\id GEN \h Apanll Chtarangu \toc1 Apanll chtarangu anu \toc2 Apanll Chtarangu \toc3 Gén \mt1 Apanll chtarangu anu \imt1 Kirak yuw Apanll Chtakchuri Ashirangu Anoo pakich kamanchintspa \iot ¿Chakaja anoo yandarang? \ip Móysisarini anoo kiraka yandarangiya. Apanll wirkar Apanll Chtakchuri Ashirangu anoo kamankiya, Israelchich tputs sirútama táranganaya. Itaru, natsha ashpatam tputs, ¿Nitaati Móysisarineeja yandarang? atanaya. Tputs zapancha washunand yandarangana, átssincha. Atitaateesinaya, in zuramari Apanlliritcha kuku. \iot ¿Chakaama yandarang? \ip Móysisarini Israelchicheem yandarangiya. Apanll maacheetsi ichinguroo tinarangu anoo tputs yasapana, átu, misha Apanll Israelchichee tputs waama tiptsireem ínarangu anootstam yasapana, átu, misha tputs Apanllee yasapana átu, anoom yandarangiya. \iot ¿Mayaamaja yandarang? \ip Chiy tputsich, ¿Tamaree tsapurunas ashirang? átichcha. ¿Chakaja nee ichinguru tínarang? Yasangsani atitamaniya. Ashiriya, insha kirak anoo ichinguru kamankiya. Anoo kamankitaa, itaru aranginasha waana Apanll chiyaa kamankiya. Apanll waanaatsi zapan kamankiya. \ip Yuwaa maachee ichinguru tinarangu anoo kamankiya. \ip Misha, yuwaatstam tputseetsich tinarangu anootstamta. \ip Misha, yuwaa tputs Apanllee ngatkana anoo kizpur wanichima átu anootstam, \ip Misha, yuwaatstam yutaritshishpanee tputs waneerangu anootstam, \ip Misha, yuwaatstam tputsee kizpur chinaku anootstam, \ip Misha, yuwaatstam, Tputs wanasir taachinllinpa, átu anootstam, \ip Misha, yuwaatstam chiyaa zurampatari istamaam zandku anootstam, \ip Misha, sirútama zandarangu, Nuwsha nuwaanchichee tputsiri ipuschima, tárangu anootstam, \ip Misha, yuwaatstam, Nuw tputsiri wanasir taachinllinpa, tárangu anootstam. \ip Nish kirakash wasina Isusoo kamankiya. \iot ¿Mayaatseeja kamanik? \ip Apanll ichtakchuri ashirangu anoo kamankiya: \io1 Apanll chtarangu 1.1—11.32: Ichtaru kamankiya yuwaa Apanll maacheetsi, tputseetstam tinarangu anootsi. Misha, tputssha Apanllee kuk payumaam kapung ngatarangsin, Apanllsha tputsee tpachingarangu anootsi. \io1 Apanll chtarangu 12.1—50.26: Apanll Hebrewshuchee tputs waama tiptsireem ipusarangu anootsi. \io2 Apanll chtarangu 12.1—25.34: Apramarinee kamankiya. \io2 Apanll chtarangu 26.1-36: Isaakarinee kamankiya. \io2 Apanll chtarangu 27.1—36.43: Akoparinee kamankiya. \io2 Apanll chtarangu 37.1—50.26: Osiyarinee kamankiya. \mt1 Apanll chtakchuri ashirangu anu \c 1 \s1 Nuw Móysisi kamanchintspa yuwaa Apanll ichtaru maacheetsi tinarangu anootsi \p \v 1 Apanll chtakchu, kanindaatstam, tsapootstam tinarangiya. \v 2 Anpur zar tsap izuuru ndunarimuna; kurimunazimuna. Ichingaru kungunandamuna. Mishat, izuuru tápimuna. Itaru, kungumunsha iwaz Apanll wani mangamangtar ashishtar ashku ksutarangiya. \s1 Apanll ichtakachuri minamtash zar tinarangiya \p \v 3 Mang Apanll tárangiya, 'Sineem taachpa, táyaru, 'sineerangiya. \v 4 Sheeru, Apanll nap ashku, Kizpurcha wanasiri, tárangiya. \v 5 'Sin kaschireem waani taachpa, mishat tapi waani psaanaam taachpa, mang tárangiya. Anush zar minumtarini tapitaranll ashirangiya. \s1 Putamsha tarasitaranllu, Apanll tsimbunarinsha zari minootssha tinarangiya \p \v 6 Apanll mangush chinarangu, Waani íwar kung msas tamapari ashiru taachpa; tsapushsha kung waanitam taachpa, mang tárangiya. \p \v 7 Sheeru, tsapushsha kungunand taarangiya. Kanindapshat arang kungutam taarangiya. Apusashsha kurimunazeem kasarangiya. \v 8 Anush tsimbunarini zar tapitaranll mang ashirangiya. \s1 Putamsha tarasitaranllu, Apanll tuchparinsha zari tinarangiya \p \v 9 Apanll tárangiya; Kungoo piyam waanitam wayachima. Puzaatssha waanitam wayachima, táyaru, \v 10 puzaa tsapu átu ísamarangiya. Itaru, kungootssha mar átu ísamarangiya. Ashiramchu, Apanll tsapoo, mishat kungoo kis naparangiya. Kizpurcha wanasiri, tárangiya. \v 11 Waanitam tsapumun mangina kxoonachpa; chirichir waanitam kxoonachpa. Mangintam wanus waani yusiyustanllpa; aranginasha pzapanichpa. Chirichirtam wach arang pzapanichtampa, tárangiya. \v 12 Amb mangin sheeru taachpa; ichingaru kxoonachpa. Wanus waanitam yusiyku, ashiru taachpa, tárangiya. Sheeru anoo Apanll kis naparangu, Kizpurcha wanasiri, mang tárangiya. \v 13 Anush tuchparini zar tapitaranll ashirangiya. \s1 Putamsha tarasitaranllu, Apanll ipunpunarinsha zar tinarangiya \p \v 14-16 Apanll tárangiya; Tsapoom tuwasineemaam zareewa wayachima. Waani kanindap zar, tsup, tsangach ashiru taachpa. Zar waani kaschireem 'sineemaam taachpa. Tsupsha psaanaam 'sineemaam achim taachpa, mang tárangiya. Ashkachu, tputssha: Na zar tatsameenlltanda, táchpasinaya. Na in tsup tatsumamaam waritayanlltanda. Kanusamaamtam tatsameenlltanda. Na in masach amb ashtachinipa, tputs ayam ántanchinaya, tárangu, Apanll anoom zareewa wayarangiya. Ashchiri ztaru kanindamand tsapurunasish tuwasineemaam wayarangiya. \v 17-18 Apanll napku, Kizpurcha wanasiri, mang tárangiya. \v 19 Anush ipunpunarini zar tapitaranll mang ashirangiya. \s1 Putamsha tarasitaranllu, Apanll zameetpatashsha zar tinarangiya \p \v 20 Ashiriya, Apanll waani kayupcheewaa kungush taaratartanllpa. Kpurangamashsha waani yuwar mangamangtanllpa. \v 21-22 Kungushuch waani watareew taaratartanllpa, tárangiya. Sheeru napku, kungush kayupich kuringkuringtangat, yuwarsha nap ashku, ichingaru kpurangamash mangarurtangat ashirangiya. Apanllsha naparangu, Kizpurcha wanasiri, tárangiya. Waani kungushuch kpukchu, kayupchirtatam ichingaroom tsapurunas pzapanintanllpa. Zamizsha waani wayangchirtatam ituwartakchu zamzeem pzapanintanlltampa ichingaroom tsapurnasi, tárangiya Apanlli. \v 23 Anush zar zameetpatarini tapitaranll mang ashirangiya. \s1 Putamsha tarasitaranllu, Apanll minamtarinsha matayaru zar tinarangiya \p \v 24 Apanll tárangiya; Waanitam maachi kayustaneew tsapush taachpa. Chinuzeetssha waani tputs ksutku taachpa. Mishat, tsapumun pshiyrataru an waanitam taachtampa, tárangiya. \v 25 Sheeru Apanll napku, Kizpurcha wanasiri, tárangiya. \p \v 26 Maacheetsi tinamaam iwatsparamchu, anush Apanll mangush chinarangu, Na tputseemsha yaana tamapari ashiritam tinayani, tárangiya. Waamari tputsimari kurak tamapari ashiru ichingaroo kasiru taachiya. Kungushcheetstamta, manginshucheetstam, chinuzee chinutarich anootstam, misha tsapush pshiyrataru anootstam tputsimari kasiru taachiya. Waamari tputs mangurir kasikastachpa, tárangiya Apanlli. \v 27 Tárangu, tputseemshat tinarangiya. Chtaru kamuzaatsima tinarangu, anumunshat wipunasheemsha kizaatssha tinarangitamta.\f * \fr 1:27 \ft Yuwaa nish átu anootstam Márkosa 10.6 tayusima kamankiya.\f* Waana tamapari ashtamaru mang' kapung tinarangiya. \v 28 Tinaramchu, tputsee tárangiya; Mangis kis taangtsa. Aranginasha iparis pzapaneengtsa. Tsapurnasish ashchiri shuneeyarus tatsitangtsa. Sheerus, siyamari ichingaroo kasitssa, tárangiya. \v 29 Táyaru, arangeem yusur kamachtarangiya. Manginshucheetstam wanus ktungangtsa. Mishat, wanuseetstam wach katungchitamsa. Mishat, tsapushtam yutataru anootstam katungchitamsa, tárangiya. \v 30 Ashiriya, zamzeetssha manginaa wanus katungku taachiya, misha tsiripcheetstam karutaa wach katungkusin taachinllinaya, tárangiya Apanlli. \p \v 31 Ashiriya, Apanlli amb ashiramchu, napku, Ichingaru kizpurcha wanasirinanda, tárangiya. Anush, minamtarini matayaru zar tapitaranllu, tinamaam iwatsparangiya. Putam tarasitaranll mang ashirangiya. \c 2 \p \v 1 Ashiriya, na yuwaa Apanlli tinamaa iwatsparangu anootsi kamaneena. \v 2 Tinamaa iwatsparamchu, arangich tsimbun matayaru zar tatsamooramchu anush Apanll kanusarangiya.\f * \fr 2:2 \ft Yuwaa nish átu anootstam Utaáshucheema 4.4 tayusima kamankiya.\f* \v 3 Ashiriya, Apanll tárangiya; Zar arangich tsimbun matayaru maats tatsamkachu anush kanusish urutamari taachpa, watam anush nuw kanusaranginawa, tárangiya Apanlli. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Apanlli ichtakachuri arangich tsimbun matayaru zar tinarangu anootsi. \s1 Ashiriya, na kamanchintspa yuwaa Apanll tputsee wayarangu anootsi \p \v 4 Apanlli kanindaa misha tsapootstam tinarangiya. \v 5 Anpur mzats ndunarimuncha, mishat tatsumshishtam ndunarimunatamcha, watam tputs tarawaztamaam ndunarimunatamtawa, sin ndunarimuntamta. Nda sinatariya. \v 6 Anpur Apanll msas ashiru zanganirangiya. \p \v 7 Ashiriya, Apanllsha tsapupa tputseem tinarangiya. Tsapupa wayapur tinaramchu, mang shipashsha tapus ashirangiya. Ashkachu, taarashee panarangu, tputseemsha kamuzaamsha kinarangiya. \v 8 Tinaramchu, anumunsha, yap zar yaku amb Edengap arangeema, Apanll tipuranlliz mzatseem ashiru wanasireew wayarangu, anushsha tputsee wayarangiya. \v 9 Mzatsushshat kizpur wanasireew tatsumim wanus zapan katungamaam taarangitamta. Anushshat Apanll mzats apusanand tsimbun yasin tatsumirangiya. Min tatsumim kizpur wanasirimshi. Tputsich anoo wanus katungkachuch, urutamari taachinllinaya. Minungichichsha tatsumim wayarangitamta. Tputsich katungkachuch, chínash wanasirimshee yasachchee, mishat yutaritamashee yasachtamchee. \p \v 10 Anushsha Edenganung kung naantar ashirangiya. Arangeemsha muchup ipunpunar kung pzeenarangiya. \v 11 Kung Pisonga, misha kung Guiyona, misha kung Tigirisa, misha kung Eufratisa, aship kung pzeenaru taarangiya. \p Ichtakachuri, kung Pisonga tushaparangiya. Ambiri muchup tsap suru Hapira taarangiya. Anush maachi kizpur wanasirimash zapan taarangiya; oroo, \v 12 misha patumbich kurakurtangatu, misha yasin kzammashi antam, aship maachi kungup much taarangiya. \p \v 13 Mishat, arangeem kung tsimbunarini sur Guiyona tushaparangitamta. Muchup tsap sur Kusa taarangiya. \v 14 Anumunshat, arangeemsha kung tuchparini sur Tigirisa tushaparangitamta. Yapeem zar yaku ambeem tsap sur Asiriya taarangiya. \p Mishat, arangeemsha kung ipunpunarini suru Eufratisa tushaparangitamta. \p \v 15 Ashiriya, Apanllsha kamuzaa mzatsish Edengash wayarangiya. Shiy mzats ksutangcha, tárangiya. \v 16 Itaru waneeyaru: Ichingaru wanus shiy zandkush ktungangcha, tárangiya. \v 17 Itaru, mzatsish apusanand tatsumim taaru anoo wanusi ktunginllpa. An tsipatsimashtanda. Anoo katungkachinaareesha, urutamari tsipiptatsha, tárangiya Apanlli. \p \v 18 Anumunsha, Apanll; Kamuz waani minum taaku pinasakcha. Ashiriya, nimun wipunasheem tinachima. Ashkachuri, waanpatatin uru kis ipunkusin taachinllinaya, tárangiya. \p \v 19 Apanllshat ichingaru tinarangiya; manginshucheetstam, mishat purangtaru anootstam ichingaru tsapuptari tinarangiya. Sheeru, kamuzaatsshat tárangiya; Shiyshat ashpari maacheetsi suroom ísamangcha, tárangiya. Táyaru, tputssha anooritam maacheetsi ichingaru suroo ísamarangiya. Ashirucha, natpur anooritam iyshat suroo tssurtakuni taakaniya. \v 20 Tputssha zamzee, chinuzee, maachee kayustaneew, manginshucheew, kpurangamsheew, kayupcheew, ashpa anoo ichingaru ísamarangiya. Zamiz waani minamtawari sur taachinllinpa, tárangiya. Itaru, kamuzaamsha wipunasheem wand ndunarimuna. \p \v 21 Ashiriya, Apanllsha kamuzaa tumachirtarangiya. Tputsshat kizpur maramchu, anush Apanllshat tputsee watandaram iwachirangiya. Watandaramaa iwacheeru, kararamchu anoo yusursha waanchichitam wanuts yáyaru, tapatstarangiya. \v 22 Yuwshat kamuzaa watandaram yarangu anootsshat kizaamshat tinarangiya. Ashiramchu, anush kamuzsha támarangiya. Apanllshat, Neewa, shiyaam ipunshish, tárangiya. \v 23 Kamuzshat kizpur mangu ksarangiya. ¡Kizpurcha wanasiriya! Nuwaana nutsi tamapari ashiritamta, watam nuwaantatam nutsinawa, mishat watam nuwaantatam napurinawa. Ashiriya, nee kizaa, Izanllchee, táchshaparina, watam nuwash shitungaranguwa, mang kamuz tárangiya. \v 24 Apanllsha tputsee tárangu: Ashiriya, tputssha kamuz uruta waparee, wanireetstam kasayaru, izuuru wizanllpatamarisha minumaripaz nutsas ashirusin taachinllinaya, tárangiya Apanlli.\f * \fr 2:24 \ft Yuwaa nish átu anootstam Matiwa 19.5; Márkosa 10.7-8; 1 Koríndshucheema 6.16; Ipísshucheema 5.31 tayusima kamankiya.\f* \v 25 Ashiriya, tsimbunartisin zapeersin taaranganaya. Itaru, yuwaa zapeerangana anoo pakchiyam nda tácharangusin, yasarangazinllinaja, izuuru mapiyrsin taaranganaya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Apanll kamuzaa wizanllpatari tinarangu anootsi. \c 3 \s1 Ashiriya, na kamanchintspa yuwaa tputs Apanllee kuk kapeetarangana anootsi \p \v 1 Apanll maacheetsi ichingaru tinaramchu, anshutam maak kizpur tamapingampan taarangiya. Ashiriya, maaksha\f * \fr 3:1 \ft Apanll wanichu anu 12.9 tsiyatsis nipta tatsamooru taaritamta.\f* kizaa mang masharangiya: ¿Apanll shiyaa amaranga? ¿Mzatsshuchee wanus ktungintspa, ndusha tárang? tárangu, \v 2 Kizshat: Nda, ¿nitaati Apanll amb ateeja? Dancha. Wanusee ichingaru ktungangtsa, tárangcha. \v 3 Itaru, minam apusanand mzatsish xiyaru anootsimari ktunginllpa; misha ayamtaatiya ptatinllpa. Patatkachinaareesa ashiru, uru tsipatssa, Apanll tárangcha, kiz mkaa tárangiya. \p \v 4 Maaksha: Nda, uru katungkachitaateesa nda tsipatssa. \v 5 Siyaa Apanll pachindkucha atasha. Watam nee wanusee katungkachus uru kizpur yasatssa. Waana Apanll tamapari ashiritamtis taatssa. Chinashis wanasirimshee yasatssa. Mishat, yutaritamasheetstam yasachitamsa, maak tárangiya. \p \v 6 Ashirucha, kizsha wanusee napeeru, Kizpurcha wanasiriya, tárangiya. ¿Tamareeja? Katungachuri, kizpurshapari yasachina, mangush chinaku kiz tárangiya. Naantachu, wanusee pusayaru, katungkarangiya. Wazaranlleemshat, Na shiysha káchangancha. ¡Kischa! tárangiya. Wazaranllshat anuritam ayu táyaru, katungkarangitamta. \v 7 Katungam iwatsparamchusin, mangush chinakataraa ashiranganaya. Waanaatstisin nap ashkusin, Zapeerniwa, mang tárangusin, kizpur paziranganaya. Ashirucha, masharpasha k'tayarusin, anpa maxaranganaya. \p \v 8 Mang pukamatsha zar kchizataramchu, Apanll mzatsish káyashinu naantachu, anoo mazinanataranll ashiranganaya. Papcha, Apanll naanllpa. Tapisheeni yasinshu, táranganaya. \v 9 Apanllshat kuruzurangiya. ¿Yapshasa? ¿Tamaksa? tárangiya. \v 10 Kamuzsha: Shiyap kusamaam paziktanicha; watam zapeeraniwa. Ashirucha tapisheerini, táranganaya. \v 11 Apanllshat; ¿Chaksha siyaa, Zapeetischa átu, Zapeetanicha átssa? tárangiya. ¿Ndusha nuw yuwaa ktunginllpa tárangi anoo katungeeris? tárangiya. \v 12 Kamuzsha; Yuw shiy kizaa ipunsheemi panarangish ancha nuwaam martayranda. Ashirucha, nuwsha katungeeri, kamuz tárangiya. \p \v 13 Apanllshat kizaa masharangiya; ¿Mayaamsha amb ashirangsha? tárangiya. Kizshat; Maakcha nuwaa tamapingayranda, tárangiya. \p \v 14 Apanll mkaatsshat; Yuwamand tputsee tamapingarangish anumand kizpur kiyung kachiyachsha. Shiyamari maacheetsi kasiru mantsirimish taakush, kiyung kachiykush taachsha. Uru nimun titkurpatish pshiyrapshiyrtansha. Tsapumun chishish ipuxpuxtar ashkush, tsapuri katungkush taachsha. \v 15 Shiyaatsimari ichingarusin tputs kundartaksin taachinllinaya. Ayamtaati kiz nllurnur shiyaatsimari kundartaksin taachinllinaya. Itaru, minam tputs shiyaa kasichiya. Yuwamand shiy wanashiree kapuxkachish anumand uwsha shiyaa mucheetsish tsaritsartachiya, Apanll tárangiya mkaatsi. \p \v 16 Apanll kizaatsshat tárangiya; Watam shiy nuwaa kuki kapeeteerush katungkarangshawa. Urutamari shiy iparinakush, wasuree kiyung kachiychitanllsha. Mishat, zaranllimaritish shiyaa kasiku taaratartanllsha. Shiysha uru zaranllingazish zandkush, chinakush tachitaa kizarush ashichsha, Apanll kizaa tárangiya. \p \v 17 Apanll kamuzaatssha tárangiya; Shiysha izanlleetsish kuk payuyarush, wanusee katungkarangsha. Yuwamand nuwaa kuki kapeetarangish anumanda na nimun arang urutamari tarawaztayarush, kchitakush taaratartansha. \v 18 Mzakush, urutamari kpaa kiyung kachiychiytansha. Mzarshish karut urutamari karutaku puptanlliya; kiyung kachiyachsha. \v 19 Mzatsee tarawaztakchush, msastatansha. Ambiri ashkush, anpa katungkush kchitachsha. Anuri ashkush tsipachsha. Tsipakchush, yusur wapitam tsapoomatam kinachsha, watam nuw shiyaam tsapuptatam tinaranginawa, Apanlli kamuzaatssha tárangiya. \p \v 20 Mang kamuz suru Ataga. Wizanlleetssha sur Epa ísamarangiya. Watam ichingarusin Epamand tputs pzapanichinllinaya, tárangiya Ataga. \p \v 21-24 Ashiriya, Apanllshat kamuzaa misha kizaa ashiru maachi tas tumaxtarangiya yuwaam zapeerna anooma. Apanllsha tárangiya; Ashiriya, kamuz, kiz ashirusin yaana tamapari ashiritamsin zapan chinaksin taakanawa. Yutaritamashee mishat wanasirimshee yasakusin, ashirusin taakanaya. Ashiriya, tputsee Edengash mzatsi tashitungchima. Tashitungayaruri, arap wayachima nda wanusee wanasirimshee taarashipanee katungamaama; watam katungkusin urutamari taachinllinaya, tárangiya. Táyaru, tputsee tashitungayaru, piyamsha zanganirangiya. Ambirisha tarawaztakush taangcha, tárangiya. Táyaru, anumunshat Edengash yap zar yaku amb wasundururee ksutamapaneem wayarangiya. Nda tputs anush wanusee wanasirimshee patatamaama, átu wayarangiya. Anumunsha, mchit wazuran sumas tamapari ashiru kurakurtaru anush wayarangitamta. Anshat, mchit piyam naanataraa piyam naanataraa ashirangu, ngootsee kámanarangiya. Nda tputs nish mzatsish pshtumaama átu, ashirangiya Apanlli. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Atagarini Apanllee kuk kapeetarangana anootsi. \c 4 \s1 Ashiriya, na kamanchinllpa yuwaatssha Atagarini Epash wip wanindarangu anootsi \p \v 1 Atagarini Eppat wizanllpa maarangana. Anush wipsha ichtamarini wanindarangiya. Suroo Kayínaa ísamaranganaya. Epshat, Apanllpari nuwaam ipareemi panayandanaya, tárangiya. \v 2 Anumunshat zapish, yusur wip kamuztam wanindarangiya. Suru Abela ísamarangiya. Sheeru, zoonllpatari kanungaranganaya. Abela chinuzpan opeejpanimuna ksutamapan taarangiya. Kayínshat mzatspaneem tatsumapani taarangiya. \p \v 3 Anumunsha zapish, Kayínarini Apanlleem ungirtamaam mazarish wanusee pusayaru, anpat Apanlleem ungirtarangiya. \v 4 Zoonllshat Abelarini, uwshat Apanlleem ungirtamaam chinoo opeeja putarangiya. Yuwanandari karupanawa kizpur wanasireewa annandari ipuseeru, anpat Apanlleem pachayaru, mucheeru, kis ungirtarangiya. Ashirucha, Apanllshat Abelarineetsi kis naparangiya yuwaa ungirtaku Apanlleem ashirangu anootsi. \v 5 Itaru, Kayínarineetsshat Apanll nda kaapa kis naparangiya yuwaa wanusee wayarangu anootsi. Ashirucha, Kayínarinshat kizpur tsiyantarangiya. Zoonllee pamaam nda zandarangu, \v 6 Apanllshat; ¿Mayaamsha kapung tsiyantaksha? ¿Zuwanlleetsish natsamaama zandaksha? \v 7 Mangish ksanaari taakush, uru kisshapari taachsha. Itaru, arang tsiyantakinaareesha, papcha. Tsiyanus kasiyanllpa. Itaru, shiyshat tsiyaneetsish zambazangcha. Mapiyrush taangcha, tárangiya Apanlli. Kayínarinshat Apanllee kuk nda mazinarangiya. \p \v 8 Zapishsha, Kayínarini zoonllee tamapingayaru, mzatsip machtarangiya. Ansha mzatsish kuseeramatssin, Kayínarinshitini zoonllee putayaru pacharangiya. \p \v 9 Apanllshat Kayínarineetsi másharangiya. ¿Natuwa? ¿Zuwanllish yapshita Abela? tárangiya. Kayínarinsha: Nuw yasareezi. ¿Antaati nuw zuwanlleemi ksutamapan taakinawa? tárangiya. \v 10 Itaru, Apanllshat: ¿Mayaamsha amb ashiksha? Nuw shiyaa paranginawa; zuwanlleetsish ursir tsapumun tuchumurangshawa. \v 11 Yuwamand zuwanlleetsish ursir tuchumurangish tsapushu anumand uru nuw wanichinllpa. Watam zuwanllish ursirimand, Waneengi, atuwa. \v 12 Mishat, yuwamand zuwanlleetsish tsapumun ursiree tuchumurangish anumand uru mzakush, tatsumkush, nda kxunku taachiya. Arap tsap naachsha minup tsapurunasiya. Ambiri masarush xixtarashin ashichsha. Kiyung kachiykush taaratartanllsha, tárangiya Apanlli. \v 13 Kayínarinsha kizpur mang' mantsarangiya; punirangiya. ¿Tamari amb ashkuri kis taachee? Nuwaa kapung kiyung yachamaam shiy zandaksha. \v 14 ¿Tamari tsapuneetsi arap kasachi? Mishat, ¿tamari shiyaatstam, Apaa, arap kasachi? Amb ashkachinaareena, nuw arap masaruri xitat ashkuri, nuwaa tputs pachachapandanaya, watam minumtinawa, tárangiya. \v 15 Itaru Apanllsha: ¡Ndaj! ¿Tamari shiyaa tputs pachach? Shiyaa tputs pachakchinaari, nuwsha anoo tputsee kizpurinasha wanichima. Shiyaa waneerangi anoo kasirinashta. Ashiriya, shiyaa tputs nda pachamaam nutsimunish yandayarunll kasachinllpa. Anumunari shiyaa tputs pakchusin, natstakchusin, nda shiyaa pachachinllinaya, tárangiya Apanlli. \v 16 Amb táyaru, Apanll zanganirangiya Kayínarineetsi. Itaru, Kayínarinshitini mang naatarangiya. Maachiritawaa kasarangiya. Apanlleetstam arap kasarangitamta. Sheeru, yapeem zar yaku amb naatarangiya. Ambiri taarangiya. Ashirucha, tsapoo suru ísamaranganaya Masangunazi atusina, itaru Hebrewshuchsha kuk Nod atiya, watam masaru taaratartarashin ashtaruwa. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Kayínarini zoonllee Abelarineetsini pacharangu anootsi. \s1 Ashiriya, na yuwaatsshat Kayínarini iparinarangu anootsshat kamanchintspa \p \v 17 Yapiri masataru taarangu ambiri Kayínarini wizanlleem yamarangiya. Anush wip kamuz iparinarangiya. Sur Enoka ísamarangiya. Anumunshat, wipsha pzapaneeyaranllu, pangoom, pangu, pangu ashirusin, yaktaa sur Enoka ísamarangiya. Wipatam suru Enoka ísamarangiya. \v 18 Arangshat, Kayínarini wizanll iparinarangitamta. Wipaa sur ísamarangiya Irada. \p Iradaatssha wachinayaru, uwshat arang iparinarangiya Meyujaela. Meyujaelshat uwshat iparinarangitamta Metusaela. Metusaelsha uwshat iparinarangitamta Lamekaama. \p \v 19 Lamekshat wizanlleem tsimbun yamarangiya. Min wizanll ichtam sur Adamuncha. Anumunsha mashingamarinshitini suru Silámuncha. \v 20 Ichtamarini Ada wipaam iparinarangiya Jabalaamshita. Jabalshat chinuzpanimun taarangiya. Pangoomshat chinuzpat tas pangurangiya. Jabalchichimun tputs ichingaru taspa pangoom pangu, pangu, sheersin anush taataranaya. \v 21 Anumunshat yusurshat Ada iparinarangitamta Jobalaamshita. Jobalshat kitarpanimuna. Kitartama kizpur yasarangiya. Tiruchimaam yasarangitamta. Jobalchich tputs ichingarusin anpaneewtamsin taaranganaya. \p \v 22 Mishat, Lamek wizanll mashingamarinshitini sur Selá iparinarangitamta. Topalkayina sur ísamarangiya. Topalkayinshat ichingaru maacheewaatsi tinamaam yasarangiya. Ngusambawaatstam mishat yuwapa tarawaztatarich anoowaatstam ichingaru tinamaam yasarangiya mbammasheewaatstamta. Mishat, wizarsha taarangtamta suru Nahaama. \p \v 23 Minushshat zar Lamek wizanllee tsimbunaatsiri Adaatsi, mishat Selaátsi ashiru tamasingaru kapung tsiyatarangiya; \b \m Izanllee, siysa nuwaam kurakaatsi kuki mazinangcha. \q1 Kanungas nuwaa tpeerangu, \q2 nuwshat anumand kapung tsiyantaranguri, \q2 anoo kanungasee pacharangina. \q1 \v 24 Mishat, waanari yuwamand ashirangi anumand tputs kisatamaam zandkinaariya, \q2 nuwsha kizpur wanichima. \q1 Zitamina Kayínarineetsi tputs pacharanginaariya, anumand sietinasha tputs tsipamaam waritaranginaparee. Itaru, nuwamandsha setentisietinasha tputs tsipamaam waritachiya, \m Lamek wizanllee tárangiya. \s1 Ashiriya, yusursha Atag wip kamuz Epash wanindarangu anootssha na kamanchintspa \p \v 25 Atagarinshitini yusursha wizanllpa maarangana. Sheeru, Epsha mireerangshita. Mireeyaru, yusursha tatsipurangiya. Wipaa sur Set ísamarangiya. Ashirucha, Epsha; Apanll nuwaa kizpurparee chinakiya. Napangi, ipareemi yusursha panayanda Abelamuncheema yuwamunach Kayín pacharangu anumunchiya, tárangiya. \p \v 26 Setshat kanungeeru, uwshat arang iparinarangitamta. Enos suroo ísamarangu. Anpursha zar ashpatam tputs Apanllimun sur Apanllee ungirtamaam chtaranganaya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Atagarini Setaam iparinarangu anootsi. \c 5 \s1 Ashiriya, natshat kamanchintspa yuwaatssha Atagarinchich pzapaneerangana anootsshita \p \v 1 Ichtakachuri Apanll tputseem waana tamaparee ashiru tinarangiya. \v 2 Minum kamuz, anumunsha minumtam kiz ashiru\f * \fr 5:2 \ft Matiwa 19.4; Márkosa 10.6 tsiyatsis nipta tatsamooru taaritamta.\f* Tinayaru, Apanllsha, Nee, Tputsee, atina; watam nuw tamaparee ashiru chinakanawa, tárangiya. Apanllsha anoo tputs kizpur chinarangiya. \p \v 3 Atagarin mang taarangiya 130 masachirini yuwapur Setaa iparinarangu anpur zari. Setshat wapar wach tamapari ashtamaru nllurtarangiya. \v 4 Anumunsha zapish Atagarini 800 masachiri taarangiya. Anush wip arangshat pzapaneerangiya; kamuztam mishat kizatam ashiru taarangiya. \v 5 Ashiriya, zapishshat Atagarini 930 masachirini taaramchu, anush tsiparangiya. \p \v 6 Anumunshat, Setshat mang 105 masachirini taaramchu anush Enosaa iparinarangiya. \v 7 Enosaa iparinachu anumunsha arang 807 masachirini taarangiya. Wipshat anush uwshat arang iparinarangiya kamuztam mishat kizatamta. \v 8 Ashiriya, zapishshat Setarini 912 masachirini tatsamoochu anush tsiparangiya. \p \v 9 Anumunshat, Enosarinshitini 90 masachirini tatsamooramchu anush iparinarangiya. Wipaa Kayinaga sur ísamarangiya. \v 10 Anumunshat arang Enosarini 815 masachirini taarangiya. Wipsha anush uwshat arang iparinarangitamta kamuztam mishat kizatamta. \v 11 Ashirucha, zapishshat Enosarini 905 masachirini tatsamoochu anush tsiparangiya. \p \v 12 Anumunshat, Kayinagarinshitini 70 masachirini taaramchu anush iparinarangiya. Wipaa Malalela sur ísamarangiya. \v 13 Anumunshat arang Kayinagarini 840 masachirini mang taarangiya. Wipsha anush uwshat arang iparinarangitamta kamuztam mishat kizatamta. \v 14 Ashirucha, zapishshat Kayinagarini 910 masachirini tatsamoochu anush tsiparangiya. \p \v 15 Anumunshat, Malalelarinishitini 75 masachirini taaramchu anush iparinarangiya. Wipaa Hareta sur ísamarangiya. \v 16 Anumunshat arang Malalelarini 830 masachirini mang taarangiya. Wipsha anush uwshat arang iparinarangitamta kamuztam mishat kizatamta. \v 17 Ashirucha, zapishshat Malalelanini 895 masachirini tatsamoochu anush tsiparangiya. \p \v 18 Anumunshat, Haretarinishitini 162 masachirini taaramchu anush iparinarangiya. Wipaa Enokaa sur ísamarangiya. \v 19 Anumunshat arang Haretarini 800 masachirini mang taarangiya. Wipsha anush uwshat arang iparinarangitamta kamuztam mishat kizatamta. \v 20 Ashirucha, zapishshat Haretarini 962 masachirini tatsamoochu anush tsiparangiya. \p \v 21 Anumunshat, Enokarinshitini 65 masachirini taaramchu anush iparinarangiya. Wipaa Matusalemaa sur ísamarangiya. \v 22 Anumunshat arang Enokarini 300 masachirini mang taarangiya. Wipsha anush uwshat arang iparinarangitamta kamuztam mishat kizatamta. \v 23-24 Washunandari Enokarini 365 masachirini taarangiya. Anush mang Enokarini Apanllee kizpur chinarangiya. Apanllee kuk payurangiya. Ashirucha, Apanllsha Enokaa yamakchu, Enokshat tsípata ashirangiya. Enokarini nda tsiparangiya. \p \v 25 Anumunshat, Matusalemarinishitini 187 masachirini taaramchu anush iparinarangiya. Wipaa Lamekaa sur ísamarangiya. \v 26 Anumunshat arang Matusalemarini 782 masachirini mang taarangiya. Wipsha anush uwshat arang iparinarangitamta kamuztam mishat kizatamta. \v 27 Ashirucha, zapishshat Matusalemarini 969 masachirini tatsamoochu anush tsiparangiya. \p \v 28 Anumunshat, Lamekarinshitini 182 masachirini taaramchu anush iparinarangiya. Wipaa Nowe sur ísamakchu, \v 29 anush tárangiya; Sirú Apanll tsapoo mbamaam wayarangu, iysha tarawaztakuni, kiyung kachiyarangani. Itaru, nimandana iparimandi ndushaparee kiyung kachiychiniya, tárangiya Lamekarini. \v 30 Anumunshat arang Lamekarini 595 masachirini taarangiya. Wipsha anush uwshat arang iparinarangitamta kamuztam mishat kizatamta. \v 31 Ashirucha, zapishshat Lamekarini 777 masachirini tatsamoochu anush tsiparangiya. \p \v 32 Anumunshat, Nowerinshitini mang masachirini 500 tatsamooramchu anush wip kamuzanand tuchip wanindarangiya. Suroo ísamarangiya iwachiztamaa Simo, mishat Kamu, mishat Hapeta ashpamuna. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Atagarini wip Setchich pzapaneerangana anootsi. \c 6 \s1 Ashiriya, na kamanchintspa yuwaa tputs yutarit taarangana anootsi \p \v 1 Yuwapur Nowerini taarangu anpur tputs tsapurunasish zapan pzapaneerangana. Uwshtisin arang iparinanatara, iparina ashiranganaya; kamuztam misha kiztam ashiru pzapaneeranganaya. \v 2 Ashirucha, Apanllchichtisin wip\f * \fr 6:2 \ft 1 Pitoru 3.20; Utaása 6 tsiyatsis nipta tatsamooru taaritamta.\f* piyartacheewa wip kizaa paksin, anungaziri támararanganaya. Tputsee wip parangusin, yuwaatsimari zandarangana anootsimari yamakaktangat ashiranganaya. \v 3 Ashiriya, Apanllsha: Yuwamand tputs yutarit taakana anumand nuwshat taarashee ningatsha wayachima wanuts musásimasheemshita. 120 yungandpasimunarishta wachinayarusin, tsipachinllinaya, tárangiya Apanlli. \p \v 4 Anpur ashpatam tputs wazuraneewa, wanuts kapunguwatam, tapazpaneewtam taaranganaya. Anumunshat, Apanllchichtisin wip piyartacheewa wip yamayarusin, kurakaamaw pzapaneeranganaya. Tsiyatsis waamunamari zapan kimarangiya. \p \v 5 Zitaminarini ichingarusin chínash mantsiri chinaranganaya. Ashirucha, Apanllsha yuwaa tputs ashkana anoo parangu, tárangiya: Anootsimari yutaritshisheetsimari kis chinakana. \v 6 Nuw anoom zandkeezi. Yuwamand tputseem tinarangi, itaru yutaritaam patatarangana anumand nuwcha mangi mantsakina. \v 7 Ashiriya, nuw tputsee izuuru wanichima; ichingaru tpachingachima. Ichinguru zamizpatarta, maachit purangtaru anpatatam, mishat manginshuchpatatam, ichingaru tpachingachima. Tputsireemi tinarangitaati, ¿mayaamaja nuwaa kuki kapeetak? Apanll tárangiya. \v 8 Táyaru, Noweetsimsha kis napkina, Shiy wanasirtishcha, tárangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa tputs yutarit taarangana anootsi. \s1 Ashiriya, na kamanchintspa yuwaa Apanll Nowerineetsi: Kungupa tputsee wanichima, tárangu anootsi \p \v 9 Tputs yutaritshisheetsimari chinarangana. Itaru, Nowerinsha nda ashirangiya; Apanlleetsimari kapung chinarangiya. Mang' kis Apanllpata ipunarangiya. Tiptsirshtisin Nowee kis naparanganaya. \v 10 Wipsha tuchpamuna: sura Simo, Kamu, Hapeta; aship taaranganaya \v 11-12 Apanll tputsee parangu, ichingarusincha yutaritshisheetsimarit chinakana. Tsiyantaksin, waratkusin, pachakaktangat ashkusin, ichingaru tsapurunas ztaru ashiranganaya. \v 13 Ashiriya, Apanllsha Nowee tárangiya: Tsapurunasshuch tputs ichingarusin yuwaatsimari waana zandkana anootsimari ashkanaya. Nda pakchiyam nuwaa chinakanaya. Ashiri nuw ichingaru tpachingachima. Izuuru kachingchima. Yuw ichingaru maachit manginshuch tsapurunasush taakana anoo tpachingayaruri kasachima, Apanll tárangiya. \p \v 14 Ashiriya, shiysha karipanpa boteem kapung warkashtangcha. Nda kuchamaama ichingaru pingartangcha; wantsush pingartaku, minsha iwaz pingartaku shingcha. \v 15-16 Ashiri boteem tinakchush, tuchip pisu, anumunshat iwaz 'sineemaam wachoo wayangcha. Sheerush, wantsush tandapunu shingcha yuwash maachi ichingaroom wayachish anooma, Apanll Nowee tárangiya. \p 150 metoro wazuranirini botee tinangcha. Zánganarinshtini 25 metoro, íwaririnsha wingu 15 metoro, ashiru boteem tinangcha. Mishat, yuwaari 'sineemaam wach chawap metoro karartangcha. Mishat, wachoom tinangtamcha pshtumaama. Ashiri yuwari nuw kamachtarangi anuritam shingcha. \v 17 Yuwaparamchush, nuwsha sinaa kizpur zanganchima. Tsapoo ichingaru puchiya. Ichingaru yuw nuw tinarangi anoo izuuru tpachingachima. Ichingaru tsapurunasshuch tsipachinllinaya. \v 18 Itaru, siyamaritis kamungatssa, watam nuw shiyapat amikurtaranginawa. Ashirucha, shiyamari iparpatish, izanllpatatamtish, iparpatatamtish wizanll botish zarungtsa, atashina. \v 19 Mishat, maachi zamiz ichingaru yamangcha. Upapchir minam, wizarsha minamtam ashiru, yuw ichingaru tsapush taataru anootsi, \v 20 yuw pshiyrataru anootstam, tsiripcheewtstam, chinuzeewtstam wakaraa, botish tuzarungcha. ¿Tamashta yusur ayam pzapanichinllina tsapurunasshu? Ashpari boteerishish tapshtungcha. \v 21 Mishat, watungasheem pshtangtamcha maacheemi chinuzeem maritamaama, tárangiya Apanlli Noweetsi. \p \v 22 Ashirucha, Nowerinsha anuritam botee tinarangiya yuwaa Apanll kamachtarangu anootsi. \c 7 \p \v 1 Ashiri botee ichingaru iwaparamchu, Apanllsha Nowerineetsi: Shiya misha ipartamtish wizanllpatari zarungtsa. Ashiri nuw siyaa tapachindachintspa. ¿Chakaja shiyapa tatsamooch? Siyamari wanasirtischa. Shiy wanasir taamaam chinarangsa, tárangiya Apanlli. \v 2-4 Nimun tsimbun matayaru zari sinaa zanganchima. Sin sinasintar ashku 40 zar taachiya. Ashiri wanasir mazinangcha. Yuw maachi ichingarusin taakana anoo yamangcha. Itaru, zamzimari upapchiri 7 yamangcha; misha wizarsha sietitam yamangtamcha ayam tsapurunasish pzapaneemaama. Mishat, manginshucheetssha mantsamoo upapchir minamtam wizar minamtam ashiru yamangcha. Yuw katuchkachu anoo izuuru tpachingachima ichingaru tputspatatamta, Nowee tárangiya Apanlli. \p \v 5 Nowerinsha, Ayu tárangiya yuwaa Apanll kamachtarangu anootsi. \v 6 Yuwapur sin sinamaam chtarangu anpur Nowerini 600 masachirini taarangiya. \v 7 Chiynaa kamungachpachee, tárangusin, wipapat, wizanllpatatam, wipaptatam wizanll ashirusin ichingarusin zaruranganaya. \v 8 Maacheetsi ichingaru izarurangiya. Zamzee, purangtaru anootstam, pshiyrataru tsapushu anootstam, ichingaru tsapurunasish taakana; manginshuchi anoo tapshturangiya. \v 9 Upapchir, wizar ashirusin kusatarangusin, Nowepat washunand zaruranganaya, watam Apanll waana kamachtaranguwa. \v 10 Zaruramchusin, anumun tsimbun matayaru zari tushiyramchu, anush tsapurunasee tayutaritamaam chtarangiya. \v 11-12 Nowerini 600 masachirini taarangiya. Anumunsha tsimbun tsupi tushiyramchu, kanindamand sin kapung zaw zaw ashirangu, tsapushsha kazupeeru anush kung kapungtam zaw zaw ashitangattamta. Ichingaru zar psaanpatari putam putam ashiru sinarangiya. 40 zar sinarangiya. Nda pastarangiya. \p \v 13 Kaapa nuwaa kuki mazinangtsa. Anpur zar ndatuma sin sinaru, Nowerini botirinshini zaruranganaya. Ichingaru wip ashparta Simo, Kamu, Hapeta, wip wizanlli tuchparitamsina zaruranganaya. \v 14 Sheersin, maachitpatari washunand yapatarsin, zamzitam, manginshuchtam, chinuztam, yuwatam tsapumun pshiyrataru anutam zaruranganaya. \v 15-16 Ashirusin, washunandari maachi ichingaru upapchir wizarpatari tsimbun tsimbun ashirusin botish zaruranganaya. Nowerini yuwari Apanll kamachtarangu anooritam tuminurangiya. Ashiramchu, ichingaru maachi zarum yuwaparamchu, Apanllsha waana wachoo mbam shtandayaru kasarangiya. \p \v 17 Kizpuri ichingaru zar sinasintar ashirangiya. 40 zar kaschiritam psaanpatari sinarangiya. ¡Maya! tsapoo ichingaroo purangiya. Botsha pamuzingarangiya. \v 18 ¿Mayaatseeja nda puch? Ichingaru purangiya. Itaru, botsha muziztar ashirangiya. \v 19 Kizpur kung kumbiyrangu, ichingaroo macheewa yuwaatstaa kizpur íwar anoowaatstaa purangiya. \v 20 Ashirangu anumunsha, kung wandari aranginasha machee kuwiz arangich tsimbun matayaru metor kánuru purangiya. \v 21 Ashiriya, ichingaru manginshuch tsiparanganaya. Izuuru maachee pchingaranganaya. \v 22 Yuw tsapush maachi zamiz ichingaru taakana an, misha mantsamtam ichingaru kungumun tsiparanganaya. Minamtiyam nda kchitarangiya. Tputstam ichingarusin pchingaranganaya. \v 23 Maachi ichingaru kchitamuntaa taarangu, ashiritaa Apanll waana izuuru tpachingarangiya kungupta. Itaru, Nowerinchichimari tputs botosh ichingarusin kamungaranganaya. \v 24 Kungsha watam tsapurunasee zameetpat tsup izuuru puru taarangiya. \c 8 \p \v 1 Anush botish taar ashkusin, Apanllsha Nowerineetsini ksutarangiya. Ichingaroo ashparitaa chinarangiya; nda mbizarangiya. Zamzeetstam, manginshucheetstam kizpur chinarangiya. Waana wizpuririni kambusuroo zanganirangu, kungsha manasamaam chtarangiya. \v 2 Mishat, kung mimim shitangat ashirangu antam zanayarangiya. Mishat, sinasintar ashirangu anutam tsíparangitamta. \v 3 Sheeru, zameetpatash tsupi manasam chtarangiya. Anush apinll manas, manas shitarat ashirangiya. \v 4 Ashiriya, tsimbun matayaru tsupi tushiyramchu, anumunsha 17 maatsi bot mach sur Araratamuna tamuyeeramach ashirangiya. Tamuyeeramchu, anamunsha kungsha aranginasha manasatarat ashirangiya. \v 5 10 tsupi anumun minam maatsi tushiyramchu kung manasarangiya. Tsapoo machee íwar paranganaya. \v 6 Machee paramchusin, anumunsha 40 maats tushiyramchu, Nowerinsha botee wachoo tawatarangiya. \v 7 Yunganee putayaru, yachamaam zanganirangiya. Itaru, yungansha naatarangu, nda waptam kanapurangiya. Ndaturi manasaru, piyamsha mangakatara, piyamsha mangakatara ashishtar ashirangu, Waziweeyi, átu, xapoorangu, ambirisha tsiparangiya. \v 8 Sheeru, Nowerinsha ¿Tamaa kung manasakachtee? tárangu, mukukootssha yachamaam zanganirangiya. \v 9 Mukuksha naatarangu, yasinaa naxpoorangu, wapitam botish kusarangiya. Nowerinsha mukukoo putayaru, washtam wachush yapshturangiya. \v 10 Sheeru, yusursha minam simanaa tushiyramchu, anumunsha yusur mukukoo yachamaam zanganirangiya. \v 11 Mukuksha naatarangu, zar pukamchu masharootssha kamachip waru olivo kasutsutanu yushindarangiya. \v 12 Ashiriya, anumandsha Nowerini kungoo yasarangiya. Manasayanllparee. Napa, masharoo yushindayaru, tárangiya. Yusursha minam siman tushiyramchu, mukukoo putayaru zanganirangiya. Mukuksha naatarangu, ambirishat tsípataramach ashirangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Apanll tsapoo kungupa purangu, itaru Nowerinsha nda tsiparangu anootsiya. \s1 Ashiriya, yuwaa Nowerini tsapush karuwarangu anoo na kamanchintspa \p \v 13 Yuwash Nowerini 601 masach tatsamooramchu, anush tsup tsap puzarangiya. Anshurtatam zar, masach, Nowerinsha ashchiri pangoo tawatarangiya. \v 14 Anumunsha, tsimbun tsup, yusur 27 zar tushiyramchu, tsap wanasir puz ashirangiya. \v 15 Apanllsha Nowerineetsi, Shtungangcha ashparitis, tárangiya. \v 16 Iparpatartish, izanllpatartish, iparpatartamtish wizanll shtungangcha. \v 17 Sheerush, zamizsha tshitungangcha. Ashpari maachi ichingaru manginshucheetstamta tshitungangcha. Waani arang pzapanichpa tsapurunasshu, tárangiya Apanlli. \v 18 Nowerini botosh shitungaranganaya, wipaptarta, wizanllpatatamta, wipaptatam wizanlli. \v 19 Sheeru, zamzeetssha manginshuchpatari ashpari tashitungartaranganaya. \v 20 Sheeru, Nowerini, Apanlleem ungirtapi átu, patumbchee xanateeru, zamzee putayaru, minchich minchich sheeru, anush muchirangiya. \v 21 Apanllshat anoo kis naparangiya. Ksatam ishingarangiya. Kizpuritam mang' ksarangiya. Apanllsha: Na nimun ndusha kungupat tputsee tpachingachima, tárangiya. Tputs kanungasimandari mantsir taaktaateesinaya, yutaritshisheetsimari chinaktaateesinaya ashiru, yusur kungupa tputsee tpachingcheezi ndambari. Maacheetstatam zamzee, manginshuchee nduntam yusur kungupat tpachingacheezi, tárangiya. \b \q1 \v 22 Ndatuma tsapurunas pastaru, \q2 Siy tputsis tatsumkus, pusakus ashkus taatssa. \q2 Zaritam ksaneemaam, mishat kachizaamtam taachiya. \q2 Minurpasaamtam, zarpasaamtam ashishtar ashku tsup tushiychiya. \q2 Mishat, psaanaamtam, kaschireemtam ashiru ayamtaatiya urutamari taachiya. \b \m tárangiya Apanlli iyaam tsapurunasshucheemani kasakchu. \c 9 \p \v 1 Ashiriya, Nowerineetsi Apanll tsiyatarangiya ichingaru wipaptarta. Na nuw shiyaam kapung istachintspa. Siysa ipareemis iwanzukinaareesa, urupa tsapurunasish pzapaneerus taatssa, Apanll tárangiya. \v 2-3 Siyamari manginshuchee, zamzeetstam, kungushcheetstam, tsapumun pshiyrataru anootstam, ichingaroo siyamari kasirus taatssa. Ichingaru maachi tputseetsis punichinlliniya. Siyamari katungkus taatssa. Washunand yuwapa tatsumkis anpat ktungangtsa. \v 4 Itaru, zamzeetsshat katungamaam zandkus, ursiree izuuru kapeeteerus ktungangtsa. Watam zamiz ichingarusin ursirimuntam kchitaru taakanawa. \v 5-6 Mishat, ngutish tputsee pcharintspa. Watam tputsee nuwaana tamaparina ashiritam tinaranginawa. \b \q1 Tputssha waannaari tputspatatin pachakchinaari ashiru, \q2 siysa anumand tputsee pchangtamtsa. \q1 Mishat, manginshuchsha kázamish tputsee zakchinaari ashiru, \q2 siysa anumand pchangtamtsa. \q1 \v 7 Ashiriya, wanasiririsha ipareetsish pzapaneengtsa. \m tárangiya Apanlli. \b \p \v 8-11 Anumunsha Apanll Nowerineetsi mishat wipaatstam; Nat in nuw siyapat tputsiripti izuuru amikurtachima. Nuw kuki urutamari taachiya, tárangiya Apanlli. Anootstam zamzeem tárangitamta yuwaa botish maachi ichingarusin shitungarangana anootsi. Zamzi, misha manginshuchitamta, mishat chinuztamta ashirusin waani tsapurnasish taachinllinpa. Nuw siyaa kizpurcha chinaki. Nimun ndushapari tputsee, ayamtaati tputsee, mishat maacheetstatam kungupa tpachingacheezi, ndambaree. Tpachingarangi anoo ndushapa ashtachina. \v 12 Ashiriya, na siyaam chinakuri, nda mbizamaam tsungee wayachima. In tsiyatsis ayamtaati nda pastachiya. Tputseetstamtis, ichinguroo manginshucheemtam wayachima. \v 13 Nuw kanindap tsungee tuyamandakchuri napangtsa. Anumand siysa pakchus, iyaa Apanll ndushaparee kungupat tpachingachiya, tángtsa. \v 14-17 Na nimun ndushapari sinapa tputsee tpachingachina. Ashiriya, sin tapitara ashkitaati, nuwsha tsungitkachuri, yuwaa tárangi anoo chinakchuri, sin ndunshaparee siyaa tpachingachiya. Nuw siyangaz kizpur chinakuri ashtachima. Ichingarumarita, manginshuchtam, zamzitam ichingurusin anoo pangchinllinaya. Ashiriya, yuwaa tárangi anoo urutamari taachiya, tárangiya Apanlli. \p \v 18 Ashiriya, Nowerinsha wip Sim, Kam, Hapet, ashirusin taaranganaya. Kamsha wip Kanaana taarangitamta. \v 19 Nowerini wip tuchip taarangu, anumandarisha arangeem tsapurunasish tputs pzapaneeranganaya. \p \v 20 Anpur Nowerinsha kizpur mzatspaneem taarangiya. Mzayaru, kizarunaa tatsumirangiya. Itaru, kizarunsha kayanarangu, anoo pusayaru, kanasharangiya. \v 21 Sheeru, anoo kis waarangiya. Warangu, kizpur karusarangu, pangushsha zapeeru tsapush tamuramach ashirangiya. \v 22 Wipsha Kam waparish pang' pshtuyaru, nda ksimunaku, nap ashku, wapar zapeeru tamuru anoo parangiya. Shitungeeru, zoonlleetsshat kamanirangiya, \v 23 Zoonllsha wapareem punlloo yáyashinu, pupi átu, waparee zapeeru anoo ksimunaku, ushpiri kanap kanap sheeru, punllupa puyaru, kasarangiya. \v 24 Zapish Nowerini warsar ipuriramchu, yuwaa wip Kam waanaatsi parangu anoo yasarangiya. \v 25 Yasayaru, Nowerinsha Kamoo wip, waanaatsi wachinllinoo Kanaanaa mantsir tsiyatarangiya. \b \q2 Shiynaa Kanaanaa, kiyung kachiykush taachsha. \q2 Shiyaatsimari zuwanllish itarawaztaksin, \q2 Muchchureem ínaksin taachinlliniya. \b \m Nowerini tárangiya. \v 26 Tárangu anumunsha, Apanlleetssha: \b \q1 Apaa, yuwamand Sim shiyaa chinaku anumand wappari, shiyaa atina. \q2 Waani Kanaanaa muchchureem wayachiya. \q1 \v 27 Hapetaatssha wachinllin istakchush, \q2 tsapurunasee ztaru taachinllinaya. \q1 Simosh watsapun washunand taachinllinaya. \q2 Itaru, waani Kanaanaatssinaa muchchureem ínachinllinaya, \m Nowerini Apanllee tárangiya. \p \v 28 Nowerinsha yuwamun Apanll kungupa tsapurunasee purangu anumun iwaz taarangiya 350 masachirini. \v 29 Washunandsha sirú yuwapa masachirini taarangu anpatarisha 950 masachirini taaramchu anush Nowerini tsiparangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Nowerini botish shitungeeru taarangu anootsi. \c 10 \s1 Ashiriya, na Nowerini wachinllin pzapaneerangana anootssha kamanchintspa \p \v 1 Nowerini wip tuchip taarangiya: Sim, Kam, Hapet, ashpa. \s1 Na, Hapetarineetssha wip kamanchintspa \p Yuwamun tsapurunasee kung purangu anumun iwaz Hapetarinshat uwshat arang pzapaneerangiya. \v 2 Wip kamuzanand arangich tsimbun matayaru taarangiya. \li1 Iwachiztamarini sura Gomer, \li1 anumunshat Mangung, \li1 Madayi, \li1 Avana, \li1 Tubara, \li1 Misek, \li1 Tirasa, \li1 aship taarangiya. \p \v 3 Sheeru, Gomershat uwshat arang iparinarangitamta. \li1 Sur Askenasa, \li1 anumunsha Aripata, \li1 Tokarinee, ashpamuna. \p \v 4 Avanshat uwshat arang iparinarangitamta. \li1 Sur Elisa, \li1 Társis, \li1 Kitim, \li1 Rodanin. \li1 Aship Hapetarinchich wachinllin pzapaneerangana. \v 5 Ashirucha, musamun wing pseertayarusin taaranganaya. Yapiri zandkana ambirisha nambeersin, watsapuneemarisha pachirtayarusin taaranganaya. Kuksha nllitaritawsha tsiyatartarangana. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Hapetarinchich wachinllin pzapaneerangu anootsi. \s1 Na, Kamurineetsshat wip kamanchintspa \p \v 6 Kamurinshitini uwshat arang iparinarangitamta. \li1 Iwachiztamarini sur Kus, anumunsha \li1 Misrayima, \li1 Puta, \li1 Kanaana, \li1 aship iparinarangiya. \p \v 7 Kussha uwsha wip arang iparinarangitamta \li1 Seba, anumunsha \li1 Apira, \li1 Arooma, \li1 Sapteka, \li1 aship taarangiya. Aroomshat uwshat arang iparinarangitamta sur Sepa, anumunsha Dedana aship taarangiya. \p \v 8 Kusshat uwshat arang minumari iparinarangiya Nimrodaatsimarita. Nimrodsha kizpur kurakamuna. Ashchiri tsapurunas waamari kurak kasiru taarangiya. \v 9 Mishat, kizpur washungamuna. ¿Chakaja waapa tatsamooch? Waamari ashiru Apanll kasarangiya. Ashirucha, tputs machin zamzee pachaku anoo pakchusin, Uru shiy ashtarish. Waj shiy Nimrodarini ashirish, táranganaya. \v 10 Nimrodarini kizpur kurakamuna, tputsee waamari ksutku taarangiya. Tsap Sinarush ipunpunar yakat taarangu anoo waamari ksutarangiya. Yakatsha sur Babel, Erek, Akat, anumunsha Kalné, ashiru taarangiya. \v 11 Zapishsha Nimrodarini zaree puwachingaratu táshtap naatarangiya. Ambirisha yaktaam ipunpunartam wayarangiya. Yaktarini sur taarangiya: Ninipi, Areopitira, Kara, Aresema. \v 12 Aresemsha yakat apusantaru kapung taarangiya. Ninipisha piyamaritam taarangiya; Kalsha arangich watandaram taarangiya. \p \v 13 Kamurinsha wip Misrayit waanitaritamsin taaranganaya. \li1 Ludewshuchsha tputs anchichtamta. \li1 Anamshuchsha tputs anchichtamta. \li1 Areopitshuchsha tputs anchichtamta. \li1 Naptoyshuchsha tputs anchichtamta. \li1 \v 14 Patrosewshuchsha tputs anchichtamta. \li1 Kaslohitshuchsha tputs anchichtamta. \li1 Kaptowitshuchsha tputs anchichtamta. Itaru, Filistewshuchsha tputs Kaptowitchichi. \m Ashpisin Misraychichinandari tputs taaranganaya. \p \v 15 Kanaansha wip tsimbun taarangiya. Iwachiztamarini sur Sidon, anumunsha Heta. \v 16 Hetchichinandarita ichingaru \li1 Jebusewshuch tputs anchichtamta. \li1 Amorrewshuchsha tputs anchichtamta. \li1 Gergesewshuchsha tputs anchichtamta. \m \v 17 Hebewshuchsha tputs anchichtamta. \li1 Arasshuchsha tputs anchichtamta. \li1 Sinshuchsha tputs anchichtamta. \m \v 18 Arwatshuchsha tputs anchichtamta. \li1 Semarshuchsha tputs anchichtamta. \li1 Hamatshuchsha tputs anchichtamta. \p Anchich tputs ashpisin pzapaneeranganaya. Sheersin, ambirisha yap zandkana amb nambaranganaya. \v 19 Ambiritam watsapuneem pachirtaranganaya. Sidonshuchshat tputs zaree puwachingaru tuwash naatarangsin, ambirisha yakat Guerarush, mishat Gasash kusaranganaya. Minchichshat tputs yap zar yaku amb naatarangsin, yakat sur Sodoma, Gomora, Átamu, Sepoyin, arangeemsha Arasa aship taarangu, amb kusataranganaya. \v 20 Ashiriya, Kamchichinandaritam pzapaneerangusin, minchich piyam, minchich piyam ashirusin taaranganaya. Sheersin, waanitaritam kuk tsiyataranganaya. \p Ashiriya, na kamaneena Kamurinchichinandari wachinllin pzapaneerangu anootsi. \s1 Na, Semorineetsshat wip kamanchintspa \p \v 21 Nowerini wip iwachiztamarini Simomuncha. Waamari zoonllee Hapetarineetsi putsisarini kasirangiya. Simorincha wip arang pzapaneengu, anchichinand zapish Eberchichsha arang pzapaneerangitamta Hebrewshucheema. \v 22 Simorin wip zameetpa taarangiya. \li1 Iwachiztam sura Eram, \li1 anumunsha Asór, \li1 Arfaksad, \li1 Lud, \li1 Aram \m ashpamuncha ichingaru. \v 23 Mishat, Eramurinsha wip taarangtamta. Iwachiztamarini sura Us, anumunsha Ur, Keter, Mas. Ashpamunsincha. \p \v 24 Arfaksadsha uwshat wip minam wanindarangiya sura Salája. Uwshat, Salájshat wip suru Ebera. Anumari taarangiya. \v 25 Ebersha wip tsimbun taarangiya. Iwachiztamarineetsini wip sur ísamarangiya Peleka. Anumunatsha Jokatánmuncha. Yuwapursha Pelekarini taarangu anpur zar tputs watsapunee kasatartayarusin, piyamsha pseertaranganaya. Ambirisha watsapuneem pachimbaranganaya. \p \v 26 Sheeru, Jokatánarinshitini uwshat arang iparinarangitamta. \li1 Wip iwachiztam suru Armotat, \li1 anumunsha Selef, \li1 Jasarmavet, \li1 Jera, \li1 \v 27 Adoram, \li1 Osar, \li1 Tikra, \li1 \v 28 Opar, \li1 Apimayir, \li1 Sap, \li1 \v 29 Opir, \li1 Hapir, \li1 Jobaba. \li1 Ashpamunsincha. Waatatssincha ichingarusin Jokatánarini wipa. \m \v 30 Watsapuneetssha sur ísamaranganaya Misaa. Ambirisha tsap sur taarangitamta Separa yap zar puku machpi kung katuktakatu ambi. Mang ansha anchichinandari tputs itsutaru taaranganaya. \p \v 31 Ichingarusin Simorinchichinandaritcha. Anchichinandari pseertaranganaya. Minchich piyam, minchichsha piyamaritam ashirusin naatartaranganaya. Mishat, kuksha waanitawaritam tsiyataranaya. Watsapuneemsha waanitawaritam pachirtaranganaya. Sheersin, waantawari watsapuneewamarisha yambaranganaya. \p \v 32 Waatatcha ini ichingarusin Nowerinchichi tputsi. Yuwamun tsapurnasee kung purangu anamunach iwaz tputs pzapaneerangana. Sheersin, ambirisha yakat pzapaneerangu, tsapurnas ztasha taaranganaya. Ashparitani iy Nowerinchichtanicha. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Nowerinchich pzapaneerangana anootsi. \c 11 \s1 Ashpari tputs nllitaritshuch k'kuz tsiyatamaam chtarangana anoo na kamanchintspa \p \v 1 Yuwapur tputsee kungupa Apanll waneerangu anumun iwaz tputs minamari k'kuz tsiyataranganaya. \v 2 Yap zar yaku amb apinll naatarangsin, tsapoo parangusin, sura Sinara anush kusaranganaya. Tsapoo tandsaa wanasir pachirtaranganaya. Anshurisha taaranganaya. \v 3 Zapishsha tputs waanpatatin tsiyatkusin táranganaya. Na ladrichoom tinayani. Tsapupat tinayaruni, mbamakchu, sumasush kchayani, tárangusin, ladrichoom tinaranganaya. Tinayarusin, pingarpat tapatstarangusin, washunand panguranganaya. \v 4 Yusursha táranganaya; Pza, yakat kapung panguyani. Anushsha apusanand torreem íwar kanindap tuxiyani. Amb ashkachuni, iysha uru washunand taachiniya. Ichingaru tsapurunas yuwamun torre kapung tuxiykeerangini anumun iyaa yasachinllinaya, táranganaya. \p \v 5 Itaru, Apanllsha yuwaa tputs torre íwar tuxiykeeru anoo parangiya. Ichingarusin tputs tarawaztatarach ashiranganaya. \v 6 Apanllsha anoo pakeeru, tárangiya; Na, siy natumari washunand taaksa. Minamari k'kuz payuktamsa. Yuwari saana zandkis anuri tarawaztakus chinaksa. \v 7 Itaru, na nimun nuw siyaam k'kuz mbam wayakchuri, saanpata ndushapari yuwaa tsiyatkis anoom mazinatssa. Ngutis torre kasayarus, pseertachpasa, Apanll tárangiya. \p \v 8 Ashirucha amb sheeru, Apanll tputsee tarawaztamaam apusari tayutariteeru, anuritam tputssha torre wazuran tánungamaam kasaturtaranganaya. \v 9 Ashirucha, anoo yakta suru Babelaa\f * \fr 11:9 \ft Yuwaa nish átu anootstam Tayaspatampani 2.8-11 tayusima kamankiya.\f* ísamaranganaya. Tputssha kukuritam, uwsha kukuritam ashiru tsiyataranganaya. Anumunsha, tputs ichingarusin piyam naaku, piyam naaku ashirangsin, pseertaranganaya. \p Na kamaneena yuwaa Apanll tputsee nllitarit k'kuz mbam tutsiyachtarangu anootsi. \s1 Ashiriya, na kamanchintspa yuwaa Simorinchich nlluranur pzapaneerangana anootsi \p \v 10 Yuwamun Apanll tputsee kungupa waneerangu anumun tsimbun masach tushiyramchu, Simorini Arfaksadaa iparinarangiya. \v 11 Anpur Sim masachirini 100 taarangiya. Anumuncha iwaz, wipaam kamuzaamtam, kizaamtam ashiru iparinarangiya. Arfaksadamuna iwaz 500 masach taarangu, anush tsiparangiya. \p \v 12 Arfaksadsha masachirini 35 taarangu, anush Salájaa iparinarangiya. \v 13 Salájamun iwaz Arfaksad taarangiya 403 masachirini. Anush wip zapan taarangiya kamuza misha kizatamta. \p \v 14 Salájarinsha masachirini 30 taarangiya. Wipaamsha iparinarangu, sur Ebera ísamarangiya. \v 15 Eberamuna iwaz Salájarini 403 masachirini taarangiya. Anush wip zapan iparinarangitamta kamuza misha kizatamta. \p \v 16 Ebersha masachirini 34 taarangiya. Anumun Pelekaa iparinarangiya. \v 17 Pelekamunsha Eberini masachirini 430 taarangiya. Aship masachirini taaramchu anush wipaam zapan izapaneerangitamta kamuza misha kizatamta. \p \v 18 Peleksha masachirini 30 taarangiya. Anamun Resaa sura iparinarangiya. \v 19 Resamunsha, Pelekarini 209 masachirini taarangiya. Aship masachirini taaramchu anush wip zapan pzapaneerangiya kamuza mish kizatamta. \p \v 20 Ressha masachirini 32 taarangiya. Anumun Seroka iparinarangitamta. \v 21 Anumunsha 207 masachirini taarangiya. Anush wipaam zapan iparinarangiya kamuza mish kizatamta. \p \v 22 Seroksha masachirini 30 taarangiya. Sheeru, anamun Nahoraatssha iparinarangiya. \v 23 Sheeru, anumun Serokarini 200 masach taarangiya. Anush wip zapan iparinarangitamta kamuza misha kizatamta. \p \v 24 Nahorsha masachirini 29 taarangiya. Nahorsha Teraa iparinarangiya. \v 25 Anumunsha Nahorini 119 masachirini taarangiya. Anush wip zapan izapaneerangiya kamuza mishat kizatamta. \p \v 26 Terasha masachirini 70 taarangiya. Wipaamsha iparinarangiya. Tuchip wip sur taarangiya, Apram, Nahora, Jarana. \p Ashiriya, na kamaneena Semorinchich tputsi izapaneerangana anootsi. \s1 Na Terarinchicheetssha kamanchintspa \p \v 27 Terarinsha iparinarangiya Apramaatsi, Nahoraatsi, Jaranaatsi. Jaransha uwsha arang Lotaa iparinarangiya. \v 28 Anamunsha kiz tsimbun Milka, Iska ashiru iparinarangitamta. Jaranarinsha anshuri tsiparangiya yaptam nllurtarangu ambtam yakat sur Urshu. Wapar Tera wandari kchitamasa anpur Jaranarini uwmasa tsiparangiya. \v 29-30 Apramarinshitini wizanlleem Saraya yamarangiya. Itaru, Sarayrinshat nda iparinaku, mipish taarangiya. Nahorarinsha wizanlleem zoonllee wip, Milkaa yamarangitamta. \p \v 31 Terarinsha: Pza, Kanaanap tsap naayani, tárangu, wachinllinoo Jaranarineetsi wip Lota machtarangiya, wipaatstam Apramarineetsi, Apramaatstam wizanll Sarayaatstamta. Itaru, ndaturi Kanaanash tsap kusarusin, upusap yakat sur Jaranush taaranganaya. \v 32 Terarini yakat Jaranshuri tsiparangiya. Masachirini 205 taarangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Terarinchich tputs izapaneerangana anootsi. \c 12 \s1 Yuwaa Apanll Apramarinee waama tiptsiri ipusarangu anoo na kamanchintspa \p \v 1 Apramarini Apanllpa tsiyataramchu, anush Apanll; Apramaa, nee tsapuneetsish ksangcha. Zuwanlleetstamtish, maachiritawaatstamtish, pangeetstamtish, apareetstamtish pangu, ichingaru ksangcha. Kasayarush, minupsha tsapu naangcha. Nuw shiyaam tsapuneemish yámandachinllpa,\f * \fr 12:1 \ft Yuwaa nish átu anootstam Tayaspatampani 7.2-4 tayusima kamankiya.\f* tárangiya. \p \v 2 Mishat, táchinllpa, Shiyachchimari tputsirish pzapanichinllinaya. Mishat, nuw shiyaam kapung istachinllpa. Shiyaa tputs ichingarusin: Apram kizpurcha wanasiri, táchinllinaya. \v 3 Mishat, yuw tputs shiyaa chinakana anoo nuwsha istachtamna. Itaru, yuw tputs shiyaa natsakana anoo nuwsha nduntam istachina. Itaru, shiyamand kaminish ichingaru tsapurunas ztaru istachima,\f * \fr 12:3 \ft Yuwaa nish átu anootstam Gálatasshcheema 3.8 tayusima kamankiya.\f* tárangiya Apanlli Apramarineetsi. \p \v 4 Ashiriya, Apramarini Apanllee kuk mazinarangu, naatarangiya, \v 5 Wizanllpa Sarpat, zoonllinpa wip Lotarinpat, chinupat, muchchurpatatam, ichingaru ashpari naataranganaya. Apramarini anpur masachirini 75 taarangiya, yuwapur watsapunee Jarana kasarangu anpuru. Naatarangu, Kanaanashshat tsap kusarangiya. \v 6 Anshuri Kanaanash tsap xirangu, Sekemashsha yakat kusarangiya. Sekemshuch tputs yasin washitanish puch waanaatsi tinamarinee apanllputstsee wayayarusin, kis ungirtataranaya. Yasin sur Moreyaa ísamaranganaya. Kanaanshuch tputs ambiri ashkusin taaranganaya. \v 7 Anush tsap, Sekemash, yusur Apanll Aprampa tsiyatarangiya: Nuw shiyaam tsapuneemish Kanaanaa panachinllpa, siyachcheemtamta, Apanll tárangu, Apramarinshitini Apanllee ungirtapi átu, patumbich xanateeru, anumun maacheetsi muchirangiya. \p \v 8 Yusur Kanaanash tsap xirangu, machipsha naatarangiya. Machip káreeranllu, ambirisha yakat sur Betela taarangiya. Anoo yakta tushiyarandsin, yap zar yaku amb ndatuma yakat Hayash kusarusin, apusari taaranganaya. Anush Apramarini yusursha patumbchee xanateeru, Apanllee ungirtarangiya. \v 9 Ashiriya, minushsha zar Apramarini yusur zaree puwachingaru tuwashsha apinlliri chinpatari naataranganaya. Apus maamchusin Neguebash tsap kusarangusin, anshurisha zapan masach taaranganaya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Apramarini shitungeeranllu naatarangu anootsi. \s1 Ashiriya, na yuwaa Apramarini Ijiptop tsap naatarangu anootssha kamanchintspa \p \v 10 Apramarini anush tsap taarangu, katungats maringarangu, katungtsingaz Ijiptopsha tsap naataranganaya. \v 11 Ijiptosh kusamaam kayumatanu anush Apramarini wizanllpa Sarayrinpa tsiyatarangiya. Shiy kizpurtishcha wanasirish. \v 12 Ashiriya, Ijiptoshuch tputs shiyaa pakchusin, kurakaatsshat kamankatssin, Nish kiz kizpur wanasir kuseenllpa wazaranllpata, tákchusin, kuraksha: Wazaranllee pchangtsa. Sheerus, wizanllee nuwashsha yushindangtsa, táchparee. Tákchu, shiyamand kaminish nuwaa pachachpasinaya, tárangiya. \v 13 Ashiriya, tputs shiyaa mashkatssin, shiysha: Nuwaa wawartana, ngutish tángcha. Ambinaari tákchush nuwaa pachachazinllinaja, ndambaree, Apramarini wizanllee Saray tárangiya. \p \v 14 Amb táyarusin, Ijiptosh kusaranganaya. Sundarsha Sarayrineetsi napku, kizpur wanasir parangana \v 15 Urkareetssha parawaa kamaniranganaya: Kiz kizpur wanasir kuseenllpa, tárangiya. Kuraksha: Yamayarus, nuwash pangi yushindangtsa, tárangiya. Sundarsha, Ayu, atusin, Saraya yamayashinusin, kurakaam panaranganaya. \v 16 Parawarinsha Apramarinpat wanasir tsiyatarangiya. Maacheetsi zapan chinoom, opeejatam, wakaratam, burrutam, kameechutam, anumunsha tputsee muchchureem kamuz, kiz ashiru panarangiya. \p \v 17 Yuwamand Apramarineetsini wizanll Saraya itutsirangana anumand Apanll parawaa kapung waneerangiya. Parawarini maachiri zapan kas yutaranganaya. \v 18 Parawarinshitini Apramaa kuruzeeru: \v 19 ¿Mayaamsha nuwaa amb ashirangsha? Nuwaa ngutish ngichirangsha, izanlleetsish nuwaa izartana, shiy tárangshawa. Amb táyarush, nuwsha nda yasaruri, mapiyruri yamapi, tárangina. \v 20 Ashiriya, na izanllish shaantatam yanpungcha. Neewa izanllish. Natu naangints, tárangiya. Táyaru, wasundururee: Tputsee zanganingcha arapi, kamuzawaatstam, kizawaatstamta. Nish nuwash tsapuni taarusinapa, tárangiya. Sundarsha ayu táyarusin, anuritam Apramaa ashparit tiptsirpatari arap zanganiranganaya. \c 13 \p \v 1 Apramarinsha, wizanllpa Sarpat Ijiptosh shitungeerandsin, waptam watsapuniptam Neguebap kanapuranganaya. Lotarinsha mang anshutam tachitarangiya. Ichingaru ashpari maachiri payurangu anpatari naataranganaya. \v 2 Apramarinsha anpur urkirpanimuna. Maachiri zapan taarangiya; chinuzeetstam, orootstam payurangiya. \v 3 Ashirucha, Neguebash tsap kusarangsin, anumand yusur Betelapshat tsap kunguchich much apinll naataranganaya. Itaru, Betelamandsha naatarangsin, yakat Hayi kayumanasha apusash taaranganaya yuwashtam sirú taarangana anshutamta. \v 4 Yuwashtam Apanlleem urngirtamaam patumbchee xanateersin, maacheetsi muchirangana anshutam kusaranganaya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Apramarin Ijiptosh tsap napeeshinu waptam kanapurangu anootsi. \s1 Ashiriya, na yuwaa Apramarini zoonllinpat wip Lotarinpa wanllitartarangana anoo kamanchintspa \p \v 5 Apramarini Lotarinpatini washunand taaranganaya. Lotarinshitini chin zapantam taarangiya. Opeeja, wakaratamta, muchchur zapantam taarangitamta. Ashirusin, anshuri tambtayarusin, maachitpat tas taaranganaya. \v 6 Anush tsap tputs taamaam tatsitarangiya. Chinuzeem watungash martamaam pishtarangitamta. \v 7 Ashiriya, muchchursha waanpatatin natsamaam zandarangtamsinaya. Feresewshuchsha tputs, Kanaanshuchtam tputs anushtam taaranganaya. Ashirucha, kis taamaam tsap pshatarangiya. \p \v 8 Apramarinsha zoonllee Lotarinee tárangiya; Shiyapa tputsirish nuwapa m'chachuri waratamaam zandaksincha. ¿Tamareeja chaanpata zuwanllpatatich natsachich? tárangiya. \v 9 Ashiriya, pza, wanlliteeni. Tsapuneemish napangcha; yapimasaja wanasir pakchush amb naangcha. Wandaya shiy yap zar yaku amb naakchush, nuwshat yap zar puku amb naachima. Wandaya shiy yap zar puku amb naakchush, nuwsha yap zar yaku amb naachima, Lotarineetsi tárangiya. \v 10 Lotarinsha yakat Sówarap tsap kizpur wanasir tándsa chirichir kamachpaptaru anoo parangiya. Kungsha sur Ortaga anshuritam naantar ashirangiya. Sirútama Apanll mzatsee wayarangu an tamapari ashtamaru parangiya; Ijipot tsap tamapari ashiritam kizpur wanasiri. Anpur ndatuma Apanll yaktaa Sodoma, Gomoraa tpachingachu ashiru amb tsap kizpur wanasir taarangiya. \v 11 Lotarini Ortagap kung taachima átu, waziparee Apramaa: Ichee, na, naamachima. Kazurakchima. Yap zar yaku amb naachima, tárangiya. \v 12 Táyaru, naatarangiya. Itaru, Apramsha anshuri machish Kanaanash tsap taarangiya. Lotarini yakat Sodomanung kayumari taarangiya. \v 13 Itaru, Sodomshuchsha tputs yutaritanand taaranganaya. Nda Apanllee mangoonaranganaya. Kizpur mantsirimshee chinaksin taaranganaya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Apramarini zoonllinpa wip wanllitarangana anootsi. \s1 Ashiriya, na yuwaa Apanll Apramarineetsini: In Kanaanaa tsap ichingaru shiyaam panachinllpa, tárangu anoo kamanchintspa \p \v 14 Lotarini naataramchu, anush Apanllsha Apramaa tsiyatarangiya: Ichingaru tsap napangcha; yap zar yaku ambtam, yap zar puku ambtam, tuwshutam ashiru ichingaru napangcha. \v 15 Yuwaa pakchish anoo panachinllpa. Chinllineemtamtish ichingaru tsap panachima. Siysa anush tsap urutamari taatssa. \v 16 Sheerus, arang pzapaneetssa. Mazach tamapari ashiru taachinllinaya. Napa; mazachee wayapur táchimaam pinasakich ashchinllinaya tputsireetssha, tárangiya. \v 17 Ashiriya, naayarush napangi tsapu wazuranarini, wamanarinitamta, yuw nuw shiyaam tsapuneemish panachinllinpa tárangi anootsi, Apanll tárangiya. \p \v 18 Apramarinsha ayu átu, machish karuweeru, yuwash mangin wanasirimash taaru amb naatarangiya. Ashiriya, Apramarini yakat sur Hebrona watsiritanasha taarangiya. Mamre tsap watsiritanasha Apramarini taarangiya. Anush Apramarini patumbchee xanatarangiya Apanlleem ungirtapi átu. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Apanll Apramarineetsi: Nee tsapuneemish panachinllpa tárangu anootsi. \c 14 \s1 Apramarini zoonllee tapachindarangu anootssha na kamanchintspa \p \v 1 Yuwapur Apramarini Mamresh tsap taarangu anpur, kurak zapan waanpatatin warataranganaya. Kuraksha ipunpunar uwsin washunand waratarangana kurakpat zameepata. Ipunpunar sur \q1 Kertora, yakat Elamshuch tputsi, \q1 Amrafel, yakat Sinarshuch tputsi, \q1 Ariyok, yakat Elasarshuch tputsi, \q1 Tidal, yakat Goyimshuch tputsi, \m ashpin washunand yambiyeersin, waratamaam shitungaranganaya. \v 2 Piyartach kurak zameetpa sur \q1 Bera, yakat Sodomshuch tputsi, \q1 Birsa, yakat Gomorshuch tputsi, \q1 Sinab, yakat Admashuch tputsi, \q1 Semeber, yakat Seboyinshuch tputsi, \q1 kurak minu chakamasaja sur yakat Belashuch tputsi, \m Bela watamcha Suwartam yakta suru, ashpin washunand yambiyarusin, \v 3 yuwaa kurakpat ipunpunar taaru anoo tapazeem naataranganaya. \p Naatarangsin, wazawap Sidin sura amb naateersin shaniyarangana. Sidina tsurtakanaya Musa Tsipatsimashi atanaya. Anush waratamaam shaniyaranganaya. \p \v 4 Sirútari Kertorarin neetstam kurak zameetpat waratarangu, kasirangu, Uru kurikee ichingaru masach ashpatam tuwapanda, átu, kasarangiya. Natpur washunand 12 masachi zanganngantar ashkusin tushiyramchu, anush niziranganaya. Tsiyantarangusin, masachish 13 kurikee ndusha zanganiranganaya. \p \v 5 Anumandsha, kurak Kertorshat kapung tsiyantarangu, wamkuree yambirangiya. Waanpata ipunpunar kurakaa waratamapan kuruzurangu, kurak ichingarusin wasundururee yushindaranganaya. Ashiriya, anpuritam zar waratamaam shitungeerandsin, naataranganaya. Rafayitshuchish yaktarini, kung Astarota-Karnash kuseersin, anshuchee tputsi kachingaranganaya. Sheersin, Jamap kung naateersin, Susitshuchee tputs kasirangitamsina. Sheersin, Save-Kiriyatap kung naateersin, Emitshuchee tputsee pachingaranganaya. \v 6 Anumunsha, machip Seirap sur káreersin, arangeem apusap tsap puz Paránap naateersin, Horewshuchee tputsee kasirangitamsina. \v 7 Anumandsha kanapeerandsin, Enmisap kung, mintam sur Kades taaritam, anush kuseersin, Amalekshuchee tputsee kasirangitamsina. Arangeem Jases-Tamarap kung kuseersin, Amorrewshuchee tputsee kasirangitamsina. \p \v 8-9 Anumunsha, Sodomshuchshat kurak uwshat wamkuree zameetpa kurakaa kuruzurangiya. Ashpari kurak wasundururee yushindarangitamsina Sidinash wazawa. Natu taringsints. Warateeni, tárangusin, warataranganaya. Yusursha waatsimaritam Kertorchich tputs kasiranganaya. \v 10 Ashirucha, Sodomshuchsha tputs machip suwasuwaranganaya. Ashpatam tputs pingarashsha pshturanganaya suwaksina. Watam pingar kapung mus tamapari ashiru ksheewarangiya. Ashirucha, anush pshturangusin, tsiparanganaya. \v 11 Amb ashirangsin, anush Sodomshucheewatsshat katungtseetstam, chinuzeetstam ashpari yamaranganaya. Anumunsha, tputseewa putata, kizaatstam, nllurawaatstam ashpari putaranganaya. Putayarandsin, waptam naataranganaya. \v 12 Anush Lotarineetsi, Apramarinee zoonll putaranganaya, watam Lotarini Sodomash taaranguwa. Ashirucha, ichingaru muchchurpatari, chinpatari, waama muchchur yamarangitamsinaya. \p \v 13 Itaru, minam tputs suwarangiya. Apramarinpini watsapuni anush iriputanu kusarangiya. Apramaatscha kamankamchu: Apramaa, mazinanlla. Zuwanlleetsish tputs Keramarshuch sundar putayarusin, macheenllinpa, Apramaa kamanku tárangiya. \v 14 Ashiriya, Apramarini anoo mazinarangu, uwshat wamkuree kuruzurangiya suru Mamre anootsi. Mamresha zoonll tsimbun taarangiya suru Eskara, mishat Anera. Ashipa an Apramarini yambirangiya. Nuwaam istanda, tárangiya wamkureetsi. Uwshtisin anuritam: Ayu. Ashiriya, istachinllpa, táyarusin, naataranganaya. Apramarini waana tiptsir taarangiya ichingaru 318 tputsi. Anoo ichingaru tiptsiree sundaroom ínarangiya. Anpasha sundar tputseem tachitarusin, Danap iriputat ashiranganaya. \v 15 Tachiturusin, iripurusin, ambiri nachungakatarandsin, zapish apus kamataranganaya psaana schirusshita. Yuwash ashparitin mapiyrsin maarana anush uwshtisin katiripeersin, pacharanganaya. Yuwash mapiyrna anush waamaritin kasiranganaya. Zapan pacharanganaya. Mishat, zapantam suwasuwaranganaya. Yapsha Joba suwayaranllina ambsha tachitarusin, pachata, pachata shitarandsin, yakat Damáskupsha túshindayarusin, anumandari kanapuranganaya. \v 16 Yuwash ashirangu anush Lotarineetsi yanpurangiya. Ashparitaa tputs yuwaa putarangana anoo yanpurangiya. Ichingaru maachirita, katungtsiptarta, mishat kamispatarta, mishat chinuzpatarta ichingaru yuwaa yarangana anoo yanpurangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Apramarineetsi zoonll putayarusin, uwsha Apramarinshitini yanpurangu anootsi. \s1 Mishat, na yuwaa Melkisarini Apanllpa Apramaam masharangu anootsshat kamanchintspa \p \v 17 Ashiriya, Apramarini undararpa Kertorpa waratam iwatsparamchusin, yuwaa kasatartayarusin watsapunip kurak wapitam kanaputeeranllina anoo Sodomshuchsha yakat k'kuzee mazinaranganaya. Mazinayarusin, Pzaya, chamayangaani, táyarusin, naataranganaya. Amb naatarangsin, apus machish wazawash kung sur Savi anush chamayangaranganaya Apramarineetsi. \p \v 18 Sarenshuchshat yakat apanllpan urkar suru Melkisa an tputsee mang' yaramapanimuna anshat naatarangtamta. Apramaa chamayangakatu, Apanllpa Melkis Apramaam mashpi átu, katungats yáyaru, mishat vinoo kasha anoo yarangitamta. \v 19 Anush Apanllpa kapung tsiyatarangiya. Apanllimari kizpurcha. Waamari ichingaroom kasiriya. Watam waamari kanindaa, misha tsapootstam tinaranguwa. \v 20 Ashirucha, Apanllee íwarpichee ungirtakaniya yuwamand siy kundarareetsis waanpata wizpurirni siyamarisha kasirangis anumanda, apanllpan urkar tárangiya. Anoomsha, Apramarinshitini yuwaa maachi zapan washunand chung payurangu anoo minchich minumtam minchichsha minumtam sheeru ashpari panarangiya apanllpaneem urkari. \p \v 21 Ashiriya, yuwaa Sodomshuchee maachiri itutsirangana Kertora anootsshat Apramarinshitini ashpari yanpurangiya. Yanpuyashinu, anush Sodomshuchshat kurak tsiyatku: Apramaa, Shiy yanurangtishcha. Iyaa ichingaroo maachiritini yanpurangsha. Ashiriya, nuwaam tputsirimti tuwanpungandama. Itaru, maacheetsitsha yuwaa sundar iyashchee kamis itutsirangana, anoo na shiysha yanpurangish anootsinaa shaamatari yángcha, Apramarineetsi Sodomshuch kurak tárangiya. \p \v 22 Itaru, Apramarinsha: Nuwamari Apari íwarpich kizpurcha. Waamari ichingaroo tinarangu kanindaatstam misha tsapootstamta. Ashiriya, nuw Aparpati tsiyatkuri: Apaa, nuw Sodomshuchee maachiri yanpurangi anoo waamatamsin tuwanpuchima, tárangina. \v 23 Mishat, nuw anchichee maacheetsi pakchiyam yacheezi. Irootsiyam, mishat wanumaatsiyam, mishat shineeraatsiyam yacheezi, ndambari. Yuwaa tárangi anoo ¿tamareeja k'keetsi kapeetchi? Ashiriya, nuw siyaa maachiritis yakchinaareena, tputs nuwaa táchpasinaya: Apram na kurikpanshacha. Zapan maacheetsi payukiya Sodomshuchee maachiri yarangu anootsi, tputs nuwaa tárundama atina. Ashiriya, nuw yamaam zandkeezi. Saana maachiritaatsis yángsints. \v 24 Itaru, yuwaam sundaruri katungarangana anumari waani pastachpa. Mishat, ipunsheemi Aneraam, mishat Eskaraam, mishat Mamreem anoom chawpitam panangcha maachtaatsi kamisawaatsi, Apramarini tárangiya. Táyaru, Sodomshuchsha kurak anuritam Apramarineetsi kuk tuminurangiya. Ashiriya, Apramarini Sodomshuchpa urkar tsiyatsis iwatsparamchusin, anumun waptam kanapurangiya watsapuniptamta. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Melkisarini Apanllpa Apramaam masharangu anootsi. \c 15 \s1 Apanll Apramarinpatini amikurtarangu anootssha kamanchintspa \p \v 1 Apramarini kanapuramchu anush pamazurangiya. Apanll Apramaa: Apramaa, punirinllpa. Nuw urutamari shiyaa tapachindakuri taakina. Ashiriya, nuw shiyaam kapung istachinllpa, tárangiya Apanlli. \v 2 Itaru, Apramarinshitini: Nuw, Apaa, shiyaa kurakartana. \v 3 ¿Mayaamaja shiy nuwaam maachta zapannaa panachish? Nuw tsipakchuri, m'chachurshaparina sur Elíyaser Damáskushuch yachiya. Antaati shiy nuwaam ipareemi panarangshawa. Tsipakchuri maachiritaatsi iparshiti yapu, Apramarini Apanllee tárangiya. \p \v 4 Apanllsha: Nduni. ¿Tamareeja shiyaa maachiritish m'chachurish yach? Uru iparish shiyaa maachiritish uwshat ksutku taachiya, Apanll tárangiya. \v 5 Táyaru, Wishchipsha shitungeeni, tárangu, wishchipsha shitungeersin, Apramaa, Yuwar nachayarush kanindap napangi. ¿Wanipaja tsangach taar? Na táchingi. Shiyachich tputsirish ashippari taachinllinaya, tárangiya. \p \v 6 Apramarini Apanllee kuk anuritam payurangiya. Shiy nuwaa kuki mangoonarangush, ashirucha nuw shiyaa kis napkina.\f * \fr 15:6 \ft Yuwaa nish átu anootstam Romshucheema 4.3, misha 4.9, misha 4.22, misha Gálatasshcheema 3.6, misha Sandeeku 2.23 tayusima kamankiya.\f* \v 7 Mishat, shiyaa táchinllpa. Waatatana nuwaya shiy Apanllirisha. Yuwapur sirútama yaktash Urush, Kaldewshuchish tsap taarangish anpur shiyaa tárangina. Tsapuneetsish kasayarush, arap naangcha. Nuwsha shiyaam tsap panachinllpa tárangi, an watacha ini tsapu, Apanll tárangiya. \p \v 8 Itaru, Apramarinshitini Apanllee: Apaa, ¿Nuw tamareeja anoo wasina yasachee anush tsap taachparina taachee? Apramarini Apanllee tárangiya. \p \v 9 Apanllsha Apramarineetsi: Nuw shiyapa amikurtamaam zandaktana. Ashiriya, chinish yushindanlla, opeeja, chipoo, wakaraa, aship tuchip payutanlla. Itaru, yuwanandari karupana tuchip masachirini taaru annandarita. Mishat, mukuk wip karupan kizpur wanasiri an payutanitamcha, tárangiya. \p \v 10 Apramarinisha chiyzayaru, chinoo tuchip putarangiya. Putayaru, machtarangiya. Anootssha pachayaru, apusash taaruyaru, minnungichich watandaram wayarangiya piyama. Mishat, annungitam watandaram wayarangitamta. Anumunshat mukukootsshat wip putayaru pacharangitamta. \v 11 Sheeru, anungaz yapsha katungkani atusin, kusataranganaya. Itaru, Apramsha anoo kapung ksutarangiya. \v 12 Zar tapitaranllu anush Apramaa maats kasirangu, kizpur maarangiya. Anush kizpur taap ashirangiya. Nda pamaam waritarangiya. Apramarini kizpur punirangiya. \v 13 Anush Apanllsha, Siyachich tputs minush tsapurunas arapchish taakchusin, anush uru kiyung kachiykusin, washunand ichingaru 400 masach taachinlliniya. Anshuch tputs kiyung yachakchinllinaya, Apanll tárangiya. \p \v 14-16 Itaru, nuwsha yuwaa tputs ashkachinllina anoo wanichima.\f * \fr 15:14-16 \ft Yuwaa nish átu anootstam Tayaspatampani 7.6-7 tayusima kamankiya.\f* Itaru, shiyachchee nllurnuri tapachindachima. Tsapoo kasakchusin, ichingaru maachtaatsimari yachinllinaya; wakara, opeeja, kurikitam zapan yachinllinaya. Kanapeersin, anshutam tsap Kanaanash kuseersin, Amorrewshuchee tputs kachingachpasinaya. Natumas kizpur yutaritanand taakitaatssin, itaru wand yutaritshish pishtariya uwaama. Itaru, shiynaa tsipachpasha nishuri tsapuya. Yuwash shiy zitaminarish taakana anush nuwaampee wayachinllpa. Shiy kizpur wachinayarush, tsipachsha. Tsipakchus, shiyaa nishuri mapchinllinaya, Apanll Apramarinee tsiyatku tárangiya. \p \v 17 Zar tapitaranllu anush msas kizpur mzeetaru anush tuzaz ashiru kurakurtaru, yuwash wakar wanuts wayaru anush apusanand sunlliychitaraa ashirangiya. \v 18 Anuritam zar psaan Apanll Apramarinpatini amikurtaranganaya. Anshuri Apanll Apramarinee; Nuw shiyachcheem nlluranur watsapuneem kapung panachima; kung Ijiptomand yáyaruri, arangeem kung kapung Eufratis anumun tutsipeeri, yáyaruri panachima, Apanll tárangiya. \p \v 19-21 Ambchee tputs watsapun ashpari yaktarini tatutschima: sur Kinitasshuchee, Kinisitshuchee, Kamuniyshuchee, Hititshuchee, Feresewshuchee, Repaytiyshuchee, Amorrewshuchee, Kanaanshuchee, Gergesewshuchee, Jebusewshuchee, ashpari tsap tatutseeruri, shiyaam panachinllpa, Apanll Apramarineetsini tárangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Apanll Apramarinpatini amikurtarangana anootsi. \c 16 \s1 Ashiriya, na kamanchintspa yuwaa Apramarini wizanlleem muchchuree Akaraa yamayaru, anushsha iparinarangu anootsshat \p \v 1 Apramarini Kanaanash tsap wizanllpata Sarpat chung masach taarangiya. Itaru, Sarayrinsha anpur wip ndunarimuna; mipish taarangiya. Sarsha anpur minum muchchur kiz sur Akara, Ijiptoshchi tputsi taarangiya. \v 2 Ashirucha, Sarayrinshitini wazaranllpa tsiyatkusin táranganaya. Apramaa, nda iparinakaniwaa. Nda ipareemani Apanll panakuwa. Ashirucha, nuwsha shiyaa táshina. ¿Mayaamsha shiy nda nuwash m'chachurishi pshtuyarush maaksha? Ashkachinaareesha, uru iparinakchush, nuwpaz ipari ashisha tatsipchiya, tárangiya Sarayrini. \p \v 3 Tárangu, anoo Apramarinshitini, Ayu, ashiri maachima, tárangiya. Sarayrinshitini muchchuree Akara kiz wazaranlleem tupanarangiya. \v 4 Apramarinshitini Akarpa maarangusin, Akarsha mireerangshita. Mireeyaru, Sarayrineetssha starangiya. \v 5 Ashirucha, Sarayrinshat wazaranllpa Apramarinpa kapung tsiyantarangiya. Ipari ndunareetseeru, nuwaa stakanda. Amb ashku, nuwaatssha kapung tatsiyuntakanda, táyaru, Shiyatamcha nuwaa m'chachuri yamarangush, na iparinarangasha. Itaru, yuwamand amb ashirangish anumand Apanll waana shiyaa yasachiya; shiyaa wanichapanlla. Nuwaatsina wanicheeja ndambari, wazaranllee Apramarineetsi tárangiya. \p \v 6 Apramarinshitini Sarayaa: Ashiriya, shiy m'chachurtishcha Akaraatsi. ¿Tamanda? yuw mangishish shaana chinakish an shingcha, tárangiya. Ashirucha, Sarayrini anooritam Akararineetsi kiyung yacharangiya. Akararini suwarangiya. \v 7 Akarini piyamsha apusapsha zaree charapungaru tuwash naatarangiya. Anush tsapush kung wir pakich zaw shitaru parangiya. Anush Apanll wasundur yakarangiya. \v 8 Sheeru: Akaraa, ¿mayaam nish kusarangsha? Shiyaa Sar muchchurimunawa. ¿Ningeem tamakatshasha? ¿Yapsha naayaransha? tárangu, Akarsha: Sarcha nuwaa nabataru, ningeemsha suwayaranlli, tárangiya. \p \v 9 Apanllsha: Watsta, arap naarinllpa. Mapiyrush waptam kanapeerush, yusur Sarshutam taamatsha. Itaru, Saraya kuk payungcha, tárangiya. \v 10 Mishat, Akaraa, shiyachich chinllinish zapan pzapanichinllinaya. Tputs shiyachchee nlluranur táchimaam pinasachtamsinaya. \v 11 Mishat, na mireerish anoo kamuz tatsiputsha. Tatsipuramchush suroo Ismaelaa ísamangcha. Mishat, nuw shiyaa parangina yuwaa mangish mantsarangish anootsi. \v 12 Iparish Ismaela kanungachu, uru kizpur kurakaam kinachiya. Mishat, waamari wizpur kapaach tamapari ashiru waanpatatin waratkatssin waamaritam kasichiya. Amb ashku, zoonllpa urutamari ayamta natsatangat ashkusin taachinllinaya, táyaru, anumun Apanll wasundurur tsípatara ashirangiya. \p \v 13-14 Ashiramchu, anush Akarsha yuwaa Apanllpa tsiyatarangana anoo, waanaatsisha tárangiya. Apanll nuwaa parangparee, yuwaa kiyung kachiyarangi anootsi. Nuwaa parangitaa, wand kchitana. Mishat, na ashiritam neetssha kungoo wiree tssurtachima, Apanll waana nee kungoo kis napkiya. Nuwaatssha pakeenda, tárangiya. Ansha kung apuspimuna, yap tsap sur Kades, mishat Beredis ashiru taarangu ambi. \p \v 15 Anumunsha, Akararini wipaa tatsipurangiya Apramaa wipa. Wipaatssha Ismaelaa átu ísamarangiya. \v 16 Anpur Apramarinsha 86 masachirini taarangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Akararini Apramaa wip tatsipurangu anootsi. \c 17 \s1 Ashiriya, na kamanchintspa yuwaatssha Apanll Apramarineetsi: Ashpari tputsirish wayumshiree tas ksupchinllinpa, tárangu anootsshita \p \v 1 Apramarini masachirini 99 taaramchu, anush yusur Apanll waanaatsi tuyamandayaru, Apramarineetsi tsiyatarangiya. Apramaa, Nuw waatatana Apanlli. Nuwamaricha kizpuri taaki. Ashirucha, shiysha wanasiriri taarashish taangcha; urutamari nuwaa kuki payungcha. \p \v 2 Amb ashkachush, shiyapa kapungunashapari chinachiniya. Shiyaam uru nuw kapung istachinlla. Shiyachich aranginasha chinllinish pzapanichinllinaya, tárangiya. Nuwaana shiyaa amikureemi kapung ínchinllpa. \v 3-4 Ashirucha, Apramarinshitini anoo mazinarangu, tutunlltayaru, much tsapush timuchachawu, mazinazinaw ashirangiya. Uru nuw shiyapa kapung chinakchuri, shiyamari chinllinish tsapurnasish ztaru tatsitchinllinaya. \v 5 Amb ashkachush, shiyaa surish ndushapari nimun tsurtaksin Apramaa táchinllinaya. Nimun shiyaa sureetsish, tsurtaksin Aprahamaa, tátshapsinaya, watam shiyamari chinllinish tsapurunas ztaru taachinllinawa. \v 6 Shiyamari chinllinish ayam kurakaamaw kinaksin, yaktash ksutchinlliniya. Mishat, ichingaroom tsapurunas tputs shiyaatsimari wapareempaz ashirusin ínachinllinaya. \v 7 Itaru, amb ashkachuri, shiyachcheetsimari chinllineetsish, ayamta nllurnureetstamtish kapung chinachima. Urutamari nuw shiyachchee chinllinish ksutkuri taachina. Amb ashkachuri, nuwaatsimari Apanllireemani ínachinllinaya. \v 8 Ashiriya, natum tputsish watsapun masarush taaratarshin ashiksha, itaru nuwsha nee Kanaana tsap shiyaam, chinllineemtamtish ashchiri panachinllpa. Chinllinish nee tsap urutamari amuytachinllinaya.\f * \fr 17:8 \ft Yuwaa nish átu anootstam Tayaspatampani 7.5 tayusima kamankiya.