\id LUK - Kashinawa NT -Peru 2008 (DBL -2013) \h Lucas \toc1 Kakape Lucasin jatu kenexunikiaki \toc2 Lucas \toc3 Lc \mt2 KAKAPE LUCASIN KENENIKIAKI \mt1 LUCAS \c 1 \s1 Jawen jaibu Teófilo kene bumanikiaki, na janchadan \p \v 1-4 Xanen ibu Teófiloon, en mia kene bumai uinwen. Jaska Jesúsun yusinkin taewani anua jawen tsuma kayabibun uian akeakenibu inun Jesúsun jawada jatun bedubi uinkubainima Diosun jatu katua jabun jawen kushipayabu jau chanikubainxanunbun jabun nuku yusianbu juni betsabun jabiaskadi bebunkidi unankin pewatan nuku kenexunimabuki. Jakia jawen tsumabun yusinmiskidi miandi min ninkaima: “Chanimaki”, eandi jabikaskadi shinankin en mia kenexunai min unankubainxanun jaskani Jesúskidi dasibi yuka iki nati itan eandi ninkakin pewatan en mia kene bumaii. \s1 Nashimanika Juan kainxanaikidi bebunkidi jawen ibuki nai tsuma chaninikiaki, na janchadan \p \v 5-7 Judea mai pakea jatiuma anu Herodes jatun xanen ibu ikunkainaya jabiatiandi jawenabu Diosbe janchaxunika Abíasin enabu xuku betsa anua jawen kena Zacarías jiwekunkainikiaki. Janua jawen ainin kena Isabel Aarónen babadi yuxabujaidakin bake biama jawen benedi anibujaidatun bakewanun ixun shinankubainkin Diosun jancha chibankin jawen yunuti inun jawen nemati kaneabumaken jatuwen Dios benimakunkainikiaki. \fig |src="LB00263b.tif" size="col" loc="Luke 1.11" copy="Louise Bass; British & Foreign Bible Society" ref="(1.11)" \fig* \p \v 8 Janua janu Dios kenwanti Templo anu Abíasin enabu betsabube Zacarías uxe bestichai dayakin \v 9 Templo anu jikixun jau ininti jatu kuaxuntanun jatun beya chibankin jatun kena tibi kenetan ja una tude bitan jawen kena bechitan Zacarías katuabu \v 10 jikixun chi tsistuki jawen Dios kenwanti ininti dau Zacaríasin jatu kuaxunaya jemaintin anuxun yuda ichapabu ichaxun Dios kenwain danti ika maniabun \v 11 januxun ininti kuati chi tapu yusiudia Diosun nai tsuma damia nia \v 12 Zacaríasin uin e itan en jaskai iki datejaidaya \v 13-16 januxun nai tsuman yuikin: \p —Zacaríasiin, dateyamawe. Jawada min yukai ninkamisxun Diosun mia axunxanikiki. Min ain Isabel yuxabubiatun bake bima juni bake kainxanikiki. Kaiyaintian min benimaya minabudi benimaxankanikiki. Kenakinan: “Juanki”, axanwen. Januxun minabu Israelbu chakabubiakubainaibun Juan kainixun jatu yusinkin nukun medabenan yushin Dioskidi yuda ichapabu chibanmaya benimajaidaxankanikiki. Nanei taea Diosun Yushin Pepatun kushipa wakubainkin jeneama uva jene vino inun jene paepa tibi akama min baken Dios benimawakin minabu Yavé Dios anu ana jatu chintunwanxanikiki, jatu chibanmakinan. \v 17 Jaska inun, min bake Juanenan, Diosun kushipaya jawen Yushinyan bebun nixun jaska Elíasin Diosun jancha yuixunikatun ani keska wakin jatun ibubu jabun bakebu ana danananain sintanameama inun ja patapakin ninkaisbuma jau jabundi Dios chibanunbun min bake Juanen yudabu jatun Xanen Ibu juai manamakin jatu shinan betsa wamaxanikiki— aka \p \v 18 jawen jancha ninkabiatan shinankin Zacaríasin nai tsuma yukakin: \p —Ma en anibuaki. En ain yuxabudiki. ¿Jaska waxun min jancha chanima en unantidumen?— aka \p \v 19 nai tsuman yuikin: \p —Eadan, en Gabrielki, nai tsuma xanen ibudan. Diosbe beisinain en janchamiski. En mibe janchanun na kakape Diosun ea yunuxuki. \v 20 Jakia en jancha min ikunwanmawen taea min bake kaindiama juyu min jiweyukunkainxanaii. Na en mia yuiaidan, Diosun akatsis ikin axanikiki— atan kaya \p \v 21 jaskai nishma dakaken Templo jemaintin anuxun manakin jawenabu yuinamekin yuikin: “Jawa dakiai ikikiki, taxniamabin!”, iki maniabun \v 22 atimas taxnitan jaska waxun jatu jancha watimaken jabun unanbaunkin jakidi yuikin: \p —Jaskakenan, ¿Templo dintu medanuxun namai keskakin Dios anua uinxumenkain?— ikaibun jawen meken bestiwen jatu unanmatan jabiaska janchama jatube dayakunkainkin \p \v 23 Templo anua jatun daya uxe nichintan Zacarías inun kaxun \v 24 jawen ain bakewa tuyaima 5 uxe besti jawenabube janchakatsi ikama Isabel jawen jiwe anus jiwekunkainkin shinankin: \v 25 “En bake bitidumawen taexun jau ana enabun ea dake wayamaxanunbun Diosun ea bechipaikin ea medabewaikiki”, ika benimakunkainikiaki. \s1 Jesús nanexanaikidi Maríaki nai tsuma chaninikiaki, na janchadan \p \v 26-27 Isabel tuya 6 uxe kaya chipash jawen kena María chutanamei pesediama jawen epan beneyawakatsi jatun xenipabu xanen ibujaida Davidin baba José yubakin ibu waimaken januxun Diosun jawen nai tsuma Gabriel jau kakape María yuinun Galilea mai pakea namakis mae betsa Nazaret anu yunua \v 28 damitan jawen dintu medan jikixun Gabrielin María yuikin: \p —En miki baiyuaii. Yavé Dios miwen benimajaidakin mia bechipaikiki— atushia \p \v 29 jawen jancha ninkai e itan Marían shinankin: “¿Jaskakin ea jaska yuimenkain?” ixun shinanyan \v 30-31 nai tsuman ana yuikin: \p —Maríaan, ewen dateyamawe. Miwen dabanan Dios benimajaidaiwen taexun juni bake mia bimakin miki nanexanikiki. Chipu kaian kenakin: “Jesúski”, axanwen. \v 32 Jamen Xanen Ibu kushipajaidakunkainaya jabun yuikin: “Yushin kushipa jatu binuatun bakeki”, iwanan, kenakubainxankanikiki. Ja inun, jaska matun xenipabu xanen ibu David xanen ibu ini keskai \v 33 Diosun yunua min bake Jesús Jacobun bababun Xanen Ibu ipaxanikiki, niti ikama ikibi ikidan— aka \p \v 34 Marían yukakin: \p —En chutanamei pesediamabia ¿jaskatan en bake nanetidumen?— aka \v 35 jawen nuikin nai tsuman ana yuikin: \p —Kushipa jatu binuatun jawen kushipawen jawen Yushin Pepa yunua mikia dami naneima kainmaxun jatun Dios chibanyan: “Jadan, medibi Diosun bakeki”, ixun kenakubainxankanikiki. \p \v 36-37 Jamen betsadan, minabu Isabel ma yuxabubia ma juni bake bimaki. “Jaskatun bake bismaki”, iwanan, yuanbiakubainmisbu jamapai shadabu Diosun atiduwen taea ikis uxe meken buxka ka pustuki— akaya \p \v 38 Marían yuikin: \p —Peki. Jaska min ea yuiaidan, jau shinanxun ea anunwen. Diosun tsumadan, en eaki— aka ninkatan kainkainikiaki. \s1 Isabel anu María bai kanikiaki, na janchadan \p \v 39 Gabrielin María jancha wawanshinken Judea mai pakea mawa mati matipa anu mae jatiumanua María jawaida bai ka \v 40 Zacaríasin jiwe anu jikitan Marían Isabel yuikin: \p —Ewaan, miki bakin en mia uinyuaii— atushiaya \v 41 Isabelin María ninkaya jawen pustu medanua jawen bake tukuaya Diosun Yushin Pepatun kushipa waya \v 42 benimakin Isabelin unanxubima bis iki eai itan yuikin: \p —Diosun mia bechipaikin ainbu betsabu binumakin mia inun min bake naneshinxun mia jabe duajaida waikiki. \v 43-44 Min ea kena min jancha en ninkaya en bakedi benimajaidai en pustu medanua tukuxuki. En jawayaidaken Diosun ea duawaya en Xanen Ibun ewa min eki bayuaii. Jaskaken en benimajaidaii. \v 45 Jaska inun, jawada Diosun mia axunxanai mia yuishina min ikunwainwen taea min benimajaidaii— aka \p \v 46-48 januxun Maríandi yuikin: \q1 “En jawen tsuma bexmasjaidabiaken \q1 Diosun ea shinankin ea katushinaki. \q1 Jaska inun, dasibibun shinankin: \q1 ‘Diosun María shinan chankanwanmiski’, iwanan, \q1 ekidi yuikubainxanaibuwen taea en mekenan Dios kushipawen taea \q1 juinti benimakin en Xanen Ibu Dios en kenwaiin. \q1 \v 49-50 Ja inun, duawai jawen kushipaki mesemisbuwen nuikunkaini \q1 shinan pepa kushipa jatu binukin keyuatun ea duajaida washinaki, \q1 jawen kena medibi pepatunan. \q1 \v 51-53 Jaska inun, ibubis yubakatan keinsbuma jatu xanen ibu wakin \q1 betsabu nuitapai buniaibu piti pepa jatu yani wamakin \q1 mabu ichapayabu nuitapawakin meken bestia mais jatu nichinmiski. \q1 Jaska inun, ibubis keainbu ichakawakin \q1 jatu juinti nishma wakin ibubis xanen ibui kushipamisbu \q1 jatu mintanuma wakin Diosun jawen kushipa uinmakin jatu unanmaxanikiki. \q1 \v 54-55 Janunkain jaska nukun xenipabu Abraham inun jawen bababukidi yubaxuni shinain \q1 nukuwen nuikin nun jawen tsumabu Diosun ana nuku medabewakin taewani jeneama nuku axunkubainikiki”, \p ishian \v 56 janu María bayui niti ikama jabe jiwexun uxe dabe inun besti nichintan janua María inun kanikiaki, jawen jiwe anu chintunkainidan. \s1 Juan kainikiaki, na janchadan \p \v 57 Janua Isabelin bake bima ewai pustujaidatan juni bake kainken \v 58-59 ja dapi jiweabu inun jawenabun Dios Isabelwen nuikin medabewaya ma bake kaian jabun ninkatan benimashianbun janua kainshina 8 xabatian ibu dabetan jawenabu kena uinun ika bexun jaska jatun xenipabun yununi chibankin jawen jina kubichi mextexuntan jawen epa Zacarías dabipananbun \v 60 jawen ewan jatu nemakin yuikin: \p —Jaskamaki. Jawen kenadan, “Juan” wakanwen— jatu wa \v 61 jabun Isabel yuikin: \p —¿Jaskakin jadi min kenai? Min benen enabun kenadan, jadi jayabumaki— ikeaketan \v 62 januxun jadakidida jau kenanun jawen epa juyuwen taexun mekenen besti yukabu \v 63 mekenendi jaki keneti jau bexununbun jatu yunua bexuanbu Zacaríasin kenekin: “Jawen kenadan Juanki”, jatu wa uin e itan “Jadidikiaki”, ikaibun \v 64 jaskatanaibuns Zacarías jawaida ana janchakin Dios kenwanikiaki. \v 65 Januxun ja dapi jiweabu dasibi e iki: “Jabaa!” ishinxun janu mai pakea Judea mati matipanu jiweabu anu jaskashina jatuki chanibaunaibun \v 66 jaskaibu dasibibun ninkakin unain jaskakenan: “Diosun ja bake yumewaidan, jaskadada ixanikika”, iki ja bakekidi janchanibukiaki. \s1 Zacariásin Dios kenwanikiaki, na janchadan \p \v 67 Juanen epa Zacarías Yushin Pepatun kushipa wa janchakin Dios kenwain Dios janchaxunkin yuikin: \q1 \v 68 “En Xanen Ibu pepa Israelitabun Diosuun, \q1 min ma minabu medabewakin jatu pekakin akawai jushianwen taexun en mia kenwaiin. \q1 \v 69 Min tsuma Davidin baba betsa kushipajaida mekenan kayabi \q1 nuku anu min ma nuku nichinxunshinaki. \q1 \v 70 Nukun xenipabu jatu yubai jakidi jabias min jancha yuinxunika medibi tibi min jatu janchamapaunidan, \q1 \v 71 jawen taexun nukuki sinatamisbu inun, \q1 dasibi nuku dananmisbu min jatu jawen maemakin nuku paxawatiduki. \q1 \v 72 Jaska bebunkidi nukun xenipabu jawawen jatu jaska wati nuii jatuwen yubakai \q1 jatukidi jancha medibi wai min janchapaunidan, jakimama min shinaiin. \q1 \v 73 Jaska jawen kanetima wai nukun xenipabu Abraham min jabe yubakani \q1 natian min ma ana nuku shinankin bechipaiaii. \q1 \v 74 Ana tsua dateyabi nun jiwetidubuma inun nukuki sinatamisbu \q1 min jatu nuku daewaxunaki. Jawama nun mia dayaxuni \q1 \v 75 jaska chanima pepawen bestiwen medibitan \q1 nukun jiwea jidabiwen mia bebun nun pe nikatsis ikaii, itan \q1 \v 76 janua epaan, miadan, ‘Dios dasibi binu keyuatun yuixunikaki’, iwanan, \q1 mia kenaxankanikiki. Janu nukun Xanen Ibu Mesías juxanai \q1 bebunkidi jawen bai min jatu pewamaxunxanaii, \q1 \v 77 jau jawenabun jatun chakabuwen taea \q1 Dioski mesekin jatun shinan chakabu jenetan \q1 Dios buamatan jau meketi jiwea jatu inanxanunan. \q1 \v 78 Nukun Dios nuikipa chakamatun nuku bechipaikin \q1 nai anua jawen bake xaba badi bena keska nuku butexunxanikiki. \q1 \v 79 Yudabu jatun chakabuwen taea atimapanu mawai benui bupananbun meshu ten ikai anua bin chaxa watan nuku inan keska wakin nun jabu jiweyuabu nun jawen unanuma jiwei kai nuku yusinxanikiki”, \m iniken \p \v 80 Zacaríasin bake Juan ewai Diosbe jaibunamejaidai unanepai jawenabu Israelbu yusindiama jadi tsua jiweabumanu jiwekunkainikiaki. \c 2 \s1 Jesús kainan, eskanikiaki, na janchadan \r (Mt 1.18-25) \p \v 1 Janua ja jaskaitian romano xanen ibujaida César Auguston jawen maiwan kesua jidabi anuxun juni tibitun kena netankin jau tanaxanunbun jawen tsuma betsa betsapabu yununikiaki. \v 2 Januxun tsuan jaska tanakin taewadiama Siria mai pakea anu romano xanen ibu bexmas Quirinio xanen ibuaya romano xanen ibujaida César Augusto ja dukuntun jau jawenabu tananunbun xanen ibu bexmas dasibibu jatu yunuimawen taea \v 3 jau tananunbun jatun xenipabun mae tibi anua besti ichai buaibun \v 4 José jawen mae Nazaret mai pakea jatiuma betsa Galilea anu jiwebia Davidin babawen taea \v 5 Josén jawen kena jatu netanmanun ika jawen xenipabu Davidin mae Belén, Judea mai pakea anu kakin María José bimakatsi ibuama bestimabu dadatamea tuyaima iyui jabe kai jikia \v 6-7 Belén anu jiwe pakatan uxati ma keyubia texke ikabun jani itima ina jiwe anu José inun María ikabun janua Marían juni bake iyua kaian dachutan yabuxun burro pimati ji xantu wanibuki basi nawatan datanxun uiainbun \s1 Nai tsuma damitan chaxuwan mekemisbuki Jesús kaiankidi chaninikiaki, na janchadan \p \v 8 jabiatiandi Belén dapixun jabun ina chaxu mekemisbun basi xukua anuxun meshu medan uiainbun \v 9 Diosun nai tsuma damia Diosun kushipawen chaxajaida jatu dapi nia chaxuwan mekemisbun uin datejaidaibu \v 10 nai tsuman jatu yuikin: \p —Dateyamakanwen. Matunabu jawen benimai keyuxanaibu en matuki chanikin kakapepa bexunxuki, ninkakanwen. \v 11 Matun xenipabu xanen ibujaida Davidin mae Belén anu jaska Diosun yubani matun medabenan Xanen Ibu ma kaianki, Cristo Mesíasdan. \v 12 Janu benabaunkin ina jiwe anu yabuxun burro pimati ji xantu wanibuki datanbu man bechi katiduki. Jaska bechitan en jancha chanima man unanxanaii— jatu waya \p \v 13 jakimamadi nai tsuma midimajaida damibidan jabetan Dios kenwain nawakin yuikin: \q1 \v 14 “Mai anuxun tsuabunda jabun Dios chibankin duawamisbu \q1 Dios kushipajaidatun jau jatu unanuma jiwemanunwen. \q1 Jaskaken dasibibun Dios kushipa nai anua jau kenwandianunbunwen”, \m jatu watan \v 15 nai anu ana buaibun benimai yuinamekin yuikin: \p —Jabaa! Jaska Diosun nuku yuixudan, Belén anu benakin uinun bukanwen— itan \p \v 16 jawaidabaini Belén anu jikitan benabaunkin atimas ina jiwe medan José inun María inun jawen bake burro pimati ji xantu wanibuki datanbu \v 17 bechitan jaska nai tsuman bakeishtakidi jatu yuia ninkabidana jatunmebi chaniaibun \v 18-20 jaska Diosun nai tsuman jatu yuixu ninkabidan uinwani chanima jabiaska uinkanxu chaxuwan mekenikabu chintunbainkin Dios kenwankubainaibun dasibibun jaska jabun yuikubainaibu yuda betsabun ninkai e itan shinain: “¿Jawa yui ikanimenkain?” ikaibun janua Marían jaska wanaibu jawen juinti medans shinan jeneama inikiaki. \s1 Templo anuxun Jesús jatu uinmakin iyunibukiaki, na janchadan \p \v 21 Janua 8 día ka manashinxun jawen xenipabu Abrahamnen ani keska wakin jawen jina kubichi mextekin jatu bimatan María bake nanediama jabias kena Diosun nai tsuman yuimakidi shinankin Josén Maríabetan kenakin Jesús wabun \p \v 22 Moisin yunukin bake kainma naxuxatan besti jau ichati jiwe anu jikixanunbunwen, ani jaska chibain María bake kainma ma naxuxai pea janu jawen ibu dabetan ja bake Jerusalén anu jatun Xanen Ibu Dios jawenawamanun ixun iyuaibun \v 23 ja dukun bebunkidi Dios janchai “Juni bake ja dukun kaianan, enaki”, ikai Moisin ninkatan keneni jaska chibankin jawenawamatanun, iwanan, \v 24 iyukin ja inantan ana jawena wakatsi ikin jaska Diosun yununi keska wakin deiwan dabe ja menuxunti buaibun \p \v 25 jabiatiandi juni betsa pepajaida Dios kenwankin kaneisma jawen kena Simeón Jerusalén anu jiwexun Diosun Israelbu dasibi ana medabewakin jatu pekakin akawaxani yubani Simeón manakakubainshina jawen Yushin Pepa jaya jatun medabewakin unanmaya \v 26 Mesías Diosun yunuxanai uindiama jau debuyamaxanun Diosun Yushin Pepatun yubaimaken \v 27 januxun Templo jemaintin anu Diosun Yushin Pepatun Simeón yunua ka tsauken jaska Moisin yusini jawen juni bake bianananun ixun ibubun iyui jemaintin anu jikiaya januxun Diosun Yushin Pepatun Simeón yusinkin jadatuda bake jabun medabenan jau unanun ixun unanma \v 28 benimakain María Jesús mebintan ikuxun Ibu Dios kenwankin yuikin: \q1 \v 29 “Xanen Ibu kushipatuun, natian ea duawakin jaska min ea yubaima min ma akaki. \q1 Jaskawen taea jawa dateama unanuma benima paewen en mawaxanai ea ana nemayamaxanwen. \q1 \v 30 Na bakewen yudabu paxawakin min mekexanai en ma uiaiin, \q1 \v 31 jawen taexun na bakewen dasibi jiwebaunabu min xanen ibuai jawen min jatu unanmaxanaidan. \q1 \v 32 Jadan, bin ewapa chaxa keska nawa betsa betsapabun uinkin minabu Israelbu min kushipawen min jatu duawai uindiaxankanikiki”, \m akaya \p \v 33 jaska wai ninkai José inun María e idabeaibun \v 34-35 januxun Simeónen jatu yuikin: \p —Diosun jau matu duawakubainxanunwen— iwanan, María besti yuikin: \p —Na bakedan, jawen yuda Israelbu unanti wakatsi Diosun katuniki. Jawen yusian ninkatan jatiditun shinan betsa watan chibainbun inun jatiditun shinan betsa wama danankubainxankanikiki. Min bake danankin nupe kenujaidawen min juinti chachia keska wakin mia yumanwankin mia nuitapawaxankanikiki— anikiaki. \p \v 36-37 Jamen betsadan, Israelin bake Aserin baba betsakidi mia yuinun ninkawe. Penuelin ainbu bake Ana chipash beneyaima 7 badi besti jabe jiwea jawen bene mawaniken janua beneuma 84 badi jiwekunkaini Diosun jawen jancha yunua jawenabu jatu yuixunmis Dioski mesei samakekin jau jawenabu medabewanun ika jawen kenwanti Templo jemaintin anua kaianma jatu Dios yukaxunkubainmis \v 38 José inun Maríaki nukutan jadi benimakin Dios kenwantan jaska Diosun Jerusalénkidi yubani dasibibun manaibu Anan uinwanshinxun Jesúskidi jatu yuikin kaka wakubainikiaki. \p \v 39 Januxun juni bake ja dukun kaian jau jaska wai bununbun Moisin kenekin yununi chibankin menetan Galilea jawen mae Nazaret anu chintunwankin ana jawendi Josén jatu iyuima \v 40 jadia Jesús ewai jawen yuda kushipai unanepaya Dios jawen benimakin duawakubainikiaki. \s1 Jesús bedunan Templo jemaintin anu kashian ibubun bechinibukiaki, na janchadan \p \v 41 Jaska inun, Pascuatian Egipto anuxun jatun juni bakebu tenanma jatun xenipabu Diosun nai tsuman jatu dunkebaini shinain besinun ika badi tibi Jerusalén anu Jesúsun ibubu bupakemisbun \v 42 janua ma Jesús 12 badiyaken jawen ibubu jatun beya chibain buaibu jabiatiandi Jesús jatube kai taeshina \v 43-44 jawen ibubu besi keyutan jawen mae anu jatube jiwemisbube José inun María chintunbidanaibun janu Jerusalén anu Jesús besti bashikua ibuan unanma benadiama shinankin: “Jabe bedunanbube juikiki”, itan, José inun Marían shinanyabi kai ma xaba jidabi chai buxun badi kaya Jesús jawenabu anu benakin nati atan \v 45 jawenabu anu inun jawen mae anu jiweabu anua jawa bechiama benakin keyutan janu uxashini Jerusalén anu benanun ika chintunkainshina \v 46 janua 3 día ibubun benakubaunkin atimas Templo jemaintin anu jaki nukutushikin Diosun jancha kenenibu yusinananmisbube tsauxun jatu ninkakin Jesúsun jatu yukai jatube janchanamekunkainaya \v 47 Jesús unanepai ninkakin jabun ja yukaibu tibi yui pewaiwen taea dasibibun ninkai: “Jabaa! ¿Tsuan juni bake bedunan unanepamen?” iki jabube maniabu anu \v 48 atimas jawen ibubu jaki nukui e itan jawen ewa Marían yuikin: \p —Kukaan, ¿jaskakin min nuku jaska washinamen? Ea inun min epa miwen nui chakayamai datekin nun mia benakin mae nati ashianki— aka \v 49 Jesúsun jatu yuikin: \p —¿Jaskakin man ea benabaunai? ¿En Epan jiwe anua ma en jatube yuinametidu man shinanmamen?— jatu wa \v 50 jawa jatu yuiai dabanen ikin ninkabumaken \p \v 51 janua kainmabaini jawen ibu dabebe Nazaret anu chintunbainima jadia Jesús yumei ninkanikai jawen ibubun jancha tapinkubainaya ibu Marían juinti medans Jesús jaskai jakimama shinanxunkubainaya \v 52 janua jawen yuda ewai jawen shinan unanepaya Dios inun jawenabu jawen benimakubainibukiaki. \c 3 \s1 Janu tsua jiweabumanuxun Nashimanika Juanen jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Mt 3.1-12; Mr 1.1-8; Jn 1.19-28) \p \v 1 Janua badi ichapa kaya romano xanen ibujaida betsa Tiberio César ma 15 badi xanen ibukin dasibi jatu yunukubainaya Judea anu Poncio Pilato romano xanen ibu bexmasaya Galilea anudi jawen tsuma Herodes romanoma xanen ibu bexmasdiaya Iturea inun Traconítide anudi jawen tsuma Herodesin betsa Filipo xanen ibu bexmasdiaya Abilene anudi jawen tsuma Lisanias xanen ibu bexmasdiaya \v 2 ja jaskaibun Jerusalén anuadi judiobu Anás inun Caifás Diosbe jawenabu janchaxunika xanen ibujaida dabe inibukiaki. \p Ja jaskaibu betsatian Zacaríasin bake Juan janu tsua jiweabumanua ewaima jiwea Diosun yunua \v 3 taxnikidan Jordán jene ketankubaunkin jiweabu tibi jatu yusin taewakin yudabu yuikin: “Matun shinan betsa watan matun chakabu Diosun jau matu buaxunxanun ninkatan jawada chakabuwen man benua jiwea jenedikanwen. Matun shinan maewatan man ea uinmaya en matu nashimaxanaii”, iwanan, jatu yusinkubainikiaki. \v 4 Jaska Diosun jancha yuixunika Isaíasin jakidi kenekin yuini keska axuin Juan jaskanikiaki: \q1 “Jadi tsua jiweabumanua jui kushipawen chanikin jatu yuikin: \q1 ‘Nukun Xanen Ibu nai anua matuki bayui ma kemaikiki. \q1 Matun juintinin shinan pewadikanwen, bai kayatapia keska wakinan. \q1 \v 5 Napaku tibi buakin mata waxun \q1 mati tibidi pewakin panpa waxun \q1 xantu xantupadi keyu buakin panpa waxun \q1 jawen bai pewaxuna keska wakin jatun jiwea pewatan \q1 \v 6 januxun Diosun medabewati jua dasibibun uinxankanikiki’ ”, \m akin jaska yuini keska wakin Juanen akin jatun chakabu Diosun jau ana shinanyamakubainxanun chakabu jenekin jatun shinan betsa watan jawenabu jawen unanmati Juan yukakin: “Ea nashimawe”, jau ea anunbun ixun Juanen jatu yusinkubainikiaki. \p \v 7-8 Janua Juanen jau ea nashimanun ika bebidan bebidanaibu jatu yuikin: \p —Matudan man padananan dunu pianamemis keskabuki. Man jaska keska matuki Dios sinatakin matu kupijaidaxanaiwen taea matun shinan betsa wakanwen. Jaska waxun matun chakabu man ma bextekea xabakabi man ea uinmaya en matu nashimaxanaii. Jamen jaskama ibubis kein shinan betsa wakatsi ikama: “Nukun xenipabu Abraham Diosbe jaibunameniwen taea nun jawen bababu nuku kupiama ixanikiki”, ikin, ana shinanyamakanwen. Jakia Abrahamnen bababu dasibi matu yamawakin keyutan na mishki manibauna Diosun damiwakin Abrahamnen bababu benawaxuntiduki. \v 9 Jaskaken matu yuinun ninkakanwen. Ji tibi bimi pepa jayama dedatan man kuamis keska wakin bestibu Diosun matu kupixanikiki. Jamen tsuabuda Abrahamnen baba kayabibun jawen yusian jau chibankubainunbunwen. Jakia man jaska wamaken matu kupinun, iwanan, duewen matu deda keska watan chi anu matu udenun ixun manaikiki— jatu waya \p \v 10 januxun yudabun Juan jaskai ninkatan yuka ikin: \p —Jaskakenan, Dios daewakinan, ¿jaska waxanpa?— akeakeabu \v 11 Juanen jatu yuikin: \p —Dios daewakinan, min tadi dabeyadan, ja nuitapai tadiuma man betsa inantiduki. Ja inun, min pitiyadan, yuda betsa piti jayama man betsa inantiduki— iwanan, jatu yuikubainaya \p \v 12 jabun romano gobierno pei bixunmisbudi jau eadi nashimanun ika bexun yukakin: \p —Yusinaan, ¿nukukain, nun jaskatidumen?— akabu \p \v 13 Juanen jabudi yuikin: \p —Gobierno pei bixunkin man ichawaxunmisdan, janu kesua besti xanen ibun matu yunua bixunkubainxankanwen, ana jatu padanmadan— jatu waya \p \v 14 januxundi soldadobundi yukakin: \p —Nukukain, yusinaan, shinan betsa watan mia unanmakatsidan, ¿nun jaskaxanai?