\id MAT - Kashinawa NT -Peru 2008 (DBL -2013) \h Mateo \toc1 Kakape Mateon jatu kenexunikiaki \toc2 Mateo \toc3 Mt \mt2 KAKAPE MATEON JATU KENEXUNIKIAKI \mt1 MATEO \c 1 \s1 Jesúsun xenipabu eska tanakubidanpaunibukiaki, na janchadan \r (Lc 3.23-38) \p \v 1 Abrahamnen baba inun Davidin baba Jesucriston xenipabukidi matu yuinun ninkaidakanwen. \q1 \v 2 Abrahamnen bake betsadan, Isaac inikiaki. \q1 Isaacun bake betsadan, Jacob inikiaki. \q1 Jacobun bakebudan, Judá inun jawen betsabu inibukiaki. \q1 \v 3 Judán bakebudan, Fares inun Zérah inibukiaki, jatun ewan kenadan, Tamardan. \q1 Faresin bake betsadan, Hesrón inikiaki. \q1 Hesrónen bake betsadan, Aram inikiaki. \q1 \v 4 Aramin bake betsadan, Aminadab inikiaki. \q1 Aminadabin bake betsadan, Nahasón inikiaki. \q1 Nahasónen bake betsadan, Salmón inikiaki. \q1 \v 5 Salmónen Rahab ainwantan bakewa jatun bake betsadan, Booz inikiaki. \q1 Boozin Rut ainwantan bakewa jatun bake betsadan, Obed inikiaki. \q1 Obedin bake betsadan, Jesé inikiaki. \q1 \v 6 Jesén bake betsadan, xanen ibu David inikiaki. Janua Urías mawaken Davidin Uríasin ain bixun bakewa jawen bake betsa Salomón inikiaki. \q1 \v 7 Salomónen bake betsadan, Roboam inikiaki. \q1 Roboamin bake betsadan, Abías inikiaki. \q1 Abíasin bake betsadan, Asá inikiaki. \q1 \v 8 Asán bake betsadan, Josafat inikiaki. \q1 Josafatin bake betsadan, Joram inikiaki. \q1 Joramin bake betsadan, Ozías inikiaki. \q1 \v 9 Ozíasin bake betsadan, Jotam inikiaki. \q1 Jotamin bake betsadan, Acaz inikiaki. \q1 Acazin bake betsadan, Ezequías inikiaki. \q1 \v 10 Ezequíasin bake betsadan, Manasés inikiaki. \q1 Manasésin bake betsadan, Amón inikiaki. \q1 Amónen bake betsadan, Josías inikiaki. \q1 \v 11 Januxun nawabun Israelnabu jatu dayamakatsi achixun Babilonia anu jatu iyunibu \q1 Josíasin bakebudan, Jeconías inun jawen betsabu inibukiaki. \q1 \v 12 Janua Babilonia anu jiweabun Jeconíasin bake betsadan, Salatiel inikiaki. \q1 Salatielin bake betsadan, Zorobabel inikiaki. \q1 \v 13 Zorobabelin bake betsadan, Abiud inikiaki. \q1 Abiudin bake betsadan, Eliaquim inikiaki. \q1 Eliaquimnen bake betsadan, Azor inikiaki. \q1 \v 14 Azorin bake betsadan, Sadoc inikiaki. \q1 Sadocin bake betsadan, Aquim inikiaki. \q1 Aquimin bake betsadan, Eliud inikiaki. \q1 \v 15 Eliudin bake betsadan, Eleazar inikiaki. \q1 Eleazarin bake betsadan, Matán inikiaki. \q1 Matánen bake betsadan, Jacob inikiaki. \q1 \v 16 Jacobun bake betsadan, Marían bene José inikiaki. \q1 Janua Marían bake betsadan, Jesús inikiaki, kenakin Mesías Cristo nun amisdan. \p \v 17 Janua Abraham anua jatun ibuwen pakea 14 xenipabu jiwekubidanaibutian janua David kainikiaki. Jaska inun, David anuadi ana jatun ibuwen pakea 14 xenipabu jiweabutian nawabun jatu achitan dayamanun, iwanan, Babilonia anu jatu iyunibukiaki. Janua jatu iyunibu anuadi ana jatun ibuwen pakea 14 xenipabu jiweabu anudi Mesías Cristo kainikiaki. \s1 Jaskatan Jesús kainikiaki, na janchadan \r (Lc 2.1-7) \p \v 18 Jesucristo kain eskanikiaki. Matu yuinun ninkakanwen. Janua María ainwankatsi ikin jawen epa Josén yukaima bimadiamaken Diosun Yushin Pepatun juni bake naneima Marían unanyan, \v 19 janua María ma tuya jawenabun ninkatan José yuiabu María ana ainwankatsi ikamabia juni pepakin jaska yuda dasibi bebun Maríakidi chanikin dake wakatsi ikama jabe yubakaima june jenexanun, iwanan, \v 20 shinankubaini uxa namaya Diosun nai tsuman yuikin: “Joséen, miadan, min Davidin babaki. Mia yuinun ninkaidawe. Diosun Yushin Pepatun María bake naneimawen taea jawen datei jawa dakeama ainwanxanwen. \v 21 Ja juni bake kaintan ewatan jawenabu Dioski pechia chakabumisbu jau jatun ana Dios chibanunbun jatu medabewaxanaiwen taexun kenakin: ‘Jesús’, waxanwen”, aka Josén jaska ninkatan shinanikiaki. \p \v 22-23 Jaska Jesús kaintan bebunkidi jaskanunbadiai jawen jancha yuixunika Isaías Diosun yuikin: \q1 “Uian. Junin chutadiama chipashan bake bima \q1 juni bake kaian kenakin: ‘Dios nukube jiweaki’, \q1 axankanikiki, hebreo janchawen, ‘Emanuel’, wakinan”, \m aka ninkatan keneniken jabias jaska dasibi bebunkidi inunbadiai chanini Diosun xabakabi jatu unanmaniki, jaska jawen jancha yuixunika kenemani keska menekinan. \p \v 24-25 José uxa bestentan jaska nai tsuman yuixu jawen jancha chibankin Josén María bikin ainwantan jabe dadatamebiaxun chutadiamaken jawen bake kaian Josén kenakin: “Jesúski”, anikiaki, nai tsuman yuima keska wakinan. \c 2 \s1 Chaikea bishi unanikabun Jesús uinun ika benibukiaki, na janchadan \p \v 1-2 Herodes Judea anu xanen ibuaya Belén anua Jesús kainken janua bishi unanikabun bishi bena taxnia uintan chaikea badi juai estekidia bekubidani Herodesin maewan Jerusalén anu jikitushitan jatu yukabaunkin: \p —¿Judiobun xanen ibu bena kainmadan, janimen? jawen unanti bishi bena taxnia bechitan kenwanun ika nun juaidan— ikin jatu yuka keyubaunaibun \v 3 janua Jerusalén anuabun dasibi ninkai dateaibun xanen ibu Herodesin ninkadiatan shinain: “Ea binuxanimenkain”, ika datekin \v 4 tapinun ixun Diosbe nukunabu janchaxunika xanen ibubu inun Diosun jancha kenenibu yusinananmisbu jatu kenaxun yukakin: “Diosun Katua Mesíasdan, ¿jania kainxanimenkain?” jatu wa yuinametan \v 5-6 jatun xanen ibu yuikin: \q1 —Jawen jancha yuixunika Miqueas Diosun yuini ninkawe: \q1 ‘Belénmaan, Judea mae pakea anu min mae jatiumabiaken \q1 mia anua xanen ibu kayabi kainxanikiki, \q1 enabu Israelbu mekexanaidan’, akin yuia keneniki— \m akabu \p \v 7 Herodesin ninkatan jatu nichian buaibun janua badi juai estekidia bishi unanikabu beshianbu jabudi june kenaxun jatu yukakin: “¿Jatian bishi bena taxnia man bechibidanimamen?” jatu wa natian ma bechibidanimaxun Herodes yuiabu \v 8 ninkatan jatu bepadankin yuikin: \p —Belén anu buxun yuka ikin ja bake bechitan kenwantan eadi yui betankanwen, eadi kaxun en kenwain kanunan— jatu wa \fig |src="LB00295b.tif" size="col" loc="2.9-11" copy="Louise Bass; British & Foreign Bible Society" ref="(2.9-11)" \fig* \p \v 9-10 ninkabaini Belénkidi bukin bishi bena uinmabu ana taxnia chaxakaini jatu bebun kai uin benimajaidabainkin chibanbainaibun janu ja bake jiwea mamaki niti ikaya \v 11 ja jiwe anu jikikain ja bake jawen ewa Maríabe bechitushitan kenwain ja bebun danti iki beti itan benitan ja bau bekanxu bepenxun oro mane inun ja kuaxunti ininipa inun jawen puxati dau ininipa inankuintan \v 12 jaska watan bua uxa namaibun Diosun nai tsuman jatu yuikin: “Xanen ibu Herodes anu ana chintunbainyamakanwen”, jatu wa jawaida bestentan bai betsawen inun bunibukiaki. \s1 Egipto anu Josén Jesús paxawanikiaki, na janchadan \p \v 13 Bishi unanikabu ma inun buabun jabiatiandi José uxa namaya Diosun nai tsuman yuikin: “Joséen, jawaida bestenwen. Xanen ibu Herodesin bakeishta detenun, iwanan, jatu benamayuikiki. Jawaida bestentan ja bake jawen ewabe iyukin Egipto anu jatu paxawaditanwen. ‘Iwewe’, iwanan, en mia yuidiama jabiadi jiweyuxanwen”, aka \v 14-15 jawaida bestentan meshu medan ja bakeishta jawen ewabe paxawakin chaijaida iyukin atimas Egipto anu jikimaima xanen ibu Herodes mawadiamaken jadia dayai jiweyunikiaki. Jawen jancha yuixunika Oseas Diosun yuikin: “Egipto anua en juni bake en kenaxanaii”, aka ninkatan keneniken jaska dasibi bebunkidi inunbadiai chanini Diosun xabakabi jatu amaniki. \s1 Herodesin juni bake mishtin jau detetanunbun jatu yununikiaki, na janchadan \p \v 16 Janua Herodes bishi unanikabun padanbainshinabu ana beabumaken Herodesin unantan sinatajaidakin jaska bishi unanikabun yuibainshina juni bake badi dabeyadiabuma inun badi dabeyabu jau dasibi jatu detekin tenantanunbun jawenabu soldadobu yunua Belén inun ja dapi jiwebaunabu anu buxun detekin tenankin keyunibukiaki. \v 17-18 Bebunkidi jawen jancha yuixunika Jeremías Diosun yuikin: \q1 “Jerusalén kema mae betsa Ramá anua \q1 Jacobun ain Raquelin baba ainbuaibu \q1 jatun bakebu jatu deten keyunshinabu manui \q1 sain ikaibu ninkakin tsuan jatu nesewatidubuma iki kaikiki”, \m aka ninkatan keneniki. Jaska keneni nakushkin soldadobun jatun bakebu deten keyunibukiaki. \s1 Nazaret anu Jesús iyunibukiaki, na janchadan \p \v 19-20 Janua Herodes ma mawashinken Egipto anua José uxa namaya Diosun nai tsuma ana juxun yuikin: “Joséen, janun bestenwen. Jabun ja bake detenun ika ikimabudan, ma mawashinabuki. Janu Israelbun maiwan anu ja bake jawen ewabe ana jawendi iyudiwe”, aka \p \v 21 José bestentan María jawen bake Jesúsbe iyui Israelbun maiwan anu jikia \v 22-23 januxun betsabun yuikin: “Herodesin bake Arquelao xanen ibuikiki”, akabu Josén ninkatan datei Judea anu kadiama janua ana uxa namaya Diosun nai tsuman nemakin yuia bestentan Judea anu ana kama Galilea mai pakea anu mae betsa jatiuma Nazaret anu jikitan janu jiweyunibukiaki. Ja mae anu iyukinan, bebunkidi Diosun jancha yuixunikabun Jesúskidi kenekin: ‘Nazaret anuaki’, axanaibu jakidi kenenibu menekin jadi iyuimaxun jiwetanibukiaki. \c 3 \s1 Janu tsua jiweamanu Nashimanika Juan jiwenikiaki, na janchadan \r (Mr 1.1-8; Lc 3.1-9, 15-17; Jn 1.19-28) \p \v 1-5 Bebunkidijaida jawen jancha yuixunika Isaías Diosun yuimakin: \q1 “Janu tsua jiweabumanuxun beaibu jui kushipawen chanikin jatu yuikin: ‘Nukun Xanen Ibu nai anua matuki bayui ma kemaikiki. Matun juintinin shinan pewadikanwen, bai kayatapia keska wakinan’ ”, \m ani keska wakin Nashimanika Juan junixun Judea anu tsua janu jiweabumanu camello dani sanpu tima sawea inun bichi nanexeketi sawea inun jawen piti pe bexmas chanpu inun ni medanua buna bata aki jiwexun jadixun jatu yusinkin taewai bana ninkatan Jerusalén anua inun Judea anua inun Jordán jene kexa jiweabun ninkanun ika bebidan bebidanaibu jatu yusinkin: “Dios nenu xanen ibui ma kemaikiki. Dioskidi shinanma man chakabumis jenedikanwen”, jatu wakubainai \v 6 jabun ikunwankin jatun chakabu Juanki chanikin jatun chakabu jenekatsi ikin shinan betsa waibu jawen unanti wakin Jordán jene anu Juanen jatu nashimapakeaya \p \v 7-8 janua Juanen jau ea nashimanun ika saduceobu inun fariseobu bebidan bebidanaibu jatu yuikin: “Matudan man padananbuki, dunun jatu pimis keskabudan. Man jaska keska matuki Dios sinatakin matu kupijaidaxanaiwen taea matun shinan betsa wakanwen. Jaskatan matun chakabu man ma bextekea xabakabi man ea uinmaya en matu nashimaxanaii. \v 9 Jamen matumebi ibubis kenkin man shinanmis: ‘Nukun xenipabu Abraham Diosbe jaibunameniwen taea nun jawen bababu nuku kupiama ixanikiki’, ikin, ana shinanyamakanwen. Jakia Abrahamnen bababu dasibi matu yamawakin keyutan na mishki manibauna Diosun damiwakin Abrahamnen bababu benawaxuntiduki. \v 10 Jaskaken matu yuinun ninkakanwen. Ji tibi bimi pepa jayama dedatan man kuamis keska wakin bestibu Diosun matu kupixanikiki. Jamen tsuabuda Abrahamnen baba kayabibun jawen yusian jau chibankubainunbunwen. Jakia man jaska wamaken matu kupinun, iwanan, duewen matu deda keska watan chi anu matu udenun, ixun manaikiki”, \v 11 iwanan, “Eanan, jawen unanmati wakin jenewen besti en matu nashimakubainaii. Jakia juni betsadan, kushipajaida ea binuan chipu juxanikiki. Jawen tsumapan jawen daya axunmis keska wakin en jawen jawaumajaidatun ean medabewakin en duawatidumaki, jawen bichi tae mexpun tsitsaukain en pekaxuntidumadan. Jakia matu pepawakin Diosun Yushin Pepa matu inantan bika matu tenemakin matun chakabu yamawaxanikiki, chiwen jawada chakabu bechipaiama kua keska wakinan. \v 12 Ja inun, xekiwan bimi ta keyuxun pepa adutan jawen xepa kuamisbu keska wakin dasibi jawenabuma danankin jawa chi nukaisma anu udenxun kuanun, iwanan, manayubainikiki”, akin Nashimanika Juanen jatu yuikubainikiaki. \s1 Juanen Jesús nashimanikiaki, na janchadan \r (Mr 1.9-11; Lc 3.21-22) \p \v 13 Janua Galilea anua Jesús ewatan Juanen jau ea nashimanun ika Jordán Jene kexa anu kaxun Juan yuka \v 14 nemanun, iwanan, yuikin: \p —Mian ea binuxun min ea nashimatibia ¿jaskai eanu min juxumen?— aka \p \v 15 Jesúsun yuikin: \p —Ea jaska wama ea nashimawe, Diosun nuku yununiwen taexunan— aka \p —Jaskakenan, peki— ikain, Juanen Jesús nashimakin \v 16 meneaya nexekei mapekekainaya nai baxnei Diosun Yushin Pepa deiwan itsakidan jamamaki butuai Jesúsun uianyan \v 17 yudabu ninkamai nai anua jui taxnikin yuikin: “Nadan, en bakeki. En bechipaijaidaii, en Katuadan”, anikiaki. \c 4 \s1 Diablo Satanásan padanpaia Jesúsun ninkama inikiaki, na janchadan \r (Mr 1.12-13; Lc 4.1-13) \p \v 1 Jabiatiandi jau diablo Satanásan unanti wanun, iwanan, janu tsua jiweabumanu Diosun Yushin Pepatun Jesús nimakin iyua \v 2 jadia 40 xaba inun 40 meshu Jesúsun jawa piama bunijaidaya \v 3 diablo Satanás jaki nukutan unanti wanun ixun yuikin: \p —¿Jaska min Diosun bakemenkain? Min buniaidan, na mishki mania damiwakin misi watan piwe— aka \p \v 4 Jesúsun kemakin: \p —Jaska Diosun jancha kenenibudan, ninkawe. “Piti besti pidan, yudabu pei jiwetidubumaki. Jakia Diosun jancha yuini ninkatan chibain yudabu pei jiwetidubuki”, aniwen taexun ja jaska min ea yunuaidan, en akamaki— aka \p \v 5 januxun Jerusalén anudi iyuxun Templo jiwe keyatapa mamaki mapematan jabe nixun \v 6 Satanásan ana yuikin: \q1 —Jaska Diosun jancha kenenibudan, \q1 miandi ninkawe: \q1 ‘Jau mia mekenunbun \q1 jawen nai tsumabu Diosun yunuxanikiki. \q1 Mishkiki min jutekepanan \q1 min kawanai mia mekesuxankanikiki’, \m aniwen taea jaska min Diosun bake kayamenkain mia uinun nenua ea uinmai main ishchuwe— aka \p \v 7 ana Satanás nemakin Jesúsun yuikin: \p —Jaska kenenibu min dama ea yuiai chanimabiaken ana betsa entsedi mia yuinun ninkawe: “Matun mekenika yushin Dios unanti wayamakanwen”, iwanan, kenekin yusindianiwen taexun min ea ana yunuaidan, en ikamaki, ishchuidan— aka \p \v 8 jawen jenekin mati keyatapajaida anudi Jesús iyuxun mai jidabi anu maewan jawendua tibi inun jawen xanen ibubu diablo Satanásan jawaida uinmakin jawen damiwati kushipawen uinmakin keyutan \v 9 Jesús yuikin: \p —Eki mesei danti ixun kenwankin min ea xanen ibu waya na dasibi en mia uinmaxudan, en mia jatu xanen ibu wamakubainxanaii— akaya \p \v 10 ana nemakin Jesúsun yuikin: \p —Jaska Diosun jancha kenenibu ana ninkawe: “Matun mekenika yushin Dios besti duawakin kenwankubainxankanwen, yushin betsaki meseamadan”, aniwen taexun ja min jaska yuiaidan, en mia akamaki. Satanásaan, kadiwe— aka \p \v 11 januxun Satanásan jeneyubainaya Diosun nai tsumabu bexun Jesús medabewakin duawanibukiaki. \s1 Galilea anuxun Jesúsun jatu yusin taewanikiaki, na janchadan \r (Mr 1.14-15; Lc 4.14-15) \p \v 12 Janua xanen ibu Herodesin Nashimanika Juan jatu bichimashina banabimabu Jesúsun ninkatan Galilea mai pakea anu chintunkaini \v 13 Nazaret anu kai bashikuama janua mai pakea dabe anu Jacobun bake Zabulón inun Neftalí jatun bababu xukuabu namakis ian kexa mae betsa Cafarnaúm anu ka janus jiwekidankidanpauniki. \v 14-16 Januxun jawen jancha yuixunika Isaías Diosun yuikin: \q1 “Zabulón maewan anu inun Neftalí maewan pakea anu ianenwan kexa anu Jordán jene kexa betsaudi Galilea anu janu nawabu nukunabuma jiwebaunabu anuxun bin ewapa chaxajaida keska ea jawa unanbuman uinxankanikiki. Ja inun, meshu medan punu nuka mawa keska jiweabu jatu medabewai bin dekua chaxajaida keska ixanikiki”, \m aka ninkatan keneniki. Jaska yuini keskai Jesús Cafarnaúm anu jiwekidankidanpauniki. \p \v 17 Januxun Jesúsun yusinkin taewakin jatu yuikin: \p —Nukun Xanen Ibu nai anua matuki bayui ma kemaikiki. Man Dioskidi chakabumis jenetan shinan betsa watan janu bekanwen— jatu wakubainiki. \s1 Baka nexenikabu dabe inun dabe Jesúsun jatu katunikiaki, na janchadan \r (Mr 1.16-20; Lc 5.1-11) \p \v 18 Janua Galilea ianenwan kexa Jesúsun ketankubainkin baka nexenika dabe Simón, jawen kena betsa Pedro, inun jawen betsa Andrésin jatun xaxunxun jisin punteaibu jatu bechitan \v 19 kenatan jatu yuikin: \p —Ea chibankubainkanwen. Ana baka nexeama jakia man baka nexemis keska wakin yudabu en matu ichawamaxanaii, jau ea ikunwanxanunbunan— jatu wa \v 20 januxun jatun xaxu inun jatun jisin jatun jaibu betsa yunu keyutan jawaida jenebaini Jesúsbe buaibun \v 21 janua jatube ana ketanbaini kakin Santiago inun jawen betsa Juan jatun epa Zebedeobetan xaxu namaki tsauxun jatun jisin kexekin junuaibu bechitan Santiago inun Juanki nukuxun jatu yuidiakin: “Ea chibankubainkanwen”, jatu wa \v 22 jawaida jatun xaxu jatun epaki jenebainkin Simón inun Andrésbetan Jesús chibanbainibukiaki. \s1 Yuda ichapabu Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Lc 6.17-19) \p \v 23 Janua Galilea anuxun yusinkubaunkin mae tibi jatun ichati jiwe anuxun kakape Dios xanen ibui ma kemaikidi jatu yusinkin isin betsa betsapa teneaibu jatu xuxawakin kayawakubainaya \v 24 janua Siria mai pakea jidabi anuxun Jesúsun jatu xuxawai kakaibu ninkatan isin betsa betsapa teneaibu inun, yushin chakabuyabu inun, yuda chakabu saki saki ikaibu inun, yuda babubu nuitapaibu jatu iwebidanbidanaibu Jesúsun jatu xuxawakin kayawapakeaya \v 25 Galilea anuabu inun, Decápolis anuabu inun, Jerusalén anuabu inun, Judea anuabu inun, Jordán jene kexa betsaudi este badi juaikidia bei jatuki dasitan yudan kaian ichapabun Jesús chibankin uinkubainibukiaki. \c 5 \s1 Mati anuxun Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Lc 6.20-23) \p \v 1 Jatibu jachun buaibu uinkin mati anu mapekea makenku anu tsauken janua jawen tsumabudi ja dapi tsauabun ja yudan kaianendi chibanbain ninkai maniabun \v 2 Jesúsun jatu yusinkin taewakin yuikin: \p \v 3 —Benimatidubukidi matu yuinun ninkakanwen. Tsuabuda kenkubainsbuma Dios xanen ibukin jatu duawaxanaiwen taea benimapaketi shinain benimakubainkanikiki, manaidan. \p \v 4 —Ja inun, tsuabunda jatun juinti nishma kaxakatsis ikaibuwen taexun Diosun jatu shinan chankanwan benimapaketi shinain benimakubainkanikiki. \p \v 5 —Ja inun, tsuabuda shinan pepaya keinsbuma Diosun mae pepa jatu yubani jatu yunuxanai shinain benimakubainkanikiki. \p \v 6 —Ja inun, tsuabuda jawada pepa besti bechipai chakayamai jawen nuijaidaiwen manakukin Diosun jatu yaniwama keska waxanaiwen taea benimapaketi shinain benimakubainkanikiki. \p \v 7 —Ja inun, tsuabuda nuikipabuwen Dios nuidiaxanaiwen taea benimapaketi shinain benimakubainkanikiki. \p \v 8 —Ja inun, tsuabuda shinan xunpin pepa jaya jabun Dios uin jiwexanaibuwen taea benimapaketi shinain benimakubainkanikiki. \p \v 9 —Ja inun, tsuabuda duapa unanuma jatube jiwekatsi yuda betsabu sinataibu jatu daewamisbu Diosun jawen bakebu wakin jatu kenamiswen taea benimapaketi shinain benimakubainkanikiki. \p \v 10 —Ja inun, tsuabunda Diosun jancha shinankin chibainbu jatu ichakawabiabu chintuinsbumawen taea Dios xanen ibuai anu janus xukukatsi ikin shinain benimakubainkanikiki— iwanan, \p \v 11 jaki chiti ikabudi yuikin: \p —Ja inun, tsuabunda man ea chibainbuwen taexun matu usankin ichakawakin matukidi chanichakakin matu danainbu matun benimapaketi shinain man benimapakediaxanaii. \v 12 Janua Diosun jancha yuixunikabu ichakawanibu keska wakin matudi ichakawaibu nai anuxun Diosun matu duawaxanaiwen taea jawa dateama shinan chankankubainxankanwen— itan, \s1 Jesús ikunwainbu tewe keskabu inun xaba keskabukidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Mr 9.50; Lc 14.34-35) \p \v 13 —Jamen matudan, jawawenda Dios benimawati yudan kaian man yusintidudan, Diosun jau jatu mekexanun man jawen meketi tewe bata keskaki. Tewewenan, jawen nami chaputimawatiki. Man ma nami teweya wabia ja tewe payukui jawen bata keyu kaken tsuan ana mekekin bata watidumaki. Man jaska keskaibu tewe batauma jemaintin putabu jaki paimisbu keska man itidubuki, uindaxankanwen. \p \v 14 —Jamen betsadan, ekidi man jatu yusinxanaidan, man xaba keskaki. Janu mae betsa mati mamaki jiwe junetidubuma keska wakin en matu yusiainwen juneama jatu xabakabi yusinkubainxankanwen. \v 15 Ja inun, bin dekutan bau naman junekin tsauinsbumaki. Jakia janu dasibibun uiainbu chaxamis anu manaundi tsauntiki.\fig |src="HK00152b.tif" size="col" loc="Mat 5.15" copy="Horace Knowles; British & Foreign Bible Society" ref="(5.15)" \fig* \v 16 Bin chaxamis keskai jawa juneama medabenain jiwekubainxankanwen, matun jancha ninkakin man pepaibu shinankin jabundi jau Epa Dios kenwanxanunbunan— iwanan, \s1 Moisés inun Diosun jancha yuixunikabun yusinibukidi Jesúsun jatu shinanmanikiaki, na janchadan \p \v 17 ana jatu yusinkin: \p —Eanan, Diosun jancha yuixunikabubetan jaska Moisin yusinikidi nemanun ika en juamaki. Jaska ekidi shinanyamakanwen. Jatun jancha bextenun ika en juama jakia Diosun jancha chanima kayabi xabakabi matu yusinun ika en juniki. \v 18 Chanima nai anua inun mai keyudiamaken Diosun jancha yuixunikabubetan jaska Moisin jatu yusini jancha chanimadan, ean en matu yuiaidan, jawa tsuan nemakin inun jawa betsa wama jancha tibi menepakexanikiki. \v 19 Jakia tsuabunda yusian betsa bikama maewaxun jawenabu jatu yusianyan Dios jatuwen benimama ixanikiki. Jamen tsuabunda Diosun jancha ninka kayabitan jawenabu jabias jancha betsa maewama yusiainbu Dios jatuwen benimajaidaxanikiki. \v 20 Jaskawen taea Dios benimawakatsi iki fariseobu inun Diosun jancha kenenibu yusinananmisbu jiwekubainaibu keska ikama pe jiwekin Dios benimawakin man jatu binuama nai anu Dios xanen ibuai anu matudi man jikitidubumaki— iwanan, \s1 Sinatamisbukidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Lc 12.57-59) \p \v 21 ana jatu yuikin: \p —Moisin nukun xenipabu yusinkin: “Sinatakin juni betsa deteyamakanwen. Jaskabiaken juni betsaki sinatakin man deteken xanen ibubu ichaxun jaska jadi unantan jau kupixanunbunwen”, axun keneniki. \v 22 Jawen jancha chanimaki. Ana jabiasdi matu yusinun ninkakanwen. Tsuada yuda betsaki sinatakin detekatsi ikin man shinankubainaiwen taexun Diosun matu kupixanikiki, matun shinan chakabuwenan. Ja inun, tsuada yuda betsaki sinatakin ichakin: “Min unainsmapaki”, ikubainmisbu jau xanen ibubun kupixanunbunwen. Jamen ana yuda betsaki sinata chakayamakin chitekin: “Min jawa unanmajaidaki”, ikubainmisbu chi jawa nukaisma anu Diosun udenkatsi manakubainikiki. \p \v 23 Jaskaken januxun Dios kenwanti chi tapu anu matun inankuin man buai jaki kematan uatian kanekin yuda betsa man chakabuwashina shinantan \v 24 jawen Dios daewati man buai jabianu janayutan kaxun daewakin ana jaki nukutan ana jabe janchai pekanwen. Jaska watani ana juxun jawada man Dios inankatsis ikaiwen man ana kenwantidubuki. \p \v 25 Jaska inun, yuda betsa man dibijaidawen taexun ja man dibiatun nawa xanen ibu anu matu iyuaya jau xanen ibun jawen policiabu matu bichimayamanun ja man dibia jawawenda daewakanwen. \v 26 Man daewabainama matu bichiabu man paka keyuama chanima man jaskatan kaintidumaki. Jabiaskadi wakin ea jaibuwatan Epa Dios daewadiakubainkanwen, matun chakabuwen jau matu kupiyamaxanunan— iwanan, \s1 Kemutimakidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \p \v 27 ana jatu yuikin: \p —Jaska inun, betsadan, Moisin nukun xenipabu ana yusinkin: “Juni betsan ain chutanyamakanwen”, axun keneniki. \v 28 Jawen jancha chanimaki. Ana jabiasdi matu yusinun ninkakanwen. Tsuanda ainbu kawanai uin jawen kemukin chutakatsis ikin shinainan, ma chuta keskaki. \p \v 29 Jaskawen taea min bedu betsawen jawada uin min kemuai bedu betsa tseka keskatan jawada shinankin min chakabuwai jawaida jenekubainkanwen. Min bedu dabeyadan, janu chi nukaisma anu matu puta pemajaidaki. Jakia bedu bestichai keskaya Diosbe jiwei kai peki. \v 30 Ja inun, min meken betsawen min chakabuwai min meken betsa mextekea keskatan jawada min mekenen min chakabuwai jawaida jenediakubainkanwen. Min meken dabeyadan, janu chi nukaisma anu mia puta pemajaidaki. Jakia meken bestichai keskaya Diosbe jiwei kai peki— iwanan, \s1 Ainbu jenetimakidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Mt 19.9; Mr 10.11-12; Lc 16.18) \p \v 31 ana jatu yuikin: \p —Moisin nukun xenipabu ana yusinkin: “Tsuanda matun ain jenekatsi ikin jawen taexun ainbu jeneti kene jau inankubainxanunbunwen”, axun keneniki. \v 32 Janua juni betsan jawen ain juni betsabe chutanameamabiaken jenekatsis ikin jawen ain jawamabiaken jenebainadan, janua ainbu jaska shinanmabiaken ja junin ma putabaina januxun ja junin chakabuwen taea janu ainbu jawen benen chakabumaikiki, bene betsa benayatikidi shinanmakinan. Janu ainbu jawen benen ma jenebainima juni betsan ja ainbu jabe biakanantan jabe chutanamei pebiaidan, juni betsan ainbe chutanamei keskaikiki. \s1 Jawada tibi datan akin jamen jakidi yubakatimakidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \p \v 33 —Jaska inun, betsadan, Moisin nukun xenipabu ana yusinkin: “Jawadakidi yubakakin yuikin: ‘En yubakai en akamaken jau Diosun ea kupixanunwen’, ikama padanma Dios benimawakin axunkubainxankanwen”, axun matu kenexuniki. \v 34 Jaska yusinbianiken eanan, en matu betsa yusiaiin. Jawada betsa tibi datan aki yubakayamakubainxankanwen. Eskaidan, nai datan akin shinain jawen yubakayamaxankanwen, Diosdi jadi jiwea inun jaki tsaudiakidan. \v 35 Maidi shinain jawendi yubakayamaxankanwen, na maikidan, Diosun jawen tae kenyankidan. Ja inun, maewan Jerusalén shinain jawendi yubakayamaxankanwen, janudi xanen ibujaida jiweakidan. \v 36 Ja inun, matumebi matun buxkakidi datan akin shinain jawendi yubakayamaxankanwen, man jaska waxun matun bu meshupa bestichai maewakin man juxupawatidumakidan. \v 37 Jaskaken man yubakatiduma shinankin chanima yuikinan: “Jaa, en atiduki”, ikasmai: “Jamaki. En atidumaki”, iki janchakin besti yuikubainxankanwen— iwanan, \s1 Kupinamei manakunantimakidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Lc 6.29-30) \p \v 38 ana jatu yusinkin: \p —Moisin nukun xenipabu ana yusinkin: “Miki sinatakin mia detekin min bedu kasmai min xeta kasmai jadatuda matu chakabuwabu xanen ibu min yuia jabianudi manakukin jau mia jatu kupixunxanunwen”, axun keneniki. \v 39 Jawen jancha peki. Ana jabia keskadi ja binua matu yusinun ninkakanwen. Tsuada miki sinatakin yusiudi mia ispais aka jabebis sinatakin kupiyamakanwen. “Uke betsadi ea awe”, ika dabekexunai keskakin shinankubainxankanwen. \v 40 Ja inun, min tsuada dibia xanen ibu anu mia iyua pakaxun min bixanun min sanpu jau biyunun xanen ibun mia yunua inanyuwe. “Pakaxun jau bixanun dakukuti biantidubumaki”, akin Moisin yunubianiken xanen ibun mia yunua min dakukutidi yaushiyamawe. \v 41 Ja inun, tsuada xanen ibukin yunukin kilómetro bestichai anu jawen mabu mia bumaya buxunkin janu mia yuia binumabain ana kilómetro betsa anu man buxuntiduki, sinatamadan. \v 42 Ja inun, yuda betsa nuitapai jawa jayama min mabu biyukatsi mia yuka yaushiama inanyukubainxankanwen— iwanan, \s1 Matuki sinataibu ana dananma jatuwen nuitikidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \p \v 43 ana jatu yuikin: \p —Jaska inun, betsadan, matun yusinanbun Diosun jancha matu yusinkin yuikin: “Matunabuwen besti nuikubainkanwen, nawabu matuki sinatamisbu bechipaiamadan”, akin matu yusinmisbuki. \v 44 Jakia eanan, jancha betsawen en matu yusiaiin. Matuki sinataibu jatuki sinatama jatuwen nuikubainxankanwen. Ja inun, matu ichaibu inun matu ichakawaibu jatu dananma medabewakin jau Diosun jatu duawanun yukaxunkubainxankanwen. \v 45 Jakia jaska matun Epa nai anuatun yuda pepabu inun yuda chakabubuwen nuikin jatu badi chaxamaxunmis inun ui imaxunmis keska wakin matudi yuda dasibibuwen nuikin man jatu medabewakubainaiwen taexun jabun uinkin man Diosun bakebu unanxankanikiki. \v 46 Jamen gobierno pei bixunikabu chakabubiai duanamemisbu keskakin tsuabunda matu duawaibu jatube besti man duanameaya matuwen Epa Dios benimamaki, jawa manakuti pepa matu inanmadan. \v 47 Ja inun, ikunwain betsabu bechitan jabube besti janchakin yuda betsabu danain ikunwanbuma jabiaskadiamisbuwen taexun pepakin man jatu binuamaki. \v 48 Jaskaken matun Epa Dios pepa nuikipa keskai matudi pepai dasibibube nuidiakubainxankanwen— iwanan, \c 6 \s1 Jaskai pepatikidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \p \v 1 ana jatu yuikin: \p —Yuda betsabu man medabewai jau matu uin bestikin kenwanunbun jaskayamakubainxankanwen. Jakia yudabun bedubi besti man jatu medabewakin duawamiskenan, Epa Dios nai anuatun jawa ana betsa matu manakuama ixanikiki, kenwanmadan. \v 2 Jaskaken nuitapaibu man medabewaidan, tsua jatu banabimakin xabakabi jatu uinmakin pawayamakubainxankanwen. Jakia jabu bepadamemisbun nuitapaibu jatu medabewakin jau yudabun ea kenwanunbun, iwanan, ichati jiwe anuxun inun bai namakixun jawada jatu inankin xabakabi wamisbudan, yudabun manakuti ma jayabuki. Jaskawen taexun chanima kenmisbu Diosun ana jatu kenwanma ixankanikiki. \v 3 Nuitapaibu medabewakin tsua yuiyamakubainxankanwen, min jaibujaida yuikin unanmamadan. \v 4 June pepa aki pepakubainxankanwen. Jawada june man jatu axunmis matun Epa Diosun unankin ana manakuti pepa matu tibi inanxanikiki— iwanan, \s1 Dios dayuikin yukatikidi Jesúsun jatu yusinikiaki, ja janchadan \r (Lc 11.2-4) \p \v 5 ana jatu yuikin: \p —Ja inun, betsadan, ja jatunmebi kenmisbun ichati jiwe anu kasmai jemaintin anu nixun jau ea ninkakin kenwanunbun ika jui kushipawen Dios kenwanmisbuki. Jaska waibu Diosun bechipaiama yudabun besti jatu bechipaimisbuwen taea matudan, jaskayamakubainxankanwen. \v 6 Jakia matunan, Dios dayuikatsis iki janu tsua niama anu ka june jabe janchakubainxankanwen. Man jaskai Epa Diosun dasibi june unainwen taexun ninkatan pepawen matu manakuxanikiki. \p \v 7 Ja inun, matu Diosbe janchaidan, jau Diosun ea ninkanun, ika jabias jancha jawenchains yuiyamakubainxankanwen, jaska Dios ikunwanbuman amisbu keska wamadan, jamen janchawainan. \v 8 Jawa man jayama man yukakatsis ikai man yukadiama matun Epa Diosun unainwen taexun jas shinankin jawenchains yukayamaxankanwen. \v 9 Eska watiki, dayuikinan: \q1 —Nukun Epa nai anuatuun, min kena medibidan, \q1 mia duawakin jau mia kenwankubainunbunwen. \q1 \v 10 Nai anuxun min yunua jaska chibanmisbu keska wakin \q1 nenuxundi dasibibundi jau min shinan besti chibankubainunbunwen. \q1 \v 11 Ja inun, nuku mekekin na jabiatian nun piyunun \q1 jaska min shinainwen piti nuku inanwen. \q1 \v 12 Ja inun, nuku chakabuwaibu jatu jakimawakin \q1 jatun chakabu nun ana jaska shinanmawen taexun \q1 nun mia chakabuwai buaxuntan ana jaskakidi nuku shinanmayamawe. \q1 \v 13 Nuku mekekin jawen chakabuti tibi nuku kainmaxunyamawe. \q1 Ja inun, jawada chakabu tibi nuku nemaxundiakubainwen, atiki— \m atan \p \v 14 ana jatu yusinkin: \p —Yuda betsan matu chakabuwashina jaki sinatabiatan jawaida jabe daekubainkanwen, ana jas shinanmadan. Man jaskaibu matun chakabudi Diosun matu buaxuntan ana shinanma idiaxanikiki. \v 15 Jamen yuda betsabun matu ichakawabu ja shinankin man pewamaken matun Epa Diosun matun chakabudi buama ixanikiki. \s1 Jaskai samaketikidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \p \v 16 —Matu samakeidan, besu atimapatan iyamakubainkanwen, jabu bepadamei kenmisbu samakei amua mapumisbu keskamadan. Jabu bepadamei kenmisbu jatun besu atimapa uinkin ma samakeaibu jau ea unanunbun ika jaska mapumisbuki. Chanima yudabun uinkin jatu kenwainbu jawen besti jatun manakuti bimisbuki. \v 17-18 Jakia Dios shinain man samakeai jau tsuan matu unanyamanun bechukitan buexekei pekubainxankanwen. Samakei man jaskai matun Epa Diosun dasibi june unaintun man ikai uinkubainkin kenwankin matu manakuxanikiki— iwanan, \s1 Dios jiwexuni pepatikidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Lc 11.34-36; 12.22-34; 16.13) \p \v 19 ana jatu yuikin: \p —Na mai anuxun juni ichapabu jiwexun mabuwen kemukin ichawamisbuki. Jakia matunan, mabuwen kemukin ichawayamaxankanwen. Jawada bikin man ichawa jawen masanen pesa pesa akin inun nakaxan pidiatiduki, matu benunkinan. Ja inun, junibu yumetsubun matun jiwe anu jikitan matun mabu dasibi man adu pewabiaken matu bianbaintidubuki. \v 20 Jaskaken yuda betsabu ikaibu keskakin kemukin mabu ichawama Epa Dios besti benimawakubainxankanwen. Man jaskakubainmisbuwen taexun Diosun matu manakukin jawada jawen masanen pesa pesa aisma inun juni yumetsubun mia bianbaintidubumawen matu duawaxanikiki, jiwekuinmakinan. \v 21 Tsuabuda jawen jiweti mabuwen kasmai Dioskidi shinain man Dios jiwexunaidan, jabiadidi matun shinanen man nuiai jayaki, nai anu kasmai mai anudan. \p \v 22 —Ja inun, matun yuda anudan, matun bedudan, bin chaxa keskaki. Jaskakidi matu yusinun ninkakanwen. Matun beduwen man uinmiski. Matun shinanwen matun yuda pepa jaya kemuama man xabakabi meke pewaki. \v 23 Jakia bedu chakabuya jaska shinan chakabu jaya kemukin uinchakakin man kanemiski. Ja inun, Diosun shinain unanbiakin tsuanda shinan pewama kanei chakabujaidamisbuki. Matudan, jaskayamaxankanwen. \p \v 24 —Ja inun, jadatuda dayadun jawen xanen ibu dabe dayaxunkin ja dabe medabewatidumaki, betsa bechipaikin chibankin betsa bechipaima danankin ninkamadan. Jabiaskadi wakin pei inun Diosdi chibankin ja dabe jaska waxun man duawatidumaki— iwanan, \s1 Diosun ikunwainbu dasibi mekemiskiaki, na janchadan \p \v 25 ana jatu yuikin: \p —Eska bestiwen taea matunmebi man jamapaiwen dabanan imisbukidi matu yusinun ninkakanwen. Jiwe bestia pepakunkainun ika piti pi inun tadi sawenun ika jawen dabanan iyamakubainxankanwen. Jiwea jayaidan, pitiwen besti nun itidubumaki. Yuda jayaidan, tadi sawe bestinun ika nun itidubumadiki. Jaskaken ja dabewen taea nun jiwenun Diosun nuku jiwea inanma iniki. \v 26 Uinkanwen, peiyabukididan. Nai anu peiyabunan, jabun jawa banama inun jawa bimi tsekatan jabun piti aduti jayamabiaken matun Epa Dios nai anuatun jatu pimakubainmiski. Jaskaken Diosun matu bechipaikin peiyabu matu binumakubainmiski, medabewakinan. \v 27 Ja inun, tsuabuda ibubis nuikin jawen mabu inun jawen piti shinainwen taexun jawen jiwea ana chaipawatidumajaidaki. \p \v 28 ¿Jaskai tadiwen taea shinain man jawen dabanan imisbumen? Uinkanwen. Ja jua yumei ewamisbukidi shinankanwen. Jua dayakin tadi timaisbumabia jua jawendua tuemisbuki. \v 29 Jua jaskabiamisken nukun xenipabu xanen ibu Salomón mabujaidayatun jawen tadi jawendua kadujaida sawexun jawenduakin jua binuama iniki. \v 30 Jakia ni maxu juaya sepashinxun kuamisbuki. Diosun jua jawenduawamistun ja jua binumakin Dios matuwen nuikin matu tadi sawematiduki, man ikun bexmas wabiayadan. \v 31-32 Jaskaken yuda dasibibu mai jidabi anuabu piti inun tadiwen kemukin benakubaunmisbuki. Jakia matudan, man betsaki. Matun Epa Dios nai anuatun matu unainwen taea ja piti inun tadi man bikatsis imisdan, ana jas shinain jawen dabanan iyamakubainxankanwen. \v 33 Jakia jawada Diosun bechipaiai chibankin ja dukun Dios xanen ibuwakin shinankubainxankanwen. Man jaska wai ja kachu jawen jiweti piti inun tadi man jayakunkainxanaii, Diosun matu medabewadan. \v 34 Jaskaken meshukidi min jawada waxanaiwen dabanan iki dateyamakubainxankanwen. Jakia xaba tibi jawanda mia itimaska wai taxnikunkainmis shinankanwen— iwanan, \c 7 \s1 Jatu unanti watan chitenametimakidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Lc 6.37-38, 41-42) \p \v 1 ana jatu yuikin: \p —Tsuada ja akin chitekin unanti wayamaxankanwen. Man jatu jaska wamaken Diosundi jabiaskadi wakin matu chitekin ja akamadi ixanikiki. \v 2 Jamen jatuwen nuiama chitekin man jatu ja amisken jabiaskadi wakin Diosun ja man janchai ja imiswen Diosun matu ja akin chitediaxanikiki. Ja inun, jabias shinanwendi min jatu unanti wamiswen Diosun matudi unanti waxanikiki, kaneamadan. \v 3 ¿Jaskakin ikunwain betsa pewakin medabewanun, iwanan, jawen jamapai tude jawen beduki jikia min bikatsis ikaidan, mina anu ja dukun ja ji ewapa min jaya min shinanmamen? \v 4 Ji jidabiwen betimanabia jawa shinanma yuikin: “Jani min ji pese beduki ikadan, ¿mia bipa?” akin kanekin man yuimiski. \v 5 Jakia bemakis bepadamei janchamisbuun, matudi chakabubia betsan chakabuai uinkin man ja amiski. Man ji jidabi betimanabia tsekaxun puta keska watan matun juinti medanua matun chakabu ewapa putatan ana kaneama medabenankin ji pese min jaibun bedu anua bia keska wakin juni betsan chakabu bexmas jayadi medabewakin man yusintiduki. \p \v 6 —Jaska inun, jawada pepa Diosuna kaman puben man inantidumaki, jawen unanti watan matu keyutiduwen taexunan. Jabiaskadi wakin ina yawa puben man mabu pepa inantidumadiki, chakabuwakin jau matu pema pema akanyamanunan. Jabiaskadi wakin tsuabunda Diosun jancha dananjaidamistun jau matu deteyamanunbun jatu ana yusinyamakubainxankanwen— iwanan, \s1 Dios yukai chikishtimakidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Lc 11.9-13; 6.31) \p \v 7-8 ana jatu yuikin: \p —Jaska inun, betsadan, tsuanda Dios yukakin ea akadan, jawen jawada inanmiski. Tsuanda jawada benakin Dios yukadan, jaki nukumamiski. Tsuanda jawada bi jikinun ixun Dios kenadan, bepenxunmiski. Jaskaken shinanchakama Dios ea akadan, betsaki. Jawada min yuka mia axuntiduki. Benakin jawada min yuka mia bechimaxanikiki. Jawada bi jabe janchanun ixun min kena mia bepenxunxanikiki. \p \v 9 —Ja inun, matun baken misi matu ea aka jaki dakekin mishki man inainsmaki. \v 10 Ja inun, baka matu ea aka jaki dakekin dunu man inainsmadiki, jatuwen nuikinan. \v 11 Jaskaken matun shinan pepamabia matun bakebu man duawamis man unaiin. Jamen tsuanda Epa Dios nai anua ea akin man yukadan, jawada pepa yaushiama matu inantidumaki. \v 12 Jaska inun, betsadan, tsuada miwen nuikin jau mia medabewaxanunbun matun dukun jaska shinankin uinmakin jatu medabewakubainxankanwen, jaska wai nuikipakin man kaneamakidan. Jabias shinanwen Diosun jancha yuixunikabubetan Moisin jatu yusinidan, jaki dasi watan na jabias yununi jakimama shinain man jatube medabenankunkainxanaii— iwanan, \s1 Bai dabekidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Lc 13.24) \p \v 13-14 ana jatu yuikin: \p —Chi nukaismakidi kaidan, janu jikiti xui inun jawen kati bai jaxpa keska jawen kai bikamawen taea yushin chakabun bai bechipai yudan kaian ichapa jawen bumisbuki. Jamen jiwekuiankidi kaidan, janu jikiti xui inun jawen kati bai jashu bika keskawen taea ja bai benakubaini atimas nukutan yuda eskadabes jawen bumisbuki. Matudan, ja bai jashuki nukutan jawen bukin ea chibankubainkanwen— itan \s1 Ji tibi jawen bimiwen unantiki, akin yusinkin Jesúsun jatu unanmanikiaki, na janchadan \r (Lc 6.43-43) \p \v 15 —Ja inun, betsadan, ja padanananmisbu pepa keskakin Dioskidi yusinbiakin jawen juinti inu puben keskan chani jancha matu yusiainbu ana ninkama jatu uindakubainkanwen. \v 16 Nishi muxaya anua uva bimi man tsekaismaki. Ja inun, isne muxa anua higuera bimi batapa man tsekaismadiki. Jabiaskadi wakin jaskai jiwemisbu pepaibu inun chakabuaibu uinkin ja padanananmisbu man unanxanaii, jaskai jiwemisbu uinkinan. \v 17-18 Ja inun, ji pepa bimiai chakabu ikama pepa bestimiski. Jamen ji chakabu bimiai pepamadi chakabu besti idiamiski. \v 19 Janua ji bimiuma tibi dedatan kuamisbuki. \v 20 Jaskaken jadatuda bimi chakabu jaya keskatun tsuabuda yusin pewakin jatu medabewabuma unantan danankin jatu ninkayamakubainxankanwen— itan \s1 Diosun yunuawen besti amisbu jawenabukidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Lc 13.25-27) \p \v 21 —Ja inun, tsuabunda jatun kexa bestiwen ea kenakin: “Xanen Ibuun, Xanen Ibuun”, ea wabiakin jaska shinainsbumadan, jabun en Epan jancha chibanma nai anu nukube jiweama ixankanikiki. Jakia en Epa nai anuatun jawada yununi inun bechipaiai chibankin akubainmisbu besti nukube jiwexankanikiki. \v 22 Na jaska en matu yuiai keska enabu kayabi jatu ichawanun ika en ana juaya ichapabun ea yuikin: “Xanen Ibuun, Xanen Ibuun, mikidi yusinkubainkin min kena kushipawen yuikin yushin chakabu nichinkin dami atimaska betsa betsapa nun mia axunkubainmiski. Nukudi katudiwe”, ea akaibu \v 23 jatu yuikin: “Padananain chani chakakin man chakabuwamiski. Man enabumaki. Tudi budikanwen”, en jatu waxanaii— itan \s1 Unanepabukidi inun unainsmapabukidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Mr 1.22; Lc 6.47-49) \p \v 24 Jakia jabun en jancha ninkakin akubainxanaibukidi miyuiwen matu yusinun ninkakanwen. Tsuanda jiwe wakatsi ikin mai basanbainkin uke medan mishkiki pesaxun jaki mishki tsamabidankin jiwe waimaken \v 25 janua ui ika bai matajaidabidankin jawen jiwe achia ja jiwe mishkiki tsamianwen taea niwewanen tsibusketiduma keska jawen daya benuama ja juni unanepaki. En jancha ninkamisbu jaska keskaki. \v 26 Jamen jawada en yuiai danankin chibainsbumakidi matu yuinun ninkakanwen. Tsuanda jiwe wanun, iwanan, mashi anu basankin kini chai wama bexantu besti watan mishki tsamabidankin jabebis watan jiwe waimaken \v 27 janua ui ika bai matajaidakin jawen jiwe achia mishkiki tsamianmawen taea jawaida niwewan bekin tsibuskea di ika keskakin jawen daya benujaidamisbuki. Jaska dayamisbu keska patapabuki, en jancha danainbudan— akin jatu yusinkin jancha meneai \v 28-29 ninkai “Betsabun Diosun jancha nuku yusinmisbu keskamaki. Jakia xanen ibu kushipa keskakin nuku yusinbikain!”, iki Jesúsun jatu yuiai ninkai e iake iakenibukiaki. \c 8 \s1 Juni yudaki chamini Jesúsun kayawanikiaki, na janchadan \r (Mr 1.40-45; Lc 5.12-16) \p \v 1 Janua Jesúsun jatu jancha wakin menetan mati anua butukidanaya yudan kaianen chibanbidanaibun \v 2 juni yudaki chamini jabias baiwen Jesús juaiki nukutan ja bebun danti ixun yuikin: \p —Yusinaan, ea kayawakatsis ikin min ea kayawatiduki— aka \p \v 3 jawen chamiwen mesekin danankin tsuan mekatsi ismabiaken Jesús jawen dabanan ikin mexunkain mekin yuikin: \p —En mia xuxawakin kayawaii— akaya jawen chami sakada iki daxnukui keyuaya \v 4 Jesúsun nemakin yuikin: \p —En mia yuiai ninkaidawe. Jawada en mia axukidi tsua yuiyamayukubaintanwen. Ja dukunan, Diosbe nukunabu janchaxunika anu min yuda min ma kayaxu jatu uinmatanwen. Jaska min ma kayaxu jau jabun mikidi unanunbun jabiaskadi inankuin Moisin yununi jatu anu buditanwen. Min jaska buaya min ma kayaxu jabun mia unanxankanikiki— abainikiaki. \s1 Romano capitánen dayadu Jesúsun xuxawanikiaki, na janchadan \r (Lc 7.1-10; Jn 4.43-54) \p \v 5 Janua Jesús Cafarnaúm mae anu jikiaya ea anun, iwanan, romano capitán Jesúski nukuxun \v 6 yuikin: \p —Yusinaan, en dayadu isin tene chakayamai ma babua ana benitiduma nuitapajaidaikiki— aka \p \v 7 Jesúsun yuikin: \p —Jaskakenan, en mia xuxawaxuin katiduki— akaya \p \v 8 ana capitánen shinantan yuikin: \p —Yusinaan, min ea binua en jawamaki. En jiwe anu kama min kushipa besti yunuwe, jau en dayadu ea xuxaxununan. \v 9 Ja inun, jatun ea yunumisdan, en xanen ibu jayaki. Eandi soldadobu yunui en xanen ibumiski. Betsa yunukin: “Kawe”, en wa kamiski. Betsa yuikin: “Juwe”, en wa jumiski. En dayadudi yunukin: “Ea axunwen”, en wa amiski— aka \p \v 10 Jesúsun ninkai e itan ja jachun beaibu jatu yuikin: \p —Na jaska nawa capitánen ea ikunjaidawai nukunabu Israelbun ikunwainbu jaska keska en jatuki nukudiamaki. \v 11 Eanan, chanima en matu yuiaii. Dios xanen ibukin mai jidabi anua badi juaikidia inun badi jikiaikidia ikunwainbu dasibibu jatu ichawatan duawakin Abraham inun Isaac inun Jacobetan jatu pimaxanikiki. \v 12 Jakia nukunabu Diosun yubabiani jawen jancha chibankin ikunwanbumaken jatu danantan janua kaxai xeta yenx yenx imisbu meshujaida medan jatu udenxanikiki— itan \p \v 13 Jesús nasaukekauan capitán yuikin: \p —Jaska min ea ikunwainwen taexun en mia axunxuki. Min jiwe anu kadiwe— akaya jabiatiandi jawen jiwe anua jawen dayadu xuxanikiaki. \s1 Pedron dais ainbu inun isin betsa betsapa teneaibu Jesúsun jatu xuxawanikiaki, na janchadan \r (Mr 1.29-31; Lc 4.38-39) \p \v 14 Janua jawen jiwe anu Simón Pedron Jesús iyua kai jikitan jabianudi jawen dais ainbu yuna daka uintushikin \v 15 Jesús jawen nuikin metsunxun yuna xuxawa benikidan duawakin bawaxun jatu pimaya \p \v 16 janua ma badi kai meshuaya ja mae anu jiwea akeakeabun yushin chakabu jayabu inun isin betsa betsapa teneaibu Jesús anu iweabu yushin chakabu kainmakin isin teneaibu dasibi xuxawanikiaki. \v 17 Diosun jancha yuixunika Isaíasin yuikin: “Diosun Katuatun nun isin teneai mainwankin nuku xuxawaxanikiki”, akin jatu bebunkidi yuini Jesúsun jabiaskadi wakin jatu anikiaki. \s1 Jesús chibanun, iwanan, yukanibukiaki, na janchadan \r (Lc 9.57-62) \p \v 18 Xaba betsatian januxun dasibi jatu xuxawashina tsaubaunxun daketapawaibu uinkin jawen tsumabu Jesúsun yuikin: \p —Ian kexa betsaudi juindukuin nun bununbun matun xaxu pewakanwen— jatu wa pewaibun \v 19 Diosun jancha kenenibu yusinananmis betsa juxun Jesús yuikin: \p —Yusinaan, janida min kai anu en mia chibankatsis ikaii. ¿Mibe kapa?— aka \p \v 20 jawen shinan unanun, iwanan, Jesúsun yuikin: \p —Kaman inu jawen kini jayaki. Peiyabu jawen na jayabuki. Jakia matun Juchi Kayabi Iyua ean en jatu yusinkubaunai janu uxati jiwe en jayamaki. ¿En ikai keskai min idiatidumen?— akaya \p \v 21 jaki chiti ika betsandi Jesús yuikin: \p —Xanen Ibuun, ea jeneyuwe, ja dukun en epa mawa maiwatan en mia chipu chibanxanaidan— aka \p \v 22 nemakin Jesúsun yuikin: \p —Jaskamaki. Jabun ea chibanbuma mawa keskabun min epa mawa mia maiwaxuntidubuki. Jakia mianan, na jabiatian tapin ebe kawe— abaini \s1 Niwe inun ianenwan Jesúsun nemanikiaki, na janchadan \r (Mr 4.35-41; Lc 8.22-25) \p \v 23 janua jawen tsumabube xaxun inatan tu abaini kaya \v 24 ianenwan besusi pukeaibun Jesús ma bika xaxu chixukidi daka uxaken janua niwe kushipajaida bekin jene buspu tsaubidankin xaxu jene matawa ma jiki kemaya \v 25 datei Jesús anus ichaxun datekin bestenwankin yuikin: \p —Yusinaan, yusinaan, menan nuku medabewadiwe, jiki nun jasatidukidan— akabu \p \v 26 bestentan jatu yuikin: \p —¿Jaskai man dateai? ¿Man ea ikun kayabiwadiamamen?— itan benikauan niwewan inun ianenwan buspu tsaubidanai nemakin: \p —Nesewe. Peswe— aka niwe main neseaya ianenwandi bechuduni maianyan \v 27 e itan jawen tsumabu yuinamekin: \p —Na junidan, ¿jawa junimen? min atidumakidan. Niwe inun ianenwanendi ninkaikikidan— ibaini bui \s1 Juni dabe yushin chakabu jaya Jesúsun kainmanikiaki, na janchadan \r (Mr 5.1-20; Lc 8.26-39) \p \v 28 janua kai ianenwan kexa betsaudi mai pakea Gadara anu keti itan Jesús bututan mapekekainaya janua juni dabe yushin chakabu jayabu janu mawabu maiwamisbu anu besti jiwea pubenjaidaken jatuwen datei tsuan dunkebainsma maiwati anua kainbidani Jesúski nukuaibun \v 29 yushin chakabun jatu bis imakin yuimakin: \p —Jesúsuun, min Diosun bake nun unaiin. Nukudan, ¿min nuku jaska wai? Janu kupiaitian idiamabiaken ¿unanti wakin min nuku kupi juai?— iwanan, \p \v 30 ja mati anuxun ina yawa ichapabun pikin mai mixexaibu \v 31 yushin chakabun uintan Jesús yukakin: \p —Min nuku kainmakin nichiainan, ua ina yawa anu nuku nichinwen, ja medan nun jikinunan— akabu \p \v 32 Jesúsun jatu yuikin: \p —Peki. Jadi butankanwen— jatu wa ja juni dabe anua yushin chakabubu kainbaini ina yawa medan jikibainaibun ja ina yawa datei mawa keyatapa butei nidi ibaini ianki pukui keyutan jasai keyuaibun \p \v 33 jaskai uintan ja ina yawa mekenikabu datei kushibaini mae anu buxun juni dabe yushin chakabu jayabu jaskaxu jatuki chania akeakeaibun \v 34 janua ja mae anua yuda ichapa kainbidan jaskaxu uinun ika Jesús anu bexun ina yawa jasai keyukanxu uintan datekin Jesús nichinkin yuikin: \p —Nukun mae anua kadiwe— anibukiaki. \c 9 \s1 Jesúsun juni yuda babuni xuxawakin jawen kushipa jatu uinmanikiaki, na janchadan \r (Mr 2.1-12; Lc 5.17-26) \p \v 1 Jaska wabu jawen tsumabube Jesús xaxun nanetan ana chintunkaini ianenwan pukebaini jawen mae Cafarnaúm anu jiki keti ikaibun \v 2 ma ana Jesús jua ninkatan juni yuda babuni jawen dakatiki daka jawen jaibuaibun bakebidan datantan: “Jesúsun xuxawatiduki”, iwanan, shinainbun ikunwainbu Jesúsun unankin juni yuda babuni yuikin: \p —Dateyamawe. Min chakabuwen Diosun mia kupikatsis ibiakin man ea ikunwainwen taexun jau ana shinanyamanun en mia buaxunaii— akaya \p \v 3 Diosun jancha kenenibu yusinananmisbun ninkatan Jesúski sinatai yuinamei: “Ja juni chakabuki. Nuku padain Dios keskakatsis ikikiki. Diosun besti jawen chakabu buatiduki”, ikaibun \v 4 tsuan Jesús yuiamabia jatun shinan unankin Jesúsun jatu yukakin: \p —Matunan, ¿jaskakin man shinan chakai ikai? \v 5 ¿Jadatu bikamamen, jawen chakabu buaxunadaka, jawen yuda beniadaka? \v 6 Ja dabe bikaken Diosun besti atiduwen taexun ¿jaskakin man shinanchakai? En matun Juchi Kayabi Iyua na mai anua ea en jawen kushipa jayatun jawen chakabu en buaxuntidu man unanun en akai uinkanwen— iwanan, juni yuda babuni kaya wakin yuikin: \p —Benitan min dakati iabaini min jiwe anu kadiwe— aka \p \v 7 jawaida yuda damesteni kayatan benikauan jawen dakati bitan iabainaya \v 8 mapubaunxun uin datekin yuikin: \p —Jabaa! tsuan jaska waismaki. Jakia Dios pepajaidatun na juni ma kayawaxuki— iwanan, uinkin Dios kenwanibukiaki. \s1 Gobierno pei bixunika Mateo Jesúsun katukin taxnimabainkiaki, na janchadan \r (Mr 2.13-17; Lc 5.27-32) \p \v 9 Janua kainkaini januxun Roma gobierno pei bixunti jiwe anu en Mateo tsaua Jesúsun ea bechitan yuikin: \p —En mia tapinmai: “Ea chibankubainwen”, ea wa benitan dasibi jene keyubain chiban taewabain \v 10 en jiwe anu iyuxun jatu pimanun, iwanan, Roma pei bixunmisbu inun Diosun jancha kenenibu yusinananmisbu jatu ninkaisbuma en jaibuaibu ichawaxun Jesúsbetan nun piaibun \v 11 fariseobun uinkin Jesúsun tsumabu yukakin: \p —¿Jaskakin matun yusinan pei bixunmisbu chakabubu inun nukun jancha ninkaisbumabetan pimenkain? Chakabuki— akaibun \p \v 12 Jesúsun ninkatan jatu chitekin yuikin: \p —“En peki”, iwanan, shinainbu anu juni dauya kaismaki. Jakia isin teneaibu anu besti juni dauya kenabu kamiski. \v 13 Diosun Oseas yuinidan, ¿man uindiamamen? Matu yuinun ninkaidakanwen: ‘Ea benimawanun ixun chaxuwan kuakin menu keyuaiwen besti akama yudabuwen nuikin jau ea benimawakubainunbunwen’, aka ninkatan Oseasin keneniki. Jaskaken “En chakabuki”, iwanan, shinainbu jatun juinti pewakin en jatu medabewa shinan betsa watan jau Dios ikunwanunbun en juniki, juni dauya keskaidan. Jakia “En chakabumaki”, ikin shinainbu jatu medabewatanun ika en juamaki— jatu waniki. \s1 Samakenikabun Jesús yukanibukiaki, na janchadan \r (Mr 2.18-22; Lc 5.33-39) \p \v 14 Janunkain xaba betsatian Nashimanika Juanki chiti ikabu Jesús anu bexun yukakin: \p —Nuku inun fariseobuki chiti ikabu nukun chakabuwen taea nukunmebi ichakanikai samakei nun piama uxayumiski. ¿Jaskai miki chiti ikabu samakeisbumamen?