\f* \p \v 9 Mishat, shiyaa atashina; Shiysha nlluranureetsish kamaningcha. Nuwaa kuki urutamari payuchinllinapa, watam nuw shiyaa amikurtaranginawa. \v 10 Itaru, Apramaa, shiyshat chinllinitamtish, tputsiritamtish, yuw shaanshu taakana an ichingarusin nuwaa kuki tuminchinllinpa, yuwaa nuw kamachtakachi anootsi. Ashiri ichingaru tputs kamuzanur wayumshiree tas ktsupchinllinpa. \v 11 Wayumshir tas tspakamchu, kukurini anoo kturchinllinpa. Amb ashiramchusin, tputs ichingarusin yuwaa nuw shiyapa kapung chinakurini taakani anoo uwshtisin yasachinllinaya. \p \v 12-13 Na nimun iwaz ichingarus tputsiritamtish wipaa wayumshir tas kturchinllinpa. Uru nllur nllurtaramchu, anamunsha tuchip matayaru zar maramchu anush kturungtsa. Tunareewaatstaa nllurtakachu, m'chachureetstamtish, yuwaatstam kurikpa tputsee wip paxanxarangish anootstam, kturungtsa, atashina. Ashkachus, nutseetis yusur tapatsteeyaa atitaateesa, ndunshaparee. Anumun urutamari tputs yasayastanllinaya yuwaa nuw siyapa amikurtarangi anootsi, yuwaatstam nuw siyachchee uru ksutki anootstamtaya. \v 14 Itaru, yuw nllur nda wayumshiree tas ksuparangu an nda siyapa washunand taachinllinaya. Watam nuwaa kuki nda payuranganawa, tárangiya Apanll Apramarineetsi. \p \v 15 Ashiriya, anumunsha Apanll Apramaa: Na nimun iwaz ndushapari izanlleetsish tsurtakush, Saray táchsha. Na nimun izanlleetsish suru Saraa ísamangcha. \v 16 Nuw izanlleemish Saraam kizpur istamaam zandkina. Nimun izanllish iparinachiya. Anumunarisha tputs pzapanichinlliniya. Zapan yakat taachiya. Anchich nllurnur kizpur kurakaw taachinllinaya, tárangiya Apanlli Apramarineetsi. \p \v 17 Apramarinsha timucheeru, mangshuri chinayaru, starangiya. ¿Tamareeja tputsich wachinich 100 masachirich taaru iparinachich? Mishat, ¿tamareeja izanlli Sar masachirini 90 taaru iparinach? tárangiya Apramarini. \v 18 Itaru, Apanlleetssha: Apaa, ¿Ismaelazuwa, ashtachiwa? Ashiri Ismaelaam istangi, tárangiya Apramarini. \v 19 Itaru, Apanllsha: Uru izanlliritish Sara wip tatsipchiya. Tatsipkachu, Isaakaa suru ísamangcha. Uru nuw Isaakaam kapung istachima. Iparpatish Isaakpa kapung amikurtachima. \v 20 Itaru, ipareemish Ismaelaam istachtamparina. Ismaelchich pzapanichtampasinaya. Iparish Ismael 12 wip wanindachiya. Kizpur kurakanand taachinlliniya. \v 21 Itaru, kaapa Isaakaam kizpur istachima. Isaakpa kapung amikurtachina, Na nimun izanllish Sar minush masach Isaakaa tatsipchiya, tárangiya Apanlli. \p \v 22 Táyaru, Apanll Apramarineetsi mikeeru kasarangiya. Kasayaru, Apanll naatarangiya. \v 23-27 Apramarinsha anuritam Apanllee kuk tuminurangiya. Wipaa wayumshir tas kturarangiya. Ichingaru yuwaa kamuz nllurtaku anuwaa wayumshiree tas kturtarangiya, muchchureewa wipa. Yuwaa kurikpa muchchureem paxanxarangu anoowaatstam wayumshir tas ktururangiya. Apramarini waanaatstatam wayumshir tas ktururangitamta. Yuwari Apanll tárangu anuri kukoo tuminuranganaya. Anpuritam zar Apramarini wip Ismaelarini wayumshiree tas ktururangitamta. Anpur Apramarini masachirini 99 taarangiya. Anpuritam zar wipsha Ismael masachirini 13 taarangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Apanll Apramarinee: Tputsee wayumshir tas kturungtsa, tárangu anootsi. \c 18 \s1 Sirútama Apanll Aprahamarinpatini tsiyatarangu anoo kamanchintspa \p \v 1 Anpur zar Apanll Aprahamarinshini yakarangiya yuwash taarangu anshu. Mamresh tsap manginnung taarangiya. Anush zar wachamuree Aprahamarini pangush washitungashinung kuxinxinaw ashirangiya. \v 2 Watsiri wanungee tputs tuchip yakarangiya. Anuritam mikeeru chiyzayaru, tputsip teet ashirangiya. Chamayangayaru, tutunlltayaru, much tsapush timuchta ashirangiya. \v 3 Sheeru tputseetssha, Nuw shiyaa kurakartana. Shiyaam istamaam zandkina. Musá naarintspa. Neetsiri kutangtsa. \v 4 Kungooma tipayrunts, pakich panachintspa k'tseetsis kupamaama. Sheerus, yasinash puchi pakich kanusangints wayanpishu. \v 5 Nuwma katungats yátama siyaam maritamaama. Anumun kizpurtayarus, katungkeerus, ngootsip naatssa, tárangu, anoo uwshtisin: Kizpurcha wanasiri yuw átish anoo, táranganaya. \v 6 Aprahamarinshitini waptam pangup Sarangaz teet ashirangiya. Kuseeru, Saraa, mikeerush tirik 20 kilo yángi yuw kizpur wanasiri anoo. Sheerush, pangaam zapan tinangi, tárangiya. \v 7 Táyaru, wakarapsha taárash teet ashirangiya. Yuwaa wakar karupan wanasiri anoo putayaru, muchchureemsha patatamaam panarangiya. Muchchursha anuritam pachayaru, katungamaam patatarangiya. \v 8 Ashiramchu, anumun Aprahamarini wakaraa mimir minamaw yáyaru, anumunshat wakara mimiri mburshi anoo yarangitamta. Aship wakarpatari wanuts yáyaru, yasinash puch tputseem martayarangiya. \p \v 9 Tputssha katungam iwatsparamchusin, Aprahamarineetsi masharanganaya. ¿Izanllish yapinaaree, Sara? táranganaya. Aprahamarinshitini: Anshuri pangishi tindash wantsush taariya, tárangiya. \v 10 Apanllsha wasundurur: Minushsha masach ningtam kuschinipa. Anush zari uru izanllish Sara wip wanindachsha anush kuschiniya, tárangiya. Aprahamarini pangush wach shitungash xiyeeru, tsiyatstangat ashiranganaya. Apanllpa tiptsir ántarusin anoo Sarsha Aprahamarinungini ush tapishuru mazinazinaw ashirangiya. \v 11 Anpur Aprahamarini wizanllpa Sarpa kizpur wachinaw taaranganaya. Sarsha anpur ndusha wanguytarangiya; izuuru tsíparangiya. \v 12 ¿Tamareeja nuw wachini iparinachee? ¿Antaati kurassee mantsakinawa nlluraa miripi? amb átu mangush chinayaru, starangiya. Mishat, ¿tamareeja zaranlli wachin iparinachee? mangush chinaku Sar tárangiya. \p \v 13 Apanllsha, tputs tamaparee ashiru, Aprahamaa: ¿Mayaamsha Sar kapung staka? Itaru, yuwaa áti anoo nda Sar mangush chinakiya. Nda nuwaa kuki yasakiya yuwaa wachinataa taarangu iparinachu anootsi, tárangiya. \v 14 Itaru, Apanllsha, Nuwaam ¿antaati maachi xapshish taatareeja? Yusur arangtachish masach kuschima. Nishtam zari anush Sar urutarisha wip wanindachu anush kuschima,\f * \fr 18:14 \ft Yuwaa nish átu anootstam Romshucheema 9.9 tayusima kamankiya.\f* tárangiya. \p \v 15 Sarsha anoo mazinarangu, kizpur punirangiya; ngichimaam zandarangiya. ¿Antaati starangeezi? tárangiya. Itaru, Apanllsha: Nuw yasaktana, yuwaa shiy starangish anootsi, tárangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Apanll Saraa: Iparish uru wanindachiya tárangu anootsi. \s1 Ashiriya, na yuwaa Aprahamarini yakat Sodomaam Apanllpa masharangu anootsshat kamanchintspa \p \v 16 Apanllsha tiptsir chiyzayarandsin, Sodomapsha yakat pangaani atusin, naakchusin, anush Aprahamarinshitini; Ipunamchuri apus kapati, átu, tachitarangiya. \v 17 Apanllsha mangush chinarangu, Xamachi. Aprahamaatsima kamanchimasima, yuwaa Sodomshuchee tpachingachi anootsi. \v 18 Watam Apraham wachinllin zapan kizpureewa taachuwa. Ashiriya, anoom nuw kapung istachshaparina yuwaam ichingarusin tputs tsapurnasish taakana anoomaya. \v 19 Watam nuwaana ipusaranginawa, nuwaanaatsi kuki kamanimaama, wipaamtamsin, wachinllinoomtamsina. Yuwaa nuw kuki kamanirangi anoo payuksin, wanasiririsha taamaama amb ashkusin, tputspatari mapiyrsin taachinllinaya. Ashkatssin, nuwsha yuwaa siyaam istachintspa tárangi anoo tumineeruri kasachintspa, mangush chinayaru tárangiya. \v 20 Apanllsha Aprahamaa tárangiya; Tputs atanaya: Sodomshuch, Gomorshuchtam tputs kizpur yutaritanand taakanaya átssincha. \v 21 Ashiriya, nuwaanasha naayaruri, kaapaniri kchiparishti pangatama. Kamapari zurampatartaya mantsir taaksin, yutaritshishirineetsi izuuru yasachima, Apanll tárangiya. \v 22 Táyaru, Apanll wasundurur tsimbunartisin Sodomap naataranganaya, Aprahamarinsha anshuri Apanllpa shaneey ashirangiya. \v 23-24 Aprahamarinisha Apanllee káyamayaru masharangiya; ¿Yuwaptari wanasir tputs taakana anpatari washunand yutaritshishpanpa kapeeteerush kasachish? ¿Nda yuwamand anush yakat tputs 50 wanasirmash taakana anumand nda yaramaam waritak? ¿Yuwaptartaja tputs 50 wanasirimash taarana anpatartaja ashpari kapeeteerush kasachish? \v 25 ¿Mayaamsha tputs wanasirimashpatari tpachingaksha? ¿Mayaamsha shiy anumashee chinaksha? Shiy watam Apanllshawa. Shiyamari tputsee itsinsaru yasayarush, tsapurunashuchee waneekshawa, tárangiya Aprahamarini. \v 26 Apanllsha: Waanari tputs Sodomash 50 wanasirimash pakchuri, napachparina. Nda tputsee tpachingachina, tárangiya. \v 27 Tárangu, anumun yusur Aprahamarini Apanllee: Na yusursha Apaa, shiyaa tsiyatamaam zandkina. Itaru, nuwsha nduntaa waritaruri, tputstaati ashiritaa shiyaa mashkina. \v 28 Itaru, apaz anush Sodomash yakat tputs 45 taaru, ¿wanasirimshi anoo tamaycheezish? ¿Yaktaa kapeetcheezish? tárangiya. Apanllsha: Sodomash 45 taaru anoo yakat kapeetcheezi; uru napachparina, tárangiya Apanlli. \v 29 Anumun yusursha Apanllee masharangiya. ¿Apaz itaru tputs wanasirimash 40 anush yakat taaru? tárangiya. Yusur anoo Apanll: Waanari tputs wanasirimash 40 taaru anoo yakat kapeetcheezi, ndambari, tárangiya. \v 30 Yusur Aprahamarini arang masharangiya: Nuw shiyaa Apartana. Tsiyantarinllpa, yuwaa shiyapa tsiyatki anootsi. ¿Apaz tputs wanasirimash 30 taaru anoo yakat kapeetchitamtazish? tárangiya. Apanllsha: Waanari tputs 30 wanasirimash taaru anoo yakat kapeetcheezi, ndambari, tárangiya. \v 31 Yusurshat Aprahamarini tayuseeru, arang tsiyatarangiya; Na nuw yusursha Apaa, shiyaa mashkina k'keetsish kapeeteeruri; ¿Apaz tputs 20 taaru? ¿Anoo tamaycheezish? tárangiya. Apanllsha: Waanari 20 tputs wanasirimash taaru nda anoo yaktaa kapeetchina, tárangiya. \v 32 Yusurshat Aprahamarini masharangiya. Apaa; Nuwaa tsiyantariyshpa. Na nimun arang ndushapari mashchina. ¿Apaz 10 taaru anoo tamacheezish? ¿Shiy amaksha? tárangiya. Apanllsha: 10 taaru nduntam yaktaa kapeetchina, tárangiya. \v 33 Anumun tsiyatsis Aprahamarinpatini yuwatsparamchusin, Apanll naatarangiya. Aprahamarinshitini waptam pangpitam naatarangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Aprahamarini Apanllpa yakat Sodomaam tsiyatarangu anootsi. \c 19 \s1 Ashiriya, na yuwaa Apanll Sodomshuchee mishat Gomorshucheetstam waneerangu anoo kamanchintspa \p \v 1-3 Ashiriya, zar tapitaranllu, Apanll muchchur tsimbun Sodomash yakat kusaranganaya Lotarinshini pangu. Lotarinsha kuxinxinawu anush watsiritari yakat ashirangiya, yuwash tputs shaniykana anshu. Ashiriya, Lotarinsha Apanllee muchchur parangu, ¿Tamarimta, ichee? tápi átu chiyzaranll ashirangiya. Apanllip muchchur nda napku, yuwashuri timucharu anshuri, Ichee, nuwash pangi kusangtsa. Nuwash kuseerus, chumayarus, anshuri maatssa pangishina, Lotarini tárangiya. Itaru, Apanllsha muchchur: Wappari, yuwamand iyaa istamaam zandarangish anumanda, táranganaya. Itaru ashiritaa, naturi naachinipa apus ngootsish yuwaa timburanlliz apusanand kapung kureeru anoo maachinipa, Apanll muchchuri Lotarinee táranganaya. Lotarinsha nda sambaytarangiya. Nishuri maangints, átana nuwaya siyaatsiya, tárangu; ashiriya, Apanllsha muchchur, Ayu; ashiri nishuripari maachiniya shiyash pangishsha, táranganaya. Lotarinsha pangaa nda tputaru anoo yáyaru, wanasir maritarangiya. Apanllsha muchchur anoo kis katungaranganaya. \p \v 4-5 Ashiriya, yuwash Apanll muchchur maakamchinllina anushsha yaktashchiri tputs zapan kusataranganaya. Kanungaseewtam, misha wachinawtam ashirusin kusaranganaya. Lotarineetsi pang' turipingaranganaya. Sheersin, kapung zamangarangana. Lotarineetsshitini: ¿Natuwa? ¿Shiyash pangish tputs psaan kusarangana, anuwa? Natu an tputs tashitungangi. Tayutariteeruni, kasapani atiniya,\f * \fr 19:4-5 \ft Romshucheema 1.26-27 tsiyatsis nipta tatsamooru taaritamta.\f* táranganaya tputsi. \v 6 Ashiriya, Lotarinsha tputsee tsiyatamaam shitungarangiya. Shitungachu, pangusee wach mbam tstsarangiya. \v 7-10 Wishchipsha shitungeeru, Ashiriya, na zuwaa, mazinantsa; Nuw siyaa tina. Kizpur yutarit nee tputsee mantsir tsiyatintspa. Itaru, nuw ipari taarcha. Tsimbuna kamasina, nda kamuzpa minamtiyam yutarit taakanaya. An siyaam nuw ipari tashitungachima. Ashiriya, siysa anoo yuw zandkis an ashimaam waritariya. Itaru, yuwaa nuw yambiyari anoo tayutaritamaama watsta, watam nuw anoo tputs ksutkinawa, Lotarini tárangiya. Itaru, uwshtisin: Nduni. Ksangi anoo tputsi. Pshtupani átanicha. ¿Mayaamsha shiy anoo tputsee pachindaksha? ¿Antaati shiy nishucheezish? ndambaree. Ashiriya, papcha shaanaatsishta. Aranginasha kiyung yachachiniya, táranganaya Lotarineetsi. Tputs tárangusin, Lotarineetsi putayarusin, tunununtara ashiranganaya, yuwaa tandapunuzee wach kámanaru anootsi. Itaru, uwshtisin Apanll muchchur pangusish wantsush shanee ashiranganaya. Itaru, anshitisin Lotarineetsi putayarusin, pangush tapshturanganaya. Sheersin, wachoo mbam shtandaranganaya. \v 11 Ashiriya, uwshtisin yuw tputs wishchipiri natsampani shaneerana anshitisin wishchipiri wach mchustaranganaya. Ndusha pangusish pshtumaam waritaranganaya. \v 12-13 Ashiriya, Apanllsha muchchur Lotarineetsi: Min iparish yaktash taarinaari ashiru, kamuz, kizatam, misha ngusirish, misha maachiritish ichingaru anoo kuruzungi pangishish, tárangiya Apanll muchchuri. Nee yakta iy kachingamaam zandaktanicha, watam kizpur yutarit taakanawa. Sodomshuch ichingarusin tputsee natsakanaya, tárangiya. Iyaa Apanll zanganirangiya nishuchee yakat wanimaama, táranganaya. \v 14 Ashiriya, Lotarinsha pangush shitungeeranllu, yuwaa tputs wipaa yamapi atusin tsiyatarangu anoo kamankatu naatarangiya. Anushsha kuseeru, Nee yakat mikeerus kasayarus naangtsa. Nee yakat mikeerutanda, Apanll kapeeteeru kasachu, tárangiya. Itaru, ungsirshitisin nda k'kuzee payuranganaya. \p \v 15 Anuritam zar tarasitaranllu, Apanll muchchur Lotarineetsi: Naturi mikeerush chiyzayarush naangcha izanllpatartish, iparish tsimbunari, ashparitis tsipatsee punireesa suwangtsa. Nee na musásiri yaktaa Apanll mikeeru wanichiya, tárangiya. \v 16 Itaru, Lotarinsha nda mikarangiya. Apanllsha muchchur waantari putayaru, wizanlleetstam, wipaatstam ashpari Apanll tashitungarangiya, watam Apanll Lotarineetsi kizpur chinaranguwa. \v 17 Tashitungaramchu, Kamungamaam zandkeesa, mikeerus iripungtsa. Kushipish pakchiyam napintspa. Pakchiyam ngootsish tándsapeem xiyintspa. Izuuru machip suwamamari suwangtsa, tárangiya. \p \v 18 Itaru, Lotarinsha: Nduni. Amb shirinllpa, Apaa. \v 19 Watam shiy nuwaa chinarangshawa, misha nuwaa taarasheetsi tapachindarangshawa. Ashirucha, nuw shiyaa atashina. Nuw machip suwamaam zandkeezi. Suwakinaareena, apusaripa waneeshish nuwaa kamatchindanaya. Ashkachu, nuwshapari tsipachina. \v 20 Itaru, na mazinanganlla. Nishuri yakat pakich watsiri taarcha, amb suwakuri, ¿shiy anoo amaksha? tárangiya. \v 21 Apanllsha muchchur: Zuraktishcha. Yuwaa átish anoo yakat wanicheezi, watam átshawa. \v 22 Ashiriya, naangsi mikeerush. Itaru, musá wanicheezi. Urupa shiyamari kusachsha yakat Sówarshuya, tárangiya. Yakat pakchi atusin Sówaraa ísamaranganaya. \v 23 Lotarini puturi zar yakataranllu anush kusarangiya yakat Sówarshu. \p \v 24 Apanllsha yuwarpich sin ashiru sumasee kawamban zanganirangiya. Pingar kuraku tamatarpari ashiru kizpur kurarangiya Sodomshucheetsi, Gomorshucheetstamta. \v 25 Amb sheeru, Apanll Sodomshuchee tputsi ichingaru tpachingarangiya: tiptsirpatatam, chirichiritam, maachi ichingaru muchirangiya. \v 26 Itaru, Lotarinsha wizanll suwayarandsin, apus uship nap ashirangu, yumeemsha kinarangiya. \p \v 27 Aprahamarinsha sing zar Apanllpa Lotaam tapachindapi átu, tsiyatashinu, ambtam putam zar puturi naatarangiya. \v 28 Sodomap, Gomorap yakat nap ashirangu, ichingaru tsimbunari wazawash yakat taaru an msas tuwap mzeetaru parangiya. \v 29 Ashiriya, Apanll yaktashchee Sodomshuchi, wazawshuchtam tputs ichingarusin waneerangiya. Itaru, Apanll Aprahamarineetsi chinarangu, Lotarineetsi nda waneerangiya. Itaru, Sodomshucheetsim kiyung yacharangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Apanll tsimbunaa yakat Sodomaa, Gomoraatstam ashiru sumaspat waneerangu anootsi. \s1 Ashiriya, na minootssha tsiyatsis pakich kamanchintspa yuwaatssha Lotarini wip kiz mantsir waparee chinarangana anootsi \p \v 30-31 Lotarini Sówarush taamaam punirangu, Sówaraa yakat kasayarandsin, wipaptari kiz tsimbun machip naataranganaya. Ambirisha wachush wantsush taaranganaya. Lotarinsha wip iwachiztamarini munaa shipamunchee tárangiya. Iy aparini kizpuri wachinayanllcha. Ashiriya, ¿chiy tamaycheezich? ¿Chakaja chiyaa yamachinllina? Kamuz nduniwa, mun wachin tárangiya. \v 32 Ashiriya, Apapaam tuwarsayaruni, washunand maayani. Ashkachuni, iparinayani yaamatari ipareemani, tárangiya iwachiztamarini. \p \v 33 Anuritam psaan tapitaranllu, mun putsisarini vinoo wapareem yáseeru, tuwarsarangiya. Sheeru, waparpa maarangiya. Itaru, Lotarinsha kapung karusarangu, nda chinarangiya yuwaa wip ashirangu anootsi. \v 34-36 Putamsha munaa: Nuw psaan apapat tamanllimna. Ashiritam, na psaan shiysha apapaa tuwarsayarush, apapash mangi. Tsimbunartini iparinapani, tárangiya. Táyarusin, yusursha wapareem tuwarsaranganaya. Wipsha nllurarini uwsha waparpa maarangitamta. Itaru, waparsha kapung karusarangu, nduntam tácharangiya. Amb sheersin, tsimbunurtisin mireeranganaya waparee wipa. \v 37 Ashiriya, Lotarinsha wip iwachiztamarini uwma kamuzaa tatsipurangu, wipaa sur Mowabaa ísamarangiya. Mowabchich tputs pzapaneerangiya. \v 38 Yusursha Lotarini wip nllurarinshitini tatsipurangitamta. Uwsha wipaa suru Pegami ísamarangiya. Pegamsha pzapaneerangitamta. Watacha Amónshuchinandarita tputsi. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Lotarini wip iparinarangana anootsi. \c 20 \s1 Ashiri na, Aprahamarini wizanllpa kurakash Abimelekash watsapun kusarangana anootsshat kamanchintspa \p \v 1 Aprahamarini shitungeeranllu, minupshat tsap Neguebapsha naatarangiya. Ambshat yakat Guerarash kusarangiya. Anshurisha taarangiya. Annungitam tsimbun yakat Kades, Surtam ashiru taarangtamta. \v 2 Anushsha Aprahamarini kuseeru, kurakaa Abimelekaa punirangu, wizanlleetstaa Saraa, Izartana, tárangiya. Yaktashuchshat Guerarshuch kurak Abimelek anoo k'kuzee mazinarangu, wasunduree kamachtayaru, wasundursha yamayashinusin, Abimelekaam panaranganaya. \v 3 Sheeru, natam zar Abimelek kizpur maaranllu anush pamasarangiya. Anush Apanllsha: Abimelekaa, uru shiy mikeerush tsipachsha, yuwamand kizaa wazaranll waninda yamarangish anumandaya, tárangiya. Táyaru, Abimeleksha anoo mazinarangu, kizpur punirangiya. \p \v 4-5 Uwshat: Apaa, itaru ¿mayamanda nuwaa wanichish? ¿Antaati nuw kizaa mantsir patataranginawa? Nda pakchiyam yutarit patatarangina. Waanacha Apraham nuwaa tamapingaranganda. Wizanlleetstaa Saraa izartana, tárangiya. Kizsha: Nee kamuzaa nuw wawartana, tárangitamta. Ashirucha, nuwsha mapiyruri yamarangina, tárangiya. \p \v 6 Apanllsha: Zuraktishcha. Nuw shiyaa yasakina. Nda kizaa mantsir patatarangish. Anoo nuw parangina. \v 7 Itaru, shiysha na kizaa izuuru wazaranlleemtam tuwanpungcha. Nduniya shiy tuwanpukush, uru nuw shiyaa kapungtanda wanichinll. Uru zurampatari shiy tsipachsha, tárangiya. \p \v 8 Putamsha tarasitaranllu, támeeru, Abimelek tiptsiree kuruzurangiya. Kuruzeeru, yuwaa pamasarangu anoo kamanirangiya. Típtsirsha anoo mazinarangusin, kapung punirustaranganaya. \v 9 Anumunshat, Abimelek Aprahamarineetssha kuruzeeru, Abimeleksha tunuxinayaru, ¿Mayaamsha shiy nuwaa ngutish tamapingarangsha? Nuwaa kiyung yachamaam zandarangsha. Tputsireetstamti tayutaritamaam zandarangtamsha, \v 10-11 tárangu, Aprahamarinsha: Nuw mangishi chinaranguri, Nishuch tputs Apanllee kuk ndunpari payukanaya. \v 12 Itaru, ashiritaati, nuw zurkuri tárangina. Antaati nuw kaapana tunareezi. Nee izartana; Apapcha wipaya. Itaru, wanirin minshuchi. Ashiritaa, nuwsha anoo yamarangina. \v 13 Ashirucha, na ningsha, waana Apanll nuwaa kamachtarangu, apareetsi pang' kasayaruri, anush nuwshat izanlleetsi waneerangina. Yapimasaja yakat kuskachiniya, ashiri tputssha shiyaa mashkinaari, shiyshat; Nuw nee wawartana tángcha, tárangina, Aprahamarini tárangiya. \p \v 14 Abimelekarinshitini waamatam wazaranlleemtam Saraa tuwanpurangiya. Sheeru, anumand maachtaa mangutari Aprahamarineem zapan panarangiya. Opeejtam, wakaratam, muchchureemtam: kiz, kamuz ashiru panarangiya. Shimbeeru, \v 15 Napangi, nuw tsapunni waninll taara. Sheerush, nachungangi. Yapim shaana naamaam zandaksha, amb naayarush taamacha, tárangu, \v 16 anamunsha Saraatsshat tsiyatarangtamta. Nuw shiyaam zaranlleemish kurikee minum milo panarangina. An aship kurik shiyamand tuwapakpaz ashkina. Ashkachuri, anoo tputs ichingarusin yasachinllinaya. Ayamtaati shiyaa nda mantsirimash k'kuz tsiyatkusin táchinllina, tárangiya. \p \v 17 Ashiriya, Aprahamarinshitini Apanllee masharangiya. Apaa, Abimelekaa yusur chinangcha. Mishat, wizanlleetstam wánguyareem yarangcha, muchchureewaatstamta. ¿Tamashtaj ayam wip pzapanichinllina? Aprahamarin tárangiya. \v 18 Yuwamand Saraa Abimelek yamarangu anumand Apanll waneerangiya. Abimelekchich tputs nda ayamtaati iparinachinllinaya, Apanll tárangiya. Ashirucha anoom Aprahamarini Apanllpa masharangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Aprahamarini wizanllee Sararinee yanpurangu anootsi. \c 21 \s1 Aprahamarini wip Isaak nllurtarangu na anootssha kamanchintspa \p \v 1 Apanll waana Saraa chinarangu, Sararineemi kapung istachinllpa, tárangu, anuritam kukoo tuminurangiya. \v 2 Sararinsha mireeyaru, kamuz tatsipurangiya. Anpursha Aprahamarini kizpur wachinamuna. Ashiritaa, iparinarangiya. Apanll waana anush zar iparinachsha, tárangu, anshuritam zar Isaakarini nllurtarangiya. \v 3 Aprahamarinisha wipaa sur Isaak ísamarangiya. \v 4 Anumun tuchip matayaru zar wipaa Isaakaa wayumshir tas ktururangiya. Apanll yuwari kamachtarangu anuritam Aprahamarini tuminurangiya. \v 5 Anpur Aprahamarini masachirini 100 taarangiya. Anpuritam zar Isaak nllurtarangiya. \p \v 6 Ashirucha, Sararinsha: Nuwsha mangi kapung ksakuri stakina. Tputs nuwaa ichingarusin mazinakchusin, nuwaa stachtampasinaya. \v 7 ¿Chakaja Aprahamaa, izanllish iparinachpari tárang? Apanll waana iyaam zandeeru, nuwsha kizpur wachinataati iparinarangina, Sararini tárangiya. \p Ashiriya, na kamaneena Aprahamarini wip Isaak nllurtarangu anootsi. \s1 Ashiriya, na kamanchintspa yuwaa Aprahamarini wizanllee Akara wipaptari Ismaelpa arap zanganirangu anootsshita \p \v 8 Aprahamarinsha wip Isaak waniree mimir kasarinaramchu, kapung shambatchima, táyaru, tputsee yambiyaru, kapung shambatshisheem wayarangiya. \p \v 9 Ismaelarinsha waparee wip Isaakaa michitku, zarungchaku natsarangiya. Sararinsha anoo pakeeru, kapung tsiyantarangiya. \v 10 Wazaranlleetssha Aprahamarinee, M'chachuri wip ¿mayaamshtaja nish iyapa washunand taach? Arap zanganeerush, ksangi wanirpatarta. Ayam tsipakinaareesha, yaantari iparitani Isaak maachiritaatsish yaku nuw mangi ksachina. ¿Mayaamshitaja tputs shiyaa maachiritish patatach?\f * \fr 21:10 \ft Yuwaa nish átu anootstam Gálatasshcheema 4.30 tayusima kamankiya.\f* tárangiya. \p \v 11 Sararini tárangu, Aprahamarinsha wipangaz Ismaelangaz kapung mang' mantsarangiya. \v 12 Itaru, Apanllsha: Iparimandish mangish mantsarinllpa. Saraa kuk payungcha. Nuw kaapa chinachi an watacha iparish Isaaka.\f * \fr 21:12 \ft Yuwaa nish átu anootstam Romshucheema 9.7 tayusima kamankiya.\f* Sirútama yuwaa nuw suroo kamanirangi an waatatanda. \v 13 Itaru, ipareemish Ismaelaam istachtamna. Waani anchich pzapanichtamtaya, watam shiyatam iparshawa, tárangiya. \p \v 14 Putamsha zar tarasitaranllu, pangaa yáyaru, kungootssha maachtash tas tuzureeru, anpatari ichingaru katungatspatari wipaam panarangiya. Akararinshitini apusap naatarangiya. Ambiri naantanll ashku, arap tsap Beersebash kung ndunarip kusarangiya. \v 15 Anush wakungur kawatsirangiya. \v 16 Wanirsha, Ipari sachisimun tsipakchu, anoo patareema átu, wipaa yasinash puch wayayaru, annungirtatam kayum kuxinxinaw ashirangiya. \p Ansha, Akarini kuxineeru, wipangazsha kapung tanutantaru, \v 17 anoo Apanllsha mazinarangu, yuwaa nllur kiyung kachiykachu anoo, Apanll muchchur kanindamand Akararineetsi kuruzurangiya: ¿Akaraa, mashta? Punirinllpa. Nuw yasakina yuwaa iparish kiyung kachiykachu anootsi. \v 18 Natu iparish yamangi. Watstaa; tsipatpa. Anchich urutanda iparchichish tsapurnasish pzapanichinllina, Apanll tárangiya. \p \v 19 Anshuritam Apanll kungoo Akaraam yámandarangiya. Kungsha tsap kachutam ashiru anush wir kcheewaru parangiya. Akararinsha parangu, anuritam tuzurshineetsi yaranllu, tipayaru, wipaam yásirangiya. \p \v 20 Anamunsha, zapish Ismaelarini kanungarangiya. Apanll Ismaelarineem kapung istarangiya. Kanungeeru, ambiri apusap, tsap sur Paránash, taarangiya. Tsak ashshineemshitini wasapamash tinayaru, anoo kis payumaam yasarangiya. \v 21 Wanirsha Akar wipaam wizanll nachungarangu, Ijiptoshuchee wizanuri pakeeru, wipaam Ismaelaam wizanll tupanarangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Akararini wipapat Ismaelpat apusap tsap naatarangana anootsi. \s1 Ashiriya, na kamanchintspa yuwaatssha Aprahamarini kurakpa Abimelekpa wanasir amikurtarangana anootssha \p \v 22 Anpursha Aprahamarini Abimelekash watsapun kayum taarangiya. Ashirucha Abimelek, Aprahampa tsiyatati átu, wipunasheem sundaroo urkar Fikolaa yamayaranllu, anpat ipuneerandsin Aprahamarinshini kusaranganaya. Kuseersin, Aprahamaa, shiyaa Apanll kapungcha chinaksha; wanasir taarasheetsish ksutkiya. \p \v 23 Ashirucha, nuw shiyangaz kapung amikurtamaam zandki. Nuwaa ngutish tamapingariyshpa. Zurmamshiptari Aparimunich sur kamaningandama, ipareetstamti, tputsireetstamti. Nuw shiyaa tamarangimna, nda natsarangina. Arapchitaatish nuwash tsapuni kusarangush, nuw shiyaa kapung chinarangina. Wanasir shiyaa ksutarangina. Ashiriya shiyshat nuwapa ipari, tputsiritamti, shiyapa tputsirish kis ipunchinllinaya, tárangiya. \p \v 24 Aprahamarinshitini, Na shiyapa urutamarishapari chinakurini taachiniya. \p \v 25 Itaru, zuwaa Abimelekaa, táchinllpa wanasirirta. Mang shiycha tputsirish iyaa posorini itutsiranganaya, tárangiya. \p \v 26 Abimeleksha, naturi átush mazinayaana. Uru nda yuwari yasarangish anuri nuwaa nda kamanirangsha. Natsha átush ¿nuw tamaycheezi? ¿chakamasaja waatssin kamachtayaru amb ashiranganaya? tárangiya. \p \v 27 Aprahamaamsha, Zuraksha. Ashiri amikurtayani tárangiya. Táyaru, Aprahamarini opeejaa, wakaraatstam Abimelekaam putayaru panarangiya. Sheersin, wanasir amikurtayarusin kasaranganaya. \p \v 28-29 Anamunsha Aprahamarini yusur tsimbun matayaru opeeja Abimelekaam panapi átu, xanateeru kasarangiya. Abimeleksha anoo parangu: ¿Mayaamsha zuwaa, aship opeejareetsish putarangsha? ¿Chakamsha panapi átshaa? tárangiya. \p \v 30 Aprahamsha, In shiyaamcha mangutariti panapi túri putarangi. Nimunuri nuwaa tputs ichingarusin pakchusin, Aprahamtanda ktsimarini, táchindanaya túri, ashkina, tárangiya. \p \v 31 Amb ashirangsin, anumand posoo Hebrewshuchish k'kuz Beersebaa atusin ísamaranganaya. Watam anush pososh Aprahamarini Abimelekpa zurmaptari tsiyatarangsin, wanasir amikurtaranganawa, táranganaya. \p \v 32 Annacha amikurtam yuwaparamatssin, Abimelek wipunashpa Fikolpa yusur wapitam, Beersebamand kasayarandsin, watsapuniptam Filistewshuchip kanapuranganaya. \p \v 33 Aprahamarinsha anshuri Beersebash taarangu, yasinaa sur tamarisku minum tatsumirangiya. Sheeru anush Apanllee tsiyatarangiya. Tsiyatku: Apaa, shiy urutamari taatarsha, tárangiya. \p \v 34 Ashirucha Aprahamarini Filistewash tsap, zapan masach taarangiya. \p Ashiriya na kamaneena yuwaa Aprahamarini Abimelekpa wanasir amikurtarangana anootsi. \c 22 \s1 Aprahamarini Apanllee kuk payurangu anoo na kamanchintspa \p \v 1 Anumunsha zapish Aprahamarini wip kanungaramchu, anush Apanll Aprahamarineetsi yacharangiya taárasheetsi. ¿Zurkeeja nuwaa kuki payuk? átu, Apanll Aprahamarinee yacharangiya. Apanllsha: Aprahamaa, táyaru, Aprahamsha: ¿Mayaa? tárangiya. \v 2 Apanllsha: Iparish Isaak yuw minum kapung chinakish an pachayarush, muchingi nuwaam ungirtamaama. Iparish machip Moreyap machtancha. Nuw anoo mach yámandachinllpa, Apanll tárangiya. \v 3 Aprahamarinsha anuritam ayu táyaru, sitkachu chiyzayaru, ndaturi taraseeru, sumasee zapan surayaru, burrumun ush uxinasheem wayarangiya. Sheeru, wipapat Isaakpa, tiptsiritam tsimbun aship naataranganaya. \v 4 Tuchip zar Aprahamarini maayaranllu, anush nap ashku, machee parangiya. Tiptsireetssha tárangiya. \v 5 Siy nishuri burrpat taaraptsa. Nuwshat iparpati Apanllpa tsiyatanipa piyam machpi. Na kanapunipa, tárangiya. \v 6 Aprahamarinsha sumasee yáyaru, wipaam Isaakaam tunukurangiya. Waama Isaakaam tazumaama átu, ashirangiya. Sheeranllsin, naatarangiya. \p \v 7 Ashiriya, ngootsish naatach ashkusin, Isaakarinsha waparee: Apaa, sumasee na payukaniwa. ¿Yapshta opeej karupana? ¿Mashtaja pachayaruch, mucheeruch, Apanllee ungirtachich? tárangiya. \v 8 Waparshat: Waana Apanll opeejaa karupan iyaam panachpari, tárangiya. Táyaranllu, naataranganaya, yap Apanll yámandachinllpa tárangu ambi. \v 9 Anushsha kuseersin, Aprahamarini patumbchee xanatarangiya. Sheeru, suramaa tazumaam xanatarangiya. Anumun wipaatssha Isaaka putayaru, kamuriyaru, surammun xanatamamun wayarangiya. \v 10 Sheeru, k'chiroo yáyaru, wipaa Isaakaa yuwaa kayungpi átu ínakchu anoo Apanllsha \v 11 íwar kanindamand kuruzurangiya. Aprahamaa, iparish pachamanaa pcharinllpa, Apanll tárangiya. \v 12 Na, nuw shiyaa yasayana. Shiy nuwaa izuuru k'keetsi mangoonaksha; payuksha. Nda ipareetsish pachindarangsha. Izuuru ipareetsish minamtaatstaa pachayarush, anpa nuwaa ungirtamaam zandarangsha, Apanll Aprahamarinee tárangiya. \v 13 Aprahamarinisha anshuri piyam nap ashku, opeej karupan yasinamun wapzeer witsimun yungambeeyaru, xarayaru, xixeewu parangiya. Anootssha putayaru, pachayaru, anoo mucheeru, Apanllee ungirtarangiya. \v 14 Ashirucha, Aprahamarini anoo machi ísamarangiya. Apanll nuwaam opeejaa karupan panarangiya átu, surunarangiya. Tputs na wandaritam anoo mach atanaya; Yuwash Apanll opeejaa karupan iyaam panakiya, tánaya. \p \v 15 Ashiriya, yusursha Apanll wasundurur Aprahamarineetsi íwar kanindamand tsiyatarangiya. \v 16 Nuw zurampatarichsha atashina. Nuwaa kizpur chinaksha. Napa ipareetsish minamtaatstaa nda pachindarangish. \v 17 Anumand nuwsha shiyaa aranginasha istachinllpa. Shiyachich tputs pzapanichinllinaya.\f * \fr 22:17 \ft Yuwaa nish átu anootstam Utaáshucheema 6.14 tayusima kamankiya.\f* Aship tsangach taachinllinaya. Mazachee táchimaam pinastarich ashchinllinaya. Mishat, shiyachchipa nllitari tputs yakat kundartakchusin, shiyachichsha tputs waamaritin undararee kasichinllinaya. \v 18 Yuwamand shiy nuwaa kuki payurangish anumand nuw tsapurunasish tputseem ztaru istachima. Shiyachich nlluranur tputsee istachiya, Aprahamarinee Apanll tárangiya.\f * \fr 22:18 \ft Yuwaa nish átu anootstam Tayaspatampani 3.25 tayusima kamankiya.\f* \p \v 19 Táyaru, Aprahamarini waptam yuwash tiptsiree kasarangu ambtam kanapurangiya. Sheerandsin, washunand muchchurpatari waptam taarshiptam Beersebap kanapuranganaya. Anush kapung taarangiya. \p Na kamaneena yuwaa Apanll kamachtayaru, Aprahamarini wipaa pakchim pachamaam pishtarangu anootsi. \s1 Ashiriya, na Nahorarinshtini wip izapaneerangu anootsshat kamanchintspa \p \v 20 Minushsha zar Aprahamarini taar ashku, k'kuzee mazinarangiya. Aprahamaa, na zuwanllish Nahor wizanll wip pzapaniyanllshacha. Washunand arangich tuchip matayaru wip taariya, táyaru, \v 21 surootssha kamanirangiya; \li1 Iwachiztamarni sur Osa, \li1 anumunsha Busa, \li1 Kemuela, \li1 \v 22 Keseta, \li1 Asó, \li1 Pildas, \li1 Idrata, \li1 Bitowera, \li1 watacha Milka wipa washunand 8 taariya Nahor wizanlli, tárangiya. \m \v 23 Itaru, Bitowersha wip Rebekaa kiz sur wanindarangiya. \v 24 Nahorsha Aprahamarin zoonll minshuchishsha wizanll Rumashsha iparinarangiya ipunpunaru, \li1 iwachiztamarni sur Teba, \li1 anumunshat Gahama, \li1 Tahasa, \li1 Maak, aship taarangiyaa. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Aprahamarini zoonll Nahorarini iparinarangu anootsi. \c 23 \s1 Ashiriya, na Aprahamarini wizanll, Sararini tsiparangu anoo kamanchintspa \p \v 1-2 Sararini masachirini 127 taaramchu, yakat Hebronush, Kanaanash tsap tsiparangiya. Aprahamarinsha wizanllingaz kapung tanurangiya. \v 3-4 Tsiparee kasayaranllu, wamkuripsha tsiyatati átu, naatarangiya. Aprahamarini wamkurish Hititshuchish kuseeramchu, Nuw siyaa átana: Arapchitaateena, nuw siyash kusaranguri, nuwaam tsapuneetsis mapshishee tupaxanxangasinda. Izanllini tsipar mappi aturi atina, tárangiya. \v 5-6 Hititshuchsha: Zuwaa, mazinanganlla; Arapchitaateesha ashiru, itaru shiyaa kis napkiniya. Watam shiysha kizpur kurak ashirush iyash taakshawa. Mapiyrush izanllinish tsipar mapungsi. Mapshish iyash kizpur wanasireewcha taaru, napeerush, yuwash shaana zandkish anush mapungsi. Antaati iy ¿mayaamaja mapshisheetssha pachindchinee? Uru mapumaam taariya, táranganaya. \p \v 7-8 Aprahamarinshitini much tsapush timucheeru, Hititshuchee tasaseeru, Zurkeesa átus, nishuripari izanllineetsi tsiparee mapchina. Ashiriya, nuwamun suri Efronaa, Sojararinee wip mashangints. \v 9 Mapshish patumbich wach, Makpela sur paxanxpi átana. Waanpatatari watimburanll paxanxpi atina. ¿Wanipamasaja waritakiya? Nuwshat anuritam tuwapachina. Ashkachinareena, nuwaamatarishapari mapshishireemi payuchina, tárangiya. \v 10 Efronsha Hititshuch mazinazinaw ashirangiya. Efronsha waani tputs chapungucheewtamta mazinapana átu kapunguri tsiyatarangiya. \v 11 Ichee, amb tárinllpa. ¿Mayaamaja nuw shiyaam tipuranlleetsi tupaxanxachi? Ngutariti panachinllpa. Annungirtam patumbich wach taariya tsipareem mapumaama. Iyashuch ichingarusin partamsin, shiyaam ngutariti panachinllpa. Anush izanllinish mapungsi, tárangiya. \v 12 Itaru, Aprahamarinshitini yusur tsapush tutunlltayaru, much timucheeru, \v 13 Efronaa: Ayu, tángcha. Kurik tuwapachinllpa tipuranllimandish. Ashiramchuri, annaapari mapiyashti, izanllineetsi mapuchshitina, tárangiya. \v 14-15 Efronsha: Ichee, mazinangcha. Timburanlliz 400 kurik waritakiya. Ashiritaa, mapiyrush izanllinish mapungcha, tárangiya. \p \v 16 Aprahamarinsha anuritam kurikee yáyaru, tatsamooru tuwaparangiya. Ashparitam Efron táyaru anuritamta 400 kurikee panarangiya Hititshucheema. Wanasir tácheeru tuwaparangiya. \v 17 Ashirucha, Efronaa watsapun ichingaru ashpari watimburanllee mapshishpatari paxanxarangiya, yapeem Mamre tsap tatsumawtam taarangu anootsi. \v 18 Anoo ichingaru Aprahamaammarisha yarangiya. Hititshuchsha tputs ichingarusin anoo paranganaya. \v 19 Amb ashiramchu, anacha Aprahamarini wizanllinaa tsiparee yáyaru, Makpelash wach pshtayaru, mapurangshita. Makpel wach Kanaanash tsap taariya, yap Mamre, Hebron ashiru tsap taarangu ambi. \v 20 Amb sheersin, Hititshuch waanaatsi watsapun Makpelaa Aprahamarineemi tupaxanxarangiya patumbchee wachu. Aprahamarinsha anoo tsap waamatarisha yarangiya tsipareemtam mapshisheema. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Sararini tsiparangu anootsi. \c 24 \s1 Aprahamarini wipaam Isaakaam wizanll tupanapi átu, nachungarangu anootssha na kamanchintspa \p \v 1 Aprahamarini anpur zar kizpur wachin taarangiya. Apanllsha Aprahamarineetsi kizpur chinarangiya. \v 2 Anpursha zar Aprahamarini taar ashku, mangush chinarangu, muchchuree kuruzurangiya. Ansha muchchur wachina; sirútari Aprahamarinpatari urutari ipunuru taarangiya. Uwsha Aprahamarinee maachiri ichingaru ksutarangiya. Muchchursha kusarangu, Shiyshat maxishi pzungandama. \v 3 Zurampatari Apanllimun íwarpichimun sur tsiyatangandama. Watam Apanll tsapurunasee ksutkuwa. Nishuchee Kanaanshuchee kiz ipareemi Isaakaam panamaam watsipparee, tárangiya. \v 4 Nuwap tsapuni yap sirútama taarangi amb shiy napashini; ipareemi Isaakaam wizanll nachungashini. Itaru, nuwaanchichitari kamindi, tárangiya. \v 5 Muchchursha; Waritariya. Yuwaa átish anu mazinakina. Zuraksha. Itaru, ¿apaz kizsha nuwash tachitamaam nda zandku? ¿Anoo nuw tamayachshitazee? Waanari ashiru, ¿ndushat amuypatari Isaakpa naamaam waritak? yap sirútama taarangish ambi, tárangiya. \v 6 Aprahamarinshitini; Nduni, ipareetsi amb machinllpa, \v 7 watam Aparich wansipich waana nuwaa shtungangcha; apareetsish pang' ksangi: tsapuneetstamtish, maachiritaatstamtish, zipareewaatsish ashpari ksangi, táranguwa. Nuwshat anoo tsap shitungaranguri, ningeemsha kusaranguri, na neetssha tsap Apanll nuwaam panarangiya, ichingaru chinllineemtamti pzapaneemaama. Ashiritaa, naakchush, waana Apanll wasundurur shiyaa imachchiya; waana Apanll shiyaam kizaa tuyamandachiya. Shiyshat, anoo kiz nuwaam ipari wizanll yushindachsha. \v 8 Wandaya, shiyash kiz tachitamaam ngatkitaatiya, shiyshat mangutaritish xunarush kanapumaam waritartamta. Itaru, ipareetsinaari amb machinllpa, tárangiya. \v 9 Muchchursha: Ayu tárangu, Aprahamarineetsi máxash pazurangiya yuwaa tsiyatarangu anoo zurarangiya. Yuwaa kamachtarangu anuritam tuminurangiya. \p \v 10 Sheeru, Aprahamarini muchchuree zanganirangiya. Ichingaroom maachi panarangiya; kameechootstam chung zanganirangiya. Ashiramchu, Aprahamarini muchchur naatarangiya Nahorap watsapuni Mesopotamiyapi. \v 11 Ambshat káyaranllu, apusarit maamchu, zapishsha zar pukamchu kusarangiya. Anshurisha yaktanung chapung, kungunung tipashinung kuxineerteeramach ashiranganaya, kameechurini yansakamchusina. Ashin kiz kungoo tipakatu kuseemach ashku ashinutam zari. \v 12 Aprahamarinshitini muchchur Apanllee mashamashtaru kuxinxinaw ashirangiya. Mashku; Apaa, nuw shiyaa táchinllpa, watam shiy Aprahamaa kapung chinakshawa. Shiyshat nuwaa kapunguya chinakush, nuwaam istangandama. Wanasir nish yakat kuschima nda mantsirimash shitungamaama. \v 13 Shiy nuwaa partamsha yuwaa nish kungunung tipashinung ashparitani kanuskini anootsi. Shiyshat kiz kamasin ningeem zanganingcha. \v 14 Nuwshat mashkuri, Nuwaam, izaree, kungurish pakich pananda, tákchuri, uwshat watundurish tipayaru, nuwaam yásichpa. Itaru, nda nuwaamatam wapi túri tina. Ichingaru kameechureemtamti yásichpa. Anshat kiz shaana, Apaa, wasina ipusangcha Isaakaam wizanlli anuri tupanamaama. Anoom nuw shiyaa mashkina, watam shiy paturunarineetsi Apraham kapung chinakshawa, tárangiya. Yuwaatsiri tsiyatku ántaru anootsiri, \v 15 ndaturi Apanllpa tsiyatam iwatsparu, anush kiz kamasin shitungta sheeshinu, watundur kuktaranllu, iriptaranll ashirangiya kung tipakatu. Ansha kiz kamasin Bitowera wipa. Bitoweraatssha Mirak wipa. Waparsha Nahora, Aprahamarini zoonlli. \v 16 Rebeksha kamasin kizpur wanasirimuna. Taárashsha wanasirimunatamta. Kamuzpa nda minumtiyam mantsirimash chinarangiya; izuuru tsasamuna. Ashirucha, anush pososh kusarangu, wantsush tipakatu karuwarangiya. Watundurish kungoo tipayaru, \v 17 wapitam íwar káreemchu, anoo Aprahamarinshitini muchchur tsiyatati átu, iriptaranllu; Izaree, kungurish nuwaam tundurshish pakich pananda; waachima, tárangu, \v 18 kizsha: Ayu táyaru, tundoo yáyaru, Aprahamarineemi muchchur tunayungayaru, yásirangiya. Sheeru, kungoo ashpiritssin waaramchusin, \v 19 anush Rebeksha; Xa, musámachimasi; neetsiritamapa nuwma yusur kung tipatama. Waani kameechurish waaptamsina, tárangiya. \v 20 Táyaranllu, watundurish wakunguree iwatseeranllu, wapitam yusur kung tipakatu, wantsush karuweeru, tipayaru wayata, yusur tipayaru wayata, zapan ashirangiya. \v 21 Aprahamarinshitini tiptsir anoo kizaa parangu, napa ashirangiya. Nda musá tsiyatarangiya. Mangshuri, ¿Tamaa nee kizaa Apanllti zanganirangu Isaakaam wizanlli? mangush chinaku ántar ashirangiya. Izuuru yasapi átu, nda musá tsiyatarangiya. \p \v 22 Ashiriya, kameechoom yásim iwatsparamchu, ashpari kameech waaramchusin, anush Aprahamarinsha muchchur anichoo yáyaru, Rebekamun ship tawanurangiya. Ansha anich kizpur wanasirimshi oroomuna, kayakarinshitini 6 gramos taarangiya. Sheeru, arang yusur pázoosheemsha tsimbun panarangitamta. Ansha pazushish wiykan 100 gramos taarangiya. \p \v 23 Aprahamarinshtini tiptsir kizaa mashku, Izaree, itsinsarush kamaningandama. ¿Kaapa shiy aparish chakanaaree? Mishat, ¿shiy nuwaa tputsiri zandeecheezish na psaan shiyash pangish kuskachuree? ¿Anoo amcheezish? tárangiya. \p \v 24-25 Rebeksha; Nuw apari Bitowercha, Mirakcha apapaa wipaya. Waparsha Nahorcha. Watacha nuw pachirina. Mishat, pangshitini kapungutam kureeriya yuwash na psaan maachis anooma. Katungatssha zapantam taariya. Kameechoomtam martamaam taaritamta, tárangiya. \p \v 26 Aprahamarinshitini tiptsir, Zuraktishcha, tárangu. Tsapush tutunlltayaru, Apanllpa tsiyatku, \v 27 Apaa, shiy kizpurtishcha. Wappari yuwamand shiy nuwaam istarangish anumanda. ¿Shiy tamaru Aprahamaa kapung chinaksha? Shiy uru istaksha. Aprahamamand wamin shiy nuwaa kapung istarangush, na nish kusarangina waanshutam maachiri pangu, tárangiya. \p \v 28 Rebeksha, Ataataa kamaniti átu, wanirip pang' iripurangiya. \v 29-30 Anushsha Rebek wayuch kanungas sur Laban taarangiya. Ashirucha, Rebek wanirish pang' kuskamchu, wayuchsha wizaree parangiya yuwaa anich shipamun tawanuru, pazushitam pazumbaru anootsi. Rebeksha yuwaa kamuzaa parangu anoo waniree kamanimantaramach ashirangiya. Wayuchsha Laban mazinarangu, uwshat shturanllu, nachungakatu, Aprahamangaz muchchur iripeeranll ashirangiya. Kungunung tipashinung kuskamchu, Aprahamaa muchchur parangiya. \v 31 Labansha pakeeru, ¿Tamarimta? Ichee. ¿Wanasir kusarangish? Apanllpari shiyaa nish yushindarangiya. Napa ningeem kusarangish. Pzaya, nuwap pangi naayani. ¿Mayaamaja neetsiri wishchip shiy kuxinxinaw ashchish? Nuwashuna pangi pshtuyani. Iy pangini kapung kureeriya shiyaama, yuwash maachish anshu, mishat chineemshitish kameechoom pangus taaritamta, tárangiya. \v 32 Aprahamarinsha muchchur, Ayu táyarandsin, naantatssin, Rebekash pang' pshturanganaya. Pshturangusin, kameechootssha yuwaa kayak chiparutarana anoo