\id MRK - Chachi NT -Ecudaor 2012 (DBL -2013) \h MARCOS \toc1 Marcos' pilla Diosa' mika ura kuinda \toc2 Marcos \toc3 Mc \mt1 Marcos' pilla \mt2 Diosa' mika ura kuinda \c 1 \s1 Juan MungaamuDiosa' palaa mijakaami. \r (Mateo 3.1-12; Lucas 3.1-9, 15-17; Juan 1.19-28) \p \v 1 Entsa kiikanaa Dioschi Mi'ke' Kayamu Na Jesús, naa-itaa ya' mika ura kuinda peepu' jiñuba wandyave. \v 2 Diosa' mitya pamu ruku Isaías entsangue piikemuwaave: \q1 \it In mitya wainmu rukunu main\it* \q1 \it ñu' ajkesha erentsuyu, \it* \q1 \it tsenmalaa ñu tyeengues nenuuñuba\it* \q1 \it tsanguenu peepu' tsuunutsu.\it*\f + \fr 1.2 \ft Malaquías 3.1\f* \q1 \v 3 \it Tiba den chutyuin tenasha main entsandintsuve:\it* \q1 \it Bale Ruku' janu miñu sekuwangue' tsuudei, \it* \q1 \it ñulla' tenbukasha ya' miñu ura' mantse'kaadei, tintsuve, \it*\f + \fr 1.3 \ft Isaías 40.3\f* timuwaami. \p \v 4 Tsenñu Isaías naatimuwaañuba juntsaitu, Juan Mungaamu tiba den chutyuin tenasha faatu, chachillanu: Veta' pensa demangue' Diosnu meengue' mungaradei, tsenmala Dios ñulla' ujcha pitsaanu tsuve, tis neneimi. \v 5 Tsenñu naa Judea tusha nutalaba chulla bain, naa Jerusalén pebulunu chulla bain Juannu meenanu pure' jijiila. Tsejtu yala' ujcha' mitya veta' pensa demanguenmalaya, Juan, Jordán pisha mungaakaakemi. \p \v 6 Juanya kameyu juchi keñu jallee panami, ya' ajpelenuya kika ajpeendee chuwaa telami, tsenmin dendu-ishu bain, jeendaa mishki bain juntsaalaa fimumi. \v 7 Tsejtu entsandi kuinda kes neneimi: Bene main in benesha jamuya kayu inu pulla pude janu tsuve; tsenñu iya tsamantsa balejtunchin, naa waike' ya' sandalia chuwan juuñuba ne malanbu' kuwakenuba jutyuuyu. \v 8 Iyaa ñullanu pichi ne mungaakiyu, tsaaren juntsa rukuya ñullanu Espíritu Santaa kuwa' juntsachi mungaakeñuu kenu tsuve, tis neneimi. \s1 Jesús mungarami. \r (Mateo 3.13-17; Lucas 3.21-22) \p \v 9 Juntsa malutala, Jesús, Galilea tusha, Nazaret pebulubi pu' lu' jitu, Juanchi Jordán pisha mungarami. \v 10 Tsejtu Jesús pisha pu' malundu selu jurudintsu katami, tsenmin Espíritu Santonu bain wa'pupu keraa ya' mishusha pajaintsu katami. \v 11 Tsenmalan kai'sha entsandiñu meejami: Ñaa in estyanu Nave, ñu' mitya yuj sundenve, timi. \s1 Dyabulu, Jesúsnuujcha lawaanu kemi. \r (Mateo 4.1-11; Lucas 4.1-13) \p \v 12 Entsai' puiñu, Espíritu Santo, Jesúsnu tsaa tiba den chutyuin tenasha miya' jiimi. \v 13 Tsenñu junga 40 malu tsanami, tsanaren Satanás yanu ujcha lawaanu kiikemi. Junga ajara animaala' kejtsapalan tsanami; tsenñuren anjeela Jesúsnu washkentsula. \s1 Jesús Galileashamijakares nenu peepumi. \r (Mateo 4.12-17; Lucas 4.14-15) \p \v 14 Juannu peesu deka' puñu, bene Jesús Diosa' mika ura kuinda kisai Galilea tusha jimi. \v 15 Tsejtu entsa entsandimi: Livee inu tinbu yumaa jave, tsenmin Diosnu rei juu tananu malu bain yumaa kalenave. Tsa' mitya veta' pensa demangue' ya' mika ura kuindanu meenguen chudei, tiitimi. \s1 Jesús ainguemu rukulanutaapallu mikami. \r (Mateo 4.18-22; Lucas 5.1-11) \p \v 16 Jesús Galilea aa pusu pi keetala puindu Simónnu bain, ya' naatala Andrésnu bain katami. Tsenñu yala ainguemu de' mitya, waaku pisha pajtekendetsu katami. \v 17 Tsenñu Jesús tsandimi: In bendala jadei, tsenmala iya ñullanu, chachillanaa alla kan tsanguemu ruku detirenu tsuyu, timi. \p \v 18 Tsandinmalan yala' waaku junu deshuike', ya' disipulu tiyanu ya' bendaa jila. \p \v 19 Tsejtu Jesús, kayu ajkesha jindu, Zebedeo' nalanu, matyu Santiagonu bain, ya' benna Juannu bain, kaa baakusha yala' waaku ura' manguiken pudena katami. \v 20 Tsejtu nei'ba Jesús yalanu mikanmalan, kaa baakunu yala' apa Zebedeonu, junu taawasha kiveten pumulaban pungue shuike' Jesúsnu bendaa jila. \s1 Bu'chulla puu rukunuJesús ura' mandiremi. \r (Lucas 4.31-37) \p \v 21 Cafarnaúm pebulubi vijila, tsejtu saaduma lekanu malu chayañu, Jesús chachilla' waku wakudinu yasha vitu Diosa' kuinda mijakaantsumi. \v 22 Tsenñu chachilla mika meenbashintsula, matyu yaa Moisés' wandya lei mashturula naake mijakaamu deeñuba tsanguityu', uwain tsandinuu ju' mijakaakaa keñu' mitya. \p \v 23 Tsenñu junu cha' waku wakudinu yanu, main Dioschi urajtu kuraa tiremu bu'chulla puu chachi pumi, tsejtu entsandi watimi: \v 24 ¿Nazaretsha chumu Jesús, tyeenguenaa lalanu bulla kenu jatu iyu? ¿Lalanu dekike' pirenaa jatu iyu? Iyaa miyu ñu muñu bain. Ñuya Dioschin juu jumu chachive, timi. \p \v 25 Tsenñu Jesús nepatu tsandimi: ¡Patyude, aantsa rukunu malude! timi. \v 26 Tsenñu Dioschi urajtu kuraa tiremu bu'chulla juntsa rukunu tsaa depi'shikaake', jelekenuti daran wati' maluimi. \v 27 Tsenñu kumuinchi chachilla dewapana', veta' veta' pake'meran juutu entsa entsandila: ¿Tyee indu in enu? Muba Diosa' palaa ne tsangue mijakaatyunuren, entsaya uwain tsanguenuu tira' mijakaantsumin, naa Dioschi urajtu kuraa tiremu bu'chullalanu bain maludei tinmala meengue' malu maludeive, tiitila. \p \v 28 Tsenñu wajtutalaren, kumuinchi Galilea tusha chumula Jesús tyee kiikeñuba demijaila. \s1 Jesús, Pedro' anchamanuura' mandiremi. \r (Mateo 8.14-15; Lucas 4.38-39) \p \v 29 Tsejtu cha' waku wakudinu yasha pu' demalu' miitu, Jesús bain, Santiago bain, Juan bain, Simón Pedro' yasha jila. Tsenñu junu Andrés bain chumi. \v 30 Tsai' jiñu Simón Pedro' anchama penguma jupee tsunjuusha tsunami. Tsenñu tsanaa ti' Jesúsnu dewainñu, \v 31 Jesús juntsa shinbunu kalen jitu, ya' tyaapanu kake' mangujtekemi, tsenmalan penguma ishanbajtekemi. Tsenmin yasha jimulanu tyeeba ke' kudundaimi. \s1 Dilu purenamulanuJesús ura' mandiremi. \r (Mateo 8.16-17; Lucas 4.40-41) \p \v 32 Yumaa dekependu' ka' pajta viñu, kumuinchi dilulanu bain, naa dyabulu puu chachillanu bain, Jesús' junga tajila. \v 33 Tsenñu kumuinchi juntsa pebulunu chumu chachilla, ya juukapasha dewakudila. \v 34 Tsenñu Jesús, tichi diluu judeeñu bain purenamulanu ura' demandirekemi, tsenmin chachillanu dyabulu pumulanu bain pure' me-e'laakemi, tsejtu juntsa dyabululanu jaiba pakaatyu jujuumi, yalaya ya muñu bain mideeñu' mitya. \s1 Jesús, cha' waku wakudinuyatala mijakaami. \r (Lucas 4.42-44) \p \v 35 Dechayan mitya, jayu yapijuunaren Jesús kujpatu pebulu avindala lu' jimi, tsai' muba den netyuin tenasha ji' Diosba kuinda kentsumi. \v 36 Tsenñu Simón Pedro, Jesúsba bulu nemu rukulaba Jesúsnu mami'kenu jila. \v 37 Tsa-i' mangatatu tsandila: Mu bain ñunu mi'kenchin judeeve, tila. \p \v 38 Tsa detiñu Jesús tsandimi: Vee mujtu kalen chunu pebulusha bain jidaa, junga bain tsaren Diosa' kuinda mijakaanu menesteyu, matyu iyaa tsangues nenaa ja' mitya, timi. \p \v 39 Tsejtu Jesús Galilea tushaya millai nemi, nunbatala cha' waku wakudinu ya dejuñuba jundala Diosa' kuinda mijakares neneindu, tsejtu chachillanu dyabulu depunmalaya me-e'lares neneimi. \s1 Manbityu bishpeechi dilunuJesús ura' mandiremi. \r (Mateo 8.1-4; Lucas 5.12-16) \p \v 40 Ma unbere manbityu bishpeechi diluu jumu, Jesús' junga telenajitu, tsandimi: Ñuren tsanguenu tenñuya, inu ura' mandireka; iya mijayu, ñu in dilu peya manbirenuu juñuba, timi. \p \v 41 Tsandiñu Jesús, juntsa rukunu tenbityatu, ya' tyaapachi ta'katu tsandimi: Uwain tsanguenu tenve. ¡Ura' mandiyade! timi. \p \v 42 Tsandi' dyanmalan manbityu bishpee jei manbimi juntsa dii rukunu, tsenmalan narai mandiyami. \v 43 Tsenñu Jesús tsangue' juntsa rukunu me-eendu, ule' \v 44 entsanguide timi: Entsa iishu juntsa munuba waintyu', chachilla' mitya Diosnu kalen jimu rukula' jungaa ji' wainde. Tsejtu juntsan mitya Moisés tyee kenu dejuve timuwaañuba juntsaa ke' Dioschi ura' kuraa mandiyayu ti' keewaanu ufeenda taji' kuwade, tsejtaa diluren ura' mandiyayu ti' keewaanmala, veela bain ñu uwain ura' mandiyañuba mijanudetsu, timi. \p \v 45 Tsandiñuren juntsa rukuya tyee i'ba munu'baasa dekuindakikemi. Tsenñu' mitya Jesús umaa naaju pebulutalaba chachilla dekeenaya vi' nenu jutyuu tiyaimi, tsejtu chachilla den chutyuin pebulu kapashaa neneimi, tsenñun nuka chumu chachilla bain ya' junga pure' jijiila. \c 2 \s1 Dedeelaa dii rukunuJesús ura' mandiremi. \r (Mateo 9.1-8; Lucas 5.17-26) \p \v 1 Jesús tsaita nendu jayaa ma piyaitu manen Cafarnaúm pebulusha mavimi. Tsenñu nei'ba junu yasha manbuve detiñu kuinda mijalan, \v 2 chachilla pure' wakudi' naa ya juukapashaba yallu de-i' muba jinu' jutyungue tirela. Tsa deiñu Jesús Diosa' kuinda mijakaantsumi. \v 3 Tsejtu tsanguenu uwanu main dedeelaa rukunu taapai unbere kayu veelaba wandunu yallaa tajila. \v 4 Tsaaren chachi puredenañu' mitya, naa-i' Jesús' uinanbi jin tsaatu, pakikii ya mishbui'sha delu', Jesús' uinanu deechunu fataapu', junu juntsa dii rukunu wandunu tsuu pajtekila. \v 5 Tsenñu Jesús, juntsa rukula yanu uwain dekeranguiñuba mija' mitya, juntsa dii rukunu tsandimi: Kaana, ñu' ujcha demanbitsalave, timi. \p \v 6 Tsenñu junu Moisés' wandya lei mashturula mantsa chuna' dekeenatu, Jesús juntsandiñu entsangue pensanguila: \v 7 “Entsa unbere, ¿tyeenditundin ne tsandimi? Ya' palaaya Diosnu kentsure' pantsuve, Diosren ujcha' mitya manbitsaakenuu juunuba, ¿naajutaa vera bain tsanguenuu juñaa tsanditundin?” tya' pensanguila. \v 8 Tsenñu Jesús, yala naatyandetsuñuba mijatu tsandimi: ¿Nenñaa ñulla' tenbukasha aantsangue pensa kendetsuyu? \v 9 ¿Entsa dedeelaa dii rukunu: Ñu' ujcha' mitya manbitsalave, tityumujchi: Mangujpa' ñu' wandu manga' miide, tiñu bain tsaren jutyuu? \v 10 Tsaaren uwain naa Chachi Tiya' Nakayamuya entsa tusha chachilla' keñu ujcha manbitsaanuu juñu bain ñulla mijanudetsu, titu, dedeelaa tsumu dii rukunu tsandimi: \v 11 Ñunu tsandintsuyu: Mangujpa' ñu' wandu manga' ñu' yasha miide, timi. \p \v 12 Tsandinmalan, juntsa dii ruku jei mangujpa' ya' wandu manga' muba dekeenan junu malu' miimi. Tsenñu kumuinchi keenbashii deshuwa', Diosnu yuj ura' kemu rukuve ti' entsa entsandila: Naa-uwanuba entsaa intsuya kerajtuwa deeyu, tiitila. \fig |src="LB00305b.tif" size="Span" loc="Mark 2.4-12" copy="por Louise Bass se usan por cortesía de © The British & Foreign Bible Society 1994." ref="Marcos 2.12" \fig* \s1 Jesús, Levínuya' disipulu tirenu mikami. \r (Mateo 9.9-13; Lucas 5.27-32) \p \v 13 Bene Jesús manen pusu pi keesha miimi. Tsenñu chachilla ya' keesha pure' jijideiñu, yalanu mijakaakaa kemi. \v 14 Tsejtu Jesús tsaita nendu, Alfeo' na Levínu, buli tajimulanu Roma uñichi deechu' mitya lushi kainsha chuna katatu tsandimi: In bendala ja' in disipulu tiyade, timi. \p Tsandinmalan Leví kujpa' Jesúsba bulu jimi. \p \v 15 Tsejtu Jesús ma bijee Leví' yasha ya' disipululaba panda fintsuñu, naa romano uñichi deechu' mitya lushi kamula bain, naa veela ujcha lan kuramu chachilla bain puredena' Jesúsba bulu chudi' panda fintsula, matyu yanu bendaa nemula pure' jude' mitya. \v 16 Tsenñu mantsa fariseola, matyu Moisés' wandya lei mashturula, Jesús naa romano uñichi deechu' mitya lushi kamulaba bain, naa veela ujcha lan kuramu chachillaba bain bulu chudi' panda fintsuñu dekatatu, ya' disipululanu entsandi pake'meela: ¿Nejtaa ñulla' mashturuya deechu' mitya lushi kamu rukulaba bain, naa ujcha lan chumu chachillaba bain buudi' panda findunguen? tila. \p \v 17 Tsa detiñu Jesús meetu, tsandimi: Tiba dilujtu chachillaya dilulanu ura' mandiremulanu menestejdetuve, tsaaren dilulaya meneste deeve. Tsaju' iyaa Dios naakesa tyañuba tsanguen chumu chachillanu mikanu jaindyuyu; iyaa ujcha lamu chachillanaa mikanu jayu, timi. \s1 Diosnu pensangue'panda fi'nutala \r (Mateo 9.14-17; Lucas 5.33-39) \p \v 18 Ma bijee, naa Juan Mungaamu' disipulula bain, naa fariseola' disipulula bain Diosnu pensangue' panda findyula, tsenñu mantsa chachilla Jesús' keesha jitu, entsandi pake'meela: Juan' disipulula bain, naa fariseola' disipulula bain Diosnu pensangue' panda findetyuñuba, ¿nejtaa ñu' disipululaya tsanguindyutu den? tila. \p \v 19 Tsenñu Jesús tsandimi: ¿Matsunu fandangu kendetsu, junu bulu puve'nu mikayamu chachilla, matsumu ruku yaiba bulu puba Diosnu pensanguiike' panda fityuñu uran? Uwaindiyu matsumu ruku yaiba bulu puya tsanguenu dejutyuve. \v 20 Tsaaren uwaindiyu mandinbu matsumu rukunu manga' miinu malu janu tsuve; tsenmalaa uwain juntsa malunu Diosnu pensangue' panda fityunu detsuve, timi. \p \v 21 Tsejtu ya' mijakaanutala manbatu tsandimi: Mu bain uinbu jalinu kasa jai petse mangaaputyu deeve, matyu kasa jaliya buru' kayajtu' mitya mangaapunmala buru' kamin, uinbu jalinu kayu aa kiyuu-eekenu juñu' mitya. \v 22 Tsenmin uinbu ki' buusanu bain kasa binu vityuve, matyu kasa binuya feetenchin juntsa uinbu ki' buusanu defataa eeke' buusa demusha' kevinmala, naa binu bain desejiinu juve. Tsa' mitya kasa binuya kasa ki' buusanaa punuu juve, timi. \s1 Lekanu malunurenJesús' disipulula trigu ka' fila. \r (Mateo 12.1-8; Lucas 6.1-5) \p \v 23 Ma malu saaduma lekanu malunu Jesús ya' disipululaba vijpaatala pulla' jintsumi. Tsenñu ya' disipulula jundaa puindu trigu ñi ka' fisai jintsula. \v 24 Tsanguendetsu fariseola kata' Jesúsnu pake'meetu: ¿Nenñaa ñu' disipulula, saaduma lekanu malunuya tiba ken jutyuu junuba tsanguendu deken? tila. \p \v 25 Tsenñu Jesús tsandimi: ¿Ñullaa lengue' kerajdetuu, ma bijee David ya' chachillaba nendu tsaa panda dekike' ti fin tsandyatu tyeenguemuwa deeñu bain? \v 26 Juntsa tinbunu Abiatarya chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' kayu aa bale ruku juwaañuba, David Diosa' yasha vi' Diosnu keewara pan tsumu ka', yaba bulu nemu chachillaba fimuwa deeve, naa chachilla' mitya Diosnu kalen jimu rukulan fikenuu pan juñu bain. Naa tsanguemuñu bain yanuya kuipa putyuwa deeve, timi. \p \v 27 Tsandi' kayu pandu tsandimi: Saaduma lekanu malu juushu juntsaya chachillachee ju', lekanu maluchee chachilla ne tsai' uuden in chunu dejutyuve. \v 28 Tsa' mitya Chachi Tiya' Nakayamuya, naa saaduma lekanu malunu bain tyeenguenu tya'ba tsanguenuu juve, timi. \c 3 \s1 Tyaapa ejke ruku \r (Mateo 12.9-14; Lucas 6.6-11) \p \v 1 Jesús, manen cha' waku wakudinu yasha mavimi, tsenñu junu ma ruku mandyaapa yujka dedeelaa pumi. \v 2 Tsenñu mantsala naati' Jesúsnu kuipa pun tsandyamu chachilla dus keetanala, tsejtaa saaduma lekanu malunuren juntsa rukunu ura' manguenmalaya kuipa faawaanu detya' mitya. \p \v 3 Tsenñu Jesús, mandyaapa yujka dedeelaa rukunu: Aanu kejtala kujpa' uidide, timi. \p \v 4 Tsejtu veelanu entsandi pake'meemi: ¿Saaduma lekanu malunu tyee keñaa uranu jun? ¿Uraaya kenuu jun? Tsa jutyu'ba, ¿urajtu juuya kenuu jun? ¿Chachillanu livee kenuuya jun? Tsa jutyu'ba, ¿peyawaakenuuya jun? timi. \p Tsandiñuren muba yanu depakai'ñu, \v 5 Jesús ya' keetala uinamu chachillanu ajaatya' keemi, tsejturen mika pensandyami, yala' tenbukashaya firu' deju' aseetanguenu detyatyuñu' mitya. Tsejtu juntsa dii rukunu entsandimi: Ñu' tyaapa usakide, timi. \p Tsandiñu juntsa ruku ya' tyaapa uskenmalan tsaa narai mandimi. \v 6 Tsanguiñu keena' fariseola demalu' miitu, Herodes rei juñuba uraa tyamu chachillabaa debuudi', Jesúsnu tyee kitaa tu'kaakeechunga ti' paviikila. \s1 Pure' chachillaJesús' bendaa jila. \p \v 7 Jesús ya' disipululaba Galilea pusu pi keesha jila, tsenñu chachilla pure' bendaa jiila, naa Galileasha chulla bain, naa Judeasha chulla bain, \v 8 naa Jerusalén' chulla bain, naa Idumea' chulla bain, naa Jordán