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ caseángꞌˊ ie˜ jo̱ jaléꞌˋ e féꞌˋ i̱ do uii˜ quiáꞌˉ Paaˉ, jo̱ sóongˆ canaaiñˋ taꞌrˊ mɨ́ɨꞌ˜. Jo̱ dsifɨˊ lajo̱b caguilíingˉ dseaˋ cuí̱i̱rˋ fɨˊ lɨ˜ singꞌˊ Paaˉ dsʉꞌ núurˋ e téeꞌ˜ mɨ́ɨꞌ˜, jo̱ caseángꞌˊ latøøngˉ fɨɨˋ fɨˊ lɨ˜ taang˜ i̱ Paaˉ do. Jo̱ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do casamꞌˉbre Paaˉ jo̱ cajñúuiñˋ dseaˋ do cartɨˊ caluuˇ e guáꞌˉ do, jo̱guɨ cajníiˊbre jnɨ́ˆ quiáꞌˉ e sɨnʉ́ʉˆ guáꞌˉ do cajo̱. \v 31 Jo̱ sɨꞌíˆ e tɨˊ nijngámꞌˉbre i̱ Paaˉ do mɨ˜ caguiéˉ júuˆ fɨˊ quiniˇ fii˜ féngꞌˊ quiáꞌˉ ꞌléeˉ romano e sóongˆ taꞌˊ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ seengˋ fɨˊ Jerusalén do mɨ́ɨꞌ˜. \v 32 Jo̱ dsifɨˊ lajo̱b cangolíiñˉ cuí̱i̱rˋ có̱o̱ꞌ˜ i̱ ꞌléeˉ quiáꞌrˉ có̱o̱ꞌ˜guɨ i̱ quiʉꞌˊ ta˜ jee˜ írˋ fɨˊ lɨ˜ taꞌˊ i̱ dseaˋ do mɨ́ɨꞌ˜. Dsʉꞌ mɨ˜ cangáˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ sɨseángꞌˊ fɨˊ lɨ˜ singꞌˊ Paaˉ do e ngolíingˉ i̱ ꞌléeˉ romano do có̱o̱ꞌ˜guɨ fiir˜, jo̱ caquiumꞌˊbre e bǿøiñˉ i̱ Paaˉ do dsifɨˊ lado. \v 33 Jo̱ i̱ fii˜ féngꞌˊ quiáꞌˉ i̱ ꞌléeˉ do cangoquiéeiñˊ fɨˊ lɨ˜ singꞌˊ Paaˉ jo̱ casangꞌˉneiñꞌ, jo̱ caquiʉꞌrˊ ta˜ e niꞌñúiñꞌˋ Paaˉ có̱o̱ꞌ˜ tú̱ˉ ñíˆ cadena. Jo̱ mɨ˜ calɨ́ˉ e caꞌñúiñꞌˋ i̱ Paaˉ do, jo̱ canaaiñˋ jmɨngɨ́ꞌrˉ i̱ dseaˋ sɨseángꞌˊ do jo̱ cajíñꞌˉ: \p —¿I̱˜guɨ i̱ dseaˋ ná? ¿E˜guɨ e nɨcajméerˋ? \p \v 34 Jo̱ teáˋguɨ eáangˊ caféꞌˋ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do. Jo̱ i̱ lɨɨng˜ féꞌˋ e jiéꞌˋ, jo̱guɨ e jiéꞌˋguɨ féꞌˋ i̱ lɨɨng˜, jo̱ jaˋ calɨ́ꞌˉ i̱ fii˜ ꞌléeˉ do faꞌ calɨñirˊ e˜ uiing˜ e taꞌˊ i̱ dseaˋ do mɨ́ɨꞌ˜. Jo̱ lɨ́ꞌˆ caquiʉꞌrˊ ta˜ e cangángꞌˉ i̱ Paaˉ do fɨˊ ꞌnʉ́ʉˊ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ i̱ ꞌléeˉ do. \v 35 Jo̱ mɨ˜ caguilíingˋ i̱ ꞌléeˉ i̱ téeˋ Paaˉ do fɨˊ lɨ˜ téeꞌ˜ jó̱o̱˜ lɨ˜ sooˋ dseaˋ e nidsitáaiñꞌ˜ e fɨˊ dsíiˊ sɨnʉ́ʉˆ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ i̱ ꞌléeˉ do, jo̱ cadsíimˋbre i̱ Paaˉ do fɨˊ yʉ́ꞌˆ ꞌnar˜, co̱ꞌ dsíngꞌˉ gaˋ jmóoˋ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ teáangˉ do e iiñ˜ nijmeáiñꞌˋ gaˋ Paaˉ. \v 36 Jo̱ lajɨɨmˋ i̱ dseaˋ do ngolíiñˉ tɨꞌleáaiñˊ laco̱ꞌ ngangꞌˊ i̱ Paaˉ do e jéeˊ i̱ ꞌléeˉ do, jo̱ taꞌrˊ mɨ́ɨꞌ˜ jo̱ féꞌrˋ: \p —¡Jngangꞌˊnaꞌ i̱ dseañʉꞌˋ ná! \s1 Mɨ˜ cajmɨꞌǿngꞌˋ Paaˉ ꞌñiaꞌrˊ fɨˊ quiniˇ jaléngꞌˋ dseaˋ fɨɨˋ \p \v 37 Jo̱ tɨˊ lɨ˜ nitámꞌˊ i̱ ꞌléeˉ do Paaˉ fɨˊ dsíiˊ sɨnʉ́ʉˆ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ ꞌléeˉ mɨ˜ caféngꞌˊ Paaˉ i̱ fii˜ ꞌléeˉ do có̱o̱ꞌ˜ jmíiˊ griego jo̱ casɨ́ꞌrˉ: \p —¿Su cuǿøngˋ nisɨɨng˜teáa có̱o̱ꞌ˜ ꞌnʉˋ cateáˋ? \p Jo̱baꞌ cañíiˋ i̱ fii˜ ꞌléeˉ do quiáꞌˉ Paaˉ: \p —¿Su tɨɨmˋbaꞌ foꞌˆ jmíiˊ griego? \v 38 ¿Su o̱ꞌ ꞌnʉbˋ i̱ dseaˋ egipto i̱ ꞌníꞌˋ níingˉ jaléngꞌˋ dseata˜ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ ie˜ jaˋ mɨˊ ngóoˊ na i̱ calɨ́ꞌˉ caseángꞌˊ quiʉ̱́ˋ mil dseañʉꞌˋ fɨˊ jee˜ móꞌˋ, jo̱ cangɨrˊ ta˜ jngangꞌˊ dseaˋ? \p \v 39 Jo̱ cañíiˋ i̱ Paaˉ quiáꞌˉ i̱ fii˜ ꞌléeˉ do: \p —U̱˜, o̱ꞌ íˋ jnea˜. Jnea˜ lɨ́ɨnˊn jaangˋ dseaˋ Israel, jo̱ calɨsénˋn fɨˊ co̱o̱ˋ fɨɨˋ niingˉ e siiˋ Tarso e néeˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Cilicia. Jo̱ carˋ uii˜ diée˜ cuǿøꞌ˜teaꞌ jnea˜ fɨˊ e nifǿnꞌˆn jaléngꞌˋ dseaˋ fɨɨˋ lana. \p \v 40 Jo̱ cacuøbˊ i̱ fii˜ ꞌléeˉ do fɨˊ e niféꞌˋ i̱ Paaˉ do. Jo̱guɨ dob nɨsiñꞌˊ cartɨˊ yʉ́ꞌˆ jó̱o̱˜ lɨ˜ teáangˉ dseaˋ fɨ́ɨngˊ do, jo̱ có̱o̱ꞌ˜ guóoˋbre cajméerˋ li˜ e caquiungꞌˊ i̱ dseaˋ do e taꞌrˊ mɨ́ɨꞌ˜. Jo̱ mɨ˜ caꞌɨ́ɨˉ tiiˉ, jo̱guɨbaꞌ canaangˋ Paaˉ e féiñꞌˊ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do có̱o̱ꞌ˜ jmíiˊ hebreo jo̱ cajíñꞌˉ casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \c 22 \p \v 1 —Dseaˋ rúꞌˋuuꞌ, dseaˋ góoˋo dseaˋ Israel, có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ lɨ́ɨngˊ dseaˋ mogui˜ quíˉiiꞌ, nʉ́ʉˉnaꞌ júuˆ quiéˉe e nifáꞌˆa quiáꞌˉ jaléꞌˋ e nɨcajméˉe e laco̱ꞌ ningángꞌˋnaꞌ e o̱ꞌ jáꞌˉ jaléꞌˋ dseeˉ e cuøꞌˊnaꞌ jnea˜. \p \v 2 Jo̱ mɨ˜ canúuˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ Israel i̱ teáangˉ do e féꞌˋ Paaˉ có̱o̱ꞌ˜ jmíiˊ quiáiñꞌˉ do, eáangˊguɨ tiiˉ caje̱rˊ. Jo̱ caféꞌˋguɨ Paaˉ: \p \v 3 —Jnea˜ lɨ́ɨnˊn dseaˋ Israel laco̱ꞌ ꞌnʉ́ꞌˋ, jo̱guɨ calɨsénˋn fɨˊ co̱o̱ˋ fɨɨˋ e siiˋ Tarso lɨ˜ se̱ꞌˊ Cilicia. Dsʉꞌ fɨˊ Jerusalén lab lɨ˜ cacuánˉn, jo̱guɨ cajmɨtɨ́ɨnˋn có̱o̱ꞌ˜ jaangˋ tɨfaꞌˊ i̱ niingˉ quíˉiiꞌ i̱ siiˋ Gamaliel. Jo̱ fɨˊ jo̱b cajmɨtɨ́ɨnˋn jaléꞌˋ e tɨ́ɨngˋ dseaˋ góoˋnaaꞌ e jmóorˋ lají̱i̱ꞌ˜ tɨˊ malɨɨ˜ jo̱guɨ latɨˊ lana. Jo̱guɨ contøømˉ nɨcajmɨꞌúunˋn e nɨcajmitiiˉ jaléꞌˋ júuˆ quiʉꞌˊ ta˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ carˋ ngocángˋ dsiiˉ laco̱ꞌguɨ la jmooˋ ꞌnʉ́ꞌˋ lana cajo̱. \v 4 Jo̱ lamɨ˜ jéengˊguɨ gabˋ cajmeáanꞌ˜n jaléngꞌˋ dseaˋ teáangˉ fɨˊ guiʉ́ˉ có̱o̱ꞌ˜ Dseaˋ Jmáangˉ, jo̱guɨ caꞌñúnꞌˋnre, jo̱guɨ catánꞌˋnre dsíiˊ ꞌnʉñíˆ co̱o̱ˋ guiꞌnábꞌˆ, dseañʉꞌˋ dseamɨ́bˋ, jo̱ seemˋ i̱ lɨɨng˜ dseaˋ do cartɨˊ cajúmˉbre. \v 5 Jo̱guɨ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ mogui˜ quiáꞌˉ fii˜ jmidseaˋ quíˉiiꞌ có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ cǿøngꞌ˜ quíˉnaaꞌ ñiˊbre guiʉ́ˉ dseángꞌˉ e jábꞌˉ lajo̱b cajméˉe. Dsʉco̱ꞌ íˋbingꞌ i̱ cacuøꞌˊ jnea˜ jaléꞌˋ jiˋ e quie̱e̱ˉ quiáꞌˉ dseata˜ i̱ neáangˊ fɨˊ Damasco e laco̱ꞌ nicuǿꞌrˉ jnea˜ fɨˊ e nijmánꞌˆn dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ seengˋ fɨˊ jo̱, jo̱ nitøøˉre fɨˊ Jerusalén, jo̱guɨ nijmɨhuɨ́ɨnˋnre fɨˊ jo̱ cajo̱. \s1 Mɨ˜ cajíngꞌˉ Paaˉ jial calɨcuíiñˋ Dseaˋ Jmáangˉ \r (Hch. 9:1-19; 26:12-18) \p \v 6 ’Dsʉꞌ ie˜ jo̱, lajeeˇ e iuunˉ fɨˊ ngóoˊo fɨˊ Damasco, jo̱ mɨ˜ catɨ́ˋ íꞌˋ e guieñíꞌˉ jóoˋ, jo̱ lajeeˇ e nɨjaquiéeiñˊ niguiéeˊe fɨˊ Damasco, co̱o̱ˋ cajnémˉ co̱o̱ˋ jɨˋ e jɨꞌˋ eáangˊ e jáaˊ fɨˊ yʉ́ꞌˆ jmɨgüíˋ, jo̱ dsíngꞌˉ cajneáˉ lacúngꞌˊ lajíingˋ lɨ˜ ngóoˊnaaꞌ. \v 7 Jo̱ dsifɨˊ lajo̱b caquɨ́nꞌˉn fɨˊ ni˜ uǿˉ, jo̱ canúˉu e lɨɨng˜ i̱i̱ˋ guicaféꞌˋ fɨˊ yʉ́ꞌˆ jmɨgüíˋ jo̱ guicajíñꞌˉ sɨ́ꞌrˋ jnea˜: “Saulo, Saulo, ¿jialɨꞌˊ ngɨꞌˋ jmáanꞌ˜ jnea˜ gaˋ?” \v 8 Jo̱baꞌ cangɨɨˉ quiáꞌˉ i̱ guicaféꞌˋ do jo̱ cafáꞌˉa: “¿I̱˜ ꞌnʉˋ, Fíiˋi?” Jo̱baꞌ cañíiˋtu̱ i̱ guicaféꞌˋ do jo̱ guicajíñꞌˉ: “Jneab˜ Jesús i̱ calɨséngˋ fɨˊ Nazaret i̱ ngɨˋ ꞌnʉˋ jmáanꞌ˜ gaˋ lana.” \v 9 Jo̱guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ ngolíingˉ có̱o̱ꞌ˜ jnea˜ ie˜ jo̱ cangáˉbre e jɨˋ do jo̱baꞌ eáamˊ cafǿiñꞌˊ, dsʉꞌ jaˋ canúurˉ luu˜ i̱ guicaféꞌˋ do i̱ catǿꞌˉ jnea˜ do, jí̱i̱ꞌ˜ jneab˜ dseaˋ canúˉu. \v 10 Jo̱ cangɨɨˉ jnea˜ quiáꞌˉ i̱ guicaféꞌˋ do jo̱ cafáꞌˉa: “¿E˜ ꞌnéˉ nijmee˜e, Fíiˋi?” Jo̱ cañíiˋtu̱ i̱ guicaféꞌˋ do jo̱ guicajíñꞌˉ: “Ráanꞌˉ jo̱ gua˜ fɨˊ iuunꞌˉ fɨˊ Damasco, jo̱ fɨˊ jo̱b nilɨjmeáꞌˆ júuˆ jaléꞌˋ e ꞌnéˉ nijméeꞌˆ.” \v 11 Jo̱guɨ dsʉco̱ꞌ tiuumˉbaa cajá̱ˋa̱ uíiꞌ˜ e jɨˋ e jɨꞌˋ e cajnéngˉ do, jo̱baꞌ i̱ dseaˋ i̱ ngolíingˉ có̱o̱ꞌ˜o̱ do, íˋbingꞌ i̱ cajéengˋ jnea˜ cartɨˊ caguiéˉe tɨˊ Damasco. \p \v 12 ’Jo̱ e fɨˊ jo̱ niseengˋ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ nisiiˋ Ananías i̱ eáangˊ jmɨꞌgóˋ Fidiéeˇ jo̱guɨ eáamˊ nʉ́ʉꞌr˜ júuˆ quiʉꞌˊ ta˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e cajmeꞌˊ Moi˜. Jo̱ jaléngꞌˋ dseaˋ góoˋooꞌ i̱ seengˋ e fɨˊ Damasco do guiʉ́bˉ féꞌrˋ uii˜ quiáꞌˉ i̱ Ananías do. \v 13 Jo̱ i̱ Ananías do cangórˉ fɨˊ lɨ˜ cajá̱ˋa̱. Jo̱ mɨ˜ caguiérˉ fɨˊ jo̱, jo̱ casɨ́ꞌrˉ jnea˜: “Saulo ruuꞌˇ, güɨlɨjnébꞌˋtu̱ꞌ caléꞌˋ catú̱ˉ.” Jo̱ dsifɨˊ lajo̱b calɨjnéꞌˋtú̱u̱, jo̱ nɨcuǿømˋ jǿøˆø caléꞌˋ catú̱ˉ. \v 14 Jo̱ cajíngꞌˉguɨ i̱ Ananías do casɨ́ꞌrˉ jnea˜: “Tiquíˆiiꞌ Fidiéeˇ nɨcaꞌnáaiñˉ ꞌnʉˋ e laco̱ꞌ nilɨñíꞌˆ jaléꞌˋ e iing˜ Fidiéeˇ e nijméeꞌˆ, jo̱guɨ caꞌnáaiñˉ ꞌnʉˋ cajo̱ e laco̱ꞌ nimáanꞌ˜ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ lɨ́ɨngˊ Fidiéeˇ i̱ jaˋ dseeˉ óoˋ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ jo̱guɨ ninúuꞌˆ jaléꞌˋ e féꞌrˋ dseángꞌˉ ꞌñiaꞌrˊ. \v 15 Co̱ꞌ ꞌnʉbˋ dseaˋ niꞌuíinꞌˉ dseaˋ quiáꞌrˉ, jo̱guɨ nijméeꞌ˜ dseaˋ júuˆ laꞌúngˉ fɨˊ jmɨgüíˋ lajaléꞌˋ e nɨñíiꞌˉ jo̱guɨ lajaléꞌˋ e nɨnʉ́ʉꞌˉ cajo̱ cuaiñ˜ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. \v 16 Jo̱guɨ lana, ¿e˜ e sɨjeengˇguɨꞌ? Sínꞌˉ jo̱ nisánꞌˋ jmɨɨˋ e laco̱ꞌ cuøˊ li˜ e caꞌuíinꞌˉ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, jo̱guɨ mɨ́ɨꞌ˜ dseaˋ do e niꞌíiñˉ dseeˉ quíiꞌˉ.” \s1 Mɨ˜ cajméeˋ Paaˉ júuˆ jial mɨ˜ cangoꞌeerˇ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel \p \v 17 ’Jo̱ mɨ˜ caquɨnꞌˉn e cagüeanꞌˉn fɨˊ la fɨˊ Jerusalén, jo̱ cangóˉo fɨˊ guáꞌˉ féꞌˋ e cangofǿnꞌˋn Fidiéeˇ. Jo̱ lajeeˇ jo̱ camóˉo lɨɨng˜ eeˋ camóˉo lafaꞌ mɨ˜ quɨˊ dseaˋ. \v 18 Jo̱ camánˉn Fíiˋnaaꞌ Dseaˋ Jmáangˉ e jíñꞌˉ sɨ́ꞌrˋ jnea˜ lala: “Jmɨꞌúungˋ quíiꞌˉ, jo̱ júuˊ lajmɨnáˉ fɨˊ na fɨˊ Jerusalén co̱ꞌ jaˋ nijmijíiˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ seengˋ fɨˊ na lají̱i̱ꞌ˜ júuˆ e guiaꞌˋ quiéˉe.” \v 19 Jo̱baꞌ jnea˜ lalab cangɨɨˉ quiáꞌˉ dseaˋ na jo̱ cafɨ́ɨˉɨre: “Fíiˋi, ñibˊ i̱ dseaˋ do guiʉ́ˉ e jnea˜ ngɨɨˉ laco̱o̱ˋ laco̱o̱ˋ lɨ˜ té̱e̱ˉ guáꞌˉ quiáꞌˉ dseaˋ góoˋooꞌ e jmánꞌˋn jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ cuíingˋ ꞌnʉˋ, jo̱guɨ tøøˉre fɨˊ ꞌnʉñíˆ jo̱guɨ jmɨhuɨ́ɨnˋnre cajo̱. \v 20 Jo̱guɨ ie˜ do mɨ˜ cajngangꞌˊ dseaˋ i̱ Tée˜ do, jaangˋ dseaˋ i̱ cajméeˋ lají̱i̱ꞌ˜ e iing˜ ꞌnʉˋ jo̱guɨ caguiarˊ júuˆ quíiꞌˉ cajo̱, dob síngꞌˋ jnea˜ ie˜ jo̱ e cuøøˉ júuˆ quiéˉe e cajngaꞌˊ dseaˋ quiáꞌˉ i̱ Tée˜ do. Jo̱guɨ jnea˜bɨ cajo̱ dseaˋ cajméˉe íˆ sɨ̱ꞌˆ i̱ dseaˋ i̱ cajngaꞌˊ quiáꞌˉ i̱ dseaˋ do lajeeˇ e cajngangꞌˊneiñꞌ.” \v 21 Jo̱ dsʉꞌ cajíngꞌˉ Fíiˋi