tapurimbayaru, ashpari yuwaparamchu, watungasheemsha yáyaru, martarangitamta. Sheeru, ashpari kameechoom martarangiya. Ashiramchu, Labansha kungoo tipayaru, Aprahamaam muchchur panarangiya. Wipunasheemtam kungoo panarangitamta waani wats kupapana átu. Sheeru, anumun wats kuparamchusin, \v 33 Labansha katungats mbaseeshinu, Ichee, shiyshat ktungangi, tárangiya. Aprahamarinshitini muchchur: Nda, zuwaa, musámachi. Nuwma tsiyachimasima yuw k'kuz payururi, yushindarangi anumasa. Ndatuma tsiyataruri, katungamaam zandkeezi, tárangiya. Labansha: Ashiri Ichee, natu tsiyatangsi, tárangiya. \v 34 Uwshat: Nuw paturunari kurkirpancha. \v 35 Apanllsha Aprahamaa kapung chinakiya. Ashirucha, kapung istarangu maachiri zapan payuku taakiya. ¿Mayaja pshatach Aprahamshu? Chinutam opeeja, wakaratamta, urkirtamta, orootam, muchchurtamta, muchchureewtam kizawaw kamasinawa, burrutamta, kameechutamta, aship maachiri payuku taakiya. \v 36 Wizanllsha sur Sara kizpur wachinataa, wip kamuz minum nllurtarangiya. Na ansha kanungas putsis taariya. Ashirucha, nuw paturunari maachirita ashpari wipaamsha tuchingeeru panarangiya. \v 37 Paturunari nuwaa waneerangiya, Ipareemi nishuchee kiz panarinllpa Kanaanshuchish tsapu, tárangiya. \v 38 Ashirucha, nuwaa kamachtarangu; Ambinaa nuwap tsapuni napashini aparpi maachirita. Amb nuwaanchichitari kamindi kiz nachungayarush, nuwaam ipari wizanll tupanangi, tárangiya. \v 39 Ashirucha, nuwshat paturunareetsi; Itaru, ¿apaz kizsha nuwash tachitamaam ngatku? ¿anoo nuw tamayachtazee? táranguri, \v 40 paturunarshiti; Nuwaa Apanll taarasheetsi kapung ksutkiya. Wanasir imachkiya. Shiyaatssha ashiritam naakchush, uru Apanll wasundurur shiyaa wanasir imachchiya yap naakchish ambi. Itaru, shiynaa kaapaniri nachungangcha nuwaam ipari wizanlli. Itaru, nuwaanchichitari aparchichirti maachirita. \v 41 Wandaya shiyash wipaa zanganimaam pachindkachinaareesinaya, shiy mangutaritish xunarush kanapuchsha, tárangiya. \p \v 42 Ashirucha, amb tárangu, nuwaa ningeem zanganirangu, nuwshat nish kusaranguri, ambiri chapung kungunung tipashinung kuxineeramachuri, Apanlleetssha masharangina. Mashkuri, Apaa, shiyshat nuwaa ningeem wanasir zanganingandama, watam Apraham shiyaa kapung chinakuwa. Shaana zandkinaareesha, nuwaa istangandama. \v 43 Natsha nish kungunung tipashinungi shaneeriniya. Ashiriya, shiyshat, Apaa, ningeem kiz kamasin zanganingcha. Waanitari kung tipakatu, kusachpa. Tiparamchu, nuwshat mashkachuri, Izaree, kungurish pakich pananda. Waachima, tákchuri, \v 44 uwshat, Ayu, ichee wangsi táchpa, táyaru, iyaam watundurish kungoo yásichpa. Yásiramchu, yusur kameechoomsha tipayaritam yásichitampa. Ashiramchu, shiyshat, Apaa, anuritam kizaa wasina ipusangcha nuwaam paturunari wip wizanlli, tárangina. \v 45 Amb Apanllpa mashkuri ántaruri, ndaturi k'keetsi tawatspari anush kiz kamasin watundur kuktaranllu, kungush tipashish tipapi átu, karuweeru, kungoo tipayaranllu, káritaratu, anoo nuwshat chiyzaranlluri; Izaree, kungurish pakich pananda, waachima, táranguri, \v 46 uwshat: Neewa ichee, waangsi, tárangu, watunduree tunayungayaru; nuwshat waarangina. Sheeruri, Na kameechureemshitish yaschima, tárangu, kameechureemshiti kungoo tipayaru yásirangtamta. Yásim iwatsparamchu, nuwshat masharangina. \v 47 Izaree ¿shiy aparish chakshita? táranguri, uwshat; Nuw apari Bitowercha; apapaatsshacha Bitowera Mirak wipaya. Waparsha Nahorcha, tárangu, nuwshat anichoo yáyaruri, shipamun tawanurangina. Sheeruri, anumun pachtamamunsha pazushishsha tupazurangitamna. \v 48 Sheeruri, tutunlltayashti, Apanllpa tsiyatarangina. Apaa, paturunarimandi Aprahammand wamin shiy nuwaa kapung istarangsha. Nuwaam paturunareemi wip wizanlli waanchichitari zoonll wachinllinu yámandarangsha, tárangina. \v 49 Ashirucha, na nuwsha shiyaa Labanaa atashina: Siysat paturunareetsi Aprahamaa chinakinaareesa ashirus, na ¿may mangishis chinaksa? yuwaa nuwash k'kuzee kamachtarangu anootsee. Ashiriya, na siysat itsinsarus nuwaatssha kamaningtsa. Waritachpari atinaareesa, Ayu átanicha, tángtsa. Wandaya ipareetsish nuwash zanganimaam pinasakus, itsinsartamtis pinasaktanicha tángtamtsa; nuwshat anuritam wanasir yasamaama, watam nuw wanasir yasayanlluri, kanapunlli átana, tárangiya Aprahamarini muchchuri. \p \v 50 Labansha, wapar Bitower ashirusin, Zuraktishcha. Yuwaa átish anoo kis mazinakaniya. Waannaapari Apanll amb ashichpa, tárangu, shiyaa ningeem zanganirangiya. Iyshat ¿mayaamshitaja anoo tsiyantakuni, yuwshat zandkini anshat tsiyachinee? Mishat, ¿mayaamshitaja piyarisha mantsirimashsha mangishini chinachinee? \v 51 Itaru iyshat, Rebekaa machimaam waritachparee átanicha. Wandaya machimaam zandkush, machingsiya. Neewa, waani ambirisha zaranlliya shiyamun paturunarish wipaya, watam waana Apanll amb ashiru kamachtaranguwa. Waana amuy ipusarangiya, uwshtisin táranganaya. \p \v 52 Aprahamarinshitini muchchur mazinayaru, tsapush tutunlltayaru, much timucheeru, Apaa, wappari shiy nuwaam kapung istarangsha, tárangiya. \v 53 Sheeru, maacheetsisha mangutari zapan panarangiya, orootam, kurikitam, kamisatam ashiru ichingaru Rebekaam panarangiya. Wanireemtamta, wayucheemtam Labanaam panarangitamta. \v 54 Ashiramchusin, ichingaru tawatsparamchu, annacha Aprahamarini muchchur, wipunashpa katungarangshitisinaya. Katungeersin, anumunsha waarangusin, anshurisha zar tapeerangu, maaranganaya. \p Maarangusin, putamsha tarasitaranllu, chiyzayarusin, masharanganaya. Ashiriya, natunaa ksangandama. Naatshitinpa yaanpeetam paturunarini pangu. Ashiriya, naamachinipa, tárangiya. \v 55 Tárangu Rebeksha wayuch, wanir ashirusin, Xamachi. Musá ipareetsi machinllpa. Waanari ashiru, nimun chung zar maakinaari, aship zar maaramchush, annaapari ipareetsi machichsha, tárangiya. \p \v 56 Itaru, Aprahamarinshitini muchchur, Ndambari. Anoomna nuw zandkeezi. Arang zar taxarariyshpa, watam Apanll waana yuwaa naachi anoo wayaranguwa. Anoo nuw ¿mayaamshitaja arang yanchee? Ashtaa ksangandama; naachima, nuwaanpeetam paturunari pangu, tárangiya. \v 57-58 Tárangu, uwshtisin, Musámachi. Amuyaatsima kuruzeeruni, yasachinipa. ¿Amcheeja uwshta? táranganaya. Táyarusin, Rebekaatssha kuruzuranganaya. Kuruzeersin masharanganaya. Rebekaa, ¿Amaksha shiya? ¿Nipat kamuz naamaam zandkish? tárangiya. Rebeksha uwshat nda pakchiyam xararangiya. Ayu, naachparina, ataa, tárangiya. \v 59 Ashiramchusin, anacha Aprahamarini muchchur Rebekaa machirangshitisina ichingaru muchchurpatarta. Watam Rebek waana minum nllur yanungamarini taaranguwa. \v 60 Labansha wizaree wanasir waneeyaru zanganirangiya. Zangankachu tárangiya. \b \q1 Ashiri apchee, naatachcha. Ambiri zaranllimachcha. \q2 Zaranlliramchush, uru iparish anush pzapanichsha, \q2 chinllinitamtish pzapanichtamsha. \q1 Ashiramchush, shiyamari chinllinish undararpa waratkatssin, \q2 waamari kasichinllinaya, \b \m tárangiya. \v 61 Ashiramchusin, tsiyatam iwatsparamchusin, Rebek naataranshita. Muchchuree yamayaranllu, muchchurpatari kameechumun ush chipayarandsin naatarangiya. Aprahamash muchchur tachitarangiya. Amb sheersin, Rebekaa yamayashinusin, zapish kusaranganaya. \p \v 62 Anpursha zar, Isaak Neguebash tsap taarangiya. Anshutam kung tipashish taarangtamta. Anootssha kungoo tipashee ísamaranganaya, Apanll anoo posoo kis napkiya tusina. \v 63 Zar puputaranllu, Isaaksha paseektakatu shitungeeranllu, mzatsipsha xitarat ashirangiya. Mapiyru xittu, piyam nap ashku, yap nda chinaru amb kameechsha shitungeeshinusin, wanungi turutut shitanu anoo parangiya. \v 64 Rebeksha mapiyrtam kameechumun ush kuxinaru, naantachu, nap ashku, parangitamta Isaak káyashinu naantachu anootsi. Paranllu, kameechumun ush kuxinaru an tsapushsha karuwaranllu, \v 65 Aprahamarineetssha muchchur masharangiya. Ichee, ¿chaka anoo? kamuz mzatsish shitungeeshinu naantanllu; ningeem iyap chamayangakatu naanlliya, tárangiya. Aprahamarinsha muchchur: Anoo nuwcha paturunari wipa yuw kizpur chinaki ancha, tárangiya. Rebeksha anoo mazinarangu, paziku, wachoo chirikpasha kámanarangiya. \p \v 66 Aprahamarinsha muchchur Isaakaa ashpari yuwaa sheeshinu anoo kamanirangiya. \v 67 Isaaksha Rebekaa anush yamayaranllu, machirangiya wanirinap Sararinpini pangu. Sheeru, anpatarisha yamaranganaya. Yamayaru, Isaak wizanllee kapung chinarangiya. Rebeksha wazaranllee kapungtam chinarangitamta. Isaaksha waniringaz kapungtaa mang' mantsarangu, anoo mikeesha mbizarangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Isaak wizanlleem Rebekaa yamarangu anootsi. \c 25 \s1 Ashiriya, na yuwaa Aprahamarini wipaam izapaneerangu anootssha kamanchintspa \p \v 1 Aprahamarini wizanllin Sararin tsiparamchu, anumun minootssha kiz Kertoraa yamarangiya. \v 2 Anoo yamarangu, wipaam pzapanirangiya. \li1 Ansha wip iwachiztam Simran, \li1 anumunsha Joksan, \li1 Medan, \li1 Madiyan, \li1 Isbak, \li1 Sówa, \li1 ashpamuncha washunanda ichingaru. \m \v 3 Joksanshaa arang iparinarangitamta tsimbunaa, Seba, Dedantamta. Sheeru, Dedanchichsha maachiri taarangtamta; \li1 Asurewshuchi, \li1 Letusewshuchi, \li1 Lewmewshuch, \li1 ansincha anchichimuna. \m \v 4 Anumunsha Madiyansha wip taarangtamta. \li1 Iwachiztamarini sur Efaa, \li1 Efer, \li1 Hanok, \li1 Abida, \li1 Eldaá \li1 ashpamuncha Kertor wachinllinu. \p \v 5 Aprahamarinshtini taar ashku, kizpur wachinachu, wipaamsha Isaakaam maachiritaa tuchingarangiya. Ashirucha, Isaaksha waparee maachirit amuytarangiya. \v 6 Itaru, minshucheemsha wizanll wip yuwaatsimari payuru anoo pakchimari panarangiya. Ashiramchu, ndaturi waana tsiparu, wizanllee wipaptari piyamaw zanganimbarangiya. Isaakaa kasarangusin, yapsha zar yaku ambsha naataranganaya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Aprahamarin wipaamsha maachiritaa panarangu anootsi. \s1 Ashiriya, na kamanchintspa yuwaa Aprahamarini tsiparamchu, mapshishish Sararinnung mapurangana anootsi \p \v 7 Aprahamarini 175 masachirini tatsamooramchu, anush tsiparangiya. \v 8 Kizpur wachinayaru, Apanllsha yamayaru, zitaminarinpat wani ipunkamchu, naatarangiya. \v 9 Wipshitisin Isaak, Ismaelpat ipuneeru, waparee tsiparee yáyarandsin, mapshiship patumbchish wach Makpelash pshtayarusin, mapuranganaya. Tsap sur Mamre, Efronash watsapuni Sojararinshini wipa, Hititshuchimuna. \v 10 Watam sirútama Aprahamarini anoo tsap wizanllinaam mappi átu paxanxaranguwa. Ashirucha, anshutam wizanllinshutam ipunaru, Aprahamarineetsi mapuranganaya. \v 11 Aprahamarin tsiparamchu, Apanll Isaakaatssha kapung chinarangiya. Anpur Isaak taarangiya kung tipashish kayumanashta yuwash Apanll anoo posoo kis napkiya atusin ísamarangana anshu. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Aprahamarini tsiparamchu, wizanllinshutam mapurangana anootsi. \s1 Ashiriya, Ismaelsha arang pzapaneerangu na anootssha kamanchintspa \p \v 12-16 Ismaelshaa wipaam pzapaneerangitamta. Ismaelaatssha Aprahamarintamcha wipa yuw Akarinshini iparinarangu anu. Saraa muchchur yamarangu anshuchi. Anshat Ismael zapan iparinarangiya ichingaru 12 taarangiya. Anshitisin kanungartaramchusin, waamatawaritamsin watsapuneemaw pachirtaranganaya. Anshitisin sur \li1 iwachiztamarni Nebayot, \li1 Kedar, \li1 Adbeel, \li1 Mibsam, \li1 Misma, \li1 Dumá, \li1 Masaá, \li1 Hadar, \li1 Teman, \li1 Jetur, \li1 Napis, \li1 Kedmá, \li1 ashpamunsincha. \p \v 17 Ismaelarinshitini kizpur wachin masachirini 137 tatsamooramchu, anush tsiparangiya. Tsiparamchu, Apanllsha yamayaru, yuwash zitaminarini taakana anush Apanllip naatarangiya. \v 18 Ismaelarini tsiparamchu, wachinllinsha pseertaranganaya. Yapeem zar puwachingaku ambi, Hapiramand yakat káyarusin, Surush yakat kuseersin, anshuwari taaranganaya. Ijiptop tsap tasasaru yap ngoots yakat Asiriyap naaku, anshuri taaranganaya. Zoonllin tsapoo kapung pachindarangitaa, ashiritaa anushurisha tsap pseertarsin taaranganaya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Ismaelarin wachinllin pseertarangana anootsi. \s1 Ashiriya, na Akoparini zoonllpa Esawpa nllurtarangana anootssha kamanchintspa \p \v 19 Sirútama Aprahamarini wip Isaakarin wipaam zapan pzapaneerangiya. \v 20 Yuwapur Isaak masachirini 40 taarangu anpur Rebekaa yamarangiya Bitowera wipa, Labana wizari. Anshitisin, Amorrewshuchi Padán-Aramash tsap taaranganaya. \v 21 Rebeksha nda wip wanindarangiya; mipish taarangiya. Ashirucha, Isaaksha Apanllee masharangiya wizanll wip wanindamaama. Apanllsha anoo mazinarangu, kapung Rebekaam istarangiya. Rebekshaa nlluraa mireerangshita. \v 22 Nllur tsimbunaru, wanir mireeru anshuri waanpatatin natsatatangat ashiranganaya. Ashirucha, Rebeksha waanaatsi wanuts tácharangu, Apanlleetssha: Apaa, ¿tamakee nuwaanaatsi nutsi ashiru táchakee? tárangiya. \v 23 Apanllsha, \b \q1 Ipareewtandish ashku; uru iparish tsimbun taariya. \q2 Ashiriya, iparinakchush, tsimbun kurak taachiya. \q2 Uru waanpatatin kundartachinllinaya. \q1 Itaru ashiritaa, shipamunach iparish kizpur kurak taachiya. \q2 Itaru, iwachiztamarinsha kurakatam zuwanllimand tsipas taachiya,\f * \fr 25:23 \ft Yuwaa nish átu anootstam Romshucheema 9.12 tayusima kamankiya.\f* \b \m Apanll tárangiya. \v 24-25 Ashiramchu, nllurtarangshitisina iwachiztamarinshitini pur taarangiya. Ansha, pur chumbeep zxaru ashchiri wanutsimun taarangiya. Ashirucha, anoomand sur Esawaa ísamaranganaya. \v 26 Esaw nllurtaramchu, anumun zoonll nllurtarangiya. Anootssha sur Akopaa ísamaranganaya. Ansha Akop zoonllimun Esawmun wats putaru nllurtarangiya. Yuwapur wip nllurtarangana anpur Isaak 60 masachirini taarangiya. \p \v 27-28 Esawsha kanungaramchu, kizpur washungamuna. Zamzipanimuna. Ashirucha, kis xitariya. Isaakarinsha anoo wip kizpur chinarangiya. Itaru, Akopsha mintam taarash taarangiya. Nda zamzipanimuna. Mzatsipanimun, chinuzpantam taarangiya. Ashirucha, Rebeksha Akopaa kizpur chinatariya. \p \v 29 Minushsha zar taar ashku, Akop katungtseemsha chumbeepimashee k'parangiya. Kizpur wanasiri kzama katungamaam kisa. Itaru, Esawsha manginap xitkatu, naatarangu, kanapeeshinsha. Kizpur nizirangu, kapung mariz kayatachu, iriptaranll ashirangiya. \v 30 Ashirucha, zoonllee masharangiya; Nuwaam katungats chumbeep k'payrish anchich mbaseerush pananda. Papcha, nuw marizimun tsipakchima, tárangiya. Anumand waanaatstarisha Esawaa Edomaa táranganaya. \v 31 Akopsha mangu tamapingarangiya. Ashiriya, chtaru nuwaama nutsish wachinarish, wizpurirtamtish pananda, tárangiya. \v 32 Ashirucha, Esawsha mangush chinarangu, ¿Mayaamaja nuw wachinareetsi zandchi? Ashirimapari, marizimunasha tsipachinashtina. Mangutamparina nuw wachini taachina. ¿Chak ashishtap? tárangu, Ashiri, Shiyshat Akopaa wachinaam kinangcha, tárangiya. \v 33 Akopsha: Ashiri ambinaa sheeni. Zurampatari, Apanllimun sur tángandama, tárangu, Esawsha Zurampatari áti, táyaru, zoonlleemsha waanaatsi wachinarni, wizpurireetsitam panarangiya. \v 34 Ashiramchu, annacha Akop katungtsee yáyaru, paratush mbaseeru, pangaa yaku sheeru, Neewa. Ktungangsi átu, panarangiya. Esawsha yáyaru, katungkeeru, waaku shimbayaranllu, naatarangiya. Nda mangush pakchiyam xararangiya. Mapiyrangiya; nllur tamapari ashishat taarangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Esaw zoonlleemsha waanaatsi wanuts tupaxanxakpaz ashirangu anootsi. \c 26 \s1 Ashiriya, na Isaak kurakap Abimelekap watsapun naatarangu anootssha kamanchintspa \p \v 1-5 Anpursha zar Kanaanash tsap katungats maringarangiya. Sirútama Aprahamarinshini watsapun katungats pishtarangu ambitam anpuru zar ashirangiya. Ashirucha, katungats pishtarangu, Isaakarinsha mangush chinarangu, Ijiptopsha tsap naamaam zandarangiya. \p Itaru, Apanllsha: Isaakaa, Ijiptop tsap naarinllpa. Wandaya naamaam zandkush, yakat Guerarap tsap naangi yap kurak sur Abimelek taaru ambi. Ashiriya, naakchush, ichingaru zar uru nuw ksutchinlla. Ashchiri in tsap tputsireemtamtish panachima. Sirútama aparineemis Aprahamaam kapung istarangi ambitam sheeruri, ichingaru uru tuminchima. Uru nuw shiyaam istachinllpa. Shiyachich tputs chinllinish uru izapaneersin, kanindap tsangach sunlleerutaru patarich aship pzapanichinllinaya. Ashchiri tsap ztaru panachima, watam aparini nuwaa kuki payuranguwa. Yuwaa kamachtarangi anoo tuminurangtamtawa. Tayapstarangi anootstam nda kapeetarangiya. Ashirucha, shiyamand kaminish nuw ztaru tputsee tsapurunasush istachima, Apanll tárangiya. \v 6 Ashiriya, Isaaksha anuritam Guerarap tsap naatarangiya. Anushsha kuseeramchu anshurisha Guerarash yakat taar ashirangiya. \p \v 7 Ashirucha, anshuchshitisin tputs Isaakaa masharanganaya; ¿Nee kizaa Rebekaa uchamarshasha shiya? táranganaya. Isaaksha puniku, Nee nuw izartana; tárangiya, watam anpur Rebeksha kizpur wanasirimuna. Ashirucha, Isaaksha mangush chinarangu, watam nuw izanlli kizpur wanasiriwa, izanllimandi wamin nishuch tputs nuwaa pcharundama átu, kamapshirangiya. \p \v 8 Minushshat zar kurak Abimelek pangumandsha wach nazambayaru, napanapaw ashirangu, Isaak mapiyru wizanllee Rebekaa pachipta ashishtaru anoo parangiya. \v 9-10 Pakeeru, ashiriya kuraksha Abimelek Isaakaa kuruzeeru, Shiy ¿tamaree nuwaa tamapingachish? Nee shiy izanlltishcha. ¿Antaati shiy izareezish? Apaz nuwshat tputsiri nda yasarsin, shiyaa izanllish mantsir patatkatssin, shiyshaparee iyaatssha tayutaritachsha, tárangiya. Isaaksha, Zuraktishcha. Punikutana. Wandazuwa izanllimandi wamin nishuch tputs nuwaa pachachindanawa atutana, nguti kamapshirangi, tárangiya. \v 11 Ashirucha, Abimeleksha anuritam ashpari tiptsiree anshuchee yakat ichingaru waneerangiya. Ashiriya, Nuwaa kuki mazinangtsa. Waanari Isaakaa, mishat wizanlleetstam muntakinaareesa, uru tsipamaam waritaktanda, tárangiya. \p \v 12 Anpursha zapan masach Isaakaam Apanll kapung istarangiya. Anush tsap mazareem mzayaru, zapan tatsumirangiya. Maachi wanus zapan kxuneeru, zapan yusirangiya. \v 13 Anoo wanus pusayaru, zapan kurikee putarangiya, Ashirangu, kurkirpaneemsha kinarangiya. Chinshat zapantam pzapaneerangiya, \v 14 opeej, wakaratam, muchchurtam zapan taarangiya. Ashirucha, maachiri zapan payurangu, Filistewshuchshitisin yuwamand ashku anumand natsaranganaya. \v 15 Natsarangusin, yuwaa kungoo tipayaru waaku anootssha posorinshini tsapupa tamiriranganaya yuwaa wapar Aprahamarini ktseerarangu anootsi. \v 16 Ashirucha, kurakangaz Abimelekangaz kamaniti átu kuseeru, kuraksha Abimelek; Nish tsap shtungangsi, ¿watam iyaatstaa kasimaam waritaksha, maachiritish zapansha payuksha? tárangiya kuraka. \v 17 Ashirucha, Isaaksha anuritam anoo tsap Filistewshuchee kasayaranllu, piyamsha Guerarap tsap naatarangiya. Ambirisha taarsheem pacheeru wazawash taarangiya. \v 18 Aprahamarinsha sirútama kchitama anush kungoom posoom wanasir ktseeyaru kasarangiya. Zapishsha Aprahamarini tsiparamachsha, Filistewshuch naatarandsin, posoo tamireersin, kasaranganaya. Itaru, anootssha Isaak yusur tawangeeru, waparin tamarangpari ambitam sheeru, yusur wanasiritam kasarangiya. Waparin posoo ísamarangu, uwshat anuritam ísamarangiya. \p \v 19 Minushsha zar Isaak muchchur wazawash wandatsamun posorineemi ktsitangatssin, waanshuchee tucharchichee kung izupiranganaya. Kizpur wireetsi pakeersin, posoreemarinsha ínaranganaya. \v 20 Itaru, Guerarshuchshitisin chinuzpan tputs kungumandsha pachindatangat ashirangsin, Iycha posorini, atusin, waratarangshitisina. Ashirucha, anumand Isaaksha posoo suroo yasamarangiya, Waratshishi, átu. \v 21 Ashirucha, anoo posoo kasayarusin, piyamsha posoreemani ktseeranganaya. Ktseeyarusin, yusursha Guerarshuch pachindkusin, waratarangtamsinaya. Isaaksha anoo pos suroo ísamarangitamta, Kundartama, átshita. \v 22 Amb tsiyantayaru, anoo tsap wanllitarangshita; minupsha tsap naatarangiya. Yusur posoreemani ktseerangitamsina. Ktsiyarusin, anshunaa ndusha tputs muntaranganaya. Annacha mapiyshtisin taaranganaya. Isaaksha kaneeschee pos parangu, anoo, Xarashish ndunarshita, átu ísamarangiya. Natunaacha Apanll iyaam tsap wanasirsha ipuseeru, panayanllu. Natunaa kisshapari taachchi, tárangiya. \p \v 23 Zapishsha taar ashku, Isaak anoo tsap kasayaru, piyamsha yusur Beersebap tsap naatarangiya. \v 24 Naayaranllu, apusari zar purangiya. Anshurisha psaan yusur Apanll Isaakaa waanaatsi tuyamandarangiya. Sheeru, Nuw waatatana Apanllina. Aparinish Aprahamarini nuwaa chinarangiya. Ashirucha, punirinllpa, Isaakaa. Nuw shiyaa kapung ksutkina. Na shiyaam kapung istachinllpa, watam aparineetsish kapung chinaranginawa. Uru chinllinish aranginasha pzapanichsha, Isaakaa tárangiya. \v 25 Isaaksha anush tsap patumbchee yáyaru, xanateeru, anushsha maacheetsisha pshtayaru, mucheeru, Apanlleem ungirtaranganaya. Sheeru, anshuritam tsap pangoomsha tambtarangiya. Yusur muchchurshitisin posoreemani ktseeranganaya. Sheersin, anshurisha taaranganaya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Isaak urkirpaneem kinarangu anootsi. \s1 Ashiriya, kurak Abimelek Isaakash kuseeru wanasir tsiyatarangana anoo na kamanchintspa \p \v 26 Kuraksha Abimelek Isaakap pangati átu, wipunasheem Ahusataa ksutamapanee urkar yamaku, anamunsha minamtam sundar urkar suru Fikolaa yamaku, ashpisin Gueraramand tsap káyarandsin, Isaakapsha tsiyatati átu naataranganaya. \v 27 Anushsha kuseeramchusin, Isaaksha masharangiya. ¿Mayangaz nuwangaz pangaani átus kusarangsa? Watam sirú nuwaa tsapuneetsis pachindarangsawa. Nuwaa tsapunshish tashitungarangsawa, Isaak tárangiya. \v 28 Abimeleksha kurak, Shiyaa paranginiya. Apanll shiyaa kapung ksutkiya. Ashirucha, mangishini chinaranguni, Pzaa, wanasir tsiyatani táranguni, shiyangaz na amikurtamaam zandkuni, kusarangani. Na Apanllimun sur zurampatari tsiyatkuni, amikurtakachuni: \v 29 Shiy nduntam iyaa mantsirimash chinachsha. Iyshat shiyaa waatatamtaya; nduntam shiyaa muntachiniya. Shiyaa Apanll kapungpari chinakiya, tárangana. \v 30 Isaaksha; Zuraktishcha, táyaru, mang' ksarangusin, kis shambateersin, kapung katungkeersin, waambeersin, maarangana. \v 31 Putamsha taraseechu, waanpatatin kurakpatin Abimelek Isaakpa wanasir tsiyateersin, amikurtaranganaya. Sheeru, Isaak kanapeeranllu, naataranganaya. \p \v 32 Anpuritam zari Isaak muchchur kungoo pakeeshinusin, Isaakaatssha kamaneeni tusin, kuseersin, kamaniranganaya. Kungoo pachinipa, tárangana. \v 33 Isaaksha anoo posoo pakeeru, suroo, Wanasirimshiptari amiktama, átu ísamarangiya. Anumunsha yakat sura Beersebaa ísamaranganaya. Wandaritam nat in tputs anootstam yaktaa atanaya. Anushsha taarangshitisinaya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Isaak Beersebash tsap kuseeru taarangu anootsi. \s1 Ashiriya, na yuwaatssha Esaw kizaa yamarangu anootssha kamanchintspa \p \v 34 Anpur zar Esaw 40 masachirini taarangiya. Aship masachirini taaru anush kizaa yamarangiya Juditaatsi; ansha kiz Hititshuch Beriy wipa. Sheeru, anumun yusur minootssha kiz yamarangiya Basemataatshita; ansha kiz Hititshuchtamta Eronarin wipa. \v 35 Ashirucha, tsimbun kiz íparangu, anshitisin kiz ipambataatssin, ungsirshitisin mantsir tsiyatstangat ashkusin, Isaak wizanllpa Rebekpa kapung mangoo imantsarangusin, nda kis taaranganaya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Esaw kizaa tsimbun íparangu anootsi. \c 27 \s1 Ashiriya, na Akoparineetsshitini yuwaa zoonllpa Esawpa waamari waparee wizpurirni yarangu anoo kamanchintspa \p \v 1 Anpursha zar Isaak kizpur wachinarangu, wach pamaam maacheetsi nda waritarangiya; izuuru pinasarangiya. Wipaatssha putsisarineetsi Esawaa kuruzeeru, \v 2 Esawaa, napanganlla. Na nuw kizpurcha wachinayanlli. Tsipani natunaa watsiriteenllshacha. \v 3 Ashirucha, nuw shiyaa atashina; Ndaturi nuw tsiparuri, timbanllizirish yáyarush, zamzeem xitashini. Yuw zamiz pakish anoo pchashini. \v 4 Pachayachush, ptatangshiti. Nuwaam katungshi. Kizpur wanasir ptatangcha. Ashimari nuwaana katungki. Masamurtayarush, kizpur kis kzam mbaseerush, panangandama. Nuwshat natum, ndaturi tsiparuri katungchima. Katungaramchuri, anamun iwaz shiyaamsha nuwaanaatsi wizpuriri panachinllpa, Isaak wipaa ántar ashirangiya. \v 5 Rebeksha yuwaa wazaranll Esawaa tsiyatstaru waneeku anoo mazinarangiya. Esawsha yuwari wapari tárangu anuritam tuminarangiya. Zamiz pachati átu, xikatu naatarangiya. \v 6 Anumunsha kuzizimun waanitarishtisin Rebek wipaa Akopaa: Mazinanganlla. Yuwaa aparish zuwanllpatish tsiyatku anoo mazinarangina. \v 7 Ateeja aparish; Zamiz pchashini. Pachayachush, wanasir ptatangi. Ashimari nuwaana kzam katungki. Nuwshat anoo katungaramchuri, shiyaamsha Apanllimun sur tsiyateeruri, wizpurireetsi panachinllpa, tárangiya, ántarutanda mazinayari, wipaa Akopaa tárangiya. \v 8 Ashiriya, shiyshat mazinanganlla. Wanasir mangeetsish p'tsichinllpa. \v 9 Tandapunuzip chinuz napashini. Yuw kaapar kizpur wanasiri yungandaru anoo pakchush, tsimbun p'tashini. Putayarush, nuwaam pananganda. Nuwshat pachayaruri, Aparish kamachtanllu ashimatam kis kzam patatchima, tárangiya. \v 10 Amb sheerunll kasachinllpa. Shiyshat yáyarush, paratush mbaseerush, apareemish panangcha. Uwshat katungaramchu, shiyaamsha waanaatsi wizpur wanasirimshee panachiya. Papcha; zapshinaa aparish tsipachshapa, wipaa tárangiya. \v 11 Akopsha waniree; Itaru, ataa, watam zuwanllinaari Esaw pur taaruwa. Itaru, nuwshat puri nutsimuni nduniwa. \v 12 Apaz nuwshat apapash pang' kuskamchuri, nuwaatssha patatkachu, puri ndunar anoo táchakchu, nuwaa natstakachu, ¿Mayaamsha tamapingaksha? táchapandanaya; táyaru nuwaatssha yutaritam ínachindanaya, tárangiya. \v 13 Itaru wanirsha; Nduni. Amb tárinllpa. Wandtaati aparish shiyaa yutarit tsiyatkachu, shiyshat nuwamun tapshingandama. Natu shingi yuwari áti anurita. Mikeerush, p'tashini, yuw tsimbun kaapar karupana anu. Nuwsha apareemish patatchima, tárangiya. \v 14 Wipsha Akoparini anuritam, putatama átu, chinuzip taárash teet ashirangiya. Putayashinu, tsimbun kaapar karupanaw wanireemsha panarangiya. Wanirsha kaapraa pachayaru, ashim Isaak kis katungku ashimatam patatarangiya. \v 15 Anumunsha, Esawaa wamar yuw kizpur wanasir kamartaku anootssha kurimunazish pshtuyarusin, watuniree yáyarusin, Akopaamsha túmartarangiya. \v 16 Anumunsha, kaapar pur túchingayarusin, pachtamamun turimeeshinusin, watsurarimun tutsiparangiya. \v 17 Yuwaparamchu, Rebek wipaam Akopaam paratush mbaseeru, pangapa washunand panarangiya. Natunaa apareemish panashini, tárangiya. \v 18 Akopsha anuritam paratoo yáyaranllu, payuytaranllu, waparish pang' pshtutaa sheeru, Apaa ¿Tamarimta? táyaru, waparsha: ¿Chakshasha shiya? tárangiya. \v 19 Akopsha; Esawtana Waatatana nuwaya; iparish putsisariniya. Yuwaa kamachtarangish anoo yuwaparangtandi. Neewa. Chiyzayarush, apinll ningeem kuxineerush, ktungangsi, watam natunaa yuwangaz, Apaa, kamachtarangish anoo zamzee pachayashintandi. Na katungaramchush, nuwaamsha shaanaatsi wizpurish wanasirimshee panangandama, tárangu, \v 20 Isaaksha wipaa; Itaru, Esawaa, ¿tamasha ashinurisha zamzee pachata sheerush, kanapta sheeshinsha? tárangu; Akoparinsha; Apaa, waana Apanll nuwaam panarangiya. Ashirucha, mikeeruri pachata sheeshinuri, kanapeeshini, tárangiya. \v 21 Isaaksha; Naani; ningeem watsiri xiyangi. Nutsish patateeni. ¿Tamapari shiy Esaweesha ashirush? Nutseetsish patatkachuri, táchachina, tárangiya. \v 22 Akopsha ayu tárangu, waparinung watsiri xiyarangu; Isaaksha wipaa pachtam patatarangu, Mshee, tsiyatkush, Akopshinll kuk tsiyataksha, itaru pachtamshatishcha patatkuri, Esaw pachtam ashitichsha átu, Akoparinsha Aája. Nuwtanda Apaa. Esawtana suri, tárangiya. \v 23-24 Itaru, Isaaksha nda natstarangiya, watam Akopaa pachtam patatarangu, Esaw pachtam tamapari ashiritam patatarangiya. Itaru, ashiritaa yusur tayusarangiya. ¿Kaapaniri zurkush átish? ¿Esawaa, shiy? átu, Akoparinsha, Apaa, nuwcha átana. Nuw Esawtana tárangu, waparsha mapiyrangshita. \v 25 Sheeru, Natunaa yuw zamiz pacharangish an mbaseerush, panangandama; katungchima. Na katungaramchuri, anamun shiyaamsha nuwaatsi wizpuriri wanasirimshee panachinllpa, tárangiya. Akoparinsha paratush mbaseeru, payuytaranllu, wapareem panarangiya. Sheeru anumunsha, vinootssha tipayaritam panarangitamta. Isaaksha anoo yáyaru, katungarangiya. Vinootssha waarangitamta. \v 26 Sheeru, wipaa Akopaa; Natunaa naansi. Nuwaanaatsi pachipeerush, ishambangandama, tárangiya. \v 27 Akoparinsha anuritam ayu átu, waparee pachipeeru, ishambarangiya. Ashkachu, anush wamaree wasipshin ishingarangu, \b \q1 Na psineetsish ishingaranguri, \q2 mzatspan ashirush psinish pchazakiya. \q1 Ashiriya, na Apanll shiyaa mzareetsish kisshapari napchiya. \q1 \v 28 Kapung shiyaa istachiya. \b \q1 Waana Aparich sinaa wansipchee ningeem tsapush zanganchiya. \q2 Tatsumimarshitish aranginasha wanasir kxunchiya. \q1 Ashkachush, zapannaasha pusachsha \q2 tirikootsiya, kizarunaatstam wanusiya. \q1 \v 29 Uru ashkachush, shiyamari kurak tamapari ashirush taachsha. \q2 Shiyangaz tputs zapan kuschinllinaya. \q1 Sheersin, shiyaam istaksin, taachinllinaya ichingaroo tsapurnasiya. \q2 Mishat, shiyaa kukish kapung payuchinllinaya. \q1 Tputsirish zapan taakchusin, \q2 shaanaatsi tutunlltayarusin ungirtachinllinaya. \q1 Shiyaatsimari urkareem zuwanlleewtamtish ínachinllinaya. \q1 Shiyaa tputs yutaritam ínakchu, \q2 mantsir tsiyatkachu, waanaatstatamsin tayutaritchinllinaya. \q1 Shiyaa wanasiriri chinakchusin, \q2 uwshtisin wanasiritam kis taachinllinaya, \b \m Isaak tárangiya. \p \v 30 Isaak wipaam Akoparineem waanaatsi wizpurirni wanasirimshee panam iwatsparamchu, Akopsha waparish pang' shitungpi átu chiyzakchu, anootsiri zoonllsha Esaw zamzee pachayashinu, iriptaranllu kusarangiya. \v 31 Kuseeramchu, yuwaa pachayashinu anoo wanasiritam patateeru, kizpuritam kzam paratush mbaseeshinu payuytaranllu, waparish pang' pshtuyaru, Neewa apaa. Natunaa pachayashinina. Ashiriya, apaa, natunaa chiyzayarush ktungansi. Na katungaramchush, nuwaamsha wizpurirish wanasirimash panangandama, tárangiya. \v 32 Tákamchu, anoo waparsha masharangiya. ¿Shiy chakanaasha? tárangu; wipsha; Apaa, nuwcha Esawtana, waatatana nuwaya; iparish putsisariniya, tárangiya. \v 33 Isaaksha anoo mazinarangu, kapung punirustarangu, wanuts ashchiri tatat ashirangu, anshuri tsiyatku, ¿Chakanaa nuwaam ichtakachuri zamzee wanuts patateeru panarangu, nuwshat anoo kizpur kis katungarangina? Ndatuma shiy kuschush, katungeeri; nuwaanaatsisha wizpuriri wanasirimshee panarangshitina. Ashiri natunaa nuwaanaatsi wizpurireetsi panayanllshatana, Isaakarini wipaa tárangiya. \v 34 Esawsha anoo mazinarangu, kapung mangu mantsarangu, tanurangiya. Yuwashuri tanuntaru anshuri kapung tsiyatatar ashirangiya. Apaa, nuwaamsha wizpurirish pananganda, tárangiya. \v 35 Itaru Isaaksha, Natunaa zuwanlleemish panaranginawa. Mangu nuwaa tamapingarangu, ngichirangu, ashirucha nuwshat anoom mapiyruri, nuwaanaatsi wizpuriri waamsha panarangina, yuwaa shiyaamta panapi tárangi anootsi, tárangiya. \v 36 Ashirucha, Esawsha kapung tsiyantarangu zoonllee; Zuwanlli anumashiritcha. Yuwamandaricha ashku anumandaritcha suroo Akop ísamarangashinllinaya, nda yutarit tamapingaku anumandaya. Ichtarumacha ambitam nuwaam ashirangtamta; mangu nuwaa tamapingayaru, Nuwnaa wachinaam kinachima; shiyshat nlluraam kinangcha, átu, nuwaa tamapingarangiya. Natsha in waamaritam apapaa wizpurirni wanasirimshee yusur nuwaa itutseenlliya. Itaru, na apaa, ashiritaa ¿nda nuwaamsha wizpurireetsish panamaam waritak? ¿Mayaamsha nuwaa niyraksha? tárangu, \v 37 Isaaksha; ¿Shiyaam tamaycheezich? \b \q1 Itaru, watacha shiyaam kurakarish ínarangashina, \q2 watam nuw táranginawa. \q1 Shiyachich maachiritish zuwanlltamtish ichingarusin maachtawaa payuksin taachinllinaya. \q1 Mazarish tirikootstam mishat kizarunaatstam \q2 zapannaasha pzapanichinllinaya, tárangina, \b \m tárangiya. \v 38 Esawsha Apaa, ¿mayaamsha ashiksha? Nuwaamsha pananganda wizpurirish. Anumarisha minumari payukish átu, aranginasha kapung tanurangiya. \v 39 Waparsha wipaa; \b \q1 Uru shiy arap tsap naachsha. \q2 Ambiri tsap naayarush taachsha. \q1 Amb tsap wanasirimash ndunarcha. \q2 Tatsumkush nda wanasir kxoonchiya. \q2 ¿Antaati amb sin íwarpich sinakeeja? ndunarcha. \q1 \v 40 Shiysha shaanamumtamari wizpurirish \q2 shaanaatsi nutsish tapachindakush taachsha. \q1 Shiyaa zuwanllimaritish kasiru, \q2 shiyaatsimari tumuchchurtachinllinaya. \q1 Itaru, shiyshat kizpurtakchush, \q2 ndushat zuwanllish shiyaa tumuchchurtachinllinaya, \b \m Isaakarini wipaa Esawaa tárangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Akoparini waparee wizpurirni zoonllee Esawaa itutseeru waamarisha yarangu anootsi. \s1 Ashiriya, na yuwaatssha Akoparini suwarangu anoo kamanchintspa \p \v 41 Esawsha zoonllee Akoparinee mangush mantsir chinarangu, tsiyantarangiya; yuwamand waparee wizpurirni waamari itutseeru anumanda. Yuwash wapar Isaakarini tsiparamchu anush Esaw zoonllee pachamaam zandarangiya. Apinll tamapingayaruri, pachapi átu, \v 42 anoo wanirsha Rebek k'kuzee mazinayaru, wipaatssha Akoparinee kuruzeeru, kamanirangiya. Papcha. Zuwanllish shiyaa pachamaam zandakpa, tárangiya. \v 43 Ashirucha, nuw shiyaa kamankina. Yuwaa áti anoo mazinangcha. Arap suwangi yap ziparish taakana; Jaranap tsapu. Labanash taamacha. \v 44 Ashinumsaja zuwanllish watsiyun pastachiya anush kusangcha, tárangiya. \v 45 Yuwaa ashirangish anoo izuuru mapiyramchu, annaapari nuwsha shiyaa kuruzchinlla. Ipari tsimbunari taaksin, nuw mangi kis taakina. Itaru, nuw ipareetsi tsimbunari kanatsipkachinaareena ashiru, uru nuw mangi kapung mantsachina, Rebek tárangiya. \v 46 Ashiriya, Rebeksha wazaranllee Isaakaa: ¿Tamaycheezich? Nuw nishucheetsina kiz tayuyana. Esawma nishuchee kiz Hititshuchee yamarangu, nda kaapa iyshat kis taakaniya. Nuw kiyung kachiykina iparimandi Esawamand waminu. Ashirucha, ndusha nishuchee kiz ipareemi Akopaam panamaam zandkina. Wandaya Akop nishucheetsiritam kiz Kanaanshuchee yamakchu, zurampatari nuwnaa taamaam zandakshitazi. Uru nuw mikeeshti tsipachima, Rebek wazaranllee Isaakaa tárangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Rebek wipaa Akopaa tusuwapi átu, wazaranllee mangu tamapingarangu anootsi. \c 28 \s1 Ashiriya, na yuwaatssha Isaak wipaa Akopaa kizaa yamamaam arap zanganirangu anootssha kamanchintspa \p \v 1 Isaaksha wipaa kuruzeeru, wanasir waneerangiya. Nuwaa kuki payukinaareesha ashiru, uru Apanll shiyaa kapungparee istachiya. Shiyaam nishuchee kiz Kanaanshuchee yamamaam watsippari, nuw átana. \v 2 Akopaa, shiy piyamanaapari Padán-Aramap tsap yuwash pachirish Bitower taaku anush kuseerush, ziparirtish Laban wip shaanchichitari maachiritish yamachsha. \v 3 Wamari Apanllimari kizpurcha. ¿Chakaja waapa tatsamooch? Urutanda shiyaam kapung istakachu, shiy iparish zapan pzapanichish. Ashkachush, tputsirish zapan taachiya; chinllinish tsapurnasish tatsitchiya. \v 4 Ashiriya, amb shingcha. Uru ashkachush, Apanll shiyaa kapung chinachiya. Chinllineetstamtish kapungtam chinachtamtaya. Sirútama aparneetsi Aprahamarinee Apanll kapung chinarangu, ambitam shiyaa ashtachiya. Amb sheerush, shaamatarisha tsapunish na yuwash arapich ashiruni msangamari taarini anoo amuytatsha. Watam Apanll aparineemi watsapun panachinllpa táranguwa, tárangiya. \v 5 Tárangu, Isaak wipaa zanganirangiya Padán-Aramap tsapu. Akopsha ambiri Labanangaz pangu chinarangiya. Labanarini Bitowercha wipa Amorrewchichi, wanir Rebek wayuchi, wapar washunanda. Ashirucha, wipsha Akop, Esaw ashirusin, Labanaa waziparimunaya. \p \v 6-8 Akopsha waparee ayu táyaru, waziparip watsapun naatarangiya. Itaru, Esawsha waparee kuk ichingaru mazinarangiya. Akopaa, piy Padán-Aramap tsap, ziparipish kiz yamashini. Ayamtaatiya Kanaanshuchee kiz yamarinllpa. Ashkachush, Apanll shiyaa istachparee, tárangu anoo mazinaru, mangush chinachintar ashku, ¿Tamakee nuw ashirangi? Nuw nishuchee kiz yamarangina, átu, yusur Aprahamarinchichee wachinllin yamachima, watam apap izanlleetsi nda kis napkanawa, tárangiya. \v 9 Ashirucha, Esaw Kanaanshuchee kiz yamarangu anumun yusur minootssha kiz wámindootsi yamarangiya, Ismaela wipa, Aprahamarineetsi wachinllinu, Majalataa suru, Nebayota wizari. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Isaak wipaa Akopaa waziparip zanganirangu anootsi. \s1 Ashiriya, na yuwaatssha Akoparini pamazurangu anoo kamanchintspa \p \v 10 Akoparini Beersebamand tsap shitungeeranllu, Jaranapsha tsap naatarangiya. \v 11 Naayaranllu, apus tapeerangiya tputs ndunarishu. Neetsiri maachima, watam tapiyanlluwa, tárangu, patumbichsha tamaru anamun ktuyaru, maarangiya. \v 12 Maaramchu, anush pamasarangiya. Káringashish tamapari ashiru kanindamand káyashinu, muchunung xum ashirangiya. Anumunsha Apanll wasundurur karuwawtara, kárirtara, karuwawtara ashishtangat ashirangiya. \v 13 Waanungeetari Apanll waana xixeewu tsiyatstar ashirangiya. Nuw Apanlltana. Pachirinish Aprahamarin, aparish Isaak ashiru Apanllirini. Uru nuw shiyaam, chinllineemtamtish watsapun panachima yuwash na patumbchimun kturush maarish anootsi. \v 14 Chinllinish pzapanichsha. Chinllineetsish táchimaam pinasachchee. Aship tsap puyumburni taachinllinaya. Tsapunshish tatsitchinllinaya. Shiyaam tsapunish zar yaku amb, zar puku ambtam, zar puwachingaru ambtam, ashpari ichingaru kung ztaru panachinllpa. Ashiriya, nuw shiyamand ichingaroo tputs tsapurunasshuchee, nlluranureemtamtish istachima, tárangiya. \v 15 Mangish mantsarinllpa. Nuw shiyaa ksutatandi. Nda kasachinllpa yap naakchish ambi. Uru ningitam tsap kanapuchsha. Yuwaa nuw shiyaa áti anoo uru tatsamchima, tárangiya. \p \v 16-17 Apanll ántaru, Akopsha támaranllu, kapung punirangiya. ¿Tamaa nee tsap Apanllti taárashi? Napangi ashkuya. Apanllpa waana nee tsapoo ksutkiya. Waana amuy nish taarpari. Nuw nda yasaranguri, nee tsap maayarina. In Apanllpari panguya. Nduntaati ashiru, kanindpari wach nipa tasasariya, tárangiya. \p \v 18 Putamsha tarasitaranllu, Akop chiyzayaru, yuwamun patumbich kturu maarangu anoo ichizayaru, wayungunpasha ichumayaru, Apanlleemsha wayarangiya. \v 19 Ashiriya, yuwash Apanllee wasundurur Akoparin pamasarangu anoo sirútama tsap sur Lus átaranaya. Akopsha anoo tsap nllitarisha Betelaa átsha ísamarangiya. \p \v 20 Sheeru, Akoparin tárangshita; Natunaa Apanll nuwaa zurampatarishapari ksuchindanaya, yap naakchi anootstam napchindanaya, katungsheemtamti, kamareemtamti panachapandanaya. \v 21 Amb naakchuri, matambshiritamti apapap pang' kanapchina. Apanll nuwaa kaapa istakchinaari ashiru, nuwshaparee Apanllee zurampatarisha chinachshaparina, tárangiya. \v 22 Ashiriya, natunaa nee patumbchee urutamarishapari Apanlleem taárash ísamachina. Natunaa nuwaam Apanll maacheetsi panakchu, nuwshat anchich chungarneetsi minamtam yáyaruri, Apanlleem panachina, tárangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Akoparini Apanllee wasundurur pamasarangu anootsi. \c 29 \s1 Akoparini Padán-Aramash tsap zapish kusarangu anootssha kamanchintspa \p \v 1 Akoparin naayaranllu, yapsha zar yaku amb tsap kusarangiya. \v 2 Tsap puripuritaru anush kungsha pos wakar waashini taaru parangiya. Anushsha tuchip tputs chinuzpan chinuritam, chinuritam ashirusin, tuchip wanir ishinaranganaya. Anushsha posoo wachoo patumbichpa kayakpa shtandam kasarangana. Ashirucha, posoo minumtanaarich wachoo tawateeruch, kungoo waamaam pinasamuna. \v 3 Opeejaam yásimaam zandkatssin, ashparitssin ksutamapan washunand mapuyarusin, tawateersin, opeejaam yásiranganaya. Sheersin, opeejaam yásim iwatsparmatssin, yusursha washtam wachoo shtandayarusin, kasataranaya. \v 4 Ashiriya, Akopsha yap chinuzpan ksutamapan shaneerana amb iriptaranllu, kuseeru, Zuwaa, ¿yapsha in tsap shanee ashtarsa? tárangiya. Uwshtisin, In tsap Jarancha, táranganaya. \v 5 Akopsha yusur masharangiya. Zuwaa, siy ichee Labanaa paktaatis, Nahorarinee wachinllinu, tárangu, uwshtisin, Aája, paktanicha, táranganaya. \v 6 Tárangusin, Akopsha, ¿Tamaru zipari taaka? ¿Matambish? ¿Kas yutakeezuwa? tárangiya. Uwshtisin: Nduni zuwaa. Matambishtanda taaku. Wipsha Rakel nishutamtanda. Anuwa, piy opeejarinpatini naanllina, táranganaya. \v 7 Ashiriya, Akopsha apinll mashamashtar ashirangiya. ¿Tamara nda naturi posoreetsis tawatamaam waritak? watam naturitana zar yuwaritawa. Annaapari tawateerus, chineemis opeejareemis yásim iwaparamchus, martamamaamsha machitssa. Watam naturitana zar watandpunish tapshtumaam pishtarimanda, tárangiya. \v 8 Itaru uwshtisin: Nda, zuwaa. Wandari zar pishtariya yásimaama, watam iy uru kutakaniya ichingaruni chinuzpanni. Ashparitani kusataramchuni, ancha washunand yapandaychuni, kungoo tawateechuni, chineemani yáskini, táranganaya. \p \v 9 Akop yuwaa tsiyatkusin, ántarana anoo Rakelsha káyashinu, chinpat washunand shurangakatan ashiranganaya. Ansha Rakel anshutam wapar opeejarini ksutku taarangiya. Ashirucha, anush kuseeramchu, \v 10 Akopsha waziparee Labanaa chin opeeja parangu, uwshat posoo mikeeru patumbchee tawatarangiya. Tawateeru, opeejaam yásirangiya. \v 11 Yásiramchu, Rakelaatssha pachipeeru, ishambarangiya. Sheeru, tanurangiya. \v 12 Akopsha waanaatsi kamanirangiya. Nuw Rebektana wipi, Laban wizari. Nuw Labanaa zipartana, tárangiya. Ashirucha, Rakelsha anoo mazinarangu, waparee kamaniti átu, iripurangiya. Waparee ashpari kamanirangiya. \v 13 Ashiriya, Labansha anoo mazinarangu, ¿Tamaa nuwaanaati izari wipa? átu, káyaranllu, pusap iriptaranllu, chamayangarangiya. Ansha wizaree wip paranllu, paxaneeru ishambarangiya. Sheeru, Pzaya. Nuwap pangi naayani, táyaru, pangupsha machirangiya. Akopsha anush waziparish pang' kuseeru, \v 14 Labansha, Nuw zuwaa, shiyapa kapunguritanda maachiritani, watam shiyaa nuwaana izari wipawa, tárangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Akoparin waziparish watsapun kusarangu anootsi. \s1 Ashiriya, na yuwaatssha Akoparini kizaa tsimbun íparangu anootssha kamanchintspa \p Akoparinsha waziparish Labanash minum tsup taaramchu, \v 15 Labansha, Akopaa, shiy nuwaa maachiritaateesha, ¿tamareeja nuwaam mangutaritish tarawaztachish? Ashiri shiyshat nuwaa itsinsarush kamaningandama. ¿Wanip shiyaam tuwapchinlla? ¿Mayaa zandaksha? tárangiya. \v 16 Anpursha Laban wip kiz tsimbun kamasinanand taarangiya. Iwachiztamarni sur Liya, anumunsha Rakela. \v 17 Anshat Liy wachumari kizpur wanasirimuna. Itaru, wanuts pakich ungshimuna. Rakelshat uwshat kizpur wanasirimuna; ashchiri wanuts ichingaru wanasirimuna. Nda pakchiyam pishtarangiya. \v 18 Ashirucha, Akopsha Rakelaa chinarangu, kapung zandeeru, yamapi átu wazipareetssha itsinsayaru, masharangiya. Ichee, ¿nuwcha shiyaa iparish shipamunchee yamamaam zandkashina? Anoo shiy ¿amaksha? Ambinaapari sheeruri, shiyaam mangutariti tsimbun matayaru masach tarawaz istachinlla, tárangiya. \v 19 Labansha: Zuwaa, zuraktishcha. Ambinaacha sheerush wanasiriya. Watam shiyaam kiz nxakumutana panamaam nduniwa. Shiy yaanpatatanacha yamakush, wanasiriya. Shaana zandkeesha, amb shingsiya, tárangiya. \v 20 Rakel wamin tsimbun matayaru masach mangutari tarawaztaku, waziparish taarangiya. Rakelaa kizpur zandeeru, kissha tarawaztarangiya. Uwaam minamaripaz tsup ashiru nda tácharangiya. \p \v 21 Ansha Akop tsimbun matayaru masach tarawaztachu, waziparee masharangiya. Ichee, natunaa iparish izanlleemarishti yamachima, watam natunaa yuwaa tárangini anoo ashpari tatsameenawa, tárangiya. \v 22 Labansha, Zuraktishcha. Natunaa izanlleemarishtish panachinllpa, tárangu, ashpari tiptsiree kuruzeeru, tushaneerangiya. Anushsha, shaneersin, zamamtarusin, tapitaranll ashirangiya. \v 23 Annacha tapeeramchu, anush Laban wipaa yamayashinu, Akopaam tupanayaru kasarangiya. Akopsha mapiyru anpa kizapa maarangiya. \v 24 Sheeru, anumun Silpaatssha Liyaam muchchur panarangitamta. \v 25 Ansha Akop mapiyru maaranllu, putamsha tarasitaranllu, támeeru, Liysha wiramash tamuru parangiya. Ashirucha, Akop kapung tsiyantarangu, wazipareetssha Labanaa, ¿Ameerush nuwaa amb ashirangsha? Ngutish nuwaa tamapingarangish, watam Rakelangaz wamin yamapi túri, kapung tarawaztaranginawa. Itaru, na shiyshat minootssha iparish putsisarineetssha nuwaam panarangsha, tárangu, \v 26 Labansha: Zuwaa, zurmana zuraktishcha. Itaru, iyashuch yámash nllitaritamcha. Iyashuch chtarima wipaa iwachiztamaatsima panatariya. Ancha sheeru, shipamuncheetssha panatariya, tárangiya. \v 27 Ashiriya, wandaya iparingazi Rakelangaz zandkush, Liyaamma minum siman michinuz tushiynimani. Ashiramchush, anamun yusur Rakelaatssha yamachsha. Itaru sheerush, yusur nuwash tsimbunatam matayaru masach mangutaritish tarawaztachsha, tárangiya. \p \v 28 Akopsha, ¿Tamaycheezi? Ashiri waritachpari, ichee, tárangiya. Táyaru, Liyaamma minum siman michinuz itupshiyngarangiya. Ashiramchu, yusur Laban minootssha wip shipamunchee Rakelaa Akopaamtam panarangiya. \v 29 Anamun yusur Bilhaatssha Rakelaam muchchur panarangitamta, waama wipunasheema. \v 30 Akopsha Rakelaatssha wizanlleem yamarangiya. Rakelaa Liyamand kasiru kapung chinarangiya. Liyaatssha nda kaapa ashirangiya. Ashirucha, Rakel wamin yusur Akoparini tsimbunatam matayaru masach tarawaztarangiya. Zapan masach waziparish taarangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Akoparini waziparee wip munpatari íparangu anootsi. \s1 Ashiriya, na yuwaatssha Akoparini wizanll ichtamash pzapaneerangu anoo kamanchintspa \p \v 31 Apanllsha yuwaa Akop wizanllee ichtamaa Liyaa nda kaapa chinarangu anoo parangu, Liyaam kapung istarangiya. Liysha wip zapan pzapaneerangiya. Itaru, Rakelsha mipish taarangiya. \p \v 32 Ashirucha, Liyamarisha nlluraa mireeyaru, kamuzaa tatsipurangshita. Sheeru, wipaa sur Ruben ísamarangiya. Na Apanllpari yuwaa mangi mantsaki anoo parangu, ipareemi panarangandanaya. Na nimunanaa zaranlli nuwaa chinachshapari, tárangiya. \p \v 33 Liy yusur tsimbunarinsha wip wanindarangiya. Iparinayaru, wipaa kamuzaatstam sur Simeón ísamarangiya. Apanllpari yusur pakeendanaya yuwaa zaranlli nuwaanaatsi kaapa nda chinaku anootsiya. Napangi ipari yusur arang wanindayanlluya, tárangu, kapung mang' ksarangiya. \p \v 34 Liy yusur arang wip tuchparinsha wanindarangiya. Anootssha wip kamuztam sur Leviy, ísamarangiya. Sheeru, Natunaa zaranlli nuwaanaatstamarishapa kapung chinachindanaya, watam ipari tuchipsha na wanindayanlluwa, tárangiya. \p \v 35 Yusur Liyatam wip ipunpunarinsha wanindarangiya. Anootssha kamuztam wip sur Utaá ísamarangiya. Liy, Natunaa Apanllee kapungshapari ungirtachina, tárangiya. Anumunarisha Liy mipsheerangshita. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Liy zapan iparinarangu anootsi. \c 30 \s1 Ashiriya, Akoparini muchchuree Bilhaa yamayaru, anushsha wipaam pzapaneerangitamta anootssha na kamanchintspa \p \v 1 Rakelsha mipish taarangu, Akopaa wip nda minumtiyam iparinarangiya. Ashirucha, kapung tsiyantarangiya. Watam munaatssha parangu, Liyamarisha wip pzapaneeyaranlluwa. Ashirucha, wazaranlleetssha: ¿Tamasha nuwaamsha ipari nda tinaksha? Nduniya nuw iparinakuri, papcha, nuw tsipakchima, tárangiya. \v 2 Itaru, Akopsha anoo mazinarangu, wizanllee kapung tsiyantarangu, ¿Antaati nuw Apanlleezi? shiyaa nuw mipsheem ínayarunll kasacheena ashiru, mang Akoparinsha tárangiya. \v 3 Rakelsha: Watam nuwaantana iparinay túri xapookinawa. Ashiri nuwaanaa yanungamari Bilha sur m'chachurirti panachinllpa. Shiyshat m'chachureetsi yamayarush, anpasha maakchush, m'chachurshiti iparinachiya. Ashkachu, nuwaanapaz iparinayaruri ashtachina. Ambinaapari sheeruch, ipareemich pzapanichchee, mang tárangiya. \v 4 Amb tárangu, Rakelarini muchchuree Bilha wazaranlleemsha panarangiya. Akoparinsha anuritam wizanlleemarisha yamarangiya. \v 5 Bilharin nlluraa yáyaru mireerangshita. Akoparinee wip kamuzaa tatsipurangiya. \v 6 Rakelsha mang anoo nlluraa parangu, kizpur mang' ksarangiya. Nee nllura sur Dan átu ísamachima. Watam nuw kapung mangi mantsaranguri, Apanllpa kapung masharanguri anoo mazinarangu, nuwaam ipareemi minum panarangu, natunaa tatsameenlliya, tárangiya. \v 7 Anamun Bilha, yusur wipaa kamuz tatsipurangiya. \v 8 Rakelsha yusur anoo nlluraa parangu; Na neetssha nlluraa sur Neftaliy, átsha ísamachima. Watam sirú nuwaa pamunimasi kasirangu, itaru natsha nuwshat tsimbun iparinaranguri, na nuwshat pamuneetsi kasiyana. Apanllpari waana nuwaa kapung istarangiya, mang tárangiya. \p \v 9 Ashiriya, Liysha uwsha mipsheem kinarangiya. Ndusha arang iparinarangiya. ¿Tamaycheezi? ¿Nda mireekinawa? Ashiri nuwaana m'chachuri panachima, tárangu, muchchuree Silpa wazaranlleem panarangitamta. \v 10 Akoparinsha wizanlleem muchchur Silpaa yamarangu, Silparinsha nlluraa mikeeru mireeyaru, Akoparineets wip iparinarangiya. \v 11 Liysha anoo nlluraa parangu, kizpur shambatarangiya. Yungpartand m'chachureetsi panarangi. Ashiriya, suru Gad átu ísamachima, mang tárangiya. \v 12 Yusur Silparini kamuzaatsha tsimbunarinshitini iparinarangiya. \v 13 Anootssha Liyarin yusur parangu, Ichingarupsinaya na nuwamun kizaptatini yasayanllinaya. Kapungpari mang' ksakiya átpasinaya. Na nlluraa sur Aser átu ísamachima, mang tárangiya. \p \v 14 Minushsha zar Ruben Liy wip mzatsip tirikungaz wanus pusakatu naatarangiya. Ansha mzatsip naayaranllu, maachtaatssha karuta wiparirpanee sur mandrágora parangiya. Ashirucha, Rubensha anoo parangu, atataama átu, xpurangiya. Xpuyaranllu wanireemsha payuwtu yushindarangiya. Rakelsha anoo parangu, Nuwaamsha apchee, anchich pakich pananda, yuw iparish yushindarangu anootsi, tárangiya. \v 15 Liysha: ¿Tamaa Rakelaa, shiy anumashiritishtee? Chtaru zaranlleetsimasi itutsirangush, na yusur ipareetshiti mandrágorarini itutsimaam zandaksha, tárangiya. Rakelsha anootsina: Zuraktishcha. Itaru, waanari iparish mandrágorarini nuwaam panakchush, uru na zar shiyma zaranllpati Akoppa maachsha. Putsha zar nuwashsha maachiya. Pzaa. Ambinaa sheeruni, yachayani, tárangiya Rakelarini. \p \v 16 Ashiriya, anshat Akoparini mang mzatsip xitarangu, zar tapitaranllsha kanapeeshinu, Liysha paranllu, chiyzaranllu, Akopaa, na in zar shiy nuwapashatanda maachish. Watam Rakel ipareetsi mandrágorarini yáyanlluwa. Ashirutanda, anpat istayarini. Ambtanda sheeni, tárangiya. Ashirucha, Akoparini anuritam ayu tárangu, Liyashsha maarangiya. \v 17 Liysha nlluraa yáyaru, mireerangshita. Akoparineetsi wip kamuz zameeturinshitini iparinarangiya. Watam kapung mang' mantsarangu Apanllee masharanguwa. Apanllsha anoo mazinarangu, kapung Liyarineemi istarangiya. \v 18 Ashirucha, Liyarini: Apanllpari nuwaa nayniyanllindanaya. Watam zaranlleemi nuwaanaatsi muchchuri panaranginawa. Na nee ipareetsi sur Isaakar átu ísamachima, tárangiya. \p \v 19 Anamun Liy yusur Akopaa wip kamuzatam iparinarangiya. Anpat washunand minum matayaru wip taarangiya. \v 20 Anootssha Liy: Apanllpari ipareemi yusur mangutari panayandanaya. Natunaa zaranlli nuwaatsimarishapa kapung chinaku taachiya. Na ipareetsi sur Sabulón átsha ísamachima, tárangiya. \v 21 Sheeru, Liy yusur yuwaamanaarisha tspakamchu anumun wipaa kiz Dina sur iparinarangiya. \p \v 22 Itaru, Apanll Rakelaa nda mbizarangiya. Yuwaa mipish taarangu anoo parangu, wip wanindamaam istarangitamta. \v 23 Ashirangu, Rakel wip kamuz minum wanindarangiya. Iparnaramchu tárangiya; Apanllpari nuwaa pazitpa átu, ipareemi panayandanaya, tárangiya. \v 24 Na ipareetsi sur, Osiyaa átu ísamachima, yusur Apanll arang ipareemi panamaama, tárangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Akoparin wip pzapaneerangu anootsi. \s1 Ashiriya, na yuwaatssha Akoparini Labanpa xarashish taarangu anootssha kamanchintspa \p \v 25 Rakelsha Osiyaa iparinachu anamun, Akoparini Labanaa: Natunaa ichee, naamachima. Kasangandama. Nuwaanpeetam tsapuni kanapchima. \v 26 Ipareetstamtish, chinllineewaatstamtish ashpari machkachima, watam izanllimandinaari shiyash zapan zar tarawaztaranginawa. ¿Tamaru nuw shiyaam tarawaztarangina? tárangiya. \p \v 27 Itaru, Labansha: Nda zuwaa. Musá naarinllpa. Nishurtama nuwashuri taangimasi. Na yuwaa tuwachirangi anoo yasayana. Apanll shiyaam kapung istamaam zandkiya. Shiyamand kaminish nuwaamtam istachindanaya. \v 28 Shiyshat nuwaa itsinsarush, kamaningandama. Nuwash yusur tarawaztakchinaareesha ashiru, anumand nuw shiyaam wanipaja tuwapachinll, tárangiya. \v 29 Akoparinsha: Shiy ichee, nuwaa parangsha. ¿Tamaru nuw shiyaam tarawaztarangina? ¿Tamaru nuw shiyaa chinish ksutarangina? \v 30 Ndatumaa nuw shiyash kuschuri, shiy maachiritish pakchim payurangsha. Itaru, natsha shiy maachiritish zapansha payuksha. Apanllpari shiyaam kapung istarangiya. Nuwaamatsha pakich putapi túri tarawaztamaam zandkitamana ipareemtamti, tárangiya. \v 31 Labansha: Zuwaa, zuraksha. Itaru, wanipaja tuwapachinll átana, tárangiya. Akopsha: Nda ichee. Nuwaam kurikpa tuwapariyshpa. Ayu tinaareesha, yusur opeejareetstamtish ksutchima. Yuwaa áti anoo mazinangcha. \v 32 Nuwaa opeejpim taárash zanganingandama. Yuwamari mantsiririni anumari nuw ipuseeruri, karupanaw upapchireew kantsirpeewa, minllur tuwapeewa nda ashku marapaparu anu, mishat, kaapra yuwarnitamani minllur tuwapeew marapaparu anumaritam nuw ipuseeruri yamachima yuwamand ksutki anumanda. Ambimari ashkuri, nuw shiyash tarawaztakuri taachima. \v 33 Amb ashtachima. Shaanasha yuwash zandkachish anush kuseerush, napachsha. Nda shuchichima. Tamapari nuw shuchikcheena ashiru, shaana napkush, yuw shuchiyari an wanasireewsha minllur ndunareewsha mbursheew pangachsha. Wandaya ashima pakchush, nuwaa ¿Mayaamsha shuchiksha? tángandama, tárangiya. \p \v 34 Labansha: Waritacha. Amb shingsi, watam shaana átshawa, tárangiya. \v 35 Itaru, Laban anuritam zar ndaturi Akopaa chinuzeem ksutamaam zanganiru, mang wasina wipaa kamachtarangiya. Shiy wasina kaapraa, opeejaatstam upapchireew, yuwanandari yutaritarini kantsirpeewa, wayandar isingukuru minllur tuwapeew machin pur mbursheew taaru anpatari shiy ipuseerush, wasina piyamaritam ksutamachcha, tárangiya. \p \v 36 Tárangu, Laban Akopaa arap wanlliteeru, wipaa minupsha pasut zanganirangiya. Yuwamand Akop ksutku taaru anumand arapirini tuchip zar naakich anush, Laban wip waanitaritam ksutku taarangiya. \p Itaru, Akopsha waanitaritam Labanaatstam chin ksutku taarangtamta. \v 37 Akopsha mangush chinarangu, yasinaa kamachpamashee pizawaa wareerangiya. Yasin mburash kantsirap yapandayaru, tangateeru, pamaama átu pashuchirangiya. \v 38 Anootssha yáyaru, yuwash opeej kungoo waamaam kusatkana anush pashuchu pashuchu sheeru kasarangiya, yuwash upapchir wizarpa kusateersin yangakana anshu. \v 39 Ashirucha mang, opeejsha anpat yasinpa tasasaru yangarangusin, wipsha ambiritam yasinap yarangu marapaparsha kantsirpeewsha iparinarangiya. \v 40 Amb ashiramchu, Akop opeeja wip tapuseeru, yuwandari kantsirpeew marapaparu annandtari waanitam piyam waama chin xanatarangiya. Amb sheeru, Akop waamataritamsha pastureemani wayayaru, watandpuneemaritam tandapunayaru, anush chinoo xanateeru kasarangiya. Labanaa watandpun wanlliteeshta. \p \v 41 Ashirucha mang, Akopsha anuri mangush chinarangu, kaapra wizar wanuts kapung kuratam kuskachu, upapchirsha yangakchu, anoo uwshat paru yasinaa piz tupzitangamaa yáta, sheeru yap yangakchinllina amb tasingayaru, pashucheeru kasatariya, waani nee yangaksin pangpana átu. \v 42 Itaru, kaapra xangitamawsha kuskatssin, anumuna yasina piz tupzitangamaa nda pashuchtariya. Ashirucha, ashirangu yuw wanuts xangitamawa anoo Labanaamaritam panarangiya. \v 43 Ashirucha, Akop amb ashirangu, yuwshat wanuts kapungunanda anootssha Akop waama chin yamarangiya. Kurkirpaneemsha kinarangiya. Chin zapansha taarangiya. Opeejatam, kameechutam, burrutam, muchchurtam, muchchureewatam kizaw taarangtamta. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Akoparin yusur waziparish tarawaztarangu anootsi. \c 31 \s1 Ashiriya, na yuwaatssha Akoparini waziparish taárash shitungamaam zandarangu anootsshat kamanchintspa \p \v 1 Labansha wip kamuz tputsee tsiyatarangu; Na Akop kurikpan taakiya. Maachiri zapanshita. Itaru, anoo ichingaru apapanandari maachirita, tát tát ashiranganaya. \v 2 Akopsha anoo mazinarangu, Nuwaa ngusiri nizikpaz ashkiya. Watam sirú nuwaa kapung chinatariya. Itaru, na ndusha ashiru chinakiya, tárangiya. \v 3 Apanllsha: Akopaa; Shaanpeetam tsapunish kanapungi yap shaana maachiritish taakana ambi. Nuw shiyaam kapung istachinllpa, Apanll tárangu, Akopsha; Ayu, tárangiya. \p \v 4 Akopsha wizanllee tsimbunarta kuruzurangiya, yapiri opeejarini ksutku taarangu ambirita. \v 5 Anushsha wizanll kusarangsin, wizanllee tsiyatarangu; Izanllee, aparish sirútama nuwaa kapung chinatariya. Itaru, na ndunsha chinakiya; napakshita. Ashkitaa aparish, itaru Apanllsha nuwaa urutamari ksutkiya. \v 6 Siy yasaksa yuwaa nuw aparshish tarawaztaki anootsi. Nda apareetsish kuk kapeetarangina. Mangi ksaptari tarawaztakina. \v 7 Ashkitaati anoo, aparshitish nuwaam xarashish wayakiya. Yuwaa tarawaztaki anoo mantsir tuwapamaam zandkiya. \v 8 Aparish waana mangush chinarangu, Yuw chinuz yutaritarini tatsipkachu, yuw pur kantsirpamasheewa an shaama yamangcha yuwamand tarawaztakchish anumanda, tárangiya. Itaru, chinuzsha iparinaku, ichingaru pur kantsirpinand minllur tuwapinand iparnarangiya. Ashirucha, anootssha parangu, yusur nuwaa tsiyatarangiya: Na nimun yuwanandarisha pur isingukuru annandarisha ipuseerush shaama yamangcha yuwamand tarawaztakish anumanda, tárangu, yusur chinuz pur isingumanandsha iparinarangiya. \v 9 Apanll waana nuwaam kapung istaku ashirangiya. Apareetsis chinoo itutseeru, nuwaamsha chineemi zapan panarangiya. \p \v 10 Yuwapur chinuz sirútama ichingaru kuratarangu anpur pamasaranguri, kaapar upapchir wizaree yangaranganaya. Ichingaru wip isingumanandari, minllur tuwapinandari, kantsirpinandari ashiru tatsipurangiya. \v 11 Anshuritam yuwash pamaski anush Apanllsha wasundurur nuwaa kuruzurangu, Akopaa, tárangu, nuwshat; ¿Maya? tárangina. \v 12 Uwshat; Akopaa, nuwaa kuki mazinangandama. Nuw shiyaa parangina yuwaa Laban shiyaa kiyung yachaku anootsi. Na nimun kaapar ichingaru isingumanand, kantsirpinand, minllur tuwapinand wizaree yangachinllinpa. \v 13 Nuw Apanlltana. Zurampatari shiyaa atina. Nuw waatatana yuw shiyapa Betelash tsap tsiyatarangani antana; yuwapur shiy patumbchimun kzammashpa tapararangush, anush nuwapasha zurmaptari tsiyatarangani antana. Ashiriya, na nee tsap kasayarush, wapitam tsapunpitamtish kanapungi yapitam nllurtarangish ambitamta, nuwaa tárangiya. Ántar, Akoparini wizanllee kamanku ashirangiya. \p \v 14 Wizanllshitisin; Natunaa átish anoo mazinaktanicha. Watam na iyaam apap maacheetsi panamaam wanindshitaja. ¿Apapaam mayaamaja kutachini? Pzaya, átush waritacha. \v 15 ¿Watam apap iyaa tunareepaz ashisha, arapeetarisha napkuwa? ¡Shiy iyaa yamarangus, apapsha iyaa maacheetsipaz ashiru tarawaz wamin tupaxanxarangiya! Itaru, iyamand kamini apapaam tuwapamaam tarawaztarangush, na tputseemsha chinoo tuchingarangiya. \v 16 Itaru, iyaatssha Apanll ¿tamaranga? Kizpur wanasirimash iyaam istarangiya. Apapaa maachiri itutseeru shiyaam panarangiya. Ipareemtamani panarangitamta. Ashirupa, Apanll waana shiyaa parangu tsiyatarangiya, wizanll táranganaya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Akoparin waziparee watsapun shitungamaam zandarangu anootsi. \s1 Ashiriya, na yuwaatssha Akoparini yakat Padán-Aramash shitungeeranllu naatarangu, anootssha kamanchintspa \p \v 17-18 Akoparinsha wapitam waparip Isaakap watsapun kanapunlli, átu, ichingaru maachiritaa ashpari xanatarangiya. Wizanllsha ashparitam, wip ashparitam, kameechumun ush tuchipayaranllu, Padán-Aramash tsap shitungeeranllu, yuwaatstam tarawzumand putarangu anootstam ashpari chinu machtarangiya. \v 19 Itaru, anushsha zar Laban pangoo shitungeeranllu, chinuzipsha opeejaa pur kturkatu naatarangiya. Ashirucha, waanisha Rakel pangusish kurimunazish pshtuyaru, waparee apanllputsirini tinamaa payuku anoo shuchirangiya. Itaru, Akoparinsha anoo nda yasarangiya. \v 20 Naamaam yareersin, Akoparini ungsiree kukshari tsiyatsshari naataranganaya. \v 21 Ashirucha, maachiritaa ashpari ichingeerandsin, apus kung sur Eufratis taaru anoo kiteerandsin, aranginasha naataranganaya, yap mach sur Galaad taarangu ambshita. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Akoparini Padán-Aramash tsap shitungarangu anootsi. \s1 Ashiriya, na yuwaatssha Akoparini naayaranllu, anungaz Labansha tachitarangu, anootsshat kamanchintspa \p \v 22 Mang, tuchparinshini zar tushiyramchu anush Laban tsiyatssee mazinarangiya yuwaa ungsir Akop naayaranllu anootsi. \v 23 Ashiriya, uwshtisin káyarandsin, tachitaranganaya. Ichingaru tiptsirtam, maachiritam kutaranganaya. Sheerandsin, yap Akop naayaranllina amb tachitaranganaya. Apusari tsimbun matayaru zar maamatanusin, anush mach sur Galaadash kamataranganaya. \v 24 Ndatuma kamatchu, apus maarangu, anush Laban Apanllee pamasarangiya. Apanll waana tsiyatku, Labanaa, kaapa zapaninaa Akopaa nambinllpa, tárangiya. \p \v 25 Ashiriya, ansha Akoparin ichingaru tiptsirpat, wachinllinutam ashparitssin apus machish Galaadash tsap kanuskamchusin, anush Labansha wasundurpatari kamataranganaya. Anushutam kanusaranganaya. \v 26 Anshurisha shaniyeeramchusin, Labansha Akopaa tsiyatarangiya. Akopaa, ¿mayaamsha shiy nuwaa amb ashirangsha? Ngutish nuwaa tamapingarangish. Arangirisha nuwaa tsiyatsshari ipareetsi isuwambeeranllish. Tputs kpachamash ashiru ipareetsi putayaranllush isuwambeeranllish. \v 27 Shiy nda nuwaa pakchiyam tsiyatarangsha. Waanari shiy nuwaa kamanirangush, nuw anuritam yasaranguri, maya, nuw shiyaam wanasir tsiyateeri kasamaam taariya. Shaniyeeruni, natum shiyapa michteenee, aturi, uru kapusis wayayaruni, shambateeni. Shambatkuni, tamburtataruni, tiruchiruchtaranguni, natunaa naangsi, táchima, táranguri, shiyshat arangiri suwarangsha. \v 28 Ipareetstamti wanasir tsiyateeruri, ishambeeri, chinllineetstamti pachipeeruri, ishambeeruri, kasamaam taariya. Itaru, nuwshat ipareetsi, chinllineetstamti nda pakchiyam tsiyateeri, nda ishambaruri, ¿tamari kasachee? Tputs mang' ndunar tamaparee ashirangsha. \v 29 Nuw siyaa waanari wanimaam zandkuri, ashparitaatsis nuw siyaa kamirana kiyung yachamaama. Itaru, nuwsha pamasaranguri, miranish Apanll nuwaa; Labanaa, k'keetsi mazinangcha. Kaapana kapung nambinllpa, tárangu, nuwsha anuritam payukina. \v 30 Itaru, shiysha Akopaa, mikeerus tsapuningazish zandarangush, kanapurangsha aparpish watsapuni. Itaru, amb ashkush, nuwaatssha apanllputsiri shuchirangsha, Laban tárangiya. \p \v 31-32 Itaru, Akopsha nda yasarangiya yuwaa wizanll Rakel apanllputsee shuchirangu anootsi. Ashirucha, Akopsha, ¡Antaati nuw shiyaa maachiritish shuchirangeezi! Natu nachungangsi. Payurim pakchush, pachamari pachayarush, ksangcha. Paranllimsin, ashiri shiyshat, Neewa, ¿yapimta yuw nuwaa apanllputsiri shuchirangis anu? táchsha. Tákchush, nuwshat yuwaa shuchirangi anoo, Ashiri neewa, yanpungsi, táyaruri, uru shaamatam tuwanpuchina. Nish tputs ichingurusin wach parsin, ¿kamapari, Neewa. In watach shiy shuchirangish? táchsha. Itaru, nuw shiyaa punikuri, kamapshikuri suwarangina, watam shaanaatstari iparish yanpumaam zandakshawa, tárangiya. \p \v 33 Labansha; Ashiriya, nachungachima, tárangu, Akopash watambur pshtuyaru, nachungarangiya. Liyashsha watambur pshtuyaru, nachungarangitamta. Muchchurim tsimbun maachiru parangiya. Sheeru, naxpoorangu, yusur shitungeeru, Rakelapsha watambur pshturangiya. \v 34 Itaru, Rakelsha yuwaa apanllputsee shuchirangu anoo, chinush kameechush watsirar wantsush pishurangiya. Sheeru, anamun iwaz mang kuxinxinaw ashirangiya. \v 35 Rakelsha mang waparee tárangiya; Apaa, nuwaatsina tsiyantariyshpa, apaa. Kizich tamatarpachi wanguytaranguri, nuwnaa chiyzamaam pinasakina; mang waparee tárangiya. \p Ashirucha, Labansha, nachungaku, xapoorangiya. \p \v 36 Akopsha kapung tsiyantarangiya. ¿Natuwa? Na ¿apanllputsireetsish yanpuyanllish? Natu nuwaam yámandanda. Watam shiy anungaz nuwaa tachitarangshawa. \v 37 Nuwash maachiriti nachungarangsha. Natu nee wayangi. Ichingarusin tputsirish pamaama. Nuwatam tputsiri ichingaritamsin yasamaama. \v 38 Nuw shiyash wanip masach tarawaztarangina. ¿Ndusha 20 masach tarawaztayaranllee? Nda minumtiyam opeej wipaa kapirangiya. ¿Antaati chineetsish minamtiyam katungarangeezi? \v 39 Manginshuch chineetsish zakchu, nuwaanaatsisha opeejari tuwanpurangurina. Chinish wipaw tsipakchu, shiyshat nuwaatsimarisha tapshiyarush nambtarsha. Natu tuwapanda, átarsha. Nuwshat anuritam; Ayu, aturi tuwapatarina. Shiy ichingaru nuwaa tuwapanda átarsha. Ambiri ashkuri, shiyash taarangina 20 masachi. \v 40 Wanip zar shiyaa chinish ksutkuri kiyung kachiyarangina. Psaantam ksutataw ashkuri, kachizamun tsipamaam pshatarangina. Maats ksata ksutataw ashtarina. \v 41 Shiyaam tarawaz kapung m'chateeraana. Iparimandish wamin tsimbunari, washunand 14 masach tarawaztarangina. Chineemshitish ksutkuri minum matayaru masach tarawaztarangitamana. Ambtaa ashiranguri, shiyshat nuwaam mantsir tuwaparangsha. \v 42 Itaru, Aparich yuwarpich nuwaa pachiri Aprahamarinee kizpur chinataru, mishat apapaatstam Isaaka kizpur ksutaru anu nuwaa zanganirangu, uru nuwaa kapung ksutkitamta. Waana Apanll yuwaa tarawaztakuri, psaan kiyung kachiyki anoo paranguwa. Itaru, ambtaa ashiranguri, na mangutaritamti maachiriti ndunar kanapeeraana. Ashirucha, anoo Apanll parangu, na in psaan shiyaa waneerangiya, Akoparini tárangiya. \p \v 43 Labansha, Zuraksha. Izanllish tsimbunari nuwaanandari iparina; iparish nuwaanandaritam chinllinina. Chineemshitish nuwashtam yamarangsha. Ashirucha, nuw shiyaa kizpur wanimaam waritaktaati, ashiritaa chinllineetsi nayanikuri, nda ashkina. \v 44 Ashirucha, nuw shiyaa, Akopaa, táshina; Nda nuwapa natsamaam wanasir tsiyatssis zurampatari, Apanllimun sur yareeni, nuw shiyaa atina, Laban tárangiya. \v 45 Ashiriya, Akoparinshitin anuritam, Ayu. Ashiri amb sheeni, tárangiya. Patumbchee yáyaru tunuxinarangiya. \v 46 Tiptsireetssha kamachtarangiya; Natu, patumbich yáyarus xanatangints, tárangiya. Tiptsirsha anuritam, Ayu, tusin, patumbchee yáyarusin, wanasir taturpiyarusin, xanateersin, anumun katungaranganaya. \v 47 Labansha patumbchee taturpima sur waanshuchish kuk ísamarangiya Jegar-Sahadutá átu. Akopsha, uwshat wanshutam kuk Galaad átu ísamarangitamta. \v 48 Wandaritam anoo tsap Galaad atanaya. Labansha, Ashiriya, watacha na patumbchimun xanateerni anamun shaniykuni, na ¿mayaamaja yutaritshishee chinachich? Wanasir tsiyatssis na yareeniya, táyaru, \v 49 yusur Laban anootssha tsap sur Mispa átsha ísamarangiya. Watam táranguwa. Na arapeew kasambkachiniwa. Itaru, arapeewtaati kasakchuni, Apanll waana iyaa pariya. \v 50 Ipareetsi kizaa tsimbunari wanasir ksutangcha. Ipareetsi natsariyshpa. Minootsshat kiz yamarinllpa. Mangishish chinangcha, watam Apanll waana iyaa paruwa. Nduntaati tputs nuwaa kamankusin, watam Apanllsha yuwaa ashkich anoo yasaruwa. \v 51 Mishat, Akopaa, ¿mayaama piy shimbayaruni, na wanasir patumbchimun kuxineeruni tsiyatkini? ¿Anoo mayaamaja mbizachinee? \v 52 Patumbchee xanateerni, anumandaritam arangiri shiy naatacha. Shiyshat mbizarinlltampa, nuwsha waatatamta nduntam mbizachima. Na nimunarishat nuw shiyaa tayutaritcheezi, shiysha nuwaa nduntam muntachsha. \v 53 Watam yaanaa Apanllirini paruwa, yuwaa Apanll shiy pachirish Aprahamarini kizpur chinarangu, nuw pachirini Nahor kizpuritam chinarangu anu iyaa yasakiya, Labanarini tsiyatku ántar ashirangiya. Ashirucha, anuritam Akoparinsha, Zuraktishcha. Watam Apanll waana yuwaa apari Isaak chinaku an paru, zurampatari shiyapa wanasir tsiyataranganiwa, tárangiya. \v 54 Táyaru, wanasir itsinsaru Apanllimun suru tsiyatarangiya. Sheeru, chinuzeetsshat pachayarusin, machip káreersin, ambiri ashparitssin katungaranganaya. Sheersin, anootsiri maaranganaya. \v 55 Maayarusin, putamshat wipaa pachipeeru, wachinllinootstam pachipeeru, ishambarangiya. Sheeranllu, waptam watsapuniptam kanapurangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Akoparini tsiyatssee yararangana anootsi. \c 32 \s1 Ashiriya, na yuwaatssha Akoparini zoonlleem Esawaam wasina tsiyatsis zanganirangu anootsshat kamanchintspa \p \v 1 Akoparinsha naatarangiya. Kanaanap ngoots naatarangu, Apanllee wasundurur zapan chamayangarangiya. \v 2 Akoparinsha; Nee tsap Apanllpari wasundurur taárashiya, tárangu anoo tsap sur Maanayim átu ísamarangiya. \p \v 3 Anumunsha iwaz, Akoparini zoonlleem tsiyatssee tputsish wasina zanganirangiya. Anpur Esaw waanpee watsapun Seirash taarangiya Edomap tsapu. \v 4 Akop tsiyatssee kamachtaku zoonlleem tárangiya. Zuwanlleetsi Esawaa pakchush, Zuwanllish Akop na ningitam naanlliya. Ziparishish Labanash taarangu na kasarangiya, tángcha. Shiyaatsimari kukish payumaam zandkiya. \v 5 Maachiri zapan chin payuriya: wakar, burru, opeeja, ichinguru payukiya, tiptsirtam zapani, kizatam, kamuzawtamta. Nuwaanaatsi wanasir napanda aturi, tsiyatsis wasina zangankina, átcha tángcha, Akop kamachtaku tárangiya. \v 6 Táyaru, tiptsirsha tsiyatssee kamaneeshinusin, yusur Akopaatsshat k'kuzee kamaniranganaya. Zuwanllpish Esawap napeeshininiya. Shiyaam apus chamayangati átu, naanlltanda. Wasundarurpatari 400 anpa naanlliya, tárangiya. \p \v 7 Ashirucha, Akopsha anoo tsiyatsis mazinarangu, kapung punirustarangu, mangush zapan chinarangiya. ¿Tamacheezi? mangush tárangu, tiptsiree tsimbun chawpishtarangiya. Minush ashpatam tiptsir, minush ashpatam tiptsir sheeru, tushaneerangiya. Mishat, piyam waanitaritam chinpatari, tushaneerangitamta. Ichingaru wakaratam, opeejatam, kameechutam wayarangiya. \v 8 Amb sheeruri, zuwanlleetsi Esawa imamarpachina. Minungicheetsim tputsiri pachakchusin, itaru, minungich tputsiri suwachinllinaya, mangush chinaku Akop tárangiya. \v 9 Sheeru, Akoparini Apanllee kapung masharangiya. Mashku; Apaa, shiy kizpurtishcha. Shiyaamari nuwaa istangandama. Watam nuw pachiri Apraham, apari Isaak, ashiru urutari shiy anchicheetsini kizpur chinakshawa. Nuwaam kapung istangandama, watam shaana nuwaa wanasir kanapumaam istachinllpa, tárangshawa. \v 10 Nuwnaa nduntaa waritaranguri, itaru shiysha nuwaa uru wanasir ksutarangsha. Nuwaa kapung chinarangush, nda pakchiyam kasarangasha. Ashirucha, sirútama nuw kungoo Ortagaa kitamaam zandaranguri, tushuwshimariti payuri, anpatamari kitarangina. Na nish tsap kusarangshiti, tputsireetsi tsimbun chawpishtaranguri, tushaneeyarina. \v 11-12 Ashiriya, Apaa, shiyshat nuwaam istangandama zuwanlli Esaw nda nuwaa pachamaama. Shiy tapachindangandama. Zuwanlleetstana Esawa puniki. Apaz pachamaam kuskachu, izanlleetsshiti pachakchu, nllurawaatstam ipareetsi pachachtamtaya. Itaru watam, Apaa, shiysha; nuwaa shiyaam tputsirish tuzapanichima, tárangshawa. Mazach wasipur tamapari ashiru tputsirish taachiya; táchimaam pinasachiya, shiy Apaa, tárangshawa. Ashiriya, amb sheerush, wayangandama, Apanllee mashku tárangiya. \p \v 13 Akoparinsha anshuri maamaam shaniyaranganaya. Itaru, ndaturi maarsin, anush muchchuree tuchip kuruzeeru, maachi zapan zuwanlleem ipusarangiya. \v 14 200 kaapar wizarinanda, 20 kaapra upapchirinanda. 200 opeeja wizarinanda, 20 opeej upapchirinanda. \v 15 30 kameechu wipaptarta. 40 wakara wizari, 10 wakara upapchirinanda; 20 burrus wizarinanda, 10 burrus upapchirinanda. Aship zoonlleem zanganimaam ipusarangiya. \v 16 Anumunshat, tiptsireemshat anoo panayaru, wasina arap tuyamzayaru zanganirangiya. Imazarsin wasina naataranganaya. Siyma naangtsa. Siy tuchpis arap, arap sheerus, Esawaa chamayangangtsa, tárangiya. \v 17 Wandaya zuwanlleetsi Esawa chamayangaktaateesa, siyaa mashkachu, ¿Yapsha naamachsha? ¿Chaksasa siya? ¿Chaksha in chinoo? tákchitaatiya, siysat: \v 18-20 Dancha, ichee. Zuwanlltishcha chinu. Shiyaam chinish ashparit zanganirangiya, watam shiy kizpur kurakshawa. Ashirucha, shiyaa kizpur chinaku, shiyaam mangutari chineemish zanganirangiya, tángcha. Táyarus, Kuzizimun zuwanllish Akop apinll naanlliya, tángtsa, tárangiya. Waana Akop mangush chinarangu, Chinoo zuwanlleemi zangankachuri, zuwanllshiti kapungtaa tsiyantaru, itaru anoo pakchu, watsiyun tsíparamchu, anumun iwaz nuwapashat tsiyatchiniya. Zuwanlli ndusha nuwaa natsachiya. Ashiriya, amb ashchima, tárangu, \v 21 amb sheeru, chinoo wasina tuyamzarangiya. Anuritam chinuz imazaranganaya. Waanasha Akop anootsiri maarangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Akoparini wasina tsiyatssee zoonlleem kamachtayaru, zanganirangu anootsi. \s1 Na yuwaatssha Akoparini Apanllpa chamayangarangu anootssha kamanchintspa \p \v 22 Ashiriya, natamatam psaan chiyzayaranllu, Wizanll tsimbunari, muchchurtam tsimbunaa yamarangu antam, wipshat 11 ashparit machtarangiya. Sheerandsin, kungoo Jabokaa arachichsha kitaranganaya. \v 23 Akoparini amb ashirangu, ichingaru maachiri yuwaa payuku anoo ashpari yátarangiya. \p \v 24 Akoparin waanitarisha kanapeeranllu, Apanllee tiptsir chamayangarangiya. Itaru, nda natstarangiya. ¿Chakshita ashtar? átu, putarangu pachipurangiya. \v 25 Kizpur mbammari patsisarangiya. Apanllsha tiptsir: Kaseeya átu, xapoorangiya. Ashirucha, Kasapanda, átu, Akopaa wanumbee wizpurirnee puwarangiya. Akopsha wanumb tok ashirangiya. \v 26 Itaru, ashiritaa Akoparini nda kasaku anoo, Apanllsha tiptsir: Kasanda. Papcha, zar yakachpa, tárangu, Akopsha: Nduni, nuw kasamaam zandkeezi, watam shiy nda nuwaam wizpurirish wanasirimash nda panakshawa, tárangiya. \v 27 Apanllsha tiptsir: ¿Chaksha shiy surish? tárangu, Akopsha: Nuw suri Akoptana, tárangiya. \v 28 Itaru, Apanllsha tiptsir: Na ndushapari shiyaa surish Akopaa, táchinllinaya. Na nimun shiyaa tsurtaksin, Israel táchshapsinaya. Watam shiy Apanllpa tiptsir tputspapaz ashirush waratarangshawa. Mishat, watam shiy tputspatatam waratangush, shiyamaritam kasirangshawa. Na shiy Israelsha surunarangsha, watam shiy Apanllee wanasirimshirini yarangshawa, tárangiya. \v 29 Akoparinsha: Shiyshat ¿chaksha surish? tárangiya. Itaru, Apanllsha tiptsir: ¿Mayaamshat shiy nuwaa suri yasamaam zandaksha? ¿Washat shiy nda nuwaa yasakish? tárangiya. Tárangu, anumun Apanll wizpurirnee wanasirimshee panarangiya. \p \v 30 Ashirucha, Akopsha anoo tsap sur Penuel átu ísamarangiya, watam, Kchiptarti Apanllee pakeenawa. Itaru ashirangtaati, nda tsiparanginawa, tárangiya. \v 31 Ashiriya, Akoparin zar yakataranllu, anush tsap Penuela kasayaranllu, kungoo kiteeranllu, apinll naatarangiya, watam waturtash tok ashiranguwa. Ashirucha, naaku kuyam kuyam ashtarangiya. \v 32 Ashirucha, anumand Israelchich tputs maachta kitstamsheewa wanuts nda katungtaranaya, watam kitstamsheewa zamiz waturtashuch wayanx tuwapi anoom manguksin, nda wayanxa katungtaranaya. Watam Akopaa Apanll tiptsir wayanxa puwaku, waturtash tok ashiranguwa. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Apanll tiptsir Akoppa chamayangayarusin, waratarangana anootsi. \c 33 \s1 Na kamanchintspa yuwaa Akoparini zoonllpa Esawpa chamayangayarusin, tatsuyarangana anootsi \p \v 1 Anpur zar Akoparini kanapeeshinshat, zoonllshat Esawsha tiptsir 400 machiru, káyaranlltam naataran ashirangiya. Akopsha káyaranllu, wipaa tuyamzayaranllu, arang tuyamza, arang tuyamza ashtarangiya wipaa, Liyshucheetsi, Rakelshucheetstamta, anumun muchchureetsshat tsimbunatam íparangu anshucheetstam wipa. \v 2 Chtaru muchchurnandama wipaptari tuyamzarangiya. Anumunsha Liyaatsshat wipaptartatam wayarangiya. Anumunsha kuzizimun Rakelaatssha wipapatartam Osiypa wayarangiya. \v 3 Akop muchchurshucheetsima wip tuyamzayaru, naatarangiya. Naayaranllu, tutunlltayaru timuchta, yusur anamun timuchta ashirangu, tsimbun matayaru timuchirangiya. \v 4 Asheemchu, Esawsha zoonllee Akopa paranllu, mang' ksarangu, teet ashtaranllu, zuwanllee pachipurangiya. Pachipeeru, watsurarish zoonllee ishambarangiya. Sheersin, zoonllpa pachipeersin, tsimbunartisin kapung tanuranganaya. \v 5 Sheeru, kasaranllu, napaksha, zuwanllee wizanll parangiya. Wipaatstam izapaneeyashinu anoo parangiya. Pakeeru, ¿Chakawnaareesinaya ini, aship shaneeranaya? tárangiya. Akopsha: Nuw m'chachtaateena, Apanll waana nuwaa zandeeru, kapung chinarangu, nuwaam ipari panarangiya. In aship shaneerana anu nuwaanandaricha ipari, tárangiya. \v 6 Táyaru, muchchurshuchima wip waziparee Esawaa tasaseeru timuchartata ashiranganaya. \v 7 Anamunsha yusur minshootsshat wip, Liyshuchshitisin, uwshtisin ambtam ashiranganaya tasaseersina. Anumunsha, yuwamunarisha tspakamchu anshitisin, Rakel wipapat Osiypa, ambtam sheersin, tasaseersin timuchartata ashirangtamsinaya. \v 8 Ashiramchusin, Esawsha zoonllee tárangiya; ¿Maysha mangishish chinakush, chineetsish wasina tuyamzarangush, nuw anoo apus chamayangarangina? tárangu, Akopshat: Nuw shiyaam zanganeerangina. Zuwanlli anoo pakchu, nuwaanaatsi kapung chinapanda aturi ashirangina, tárangiya. \v 9 Itaru, Esawsha: Ndaj, zuwanllee. Shaama yamangi. ¿Nuw mayaamaja zandchee? Na nuw maachiriti zapanshat payukina, tárangiya. \v 10-11 Akopsha, Ndaj, nuw shiyaa zuwanllee, táchinllpa: Shiy nuwaa kis naparangush, nuw shiyaa Apanlleetspaz ashiru mangi kis napkina. Yamangi chineemish, watam shiy nuwangaz pangati átush, kusarangshawa. Shiyaamcha wayarangashina. Yamangi. Shiy nuwangaz zandarangush, wanasirpatari nuwaa chamayangarangsha. Nuw shiyaam mangutariti panakina chinampatari shiyaam istakuri ashkina. Watam Apanll nuwaam mangutari istaranguwa. Zapan nuwaam Apanll maachiriteemi panarangiya. Nuwaam maachi pishtamaam nduni, tárangiya. Ashirucha, Esaw: Ayu. Zuraktishcha, zuwanllee. Ashiri yamachparina natunaari, tárangiya. \v 12 Táyaru, Pza, tatsamooruni naayani nuwap nungi, Esaw tárangiya. \v 13 Itaru, Akopsha: Ndambaree, zuwanllee. Shiy yasartamsha. Nllurpa punangeeruch naamaam uru nllur mikeeru nizkiya. Opeejari apinll machtanima. Wakarari taaritamta wipaptawa. Na nizirtambayanchinaya. Arang yusur minum zar naakchuri, uru chini ashparishapa tsipakchusin, pchingchinllinaya. \v 14 Nda ashishtamaam, zuwaa, shiy wasina imazayarush naangsi. Nuw apinll chinipti naatanitama. Chineemi apinll kutamchuri, uru apinllta naamchuri nllurpataw, uru kuschitamna Edomash tsapu, tárangiya Akoparini. \v 15 Esawsha: Zuraktishcha zuwanllee. Ashiri tputsiri nuw shiyaam kasachinllpa ipunsheemish, tárangu, itaru, Akopsha: Nda zuwanllee, ¿Mayaamaja nuw shiyaa muntachee? Na nuwsha mapiykina, watam shiy nuwaa kis napakshawa. Tárangiya. \v 16 Esawsha anuritam; Zuraktishcha, tárangu, waptam kanapurangiya watsapuniptam Seirap Edomap tsapu. \p \v 17 Anuritam zar Akopsha ambiritam piyamaritam ktapeeranllu, naatarangiya. Ambiri tsap sur taariya Sokota, watam uru chinoom ishinchu anoom tsap kureeru taaranguwa. Ashirucha, ambiri Akoparini pangoom wayarangiya. Chinuzeemsha tambtarangitamta. Anumand Sokotaa táranganaya. \p \v 18 Ashirucha, Akoparini tsap Padán-Arammand káyashinu, Kanaanash tsap wanasirish kusataranganaya. Nda wanguytaranganaya. Anushshat yaktash tputs taarangiya sur Sekema. Ashiriya, Sekemash tsap kusarangsin, annungirisha kayum panguyarusin, taaranganaya. \v 19 Anushshat Akop kuseeramchu, watsapuneem paxanxarangiya. 