pi bejkusha chulla bain, naa Tiro pebulu kelutala chulla bain, tsenmin Sidón pebulu kelutala chulla bain, Jesús tyee tsamantsaa kiikeñuba demijatu pure' jiila. \v 9 Tsenñu Jesús ya' disipululanu ma kaa baaku yachi sekuwangue' keenanu uudenguemi, pure' jiimu chachilla yanu menaa tyuli'ba kichudee tyatu, \v 10 matyu Jesús, dilu purenamulanu ura' demandireñu' mitya, naaju dilula bain yanu tene ta'kanu dekeena', menaatyuinu kiidekiñu' mitya. \p \v 11 Tsenñu chachillanu pumu Dioschi urajtu kuraa tiremu bu'chullala Jesúsnu katamiya tsaa ya' ajuusha teledi' watitu entsa entsandila: ¡Ñuya Diosa' Nave! tiitila. \p \v 12 Tsa tsa detiñu Jesús ya mu ju' tyee kiike' bain kumuinchi demeenaya tsandityudei ti' nepa nepatimi. \s1 Jesús 12 ruku mi'ke' kami. \r (Mateo 10.1-4; Lucas 6.12-16) \p \v 13 Tsangue' dyatu Jesús bene kuyisha lumi, tsejtu naaju chachillanaa yachi uraa tya'ba, juntsalanu demikami, tsejtu junga \v 14 wa'namu chachillanu 12 unbere mi'ke' katu, juntsa rukulanu entsangue mumu pumi: Jesús' mitya kuinda kenu lara' eramu rukula mumu pumi, tsenmalaa naa-uwanuba yaba bulu dene', naa Diosa' kuinda bain demijakares nesa tyatu. \v 15 Tsejtu juntsalanu naa dyabululanu bain deme-e'laanuu tiremi. \v 16 Entsalaa juntsa 12 ruku mi'ke' kayamula deeve: mainya Simón, tsaanuren Jesúsya Pedro mumu manbumi, \v 17 Zebedeo' nalaya: Santiago bain, Juan bain, entsalanuya Boanerges mumu manbumi, kuidya juuñuu rukula titu, \v 18 tsenmin Andrés bain, Felipe bain, Bartolomé bain, Mateo bain, Tomás bain, naa Alfeo' na Santiago bain, Tadeo bain, naa Simón, Diosa' lei naajuñuba tsa deki'ñu selandyamu tinu ruku bain, \v 19 tsenmin Jesúsnu kundaalanu wandi' kakaamu ruku Judas Iscariote bain. \s1 Jesúsnu, dyabulu uñeetsanguikaantsuve, tila. \r (Mateo 12.22-37; Lucas 11.14-23; 12.10) \p \v 20 Tsejtu bene Jesús yasha miiñu, chachilla manen pure' wakudedi' yanu bain, naa ya' disipululanu bain panda fikaanu kityu jujuula. \v 21 Tsenñu Jesús' paandela mija' dejitu, naa Jesús merendyuba deranchi manga' mijiinuu jiila, matyu Jesús yujtaa ma iiñuve, tiititu. \p \v 22 Tsenmala Jerusalénsha pu' jimu leichi mashturula bain entsandintsula: Entsa rukunu dyabulu uñi Beelzebú tsanguikaañaa dyabulu me-e'laalaakive, tiitila. \p \v 23 Tsenñu Jesús yalanu mikatu entsangue laapu' kuinda kemi: Naake' Satanás maalin majuka'laanu juu jutyuve. \v 24 Tsaju' naa ma reichi uuden juu chumu chachilla bain yai tene kundaa detiya' velaa ne chudenashu juntsaa tsanan dejutyuve. \v 25 Tsenmin naa ma rukunu laapu' pañu bain, naa ya' shinbu bain, naa ya' kailla bain, tsaa yaitala kundaa devi' veladeishu juntsaa, naana chunuu juñuba tsa denatyu' tsaa de-iinu detsuve. \v 26 Tsa' mitya naa Satanás bain maalin kundaa tiya' tsaa develaishu juntsaa, tsanatyu' de-i' piyainu tsuve. \p \v 27 Tsenmin kayu Dyabulunu laapu' patu tsandimi: Dee ruku' chunu yanuya muba vi' yachi tiba taanguenuu dejutyuve, juntsa rukunu ajke' tele' tsuutyumujchiya; tsanguitaa tiba taanguenuu dejuve, timi. \p \v 28 Uwaindiyu Diosya munuba yala' ujcha' mitya bain, naa kentsure' padetiñu bain juntsa ujcha' mityaya demanbitsaanu juve; \v 29 tsaaren Espíritu Santonu kentsure' pamunuya naa-uwanuba juntsa ujcha manbitsalan jutyuu juve, tsaju' naa-uwanuba kuipa junu tsuve, timi. \p \v 30 Jesús entsandimiya yanu leichi mashturula Dioschi urajtu kuraa tiremu bu'chulla puuve detiñu' mityaa, tsandimi. \s1 Jesúschi ura ya' bulula \r (Mateo 12.46-50; Lucas 8.19-21) \p \v 31 Jesús tsandin punu uwanu ya' ama bain, ya' naatalala bain jila, tsejturen ya juushaa vityu' avindala ne uinala Jesúsnu lasa tya' veelanu mikakaakitu. \p \v 32 Tsenñu Jesús' keetala chumu chachilla tsandila: Ñu' ama bain, ñu' naatalala bain deja' avindala depu' ñunu mi'kes nendetsuve, tila. \p \v 33 Tsa detiñu Jesús entsandi pakami: ¿Maa in aman, tsenmin naajulaa in naatalala den? timi. \v 34 Tsanditu ya' keetala chumulanaa kere' patu tsandimi: Entsalaa in ama bain, in naatalala bain jumula deeve. \v 35 Matyu naajulaa Dios naakesa tyañuba tsanguen dechu'ba juntsalaa in naatalala bain, in ama bain dejuve, timi. \c 4 \s1 Ñi waakemu ruku \r (Mateo 13.1-9; Lucas 8.4-8) \p \v 1 Jesús manen chachillanu pusu pi keesha mamijakaren pumi. Tsenñu chachilla pure' wakudediñu, Jesús junga unamu kaa baakunu vi' chudi' mijakaantsumi, tsenmala junu wa'namu chachillaya pi keetala wa'na' ya' kuinda meenala. \v 2 Tsenñu Jesús, chachilla tyee ken chumu deeñuba tsaanu tene laapu' kuinda kiiketu, pure' mijakaakentsumi. \p Tsejtu mijakaandu tsa tsandimi: \v 3 Entsa kuinda meedidei: Ma ruku ñi waakenu jimi. \v 4 Tsejtu waakiñu mantsa ñiya, cha' neneinu miñutala pajtyañu, pishku jatu tsaa defikila. \v 5 Tsenmala mantsa ñiya tu aa tsutyu shupu' tsundala paijla, tsejtu tu aa bebe' tsutyuñu' mitya jeke shu'kila, \v 6 tsenñuren pajta fale' de-ejbiyu' kakaakenmalan, telele aa erajtu de' mitya tsaa de-ejkeila. \v 7 Tsenmala mantsa ñiya puchi chundalaa paijmi, tsenñu puchi de-awalan juntsa kiyalanu depijteke' ura' awakaatyuñu puka i'la. \v 8 Tsaaren mantsa ñiya ura tunu paijmi, tsejtu uukerai awa' puka ila; ma kuyamee 30 ñi kuwake, 60 ñi kuwake, naa 100 ñi kuwakena' bain tsa tsaila. \p \v 9 Tsandi' dyatu Jesús tsandimi: ¡Mun pungui pu'ba ura' meedi' aseetanguidei! timi. \s1 Nenñaa Jesús laapu'kuinda tene mijakaamuñuba \r (Mateo 13.10-17; Lucas 8.9-10) \p \v 10 Bene, chachilla demiiñu, Jesúsnu kayu kalen uinamu chachilla ya' 12 disipululaba bulu pake'meetu: ¿Juntsa laapu' kuinda juu kikishu juntsa naake aseetanguikaanuu jutun? tila. \v 11 Tsenñu Jesús tsandimi: Diosnu rei juu tananu deeñu tyee ju' pantsunañuu juñu bain ñullanuya tsaa dekeewaakive, tsaaren vee chachillanuya tsanguityumujchi laapu' kuinda juuchi tene mijakaakentsuve, \v 12 tsenmalaa Diosa' Kiikanu naatiñuba juntsa ju', \q1 \it naa mika kere'ba, ura' keengai'nudetsu, \it* \q1 \it naa mika mere'ba aseetangui'nudetsu, \it* \q1 \it tsenmalaa veta' pensa demantyu' Diosnu dekeenguityunmala, \it* \q1 \it Dios bain yala' ujcha' mitya manbitsalei'nutsu, \it*\f + \fr 4.12 \ft Isaías 6.9-10\f* timi. \s1 Ñi walanu laapu' patutyee mijakarañu bain \r (Mateo 13.18-23; Lucas 8.11-15) \p \v 13 Tsejtu Jesús tsandimi: ¿Ñulla, entsa laapu' kuinda juushu juntsanu aseetanguindetyuu? Tsaashu juntsaa, ¿nejtaa kayu vera laapu' kuinda jumulanu aseetanguenuj deeyu? \v 14 Ñi waakemuya, Diosa' palaa mijakares nemu ruku juuñuuve. \v 15 Tsenmala mantsa chachillaa miñutala ñi paijmu juuñu deeve: Diosa' palaa demeeñuren, Satanás ja' yala' tenbukasha uukaañu kuinda demachipa kenmalan tsaa millai manbaishmula deeve. \v 16 Tsenmala mantsala shupu' tsundala paijmu ñi juuñuulaya, Diosa' palaa demere' sunden meeditun, \v 17 chi ju'ba telele aa erajtu juuñu de' mitya, naa-uwanu Diosa' palaa' mitya taaju de-i' bain, tsa jutyu'ba, naa-uwanu firu' kenu bendaa dekiñu wapanai' bain, mangueenguityui tiyamula deeve. \v 18 Tsenmala mantsalaya puchi chundala paijmu ñi juuñuu chachillaya, Diosa' palaa demeeturen, \v 19 entsa tusha tiba kiiken chunutala tene aa pensaa deju', tiba balen juu detadinu tyanu pensachi anbutikayaiñuu i', tiba dekachi tya' pensanguiikentsu', Dioschi ura' kuindanuya aawakaatyu' puka iwaañunguityu', ne manbashiimulaa juntsaañu deeve. \v 20 Tsaaren mantsala Diosa' palaa meemiren ura' meenguemu chachillaya ñi ura tusha pajtya' puka in tsaimula deeve. Tsejtu juntsa ñi juuñuu yai bain, mantsalaya kuyamee 30 ñi kuwake, 60 ñi kuwake, naa 100 ñi kuwakena' bain tsanguemulaa juntsaañu deeve. \s1 Ñillunu laapu' pañu kuinda \r (Lucas 8.16-18) \p \v 21 Tsejtu Jesús entsa bain tsandimi: ¿Ma lanpara chakaatu piyama panbeesha pukinaa chakaramun? Tsanguityumee, ¿tsunjuu pandainsha chujtikenaa chakaramun? Uwain tsaityuve, chakaamiya kai'tala dejtelanu chujti' millangue dangaanaa chakaramuve. \v 22 Tsaren juve, ne ti pantsunañuna' bain bene katawan jutyuuya jutyuve, tsenmin ne ti dus minuu juula bain bene mijakeyan jutyuuya dejutyuve. \v 23 Mun pungui pu'ba entsanu meedi' aseetanguidei, timi Jesús. \p \v 24 Tsejtu entsa bain tsandimi: Meedenashu juntsa kuindanu ura' meedidei: Ura' meedityushu juntsaa, ura' aseetanguenu dejutyuve; tsaaren ñulla ura' meedishu juntsaya, kayu narake aseetanguenu dejuve. Narake meemulanuya Dios kayu ura' aseetanguikaanu tsuve. \v 25 Matyu mun talanuya kayu aa mangunu tsuve, tsaaren mun tajtulanuya naa jayun tadeeñu bain, demachipake' tiba tajtungaanu tsuve, timi. \s1 Maali shu'ke' awamuñinu laapu' kuinda \p \v 26 Jesús entsa bain tsandimi: Diosnu rei juu tananu juñu pensanguiñuya, ma ruku tunu ñi wajkenmala juntsa ñi tyee imuwaañu bain juntsaave. \v 27 Ñiya maaliren shu'ke' awamuve, naa wajmu rukuya kepe ne kasu'tsuna bain, naa mandala ne keenañu bain; matyu wajmu rukuya naa-i' awañu bain mijaindyuren ne de-awaimuve. \v 28 Tuya maaliren ñinu shu'kikare' awakaamuve, puka bain nangaakaamuve; ajke' faamiya tapee faamuve, benee ya' papa, tsenmin kayu benee ya' papanu ñi bain detiya' nandimuve. \v 29 Tsenmala umaa ñi puula' kanu ura detiyanmalaya te'kamu deeve, timi Jesús. \s1 Jesús mustasa ñinu laapu' pami. \r (Mateo 13.31-32; Lucas 13.18-19) \p \v 30 Entsa bain Jesús tsandimi: ¿Diosnu rei juu tananu juñu tinaa laapu' uwain juntsaave ti' kuinda kenu dejuwa? ¿Ti juubaa laapu' kuinda ke' mi'te' keenu dejuwa? \v 31 Ura patiñuya, mustasa ñi tunu wajñu naa-i shu'ke' awa' jimuñuba juntsaave. Uwain mustasa ñiya wajnu ñiitala kayu añuñu juve, \v 32 tsaaren dewajkenmala awamiya entsa chi jumaa veeta juusha awamuutalaya kayu aa chi awamuve, tsejtu naa ya' ali jumula bain aawa' detiyanmalaya ya' faapanbeesha pishku deja' yatape kiikemu deeve. \s1 Jesús laapu' paakuinda tene kiikemi. \r (Mateo 13.33-35) \p \v 33 Entsanguitaa Jesús Diosa' kuinda ketu laapu' kuinda juuchi tene pure' mijakaakaa kemi, matyu naatiñaa chachilla aseetanguenuu dejuñuba. \v 34 Tsa' mitya meenamu chachillanu ti mijakaakenu tya' bain laapu' kuinda juu tene ke' mijakaakaa kemi, naa ya' disipululanuya juntsa laapu' kuinda ketu naati' tsandi'ba bene wandi wanditi' bain. \s1 Jesús ishuwanu bain, pisundanu bain mandyawaami. \r (Mateo 8.23-27; Lucas 8.22-25) \p \v 35 Juntsa malunuren dekependu' kainsha, Jesús ya' disipululanu tsandimi: Entsa pusu bejkusha tyakadaa, timi. \p \v 36 Tsenñu ya' disipulula junu wa'namu chachillanu deshuike', Jesús naajuñuba juntsaanun demiya' ji' baakunu jimishtila. Tsenñu kayu vee kaa baakula bain yala' bendaa jila. \v 37 Tsai' jindetsu, ishuwa daran juyi', naa pisunda bain jelekenu pure' la-i' tsaa kaa baakunu pi depukentsumi. \v 38 Tsaintsun Jesúsya baaku pekasha bishpui jandala kasu' tsunami. Tsenñu yanu mandengaajitu tsandila: ¡Mashturu, lala baivinundiyandetsuyu! ¿Tsaintsuba, ñuchiya ne jujuu? tila. \p \v 39 Tsenñu Jesús mandenga' kujpatu ishuwanu bain, aa pusunu bain tsandimi: ¡Dya'ka', nejui mandiyadei! timi. \p Tsandiñu, ishuwa mandyanmalan kumuinchi aa pusu nejui mandiyami. \v 40 Tsangue' dyatu, bene Jesús ya' disipululanu tsandimi: ¿Nejtaa ñullanu tsamantsa jeetenguen? ¿Chaikama ñulla pulu' kera dejutyuu? timi. \p \v 41 Tsenñu dewapana' yaitala veta' veta' pake'meenchin juutu entsa entsandila: ¿Entsa naaju rukuñaa, naa ishuwa bain, naa aa pusu bain ya naatiñuba meenguetu deken? tiitila. \c 5 \s1 Gerasasha chumunufiru' bu'chulla me-e'laami. \r (Mateo 8.28-34; Lucas 8.26-39) \p \v 1 Tsejtu Jesús juntsa aa pusu bejkusha ya' disipululaba tyakatu, Gerasa tusha jila. \v 2 Tsai' detyakatu, nei'ba Jesús baakusha pu' tusha luinmalan, ma ruku Dioschi urajtu kuraa tiremu bu'chulla puu jumu ujkun mennainsha pu' fale', Jesús' junga kalen jimi, \v 3 ya junga ujkun mennainshaa chumu' mitya. Tsaaren mu bain juntsa rukunu naa jeru chuwachi juu bain teetsure' tadinu jutyu jujuula, \v 4 matyu pure' bijee jeru chuwachi, naa tyaapasha bain, naa neepasha bain narake deteeñuba, tsaa dedaa-ee-eekiñu' mitya, mu bain naake' tele' tsangaanuba jutyu jujuula. \v 5 Tsenñu naa-uwanuba, naa mandala bain, naa kepe bain ujkun mennandala ne'kera, naa kuyitala bain lu' utis neneimi, tsenmin maaliren shupukachi bain dewanaa chi'ka chi'kakemi. \v 6 Tsaaren Jesúsnuya baatala kata-eekemiren tsaa yangachi ji' Jesús' neepasha teledi' \v 7 entsandi ui'mi: ¡Jesús, aa kai'sha chumu Diosa' Na, inu bulla kijatyuka! ¡Tsantsaya Diosa' mitya inu taaju iware' puiwaatyuka! timi. \p \v 8 Juntsa ruku entsandi pamiya, Jesús yanu ajke' patu: ¡Dioschi urajtu kuraa tiremu bu'chulla, entsa unberenu mandyaike' malu' miide! tiñu' mityaa tsandimi. \p \v 9 Tsejtu Jesús juntsa rukunu entsandi pake'meemi: Ñu, ¿ti mumuyu? timi. Tsenñu juntsa ruku: Iya Sera mumuyu, lalaya tsamantsa sera deju' mityaa, tsaa mumu deeyu, timi. \p \v 10 Tsejtu Jesúsnu entsa tenanuya yalanu manguelare' me-eetyukai titu, u'ta u'tandila. \p \v 11 Tsejtu junu yala' keesha ma kuyi keetala, ku'chi pure' puna' panda fin de-uinañu, \v 12 juntsa dyabulula u'tandindu tsandila: Ku'chilanaa lalanu me-eepuka, tsenmala lala yalanaa vi' machunu detsuyu, tila. \p \v 13 Tsa detiñu Jesús tsaikaañu, juntsala Dioschi urajtu kuraa tiremu bu'chullala cha' rukunu demalu' miitu tsaa ku'chilanu tene maviila. Tsenñu kumuinchibi mika 2.000 ku'chi jumula tsaa yangachi tene ji' lanba' kujtusha depajtya' pisha dechukakila. \p \v 14 Tsenñu ku'chi washkemu chachilla denepiya' miji', pebulusha bain, naa jeendaa chumu chachillanu bain tyee iñuba dekuindakiila. Tsenñu tyee iñu detiñanga tyatu chachilla keenu jila. \v 15 Tsejtu Jesús' puinbi dejitu, dyabulu pure' puu unbere ura' mandiya' tiba jutyu jali manbanaa chuna katajila. Tsejtu chachilla jeetyala. \v 16 Tsenñu naa-itaa juntsa dyabulu pumu unbere ura' mandiñu bain, tsenmin ku'chilanu bain tyee iñuba, keenamulaya juntsandi wainla veelanu. \v 17 Tsenñu junu chumu chachilla, Jesúsnu, juntsa tenanu malu' vee mujtu miide, ti' papatila. \p \v 18 Tsa detiñu, Jesús baakusha mavimi miinu, tsenñu dyabulu puu jumuren ura' mandiyamu ruku yanu bulu miya' jika ti' pami, \v 19 tsenñuren Jesús meetyu' entsandimi: Ñu' yashaa miji', ñu' paandelanu Bale Ruku ñu' mitya tyeenguiñu bain, ñunu naa-i tenbitya' ura' manñu bain, miji' juntsa kuinda kide, timi. \p \v 20 Tsandiñu juntsa ruku miitu, Jesús yanu tyee kiñuba Decápolisnu chumu pebululanuya, tsaa dekuindakes neimi; tsenñu kumuinchi chachilla mika meenbaishla. \fig |src="CN01709b.tif" size="Span" loc="Mark 5.6-20" copy="por cortesía de Cook Communications Ministries International © 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Marcos 5.20" \fig* \s1 Jairo' na'ma bain, main dii shinbu bain \r (Mateo 9.18-26; Lucas 8.40-56) \p \v 21 Jesús baakusha mavi' pusu bejkusha mandyakajiñu chachilla pure' mawakudila. Tsenñu yaa pi keesha punami. \v 22 Tsananu uwanu, cha' waku wakudinu yasha bale pumu ruku Jairo mumu ji', Jesúsnu katamin tsaa ya' neepasha teledi' \v 23 u'tandi' entsandimi: In na'ma ma peyaintsuve; tsantsaya ja' ñu' tyaapachi ta'kade, tsenmala ura' mandiya' chunutsu, timi. \p \v 24 Tsandiñu, Jesús juntsa ruku' bendaa jintsumi, tsenñu vee chachilla bain pure' jiindu ya' keetala ujkijtuu jiintsula. \v 25 Tsenñu ma shinbu asa senduwaraa dilu chuturen 12 añu ma iintsumu