— akabu Juanen jabudi yuikin: \p —Matudan, matun shinanen ichakanikakin jatun jamapai mebinyamakubainxankanwen. Ja inun, chani chakakin yuda betsan pei padantan mebinyamakanwen. Jakia matun daya pei besti bi benimakubainxankanwen— jatu waya \p \v 15 ninkatan ichapabu jawen janchawen benimakin jabun medabenan manakin Juankidi shinain yuka iki yuinamekin: “Diosun yubani nukun Mesías Cristodan, ¿jamenkain?” ikaibu \v 16 jaskaibu Juanen jatun shinan unankin dasibi jatu nemakin yuikin: \p —Chanima, eanan jawen matu unanmati wakin jenewen besti en matu nashimakubainaii. Jakia ja man jakidi shinainan, kushipajaidatun ea binuan chipu juikiki. Kushipajaida mesetun ea binujaidawen taexun en jawen jawaumajaidatun jaska waxun jawen bichi tae mexpun pekakin medabewakin jawen dayadu itsakin kushipa midintun en axuntidumaki. Jakia jatun matu pepawakin Diosun Yushin Pepa matu inantan bika matu tenemakin matun chakabu buakin yamawa keska waxanikiki, jawada chakabu bechipaiama chiwen kua keska wakinan. \v 17 Jaska inun, xekiwan bimi ta keyuxun pepa aduti anu adutan jawen xepa man kuamis keska wakin dasibi jawenabuma danankin jawa chi nukaisma anu udenxun kuanun, iwanan, manakubainikiki— iwanan, \p \v 18 januxun jancha ichapawen jatu nemakin yusinkin jatun shinan jatu betsa wamakin kakape Juanen jatu yusinkubainaya \v 19 januxun judiobun xanen ibu Herodesin jawen betsa Filipon ain Herodías mebinshina inun chakabu betsa betsapa wakubainai ninkakubainkin uintan yudabu jakidi yuishinxun Juanen nemakin jawen chakabu jenemanun, iwanan, betsabun ninkaibun Juanen Herodes nemakin ja ashianwen taexun \v 20 Herodes jaki sinatakin Juan jau ana jakidi janchayamanun, iwanan, jawen soldadobu jatu bichimanikiaki. \s1 Juanen Jesús nashimanikiaki, na janchadan \r (Mt 3.13-17; Mr 1.9-11) \p \v 21 Juan bichidiabuma yuda ichapabu nashimakubainkin Jesúsdi Juanen nashima jawen Epa Diosbe janchaya nai baxnei \v 22 Diosun Yushin Pepa deiwan keska jui jamamaki butuaya nai anuxun jawen Epan yuikin: \p —Miadan, min en bakeki. En mia bechipaijaidakin katunidan, en miwen benimajaidaii— anikiaki. \s1 Jesúsun xenipabu eska tana keyunibukiaki, na janchadan \r (Mt 1.1-17) \p \v 23 Jabiatiandi Jesús 30 badiya jawen Epa Dios dayaxunkin taewaya Josén yumewaimawen taexun yudabun yuikin: “Jesúsun epadan, Joséki”, iwanan, yuikubainibukiaki. Jawen xenipabukidi mia yuinun ninkawe. \q1 Josén epadan, Elíkiaki. \q1 \v 24 Elín epadan, Matat inikiaki. \q1 Matatin epadan, Leví inikiaki. \q1 Levín epadan, Melquí inikiaki. \q1 Melquín epadan, Janai inikiaki. \q1 Janain epadan, José inikiaki. \q1 \v 25 Josén epadan, Matatías inikiaki. \q1 Matatíasin epadan, Amós inikiaki. \q1 Amósin epadan, Nahúm inikiaki. \q1 Nahúmnen epadan, Eslí inikiaki. \q1 Eslín epadan, Nagai inikiaki. \q1 \v 26 Nagain epadan, Máhat inikiaki. \q1 Máhatin epadan, Matatías inikiaki. \q1 Matatíasin epadan, Semeí inikiaki. \q1 Semeín epadan, Josec inikiaki. \q1 Josecin epadan, Joiadá inikiaki. \q1 \v 27 Joiadán epadan, Johanán inikiaki. \q1 Johanánen epadan, Resá inikiaki. \q1 Resán epadan, Zorobabel inikiaki. \q1 Zorobabelin epadan, Salatiel inikiaki. \q1 Salatielin epadan, Nerí inikiaki. \q1 \v 28 Nerín epadan, Melquí inikiaki. \q1 Melquín epadan, Adí inikiaki. \q1 Adín epadan, Cosam inikiaki. \q1 Cosamnen epadan, Elmadam inikiaki. \q1 Elmadamnen epadan, Er inikiaki. \q1 \v 29 Erin epadan, Josué inikiaki. \q1 Josuén epadan, Eliézer inikiaki. \q1 Eliézerin epadan, Jorim inikiaki. \q1 Jorimnen epadan, Matat inikiaki. \q1 Matatin epadan, Leví inikiaki. \q1 \v 30 Levín epadan, Simeón inikiaki. \q1 Simeónen epadan, Judá inikiaki. \q1 Judán epadan, José inikiaki. \q1 Josén epadan, Jonam inikiaki. \q1 Jonamnen epadan, Eliaquim inikiaki. \q1 \v 31 Eliaquimnen epadan, Meleá inikiaki. \q1 Meleán epadan, Mená inikiaki. \q1 Menán epadan, Matatá inikiaki. \q1 Matatán epadan, Natán inikiaki. \q1 \v 32 Natánen epadan, David inikiaki. \q1 Davidin epadan, Jesé inikiaki. \q1 Jesén epadan, Obed inikiaki. \q1 Obedin epadan, Booz inikiaki. \q1 Boozin epadan, Sélah inikiaki. \q1 Sélahn epadan, Nahasón inikiaki. \q1 \v 33 Nahasónen epadan, Aminadab inikiaki. \q1 Aminadabin epadan, Admín inikiaki. \q1 Admínen epadan, Arní inikiaki. \q1 Arnín epadan, Hesrón inikiaki. \q1 Hesrónen epadan Fares inikiaki. \q1 Faresin epadan, Judá inikiaki. \q1 \v 34 Judán epadan, Jacob inikiaki. \q1 Jacobun epadan, Isaac inikiaki. \q1 Isaacun epadan, Abraham inikiaki \q1 Abrahamnen epadan, Térah inikiaki. \q1 Térahn epadan, Nahor inikiaki. \q1 \v 35 Nahorin epadan, Serug inikiaki. \q1 Serugin epadan, Ragau inikiaki. \q1 Ragaun epadan, Péleg inikiaki. \q1 Pélegin epadan, Éber inikiaki. \q1 Éberin epadan, Sélah inikiaki. \q1 \v 36 Sélahn epadan, Cainán inikiaki. \q1 Cainánen epadan, Arfaxad inikiaki. \q1 Arfaxadin epadan, Sem inikiaki. \q1 Semin epadan, Noé inikiaki. \q1 Noén epadan, Lámec inikiaki. \q1 \v 37 Lámecin epadan, Matusalén inikiaki. \q1 Matusalénen epadan, Henoc inikiaki \q1 Henocin epadan Jéred inikiaki. \q1 Jéredin epadan Mahalaleel inikiaki. \q1 Mahalaleelin epadan, Cainán inikiaki. \q1 \v 38 Cainánen epadan, Enós inikiaki. \q1 Enósin epadan, Set inikiaki. \q1 Setin epadan, Adán inikiaki. \q1 Adánen epadan, Dios inikiaki. \m Jaskaken Jesús juni kayabi idianiki, nuku keskadan. \c 4 \s1 Diablo Satanásan padanpaia Jesúsun ninkama inikiaki, na janchadan \r (Mt 4.1-11; Mr 1.12-13) \p \v 1-2 Janua Juanen Jesús nashimaya Diosun jawen Yushin Pepawen kushipajaida wa jene Jordán anua Jesús kai janu tsua jiweabumanu Diosun Yushin Pepatun Jesús iyushina kauanaya yushin chakabu xanen ibu diablon padankin kanemanun ikaya janua 40 día janu jiwexun jawa piama binukainaya jaskakainaya Jesús bunijaidai \v 3 uinkin unanti wanun, iwanan, yushin chakabu diablon Jesús yunukin: \p —¿Jaska min Diosun bakemenkain? Na mishki damiwakin misi wawe, min buniai ja pixunan— aka \p \v 4 januxun Jesúsun nemakin: \p —Jaskakidi Diosun jancha kenenibudan, ninkawe. “Piti besti shinain yudabu jawens jiwetidubumaki. Jakia Diosun jancha yuini ninkakin chibain yudabu pei jiwetidubuki”, aniki— iwanan —Jaskawen taexun ja min ea yunuaidan, en akamaki— akaya \p \v 5 jaska ninkatan januxun mati keyatapajaida anu yushin chakabu diablon Jesús iyuxun mai jidabi anu mai pakea jawendua tibi inun jawen damiwati kushipawen jawaida xabakabi uinmakin \v 6 yuikin: \p —Na mai jidabi mai pakea tibi anu inun jawen xanen ibubu dasibi mebinixun en mekeawen taexun tsuada en kushipa inankatsi en jaska wamiswen taexun jau mia kenwanxanunbun en mia jatu xanen ibu wamatiduki. \v 7 Jaskawen taexun eki mesei danti ixun ea kenwankin min ea xanen ibu waya dasibi mia inantan en mia jatu mekemakubainxanaii— aka \v 8 Jesúsun ana nemakin: \p —Na Diosun jancha kenenidan, ana ninkawe. ‘Matun medabenan Yavé Dios ja besti duawakin kenwankubainkanwen, yushin betsa ninkamadan’, aniki. Jaska keneniwen taexun ja min jaska yuiaidan, en mia akamaki— aka \p \v 9-11 januxun Jerusalén anudi iyuxun Templo keyatapa mamaki nichinxun diablon ana yuikin: \p —Na Diosun jancha kenenidan, miandi ninkawe. \q1 ‘Jau mia mekekubainunbun jawen nai tsumabu Diosun yunuxanikiki. \q1 Mishkiki min jutekepanan min kauanai mia mekesuxankanikiki’, \m aniwen taea jaska min Diosun bake kayamenkain ea uinmai nenua ishchuwe— aka \p \v 12 ana nemakin Jesúsun yuikin: \p —Jaska kenenibu min dama yuiai chanimabiaken ana betsa entsedi mia yuinun ninkawe. ‘Matun Yavé Dios unanti wayamakanwen’, akin kenekin yusindianiki. Jaskawen taexun min ea ana yunuaidan, en ikamaki— aka \p \v 13 ana jawawen padankin unanti watima janu tsua jiweabumanu ana iyuxun chipu ana padankatsi Jesús diablon jeneyubainaya \s1 Galilea anuxun Jesúsun yusinkin taewanikiaki, na janchadan \r (Mt 4.12-17; 13.53-58; Mr 1.14-15; 6.1-6) \p \v 14-15 janua Galilea anu kaxun mae tibi anu jatun ichati jiwe anu jikia akeakekin Diosun Yushin Pepatun kushipa jayawen taexun Jesúsun jatu yusiain ninkai jakidi janchakin dasibibun kenwankubaunibukiaki. \p \v 16 Jaskakunkauntani janua yumei ewaima Nazaret anudi ka jaskai jatube ichai beyamis juindukuntitian janu ichamisbu jiwe anu jatube jikia Diosun jancha kenenibu yuixunun ika Jesús benia niken \v 17 Diosun jancha yuixunika Isaíasin keneni jancha una inanbu chudetan jakidi jancha kenenibu bechitan jatu yuikin: \q1 \v 18-19 “Nuitapaibu kakape en jatu yusinun Diosun ea katuniwen taea \q1 jawen Yushin Pepa en jayaki. \q1 Januxun juinti nishmabu jatu benimawakin \q1 yuda betsan jatu tsuma wa jenemakin \q1 bekun keskabu bepexa keska wakin \q1 jatu yusin pewakin jatu ichakawaibu nemakin \q1 Dios benimawatikidi dasibibu en jatu unanmakubainxanun Diosun ea yununiki”, \m jatu watan keneni jancha yuikin keyuxun \v 20 ana sebitan una mekenika inan mebintan aduaya ana jatukidi besua tsaua manibaunxun beis chakayamaibun \v 21 Jesúsun jatu yusinkin taewakin: \p —Jaskakidi Isaíasin keneni en matu yuixunai man ninkaxudan, nukunabu medabewakin na jabiatian Diosun ma meneikiki— iwanan, \v 22 unanepakin jancha pewen jatu yusiain ninkai e itan jawen jancha bechipaibiakin shinain: “Nadan, nukunabuki, Josén bakeki. ¿Janixun jaska tapintanshinxun nuku yuimenkain?” iki yuinamebaunaibu \p \v 23 Jesúsun ana jatu yuikin: \p —Man ea itimaska kaya wai en uiaiin. Unanepa janchawen man ea yuikin: “Min juni dauyakiaki. Mimebi xuxakin min kushipa nuku uinmawe”, ea akin, “Cafarnaúm anuxun jawen unanmati dami kushipa min jatu uinmashinakiaki. Min ashian keska wakin na min mae anuxundi nuku axundiawe, nun uinunan”, akin man ea yuitidubuki— iwanan, \v 24 ana jatu yusinkin: \p —Chanima Diosun jancha yuixunikadan, jawenabun jawen mae anuxun ninkakatsi ikama dananmisbuki. \v 25 Jaska inun, Diosun jancha yuixunika Elías jiweken badi dabe inun besti namakis ui ikamaken pitiuma nukun xenipabu nuitapajaidaibun ainbu jawen bene ma mawayama midimabudi yumankubainibu man ninkamiski. \v 26 Jaskabiaibun nukun xenipabu Israelbu beneuma nuitapaibu jau Elíasin dasibi jatu medabewanun Diosun yunuama iniki. Jakia maewan Sidón dapi mae betsa Sarepta anu nawa ainbu beneuma nuitapai jiwea besti jau medabewanun Diosun Elías yunukin nichiniki. \v 27 Jaska inun, Diosun jancha yuixunika Eliseo jiweatiandi jatidi nukunabun chami buisma teneaibun nukun xenipabu jatuki dakekin danainbu Eliseon jatu xuxawamadi iniki. Jakia Siria anua nawa betsa jawen kena Naamán Eliseo anu Diosun yunua ja besti xuxawaniki— akin \p \v 28 nawabukidi jatu yuiai ninkai dasibi ichati jiwe anu ichabu jatu jaska wai ninkatan jaki sinatajaidakin \v 29 kainmabainkin Jesús tsumaxun ninikubainkin jatun mae mawa keyatapa mamakixun januxun xutunun, iwanan, iyuaibun \v 30 janua Diosun kushipawen ichabu namakisa kakin jatu mepanmabaini jawen mae jenebainikiaki. \s1 Juni betsa yushin chakabu jaya Jesúsun kainmanikiaki, na janchadan \r (Mr 1.21-28) \p \v 31 Janua Galilea mai pakea anu Nazaret jenebaini mae betsa Cafarnaúm anu jikishinxun sábado tibi jatun ichati jiwe anuxun jatu yusinkubainkin \v 32 xanen ibu kayabi kushipakin jatu yuiai yudabun ninkai e itan: “¿Jaskamen?” iki benimakubainaibun \v 33 jabianudi juni yushin chakabuya tsaua yushinen bis imakin unanxubima yuimakin: \p \v 34 —Jesús Nazaret anuaan, ¿jaskai nuku anu min juxumen? ¿Nun yushin chakabu nuku yamawanun ika min juadaka? En mia unaiin, min Diosun bake pepa medibidan— ikaya \v 35 yushin chakabu Jesúsun nemakin yuikin: \p —Janua jaskama nesetan ja juni anua kaindikaintanwen— aka yushin chakabu juni medanua kainkainkin jawa wama mai pusamabainai uin dasibibu \v 36 datei: \p —Jabaa!— ike ikei yuinamekin yuikin: —Nadan, yusian betsa jayaki. Xanen ibu keska kushipajaidaki. Jawen jancha paepaki, yushin chakabu xunska yunua ninkai jawen datei kainkanikikidan— itan \v 37 janua bui jakidi chania akeakeaibu dasibi janu jiwea akeakeabun Jesúsun jaska wai ninkanibukiaki. \s1 Simónen dais ainbu inun isin betsa betsapa teneaibu Jesúsun jatu xuxawanikiaki, na janchadan \r (Mt 8.14-17; Mr 1.29-34) \p \v 38 Ja juni medanua yushin chakabu nichintan jatun ichati jiwe anua kaya Simón Pedron jawen jiwe anu Jesús iyua Simón Pedron dais ainbu yuna chakayama daka ninkatushitan jawen isin jau mainwanun jakidi Jesús yuiabu \v 39 janu dakanu Jesús kaxun jawen yuna nemaxuna damaintan benikain jabiatiandi jatu duawakin bawaxun jatu pimaya \p \v 40 jaska waxu ninkabaikin janua ma badi kai meshuaya dasibi ja mae anu jiwea akeakeabun dasibi isin betsa betsapa teneaibu Jesús anu iweabu Jesúsun jabu tibi mekin xuxawakin kaya wapakekin \v 41 ja isin betsa betsapa teneaibu anua yushin chakabu nichian kainkainkin unanxubima jancha kushipawen yuikin: \p —Miadan, min Diosun bakeki— akin yuikin Diosun Mesías Cristo unainbuwen taexun jau jadidi janchakin ana yuiyamanunbun Jesúsun jatu janchamamakin nemapakekin yushin chakabu kainmapakenikiaki. \s1 Judiobun ichati tibi anuxun Jesúsun jatu yusinkubaunikiaki, na janchadan \r (Mr 1.35-39) \p \v 42 Janua uxashini ma pena kemaya Jesús butukaina mae dapi benanta ja mesti ka benabaunkin jawen jaibuaibun bechitan jaki nukuxun yuikin: \p —Dasibitun mia benakanikiki. Nenua ana kayamawe— akabu \v 43 Jesúsun jatu nemakin yuikin: \p —En Epa xanen ibuaikidi en jatu yusinkubaunun ea yununiki. Jaskakenan, mae betsa betsapa anu en yusindiai katiduki— jatu wabaini \v 44 Israelbun mae tibi anu Jesús kakunkaunkin janu Diosun jancha ninkakatsis iki janu judiobu ichamisbu tibi anuxun jatu yusian akeakenikiaki. \c 5 \s1 Baka midima Jesúsun jatu nexematan janubi jatu katunikiaki, na janchadan \r (Mt 4.18-22; Mr 1.16-20) \p \v 1 Jatu yusinkubauntani Galilea ianenwan ketankubaini kakin jawen kena betsa ian Genesaret anu niti ixun jatu yusianyan Diosun jancha ninka pewakatsis iki jaki midima ichakin texke akabu \v 2 xaxu ewapa dabe xaka mashin keti axun baka nexenikabun jatun jisin chukaibu Jesúsun uinkubaini \v 3 kakain Simón Pedron xaxuki inatan jau ana ja kachu xekanunbun yunua jawen betsabetan jawen jisin jawaida nexetan jawen xaxu ja kachu xekakin nuntanxunabu ja namaki tsauxun kexa mapubaunabu Jesúsun jatu yusinpakekin \fig |src="LB00299b.tif" size="col" loc="Luke 5.3" copy="Louise Bass; British & Foreign Bible Society" ref="(5.3)" \fig* \v 4 keyutan Simón yuikin: \p —Ana ja kachu nuajaidanu xekaxun januxun baka bikin nexekatsi matun jisin pukubaunkanwen— aka \v 5 Simónen yuikin: \p —Yusinaan, yame chai tanakin nun pukujaidabia nun jawa biama ishiaiin. Jakia jaska min nuku yunuai en anun kain— ixun \p \v 6 nuajaida anu xekatan jawen jisin jawen betsabetan pukubaunabu baka midima jikia ninibidanabu xankamajaida jatun jisin tadas iki taeaya \v 7 xaxu betsa anu jawen jaibuaibu jabe dayamisbu jau medabewai benunbun jatu meken bea bea aka jawaidabidan medabewakin jatun xaxu dabe baka mata wabu xaxu jikikatsis ikaya \v 8-10 baka midima nexekanxuwen taea Simón Pedro inun jabe dayamisbu inun Zebedeon bakebu jawen jaibu betsabu Santiago inun Juan e e iki dateaibun Simón danti itan Jesús yuikin: \p —Yusinaan, en juni chakabuki. Ea anua butukaini ea jenebaini kadiwe— abia \p Jesúsun yuikin: \p —Eki dateyamawe. Na ikis min baka nexexu keska wakin yudabu min ea jatu ichawaxunxanaii— aka \v 11 jatun xaxu dabe keti atan janu jawenabube xaxu inun jisin bakayabi bashibainkin tapinkatsis ikin Jesús chibain jabe bunibukiaki. \s1 Juni betsa bichiki dasibi chami betsani Jesúsun kaya wanikiaki, na janchadan \r (Mt 8.1-4; Mr 1.40-45) \p \v 12 Janua chipu betsatian mae betsa anu Jesús kaken juni bichiki dasibi chami betsani Jesúski nukutan ja bebun dankui sapakain di itan beuxun ea akin: \p —Yusinaan, ea kayawakatsis ikin min ea kayawatiduki— aka \v 13 jawen chamiwen datekin danankin tsuan metsakin meisbumabiaken Jesús jawen dabanan iki mexunkain mekin yuikin: \p —Jaa. En mia kayawaii— aka jawen chami sakada iki daxnukui keyuaya \v 14 Jesúsun nichinkin nemakin: \p —En mia yuiai ninkaidawe. Jawada en mia axukidi tsua yuiyamayukubaintanwen. Jadi dukun kakin Diosbe nukunabu janchaxunika min yuda min ma kayaxu uinmatanwen. Jaska min ma kayaxu jau dasibibun mikidi unanunbun jawen jatu bepadanbainkin jabiaskadi inankuin Moisin yununi jatu anu buditanwen. Min jaska buaya min kayaxu jabun unanxankanikiki— abaini kaya \p \v 15 yuda betsabun Jesúsun jaska wakin akaikidi chanibaunaibu ninkatan jawen jancha ninkakatsis iki inun jau jatu xuxawanun badi tibi Jesús anu bebidan bebidanaibu jatu xuxawapakei \v 16 janua jawen Epabe besti janchanun ika jatu paxkabain janu tsua jiweabumanu kakunkainikiaki. \s1 Juni yuda babuni jawen chakabu buaxunkin Jesúsun xuxawanikiaki, na janchadan \r (Mt 9.1-8; Mr 2.1-12) \p \v 17 Janua ana xaba betsatian Galilea inun, Judea mae betsa betsapa anua inun, Jerusalén anuadi beshinxun Jesúsun yusiain ninkai tsauabun jabianudi Moisin jancha chibanjaidanika fariseobu inun Moisin jancha yusinananmisbu jiwe medan ichaxun Diosun xuxawati kushipayatun Jesúsun jatu yusianyan \v 18 jau Jesúsun xuxawanun, iwanan, juni yuda babuni jaki isin teneaibu butiki datantan jawen jaibuaibun Jesús anu bakebidani \v 19 janu yudan kaian xukuabuwen taea jaska watan bichibain Jesús uinmatima mai bawa jiwe sapa xeni mamaki inabain jawen dakatiki janu butenun, iwanan, janu bexpa wakin pudenkin xui watan janu ja juni yuda babuni Jesús anu buteaibun \v 20 jaska jatun shinan ikunjaidawaibu unankin juni yuda babuni Jesúsun yuikin: \p —Dateyamawe. Min chakabuwen Diosun mia kupikatsis ibiakin man ea ikunwainwen taexun jau Diosun ana shinanyamanun en mia buaxunaii— akaya \p \v 21 Moisin jancha jatu yusinmisbu inun fariseobun ninkatan Jesúski sinatai june yuinamei: “Ja juni chakabuki. Dasibi nuku padain Dios keskakatsi ikikiki. Diosun besti jawen chakabu buatiduki”, ikaibun \v 22 januxun tsuan Jesús yuiamabia jatun shinan unankin Jesúsun jatu yukakin: \p —Matunan, ¿jaskakin man shinan chakai ikai? \v 23 ¿Jadatu bikamamen, jawen chakabu buaxunadaka, jawen yuda beniadaka? Ja dabe bikaken Diosun besti atiduwen taexun \v 24 ¿jaskakin man shinan chakai? En matun Juchi Kayabi Iyua na mai anua ea en jawen kushipa jayatun jawen chakabu en buaxuntidu man unanun en akai uinkanwen— iwanan, juni yuda babuni kaya wakin yuikin: \p —Benitan mia jaki bakebidankanxu bui min jiwe anu kadiwe— akin \v 25 jawaida kayawa benikauan jawen dakati bitan buaya mapubaunabun \v 26 date paeyabi yuikin: \p —Jabaa! Tsuan jaska waismaki. Jakia Dios pepajaida kushipatun na juni ma kayawaxuki. Natian jaska nun uinsma nuku uinmaikikidan— iwanan, Dios kenwanibukiaki. \s1 Leví gobierno pei bixunika Jesúsun katunikiaki, na janchadan \r (Mt 9.9-13; Mr 2.13-17) \p \v 27 Janua kainkaini janu bai kexa anu januxun Roma gobierno pei bixunmisbun jiwe anu Leví tsaua Jesúsun bechitushitan yuikin: \p —Ea chibankubainwen— aka \p \v 28 Leví benitan dasibi jenebainkin chibankin taewai jabe kashinxun \v 29 jawen jiwe anuxun Jesúswen benimakin piti midima jatu pewamatan xanen ibu pei bixuin padanananmisbu inun jawen jaibu betsa betsapabu jatu ichawa Leví inun Jesúsbetan piaibun \v 30 Diosun yunuti inun jawen nemati yusinananmisbu inun fariseobun Jesúsun jatubetan piai uinkin yuankin jaki chiti ikabu yukakin: \p —¿Jaskakin matun yusinan pei bixunika chakabubu inun nuku ninkaisbumabetan pimenkain? Chakabujaidabubin!— ikaibu \v 31 Jesúsun jatun jancha ninkatan jatu yuikin: \p —“En peki”, iwanan, shinainbu anu juni dauya kaismaki. Jakia isin teneaibu anu besti juni dauya kenabu kamiski. \v 32 Jaskaken: “En chakabuki”, iwanan, shinainbu jatun juinti pewakin en jatu medabewa shinan betsa watan jau Dios ikunwanunbun en juniki, juni dauya keskaidan. Jakia: “En chakabumaki”, ikin shinainbu jatu medabewatanun ika en juamaki— jatu wa \s1 Samakenikabun Jesús yukanibukiaki, na janchadan \r (Mt 9.14-17; Mr 2.18-22) \p \v 33 januxun ana betsan Jesús jatu yukaxunkin: \p —Nashimanika Juanki chiti ikabu inun fariseobuki chiti ikabun jatun chakabuwen taea jatunmebi ichakanikai samakechakayamakin Dios kenwankin jawen kushipa yuka chakayamakin jawa piyuisbumaki. ¿Jaskai miki chiti ikabu samakeama badi betsa tukanma pikin nexukubainmisbumen?— akabu \v 34 Jesúsun jatu yuikin: \p —Juni ainyain nawaibu anu jawen jaibuaibu paxkadiabuma piama jatunmebi ichakanikatidubumaki. \v 35 Jakia jatu xununbaini ma jatu dapaxkabaini kaken manukin jawen jaibuaibu samakekin piama itidubuki. Jaska keska kainkin en jatu xununbaina ewen nui en jaibuaibun piama samakexankanikiki— iwanan, \p \v 36 ana jatu yusinpakekin miyuiwen yuikin: \p —En yusianan, tadi bena estediama keskaki. Matu yusinun ninkakanwen. Tadi xeni baxnekea tadi bena tuax estediama mextexun jawen tadi xeni tsamian patsa estei ana baxnekei pikumiski. Jamen matun yusianan, tadi xeni baxnekea keskaki. En yusianwen tsamian keska wakin matun yusian en pewatidumaki. \v 37-38 Ana jabiaskadi keskawen matu yusinun ninkakanwen. Bichi bishtu xeniki uva jene bena buspudiama manekin mata waxun denex mestenwan jamebi katsai buspui bichi bishtu xeni pexemiski, vino bena inun bichi xeni benuidan. Jabiaskadi wakin en yusian bena matun shinan xeni en jusitidumaki, benukinan. \fig |src="LB00145b.tif" size="col" loc="Luke 5.37-38" copy="Louise Bass; British & Foreign Bible Society" ref="(5.37-38)" \fig* \v 39 Jamen vino xeni ma beya wanixun vino bena pepabiaken akatsi ikabuma keska wakin matun beya xeni bechipaikin matun shinan bena wakatsi ikama en yusian bena man danaiin— jatu wanikiaki. \c 6 \s1 Juindukuntitian jaki chiti ikabun xekiwan bimi tsekaxun pikubainibukiaki, na janchadan \r (Mt 12.1-8; Mr 2.23-28) \p \v 1 Januxun ana juindukunti sábado betsatian xekiwan bai namakis manan baiwen bukin jaki chiti ikabu Jesúsbe bukin xekiwan bimi tsekaxun daxukidi axun pikubainaibun \v 2 fariseobu jabudi jatube kakin jatu uinkin Jesúski chiti ikabu jatu yukakin: \p —¿Jawai juindukunti sábadotian man dayai? Sábadotian dayakin Diosun Moisés nuku nemani chibanma man kaneaii— jatu waibu \v 3 Jesúsun jatu yuikin: \p —Bunikin jawada nukun xenipabu pepa Davidin jawen jaibuaibubetan anidan, ¿man uinsmamen? Diosun janchadan. \v 4 Matu yuinun ninkakanwen. Dios kenwanti tadi jiwe medan David jikixun Diosun Moisés yusiniwen taexun Diosbe nukunabu janchaxunikabun besti pitibiaken jawen Dios kenwanti misi Davidin bixun pitan jawen jaibuaibudi pimanikiaki. Jaska wabiaya Dios jaki sinatama iniki, kaneamawen taeadan— iwanan, \p \v 5 —Jaskaken juindukunti sábadotiandi matun Juchi Kayabi Iyua xanen ibukin en yunuaiwen taea eki chiti ikabundi bunikin pikin kaneabumadiki— jatu wanikiaki. \s1 Juindukuntitian juni meken meyushkini Jesúsun kaya wanikiaki, na janchadan \r (Mt 12.9-14; Mr 3.1-6) \p \v 6 Chipu ana sábado betsatian mae betsa anu kaxun jatun ichati jiwe medan jikixun Jesúsun jatu yusianyan jabianudi juni meken yusiudi meyushkini jatube tsauken \v 7 januxun jabun jawen yusian danankin Jesús yuanun, iwanan, juindukunti sábadotian ja juni mepeai uinun, ixun, jaska wai uintan unanti watan ja anun ika manai tsauxun \v 8 jaskaibu Jesúsun jatun shinan unankin juni meken meyushkini yuikin: \p —Benikidan ja maniabu namakis niwe— aka jawenabu maniabu namakis benia niken \v 9 januxun fariseobu inun Mosésin jancha jatu yusinmisbu Jesúsun jatu yuikin: \p —En matu yukai jaskadamenkain, ea yuikanwen. Moisin jancha pepa chibankin juindukunti sábadotianan, ¿jaska watimen? ¿pewakin medabewatimen? ¿chakabuwatidaka? ¿yuda betsan jiweadan, paxawakin meketimen? ¿nuitapawakin yamawatidaka?— jatu watan \v 10 jatun jancha manakin Jesúsun uinbaunaya jawa yuiabumaken juni meken meyushkini nia Jesúsun ana yuikin: \p —Min meken meshanwen— aka meshanyan jawen meken ma mepekei peaya \v 11 uin fariseobu inun yusinananmisbu jaki sinatakin jaska waxun Jesús nematimen ika june yuinamei jaki yubakai taenibukiaki. \s1 Doce junibu kushipa wakin Jesúsun jatu katunikiaki, na janchadan \r (Mt 10.1-4; Mr 3.13-19) \p \v 12 Janua xaba betsa badi kaya Jesús ja mesti kai mati mapetan uxama Diosbe janchashini \v 13 penaya jaki chiti ikabu dasibi jatu kena beabu 12 besti katutan jatu kenakin: “Man en kushipayabuki”, jatu wanikiaki. \v 14 Ja 12 junibun kena mia yuinun ninkawe. Simón kena betsa wakin Pedro wani inun, jawen betsa Andrés inun, Santiago inun, Juan inun, Felipe inun, Bartolomé inun, \v 15 Mateo inun, Tomás inun, Alfeon bake Santiago inun, romano nawabu nichinkatsis imis Simón inun, \v 16 Santiagon bake Judas inun, Judas betsa Iscariote anua yumeni chipu jatun Jesús jatu achimaxanaidan, jati Jesúsun katunikiaki. \s1 Yuda ichapabu Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Mt 4.23–5.12) \p \v 17-19 Januxun 12 junibu katutan jatu iwei bututan mawa tenanman panpanuxun jaki chiti ikabu Jesúsun yusinun ika tsauken jabianudi jabun chibainbu inun midima yudabu Judea anua inun, Jerusalén anua inun, ianenwan kexa betsa Tiro inun Sidón anua jawen jancha ninkatanun ika bekin isin teneaibu jatu kayawamakatsi iweshinabu jaki dasiabu isin teneaibu xuxawakin yushin chakabun jatu nuitapawai kainmakin jawen kushipa janua kainkin Jesúsun jatu kayawaya uin bechipaikin Jesús mekatsis ikaibun \s1 Diosun jatu benimawaxanaikidi jawen tsuma kushipayabu Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \p \v 20 jatu xuxawakin menetan jaki chiti ikabu besti beiskin jatu jancha wakin: \p —Tsuabuda yumain matunmebi man kenkunkainama Dios xanen ibukin matu mekekubainxanaiwen taea man benimakunkainmiski. \p \v 21 Ja inun, tsuabuda jawada pepa besti bechipai chakayamai jawen nuijaidaiwen kupikin Diosun jatu yaniwama keska waxanaiwen taea benimapaketi shinain benimakubainkanikiki. \p Ja inun, tsuabunda matun chakabu shinain juinti nishma man kaxakatsis imisbuwen taexun Diosun matun juinti shinan chankanwan man benimakunkainmiski. \p \v 22 Ja inun, matun Juchi Kayabi Iyua tsuabunda man ea chibainbuwen taexun jabun matuki ejen iki danain matu ichakin jatun ichati jiwe anu man ana jikiyamanun matu nemakin matu danainbun man benimakunkainxanaii. \v 23 Jaska inun, Diosun jancha yuixunikabu ichakawanibu keska wakin matudi ichakawaibu nai anuxun Diosun matu duawaxanaiwen taea jawa dateama shinan chankankubainxankanwen— iwanan, \p \v 24 mapuabudi yuikin: —Jamen matudan, mabuwen jiwei kein “En mabu midima jayaki”, iki tsuabuda natian man jawen benimaii. Jakia uatian man nuitapaxanaii. \p \v 25 Ja inun, tsuabuda yaushikin piti yani bestiwatan man benimakubainaibu ana tsuan matu medabewakin matu duawabuma buni tenei man nuitapajaidaxanaii. \p Ja inun, natian tsuabunda Dios shinanma matun jamapai besti shinain man usanmis ana jaskama matun juinti nishma kaxai man nuitapajaidaxanaii. \p \v 26 Tsuada ibubis jawawenda jawenduakin dasibibu jatu bechipaimakin man jatu kenwanmatidudan, uindaxankanwen, mesekidan. Jabun Dios yuixunikapaiaibun jatu padan paepawa matun xenipabun jatu kenwanpaunibu keska iyamaxankanwen— iwanan, \s1 Nukuki sinataibuwen nuitikiaki, na janchadan \r (Mt 5.38-48; 7.12) \p \v 27 ana jatu yusinkin: \p —Man ea ninkaibu matu yusinun ninkakanwen. Matuki sinataibu jatuki sinatama jatuwen nuikubainkanwen. Ja inun, matu danainbu jatu bebis danananma jatu duawakubainkanwen. \v 28 Ja inun, tsuabunda matu ichakawai matuki sinataibun jatu bebis manakunama jau Diosun jatu medabewanun jatu Dios yukaxunkubainxankanwen. \v 29 Ja inun, tsuada miki sinatakin mia detekin ispais aka jabebis sinatai kupinameama: “Uke betsadi ea awe”, ika dabekexunai keskakin shinankubainxankanwen. Ja inun, tsuada min dibiawen taexun min dakukuti tadi mia biankin buaya min tadi manankidiadi yaushiyama jadi inanyuxankanwen. \v 30 Jamen tsuada nuitapai juxun min jawada mia yuka medabewakin inanyukubainxankanwen. Jamen betsadan, tsuanda min jawada bushinxun ibu wakin mia ana inankatsi ikamaken jas shinain jaki sinatayamakubainxankanwen. \v 31 Jamen betsadan, tsuada miwen nuikin jau mia medabewaxanunbun matun dukun jaska shinankin uinmakin jatu medabewakubainxankanwen, jaska wai nuikipakin man kaneamakidan. \p \v 32 Jaska inun, Diosun jancha danain chakabumisbu jabiaskadiai duanamemisbuki. Jaskaken matudi matun jaibubes man duanamei man jawa binunananmaki. \v 33 Ja inun, juni chakabu jabetan chakabu wamisbube nui medabenankubainmisbuki. Jaskaken matudi pepabuwen nui jabu besti medabewai ma pepamadiki. \v 34 Jamen betsadan, juni chakabubu duanamekin betsan jawen jaibun jamapai buxun jawaida ana bexunmiswen taexun duawakin jawen jamapai ana yuka inanyukatsis imisbuki. Jaskaken matudi duanamei pepabiai tsuanda matun jamapai jawaida ana matu bexunmis besti man inanmiski, ana manakuti pepa bikatsi shinanmadan. \v 35 Jakia pepakatsis ikidan, eskatiki. Matuki sinataibuwen nuikin jatu duawankin matun pepa jatu uinmakubainkanwen. Jaskawen taexun tsuabunda min jamapai biwanshinxun mia ana bexunmisbu besti ana ja shinanma mia yane bexuinsbumadi jatu inandiakin yuda dasibibu jatu duawakubainxankanwen. Jaska wakin man jatu binumamisken matun pepawen Dios dasibi binuatun matu manakuxanikiki, jawen bakebu matu wakinan. Janunkain jabun Dios kenwainsbuma inun juni chakabububiaken betsa betsapa inankin Diosun jatu duawamiswen taea \v 36 matun Epa Dios nuikipa keskai nuikipadiakubainkanwen— iwanan, \s1 Yuda betsa chitekin ja atimatikiaki, na janchadan \r (Mt 7.1-5) \p \v 37 Jesúsun ana jatu yusinkin yuikin: \p —Tsuada ja akin chitekin unanti wayamakanwen. Man jatu jaska wamaken Diosundi jabiaskadi wakin matu chitekin ja akamadi ixanikiki. Ja inun, tsuada jatu dake wayamakanwen. Man jatu dake waismaken Diosundi matu dake wama ixanikiki. Ja inun, tsuabunda matu chakabuwaibu ja shinanma jatu jakimawakin buawe. Man jaska waya Diosundi matun chakabu matu buaxunxanikiki. \v 38 Ja inun, jawada man jaya paxkaxun juni betsa inankubainkanwen. Jaska wai man yaushiamaken Diosdi matuki yaushiama jabiaskadi matu waxanikiki. Tsuanda man xeki inankin