— akabu \p \v 15 Jesúsun jatu yuikin: \p —Juni ainyain nawaibu anu jawen jaibuaibu paxkadiama manunamei jatunmebi piama ichakanikatidubumaki. Jakia jatu xunubaini kaken manui jawen jaibuaibu samakei piama ipaketidubuki. Ea iyuabun jabiaskadiai ewen nui en jaibuaibun piama idiaxankanikiki— iwanan, ana jatu yuikin: \p \v 16 —En yusianan, tadi bena chukadiama keskaki. Matu yusinun ninkakanwen. Tadi xeni baxnekea tadi bena tuax chukadiamawen tadi xeni tsamian patsa estei ana baxnekemiski. Jamen matun yusianan, tadi xeni baxnekea keskaki. En yusianwen tsamian keska wakin matun yusian en pewatidumaki. \v 17 Ana jabiaskadi keskawen matu yusinun ninkakanwen. Bichi bishtu xeniki uva jene bena buspudiama manekin mata waxun denex mestenwan jamebi katsai buspui bichi bishtu xeni pexemiski, vino bena inun bichi xeni benuidan. Jabiaskadi wakin en yusian bena matun shinan xeni en jusitidumaki, benukinan— jatu wai \s1 Ainbun jimi baxneni Jesúsun mainwantan Jairon bakedi bestenwanikiaki, na janchadan \r (Mr 5.21-43; Lc 8.40-56) \p \v 18 janua janchai menediamaken judio xanen ibu betsa Jesús bechibidani juxun ja bebun danti ixun yuikin: \p —En ainbu bake mawakatsis ikikiki. Ebe kaxun uinkin jau xuxanun ea mexuniyuwe— aka \p \v 19 Jesús benitan kaya nun jawen tsumabudi nun jabe buaibun \v 20-21 janua ainbu jimi baxneni ja isin tenei ma 12 año kabia jawa neseisma badi betsa tukama ikunkainmis nuitapakin Jesús chibankin shinankin: “Jawen tadi kexa besti mea en xuxatiduki”, iki Jesúsun pechiudi chibanbaini kakin jawen tadi kexa besti metsa jawaida jawen jimi maianyan \v 22 Jesús niti itan nasaukekaun uinkin ja ainbu yuikin: \p —Ainbuun, min ea ikunwanyan en mia xuxawaxuki. Ana isin teneama unanuma kai pediwe— aka jabiatiandi ana jimi ikama kaya \p \v 23 jaska wabaini buaibun judio xanen ibun jiwe anu icha yudan kaian kaxai sain iki biski ikaibun jikikainkin jatiditun tepe dewe mawaibu Jesúsun \v 24 jatu yuikin: \p —¿Jaskai eiskaun kaxai man biski ikanai? Jawen bakedan, mawa kayabiamaki. Uxa bestia ikikiki. Unu taxniyukanwen— jatu waya: “Jawen yuda ma mawaki”, ixun ichapabun Jesús uinkin usainbu \v 25 jatu nichian buaibun janu ainbu dakanu Jesús jikikain chipash metsuan ana jiwei benikaunikiaki. \v 26 Januxun ja maewan anuxun Jesúsun jaska washina dasibibu chaniaibu ninka keyunibuki. \s1 Juni bekun dabe Jesúsun xuxawanikiaki, na janchadan \p \v 27 Janua xanen ibu Jairon jiwe anua kainkainaya juni bekun dabetan chibankin jancha kushipawen yuikin: \p —Davidin babaan, nukuwen nuiwe— akubainabu \p \v 28 janua Jesús jiwe betsa medan jikiaya juni bekun dabe jaki nukuabu Jesúsun jatu yukakin: \p —En matu xuxawatidudan, ¿man ea ikunwain?— jatu wa \p —Jaa. Xanen ibuun, nun mia ikunwaiin— akabu \p \v 29 januxun Jesúsun jatu bemepitan yuikin: \p —Jaska shinankin man ea ikunwainan, man xuxaii— jatu waya \p \v 30 jawaida bepexetan uiainbun Jesúsun jatu nema chakayamakin yuikin: \p —En matu jaska waxudan, tsua yuiyama mapuyukanwen— jatu wabia \v 31 buxun jaska Jesúsun jatu xuxawaxu dasibi jatuki chanibaunkin kakapa waibun \s1 Juni juyu Jesúsun xuxawanikiaki, na janchadan \p \v 32 jabiatiandi juni juyu yushin chakabu jaya Jesús anu juni betsabun iweaibun \v 33 Jesús jawen nuikin yushin chakabu kainma kaya janchai taeaya ja dapi mapubidankin uin e itan yuikin: \p —Israelbun jaska nun uiain keska tsuan aismaki. Ja juni pejaidaki— akeakeaibun \p \v 34 jatun jancha bechipaiama fariseobun jatu yuikin: \p —Na junidan, yushin chakabu xanen ibun kushipa jayaki. Jaska bestiwen taexun yushin chakabu jatu kainmaikiki— ikea iakeaibun \s1 Jesúsun dayakapabu eskadabesken ana midima yukatikidi jatu yusinikiaki, na janchadan \p \v 35 janua jatu jaska wabaini kakin Galilea anu mae ewapabu inun mae jatiubuma anuxun jatun ichati jiwe anuxun yusinkin Dios xanen ibuaikidi kakape yusinkin isin betsa betsapa teneaibu xuxawakubaunkin \v 36 yudan kaian uin jatuwen nuijaidakin jabu chaxuwan uinikauma keskabuwen taea jatuwen dabanan ikin \v 37-38 nun jawen tsumabu nuku yuikin: \p —En tsumabun en jancha ikunwankin chibanmisbun jatu yusian akeakebaunaibun ichapabun ea ikunwanxankanikiki. Jaskaken chanima Diosun bai anu miban midima ma jushin keyui keska dakaki. Jakia jawen dayakapabu eskadabeswen taexun ana dayakapabu ichapa jau yununun bai ibu Dios ana yukakanwen, jawen yunu tsekakin ichawaxunai keska wakin yudabu jau jawen jancha jatu yusinbaunxanunbunan— nuku waniki. \c 10 \s1 Jesúsun jawen 12 tsumabu ichawaxun jatu kushipa wanikiaki, na janchadan \r (Mr 3.13-19; Lc 6.12-16) \p \v 1 Januxun nun jawen 12 tsumabu Jesúsun nuku ichawaxun jawen yushin chakabu kainmati kushipa inun jawen isin betsa betsapa teneaibu xuxawati kushipa nuku yununiki. \v 2 Nun jawen 12 kushipayabun nukun kenadan: Simón jawen kena betsa Pedro inun, jawen betsa Andrés inun, Zebedeon bake dabe Santiago inun, jawen betsa Juan inun, \v 3 Felipe inun, Bartolomé inun, Tomás inun, nawan pei bixunika Mateo ea inun, Alfeon bake Santiago inun, Tadeo inun, \v 4 Simón betsan nawabu bechipaisma inun, Judas Iscariote jatun Jesús jatu chipu achimaxanai nun jati inibuki, Jesúsun tsuma kushipayabudan. \s1 Kakape jau jatu yusintanunbun dabe tibi jawen tsuma kushipayabu Jesúsun nichinikiaki, na janchadan \r (Mr 6.7-13; Lc 9.1-6) \p \v 5 Nuku jaska watan januxun nun jawen 12 tsuma kushipayabu Jesúsun nichinkin nuku yuikin: \p —Nawabun mae anu buama inun Samaria mai pakea janu jiweabu anudi buyuama \v 6 jakia Israelbu chaxuwan benua keskabu anu besti buxun \v 7 jatu yuikin: “Diosun Katua xanen ibui ma kemaikiki”, akin jatu yusinkubauntankanwen. \v 8 Jaska wakin isin teneaibu xuxawakin mawabu bestenwankin yudaki chaminibu kayawakin yushin chakabu jayabu kainmakin akubauntankanwen. Na kushipa jawa pakama man bixuwen taea jabiaskadi wakin jabias kushipawen jatu medabewakin jawen jatun jamapai jatu yukayamakubauntankanwen. \p \v 9 Kaidan, man eskabaintanunbun matu yuinun ninkakanwen. Mais butankanwen, jawa buamadan. Oro pei jexe inun, plata pei jexe inun, cobre pei jexe buama, \v 10 kapankan buama sanpu betsa buama, matun bichi tae betsa buama, jawen mestenti betsa buyamatankanwen. Jakia man jaskakainaya dayakapabu pimamisbu keska wakin matu pimadiaxankanikiki. \p \v 11 Janua mae betsa anu jikitan juni duapa yukai ikii jaki nukutan jawen jiwe anu matu iyua janu kaxun jawen mae anua kadiama ja juni duapatun jiwe anu jiweyuxun jawen mae anuxun yusinyuxankanwen. \v 12 Janua jiwetan jikikainkin eska yuixankanwen: “Unanuma jiwekanwen, Diosun jancha nun matu bexuainan”, jatu waxankanwen. \v 13 Januxun matu beyawaibunan, matun jancha pepa jatu yusinxankanwen. Januxun matu beyawakin Diosun jancha ninkaibu jau Diosun jatu unanuma jiwemakin duawakubainxanun yunuxankanwen. Jakia januxun matu beyawabumakenan, matun jancha pepa jatu anu jamen benuyamaxankanwen. \v 14 Ja inun, janixunda matu danankin ninkakatsi ikabumaken jatu unanti wakin janua kainbainkin matun tae anua mai kudu jatuki tabainxankanwen, jau jabiaskasi jiwenunbunan, jawa unanmadan. \v 15 Chanima en matu yuiaii. Janu Diosun yudabu dasibi jatu kupiaitian jaska Sodoma inun Gomorra ja maewan dabe chiwen Diosun jatu kupikin jaska wani binumakin jabun matu dananibu Diosun jatu kupijaidaxanikiki— iwanan, \s1 Jawen tsuma kushipayabu jatu ichakawaxanaibukidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \p \v 16 ana nuku yuikin: \p —Eskawen taexun en matu yuiai ninkaidakanwen. Kaman inu pubenbu anu man en 12 tsumabu chaxuwan pepa nichian keska wakin en matu yunuaii, man en tsumabu ewen taea matuki sinataibu anudan. Jaskawen taea dunu tsuan padantiduma unanepai inun deiwan pepa keskakin tsua sintamayamaxankanwen. \v 17 Man en kakapekidi jatu yusianwen taexun ikunwanbuman matu kupinun, iwanan, jatun mae xanen ibu anu matu iyuxankanikiki. Ja inun, jatun ichati jiwe anuxun ekidi man jatu yusiainbu betsabun matu kusha kusha axankanikiki. Uindaxankanwen. \v 18 Jakia en kakape ikunwankin man ea chibainbuwen taexun tsuabunda matu achixun xanen ibu kushipabu anu matu iyuabu en yusiankidi xanen ibu betsa betsapaki inun judiobuma nawa betsabuki ekidi man chanidiaxanaii. \v 19 Jakia achixun xanen ibu kushipabu anu matu iyuabu jawada man yuitidukidi Diosun Yushin Pepatun matu unanmaxanikiki. Jaskaken jawa dateama ¿Jadakidi yuixanpa? ikin bebunkidi shinanyamakubainxankanwen, \v 20 matunmebi man janchamaken matun Epa Diosun Yushin Pepatun medabewakin matu janchamaxanikikidan. \p \v 21 Ja inun, yuda betsan janubi jawen betsabun ea ikunwainbu jatu achima akeakediaxankanikiki, jau jatu tenanunbunan. Jabiaskadi wakin jatun ibubun janubi jawen bakebu jatu achimadiaxankanikiki. Ja inun, jabiaskadi wakin bakebu jatun ibubuki sinatakin jatun ibubun ea ikunwainbu jatu achimaxun jatu tenanmadiaxankanikiki. \v 22 Ekidi jaska yuibaunkin man ea chibainbuwen taexun yudabun matu danain midima matuki sinataxankanikiki. Tsuabuda matu keskakin ea chibain jeneisbumadi en jatu mekediakubainxanaii. \v 23 Jakia mae betsa anuxun matu ichakawaibun janua kainbaini mae betsa anudi kaxun jatu yusinkubaunxankanwen. Israelbun mae tibi anu nati ikin man jatu yusin keyudiamaken chanima matun Juchi Kayabi Iyua en xanen ibui taexanaii. \p \v 24 Ja inun, jatun tsumabun jawen yusinan binuntidubumaki. Ja inun, jawen dayadun jawen xanen ibu binuntidumadiki. \v 25 Jaskawen taea jawen tsumabudan, jatun yusinan jancha chibain jau jabiaskadi keska ikubainunbunwen. Jabiaskadiai dayadubu jatun xanen ibun yunua ninkai jau jatun xanen ibu keska idiakubainunbunwen. Jaskaken en matun yusinan ea kenakin: “Yushin chakabu xanen ibu Beelzebúki”, ea wamisbuwen taexun en yusian man chibankubainmisbuwen taexun matudi kenakin: “Beelzebún enabuki”, akin matukidi yuikin chitediaxankanikiki— iwanan, \s1 Tsuki datetimakidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Lc 12.2-7) \p \v 26 ana nuku yuikin: \p —Jabun matu ichakawaibudan, jawada jabu bepadametan june akubainmisbudan, Diosun dasibi xabakabi jatu uinmaxanaiwen taea jatuki dateyamaxankanwen. \v 27 Jakia jawada en matu besti yuiai juneama xabakanxun jatu yuibaunxankanwen. Ja inun, dintu medan jikitan jawen beputi bepua keska watan jamapai june en matu yuimis jemaintin anuxun jancha kushipawen xabakabi jatu yuixankanwen. \v 28 Ja inun, tsuabunda matun yuda besti tenantidubuwen dateyamaxankanwen, tenanxun matu ana ichakawapaketidubumakidan. Jaki besti mesei man datekubainunbun matu yuinun ninkakanwen. Tsuanda matun yushin tenantan chi nukaismanu jawen kushipawen matu yunutidu bestiki mesei datekubainkanwen, Dioskidan. Chanima en matu yuiaidan, ja bestiki datei mesekubainxankanwen. \p \v 29 Jaska inun, isa mishtin dabe pei jexe bestichaiwen bitidubuki, kadumadan. Jaska wabiamisbun isa tibi tanai Dios jakimaismaki. \v 30-31 Jamen matun bu dasibi midimabiaken Diosun ma tana keyumistun isa mishtin ichapa bechipaibiakin Diosun isa mishtin binumakin matu bechipaijaidamiski. Jaskaken jawaki dateyamakubainxankanwen— iwanan, \s1 Jabun Jesús chanima ikunwain jaki dakeisbuma unanti waxanaibukidi jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Lc 12.8-9) \p \v 32 ana nuku yuikin: \p —Tsuabunda ea ikunwain dakeama ea datan akin yudabu jatu yuikin: “En Jesúsunaki”, iki eki janchakubainmisbu en Epa Dios nai anube janchakin: “Jadan, enabuki”, akin en jatu yuixunxanaii. \v 33 Jakia tsuabunda ea chibanma en janchaki dakei: “En Jesús ikunwanmaki”, iki eki janchakubainmisbudan, eadi en Epa nai anuabe janchai: “Nadan, enabumaki”, akin en jatu janchaxunamadi ixanaii— iwanan, \s1 Jawenabun ikunwainbu inun ikunwanbuma bika tenemaxanaikidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Lc 12.51-53; 14.26-27) \p \v 34 ana nuku yusinkin: \p —Mai anuxun yudabu unanuma jiwemanun ika en juni dabanen ¿man shinainmenkain? Jaskamaki. Jatu paxkatan jatu bika tenemanun ika en juniki. \v 35 En jatu jaska waya juni bake jawen epabe sinatadabexankanikiki. Ja inun, ainbu bake jawen ewabe sinatadabediaxankanikiki. Ja inun, jawen babawan jawen yayabe jabiaskadiaxankanikiki. \v 36 Ewen taea jawenabube dananain sinatanamexankanikiki. \p \v 37-38 Jawen ibubu inun jawen bakebu bechipaijaidakin ea bechipai bexmas wamisdan, enabumaki. Ja inun, tsuabunda ea chibankatsi iki bika tenei eki jawa dakeama: “En jabe mawakatsi ikaii”, ikin yuiabumadan, jabu enabumadiki. \v 39 Jamen tsuabunda jatunmebi mekei: “En mawakatsi ikamaki”, ikin shinanmisbudan, eauma mawaxankanikiki. Jakia ea ikunwankin en kakape yuikin ea chibainwen taexun tenanbu ebe jiwekuinxankanikikii— iwanan, \s1 Manakuti pepa ja dukuntun bitikidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Mr 9.41) \p \v 40 ana nuku yuikin: \p —Jaska inun, en matu nichian man kaken tsuanda matun jancha ninkakin matu beya wakin eadi beya wakin jaibu waxankanikiki. Tsuabunda ea jaibu wakin jatun ea yununidi jaibu wadiaxankanikiki, jawen jancha ninkakinan. \v 41 Diosun jancha yuixunikatun yuiai jawen jancha ninkakin beya wanixun jabun Diosun jancha akaibun manakuti pepa bixankanikiki. Diosun jancha ikunwankin juni pepa beya wanixun juni pepan manakuti pepadi bixankanikiki. \v 42 Ja inun, eki chiti iki bexmasbiabun jatu unpax matsipa yukabu ea chibanmisbuwen taexun jatuwen nuikin unpax jatu amakubainmisbu chanima jawen kupiti pepa bixankanikiki— nuku aniki. \c 11 \p \v 1 Januxun nun jawen 12 tsuma kushipayabu yusin menetan Jesúsun nuku nichian nun kaya mae betsa betsapa anuadi jabia dapikeadi jatu yusindiakubaunaya \s1 Jesús anu Juanen jawen tsumabu yununikiaki, na janchadan \r (Lc 7.18-35) \p \v 2-3 Nashimanika Juan bichiti jiwe anu bichimabu jiwexun jaska Jesucriston akubainaikidi banabimatantanabu Juanen ninkatan jawen tsuma jatida kenaxun yunukin: \p —Jesús anu buxun: “Mekenika Cristo Diosun nukun xenipabu yubani ja juxanaidan, ¿min jabiamen? ¿Betsa daka nun manai?” akin ea yukaxuntankanwen— jatu wa buxun yukabu \p \v 4 Jesúsun jatu yuikin: \p —Jawada uinkin man ninkakubainaidan, jaska Juanki chaniditankanwen, eskaibukididan. \v 5 Bekun inun bexuxbun uiainbu inun, jaska mapuisbuma mapuaibu inun, jabu bichiki dasibi chami betsaniki dakemisbu main sakada iki keyuaibu inun, patabun ninkakin keyuaibu inun, mawa ana besteainbu inun, jabu nuitapaibun jatun paxati kakape ninkatan benimaibudan, jaska Juan yuitankanwen. \v 6 Tsuanda ea ikunwain jawa jawen shinan chakabui chintuinsmadan, chanima benimaxankanikiki!— jatu wa \p \v 7 Juan anu buaibun ja dapi mapubaunabu Jesúsun Juankidi jatu yui taewakin: \p —Janu tsua jiweabuma anuadan, ¿jawa man uintantanimamen? Tawa pei niwen bubi bubi wai keska wakin ¿junin jawen shinan betsa betsapa maewa akeakeimamenkain? \v 8 ¿Jaskamen? ¿Jaskamadaka? ¿Jaskada jakidi kaiain man uintantanimamen? ¿Junin tadi pepa sawea daka? Tadi pepa sawea mabu akunjaidayabu jatun xanen ibun jiwe jawendua anu besti jiwea ikaibu man uintiduki. \v 9 Jaskakenan, ¿jawa man uintantanimamen? ¿Diosun jancha yuixunikamenkain? Jaki. Juanan, chanima Diosun jancha yuixunikaki. Ja inun, yuixunika betsabu Diosun yununi Juanen ma jatu binuaki. \v 10 Ja inun, Diosun jawen bake nichinkatsi Juankidi yuikin: \q1 ‘Ninkawe. Janu min kaxanun jau pewai kanun en jancha yuixunika betsa bebunkidi en yunuxanaii, en mia nichindiamadan’, \m akin jakidi jawen kaka kenenibuki. \v 11 Chanima en matu yuiaii. Yuda dasibibun Dios dayaxunkin tsuan Juan binuama ibianibun janu Epa Dios xanen ibuaitian ikunwainbu jaki dasiabu bexmasjaidabiabun Juan binuxankanikiki. \p \v 12-13 Nashimanika Juan judiama matun ichati jiwe tibi anuxun Moisin yusian inun Diosun jancha yuixunikabun yusinpauni matu yusin bestikubainimabuki. Jakia Juan juxun Dios xanen ibuxanaikidi bebunkidi jawen kaka pepa yusinkubainaya juni pubenen detekatsis ikin Dios xanen ibuxanai ewamamakin bextenun ika ikanikiki. \v 14-15 Man pabinkiyabuki. Ninkatan jakimayamaxankanwen. Diosun jancha yuixunika Elías jau ana juxanun Diosun yubani Juanan, jabiaki. Man ikunwankatsi ikaidan, jawen jancha ikunwankanwen— iwanan, \p \v 16 —Nukunabu na jabiatian jiweabunan, ¿jaskada shinankanimenkain? Matu yuinun ninkakanwen. Mae namakis jemaintin anu beyuskin jatun ibubu imis mawai bake mishtinbu xuku dabea tsauxun xuku betsan yuikin: \v 17 “Tepe dewe nun mawabiaya benimai man nawamaki. Janua nun kaxei ikaskin nun nuiti nawa mawabiaya man kaxamadiki”, jatu wabu jawawenda beyusti unanbuma keskabuki, nukunabudan. Matun shinan chankanti jubiaken man benimamaki. Jamen matun chakabu shinain kaxakatsi ikama man shinan betsa waismaki. \v 18 Jabiaskadiai ja dukun Nashimanika Juan juxun matu yusinkubainkin misi pepa piama vino paepa akama matube beyusamaken jakidi janchakin: “Yushin chakabu jayaki”, iwanan, man yuia akeakeimaki. \v 19 Janua eadi matun Juchi Kayabi Iyua juxun misi pepa pikin vino paepa aki en matube nawabiakunkainaya ea yuankin: “Uinwen. Pikeki. Paenkin romano pei bixunika chakabubu inun yuda chakabu betsabu jaibu wamiski”, ikin man eadi yuanmiski. Jamen nuku dabe nun pepabiaken Diosunabu kayabibu besti unanepakin jabun nukun yusian ninkatan nuku chibankanikiki— iwanan, \s1 Mae betsa betsapa anuxun Jesús ninkabumaken jatu ja anikiaki, na janchadan \r (Lc 10.13-15) \p \v 20 Januxun Jesúsun jatu yusinkin taewaimanu mae betsa betsapa anuxun yudabu uinmakin dami atimaska jatu waxunbia jawa jatun shinan betsa wama ikimabukidi yudan kaian Jesúsun jatu yuikin: \p \v 21 —Corazín inun Betsaida anu man jiweabu matun chakabu jenetan man shinan betsa wakatsi ikamadan, man nuitapajaidaxankanaii. Jakia Corazín inun Betsaida anuxun jawen unanti dami kushipa betsa betsapa en matu uinmakubainima keska Tiro inun Sidón anu jiweabundi jabiaskadi uintan jatun chakabu jenenun, iwanan, juinti nishmajaidatan saku wati tadi bexa xeni sawetan chi mapuwen mapu tukutan jatun shinan betsa watan Dios ikunwankeanibuki. \v 22 Jaskawen taexun janu kupiaitian ja nawabu Tiro inun Sidón anu jiweabu jatu kupi midinkin Corazín inun Betsaida anu jiweabudi shinan betsa wabuma Diosun jatu kupijaidaxanikiki. \v 23 Ja inun, Cafarnaúm anu jiweabun man shinankin: “Nun pepabuwen taexun Diosun nuku kenwanxanikiki”, ibiakin man ea ikunwanbumawen taexun janu chi nukaisma anu Diosun matu yunuxanikiki. Jakia Cafarnaúm anuxun jawen unanti dami kushipa betsa betsapa en matu uinmakubainima keska Sodoma anu jiweabutiandi jaskadi uintan jatun chakabu jenenibunan, jatun bababudi nuku dapi jiwekeankanaii. \v 24 Jaskawen taexun janu kupiaitian ja nawabu Sodoma anu jiwenibu jatu kupi midinkin Cafarnaúm anu jiweabu shinan betsa wabuma Diosun jatu kupijaidaxanikiki, jaska Sodoma ani keska binumakinan— iwanan, \s1 Jesús bestitun Dios unainkidi jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Lc 10.21-22) \p \v 25 janua Jesús shinan chankain benimakin yuikin: \p —Epaan, nai inun mai jidabi minaski. Min duapa jancha ja unanepai kenmisbu min jatu unanmama jabu keinsbuma besti min jatu unanmakubainaiwen taexun en mia kenwaiin— iwanan \v 26 —Epaan, chanima jaska wakatsi mekenixun min ma jatu unanmaii— itan \p yuda betsabu mapuxun ninkaibun \v 27 Jesúsun jatu yuikin: \p —En Epan jawen kushipa dasibi ea yununidan, tsuan en jawen bake ea unanbumaki. Jakia en Epan besti ea unan keyuikiki. Jakia tsuan en Epa unanmadiki. Ea jawen baken besti en Epa en unan keyudiaii. Jakia jabun ea chibainbu en Epa en jatu unanmamiski. \v 28 Tsuabunda xankama ia inun daya chakayamai keskai man punu nukabudan, en matu juindukunmakin medabewanun ea anu bekanwen. \v 29 Ja inun, ina awa dabeki ji tekixkunxun jawada xankama bumabu bika dayabiai medabenain punu nukaisbumaki. Jabiaskadiai eadan, duapakin matu medabewakin ina awa ji tekixkundabea medabenanmisbu keskai man ea chibanyan en kushipawen en matu medabewakubainxanaii, man bika tenebiaya matu juindukunmakinan. \v 30 Janua ebe ji tekixkundabea keskaxun jawada bikajaida ana tenejaidama ebe medabenain nun xankapa aka wabaintidubuki— jatu anikiaki. \c 12 \s1 Juindukuntitian jawen tsumabun xekiwan bimi tsekaxun pikubainibukiaki, na janchadan \r (Mr 2.23-28; Lc 6.1-5) \p \v 1 Jatianda ana juindukunti sábado betsatian xekiwan bai namakis manan baiwen nun jawen tsumabu Jesúsbe bukin xekiwan bimi tsekaxun dashukidi axun bunikin nun pikubainaibun \v 2 fariseobun nuku chibankin uinkin Jesús ja akin: \p —Uinwen. Juindukunti sábadotian dayakin Diosun Moisés nuku nemani min tsumabun kanekanikiki— akabu \p \v 3 Jesúsun jatu kemakin: \p —Bunikin jawada nukun xenipabu pepa Davidin jawen jaibuaibubetan anidan, ¿man uinsmamen? Matu yuinun ninkakanwen. \v 4 Dios kenwanti tadi jiwe medan David jikixun Diosun Moisés yusiniwen taexun Diosbe nukunabu janchaxunikabun besti pitibiaken jawen Dios kenwanti misi Davidin bixun pitan jawen jaibuaibudi pimadianiki. \v 5 Ja inun, Diosbe nukunabu janchaxunikabu juindukunti tibi Dios kenwanti Templo anu dayakubainkin kaneabumakidi Diosun Moisés kenetimani ¿man shinanmamen? \v 6-8 Jamen en kushipawen Templo en binuaiwen taexun juindukuntitian jaska jau akubainunbun jawen yunuti inun jawen nemati en jatu yunudiatiduki. En matun Juchi Kayabi Iyua jaska kushipa en jayaki. Diosun jancha yuixunika Oseas Diosun yuimakin: “Yuda betsabuwen nuikanwen, ea kenwankin chaxuwan kuakin menuai bestiwenmadan”, aka jatu kenexuniki. Matun juinti medan na jancha shinankin na junibun kaneabuma unankin man jawa yuiama ikeanxuki— jatu abainiki. \s1 Juindukuntitian juni meyushki Jesúsun kayawanikiaki, na janchadan \r (Mr 3.1-6; Lc 6.6-11) \p \v 9 Jabias juindukunti sábadotian jabia baiwen kai mae betsa anu jikitan jatun ichati jiwe medan jikixun Jesúsun jatu yusianyan \v 10 jabianudi juni meken meyushki jatube icha tsauken jawen yusian danankin fariseobun Jesús yuanun, iwanan, yukakin: \p —Juindukuntitianan, Moisin nuku kenexuni chibankinan, ¿juni isin teneai xuxawatimen?— akabu \p \v 11 Jesúsun jatu kemakin: \p —Matunan, juindukuntitianbiaken matun chaxuwan unpax biti kini medan kauani pukua jawaida kain nexekin man dayadiamiski. \v 12 Juindukuntitian matun inawen nuikin man medabewabiamisken Diosun matu binumakin yudabuwen nuijaidakin jabiatiandi jatu medabewamiski. Jaskaken juindukuntitian tsuanda xuxawai dayabiakin kaneamaki— iwanan, \p \v 13 juni meken meyushki yuikin: \p —Min meken meshanwen— aka \p meshanyan jawen meken betsa keskai ma mepekei peaya \v 14 jaska waxu fariseobun uin jaki sinatai kainbaini jaska waxun Jesús tenantimen ika yuinamei yubakai taenibukiaki. \s1 Diosun jancha yuixunikan jakidi keneni xabakabi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \p \v 15 Januxun jatun shinan unantan Jesús kainkainaya yudan kaianen chibainbun isin teneaibu ichapa Jesúsun jatu xuxawakin \v 16 mae betsa betsapa anu jau tsuki chaniyamanunbun jatu nemakubainiki. \v 17 Jabiaskadi bebunkidi Jesúskidi jawen jancha yuixunika Isaías Diosun yuikin: \q1 \v 18 ‘En tsuma en katunidan, en bechipaiai ea benimawamiski. En Yushin Pepa en yunua medabewaya pepakidi en tsumapan yudabu xukuabu tibi yuibaunxanikiki. \v 19 Jancha kushipawen juni betsa ja akama mae tibi anuxun jawen jui kunyan ikai ninkabuma ixankanikiki. \v 20 Chakabu maemakin binudiama yudabuwen nuikin tawa yushtu senkeama keska wakin juinti babubu dananma ixanikiki, bin paji ibubis nukabiai nukama keskadan. \v 21 Januxun chakabu binuaya nawa xukua betsa betsapabun ikunwankin en tsuma manaxankanikiki’, \m aka ninkatan keneniki. Jaska jakidi keneni menekin Jesúsun yusinkin jatu xuxawakubainiki. \s1 Jesúsdan, yushin chakabun kushipa jayaki, anibukiaki, na janchadan \r (Mr 3.20-30; Lc 11.14-23; 12.10) \p \v 22 Jabianuxundi yushin chakabun juni bexux wakin juyu wani Jesús anu iweabu jawen yushin chakabu nichinkin Jesúsun xuxawa januxun uin pewai janchaya \v 23 yudan kaianen uin: \p —Jabaa! Yuu! Davidin baba mekenika Diosun nukun xenipabu yubani jabiamenkain. Jamadaka— ikeakeaibun \p \v 24 jakia fariseobun jatun jancha ninkakin yuikin: \p —Jaskamaki. Na junidan, yushin chakabu xanen ibu Beelzebún kushipa jayaki. Jaska bestiwen taexun yushin chakabu jatu kainmaikiki— jatu waibun \p \v 25 jatun shinanen kaneaibu unankin Jesúsun jatu yuikin: \p —Mae betsa anu jatunmebi paxkatan detenamei jatunmebi debui keyumisbuki. Ja inun, yudabu xuku betsa paxkatan jatunmebi debui yamai keyudiatidubuki. \v 26 Jabiaskadi wakin Satanásan jawenabu junibu anua kainma jatun yuda punu nukai babui keyukeanaii. \v 27 Jamen, eanan, Beelzebún kushipawen en yushin chakabu kainmaya ¿tsuan kushipawen matun tsumabun yushin chakabu kainmamisbumen? \v 28 Jamen chanima Diosun kushipawen ean en yushin chakabu kainmamiswen taea Dios xanen ibui matu anu ma juaki. \v 29 Jaska man kanejaidai matu yuinun ninkakanwen. Tsuanda juni kushipatun jiwe anu jikitan yumetsunun, iwanan, jawen tae inun jawen meken dukun neatan jawen mabu yumetsutidubuki. \p \v 30 Jaskaken tsuabunda ea jaibuwama ea nemamisbuki. Ja inun, tsuabunda yuda betsabu ea chibanmama jau ea ikunwanyamanunbun jatu nemamisbuki, jamakidi shinanmakinan. \v 31 Jaskaken matu yusinun ninkakanwen. Yudabun chakabu betsa betsapawakin chakabudi yuimisbu Diosun jatun chakabu buaxunkin jakimawatiduki. Jakia matu keskatun tsuabunda jawen Yushin Pepa danankin yuankubainaibudan, jatu buaxuntaskama ixanikiki. \v 32 Jamen tsuabunda en matun Juchi Kayabi Iyua ea yuanbiaibun Diosun jatun chakabu buaxuntiduki. Jakia tsuabunda Diosun Yushin Pepa yuainbu jatun chakabu Diosun buama shinanunbadikiki, natian inun badi jawen jeneatianan— iwanan, \s1 Ji tibi jawen bimiwen unantikidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Lc 6.43-45) \p \v 33 —Ji pepa bimiai jawen bimi chakabuismaki. Jamen ji chakabu bimiai jawen bimi pepaismadiki. Jaskawen taexun jawen bimi tibiwen ji man unanmiski. Eanan, en pe yusinkubainmiswen taexun Satanásan kushipa en jayamaki. Jakia Diosun kushipa en jaya en pepaki. \v 34 Jakia matudan, man padanan dunubuaibuki. Matun juinti chakabuken jaska shinankin kainmai janchakin jawada pepa yuiama chakabu besti man yuikubainmiski. \v 35 Jamen tsuabuda duapa juinti pepaya jawa chakabu yuiama jancha pepawens janchamisbuki. Ja inun, yudabu jawen juinti medan shinan chakabu jaya janchakin chakabus yuikin kainmamisbuki. \v 36 Matu yuinun ninkakanwen. Janu unanti waxanaitian: “Jancha jadi yuitimawen min yuipaunidan, jaskakenan ea yui pewawe”, akin yudabu bestibu tibi Diosun jatu yukaxanikiki— iwanan, \v 37 fariseobu ana yuikin: —Jamen matun jancha tibi shinankin Diosun matu unanti waxanikiki, “Min pemenkain, min chakabumenkain”, akin Diosun unantan matu kupixanikiki— jatu waya \s1 Dami betsa atimaska nuku taxnimaxunwen, akin yukanibukiaki, na janchadan \r (Mr 8.12; 3.31-35; Lc 11.29-32, 24-26; 8.19-21) \p \v 38 jatu jaska wai ninkatan januxun fariseobu inun Diosun jancha kenenibu yusinananmisbun Jesús yuikin: \p —Yusinaan, nun uinun naiudia jaska tsuan dami atimaska kainmaisma nuku axunwen— akabu \p \v 39 Jesúsun jatu kemakin: \p —Nukunabu na jabiatian jiweabudan, man chakabuki. Jamapai Dios anua unanti tsuan atiduma uinkatsi man ea yukabiamisdan, Diosun Jonás bakawan xeamashina ana kainma jiwenidan, jaska keska besti Diosun matu uinmakin matu axundiaxanikiki. Shinankanwen. \v 40 Nínive anu kaxun jau jatu yusintanun Jonás yunua ninkama jadi kama mae betsa anu paxai kai ianenwan medan pukuabu jasapanan bakawan ewapatun xeashina xaba dabe inun besti meshu jabiatidi kaya mashin mapeketan bakawan janan Jonás besteniki. Eadan, matun Juchi Kayabi Iyua jabiaskadiai mawa mai anu daka xaba dabe inun besti meshu jabiatidi ka en ana bestendiaxanaii. \v 41 Jaska inun, Nínive maewan anu jiweabu Jonásin Dioskidi jatu yusian ninkakin jatun shinan betsa wanibuki. Jaskawen taexun janu kupiaitian Nínive anu jiwenibun matu ja axankanikiki. Ja inun, en Jonás binujaidabiaken tsuan man ea ninkakin matun shinan betsa wakatsi ikamaki. \v 42 Jaska inun, betsadan, nawa ainbu xanen ibu surkidi chaijaida Sabá maiwan anu jiwea nukun xenipabu Salomónen jancha unanepa ninkatanun ika juniki. Salomón en binujaidabiaken man ea ninkakatsi ikabumawen taexun janu matu kupiaitian ja nawa ainbu xanen ibun matu ja achakayamaxanikiki— iwanan, \s1 Yushin chakabu kainkaina chintunmiskidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Lc 11.24-26) \p \v 43 jatukidi Jesúsun miyui betsawen ana jatu yuikin: \p —Juni betsa anua yushin chakabu kainma kai juindukunkatsi iki janu unpax jayama anu kakunkaunkin jani juindukunti pepa bechiama shinankin: \v 44 “En janu jiwea en kainkidanshina anu en ana chintunkainaii”, ikaini kaxun ja yuda medan jiwe xaka matsua keska jawa jayama bechitan \v 45 kaxun ana 7 yushin betsa chakabujaida jatube dasikidan, ja dukuntun ja yuda ichakawakin midinwaima ana binumakin pikujaidamisbuki. Jaska keskadiai natian na yudabu jatun shinan pewabumawen taea jiwe chakakubainaibu chipu Diosun jatu kupijaidaxanikiki— akin \s1 Jawen ewa inun jawen betsabukidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \p \v 46 Jesúsun jatu yusin menediama janchaya janua jawen ewa inun jawen betsabu bea Jesúski jaska kematima jemaintin mapuxun juni betsan jau yuixuntanun jawen ewan yunua \v 47 kaxun Jesús yuikin: \p —Min ewa inun min betsabun unu jemaintinxun mibe janchanun ixun mia kenakanikiaki— aka \p \v 48 Jesúsun kemakin jatun yui ka yuikin: \p —¿Tsuamen, en ewa inun en betsabudan?— iwanan, \p \v 49 nun jawen tsumabu nuku metukin yuikin: \p —Na jabiabuki, en ewa inun en betsabudan. \v 50 Ja inun, Diosun jancha tsuabunda ninkatan ikunwankin axunmisbudan, jabiabu en betsabu inun en puibu inun en ewabudiki— jatu waniki. \c 13 \s1 Jexe bai anu banamisbukidi miyuiwen Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Mr 4.1-9; Lc 8.4-8) \p \v 1 Jabias xabatian Jesús jiwetanua kainkaini ianenwan kexa anu ka tsauken \v 2 yuda ichapabu Jesús anu bebidan bebidani jaki ichabu jatu yusinun ika xaxun ina tsauxun ian kexa mapustunun mapuabu \v 3 jancha junea betsa betsapawen yusinkin jatu yuikin: \p —Juni betsa jawen bai anu xekiwan jexe sa aki kaxun \v 4 sa akubaina jexe betsa janu kati bai namaki nidi aka peiyabu bexun keyu xeabun \v 5 jexe betsa mishki ewapabu mania anu mai eskadabes bemanchimea anu kauanadan, jawaida pexei benekaunaya \v 6 badi jui kukin jawen tapun bemakis bewexekea kua utsi xanamiski. \v 7 Ja inun, jexe betsa muxa jukundiamanu nidi aka xekiwan beneai muxa jukunkin yabua jaskatan bimitidumaki. \v 8 Jakia jexe betsa mai pepa anu nidi aka benei bimi ichapajaida jayamiski, betsa 100 jexeyaidan, betsadi 60 jexeyaidan, betsa 30 jexeyaidan— iwanan \v 9 —Man pabinkiyabunan, ninkatan jakimayamaxankanwen— jatu wa \fig |src="LB00094b.tif" size="col" loc="2.9-11" copy="Louise Bass; British & Foreign Bible Society" ref="(13.1-9)" \fig* \s1 ¿Jaskakin miyuiwens min jatu yusiain? iwanan, Jesús yukanibukiaki, na janchadan \r (Mr 4.10-12; Lc 8.9-10) \p \v 10 janua nun jawen tsumabu besti Jesúski xukutan jaska miyuiwen jatu yusiain nun yuka \v 11 nuku yuikin: \p —Matudan, jaskai Dios xanen ibumiskidi Diosun jawen pepa juneni xabakabi man en tsumabu matu yusinkin unanmaikiki. Jakia jabudan, en jatu jaska unanmamaki. \v 12 Jakia tsuabunda en jancha besti ninkakin chibainbu ichapa en ana jatu xabakabi yusinkubainxanaii. Jamen tsuabunda eskadabes ninkabiakin ea chibainsbuma ja eskadabes en jatu mebinxanaii, jakimawakinan— iwanan \v 13 —Na yudabun uinbiai uianbumaki. Ninkabiai ninkabumaki, jabu jawaumawen taexun miyui junea bestiwen en jatuki chanikunkainaii— itan \v 14-15 —Jaskai buaibuwen taexun bebunkidi jawen jancha yuixunika Isaías jatukidi Diosun yuimakin: \q1 ‘Jabun jancha ichapa ninkabiakubainmisbu jawa unanma ixankanikiki. \q1 Ichapa uinbiakubainmisbu jawa uinsma keska ixankanikiki. \q1 Jau uinyamanunbun jatun bedu bekua keskabuki. \q1 Jau ninkayamanunbun jatun pabinki pabepukua keskabuki. \q1 Na yudabu buxka kushibun jawa tapinkatsis ikabumaki. \q1 Jau en jatu medabewakin xuxawapanan ea danain ea anu bekatsis ikabumaki’, \m aka ninkatan nuku kenexuniki. Jabias jatukidi keneni keskai na yudabun uianma inun ninka pewabumadiki— iwanan \p \v 16-17 —Na jaska yuinidan, man matun akaii, matun beduwen uinkin inun matun pabinkiwen ninkai natian man benimaidan. Chanima nukun xenipabu Diosun jancha yuixunikabu inun yudabu pepabun ea uinpaibiakin ea uianma inibuki. Ja inun, na man ea uiainan, ea uinkatsi ibiakin ea uianma inibuki. Ja inun, jabias man ninkaidan, ea ninkapaibiakin ea ninkamadi inibuki— akin \s1 Jexe miyuikidi xabakabi Jesúsun jatu unanmanikiaki, na janchadan \r (Mr 4.13-20; Lc 8.11-15) \p \v 18 —Jaskawen taexun jexe sa aka miyuiwen en jatu yusinxudan, matu xabakabi yuinun ninkaidakanwen. \v 19 Jexekidi yuiadan, Dios xanen ibuaikidi yusinti janchaki. Ja jexe janu kati bai anu nidi akadan, yudabun Dioskidi jancha ninkakin shinanbiaibun jamakidia Satanás juxun jawen jancha pepa jatun juinti anua mebinmiski. \v 20 Ja inun, jexe betsa mishki ewapabu mania anu mai eskadabes bemanchimea anu nidi akadan, tsuanda Diosun jancha ninkakin taewai benimabiaya \v 21 shinan pewamawen taexun jawen jiwepanan Diosun jancha dananmakin jatu bika wakin jawen jamapaiwen jatu ichakawabu tenei jawawen jaskatima ja uintan ana jawendi chintunbainmisbuki. \v 22 Jamapai jawen jiweawens kemui jeneama jawens besti nuichakayamakin Diosun jancha ninkabiakin ana tapinkatsi ikama mabuwens besti kemui pepaisbumaki, jaskatun yabua jancha pepa chibanma yudabu miban bimiuma keskabuidan. \v 23 Jakia jexe betsa mai pepa anu banadan, Diosun jancha ninkai pepakunkainkin yuda betsabu yusinkin jatu ikunwanmamisbudan, ja mai pepa anu jexe bana benei ewai bimiyatan 100 jexeyai inun, 60 jexeyai inun, 30 jexeyamis keskabuki— nuku aniki. \s1 Miban pepa chakabube jusiakidi miyuiwen Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \p \v 24 Januxun ana betsatian miyui betsawen yudan kaian Jesúsun yusinkin: \p —Dios xanen ibui jaskamiskidi ana betsa matu yusinun ninkakanwen. Juni betsa jawen bai anu kaxun xekiwan jexe pepa banabaini kaken \v 25 dasibi uxabun janua jaki sinatamis juxun jexe chakabu jabe jusikin sa abainken \v 26 janua xekiwan jukunshina ma bimi taeai uinkin miban chakabu jabe benediai jusia bechitan \v 27 janua jawen tsumabu bai anu buxun ja miban uinbain bai ibu yuikin: “Min bai anu xekiwan pepa min banatanima anudan, ¿jaskai miban chakabudi jusia yumeimenkain?” akabu \v 28 bai ibuan jatu yuikin: “Eki sinatamistun ea ichakawakin atanimaki”, jatu wa, jawen tsumabun yuikin: “Ja miban chakabudan, ¿jau yumeyamanun betse betse atanpa?” akabu \v 29 jatu nemakin: “Jamaki. Ja miban chakabu jusia betsekin xekiwandi man betsediatidubuki. \v 30 Jau jabiaska jabe yumeyunun meyamayukanwen. Ja dabe jusia ewai janu jushiaintian tsekakin en jatu yunua ja miban chakabu dukun mextexun neatan manchianbu en kuaxanaii. Januxun en xekiwan bimi pepa mextekin ichawadiatan en dayadubun ea aduxunxankanikiki”, jatu waniki— iwanan, \s1 Jexe pexeishtakidi inun misi xaxawamiskidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Mr 4.30-34; Lc 13.18-21) \p \v 31-32 ana miyui betsawen jatu yusinkin: \p —Dios xanen ibui jaskamiskidi miyui betsa ninkakanwen. Junin jawen bai anu mostaza jexe jawen miban tibi banaima anua jatube ja mostaza jexe pexeishtajaidabia ewakin miban betsa binumai punyan ewapabushina jawen mebiki peiyabu tsaua jaki juindukunmisbuki. Dios xanen ibuidan jaska keskaki— itan \p \v 33 ana miyui betsawen jatu yusinkin: \p —Misi wakatsi ainbun xekiwan dudu midima kencha ewapa puchinin kesunxun jawen xaxawati eskadabes unpaxki nemustan jawen xaxawati xekiwan dudu kapan dasibi buspukidankin xaxawamiski. Dios xanen ibuidan, jaska keskadiki. Ja dukun juni betsan Diosun jancha ikunwain pepakunkainkin jawenabu yusian akeakeaya unanxubida midimabun ikunwantidubuki— jatu aniki. \p \v 34-35 Ja xanen ibutan jaska janchanunbadiaikidi jawen jancha yuixunika Diosun yuikin: \q1 ‘Mai jidabi en damiwani anua jawada ean junenixun en jatu unanmaisma miyui betsa betsapawen yusinkin en jatu kainmaxunxanaii’, \m aka ninkatan nuku kenexuniki. Jabias Diosun yuini keska wakin miyui betsa betsapawen Jesúsun yudabu yusinkin jawa miyuimawen yuiama miyui bestiwen jatu yusin chanikunkainiki. \s1 Miban chakabu jusiakidi Jesúsun jatu xabakabi yusinikiaki, na janchadan \p \v 36 Januxun Jesúsun yudan kaian yusinkin menetan jatu jenebaini jiwe betsan jikiaya janua nun jawen tsumabu jaki ichaxun yukakin: \p —Miban chakabu jusiakidi min jatu yusinxudan, xabakabi nuku yuiwe— nun wa \p \v 37 Jesúsun nuku yuikin: \p —Ja miban pepa sa akadan, en matun Juchi Kayabi Iyuaki. \v 38 Baidan, mai jidabiki. Jexe pepadan, jabun Diosun jancha ninkakin pewamisbudan, jabu enabuki. Jakia jexe chakabudan, jabun en jancha ninkama Satanásan jancha besti chibanmisbudan, jawenabuki. \v 39 Ja inun, ja jaki sinatakin jexe chakabu sa axunmisdan, Satanáski. Ja inun, janu tsekatitian ixanaidan, ma mai jidabi keyuikiki. Ja jaskaitian mai anua jau yudabu bimi tseka keska wanunbun en nai tsumabu en jatu yunuxanaii. \v 40-41 Jamen ja miban chakabu mextekin ichawadan, mai jidabi anuxun yudabun chakabuwakubainmisbu inun yuda betsabun jawa unanma jabun yusinkin jatu dasibi ichakawamisbudan, ea en matun Juchi Kayabi Iyuatun en nai tsumabu en jatu yunua jabun ja yuda chakabu ichawaxun \v 42 chi nukaisma anu jatu udean janu jiwei peama kaxai xeta yenx yenx akubainxankanikiki. \v 43 Jakia jabun Diosun jancha pepa ninkakubainmisbudan, en jatu katua janu en Epan jiwe anu nukube jiwei badi keskai chaxai ikibi ixankanikiki. Man pabinkiyabunan, ninkatan jakimayamakanwen— iwanan, \s1 Jaskai Dios xanen ibumiskidi miyuiwen jawen tsumabudi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \p \v 44 ana miyui betsawen nuku yuikin: \p —Tsuanda juni betsan bai anu pei midima adukin maiwani june benamabia juni betsan pukinxun bechitan ibu wakatsi ikin jawaida ana jabianudi achimatan benimajaidakin pei june bikatsis ikin jawen mabu dasibi peiwen taexun jatu inan keyutan june yumetsukatsi ikama jawaida bai ibu anu kaxun jawen peiwen bai ibu watan ja pei maiwanibu bitiduki. Dios xanen ibuidan, pei midima adunibu junea keskaki. \fig |src="LB00171b.tif" size="col" loc="13.1-9" copy="Louise Bass; British & Foreign Bible Society" ref="(13.45-46)" \fig* \p \v 45-46 Jamen Dios xanen ibui jaskamiskidi betsadan, ninkakanwen. Mabu inanananikan perla chudi mane jawenduabu benabaunkin atimas ja mane jawendua jawa chakabuma bestichai kadujaida bechitan jawen kemukin bikatsis ikin jawen mabu dasibi jatu inan keyutan ja pei bixunwen taexun ja perla jawendua jawenas wakin biniki. Dios min xanen ibu waidan, jawada mabu min jayadan, ana jawen nuiama jenetan ja mabu betsa binun ixun ja besti min jawen nuiai keskaki— iwanan, \v 47 ana nuku yuikin: \p —Dios xanen ibui jaskamiskidi ana betsadan, ninkakanwen. Juni betsabun ianenwan anu jisin ewapa puntebaunxun baka betsa betsapa jikia \v 48 jisin mataken ninibidan mashi anu mapematan janu tsauxun katukin baka ewapa piti pepabus kukiki nanekin jawen chudi chakabu putamisbuki. \v 49 Janu badi jawen jeneaitianan, jabiaskadi wakin Diosun nai tsumabu bexun yuda pepabube yuda chakabu jusia unantan jatu katukin paxkatan \v 50 chakabubu janu chi nukaisma anu jatu putaxankanikiki, janua jiwei peama jaska nun tenetiduma tenei kaxai jau xeta yenx yenx inunbunan. \p \v 51 Na eska miyuiwen en matu yusianan, ¿man ninkai?— nuku wa \p —Jaa, nun ninkaii— nun akeakea \p \v 52 ana nuku yuikin: \p —Jawen jiwe anuxun juni betsan jawen mabu betsa tibi adutan mekea unainkiki, mabu bena inun xenidan. Jaska tibi adumiswen taexun jawada mabu pepa bena inun xeni ja dabe kainmamis keska wakin Dios xanen ibuaikidi en yusian bena inun yusian xeni katukubainkin eadi chibankin ea ikunwandiatan Diosun jancha kenenibu yusinananmisbun jatu pe yusindiatidubuki— nuku watan \s1 Nazaret anu Jesús kanikiaki, na janchadan \r (Mr 6.1-6; Lc 4.16-30) \p \v 53 miyuiwen nuku yusin keyutan janua kainkaini \v 54 Jesús janua yumeni anu kai nun jabe jikishinken ma jatu yusin beyamis jatun ichati jiwe anuxun Jesúsun jatu yusindianun ika jikixun jatu yusin taewaya jatu yusian ninkai jaska yusinanainsbumawen e itan yuinamei: \p —Na junidan, ¿janixun jaska tsuan jawen kushipa tapinmashinamen, ja atimaska nun atiduma aki unanepajaidaidan? \v 55 Nadan, ¿ji mabu wanikatun bakemamen? Jawen ewadan, Maríaki. Jawen betsabudan, Santiago inun, José inun, Simón inun, Judaski. \v 56 Jawen puibudan, nenu nukube jiwediabuki. Jaskatan ¿janixun ja mesti jaska jawaida tapin keyushinamen?— itan \v 57 jawen jancha bechipaiama ikunwanbumaken Jesúsun jatu yuikin: \p —Diosun jancha yuixunika juxun yudabu jatu yusianyan betsa betsapabun ninkakin duawaibun jakia jawen mae anu kaxun jawenabudi jatu yusindia jabun jawen jancha danainbun jabiatiandi jawen jiwe anuabun danandiamisbuki— jatu watan \p \v 58 januxun jawen yusian bechipaiama jawa ikunwankatsi ikabuma danainbun jawen unanmati dami atimaska ichapa Jesúsun jatu axunkin uinmama iniki. \c 14 \s1 Nashimanika Juan textenibukiaki, na janchadan \r (Mr 6.14-29; Lc 9.7-9) \p \v 1 Janua Jesúskidi yuia akeakeaibu Galilea anuxun xanen ibu Herodesin ninkatan \v 2 jawen tsumabu yuikin: \p —Jaskakenan, Nashimanika Juan mawa ana bestenshinxun jawen kushipa jatu uinmakin atimaska dami jawa nun atiduma jatu uinmaikiki— jatu wanikiaki. \p \v 3-4 Janua badi betsatian Jesúskidi Herodesin ninkadiamaken Nashimanika Juan mawani matu yuinun ninkakanwen. Herodesin jawen betsa Filipon ain Herodías mebinmaken Juanen Herodes ja akin yuikin: \p —¿Jaskakin min betsan ain mebintan min ainwainmamen? Jaskatimajaidaki. Ainwanyamawe— akubainaya jawen ainin janchawen taexun xanen ibu Herodesin jawen soldadobu Juan achimaxun mane dispiwen jatu menexmatan bichiti jiwe medan jatu bichimaima janu Juan jiweken \p \v 5 januxun Herodesin Juan tenankatsis ibiai: “Nashimanika Juanan, Diosun jancha yuixunikaki”, iwanan, yuia akeakeaibuki datekunkainaya \v 6 janua jawen badi janu kaini taxniaya jabube xanen ibubu betsa pimakatsi jatu ia ichabu bebun anua Herodíasin bake chipash nawaxunkin xanen ibu Herodes inun jatube icha benimawaya \v 7 jaskai uinkin xanen ibun jawen aniwa yuikin: \p —Min ea jaskaxunayadan, chanima jawada min ea yuka en mia inanxanaii— akaya \v 8 janua chipash kainkaini kaxun jawen ewa Herodías yukakin: \p —Ewaan, ¿jawa yukaxanpa?— aka jawen ewan yuikin: \p —Na jabiatian Nashimanika Juanen buxka yukatanwen— aka kaxun xanen ibu Herodes yuikin: \p —Nashimanika Juanen buxka ea inanwen, sapa kenchakidan— aka \p \v 9 jawen juinti metexekei punu nukatan Nashimanika Juan tenankatsi ikamabia ja jatu pimaibu bebunxun jawen aniwa ma yubai ninkakanxunwen taexun jawen yuba binumakatsi ikama \v 10 jakimamadi ja soldado bichiabu jatun jatu tenanmis xanen ibun yunukin: \p —Juanen buxka textexun ea bexuntanwen— aka \v 11 soldado kaxun bichiti jiwe medanua Juan textetan jawen buxka sapa kenchaki nanebidan bexun ja chipash inan ja chipashan jawen ewa inanikiaki. \p \v 12 Janua Juan ma tenanbu jawen tsumabun ninkatan bexun jawen yuda yuka itan bibain maiwatan jaska wabaini buxun chipu Jesúski chaninibuki. \s1 Jesúsun 5,000 junibu pimanikiaki, na janchadan \r (Mr 6.30-44; Lc 9.10-17; Jn 6.1-14) \p \v 13 Januxun Juan jaska washinabu Jesús banabimabu ninkatan nun jawen tsumabu nuku yuikin: \p —Janu tsua jiweabuma anu benanta juindukuin buyunankanwen— nuku wa janua Jesús nukubes xaxuwen kai janu tsua jiweabuma anu Jesús kai yudabu tsuan jatu yuiamabia ninkabaini chibain jatun mae anua main buaibun Jesús jikidiama jabu dukun jikia maniabun \v 14 Jesús keti itan butukainkin yudan kaian uin jatuwen nuijaidakin jatunabu isin teneaibu janu iyuabu jatu xuxawaxunpakeaya \v 15 janua ma badi kai meshukidanaya nun jawen tsumabu Jesús anu buxun yuikin: \p —Ma badi kaikiki. Nenu tsua jiweabumaki. Na yudan kaianen jania pitidubumaki. Ja mae udama tibi anua jau misi bitan pitan jaskadabaintanunbun jatu nichindiwe— nun wa \p \v 16 Jesúsun nuku kemakin: \p —Jatu nichianma matun jatu pimakanwen— nuku waya \p \v 17 nun jawen tsumabun yuikin: \p —Misi meken besti inun baka dabe besti nun jayaki. Jati nun jatu pima damaki— nun wa \p \v 18 nuku yunukin: \p —Jabiaska ea bexunkanwen— nuku watan \p \v 19 januxun yudan kaian yunukin: \p —Ja basiki xukua akeakea tsaukanwen— jatu wa manibaunaibun Jesúsun ja misi meken besti inun baka dabe tsumaxun naiudi teskanxun uinkin pitikidi Dios kenwantan misi inun baka tunke tunke apakekin nuku inankin yunua ja yudan kaian inanbaunkin nun jatu keyua \v 20-21 dasibibun yani wai benimai pepeaibun janua ja misi meken besti inun baka dabe jatu paxkaxuna 5,000 junibun pikanxu jawa jatun ain inun jatun bakebu tanama ja piti texe wakanxu ichawakin 12 kuki nun jawen tsumabun matawanibuki. \s1 Jesús ianenwan bemaki bepai kainikiaki, na janchadan \r (Mr 6.45-56; Jn 6.16-21) \p \v 22-23 Janua bebunkidi nukun dukun ianenwan nun pukei kanun nun jawen tsumabu xaxuwen nuku yunua nun kaya yudan kaiandi jatu nichinbaini mati anu ka Diosbe janchai meshu medan Jesús ja mesti niken \v 24 ianenwan namakis ma bui nun nunuabun niwewan besukidia bekin ian buspu tsaubidankin xaxu tsakama tsakama akaya unanxubida nun kaya \v 25 ma pena kemaya Jesús nukuki nukuyui ian bepaikidanaya \v 26 jaskakidanai uin e itan datei jancha kushipawen yuikin: \p —Yushinki!— nun ikaibun \p \v 27 Jesúsun nuku yuikin: \p —En eaki. Ewen dateyamakanwen— nuku waya \p \v 28 Pedron yuikin: \p —Yusinaan, min miamenkain, en miki nukui kanun: “Ian bemaki juwe”, ea wawe— aka \p \v 29 Jesúsun yuikin: \p —Jani nedi juwe— aka \p Pedro xaxu anua butukaini ianenwan bemaki kai Jesúski kemayupanan \v 30 ja niwewanen ianenwan bechuduainki mesei datei jikikainkin jawaida yuikin: \p —Yusinaan, ea nexewe— aka \p \v 31 jawaida Jesúsun metsunxun nexetan yuikin: \p —¿Jaskai min dateai? En mia ian bepaimatidu ikunwanbiai ¿min jadakidi shinan buxkenxumen?— atan \p \v 32 Pedrobe xaxun inaya niwewan ian bechudunwain maianyan \v 33 janua ja xaxun nun tsauabu Jesús naman danti itan kenwankin yuikin: \p —Chanima min Diosun bakeki— nun ikaini \p \v 34 ianenwan pukei nun besusi kapaya niwen jamakidi nuku bukin xutua mae betsa Genesaret anu keti itan \v 35 nun butubainaibun yudan kaianen Jesús unantan jatuki chanibaunaibun mae kesua anua kushibidankin jatunabu isin teneaibu iwekin janu Jesús anu jatu iweabu \v 36 jau Jesúsun tadi metsanun, iwanan, Jesús jatu ea axuanbu jawen tadi kexa ja isin teneaibun metsatan dasibi main kaya akeakenibukiaki. \c 15 \s1 Jawada atimapa nun shinanmistun nuku chakabuwamiskiaki, na janchadan \r (Mr 7.1-23) \p \v 1 Janua betsatian Jerusalénkidia bai beshianbu fariseobu inun Diosun jancha kenenibu yusinananmis betsabu Jesúski nukuxun uinkin yukakin: \p \v 2 —Nukun xenipabun beya chibankin pidiama nun mepanui taemiski. ¿Jaskakin min tsumabun nukun xenipabun beya chibanma mepanuama pikanimenkain?— akabu \p \v 3 jaska waibu Jesúsun jatudi yukakin: \p —Matunan, matun beya chibankin Diosun yununi betsa watan ¿jaskakin man ana chibainsbumamen? \v 4 Jaska Diosun yuini matu yuikin shinanmanun ninkakanwen. “Matun epa inun matun ewa medabewakin jatu duawakubainxankanwen. Jakia matun ibubu man jatu ichakawaya jau matu tenanxanunbunwen”, akin yunubianiken \v 5 jakia matundi juni betsa yusinchakakin: “Matun ibubu jawadawen medabewati mabu man jaya man jaki tanabia Templo anu inankuinkatsi man butidu man shinantiduki. Tsuan matu ana bikawatidubumaki”, iwanan, jatu yusinmisxun \v 6 ana jatu yusinkin jau jatun ibubu ana jatu duawakin medabewayamanunbun pepaibu jaska nemakin man jatu bextekubainmiski. Jaska wakin Diosun yununi danankin matun beya betsa betsapa besti man chibankubainaii— iwanan \v 7 —Bebunkidi Isaías man bepadamenikabukidi Diosun yuimakin: \q1 \v 8 ‘Na yudabunan, jatun janchawen ea kenwanbiakin \q1 jatun juintiwen ea shinainsbumaki. \q1 \v 9 Ja inun, ichatan jawa ea kenwankin pewaisbumaki. \q1 Jakia junibun yunuawen besti jatu yusinkubainmisbuki’, \m aka jawen jancha yuixunika Isaíasin ninkatan nuku kenexuniki— jatu atan \p \v 10 januxun Jesúsun yudan kaiandi kenakin jatu ichawaxun yusinkin: \p —Na jaskaibukidi matu yusinun ninkatan tapinkanwen. \v 11 Jawada yudabun piabu jawa jatu chakabuwaismaki. Jakia yudabun juinti medanua jawada jancha chakabu shinain anua taxnikin jatun jatu chakabuwamiski, Dios sinatamakinan— jatu waya \p \v 12 janua nun jawen tsumabun shinanbidan Jesús dapi nitan nemakin: \p —Ja fariseobu min jatu yusiain ninkatan mia ninkama miki sinataibudan, ¿min uianmamen?— nun wa \p \v 13 Jesúsun nukudi yuikin: \p —Tsuabunda ea inun en Epa ikunwanma nukun jancha danainbu en Epandi jatu danandiaxanikiki, miban tsuan banama jamebi jukuinma tachayabis betsea keska wakinan. \v 14 Jau shinan inunbunwen. Juni bekunman juni betsa jabe bekun iyupai jadakidi iyuai unanma jabia dabe mikin maebain di idabemisbuki. Ja bepadameaibu jaska keskabuki, jabun tsua medabewatidumadan. Jaskaken jawa jatu yuiyamakanwen— nuku wa \p \v 15 Pedron Jesús yuikin: \p —Na min pitikidi jatu yusinxudan, xabakabi nuku yuiwe— aka \p \v 16 Jesúsun nuku yuikin: \p —Matundi, ¿man ninkakin pewadiabumamen? \v 17 Xabakabi matu yusinun ninkakanwen. Jawada yudabun piabu jatun shinanki naneama jawa jatun shinan chakabuwatidumaki. Jakia jawada piabu jatun jatuki nanea puiabu kainmiski. \v 18 Jakia jatun shinan medanua jawada chakabu jaya jawen chakabumisbuki. \v 19 Janua eska yudabu jaya jatun shinan uke medan aduabu chakabu shinankin xabakabi taxnimamisbuki, eska tibi shinan medanua xabakabi kainkinan, juni betsaki yubakatan tenankinan, juni betsan ain chutankinan, xebi jayabu chutabaunkinan, yumetsuidan, chani chakaidan, yuda betsa ja akinan. \v 20 Jaska tibi yudabun shinan anua taxnikin jatu chakabuwamiski, Dios sinatamakinan Jakia fariseobun beya chibanma mepanuama pikin Dios sinatamatidubumaki— nuku aniki. \s1 Sirofenicianawa ainbun ikunwainwen taexun Jesúsun medabewanikiaki, na janchadan \r (Mr 7.24-30) \p \v 21 Janua Jesús kainkaini mae dabe Tiro inun Sidón dapi kaken \v 22 janua judiobuma Cananawa ainbu betsan Jesús bechitan chibain kakin unanxubima juu akin kenakin: \p —Yusinaan, min Davidin babaki. Ewen dabanan ikin en ainbu bake yushin chakabun ea bika tenemainkikiki. Ea kainmaxunyuwe— akubidanaya \v 23 Jesúsun ninkabiai jawa yuiama kai tini tini ikainaya januxun nun jawen tsumabun yunukin: \p —Juu ikin nuku mese wabidanikiki. Nichinwen, jau kanunan— akin nun yuikubaina \p \v 24 atimas Jesús niti itan ainbu yuikin: \p —Israelbu chaxuwan benuabu keska besti en jatu yusinkubainun Diosun ea yununiki. En mia medabewatidumaki— abia ninkama \p \v 25 jukidan ja bebun danti itan yuikin: \p —Xanen ibuun, ea jaska wama ea medabewawe— aka \p \v 26 Jesúsun yuikin: \p —Israelbun piti bianxun kaman anu putatimaki— akaya \p \v 27 ainbun jantsidi ana yuikin: \p —Jeen. Jabiaskaki. Xanen Ibuun, en kaman keskaki. Israelbun tapukixun piabu jawen pese kamanen mitumisbuki. Jaska keskadi wakin en bake medanua yushin chakabu ea kainmaxunyuwe— aka \p \v 28 ninkatan Jesúsun yuikin: \p —En jaska yuiai ikunwankin min pe yuiaii. Jaskaken min bake anua yushin chakabu ma kainkainxuki. Uinditanwen— akaya \p jabiatiandi jawen bake medanua yushin chakabu kainkainaya kayanikiaki. \s1 Isin betsa betsapa jayabu Jesúsun jatu xuxawanikiaki, na janchadan \p \v 29 Jaska wabidani janua iaketankidani Jesús kainkidani Galilea ianenwan ketanbidankin binubaini mati anu mapekea tsauken \v 30 janu tsaua shinanbidani yudan kaianen jawenabu isin teneaibu jau Jesúsun jatu xuxawaxunun tidibu inun, bekunbu inun, chantui tsedesnibu inun, juyubu inun, isin betsa betsapa teneaibu iwexun ja dapi jatu janabu xuxawai \v 31 uinkin ja juyunibu janchaibu uinkin chantui tsedesnibu ni peaibu uinkin bekunibun uiainbu uin jabaa iake iakekin Israelbun mekenika Dios kenwankin taewakubainaibun \s1 Jesúsun 4,000 junibu pimanikiaki, na janchadan \r (Mr 8.1-10) \p \v 32 jabianuxun nun jawen tsumabu Jesúsun kenaxun nuku yuikin: \p —Ma xaba dabe inun besti ea ninkakin jabun piti ma keyuabuwen taea en jatuwen nuiaii. Jatun jiwe anu piti mais en jatu nichian bui bai puchinin punu nukai babui unanyamastidubuki— nuku waya \p \v 33 —Janu tsua jiweabumanua jania piti bixun jati junibu nun jatu pimatidumaki— nun wa \p \v 34 Jesúsun nuku yukakin: \p —¿Jati misi man jayamen?— nuku wa \p —Siete misi inun baka pishta eskadabes nun jayaki— nun wa \p \v 35 januxun Jesúsun ja yudan kaian yunukin: \p —Ja main tsaubaunkanwen— jatu watan \v 36 ja siete misi inun bakadi bixun Dios kenwantan misi tunkepakekin bakadi tekepakekin nun jawen tsumabu nuku inanpakea ja yudan kaian nun inan akeakebauna \v 37-38 januxun dasibibun yaniwai benimai pepeaibun 4,000 junibu besti tanakin jatun ainbuaibu inun jatun bakebu nun tanama januxun ja pikanxu jatun texe ichawakin siete kuki nun matawaya \v 39 Jesúsun jatu yunukin: \p —Ma en kai inun budikanwen— jatu wabaini janua nun jawen tsumabubes xaxun inatan kai Magadán mai pakea anu nun kaniki. \c 16 \s1 Jawada tsuan atiduma fariseobu inun saduceobun Jesús yukanibukiaki, na janchadan \r (Mr 8.11-13; Lc 12.54-56) \p \v 1 Ana betsatian fariseobu inun saduceobu bexun Jesús unanti wanun, ikin padankin yukakin: \p —Dios anua jawen unanti dami nuku axunwen, min jawen kushipa jaya nun uinunan— akabu \v 2 jatun shinanen kaneaibu unankin Jesúsun jatu yuikin: \p —Ma badi jikiaya matun yuikin: “Ikis nai tashipaki. Meshukidi penai badi pejaidaxanikiki”, man imiski. \v 3 Janua penayadi yuikin: “Ikis nai tashipa ma nai kuin meshu meshuikiki. Natian ui bekatsis ikikiki”, ikin jaska ui inun niwe bemis unanbiakin janu jawen chakabu kupititian ma kemai en matu yusin chakayamabiakubaina ¿jawen unanmati man uintidumamen? \v 4 Nukunabu na jabiatian jiweabudan, man chakabuki. Jamapai Dios anua unanti tsuan atiduma uinkatsi man ea yukabiamisdan, Diosun Jonás bakawan xeamabiashinxun ana jiwemakin kainmanidan, jaska keska besti Diosun matu uinmakin matu axundiaxanikiki. Shinankanwen— jatu watan jenebaini \s1 Fariseobu inun saduceobun yusian mesekidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Mr 8.14-21) \p \v 5 ianenwan kexa betsaudi jabe kakin nun jawen tsumabu jabe kakin misi buama nun jakimakainaya \v 6 Jesúsun nuku yuikin: \p —Shinaindakanwen. Fariseobu inun saduceobun misi xaxawati meseki. Uindaxankanwen— nuku wa \p \v 7 shinan pewama nun jawen tsumabu yuinamei: \p —Nun misi beama ixuken nuku jaska yuikiki— nun ikaya \p \v 8 Jesúsun nukun shinan unankin yuikin: \p —¿Jaskai: “Nun misi beama ixuken nuku jaska yuikiki”, man ikai? Man ea uinbiakin man ea ikunwan chakaii. \v 9 Jawada en matu yusian ninkakin ¿man tapindiamamen? Ja 5 misi tunkepakexun 5,000 junibu en jatu pimashina inun jawen texe ichawakin jati kuki man matawashina, ¿man shinanmamen? \v 10 Ja inun, 7 misi tunkepakexun 4,000 junibu en jatu pimadiashina inun jawen texe ichawakin jati kuki man matawashina, ¿man shinanmadimen? ¿Man daka shinain? \v 11 Jaskai fariseobu inun saduceobun misi xaxawatikidi janchai ¿jaskai jatun misi kayabikidi en janchamabiaken man shinan chakai?— nuku wa \p \v 12 januxun fariseobu inun saduceobun misi xaxawatikidi yuikin jabun yusinkin kanemisbukidi nuku nemaxu atimas tapintan nun shinankubainiki. \s1 Min nukun Mesías Cristoki, akin Pedron yuinikiaki, na janchadan \r (Mr 8.27–9.1; Lc 9.18-27) \p \v 13 Janua Jesús nun jawen tsumabube kai ja mae pakea Cesarea Filipo anu jikitan nuku yukakin: \p —Yudabunan, en matun Juchi Kayabi Iyuadan, ¿en tsua ea yuimisbumen?— nuku wa \p \v 14 —Betsabun yuikinan: “Nashimanika Juan ana bestenshinaki”, mia wakanikiaki. Betsabundi yuikin: “Elías ana besteinmaki”, mia wadiakanikiaki. Betsabundi yuikin: “Diosun jancha yuixunika Jeremías kasmai jawen jancha yuixunika betsa daka”, akin mikidi yuimisbukiaki— nun wa \p \v 15 —Jamen matun shinankinan, ¿man tsua ea wamismen?— nuku wa \p \v 16 Simón Pedron kemakin: \p —Miadan, Epa Dios jiweatun bake min nukun mekenika Mesías Cristoki— aka \p \v 17 Jesúsun yuikin: \p —Simón Jonásin bakeen, en jaken juni betsan mia yuiamabia en Epa nai anuatun mia unanmakin mia duawaikiki. Benimadiwe. \v 18 Ean mia kenakinan, mia Pedro wakin mishki kushipa keska en mia waii. Min jaska janchakin yuixuwen taexun yudabu minwendi ichapa en jatu ikunwanmaxanaii. Yuda mema mawatidubiaken Satanásan datemakin ea ikunwainbu maematidumaki, jatu nemakinan. \v 19 Jaska inun, ikunwainbu min jatu mekekubainxanun naiudia kushipa en mia yunuxanaii. Nenuxun yusinkin min jawada nemaya Epa Diosundi nemaxanikiki. Jawada nenuxun min nemamaken Epa Diosundi nemama ixanikiki— atan, \p \v 20 Jesúsun nuku nemakin: \p —En Mesías Cristoki tsua banabimayamayuxankanwen— itan, \s1 Mawaxanaikidi Jesúsun jatu banabimanikiaki, na janchadan \r (Mr 8.31–9.1; Lc 9.22-27) \p \v 21 janua Jerusalén anu ka jaska waxanaibu nuku yusinkin taewakin: \p —Eki sinatakin ea ichakawakin judio xanen ibubu inun, Diosbe nukunabu janchaxunikabu inun, Diosun jancha kenenibu yusinananmisbun ea danankin ichakawakin ea jatu tenanmabu xaba dabe inun bestitian en ana bestenxanaii— akin \v 22 nuku xabakabi yuiaya Pedron ja mesti paxkabain nemakin yuikin: \p —Xanen Ibuun, jaskamaki. Diosun mia jaska yunuama iniki. Jau tsuan mia tenanyamaxanunbunwen— akaya \p \v 23 Jesús jawen tsumabukidi nasauketan uinkin Pedro nemakin yuikin: \p —Satanásan shinanwen min ea teawakatsis ikai ana jadi jaskayamawe. Jawada Diosun uiain keska min uianmaki, eska shinankinan, jaska yudabun uinmis keskawen min ea nemaidan— abain \p \v 24 janua Jesúsun nun jawen tsumabu nuku yuikin: \p —Tsuada eki chiti ikatsis ikidan, jaska jamebi shinanmis jakimatan: “En jabe mawatiduki”, ikin jau ea chibankubainunbunwen. \v 25 Ja inun, tsuanda jatun jiwea ibubis mekekatsi ikamadan, jau benununbunwen. Jatun jiwea ewen benubiashinabudan, ea anua ana jiwekuian bixankanikiki. \v 26 Jamen tsuanda mabu midimawen kemu bestikin ichawaxun ea ikunwankin chibanma jatunmebi jatun jiwekuian benuxankanikiki, eauma mawaidan. Ja inun, jatun jiwea pakatan tsuan ana bitidumajaidaki. \v 27 Jamen en matun Juchi Kayabi Iyuadan, en Epan kushipaya Xanen Ibui jawen nai tsumabube ana juxun tsuabunda ea chibain jiwei pemisbu inun chakabumisbu jabu tibi en jatu manakuxanaii, pepa inun chakabuwenan— iwanan \v 28 —Chanima en matu yuiai ninkakanwen. Na jabia man ebe mapuabudan, man betsa betsapa mawadiamaken en matun Juchi Kayabi Iyua en matu Xanen Ibui taexunai man uinxanaii— nuku aniki. \c 17 \s1 Jesús jawen yuda damitan chaxajaidanikiaki, na janchadan \r (Mr 9.2-13; Lc 9.28-36) \p \v 1 Janua 6 día binuaya Pedro inun Santiago inun Santiagon betsa Juan Jesúsun jatu dapaxkabainkin iyui kai mati keyatapajaida jatube mapeketan \v 2 janua Jesús dami jawen besu dami badi keskai chaxai jawen tadi juxupajaidai xaba keskai juxu punte punte ikaya \v 3 Moisés inun Elías Jesúsbe janchai uiainbun \v 4 jawa unanma Pedron Jesús yuikin: \p —Yusinaan, nun nenu juadan, pejaidaki. ¿Pean xubu dabe inun besti matu waxunpa, betsa mina inun, betsa Moisésna inun, betsadi Elíasinadan?— \v 5 akaya januxun nai kuin juxu mayabidankin jatu achiaya nai kuin anuxun jui taxnikin jatu yuikin: \p —Na en bake en Katunidan, en bechipaijaidaii. Jawen en benimajaidaii. Ninkaidakubainkanwen— jatu wa \p \v 6 jawen tsumabun ninkai datejaidai main beua maniabun \v 7 Jesús jatu dapi juxun jatu mekin yuikin: \p —Ana dateama benidikanwen— jatu wa \p \v 8 benitan bedu bedu ikin uin janu tsua niama Jesús besti nia uiainbun \p \v 9 janua mati keyatapa anua butebidankin Jesúsun jatu nemakin yuikin: \p —En matun Juchi Kayabi Iyua mawa en ana matu bestenxundiamaken na eska man uinxudan, tsua yuiyamayuxankanwen— jatu waya \p \v 10 ana Jesús yukakin: \p —Diosun jancha kenenibu yusinananmisbun yusinkin: “Nukun mekenan Cristo judiama bebunkidi Elías ana juxanikiki”, ikidan, ¿jaskai imisbumen?— akabu \p \v 11 jatu kemakin: \p —Chanima Elías bebunkidi ana juxun dasibi benawakin pewakin taewaimaki. \v 12 Janunkain chanima en matu yuiaii. Elías ma ja dukun juyama unanma danankin jawen jawada wakatsis ikin Elías akimabuki. Jabiaskadi wakin en matun Juchi Kayabi Iyua jabun eadi danankin ichakawakin ea achitan jatu ea nuitapawamadiaxankanikiki— jatu wa \p \v 13 janua Elíaskidi Jesúsun jatu yuiama jakia Nashimanika Juankidi junea janchawen jatu yuia jawen tsuma dabe inun bestitun atimas shinanbidanibukiaki. \s1 Jesúsun yushin chakabu juni bake anua kainmanikiaki, na janchadan \r (Mr 9.14-32; Lc 9.37-45) \p \v 14 Janua Pedro inun, Santiago inun, Juan Jesúsbe jui janu yudan kaianki nukutushiaya jabianudi juni betsa jukidan Jesús bebun danti ixun yuikin: \p \v 15-16 —Xanen ibuun, en juni bake yushinin duxku imakin nuitapawakin chi anu napukin jenen pukumisken min tsumabu anu en iwebia jaska waxun tsuan ea kainmaxuntidumaki. En bakewen nuikin ea xuxawaxunwen— aka \p \v 17 Jesúsun mapuabu jatu yuikin: \p —Ikunwainsbuma inun chakabubuun, ¿jatiki matu medabewai ana en matube jiweyuxanai? Nedi iwekanwen, ja bakedan— aka \p \v 18 iwea Jesúsun yushin chakabu kainma kaya jakimamadi jawen bake kayai xuxaya \p \v 19 chipu januxun nun jawen tsumabun Jesús paxkabain yukakin: \p —¿Jaskakin ja yushin chakabu nukun nun kainmatiduma ixumen?— nun wa \p \v 20-21 Jesúsun nuku yuikin: \p —Ea ikun kayabijaidawadiama man atiduma ixuki. Chanima jancha en matu yuiai ninkakanwen. Mostaza jawen jexe pexeishtabia banabu ewai ji ewapamiski. Jabiaskadi wakin ea ikun pishtawabiakin en kushipa shinankin na mati yuikin: “Nenua maei betsa anu katanwen”, man wa matu ninkatan ja mati maetiduki. Jamen ea ikun kayabi wakin dasibi man jaska atidubuki— nuku watan \p \v 22 janua dasibi nun jawen tsumabu jabe kai Galilea anu nun jabe kakunkaunaya Jesúsun nuku yuikin: \p —Ea en matun Juchi Kayabi Iyuadan, tsuanda ea jatu achima \v 23 ea tenanbu xaba dabe inun bestitian en ana bestenxanaii— nuku wa jaska chaniai ninkatan nun nuijaidaniki. \s1 Templo jawen pewati pei pakatikidi Jesúsun yusinikiaki, na janchadan \p \v 24 Ana kai jawen mae Cafarnaúm anu nun jawen tsumabu Jesúsun nuku iyuken Templo pei bixunikabun Jesús bechibaini kaxun Pedro yukakin: \p —Matun yusinanan, ¿jawen Templo mekekin pewati pei badi betsa tibi pakakubainmismen?— akabu \p \v 25 Pedron jatu yuikin: \p —Jaa. Pakamiski— jatu watan kai jiwetan jikiaya Pedron shinan unankin Jesúsun ja dukuntun jancha wakin: \p —¿Jawen gobierno medabewati pei ichawakin xanen ibu kushipabun tsuabu dukun yukamisbumen, jawenabumenkain, nawabudaka? ¿Jaskada min shinain, Simóon?— aka \p \v 26 Pedron yuikin: \p —Nawabu jatu amamisbuki— akaya \p januxun Jesúsun yuikin: \p —Chanima xanen ibun jatun yunuaitun pakaisbumaki. Jabiaskadi wakin nun Diosunabun nun pakatidumabiaken \v 27 nukuki jau sinatayamanunbun xeamatiwen ianenwan anu xeamakin baka ja dukun min bia jabexutan pei jexe bestichai bechitan bixun Templo jawen pewati pei mina inun ena daken buxun jawen jatu pakatanwen— aka kaxun jaska Jesúsun yunua ninkabain bitanxun Pedron jatu pakanikiaki. \c 18 \s1 ¿Tsua Jesúsbe ja kachu nun xanen ibuxanai? ikin shinanibukiaki, na janchadan \r (Mr 9.33-37, 42-48; Lc 9.46-48; 17.1-2) \p \v 1 Jabias xabatiandi nun jawen tsumabu Jesúski ichaxun yukakin: \p —Mibe xanen ibukin jadatutun nun jatu binuxanimenkain, nuku yuiwe— nun wa \p \v 2 januxun nuku yusinun, iwanan, bakeishta kena juai namakis nichinxun \v 3 nuku yuikin: \p —Chanima en matu yuiaii. Bake mishtinbun jawa dateama ea ikunwain chintunkatsi ikama ea chibankubaintidubuki. Tsuabuda jaska keskadiakin jawa keanma ea ikunwankin chibanmadan, nai anu man ebe jiwei xanen ibutidumajaidaki. \v 4 Jakia tsuada juni ewabia na bakeishta keskai ibubis keanma jatu medabewa bestikubainmisbu ebe xanen ibukin betsabu man binuxanaii. \v 5 Ja inun, ea duawanun, iwanan, na bakeishta keska wakin tsuada en kenaya juai ea ikin akawakin man duawatiduki— iwanan, \s1 Yuda betsan jawada jatu chakabuwamai mesekiaki, na janchadan \r (Mr 9.42-48; Lc 17.1-2) \p \v 6 ana nuku yuikin: \p —Tsuabunda jawada Diosun nemamis inun yunumis chibanma chakabu wamisbun bake mishtinbun ea ikunwain jatu padankin chakabu jatu ama akeakediamisbudan, jaskawen taexun Diosun jatu kupijaidaxanaiwen taea jawen xekiwan deneti mishki ewapa nexaxun teumatan ianenwan medan pukua jasadan, jawen kupiti bexmas mekeanaii.\fig |src="LB00130b.tif" size="col" loc="Mat 18.6" copy="Louise Bass; British & Foreign Bible Society" ref="(18.6)" \fig* \v 7 Ja inun, jamapai betsa betsapawen kemukin yudabun chakabuwamisbuki. Jakia tsuabunda enabun Diosun yunumis inun nemamis shinanbiaibun juinti babubu padankin jatu chakabu ama akeakemisbu jabudi Diosun jatu kupia nuitapajaidaxankanikiki. \p \v 8 Jaskaken matun meken kasmai matun taewen jawada man chakabuwakubainai matun meken kasmai matun tae mextea keska watan jawaida jenekubainkanwen. Man meken dabeya inun man tae dabeyaken janu chi nukaisma anu matu udean pemajaidaki. Jakia meken bestichaiya inun tae bestichaiya Diosbe jiwei kai peki. \v 9 Ja inun, matun bedu betsawen jawada uinkin man chakabuwakubainai bedu betsa tseka keskatan jawada man chakabuwai jawaida jenekubainkanwen. Man bedu dabeyaken janu chi nukaisma anu matu udean pemajaidaki. Jakia bedu bestichaiya Diosbe jiwei kai peki— iwanan, \s1 Chaxuwan benua benamisbu keska miyuiwen Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Lc 15.3-7) \p \v 10 ana nuku yusinkin: \p —Na bakeishtan ea ikunwain keskabu jawa keinsbumadan, Diosun nai tsumabun jatu mekei en Epabe beisinain jabe janchakin jatu medabewamisbuwen taexun jawa jatu ichakawakin dananyamakubainkanwen— iwanan, \p \v 11-14 —Miyuiwen matu yusinun ninkakanwen. Tsuada 100 chaxuwan jaya bestichai benua 99 besti basi mati anu mapuken jeneyubain bestichai benua man benamisbuki. ¿Chanimamen? Jaskaken ja 99 benuabumawen benimabiakin atimas ja bestichai benua bechitan man jawen benimajaidamiski. Jabiaskadi wakin matun Epa nai anuatun jawa bestichai bakeishtan ea ikunwain benukatsi ikamaki— iwanan, \s1 Ikunwain betsan mia chakabuwa jakimawatikiaki, na janchadan \r (Lc 15.3) \p \v 15 ana nuku yusinkin: \p —Ea ikunwain betsan kanekin mia chakabuwa jabes janchai pekin jadakidida mia chakabuwaxu jau unanun yuiwe. Mia ninkaya min jabe jaibunamexanaii. \v 16 Jakia mia ninkamaken januxun ea ikunwain bestichai kasmai dabe jatu kenatan jadidi mia chakabuwashina jabias janchadi jatudi banabimatan jatun mia chakabuwashina anu jatu iyuwe, jau jabundi mia medabewanunbunan. \v 17 Januxun jatun janchadi ninkamaken matun ichati jiwe anu iyuxun jatudi banabimadiawe. Januxun jabun pewakin yusianbudi binu keyukin ninkamaken jaskawen taexun ikunwanbuma inun gobierno pei bixunika chakabuwen meseisma keska wakin jatu danankubainxankanwen. \p \v 18 Chanima en matu yuiaii. Nenuxun ikunwainbu yusinkin man jawada nemaya Epa Diosundi nemaxanikiki. Jawada nenuxun man nemaxunamaken Epa Diosundi nemama idiaxunxanikiki. \p \v 19-20 Ja inun, ikunwainbu dabe kasmai dabe inun besti ichabu en kenawen janchakin yukaibu en kushipawen en jatube nashui ika ikunkainxanaii. Jabiaskadi wakin matu dabetundi jabias shinankin jawada pepas Dios man ea aka matu axunxanikiki— nuku waya \p \v 21 jawen jancha ninkatan Pedron Jesús yukakin: \p —Yusinaan, mia ikunwain betsan ea chakabuwaya ¿jatiki jawen chakabu jakimawaxanpa? ¿Metutikidaka?— aka \p \v 22 Jesúsun nemakin: \p —Jaskamaki. Metutiki bestimaki. Jakia min chakabu Diosun mia tanaismaki. Jaskawen taexun jawen chakabu tanama jakimawakunkainxanwen— iwanan, \s1 Xanen ibujaidatun tsumapan jabe dayadu betsa ja dibiawen nuiama inikidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \p \v 23-24 miyuiwen jabiaskadi nuku dasibi yusinkin: \p —Dios xanen ibui jaskamiskidi matu yusinun ninkakanwen. Xanen ibujaida jawen tsumabun dibiabu pewanun, ixun jawen tsuma betsabu yunukin: “Ea dibiabu ea ixuntankanwen”, jatu wa juni betsan ichapajaida dibia iwexunabu \v 25 ja jawen tsumapan dibijaida jawawen pakatidumaken ja xanen ibun jawen tsuma betsabu yunukin: “Na ea dibijaida jawawen ea pakatimaki. Jaskaken jawada ea dibia jau jawen ea pakakin keyunun jawen jawada inun, na juni inun, jawen ain inun, jawen bakebu jatuwen pei bikatsi jatu inankanwen, jau juni betsa dayaxununbunan”, akaya \v 26 ja dibia jaska wai ninkatan jawen xanen ibu naman danti ixun nemakin: “Xanen ibuun, ea jaska wama ewen nuiyuwe, chipu unanxubida en mia pakakin keyukubainxanaidan”, aka \v 27 jaska wa ninkatan janua jawen xanen ibu jawen nuikin: “Dasibi min ea dibia en jakimai ana ea pakayamaxanwen. Ana jawen nuiama inun kadiwe”, aka \v 28 janua kain kaini kakin jawen xanen ibun tsuma betsa jaki nukutan eskadabes dibibia jawen pei binun ixun tetsunxun yuikin: “Min ea dibiadan, ikis ea pakadiwe”, axun jenea \v 29 ja naman danti ixun nemakin: “Jawaida ikis jawawen en mia pakatidumaki. Ewen nuikin manayuwe, chipu unanxubida en mia pakaxanaidan”, abia \v 30 jawa ninkama bichiti jiwe anu iyukin policiabu jatu bichimaniki, januxun ja dibia pakamaken kaintidumawakinan. \v 31 Jaska wai jawen xanen ibun tsuma betsabun uin jawen nuijaidakain jatun xanen ibu anu buxun ja junin jaska waxu dasibi yuiabu \v 32 januxun jatun xanen ibun jawen tsumabu yunukin jatu yuikin: “En tsumapan ea dibia en jakimabiaxu ja jatun jaska waxudan, ea ixuntankanwen”, jatu wa ixuntanabu yuikin: “Min juni chakabujaidaki. Ichapajaida min ea dibibiaxun ea ea akin min ea nema miwen nuikin dasibi min ea dibia en mia jakimaxunxuki. \v 33 Jaska shinantan en mia jakimaxu keskai miadi en tsuma betsan mia jatida dibia min jakimatishadaxuki”, atan \v 34 jawen xanen ibu jaki sinatajaidakin bichiti jiwe medan jadi jau bichitanunbun yununiki, jau jadixun ja dibijaidatun jau pakakin keyuxanunan. \v 35 Matu man jaska keskadiai ikunwain betsan mia chakabuwa jawen nuikin jau ewen nuinun, iwanan, mia yuibiaken miadi jawen nuiama min jakimamaken ja xanen ibu keskai en Epa Dios nai anua matuwendi nuiama ixanikiki, matun chakabu buamadan— nuku aniki. \c 19 \s1 Junin jawen ain jenetimakidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Mr 10.1-12; Lc 16.18) \p \v 1 Januxun Jesúsun nuku yusin menetan Galilea anua kainkaini kai Jordán jene kexa betsaudia este badi juaikidia Judea mai pakea jatiuma anu nun jikiaya \v 2 Jesúski yudan kaian ichakin isin teneaibu iweaibu jatu kayawakin jatu xuxawaxunpakeaya \p \v 3 januxun fariseobu jatiditun Jesús unanti watan jaki bepadamenun ika jaki kematan yukakin: \p —Jawen jamapaiwen taexunan, ¿juninan, jawen ain jenetimen?— akabu \p \v 4-5 Jesúsun jatu yuikin: \p —Diosun jancha Moisin nukun xenipabu yusinxun kenenidan, ¿man uinsmamen? Matu yuinun ninkakanwen. Diosun damiwakin taewakinan, juni inun ainbu damiwaniki. Januxun Diosun Moisés yudabu jatu yusinmakin yuikin: “Junin ainbu ainwankatsi jawen ibubu dapaxkabaini ka ainyantan jawen ainbe ketaxameawen taea ana yuda dabema jabias yuda bestichai keska jiwetidubuki”, aniki. \v 6 Jaskaken Diosun juni inun jawen ain yuda bestichai keska jatu wa junin jawen ain dapaxkabainkin jenetimajaidaki— jatu waya \p \v 7 januxun fariseobun Jesús ana yukakin: \p —Jamen Moisin nukun xenipabu yusinkinan: “¿Jaskakin animen, tsuanda jawen ain jenekatsi ikin jabe itimaskatanan, jawen taexun ainbu jeneti kene inankin: ‘En mia ana ainwanmaki’, iwanan, kene inantan jau taxnibainxanunbunwen”, akinan, jaskakin jaska jatu axunimen?— akabu \p \v 8 Jesúsun ana jatu yuikin: \p —Matun xenipabu juinti kushiken Moisin jaska jatu yununiki. Jakia Diosun dasibi damiwakin taewatanan, jaska yunuama iniki. \v 9 Chanima en matu yuiaii. Jamapai shadabu chani ninkatan sinatakin jawen ain jenetidubumaki. Jamen jenetan kainkain ainbu betsa ainwainan, ibubis chakabumisbuki. Jakia tsuanda jawen ainin juni betsa chutamabiatan yuiama padanyanan, jawen ainan jenetiduki— jatu waya \p \v 10 nun jawen tsumabun Jesús yuikin: \p —Juni ainyantan jau ana jeneyamaxanunbun Diosun nemaniwen taeadan, ainbu biama chutauma unanuma jiwea pepamenkaintsa— nun wa \p \v 11 Jesúsun nuku yuikin: \p —Chanimaki. Jakia juni dasibibu jaska jiwetidubumabiaken jabu Diosun katuxun medabewakin jaska yunumis bestibu jaskai jiwetidubuki. \v 12 Juni bestibu jubuxkuma kaian ewatan chutatidubumaki. Ja inun, juni bestibu jubuxkuya kaian ewai esclavo dayaduwakin jubuxku biabu chutatidubumadiki. Jakia juni bestibu jubuxkuya kaian ewatan Diosun jancha yusin besti dayakin chutaisbumadiki. Tsuabuda jaska jiwetidubudan, jau jiwekubainunbunwen— nuku waya \s1 Jau Diosun bake mishtinbu duawanun Jesúsun yukaxunikiaki, na janchadan \r (Mr 10.13-16; Lc 18.15-17) \p \v 13 januxun mamepipakekin jau Dios yukaxunun Jesús anu jatun bakebu jabun iweaibu nun jatu nemanun ika ikaya \v 14 uinkin Jesúsun nuku yuikin: \p —Jatun bake mishtinbu ea anu iweaibu jatu nemayamakanwen. Dios xanen ibuaitianan, na bake mishtinbu eki dateabuma keskabu besti Dioski dasixankanikiki— nuku watan \p \v 15 bake mishtinbu mamepipakekin Diosun jau unanuma duawanun jatu dasibi yukaxuntan janua kainkainaya \s1 Bedunan mabu ichapaya Jesúsbe janchanikiaki, na janchadan \r (Mr 10.17-31; Lc 18.18-30) \p \v 16 janua bedunan betsa mabu inun bai midimaya Jesús anu kaxun yukakin: \p —Yusinaan, ¿mia yukapa? Jiwea kayabi bikinan, ¿jawa pepa akubainkin en jiwea kayabi en bitidumen? Ea yuiwe— aka \p \v 17 Jesúsun yuikin: \p —¿Jaskakin pepatikidi min ea yukai? Dios besti pepaki, ¿min unanmamen? Jakia jiwei ikibi ikatsidan, Diosun yunuti inun jawen nemati chibankin jeneyamaxanwen— aka \p \v 18 bedunantun Jesús yuikin: \p —¿Jadatumen?— aka \p —Juni betsaki sinatakin tenantimaki. Ainbu min ainma chutatimaki. Yumetsutimaki. Juni betsaki chani chakatimaki. \v 19 Matun ibubu duawakubaintiki. Jaska inun, min jabube jiweabu duawadiakubainkanwen, ibubis nui man mekemis keskaidan— aka \p \v 20 bedunantun ana yuikin: \p —Na dasibi min ea yuiaidan, bakeishtatun tapinixun en jeneismaki. ¿Jawa betsa Diosun yununi en adiamamen?— aka \p \v 21 Jesúsun ana yuikin: \p —Min ea pe yuiaii. Na besti min shinandiamaki. Mia yuinun ninkawe. Nai anua Diosun manakuti pepa bikatsis ikin min jawada dasibi jaya jatu inan keyutan ja pei min bishian ja nuitapaibu inankuintan chintuanma ebe kakin ea chibankubainxanwen. Min jaskakunkainaiwen taexun jiwekuian kayabi min bixanaii— aka \p \v 22 januxun bedunan mabu ichapa jayatun Jesúsun jaska yuiai ninkai jawen mabuwen taea pes juinti nishmai keyutan ana jawa yuiama kaya \p \v 23-24 Jesúsun nuku yuikin: \p —Chanima en matu yuiaii. Ja yuinaka ewapa camellodan, ja xumux jawen chixuiki jawen yuda kainmakinan, tsuan atidumaki. Jakia jaska keska bikadan, juni mabu ichapayadan, jawen mabu besti shinain jawen nuikin jatun shinan betsa wama Dioski chiti itidubumaki— nuku waya \p \v 25 —Jabaa!— iki yuinamei: \p —Jaskakenan, ¿tsuabu Diosun nuku mekekin paxawakin jiwematidumen?— nun ikaya \p \v 26 nukuwen nuikin Jesúsun ana yuikin: \p —Dateyamakanwen. Yudabun jaska watidubumajaidabiaken Dios nuikipatun dasibi matu axuntiduki— nuku waya \p \v 27 Pedron yuikin: \p —Yusinaan, nukunan, mia chibankatsi ikinan, jawada nun jaya dasibi bashikin keyubidan nun ma mia chibanpakeaii. Nun jaskakidanimadan, ¿nun jawa jayaxanai?