shinbu bain chachilla' kejtsapala pumi. \v 26 Juntsa shinbu naa dilu ura' mandiremula' junga bain neneindu, tsenmin naa ya' tananu lushi bain dekike'ba ura' mandiyaba indyu' mika taaju ken chu' kayu ne firu' iintsumi. \v 27 Tsenñu juntsa shinbu, Jesús tyeengues neneiñuba kuinda mijatu, ya' junga ji' cha' kejtsapalan bulu jindu, Jesús' benesha mi'na ji' ya' jalinu ta'kakemi, \v 28 ya' pensaya: “Ya' jalinu ta'kaketun ura' mandiyanu tsuyu”, tya' mitya. \v 29 Tsejtu uwain tsaimi, jai kapanu ta'kakemin asa jaa tsanamuren tsaa mandyawaakemi, tsejtu juntsa shinbu umaa dii peya ya' bulunu manbireyu tyami. \p \v 30 Tsenñu Jesús, ya' bulunu pudee lu' jiñu mijatu, chachilla' janu benesha mangue-ere' pake'meetu: ¿Maa in jalinu ta'kan? timi. \p \v 31 Tsenñu ya' disipulula tsandila: Tsen, ñunu kelush kelush ujkijtuu ma jaindetsushuba, ¿naa titundiyu: Maa inu ta'kan? timi, tila. \p \v 32 Tsa detiñuren Jesús, ya' keetala kalen uinamu chachillanu kerentsumi, maa yanu tsangue' ta'kañuba mijanu. \v 33 Tsenñu juntsa shinbu yanu tyee iñuba narai mija' mitya, jelanchin dejullukendu, Jesús' ajuubi telena jitu naa-in chumuwa ju'ba millandi kuinda kemi. \v 34 Tsenñu Jesús tsandimi: Kaa na'ma, ñu uwain tsainu tsuyu tya' keengue' mityaa, ura' mandiyañuve. Tiba bulla jutyu miide; yumaa ñu' dii peya ura' mandiyave, timi. \p \v 35 Jesús juntsa shinbunu kayu pa' jintsuren, cha' waku wakudinu yasha bale pumu ruku' yasha pu' jamula entsandila juntsa bale rukunu: Ñu' na'ma yumaa peyave. ¿Tsa' mitya tyeenguinaa mashturunu kayu bulla kentsunu juyu? tila. \p \v 36 Tsenñu Jesús yalanu meetu, cha' waku wakudinu yasha bale pumu rukunu tsandimi: Jeetyatyude, inu uwain tsanguenu tsuve tya' keranguide, timi. \p \v 37 Tsejtu Jesús juntsa rukuba jindu, veelanuya miya' jityumujchi Pedronu bain, Santiagonu bain, Santiago' benna Juannu juntsalanun miya' jiimi. \v 38 Tsai' cha' waku wakudinu yasha bale pumu ruku' yasha dejitu, chachilla wati' ware' fidyatindetsu katajila. \v 39 Tsejtu Jesús ya juusha vitu chachillanu tsandimi: ¿Nendetiyu ware' tsamantsa fidyatintsula? Juntsa na'ma peyai'mujchi, ne kasu'tsunave, timi. \p \v 40 Jesús tsandiñu junu pumu chachillaya ne uukapundila. Tsenñu Jesús millangue avindala deme-e'laatu pemu kaa na'ma' tsuinsha vindu, ya' apalanu bain, yaba bulu miya' jiñu chachillanu bain juntsalaban viimi. \v 41 Tsai' vitu juntsa kaa na'ma' tyaapanu kaketu tsandimi: \it Talita kun, \it* timi; tsandishu juntsaa: Kaa na'ma, ñunu mangujpade tintsuyu, titu. \p \v 42 Jesús tsandinmalan, juntsa kaa na'ma, 12 añu juu jumu, mangujpa' manedundaimi. Tsenñu kumuinchi chachilla yuj keenbaishla. \v 43 Tsenñu Jesús juntsa chachillanu tsandimi: Tyee iñuba jayuuba munuba kuinda kityudei, ti' patu, bene juntsa kaa na'manu panda mafikaadei, timi. \c 6 \s1 Nazaret pebulunu chumulaJesúsnu meengui'la. \r (Mateo 13.53-58; Lucas 4.16-30) \p \v 1 Jesús junu pu' miitu, ya' awanu pebulusha miintsuñu, ya' disipulula bain yaba bulu jila. \v 2 Tsejtu saaduma lekanu malu chayañu, cha' waku wakudinu yasha vi' Diosa' palaa mijakaantsumi. Tsenñu junu wa'na' meenamu chachilla mika meenbashindu tsa tsandila: ¿Tsen, entsa unberee nukaa tsaa demijatundin? ¿Maa yanu tsaa aseetaju pensa kuñanga? ¿Tsenmin naa ketaa tiba tsamantsaa ke' keewara juula bain kiiketunguen? tiitila. \p \v 3 ¿Entsa María' na, kaapinderu taawasha kemu ruku jutyuu, naa Santiagochi bain, Joséchi bain, Judaschi bain, naa Simónchi bain ya' naatala jutyuu? ¿Tsenmala naa ya' tsujkila bain lala' pebulunun dechutyuu? tiitila. Tsanditu Jesúsnu jayuuba ya' kuindanu meenguityu jujuula. \v 4 Tsa deeñu, Jesús tsandimi: Diosa' mitya pamu rukula vee mujtu nenduya balenguramu deeve, tsaaren ya' chunu tusha bain, naa ya' bulula' kejtsapala bain, naa ya' chunu yasha bain chumu chachillachiya balenguratyu deeve, timi. \p \v 5 Tsejtu Jesús, junuya tiba tsamantsaa ke' keewara jumula ke' keewarendyu'ba, dilulanuya ya' tyaapachi ta'ka' mallee ura' mandiremi. \v 6 Tsejtu Jesús mika keenbashi' puimi, junu chumu chachilla yanu jaiba dekerangui'ñu' mitya. \s1 Jesús ya' 12 disipululatyee kenu deeñuba wandi' eemi. \r (Mateo 10.5-15; Lucas 9.1-6) \p Jesús, Nazaret keetala kaa pebulu chumulanu Diosa' palaa mijakares neneimi. \v 7 Tsejtu bene yachi 12 disipululanu demikatu pallu pallu vele', nukaba de-eekemi, Dioschi urajtu kuraa tiremu bu'chullalanu me-e'laanuu bain detiretu. \v 8 Tsejtu mindala menestenguikenuu juulaya ti bain ta'tyudei tituren, tyutyan cha'liya main ta'dei, timi. Tsa' mitya ti buusa juu bain, naa pan juu bain, naa lushi juu bain, jayuuba ta'tyudei, timi. \v 9 Tsaaren sandalia juuya pu' jidei tituren, bene manbannu vera jali juuya ta'nu mandangui'mi. \v 10 Tsejtu tsandimi: Naaju yanu viji' bain juntsa pebulunu malu' miji'mujchiya juntsa yanun chudei. \v 11 Tsaaren nukaaba ñullanu demikatyu', naa meedinu tya bain de-i'shu juntsaa, junu malu' miidei, tsai' malu' miindu ñulla' neepanu mai'dimu ujtupe demangasha'pukidei, tsanguetaa Dioschi urajtu chachi dekure' taaju inu detsuve ti' keewaanu, timi. \p \v 12 Tsenñu ya' disipulula delu' jitu Jesús' mitya kuinda wandis neneila: Veta' pensa demangue' Diosnu meranguidei, tiititu. \v 13 Tsejtu naa dyabululanu bain pure' me-e'laakes ne', naa dilulanu bain muli yuutsure' pure' ura' mangues neila. \s1 Juan Mungaamu peñu kuinda \r (Mateo 14.1-12; Lucas 9.7-9) \p \v 14 Chachilla Jesúsnu laapu' patu naa naadetiñu bain rei Herodes kuinda meemeekemi, matyu Jesús' kuinda nukaba den meejantsuñu' mitya. Tsenñu mantsa chachillaya: Entsaya Juan Mungaamu millaa mangujñuve, tsa' mityaa naa tiba tsamantsaa ke' keewara juu bain ke' keewaawaakive, tiitila. \p \v 15 Tsenmala veelaya: Entsaya Diosa' mitya pamu ruku Elíasve, tiitila. \p Tsenmala kayu veelaya: Kaspee tinbunu Diosa' mitya pamu rukula jun tsaave, tiitila. \p \v 16 Tsa tsa detiñu, Herodes meetu tsa tsandimi: Juntsaya Juanve, iya mishu daapukare' tu'kaakeeshu juntsa ruku, challa mangujtu iñuve, tiitimi. \p \v 17 Matyu Herodesya, Herodías' mityan Juannu peesu kakare' jeru chuwachi teetsuukaakemuwaami. Tsaaren Herodesya ya' naatala Filipo' shinbu jumu Herodíasnun, tsaa ya' shinbu mandirekemuwaami, \v 18 tsenñaa Juan, reinu tsa tsandimuwaami: Ñu' naatala' shinbunun ñu' shinbu majuu tananu jutyuve, tiitimuwaami. \p \v 19 Tsenñu' mityaa juntsa shinbu Juannu ajaatya' tu'nu tyaturen, naake' tuten tsaa jujuuwaami, \v 20 matyu reiya Juannu jeemuwaami, yaa Dios naakesa tyañuba tsanguen chumu ruku juñu, naa Dioschin juu chachi juuñuba mi' mitya, tsenmin yanu tiba ikaan jutyu yaa washi washikemuwaami. Tsejtu Juan ule' pañu meenamiya ti ken tsai tiya tiyaimu ju' bain, meenanchiya meenanu ajchuu juwaami. \v 21 Tsejturen Herodías naake' tuten tsa tsandyantsuren, rei ya' nakayanu malu manchañu ya' balen chachillanu bain, naa suutadu amalanu bain, naa Galileasha chumu kayu bale chachillanu bain demikake' panda fikaantsumi. \v 22 Tsenñu tsangue' panda findetsuñu, Herodías' na'ma vi' junu panda fimula' ajuusha beelanguemi. Tsai' beelanguiñu rei yuj sundyami, naa yaba bulu chudi' panda fimula bain yuj sundyala. Tsai' sundyatu rei juntsa na'manu tsandimi: Ñu ti mujñuba inu pa'ka, tsenmala iya kuwanu tsuyu, timi. \p \v 23 Tsejtu Diosnu paka' uwain tsanguenbera kenu tsuyu ti': Ñu ti pa'ñuba kuwanu tsuyu, titu, in chachillanu ma tsandaaya washkenu tirenu tsuyu, tiitimi. \v 24 Tsandiñu juntsa na'ma junu malu' miitu ya' amanu, ¿Tyee pa'nu juwa? tita jimi. \p Tsenñu ya' ama tsandikami: Juan Mungaamu' mishpukaa pa'de, timi. \p \v 25 Tsandiñu juntsa na'ma rei' junga te' mijiitu tsandimi: Juan Mungaamu' mishpukaa challaren palatunu puu kuwasa tenve, timi. \p \v 26 Tsandiñu rei yuj llakindyami; tsejturen, ya' mikañu jamu chachilla' ajuunuren, Diosnu paka' tsanguenbera kenu tsuyu ti' mityaa, naati' tsanguen jutyuyu tin tsaami. \v 27 Tsa' mitya ma suutadunu jeke Juan' mishpuka taade ti' eemi. Tsenñu juntsa suutadu peesusha ji' Juannu mishu daaka' \v 28 ma palatunu puu taji' juntsa pannanu kuwami, tsenñu ya' amanu kuwami. \p \v 29 Juntsaiñu Juan' disipulula kuinda demijatu junga ji' Juan' ujkun bulu manga' menjila. \s1 5.000 pullaa chachillanuJesús panda fikaami. \r (Mateo 14.13-21; Lucas 9.10-17; Juan 6.1-15) \p \v 30 Jesús' mitya kuinda kenu lara' eramu rukula Jesúsba demawa'dijitu, titi dekes ne' bain, tyee demijakares ne' bain wainla. \v 31 Tsenñu Jesús yalanu tsandimi: Muba bulla kennatyuinsha mi'ke' jayu lekanu jidaa, timi. \p Matyu yala nuka dejiñu bain chachilla bendala sureita ne' naa pandaba fikaanu kityu juju deeñu' mityaa, Jesús tsandimi ya' disipululanu. \p \v 32 Tsandi' mitya Jesús ya' disipululaba kaa baakunu vi' yai tene juu muba bulla kennatyuinsha jila. \v 33 Tsa-i' jindetsu pure' chachilla keenatu keengala, tsejtu nuka pebulu' chulla bain delu' jei dejitu, yala' jinu tenasha yalaa ajke' ji' keenala. \v 34 Jesús ya' jinu baakusha pu' tusha lutu, chachilla tsamantsadena katatu yuj tenbityami, matyu uvejaaba deju' washkes neneimu ruku miyajtu juuñu deeñu' mitya. Tsejtu ti bain pure' mijakaakemi. \v 35 Jesús tsanguentsuren yumaa dekependu' kakentsuñu, ya' disipulula Jesúsnu kalen jitu tsandila: Entsa tenaa tiba den chutyuin tenanuren yumaa ma kepeindetsuyu. \v 36 Tsa' mitya kumuinchi entsa chachillanu deme-eenu kide, tsenmala yala endaa kalen chunu yatala deji', tsaityu' bain kalen chun pebulutalaaba deji' tiiñuba ka' finudetsu, tila. \p \v 37 Tsenñu Jesús tsandimi: Ñullaa yalanu panda kuwadei, timi. \p Tsenñu yala tsandila: ¿Tsen naa ketaa lala yalanu millangue fikaanbera pan kanu dejuwa? Entsa panda fikaraya, ma añu tingumake taawasha kikeñuu balenu juve, tila. \p \v 38 Tsenñu Jesús tsandimi: ¿Nan pan detanayu? Ji' keekidei, timi. Tsandiñu yala ji' keetu: Pan manda, alla pallu tadenayu, tila. \p \v 39 Tsa detiñu kumuinchi chachillanu jayu jayu debuute' lushkatata ishtapetala dechudikaadei, timi. \v 40 Tsenñu 100 chachi buudi' chudina' bain, 50 chachi buudi' chudina' bain tsa tsaila. \v 41 Tsenñu Jesús ya' tyaapachi pan bain manda ka', alla bain pallu kakitu, kai'sha ke'laadi' Diosnu yuj urave titu, pan dedaaka' ya' disipululanu kuwami, kumuinchi chachillanu veenudetsu. Tsejtu allanu bain tsarenguemi. \v 42 Tsenñu kumuinchi chachilla tyubanbera fila. \v 43 Tsejtu naa pan llujpe laramula bain, naa alla llujpe laramula bain mande'katu, 12 kubi ma seranguila. \v 44 Tsaaren junu panda fimula unbee rukulan juuren 5.000 ma juula. \s1 Jesús pi jandala nemi. \r (Mateo 14.22-33; Juan 6.16-21) \p \v 45 Tsangue' depuitu Jesús ya' disipululanu baakusha dema-eepumi juntsa pusu bejkusha Betsaida pebulu pi keesha yalaa ajke' demanbuisa tyatu; tsaindetsuren yaa junu wa'namu chachillanu deme-eren pumi. \v 46 Tsangue' chachillanu deme-ere' dyatu kuyisha Diosba kuinda kenu jimi. \v 47 Tsejtu yumaa dekependu'kanu uwatala, ya' disipulula' miinu baakuya yumaa juntsa pusu pi kejtala miintsun, Jesúsya tusha shuwa' maali pumi. \v 48 Tsanatu Jesús ya' disipulula miindetsu ishuwa masmi' juyintsuñu, yanmula yuj taaju' kendetsuñuba kata-eemi. Tsejtu dechanusha Jesús pi jandalaren sake' yala' junga miji' tsaa ne dapullanchi iintsuñuimi. \v 49 Tsenñu ya' disipulula pinu ma neintsu dekata-eetu, ujmaaba tsaintsumee tya' dewatitila, \v 50 yala katandene kideke' dewapana' mitya. Tsenñu Jesús yalanu jeti entsandi-eemi: Puluke pensanguidei, iyaa tsaintsuyu. Jeetyatyudei, timi. \p \v 51 Tsejtu Jesús tsa-i' baakusha maviñu, ishuwa mandyami. Tsenñu ya' disipululaya yuj keenbashintsula, \v 52 matyu yalaa naake' aseetanguen tsa deju', kaspele bain pan jayun juunuren tsamantsangue seewaañuba aseetanguindetyu' mitya. \s1 Genesaretsha dilu chumulanuJesús ura' mandiremi. \r (Mateo 14.34-36) \p \v 53 Juntsa-i' aa pusu bejkusha detyakatu Genesaret tushaa tyuinajila, tsejtu yala' baaku deteetsure' lula. \v 54 Tsenñu nei'ba tusha delunmalan chachilla Jesúsnu mangueengala. \v 55 Tsejtu Jesús nuka puve detiñu mija' bain kumuinchi jundaa chumu chachillaya Jesús' puinsha, dilulanu wandunu tsuu taji tajiila. \v 56 Tsejtu nuka Jesús jiiñu bain, naa kaa pebulusha jiiñu bain, naa aa pebulusha jiiñu bain, naa jeenbaatala jiiñu bain miñutala dilulanu taji' tsutsungaala. Tsejtu Jesúsnu ka naa jai kapanuuñuba ta'kakutide ti' u'ta u'tandila. Tsanditu naajula bain ta'kamulaya ura' mandiya mandiyaila. \c 7 \s1 Tyee chachillanu Dioschiurajtu tiremuñu bain \r (Mateo 15.1-20) \p \v 1 Fariseo chachilla, leichi mashturulaba Jerusalénsha pu' jitu, Jesús' junga kalen jila. \v 2 Tsejtu Jesús' disipulula mantsala panda ka' fifikendetsu keenatu, ura' dekityuve ti' pala, yalaya kayu panda fi'mujchin yala' leichiya naake tyaapa manbitsaanuu juñuba tsa deki'ñu' mitya. \v 3 Matyu fariseo chachillaya naa kumuinchi judíola bain, yala' tinbu rukula tyeenguemuwa deeñu bain, yai bain tsaren kendetsu' mityaa; naake tyaapa ura' manbitsaanuu juñuba tsangui'mujchiya panda fityu jujuula. \v 4 Tsenmin naa tyeeba ati'kakenu bui atinsha ji' majai' bain, naake tyaapa manbitsaanu juñuba tsangue tyaapa manbitsaatyumujchiya panda fityu jujuula. Tsenmin tinbunu ya' aa-apala tyee kayu vera juu kemuwa deeñu bain yai bain tsa tsangue', naa basu juula bain, naa pi pukenuu juula bain, naa tiba pukenuu jeru basu juula bain, naa tsudi' panda fikenuu juulanu bain naake manbitsaanu juñuba tsanguemu jujuula. \v 5 Tsanguemu de' mityaa, fariseo chachilla, leichi mashturulaba Jesúsnu pake'meetu: ¿Nenñu den ñu' disipululaya lala' tinbu rukula naakemuwa deeñu bain juntsanguityu deju' naa-uwanu panda finundiyandu bain tyaapa manbitsaatyumujchin panda fifikitu deken? tila. \p \v 6 Tsenñu Jesús yalanu tsandimi: Mikan Diosa' mitya pamu Isaías, ura' pamuwaañuve, ñulla tsa jutyuren tsaañungue keewaamu chachillanu laapu' patu, yaa entsangue piikemuwaave: \q1 \it Entsa chachilla yala' fi'pakichiya inu balengurendu bain, \it* \q1 \it yala' tenbukashaya inu pensaba jutyularen tsa tsa dekive.\it* \q1 \v 7 \it Tsenmin tsangui'ñuba uraanun inu aawa kure' keewaawaadekive, \it* \q1 \it matyu yala' mijakaraya chachilla naa naakidei tiñuba juntsanun ne mijakaakendetsu' mitya, \it*\f + \fr 7.7 \ft Isaías 29.13\f* ti' pillave. \p \v 8 Matyu ñullaya tinbu chachilla tyeenguen chumuwa deeñuba juntsanun aa keetadi' jiinchin Dios naa naakidei tiñuba juntsanuya manbashi deiñuve, timi. \p \v 9 Tsejtu kayu entsa bain tsandimi: Ñullaya tinbu rukula naaken chumuwa deeñuba tsangues jinu tyanchiren Dios naa naakidei tiñuba juntsanuya pashanchi judeeve. \v 10 Matyu Moisés entsandimuwaave: \it Ñu' apanu bain, ñu' amanu bain balengure' ura' keewaade, \it*\f + \fr 7.10 \ft Éxodo 20.12; Deuteronomio 5.16\f* tsenmin, \it Mun ñu' apanu bain, tsa jutyu'ba, ñu' amanu inchi firu' isa ti' bain tutanbera isa, \it*\f + \fr 7.10 \ft Éxodo 21.17\f* timuwaave. \v 11 Tsaanuren ñullaya, ma unbere ya' apanu bain, naa ya' amanu bain, entsandinuu bain juve timu deeve: Naake' ñullanu tiiñuba kuwa' ura' kemishtin tsaayu, matyu kumuinchi iya ti ta' bain tsaa Diosnu tene dekuwakiyu, timu deeve. \v 12 Tsenmin mun tsandiñu bain, ñullaa entsandimu deeve: Ñuya juntsandi' mitya, tsanguendyai'shu juntsaa, ñu' apalanu tyeeba kuwa' ura' kivetekenuu jutyuve, timu deeve. \v 13 Ñulla entsandimu de' mityaa, Diosa' uudennuya tiba jutyungue tiremu deju', tinbu rukula tyeenguen chumuwa deeñu bain juntsaaya mijakares jijiindetsuve. Tsenmin kayu vera juntsa keraala bain aa kiidekive, timi Jesús. \p \v 14 Tsanditu bene Jesús chachillanu demikaketu tsandimi: Kumuinchi meedi' aseetanguidei. \v 15 Fi'pa' juusha ti vi-i' bain juntsaya chachillanu Dioschi urajtu juu tiretyuve, tsaaren tyee fi'pa' juusha la-i' bain juntsaya Dioschi urajtu tiremuve, timi. \p \v 16 \f + \fr 7.16 \ft Yumaa tinbu jumu kiikatalaya bersikulu 16 pilla bain puve, tsaaren kayu ura' manbiike' kaya kiikalanuya entsa pilla putyuve: \fk ¡Mun pungui pu'ba, meedi' aseetanguidei!