tana pewatan sakuki deukin yaushiama tsinki tsinki akin mata waxun man jatu inanmis keska wakin jabias shinanwendi Diosun matu manakuxanikiki— atan, \p \v 39 Jesúsun miyui betsa tibiwen jatu yusinkin yuikubainkin: \p —Juni bekunman juni betsa jabe bekun iyupai jadakidi iyuai unanma jabia dabe mikin maebain di idabemisbuki. Jaska keskai matun shinan pewakin mae wadiama jawa jatu yusinkin man pewatidumaki. \v 40 Ja inun, jawen tsumabun jatun yusinan binutidubumaki. Jakia jatun yusinan jatu tapinmakubainaya jatun yusinan keska itidubuki. \p \v 41 ¿Jaskai ikunwain betsa pewakin medabewanun, iwanan, jamapai pese jawen beduki jikia min bikatsis ibiai mina dukun ji ewapa min uianmamen? Ji jidabiwen betimanabia jawa shinanma yuikin: “Uian. Min ji pese beduki ikadan, ¿mia bipa?” akin min yuimiski, kanekinan. \v 42 Jakia bemakis bepadamei janchamisbuun, matudi chakabubia betsa chakabuai uinkin man ja amiski. Man ji jidabi betimana tsekaxun puta keska wakin matun juinti medanua matun chakabu ewapa putatan ana kaneama medabewakin ji pese min jaibun bedu anua bia keska wakin juni betsan chakabu bexmas jayadi man medabewakin yusintiduki— iwanan, \s1 Jawen bimi tibiwen ji unanmisbukiaki, na janchadan \r (Mt 7.17-20; 12.34-35) \p \v 43 ana miyui betsawen Jesúsun jatu yusinkin yuikin: \p —Ji pepa bimiai jawen bimi chakabuismaki. Jakia ji chakabu bimiai jawen bimi pepaismadiki. \v 44 Jaskawen taexun jawen bimi tibiwen ji man unanti wamisbuki. Mae muxa anua higo bimi man tsekaismaki. Ja inun, isne anua uva bimi man tsekaismadiki. \v 45 Jabiaska keskadi tsuabuda duapabu juinti pepaya jancha pepawens janchamisbuki. Jamen tsuabuda duapa juinti pepa jaya jawa chakabu jayama yui jancha pepawens janchamisbuki. Ja inun, tsuabuda jatun juinti medan shinan chakabu mata janchakin chakabu yuikin kainmamisbuki— iwanan, \s1 Ninkaibu inun ninkaisbumakidi yusinikiaki, na janchadan \r (Mt 7.24-27) \p \v 46 Jesúsun jatu yusinkubainkin yuikin: \p —Xanen Ibuun, Xanen Ibuun, akin man ea kenabiamis ¿jaskakin en matu yusian man aismamen? \v 47 En jancha ikunwankin ea chibanun, iwanan, jawada en yuai akubainxanaibukidi matu yusinun ninkakanwen. \v 48 Tsuanda mishki jiwe wakatsi ikin jene kexa mai basankin uke medan mishkiki pesaxun ja mamaki mishki tsamabidankin jiwe wadan, en yuiai akubainmisbudan, ja jiwe wanika keskabu ixankanikiki. Janua bai matajaidabidankin jawen jiwe achia ja jiwe mishkiki tsamiawen taea jawa takax iki tsibusketidumaki. \v 49 Jamen jawada en yuiai ea danankin akama ixanaibukidi matu yuinun ninkakanwen. Tsuanda mishki jiwe wanun, iwanan, jene kexa mai basankin kini keyatapawama bexantu bestiwatan mishki tsamabidankin jabebis watan jiwe wadan, ea danainbudan, ja jiwe wanikabia unainsmapabu keskaki. Janua bai matajaidabidankin jawen jiwe achia mishkiki tsamiamawen taea jawaida tsibukei di imiski. ¿Jadatu man jaskamenkain? Uindakanwen— akin Jesúsun jatu yusinikiaki. \c 7 \s1 Romano capitánen dayadu Jesúsun xuxawanikiaki, na janchadan \r (Mt 8.5-13; Jn 4.43-54) \p \v 1 Januxun jatu yusin menetan Cafarnaúm anu Jesús chintuntani jikiken \v 2 janua jabianudi romano soldado xanen ibu capitánen dayadu isin tenei mawakatsis ikai bechipaijaidakin \v 3 Jesús ma jua ninkatan jau xuxawaxunyunun judio xanen ibu anibubu nichinkin Jesús chanimakin jatu yunua \v 4-5 Jesús anu buxun jau xuxawaxuin kanun ea akin yuixunkin: \p —Capitán juni duapaki. Nukun ichati jiwe nuku jatu amaxunyamaki. Ja inun, nukunabu bechipaijaidadiamiswen taexun medabewakin jawenadi xuxawaxuin kawe— akeakeabu \v 6 jatun jancha ninkatan jatube kai ma jawen jiweki kemai kaya jau yuixununbun soldado capitánen jawen jaibuaibudi yunua Jesús juaiki nukuxun capitán yuixunkin: \p —Xanen Ibuun, en jaibu capitánen jancha en mia yuiai ninkawe. Ewen dabanan en jiwe anu juyamawe. \v 7 En pe bexmasjaidawen taea mianu en kama ixuki. Jaskaken en tsuma jau xuxanun min jancha besti yunukin ea xuxawaxunwen. \v 8 Ja inun, jatun ea yunumisdan, eadi en xanen ibu jayaki. Eandi soldadobu yunui en xanen ibudiamiski. Betsa yunukin: “Kawe”, en wa kamiski. Betsa yuikin: “Juwe”, en wa jumiski. En dayadudi yunukin: “Awe”, en wa amiski. Jakia min ea binuawen taexun min jancha bestiwen min xuxawatiduki, en unanan— akin capitán jancha yuixuna \p \v 9 Jesúsun jawen jancha ninkatan soldado capitán ikunjaidawaiwen taea Jesús e itan yudan kaianen chibain jachun beaibukidi nasauketan jatu yuikin: \p —Jaska na nawa xanen ibun ea ikunjaidawai keska nukunabu Israelbu en jaska jatu uindiamaki— jatu waya \v 10 jawen jaibuaibu soldado capitánen jiwe anu chintunbain jawen dayadu ma xuxaxuna uinibukiaki. \s1 Beneyabia jawen bene ma mawatun bake mawa Jesúsun bestenwanikiaki, na janchadan \p \v 11-12 Jesúsun jaska wabaini jawen 12 tsumabu kushipayabu inun, jaki chiti ikabu inun, yudan kaianen chibain jabe bukin mae betsa jawen kena Nainkidi kai kemaya ainbu jawen bene mawayamatun jawen bake bestichai mawaxuna maiwanun, iwanan, juni dabetan baketiki beaibu jawenabu jachun bei jawen ewabe kaxakubidanaibu \v 13 Jesús jaki nukutan jawen ewa nuitapaiwen nuikin yuikin: \p —Kaxama nesewe— atan \v 14 bedunan mawa beaibuki Jesús kemaxun jawen baketi besti tsumaya niti itan tsumabun mawa yuikin: \p —Bedunaan, en mia yuiai bestenwen— aka \p \v 15 mawa jawen tadiwen yabukin mestenjaida wabu jaska peketima bestenkauan natsaua janchai taeaya jawen ewa benimawatan jawen bake nichinxuna iyuaya \v 16 Jesúsun jaska wai uin jaska uinsbuma jawen datei mesejaidakin: \p —Jabaa! Nuku anu Diosun jancha yuixunika pepajaida ma ana taxnishinaki. Jawenabu duawai Dios ana bayuxuki— ikin Dios kenwankubainaibun \v 17 jaska Jesúsun axu ninkabain Judea mai pakeanuabu inun mae betsa betsapa anuabundi yuiaibu bana ninka akeakenibukiaki. \s1 Jaki chiti ikabu Nashimanika Juanen Jesús anu jatu yununikiaki, na janchadan \r (Mt 11.2-19) \p \v 18 Nashimanika Juan bichiti jiwe anu jiwea jaska Jesúsun akubainaikidi jawen tsumabu Juanki chanikubainaibu \v 19 ninkatan jawen tsumabu dabe kenaxun jatu yunukin: \p —Jesús anu kaxun: “Mekenika Diosun nukun xenipabu yubani chanima juxanaidan, ¿min jabiamen? ¿Betsa daka nun manai?” akin ea yukaxuntankanwen— iwanan, jatu yunua \p \v 20-21 buxun isin betsa betsapa teneaibu xuxawakin yushin chakabu betsa betsapa kainmakin bekun inun bexuxbu uinmakin Jesúsun jatu kaya wapakeaya Nashimanika Juanki chiti ika dabe Jesús anu kaxun jaska wai bechitan atimas jaki nukutan betsan yuikin: \p —Mianu Nashimanika Juanen nuku yunushinaki. Mekenan Diosun nukun xenipabu yubani chanima juxanaidan, ¿min jabiamen? ¿Min jamadaka? ¿Betsa daka nun manayuai?— aka \v 22 ja dabe shinanmakin Jesúsun yuikin: \p —Jawada uinkin man ninkakubainaidan, jaska Juanki chaniditankanwen, eskaibudan. Bekun inun bexuxbun uiainbu inun, jaska mapuisbuma mapuaibu inun, jabu bichiki dasibi chami betsani jaki dakemisbu main sakada iki keyuaibu inun, patabun ninkakin keyuaibu inun, mawa ana besteainbu inun, jabu yumainbu jatun paxati kakape ninkatan benimaibudan, jaska Juan yuitankanwen. \v 23 Tsuanda ea ikunwain jawen shinan chakabui chintuinsmadan, chanima benimaxankanikiki!— jatu wa \p \v 24 Juanen jatu yunushina iwani ana chintunbainabun ja dapi mapubaunabu Jesúsun Juankidi jatu yui taewakin: \p —Janu tsua jiweabumanuadan, ¿jawa man uintantanimamen? Tawa pei niwen bubi bubi wai keska wakin ¿junin jawen shinan betsa betsapa maewa akeakeimamenkain? \v 25 ¿Jaskamen? ¿Jaskamadaka? ¿Jaskada jakidi kaiain man uintantanimamen? ¿Junin tadi pepa sawea daka? Tadi pepa sawea benimai beyusidan, mabu akunjaidayabu jatun xanen ibun jiwe jawendua anu besti jiwea ikaibu man uintidubuki. \v 26 Jaskakenan, ¿jawa man uintantanimamen? ¿Diosun jancha yuixunikamenkain? Jaki. Juanan, chanima Diosun jancha yuixunikaki. Ja inun, yuixunika betsabu Diosun yununi Juanen ma jatu binuaki. \v 27 Ja inun, Diosun jawen bake nichinkatsi Juankidi yuikin: \q1 ‘Ninkawe. Janu min kaxanun jau pewai kanun en jancha yuixunika betsa bebunkidi en yunuxanaii, en mia nichindiamadan’, \m akin jakidi jawen kaka kenenibuki. \v 28 Chanima en matu yuiaii. Yuda dasibibun Dios dayaxunkin tsuan Juan binuama ibianibun janu Epa Dios xanen ibuaitian ikunwainbu jaki dasiabu bexmasjaidabiabun Juan binuxankanikiki— jatu wai \p \v 29 Jesúsun jancha ninkakin jabun Nashimanika Juanen jancha ninkatan shinan betsa waibu jawen unanti wakin Juanen jatu nashimaimawen taexun yudan kaian inun romanon xanen ibu pei bixunikabun yuikin: “Chanimaki. Jawada Diosun akaidan pepaki”, iwanan, shinan akeakeaibun \v 30 jakia judio fariseobu inun Diosun jancha kenenibu yusinananmisbun Juanen jancha ninkama inun jawen unanti nashimati danainmabuwen taexun Diosun jabudi duawapanan danainmabun \v 31 Jesúsun ana jabianudi jatu yuikin: \p —Nukunabudan, ¿jaskada shinain imisbumenkain? Matu yuinun ninkakanwen. \v 32 Mae namakis jemaintin anu beyuskin jatun ibubu imis mawai bake mishtinbu xuku dabea tsauxun xuku betsan yuikin: “Tepe dewe nun mawabiaya benimai man nawamaki. Janua nun kaxei ikaskin nun nuiti nawa mawabiaya man kaxamaki”, jatu wabu jawawenda beyusti unanbuma keskabuki, nukunabudan. Matun shinan chankanti jubiaken man benimamaki. Jamen matun chakabu shinain kaxakatsi ikama man shinan betsa waismaki. \v 33 Eskaki, matu yuinun ninkakanwen. Ja dukun Nashimanika Juan juxun matu yusinkubainkin misi pepa piama vino paepa akama matube beyusamaken jakidi janchakin: “Yushin chakabu jayaki”, iwanan, man yuia akeakeimaki. \v 34 Janua eadi matun Juchi Kayabi Iyua juxun misi pepa pikin vino paepa aki en matube nawabiakunkainaya ea yuankin: “Uinwen. Pikeki. Paenkin romano pei bixunika chakabubu inun yuda chakabu betsabu jaibu wamiski”, ikin man eadi yuanmiski. \v 35 Jamen nuku dabe nun pepabiaken Diosunabu kayabibu besti unanepakin jabun nukun yusian ninkatan nuku chibankanikiki— jatu waya \s1 Fariseo Simónen Jesús pimanikiaki, na janchadan \p \v 36 januxun fariseo betsa jawen kena Simón jawen jiwe anuxun Jesús pimakatsi chanima jawen jiwe anu Jesús ka pikatsi ixkexkanan dakai baxti ibaunxun piaibun \v 37 jabia mae anuadi ainbu jininipan Jesúsun piai ninkatan xeni jene ininipa kadujaida nenkati juxupa bishtuki bexun \v 38 june Jesúsun tae dapi danti itan jawen chakabu shinain juinti nishmajaida june kaxakin jawen beun jene besti Jesúsun tae pechiki tuis tuis axun jawen bu chaipawen jutekede atan jawen tae petsu petsu akin keyutan xeni jenewen jawen tae cha akaya Jesúsun unanbiakin uianmaken \v 39 Jesús jatun iatun uintan Jesúskidi shinankin: “Dios nuku yuixunika kayabitunan ja ainbun jawen tae meaidan ainbu chakabukunkainmis unankeanaii”, ikaya \v 40 Jesúsun jawen shinan unantan medabewakin yuikin: \p —Simóon, ¿jawada mia yuipa?— aka fariseon yuikin: \p —Ea yuiwe, yusinaan— aka \p \v 41 miyuiwen Jesúsun yuikin: \p —Juni dabetan juni betsa anua pei biyuimabu dibiabuki. Betsan 500 xaba daya pei dibiken betsandi 50 dibiaki. \v 42 Ja dabetun jania pei bixun pakatidubumaken juni betsan ja dabe pei inanyuima dibiabu jatuwen nuikin ja dabetun dibia jatu kenatan jakimashinaki, ana shinanmadan. Jaskaken ja dabetanan, ¿jadatutun ja jatun pei inanyuima bechipaijaidaimenkain, betsa binunkinan?— aka \v 43 fariseon yuikin: \p —En shinanan, ja midima jakimawashinatun bechipaijaidaikiki— aka \p —Chanimaki. Min yui kayabiaii— iwanan \v 44 Jesús nasauketan ainbu uinkin Simón yuikin: \p —Na ainbun ea duawaidan, ¿min uiain?— iwanan —Min jiwetan en jikiai jaska wamisbu keska wakin juchukiti unpax min ea tsaunxunama ibiaxuken na ainbun jawen beunwen ea juchuxun jawen buwendi en tae ea jutekede axuki. \v 45 Ja inun, ea beya wakin min ea tantsu akamaken mia anu jikia en dakaken na ainbun besti ea beya wakin en tae petsu petsu akin jeneamaki. \v 46 Ja inun, ea beya wakin xeni teipa ininjaidawen en bu min ea macha akamaken xeni jene ininjaidawen jatun en tae cha axuki, ea beya wakinan. \v 47 Jaskaken ewen nuikin ea bechipaijaidaiwen taexun jawen chakabu midimabiaken ma en buaxuna min unantiduki. Jamen tsuanda chakabu eskadabes nun buaxuna mawaida ea inun en Epa shinankin midinwanmisbuki— iwanan, \v 48 ainbudi yuikin: \p —Epa Dios en mia daewaxunxuki, min chakabu mia buaxuntan jau ana shinanyamanunan— akaya \v 49 jabube jatu iabun piaibun ninkatan baxexen yuinamei: \p —Nadan, ¿jawa juni ikimenkain? yudabun chakabu xunska buaxuntidudan— iwanan, yuia akeakeaibun \p \v 50 jaskabiabun ainbu Jesúsun ana yuikin: \p —Min ea ikunwainwen taexun min chakabu min ma bextekei pexuki. Ana jawa dakei dateama unanuma inun kadiwe— anikiaki. \c 8 \s1 Ja ainbuaibun Jesús medabewanibukiaki, na janchadan \p \v 1 Janua ana betsatian jaska pepawen inun chakabuwen kupi Dios nenu ana xanen ibuxanaikidi mae ewapa betsa betsapa inun mae jatiubuma anuxun Jesúsun jatu yusinkubaunaya jawen 12 tsuma kushipayabun tapin jabe bukubainaibun \v 2-3 ja dikabi ainbu betsa betsapa isin teneaibu xuxawakin yushin chakabu kainmakin Jesúsun jatu medabewakin xuxawaimaken jatun peiwendi Jesús inun jawen tsumabu medabewakubaini María Magdalena anua Jesúsun 7 yushin chakabu kainmaima inun, Susana inun, xanen ibu Herodes yunuxunmis Cuzan ain Juana inun, ainbu betsa betsapabudi Jesús anu butan butankin medabewakubainaibun \s1 Jexe sa akakidi miyuiwen Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Mt 13.1-23; Mr 4.1-20) \p \v 4 mae betsa betsapa anua bei Jesús uinkin jawen jancha ninkanun ika ichabidanbidanaibun yudan kaian jaki dasi ichabu Jesúsun jawen jancha juneawen jatu miyuikin: \p \v 5 —Juni betsan jawen bai anu xekiwan sa aki kaxun sa akaya jexe betsa kati bai namaki kauana yudabun pema pema akaibu deiwan juxun xea keyuabun janua xekiwan jukuanmaken \v 6 jexe betsa mishki ewapabu mania anu mai eskadabes bemanchimea anu bana pexei benekaunaya mai eskadabesken badi jui kukin mai tsusinwan jawen tapun bemakis bewexekea xanai utsimiski. \v 7 Ja inun, jexe betsa muxa jukundiama anu nidi ika jukuainki muxan buexekin yabua bimitidumaki. \v 8 Jakia jexe betsa mai pepa anu nidi aka benei bimi ichapajaida jayamiski, betsa 100 jexeyaidan— iwanan, unanxubima yuikin: \p —Man pabinkiyabuki. Ninkatan jakimayamaxankanwen— jatu wabainaya \s1 Jexe miyuikidi xabakabi Jesúsun jatu unanmanikiaki, na janchadan \r (Mt 13.10-23; Mr 4.10-20) \p \v 9 jawen tsumabu besti Jesúski dasixun jaska miyuiwen jatu yusinxu yukabu \v 10 jatu yuikin: \p —Matudan, jaskai Dios xanen ibumiskidi Diosun jawen pepa juneni xabakabi man en tsumabu matu yusinkin unanmaikiki. Jakia jabun Diosun jancha ninka bestiaibu miyuiwens besti en jatuki chanikunkainaii, uinbiakin jau uin pewayamanunbun inun ninkabiakin jau ninka pewayamanunbunan— iwanan, \p \v 11 —Man en tsumabudan, jexe sa akakidi miyui matu xabakabi yuinun ninkaidakanwen. Jexedan, Dioskidi yusinti janchaki. \v 12 Jexe betsa janu kati bai anu kauanadan, yudabun Diosun jancha ninkabiaibun jamakidia diablo Satanás juxun jawen jancha pepa jawen juintiki banai mebinmiski, jau ikunwain mekeyamaxanunan. \v 13 Ja inun, jexe betsa mishki ewapabu mania anu mai eskadabes bemanchimea anu nidi akadan, tsuanda Diosun jancha ninkakin taewai benimabiaya shinan pewamawen taexun jawen jiwepanan Diosun jancha dananmakin jatu bika wakin jawen jamapaiwen jatu ichakawabu tenei jawawen jaskatima ja uintan ana jawendi chintunbainmisbuki, jatun tacha ichapama keskawen taeadan. \v 14 Ja inun, jexe betsa muxa anu nidi ikadan, jabun Diosun jancha bechipaibiai jatun jiweawen nui inun mabu betsa betsapawen kemu chakayamai jayakatsis ikin jatun jatu yabua Diosun jancha ninkabiai tapinkatsi ikama unanxubida jenekubainmisbuki, yudabu miban bimiuma keskabuidan. \v 15 Jakia jexe betsa mai pepa anu banadan, Diosun jancha pepa tapintan juinti shinan chankankin jeneama mestentan chibankubainkin januxun yuda betsabu yusinkin jatu ikunwanmamisbuki, mai pepa anu jexe sa aka ewai benei pamis keskaidan— jatu watan \s1 Binkidi miyuiwen Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Mr 4.21-25) \p \v 16 janua yudan kaian anu ana kaxun Jesúsun miyui betsawen ana jatu yusinkin: \p —Bin dekutan jamapaiwen bepukin junetima inun tapu naman tsauntima man unaiin. Jakia bin dekuxun jau jawenabu jikikin uinshadanunbun manaundi tsaunmisbuki. \v 17 Jaskaken jawada en matu yusinkubainai yuda betsabu jatu yusinkin juneyamakubainxankanwen. Jaska inun, jawada junekin man jatu yusianma inun jawada june ibubis man ikaidan, dasibi Diosun jatu xabakabi waxunkin keyuxanikiki. \v 18 Jaskawen taexunan, ninka peidawakanwen. Jakia tsuabunda en jancha besti ninkakin chibainbu ichapa en ana jatu xabakabi yusinkubainxanaii. Jamen tsuabunda ea chiban kayabismabia: “En ikunwaiin”, ikin jaska besti shinanmis ja eskadabes en jatu mebinxanaii, jakimawakinan— jatu wai \s1 Jawenabu kayabikidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Mt 12.46-50; Mr 3.31-35) \p \v 19 Jesúsun jatu yusinkin menediamaken yudan kaian texke ikabuwen taea jawen ewa inun jawen betsabu bea Jesúski jaska kematima \v 20 juni betsa yunua yuia akeakebainabu atimas jawen ewa juni betsan Jesús yuixunkin: \p —Min ewa inun min betsabun unu jemaintinxun mibe janchanun ixun mia kenakanikiaki— akaya \p \v 21 jatu yusinkin Jesúsun yuikin: \p —Diosun jancha ninkakin akubainmisbudan, jabiabu enabu kayabiki, en ewabu inun, en puibu inun, en betsabudan— jatu wanikiaki. \s1 Jesúsun niwe inun ianenwan nemanikiaki, na janchadan \r (Mt 8.23-27; Mr 4.35-41) \p \v 22 Ana betsatian Jesúsun jawen tsumabu jatu yuikin: \p —Ianenwan besusi pukei kexa betsaudi buyunankanwen— jatu wa jawen tsumabube xaxun inatan xutubaini buaibun \v 23 janua ianenwan besusi pukeaibun Jesús ma bika xaxu chixukidi daka uxaken janua niwe kushipajaida besubainaibukidia jene buspu tsaubidankin xaxu jene mata wa ma jiki kemaya \v 24 datei Jesús anus ichaxun bestenwankin yuikin: \p —Yusinaan, yusinaan, nun jikiaii— akin bestenwanbu Jesús bestenkauan benitan niwewan inun ianenwan buspu tsaubidanai yuikin: \p —Nesewe. Peswe— aka niwe main neseaya ianenwandi buspu tsaubidanai main pesaya \v 25 Jesúsun jawen tsumabu yuikin: \p —¿Man jawawen datei ikai, ea shinanmadan?— jatu wa e iki keyutan yuinamekin yuikin: \p —Jabaa! Na junidan, ¿jawa junimen? min atidumakidan. Niwe inun ianenwanendi ninkakanikikidan— ibaini bui \s1 Gerasa anu kaxun Jesúsun juni yushin chakabubu jaya kainmanikiaki, na janchadan \r (Mt 8.28-34; Mr 5.1-20) \p \v 26 Galilea ianenwan kexa betsaudi Gerasa mai pakeanu Jesús kai atimas keti itan \v 27-29 xaxu anua butui jatube mapekekainaya janua juni betsa yushin chakabuya unainsmapa tadiuma jiwetan jiweisma janu mawabu maiwamisbu anu besti jiwekunkainmis natian jawenabun mane dispiwen nexabiakubainmisbu yushin chakabun kushipa wa mane dispi nasamis jabun unainsmapa watan janu jiweabumanu iyumis Jesús juai bechibidani kushikidan unantan bis ikidan Jesús naman danti iken ja juni anua yushin chakabu Jesúsun yunukin taewa janua jancha kushipawen yushinen juni unainsmapa yuimakin: \p —Jesúsuun, min Dios kushipajaidatun bakedan, en mia unaiin. En mia yukai nukudan, kupikin nuku nuitapawayamawe!— aka \v 30 Jesúsun yukakin: \p —¿Jadakidi min kena ikai?— aka yushin chakabu ichapa ma juniki jikinibuwen taexun yushinen juni janchama Jesús yuikin: \p —En kenadan, “Ichapajaida En Jayaki”, en yushin midimayadan— akaya \v 31 janu kupiti mai kini uke medanjaida anu Jesúsun jau jatu yunuyamanun yushin chakabun Jesús nematan \v 32 ja mati anuxun ina yawa ichapabun pikin mai mixexaibu yushin chakabun bechitan Jesús ea akin yuikin: \p —Ja ina yawa anu nuku yunuwe, ja medan nun jikinunan— akabu janua Jesúsun jadi jatu yunua \v 33 ja juni anua kainbaini ina yawa medan jikibainaibun ja ina yawa midima datei mawa butei nidi ibaini ianki pukui dasibi jasai keyuaibun \p \v 34 janua ja ina yawa mekemisbu datei kushibainkin jaskaxu jatun mae anu jiweabu inun bai puchinin jiweabu jatu banabima akekeaibun \v 35 yudan kaianen uin beaibu janu Jesúski nukuxun ja juni: “Yushin chakabu ichapa en jayaki”, ixu ma tadi sawea ana unainsmapa keskama janu Jesúsbe tsaua ana jaska ikunkainshina keska dabanen ikin shinain dateaibun \v 36 jabun Jesúsun jaska wai uinbaina jatu yui kakaibun \v 37 janu Gerasa anuabu datekin Jesús nichinkin: \p —Nukun mae anu ana mapekeama kadiwe— akeakeabu janua Jesúsun jatun jancha ninkatan kai xaxun inai kaya \v 38 ja juni yushin chakabu kainmaxutun Jesús ea akin: \p —En mibe kaii— aka nemakin yuikin: \p \v 39 —Ebe kayamawe. Jakia minabun jiwe anu kaxun jaska Dios miwen nuikin min yushin chakabubu mia kainmaxu minabu yuiditanwen, jau miwen benimadinunbunan— abaini kaya ja junin jaska Jesúsun yushin chakabu midimajaida kainmaxunbainshina jatu yuikubaunikiaki. \s1 Ainbun jimi baxneni neseisma Jesúsun mainwantan Jairon bakedi bestenwanikiaki, na janchadan \r (Mt 9.18-26; Mr 5.21-43) \p \v 40 Janua Jesús ianenwan kexa betsaudia chintuntani ana jawendi jui keti ikaya yudan kaianen manajaidaibun Jesús juai bechitan jawen benimai ii jaki ichabu \v 41-42 ichati jiwe anuxun yunumis xanen ibu betsa Jairon Jesús bechitan jukidan ja bebun di iki beutan ea akin yuikin: \p —En ainbu bake bestichaiyaki, 12 badiyadan. Ma eskatian ea isin tenexuni mawakatsis ikaya miki chani en juxuki. Ebe kaxun uinkin ea xuxawaxunyuwe— atushia janua jaska Jesúsun ninkatan jawen jiwe anu jabe kaya ja yudan kaian ichapabundi itimaska wai supu ibainaibun \p \v 43 janua ainbu jimi baxneni ja isin tenei ma 12 año kabia jawa neseisma badi betsa tukama ikunkainmisken janua nuitapaya juni dauyan mainwankin xuxawapaibiabu jawen pei dasibi putakin keyubia jawa maianma ikunkainkin yudan kaianbetan Jesús chibain \v 44 ja ichun kakin jawen tadi kexa metsaya jawaida jawen jimi bextekei maianyan \p \v 45 jaska jawen kushipawen tsuada xuxawa Jesúsun unankin yudan kaian jachun beaibu niti itan uinbaunkin jatu yukakin: \p —¿Tsuan man en tadi metsaxumen?— jatu wa \p —Tsuan mia metsamaki— akaibun Pedro inun Jesúsun tsuma betsabun yuikin: \p —Yusinaan, na yudan kaian bei michun supu ibidankin mia aki ikanikiki. ¿Jaskakin nuku yukakin: “¿Tsuan man en tadi metsai?” min nuku wai ikai?— akabu \v 46 Jesúsun jatu yuikin: \p —Tsuanda ea metsaya chanima en kushipa kainkainkin xuxawaxu en unaiin— ikaya \p \v 47 ainbu datei saki saki ikin jani junetima jawada Jesúsun axunxu unain jaki kematan ja bebun danti itan xabakabi ichapabun bedubi Jesúski chaniaya \v 48 Jesúsun yuikin: \p —Ainbuun, min ea ikunwanyan en mia xuxawaxuki. Ana isin teneama unanuma kai pediwe— \p \v 49 aki niken jabiatiandi xanen ibu Jairon jiwe anua jawen tsuma betsa juxun Jairo yuikin: \p —Min bakedan, ma mawaxuki. Ana juni yusinan daketapa wayamawe— akai \v 50 Jesúsun jawen tsumapan Jairo jawada yuiai ninkatan Jairo yuikin: \p —Dateyamawe. Ea besti min ea ikunwanyan min bake xuxaikiki— abaini \p \v 51 bui Jairon jiwe anu jikikainkin ja mapuabu jau jikiyamanunbun jatu nemakin niti atan Pedro inun Santiago inun Juan inun chipashan ibu dabe jatu jikimakin \v 52 junin kaian kaxai sain iki bau bau ikaibu jatu yuikin: \p —¿Jaskai e iskaun kaxai man biski ikanai? Jawen bakedan mawa kayabiamaki. Uxa bestia ikikiki— jatu waya \p \v 53 yuda ichapabun: “Ma mawaki”, iwanan, uintan Jesúsun jaska yuiai ninkatan usainbun \v 54 januxun Jesúsun chipash metsunxun unanxubima yuikin: \p —Chipashaan, en mia yuiai beniwe— aka \v 55 ana bestein samama benikaunaya januxun jau pimanunbun Jesúsun jatu yunuaya \v 56 jawen ibu dabe benimai e ikaibun jaska Jesúsun axunxu jau tsua yuiyamayununbun jatu nemanikiaki. \c 9 \s1 Jesúsun jawen tsumabun jau jatu yusintanunbun jatu nichinikiaki, na janchadan \r (Mt 10.5-15; Mr 6.7-13) \p \v 1 Januxun Jesúsun jawen 12 tsumabu kenaxun jatu ichawatan yushin chakabu betsa betsapa kainmati kushipa inun isin teneaibu jawen xuxawati kushipa jatu inantan \v 2 nichinkin yuikin: \p —Jaska Dios xanen ibuxanaikidi yusinkubaunkin isin teneaibu man xuxawatanun en matu yunuyuaii. \v 3 Kaidan, man eskakanintanun matu yuinun ninkakanwen. Mais butankanwen, jawa buamadan. Mestenti betsa inun, kapankan inun, misi inun, pei matun chinexeketiki usua inun, sanpu betsa buyamaxankanwen. \v 4 Jaska inun, mae tibi anu buxun yusin jiwe bestichai anu jiweyuxankanwen. Januxun yusinkin menetan mae betsa anudi bukubainxankanwen. \v 5 Jaska inun, janixunda matu danankin ninkakatsi ikabumaken Dios jatuki sinatai unanti wakin janua kainbainkin matun tae anua mai kudu jatuki tabainxankanwen, jau jabiaskasi maninunbunan, jawa unanmadan— jatu wa \p \v 6 mae tibi anu buake buakexun jaska Dios xanen ibuxanaikidi jatu yusinkin isin teneaibu xuxawakubainaibun \s1 ¿Jesús tsuamen? ixun Herodesin unankatsis inikiaki, na janchadan \r (Mt 14.1-12; Mr 6.14-29) \p \v 7-8 janu judiobun xanen ibu Herodesin Jesúsun jawada akeakeaikidi ninkaya betsabun yuikin: \p —Juan tenanbiashinabu ma ana besteanmenkain— ikaibun betsabundi yuikin: \p —Elías Diosun jancha yuixunika kabiani jawen yushin damimamenkain— idiaibun betsabundi yuikin: \p —Nukun xenipabu Diosun jancha yuixunika betsa mawanidan, ma ana besteinmamenkain— ikeakeaibu Herodesin ninkaxun shinain: “¿Jadatu chanima kayabimen?” iwanan, \v 9 yuikin: \p —Juan jau textenunbun ean en jatu yunuimaki. Jaskaken ja Jesúskidi yuiaibudan, ¿tsuamen?— iwanan, Jesús uinun ixun manakubainikiaki. \s1 Jesúsun 5,000 junibu pimanikiaki, na janchadan \r (Mt 14.13-21; Mr 6.30-44; Jn 6.1-14) \p \v 10 Janua jawen 12 kushipayabun Jesús anu chintunbidan jaska washinabu Jesúski chani meneabun Jesúsun jawen tsumabu janu tsua jiweabuma Betsaida dapi anu jatu iyuaya \v 11 yudan kaianen unantan Jesús chibainbu jawa jatuki sinatama jatu ikin pewaxun Dios xanen ibuxanaikidi yusinkin isin betsa betsapa teneaibu xuxawabaiaya \p \v 12 ma badi kaya jawen 12 tsumabu jawen kushipawen yununikabu Jesús dapi bea ichaxun yuikin: \p —Ma badi kaikiki. Nenu tsua jiweabumaki. Na yudan kaianen jabun jania pitidubumaki. Jau pitan juindukundi bununbun mae udama anu jatu nichindiwe— akabu \p \v 13-15 Jesúsun jatu nemakin yuikin: \p —Jaska jatu wama, matun jatu pimakanwen— jatu wa \p 5,000 junibu mapuabuwen taea e itan Jesús yuikin: \p —Meken besti misi inun baka dabe besti nun jayaki. ¿Nun daka jatu piti bixuin kai?