100 kurik mbammash tputs sur Hamoraam panarangiya. Hamorsha wip kanungas taarangiya sur Sekema. \v 20 Sheeru, Akopsha Apanlleemshat ungirtasheemani patumbich xanatarangtamta. Anoo: El-eluhé-israel, tárangiya. Hebrewshuch kuk: Nishuri nuw Israeli Apanlleem ungirtachima, átu tárangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Akoparini zoonllpa tatsuyarangana anootsi. \c 34 \s1 Na, yuwaatssha Sekem Dinaa yutarit patatarangu anootssha kamanchintspa \p \v 1 Dina mang, Liycha wipaya. Waparshat Akopcha. Anshat Din kamasinayaru, yaktashuchpa kamasinpatatin ipunpi átu, xiyrangiya. \v 2 Kanungassha anush yakat taarangiya, suru Sekema, Hamorcha wipaya. Hamor anpur anush yakat kurakamuna Hebewchich tputsi. Anoo yaktaa ksutarangiya. Ashirucha, Sekemsha Dinaa pakeeru, putarangiya. Nduntaa Din zandarangu, ashiritaa, pshiyreeru, mantsir patatarangiya. \v 3 Kanungassha Dinangaz kapung zandarangu, Din nuwaa chinapanda átu, Dinaa zapan izamzaztar ashirangiya. \v 4 Sekemsha waparee Hamoraa tsiyatku, tárangiya; Apaa, nuwaam mashanda. Nuw izanlleemi yamaamamaricha. Nee kiz zandki, tárangiya wapareetsi. \v 5 Akopsha anoo k'kuz mazinarangiya, yuwaa Sekem wipaa Dinaa mantsir patatku anootsi. Itaru, wipsha ashpari apusap pastup chinuzip taárash shanee ashiranganaya. Akopsha wipaa kutaku, natumasam nda tsiyatarangiya. \v 6 Itaru, ndaturi wip kusarusin, Sekemsha wapar kizaa mashpi átu, Akopash naparangiya. Itaru, Akopsha: Xamachi. Ipari ichingaru kuseemasa, tárangiya. \v 7 Ashiriya, zapishsha ashpari wip pangusish kusateeramchusin, anush tsiyatssee yuwaa Sekem wizaree yutarit patatarangu anoo mazinaranganaya. Mazinarangusin, ashpari Akop wip kapung tsiyantaranganaya. ¿Mayaamshitaja Sekem apapaa yutaritash wayamaam zandak? Iyaatstam yutaritam ínaranganawa, táranganaya. \v 8 Itaru, Hamorsha; Nuw ipari siyaa izarish zandkiya. Ashirucha, nuwsha siyaa táshina: Waanari ashiru, izarish ipareemi panamaam waritakinaariya, watam nuw ipari kanungas taakuwa. \v 9 Ashirucha, ipareemi panakchus, siysa iyachchee nutsas yamachtamsa. Siyashuch kamuzanur iyaa iparni yamachinllinaya. Ambinaapa sheeruch kis taachchee. \v 10 Siy nishurtatam tsap taarasheemis saamataritam tsapunis yachtamsa. Washunandarisha yapandayaruch taachchee. Sheernapsa, nishurisha tsap taatssa; tsapuneemaritamtis paxanxatssa, tárangiya Hamorarini. \v 11 Ántaru, wipshat Sekem Dinaa wapar, wayucheetstam tsiyatarangiya. Mashku; Nuwaam izanlli iparish kasanganda. Waanari iparish nuwaam panatarush, nuw shiyaam istachinlla. \v 12 Ipareetsish yamatarinaareena, uru nuw maachiritaatsi siyaam mangutariti panamaam taariya. Maachi aranginasha zapan siyaam panachintspa. Ashirucha, nuwaam iparish pananda atashina, tárangiya Sekemsha tsiyatku. \v 13 Sekem Akopaa wip Dinaa mantsir patatarangu, itaru wayuchtisin, Akopsha wip tsiyataranganaya. Mangu Sekemaa tamapingaranganaya. \v 14 Zuraktishcha. Itaru, iyashuch tputs kamuz yuwaam nda wayumshiri tas nllurtama nda ktsuparangu anoom ¿nitaati iy izareetsini panatareezini? Iy amb ashimaam paziktanicha. \v 15 Ashirucha, anumun nuw siyaam izareetsi panamaam pachindakpazi ashkina, watam iy nllitaritamaniwa. Nuwsha siyaa táshina; wandaya iyapa taamaam zandkus, ashiri ashparitis tputs kamuzaw kanungaseew taarana, anoo ashpari wayumshiree tas ktsupchinllinpa. \v 16 Ambinaapari sheerus, uru iyaa izarini yamatartatssa. Iyshat kamuzanurini siyachchee izaris yamachtamaniya. Siyashuch kanungas iyaa izarni yamakatarusin, iyshat siyashchee kizanurnis yamakatpitamaniya. Ambinaapa sheeruch, washunandarisha yapandachchee. Washunandarisha yakat kayaneeruch taachchee. \v 17 Itaru, yuwaa áti anoo nduniya, ayu, átus, nda siyashuch nuwaa kuki nda payuksin, kamuzanur wayumshiree tas nda ktsupkusin, uru iy nee yakat shitungeeruni, arapsha naachiniya, Akoparinshitisin wip táranganaya. \p \v 18 Ashirucha, Hamorsha, anuritam mang chinaranganaya wipaptarta Sekempatarta. Ashiriya, amb sheeni, táranganaya. \v 19 Ashirucha, Sekem nda pakchiyam xararangiya, watam Akopaa wip Dinaa kapung zandaranguwa. Akoparini wip tárangana anoo kuk payurangu, anuritam tuminurangiya. \v 20 Ashirucha, waparpat yuwash tputs paxanxamaam shaniykana anshutam kamankatu naatarangiya. Kamanku tárangiya; \v 21 In tputs wanasircha. Amikurtamaam iyapat zandkanaya. ¿Ndushat nish ishinanda át? Iyashuch kamuzanur waa wizanur yamachinllinaya. Uwshtisin kamuzanur iyashchee kizanur uru yamachtamsinaya. Ashiriya, amb sheeruni, washunandarisha yapandayaruni taayani. Watam tsap kapung kureeruwa. Waani watsapuneem paxanxeersin taachtamsinaya. \v 22 Iyshat ashparitini kamuzanuri mshirni tas ktsupeeni, watam uwshtisin anuritam payukanawa. Iyshat sheertamani washunandarisha kis taapani. Waani iyash tsapuni taapana. \v 23 Amb ashkatssin, uru iyshat wakararineetsini yamachtamaniya. Ashpari chinoo iyshat amuytachiniya. Maachtaw payukana anuwa ashpari iyamari amuytachiniya, mang táranganaya. \p \v 24 Ashiriya, yaktashuchshat kamuzanur kanungaseewtam, Ayu, tárangusin, ashparitssin zamangaranganaya. Ashiri pza. Amb sheeni Hamor tánna anootsi, tárangusin, ashparitssin wayumshiree tas ktsuparanganaya. \p \v 25 Tuchpashsha zar Akop wip Simeón, Leviy ashirusin, Dinanandari wayuch: Pzaya, pangaani yaktapi, táranganaya. Anshuchshitisin yaktashuch yuw wayumshiree tas ktsupeerna an kizpur ksurangiya; chiyzamaam nda waritarangusin, wasurimun tamurutar ashiranganaya. Nda waanaatsi tapachindamaam nda waritaranganaya. Akopsha wip machtaree yátartaranganaya. Sheersin, kamuzanuree kachingaranganaya. \v 26 Hamorashshat pang' pshtuyarusin, mchitpa pacharangitamsinaya wipaptari Sekempatarta. Sheersin, Sekemash pangu wizaree yanpuranganaya. Sheerandsin, wapitam wapariptam pang' kanapuranganaya. \p \v 27 Zoonllshtisin kuzizimun káyashinusin, yaktash kusarangtamsina. Tsiparimunsha iwaz kata kata sheersin, maachiritawa ashpari ichingaranganaya. Maachtawaatstam, chinuzeewaatstam ichingaru machtarangana. Wizaree Dina Sekem mantsir patatarangu anumand tsiyantayarusin ashiranganaya. \v 28 Ashchiri yaktash shuchiranganaya; wakaraatstam, opeejaatstam, burrootstam, ichingaru yaktashuch payurana anoo ashpari shuchiranganaya. \v 29 Nllurawaatstam ashpari yamaranganaya, kizawaatstamta. \v 30 Ashiriya Akopsha mang tsimbunuri wipaa Simeóna, Leviyaa ashiru kuruzeeru, ¿Mang, siy tputsee pacharangis? ¿Ndushta anumand nuwaatsshat tputs natsaychinda, Kanaanshuchshitisina, Feresewshuchtamta? Anshuchshitisin uru nuwaa kapung natsachinllinaya. Watam wazapanshitisinawa. Iyshat tputsirini pakchim kamuzanurni taariniya. Uru iyaatsim pachachinllinaya, zuwanlleewaatstamti uru pachachtamsinaya, mang wipaa tárangiya. \v 31 Itaru wipshitisin: ¿Antaati iy izarni mshipaneeja? Anumand nuw nda mbizamaam zandkiniya, mang waparee táranganaya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Akopaa wip Dina Sekem mantsir patatarangu anootsi. \c 35 \s1 Ashiriya, na yuwaatsshat Apanll Akopaa Betelap tsap naangi, taarangu anoo na kamanchintspa \p \v 1 Apanll Akopaa; Natu Betelap tsap naayarush, taamacha. Anshurisha patumbich xanateerush, nuwaam ungirtamachcha. Yuwashtam zuwanlleetsish punikush suwarush maarangish anshutam yusur siyapa tsiyatsteeni, tárangiya Apanll Akopaatsi. \v 2 Akopsha anuritam wizanlleewa, wipunasheetstam, Natu; ichingarus yuw apanllputsiris yarangis anoo ashpari yáyarus xanatangints. Sheerus chumangshitints. Chumayarus, kamaris nllitarisha k'tuntayarus, kamartangints. \v 3 Pzaya; Betelapsha tsap naayani. Amb nuw patumbich xanateeri Apanllee ungirtamaama. Sirú kiyung kachiyaranguri, mangi kapung mantsaranguri, itaru Apanllsha nuwaam kapung istarangiya. Yapta waritaru naataranguri, uwshat ambitam nuwaa ksutarangiya, tiptsiree tárangiya. \p \v 4 Uwshtisin ashparitssin yuw tputsee maachiri apanllputsirini shuchiyarusin, witsish tawanurangana anootstam ichingaru yusheersin, Akopaam panaranganaya. Akopsha uwshat yáyaru, ashpari tsapush wantsush ktseeyaru, anush pshtayaru, Sekemanung yakta yasinash puch mapurangiya. \v 5 Akopsha ichingarusin anoo tsap shitungeerandsin, naataranganaya. Apanllsha tputsee anshuchee, annung yakat taararutaritamta anoo ichingaru ashpari tpuxtarangiya, nda Akopangaz tachitamaama átu. \p \v 6 Shitungeerandsin, Akoparini ichingarusin tiptsirpatari Kanaanash tsap yaktash Lusash kusaranganaya. Anshat yakat sur tsimbunumuncha, Beteltamta. \v 7 Anshuri Akoparin patumbich xanateeru, anoo tsap sur El-Betel átu ísamarangiya, watam anootstam tsap Akopaa Apanll sirú tsiyataranguwa. \v 8 Anshutam tsap kusarangsin, Deborarini Rebek muchchur tsiparangiya. Anshuri Betelash tsapu yasinashsha puch mapuranganaya. Ashirucha, Akop anoo tsap, In tsap tanushshi, átu ísamarangiya. \p \v 9 Akoparini Padán-Aramap tsap kanapeeshinu, anush Apanll yusur Akoparineetsi tsiyatarangiya. \b \q1 \v 10 Shiy surish naturi Akoptishcha. \q1 Itaru, na nimun zar shiy surish Israelshaparee ísamachinlla, tárangiya. \b \m Apanll Akoparineetsi misha sur ísamarangu, anush waanaatsi kamanirangiya. \b \q1 \v 11 Nuw Apanlltana kizpurtana. \q2 Nuwamari ichingaroo kasikina. \q1 Ashiriya, shiy uru nimun iparish wazapan izapanichsha. \q1 Chinllinitamtish shiyachchimari nutsas pzapaneeyarusin, \q2 tsapurnasish ztaru taachinllinaya. \q1 Watsapuneewaritam zapan yachinllinaya; \q2 anushsha tatsitchiya. \q1 Ashiramchusin, anamun kurakaamshat kinakinaarsin taachinllinaya. \q1 \v 12 Tsapootstam Aprahamarineemi, Isaakarineemtamani panarangi anoo shiyaamsha panachinllpa, tárangiya. \b \m \v 13 Anshat, Apanll Akoparinpatini tsiyatstarangu, tsípata ashkachu, \v 14 Akopsha patumbchee ichizata sheeru, wayungunootssha, misha vinootstam yáyaru, yuwamun pshkuru xumbaataru anamun zaw zaw sheeru, ichumayaru, kasarangiya. \v 15 Ashiramchu, anoo tsap Betel átshat ísamarangiya. Hebrewshuchish k'kuz: Nee Apanll waana pangu átu tárangiya. \p Na kamaneena yuwaa Apanll Akoparinpatini tsiyatarangana anootsi. \s1 Ashiriya, na yuwaatsshat Rakelarini tsiparangu anoo kamanchintspa \p \v 16 Anumunshat, Akoparini Betelaa tsap kasayarandshitisin, izuuru shitungeerandsin, apus naarsin, ndaturi Efratash tsap kusarusin, apusari ngootsish naarsin, anush Rakelarini nlluraa tatsipku, mantsir tatsipurangiya. \v 17 Ashirucha, mantsir iparinarangu, anshuri yuwaa patusamaamshita anush nllur shitungarangu, istampansha tputs: Rakelaa, punirinllpa. Napangi; yusur kamuztam iparinayanllish, átaritaa, \v 18 itaru Rakelarinsha anshuri tspapatarat ashirangiya. Tsipasheemamsha tsiyatarangu, wipaa sur Benonin átu ísamarangiya. Itaru, waparshat wipaa yamayaru, Benjamin átshat uwshat ísamarangiya. \p \v 19 Amb sheeru, Rakelarini tsiparangiya. Tsiparamchu, anshuri Efratshuri ngoots mapuranganaya. Itaru, natpursha anoo tsap Biring átshitisin tsurtakanaya. \v 20 Akoparinsha wizanllinaa yáyaru, patumbchish wach kawaru anush pshtayaru, wanasir mapeeru, patumbichpa kapungumashpa kámanayaru, kasarangiya. Natshat wandaritam yuwash Rakelarineetsini mapurangana anoo patumbchee pakaniya. \p \v 21 Ashirangu, Israelarini aranginasha ngootsip naatarangiya. Apus tsap sur Eder torreerini tána anoo kaneeru taarangiya. \v 22 Ashiriya, Israelarini anush tsap taarangsin, wipshat Ruben kanungas taarangu, wapareetsshat wizanll mashingamarineetsi sur Bilhaa mantsir patatarangiya. Akoparinsha anoo parangu, kizpur tsiyantarangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Rakelarini tsiparangu anootsi. \s1 Ashiriya, na Akoparineetshitini wip kamanchintspa \p \v 23 Akoparini wip washunand 12 taarangiya. Ichtakchuri Liyshuma iparnarangiya iwachiztamaatsi, \li1 Rubena, \li1 Simeón, \li1 Leviy, \li1 Utaá, \li1 Isakar, \li1 Sabulón. \li1 Aship Liyshuchima taarangiya. \p \v 24 Rakelshuchshat \li1 Osiya, \li1 Benjamin \li1 ashpanand tsimbunandam taarangiya. \p \v 25 Bilhashuchshat yuwashuch Rakelaa muchchur yamarangu anshuchshat, \li1 Dan, \li1 Neftaliy \li1 ashiru tsimbunatam taarangiya. \p \v 26 Silpashuchshat yuwashuch Liyaa muchchur yamarangu anshuchshat \li1 Gad, \li1 Aser \li1 ashiru tsimbunatam taarangiya. \li1 Aship in ichingaru Akoparini wip taarangiya yuw Padán-Aramash tsap nllurtarangana anu. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Akoparini wip pzapaneerangu anootsi. \s1 Ashiriya, na yuwaatsshat Isaakarini tsiparangu anoo kamanchintspa \p \v 27 Akoparini k'kuzee mazinarangu, waparingaz Isaakangaz Mamrep tsap pakatu naatarangiya, yap yakat Arba, Hebrona, tána ambi. Anush Isaakarini taarangiya yuwashtam Aprahamarini taarangu anshutamta. \v 28 Isaakarinshat kizpur wachinamuna 180 masachirini taaramchu, tsiparangshita. \v 29 Anshat tsiparamchu, yuwash zitaminarini taakana anush Apanllip naatarangiya. Wipshitisin Esaw, Akop ashirusin, waparinaa anshutam mapuranganaya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Isaakarini tsiparangu anootsi. \c 36 \s1 Ashiriya, na yuwaatssha Esaw wip pzapaneerangu anoo kamanchintspa \p \v 1 Esaw sur tsimbun taarangiya, min sur Edoma. Esaw wip zapan taarangiya. \v 2 Anshat, Esaw Kanaanshuchee kiz tuchip yamarangiya. Ichtamarini wizanll sur Adaa. Anshat, Elón wipa Hititshuch tputsi. Mishat, wizanll sur Olibama. Anshat, kiz Anaan wipa, Sibonaa wachinllinu Hebewshuch tputsi. \v 3 Mishat, wizanll tuchparinshitini sur Basemata. Anshat Ismael wipa, Nebayot muna. \v 4 Esaw aship wizanll taarangu; \li1 Adashuma iparnarangiya minumta sur Elifas. \li1 Minushshat wizanll Basematash iparnarangitamta. Anshat wip sur Rewela. \m \v 5 Minushshat wizanll tuchparinishtini Olibamash iparnarangitamta, \li1 Jeús, \li1 Jalam, \li1 Koré. \m Aship an ichingaru Esaw wip taarangiya, yuw Kanaanash tsap nllurtarangana anu. \p \v 6 Anamun zapish zoonll Akop kusachshat; tsap washunand taamaam pishtarangu, Esawsha arap nllitaritap tsap naatarangiya. Ichingaru wizanll ashpari, wipshat ashparitam, chinutam, yuwatam Kanaanash tsap kusachu maachiritam yarangu, payusheema anutam, muchchurtam, kamuzpatari, kizaptari, yuwatam anush tputs taarangana anutam, wipunashtam ichingarusin káchingayarandsin, minupshat tsap naataranganaya. Akopaa zoonllee arap wanllitpi átu ashirangiya. \v 7 Watam zoonllpa Akoppat washunand watsiritaw taamaam pinasaranguwa, yuwamand chin chirichiree kaching kaching ashku anumand washunand taamaam pinasaranganaya. Minupshat arapshat wanlliteeru naatarangiya. \v 8 Ashirucha, Esaw anoo tsap shitungeeranllu, minupshat tsap, mach sur Seirap taakamchu naatarangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Esaw wip pzapaneerangu anootsi. \s1 Ashiriya, na yuwaatsshat Esaw wachinllin pzapaneerangu anoo kamanchintspa \p \v 9 In ichingaru Esawnandari wachinllinu, Edomchich tputsi atanaya. Mach tsap sur Seirash anush pzapaneeranganaya. \v 10 Ashiriya, Esawaa wachinllin sur kamanchintspa. Esaw ichtakchuri Adash iparnarangiya, sur Elifas, minushshat wizanll Basematashsha Rewelaa iparnarangiya. \p \v 11 Ashirucha, wip aship taarangu, Elifasshat, Adaa wip, uwshat arang iparnarangiya Esawam wachinllinu. \li1 Teman, \li1 Omar, \li1 Sefo, \li1 Gatam, \li1 Quenas, aship Elifas wip taarangiya. \p \v 12 Elifassha wizanll mashingamashsha sur Timnash minumtam iparinarangiya. Sur Amalekaa Esawtam wachinllinu. Aship in ichingaru Esaw wachinllin Adash taarangiya. \p \v 13 Tsimbunarnishitini wizanll Basematash Rewelaa iparinarangiya. Uwshat Rewelsha arang iparnarangitamta Esawam wachinllinu. Iwachiztamarni sur \li1 Nahat, \li1 Serah, \li1 Sama, \li1 Misa. \m Aship in ichingaru Basemat wachinllin taarangiya Rewel wipa. \p \v 14 Mishat, Esawtam wizanll tuchparinshitini Olibam arang iparinarangitamta. Anaa wip yamarangu anshu, Sibonash wachinllinu. Olibam wip iwachiztamarni sur, \li1 Jeús, \li1 Jalam, \li1 Koré. \m Aship in ichingaru Olibam wip taarangiya. \p \v 15 Ashiriya, na minootsshat Esaw wachinllin kurakaamshat kinarangana anootsshat kamanchima. Ashiriya, Esaw wachinllin iwachiztamshuchima Elifasshuch wip taarangiya: \li1 Teman, \li1 Omar, \li1 Sefo, \li1 Quenas, \li1 \v 16 Koré, \li1 Gatam, \li1 Amalek. \m Aship an ichingaru Elifasanandari wip kurakaam kinaranganaya Edomash tsapu. An ichingarusin Edomchichinandari tputsi. \p \v 17 Rewelshat wip kurakaam kinarangitamsinaya Esawtam wachinllinu, \li1 Nahat, \li1 Serah, \li1 Sama, \li1 Misa, \m aship an ichingarusin kurakamtam kinaranganaya. Edomshutam tsapu Rewel wipa Basemat wachinllinu. \p \v 18 Olibamshat wip kurakaam kinarangitamsinaya. Esawtam wipa Olibamash wanindarangu anu. Ansha wip sur taarangiya: \li1 Jeús, \li1 Jalam, \li1 Koré. \m \v 19 Aship ichingaru washunand Esawa wachinllin kurakaam kinaranganaya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Esawchich wachinllin kurakaam kinarangana anootsi. \s1 Ashiriya, na yuwaatsshat Seir wip Horewsh tsap pzapaneerangu anoo kamanchintspa \p \v 20 Anshat Seir Horewsh tsap taarangu, wipaam pzapaneerangitamta. Wip zapantam taarangiya, \li1 Lotan, \li1 Sobal, \li1 Sibon, \li1 Ana, \li1 \v 21 Dison, \li1 Eser, \li1 Disan. \m Aship an ichingaru kurakaam kinarangitamsinaya, Horewshuch tputs, Seirnandari wachinllinu Edomash tsap nllurtarangana anu. \p \v 22 Lotanshat uwshat arang iparnarangitamta sur, \li1 Hori, \li1 Hemam, \m ashpanandtam wip taarangiya. Lotanshat wizar sur Timna taarangiya. \p \v 23 Sobalshat uwshat arang iparnarangitamta, \li1 Alban, \li1 Manaat, \li1 Ebal, \li1 Sefo, \li1 Onaam \m aship wip Sobal ichingaru taarangiya. \p \v 24 Anumunshat, Sibonshat uwshat arang iparnarangitamta \li1 Aíya, \li1 Anaa, \m aship Sibon wip taarangiya. Anshat ashirangsin min wip shipamunach sur Anaa, apusap tsap xittu kungoo wanasirimshee parangu ambirisha naayaru wapar chin burrurini ksutku taarangiya. \p \v 25 Anaa wipa minumtam kamuz sur Dison, mishat kizshat wip minumtam sur Olibama ashiru taarangiya. \v 26 Disonshat uwshat arang iparnarangitamta, \li1 Hemdan, \li1 Esban, \li1 Itran, \li1 Quenas, \m aship Dison wip taarangiya. \p \v 27 Esershat uwshat arang iparnarangitamta \li1 Bilan, \li1 Saavan, \li1 Akan, \m aship Eser wip iparnarangiya. \p \v 28 Disanshat uwshat arang iparnarangitamta, \li1 Osa, \li1 Arán. \m Aship an ichingaru Seir wachinllin taarangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Seirchich wachinllin pzapaneerangana anootsi. \s1 Ashiriya, na Horewchich kurakaam kinarangana anoo kamanchintspa \p \v 29 Horewchich kurakaam kinarangitamsinaya, suroo na kamanchima: \li1 Lotan, \li1 Sobal, \li1 Sibon, \li1 Anaa, \li1 \v 30 Dison, \li1 Eser, \li1 Disan. \m Aship an ichingaru Horewnandari wachinllin kurakaam kinaranganaya. Aship an ichingaru maachiritanandaritssin zoonllinandaritssin kurakaam kinayarusin, Seirash tsap taaranganaya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Horewshuch tputs ichingarusin kurakaam kinarangana anootsi. \s1 Ashiriya, na yuwaatsshat Edomshuch tsap zitaminarini kurakaam kinataranllina anoo kamanchintspa \p \v 31 Ndatuma Israelchich tputs kurakaam kinatssin, ichtakachuri Edomshuchima tputs zitaminarini kurakaam kinarsin, ksutkusin taaranganaya. \v 32 Ashiriya, zitamin Beor wip sur Bela taarangiya, yuw Edoma tsap kurakaam kinayaru ksutarangu anu. Yaktarinshat sur Dinaba taarangiya. \p \v 33 Belarini tsiparamatshat, Serarinshat wip Jobabshat uwshat anoo tsap kurakaam kinayaru ksutarangiya. Anshat tputs Bosráshuch yakta. \p \v 34 Jobabarinshat tsiparamchu, Hosamshat uwshat anoo tsap kurakaam kinayaru ksutarangiya. Anshat tputs Temanshuchi. \p \v 35 Hosamarinshat tsiparamchu, Bedadshat wip Hadad sur, uwshat anoo tsap kurakaam kinayaru ksutarangiya. Sheeru, Madiyanshuchee tputs kachingeeru kasarangiya, Mowabshucheetstam tputsi. Anshat tputs ambichshuchi. \p \v 36 Hadadarinshat tsiparamchu, Samlashat uwshat kurakaam kinayaru, anoo tsap ksutarangiya. Anshat tputs Masrekayshuchi. \p \v 37 Samlarini tsiparamchu, Saulshat uwshat kurakaam kinayaru, anoo tsap ksutarangiya. Anshat tputs Rewbotshuchi yaktarini kungumun wing taaranganaya. \p \v 38 Saularinshat tsiparamchu, Baal-Hananshat uwshat zamuyaru, kurakaam kinayaru, anoo tsap ksutarangiya Akborarini wipa. \p \v 39 Baal-Hananarinshat tsiparamchu, Hadadshat uwshat zamuyaru, kurakaam kinayaru, anoo tsap ksutarangiya. Anshat tputs Pawushuchi, wizanllsha sur Meetabela, Matredarini wipa Mesabarini wachinllinu. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Edomash tsap zitamin kurakaam kinarsin taarangana anootsi. \s1 Ashiriya, na yuwaatsshat Esawarini wip ichingaru maachiritanandaritssin kayanurusin washunand taarangana anoo kamanchintspa \p \v 40 In waatatcha yuw ichingaru Esaw wip waannandaritssin zoonllinandari watsapunish taarangana an sur \li1 Timna, \li1 Alba, \li1 Jetet, \li1 \v 41 Olibama, \li1 Ela, \li1 Pinon, \li1 \v 42 Quenas, \li1 Teman, \li1 Mibsar, \li1 \v 43 Magadiel, \li1 Irám. \m Aship ichingarusin taaranganaya. Mishat, Esaw sur tsimbun taarangiya, minu Edoma. Ashirucha, aship Esaw wachinllin taarangu, anchichinandari ichingaru kurakaam kinaranganaya Edomchichinandari tputsi. Ichingarusin minush kung, minush kung, ashirusin taaranganaya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Edom wachinllin kurakaam kinarangana anootsi. \c 37 \s1 Ashiriya, na kamanchintspa yuwaatsshat Osiyarini pamazurangu anootsi \p \v 1 Itaru, Akoparini Kanaanapsha tsap taarangiya yuwash sirútama waparin Isaakarini taarangu anshutamta. \v 2 Watacha Akoparini zitaminchich maachirita. \p Anpur zar Osiyarin kanungasiri masachirini 17 taaru, waparee chin opeejaa ksutku taarangiya. Akoparini muchchurish Bilhash, Silpash ashiru iparinarangu anpa zoonllpa Osiyarin chinuzee ipunarusin, ksutaranganaya. Ksutkusin, itaru Osiyshat waparee yuwaa zoonll mantsir napkana anoo kamanimantar ashirangiya. \p \v 3 Itaru, Akoparinsha Osiyarinee kizpur chinarangiya, watam kizpur wachinachu anush Osiyaa iparinaranguwa. Akoparini Osiyaa kapung chinaku, wamareem kizpur wanasirimash yáyaru, túmartarangiya. \v 4 Yuwamand ashku anumand zoonllshitisin Osiyaa kapung natsataranaya. Izuuru niyrtaranaya. \p \v 5 Ashkusin, anush Osiysha kizpur maarangu wanasirimash pamazurangiya. Yuwaa pamazurangu anoo zoonllee kamanirangu, zoonllshitisin aranginasha natsaranganaya. \v 6 Mazinantsa. Nuw maaranguri, anush pamasarangina. Iyshat mzatsish shanee ashiranganiya. \v 7 Tirikoo yáyaruni, kamuriyaruni, nuwshat tirikuri kamurimari apusunand chiyzata sheeru, pshkuyarangiya. Itaru, siysat tirikuris nuwaa tirikuri turipingaru, timuchataranll ashirangiya, kamanku zoonllee tárangiya. \v 8 Zoonllshitisin anoo mazinayarusin, kizpur tsiyantaranganaya. ¿Tamashta iyshat shiyaa kurakareemani ínachinee? ¿Tamashtaja shiyshat nllurshitish iyaatsshat kasiyarush kurakaam kinachish? tárangusin, tsiyantaranganaya. Tsiyantayarusin, Átish anoo ksaja mazinakani. Wapa tamundaksha. Zamangi, táranganaya. \p \v 9 Anumunshat, yusur Osiyarini maarangu anush pamasarangiya. Anootssha, yusur zoonllee kamanirangtamta. Pamaskuri, nuwaanaatsi zaritam, tsupitam, anumunsha tsangach 11 turipingarangandanaya. Aship an nuwaa turipingayarusin, timuchartaranganaya, kamanku ántar ashirangiya. \v 10 Ashiriya, waparsha anoo mazinarangu, Osiyaa waneerangiya. ¿Tamashtaja iyshat aneerish, nuwatam, zoonlltamtish ashiruni shiyaa turipungayaruni, tsapumun tunduchtayaruni, muchini timuchta ashtachini? tárangiya. \v 11 Ashirucha, zoonllshitisin anumand kapung tsiyantarangusin, aranginasha Osiyaa natsaranganaya. Itaru, waparsha mangush chinaku, ¿Mayaamaja nuw ipari pamazuku ashik? ántar ashirangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Osiy pamazumarineetsi kamanirangu anootsi. \s1 Ashiriya, na yuwaa Osiyaa zoonll tupaxanxarangana anoo kamanchintspa \p \v 12 Minushsha zar Osiy zoonll Sekemap tsap pastungaz nachungakatu, opeejarini ishinpani atusin, naataranganaya. Watam wapar opeejarini zapan chinuranguwa. \v 13 Ashirucha, waparsha Israel wipaa Osiyaa tárangiya. Mazinangcha. Zuwanllish Sekemap tsap opeejarini ksutkusin taakanaya. Nuw shiyaa amb zanganimaam zandkina, tárangiya. Osiysha: Apaa, zuraktishcha. Átish anoo tuminchima, tárangiya. \v 14 Israelsha: Kaapa wanasir napangcha. ¿Tamakazinllinaja taarana? ¿Opeejatam tamareeja taar? Napam iwatsparamchush, ningitam kanapungcha. Kanapeechush, nuwaatssha yuw pakeeshinish anoo kamaningandama, tárangiya. Táyaru, Osiysha anuritam naatarangiya. \p Wazawap Hebronap karuwarangu, ambirisha naatarangiya. Sekemash tsap kuseeramchu, zoonllee naxpoorangiya. Anshurisha xitat ashirangiya. \v 15 Piyamsha nachungtaat ashirangu, tputsee chamayangarangiya. Tputssha Osiyaa: ¿Shiy tamakshitish nish xitat ashiksha? ¿Mayangaz nachungaksha? tárangu, \v 16 Osiysha: Zuwanllingazi nachungakina. ¿Shiy zuwanlleetsi paktaatish? Yasakinaareesha, nuwaa kamaningandama. ¿Yapeeja chin ksutku taak? tárangiya. \v 17 Tputssha: Nishunaa tsap shitungarangiya. Itaru, nuw pakich mazinarangina, yuwaa tsiyatstangat ashirangana anootsi. Pzaa. Ndutanap tsap, naayani, ántangat ashiranganaya, tárangiya. \p Osiysha anuritam, Ambsha pangandama, átu naatarangiya zoonllingazi. Yusursha nachungakatanu, Ndutanash tsap kuseeramach ashirangiya. \v 18 Uwshtisin zoonll shaneersin, napataranllsin, arap Osiyaa iriptaranllu anoo paranganaya. Pakeersin, ndaturi kusaru anush tsiyataranganaya. Pzaya. Pachayaruni kasayani, tárangusin, \v 19 zamangarangusin, Napangi; ¿chakamasa? Yuwamanda iyaa pamazumpa kasimaam zandku anumanda. \v 20 Waani kusap. Pachayaruni, pososhsha wachush wantsush kapeeteeruni kasayani. Tumuzpari manginshuch zayaru, katungarangiya, táyani. Pachakchuni, ¿ashim tputs pamazumarini tamatareeja yasamaama? táranganaya. \v 21 Ruben yuwaa ántarana anoo mazinarangiya. Uwshat, ¿Mayaama zuwanlleetsini natsachini? Watsta. \v 22 ¿Mayaama ursiree tsapumun tuchumchich? Wandaya nda anoo zandkus, posshuna wachush wantsush kapeeteerinaaris, ksangints. Itaru, pachamanaa pcharintspa. Ngutis pososh kpitangtsa, zoonllee naynirangu, tárangiya. Tapachindapi átu, wapitam waparip yusur wayapi átu tárangiya. \p \v 23 Osiyarinsha zoonllish shaneerana anush kusarangiya. Zoonllshitisin tsiyantarangusin, putayarusin, wamaree wanasirimashee itutsiranganaya. \v 24 Putayashtisin, pososh pshtarangana. Itaru, anushsha pososh kung ndunarimuna. \v 25 Sheersin, anshurisha kuxineersin katungaranganaya. Katungkusin, anush nap ashkusin, arap tputs shurangarsin, naantssin paranganaya. Zapan tputs shurangakatan ashiranganaya. Ismaelchich tputsi kusataranganaya. Yakat Galaadamand káyashinusin, kameechumun maachi zapan yushindarangana. Balsamoatstam, mirraatstam, kzammasheetstam payuranganaya Ijiptop naakchusina. \v 26 Ashiriya, Utaásha zoonllee tárangiya: ¿Zuwanlleetsini mayaamaja pachachini? ¿Pachakuni, mayaja anush istach? ¿Tamareeja anoo kamapshichich? \v 27 ¿Ndusha putayaruch, tupaxanxanda át? ambinaapa sheeruch, kurikee putachchi. Watam yaantari zuwanlliniwa, tárangu, zoonllshitisin piyartach anuritam chinaranganaya. \p \v 28 Ashirucha, Madiyanshuchsha tputs amb naakchusin, anoomsha zoonllee pososh yusheersin, kurik mbamash 20 anpa tupaxanxaranganaya. Madiyanshuchsha Osiyaa Ijiptop tsap machtaranganaya. \p \v 29-30 Itaru, zoonllsha Ruben pososh napkatu naxpoorangiya. Naxpoorangu tanurangiya. Tanuku wamaree izichta izichta shitar ashirangiya. Yapsha zoonll shaneerana ambshat teet ashirangiya. Zoonllee masharangiya. ¿Atuwa, zuwanlliniwa? tárangiya. Uwshtisin: Tupaxanxaranginiya, táranganaya. Rubensha: ¿Ashiriya tamaycheezich? tárangu, \v 31 zoonllshitisin opeejaa karupan pachayarusin, ursir tuchumeersin, anush wamaree tazuriptaranganaya. \v 32 Anumunshat, wapareemsha yámandamaam muchchurish uw zanganiranganaya. Waparishsha kuseeru, kamazee yushindayaru, wapareem panakamchu, ¿Chaka wamar ashtar? ¿Ndushat shiy iparish wamar? táranganaya. \v 33 Akoparinsha yuwaa ashirangana anoo nda yasarangiya. Ashirucha, Zuraktishcha. Nuwcha ipari Osiy wamari. Natstaktana. ¿Ndushat maachit manginshuch zarang? Zayaru, katungarangparee, tárangiya. \v 34 Kapung mangu mantsarangu, waanaatsi wamaree putayaru, izichirangiya. Sheeru, kustarsha kamartarangiya. Kamartayaru, wipangaz tanuku, kiyung kachiyarangiya. Kapung mang' mantsaku taarangiya. \v 35 Itaru, wipshitisin, kizatam, kamuztamsin waparee tuwizpurtamaam zandarangsin, itaru waparsha: ¿Antaati nuw siyaa tuwizpurtangasinda ateezi? Nuw nuwaanitari zansimun tsipachima. Yuwashuri tsipakchi anshuri iparineetsi pangchina, tanutantaru anush tárangiya. \p \v 36 Itaru, Ismaelchich tputs Osiyaa Ijiptop tsap machiranganaya. Anush Madiyanshuchsha tputs Osiyaa muchchureem paxanxarangiya, kurak sur Potifara. Potifara kurakamuntamta. Parawarineemi sundar ksutkana anoom urkar taarangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Osiyaa zoonll tupaxanxarangana anootsi. \c 38 \s1 Ashiriya, na yuwaa kiz sur Támara, ungsiree Utaárineetsi tamapingarangu anoo kamanchintspa \p \v 1 Yuwapur Osiyarinee zoonll tupaxanxarangu anpur Utaárin zoonllee kasayaru, nllitaritap tputs taamchi átu, naatarangiya. An tputs sur Iraá. Yaktash Adulamush taarangiya. \v 2 Utaárini anush taarangu, Kanaanshuchee wizanuri parangu, izuuru wizanlleemari yamarangiya. Ungsirsha suru Sówa anoo wip yamarangiya. \v 3 Yamarangu, anumun wizanllsha mireerangu, kamuz tatsiparangiya. Suru Eraa ísamarangiya. \v 4 Anumun zapish yusur mireerangu, kamuzaatstam tatsipurangiya. Suru Onán ísamarangiya. \v 5 Anumun yusur mireerangu, kamuzaatstam tatsipurangiya. Sur Sir ísamarangiya. Sirarin nllurtarangiya yuwapur Utaárini Kespash taarangu anpuru. \p \v 6 Zapishsha Utaárini Eraam wizanlleem panarangiya kiz sur Támaraatsi. \v 7 Itaru, Apanll Erarinee nda wanasir parangiya, watam uru yutarit taaranguwa. Ashirucha, Apanll: Watsta, tárangu, tsiparangiya. \p \v 8 Erarini tsiparamchu, ashiriya Utaárinsha yusur minootssha wip, Zuwanllinish wizanll mashind izuuru yamangcha. Ashkachush, an kiz zuwanllineemish wip iparinachiya.\f * \fr 38:8 \ft Márkosa 12.19-22 tsiyatsis nipta tatsamooru taaritamta.\f* Shiyamunsha zuwanllineemshtish nlluranur taachinllinpa, Utaárini tárangiya. \p \v 9 Itaru, Onánarinsha uru yasarangu, Támarash iparinakinaareena, Ershapaz wipa ashishapa taachiya. ¿Antaati an nuwaamaja ipareemi taach? nda, tárangiya. Kizash Támarash iparinamaam ngatarangiya. Támarpa maarangitaa, Onánsha nda wanasir ipunarangiya. Ashirucha, Támararin ndusha mireerangiya. Onánsha ndusha zoonlleem wip tinarangiya. \v 10 Apanllsha anumand tsiyantayaru, Onánarinee: Watsta, tárangu, tsiparangiya. \p \v 11 Anumunsha, Utaárini ungsirimunpa tsiyatku: Natumasam mashind taachsha. Aparpish kanapungcha. Ipari Sir kanungaskachu, annaa shiyaa yamachparee, tárangiya. Táyaru, itaru Utaárini waana wipangaz Sirarinee kapung chinaku, Panakchuri, yusur ipari tsipachparee átu, nda panarangiya. Watam na nuw iparini tsimbun tsipayanlluwa, tárangu, Támararinee waparip zanganirangiya. \p \v 12 Zapish yusur Utaárin wizanll Sówarini wip tsiparangiya. Ashirucha, Utaárin tanurangu, anumunsha wazan kanusaramchu, nllitaritapsha yakat, Timnatap naatarangiya. Uru anush opeejaa pur kturamapan tputs taaranganaya. Utaárin wamkur, Iraárini Adulamshuch tputsi, Kayanutamta átu, anpa ipuneersin naataranganaya. \p \v 13 Támararin tsiyatssee mazinayaru, Utaárin Timnatap tsap opeejaam pur kturamaam naayanllina, atusin mazinarangu, \v 14 Támararinsha mashindoo watunir yusheeru kasarangiya. Tputs nuwaa natstarundama átu, waanaatsi wach izuuru kamispa kámanarangu, wamarsha mshipaneempaz ashiru k'tuntarangiya. Utaárinee ngootsush tsangayaru, yaktanung Enayimanungsha ngootsush kuxinxinaw ashirangiya. Mangush chinayaru, Na Sir wachinayanlluwa. Ngusiri nda nuwaa wipaa Sira yamangi átu táyaru, tsangarangiya. \p \v 15 Utaárinsha ngootsinung kizaa pakeeru, wchoo kamispa kámanaru, mshipanind átu, \v 16 mapiyru, kizap naantachu, kizaatssha: Nuw shiyapa tsiyatamaam zandaktana, tárangiya. Kizsha: ¿Itaru, mayshitaja nuwaam panaychish? tárangiya. \p \v 17 Utaárinisha: Kaapraa wip zanganchinllpa, tárangu, kizsha: Ayu, waritachparee. Itaru, zurkeesha átush maachiritaatsish yuwaa payurish anoo natumasamaam pananda, tárangiya. \p \v 18 Utaárinisha, Ashiri ¿mayaatseeja kuwishish kasachi? tárangu, kizsha, Shaanaa surish yandam xanurish. Tushuwshitamtish kuwishiriti ksanda, tárangiya. Utaárini maachiritaa panayaru, kizaa yutarit patatarangiya. Anumun kizsha mireerangiya. \v 19 Anumunsha, Támararin natamari, kamisaa kámanashee kasayaru, yusursha mashindoo wamar kamartarangiya. \p \v 20 Zapishsha, Utaárini kaapraa wip wamkurish Iraásh Adulamshuchish tputs zanganirangiya. Panayarush, nuwaa maachiriti yusur kiz tuwanpuchpa, táyaru zanganirangiya. Wamkursha kizaam nachungarangitaa, itaru ndusha parangiya. \p \v 21 Anshucheetssha tputsee mashirangu, ¿Mshipaniwa kiza? ¿Enayimanung ngootsinung kuxinarangu anuwa? tárangiya. Anshuchsha tputs, ¿Nish ngootsinung kiz mshipan antaati taar? Wanindaja, táranganaya. \p \v 22 Wamkursha Utaárinip xunaru kanapurangiya. Utaárineetssha: Kizaa naxpoorangina. Anshuchshitin tputs nuwaa, Mshipan nish ngootsinung wanindaja, táranganaya, Utaárin wamkuri tárangiya. \p \v 23 Utaárinisha: ¿Tamaycheezich? Maachiritaatsi kiz waanipari payuchiya. Ashkachu, tputs nuwaa stamaam pinasachpasinaya. Watam kaapraa wip shiyash zanganirangtaati; itaru shiysha naxpoorangshawa, tárangiya. \p \v 24 Tuchip tsup tushiyaru, anumunshat tputssha Utaárinish kuseersin, Utaárineetssha: Ngusirimunish Támar mirimshatanda. Tputspat ipunarangu mireerangiya, táranganaya. Utaárinsha kizpur tsiyantayaru, Ashiri Támaraa arap kapeeteerus, sumaspat mucheerus ksangtsa, tárangiya. \p \v 25 Itaru, Támararnee putarangusin, uwshat tsiyatssee ungsireem zanganirangiya. Támararinsha: ¿Chakamasaja nee maachiri amuyaya? Watacha tputs nuwaa yutarit patatarangu, nuwsha mireerangi. Natu, shaana napangcha. ¿Chakaam nimun sura yandara? Mishat, ¿chakamta in tushuwshirinee? tárangiya. \v 26 Utaárinisha waanaatsi maachirit pakeeru, ¡Maa, xam! Támar yutaritaja kiza. Itaru, nuwcha yutaritti, watam ipareemi Siraam wizanlli nda panaranginawa, tárangiya. Táyaru, anamunsha ayamtaati ndusha yusur Támararinee yutarit patatamaam chinarangiya. \p \v 27 Zapish Támararin tatsipurangu, nlluraa kamuz tsimbun iwiparu tatsipurangiya. \v 28 Tatsipkachu, anush nllursha uw paxayarangiya. Kizsha istampaneew anoo pakeeru, ir chumbeepimashpa uwimun tupazurangiya. In watacha chtaru shitungarangu anu, tárangiya. \v 29 Táyaru, nllursha yusur uw yanpurangiya. Itaru, misha zoonllsha shitungarangu anumand istampansha nlluraa sur Fares ísamarangiya. Watam shiyma chtaru shitungarangshawa, tárangiya. \v 30 Anumunsha, nllur uwimun irupa chumbeeppa tupazoom shitungarangiya. Anootssha sur Serah átsha ísamarangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Támararni Utaárineetsi tamapingarangu anootsi. \c 39 \s1 Ashiriya, na yuwaatsshat Osiyarineetsi Potifar wizanll tamapingarangu anoo kamanchintspa \p \v 1 Ashirucha, Ismaelchich tputs Osiyaa paxanxeersin, Ijiptopsha tsap machtaranganaya. Ijiptosh kurak sur Potifar taarangiya. Potifarsha Osiyaa paxanxarangiya. Anpursha Potifar kizpur kurakamuna, parawarin wasundurur urkarimuna. \v 2 Itaru, Osiyaatssha Apanll kapung chinarangu, nda kasarangiya. Urutamari Osiyaa Apanll ksutarangiya. Ichingaru uwamari wanasir shitungarangiya. Wamari nllur ashirangiya. Osiy upaturunarish pang' taarangiya. \v 3 Ashirucha, upaturunarsha Potifar natstarangu, Nee nlluraa Apanll kizpurcha chinaksha. Ashirucha, uru Osiyaam ichingaru wanasir shitungkiya, tárangiya. \v 4 Osiyarinsha kizpur wanasir taarangu, ¿Tamaa in nllur wanasirimashtee? Nee nlluraa pangeemi ksutamapaneem wayachima. Waani kurak tamapari ashiru pangeetsi ksutataw ashku taachiya. Mangpatari uwshat pangeetsi ksuchiya, tárangiya. \v 5-6 Ksutamapaneem wayayaru, Apanllsha Osiyarineetsini kapung istarangiya. Apanllsha Potifareetssha kapung istarangitamta. Ijiptoshcheetstaata Apanll kis naparangiya. Mazareetstam, pangootstam maachiritam zapan izapaneerangiya. Potifarsha mapiyru, pangoo, mazareetstam wanasir Osiyarinish uw kasayaru, yuwaatstam waanaa amuy payurangu anootstam, ashpari: Shiyshat ksutangcha, tárangu, Potifarsha katungamaamsha katungku pangush taarangiya; ndushat maachiritpa mapeerangiya. \p Wamarisha Osiyamari kizpur wanasir kanungas taarangiya. Wazan wanindamuna, waatsimari tputs pakchusin tpustaranaya. \v 7 Ashirucha, ashimatseeru, Potifarsha wizanll parangu, ¿In kanungas tamashta? tárangu, nazandarangiya. Natu, Osiyaa, shiyapasha maayani, tárangiya. \v 8 Itaru, Osiyarinsha anoom nda zandarangiya. Uwshat: Na mazinanlla. Nuwaa paturunari pangoom ksutamapaneem ínayaru, kasarangiya. Ashirucha, na ashpari yuw paturunari maachiri taaru anoo, na wanasir ksutkuri taakina. Amb ashkuri, paturunarshiti uwshat mapiyrtam kamingeenll ashkiya. Ndushat mapeekiya. \v 9 Itaru, nuwamari ashiruri, nish pangus taakina. Paturunarshiti nuwaa paku, mapiyrtam ichingaroo nuwaam kaminkasha. Itaru, paturunari shiyaatsimari wizanlleetseeru nuwaam pachindkiya. Ashirucha, nuwshat ¿tamareeja paturunareetsi yutaritash wayachi? táshina. Amb ashkachinaareena, Apanllee kuk nuw kapeetkina, tárangu, ngatarangiya. \v 10 Itaru, kizsha nda pazirangiya. Aranginasha ichingaru zar muntarangiya. Putam muntat, putam muntat ashirangiya. Natu nuwapa maayani. Kis ipuneeni, táta táta ashirangiya. Itaru ashirangtaa, Osiyarinsha izuuru ngatamari ngatarangiya. \p \v 11 Ashirucha, kizsha xapooyaru, Osiyaa tamapingarangshita. Minushshat zar Osiyarini upaturunarish pang' tarawaztapi átu pshtuyaramchu, mapiyru, upaturunarish pang' pshturangiya. Tputs kurimunazimuna anush pangusi. \v 12 Yap nda chinaru anush kizsha Osiyarineets wamar putarangiya. Natunaa shiyapa tsiyateeni, tárangiya. Itaru, Osiyarinsha wamareetsim tuwapimashee tushuranllu, anshuri kasayaranllu, pangusish shitungaranllu, teet ashirangiya. \v 13 Itaru, kizsha kamuz shitungeenllu, anoo paru, kamazeetsimsha yarangu, \v 14 minungazsha muchchur kapung kuruzutar ashirangiya. Mangutarisha ngicheeru, Napangints. Kamuz nuwaa muntayaranda. ¿Ndushat zaranlli Potifar nish panguseem ksutamapaneem ipuseeru ínarangu Hebrewshuchee nllura? Nuwaa mantsir patatamaam zandarangu, itaru nuwshat puniranguri, kapung ay táyachuri, \v 15 anoo siyaa mazinayanllpasinaya átu, puniku, iripuranlliya. Mangu wamaree punirustachu, nuwashurisha tandapuni mbizatachiya, tárangu, Osiyaa wamar yáyaru, tputseemsha yámandarangiya. \p \v 16 Itaru, kamazee nda Osiyaam tuwanpurangiya. Zaranlleemshiti kuskachu, yámandapi átu, kamazee pishurangiya. \v 17 Zapishsha, wazaranll kuseeramchu, wazaranlleetssha mangu ngicheeru, ambitam táyaru kamanirangiya. Wazaranllee: Napanganlla. ¿M'chachurish nuwaa tamayarimta? Hebrewshuch nllur nuwaa kapung muntaranganda. Nuwaa mantsir patatamaam zandarangiya. \v 18 Ashirucha, nuwshat punikuri, kapung ay táranguri, tputsingaz kuruzumbapuri anoo puniku, nuwaa kasaranshat shitungaranllu iripurangiya. Mangu wamareetsimsha mbizatachiya, watacha ini wamari, \v 19 tárangiya. \p Potifarsha anoo mazinarangu, kapung tsiyantarangiya. \v 20 Ashirucha, wasundurureetssha kamachtarangu, Natu putayarus, tumanshiship macheerus tumanashinints, tárangu, wasundururshitisin Osiyaa putayarusin, tumanshish tumaneersin, kasaranganaya. Yuwashtam kurak wamachtash tumanshisheew tputs taakana anshutam Osiyarineetsi tumanaranganaya. \p Itaru, tumanamashtaa taarangu, \v 21 Apanllsha Osiyarineetsi nda kasarangiya. Kizpur Osiyaa Apanll chinarangiya. Ashirucha, tumanshishpansha urkar Osiyaa parangu, ¿Tamashta in nllur kizpur wanasir mang' kapungparee? tárangiya. \v 22 Osiyaa, shiyaatssha napamapaneem ínachinllpa. Shiyshat tumanamawaa tputs napangcha, tárangu, Osiyarineetsi tumanamawaa tputs ksutamapaneem ínayaru kasarangiya. Osiyarinshitini anuritam tumanshishee wanasir naparangiya. \v 23 Tumanshishpan urkar izuurasha mapiyrangu, mangutarisha arapeetari tumanshishee ksutamanaa ksutarangiya. Watam Osiyarineetsshat Apanll kizpur ksutaranguwa. Osiyarinsha tumanshishee kizpuritam wanasir ksutarangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Osiyarineetsi tumanshish tumanarangana anootsi. \c 40 \s1 Ashiriya, na yuwaatsshat Osiyarini tsimbunaa tputs pamasamarini kamanirangu anoo kamanchinllpa \p \v 1-2 Anumunsha, tputs kurakaam yásimapan urkar taarangiya. Mishat, tputs pangapan urkar taarangtamta. Anshitisin Ijiptoshchee kurak parawaa tatsiyunuchtaranganaya. Ashirucha, kuraksha paraw kapung tsiyantarangu, \v 3 tsimbunari tumanshishpanipsha urkar, kapitanap zanganirangiya. \v 4 Kapitansha Osiyaa; Shiysha ksutangcha, tárangu, Osiyarinsha anoo tputs ksutarangiya. Anshat tumanshishish zapan tsup taaranganaya. \p \v 5 Minushshat zar maarangusin, tsimbunartisin anshunandari zar pamasaranganaya. Ansha pamazuksin, minuritam pamazuku, uwshat minuritam pamazuku ashiranganaya. Yuwamaritam ashchinllina anumaritam pamasaranganaya. \v 6 Ashirucha, Osiy putamsha taraseechu, tumanshishush napku, tsimbunartisin mang' mantsataranll ashiranganaya. \v 7 Uwshat Osiysha parangu, masharangiya. ¿Mayangaz mangis mantsataranll ashiksa? tárangu, \v 8 uwshtisin: Maaranguni, mantsir pamazuranginiya. Anoo ¿mayaama amb pamazukuch ashtarich? atuni, yasangsani atiniya. ¿Chakza kamanpanda? atuni, mangini mantsataranll ashkiniya, táranganaya. Itaru, Osiysha: Zuraktishcha. Chiynaa anoo yasamaam wanindaja. Waana Apanll wasina yasakiya. Siysa na kamaninda yuwaa pamasarangis anootsi, tárangiya. \v 9 Ichtaru yásimapanima urkar ashpari yuwaa pamasarangu anoo ichingaru Osiyaa kamanirangiya. Kamanku tárangiya. Na maaranlluri, miranish