\f* \v 17 Tsejtu bene Jesús chachillanu ba'ke' miji' yasha maviñu ya' disipulula, juntsa laapu' kuinda ketu tyee mijakare' tsandiñuba mijanu pake'meela. \v 18 Tsenñu Jesús yalanu tsandimi: ¿Tsejtu naa ñui bain aseetanguindetyuu? ¿Ti bain avindala pu' ajkasha vimuya chachillanu Dioschi urajtu tiretyuñuba jaiba aseetangui'tu deeyu? \v 19 Matyu tiba avindala pu' vimuya tenbukasha vi'mujchi peshusha ne ji-i', bene avindala manguelaraimu' mitya, juntsaya chachillanu Dioschi firu' tiretyuve, timi. \p Tsejtu Jesús tsandimiya, kumuinchi tiba famuya urandene judeeve titaa tsandimi. \v 20 Tsejtu entsa bain tsandimi: Tsaaren tyee cha' pensasha fale'ba juntsaya chachillanu Dioschi urajtu tiremuve. \v 21 Matyu cha' tenbukashaa urajtu pensa faamuve: naa na'baasa tsa tsainu pensa bain, naa taanguenu pensa bain, naa cha' tu'nu pensa bain, \v 22 naa vee matsainu pensa bain, naa tiba aa tadichi tyanu pensa bain, naa firu' kiikenu pensa bain, naa anbukuinda keranguikaanu pensa bain, naa tituba kes nenu ajchuu pensa bain, naa veelanu kishtyan chunu pensa bain, naa na'baasa kentsure' panu pensa bain, naa firu' uukapu' dajpanu pensa bain, tsenmin naa ti kenduba pensangue' kityu pensa bain faamuve. \v 23 Tsa' mitya kumuinchi entsaa urajtu jumulaa cha' pensa tainsha defale', chachillanu Dioschi urajtu tiremu deeve, timi. \s1 Judío jutyu shinbuJesúsnu keenguemi. \r (Mateo 15.21-28) \p \v 24 Jesús junu malu' miitu Tiro pebulu bain, naa Sidón pebulu bain chunu tusha jimi. Tsejtu ma yanu vijitu, muba mijaindetyu dus punachi tyaturen, naa-i' pantsudin tsaami. \v 25 Tsenñu junu ma shinbu ya' na'ma Dioschi urajtu kuraa tiremu bu'chulla puunu miyaa jumu wajtunun naa Jesús junu puñuba kuinda mija' mitya, Jesús' junga ji' ya' neepasha telenajimi. \v 26 Tsaaren juntsa shinbu judío chachi jutyumi, ura pañuya, Sirofenicia cha' bulu paande shinbumi. Tsejtu juntsa shinbu Jesúsnu u'tandita ji', tsantsaya ya' na'manu dyabulu pumu me-e'laade, timi. \v 27 Tsenñu Jesús laapu' patu tsandimi: Kayu keenade, judío chachillanaa ajke' la'kanu tsuyu. Judío chachi jutyulanuya naake' ajke' la'kan tsaayu. Ñunu ajke' la'kashu juntsaa, kaillanu pan chi'ke' kuchalanu juntsa pan kuwakiñuuve, timi. \p \v 28 Tsenñu juntsa shinbu tsandikami: Tsaave, Bale Ruku, tsaaren naa tsaañu bain, kuchala bain kailla pan llujpe panda finu panbeesha depajtenmalaya fimu deeve, tikami. \p \v 29 Tsandi pakañu Jesús tsandimi: Ñu aantsandi ura' paka' mitya, tiba jutyu miide, ñu' na'manu pumu dyabulu yumaa malu' miive, timi. \p \v 30 Tsenñu juntsa shinbu ya' yasha miitu, ya' na'manu tsunjuusha tsuna mangatajimi, tsenñu yumaa dyabulu malu' miiñumi. \s1 Pungui putyu, pabaindityu rukunuJesús ura' mandiremi. \p \v 31 Jesús Tiro tusha malu' miitu, Sidón tusha pulla', naa Decápolis tusha chumu pebulutala bain dedapullaitu Galilea pususha miimi. \v 32 Tsenñu ya' puinsha, main pungui putyu, naa ura' pabaindityu rukunu tajila, tsejtu: Tsantsaya ñu' tyaapachi ta'kade, ti' u'tandita jila. \v 33 Tsa deiñu Jesús juntsa rukunu kake', chachillanu vela' ji-i', juntsa ruku' punguisha ya' tyamishuchi ta'pukitu, ñijkashaya ya' inbi mai'tekemi. \v 34 Tsejtu selusha ke'laadi', aa ishi ketu juntsa rukunu tsandimi: \it Efatá, \it* timi, tsandishu juntsaa: “Jurudide”, titu. \p \v 35 Tsandinmalan juntsa ruku' pungui narake meemu tiya', naa ya' ñijka bain dedeeshiñaaren narati ura' pamu tiyami. \v 36 Jesús tsanguitu kumuinchi junu wa'namu chachillanu, tyee iñuba naa munu bain kuinda kityudei, timi. Tsandiñuren yalaa, Jesús waintyudei ti' panmalaa kayu veelanu wandi wanditila. \v 37 Tsejtu mika keenbashi' naaken tsa tsandyatu entsa entsandila: Tiba uraa tene kiikive entsa ruku. ¡Naa pungui putyu deeñu bain mameeware'kera, papatyu deeñu bain manbakare'kera kerakive! tiitila. \c 8 \s1 Jesús 4.000 chachi ma pullaalanupanda fikaami. \r (Mateo 15.32-39) \p \v 1 Manen ma malu chachilla pure' mawakudedi', ti fin tsaa ma pudenañu, Jesús ya' disipululanu mikatu tsandimi: \v 2 Entsa chachilla enu iba yumaa pen malu depu', tiba fikenuu detanatyuñu yalanu yuj tenbitenve. \v 3 Tsaju' yala panda fajdetunuren iya yalanu yasha deme-eeshu juntsaa, mindalaaba dedesmee-inu dejuve, mantsalaya baasha chullan ja' depu' mitya, timi. \p \v 4 Tsenñu ya' disipulula pakatu: ¿Tsen engu tiba den chutyuin tenashaba nuka pan kataa entsa chachillanu fikaanu dejuwa? tila. \p \v 5 Tsa detiñu Jesús pake'meetu: ¿Ñulla nan pan detanayu? timi. \p Tsenñu yala: Mandishpai pan juuve, tila. \p \v 6 Tsenñu Jesús, chachillanu tutala dechudei titu, mandishpai pan ka' Diosnu yuj urave titu, pan dedaaka' ya' disipululanu kuwami, veenudetsu. Tsenñu yalaa kumuinchi junu wa'namu chachillanu veles nela. \v 7 Naa alla bain jayu detanañu, Jesús juntsa' mitya bain Diosnu yuj urave titu, bene deveekaami. \v 8 Tsenñu kumuinchi chachilla tyubanbera defiñu laramu mande'katuren mandishpai pishkali jungue mande'kala. \v 9 Tsenñu panda fimula mika 4.000 chachillaa ma juula. \p Tsejtu bene Jesús chachillanu deme-eetu, \v 10 ya' disipululaba kaa baakusha demavi' Dalmanuta tusha jila. \s1 Diosyaa tsanguekaantsuve tyainuuke' keewara pa'la. \r (Mateo 16.1-4; Lucas 12.54-56) \p \v 11 Fariseola Jesús' junga deji' kuinda ketu veta' veta' depatila. Tsejtu Jesúsnu tyeeba ke' kuipa lainuu kisa tyanchiren, uwain Dioschi era' jamutuya, Diosyaa tsanguekaantsuve tyainuu jumu yalanu main ke' keewaaka, tila. \v 12 Tsa detiñu Jesús aa ishi ke' patu tsandimi: ¿Nenñaa entsa chachilla Diosyaa tsanguekaantsuve tyainuu jumu ke' keewaaka titu detin? Uwaindiyu entsa chachillanuya Diosyaa tsanguekaantsuve tyainuu jumu ke' keewara maliba jun jutyuve, timi. \p \v 13 Jesús tsandi' yalanu mashuike' miitu, baakusha mavi' pusu bejkusha miimi. \s1 Fariseolachi bain, saduceolachibain chi'kayanu ityudei. \r (Mateo 16.5-12) \p \v 14 Tsai' miindu ya' disipulula tyeeba fikenuu jumu pashi' jideitu, pan mainren baakusha taa punala. \v 15 Tsenñu Jesús ya' disipululanu entsandi ule' pami: Pashkatyudei fariseola' pan pujkikaantsumi llujpepenu bain, naa Herodes' pan pujkikaantsumi llujpepenu bain, ti' ule' pami. \p \v 16 Tsenñu ya' disipulula yai tene pasai jindu, uwain pan tajindetyuñu' mityaa tsandive, tila. \p \v 17 Tsenñu Jesús mijatu tsandimi: ¿Nendetiyu tsandi' pan taakeetyuñuve ti' paviyaala? ¿Naa chai bain aseetanguindetyuu? ¿Ñulla' pensa naake' aseetanguen tsaa ma judejuu? \v 18 ¿Kapuka pu' bain katanu dejutyuu? ¿Pungui pu' bain meenu dejutyuu? ¿Ñullanu jaiba mandejatyuu, \v 19 naa pan mandan juunuren, iya 5.000 chachillanu panda fikaamuwaañuba? Tsenñu ya' llujpeperen ¿nan kubi mande'kamuwa deeyu? timi. \p Tsenñu yala pakatu: 12 kubi, tila. \p \v 20 Tsenmala mandishpai pan jumunu 4.000 chachillanu deveeñuya, ¿nan kubi mande'kamuwa deeyu? mandimi. \p Tsenñu yala: Mandishpai kubi, tila. \p \v 21 Tsa detiñu Jesús tsandimi: ¿Iyaa ura pan pujkikaamunu pai'mujchi, fariseola tyee mijakaamu deeñuba juntsanaa pantsuñuba chaiba aseetanguindetyuu? timi. \s1 Jesús Betsaidabi kapuka putyuchumunu ura' manmi. \p \v 22 Jesús ya' disipululaba Betsaida pebulubi jiñu, ma ruku kapuka putyunu ta'la, tsejtu Jesúsnu tsantsaya tyaapachi ta'kade ti' u'tandila. \v 23 Tsenñu, Jesús kapu' putyu rukunu tyaapanu kake' pebulu kapasha miya' jiitu, kapukanu inbi munguike' ya' tyaapachi kapukanu ta'kakitu: ¿Tyeeba katawan? ti' pake'meemi. \v 24 Tsenñu juntsa ruku jayu katandu tsandimi: Chachillanu katawave, tsaaren chi keraa ma nenedeive, timi. \p \v 25 Tsandiñu Jesús manen juntsa ruku' kapukanu ya' tyaapachi manda'kañu, umaa narake danware' ura' tiya', tinuba narake katamu tiyami. \v 26 Tsenñu Jesús juntsa rukunu ya' yasha me-eendu entsandimi: Pebulusha mavityude, timi. \s1 Pedro: JesúsyaDioschi Mi'ke' Kayamuve, timi. \r (Mateo 16.13-20; Lucas 9.18-21) \p \v 27 Junu demalu' miitu, Jesús, ya' disipululaba, Cesarea Filipo pebulu keetala nenu jila. Tsai' jindu mindala Jesús ya' disipululanu pake'meetu: ¿Chachillaya inu, muve tiidetin? timi. \p \v 28 Tsandiñu yala tsandikala: Mantsalaya, ñunu Juan Mungaamu millave tiidetive, tsenmala veelaya Elíasve tiidetive, tsenmala vejanlaya kaspee tinbunu Diosa' mitya pamu rukula, main maatu iñuve tiidetive, tila. \p \v 29 Tsenñu Jesús tsandimi: ¿Tsen ñullaa inu muve detiyu? ti' manbake'meemi. \p Tsenñu Pedro pakatu: Ñuya Dioschi Mi'ke' Kayamuve, timi. \p \v 30 Tsandiñu Jesús: Entsa kuinda munuba waintyudei, timi. \s1 Jesús peyanu ju'ba wainmi. \r (Mateo 16.21-28; Lucas 9.21-22) \p \v 31 Jesús umaa wandi' mijakaatu, Chachi Tiya' Nakayamu pure' taaju i' pullainuuya juve. Tsejtu naa judíola' bale rukulachi bain, naa chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' bale chachillachi bain, naa Moisés' wandya lei mashturulachi bain, Chachi Tiya' Nakayamu mutyan kerai'nu tsuve. Tsejtu tu'nu detsuve, tsenñuren pen malu insha mangujtanu tsuve, timi. \v 32 Jesús tsandi' ura' aseetanguikare' pañu, Jesúsnu Pedro vee mujtu miya' jiitu: ¿Nenñundiyu tsandimi? ti', Jesúsnu nepami. \v 33 Tsandiñu Jesús ya' disipulula' junga mangue-eetu Pedronu entsandi nepami: ¡Inu vela' mijiide, Satanás! Ñuya Dios naake pensangue' keemuñuba juntsanguityu', chachilla naake pensangue' keemu deeñuba juntsangue pensanguemuve, timi. \p \v 34 Tsejtu bene Jesús chachillanu bain, ya' disipululanu bain, ya' junga demikatu tsandimi: Mun in bendaa janu tenñuba maali balenguutyu', in mitya tuta'ba tutainuu juu, tu'vinu kuusa nanakiñungue', in bendaa janu dejuve. \v 35 Matyu mun ya' chungama maali balengurenu tyashu juntsaa uwain naa-uwanuba tsana chuntsumi katan jutyuve; tsaaren in mitya bain, naa Diosa' mika ura kuinda' mitya bain ya' chungama maali balenguutyushu juntsaa naa-uwanuba tsana chuntsumi katanu tsuve. \v 36 Matyu ¿tyee balenu jun, mu bain entsa tusha tiba detaditun, naa-uwanuba tsana chun jutyuu jushu juntsaa? \v 37 Tsenmin, ¿tyee paanguitaa chunuu junu jun? \v 38 Matyu mun in mitya bain, naa entsa livee inu kuinda' mitya bain, Diosnu keenguindandaa ujcha lamu entsa chachilla' ajuusha deyujtyañuba, tsaren Chachi Tiya' Nakayamu bain ya' Apa' tiba tsamantsaa jumuchi maatu, tsenmin Dioschin juu anjeela' kejtsapala puu maatu, ya bain ya' mitya yujtyanu tsuve, timi. \c 9 \p \v 1 Tsejtu Jesús entsa bain tsandimi: Uwaindiyu mantsa enu pumu chachilla Dios rei juu tsamantsa pude tiyantsu katai'mujchiya peyan dejutyuve, timi. \s1 Jesús vera' lai' katawami. \r (Mateo 17.1-13; Lucas 9.28-36) \p \v 2 Bene mandishmain malu puiñu, Jesús, Pedronu bain, Santiagonu bain, Juannu bain mikake', vee mujtu ma aa kuyisha miya' luimi. Tsejtu yala dekeenaren tsaa Jesús vera' lanchi iimi. \v 3 Ya' jaliya pajta lu'puñu chakala' ken tsangue' fibaba tene iimi, tsaitu entsa tushaya muba naamika manbipu' bain, tsangue fiba' tiwaan jutyui fiba' tiyami. \v 4 Tsaiñu kaspee tinbunu chumu rukula Elías bain, Moisés bain Jesúsba kuinda kendu' katawala. \v 5 Tsenñu Pedro, Jesúsnu tsandimi: ¡Mashturu! enu ura' pukeeñuve. Tsa' mitya lala pen kaa yapaya kenu detsuyu, ñuchi main, Moiséschi main, Elíaschi bain main, timi. \p \v 6 Yala wapanandene judeju' ti pan tsandya' mityaa, Pedro tsandimi. \v 7 Tsenñu juntsa uwanu ma ñivish bulu paja' yalanu dishukijañu, juntsa ñivish bulusha palaa main meejatu tsandimi: Entsaa in estyanu Nave; yanu meedidei, timi. \v 8 Tsenñu juntsa uwanu yala' junga mangue-eetu, veelanuya mangatai'mujchi Jesúsnun maali uyuna mangataakila. \p \v 9 Tsejtu kuyisha pu' mavijandu, Jesús ya' disipululanu: Tyee i' puiñu dekata'ba kayu Chachi Tiya' Nakayamu peya' mangujtaindyuya, munuba kuinda kityudei, timi. \v 10 Tsandiñu' mitya yaitala: ¿Tsen naa titundin, “peyaturen mangujtanmala” timi? ti' papatindun, munuba waintyu' yaitalaren mii shuwaila. \v 11 Bene Jesúsnu entsandi pake'meela: ¿Nenñaa Moisés' wandya lei mashturulaya, Dioschi Mi'ke' Kayamu kayu jaindyuren, Elíasya ajke' maanu juve tiidetin? tila. \p \v 12 Tsa detiñu Jesús tsandimi: Uwain tsaave. Elíasya ajke' maanu tsuve, tsejtu yaa tiba ura' demannu tsuve. ¿Tsaaren Diosa' Kiikanu, Chachi Tiya' Nakayamunu laapu' patu naa tinga? Entsandive: pure' taaju i' pullainu tsuve, naa tyuten dekeraa bain inu tsuve, tive. \v 13 Tsaaren iyaa yumaa Elías maave tinu tsuyu. Tsenñu ya maañu yanu naakenu dejuve ti' pillañuba juntsaa deke' naakenu tya'ba tsa dekive, timi. \s1 Jesús firu' bu'chulla puukaananu ura' mandiremi. \r (Mateo 17.14-21; Lucas 9.37-43) \p \v 14 Kuyisha pu' demavija' vejan disipulula' wa'nainbi demiitu, chachilla pure' wakudena' yalanu yatana de-uina katajila. Tsenñu leichi mashturula bain mantsa deputu, disipululaba veta' veta' pantsula. \v 15 Tsenñu kumuinchi chachilla Jesúsnu katalan wapanbashii deshuwa', ya' junga jei deji': ¿Ura chuyu? tita, jila. \v 16 Tsenñu Jesús yalanu pake'meetu: ¿Ti' mityaa veta' veta' pandu detin? timi. \p \v 17 Tsenñu junu wa'namu chachi main pakatu tsandimi: Mashturu, in kaananu main firu' bu'chulla punatu tsaa papatyungue tireñu ñu' junga taayu. \v 18 Entsa kaananu nuka neintsu juntsa firu' bu'chulla firu' manguike' bain, tusha tya'pukare' tsaa fi'pakisha chinbijpu delaakaake', naa tejkuba depakaakena' bain tsa tsanguikare', tsaa dentsutetee jullujtu tsutsungaave. Tsenñu ñu' disipululanu: Tsantsaya juntsa firu' bu'chullanu me-e'laadei, tiñun tsa deeve, me-e'laanu jui'la, timi. \p \v 19 Tsenñu Jesús tsandimi: ¡Keranguityu chachilla! ¿Naama jina ñuiba tsananujtuuwa? ¿Naama jina iya ñullanu puulan chunujtuuwa? titu: Juntsa kaananu engu taadei, timi. \p \v 20 Tsandiñu juntsa kaananu ya' ajuusha ta'la. Tsenñu juntsa firu' bu'chulla Jesúsnu kataakemiren, kaananu defiru' pi'shikaaketu, tusha tya'pukaake', fi'pakisha chinbijpunbee lu'teken tsunguekaantsumi. \v 21 Tsenñu Jesús juntsa kaana' apanu pake'meetu: ¿Nan tinbu intsun entsaa i-iiñu? timi. \p Tsandiñu ya' apa pakatu: Kayiimalaren tsaimuve. \v 22 Tsenmin pure' bijee juntsa firu' bu'chulla, naa ñinbaasha bain, naa pisha bain tya'pukaamuve tu'nu tyatu. Tsa' mitya tyeebanguenuutuya, lalanu tenbitya' tsantsaya la'kave'ka, timi. \p \v 23 Tsenñu Jesús tsandimi: ¿Nejtaa, “Tyeebanguenuutuya”, titundiyu? Kumuinchi ura' keenguemulachiya, Diosya tiba dekenuu juve, timi. \p \v 24 Tsenñu juntsa kaana' ya' apa entsandi daran pami: ¡Iya keenguiyu! Tsaaren inu kayu keenguikaaka, timi. \p \v 25 Tsenñu kayu chachilla ne wakudijandetsuñu, Dioschi urajtu kuraa tiremu bu'chullanu Jesús entsandi ajaa timi: Papatyungue