— akabu Jesúsun jawen 12 tsumabu yuikin: \p —Ja basiki 50 tibi xuku akeakea jau tsaununbun jatu yunukanwen— iwanan, Jesúsun jatu yunua jawen tsumabun jatu tsaumakin keyuken \v 16 januxun Jesúsun ja misi meken besti inun baka dabe tsumaxun naiudi teskanxun uinkin pitikidi Dios kenwantan misi inun baka tunke tunke apakekin jawen tsumabu inankin jatu yunua ja yudan kaian inanbaunkin keyuabun \v 17 dasibibun yaniwai benimai pepeaibun janua ja misi meken besti inun baka dabe 5,000ti junibun pikin texe wabu ichawakin 12 kuki mata wanibukiaki. \s1 Min nukun Mesíaski, akin Pedron yuinikiaki, na janchadan \r (Mt 16.13-19; Mr 8.27-29) \p \v 18 Janua betsatian janu tsua jayamanu Jesús jawen tsumabube ka Diosbe janchai menetan Jesúsun jawen tsumabu yukakin: \p —Yudabunan, ¿en tsua ekidi yuimisbumen?— jatu wa \v 19 jabun yuikin: \p —Betsabun yuikinan: “Nashimanika Juan ana bestenshinaki”, mia wakanikiaki. Betsabundi yuikin: “Diosun jancha yuixunika Elías ana jushianki”, mia wadiakanikiaki. Betsabundi yuikin: “Diosun jancha yuixunika betsa ana besteinmaki”, mia wamisbukiaki— akabu \p \v 20 januxun Jesúsun jabudi yukakin: \p —Jamen matun shinankinan, ¿en tsua man ea wamismen?— jatu wa \p Pedron yuikin: \p —Miadan, Diosun yubani min nukun Mesías Cristoki— akaya \s1 Jawen tsuma kushipayabu jawen mawaxanaikidi Jesúsun yusinikiaki, na janchadan \r (Mt 16.20-28; Mr 8.30–9.1) \p \v 21 januxun Jesúsun jatu nemakin: \p —En Mesías Cristoki tsua banabimayamayuxankanwen— iwanan, \v 22 ana jawen tsumabu jatu yusinkin yuikin: \p —Diosun bake matun Juchi Kayabi Iyuadan, eki sinatakin ea ichakawakin nukun xanen ibubu inun Diosbe nukunabu janchaxunika xanen ibubu inun yusinananmisbun ea danankin ea jatu tenanmabu mawa xaba dabe inun besti kaya en ana bestenxanaii— jatu watan \p \v 23 januxun yudan kaian jatu ichawaxun jatu yusinkin yuikin: \p —Tsuabunda ea chibankatsis iki ibubis jawenakidi jaska shinanmis jau ana jaska shinanyamakubainunbunwen. Jaska inun, “Bika tenei Jesúswen jawa dakeama ja keskai en jabe mawatiduki”, jau ikubainunbunwen. \v 24 Jamen tsuabuda jatunmebi mekei: “En mawakatsi ikamaki”, ikin shinanmisbudan, eauma mawaxankanikiki. Jakia ea ikunwankin en kakape yuikin ea chibainwen taexun tenanbu ebe jiwekuinxankanikiki. \v 25 Ja inun, mabu midimawen kemukin ichawaxun ea ikunwankin chibanbuma jatunmebi jatun jiwekuian benuxankanikiki, eauma mawakinan. \v 26 Jaskaken tsuabuda eki inun en janchaki dakemisbudan, en Epan kushipaya jawen nai tsuma pepabube jua jabiaskadiai en jatuki dakediaxanaii— iwanan \v 27 —Chanima en matu yuiai ninkakanwen. Betsabu na jabia man mapuabudan, man mawadiamaken Dios kushipajaidai xanen ibui taeai man uinxanaii— jatu wanikiaki. \s1 Jesús damitan jatu uinmanikiaki, na janchadan \r (Mt 17.1-8; Mr 9.2-8) \p \v 28 Janua janchashina 8 día xaba kasmai jatida kaya Pedro inun Santiago inun Juan Jesúsun jatu iyui kai Diosbe janchanun ika kakin mati keyatapajaida jatube mapeketan \v 29 janua Jesús Diosbe janchaya ma besu betsai damia jawen tadi juxupajaidai chaxa chaxa ikaya \v 30-31 Elías inun Moisés jabiaskadiai ja dabedi chaxajaida punte punte iki mapuxun jaska Jerusalén anua Jesús mawaxanai yui jabe janchaibu \v 32 Pedro inun Santiago inun Juan yuda datsupe ika uxakatsis ibia uxama Jesús inun ja dabe jabe mapuabu uiainbun \v 33 ja dabetan Jesús ma dapaxkabainaibun xabakabi shinanma Pedron Jesús yuikin: \p —Yusinaan, nun nenu juadan, pejaidaki. ¿Pean xubu dabe inun besti matu waxunpa, betsa mina inun, betsa Moisésna inun betsadi Elíasinadan?— ikaya \v 34-35 janua nai kuin bekin jatu bepuaya dateaibun nai kuin anuxun jatu yuikin: \p —Na en bake en Katunidan, ninkaidakubainkanwen— jatu waya \v 36 jakimamadi samama bedu bedu ikin Jesús besti nia uinibukiaki. Januxun jaska june uinbidanimaxun tsua yuiyama iyukubainibukiaki. \s1 Juni bake yushin chakabuya Jesúsun kainmanikiaki, na janchadan \r (Mt 17.14-21; Mr 9.14-29) \p \v 37 Mati anua Jesús damia uintan jabianu niti ika jatube uxashini penaya butubidanaibun Jesúski dasitanun ika yudan kaian jaki nukui buaibun \v 38 januxun juni betsa jatu nashui ikaina nixun jui kushipawen unanxubima Jesús yuikin: \p —Yusinaan, en juni bake bestichaiyaki. Ea uinxunwen. \v 39 Yushinin achixun bis bis imakin duxku imakin kemu bus bus imakin ichakawakin jeneismaki. \v 40 Jaskamisken: “Jau yushin chakabu ea kainmaxununbun ika”, min tsumabu en jatu shinanbiabidana tsuan jawa ea kainmaxuntidubumaki— ikaya \p \v 41 Jesúsun mapuabu dasibi yuikin: \p —Ikunwainsbuma inun chakabubuun, ¿jatiki matu medabewai ana en matube jiweyuxanai?— iwanan, ja juni yuikin: —Min bake uinun nedi iwewe— aka \p \v 42 iweaya yushin chakabun Jesús bechitan ja juni bake duxku imakin main tin imatan taka taka imaya Jesúsun uinkin yushin kunyan akin kainmaxuntan jawen epa yunuaya \v 43 Diosun pepa kushipawen Jesúsun jatu uinmakubainaiwen taea dasibi e iki Jabaa! ike ikeaibun \s1 Mawaxanaikidi Jesúsun ana jatu yuinikiaki, na janchadan \r (Mt 17.22-23; Mr 9.30-32) \p janua Jabaa! iki mapuabun jawen tsumabu besti Jesúsun yuikin: \p \v 44 —Eska en matu yuiai ninkatan jakimayamaxankanwen. Ea en matun Juchi Kayabi Iyuadan, tsuanda ea jatu achimaxanikiki— jatu waya \p \v 45 jaska Jesúsun jatu yuixu jau ninkayamanunbun Diosun jatu nemaiwen taexun jawa ninkamajaida jawa yuiai dabanen datekin Jesús jawa ana yukama inibukiaki. \s1 Tsuanda jatu binuntidukidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Mt 18.1-5; Mr 9.33-37) \p \v 46 Janua Jesúsun tsumabu yuinamei: —Jesúsbe xanen ibukin ¿nukunan, jadatubun betsabu nun matu binunxanimenkain? ¿Eamenkain?— ibidankanxu \v 47 unantan jatu yusinun, iwanan, bakeishta betsa ixun \v 48 jatu yuikin: \p —Ea duawanun, iwanan, na bakeishta keska wakin tsuada en kenaya juaidan, ikin ea akawakin man duawatiduki. Jabiaskadi wakin ea besti duawama jatun ea yununi Diosdi jabun duawaxankanikiki. Jaskaken tsuada jawa shinanma keanma dasibibu medabewakin ja kenmisbu jatu binuxankanikiki— jatu waya \s1 Tsuanda nuku dananma nukun jaibuki, anikiaki, na janchadan \r (Mr 9.38-40) \p \v 49 januxun Juanen Jesús yuikin: \p —Yusinaan, juni betsan min kena kushipa paewen yushin chakabu kainmai nun uinbidanshinaki. Nukubetan mia chibanmaken nun nemakin bextepaibia nuku ninkama ishianki. Jaska wakin nun nemashinadan, ¿pemen?— aka \p \v 50 Jesúsun Juan yuikin: \p —Nemakin man jatu bextetidumaki. Tsuada nukuki sinatamadan, nuku medabewaikiki— jatu wanikiaki. \s1 Santiago inun Juan nemakin Jesúsun jatu kunyan anikiaki, na janchadan \p \v 51 Janua jawen Epa anu Jesús kaxanai kemaya dateama Jerusalén anu kai taekin \v 52 janu uxati jiwe jau unanti watanunbun jawen jancha yuixunika bebunkidi jatu yunua bui Samarianawabun mae anu jikixun yukabu \v 53 Jerusalén anu Jesús kaiwen taea janu jau uxayamanunbun jatu danankanxu chanitushiaya \v 54 Santiago inun Juanen ninkaxun Jesús yuikin: \p —Yusinaan, jaska Elíasin ani keska wakin ¿nai anua chi kauankin jau Diosun ja mae jatu yamawakin keyunun Dios yukapa?— ikaya \p \v 55 Jesús sinaxun jatu kunyan akin nemabaini \v 56 mae betsa anu uxanun ika bunibukiaki. \s1 Jesús chibanun, iwanan, yukanibukiaki, na janchadan \r (Mt 8.19-22) \p \v 57 Ana Jerusalénkidi bui bai tanabainaibun juni betsan Jesús yuikin: \p —Yusinaan, janida min kai en mia chibankatsis ikaii. ¿Mibe kapa?— aka \p \v 58 jawen juinti pepamenkain, unanun, iwanan, Jesúsun yuikin: \p —Kaman inu jawen kini jayaki. Peiyabu jawen na jayabuki. Jakia matun Juchi Kayabi Iyua ean en yusinkubainmiswen taea janu uxati jiwe en jayamaki. ¿Ea keskai min jiwekunkaintidumen?— akin \v 59 juni betsadi Jesúsun yuikin: \p —Tapinkin ea chibankubainwen— aka \p —Xanen Ibuun, ea jeneyuwe, ja dukun en epa mawa maiwatan en mia chipu chibanxanaidan— aka \p \v 60 nemakin Jesúsun yuikin: \p —Jaskamaki. Ikunwanma mawa keskabun min epa maiwatidubuki. Jakia mianan, na jabiatian ebe kai taekin Dios xanen ibuxanaikidi yusinkubainxanwen— akaya \p \v 61 januxun betsandi Jesús yuikin: \p —Yusinaan, eandi en mia chibankatsi ¿ja dukun en jiweanua enabuki chaniyutanpa?— aka \p \v 62 nemakin Jesúsun yuikin: \p —Tsuabunda ea chibanbiakin jawen shinan dabewen unudi shinain inun unudi uiainan, jaska Dios xanen ibuxanai pe dayaxuntidubumaki— anikiaki. \fig |src="HK00019b.tif" size="col" loc="Luke 9.62" copy="Horace Knowles; British & Foreign Bible Society" ref="(9.62)" \fig* \c 10 \s1 Jesúsun 72 junibu yununikiaki, na janchadan \p \v 1 Januxun mae tibi anu janu Jesús chipu kaxanai anu jau bebunkidi yusintanunbun 72 juni jaki chiti ikabu katuxun juni dabe tibi jatu yunua akeakekin \v 2 jatu yuikin: \p —En tsumabun en jancha ikunwankin chibanmisbun jatu yusian akeakebaunaibun ichapabun ea ikunwanxankanikiki. Jaskaken chanima Diosun bai anu miban midima ma jushin keyui keska dakaki. Jakia jawen dayakapabu eskadabeswen taexun ana dayakapabu ichapa jau yununun bai ibu Dios ana yukakanwen, jawen yunu tsekakin ichawaxunai keska wakin yudabu jau jawen jancha jatu yusinbaununbunan. \v 3 Eanan, kaman inu pubenbu anu chaxuwan bake yunua keska wakin man en tsuma pepabu matuki sinataxanaibu anu en matu yunuai yusinditankanwen. \v 4 Man jaskabaintanunbun matu yusinun ninkakanwen. Mais butankanwen. Jaki mabu aduti kapankan buama jaki pei aduti matun chinexeketiki usua nuxatiya buama inun matun bichi tae betsa buyamakanwen. Jaska inun, bai tanabaini tsukida nukutan jabe janchai niti ikama dainbainxankanwen. \v 5 Ja inun, mae anu jikitan tsuanuda jiweyukatsi iki jatun jiwe anu jikitan jatu yuikin: “Diosun jau matu unanuma jiwemakubainunwen”, jatu axankanwen. \v 6 Man jaska wa yuda duapa janu jiweabu matun janchawen benimaxankanikiki. Jakia yuda duapa janu jiweama matun jancha danainbun matun duapa jancha ana jatu mebinbainxankanwen. \v 7 Ja inun, jani mae anuxunda matu beya waibu anu janu jiweyuxankanwen. Dayakapabu pakamisbu keska wakin matu pimakin mabex amakin jawada matu inanbu jabianuxundi piyuxankanwen, jiwe betsa tibi anua piti benabaunamadan. \v 8 Janida mae anu man jikia matu beya waibu anuxun jawada piti matu inanbu piyuxankanwen, dananmadan. \v 9 Ja inun, jabianu jiweabu isin teneaibu xuxawakin jatu yusinkin: “Dios xanen ibui nenu ma kemaikiki”, akin jatu yuikubaunxankanwen. \v 10 Jakia janida mae anu jikitan man jatu yusian danainbu jatun bai namakixun yuikin: \v 11 “Dios matuki sinatai man unanun matun jemaintin anua matun mai mishpudi buama nun jutakai jushukidi ikainaii. Jakia matu duawayui Dios xanen ibui ma kemabiaya jawen jancha man danain uindaxankanwen”, akin jatu yuixankanwen. \v 12 Jamen betsadan, janu Diosun yudabu dasibi jatu kupiaitian jaska Sodoma chiwen Diosun jatu kupikin jaska wani binumakin jabun matu dananibu Diosun jatu kupijaidaxanikiki— jatu watan \s1 Mae betsa betsapa anuxun Jesús ninkabumaken jatu ja anikiaki, na janchadan \r (Mt 11.20-24) \p \v 13 jatidi betsabu mapuabu ana jatu yuikin: \p —Corazín inun Betsaida anu man jiweabu matun chakabu jenetan man shinan betsa wakatsi ikamadan, man nuitapajaidaxankanaii. Jakia Corazín inun Betsaida anuxun jawen unanti dami kushipa betsa betsapa en matu uinmakubainima keska Tiro inun Sidón anu jiweabundi jabiaskadi uintan jatun chakabu jenenun, iwanan, juinti nishmajaidatan saku wati tadi bexa xeni sawetan chi mapuwen mapu tukutan jatun shinan betsa watan Dios ikunwankeanibuki. \v 14 Jaskawen taexun janu kupiaitian ja nawabu Tiro inun Sidón anu jiweabu jatu kupi midinkin Corazín inun Betsaida anu man jiweabudi shinan betsa wabuma Diosun jatu kupijaidaxanikiki. \v 15 Ja inun, Cafarnaúm anu jiweabun man shinankin: “Nun pepabuwen taexun Diosun nuku kenwanxanikiki”, ibiakin man ea ikunwanbumawen taexun janu chi nukaisma anu Diosun matu yunuxanikiki— iwanan, \p \v 16 jabun chibainbu betsabu yuikin: \p —Tsuabuda en jancha man jatu yusianyan matu ninkakin eadi ninkaxankanikiki. Jamen tsuabunda matun jancha danankin enadi danandiaxankanikiki. Ja inun, ea danankin jatun ea yununidi danandiaxankanikiki— jatu watan nichian bunibukiaki. \s1 Ja 72 junibu jaki chiti ikabu chintunbidanibukiaki, na janchadan \p \v 17 Jesúsun jatu yunuima yusinkin jatu xuxawakubauntani shinan chankanyanbi benimajaidakubidani jikibidanbidani ja 72 junibu Jesús anu ichai keyutan yuikin: \p —Yusinaan, isin teneaibu xuxawakin min kushipawen inun min kenawen taexun yushin chakabundi nun yunua ninkatan kaindiakubainshinabuki. Jaska watani jui nun benimajaidakunkidanaii— akeakeabu \v 18 Jesúsun jatu yuikin: \p —Yushin chakabubu man jatu kainmakubaunaibun Satanás kushipabiaken Diosun jawen kushipa mebian nai anua kana bakai mai anu tin ikai keskai Satanás babutan kauanai en uinshinaki. \v 19 Ninkakanwen. En kushipa en matu inankin yunuimaki, jau tsuan matu meyamakubainxanunbunan. Dunuki man paia matu pia jawa man isin tenetidumaki. Ja inun, nibuki man paia matu pia jawa man isin tenetidumadiki. Ja inun, Satanásan binukin matu jawa maematidumaki. \v 20 Jaska man washina peki. Jaskabia yushin man kainmashinawen besti benimayamakanwen. Jakia nai anu Diosbe man jiwexanaibu Diosun matun kena tibi ma keneniwen taea jaska bestiwen benimakubainkanwen— jatu waya \s1 Jesús benimakin jawen Epa kenwanikiaki, na janchadan \r (Mt 11.25-27; 13.16-17) \p \v 21 januxun Diosun Yushin Pepatun Jesús benimawakin shinan chankanwan Jesúsun kenwankin yuikin: \p —Epaan, nai inun mai jidabi minaski. Min duapa jancha ja unanepai kenmisbu min jatu unanmama jabu keinsbuma besti min jatu unanmakubainaiwen taexun en mia kenwaiin— atan \p \v 22 mapubaunabu yuikin: \p —En Epan jawen kushipa dasibi ea yununidan, tsuan en jawen bake ea unanbumaki. Jakia en Epan besti ea unan keyuikiki. Jakia tsuan en Epa unanmadiki. Ea jawen baken besti en Epa en unan keyudiaii. Jakia jabun ea chibainbu en Epa en jatu unanmamiski— iwanan, \p \v 23-24 jawen tsumabukidi dabekexun jatu besti yuikin: \p —Matu yuinun ninkakanwen. Ea en matun medabenan man uiainan, nukun xenipabu Diosun jancha yuixunikabu inun xanen ibubun uinpaibiakin ea uianma inibuki. Ja inun, na man ea uiainan, uinkatsi ibiakin ea uianma inibuki. Ja inun, jabias man ninkaidan, ninkapaibiakin ea ninkamadi inibuki. Jaskaken jabias man uiainan, tsuabunda uindiai benimakanikiki— jatu waya \s1 En jabube jiweadan, ¿tsuabumen? ikai miyuiwen samaritanokidi Jesúsun yusinikiaki, na janchadan \p \v 25 mapuxun ninkaibun Moisin keneni yusinananmistun Jesús unanti wanun ika benikauan yukakin: \p —Yusinaan, jiwea kayabi bikatsi ikin Dios benimawakin ¿jaska waxanpa?— aka \p \v 26 Jesúsundi yukakin: \p —Moisin kenenidan uinkin ¿jawa min yuimismen?— aka \p \v 27 yusinmistun Jesús yuikin: \p —Eska nuku kenexuniki: “Matun shinan jidabiwen inun, matun kushipa jidabiwen inun, matun yuda jidabiwen matun Xanen Ibu Dios duawakubainkanwen. Ja inun, min jabube jiweabu duawadiakubainkanwen, ibubis man nui mekemis keskaidan”, nuku waniki— aka \p \v 28 Jesúsun yuikin: \p —Min pe yuiaii. Jaska min yuiai keska akubaini Dios anu min jiwea kayabi ixanaii— aka \p \v 29 ibubis penun ixun Jesús yukakin: \p —En jabube jiweadan, ¿tsuabumen?— aka \p \v 30 unanmakin miyuiwen Jesúsun yuikin: \p —Jerusalén anua juni betsa kai Jericó bai tanabainai juni yumetsubun jawen mabu binun, iwanan, kusha kusha axun dasibi jawen mabu biantan jenebainabun shinanea dakaken \v 31 janua Diosbe nukunabu janchaxunika betsa jawa shinanma jui jabias bai tanabidankin juni kushabainabu daka bechitan jawen nui jaki kemakatsi ikama benantaxun besti uintan dunkebainken \v 32 janua Dios kenwanti jiwe anuxun jatu medabewai dayamis Levín baba betsa jabias baiwendi jukin bechitan jawen nuiamadi dunkediabainken \v 33 ja Samarianawabube danananain man dakekenanmis betsa jabias baiwen jukin matunabu betsa kushabainabu daka bechitushitan jawen dabanan iki niti itan \v 34 ja juni detebainabu jawen nui jaki kematan jawen dete piti xeniwen inun vinowen dapuxxun neatan jawen burroki katsauntan janu chaikea bei uxamisbu anu iyuxun duawakin mekeshini \v 35 penaya kakin jawen pei aduti saku anua pei ewapa dabe bixun jiwe ibu inankin yuikin: “En ma kai na juni ea duawaxunkubainxanwen. Na pei keyuken ana kauankin jawen texe ana en mia pakayuxanaii”, abainimaki— iwanan, \v 36 Diosun jancha kenenibu yusinananmis Jesúsun yukakin: —Ja juni dabe inun bestidan, ¿ja juni kushabainabu jadatu jawen nuikin jabube jiwea keskakin duawaimamen? Min shinanan, ea yuiwe— aka \p \v 37 yusinmistun Jesús yuikin: \p —Ja juni jawen nuimaki— aka januxun Jesúsun yuikin: \p —Miadi jabiaskadi ikunkainwen— abaini \s1 Marta inun Marían jiwe anu Jesús bai ka jikinikiaki, na janchadan \p \v 38 janua ana jawen tsumabube kakunkaini mae betsa anu Jesús jikiaya ainbu betsa Martan jawen jiwe anu iwana \v 39 januxun jawenabu yusianyan jawen betsa María Jesúsun tae dapi tsauxun ninkaya \v 40 Martan piti ichapa bawai ja mesti bikakin jaskawen dabanan Jesús yuikin: \p —Xanen Ibuun, mia pimanun ika en mesti bawai en daya chakayamaya en betsan ea medabewamaki. Jaskaken ewen nuikin ea yunuxunwen, jau ea medabewanunan— aka \p \v 41 Jesúsun Marta nemakin yuikin: \p —Martaan, Martaan, dayakin piti nuku bawaxunkin min jiwe nuku pewaxuni pebiai min juinti ma sinaki. \v 42 Ea duawaidan, jaskatimaki. Jakia Marían en yusian ninkakin ea duawai tsuan nematidumaki— anikiaki. \c 11 \s1 Jaskai Diosbe janchatikidi Jesúsun yusinikiaki, na janchadan \r (Mt 6.9-15; 7.7-11) \p \v 1 Ana betsatian Jesús ka Diosbe janchai meneaya jawen tsuma betsan ea akin yukakin: \p —Xanen Ibuun, jaska Juanen jaki chiti ikabu yusinma keska wakin Diosbe janchai jadakidi itimenkain nuku yusinwen— aka \p \v 2 Jesúsun jatu yuikin: \p —Diosbe janchakin yuikinan eska watiki: \q1 ‘Epaan, min kena medibidan, mia duawakin \q1 jau mia kenwankubainunbunwen. \q1 Nai anua xanen ibukin min yunua jaska chibanmisbu keska wakin \q1 nenuxundi nun mia chibankatsis ikaibu \q1 min shinan besti nuku chibanmakin nuku medabewakubainwen. \q1 \v 3 Ja inun, nuku mekekin na jabiatian jaska min nuku axuain nun piyunun piti nuku inankubainwen. \q1 \v 4 Ja inun, tsuabunda nuku chakabuwaibu jatu jakimawakin jatun chakabu nun ana jaska shinanmawen taexun \q1 nun mia chakabuwai buaxuntan ana jaskakidi nuku shinanmayamawe. \q1 Ja inun, nun kaneyamanunbun \q1 jawada nun jawen kemumis kainyain nuku nemaxunkubainwen’, \m atiki— iwanan, \p \v 5-6 miyuiwen ana jatu xabakabi yusinkin: \p —Matubudan, man jaibu tibiyaki. Yamenapun min jaibun jiwe anu kaxun kenakin: “Xexei, xexei, ¿min uxamen?” min wa “¿Jawamen?” ikaya “Nukun jaibu eki bai juxu en jawa pimatimaki. Misi dabe inun besti ea inanyuwe”, min wa \v 7 jawen jiwe medanxun mia nemakin yuikin: “Ma en bakebube inakin beputi en bexeaki. Jaska butukain en mia inantimaki. Ea chikish wama kadiwe”, mia wabia \v 8 min jawen jaibuwen taea chikishkin mia inankatsi ikama ibiaya ninkamas daketapa wakin min yuka jeneamawen taexun butuxun jawada min bikatsis ikai mia inantiduki. \p \v 9-10 Jaska wakin tsuanda Dios yukakin ea akadan, jawen jawada inanmiski. Tsuanda jawada benakin Dios yukadan, jaki nukumamiski. Tsuanda jawada bi jikinun ixun Dios kenadan, bepenxunmiski. Jawada min yuka mia axuntiduki. Benakin jawada min yuka mia bechimaxanikiki. \p \v 11 Ja inun, betsadan, min baken baka mia ea aka jaki dakekin dunu man inainsmaki. \v 12 Ja inun, takada bachi mia ea aka jaki dakekin nibu man inainsmadiki. \v 13 Jaskaken man pepamabia matun bakebu man duawamis man unaiin. Jamen jaska binumakin Epa Dios nai anuatun man tsuabunda yukai ninkatan jawen Yushin Pepa matu inanmiski— jatu wanikiaki. \s1 Jesús Satanásan kushipa besti jayaki, akin yuanibukiaki, na janchadan \r (Mt 12.22-30; Mr 3.20-27) \p \v 14 Ana betsatian yushin chakabun juni betsa juyu wayama Jesúsun nichian kainkainaya juni ana janchai taeaya yudan kaianen uin yuinamei: “Jabaa! Nadan, juni kushipa pejaidaki”, ikaibun \v 15 jakia jatiditun yuikin: \p —Na junidan, yushin chakabu xanen ibu Beelzebún kushipa jayaki. Jaska bestiwen taexun yushin chakabu jatu kainmaikiki— ikaibun \p \v 16 betsabun Jesús unanti wanun, ixun Jesús yuikin: \p —Dios anua jawen unanti dami nuku axunwen, min jawen kushipa jaya nun uinunan— akabu \v 17 jatun shinanen kaneaibu unankin Jesúsun jatu yuikin: \p —Mae betsa anu jatunmebi paxkatan detenamei jatunmebi debui keyumisbuki. Ja inun, jabias yudabu paxkai jatunmebi jenenamei yamai keyudiatidubuki. \v 18 Jabiaskadi wakin Satanásan jawenabu yudabu anua kainma jawen yuda punu nukai babui keyukeanaii. Ja inun, Beelzebún kushipa en jaya jawenabu en kainmama ikeanaii. \v 19 Jamen eanan, Beelzebún kushipawen en yushin chakabu kainmaya matun tsumabunan, ¿tsuan kushipawen yushin chakabu kainmakanimenkain? Jaskaken man kanejaidai jabun matu chitekin ja axanikiki. \v 20 Jamen chanima Diosun kushipawen ean en yushin chakabu kainmamiswen taea Dios matuki bai ma juaki. \v 21 Jaskakin man kanejaidai matu yuinun ninkakanwen. Juni kushipa jawen pia inun jawen kushatiyatun jawen mae pe mekeaya tsua jikikain yumetsutidumaki. \v 22 Jakia juni betsa ja binuan juxun maemakin jawen yuda junekin mekemis inun jawen pia inun jawen kushati mebinxun jawen jamapai ibu watan jawen jaibuaibu inanbaunmiski. Eanan, Beelzebú binukin jawen kushipa jatuwen dayai mebintan ena en watiduki. \v 23 En jaskaken tsuanda ea jaibuwama ea nemaikiki. Ja inun, tsuanda juni betsabu ea chibanmama jatu eki dakemamisbuki— iwanan, \s1 Yushin chakabu kainkaina chintunmiskidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Mt 12.43-45) \p \v 24 miyui betsawen jatu yuikin: \p —Juni betsa anua yushin chakabu kainma kai juindukunkatsi iki janu unpax jayama anu kakunkaunkin janu juindukunti pepa bechiama shinankin: \v 25 “En janu jiwea en kainkidanshina anu en ana chintunkainaii”, ikaini kaxun ja yuda medan jiwe xaka matsua keska jawa jayama bechitan \v 26 kaxun ana 7 yushin betsa chakabujaida jatube dasikidan, ja dukuntun ja yuda ichakawakin midinwaima ana binumakin pikujaidamisbuki— ikin \s1 Jesúsun jancha ninkai benimati kayabi jaya jatu yuinikiaki, na janchadan \p \v 27 Jesúsun jatu yuikin menediama yudan kaian nashui ixun jancha kushipawen ainbun yuikin: \p —Min ewa mia kainxun mia chuchu amaniwen taea benimajaidaikiki— aka \v 28 Jesúsun ainbu yuikin: \p —Chanima jabiaskaki. Jakia tsuabunda Diosun jancha ninkakin chibanmisbun en ewa binui ana benimajaidakanikiki— jatu waya \s1 Jawen dami wati kushipa yukamisbu Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Mt 12.38-42; Mr 8.12) \p \v 29 janua ana jaki yudan kaian ichabidanbidani mapubaunaibun Jesúsun jatu yuikin: \p —Nukunabu na jabiatian man jiweabudan, man chakabuki. Jamapai Dios anua unanti tsuan atiduma uinkatsi man ea yukabiamisdan, Diosun Jonás bakawan xeamashina ana kainma jiwenidan, jaska keska besti Diosun matu uinmakin matu axundiaxanikiki. Shinankanwen. \v 30 Nínive maewan anu kaxun jau jatu yusintanun Diosun Jonás yunua ninkama mae betsa anu paxai xaxuwen kai ianenwan medan jasa bakawan ewapatun xea xaba dabe inun besti ka janan Jonás ana besteanwen taexun Nínive anuabun unankin jatun shinan betsa watan Dios kenwanibukiaki. Jamen eadan, matun Juchi Kayabi Iyua mawa en jabiaskadiaya bestibu man ea ikunwanxanaii. \v 31 Jaska inun, betsadan, nawa ainbu xanen ibu surkidi chaijaida Sabá maiwan anu jiwea nukun xenipabu Salomónen jancha unanepa ninkatanun ika juniki. Salomón en binujaidabiaken man ea ninkakatsi ikabumawen taexun janu matu kupiaitian ja nawa ainbu xanen ibun matu ja achakayamaxanikiki. \v 32 Ja inun, Nínive anuabu Jonásin Dioskidi jatu yusian ninkakin jatun shinan betsa watan Dios ikunwanibuki. Jamen eanan, en Jonás binujaidabiaken tsuan man ea ninkakin matun shinan man betsa wakatsi ikamawen taexun janu kupiaitian Nínive anu jiwenibundi matu ja adiaxankanikiki— iwanan, \s1 Binkidi miyuiwen Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Mt 5.15; 6.22-23) \p \v 33 ana jatu yusinkin: \p —Bin dekuxun june anu tsauinsbuma inun ji bauwen achimaisbumaki. Jakia jikikin jau uinunbun dekuxun manaundi tsaunmisbuki. \v 34 Jaska keskadi matun yuda anudan, matun bedudan, bin chaxa keskaki. Jaskakidi matu yusinun ninkakanwen. Matun beduwen man uinmiski. Matun shinanwen matun yuda pepa jaya kemuama man xabakabi meke pewaki. \v 35 Jakia man bin jayadan, man meshu medan jiwea keskatidubumaki. Uindakubainkanwen. \v 36 Jamen tsuabuda Diosun mekea bin chaxa keskawen chakabuuma man pe besti shinanxanaii, kaneamadan— jatu watan \s1 Fariseo inun Diosun jancha yusinananmisbu Jesúsun chitenikiaki, na janchadan \r (Mt 23.1-36; Mr 12.38-40; Lc 20.45-47) \p \v 37 janua Jesús janchai meneaya fariseo betsan pimakatsi jawen jiwe anu iyua Jesús jikikain tapu dapi tsauxun piaya \v 38 fariseon uin metsayamas katan yuikin: \p —Nukun xenipabun beya chibankin ¿pidiama min mepanuamamen?