— aka \p \v 28 Jesúsun ana nuku yuikin: \p —Chanima en matu yuiaii. Badi jawen jenei keyuaitian en Epan dasibi benawaya en jabe xanen ibuaya chintuanma man en 12 tsumabun ea chibankubainmisbu ebe xanen ibukin Israelin 12 bakebu xukua akeakeabu man unanti wanun badiaii. \v 29 Jaska inun, tsuabunda ea chibankin Diosun jancha kakape yusintanun ixun dasibi jatun jiwe jenekin jatun betsabu inun jatun puibu xununbainkin jatun ibubu xununkin jatun bakebu bashikin jatun bai jenekin keyubain yusinkubainmisbuwen taexun na jabiatian Diosun ana jatu manakukin duawamisxun jaska uatian jiweshinawenma Diosun pepawen jatu manakujaidakin jaska tanatidubuma jatu ichawamakubainshinxun janu ma badi keyuaitian jiwea kayabi jatu inanxanikiki. \v 30 Jaska inun, yuda ichapabu na jabiatian kenkin yunumisbudan, Diosun jatu kenwanma ixanikiki. Jakia betsabu na jabiatiandi jawa kenkin yunuisbumadan, Diosun jatu kenwankin xanen ibujaidawaxanikiki— iwanan, \c 20 \s1 Dayakapabu tibikidi miyuiwen Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \p \v 1 ana nuku yuikin: \p —Dios xanen ibui jaskamiskidi ana matu yusinun ninkakanwen. Dios xanen ibuidan, bai ibuan dayakapabu katutan jatu yunupakemis keskaki. Penai taeaya jawen bai anu jau uva tsekaxuntanunbun dayakapabu katuxun \v 2 yuikin: “Man ea dayaxuni ka badi kai jikiaya xaba jidabi daya pei en matu inaiin”, iwanan, dayakapabu jawen bai anu jatu yunua buabun \v 3 janua ma badi chikeyaya jawen mae namakis jemaintin anu juni betsabun jawawama uinkin \v 4 jatu yunukin: “Matundi en bai anu en bimi ea tsekaxuntankanwen, badi kai jikiaya en matu paka pewaidan”, jatu wa buabun \v 5 janua bai ibu ana badi manananbi taxnikaun juni betsabu jatu yunua buabun ana badi nai puchinin dakaken juni betsabudi jatu yunua buabun \v 6 janua ma badi jiki kemaya ana jawen mae namakis jemaintin anu kaxun juni betsabun jawawama uinkin jatu yukakin: “¿Jawai badi chaitanai man dayama ibaiai?” jatu wa \v 7 jabundi yuikin: “Tsuan nuku jawa yunuama nun ikaii”, akabu bai ibuan jatu yunukin: “Matudi en bai anu kaxun en bimi ea tsekaxuntankanwen, ma badi jikiaya en matu paka pewaidan”, jatu wa buabun \p \v 8 janua ma meshu beaya bai ibun dayaibu uinika yunukin: “Ea dayaxuntankanxu jatu kenaxun jabianus kesua pei ea jatu inan akeakeaxuntanwen. Ja dama bukanxu ja dukun jatu paka taewabainkin ja jabu dukun buabu jawen jenekin jatu pakakin keyutanwen”, aka kaxun \v 9 ja dama bukanxu jabu dukun kenaxun xaba jidabi daya pei jatu inankin keyutan \v 10 janua ja badi nai puchinin dakaken dayai buabu jatu kenaxun jabianus kesua pei jatu pakatan janua ja badi manananbi dayai buabu jatu kenaxun jabianus kesua pei jatu pakatan janua ja badi chikeyaya dayai buabu jatu kenaxun jabianus kesua pei jatu pakatan janua jabu dukun buabu bekin shinain: “Ja jatu pakai binumakin nuku inainmenkaintsa”, ibiaibun jabianus kesua pei binuama jabias jatu inandiaya \v 11 jabun pei bitan bai ibuki sinatakin ja akin \v 12 yuikin: “Badin nuku kua niskain xaba jidabi nuku besti dayai nun nuitapabaixuken ¿jaskakin ja dama bubiakanxu daya eskadabesbiakanxuken nuku itsawakin xaba jidabi daya pei min jatu pakaxumen?” akabu \v 13 bai ibuan jatu bestichai yuikin: “Jatixun kesua ma bebunkidi en mia yuba en mia pakaxuki, mia padanmadan. \v 14-15 Ana eki sinatama en mia pakaxuya kadiwe. Jakia na dama bukanxu matu itsai xaba jidabi daya pei en jatu inanxudan, jawa chakabumaki. Ja pei man jawen nuiaidan, matunamaki. Enaki. Jameen en jatu duawaya ¿min daka en peiwen nui ikai?” aniki. \p \v 16 Jaskawen taexun yudabu babuaibun shinan pepakin ea dananma en jancha chibankin taewaibu pepawen en jatu mekexanaii. Jakia badi ichapa en jancha chibain ikunwanmisbu ja kachukea jabu keskadi en jatu mekekubainxanaii— nuku waniki. \s1 Mawaxanaikidi dabe inun bestiki Jesúsun jatu yuinikiaki, na janchadan \r (Mr 10.32-34; Lc 18.31-34) \p \v 17 Janua Jerusalén baikidi nun kaya yudan kaian nukubedi buaibun januxun Jesúsun nun jawen 12 tsumabu besti kenaxun tadi paxkabain nuku yuikin: \p \v 18 —Jerusalén anu na jabiatian nun kaidan, man unaiin. Januxun en matun Juchi Kayabi Iyua Diosbe nukunabu janchaxunika xanen ibubu inun Diosun jancha kenenibu yusinananmisbu tsuanda ea jatu achima \v 19 jabun ea tenankatsis ikin nawa betsabu ea jatu yunuabu jabun ea kaxe wakin ea kusha kusha akin cruzki mastaxun ea tenanxankanikiki. Ea tenanbu janua mawa xaba dabe inun besti kaya en ana bestenxanaii— nuku waken \s1 Santiago inun Juanen ewan Jesús jatu yukaxunikiaki, na janchadan \r (Mr 10.35-45) \p \v 20 chipu Zebedeon bake Santiago inun Juan jatun ewabe kai Jesús besti niaki nukutan jatu jancha waxunun ika ja bebun danti itushiaya \v 21 Jesúsun yukakin: \p —¿Mia jawa medabewapa?— aka \p jatun ewan jatu yuixunkin: \p —Min nukun xanen ibuaitianan, na en bake dabe jau mibe xanen ibuxanun min inaitian betsa min yusiudi inun betsa min yusmaudi ea jatu katubain tsaumaxunxanwen— akaya \p \v 22 jawen bake dabe uinkin Jesúsun jatu yuikin: \p —Man jaska ea yukaidan, man unandiamaki. Jawada en tenexanaidan, ¿man idiatidumen?— jatu wa \p —Nun idiatiduki— akabu \p \v 23 Jesúsun ana jatu yuikin: \p —Chanima ea ichakawaibu en isin tenexanai keska man idiaxanaii. Jakia en yusiudi inun en yusmaudi tsauntan tsua ebe xanen ibuxanaidan, ibubis en yunutidumaki. En Epa Diosun jatu katunidan, jabudan, ebe ixankanikiki, xanen ibuidan— jatu waya \p \v 24 janua Santiago inun Juan jaska yuka ikaibu nun jawen 10 tsuma betsabun ninkai nun jatuki sinataya \v 25 januxun nun jawen tsumabu betsabu ana nuku xuku watan yuikin: \p —Jaska nawa xanen ibubun jawenabu ja akin jatu mese wabetanan kushipawen jatu yunumisbu man unaiin. \v 26 Jakia matubunan, jaska shinanyamakubainkanwen. Matu anua tsuada xanen ibukatsis ikinan, jau dasibi matu medabewakin duawakubainunbunwen. \v 27 Jabiaskadiai tsuada xanen ibukatsis ikidan, dasibibun tsuma jau idiakubainunbunwen. \v 28 Jamen ea iki juidan, en matun Juchi Kayabi Iyuabiadan, jau ea duawanunbun ika en juamaki. Jakia matu debuxunkin yuda ichapabu benuabu mexpamatan matu jiwemanun ika en juniki— nuku waniki. \s1 Juni bekun dabe Jesúsun bepexkin kayawanikiaki, na janchadan \r (Mr 10.46-52; Lc 18.35-43) \p \v 29 Janua Jericó maewan anu nun jawen tsumabube Jesús jikia ibai nun jabe kainkainaya yudan kainen nuku chibainbun \v 30 janu bai kaya kexa juni bekun dabe tsauabu Jesús juai juni betsa chaniaibu ninkatan januxun jabun unanxubima yuikin: \p —Davidin baba Xanen Ibuun, nukuwen nuiwe— akubainaibun \p \v 31 ichapabun nemapaibiabu ana unanxubimajaida yuikin: \p —Davidin baba Xanen Ibuun, min miamenkain, nukuwen nuiwe— akabu \p \v 32 janua Jesús niti itan juni bekun dabe kena beaibu jatu yukakin: \p —¿Jawa matu medabewapa?— jatu wa \p \v 33 ja dabetun yuikin: \p —Xanen Ibuun, ana nun uinun nuku bepexwe ika nun ikaii— akabu \p \v 34 Jesús jatuwen nuikin jatun bedu mekin jatu bepexa jawaida uinkin pewatan Jesús chibanbaini nukube bunibuki. \c 21 \s1 Jerusalén maewan anu Jesús jikinikiaki, na janchadan \r (Mr 11.1-11; Lc 19.28-40; Jn 12.12-19) \p \v 1 Janua Jesús Jerusalén anu kai Betfagé anu kemai Olivos Mati tetanbaini Jesús niti itan jawen tsuma dabe \v 2 jatu yunukin: \p —Ja mae besuudi kayanbis buxun burro yuxan tsua jaki katsaumediama jawen bakebe nexea bechitan tepetan ja dabe beyutankanwen. \v 3 Ja inun, tsuanda matu yukakin: “¿Jawakatsi man tepebainai?” matu wa yuikin: “Nukun Xanen Ibun nuku yunua nun bixunyuaii, samama jabianudi nuku bemaikikidan”, jatu watankanwen— jatu wa buaibun \p \v 4-5 januxun bebunkidi jawen jancha yuixunika Zacarías Diosun yuikin: \q1 “Jerusalén anu jiweabu yuikin: ‘Uinkanwen. Matun Xanen Ibu pepa keinsma burro bake kamaki tsaua jikixanikiki’, jatu yuiwe”, \m aka ninkatan Zacaríasin yuitan keneniki. Jaska yuini menei inun ika jawen tsuma dabe Jesúsun yunua \v 6 ja dabe kaxun jaska Jesúsun jatu yuia jabiaskadi wakin \v 7 burro bakeya bexuanbu nukun bemakia tadi pekatan nun kabekanxuna Jesús jaki inatan katsaumekainaya \v 8 janua yuda ichapabia jatiditun jatun bemakia tadi bai namaki nabekanbainunbun betsabundi xenpan mextexun jabiaskadi wabainaibun \v 9 jabu bebuaibu inun jachun beaibun benimachakayamabainkin jui kushipawen jawenchains yuibainkin: \p —Aichu! Aichu! Diosun kushipaya juaidan, benimawakin duawanankanwen. Yavé Dios dasibi binuatun kushipaya nuku mekei juikiki, nukun xenipabu David ipauni keska jawen baba xanen ibujaidaidan. Kenwanankanwen— akubaini bui \p \v 10 janu Jerusalén anu Jesús jikiaya jaskakubainaibu ninkatan uinun ika bei: \p —Nadan, ¿tsuamen?— ibidan ibidanaibun \p \v 11 Jesúsbe bukin jatu yuikin: \p —Diosun jancha yuixunika Jesúski. Galilea mai pakeanua jawen mae Nazaretki— jatu akubainaibun, \s1 Templo jemaintin Jesúsun pewakin xunpi wanikiaki, na janchadan \r (Mr 11.15-19; Lc 19.45-48; Jn 2.13-22) \p \v 12 janua Templo jemaintin kenekauanu Jesús jikikainkin jawen Dios daewati inabu kuamisbu chaxuwan inun, ina awa inun, deiwan inananainbu inun biaibu jatu nichinkin pei janua bianananmisbun tapu nadabekin deiwan inanmisbun jawen kenedi nadabediakin \v 13 jatu ja akin yuikin: \p —Jawen Templokidi jawen jancha yuixunika Isaías Diosun kenemani matu yuinun ninkakanwen. “En jiwedan, janua ebe janchakin ea kenwanxankanikiki”, ibianiken na jiwe jemaintin xabatudu anua man yumetsun jiwe wamisbuki— jatu wakin jatu nichinkin taxnimakin keyuaya \p \v 14 janua ja Templo jemaintin anu bekunbu inun kistsedesnibu Jesús anu iweabu jatu kaya waya \v 15 Diosbe nukunabu janchaxunika xanen ibubu inun Diosun jancha kenenibu yusinananmisbun jaska jawen unanmati damiwai uinkin inun jabianuxundi bake mishtinbun kenwankin: “Davidin baba pepajaidaki”, iki shan shanki ikaibun ninkadiai jaki sinatakin \v 16 Jesús yukakin: \p —¿Mia jaska waibudan, min ninkai?— akabu \p Jesúsun jatu yuikin: \p —Jaa. Jabia en ninkaii. Diosun jancha yuixunikabun jaska ekidi kenenibudan, ¿man uindiamamen? Salmoskidi matu yuinun ninkakanwen: \q1 ‘Min pepajaidawen taexun bake mishtinbu inun chuchu akaibun mia kenwanxankanikiki’, \m aka matu kenexuniki— jatu watan \p \v 17 januxun jatu jenebaini Jerusalén anua kainkaini Betania anu uxatanun ika nun kaniki. \s1 Jesúsun ji bimiuma bechitan yupunikiaki, na janchadan \r (Mr 11.12-14, 20-26) \p \v 18 Uxashini bestenkaini Betania anua ana Jerusalénkidi Jesús kai bunikainkin \v 19 ji betsa higuera benanta tupan bai kexa nia bechitan jawen bimi jayamenkain uintanun ika kaxun jawa bimi jayama jawen peis besti uinkin Jesúsun ji bimiuma yupukin yuikin: \p —Jau tsuan min bimi ana piyamaxanunbun ana bimitaskayamaxanwen— akaya \p jaskabiama e iskaun jawen pei nidi iki xanaya \v 20 nun jawen tsumabun uin jabaa! iwanan, Jesús yukakin: \p —¿Jaskai ja ji jawaida xanaimenkain?— nun wa \p \v 21 Jesúsun nuku yuikin: \p —Chanima en matu yuiaii. Man jadatutunda ea ikunwain shinan dabeyama na ji en axu keska wakin na mati yuikin: “Matipaan, mimebi tsekekain ianenwan medan pukutanwen”, man waya Diosun jaska yunuxanikiki. \v 22 Ja inun, Diosun kushipa unain shinan dabeyama jabe janchakin yukakubainkanwen. Man jaska wai matu medabewaxanikiki— nuku abaini \s1 Jesús jaskai kushipaikidi yukanibukiaki, na janchadan \r (Mr 11.27-33; Lc 20.1-8) \p \v 23 janua Templo jemaintin anu jikixun Jesúsun yuda ichapabu kakape yuikin jatu yusianyan Diosbe nukunabu janchaxunika xanen ibubu inun xanen ibu betsabun Jesús nemanun ika bexun yukakin: \p —Na min eska waidan, ¿tsuan jawen kushipa mia yunuimawen min aki ikai? ¿Tsuan jawen kushipa mia inainmamen, min jaska wanunan?— akabu \p \v 24 Jesúsun jatu kemakin: \p —Entsedi en matu yukai matun dukun ea yui taewakanwen, man ea yuiaya jawada man ea yukai en matu yuidiai ninkakanxunan— itan \v 25 —Nashimanika Juan jau jatu nashimanun yunukinan, ¿tsuan kaya yunuyama man shinain, Diosundaka, junibundaka? Ea dukun yuikanwen— jatu wa \p janua jabudi june yuinamekin: \p —“Diosun yunuyamaki”, nun wadan, “¿Jaskakin Juanen jancha man ikunwanma ikimamen?” iwanan, nuku kunyan atiduki. \v 26 Jamen Diosun Juan yunuyama yuda midimabun ikunwainbuwen taea jabuki datekin yuikin: “Junibun yunuyamaki”, nun wapanan nun jaska yuitidumaki— iwanan, \v 27 jabun Jesús yuikin: \p —Nun unanmaki— akabu \p Jesúsun jatu yuidiakin: \p —Jaskakenan tsuanda jawen kushipawen ea yunuimadan, eandi en matu yuiamaki— iwanan, \s1 Juni bake dabeyakidi miyuiwen Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \p \v 28 jabias xanen ibubu dake wanun, iwanan, Jesúsun miyuiwen ana jatu yuikin: \p —Juni betsa juni bake dabeyakidi yusintan matu yukanun ninkakanwen— ixun, jatu yuikin: \p —Jawen bake betsa yunukin: “Epaan, ikis en bai anu dayakin en uva bimi ea tsekaxuntanwen”, aka \v 29 jawen baken yuikin: “En dayakatsi ikamaki”, ibia janua shinan betsatan bai anu ka dayajaidaimaki. \v 30 Januxun jawen bake betsa jawen epan bechitan jadi yunukin yuikin: “Miandi en bai anu dayakin en bimi ea tsekaxuntanwen”, aka jawen baken yuikin: “Peki. Ia, en kaii”, ibia kama ikimaki. \v 31-32 Jaskakenan, ¿matu yukapa? ¿Jadatutun jawen epan yunua ninkatan axuinmamen?— jatu wa \p —Ja ja dukun yunuimatun ninkakin axuntanimaki— akabu \p Jesúsun jatu yuikin: \p —Eskatian chanima en matu yuiaii. Nashimanika Juan taxnimaxun jaskai jiwei peti matu yusinbia jawa matun shinan betsa watan man ikunwanma ikimabuki. Jakia ja gobierno pei bixunika chakabubu inun ainbu jininipabun Juanen jancha ninkakin ikunwainbu uinbiakin matun man shinan betsa wama ikubainshinabuki. Jabiaskadiai natian nawa pei bixunikabu inun ainbu jininipabu Diosun jancha en yusiain jabun ninkaibu Diosun jawenabu jatu waikiki, matu binukinan— iwanan, \s1 Dayakapabu mekenan besumakidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Mr 12.1-12; Lc 20.9-19) \p \v 33 ana jatu yuikin: \p —Miyui betsawen matu ana yusinun ninkakanwen. Xanen ibu betsan bai waxun uva bimi batapa banatan mishkiwen dakenbaunkin keyutan janua jaki uva tsiniti watan januxun dasibi uinbaunti jiwe pishta keyatapa watan januxun jau bimi dabukun ea inanxanunbun, iwanan, juni betsa dayakapabube jabube yubakatan ibu keska wakin inanyubaini chai kaimaken \v 34 janu ma kani tsekatitian ikaya bai ibuan jawena dabukun jau yukatan bixuntanun, iwanan, jawen tsuma betsabu yunua buabu \v 35 jabun jawena inankatsi ikama uva bimi mekeabun jawen tsumabu betsa achixun kusha kusha atan betsa debu watan betsa mishkiwen tsaka tsaka atan jawa inanma nichianbu \v 36 januxun bai ibuan ana jawen tsuma betsabu yunudia buabun jabun uva mekexunabun jawen tsuma tibi buabu jabiaskas jatu wabu mais bebidan bebidanaibun \p \v 37 januxun tsua ana yunutima jawen bake bechipaijaidabiakin atimas yunukin shinankin: “En bake en yunua ka jaki mesekin en bimi ea inantidubuki”, iwanan, yunua ka \v 38 jawen bake jatuki kemai kai bechitan yuinamei: “Bai ibu mawashinken na jawen baken jawen bai tibi inun jawen jiwe tibi dasibi jawenawayuikiki. Na bai nukunas nun wanun tenanankanwen”, ixun \v 39 juai achixun bai kene anua kainmaxun tenanshinabuki— iwanan, \p \v 40 Jesúsun jatu yukakin: \p —¿Jawenabu jaskawanshinabunan, ja bai ibu juxun jaskada jatu waxanimenkain?— jatu wa \p \v 41 jabundi Jesús yuikin: \p —Bai ibu juxun ja dayakapabu chakabubu jawa jatuwen nuiama jawenabubetan jatu tenantan januxun dayakapa betsabu yunukin jau jabun en bimi dabukun ea inanxanunbun, iwanan, yunutiduki— akabu \p \v 42 Jesúsun ana jatu yuikin: \p —Diosun jancha kenenibu ¿yuikin man uinsmamen? Matu ana yusinun ninkakanwen: \q1 ‘Jiwe wanikabun mishki dananbiaibun jabias mishki Diosun bixun \q1 dexun makedex wakin jawen kene mestenwan keska wakin \q1 nuku uinmakin jabaa! imakin nuku jadakidi shinantima waxanikiki’, \m axun keneniki. \v 43 Jaska keneni keska wakin matun xenipabu Diosun katubianixun man jawenabubiatun shinanma man danananyan januxun yuda betsabundi ninkakatsi ikaibu Diosun katutan jatu jabe xanen ibumaxanikiki. \v 44 Ja inun, betsadan, tsuada ja mishkiki sinatakin ea maemanun ika mishki mamaki kauana teke teke ika keska itiduki. Jakia ja mishki jadatukida kauani jaki tin ikin chushakin mishpu waxanikiki— jatu waya \p \v 45 Diosbe nukunabu janchaxunika xanen ibubu inun fariseobun na miyuiwen jabukidi yusiain ninkatan \v 46 Jesús achikatsis ibiai yudan kaianen: “Jesús Diosun jancha yuixunikaki”, ikaibuki datekin jawa achiyuabumaken \c 22 \s1 Xanen ibun jawen bake ainyanwankin jatu pimatidukidi miyuiwen Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \p \v 1 januxun Jesúsun miyui betsawen ana jatu yusinkin: \p \v 2 —Jaskai Dios xanen ibumiskidi ana matu yusinun ninkakanwen. Xanen ibujaidatun jawen juni bake ainyanwankatsi jawenabu xanen ibu betsa betsapa jau jabe nawai besi benunbun, iwanan, \v 3 jawen tsumabun jau jatu itanunbun jatu yunua buxun jatu yuibiatanabu beabumaken \v 4 ana jawen tsuma betsabu yunukin: “En jatu ikatsis ikaidan, eska ea yuixuntankanwen: ‘Nukun tsumapan ina awa inun jawen yuinaka ina tibi xuadanwan detexun ma matu bawakin xui pewaxunabuki. Jaskaken jawen bakebe nawai bekanwen’, ea jatu waxuntankanwen”, jatu wa bui jatuki chanikubaunbiabu \v 5 jawa bekatsi ikama betsa jawen bai anu katanun betsa jawen mabu jiwe anu dayai kaken \v 6 januxun jatiditun xanen ibun tsumabu achixun ichakawakin betsabu jatu tenainbun \v 7 janua xanen ibu sinatajaidakin jau jawen soldadobun ja sinatapabu tenantan jatun mae tibi jau kuabauntanunbun jatu yunutan \v 8 januxun jawen tsuma betsabu yuikin: “Janu nawati ma dasibi pewabuki. Jakia en jatu chanimashina chakabui beabumaken en ana jatu ikatsi ikamaki. \v 9 Jaskaken ja bai puchinin jiwekubainabu anu bui jatuki nukuxun jau nawai benunbun jatu yuidiatankanwen”, jatu wa \v 10 bui bai tanabaini jatuki nukuaibu tibi jatu yuikubainkin chakabubu inun pepabu jatu kenatan jatube ichai jiwe teke xaka betsa anu junin kaian texke ikabun \p \v 11 janua jatun xanen ibujaida juxun jikikain nawaibu uinkin juni betsa jaya nawati tadi danankin saweama bechitan \v 12 yuikin: “Baa, en tadi jaya nawati ¿jaskakin min saweama jikiamen?” aka dakei jawa janchamaken \v 13 januxun xanen ibun ja jabun jatu piti inainbu jatu yuikin: “Na juni chakabu junexkin menextan bukin janu meshujaida medan udentankanwen, jau jadi jiwea bika tenei kaxai xeta yenx yenx axanunan”, jatu waniki. \v 14 Dios xanen ibuaitianan, jabiaskadi waxanikiki. Ichapabu Diosun jatu kenabiapakeaya ichapamatun ninkatan ikunwainbu ja jawenawakin jatu katumiski— jatu waya \s1 Nawa xanen ibu pei inantikidi Jesúsun jatu yununikiaki, na janchadan \r (Mr 12.13-17; Lc 20.20-26) \p \v 15 janua fariseobu Jesúsun jatu jaska yuia ninkatan bua: “Jawawen taexun jaska waxun Jesús padantan Romano xanen ibu anuxun nun chitetidumenkain”, ika yubakatan \v 16 januxun jatuki chiti ika betsabu inun xanen ibu Herodeski chiti ika betsabudi jau Jesús unanti watanunbun jatu yunuabu Jesús anu buxun yuikin: \p —Yusinaan, juni betsabu miki sinatabiaibun jawa jatuki dakekin jabu daewama chanima jancha besti yusinkin jaska wakin Dios chibantidubu besti min xabakabi jatu yusinkubainmis nun unaiin. \v 17 Jaskawen taexunan, ¿jaskada min shinainmenkain mia yukapa? Ja Romano xanen ibu Césarn nuku pei yukamisdan, ¿jaska wananxanpa? ¿Pakananxanpa? ¿Pakatimadaka?— aki \p \v 18 jaki bepadameaibu Jesúsun unankin jatu yuikin: \p —¿Bepadamenikabuun, jancha pewen man ea bepadanun ika ikanai? \v 19 Jawen gobierno impuesto pakati pei jexe betsa ea uinmakanwen— jatu wa jawen pakamisbu pei jexe betsa bexun tsumaxun uinmabu \v 20 uinkin Jesúsun jatu yukakin: —Nadan, ¿tsuan besu inun tsuan kena neamen? Ea yuikanwen— jatu wa \v 21 jabun yuikin: \p —Romano xanen ibu Césarnaki— akabu \p januxun Jesúsundi jatu yuikin: \p —Césarnawen taexun matun xanen ibu César duawakin jawen gobierno dayaxunmisbu pei jatu inanxunkubainkanwen. Jakia Diosdi duawakin jawen yusian chibankin jawada bechipaiai axundiakubainkanwen— jatu wa \p \v 22 ninkai e itan: —Nun jaska waxun padantidumaki— itan jenebaini dabekebainaibun \s1 Mawanibu bestenxanaikidi Jesús yukanibukiaki, na janchadan \r (Mr 12.18-27; Lc 20.27-40) \p \v 23 janua saduceobu judiobu paxka betsa: “Ja mawabu jawen yuda tsua ana besteinsmaki”, imisbu Jesús anu jabudi bexun yukakin: \p \v 24 —Yusinaan, Moisin yusinkin: “Juni betsa ainyanbia juni bakewadiama mawaken janua jawen betsan ain janubi ainwantan juni bakewaxuntiki, jawen betsa mawaimatun kena dabikin jawena waxunkinan”, nuku waniki. \v 25 Jaskakidi ja jawen 7 betsabukidi mia yuinun ninkawe. Ja dukun iyuatun ainbu betsa ainwanxun juni bakewadiama mawaken \v 26 ja kachukeatun jawen betsan jabias ainwanxun juni bake wadiamadi mawaken ana ja kachukeatun jawen betsan ain jabiadi ainwandiatan juni bake wadiamadi mawaniki. \v 27 Janua ja 7 jawen jenekin jabias ainbudi bixun jabu tibitun jawa juni bake wabuma mawai keyuabun janua jawen jenei ainbu juni bake biamas mawadianiki. \v 28 Ja jaskanibudan, mawabu ana besteainbutian ¿ja ainbu bestichai ja juni 7bun ainwanibudan, jadatutun kaya ana ja ainbu bixanimenkain?— akabu \p \v 29 Jesúsun jatu kemakin: \p —Matunan, Diosun jancha kenenibu unanma jawen kushipa man unanmadiki. Jaska wakin man kanemiski. \v 30 Xabakabi matu shinanmanun ninkakanwen. Mawanibu ana bestenxanaibutianan, jawa ana ainyain inun ana beneyai ikama ixankanikiki. Jadia Diosun nai tsumabu keska beneuma inun ainyuma jiwexankanikiki. \v 31-32 Mawakubainaibu bestein ana jiwexanaibukidi matu shinanmanun ninkakanwen. Ji maxu kua jede ji ikai anuxun Diosun Moisés jancha wakin: “Eadan, natian en Abrahamnen mekenikaki. En Isaacun mekenikaki. En Jacobun mekenikadiki”, ikai ninkayamaxun Moisin kenenidan, ¿man uinkin yuismamen? Diosdan, mawabunamaki. Jakia jiweabunaki. Jaskaken Abraham inun Isaac inun Jacob jatun yushin jiweabuki. Chipu ana yuda bena Diosun jatu inanxanai shinanma man kanejaidamiski— jatu wai \v 33 Jesús saduceobube yuinameai yudan kaianen ninkabaikin Jesús jaskakidi yukabu jatu yui pewaxukidi ninkai “Jabaa!” ikaibun \s1 Diosun yununidan, ¿jadatu bestitun binu keyuamen? ikaikidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Mr 12.28-34) \p \v 34 januxun saduceobun Jesús yukabu jatu yusinkin jatun bepadanti jancha jatu nesewawen taea jawa ana yuiama mapuabun janua fariseobundi ninkatan jabudi icha yubakanametan \v 35 jabundi unanti wanun ika yuinamebidan Jesús anu buxun jabu betsa Diosun jancha kenenibu yusinananmis betsan unanti wanun iwanan, yukakin: \p \v 36 —Yusinaan, ¿jadatu yunua kushipa binua Moisin nuku kenexuniwen besti nun chibainwen taexun Diosun nuku mekekubaintidumen?— aka \p \v 37 Jesúsun yuikin: \p —Na eska yununi betsa betsapa tibi dasibi binujaidadan, na janchaki ninkawe. “Yavé min Mekenika Dios duawakin bechipaikin min juinti jidabiwen inun, min yushin jidabiwen inun, min shinan jidabiwen chibankin duawakubainwen”, ani \v 38 chibankin na eska bestiwen min Dios benimajaida wakubaintiduki. \v 39 Ja inun, ana ja kachu yunua betsadan, jabiaska dabeski. Ninkawe: “Min jabube jiweabu duawadiakubainkanwen, ibubis man nui mekemis keskaidan”, \v 40 ani ja dabe chibain man jaki chiti imiswen taea dasibi Diosun yunua Moisin keneni inun Diosun jancha yuixunikabun kenenibu jaki tsamia keskawen taea ja chibankin dasibi man shinandiatidubuki— atan \s1 Mesías Cristodan, ¿tsuan babamen? iwanan, Jesúsun jatu yukanikiaki, na janchadan \r (Mr 12.35-37; Lc 20.41-44) \p \v 41 janu Templo jemaintin anu fariseobu icha budiabumaken \v 42 Jesúsun jatu yukakin: \p —Nukun Mekenika Mesías Cristokididan, ¿jaskada jakidi man shinanmismen? ¿Tsuan babamen?— jatu wa \p jabun yuikin: \p —Davidin baba ixanikiaki— akabu \p \v 43 Jesúsun ana jatu yuikin: \p —Diosun Yushin Pepatun David yusian ninkatan ¿jaskakin jawen Mekenika Mesías Xanen Ibu wanimen? Matu yuinun ninkakanwen. Davidin yuikin: \q1 \v 44 “Dios Mekenikatun en Xanen Ibu Mesías yuikin: ‘Miki sinataibu en jatu maemadiama manai en yusiudi tsauyuwe’ ”, \m aniki. Jaska watan keneniki. \v 45 “Mesías en xanen ibuki”, Davidin abianiken ¿jaskatan jawen xanen ibu janubi jawen baba itidumen? Ea yuikanwen— akin jatu unantimaska wa \p \v 46 januxun tsuan jawa ana jancha betsa yuitiduamajaida dakekin jawen bepadankin yukatiwen ana jawenchains jawa yukama nesea mapuabun \c 23 \s1 Diosun jancha kenenibu yusinananmisbu inun fariseobu Jesúsun jatu chitenikiaki, na janchadan \r (Mr 12.38-40; Lc 11.37-54; 20.45-47) \p \v 1 januxun judio xanen ibubun ninkadiaibun Jesúsun yuda ichapabu inun jawen tsumabu ana nuku yuikin: \p \v 2 —Diosun jancha kenenibu yusinananmisbu inun fariseobun Moisin jancha keneni matu yusinkin chanima jancha kaneama matu yuimisbuki. \v 3 Jaska matu yusinmisbu jatun jancha pe chibankin jakia jatunmebi kein bepadamemisbudan, ja jatu mawayamakubainkanwen. Pe matu yuibiatan ibubis kanekubainkanikiki. \v 4 Jaskawen taexun jabunan, xankamajaida matu iama keska wakin yusian tsuan chibantiduma matu yusinbiakin jabias yusian jabundi chibantidubumaki, jaska matu yusiainbu keska jiwekin matu uinmamadan. \v 5 Ja inun, “Diosun jancha en chibanjaidai uinkin dasibibun jau ea kenwanunbun”, ika tadi chaipa dauya panan pananyan sawetan Diosun jancha kene bichi bau pishtaki nanea bichiwen nexea betunku anu sawekin netantan punti anudi netandiatan jau ea uinunbun ika jatu kenwanmai mapumisbuki.