shuike', naa pungui bain putyungue shuikemu bu'chulla, entsa kaananu malu' miji', naa-uwanuba mavityude tintsuyu, timi. \p \v 26 Tsandiñu juntsa bu'chulla wati', kaananu desmee ma-iwaake' malu' miiñu, juiki'mujchi pemu tsun tsaimi. Tsenñu junu keenamu chachilla: Uwain umaa peyañuve, tiitila. \v 27 Tsenñuren, Jesús tyaapanu kake' mangujteñu, juntsa kaana mangujpa' uidimi. \p \v 28 Bene Jesús yasha maviñu ya' disipululan juu Jesúsnu pake'meetu: ¿Nejtaa lalaya juntsa firu' bu'chullanu me-e'laatyutu deewa? tila. \p \v 29 Tsenñu Jesús tsandimi: Entsa bu'chullalanuya, Diosba kuinda ketindun me-e'laakenuu judeeve, timi. \s1 Jesús peyanu ju'ba mawainmi. \r (Mateo 17.22-23; Lucas 9.43-45) \p \v 30 Junu demalu' miitu, Galilea tusha depulla' miila. Tsejturen muba demijatyusa tyami Jesús, \v 31 matyu ya' disipululanu mijakares miintsu' mitya. Tsejtu entsa entsandimi: Chachi Tiya' Nakayamu, chachilla' tyaapasha kuwanu tsuve, tsenmala yala tu'nu detsuve. Tsenñuren pen malu insha mangujnu tsuve, tiitimi. \p \v 32 Tsa tsandiñun tyeendi' tsandiñuba ya' disipulula aseetanguityu jula, tsejtu pake'meenu tyatun, jeetyatu pake'meetyu jujuula. \s1 ¿Maa kayu bale juñanga? \r (Mateo 18.1-6; Lucas 9.46-48) \p \v 33 Cafarnaúm pebulusha demiji' ya juusha demavitu, Jesús ya' disipululanu pake'meemi: ¿Ñulla mindala maandu tyee ñui tene pasai maatu deiyu? timi. \p \v 34 Tsandiñuren muba pakai'la, matyu yalaa, yaitala maa kayu baleñanga ti' mindala pasai demaja' mitya. \v 35 Tsa deeñu Jesús chudi', juntsa 12 jumulanu demikatu tsandimi: Mun, kayu aa bale chachi junu tya' bain, balejtuyu pensangue', vejanlachi taawasha kemu chachee junu tsuve, timi. \p \v 36 Tsanditu bene Jesús ma kaananu ka', ya' disipulula' kejtsapala uikaake', ya' tyaapachi amanguitu tsandimi: \v 37 Mun in mitya, entsa kaana juuñuulanu mika' bain inaa mikantsuve, tsenmin mun inu mikake' bain, maa inu entsa tusha eeñuba juntsa rukunaa mikantsuve, timi. \s1 Kundaa kityulaya, laaba buunamu deeve. \r (Mateo 10.42; Lucas 9.49-50) \p \v 38 Juan tsandimi: Mashturu, lalaya ma ruku, ñu' mitya ti' dyabulu me-e'laalaakentsu dekatayu, tsaaren laaba bulu nemu jutyuñu' mitya: Tsa mantyude, ti' depayu, timi. \p \v 39 Tsenñu Jesús tsandimi: Tsanguityude ti' patyudei; mun tiba tsamantsaa ke' keewara juu in mitya ke' keewaake' bain bene inu firu' patinuuya dejutyuve. \v 40 Matyu mun lalanu kundaa kityulaya, laaba buunataa tsaanu dejuve. \v 41 Tsenmin mun ñulla Dioschi Mi'ke' Kayamu' chachi dejuñu' mityaa ma basu pi juuñuba dekuwashu juntsaa, uwaindiyu tsanguen mitya bene tyeeba uraa kanu detsuve, timi. \s1 Veelanu ujcha lawaan jutyu \r (Mateo 18.6-9; Lucas 17.1-2) \p \v 42 Mun, inu keranguemu kailla juuñuu chachillanu ujcha delawaashu juntsaa, matyu ujcha lawaanuu jumu tsanguindyuren ili ilikenu aa shupuka kutunu teevi' lamaasha keviiñaa yachi kayu uraaba junu juve. Matyu tsangue' ujcha lawaamu chachillaya ili ilikenu aa shupuka kutunu teevi' lamaasha kevi' pipimulanuba pullake taaju kenu detsuve. \p \v 43 Tsandenna ñu' tyaapa' mityaa ujcha lalaishu juntsaa, daakakide; mandyaapa putyuuya naa-uwanuba Diosba ura' chuinsha viiñu kayu uranu juve, matyu naa-uwanuba ñi jelekenu ke' manbetyuinsha pai tyaapa puuya keviinu ju'ba. \v 44 \f + \fr 9.44 \ft Mantsa yumaa tinbu jumu kiikatalaya bersikulu 48nu pilla pumu, bersikulu 44nu bain, 46nu bain puve entsandishu juntsa: \fk naa-uwanuba mallu bain peyatyuinsha, tsenmin naa ñi bain manbeyatyuinsha keviinu ju'ba, \ft tsaaren kayu ura' manbiike' kaya kiikalanuya entsa pai bersikulunu putyuve.\f* \v 45 Tsenmin ñu' neepa' mityaa ujcha lalaishu juntsaa, daakakide; ma neepa puuya naa-uwanuba Diosba ura' chuinsha viñu kayu uranu juve, tsaa pai neepa puuya ñi jelekenu kensha keviinu ju'ba. \v 46 \f + \fr 9.46 \ft Marcos 9.44nu keede.\f* \v 47-48 Tsenmin ñu' kapuka' mityaa ujcha lalaishu juntsaa, kala' kepude, ma kapuka puuya, Diosnu ya' rei juu tananu kayu uranu juve; tsaa pai kapuka puuya naa-uwanuba mallu bain peyatyuinsha, tsenmin naa ñi bain jelekenu ke' manbeyatyuinsha keviinu ju'ba. \p \v 49 Matyu uwaindiyu, naajulaba ñichi tene Dioschi ura' kuraa tiyanu detsuve. \v 50 Tyayuya urave, tsaaren tyayu pijtu tiyashu juntsaa, ¿naa keñaa pi' mandiyanuu jun? Ñui bain tyayu juuñuu ura judei, tsaju' muba ñuitala tiba bulla jutyu ura' chudei, timi Jesús. \c 10 \s1 Mavelanutala Jesús mijakaami. \r (Mateo 19.1-12; Lucas 16.18) \p \v 1 Jesús Cafarnaúm pebulunu malu' Judea tusha miji', naa pajta lanu Jordán pasha bain miimi. Tsenñu junga bain chachilla pure' wakudediñu, yalanu mamijakaami, matyu naa-uwanuba tsai' dewa'dinmala ya tsa tsanguemu' mitya. \v 2 Tsejtu tsanguentsun mantsa fariseola Jesús' junga kalen jitu, naati vera' pakakare' kuipa pun tsandyanchin entsandila: ¿Ma ruku ya' shinbunu mavelanuu jun? ti' pake'meela. \v 3 Tsenñu Jesús tsandimi: ¿Tsen Moisésya ñullanu tyee kidei tin? timi. \p \v 4 Tsenñu yala tsandila: Moisésya, ma ruku ya' shinbunu mavelayu ti' keengaya kiika piikishu juntsaa mavelanuu tiremuwaave, \f + \fr 10.4 \ft Deuteronomio 24.1, 3\f* tila. \p \v 5 Tsenñu Jesús tsandimi: Moisés tsangue lei piikemiya ñulla pañu meetyu chachi deeñu' mityaa tsanguive. \v 6 Tsaaren Dios entsa tusha ajke' chachi dekenu tinbunuya, \it unbee ruku bain, supu bain kikemuwaave.\it*\f + \fr 10.6 \ft Génesis 1.27; 5.2\f* \v 7 \it Tsa' mityaa unbee rukuya ya' apanu bain, ya' amanu bain shuike' ji', ya' shinbuba buudi' chunu juve, \it* \v 8 \it tsai' yala main juuñuu tiyainu detsuve, \it*\f + \fr 10.8 \ft Génesis 2.24\f* timuwaave. Tsenmee yala pai chachi juuñuu dejutyu' main juunu detsuve. \v 9 Tsa' mitya Dioschiren tsaa ma buuta' chujtyaabillaya, mu bain maveenu dejutyuve, timi. \p \v 10 Yasha demiji' machutu ya' disipulula juntsa kuindanun manbake'meela. \v 11 Tsenñu Jesús tsandimi: Mun ya' shinbunu mavela' vee shinbuba machushu juntsaa, vee matsa-i' ya' ajke' shinbunu ujcha lantsuve. \v 12 Tsenmala ma shinbu bain ya' rukunu mavela' miji' vee rukuba machushu juntsaa, vee matsaintsuve, timi. \s1 Jesús, kaillanuDioschi ura' de-ikaami. \r (Mateo 19.13-15; Lucas 18.15-17) \p \v 13 Mantsa kaillanu Jesús ta'kasa tyatu, ya' ajuusha tajila. Tsaindetsu ya' disipulula katatu, kaillanu tajimulanu ajaa tila. \v 14 Tsenñu Jesús kata' ajaa titu tsandimi: Kailla in junga janudetsu, daatadityudei, matyu Diosnu yala' rei juu tanamulaya entsa kailla tsaalaa dejuñu' mitya. \v 15 Uwaindiyu, mun Diosnu rei juu kure' kailla tsaa yanu meenguemu jui'shu juntsaa, naa-uwanuba Diosnu yala' rei juu tanan dejutyuve, timi. \p \v 16 Tsejtu Jesús tsanditu, kaillanu deka' angue' tyaapachi deta'ka', Dioschi ura' de-isa timi. \s1 Main taruku Jesúsba kuinda kemi. \r (Mateo 19.16-30; Lucas 18.18-30) \p \v 17 Jesús yumaa malu' miinundiyantsu, ma ruku yangachi ji-i' ya' ajuusha teleditu entsandi pake'meemi: Ura ruku mashturu, ¿naa kenu juwa naa-uwanuba Diosba ura' chunuu? timi. \p \v 18 Tsenñu Jesús tsandimi: ¿Nenñundiyu inu, “ura rukui”, timi? Ura jumiya, Diosren main ura ruku juuve. \v 19 Dios naa naakidei tiñuba ñu mive: \it chachiitala tu'tyude; vee matsaityude; taanguetyude; anbuti' veelanu kuipa putyude; anbuti' chi'kityude; naa ñu' apanu bain, ñu' amanu bain balengure' ura' keewaren chude, \it*\f + \fr 10.19 \ft Éxodo 20.12-16\f* timi. \p \v 20 Tsenñu juntsa ruku tsandimi: Mashturu, iya kaa musuumalaren kumuinchi juntsa demeenguen chumuyu, timi. \p \v 21 Tsenñu Jesús juntsa rukunu tenbitya' keetu tsandimi: Tsaaren chaiba ñuchi main tyeeba kenuu juve: miji' ñu ti ta'ba millangue de-ati', juntsa lushi purelanu veede. Tsanguishu juntsaa, ñu selusha tsamantsa balen juu tadinu tsuve. Tsangue' maatu inu keengue' in bendala jade, timi. \p \v 22 Jesús tsandiñu, juntsa ruku mika taruku' mitya, yuj llakindya' miimi. \p \v 23 Tsenñu Jesús ya' keetala dekere' yatetu, ya' disipululanu tsandimi: Tarukulachiya Diosnu yala' rei juu tananu mika li'pu' juve, timi. \p \v 24 Tsandiñu ya' disipulula mere' yuj demeenbashñu Jesús tsa mandimi: In kailla, Diosnu rei juu tananu mika li'puve. \v 25 Main tarukuchi Diosnu ya' rei juu tananu mika li'punchiren, ma kameyu ityu kapukanu pullainuuba juñuya, juntsa kameyu kayu ura' ne dapullaichuve, timi. \p \v 26 Tsandiñu ya' disipulula kayu demeenbashtu yaitala entsa entsandila: Tsaashu juntsaa, ¿maa livee inuu juchunga? tiitila. \p \v 27 Tsa detiñu Jesús yalanu ke-erai shuwatu tsandimi: Uwain tsaave, chachillaya livee inu ti kike'ba tsainu dejutyuve, tsaaren Dioschiya tsa jutyuve, yachiya tiba imu tene judeeve, timi. \fig |src="HK00041b.tif" size="Col" loc="Mark 10.24-27" copy="por Horace Knowles se usan por cortesía de © The British & Foreign Bible Society 1954, 1967, 1972." ref="Marcos 10.27" \fig* \p \v 28 Tsandiñu Jesúsnu Pedro tsandimi: Lalaya ti taawa deju' bain millangue deshuike' ñu' bendaa jamu deeyu, timi. \p \v 29 Tsenñu Jesús tsandimi: Uwaindiyu mun in mityaren, naa Diosa' mika ura kuinda' mitya bain; ya' ya shuikike, ya' naatalalanu shuikike, ya' amanu shuikike, ya' apanu shuikike, ya' kaillanu shuikike, ya' tu shuikike' bain, \v 30 juntsa tsanguemula entsa tunu chumujchiren tsaandene 100 bijee yapa manganu detsuve, naa ya juuñu bain, naatala judeeñu bain, ama juula bain, na juula bain, naa tu juuñu bain tsa tsangue manganu detsuve, naa firu' kenu suraa deneñu taaju de-i' bain. Tsejtu kayu ajkeshaya naa-uwanuba Diosba ura' chunuuya junu detsuve. \v 31 Challa pure' chachilla balen chachi judeeshu juntsalaa, bene ne chachi juu mandinu detsuve, tsenmala challa pure' chachilla ne chachi judeeshu juntsalaa bene balen chachi juu mandinu detsuve, timi. \s1 Jesús peyanu ju'ba mawainmi. \r (Mateo 20.17-19; Lucas 18.31-34) \p \v 32 Jerusalénsha jindu, Jesúsya ya' disipulula' ajkesha puu jintsumi. Tsenñu ya' disipulula dekeenbashi' wapanaa jiintsula, naa veela ya' bendaa jimula bain jeetyantsula. Tsenñu Jesús manen ya' 12 disipululanu vee mujtu vela' mamikakitu, tyee inuu ju' bain yalanu mawaintu tsandimi: \v 33 Ñulla mideeve, naa challa Jerusalénsha jindu bain. Chachi Tiya' Nakayamu juntsa pebulunu chachilla' mitya Diosnu kalen jimu bale rukula' tyaapasha bain, naa leichi mashturula' tyaapasha bain kuwanu tsuve. Tsenmala yanu kavitu ke', tutainuu kuipa depu', judío chachi jutyulanu kuwanu detsuve. \v 34 Tsenmala yala firu' pa'kera, uukapu'kera, inbi kitsure'kera, debanvili'kerakenu detsuve, tsenmin tu'nu detsuve. Tsa dekiñuren pen malu insha Chachi Tiya' Nakayamu mangujnu tsuve, timi. \s1 Santiago JuanbaJesúsnu tyeeba pa'la. \r (Mateo 20.20-28) \p \v 35 Zebedeo' nala, Santiago bain, Juan bain, Jesús' junga kalen jitu entsandila: Mashturu, lala ñunu tyee depa'ñuba juntsanguisa tenve, tila. \p \v 36 Tsa detiñu Jesús tsandimi: ¿Ñulla' mitya tyee kenu juwa? timi. \p \v 37 Tsenñu yala tsandila: Ñu' tsamantsaa uudenguen chuinsha, lalanu bain ñu' keesha bulu mandanguen chunu, mainnu urandyasha chujti', kamainnu jalandyasha chujtikisa tenve, tila. \p \v 38 Tsenñu Jesús tsandimi: Ñulla inu tyee pakendu'ba mijdetuve. Tsejtu ¿iya wajtun tsamantsa taaju ke' pullainu juuwashu juntsanu ñui bain tsangue' puinuu dejuu? ¿Tsenmin taaju kinchee mungaraiñuinu juuwashu juntsanu bain, ñui bain tsainuu dejuu? timi. \p \v 39 Tsenñu yala tsandila: Laa bain tsai' taaju i' pullanuu dejuyu, tila. \p Tsa detiñu Jesús tsandimi: Uwain ñulla iya naa-i taaju iñuba, ñui bain tsai' pulla'ba inu dejuve, tsenmin taaju kenchi mungaraiñuinu bain tsai' pulla'ba inu dejuve. \v 40 Tsaaren ñulla urandyasha, ne jalandyasha chudinu pakidekishu juntsaya iyaa tsanguikaanuu jutyuyu, juntsaya munaa kuwa' chukaanuu juñuba Dioschin yumaa tsangue tira' uukaraa juve, timi. \p \v 41 Tsenñu vejan paitya disipulula tsandiñu demeetu, Santiagonu bain, Juannu bain ajaatyala. \v 42 Tsenñu Jesús yalanu demikatu tsandimi: Ñulla mideeve naajulaa judío jutyu bale chachi keengaya deju' bain, yaichi manda-imu chachillanu naake firu' kendya'ba tsanguen chumu deeñuba, tsenmin judío jutyu aa bale rukulaya, chachillanu menaa tyullaa tanamu deeñu bain mideeve. \v 43 Tsaaren ñuitalaa tsaanu dejutyuve. Tsa jutyu' mun ñuitala kayu bale tiyachi tenñuba, vejanlachi taawasha kemu chachee junu juve. \v 44 Tsenmala mun ñuitala balen chachi tiyachi tenñu bain, kumuinchilachi taawasha kemu chachi junu tsuve. \v 45 Matyu naa-inga Chachi Tiya' Nakayamu bain entsa tusha jatu, ne yachi tiba ke', yanu dewashkisa tya' jatyumujchi, yaa muchiba tiba uraanuu ke' kuwanaa jashu, tsenmin pure' chachillanu la'kanu yaa tutanu jave, timi. \s1 Kapuka putyu ruku BartimeonuJesús ura' mandiremi. \r (Mateo 20.29-34; Lucas 18.35-43) \p \v 46 Jericó pebulubi vijitu, Jesús ya' disipululaba malu' miintsu, kayu veela bain yanu pure' suree malu' miinu uwanu, main kapuka putyu ruku, lushi paken chuchunamu ruku Bartimeo, matyu Timeo' na, minguelunu chunatu, \v 47 naa Nazaretsha chumu Jesús junu puintsuñuba meetu, daran palaachi entsandimi: Jesús, Rei Davidnu sera' jamu Na, inu tenbityaka, tiitimi. \p \v 48 Tsenñu pure' chachilla juntsa rukunu mandyasa ti' de-ajaatiñun, yaa kayu ne daran papati': Davidnu sera' jamu Na, inu tenbityaka, tiitimi. \p \v 49 Tsenñu Jesús uidikatu: Mikadei, timi. Tsandiñu kapu' putyu rukunu mikaitu: Sunden kujpade, ñunu mikantsuve, tila. \p \v 50 Tsenñu kapuka putyu ruku ya' palanu vinamu jali tsungue tya'kemin, jei kujpatu Jesús' junga kalen jimi. \v 51 Tsenñu Jesús entsandi pake'meemi: ¿Ñu' mitya tyeenguisa tenguen? timi. \p Tsandiñu kapuka putyu ruku pakatu: Mashturu, katamu tiyanu tenve, timi. \p \v 52 Tsenñu Jesús tsandimi: Miide, ñu uwain tsainu juyu tya' keengue' mityaa ura' mandiyave, timi. \p Tsandinmalan juntsa ruku jei katamu tiyami, tsejtu Jesús kayu ajkesha jintsuñu' mitya, ya bain bendaa jimi. \c 11 \s1 Jesús Jerusalénsharei juuñuu vijimi. \r (Mateo 21.1-11; Lucas 19.28-40; Juan 12.12-19) \p \v 1 Yumaa Jerusalén kalenatu, Betfagé kaa pebulunu bain, Betania kaa pebulunu bain kalen jindu, Ulibu chi chunu kuyi keesha putu, Jesús ya' disipululanu pallu eemi \v 2 entsanditu: Lala' ajuusha katawaishu juntsa kaa pebulusha jidei, tsejtu junu vinusha, naa muba kayu chudi' kerajtunu buru kaana main teetsuraa uina katajinu detsuve. Tsejtu langa' taadei. \v 3 Tsaaren tsandenna mulaa ñullanu: ¿Tyeenguenaa dekiyu? tinmalaya: Bale Ruku menesteve, tsaaren wajturen mangunu detsuyu, tidei, timi. \p \v 4 Tsandiñu ya' disipulula jitu, ma kaa buru cha' neneinu miñunu, ya juukapanu teetsuna katajila, tsejtu langala. \p \v 5 Tsenñu jundaa pumu chachilla pake'meetu: ¿Tyeenguinaa buru langandetsuyu? tila. \p \v 6 Tsenñu yalanu Jesús naati pakadei tiñuba juntsandi depakañu, tajikaala. \v 7 Tsejtu Jesús' junga buru deta'tu, yala' palanu viya viyakenu jali buru jandala delakaañu, Jesús lu' chumi. \v 8 Tsenñu pure' chachilla yala' jali tene Jesús' jinu miñunu lakaakaakila, tsenmala veelaya jeenbaatala chi ali deka' miñunu tsure tsurekila balengure' keewaatu. \v 9 Tsejtu naa ajkesha jintsumula bain, naa benesha jimula bain entsandi utis jijiintsula: \q1 ¡Yuj sunden jusa! \q1 Bale Ruku' mitya jamuya mika ura' imuve. \q1 \v 10 Lala' tinbu ruku rei David' Dios mika urave, \q1 yaa ya' chachillanu washke' uudenguen chunu ju' mitya. \q1 ¡Aa kai'sha chumu Dios yuj sunden jusa!