— aka \v 39 Jesúsun yuikin: \p —Fariseobun man shinanmiskidi mia yuinun ninkawe. Matun beya chibankin matun kencha tibi bemakis besti dachukin man napan pewamisbuki. Jakia yumetsukin jamapai chakabuwatan uke medanua matun shinan man pewaisbumaki. \v 40 Man unainsmapabuki. Bemakia jawada man uintidu chukakin man pewabiamis matun juinti uke medan chakabubiaken man unainsmaki. Matun meken man uintidu inun jawada uke medan man jaya jabias Diosun damiwaniki. Shinaindakanwen. \v 41 Ja inun, ja dukun matun shinan pewatan Dios duawakatsi ikin yaushiama nuitapaibu inankuin man pepakunkainxanaii. \p \v 42 Fariseobuun, man peidawa! Matunan, man kanekubainmisbuki. Matun piti nis wati ichawaxun maspu meken dabeti waxun bestichai Dios kenwanti jiwe anu dayanikabu medabewakin man jatu inankuinmiski. Jaska pewabiai jaska Diosun jancha Moisin yusini man shinanma jawada jawen pepawati inun jawen nuiti inun jawen jancha betsa watima yunubianiken matubu jawen jiwekin man jatu uinmaismaki, kanekinan. \p \v 43 Fariseobuun, matudan, matun ichati jiwe anu jikikain jaki tsauti pepa janu dasibibun matu uintidubu anu man tsaukatsis imisbuki. Ja inun, bai tanai nia jau ea duawanunbun, ika kemutapa man nimiski. Man jaskaya Dios matuki sinatamis man nuitapaii. \p \v 44 Matudan, man bepadamemisbuki. Matunabu yusin chakakin jatu padankin man jatu kanemakubainmisbuki, tsuada mawa nitimabiaken maiwanibu unanma jamamaki jaki paia keskakinan— akaya \p \v 45 jawen janchaki sinatakin Moisin keneni yusinananmis betsan Jesús yuikin: \p —Jabaa! Yusinaan, jaska yuikin nukudi min nuku chiteaii— aka \p \v 46 Jesúsun yuikin: \p —Moisin jancha yusinananmisbuun, matudan, fariseobu keskai matudi man peidawa! Xankamajaida matunabu iama keska wakin yusian tsuan chibantidubuma man jatu yusinbiakin jaska man jatu yusinmis ibubis chibanma janua man jatu medabewaismadiki. \p \v 47-48 Matudan, man dakeisbumaki. Matun xenipabun Diosun jancha yuixunikabun yusiainbu danankin jatu tenanxun maiwanibu jaska besti shinankin matun xenipabun ani medabewakin matundi jabias jawen shinanti jiwe jawendua besti man wamisbuki. \v 49 Jaskawen taexun Dios unanepatun yuikin: ‘Ea jatu yuixunikabu inun en tsuma kushipayabun jau jatu yusinunbun en jatu yunupakea jatu danankin betsabu tenankin betsabu ichakawakin jatu nichinxankanikiki’, iniki. \v 50-51 Matun xenipabun jatu dananpauni keska shinankin Diosun jancha yuixunikabu man danandiamisbuki, na jabiatianan. Jabias shinanwen Diosun matu manakudiaxanikiki. Jaskawen taexun mai damiwakin taewani anua jatun Adánen bake Abel tenani inun Dios kenwanti chi tapu inun jawen kenwanti Templo namakisxun Diosun jancha yuixunika Zacarías detenibu inun dasibibun Diosun jancha yuixunika betsa tibi matun xenipabun tenanpaunibuwen taea ja shinanwen Dios jakimamawen taexun na jabiatian jiweabube man keainbu Diosun matu kupijaidaxanikiki. \p \v 52 —Diosun jancha kenenibu yusinananmisbuun, man peidawa! Diosun jancha jawen jiweti unanbiai ninka pewama tsuabuda Dios xanen ibuai anu jikikatsi ikaibu man jatu nemamiski. Matudi man jikitidumabia jabu betsabu jikipananbun man jatu nemakubainaii— jatu waya \p \v 53-54 yusinananmisbu inun fariseobun jawen jancha ninkai Jesúski sinatakin ibubis kanemanun iwanan, padanpaikin jawen yusiankidi jaikaimas jamapai yukanibukiaki. \c 12 \s1 Jawada junea imisbu xabakabi unanxanaibukidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \p \v 1 Januxun Jesús jaska waibun ana midimajaida jaki ichabu jani ni pexun ninkatidubumabia ninkaibun Jesúsun jaki chiti ikabus dukun yusin taewakin yuikin: \p —Fariseobu yusinanain bepadamemisbu misi xaxa wati keskabuki. Jatun yusian matuki jikitan matu kanematiduki. Jatun yusian uindakanwen. \v 2 Jawada jabun june akubainmisbudan, ana juneama xabakabi dasibibun unanxankanikiki. \v 3 Januxun jawada dasibibun yui meshu medan nua keska junea janchamisbu xaba keska anuxun ana juneama xabakabi ninkaxankanikiki. Ja inun, dintu medan jikitan beputi beputan jamapai junexun yuimisbu jemaintin anua jancha kushipawen chaniai keska ninkaxankanikiki— iwanan, \fig |src="LB00234b.tif" size="col" loc="Luke 12.3" copy="Louise Bass; British & Foreign Bible Society" ref="(12.3)" \fig* \s1 Jaki besti mesei datetikidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Mt 10.28-31) \p \v 4 ana betsa jaki chiti ikabu yuikin: \p —En jaibuaibuun, ana matu yuinun ninkakanwen. Tsuabunda matun yuda besti tenantidubuwen dateyamakanwen, tenanxun matu ana ichakawapaketidubumakidan. \v 5 Jakia jaki besti mesei man datekubainunbun matu yuinun ninkakanwen. Tsuanda matun jiwea tenantan chi nukaismanu jawen kushipawen matu yunutidu bestiki mesei datekubainkanwen, Dioskidan. Chanima en matu yuiaidan, ja bestiki datei mesekubainkanwen. \p \v 6 Jaska inun, isa mishtin meken besti bikin pei jexe pishta dabeswen bitidubuki, kadumadan. Jabiaskabiaken isa tibi tanai Dios jakimaismaki. \v 7 Jamen matun bu dasibi midimabiaken Diosun ma tana keyumistun isa mishtin ichapa bechipaibiakin Diosun isa mishtin binumakin matu bechipaijaidamiski. Jaskaken jawaki dateyamakubainkanwen— iwanan, \s1 Jabun Jesús chanima ikunwain jaki dakeisbuma unanti waxanaibukidi jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Mt 10.32-33; 12.32; 10.19-20) \p \v 8 ana jatu yusinkin: \p —Tsuabunda ea ikunwain dakeama ea datan akin yudabu jatu yuikin: “En Jesúsunaki”, ikubainmisbu eandi Diosun nai tsumabu bebun nixun mekekin: “Nadan, enabuki”, akin en jatu yuixunxanaii. \v 9 Jakia tsuabunda ea chibanma en janchaki dakei: “En Jesús ikunwanmaki”, eki ikubainmisbudan, eadi Diosun nai tsumabu bebunxun: “Nadan, enabumaki”, akin en jatu janchaxunamadi ixanaii. \p \v 10 Jamen tsuabunda en matun Juchi Kayabi Iyua ea yuanbiaibun Diosun jatun chakabu buaxuntiduki. Jamen betsadan, tsuabunda Diosun Yushin Pepa yuainbu jatun chakabu Diosun buaismaki. \p \v 11 Jaska inun, matuki sinatakin jau matu kupinunbun jatun ichati jiwe anu kasmai xanen ibu betsa anu kasmai matu iyuxun jatun xanen ibubu anu matu nichianbu: “¿Jadakidi yuixanpa?” iki dateyamaxankanwen. \v 12 Matu jaska waibu jabiatian matu janchamakin Diosun Yushin Pepatun matu unanmakin jaska matu janchamaxanikiki— jatu waya \s1 Jawen jiwetimabiaken mabuwen kemuadan, mesekiaki, na janchadan \p \v 13 januxun mapuabu anuxun juni betsan jau Jesúsun ea medabewanun ixun yuikin: \p —Yusinaan, en ibu mawashinken en juchin jawen mabu ea paxkaxunamaki. Jau ea paxkaxunun ea yuixunwen— aka \p \v 14 nemakin Jesúsun yuikin: \p —En matun xanen ibumaki. Jaska watan en matu paxkaxuntidumaki— iwanan, \v 15 yudan kaian yuikin: \p —Man mabuwen kemuaidan, matu yuinun ninkakanwen. Man mabuyabia jatun matu jiwematidumawen taea jamapai mabu shadabu besti bechipai ja jayanun ika man kemukunkainaidan, uindakanwen— iwanan, \p \v 16 januxun jaskakidi miyuiwen jatu yusinkin \p —Juni betsa mabu midimayatun jawen bai anu yunu betsa betsapa waxun ichawatan \v 17 jawen shinanen shinankin: “En xekiwan midima en jani adutidumaki. ¿Jaska waxanpa?” iwanan, \v 18 “En shinanan, en xekiwan aduti betsa betsapa apakin keyutan ana janu aduti jiwe ewapa wakin janu en xekiwan inun en mabu en aduxanaii”. \v 19 Jaska watan jamebi shinankin yuikin: “Ma janu en mabu inun en piti ichapa aduti en jayaki. Jaskaken ana dayama juindukunkin piti ichapa pikin mabex aki benimakunkaini badi ichapa en jiwexanaii”, ikaya \v 20 januxun Diosun yuikin: “Jaskamaki. Jaska min yuiaidan, min unanmajaidaki. Na jabia meshu medan min mawaya ja min mabu min pewakin keyuxudan, tsuabunda paxkaxankanikiki”, akin yuitiduki. \v 21 Ja juni keskakin tsuabunda jamebi mabu ichawakin yaushikin Dios jaibuwama Dios bebunua nuitapaikiki— iwanan, \s1 Diosun jawenabu mekekubainmiskiaki, na janchadan \r (Mt 6.25-34) \p \v 22 januxun Jesúsun jawen tsumabu besti ana yuikin: \p —Eska bestiwen taea matunmebi man jamapaiwen dabanan imisbukidi matu yusinun ninkakanwen. Jiwe bestia pepakunkainun ika piti pi inun tadi sawenun ika jawen dabanan iyamakubainxankanwen. Jiwea jayaidan, pitiwen besti man itidubumaki. Yuda jayaidan, tadi sawe bestinun ika man itidubumadiki. Jaskaken ja dabewen taea man jiwenun Diosun matu jiwea inanma iniki. \v 23 Jamen Diosun matu mekekubainmistun matu damiwatan matu jiwemakin chanima piti inun matun tadi matu inankubainmiski. \v 24 Ja inun, nai anu peiyabukidi matu shinanmanun ninkakanwen. Jabun jawa miban banama inun jawa bimi tsekaisbuma inun jabun piti aduti jayabumabiaken Diosun jatu pimakubainmiski. Jaskaken Diosun matu bechipaikin peiyabu matu binumakubainikiki. \v 25 Ja inun, tsuabuda ibubis nuikin jawen mabu inun jawen piti shinainwen taexun jawen jiwea ana chaipawatidumajaidaki. \v 26 Min jaska bestitidumawen taea jawada betsa betsapa inun ika jawen dabanan iyamakubainkanwen. \p \v 27 Jaskatan jua tuemis shinankanwen. Jawa dayakin tuduaismabia jawenduai tuemiski. Jakia nukun xenipabu xanen ibu Salomón mabujaidayatun jawen tadi jawendua sawexun jawenduakin jua tuemis binuama iniki. \v 28 Jakia ni maxu juaya sepashinxun kuamisbuki. Diosun jua jawenduawamistun ja jua binumakin Dios matuwen nuikin matu tadi sawematiduki, man ikun bexmas wabiayadan. \v 29-30 Jaskaken yuda dasibibu mai jidabi anuabu piti inun tadiwen kemukin benakubaunmisbuki. Jakia matudan, man betsaki. Matun Epan matu unainwen taea ja piti inun tadi man bikatsis imisdan, ana jas shinain jawen dabanan iyamakubainxankanwen. \v 31 Jakia jawada Diosun bechipaiai chibankin ja dukun Dios xanen ibuwakin shinankubainxankanwen. Man jaska wai ja kachu jawen jiweti piti inun tadi man jayakunkainxanaii, Diosun matu medabewadan— iwanan, \s1 Dios jiwexuni pepatikidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Mt 6.19-21) \p \v 32 Jesúsun jawen tsumabu yusinkubainkin yuikin: \p —En matu mekeawen taea man en chaxuwan keskabuki. Ja inun, man ikunwainbu ichapamabiaken matun Epa Diosun jawenabu matu watan jabe matu jiwemakubainxanikiki. Jaskawen taea jawawen dateyamakanwen. \v 33 Matun mabu jawada ma jayawen nuiama matun mabu betsawen pei bitan jawen nuitapaibu medabewakubainxankanwen. Jamen ja pei matun kapankanki man adua yumetsubun bibaintidubuki. Ja inun, jawen masanen pesa pesa atiduki. Jakia matun pei yaushiama man inanananmisbu pewen matu kupikin nai anua jawa chapui keyuisma Diosun matu inanxanikiki. \v 34 Jamen tsuabuda jawen jiweti mabuwen kasmai Dioskidi shinain man Dios jiwexunaidan, jabiadidi matun shinanen man nuiai jayaki, nai anu kasmai mai anudan— iwanan, \s1 Uxa keskama ninkai keskakin Jesús juxanai manakubaintikiaki, na janchadan \p \v 35 Jesúsun jatu yusinkubainkin ana yuikin: \p —Tadi pekadiama inun bin nukawadiama keskaxun man ea manakubainxanun bebunkidi matu yuinun ninkakanwen. \v 36 Jawen jaibu ainyain anu jiwe ibu nawai ka jawen tsumapan manaya juxun jikinun ixun kenaya jawen beputi xui jawaida bepenxunxanun ika uxama manai keskakubainkanwen. \v 37-38 Janunkain ¿jatian juimenkainan? yamenapun kasmai takada keui taeaya kasmai jiwe ibu jukin jawen tsuma uxabuma bechitushiaya jawen tsumabu benimajaidaxankanikiki. Januxun chanima jiwe ibun jawen tsumabu duawakin jau jabetan pinunbun jatu baxti imatan jatu pimaxanikiki. \v 39 Ja inun, chanima jatiada yumetsu juai bebunkidi unankin jiwe ibun bextekatsi manatiduki, jau jikiyamanunan. \v 40 Jaska keskadiai jatianda en matun Juchi Kayabi Iyua en ana juxanai tsuan unanmaken matunan, matun jiwea pewakin keyutan ea manakubainxankanwen— ikaya \s1 Tsuma chikish inun tsuma chikishmakidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Mt 24.45-51) \p \v 41 januxun Pedron Jesús yukakin yuikin: \p —Yusinaan, na miyuiwen min nuku yusiainan, ¿nukuna bestimen? ¿dasibitunadaka?— aka \p \v 42 Jesúsun yuikin: \p —Eska keskaki. Xanen ibu betsa chai kakin jawen tsuma unanepa yunubainmiskidi matu yuinun ninkakanwen. Jawen tsuma betsabu pimakin jau jawen jiwe mekexunkubainun jatun xanen ibun jawen tsuma unanepa yunubainmiski. \v 43 Janua xanen ibu ana chintunkidan jaska yunubainima axunkubainaya ja xanen ibu jaki nukutushitan benimajaidaxanikiki. \v 44 Chanima ja xanen ibun jawen tsuma dasibi jawen jamapai mekemaxanikiki, jawen jiwe inun, jawen bai betsa betsapa inun, jawen inabu inun, jawen tsumabu betsadan. \v 45 Jakia jawen tsuma shinan pema yunubainima shinan chakakin yuikin: “En xanen ibu yane juamaki. Jatiada juxanikiki”, iki dayanika betsabu juni inun ainbu ichakawai nawachakayamai paenkin \v 46 jatian juai manama ja xanen ibu jikitushitan jawen yunua axuanmawen taexun manaka chakabube kupijaidaxanikiki. \v 47 Jaskaken tsuabunda jawen xanen ibun daya unan keyubiakin jaska bechipaiai akama inun chibanmawen taexun jatu kupijaidaxanikiki. \v 48 Jakia betsadan, xanen ibun yunuama kaken jawen shinan jaska bechipaiai unanma kanemisbu ja mawaida jatu kupiama ixanikiki. Januxun tsuada Diosun jancha ichapa inanshina jawen taexun jawen daya ichapadi yukaxanikiki. Tsuada Diosun ichapa mekemamis jani jaska wamis ichapadi yukadiakubainxanikiki— iwanan, \s1 Jesúsun jatu paxka akeakenun ika junikiaki, na janchadan \r (Mt 10.34-36) \p \v 49 Jesúsun ana jawen tsumabu yusinkin yuikin: \p —Ea ikunwainbu inun ea ikunwanbuma jawen unanti wakin jatu paxkakin unanti wanun ika en juniki. Jaskaken ewen taea jau paxkanunbun en manayuaii. \v 50 Jaskaken Diosun ea unanti wakin jatu ea tenanmakin ea nuitapawaxanaibu manai en yumanyuaii. \v 51 Man shinanan, mai anuxun unanuma matu jiwematanun ika en juni dabanen ¿man shinainmenkain? Jaskamaki. Yudabu paxkanun ika en juniki. \v 52 Jaskaken na jabiatian taewakin jiwe betsa anuxun jau ea chibanunbun jawenabu meken besti paxkakin dabe kasmai dabe inun bestibun ea ikunwainbu dabe kasmai dabe inun bestibun ea ikunwanbuma en jatu paxka akeakekubainaii. \v 53 En jatu jaska waya ewen taea juni bake jawen epabe sinatanamexankanikiki. Ja inun, ainbu bake jawen ewabe sinatanamexankanikiki. Ja inun, jawen babawan jawen yayabe jabiaskadiaxankanikiki. Jatu jaska wakin en jatu paxka akeakekubainxanaii— jatu watan, \s1 Janu kupiti juaitian unanbumakidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Mt 16.1-4; Mr 8.11-13) \p \v 54 januxun mapuabu Jesúsun jatu dasibi yuikin: \p —Badi kaikidi meshu meshuai uinkin: “Ui bekatsis ikikiki”, ikin uinkin man yuimiski, kaneamadan. \v 55 Ja inun, surkidia niwe bei xunku ikai uinkin: “Ikis badi kujaidayuikiki”, ikin man yuidiamiski, kaneamadan. \v 56 Bepadamemisbuun, jaska ui inun niwe bemis unanbiamisxun janu chakabu betsa betsapa kaiankeakeai uinbiakin ¿jaskai man jiwea matu kupixanai man unanmamen?— iwanan \s1 Dibiawen jau jawen nuinun daewatikidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Mt 5.25-26) \p \v 57 —Jaskai matunmebi unanbiakin ¿jawada pepa man pewaismamen? \v 58 Jaska inun, yuda betsa man dibijaidawen taexun ja man dibiatun nawa xanen ibu anu matu iyuaya jau xanen ibun jawen policiabu matu bichimayamanun ja man dibia jawawenda daewakanwen. \v 59 Man daewabainama matu bichiabu man paka keyuama chanima man jaskatan kaintidumaki. Jabiaskadi wakin ea jaibuwatan Epa Dios daewadiakubainkanwen, matun chakabuwen jau matu kupiyamaxanunan— jatu waya \c 13 \s1 Jawen shinan betsa watikidi yusinikiaki, na janchadan \p \v 1 januxun jabiatiandi juni betsan Jesús yuikin: \p —Uatian min mai pakea jatiuma Galilea anuabu Templo jemaintin anuxun kenwankin jatun chaxuwan tesenxun kuakin menupananbun xanen ibu Pilaton jawen soldadobu yunua machatuwen jatu detekin jatun jimi chaxuwan jimi yabi jusishinabukiaki. ¿Jaskakin Pilaton jatu jaska washinamen?— akabu \v 2 Jesúsun jatun shinan pewakin jatu yuikin: \p —Man shinanan, ja junibu tenanshinabudan, jatunabu Galilea anu jiweabu jabun chakabujaida wakin jawenabu binuanwen taexun jatu kupishina dabanen man shinainmen ikaitsa. \v 3 Jaskamaki. Jamen matundi matun shinan man betsa wama man jabiaskadiai mawaxanaii, Diosun matu kupiaitianan. \v 4 Ja inun, ¿ana betsa matu yukapa? Jerusalén anu mishki jiwe keyatapa jawen kena Siloé januxun uinbaunti jiwe pudekekidan 18 junibu ja naman mapuabu tenanidan, chakabuwakin juni betsabu Jerusalén anu jiweabu jatun chakabuwen jatu binuawen taexun kupini ¿man jaska shinandiamismenkain? \v 5 Jaskamadiki. Jamen matundi matun shinan man betsa wama man jabiaskadiaxanaii, niti ikama nuitapakunkainidan— iwanan, \s1 Miban bimiumakidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \p \v 6 januxun jabias yusian Jesúsun miyuiwen ana jatu yusinkin \p —Juni betsan jawen bai nemaki higuera ji banayamakidi matu yuinun ninkakanwen. ¿Bimi jayamenkain? ixun uin ka jawa jayama uintantanmis \v 7 jawen dayanikaki nukuxun yunukin: “Uian. Dabe inun besti badi ka na higuera ji anu bimi en jamen benabidanbidanmiski. Bimiumasken ea dedaxunwen, jamen uinbain niakidan”, aka \v 8 jawen tsumapan nemakin yuikin: “Ana badi bestichai manayuwe. Mai pukinkin mishpu bitan ina awa pui jusitan en mia tamanchinxunyuxanaii. \v 9 En jaska wa bimiyaxanimenkain. Bimiyamasken en mia dedaxunxanaidan”— akin yuinikiaki. \s1 Juindukuntitian ainbu kakuni Jesúsun kayawa kawenikinikiaki, na janchadan \p \v 10 Mae betsa anuxun juindukuntitian jatun ichati jiwe anuxun Jesúsun jatu yusianyan \v 11 jabianudi ainbu betsa yushin chakabun ichakawakin kaku wani 18 badi kabia kawenikitidumajaida jatube tsaua \v 12-13 Jesúsun uinkin kenaxun ainbu yuikin: \p —Ainbuun, min ma xuxaki, min isin tenenidan— akin kamepiaya jawaida kawenikitan januxun Dios kenwankin taewaya \p \v 14 janua juindukuntitian Jesúsun jaska wai uinkin shinain jatun ichati jiwe xanen ibu sinaxun jawenabu ichabu yuikin: \p —Semana tibi 6 xaba nun dayamiski. Jau matu xuxawanun dayatian besti bekanwen, juindukuntitian xuxai juamadan— ikaya \p \v 15 januxun Jesúsun jatu chitekin yuikin: \p —Min jaska shinain keska minabubetan shinain man bepadamemisbuki. Juindukuntitianbiaken matubun matun ina awa inun matun burro jawen nuikin tepebain man jatu unpax amamiski. \v 16 Jabiaskadi wakin na ainbu matu keska Abrahamnen babadi 18 badi ka Satanásan kanexkin isin tenemani jawen nuikin juindukuntitian en kaya wakin burro tepea keska waxudan, ¿chakabumen?— akaya \v 17 jabu jaki sinataibu jatu chitea dake chakayamai jawa yuiama maniabun yuda ichapabun Jesúsun betsa betsapa pepa dasibi waiwen taea benimai keyuaibun \s1 Dios xanen ibuidan, jexe pexemishtin yumei ewapamis keskakidi jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Mt 13.31-32; Mr 4.30-32) \p \v 18 Jesúsun jatu ana yusinkin yuikin: \p —Dios xanen ibui jaskamiskidi \v 19 miyuiwen matu yusinun ninkakanwen. Junin jawen bai anu mostaza jexe pexeishtabia banaima yumei ewai ewapashina jawen mebiki peiyabun jaki juindukuin utamisbuki. Dios xanen ibuidan, jaska keskaki. Ja dukun juni betsan Diosun jancha ikunwankin jawenabu yusian akeakeaya jawen yusian ninkakin bechipaikin chibanmisbuki, ichapabunan— iwanan, \s1 Dios xanen ibuidan, misi jawen xaxa wati keskakidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Mt 13.33) \p \v 20 miyui betsawen ana jatu yuikin: \p —Dios xanen ibui jaska keskamiskidi ana matu yusinun ninkakanwen. \v 21 Misi wakatsi ainbun xekiwan dudu midimabiaken kencha ewapaki puchinin kesunxun jawen xaxa wati eskadabes unpaxwen nemuskin kapan dasibi buspukidankin xaxa wamiski. Dios xanen ibuidan, jaska keskaki. Ja dukun juni betsan Diosun jancha ikunwain pepakunkainkin jawenabu yusian akeakeaya unanxubida midimabun ikunwantidubuki— jatu wabaini \s1 Janu jikiti xui jashuwen jikitikiaki, na janchadan \r (Mt 7.13-14, 21-23) \p \v 22 Jerusalén baiwen kakin mae tibi anuxun Jesúsun jatu yusinkubainaya \v 23 juni betsan Jesús yukakin: \p —Xanen ibuun, janu min xanen ibuayadan, ¿eskadabes besti min jatu mekexanai?— aka \p \v 24 —Jaa. Chanimaki. Ea chibankatsis iki menan shinan mestenwantan janu jikiti xui jashu anu jikikanwen, chipu ichapa jikikatsis ibiai jikitubuma ixankanikiki. Jaska en matu yuiaii. \v 25 Eskaki, matu yuinun ninkaidakanwen. Ikis en jancha ikunwankin man ea chibantiduki. Jakia en Epan mae jikiti xui ma en bepuken tsuabuda jikinun, iwanan, kene pechiudi nixun kenakin yuikin: “Xanen ibuun, nuku bepenxunwen”, man wa matu nemakin yuikin: “¿Man jania ikimenkain? En matu unanmabin!”, matu wa \v 26 tsuanda yuikin: “Mibetan nun piniki. Nukun mae anuxun min yusiniki”, man wa \v 27 januxun matu yuikin: “Man enabumaki. ¿Man jania ikimenkain? En ma matu yuixuki. Chakabuwakin matun shinan man betsa waismaki. Nenua budikanwen”, en matu waxanaii. \v 28 Januxun matun xenipabu Abraham inun jawen bake Isaac inun jawen baba Jacob inun Diosun jancha yuixunika dasibi Diosun mae anu dasiabu uin chai matu udenibuwen taea jatu uin jaska man mapeketidubumawen taea xeta yenx yenx iki man kaxakunkainxanaii. \v 29 Ja inun, Dios xanen ibukin mai jidabi anua nortekidia inun, surkidia inun, estekidia inun, oestekidia ikunwainbu dasibi dasia tsauxun pixankanikiki. \v 30 Jaskawen taea na jabiatian tsuabuda jabu xanen ibuisbumadan, jabu dukun xanen ibu ixankanikiki. Ja inun, na jabiatian tsuabuda xanen ibumisbudan, mawaida ana xanen ibuama ixankanikiki— jatu waya \s1 Jesús Jerusalén anuabuwen taea punu nukanikiaki, na janchadan \r (Mt 23.37-39) \p \v 31 jabiatiandi fariseobun Jesús datekin mese wanun ika bexun yuikin: \p —Xanen ibu Herodesin mia detekatsis ikikiaki. Nenua janida paxadiwe— akabu \p \v 32 Jesúsun jatu yuikin: \p —Uian. Ikis inun meshukidi yushin betsa betsapa kainmakin isin teneaibu xuxawakin en yusinkubainaii. Jaska watan ua betsatian en daya en keyuxanaidan, en jaskayukunkainaii. Kaxun ja kaman inu keska padanan yuiditankanwen— iwanan, \v 33 ana jatu yuikin: —Diosun jancha yuixunikabu Jerusalén anua debumisbuwen taea eadi jabiadidi en kaii. Ikis inun, meshukidi inun, meshukidi betsatian en daya en menei kaiwen taea matun shinanwen janu en niti itidumaki— ikin, \p \v 34 —Jerusalén anu jiweabuun, Jerusalén anu jiweabuun, Diosun jancha yuixunikabu inun jawen jancha jatu bana bexunpakeaibu Diosun jatu yunubiaya danankin jatu tenankin matun xenipabun ani keska wakin mishkiwen man jatu tsaka tsaka amisbuki. Takadan jawen bake nuxamis keska wakin eandi matu medabewakin matu mekenun ika en jubianiken jaska shinanma ea danankin man ea jawa ninkamaki. \v 35 Uinkanwen. Matun mae matun mesti man mekenun Diosun matu jenexanikiki, ana Jerusalén mekeamadan. Jakia janu en ana juaitian: “Yavé Diosun kushipaya juaidan”, ikin man yuidiamadan, man ana ea uinyuama ixankanaii— jatu wabaini \c 14 \s1 Jesúsun juni betsa jawen yuda jene ichai xaxani xuxawanikiaki, na janchadan \p \v 1 Ana juindukunti betsatian fariseo xanen ibun jiwe anuxun Jesúsun jabetan piaya fariseo betsabun uiainbun \v 2 Jesúsun besuudi juni betsa jawen yuda jene ichai xaxaima tenei tsauawen taexun \v 3 Moisin keneni yusinananmisbu inun fariseobu unanti wakin Jesúsun jatu yukakin: \p —Jaska Diosun Moisés yusini chibankinan, ¿juindukuntitian xuxawati yununimen? ¿Yunuama inidaka? Ea yuikanwen— \v 4 jatu wabia pes jawa yuiama maniabun juni jawen yuda jene ichai xaxaima tsaua metsunxun xuxawatan nichian kaya \v 5 fariseobu Jesúsun ana jatu yuikin: \p —¿Matubunan, juindukuntitianbiaken min bake kasmai min ina awa unpax biti kini medan kauana uinsama jawaida kain min nexeismamen?— jatu wa \p \v 6 jatu xabakabi chiteawen taea jawa yuiamabumaken \s1 Ainyanwankin jatu ixun pimatikidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \p \v 7 janua fariseobun jiwe anuxun jatu pimakatsi jatu ia betsabu binunun ika xanen ibu dapi baxti ikatsis ikaibu uinkin Jesúsun jatu yusinkin: \p \v 8 —Ja ainyankin nawa wai anu min jua pinun ika xanen ibu dapi baxti iyamakanwen. Jamen mia dukun xanen ibu dapi min baxti iken xanen ibu betsa mia binua juken \v 9 jiwe ibuan mia yunukin: “Janu ikama uani iwe. Jau betsa janu inun ukedi xekexunwen”, akin mia mebinkiki. Mia jaska wa dakejaidai benikain jawen jenei baxti ixun min pixanaii. \v 10 Jakia mia kayabis iwanxun jawen jenei man baxti ika dakaken jiwe ibun mia uinkin yuikin: “Baa, ja xanen ibu dapi ikiyuwe”, iwanan, mia yunuikiki. Mia jaska watan mibetan piaibu mikidi jatu pe shinanmaxanikiki. \v 11 Jabiaskadi wakin tsuada ibubis kenmis Diosun dake waxanikiki. Jakia tsuada ibubis keinsma Diosun kenwanxanikiki. Ninkaidakanwen— iwanan, \p \v 12 jiwe ibun pimabiaxu jadi Jesúsun yuikin: \p —Min duapawen kupikin jau mia chipu pimadiaxanunbun pimakin min jaibuaibu inun, min betsabu inun, minabu betsa inun, mabuya mia dapi jiweabu besti jatu iyamakubainxanwen. \v 13 Jakia nuitapaibu jatu ixun pimakin jawaumabu inun yuda babunibu inun, pakebu inun, bekunbu medabewakin min jatu duawaya \v 14 jaska waxun mia ixun jabundi mia pimatidubumawen taexun pepabu mawa ana besteaintian min pepawen Epa Diosun mia manakua min benimaxanaii— akaya \s1 Piti ichapa ichawashinxun yuda ichapa jatu pimatikidi miyuiwen yusinikiaki, na janchadan \r (Mt 22.1-10) \p \v 15 jaska wai dakaxun ninkabaikin betsan Jesúsbetan pikin Jesús yuikin: \p —Dios xanen ibuaitianan, chanima tsuabunda jabetan pidan, jabe benimajaidaxankanikiki— aka \p \v 16 januxun Jesúsun miyuiwen yuikin: \p —Juni betsan nawakin piti wakatsis ikin ichapabu yubashina \v 17 ma janu pia kemaitian jawen tsuma yuikin: “Jatu yuibauntanwen, jau ikis bedinunbunan”, iwanan, yunua yuikubaunaya \v 18 dasibibu bepadamekin ja dukuntun yuikin: “Bai wakatsi juni betsan bai en bianxuki. En ja uinyuikai en jabetan piyuamaki, ea yuixunyutanwen”, ikaya \v 19 ja kachu betsandi yuikin: “Jawen dayati ina awa meken dabeti en dama bixuki. Jatu unanun, ixun iyunun ika en jabetan piyuamaki, ixuki, akin ea yuixuntanwen”, ikaya \v 20 januxun betsandi yuikin: “En dama ainyanxuki. Jaskawen taea en yudanwanyuai ea yuixunyutanwen”, aka \v 21 ninkatani chintunkidan jawen xanen ibu jaskakanxu dasibi yuia sinatakin ana jawen tsuma yunukin: “Nukun mae anu jiweabu bai jatiubuma inun bai ewapabuwen benabaunkin nuitapaibu inun, yuda babunibu inun, nia chakabubu inun, bekunbu jatu itanwen, jau ebetan pi benunbunan”, aka \v 22 kaxun jatu itankin jawen xanen ibu yuikin: “Min ea yunua en abiaxu min nawati dintu medan ichai texke idiabumaki. ¿Jaska wapa?” aka \v 23 “En jiwe anu jau ichai texke iki benunbun nukun mae dapi jiweabu daya jayabiabun jatu bikawakin jatu ea ixuntanwen, jau piyui benunbunan. \v 24 Chanima jabu dukun en yubashinabun en piti piabumaki”, akin jawen tsuma yuiniki. Dios xanen ibunun badiaitianan, Diosun jabiaskadi waxanikiki— akin Jesúsun jatu yusinikiaki. \s1 Jesús chibanan bikakiaki, na janchadan \r (Mt 10.37-38; 5.13; Mr 9.50) \p \v 25 Januxun yuda ichapabun jawen jancha tapinkin chibainbu dabekekauan Jesúsun jatu yusinkin yuikin: \p \v 26 —Tsuada eki chiti ikatsis ikinan, jau ea dukun bechipaikin chibankubainxanunbunwen. Jamen ja dukun jawen ibubu inun, jawen ain inun, jawen bakebu inun, jawen betsabu inun, jawen puibu bechipaikin jeneama inun, jawen jiwea bechipaikin jeneamadi ea bechipaikin binumamadan, en tsuma itudumaki. \v 27 Ja inun, tsuabunda ea chibanun ibiai ewen bika tenekatsi ikamadan, en tsuma itidumaki. \v 28 Jamen betsan ea chibankatsi ikinan, man eska shinantiduki. Matun bai nemaki janu mapekea nixun uinbaunti keyatapa wakatsis ikin, ¿en pei damenkain? iwanan, jawen kadu tanakin man shinanmiski. \v 29 Jakia man jaska wama janu mapekea nixun uinbaunti min taewaima min keyutidumawen taexun juni betsan mia usankin \v 30 yuikin: “Jaska jawen kadu shinandiamabia ja unainsmapatun ja dukun janu mapekea nixun uinbaunti taewaima jaska waxun menetidumaki”, mia watidubuki. \v 31-32 Jamen betsadan, jaki sinatakin nawa xanen ibu betsan 20,000 soldadobu iweai nemakatsi jawen soldadobu yunudiama shinankin yuikin: “¿En 10,000 soldadobun jawen 20,000 soldadobu maematidumen?” ixun atidubuma unantan ja dapi bediabuma jaska wakin daewatidu jau yukatanunbun jawen tsumabu yunumiski. \v 33 Jaska keskadi wakin tsuabunda matun jamapai tibi ana shinanma jawada dasibi man jaya ana jawen nuiama bestibu man eki chiti ikubaintidubuki. \p \v 34-35 Jamen betsadan, tewekidi matu yuinun ninkakanwen. Tewe jawen nue wa peki. Jakia jawen bata keyu ka paismaken ana jaska waxun jawen min miban min pewatidubumawen taexun putamisbuki. Bestibu man jaskatiduki. Uindaxankanwen. Man pabinkiyabunan, ninkaidakanwen— jatu waya \c 15 \s1 Chaxuwan bestichai benua jawen ibuan bechitidukidi miyuiwen yusinikiaki, na janchadan \r (Mt 18.10-14) \p \v 1 gobierno pei bixunika ichapabu inun yuda betsabu kaka chakamisbu ichapabundi Jesúsun jancha ninkanun ika jaki xukuabu \v 2 uinkin Moisin keneni chibanjaidamis fariseobu inun Diosun jancha kenenibu yusinananmisbun Jesús yuain yuinamekin yuikin: \p —Ja juninan, yuda chakabun Moisin keneni chibainsbuma beya wakin jatubetan pikiki— ikaibu \p \v 3 jaska yuainbu jatun shinan unantan miyuiwen Jesúsun jatu yusinkin: \p \v 4 —Tsuada man 100 chaxuwan jayatun bestichai benua ja 99 bai anu mapuken bestichai benua man benamiski. ¿Chanimamen? \v 5 Atimas ja benua bechitushitan benimakin iabidani \v 6 min jiwe anu jikitan min jaibuaibu inun mia dapi jiweabu kenakin ichawaxun jatu yuikin: “En chaxuwan benuadan, ma en bechitanaii. Jaskawen taea ebe benimajaidakanwen”, akin man jatu yuimiski. \v 7 Chanima jabiaskadi imisbu en matu yuiaii. 