Dseaˋ Jmáangˉ casɨ́ꞌrˉ jnea˜: “Teángꞌˊ fɨˊ uøꞌˊ, dsʉco̱ꞌ lana nisɨ́ɨnˆn ꞌnʉˋ fɨˊ fɨɨˋ lɨ˜ huí̱i̱ˆ lɨ˜ seengˋ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ góoꞌˋ dseaˋ Israel.” \s1 Mɨ˜ casɨ́ɨngˉ Paaˉ có̱o̱ꞌ˜ jaangˋ fii˜ ꞌléeˉ \p \v 22 Jo̱ jí̱i̱ꞌ˜ jo̱b jí̱i̱ꞌ˜ caquiuiñꞌˊ núurˋ júuˆ quiáꞌˉ Paaˉ, co̱ꞌ mɨ˜ canúurˉ e nidséˉ dseaˋ do e niguiárˉ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel, jo̱baꞌ canaaiñˋ óoˋtu̱r jo̱ féꞌrˋ: “¡Jaˋ ꞌnéˉ e seengˋ i̱ dseaˋ na fɨˊ jmɨgüíˋ la! ¡Jngangꞌˊnaiñꞌ na!” \v 23 Jo̱guɨ taꞌˊbɨguɨr mɨ́ɨꞌ˜ jo̱guɨ bóꞌrˋ ꞌleeˋ to̱o̱˜ sɨ̱ꞌrˆ, jo̱guɨ bírˋ ꞌleeˋ fɨˊ yʉ́ꞌˆ có̱o̱ꞌ˜ jaguórˋ co̱ꞌ dsíngꞌˉ guíiñˉ. \p \v 24 Jo̱baꞌ i̱ fii˜ ꞌléeˉ do caquiʉꞌrˊ ta˜ e nitáiñꞌˊ Paaˉ fɨˊ dsíiˊ ꞌnʉ˜ jaléngꞌˋ i̱ ꞌléeˉ do. Jo̱guɨ caquiʉꞌrˊ ta˜ cajo̱ e nibǿøngˉ dseaˋ do có̱o̱ꞌ˜ looˋ e laco̱ꞌ dseaˋ do nijmérˉ júuˆ jialɨꞌˊ e taꞌˊ jaléngꞌˋ dseaˋ mɨ́ɨꞌ˜ uii˜ quiáꞌrˉ. \v 25 Dsʉꞌ lajeeˇ e nɨꞌñúumꞌ˜ Paaˉ røøˋ e lɨco̱ꞌ dsiꞌíingˊguɨ e nibǿømˉbreiñꞌ do, lajeeˇ jo̱b cajmɨngɨ́ꞌˉ Paaˉ i̱ dseaˋ nʉꞌluu˜ quiáꞌˉ fii˜ ꞌléeˉ i̱ sɨꞌíˆ nijmeángꞌˋ gaˋ írˋ do jo̱ cajíñꞌˉ casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —¿Su seabˋ fɨˊ quíiˉ ꞌnʉ́ꞌˋ e nijmɨhuɨ́ɨngˋnaꞌ jaangˋ dseaˋ i̱ calɨséngˋ fɨˊ lɨ˜ quiʉꞌˊ dseaˋ romano ta˜ e jí̱i̱ꞌ˜ jaˋ mɨˊ calɨta˜bɨ dsíiˊ su dseángꞌˉ óorˋ dseeˉ? \p \v 26 Jo̱ mɨ˜ canúuˉ i̱ dseaˋ nʉꞌluu˜ quiáꞌˉ i̱ fii˜ ꞌléeˉ do e cajíngꞌˉ i̱ Paaˉ do lajo̱, jo̱baꞌ dsifɨˊ ladob cangáiñꞌˉ e cangojméeꞌrˇ júuˆ i̱ fii˜ ꞌléeˉ do quiáꞌrˉ jo̱ casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —¿E˜ nijméeˆ ꞌnʉˋ có̱o̱ꞌ˜ i̱ dseañʉꞌˋ do, co̱ꞌ dseaˋ calɨséngˋ fɨˊ lɨ˜ quiʉꞌˊ dseaˋ romano tab˜ jíñꞌˉ e lɨ́ɨiñˊ? \p \v 27 Jo̱ dsifɨbˊ cangoquiéengˊ i̱ fii˜ ꞌléeˉ do fɨˊ lɨ˜ singꞌˊ Paaˉ, jo̱ cajmɨngɨ́ꞌˉreiñꞌ do jo̱ cajíñꞌˉ: \p —¿Su jábꞌˉ e dseaˋ romanob lɨ́ɨngˊ ꞌnʉˋ? \p Jo̱ cañíiˋ Paaˉ quiáꞌˉ i̱ fii˜ ꞌléeˉ do jo̱ cajíñꞌˉ: \p —E jábꞌˉ, íbˋ jnea˜. \p \v 28 Jo̱ cañíiˋtu̱ i̱ fii˜ ꞌléeˉ do quiáꞌˉ Paaˉ jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Jial jnea˜ eáamˊ cacángˉ cuuˉ quiéˉe e caꞌuíinˉn dseaˋ romano. \p Jo̱ cañíiˋtu̱ Paaˉ casɨ́ꞌrˉ i̱ fii˜ ꞌléeˉ do: \p —Dsʉꞌ jnea˜ lɨ́ɨnˊn dseaˋ romano latɨˊ mɨ˜ cangáamꞌ˜baa. \p \v 29 Jo̱ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ sɨꞌíˆ nijmɨhuɨ́ɨngˋ i̱ Paaˉ do, caliúumˋ yaaiñ˜ fɨˊ quiniˇ dseaˋ do. Jo̱ jɨˋguɨ i̱ fii˜ ꞌléeˉ do caliúumˋ ꞌñiaꞌrˊ cajo̱ mɨ˜ calɨñirˊ e dseaˋ romanob lɨ́ɨngˊ i̱ Paaˉ do; jo̱guɨ caꞌíbˉ føꞌˊ quiáꞌrˉ dsʉꞌ e nɨcaꞌñúngꞌˋneiñꞌ jéengˊguɨ. \s1 Mɨ˜ cangojéeiñˋ Paaˉ fɨˊ quiniˇ dseaˋ quie̱ˊ nifɨˊ quiáꞌˉ dseaˋ Israel \p \v 30 Jo̱ mɨ˜ cajneáˉ e jmɨɨ˜ jo̱, co̱ꞌ eáamˊ iing˜ i̱ fii˜ ꞌléeˉ do e nilɨñirˊ røøˋ e˜ uiing˜ e dseeˉ e jmóoˋ dseaˋ Israel quiáꞌˉ i̱ Paaˉ do, jo̱ cajé̱ꞌˋbre e ñíˆ cadena e ꞌñúungꞌ˜ dseaˋ do, jo̱ caquiʉꞌrˊ ta˜ e niseángꞌˊ jaléngꞌˋ fii˜ jmidseaˋ có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseata˜ i̱ quie̱ˊ nifɨˊ quiáꞌˉ dseaˋ Israel e niseáiñꞌˊ do co̱lɨɨng˜ e quiáꞌˉ nisɨ́iñˉ uii˜ quiáꞌˉ i̱ Paaˉ do. Jo̱ mɨ˜ nɨsɨseángꞌˊ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do, jo̱ caquiʉꞌrˊ ta˜ e cagüɨꞌɨ́ɨbˊ i̱ Paaˉ do fɨˊ dsíiˊ ꞌnʉñíˆ, jo̱ cangojéengˋneiñꞌ fɨˊ quiniˇ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ caseángꞌˊ do. \c 23 \p \v 1 Jo̱baꞌ cajǿøngˉ Paaˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ quie̱ˊ nifɨˊ quiáꞌˉ dseaˋ Israel i̱ caseángꞌˊ do jo̱ casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —Dseaˋ rúꞌˋuuꞌ, eáamˊ guiʉ́ˉ nɨcaꞌeeˉ jnea˜ fɨˊ quiniˇ Fidiéeˇ latɨˊ lana, co̱ꞌ ñiˋbaa e jmangꞌˉ e guiʉ́ˉbaꞌ nɨcajméˉe fɨˊ quiniˇ dseaˋ do. \p \v 2 Jo̱ dsifɨˊ lajo̱b i̱ dseaˋ mogui˜ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ fii˜ jmidseaˋ i̱ siiˋ Ananías caquiʉꞌrˊ ta˜ quiáꞌˉ i̱ dseaˋ i̱ teáangˉ quiá̱ꞌˉ laco̱ꞌ singꞌˊ Paaˉ e nijnéiñꞌˉ do moni˜ Paaˉ. \p \v 3 Dsʉꞌ i̱ Paaˉ do cañíirˋ dsifɨˊ lado, jo̱ casɨ́ꞌrˉ i̱ jmidseaˋ Ananías do jo̱ cajíñꞌˉ: \p —¡Fidiéebˇ nibáˋ quíiˉ ꞌnʉˋ cajo̱, dseaˋ jløngꞌˆ! Song ꞌnʉˋ guiinꞌ˜ na lana quiáꞌˉ niquidsiꞌˋ íꞌˋ lají̱i̱ꞌ˜ laco̱ꞌ júuˆ quiʉꞌˊ ta˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e laco̱ꞌ sɨꞌíbˆ, jo̱ ¿jialɨꞌˊ e ꞌnʉˋ quiʉ́ꞌˋ ta˜ e nibǿøngˉ dseaˋ jnea˜? Co̱ꞌ féꞌˋ fɨˊ ni˜ júuˆ quiʉꞌˊ ta˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e jaˋ cuǿøngˋ jméˉ dseaˋ lajo̱. \p \v 4 Jo̱baꞌ cañíiˋ i̱ dseaˋ i̱ teáangˉ do quiáꞌˉ Paaˉ jo̱ casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —¿Su lanab fɨꞌˊ dseaˋ mogui˜ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ fii˜ jmidseaˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ? \p \v 5 Jo̱baꞌ cañíiˋtu̱ Paaˉ quiáꞌˉ i̱ dseaˋ do jo̱ cajíñꞌˉ casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —Dseaˋ rúꞌˋuuꞌ, jaˋ ñiˋ jnea˜ e i̱ dseaˋ na lɨ́ɨiñˊ dseaˋ mogui˜ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ fii˜ jmidseaˋ, jo̱baꞌ cafáꞌˉa lajo̱, dsʉꞌ faco̱ꞌ ñiˋ jnea˜ e lajo̱, jaˋ cafáꞌˉa lajo̱ jóng. Co̱ꞌ fɨˊ ni˜ jiˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e cajmeꞌˊ dseaˋ malɨɨ˜ lalab féꞌˋ: “Jaˋ foꞌˆ gaˋ quiáꞌˉ dseaˋ i̱ quiʉꞌˊ ta˜ fɨˊ góoꞌˋ.” \p \v 6 Jo̱ mɨ˜ calɨlíꞌˆ Paaˉ e i̱ lɨɨng˜ i̱ dseata˜ quiáꞌˉ dseaˋ Israel i̱ caseángꞌˊ do lɨ́ɨiñˊ dseaˋ saduceo, jo̱guɨ i̱ lɨɨng˜guɨiñꞌ do quíiñꞌ˜ jee˜ dseaˋ Israel i̱ lɨ́ɨngˊ dseaˋ fariseo, jo̱baꞌ cajíngꞌˉ Paaˉ casɨ́ꞌrˉ i̱ dseaˋ do có̱o̱ꞌ˜ júuˆ teáˋ jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Dseaˋ rúꞌˋuuꞌ, dseaˋ fariseob lɨ́ɨngˊ jnea˜ cajo̱, jo̱guɨ dseaˋ sɨju̱ˇ dseaˋ íbˋ jnea˜ cajo̱. Jo̱guɨ i̱ dseaˋ na ꞌnɨ́ɨiñˋ jnea˜ co̱ꞌ e jáꞌˉ lɨ́ɨnˋn e jí̱ꞌˊtu̱ dseaˋ mɨ˜ ningɨ́ˋ e júuiñˉ. \p \v 7 Dsʉꞌ mɨ˜ catóꞌˊ féꞌˋ Paaˉ e jo̱, jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ lɨ́ɨngˊ fariseo do có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ lɨ́ɨngˊ saduceo canaaiñˋ e jmiquímꞌˉ dsíiˊ rúiñꞌˋ lajeeˇ yaaiñ˜, jo̱ caꞌuíingˉ tú̱ˉ ꞌléꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ caseángꞌˊ do ie˜ jo̱. \v 8 Co̱ꞌ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ lɨ́ɨngˊ saduceo do féꞌrˋ e joˋ jí̱ꞌˊtu̱ dseaˋ mɨ˜ ningɨ́ˋ e nijúuiñˉ, jo̱guɨ féꞌrˋ e jaˋ seengˋ jaléngꞌˋ ángeles o̱ꞌguɨ seaˋ jaléꞌˋ jmɨguíˋ quiáꞌˉ dseaˋ; dsʉꞌ jaléngꞌˋguɨ i̱ dseaˋ i̱ lɨ́ɨngˊ fariseo do jábꞌˉ lɨ́ɨiñˋ jaléꞌˋ e júuˆ jo̱. \v 9 Jo̱ lajɨɨmˋ i̱ dseaˋ do catóꞌrˋ mɨ́ɨꞌ˜ caléꞌˋ catú̱ˉ, jo̱guɨ i̱ lɨɨng˜guɨ i̱ tɨfaꞌˊ quiáꞌˉ júuˆ quiʉꞌˊ ta˜ quiáꞌˉ dseaˋ Israel i̱ quíingꞌ˜ jee˜ dseaˋ i̱ lɨ́ɨngˊ fariseo, íbˋ dseaˋ caró̱o̱rˉ jo̱ casíngꞌˋ yaaiñ˜ jo̱ cajíñꞌˉ: \p —I̱ dseañʉꞌˋ la jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ e gaˋ jaˋ e mɨˊ cajméerˋ; lɨ́ꞌˆ jangámˉ song nɨcasɨ́ɨiñˉ có̱o̱ꞌ˜ jaangˋ dseaˋ guíˋ o̱si có̱o̱ꞌ˜ jaangˋ ángel é. \p \v 10 Dsʉꞌ eáangˊguɨ taꞌˊ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do mɨ́ɨꞌ˜ laco̱o̱ˋ ya̱ꞌˊ. Jo̱ i̱ fii˜ ꞌléeˉ do cafǿmꞌˊbre fɨng cajméeˋ i̱ dseaˋ do cuiꞌˆ Paaˉ. Jo̱baꞌ catǿꞌrˉ tú̱ˉ ꞌnɨˊ mɨ́ɨngꞌ˜ ꞌléeˉ quiáꞌrˉ e laco̱ꞌ niguíngˉneiñꞌ lɨ˜ iuuiñˉ, jo̱ nidsijeáangˉneiñꞌ fɨˊ ꞌnʉ˜ jaléngꞌˋ i̱ ꞌléeˉ do caléꞌˋ catú̱ˉ. \p \v 11 Jo̱ mɨ˜ canʉʉˋ co̱o̱ˋguɨ jmɨɨ˜ lajo̱, cajmijnéengˋ ꞌñiaꞌˊ Fíiˋnaaꞌ Dseaˋ Jmáangˉ fɨˊ quiniˇ Paaˉ jo̱ casɨ́ꞌˉreiñꞌ jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Cuǿøꞌ˜ bíˋ uøꞌˊ, Paaˉ, co̱ꞌ laco̱ꞌ nɨcaguiáꞌˆ júuˆ quiéˉe e fɨˊ Jerusalén la, lajo̱b ꞌnéˉ guiáꞌˆ júuˆ quiéˉe cajo̱ fɨˊ Roma. \s1 Mɨ˜ casɨ́ɨngˉ dseaˋ jial nijngáiñꞌˉ Paaˉ \p \v 12 Jo̱ mɨ˜ cajneáˉ e jmɨɨ˜ jo̱, i̱ lɨɨng˜ i̱ dseaˋ Israel do casɨ́ɨiñˉ røøˋ e nijngáiñꞌˉ i̱ Paaˉ do, jo̱guɨ cacuøꞌˊ júuˆ rúiñꞌˋ lajeeˇ yaaiñ˜ do e dseángꞌˉ jaˋ nidǿꞌrˉ o̱ꞌguɨ niꞌɨ̱́ꞌrˋ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ cartɨˊ nilíꞌrˋ e nijngáiñꞌˉ Paaˉ. \v 13 Jo̱ jaléngꞌˋ i̱ dseañʉꞌˋ dseaˋ Israel i̱ casɨ́ɨngˉ lajo̱ tíirˊ lɨ́ɨˊguɨ lɨ́ꞌˉ tu̱láiñˉ. \v 14 Jo̱ cangolíiñˆ fɨˊ quiniˇ fii˜ jmidseaˋ quiáꞌˉ dseaˋ góorˋ dseaˋ Israel có̱o̱ꞌ˜guɨ fɨˊ quiniˇ dseaˋ cǿøngꞌ˜ quiáꞌrˉ jo̱ casɨ́ꞌˉreiñꞌ lala: \p —Jneaꞌˆ nɨcacuǿˆnaaꞌ júuˆ quíˉnaaꞌ lajeeˇ yee˜naaꞌ e jaˋ niꞌnéꞌˋ niquiee˜naaꞌ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ cartɨˊ nilíꞌˋnaaꞌ nijngángꞌˆnaaꞌ Paaˉ. \v 15 Jo̱guɨ ꞌnʉ́ꞌˋ lana có̱o̱ꞌ˜guɨ i̱ dseata˜ i̱ quie̱ˊ nifɨˊ quíˉiiꞌ caguiaangˉguɨ na, nifɨ́ꞌˆnaꞌ fii˜ ꞌléeˉ e nijajeáaiñˉ i̱ Paaˉ do dsaꞌóˋ fɨˊ quiníˆnaꞌ, jo̱guɨ nijmeeˉnaꞌ e nilɨgøøiñˋ lɨco̱ꞌ nifɨ́ꞌˆnaꞌr e nijmɨngɨ́ɨꞌˇnaꞌr jaléꞌˋ e dseeˉ e seaˋ quiáꞌrˉ laꞌuiing˜ lanʉ́ꞌˉ. Jo̱guɨ jneaꞌˆ, dseaˋ tu̱lángˉnaaꞌ, nijmeáangꞌ˜ guiʉ́ˉ yee˜naaꞌ e nijngáangꞌ˜naaꞌr guiáꞌˆ fɨˊ nʉ́ꞌˉguɨ e nigüeáiñꞌˊ catɨˊ la. \p \v 16 Dsʉꞌ jaangˋ sɨmingꞌˋ, jó̱o̱ˊ i̱ dseamɨ́ˋ rúngꞌˋ Paaˉ do, nicalɨñiˊbre lají̱i̱ꞌ˜ e guiaˊ guiʉ́ˉ i̱ dseaˋ do quiáꞌˉ e nijngáiñꞌˉ i̱ Paaˉ do. Jo̱baꞌ cangórˉ dsifɨˊ lado fɨˊ ꞌnʉ˜ jaléngꞌˋ i̱ ꞌléeˉ do fɨˊ lɨ˜ iuungˉ Paaˉ e cangojméeꞌˇreiñꞌ júuˆ. \p \v 17 Jo̱ mɨ˜ caꞌíngꞌˋ Paaˉ e júuˆ do, dsifɨˊ lajo̱b catǿꞌrˉ jaangˋ dseaˋ nʉꞌluu˜ quiáꞌˉ fii˜ ꞌléeˉ jo̱ casɨ́ꞌˉreiñꞌ jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Jéengˋ i̱ sɨmingꞌˋ la fɨˊ quiniˇ fii˜ quíiꞌˉ, co̱ꞌ lɨɨng˜ eeˋ júuˆ quie̱ˊbre e catɨ́ɨngˉ íˋ. \p \v 18 Jo̱baꞌ i̱ dseaˋ nʉꞌluu˜ quiáꞌˉ i̱ fii˜ ꞌléeˉ do cajéeiñˋ i̱ sɨmingꞌˋ do fɨˊ quiniˇ fii˜ quiáꞌrˉ, jo̱ lalab casɨ́ꞌrˉ i̱ fii˜ quiáꞌrˉ do: \p —I̱ dseaˋ sɨjnɨ́ɨngˇ i̱ siiˋ Paaˉ do catǿꞌrˉ jnea˜, jo̱ camɨꞌrˊ jnea˜ e cagajéenˉn i̱ sɨmingꞌˋ la fɨˊ quiníꞌˆ, co̱ꞌ lɨɨng˜ eeˋ júuˆ quie̱rˊ quíiˉbaꞌ jíñꞌˉ. \p \v 19 Jo̱ i̱ fii˜ ꞌléeˉ do catɨ́ɨiñˉ guooˋ i̱ sɨmingꞌˋ do, jo̱ cajéengˋneiñꞌ fɨˊ co̱o̱ˋ lɨ˜ jaˋ i̱i̱ˋ dseaˋ núuˋ, jo̱ cajmɨngɨ́ꞌˉreiñꞌ jo̱ cajíñꞌˉ: \p —¿E˜ júuˆ quié̱ꞌˆ quiéˉe, sɨmingꞌˋ? \p \v 20 Jo̱baꞌ cañíiˋ i̱ sɨmingꞌˋ do jo̱ cajíñꞌˉ casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —Fɨ́ɨmˊ dseaˋ góoˋo dseaˋ Israel nɨcasɨ́ɨiñˉ røøˋ e nimɨ́ꞌrˉ ꞌnʉˋ fɨˊ e dsaꞌóˋ niguiéenꞌ˜ Paaˉ caléꞌˋ catú̱ˉ fɨˊ quiniˇ jaléngꞌˋ dseata˜ i̱ quie̱ˊ nifɨˊ quíˉiiꞌ, dseaˋ lɨ́ɨˊɨɨꞌ dseaˋ Israel. Jo̱ i̱ dseaˋ íˋ nɨguiarˊ guiʉ́ˉ e nijmɨgǿøiñˋ ꞌnʉˋ e laco̱ꞌ nisɨ́ngˉguɨ røøˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ dseeˉ e seaˋ quiáꞌˉ i̱ Paaˉ do. Dsʉꞌ e jo̱ nijmérˉ e lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌ ꞌnʉˋ niguiéemꞌ˜baꞌ dseaˋ do, jo̱ lajo̱b nilíꞌrˋ nijngángꞌˉneiñꞌ. \v 21 Dsʉꞌ jaˋ jáꞌˉ güɨlíinꞌˋ, co̱ꞌ lɨ́ɨˊguɨ tu̱lángˉ dseaˋ góoˋo dseaˋ Israel nɨsɨjeeiñˇ Paaˉ e ɨɨngˋ guiáꞌˆ fɨˊ e iiñ˜ nijngángꞌˉneiñꞌ. Jo̱guɨ nɨcacuøꞌˊ júuˆ rúiñꞌˋ lajeeˇ yaaiñ˜ e jaˋ niꞌɨ̱́ꞌˋ nidǿꞌrˉ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ lajeeˇ e nʉ́ꞌˉguɨ e nilíꞌrˋ nijngáiñꞌˉ Paaˉ. Jo̱guɨ lana, guiʉ́bˉ nɨneáaiñˊ e lɨco̱ꞌ sɨje̱ˇguɨr e niquiʉꞌˆ ꞌnʉˋ ta˜ lajo̱b e niguiéengꞌ˜naꞌ i̱ Paaˉ na fɨˊ quiniˇ i̱ dseaˋ quidsiˊ íꞌˋ do. \p \v 22 Jo̱baꞌ i̱ fii˜ ꞌléeˉ do casɨ́ꞌrˉ i̱ sɨmingꞌˋ do e jaˋ i̱i̱ˋ nisɨ́iñꞌˋ do jí̱i̱ꞌ˜ jaangˋ lají̱i̱ꞌ˜ júuˆ e casɨ́ɨiñꞌˉ do. Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caꞌɨ́ꞌˋbre júuˆ i̱ sɨmingꞌˋ do. \s1 Mɨ˜ caguiéiñꞌˊ Paaˉ fɨˊ quiniˇ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ i̱ siiˋ Félix \p \v 23 Jo̱ dsifɨˊ lajo̱b i̱ fii˜ ꞌléeˉ do catǿꞌrˉ gángˉ dseaˋ nʉꞌluu˜ quiáꞌrˉ jo̱ casɨ́ꞌˉreiñꞌ jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Guieengˉnaꞌ guiʉ́ˉ tú̱ˉ ciento ꞌléeˉ i̱ ngɨˊ tɨɨˉ, jo̱guɨ setenta i̱ nigüeáˋ cuea˜, jo̱guɨ tú̱ˉ cientoguɨ i̱ nicá̱ˋ ñisʉ̱ꞌˋ, jo̱ nidséˆeeꞌ fɨˊ Cesarea la i̱i̱ˉ ñʉ́ˉ e uǿøˋ na. \p \v 24 Jo̱guɨ caquiʉꞌˊguɨ i̱ fii˜ ꞌléeˉ do ta˜ quiáꞌˉ i̱ dseaˋ nʉꞌluu˜ quiáꞌrˉ do e niguiéiñꞌˉ do guiʉ́ˉ cuea˜ i̱ nigüeáˋ i̱ Paaˉ do. Jo̱guɨ jaléngꞌˋ i̱ ꞌléeˉ do nɨsɨnʉ́ꞌrˆ júuˆ e nijáiñꞌˋ Paaˉ e guiúmˉbiñꞌ fɨˊ quiniˇ i̱ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ i̱ siiˋ Félix i̱ guiing˜ lɨ́ɨngˊ ta˜ fɨˊ Cesarea. \p \v 25 Jo̱ i̱ fii˜ ꞌléeˉ do casíiñˋ co̱o̱ˋ jiˋ có̱o̱ꞌ˜ dseaˋ quiáꞌrˉ e catɨ́ɨngˉ i̱ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ do jo̱ lalab féꞌˋ e jiˋ do: \p \v 26 “Jnea˜ Claudio Lisias, fii˜ ꞌléeˉ quiáꞌˉ dseaˋ Jerusalén. Jo̱ nisɨ́ɨnˆn e jiˋ la e tɨ́ɨngˉ ꞌnʉˋ, Félix, dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ i̱ jmɨꞌgóˋ dseaˋ eáangˊ lɨ˜ quiʉ́ꞌˋ ta˜ fɨˊ na fɨˊ Cesarea. Guicó̱o̱ꞌˇbaꞌ. \v 27 E labaꞌ iin˜n fɨ́ɨˆɨ ꞌnʉˋ, e jaléngꞌˋ dseaˋ Israel i̱ seengˋ fɨˊ la nɨcasaiñꞌˉ i̱ dseañʉꞌˋ la i̱ siiˋ Paaˉ, jo̱ sɨꞌíˆ e nijngámꞌˉbreiñꞌ. Dsʉꞌ dsifɨˊ mɨ˜ calɨñiˋ jnea˜ e dseaˋ romanob lɨ́ɨiñˊ, dsifɨˊ ladob cangóˉo có̱o̱ꞌ˜ ꞌléeˉ quiéˉe jo̱ calaamˉbaare. \v 28 Jo̱ co̱ꞌ jnea˜ iin˜n e calɨdseáangˊ dsiiˉ e˜ uiing˜ e ꞌnɨ́ɨiñˋ i̱ dseaˋ do, jo̱baꞌ cajǿønˉnre fɨˊ quiniˇ dseata˜ i̱ quie̱ˊ nifɨˊ quiáꞌˉ dseaˋ Israel. \v 29 Jo̱ jo̱b caguoꞌˉ júuˆ e niꞌnɨ́ɨiñˋ dseaˋ do uíiꞌ˜ e jaˋ jmiti˜ Paaˉ lají̱i̱ꞌ˜ júuˆ quiʉꞌˊ ta˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e laco̱ꞌ tɨ́ɨngˋ i̱ dseaˋ góorˋ dseaˋ Israel do e jmóorˋ. Dsʉꞌ jaˋ e dseeˉ seaˋ quiáiñꞌˉ e eáangˊ faꞌ dsi˜ íꞌˋ e nijngángꞌˉneiñꞌ o̱ꞌguɨ e nitángꞌˊneiñꞌ fɨˊ dsíiˊ ꞌnʉñíˆ. \v 30 Dsʉꞌ mɨ˜ calɨñiiˉ e i̱ dseaˋ Israel do nɨguiarˊ guiʉ́ˉ e nijngámꞌˉbre Paaˉ, jo̱baꞌ fɨˊ nab niguiéenꞌ˜n dseaˋ do có̱o̱ꞌ˜ ꞌnʉˋ. Jo̱guɨ nɨcafɨ́ɨˉbɨ́ɨ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ ꞌnɨ́ɨngˋ írˋ do e nab nijmérˉ júuˆ có̱o̱ꞌ˜ ꞌnʉˋ e˜ uiing˜ e jmóorˋ dseeˉ quiáꞌˉ dseaˋ do. Jo̱ lanab jí̱i̱ꞌ˜ lɨ́ɨˊ júuˆ quiéˉe, dseata˜ Félix. Guicó̱o̱ꞌˇbaꞌ.” \p \v 31 Jo̱ ꞌñiaꞌˊ e uǿøˋ jo̱ jaléngꞌˋ i̱ ꞌléeˉ do cajéemˋbre Paaˉ fɨˊ e fɨɨˋ lɨ˜ siiˋ Antípatris lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌ ta˜ caquiʉꞌˊ i̱ fii˜ quiáꞌrˉ do. \v 32 Jo̱ mɨ˜ cajneáˉ e jmɨɨ˜ co̱o̱ˋguɨ do, jaléngꞌˋ i̱ ꞌléeˉ i̱ cangolíingˆ e ngɨˊ do caquɨmꞌˉtu̱r fɨˊ Jerusalén fɨˊ lɨ˜ siꞌˊ ꞌnʉr˜ do. Jo̱guɨ jaléngꞌˋ i̱ ꞌléeˉ i̱ dsiing˜ cuea˜ do cangolíimˉbre có̱o̱ꞌ˜ Paaˉ cartɨˊ Cesarea. \p \v 33 Jo̱ mɨ˜ caguilíingˉ i̱ ꞌléeˉ i̱ jéengˋ Paaˉ do cartɨˊ Cesarea, jo̱ caja̱ꞌˊbre e jiˋ do i̱ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ i̱ guiing˜ quiʉꞌˊ ta˜ fɨˊ jo̱, jo̱guɨ cajámꞌˋbɨr Paaˉ cajo̱. \p \v 34 Jo̱ mɨ˜ calɨ́ˉ ɨ́ˋ i̱ dseata˜ Félix do e jiˋ do, jo̱baꞌ cajmɨngɨ́ꞌrˉ i̱ Paaˉ do jie˜ fɨɨˋ lɨ˜ seeiñꞌˋ. Jo̱ mɨ˜ calɨñirˊ e fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Ciliciab seengˋ i̱ Paaˉ do, jo̱baꞌ casɨ́ꞌˉreiñꞌ do jo̱ cajíñꞌˉ: \p \v 35 —Mɨ˜ nigüɨlíingˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ jmóoˋ dseeˉ quíiꞌˉ do, jo̱guɨb nisɨɨ˜naaꞌ e˜ uiing˜ e ꞌnɨ́ɨiñˋ ꞌnʉˋ. \p Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caquiʉꞌrˊ ta˜ e jéebˊ dseaˋ quiáꞌˉ i̱ Paaˉ do, jo̱ fɨˊ dob cajméeˋreiñꞌ íˆ fɨˊ dsíiˊ ꞌnʉ́ʉˊ lɨ˜ caquiʉꞌˊ dseata˜ Herodes ta˜. \c 24 \s1 Mɨ˜ cajmɨꞌǿngꞌˋ ꞌñiaꞌˊ Paaˉ fɨˊ quiniˇ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ i̱ siiˋ Félix \p \v 1 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ ꞌñiáˋ jmɨɨ˜ lajo̱, caguiéˉ i̱ dseaˋ mogui˜ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ fii˜ jmidseaˋ i̱ siiˋ Ananías do fɨˊ Cesarea co̱lɨɨng˜ có̱o̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ tú̱ˉ mɨ́ɨngꞌ˜ dseaˋ cǿøngꞌ˜ quiáꞌˉ dseaˋ Israel có̱o̱ꞌ˜guɨ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ tɨɨngˋ féengꞌ˜ dseaˋ eáangˊ i̱ siiˋ Tértulo. Jo̱ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ la caguilíiñˉ fɨˊ Cesarea do, jo̱ caguijméerˆ dseeˉ quiáꞌˉ Paaˉ fɨˊ quiniˇ i̱ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ i̱ guiing˜ fɨˊ jo̱. \p \v 2 Jo̱ mɨ˜ cahuɨ̱́ꞌˋ ta˜ e caguijéeiñˋ Paaˉ fɨˊ quiniˇ i̱ dseata˜ do e quiáꞌˉ e nisɨ́ngˉ e júuˆ do, jo̱baꞌ canaangˋ i̱ Tértulo do e ꞌnɨ́ɨiñˋ Paaˉ fɨˊ quiniˇ i̱ dseata˜ Félix do jo̱ lalab cajíñꞌˉ: \p —ꞌMáamꞌˇ ꞌnʉˋ, dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ quíˉiiꞌ, e laꞌeáangˊ ꞌnʉˋbaꞌ e se̱e̱ˉnaaꞌ juguiʉ́ˉ júuˆ røøˋ. Jo̱guɨ laꞌeáangˊ e eáamˊ tɨɨnꞌˋ cajo̱, jmiguiʉbˊ jaléꞌˋ e guiʉ́ˉ nɨcaꞌuíingˉ latøøngˉ góoˋnaaꞌ. \v 3 Jo̱ jalébꞌˋ e jo̱ eáamˊ iáangˋ dsiˋ jneaꞌˆ, dseata˜ quíˉiiꞌ Félix; jo̱ guiꞌmáamꞌˇbaꞌ quiáꞌˉ jaléꞌˋ e jo̱. \v 4 Jo̱ jaˋ iin˜n e jmɨꞌɨɨngˇguɨ́ɨ ꞌnʉˋ eáangˊ, faꞌ nijiéebˋ oꞌˊ e ninúuꞌˆ lají̱i̱ꞌ˜ júuˆ quíˉnaaꞌ cateáˋ lajo̱. \v 5 Jo̱ lana nɨcadséꞌˋnaaꞌ jaléꞌˋ e gaˋ e jmóoˋ i̱ dseañʉꞌˋ na fɨˊ latøøngˉ fɨˊ jmɨgüíˋ e ꞌnóorˋ mɨ́ɨꞌ˜ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ dseaˋ Israel e laco̱ꞌ niꞌnángˋ dseaˋ quiáꞌˉ rúiñꞌˋ. Jo̱guɨ lɨ́ɨmˊbɨr cajo̱ dseaˋ mogui˜ quiáꞌˉ co̱o̱ˋ ꞌléꞌˋ dseaˋ Israel i̱ siiˋ nazareno. \v 6 Jo̱guɨ jaˋ jmɨꞌgórˋ lají̱i̱ꞌ˜ e tɨ́ɨˋnaaꞌ fɨˊ guáꞌˉ féꞌˋ quíˉiiꞌ fɨˊ Jerusalén; co̱ꞌ iiñ˜ nidsijéeiñˋ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel fɨˊ dsíiˊ sɨnʉ́ʉˆ guáꞌˉ quíˉiiꞌ do, jo̱ uiing˜ e jo̱baꞌ e caséengꞌ˜naaꞌre. \v 7 Jo̱ lamɨ˜ ii˜naaꞌ niꞌɨ́ˆnaaꞌ íꞌˋ quiáꞌrˉ jí̱i̱ꞌ˜ laco̱ꞌ féꞌˋ júuˆ quiʉꞌˊ ta˜ quíˉiiꞌ, dsʉꞌ dsifɨˊ lajo̱b i̱ fii˜ ꞌléeˉ i̱ siiˋ Lisias do caguíiñˋ dseaˋ do laguidseaangˉ fɨˊ jaguóoˋnaaꞌ. \v 8 Jo̱ cajíñꞌˉ e lajaléngˆ jneaꞌˆ dseaˋ cuøøˉnaaꞌ dseeˉ catɨ́ɨngˉ e nijaꞌnɨ́ɨngˊnaaꞌr fɨˊ quiníꞌˆ. \p \v 9 Jo̱guɨ mɨ˜ calɨ́ˉ féꞌˋ Tértulo e jo̱, jo̱guɨ caféꞌˋguɨ jaléngꞌˋ dseaˋ Israel i̱ teáangˉguɨ có̱o̱ꞌr˜ do, jo̱ jíñꞌˉ e dseángꞌˉ jáꞌˉbaꞌ jaléꞌˋ e jmóoˋ i̱ Paaˉ do, jo̱ røøbˋ dseángꞌˉ sɨ́ɨiñˋ có̱o̱ꞌ˜ i̱ Tértulo do e jmóorˋ dseeˉ quiáꞌˉ Paaˉ. \p \v 10 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, i̱ dseata˜ Félix do cajméerˋ li˜ có̱o̱ꞌ˜ guóorˋ e sɨ́ꞌrˋ Paaˉ e cuǿømˋ niféꞌˋ dseaˋ do júuˆ quiáꞌrˉ. Jo̱baꞌ caró̱o̱ˉ Paaˉ jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Eáamˊ iáangˋ dsiiˉ e nijmɨꞌǿngꞌˋ ꞌñiáꞌˋa quiníˆ ꞌnʉˋ, dseata˜ quíˉiiꞌ, cuaiñ˜ quiáꞌˉ jaléꞌˋ dseeˉ e jmóoˋ i̱ dseaˋ na quiéˉe. Co̱ꞌ ñiˋbaa guiʉ́ˉ e ꞌnʉbˋ dseaˋ i̱ quidsiˊ íꞌˋ røøˋ quiáꞌˉ dseaˋ góoˋnaaꞌ dseaˋ Israel lají̱i̱ꞌ˜ nɨngóobˊ eáangˊ. \v 11 Jo̱ cuǿømˋ nilɨdseaangꞌ˜ oꞌˊ e nabɨ ngóoˊ guitu̱ˊ jmɨɨ˜ e caguiéˉe fɨˊ Jerusalén e jmifénꞌˊn Fidiéeˇ. \v 12 Jo̱ jaˋ cadséꞌˋ jaléngꞌˋ dseaˋ na jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ dseeˉ e laco̱ꞌ niꞌnɨ́iñˉ jnea˜, faꞌ e sínꞌˋn jɨɨn˜n có̱o̱ꞌ˜ dseaˋ, o̱ꞌguɨ táꞌˋa mɨ́ɨꞌ˜ jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ fɨˊ sɨnʉ́ʉˆ guáꞌˉ féꞌˋ quiáꞌˉ dseaˋ góoˋo e siꞌˊ fɨˊ jo̱, o̱ꞌguɨ fɨˊ dsíiˊ sɨnʉ́ʉˆ guáꞌˉjiʉ quiáꞌˉ dseaˋ góoˋo cajo̱, o̱ꞌguɨ lacaangˋ lɨ˜ jiéꞌˋ fɨˊ jee˜ fɨɨˋ. \v 13 Jo̱ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ ꞌnɨ́ɨngˋ jnea˜ i̱ teáangˉ la jaˋ niguiéꞌrˊ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ dseeˉ quiéˉe e jmóorˋ, co̱ꞌ jaˋ e røønˉ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ laco̱ꞌguɨ la féꞌrˋ. \p \v 14 ’Dsʉꞌ e jáꞌˉ e jmóoˋo lají̱i̱ꞌ˜ e iing˜ Fidiéeˇ i̱ jmiféngꞌˊ ꞌlɨɨ˜ dseaˋ cǿøngꞌ˜ quiéˉe, dseaˋ Israel, laco̱ꞌ cǿøngˋ røøˋ có̱o̱ꞌ˜ fɨˊ guiʉ́ˉ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. Jo̱ féꞌˋ i̱ dseaˋ góoˋo na e jnea˜ jaˋ jmitiiˉ lají̱i̱ꞌ˜ júuˆ quiʉꞌˊ ta˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e cajmeꞌˊ Moi˜; dsʉꞌ o̱ꞌ jáꞌˉ e lajo̱, co̱ꞌ jnea˜guɨ jábꞌˉ lɨ́ɨnˋn jaléꞌˋ e júuˆ jo̱ có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléꞌˋ e júuˆ e cajmeꞌˊ dseaˋ i̱ caféꞌˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ malɨɨ˜guɨ eáangˊ. \v 15 Jo̱guɨ jábꞌˉ lɨ́ɨnˋn røøbˋ laco̱ꞌguɨ i̱ dseaˋ íˋ e jí̱ꞌˊtu̱ jaléngꞌˋ ꞌlɨɨ˜ laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ Fidiéeˇ nañiˊ faꞌ lɨ́ɨiñˊ dseaˋ guiúngˉ o̱si i̱ sɨtɨ́ɨngˇ e ꞌléeˊ é. \v 16 Jo̱baꞌ cuǿøˉbɨ dsiiˉ e eeˇe guiʉ́ˉ fɨˊ quiniˇ Fidiéeˇ jo̱guɨ fɨˊ quiniˇ dseaˋ rúnꞌˋn dseaˋ jmɨgüíˋ cajo̱. \p \v 17 ’Dsʉꞌ mɨ˜ cangɨ́ˋ tú̱ˉ ꞌnɨˊ ji̱i̱ˋ e ngɨɨˉ fɨˊ lɨ˜ jiéꞌˋ, jo̱guɨbaꞌ caquɨnꞌˉtú̱u̱ fɨˊ Jerusalén e ngocuǿøˉø cuuˉ jaléngꞌˋ dseaˋ tiñíingˉ, jo̱guɨ ngocuǿøˉø Fidiéeˇ laco̱ꞌ lɨtɨ́ɨngˋ dseaˋ góoˋo dseaˋ Israel e cuøꞌrˊ dseaˋ do. \v 18-19 Jo̱ lajeeˇ táanˋn jmóoˋo jaléꞌˋ e jo̱ e nɨngɨ́ˋ e calɨguiúnˉn fɨˊ quiniˇ Fidiéeˇ laco̱ꞌguɨ la féꞌˋ dseaˋ góoˋo dseaˋ Israel, jo̱ ie˜ jo̱ jaˋ ꞌgaꞌˊ lɨˊ sɨseángꞌˊ dseaˋ e jǿørˉ quiáꞌˉ lají̱i̱ꞌ˜ e lɨ́ɨˊ quiéˉe, o̱ꞌguɨ mɨ́ɨꞌ˜ téeꞌ˜ jí̱i̱ꞌ˜ capíꞌˆ cajo̱. Jo̱ jo̱b mɨ˜ caguilíingˉ co̱o̱ˋ tú̱ˉ mɨ́ɨngꞌ˜ dseaˋ Israel i̱ jalíingˉ fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Asia, jo̱ cadséiñꞌˋ jnea˜ fɨˊ dsíiˊ guáꞌˉ féꞌˋ e siꞌˊ fɨˊ Jerusalén do. Jo̱ i̱ dseaˋ íbˋ i̱ catɨ́ɨngˉ e nigüɨlíingˉ fɨˊ la e ꞌnɨ́iñˉ jnea˜ faco̱ꞌ seaˋ dseeˉ quiéˉe quinirˇ. \v 20 Jo̱guɨ co̱ꞌ jaˋ dseeˉ calɨseáˋ quiéˉe, jo̱baꞌ i̱ dseaˋ i̱ teáangˉ la lana cuǿømˋ nijmérˉ júuˆ song cadséꞌrˋ dseeˉ quiéˉe e lɨɨng˜ eeˋ cajméˉe mɨ˜ cajéeiñˋ jnea˜ fɨˊ quiniˇ dseata˜ i̱ quie̱ˊ nifɨˊ quíˉ jneaꞌˆ, dseaˋ lɨ́ɨˊɨɨꞌ dseaˋ Israel. \v 21 Co̱ꞌ lají̱i̱ꞌ˜ e tó̱o̱ˋ dsiiˉ e cafáꞌˉa có̱o̱ꞌ˜ júuˆ teáˋ lajeeˇ sínꞌˋn fɨˊ quiniˇ i̱ dseaˋ quidsiˊ íꞌˋ do jo̱ cafáꞌˉa: “Lana ꞌnʉ́ꞌˋ cuøꞌˊnaꞌ jnea˜ dseeˉ dsʉco̱ꞌ e jáꞌˉ lɨ́ɨnˋn e jí̱ꞌˊtu̱ jaléngꞌˋ ꞌlɨɨ˜ mɨ˜ ningɨ́ˋ e júuiñˉ.” \p \v 22 Jo̱ co̱ꞌ nɨñibˊ i̱ dseata˜ Félix do guiʉ́ˉ jial jaléꞌˋ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, jo̱baꞌ mɨ˜ canúurˉ jaléꞌˋ júuˆ e cajíngꞌˉ Paaˉ do, caje̱ˊbɨ quiáꞌˉ e niquidsirˊ íꞌˋ lajmɨnáˉ quiáꞌˉ dseaˋ do jo̱ casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —Mɨ˜ nigüéengˉ i̱ fii˜ ꞌléeˉ Lisias, íˋguɨbingꞌ nijméꞌˉ júuˆ røøˋ jnea˜ cuaiñ˜ quiáꞌˉ e dseeˉ e seaˋ quíiꞌˉ e ꞌnɨ́ɨngˋ jaléngꞌˋ dseaˋ ꞌnʉˋ. \p \v 23 Jo̱baꞌ casɨ́ꞌˉ i̱ dseata˜ Félix do i̱ dseaˋ nʉꞌluu˜ quiáꞌˉ i̱ fii˜ ꞌléeˉ do e güɨꞌiuumˉbɨ Paaˉ sɨjnɨ́ɨiñˇ lajeeˇ jo̱, lɨfaꞌ cuǿømˋ e jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ cuíingˋ dseaˋ do nijmɨcó̱o̱ꞌ˜reiñꞌ lajeeˇ iuuiñꞌˉ do. \p \v 24 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋguɨ tú̱ˉ ꞌnɨˊ jmɨɨ˜ lajo̱, caguiébˉtu̱ i̱ dseata˜ Félix co̱lɨɨng˜ có̱o̱ꞌ˜ dseamɨ́ˋ quiáꞌrˉ i̱ siiˋ Drusila i̱ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel, jo̱ caguilíiñˉ fɨˊ lɨ˜ tɨdsiˋ íꞌˋ quiáꞌˉ dseaˋ. Jo̱ dsifɨˊ lajo̱b caquiʉꞌˊ i̱ dseata˜ do ta˜ e nilɨtéꞌˆ Paaˉ e fɨˊ lɨ˜ quidsirˊ íꞌˋ do. Jo̱ mɨ˜ caguiéˉ Paaˉ fɨˊ jo̱, jo̱ canaaiñˋ guiarˊ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ jial laco̱ꞌ nijángꞌˋ yaang˜ dseaˋ fɨˊ jaguóˋ dseaˋ do. Jo̱ canúubˉ i̱ dseata˜ do jaléꞌˋ e júuˆ quiáꞌˉ Paaˉ do. \v 25 Dsʉꞌ mɨ˜ canaangˋ Paaˉ e féꞌrˋ jaléꞌˋ júuˆ quiáꞌˉ jial nisíngꞌˋ yaang˜ dseaˋ fɨˊ guiʉ́ˉ, jo̱guɨ jial jaˋ nibeángꞌˊ dseaˋ dseeˉ yaaiñ˜, jo̱guɨ jial mɨ˜ nitɨ́ˉ íꞌˋ e niquidsiˊ Fidiéeˇ íꞌˋ quiáꞌˉ lajaangˋ lajaangˋ dseaˋ jmɨgüíˋ, jo̱baꞌ mɨ˜ canúuˉ i̱ dseata˜ Félix do jaléꞌˋ e júuˆ quiáꞌˉ Paaˉ do, jo̱ cafǿmꞌˊbre jo̱ cajíñꞌˉ casɨ́ꞌrˉ Paaˉ: \p —Guømꞌˆtu̱ꞌ fɨˊ lɨ˜ iuunꞌˉ do lana. Nab nijmee˜e júuˆ lɨꞌˋ e jøønˉ, jo̱guɨbaꞌ nitǿøˆtú̱u̱ ꞌnʉˋ fɨˊ la. \p \v 26 Jo̱guɨ cajo̱ i̱ dseata˜ Félix do cuubˉ íingˊ dsíirˊ e nicuǿꞌˉ Paaˉ írˋ e laco̱ꞌ e nileáiñˉ dseaˋ do. Jo̱ uiing˜ jo̱baꞌ e tǿꞌrˋ Paaˉ sojiéꞌˊ e sɨ́ɨiñˋ có̱o̱iñꞌ˜. \v 27 Jo̱ tú̱ˉ jí̱ˋ cangoca̱ˊ e jmóorˋ lajo̱. Dsʉꞌ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, cagüɨꞌɨ́ɨbˊ i̱ Félix do e lɨ́ɨiñˊ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ, jo̱ caꞌíˉ jaangˋguɨ dseaˋ cuaiñ˜ quiáꞌrˉ i̱ siiˋ Porcio Festo. Jo̱ co̱ꞌ i̱ dseata˜ Félix do iiñ˜ e guiʉ́bˉ nijé̱rˉ có̱o̱ꞌ˜ dseaˋ Israel, jo̱baꞌ caseáamˊbre Paaˉ lado la sɨjnɨ́ɨmˇbiñꞌ. \c 25 \s1 Mɨ˜ caguiéˉ Paaˉ fɨˊ quiniˇ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ i̱ siiˋ Festo \p \v 1 Jo̱ co̱o̱bˋ mɨ˜ catɨ́ˋ íꞌˋ e nilíingˉ Festo dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ, jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ ꞌnɨˊ jmɨɨ˜ lajo̱ cagüɨꞌɨ́ɨˊbre fɨˊ Cesarea jo̱ cangórˉ fɨˊ Jerusalén. \v 2 Jo̱ mɨ˜ caguiérˉ fɨˊ jo̱, dsifɨˊ lajo̱b jaléngꞌˋ fii˜ jmidseaˋ có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ Israel i̱ laniingˉ i̱ neáangˊ fɨˊ Jerusalén ie˜ jo̱ caguilíiñˉ e jmóorˋ dseeˉ quiáꞌˉ Paaˉ fɨˊ quiniˇ i̱ dseata˜ Festo do. \v 3 Jo̱ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ jmóoˋ dseeˉ quiáꞌˉ Paaˉ do camɨꞌrˊ jmɨꞌeeˇ i̱ dseata˜ do e laco̱ꞌ niquiʉ́ꞌˉ dseaˋ do ta˜ i̱ Paaˉ do e nidséngꞌˉtu̱r fɨˊ Jerusalén e quiáꞌˉ nitɨdsiˊ íꞌˋ quiáꞌrˉ fɨˊ jo̱, dsʉꞌ iiñ˜ jmérˉ lajo̱ e lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌ nilíꞌrˋ e nijngángꞌˉneiñꞌ guiáꞌˆ fɨˊ e tu̱ꞌɨ́bꞌˉ. \v 4 Jo̱baꞌ cañíiˋ i̱ dseata˜ Festo do quiáꞌˉ i̱ dseaˋ jmóoˋ dseeˉ quiáꞌˉ Paaˉ do jo̱ casɨ́ꞌˉreiñꞌ jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Fɨˊ dob iuungˉ Paaˉ sɨjnɨ́ɨiñˇ fɨˊ Cesarea, jo̱ ꞌñiáꞌˋbaa ɨˊ dsiiˉ ninínꞌˆn fɨˊ do e joˋ jmɨꞌɨɨngˇ ꞌñiáꞌˋa. \v 5 Jo̱ jaléngꞌˋ dseata˜ quíiˉnaꞌ ꞌnéˉ nidsilíiñˉ có̱o̱ꞌ˜ jnea˜ fɨˊ Cesarea, jo̱ song seaˋ dseeˉ e nɨcaꞌéeˋ i̱ dseañʉꞌˋ do, jo̱baꞌ fɨˊ jo̱b cuǿøngˋ jmeeˉnaꞌ dseeˉ quiáꞌrˉ. \p \v 6 Jo̱ caje̱ˊbɨ dseata˜ Festo fɨˊ Jerusalén jñiáˉ si guíˉ jmɨɨ˜guɨ. Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, jo̱guɨbaꞌ caquɨiñꞌˉ fɨˊ Cesarea. Jo̱ mɨ˜ cajneáˉ e jmɨɨ˜ jo̱, jo̱ cangóˉbre fɨˊ lɨ˜ nigüeárˋ e niquidsirˊ íꞌˋ. Jo̱ caquiʉꞌrˊ ta˜ e calɨtéꞌˆ Paaˉ fɨˊ jo̱. \v 7 Jo̱ mɨ˜ tɨˊ lɨ˜ caꞌíˉ Paaˉ fɨˊ jo̱, dob nɨteáangˉ jaléngꞌˋ dseaˋ Israel i̱ jalíingˉ tɨˊ Jerusalén i̱ jmóoˋ dseeˉ quiáꞌrˉ do, jo̱ cangoquiéeiñˊ fɨˊ quiniˇ i̱ dseata˜ do jo̱ canaaiñˋ jmóorˋ dseeˉ quiáꞌˉ Paaˉ, jo̱ iibˋ eáangˊ e dseeˉ e cuøꞌˊreiñꞌ do, dsʉꞌ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ jaˋ e cadséꞌrˋ faꞌ dseángꞌˉ e jáꞌˉ lají̱i̱ꞌ˜ e dseeˉ e jmóorˋ quiáꞌˉ dseaˋ do. \p \v 8 Jo̱baꞌ cañíiˋ i̱ Paaˉ do fɨˊ quiniˇ i̱ dseata˜ do có̱o̱ꞌ˜ júuˆ e jmɨꞌǿngꞌˋ ꞌñiaꞌrˊ jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ e gaˋ jaˋ mɨˊ cajméˉ jnea˜, o̱ꞌguɨ faꞌ nɨcafáꞌˉa gaˋ uii˜ quiáꞌˉ jaléꞌˋ júuˆ quiʉꞌˊ ta˜ quiáꞌˉ dseaˋ góoˋo dseaˋ Israel, o̱ꞌguɨ faꞌ nɨcafáꞌˉa gaˋ uii˜ quiáꞌˉ guáꞌˉ féꞌˋ quiáꞌˉ dseaˋ íˋ cajo̱, o̱ꞌguɨ quiáꞌˉ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ i̱ guiing˜ quiʉꞌˊ ta˜ fɨˊ Roma. \p \v 9 Jo̱guɨ co̱ꞌ i̱ dseata˜ Festo do iiñ˜ e jé̱rˉ guiʉ́bˉ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ Israel, jo̱baꞌ cajmɨngɨ́ꞌrˉ Paaˉ jo̱ cajíñꞌˉ casɨ́ꞌˉreiñꞌ lala: \p —¿Iinꞌ˜ e guóꞌˆ fɨˊ Jerusalén, jo̱ fɨˊ jo̱b niquidsiˋ jnea˜ íꞌˋ quíiꞌˉ lají̱i̱ꞌ˜ e ꞌnɨ́ɨngˋ dseaˋ ꞌnʉˋ? \p \v 10 Jo̱baꞌ cañíiˋ Paaˉ quiáꞌˉ i̱ dseata˜ Festo do jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Fɨˊ lab iuunˉ fɨˊ lɨ˜ quidsiˊ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ dseaˋ guiing˜ fɨˊ Roma íꞌˋ, jo̱baꞌ fɨˊ lab lɨ˜ catɨ́ɨngˉ e nitɨdsiˊ íꞌˋ quiéˉe. Jo̱guɨ guiʉ́bˉ ñíˆ ꞌnʉˋ cajo̱, dseata˜ quíˉiiꞌ, e jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ e gaˋ jaˋ mɨˊ cajméˉe quiáꞌˉ jaléngꞌˋ dseaˋ góoˋo. \v 11 Jo̱guɨ song nɨcaꞌeeˉ dseeˉ e lahuɨ́ɨngˊ e dsi˜ íꞌˋ e nijngángꞌˆnaꞌ jnea˜, cuǿømˋ líˋ jmeeˉnaꞌ lajo̱, jo̱ jaˋ e fáꞌˋa jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ. Dsʉꞌ song jaˋguɨ seaˋ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ dseeˉ quiéˉe laco̱ꞌ jí̱i̱ꞌ˜ e ꞌnɨ́ɨngˋ dseaˋ jnea˜, jí̱i̱ꞌ˜ jaangˋ dseaˋ seaˋ fɨˊ quiáꞌrˉ e nijáiñꞌˋ jnea˜ fɨˊ quiniˇ dseaˋ i̱ ꞌníꞌˋ níiˉ quiéˉe. Jo̱baꞌ mɨɨˉ e ꞌñiabꞌˊ i̱ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ i̱ quiʉꞌˊ ta˜ fɨˊ Roma niquidsirˊ íꞌˋ quiéˉe. \p \v 12 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, i̱ dseata˜ Festo do casɨ́ɨiñˉ có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ i̱ dseata˜ rúiñꞌˋ caguiaangˉguɨ do. Jo̱ lɨ́ˉ jo̱ cajíñꞌˉ casɨ́ꞌrˉ Paaˉ: \p —Lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌ nɨcamɨ́ˆ ꞌnʉˋ uøꞌˊ e i̱ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ dseaˋ quiʉꞌˊ ta˜ fɨˊ Roma do, íˋbingꞌ niquidsiˊ íꞌˋ quíiꞌˉ, jo̱ có̱o̱ꞌ˜ íbˋ niguóꞌˆ lana. \s1 Mɨ˜ casɨ́ɨngˉ dseata˜ Festo có̱o̱ꞌ˜ jaangˋ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ i̱ siiˋ Agripa \p \v 13 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ tú̱ˉ ꞌnɨˊ jmɨɨ˜ lajo̱, i̱ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ i̱ siiˋ Agripa do co̱lɨɨng˜ có̱o̱ꞌ˜ i̱ dseamɨ́ˋ rúiñꞌˋ i̱ siiˋ Berenice cangolíiñˉ fɨˊ Cesarea e cangoꞌeerˇ i̱ dseata˜ Festo do. \v 14 Jo̱ huǿøbˉjiʉ caje̱rˊ có̱o̱iñꞌ˜ do fɨˊ Cesarea. Jo̱baꞌ lajeeˇ jo̱, i̱ dseata˜ Festo do casɨ́ꞌrˉ i̱ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ Agripa do lají̱i̱ꞌ˜ e lɨ́ɨˊ quiáꞌˉ i̱ dseaˋ i̱ siiˋ Paaˉ do, jo̱ cajíñꞌˉ casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —Lana lab iuungˉ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ sɨjnɨ́ɨngˇ i̱ caseáangˊ dseata˜ Félix mɨ˜ cagüɨꞌɨ́ɨrˊ. \v 15 Jo̱guɨ mɨ˜ cataan˜n cateáˋ fɨˊ Jerusalén, jaléngꞌˋ fii˜ jmidseaˋ quiáꞌˉ dseaˋ Israel có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ cǿøngꞌ˜ quiáꞌrˉ caguilíiñˉ ꞌnɨ́ɨiñˋ i̱ dseañʉꞌˋ i̱ siiˋ Paaˉ do fɨˊ quiniiˉ, jo̱guɨ camɨꞌrˊ jnea˜ e faꞌ niquiʉ́ꞌˆʉ ta˜ e nijúumˉ dseaˋ do. \v 16 Jo̱baꞌ cangɨɨˉ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ jmóoˋ dseeˉ quiáꞌˉ Paaˉ do e jaˋ lajo̱ tɨ́ɨngˋ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ i̱ guiing˜ fɨˊ Roma faꞌ e quiʉꞌrˊ ta˜ e dseángꞌˉ nijúungˉ dseaˋ lajeeˇ nʉ́ꞌˉguɨ e niquidsirˊ íꞌˋ quiáꞌˉ i̱ dseaˋ røøngˋ dseeˉ do jo̱guɨ e nisɨ́iñˉ có̱o̱ꞌ˜ i̱ dseaˋ i̱ ꞌnɨ́ɨngˋ írˋ cajo̱ e laco̱ꞌ nijmɨꞌǿngꞌˋ yaaiñ˜ có̱o̱ꞌ˜ jaléꞌˋ e dseeˉ e ꞌnɨ́ɨngˋ dseaˋ írˋ do. \v 17 Jo̱baꞌ mɨ˜ cagüɨlíingˉ i̱ dseaˋ i̱ jmóoˋ dseeˉ quiáꞌˉ Paaˉ do fɨˊ la, joˋ e cajmɨꞌɨɨngˇ ꞌñiáꞌˋa, co̱ꞌ dsifɨˊ mɨ˜ cajneáˉ e jmɨɨ˜ co̱o̱ˋguɨ do cangóˉbaa fɨˊ lɨ˜ niquidsiiˉ íꞌˋ, jo̱ caquiʉ́ꞌˉʉ ta˜ e calɨtébꞌˆ i̱ Paaˉ do fɨˊ lɨ˜ iuuiñˉ. \v 18 Dsʉꞌ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ caseángꞌˊ i̱ ꞌnɨ́ɨngˋ írˋ do jaˋ canúˉu faꞌ e féꞌrˋ uii˜ quiáꞌˉ i̱ Paaˉ do laco̱ꞌ jí̱i̱ꞌ˜ e lamɨ˜ ɨˊ dsiˋ jnea˜. \v 19 Co̱ꞌ lají̱i̱ꞌ˜ dseeˉ e jmóorˋ quiáiñꞌˉ e quiáꞌˉ lají̱i̱ꞌ˜ júuˆ e jáꞌˉ lɨ́ɨiñˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ quiáꞌrˉ, jo̱guɨ quiáꞌˉ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ siiˋ Jesús i̱ nɨcajúngˉ do jo̱guɨ féꞌrˋ e jí̱ꞌˋbiñꞌ do. \v 20 Jo̱ co̱ꞌ joˋ ñiˋ jnea˜ eeˋ nijmee˜e có̱o̱ꞌr˜ quiáꞌˉ jaléꞌˋ e dseeˉ e jmóoˋ dseaˋ quiáꞌrˉ do, jo̱baꞌ cajmɨngɨ́ɨꞌˇɨre e song iiñ˜ e nidsérˉ fɨˊ Jerusalén e nɨtɨdsiˇ íꞌˋ quiáꞌrˉ fɨˊ jo̱. \v 21 Dsʉꞌ ꞌñiaꞌrˊ cajíñꞌˉ e jaˋ iiñ˜ dsérˉ, jo̱guɨ nɨcamɨrˊ e i̱ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ i̱ guiing˜ fɨˊ Romabingꞌ i̱ niquidsiˊ íꞌˋ quiáꞌrˉ. Jo̱baꞌ caquiʉ́ꞌˉʉ ta˜ quiáꞌrˉ e lamɨ˜ iuumˉbɨr sɨjnɨ́ɨiñˇ cartɨˊ niguiéenꞌ˜nre fɨˊ quiniˇ i̱ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ do. \p \v 22 Jo̱baꞌ cañíiˋ i̱ dseata˜ Agripa do quiáꞌˉ dseata˜ Festo jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Iim˜bɨ jnea˜ nuu˜u júuˆ quiáꞌˉ i̱ dseañʉꞌˋ do cajo̱. \p Jo̱baꞌ cañíiˋ dseata˜ Festo quiáꞌˉ i̱ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ do jo̱ casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —Dsaꞌóbˋ ninúuꞌˆ lají̱i̱ꞌ˜ júuˆ quiáꞌrˉ. \s1 Mɨ˜ caguiéˉ Paaˉ fɨˊ quiniˇ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ Agripa \p \v 23 Jo̱ mɨ˜ cajneáˉ co̱o̱ˋguɨ jmɨɨ˜ lajo̱, i̱ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ Agripa do có̱o̱ꞌ˜guɨ i̱ Berenice do caguilíiñˉ cangotáaiñꞌ˜ laco̱ꞌ dseaˋ ꞌgooˋ fɨˊ sɨnʉ́ʉˆ lɨ˜ tɨdsiˋ íꞌˋ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ dseaˋ jo̱ jéeˊ jaléngꞌˋ fii˜ ꞌléeˉ quiáꞌrˉ có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ dseaˋ niingˉ i̱ jalíingˉ có̱o̱ꞌr˜. Jo̱ mɨ˜ caseángꞌˊ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do fɨˊ do, i̱ dseata˜ Festo do caquiʉꞌrˊ ta˜ e cangotéeˋ ꞌléeˉ i̱ Paaˉ do jo̱ cangojéengˋneiñꞌ fɨˊ lɨ˜ nɨsɨseángꞌˊ dseaˋ do. \v 24 Jo̱ mɨ˜ caguiérˉ fɨˊ jo̱, lalab cajíngꞌˉ i̱ dseata˜ Festo do: \p —Dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ Agripa có̱o̱ꞌ˜guɨ lajɨɨngˋ dseaˋ i̱ sɨseángꞌˊ la lana có̱o̱ꞌ˜ jneaa˜aaꞌ, nab nɨsingꞌˊ i̱ dseañʉꞌˋ do lana. Jo̱ lajɨɨmˋ dseaˋ Israel nɨcajacó̱o̱rˋ dseeˉ quiáꞌˉ i̱ dseañʉꞌˋ na lajeeˇ cataan˜n fɨˊ Jerusalén jo̱guɨ fɨˊ la fɨˊ Cesarea cajo̱, jo̱guɨ dsíngꞌˉ taꞌrˊ mɨ́ɨꞌ˜ e mɨꞌrˊ jnea˜ faꞌ e niquiʉ́ꞌˆʉ ta˜ e nijúumˉbiñꞌ na. \v 25 Dsʉꞌ jnea˜guɨ lɨ́nˉn e jaˋ e mɨˊ ꞌléerˊ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ faꞌ e dsi˜ íꞌˋ e nijúuiñˉ. Jo̱ ꞌñiaꞌˊguɨr nɨcamɨrˊ e i̱ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ dseaˋ guiing˜ fɨˊ Romabingꞌ i̱ niquidsiˊ íꞌˋ quiáꞌrˉ, jo̱baꞌ nɨcaꞌɨ́ˋ dsiiˉ e fɨˊ jo̱b niguiéenꞌ˜nre. \v 26 Jo̱ co̱ꞌ jaˋ ñiˋguɨ́ɨ e˜ dseángꞌˉ e nifɨ́ɨˆɨ i̱ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ do cuaiñ˜ quiáꞌˉ i̱ dseañʉꞌˋ na, jo̱baꞌ catǿøˉøre laꞌuii˜ fɨˊ quiníˆ ꞌnʉˋ, dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ Agripa, e laco̱ꞌ niquidsiꞌˋ íꞌˋ quiáꞌrˉ. Jo̱ lajo̱baꞌ seaˋ e nitó̱o̱˜ jnea˜ fɨˊ ni˜ jiˋ e niguiéenꞌ˜n quiáꞌˉ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ i̱ guiing˜ fɨˊ Roma. \v 27 Co̱ꞌ gabˋjiʉ lɨ́ɨˊ lɨ́nˉn e niguiéenꞌ˜n jaangˋ dseaˋ i̱ sɨjnɨ́ɨngˇ jo̱guɨ jaˋ ñiiˉ e˜ nitó̱o̱˜o̱ fɨˊ ni˜ jiˋ quiáꞌˉ lají̱i̱ꞌ˜ e ꞌnɨ́ɨngˋ dseaˋ írˋ do. \c 26 \s1 Mɨ˜ caféꞌˋ Paaˉ fɨˊ quiniˇ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ Agripa \p \v 1 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ e caféꞌˋ dseata˜ Festo júuˆ quiáꞌrˉ, jo̱baꞌ casɨ́ꞌˉ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ Agripa i̱ Paaˉ do jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Cuǿømˋ foꞌˆ júuˆ quíiꞌˉ lana. \p Jo̱ dsifɨˊ ladob cajméeˋ Paaˉ li˜ có̱o̱ꞌ˜ guóorˋ e quiáꞌˉ niféꞌrˋ jo̱ lalab canaaiñˋ féꞌrˋ: \p \v 2 —Dseata˜ Agripa, eáamˊ iáangˋ dsiiˉ e nifáꞌˆa júuˆ quiéˉe fɨˊ quiníˆ ꞌnʉˋ lana e nijmɨꞌǿngꞌˋ ꞌñiáꞌˋa quiáꞌˉ jaléꞌˋ dseeˉ e nɨcajaca̱˜ dseaˋ góoˋooꞌ dseaˋ Israel quiéˉe. \v 3 Jo̱ co̱ꞌ cuíibˋ ꞌnʉˋ jaléꞌˋ e tɨ́ɨngˋ jneaꞌˆ, dseaˋ lɨ́ɨˊɨɨꞌ dseaˋ Israel, có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléꞌˋ júuˆ quíˉiiꞌ e sɨɨ˜naaꞌ, jo̱baꞌ mɨɨˉ jmɨꞌeeˇ quiníꞌˆ lana e ninúuꞌˆ jaléꞌˋ júuˆ quiéˉe e nifɨ́ɨˆɨ ꞌnʉˋ carˋ niteámꞌˊbaa. \s1 Jial seengˋ Paaˉ nʉ́ꞌˉguɨ e calɨcuíiñˋ Dseaˋ Jmáangˉ \p \v 4 ’Lajɨɨmˋ dseaˋ góoˊooꞌ dseaˋ Israel ñirˊ jial calɨsénˋn jee˜ írˋ fɨˊ góoˊooꞌ jo̱guɨ fɨˊ Jerusalén latɨˊ jí̱i̱ꞌ˜ leꞌeáamˆbaa. \v 5 Jo̱guɨ ñiˊbɨ guiʉ́ˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ íˋ e dseaˋ fariseob lɨ́ɨngˊ jnea˜ latɨˊ jí̱i̱ꞌ˜ malɨɨ˜, jo̱guɨ cuǿømˋ nijíñꞌˉ lajo̱ song iiñ˜. Jo̱guɨ lajeeˇ jaléngꞌˋ jneaꞌˆ, dseaˋ lɨ́ɨˊɨɨꞌ dseaˋ Israel, dseaˋ fariseo i̱ lajangꞌˉguɨ jmiti˜ lají̱i̱ꞌ˜ júuˆ quiʉꞌˊ ta˜ quíˉiiꞌ quiáꞌˉ jial ꞌnéˉ nijmiféngꞌˊ dseaˋ Fidiéeˇ. \v 6 Jo̱guɨ lanaguɨ nɨcajéeiñˋ jnea˜ fɨˊ la e quiáꞌˉ nitɨdsiˇ íꞌˋ quiéˉe, dsʉco̱ꞌ e jnea˜ jábꞌˉ lɨ́ɨnˋn lají̱i̱ꞌ˜ júuˆ quiáꞌˉ Fidiéeˇ e caséeˊ ꞌlɨɨ˜ dseaˋ áangˊ quíˉiiꞌ e jí̱ꞌˊtu̱ jaléngꞌˋ dseaˋ mɨ˜ ningɨ́ˋ e júuiñˉ. \v 7 Jo̱ e lab júuˆ e cacuøꞌˊ Fidiéeˇ ꞌlɨɨ˜ dseaˋ áangˊ quíˉiiꞌ do, jo̱ lajɨˋ guitu̱ˊ ꞌléꞌˋ dseaˋ góoˊooꞌ dseaˋ Israel sɨjeemˇbre i̱ dseaˋ i̱ cajíngꞌˉ Fidiéeˇ i̱ nisíñˉ fɨˊ jmɨgüíˋ la. Jo̱baꞌ uǿøˋ jmɨɨ˜ jaˋ tʉ́ˋ dseaˋ góoˊooꞌ e jmiféiñꞌˊ Fidiéeˇ jo̱guɨ e jmóorˋ lají̱i̱ꞌ˜ e iing˜ dseaˋ do. Jo̱ uíiꞌ˜ e jáꞌˉ lɨ́ɨnˋn e nɨcagüéngˉ i̱ dseaˋ i̱ sɨjeengˇnaaꞌ do, jo̱baꞌ cuøꞌˊ dseaˋ góoˊooꞌ dseaˋ Israel jnea˜ dseeˉ lana, dseata˜ quíˉiiꞌ Agripa. \v 8 Jo̱baꞌ ¿jialɨꞌˊ jaˋ iing˜ ꞌnʉ́ꞌˋ, dseaˋ góoˊooꞌ dseaˋ Israel, jáꞌˉ líingˋnaꞌ e Fidiéeˇ cajméerˋ e cají̱ꞌˊtu̱ Jesús jee˜ jaléngꞌˋ ꞌlɨɨ˜ mɨ˜ cangɨ́ˋ e cajúiñˉ? \s1 Mɨ˜ cajíngꞌˉ Paaˉ jial cajmeáiñꞌˋ gaˋ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ \p \v 9 ’Dsʉꞌ e jáꞌˉbaꞌ e caꞌɨ́ˋ dsiiˉ ie˜ lamɨ˜ jéengˊguɨ do e cajmeáanꞌ˜n gaˋ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Jesús i̱ seengˋ fɨˊ Nazaret. \v 10 Jo̱ lajo̱b cajméˉe fɨˊ jee˜ fɨɨˋ Jerusalén, e cangomɨɨˉ júuˆ fɨˊ quiniˇ jaléngꞌˋ fii˜ jmidseaˋ e catánꞌˋn fɨ́ɨngˊ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ fɨˊ dsíiˊ ꞌnʉñíˆ. Jo̱guɨ mɨ˜ huɨ̱́ꞌˋ ta˜ e júungˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ íˋ, dob sínꞌˋn e cuøøˉ júuˆ quiéˉe cajo̱. \v 11 Jo̱guɨ jmiguiúungˋ néeꞌ˜bɨ cajmeáanꞌ˜nre e laco̱ꞌ nitʉ́rˋ lají̱i̱ꞌ˜ júuˆ e jáꞌˉ lɨ́ɨiñˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ do. Jo̱ jaléꞌˋ e na cajméˉe fɨˊ laco̱o̱ˋ sɨnʉ́ʉˆ guáꞌˉ quíˉiiꞌ, dseaˋ lɨ́ɨˊɨɨꞌ dseaˋ Israel. Jo̱guɨ dseángꞌˉ eáamˊ ꞌníꞌˋ camánˉnre lajaléiñꞌˋ do, co̱ꞌ jɨˋguɨ ngɨɨˉ e jmáanꞌ˜nre gaˋ cartɨˊ doñiˊ jiéꞌˋ fɨˊ seemˋbre. Lajo̱b cajméˉe lajeeˇ nʉ́ꞌˉguɨ e calɨcuíinˋn Dseaˋ Jmáangˉ. \s1 Mɨ˜ cajíngꞌˉguɨ Paaˉ júuˆ quiáꞌˉ mɨ˜ calɨcuíiñˋ Dseaˋ Jmáangˉ \r (Hch. 9:1-19; 22:6-16) \p \v 12 ’Jo̱ co̱o̱ˋ ya̱ꞌˊ, lajeeˇ e iuunˉ fɨˊ ngóoˊo fɨˊ Damasco cuaiñ˜ quiáꞌˉ e jmáanꞌ˜n gaˋ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ seengˋ fɨˊ do, jo̱ ie˜ jo̱ nɨngóoˊo quie̱e̱ˉ ta˜ có̱o̱ꞌ˜guɨ júuˆ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ fii˜ jmidseaˋ quiáꞌˉ dseaˋ góoˊooꞌ dseaˋ Israel e nijmeáanꞌ˜n gaˋ jaléngꞌˋ dseaˋ cuíingˋ Dseaˋ Jmáangˉ. \v 13 Jo̱ lajo̱b fɨ́ɨˉguɨ́ɨ ꞌnʉˋ, dseata˜ Agripa, e lajeeˇ guiꞌnáꞌˆ iuunˉ fɨˊ e ngóoˊo fɨˊ Damascob, íꞌˋ e ngóoˊ guieñíꞌˉ jóobˋ camóˉo co̱o̱ˋ jɨˋ e jɨꞌˋ jloꞌˆ e eáangˊguɨ jíingˋ jɨꞌˋ laco̱ꞌguɨ jɨ˜ iee˜. Jo̱ e jɨˋ do jáaˊ fɨˊ yʉ́ꞌˆ jmɨgüíˋ, jo̱ cajneáˉ fɨˊ lacúngꞌˊ lajíingˋ lɨ˜ ngóoˊnaaꞌ do lajeeˇ e téeꞌ˜naaꞌ fɨˊ ngóoˊnaaꞌ fɨˊ Damasco. \v 14 Jo̱ dsifɨˊ mɨ˜ cangɨ́ˋ e cajneáˉ e jɨˋ do, lajɨɨˉbaaꞌ laꞌóꞌˋ ngóoˊnaaꞌ do caquɨ́ngꞌˉnaaꞌ fɨˊ ni˜ uǿˉ. Jo̱ canúˉ jnea˜ e lɨɨng˜ i̱i̱ˋ guicaféꞌˋ có̱o̱ꞌ˜ jmíiˊ hebreo e tǿꞌrˋ jnea˜ jo̱ guicajíñꞌˉ lala: “Saulo, Saulo, ¿jialɨꞌˊ jmáanꞌ˜ jnea˜ gaˋ? Co̱ꞌ jaléꞌˋ e jmooꞌˋ na e jmáangꞌ˜ uǿøˊbaꞌ na, laco̱ꞌguɨ dsingɨ́ɨngˉ jaangˋ güɨtሠmɨ˜ iáˋ fii˜reꞌ sɨɨˉ sʉ̱ꞌˋ moꞌuǿøˊreꞌ song jaˋ nʉ́ʉꞌ˜reꞌ.” \p \v 15 ’Jo̱ cangɨɨˉ quiáꞌˉ i̱ guicaféꞌˋ do jo̱ cafáꞌˉa: “¿I̱˜ ꞌnʉˋ, Fíiˋi?” Jo̱ cañíiˋtu̱ i̱ guicaféꞌˋ do jo̱ guicajíñꞌˉ: “Jneab˜ Jesús i̱ ngɨˋ ꞌnʉˋ jmáanꞌ˜ gaˋ lana. \v 16 Jo̱ lana, ráanꞌˉ jo̱ jmeeˉ sínꞌˉ, dsʉco̱ꞌ lana cajmijnéengˋ ꞌñiáꞌˋa fɨˊ quiníꞌˆ e laco̱ꞌ nijmeꞌˆ lají̱i̱ꞌ˜ e iin˜n jo̱guɨ niguiáꞌˆ júuˆ quiéˉe fɨˊ quiniˇ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ jaléꞌˋ e nɨcañíiꞌˉ la lana jo̱guɨ có̱o̱ꞌ˜ jaléꞌˋ e nabɨ nilɨñíꞌˆ quiéˉe cajo̱. \v 17 Jo̱guɨ lana nilaamˉbaa ꞌnʉˋ jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ góoꞌˋ dseaˋ Israel i̱ ꞌníꞌˋ níingˉ ꞌnʉˋ có̱o̱ꞌ˜guɨ jee˜ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel cajo̱. Jo̱guɨ jneab˜ nisɨ́ɨnˆn ꞌnʉˋ jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel. \v 18 Jo̱ ta˜ lajo̱baꞌ nisɨ́ɨnˆn ꞌnʉˋ e laco̱ꞌ güɨꞌéeꞌ˜ dseaˋ jial laco̱ꞌ nineaˊ moguir˜, jo̱guɨ e joˋ nilɨseengˋguɨr e dseeˉ quiáꞌrˉ quiʉꞌˊ ta˜ írˋ, co̱ꞌ lɨ́ꞌˆ lɨˊ ꞌnéˉ e niquɨ́ꞌˉ jíngꞌˋ yaaiñ˜ fɨˊ quiniˇbaa, jo̱ lajo̱baꞌ joˋ nilɨseeiñˋ e quiʉꞌˊguɨ fii˜ i̱ ꞌlɨngꞌˆ i̱ siiˋ Satanás ta˜ quiáꞌrˉ, jo̱ nináiñˋ e jnea˜ dseaˋ nica̱a̱ˉ nifɨˊ quiáꞌrˉ. Jo̱ nisɨ́ɨnˆn ꞌnʉˋ jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel lajo̱ e laco̱ꞌ jáꞌˉ nilíingˋ i̱ dseaˋ íˋ lají̱i̱ꞌ˜ júuˆ quiéˉe, jo̱baꞌ niñíiñˋ e niꞌíingˉ jaléꞌˋ dseeˉ quiáꞌrˉ, jo̱guɨ niꞌíñꞌˋ lají̱i̱ꞌ˜ e catɨ́ɨngˉ e cuǿøˉø jaléngꞌˋ dseaˋ quiéˉe, dseaˋ i̱ caguíngꞌˋ Fidiéeˇ e laco̱ꞌ niꞌuíingˉ dseaˋ güeangꞌˆ quiáꞌrˉ.” \s1 Mɨ˜ cajméeˋ Paaˉ nʉ́ʉꞌr˜ quiáꞌˉ lají̱i̱ꞌ˜ e cangárˉ do \p \v 19 ’Jo̱ lajo̱b lɨ́ɨˊ, dseata˜ Agripa, cajméˉbaa nʉ́ʉꞌ˜ʉ lají̱i̱ꞌ˜ e camóˉo jo̱guɨ canúˉu e jáaˊ fɨˊ yʉ́ꞌˆ jmɨgüíˋ. \v 20 Jo̱ laꞌuii˜ canaanˉ e jmóoˋo ta˜ guiaˊ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ fɨˊ jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ seengˋ fɨˊ Damasco, jo̱guɨ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱ fɨˊ jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ seengˋ fɨˊ Jerusalén, lɨ́ꞌˆ latøøngˉ lɨ˜ se̱ꞌˊ Judea. Jo̱guɨ lajo̱bɨ fɨˊ jee˜ dseaˋ góoˋooꞌ dseaˋ Israel e fɨ́ɨˉɨre e nijángꞌˋ yaaiñ˜ fɨˊ jaguóˋ Dseaˋ Jmáangˉ jo̱guɨ e niquɨ́ꞌˉ nijíngꞌˋ yaaiñ˜ fɨˊ quiniˇ Fidiéeˇ, jo̱guɨ e ꞌnéˉ niꞌérˉ jmangꞌˉ e guiʉ́bˉ e laco̱ꞌ cuøˊ li˜ e nɨcaquɨ́ꞌˉ jímꞌˋ yaaiñ˜ fɨˊ quiniˇ Fidiéeˇ. \v 21 Jo̱ uíiꞌ˜ jaléꞌˋ e júuˆ e guiaaˉ dob, casangꞌˉ jaléngꞌˋ dseaˋ góoˋooꞌ dseaˋ Israel jnea˜ fɨˊ siguiˊ quiáꞌˉ guáꞌˉ quíˉiiꞌ, jo̱ jɨˋguɨ lamɨ˜ iiñ˜ e nijngámꞌˉbre jnea˜. \v 22 Dsʉꞌ Fidiéeˇ eáamˊ jmɨcó̱o̱ꞌr˜ jnea˜, jo̱baꞌ guiʉ́bˉ seenˉ latɨˊ lana. Jo̱guɨ dseángꞌˉ jaˋ jmɨtúngˆ dsiiˉ e guiaˋbɨ́ɨ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ fɨˊ jee˜ lajɨɨngˋ dseaˋ, jiuuiñ˜ táꞌˉ e cǿøiñꞌ˜. Jo̱guɨ jaˋ fáꞌˋa jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ júuˆ e jaˋ cǿøngˋ røøˋ có̱o̱ꞌ˜ jaléꞌˋ e caféꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ caféꞌˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ malɨɨ˜guɨ eáangˊ, faꞌ la Moi˜ e caséerˊ júuˆ e la guíimˋ ꞌnéˉ nilɨti˜ faꞌ la e féꞌˋ lala \v 23 e dseángꞌˉ nɨsɨꞌíˆbaꞌ e nijúungˉ Dseaˋ Jmáangˉ, dsʉꞌ mɨ˜ ningɨ́ˋ e nijúuiñˉ do, íˋbre dseaˋ laꞌuii˜ nijí̱ꞌˊtu̱r jee˜ jaléngꞌˋ ꞌlɨɨ˜. Jo̱guɨ íˋbre dseaˋ niguiárˉ júuˆ jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ góoˊooꞌ dseaˋ Israel jial nileángˋ jaléngꞌˋ dseaˋ íˋ jee˜ dseeˉ quiáꞌrˉ jo̱guɨ cajo̱ jial nileángˋ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ Israel jee˜ dseeˉ quiáꞌrˉ. Jo̱ e júuˆ e niguiáˉ Dseaˋ Jmáangˉ do lɨ́ɨˊ la lɨ́ɨˊ co̱o̱ˋ jɨˋ e jneáˋ e jmɨcó̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ íˋ. \s1 Mɨ˜ caféngꞌˊ Paaˉ dseata˜ Agripa jial niꞌuíingˉ dseaˋ do dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ \p \v 24 Jo̱ mɨ˜ calɨ́ˉ féꞌˋ Paaˉ e júuˆ jo̱ e jmɨꞌǿngꞌˋ ꞌñiaꞌrˊ, jo̱ dsifɨˊ lajo̱b caféꞌˋ i̱ dseata˜ Festo do có̱o̱ꞌ˜ júuˆ teáˋ jo̱ cajíñꞌˉ: \p —¡Ngaamˋ ꞌnʉˋ, Paaˉ, nɨcaꞌléebˊ quíiꞌˉ e nɨcajmɨtɨ́ɨnꞌˋ eáangˊ, jo̱ có̱o̱ꞌ˜ e jo̱ nɨcaꞌuíingˉ e nɨcalɨcaam˜baꞌ! \p \v 25 Jo̱baꞌ cañíiˋ i̱ Paaˉ do quiáꞌˉ dseata˜ Festo jo̱ cajíñꞌˉ casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —Jaˋ ngaang˜ jnea˜, dseata˜ quíˉiiꞌ Festo, dsʉꞌ ꞌnʉˋ ɨˊ oꞌˊ lɨ́ꞌˉ rɨjíimˋ, co̱ꞌ lajaléꞌˋ e fáꞌˋ jnea˜ la jmangꞌˉ júuˆ guiʉ́bˉ jo̱guɨ jmangꞌˉ júuˆ jábꞌˉ cajo̱. \v 26 Nab guiing˜ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ Agripa, jo̱ ñiˊbre laꞌuiing˜ jaléꞌˋ e júuˆ na. Jo̱ jaˋ ꞌgóꞌˋo e fáꞌˋa fɨˊ quinirˇ, co̱ꞌ ñiˋbaa røøˋ e ñiˊbre laꞌuiing˜ lanʉ́ꞌˉ cajo̱ jaléꞌˋ e guiʉ́ˉ e cajméeˋ Jesús fɨˊ jmɨgüíˋ la, dsʉco̱ꞌ jaléꞌˋ e jo̱ o̱ꞌ e calɨ́ˉ lɨ˜ jaˋ i̱i̱ˋ jǿøˉ o̱si lɨ˜ jaˋ jnéengˉ é. \v 27 Jo̱guɨ ꞌnʉˋ, dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ Agripa, nɨñibˋ jnea˜ e jábꞌˉ lɨ́ɨngˋ ꞌnʉˋ jaléꞌˋ júuˆ e caguiaˊ i̱ dseaˋ i̱ caféꞌˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ malɨɨ˜guɨ eáangˊ. \p \v 28 Jo̱baꞌ cañíiˋ i̱ dseata˜ Agripa do quiáꞌˉ Paaˉ jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Jiʉʉ˜baꞌ jaˋ mɨˊ calɨꞌˊ jnea˜ e niꞌuíinˉn dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. \p \v 29 Jo̱baꞌ cañíiˋtu̱ Paaˉ quiáꞌˉ dseata˜ Agripa jo̱ casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —Nañiˊ si jiʉ˜ o̱si jmiguiʉˊbɨ é jaˋ mɨˊ calɨꞌˊɨ ꞌnʉˋ, dsʉꞌ iing˜ Fidiéeˇ e lajɨɨmˋ ꞌnʉ́ꞌˋ niꞌuíingˉnaꞌ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ laco̱ꞌguɨ la lɨ́ɨngˊ jnea˜; jo̱ dsʉꞌ o̱ꞌ laco̱ꞌ jnea˜ lana e ꞌñúunꞌ˜n có̱o̱ꞌ˜ ñíˆ cadena. \p \v 30 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ e cajíngꞌˉ Paaˉ e júuˆ jo̱, jo̱ caró̱o̱bˉ i̱ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ Agripa do có̱o̱ꞌ˜guɨ i̱ dseata˜ Festo do co̱lɨɨng˜ có̱o̱ꞌ˜ i̱ rúiñꞌˋ dseaˋ ngáangꞌ˜ có̱o̱ꞌr˜ i̱ siiˋ Berenice lɨ́ꞌˆ lajɨɨngˋ i̱ dseaˋ i̱ neáangˊ do ie˜ jo̱. \v 31 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caꞌuøømˋbre e cangosiiñˇ e júuˆ do lajeeˇ yaaiñ˜ fɨˊ lɨ˜ jiéꞌˋ. Jo̱ lalab sɨ́ɨiñˋ lajeeˇ yaaiñ˜ jo̱ féꞌrˋ: \p —I̱ dseañʉꞌˋ la jaˋ e mɨˊ caꞌléerˊ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ faꞌ dsi˜ íꞌˋ e nijúuiñˉ o̱ꞌguɨ e sɨjnɨ́ɨngˇguɨr fɨˊ dsíiˊ ꞌnʉñíˆ. \p \v 32 Jo̱guɨ cañíiˋ i̱ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ Agripa do quiáꞌˉ dseata˜ Festo jo̱ casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —Cuǿømˋ nileángˋ i̱ dseañʉꞌˋ la lana faco̱ꞌ mɨ˜ jaˋ mɨˊ camɨrˊ ꞌñiaꞌrˊ jéengˊguɨ e niquidsiˊ i̱ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ i̱ guiing˜ fɨˊ Roma do íꞌˋ quiáꞌrˉ lají̱i̱ꞌ˜ e lɨ́ɨˊ quiáꞌrˉ. \c 27 \s1 Mɨ˜ casíiñˋ Paaˉ fɨˊ Roma \p \v 1 Jo̱ mɨ˜ catɨguaˇ júuˆ quiáꞌrˉ e niguiéiñꞌˊ jaléngꞌˋ jneaꞌˆ fɨˊ Roma lɨ˜ se̱ꞌˊ Italia, jo̱baꞌ Paaˉ có̱o̱ꞌ˜ i̱ dseaˋ sɨjnɨ́ɨngˇ caguiaangˉguɨ do cangolíiñˋ e jéeˊ jaangˋ fii˜ ꞌléeˉ i̱ siiˋ Julio; jo̱ i̱ dseaˋ íˋ iuuiñˉ jee˜ co̱o̱ˋ íingꞌ˜ ꞌléeˉ quiáꞌˉ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ i̱ guiing˜ fɨˊ Roma. \p \v 2 Jo̱ jnea˜ Lucas cangóˉooꞌ co̱lɨɨng˜ có̱o̱ꞌ˜ Paaˉ. Jo̱ cangóˉnaaꞌ e téeꞌ˜naaꞌ fɨˊ dsíiˊ co̱o̱ˋ móoˊ e jáaˊ fɨˊ co̱o̱ˋ fɨɨˋ e siiˋ Adramitio e nɨsiꞌˊ tɨˊ lɨ˜ nigüɨꞌɨ́ɨˊ e nidséˉ fɨˊ lacaangˋ ooˉ jmɨɨˋ quiáꞌˉ lɨ˜ se̱ꞌˊ Asia. Jo̱guɨ ngóoˊbɨ co̱lɨɨng˜ có̱o̱ꞌ˜ jneaꞌˆ jaangˋ dseañʉꞌˋ i̱ siiˋ Aristarco i̱ seengˋ fɨˊ Tesalónica, co̱o̱ˋ fɨɨˋ lɨ˜ se̱ꞌˊ Macedonia. \p \v 3 Jo̱ mɨ˜ cajneáˉ e jmɨɨ˜ jo̱, caguiéˉnaaꞌ fɨˊ co̱o̱ˋguɨ ooˉ jmɨɨˋ e siiˋ Sidón. Jo̱ fɨˊ jo̱b i̱ fii˜ ꞌléeˉ i̱ siiˋ Julio i̱ jmóoˋ íˆ Paaˉ do cacuøꞌrˊ fɨˊ Paaˉ e nidsiꞌeeiñꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ cuíiñˋ, jo̱ lajo̱b i̱ dseaˋ íˋ nijmɨcó̱o̱ꞌr˜ dseaˋ do có̱o̱ꞌ˜ jaléꞌˋ e ꞌnéˉ quiáiñꞌˉ. \p \v 4 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caꞌuøøˉnaaꞌ fɨˊ ooˉ jmɨɨˋ e siiˋ Sidón do e quíingꞌ˜naaꞌ guíˋ, jo̱baꞌ cangɨɨng˜naaꞌ fɨˊ lɨ́ꞌˆ lɨˊ caꞌˊ fɨˊ co̱o̱ˋ guóoꞌ˜ uǿˉ e néeˊ ni˜ jmɨñíꞌˆ e siiˋ Chipre fɨˊ lɨ˜ jaˋ ꞌgaꞌˊ lɨˊ báˋ e guíˋ do, dsʉco̱ꞌ eáangˊ jnaꞌˊ laco̱ꞌ ngóoˊnaaꞌ. \v 5 Jo̱ cangɨɨng˜naaꞌ fɨˊ ꞌnɨꞌˋ jmɨñíꞌˆ la tó̱o̱ˋ lɨ˜ se̱ꞌˊ Cilicia có̱o̱ꞌ˜guɨ lɨ˜ se̱ꞌˊ Panfilia cartɨˊ caguiéˉnaaꞌ fɨˊ co̱o̱ˋ fɨɨˋ e siiˋ Mira, co̱o̱ˋ fɨɨˋ lɨ˜ se̱ꞌˊ Licia. \p \v 6 Jo̱ fɨˊ jo̱b i̱ fii˜ ꞌléeˉ i̱ siiˋ Julio do cangárˉ co̱o̱ˋ móoˊ quiáꞌˉ fɨɨˋ e siiˋ Alejandría, jo̱ iʉ˜ fɨˊ ngóoˊ fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Italia. Jo̱ fɨˊ dsíiˊ móoˊ jo̱b cangotóoꞌ˜naaꞌ e quiáꞌˉ cangóˉnaaꞌ fɨˊ lɨ˜ sɨꞌíˆ ngóoˊnaaꞌ. \v 7 Jo̱ jmiguiʉbˊ jmɨɨ˜ ngoca̱ˊ e ngɨˋnaaꞌ táꞌˉjiʉ lado. Jo̱ e quie̱ˊ ta˜ eáamˊ caguiéˉnaaꞌ fɨˊ co̱o̱ˋ fɨɨˋ lɨ˜ siiˋ Gnido. Jo̱ eáamˊbɨ íiˊ e guíˋ do laco̱ꞌ ngóoˊnaaꞌ, jo̱baꞌ caye̱e̱ˇnaaꞌ fɨˊ quiniˇ co̱o̱ˋ fɨɨˋ e siiˋ Salmón, jo̱ cangɨɨng˜naaꞌ lɨ́ꞌˉ lɨˊ ꞌnɨꞌˋ e uǿˉ e siiˋ Creta e néeˊ ni˜ jmɨñíꞌˆ. \v 8 Jo̱ cangɨɨm˜baaꞌ guidseaangˆ lado lacueeˋ ꞌnɨꞌˋ jmɨñíꞌˆ cartɨˊ caguiéˉnaaꞌ co̱o̱ˋ lɨ˜ siiˋ Buenos Puertos, e néeˊ quiá̱ꞌˉ co̱o̱ˋ fɨɨˋ lɨ˜ siiˋ Lasea. \p \v 9 Jo̱ jmiguiʉbˊ jmɨɨ˜ nɨcangoca̱ˊ e téeꞌ˜naaꞌ fɨˊ lado la tó̱o̱ˋ ni˜ jmɨñíꞌˆ, jo̱guɨ nɨngóoˊ lɨdseáamꞌ˜ cajo̱ e téeꞌ˜naaꞌ dsíiˊ móoˊ, co̱ꞌ ie˜ jo̱ nɨjaquiéengˊ ji̱i̱ˋ güíibˉ, jo̱baꞌ eáamˊ nɨdseáangꞌ˜. Jo̱baꞌ cajíngꞌˉ Paaˉ casɨ́ꞌrˉ i̱ dseaˋ i̱ ngolíingˉ dsíiˊ e móoˊ do ie˜ jo̱, jo̱ cajíñꞌˉ: \p \v 10 —Dseaˋ rúꞌˋuuꞌ, móoˋ jnea˜ e eáamˊ nɨdseáangꞌ˜ quíˉiiꞌ laco̱ꞌ ngóoˊnaaꞌ la. Jo̱ dseáangꞌ˜ niꞌíingˉ quíˉnaaꞌ e móoˊ la có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléꞌˋ lee˜ e quie̱ˊ, jo̱guɨ la quie̱ˊ tɨˊ jneaa˜aabꞌ dseáangꞌ˜ quíˉiiꞌ e niꞌíingˉnaaꞌ cajo̱. \p \v 11 Jo̱ dsʉꞌ i̱ fii˜ ꞌléeˉ do, eáangˊguɨ cajmɨꞌgórˋ dseaˋ fii˜ e móoˊ do có̱o̱ꞌ˜guɨ fii˜ i̱ quie̱ˊ e móoˊ do laco̱ꞌguɨ e cajmɨꞌgórˋ Paaˉ. \v 12 Jo̱ co̱ꞌ e ooˉ jmɨɨˋ e siiˋ Buenos Puertos do jaˋ ꞌgooˋ faꞌ e fɨˊ jo̱ ningɨ́iñˉ lajeeˇ ji̱i̱ˋ güíiˉ, jo̱baꞌ lajɨɨiñˋ laꞌóꞌˋ ngolíiñˉ do caꞌɨ́ˋ dsíirˊ e guiʉ́ˉguɨ e niꞌuǿmˋbre e fɨˊ ooˉ jmɨɨˋ jo̱, jo̱ nijmérˉ quijí̱ˉ jial niguilíiñˉ fɨˊ co̱o̱ˋguɨ ooˉ jmɨɨˋ lɨ˜ siiˋ Fenice, co̱o̱ˋ ooˉ jmɨɨˋ e néeˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Creta e jøøngˉ lɨ́ꞌˆ lɨˊ guiéeꞌ˜ có̱o̱ꞌ˜guɨ lɨ́ꞌˆ lɨˊ éeˆ guóoꞌ˜ uǿˉ. Jo̱baꞌ jaˋ dseáangꞌ˜ faꞌ mɨ˜ caje̱rˊ fɨˊ jo̱ lajeeˇ ji̱i̱ˋ güíiˉ, co̱ꞌ fɨˊ jo̱b lamɨ˜ ɨˊ dsíirˊ nijé̱rˉ lajeeˇ ji̱i̱ˋ jo̱. \s1 Mɨ˜ caró̱o̱ˉ jmɨñíꞌˆ e eáangˊ \p \v 13 Jo̱ mɨ˜ canaangˋ e uáamˉjiʉ e guíˋ e jáaˊ fɨˊ lɨ́ꞌˆ lɨˊ huǿøˉ do, jo̱baꞌ caꞌɨ́ˋ dsíirˊ e nitamꞌˉtu̱r fɨˊ. Jo̱ caꞌuøømˋbre e fɨˊ ooˉ jmɨɨˋ do e teáaiñꞌ˜ dsíiˊ móoˊ, jo̱ cangɨ́ɨiñˊ quiá̱bꞌˉ e ꞌnɨꞌˋ Creta do. \v 14 Dsʉꞌ joˋ huǿøˉ calɨꞌɨɨ˜ caꞌɨ́ɨˉ guíˋ e teáˋ eáangˊ e jáaˊ lɨ́ꞌˉ lɨˊ ñíiꞌˉ laco̱ꞌ ngóoˊ e móoˊ do, jo̱ fɨˊ lɨ˜ jiébꞌˋ canaangˋ cá̱ˋ e móoˊ do. \v 15 Jo̱ canaangˋ ǿøngˊ fɨˊ lɨ́ꞌˆ jiébꞌˋ fɨˊ lɨ˜ íiˊ guíˋ. Jo̱ dsʉco̱ꞌ joˋ líꞌˋnaaꞌ faꞌ e nidséˉguɨ røøˋ e móoˊ do laco̱ꞌ íiˊ guíˋ, jo̱baꞌ lɨ́ꞌˆ ngóˉnaaꞌ jiéꞌˋ fɨˊ ta˜ quiʉꞌˊ guíbˋ. \v 16 Jo̱ cangɨɨng˜naaꞌ lɨ́ꞌˉ caluuˇ co̱o̱ˋ guóoꞌ˜ uǿˉjiʉ e siiˋ Cauda e néeˊ ni˜ jmɨñíꞌˆ, co̱ꞌ fɨˊ jo̱b jaˋguɨ íiˊ guíˋ e teáˋ eáangˊ. Jo̱guɨ eáamˊ cacá̱ˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ quie̱ˊ e móoˊ do ta˜ e casɨtɨ́ɨrˊ e móoˊjiʉ e ngɨˊ fɨˊ caluuˇ móoˊ féꞌˋ quiáꞌrˉ e laco̱ꞌ nileángˋnaaꞌ fɨng li˜ calɨꞌnéˉ lajo̱. \v 17 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ e caséerˋ e la fɨˊ ni˜ móoˊ quiáꞌrˉ, jo̱ cajmeáiñꞌˋ ta˜ ꞌnii˜ e mɨ˜ quiáꞌˉ e niꞌñʉ́ꞌrˋ e móoˊ féꞌˋ do laco̱ꞌ nicuǿˉ bíˋ quiáꞌˉ. Jo̱guɨ dsʉco̱ꞌ ꞌgóꞌˋbɨr fɨng cacungꞌˉ móoˊ quiáꞌrˉ jee˜ cu̱u̱˜ tóoꞌ˜ fɨˊ lɨ˜ siiˋ Sirte, jo̱baꞌ cabírˋ fɨˊ ni˜ jmɨñíꞌˆ co̱o̱ˋ ꞌmaji̱i̱ˉ e iiˋ eáangˊ jo̱guɨ neaang˜ rúngꞌˋ có̱o̱ꞌ˜ móoˊ laco̱ꞌ jaˋ ningɨ́ˉ jmɨnáˉ. Jo̱ cangolíimˉbre laco̱ꞌ jí̱i̱ꞌ˜ ta˜ quiʉꞌˊ guíˋ. \v 18 Jo̱baꞌ mɨ˜ cajneáˉ e jmɨɨ˜ jo̱, eáangˊguɨ huɨ́ɨngˊ nɨꞌíiˊ guíˋ jo̱guɨ eáangˊguɨ nɨró̱o̱ˉ jmɨɨˋ cajo̱, jo̱baꞌ canaaiñˋ uøꞌrˊ e lee˜ e téeꞌ˜ dsíiˊ e móoˊ do jo̱ cabírˋ fɨˊ é̱ꞌˋ jmɨñíꞌˆ. \v 19 Jo̱ mɨ˜ catɨ́ˋ ꞌnɨˊ jmɨɨ˜ lajo̱, canaaiñˋ uøꞌˊbre có̱o̱ꞌ˜ layaang˜ guóorˋ jaléꞌˋ ꞌnii˜ e guiquíngꞌˆ ꞌmɨꞌˊ quiáꞌˉ e móoˊ do. \v 20 Jo̱ jmiguiʉbˊ jmɨɨ˜ cangoca̱ˊ e jí̱i̱ꞌ˜ ieeˋ jaˋ jnéengˉ o̱ꞌguɨ jnéengˉ jaléngꞌˋ nʉ́ʉˊ mɨ˜ canʉʉˋ cajo̱. Jo̱ co̱ꞌ jaˋ niquiúmꞌˉbɨ e íiˊ guíˋ có̱o̱ꞌ˜guɨ e ró̱o̱ˉ jmɨɨˋ, jo̱baꞌ dseángꞌˉ nɨꞌɨˊ dsiˋnaaꞌ e joˋ nitíiꞌ˜baaꞌ. \p \v 21 Jo̱guɨ co̱ꞌ jmiguiʉbˊ jmɨɨ˜ nɨngóoˊ e jaˋ quiee˜naaꞌ iˋnaaꞌ, jo̱baꞌ caró̱o̱ˉ Paaˉ jee˜ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do jo̱ cajíñꞌˉ casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —Dseaˋ rúꞌˋuuꞌ, guiʉ́ˉguɨb caꞌuíingˉ quíˉiiꞌ faꞌ mɨ˜ cajmeeˉnaꞌ nʉ́ʉꞌ˜naꞌ lají̱i̱ꞌ˜ júuˆ quiéˉe e jaˋ caꞌuøøˉnaaꞌ fɨˊ ooˉ jmɨɨˋ Buenos Puertos fɨˊ lɨ˜ se̱ꞌˊ Creta, jo̱ jaˋ cangongɨ́ɨˉnaaꞌ e lana, o̱ꞌguɨ caꞌíngˉ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ quíˉiiꞌ faco̱ꞌ mɨ˜ canʉ́ʉꞌ˜naꞌ júuˆ quiéˉe. \v 22 Jo̱guɨ lana fɨ́ɨˉɨ ꞌnʉ́ꞌˋ e jaˋ jmɨtúngˆ óoˊnaꞌ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ, co̱ꞌ jí̱i̱ꞌ˜ jaangˋ ꞌnʉ́ꞌˋ jaˋ nijúungˉnaꞌ; jí̱i̱ꞌ˜ móoˊbaꞌ e niꞌíingˉ. \v 23 Co̱ꞌ dsiꞌlóoˆbɨ cajnéngˉ jaangˋ ángel quiáꞌˉ Fidiéeˇ quiéˉe i̱ jmóoˋ lají̱i̱ꞌ˜ ta˜ quiʉꞌˊ dseaˋ do, \v 24 jo̱ cajíñꞌˉ casɨ́ꞌrˉ jnea˜ lala: “Jaˋ fǿønꞌ˜, Paaˉ, co̱ꞌ dseángꞌˉ ꞌnébˉ e niguieꞌˊ fɨˊ quiniˇ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ i̱ guiing˜ fɨˊ Roma. Jo̱ laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ ꞌnʉbˋ cajo̱ Fidiéeˇ nileáiñˉ lajɨɨngˋ dseaˋ i̱ teáangꞌ˜ có̱o̱ꞌ˜naꞌ fɨˊ dsíiˊ móoˊ na.” \v 25 Jo̱ lajo̱b lɨ́ɨˊ, dseaˋ rúꞌˋnaaꞌ, cuǿøꞌ˜ bíˋ yaang˜naꞌ, co̱ꞌ jaléꞌˋbaꞌ e jíngꞌˉ Fidiéeˇ dseángꞌˉ jmiti˜bre, jo̱guɨ nɨtab˜ dsiiˉ e dseángꞌˉ nilɨtib˜ laco̱ꞌ jí̱i̱ꞌ˜ e cajíngꞌˉ i̱ ángel do casɨ́ꞌrˉ jnea˜. \v 26 Jo̱baꞌ fɨˊ co̱o̱ˋ ni˜ guóoꞌ˜ uǿˉ e néeˊ ni˜ jmɨñíꞌˆ, fɨˊ jo̱b ꞌnéˉ nidsitíingꞌˇnaaꞌ, co̱ꞌ nifíimˉ móoˊ jéengˊguɨ. \p \v 27 Jo̱ co̱o̱ˋ uǿøˋ, mɨ˜ cangɨ́ˋ tú̱ˉ semaan˜ e téeꞌ˜naaꞌ fɨˊ lado, jo̱ caguiéˉnaaꞌ fɨˊ jmɨñíꞌˆ lɨ˜ siiˋ Adriático; jo̱ dseángꞌˉ lamɨ˜ ró̱o̱ˉbɨ jmɨɨˋ, jo̱baꞌ fɨˊ la fɨˊ nab dséeˊ móoˊ lɨ˜ téeꞌ˜naaꞌ có̱o̱ꞌ˜ e guíˋ e íiˊ do. Jo̱ uǿøˋ guienʉ́ʉˊ quiáꞌˉ e jmɨɨ˜ jo̱ mɨ˜ calɨlíꞌˆ i̱ dseaˋ quie̱ˊ e móoˊ do e nɨjaquiéemˊ nitɨ́ngꞌˋnaaꞌ uǿˉ quiʉ̱́ˋ. \v 28 Jo̱baꞌ caguiarˊ íꞌˋ jial tíiˊ aꞌˊguɨ e jmɨɨˋ do, jo̱ calɨlíꞌrˆ e niꞌaꞌˊguɨ jí̱i̱ꞌ˜ guiguiˊ dsíˋ jñʉ́ʉˉ metros. Jo̱ mɨ˜ caguilíiñˉ tɨˊ doguɨjiʉ, jo̱ caguiaˊtu̱r íꞌˋ caléꞌˋ catú̱ˉ, jo̱ calɨlíꞌrˆ e aꞌˊguɨ jí̱i̱ꞌ˜ guieguiéeˋ metros. \v 29 Jo̱ co̱ꞌ ꞌgóꞌˋbre fɨng casɨcǿøngˉ e móoˊ do có̱o̱ꞌ˜ cu̱u̱˜ ꞌlooˋ, jo̱baꞌ cabírˋ quiʉ̱́ˋ ꞌloꞌˆ ñíˆ lɨ́ꞌˉ caluuˇ e móoˊ do e laco̱ꞌ joˋ ningɨ́ˉguɨ e móoˊ do. Jo̱ lajeeˇ jo̱ féiñꞌˊ Fidiéeˇ e joˋ güɨlɨꞌɨɨ˜guɨ e nijneáˋ. \p \v 30 Jo̱ dsʉꞌ i̱ dseaˋ i̱ quie̱ˊ e móoˊ do caꞌɨ́ˋ dsíirˊ e nicuí̱ˉbre jo̱ nitʉ́ˋbre e móoˊ do. Jo̱baꞌ canaaiñˋ jiéeˉbre e móoˊ píꞌˆ e téeꞌ˜ dsíiˊ móoˊ féꞌˋ do e laco̱ꞌ nijmɨꞌǿngꞌˋ yaaiñ˜ ni˜ jmɨɨˋ. Jo̱ jmóorˋ lafaꞌ e nibírˋ ꞌloꞌˆ ñíˆ e seaˋ fɨˊ quiniˇ e móoˊ do. \v 31 Jo̱ dsifɨˊ mɨ˜ calɨlíꞌˆ Paaˉ e jmóoˋ i̱ dseaˋ do lado, jo̱baꞌ casɨ́ꞌrˉ i̱ fii˜ ꞌléeˉ do có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléngꞌˋ ꞌléeˉ quiáꞌrˉ jo̱ casɨ́ꞌˉreiñꞌ jo̱ cajíñꞌˉ: \p —Song jaˋ nijé̱ˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ na dsíiˊ e móoˊ la, jaˋ líꞌˋ ꞌnʉ́ꞌˋ leángˋnaꞌ cajo̱. \p \v 32 Jo̱baꞌ i̱ ꞌléeˉ i̱ ngolíingˉ dsíiˊ e móoˊ do caquiʉꞌrˊ ꞌnii˜ e ꞌñʉ́ʉꞌ˜ e móoˊ píꞌˆ do, jo̱ catóꞌˋ fɨˊ ni˜ jmɨñíꞌˆ. \p \v 33 Jo̱ lajeeˇ e nʉ́ꞌˉguɨ e nijneáˋ ie˜ jo̱, Paaˉ caquiʉꞌrˊ ta˜ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ ngolíingˉ do e nidǿꞌrˉ capíꞌˆjiʉ jo̱ casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —Lana nɨngóoˊ tú̱ˉ semaan˜ e ɨˊ dsiˋnaaꞌ e ne˜duuꞌ e˜ nidsijéeˊ quíˉiiꞌ, jo̱ jí̱i̱ꞌ˜ iˋnaaꞌ jaˋ mɨˊ caquiee˜naaꞌ laco̱ꞌ jí̱i̱ꞌ˜ e quɨ́ꞌˉ tɨ́ɨˋnaaꞌ. \v 34 Jo̱baꞌ fɨ́ɨˉɨ ꞌnʉ́ꞌˋ lana e ꞌnéˉbaꞌ cøbꞌˆjiʉꞌ íˆnaꞌ, co̱ꞌ la guíimˋ ꞌnéˉ quíiˉnaꞌ lajo̱, co̱ꞌ có̱o̱ꞌ˜ e jo̱baꞌ cuøˊ bíˋ quíiˉnaꞌ e seengˋnaꞌ; jo̱ jneaa˜aaꞌ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ jaˋ e nilíiˉiiꞌ, jí̱i̱ꞌ˜ camɨ́ꞌˆ jñʉˋ guiˋnaaꞌ jaˋ niꞌíingˉ. \p \v 35 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ e féꞌˋ Paaˉ lajo̱, jo̱ catɨ́ɨiñˉ co̱o̱ˋ iñíꞌˆ jo̱ cacuøꞌrˊ guiꞌmáangꞌˇ Fidiéeˇ fɨˊ quiniˇ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do. Jo̱ lɨ́ˉ jo̱ cafíiñˋ e iñíꞌˆ do jo̱ canaaiñˋ gøꞌˊbre. \v 36 Jo̱ lajɨɨmˋ i̱ dseaˋ do cangotáaiñˉ e cagǿꞌˋbre cajo̱. \v 37 Jo̱ lajɨɨˉnaaꞌ laꞌóꞌˋ ngóoˊnaaꞌ dsíiˊ e móoˊ do tíiˊbaaꞌ tú̱ˉ ciento dsíˋ setenta y seis dseaˋ. \v 38 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ caquiee˜naaꞌ guiʉ́ˉ lajɨɨˉnaaꞌ do, cabíbˋ i̱ dseaˋ do e mɨcuɨꞌieeˋ e téeꞌ˜ dsíiˊ e móoˊ do e laco̱ꞌ joˋguɨ iiˋ e móoˊ do. \s1 Mɨ˜ cangoꞌangꞌˊ móoˊ \p \v 39 Jo̱ mɨ˜ cajneáˉ e uǿøˋ jo̱, jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ quie̱ˊ e móoˊ do jaˋ ñirˊ jial siiˋ e uǿˉ quiʉ̱́ˋ e tɨˊ lɨ˜ tɨ́iñꞌˉ do, dsʉꞌ cangáˉbre co̱o̱ˋ lɨ˜ cuǿøngˋ e nijé̱ˉ e móoˊ do lɨ˜ jaˋ téeꞌ˜ cu̱u̱˜ eáangˊ, jo̱baꞌ fɨˊ jo̱b caꞌɨ́ˋ dsíirˊ e nitɨ́iñꞌˋ có̱o̱ꞌ˜ e móoˊ do. \v 40 Jo̱ caquiʉꞌrˊ e ꞌnii˜ e guineaangˇ ꞌloꞌˆ ñíˆ do, jo̱ dob cajiʉ́ꞌrˋ fɨˊ é̱ꞌˋ jmɨɨˋ. Jo̱guɨ cajléiñꞌˋ e ꞌmaˋ e íingˆ ta˜ e quiʉꞌˊ ta˜ quiáꞌˉ fɨˊ e móoˊ do. Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caséerˋ fɨˊ yʉ́ꞌˆ e ꞌmɨꞌˊ e íiˊ fɨˊ quiniˇ e móoˊ do, jo̱ cacá̱ˉ guíˋ e laco̱ꞌ cuǿøngˋ ngɨ́ˉ jmɨnáˉguɨ e móoˊ do. Jo̱ lajo̱guɨb canaangˋ dsiquiéengˊ e móoˊ do fɨˊ ꞌnɨꞌˋ lɨ˜ nɨlɨ́ɨˊ guóoꞌ˜ uǿˉ. \v 41 Dsʉꞌ nʉ́ꞌˉguɨ e nitɨ́ngꞌˋ uǿˉ quiʉ̱́ˋ e móoˊ do, fɨˊ jee˜ cu̱u̱˜ tóobꞌ˜ nʉ́ꞌˉ jmɨñíꞌˆ caꞌíˉ, jo̱ fɨˊ jo̱b cacúꞌˉ. Jo̱ latøømˉ fɨˊ quiniˇ quiáꞌˉ cacúꞌˉ fɨˊ jee˜ cu̱u̱˜ tóoꞌ˜ e jí̱i̱ꞌ˜ joˋ cuǿøngˋ líˋ jǿꞌˋ. Jo̱guɨ lɨ́ꞌˆ lɨˊ caluuˇ e móoˊ do canaangˋ lɨcuíibꞌ˜ có̱o̱ꞌ˜ bíˋ quiáꞌˉ e jmɨɨˋ e ró̱o̱ˉ do. \p \v 42 Jo̱ jaléngꞌˋ i̱ ꞌléeˉ i̱ teáangꞌ˜ dsíiˊ e móoˊ do calɨꞌiiñ˜ e nijngámꞌˉbre jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ téerˋ ꞌñúungꞌ˜ do e laco̱ꞌ jaˋ nileángˉ yaaiñꞌ˜ do e nicuí̱rˉ fɨˊ ꞌnɨꞌˋ jmɨɨˋ mɨ˜ nináiñˋ e nité̱rˉ jmɨɨˋ. \v 43 Dsʉꞌ i̱ fii˜ quiáꞌˉ i̱ ꞌléeˉ do jaˋ cacuørˊ fɨˊ lajo̱ faꞌ e i̱ ꞌléeˉ do cajméerˋ lajo̱, co̱ꞌ la guíimˋ ꞌnéˉ nijáiñꞌˋ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ téerˋ ꞌñúungꞌ˜ do fɨˊ quiniˇ dseata˜. Jo̱ lɨ́ꞌˆ caquiʉꞌrˊ ta˜ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ do e i̱i̱ˋ jaléngꞌˋ i̱ tɨɨngˋ té̱ˉ jmɨɨˋ güɨdsitáamꞌ˜bre dsifɨˊ lado, jo̱ nitɨ́iñꞌˋ jmɨnáˆguɨ fɨˊ lɨ˜ nɨlɨ́ɨˊ guóoꞌ˜ uǿˉ. \v 44 Jo̱guɨ jaléngꞌˋ i̱ caguiaangˉguɨ do nité̱rˉ jmɨɨˋ có̱o̱ꞌ˜ ꞌmaji̱i̱ˉ o̱si ni˜ cuíiꞌ˜ ꞌmajmáˋ quiáꞌˉ e móoˊ do é. Jo̱ lajo̱b catɨ́ꞌˋnaaꞌ có̱o̱ꞌ˜ e guiʉ́ˉ fɨˊ lɨ˜ nɨlɨ́ɨˊ guóoꞌ˜ uǿˉ lajaléꞌˋnaaꞌ do. \c 28 \s1 Mɨ˜ caguiéˉ Paaˉ có̱o̱ꞌ˜guɨ i̱ dseaˋ caguiaangˉguɨ do fɨˊ Malta \p \v 1 Jo̱ mɨ˜ nɨcaláangˉnaaꞌ lajɨɨˉnaaꞌ do fɨˊ ni˜ jmɨñíꞌˆ, jo̱guɨbaꞌ calɨne˜naaꞌ e nisiiˋ Malta fɨˊ ni˜ guóoꞌ˜ uǿˉ lɨ˜ catɨ́ꞌˋnaaꞌ do. \v 2 Jo̱ i̱ dseaˋ i̱ seengˋ fɨˊ do eáamˊ guiʉ́ˉ caꞌéerˋ có̱o̱ꞌ˜ jneaꞌˆ lajɨɨˉnaaꞌ do. Jo̱ co̱ꞌ jmɨ́ɨbˊ tu̱u̱ˋ ie˜ jo̱, jo̱guɨ dsíngꞌˉ güíiˉ cajo̱, jo̱baꞌ i̱ dseaˋ seengˋ fɨˊ do caji̱ꞌrˊ jɨˋ e feꞌˋ jo̱ catǿꞌrˉ jneaꞌˆ e nidsiquiéengˇnaaꞌ e fɨˊ caꞌˊ jɨˋ do. \v 3 Jo̱ ie˜ jo̱ i̱ Paaˉ do cangoquie̱rˋ co̱o̱ˋ seangꞌˊ cuɨɨ˜ quiʉ̱ʉ̱ˋ jo̱ catóꞌrˋ fɨˊ ni˜ jɨˋ; dsʉꞌ lajeeˇ jo̱b cagüɨꞌɨ́ɨˊ jaangˋ mɨꞌˋ i̱ guíingˉ fɨˊ jee˜ e cuɨɨ˜ do mɨ˜ calɨlíꞌˆreꞌ e guíiˉ jɨˋ, jo̱ cacuꞌˋreꞌ luguooˋ Paaˉ. \v 4 Jo̱ mɨ˜ cangáˉ i̱ dseaˋ i̱ seengˋ fɨˊ do e cacuꞌˋ i̱ mɨꞌˋ do luguooˋ Paaˉ, jo̱baꞌ canaangˋ sɨ́ꞌˋ rúiñꞌˋ lajeeˇ laꞌóꞌˋ teáaiñˉ do jo̱ jíñꞌˉ: \p —Lɨ́ɨˊ fɨng o̱ꞌ jaangˋ dseaˋ ꞌmóbˉ i̱ dseañʉꞌˋ na, co̱ꞌ caláamˉbre fɨˊ ni˜ jmɨñíꞌˆ, dsʉꞌ có̱o̱ꞌ˜ e calɨ́iñˉ naguɨ joˋ cuǿøngˋ i̱i̱ˋ nileángˉ írˋ, co̱ꞌ joˋ catɨ́ɨngˉ e seeiñˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ. \p \v 5 Jo̱ dsʉꞌ Paaˉ dsifɨˊ ladob cabóꞌrˋ guóorˋ fɨˊ ni˜ jɨˋ, jo̱ catǿmꞌˋ i̱ mɨꞌˋ do, jo̱ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ jaˋ e calɨ́iñˉ. \v 6 Jo̱ lajɨɨmˋ i̱ dseaˋ i̱ seengˋ fɨˊ do sɨje̱rˇ faꞌ e nilɨye̱e̱ˋ lɨ˜ cacuꞌˋ i̱ mɨꞌˋ do guooˋ Paaˉ o̱si e nijúumˉbɨr lajeeˇ jo̱ é. Jo̱ ngoca̱ˊbɨjiʉ e sɨje̱ˇ i̱ dseaˋ do su lɨɨng˜ eeˋ nilíingˉ Paaˉ, dsʉꞌ jaˋ e calɨ́ngˉ dseaˋ do jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ. Jo̱baꞌ dsifɨbˊ cajmɨsɨ́ɨngˉ i̱ dseaˋ do e ɨˊ dsíirˊ, jo̱ canaaiñˋ féꞌrˋ e i̱ Paaˉ do lɨ́ɨiñˊ jaangˋ diée˜. \p \v 7 Jo̱ quiá̱ꞌˉ e fɨˊ lɨ˜ té̱e̱ˉnaaꞌ caꞌˊ jɨˋ do niseaˋ tú̱ˉ ꞌnɨˊ jmáangꞌ˜ uǿˉ quiáꞌˉ jaangˋ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ i̱ niseengˋ fɨˊ Malta i̱ siiˋ Publio. Jo̱ íˋ eáamˊ guiʉ́ˉ caꞌíñꞌˋ jneaꞌˆ jo̱guɨ cajmɨcó̱o̱ꞌr˜ jneaꞌˆ lajeeˇ ꞌnɨˊ jmɨɨ˜ e cajé̱ˆnaaꞌ fɨˊ do. \v 8 Jo̱ ie˜ jo̱ tiquiáꞌˆ i̱ Publio do niráaiñˋ dséeꞌr˜ e lɨ́ɨiñˊ jmohuɨ́ɨˊ e iʉ˜ guíiñˆ jo̱guɨ e eáangˊ siuiñꞌˊ. Jo̱baꞌ cangóˉ Paaˉ e cangoꞌeerˇ dseaˋ do. Jo̱ mɨ˜ caguiérˉ fɨˊ jo̱, camɨꞌrˊ Fidiéeˇ uii˜ quiáꞌˉ dseaˋ do. Jo̱ lɨ́ˉ jo̱, caquidsirˊ guóorˋ fɨˊ mogui˜ dseaˋ do, jo̱ lajo̱b cajmiꞌleáaiñˉ dseaˋ do. \v 9 Jo̱ mɨ˜ calɨñiˊ jaléngꞌˋguɨ dseaˋ dséeꞌ˜ i̱ niseengˋ e fɨˊ do e caꞌláangˉ i̱ tiquiáꞌˆ Publio do, jo̱ cangolíimˉbre fɨˊ lɨ˜ táangˋ i̱ Paaˉ do e laco̱ꞌ dseaˋ do nijmiꞌleáangˉneiñꞌ lají̱i̱ꞌ˜ jmohuɨ́ɨˊ e lɨ́ɨiñꞌˊ. Jo̱ lajalémꞌˋbiñꞌ do caꞌláaiñˉ ie˜ jo̱. \v 10 Jo̱ lajɨɨngˋ i̱ dseaˋ do eáamˊ calɨꞌiáangˋ dsíirˊ có̱o̱ꞌ˜ jneaꞌˆ, jo̱guɨ cajmɨcó̱o̱ꞌr˜ jneaꞌˆ cajo̱ lajeeˇ gaangˋ sɨꞌˋ e cataang˜naaꞌ fɨˊ Malta do. Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, mɨ˜ cangotóoꞌ˜tú̱u̱ꞌ fɨˊ caléꞌˋ catú̱ˉ, cajmɨcó̱o̱ꞌ˜bre jneaꞌˆ cajo̱ có̱o̱ꞌ˜ jaléꞌˋ e ꞌnéˉ quíˉnaaꞌ guiáꞌˆ fɨˊ lajeeˇ e téeꞌ˜naaꞌ fɨˊ ngóoˊnaaꞌ fɨˊ Roma. \s1 Mɨ˜ caguiéˉ Paaˉ fɨˊ Roma \p \v 11 Jo̱ mɨ˜ cangóˉnaaꞌ fɨˊ jo̱, téeꞌ˜naaꞌ fɨˊ co̱o̱ˋ móoˊ e jiéꞌˋ e nicaje̱ˊ fɨˊ Malta lajeeˇ ji̱i̱ˋ güíiˉ; jo̱ e móoˊ do nijáaˊ fɨˊ co̱o̱ˋ ooˉ jmɨɨˋ e siiˋ Alejandría. Jo̱ jéengˋ gángˉ diée˜ dseaˋ suung˜ i̱ lɨɨ˜, jaangˋ i̱ siiˋ Cástor jo̱guɨ jaangˋguɨ i̱ siiˋ Pólux. \v 12 Jo̱ caꞌuøøˉbaaꞌ fɨˊ Malta, jo̱ catoꞌˉtú̱u̱ꞌ fɨˊ e ngóoˊnaaꞌ fɨˊ Roma. Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caguiéˉnaaꞌ fɨˊ co̱o̱ˋ fɨɨˋ lɨ˜ siiˋ Siracusa, jo̱ fɨˊ jo̱b cajá̱ˆnaaꞌ ꞌnɨˊ jmɨɨ˜. \v 13 Jo̱ fɨˊ jo̱b caꞌuøøˉtú̱u̱ꞌ e téeꞌ˜naaꞌ dsíiˊ móoˊ, jo̱ cangóˉnaaꞌ la tó̱o̱ˋ ꞌnɨꞌˋ jmɨñíꞌˆ cartɨˊ caguiéˉnaaꞌ fɨˊ co̱o̱ˋ fɨɨˋ e siiˋ Regio. Jo̱ mɨ˜ cajneáˉ e jmɨɨ˜ jo̱, co̱ꞌ lɨ́ꞌˆ lɨˊ uǿøbˉ jóꞌˋ guíˋ, jo̱ mɨ˜ cajneáˉ co̱o̱ˋguɨ jmɨɨ˜ lajo̱b caguiéˉnaaꞌ co̱o̱ˋguɨ ooˉ jmɨɨˋ lɨ˜ siiˋ Puteoli. \v 14 Jo̱ fɨˊ jo̱b cají̱ꞌˉ rúꞌˋnaaꞌ có̱o̱ꞌ˜ jaangˋ gángˉ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ. Jo̱ íbˋ catǿꞌˉ jneaꞌˆ e cajé̱ˆnaaꞌ có̱o̱ꞌr˜ fɨˊ jo̱ lajeeˇ co̱o̱ˋ semaan˜. Jo̱ táꞌˉjiʉ lajo̱b caguiéˉnaaꞌ cartɨˊ Roma. \v 15 Jo̱ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ neáangˊ fɨˊ Roma nɨñiˊbre júuˆ quíˉnaaꞌ e téeꞌ˜naaꞌ fɨˊ. Jo̱baꞌ cangolíiñˆ e cangojmijíñꞌˊ jneaꞌˆ cartɨˊ co̱o̱ˋ fɨɨˋ lɨ˜ siiˋ Foro de Apio jo̱guɨ fɨˊ co̱o̱ˋguɨ lɨ˜ siiˋ Las Tres Tabernas. Jo̱ mɨ˜ caneeng˜ rúꞌˋnaaꞌ, dsifɨˊ ladob cacuøꞌˊ Paaˉ guiꞌmáangꞌˇ Fidiéeˇ, jo̱guɨ eáamˊ calɨꞌiáangˋ dsíirˊ cajo̱. \v 16 Jo̱ mɨ˜ caguiéˉnaaꞌ fɨˊ Roma, cacuøbˊ i̱ ꞌléeˉ do fɨˊ e nigüeáˋ Paaˉ quiáꞌˉ dseaˋ jiéngꞌˋ, jo̱guɨ e jaamˋ ꞌléeˉ i̱ nijméˉguɨ íˆ írˋ. \s1 Lajeeˇ táangˋ Paaˉ fɨˊ Roma \p \v 17 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ ꞌnɨˊ jmɨɨ˜ lajo̱ e caguiéˉ Paaˉ fɨˊ Roma, jo̱baꞌ camɨrˊ fɨˊ e calɨtéꞌˆ jaléngꞌˋ dseaˋ quie̱ˊ nifɨˊ quiáꞌˉ dseaˋ Israel i̱ neáangˊ fɨˊ Roma do. Jo̱ mɨ˜ tɨˊ lɨ˜ caseángꞌˊ íˋ lajɨɨiñˋ fɨˊ jo̱, jo̱baꞌ lalab casɨ́ꞌˉ Paaˉ jaléngꞌˋ íˋ: \p —Dseaˋ góoˊnaaꞌ, jaˋ e mɨˊ jméˉ jnea˜ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ e gaˋ uii˜ quiáꞌˉ dseaˋ góoˊooꞌ dseaˋ Israel o̱ꞌguɨ có̱o̱ꞌ˜ jaléꞌˋ e tɨ́ɨngˋ jaléngꞌˋ ꞌlɨɨ˜ yʉ́ʉꞌˇ quíˉiiꞌ. Dsʉꞌ fɨˊ Jerusalén cajángꞌˋ dseaˋ góoˊooꞌ dseaˋ Israel jnea˜ fɨˊ jaguóˋ dseaˋ romano, \v 18 jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ e cajmɨngɨ́ꞌˉ i̱ dseaˋ romano do jnea˜ jaléꞌˋ e ꞌnɨ́ɨngˋ dseaˋ góoˊooꞌ jnea˜, calɨꞌiiñ˜ faꞌ mɨ˜ caleáamˋbre jnea˜ co̱ꞌ jaˋ e uiing˜ seaˋ quiéˉe faꞌ dsi˜ íꞌˋ e nijmeáiñꞌˋ jnea˜ cartɨˊ nijúunˉn. \v 19 Jo̱ co̱ꞌ dseaˋ góoˊooꞌ jaˋ calɨꞌiiñ˜ faꞌ e caleáangˋtu̱ i̱ dseaˋ romano do jnea˜ e júuˆ røøˋ, jo̱baꞌ calɨꞌiing˜ jnea˜ ꞌñiáꞌˋa e i̱ dseata˜ dseaˋ féngꞌˊ i̱ guiing˜ fɨˊ Romabingꞌ i̱ niquidsiˊ íꞌˋ quiéˉe, nañiˊ faꞌ jaˋ e dseeˉ seaˋreꞌ quiéˉe jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ, o̱ꞌguɨ seaˋ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ dseeˉ faꞌ e niꞌnɨ́ɨng˜ jnea˜ dseaˋ góoˊo cajo̱ cuaiñ˜ quiáꞌˉ jaléꞌˋ e júuˆ jo̱. \v 20 Jo̱ uiing˜ e jo̱baꞌ e catǿøˉø ꞌnʉ́ꞌˋ fɨˊ la e laco̱ꞌ nilɨñíˆnaꞌ jo̱guɨ nisɨɨ˜naaꞌ co̱lɨɨng˜ e˜ uiing˜ e ꞌñúunꞌ˜n la lana, co̱ꞌ uiing˜ e jáꞌˉ lɨ́ɨnˋn e nɨcagüéngˉ i̱ siiˋ Dseaˋ Jmáangˉ do fɨˊ jmɨgüíˋ la, jo̱ íbˋ dseaˋ i̱ sɨjeengˇ jaléngꞌˋ dseaˋ góoˊooꞌ. \p \v 21 Jo̱ cañíiˋ i̱ dseaˋ do quiáꞌˉ Paaˉ jo̱ cajíñꞌˉ casɨ́ꞌˉreiñꞌ: \p —Jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ jiˋ jaˋ mɨˊ caꞌíingꞌ˜ jneaꞌˆ e jáaˊ fɨˊ Judea faꞌ e féꞌˋ uii˜ quíiꞌˉ, o̱ꞌguɨ jí̱i̱ꞌ˜ jaangˋ dseaˋ rúꞌˋnaaꞌ dseaˋ Israel i̱ nɨgüɨlíingˉ fɨˊ la faꞌ nɨcajíñꞌˉ júuˆ gaˋ uii˜ quíiꞌˉ cajo̱. \v 22 Dsʉꞌ ii˜naaꞌ nʉ́ˆnaaꞌ júuˆ quíiꞌˉ lana quiáꞌˉ jaléꞌˋ e ɨˊ oꞌˊ, co̱ꞌ ne˜baaꞌ guiʉ́ˉ doñiˊ jiébꞌˋ féꞌˋ dseaˋ gaˋ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ ꞌnʉ́ꞌˋ, dseaˋ cuíingˋnaꞌ Dseaˋ Jmáangˉ. \p \v 23 Jo̱ lajo̱b cajméerˋ, caté̱e̱rˋ co̱o̱ˋ jmɨɨ˜ lɨ˜ niseángꞌˊ jaléngꞌˋ dseaˋ Israel e fɨˊ lɨ˜ guiingˇ Paaˉ. Jo̱ mɨ˜ tɨˊ lɨ˜ nɨsɨseángꞌˊ lajɨɨngˋ dseaˋ fɨˊ do, jo̱baꞌ canaangˋ Paaˉ e guiarˊ júuˆ fɨˊ jee˜ i̱ dseaˋ do quiáꞌˉ jial iing˜ Fidiéeˇ nicá̱rˋ nifɨˊ quiáꞌˉ lajaangˋ lajaangˋ dseaˋ jmɨgüíˋ. Jo̱ guiaˊ Paaˉ e júuˆ do tɨˊ laꞌeebˋ jo̱ cartɨˊ caꞌlóoˉ. Jo̱ sɨ́ꞌrˋ i̱ dseaˋ do e laco̱ꞌ jáꞌˉ nilíiñˋ júuˆ quiáꞌˉ Jesús laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ júuˆ quiʉꞌˊ ta˜ quiáꞌˉ dseaˋ Israel e cajmeꞌˊ Moi˜ có̱o̱ꞌ˜guɨ jaléꞌˋ e féꞌˋ fɨˊ ni˜ jiˋ quiáꞌˉ i̱ dseaˋ i̱ caféꞌˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ malɨɨ˜guɨ eáangˊ. \v 24 Jo̱ i̱ lɨɨng˜ i̱ dseaˋ do jábꞌˉ calɨ́iñˉ e júuˆ e guiaˊ Paaˉ do, jo̱guɨ calɨsémˋbɨ cajo̱ i̱ jaˋ calɨjíiꞌ˜ e júuˆ jo̱. \v 25 Jo̱ co̱ꞌ jaˋ røøˋ sɨ́ɨngˋ i̱ dseaˋ do lacaꞌíingꞌ˜ caꞌíiñꞌ˜ quiáꞌˉ lají̱i̱ꞌ˜ e júuˆ e guiaˊ Paaˉ do, jo̱baꞌ canaaiñˋ dsilíimˋbre. Jo̱ lalab casɨ́ꞌˉ Paaˉ i̱ dseaˋ do: \p —Lanab dseángꞌˉ cajíngꞌˉ Jmɨguíˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ casɨ́ꞌrˉ ꞌlɨɨ˜ dseaˋ cǿøngꞌ˜ quíˉnaaꞌ laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ jaangˋ dseaˋ féngꞌˊ i̱ caféꞌˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ Fidiéeˇ malɨɨ˜guɨ eáangˊ i̱ siiˋ Saíiˆ mɨ˜ cajíñꞌˉ lala: \q1 \v 26 Gua˜ jo̱ güɨsíiꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ Israel \q1 e nañiˊ faꞌ jialguɨ e ninúrˉ dsʉꞌ jaˋ iiñ˜ ningáiñꞌˋ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ; \q1 jo̱guɨ nañiˊ faꞌ jialguɨ e nijǿørˉ, dsʉꞌ jaˋ iiñ˜ ninírˋ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ. \q1 \v 27 Co̱ꞌ dsíngꞌˉ jaˋ iing˜ jmɨtɨ́ɨngˋ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ íˋ \q2 jo̱guɨ jaˋ líꞌrˋ ɨˊ dsíirˊ røøˋ \q2 jo̱guɨ jnɨrˊ loguar˜ có̱o̱ꞌ˜guɨ jminirˇ cajo̱ e laco̱ꞌ jaˋ líꞌrˋ núurˋ o̱ꞌguɨ jǿørˉ o̱ꞌguɨ líꞌrˋ ningáiñꞌˋ cajo̱. \q1 Jo̱ lajo̱b jaˋ líꞌrˋ niquɨ́ꞌˉ jíngꞌˋ yaaiñ˜ fɨˊ quiniiˉ \q2 e laco̱ꞌ jnea˜ quɨ́ꞌˉ jmɨɨ˜ nijmiꞌleáanˆnre jóng. \m Jo̱ lanab lɨ́ɨˊ júuˆ quiáꞌˉ Saíiˆ e cajmeꞌrˊ malɨɨ˜guɨ eáangˊ. \v 28 Jo̱guɨ güɨlɨñíbˆ ꞌnʉ́ꞌˋ guiʉ́ˉ e latɨˊ lanab ninaanˉ niguiaaˉ júuˆ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ jaˋ lɨ́ɨngˊ dseaˋ góoˋooꞌ dseaˋ Israel quiáꞌˉ jial nileángˉ Fidiéeˇ írˋ jee˜ jaléꞌˋ dseeˉ quiáꞌrˉ, jo̱ i̱ dseaˋ íˋ iim˜bre núrˉ e júuˆ jo̱. \p \v 29 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ e cajíngꞌˉ Paaˉ e júuˆ jo̱, guiꞌnangꞌˇ uøømˋbɨ i̱ dseaˋ Israel do e jmiguíingˉ rúiñꞌˋ lajeeˇ yaaiñ˜, co̱ꞌ jaˋ røøˋ sɨ́ɨiñˋ. \p \v 30 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caje̱ˊbɨ Paaˉ tú̱ˉ jíngˋguɨ e fɨˊ ꞌnʉ́ʉˊ lɨ˜ quɨ́ɨrˊ do e siꞌˊ fɨˊ Roma. Jo̱ fɨˊ jo̱b íñꞌˋ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ dsilíingˉ i̱ dsiꞌeeˇ írˋ. \v 31 Jo̱ dseángꞌˉ eáamˊ jaˋ ꞌgóꞌrˋ guiarˊ e júuˆ do quiáꞌˉ jial iing˜ Fidiéeˇ nicá̱rˋ nifɨˊ quiáꞌˉ lajaangˋ lajaangˋ dseaˋ jmɨgüíˋ. Jo̱guɨ eꞌˊguɨr jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ guilíingˉ do cajo̱ jaléꞌˋ júuˆ quiáꞌˉ Fíiˋnaaꞌ Dseaˋ Jmáangˉ. Jo̱ jí̱i̱ꞌ˜ jaangˋ dseaˋ jaˋ i̱i̱ˋ jnɨ́ɨngˊ quiáꞌrˉ faꞌ jaˋ cuǿøngˋ jmérˉ lajo̱. \p Jo̱ lanab jí̱i̱ꞌ˜ lɨ́ɨˊ júuˆ e cajmeꞌˊ Lucas e catɨ́ɨngˉ Teófilo.