\f + \fr 11.10 \ft Salmo 118.25-26\f* tiitila. \p \v 11 Jesús Jerusalénsha vijitu aa eleshashaa jimi. Tsejtu juntsa aa eleshanu nukaba demi'dangue' dyatu, yumaa dekependu' kakentsuñu' mitya, ya' 12 disipululaba Betania pebulusha miila. \s1 Puka natyu igu chi \r (Mateo 21.18-19) \p \v 12 Juntsa ayunchi Betania pebulubi pu' malu' miindu Jesús panda mutyami. \v 13 Tsejtu baatala main igu chi sunden awantsuñu' juu kata-eetu, kalen ji' keemi puka na'ba namee tyatu. Tsejturen inu tinbu jutyuñu' mitya, puka natyuñu, taperen kataakitu, \v 14 juntsa igu chinu tsandimi: Mu bain ñunu imu puka naa-uwanuba demanga' fityusa, timi. Tsejtu tsandi' pañu ya' disipulula meenala. \s1 Jesús aa eleshaDioschi ura' kuraa mandiremi. \r (Mateo 21.12-17; Lucas 19.45-48; Juan 2.13-22) \p \v 15 Jerusalénsha demaatu, Jesús aa elesha chunu veeta juusha mavimi. Tsai' mavitu junga ufeenda kuntsumi atin pumu chachillanu bain, naa junu ati'kan pumu chachillanu bain tsaa demajuka'laakemi, tsejtu naa lushi maveten chundala bain, naa paluma atin chundala bain tsaa debuityui eekemi. \v 16 Tsejtu munu bain juntsa aa elesha keetalaya ne tyeeba taaya pulla' nenu uudengui'mi. \v 17 Tsejtu, bene entsandi mijakare' pami: Diosa' Kiikanu entsa pillave: \it In yaa, naaju chachilla bain Diosba kuinda kenu ya junu tsuve, \it*\f + \fr 11.17 \ft Isaías 56.7\f* ti' pillave. Tsaanuren ñullaya entsa yanu taamula' vi' pantsudinu tujuu tiredekiñuve, timi. \p \v 18 Entsandiñu demeenatu, chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' bale rukula bain, naa Moisés' wandya lei mashturula bain, Jesúsnu tu'nu pensanguitu yai tene paviikila, matyu kumuinchi chachillaya Jesús' mijakaañu kuindanu tene mera meradediñu naaken tsandya' jeetyandetsu' mitya. \v 19 Yumaa dekependu'kañu Jesús ya' disipulaba juntsa pebulunu malu' miila. \fig |src="CN01787b.tif" size="Span" loc="Mark 11.15-19" copy="por cortesía de Cook Communications Ministries International © 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Marcos 11.19" \fig* \s1 Puka natyu igu chinuJesús ejkewaami. \r (Mateo 21.20-22) \p \v 20 Ayunchi kepenene, puka natyu igu chi keetala manbuindu telelebi jii de-ejkee chuna katala. \v 21 Tsejtu nenñaa tsai' ejkeñuba, Pedro mandengatu Jesúsnu tsandimi: Mashturu, keekide, ñu Dioschi firu' isa ti' patisu juntsa igu chi tsaa ejkeiñuve, timi. \p \v 22 Tsenñu Jesús tsandimi: Diosnu ura' keengue' uwain tsaave tyadei. \v 23 Uwaindiyu mun entsa kuyinu: Aanu shilla' ji' tsaa lamaasha pajtyaide, ti' bain, ¿uwain tsaichunga? tyai'mujchi, naatiñuba tsainu tsuve tya' keenguishu juntsaa uwain tsainu tsuve. \v 24 Tsa' mityandiyu ñulla tyee Diosba kuinda ke' pake' bain, uwain yumaa kayu pensaa judei; tsangue pensanguishu juntsaa uwain kanu detsuve, timi. \v 25 Tsenmin Diosba kuinda kentsumiya ñu veelaba peletu juuba jushu juntsaa, yaiba veta' veta' ura' juu mandiyadei, tsenmalaa selusha kai'sha chumu ñulla' Apa bain ñulla' ujcha' mitya manbitsaanutsu, timi. \v 26 \f + \fr 11.26 \ft Yumaa tinbu jumu kiikatalaya bersikulu 26nu pilla bain puve, tsaaren kayu ura' manbiike' kaya kiikalanuya entsa pilla putyuve: \fk matyu ñullanu firu' kemulanu juntsan mitya kuipa faawaren jutyuyu ti'shu juntsaa, selusha chumu ñulla' apa bain ñulla' ujcha jumula' mitya ñullanu manbitsaan jutyuve.\f* \s1 Jesúsnu ¿Maa ñunuaantsangues nekaantsun? tila. \r (Mateo 21.23-27; Lucas 20.1-8) \p \v 27 Tsejtu bene Jerusalénsha demiji' Jesús aa elesha chunu veeta juusha nenu uwanu, chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' bale rukula bain, Moisés' wandya lei mashturula bain, tsenmin judío bale rukula bain kalen jitu, \v 28 yanu entsandi pake'meela: ¿Ti' mityaa entsangues nentsuyu? ¿Maa ñunu aantsangues nekaantsun? tila. \p \v 29-30 Tsa detiñu Jesús tsandimi: ¿Maa Juannu ere' mungares nenu tireñanga? ¿Diosya tsanguiñanga? ¿Chachillaa tsa dekiñanga? Inu pakakai, tsenmalaa i bain ñullanu wainnu tsuyu, maa inu entsangues nekaantsuñu bain, timi. \p \v 31 Tsenñu yaitala veta' veta' paviikendu tsandila: Lala naati' Juanya Diosa' uudenchee tsangues nemuve tin tsa deeyu. Tsandishu juntsaa: ¿Nenñaa yanu keranguityuwa deeyu? tinu juve. \v 32 Tsenmin naati' chachilla' uudenchee tsangues neve tin tsa deeyu, tiitila. Matyu tsandinu jeetyala, kumuinchi chachillaya Juanya uwain Diosa' mitya pamu rukuve tyamu deeñu' mitya. \v 33 Tsejtu Jesúsnu pakatu tsandila: Lalaya Juan mu' uudenchee tsaita nemuwaañuba mijdetuyu, tila. \p Tsa detiñu Jesús bain tsandimi: Tsaashu juntsaa, i bain ñullanu wandin jutyuyu, maa inu entsangues nekaantsuñu bain, timi. \c 12 \s1 Firu' taawasha kemulanuJesús laapu' pami. \r (Mateo 21.33-46; Lucas 20.9-19) \p \v 1 Jesús kayu pa' jindu entsa tusha tyee imuñuba juntsaatala laapu' patu tsandimi: Ma bijee ma unbere uva vijtya kemi; tsejtu vijtya kelu kelu tsaa veeta ke' lu'tekemi, tsenmin binu ke' faawaanunu bain ke', naa vijpalanu washna' keekeenanu aa katyu ya bain main kemi, tsejtu taawasha kemu chachillanu medya washkare' vee mujtu lu' jimi. \v 2 Tsejtu uva pu' vijpaasha puka de-i' kanu tinbu jañu, ya' chachinu main eemi, yachi nan junuuñuba juntsa deme-eesa tyatu. \v 3 Tsenñuren vijpalanu medya washkemu chachillaya, juntsa jimu rukunu ka' tsaa debandeke' tyan juu me-eekila. \v 4 Tsa dekiñu vijtya miya ruku, yachi kama chachinu me-eemi, tsenñu juntsanuya mishu dedaavilike' na'baasa defiru' ke' me-eekila. \v 5 Tsa dekiñu uva vijtya miya ruku kama ya' chachinu me-eeñu, juntsanuya tutekila. Tsenñu kayu bene bain, pure' bijee eeñuren, debanvilikena' bain, naa tutekena' bain tsa tsanguila. \p \v 6 Tsa tsa dekiñu, chaiba main miya' mitya, pulla'bi ya' estyanu nanuren eekemi: “In nanuya balengure' jeetyanu dejuve”, tyatu. \v 7 Tsenñuren vijtya medya taawasha kemula ya' nanu katalan yai tene tsandila: Entsaa ya' apa peyanmala, yachi tiba mandashuwanuu jumuve. ¡Yanu tuteke', lalaa kumuinchi entsa detashuwadaa! tila. \v 8 Tsa deti' mitya deka' tute', ya' ujkun bulu vijtya chunu avindala talu' kepukila. \p \v 9 Tsejtu kuinda meenamulanu Jesús pake'meetu tsandimi: Ñullaa, juntsa uva vijtya miya ruku, taawasha kemula tsa dekiñu, ¿tyeenguenu juve pensa deeyu? Maja' yalanu detuteke', veelanaa juntsa vijpala mangunu juve. \p \v 10 ¿Ñullaa, Diosa' Kiikanu entsa pillañu lengue' kerajdetuu? Entsandive: \q1 \it Ya kemula' kepu shupukaa\it* \q1 \it kayu deenamishtimu shupuka tiyaive.\it* \q1 \v 11 \it Juntsaya Bale Rukaa tsanguiñu' mitya\it* \q1 \it kumuinchi sunden keenbashindetsuyu, \it*\f + \fr 12.11 \ft Salmo 118.22-23\f* ti' pillave, timi. \p \v 12 Tsenñu juntsa bale rukula, laapu' patu yalanaa tsa deeve tya' aseetanguikare' pañu' mitya, Jesúsnu peesu kanu tyaturen, junu wa'namu chachillanu dejeetyatu, tsaa tibangui'mujchi ne mijiila. \fig |src="LB00103b.tif" size="Span" loc="Mark 12.1-12" copy="por Louise Bass se usan por cortesía de © The British & Foreign Bible Society 1994." ref="Marcos 12.12" \fig* \s1 Deechu' mityalushi paanguenutala \r (Mateo 22.15-22; Lucas 20.20-26) \p \v 13 Mantsa fariseolanu bain, naa mantsa Herodes rei juñuba uraa tyamu chachillanu bain Jesús' junga eela, matyu tujle' pakakare' kuipa pukenuu pakaanu. \v 14 Tsenñu juntsa rukula Jesús' junga jitu tsandila: Mashturu, lala mideeyu naa ñuya anbutityu ruku juñuba, tsaju' chachilla naatichudeenga tya' pensajtu ju', chachilla naa-i katawamu deeñuba juntsaatala keetadityu ju', chachillanu Dios naaken chusa tyañuba anbuda jutyu tsangue mijakares nemuñu bain mideeyu. Tsa' mitya ñuya naa tinu juyu: ¿Lala romanola' kayu aa uñinu deechu' mitya lushi paanguenuu dejuwa? ¿Paanguenu dejutyuwa? tila. \p \v 15 Tsaaren yala tsa jutyuren tsaañungue keewaamu deju' ti pensa jutaa tsa detiñuba Jesús mi' mitya entsandimi: ¿Nenñaa tujle' pakakenuu ketu dekiyu? titu. Lushi manbaki keewaakai, timi. \p \v 16 Tsenñu yala ma paki lushi dekeewaañu, Jesús tsandimi: ¿Mu' kajuru muuten enu chunashu juntsa? Tsenmin ¿mu' mumun enu pillaashu juntsa? timi. \p Tsenñu yala: Aantsaya romanola' kayu aa uñi' kajuru muuteve, tila. \p \v 17 Tsenñu Jesús tsandimi: Tsaaya, romanola' kayu aa uñichiya yanu kuwadei, tsenmin Dioschiya Diosnu kuwadei, timi. \p Jesús tsandiñu meenamula wapanbashi' naatin tsai shuwala. \s1 Pemula mangujnutalaJesúsnu pake'meela. \r (Mateo 22.23-33; Lucas 20.27-40) \p \v 18 Tsenñu mantsa saduceo chachilla, matyu pemulaya mangujtan jutyu deeve timu de' mitya, Jesús' junga jitu entsandila: \v 19 Mashturu, Moisésya entsangue piike' shuikemuwaave: Tsandenna ma unbere ya' shinbunu na kakaatyumujchin peyanmalaya, juntsa pemu ruku' naatalaa ya' suyaba machu' pemu naatala' mitya nakakaanu juve, timuwaave.\f + \fr 12.19 \ft Deuteronomio 25.5\f* \v 20 Matyu ma bijee entsaa i' puimuwaave: Mandishpai naatala juwaala, tsejtu ajke' jumu naatala supunga' chutu, ya' shinbunu na kakaatyumujchin peyami. \v 21 Tsenñu pemu' kelunu jumu naatalaa ya' suyaba machumi, tsejturen ya bain na kakaatyumujchin peyami. Tsenñu kamain juntsa kelunu jumu bain manga' chuturen ya bain tsaren imi. \v 22 Tsejtu kumuinchi mandishpai naatala jumula deka' chudituren maliba na miyandi'mujchin depeyaila. Tsenñu bene juntsa shinbu bain pemuwaami. \v 23 Tsa dei' mitya, pemula demangujnu uwanu yala demangujtu, ¿maa juntsa shinbunu, ya' shinbu tirenujtun, yala mandishpai naatala jumula, millai juntsa shinbunuren ka' chumuwa deju' mitya? tila. \p \v 24 Tsenñu Jesús tsandimi: Ñulla naa Diosa' Kiikanu bain, naa Dios tiba tsamantsaa kenuuñuba mijdetu' mityaa tujlanchi judeeve. \v 25 Matyu pemula demangujpamiya naa supu manganu bain, unbee mangayanu bain dejutyuve. Tsaju' selusha kai'sha chumu anjeela tsaanu detsuve. \v 26 Tsejtu ¿naa pemula mangujmu deeñuba juntsaatala bain, ñulla Moisés' kiikanu lengue' kerajdetuu, Dios da'chichii llu'kakensha putu Moisésnu naatimuwaañuba? Entsandimuwaave: \it Iyaa Abrahamchi bain, naa Isaacchi bain, naa Jacobchi bain yala' Diosyu, \it*\f + \fr 12.26 \ft Éxodo 3.6, 15\f* timuwaave. \v 27 Tsenmin yaa pemula' Dios jutyuve, chumula' Diosve. Tsaju' ñulla pure' tujla deeve, timi. \s1 ¿Naaju uuden jumaa kayu balen? \r (Mateo 22.34-40) \p \v 28 Tsandi' kuinda kendetsu Moisés' wandya lei mashturu main keenatu, Jesús mika ura' pakañuba meenatu ya' junga kalen ji' entsandi pake'meemi: ¿Dioschi naaju uuden jumaa kayu balen? timi. \p \v 29 Tsenñu Jesús tsandimi: Kayu bale uuden jumuya entsaa juntsave: \it Israel chachilla, meedidei; Bale Ruku, lala' Diosren Bale Ruku juuve.\it* \v 30 \it Ñu' Bale Ruku Diosnu mika estyade, ñu' tenbukachi, ñu' aamachi, ñu' pensachi, ñu' derachi bain estya', kumuinchi ñu' pudengura estyade.\it*\f + \fr 12.30 \ft Deuteronomio 6.4-5\f* \v 31 Tsenmala juntsa keenu mi'namu uudenya entsaa juntsave: \it Ñu maali naa-i estyamu ju'ba ñuba kalen chumu chachinu bain juntsai estyade, \it*\f + \fr 12.31 \ft Levítico 19.18\f* tive. Tsa' mitya kayu vee uuden judeeshu juntsala bain naajulaba entsa uuden tsa baleya dejutyuve, timi. \p \v 32 Tsenñu Moisés' wandya lei mashturu entsandimi: Mika ura' pave, mashtuu ruku, Diosya main juuve, \f + \fr 12.32 \ft Deuteronomio 6.4\f* kayu vera Dios juuya dejutyuve.\f + \fr 12.32 \ft Deuteronomio 4.35; Isaías 45.21\f* \v 33 Tsenmin Diosnu pudengura estyanu, tenbukachi bain pudengura, aseetanguenu pensachi bain pudengura, \f + \fr 12.33 \ft Deuteronomio 6.5\f* tsenmin naa veelanu bain ñu maali naa-i estyamu ju'ba ñuba kalen chumu chachinu bain juntsai estyanuu juve, \f + \fr 12.33 \ft Levítico 19.18\f* tsaju' juntsalaa kayu Diosnu animaa tute' ju'ke' keewara juulanu bain, naa ti ufeenda keewara juulanu bain kayu pulla baleve, timi. \p \v 34 Tsenñu juntsa ruku mika aseetaju' pakañu Jesús tsandimi: Ñu, Diosnu ñu' rei juu tananu kalenave, timi. \p Tsenñu mu bain Jesúsnu umaa manbake'meenu tyatyui tiyala. \s1 Dioschi Mi'ke' Kayamumunaa sera' jañu bain \r (Mateo 22.41-46; Lucas 20.41-44) \p \v 35 Jesús aa eleshasha mijakaren putu entsandi pake'meemi: ¿Nenñu detin leichi mashturulaya Dioschi Mi'ke' Kayamuya Davidnu sera' jamu nave, tiitila? \v 36 Matyu Davidren yanu Espíritu Santo tsandikaañu entsandimuwaañuba: \q1 \it Bale Ruku Dios in Bale Rukunu tsandive:\it* \q1 \it In urandyasha chudide, \it* \q1 \it kayu iya ñu' kundaalanu depuitu, \it* \q1 \it ñu' neepa teetanainsha detsurendyuya, \it*\f + \fr 12.36 \ft Salmo 110.1\f* timuwaave. \p \v 37 Tsaaren Davidren Dioschi Mi'ke' Kayamunu Bale Ruku tiitimuwaanuba, ¿nejtaa yanu sera' jamu nanu jun? timi. \p Tsenñu junu chachi pure' wakunamula, Jesús tsa tsandiñu mika ajchundya' meemeenala. \s1 Jesús judíola' bale rukulanukuipa pu' pami. \r (Mateo 23.1-36; Lucas 11.37-54; 20.45-47) \p \v 38 Jesús tsandi' mijakaandu, entsa bain tsandimi: Pashka' chi'kayanu ityudei, Moisés' wandya lei mashturulaya aabare jali panaa tene nenu tyamu deeve, tsenmin cha' nenu miñutala nendu bain yalanuya naaju chachillaba yuj ura' dechusa tisa tene tyatyaimu deeve, \v 39 tsenmin naa cha' waku wakudinu yatala bain, kayu ura' chunjuuya mi'ke' kamu deju', naa wa'di' panda findala bain, kayu ura' chunjuuya mi'kemu deeve. \v 40 Tsenmin biyuda shinbulanuya yala' ya dechi'ke', firu' kenduba munuba mijakaan jutyu tyatu Diosba bare' kuinda kiikemu deeve. Tsa' mitya juntsalanaa Dios kuipa pu' kayu taaju iwaanu tsuve, timi. \s1 Diosnu biyuda shinbu' kuñu lushi \r (Lucas 21.1-4) \p \v 41 Ma bijee Jesús, Dioschi lushi pupukenu kajun bejtala chunami, chachilla junu lushi naake pupudekiñuba keenatu. Tsenñu tarukulaya lushi pure' pupukila. \v 42 Tsanguendetsun pure biyuda shinbu main jitu junu Dioschi lushi pupukenu kajunnu pai kaa lepa, aa balejtu lushi taji' pumi. \v 43 Tsenñu Jesús ya' disipululanu mikatu tsandimi: Uwaindiyu entsa pure biyuda shinbu jumaa enu Dioschi lushi pupukenu kajunnu pumuutala kayu aa pukiñunguive, \v 44 matyu veelaya yaichi laramu lushi tene pudekiñun, entsa biyuda shinbuya naa pure ju' bain ya' menestendyanu jumunuren millangue lushi pu' mitya, timi. \c 13 \s1 Aa elesha senaa-eranu juñuJesús wainmi. \r (Mateo 24.1-2; Lucas 21.5-6) \p \v 1 Jesús aa elesha juusha pu' mafaantsu, main ya' disipulu yanu tsandimi: Mashturu, ¡ñuba keekide, shupuka tsamantsa nara deeve, naa aa elesha ya jumula bain tsaren ura deeve! timi. \p \v 2 Tsenñu Jesús tsandimi: Entsa naraa kataakendetsushu juntsa aa ya jumula tsaa desenaaji-i', naa ma shupukaba dijkii tsutyui senaa-eranu detsuve, timi. \s1 De-inu malu kalenainshatyee i' pullantsunuuñuba \r (Mateo 24.3-28; Lucas 21.7-24; 17.22-24) \p \v 3 Bene Ulibu chi chunu kuyisha jila, aa elesha ajuusha ke-erena chuinsha. Tsejtu Jesús junu chudiñu, Pedro bain, Santiago bain, Juan bain, Andrés bain, ya' junga yalan juu kalen jitu tsandila: \v 4 Lalanu wainka, ¿naamaa juntsaa de-i' pullantsunu jun? Tsenmin ¿tyee intsuñaa, uwain yumaa juntsaa i' puinu kalenañuba mijanu dejuwa? tila. \fig Jerusalén pebulunu aa elesha|src="HK00379b.tif" size="Span" loc="Mark 13.1-4" copy="por Horace Knowles se usan por cortesía de © The British & Foreign Bible Society 1954, 1967, 1972." ref="Marcos 