pamasarangina. Kizarunaa wanus zapani parangina. \v 10 Ansha kizarun minum puch xiyaru, itaru tuchip pzeenarangiya. Ashpari piz tuchpari waroom yawtarangu, naturitam chaptarangiya. Natamatam wanuseemsha kinarangiya. Anuritam kayanaranshita. \v 11 Ashirucha, nuwshat kurakaa parawaa mánguwaree yáyaruri, anush kamiyayawuri, wanusee tatsirapshirangina. Sheeruri, wakungureemsha tinaranguri, kurakaamsha parawaam yásirangina. Kuraksha paraw waarangiya. Ambcha pamaskuri ashirangi, tárangiya. \p \v 12-13 Osiysha. Yuwaa pamazurangish anoo nuw itsinsarunll kamanchinllpa. ¿Ndushat yuw tuchip pzeenaru parangish an yuwaamtam nimun tuchpashtam zar ashtachish? ¿Ndushat anoomtam ashkish? Uru nimun tuchpashtam zar kurak paraw shiyaa yusur tashitungachiya. Yusur shiy yásimapaneemtam urkar kinachsha. Kinaramchush yusur kurakaamtam parawaam mangawash tipayarush, vinoo yásichsha, sirú tamatarsha yusur ambitam ashtaachsha. \v 14 Itaru, shiyshat kanapkachush, nuwaa mbizariyshpa. Kanapkachush, kurakaa parawaa kamanimantar shingcha nuwaatsshat tashitungamaamtamta. Shiyshat nuwaa nayningandama. \v 15 Nuw sirútama Hebrewshutaa taaranguri, itaru nuwaatssha tupaxanxarangshitisin, tputs shuchirangunda, tsapuneetsi kasaranguri, na nishsha tumanshishsha taakina. Nduntaa yutarit maacheetsi patataranguri, msangarusin nuwaa tumanaranganaya, Osiysha ántar tsiyatku ashirangiya. \p \v 16 Ashirucha, pangapansha urkar yuwaa pamazumaa wanasirimshee kamanirangu anoo, Nuwshat zuwaa, yuwaa pamazurangi anoo kamanchinllpa. Nuwshat pamazukuri, tuchip tsumb pangaa mburshimashee tatsiteeranlluri, muchimuni ktundumbayaranlluri, kuktaranll ashirangina. \v 17 Iwazchirini, minumtam tsumb yuw parawaampa ini táyaranlli, anushsha pang' yapandaru pshtarangina. Anoo kurakaam parawaam panati táyaranlluri, nuwaantana kuktaranlluri, yap nda chinari anush mangu íwarpichsha purangataranllu, pangareetsi katungaranganaya, tárangiya. \p \v 18 Osiyshat anoo mazinarangu, kamanirangiya. ¿Ndushat yuw tuchip tsumbu átish anu tuchpamtam zar átish? \v 19 Nimun uru tuchip zar maaramchush anush kurak paraw shiyaa ishitungaramchu, yarpunishish wasikpashat spuyarusin, yasinamun yuwar kayxukchusin, nutseetsish yapsha katungchinllinaya. ¿Ndushat anoom ashirangish? tárangiya. \p \v 20 Ansha tuchip zar maaramchu, anush kuraksha masachirini tatsameeru, kapung michinzeem wayarangiya. Anshuchee kurak ksutamapanee ashpari yambirangiya. Tiptsireetssha tumanshiship, zanganirangiya. Natu. Yásimapani urkar tumanshishshu ishitungashinints, pangapanpatari urkari, tárangiya. \v 21 Ashiriya, tputsee tsimbunari ishitungaranganaya. Yásimapaneetsim yusur yásimapaneemaritam urkar ínaranganaya. Yásimapan urkar kurakaa mánguwar yusur yáyaru, vinoo tipayaru, parawaam yásirangiya. \v 22 Itaru, pangapaneetsshat urkar yuwartatam Osiy kamanku tárangu anuritam tuminurangiya. Wayarpunish spuyarusin, yasinamun yuwar kayxuranganaya. Sheeru, yapsha wanutsee katungarangiya. \p \v 23 Itaru, yásimapansha urkar yuwaa Osiy nayaningandama tárangu anootssha izuuru mbizarangiya; nda kamanirangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Osiyarin uwshat tumanshishee ksutarangu anootsi. \c 41 \s1 Ashiriya, na yuwaatsshat Osiy kurakaatssha parawaa pamasamarini kamanirangu anoo kamanchintspa \p \v 1 Anushsha tsimbun masach tushiyramchu anush kurak parawarini pamazurangiya. \p Miranish kungumun Nilomun wing naantach ashirangu, \v 2 anushsha wakar wingumun tsimbun matayaru shitungeeshinu, kizpur wanasirinand wanutssha kapungunandtamta. Chirichiree katungkusin, chirichirish shaneersin parangiya. \v 3 Anoo arangeemsha napku, ashpatam tsimbunatam matayaru wakaratam parangiya. Itaru, ansha wakar kizpur mantsirinanda; xangitamawa wingumuntam shanee ashiranganaya, yuwannungitam wanuts kapungunand shaneerana annungitamta. \v 4 Itaru, ashiritaa wanuts xangitamawtaa, waamarisha wanuts kapungumasheetsimarisha zayaru katungarangiya. Anush parawarini támarangiya. \p \v 5 Arang yusur maarangiya. Anush yusur minootssha pamasarangiya. Anshat yusur naantachu tirikootssha parangiya. Tirik minum puch xiyaru, wayasinarsha tsimbun matayaru taarangiya. Wanussha ashpari wayasinar tuwapinandarita. Wachsha kapungumashinandarita kizpur wanasirimshinandarita parangiya. \v 6 Yusur arangeemsha napku, tirikutam tsimbunatam matayaru wayasinar parangiya. Wanussha taamana taarangtaa, itaru mantsirimshinandarita; wach mchusanandarita kizpur mayapshimananda. Anushsha zar kizpur zatarangu, ashparit mchiroorangiya. \v 7 Yuwamaritam wanus mayapshimananda anumaritam tirikpatatssin wanasirimsheetsimari katungarangiya. Amb ashiru, pamazumaztaru anush yusur parawarini támaranll ashirangiya. \p \v 8 Putamsha támeesha mangush chinachintar ashirangiya. ¿Mayaamaja ashtarich? ántar ashirangu, tputsee yasampaneewaatsi, tuwachima yasarana anpaneewaatstam, Ijiptoshuch wazurireew yasampaneew taarangana anoowaatstam kuruzurangiya. Ashirucha, tputssha ashpari yasampaneew kusatarangsin, anootssha ashpari pamasamarineetsi kamanirangiya. Itaru, tputsshitisin minamtiyam nda yámaranganaya. Ashpari xapooranganaya. \p \v 9 Yásimapansha kurak, ¡Maa, natunaa kurakaa, chinayana! Nuw yutarittana, watam sirú shiyaa nda kamaniranginawa. \v 10 Yuwapur shiy kapung tsiyantarangush, pangapanee urkar, mishat nuwaatstam ashiru, kapitanaatssha kamachtarangush, kapitansha iyaa tumanarangiya. \v 11 Iyshat tumanshishish taar ashkuni, minushsha zar pangapan urkar minum pamasarangu, nuwshat anpuritam zar pamasarangtamna. Itaru, nuwshat minuritam pamasarangina, yapiritam ashtachi anumaritamta. Pangapansha urkar uwshat waanitaritam pamasarangiya yuwamaritam ashtachu anumaritamta. \v 12 Itaru, anpursha anshutam iyaa ksutarangiya, kapitan urkar tiptsiri tumanshishee napamapani. Ansha nllur kanungasi Hebrewshuch tputsi. Iyshat yuwaa pamazurangini anoo kamaniranganiya. Uwshat itsinsaru, Nuwnaa yasaktana tárangu, kamanirangiya. \v 13 Yapiritam tárangu ambiritam iyshat tuminuranganiya. Na nuw tamarangimna, yusur yásimapaneemtam urkar kinarangina, yuwartatam tárangu anuritamta. Nda ngichkina. Itaru, minootssha pangapanee urkar wayarpunish spuyarusin, yasinamun yuwar kayxuranganaya, tárangiya. \p \v 14 Kuraksha paraw anoo mazinarangu, Ashiri natu yamashinints, tárangu, tiptsirshitisin ayu tárangusin, Osiyarineetsi mikeersin tumanshishish ishitungaranganaya. Sheersin, muchootssha wanasir kumaranganaya. Wamareemsha wanasirimshitam yáyarusin, túmartaranganaya. Sheersin, Osiyarini kurakashsha parawash naantachu kuseeru, ¿Mayaa kurakaa? tárangiya. \p \v 15 Parawarinsha tárangiya. Nuwshat pamasaranguri, ¿Chakza tputs yasampani kamanpanda? aturi, kapung mangi mantsarangina. Itaru, shiyamunsha k'kuzee mazinaranguri, shiyaa anoom yasapi túri, kuruzurangina, parawarini tárangiya. \v 16 Osiysha tsiyatarangu. Itaru, nuw kaapa yasaktamtazi. Itaru, ¿tamapareeja? waana Apanll kamanimaam taarcha, tárangiya. \v 17 Ashiri parawsha pamazumarineetsi ashpari kamanirangiya. Nuwshat maaranguri, mirnishat pamasarangina. Kungumun Nilomun wing naantach ashiranguri, \v 18 yap nda chinari amb wakar tsimbun matayaru shitungarangiya. Wanuts kapungunand chirichiree katungkusin, shanee ashiranganaya. \v 19 Arangeemsha napkuri, wakaratam tsimbunatam matayaru parangina. Itaru, ansha wakar kizpur xangitamawa, ashim nish Ijiptosh wanindaja. Ashima nuw minumtiyam wakar patareezi. \v 20 Itaru, ashimawtaa, xangitamawtaa, wanuts kapungumashee parangusin, waamaritin zayarusin, katungaranganaya. \v 21 Itaru ashirangtaatssin, wanuts kapunguwaa kachingarangtaatssin, nda wanuts pakchiyam sitatseemaam zandarangiya. Anuritam xangitamaw ashiranganaya. Yuwaa ashishtarana anoo nuw támaranll ashirangina. \p \v 22 Sheeruri, yusur maats zuw ashirangu anush yusur minootssha pamasarangina. Ansha, naantachuri, tirikootssha minum puch xiyaru, wayasinarsha tsimbun matayaru taarangiya. Wanussha ashpari wayasinar wanindanandarita; kizpur wanasirimshinandarita. \v 23 Sheeruri, yusur arangeemsha napkuri, yusur tirikootstam xiyaru parangina. Tsimbunatam matayaru wanasinar taarangiya. Wanussha ashpari taamana taarangiya. Ashpari wach mchusananda. Kizpur mayapshimananda. Anushsha zar kizpur zatarangu, ashparit mchiroorangiya. \v 24 Itaru, ashiritaa wach kapungumasheetsimari katungarangiya. Ashpari wanus wanasirimsheetsimari kachingarangiya. Amb ashiru pamasarangina. ¿Mayaam ashtarich? tápi táranguri, ashpari yasampaneetstam anoo masharanguri, mangu ashparitin yasamaam pinasaranganaya, parawarini tárangiya. \p \v 25 Osiyarinsha: Ichee, yuw tsimbun pamasarangish anu, anush minumari tsiyatsis taariya. Apanllcha waana ayam ashtachu anoo shiyaam tuyamandaku ashirangiya. \v 26 Ashiriya, ¿ndushat yuw tsimbun matayaru wakar wanasirinand parangish, mishat yuw tirikoo tsimbunatam matayaru wayasinar parangina átish anu, ndushat tsimbunamtam matayaru masach ashtachish? Anoom ashirangish. Yuw tsimbun pamasarangina átish anu, anootstamtanda ashirangish. \v 27 Ashiriya, yuw wakar tsimbun matayaru wanuts xangitamanand parangish anu, ¿ndushat yuwaam nish tsap tsimbunatam matayaru masach katungats maringachu anoom ashirangish? \v 28 Uru ambtanda ashtachu, nuw táyanlli ambiritam ashtachiya. Watam waana Apanll yasaranguwa. \v 29 Nimun iwaz tsimbun matayaru masach nish uru katungats zapan pangachchee. \v 30 Itaru, anamun iwaz tsimbunatam matayaru masach katungats kizpur maringachiya. ¿Yapeeja chiy katungtsee yáyaruch katungeechich? Amb ashkachu, nish tsap Ijiptosh ashchiri maringakchu, yuwatamsin katungats zapan payurangana antamsin ashparitssin watungash maringachiya. \v 31 Uru kapungtanda iwariz maringachu, sirútama katungats zapanimuna, ndushapari na nimun ashtachiya. \v 32 Anoomtanda kurakaa, shiy tsimbun pamazurangish. Apanll waana ashtachu anoo yasarucha tuyamandarangasha. Uru nimun mikeerupa ashtachiya. \v 33 Ashirucha, ichi kurakaa. ¿Ndusha tputseem nachunganda át? yuw kizpur yasampani, mangu kapungu an. Ipuseeruch, kizpur kurakaam ínamaam taar, neem tsap Ijiptoom ksutamapaneem kupeernoom ínangcha. \v 34 Mishat, nuwsha atashina; Shiysha kurakaa nllitaritaa tputsee kamachtangcha tputsee mázari napamaama. Tputsshitisin wanusee pusakchusin, zameetpat kóstar tatsichinllinaya. Sheersin, anchich minamtam kóstar tatsitam yáyarusin, kurakaamshat panachinllinaya. Watam naturitana nimun tsimbun matayaru masach katungats zapan taachuwa. \v 35 Ashiriya, amb ashkachu, kupeerunshapari uwshat katungtsee xanatchiya. Yaktashuch ichingurusin katungatsee xanachinllinpa. Tsimbunash matayaru masachi, zapansha xanatachu anush katungats ashchiri tsap nish maringachiya. \v 36 Ambinaacha sheeruch, xanatachuch katungats maringaktaati, tputs nda marizimun pchingchinllinaya. Waamaritin tsimbunataa matayaru masach taachinllinaya. Anumunarisha katungkusin taachinllinaya. ¿Siy amkimsa? Nuwnaa amb shingints átana, Osiyarini tárangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Osiyarini parawaa pamasamarini kamanirangu anootsi. \s1 Ashiriya, na yuwaatsshat Osiyaa kurakaam kupeernoom ínarangana Ijiptoshcheem tsap ksutamaama anoo kamanchintspa \p \v 37 Kuraksha parawarini, kupeernuwtam wamachtasheew, ichingarusin Osiyaa kuk kis mazinarangusin, Osiyaa kurakaam ínamaam mangush chinaranganaya. \v 38 Parawarinsha, Nee nllura kasayaruch, ¿yapeeja tputs ashim in Apanllee wan payuru anoo pakeechich? tárangiya. \v 39 Osiyaatsshat; Apanllpa shiyaam mangeemish panarangiya. Napa nee ashpari natstarangsha. ¿Antaati shiyaa tputs kasiru wanindaja? \v 40 Ashiriya, shiyshat nuwaam ipunsheemi kinangcha. Kurakaa tsipasawa shiyamari kasiru ksutkush taachsha. Ijiptoshuch tputsiri ichingarusin shiyaa k'keetsish payuksin taachinllinaya. Itaru, kaapa nuw, nuwamari shiyaa kasiruri taachina, watam nuw kapung kuraki kupeerninawa. \v 41 Na mazinangcha, na in nuw shiyaa kurakaam ichingaroom Ijiptoshcheem urkar ínachinllpa, Osiyaa tárangiya. \p \v 42 Anuritam paraw anichoorineetsi yuwaa pazuku, kirakaa anpatari seechtaku anoo yusheeru, Osiyaamsha tupazurangiya. Arang yusur wamareemsha yáyritam kizpur kamaz wanasirimash kurak kamartakana anoo túmartarangiya. Xanoomshat kizpuritam wanasir oroonandarita tuxantarangitamta. \v 43 Sheeru anumunshat, kapaachushsha kurakush pshiyrshini izaruranganaya. Sheersin, anush yaktash naantach ashku, ichingarusin zamangaranganaya. Papcha, kurak naanllpa. Karartangints, tputs kizpur tsiyatku tárangiya. Paraw Osiyaa kizpur kurakaam ínakchu ashirangiya. Ashirucha, Osiysha Ijiptoshcheem tsap kurak ksutku taarangiya. \p \v 44 Anumun yusur parawarini Osiyaa: Nuw kuraki shiyaa kizpur kasirtaateena, itaru, tputssha shiyaatsimari k'keetsish payuchinllinaya, tárangiya. \v 45 Na nuw shiyaa surish ísamachshaparina; Ijiptoshchirisha k'kuz Safenat-Paniya átu ísamarangiya. Anumun wizanlleemsha panarangiya kiz sur Asenata, Potifera wipa. Potifersha pátireem urkar kinaru, Unush yakat sur taarangiya. \p Ambi ashiramchu, Osiyarini tarawzoom chtarangiya. Ijiptoshchee tputs itarawaztamaama. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Osiyaa Ijiptosh tsap kurakaam ínarangana anootsi. \s1 Ashiriya, na yuwaatssha Osiy kurakaamsha kinayaru, Ijiptoo tsap kapung ksutarangu anoo kamanchintspa \p \v 46 Yuwapur Osiy kurakamarisha kinarangu anpur 30 masachirini taarangiya. Anushsha kupeernoo parawaa tarawzir kamachtamaam naatarangiya Ijiptosh tsapu. \v 47 Sheeru, 7 masachi tarawuztaranganaya. Yuwapururi katungats iwariz taarangu anpuri zapan pusaranganaya. \v 48 Anushsha Osiy pangusish katungtsee zapan yáyaru xanatarangiya. Minush yakat xanata, minushsha yakat xanata ashirangiya. \v 49 Osiysha katungtsee ichingaru zapan zar xanatarangiya. Mazach tamatarpari ashiru táchimaam pinasarangshita. Aship an tirikoo xanatarangu, yuwaa táchku anoo kasayaru, ndusha táchirangiya. \p \v 50 Anush masach ndaturi katungats maringaru, Osiysha wizanllish Asenatash wip tsimbun wanindarangiya. \v 51 Osiy wipaa iwachiztama sur Manases ísamarangiya. Apanll nuwaa mangooz mapiymash panarangiya, maachiritaatstamti ashpari mbizamaama amb átu, wipaa ísamaku tárangiya. \v 52 Minootssha tsimbunarneetsshat wipaa sur Efrayin ísamarangiya. Anootsshat, Apanllpa nuwaam kapung istarangandanaya; nuwaam ipareemi wanindamaamaya. Watam Ijiptosh tsap kiyung kachiykuri taaranginawa, átu, wipaa ísamaku tárangiya. \p \v 53 Ashiramchu, Ijiptosh tsap ashchiri anumun 7 masach katungats kapung taarangiya. \v 54 Anumunsha 7 masachitam katungats maringchiya, Osiy tárangu anuritam tatsamoorangiya. Amb ashirangu, ichingarup tsap maringaranganaya. Itaru, Ijiptoshsha tsap nda iwariz pshatarangiya. \v 55 Ashiri Ijiptoshuchsha tputs marizee tácharanganaya. Tputs ashpari mariz kayatarangusin, parawangaz naatarandsin, mashkusin, parawsha, Nuw nda kaapa yasarina. Natu kurakpina Osiyap napashinints. Amb mashangtsa. Uwshat, ¿amkachimasaja? Siysat anuritam kukoo payungtsa, tárangiya. \p \v 56 Katungatssha Ijiptosh tsap ichingaru maringaramchu anush Osiy katungtsee xanatshish pangus tawatarangshita. Sheeru, Ijiptoshuch tputs kuskana anoomaw tupaxanxamaam chtarangshita. \v 57 Ichingarusin arapcheewtamsin watungash kachingarangu, Osiyap katungats paxanxani atusin, Ijiptopsha tsap naatartaranganaya. Watam ichingaru yakat katungats maringaranguwa. Ashirucha, Ijiptopsha tsap tputs zapan katungtsingaz kuskustarach ashiranganaya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Osiy, 7 masach katungats maringachiya, tárangu anuritam katungats maringarangu anootsi. \c 42 \s1 Ashiriya, na yuwaatssha Osiyarini zoonll Ijiptosh tsap katungtsingaz paxanxkatssin kusarangana anoo kamanchintspa \p \v 1 Akoparini taar ashku katungats maringarangu, zapish tsiyatseetssha mazinarangu, Ijiptop tsap katungats tirik zapantanda taaru tárangusin, anoo mazinarangu, wipaatssha: ¿Tamakinaaris mangutaritis shanee ashiksa? \v 2 Nuw pakich tsiyatssee mazinarangina, Ijiptop tsap katungats zapantanda taaru atanaya. Ashiri siysat amb naayarus iyaam katungshini tirik pxanxashinints. Papcha, ndunnaa ashkuch ¿mayaja katungeechich? Uru marizimun tsipamaam taariya, wipaa tárangu, \v 3 wipshitisin anuritam waparee kuk payurangusin, ashparitssin zoonllinandari 10 káyarandsin, Ijiptop tsap tirikungaz paxanxkatssin, naataranganaya. \p \v 4 Itaru, Akoparinsha wipaa shipamuncheetsina Benjaminaa, Osiypat washunandari nllurtarangana anoo amb zanganimaam pachindarangiya. Watam mangush chinarangu, Apaz mantsirimashsha k'kuz tushiykchu, átu pachindarangiya. \v 5 Ashirucha, piyartachimarisha wip mishat, Kanaanshuchtamsin tputs ashpari amb katungtsingaz paxanxkatssin naatartaranganaya. Watam Kanaanash tsap ashchiri katungats maringaranguwa. Ashirucha, ambsha paxanxkatssin naataranganaya. \p \v 6 Anpursha, Osiy kurakamuna; Ijiptoo tsap ashchiri ksutarangiya. Tsapurunashuch tputs arapcheewtaa taarusin, Osiyash kusta kusta ashirangsin, Osiysha katungtsee tupaxanxat tupaxanxat ashirangiya. Ashirucha, Osiysha zoonll kuseersin, Osiyaa tasaseersin, kurakaa ungirtaksin, tutunllta, timuchta, ashiranganaya. \v 7 Osiysha zoonllee pakeeru, ashpari zoonllee natstarangiya. Ndunpaz tputsee pataruch ashiru, tsiyanuspatari tsiyatarangiya. Ijiptoshchish k'kuz tsiyateeru, tárangiya: Siy ¿yapimandsha káyashinsa? tárangiya. Uwshtisin: Iy Kanaanamand tsap káyashininiya. Nish tirik paxanxani táyaranlluni, naataraniya, táranganaya. \p \v 8 Ashiriya, Osiy zoonllee ashpari natstarangiya. Itaru, uwshtisin Osiyaa nda natstaranganaya. \v 9 Osiysha yuwaa sirútama nllurtama pamazurangu anoo mangush chinarangiya. Ashirucha, anoomand tsiyantakpaz ashirangu, Nuw siyaa natstaktana. Siy tputsis tamapingampantischa. Iyashcheecha tsap naarani táyaranllis, tárangiya. \v 10 Uwshtisin Israelshuchish kuk tsiyatkusin táranganaya: Nda kurakaa; amb tárinllpa. Marizimuncha tsipakchuni, pzaa, katungats paxanxani, táyarani. \v 11 Iy zuwanllinandaritani; apapanandari wip káyaranlluni naataraniya. Iy tputsini yutaritazini. K'kuzee payumpantanicha, táranganaya. \v 12 Itaru, Osiysha anoo nda kis mazinamaam zandarangiya. Nda, siy ngichiktischa. ¿Antaati siy zurmapaneezis? ¿Ndushat mangutis tamapingakatus, nee yakat narkatus naataranis, minush zar pachapani átus? tárangiya. \v 13 Zoonllshtisin, Nda, kurakaa. Washunand ichingaru 12 taarininya. Itaru, minumtam zuwanlleetsini nlluraa ambiri apapshuri kasayaraniya Kanaanshuri tsapu. Minumtam zuwanllini tsiparangiya. Na 11 kchitini taariniya, táranganaya. \p \v 14 Tárangitaatssin, Osiysha anoo mazinamaam nda zandarangiya. Ashirucha, yusur: Nda ngutis átssa. Nuw siyaa yasaktana; siy tamapingampansa. \v 15 Ashiriya, zurkeesa átus, ¿tamapari na nimun siyaa yasamaam yachachintspa? Parawamun sur aturi, antaati tsapunpis kanapcheezis. Na in siy shitungamaam wanindaja. Nishuripa tsipatssa. Itaru, nda ashishtamaam ichtaru zuwanllimasis shipamunach yamashinints. \v 16 Natu, minamtamtis naayarus, wapitam zuwanllis yamashinints. Itaru, ashpatamtis nishuri tumanshishshuri kutangints. Zurkeesa átus ¿tamapari yushindatssa? Wandaya nda yushindakus, mangutis ngichkachus, siy ngutis tsapoom narkatus kusarangsa. Siyaa uru nuw táchima, tárangiya. \v 17 Amb sheeru, waanaa zoonllee tputsee tuchip zar tumanarangiya. \p \v 18 Sheeru, anush Osiyarini waantatam mangush chinarangu, Nuw Apanllee kapungcha chinaki, mangush tárangiya. \v 19 Zoonlleetssha: Kustarishis tirikoo tatsiteerus, maachiriteemis naayarus, panashinints. ¿Mayaja iparis katungeechinllina, apareemtamtis? \v 20 Ashiri natu mikeerus naangints. Zuwanllis nllurarini yushindangtsa, yuw ambiri kamingaranganiya átis anu. Zurkeesa átus, ¿tamapari amb ashtatssa? tárangiya. \p \v 21 Zoonllshtisin waanshuchtarishtisin kuk tsiyatarangsin: Apanllpari iyaa waneekiya yuwamand zuwanlleetsini kiyung Osiyaa yacharangini anumandaya. Kapungtaa punirangu, mang' mantsarangitaa, iyaa, Ksanganda, átar ashirangtaa, itaru iyshat anoo mazinamaam nda zandaranganiya. Anumandpari iyaatssha na Apanll waneekiya, tárangusin. \v 22 Zoonllsha Ruben yámaranllu: Nuw ¿amarangparina? Nuwaana watsta; ¿mayaamaja zuwanlleetsini kiyung yachachich? átar ashirangtaati, itaru siysat anoo nda mazinarangsa. Ashirucha, amb ashirangtasa, natsha in ¿tamakimta? Anumandtanda Apanll iyaa waneeku ashku yuwamand, Ngicheeruni tsiparangtanda, atini anumandparee ashkiya, tárangiya Rubena. \p \v 23 Osiysha k'kuzee wazaree kamanimapan tputsee wayayaru, uwshtisin zoonllpa tsiyataranganaya. Zoonllsha Hebrewshuch kuk tsiyatarangsin, Osiysha Ijiptoshuch kuk tsiyatku ashishtar ashiranganaya. Itaru, Osiysha yuwaa zoonll ántarana anoo mazinazinaw ashirangiya. Itaru, uwshtisin mangush chinarangusin, Ninaa tputs iyaa k'kini ndunpari mazinakiya, ántangat ashiranganaya. Mapiyrsin waansshutarit kuk zamamtangat ashiranganaya. \p \v 24 Itaru, Osiysha yuwaa ántarana anoo mazinarangu, kapung tanurangiya. Tanukuri, sureetsi parundama átu, watandpunush yuwash tputs ndunari anush pshtuyaru, kapung tanurangiya. Sheeru, sur tsíparamchu, yusur shitungta sheeshinu, wasundurureetssha: Natu, putayarus, tumanashinints, tárangu, wasundurursha anuritam Simeónaa putayarusin, kamuriyarusin, tumanshishish tumaneersin, kasaranganaya. \p \v 25 Sheeru, anamun yusur kamachtarangiya. Natu, tirikoo kapunguri panangtsa. Sheerus, urkirtam yáyarus, kóstarinshini pshtayarus, ksangints. Anamun yusur watungasheemsha zapantam yáyarus, panangtsa, yuwaam apus katungchinllina anooma, tárangiya. Muchchurshitisin anuritam ayu táyarusin, Osiyaam zoonll panarangana. \v 26 Osiysha zoonll tirikoo yáyarusin, burrumun ush tuchipayarandsin, yátaranganaya. Waanpeetam watsapuniptam kanapuranganaya. \p \v 27 Apussha ngootsish tapitaranllu, anootsirisha maakamchusin, min zoonll: Burruri mariztayanllpari. Tirik yáyaruri, maritachimasima, tárangu, kóstarureetsini tapureeru, napta ashku, anush kuriksha, waantatam urkir, pshtaru parangiya yuwatam tirikumand tuwapanllu anutamta. \v 28 Ansha paranllu, Xam. ¿Tamaki ashtar? Kurikiritamti tuwanpuyaranda. Na napangantsa, tárangu, zoonllshitisin parangusin, kapung puniranganaya. Puniksin, tátat shitangat ashiranganaya. Waanpatatshitisin tsiyatarangsin, ¿Maymandamasaja Apanll waana iyaa waneeku ashkiya? táranganaya. \p \v 29 Ashiramchusin, naayarandsin, zapishsha Kanaanashsha tsap kuskamchusin, wapareetssha Akopaa kamanimantangatamach ashiranganaya. \v 30 Kamankusin, Apaa, kupeerun Ijiptoshuch kuk kizpurcha iyaa tsiyanuspa kapung tsiyatarangiya. Siy tputsis yutaritamashpansa tsapoompari narkatssa, tárangu, \v 31 iyshat itsinsaruni kamaniranganiya. Nda, kurakaa. Antaati iy tputsini yutaritazini; k'kuzee payumpantanicha, tamapingampaneezinee, iy minumtiyam tsapoo naarani atuni kustareezini. \v 32 Iy zuwanllinandaritani apapanandari wip ipuneeranlluni naataraniya. In ichingaru apapanandari wipa. Itaru, minum zuwanllini tsiparangiya. Zuwanlli nllurarini ambiri apapshuri kasayaraniya Kanaanshuri tsapu, táranguni, \v 33 itaru, anshuchsha kurak: ¿Tamapari siy tputsis zurmamsheesa ashirus? Nuwash minumtam zuwanllis ksangints. Sheerus, ashpatamtis naangints. Tirikuris ambiri payutatssa maachiritis marizimun tsipakatchinllinpa. Natu neewa. Tirik yáyarus naangints. \v 34 Itaru, amb sheechus, zuwanllis nuwash yushindakamchus, anush nuw siyaa natstachima. In tputs zureerusincha, táshinllinaya. Antaati tsapoomaja narkatssin kusarangana, táchima, táyaruri, anush zuwanllis tashitungayaruri, saamatam tuwanpuchina. Annaa siy mapiyshtis tsapunpis kanapungtsa, tárangiya iyaatsi, apaa, táranganaya. \p \v 35 Ansha waparee kamankusin, ántaramchusin, anush kóstarootssha ashpari tapurirangusin, yap nda chinarna amb kurikeetssha yusur ashparitisin paranganaya, yuwatam tirikumand tuwapanllina anutamta. Akoparinsha kapung punirustaranganaya. \v 36 Ashirucha, Akoparinsha, Siy nuwaa kiyung yachamaam zandaksa. Waani wipashari taap átpasa. Napa Osiy ambari tsíparangu, na minootssha ipareetsi Simeónaatssha kapiyashinitamsa. Na yusur sheerus, minootssha ipareetsi, Benjaminaatssha machimaam zandaksa. Amb ashkachus, uru nuwshat kiyung kachiychina, tárangu, \v 37 itaru Rubensha, Nuwash kuwi ksangandama. Nuw uru ipareetsish ksutchima. Wandaya ipareetsish ambiri kapiyachuri, nda yushindakuri, shiysha anumand tsiyantakchush, nuwaatssha ipareetsi tsimbunari shaana pachambeerush kasachsha, tárangiya. \p \v 38 Itaru, Akoparinsha: Nduni. Ipari amb siyap naamaam wanindaja. Watam minuma zoonllin Osiy tsiparanguwa. Na minamarisha nuwash taakiya. Apaz macheerus, ambirisha mantsirimash k'kuz shitungeechu, anoo siy ¿tamayachshitazish? Uru amb ashkachus, nuwaatssha wachinaatsi kiyung yachatssa. Nuwshat zansimunari mangi mantsakchuri, anshurisha nuw tsipachina, tárangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Osiyarini zoonll Ijiptosh tsap katungtsingaz paxanxkatssin naatarangana anootsi. \c 43 \s1 Ashiriya, na yuwaatsshat Benjaminaa Ijiptop tsap machirangana anoo kamanchintspa \p \v 1 Anshuri taar ashkusin, iwariz aranginasha anush tsap maringarangiya. \v 2 Yuwaa Ijiptop tsap tirikoo paxanxarangana anoo kachingarangsin, mariz aranginasha kayataranganaya. Ashirucha, yusur Akop wipaa: Waptam naayarus, tirik yusur pxanxashinints. Papcha; ndunnaa ashkuch, ¿mayaja katungkuch kchitaychich? wipaa tárangiya. \p \v 3 Itaru, Utaásha: Apaa, zurmana zuraktishcha. Itaru, kupeerunsha Ijiptoshuch iyaa zurampatari nda kis napchiya yuwaa zuwanllshartani kuskamchini anootsi. Watam iyaa itsinsaru tsiyatarangiya; Zuwanllis ndunnaa yushindarus, nuwash kusiyspa. Ashima nuw nda kis pamaam zandkina, táranguwa. \v 4 Ashirucha, apaa, nuw ambinaa sheeni táshina. Ipareetsish Ijiptop tsap machchinipa. Amb sheeruni tirik paxanxamaama. \v 5 Itaru, ndunnaa apaa, ipareetsish iyash zanganimaam zandkush, iyshat nduntam naachinipa, watam kurak iyaa ndunnaa zuwanllis yushindarus nuwash kusiyspa zurampatari táranguwa, tárangiya. \p \v 6 Akoparinsha: ¿Mayaamsha siy nuwaa kiyung yachamaam zandarangsa? Mishat, ¿mayaamsha kurakaa msangarus zuwanlli minum ambiri taaritamcha, tárangsa? Akoparin tárangiya. \p \v 7 Tárangu, wipshitisin: Apaa, waantari kurak iyaa zapan masharangiya. Ichingaru maachiritaatstamani, shiyaatstam masharangtamta. ¿Tamaru aparis taara? ¿Aparis kchit? ¿Zuwanllis arang taaritam? tárangiya. Ashirucha, apaa, ¿tamari tputs átu anoo chiyshat kamapshichich? Iyshat itsinsartamani kamaniranganiya. Uwshat anoo mazinarangu, Zurkeesa átus, zuwanllis yushindangints. Nuwshat pangpi, tárangiya, tárangusin, \v 8 Utaásha waparee: Apaa, iyash zanganitarancha ipareetsish. Nuwaantari ipareetsish ksutchima. Ambtanda sheeruch, apaa, shiyatam, iyaantatam, ipartamani nda marizimun tsipachinllinaya. \v 9 Natu, apaa, iparish nuwash ksangi. Nuw uru ksutchima. ¿Tamari nuw nda ksutchee? Watam nuw nuwaantari tinawa, Ipareetsish ambiri kapiyachtaateena, uru nuwaantarisha nutsi tuwapamaam taariya. \v 10 Ndunari ipareetsish Benjaminaa iyash zanganimaam pachindtatush, na tsimbunannaapari amb pakeeniya, táranganaya. \v 11 Amb tárangusin, waparsha: Ashiri machingsints. Kustarishis maachi tpichingints yuw kizpur wanasirimsheewa anu. Kurakash kuskamchus, ¿mayaja panayamchis yuw yaana payukani anu? Karipan wash irimiyaam pakich yángints, kinduratamta, kzammashtam, mirraatstam, nueceetstam, ktupzatam aship wanasirimshinandari ipusatarantsa. \v 12 Kuriktam yanlltamtsa yuw saamatam tuwanpurangu anu. Sheerus, saantawaritam kurikiris panatarantsa. Apaz mangu mamarparangusin, uru siyaatssha yutaritash wayachiya. \v 13 Ashiriya, neewa. Zuwanllis yamayarus naangints. Nee zuwanlleetsis kurakash yámandashini. \v 14 Itaru, Apanllimari kizpurcha. Siyaa uru istakachu, kuraksha siyaa nayaniku, minoo zuwanlleetsis Simoo tashitungachiya. Benjaminaatstam siyashtam tuwanpuchiya. Itaru, ndunnaa siyaam zuwanlleetsis tuwanpuku, uru nuw iparsharishaparina taachina, tárangiya. \p \v 15 Ansha Akop wip kakchusin, kurikee yambeerandsin, zoonlleetstam Benjaminaa yamayaranlltamsin, Ijiptop tsap naataranganaya. Sheerandsin, yusur Osiyash taárash kuskamchusin, \v 16 Osiysha zoonllee Benjaminaa anshutam tachitaru parangiya. Anootssha paranllu, Ijiptoshuch kuk tsiyateeru, ksutamapanee: Natu, siy mikeerus, an tputs naanllina anoo pangipi macheerus, yapshtushinints. Minum wakar yuw wanuts kapungu an pachayarus, wanasir ptatangints tputseem martamaama. Nuwaanpatatam na zar wachamureetseem katungamaama, tárangiya. \p \v 17 Muchchurshitisin anuritam ayu tárangusin, anoo tputs yamayarandsin, Osiyap pang' machiranganaya. \v 18 Ashirangsin, uwshtisin nda yasarangusin, kapung puniranganaya. ¿Mayaamaja amb ashkachinllina? tárangusin, ¿Ndushat yuwapur nish paxanxeeshinuni, kóstarush mapiyruni tapurkamchuni, kurikireetstamani tuwanpuyarusin parangini, ndushat anumand putakchinllina? Papcha; putakchusin, uru iyaa muchchureemshapari tarawzupaneem wayachinllinaya ichingaru chiniptartatamaniya, táranganaya. \p \v 19 Ashiriya, ansha pangusish yapshtukamchu, ndaturi wachoo tawataru, Osiy muchchur yuwaatssiri tsiyatpi átu, xiykamchu, anootsiri mang uwshtisin, \v 20 Ichee, sirú yuwapur nish tirikoo paxanxarashinini anpur zar ndambari naayaranll ashiranganiya. \v 21 Ancha apus naaruni, tapitaranllu, anootsirisha maakamchuni, kóstareetsini tapureeramchuni, napkuni, kuriksha yuwatam siyaam tuwaparangini anutam paranginiya. Anuritamtanda tatsamooru payutaranni. Na yusur saamatam tuwanpuchintspa. \v 22 Nda anumarita yaanasha kurikirini zapantam yushindaranginiya, yusur tirikoo paxanxpani atuni. ¿Chakamasaja anootstaatiya iyash kóstarini kurikee pshtaranganaya? táranganaya. \v 23 Itaru, Osiysha muchchur: Nduni. Waritariya. Mangis mantsarintspa; punirintspa. Apanlltanda saana aparis anoo siyaam kapung istarangu, waana siyash kóstaris kurikee pshtarangiya. Yuwaana iyaam kurikee tuwaparangis anootsina nuw yarangtandi, tárangiya. Táyaranllu, tumanshishipsha naayaru, Simeóna ishitungayashinu, yuwashtam zoonll shaneerana anshutam yushindayaru, kasarangiya. \p \v 24 Ashparisha macheeranllu, Osiyash pang' yapshtuyaru, kungsha watseem kupamaam tipayaru, panarangiya. Burroomtam watungasheem panarangitamta. \v 25 Uwshtisin yuwaa yushindarangana anoo na kupeerunoom panapani atusin, mbursarishini yusheersin, wanasir yarkusin, Osiyaam kutaksin, shanee ashiranganaya. Watam Osiy muchchur kamanku, Natanda zar wachamuree kuschu siyapa washunand katungamaama, táranguwa. Ashirucha, anumaritam kutaranganaya. \p \v 26 Ansha Osiy zar wachamuree pangush kuskamchu, ashparitssin much tsapush timuchartata ashiranganaya. Sheersin, anamun yuwaatssha maachta yushindarangana anootssha Osiyaam panaranganaya. \v 27 Osiysha masharangu: ¿Tamarim taaranaya tsapunpis? Aparis yuw siy nuwaam tsiyatarangis anuwa. ¿Na wandaritam kchit? ¿Ndaturitam tsipaa? tárangu, \v 28 anoo mazinarangusin, yusur timuchartata ashiranganaya. Sheersin, Apap naturitana kchitcha. Ndaturi tsipariya. Shiyaa kizpuritam chinakiya, tárangiya. \p \v 29 Yuwaatssha turipingarsin shaneerana, ambsha Osiy napataran ashku, zoonllee Benjaminaa parangiya, waanaatstarisha zoonlli, wapar washunand, wanirsha washunandtam ashiru anootsi. Anootssha paranllu, ¿Waatat in zuwanllis, yuw shipamunach zuwanlli taarpa tárangis anoo? táyaru, zoonlleetssha Benjaminaa: Apanll shiyaa kapung chinakiya, tárangu, \v 30 kizpur mang' mantsarangiya. Itamsamaam Osiy pinasarangu, watandpunush mikeeru shitungta sheeru, maashipsha pshtuyaru, kapung tanurangiya. \v 31 Sureetssha kungupa kupambeeranllu, itamsayaranllu, yusur shitungeeshinu, muchchuree, Natu katungtsee wayangtsa, tárangu, zoonlleetssha, Naanints; tárangiya. \p \v 32 Osiy waanitaritam minumun mis kuxineeru katungarangiya. Ijiptoshuchsha tputs waanitaritamsin mis kuxinarangana. Zoonllshitisin waanitaritam mis kuxineersin, katungarangtamsinaya. Watam Ijiptoshuch tputs washunand Hebrewshuchpa yapandayarusin, katungamaam nda zandaranaya; Hebrewshuchee tputs tsachiranganaya. \v 33 Osiysha zoonllpat tasaseeru katungarangiya. Zoonllee iwachiztamaa tuyamzayaru, anumun nllurarini arangeem, nllurarini arangeem sheeru, tushurangaru tunuxinarangiya. Ashirucha, anoo uwshtisin parangusin, waanpatatshitisin napta sheersin, ¿Tamashta in tputs arapchitaa iyaa masachirini yasak? táranganaya. \v 34 Sheersin, anumun katungats mbaseersin, katungarangshitisinaya. Osiysha waanamuntaritam misarini katungarangiya. Zoonlleemam Benjaminaam muchchuree kamachtarangu, katungats kapung mbaseersin panaranganaya. Washunand yapandayarusin, katungaranganaya. Anumun yusur shambatkusin, washunandtam kis waaranganaya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Osiy zoonllee Benjaminaa parangu anootsi. \c 44 \s1 Ashiriya, na kamanchintspa yuwaatsshat Osiy waanaatsi mánguwar zoonllish kóstarini pshtarangu anootsi \p \v 1 Osiysha zoonll naamachinllina anoo muchchuree: Tputsish kóstarini tirik kizpur wanasir tushineerush, izuuru tatsitangtsa. Tatsitaramchush, anush kuriksha ashpartashuri kóstarini iwaziri pshtangcha, tárangiya. \v 2 Sheerush, anamun nllurash kóstarini nuwaana mangawari yáyarush, pshtangcha. Nllur urkir anshutam pshtayarush ksangcha, tárangiya. Muchchursha ambiritam sheeru, tumineeru kasarangiya. \p \v 3 Putamsha, zar puturi zoonlleetssha; Ashiri natunaa burruriptis naangsints, tárangu, zoonllshitisin ayu tárangusin, naataranganaya. \v 4 Naataramchusin, ndaturi arap naarsin anush, musásiritam yusur Osiysha muchchuree: Natu, yap yáyaranllina amb tchitangtsa. Apusari kamatkamchus, anush siysat: ¿Mayaamsha siy nuwaa kurakari yutaritaam ínaksa? Napa, ¿uw siyaa wanasiripatari istarangu, itaru siysa mangawareetstam shuchirangasawa? \v 5 Yuwash waana amuy kurak waaku anoo yarangsa. Anush waaku maachta ichingaru yasakiya. Yuw shuchirangis an kizpurcha yutarita, táshini, Osiy tárangiya. \v 6 Ashiriya, muchchurshitisin anuritam naayarusin, apusari kamateersin, anush yuwaa kurak kamachtarangu, anuritam kamaniranganaya. ¿Mayaamsa siy maacheetsi shuchirangsa? tárangiya. \v 7 Osiysha zoonll: ¿Mayaamsha siy iyaa msangeerus amb átssa? ¿Antaati iy minamtiyam shuchireezinee? \v 8 Iynaa ¿mayaamaja yachini? Minush kusarangani anush kóstarishini iwaziri kurikee paranguni, Kanaanamand tsap arap kanapeeshinuni, anuritam tatsamooru tuwanpuranginiya. ¿Mayaamshitaja iyshat siyaa kurakaris mánguwar, mishat urkireetstam yachinee? Ashiriya, na kóstarishini tapureeruni napchinipa. \v 9 Wandaya tapurkuni, chakshumasaja kóstarini pshtaru pakchiniya. Anoo tputs pachamari pachangtsa. Anumunsha iyaatssha saamatarisha m'chachureemish ínachsha, táranganaya. \v 10 Itaru, Osiysha muchchur: Yuwartatam siy átis anooritam ashtachiniya. Yuwash mangawa pshtaru pakchini anootsimari kurakaam muchchur putachiniya. ¿Antaati piyartacheetsinaa muntacheezinee? Siynaa mapiyrus naatssa, tárangiya. \v 11 Tárangu, uwshtisin anuritam mikeersin kóstarurineetsi tsapush naruwayarusin, tapuriranganaya. \v 12 Osiysha muchchur putsisarinshuma kóstarini napta napta ashirangu, naxpoorangiya. Itaru, nllurashsha Benmaminash kóstarini naparangu, anush kurakaa mánguwar pshtaru parangiya. \v 13 Zoonllshitisin anoo parangusin, kizpur zoonllingaz mang' mantsaksin, wamaree izichiranganaya. Anumunsha, yusur kóstarureetsini burrumuntam tuchipayarusin, wapitam yaktaptam kanapuranganaya. \p \v 14 Yusur Osiyash pang' kuskamchusin, Osiy anootsiri taaru parangusin, ashparitssin Osiyash wats tutunlltayarusin, tsapumun much tuw ashiranganaya. \v 15 Itaru, Osiysha: ¿Mayaamsha siy nuwaa maachiriti patatarangsa? ¿Nda siy nuwaa yasakis? Watam nuwamari ichingaroo maacheewaatsi yasakinawa, tárangiya. \v 16 Utaásha anoo: Iy ¿tamayareezini yuwaa átish anoo kamaneechinee? Watam na kapung yutaritshishee patataranganiwa. Apanll waana iyaa yutaritshishirini shiyaam yámandarangiya. ¿Iysha anoo amcheezinee? Ashparitani shiyaam m'chachurish kinachinipa, yuwaptari mangawa yarangu anpatarta, tárangiya. \v 17 Osiysha: Nduni. ¿Antaati amb ashimaam wanindaja? Yuwamari nuwaa mangawari yarangu anumari nish ishinchima. Itaru, siyaatsinaa ¿mayamandaja kiyung yachachee? Siy mapiyrus aparpis pang' naatatssa. Osiy tárangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Osiy zoonllish waanaatsi mangawar pshtarangu anootsi. \s1 Ashiriya, na kamanchintspa yuwaatssha Utaá zoonllee Benjaminaa tapachindapi átu, kurakpa tsiyatarangu anootsi \p \v 18 Utaásha Osiyanung káyamayaru, Na nuwsha kurakaa, shiyaptamari tsimbunandani tsiyateeni, atina. Yuwaa áti anoo shiysha nuwaa tsiyantarinllpa, watam shiy paraw tamapari ashiritamshawa, tárangiya. \v 19 Shiy nuwaa apari masharangush, ¿Aparish na wandtam kchit? tárangush, nuwsha, Kchitcha. Zuwanlli minum arang taaritamta. \v 20 Apari na kizpur wachin taariya. Wipsha minumtam kizpur kanungas taaritamta. Apap uru wachinachu anush iparinarangiya. Tsimbun taarangsin, itaru minum tsiparangiya. Ashirucha, anoo wipaa minumtatseeru, apap ksumish chinakiya. \v 21 Ashiriya, shiysha anoo mazinarangush, zuwanllish nllur yamashini. Nuw anoo nlluraa pamaam zandaktana, iyaa tárangsha. \v 22 Itaru, iysha shiyaa: Apap anoo wipaa nllura kasamaam zandkeeja. Zangankachinaari, apap tsipachshapari, shiyaa táranginiya. \v 23 Itaru, shiysha iyaa: Wandaya nda anoo nllura ningeem yushindakus, nuw ndushapari siyaa pamaam zandkina, tárangsha. \v 24 Anush kanapeeshinuni, apapash kusaranganiya. Apapaatssha shiyaa kukish ichingaru kamaniranganiya. \v 25 Ashiritaa apap iyaa kamachtarangiya. Yusur wapitam naayarus, tirik pakich pxanxashinints, tárangiya. \v 26 Itaru, iysha zuwanllpatini nllurpa naachinipa, watam kupeerun waana kamachtakuwa. Ashiriya, iy zuwanllshartanaari naakchuni, uru kurak iyaa nda kis napchiya, táranginiya. \p \v 27 Táranguni, anoo apapsha: Siy nuwaa kiyung yachaksa. Siy yasaktamsa nuwaatsi; nuw izanlli tsimbunandamari iparinarangiya. \v 28 Min ipari xikatu naatarangu, nda kanapurangiya. Izuuru kanatsiparangina. Ambiri pastarangiya. Nda pakchiyam ipareetsi parangina. ¿Tamayrimasaja ashirang? Mangishi chinakuri, maachipari manginshuch tumuz zayaru katungarangiya, tárangina. \v 29 Na yusur minootsshat ipareetsi machkachush, yusur kanatsipkachus, nuwsha anungaz kizpur mangi mantsakuri tsipachshaparina, tárangiya. \v 30 Wipapa washunand taaksin, nlluramun kizpurtaru mang' kis taakiya. Ashiriya, iyshat wipaa kanatsipkachuni, \v 31 apapapsha uru tsipachiya. Amb ashkachuni, iyshapari apapaa kiyung yachachiniya. \v 32 Watam, nuwtanda apaa, yasari ipareetsish, wanasirtanda ksutchi. Wandtaati ambiritaatiya pastakachu, nuwshat anumand nuwaana nutsi tuwapachima, apapaa tárangina. \v 33 Ashirucha, natshat anuritam shiyaa mashkina, kurakaa. Nuwnaa zuwanllimandi wamin shiyash m'chachoom taachima. Zuwanllinaari waani ashparitssin apapap kanapchinaya. \v 34 Itaru, ndunnaa amb ashkuri, ¿tamayareezi? ¿Wapitam apapash kuseechee? Yuwaa apap kizpur tanuku, anoo nayanikuri, nda pamaam zandkina, Utaá kurakaa tárangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Utaá Benjamin wamin kurakpa tsiyatarangu anootsi. \c 45 \s1 Ashiriya, na kamanchintspa yuwaatssha Osiy waanaatsi zoonllee kamanirangu anootsi \p \v 1 Yuwaa zoonll Utaá tsiyatstaru anoo Osiy mazinarangu, tanumaam zandarangiya. Ashirucha, muchchuree parundama átu: Natu siy ashparitis shtungangints, tárangu, muchchursha anuritam shitungartaranganaya. Ashiramchusin, anush waanaatsisha zoonllee kamanirangiya. \p \v 2-3 Anush Osiy kapung tanurangu, Osiysha Hebrewshuch kuk tsiyateeru, waanaatsi itsinsaru kamanirangiya. Nuw suri Osiytana. ¿Apap tamaru taara? ¿Wandaritam kchit? tárangiya. Yuwaa kapung tanurangu anoo ichingarusin tputs Ijiptoshuch parawatam mazinaranganaya. Ashirucha, zoonllsha kapung napuxtaranganaya. Nda minumtiyam tsiyataranganaya. \p \v 4 Osiysha: Naanints ningeema, watsiri xiyangints. Wanasir tsiyachintspa, tárangu, zoonllshitisin anuritam Osiyanung watsiri xiyaranganaya. Anushsha tsiyatarangu: Siyaa nuw zuwanlltana. Ijiptoshcheem tputs tupaxanxarangis nuw antana. \v 5 Itaru, punirintspa. Yuwamand nuwaa tupaxanxarangis anumand tsiyantarintspa. Apanll waana nuwaa zandarangu wayarangiya, siyaamtam taarashis tapachindamaama. \v 6 Na tsimbun masach yuw iwariz maringarangu an