99 yuda ichapabun ea ikunwain pepakubainmisbuwen taea nai anu jabu Diosbe jiweabu benimabiamisbun jakia bestichai benua keska chakabui jiwekunkainmistun jawen chakabu jenetan jawen shinan betsa waken jawen benimai chakayamai shinan chankanjaidamisbuki— iwanan, \s1 Pei jexe bestichai benua jawen ibuan bechitikidi miyuiwen Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \p \v 8 Jesúsun ana jatu yusinkin \p —Ainbu 10 pei jexe kadujaida jaya bestichai pakea benanun, iwanan, bin dekuxun jawen jiwe medan unanxubida matsukin bechidiama matsu jeneismaki. \v 9 Janua atimas bechitan jawen jaibuaibu inun ja dapi jiweabu jatu kenakin ichawaxun yuikin: “En pei jexe en benushina en bechixuwen taea ebe benimajaidadikanwen”, akin man jatu yuimiski. \v 10 Chanima jabiaskadi en matu yuaii. Yuda bestichaitun jawen chakabu atimas jenetan jawen shinan betsa watan ikunwanyan Diosun nai tsumabu benimamisbuki— iwanan, \s1 Jawen bake maxku benua keska jawen epa anu chintunkidanikidi miyuiwen Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \p \v 11 Jesúsun ana jatu yusinkubainkin yuikin: \p —Juni betsa juni bake dabeyakidi en matu yuiai ninkakanwen. \v 12 Jawen bake maxkun yuikin: “Epaan, min mawadiamabia jatiada min mawaken jawada enaxanaidan, paxkaxun menan ea inandiwe”, aka shinantan yuikin: “Peki. En mia axuntiduki”, iwanan, jawen jamapai dasibi jawen bake dabe paxkaxun jawen bake maxku jawena inanshina \v 13 uxa eskadabes ka chipu jawen bake maxkun pei binun, iwanan, jawen mabu jatu inankin keyubaini ja pei bishianyan chai kai mai pakea betsa anu kaxun jawen pei mekeama jawada betsa betsapawen kemukaunkin jawaida puta keyutan \v 14 jawen pei yamaken ja mai pakeanuabu buni taeaibun jawen bake maxku bunidiakin \v 15 januxun daya benabaunkin nawa xanen ibu tsuma wanun, iwanan, daya yuka jawen bai anu ina yawa mapua jau mekenun yunua \v 16 ja ina yawa pimakin jawen piti yani wapanan tsuan jawa inanma \v 17 januxun xabakabi shinan pewakin yuikin: “En epan jiwe anuxun jawen dayadubun piti piabu texe jayabiaken nenua buni en mawatiduki. \v 18 Jaskaken nenua chintunkain jikixun yuikin: ‘Epaan, Diosun yunua ninkama ichai miadi ichakawai en chakabukaintanaii. \v 19 Kanekin en mia xunubainima jaskawen taexun ana min bakewakin ea kenama min dayadu betsa ea wawe’, akin en yuixanaii”, iwanan, \v 20 nawa jenebaini jawenabu anu chintunkaini jawen epan jiweki kemadiamabiaken chaike jawen epan bechibaini jawen nui kushikaini jaki nukutan benimajaidakin ikuxun tantsu tantsu akaya \v 21 jawen bake maxkun yuikin: “Epaan, Diosun yunua ninkama ichai miadi ichakawabaini en chakabu kaintanaii. Kanekin en mia xunubainima jaskawen taexun ana min bakewakin ea kenayamawe”, abia \v 22 ninkama jawen epan jawen dayadubu yunukin yuikin: “Tadi pepa jawaida bitanxun sawemakanwen. Ja inun, meichikiti sawematan bichi tae sawemadiakanwen”, iwanan, \v 23-24 “Na en bake mawaima keska ma ana bestean keskaki. Benuima nun ma jaki nukuawen taexun ina awa bake xuajaida bitanxun textexun ja naiti piti ichapadi bawakanwen, pi nun jabe benimanunbunan”, jatu wa jawen jancha ninkai jabe benimajaidai nawai taeaibun \p \v 25 jaskaibun jawen bake iyua bai anu dayatani jui jawen jiwe dapi kemakin nawaibu ninkakubidankin \v 26 jawen dayadu betsa kenaxun “¿Jaskai e iskaun beyusi nawai ikanimenkain?” ikaya \v 27 jawen dayadun yuikin: “Min betsa maxku chintunkidani jawa isin teneama jikixuwen taea benimakin ina awa bake xua jau bawaxununbun min epan jatu yunua detetan bawaxun pi min epabe ma benimai beyusi nawakanikiki”, aka \v 28 janua sinatai jiwetan jikikatsi ikamaken jawen epan daewanun ika taxnixun jancha wa \v 29 jakia jawen epa nemakin yuikin: “Eskai en sinatai mia yuinun ninkawe. Badi ichapa mia dayaxunkin min jancha en ninkakubainmiski, jawa kaneamadan. En jaskabiaken en jaibuaibube jaya beyusi en nawai benimanun chaxuwan bake babupa min ea detexuinsmaki. \v 30 Jakia ja min bake maxkun ainbu jininipabubetan min pei puta keyutani mais jubiaken nukun ina awa bake xua min jamen bawaxunxuki. Jaska watimaki”, aka \v 31 daewanun, iwanan, jawen epan yuikin: “Epaan, min en bake iyuadan, min ebe jiwekunkainmiski. Dasibi en jaya minaski. \v 32 Jaskabiaken min betsa maxku mawa keska ishian ma ana jiwea keskaki. Uatian benushina ikis nun ma bechiawen taea benimai nun beyusi nawai pejaidaii”— jatu watan \c 16 \s1 Mabu mekexunikatun jawen xanen ibu padanikidi miyuiwen yusinikiaki, na janchadan \p \v 1 januxun fariseobun ninkadiaibun Jesúsun jawen tsumabu uinkin jabudi yusinkin: \p —Juni betsa mabujaidaya inun bai ichapaya jabu dasibi mekexunika dayaxunmiskidi matu yuinun ninkakanwen. Jawen dayaxunikatun kanekin jawen jamapai tibi pe mekexunamaken jaki chaniabu ninkaxun \v 2 jawen tsumapan kenaxun yuikin: “Mikidi yuiaibu en ninkaidan, ¿chanimamen? En pei inun en mabu min ubisita wamiskiaki. Jaskaken jaska nuku dibiabu cuenta tibi pewaxun ea inantan ana ea dayaxunama janida kaindikaintanxanwen”, aka \v 3 jawen mabu mekexunikatun shinankin: “En tsumapan ea nichiainan, ¿jaskaxanpa? En yuda ma en babu bai anu pukin en dayatidumaki. Ja inun, jamapai jatu ea abauni en daketapakauntidumaki, pei ea ikidan. \v 4 Jaskakenan, en tsuma dibiabun jiwe anu en ka jau ea medabewakin jaibuwaxanunbun jaska wakin en jatu jaibu watidu en jatukidi shinaiin”, itan \v 5 jawen tsuma dibiabu tibi bestibu kenaxun ja dukun jua bichitan yukakin: “En tsumadan, ¿jati jawen jawa min dibiamen?” aka \v 6 ja dibiatun yuikin: “Jawen piti xeni 100 bidón en dibiaki”, aka jawen mabu mekexunikatun jaibuwakin yuikin: “Jaki min dibia una cuenta bitani nenu tsauxun ana bena wakin jawaida na jabiatian 50 bidón besti kenediwe, min dibia xeni ana shinanmadan”, aka kainkainaya \v 7 januxun ja kachu juadi yukakin: “En tsumadan, ¿Jati jawen jawa min dibiamen?” aka, “Xekiwan 1,000 saku en dibiaki”, aka: “Jaki min dibia una cuenta bixun ana bena wakin 800 besti kenediwe, min dibia xeni ana shinanmadan”, akin kainma kaya \v 8 dibiabu tibi jabiaskas jatu waken jawen tsumapan jawen aka jaki chaniaibu unantan jaska nuitapatiduma jaskai jaibuyai jiwexanai unantan jawen mabu mekenika chakabubia unanepawen taexun kenwaniki. Chanima mabuwen kemukin inananain jawen nuiama unanepatan Diosunabuman jaska wai jiwekin jabun Dios ninkaibu jatu binumisbuki. \v 9 Jaskawen taexun mabuya man jaskakubainxanunbun matu yusinun ninkakanwen. Mabuwen kemua mesebiaken ja mabu man jayawen medabenankin yudabu jaibuwakin man beyawatidudan, yudabube inananain pepaxankanwen. Matun mabu keyuaya janua man ea chibankin jaska jatu axunmiswen taea Dios matuwen benimakin nai anu jiweti kayabi inankin matu manakuxanikiki. \p \v 10 Ja inun, tsuabuda mabu eskadabes jaya pe mekemisdan, mabu ichapadi jayakin ichapadi pe meketidubuki. Jamen tsuabunda mabu eskadabes pe mekeismadan, ichapadi pe meketidubumaki. \v 11 Jaskaken mai anua mabuwen kemukin man pe meketidumaken Diosun daya pepajaida matu yunuamadi ixanikiki. \v 12 Ja inun, yuda betsan mabu man pe mekexuntidumaken jawada Diosun matu yubani matu inanmadi ixanikiki. \v 13 Ja inun, jadatuda dayadun jawen xanen ibu dabe dayaxunkin medabewatidumaki, betsa bechipaikin chibankin betsa bechipaima danankin ninkamadan. Jabiaskadi wakin pei inun Diosdi shinankin ja dabe jaska waxun man duawatidumaki— jatu waya \p \v 14 fariseobu peiwen kemukin bechipaimisbun Jesúsun yusian ninkakin kaxe wakin usainbu \v 15 Jesúsun jatu yuikin: \p —Matudan, bemakis pepakin junibu padankin man jatu kenwanmamiski. Jakia Diosun matun shinan unanmiski. Ja inun, kenkin jawada yudabun bechipaiai Diosun dananmiski— iwanan, \s1 Diosun jawen yusian jatu yununi tsuan betsa watimakiaki, na janchadan \p \v 16 Jesúsun jatu yuikubainkin: \p —Jamen Nashimanika Juan judiama matun ichati jiwe tibi anuxun Moisin yusini inun Diosun jancha yuixunikabun yusinpauni yusinkubainkin Juanki tekiwanibuki. Januxun Juanen kaka pepa Dios xanen ibuxanaikidi chaniaya ichapabun bechipaijaidai janu jikinun ika naxukunibukiaki. \v 17 Jabiaskabiaken Diosun yusini dainbainai keska wakin tsuan betsa watidumaki. Nai inun mai yamaxanai bikama keskaki. Jakia dasibi Diosun Moisés yusian keneni jawa betsa texe wama menexanikiki, tsuan betsa watidumajaidawen taeadan. \s1 Ainbu jenetimakidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Mt 19.1-12; Mr 10.1-12) \p \v 18 Jaskaken Diosun Moisés yusian eskaki. Tsuanda jawen ain jenetan ainbu betsa bikinan, Diosun jancha kanei chakabumisbuki. Ja inun, ainbu jawen benen jenebaina juni betsan ainwainan, ja juni betsadi jawen chakabudiaikiki, jaska Diosun Moisés yusian keneni kaneidan— iwanan, \s1 Juni mabujaidaya inun Lázaro nuitapanikidi Jesúsun jatu unanmanikiaki, na janchadan \p \v 19 januxun Jesúsun jawen yusinti betsawen jatu yusinkin yuikin: \p —Juni betsa mabujaidaya inun bai ichapayatun xanen ibukin tadi pepas sawekin pei ichapa putaxun jawen jaibuaibus pimai jatube beyusi nawai benimakunkainiki, jawen shinan betsa wamadan. \v 20 Jamen juni betsa nuitapai chaminitun Dios ikunwain jawen kena Lázaro jawauma juni mabujaidayatun jemaintin kene xui xexekaian jawenabun janatantanmisbu \v 21 piti texe xanen ibun putai pikin yani wanun ika dakaken kaman bexun jawen chami dataxkubainmisbu \v 22 janua Lázaro nuitapai mawa jawen xenipabu Abraham anu jau pepa besti jiwenun Diosun nai tsumabun jawen yushin iyuabu janua jatianda ja mabujaidayadi mawa jawenabun maiwabu \v 23 janu mawabu bumisbu anu juni mabujaidayaima nuitapai yumankin uinbaunkin chaikea Abrahamnen Lázaro duawai bechitan \v 24 sai ikin yuikin: “Epa Abrahamneen, ewen nuiwe. Chi jede anua en yumaiin. Unpax metsabidan jau en jana ea matsi wayunun Lázaro ea yunuxunwen”, aka \v 25 Abrahamnen yuikin: “Baa, eskaki shinanwen. Min jiweadan, jawa bika teneama mabujaidaya min jiwekunkainimaki. Min jaskaya Lázarodan, nuitapakin isin chakabu besti tenei jiwekunkainimaki. Jakia natian Lázaro Diosun duawakin mia kupiaiwen taea min nuitapaii. \v 26 Jaskaken miaudia ea anu jau tsua juyamanun inun ea anua mia anu jau tsua kayamanun na kini keyatapajaida waxun Diosun nemaniki”, aka \v 27-28 mabujaidayaimatun yuikin: “Jaskakenan Epaan, en mia yukaii. En meken bestiti betsayaki. Nenu en yumain anu jau jabudi beyamaxanunbun en epabe jiweabu jau jatuki chanitanun Lázaro ea yunuxunwen”, aka \v 29 Abrahamnen ana yuikin: “Moisin yusian inun Diosun jancha yuixunikabun yusian kenenibu minabu jayawen taexun jatun yusian jau tapinunbunwen”, aka \v 30 mabujaidayaimatun yuikin: “Epa Abrahamneen, chanimaki. Enabu Diosun jancha jayabia tapinsbumaki. Jakia juni mawa ana bestenkain jatuki chania jatun shinan betsa watidubuki”, aka \v 31 ana nemakin Abrahamnen yuikin: “Moisin yusian chanima inun Diosun jancha yuixunikabun jatu yusini jawa ninkaisbumawen taexun juni mawa ana bestenkaini kaxun minabu jatu yusinbia jawa ninkamadi itidubuki”, akin Abrahamnen nemaimaki— iwanan, \c 17 \s1 Yuda betsan jawada jatu chakabuwamai mesekiaki, na janchadan \r (Mt 18.6-7, 21-22; Mr 9.42) \p \v 1-2 Januxun Jesúsun jaki chiti ikabu besti yusinkin yuikin: \p —Tsuanda jaska shinanmabiaken yuda betsan jawada chakabu memakin mia beya wamanun, iwanan, jaska Diosun yunumis inun nemamis matu amakin chakabuwamisbuki. Jakia tsuabunda enabu juinti babubu padankin jatu chakabuwamamis jabudi Diosun jatu kupia nuitapajaidaxanaiwen taea jawen xekiwan deneti mishki ewapa nexaxun teumatan ianenwan medan pukua jasadan, jawen kupiti bexmas mekeanaii. \p \v 3 Jaskaken chakabuwakin man kanekatsi ikamadan, uindakanwen. Jamen ea ikunwain betsan kanekin mia chakabuwa dakeama kaxun xabakabi chitekin dakewawe. Min jancha pewen jawen chakabu min jakimawa jawen shinan betsa waya jawen chakabu ana shinanyamawe. \v 4 Jabias xabatian tsuanda 7ki mia chakabuwaxu jabiatikidi mia yuikin: “En ana kanexuki. Ana en jaskayamaxanun en chakabu ana shinanyamawe, nun ana sinatadabeyamanunan”, mia waya jabiatidiki jawen chakabu ana jabetan shinantimaki— jatu wa \s1 Jawen tsumabun ana ikunjaidawati kushipa ea anibukiaki, na janchadan \p \v 5 jawen tsuma kushipayabun Jesús ea akin yuikin: \p —Nun mia ikunwanbiaya ana ikunjaidawati kushipa nuku inanwen— akabu \p \v 6 januxun Jesúsun jatu yuikin: \p —Man ea ikunwainan, mostaza jexe pexeishta keska man jayaki. Jaska keska jayabun na ji yunukin: “Nenua min tacha betsekekain unu ian nemaki ni maewe”, man aka matu ninkatan itiduki— iwanan, \s1 Jatun xanen ibuan yunua axunkin duawai kentimakidi Jesúsun yusinikiaki, na janchadan \p \v 7 ana jatu yusinkin: \p —Tsuada man dayaduya matun bai udutani kasmai matun chaxuwan inun ina awa matu mekexunbai jukidan jiwetan jikiai man yuikin: “Tsauxun pidiyuwe”, akin ¿man yuimismen? \v 8 Man jaska waismaki. Yuikin: “Badi kaya nun pinun bawa taewawe, ea dukun en piaya chipu min tadi betsa sawetan miandi min piaidan”, akin matun dayadu man pe yunumiski. \v 9 Jaska yunua jawen tsumapan ninkakin pe akubainaiwen taexun jawen xanen ibun jawen tsuma: “Peki”, aismaki. \v 10 Matudan man jabiaskadi keskaki. Jaskaken jawada Diosun matu yunua atan ibubis keanma yuikin: “En xanen ibun ea yunuas besti en akubainaii. En jawen tsuma bestiki”, ikin jawada matu yunua ja besti shinankin axunkin ja dukun menexunkubainkanwen, jawa chikishamadan— jatu wanikiaki. \s1 Meken dabeti junibu bichiki chamini buisbuma Jesúsun xuxawanikiaki, na janchadan \p \v 11 Janua betsatian Jesús Jerusalénkidi kakunkaini Samaria mai pakea inun Galilea mai pakea ja dabe namakis anu kai \v 12 mae betsa anu jikiaya 10 junibu yudaki chaminibun Jesús bechitan benanta mapuxun \v 13 jancha kushipawen yuikin: \p —Jesús yusinaan, nukuwen nuiwe— akabu \p \v 14 Jesús jatuwen nuikin uinkin jatu yunukin: \p —Jerusalén anu buxun Diosbe nukunabu janchaxunikabu matun yuda uinmaditankanwen— jatu wa jawen jancha ikunwanbaini dabekebaini bukin jatun yudaki chamini ma xuxa ana chami jayama uiainbun \v 15 jabu bestichaitun jawen yudaki chamini ma xuxa uintan dabekekidan jui kushipawen Dios kenwain \v 16 Jesúsunabuma Samarianawabia Jesúsun besuudi danti iki beti ixun kenwanyan \p \v 17 Jesúsun yuikin: \p —10 juni chaminibu en xuxawaxuki. ¿Chanimamen? ¿Janimen, ja 9 juni Israelbudan?— ikin \v 18 —Na nawan besti Dios kenwain chintunkidanxuki. Jawen tapinkanwen— iwanan, \v 19 nawa danti ika yuikin: —Benitan inun kadiwe. Min ea ikunwainwen taea min xuxaxuki— anikiaki. \s1 Jaskai Dios xanen ibui ana juxanaikidi yusinikiaki, na janchadan \r (Mt 24.23-28, 36-41; Mr 13.15-16) \p \v 20 Januxun fariseobun Dios xanen ibui ana juxanaikidi yukabu Jesúsun jatu yuikin: \p —Dios xanen ibuaidan, ikis beduwen man uintidumaki. \v 21 Ja inun, tsuanda yuikin: “Uinwen. Dios xanen ibui naki”, ikasmai: “Uinwen. Unuki”, ikin yuiama ixankanikiki. Chanima en matu yuiaii. Dios xanen ibuidan, ikis matube dasia niaki, taeidan— jatu watan \p \v 22 januxun jawen tsumabu beiskin yuikin: \p —Eadan, matun Juchi Kayabi Iyua ea uinbianixun ana ea uinkatsis ibiakin man yane ana ea uianma ixankanaii. \v 23 Man jaskaya matu padankin yuikin: “Nenu ma juaki, Cristodan”, ikasmai, “Unu ma juaki”, ikaibu ninkabiatan jadi jatu chibanyamaxankanwen. \v 24 Jakia en matun Juchi Kayabi Iyua en ana eskakidanxanai matu yuinun ninkakanwen. Jawaida uke bukun kana bedi iki bakamis keskatan en ana juai dasibibun ea uinxankanikiki. \v 25 En jaskadiama ja dukun na jabiatian ea danankin yudabun bikajaida ea tenemakin ea nuitapawayuxankanikiki. \v 26 Jaska inun, Noé jiweken chakabui jiwekubainibu keskadiaibun matun Juchi Kayabi Iyua en ana chintunkidanxanaii. \v 27 Eskanibuki. Jawen nunutiwen Noé jikidiamaken yudabun pikin mabex aki ainyankin jatun bakebu beneyawakin Dioskidi jawa shinanma jiwekubainaibu Diosun yunua Noén chibain jawenabubes jawen nunuti menetan jikiaya jenen jatu achiaya Diosun yunua ninkaisbuma jatumebi debui jasai keyunibuki. \p \v 28 —Jaska inun, jabiaskadiai Lot jatube jiwediaken chakabuwakubainmisbu Diosun jatu kupikin yamawani ana matu shinanmanun ninkakanwen. Jabun pikin mabex akin mabu bikin mabu inananankin bai waxun banakin jiwe wakubaini Dioski jawa dateama jiwekubainaibun \v 29 Lot juni pepa jawen mae Sodoma anua Diosun paxa watan nai anua chi inun azufre ui keskai nidi ikin Sodomanawabu jatu yamawaniki. \v 30 Jabiaskadiai matun Juchi Kayabi Iyua en juai yudan kaianen ea shinankin manabumaken en jatu jabiaskadi wakin kupixanaii. \p \v 31 —En jatu jaska waxanaitian na mai bawa jiwe sapa xeni manaundi maniabudan, butuxun jawen jamapai bikatsis ibiakin jau jawen jiwe anu jikiama jau jawaida paxaxanunbunwen. Ja inun, ikunwain ja bai anu dayaibudan, meshu medan jatun bemakia tadi kextupa bikatsis ibiai jau ana chintunkidanama jau jabiadiadi paxadiaxanunbunwen. \v 32 Jamen betsadan, eskaniki. Shinankanwen. Lotin ain Sodoma anua jabe paxabiai jawen mabuwen nui jaskaimenkain uinun ika nasaukeai Diosun jabiadi damiwakin tewe wanidan, man jaskadiatiduki. Uindaxankanwen. \v 33 Jaskaken tsuabunda jawen jiwea yaushikin benuxankanikiki. Jakia tsuabuda ewen taea mawanun ika jawen jiweawen nuiama mawabudan, jawen jiwea benuama jiwekuinxankanikiki, niti ikamadan. \p \v 34-36 Ja inun, betsadan, meshu medan jabias dakatiki dabe uxabu betsan ea chibanmis iyukin betsan ea chibainsma Diosun nai tsuman jenebainxanikiki. Ja inun, ainbu dabetan deneaibu betsan ea chibanmis iyukin betsan ea chibainsma jenediabainxanikiki— jatu wa \p \v 37 jaska yuiai jawen tsumabun ninkatan yukakin: \p —Xanen Ibuun, dasibi min nuku yuiaidan, ¿jania jaskaxanimenkain?— akabu junea janchawen ana jatu yuikin: \p —Janu yuda mawa daka pisi mayai xeten xetebidan janu ichai nuyabaunmis keskai ixankanikiki— iwanan, \c 18 \s1 Punu nukama Dios yukatikidi miyuiwen yusinikiaki, na janchadan \p \v 1 januxun jawen tsumabun Dios kushipa yukai jau punu nukayamaxanunbun miyuiwen Jesúsun jatu yusinkin \v 2 yuikin: \p —Mae betsa anu juez jiwexun Dioski meseama juni betsan jancha ninkaismadi \v 3 jabias mae anua yuxabu jawen bene ma mawayama jau ea medabewanun ika juez anu kaxun yuikin: “Juni betsan ea ichakawakin padainkiki. Medabewakin ea pewaxunwen”, abidan abidankin chikish waya \v 4 ja dukun jawen jancha ninkama ikunkainkin januxun atimas shinankin: “Yudabuwen nuiama Dioski en meseamabia \v 5 natun ea daketapa wabidan wabidanaiwen taexun en nemaxuni kaii. En jaska waxunamaken jukidan jukidankin ea punu nukawatiduki”, ixun medabewaniki— iwanan, \p \v 6 ana Jesúsun jatu yuikin: \p —Ja juez chakabun jaska wamisbun \v 7-8 jamen Diosun nuku medabewakin jabun matu chakabuwakatsi ikaibu nemaidan, jawen shinan betsajaidaki. Jawen katuabu Diosun matu medabewakin badidi inun meshu medan man ea atan manaibu ninkatan manama jawaida jatu nemakin matu pewaxunmiski. Jaskawen taea ea matun Juchi Kayabi Iyua en ana juaitian jabun ea ikunwankin jenekubainabuma ¿en jatu bechitushixanimenkain?— iwanan, \s1 Fariseo inun pei bixunikakidi Jesúsun miyuiwen jatu yusinikiaki, na janchadan \p \v 9 janua ichapa mapuxun ninkaibukidi jabu jatidi ibubis kenkin shinain bepadamei: “Ea besti en pepaki. Jakia betsabudan, jaskaisbumaki”, ikin jatu dananmisbu Jesúsun ana miyui betsawen jatu yusinkin jatu dabinwankin yuikin: \p \v 10 —Templo jemaintin anu juni dabe Diosbe janchai bua mapuabukidi matu yuinun ninkakanwen. Ja juni dabedan, betsa Moisin yusian inun jawen xenipabu betsabun yusian chibanjaidamis fariseoki. Ja inun, betsadan, Romanawa xanen ibu pei bixunikaki. \v 11 Jaskakain fariseo nia naiudi besuxun Dios dayuikin: “Diosuun, yuda betsabu keskama en pewen taexun en mia kenwaiin. Yumetsumisbu inun, padanananmisbu inun, chutanamebaunmisbu inun, ja pei bixunika chakabu en jatu keskamaki. \v 12 Ja inun, semana tibi xaba dabe mia kenwain en samakemiski. Ja inun, jamapai dayakin bixun meken dabeti paxkatan bestichai min kenwanti jiwe mekenikabu en inankuinmiski”, iki ibubis keanyan \v 13 janua ja Romanawa xanen ibu pei bixunika jawa keanma benanta nidiaxun jawa naiudi besuama dakei aitin iki xutidin xutidin ikin yuikin: “Diosuun, min jancha en kanemisbiaken ewen nuikin en chakabu ea buaxunwen”, \v 14 abaini inun kaya Dios jawen nuikin jawen chakabu buaxunkin pewaxunimaki. Jakia fariseon jancha ninkama Diosun jawa buaxunama ikimaki. Jaskaken tsuabuda ibubis kenmis Diosun dake waxanikiki. Jakia tsuabuda keinsma Diosun duawaxanikiki— jatu wa \s1 Bake mishtinbu unanuma wakin Jesúsun Dios jatu yukaxunikiaki, na janchadan \r (Mt 19.13-15; Mr 10.13-16) \p \v 15 janua jatun bake mishtinbu Jesús anu iwekin jau ea mamepikin uinxunkin Dios ea duawamaxunun, iwanan, jabun jatun bake iwebidanbidanaibu Jesúski chiti ikabun uinkin jatu nemaibun \v 16 nantaxun jatu jaska waibu Jesúsun jatu kenaxun yuikin: \p —Jatun bake mishtinbu ea anu iweaibu jatu nemayamakanwen. Dios xanen ibuaitianan, na bake mishtinbu eki dateabuma keskabu besti Dioski dasixankanikiki. \v 17 Chanima en matu yuaii. Bake mishtinbun jawen ibu bechipaimis keska wakin Epa Dios bechipaiabuma Dios xanen ibuaitian jaki dasiama ixankanikiki— jatu wa \s1 Juni xanen ibu mabu ichapaya Jesúsbe janchanikiaki, na janchadan \r (Mt 19.16-30; Mr 10.17-31) \p \v 18 januxun xanen ibu betsan Jesús yukakin yuikin: \p —Yusinan pepaan, ¿mia yukapa? Jiwea kayabi bikinan, ¿jaska kayatan en bitidumen? Ea yuiwe— aka \p \v 19 Jesúsun yuikin: \p —¿Jaskakin ea kenakin: “Pepaan”, min ea wai? Dios bestiki, pepadan, ¿min unanmamen? \v 20 Mianan, Diosun yunuti inun jawen nemati min ma unaiinan: “Ainbu min ainma chutatimaki. Sinatakin yuda betsa tenantimaki. Yumetsutimaki. Yuda betsaki chanichakatimaki. Padananantimaki. Ja inun, min epa inun min ewa jatu duawakubaintiki”— aka \p \v 21 jaska wa ana xanen Ibun Jesús yuikin: \p —Jaa. Dasibi Diosun yunuti inun jawen nemati bakeishtatun tapinixun jeneama en chibankubainmiski— aka \p \v 22 ninkatan Jesúsun uin jawen nuikin ana yuikin: \p —Min pe ea yuiaii. Na besti min shinandiamaki. Mia yuinun ninkawe. Nai anua Diosun manakuti pepa bikatsis ikin min jawada dasibi min jaya jatu inan keyutan ja pei min bishian ja nuitapaibu inankuintan chintuanma ebe kakin ea chibankubainxanwen. Min jaskakunkainaiwen taexun jiwekuian min bixanaii— aka \p \v 23 jakia juni mabujaidayatun Jesúsun jaska yuiai ninkai pes juinti nishmai keyutan ana jawa yuiama jawen mabuwen nuiaya \v 24-25 Jesúsun uinkin ana yuikin: \p —Ja yuinaka ewapa camellodan, ja xumux jawen chixuiki jawen yuda kainmakinan, tsuan atidumaki. Jakia jaska keska bikadan, juni mabu ichapayadan, jawen mabu besti shinain jawen nuikin jatun shinan betsa wama Dioski chiti itidubumaki— jatu wa \fig |src="HK00038b.tif" size="col" loc="Luke 18.25" copy="Horace Knowles; British & Foreign Bible Society" ref="(18.25)" \fig* \p \v 26 januxun jabun Jesúsun jancha ninkatan yukakin: \p —Jaskakenan, ¿tsua Diosun nuku mekekin paxawakin jiwematidumen?— ikaibun \p \v 27 Jesús jatuwen nuikin yuikin: \p —Dateyamakanwen. Yudabun jaska watidubumajaidabiaken Diosun besti matun shinan matu betsa wamatan dasibi matuwen nuikin matu axuntiduki— jatu waya \p \v 28 Pedron yuikin: \p —Xanen ibuun, nukunan, mia chibankatsi ikinan, nukun jawada nun jaya dasibi bashikin keyubidanimaxun nun ma mia chibanpakeaii— akaya \p \v 29 Jesúsun ana jatu shinanmakin yuikin: \p —Chanima en matu yuiai ninkakanwen. Tsuabunda ea chibankin Diosun jancha kakape yusintanun, ixun matun jiwe xununkin matun ibubu xununkin matun betsabu bashibainkin matun ain xununyubainkin matun bakebu bashikin keyuyubainxanaibu \v 30 na jabiatiandi dayaibu Diosun pepawen matu duawakin manakukubainshinxun jabiaskadi wakin nai anudi matu jabe jiwekuinmaxanikiki, ikibi imakinan— jatu wabaini \s1 Mawaxanaikidi dabe inun bestiki Jesús jatuki chanikiaki, na janchadan \r (Mt 20.17-19; Mr 10.32-34) \p \v 31 januxun jawen 12 tsumabu besti jatu kenaxun Jesúsun jatu tadi iyuxun yuikin: \p —Jerusalén anu nun ma mapekei kaidan, man unaiin. Nun janua jaskaxanaikidi matu yuinun ninkakanwen. Diosun jancha yuixunikabun ea matun Juchi Kayabi Iyuakidi ekidi kenenibu menekin ea axankanikiki. \v 32 Januxun eki sinatakin ea achixun nawabu anu ea iyuxun inanbu jabun ea chitekin ichakawakin eki kaxekin eki kemu michukin \v 33 ea kusha kusha axun ea tenanbu xaba dabe inun besti kaya en ana bestenxanaii— jatu wabia \v 34 jawen 12 tsumabun jawen jancha ninkabiakin jawa jatu yuiai dabanen jawa xabakabi ninka pewatiduma ibainaibun \s1 Jericó bai kexakea juni bekun Jesúsun bepexnikiaki, na janchadan \r (Mt 20.29-34; Mr 10.46-52) \p \v 35 janua Jerusalénkidi kai maewan betsa Jericó anu kemaya bai kexa juni bekun tsauxun pei jatu ea akin ninkaya \v 36 yuda ichapabun dainbainaibu ninkatan yuka ikaya \v 37 betsabun yuikin: \p —Jesús Nazaret anua kauani ikikiki— akabu \v 38 jancha kushipawen yuikin: \p —Davidin babaan, ewen nuiwe— akaya \v 39 bebubainkin nemapaibiabu ninkama unanxubima jatu binumakin yuikin: \p —Davidin baba Jesúsuun, ewen nuiwe— ikaya \p \v 40 Jesús niti itan junibu jatu yunukin: \p —Iwekanwen— jatu wa iweabu chaimaxun yukakin: \p \v 41 —¿Mia jaska wapa?