13.4" \fig* \p \v 5 Tsenñu Jesús tsandimi: Ñulla muchiba tujle' keenguikaran jutyu jaiba pashkatyudei, \v 6 matyu iya jutyuren, Dioschi Mi'ke' Kayamuyu timula pureinu detsuve, tsai' anbukuinda keturen pure' chachillanu keranguikaanu detsuve, timi. \p \v 7 Tsenmin endala juu bain, naa baasha juu bain suutadutala vinguendetsuve tiñu mere mereke' bain, wapantyudei, matyu juntsaa-i' puintsunu ju' mityaa tsainu tsuve, tsaaren ne tsaiñu bain kayu de-inu maluya jun jutyuve. \v 8 Matyu manbaate chachilla, kamanbaate chachillaba devingue'kera; manbaate tu' chulla, kamanbaate tu' chullaba vingue'kerakenu detsuve; naa nuka bain kala kiikenu tsuve, tsenmala panda yamuj detiyanu tsuve. Naa tsaindu bain umaa taaju peepukendun tsainu tsuve. \v 9 Ñulla maaliren wajlanu kityudei, matyu ñullanu, balela' tyaapanu dekuwa' cha' waku wakudinu yatala detaji' bandenu dejuñu' mitya. Tsenmin in mityaren ñullanu naa uñila' ajuusha bain, naa reila' ajuusha bain ta'nu detsuve; tsa dekenmalaya yala' ajuusha i maa juñuba wandi' papatidei. \v 10 Matyu kayu tu de-indyuren kumuinchi chachillanu Diosa' mika ura kuinda demijakaanuuya juñu' mitya. \v 11 Tsenmin tsa deke' ñullanu balela' tyaapasha dekuwañu bain, yala' ajuusha naati panujtuuwa tya' pensanguityudei, juntsa uwanu ñullanu Dios tyee pakaañuba juntsaa padei, matyu ñullaa panu dejutyu', Espíritu Santaa ñullanu pakaanu juñu' mitya. \v 12 Naatalaatala de-ajaavi' bale rukulanu dekuwa' tu'kaanu detsuve; naa ya' apala bain ya' nalanu tu'kaanu detsuve, naa ya' nala bain ya' apalanu ajaavi' tu'kaanu detsuve. \v 13 In mityaren kumuinchi chachilla ñullanu tyutyanu detsuve, tsaaren naa tsa deiñu bain, mun de-inbera tujlei'mujchi naake ura' kerangue' jintsu'ba tsaa jintsushu juntsaa livee inu tsuve. \p \v 14 Ñulla naa-uwanu juntsa tiba chutyu yajchin jungue demushkemu, uu tyutyanuu jumu, Dioschin juu tenanu ja'pu katamiya, (mun naa-uwanu cha' ajuusha entsa lengue' bain pensangue' keekide), mun Judea tenasha chuna' bain kuyisha denepidei; \v 15 tsenmala mun ya kai'sha leka lekakinsha puna' bain tusha manbajtya' nepinu, tyeeba manganu tya' ya juusha mavityudei. \v 16 Tsenmala mun jeenbaasha puna' bain ne jalleeba manganu tya', yasha miinu pensanguityudei. \v 17 ¡Juntsa malutala naaju shinbula napuu dechu' bain, naa chu'fimu kailla miyaa dechu' bain, mika taaju kenu detsuve! \v 18 Tsenmin Diosba kuinda ketu shu tinbu jutyuchee tsaa puiwaade ti' papatidei kayu tsaa pullaindyuren, \v 19 matyu juntsa malutala tsamantsangue taaju ke' puinu dejuve, tsaju' naa Dios entsa tu dekenu tinbunu bain juntsaa i' puityuwaa ju', naa ne chai tinbutala bain, naa kayu bene bain juntsai taaju in jutyuuya i' puinu tsuve. \v 20 Tsaaren tsai' tsamantsa taaju deke' puinu tinbunu Bale Rukuren dape' kakaatyuñuya, muba livee in dejutyuve, tsaanuren Bale Rukuya yachi mi'ke' kayamu chachilla' mityaren juntsa tsai' tsamantsa taaju i' puinu tinbu dape' kakaave. \p \v 21 Tsa' mitya juntsa malutala mulaa ñullanu: ¡Keekidei, Dioschi Mi'ke' Kayamu enu entsanave! tsandityu'ba: Keekidei, junu juntsanave, detiñuba, keenguityudei. \v 22 Matyu Dioschi Mi'ke' Kaya jutyuren juntsayu tis nemula bain, naa Diosa' mitya pamu jutyularen juntsayu tis nemula bain janu detsuve. Tsejtu Diosyaa tsanguekaantsuve tyainuu bain, naa keenbashiinuu bain deke' keeware' chachillanu anbuda keranguikaanu detsuve, tsenmin yalan tsanguenuu jutuya naa Dioschi mi'ke' kaya chachillanu bain anbuti' keranguikaanu kenu detsuve. \v 23 Tsa' mitya pashkatyudei, kayu tsa indyuren ñullanu yumaa dewainyu. \s1 Chachi Tiya' Nakayamumaanu malu \r (Mateo 24.29-35, 42, 44; Lucas 21.25-36) \p \v 24 Tsaaren juntsa malutala tsamantsa taaju de-inu tinbu pullanmala, \q1 pajta yapijuru' kanu tsuve, \q1 naa kepe pajta bain dandajtui tiyanu tsuve, \q1 \v 25 naa makara juula bain kai'sha tyaike' pajanu detsuve, \q1 tsenmala kumuinchi selu bain tsaa depi'shikenu tsuve.\f + \fr 13.25 \ft Isaías 13.10; 34.4\f* \p \v 26 Tsenmala umaa Chachi Tiya' Nakayamu ñivijchasha tsamantsa pudeju' pi'kelaa maantsu katanu detsuve.\f + \fr 13.26 \ft Daniel 7.13\f* \v 27 Tsai' maatu ya' anjeelanu de-ere' yachi mi'ke' kaya chachillanuya dewa'kaakaanu tsuve, matyu entsa tunu nukaba dechu' kapash kapash chumulanu bain, naa selu mutusha chumulanu bain, dewa'kaanu tsuve. \p \v 28 Iguera chinu keetadi' mijan tsaidei: Naa-uwanu ma igu chi ya' ali denakulu'kake' ya' jaki demashu'jele kentsuñu bain, yumaa shu tinbu jutyu mandinu kaleintsuñuba mijanu deeve. \v 29 Entsa bain tsaren juñu' mitya, entsaa de-i' pullantsu katashu juntsaa, mijanu dejuve juntsainu kalenatu yumaa juukapanu punañu bain. \v 30 Uwaindiyu entsa tinbunu chumu chachilla kayu peyaindetyuren kumuinchi entsaa de-i' puinu tsuve. \v 31 Naa selu bain, naa tu bain millai' de-i' puiñuba, iya naatiñu bain juntsalaya uwain tsainbera inu detsuve. \p \v 32 Tsaaren ne ti malunaa tsainuuñu bain, ne ti uranaa tsainuuñu bain juntsaya muba mijdetuve, naa selusha chumu anjeela bain, naa ya' Na bain mijtuve, ya' Aparen miive. \v 33 Tsa' mitya naa-uwanuba pashkatyumujchi keenadei, matyu timaa tsa-i' puinuu juñuba mijdetu' mitya. \v 34 Ma ruku vee mujtu lu' jindu, kayu ji'mujchin yachi taawasha kemu chachillanu juntsa juntsa kidei titu, juukapa washi washinamu rukunuya malumere keenade ti' jiñu jun tsaave. \p \v 35 Tsaju' ya miya ruku naamaa maanuuñuba mijdetu' mitya, ñui bain malumere keenadei, naa dekepeinshaa maanuuñu bain, naa aa kepee maanuuñu bain, naa dechanushaa maanuuñu bain, naa kepenenee maanuuñu bain mijdetu' mitya pashkayajtu keenadei, \v 36 tsenmalaa naa maja' ne katawai' bain kasu'tsudena katajai'nutsu. \v 37 Entsa ñullanu wanditintsaashu juntsaren munuba tsarendintsuyu: ¡Naa-uwanuba pashkayajtu keenadei! timi. \c 14 \s1 Jesúsnu naake' peesukanu deju'ba palaa kila. \r (Mateo 26.1-5; Lucas 22.1-2; Juan 11.45-53) \p \v 1 Dapulla' livee kiñu fandangu chayanu, matyu pujkikaantsumi putyu pan ke' finu malu tiyanu pai malu faatana, chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' bale rukula bain, Moisés' wandya lei mashturula bain Jesúsnu kuipa viinuu dekikare' peesu ka' pu' tu'kaakenuu mi'kenchin juula. \v 2 Tsejturen yai tene tsa tsandila: Fandangu kenu malutalaa tsanguityudaa, chachilla de-ajaavi' tituba kilaa, tiitila. \s1 Ma shinbu Jesúsnupindyupi yuutsuumi. \r (Mateo 26.6-13; Juan 12.1-8) \p \v 3 Jesús Betania pebulubi putu, manbityu bishpeechi dii ruku tinu Simón' yasha putu panda finsha chuna, ma shinbu alabastru lemetanu nardu pindyupi tene juu tyuwaa tajimi, matyu tsamantsa bale pindyupi. Tsejtu lemeta dikami leetyuli' juukitu Jesús' mishusha pindyupi yuutsungaami. \v 4 Tsenñu mantsa keena', ura' kityuve tya', ne jatsa detyatu yaitala tsandila: ¿Nenñungue pindyupi tsangue' ne dekepukemi? \v 5 Matyu ati'banguituya ma añu taawasha ke' kakenuu lushi jumuba pullaachi ati' purelanaaba la'kave'nuushuba, tiitila. \p Tsandi' ura' kityuve titu, juntsa shinbunu na'baasa pantsula. \p \v 6 Tsenñu Jesús tsandimi: Bulla patyudei, ne juudei. Ya inu kikishu juntsa yuj urave. \v 7 Matyu purelanuya naa-uwanuba ñuibaren bulu chumishtintsunu dejuve, tsaju' yalanuya naa-uwanu ura' ken chunu tenñuba tsanguen chunuu dejuve; tsaaren inuya ñulla' kejtsapala tsana tanan dejutyuve. \v 8 Entsa shinbuya tsanguitu ya' pudengura ketunguive, matyu iya kayu peyaindyuren in bulunu pindyupi mungue' mennun jutyungaatunguive. \v 9 Uwaindiyu nuka Diosa' mika ura kuinda mijakaakendu bain, entsa shinbu tyeenguemuwaañuba juntsa manba' yanu mandenga mandengakenu detsuve, timi. \s1 Judas, Jesúsnu peesukakaanu pami. \r (Mateo 26.14-16; Lucas 22.3-6) \p \v 10 12 disipulu jumulanu, ma disipulu Judas Iscariote mumu, chachilla' mitya Diosnu kalen jimu bale rukula' junga keejimi Jesúsnu peesu kakaanu titu. \v 11 Tsandita jiñu bale rukula demeetu mika sundyala, tsejtu peesu kakaashu juntsaa lushi kuwanu pala. Tsa detinmalan Judas naaketaa Jesúsnu peesu kakaanu ju'ba juntsaa mi'kes nenchi tene iimi. \s1 Jesús kayu peyai'mujchiya' disipululaba panda fimi. \r (Mateo 26.17-29; Lucas 22.7-23; Juan 13.21-30; 1 Corintios 11.23-26) \p \v 12 Fandangu ajke' malunchi pujkikarajtu pan fifikenu malunu, ura patiñuya, llupu kaa uveja tute tutekenu Dapulla' livee kiñu fandanguchi, Jesúsnu ya' disipulula entsandi pake'meela: ¿Dapulla' livee kiñu fandanguchi finu panda, ñuchi nukaa kenu dejuwa? tila. \p \v 13 Tsa detiñu ya' pai disipululanu pebulusha eendu tsandimi: Pebulusha jidei, tsejtu junga ma unbere tu piyamanu pi puu, nanaa jintsu katatu juntsa ruku' bendala jiidei, \v 14 tsejtu naaju yanaa maviñu bain, juntsa yasha vitu ya miya rukunu, entsandidei: Mashturu tsandive: ¿In disipululaba Dapulla' livee kiñu fandanguchi panda finu suku nunbanaa jun? tidei. \v 15 Tsenmala ya miya ruku juntsa ya kai'sha main aa suku yumaa desekuwa juu panda chunun jutyuu keewaanu tsuve. Tsenmala junaa laachi panda finutsumi kidei, timi. \p \v 16 Tsenñu ya' disipulula fale' pebulusha jitu, Jesús naati pañuba tiba juntsana dekatajitu junu Dapulla' livee kiñu fandanguchi finu panda kila. \p \v 17 Yumaa dekependu' kañu Jesús ya' 12 disipululaba junga jimi, \v 18 tsejtu panda finsha chudi' panda fin chutu, tsandimi: Uwaindiyu enu iba bulu chudi' panda fimularen, main inu firu' kekaanu wandi' peesu kakaanu tsuve, timi. \p \v 19 Tsandiñu dellakindyatu, naajula bain yai tene: ¿iyaa tsanguenu juwa? tiitila. \p \v 20 Tsenñu Jesús tsandimi: 12 disipululanu, main in finu palatunu iba bulu pan tsu'pu' fimuren juntsave. \v 21 Chachi Tiya' Nakayamuya Diosa' Kiikanu naatiñuba uwain juntsai' puinu tsuve, ¡tsaaren Chachi Tiya' Nakayamunu firu' kekaanu wandi' kakaanuu jumu rukuya mika taaju i' puinu tsuve! Matyu tsanguinaaba jutuya, nakayatyuwaañaa kayu yachi uraaba junu juve, timi. \p \v 22 Tsejtu panda findu Jesús pan kake', juntsan mitya Diosnu yuj urave ti', dedale' ya' disipululanu kuwatu tsandimi: Ka' fidei, entsa pan in buluve, timi. \p \v 23 Tsejtu bene binu pumu basu bain ka' Diosnu yuj urave titu, ya' disipululanu kuwami, tsejtu kumuinchi dekushnu uranu, \v 24 yalanu tsandimi: Entsa in asave, Dios chachillaba veta' veta' naakenu pamuwaañuba uwain tsanguenu tsuve ti' keewara asave, matyu pure' chachilla, yala' ujcha' mitya ura' majunu detsuve ti' shaja' era asave. \v 25 Uwaindiyu entsa binu ne jungajte kujchi kujchiki'mujchi, Dios rei ju' chuinsha kasa binu mangujchikenu tsuyu, timi. \s1 Pedro Jesúsnukerajtuyu tinu tsuve. \r (Mateo 26.30-35; Lucas 22.31-34; Juan 13.36-38) \p \v 26 Salmo beesa deke' dyatu Ulibu chi chunu kuyisha jila. \v 27 Tsejtu Jesús tsandimi: Ñulla in mityaren tyu'lekiñungue' ura' keenguityui tiyanu detsuve, matyu Diosa' Kiikanuren entsandive: \it Uveja washkemu rukunu ta'kenu tsuyu, tsenmala uvejala tsaa na'baasa jiinu detsuve, \it*\f + \fr 14.27 \ft Zacarías 13.7\f* ti' pillave. \v 28 Tsaaren iya peya' Dioschi mangujtatu, ñulla kayu mijindetyuren, iyaa Galileasha ajke' miji' punu tsuyu, timi. \p \v 29 Tsenñu Pedro tsandimi: Naamika kumuinchi vejanlaya, ñunu keenguindandaa pensa detiyañu bain, iyaa tsa-in jutyuyu, timi. \p \v 30 Tsandiñu Jesús tsandimi: uwaindiyu ñu entsa kepe, wallapa pai bijeeba utindyun, pen bijee ñu inu kerajtuyu tinu tsuve, timi. \p \v 31 Tsenñu Pedro meedi'tu tsa tsandimi: Naamika ñuba bulu peyainuu juñuba, iyaa ñunu kerajtuyu tin jui'yu, tiitimi. \p Tsenñu veela bain tsarendiitila. \s1 Jesús GetsemaníshaDiosba kuinda kemi. \r (Mateo 26.36-46; Lucas 22.39-46) \p \v 32 Bene Getsemaní tinu tenabi dejitu, Jesús ya' disipululanu tsandimi: Enu chudidei iyaa Diosba kuinda kenu jintsuyu, timi. \p \v 33 Tsejtu Pedronu bain, Santiagonu bain, Juannu bain miya' jimi. Tsejtu mika llakintse'tuware' ti ken tsandyatu \v 34 tsandimi: In tenbukasha tsamantsa llakindenganchin peyainui llakindenve. Ñullaya enu shuwa' kastyumujchi keenadei, timi. \p \v 35 Tsanditu Jesús kayu ajkesha ji' teledi' ya' llashkapa tusha tyuikangue waike' Diosnu pa' tsanguenuu jutuya juntsa tsamantsa taaju i' puinuu jumunu tsaikare' puiwaatyuka, timi. \v 36 Tsejtu Diosba kayu kuinda ketu tsandimi: In Apa, ñuchiya ti bain ken jutyuuya jutyuve. Tsa' mitya entsa tsamantsa taaju i' pullainu juuwashu juntsanu tsaa iwaatyuka, livee kika, Apa; tsaaren iya naaju mutyañuba juntsaaya kityu', ñu naakenu tenñuba juntsaaya kide, Apa, timi. \p \v 37 Tsejtu bene ya' disipulula' puinsha miji' dekasu'tsudena katatu, Pedronu tsandimi: Simón, ¿kasu'tsuu? ¿naa ma ura juuñuba kastyumujchi keenanu jutyuu? \v 38 Kastyumujchi dekeena' Diosba kuinda kiikidei, tsenmalaa ujcha lainuu pensa jai'nutsu. Ñulla tiba ura' kiikenu pensaya judeeve, tsaaren juntsa pensa jaiba derajtuve, timi. \p \v 39 Jesús manen miji' Diosba kuinda mantu juntsa palaaren manbami. \v 40 Tsejtu manen ya' disipulula' puinsha miitu, kasu'tsudena mangatami, matyu kasandyanchin kapuka chainguenu jutyuu ma jude' mitya. Tsejtu Jesúsnu naati pakan tsandyala. \v 41 Tsejtu pen bijeesha miji' mangueetu tsandimi: ¿Chaiba ñullaa kasu'tsu' lekandetsuu? Umaa mikave, yumaa Chachi Tiya' Nakayamu ujcha lamu chachilla' tyaapasha kuwanu ura jave. \v 42 Mangujpadei miidaa, inu firu' kekaanu wandi' kakaamu yumaa kalen jantsuve, timi. \s1 Jesúsnu peesu kala. \r (Mateo 26.47-56; Lucas 22.47-53; Juan 18.2-11) \p \v 43 Tsejtu Jesús tsandi' kayu pantsuren, Judas, ya' 12 disipululanu ya bain main jumu pure' chachilla miyaa faajimi, mantsa peeniya taa, mantsa cha'li taa jila. Yalaya chachilla' mitya Diosnu kalen jimu bale rukula' era bain, leichi mashturula' era bain, judío bale rukula' era bain jimu chachillaa tsaila. \v 44 Tsaaren Jesúsnu firu' kekaanu wandi' kakaamu ruku Judas, yaba bulu jimulanu entsanguenu tsuyu timuwaami: Iya munaa estiñu bain, juntsaa juntsanu juve; tsa' mitya juntsanaa peesu ka' narake tele' ta'dei, timuwaami. \v 45 Tsandimu' mitya Jesús' junga kalen jitu: Mashturu, timin, estikemi. \v 46 Tsenmalan yaba bulu jimula Jesúsnu peesu kakila. \p \v 47 Tsenñu main junu Jesúsba bulu pumu ruku ya' peeniya kalare' chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' kayu aa bale ruku' taawasha kemu chachinu tsaa pungui daapukemi. \v 48 Tsenñu Jesús chachillanu tsandimi: ¿Nenñu deiyu inu taamu rukaaba juñu peesu kanu jan tsa-i', peeniya bain, cha'li bain taaya jala? \v 49 Iya malumere ñuibaren aa eleshasha mijakaren puba peesu kabanguityu juju deesuba ¿nendeiyu tsaila? Tsaaren Diosa' Kiikanu naaju pillañuba tsaa puinu ju' mitya challa juntsaindu ive, timi. \p \v 50 Tsenmalan Jesúsnu ya' disipulula tsaa maali jungue deshuike' millai nepiyala. \v 51 Tsa deiñuren main nakun rukuya cha'tene juu manbaaliren pijtaaya Jesús' bendaa jintsumi. Tsenñu yanu bain tsaa kadekiñuren, \v 52 manbaalinuren kakaake' tsaa cha'tene juu nepiyaimi. \s1 Jesúsnu balela' ajuusha tajila. \r (Mateo 26.57-68; Lucas 22.54-55, 63-71; Juan 18.12-14, 19-24) \p \v 53 Tsejtu Jesúsnu, chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' kayu aa bale ruku' junga deta'ñu, chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' bale rukula bain kumuinchi, naa judío bale rukula bain, tsenmin leichi mashturula bain, wa'dila. \v 