tushiyanlliya. Wand pshatari zameetpa masachi. Mzatsee tatsumkitaatich nda pusachchi. \v 7 Itaru, waana Apanll nuwaa amb ashimaam ipusarangu, na nuw nish ksutkina siyaam taarashis tapachindamaama, ipareemtamtis. Ashkachuri, siysa pzapanichis anooma. \v 8 Ashirucha, Apanll waana nuwaa ningeem tsap zanganirangiya. Nda siy nuwaa ningeem zanganirangsa. Apanll waana nuwaatsimari ichingaroom kurak kasiru parawaam wipunash ínarangiya. Amb ashirangu, Ijiptoshcheem tputs ichingaroom na ksutkuri taakina. \p \v 9 Natunaa apapap mikeerus naangsints. Apapash kuskamchus, apapaa: Iparish Osiy na kchichcha. Osiy ateeja: Apanll waana nuwaa Ijiptoshcheem ksutamaam ínarangiya, áttanda, támatssa. Ashiriya, apapaa, Osiy ningeem napatandama. Mikeeru kusachpa, áttanda, tángtsa. \v 10 Nish kuskachu, ashpari wipaptari, wachinllinpatartatam, chin ashpari yushindakamchu, nuwsha nuwanungitari tsap Ngusenash taarasheem wayachima. \v 11 Itaru, uru shiyaam ichingaroomis katungats panachintspa. Ndunnaa ashkuri, siysapari ichingarus marizimun tsipatssa. Na watam wandari 5 masach mariz tushiymaam pishtakuwa. \p \v 12 Siysa nuwaa saantari kachis parangsa; nuw zuwanlli Benjamin nuwaa na parangitamta. Yuwaatsitam nuwaanaatsi itsinsarpatari siyaa kamanirangi anoo mazinarangsa. Antaati nuw ngichkeezi. \v 13 Siysa apapaa itsinsarus kamanimatssa yuwaa kurakaam kinarangi anootsi. Ashiriya, mikeerus apap yamashinints, \v 14 tárangu, Osiysha zoonllpa Benjaminpa pachipeersin, tanuranganaya. \v 15 Osiy zoonllpat ichingarusin tanurangusin, anumun ishambta, minootssha zoonll ishambta, ishambta ashirangu, zoonllshitisin Osiypat tsiyataranganaya. Ndusha puniranganaya. \p \v 16 Ashiriya, yuwaa Osiy zoonll Ijiptosh tsap kusarangana anoo parawsha tsiyatssee mazinarangu, ichingarusin tputs kapung mang' ksaranganaya. \v 17 Parawsha Osiyaa: Zuwanlleetsish kamaningcha. Mikeersin burrumun maachi tuchipayarusin, wapitam Kanaanap tsap kanapchinllinpa. \v 18 Aparish yamashinints, ashpari maachiritamtis. Tsapuneemis nishuri Ijiptosh panachintspa, yuw tsap kizpur wanasiri anu. Nishuri tsap taakchus, katungats kapung katungkus taatssa. \v 19 Ashiriya, na zoonlleetsish kamachtangcha; nish Ijiptosh kapaachoom pshiyrshini yamaama. Anush pshtayarus, izanllis, ipartamtis, apartamtis washunand yushindamaama, átcha, kurakaa tángcha. \v 20 Maachiritaatsis ashpatam kamingangtsa. Anungaz mangis mantsarintspa. Tsapuningazis mangis mantsarintstampa. Mapiyrus ksangtsa. Nish Ijiptosh maachi payukani an ichingaru panachintspa, paraw Osiyaa tárangu, Osiysha zoonllee anuritam kamanirangiya. \p \v 21 Ashiriya, Osiysha yuwaa kurak kamachtaku anoo tuminurangiya. Zoonlleemaw kapaachoo pshiyrshini yáyaru, panata, panata ashirangiya. Anumun watungasheemshitisin panarangitamta yuw apus ngootsish katungchinllina anooma. \v 22 Anumunsha wamareemshitisin kaneesich kamaz wanasirimash minumtaw panata panata ashirangiya. Itaru, zoonlleemarisha, Benjaminaamam zameetpa kamaz yuwanandari kizpur wanasirimshi annandari panarangiya. Anumunsha kurikeetssha 300 mbammashi panarangitamta. \v 23 Wapareemsha 10 burru upapchirinand yamayaru, anumun maachi zapan tuchipayaru zanganirangiya. Anumunsha yusur 10 burrutam wizarinanda, anumun yuw wapar apus katungattu kuschu anoom katungtsinandari ichingaru tuchipayaru, zanganirangtamta. \v 24 Naakachshitisin, anush Osiy zoonllee waneeku, Ashiriya, naakchus wanasir naatatssa. Apussha ngootsish saanpata natsatstintspa, táyaru zoonllee zanganirangiya. \p \v 25 Ashiriya, uwshtisin naayarandsin, Ijiptoo tsap shitungeerandsin, yusur Kanaanapsha tsap waparish taárash kusaranganaya. \v 26 Kuseeramchusin, waparee, Apaa, shiy iparish Osiy taarcha. Antaati tsiparangeeja. Na kupeerunoom kinaru, Ijiptoo tsap ksutku taakiya, táranganaya. Akopsha anoo mazinaranllu, mang' zuw ashirangu; Mangupari ipari tánaya, tárangiya. \v 27 Itaru, uwshtisin ashpari Osiy kamachtarangu anoo ichingaru kamaniranganaya. Mishat, kapaachootssha pshiyrshini yámandarangitamsinaya. Akopsha anoo parangu, ¿Kaapa zurkus átis? tárangu, mang' kizpur ksarangiya. \v 28 Ashiriya, wipaatssha: Zuraktischa. Na ipari Osiy wandaripari kchitaya. Ndaturi tsipari iparpi pangatama, Akoparini tárangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Osiy wapareem zoonllish tsiyatssee zanganirangu anootsi. \c 46 \s1 Ashiriya, na kamanchintspa yuwaatssha Akoparini Ijiptop tsap naatarangu anootsi \p \v 1 Israelsha watsapunee kasayaranllu, yuwaa maachiri payuku anoo ichingeeranllu, Ijiptopsha naayaranllu, tsap Beersebashsha kusarangiya. Anushsha kuseeru, Apanllee yuwaa waparin Isaakarini chinarangu anootstam ungirtaku; maacheetsi muchirangiya. \v 2 Anuritam psaan maaranllu, anush Apanllee pamasarangiya. Apanllsha: Akopaa, ¿tamarimta? tárangu, Akopsha: Nishtanda, apaa, kusarangi, tárangiya. \v 3 Apanllsha Akopaa: Nuw Apanlltana. Shiy aparinish Isaak nuwaa kapung chinarangiya. Ashiriya, punirinllpa. Mapiyrush Ijiptop tsap naangi. Amb naakchush, uru aranginasha chinllinish tsapurnasish pzapanichiya. \v 4 Nuwaana shiyaa Ijiptop tsap machchinllpa. Yusur ayam shiyachichee nlluranur nuwaana tsapunpitamtish Kanaanap wayachima. Itaru, shiynaa anshurishapa tsipachsha. Tsipakchush, iparshitish Osiy shiyaa ksutchiya, Apanll Akoparineetsi tárangiya. \v 5 Beersebamandsha tsap kakchusin, waparee Akopaa kapaachush pshiyrshini izaruranganaya, yuwash Ijiptoshuch kurak zanganirangu anshu. Anumunshat, kizatam nllurpatari ashparitin kapaachush pshiyrshini zaruranganaya. \v 6 Ashiramchusin, ashpari yuwaa Kanaanash tsap payuku anoo ichingaru Ijiptop tsap machirangiya. \v 7 Wipatam; kamuz, kiz, wachinllinutam, ashparitin káchingarsin, Ijiptop tsap naataranganaya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Akoparini Kanaanaa tsap shitungeeranllu, Ijiptopsha tsap naatarangu anootsi. \s1 Ashiriya, na kamanchintspa yuwaatssha Akoparini wachinllin Ijiptop tsap naatarangana anootsi \p \v 8 Akop Liyash iparinarangiya iwachiztamarini sur Rubena. \p \v 9 Rubensha uwshat arang iparinarangitamta, sur \li1 Anuka, \li1 Falu, \li1 Esron, \li1 Karmí. \li1 Aship Ruben wip taarangiya. \p \v 10 Anamunsha, Liyshutam iparinarangiya sur Simeóna. Simeónsha arang iparinarangiya sur \li1 Jemuel, \li1 Jamina, \li1 Ohad, \li1 Jakin, \li1 Sojar, \li1 Saul. \m Itaru, ansha Saul minshuchish wizanll Kanaanshuchish kiz iparinarangu anu. Ashpamuncha Simeón wipa. \p \v 11 Anumunsha, Akopatam wip Liyshuchtamta sur Leviy taarangiya. Uwshat arang iparinarangiya, sur \li1 Guersón, \li1 Quejat, \li1 Merarí. \li1 Ashpamuncha Leviy wipaya. \p \v 12 Anumunsha Akopatam iparinarangiya Liyshutamta sur Utaá. Uwshat arang iparinarangitamta, sur \li1 Er, \li1 Onán, \li1 Selá, \li1 Fares, \li1 Serah. \m Ashpamuncha Utaá wipaya. Itaru, Utaá wip Kanaanash tsap tsimbun tsiparangiya, sur \li1 Er, \li1 Onán. \m Ashpisin wipashari tsiparanganaya. Anumunsha Akopatam wip Liyshuch Fares, uwshat arang iparinarangitamta. Sur \li1 Hesron, \li1 Hamul. \li1 Ashpamuna Fares wipa. \p \v 13 Anumunsha Akopatam wip Liyshuch sur Isakara. Uwshat arang iparinarangitamta, sur \li1 Tolá, \li1 Powá, \li1 Job, \li1 Simrón. \li1 Ashpamuncha Isakara wipa. \p \v 14 Anumunsha, Akopatam wip Liyshuchtam sur Sabulón. Uwshat arang iparinarangitamta, sur \li1 Sered, \li1 Elón, \li1 Jahleel. \li1 Ashpamuncha Sabulón wipa. \p \v 15 Ashiriya, Akoparini wip kamuz aship Liyash iparinarangiya. Wipsha kiz, sur Dina, iparinarangitamta. Padán-Aramap tsap iparinarshinu anu. Ashiriya, Akoparini wip Liyshu, wachinllinutamta washunandari kamuz, kiz ashiru 33 pzapaneeranganaya. \p \v 16 Akoparinsha yuwaa minushshat kiz Liyaa muchchur sur Silpaa yamayaru, sur Gad iparinarangiya. Gadshat uwshat arang iparinarangiya, suru \li1 Sefo, \li1 Haguí, \li1 Esbón, \li1 Suní, \li1 Erí, \li1 Arodí, \li1 Arelí. \li1 Ashpamuncha Gad wipa. \p \v 17 Anumunsha Silpatam wip sur Aser iparinarangiya. Asershat arangeem iparinarangitamta, sur, \li1 Imna, \li1 Isvá, \li1 Isví, \li1 Berió, \li1 anumunsha wip kizatam iparinarangiya, sura Serah. \li1 Ashpamuncha Aser wipa. \p Anumunsha Beriósha uwshat arang wip tsimbun iparinarangitamta, sur \li1 Eber, \li1 Malkiyel. \m Aship washunand ichingaru taarangiya, \p \v 18 Akop Silpash ichinguru wachinllinpatari washunand 16 pzapaneerangiya. Silpa Labancha muchchurimuna. Ashirucha Laban wipaamsha, Liyaamsha muchchureem panarangiya. Akopsha arang yamarangu anush wip wanindarangiya. \p \v 19 Akoparinsha Rakelash tsimbun iparinarangiya. Iwachiztamarini suru Osiya, anumunsha Benjamin. \v 20 Osiysha uwshat arang tsimbun iparinarangitamta. Iwachiztamarini sur \li1 Manases, \li1 Efrayin. \m Ashpanandtam Osiy wip Ijiptosh tsap nllurtaranganaya wizanllish Asenata. Asenataa kurakcha Potifer wipaya. Itaru, Potifer yakat sur Un anush pátireem urkar taarangiya. \p \v 21 Akopsha Rakelshutam Benjaminaa iparinarangiya. Benjaminsha arang iparinarangitamta, sur \li1 Bela, \li1 Beker, \li1 Asber, \li1 Guerá, \li1 Naamán, \li1 Ehí, \li1 Ros, \li1 Mopim, \li1 Hupim, \li1 Ardi. \li1 Ashpamuncha Benjamin wipa. \p \v 22 Ashiriya, ichingaru Akoparini wizanllish Rakelash wachinllinpatari, washunand 14 taarangiya. \p \v 23 Akoparinsha Bilhaa yamarangu, anushshat iparinarangiya iwachiztamarini sur Dan. Uwshat arang minam iparinarangiya sur Husim. Anumunsha Bilhatam wip sur Neftaliy taarangtamta. \p \v 24 Neftaliysha uwshat arang iparinarangitamta. Iwachiztamarini sur \li1 Jahseel, \li1 Guni, \li1 Jeser, \li1 Sílem. \m Ashpamuncha washunand 7 Akoparini Bilhash wachinllin wanindarangiya. \p \v 25 Bilha Labancha muchchurimuna. Laban wipaamsha, Rakelaamsha muchchureem panarangiya. Anootssha Akopshat yamarangu anush wip wanindarangiya. \p \v 26 Akoparini wipapa wachinllinpa ichingaru washunand 66 tputs taarangiya. Itaru, wipaatssha wizanll nda táchirangiya. Ashpisin an tputs Ijiptop tsap naataranganaya. \p \v 27 Ashparisha washunand Osiypatari wip Akop maachiri 70 Ijiptosh tsap washunand taaranganaya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Akoparini wip ichingarusin Ijiptop tsap naatarangana anootsi. \s1 Ashiriya, na kamanchintspa yuwaatssha Akoparini wipapa Osiypat chamayangarangana anootsi \p \v 28 Ngootsish naantachu, Akoparinsha wasina tsiyatssee tuyamzaru wipash Utaásh zanganirangiya. Wasina zuwanllshish yasamacha. ¿Tamayreezini iy tsap Ngusenash kuschinee? Anush shiyapa pangchinipa, átanda tángcha. Anoom wasina kamanimacha, tárangu, wipaa Utaá wasina zanganirangiya. Amb sheeru, tsap Ngusenash kusaranganaya. \p \v 29 Kuseerna anoo Osiysha mazinarangu, muchchuree, Natu nuw kapaachuri pshiyrshini naamaam wanasir yarangints, tárangu, kapaachush pshiyrshini zaruyaru, ngootsip waparee chamayangakatu naatarangiya. Apus naanatanusin, waparpat chamayarangusin, pachipeersin, kapung tanuranganaya. \p \v 30 Waparsha, Mshee, natunaa shiyaa pakeena kchiptarti. ¿Shiy na wand kchitish taakish? Nuw na kizpur wachinayana, mutashapari tsipachina, wipaa Osiyaa tárangiya. \p \v 31 Osiysha zoonllee ashpari, wapareetstam maachiri ashpari shaneerana anoo; Nuwma kurakpa tsiyachima. Zuwanlli natunaa kusateensincha, yuw Kanaanash tsap taarangana anu. Uwshtisin na nuwapa taachinllinaya, táchima. \p \v 32 Nuw zuwanlli chinuzpan taaksin, chinootstam zapan yushindaranganaya, opeejatam, wakaratam, misha ichingaru yuw maachi zapan payukana anoo nish yushindaranganaya pzapanimaama, nuw kurakaa parawaa táchima. \p \v 33 Paraw siyaa kuruzeeru, mashkachu, ¿Siy maypan tarawaztaksa? tákchu, siysat itsinsarus kamaningtsa; \v 34 Iy chinuzpantanicha. Opeejaa chinukuni taakaniya. Watam pachirini uru chinuzpaniri taaranguwa, tángtsa. Amb tákchus, uru kuraksha paraw, siyaa anuritam Ngusenash tsap wayachintsa. Saamatari tsapuneemis panachiya, watam Ijiptoshuch tputs chinuzpanpat nda kaapa ipunkanaya, zoonllee waneeku Osiy ántar ashirangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Akoparini wipapa Osiypa chamayangarangana anootsi. \c 47 \s1 Ashiriya, na kamanchintspa yuwaatssha Akoparini Ijiptoshuchpa kurak tsiyatarangu anootsi \p \v 1 Osiysha parawash pang' kuseeru, Ichee, natunaacha apap Kanaanamand tsap káyashinusin, ashpari zuwanlltamti na Ngusenash tsap kuseenllina. Maachiri ashpari chinutam opeeja, wakaratam yushindaranganaya, tárangiya. \p \v 2 Osiysha zoonllee 5 ipuseeru, Kurak zuwanlleetsi waani pangap átu, kurakash pang' yapshturangiya. \v 3 Kuraksha, Zuwaa, ¿siy maypanis tarawaztakus taaksa? tárangu, uwshtisin, Kurakaa, iy tputsini chinuzpantanicha. Opeejaa chinukuni taakaniya, watam pachirini uru chinuzpan taaranguwa. \v 4 Na ningsha shiyash tsapunish taamaam kusaranganiya. Watam Kanaanash tsap iwariz maringarangu, marizimun tsipakchuni, na ningsha kusaraniya. ¿Yapshtaja opeejareetsini yanungaychini? Anoomcha na shiyaatssha mashkashiniya. ¿Shiy amaksha? ¿Iyaam nish Ngusenaa tsap panachtatazish? táranganaya. \p \v 5 Kuraksha: Osiyaa, Na aparish, zuwanlltamtish shiyash taamani atusin kusataranganaya. \v 6 Ashiriya, shiyshat shaana tsap Ngusenaa panangcha. Mishat, nuwshat shiyaa táchinllpa; Yuw zuwanllish chinuzee kapung ksutamaam yasaru an nuwaatssha chini ksutamapan taachiya, kurak Osiyaa tárangiya. \p \v 7 Osiy wapareetstam kurakash pang' yapshturangiya. Akopsha kurakaa tasaseeru, tsapush much timuchta ashirangu, \v 8 kuraksha, Ichee, ¿shiy wanipsha masachirish taara? tárangu, \v 9 Akopshat: Na kizpur wachinaranguri, masachiri 130 taariya. Nuw ximpaniriti taakina. Yap zandki ambeew xixtarashin ashkina. Itaru, aship ashiranguri, nuwaam zapan taxarashish taarangiya. Itaru, nuw pachiri zitaminaw nuwamand aranginasha kizpureew wachinaw taaranganaya, tárangiya. \v 10 Ashiriya, tsiyatsis iwaparamchusin, Akoparinshtini punirpatari: Kurakaa, Xamachi, táyaru, shitungarangiya. \p \v 11 Osiysha yuwaa kurak tárangu anuritam tuminurangiya. Wapareem, zoonlleemtam tsap Ngusenaa kizpur wanasiri anoo yakat Ramsisanungiri panarangiya. \v 12 Sheeru, anumun watungasheemsha ashparitam wipamaritamsin maritamaam panarangiya. Katungtsee yáyaru, zoonlleemaw minoom ashpatam, minoomsha ashpatam sheeru tatsamooru panarangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Akoparini Ijiptoshuchpa kurak tsiyatarangu anootsi. \s1 Ashiriya, na kamanchintspa yuwaatssha Osiy tputsee kamachtamaam tsiyatssee kaneesich yandarangu anootsi \p \v 13 Anpursha Ijiptosh tsap tirikoo tatsumkitaatssin, nda kxunarangiya. Kanaanashsha tsap ashirangtamta. Ichingaru tsapurnas iwariz maringarangiya. Tputs marizimun pakchim tsipamaam pishtaranganaya. \v 14 Ashirucha, Osiysha yuwaam tputs watungash pishtarangu anoomaw tirikoo tupaxanxarangu, kurikee zapan yáta, yáta ashirangu, parawashsha pang' xanatarangiya. \v 15 Amb ashirangsin, Ijiptoshuch tputs ichingarusin urkiree tuchingaranganaya. Kanaanshuchtam tputs waanaatsi urkiree tuchingaranganaya. Ashirucha, Osiyash pang' kuseersin, Kurakaa, ¿tamaycheezini? Kurikirini nduniwa. ¿Ndusha iyaa nayanikish? ¿Tamareeja shiy parush, iysha tsipachini? Ndunnaa iyaam katungshini panakush, uru marizimun tsipachiniya, táranganaya. \p \v 16 Osiysha, Zuraktischa. Kurikireetsis tuchingarangpasa. Itaru, watam chinis taaruwa. Nuwaamsha chineetsis panakamchus, nuwshat anumand siyaam katungtsee panachintspa, tárangiya. \v 17 Ashirucha, uwshtisin anuritam chinoo, kapaachu, opeeja, kaapra, wakara, burru, ashiru putaranganaya. Sheersin, anpasha katungtseem paxanxaranganaya. Ambiri ashkusin, ichingarusin anuri masach taaranganaya. \p \v 18 Ashiriya, an masach tushiyramchu, anush chinootsshitisin tuchingarangsin, yusur Osiyash kuseersin, Kurakaa, shiyaa itsinsaruni kamankiniya. Nda ngutani ngichkuni atiniya. Kurikeetsima tuchingaranguni, naachsha in chineetsshitini tuchingeeniya. Ashiriya ¿maypashtaja katungsheemani paxanxeechinee? Ashpiri maachiritaatsini chingayaniwa. Na mzarimarishtini, mishat yaana nutsini ashpanandamarisha taariya. \v 19 Iy ngutani tsipakchuni, ¿chakaja iyaam mzareemani tarawaztach? Ashiri, parawaamsha muchchur taachinipa. Shiyshat iyaam tirikoo wach panakchus, iyshat anoo tatsumchinipa. Ashkuni, kurakaamsha tarawaztakuni taachiniya, táranganaya. \p \v 20 Ashirucha, Osiysha anuritam, ayu, tárangu, Ijiptoshchee tputs mazar ashpiri parawaam watsapun paxanxarangiya. Marizimun tsipakchusin, watsapuneetssha tupaxanxaranganaya. \v 21 Amb ashirangsin, Ijiptoshuch tputs ichingarusin, parawaamsha muchchur kinaranganaya. \v 22 Itaru, apanllputsshitisin urkar mapiyrsin taaranganaya. Watam paraw katungtsee ichingaru zar panaranguwa. Ashirucha, mazaree nda tupaxanxamaam zandaranganaya. \p \v 23 Zapish sin sinarangshat, Osiy tiptsiree: Natunaa nuw na siyaa tsapunis paxanxaranginawa. Na kurakshatanda watsapuni. Siysa anoo tarawaztangtsa; nuw tatsumsheemis panachintspa. \v 24 Ashirucha, nuwsha siyaa itsinsari atina. Mzarshis pusaramchus, siysat kurakaam watsapunimand ashpatam wanusee panangtsa. Napaz zameetpa tsumb pusakchus, ashiri kurakaamsha anchich minumtam tsumb yáyarus panangtsa. Amb ashkachus, ipunpunaroomsha tsumb ituchku an saamatarisha katungtseemis, ipareemis, maachiritaamtamtis, kchitamaam yátssa. Anshutam wachoo tatsumamaam yátssa, tárangiya. \v 25 Ashirucha, tputssha Osiyaa: Iy marizimun tsipamaam waritarangitaatani, itaru shiyshat iyaam katungatspa kapung istarangsha. Shiy amb ashirangush, na wandaritam kchit taakaniya. Ashiriya, yuwamand ashirangish anumand iysha parawaamshapari muchchur taachiniya, táranganaya. \p \v 26 Anumun Osiysha Ijiptoshchee tputsi kamachtamaam tsiyatssee kaneesich yandarangiya. Tputs mazarish wanusee zameetpa kilo pusakchu, anchich parawaamsha minumtam kilo panachiya. Sheeru, waama ipunpunaroomsha kilo yachiya, táyaru, kirakamun yandarangiya. Ashiri na in zar tsiyatsis anuritam taariya. Ashirucha, wandaritam apanllputs urkar nda katungtsee kurakaam panakanaya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaatssha Osiy tputsee kamachtamaam tsiyatssee kaneesich yandarangu anootsi. \s1 Ashiriya, na kamanchintspa yuwaatssha Osiy wapar tsiyatarangu anootsi \p \v 27 Akoparini Kanaanaa tsap kasarangu, Ijiptopsha kuseeru, Ngusenashsha tsap taarangiya. Anoo watsapuneemarisha yarangiya. Anshurishat wachinllinoom aranginasha pzapaneerangiya. \v 28 Akoparini Ngusenash tsap 17 masach taarangiya. Aship masach taarangu, kizpurinasha wachinarangu, washunand masachirini 147 taarangiya. \p \v 29 Aship masachirini taachu, Akoparinsha: Kizpurcha wachinayanlli, tárangu, wipaa Osiyaa tsiyatpi átu, tputsish tsiyatssee kamachtarangiya. Osiysha anuritam waparish, kusarangiya. Akopsha wipaa: Mshee, natunaa itsinsashti kamanchinllpa. Nda shiy nuwaa ngichimaam kuwiptish maxishi pazungandama. Tsipakchuri, nishuri nuwaa Ijiptosh tsap mapiyshpa. Yuwari táyanlli, anuritam k'keetsi payungandama. \v 30 Nishurtataati tsap tsipakuri, zitaminpat Apanllip ipunkamchuri, shiyshat nuwaa yáyarush, yapitam pachirineetsi mapurangana ambitam mapungandama, wipaa Osiya tárangiya. Osiysha; Apaa, tsipaktaateesha, ambiri wayachinllpa, tárangiya. \v 31 Akopsha maashimun putayaru, Osiyaa: Apanll waana paritam, zurampatari nuwaa tángandama, wipaa tárangu, Osiysha, Apaa, shiyaa kukish zurampatari payuchima, tárangiya. Akoparinsha anurisha Apanllee kis ungirtarangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Akoparini wipaa Osiya kamachtarangu anootsi. \c 48 \s1 Ashiriya, na kamanchintspa yuwaatssha Akoparini wachinllinoom Osiyaam wip waanaatsi wizpurirni panarangu anootsi \p \v 1 Musásiritam, Osiysha tsiyatssee mazinarangu, Aparish kizpurtanda wanguya, tputs tárangiya. Osiysha anoo mazinarangu, wipaa tsimbunari yamayaranllu, Manases mishat Efrayin, ashiru waparish yushindarangiya. \v 2 Tputsshitisin, Akopaa, iparish Osiy shiyangaz tsiyatati átu, kuseenlliya, tárangu, Akopsha apinlliri chiyzataraa sheeru, wirmashuri kuxinta ashirangiya. Sheeru, wipaa Osiya tsiyatarangiya. \b \q1 \v 3 Mshee, Apanllimari kizpurcha. \q2 Wamari kasiru kurak taakiya. \q1 Sirútama apus yaktash Lusash, Kanaanshuri tsap, nuwaa Apanll tsiyatarangiya. \q1 \v 4 Nuw shiyaa chinakina. \q2 Shiyaam kapung istachima. \q1 Uru iparish zapan pzapanitsha. \q1 Chinllinitamtish pzapanichtamsha. \q1 Ashkachush, shiyaanandari chinllinish watsapuneemaritam, watsapuneemaritam, sheersin yachinllinaya, Apanll tárangiya. \q1 Anush Apanll nuwaa kamanirangiya \q2 yuwaa nuwachich Kanaanaa tsap waamatari watsapun payuchinllina anootsi. \m tárangiya. \p \v 5 Na, shiyshat ningeem naatarangush, kizaa yamarangush, iparish wanindarangiya. Nuw ndatuma ningeem kuschuri, iparish urutari Efrayin, Manases ashiru nllurtaranganaya. Ashiriya, nuwshat ipareetsish tsimbunartaa nuwaana iparpazi Rubenaa, Simeónaa ashipaz ashiru ínachima. \v 6 Arang iparinakinaareesha ashiru, anootsina shaamatarisha iparish taachiya. Uwshtisin zoonllpa Efrayinpat, Manasespatatam washunand taachinllinaya. \v 7 Mishat, yuwapur Padán-Arammand tsap kanapurangani anpur Kanaanashshat tsap yakat Efrata kayumanasha aneerirnish zuwanlleetsish iparinayaru, anshurisha zureeru tsiparangiya. Nuwsha anshuri tsap mapurangina. Itaru, natsha anoo yakat Biringaa ísamaranganaya, tárangiya. \p \v 8 Anumun wachinllinootssha parangu, Mshee Osiyaa, ¿chakshitisinaya inee? tárangu, \v 9 Osiysha: Apaa, nuwcha ipari. Watacha Apanll nuwaam ipareemi nish tsap panaranganda anu, tárangiya. Akopsha: Iparish nuwanungitari tunuxinangi. Ipareemish nuwaanaatsi wizpuriri wanasirimshee panachima, tárangiya. \v 10 Watam anpursha Akop kizpur wachinarangu, wach arap pamaam pinasarangiya. Osiysha wipaa itataranllu, upachirinung wanumb tunuxinata, minootssha wip minungichich wanumbinung tunuxinata, ashirangiya. Akopsha wachinllinoo pachipeeru ishambta, minootssha ishambta ashirangiya. \p \v 11 Sheeru, wipaatssha Osiyaa: \b \q1 Mshee, nuw sirú mangishi chinaranguri, \q2 ayamtaati ndunpari ipareetsi pangchina, táranginatana. \q1 Itaru, natsha Apanll nuwaam kapung istarangu, \q2 shiyaa, ipareetstamtish pakeena, \m tárangiya. \p \v 12 Wachinllinoo pachipeeru ishambarangu, anumun Osiysha wipaa yusur tawanlltarangiya. Sheeru, uwshat waparish wats tutunlltayaru, much tsapush kizpur timuchta ashirangiya. \v 13 Anumunsha, wipaa putsisarineetsi Manasesaa waparinung upachtam mbutsanungach tunuxinarangiya. Minootssha wip nllurarineetsi Efrayinaa mbazinungach tunuxinarangitamta. \v 14 Akoparinsha Apanllpa tsiyatpi átu, uwee mbutsanungach nllurarinimunshat much putarangiya. Uw mbazinungachsha charapungayaru, iwachiztamamun much putarangiya. \p \v 15 Sheeru, waanaatsisha wizpurirni wanasirimshee panarangiya. \b \q1 Apanllimari kizpurcha. \q1 Waamari wanasir zitaminaa pachirineetsi \q2 Aprahamarinee, aparneetstam Isaakarinee wanasir ksutarangiya. \q2 Uru Apanllish tachitarangana. \q1 Yuwamandari nuw nllurtarangi anumandari nuwaa ksutarangu, \q2 natsha in wandaritam nuwaa ksutkiya. \q1 \v 16 Apanll nuwaa pachindarangu, yutaritshish nda nuwaam tushiyrangiya, \m tárangu, Apanlleetssha mashku, \b \q1 Apaa, shiyshat nee nlluraa wanasir ksutangcha. \q1 Nichich ayam nlluranur pzapaneekchusin, \q2 ichingaru nuwachchinandari maachiriti taachinllinpa. \q1 Nuwaanaatsi, Aprahamaarineetstam, Isaakarineetstam sur ayamtaati mbizarusinapa. \q1 Waani nuwachichinandari tputs tsapurunasish ztaru taachinllinaya, \m Akoparini Apanllee mashku tárangiya. \p \v 17 Osiysha yuwaa wapar nlluramunsha Efrayinamun uw mbutsanungach putarangu anoo nda kis parangu, waparee uwee itutseeru, putsisamunsha much wayarangiya. \v 18 Apaa, watsta. Amb shirinllpa. Manasesamuna kuwish mbutsanungach wayangi, tárangiya. \p \v 19 Itaru, Akopsha wipaa: Nduni, mshee. Yasartaati, nuwaana zandkuri amb ashkina. Manases uru kizpur taachu, wachinllin pzapanichtamparee. Itaru, kaapa zoonllimari Efrayin nllurataa waamari kasiru wachinllin zapan taachiya. \v 20 Ayam nuwachich nlluranur wipaam wizpurirnee wanasirimshee panakchusin, Apanllee mashkusin, Apaa, shiy tamaru Efrayinaa misha Manasesaa chinarangsha ambitam shingcha ipareemi, Apanllee mashkusin, táchinllinaya, Akoparini tárangiya. Amb tárangu, Efrayinaa iwachiztamaampaz ashiru ínarangiya. Manasesaatssha nlluraampaz ashiru wayarangiya. \p \v 21 Ashiriya, wachinllinoo tsiyatam iwatsparamchu, wipaatssha Osiyaa: \b \q1 Mshee, natunaa musásirishapari tsipachina. \q1 Itaru, tsipaktaateena, \q2 uru Apanll shiyaa ksutchiya. \q1 Waana shiyachchee nlluranur ayam yusur wapitam wayachiya \q2 yaptam sirútama zitamin pachirinis taarangana ambitamtaya. \q1 \v 22 Na shiyaam kapung istachinllpa. \q1 Shiyamari zuwanlleetsish ichingaroo kasirush taachsha. \q1 Yuwaa Amorrewshuchee watsapun Sekemaa itutsirangi anootstam tsap shiyaamsha panachinllpa, \m tárangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Akoparini waanaatsi wizpurirni wachinllinoom panarangu anootsi. \c 49 \s1 Ashiriya, na kamanchintspa yuwaatssha Akoparini mutatanasha tsipachu wipawaa ashpari waneeyaru kasarangu anootsi \p \v 1 Akoparini wipaa ashpari kuruzeeru, Naanints. Nuwash kusangints. Siyaa wanasir taamaam wanichintspa. Nuw tsipaktaateena, saani tsapunshish tamayareezis ayam taachis anoo kamanchintspa. \b \q1 \v 2 Siysa nuwaa Israelaatsi k'keetsi mazinangtsa, \q2 Nuw siyaa ipareetseeruri wanichintspa, \m tárangu, wipaa putsisarinee tasaseeru, \b \q1 \v 3 Mshee Rubenaa, shiycha iwachiztamish, \q2 watam shiyaatsima kanungastamasi iparinarangina. \q1 Ashirucha, shiy putsisarush kurak tamapari ashirush zuwanlleetsish ashpartaa kasiksha. \q1 \v 4 Shiy kung tamapari ashishtish, yapiri zandkish ambiri naakush taachsha. \q1 Nimunarisha ndusha wizpurirish iwachiztam ashirush taachsha. \q1 ¿Antaati nuw shiyachcheem nlluranur tsapoo wanasirimshee panacheezi? \q1 Yuwamand shiy nuwaa kapung tayutaritarangush, \q2 izanlleetsi mashingamaa mangishish mantsir chinarangish anumanda, \m tárangiya. \p \v 5 Minootssha wip: \b \q1 Mshee Simeóna, shiyshat zuwanllpatartish Leviypat yutaritamtischa. \q1 Nduntam wanasir taamaam zandaksa. \q2 Siy watseenurtischa; tputsee nda naynirangus, mchitpat pacharangsa. \q1 \v 6 Ashirucha, yuwamand ashkis anumand yuwash shaniyeerus tsiyatstangat ashkis, \q2 anush nuw nda pakchiyam mazinamaam zandkashina. \q1 Watam piyartach tputs siyamand yutaritshishiris nuwaa yutaritaam ínarangandanaya. \q1 Nduntaa nuw kamachtaranguri, kizpur tsiyantarangus, \q2 siysa tputsee zapan pacharangsa. \q1 Mishat, mang' ndunarpaz ashirus, wakaraatstam wirkar tururangus, kiyungutam yacharangsa. \q1 \v 7 Ashiriya, yuwamand ashirangis anumand waana Apanll siyaa wanichapantsa. \q2 Nuwshat siyachcheem nlluranur Kanaanaa tsap panacheezi. \q1 Uru maachiritshuw watsapun washunand yanpatarsin, taachinllinaya, \m tárangiya. \b \q1 \v 8 Shiyachcheetssha, mshee Utaá, ayam nllurnur yuwaa kizpur kurakaw taakana, \q2 anumun maachiritshitisin mang' tatkusin, \q2 wanasir napchinllinaya. \q1 Undarareetstam ichingaru kasirsin taachinllinaya. \q2 Amb ashkatssin, maachiritshitisin waatsimarisha kukoo payuchinllinaya. \q1 \v 9 Mishat, shiyachchimari kizpur tumuz manginshuch tamapari ashirusin taachinllinaya. \q2 Napangi, tumuz manginshuch ndaturi kizpur wachinaru, maacheetsi izuuru zamari zayaru, katungeeru, tazazasha, \q2 yusur taarshishtam mang' kissha maamawmach ashtaru, \q2 shiyachichsha ambitam undararee ashtachinllinaya. \q2 ¿Chakaja tputs yuwaa tumuz maamawamchu anoo naateeru muntayach? \q1 \v 10 Ambtam ashikpaz ashkusin, shiyachchimari ichingaroo tputs kasirsin taachinllinaya. \q2 Shiyachich kizpur kurak urutari pishtacheeja, ndambari. \q1 Itaru, nimun zapish kurak shiyachcheetsimarisha nlluranur kasiru kizpur kurak kuschiya. \q1 Anootsimari uru kurakawtamsin istanda táchinllinaya. \q1 Ichingaru tsapurunas anootsimaritam kurakaa kuk payuchinllinaya. \q1 \v 11 Mishat, mshee Utaá, shiyachchimari nlluranur \q2 watsapun kizpur wanasir maachi zapan yusiyku, pzapanichiya. \q1 Mazarish maachi zapan yusiykchu, \q2 anush burrurintamsin wippat mapiyrsin tazazarsin, maarutar ashtachiya. \q2 Arang ndusha muntachiya. \q1 Mishat, mazarish kizarun zapaneekchu, \q2 kungpaz ashiru wakungur taakchu, anush tputs wamareetstaa káchamaam waritachiya. \q1 \v 12 Anuri ichingaru zar waksin, \q2 wach chumbeepeewsha taachinllinaya. \q1 Wakaraatstam mimir ichingaru zar waksin, \q2 wanas mbursheewsha taachinllinaya. \q1 Amb ashkusin, shamangarsin mang' kissha taachinllinaya, \m tárangiya. \b \q1 \v 13 Shiyachichshat, mshee Sabulón; \q1 ayam nlluranur mus kapungumashimun wing taachinllinaya. \q1 Ashkatssin, anungaz tputs araanllash zapan mataychinllinaya. \q1 Watsapuneemsha musamun wing pzingaru, \q2 yakat Sidonamun ashchiri yachinllinaya, \m tárangiya. \b \q1 \v 14 Ashiriya, mshee Isakaraa; shiyachichsha nlluranur kizpurinaa kizpureewtaatssin, \q2 itaru burr tamapari ashirusin taachinllinaya. \q1 Napangi, burr kizpuritaa kayak tuchipayaruch kanuspi átu, tsapush kuxineeru, kanusaramchu, \q2 yusur chiyzapi átu, xapooptar ashtaru, \q2 shiyachichsha nlluranur ashtachtamsinaya. \q1 \v 15 Natumasam watsapuneem yuwaa kizpur wanasiri anoo yachinllinaya. \q1 Itaru, anumun zapish mishat tputs watsapunee itutschinllinaya. \q2 Sheersin, waanaatstatam muchchureemsha wayakchusin, \q2 kiyung kachiykusin taachinllinaya. \m tárangiya. \b \q1 \v 16 Shiyachichshat, mshee Dan, \q1 Israelchicheetstam nlluranur waanpatatamsin ksutchitampasinaya. \q1 \v 17 Napangi; maak ngootsish tsangayaru, \q2 amb sundarsha kapaachumun kuxinaru iriptaranllu, \q2 anoo wanashirish kapuxkachu, \q2 kapaachsha sundaroo tsapush kapeetanganllu, \q2 tpaw támach ashtaru ashtachinllinaya. \q1 Amb ashkusin, waanaatsi tiptsiree tapachindachinllinaya, \m tárangiya. \p \v 18 Tárangu, Apanlleetssha: \b \q1 Apaa, nuwachchee nlluranur ksarinllpa; \q1 tapachindangcha, \m tárangu, anumun yusur minootssha wip tsiyatarangiya. \b \q1 \v 19 Shiyshat, mshee Gad; kizpurtishcha. \q1 Shiyachcheengaz nlluranur tputs pachapani atusin, kuskitaatssin, \q1 itaru waamarishtisin kasita, kasita ashkusin, \q1 waanaatsi tapachindaksin taachinllinaya, \m tárangiya. \b \q1 \v 20 Mshee Aseraa, shiyachichshat nlluranur tsap wanasirish taachinllinaya. \q1 Wamaritssin katungats wanasirimshee zapan payuksin, \q2 anungaz kurakawtamsin arapcheew kuseersin, mashchinllinaya, \m tárangiya. \b \q1 \v 21 Mshee Neftaliy; shiyachichshat nlluranur manllanus tamatarpari ashirusin apusap taachinllinaya. \q1 Napangi: manllanus machip mapiyru, wipaa machtat ashtaru, \q1 uwshtisin ambitam ashkusin mapiyrsin taachinllinaya. \m tárangiya. \b \q1 \v 22 Shiyshat, mshee Osiyaa; kizarun tamapari ashirush taaksha. \q1 Napangi; kizarun kungunungiri wing tatsumeeruch, tandapunuzimun kuricheeru zapan pzeenaru, \q2 wanus yusiyramchu, an ayamtaati pishtacheeja. \q1 Shiyshat ambitam ashipaz ashtachsha. \q1 \v 23 Kundararish shiyaa natsarangitaatssin, \q2 kiyungutaa yacharangusin, shiyaa pachamaam zandarangtaatssin, \q1 \v 24 itaru shiyshat nda sambaytarangush, \q2 Apanllimun mangish taturangush, \q2 Apanllsha shiyaa tapachindarangiya. \q1 Apanll kizpureeru ashirangiya. \q2 Watam nuwaa opeejpan tputs chinoo wanasir ksutaru ashiru ksutaranguwa. \q2 Watam nuwaa patumbchishpaz wach tapshuku ashiru, nuwaa tapachindaranguwa. \q1 \v 25 Ashirucha, yuwamand nuwaa ksutarangu anumand Apanllsha shiyaatstam ksutkiya. \q2 Apanll waana kizpureeru, Shiyaa uru istachshaparee. \q1 Apanll shiyaa kis naparangu, \q2 sinaatssha zanganirangu, \q2 shiyash mzarish maachishsha zapan kxunachshaparee. \q1 Mishat, tsapushumandsha kung kusarangiya. \q1 Mishat, shiyachich wizanur uru mireechinllinaya. \q2 Chineemtamtish zapantam pzapanichtamparee. \q1 \v 26 Nuwshat shiyachcheem Apanllee mashkuri, \q1 Yuwaa tsap maachi ichingaru taaru anoo urutamari payuchinllinaya. \q2 Uru katungats anush taachiya. \q1 Nuw tsiyatki anoo shiyaam nlluranurish urutari istachiya. \q2 Watam Apanll shiyaa zuwanlleemish ichingaroom ksutamaam ipusaranguwa, \m tárangiya. \b \q1 \v 27 Mshee Benjaminaa, shiyachichshat nlluranur urutamari \q1 maninung tamapari ashirusin, \q2 undararee waamari kasichinllinaya. \q1 Napangi: maninung puturi shitungeersin, \q2 maacheetsi zamamari zayarusin, katungeersin, \q2 pukamatsha wipaamsha anchichitam maritakanaya. \q1 Ashiri siyachichshat nlluranur ambitam ashtachinllinaya, \m tárangiya. \b \p \v 28 Ashiriya, Akoparini wipaa ichingaroo 12 tushaneeyaru, minoom tsiyata, minoom tsiyata sheeru, wipaam Apanllpa kapung masharangiya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Akoparini wipaa ashparta waneeyaru, Apanllpa tsiyatarangu anootsi. \s1 Ashiriya, na kamanchintspa yuwaatssha Akoparini tsiparangu anootsi \p \v 29-30 Minushsha zar Akoparini wipaatssha tsiyatarangu, Siyaa zurampatari táchintspa. Nuw kizpurshacha wachinayanlli: tsipachshaparina. Musásirishapari zitaminpat Apanllip ipunkamchuri, naachina. Ashiriya, tsipakchuri, siysa nuwaanpeetam tsapuni mapungasindama, yuwashutam zitaminarineewaa mapurangana anshutamta. Watam pachirini Aprahamarini anoo tsap Efronaa tputs Hititshuchee watsapun patumbchee wach mapshisheemari paxanxaranguwa. Ansha mapshish sur Makpela. Yakat Mamrenungiri watsiri taarangiya. \v 31 ¿Anush wanipaja zitaminarineetsini mapurangana? Aprahamarineetsi, Sararineetstam, aparneetstam Isaakarineetsi, aneerneetstam Rebekarineetsi, izanllineetstam Liyarineetsi ashpari anush tsap mapuranganaya. \v 32 Ashiriya, watam anoo tsap Aprahamarini izuurmamari mapshisheemari paxanxaranguwa. Ashiriya, siysa nuwaa anshutam mapungasindama, tárangiya. \p \v 33 Tárangu, wipaa ashpari waneeyaru, tsiyatam iwatsparamchu, anush tsipakchu, yuwash zitaminarini taakana anush Apanllip naatarangu, anshuri maamataraa ashirangiya. \c 50 \p \v 1 Osiyshat waparimun pachipeeru, kapung tanurangu, waparee ishambta, ishambta ashirangiya. \p \v 2 Anumun Osiy tputsee yuwaa Ijiptoshchee kizpur yasampan taakana, tsipareewa wanuts nda musá kuchamaam masharpat taparakana anoo kamachtarangiya. \v 3 Ashirucha, Akoparineetsshitini 40 zar anumashpatatam tapararangusin, nda musá mapkusin, waya ashiranganaya. Itaru, Ijiptoshuchtisin tputs 70 zar Akopariningazi mang' mantsaksin taaranganaya. \p \v 4 Ashiriya, 70 zar maaramchu anush Osiysha parawaa yasati átu, pangush pshtuyaru, parawaa wipunashee; Siy nuwaa chinakinaareesa ashiru, istangasindama parawaa tsiyatamaama. \v 5 Aparni ndatuma tsipachu; Tsipaktaateena, Kanaanash tsap urutari mapshish nuwaam taariya. Ashiri ambiri mapungandama táranguwa. Ashirucha, nuwaa natumasam ksangandama. Tsipar mapeeri kasatama. Sheechuri, yusur musásiritam kuschima, Osiy átcha, parawaa tángcha, Osiy parawaa wipunash kamachtaku, tárangiya. \p \v 6 Parawsha wipunash anuritam kurakaa kamanirangsin, uwshat; Waritachparee. Waaniparee naayaru, waparee mapchiya. Yuwaa waparin kamachtarangu anuritam tuminuchpa, kurak átanda tángcha, tárangiya. \p \v 7 Osiysha anuritam waparinaa yáyaranllu, mapkatu payutarangiya. Tputsshitisin ashpatam Osiyaam kutakatssin, tachitaranganaya. Wachinanuritamta, parawaa pang' ksutkana anutamsina, parawtam wamachtashi, \v 8 Akoparintamni wámindu, wipatam ashpari Osiy zoonlli, ashpisin Osiyaam kutakatssin tachitaranganaya. Ashirucha, aship naatarangsin, Ngusenash tsap pangusish kurimunazirisha kasaranganaya. Nllur chinuzpatamarisha taaranganaya. \v 9 Ashirangsin, tputs ashpatam watspatari, ashpatam kapaachush pshiyrshini, ashpatam kapaachumun ush chipayarandsin, Osiyaam kutakatssin, washunandari shurangarsin, naataranganaya. \p \v 10 Sheerandsin, apus Ortagamun wing yakat sur Goren-ha-tad anush kusaranganaya, yuwash tirikoo wach tuchuwtampaneem wayarangana anshu. Anshurishat shaniyeeramchusin, Osiy tiptsirpatari ichingarusin tsimbun matayaru zar waparinangaz tanuksin, taaranganaya. \v 11 Tputsshitisin Kanaanshuch anoo parangusin, waanpatatshitisin: Napangints, in tputs Ijiptoshchimanda tanuksin, shaneeranaya, tárangana. Ashirucha, anumand anoo tsap Abel-misra atusin ísamaranganaya. \p \v 12 Ashiriya, yuwartatam Akoparini wipaa tsiyatarangu, anuritam wipshitisin tuminaranganaya. \v 13 Kanaanashsha tsap kusarangsin, anshurisha mapshish sur Makpelash mapuranganaya, yuwash Aprahamarini sirútama mapshisheem Hititshuchee tputs Efronaa watsapun paxanxarangu anshu. Watam Aprahamarini: Ayam chinllini tsipaksin, nishuri mapchinllinaya, táranguwa. Ashirucha, anshuri mapuranganaya. \v 14 Sheerandsin, yusur Osiy zoonll ashparitamsin, wipunashsha aparitam wapitam Ijiptoptam tsap kanapuranganaya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Akoparini tsiparangu anootsi. \s1 Ashiriya, na kamanchintspa yuwaa Osiy zoonllpat tsiyatssee yararangana anootsi \p \v 15 Akoparini tsiparamatshat, wipshitisin Osiy zoonll mangush nllitari chinaranganaya. Watam aparni tsipayanlluwa. ¿Ndushta zuwanllshitini Osiy iyaa natsayach? yuwamand iy kiyung yacharangini anumanda, waanpatatin tsiyatkusin táranganaya. \v 16 Ashirucha, amb tárangusin, tputsee; Wanasir tsiyatsis kamaningcha. Zuwanllish shiyaa ateeja: Aparni ndatuma tsipachu, iyaa waneerangiya. Nuw tsiparamchitaateena, siysat zuwanlleetsis Osiyaa nuwaa kuki kamaningtsa. Yuwaa nuw tsiyateenlli anuritam nuwaa kuki mazinachpa. \v 17 Ashiri zuwanllpatis wanasir tsiyatsis yarangtsa. Zuwanllis shiyaa kiyungutaatiya yacharangusin, ashiritaa zuwanllpatis wanasir tsiyatssee yareerus, mapiyrus taangtsa, táranguwa. Ashirucha, na iysha shiyapa tsiyatssee wanasir yareeruni, mapiyshtini taamaam zandkiniya. Sheeruni, Apanlleetssha yuwaatstam aparini kizpur chinarangu anootsitam chinaptamni atiniya, zuwanllish shiyaa átssincha, tángcha Osiyaatsi, táranganaya. Ashiriya, tputssha anuritam tsiyatssee kamanirangiya. Osiysha anoo mazinarangu, kapung tanurangu, Nuwash zuwanlli mapiyrsin kuschinllinpa, átcha, tángcha, tputsee tárangiya. \p \v 18 Ashirucha, zoonllshitisin kuseersin, Osiyash wats tutunlltayarusin, kizpur much tsapush timuchta sheersin, Shaana zandkush, iyaatssha m'chachureemish ínangcha, táranganaya. \v 19 Itaru, Osiysha: Nduni, nuwaa punirintspa. ¿Antaatiya nuw Apanllinawa, siyaa wanipee? \v 20 Siy nuwaa kiyungutaati yacharangus, ashiritaa Apanllsha nuwaa waana ipusarangiya, siyaam ichinguroomis tapachindamaama. \v 21 Ashiriya, punirintspa; nuw uru siyaa ipareetstamtis wanasir ksutchintspa, tárangu, Osiy zoonllpa tsiyatssee wanasir yararanganaya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Osiy zoonllpat tsiyatssee wanasir yararangana anootsi. \s1 Ashiriya, na kamanchintspa yuwaa Osiyarini tsiparangu anootsi \p \v 22 Osiy maachiritpat ashpari washunandari kayanurusin, Ijiptosh tsap taaranganaya. Anpur Osiy kizpur wachinarangu, masachirini 110 taarangiya. \v 23 Ashirangu, Efrayinaa wachinllin ichingaru parangiya. Arangeemsha Efrayinaa wachinllin wip parangitamta. Mishat, Manasessha wip sur Markira taarangtamta. Anootstam wip parangitamta. Aship in Osiynandari wachinllin taarangiya. Osiy wachinllinuwaa ashpari kapung chinarangiya. \p \v 24 Anumun minushsha zar, Osiy zoonlleewaa wip ashpari kuruzeeru, natunaa musásirishapari tsipachina. Itaru, tsipaktaateena, mangis mantsarintspa. Uru Apanll siyaam istachparee. Nish tsap siyachchee nlluranur yamayaru, yusur Kanaanpitam tsap wayachiya. Yuwashutam Apanll waana tsapoo ipuseeru, Aprahamarineemi, Isaakarineemtamni, aparneemtam Akoparineemi panarangu, anshutamtaya: \v 25 Ashiriya, nuw tsipaktaateena, mangis mantsarintspa. Uru Apanll siyaam zurampatari Kanaanpitam wayachparee. Ashiriya, tsipakchuri, natumasam nishuri Ijiptosh tsap mapungasindama. Yuwash waana Apanll siyaa yusur yamayaru, wapitam Kanaanap tsap wayakchu, anshutam napureetsimshiti yáyarus, yuwashtam taakamchis anshutam mapungasindama. Ashiriya, siysa nuwaa kuki zurampatari tuminungtsa, tárangiya. \p \v 26 Ashiriya, Osiy kizpur wachinarangu, masachirini 110 tatsamoorangu, anshurisha Ijiptosh tsap tsiparangiya. Tputsshitisin nda musá wanuts kuchamaam atusin, masharpat, irimiypa taparayarusin, táwar tinayarusin, anush pshtayarusin, kasaranganaya. \p Ashiriya, na kamaneena yuwaa Osiyarini tsiparangu anootsi. \p [Ashiriya, nuw Móysisi: wapparee, atina siyaatsi. Na kamaneena yuwaa Apanll tputsee waana tiptsireem ipusarangu anootsi.]