— aka juni bekunman yuikin: \p —Xanen Ibuun, ana en uinun ea bepexwe ika en ikaii— aka \v 42 xuxawakin Jesúsun yuikin: \p —Ana uindiwe, min ea ikunwainwen taea min xuxaidan— akaya \v 43 jawaida bepexetan Dios kenwankin Jesús chibanbainaya ichapabundi Jesúsun jaska wai uintan dasibibun Dios kenwanbainaibun \c 19 \s1 Jesús Zaqueoki nukunikiaki, na janchadan \p \v 1 janua Jericó baiwen Jesús jikikaini mae kapukekainaya \v 2 jabianudi juni betsa mabujaidayatun Roma pei bixunikabu jatun xanen ibu jawen kena Zaqueon \v 3 Jesús uinkatsis ibiaya juni ichapabube Jesús kaya Zaqueo juni chanpaishtatun jaska waxun uintima \v 4 Jesús uinun ika bebui kushikain jiwen ina tsauken \v 5 Jesús jukin manaundi uinkin Zaqueo bechitan yuikin: \p —Zaqueoon, min jiwe anu en uxai kakatsis ikaii. Menan butudiwe— aka \p \v 6 janua jawaida butukidan benimakin jawen jiwe anu Jesús inun jawen tsumabu itan iyuaya \v 7 jaska wabainai dasibibun uintan Jesús yuankin: “Juni chakabu anu uxai kaxuki”, ikaibun \v 8 januxun Jesúsun jancha ninkakin jawen shinan betsa watan Zaqueo benitan Jesús yuikin: \p —Xanen Ibuun, en jatu jaska waxanai ninkawe. En mabu inun en pei tanatan dabukun ja nuitapaibu en jatu inanbauntidu en shinaiin. Ja inun, tsuabuda jatu padanxun jatun jamapai en bianmis dabe inun dabeki en ana jawendi en jatu inanxanaii— akaya \p \v 9-10 Jesúsun yuikin: \p —Eadan, matun Juchi Kayabi Iyuatun juni chakabu benua keska benabaunkin medabewanun ika en juniki. Na jabiatian na jiwe anu matun mekenan ma matu anu jikixuki. Jaskawen taea min shinan betsa waya Diosun minabube mia mekekubainxanikiki. Jaska Abrahamnen ikunwanpauni keskakin ikunwain min ma Abrahamnen baba kayabiki— akaya \s1 Pei jexekidi miyuiwen Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \p \v 11 yuda ichapabun Jesúsun yusiain ninkakubainkin shinankin: “Jerusalén anu kematan nawabu nichintan Dios samama xanen ibujaidai kaimenkain”, iwanan, yuiaibuwen taexun \v 12 jabun shinan Jesúsun unantan jatu pewanun, ixun miyuiwen jatu yusinkin: \p —Xanen ibu bexmasbiaken jau mae ichapa xanen ibujaidaxanun, iwanan, xanen ibu kushipa binuatun kena ka ja xanen ibu bexmas katanima matu yuinun ninkakanwen. \v 13 Chai mae betsa anu kadiama jawen 10 dayaxunikabu kenaxun pei jexe ichapajaida ja tibi jatu inan akeaketan jatu yunubainkin: “En judiama na en peiwenan, jamapai tibi bitan jawen inananankin ana binumaxankanwen”, jatu watan chai kaimaken \v 14 januxun jawen maewan anuxun jawenabun ja xanen ibu bexmas danankin bechipaiabumawen taexun jawenabu betsabu yunukin yuikin: “Xanen ibujaida binuatun jiwe anu kaxun ja juni jau nukun xanen ibu iyamaxanun yuitankanwen”, jatu wa buimaxun jaki nukutan yuiabu \p \v 15 jabun danankin jaska jakidi yuibiaibun ja xanen ibujaida binuatun ja juni jawenabun bechipaiabumabiaken jau jabun xanen ibu inun jatu katuxunshinken chintunkidan jikixun ja jawen 10 dayanikabu kenaxun ja pei jatu inanbainimakidi jatu yukakin: “¿Jati man ana ea ichawaxunshinamen?”, iwanan, bestibu tibi jatubetan pewanun, iwanan, jatu kena \v 16 ja dukun juxun yuikin: “Xanen ibuun, min pei jexe ichapa inananankin ana midimajaida 10tiki binumakin en mia ichawaxunshinaki”, aka \v 17 jawen xanen ibun yuikin: “Pejaidaki. Min en dayanika pepaki. Eskadabes min pe mekeshinawen taea mia manakukin 10 mae jati mekei ea xanen ibuxunyuwe”, akaya \v 18 ja kachu jawen dayaxunika betsa juxun yuikin: “Xanen ibuun, min pei jexe ichapa inananankin ana 5tiki binumakin ichapa en mia ichawaxunshinaki”, akaya \v 19 jadi yuikin: “Jaskakenan, miandi 5 mae jati mekei ea xanen ibuxunyuwe”, adiaya \p \v 20 janua jawen dayanika betsadi danas inanbainima juxun yuikin: “Xanen ibuun, naki, min peidan. Benukatsi ikama dakutan en mia aduxunimaki. \v 21 Min juni meseken miwen datekin min pei benukatsi ikama tadi tuaxwen yabutan en mia aduxunimaki. Dayakin jawa miban banamabia min ichawamiski. Janua jexe sa akamabia min ichawadiamiski”, akaya \v 22 januxun xanen ibun yuikin: “Min en dayadu chakabu chikish chakamaki. Chanima dayakin jawa miban banaumabia en ichawamiski. Ja inun, jexe sa akamabia en ichawadiamiski. Ja unantan \v 23 ¿jaskakin banco anu cuenta watan inananankin en pei min ea aduxunama ikimamen, janua ibubis juxun en pei xekei ana jaki ichashina en biyuxanunan?” atan \v 24 jawen dayadu betsabu mapuabu jatu yuikin: “Ja chikishin pei mebintan ja 10tiki binumashina ana ichawamakanwen”, iwanan, \v 25 jabun jatun xanen ibu yuikin: “Ma 10 binujaida jayaki. ¿Jaskakin min ana pei inain?” aka \v 26 xanen ibun jatu yuikin: “Tsuada na en dayadu pepa keskatun jawada jaya pe mekea unantan ichapa jayabiaken manakukin ana ichapajaida en inanxanaii, binumakinan. Jakia tsuada na en dayadu chikish keskatun jawada jaya pe mekeama ja eskadabes jaya unantan en mebinxanaii. \v 27 Ja inun, jabu eki sinatakin jau jatun xanen ibu en iyamaxanun, jabun ea bechipaiama danainmabudan, itanxun en besuubi jatu tenankanwen”, jatu akimakiaki— Jesúsun jatu wabaini \s1 Jerusalén anu Jesús jikinikiaki, na janchadan \r (Mt 21.1-11; Mr 11.1-11; Jn 12.12-19) \p \v 28 januxun jatu jaska yusinbaini kaya yuda ichapabun Jesús chibanbainaibun Jesús Jerusalénkidi ana kai \v 29 Betfagé inun Betania ja mae dabe anu kemai Olivos Mati tetanbainkin jawen tsuma dabe yunukin \v 30 yuikin: \p —Ja mae besuudi kayanbis buxun burro nexea tsua jaki katsaumediama bechitan tepetan beyutankanwen. \v 31 Ja inun, tsuanda matu yukakin yuikin: “¿Jawakatsi man tepeai?” matu wa yuikin: “Nukun xanen ibun biyukatsis ikikiki”, atankanwen— jatu wa \p \v 32 ja dabe buxun burro nexea bai namaki nia bechitan tepeaibun \v 33 jabianudi burro ibubu manixun jatu yukakin: \p —¿Jaskakin man burro tepeai?— jatu wa \v 34 jabun yuikin: \p —Nukun Xanen Ibun biyukatsis ikikiki— akabu —Peki. Buxunditankanwen— jatu wa \v 35 tepetan januxun jatun bemakia tadi burro kamaki kabekanbain Jesús anu butan Jesús jaki tsauanbu \v 36 katsaumekainaya jatun bemakia tadi bai namaki nabekanbainaibun \v 37 Olivos Mati butebidani jaki chiti ika ichapabun Jesús chibankin Jesúsun atimaska betsa betsapa wai uinkubidanshinabuwen taea benimakin jui kushipawen Dios kenwain nawakin \v 38 yuibainkin: \p —Aichu! Aichu! Ja Xanen Ibu Diosun kena kushipaya juaidan, benimakin kenwanankanwen. Naiudia unanuma jiwea inun kushipa binu keyua unankin jau kenwanunbunwen— ikubainaibun \p \v 39 jabianudi fariseobu jatube bui sinataibun betsan Jesús jatu yuixunkin: \p —Yusinaan, miki chiti ikabu jaskaibudan, jatu nemawe— aka \v 40 Jesúsun jatu yuikin: \p —Chanima eki chiti ikabu neseaibun na mishkipan ea kenwain sai itidubuki— jatu wabaini \v 41 Jerusalénki kemakin uinkubaini ja maewan Jerusalén anu jiweabuwen nui kaxakin \v 42 yuikin: \p —Jawen Dios daewati man ea unanyan matu kupiama ikeanxankanikiki. Jakia natian ikunwanbumawen taexun junea keskaken shinankin man ana uintidubumaki. Man peidawa! \v 43-44 Jaskaken Dios matu anu bai juai man jawa ikunwanmawen taea matuki sinatamisbun matu ichakawakin matu nuitapawakin matun mae dapi mai kene keyatapa wabaunkin matu keben keyutan man ana kaintiduma watan matuki sinataibun matun maewan mishki kene nidi akin keyukin matu inun matun bakebu detekin matun mae yamawaxankanikiki, jawa texe wamadan— ikunkaini Jerusalén anu jikitan \s1 Templo jemaintin anua inanananmisbu Jesúsun nichinikiaki, na janchadan \r (Mt 21.12-17; Mr 11.15-19; Jn 2.13-22) \p \v 45 janua janu Dios kenwanti Templo jemaintin kenekauna anu jikikainkin januxun jawen Dios daewati ina janubia inananainbu jatu nichinkin \v 46 yuikin: \p —Jawen Templokidi jawen jancha yuixunika Isaías kenemani matu yuinun ninkakanwen: “En jiwedan, janua ebe janchakin ea kenwanxankanikiki”, Dios ibianiken na jiwe xabatududan, janua matu padananankin yumetsun jiwe man wamisbuki— iaketankin jatu nichin keyutan \p \v 47 januxun xaba tibi Templo jemaintin anuxun Jesúsun jatu yusinkubainaya Diosbe nukunabu janchaxunikabu xanen ibubu inun, Diosun jancha kenenibu yusinananmisbu inun, judiobu xanen ibu betsa betsapabun Jesús jaska datanai detenun ika yuinamebiakubainaibun \v 48 yuda ichapabun Jesúsun yusiain bechipaikin ninkajaidaibuwen taexun jaska waxun tenantima bika tenenibukiaki. \c 20 \s1 ¿Tsuan mia kushipa inainma min aki ikai? akin Jesús yukanibukiaki, na janchadan \r (Mt 21.23-27; Mr 11.27-33) \p \v 1 Januxun xaba betsatian Templo jemaintin anuxun Jesúsun yuda ichapabu kakape yuikin jatu yusianyan Diosbe jawenabu janchaxunika xanen ibubu inun, Diosun jancha kenenibu yusinananmisbu inun mae xanen ibu bexmasbun Jesús nemanun ika jaki kemaxun \v 2 jabun yukakin: \p —Na min eska waidan, ¿tsuan jawen kushipa mia yunuimawen min aki ikai? ¿Tsuan jawen kushipa mia inainmamen, min jaska wanunan?— akabu \p \v 3 Jesúsun jatu kemakin: \p —Entsedi en matu yukai ea yuikanwen— itan \v 4 —Nashimanika Juanen jau jatu nashimanun yunukinan, ¿tsuan kaya yunuyama man shinain, Diosdaka, junibudaka? Ea dukun yuikanwen— jatu wa \p \v 5 janua jabudi june yuinamekin: \p —“Diosun yunuyamaki”, nun wadan, “¿Jaskakin Juanen jancha man ikunwanma ikimamen?” iwanan, nuku kunyan atiduki. \v 6 Jamen yuda midimabun Diosun Juan yunuyamakidi jabun ikunwainbuwen taea jabuki datekin yuikin: “Junibun yunuyamaki”, nun ikaya mishkiwen nuku tsaka tsaka akin nuku tenantidubuki— itan \v 7 januxun jabun Jesús yuikin: \p —Tsuanda Juan yunuyama nun unanmaki— akabu \v 8 Jesúsun jatu yuidiakin \p —Jaskakenan, tsuanda jawen kushipawen ea yunuimadan, eandi en matu yuiamaki— jatu watan, \s1 Dayakapabu mekenan besumakidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Mt 21.33-44; Mr 12.1-11) \p \v 9 januxun yuda ichapabun Jesús ninkanun ika beabu miyuiwen Jesúsun ana jatu yusinkin: \p —Juni betsan bai waxun uva bimi batapa banatan jau bimi dabukun ea inanxanunbun, iwanan, juni betsa dayakapabube jabube yubakatan ibu keska wakin inanyubaini chai kaimaken \v 10 janu ma kani tsekatitian ikaya bai ibuan jawena dabukun jau yukatan ea bixuntanun, iwanan, jawen tsuma betsa yunua ka jabun jawena inankatsi ikama uva bimi mekeabun achixun kusha kusha axun jawa inanma mais nichianbu kaya \v 11 januxun bai ibuan ana jawen tsuma betsa yunudia ka jadi inanxunkatsi ikamadi jabun kunyan akin kusha kusha adiatan jawa inanma mais nichindiabu kaken \v 12 janua bai ibuan jawen tsuma betsa yunua ka jabiaskadi wakin deda deda atan kene pechiudi putabu isin tenei kaken \v 13 atimas bai ibuan shinankin: “¿Jawa jaska waxanpa?”, itan “Jaskakenan en juni bake en bechipaijaidai en yunua ka jaki mesekin en bimi dabukun ea inanxankanimenkain”, iwanan, shinantan nichian kai \v 14 jawen bake jatuki kemai kai bechitan yuinamei: “Bai ibu mawashinken na jawen baken jawen bai tibi inun jawen jiwe tibi dasibi jawenawayuikiki. Na bai nukunas nun wanun tenanankanwen”, ixun \v 15 achibain bai nekixun tenanbun ¿jaska washinabun ja bai ibuan jaskada jatu waxanimenkain? Matu yuinun ninkakanwen. \v 16 Bai ibu kaxun jatu kupidiakin dayakapabu jatu tenan keyutan januxun dayakapa betsabu jawen bai jatu yunuxanikiki— jatu wai ninkai e itan yuikin: \p —Jau jatu jaska wayamaxanunwen— ikaibu \v 17 Jesúsun jatu beiskin yuikin: \q1 —Ja Diosun jancha Isaíasin kenenidan, ¿jaskada jakidi man shinanmismen?, eska yuinidan: ‘Jiwe wanikabun mishki dananbiaibun jabias mishki Diosun bixun \q1 dexun makedex wakin jawen kene mestenwan keska wakin \q1 nuku duawakin nuku axunxanikiki’, \m anidan. \v 18 Eskaki, ninkakanwen. Tsuada ja mishkiki sinatakin ea maemanun ika mishki mamaki kauana teke teke ika itiduki. Jakia ja mishki jadatukida kauani jaki tin ikin chushakin mishpu waxanikiki— jatu waya \p \v 19 januxun Diosbe jawenabu janchaxunika xanen ibubu inun Diosun jancha kenenibu yusinananmisbun Jesúsun dayakapabu chakabubukidi miyuiwen jatukidi janchai jabun ninkakin unantan jaskaitian Jesús achikatsis ibiai yudan kaianki datekin jawa meama mapuxun uinkin \s1 Gobierno pei bixunmisbukidi Jesús yukanibukiaki, na janchadan \r (Mt 22.15-22; Mr 12.13-17) \p \v 20 jaskawen unanti watan chitetan romano xanen ibu Pilato anu ja amakatsi Jesús padanun ixun juni betsabu Jesúsun unandiama judiobun jatu yunukin jau juni pepa itsakin jabun unanti watan Jesús yukakin yuimakatsi nawa xanen ibu jau achimaxanun yunuabu \v 21 Jesús anu buxun padanpaikin yuikin: \p —Yusinaan, junibun jatu kenwanmamisbu keskama chanima jancha besti yusinkin jaska wakin Dios chibantidubu besti min xabakabi jatu yusinkubainmis nun unaiin. \v 22 Jaskawen taexunan, ¿jaskada min shinainmenkain mia yukapa? Ja romano xanen ibu Césarn nuku pei yukamisdan, ¿jaska wananxanpa? ¿Pakananxanpa? ¿Pakatimadaka?— aki \p \v 23 jaki bepadamebainabu Jesúsun unankin jatu yuikin: \p —¿Jaskakin man ea padankatsis ikanai? \v 24 Jawen gobierno impuesto pakati pei jexe betsa ea uinmakanwen— jatu wa bexuanbu uinkin Jesúsun jatu yukakin: —Nadan, ¿tsuan besu inun tsuan kena neamen? Ea yuikanwen— jatu wa jabun yuikin: \p —Romano xanen ibu Césarnaki— akabu \v 25 Jesúsun jatu yuikin: \p —Césarnawen taexun matun xanen ibu César duawakin jawen gobierno dayaxunmisbu pei jatu inanxunkubainkanwen. Jakia Diosdi duawakin jawen yusian chibankin jawada bechipaiai axundiakubainkanwen— jatu waya \v 26 yudan kaianen ninkaya jabun achikatsis ikin unanti wabiabu jaska waxun padankin kanematima nawabun ninkatan min atidumaya Jesúsun janchawen e itan jaska watima pes mapuabun \s1 Ana bestenxanaibukidi saduceobun Jesús yukanibukiaki, na janchadan \r (Mt 22.23-33; Mr 12.18-27) \p \v 27 janua saduceobu judiobu paxka betsa: “Ja mawabu jawen yuda tsua ana besteinsmaki”, imisbu Jesús anu jabudi bexun yukakin: \p \v 28 —Yusinaan, Moisin nuku kenexuntanan, eska nuku bashixunbainiki: “Juni betsa ainyantan juni bakeyadiama mawaken janua jawen betsan ain janubi ainwantan juni bakewaxuntiki, jawen betsa mawaimatun kena dabikinan”, nuku waniki. \v 29 Jaskakidi ja jawen 7 betsabukidi mia yuinun ninkawe. Ja dukun iyuatun ainbu betsa ainwanxun juni bakewadiama mawaken \v 30 ja kachukeatun jawen betsan jabias ainbu ainwanxun juni bake wadiamadi mawaken \v 31 ana ja kachukeatun jawen betsan ain jabiadi ainwandiatan juni bake wadiamadi mawaken janua ja 7 jawen jenekin jabias ainbudi bixun jabu tibibun jawa juni bake bawabuma mawai keyuabun \v 32 janua jawen jenei ainbu juni bake biamas mawadianiki. \v 33 Ja jaskanibudan, mawabu ana besteainbutianan, ¿ja ainbu bestichai ja juni 7bun ainwanibudan, jadatutun kaya ana ja ainbu bixanimenkain?— akabu \p \v 34 Jesúsun jatu kemakin: \p —Na jabiatian beneyai inun ainyain man jiweabuki. \v 35 Jakia Diosunabu kayabi ana jatu unanti wakin besten waintianan, jabe jiwei jau benimai jiwenunbun Diosun junibu inun ainbu jatu bestenwanan, jadia ana ainyain inun beneyama ixankanikiki. \v 36 Janua Diosunabu kayabi ana besteanbuwen taea Diosun nai tsumabu keska beneuma inun ainyuma jiwexankanikiki, ana mawamadan. \p \v 37 Mawakubainaibu ana bestenxanaibukidi Moisin yusini matu yuinun ninkakanwen. Ji maxu kua jede ji ikai anuxun mawanibu ana jatu bestenwain kakatsi ikin Diosun Moisés yuia kenekinan, eska waniki: “Eadan, natian en Abrahamnen mekenikaki. En Isaacun mekenikaki. En Jacobun mekenikadiki”, ikai ninkayamaxun Moisin kenenidan, ¿man uinkin yuismamen? \v 38 Diosdan, mawabunamaki. Jakia jiweabunaki. Jaskaken Abraham inun Isaac inun Jacob jatun yushin jiweabuki. Chipu ana yuda bena Diosun jatu inanxanai shinanma man kanejaidamiski— jatu waya \p \v 39 janua Diosun jancha Moisés yusian keneni yusinananmis betsabun Jesús yuikin: \p —Yusinaan, min pe jatu yuixuki— akaya \v 40 januxun tsuan ana jawa betsa yukabumaken \s1 Mesíaskidi Jesúsun jatu yukanikiaki, na janchadan \r (Mt 22.41-46; Mr 12.35-37) \p \v 41 ja unanepabu jabu mapuabu Jesúsun jatu bepuxumakin yukakin: \p —Diosun jancha kenenibu yusinananmisbun matu yusinkin yuikin: “Mesías Cristodan, Davidin baba ixanikiki”, ikin ¿jaskakin matu jaska yusinmisbumen? \v 42-43 Nukun xenipabu pepa Davidin Salmos anu keneni matu yuinun ninkakanwen: \q1 ‘Dios kushipa dasibi binuatun en xanen ibu Mesías yuikin: \q1 Miki sinataibu en jatu maemadiama manai en yusiudi tsauyuwe’, \m aniki. \v 44 “Mesías en xanen ibuki”, Davidin abianiken ¿jaskatan jawen xanen ibu janubi jawen baba itidumen? Ea yuikanwen— jatu wa jawa yuiabumaken \s1 Diosun jancha kenenibu yusinananmisbu Jesúsun jatu chitenikiaki, na janchadan \r (Mt 23.1-36; Mr 12.38-40; Lc 11.37-54) \p \v 45 yudan kaianen Jesús ninkadiaibun jawen tsumabu Jesúsun yuikin: \p \v 46 —Diosun jancha kenenibu yusinananmisbudan, jatu uindakanwen. Jatun tadi chaipa jawendua sawea mae jemaintin ewapa plaza anu en kauanai ea bechipaikin ea kenwankin jau jancha pewen ea duawanunbun ika mapumisbuki. Jaska inun, janu ichati jiwe anu jikikain jaki tsauti pepa janu dasibibun jatu uintidubu anu tsaukatsis imisbuki. Ja inun, ichatan pinun, iwanan, janu xanen ibubu dakai baxti ixun pimisbu benadiamisbuki. \v 47 Jaska inun, ainbu jawen benen xununitun jawen jiwe bianun, ixun, ainbu padain bepadani Diosbe janchai chaipajaidakubainmisbuki. Jaskamisbuwen taexun jabu Diosun jatu kupijaidaxanikikiki— itan \c 21 \s1 Ainbu nuitapaitun inankuinkin pei ichapayabu binunikiaki, na janchadan \r (Mr 12.41-44) \p \v 1 Templo jemaintin anu tsauxun Jesúsun uianyan pei ichapayabun ja jakia nuitapaibu medabewati bauki inankuin nanekin mistubainbainaibun \v 2 ja jaska waibu uianyan ainbu beneumadi nuitapabiai juxun pei jexe dabe jawa damajaida nanekin mistuaya \v 3 Jesúsun jawen tsumabu yuikin: \p —Chanima na beneuma nuitapaitun jawen pei inankuin nanekin dasibi pei ichapayabu jatu binumakin keyuxuki. \v 4 Eskaki, matu xabakabi yuinun. Ja junibu pei ichapayabun jatun pei paxkaxun texe besti inankuinkanxuki. Jakia ja ainbu nuitapaitun dasibi jawen jawada biti pei inankin keyuxuki— jatu watan \s1 Dios kenwanti jiwe tekei pudekei keyuxanikidi Jesúsun jatu yuinikiaki, na janchadan \r (Mt 24.1-2; Mr 13.1-2) \p \v 5 janua jemaintin anu mapuxun Templo inun ja mishkipanwanwen jiwe wakin jawenduawanibu inun inankuinti jamapai shadabuwen dau wanibu uin jawen tsumabu bestibu jakidi janchaibu ninkakin Jesúsun yuikin: \p \v 6 —Na jiwe man uiainan, jawenduabia jabianu mishki betsa ana matsanmanama dasibi ja mishki jiwe tekekin pudekin keyuxankanikiki— jatu wa \s1 Jaska tashinun badiai bebunkidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \r (Mt 24.3-28; Mr 13.3-23) \p \v 7 jawen tsumabun yukakin: \p —Yusinaan, ja mishki jiwe tekei pudekei keyuxanai min nuku yuixudan, ¿mia yukapa? ¿Ma janu kema taei jaskai nun unantidumenkain? Nuku yuiwe— akabu \p \v 8 Jesúsun jatu yuikin: \p —En ana judiamaken jaskai nuitapai taexanaibu Diosun yuini eskaxankanikiki. Xabakabi matu yuinun ninkakanwen. Ma en janu jua kemaya juni betsabu bexun yuikin: “En Diosun Mesías Cristoki. Ea ninkakanwen”, ikaibun betsabundi yuikin: “Cristo dama juikiki. Matu uinmanun ea chibankanwen”, iwanan, yuiaibu jatu ninkayamaxankanwen, jau matu padanyamanunbunan. \v 9 Ja inun, yudabu nuitapai taeaitianan, detenamei kakaibu ninkabiai e iki jawa dateyamaxankanwen, jaskaibutian en juamakidan— iwanan, \v 10 ana jatu yuikin: —Ja yudabu nuitapaibutianan, nawa betsa betsapa nawa betsabube detenameaibun \v 11 mai pacha sakua akeakeaya piti jayama buni teneaibun isin betsa betsapa mae tibi anuxun tenea akeakeaibun nai anua jawen unanti mese jaska taxnisma uiainbun janu en judiama ixanaii. \p \v 12 Jakia na dasibi eskaxanai idiamaken man ea chibankubainaibuwen taexun matu ichakawakin matu achitan ichati jiwe anu matu yunuabu januxun bichiti jiwe anu matu bichitan xanen ibu betsa betsapa anu matu iyuabu jabun betsabu matu ekidi yuimaxankanikiki, man ea chibainbuwen taexunan. \v 13 Matu jaska wabiabu kakape ekidi man jatu yuixanaii. \v 14-15 Man jaskaibu ean matu medabewakin jancha pe yuiti shada en matu inan jawen unanepakin ja matuki sinataibun ninkakin jawa ekidi chakabu yuiama inun matu nematidubuma ixankanikiki. Jaskaken jawa dateama “¿Jadakidi yuixanpa?” ikin bebunkidi shinanyamaxankanwen. \p \v 16-17 Ja inun, ea chibankin man ekidi yusinkubainaibu yuda midimabun matu danain janubi matun ibubu inun matun betsabu inun matun puibu inun matunabu betsabu inun matun jaibuaibun matu danankin jabun nawabu matu achimaxun betsabu matu jatidi tenanmaxankanikiki. \v 18 Matu jaska wabiaibun Dios matu jakimamajaida ixanikiki. Matu jaska waibuwen nuiyamaxanwen. \v 19 Ja inun, tsuabunda ea chibain chintuanmawen taexun janu kupititian en matu piskumaxanaii, matu kupiamadan. \p \v 20 Ana betsadan, nawa soldadobu Jerusalén mae kexebaunabu uinkin jawaida jatu yamawaxanaibu man unanxanaii. \v 21-22 Ja inun, Diosun jancha yuixunikabun Diosun Jerusalén kupixanaikidi kenenibu samama keyunun badiyuai unain Judea anuabu mati keyatapa anu jau paxaxanunbunwen. Ja inun, Jerusalén anuabu jau taxnidiabainxanunbunwen. Ja inun, bai anu dayaibu jatun jiwe anu ana beama jau paxadiaxanunbunwen. \v 23 Nukun maewan jidabi anuabu yumainbutianan Dios danainbu jatuki sinatakin Diosun jatu kupiaya betsa betsapa teneaibun tuyabu inun ja jatun bake chuchu amamisbudan, nuitapajaidaxankanikiki. \v 24 Ja inun, detenamekin nupe chaipawen betsabu detekin jatidi tenantan betsabu achixun tsuma waxun mai pakea betsa betsapa anu jatu iyuaibun Diosun nawa kushipabu jatu nemakin yamawadiama jabun Jerusalén anuabu ichakawaxankanikiki— iwanan, \s1 Nukun Juchi Kayabi Iyua juidan, eskakidanun badikiaki, na janchadan \r (Mt 24.29-35, 42-44; Mr 13.24-37) \p \v 25-26 Jesúsun jatu yuikubainkin \p —Januxun Diosun badi inun uxe inun bishi betsa betsapa taxnimatanaya mai anu nawa xukua tibi jiwea akeabu jaskai tsuan ninkaisma betsajaidai ianenwan tunkax ikaiwen date paepai unanyamasi jawa dabanen ninkai mese chakayamaibun jabiatiandi nai anua betsa betsapai nai chuduankin taka taka akaya ja yudabun shinain: “Ma nuku yamawaikiki”, ixankanikiki. \v 27 Ja jaskaibun en matun Juchi Kayabi Iyua xanen ibui kushipajaidai chaxajaida nai anua nai kuin medanua en juai uinxankanikiki. \v 28 Jaskai taeaya man jawawen ana jawa teneama samama en matu pepawen jiwemayuai unantan benimajaidai naiudi teskantan uinkin ea bechixankanwen— iwanan, \p \v 29 miyuiwen jawen unanti jatu yusinkin: \p —Jiwen man unantidubukidi matu yusinun ninkakanwen. \v 30 Ja ji mebi jawen pei petakatan ana pei bena jui metubistan peiai uinkin ma badi kemai man unanmis \v 31 keskai jawada en matu yuixu ikai bechitan en samama xanen ibui juai man unanxanaii. \v 32 Ja inun, yudabu dasibi jiwebaunabu yamadiabuma chanima dasibi en matu yuixu jaskai taexankanikiki. \v 33 Jakia jabiaskadiai nai anua inun mai anua Diosun damiwani jabu keyuxankanikiki. Jakia en janchawen bebunkidi en matu yusiainan, binuama menepakexanikiki. \p \v 34-35 Jaska tibi kainxanaiwen taea matun juintinin kemu betsa betsapa mekin kaneama uindaxankanwen. Jawada chakabu aki juinti kushiyamaxankanwen. Eskaidan, paeanwen inun jawada matumebi man jaska shinainwens besti dabanan iki juinti nishmayamakubainxankanwen. Man jaskai jiweabun yudabu mai jidabi anu en jatu unanti watanun ika juaya bidun medan jikitan kebenmana keskama Diosunabu man paxaxanaii. \v 36 Jamen matunan, en jancha chibankin jeneama Diosbe badi tibi janchakubainxankanwen. Jaska mese tibi taxnixanai binutan man ma pewen taea janu matun Juchi Kayabi Iyua en matuki nukuaitian ea bebun man mapuxankanaii— jatu wanikiaki. \p \v 37 Januxun badidi Templo jemaintin anuxun Jesúsun jatu yusinkubaini meshu medan tibi Jerusalén anua kainkaini Olivos Mati anu uxatantanaya \v 38 Jesúsun jancha ninkanun ika yudan kaian penaya bestentan Templo jemaintin anu jaki nukui ichabidanbidanibukiaki. \c 22 \s1 Jesús achinun ika yubakanibukiaki, na janchadan \r (Mt 26.1-5, 14-16; Mr 14.1-2, 10-11; Jn 11.45-53) \p \v 1 Ja Pascuatianan, Egipto anuxun Diosun yunua debuwanika nai tsuman nawan bakebu tenankin judiobun xenipabu dunkebaini shinanmatitianan, uxa dabe ma kemai misi xaxama pimisbu ma kemaya \v 2 jawenabu Diosbe janchaxunika xanen ibubu inun Diosun jancha kenenibu yusinananmisbun jaska waxun Jesús padanxun june achitan tenankatsi yubakai yuinamei yuda ichapabun Jesús ninkamisbuki ika mesei dateaibun \p \v 3 janua Jesúsun 12 tsumabu betsa Judas Iscariote Satanás jawen juintiki jikia jawen jaibuaibu dapaxkabain \v 4 Diosbe jawenabu janchaxunikabu xanen ibubu inun jabun Templo mekenika xanen ibubube janchai kaxun jaska watan Jesús jatu achimaxanun ika jatube yubakaya \v 5 jabu benimakin yuikin: “Nun mia pei inanxanaii”, akabu \v 6 Judas jukin “¿Jatian janixun en Jesús jatu june achimatidumen?” ikin shinankin taewabidanikiaki. \s1 Badi kaya jawen tsumabubetan pikin Jesúsun jatu yuba bena wanikiaki, na janchadan \r (Mt 26.17-29; Mr 14.12-25; Jn 13.21-30; 1 Co 11.23-26) \p \v 7 Ja badi Pascua besi taemisbutian ja dukun chaxuwan bake tesenxun taewamisbutian jabianudi misi xaxama pikubainmisbutian \v 8 Jesúsun Pedro inun Juan nichinkin yuikin: \p —Ja Pascua shinanti nukun piti pewatankanwen— aka \v 9 yukakin: \p —¿Jani kaxun bawakin pewatanpa?