54 Tsenñu Jesúsnu ka' jindetsuñu, Pedro baatala suree jitu, kayu aa bale ruku' chunu ya veeta juusha vi' aa elesha washkemu chachillaba bulu ne chudi' ñingueesha lulantsumi. \p \v 55 Tsenñu chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' bale rukula bain, naa kavitu kenchi kayu aa bale rukula bain, anbutituren tsaave ti' Jesúsnu kuipa faawaanu mi'kenchin juula tsanguetaa tu'nu, tsejturen ti kuipaba katatyu jujuula. \v 56 Matyu pure' chachilla, anbukuinda ketun uwain tsandive tiidetiñun, veela jamee vera' papadeti' mitya yaitalan narake kuinda faawaatyu jujuula. \v 57 Tsenmala mantsalaya na'baasa anbutitun uwain entsandive ti' entsa entsandila: \v 58 Lalaya entsandi pañu meenamu deeyu: Iyaa chachilla' keñu entsa Diosa' pupunanu ya demasenaa-eetu, pen malu insha Diosa' pupunanu kama ya umaa chachilla' tyaapachi keñu jutyu mannu tsuyu, timuve, tiitila. \p \v 59 Tsejtu naa tsa deti' bain, kumuinchi tsandive ti' manbalaa pati' dyanu jutyu jujuula. \p \v 60 Tsenñu chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' kayu aa bale ruku, kumuinchi junu wa'namula' kejtsapala kujpa' uiditu Jesúsnu tsandimi: ¿Tiba pakakenuu jutyuu? ¿Ti naaju deti entsandi' ñunu kuipa pu' pantsula? timi. \p \v 61 Tsandiñuren Jesús pakai'ñu, chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' kayu aa bale ruku manbake'meetu: ¿Uwain ñaa mika ura jumu Dioschi Mi'ke' Kayamu Naa? timi. \p \v 62 Tsenñu Jesús tsandimi: Tsaave, iyaa juntsayu. Matyu ñulla mandinbu Chachi Tiya' Nakayamunu, tichiba tsamantsa pude Diosa' urandyasha chuna katanu detsuve; \f + \fr 14.62 \ft Salmo 110.1\f* tsenmin selusha ñivish kejtsapala puu bain engu tusha majantsu katanu detsuve, \f + \fr 14.62 \ft Daniel 7.13\f* timi. \p \v 63 Tsandi pakañu juntsa kayu aa bale ruku Diosnu firu' pave ti' keewaanu ya' jali kiyuu chitiketu tsandimi: ¿Tyeenguenaa kayu veela entsandintsu meenamuyu timulanu menestenu dejuwa? \v 64 Naa Diosnu kentsure' pañuba ñullan demeeve. Tsa' mitya, ¿naa detiyu? timi. \p Tsandiñu kumuinchi: Uwain kuipa ju' tutanchin inu juve, tila. \p \v 65 Tsanditu, mantsalaya Jesúsnu inbi dekitsure', kapuka bain dedishu' tadi', naa katyachi bain dekitu entsa entsandila: Maa ñunu keñuba Diosa' mitya pa' wainde, tiitila. \p Tsenmala naa aa elesha washkemu chachilla bain Jesúsnu kajuutala kiikila. \fig |src="CN01815b.tif" size="Span" loc="Mark 14.55-65" copy="por cortesía de Cook Communications Ministries International © 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Marcos 14.65" \fig* \s1 Pedro, Jesúsnu kerajtuyu, timi. \r (Mateo 26.69-75; Lucas 22.54-62; Juan 18.15-18, 25-27) \p \v 66 Jesúsnu tsanguendetsu, Pedroya juntsa ya panbeesha avindaa baisha pumi. Tsanaren chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' kayu aa bale rukuchi taawasha kemu na'ma main faaji', \v 67 Pedro ishtya' ñinguelunu chunañu kata' kerai shuwatu tsandimi: Ñu bain Jesús, Nazaretsha chumuba bulu nentsuwa, timi. \p \v 68 Tsandiñu Pedro: Anbudave, titu tsandimi: Iya yanu naa keraba jutyuyu, tsenmin ñu tyee pantsuñuba mijtunchi ma juuyu, timi. \p Tsejtu ya veeta juukapasha mafale' maluimi; tsenmalan wallapa main ui'mi. \v 69 Tsenñu chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' kayu aa bale ruku' taawasha kemu na'ma Pedronu mangatatu, veela junu pumulanu tsandimi: Entsa bain Jesúsba bulu neneimu chachive, timi. \p \v 70 Tsandiñu Pedro manen anbutimi. Tsandi' dyañu wajtunun manen junu wa'namu chachilla bain tsandila: Uwain ñu Jesúsba bulu nemu chachive, ñu Galileasha chumu' mitya, tila. \p \v 71 Tsenñu Pedro Diosnu paka' tsa jutyuve ti', matyu anbutishu juntsaa yanu Dios firu' kisa ti' entsandimi: Iyaa juntsa rukunu naa keraba jutyuyu, timi. \p \v 72 Tsandinmalan juntsa uwanu wallapa ma-ui'mi. Tsenñu Pedro, Jesús naatimuwaañu bain mandengami: Kayu wallapa pai bijee utindyuren ñu pen bijee, inu kerajtuyu tinu tsuve, timuwaañu. Tsejtu tsaanu mandengatu, Pedro mika llakindya' waami. \c 15 \s1 Jesús Pilato' ajuusha \r (Mateo 27.1-2, 11-14; Lucas 23.1-5; Juan 18.28-38) \p \v 1 Umaa dedanguiñu chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' balela bain, bale rukula bain, leichi mashturula bain, matyu kavitu kenchi kayu aa bale rukulaba dewa'di' tsai shuwatu, Jesúsnu telaa romano uñi Pilato' junga tajila. \v 2 Tsenñu Pilato Jesúsnu pake'meetu: ¿Ñaa judíola' reiyu? timi. \p Tsandiñu Jesús: Ñaa tsandintsuve, timi. \p \v 3 Tsaaren chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' bale chachillaya Jesúsnu ti' mityaba kuipa pukendetsuñu' mitya, \v 4 Pilato manbake'meetu tsandimi: ¿Tiba pakakenuu jutyuu, ñunu ti' mityaba kuipa pu' tsandindetsuba? timi. \p \v 5 Tsandiñun Jesús tiba pakai'ñu, Pilato mika keenbashi' dyami. \s1 Jesúsnu tu'nu shuwala. \r (Mateo 27.15-31; Lucas 23.13-25; Juan 18.38–19.16) \p \v 6 Dapulla' livee kiñu fandangu kenu malutala uñi Pilato, chachilla naaju peesu pumunaa me-e'laade ti' depa'ñuba me-e'laalaakemu juwaami. \v 7 Tsenñu main Barrabás mumu ruku, vejan chachillaba bulu peesu pumi, matyu ma bijee chachilla uñilanu de-ajaavi' firu' dekenu uwatala chachi main detute' peesu dekaya' vitu. \v 8 Tsenñu Pilato tsanguemuwaañu' mitya, chachilla ya' junga dejitu, peesu pumunu livee kide, tita jila. \v 9 Tsenñu Pilato tsandimi: Tsaaya, ¿naa detiyu, judíola' reinaa mandyaike' me-eenu juwa? timi. \p \v 10 Tsaaren chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' bale rukula Jesúsnu tsangue' ya' junga deta'tu, kishtyanchin ne tsa dekiñuba mija' mityaa tsandimi. \v 11 Tsenñuren chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' bale rukulaya chachillanu depavitu, Barrabásnaa mandyaikikaanu pa'kaala. \v 12 Tsenñu Pilato manbake'meetu tsandimi: ¿Tsaashu juntsaa, ñulla judíola' reive tiidetishu juntsa rukunuya, tyeenguisa tenguen? timi. \p \v 13 Tsenñu uti' pakatu: ¡Kuusanu tu'vi' tutasa! tiitila. \p \v 14 Tsenñu Pilato tsandimi: ¿Tyee urajtu ken? timi. Tsandiñun chachilla manen uti' manbatu: ¡Kuusanu tu'vi' tutasa! tiitila. \p \v 15 Tsenñu Pilato chachillachi ura' katawanu tya' mitya, Barrabásnuya livee ketu, Jesúsnuya aste kenu uudengue', suutadula' tyaapanu kuwami, tsenmala kuusanu tu'punudetsu. \p \v 16 Tsenñu suutadula, Jesúsnu romano uñi' ya juusha, avindaa tenasha detaji' kayu vejan suutadulanu bain demikakila. \v 17 Tsai' dewa'ditu Jesúsnu reila' pannu jali keraa yamuraraaya depande', mishpukashaya puchuwa tuti juuya ke' pu'kaala. \v 18 Tsejtu daran palaachi entsa entsandila: ¡Ura' chude, judíola' rei! tiitila. \p \v 19 Tsejtu cha'lichi mishpukatala devili'kera, inbi dekitsure'kerake', deteedi' waike' balengure' keewaakiñuu kiikila. \v 20 Tsangue' de-uukapu' dyatu, reila' pannu jali keraa yamuraraa jumu manbe'tu ura ya' jallee manbande', junu demangalaatu kuusanu tu'punu tajila. \s1 Jesús kuusanu tu'vimi. \r (Mateo 27.32-44; Lucas 23.26-43; Juan 19.17-27) \p \v 21 Tsai' Jesúsnu kuusanu tu'punu jindu, Cirene pebulusha chumu ruku Simónnu, jeenbaasha pu' miintsu katala, entsa rukuya Alejandrochi bain, Rufochi bain ya' apa jumi. Juntsanu uudengue' Jesús' kuusa nande' eekila. \p \v 22 Tsejtu Jesúsnu ma tena Gólgota mumubi tajila, (tsandishu juntsaa ujkun mishu tsuinsha, titu). \v 23 Junbi kityawaatyu mira pi binuba yandaa kushkaanu dekiñun, Jesús kushtyumi. \v 24 Tsejtu kuusanu detu'putu, Jesús' jalinuya suutadula yaitala munaa tyulla lunuuñuba tsangue devele' ne kakila. \p \v 25 Tsejtu kepenene, mandishtaapai ura juunutala, Jesúsnu kuusanu tu'pula. \v 26 Tsenmin ti' mityaa tsai' tutañuba mijakaanu, ta'panu entsangue piikila: \sc Judíola' Rei.\sc* \v 27 Tsejtu Jesúsnu kuusanu detu'putu, naa taamulanu bain pallu tu'pu' uikaala, mainnuya Jesús' urandya keesha uikare', kamainnuya ya' jalandya keesha tu'pu' uikaakila. \v 28 \f + \fr 15.28 \ft Yumaa tinbu jumu kiikatalaya bersikulu 28nu pilla bain puve, tsaaren kayu ura' manbiike' kaya kiikalanuya entsa pilla putyuve: \fk Diosa' Kiikanu naatiñuba juntsaa i' puive entsandishu juntsanu: Ujcha lamulaba ya bain juntsaañuu kurave. \ft (Isaías 53.12nu lende.)\f* \p \v 29 Tsangue' detu'pu' uikaañu, jundala pulla' jijiimula, Jesúsnu kentsure' depa' balejtu kure', yala' mishpuka lu'tesai jijiitu entsa entsandila: Diosa' pupunanu yanu desene' pen malunuren jeke vera mannuuyu timu rukuya, \v 30 challa maaliren livee i' aantsa kuusanu manbaijde, tiitila. \p \v 31 Tsenmala naa chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' bale rukula bain, naa leichi mashturula bain tsarendi', uukapu' entsa entsandila: Veelanuya livee keturen, maaliya livee inu jutyuve. \v 32 Matyu Dioschi Mi'ke' Kayamu, Israel chachilla' rei jumuya juntsa kuusanu manbaijsa, tsenmalaa lala kata' uwain tsaive ti' keenguenu detsuyu, tiitila. \p Tsenmala naa Jesús' keetala kuusasha tu'punamula bain, tsarendi' kentsure' papatila. \s1 Jesús peyami. \r (Mateo 27.45-56; Lucas 23.44-49; Juan 19.28-30) \p \v 33 Pajta katyu uratala tu kuraa dishpajtya' tsaa tsanatu, kepenusha pen ura inshaa madanguemi. \v 34 Juntsainu uwatala, Jesús daran uti' entsandimi: \it Eloí, Eloí, ¿lemá sabactani?\it* timi; tsandishu juntsaa: Dios, in Dios, ¿nenñunguiyu inu maali tirekemi?\f + \fr 15.34 \ft Salmo 22.1\f* titu. \p \v 35 Tsenñu junu wa'namula mantsa meetu tsandila: Meedidei, Diosa' mitya pamu ruku Elíasnu mikantsuve, tila. \p \v 36 Tsenñu main yangachi ji' shivi binunu kuwa keraachi tsu'pu' kushkakaaketu ñañi cha'li kapanu teepuke' Jesús' junga kalen us-eemi kujchisa tyatu, entsandindu: Tsangaadei; asu Elías juntsa kuusanu manbajtejañuba meenu, tiitimi. \p \v 37 Tsenñuren Jesús daran wati' peyami. \v 38 Tsenmala juntsa uwanun aa elesha ura juusha, Dioschin juu jumu sukunu daayanamu aa jali kai'sha kiyuu tse'kemin, tusha pajanbera kiyuutse'ke' tsaa manba manba-iimi. \fig |src="CN01843b.tif" size="Span" loc="Mark 15.38" copy="por cortesía de Cook Communications Ministries International © 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Marcos 15.38" \fig* \v 39 Tsenñu junu Jesús' ajuusha uina' washnamu suutadu ama, Jesús naa-i' peyañuba narana keena' mitya: Uwain entsa rukuya Diosa' Nañuve, timi. \p \v 40 Naa mantsa shinbula bain junga deputu baatala ne ke-eenala, juntsala: María Magdalena bain; naa kayi na Santiagochi, tsenmin Joséchi bain yala' ama jumu María bain; tsenmin Salomé bain. \v 41 Entsa shinbulaa, Jesús Galileasha neneinu tinbunu yaba bulu dene' tyeeba kivetes neneimu shinbuwaala. Tsenmin kayu vee shinbula, Jesúsba bulu Jerusalénsha ji' pumula bain junu pula. \s1 Jesús menami. \r (Mateo 27.57-61; Lucas 23.50-56; Juan 19.38-42) \p \v 42 Biinesma malu jumi. Juntsa malunuya judíola yumaa tiba deke' tanamu jula saaduma lekanu malunchi taawasha ken jutyu. Tsejtu biinesma kayu kependyuren, \v 43 José, Arimatea pebulusha chumu, kavitu kenchi bale ruku jumu, tsenmin ya bain Dios yaichi rei juu tiyanu juñu keenamu ruku, uwain tsandinu tsuyu titu, Pilato' junga ji' Jesús' ujkun bulu pa'mi. \v 44 Tsenñu Pilatonu yumaa Jesús peyave detiñu meenbashtu, ya' suutadu amanu mikanu uudenguemi yumaa wabi peyañuba mijanu tyatu. \v 45 Tsenñu suutadu ama, uwain peyave ti' kuinda keñu, Pilato Josénu Jesús' ujkun bulu kuwami. \v 46 Tsenñu José linu manbaali main ati'katu, Jesús' ujkun bulu, kuusasha tu'punamunu manbajtetu juntsachi ya' bulu depijtekemi. Tsanguitu ujkun mennu ke' lanbakinu vijchaa tujuusha, Jesús' ujkun bulu pu', junu vinu juukapanu aa shupukachi dikakaami. \v 47 Tsanguendetsu María Magdalena bain, Joséchi ya' ama María bain Jesús' bulu nukaa pundetsuñuba keenala. \c 16 \s1 Jesús peyaturen mangujtami. \r (Mateo 28.1-10; Lucas 24.1-12; Juan 20.1-10) \p \v 1 Saaduma lekanu malu puiñu, María Magdalena bain, kama María Santiagochi ya' ama bain, Salomé bain, pindyupi ati'kala, Jesús' ujkun bulunu munguenu. \v 2 Tsejtu semana ajke' malunu, duminguma kepenene, nei'ba pajta falekenmalan Jesús' mennanu tujuusha jila. \v 3 Tsai' junga jindu, ¿maa yalanu di'namu shupuka vee mujtu tyui-ere' kuchunga? tiitila. \p \v 4 Tsenñuren junbi ji' dekeenmalaya, mika aa shupuka di'namuren vee mujtu tyui-erana katala. \v 5 Tsejtu juusha devitu, ma ruku fiba jali aabare panaa urandya pasha chuna katatu, tsamantsai wapanla. \v 6 Tsenñu tsandimi: Wapantyudei, ñulla Nazaret pebulusha chumu Jesús, kuusanu tu'vi' tutaishu juntsa unberenu mi'kes nendetsuve. Tsaaren juntsa ruku yumaa mangujve, enu putyuve; keekidei ya' tsununu tsutyuve. \v 7 Tsa' mitya miji' ya' disipululanu bain, naa Pedronu bain waindei, tsejtu entsandidei: Ñullaa Galileasha mijiba indetyuren Jesús naatimuwa ju'ba tsa-i' yaa ajke' miinu tsuve, ñulla jungaa mangatanu detsuve, tidei, timi.\f + \fr 16.7 \ft Marcos 14.28nu lende.\f* \p \v 8 Tsenñu juntsa shinbula wapananchin dejullukindetsu' mitya tujuusha daran demafale' miila. Tsejtu naa juntsa-i' demiji' bain munuba tiba wandindyula dejeetya' mitya. \fig |src="CN01850b.tif" size="Span" loc="Mark 16.4-8" copy="por cortesía de Cook Communications Ministries International © 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Marcos 16.8" \fig* \pc ————————————— \m [Kayu tinbu kiikatala griego palaachi manbiike' kayalanuya bersikulu 9-20bi putyuve.] \s1 María MagdalenanuJesús mangatawami. \r (Juan 20.11-18) \p \v 9 Jesús peyaturen mangujtatu, semana ajke' malunu, duminguma dedanguiñu, María Magdalenanu ajke' mangatawami, mandishpai dyabulu me-e'laramunu. \v 10 Tsenñu juntsa shinbu miitu, Jesúsba neneimu chachilla llakindya' waantsumulanu dewainmi. \v 11 Tsenñuren naa juntsa shinbu Jesúsnu nentsu mangatayu tiñuba, keengui'la. \s1 Pai disipululanuJesús mangatawami. \r (Lucas 24.13-35) \p \v 12 Tsai' puiñu bene Jesús vera' juuya ya' pai disipululanu mangatawami jeenbaasha jindetsu. \v 13 Tsenñu juntsala miji' vejan disipululanu dewainñun, naa yalanu bain keengui'la. \s1 Jesús' mitya kuinda kes nenueramula tyeenguenu deeñuba \r (Mateo 28.16-20; Lucas 24.36-49; Juan 20.19-23) \p \v 14 Kayu bene, Jesús ya' 11 disipululanu bain mangatawami, yala panda finsha chudena. Tsejtu nepami, yala uwain tsaave tya' keenguityu deju', naadetiñu bain meenguityu deju', naa ya mangujpa' nentsu mangata' wainmu chachillanu bain dekeenguityuñu' mitya. \p \v 15 Tsejtu tsandimi: Nuka bain dene' naaju chachillanu bain Diosa' mika ura kuinda mijakares nedei. \v 16 Tsenmala mun keengue' mungaakuti' bain juntsaya livee inu tsuve, tsaaren mun keenguityuya naa-uwanuba livee inu jutyuve. \v 17 Inu keenguemulaya entsaaya kiikenu detsuve: in mityaren dyabulunu me-e'laakena' bain, naa kerajtunu palaachi bain panu deju', \v 18 naa piñinu bain tyaapachi kakina' bain, naa cha' tutekenuu jumu pi kujchike' bain tiba ityu jujuunu deju'; naa dilulanu bain tyaapachi ta'kaketuren ura' mandirenu detsuve, timi. \s1 Jesús selusha malumi. \r (Lucas 24.50-53) \p \v 19 Tsandi depa' dyatu Bale Ruku Jesús selusha mandakami, tsejtu Diosa' urandyasha malu' chumi. \p \v 20 Tsenñu ya' disipulula Diosa' kuinda kes nenu nukaba jila; tsa deiñu Bale Ruku yalanu kivetentsutu, chachillanu uwain juntsaya Diosa' kuindave tyakaanu, ya' disipululanu yaa tsanguekaantsuve tyainuu juu bain ke' keewaawaa kekaami.