\fig |src="HK00274b.tif" size="col" loc="Mat 23.5" copy="Horace Knowles; British & Foreign Bible Society" ref="(23.5)" \fig* \v 6 Ja inun, pi ichaxun xanen ibu dapixun pinun, iwanan, benamisbuki. Ja inun, janu ichati jiwe anu jikikain jaki tsauti pepa janu dasibibun jatu uintidubu anu tsaukatsis imisbuki. \v 7 Ja inun, bai xexa tibi mapua mabu inanananmisbu anuxun: “Yusinaan, akin jau ea duawanunbun”, ika mapumisbuki. \p \v 8 Jakia matudan, jabu ikai keska iyamaxankanwen. Yudabu kenamakinan, jakia matun yusinanan bestichaiki. Ja ikunwain man jawen betsabu inun jawen puibu bestiki. Jaskawen taexun “Yusinaan”, akin jau matu kenayamaxanunbunwen. \v 9 Ja inun, mai anu jiweabu binu keyua nai anu medabenan Yushin Epa Dios bestichai jiwea man jayawen taexun juni betsa Dios itsa wakin: “Epaan”, akin kenayamakubainxankanwen. \v 10 Ja inun, Diosun Katua Cristo ja besti matun tapinmanikaki. Jaskawen taexun: “Tapinmanikaan”, akin jau matu kenayamanunbun Dioskidi yusinkin jatu mikidi kenwanmayamaxankanwen. \v 11-12 Jakia tsuada natian keanma Diosun jatu duawakin xanen ibujaidawaxanikiki. Ja inun, tsuada natian ibubis kein xanen ibukatsis imisbu Diosun jatu dake wakin ana xanen ibu wama ixanikiki. Jaskawen taea matudan, tsuada keanma duapakin dasibi man jatu medabewakubainmiswen taeadan, man xanen ibu ixanaii— akin nuku yuitan \p \v 13-14 nasaukei dabeketan betsabudi metukin yuikin: \p —Diosun jancha kenenibu yusinananmisbu inun fariseobu man bepadamebuun, man peidawa! Diosun jancha jawen jiweti unanbiai ninka pewama tsuabuda Dios xanen ibuai anu jikikatsi ikaibu man jatu nemamiski. Matudi man jikitidumabia jabu betsabu jikipananbun man jatu nemakubainaii. \p \v 15 Janua matudan, Diosun jancha kenenibu yusinananmisbu inun fariseobu man bepadamebuun, main bukin ianenwan pukebaini buxun nawa betsa matu keska judio wanun ixun jatun shinan betsa wamakin jatu ikunwanmanun, iwanan, matun beya midima man jatu tapinmakin matun chakabu man jatu binumaibuwen taexun Diosun jatu kupijaidakin chi medan jatu udean jiwechakaxankanikiki. \p \v 16 Janua matudan, matu bekun keskatun jatu yusinchakakin yuikin: “Chanima Templo Diosun shinanmis keska wakin en mia padanmaki, akin tsuada yubabiatan jawen yuba akama jawen nuiama peki”, akin man jatu yusinmiski. Jakia “Jawen Templo medanua oro pei Diosun shinanmis keska wakin en mia padanmaki, akin tsuada jaska yubatan jawen yuba jau anunwen. Jawen yuba jancha akamadan, chakabujaidaki”, akin man jatu yusinmiski. \v 17 Man bekun keskabu inun man unainsmapabuki. ¿Jadatu Diosun bechipaimismen? ¿Peimen? ¿Jawen Templodaka? Matu yuinun ninkaidakanwen. Jawen Templo anuxun yudabun Dios kenwanmisbuwen taea jabun pei shinanma jawen kenwanti Templo besti shinankin Diosun bechipaimiski— iwanan \v 18 —Jamen ana betsa jatu yusinkinan: “Chanima jawen kenwanti chi tapu Diosun shinanmis keska wakin chani chakakin en mia padanmaki, akin tsuada yubabiatan chipu padananainan, man jawen nuiama peki”, akin man jatu yuimiski. Jakia: “Jawen kenwanti chi tapu anu inan kuin betsa betsapa Diosbe nukunabu janchaxunikabun manchintan jatu kuaxunmisbudan, Diosun shinanmis keska wakin chani chakakin en mia padanmaki, akin tsuada jaska yubatan jawen yuba jau anunwen. Jakia yuba jancha akamadan, chakabujaidaki”, akin man jatu yusindiamiski. \v 19 Bekun keska unainsmapabuun, ¿jadatu Diosun bechipaimismen? ¿Inankuin mania bestimenkain? ¿Januxun kuakin Dios benimawamisbu tapudaka? \v 20 Matu yuinun ninkakanwen. Tsuada jawen kenwanti chi tapukidi yubakakin jawen inankuinkidi dasibi man yubakadiamisbuki. \v 21 Ja inun, tsuada Templokidi yubakai Dios janu jiweakidi man yubakadiamisbuki. \v 22 Ja inun, tsuada naikidi yubakai janu Dios jiwea inun Diosun dasibi mekei tsaua xanen ibumiskidi man yubakadiamisbuki. Bepadamei man jaskamiswen taexun Diosun matu kupiaitian man nuitapajaidaxanaii. \p \v 23 Diosun jancha kenenibu yusinananmisbu inun fariseobu man bepadamemisbuun, man peidawa! Matun piti niswati tibi ichawaxun meken dabeti manchinwantan Diosbe nukunabu janchaxunika manchin betsa inanbiakubainmis jaska Diosun jancha Moisin yusini man shinanma jawada jawen pepawati inun jawen nuiti inun jawen jancha betsa watima yunubianiken matubu jawen jiwekin man jatu uinmaismaki, kanekinan. \v 24 Bekun keska unainsmapakin matunabun chakabu pexepishta shiu tiubiaken uinkin man jatu yusinmiski, jatu pewanun, iwananan. Jakia matun chakabu ewapa camello tiubiaken matun chakabu jawa shinanma man jawa uin e itan jeneismaki. \p \v 25-26 Diosun jancha kenenibu yusinananmisbu inun fariseobu man bepadamebuun, man peidawa! Matun beya chibankin matun kencha tibi bemakis besti dachukin man napan pewamisbuki. Jakia bepadamekin yumetsui yaushikin jamapai chakabu tibi wai matun shinan man pewaisbumaki. Fariseobu bekun keskabuun, ja dukun matun shinan chakabu uke medanua pewakin taewakanwen, matun kencha tibi man bemakisa dachukin man amis keska wakinan. Jaskatan man jiwei pekunkainxanaii. \p \v 27 Janua matudan, Diosun jancha kenenibu yusinananmisbu inun fariseobu bepadamemisbuun, junibun pewakin janu mawabu maiwamisbu mishki tanpe jawendua wanun, iwanan, bemakis juxupawen dapuxmisbuki. Jakia uke medan xau inun nami chapui pisi maiai mania tsuan meisbuma \v 28 keskai matudi bepadamekin yudabu uinmai bemakis jawendua bestitan padananankin matun shinan chakabu man jenekin pewaisbumaki. \p \v 29 Janua matudan, Diosun jancha kenenibu yusinananmisbu inun fariseobu bepadamemisbuun, Diosun jancha yuixunikabu inun yuda pepa betsabu mawanibun januxun ana jawen xau adukatsi maiwati tanpe pepa waxun jawen shinanmati jawendua wakin man dami waxun netanbaunmiski. \v 30 Ja inun, matun yuikin: “Nukun xenipabun Diosun jancha yuixunikabu tenanibu nukudi jiwexun nukun xenipabu nun jatu medabewama ikeanaii”, man imiski. \v 31 Jawa unanmabia yuikin: “En xenipabun Diosun jancha yuixunikabu tenanibuki”, man imiski, jawa dakeamadan. Jaskaken man detenan bababuki, jatu keskadan. \v 32 Matun xenipabun chakabuwakin taewanibuwen taexun man jabun bababun jabiaskadi wakin jatu menexunxankanwen. \p \v 33 Jamen matudan, man padanan dunu pianan keskabuwen taexun Diosun matu kupijaidakin chi medan matu udean man jawawen taea paxatidubumaki. \v 34 Jaskawen taexun matu medabewanun ixun ea ikunwain Diosun jancha yuixunika inun unanepabu inun yusinananmis pepabu jau yusin benunbun en yunuxanaii. En jaska wabiaken matun jatu danankin betsabu tenankin bestibu cruzki jatu mastamakin betsabu matun ichati jiwe medanxun kusha kusha akin mae tibi anuxun man jatu ichakawakin bika tenemaxanaii. \v 35 Man jatu jaska waxanaibuwen taexun bebunkidi matun xenipabun Adánen bake betsa Abel juni pepa tenanixun januxun juni pepa betsabu jatuki sinatakin tenankubidankin jawen jenekin Berequíasin bake Zacarías na jabia Templo jemaintin anu chi tapu dapikea tenanibuwen taexun matudi Diosun kupixanikiki. \v 36 Chanima en matu yuiaii. Matun xenipabun jatu tenanibu keska shinankin jabun chakabuwen taexun na jabiatian Israelbu dasibi matube jiweabu Diosun jatudi kupixanikiki— jatu watan \s1 Jerusalén anuabuwen taea Jesús punu nukanikiaki, na janchadan \r (Lc 13.34-35) \p \v 37 yudabu uinbaunkin Jesúsun jatu yuikin: \p —Jerusalén anu jiweabuun, Jerusalén anu jiweabuun, Diosun jancha yuixunikabu inun jawen jancha jatu bana bexunpakeaibu Diosun jatu yunubiaya jatu danankin jatu tenankin matun xenipabun anibu keska wakin mishkiwen man jatu tsaka tsaka amisbuki. Takadan jawen bake nuxamis keska wakin eandi matu medabewakin matu mekenun ika en jubianiken jaska shinanma ea danankin man ea jawa ninkamaki.\fig Jerusalén|src="HK00379b.tif" size="span" loc="Mat 23.37" copy="Horace Knowles; British & Foreign Bible Society" ref="(23.37)" \fig* \v 38 Uinkanwen. Matun mae matun mesti man mekenun Diosun matu jenexanikiki, ana Jerusalén mekeamadan. \v 39 Jakia janu en ana juaitian: “Yavé Diosun kushipaya juaidan”, ikin man yuidiamadan, man ana ea uinyuama ixankanaii— jatu wabaini \c 24 \s1 Jesús ana judiama jaska taxninunbadiai bebunkidi Jesúsun jatu unanmanikiaki, na janchadan \r (Mr 13.1-23; Lc 21.5-24; 17.22-24) \p \v 1 janua Jesús Templo jemaintin anua kainkainaya nun jawen tsumabu jaki nukubainkin yuikin: “Na Dios kenwanti Templodan, jabi jawendua benibin!” nun ikaya \v 2 nuku yuikin: \p —Chanimaki. Na mishki jiwe ewapa jawendua wanibu man uiainan, jawenduabia jabianu mishki betsa ana matsama dasibi ja mishki jiwe tekekin pudekin keyuxankanikiki— nuku wabaini \p \v 3 Olivos Mati anu mapeketan Jesús tadi ka tsauken nun jawen tsumabun june yukakin: \p —Ja mishki jiwe tekekin pudekin keyuxanaibu min nuku yuixudan, ¿mia yukapa? ¿min ma mai jidabi jawen jenei keyuaitian min ana juaxanai kemai taeai jaskai nun unantidumenkain? Nuku yuiwe— nun wa \p \v 4-8 nuku yuikin: \p —En ka en ana judiamaken eskai nuitapai taexanaibu Diosun yununi eskaxankanikiki. Xabakabi matu yuinun ninkakanwen. En kani ma en janu jua kemaya juni betsa betsapa bexun yuikin: “En Diosun Katua Mesías Cristoki”, iwanan, yuda ichapabu jatu padanxankanikiki. Jau tsuabuda jaskadiakidan matu padanyamaxanunbun uindaxankanwen. Ja inun, yudabu nuitapai taeaitianan, nawabu nawa betsabube detenamei inun tsakanamea akeakeaibu mai pacha sakua akeakeaya bunijaidai nuitapaibun isin betsa betsapa tenea akeakexankanikiki. Jakia tsakanamea akeakeaibukidi bana ninkai datei meseyamaxankanwen, na jaskaidan, isin betsa beai mekin man uinxanai keska bebunkidi xabakabi en matu banabimaidan. \p \v 9 Januxun man ea ikunwainbuwen taexun matu ichakawakin matu bestibu tibi tenankin mai jidabi anuxun ewen taea matuki sinatakin matu dananxankanikiki. \v 10 Matu jaska waibutian ichapabun ea chibain bexteketan januxun ikunwainbu betsabu danankin jatu achima akeakexankanikiki. \v 11 Janu jaskaibutian juni ichapabu bexun yuikin: “Diosun jancha matu yusinun ea ninkakanwen”, ikin chani chakakin yuda ichapabu jatu padanxankanikiki. \v 12 Ja inun, ikunwainbu ichapabu nawabun jatu ichakawachakayamaibun ikunwain betsabu ana bechipainamei nuiama ixankanikiki. \v 13 Matu jaska wabiaibun tsuanda ea chibankin jeneisma jatu mekekin en jatu paxawaxanaii. \v 14 Ja inun, betsadan, nawa dasibibun jau ekidi unanunbun en ana judiamaken yudabu mania akeakeabu dasibibu tsuabunda en kakapekidi jabun jatu yusinkubaunxankanikiki. Nawa xukua tibibun jau kakape ekidi ninkanunbun jatu yusinkin menetanaibuns en ana juxanaii. \p \v 15 Jaska man unanxanun ja Dios danantan chakabu kenwainbukidi Diosun jawen jancha yuixunika Daniel yuia ninkatan bebunkidi keneni matu yusinun ninkakanwen— iwanan, ea en Mateon matu kenexunai tsuanda na jancha uinkin tapinkanwen, eska Jesúsun ana yuikubainkin: \p —Danielin jaska waken Templo jemaintin anu jaska Diosun dananmis ja dami itsa taxnia nia bechitan \v 16 ja Judea anuxun ikunwainbu ja mati keyatapa anu jau paxaxanunbunwen. \v 17 Ja inun, betsabu na mai bawa jiwe sapa xeni manaundi maniabudan, butuxun jawen jamapai bikatsis ibiakin jau jawen jiwe anu jikiama jau jawaida paxadiaxanunbunwen. \v 18 Ja inun, ikunwain ja bai anu dayaibudan, meshu medan jawen dakukuti bikatsis ibiai jau ana chintunbidanama jau jabiadiadi paxadiaxanunbunwen. \v 19 Jamen ja yumainbutianan, tuyabu inun ja chuchu amamisbudan, nuitapajaidaxankanikiki. \v 20-21 Jaska inun, Diosun mai damiwani anua yumainbutian jaskaxanai anu tsuan jaska tenediama inun ana teneama ixanai tenei dasibibu nuitapa chakayamaxankanikiki. Jaskaxanaiwen taea jau uitian inun juindukuntitian man paxayamaxanunbun Dios ea akin yukakubainxankanwen. \v 22 Ja jaskaibutian Diosun jawa nemakin tsua paxawatidumabia ma jawenabu jatu katuniwen taexun jatuwen nuikin jau dasibibu debui keyuyamaxanunbun yumainbutian Diosun badi ana chai wama chaima xekaxanikiki. \p \v 23-25 Jabiatiandi juni betsabu juxun jatu padankin yuikin: “Eadan, Diosun ea yunua en jawen jancha yuixunikaki. Ea ninkaidakanwen”, ikaibun betsabundi yuikin: “Eadan, Diosun Mesías Cristo matu anu ana en juxuki”, ikaibu betsabun ninkatan jatu yuikin: “Uian. Nuku anu Cristo ma juxukiaki”, ikaibu ninkatan ana betsabun yuikin: “Uian. Janu ma juxukiaki, Cristodan”, ikaibun januxun jabun jamapai betsa betsapa yuda betsabun atidubuma jabun akin yuda ichapa padankin Diosun jawena wakin jatu katudiani padankatsis idiaxankanikiki. Jaskaibu ninkatan ikunwankin man kaneyamaxanunbun bebunkidi xabakabi ja padanananxanaibukidi en matu besuunbi bana bimai ninkakanwen \v 26 Jaskaken padanun, iwanan, matu yuikin: “Uian. Unu janu tsua jiweabumanu Cristo ma juaki”, ikaibun buyamaxankanwen. Ja inun, matu padanun, iwanan, matu yuikin: “Uian. Cristodan, nenu dintu medan juneaki”, ikaibu jawa ikunwanyamaxankanwen. \v 27 Jakia en matun Juchi Kayabi Iyua en ana eskakidanxanai matu yuinun ninkakanwen. Jawaida uke bukun kana bedi iki bakamis keskatan en ana juai dasibibun ea uinxankanikiki. \v 28 Janu yuda mawa daka pisi mayai xeten xetebidan janu ichai nuyabaunmis keskai ixankanikiki— iwanan, \s1 Nukun Juchi Kayabi Iyua ana juidan, eskakidanunbadikiaki, na janchadan \r (Mr 13.24-37; Lc 17.26-30, 34-36; 21.25-33) \p \v 29 januxun nuku yusinkin menediama ana nuku yuikin: \p —Yumain keyuaibu binukainaya nai anua dasibi betsa betsapaxanikiki. Badi ana pexeama nukai taeaya uxedi ana chaxama meshuaya bishi nidi iki keyui dasibi nai taka taka iki chuduanyan \v 30 nai anua jaskai yudabun uin mai jidabi anua datejaidai kaxai keyubaunaibun en matun Juchi Kayabi Iyua xanen ibui kushipajaidai chaxajaida nai anua nai kuin medanua en juai uiainbun \v 31 Diosun jawen nai tsumabu yunua jawen trompeta chaan akin jawen katuabu mai jidabi anu manibaunabu jatu ichawaxankanikiki. \p \v 32 Jaskaken higuera jiwen man unantidubukidi miyuiwen ana matu yusinun ninkakanwen. Ji mebi jawen pei petakatan metubistan peiyai uinkin ma badi kemai man unanmis keskai \v 33 jawada en matu yuixu bechitan en samama juai man unanxanaii. \v 34 Jaska inun, yudabu dasibi jiwebaunabu yamadiabuma chanima dasibi en matu yuixu jaskai taexankanikiki. \v 35 Jakia jabiaskadiai nai anua inun mai anua Diosun damiwani jabu keyuxankanikiki. Jakia en janchawen bebunkidi en matu yusiainan, binuama menepakexanikiki. \p \v 36 Janua jawatianda en ana juxanai tsuan unanmaki. Diosun nai tsumabun unanma inun ea Diosun baken en jawa unanmadiki. Jakia Epa Dios ja bestitun unainkiki. \p \v 37 Jaska inun, Noé jiweken chakabui jiwekubainibu keskadiaibun matun Juchi Kayabi Iyua en ana chintunkidanxanaii. \v 38 Eskanibuki. Jawen nunutiwen Noé jikidiamaken yudabun pikin mabex aki ainyankin jatun bakebu beneyawakin Dioskidi jawa shinanma jiwekubainaibu Diosun yunua Noén chibain jawenabubes jawen nunuti menetan jikiaya \v 39 jenen jatu achiaya Diosun yunua ninkaisbuma jatunmebi debui jasai keyunibuki. Jabiaskadiai matun Juchi Kayabi Iyua en juai yudan kaianen ea shinankin manabumaken en jatu jaskadi wakin kupixanaii. \v 40 Ja inun, na jabiatian bai anu juni dabe dayaibu betsan ea chibanmis iyukin betsan ea chibainsma Diosun nai tsuman jenebainxanikiki. \v 41 Ja inun, ainbu dabetan deneaibu betsan ea chibanmis iyukin betsan ea chibainsma jenediabainxanikiki. Jaska wakin Diosun nai tsumabun bestibu jatu katuxankanikiki. \p \v 42 Jaskaken jatianda en ana juxanai man unanmabia jawa chikishama ea manakakin jeneyamaxankanwen. \v 43 Ja inun, chanima jatiada yumetsu juai bebunkidi unankin jiwe ibun bextekatsi manatiduki, jau jikiyamanunan. \v 44 Jaska keskadiai jatianda en matun Juchi Kayabi Iyua en ana juxanai tsuan unanmaken matunan, matun jiwea pewakin keyutan ea manakubainxankanwen— iwanan, \s1 Jawen jancha jabun ninkaxanaibu inun ninkama ixanaibukidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Lc 12.41-48) \p \v 45 januxun nuku shinanmakin nun jawen tsumabu nuku ana yusinkin: \p —Xanen ibu chai kakin jawen tsuma unanepa yunubainmiskidi matu yuinun ninkakanwen. Jawen tsuma betsabu pimakin jau jawen jiwe mekexunkubainun jatun xanen ibun jawen tsuma unanepa yunubainmiski. \v 46 Janua xanen ibu ana chintunkidan jaska yunubainima axunkubainaya ja xanen ibu jaki nukutushitan benimajaidaxanikiki. \v 47 Chanima ja xanen ibun jawen tsuma dasibi jawen jamapai mekemaxanikiki, jawen jiwe inun, jawen bai betsa betsapa inun, jawen inabu inun, jawen tsumabu betsadan. \v 48 Jakia jawen tsuma shinan pema ja xanen ibun yunubainima shinanchakakin yuikin: “En xanen ibu yane juamaki. Uatian jui kaimenkain”, iki \v 49 dayanika betsabu juni inun ainbu ichakawai inun nawachakayamai paenkin \v 50 jatian jawen xanen ibu juai shinankin manama xanen ibu jui jikitushitan \v 51 manaka chakabube kupijaidaxanikiki, bepadamemisbubetan jau bika tenejaidai kaxai xeta yenx yenx anunan— iwanan, \c 25 \s1 Miyuikin 10 chipashbukidi Jesúsun jatu unanmakin yusinikiaki, na janchadan \p \v 1 januxun miyui betsawen nuku ana yusinkin yuikin: \p —Dios xanen ibui jaskaxanaikidi matu ana yusinun ninkakanwen. Chipashbu meken dabetibun jatun bin dekutan jatun jaibu beneyai anu jaki jabe nukui kakatsi jawen bene juai jaki nukutan iyuxunun ika bai puchinin jaki nukui ka maniabu keskanu Dios xanen ibuxanikiki. \v 2-4 Janua ja chipash meken besti bebunkidi unanepakin jatun bin dekua inun netsuai ana maneti bishtu betsa jayabun janua ja chipash betsa meken besti unanepama jatun bin dekua besti netsua jawa ana maneti jayabumaken \v 5 janua ja juni jatuki nukuti washina binuaya manachakayamashinaibun ja chipash meken dabeti uxabun \v 6 atimas juni ja manaibu yamenapun juai tsuanda ninkatan jatu bestenwankin unanxubima yuikin: “Jawen bene man manaidan, ma juikiki. Iyuxunditankanwen”, jatu wa \v 7 dasibi bestenbaun jatun bin ma nuka kemai bin jene manenun, iwanan, \v 8 ja chipash meken besti unainsmapabun ja bebunkidi unanepabu jatu ea akin yuikin: “Jau nukun bin nukayamadianun matun bin jene nuku tusaxunyukanwen”, jatu wabu \v 9 jakia ja chipash unanepabun jatu yuikin: “Jaskamaki. Matuna nun matu manexunken nukunadi netsui nukatiduki. Jaskakenan, buxun janua bin jene inanmisbu anua bitankanwen, matuna ibubisdan”, jatu wabu \v 10 ja unaismapabun bin jene bi jamakidi buabun jatumaki jatun jaibun bene juai ja chipash unanepabun itani jua jabe nawai jikiabun januxun beputi ma bepuabun \v 11 janua ja kachu ja chipash unanepama bexun jatu kenakin yuikin: “Xanen ibuun, nun mibe jikiai nuku bepenxunwen”, akabu \v 12 jatu yuikin: “Jaskamaki. Man ea manakakin pewama ixuki. Man tsuabumenkain, en matu unanmaki”, jatu waxanikiki— nuku watan, \p \v 13 —Na miyuidan, ¿jaska man ninkaxumen? En matun Juchi Kayabi Iyua jatianda en ana juxanai tsuan man unanmawen taea tsuada ebe jiwekatsi iki unanepai jawa chikishama pepakunkaini Diosbe janchakin ea manakin uindakubainxankanwen— nuku watan \s1 Jawen tsuma pepabu inun chikishbukidi miyuiwen Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \p \v 14 januxun miyui betsawen Jesúsun nuku ana yusinkin: \p —Dios xanen ibui jaskaxanaikidi betsa matu ana yuinun ninkakanwen. Dios xanen ibuidan, juni chai ka keska ixanikiki. Juni betsa mai pakea betsa anu katanun, iwanan, jawen tsumabu kenaxun jau jawen taea dayanunbun jawen pei tanaxun paxkatan jatu inanyukin \v 15 jawen tsuma unanepa betsa jawen pei ja dukun inankin pei jexe ichapa 5,000 inantan ja kachu unanepa bexmas pei jexe ichapadi 2,000 inandiatan janua jawen tsuma betsa unanepa midin 1,000 inandiatan chai kashinken \v 16 ja unanepa 5,000 inanbainshina jawa chikishama dayai inananankin ana 5,000 jawen xanen ibu bixunkubainkin ichawaxunaya \v 17 ja unanepa bexmas 2,000 inanbainshinadi jabiaskadi dayaxunkin ana 2,000 jawen xanen ibu bixunkubainkin ichawaxunaya \v 18 jakia ja 1,000 besti inanbainshinadi chikishi jawa dayaxunkatsi ikama june mai pukinxun janu jawen xanen ibun pei adukin bepukin pewaxunshinken \p \v 19 janua jatun xanen ibu badi ichapa jiwetani juxun jawen tsumabu jawen pei inanbaini: “En pei ea jaskawanyamabumenkain uinun”, iwanan, jatubetan pewakatsi jatu kena \v 20 ja 5,000 inanbainyama ja dukun juxun pei ichawaxunkubainshina bexun inankin yuikin: “Xanen ibuun, 5,000 min ea inanbainyamadan, inananankin ana 5,000 en mia bixunkubainshinadan, naki”, akin 10,000 inanyan \v 21 jawen xanen ibun yuikin: “Min en tsuma pejaida kaneismaki. Eskadabes en mia yunubiabaini inananankin jawa benuama min pe mekekin kaneama ishianwen taexun ana daya ichapa en mia yunuxanaii. Jaskawen taea natian ebe benimachakayamadiwe”, akaya \v 22 janua ja 2,000 inanbainyamadi ja kachu jikixun pei ichawaxunkubainshina bexun jantsidi inandiakin yuikin: “Xanen ibuun, 2,000 min ea inanbainyamadan, inananankin ana 2,000 en mia bixunkubainshinadan, naki”, akin 4,000 inanyan \v 23 jawen xanen ibun jadi yuikin: “Min en tsuma pejaida kaneismadiki. Eskadabes en mia yunubiabainyama inananankin jawa kaneama min pe mekekubainshinawen taexun ana daya ichapa en mia yunuxanaii. Jaskawen taea natian ebe benimachakayamadiwe”, akaya \v 24-25 janua ja 1,000 inanbainyama jadi jawen jenei jikixun jawen xanen ibu yuikin: “Xanen ibuun, naki, min peidan. Miwen datekin min pei benukatsi ikama bibaini kaxun mai pukinxun en mia aduxunyamaki. Dayakin jawa miban banamabia min ichawamiski. Janua jexe sa akamabia min ichawadiamiski. Min juni meseken miwen datekin min pei en mia aduxunyamaki”, akaya \v 26 januxun xanen ibun yuikin: “Min en tsuma chakabu chikishchakamaki. Chanima dayakin jawa miban banaumabia en ichawamiski. Ja inun, jexe sa akamabia en ichawadiamiski. \v 27 Ja unantan ¿jaskakin banco anu cuenta watan inananankin en pei min ea aduxunama iyamamen, ibubis juxun en pei xekekunkainai en biyui kanunan?” atan \v 28 jawen tsuma betsabu mapuabu jatu yuikin: “Ja chikishin pei ja 1,000 mebintan ja 10,000 jaya inankanwen”, iwanan, \v 29 ana jatu yuikin: “Tsuada na en tsuma pepa keskatun jawada jaya pe mekea unantan ichapa jayawen manakukin ana ichapa en inanxanaii, binumakinan. Jakia tsuada na en tsuma chikish keskatun jawada jaya pe mekeama ja eskadabes jaya unantan en mebinxanaii. \v 30 Jaskawen taexun meshujaida anu janua bika tenei kaxai xeta yenx yenx axanaibu anu na en tsuma chakabu udentankanwen”, jatu waniki— iwanan, \s1 Mai jidabi anu jiweabu unantiwatan Jesúsun jatu kupixanaikidi jatu yusinikiaki, na janchadan \p \v 31 na miyuiwen nuku ana yusin pewakin: \p —En matun Juchi Kayabi Iyua Xanen Ibu chaxajaida jui en nai tsumabube juxun yudabu jancha betsa betsapa tibi xukuabu unanti watanun ika Xanen Ibun tsauti pepaki en tsauken \v 32-33 en nai tsumabun ea jatu ichawaxunkin keyuxunxankanikiki. Januxun jaska chaxuwan mekenikan jawen chaxuwan paxkamis keska wakin dasibi enabu chaxuwan kayabi keskabu en yusiudi jatu ichawatan ja enabuma chaxuwan kayabi keskabuma en yusmaudi en jatu ichawadiaxanaii. \v 34 Janua en xanen ibujaidatun enabu en yusiudi en jatu nichian mapuabu jatu yuikin: “En Epan mai damiwakin taewakin matu jabe jiwemakatsi matu katunixun natian matu ma kenaikiki. Jabe jiwedi bekanwen, matu duawai benimaikikidan. \v 35 Matunan, en buniaya man ea pimaniki. En unpax manuaya man ea unpax amaniki. En chaikea jua jani en uxatima yumanyan ea jawa unanmabia janu uxati ea inankin man ea duawaniki. \v 36 En tadiumaken man ea tadi betsa inaniki. En isin teneaya man eki bakin man ea shinan chankanwaniki. En bichiti jiwe medan niken ka man eki bakin man ea shinan chankanwaniki”, en jatu waya \v 37 januxun jabundi ea kemakin: “Xanen Ibuun, jaskamaki. Min buniaidan, ¿janixun mia uinkin nun mia pimanimen? Min unpax manuaidan, ¿jatian nun mia amanimen? \v 38 Mia unanmabia duawakinan, ¿jatian janu uxati nun mia yununimen? Min tadiumaken ¿jatian nun mia tadi betsa inanimen? \v 39 Min isin teneaidan, ¿jatian nun mia uinkin nun mia shinan chankanwanimen? Min bichiti jiwe medan nikenan, ¿jatian nun miki bai kaxun nun mia shinan chankanwanimen?” ea wabu \v 40 eandi jatu yuikin: “Chanima en matu yuiaii. Na dasibi en betsabu inun en puibudan, jawaumabubiaken nuikin man jatu medabewakubainmiski. Jatu jaska wakin chanima eadi man ea duawakubainmiski”, iwanan, jawen yusiudiabu yui keyutan \p \v 41 januxun jawen yusmaudiabu mapuabudi yuikin: “Matu man chakabubudan, man enabumaki. Tudi budikanwen. Jaskawen taea matunamabia janu chi nukaisma anu diablo Satanás inun jawen nai tsuma chakabubube yumankin tenekubainxanaibu anu matudi budikanwen. \v 42 Matubunan, en buniaya man ea pimama iniki. En unpax manuaya man ea amama iniki. \v 43 En chaikea jua jani uxatima yumanyan janu uxati ea yunukin man ea duawama iniki. En tadiuma yumanyan man ea tadi betsa inanma iniki. En isin tenei yumanyan ea uin man eki bama iniki. En bichiti jiwe medan nia yumanyan man eki bamadi iniki”, en jatu wa \v 44 jabundi ea yuikin: “Xanen Ibuun, jania min jaskaya ¿jatian mia medabewakin nun mia duawama inimen?” ea wabu \v 45 eandi jatu yuikin: “Chanima en matu yuiaii. Na dasibi en betsabu inun en puibu jawa jayamabiabuwen nuiama ewendi man nuiama ikubainyamabuki”, en jatu waxanaii. \v 46 Januxun ja yuda chakabubu jatu kupikin chi medan jatu yumanwankin enabu pepabu besti jatun pepawen manakukin ebe en jatu jiwekuinmaxanaii, ikibi imakinan— nuku waniki. \c 26 \s1 Jesús achixanun ika yubakanibukiaki, na janchadan \r (Mr 14.1-2; Lc 22.1-2; Jn 11.45-53) \p \v 1 Januxun nun jawen tsumabu jaska dasibi Jesúsun nuku yusin menetan nuku ana betsa yuikin: \p \v 2 —Ja Pascuatianan, Egipto anuxun Diosun yunua debuwanika nai tsuman nawan bakebu tenankin nukun xenipabu dunkebaini shinanmatitianan, uxa dabe ma kemai misi xaxama nun pimis man unaiin. Jaska inun, en matun Juchi Kayabi Iyua ea tenanun ixun cruzki ea mastakatsi ikin samama ea achitan ea jatu inankatsis ikanikiki— nuku waya \p \v 3 jabiatiandi Diosbe nukunabu janchaxunika xanen ibubu inun judio mae xanen ibu betsabu bui Diosbe nukunabu janchaxunika xanen ibujaida Caifásin jiwe anu dasitan icha \v 4 jaska waxun Jesús bepadantan tenantima yubakaibu \v 5 betsan jatu nemakin yuikin: \p —Pascua nawaibutian meyamayuxankanwen, nukunabu nukuki sinatai bedukubauntidubukidan, betsatian nun atidumenkainan— jatu wa jaska shinainbun \s1 Ainbun Jesúski xeni maukanikiaki, na janchadan \r (Mr 14.3-9; Jn 12.1-8) \p \v 6 Jerusalén chaima Betania anuxun Simón yudaki chamini Jesúsun kaya waimatun jawen jiwetanxun \v 7 Jesús pimaya ainbu betsan nenkati bishtu juxupaki xeni inin jas kadujaida bexun tesketan Jesúsun buxkaki mauka jaki jababainaya \v 8 nun jawen tsumabu jatiditun inin mayai xetekin uin jaki sinatai yuinamei: \p —¿Jaska wakin ja xeni kadujaida jamen chakawakin maukaxumen? \v 9 Jatu inanxun jawen pei midima bitan nuitapaibu medabewatibin!— iki ainbuki nun ja ikaya \p \v 10 nun jaskaibu Jesúsun ninkatan nuku yuikin: \p —Na ainbun ea duawai ¿jaskai man jadi janchai? \v 11 Nuitapaibu matube jiweabu man jatu duawapaketiduki. Jakia eadan, jawenchains man ea duawapaketidumaki. \v 12 Jaskaken eki xeni ininipa maukakin na ainbun en mawadiama bebunkidi en yuda ea pewaxuki, jau jawama ea maiwashadaxanunbunan— itan \v 13 —Xabakabi chanima en matu yuiaii. Mai jidabi anuxun kakape ekidi chanibaunkin na ainbun ea axu shinankin yuidiabaunxankanikiki, tsua jau jakimayamaxanunbunan— nuku waya \s1 Judasin Jesús jatu achimaxanun ika jatube yubakanikiaki, na janchadan \r (Mr 14.10-11; Lc 22.3-6) \p \v 14 janua Jesúsun 12 tsumabu betsa paxkakain Judas Iscariote Diosbe nukunabu janchaxunika xanen ibubube yubakanun ika kaxun \v 15 jatu yukakin: \p —Jesús en matu achimayadan, ¿jati pei man ea inantidumen?