— akabu \v 10 Jesúsun jatu yuikin: \p —Bui Jerusalén mae anu jikitan jabianudi juni betsan unpax shumuwanki iabidanai jaki nukutan chibanbaintankanwen. Man chibanbaina janu jikiai uintan \fig |src="HK00195b.tif" size="col" loc="Luke 22.10" copy="Horace Knowles; British & Foreign Bible Society" ref="(22.10)" \fig* \v 11 ja jiwe ibu yukakin eska watankanwen: “Nukun yusinan nuku yuixudan, ¿mia yukapa? ¿Jadatu dintu anuxun en tsumabubetan nukun Pascua shinanmati piti pipa?” man wa \v 12 januxun dintu ewapa manaundi ma pewa matu uinma januxun nukun piti bawakin pewayutankanwen— jatu wa \p \v 13 jawen tsuma dabe kainbaini Jerusalén mae anu jikitan jaska Jesúsun jatu yuixu keska ja juniki nukutan chibanbaini jabe kaxun jiwe ibu yukatan januxun Pascua besikin piti bawa menetan butani \p \v 14 badi kai meshuaya Jesús jawen 12 tsuma kushipayabube jui jikitan tapu dapi dakai baxti ibainbainxun piaibun \v 15 Jesúsun jatu yuikin: \p —En mawadiama na Pascua shinanti matubetan pikatsis ikin en manakakubainshinaki. \v 16 Chanima Dios danainbu juxun en yamawakin keyudiama en ana jabiaskadi piama ixanaii. Jakia Dios xabakabi xanen ibuaya en matubetan ana pixanaii— jatu watan \p \v 17-18 jawen Pascua piti keyukin jawen kencha tsumaxun Dios kenwantan yuikin: \p —Chanima en matu yuiaii. En Epa Diosbe xanen ibui en ana judiama na uva vino en ana matubetan ayuama ixanaii. Abaunkanwen— jatu watan \p \v 19 Pascua piti jawen jenekin jatu pima keyutan januxun shinanmati bena wakin misi betsa bixun Dios kenwantan namakis tunketan jatu inankin yuikin: \p —Na misidan, en matu mawaxunxanai shinanti en yuda keskaki. Ea shinanbetanan man pixanai ikis pikin taewakanwen— jatu wa \p \v 20 bitan tudexun pikubaunaibun jabiaskadi wakin kencha vino mata tsumaxun yuikin: \p —Yuda ichapabu matu medabewai mawakin en jimi en matu jabaxunxanaii. Na vino en jimi keskaki. Jawen yubaka bena shinanmatiki. Ea shinanbetanan, man axanai ikis akin taewabaunkanwen— iwanan, \p \v 21 ana jatu yuikin: —Jamen matu bestichaitun na man ebetan piaibunan man ea jatu achimai kaii. \v 22 Jaska ekidi kenenibudan, matun Juchi Kayabi Iyua en jaskai mawaxanaii. Jakia ja junin ea jatu achimai kaidan, peidaxanwan!— jatu waya \p \v 23 yuinamei yuka idabebaunkin yuikin: \p —¿Eamen, en jatu amaxanaitsa? —iake iakei keyutan \s1 Jaskatan jatu binutikidi Jesúsun jatu yusinikiaki, na janchadan \p \v 24 janua jawen tsumabu yuinamekin yuikin: “¿Jesúsbe xanen ibui jadatu kaya nun binunanain kai?” ikaibu \v 25 Jesúsun ninkatan jatu shinan betsa wamakin yuikin: \p —Nawa xukua tibi xanen ibubun jawenabu jatu bika tenemakin yunu chakayamabiakin jawenabu jatu kenwanmakin yuimakin: “Min xanen ibu pepaki”, jatu amamisbu, ichakawabia pepawanikapainun ikadan. \v 26 Jakia matunan, jaska jatu wayamaxankanwen. Jatu keskama eska shinankubainxankanwen, matubunan. Tsuada juni ewabia bedunan jawa yuiama yunuabu besti chibankin amisbu keskakin matunabu betsabu man binuxanaii. Ja inun, tsuanda jatu yunubiakin matunabu betsabu jatu duawakubainxankanwen. \v 27 Eska yudabun uinkin shinanmisbuki. Na baxti ika dakaxun pimisbu xanen ibuki. Jamen jatun jatu pimakin duawaidan, xanen ibumaki, iwanan, shinanmisbuki. Jamen eanan, matu anuxun matu tapinmanun ixun en matu bestibu duawakin uinmakubainaii. Jaska keskakin jadatutunda ea chibankin betsabu man binuai man unantiduki— iwanan, \p \v 28 ana jatu yuikin: \p —Nukunabun ea unanti wakin betsa betsapa ea tenemabiaibun man ea jeneama ikunkainaii. \v 29-30 Jaska man bika tenekubainshinawen taexun ebetan pikin jawen xanen ibu jaki tsauti ea dapi tsauxun Israelin 12 bakebun baba xukuabu tibi jau man jatu unanti watan mekexanunbun jaska en Epan ea yunua en jabe xanen ibumis keskakin ebe en matu xanen ibumaxanaii— iwanan, \s1 Pedro jaki dakei mesei kaikidi Jesúsun yuinikiaki, na janchadan \r (Mt 26.31-35; Mr 14.27-31; Jn 13.36-38) \p \v 31 Simón Pedro besti Jesúsun yuikin: \p —Simóon, Simóon, jawena matu wakatsis ikin xekiwan xaka tamisbu keska wakin matu unanti wanun, iwanan, Satanásan Epa Dios ma yukashinaki. Uindawe. \v 32 Jabiaskabiaken ea chibain jau min juinti babuyamanun eandi Epa Dios ma en mia yukaxunshinaki. Mia jaska wa kanebiatan ana ea chiban taewakin ikunwain betsabu jau chintunyamanunbun jatu kushipa wakin medabewakubainxanwen— aka \p \v 33 Simón Pedron shinan pewama yuikin: \p —Yusinaan, jaskamaki. Mibe kai bichiti jiwe anu ka kasmai janu min mawai anu en mibe kaii, jawa dateamadan— aka \p \v 34 jaska waya Jesúsun nemakin: \p —Pedroon, min jaskamaki. Na jabia meshu medan pena kemaya takada keudiama yuikin: “En ja unanmaki”, iki chanima dabe inun bestiki min eki dakekin yui kaii— atan, \s1 Jesúsun jawen tsumabu jenebainkatsi mapui jau jaskaxanunbun jatu yununikiaki, na janchadan \p \v 35 januxun Jesúsun jawen tsumabu yunua butanimabu jatu yukakin: \p —Man yusintanunbun peiuma inun kapankaunma inun tae pewetametia benauma en matu nichian man katanimadan, ¿jawa man yupaimamen?— jatu wa jabu kemakin: \p —Jaskamajaidaki. Dasibi nun jayaimaki— ikaibun \p \v 36 Jesúsun ana jatu yuikin: \p —Natianan, matu ana nichinti en betsa waii. Tsuada man pei jaya buxankanwen. Tsuada man piti jaya buxankanwen. Tsuada man jawen detenameti jayamadan, matun dakukuti betsa inananantan jawen detenameti bixankanwen. \v 37 Na eska en matuki chaniaidan, jaska ea wakin binumama menexanaibu Isaíasin kenekin yuikin: “Juni chakabu yuibaunxankanikiki”, ani chanima ekidi keneni dasibi betsa texewama ea axankanikiki, ewen menekinan— jatu wa \p \v 38 jawen tsumabun yuikin: \p —Xanen Ibuun, nun ma dabe jayaki, jawen detenametidan— aka jatu yuikin: \p —Peki. Ana jadakidi matu yuitimaki —Jesúsun jatu watan \s1 Getsemaní anu ka Jesús Diosbe janchanikiaki, na janchadan \r (Mt 26.36-46; Mr 14.32-42) \p \v 39 Jerusalén anua kainkainkin jawen tsumabu iyui janu kamis anu Olivos Mati mapetan \v 40 januxun jatu yuikin: \p —Matuki chakabu jikiaya man kaneyamanunbun Diosun jau matu medabewanun uxama jabe janchakanwen— jatu watan \p \v 41 jatu jenebaini kai tsuanda jatixun tin ikimenkain ixun mishki tude putabu kai tin imistixun Jesús ka danti itan jawen Epa yukakin \v 42 yuikin: \p —Epaan, jamapai dasibi min atidu en unaiin. En mawayamanun min nematidubia en shinain keska ea akama min shinanen besti ea axanwen— ikaya \p \v 43 ja jaskaitian nai anua Diosun nai tsuma taxnitan medabewakin kushipa watushiaya \v 44 janu bika tenechakayamai mestean daka anua niskanjaidai jimi keska tuis tuis ikin mai mecha watan \p \v 45 Diosbe janchai menetan benikidan jawen tsumabuki nukuyuxun juinti nishmajaidatan uxabu bechitan \v 46 Jesúsun jatu yuikin: \p —¿Jaskai man uxamen? Bestentan chakabu juaya man kaneyamanun Diosbe janchakin jau matu medabewanun yukakanwen— jatu wai \s1 Jesús unanmamabain achinibukiaki, na janchadan \r (Mt 26.47-56; Mr 14.43-50; Jn 18.2-11) \p \v 47 Jesús jawen tsumabube jancha menediama juni ichapabube Judas jui jatu bebuxunkidani Jesúski nukutushitan tantsu akaya \v 48 Jesúsun yuikin: \p —Judasiin, jawen bechipaiti tantsu akaiwen unanmakin min Juchi Kayabi Iyua ¿min ea jatu achimai?— akaya \p \v 49 Jesúsbe mapuabun jaskabidanabu unankin yukakin: \p —Xanen ibuun, ¿na eskabidankanxudan, machatuwen jatu detekin nemapa?— ikain \p \v 50 betsan jawenabu Diosbe janchaxunikabu xanen ibujaidatun tsuma jawen pabinki yusiudia maebain mepexpaikin paxteaya \v 51 Jesúsun nemakin jatu yuikin: \p —Min ma axuki. Jatu jaska wayamakanwen— iwanan, jawen pabinki paxtea tin ika bixun patsankin Jesúsun xuxawatan \v 52-53 jawenabu Diosbe janchaxunikabu xanen ibubu inun jatun Templo mekenika xanen ibubu inun mae xanen ibu bexmasbun Jesús achinun ika beabu Jesúsun jatu chitekin yuikin: \p —Xaba tibi januxun Templo jemaintin anuxun en matu yusinkubainai man ea achiama ikunkainshinaki. ¿Jaskai natian yumetsu achimisbu shinain jawen deteti nupe chaipaya inun jawen kushati jiya man bekanxumen? Natian chanima chakabu dayaya ja medabewamai man ea achinun ika bekanxuki— jatu wa \s1 Jesúski Pedro dakekin padanikiaki, na janchadan \r (Mt 26.57-58, 69-75; Mr 14.53-54, 66-72; Jn 18.12-18, 25-27) \p \v 54 ninkamas Jesús achixun jawenabu Diosbe janchaxunika xanen ibujaidatun jiwe anu iyuaibun Pedro datekin benanta chipu kakin chibankubaina \v 55 janu xanen ibun jemaintin chi ketian yui tsaubaunabube Pedro jatube tsaua june yuaya \v 56 janua ainbu dayadu juxun Pedro chin yuai uin kayati watan jatu yuikin: \p —Na juni matube tsauadan, jawen tsuma betsaki— akaya \p \v 57 Pedron padankin yuikin: \p —Ainbuun, jamaki. En ja unanmaki— ikaya \p \v 58 jakimamadi betsandi bechixun yuikin: \p —Miadan, min jabia jatube uinanmandi— aka Pedron ana yuikin: \p —Jaskamaki. Eadan, en jamaki— aka \p \v 59 janua jakimatsais katan Pedro metukin juni betsan unanxubima mapuabu yuikin: \p —Chanima na junidan, jabe nimiski. Jabia Galilea anuabu jancha nun ninkaii— ikai \p \v 60 ninkatan Pedro datekin yuikin: \p —Ja jadi min jaska yuiaidan, en unanmaki— ikaya \p ja jaskaitian takada keuaya \v 61 Jesús nasaukekauan Pedro uianyan jaska Jesúsun Pedro yuia: “Takada keudiama yuikin: ‘En ja unanmaki’, ikin chanima dabe inun bestiki min eki dakei padanananxanaii”, aka jaska shinain \v 62 janua Pedro taxnikain kaxachakayamaya \s1 Xanen ibubu Junta Suprema anu Jesús iyunibukiaki, na janchadan \r (Mt 26.59-68; Mr 14.55-65; Jn 18.19-24) \p \v 63-64 jabianuxundi jabun Jesús achibidan ichakawakin besu beputan kaxe wakin kusha kusha akin yuikin: \p —¿Tsuan mia kushaimenkain? Unantan nuku yuiwe— akubainkin \v 65 betsa betsapa yuikin ichakawashinkin \p \v 66 janua badi chi pexeaya mae yununika xanen ibubu inun Diosbe jawenabu janchaxunika xanen ibubu inun, Diosun jancha kenenibu yusinananmisbu na Junta Suprema ichabu anu Jesús jatu iyuxunabu \v 67 jabun yukakin: \p —¿Jabia min miamenkain, nukun Mesías Cristodan? Menan nuku yuidiwe— akabu Jesúsun jatu yuikin: \p —“Chanima en jaki”, iwanan, en matu yuibia man ea ikunwantidumaki. \v 68 Ja inun, jawada eandi en matu yukabia man ea yuitidubumaki. \v 69 Jabiaskabiaken en matu yuiai ninkakanwen. Na jabiatian man ea tenanbia Dios kushipajaida dasibi binuatun yusiudi en tsaua en matun Juchi Kayabi Iyua en jabe xanen ibukunkainxanaii— jatu wai \p \v 70 ninkatan dasibibun yukakin: \p —Jaskakenan, ¿jabia min Diosun bakedaka ikai?— akabu Jesúsun jatu yuikin: \p —Ibubis matumebi jabiadi man yuiaii— jatu wa \p \v 71 janua jaki sinatai jabudi yuinamei: \p —Jawen kexawen Dios ichai jamebi chakabuikiki. Jaskai nun ninkaiwen taexun jau tenanunbunwen— itan yuinametan \c 23 \s1 Pilato anu anu Jesús iyuxun chitenibukiaki, na janchadan \r (Mt 27.1-2, 11-14; Mr 15.1-5; Jn 18.28-38) \p \v 1 xanen ibu dasibibun jaska wakin unanti wakin menetan janua benibainkin romano gobernador Pilato anu Jesús iyuxun \v 2 jakidi chitekin Pilato yuikin: \p —Na juninan, chakabu betsa betsapa jatu yusinkin nukunabu itimaska wakin jatu padainkiki. “Min xanen ibu César jau pei inanyamanunbun nukunabu jatu nemamiski”. Jabiadi “En Xanen Ibu Mesías Cristoki”, imiskiaki— akin jakidi yuiaibu \p \v 3 Pilaton ninkakin Jesús uinkin yukakin: \p —¿Miadan, min judio xanen ibubu binu keyuamen?— aka \p Jesúsun yuikin: \p —Jawaikika! Jabiadi min ea yuiaii— ikaya \p \v 4 januxun judiobu Diosbe jawenabu janchaxunika xanen ibubu inun yudan kaian Pilaton jatu yuikin: \p —Jawa chakabu akamaki. Jawawen taexun kupiti jayamaki— jatu wabia \p \v 5 Pilaton jancha ninkama jawenchains unanxubima yuikin: \p —Judea anuxun jatu yusian akeakekin jatu itimaska wamiski. Galilea anuxun taewaima nenuxundi jatu yusindiaikiki— akaibu \s1 Herodes anudi Jesús iyuxun chitenibukiaki, na janchadan \p \v 6 jaska yuiaibu Pilaton ninkatan jatu yukakin: “Aa, ja junidan, ¿Galilea anuadaka?” ikaya \v 7 “Jaa, Galilea anuaki”, akabu Pilaton tapintan ja Galilea xanen ibu Herodes na jabia mae Jerusalén anu bai jushinken jawen soldadobu yunukin xanen ibu Herodes anu Pilaton Jesús jatu yunua iyuabu \v 8 jaska Jesúsun jamapai damiwakin betsa betsapa wai kakai Herodesin ninkamis jaska jawen bedubi dami betsa axuain uinun ixun manajaidamis atimas Jesús uin xanen ibu Herodes benimajaidakin \v 9 jaska wamis keska yuka chakayamabiaya Jesúsun jawa yuiamajaidaken \v 10 jabianudi Diosbe jawenabu janchaxunika xanen ibubu inun Diosun jancha kenenibu yusinananmisbun Herodes yuidiakin jakidi Jesús chitekin ja akeakeaibun \v 11 Jesúsun jawa ja yukaikidi jatube janchama kutaxna niken jawen soldadobubetan Herodesin Jesús ichakawakin kaxe wakin betsa betsapa watan xanen ibu keska wakin sanpu jawendua sawematan jawawen jaska watima ana jawendi Herodesin Pilato anu Jesús yunua iyuabu \p \v 12 romano xanen ibu Pilato inun judio xanen ibu Herodes uatian sinatanamebianibu na jabiatian daenamei jaibunamei taenibukiaki. \s1 Pilaton Jesús jau mastanunbun jatu yununikiaki, na janchadan \r (Mt 27.15-26; Mr 15.6-15; Jn 18.39–19.16) \p \v 13 Pilato anu Jesús ana chintuanbidanabu uinkin Diosbe jawenabu janchaxunika xanen ibubu inun mae xanen ibubu inun yudan kaian Pilaton jatu ichawaxun \v 14 yuikin: \p —Na juni ana ea anu iwexun matunabu padankin jatu itimaska wamis yuikin man chitexuki. Jakia dasibi man uianyan Jesús yukakin unanti wakin jawa chakabuwakin meshina en bechiamaki. \v 15 Januxundi jau Herodesin unanti watan jaskada wanun, iwanan, en yunua unanti wakin jawa chakabuwashina bechiamadi ea anu Herodesin ana yunuxuki. Jawa jaskashinawen taexun jau tenanunbun en yunutidumaki. \v 16 Jaskaken kusha kusha a bestitan jau jawama kanun en jatu yunuaii— ikaya \p \v 17-19 badi tibi Pascua besiaibutian romano soldadobun jatu achixun bichimabu jau bestichai taxnimanunbun yudabun katua romano xanen ibun jatu kainmaxunpakemisken jabiatiandi juni betsa Barrabás juni betsabube detenamekin jatun xanen ibu detepaikin jatubetan juni betsabu tenanken jabube achixun bichimabun ja shinankin januxun yudan kaianen unanxubima yuikin: \p —Jau Jesús tenanunbun yunuwe. Jaska watan Barrabás kainmatan nuku nichinxunwen— ikaibun \v 20 Pilato Jesúswen nuikin jawa wama nichinkatsis ikin ana jatu yuikin: \p —Jaskamaki. ¿Matun xanen ibu Jesús matu kainmaxunpa?— jatu wabia \v 21 ninkakatsi ikama unanxubimajaida ana yunukin: \p —Cruzki jatu mastamawe! Cruzki jatu mastamawe!— akeakeabu \p \v 22 Pilaton ana jatu nemanun, iwanan, yuikin: \p —¿Jawa chakabuwashinamen? Jau tenanunbun unanti wakin jawada chakabuwashina en bechiamaki. Jatu kusha kusha ama bestitan en jenekatsis ikaii, jau jawama kanunan— jatu wabia \p \v 23 ninkamas yuda ichapabun unanxubima ana yuikin: \p —Cruzki nuku mastaxunwen— akin jaska shinainbu keska jau jatu axunun yunukin jeneabumaken \v 24-25 atimas jaska shinainbu keska jau jatu axununbun jawen soldadobu Pilaton yunutan ja juni Barrabás detenameawen taexun bichimabu yudabun katua kainmatan januxun Jesús jau mastatanunbun jatu yununikiaki. \s1 Cruzki Jesús mastanibukiaki, na janchadan \r (Mt 27.32-44; Mr 15.21-32; Jn 19.17-27) \p \v 26 Januxun romano soldadobun cruz Jesús jaki mastanun, iwanan, iamabainkin iyukin juni betsa Simón Cirene anua ewani Jerusalén anu jikiai achixun jau Jesúsun cruz iaxunbainun yunuabu Jesús bebuaya \v 27 yuda ichapabun Jesús chibanbainaibun ainbuaibu jawen nui kaxai bis ikubainaibu \v 28-31 Jesúsun jatu uinkin yuikin: \p —Jerusalén anua ainbuaibuun, ewen nui kaxayamakanwen. Jakia janu nuitapaibutian nenuabun yuikin: “Ainbun jabun bake bisbuma besti benimaxankanikiki”, ikaibun januxun yuda ichapabun jabun chakabuwen datekin mawa yuikin: “Nukuki matekei di ikin nuku junewe”, axankanikiki. Jaska inun, ea en jawa wama nibiaken ea ichakawakanikiki. Jamen jabun ea ichakawaibu Diosun jabudi ichakawa chakayamadiakin jatu kupijaidaxanikiki. Jaskawen taea ana ewen nui kaxama matumebi inun matun bakebuwen taea nui kaxakanwen— jatu wabainaya \p \v 32 janua juni yumetsu dabe Jesúsbe tenanun, iwanan, iyui \v 33 Buxka Xau Mati anu mapematan Jesús cruzki mastatan januxun juni yumetsu dabedi jabianudi jabe mastakin betsa jawen yusiudi betsa jawen yusmaudi mastaxun nichinkin \v 34 meneabun soldadobukidi Jesúsun yuikin: \p —Epaan, ea jaska waibudan, jawa jatu kupiyamawe, jawa unanma iki ikanikikidan— ikaya januxun soldadobun jawen beyustiwen maemanankin jawen tadi paxkanun iwanan: “¿Tsuan dukun jawen tadi bimenkain? Akanwen”, ikaibun \v 35 jabianudi xanen ibubu inun yuda ichapabun uinkin kaxe wakin yuikin: \p —Juni betsabu medabewamiski. Jamebidi jau paxadianunwen. Jaska Diosun Katua Mesías kayamenkain cruz anua na jabiatian butuai uinkin nun ikunwantiduki— ikaibun \p \v 36-38 ji bexa sapaki kenekin: “Nadan, judiobun xanen ibujaidaki”, akin kenea Jesús mamaki mastaxun soldadobun chaima ja dapixun kaxe wakin vino jene muka amapaikin yuikin: \p —¿Min judio xanen ibu kayabimenkain? Nuku unanmai mimebi paxai butudikaintanwen— adiaibun \p \v 39 janua yumetsu dabe jabe mastabudi betsa jancha chakabukin yuankin: \p —¿Min Diosun Mesías Cristomenkain? Mimebi bututan nukudi butediwe, nun paxanunan— akaya \p \v 40-41 janua betsan kunyan akin nemakin yuikin: \p —Nukunan, nun chakabuwashinawen taexun achixun ichakawakin nuku tenankanikiki. Jakia na juni pepatun jawa chakabuwaismabiaken ichakawakin nukube tenandiakanikiki. ¿Dioski meseama na juni pepa min jatubetans jaska wai? Ana jaska yuiyamawe— iwanan, \v 42 jawen chakabuwen datekin Jesús yuikin: \p —Jesúsuun, min xanen ibui taeaitianan, ewen nui ea jakimayamaxanwen— akaya \v 43 Jesúsun yuikin: \p —Chanima en mia yuiaii. Min shinan betsa waiwen taea na jabiatian pe besti anu ebe ka min jiwepakexanaii— ikaya \s1 Jaskatan Jesús mawanikiaki, na janchadan \r (Mt 27.45-56; Mr 15.33-41; Jn 19.28-30) \p \v 44-45 janua badi manananbibiaken badi nuka meshua itsa daka manaibun ma badi kai nai puchinin dakaken bepenakainaya Templo medan dintu wakin ja tadiwen kebenibu jamebi manaundia namakis dis iki keyuaya \v 46 janua Jesús bis ikin yuikin: \p —Epaan, mia anu en yushin en nichiain ea mekewe— akin jaska yuitan mawaya \p \v 47 januxun romano soldado capitán Jesús jaskai uintan Dios kenwankin yuikin: \p —Chanima na juni chakabumaki— akaya \p \v 48 ja dapi yudan kaian mapubaunabun jaskaxu dasibibun uin jawen nui juinti nishmai xutidin xutidin ibainaibun \v 49 janua jatidi Jesúsun jaibuaibu inun ainbuaibu Galilea anua jabe beshianbudi benanta nixun jaskai uinibukiaki. \s1 Jesús cruzkia mawa butebain maiwanibukiaki, na janchadan \r (Mt 27.57-61; Mr 15.42-47; Jn 19.38-42) \p \v 50-54 Janua ma badi kaya jabiatiandi judiobu juindukunkatsi bebunkidi piti pewakin dasibi menea badi jikiaya ana dayatidubumawen taea janu Judea anua José jawen mae Arimatea anua ewai yumeni, juni pepa inun duapatun Dios xanen ibuxanaitian manakin judio xanen ibubiakin jau Jesús tenanunbun xanen ibu betsabube Junta Suprema jatube ja yubakama ishian José romano xanen ibu Pilato anu kaxun Jesús maiwatanun ixun jawen yuda yukai kaxun yuka yunua ma juindukunti kemaiwen taea jawaida kaxun cruz anua jawen jaibubetan Jesúsun yuda jatu butemaxun tadi chaipa juxupawen dayabutan buxun maiwati mishki tanpe bena kini waimabu anu janu yuda betsa datandiabuma anu Josén jawen jaibuaibubetan Jesúsun yuda datantan mishki ewapawen bepubainaibun \v 55 janua ainbuaibu Galilea anua Jesúsbe beshianbun Jesúsun yuda buaibu chibanbaini maiwati tanpe inun jaska Jesúsun yuda datantan bepubainaibu uintan \v 56 jadia Jerusalén anu chintunbain jatun jiwe anu jikixun xeni ininipa pepa inun jawen dapuxti dau betsa jawen yuda taxka wakin chaputima wati dau pewakin meneabun ma badi jikiaya juindukuntianken jaska Diosun Moisés yununi shinain ainbuaibu juindukunkin manabaishina \c 24 \s1 Jesús maiwashinabu bestenkaina benanibukiaki, na janchadan \r (Mt 28.1-10; Mr 16.1-8; Jn 20.1-10) \p \v 1 janua ma juindukunti binushinken domingotian penamajaida maiwati tanpe anu bukatsi jawen dapuxti xeni ma pewashinabu buaibun ainbu betsabudi jatu chibain jatube bui \v 2 kematan ja mishki beputi ewapajaida tsuanda ma tadanbu bechitan \v 3 jikikain Xanen Ibu Jesúsun yuda jawa bechiama \v 4 jani tsuan jaskada washina unanma janua e iki keyutan uiainbun jabianudi jawaida juni dabe jatu bebun taxnia tadi juxupa chaxajaida sawea bechitan \v 5 jaska uin datejaidai main beui beti ikaibun juni dabetan jatu yuikin: \p —¿Jaskakin maiwati medan juni jiwea man benakanai? \v 6-7 Nenumaki. Ma bestenkainaki. Galilea anuxun matu yusinkin yuikin: “Eadan, Matun Juchi Kayabi Iyua juni chakabun ea achixun jiki ea mastabu mawa xaba dabe inun besti kaya en ana bestenxanaii, jaska Diosun yubanidan”, akin matu yusinkin yuimadan, ¿man shinanmamen? Shinankanwen— jatu wa \p \v 8 jaska Jesúsun jatu yuima chanima shinantan \v 9-10 maiwati tanpe anua kainbaini María Magdalena inun, Juana inun, Santiagon ewa María inun, ainbu betsabu jabun kaka buxun Jesúsun 11 tsuma kushipabu inun jabun Jesús chibanmis betsabu jaska uinkanxu jatu yuibiabu \v 11 jatun jancha jawa ikunwanma: “Jaskatandun jaskanun jumei ikanikanikiki”, ikaibun \p \v 12 janua Pedro jadi chaniaibun ninkatan: “Eandi uintanun”, ika taxnikaini maiwati tanpe anu kushikain uinun ika kakui denikain uke medan uinkin jawen yabushinabu tadi jamaudi daka uintan jaska uin e iki teku itan Pedron jaskashina shinain shinanyabi kaya \s1 Emaús maekidi bai tanabainaibu Jesús jatuki nukunikiaki, na janchadan \r (Mr 16.12-13) \p \v 13 janua Jerusalén anua bui 11 kilómetro mae betsa jawen kena Emaús anu jabias xabatian Jesúsun tsuma betsabu dabe bui \v 14 jaska wa akeaketan tenanshinabu bestenkainakidi janchai \v 15 yuinamekubainaibun jabiatiandi Jesús jatu ichun taxnitan kakin jatu chibain kai jatuki nukukainaya \v 16 jau unanyamanunbun Diosun jatun bedu betsa wa \v 17 januxun Jesúsun jatu yukakin: \p —Bai tanabidanidan, ¿jawa yui man ikubainkanai?— jatu wakin ana jatu nui chipea nuiyabi buaibun \v 18 januxun jabu betsa Cleofásin yuikin: \p —Jerusalén anua jaska dasibi washinabu dasibibun unankanikiki. Jerusalén anu bai jubiashina ¿jaskakin mian besti min jaska uianma ishianmen?— aka \p \v 19 januxun jatu yukakin: \p —¿Jaskashinamen? Ea yuiwe— aka ana yuikin: \p —Jesús Nazaret anua ewani ichakawakin eskaya tenanshinabuki. Mia yuinun ninkawe. Diosun jancha yuixunika pepajaida eskakin Dios inun yuda ichapabu jawen aka uinmakin daya duapa inun jancha kushipai unanepai \v 20 pepajaidabiaken jau tenanunbun Diosbe nukunabu janchaxunika xanen ibubu inun nukun mae xanen ibu betsabun nawabu anu Jesús yunuabu cruzki jatu mastamabu mawashinaki. \v 21 Ja inun, Jesúsun nawabu nichinkin Israelbu nuku pe mekekin Dios nuku daewaxunxanai dabanen nun jamen dasibi manakakubainshinaki. Ja inun, ma xaba dabe inun besti binubiakainaya nun jawa uindiamaki. \v 22-23 Jaska inun, nukubetan jabun Jesús chibandiamisbu ainbuaibu penamajaida maiwati tanpe anu buxun Jesúsun yuda jawa uianma nai tsuma dabe jatu bechankamea nia uiainbu jatu yuikin: “Jesús jiweaki”, jatu wa bexunkiaki. Jaska nuku yuiabu datei nuku dateabu e itan nun ninkaki. \v 24 Jaska nukuki chaniaibun nukun jaibu betsabudi maiwati tanpe anu buxun jaska ainbuaibun yuixu keska uinkin jawa Jesús uianma idiakanxukiaki— aka \p \v 25 janua Jesúsbe janchai unandiabuma Jesúsun jatu yuikin: \p —Diosun jancha yuixunikabun medabenan Mesías Cristokidi kenenibu unanbiakin unanxubida ikun bexmas wakin shinan pewadiama man kaneaii. \v 26 Nukun medabenan Mesías xanen ibudiama jau jaskai yumain kanun Epa Diosun yununiki— iwanan, \v 27 Diosun Moisés yusian keneniwen jatu yusin taewakin Diosun jancha yuixunikabu dasibibun yusian janchawendi Jesúsun jatu yusinkin jatu unanmakubainaya \p \v 28 Emaúski kemai buaibun jatu binubainai dabanen \v 29 nemakin yuikin: \p —Ma badi kai meshuikiki. Jabianu nukube niti iyuwe— akabu ninkatan jabianu jatube bashikui niti itan \v 30 jabianuxun jatubetan pinun ika baxti itan misi bixun piti jayabuwen taexun Dios kenwantan tunkexun jatu inanyan \v 31 jabiatiandi Diosun jatun bedu ana betsa waya Jesús uinkin unantanaibuns samama ana damikainaya \v 32 ja dabetan shinain yuinamekin: \p —Bai tanabidankin Diosun jancha yuixunikabun yusini nuku unanmakin nuku yusianyan nun juinti shinan chankankunkidanxuki, ¿chanimamen?— iki yuinametan \v 33 ma meshubiaken ana janu ikatsi ikama benibidani Jerusalén anu jawaida chintunbain Jesúsun 11 tsuma kushipayabu inun jatube jawen tsumabu betsabu ichabu anu jatu anu jikitushitan \v 34 januxun jabu ichapabu yuikin: \p —Chanima ma besteanki, nukun Xanen Ibudan, ja Simón Pedroki nukukin uinmaxudan— iwanan, yui jatuki chaniaya \p \v 35 januxun jaska Jesús unandiamabia bai tanabainkin Jesúsun ja dabe jatube kakin yusinxu yuitan januxun misi tunkexun jatu inain anu atimas xabakabi uinbidan jatu yuiaibun \s1 Jesús bestenkaina jawen tsumabuki nukunikiaki, na janchadan \r (Mt 28.16-20; Mr 16.14-18; Jn 20.19-23) \p \v 36 jaskaxu yui menediama janchan wainbun Jesús jawaida dami nashui itan jatu jancha wakin yuikin: \p —¿Jaska man unanumamen? Ma en juaki. Dateyamakanwen— jatu wabia \v 37 datekin shinankin yuikin: “Nadan, ¿yushinmenkain?” ikin uinkin shinainbun \v 38 Jesúsun ana jatu yuikin: \p —¿Jaskai mesei datei man e ikanai? ¿Man juinti kushimen?— iwanan, \v 39-40 jawen meken inun jawen tae jatu uinmakin yuikin: \p —En tae inun en meken uinkanwen, jabia en eakidan. Nami inun xau en jaya keska yushin jayaismaki. Mekin ea unankanwen— jatu wa \v 41 shinan chankanbiai bika tenekin ikunjaidawadiabumawen taexun Jesúsun ana jatu yukakin: \p —¿Piti man jayamen? Ea inankanwen— jatu wa \v 42 baka xui inanbu \v 43 jatun bedubi pitan \v 44 yuikin: \p —“Moisin yusini jancha inun Diosun jancha yuixunika betsabun yusini jancha inun Davidin jawen nawakin kenwanti jancha Salmoswen Dios yubakaniki, jau dasibi jaskaxanunan”, iwanan, yuinibu en mawadiama matu anuxun jabiaskadi matu yusinkin dasibi ekidi na kenenibu bebunkidi en matu yuikubainimaki— iwanan, \p \v 45 ja kenenibu una jau ninka pewanunbun \v 46 jatu yuikin: \p —Ekidi kenenibu matu yuinun ninkakanwen. Diosun Katua Mesías medabenan yumantan mawa xaba dabe inun besti kaya ana bestenxanikiki. \v 47 Jaskawen taexun jawen kushipawen jatu yusinxankanikiki, jau jatun chakabu Dioskidi chakabumisbu jau jenetan jabun shinan betsa waibu Diosun buaxunxanikikiki. Nawa xukua tibi ninkaxanaibu yuini matun Jerusalén anuxun taewakin \v 48 na kakape ekidi chanibaunxankanwen. \v 49 Jaska en Epan ea yununi keska wakin eandi en matudi yunuaii. Diosun jawen janchati kushipa datetima en matu yunuxanai binun ika na jabia Jerusalén anu jiweyuxun manakayukanwen. Diosun jawen kushipa nai anua matu inan bitan nawa dasibibu yusinkin taewaxankanwen— jatu watan \s1 Jesús jawen tsumabun bedubi Diosun aininikiaki, na janchadan \r (Mr 16.19-20) \p \v 50 jaskakunkainkin xaba betsatian Jerusalén anua kainkaini Betania anu Jesús kakin jawen tsumabu iyuxun jawen meken sananxun jau Diosun jatu duawakubainxanun jatu yukaxunaya \v 51 jabu jenemabainkin nai anu jawen Epan ainiaya \v 52 jatu jenebainai uin jawen tsumabun teskanbainbainxun Jesús kenwantan benimajaidai Jerusalén anu ana chintunbidan \v 53 Diosun kushipa manakakin xaba tibi jawen Templo anuxun Dios kenwankubainibukiaki. \p Jatiski, Teófiloon, na kakape en mia kene keyuxunxudan. \p Lucas