— jatu wa jabu benimakaun jabun 30 pei jexe plata kadujaida inanbu \v 16 jatube jaskatani jui nukuki ana nukutan: “¿Jatian janixun Jesús en jatu achimatidumen?” ikin shinankubainaya \s1 Badi kaya Jesúsun jawen tsumabubetan jawen shinanmati jatu pimanikiaki, na janchadan \r (Mr 14.12-25; Lc 22.7-23; Jn 13.21-30; 1 Co 11.23-26) \p \v 17 ja badi Pascua besi taemisbutian jabianudi misi xaxama pikubainmisbutian ikaya, januxun nun jawen tsuma betsabun Jesús yukakin: \p —¿Jani kaxun nawakin badi kaya piti bawakin mia pewaxuntanpa?— akabu \p \v 18 Jesúsun jawen tsuma dabe nichinkin yuikin: \p —Bui Jerusalén anu jikitan ja juni betsa nun unain anu jawen jiwe anu kaxun yuikin eska watankanwen: “Nukun yusinan nuku yuixudan, ¿mia yuipa? Ma en mawa kemaxun min jiwe anuxun Pascuatian nawakin shinanmati piti en tsumabubetan pinun ika juikiaki. ¿Janixun bawakin pewaxunpa?” akin ea yuixuntankanwen— jatu wa \p \v 19 jawen tsumabu kainbaini Jerusalén maewan anu jikitan jaska Jesúsun jatu yuixu jiwe ibu yukatan januxun nawakin Pascua piti bawa menetan chintunbaina \fig |src="LB00320b.tif" size="span" loc="Mat 26.20-29" copy="Louise Bass; British & Foreign Bible Society" ref="(26.20-29)" \fig* \p \v 20 ibai ma badi kai meshuaya Jesús nun jawen 12 tsumabube kai jikitan tapu anuxun nun jatubetan piaibun \v 21 Jesúsun nuku yuikin: \p —Chanima en matu yuiaii. Jadatutunda man ea jatu achimai kaii— nuku wa \p \v 22 nuku jaska wai ninkatan nun jawen tsumabu juinti nishmai keyutan yukakin: \p —Xanen ibuun, ¿jabia en eamen?— nun iaketanyan \p \v 23 Jesúsun nuku yuikin: \p —Na jabias kenchaki ebetan misi pukuxun man piaitunan, jatun ea jatu achimai kaikiki. \v 24 Jaska ekidi kenenibu chibain matun Juchi Kayabi Iyua en jaskai mawai kaii. Jakia ja junin ea jatu achimai kaidan, pemajaidaki! Jaskaken ja juni kaianma inidan, pepakeanaii— nuku waya \p \v 25 Jesús jatu achimai kabiakatsi Judasin bepadankin yukakin: \p —Yusinaan, ¿jabia en eamenkaintsa?— aka \p Jesúsun yuikin: \p —Jawaikika! Jabiadi min yuiaii— akaya \p \v 26 nun piaibun Jesúsun misi betsa tsumaxun Dios kushipa yukatan tunketan inankin nuku yuikin: \p —Na misi betsadan, en nami keskaki. Bibaunkin pikanwen— nuku wa tude betsa bitan metex atankin nun pibaunaibun \p \v 27-28 januxun kencha vino mata tsumaxun Dios kenwandiatan nuku inankin yuikin: \p —Yuda ichapa medabewakin jatun chakabu Dios jatu buamai en mawaya en jimi ea ikunwainbu jatu dasibi jabaxunxanikiki. Na vino en jimi keskaki, jawen en yubakai bena shinanmatidan, akanwen— nuku wa bitan tusa nun nuxabaunaibun \p \v 29 —Chanima en matu yuiaii. En Epa Diosbe xanen ibui en ana judiama na uva vino en ana matubetan ayuama ixanaii. Abaunkanwen— nuku waya \s1 Pedro jaki dakei kaikidi Jesúsun yuinikiaki, na janchadan \r (Mr 14.26-31; Lc 22.31-34; Jn 13.36-38) \p \v 30 jabianuadi Salmos Davidin keneni betsa betsapa nukun juiwen nawai menetan janua ma Judasin nuku paxkabainken Olivos Mati anu nuku iyuxun \v 31 Jesúsun nuku ana yuikin: \p —Jawen jancha yuixunika ekidi Diosun yuikin: “Chaxuwan jatun mekenika en tenanyan jawen chaxuwan datei paxai keyuxankanikiki”, aka ninkatan keneniken na jabia meshutian jabiaskadiai matu dasibibun ea shinanma man ea jenebaini paxadiaii, chaxuwan keskaidan. \v 32 Jakia ea tenanbiabu ana bestentan janu matuki nukunun ika bebunkidi Galilea anu en matu kaxunxanaii— nuku waya \p \v 33 Pedron yuikin: \p —Miwen datei dasibi paxai keyuaibun eanan, en mia jawa jenekin putamaki— ikaya \p \v 34 Jesúsun Pedro yuikin: \p —Jaskamaki. Chanima en mia yuiaii. Na jabia meshu medan takada keudiamaken: “En ja unanmaki”, iki dabe inun bestiki eki dakekin min yui kaii— aka \p \v 35 ninkamas jancha kushipawen Pedron ana yuikin: \p —Jaskamaki. En mibe mawabiai kai jaskai en miki dakeamaki— ikaya \p nun jawen tsuma dasibibun shinanma jabiaskasdi nun yuidianibuki. \s1 Getsemaní anu ka Jesús Diosbe janchanikiaki, na janchadan \r (Mr 14.32-42; Lc 22.39-46) \p \v 36 Janua Jesús nun jawen tsumabube kai miban xuku betsa jawen kena Getsemaní mishkiwen kenenibu anu jikitan nuku yuikin: \p —Nenu jabianu tsauyukanwen, en Diosbe janchai kaidan— ikainkin \p \v 37 Pedro inun Zebedeon bake dabe Santiago inun Juan besti iyui kai punu nuka jawenchains juinti metexekei niti itan \v 38 jatu yuikin: \p —En yudawen mawakin en matu xunubainxanai shinain en punu nukajaidaki. Na jabianuxun uxama ea manakanwen— jatu wabaini \p \v 39 janua kai chaima ka beua maiki beti ixun Dios yukakin: \p —En Epa Diosuun, jamapai dasibi min atidu en unaiin. Jau ea tenanyamanunbun min jatu nematidubia jaska en shinainwen akama min shinan bestiwen ea axanwen— atan \p \v 40 janua jawen tsuma dabe inun besti anu chintunkidan uxabuki nukutan jatu datekin Pedro yuikin: \p —¿Jawai man uxamen? ¿Uxama hora bestichai bedu mestenwantan man ea manatidumamen? \v 41 Chanima matun shinan pebia matun yuda babuwen taea man punu nukaya matuki chakabu jikia man kaneyamanunbun Diosun jau matu medabewanun uxama jabe janchakanwen— jatu awani \p \v 42 ana Diosbe janchai kaxun yuikin: \p —En Epa Diosuun, en yumanyamanun ea unanti wakin min jenekatsi ikamadan, peki. Min shinanen besti ea axanwen— atan \p \v 43 ana jua ma uxa paen jatu achia uxabuki nuku wani \v 44 jawa jatu yuiama ana chintunkain Diosbe janchai kaxun jabias jancha yuitan \v 45 janua jawen tsumabu anu ana juxun jatu yuikin: \p —¿Jaskaida man uxa ninkama uxa bestia man juindukunsi ikanai? Uinkanwen. En Diosun bake matun Juchi Kayabi Iyua juni chakabubun ea achi bei ma kemakanikiki. \v 46 Benidikanwen, nun kanunan. Ea jatu achimai jatube ma juikiki— jatu wai \s1 Jesús unanmamabain achinibukiaki, na janchadan \r (Mr 14.43-50; Lc 22.47-53; Jn 18.2-11) \p \v 47 Jesús jancha menediamaken Diosbe nukunabu janchaxunika xanen ibubu inun mae xanen ibubu betsabun jatu yunua juni ichapa nupe chaipayabu inun kushati jiyabube Jesúsun 12 tsuma betsa Judas Iscarioten jatu iwekin \v 48 Judasin bebunkidi jatu yubakin yuikin: \p —Ja en tantsu akaidan, jaki. Achixun iyukanwen— jatu abidanxuwen taexun \p \v 49 Judas Iscariote Jesúski nukutushikin yuikin: \p —Yusinaan, en miki nukuyuaii— iwanan, tantsu akaya \v 50 Jesúsun yuikin: \p —Peki, en jaibuun. Ea jaska wanun ika min jatube yubakakidanaidan, ea jatu amadiwe— akaya —Jakiaki. Akanwen— ibain achiaibun \p \v 51 Jesúsun tsuma betsan jatu mepanmanun ika nashui ikain jawen nupe chaipa sitan Diosbe nukunabu janchaxunika xanen ibujaidatun tsuma mapexpaikin maebain paxteaya \v 52 Jesúsun jawen tsuma nemakin: \p —Ana jatu meama min nupe ana jawendi usunwen. Tsuabuda nupe chaipawen detenameaibu jabiawendi mawaxankanikiki. \v 53 Na ea eska waibu en Epan jau ea medabewanun en yukaya samama jawen nai tsumabu 12,000 ea medabewamai jawaida nidi ibidan ea axuntidubu ¿min unanmamen? \v 54 Jakia Diosun jaska waya jawen jancha yuixunikabun ekidi keneama inibudan, ea jaska wabuma ikeankanaii— iwanan, \p \v 55 mapuabu uinkin jatu yuikin: \p —Uatian xaba tibi Templo jemaintin anuxun en matu yusinkubainai man ea xabakabi achiama ikubainshinabuki. ¿Jaskai natian meshu medan yumetsu achimisbu shinain jawen deteti nupe chaipaya inun jawen kushati jiya man bekanxumen? \v 56 Eskawen taea man ikaii. Diosun jancha bebunkidi ekidi kenenibu jaska yuiniwen taexun man ea achiaii— jatu waya janua dasibi nun jawen tsumabu datekin Jesús besti jenebaini paxai nun junei keyubainaibun \s1 Xanen ibubu Junta Suprema anu Jesús iyunibukiaki, na janchadan \r (Mr 14.53-65; Lc 22.54-55, 63-71; Jn 18.12-14, 19-24) \p \v 57 janua achitan iyukin Diosbe nukunabu janchaxunika xanen ibujaida Caifásin jiwe anu janu mae yununika xanen ibu betsabu inun, Diosun jancha kenenibu yusinananmisbu jabu dasibibu jabu dukun bua icha maniabu anu Jesús iyukin janu bichiaibun \v 58 janua Pedro datei benanta kakin chibankubaina Caifásin jiwe jemaintin mishki kenebaunibu anu jikidiatan ¿jaska wakanimenkain? uinun ika Templo mekenikabube tsauxun uianyan \p \v 59 januxun Diosbe nukunabu janchaxunika xanen ibubu inun Junta Supremabu dasibi ichaxun Jesús jau tenanunbun jakidi chakabujaida yuiaibuwen chani jancha ikun keska watan jawen unanti watan tenankatsi benai maniabun \v 60 juni betsa betsapabun jakidi chani chitebiakin jakia juni dabetun jabias chani yuiabumaken atimas juni dabedi jaki chani chakakin \v 61 yuikin: \p —Nukun ninkakinan, Jesúsun eska yuiai nun ninkashinaki. Matu yuinun: “Na mishki Templo junibun anidan, tekekin pudekin keyutan uxa dabe inun besti kaya junibun akamaken ana en benixanaii”, ikai nun ninkashinaki— jatu wabu \p \v 62 jaska waibu ninkabaikin Diosbe nukunabu janchaxunika xanen ibujaida Caifás namakis dasibube tsaua benitan nixun Jesús yukakin: \p —Na junibun mikidi chakabu yuiaibudan, ¿miadan, jaskai min jatube kemanameamamen?— aka \p \v 63 Jesús pes jawa yuiama niken Diosbe nukunabu janchaxunika xanen ibujaidatun ana yuikin: \p —Dios jiweatun mia ninkaya jau min chani chakayamanun en mia yunuai, chanima nuku yuiwe. ¿Jabia min miamen ikaidan, min Diosun bake nukun mekenan Mesías Cristodan?— aka \p \v 64 Jesúsun yuikin: \p —Jabiadi min yuiaii. Jamen ean en mia yuiaidan, en Epa Dios kushipajaidatun yusiudi en tsaua matun Juchi Kayabi Iyua nai kuinwen en juai man ea uinxanaii— akaya \p \v 65 Diosbe nukunabu janchaxunika xanen ibujaida jaki sinatajaidakin jawen sanpu tadi ushnitan yuikin: \p —Dios ichaikiki. Ana jatida janchai en ninkakatsi ikamaki. \v 66 Na jaska janchayadan, ¿jaskada jakidi man shinain?— jatu wa \p jabun yuikin: \p —Dios ma ichawen taexun jau tenanunbunwen— iake iaketan \p \v 67 ichakawakin taewakin betsabun besuki kemu michukin kushaibun betsabundi tanpais akin \v 68 kaxe wakin yuikin: \p —Min Diosun Mesías Cristodan, ¿tsuan mia kushaimenkain? unantan nuku yuiwe— akaibun \s1 Pedro Jesúski dakei kaikidi yuibidana jaskanikiaki, na janchadan \r (Mr 14.66-72; Lc 22.56-62; Jn 18.15-18, 25-27) \p \v 69 janua jemaintin anu Pedro tsaua xanen ibu dayaxunmis ainbu betsan bechitan yuikin: \p —Miadan, Jesús Galilea anuabe min nimiski. En mia unaiin— aka \p \v 70 Pedron padankin jabube ichabu bebunxun yuikin: \p —Jaskamaki. Ja min jadi yuiaidan, en ja unanmaki— abaini \v 71 janu jemaintin kenekauana jikiti xui anu ka niken ainbu betsandi janu nia uinkin jatu yuikin: \p —Ja junidan, Jesús Nazaret anuabe nimiski— jatu waya \p \v 72 januxun Pedron ana jatu yuikin: \p —Jaskamaki. Diosun ea kupitiduwen taea en chani chakamaki. Ja junidan, en ja unanmaki— jatu wa \p \v 73 janua jabianu manixun betsabundi Pedro uindiakin jaki kemaxun yuikin: \p —Chanima Galilea anuabu min jawen janchaki. Min Jesúsun tsuma betsaki. Jadi man janchamisbin nun mia ninkai— akabu \p \v 74 januxun Pedron jatu ana padankin yuikin: \p —Ja juni man yuiaidan, en ja unanmajaidaki. En chani chakayadan, jau Diosun ea kupinunwen— jatu waya \p jakimamadi takada keuai \v 75 ninkatan jaska Jesúsun Pedro yuikin: “Dabe inun bestiki: ‘En ja unanmaki’, akin takada keudiama min yuixanaii”, abidana Pedron shinain taxnikain kaxa chakayamanikiaki. \c 27 \s1 Pilato anu Jesús iyuaibun Judas eiskain tenexeketan mawanikiaki, na janchadan \r (Mr 15.1; Lc 23.1-2; Jn 18.28-32) \p \v 1 Janua penaya Diosbe nukunabu janchaxunika xanen ibubu inun judio xanen ibu betsabu icha jaska wakin Jesús tenantikidi yubakaxun \v 2 Jesús menexxun romano xanen ibu Pilato anu iyuaibun \p \v 3 Judasin jatu achimabidana Jesús tenankatsi ikaibu uinkin unankin shinain jawen nuikin ja 30 pei jexe Diosbe nukunabu janchaxunika xanen ibubu inun xanen ibu betsabun inanshinabu ana jatu inanun, iwanan, \v 4 jatu yuikin: \p —Jesús juni pepabiaken jau man tenanun chakabu shinankin en matu achimashinaki. Na pei man ea inanshinadan, en ana jaska jayakatsi ikamaki— jatu wa \p jawen pei ana bikatsi ikama jabun Judas yuikin: \p —Min chakabushina nun jawen nuiamaki. Min nuku jaska wamashinadan, minaki— akabu \p \v 5 janua juinti nishmajaidai keyutan janu Templo jikiti xui xexekaian nitan ja pei jexe putakin sa atan kainkaini ka dispiwen tenexeketan dunua mawanikiaki. \p \v 6 Ja pei jexe sa abaina Diosbe nukunabu janchaxunika xanen ibubun tupitan yuinamei: \p —Na peiwen juni achishinxun nun jatu tenanmai kaiwen taexun Dios kenwankin janu inankuinti bauki nun jaska jaki nanetidumaki, ja pei jimiwen iduma keskadan— itan \p \v 7 ¿jawen jawa jaska wananxanpa? ika yuinamei yubakakin shinantan Jerusalén anu bai bea mawabu medibi janu jatu maiwati wanun, iwanan, mai kenti wanikan bai ja 30 pei jexewen bikin ibu wanibukiaki. \v 8 Jaska wanibu na jabiatiandi kenakin: “Jimi Baiki”, nun wamiski. \v 9-10 Jaska Diosun jancha yuixunika Jeremíasin bebunkidi jatu yuikin: “Jabun 30 pei jexe bixun mai kenti wanikan bai bikin jaska Israelbun jawen kadu yubashina jawen pakakin ibu waxankanikiki, akin Diosun ea yuia en matu yuixuki”, jatu waxun keneniki. Jabiaskadi kaneama menekin Judasin peiwen bai bikin ibu wanibukiaki. \s1 Pilaton jau Jesús unanti wanun janu iyunibukiaki, na janchadan \r (Mr 15.2-20; Lc 23.3-5, 13-25; Jn 18.33–19.16) \p \v 11 Janua romano xanen ibu Pilato anu Jesús iyuabu kainkidan tsauxun yukakin: \p —¿Miadan, min judio xanen ibubu binu keyuamen?— aka \p Jesúsun yuikin: \p —Jawaikika! Jabiadi min ea yuiaii— akaya \p \v 12 Diosbe nukunabu janchaxunika xanen ibubu inun xanen ibu betsabun jakidi yuikin chani tibi chiteaibun Jesúsun jawa yuiama niken \v 13 Pilaton ana yukakin: \p —Ja mikidi betsa betsapa chakabu yuiaibudan, ¿min jawa ninkamamen?— aka \p \v 14 Jesúsun jawa jancha betsa yuiama niken: \p —Jabaa! ¿Jaskai janchamamen? —itan Pilato jadakidi shinantimawa \s1 Jesús jau tenanunbun Pilaton yununikiaki, na janchadan \r (Mr 15.6-20; Lc 23.13-25; Jn 18.38–19.16) \p \v 15 romano soldadobun jatu achixun bichimabu badi tibi ja Pascua nawaibutian jau bestichai taxninun ja romano xanen ibu Pilaton beyawen taexun maen katuaya jatu kainmaxunpakemisken \v 16 jabiatiandi juni betsa detenameti unan keyuai Barrabás achixun bichimabun \v 17-18 janua Diosbe nukunabu janchaxunika xanen ibubu Jesúski chani chakai jaki sinatakin jaska waxun maematima maemanun ixun iyuabu Pilaton unankin mae anua dasibi ichabu jatu yukakin: \p —¿Jadatu man bechipaiai, ja en matu taxnimaxunaidan? ¿Barrabásmenkain? ¿Jesús Diosun Katua Mesías kenamisbudaka?— jatu wai \v 19 janu Pilato gobernador tsauti anu tsaudiaken jawen ainen jancha bumakin yuikin: \p —Jesúswen taea en nama chakashinaii. Jaskawen taexun ja juni pepa jawa jatubetans jakidi chakabu yuikin jawa yunuyamawe— aka juxun jawen tsumapan yuixunbiaya \p \v 20 Pilato ninkamama june Diosbe nukunabu janchaxunika xanen ibubu inun xanen ibu betsabun yudan kaian Jesúski jatu sinatajaidamakin yunukin: \p —Barrabás jau nuku taxnimaxuntan Jesús jau jatu tenanmanun yunukanwen— jatu waibu mae anuabun ninkaibun \v 21 Pilaton ana jatu yukakin: \p —Ja juni dabedan, ¿jadatu man bechipaiai? jawa meama ja en matu taxnimaxunaidan— jatu wa \p jabundi Pilato yuikin: \p —Barrabás nuku axunwen— iake iakeaibun \p \v 22 Pilaton ana jatu yukakin: \p —Jesús Mesías Cristo kenamisbudan, ¿jadan, jaska wapa?— jatu wa \p dasibibun yuikin: \p —Cruzki nuku mastaxunwen— iake iakeaibun \p \v 23 ana Pilaton jatu yukakin: \p —¿Natunan, jawa chakabuwashinamen?— jatu wa \p ana unanxubima jancha kushipawen yuikin: \p —Cruzki nuku mastaxunwen— jawenchains ikaibun \p \v 24 Pilaton jancha jawa ninkama ana keketikubainaibun jabun shinan jatu mae wamatiduma Pilaton unankin jatu unanti wanun, iwanan, jawen soldado yunua unpax bexuan yudan kaianen bedubi mepanukin jatu yuikin: \p —Na juni pepa en jatu tenanmakatsi ikama matu unanmanun ika en mepanuaii. Matun man jaska yunuai bestiwen taea mawatiduki— jatu wa \p \v 25 ja yuda dasibibun yuikin: \p —Peki. Nuku inun nukun bakebun nun yunuaiwen besti jau mawanunwen— akabu \p \v 26 januxun Pilaton jatu daewakin Barrabás jatu taxnimaxuntan Jesús jatu kusha kusha amatan jau jiki mastatanunbun jawen soldadobu yunua \p \v 27 januxun xanen ibu Pilaton jiwe ewapa jemaintin anu soldadobun Jesús iyuxun soldado jabus jaki xukui kexebauntan \v 28 januxun Jesúsun tadi pekatan kaxe wakin xanen ibun bemakia tadi tashijaida Jesús sawematan \v 29 janua muxa maiti waxun maimatan jawen meken yusiudi ji sidi jawen xanen ibun mestenti keska tsumamatan janua jaki kaxei ja bebun danti itan yuikin: \p —Judio xanen ibu kayabidan, min miaki— atan atankin \p \v 30 jaki kemu michukin jabias ji sidiwen tsumamabuwen makush makush atan \v 31 kaxe wai jaki beyusi keyutan bemakia tadi tashijaida pekatan jawen tadi kayabis sawemabainkin cruzki mastanun, iwanan, jaki mastai kanun, iwanan, cruz iamatan xadamabainkin iyuaibun \s1 Cruzki Jesús mastanibukiaki, na janchadan \r (Mr 15.21-32; Lc 23.26-43; Jn 19.17-27) \p \v 32 janua juni betsa Simón jawen mae Cirene anua juaiki nukuxun Jesúsun cruz jau iaxunyubainun soldabobun yunua iaxunbainaya \p \v 33 Gólgota anu Jesús jadi iyukin mapematan, jaska yuidan, Buxka Xau Mati anudan, \v 34 vino isin nemati dau muka jusia amabu metan danankin akamaken \p \v 35 januxun cruz bexuki Jesús mastaxun nichintan januxun soldadobun jawen beyustiwen maemanankin jawen tadi paxkanun iwanan: “¿Tsuan dukun jawen tadi bimenkain? Akanwen”, ikin Jesúsun tadi paxkakin menetan \v 36 janua jau mawanun Jesús kexea tsauxun uiainbun \v 37 jabiatiandi jawen unanti ji bexa tuaxki kenekin: “Nadan, judiobun Xanen Ibu Jesúski”, Pilaton aka buxun Jesús mamaki mastadiabun \p \v 38 jabianudi jabe juni yumetsu dabedi cruz dabeki mastaxun betsa jawen yusiudi nichinxun betsa jawen yusmaudi akabun \v 39 janua juni betsabun ichakin dainbaini budi budi ikin \v 40 yuikin: \p —Uinwen. “Dios kenwanti mishki Templo tekekin pudekin keyutan xaba dabe inun besti kaya en ana benixanaii”, min ishianki. Min ja kushipa jayadan, jaska min Diosun bakemenkain ja cruz anua mimebi paxai butudiwe, mawamadan— akaibun \p \v 41 Diosbe nukunabu janchaxunika xanen ibubu inun, Diosun jancha kenenibu yusinananmisbu inun, judio xanen ibu betsabudi Jesúski kaxekin yuikin: \p \v 42-43 —Juni betsabu medabewabiamis jamebi paxatidumaki. Jaskakenan, jaska Israelbun Xanen Ibu Cristo kayamenkain cruz anua butuai uinkin na jabiatian nun ikunwantiduki. Dios ikunwain jakidi janchakunkainshinaki. Natiandi Dios benimakin jau medabewanunwen, paxawakinan, jaska waya nukundi nun ikunwainan— ikaibun \p \v 44 juni yumetsu dabe jabe mastabundi Jesús ichadianibukiaki. \s1 Jesús mawanikiaki, na janchadan \r (Mr 15.33-41; Lc 23.44-49; Jn 19.28-30) \p \v 45 Janua badi manananbibiaken badi nuka meshua itsa daka manaibun ma badi nai puchinin dakaken bepenakainaya \v 46 jabiatiandi Jesúsun jui kushipawen yuikin: \p —Elí, Elí, ¿lemá sabactani?— ikidan juni kuin janchadan, “En Diosuun, en Diosuun, ¿jaskakin min ea jeneamen?” ikaya \p \v 47 ja naman jatidi mapuxun betsabun ninkatan yuikin: \p —Ninkakanwen, Diosun jancha yuixunika Elías kenaikikidan— ikaibun \p \v 48 janua ja naman mapuabu betsa kushikidan janu jawen tsiniti vino muka pu atan tawaki ustanxun bexun amanun, iwanan, sananxunaya \v 49 betsabun nemakin yuikin: \p —Jaska wama jeneyuwe, Elíasin butekin paxawayuimenkainan— akaibun \p \v 50 janua Jesús ana unanxubima bis itan mawaya \v 51 jabiatiandi Templo medan tadi dintu wakin kebenibu jamebi manaundia dis iki keyuaya mai pacha sakuaya mishkipanwan bepunibu maei dabekeaya \v 52 janua janu maiwati tanpe xabakabiaya jabun Dios ikunwain mawanibu Diosun jatu bestenwan \v 53 Jesús bestendiamawen taea jabu dukun kainbaini Jerusalén ja mae medibi anu jikiabu januxun yuda ichapabun jatu uinibuki. \p \v 54 Janua romano capitán inun jabun Jesús mekekin mai pacha sakui betsa betsai uin datejaidakin yuikin: \p —Chanima kayaki. Na junidan, Diosun bakeki— ikaibun \p \v 55-56 janua ainbuaibun Galilea anuxun duawakin Jesús chibanmisbu María Magdalena inun Santiago inun Josén ewa María betsa inun Zebedeon juni bake dabetan ewadi Jesús mawai jabu benanta nixun uindianibuki. \s1 Jesús mawa maiwanibukiaki, na janchadan \r (Mr 15.42-47; Lc 23.50-56; Jn 19.38-42) \p \v 57 Janua ma badi kaya judio betsa mabu pai paimaya jawen kena José Arimatea anua kainitun Jesús ikunwankin chibankubainshinatun \v 58 ana jawaki dateama Pilato anu kaxun Jesús maiwakatsi jawen yuda yuka jau Josén butetan butanun Pilaton jaska yunua \v 59 kaxun Josén jawenabubetan butetan tadi juxupawen dayabutan buaibun \v 60 ainbu dabetan jatu chibainbun jawen yuda bakebainkin bukin jawen bai neki mishki kini bena jatu amaima anu Jesús datantan mishki beputi ewapawen beputan buaibun \v 61 jabianudi María Magdalena inun María betsa maiwati tanpe anu ja bebun niti ika tsauxun dasibi uinibukiaki. \s1 Jesúsun yuda jau yumetsuyamanunbun soldadobu kexemanibukiaki, na janchadan \p \v 62 maiwashinabu judiobun juindukuntitian Diosbe nukunabu janchaxunika xanen ibubu inun fariseobu Pilato anu jabe janchanun ika bua ichaxun \v 63 yuikin: \p —Xanen ibuun, ja juni chani chakakin mawadiama janchai nun ninkamisdan: “Mawa xaba dabe inun besti kaya en ana bestenxanaii”, ishian nuku yuishinabu nun shinaiin. \v 64 Jaskawen taexun xaba dabe inun besti binudiama maiwashinabu jau kexexun meke pewanunbun min soldadobu yunuwe. Min jatu jaska wamamaken meshu medan jawen tsumabu bexun jawen yuda june tsekabain butan chipu yudan kaian yuikin: “Nukun Xanen Ibu ma nuku bestenxun kainshinaki”, iwanan, dasibibu jatu padantidubuki. Jaska wakin jawen chani jancha jatu pikumatidubuki— akabu \p \v 65 Pilaton jatu yuikin: \p —Na soldadobu man jayaki. Matudi maiwashinabu anu jatube buxun jatu pewamatankanwen, jau jaska yumetsuyamanunbunan— jatu wa \p \v 66 buxun jawen beputi mishkiki juni betsan bepean unanti shadawakin jawen unanti dispiki tsamintan puntekin bewexetan jau mekekin uinunbun soldadobu yunukin kexematan benibukiaki. \c 28 \s1 Jesús maiwashinabu bestenkainikiaki, na janchadan \r (Mr 16.1-8; Lc 24.1-12; Jn 20.1-10) \p \v 1 Janua ma sábado juindukunti binukainaya penai taeaya domingotian María Magdalena inun María betsa maiwashinabu anu buxun \v 2 uiainbun mai pacha sakuaya jabiatiandi Diosun nai tsuma maiwati tanpe anu butuxun mishkiwen bepushinabu bepentan jamamaki tsaua \v 3 jawen yuda kana bakai keska chaxai jawen tadi juxupajaida juxu punte punte ikai \v 4 soldadobun uin datei saki saki iki tin ika mawa keska tsistibainbaina maniabun \v 5 januxun nai tsuman ainbu dabe beabu yuikin: \p —Jesús mastashinabu man benai jua en unaiin. Dateyamakanwen. \v 6 Jaska bebunkidi matu yuishina keskai ma bestenkainaki. Ana nenumaki. Janu datanshinabu jikixun uin \v 7 bekanwen. Uinbaini buxun jawaida na jancha jawen tsumabuki chanikin: “Jesús mawashinadan, ma bestenkainaki. Matu bebunkidi Galilea anu kaxuinkiki. Jadia matube ana ichai benai kaikiki. Jadi buxun uinditankanwen”, akin jawen tsumabu jatu yuiditankanwen. Jaska bestiki, en jancha matu bexuanki— jatu wa \s1 Ainbu dabeki Jesús nukui taenikiaki, na janchadan \p \v 8 ainbu dabe maiwati tanpe anua uintan datei taxnibaini benimachakayamai kushibaini jawen tsumabu yui buaibun \v 9 Jesús jatuki nukui jatu bechankametan jatu jancha wa ainbu dabe jaki nukuxun Jesús kenwain danti ixun jawen tae jutsundabeabu \v 10 Jesúsun jatu yuikin: \p —Dateyamakanwen. En betsabu jau Galilea anu bununbun ea jatu yuixunditankanwen. Jadixun jabundi ea uin bukanikiki— jatu wa \s1 Xanen ibubun jamakidi chaniti soldadobu jatu yununibukiaki, na janchadan \p \v 11 ainbu dabe buaibun Jesús maiwashinabu soldadobun kexeabu jatidi Jerusalén anu buxun jaska uinkanxu Diosbe nukunabu janchaxunika xanen ibubuki chaniaibun \v 12 janua jabu xanen ibu betsabube janchai bua jaska wakin yudan kaian padantidubu yubakatan soldadobu pei midima inankin \v 13 jatu yuikin: \p —Jadi man jatu yuikubaintanun matu yuinun ninkakanwen: “Meshu medan nun uxaken jawen tsumabu bexun jawen yuda yumetsubainabuki”, \v 14 man ikaya Pilaton jaska ninkatan jau matu kupiyamaxanun nuku nun jabe janchakin nun matu yui pewaxunxanaii— jatu wa \p \v 15 januxun soldadobun pei bitan jaska jatu yuixukidi jabu chania akeakenibu na jabiatiandi judiobun jabiaskadi jatu yuikubainmisbuki. \s1 Jawen daya Jesúsun jatu yununikiaki, na janchadan \r (Mr 16.14-18; Lc 24.36-49; Jn 20.19-23) \p \v 16 Janua nun jawen 11 tsumabu Galilea anu mati betsa anu jaska Jesúsun nuku yunushina anu kaxun \v 17 Jesús bechitan ikunwain ja bebun danti itan kenwainbun jatiditun shinan chankanma kenwanma juinti kushikin kenwanbumaken \v 18 Jesús nukuki kematan nuku jancha wakin yuikin: \p —Jawen kushipa ea inankin jawada nai anua inun jawada mai anua mekekin en yunukubainxanun En Epan ea Xanen Ibu waniki. \v 19 Jaskawen taexun matu yununun ninkakanwen. Kakunkaunkin dasibi en matu yusinmis nawa betsa betsapa xukuabu tibi yusindiakin en tsumabu ea jatu waxunkubainxankanwen. Januxun ea ikunwankin jawenabu jau jatu unanti wamanunbun Epa Dios inun ea jawen bake inun jawen Yushin Pepa kena dayuikin jatu nashimakubainxankanwen. \v 20 Jatu jaska wakin jaska en matu yusinmis jau jabundi chibanunbun dasibi jatu yusian akeakexankanwen. Man jatu jaska waya eadan, janu na mai jidabi anu badi keyudiamatian dasibi man ea ikunwainbube dasitan badi tibi en matu medabewapakexanaii— nuku waniki. \p Jatiski, nukun Xanen Ibukidi en jancha chanimadan. \p Mateo